Over dit boek

Dit is een digitale kopie van een boek dat al generaties lang op bibliotheekplanken heeft gestaan, maar nu zorgvuldig is gescand door Google. Dat
doen we omdat we alle boeken ter wereld online beschikbaar willen maken.
Dit boek is zo oud dat het auteursrecht erop is verlopen, zodat het boek nu deel uitmaakt van het publieke domein. Een boek dat tot het publieke
domein behoort, is een boek dat nooit onder het auteursrecht is gevallen, of waarvan de wettelijke auteursrechttermijn is verlopen. Het kan per land
verschillen of een boek tot het publieke domein behoort. Boeken in het publieke domein zijn een stem uit het verleden. Ze vormen een bron van
geschiedenis, cultuur en kennis die anders moeilijk te verkrijgen zou zijn.
Aantekeningen, opmerkingen en andere kanttekeningen die in het origineel stonden, worden weergegeven in dit bestand, als herinnering aan de
lange reis die het boek heeft gemaakt van uitgever naar bibliotheek, en uiteindelijk naar u.

Richtlijnen voor gebruik

Google werkt samen met bibliotheken om materiaal uit het publieke domein te digitaliseren, zodat het voor iedereen beschikbaar wordt. Boeken
uit het publieke domein behoren toe aan het publiek; wij bewaren ze alleen. Dit is echter een kostbaar proces. Om deze dienst te kunnen blijven
leveren, hebben we maatregelen genomen om misbruik door commerciële partijen te voorkomen, zoals het plaatsen van technische beperkingen op
automatisch zoeken.
Verder vragen we u het volgende:

+ Gebruik de bestanden alleen voor niet-commerciële doeleinden We hebben Zoeken naar boeken met Google ontworpen voor gebruik door
individuen. We vragen u deze bestanden alleen te gebruiken voor persoonlijke en niet-commerciële doeleinden.
+ Voer geen geautomatiseerde zoekopdrachten uit Stuur geen geautomatiseerde zoekopdrachten naar het systeem van Google. Als u onderzoek
doet naar computervertalingen, optische tekenherkenning of andere wetenschapsgebieden waarbij u toegang nodig heeft tot grote hoeveelhe-
den tekst, kunt u contact met ons opnemen. We raden u aan hiervoor materiaal uit het publieke domein te gebruiken, en kunnen u misschien
hiermee van dienst zijn.
+ Laat de eigendomsverklaring staan Het “watermerk” van Google dat u onder aan elk bestand ziet, dient om mensen informatie over het
project te geven, en ze te helpen extra materiaal te vinden met Zoeken naar boeken met Google. Verwijder dit watermerk niet.
+ Houd u aan de wet Wat u ook doet, houd er rekening mee dat u er zelf verantwoordelijk voor bent dat alles wat u doet legaal is. U kunt er
niet van uitgaan dat wanneer een werk beschikbaar lijkt te zijn voor het publieke domein in de Verenigde Staten, het ook publiek domein is
voor gebruikers in andere landen. Of er nog auteursrecht op een boek rust, verschilt per land. We kunnen u niet vertellen wat u in uw geval
met een bepaald boek mag doen. Neem niet zomaar aan dat u een boek overal ter wereld op allerlei manieren kunt gebruiken, wanneer het
eenmaal in Zoeken naar boeken met Google staat. De wettelijke aansprakelijkheid voor auteursrechten is behoorlijk streng.

Informatie over Zoeken naar boeken met Google

Het doel van Google is om alle informatie wereldwijd toegankelijk en bruikbaar te maken. Zoeken naar boeken met Google helpt lezers boeken uit
allerlei landen te ontdekken, en helpt auteurs en uitgevers om een nieuw leespubliek te bereiken. U kunt de volledige tekst van dit boek doorzoeken
op het web via http://books.google.com
Library of the Universityuf Michigan

Bought with the income

Ford - Messer

Bequest

EPPARER
c
o
农 R
60

ME /

y , 32
 PATROLOGIÆ

CURSUS COMPLETUS ,
SET
BIBLIOTHECA UNIVERSALIS , INTEGRA , UNIFORMIS , COMMODA , OECONOMICA

OMNIUM SS. PATRUM, DOCTORUM, SCRIPTORUMQUE ECCLESIASTICORUN,

SIVE LATINORUM , SIVE GRÆCORUM ,
QUI AB ÆVO APOSTOLICO AD ÆTATEM INNOCENTII III ( ANN . 1816) PRO LATINISI
ET AD PHOTII TEMPORA ( ANN . 863 ) PRO GRÆCIS FLORUERUNT :
RECUSIO CHRONOLOGICÀ

OMNIUM QUÆ EXSTITERE MONUMENTORUM CATHOLICÆ TRADITIONIS PER DUODECIM PRIORA

ECCLESIÆ SÆCULA ET AMPLIUS ,
JUXTA EDITIONES ACCURATISSIMAS, INTER SE CUMQUE NONNULLIS CODICIBUS MANUSCRIPTIS COLLATAS,
PERQUAM DILIGENTER CASTIGATA ;
DISSERTATIONIBUS, COMMENTARIIS , VARIISQUE LECTIONIBUS CONTINENTER ILLUSTRATA ;
OMNIBUS OPERIBUS POST AMPLISSIMAS EDITIONES QUÆ TRIBUS NOVISSIMIS SÆCULIS DEBENTUR ABSOLUTAS
DETECTIS AUCTA ;
INDICIBUS PARTICULARIBUS ANALYTICIS, SINGULOS SIVE TOMOS SIVE AUCTORES ALICUJUS MOMENTI
SUBSEQUENTIBUS, DONATA ;
CAPITULIS INTRA IPSUM TEXTUM RITE DISPOSITIS, NECNON ET TITULIS SINGULARUM PAGINARUM MARGINEM SUPERIOR EM
DISTINGUENTIBUS SUBJECTAMQUE MATERIAM SIGNIFICANTIBUS, ADORNATA ;
OPERIBUS CUM DUBIIS, TUM APOCRYPHIS, ALIQUA VERO AUCTORITATE IN ORDINE AD TRADITIONEM
ECCLESIASTICAM POLLENTIBUS, AMPLIFICATA ;
DUCENTIS ET AMPLIUS INDICIBUS LOCUPLETATA ; SED PRÆSERTIM DUOBUS IMMENSIS ET GENERALIBUS , ALTERO
SCILICET RERUM , QUO CONSULTO, QUIDQUID NON SOLUM TALIS TALISVE PATER, VERUM ETIAM UNUSQUISQUE
PATRUM , ARSQUE ULLA EXCEPTIONE, IN QUODLIBET THEMA SCRIPSERIT , UNO INTUITU CONSPICIATUR ;
ALTERO SCRIPTURÆ SACRÆ , EX QUO LECTORI COMPERIRE SIT OBVIUM QUINAM PATRES ET
IN QUIBUS OPERUM SUORUM LOCIS SINGULOS SINGULORUM LIBRORUM SCRIPTURÆ VERSUS,
A PRIMO GENESEOS USQUE AD NOVISSIMUM APOCALYPSIS , COMMENTATI SINT.
EDITIO ACCURATISSIMA, CÆTERISQUE OMNIBUS FACILE ANTEPONENDA , SI PERPENDANTUR CHARACTERUM NITIDITAS,
CHARTÆ QUALITAS, INTEGRITAS TEXTUS, PERFECTIO CORRECTIONIS, OPERUM RECUSORUM TUM VARIETAS
TUM NUMERUS, FORMA VOLUMINUM PERQUAM COMMODA SIBIQUE IN TOTO PATROLOGIÆ DECURSU CONSTANTER
SIMILIS , PRETII EXIGUITAS, PRÆSERTIMQUE ISTA COLLECTIO, UNA, METHODICA ET CHRONOLOGICA,
SEXCENTORUM FRAGMENTORUM OPUSCULORUMQUE HACTENUS HIC ILLIC SPARSORUM ,
PRIMUM AUTEM IN NOSTRA BIBLIOTHECA , EX OPERIBUS ET MSS. AD OMNES ÆTATES,
LOCOS, LINGUAS FORMASQUE PERTINENTIBUS, COADUNATORUM.
SERIES GRÆCA
IN QUA PRODEUNT PATRES , DOCTORES SCRIPTORESQUE ECCLESIÆ GRÆCÆ
A S. BARNABA AD PHOTIUM ,

ACCURANTE J.-P. MIGNE ,

Bibliothecæ Cleri universæ,
SIVE
CURSUUM COMPLETORUM IN SINGULOS SCIENTIÆ ECCLESIASTICÆ RAMOS EDITORE .

JATROLOGIA , AD INSTAR IPSIUS ECCLESIÆ , IN DUAS PARTES DIVIDITUR , ALIA (EMPE LATINA , ALIA GRÆCO-LATINA ; LATINA ,
JAM INTEGRE EXARATA, VIGINTI ET DUCENTIS VOLUMINIBUS MOLE SUA STAT, CENTUMQUE ET VILLE FRANCIS VENIT. GRÆCA
DUPLICI EDITIONE TYPIS MANDATA EST. FRIOR GRÆCUM TEXTUM CUM VERSIONE LATINA LATERALIS COMPLECTITUR , ET
FORSAN CENTUM VOLUMINUM EXCEDET NUMERUM . POSTERIOR AUTEM VERSIGNEM LATINAM TANTUM EXHIBET IDEOQUE IN
TRA QUINQUAGINTA CIRCITER VOLUMINA RETINEBITUR . UNUMQUODQUE VOLUMEN GRÆCO-LATINUM OCTO , UNUMQUODQUE
MERE LATINUM QUINQUE FRANCIS SOLUMMODO EMITUR : UTROBIQUE VERO, UT PRETU HUJUS BENEFICIO FRUATUR EMPTOR,
COLLECTIONEM INTEGRAM SIVE GRÆCAM SIVE LATINAM COMPARET NECESSE ERIT ; SECUS ENIM , CUJUSQUE VOLUMINIS AM
PLITUDINEM NECNON ET DIFFICC: TATES VARIA PRETIA ÆQUABUNT .

PATROLOGIÆ GRÆCÆ TOMUS XXXII.

S. BASILIUS CAESARIENSIS EPISCOPUS .

EXCUDEBATUR ET VENIT APUD J.-P. MIGNE EDITOREM ,

IN VIA DICTA D'AMBOISE , PROPE PORTAM LUTETIÆ PARISIORUM VULGO D'ENFER NOMINATAM
SEU PETIT - MONTROUGE .

1857
 SÆCULUM IV .

ΤΟΥ ΕΝ ΑΓΙΟΙΣ ΠΑΤΡΟΣ ΗΜΩΝ

ΒΑΣΙΛΕΙ
ΟΥ ,

ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΚΑΙΣΑΡΕΙΑΣ ΚΑΠΠΑΔΟΚΙΑΣ ,

ΤΑ ΕΥΡΙΣΚΟΜΕΝΑ ΠΑΝΤΑ .

S. P. N. BASILII,

CÆSAREÆ CAPPADOCIÆ ARCHIEPISCOPI,

OPERA OMNIA QUÆ EXSTANT ,

VEL QUÆ SUB EJUS NOMINE CIRCUMFERUNTUR,

AD MSS . CODICES GALLICANOS , VATICANOS, FLORENTINOS ET ANGLICOS , NECNON AD ANTIQUIORES

EDITIONES CASTIGATA , MULTIS AUCTA : NOVA INTERPRETATIONE ,
CRITICIS PRÆFATIONIBUS, NOTIS , VARIIS LECTIONIBUS ILLUSTRATA , NOVA SANCTI
DOCTORIS VITA ET COPIOSISSIMIS INDICIBUS LOCUPLETATA ,
OPERA ET STUDIO

Monachorum ordinis sancti Benedicti e congregatione S. Mauri.

ACCURANTE ET RECOGNOSCENTE J.-P. MIGNE ,

BIBLIOTA EGA GLERI UNIVERSE ,

SIVE
CURSUUM COMPLETORUM IN SINGOLOS SCIENTIR ECCLESIASTICE RAMOS EDITORL.

TOMUS QUARTUS.

VENEONT QUATUOR VOLUMINA 60 FRANCIS GALLICIS .

EXCUDEBATUR ET VENIT APUD J.-P. MIGNE EDITOREM ,

IN VIA DICTA D'AMBOISE, PROPE PORTAM LUTETIÆ PARISIORUM VULGO D'ENFER NOMINATAM ,
SEU PETIT-MONTROUGE .

1837
Ι
 ELENCHUS

AUCTORUM ET OPERUM QUÆ IN HOC TOMO XXXII CONTINENTUR .

S. BASILIUS MAGNUS , CÆSAREÆ CAPPADOCIÆ ARCHIEPISCOPUS.

Liber de Spiritu sancto . col. 67

Epistolæ. 219
APPENDIX HUJUS TOMI . Simeonis Logothetæ Sermones viginti quatuor de moribus,
excernti ex operibus Basilii . 1115

Monenaus est Lector nos ad seriem Orientalem amandasse Basilii opuscula nonnulla
quæ Syriace nuper prodierunt .

Es Typis MIGNE, au l'etit -Montrouge .

 PRÆFATIO .

IN QUA DE PLURIBUS REBUS AD DOCTRINAM S. BASILII PERTINENTIBUS DISSERITUR ,

Hoc volumine continentur præclarissima antiqui- A et operæ impendendum fuerit, non quidem in evol
tatis monumenta, S. Basilii liber De Spiritu sancto, vendis codicibus mss . (collati enim cum editis
ejusque Epistolæ . Magna sane cujuslibet operis fuerant diligenti manu , excepto tamen Harlæano,
commendatio, nomen S. Basilii ; neque enim quid- qui cum Medicæo et Coisliniano maximum exstilit
quam ab illo ingenio profectum , quod medium et præsidium) , sed in aliis rebus, quæ ad accuratam
tolerabile videri possit. Sed libri De Spiritu sancio editionem necessariæ sunt , præsertim in disponen
eo majus pretium , quod eum Basilius et longo usu dis ordine chronologico epistolis , in concinnanda
in hæresibus vincendis exercitatus suscepit , et S. Basilii Vita, ejusque explananda doctrica , id
summo studio , ul in tempore magnis doctrinæ quod jam nobis , misso longiori exordio ; aggredien
præsidiis indigente , invicta animi fortitudine , ut dum est .
adversus potentes hæreticos , elucubravit. In Epi $ 1.
stolis S. Basilii vetus disciplina præclaris institutis 1. S. Basilius minus commode interprétatur illud
et canonibus illustratur, historia ecclesiastica dita synodi Nicænæ , ex alia essentia aut hypostasi.
lur uberi et copiosa rerum gestarum segele , for Ti . Sed merilo negat unam in tribus personis hy
postasim a synodo admissam . Ipsi eliam trium
nantur mores oplimis præceptis, et , quod præcepla hypostasium defensores sæpe hypostasim pru es
B
Jonge superat , depictis sine arle eximiis S. Basilii sentia sumunt . III . Novilas unius hypostasis.
virtutibus. Neque etiam spernenda quæ in appen IV . Tres hypostases apud scriptores Nicæna syn
odo antiquiores. V. Quid synodus Nicæna sen
dicen conjecta sunt , viginti quatuor oraliones a serit ex S. Alexandru et S, Athanasio speclatur.
Simeone Logothela ex S. Basilii verbis et senten Vi . Occidentalium sententia de hypostasi. Quo
tiis constructæ, et liber De virginitate auctorem sensu eadem vox usurpata in sæcularibus scholis.
habens episcopum S. Basilio æqualem vel certe
J. Sanctus Basilius , ut erat acerrimus trium hy
supparem .
postasium defensor, dare noluit adversariis suis,
Sed quo pluris fiunt hæc monumenta, eo magis
vocem hypostasis eodem sensu ac essentiam a syn
terendum ne longior mora pluribus displicuerit ;
odo Nicæna usurpatam fuisse. Refellit Basilii in
et quia octo annorum intervallo prodit hoc volu
Lerpretationem Petavius ( 1 ) , eamque hoc argumento
men, minus curæ habuisse publicum commodum
videamur. Non tamen negligentia , sed necessaria impugnat , quod qui isti synodo interfuere Patres
aliqui , aut paulo certe postea floruerunt, ium collecti
causæ moras attulerunt. Nam eruditus sodalis, qui
aliis in synodis , tum seorsim singuli útróttasiv pro
edendorum sancti Basilii operum curanı suscepit, ougla sumpserunt : quod nunquam fecissent, si con
jam gravi ægritudine correplus erat, cum secun . C trarium apud Nicæam ante , fecissent . Duo continen
dum volumen in lucem edidit. Defunclum hoc la
lur hac Pelavii sententia, quæ nobis distinguenda
bore cupiditas bene de re ecclesiastica et lilleraria
sunt, quamvis ipse non distingual : nam non so
merendi incitavit , ut tertium tomum repugnante va
lum υπόστασιν pro ουσία sumptam a Nicenis Pa
letudine pararet. Sed languidos conalus ingrave-
tribus hoc loco fuisse, sed etiam unam in tribus
scens morbus abrupit , vixque dimidium interpreta- personis bypostasim ab hac synodo et ab aliis
tionis suæ retractaveral , appositis e Tillemontio
quos citat Patribus admissam contendit . Exami
historicis notis, quas , abjecio scribendæ S. Basilii nandum ergo nobis est an Basilius in utroque re
Vitae consilio , necessarias ducebat ; vix, inquam , prehendendus sit , et quod hypostasim in fide Ni .
bæc naraverat , cum vires penitus deſecerunt, ac cæna idem valere ac essentiam , et quod unam in
tandem piam et laudabilem vilam pretiosa in con tribus personis hypostasim a synodo admissam
spectu Domini morle conclusit anno 1725, die 3 ſuisse negaverit .
Junii. Ad desiderium , quod illius virlutum orna Locus ex quo ambigendi nata materia , legitur in
menta omnium nostrum animis incusserunt, illud fidei formula ab Eustathio , postulante Basilio,
accessit molestiæ , ut opus ab eruditis exspectatun , subscripta , quæ est epistola 125, olim 78 inter Ba
quodque multi ære suo jamdudum emerant, non D silianas Ibi Sabelliani
. his synodi verbis abuli di
tamen cito eorum manibus et judiciis committi cuntur : Εάν δέ τις λέγη εξ ετέρας ουσίας ή υπο
posset. Jam enim quisque intelligit quantum laboris στάσεως τον Υιόν αναθεματίζει και καθολική και

(1) Lib. iv De Trin . , cap . 1 .

PATROL . GR . XXXII .
1

255252
 PRÆFATIO .
& TOSTI !XH 'Exxanola : Si vero quispiam dixerit ex A pro essentia hoc loco sumpsit , non idcirco unam
alia essentia aut nyposiasi Filium esse , eum ana
themale ferit catholica et apostolica Ecclesia . Deinde
additur : Ου γαρ ταυτόν είπον εκεί ουσίαν και υπό
στασιν. Ει γάρ μίαν και την αυτήν εδήλουν έννοιαν
ai pwval, tis xpela v exatépwv ; 'And ohov öti,
ώς των μεν αρνουμένων το έκ της ουσίας είναι του
Πατρός , των δε λεγόντων, ούτε εκ της ουσίας, αλλ'
εξ άλλης τινός υποστάσεως , ούτως αμφότερα , ως esse , idque allatis synodi Nicænæ et Athanasii lesti
αλλότρια του εκκλησιαστικού φρονήματος , απηγόρευ-
σαν» επεί όπουγε το εαυτών εδήλουν φρόνημα , είπον
εκ της ουσίας του Πατρός τον Υιόν· ουκέτι προσθέν- subjecta interdum essentiae significatio ; et quoties
τες και το, εκ της υποστάσεως . Νon enim ident
dixerunt illic essentiam et hypostasim . Etenim si
una et eadem notio subjecta vocibus , quid opus
B
eral utraque ? Sed perspicuum est, aliis quidem
( Filium ) ex Patris essentia esse negantibus , aliis
vero neque ex essentia esse, sed ex aliqua alia hypo
stasi dicentibus , illos ila demum utramque opinionem
tanquam a sententia ecclesiastica alienam rejecisse.
Nam ubi suam ipsorum declarabant sententiam ,
dixerunt ex essentia Patris Filium , non amplius
adjicientes illud , ex hypostasi .
Non facile est statuere quosnam hæreticos Basi
lius , ob.Filii originem ex alia quam Patris hypo
slasi deductam , a synodo notatos dical. Videtur
vel Valentinianos dicere, ut existimat Pelavius ,
qui ex collatilia velut stipe ab æonibus conflatum
esse Jesum asserebant ; vel generatim Gnosticus,
qui Christum non mundi creatoris, sed ignoti cu с libro secundo , p . 252 , lolam Patris naturam ait in
jusdam dei filium esse fingebant. Legendum pu
tal Combefisius, ut cst in uno codice ms . , ŐTL ŠE
outlas , aliis ex essentia illum quidem esse, sed ex
alia hypostasi dicentibus . Sed hæc emendandi ratio
nec lucem affert, nec difficultatem minuit. Equi
dem non invitus concedam Petavio nihil omnino
de ejusmodi hæreticis pronuntiasse synodum , nec
satis firmo argumento Basilium niti , dum his voci
bus , ex alia essentia aut hypostasi, duas res signifi
cari pertendit. Nihil enim vetat eamdem sententiam
diversis verbis confirmari : neque hæc in symbolo
Nicæno damnata propositio, Erat aliquando , quando
non erat , dissimilis est sequenti , Non erat antequam
nasceretur. Videtur ergo idem evenisse Basilio ,
quod interdum oplimam sententiam tuentibus eve- D) ei nec principium habere, nec a se unquam desciscere,
nit , ut in iis solvendis quæ adversarii objiciunt ,
minus commode versentur. Difficile enim est non
fateri his verbis, ex alia hypostasi , essentiam de
signari . Sed levissimus hic Basilii nævus est , nec
causæ summam altingit , quæ tola vertebatur hoc
cardine, utrum synodus Nicæna unam in tribus
personis hypostasim admisisset. Etiamsi Basilius
uius testimorii explicationem longius repetat ,
etiamsi concedere adversariis nolit, quod incolumi
sua causa concedere poterat; in eo certe synodi
mentem accuratissime perspesit, quod tres hypo
slases ab ea sublatas negaverit. Atque id quidem
nobis paulo accuratius examinandum est , ac de
2onstrandum Nicænam synodum , elsi hypostasim
12
in tribus personis hypostasim admisisse : tres au
tem hypostases semper in Orienie , saltem a Noeti
temporibus , summo consensu viguisse . Petavio
assentiuntur alii theologi, in primis Thomassinus,
qui in libro tertio De incarnatione Verbi, cap. 1 ,
contendit , non nisi senescente quarto Ecclesiæ sæculo
hypostasis nomen ab usia seu essentia discriminatum
moniis eficere conatur .
II . Fucum doctissimis viris fecit hypostasis voci
vident apud antiquos scriptores hypostasim hoc
sensu usurpari , inde concludunt unam bis scripto
ribus hypostasim placere . Al plurimum peccat hæc
rationis conclusio . Nam trium hypostasium acerri .
mus defensor Basilius sæpe hypostasim hoc sensu
accipit . Ait in libro De Spiritu sanclo , cap . 16, p. 33,
Spiritum sanctum gratiam suam conſerre angelis ,
Εις τον απαρτισμών και συμπλήρωσιν της υποστάσεως
aütöv , In hoc ut perficiatur compleaturque illorum
substantia. Non potest hoc loco ÚTIÓSTOOLS aliter
accipi ac oüsla . Hinc in codem capite, p . 32 , san
clitas dicitur esse extra substantiam angelorum ,
EEwbey tñs ousias , quia sanctitatem accipiunt a
Spiritu sancio , nec eam a sua ipsorum essentia
habent. Similiter lib. v adversus Eunom ., p. 3 ? 1 ,
omnis substantia justorum a Spiritu sanctificari
dicitur : Πάσα υπόστασις δικαίων . ήγίασται. In
Filio imprimi velut in sigillo : aut quemadmodum
artium substantia ex docentibus in discipulos lola
transit, oπoία των τεχνών ή υπόστασις εκ των διδα
σκόντων όλη τους μαθητευομένους εγγινομένη ..
Gregorius Nazianzenus , cujus summa exstitit
cum Basilio in tribus hypostasibus defendendis
consensio , divinam essentiam hypostasis nomine
designat in oral. 34 , p. 542 , ubi de Deo et de jis
quæ circa Deum prædicantur, sic loquitur : Ti ràp
όντι αυτώ κατά την φύσιν και την υπόστασιν , υπάρ
χει το μή αρχήν έχειν μηδε εξίστασθαι , μηδέ περας -
τούσθαι , αλλά όλον το είναι περιλαμβάνειν, λείπεται
reporullosovsiv te xai tipos estáčetv . Quid enim se
cundum naturam et hypostasim exsistenti , conveniat
nec fine ullo terminari, sed totum esse complecti, id
præterea philosophandum et inquirendum relin
quitur.
Cyrillus Hierosolymitanus, quem cum S. Meletio
et aliis trium lıypostasium defensoribus conjunctis
simum fuisse constat, interdum hypostasis nomine
substantiam intelligit. Sic enim loquitur in cat. 6,
D. 5 : Ακατάληπτός έστιν ή υπόστασις ή θεία : Com -
prehendi non potest substantia divina ; et cat. 16 , de
Spiritu Ioquens ait : Φύσιν δε ή υπόστασιν μή
Tohu apayuóvel : Naturam aut substantiam ne curiose
investiges .
Sic etiam Epiphanius interdum Ủ TÓttasiv pro
ou siz sumil, velul cum ait bæres. Lxxiv , n . 4 , Mic
13 PRÆFATIO .

θεότης της αυτής δυνάμεως , της αυτής υποστά- Αδε και παρά τους Ιταλούς ομοίως, αλλ ' ου δυναμένους
GEWS• Una divinitas, ejusdem virlutis , ejusdem hy- & STEVÓInTa tñs Teap' aŭtois yżúrins xal ovoud
postasis. Idem tamen sentiebat , tpais åvayxaiov των πενίαν, διελεϊν από της ουσίας την υπόστασιν ,
είναι τας υποστάσεις, ομολογείν , necesse esse tres και διά τούτο αντεισαγούσης ( leg . αντεισάγουσι ] τα
hypostases confiteri , idque conceptis verbis Basilio πρόσωπα : ίνα μή τρείς ουσίαι παραδειχθώσι , το
scripserat, qui hanc illius doctrinam plurimum γίνεται ; "Ως λίαν γελοίον ή ελεεινόν · πίστεως έδοξε
laudat in epist. 258. Quare vitio non caret Epi- öaçopa , Tepl còv ħxov u !xpołoyla. Nam cum
pbanii contextus in Ancorato, n . 6 , ubi sic legilur : essentia una , el tres hypostases a nobis pie dicerentur
'Eży yap cians to OjLOou slov , Elugas Laballou ( quod alterum divinitatis naturam , alterum trium
την δύναμιν · όπου γάρ ομοούσιον , μιάς υποστά personarum proprietales declarel ) , atque eodem
seus èsti öndwtixóv . Addendam esse negationem quidem modo apud Romanos intelligerentur, cæte
ac legendum où ulās vidit ipse Pelavius , qui sic rum ob linguæ illius angusliam et verborum inopiam,
interpretatur : Usurpando consubstantialis vocabulo hypostasim ab essentia distinguere non possent, eo
Sabellii robur infringis : non enim consubstantialis que factum esset , ul ne tres substantias admitlere
von singularem hypostasim significat. viderentur, personarum vocabulum inducerent , quid
B
Ruunt ergo argumenta Petavii , et ex allatis tandem contigit ? Res profecio ridicula vel potius
exemplis perspicitur hypostasim interdum pro oủviş miseranda : dirersæ fidei speciem præbuit levis illa
sumi posse , quamvis tres hypostases admittantur, et jejuna de vocum sono altercalio .
ac proinde Nicænos Patres, etiamsi hypostasim pro Habemus ergo lotius dissensionis originem , et
ousią sumpserint, non idcirco unam in tribus per initium unius hypostasis. Antequam Latinis in in
sonis hypostasim decrevisse. Neque hujus rei longe terprėlanda hypostasis voce molestiam facesseret
petenda explicatio. Quamvis enim essentia sit id linguæ inopia, nulla erat apud Græcos ea de re
quod commune est tribus personis, hypostasis vero controversia, nulla varietas ; ac proinde non solum
id quod proprium ; sæpe tamen essentiæ nomine Nicæni Patres, sed et quotquot hypostasis vocabulo
hypostasis comprehenditur, ac vicissim ipsa hy. ad efferendum dogma usi sunt, non unam hypo
postasis essentiam comprehendit. Dum enim essen stasim , sed tres hypostases dixerunt. Gregorii testi
tia sive natura consideratur, quatenus conjuncta monium confirmat Acacius Beræensis, qui sic lo
est cum personalibus proprietatibus , sive cum quitur apud Cyrillum Alexandrinum , epist . 15 :
hypostasi, tunc eodem sensu usurpatur ac persona Beatus Paulinus, inquit ,tres hypostases aperte dicere
sive hypostasis : unde S. Alexander Alexandrinus, C recusabat, quamvis eadem virlute et veritale sentiret
cujus verba mox referemus, Patrem et Filium duas ac prædicaret. Seculus est autem piissimos Occi
hypostasi naturas vocat . Sic etiam hypostasis , dum dentis episcopos propterea quod angustior est lingua
consideratur quatenus cum essentia conjuncta est , Romana , quam ul secundum Græcam nostram phra
interdum pro essentia sunitur. Quemadmodum sim tres hyposlases dicere queal.
ergo sancti Patres , etsi interdum essentiam su Illud etiam novitatem unius hypostasis demon
munt pro hypostasi , sive persona , non idcirco tres strare possit , quod cum epistolæ Sardicensis sy
essentias admillunt ; ita ex eo quod hypostasim nodi adjuncta a nonnullis fuisset quædain fidei
nonnunquam sumant pro essentia , non sequitur confessio, in qua una hypostasis, ut apostolica do
unam ab illis hypostasim admilli. ctrina , tradebatur, banc lidei confessionem Alexan
III . Sed jam longius nobis promovenda Basilii drina synodus ut spuriam rejecit, ac Antiochenos
defensio : hactenus enim probatum , immerito aſlingi bortala est ( 2) , ut eam nec legi nec proferri pate
synodo Nicænæ unam hypostasim : nunc proban rentur. Euscbius Vercellensis in subscribendo eam
dum tres hypostases semper in Oriente usurpalas ne proferendam quidem esse pronuntiat.
summo consensıı fuisse , sallem a Sabellii et Noeti IV . Sed præcipuum nobis argumentum suppedi
tempore ; nec ullos habuisse adversarios , præter An- D tant scriplorum ecclesiasticorum lestimonia , tum
tiochenos nonnullos, quos Latini hac voce ob linguæ eorum qui ante concilium Nicænum floruerunt, tum
suæ inopiam offensi in sententiam suam traxerunt. eorum qui synodo interfuerunt, aut post eam scri
Ipsa illa controversia , quæ de hypostasibus psere. Nullus sane proferri polest , qui unam in
exorta est , eximio nobis argumento perpetuam tribus personis hypostasim dixerit : quotquot autem
Orientis doctrinam demonstrat . Discimus enim ex in explicando Trinitatis mysterio hypostasis voce
Gregorio Nazianzeno tres hypostases , antequam usi sunt, tres hypostases summo consensu numerant.
hæc prodiret dissensio , Ecclesia Orientalis usu , Origenes tom . ui in Joannem , p. 56 , sic contra
nemine repugnante , contrilas fuisse. Sic enim Sabellianos pronuntiat : Ημείς μέντοιγε τρείς υπο
Ioquitur S. Gregorius in Οrat. 21 , p . 393 : Της γάρ στάσεις πειθόμενοι τυγχάνειν , τον Πατέρα και τον
μιάς ουσίας, και των τριών υποστάσεων λεγομένων ridy xal to öylov liveŪda Nos autem persuasumn
μεν υφ' ημών ευσεβώς το μέν γάρ τήν φύσιν δηλοί της habemus tres esse hypostases , Patrem et Filium el
θεότητος , το δε τας των τριών ιδιότητας , νοουμένων Spiritum sanctum. Refellitin libro νι contra Cel

( 2) Athanas. epist . ad Antiochenses .

 PRÆFATIO . 16

sum , pag. 386 , eosdem hæreticos , qui Patrem et A libus proprietatibus in unaquaque persona consi
Filium duas esse bypostascs negabant; ipse vero derabat.
duas hypostasi res esse asseverat , όντα δύο τη υπο Non discedit ab optimi decessoris et magistri
στάσει πράγματα . vestigiis Athanasins, qui sub finem libri , quem de
S. Basilius in libro De Spiritu sancio cap . 29 , verbis Domini scripsit, Omnia mihi tradita sunt ?, etc. ,
n . 72 , p . 61 , cital illud Dionysii Alexandrini : Eί το sic Ioquitur ( pag . 108) : Το γάρ τρίτον τα τίμια ζώα
τρείς είναι τας υποστάσεις , με μερισμένας είναι ταύτα προσφέρειν την δοξολογίαν , "Αγιος , άγιος,
λέγουσι , τρείς εισι κάν μή θέλωσιν · ή την θείαν άγιος , λέγοντα , τάς τρείς υποστάσεις τελείας δει
Τριάδα παντελώς ανελέτωσαν • Si eo quod tres sunt XVÚvta totiv . Dum ler veneranda illa animalia glo
hypostases , divisas esse dicunt , tres sunt etiamsi rificationem proferunt, « Sanctus, sanctus, sanctus :,)
nulint : aut divinars Triadem prorsus tollant. Tres tres hypostases perfectas ostendunt . Et in libro llepl
ergo hypostases admittit Dionysius Alexandrinus, της ενσάρκου επιφανείας του Θεού Λόγου(p. 878 ) :
sed eos refellit , qui ex eo quod tres sint, divisas Μία γάρ ή θεότης και εις Θεός εν τρισίν υποστά
esse contendebant , quasi non una esset in tribus GEGLV • Una enim deilas et unus Deus in tribus hy.
essentia . Atque id quidem accurate observandum , poslasibus . Hypostasis eodem sensu sumitur in
ut perspiciamus quam immerito Dionysium Roma- B libro, Quod unus est Christus. Postremum hoc opus
num cum Alexandrino pugnare existiment duo eximii abjudicant nonnulli Athanasio , de secundo non deest
scriptores, Petavius (5) et Pet . Coustant ( 4) . Uterque omnino dubitandi locus . At primum a nemine in
enim unam hypostasim asseri contendit a Dionysio dubium revocalur ; si tamen excipias Tillemontium ,
Romano in hoc-testimonio apud Athanasium , lib . De qui faletur se hac una re detineri quominus hoc
Decret . Nic . , n. 26, p . 251 : Έξήςδ' αν είκότως λέγοιμι opus certissime attribuat Athanasio , quod illud de
και προς διαιρούντας και κατατέμνοντας και αναι - tribus hypostasibus testimonium pugnare videalur
ρούντας το σεμνότατον κήρυγμα της Εκκλησίας του cum tribus aliis Athanasii locis , in quibus sanctus
Θεού και μοναρχίαν εις τρείς δυνάμεις τινάς και Pater hypostasim pro essentia sumit, nempe in
μεμερισμένας υποστάσεις και θεότητας τρείς • Jam Epistola ad Afros, in libro De synodis, et in quarta
vero , inquit , æquum fuerit adversus illos disputare , adversus Arianos oratione . Sed etiamsi demus his
qui augustissimam Dei Ecclesiæ prædicationem mo in locis , quæ Pelavius argumenti loco protulit , hy
narchiam in tres quasdam virtutes ac separatas liye postasim idem esse ac essentiam ; certe non ait
postases tresque divinitales dividunt , discindunt de Athanasius unam esse in tribus personis hyposta
struuntque . Nulla sane inter utrumque Dionysium sim , sed idem facit quod ab acerrimis trium hypo
sententiæ varietas : ulerque hyposlases divisas vi- C stasium defensoribus factum demonstravimus . Sed
Euperat : neque una hypostasis Romano affingi po tamen si excipias librum De synodis , ubi ait Basi
test, cum idem prorsus dicat ac Alexandrinus. Sed lium Ancyranum confiteri ex Patris essentia esse et
potius ex eo quod tres hypostases divisas refellat, non et alia hypostasi Filium, και μη εξ ετέρας
non obscura conclusio esl nihil eum reprehensurum υποστάσεως , in aliis duobus testimoniis ad perso
ſuisse , si una in tribus hypostasibus essentia fuisset nam ipsam hypostasis revocari potest . Sic enim
admissa . Nullus ergo scriptor anle Nicænam syno Ioquitur in Epist . ad Afros ( pag . 894) : “ Η δε υπόστα
dum proferri potest , qui unam in tribus personis σις ουσία εστί , και ουδέν άλλο σημαινόμενον έχει ,
hypostasim docuerit. ή αυτό το όν » όπερ Ιερεμίας ύπαρξιν ονομάζει λέ
V. Quid senserint Nicæni Patres ex duobus locu γων , Και ουκ ήκουσαν φωνήν υπάρξεως . Η γάρ
pletissimis testibus perspici potest, S. Alexandro υπόστασις και η ουσία, υπαρξίς έστιν · έστι γαρ και
Alexandrino et S. Athanasio. Primus sic loquitur Úrtápyel. Dypostasis autem subslantia esl , neque
in epist . ad Alexandrum Constantinopolitanum aliam habet significationem , quam hoc ipsum quod
apud. Theodoret. I. i Hist . eccl. , c . 4 , p . 15 : 0 }óv est : quod Jeremias vocat Ű Trapeuv, seu exsistentiam ,
εστι το • Εγώ και ο Πατήρ έν εσμεν όπερ φησιν dicens : « El non audierunt vocem exsistentiæ meæ * . ,
ο Κύριος , ου Πατέρα εαυτόν αναγορεύων , ουδέ τάς D Ναι λιγγοstasis et substantia, idipsum est quodύπαρ
τη υποστάσει δύο φύσεις μίαν είναι σαφηνίζων, etc. Els, seu exsistentia : est enim et exsistil . Et in orat.
Cujusmodiest illud : « Ego el Paler unum sumus ' . , quarta in Arianos (pag . 617) : "Ωσπερ δε μία αρχή
Quod quidem Dominus dicit , non quo seipsum Pa και κατά τούτο είς Θεός , ούτως ή τω όντι και αληθώς
irem renuntiet, nec quo duas hypostasi ruturas (hoc και όντως ούσα ουσία και υπόστασις , μία εστίν ή
est , duas hypostases) unam esse demonsirel, elc . λέγουσα • Εγώ είμαι ο ών · , και ου δύο , ίνα μή δύο
Alibi explicabitur , cur S. Alexander duas hypostasi apyal . Porro quemadmodum unum est principium
naluras dicat : nunc satis est monere, eum hac et proinde unus Deus , ita quæ verissime est essentia
loquendi ratione usum esse, quia naturam , quæ una et hypostasis , una est quæ dicit : « Ego sum qui
prorsus esl numero , ut conjunclam cum persona sum ' , , non autein duæ , ne scilicet duo sint princi

1 Joan . X , 50. * Luc . 1 , 92. 1 Αpoc . 19, 8. • Jerem . IX , 10 . και Εxod . μι , 14 .

( 3) Lib . 1v De Trin . , cap . 1 . ( 4 ) Epist . Rom. Pont . p. 290 .

17 PREFAT
IO . 18
pia . In primo testimonio mirifice consentil Athan : - A tpeis Ú ROSTÁTE's, inquit in Expos. fid . n . 2, jeuse,
sius cum aliis Patribus Græcis , qui hypostasis no ρισμένας κατ' εαυτάς, ώσπερ σωματοφυώς επ' αν
men opposuere hæreticis Verbum et Spiritum san θρώπων , έστι λογίσασθαι . Νeque tres hypostases per
ctum exsistere negantibus, et idcirco tres hyposta . seipsas divisas , ut in hominibus pro nalura corporum
ses defenderunt. In altero Patrem manifeste desi accidit , fas est in Deo cogitare.
gnal, et deitatis unitatem ex eo probat , quod solus Post concilium mullo uberioren , habemus testium
Pater principium sit , a quo duæ aliæ personæ . copiam : nam si singulos sæculi quarti scriptores
Atque etiamsi Athanasius in aliis operibus unam Græcos enumeremus, lotidem erunt trium hyposta
hypostasim admisisset, nihil id detrahere posset de sium defensores , quibus etiam adjungendum est
testimonio, quod eruimus ex libro in illud , Omnia concilium primum CPol . , sive æcumenicum se
mihi tradita sunt. Scriplus enim hic libellus ante cundum . Docet enim hæc synodus in epistola ad
mortem Eusebii Nicomediensis , id est , ante annum Daniascuni unam esse Patris et Filii et Spiritus
342. Nondum tunc percrebuerant de hypostasi con Sancti essentiam , έν τρισι τελείαις υποστάσεσιν ,
troversiæ ; nec causa suberat ulla , cur Athanasius ήγουν τρισι τελείoις προσώποις , in tribus perfectis
eam loquendi rationem fugeret, qua non solum hypostasibus, sive tribus perfectis personis. Non
Alexander , sed etiam Origenes el Dionysius Alexan- B ular auctoritate Gelasii Cyziceni , qui in Actis Ni
drinus usi fuerant . Quamobrem etiamsi Athanasium cæni concilii Osium inducit ( parte 11 , c. 12) ex man
arcla cum Latinis et Antiochenis conjunctio ad dato ac decreto totius synodi respondentem ac tpiáda
professionem unius hypostasis adduxissel, non ÚTEOSTÁTEWV prædicantem . Nemo est enim qui mul
idcirco priora illius scripta in dubium venire lum hujus scriptoris testimonio tribuat . At sequen
deberent . Sed tamen asseverare licet nusquam eum tibus sæculis summum fatetur Petavius consensum
unam in tribus personis laypostasim ponere ; imo exstitisse Græcorum in tribus hypostasibus prædi
ex quarta illius adversus Arianos oratione duo pro candis.
ſeram testimonia , in quibus hypostasim eodem pror VI . Ipsi Occidentales eamdem loquendi rationem
sus sensu ac Origenes et S. Alexander, usurpat, libenter ad usus suos asciverunt, postquam sub
Sic igitur loquitur n . 25 , p. 636 : Malvetae uey gúv sistentiæ voce inventa difficultas omnis evanuit.
"Αρειος εξ ουκ όντων είναι λέγων τον Υιόν, και ήν Αιφue id quidem seculo quinto contigit . Sed tamen
ποτε , ότε ουκ ήν μαίνεται δε και Σαβέλλιος λέγων longe antea videntur perspexisse tres hypostases
τον Πατέρα είναι Υιον , και έμπαλιν τον Υιόν είναι percommode Græco sermone usurpari . Id colligitur
Πατέρα, υποστάσει μέν έν , ονόματι δε δύο : Quocirca ex epistola 214 Basilii , n . 4 , ubi sic loquitur : lleol
с δε του , ότι υπόστασις και ουσία ου ταυτόν έστι , και
insanil profecto Arius , cum ait Filium ex nihilo esse,
fuisseque aliquando cum non essel ; insanit pariter αυτοί , ως νομίζω , υπεσημήναντο οί από της Δύσεως
Sabellius , cum Patrem Filium esse, el Filium Pairem αδελφοί , εν οις το στενόν της εαυτών γλώττης υφ
esse docel, unum quidem hypostasi , sed nomine duos . Opusuerol, cò eñs ouslas Evoua tñ 'Elláôc quvn
Ει sub finem ejusdem orationis : Το τοίνυν λεγό- παραδεδώκασιν · ίνα , εί τις είη διαφορά της εν
μενον υπό του μακαρίου Πέτρου , ορθόν, και ειλικρινή νοίας, σώζοιτο αυτή εν τη ευκρινεί και ασυγχύτω
την θεότητα του Μονογενούς κηρύσσει, ου την υπό διαστάσει των ονομάτων • Quod autem hypostasis es
στασιν χωρίζων του Θεού Λόγου από του έκ Μαρίας essentia idem non sunt, id et ipsi, ut puto, subindica.
avi póstou • Recium est igitur quod ait beatus Petrus runt Occidentales fratres, dum linguæ suæ angustias
qui veram Unigeniti prædical divinitatem , nec Dei subverili , essentiæ nomen lingua Græca , tradiderunt,
Verbi hypostasim disjungil ab homine ex Maria as ut si qua esscl sententiæ discrepantia, illa ipsa servare
sumplo. In hoc postremo testimonio hypostasis tur in clara et minime confusa nominum diversitate .
multo aplius and personam quam ad substantiam Quinetiam ipse Damasus tres hypostases videlur
revocatur. In primo autem contendit Pelavius non admisisse . Nain in epistola ad Paulinum prædicat
personam , sed id tantum quod revera exsistit, intel- d unum Deum in tribus hyposlasibus : Oedy čva ėy to :
ligendum esse . Al negare non potest unam hyposta Olv ÚTEOSTÁTEGLV. Spuria videntur hæc postrema verba
sim rejici. Porro tres hypostases non alio consilio doctissimo Epistolarum pontificum Romanorum
sancti Patres defenderunt, nisi ut Filium et Spiri editori propterea quod desunt in exemplaribus La
tum non ellicientias quasdam ac nomine tenus per tinis . Sed tamen confirmari possent Flaviani testi
sonas esse , sed Filium vere ut Filium , Spiritum monio, qui Paulinum coram magistro militum sic
sanctum vere ut Spiritum exsistere probarent . In alloquitur apud Theodorelum l . v , c. 3, p. 201 : Ei
eamdem prorsus sententiam loquitur Athanasius, την Δαμάσου , ώ φιλότης, κοινωνίαν ασπάζη, επί
dum Patrem et Filium hypostasi unum dici non δειξον ημίν σαφώς την των δογμάτων συγγένειαν ..
palitur . In quo consentit cum decessore suo, qui Εκείνος γάρ μίαν της Τριάδος ουσίαν ομολογών ,
duas in Patre et Filio hypostases agnoscit ; con τάς τρεις υποστάσεις διαρρήδην κηρύττει· συ δε άν
sentil cum Basilio, qui unum hypostasi Deum a Sa τικρυς των υποστάσεων αναιρείς την Τριάδα . Si Da »
bellio prædicari docet, epist. 214 , n . 3. Unum ad masi communionem amplecteris , o amice, doctrinæ
dam Athanasii locum , in quo manifeste tres hypo- nobis manifestam simililudinem ostende. Nam ille
slases , ut supra Dionysius uterque , admittit. Oute quidem unam eamdemque Trinilalis substantiam
 19 PRÆFATIO , 20

conftens, lres nypostases diserte prædical. Tu con- A hyposlasibus traditionem Ecclesiæ secutus sit , forte
ira , Trinitatem lollis hypostasewn. Ex his patel tamen a nonnullis eo nomine accusabitur, quod
Damasum sui cum Græcis consensus aliquod mo nimio abreptus studio a temperamentis in synodo
numentuin edidisse, quod in Oriente notum omni Alexandrina præscriptis discesserit. Cum enim au
bus et leslatum esset. Nam nihil prorsus respon divisset anno 375 Paulinum acceplis Roma perho
dere potuit Paulinus , teste Theodorelo. Nullum au . norificis litteris vehementer efferri, ejusque amicos
tem videtur aptius proferri posse monumentum , in cum Ecclesia S. Meletii conjungi velle , ac operam
quo id præstiterit Damasus , quam epistola ad Pau dare ut Terentium in partes suas traberent ; sta
linum . Objicit Petavius synodi Romanæ cpistolam tim scripsit ad hunc comitem , ut ejus animum
sub eodem Damaso, in qua una hypostasis et essen præoccuparet , aut si qua eum opinione adversarii
tia docelur . Sed hypostasis vocem merito deesse in præocupassent, penitus convelleret . In hac autem
exemplaribus Latinis probavimus, not . ad epist . epistola sic suam de hypostasibus sententiam ex
93, p . 186. ponit : Ου μέντοι τούτου γε ένεκεν δυνάμεθα ποτε
Videor mibi ex his posse concludere neminem εαυτούς πείσαι, ή Μελέτιον αγνοήσαι , ή της υπ'
prorsus exstitisse inter Catholicos Orientales , qui αυτόν Εκκλησίας επιλαθέσθαι , ή τα ζητήματα ,
unam in tribus personis hypostasim admitteret , Β υπέρ ών εξ αρχής ή διάστασις γέγονε , μικρά ηγή
præter Paulinum Antiochenum ejusque amicos. σασθαι , και ολίγην έχεις διαφοράν νομίσαι προς τον
Νeque etiam dicere verebor tres hypostases imme- της ευσεβείας σκοπόν. Εγώ γαρ , ουχ όπως εί επι
rito a S. Hieronymo, ut loquendi rationem sua στολήν τις ανθρώπων δεξάμενος επ' αυτή μέγα φρο
sponte non accuratam vituperari . Tota sæcularium νεϊ, τούτου ένεκεν υποσταλήναι ποτε καταδέξομαι »
litterarum schola , inquit in epistola ad Damasum αλλ ' ουδ ' αν εξ αυτών ήκη των ουρανών , μή στοιχή δε
papam , nihil aliud hypostasim nisi usiam novit : et τω υγιαίνονται λόγω της πίστεως , δύναμαι αυτόν κοι
quisquam , rogo, ore sacrilego tres substantias præ νωνόν ηγήσασθαι των αγίων : Νon idcirco Tamen
dicabit ? Etsi abundabat eruditione S. Hieronymus, mihi ipse unquam persuadere possim , ut aut Mele
videntur tamen hac in re opiniones anticipatæ ei lium ignorem , aut Ecclesiæ cui præest obliviscar ,
illusisse. Nam Budæus et post eum Henricus Ste aut quaestiones, de quibus ab initio nata dissensio,
phanus observant sæpe apud antiquos scriptores exiles putem , et parvi ad pietatis propositum mo
hypostasim de iis dici quæ vere exsistunt, et iis monti. Ego enim non solum, si quis ob acceplam ab
opponi quæ specie lantum aut cogitandi ratione . hominibus epistolam efferatur, non idcirco abstrahi
Unde Budæus in Commentariis proſeri hunc Ari с me unquam et subduci patiar : sed neque, si ex
stolelis locum De mundo , cap. 4 : Luant Conv è tūv ipsis missa sit cælis , nec sanam ille profiteatur
έν αέρι φαντασμάτων τα μέν έστι κατ' έμφασιν , τα fidei doctrinam , possum illum sanctorum commu
of xall' ÚRÓGTAOLV • Ad summam eorum , quæ in nionis participem existimare . Cur autem de hac que
aere apparent , alia specie lenus exsistunt , alia habent stione et de Paulino sic sentiat , hanc affert rationem ,
etiam hypostasim . Addit etiam illud Themislii in quod Paulinus, dum unam hypostasim , tres perso
Phys . 11 : " Α μηδε τώ λόγω χωριστά , ταύτα και nas perfectas admittit, in boc a Sabellio non disce
ÚTTOSTOGEL Xop!couti · Quæ ne ratione quidem se dat, qui pariter unam hypostasim , et tres personas
parari possunt, ea eliam hypostasi separant. Cum admiserat . Quare contendit Basilius conjunctio
ergo hypostasis opponatur iis quæ sola ratione aut nem cum ejusmodi hominibus unam hypostasim
specie tantum exsistunt , merilo sancti Patres , ut profitentibus , sine gravissimis incommodis iniri
Patr em vere esse patre m , Filiu m vere esse filium , non posse : Τίς δ' αν γένοιτο της διαβολής ταύτης
Spiritum vere esse spiritum ostenderent, tres χαλεπωτέρα , και μάλλον δυναμένη τους πολλούς δια
hypostases prædicarunt contra Sabellium et σαλεύσαι , ή ει φανείησαν τινες εξ ημών Πατρός και
Noetiim , qui cum tres quidem personas dicerent , Υιού και αγίου Πνεύματος μίαν υπόστασιν λέγον
tesle Basilio epist . 214, n . 3, sed hoc personæ no- D tes . Quænam autem hac calumnia gravior esse pos
men ad metaphoricos sensus delorquerent ; aliquid sil , et ad multos commovendos aptior, quam si qui
eis opponi debuit , quod pariter eludere non pos ex nobis videantur Patris et Filii et Spiritus sancti
sent. At nihil ad eam rem aptius , nihil significan unam hypostasim dicere ? In eamdem sententiam
lius hypostasis voce . Unde Sabellius unum prorsus sic alloquitur Epiphanium in epistola 258 , n . 3 :
hypostasi Deum esse contendebat , ut ibidem te Ικανώς δε μου κακείνο την ψυχήν παρεκάλεσε , το
statur Basilius. προστεθέν παρά της σής ακριβείας τους λοιπούς κα
λώς και ακριβώς θεολογηθείσι : το τρείς αναγκαίον
§ II.
είναι τας υποστάσεις ομολογείν. "Ωστε τούτο και οι
1. Videtur S. Basilius prima specie pugnare cum κατά 'Αντιόχειαν αδελφοί διδασκέσθωσαν παρά σου ,
S. Athanasio el S. Gregorio in tribus hypostasibus
defendendis. II. Non tamen discedit a debita animi πάντως δε που και εδιδάχθησαν · ου γάρ αν είλου δη
moderatione. Quo sensu hanc quæstionem magni λονότι την προς αυτούς κοινωνίαν, μη τούτο αυτών
momenti esse duxit . Quo sensu cum deſensoribus μάλιστα το μέρος ασφαλισάμενος : Valde autem
unius hypostasis communionem ineundam negavil . meum illud eliam animum recreavit, quod diligencia
I. Quanvis S. Basilius in defendendis tribus lua cæteris præclare et accurale tractatis adjecit,
21 PRÆFATIO .
necesse esse tres hypostases confiteri. Quapropter A virtus , quæ in omnibus Basilii dictis et factis elu..
fraires Antiocheni hoc etiam a te edoceantur ; pro cebat , lenitas el aniini moderatio. Suspicalurlamen.
fecto autem jam edocti sunt : nam sine dubio eorum Tillemontius ( 1. XII , p. 46 ) Hieronymum non sibi
amplexus non esses communionem , nisi maxime tibi constare in his narrandis. Nam cum veheinentes
de hoc capite cautum essel . illi trium hypostasium defensores , inquit erudilus
Videntur hæc prima specie pugnare cum Gregorii scriptor, nibil aliud peterent ab Hieronymo, nisi ut
Nazianzeni de hac quæstione juaicio , et summa tres hypostases confiteretur ; quomodo non eos
Athanasii in sedanda discordia animi moderatione . placasset trium hypostasium confessione ? Deinde
Hæc enim controversia videtur Gregorio (or. 21 , vero postquam tres hypostases conſessum se esse
p . 396) res prorsus ridicula vel miseranda, os alar narravit , cur statim addit , Et quia vocat ula non
gedecor n ěleeirór • levis et jejuna de vocum sono ediscimus ? Videntur hæc pugnantia Tillemontio.
allercatio , ή περί τον ήχον μικρολογία . Plenis Sed minus animadvertit doctissimus criticus Hiero
manibus Athanasium laudat , qui utraque parle nymum hoc loco non tres hypostases confiteri, sed
leniter et benigne accita, verborumque sententia dili medium se esse velle inter utrasque partes . Nou
genter el accurate perpensa , posteaquam concordes enim dicit , Si quis tres hypostases non confitetur,
reperit, nec, quantum ad doctrinam , ullo modo in- B anathema sil : sed is est sensus illius verborum :
ter se dissidentes, ita negotium transegit, ut nomi Si quis tres hypostases confitendo , non ul tres
num usum concedens rebus eos constringeret . Num personas subsistentes , sed ut tres substantias con
igitur Basilius cum Gregorio et Athanasio pugnat , filelur, anatheina sit. Id patet ex his quæ sequun
ac permagni ad pietatem momenti esse censet , tur : Si quis autem hypostasim usiam intelligens,
quod isti levissimi esse momenti ducebant ? Num non in tribus personis unam hypostasim dicit ,
necessarium confiteri esse slatuit, quod cujusque alienus a Christo est . Secum ergo non pugnabas
arbitrio relinquebant ; et quibus nullam prorsus Hieronymus , sed neutram loquendi rationem am
modestiam volebant exhiberi , eos ad communio- plectens , quidquid utrique poterat inesse vitii , id
nem negat admilli oportere ? prorsus rejiciebat, nec tamen placare poterat mo
II . UL S. Patris sententia perspiciatur, observan rosos illos adversarios.
dum est lºeum accuratissime servare quod præcipue 2. Neque etiam reprehendendus Basilius, quod
ab Alexandrina synodo sancitum fuerat, ut neutra exortam de hypostasibus controversiam magni esse
pars alteri hæresis aut erroris notam inureret . Hoc momenti duxerit , neque in hoc pugnat cum synodo
maxime ridiculum vel potius miserandum Gregorio Alexandrina. Elsi enim hæc quæstio tanti esse non
с
videbatur, quod de fide controversia esse videretur debebat, ut inter Catholicos idem sentientes pax
levis et jejuna de vocum sono altercatio : quod obji dissiliret ; erat tamen satis magni momenti, si
ceretur Sabellianismus ob tres personas , el Aria spectetur hæreticorum ad accusandam Ecclesiam
nismus ob tres hypostases ; quod eo tandem res ingenium proclive. Cum enim Catholicis Sabellia
adducta esset, ul periculum esset , ne orbis terrarum nismum aſlingere non desinerent , campum illis
fines una cum syllabis abrumperentur. Nihil ejus ad calumnias aperuisset unius hypostasis ad exem
modi commissum a Basilio , qui in hac ipsa ad Te plum Sabellii confessio. Quare cum Epiphanio
rentium epistola adversarios suos domesticos fidei assentitur, necesse esse tres hypostases confiteri ;
appellat , eosque simplicitate magis, quam malilia nequaquam id necessarium esse putat , ul Cathe
ad Sabellianorum loquendi similitudinem accedere licus aliquis habeatur, sed ut locus Arianorum
fatetur, et in pluribus aliis locis eorum fidei testi calumniis non delur, addo etiam , ut servelur
monium tribuit , ut in epist . 156 , n . 1 , ubi eos , qui accepta a majoribus traditio.
Antiochiæ inter se dissident sententia divisos esse 3. Cum tanto animi ardore in id incumbit Basi .
negat . llinc etiam in epist . 258, n . 3 , fratres Antio lius , ne unius hypostasis defensores, cum Ecclesia
ehenos vocat eos qui a Paulini partibus stabant , D Meletii conjungantur , seque adduci posse negal,
precalur ut Ecclesiam Antiochenam , quæ in do ut Paulinum communionis sanctorum participem
etrina consentit, aliquando conjunctam videre con agnoscat ; diligenter expendendum quid ei propo
tingat , nec jam ipsa contra se recla fides scissa sit. situm fuerit. Non enim id agebatur, ut schismati
Non erat ergo Basilius ex vebementi illo homi Antiocheno finis im poneretur, et ad legitimum pa
num genere , de quibus Hieronymus in epistola ad slorem S , Meletium oves redirent. Si tanti com
Damasum papam sic loquitur : Interrogemus , in modi spes affulsisset, certo scio Basilium omnia
quit , quid tres hypostases posse arbitrentur intelligi. paci et charitati posthabiturum fuisse, ac libenter
Tres personas subsistentes aiunt : respondemus nos ila suscepturum Paulini plebem el clerum , etiamsi
credere . Non sufficil sensus, ipsum nomen efflagitant : unam hypostasim admillerent. Sed Paulini amico
quia nescio quid veneni in syllabis latet . Clamamus, rum consilia omnia eo spectabant, ut Paulinus ,
si quis tres hypostases , ul tria enypostata , hoc est excluso S. Meletio , solus Antiochiæ præesset . Hinc
Ires subsistentes personas , non confitetur, anathema Basilius in eadem epist . 214, n . 1 , adduci se posse
sil . Et quia vocabula non ediscimus, hæretici judi- negat, ut aut Meletium ignoret, aut Ecclesiæ cui
camur. Deerat sane ejusmodi hominibus eximia illa præest Meletius obliviscatur . Non immerilo ergo
 PRÆFATIO .
communionem cum Paulino ineundam negabat ; A
quippe cum iniri non posset, quin Meletius rejice
retur, qui solus Antiochiæ legitimus erat episcopus.
Eadem de causa Basilius ( epist. 258 , n . 3 ) leniter
reprehendit in Epiphanio initam cum Paulini Ec
clesia communionem : non quod unius hypostasis
defensores excommunicandos el ab Ecclesia eji
ciendos Juceret ; sed Epiphanii constantiam requi
rebat, qui cum tres hypostases necesse esse con
fiteri censeret , cum hominibus unam hypostasim
profitentibus comiounicaverat , sprela et rejecta
Meletii communione . Fecit eadem defendendi
Melelii necessitas , ut unius hypostasis pro
fessio , quæ magno aliquo commodo compen
sata , levis visa esset, cum maximis in Meletium
injuriis conjuncta , permagni esse momenti vide
retur. Neque etiam ab Arianorum calumniis valde
metuendum fuisset, si una hypostasis , veluti næ
vus quidam tolerabilis et ignoscendus, veniam apud
Catholicos habuisset , sed si sumnium honorem ac
celebritatem adepta esset, ac magna Melelii Eccle
sia pusillo Paulini conventui fuisset adjuncla, velut
si flumen rivulo adjungatur ; tunc Arianis paluisset
latissimus ad calumniandum campus.
III.
1. Vituperatus a nonnullis S. Basilius , quod Dei
tilulum Spiritui sancto non semper iribuerit.
II. Hoc temperamento usus est, ut infirmis con
suleret et Ecclesiam suam hæreticorum furori sub
traheret . Ill . Neutrum prorsus vituperandum.
IV . Objecta solvuntur. V. Basilius semper idem C
sentiens non semper eodem modo in hærelicis re
fellendis versatur.
I. Nunc aliud reprehensionis genus , longe diver
sum superiori, propulsandum a S. Basilio . Quod
enim interdum de sancto Spiritu sic disserit, ut
pomen Dei non tribuat, id et nonnullis olim indi
gnationem movit , nec desunt hodie qui Basilii bac
in re fortitudinem animi et constantiam requirant.
Prodiit paucis ab hinc annis opusculum quoddam ,
in quo de Basilii facto disseritur . Basilium repre
hendit auctor opusculi , non tamen sine debita
lanto doctori reverentia , quod animị moderatio
nem et lenitalem longius produxeril . Existimat
illius consilium non modo eos exilus non habuisse,
quos sibi proponebat , ut placarentur Pneumato- D imponi, ut Dei nomen Spiritui sancio tribueret,
machi, et reducerentur infirmi, sed etiam locum modo rem hoc nomine significatam confiteretur
dedisse occultis hæreticis , qualis erat Eustathius
Sebastenus, sese cum Basilio conjungendi; pluri-
bus autem displicuisse non solum monachis, sed
etiam episcopis ac ipsi S. Meletio . Nogat idem
scriptor certo constare an S. Athanasio probala
fuerit Basilii agendi ratio : variam ea de re censet
fuisse Gregorii Nazianzeni sententiam : ac ipsum
etiam Basilium, cum videret se rem preclarissi-
mam non facere , in gratiæ loco hoc petiisse a
Spiritu sancto ejusque divinitatis defensoribus ;
postea autem hoc temperamentum missum fecisse,
quo nunquam usus est in defendendo consubstantiali .
Nemo fere est qui tot ratiοnum momentis undique
exquisitis et comportatis, non prima specie manus
dandas esse pulel. Sed si singula vestigentur ac
curatius, aliud prorsus ſerelur de S. Basilio judi
cium ,
II . Duabus potissimum de causis S. doctoi Dei
voce interdum in prædicanda S. Spiritus divinitate
abstinuit . Prima erat , ut infirmis consuleret : altera
ut furentibus hæreticis locum præriperet pertur
bandæ et vastandæ Cappadociæ .
Cum Tarsensis Ecclesia in Arianorum manus
incidisset , catholici presbyteri cum cpiscopo hære
lico communicare nolebant, ac seorsim , ut in plu
ribus aliis Ecclesiis factum est, plebem suam rege
bant. Sed inter eos exorta dissensio, ac Cyriaco
presbytero , cujus fides in suspicionem venerat ,
B
alii presbyteri conditiones nonnullas ferebant, qui
bus ille assentiri nolebat. Consultus Basilius duas
ea de re epistolas scripsit, alteram ad presbyteros
Tarsenses , alteram ad ipsum Cyriacum . Demon
strat ( epist . 113 ) presbyteris in eo statu res Ec
clesiæ versari , ut nibil antiquius esse debeat, quam
membra divulsa conjungere. Fiet autem conjunctio,
inquit , si velimus, quibus in rebus animas non lædi
mus , in his nos ad infirmiores accommodare. Cum
igilur ora multa in Spirilum sanctum aperta sini,
ac linguæ ad jaciendas in illum blasphemias sint
exacutæ, rogamus vos ul , quantum in vobis est , ad
parvum numerum blasphemantes redigalis ; et qui
Spiritum sanctum creaturam esse non dicunt , eos
recipiatis in communionem , ut blasphemi relinqua
tur soli, ac vel pudore sufſusi ad veritatem redeant,
vel, si in peccato manent , auctoritate careant ob
paucitatem . Nihil igitur amplius exposcamus : sed
volentibus nobiscum conjungi fratribus fidem Nice
nam proponamus : ac, si ei assentiuntur, illud quo
que exigamus, Spiritum sanctum creaturam duci non
oportere, el eos qui dicunt, recipi ab ipsis in com
munionem non debere . Nihil autem præter hæc
exposcendum esse censeo . Ipsum autem Cyriacumi
hortatur ( epist . 114 ) , ut fidem Nicænam profilea
tur, nec ullam in ea vocem rejiciat , ac præterea
Spiritum sanctum creaturam dici non debere , nec
cum iis qui dicunt, communicandum esse deciarel .
Non probabat ergo Basilius hanc legem Cyriaco
Quod autem observari voluit ad sanandos et re
ducendos infirmiores, id ipse observavit, ut pravo
rum hæreticorum insidias Ecclesia Cæsariensis
effugeret. Res a S. Gregorio Nazianzeno sic narra
tur, or . 20 , p . 364 : 0ixovou.siv ôè tous lóyouş év
κρίσεις των αναγκαίων ενόμιζε , το θείω Δαβίδ περί
τούτου συμβούλω χρώμενος , και μικρόν όσον τον του
πολέμου καιρόν διαφέρειν , και την των αιρετικών
δυναστείαν , έως και της ελευθερίας επιλάβοι καιρός ,
και δεν τη γλώσση την παρρησίαν . Οι μεν εζήτουν
λαβέσθαι γυμνής της περί του Πνεύματος φωνής, ώς
είη Θεός (όπερ ον αληθές, ασεβές εκείνους υπελαμβά
νετο , και το κακό προστάτη της ασεβείας) , ίνα τον
 23
μεν της πόλεως μετά της θεολόγου γλώσσης υπερ-
ορίσωσιν, αυτοί δε κατασχόντες την Εκκλησίαν, και
της εαυτών κακίας ορμητήριον ποιησάμενοι , εντεύ
θεν το λειπόμενον άπαν , ώς έκ τινος ακροπόλεως
καταδράμωσιν. Ο δε εν άλλαις μεν φωναίς γραφι
καις και μαρτυρίαις αναμφιλέκτους ταυτόν δυναμέ
ναις , και ταις των συλλογισμών ανάγκαις ούτως
FyXe tous åvtihéyovias, ÜSTE V. & vtibaiverv Eyelv,
an cixelais cuvõiola . yuvais, * tep ôn xal qeyi-
στη λόγου δύναμις και σύνεσις · δηλώσει δε και ο
, III . Quod spectat ad lenitatem in infirmos ad
λόγος όν περί τούτου συνέγραψε κινών την γραφίδα ,
ως εκ πυξίδος του Πνεύματος. Την δε κυρίαν φωνήν
τέως υπερετίθετο , παρά τε του Πνεύματος αυτού , και
των γνησίων τούτου συναγωνιστών χάριν αιτών, τη
οικονομία μή δυσχεραίνειν, μηδέ μιάς άντεχομένους
çovñá, od težv åtohésau ôi' & tanstiav, tū xaipõ B cebat . Quinetiam tota illa accommodatio eo specta
παρασυρείσης της ευσεβείας . Αυτοίς μέν γάρ ουδε
μίαν είναι ζημίαν υπαλλαττομένων μικρών των λέ
ξεων , και φωναίς άλλαις το ίσον διδασκομένους · ουδε
γαρ εν όημασιν ημίν είναι την σωτηρίαν μάλλον ή
πράγμασι • μηδέ γάρ το Ιουδαίων έθνος αποβαλείν
άν, εί την ηλειμμένου φωνήν αντί της Χριστού προς rent eos qui catholice sentiebant. Neque etiam de
ολίγον επιζητούντες , ήξίουν μεθ' ημών τάττεσθαι :
τω δε κοινό μεγίστην αν βλάβην γενέσθαι , της Εκ
κλησίας κατασχεθείσης : Ceterum sermones cum
judicio disponere , de Davidis consilio et scntentia ®,
necessarium esse judicabat, ac belli tempus, el hære illam alii Catholici usurpare et prædicare desine
ticorum principatum aliquantisper tolerare, quoad bant . Qiiare spes erat infirmos , dum quotidie in
libertatis tempus successisset linguæque libertatem
ac licentiam atrulissel . Illi enim nudam ei aperiam C atque huic voci aures assuefaciunt, brevi inanem
vocem de Spirilu sancio, quod Deus esset , arripere
studebant (quod quidem tamelsi ,
verum erat im
pium lamen illis alque improbo impietatis antistiti
ridebalur ), ul eum quidem cum theologica lingua
civilale pellerent, ipsi autem Ecclesiam occuparent,
ean : que sceleris sui propugnaculum efficerent, atque
hinc deinde, velui ex arce quadam , id omne , quod
reliquum erat , popularentur. Al ille in aliis quidem
rocibus e Scriptura pelilis , testimoniisque minime
dubiis eamdem vim habentibus, necessariisque argu
mentis, adversarios ila comprimebat, ut nullo modo
repu znare ac contra nili possent : sed , qure maxima
sermonis virlus el prudentia est , propriis vocibus
constringerentur, quemadmodum is liber, quem hoc
argumento edidit , perspicue ostendet, in quo cala- D
mum quasi ex Spiritus pyxide movel. Sed tamen
propriam vocem interim usurpare differebat, rum ab
ipsome! Spiritu , lum a sinceris ipsius propugnatori
bus in gratiæ loco hoc pelens, ne hoc suo consilio
offenderentur ; nec committerent, ut dum unam vocu
lam mordicus retinere conarentur, propter inexple
bilem cupiditatem omnia perderent, convulsa nimi
vocem remillere , aliud hæreticorum artibus aut
rum turbulento tempore ac distracta pietate. Ipsos
enim nihil ex eo incommodi ac delrimenti accepturos ,
si vocabula paulum immularentur, modo aliis verbis
eadem docerentur (neque enim salutem nostram in
6 Psal . cx ) , 5 . ; Rom. vii, 28 .
PRÆFATIO . 26
A verbis potius quam in rebus consistere : quippe cum
ne Judæi quidem rejiciendi sint , si ad aliquod iem
pus pro Christo vocem Uncti sibi concedi postulantes,
in nostrum numerum atque ordinem ascribi velint) :
al reipublicæ non posse majorem perniciem ac pe
stem afferri, quam si Ecclesia ab hæreticis occupa.
relur. In hac Basilii agendi ratione, sive infirmis
consulat , sive hæreticorum furori Ecclesiam suam
objicere caveat, haud equidem video quid repre
hendi possit.
hibitam : 1 ° nibil illa catholico dogmati , nihil usi
lato ad exprimendum dogma sermoni nocebat .
Tutum erat dogma cum Nicænæ fidei professione,
lum iis quæ huic formulæ Basilius adjicienda du
bal , ut quamplurimi ad confitendam in Ecclesia
divinitalem sancti Spiritus allicerentur : nec sane
consentaneum erat (ep. 113) , ut cum hæretici li
benter in sua communione retinerent eos etiam qui
hæretice non sentiebant, Catholici a sua remove
catholici sermonis auctoritate quidquain detrahe
batur. Etsi enim infirmis concedebatur ut Spiritum
sanctum non appellarent Deum , non tamen con
cedebalur ut hanc vocem damnarent , nec idcirco
Jicclesia Spiritum sanctum Deun appellari audiunt,
illum scrupulum deposituros. Atque hæc maxime
spes Basilium fovebat. Enimvero persuasum mihi est,
inquit (ep. 115) , diuturniore inter nos consuetudine
ac mutua citra contentionem exercitatione, si quid
eliam amplius adjiciendum sit explanandi causa ,
daturum id Dominum , qui ipsum diligentibus omnia
cooperatur in bonum ? .
2. Non animadvertunt ii , quibus hæc agendi ra
tio non placet , magnum esse discrimen inter ea
quæ hæreticis ignave et lurpiter , et ea quæ infir
mis benigna quadam accommodatione concedun
lur ( 5 ) . Hoc tantum petebat a Basilio Modestus im
peratoris nomine, ut unam vocem , nempe consub
stantiale , e fidei symbolo tolli pateretur. At Basi
lius ne unam quidem syllabam sacrorum do
gmalum prodi , nihil prorsus addi aut demi, ac
ne ipsum quidem formulæ ordinem mulari de
bere respondit, Idem tamen iis qui, cum catholice
sentirent, nondum Nicænam formulam receperant,
benigo excusationis veniam non denegabal , sal
tem in episcopatus primordiis, ut perspicitur ex
epist . 52. Aliud est enim infirmis unam aliquam
minis concedere ; ut ea vox e catholici sermonis
usu amandetur. Si concessum fuisset hæreticis ut
consubstantiale deleretur, triumphum illi egissent

( 5) Nyss . 1 , Eunom . 314. Theodoret . , lib . iv, c . 18.

27 PRAFATIO . 28
es Ecciesia , quæ non eos recepisse, sed ab eis re- A ergo, nos in crimen vocetis (nec enim invidia el re
cepta videretur ; quod quidem nunquam commit- prehensione premi debet hujusmodi ascensus) , nes
tendum esse merito docet Basilius in epist . 266 . nos vicissim eam vocem, cujus modo capaces estis ,
At iisdem redeuntibus sine consubstantialis pro vobis objiciemus : quandiu alio itinere ad idem
fessione, non tamen sine professione fidei hac voce hospitium feremini. Non enim victoriam ambimus,
contentæ ; numerum filioruin suorum augebat Ec sed ut fratres, quorum separatione distorquemur, ad
clesia , incolumi prorsus traditionis deposito . nos redeant, laboramus. Hæc Gregorius disserel :at
3. Sententiæ suæ magnos ascriptores et imitato Constantinopoli : ejusque animi moderationem
res habuit Basilius. Præter Athanasium , qui Basi paulo post ipsa synodus Constantinopolitana judi
lii factum probavit et defendit, ut modo videbimus, cii sui auctoritate comprobavit, quæ Dominum ap
Basilium imitatur Gregorius Nazianzenus in ora pellavit Spiritum sanctum , sed ut jis consuleret,
tione 44 , p . 710, ubi sic Ioquitur : Συμβώμεν αλ quorum animis scrupulus, subabsurdus ille quidem ,
λήλοις πνευματικώς · γενώμεθα φιλάδελφοι μάλλον ή sed tamen ignoscendus insidebat, Dei vocem in sym
φίλαυτοι . Δότε την δύναμιν της θεότητος , και δώσο bolum inserendam esse non censuit.
μεν υμίν της φωνής την συγχώρησιν ' ομολογήσατε Sed ſorte indulgentia in infirmos ipsa humanitatis
την φύσιν εν άλλαις φωναίς , αίς αιδείσθε μάλλον : Β specie placebit , at minus considerata , nimiumque
και ως ασθενείς υμάς ιατρεύσομεν , έστιν ά και των remissa videbilur Basilii eum improbis bæreticis
προς ηδονήν παρακλέψαντες. Αισχρον μεν γάρ, αι agendi ratio. Sed tamen si alterum probetur , alte
σχρόν και ικανώς άλογον, κατά ψυχήν έδρωμένους , rum improbari non polest . Nam cum Arianis ad
μικρολογείσθαι περί τον ήχον , και κρύπτειν τον θη- itum in Cappadociam hoc temperamento interclude
σαυρόν , ώστερ άλλους βασκαίνοντας, ή μή και την ret Basilius, tunc, si unquam alias , plurimis infir
γλώσσαν αγιάσητε δεδoικότας : αίσχιον δε ημϊν και mis consulebat , quos persecutio in maximum peri
εγκαλούμεν παθείν, και μικρολογίας καταγινώσκον- culum conjecisset . Deinde vero non indigna res erat
τας , αυτούς μικρολογείσθαι περί τα γράμματα. charitate Basilii , ne furentibus quidem hierelicis..
Μιάς θεότητος , ώ ούτοι , την Τριάδα ομολογήσατε , amplius quidquam proponere , quam quod omnino
ει δε βούλεσθε , μιάς φύσεως και την Θεός φωνήν necessarium ad catholicum dogma judicabat ?
παρά του Πνεύματος υμίν αιτήσομεν. Δώσει γάρ , ευ Illud autem in primis observandum est , nequa-.
οίδα , και το πρώτον δούς και το δεύτερον , και μάλιστα, quam commisisse Basilium , ut Dei nomen Spiritui
ει δειλία τις είη πνευματική , αλλά μη ένστασις δια sancto in Ecclesia tribui desineret , sed sæpe illi
βολική το μαχόμενον . "Ετι σαφέστερον είπω και συν
C hunc titulum et per se et per alterum seipsum ,
τομώτερον, μήτε υμείς ημάς ευθύνητε της υψηλοτέ- “ Gregorium Nazianzenum , tribuisse. Id testatur
ρας φωνής (φθόνος γάρ ουδείς αναβάσεως) , ούτε Gregorius Nazianzenus , quihis , quae modo retulimus,
ημείς την έφικτήν τέως υμίν εγκαλέσομεν, έως αν statim addit ( p . 564) : Eπει ότι γε παντός μάλλον .
και δι' άλλης οδού προς το αυτό φέρησθε καταγώγιον · ήδει το Πνεύμα Θεόν , δηλον μεν εξ ών και δημοσία
ου γάρ νικήσαι ζητούμεν, αλλά προσλαβείν αδελφούς, τούτο πολλάκις εκήρυξεν , ει ποτε καιρός ήν, και ιδία
ών το χωρισμό σπαρασσόμεθα • Verum spiritualiter τοίς ερωτώσι προθύμως ανωμoλόγησε , σαφέστερον δε
nter nos hanc controversiam transignmus : fraterne πεποίηκεν εν τοις προς εμέ λόγους , προς όν ουδέν
potius charitatis studium , quam nostri amorem prve απόρρητον ήν αυτώ περί τούτων κοινολογουμένω,
nobis ſeramus. Vim divinitalis ac potentiam nobis μηδέ απλώς τούτο απoφηνάμενος , αλλ' , ο μηδέπω
dale , et nos vicissim divinitatis vocem vobis conce πρότερον πολλάκις πεποίηκεν , έπαρασάμενος εαυτό
demus. Naturam aliis vocibus, quibus plus tribuitis, το φρικωδέστατον , αυτού του Πνεύματος εκπεσείν,
confileamini : ac vos , ut infirmos curabimus, non ει μη σέβοι το Πνεύμα μετά Πατρός και Υιού ως
nullα υobis grata et jucunda sulfurantes . Εtenim ομοούσιον και ομότιμον . Ει δε με τις δέξαιτo κοινω
turpe quidem illud est , turpe , inquam , ac perabsur νον εκείνου κάν τοις τοιούτοις , εξαγορεύσω τι και
dum , cum animo optime valealls , circa vocis sonum D των τους πολλοίς τέως αγνοουμένων , ότι του καιρού
jejunos et minulos vos præbere , ac thesaurum occul. στενοχωρούντος ημάς, εαυτό μέν οικονομίαν επέτρε
tare, quasi aliis eum invidentes aut metuentes , ne ψεν , ημίν δε την παρρησίαν, ούς ουδείς έμελλε κρί
linguam quoque vestrum sanclificelis ; turpius au νειν , ουδε αποβάλλειν της πατρίδος αφανεία τετιμη
tem nobis est eodem vitio teneri , φuod vobis obji- μένους , ώς εξ αμφοτέρων ισχυρών είναι το καθ ' ημάς
cimus , atque, cum anxiam vestram de minutis rebus EÚgyrénov: Nam quod alioqui melius quam quivis
contentionem damnemus, litterarum tamen minulias alii , Spiritum sanctum Deum agnosceret , cum ex eo.
anxie urgere . Trinitalem , o viri, unius deitulis esse perspicue constat , quod et hoc sæpe de loco supe
fateamini, aut, si magis placet , unius naturae : atque riore , quoad per tempus licebat , prædicavil , et pri
hanc vocem , Deus, a Spirilu vobis postulabimus. vatim apud eos , a quibus interrogabatur, haud cun
Dabit enim profecto sccundum , qui primum dedit , clanter confessus est : tum vero in suis ad me sermo .
idque potissimum , si id de quo pugnatur, spiritua nibus apertius id demonstravit (rieque enim quidquam
lis quædam timiditas fuerit, ac non diabolica con unquam , cum de his rebus mecum colloqueretur,
tentio . Atque , ut apertius et compendiosius loquar, animo tectum occultumque habuit ) non simpliciter
sic inter nos agamus, ut nec vos , sublimioris vocis hoc affirmans , sed , quod antea ipsi perraro acciderai ,
 PRÆFATIO . 30
29
sibi rem omnium maxime horrendam imprecatus, A thium cum eo conjunxit , sed potius summa in hoc
nempe ut ab ipso Spirilu excideret, nisi cum Patre dogmate tuendo constantia disjunxit.
et Filio Spiritum , ut consubstantialem el honore pa
Formula autem , cui subscripsit Eustathius, non
rem , veneraretur . Quod si quis me in tantis quoque
solius Basilii , sed etiam Theodoti et Meletii opus
rebus , illius socium admiserit, aliquiil , quod plerisque est ; et cum temperamento et accommodatione non
incognitum ante ſuit, evulgabo . Nam cum tempus in
careat, nec Spiritum sanctum appellet Deum , quis
summas angustias nos redigeret, hanc ipse rationem
credat cum opusculi auctore , Basilium propterea
inibat, ut sibi quidem æconomiam , nobis autem ,
Theodoto et Meletio in offensionem venisse , quod
quos ob nominis obscuritatem nemo in judicium ad
Dei nomen interdum Spiritui sancto non tribueret ?
ducturus , patriaque ejecturus esset , loquendi liberta
tem committeret . Atque ita Evangelium nostrum fir- Magnæ profecto exstiterunt Theodoti Nicopolitani in
Basilium injuriæ ( ep . 99 ); sed illius morositatis causa ,
mum et validum erat, utriusque præsidio suſſultum .
Basilii communio cum Eustathio, non vocis unius
IV . Jam vero perfacile reſelluntur quæ eruditum
prætermissio . Metuit aliquandiu Basilius ne S. Me
opusculi auctorem detinuerunt , quominus sancti
letio , in iis quæ ad Eustathium spectabant , parum
Basilii agendi rationem probaret, Quod ait consi
lium illius nec ad reducendos infirmos, nec ad pla- B æquo uleretur. Sed statim atque in Armeniam pro
feclus, consilii sui rationem sancto exsuli exposuit,
candos Pneumatomachos profuisse , fateor me
nescire ex quibus id fontibus bauseril. Quis enim summam illius æquitatem expertus est. Quod autem
egeral in defendenda Spiritus divinitate, nunquam
ei dixit pacem inter presbyteros Tarsenses Basilli
opera restitutam non fuisse ? quis ei dixit nullum id ei aut apud alium episcopum purgandi sui labo
rem attulit .
exitum habuisse susceptos ab eo labores , ut , quol
quot catholice sentiebant , eos in unam consensio Auctor opusculi non solum adversarios aſſingit
nem ac communionem adduceret ; cum præsertim Basilio , qui nulli exstitere ; sed etiam quos habuit
in epist. 69 , ad sanctum Athanasium , spem hujus defensores, ab eo avellere conatur, S. Athanasium
consilii ad exitum perducendi præ se ferat : in alia et S. Gregorium Nazianzenum : ac de altero qui
dem dubitat, an factum Basilii aliquando probave
autem ad eumdem Athanasium ( ep. 82) aliquanto
post scripta declaret, quidquid circa fidem sanum est rit , alterum non semper probasse contendit. Eqoi
in Cappadocia et vicinis locis vere ad corum , qui dem non video quid nobis relictum sit , quo nita
idem sentiunt, communionem et unitatem propen mur in rebus criticis , si Basilio patrocinium eri
dere ? Quod spectat ad Pneumatomachos, semper С piatur S. Athanasii. Exstant duæ illius epistolæ in
illi quidem bellum inexpiabile cum Basilio gessere , Basilium perhonorificæ , altera ad Palladium , altera
sed tamen certa et explorata res est , gravissimas ad Joannem et Antiochum . In utraque Basilium de
eum procellas a Cappadocia propulsasse , non so fendit , accusatum a monachis Cæsariensibus, quod
lum magnis præliis sustinendis, sed etiam prudenti in dogmatis defensione remissius aliquid egisset .
secessu , cum hæreticorum insidias anno 371 decli Unde Athanasius ait : Si suspectus esset Basilius in
navit. Erant enim in insidiis collocati , ut una voce iis quæ ad veritatem spectant, laudabilem fore eorum
ex ejus ore arrepta , impetum in Ecclesiam face contentionem . Declarat eum magis pro veritate cer
rent. Quare tot ac tanta prælia non certasset Basi tare , el eos qui doctrina egeni edocere. Hortalur
lius , nisi cauta et provida consilia præcessissent : monachos , ut , respicientes ad propositum veritatis
non lot fulsissent miracula , non Cappadociam Va illius et æconomiam , glorificent Dominum , etc.
lens unam ex omnibus provinciis eximiam habuis Quænam illa economia , quæ monachis Basilii ac
set , si Basilium non plus movisset Ecclesiarum uti cusandi materiam dedit ? quodnam dogma visus est
litas , quam calidiorum ingeniorum querelæ . remissius defendere ? Nihil sane reperias præter
Non tutiori fundamento nititur quod ait idem quæstionem de Spiritu sancto . luc accedit lesti
scriptor, occultos hæreticos , qualis erat Eusta - monium Gregorii Nazianzeni , cujus ex epistola 27
thius , hac Basilii accommodatione et facilitale usos discimus Basilium , cum die ſeslo S. Eupsychii
esse, ut sese cum eo conjungerent , ac gravissimis Deum non appellasset Spiritum sanctum , monacho
postea illum calumniis vexarent. Jamdudum con run querelas in se concitasse. Res ergo et per
junctissime cum Eustathio et amantissime vixerat sonæ congruunt. Ipsum etiam congruit tempus.
Basilius , antequam hæc de Spiritu controversia Nam Basilius hac usus est ceconomia , ac in has
prodiret. Non mullo post exortam hanc controver incurrit criminationes , antequam sanclus Athana
siam dissiluit eorum amicitia , propterea quod Ba sius e vila migrasset, nempe anno 371 .
silius , etsi in probanda et periclitanda hominum Quod special ad S. Gregorium Nazianzenum ,
suspectorum fide morosus non erat, ita tamen in lempus assignari posse non puto , quo factum
constringendo et firmissimis nodis tenendo Eusta amici probare desierit. Hanc enim illius animi mo
thio cautus fuit , ut cuni iste hæc vincula effugere derationem , et vivente ipso et mortuo, laudavit ,
non posset , odium et iracundiam in Basilium pa nec laudavit solum , sed etiam imitatus est. Ubi
Jam et aperte evomuerit . Basilii ergo lenitas in primum accusatus est in quodam convivio Basilius,
defendenda Spiritus divinitate nequaquam Eusta exarsit in illius reprehensorem indignatio Gregorii.
 31 PRÆFATIO .
Postquam venit Constantinopolim Gregorius (6 ), ut A defenderent, nondum tamen consubstantialis vocem
ibi catholicam fidem pene esstinctam exsuscitaret, palam el aperte receperant. Notum est omnibus
non solum in refellendis hæreticis acrem se et inde quanta lenitale Athanasius et Hilarius cum ejus
ſessum præbuil, sed etiam in sanandis exemplo modi hominibus agendum censuerint.
Basilii infirmis lenem el moderatum , ut declarat
Videntur consubstantiale nondum recepisse qui
illius testimonium , quod ex oratione 44 deprom
fidei confessionem e Scripturis depromptam (tom .
psimus. Reversus Constantinopoli orationem ha
buit in laudes Basilii , in qua inter alia illius præ II , p. 223) , Éyypacov odolaylav , a Basilio petierunt.
Unde Basilius eorum consulens infirmitati pro
clare facta prudentem illam molestissimo tempore
accommodationem recensel . mittit se non usuruin nominibus et verbis , quæ
ipsis litteris et syllabis non reperiuntur quidem in
Temperamentum a Basilio adhibitum eo etiam
divina Scriptura, sed tamen insilam Scripturo, sera
* nomine minus probatur, quod suum ipse consilium
tentiam servant . In Ndei confessione, quam ad eos
repudiaverit, nec quidquam simile in defendendo
misit , consubstantiale non adhibuit ( p. 224 ) :
consubstantiali commiserit . Utrumque sua pontc
refellitur. Nullum inconstantiæ vestigium hac in re quod quidem Basilius cum metueret ne reprehen
neque in operibus Basilii , neque apud Gregorium B deretur, declarat idem sibi propositum non esse ac
Nazianzenum , qui non tam mullam operam in de in aliis operibus ; aliud enim esse hæreticos re
fellere , aliud sanam fidem simpliciter exponere
fendendo amico insumpsisset, si sui illum facti
(p . 225) .
credidisset pænituisse. Ipsum eliam consubstan
tiale infirmioribus animis condonavit Basilius , ut Non deerant initio episcopalus Basilii , qui con
supra diximus . substantiale nondum recepissent . Hos Basilius par
V. Atque ut lota illius in ejusmodi rebus agendi tim vituperandos, partim venia dignos judicat (ep.
ratio perspiciatur , abs re non erit breviter expo 52 , n . 1 , p. 145) . Sed ejusmodi homines perpauci
nere, quid ab hæreticis redeuntibus aut ab homini videntur fuisse. Nam post concilium Tyanense
bus suspectis pro temporum varietate postulaverit. plerique consubstantiali manus dederunt , exceptis
Sanæ doctrinæ Basilius ab infantia ad extremum triginta quatuor Asianis episcopis, quos minime
usque spiritum retinentissimus fuit : nunquam in mirum est communi consilio obstitisse (7 ) . Erat
ejus cor ulli sermoni a sana doctrina alieno patuit enim hæc regio sic emancipata errori , ut gratias
aditus ; nulla illi sententiæ mutatio aſlingi polerat ; Deo habendas existimet Basilius, si qui omnino in
sed tamen accepla a leneris doctrinæ semina ſale Asiano tractu extra labem hæreticorum sint . Sensim
tur ipse usu crevisse (ep. 204 , n . 6 , p . 306 ; ep . 223, C itaque evenit, ut ex iis qui catholice sentiebant vix
n. 3, p . 338. In jis autem quæ usu et exercita quisquam consubstantiale non admitieret (ep. 331 ) .
tione illi accesserunt, numerari potest quædam in Postquam autem grassari coepit hæresis Pneuma.
dignoscendis hæreticorum cavillationibus prudentia, tomachorum , tum vero non modo nibil amplius
quæ cum in horas mutari solerent , non uno et detractum est de fide Nicæna , sed etiam aliquid vi
eodem modo caveri debuerunt. In ea rerum per sum est huic formulæ addendum Basilius Cyriacum
turbatione, quam Arianorum de simili et dissimili Tarsensem presbyterum hortatur( ep . 114 , p . 207) , ut
tricæ induxerunt anno 360 , nec simile nec dissimile fidem Nicænam recipial , nec ullam in ea vocem reji.
placebat Basilio , sed identitatem naturæ et consub ciat ; imo huic fidei addat Spiritum sanctum dici
stantiale profitebatur (ep . 8, p . 82) . Postea rebus crealiuram non oportere, nec cum iis qui dicunt come
mutalis , cum jam ab Arianorum perfidia non lanta municandum . Non multo post Basilius, rerum sancto
essent pericula , simile secundum essentiam susci Meletio et Theodoto deliberata , illud etiam Eusta
piebat Basilius , modo illud adderetur, cilra ullam thio præscripsit (ep . 125 , p . 216 ) , ut Spiritum san
differentiam ; secus vero hanc vocem suspectam clum ilidem ut Patrem et Filium glorificaret : alque
existimabal (ep. 9 , n . 5) . Alque hæc quidem Basi hanc glorificationem deinceps, ut rem necessario
D
lius non sua causa slaluebal (ipse enim consub addendam synodo Nicænæ , proposuit, ut perspici
stantiale profitebatur ), sed si qui suspecti essent, potest ex epistolis 175 et 268, n . 2. Nihil magis
satis esse putabat ad eorum fidem purgandam , ut incendit Pneumatomachos , quam hæc Spiritus glo
simili secundum essentiam adderent illud citra ula rificatio cum Patre et Filio . Sed Basilius declarat
lam differentiam ( ibid . ) . Ex quo illud etiam per ( De Spir. S. c . 29 , p . 63) se nec gladii nec ignis
spici potest , Basilium nemini necessitatem impo metu usitatam constanti traditione glorificationem
suisse consubstantialis profilendi. Neque id mirum relicturum . Hoc tantum eis concedit ( ib . c . 25, p.
videri debet. Nam cum epistolam nonam scriberet , 54 ) ut quamvis præpositio cum aptior sit ad glori
ex qua hæc desumpsimus, communione et amicilia ficationem persolvendam , si lamen uti malint con
conjunctus erat cum Silvano Tarsensi et pluribus junctione, etc. , ut in baplismo, id eis , nemine re
aliis episcopis, qui, etsi fidem Nicænam acerrime pugnante, liceat .

(6) Naz . , ep. 27, (7) Sozom . , lib. vi, c . 12.

 PRÆFATIO .
& IV. A dogmalum innovationibus ? Cur enim necesse est , si
1. Celeberrimum S. Basilii de processione Spiritus dignitale ac ordine terlius est Spiritus, natura quo
ex filio testimonium referiur. Il. Græcorum que lertium esse ? Dignitate quidem secundum esse a
scriptura magnis incommodis laboral. III . Lati
norum lectio apte cum Basilii doctrina, necessario Filio , ' ut qui esse ab illo habeat, et ab ipso acci.
cum ejus ratiocinutione cohæret. IV . Latinorum piat , el annuntiet nobis et omnino ex illa causu pen
causa codicum mss . auctorilale defenditur. deal * tradit (fortasse )pielatis sermo. Al natura tertia
1. Esstat initio libri tertii Adversus Eunomium uti , neque ex sanctis Scripturis edocti sumus , neque
insignis locus, qui cum manifestum habeat de Spi ex Scripturæ dictis conseculione ulla colligi potest.
rilus ex Filio processione testimonium , si sine li Quemadmodum enim Filius ordine quidem secun
turis ac sine additamentis legalur, gravissimæ dus a Patre est , quoniam ab illo est , et dignitale, quia
Græcos inter et Lalinos controversiæ materiam origo ejus et causa est , quatenus est illius Pater, el
dedit . Defendit hoc catholicæ veritatis præsidium quoniam per ipsum accessus aditusque est ad Deum et
R. P. Ludovicus Vallée , emeritus theologiæ profes- Patrem ; non autem natura secundus, quoniam deitas
sor ac bibliothecæ Sanctæ Genovefæ præfeclus , in in utroque una est : ita proſeclo et Spiritus sanclus,
erudita dissertatione, anno 1721 Parisiis edita apud etsi lum ordine tum dignitate secundus est a Filio , [ ut
Delaunay, via Jacobwa . Nihil potius aut melius fa- B hoc etiam omnino concedamus ,) tamen non jure sequi
cere possint , qui rem omnibus vestigiis indagare ut alienæ sit naturæ, inde patet, etc.
volunt , quam si eximium illud opus accurale per Tum Basilius , argumento ex angelis petito ,
legant : quod quidem cum omni argumentorum quorum diversi ordines et dignitatis gradus , nec
genere ila cumulatum et illustratum sit , ut nec tamen diversa natura , sic concludit : Sic proſecto
dubitandi nec addendi locum relinquat , cumque et Spiritus sancius : etsi dignitate inferior est atque
non incommode cum nostris S. Basilii voluminibus ordine (ut aiunt ) ; accepimus enim ipsum , (inquit )
compingi possit ; libenter sane conticescerem . Sed terlium a Patre et Filio numeralum ; cum Dominus
quia celeberrimus Basilii locus in hac nova editione ipse in traditione salularis baptismatis tradiderit
ila prodiit, ut in codicibus mss. hac in urbe er. ordinem , his verbis : (Eunles baptizate in nomine
stantibus legebatur, non ut aliorum codicum longe Patris et Filii el Spiritus sancli ;) al in quamdam
plurium longeque antiquiorum auctoritas, ac ipsius naturam tertiam a Filio et Patre ejectum eum fuisse
sententiæ series et junctura poslulabant , operæ nusquam didicimus.
pretiuin est huic incommodo mederi, et ex memo . Non difficile est animadvertere illud Græcis
rala dissertatione in gratiam eorum , quibus ad maxime molestum esse, quod Spiritus S. a Filio
С
ipsum fontem adire non vacat, nonnulla derivare. esse habere dicitur : iisdem autem plurimum pla
Ut facilius perspiciatur quid Græci , quid Lavini cere , quæcunque uncinis inclusa eo spectant, ut
in testimonio Basilii probent aut rejiciant, uncinis Basilius non asseveranter pronuntiare, sed velut
includemus quæ a Græcis addita Latini queruntur, bæsilans concedere videatur Spiritum ordine et
asteriscis vero quæ a Latinis propugnata Græci dignitate minorem Filio esse . Vident enim , si id
aversantur. Basilius asseveret, inde sequi ut Spiritum ex Filio
Initio libri tertii proponit Basilius hanc Euno procedere crediderit. Sed hæc scriplura , quam
mii blasphemiam ita loquentis : Cum autem hæc Græci per fas el nefas defenderunt, longe alteri
nobis de Unigenilo sufficiant, consequens fuerit , ut posthabenda , sive interiora quædam indicia spe
jam de Paracleto quoque dicamus, non vulgi opinio- ctentur , ut consensus cum Basilii cæterorumque
nes lemerarias secuti , sed sanctorum in omnibus do Patrum doctrina, et sententiae ipsius series et con
ctrinam servantes : a quibus cum didicerimus cum linuatio ; sive ex antiquorum codicum mss . nu .
dignitate et ordine tertium , tertium quoque nalura mero et auctoritate res dijudicetur. Ulruinque ar
esse credimus. guimentum breviter explanabimus, his qui uberio
Sic respondet Basilius : Quod igitur non pitel D rem hujus quaestionis cognitionem percipere
oportere in simplici ac nuda multorum fide perna volent , ad supra dictam dissertationem dimissis .
nere, sed artificiosis quibusdam ac captiosis rationi II . Inest sane magnum hoc vitium lectioni Græ
bus veritatem rursus ad id quod sibi videtur, deiru corum , quod Basilium inducat de re omnibus tesla
dere, satis ex iis quæ dixit ostendit. Nam multorum la , et ab ipso Basilio sæpe confirmala turpiter du
opinione contempta , qua Spiritum sanctum glorifi- bitantem . Quid enim absurdius , quam Filium Patre
cant, simulat tenere se sanctorum doctrinam : at minorem ordine et dignitate asseverare, Spiritum
eos qui eam ipsi tradiderunt, tacel , etiam nunc ea filio minorem ordine el dignitate dicere non au
dem faciens quæ, dum de Unigenilo dissereret, fe- dere ? Hoc profecto non cadebat in Basilium , qui
cisse conviclus est. Deinde dicit a sanctis quidem conceptis verbis docet in libro De Spirilu sancto,
se didicisse, tertium esse ordine et dignitate Spiri- cap . 17 , eumdem ordinem intercedere inter Spiri
lum , a seipso autem credere, natura quoque terlium tum ac Filium , ac inter Filium et Patrem : Ut se
esse. Qui vero sint sancti illi, el in quibus scriptis habet Filius ad Patrem , inquil, sic ad Filium Spi
hanc doctrinam ediderint, dicere non potest . Fuiine ritus secundum verbi Dei ordinem in baptismo tra
unquam homo sic audax in inducendis divinorum ditum . Ridiculam ergo formidinem Basilio aliingit
 PRÆFATIO . 36
illud , fortasse, ac illud , ut hoc etiam omnino con- A Antequam veniam ad propugnatam a Lalinis
cedamus, et infra, ut aiunt. Huic rationi non pa lectionem , libet aliud additamentum animadvertere
rum addit momenti quod ait Basilius Eunomium in his verbis : Τίνες δε οι άγιοι και εν ποίοις λόγοις
etiam nunc eadem facere , quα dum de Unigenilo την διδασκαλίαν πεποίηνται , ειπείν ουκ έχει
dissereret, fecisse convictus est. Indicat enim Basi- Qui vero sint sancti illi , et in quibus scriptis hanc
lius his verbis initiuin libri primi, ubi nudat artificia doctrinam ediderint , dicere non potest . Hæc verba ,
Eunomii , qui cum piam traditionem , Patrum fidem , siTeTV oux éxei , dicere non potest , quæ ex quatuor
rejecla multitudinis opinione apposuisset , statim Regiis mss . eruta sunt, in tribus autem aliis et in
de suo impietatem et blasphemiam addebat . Sic antiquis editionibus desunt , manifestum habent
ergo illum interrogat Basilius : in hac fide ubinam perfidiæ et corruptelæ indicium . Quis enim credat
scriptum est , Credimus ingeneralionem esse essen Basilium ita in ecclesiastica traditione hospitem et
tiam Dei universorum ; aut , Credimus Unigenitum peregrinum fuisse, ut cum ipse Filium ordine et
essentia dissimilem esse Patri ? Demonstrat eum sic dignitate minorem pronuntiet , illius doctrinae , qua
aperte loqui debuisse , non insidias lectoribus de Spiritu idem tradit , auctores nullos ab Eunomio
struere, et opinioni suæ velut hamo ad mortem tra . citari posse diceret ? Sive Basilii sunt, quæ infra
henti simplicitatem fidei, ceu escam quamdam cir- B leguntur, Cum Dominus ipse in traditione salutaris
cumdare , ui imperiti ad id quod apparet festinantes, baptismatis tradiderit ordinem , etc. , ipsum Domi
incaute impietatis scelere transfigantur. Cum ergo num agnoscit Basilius hujus doctrinæ auclorem ,
Eunomium Basilius disputare incipientem de Spi . nedum auctores 'nullos proferri posse existimet .
ritu , eadem facere dicat, quæ dum de Unigexito Sive Eunomio tribuenda hæc verba ; non laborat
dissereret , fecisse convictus est ; necesse est ut in auctorum doctrinæ suæ penuria , qui ipsum do
utroque loco principia illa , quæ impietati mox effe minum citat auctorem , Mendose ergo in hanc ne .
rendæ velut escam hamo prætendebat, nec dubia vam editionem irrepserunt bæc verba : sed lamen
visa fuerint nec incerta Basilio . non parum prosunt ad demonstrandam Græcorum
In eo etiam secum aperte pugnat Basilius , si in hoc Basilii contextu adulterando audaciam .
Græcorum scriptura recipiatur, quod postquam ab Assenliri enim non possum erudito dissertationis
Eunomio auctores doctrinæ celari dixit , ipsum £ u- auctori , qui Basilium putat ad impiam Eunomii de
nomium hanc doctrinam ex Christi verbis repetere lertia substantia sententiam respicere, dum ait :
asserat. Simulat se servare doctrinam sanctorum ; Simulat se servare sanctorum doctrinam , at eos qui
at eos qui iltam ipsi tradiderunt tacet . Et infra : eam ipsi tradiderunt, tacet . Distinguit enim accu
Accepimus enim ipsum , inquit, lertium a Patre es C rate Basilius ea quæ Eunomius a sanctis se didi
Filio numerari : cum Dominus ipse in traditione sa cisse aiebal , nempe, terlium esse ordine el dignitate
lutaris baptismatis tradiderit ordinem , his verbis : Spiritum , ab iis quæ se a seipso credere fatebatur,
« Euntes baptizale * , » etc. Licet ergo oculis ipsis nempe, natura quoque tertium esse. Quod ergo addit
cernere perfidas manus , quæ hunc locum corru Basilius , Quinam autem sancti ilti, et quibus in scri.
perunt. Nihil enim nagis repugnat , quam ut Eu- plis hanc doctrinam edidere ? id prorsus immerilo
nomium Basilius auclores hujus doctrinæ lacuisse referretur ad ea quæ se Eunomius a seipso credere ,
dicat , quem tamen eandem doctrinam Christi ver non a sanctis accepisse aiebat . Quare cum eum sie
bis acceptam fateatur retulisse. Delendum ergo interrogat Basilius : Quinam autem sunt sancii illi,
illud, inquit , ac maniſestum est non Eunomium et quibus in scriptis hanc doctrinam edidere ? non
hic loqui, sed Basilium qui Eunomii verba non obscure declarat Eunomium callide reticuisse san
solet in suam orationem intexere, nisi postquam ctorum testimonia ae præsertim Christi verba , ex
ea ordine suo relulit . At verba modo citata nu quibus Spiritum sanctum ordine tertium esse colli
squam refert Basilius ut Eunomii verba , nec pro gitur, quia , cum hæc verba Spiritus sar.cti divini
fecio referre poluit. talem evidenter astruant, si ea retulisset Euno
D
Jam vero , si hæc spuria sunt , sequitur genuina mius , manifestior exstitisset eorum , quæ de suo
esse quæ in lectione Græcorum desunt de proces statim addebat, impietas.
sione Spiritus ex Filio . Eadem enim manu facinus II, Scriptura, quam defendunt latini, non so
utrumque commissum , nec alio consilio assuta du lum aple et commode cum tota Basilii doctrina , sed
bitationis indicia, nisi ut minus miraremur Basi etiam necessario cum illius ratiocinatione ejusque
lium , qui de Filio disserens , accurate explicat , argumentis cohæret. Spirilum ex Patre et Filio
quo sensu minor sit ordine et dignitate , non idem procedere vel hoc unum testimonium demonstrare
eliam de Spiritu disserentem fecisse. Erat enim possit , quod sub finem libri in in Eunomium habe
hec explicatio prorsus necessaria asseveranti Spi mus. Nam cum Eunomius impie Filium creaturam
ritum ordine et dignilale minorem esse Filio ; du- Patris , Spiritum creaturam Filii vocaret , Basilius
bitanti et hæsitanti minus necessariam Græci impietatem illius perhorrescit , quod creaturam di
existimarunt. ceret Spiritum sanctum : ac deinde illum sic arguit,

q* Matth . XXVIII, 19.

 PRÆFATIO . 38

quod Spirilus originem non Patri et Filio , sed soli A ex cap. 17 libri De Spiritu sancto jam citata : Ut se
Filio attribuerel . Illud vero , inquit ( p. 270) , cui non nabet Filius ad Patrem , sic ad Filiuin Spiritus , etc,
patel , quod nulla Filii operatio a Patre divisa sit , nec Atque hæc relatio ſusius explicatur in cap. 18
quidquam sit in rerum natura , quod ad Filium perti- ejusdem libri .
neal, et a Patre alienum sit ? « Omnia enim , inquit, His addi possunt nonnulla ex quinto in Euno
mea tua sunt, et tua mea 8. , Quomodo igitur Spiritus mium libro , qui liber etiamsi Basilii non sit , ei ta
causam Unigenito soli attribuit , et ad ejus accusan men a Græcis adjudicatur, ac lotus ex ejus senten
dam naturam illius creationem usurpat ? Luce cla tiis compositus est . Ibi ( pag . 305 ) legimus Spiritum
rius est Basilium inter et Eunomium convenisse, esse Verbum Filii , imaginem Filii , Spiritum Fili,
Spiritus originem Filio attribuendam , sed in eo procedere ex Deo per Filium . Nec omittenda illa
controversiam exstitisse , quod Eunomius soli Fi quæstio (ibid . ) , Cur et Spiritus Filius Filii non dici
lio attribueret, Basilius Patri et Filio. Sententiam
tur ? Quæ quidem perabsurda fuil, si ex Filio Spi
suam Basilius non perfunctorie probat. Contendit rilus non procedit.
duo fore principia , si Spiritus origo soli Filio tri Quod si unquam Basilius Spiritum a Filio proce
buatur, Demonstrat eum non dirimendum esse a dere docuit , tum maxime hujus depromendæ doctri
B
Patre , cum et Apostolus conjuncle Spiritum næ necessarium exstitit tempus, cum illum Filio mi
Christi et Spiritum Dei Patris appellet ; ac Dominus norem ordine et dignitale esse, in suscepta adver
Spiritum veritatis dicat (est enim ipse Christus ve sus subtiles hæreticos disputatione pronuntiavit.
ritas) et de eo dicat : A Paire procedit Nam qui de Filio obiter agens , eum ordine et di
Neque etiam obscure perspicitur Basilii senten gnitate minorem Patre non ausus est dicere, nisi
tia ex his verbis epist . 52 , n . 2 : Non enim quæ stalim causam adderet, quia a Paire est , et Pater
fratrum inter se cognationem habent , dicuntur cor ejus origo, quanto magis hæc illi cautio adhibenda
substantialia , id quod quidam existimant , sed cum fuit , cum Spiritum sanclum , de quo dala opera
causa el id quod ex causa exsistentiam habet , ejus- disserebat , Filio minorem ordine et dignitate di
dem sunt naturæ , consubstantialia dicuntur. Mani ceret ? Quinetiam manca erit vel potius absurda Ba
festa est et aperta conclusio, quam theologi ex his silii ratiocinatio , nisi Spiritum Filio minorem esse
verbis deducunt. Nam si ea tantum dici debent ordine et dignitate , quia a Filio esse habet , si mi
consubstantialia , quorum alterum ex allero origi nus dixerit, saltem cogitaverit et crediderit . Huc
nem habet , non potuit Spiritus lot locis apud enim lola rediret hæc ratiocinatio : Quemadmo
Basilium consubstantialis Filio dici , nisi eum ex a dum Filius qui a Patre esse habet, ordine et digni
Filio originem habere constaret . Equidem hoc te tale minor est Patre , non tamen nalura ; sic Spi
stimonium paulo aliter interpretatus sum ac Peta ritus , qui a Filio esse non habet, ordine el digni
vius ; sed nihil de argumenti pondere decedit . In ea late minor est Filio , non natura . Quo quid absur
enim , quam infra aferam , interpretatione negat dius fingi potest ? Necesse est ergo ut causa , cur
Basilius ea tantum dicenda consubstantialia, quæ Spiritus ordine et dignitate tertius sit , si minus a
fraterna tenentur cognatione, ut nonnulli existi Basilio verbis expressa, saltem illius animo oko
mabant; sed lunc etiam hanc vocem congruere versata sit. Sed hujus causæ , ut jam dixi , conce
contendit, cum causa et id quod ex causa exsisten- plis verbis efferendæ necessitatem imponebat Eu
tiam habet, ejusdem sunt nature . Ex quo palet Ba nomii perfidia , qui hoc principium in alienissimos
silium inter et adversarios convenisse, Filium ex sensus rapiebat, et Spiritum natura tertium esse
Patre , Spiritum ex Patre et Filio exsistentiam ha inde colligebat . Unde Basilius in libro De Spiritu
bere, ejusdemque esșe naluræ, sed isti, quanquam sancio, cap . 6 , Filium negat inferiorem diguitale ,
erant Catholici , nec Filium Patri , nec Spiritum Pa ac prorsus æqualem esse contendit.
tri et Filio consubstantialem dicere volebant, quia IV . Ad lot et tanta rationum momenta, quæ etiam
videbatur eis illa vox minus convenire, cum causa D sine codicibus mss . valerent, accedit codicum mss .
el id quod ex causa exsistentiam habet , ejusdem sunt auctoritas, non eorum quidem , qui nunc in biblio
naturæ. thecis nostris exstant, sed eorum quos olim exsti
In eadem epistola Basilius sanctum et inviolabi lisse certissimis monumentis cognoscimus. Hugo
lem esse contendit ordinem personarum , quem in Etherianus, sæculi duodecimi scriptor , qui tres li .
Evangelio didicimus a Domino dicente : « Eunles ba bros ad Latinorum defensionem Alexandro tertio
prizate in nomine Patris et Filii et Spiritus sancti '. , nuncupavit anno 1177 , citat in secundo libro , cap.
idem docet in ep. 125, n . 3. Qualis sit ille ordo 19 , illud Basilii de Spiritu dictum , a Filio esse ha
personarum , perspicimus ex lib . 1 in Eunomium , bens. In libro tertio , cap . 12 , sensum magis quam
ubi sic loquitur : Nos aulem , inquit ( p. 232) , se verba refert . Al in cap . 13 ejusdem libri locum in
cundum relationem causarum ad ea quæ ex ipsis tegrum refert sine additamentis dubitationem Ba
suni, Patrem Filio prieponi dicimus. Idem aulem silio allingen'ib :is , non vero sine insigni illa sen
de sancte Spiritu dicendum demonstrant hæc verba tentia, quae Spiritum a Filio esse habere declarat,

& Joan . XVII , 10. Malth . XXVII, 19.

39 PRÆFATIO. 40

Atque hæc Etherianus laudat, ul minime dubia A quam in contextu Basilii attentare , an quos postea
minimeque controversa. Nec Nicetas Maroniensis, iidem Græci in ipso contentionis æslu protulere ,
qui Etherianum eodem sæculo oppugnavit, ullam cum nihil ad causæ suæ defensionem non auderent .
huic testimonio suspicionem falsi injicere conatus Quare eorum , qui S. Basilij operibus in lucem
est, ut discimus lum ex Bessarione, qui se hoc lesti edendis præfuerunt, videtur in eo requirenda di
monium in libro Nicelæ vidisse leslalur (8 ) ; tum ligentia , quod nulla prorsus editio , si tamen exci
maximc ex Leone Allatio , qui hoc testimonium a pias Trapezuntii Latinam interpretationem , eximium
Nicela , ut integrum , susceptum fuisse asseveral (9) . de Spiritus sancti processione testimonium in avi
Neque etiam codicibus, quibus sieculo duodecimo tam sedem restituerit, ac nævos de industria in
utebatur Euthymius Zigabenus, inerant spuria ad- .jectos expunxerit.
ditamenta . Is enim in Panoplia leslalur Basilium & V.
non dubitasse , an Spiritus sanctus esset ordine et I. Ulrum S. Basilius ea tantum consubstantialia
dignitate posterior Filio. crediderit, quorum alterum ex altero originem ha
Sæculo decimo tertio prodire cæperunt nonnulli bel . 11. Utrum mundum temporis momento crea
codices , in quibus deerat lestimonium Græcis in tum crediderit.
commodum , additamenta cum illis facientia non B 1. Jam observavimus argumentum non leve pro
deerant . Sed velim laudalam dissertationem evol cessionis Spiritus sancti ex Filio reperiri in epi
vant, qui scire avent , quomodo Beccus, ejusque stola 52 S. Basilii ad canonicas. Sed quia idem ille
duo comites et archidiaconi, Constantinus Melite locus negotium facessit doctissimis theologis , ali
niotes, et Georgius Metochita hos codices et recen quid operæ insumendum in eo explicando . Videtur
les esse et perpaucos et ab aliis longe antiquiori enim ea sola existimare consubstantialia , quorum
bus'ubique terrarum dispersis reſelli ostenderint. unum ab altero originem accepit. Sic autem loqui
Eamdem causam strenue defenderunt sæculo de tur pag. 145, η . 2 : Ου γαρ τα αδελφά αλλήλοις όμο
cimo quarto duo alii inter Græcos doctissimi scri ουσια λέγεται , όπερ τινές υπειλήφασιν · αλλ ' όταν και
ptores, Demetrius Cydonius et Manuel Calecas . In το αίτιον και το εκ του αιτίου την ύπαρξιν έχον , της
concilio autem Florentino sex prolatis codicibus , αυτής υπάρχη φύσεως, ομοούσια λέγεται: Νon enim
unus tantum papyraceus Græcis favit, quinque quæ fratrum inter se rationem habent, dicuntur con
alii Latinis ; quorum codicum qualuor in menıbra substantialia, id quod quidam existimant ; sed cum
nis scripti erant . Cum autem in eodem concilio causa et id quod ex causa exsistentiam habet, ejusdemi
Marcus Ephesius dictitasset , se scire libros esse с sunt natura , consubstantialia dicuntur. Basilji verba
apud Constantinopolim supra mille, in quibus Græ sic explicat Petavius ( 10) cum Caleca , Bessarione
corum lectio contineretur ; mendacium illius oculis et Demetrio Cydone, ut illum ea proprie cousub
suis ac manibus comprehendit Bessarion , qui Con slantialia dicere existimet, quæ originis habitudine
stantinopolim reversus, ut ipse testatur in epist. junguntur ; cælera vero minus proprie, ut Petrus
ad Alexium Lascarim , omnibus inspectis bibliothe et Paulus . Sed si S. Patris verba expendantur ac
cis, lectionem Græcis incommodam nullo prorsus curatius , non videlur hoc loco id negare, quod ipse
in codice recenti ac post dissensionem scripto re conceplis verbis asseveral in epist . 38 , homines
peril ; at in aliis non paucioribus ac longe anti esse inter se consubstantiales ; sed eos tanlum re
quioribus reperit . In primis autem memorabile est ſellil, qui consubstantialis notionem rebus inter se
quod de duobus codicibus in monasterio Christi fraterna cognatione junctis ita proprie attribuebant,
Salvatoris Pantepoplæ a se inventis narrat ; quo ut divinis aplari non posset .
rum in altero antiquissimo et membranaceo veritas 4 ° Falelur Basilius consubstantialis notionem ,
violata ſuerat, spalio vacuo adhuc facinustestante ; qualis exponebalur ab adversariis , locuin aliquem
in altero autem papyreo et ante annos trecentos habere in ære et conflatis ex ære numismatibus.
scripto perfusa eral atramento lota illa pars, quæ D Ibi enim est substantia quædam anterior, quæ in
Spiritum ex filio tanquam ex causa docet depen mulla dividitur . 2. Examinandum est quinam re
dere. fellantur his verbis : Non enim quæ fratrum inter se
Ejusmodi codices etiamsi in bibliothecis Græco rationem habent, consubstantialia dicuntur, id quod
rum nulli jam exstarent , nihil tamen de eorum quidam existimant. Non eos sane refellit, qui Pe .
auctoritate decederet ; quippe cum certissimis hi trum et Paulum consubstantiale esse dicebant or
storiæ monumentis et testimoniis memorentur, quæ natura similitudinem , ac inde concludebant Patrem
nullo prorsus facinore deleri , nullo furto abscondi et Filium , utpole lumen et lumen , esse consub
possunt. Neque etiam ambiguum esse possit , ulri stentiales. His lantum adversatur, qui consubstanie
codices potiores sint existimandi, antiqui an re liale rejiciebant. Sed quid in eis reprehendit ? Ni
centes : scripti ante exortom de Spirilu sancto con hil aliud profecto , nisi quod consubstantiale iis
troversiam , antequam Græcorum interesset quid tantum altribuerent, quæ fraternam habent cogna

(8) Ep. ad Alex . Lascarim. ( 10) De Trinit . lib . vii , cap. 4.

(9) Enchirid ., c . 20.
41 PRÆFATIO . 42

Lionem . Hanc enim arripiebant causam , cur a per- A TapCasuacey · Ne soli ariditatis terræ causam al
sonis divinis , ut fraternam cognationem , ita etiam tribueremus, antiquiorem solis generatione ar dila
consubstantiale excluderent. Quare non erat cur tem terræ opiſex effecit. Et homil. 6 , n . 2 , p . 51 :
Basilius in contrarium vitium curreret , el quod Cælum et terra præcesserant, post hæc creala lux
adversarii negabant sine fraterna cognatione posse fuerat, dies et nox discretæ fuerant; item firmamen
consistere, id cum ea conciliari non posse diceret. tum , el aridæ detectio . Terra propriis germinibus
Satis erat ostendere, non ea tantum dici consub . erat referla, quandoquidem et innumera protulerat
slantialia, quæ fraternam habent cognationem : sed herbarum genera , et omnimodis plantarum spcciebus
exuberabat . Necdum tamen erat sol, neque luna : nc
cum causa el id quod ex causa exsistentiam habel ,
ejusdem sunt naturæ , tunc recle dici consubstan lucis auciorem et patrem appellarent solem , nere
tialia . Jº Non leviter prætereunda hæc verba , id rerum e terra nascentium opificem qui Deum igno
quod quidam existimant. Ex his enim palet 'non rant existimarent.
communem a Basilio opinionem refelli, quam ipse Jarn vero perfacile est exponere quo sensu Ba
alibi profitetur, ut modo observavimus, sed singu silius mundum temporis momento productum dixe
lare nonnullorum hominum commentum , qui puta- rit . " Testimonium quod objicitur, exstat homil. 1 ,
B
bant consubstantialis roce exhiberi notionem sub n . 6 , ubi sic loquitur : "H taxa old to åxapeačov xal
s'antiæ , el eorum quæ ex substantia, adeo ut divisa άχρονον της δημιουργίας είρηται το , « Εν αρχή έποίη
substantia appellationem consubslantialis conciliet σεν, και επειδή αμερές τι και αδιάστατον η αρχή . Ως
iis in quæ divisa est . γάρ η αρχή της οδού ούπω οδός, και η αρχή της οι
II. S. Basilii mentem minus calluerunt, qui eum κίας ουκ οικία ούτω και η του χρόνου αρχή ούπω
in opere sex dierum explicando sic versari existi- xpóvos, all ouód uépos autoù ed emáxistov... "Iva
marunt, ut mundum lemporis momento cum suo τοίνυν διδαχθώμεν ομου τη βουλήσει του Θεού άχρό
ornatu creatum a Deo doceat. Omnibus certe Moy . νως συνυφεστάνει τον κόσμον, είρηται το , « Εν αρχή
sis vestigiis accuratissime insistit . Quærit homil. 2, εποίησεν , όπερ έτεροι των ερμηνευτών , σαφέστερον
n . 1 , pag. 22, cur terra dicatur incomposita, idem τον νούν εκδιδόντες , ειρήκασιν , « 'Εν κεφαλαίω εποίη
vero de cælo non dicatur . Terram ideo incomposi σεν ο Θεός, και τουτέστιν αθρόως και εν ολίγω Aut
iam dici slaluit , quia nondum plantas , arbores el fortasse ob factam in momento et citra tempus crea
flores protulerat. At ipsum coelum incompositum tionem dicius est , « In principio fecit 10 :) quan
fuisse contendit. Hæc eadem , inquit, et de cælo dixe doquidem partium et divisionis expers principium .
rimus, nondum illud excultum fuisse, nec proprium C Quemadmodum enim principium viæ nondum est via,
recepisse ornatum : utpote qund nondum sole nec luna et domus principium nequaquam domus est : sic et
splendesceret , neque astrorum choris coronaretur. lemporis principium nondum tempus est, imo neque
Nondum enim istæc condita erant . Quare a veritate pars ipsius minima... Igitur ul mundum voluntate
non aberrareris , si cælum incompositum dicas . Invi Dei citra ullam temporis moram simul substitisse
sibilem autem terram appellavil ob duas causas ; vel edoceamur, dictum est : « In principio fecit. ) Quod
ipsum interpretes alii, sententiam dilucidius redden -
quod nondum esset illius spectator homo ; vel quod
demersa innalantibus super ipsius superficiem aquis tes , dixerunt : « In capitulo fecil Deus , , hoc est,
videri non posset . Nondum enim erant aquæ in suas subito et brevi . Sed ex his verbis nihil aliud colligi
ilaliones Cungregalæ , quas postea aggregatas Deus potest , nisi id quod Christiani omnes semper le
maria appellavit. nuerurt, omnia temporis momento e nibilo educta ,
Hæc profecto nihil redolent ex sublili illa opi nec quidquam Dei restitisse voluntali. Hinc idem
nione , quæ mundum cum suo ornatu lemporis docet Basilius de iis quæ sigillatim ad mundi orna
puncto prodjisse censet . Idem perspicitur ex num . 3 tum prodiere. Sic enim de terræ germinibus loqui
ejusdem homiliæ , p. 15 , et ex homil. 5 , n . 5, tur homil. 5, n . 5, pag . 44 : In minimo etiam lem
p. 44. Occurrit in homil . 4 , n . 4 , huic quae- D poris puncto a germinatione exorsa lerra , ul.Con
stioni : Si aqua erat super terram , cava omnia ditoris leges servarel , per omnem accretionis speciem
que nunc pelagus continent , referta erant . Quo progrediens, confestim germina deduxit ad perfectio
nem ,
igitur colligendæ erant aquæ , concavis jam oc .
cupatis ? Sic respondet : Ad hæc respo ndebi mus , & Vi .
tunc et receptacula ſuisse præparata , cum aquam 1. Traditionis auctoritas defensa a sancto Basilio
uportuit in unam secerni congregationem . Neque adrersus Eunomium et Pneumatomachos. II . Vala
de etiam studiosus exstitit catholici sermonis des
enim erat illud quod est extra Gades mare, etc. fendendi. Quid de conciliis senliat . III . Cur ad
His addere non pigebit , quæ Basilius de crea versarios ad Scripturam provocat. IV . Quo sensu
tione solis peracute observal. Sic loquitur homil. 4 , omnia Scripturis confirmanda, nihil Scripturis
n . 5, p. 37 : "Ινα μη τώ ηλίω την του αναξηραίνειν addendum dixit. V. Quo sensu auditores probare
debere quæ a magistris dicuntur .
την γην αιτίαν προσθώμεν , πρεσβυτέραν της του
ηλίου γενέσεως την ξηρότητα της γης και Δημιουργός 1. Non interest eorum , qui sectas ad ecclesia

10 ren . 1 , 1 .
PATROL . GR . XXXII . 2
 PRÆFATIO .
dissidentes defendunt, in his argumentis, quæ ad A remus. Ex his perspicimus omnia diaboli artiſicia
Ecclesiæ et traditionis ei commissæ auctoritatem in suscilandis hæresibus eo spectasse , ut aposlo
spectanl, sese venditare. Cum enim eventui unius licam prædicationem , quam Ecclesia veluti sacrum
pugnæ sua omnia committunt, semelque hac in re depositum custodil , penitus convelleret ; sed ejus
æ
victis nihil superest ad caus defen sione m ; tum conatus irritos fuisse. Qui ergo traditionem per
vero eo facilius in hoc doginate quam in aliis vin præteritum omne lempus apud tot sanctos prædica
cuntur, quod ne erroris quidem novitate molestiam tam impugnarunt , hi non Spiritum sanctum in
ſacessunt, sed omnium hæreticorum , qui unquam Scripturis interpretandis ducem habuerunt , sed
exslilere , vestigiis insistunt. Ausus est lamen Scul . diaboli ad everlendam Ecclesiam emissarii fuere.
tetus ( 10" ) ad acerrimum traditionis defensorem Hinc hæresum originem ex contemptu sanctorum
Basilium provocare , nec timide all verecunde ver Palrum repelit Basilius in commentario in Isaiam .
s s
salur in illius testimonii colligendi . Sed ut Scul Nonnulli sunt , inquit ( p . 555) , qui cum Patres et
leti temer itas in prom ptu omni bus sit , pauci s ex tradita ab eis dogmata fastidiant, ipsi hæresum cu
ponenda S. doctoris sententia : quanquam Ecclesiæ piunt esse auctores .
traditionem non magis eruditis scriplis, quam rebus Si qua sane dogmala sine traditione defendi pos
fortiter gestis defendit. Non segnis sane et indili- B sent propter apertissima Scripluræ testimonia , id
gens opera illius in explicandis Scripturis : sed potissimum de Filii ac Spiritus sancti divinitale sta
idem acerrimus exstitit traditionis defensor . Probe lui deberet. Nullo tamen in dogmale acrius defensa
enim sciebal verbum Dei non solum scripto ab traditio. Quam necessarium sit hoc Ecclesiæ præsi
apostolis, sed etiam viva voce traditum Ecclesize dium , pluribus locis declarat Basilius . At ne sepa
fuisse ; et quod . Ecclesia in omnibus sæculis con res, inquit in homil. 24 (p . 194) , a Patre et Filio
slanter docuit , id non aliunde quam ab apostolis Spiritum sanctum , absterreat te traditio. Sic Domi
acceplum esse , nec ab eo , quod scripserunt apo nus docuit, prædicavere apostoli, Patres conservavere ,
stoli, divelli posse , nisi aliud scripto apostoli, aliud confirmavere martyres.
viva voce docuisse fingantur. Hujus sententiæ præ
clarum reliquit testimonium in libro primo adver Sed præcipue in libro De Spiritu sancto omnes
sus Eunomium , qui cum in doctrina divinitus re ingenii vires in defendenda catholici dogmatis tra
velala eamdem ac in rebus philosophicis licentiam ditione profundit. Id quod impugnatur fides est , in
peleret, ac in Catholi cos jocaret ur, quasi ex mulli quit (cap . 10 , pag . 21 ) , isque scopus est communis
ludine verum a falso secernerent , majori parti tri- C omnibus adversariis et sanæ doctrinæ inimicis, ut so
buta palma, ac priorum agmini concessa victoria , lidilalem fidei in Christum conculiant , apostolicam
aures posterioribus oblurarent, sic a sanctu doclore Traditionem solo æquatam abolendo.Eapropter , sicut
ur
refellit (p . 210) : Quid dicis ? palmam ne demus qui bonæ fidei debitores sunt , probationes e Scriplura
antiquioribus ? ne revereamur multiludinem Christia clamore exigunt, Patrum testimonium , quod scriptum
norum , neque eorum qui nunc sunt, neque eorum qui non est , velut nullius momenti rejicientes. El cap. 27
fuerunt, ex quo prædicatum est Evangelium ? Ne re (p . 54) : Ex asservalis in Ecclesia dogmatibus et præ
putemus dignitatem eorum , qui donis spiritualibus dicationibus, alia quidem habemus e doctrina scripto
cujuscunque generis claruerunt ; quibus omnibus ini prodita , alia veru nobis in mysterio tradila recepimus
micam ei adversam hanc vium impietatis recens ex ex traditione apostolorum : quorum utraque vim eam
cogitasli ; sed clausis prorsus animæ oculis , et sancti dem habent ad pietatem ; nec iis quisquam contradi
cujuslibet viri memoria e mente depulsa , unusquisque cet : nullus certe, qui vel tenui experientia noverit quæ
cor nostrum otiosum ac purgatum captionibus ac so sint Ecclesice institula . Nam si consuetudines , quae
phismatis tuis subdamus ? Ambigi non potest ulruin scripto proditæ non sunt , tanquam haud mullum ha
imilatæ sint recentes sectie , Basilium an Euno bentes momenti, aggrediamur rejicere , imprudentes
mium : utrum cuin Basilio sanctorum Patrum au- D Evangelium in ipsis rebus præcipuis lædemus , imo

ctoritatem , ac multitudinem Christianorum omnium , potius prædicationem ad nudum nomen contrahemus.

tum eorum qui nunc sunt , tum eorum qui ab Ec
clesia . ortu exslilerunt, reveritæ sint ; au cum Eu
nomio lantam auctoritatem tricis et cavillationibus
exagitaverint.
Non minoris momenti videntur esse quie se
quuntur . Magna profecto , inquit ( ib. , p . 211 ) , foret
iua potentia , si que multiplici suo arliſcio diabolus
conseculus non est , ea libi solo imperio assequi con
zingeret ; si videlicet persuasu ac induciu luo tradi.
tionem , quæ per præteritum omne tempus apud tot
sanctos oblinuit , impio vestro commento postpone
Cur ad traditionem confugiendum sit , ut doctrina
Ecclesiæ percipiatur , hanc etiam affert rationem
( p. 53) , quod non solum omnia Scripturis consi
giata non fuerint , sed etiam ipsa Scriptura obscu
ritale quadam involvatur. Esl autem silentii species
etiam obscuritas
etiam obscu r , qua utitur Scriptura, intelleclu diffi
cilem reddens dogmatum sententiam idque ad legen .
rium utilitatem (p. 206).
Speravit Scultelus hæc eludi posse, si hanc par :
tem libri De Spiritu sancto, ex qua postremum te

( 109 ) Medul . theol., part . iv .

 45 PRÆFATIO .
46
stimonium deprompsimus, non Basilii ſelum esse , A lule Spirilus claros , duces ac patronos hujus vocis
sed manus alienæ facinus ; aut saltem Basilium hoc exhibeam ? Ob hæc hostilis illa acies adversus nos
loco non de præcipuis fidei capitibus , sed de ritua commola est, omnisque civitas, vicus et omnes extre
libus traditionibus , quarum aliæ nullius momenti; mi fines pleni sunt nos calumniantium vocibus. Mo
aliæ ex hominum memoria in ipsa Ecclesia Romana lesta quidem hæc ac lugenda cordibus quærentium
pridem deletæ , disserere responderet. pacem : verum quoniam est mugna palienlive merces ,
Primum illud commentum , quod perfidæ manus loleratas pro fide afflictiones secutura, præter hæc et
gladius splende el securis acualur , el ignis ar
suspiciones in librum De Spiritu sancto injicere deat Babylonicoscat, illo vehementius , el umnia supplicio
conalur , sic jam ab omnibus explosum est , ut nova
rum instrumenta in nos moveantur ; quod ad me qui
opera non sit reſellendum . Quod aulem spectát ad
dem attinet, nihil arbitror formidabilius, quam non
alteram Sculteti responsionem , verum illud quidemi formidare minas, quas Dominus in Spiritum blasphe
est Basilium hoc loco nonnulla commemorare quà
ad essentiam sacramentorum non pertinent : sed mias jacientibus intentavit . Igitur apud cordalos hu
mines ad purgationem mei sufficiunt hæc quæ dicla
non idcirco minus exploratum est ejus principiun ,
sunt, quod recipimus vocem adeo gratam ac familia
nempe utraque eamdem vim ad pielatem babere,
rem sanctis , insuper el tam diutino usa confirmatam .
et quæ Scripturis prodita sunt , et quæ recepimus B
ex traditione apostolorum . Nam illa etiam , quæ ad Nam ex quo tempore est annuntiatum Evangeliumi
essentiam sacramenlorum non pertinent , par ha usque ad præsens , ostendilur in Ecclesiis usitatani
fuisse : el quod est omnium maximum, pium ac pe
bent momentum , sive Scripturis , sive traditione
ligiosum sensum habere demonstratur.
apostolorum contineantur ; pariter enim immutari
possent , queniadmodum ritus mergendi in aquam , Non minus enituit Basilii studium et animi ardor
in defendenda conciliorum auctoritate. Hinc decla
qui in Scripturis memoratur ac ipsa baptismi voce
significatur, quia tamen ad essentiam baptismi non rat (epist. 114) trecentos decem et oclo Patres, nuc a
pertinet , immutatus est alo Ecclesia . Frustra ergo sine Spiritus sancti afflatu locutos esse. Quamvis ergo
S. Basilium exagital Scultetus , quasi in boc Basilji ab eo non peteretur, ul a synodi lide et sententia
loco regula cum exemplis et exempla cum regula discederet, sed tantum ut unam vocem illius aucto
imperatori cederet ( 11 ) ; nec
pugnent. Non enim id dicit Basilius , Evangelium in ritale consecralam
exsilii , nec tormentorum minis , nec , quod san
præcipuis partibus lædi, et prædicationem ad nu .
dum nomen redigi, si rilus nonnulli immutentur ab cto episcopo gravius esse debebat , luporum gregi
Ecclesia : sed ex contemplu traditionis hoc gravis- C imuninentium melu adduci potuit, ut hoc nefas ad
mitteret.
simum incommodum consequi docet , ut nihil pror
sus in Ecclesiæ cullu et doctrina supersit integrum, III. Objicit Scultelus illud Basilii ex epist. 189 :
sed ipsa eucharistiæ consecratio , confirmationis sa Criminantur, inquit ( p. 277, n. 3) , quod unam bo
cramentum , ipsa eliam fidei professio in Patrem et nitatem , et unam potentiam , et unam divinitatem dica
Filium et Spiritum sancluin evertantur ( pag. 57) . mus . Neque id extra veritatem : dicimus enim . Scd
Hujus sententiæ veritalem demonstrant exemplo criminando objiciunt, non sic suam habere consuetu
suo recentes sectæ , quæ , traditione semel rejecta , dinem , nec Scripturam assenliri . Quid igitur ad hoc
non solum pios Ecclesiæ ritus, sed etiam euchari quoque nos ? Non pulamus æquum esse, ut vigentem
stiä consecrationem , qualis a Basilio describitur, apud ipsos consuetudinem , rectæ doctrinæ legem et
ac sacramentum confirmationis sustulerunt , et præ normam ducamus . Etenim , si valet ad rectæ doctrinæ
dicationem Evangelii ila ad nudum nomen redege . demonstrationem consuetudo , licet et nobis proſecto
runt, ut lota religio cujusque arbitrio et libidini usilatum apud nos morem opponere . Quod si hunc il
permissa sit, ac ne ipsa quideni Trinitatis doctrina li rejiciunt, neque nobis prorsus illos sequi necesse.
adversus Únitarios defendi possit. Itaque Scriptura divinitus inspirata nobis sit arbitra ;
D et apud quos inventa ſuerint dogmata divinis verbis
II : Testis est etiam locuples Basilius , quanto ani
mi ardore defendi debeat usitalus in Ecclesia ad consona , ad eos accedet omnino veritatis suffragium .
Ex bis concludit Scullelus soli Scripturæ judicium
dogma esprimendum sermo. Nam , cum pati non pos
a Basilio ac arbitrium allribui controversiarum .
sent Pneumatomacbi Spiritum sanctum una cum
Patre et Filio glorificari , demonstrat hanc glorifi. Sæpe alias hunc locum Basilii decanlavere Pro
candi rationem el apud antiquos Patres usitalam testantes ; sed tamen quid eis prosit non video:
esse , et in tolo Occidente et in Oriente vigere. Nam , 1 ° etiamsi Basilius Pneumatomachis vere et
Deinde sic loquitur (cap . 29, pag. 63) : Qui fit igi . ex animo concessisset controversiæ, quam cuin eis
lur, ut ego sim innovator , et recentiorum verborum habebat, judicium ex sola Scriptura petendum ;
architectus ? cum lolas nationes , civitates, el consue quid hoc faceret cum Protestantibus ? Consuetu
tudinem omni hominum memoria vetustiorem , insu dini Cæsariensi unam in personis divinis bonita
per el diros Ecclesiæ columnas , omni scientia ac vir lem , unam potentiam prædicanti contrariam Ecele.

(11 ) Nyss. , I , Eunom ., p. 314 ; Theodoret. , lib. iv. c . 18 .

47 PRÆFATIO . 48

siæ suæ consueludinem opponebant Pneumatomachi: A bum omne aut res testimonio divinæ Scripturæ ob
in hac consuetudinum varielale, quid mirum si ad firmanda sunt ad integram persuasionem bonorum
Scripturam provocat Basilius ? At Protestantes , et ad malorum verecundiam . Et reg. 80 , cap. 22 ,
cum novum religionis genus condiderunt , non ha ubi slaluit proprium esse fidelis nihil ex his quæ
buere consuetudinem aut traditionem , quam con scripta sunt rejicere audere aut quidquam his ad
slanti Ecclesiæ traditioni opponerent. Uli ergo non dere. Etenim , inquit Basilius , si omne quod non est
possunt auctoritate Basilii , qui traditionem non ex fide peccatum est , ut ait Apostolus " , ı fides au
rejicit , sed quia inesse fingebatur in Ecclesia tem ex audilu esi, auditus aulem per verbum Dei ' ' , )
rum consuetudinibus varietas , ad Scripturam con omne quod est extra divinain Scripturam , cum ex
fugit. fide non sit , peccatum est . Idem Sculletus nonnulla
2° læc traditionis varietas merum est commen alia colligit loca , in quibus similiter sancilur, ne
tum Pneumalomachorum . Solebant enim ul novum quid addatur aut detrahatur sacræ Scripturæ . Quze
exagilare , quidquid illorum everlebat hæresim . autem non sunt scripla , ea pro liberis habenda
Hinc consuetudinem glorificandi cum Patre et Filio concludit ex his verbis ( 15) : Quoniam alia in san
Spiritus , quam Basilius in omnibus Ecclesiis vi cla Scriptura per Domini mandalum declarata
gere et semper viguisse demonstrat, ( 12) novam B sunt , alia silentio prætermissa ; de iis quidem quæ
esse el ab Ecclesia minime probalam dictitabant . scripta sunt, nulli omnino licet aul aliquid facere
Quin etiam in hac ipsa epistola 189, postquain Ec eorum quæ velita sunt, aul aliquid omillere eorum ;
clesiæ suæ consuetudinein objecere, statim vanila quæ jussa sunt ... de iis vero quæ silentie præler
tem et mendacium confilentur, ac unam in perso missa sunt , regulam nobis iradidit apostolus Paulus,
nis divinis deitatem non improbant, modo ad Spi cum dixit : « Omnia mihi licent , sed non om
ritum sanctum non extendatur. Sed aperlius , in nia expediunt. Nemo quod suum est quærat : sed
quod allerius unusquisque . » Quare necesse omnino
quit Basilius ( n . 4 ) , orationis suæ nudant proposi
tum : Patri quidem convenire, ut Deus sit , ac Fi est aut Deo ex ejus mandato subjici, au : aliis pro
lium similiter divinitatis nomine honorari assenlien pter mandatum illius .
tes ; Spiritum vero , qui una cum Patre et Filio nu Inutilis sane Sculleti labor in ejusmodi testimo
meratur, divinitatis notione minime comprehendi , niis colligendis . In primo Basilius auctor est, ut in
sed a Patre ad Filium usque terminala divinita adhortando et increpando adhibeantur Scripture.
tis potentia , naturam Spiritus a divina gloria se testimonia ; deinde ait in sequenti capile , iis eliamı
cerni . quæ in natura aul consuetudine vitæ nola sunt
3. Quo tempore Basilius ad Eustathium archia- C ulendum esse ad confirmationem eorum quæ fiunt
trum hanc scripsit epistolam , consilium suscepit , aut dicuntur . Quis inde sequi suspicelur , penes
Amphilochii rogalu , scribendi adversus Pneuma Scripturam solau arbitrium esse el normam diri
tomachos libri De Spiritu sancto : el cum in hoc mendarum controversiarum , nec verbi divini, quod
opere traditionem tam acriter dcfendat, nemo il ab apostolis viva voce prædicatum tola Ecclesia
lain in epistola rejectam suspicari possit . Præterea custodit, habendam esse rationem ?
cum provocat ad Scripluras Basilius , non , ut Pro Cum vetat Basilius ne quid addalur Scripturæ
testantes, earum interpretationem cujusque arbitrio
aut delrahalur , nequaquam excludit traditionem .
periniltit . Ne ipsi quidem Pneumatomachi banc sibi
Docet enim ( 16) adhibenda esse in reſellendis hæ
licentiam arrogabant. Quamvis enim sub Valente
reticis ea nomina et verba, quæ ipsis quidem litle
plurimum possent, quia tamen in Ecclesia domi.
ris et syllabis in Scriptura divina non reperiuntur,
nari et plebem suam facere volebant , cogebantur sed tamen eam quam præſert Scriptura sententiam
di plurimum sese ad usitalas in Ecclesia interpre
servant . Quæ vero præter dictionis novitatem no
lationes Scripluræ accommodare. Hinc anno 371
vum etiam sensum el peregrinum nobis exhibent ,
cuin Basilium malo animo observarent , de Spirilus D quæque non inveniuntur usurpata a sanciis , ea uti
sancti divinitate disserentem patienter audie peregrina et a pia fide aliena aversari se declarat.
runt ( 13) ; et cum Spiritum nominatim Deuin non
Traditionem ergo Basilius non dissociat a Scriptura,
appellasset , belli ei inferendi causam arripere non
sed quæ traditione nituntur, et a sanctis usurpala
valuerunt. Anno autem 374 loc lantum in eo re sunt , ea negal peregrina et a fide aliena , etiamsi
prebenderunt, quod Spiritum cum Patre et Filio
nominatim non legantur in Scripluris . Hinc in le
glorificarel ( 14) : cætera non ausi sunt improbare, stimonio , quod depromptum est ex reg. mor. 80,
IV . Ulitur etiam Scultetus regula morali sancti verbum divinum , sive scriptum sit, sive voce præ
Basilii 26, cap. 1 , ubi sic habelur : Quod ver dicatum , nullo habet discrimine. Probat enim , quid

11 Rom . xiv, 25. 12 Rom . x , 17 .

(12) Lib . De Spir, c . 1 , 11. 3 , el c . 27 , n . 65, et ( 14) Lip . De Spir . , cap . 1 , n . 3 .

c. 29, n . 75. ( 15) Reg . brev. 1 , p . 364 .
( 13) Naz ., or . 20 , P 364 . ( 16) Tom . II , pag . 224 et 225 .
 PRÆFATIO. 50
49
quid extra Scripturam est peccatum esse , quia A Gregorius Neocæsariensis ante exorlam hæresimi
peccatum est quidquid non est ex fide, fides autem Arianam tota Ecclesia probante et applaudente pre
ex auditu , verbi videlicet divini , sive prædicati , sive dicaverat.
scripli . In libro secundo adversus Eunomium Suppeditat nobis Ecclesia Neocæsariensis argu
(p. 243) idem præceptum inculcat, ne quid addatur menta quædam , quæ hic videntur non omittenda .
aut detrabatur iis quæ a Spiritu sancto tradita Musonius , qui anc Ecclesiam rexil difficillimis
sunt ; ac nominatim Scripturæ et tradilionis me temporibus, sic solebat admonere , cum conciona
minit . Proinde oportet , inquit , eum , qui Christi retur : Cavele canes (ep . 28 , p . 108) , cavete opera
judicium ob oculos habet , novitque quam periculo rios malos . Quomodo aulem hos canes arcebal a
sum sit quidpiam subtrahere , aut addere iis , quæ grege ? Erat ille vir novitatis inimicus , ostendens
a Spiritu tradita sunt , non conari quidquam a seipso ( p . 106) in seipso priscam Ecclesiæ speciem , ad ve
innovare, sed in iis quæ prius a sanctis nuntiala terem statum , veluti ad sacram quamdam imaginem ,
sunt, acquiescere . Quod igitur nec communis con Ecclesiæ sibi commissæ formam effingens , ita ut qui
suetudo , nec Scriplurarum usus admisil : id audere, cum eo vixerunt, una cum iis qui ante ducentos an
nonne sunimæ dementiæ est ? nos et amplius luminarium instar resplenduerant,
B
Magnæ indiligentiæ arguitur Sculletus ex testi vixisse sibi videantur. Adeo nihil de suo , nec ullum
" monio, quod e reg . i brev . desumpsit. His enim recentioris mentis inventum vir ille promebal : sed
verbis , quæ silentio prætermissa sunt , non ea in secundum Moysis benedictionem proferre noverat ex
telligit Basilius , de quibus nihil in Scriptura legi cordis sui arcanis , bonis scilicet thesauris , velera
tur, sed de quibus nihil nominatim præscribitur veterum , el vetera ante faciem novorum .
aut vetatur : quales erant cibi simulacris immo Quanta fuerit talis institutionis utilitas , inde de
lali . Perspicua res est ex verbis Pauli , quæ cilat monstrat Basilius (p . 107) , quod soli Neocæsarien
Basilius . ses , vel certe cum paucis admodum in tanla
V. Non omittendum est aliud testimonium ab rerum tempestate ac procella tranquillam vilam
eodem Sculleto objectum , ex regula morali 72, Musonio gubernante egerint. Non enim eos alligit
cap. 1 , ubi hæc leguntur : Quod debeant auditores ventorum hæreticorum æstus , submersiones im
qui in Scripturis eruditi sunt , explorare ac probare portans et naufragia animabus facile mulabilibus.
ea quæ a magistris dicuntur : et quæ quidem consona Musonii sedi Atarbius , non fidei ac virluti suc
sunt Scripturis suscipere ; quæ vero aliena , rejicere, cessit ; cumque hæresim Arianæ contrariam co
eosque qui in ejusmodi doctrinis perseverant , vehe - C naretur inducere , Basilius in tanta animarum
mentius aversari. pernicie silere non potuit , ac Neocæsarienses plu
Non impruilens Scultetiis hæc verba resecuit, qui ribus litteris admonuit, ut ab hoc sibi magistro ca
τη Scripturis eruditi sunt , τους πεπαιδευμένους τας verent. Sic eos compellat in epist . 210 : Fidei eversio,
rpapás. Ex his enim manifesta conclusio est Scri inquit ( n. 3 , p . 314) , apud vos excogitatur inimica
pturam non omnibus proponi , ul unicam fidei re apostolicis el evangelicis doctrinis , inimica Iradi
gulam , nec omnibus claram et perspicuam esse in tioni Gregorii vere magni , et eorum , qui ei succes
jis quæ ad fidem pertinent. Hinc Basilius in ca serunt usque ad bealum Musonium , cujus profecto
pile sequenti jis , qui non multum in Scripturis ver. documenta eliamnum in vestris auribus resonant.
sati sunt , præcipit ut bonos ac malos pastores a Nam Sabellii malum, olim quidem exortum , sed
fructibus eorum dignoscant. Quin etiam ne primis traditione magni illius viri exstinctum , conantur nunc
quidem concedit, ut Scripluram arbitrio suo inter isti renovare, qui dum liment ne arguantur, somnia in
prelentur, et prout quisque sibi videbitur a Spiritu nos fingunt.
sancto edoctus . Sed eam Scripturæ interpretatio $ vir .
t
nem intelligi , quæ Ecclesi æ auctorit ate et con- D 1. S. Basilius concepti s verbis docet Christum adesse
slanti Traditionis consensu nititur. Ipse enim (ep. præsentem in eucharistia. 11. Requirit ut illud ,
204, n . 6) hac potissimum via Arianas novilates « Hoc est corpus meum 13 , ) non minus certo cre
damus quam illud, « Verbum caro factum est ' . ,
evitaverat . Nam , cum edoctus fuisset ab avia Ma .
Ill . Insignis locus a Sculteto depravalus explica
crina , quæ ei tradebat beatissimi Gregorii verba , tur . IV . Basilii sententia confirmatur ex precibus
quæcunque ad ipsam memoriæ continuatione ser liturgiæ .
vata pervenerant ; postquam e patria in exteras 1. Sive Basilio ascribantur libri De baptismo ,
provincias profectus est , si quos inveniebat secun sive non , certe sub ejus nomine citari ac laudari
dum tradilam pietatis regulam ambulantes , eos et possunt, cum loti ex ejus sententiis ac verbis com
patrum loco habebat , et animæ suæ duces seque positi sint . In libro secundo quæritur , cap. 2 : An
batur. Sic veritatem ab hæresi, pastores a lupis is qui ob pravam conscientiam , aut immunditiam ,
dignoscebal , non propriis suis Scripturæ studiis aut inquinamentum purus corde non est , cilra peri
innitendo, sed ea constanter retinendo , quæ S. culum possit sacrificare. Quæstioni apponitur re

13 Malib . XXVI , 26 ; Marc . xiv , 22; Luc . XXII , 19 ; 1 Cor . xi , 24 . 1 * Joan . 1 , 14 .

 51 PRÆFATIO. 52
sponsum , ducta comparatione ex his quae in sa- Α πεπληροφορησθαι πάν ρήμα Θεού αληθές είναι και
cerdotibus veteris legis requirebantur. Tum de δυνατόν , κάν η φύσις μάχηται •ενταύθα γαρ και ο
sacerdotibus novæ legis sic statuitur : 'Oo Kú αγών της πίστεως: Quod non oportet ambigere et
ριος λέγων , Μείζον του ιερού ώδε , παιδεύει ημάς dubitare de iis quæ a Domino dicuntur : sed persua
ότι τοσούτον ασεβέστερός εστιν ο τολμών ιερατεύειν deri omne Dei verbum verum esse ας possibile , etsi
το σώμα του Κυρίου του δόντος εαυτόν υπέρ ημών natura repugnat ; hic enim situm est fidei certamen .
προσφοράς και θυσίαν τω Θεώ εις οσμήν ευωδίας ,, Ad hanc regulam comprobandam inter alia reſert
όσον το σώμα του μονογενούς Υιού του Θεού υπερ illud : Litigabant ergo Judæi ad invicem , dicentes :
έχει κριών και ταύρων · ουκ εκ συγκρίσεως , ασύγ Quomodo hic potest nobis dare carņem ad mandy
κριτος γάρ ή υπεροχή : Dominus autem cum dicit : candum ? Dixit ergo eis : Amen amen dico vobis :
« Templo majus hic est 18 , » nos docel tanto magis im Nisi manducaveritis carnem Filii hominis, et biberilis
pium esse eum , qui audet sacrificare corpus Domini ejus sanguinem , non habetis vitam in vobis 19.
qui dedit pro nobis seipsum Deo oblationem et ho Pluribus in locis pertractat Basilius de optima
stiam in odorem suavilalis ' , quanto corpus unige communicandi ratione , quam in eo positam esse
niti Filii Dei excellentius est arietibus ac lauris : docet , ut cum certo credamus Chrisçum pro nobis
quod dictum sit sine comparatione , incomparabilis B crucifixum esse , ejusque carnem et sanguinem
enim est excellentia. Sic etiam in capite tertio ex nobis apponi , hac illius passionis recordatione ad
pana iis in lege imposita , qui sancta immundi eum amandum accendamur, Sic in regula bre
langere audebant, demonstratur, quantum sit sce viore 172 hæc instituitur quæstio , [lota TC ców ,
lus corpore Domini indigne vesci : "Όσω γάρ ή ποία πληροφορία , η ποία διαθέσει μεταλάβωμεν
πλείον του ιερού ώδε , κατά την του Κυρίου φωνήν, του σώματος και του αίματος του Χριστού ; Quali
τοσούτω δεινότερον και φοβερώτερον το έν μολυσμώ cum timore , aut qua animi persuasione, aut quo
ψυχής τολμήσαι άψασθαι του σώματος του Χριστού , αffects participes simus corporis et sanguinis Chri
παρά το άψασθαι κριών ή ταύρων , του Αποστόλου sti ? Argumento est ejusmodi interrogatio magnum
EiTÓVTOS : " Qoşe öç är ļooin , etc. : Quanto enim aliquod agi mysterium , quod iremorem incutere
plus templo illic est , juxta Domini vocem , tanto debeat, magnamque fidem ac sanctitatem poslulet,
yravius est et formidabilius in animæ inquinamento
Interrogationi hæc subjicitur responsio : Toy
audere langere corpus Christi ; quam arieles aut
μεν φόβον διδάσκει ημάς ο Απόστολος , λέγων· Ο
lauros langere ; cum Apostolus dical , i Itaque
εσθίων και πίνων αναξίως κρίμα εαυτώ εσθίει και
quicunque manducaverit ?? , , etc. Nihil sane in bis
exstal testimoniis , quod eludi vel detorqueri possit , ο πίνει την δε πληροφορίαν έμποιεί η πίστις των
ρημάτων του Κυρίου ειπόντος : Τούτο εστι το σώμα
Sacrificalur et consecratur corpus Christi : Chri
μου , το υπέρ υμών διδόμενον · τούτο ποιείτε εις
slus præsens adest in altari, « Templo major hic
anr sunr dráurnoir , etc. : Timorem quidem docet
est. Mud discrimen staluitur inter antiquæ et
nos Apostolus , cum ait : Qui manducat et bibit
novæ legis sacrificia, quod in primis vituli et lauri
indigne, judicium sibi manducat et bibit 20 :) per
occisi fuerint, in nostris. corpus Christi efferatur :
suasionem autem efficit fides verborum Domini , qui
discrimen sane commentilium , si sacrificium nova
dixit : « Hoc est corpus meum quod pro vobis tra
legis corpus absentis Chrisți repræsentet ; quippe
ditur : hoc facite in meam commemorationem " . )
çum idem præstiterint sacrificia veteris legis ;
Item ex fide testimonii Joannis , qui memorata prius
idque eo aplius et significantius , quo cædeş ali
Verbi gloria , posthac Incarnationis moduni induxit,
çujus animalis aptior ad mortem Christi repræsen his verbis : « Verbum caro factum est * , , elc . Iti
tandam , quam res inanimæ , panis et vinum ,
dem quoniam Apostolus scripsit : « Qui cum in forma
Eadem sententia paucioribus verbis slaluitur in Dei esset ?3, , etc.
Regulis brevioribus . Si quis aulem , inquit Basilius
interrog. 309 , cum in immundilja sit , accedal ad D Nemo est , qui hæc regens non facile perspiciat,
1 : Christi verba , Hoc est corpus meum , ut firmiş
sancla ; etiam ex Veteri Testamento terribile illius
discimus judicium . Quod si amplius templo hic est, sima fide credenda , a Basilio proponi ; 29 non
pos utique modo magis formidando docebit Aposto minus certo credenda esse , quam sequentia , Ver
bum caro factum est , elc . Qui cum in forma Dei
lus , qui dixit : Qui manducat et bibil indigne , ji !
dicium sibi manducat el bibit 18. , esset , elc . Utraque enim testimonia , tum quæ ad
eucharistiam , tum quæ ad incarnationem spectant,
II . Basilius inter ea , quæ certo credere debemus , eodem prorsus modo proponuntur , ut verbis qui
eliamsi repugnet nalura , eucharistiam numerat. dem clara et aperta , sed mysterii magnitudine dif
Hanc enim in Moralium libro habemus regulam ſicilia : ita ut explicatione non indigeant ad lucem
(reg . 8, p. 240) : "Ot ! où dei õlaxplveolar, xal @lotá verbis afferendam , sed fide ad res credendas .
ζειν επί τοίς υπό του Κυρίου λεγομένους , αλλά Nec ouisouam est profecto , qui , si prima co

18 Matth . Xil , 6. 16 Ephes . v, 2. 17 I Cor. xi , 27. 18 ibid . 29. 10 Joan . vi , 53, 54. 20 I Cor. II,
27 . » Luc. XXII , 19 . Joan . 1 , 14 . 15 Philipp. lle 6.
53 PRÆFATIO . 54

netur eludere , secunda non eodem modo prodat A caro factum est , et Pauli , Qui cum in forma
eludenda . Dei essel " , etc. , ad eum amandum , qui pro nobis
mortuus est , accendamur ; ita in libris Moralium
Postquam Basilius exposuit quo timore et qua
et De baptismo eamdem prorsus communicandi
animi persuasione communicandum sit , tertiæ
ratio in commemorationem passionis Domini præ
interrogationis parti , quo affectu accedendum sit
ad hoc mysterium , sic salisfacit : Cum igitur ani cipitur.
mus his et talibus verbis fidem adhibens , glorice Perabsurde ergo Scultelus ( 16*) secum facere putat
majestatem didicerit , humililatisque et obedientiæ illud Basilii : Quid igitur utilitatis habent hæc verba ?
magnitudinem admiralus fuerit , quod talis ac tan Ut edenles et bibenles , semper memores ejus simus,
ius ad mortem usque Patri obtemperavit vitæ nostræ qui, etc. Nam , 1 ° Modus ille communicandi in com
causa , eum arbitror ita affici, ut simul Deum el memorationem Domini repetitur , ut jam diximus,
Patrem diligat , qui proprio Filio non pepercit , sed ex fide et persuasione , quam in animis nostris
pro nobis omnibus tradidit illum , simul unigenitum efficere debent verba Christi , Hoc esl corpus
ejus Filium , qui obedivit usque ad mortem pro no meum , el alia testimonia , quibus ejus divinitas et
slra redemptione el salute . Addit eum , qui sic af incarnatio ac passio continentur . 2 ° Non dicit
B
fectus et præparatus est , adimplere illud Pauli : manducationem corporis Domini et potum ejus
Charitas enim Christi urget nos , etc. Sic autem sanguinis in commemoratione ipsius passionis
affici el præparari debere concludit , quisquis pa- positam esse ; sed illud corpus sic manducari , et
nis et poculi fit particeps . sanguinem sic bibi debere , ut commemorationem
illius passionis celebremus. 3° Eos etiam qui in
Eadem doctrina statuitur in Regulis moralibus,
digne communicant , corpus et sanguinem Domini
et in libro i De baptismo . Sic enim in regula 21 ,
sumere in commemorationem passionis illius , sed
cap . 2 (tom . II , p . 253) , legimus : Quod qui acced :1
non in seipsis hanc memoriam exprimere docet :
ad communionem non considerala hac ratione se
Qui enim edil et bibit , inquit , videlicet ad indelebi
cundum quam corporis et sanguinis Christi partici
lem memoriam Jesu Christi Domini nostri , qui pro
patio datur , is nullam ex ea utilitatem capiat : et
nobis mortuus est el resurrexit , ralionem vero me
quod qui indigne assumit , condemnatus sit. Et cap. 3 :
moriæ obedientiæ Domini usque ad mortem , juxta
Qua ratione manducandum sit corpus Domini el
doctrinam Apostoli non adimplet , qui , ut dictum
sanguis bibendus in commemorationem obedientive
est , ait , « Charilas Christi urget nos , ) etc. , is nihil
Domini usque ad mortem , ut qui vivunt , non jam
C capit utilitatis .
sibi vivant, sed ei qui pre ipsis mortuus est et resur
Texit 25. Similiter in libro i De baptismo , cap. 3 , Quæ sequuntur , a Combefisio ut duriora et se
postquam eadem Scripturæ testimonia retulit , ac veriora reprehenduntur. Præterea sibi ipsi ac
in libro Moralium , nempe ex cap. vi (vers . 54) cersit qui ejusmodi est judicium quoque Apostoli
Joannis : Amen , amen dico vobis , Nisi manduca dicentis : « Qui manducat el bibit indigne , judicium
veritis carnem Filii hominis , etc. , et ex Matthao 26 sibi manducat et bibit , non dijudicans corpus Do
et Paulo 37 institutionem eucharistiæ referentibus ; mini 34. , Etenim horrendum judicium est non modo
tum vero sic concludit : Quid igitur utilitatis habent ei , qui in carnis ac spiritus inquinamento indigne
hæc verba ? Ul edentes el bibenles , semper memores accedit ad sancta , cum enim accedit , reus fil cor
simus ejus, qui pro nobis mortuus est el resurrexil ; poris et sanguinis Domini ; sed etiam ei qui oliose
sicque discamus necessario servare coram Deo et inutiliterque edit ac bibit. Hæc prorsus immerito
Christo ipsius traditum ab Apostolo dogma , qui vituperantur. Is enim otiose inutiliterque edere
dicit : « Charitas Christi urget nos , judicantes hoc , dicitur , qui sine charitate edit ; idque patet cum
quod , si unus pro omnibus mortuus esi , ergo omnes ex superioribus verbis , tum ex ratione , quam addit
morlui sunt , et pro omnibus morluus est ; ut qui v Basilius , cur ejusmodi hominem horrendum judi
virunt , non amplius sibi vivant , sed ei qui pro ipsis cium maneat : Quod , inquit , non per memoriam
mortuus est et resurrexit 28. , Nihil verbis opus est, Jesu Christi Domini nosiri , qui pro nobis moriuus
ut in his locis eamdem prorsus senlentiam ac in est et resurrexit , servat quod dictum est : « Cha
Regulis brevioribus constitui pateat . Res per se ritas Christi urgel nos , ) etc.
clara et manifesta. Quemadmodum enim in Regu .
lis brevioribus hic animi affectus ad communionem III . Alio utitur Basilii testimonio Scullelus, quod
requiritur , ut ex persuasione , quam animis no sic refert : Carnem et sanguinem lolam suam my
stris verba Christi , Hoc est corpus meum ? , im sticam conversationem in carne et doctrinan Evan
primere debent , item ex verbis Joannis , Verbum gelii vocavit Christus. Unde concludit . Scultelus

* I Cor. v , 14. 38 jbid . 15 . 26 Matth . XXVI , 26 sqq. 37 I Cor. x1 , 23 sqq. 8 I Cor. v , 14, 15.
Mattb . XXVI , 26 . 30 Joan . 1 , 14. Philipp. 1 , 6 . 39. I Cor. xi , 29 .

(16") Medul. theol. , part. iv, p. 229.

68 PRAEFATIO .. 50

(p. 230) neminem alium hanc carnem edere , hunc A inanima sit , aut a divinitate separata ? Sic etiam
sanguinem bibere , quam qui fideli corde ista omnia Basilius , ut similitudinem demonstrel inter eam
sibi applicarii. vitam , quam ex eucharistia ducimus , et eam ,
quam sacra humanitas cum Verbo hypostatice
Sed Sculteii in hoc testimonio referendo non
conjuncta vivit , hanc vitam ad animam pertinere
laudabilior fides, quam in explicando peritia . Sic
enim hunc locum legimus in epist . 8 , n . 4 , admonet. At inutilis prorsus admonitio , si carnem
et sanguinem non ore , sed sola mente percipimus :
ubi Basilius objecti ab Arianis hujus testimonii,
perabsurda eliam tota comparatio , si cum buma
Ego vivo propter Patrem 33 , solutionem affert :
nitas Christi cum Verbo hypostatice conjuncla sit,
Δύναται δε και ζωήν λέγειν , ήν ζή ο Χριστός , τον
nos sola mente cum illius carne et sanguine con
λόγον του Θεού έχων εν εαυτο και ότι τούτο εστι
το δηλούμενον , εκ του επιφερομένου εισόμεθα . Και jungimur..
τρώγων με , φησί , ζήσεται δι' εμέ. Τρώγομεν γάρ
IV . His addi debent quæ in libro De Spirilu
αυτού την σάρκα , και πίνομεν αυτού το αίμα , κοι
sancto leguntur , non Basilii solum , sed etiam
γωνοί γινόμενοι , διά της ενανθρωπήσεως και της
omnium Christianorum fidem exhibentia : Tà tñs
αίσθητης ζωής , του λόγου και της σοφίας: σάρκα
γάρ και αίμα πάσαν αυτού την μυστικών επιδημίαν Β επικλήσεως ρήματα επί τη αναδείξει του άρτου της
ονόμασε, και την εκ πρακτικής και φυσικής και ευχαριστίας και του ποτηρίου της ευλογίας , τις των
θεολογικής συνεστωσαν διδασκαλίαν εδήλωσε , δι' αγίων εγγράφως ήμίν καταλέλοιπες ; Ου γαρ δή
τούτοις αρκούμεθα , ών ο Απόστολος ή το Ευαγγέ
ής τρέφεται ψυχή , και προς την των όντων τέως
θεωρίαν παρασκευάζεται : Polest autem et υilano λιον επεμνήσθη , αλλά και προλέγομεν και επιλέγο
μεν έτερα ως μεγάλης έχοντα προς το μυστήριον
dicere , quam vivit Christus , Verbum Dei habens
in seipso . Atque id ipsum esse , quod signift- την ισχύν, εκ της άγράφου διδασκαλίας παραλα
βόντες : Invocationis verba , inquit ( cap. 27, n . 66) ,
calur , ex his quæ sequuntur videbimus. « Et qui cum conficitur panis eucharistiæ et poculum be
manducat me , inquit , vivit propter me . 1 Edi mus
nedictionis , quis sanctorum in scripto nobis reli
enim ipsius carnem , et bibimus ipsius sanguinem ,
quit ? Nec enim his conlenti sumus , quæ commemo
participes facti, per incarnationem et sensibilem
Evangelium , verum alia quoque
vitam , Verbi et sapientiæ. Carnem enim et sangui rat Apostolus aut
ante el post dicimus , tanquam mullum habentia
nem , tolam suam mysticam in carne conversationem
vocavit , el doctrinam ex practica el naturali et momenti ad mysterium , quæ ex traditione non
scripta
theologica notione constantem declaravit : per quam a sitio hasaccepimus.
preces, Nemo negaveril
liturgia indicari a Ba
quæ in ipsi attributa
et nutritur anima, el ad eorum quæ sunt contempla
tionem interim præparatur . leguntur ( tom. II , p . 679 ) : 'Ελθείν το Πνεύμα σου
το άγιον εφ' ημάς τους δούλους σου επί τα προκεί
Comparat ergo Basilius vilam , quam sacra hu μενά σου δώρα ταύτα , και αγιάσαι και αναδείξαι
manitas cum Verbo hypostatice conjuncta vivit , άγια αγίων και ποιήση τον μεν άρτον , τούτον γί
cum vita , quam ex eucharistia ducimus. In νεσθαι εις το άγιον σώμα αυτού του Κυρίου δε και
utroque autem catholicum dogma mirifice com Θεού και Σωτήρος ημών Ιησού Χριστού , εις άφεσιν
mendat , et dum nos Christi carnem edere et il αμαρτιών , και εις ζωήν την αιώνιον τοίς εξ αυτού
lius sanguinem bibere dicit , et dum vitæ genus , μεταλαμβάνουσι το δε ποτήριον τούτο , το τίμιον
quam ex illius carne et sanguine percipimus , αίμα τo της Καινής Διαθήκης αυτού του Κυρίου δε
esponit . Mud cerle conceptis verbis declarat nos και Θεού και Σωτήρος ημών Ιησού Χριστού , etc .:
ita carnem Christi edere , ejusque sanguinem bi Ut veniat Spiritus sanctus luus super nos , servos
bere , ut simul participes fiamus Verbi el sapien Tuos , et super proposita hæc dona tua , sanctificetque
tiæ, quia carnis et sanguinis nominibus lola Chri ei efficiat ea sancta sanctorum . Ei faciat panem
sti persona , lota illius in carne myslica conver quidem istum fieri corpus sanctum ipsius Domini
salio , sive mysticus adventus , designatur. Sed si D Dei et Salvatoris nostri Jesu Christi, in remissionen
carncm et sanguinem Christi non re , sed sola fide peccatorum et vitam æternam , ex illo participan
sumeremus , absurdum dictu esset nos per hanc libus ; et calicem hunc , pretiosum sanguinem novi
carnem et sanguinem participes fieri Verbi et sa testamenti ipsius Domini Dei et Salvatoris nostri
pientiæ . Tunc enim et caro et Verbum eodem Jesu Christi , etc. Unde autem ejusmodi preces in
modo sumerentur , nempe fidei beneficio . Deinde omnibus Ecclesiis , nisi ex certissima fide , qua
vero cur monet Christi carne et sanguine lolum Christiani omnes panem et vinum mutari in cor
Christi mysticum in carne adventum , sive totam pus et sanguinem Cbristi credebant ? Cui enim
illius personam designari ; cur, inquam , id monet, id precari in mentem venisset ? quis has preces,
nisi ut nobis non inanimam carnem , non a divi tanquam multum habentes momenti ad mysterium
nitale separatam apponi demonstret ? Sed si hæc addidisset verbis evangelicis , si Ecclesiæ proposi
caro sola fide percipitur , quis metuendi locus ne tum non eral mutationem impetrare ?

23 Join. VI , 58. 3. Ιbid .

57 PRÆF . 58
ATIO
& vill . A talem erui posse. Sed eludendi locum non relinquit
pelilum ex corporeis morbis exemplum , lum eliam
I. S. Basilii testimonia de peccatorum confessione.
ll . Invidia et aliu ejusmodi peccala confessionis quod ait Basilius pænitentiæ imponendæ modum
legi subjecla. III . De peccato originali. IV . De peccato congruere debere. Quomodo enim morbus
Christi gralia. animi curabitur, si peccatorum numerus et graves
circumstantiæ celentur ? aut quomodo poena pecca
I. Longius , quam mihi propositum est , tempus
lorum numero et magnitudini congruet , nisi sin
estraherem , si in omnibus colligendis immorarer, gula peccata et circumslantiæ aperiantur ? Illud
quæcunque ex S. Basilii operibus ad dogmala con autem , tſs ÉTELO Spoçñs ó tpótos , reddi debet , pæ .
firmanda erui possunt. Quare hanc finiemus pertra
nitentiæ imponendæ modus , vel pænæ modus : mi
clationem appositis de peccatorum confessione , de nime vero , conversionis modus . Hanc enim in sen
peccato originali el de Christi gratia testimoniis.
tentiam usurpari solet ea vox in ejusmodi locis :
Confessionem peccatorum necessariam esse ad cujus rei multa suppetunt apud Basilium exempla,
veniam a Deo consequendam docet Basilius in ho ut in epist. 73. Frustra ergo Sculietus confilendi
Diil . in psal . xxxii : Vull lui
misereri judex , inquit necessitatem , de qua in quæst . 288 agitur, in eo
( p. 134) , teque miserationum suarum facere parlici- positam esse contendit , quod , si quis confileri
pem ; si modo post peccatum repererit te humilem , B velit peccata , quajavis necesse id non sit , is non
contritum , prava opera mullum deplorantem , ac ea aliis confiteri debeat , quam iis quibus credita est
quæ clam facla sunt evulgantem citra pudorem , ro dispensatio mysteriorum Dei . Si confessio cujusque
gantem fratres tibi ut sint adjumento ad accipiendam arbitrio permissa esset , nec ulla esset confitendi
medelam . In Regulis brevioribus hæc instituitur necessitas ; satius multo ac tutius foret apud pru
quæstio (quæst. 229) : Utrum oporteat velitas actio dentes ac pietate insignes viros peccata confiteri ,
nes cilra verecundiam omnibus detegere, an aliquibus quam apud presbyteros , qui non semper prudentia
tuntaxat : et quinam hi sini : sic respondet S. Ba ac pietale excellunt. Quare Basilius , cum ait ne
silius : Servanda est ratio eadem in peccatorum con cesse esse peccata iis confiteri, quibus credita est
fessione, quæ in detegendis corporis morbis adhibe- dispensatio mysteriorum Dei , simul et confessionem
lur . Quemadmodum igitur corporis morbos non peccati necessariam esse , el -pænitentiam inter
jmnibus patefaciunt homines , neque quibusvis , sed sacramenta numerandam esse demonstrat.
lis qui horum curandorum perili sunt : ita feri quo
Mitto aliam cavillationem Sculteti , qui memora
que debel peccatorum confessio coram iis qui curare tas a S.
Basilio peccatorum confessiones ante
hæc possint , prout scriptum est : « Vos qui fortes estis ,
infirmitales debilium porlate 35 ,, hoc est, cura ac c .baptismum , nec præscriptas fuisse , nec singulo
'rum peccalorum enumerationem habuisse objicit.
diligentia vestra lollile . Similis cst quæstio 288 :
At minime probat bis exemplis uti non debuisse
Qui rult confiteri peccata sua , debeine confiteri
Basilium , ul ad præscriptam a Christo omnium
omnibus et quibuslibet , an certis quibusdam ? Sic
peccatorum confessionem hortaretur, et a pravo
respondet Basilius : Consilium benignitatis Dei in
pudore avocaret .
peccantibus manifestum est , juxta id quod scriptum
sl :( Non volo mortem peccatoris , sed ut convertatur Ulitur etiam Sculletus regula breviore 110 , in
fie, et vivat 36. » Quoniam igitur pænitentiæ modus qua præcipitur, ut virgines per præfectam , sive
tebet peccato congruere , ac eliam opus est fructibus seniorein suam presbytero confiteantur. Sed hoc
tiguis pænitentiæ , juxta hanc sententiam , « Facite vilium superiorum editionum in hac novissima
fructus dignos pænitentiæ , , ul ne frucluum penu emendatum est , nec quidquam aliud præcipit Basi
ria locum habeant eve que subsequuntur minæ . lius , nisi ut adsit decori causa præfecla virginum ,
( Nam , inquit , omnis arbor non faciens fructum dum sorores confitentur presbytero . Idem antea
bonum , exscinditur, et in ignem mittitur 38 ; 5 peccata præscripserat in reg. 108 , ut præſectus, absente
üs confileri necesse est , quibus mysteriorum Dei D præfecla , cum sororibus de rebus ad fidei ædifica
concredila dispensario est 39. Sic enim et qui olim tionem pertinentibus non loquatur. Sed ne pecca
wenitentiam egerunt , coram sanctis fecisse compe torum confessio excipi debere videretur, huic rei
riuntur. Scriptum est enim , in Evangelio quidem *° , occurrendum esse duxit.
quod peccata sua Joanni Baptistæ confitebantur ; in
Hanc Basilii doctrinam confirmant tres illius epi
Aclis vero " , apostolis ipsis , a quibus etiam bapliza
stolæ canonicæ , quæ dum varias peccatorum species
bantur cuncti . Vide commentarium in Isaiam p.
553. et gradus accurate persequuntur, quam arcte ser
valum fuerit confitendi præceplum demonstrant ;
Negat Scultetus (17) ex his locis specialem pec quantaque exstiterit episcoporum in peccatis pro
cztorum enumerationem aut confessionis necessi merito puniendis diligentia. Mulieres adulterae (ep.
33 Rom . xv , 1 ; Gal . vi , 2 . 36 Ezech . xxxII, 11 . 37 Luc . 111.8 . 38 ibid . 9. 39 I Cor . iv , 1 . 40 Malik.
0., 6. 41 Act. XIX, 8.

( 17) Medul . theol ., part . iv , p . 236 .

 PRÆFATIO . 60
59
200, can . 34) , vel sponte confessæ , vei convictæ , A XÓTOU od TOLOŪTOV Eldcaolal zálos. Qui auteni
non percurrebant varios pænitentiæ gradus , sed latenti ablatione sibi rem alienam usurpat, ac deinde
inter consistentes lempus esplebant. Cautio enim per confessionem peccatum suum sacerdoti aperit ,
erat ne in periculum mortis conjicerentur, si pec per contrarium vitio studium ægritudinem curabit :
calum vulgaretur. Sed , si nullum erat . confitendi et dico autem , largiendo , quæ habet , pauperibus , ut
puniendi peccati præceplum , cur non illa eliam dum quæ habet profundit , se ab avaritiæ morbo li
remittebatur inter consistentes pænitentia , quæ berum aperte ostendat : sin autem nihil aliud præ
periculo prorsus non carebat ? cur ſurti ( ep. 217, lerquam solum corpus habeat, jubel Apostolus per
can . 61) convictus duplo graviorem pænam sus laborem corporalem ei morbo mederi 6. Similia ba
tinebat, quain sponte conſessus ? Nemo prorsus ab bet Basilius de usuris (can . 14, ep . 188) , quas qui
hac lege confidendorum peccatorum immunis . ' accepit, eum a sacerdotio non excludit , modo in
Presbyteri el diaconi (can . 70) , qui se labiis lenus justum lucrum in pauperes insumat et ab avaritiæ
peccasse confitebantur, excidebant gradu suo : ac morbo liberum se exhibeat.
ne illis quidem com cum presbyteris aut dia
III . Peccatum , quod ex primo omnes parente
conis relinquebatur, si quid amplius peccasse de B traximus , sic prædicat Basilius , ut facile pateat ni
prehenderentur. hil aliud S. Augustinum contra Pelagianos defen
11. In bis canonibus avaritiæ , invidiæ et aliis disse., nisi quod perpetua Ecclesiæ prædicatione
ejusmodi viliis nullæ nominalii constituuntur constabat . Exsolve, inquit Basilius homil . in fa
pana . Sed non idcirco pulandum est conſessionis mem p . 70 , peccatum primigenium , cibariorum
legi subjecta non fuisse. Nam Basilius in Regulis largirione. Quemadmodum enim Adam improbo esu
brevioribus , postquam ( reg . 288) statuit peccata peccalum transmisit : sic nos insidiantem escan
iis solis conlilenda esse , quibus credila est dispen- abolemus , si fratris necessitatem famemque cura
satio mysteriorum Dei , hanc quæstionem instituit : mus . Et in psal. xxis ( p. 129 ) : Pulcher quidem
“ Ο μετανοήσας επί αμαρτήματα , και πάλιν εις το eram , inquit, secundum naturam , sed languidus ,
autó éjeteswv ápáptria , tí toińcei ( reg . 289 ) ; propterea quod ex serpentis insidiis peccato morluus
Qui pænitentiam egil peccati , ac rursus in idem la eram. Alibi ( in psal. XXXII , p . 152) vocat serpen .
bitur peccatum , quid faciet ? Declarat Basilius ejus tem peccati auctorem . Ibidem (p . 135) : Propter
modi homines idcirco relabi , quia radicem peccati condemnalionem in nos ob peccalum prolatam terra
non tollunt : ac profert exempli loco invidiam et dicimur, nos qui a Deo audivimus : « Terra es , el
jurgium , quæ ex radice anioris gloriæ pullulant. C in terram ibis . , Et in psal , xxXI (p. 158) : Quan
Unde sic concludit : Si quis , igilur, ubi se ipse , doquidem ii, qui ideo creati erant ut Domino servi
semel condemnaverit invidice aut jurgii , in eadem rent , sub inimiçi servilute detinebantur , illorum
rursus incidat ; noverit se ex primaria invidiæ aut animas precioso suo sanguine redimet.
jurgii cuusa , gloriæ studio in intimis laborare . Sæpe alias Basilius de peccato primorum paren
Ejusmodi ergo peccata saceraotum prudentiæ lum loquitur, ut de culpa' nequaquam Adanii et
curanda permillebantur : sed non idcirco confes Evæ propria , sed ad eorum posteros pertinente.
sionis legi subtrahebantur . Atque id confirmare Adamus, inquit in homil . de eo, Quod Deus non
possumus testimonio Gregorii Nysseni, qui cum in est auctor malorum ( tom . II , p . 79 ) , secedendo a
cpistola canonica queratur, quod de nonnullis pec Deo mortem conscivit sibi ipsi, juxta id quod scri

calis , qualia sunt convicia ( p. 119) , maledicta
( p . 121 ) , usura et alienarum rerum sub negotii
prætextu raptus , conditi a Patribus canones non
fuerint, nec tantum sibi auctoritatis assumat , ut
ejusmodi constitual canones ; hæc lamen peccata D
confessioni subjecta esse manifeste indicat , ac
summo studio a sacerdotibus curanda . Sic enim
loquitur de illo inter negotiandum alienae rei raplu :
“Ο δε δι' ύφαιρέσεως λανθανούσης σφετεριζόμενος το
αλλότριον , είτα δι' εξαγορεύσεως το πλημμέλημα
αυτού τώ ιερεί φανερώσας , της περί το εναντίον του
πάθους σπουδή θεραπεύσει την αρρωστίαν · λέγω δε
Ôid toữ tà suposóvta Tapéxelv Tois Tévnou , ēva tó
προέσθαι και έχει , φανερός γένηται καθαρεύων της
κατά πλεονεξίαν νόσου· ει δε μηδέν έχοι , μόνον δε το
σώμα έχοι , κελεύει ο Απόστολος , διά του σωματικού
plum est « Ecce qui elongant se a te, peribunt **. ,
Sic non creavit Deus mortem , sed nos nobis ipsis ex
prava mente eam accersivimus . Non omiltendum est
insigne testimonium ex epist . 261 , n . 2, ubi sic
loquitur Basilius : Itaque, si Domini in carne ad
ventus non fuit, non dedit Redemptor pro nobis pre
lium morti, nec per seipsum mortis regnum resecuit.
Si enim aliud esset , quod mortis imperio subjectum
erat , aliud quod assumptum a Domino ; non desiis
set mors ea quce sua sunt, operari, nec lucrum no
slrum factæ fuissent deiferæ carnis passiones : non
interemisset peccatum in carne : non Christo vivi .
ficati fuissemus, qui eramus in Adamo mortui ; non
resartum fuisset, quod collapsum erat ; non instar
ratum , quod confractum ; non conjunctum Deo ,
quod serpentis fraude fuerat abalienatum . In libro )

" Ephes. iv , 28 . * Psal . LXXII , 27.

61 PRÆFATIO. - 69
De baptismo hæc leguntur (cap . 2, n . 7 ) : Illud A non accepisti ? quod si etiam accepisti, quia glo.
igitur, denuo, ) arbitror prioris generationis , quæ in riaris quasi non acceperis do ? , Non iu Deum
peccatorum sordibus facta est, emendationem osten cognovisti per tuam justitiam ; sed Deus cognovil te
dere , cum Job dicat : « Nemo purus est a sordibus, propter suam bonitalem . « Cum cognoveritis Deum ,
Ne si unus quidem dies sit vita ejus ** ; » et David inquit, qui polius cogniti sitis a Deo " . , Non tu
tugeat, ac dicat : « In iniquitatibus conceptus sum , apprehendisti Christum per virtutem , sed Christus le
Gt in peccatis concepit me mater mea 45 ; » et Apostolus per suum adventum apprehendil. « lesequor , inquit,
ila contestetur : « Omnes enim peccaverunt , el egent si etiam apprehendam , in quo et apprehensus sum a
gloria Dei, justificati gratis per gratiam ipsius per Christo 8 . Non vos me elegistis, inquit Dominus ba,
redemptionem quæ est in Christo Jesu , quem propo sed ego elegi vos . 1 An quoniam honore affectus es ,
suit Deus propitiationem per fidem in sanguine gloriaris el misericordiam oocasionem arripis super
ipsius 46. , Quapropter etiam peccalorum venia datur biendi ? El tuno cognoscas teipsum , quis sis , relut
credentibus, Domino ipso dicente : « Hic est sanguis Adam ejectus e paradiso , velut Saul deserlus a Spi
meus novi lestamenti , qui pro multis effundilur in ritu Dei , velut Israel a radice sancta resectus. « Fide,
remissionem peccatorum “7 : » quemadmodum Aposto- inquil, slas : noli altum sapere , sed time 56, » Ju
lus rursus testatur, dicens : « Secundum beneplaci- B dicium sequitur gratiam ; et quomodo datis usus
lum volunta !is sure , in laudem gloriæ gratiæ suæ, fueris, expendit judex . In his quæ sequuntur per
in qua gratificavit nos in dileclo , in quo habemus re severantiæ donum commendatur : Quod si ne hoc
demptionem per sanguinem ejus , remissionem pecca- quidem intelligis , fuisse te gratiam conseculum , aut
lorum , secundum divitias gratiæ ejus de qua nobis si præ nimia slupiditale luam ipsius virtulem.exisii..
imperlivit ubertim * ; , ut quemadmodum starua inas gratiam esse, non es beato Pelro apostolo pree
contrita ac confracla, amissa regis forma eximia , stonlior . Nec enim Dominum amore majori prose
denuo conformatur a sapiente artifice ac bono opi- qui poleris , quam qui ila vehemenler dilexit ut
pice, gloriam operis sui resarciente , atque pristino e'iam voluerit pro ipso mori . Sed , quoniam animo
splendori restituitur : sic etiam nos ob præcepti elatiore locutus est cum dixit : ( Etsi omnes scan
transgressionem male affecti, velul scriptum est , dz'izati fuerint in te , ego tamen nunquum scandali .
Homo cum in honore esset, non intellexit, com zabor 58 , , timiditati humana traditus est , ceciditque
peratus est jumentis insipientibus, et similis factus in infiçiationem , lapsu erudiendus ad melum alque
est illis , , ad pristinam imaginis Dei gloriam re ad caulionem , ędorendusque infirmis parcere el de
vocemur . bilibus, quod et suam cognovit infirmilatem , et
C perspicue intellexit quod quemadmodum cum in pe
IV. Sic affeclum hominem indigere , ut eum Dei lago mergeretur, per Christi dexteram erutus est,
gratia præveniat, et novam ei creationem imper ita in scandali procella ob incredulitatem in pereundi
tiat, mirifice pluribus locis demonstrat Basilius, periculum veniens , Christi virtute servatus sit. In
cujus testimonia nonnulla hic apponemus . Unde psal. xxxii, n . 2 : Neque enim in potentia hominis,
tero facultas mihi , inquit in psal. xxix ( p. 125) , neque in sapientia , sed in Dei gratia salus est . Vide
Te esaltandi : Quoniam tu me præveniens suscepisti. homiliam in psal . vii , ad hæc verba : El diriges
Perspicue dicit, « Suscepisti me , , pro « sublevasti justum . Sic loquitur in homilia in psal. xxxii , n 5
me, , et superiorem insurgentibus in me effecisti. ( p. 137) : Alque etiam multum est discriminis in
Veluti si quis puerum quempiam natandi imperitum peccatis ac recte factis : hæc enim lenæ vendita , vi in
manu suscipiens, eum aquis altiorem sustineat. Qui peccato est , illa vero ab initio heram bonam nacia, in
igitur, opitulante Deo , a casu exsurgit, is grati ani virginitale educata est. Cur hæc affecta beneficio
mi significatione per bona opera exaltationem Deo sit , illa vero condemnata : et quid sit unicuique ho
pollicetur. Aul velut si quis debilem quempiam lu rum a judice retribuendum ; quibus omnibus tibi in
clalorem suffulciens, ab imminente lapsu liberet, ac D mentem venientibus, cogita Dei judicia abyssos esse,
colluclante reddat superiorem : illi quidem victoriæ nec a quolibet facile comprehendi posse , quod in di
præbel occasionem , huic veru conceptam de lapsu al vinis thesauris conclusa sunt . Sed et credendi data
lerius lætitiam adimit. Vide ejusdem homiliæ n . 3, promissio est a Deo , videlicet , « Dabo tibi Thesauros
p. 126 ; el n . 5, p. 129, et aliam homiliam in abscondilos et invisibiles 56. , Postquam igilur ea
psalmum xliv, n . 4 , et reg. moral. 55, el in Isaiam , cognitione, quæ est facie ad faciem , digni habili
p. 610. Et in homilia De humilitate (p . 159) : fuerimus, etiam eas quæ in Dei thesauris sunt abys
Nihil unde gloriari queas , relictum esi tibi , o sos intuebimur. Quod si ea quæ in Scriptura de
homo... Quid igilur, dic, quæso , te ipse quasi de tuis utribus dicta suni , collegeris , propheticve sententiæ
ipsius bonis effers, cum deberes pro acceplis donis intelligentiam magis assequeris . El n . 7 : El quo
gratiam largitori habere ? « Quid enim habes quod niam multi sunt vocati, pauci vero electi 87, beatam

* Job xiv, 4, juxta LXX . 43 Psal . L. 7 . 46 Rom . Mi, 23-25. * Maltb . xxvi , 28. ** Ephes . 1,
5-8 . ** Psal. XLVIII, 13. 80 I Cor . iy , 7. 31 Gal . iv , 9. si Philipp. 111 , 12, 0 ? Joan. xv, 16. 6. Rom .
II , 20, 17. 58 Mauh . XXv1 , 33 . 36 Isa . xlv , 3. 57 Matth . Axli , 14.
C3 PRÆFATIO . 64

aicil non vocatum , sed eleclum . Bealus nam.que , A immillil, a morle peccati renovans animas nostras
quem elegit . Quæ autem beatitudinis causa ? Ex in pristinam vilam : ac vitam nostram operalur.
speclata bonorum æternorum hæredilas ... ¡ Salvus Et cap. 19 , pag . 41 : Sive quis creationem accipict
uutem fi non quivis , sed reliquiæ solum secundum de exstinctorum reviviscentia ; an non magna Spiri
electionem gratiæ 58. Vide hoiuil. in psal . cxiv, tus aperalio, qui nobis suppeditat vilam ex resurre
11. 5 , p . 202 . clione , et ad spiritualem illam vitam animas no
Satis patet ex his quæ altulimus, quantum eni stras adaptat ? Sire creatio dicatur esse eorum , qui
teat divina potentia in humani cordis conversione. hic per peccatum lapsi sunt, in meliorem slalum
Sed præterea in eamdem sententiam nonnulla re mutatio ( nam ita quoque nonnunquam usurpatur
ferenda. Subjiciamur ergo Deo, inquit ( in psal. txt , juxta Scripturæ consuetudinem , velut cum Paulus
n . 2) , quod salutare ab ipso est . Quid autem sit dicit , « Si qua in Christo nova creatura 60 ) , reno
salutare, explicat. Non nuda quædam est operatio , valio quæ hic fit, et a vita terrestri ac lurbulentis
aliquam nobis beneficentiam afferens, qua ab in affectibus obnoxia ad cælestem conversationem trans
firmitale liberemur , bonaque corporis habitudine mutatio , quæ fit in nobis per Spiritum , ad summam
admirationem deducit animos nostros . Similiter in
utamur. Sed quid est salutare ? « Etenim ipse Deus B epist. 8 , n . 11 : Tria crealionis genera in Scriptura
meus , et Salvator meus, susceptor meus, non mo
oebor multum $9. , Filius qui ex Deo est , Deus nominata invenimus. Unum quidem ac primum , ex
noster est . Idem eliam Salvator est generis humani, nihilo productionem : secundum vero , ex pejore in
debilitatem nostram fulciens, ac commotionem ex melius imnutationem ; terliurn , resurrectionem mor
tentationibus animis nostris advenientem corrigens . luorum . In his reperies Spiritum sanclum una cum
Vide homil , in psal . XXXII , 11. 7 , p . 133 , et in Patre et Filio operantem . Sæpe alias cordis con
psal . xxxii, n . 4 , p . 146 , et Homil. de fide, p. 133, versio vocatur nova crcatio , ut in psal. XXXII ,
pag . 138 ; et in homilia , Quod Deus non est auctor
reg . moral. 55 , cap . 1 .
malorum , p. 75 , el lib . v adversus Eunomium ,
Divinitatem Filii demonstrat Basilius ex summo
p . 303 , el Comment. in Isaiam , p . 423 .
illius in humanas mentes imperio. Peira dicitur,
inquit in libro De Spiritu sancio , c . 8 , p . 15 , eo Quantum fiduciæ in divina gratia poneret Basi
quod validum sit et inconcussum , el quavis arce fir lius ex his perspici potest, quæ de conciliandis An
inius propugnaculum fidelibus. Et pag . 16 : Omnia tiochenæ Ecclesiæ dissensionibus loquitur in epist .
aulem facil contaclu virtutis , ac voluntale bonitalis 66, p . 160 : Hæc vero conciliare, inquit, et ad unius
operans. Pascit , illuminat , alit , deducil , medetur, C corporis harmoniam redigere, illius esl solius , qui et
erigit. Quæ non sunt , facit ul sint, condita conser siccis ossibus , ut ad nervos et carnem denuo redeant,
vat . Hoc modo bona ex Deo per Filium ad nos per non enarrabili sua potestate largitur . Dominus au
veniunt, majure celeritate in singulis operantem , tem omnino magna per eos , qui se digni sunt , efficit.
quam ullus sermo exprimere valeat . Neque enim ful Ei in epist . 203 ( p. 300) : Non enim ignoratis , nos
gura, neque lucis per aerem tam velox discursus palam omnibus proposilos , veluti scopulos in mari
est , non oculorum celeres ictus , non ipsius intelle prominentes , furorem fluctuum hærelicorum exci
ctus nostri molus : sed horum quodque magis vinci pere ; eosque dum circa nos franguntur, ea quæ retro
tur divinæ operationis celeritate, quam animantia nos sunt , non alluere . Illud autem , a nos , o cum dico,
quæ sunt apud nos maxime segnia , non dicam vo non ad humanas refero vires, sed ad Dei gratiam ,
latilium, neque rentorum , neque cælestium orbium qui in hominum imbecillitate potentiam suam decla
impelu , sed ipsius mentis nostræ motu superantur . ral , quemadmodum ait prophela ex persona Domini
Nam quo tandem temporis spatio egeat , qui porlat dicens : 1 An me non timebitis , qui arenam mari
omnia verbo virtutis suæ, quique nec corporaliter lerminum posui 61 ? , Nam omnium infirmissima ac
operatur, neque manuum opera ad creandum opus vilissima re , arena , ingens ac grave pelagus con
D
habet , sed eorum quæ fiunt naturam habet voluntate strinxil Omnipotens . Similia habes in homilia in
non coacta obsequentem. psal . xxxii ( p . 138) : Cum igitur audieris quempiam
Nullo alio argumento libentius utilur ad divini magna minilanlem , jaclantemque se tibi omnis ge
latem sancti Spiritus demonstrandam . Neque enim neris ærumnas, damna, aut plagas , aut mortem il
fieri potest, inquit ( cap . 12 , p . 25) , ut Filium quis laturum , respice ad Dominum gentium consilia dis
adorel nisi in sancto Spirilu , aut ut Patrem invocet sipantem , et populorum cogitationes reprobantem . Et
nisi in adoptionis Spiritu . Vide cap . 13, et epist . postea, n . 9 ( p. 140 ) : Neque igitur rex ex urmis
38 , l. 4. Demonstrat in cap. 15 ejusdem libri , sufficiens ad salutem auxilium habet , neque forlis vir
Spiritum sanctum a Patre et Filio disjungi non sibi ad omnia sufficere potest. Imbecillitas enim el
posse ( p . 29) , si quidem in baptismo vim vivifican. infirmitas sunt omnia simul humana , si cum vera

88 Rom . xi , 5. 69 Psal . Lxl , 6 . 60 Il Cor. v 17 . 6 ! Jerem , ! , 22.

65 ELENCIUS VETERUM LIBRORUM . 66
rolentie comparentur. Propterea « Infirma mundi à Agmen claudet insigne testimonium , quod e S.
elegit Deus , ul confundat fortia 63. Ei , ex ore inſan Basilii Lilurgia depromptum Petrus Diaconus ( 18)
tium et laclentium perfecit laudem , ut destrual ini cilat in libro De incarnatione et gratia cap. 8 : Hinc
micum et ullorem 63 ; » nam divina gratia in infan- eliam , inquit, beatus Basilius Cæsariensis episco
libus ac rudibus operans , maxime resplenduil . Præ pus in oratione sacri allaris , quam pene universus
clarissimum est initium epist. 161 , ad Amphilo- frequental Oriens , inter cælera : Dona, inquit , Do
chium : Benedictus Deus , qui sibi placenles in sin nine, virtutem el lutamentum , malos , quæsumus ,
gulis ætatibus eligit, electionisque secernit vasa, el bonos facilo , bonos in bonitate conserva ; omnia
his utitur ad ministerium sanctorum : qui nunc etiain enim potes , et non est qui contradicat tibi : cum
te, cum ſugeres, ut tumet dixisti, non nos , sed -0.2 enim volueris, salyas, el nullus resistit voluntati
calionem quam per nos futuram suspicabaris , inevi tuæ . Ecce quam breviter , quamque docte doctor
labilibus gratiæ relibus illigavit , ac in mediam Pisi egregius olim huic controversiæ finem posuit , docere
diam deduxit ut homines Domino capias, et ex pro per hanc precem non a seipsis, sed a Deo malos ho
fundo pertrahas ad lucem , quos cepit diabolus , ut mines bonos fieri, nec sua rjrlule, sed divinæ gratie
suam ivsius faciant voluntatem . adjutorio in ipsa bonitate perseverare.

6 I Cor . 1 , 27 . 63 Psal . viii , 3 ; Matth. XXI , 16 .

( 18) Biblioth . Patr. , lom . XI , p. 198.

ELENCHUS

Veierum librorum ad quos exacta et emendata sunt Basilii opera, quæ in hoc voluming
continentur .

Liber De spiritu sancto collatus cum quinque Regiis codicibus el uno Colbertino .
Ad Epistolas S. Basilii magno exstitere præsidio tres potissimum codices antiquissimi, Coislinianus
n. 237 , sæculo circiter undecimo scriplus ; Harlæanus, decimo aut undecimo, et Medicæus , quem manu
sua accuratissime cum editis contulit vir inter lilleratos celeberrimus Antonius Maria Salvinius. His
tribus codicibus, saltem cum inter se consentiunt, plus visuin est tribuendum , quam aliis omnibus. Primus
complectitur epistolas 351 , Harlzanus 249 , Medicus 323 .
Huc accessere codex Reg . 2293, olim cardinalis Mazarini, complectens epistolas 272. Hic codex anno
runa est 500 , et primus Regius a nobis vocalur . Codex Reg . 2997 , quem secundum vocamus, complectitur
epistolas 334. Codex Reg . 2896 , continens epistolas 33. Codex Reg. 2502 , continens epistolas 29. Codex
Reg. 1824 , in quo tres epistolæ , nempe 45 , 243 el 260. Codex Reg . 1906 , in quo epistolæ duæ , nempe 2
et 46. Codex Reg. 1908 , in quo reperitur epistola ad Chilonem .
Habuimus etiam varias lectiones ex codicibus Combefisianis, Bigolianis dunbus , Claroinontano Angli
cano , in quo epistolæ 28 , Vaticano , in quo epistoke 527, nec non insignis Ecclesiæ Parisiensis
codice , qui idem videtur esse ac Bigotianoruin aller. Suppeditavil bibliotheca Coisliniana codicem
288 , in quo epistolæ 328 , quem Coislinianum secundum vocamus ; et alios nonnullos, in quibus aliquot
Basilii epistolæ. Canones Basilii collati fuerunt cum pluribus codicibus ejusdem bibliothecæ , ex qui
bus codex 209 noni esse sæculi existimatur, et cum Regiis codicibus 2038 , 2039 , 2013 , 2044 , 2502 , 2505,
2508, 2509, 3027 .
67 S. BASILII MAGNI .
ΤΟΥ ΕΝ ΑΓΙΟΙΣ
ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ
ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΚΑΙΣΑΡΕΙΑΣ ΚΑΠΠΑΔΟΚΙΑΣ
ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ
ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΕΝ ΑΓΙΟΙΣ ΑΜΦΙΛΟΧΙΟΝ (19) ΕΠΙΣΚΟΠΟΝ ΙΚΟΝΙΟΥ .
S. P. N.
CÆSAREÆ CAPPADOCIÆ
LIBER DE SPIRITU
AD S. AMPHILOCHIUM ICONII EPISCOPUM (20) .
1 CAPUT I.
Proemium in quo ostenditur necessarias esse de
minutissimis theologiæ partibus perscrutationes .
1. Collaudavi in moribus tuis discendi et labo
randi studium ; ac supra modum delectalus sum
allentione, alque vigilantia elucente in lua illa sen
lentia , qua vocem nullam ex iis quæ in omni ser
monis usu de Deo proferuntur, citra examen relin
quendam 2 putas , o caput charum , milhique
maxime omniunt preliosun, frater Amphiloclii .
PostQuam enim recie audivisti hanc Domini admo-
nitionem : Quisquis petit , accipit , et qui querit , m.
venits, petendi diligentia , vel desidiosissimurn mihi
videris ad impartiendum excitare posse . Quin et
illud in te majorem in niodum admiror, quod
non tentandi gralia , ut nunc plerique , quaestiones και προτείνη , αλλά του όπερ έστιν αυτό το αληθές εξευ
proponis, sed lil quid sit verum investiges . Nam
qui curiosis auribus nostra verba captent, quique
6. Luc. Χ1 , 10.
( 19) Προς Αμφιλόχιού. Duo Regii codices et
Colbertinus sic habent , Του αγίου Βασιλείου προς
'Αμφιλόχιον επίσκοπος Ικονίου της Λυκαόνων περί
του αγίου Πνεύματος εν κεφαλαίοις τριάκοντα . San
cii Basilii ad Amphilochium episcopum Iconii Lycao
num de Spiritu sanclo in cupitibus triginta . Tilulus
in Reg. lertio et Colb , non solum hoc loco occur
rit, sed etiam antea summariis totius operis in or
dinein digestis præmittitur, bis vocibus additis :
προσφωνητικώς προσερωτήσαντος , ubi recte Com
Defisius niοnet legendum esse, προσφωνητικός. De
signant enim hæ voces præmissam a Basilio perho-
68
ΠΑΤΡΟΣ ΗΜΩΝ
ΠΝΕΥΜΑΤΟΣ
BASILII
ARCHIEPISCOPI
SANCTO
A ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Α ' .
Προοίμιον , εν ώ ότι αναγκαίαι (21) α. περί των
μικροτάτων μερών της Θεολογίας έρευναι.
1. Επήνεσα το φιλομαθές σου και φιλόπονον του
τρόπου , και ήσθην γε υπερφυώς το επιστατικό και
νηφαλίω της διανοίας, δι' ής ουδεμίαν αδιερεύνητον
οίει χρήναι καταλιμπάνειν φωνήν , των όσαι περί
Θεού κατά πάσαν χρείαν του λόγου προφέρονται , ώ
φίλη κεφαλή και τιμιωτάτη μοι πασών, αδελφέ 'Αμ
φιλόχιε . Καλώς γαρ ακούσας της παραινέσεως του
Κυρίου , ότι Πάς ο αιτών λαμβάνει, και ο ζητών:
ευρίσκει, τη περί το αιτείν έμμελεία , και τον οκνη
ρότατόν μοι δοκείς αν διανάστησαι προς την μετάδο
σιν. Εκείνο δε σου και πλέον άγαμαι, ότι ου πείρας
ένεκεν κατά τους πολλούς των νυν τις ερωτήσεις
ρεϊν. Των μεν γαρ ωτακουστούντων νυν και διερω
τώντων ημάς ευθηνία πολλή φιλομαθεί δε ψυχή ,
norificam salutationem Amphilochii, a quo consula
tus fuerat . Regius quintus addit κατ’ Ευνομίου.
Sed non tam Eunomium quam Pneumatomachos
oppugnat Basilius ; quamvis istius quoque impieta
tem eadem opera subvertat.
(20) Ex interpretatione Erasmi pluribus locis
emendata .,
(21 ) "Οτι αναγκαίαι. Sic veteres libri , melius
quam in editis ότι και. Paulo post nonnulli codices
και νηφαλέω. Ιbidem utraque editio δι' ών, sed co
dices omnes mss ., id est, quinque Regii et Colber- '
tinus, ut in contextu .
69 LIBER DE SPIRITUS SANCTO. 70

και προς άγνοίας ίασιν την αλήθειαν εκζητούση χα- Α questiones nobis objiciant , lioruna hoc tempore
λεπώτατον έντυχείν . "Ως γάρ παγίς θηρατών , και magna est copia . Al in animum discendi avidum ,
πολεμούντων ενέδρα , κεκρυμμένον τον δόλον ( 22) quique ad ignorationis medelam rerum inquiral ,
και εγκατάσκευον έχει τα των πολλών ερωτήματα , difficillimum est incidere. Etenim ut venatorum
οι προβάλλουσι λόγους , ουχ ένα τι χρήσιμον λάβω laqueus et hostium insidiæ , ila fraudem occultam
σιν εξ αυτών , αλλ' όπως , εάν μη συμβαινούσας τη et arte instructam habent multorum interrogatio
εαυτών επιθυμία τάς αποκρίσεις εύρωσι , ταύτην nes , qui proferunt in medium quæstiones, non ut
αφορμήν δικαίαν έχειν δόξωσι του πολέμου . ex his aliquid capiant utilitatis , sed ut , si minus
accommodatas suæ cupiditati responsiones inveniant, hanc belli causam habere justam videantur.
2. Ει δε τω 'Ανοήτω επερωτήσαντι (23) σοφία 2. Quod si Stullo interroganti sapientia imputa
λογισθήσεται » τον συνετόν ακροατήν, τον υπό του bitur 68 : auscultatorem prudentem , quem pro
προφήτου το θαυμαστό συμβούλω παραζευχθέντα, pheta cum admirabili consiliario copulavit 66 , quanti
πόσου άξιον λογισόμεθα ; "Η που δίκαιον πάσης μέν estimabimus ? Aquum est profecto , ut eum ap
αποδοχής αξιoύν, προάγειν δε εις το πρόσω , συνεφ probatione omni complectamur, ac longius prove
B
απτομένους αυτό της σπουδής , και πάντα συνεκπο hamus , manum illius studio simul admoventes , et
νούντας , επειγομένω προς την τελείωσιν. Το γάρ μή in omnibus cum eo ad perfectionem contendente
παρέργως ακούειν των θεολογικών φωνών , αλλά laborantes . Nam haud perfunctorie voces theo
πειράσθαι τον εν εκάστη λέξει και εν εκάστη (24) Iogicas audire, sed conari , quid in quaque dictione ,
συλλαβή κεκρυμμένον νούν εξιχνεύειν , ουκ άργών είς quid in quaque syllaba reconditi sensus latest
ευσέβειαν , αλλά γνωριζόντων τον σκοπόν της κλή- perscrutari , non est eorum qui segnes sunt ad pie
σεως ημών · ότι πρόκειται ημίν ομοιωθήναι Θεώ , lalem , sed qui vocationis nostræ scopum intelli
κατά το δυνατόν ανθρώπου φύσει. Ομοίωσις δε , ουκ gunt : quandoquidem nobis propositum est , ut
άνευ γνώσεως · η δε γνώσις, ουκ εκτός (25) διδαγμά- similes eliciamur Deo , qualenus humane nature
των . Λόγος δε διδασκαλίας αρχή λόγου δε μέρη συλ fas est. Porro similitudo non est absque cogni
λαβαι και λέξεις. " Ωστε ουκ έξω σκοπού γέγονε των tione : cognitio vero sine documentis non paralur.
συλλαβών ή εξέτασις . Ου μήν ότι μικρά, ως άν τω Doctrinæ aulem initium , est orario , oralionis
δόξαι , τα ερωτήματα , δια τούτο και παροφθήναι partes syllabae ac dictiones . Proinde syllabas excu
άξια · αλλ ' επειδή δυσθήρατος ή αλήθεια , πανταχόθεν 1ere , non est aberrare a scopo . Nec vero quonian
ημίν εξιχνευτέα . Ει γάρ ώσπερ αι τέχναι , ούτω και c minute, ut alicui forte videbuntur, questiones ;
ή της ευσεβείας (26 ) ανάληψις ταίς κατά μικρόν idcirco et negligende sunt : imo quoniain difti
προσθήκαις αύξεται , ουδενός υπεροπτέον τοίς εις cilis est inventu veritas, undique nobis est vesti
την γνώσιν εισαγομένοις ώς εί τις των πρώτων ganda . Elenim si , ut artes , ita et pietatis acquisitio
στοιχείων ως σμικρών υπερίδου , ουδέποτε των τε. paulatim minutis accessionibus augescit ; nihil est
λείων της σοφίας εφάψεται . Το ναι και το ου συλλα contemnendum iis qui ad cognitionem instituun
6αι δύο · αλλ ' όμως το κράτιστος των αγαθών , η tur : quemadmodum si quis prima elementa ut
αλήθεια , και ο έσχατος όρος της πονηρίας, το ψεύδος , niinula contemnat, nunquam perfectorum sapien
τους μικρούς τούτοις ρήμασι πολλάκις εμπεριέχεται . tiam assequetur. Næ et Non , syllabæ duæ sunt :
Και τι ταύτα λέγω ; "Ήδη τις και μόνον κατανεύσας altamen bonorum optimum veritas, et extremus
τη κεφαλή εν τοις υπέρ Χριστού μαρτυρίοις , πάσης pravitatis terminus mendacium , frequenter his
πληρωτής ευσεβείας εκρίθη (97). Ει δε ταύτα ούτως minutis verbis comprehenduntur. Sed quid hæc
έχει , τί των θεολογικών ρημάτων ούτω μικρόν , ως commemoro , cum jam si quis vel capite annual,
ή καλώς ή εναντίως έχον, μή μεγάλης παρέχειν την tum cum martyrio pro Christo perfungendum est,
ροπήν έφ' εκάτερα ; Ει γάρ εκ του νόμου ιωτα εν ή Lotam pielalem explevisse judicetur ? Quod si hæc
μία κεραία ου παρελεύσεται , πως αν ημίν ασφαλές D ad hunc habent modum , quid esse possit in ver
υπερβαίνειν και τα σμικρότατα ; "A γε μην αυτός bis , quæ de Deo dicunlur, 3 adeo pusillum , ut
διευκρινηθήναι παρ' ημών επεζήτησας , και βραχέα vel recte vel secus dictum , non magnum habeat

68 Prυν. ΧVΙΙ , 28. 66 Isa . 111, 3.

(22 ) Τον δόλον . Editio Basileensis τον λόγον.
(23 ) Επερωτήσαντι. Αddunt editi σοφίαν, in
lerroganti sapientiam sapientia reputabitur , sed ea
vox addita videtur a recentioribus librariis , et cum
eam deleverim initio Epistolæ prima Canonicæ ,
quia deest in antiquissimis codicibus , delenda etiam
hoc loco fuit.
( 24) Έν εκάστη. Addita prepositio ex quatuor
codicibus mss . Mox duo codices Regii , primus et
tertius , σκοπός της γνώσεως , scopum nostre scien
liæ . Hæc scriptura manifestum est erratum , ac
sententiæ seriem penitus denormat ; sed tamen Com
befisio probatur.
(25) Ουκ εκτός . Sic duo Regii et Colb . et Regius
quintus in margine . Editi γνώσις εκ διδαγμών . Duo
codices mss . γνώσις εκ διδαγμάτων, cognitio e do
ctrina paratur.
(26) Ευσεβείας . Reg. quartus αληθείας. Paulo
post editi ποτέ , tres Regii codices ουδέποτε.
(27) 'Εκρίθη. Reg . primus εδείχθη , et ad margin
nem εκρίθη .
74 S. BASILII MAGNI 72
momentum in utramque partem ? Νam si ex lege A εστι τα αυτά και μεγάλα • το μεν συντομα της προ
nec unum iota nec apex unus præteribit 67,, quo φοράς βραχέα , και διά τούτο ίσως ευκαταφρόνητα :
modo nobis lutum fuerit vel niinutissima transi τη δε δυνάμει των σημαινομένων μεγάλα, κατά την
lire ? At quæ lule a nobis enucleari postulasti , εικονα του σινάπεως , και μικρότατον όν των φρυγανι
eadem exigua sunt et magna : prolationis quidem κών σπερμάτων , της προσηκούσης επιμελείας αξιω
compendio exigua, atque ob id fortasse contempίui θεν, εις ύψος αυταρκες διανίσταται , της συνεσπαρ
obnoxia , sed rerum significatarum vi magna : ad μένης εν αυτώ δυνάμεως απλωθείσης . Ει δέ τις γελά ,
similitudinem sinapis, quod cum sit minutissimum βλέπων την περί τας συλλαβάς ημών, ψαλμικώς εί
inter arida semina, si cura debita adhibeatur, in πείν , άδολεσχίαν , αυτός μέν (28) έστω ανωφελή
altitudinem satis magn : m exsurgit , ubi vis in eo καρπόν του γέλωτος δρεπόμενος· ημείς δε μή τοις
lalens sese explicuerit 68. Quod si quis ridel, no ονείδεσι των ανθρώπων ενδόντες , μήτε τη φαυλισμό
stram videns circa syllabas, ut psalmi verbis ular, αυτών ήττηθέντες , την έρευναν καταλίπωμεν . Το
fabulationem 69 ; ipse quidem fulurum scial , ut σούτον γάρ απέχω τούτοις ώς μικρούς επαισχύνεσθαι ,
infrugiferum sui risus fructum metat : nos vero ώστε , ει και πολλοστού μέρους της αξίας αυτών έφ
haudquaquam ccdentes hominum conviciis , nec ικοίμην, έμαυτώ τε αν συνησθείην ώς μεγάλων αξι
illorum vituperatione victi studium investigandi B ωθέντι , τώ τε συνδιερευνώντι (29) ημίν αδελφώ ου
deseramus . Tantum enim abest , ut me barum re μικρόν αν φαίην εντεύθεν απηντηκέναι το κέρδος. Μέ
rum tanquam minularum pudeat, ut si vel mini γιστον ούν ορών έν μικρούς ρήμασι το αγώνισμα , ελ
miam dignitatis carum partem altingam , tum mihi πίδι των μισθών τον πόνον ουκ αναδύομαι , έμαυτό
gratulaturus sim , ut magna quædam asseculo , τε ηγούμενος έγκαρπον τον λόγον έσεσθαι , τοίς τε
lum fratri nobiscum hæc perscrutanti non mediocre ακούουσι διαρκή την ωφέλειαν υπάρξειν . Διόπερ ήδη
lucrum hinc dicturus obvenisse. Itaque, cum in συν αυτώ γε , φάναι (50) , τώ αγίω Πνεύματι βαδιού
minimis verbis conspiciam certamen maximum , μαι προς την εξήγησιν . Και ει βούλει ώστε με εις
spe præmii non detrecto laborem : ratus sermo οδον καταστήναι του λόγου , μικρών επί την αρχήν
nem lum mihi fore utilem , tum audientibus salis του προβλήματος υποστρέψω (51) .
magnum fructum allaturum . Quapropter cuin ipso jam (dicendum enim est ) sancto Spiritu ad expla
nationem accedam . Et si vis ut me in disputationis viam inducam , ad bujus quæstionis originem pau
Tisper divertam .
3. Nuper precanti mihi cum populo, et utroque 3. Προσευχομένο μου πρώην μετά του λαού , και
modo glorificationem absolventi Deo ac Patri , in- C αμφοτέρως την δοξολογίαν αποπληρούντι τω Θεία
lerdum cum Filio una cum sancto Spiritu , inter και Πατρί, νύν μεν μετά του Υιού συν τω Πνεύματι
duni per Filium in sancto Spiritu ; quidam ex iis τώ αγίω , νύν δε διά του Υιού εν τω (52) αγίω Πνεύ
qui aderant, crimen inlenderunt, dicentes nos non ματι , επέσκηψαν τινες των παρόντων , ξενιζούσαις
modo peregrinis ac novis uti vocibus, verum etiam ημάς φωναίς κεχρήσθαι λέγοντες, και άμα προς αλ
inter se pugnantibus. Tu porro maxime illorum λήλας υπεναντίως εχούσαις . Συ δε μάλιστα μεν της
utilitati consulens, aut si prorsus ipsi insanabiles αυτών εκείνων ένεκεν ωφελείας, ει δε ανιάτως
sint , lamen propter eorum , qui in ejusmodi homi έχoυσι παντελώς , διά τό των εντυγχανόντων αυτούς
nes incidunt, securitatem , postulasti quampiam ασφαλές ήξίωσάς τινα ευκρινή περί της εν ταίς
dilucidam doctrinam de vi barum syllabarum evul συλλαβαίς ταύταις δυνάμεως διδασκαλίαν εκφωνη
θήναι. Λεκτέον δή ούν ημίν διά βραχέων , ώς οιόν το
gari . Jam igitur nobis breviter dicendum est, quan
tum orationi ralum quoddam et exploratum prin- αρχήν τινα ομολογουμένην τω λόγω διδόντας (53).
cipium ponentibus fieri potest.
67 Matth . V, 18. 68 Matth. Χμ , 31 , 32 . 69 Psal . CΧVΙΙ , 85.

(28) Αύτός μέν . Reg . tertius αυτός μέν ανωφελή D interponit, συν Θεώ δ' ειρήσθω , φuod quidem cum
καρπόν του γελοίου δρεπέσθω . Videtur Erasmus ita Deo dictum sit . Quibus verbis significantius monet
legisse ; sic enim interpretatur : Ipse quidem infru se non suis viribus, sed Dei auxilio confidere . Si
giferum risus sui fruclum metat. quis autem observet inde natam libri De Spiritu
( 29) Συνδιερευνώνται. Ηac voce Basilius non ad sanclo scribendi occasionem fuisse, quod Pneuma
julorem et socium aliquem operis designat, ul su tomachi furiis exarsissent, cum Basilias Palri et
spicatur Tillemontius, sed leclorem sludiosum , id Filio cum Spiritu sancto gloriam redderet ; is facile
que paulo post declarat apertius. perspiciet non sine causa Basilium illud qavai ad
(30 ) Συν αυτό γε , φάναι. Sic reddit Erasmus, dere, sed ut indicet sibi adversariorum minas tanti
cum ipso, ut ita dicam , Spiritu ; quasi metueret Ba non esse , ut hanc loquendi rationem , cum sancto
silius ne paulo audacior hæc loquendi ratio vide . Spiritu , quam in toto hoc libro defendit, usurpare
relur. Visa est Combelisiu rudis Erasmi expressio , desinat. Basilianæ ergo sententia nervos elidit
ac illud pával in ejusmodi locis vacare pronuntiat. Combefisius, cum ita reddendum esse pronuntiat,
Sed multo minus mihi probatur Combetsii obser ipso Spiritu favente beneque propitio .
valio , quam ipsius interpretatio Erasmi. Non enim ( 51) Υποστρέψω. Sic libri veteres . Editi επι
Oliose positum esse, el quo sensu accipiendum sit στρέψω. Ιbidem Reg . quartus προσευχομένω μοι πά
illud sával perspici potest ex libro secundo adver λαι , me quondam precante.
sus Eunomium , p. 256, ubi Basilius difficilis Scri ( 32) 'Er to. Articulus additus ex mss. codicibus.
pturæ testimonii explicationem promillens, hæc (35) Διδόντας . Duo codices Regii δούσιν, αuod
 13 LIBER DE SPIRITU SANCTO . 14
ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Β'. A 4 CAPUT II .
Ποίαν έσχεν αρχήν η περί τας συλλαβάς των Unde sit orta hæreticorum de syllabis observatio .
αιρετικών παρατήρησις .
4. Η περί τας συλλαβάς και τις λέξεις των αν 4. Exilis illa istorum hominum de syllabis ac
δρών τούτων μικρολογία ουχ απλή τις έστιν , ώς άν dictionibus observatio non simplex est, quemadmo
τη δόξαι , ουδέ εις μικρών του κακού φέρουσα , αλλά dum alicui videri possit , neque ad mediocre malum
βαθείαν έχει και συνεσκιασμένην βουλήν κατά της tendit, sed profundum habet atque obtectum
ευσεβείας . Φιλονεικούσι γάρ ανομοίαν (34) Πατρός adversus pietatem consilium. Conlendunt enim
και Υιού και αγίου Πνεύματος επιδεικνύναι την προφο ostendere dissimilem esse prolationem Patris , et
ραν, ως εκ τούτου ραδίαν εξοντες και της κατά την Filii , et Spiritus sancti , tanquam inde facilem
φύσιν παραλλαγής την απόδειξιν. "Έστι γάρ τι αυ habituri ipsius etiam secundum naturam dissimili
τους παλαιόν σοφισμα , υπό 'Αετίου του προστάτου tudinis probationem . Habent enim isti vetus quod
της αιρέσεως ταύτης εξευρεθέν , ός έγραψε που των dam commentum , ab Aetio hujus hæreseos prin
εαυτού επιστολών , λέγων τα ανόμοια κατά την φύ- cipe inventum , qui in epistolis suis alicubi scripsit
σιν ανομοίως προφέρεσθαι · και ανάπαλιν, τα ανο ea quæ secundum naturam dissimilia sunt, dissi
μοίως προφερόμενα ανόμοια είναι κατά την φύσιν. B militer proferri : ac vice versa , que dissimiliter
Και εις μαρτυρίαν του λόγου τον Απόστολον επ proferuntur , esse dissimilia secundum naturam .
εσπάσατο λέγοντα : Είς Θεός και Πατήρ, εξ ου τα Atque ad hujus dicti confirmationem traxit Apo
πάντα και εις Κύριος Ιησούς Χριστός, δι ' ου τα stolum dicentem , Unus Deus et Pater , ex quo
πάντα (35 ) . Ως ούν έχουσιν αι φωναι προς αλλήλας , omnia ; et unus Dominus Jesus Christus, per quem
ούτως έξουσι , φησί , και αι δι' αυτών σημαινόμεναι omnia 70. Quemadmodum igitur voces se habent
φύσεις : ανόμοιον δε τω εξ ού το δι' ού ανόμοιος inler sese ; ila , inquit, se habebunt et naturæ ,
άρα και τώ (56) Πατρί ο Υιός. Ταύτης τοίνυν της quæ per ipsas significantur : sed inter se discre
νόσου και η περί τας προκειμένας λέξεις άδολεσχία pant per quem et ex quo : dissimilis igitur Patri
των ανδρών τούτων ήρτηται . "Οθεν τω μεν Θεό και Filius . Ex hoc itaque morbo et istorum circa
Πατρί , ώσπερ τινά κλήρον εξαίρετον , προσνέμoυσι prepositiones Bugacitas dependet. Unde Deo qui
τό, εξ ου · τω δέ Υιώ και Θεώ άφώρισαν το , δι' ου : dem et Patri lanquam eximiam quamdam portio
το δε αγίω Πνεύματι το, εν ώ · και φασι μηδέποτε nem altribuunt illud , ex quo ; Filio vero et Deo
την χρήσιν ταύτην των συλλαβών επαμείβεσθαι · έν ', assignarunt illud , per quem ; Spiritui autem san
όπερ έφην, το παραλλαγμένα της έκφωνήσεως και cto , illud , in quo ; negantque hunc syllabarum
ή της φύσεως παραλλαγή συνεκφαίνηται (57 ). Αλλά C usum usquam Inverti , ut, quemadmodum dixi, er
γάρ ου λελήθασιν εν τη περί τας λέξεις λεπτολογία discrepantia prolationis simul appareat et natura
τω ασεβεί λόγω την ισχύν διασώζοντες. Το μεν γάρ, discrepantia. Atqui non obscurum est , eos, dum de
εξ ού , τον δημιουργόν σημαίνειν βούλονται» το δέ, syllabis subtiliter nigantur, impie doctrine vim
δι' ού , τον υπουργών ή το όργανον το δέ , εν ώ, τον ac robur astruere . Siquidem bis syllabis , er quo ,
χρόνον δηλούν ή τον τόπον · ένα μηδέν μέν οργάνου conditorem volunt significari ; rursus bis , per
σεμνότερος και δημιουργός των όλων νοηται, μηδέν δε quem , ministrum aut instrumentum ; his denique ,
της από τόπου και χρόνου συνεισφοράς εις τα όντα in quo, lempus aut locum declarari , ut is qui con
ελείον φαίνεται (58 ) το Πνεύμα το άγιον παρεχό didit universa , intelligatur nibilo honorabilior
μενον . . instrumento : Spiritus autem sanctus nibilo plus,
quam locus aut lempus, ad res condendas altulisse
videatur.

10 1 Cor . VΙ. 6.

quidem a librariis positum videtur nimio gramma- D ( 36) "Αρα και τω. Reg. tertius άρα κείται το.
sicæ studio . Vulgatæ lectioni favent plurima Basilii
loca prorsus similia. Habel unus ex Regiis codici .
bus δόντες , Colbertinus δόντας. Ρorro Erasmus sic
interpretalur : Jam igitur nobis quam fieri potest
brevissime dicendum est. Posset elian bic afferri
sensus : Orationi ralum quoddam , quuntum fieri
potest, et exploratum principium ponentibus . Sed ac condilis. Al ' non tantuin honoris Spiritui sancto
curatior videtur interpretandi ratio, quam adhibui
mus. Cum statuisset Basilius orationem allius re
petero, breviter dicturum se monet, quantum bre
vilas cum ejusmodi proposito conciliari potest .
(34) 'Ανομοίαν . Sic vetusti codices . Editi αν
όμοιον .
(35 ) Tà zárta. Addunt editiones Basileenses se
cunda et Paris. Πνεύμα άγιον, ενώ τα πάντα: Ει
unus Spiritus sanctus in quo omnia . Sed hæc neque
in prima editione Basileensi, neque in Regiis qua
tuor codicibus, neque in Colbertino leguntur.
PATROL. GR . XXXII .
(37) Συνεκφαίνηται. Duo antiqui codices συνεμ
φαίνηται.
(38) Φαίνηται. Unus cod . ms. φανήται . Sic au
tem reddit hunc locum Erasmus : Spiritus sanctus
nihilo plus ad res condendas momenti attulisse vi
deatur , nisi quod tempus aut locum præbuerit rebus
habebant impii hæretici, ut ab eo tempus et locum
creala dicerent ; sed eum comparabant cum loco
el tempore, ut Filium cum instrumento : ac ei ap
pellationem loci imponebant, ut ait Basilius cap. 4 ;
cujus cavillationis ansain videntur arripuisse ex
usitala apud scriplores ecclesiasticos sententia , qui
Spiritu m sancluin dicere solent plenitudinem bono
rum Dei esse , ut ait Didyinus lib . i De Spiritu
sancto , ac in eo cuncla Dei dona consistere. Ipse
Basilius probat , cap. 26 hujus libri , Spirilum san
clum esse veluti locum eorum qui sanctificanlur .
3
75 S. BASILII MAGNI 76
CAPUT ΠΙ .. A ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Γ.
E munduna philosophia natam esse de syllabis so " Οτι εκ της έξωθεν (39) σοφίας ή περί των συλ
phisticam disputationem . λαβών τεχνολογία.
5. Induxit porro ipsos in hunc errorem exter 5. Υπηγάγετο μέντοι αυτους προς την απάτην
norum quoque scriptorum observatio , qui voces , ταύτης και η των έξωθεν παρατήρησις , οί το, εξ ού ,
ex quo et per quem , rebus natura separatis attri και το , δι' ού, κεχωρισμένους κατά την φύσιν πρά
buerunt . Siquidem illi putant his vocibus , ex quo, γμασι προσδιένειμαν . Εκείνοι γάρ οίονται το μεν
significari materiam ; his vero, per quem , instru εξ ού την ύλην δηλούν , το δε δι' ού το όργανον παρ
mentum designari , 5 aut prorsus ministerium . ιστάν, η όλως την υπουργίαν . Μάλλον δε ( τί γάρ
Vel polius (quid enim velal , lola illorum doctrina κωλύει , πάντα τον εκείνων λόγον αναλαβόντας , το τε
repetita , paucis arguere , et quamisti homines di- προς την αλήθειαν ασυνάρτητος και το προς εκείνους
cant a vero dissidentia et quam ipsi non constent αυτούς (40) ασύμφωνον των ανδρών τούτων εν βρα
sibi ? ) qui inaui philosophie dederunt operam , χει διελέγξαι; ) οι περί την ματαίαν φιλοσοφίαν έσχο
dum multifariam exponu nt cause natura m, eamque λακότες , του αιτίου τήν φύσιν πολλαχώς εξηγούμενοι ,
in propria significata dividunt, alias aiunt esse και τούτο εις τα οικεία σημαινόμενα διαιρούντες , τα
causas principales , alias cooperantes , aut concau . Β μεν προκαταρκτικά λέγουσι των σιτίων είναι , τα
sales , alias autem hanc rationem habere ut sine δε συνεργά ή συναίτια , τα δε των ων ουκ άνευ λό .
jis nihil efficiatur. Atque harum cuique peculiarem γον επέχειν (41). Εκάστω μέντοι τούτων ιδιάζουσαν
etiam attribuunt appellationem , ita ut aliter opiſex, και την εκφώνησιν αφορίζουσιν · ώστε άλλως τον
aliter instrumentum significetur . Νam opifici δημιουργών σημαίνεσθαι , και το όργανον άλλως . Τα
congruere existimant illud , a quo ; aiunt enim μεν γαρ δημιουργώ πρέπειν οίονται το υφ' ου • κυ
proprie dici , a fabro factum fuisse scamnum : at ρίως γάρ φασι λέγεσθαι υπό του τέκτονος γεγενήσθαι
instrumento convenire illud , per quem ; dicunt το βάθρον · τω δέ οργάνω το δι' ού· διά γάρ σχε
enim , per securim et terebellum et reliqua . Sini- πάρνου φασι , και τερέτρου , και των λοιπών . Ομοίως
Tiler hanc particulam , ex quo , illi faciunt propriam δε και το εξ ού της ύλης ίδιον τίθενται εκείνοι εκ
inateriæ ; siquidem e materia fit opificium . Porro ξύλου γάρ είναι το δημιούργημα το δε καθ ' ο το
particulam , juxta quod , putant significare conce ενθύμιον δηλούν, και το εκκείμενον υπόδειγμα τα
plum animo , vel extrinsecus objectum artifici τεχνίτη . " Η γάρ προαναζωγραφήσας τη διανοία (42)
cxemplar. Vel enim prius cogitatione sibi depingit το κατασκεύασμα , ούτως εις έργον την φαντασίαν
id quod facere destinal, el sic quod animo conce . ήγαγεν· ή πρός ήδη εκκείμενον παράδειγμα αποβλέ
C
pit , ad opus perducit : vel ad exemplar jam editum πων, καθ' ομοίωσιν εκείνου την ενέργειαν (43 ) κατ
respiciens , ad illius similitudinem operationen ευθύνει . Το δε δι' και το τέλει προσήκειν βούλον .
dirigit . Hanc autem particulam , propter quod, vo ται · διά γάρ την χρήσιν τήν των ανθρώπων γεγο
lunt competere fini ; scamnum enim esse factum νέναι το βάθρον» το δε εν ώ τον χρόνον παριστάν η
ad usum hominum . Denique bis verbis, in quo, τον τόπον . Πότε γάρ γέγονεν ; Εν τώδε τω χρόνω .
tempus aut locum indicari . Quando enim factum Και πού ; Εν τώδε τω τόπω . Ταύτα δε ει και μηδέν
est ? in tali tempore . Ubi factum est ? in tali loco . το γινομένα συμβάλλεται , αλλ' ούν ουκ άνευ τού
Hæc autem tametsi nibil conferunt ad id quod fit, των δυνατόν τι γενέσθαι . Χρεία γαρ και τόπου και
tamen absque his nihil polest fieri . Operantibus χρόνου τους ενεργούσι. Ταύτα μαθόντες και θαυμά
enim et loco el tempore opus est. Has observa σαντες (44 ) ούτοι τα έκ της ματαιότητος και κενής
tiones ex inanibus disciplinis ac vana deceptione απάτης παρατηρήματα , και επί την απλήν και ατε
desumptas cum isti didicerint atque admirati sint, χνολόγητον του Πνεύματος διδασκαλίαν μετακομί
eas etiam ad simplicem et arte omni carentem Spi- ζουσιν, εις ελάττωσιν μεν του Θεού Λόγου , αθέτη
ritus doctrinam transferunt, ut et Deum Verbum σιν δε του αγίου (45) Πνεύματος : οι γε την επί
diminuant, et Spiritum sanctum rejiciant : qui p αψύχων οργάνων , και της υποχειρίου και ταπεινής
quidem vocem instrumentis inanimis aut servili ac παντελώς υπηρεσίας φωνήν άφωρισμένην παρά των
prorsus humili ministerio a profanis scriptoribus έξωθεν, την δι' ου λέγω , ταύτην επί τον Δεσπότην
assignatam , loquor de dictione, per quem , ad Domi των όλων ουκ ώκνησαν μεταθείναι , και ουκ αισχύ
num universorum non verili sunt transferre ; nec νονται οι Χριστιανοί πρίονος ή σφύρας τη δημιουργώ
pudet Christianos serræ aut mallei vocabulum uni της κτίσεως φωνήν αφορίζοντες .
versæ creaturæ Conditori altribuere .

( 39) " Οτι εκ της έξωθεν. Ηuc transferre coacti
sumus hunc litulum a librariis infra ante hæc verba ,
οι περί την ματαίαν , vitiose prorsus , ut patet ex
parenthesi , quam adjicimus , apposilum . Ibidem
Reg. tertius συλλαβών θεολογία.
(40) 'Εκείνους αυτούς . Sic libri veteres . Editi
αυτούς εκείνους.
(41) Επέχειν». Non male in uno ex Regiis υπ
έχειν . Paulo post articulus ex mss . codd . additus
ante τέκτονος.
(42 ) Τη διανοία . Duo codices mss . εν τη διανοία .
(43) Ενέργειαν . Sic codices mss. sex . Editi έρ
γασίαν.
(44 ) Και θαυμάσαντες . Ηac desunt in nonnullis
codicibus mss . Paulo post editi τήν του Πνεύματος ,
sed primus articulus non invenitur in mss. codd.
(45) Του αγίου . Duo antiqui codices του θείου.
Duo alii του θείου και αγίου.
77 LIBER DE SPIRITU SANCTO . 18
ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Δ' . A CAPUT IV .

“ Ότι απαρατήρητος τη Γραφή των συλλαβών Harum syllabarum usum sine discrimine in Scriptura
τούτων ή χρησις . adhiberi .
6. Ημείς δε κεχρήσθαι μεν πολλαχού ταϊς φωναίς 6. Nos porro frequenter his uti vocibus etiam
ταύταις και τον της αληθείας λόγον ομολογούμεν : veritatis sermonem confitemur , haud tanmen Spiri
ου μην την γε του Πνεύματος ελευθερίαν δουλεύειν lus libertatem humilibus et abjectis exterorum
πάντως φαμέν τη σμικροπρεπεία των έξωθεν, αλλά disciplinis ullo modo servire dicimus : verum ha
κατά το αεί προστυγχάνον , οικείως ταϊς χρείαις bila ratione ejus quod subinde occurrit , enuntia
υπαλλάττειν τας εκφωνήσεις . Ου γαρ πάντως το, tiones congruenter usui convenienterque immutari.
εξ ού, την ύλην σημαίνει , καθώς εκείνους δοκεί : Neque enim illud , ex quo , prorsus significat male
αλλά συνηθέστερον τη Γραφή επί της ανωτάτω αιτίας riam , quemadmodum illi putant : sed est Scripturæ
την φωνήν ταύτην παραλαμβάνειν . "Ως επί του , Εις familiarius hanc vocem ad supremam causam
Θεός , εξ ου τα πάντα και πάλιν : Τα δε πάντα adhibere. Exempli causa in hoc loco, Unus 6 Deus,
εκ του Θεού . Κέχρηται μέντοι και ο της αληθείας ex quo omnia " . Ac rursum : Omnia aulem ex
λόγος τη λέξει ταύτη και επί της ύλης πολλάκις , ώς Deo " . Utitur tamen veritatis sermo hac ipsa di
όταν λέγη : Ποιήσεις την κιβωτόν εκ ξύλων ασή- B ctione etiam saepe de materia , veluti cum ait :
πτων · και , Ποιήσεις την λυχνίαν εκ χρυσίου Facies arcum e lignis imputrescibilibus 78 ; et : Facies
καθαρού και , Ο πρώτος άνθρωπος εκ γης χοϊκός: candelabrum et auro puro 74 ; et : Primus homo e
και , Εκ πηλού διήρτισαι συ ως και εγώ . Αλλ' terra terrenus 75 ; et : E luto composilus es lu æque
ούτοι , ίνα, ώς έφαμεν (46) , της φύσεως το διάφορον αιque ego 16. Αι isti, ut naturae , quemadmodum
παραστήσωσι , τω Πατρί μόνο προσήκειν την λέξιν diximus , diversitatem constituant, definierunt hanc
ταύτην ένομοθέτησαν' τάς μεν αρχάς της παρατη vocem soli Patri congruere . Ac principia quideni
ρήσεως λαβόντες παρά τών έξωθεν , ου πάντα δε observationis acceperunt ab externis scriptoribus ,
εκείνους δι’ ακριβείας δουλεύσαντες ' αλλά το μεν non tamen bis in omnibus accurate inserviunt :
Υιώ , κατά την εκείνων νομοθεσίαν , τήν του οργάνου sed Filio quidem , secundum præscriptionem illo
προσηγορίαν επέθηκαν , το δε Πνεύματι την του rum , instrumenti vocabulum imposuerunt, Spirilui
τόπου : Εν Πνεύματι γάρ λέγουσι και διά Υιού vero sancto , loci. Aiunt enim , in Spiritu : el
λέγουσι τώ δε Θεώ την εξ ού (47) , ουκέτι ενταύθα aiunt, per Filium . At Deo vocem , ex quo, attribue
κατακολουθούντες τους αλλοτρίοις, αλλ ' επί τάς άπο runt, non amplius bic alienos sequentes , sed ad
στoλικάς , ώς φασι , μεταβαίνοντες χρήσεις, καθά εί apostolicos , ut ipsi dicunt, usus transeuntes ; sc
C
ρηται · 'Εξ αυτού δε υμείς έστε εν Χριστώ Ιη cundum quod dictum est : Ex ipso autem vos estis
σου και , Τα δε πάντα εκ του Θεού . Τί ούν εκ της in Christo Jesu 77 ; et : Omnia autem ex Deo 78.
τεχνολογίας ταύτης το συναγόμενον ; " Αλλη φύσις Quid igitur est, quod ex hac argutia conficitur ?
αιτίου , και άλλη οργάνου , και άλλη τόπου:αλλότριος Alia natura causæ , alia instrumenti, alia loci
άρα (48) κατά την φύσιν ο Υιός τώ Πατρί , επειδή alienus ergo secundum naturam Filius a Patre, si
και το όργανον το τεχνίτη αλλότριον δε και το quidem et instrumentum ab opifice ; alienus etiam
Πνεύμα , καθόσον κεχώρισται τόπος , ή χρόνος , της et Spiritus sanctus, quandoquidem separatur locus
των οργάνων φύσεως , ή της των μεταχειριζομένων aut tempus ab instrumentorum aut eorum qui in
αυτά strumentis utuntur nalura .
ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Ε . CAPUT V.
" Οτι και επί Πατρός λέγεται το « δι' ου και επί Et de Patre dici, e per quem , » et de Filio , « ex quo, ,
Υιού το εξ ού , ) και επί Πνεύματος . et de Spiritu sancio .
7. Τα μεν δή (49) εκείνων τοιαύτα : ημείς δε δείξο 7. Ad hunc quidem modum se habent, quæ ab
μεν και προεθέμεθα , ότι ούτε ο Πατήρ, το εξ ού λα islis afferuntur : nos autem demonstrabiwus quod
βών, τω Υιώ προσέρριψε το δι' ού , ούτε ο Υιός p proposuimus, nec Patrem sibi cumentem has voces
πάλιν το Πνεύμα το άγιον , κατά την τούτων νομο ex quo , ad Filium projecisse bas, per quem , neque
θεσίαν εις την του εξ ού , ή την δι' ου κοινωνίας rursus a Filio , sicut isti præscribunt, non recepi
71 ICor. VΙΙι , 6. 721 Cor. ΧΙ , 12 13 Gen. VI , 14 . it Exod . XXV , 31 . 15 1 Cor. XV, 47. 78 Job XXXIII ,
6. 77 1 Cor. 1 , 30 . 78 1 Cor. X1 , 12.

( 46) 'Ως έφαμεν . Unus codex ως έφημεν .
(47) Το δε Θεώ την εξ ού . S. Ambrosius qui plu
rima ex Basilio in suos De Spiritu sancto libros
trapslulit , minus commode videtur hoc loco Basilii
sententiam accepisse. Nam observat Basilius Pneu
malomachos , dum omnia ex Deo tanquam ex causa
efficienti esse dicunt, discedere a principiis philo
sopborum , qui illud , ex quo, materiæ proprium al
tribuunt quia , e materia fit opificium . Contra Am
brosius de Pneumatomachis loquens : Illi volunt,
inquit lib . II , cap . 9, ex Deo tanquam ex natura Dei
esse materiam , ut si dicas ex ligno arcam esse la-
clam , ex lapide slatuam : ila ex Deo materiam pro
cessisse.
( 48) 'Αλλότριος άρα . Ηec S. Ambrosius legit
cum interrogationis nota. Sic enim interpretatur,
lib . i De Spiritu sancio , cap . 9 : Nunquid ergo
alienus secundum naturam Filius a Paire, quin
alienum instrumentum ab operatore proprio vel au
clore ? aut nunquid alienus Filius a Spiritu, quia ab
instrumenti genere aut locus separatur aut lempus?
(49) Τα μεν δή. Sic mss . codices . Editio Paris .
Τα μεν δε, etc. Paulo post legitur in editis το δι' ου
tepoteporte tū riõ . Libri veteres ut in contextu .
 79 S. BASILII MAGNI 80
Spiritum sanetunt in consortium harum vocum , Αού παραδέχεται : όπερ η καινή (50) τούτων κληροδο
ex quo , aut , per quem , quod tamen nova istorum σία διώρισεν. Εις Θεός (51 ) και Πατήρ , εξ ού τα
distributio definit. Unus Deus et Pater, ex quo πάντα και εις Κύριος Ιησούς Χριστός , δι' ου τα
omnia : et unus Dominus Jesus Christus , per quem πάντα . Αύται ούκ εισι νομοθετούντος φωναι , αλλά
omnia 70. Non sunt he voces legem ferentis , sed διευκρινουμένου τάς υποστάσεις . Ου γαρ ένα το άλ
hypostases distinguentis . Non enim ut nature in- λότριον της φύσεως εισαγάγη , αλλ' ίνα ασύγχυτον
duceret diversitatem , sed ut inconfusam Patris et Πατρός και Υιού την έννοιαν παραστήση , ούτω
Filii notionem exhiberet, ita locutus Apostolus . προήνεγκεν ο Απόστολος . Έπει ότι γε αι φωναι αλ
Nam quod hæ voces inter se contrariæ non sint, λήλαις ουκ αντιτάσσονται , ουδ' ώσπερ εν πολέμω
neque velut in prelio separate adversus hostilem προς αντίπαλον τάξιν αποκριθείσαι συνεκπολεμούσε
aciem , ad bellum inter se gerenduin excitent na τας φύσεις ας προσεχώρησαν , εκείθεν δηλον . Συνήγα.
turas ad quas accesserint , inde liquel . Collegit γεν( 52 ) αμφοτέρας επί ενός και του αυτού υποκειμένου
ambas in una et eadem persona heatus 7 Aposto- ο μακάριος Παύλος είπών : " Οτι εξ αυτού , και δι'
lus dicens : Quoniam ex ipso , el per ipsum , et in αυτού , και εις αυτόν τα πάντα . Τούτο δε προδήλως
ipsum omnia 80. Quod autem bæc ad Dominum εις τον Κύριον φέρειν πάς τις αν είπoι o και μικρών
referat , quisis fatebitur, qui vel tenuiter inspiciat B τη βουλή ματι της λέξεως επιστήσας. Προτάξας γάρ
mentem orationis . Cum enim Apostolus prius ex ο Απόστολος εκ της προφητείας του Ησαΐου το,
Isaiæ prophetia posuisset illud : Quis cognovit sen Τις έγνω νούν Κυρίου , και τις σύμβουλος αυτού
sum Domini , aut quis consiliarius ejus fuit ? sub- εγένετο ; επήγαγεν: " Οτι εξ αυτού , και δι' αυτού,
jecit : Quoniam ea ipso , et per ipsum , et in ipsum και εις αυτόν τα πάντα. "Απερ ότι περί του Θεού
sunt omnia 81. Quæ certe de Deo Verbo universo Λόγου του δημιουργού πάσης κτίσεως είρηται το προ
rum conditore dicta esse a prophela , ex iis quæ φήτη , εκ των κατόπιν (53) αν μάθους . Τίς εμέτρησε
præcedunt, discas licebit . Quis mensus esl manu τη χειρί το ύδωρ , και τον ουρανόν σπιθαμή, και
aquam , et cælum palmo , et lotam terram pugno ? πάσαν την γην δρακί ; Τίς έστησε τα όρη εν
Quis statuit montes in libra, et colles in stalera ? σταθμό και τας νάπας εν ζυγώ ; Τίς έγνω νούν
Quis cognovit sensum Domini , aut quis consiliarius Κυρίου , και τις σύμβουλος αυτού εγένετο; Το
illi fuil 88 ? Nam hæc dictio , quis , hic non prorsus γάρ, τις ενταύθα ουχί το άπορον παντελώς , αλλά το
id quod haberi nequit, significat, sed quod est ra σπάνιον δηλοί, ως επί τού · Τίς αναστήσεται μοι
rum : velut in hoc : Quis insurget mihi adversus επί πονηρευομένους ( 54 ) ; και , Τίς έστιν άνθρωπος
perverse agentes 83 ? Et : Quis est homo qui vult vi. C ο θέλων ζωήν ; και , Τίς αναβήσεται εις το όρος
tam 86 ? Et : Quis ascendet in montem Domini 85 ? του Κυρίου ; Ούτω δή ούν και ενταύθά εστι , Τίς ο
Similiter et hoc loco dictum : Quis est qui cognovit ειδώς τον νούν του Κυρίου , και της βουλής αυ
8
sensum Domini, el consilii illius particeps (uit 6 ! του κοινωνός ; Ο γάρ Πατήρ αγαπα τον Υιόν , και
Pater enim diligit Filium , et omnia ostendit illi 87 . πάντα δείκνυσιν αυτώ. Ούτός έστιν και συνέχων την
Hic est qui continet terram , eamque pugno com γην , και περιδεδραγμένος αυτής και εις τάξιν πάντα
plexus est ; qui cuncta digessit in ordinem , eaque και διακόσμησιν αγαγών · και όρεσιν ισορροπίαν,
Ornavit ; qui et montes equaliter libravit , et aquis και ύδασι μέτρα , και πάσι τοίς εν τω κόσμω την
lerminos præscripsit , et omnibus quæ in mundo οικείαν τάξιν αποκληρώσας ( 33 ) και τον ουρανόν όλον
sunt, suum designavit ordinem : qui totum cælum μικρό μέρει της όλης εαυτού δυνάμεως περιέχων, ήν
modica totius sua polestatis particula comprehen : σπιθαμήν τροπικώς ο προφητικός ώνόμασε λόγος.
dit : quam sermo prophelicus figurate palmum ap "Οθεν οικείως επήγαγεν ο Απόστολος το , Εξ αυ
pellavit. Unde congruenter Apostolus adjecit : Ex του , και δι' αυτού , και εις αυτόν τα πάντα . Εξ

10 1 Cor . VΙΙΙ , 6 . 80 Rom . XI , 36. 81 ibid . 34 , 36 ; Isa . XL , 13. 88 Isa. XL, 12, 13 . 83 Psal. XC1, 16 .
86 Psal. XXXIII , 13. 85 Psal . XXII , 5. 86 Isa , XL , 15. 87 Joan . V , 20.
( 50) ' H xairń . Duo codices mss . et alius prima D prelari : Quoniam ex ipso et per ipsum et in ipso
manu habent η κενή . sunt omnia, lib. ii De Spiritu sancio , cap. 9 ; cum
(51 ) Εις Θεός. Totus hic locus sic legiturin Re præsertim sanctus doctor illud els autóv sic expli
gio quarto : Εις Θεός ο Πατήρ, εξ ου ταπάντα , και cel, quasi idem valeat ac omnia in eum intuenlur.
ημείς δι' αυτού · και εις Κύριος..... και ημείς εις Ejus verba mox referam .
αυτόν. ( 53 ) 'Εκ των κατόπιν. Erasmus : ex his que sub
(52) Evrirayer. Addunt editi yap xal, sed hæ jiciunt ; sed , ul sæpe alias, ita hic quoque desi
vocule absunt ab antiquis codicibus . Erasmum gnantur hac voce, quæ retro sive superius dicta
carpit Combefisius, quod à cotépas interpretatur sunt, ut observat Combefisius. Mox èv præpositio
ambas, ac reddendum esse contendit utrasque tres bis addita ex duobus libris veteribus.
ipsas. Venia non careret observatio Combefisii, si (54 ) Πονηρευομένους . Codices quinque πονηρευο
illud, els aŭtóv , idem esset ac in ipso . Tunc enim μένοις .
merito diceretur Basilius tres illas loquendi ratio (35) Αποκληρώσας . Sic utraque editio ; atque
nes, ex quo, per quem , et in quo, de quibus eum in banc lectionem , ut aptiorem el significatiorem reli
ler et Pneumatomachos erat controversia , ex Paulo nuimus, quamvis quinque codices mss . habeant
collegisse. At illud , els autóv, in ipsum , sive ad αποπληρώσας. Quod etiam prima manu exstitit in
ipsum , non erat materia cavillationum ab hæreticis Colberiino, sed postea inducta mutatio.
inventarum . Unde miror S. Ambrosium sic inter
81 LIBER DE SPIRITU SANCTO. 82

αυτού γάρ τοις oύσιν η αιτία του είναι κατά το θέ- Α ιρεο, et per ipsum , et in ipsum omnia 86. Ex hoc
λημα του Θεού και Πατρός γίνεται . Δι' αυτού τοίς είquidem iis quae sunt, causa ut sint manat, juxta
πάσιν ή διαμονή και η σύστασης του κτίσαντος τα voluntatem Dei et Patris . Per ipsum perseverant ac
πάντα , και τα προς σωτηρίαν εκάστω των γενομένων consistunt omnia ; universorum conditore uni
επιμετρούντος . Διό δή και εις αυτόν επέστραπται τα cuique rei create ea etiam que ad sui conserva
σύμπαντα , ασχέτω ( 56) τινί πόθω και αρρήτη στοργή tionem necessaria sunt dimetiente. Quapropter
προς τον αρχηγών της ζωής και χορηγών αποβλέ sane etiam universa sese ad illum convertunt,
ποντα , κατά το γεγραμμένον · οι οφθαλμοί πάν invincibili atque insedabili quodam desiderio, et
των είς σε ελπίζουσι και πάλιν: Πάντα προς σε arcano affectu ad auctorem et largilorem vitæ
προσδοκώσι και , 'Ανοίγεις σύ την χείρα σου, respicientia , juxta illud quod scriptum est : Oculi
και εμπιπίλας πάν ζωον ευδοκίας. omnium in te sperant 8s ; et rursum : Omnia a te
exspectant 90 ; et : Aperis lu manum tuam, et imples
omne animal benedictione 91 .
8. Ει δε προς ταύτην ημών την εκδοχήν ενίσταν 8. Quod si adversus hanc nostram expositionem
ται , τίς αυτούς εξαιρήσεται λόγος του μή ουχί φανε instabunt, quæ illos ratio liberabit, quominus
B
ρως εαυτοίς περιπίπτειν ; Ει γάρ μη επί του Κυρίου Β evidenter in se ipsos incurrant ? Εtenim si conces
δώσουσι τας τρείς ειρήσθαι φωνάς , τήν τε εξ αυτού , suri non sunt de Domino dicias esse has tres vo
και δι ' αυτού , και εις αυτόν (57 ) , ανάγκη πάσα ces, ex ipso, et per ipsum , et in ipsum : omnino
προσοικειούν τώ Θεώ και Πατρί . Εκ δε τούτου προ necessum est, ut Deo et Patri proprie tribuantur.
δήλως αυτοίς διαπεσείται το παρατήρημα . Ευρίσκε- Atque hinc palam conciderit illorum observatio .
ται γάρ ου μόνον το εξ ού , αλλά και το δι' ού , το Reperitur enim non nnodo , ex quo , sed etiam, per
Πατρί προσαγόμενον . " Οπερ ει μεν ουδέν ταπεινον quem , accommodari ad Patrem . Quæ vox si nihil
εμφαίνει , τι δήποτε ως υποδεέστερον αφορίζουσι præ se fert humile , quam tandem ob causam eam
το Υιω ; ει δε πάντως έστι διακονίας δηλωτικών , velut inferioris dignitatis assignant Filio ? Quod si
απικρινάσθωσαν ημίν: "Ο Θεός της δόξης και Πα omnino declarat ministerium , respondeant nobis :
τηρ του Χριστού τίνος εστιν άρχοντος υπηρέτης; Deus glorie et Paler Christi , cujus principis est
Εκείνου μεν ούν ούτως υφ' εαυτών περιτρέπονται , minister ? Igitur isti quidem 8 ad hunc modum a
ημίν δε εκατέρωθεν το ισχυρόν φυλαχθήσεται . Εάν seipsis undique subvertuntur , nobis autem utrinque
τε γάρ νικήση περί του Υιού είναι τον λόγον , ευρε- quod firmum est servabitur. Elenim sive de Filio
θήσεται το εξ ού το Υιώ προσαρμόζον · εάν τε τις c evicerit dictum esse quod recitavimus , comperietur
φιλονεική (38 ) επί τον Θεόν αναφέρειν του προφή- nec particula , et quo , Filio convenire : sive quis
του την λέξιν, πάλιν την δι' ου φωνήν τω Θεώ πρέ- contendat prophete verba ad Deum esse referenda ,
πειν δώσει , και την ίσην έξει αξίαν εκατέρα , το rursus concedet vocem hanc, per quem , Deo con
κατά τον ίσον λόγον επί Θεού παρειλήφθαι . Και ούτω gruere ; et utraque vox parem dignitatem ob
γε κακείνως ομότιμοι αλλήλαις αναφανήσονται , εφ' tinebit , eo quod pari ratione de Deo usurpetur .
ενός προσώπου και του αυτού τεταγμέναι . 'Αλλ' επί Atque juxta modum utrumque, perspicuum erit has
το προκείμενον επανέλθωμεν . particulas parem inter se habere dignitatem , quod
de una eademque persona usurpalæ sint. Sed ad
propositum revertamur.
9. Γράφων ο Απόστολος προς Εφεσίους , φησίν : 9. Apostolus scribens Ephesiis , ait : Veritatem
'Αληθεύοντες δε εν αγάπη, αυξήσωμεν εις αυτόν autem loquentes in charitate , crescamus in ipsum
τα πάντα , ός έστιν η κεφαλή Χριστός , εξ ου per omnia, qui est caput Christus, ex quo totum cor
πάν το σώμα συναρμολογούμενος και συμβιβά- γκs duna compingitur et connectitur, per omnem jun
ζόμενον δια πάσης αφής της επιχορηγίας , κατ ' cturam subministrationis , secundum operationem in
ενέργειαν εν μέτρω ενός εκάστου μέρους ( 39) p mensura uniuscujusque partis incrementum corporis
την αύξησιν του σώματος ποιείται . Και πάλιν facit ». Ει rursus in Εpistola ad Colossenses , ad
εν τη προς Κολασσαείς προς τους ουκ έχοντας του eos qui non habebant Unigeniti notitiam dictum
Μονογενούς την γνώσιν είρηται , ότι “ Ο κρατών την est : Qui tenet cupul , lioc est , Christum , ex quo
κεφαλήν , τουτέστι τον Χριστόν , εξ ού πάν το Totum corpus, per juncturas et connexiones submini

88 Rom. XI , 36. 89 Psal. CXLIV, 13 . 90 Psal . CH , 27. 91 Psal . CALIV, 16. 18

Ephes . IV , 15 , 16 .

(56 ) 'Ασχέτω, etc. Sic reddit hunc locum S. Am.
brosius, lib . ii De Spiritu sancto, cap. 9 : ipso ,
quid est ? Quia onnia admirabili quodam desiderio
et inenarrabili amore auctorem vitve el ministratorem
gratiæ suæ ac muneris intuentur, secundum quod
scriptum est : « Oculi omnium , , etc. In Commen
tario in Isaiam cap. v , p. 477 , hæc leguntur : Uni
genitus ipsum bonum , quod appetunt omnia , cujus
umor naturali el inenarrabili modo omnium ratione
ulenlium animis instillatus .
(57) Και εις αυτόν . Αddunt editi et Reg . secun
dus ta trávta. Sed hæc prorsus inutilia , nec in
Syainque aliis codicibus reperiuntur.
(58 ) Φιλονεική. Sic editiones Basileenses et anti
Aliquanto post veleres aliquot libri .και ούτω δε .:
(59) Μέρους . Consentiunt in hac voce omnes co
dices mss . Habent tamen editi μέλους.
83 S. BASILII MAGNI εΑ
stratum , αυgescit augmento Dei 13. Quod enim A σώμα, διά των αφών και συνδέσμων επιχορηγού
Christus caput est Ecclesiæ , alio loco didicimus , μενον , αύξει την αύξησιν του Θεού . "Οτι γάρ
Apostolo dicente : Et ipsum dedit caput super omnia Χριστός κεφαλή της Εκκλησίας , ετέρωθι με μαθή
Ecclesiæ '*. Et : E plenitudine ejus accepimus nos καμεν , του Αποστόλου λέγοντος · Και αυτόν έδωκε
omnes * . Et ipse Doininus : De meo accipiet, et an κεφαλήν υπέρ πάντα τη Εκκλησία και , 'Εκ του
nuntiabit vobis 96. Ει in summa , diligenter legenti (60) πληρώματος αυτού ημείς πάντες ελάβομεν .
varii usus videbuntur illius ex quo . Nam et Domi Και αυτός ο Κύριος , ότι 'Εκ τού εμού λήψεται ,
nus : Novi, inquit, virtutem ex me exiisse 97. Similiter και αναγγελεί υμίν . Και όλως το φιλοπόνως ανα
autem et de Spiritu compluribuslocis observavimus λεγομένων πολύτροποι αι χρήσεις αναφανήσονται του
illud , et φuo , positum esse. Qui enim , inquit , εξ ού . Και γάρ και ο Κύριος , "Εγνων , φησί , δύ
seninal in Spirilu, e Spiritu melet vitam æternam 98. ναμιν εξελθούσαν εξ εμού , Ομοίως δε και περί
llem Joannes : Ex hoc cognoscimus quod in nobis est, του Πνεύματος τετηρήκαμεν πολλαχού το εξ ου
€ Spiritu quem nobis donavit » . Εt angelus : Quod κείμενον. Ο γάρ σπείρων , φησίν , εις το Πνεύμα
enim in ea generatum est , e Spiritu sancto est '. El εκ του Πνεύματος θερίσει ζωήν αιώνιον · και ο
Dominus ait : Quod nalum est e Spirilu , Spiritus Ιωάννης : ' Εκ τούτου γινώσκομεν , ότι εν ημίν
est 1. Atque id quidem ad hunc habet modum . έστιν, εκ του Πνεύματος ού ημίν έδωκε και ο
άγγελος : Το γαρ εν αυτή γεννηθέν εκ Πνεύματός έστιν αγίου . Και ο Κύριος φησι (61 ) : Το γεγεννη
μένον εκ του Πνεύματος Πνεύμα εστι . Τούτο μεν δή τοιούτον.
10. Jam vero demonstrandum est hanc vocem , 10. " Οτι δε την δι' ού φωνήν ομοίως επί τε Πατρός
ver quem , pariter et de Patre , et de Filio , el de και Υιού και αγίου Πνεύματος ή Γραφή παραδέχε
Spiritu sancto in Scripturis usurpari . Ac de Filio ται , ήδη δεικτέον . Επί μεν δη του Υιού παρέλκον
sane supervacaneum fuerit proferre testimonia , αν είη μαρτυρίας κομίζειν, διά τε το γνώριμον , και
lum quia hoc notum est , tum quod hoc ipsum ab διά τό παρά των εναντίων αυτό τούτο κατασκευάζε
adversariis astruitur. Nos porro demonstrabimus σθαι • ημείς δε δείκνυμεν , ότι και επί του Πατρός το
hanc particulam , per quem , etiam de Patre fuisse δι' ου τέτακται . Πιστός , φησίν , ο Θεός , δι' ου
positam . Fidelis, inquit, Deus, per quem vocali estis εκλήθητε (62 ) εις κοινωνίας του Υιού αυτού :
in consortium Filii ipsius ' ; et : Paulus apostolus και, Παύλος απόστολος Ιησού Χριστού διά θε
Jesu Christi por voluntatem Dei * ; et rursum : Itaque λήματος Θεού · και πάλιν : " Ώστε ουκέτι δου
non es jam servus , sed filius , et hæres per Deum 8. λος, αλλά υιός · ει δε υιός, και κληρονόμος διά
Item illud : Quemadmodum surrexit Christus a mor- C Θεού και το " Ωσπερ ηγέρθη Χριστός εκ νεκρών
tuis per gloriam Patris . Et Isaias : Væ , inquit ,Σ διά της δόξης του Πατρός και ο Ησαΐας, Ούαι ,
qui profunde facitis consilium , et non per Dominum '. φησίν , οι βαθέως βουλήν ποιoύντες , και ου διά
Quin et de Spiritu sancto possunt etiam apponi Κυρίου . Πολλάς δε και επί του Πνεύματος της φω
multa hujus vocis testimonia . Vobis aulem, 9 in νής ταύτης μαρτυρίας έξεστι παραθέσθαι. Ήμϊν δε ,
quit , Deus revelavit per Spiritum 8. Et alio loco : φησίν, ο Θεός απεκάλυψε διά του Πνεύματος ( 65 ):
Bonum depositum custodi per Spiritum sanctum ; ac και ετέρωθι : Την καλήν παραθήκην φύλαξον διά
rursus : Alii quidem per Spiritum dalus est sermo ΙΙνεύματος του αγίου και πάλιν : Ω μέν γάρ διά
sapientiæ ' 0. του Πνεύματος δίδοται λόγος σοφίας .
11. Eadem vero et de syllaba , in , dicere possu 11. Τα αυτά δε ταύτα και περί της , έν, συλλαβής
mus , quod etiam hanc de Deo et Patre Scriptura ειπείν έχομεν , ότι και επί του Θεού και Πατρός την
usurparit , velut in Veteri Testamento : In Deo , in- χρήσιν αυτής ή Γραφή παραδέδεκται , ως επί μεν
quit , faciamus virtutem " ; et • In le cantatio mea Παλαιάς, Εν τω Θεώ , φησί , ποιήσωμεν (64) δύνα
semper "s; et rursus : In nomine tuo exsultabo 13 ; et μιν· και , Εν σοί ή ύμνησίς μου διαπαντός και
apud Paulum : In Deo , inquit, qui condidit omnia " " ; πάλιν : 'Εν τω ονόματί σου αγαλλιάσομαι . Παρά δε
et , Paulus ac Silvanus et Timotheus Ecclesiæ Thes Παύλω, 'Εν τω Θεώ , φησί , τω τα πάντα κτίσαντι:
salonicensium in Deo Patre 18 ; el, Si tandem aliquando και , Παύλος και Σιλουανός και Τιμόθεος τη ' Εκ
prosperum iter habeam in voluntate Dei, veniendi ad κλησία Θεσσαλονικέων εν Θεό Πατρί και (65 ) ,

98 Col. 11 , 19 . * Ephes . 1, 22. 95 Joan . 1 ,
89 Joan . Ni, 24 . 1 Μatth . 1 , 20 . Joan. I , 6.
νι, 4. 1 Isa. XXIX , 15. * I Cor , 11 , 10. 9 1 Τim .
LAX , 6. 15 Psal . LXXXVII . 17. 16 Ephes . 111 , 9 .
16. 96 Joan . XVI , 14 . 97 Luc. VΙΙ , 46. 98 Gal . VΙ , 8.
31 Cor . 1 , 9 . • 1 Cor. IV, 1. 5 Gal . IV , 7 . 6 Rom .
10
1 , 14 . 101 Cor. Xir , 8. 11 Psal . CVΙΙ , 14 . 12 Psal .
13 II Thess. 1 , 1 .

( 60 ) Και , 'Εκ τού, etc. Sic omnes codices mss.
Editi vero και ο Ιωάννης, Εκ του, etc.
(61 ) Φησί. Ηanc vocem addidimus ex quatuor
codicibus mss . Statim editi Τούτο μεν ούν , aliter
qualuor codices mss. , quos secuti sumus. Sub
inde codices tres ήδη λεκτέον.
(62) 'Εκλήθητε . Regius quartus Eκλήθημεν.
(63 ) Διά του Πνεύματος . Editi addunt αυτού, sed
ea vox in nullo ex nostris codicibus reperta . Paulo
post unus cod . Reg . καλήν παρακαταθήκην.
(64) Ποιήσωμεν . Reg.quartus ποιήσομεν.
(65) Και ει δήποτε. Editi et veteres aliquot libri
και ήδη ποτέ. Combetisius legendum putat ex textu
sacro, Eirows, Môn Toté. Secuti sumus scripturam
Reg . secundi. Paulo post idem codex καυχάσαι,
Αlii nonnulli καυχάσθε . Editi καυχάσθαι .
85 LIBER DE SPIRITU SANCTO. 86
Ει δήποτε ευοδωθήσομαι εν τω θελήματι του Α υος 16; et : Gloriaris , inquit , in Deo 11. Et reliqua
Θεού ελθείν προς υμάς " και , Καυχάσαι , φησίν, εν quæ ne enumerare quidem facile sit . At nobis non
Θεώ. Και όσα ουδε αριθμήσαι ράδιον. "Έστι δε ημίν est propositum ostentare testimoniorum multitudi
ου πλήθους μαρτυριών επίδειξις, αλλ' έλεγχος του nem , sed probare observationes ipsorum rectas non
μη υγιώς αυτοίς (66 ) τάς παρατηρήσεις έχειν. Το γάρ esse . Siquidem hanc particulam de Domino ac
περί του Κυρίου ή του αγίου Πνεύματος παρειλημ- Spiritu sancto usurpatam esse , tanquam per se
μένην την χρήσιν ταύτην επιδεικνύναι ώς γνώριμον notum , demonstrare omittam . Illud tamen necessa
υπερβήσομαι . Εκείνο δε αναγκαίον ειπείν , ότι συν . rio dicendum est , prudenti auditori sufficere illam
ετώ ακροατή έκανός έλεγχος των προταθέντων και από objectorum confutationem , quæ a contrario duci
του εναντίου. Ει γάρ το διάφορον της έκφωνήσεως tur. Nam si prolationis diversitas arguit naturam
παρηλλαγμένην εδείκνυ (67) τήν φύσιν κατά τον του- diversam , quemadmodum isti dicunt : jam vocum
των λόγον , ή των φωνών ταυτότης απαράλλακτον νύν identitas vel pudore cogit eos fateri essentiam in
την ουσίαν αυτούς ομολογείν δυσωπείτω . nullo discrepantem .
12. Ου μόνον δε επί της θεολογίας αι χρήσεις των 12. Neque enim solum cum de Deo fil sermo , ha
φωνών επαλλάττονται , αλλ' ήδη και προς τα υπ' rum vocum usus variat ; verum etiam ad muluos
B
αλλήλων σημαινόμενα πολλάκις αντιμεθίστανται , invicem significatus sæpenumero transferuntur ,
όταν ετέρα της της ετέρας σημασίαν αντιλαμβάνη. quoties altera alterius recipit significationem , veluti .
Οίον , Έκτησάμην ανθρωπον δια του Θεού , φησίν Possedi hominem per Deum 18 , inquit Adam , per
ο Αδάμ (68), ίσον λέγων τώ, εκ του Θεού και ετέ inde atque si dixisset . ex Deo . Et alibi : Quæ præ
ρωθι: "Οσα ενετείλατο Μωύσης το Ισραήλ δια cepit Moyses Israeli per mandatum Domini 19. Et
του προστάγματος Κυρίου και πάλιν : Ουχί διά του rursus : Nonne per Deum horum manifestatio est 20 ?
Θεού η διασάφησις αυτών εστιν ; ο Ιωσήφ, περί Joseph de insomniis cum iis qui in carcere erant,
των ενυπνίων τοίς εν τώ δεσμωτηρίω διαλεγόμενος, disserens et ipse aperte pro ex Deo dixit per Deum .
σαφώς και αυτός, αντί του εκ Θεού είπεϊν, διά του Et contra , ex quo, pro per quem usurpavit Paulus,
Θεού είρηκε . Και ανάπαλιν τη εξ ού προθέσει αντί velut cum ail : Factus ex muliere ? , pro per mu
της δι' ου κέχρηται Παύλος · ώς όταν λέγη , Γενό lierem . Nam id nobis alibi perspicue distinxii ,
μενος εκ γυναικός αντί του δια γυναικός . Τούτο cum ait feminæ convenire, e viro natam esse, viro
γαρ ημίν ετέρωθι σαφώς διεστείλατο , γυναικι μεν autem per feminam : Quemadmodum mulier ex viro ,
προσήκειν λέγων το εκ του ανδρός γεγεννήσθαι , itα υir per mulierem 21. Sed lanmen hic Apostolus ,
ανδρί δε το δια της γυναικός , εν οίς φησιν , ότι c simul ostendens diversum harum vocum usum , si
"Ωσπερ γυνή έξ ανδρός , ούτως ανήρ δια της γυ mul obiter corrigens quorumdam errorem , existi
ναικός . 'Αλλ ' όμως ενταύθα , ομού μέν τό διάφορον mantium Domini corpus esse spirituale ; ut ostel
της χρήσεως ενδεικνύμενος, oμού δε και το σφάλμα deret carnem Dei gestatricem ex humana massa
τινών εν παραδρομή διορθούμενος των οιoμένων concretam fuisse , maluit uti verbo significantiore
πνευματικών είναι του Κυρίου το σώμα , ίνα δείξη , (nam hae dictiones, per mulierem , transitorice gene
ότι εκ του ανθρωπείου φυράματος ή θεοφόρος σάρξ rationis suspicionem erant dature : at he , es mu
(69 ) συνεπάγη , την έμφατικωτέραν (70) φωνήν προ liere , abunde declarant communionem , quam na
ετίμησε ( το μεν γαρ δια γυναικός παροδικήν έμελλε tura geniti cum genitrice habet) , non quod ille se-
την έννοιας της γενέσεως υποφαίνειν το δε εκ της cum pugnet, sed ul ostendat has voces facile sibi
γυναικός ικανώς παραδηλούν την κοινωνίας της vicissim cedere. 10 Quando igitur de quibuscun
φύσεως του τικτομένου προς την γεννήσασαν ) , ουχ que definitum est proprie dici , per quem , de iisdem
εαυτό που μαχόμενος , αλλά δεικνύς , ότι βαδίως αλ . ctiam vox , ex quo , usurpalur ; qua ratione fit , ut
λήλαις αντεπιχωριάζουσιν αι φωναί . Οπότε τοίνυν ad pietatis calumniam hæ dictiones inter se pror
και εφ' ών διωρίσθη το δι' ου κυρίως λέγεσθαι , επί sus separentur ?
των αυτών τούτων το εξ ου μετελήφθη , τίνα λόγον έχει επί συκοφαντία της ευαβείας πάντη αλλήλων
αφορίζειν τας λέξεις ;
16 Rom . 1 , 10. 17 Rom . 11 , 17. 18 Gen. IV, 1. 19Levit. Yu, 21. 20 Gen. XL , 8. 11 Cial . ιν , 4. 121 Cor. Χι, 12.

( 66 ) Αυτοίς . Sic libri veteres , melius quam editi D Basileensibus.

αυτούς. Aliquanto post in quatuor codicibus mss .
έλεγχος των προτεθέντων.
(67) Έδείκνυ. Sic omnes codices mss .;editi vero
Ενδείκνυται. Νon multo post ήδη τα υπ' αλλήλων
in tribus codicibus.
(68) Ο Αδάμ . Νοn hoc solum Ioco Basilius haec
verba Adamo ascribit, sed , et lib. ii in Eunom .,
num . 20. In his quæ sequuntur nonnulla mulavi
mus antiquis codicibus freti. Habebant enim editi
διά προστάγματος του Κυρίου . Ει paulo post διαλε- '
γόμενός φησι σαφώς γαρ και αυτός ..... κέχρηται.
" Ως όταν λέγη Παύλος..... ανδρός γεγεννήσθαι..... η
γυνή έξ ανδρός . Deest etiam φησί in . editionilous
(69) Η θεοφόρος σάρξ . Christi caro Deifera vo.
calur Homil. in psalmum xxxix , et Comment, in
caput in Isaiæ, ut observat Ducæus. Addit idem vir
doctissimus, Theodoretum graviter olim hallucina
tuin ſuisse in reprehensione anathematismi quinti ,
ubi ait Christum a Basilio θεοφόρον άνθρωπον, ho
minem Deiferum , vocalum fuisse in libro De Spiritu
sancto et in Explanatione psalmi quinquagesimi.
Non enim parum interest inter hominem Deiferum
et carnem Deiferam.
70) Εμφατικωτέραν . Legitur in duobus codici
bus Εμφαντικωτέραν .
 87 S. BASILII MAGNI 8s
CAPUT VI .
A ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Η '
Occurrit iis qui affirmant Filium non esse cum
'Απάντη αποφαινομένους μή
τουςΥιόν,
προς τον
( 71 ) είναι
Patre, sed post Patrem ; ubi et de gloriæ æquali μετά σις
Πατρός αλλά μετά τον
tale.
Πατέρα , ενώ τα περί της ομοτίμου δόξης.
13 Atqui nec ad ignorantiæ excusationem con 15. Και μην ουδε προς την εξ αγνοίας συγγνώμην
fugere possunt, cum tanto artificio tantaque perver δυνατόν αυτούς καταφυγείν , ούτω τεχνικώς και κα
sitate dicta nostra excipiant : qui quidem nobis pa κοήθως τον λόγον υπολαμβάνοντας · οί γε προδήλως
Iam indignantur, quod una cum Palre adiupleamus ημίν χαλεπαίνουσιν, ότι μετά Πατρός αποπληρούμεν
Unigenito glorificationem , quodque Spiritum san το Μονογενεί την δοξολογίαν , και το άγιον Πνεύμα
clum a Filio non separemus . Unde novalores nos μη διϊστώμεν από του Υιού (72). " Οθεν νεωτερο
appellant, novitalisque architectos et verbor um in ποιους ημάς και καινοτόμους και εφευρετάς ρημά
ventores, et quibus non aliis probrosissimis nomi των , και τί γαρ ουχί των επονειδίστων αποκαλούσιν ;
nibus ? Quorum convicia tantum abesl ut indigne " Ων τοσούτον απέχω δυσχεραίνειν ταϊς λοιδορίαις ,
ſeram , ut nisi nos ipsorum exitium dolore perpe ώστε , ει μη λύπην ημίν ενεπoίει και αδιάλειπτον
luoque cruciatu aſlicerel, propem odum dicerem me οδύνην και κατ' αυτούς ζημία , μικρού αν είπον και
etiam ipsis pro maledictis habere gratiam , ut qui B " χάριν αυτοίς της βλασφημίας έχειν, ώς μακαρισμού
mihi concilient beatitudinem . Beati enim , inquit , προξένους . Μακάριοι γάρ έστε , φησίν, όταν ονει
estis, cum probris vos impetiverint propter me δίσωσιν υμάς (73) ένεκεν εμού . "Έστι δε έφ' είς
i
Ηujusmod autem sunt ea quor um causa indig nan- αγανα κτούσι , ταύτα . Ού μετά Πατρός , φασίν , Υιός ,
lur. Non est, inquiunt, cum Patre Filius , sed post αλλά μετά τον Πατέρα · διόπερ ακόλουθον δι' αυτού
Patrem ; unde consequitur ut per eum gloria Patri την δόξαν προσάγειν τω Πατρί , αλλ' ουχί μετ' αυτού .
tribuatur , sed cum eo nequaquam . Nain illud , cum Το μεν γάρ μετ' αυτού την ισοτιμίαν δηλοί • το δε
eo , æqualitalem declarat , per eum autem , ministe δι ' ου την υπουργίαν παρίστησιν . Ούτε μην συν το
rium significat . Νeque etiam cum Patre , inquiunt , Πατρί , φασι , και το Υιώ το Πνεύμα τακτέον , αλλ '
et Filio collocandus est sanctus Spiritus, sed sub υπό τον Υιόν και τον Πατέρα , ού συντεταγμένον , αλλ'
Filio et Ρatre , sic ut non una cuni illis collocetur , υποτεταγμένον , ουδε συναριθμούμενον , αλλ' υπαρί
sed subdatur , neque connumer etur , sed subnume- θμούμενον . Και τοιαύταις τισι τεχνολογίαις ρημάτων
retur. Alqu e talib us quib usda m verbo rum versu tiis το απλούν και ακατάσκευον ( 74) της πίστεως δια
pervertunt idei sinceritatein simplicitatemque . στρέφουσιν . " Ωστε τίνος άν δι' άπειρίαν συγγνώμης
Proinde quam veniam assequentur imperilia pre - τύχοιεν , οι μηδέ τοις άλλοις απείρως έχειν εκ της
1extu , per quos oth istam curiositatem ne aliis qui- αυτών φιλοπραγμοσύνης (75) επιτρέποντες ;
dem imper itis esse licel ?
14. Nos vero primum illud ipsos rogemus , quo 14. Ημείς δε εκείνο πρώτος αυτούς ερωτήσωμεν ,
inodo dicant Filium post Patrem ? num tempore re το μετά τον Πατέρα πώς τον Υιόν λέγουσιν ; ώς
centiorem, num ordine , an dignitate ? Sed nullus χρόνω νεώτερον, ή ώς τάξει , ή ως αξία; 'Aλλά χρόνο
adeo demens est ut dicat conditorem sæculorum , μεν, ουδείς ούτως ανόητος , ως δευτερεύειν λέγειν
quoquam esse tempore posteriorem , cum nullum τον ποιητής των αιώνων, ουδενός διαστήματος μεσι
sit intervallum , quod naturalem Filii cum Patre τεύοντας τη φυσική προς τον Πατέρα του Υιού συν
conjunctionem dirimat. Neque etiam hominum co.
αφεία. Αλλά μήν ούτε την έννοια των ανθρώπων ( 76)
gilatione filius palre recentior dici possit , non ob συμβαίνει νεώτερον λέγειν του Πατρός τον Υιόν , ου
id modo quod simul intelligantur secundum rela μόνον το συν αλλήλοις νοείσθαι κατά την σχέσιν,
tionem , verum etiam quod ea dicuntur posteriora αλλ' ότι εκείνα λέγεται τω χρόνω δεύτερα, όσα την
tempore , quæ a präsenti tenipore minus absunt : προς το νύν απόστασιν ελάττονα έχει και πάλιν εκείνα
et rursus illa priora , que Iongius absunt a presenti πρότερα , όσα περισσότερον απέχει του νυν Οίον πρό
1empore . Exempli causa , que Noe temporibus acta D τερα των Σοδομιτικών (77 ) τα κατά Νώε, ότι του νύν
sunt priora sunt iis quæ narrantur de subversis επί πλέον απώκισται · και ύστερα ταύτα εκείνων , ότι
Sodomis , quod illa Iongius dissita sint a pre- μάλλον πως δοκεί προσεγγίζειν τω νύν . Της δε πάντα

23 Μatth . V, 11 .

( 71 ) Απάντησις. Regius tertius ή αντίστασις . μεν . Plerique codices mss . ut in contextu .

(72 ) 'Από του Υιού . Reg. tertiuς από του Θεού.
( 73) Υμάς . Αddunt editi , repugnantibus omni
Jus veteribus libris, και διώξωσι, και είπωσι πάν
πονηρόν ρήμα καθ' υμών ψευδόμενοι . Ει persecuti
fuerint, el dixerint onine malum adversum vos men
lientes .
( 74) Ακατάσκευον . Ιta mss. quatuor . Editi ακα
τασκεύαστον . Ιbidem duo codices ενδιαστρέφουσι .
Quibus favel alius , in quo legitur ενδιατρίβουσιν .
(75 ) Φιλοπραγμοσύνης. Sic quinque codices
ngs . Editi πολυπραγμοσύνης. Μox editi ερωτήσο
( 76 ) Των ανθρώπων . Codices quinque των ανθρω
Ttivov, ex rerum humanarum notione. At longe po
tior est vulgata Scriptura. Propositum enim est Ba
silio , cum antea probaverit Filium non esse tempore
posteriorem , nunc aliquid significantius addere
eumque liquet in hoc argumento versari , ut Filium
ne cogitatione quidem Patre posteriorem dici posse
demonstrel . Statim editi συναλλήλους, codices om
nes mss . ut in contextu .
( 77) Των Σοδομιτικών . Tres codices των Σοδο
μιτών.
 89 LIBER DE SPIRITU SANCTO. 90

χρόνον και πάντας αιώνας υπερεχούσης ζωής τη προς A senti 11 tempore : et haec illis posteriora , quod
το νύν αποστάσει το είναι καταμετρεϊν πως ουχί προς quodammodo appareant presenti tempori vieiniora .
τη ασεβεία έτι και πάσαν υπερβολήν ανοίας έχει At ejus vitæ , quæ omne tempus et omnia sæcula
είπερ καθ' όν τρόπον τα εν γενέσει και φθορά πρό- transcendit , exsistentiam meliri distantia a pre
τερα είναι αλλήλων λέγεται , κατά τον αυτόν τρόπον και senti tempore , an non præter impietalem , omnem
Θεός και Πατήρ τω Υιώ και Θεώ το υπάρχοντι προ etiam dementiam superat ; si quemadmodum res
των αιώνων παραμετρούμενος υπερέχοι ; 'Αλλά γάρ ή generationi corruptionique obnoxia , aliis alis prio
προς το άνω υπεροχή του Πατρός αθεώρητος , τα res esse dicuntur, eumdem ad modum Deus et Pa
άπαξαπλώς μήτε ενθύμησιν , μήτε τινά έννοιαν την ter , cullatus cum Filio et Deo qui est ante sæcula,
του Κυρίου γέννησιν υπεραίρειν, καλώς του Ιωάννου superal ? At enim Patrem esse anteriorem nemo
διά δύο φωνών είσω περιγράπτων όρων την διάνοιαν possit animo concipere, eo quod Domini generatio
αποκλείσαντος , εν τω ειπείν : 'Εν αρχή ην ο Λόγος . nem nec ulla prorsus cogitatio , neque ulla notio
'Ανέκβατον μεν γάρ διανοίαις το ήν · ανυπέρβατον transcendat : Joanne pulchre duabus vocibus cogi
δε φαντασίαις (78) αρχή . " Οσον γάρ αν αναδράμης tationem intra circumscriptos terminos recludente,
τη διανοία επί το άνω , ουκ έκβαίνεις το ήν . Και όσον cum ait : In principio erat Verbum 24. Nam neque
αν διαταθής ιδείν του Υιού τα επέκεινα , υπεράνω B ex bac voce, erat, cogitatio exitum reperire polest;
γενέσθαι της αρχής ου δυνήση . Ευσεβές oύν κατά neque principium imaginatio transcendere . Quan
τούτον τον τρόπον άμα νοείν τον Υιόν τω Πατρί. lumvis eniin cogitatione curras ad anteriora : ex
voce , erat, exitum non reperis. Et quantumvis institeris videre quæ sint ultra Filium , non poteris
lamen superare principium . Itaque pium est juxta hanc rationem Filium simul cum Pairc intelligere .
15. Ει δ' ώς εν τόπο υποκειμένω υπόβασίν τινα 15. Quod si velut in loco humiliore Filium Patri
του Υιού νοούσι προς τον Πατέρα, ώστε υπεράνω subesse imaginantur ; ut in sublimi sedeat Paler,
μεν τον Πατέρα καθήσθαι , προς δε το εφεξής εις το ac dein Filius in locum inferiorem detrusus sil ;
κάτω τον Υιόν απεώσθαι, ομολογείτωσαν τούτο , και fateantur islud , et nos tacebimus, aperta loquendi
ημείς σιωπήσομεν ( 79), της εναργείας (80) αυτόθεν rauone per se absurditatem habente . Nam nec in
το απεμφαίνον εχούσης . Ουδέ γάρ το εν τοις λογι- ratiocinando sibi constant , qui non concedunt Ρa
σμούς ακόλουθον διασώζουσιν οι διά πάντων διήκειν trem ad universa pertingere, cum eorum qui sani
τω Πατρί μη διδόντες , της των υγιαινόντων εννοίας sunt, cogitatio credat Deum implesse universa :
τα πάντα τον Θεόν πεπληρωκέναι πιστευούσης · ουδε nec recordantur Prophetæ dicentis : Si ascendero in
μέμνηνται του προφήτου λέγοντος · Εάν αναβω εις C celum, tu illic es ; si descendero ad inferos , ades28;
τον ουρανόν , σύ εκεί ει · εάν καταβώ εις τον qui supra et infra parliuntur inter Patrem et Fi
άδην , πάρει " οι τό άνω και κάτω εις Πατέρα και lium . At ut nihil dicam ad redarguendam illorum
Yίον διαιρούντες. "Ινα δε της αμαθείας τον έλεγχον imperitiam, rebus incorporeislocum altribuentium;
σιωπήσω , τόπον επί των ασωμάτων αφοριζόντων : quid excusabit eorum impietalenm , qua lam impu
τι την προς τας Γραφάς μάχης και εναντίωσιν αυ denter repugnant adversanturque Scripturis ? quod
των ούτως αναίσχυντον ούσαν παραμυθήσεται , το , genus est illud : Sede a dextris meis 26 ; et : Consedit
Κάθου εκ δεξιών μου , και το, 'Εκάθισεν εν δεξιά in dexlra majestatis Dei ?? . Neque enim dextrum
της μεγαλοσύνης του Θεού ; Το γάρ δεξιόν ου την significat locum inferiorem quod isti predicant,
κάτω χώραν δηλοί (ώς ο τούτων λόγος) , αλλά την sed relationen ad id quod equale est ; quippe cum
προς το ίσον σχέσιν ' ου σωματικώς του δεξιού λαμ- , dextrum non accipiatur corporaliler ( sic enim pos
βανομένου (ούτω γάρ άν τι και σκαιόν επί του Θεού sit etiam esse aliquid sinistrum in Deo) sed hono
είη ), αλλ ' εκ των τιμίων της προσεδρείας (81 ) ονο rificis assidendi verbis Filii majestatem honoremque
μάτων το μεγαλοπρεπές της περί τον Υιόν τιμής Scriptura ob oculos ponat. Reliquum est igitur,
παριστώντας του λόγου . Λειπόμενον τοίνυν ( 82) αυ ul bac voce dignitatis inferiorem gradum indicari

1* Join . I , 1 . 25 Psal. CXXXVIII , 8. 26 Psal . cis , 1 . 27 Ηebr . 1 , 5.

( 78) Διανοίαις... φαντασίαις . Sic duo libri ve- D diverso sensu , licet diverso verborum ordine, dixit
teres, quibus favel aliorum trium scriptura ola Basilius in epistol. al . 344 : Αυτόθεν έχει το εναρ
νοίας... φαντασίας. Editi διανοία... φαντασία . Αli γές ή βλασφημία . Suα sponte manifesta est blasphe
quanto post editi επί τά άνω , codices mss. ut in mia .
contextu . (81 ) Προσεδρείας. Quamvis haec scriptura in uno
( 79 ) Σιωπήσομεν . Tres codices σιωπήσωμεν . - tantum exstet codice ms. , assentior tamen Combe
( 8υ) Της εναργείας . Sic duo codices mss . Qua fisio eam vulgalæ teposôplas,quæ in aliis reperitur
εαOr alii cum editis habent ενεργείας . Sed proclive mss . codicibus el editis , præferendam esse . Filius
ſuit errare librariis , quos pariter in eadem voce cum Patre coιnparatus non habet προεδρίαν, nec
SP pealias offendisse videbimus. Scriptura , quam illi Erasmus sine absurdo commento presidentiam
seculi sumus , hærel et conducil proposito Basilii, (sic enim reddidit hanc voceni ) attribuere poluit.
qui provocat bæreticos ut aperle dicant Patrem su (82 ) Λειπόμενον τοίνυν» . Cod . Colbert . Λείπεται
periore loco sedere, Filium inferiore ; tunc enim tolvuv . Contendit autem hoc loco Combeſisius le
verbis ad eos refellendos opus non futurum , cum gendum esse , ut in margine codicis llenriciani, ouat
ejusmodi sententia , si palam ac sine dissimulatione àgias , et sic reddendum : Relinquitur igirur illis,
enuntietur, manifestam habeat repugnantiam . Non ut nec inferiorem dignitaris gradum per hanc rocem
 91 S. BASILII MAGNI 32
asserant . Discant igitur quod Christus est Dei vir- Α τους το της αξίας υποδεές διά της φωνής ταύτης
tus , et Dei sapientia 18 , et imago Dei invisibilis 29 , δηλούσθαι λέγειν . Μανθανέτωσαν τοίνυν, ότι Χριστός
et splendor 12 gloriæ " , quodque hunc Pater si Θεού δύναμις, και Θεού σοφία , και ότι είκών Θεού
gnavit Deus, seque totum in eo expressit. Hæc του αοράτου , και απαύγασμα της δόξης , και ότι
igitur et quæcunque bis similia sunt per universam τούτον ο Πατήρ έσφράγισεν ο Θεός , όλον αυτώ εαυτόν
Scripturam testimonia, utrum dicemus humilitatis εντυπώσας . Ταύτας τοίνυν, και όσαι ταύταις συγγε
habere significationem , an ceu præconia quædam , νείς κατά πάσάν είσι την Γραφήν μαρτυρίαι , πότε
Unigeniti majestatem , et æqualem cum Patre glo ρον ταπεινωτικάς είναι φαμεν (83), ή ώσπερ τινάς
riam ebuccinari ? Audiant ' insuper et ipsum Do αναρρήσεις, το μεγαλοπρεπές του Μονογενούς , και
minum palam suam gloriam cum Patre æqualem το προς τον Πατέρα ίσον της δόξης ανακηρύττειν ;
asserentem , cum ait : Qui videt me, videt et Pa . 'Ακουέτωσαν δε και αυτού του Κυρίου σαφώς ομότι
trem al Ac rursum : Cum venerit Filius in glo μον εαυτού την δόξαν το Πατρί παριστώντος , εν τω
τία Patris 31 ; et : Uι honorificent Filium, φuemad- λέγειν · Ο έωρακώς εμε εώρακε τον Πατέρα και
modum honorificani Patrem 38. Item illud : Vidi . πάλιν : " Όταν έλθη ο Υιός εν τη δόξη του Πα
mus gloriam ejus, gloriam tanquam Unigenili a τρός και το , " Ινα τιμώσι τον Υιόν , καθώς τι
Patre" . Rursus : Unigenitus Deus , qui est in sinu B μώσι τον Πατέρα και το, 'Εθεασάμεθα την δόξαν
Patris 38. Horum dum isti nibil considerant, αυτού, δόξαν ως Μονογενούς παρά Πατρός και
locum hostibus destinatum attribuunt Filio. Nam
τό , “ Ο μονογενής Θεός( 84), ο ών εις τον κό.λπον
sinus paternus sedes est digna Filio ; scabelli vero του Πατρός. " Ων μηδεν υπολογισάμενοι , την τοίς
Iocus iis convenit, quibus opus est subjectione . έχθροίς άφωρισμένην χώραν προστιθέασι τω Υιώ.
Nos igitur ad alia properantes, obiter in trans Κόλπος μεν γαρ πατρικός Υιώ καθέδρα πρέπουσα :
cursu testimonia atligimus ; libi vero per otium li . η δε του υποποδίου χώρα τους επιδεομένοις (85) της
cet, collectis probationibus , gloriae sublimitatem , ύποπτώσεως . "Ημείς μεν ούν , εφ' έτερα την ορμήν
20 virtutis eminentiam in Filio perspicere. Quan- έχοντες , παρατρεχόντως των μαρτυριών εφηψάμεθα :
quam ne hæc quidem auditori æquo parva vide έξεστι δέ σοι κατά σχολήν, συναγαγόντι τάς άπο
buntur, nisi quis carnaliter et abjecte intelligat bas δείξεις , το της δόξης ύψος και το της δυνάμεως
voces, destrum et sinum : ut Ioco circumscribat υπερέχον του Μονογενούς κατιδείν. Καίτοι ευγνώμονι
Deum , fingatque figuram ac formam situmque cor ακροατή ουδε ταύτα μικρά · ει μή τις σαρκικώς και
poralem : quæ ab intelligentia rei simplicis et im ταπεινώς εξακούοι του δεξιού και του κόλπου , ώστε
mensæ ac incorporeæ longe semota sunt, præter
C τόπω τε τον Θεόν περιγράφειν , και αναπλάττειν
quam quod illius cogitatio humilis , pariter in Pa σχήμα , και τυπον, και θέσιν σωματικήν , και παρά
trem cadit atque in Filium . Quare non dejicit Filii πολύ της έννοιας του απλού και απείρου και ασω
dignitatem , sed adjungit blasphemiæ crimen adver μάτου διώρισται · πλήν γε δή , ότι το της έννοιας
sus Deum quisquis lalia disserit. Quæcunque enim αυτού ταπεινών επί τε Πατρός και Υιού παραπλήσιον .
ausus fuerit evomere in Filium , necesse est ut ea " Ωστε ου καθαιρεί του Υιού την αξίαν , αλλά προσ
dem transferat in Patrem . Nam qui Patri superio λαμβάνει το κρίμα της εις τον Θεόν βλασφημίας και
rem locum ad præsidendum tribuit , ac Filium di τα τοιαύτα διεξιών . Εν οίς γάρ αν κατατολμήση του
cit humiliore Ioco sedere , is quaecunque corporeis Υιού , ταύτα ανάγκη αυτή μετατιθέναι προς τον Πα
accidunt , ea omnia habiturus est suum igmentum τέρα. Ο γάρ τώ Πατρί την άνω χώραν εις προεδρίαν
consequentia. Quod si istæ imaginationes sunt vino αποδιδούς , τον δέ μονογενή Υιόν υποκαθήσθαι λέγων ,
delirantium , ac per phrenitidem mente commolo πάντα ακολουθούντα έξει τα σωματικά συμπτώματα
rum ; quomodo pium fuerit eum , qui natura , gloria τω εαυτού αναπλασμώ . Ει δε ταύτα οινοπλήκτων
dignitateque conjunctus est , non simul cum Patre και εκ φρενίτιδος παραφόρων τον νούν τα φαντά
adorari et glorificari ab his qui ab ipso edocti sunt, σματα , πώς ευσεβές , τον τη φύσει , τη δόξη , το
eum qui non honorificat Filium , non honorificare D αξιώματι συνημμένον μη μετά Πατρός προσκυνείν
Patrem » 6 ? Quid porro dicemus ? quid justæ excu και δοξάζειν τους παρ' αυτού διδαχθέντας , ότι ο
28ICor . 1 , 24. 29 Coloss . I , 15. 30 Ηebr . 1, 3. 31 Joan . xiv , 9. 31 Marc . Ψυ , 38. 23 Joan . V, Ού .
35 Joan . I , 16. 35 ibid . 18 . 36 Joan. V, 25.

dicant significari. Addit vir eruditus : Quæ plana
Basilii littera , abhorrente prorsus quod editis est.
Sed præterquam quod Basilius adversarios nequa
quam inducit de Filii æqualitate confitentes, sed
potius eam negantes refellit ; certe diligens Combe
ſisius in legendo codice quem cital. Non enim legi
tur in margine ουδέ αξίας , sed ουδε αξία. Quod
quidem scholium ad Basilii sententiam indicandam
appositum est , non ad contexlum emendandum .
Nain in superiore ejusdem codicis pagina duo alia
occurrunt scholia, quorum primum sic habet : "OT!
ου χρόνω ο Υιός ύστερος του Πατρός . Quod Filius
tempore non inferior Patre ; deinde aliquanto post ουδε
τάξει , neque ordine : denique ουδε αξία, nec dignitate ;
accommodate ad instilulam a Basilio divisionem .
(83) Φαμέν . Duo codices mss. φώμεν.
( 84) Ο μονογενής Θεός. Ηec desunt in uno co
dice ms ., sed in quinque aliis leguntur. Editi ο μο
νογενής Υιός contra veterum codicum fidem et
ipsius Basilii testimonium , qui declarat , cap . 8
hujus libri , Christum a Scriptura vocari unigeni
tum Deum . Unde patet eum sic legisse uti edidimus.
Hoc ipso in loco codices duo èv Tois xó,TOLS, alius
εν τω κόλπω.
(85 ) Επιδεομένοις. Sic mss . quatuor. Editi υπο
δεομένοις .
93 LIBER DE SPIRITU SANCTO . 95

μη τιμών τον Υιόν ου τιμά τον Πατέρα ; Τί γάρ και Α salionis aferenmus in formidabili accommuni totius
φήσομεν ; τίνα έξομεν δικαίαν απολογίαν επί του creaturæ judicio, si posteaquam Dominus aperte
φοβερού και κοινού της κτίσεως πάσης δικαστηρίου , denuntiavit se venturum in gloria Patris 07 , et Sie
εί του Κυρίου σαφώς επαγγελλομένου ήξειν εν τη phanus Jesum vidit stantem a dextris Dei 38, et
δόξη του Πατρός, και Στεφάνου θεασαμένου Ιησούν Paulus Spiritu aflatus testifcatus est de Christo ,
εστώτα εκ δεξιών του Θεού , και Παύλου εν Πνεύματι quod est in dextra Dei * ; atque etiam cum Pater die
διαμαρτυρομένου (86) περί Χριστού , ότι έστιν εν cat , Sede a dextris meis o , et Spiritus sanctus te
δεξιά του Θεού και του Πατρός λέγοντος , Κάθου εκ stimonium perhibeat, quod consederit ad dextram
δεξιών μου και του αγίου Πνεύματος μαρτυρούν- majestatis Dei**; nos throni consortem , et honoris
τος , ότι εκάθισεν εν δεξιά της μεγαλοσύνης του ejusdem participem , ab æqualitatis statu ad inferio
θεού · ήμείς τον σύνθρονον και ομότιμον από της rem dejiciamus locum ? Siquidem arbitror statione
πρός τό ίσον σχέσεως επί το κάτω καταβιβάζοι et consessu naturæ, firmitatem ac stabilitatem omni
μεν (87 ) ; Οίμαι γάρ τήν μεν στάσιν και την καθ modam significari ; juxta quem tropum et Baruch
ίδρυσαν το πάγιον της φύσεως και πάντη στάσιμον Deum immobilem et immutabilem semper 13 esse
υποφαίνειν , καθό και ο Βαρούχ , το ακίνητον και ostendens, ait : Tu sedes in æternum, et nos per
αμετάθετος της του Θεού διεξαγωγής ενδεικνύμενος , Β imus in ævum : dextro autem loco indicari digni
έφη το , Συ καθήμενος εις τον αιώνα , και ημείς tatis æqualitatem . An non igitur audax facinus fue
απολλύμενοι εις τον αιώνα την δεξιάν δε χώραν rit , Filium glorificationis consortio privare , veluti
δηλούν το της αξίας ομότιμον . Πώς oύν ού τολμηρών qui mereatur in loco minus honorato collocari ?
της κατά την δοξολογίας (88) κοινωνίας αποστερείν τον Υιόν, ώς εν ελάττονι χώρα τιμής τετάχθα.
άξιον ·
ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Ζ'. CAPUT VII.
Προς τους λέγοντας μη αρμόζειν επί Υιού λέγε Adversus eos qui dicunt non congruenter de Filio
σθαι το « μεθ' ού , αλλά το « δι' ού . ) ci, i cum quo , o sed, per quem .
16. Αλλά το μετ ' αυτού λέγειν , φασίν , άπεξενω 16. Sed boc loquendi genus, cum ipso, aiunt ,
μένον παντελώς και ασύνηθες : το δε δι' αυτού το emrino peregrinum est et inusitalum : contra,
τε λόγω της Γραφής οικειότατον και εν τη χρήσει istud , per ipsum , tum sermoni Scripture familiaris
της αδελφότητος τετριμμένον . Τί ούν ημείς προς simum tum fratrum usu tritum esse. Quid igitur
ταύτα ; " Οτι μακάρια τα ώτα τα μή ακούσαντα nos ad ista ? Nimirum beatas esse aures quæ non
υμών , και καρδίαι όσαι άτρωτοι από τών (89) υμε C audierunt vos, et beala corda , quæ a vestris ser
τέρων λόγων διεφυλάχθησαν . 'Αλλ' υμίν λέγω τοίς monibus servata sunt illæsa . Vobis porro qui Chri
φιλοχρίστοις , ότι αμφοτέρας οίδεν η Εκκλησία τας stum diligitis , dico Ecclesiam utrumque harum vo
χρήσεις, και ουδετέραν αυτών παραιτείται ως αναι cum usum agnoscere, neutrumque rejicere, quasi
ρετικών της ετέρας. " Όταν μεν γάρ το μεγαλείον alter alterum destruat . Cum enim in Unigenito
της φύσεως του Μονογενούς και την της αξίας υπερ naluræ majeslalem ac dignitatis excellentiam con
οχήν θεωρώμεν, μετά Πατρός είναι αυτό μαρτυρού- templamur, ei cum Patre gloriam esse testamur.
μεν τήν δόξαν· όταν δε την εις ημάς χορηγίαν των Rursus cum cogitamus quæ bona nobis suppedi
αγαθών εννοήσωμεν, ή την ημών αυτών προσαγωγήν larit , aut quomodo nos ad Deum adduxerit ac
και οικείωσιν προς τον Θεόν (90) , δι' αυτού και εν Deo asseruerit, confitemur hanc gratiam , per ipsum
αυτώ ενεργείσθαι υμίν την χάριν ταύτην ομολογού et in ipso nobis eſlici. Quare altera particula , cum
μεν. " Ωστε η μεν ιδία των δοξολογούντων εστίν , ή quo , propria est glorificantium ; altera , per quem ,
μεθ' ου · η δε δι' ού των ευχαριστούντων εξαίρετος . propria est gratias agentium. Quin et illud men
Ψεύδος δε κακείνο , ότι η μεθ' ού φωνή της των ευ dacium est hanc vocem , cum quo , ab usu piorum
λαβών χρήσεως απεξέφωται . "Οσοι γάρ δι' ευστά alienain esse . Quotquot enim morum constantia ,
θειαν τρόπων το της αρχαιότητος σεμνον του καινο - D antiquitatis majestalem speciosis novitatibus pre
πρεπούς προετίμησαν , και απαραποίητον των πατέ tulerunt, ac majorum traditionem citra mutationem
ρων διεφύλαξαν την παράδοσιν, κατά τε χώραν και conservarunt , tum ruri , tum in civitatibus hac
πόλιν ταύτη κέχρηνται τη φωνή . Οι δε διακορείς voce uluntur. Cæterun , qui consuela fastidiunt,
των συνήθων και των παλαιών ως εώλων κατεπαιρό et in vetera tanquam in obsoleta insurgunt, ii sunt
μενοι , ούτοι εισιν οι τάς νεωτεροποιίας παραδεχόμε- qui novilales suscipiunt, quemadmodum in vesti

* Μatth. XVI , 27. 38 Act. νιι , 55. 39 Rom . VΙΙ , 34. 40 Psal . cix , 1 . 41 Hebr. viii, 1 . 49 Baruch
111, 3.

(86) Διαμαρτυρομένου . Sic tres codices ; alii et
editi διαμαρτυραμένου .
( 87 ) Καταβιβάζοιμεν. Sic tres codices ; melius
quamin aliis et in editis καταβιβάζομεν.
(88) Δοξολογίαν . Reg . quartus αξιολογίαν . Has
voces, toy Yióv, quæ mox sequuntur , e Reg. se
cundo addidimus .
(89 ) Από τών. Deest prepositio in nonnullis
codicibus . Paulo post duo codices mss . το τέλειον
της φύσεως.
(90) Προς τον Θεόν. Additus ex veteribus libris
articulus; moxque iisdem auctoribus mutatum quod
Iegelbatur in editis, ενεργείσθαι εν ημίν .
 95 S. BASILII MAGNI 96
menlo , qui ornatum amant, novum semper pre- Ανοι , ώσπερ επί της εσθήτος οι φιλόκοσμοι την εξηλο
ſerunt communi. Videas itaque etiamnum rustica λαγμένην αει της κοινής προτιμώντες. " Ιδους αν
næ plebis in hac voce morem antiquum : istorum ούν τών μεν αγροίκων έτι και νυν αρχαιότροπον την
autem artificum , el in verborum pugnis contrito φωνήν τών δε εντέχνων τούτων , και ταϊς λογομα .
rum signata novae sapientiae cauterio verba . Pro- χίαις εντετριμμένων , εκ της νέας σοφίας κεκαυτη
inde quod a majoribus nostris dictum est , et nos ριασμένα τα βήματα . "Όπερ έλεγον (91 ) τοίνυν οι
dicimus, gloriam videlicet communein esse Patri πατέρες ήμών, και ημείς λέγομεν , ότι η δόξα κοινή
ac Filio, quapropter cum filio glorificationem Pa Πατρί και Υιώ , διό μετά του Υιού την δοξολογίαν
tri persolvimus . Quanquam hoc nobis non est sa προσάγομεν τώ Πατρί . Αλλ' ου τούτο ημίν εξαρκεί,
tis, sic a Patribus esse traditum ; nam et illi Scri ότι των πατέρων η παράδοσις · κακείνοι γάρ τώ
pluræ secuti sunt sententiam , ex testimoniis , quæ βουλήματι της Γραφής ήκολούθησαν , εκ των μαρ
paulo ante vobis e Scriptura citavimus , principia τυριών , ας μικρώ πρόσθεν υμίν εκ της Γραφής
Sumentes . Splendor enim cum glorio intelligitur , παρεθέμεθα , τας αρχάς λαβόντες . Το γαρ άπαύ
el imago cum archetypo, et Filius omnino cum Pa γασμα μετά της δόξης νοείται και η εικών μετά
tre, cum nec nominuin consequentia , nedum rerum του αρχετύπου και ο Υιός ( 92) πάντως συν το
nalura, separationem admittat. Β Πατρί • ουδε της των ονομάτων ακολουθίας , μή τι
γε της των πραγμάτων φύσεως , τον χωρισμόν δεχο
μένης .
14 CAPUT VIII . ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Η '.
Quot modis intelligatur hæc particula , per quem , » et Ποσαχώς το « δι' ου και και επί ποίας ( 95) εννοίας
in quo sensu congruentius dicitur, « cum quo : » ubi αρμοδιώτερον το « μεθ' ού , εν ώ και εξήγη
etiam exponitur, quomodo mandatum accipit Filius, σις , πώς εντολήν λαμβάνει ο Υιός , και πώς
et quomodo millitur. αποστέλλεται ,
17. Itaque cum Apostolus gralias agit Deo per 17. "Οταν ούν ο Απόστολος ευχαριστώ τω Θεώ διά
Jesum Christum *3, ac rursus cum ait sese per "Ιησού Χριστού , και πάλιν δι' αυτού λέγη την χάριν
illum accepisse gratiam et apostolatum ad obedien- ειληφέναι και την αποστολήν εις υπακοήν πίστεως
tiam fidei in omnibus gentibus **, aut cum dicit εν πάσι τοις έθνεσιν , ή και δι' αυτού την προσαγω
nos per eum accessum habere ad gratiam hanc in γήν εσχηκέναι εις την χάριν ταύτην εν ή έστήκα
qua slamus et gloriamur 45, illius erga nos bene μεν και καυχώμεθα , τάς εις ημάς ευεργεσίας αυτού
ficia declarat , nunc quidem ut a Patre gratiam bono παρίστησι, νυν μεν από Πατρός εις ημάς των αγαθών
rum in nos transſundentis , nunc rursum ut per se C την χάριν διαβιβάζοντος , νύν δε ημάς δι' εαυτού
ipsum conciliantis nos Patri . Siquidem cum ait , προσάγοντος τω Πατρί. Εν μέν γάρ το λέγειν, Δι'
Per quem accepimus gratiam el apostolatum , si ού ελάβομεν χάριν και αποστολήν , την εκείθεν
gnificat bonorum largitionem ab illo proficisci. των αγαθών χορηγίαν εμφαίνει · εν δε τω λέγειν ,
Rursum cum ait : Per quem accessum habemus 47, Δι' ου την προσαγωγήν έσχήκαμεν, την ημετέραν
assumi nos , ac Deo per Christum conjungi ostendit. πρόσληψιν και οικείωσιν διά Χριστού προς τον Θεόν
Num igitur gratiæ quam in nobis operatur confes γινομένην παρίστησιν . Αρ' ούν ή ομολογία της
sio diminuit illius gloriam ? an polius dictu verius ενεργουμένης παρ' αυτού προς ημάς χάριτος υφαίρε
fuerit , enarrationem beneficiorum decens esse glo σίς έστι της δόξης ; ή μάλλον ειπείν αληθέστερον,
rificandi argumentum ? Hanc ob causam comperi ότι πρέπουσα δοξολογίας υπόθεσις ή των ευεργετη
mus Scripturam non uno nomine nobis significare μάτων διήγησις ; Διά τούτο (94) εύρομεν την Γραφών
Dominum , nec his tantum quæ divinitatem ac ma ουκ εξ ενός ονόματος τον Κύριον ημίν παραδιδούσαν,
gnitudinem ejus declarant, sed interdum quidem ουδέ έκ τών όσα της θεότητός εστιν αυτού μόνον και
uti vocibus naturam exprimentibus ; novil enim του μεγέθους δηλωτικά, αλλά νύν μεν τοϊς της φύ
nomen Filii , quod est super omne nomen 68, et D σεως (95) χαρακτηριστικούς κεχρημένην · οίδε γάρ
Filium verum dicere , et Unigenitum Deum , el vir το όνομα το υπέρ πάν όνομα του Υιού και Υιόν αλη
Lulem Dei , et sapientiam , et Verbum . Et rursus, θινόν λέγειν , και μονογενή Θεόν , και δύναμιν Θεού ,
ob multiplicem in nos beneficentiam , quam ob di και σοφίαν , και Λόγον . Και πάλιν μέντοι διά το
vilias bonitatis pro varia sua sapientia egentibus πολύτροπον της εις ημάς χάριτος, ήν διά τόν της
præstat, aliis innumeris appellationibus eumdem αγαθότητος κατά την πολυποίκιλον αυτού σοφίαν τοις
designat , dum aliquando vocat illum pastorem , δεομένους παρέχεται , μυρίαις αυτόν ετέραις προσ

63 Rom . 1 , 8 . 4* ibid . 5. 45 Rom . v , 2 . 46 Rom . 1 , 5. 17 Rom . v , 2 . ** Philipp. 11 , 9 .

( 91 ) " Οπερ έλεγoν . Deest όπερ in duobus codi
cibus. Legitur in iribus aliis ä freyov. Stalim edili
διό και μετά, sed deest conjunctio in codicibus
Inss .
(92) ' O Yiós . Sic codices mss . Deest articulus in
editis .
(93 ) 'Επί ποίας εννοίας. Colbert. επί ποίαις
εννοίαις . Unus ex Regiis επί ποίαν έννοιαν.
(94) Διά τούτο . Ηic incipit caput octavum in
Reg. iertio et Colbert.
( 95) Της φύσεως . Erasmus perabsurde reddidit ,
naturam assumpiam ; quod erratum non impune
tulit a Combelisio. Mox editio Paris , dével . Libri
antiqui et edit . Basil , λέγειν.
97 LIRER DE SPIRITU SANCTO . 98
ηγορίαις άποσημαίνει ποτέ μεν ποιμένα λέγουσα , A ali: s regem, et rursus medicum , denique sponsum ,
ποτέ δε βασιλέα , και πάλιν ιατρών , και τον αυτόν viam , ostium , fontem , panem , securim ac petram .
νυμφίον , και οδόν, και θύραν , και πηγήν, και άρτον , Hec enim non naturamindicant, sed , quod aiebam ,
και αξίνην , και πέτραν . Ταύτα γάρ ου την φύσιν operationis varietatem : quam ex afectu , quem
παρίστησιν , αλλ' , όπερ έφην, τό της ενεργείας παν gerit erga suum figmentum , indigentibus, ut cuique
τοδαπών , ήν εκ της περί το ίδιον πλάσμα ευσπλαγ opus est , impartit. Eos enim qui ad ejus regimen
χνίας κατά το της χρείας ιδίωμα τοϊς δεομένοις confugerunt, quique per malorum tolerantiam com
παρέχεται . Τους μέν γάρ προσπεφευγότας (96) τη municandi facilitatem præstiterunt, oves appellal ;
επιστασία αυτού , και το ευμετάδοτον (97) δι' ανεξι- seque talium pastorem esse profitetur, qui vocem
κακίας κατωρθωκότας , πρόβατα λέγει, και ποιμήν ipsius audiunt , nec attendunt doctrinis peregrinis .
είναι των τοιούτων ομολογεί , των κατακουόντων Oves enim meæ , inquit, vocem meam audiuni -9 . Rex
αυτού της φωνής, και μη προσεχόντων διδαχαϊς ξενι autem vocatur eorum , qui jam altius 15 assurrexe
ζούσαις . Τα γαρ εμά πρόβατα , φησί , της έμής runt , ac legitimo imperio , et gubernatione opus
φωνής ακούει βασιλεύς δε των υπεραναβεβηκότων habent. Quin et ostium dicitur, eo quod per recli
ήδη , και της εννόμου δεομένων επιστασίας (98) και tudinem præceptorum educit ad pias actiones : et
θύρα δε , τω επί τας σπουδαίας πράξεις διά της ορ- B rursus tuto perducit ad caulas eos , qui per fidem
θότητος των προσταγμάτων εξάγειν , και πάλιν ασφα in ipsum ad cognitionis bonum confugerint. Unde,
λώς αυλίζειν τους επί το της γνώσεως αγαθόν διά Per me si quis introierit, et ingredietur, et egredietur,
της εις αυτόν πίστεως καταφεύγοντας . "Οθεν , Δι' ac pascua inveniet 80. Petra dicitur 51 , eo quod va
εμού εάν τις εισέλθη, και εισελεύσεται, και εξ liduin sit et inconcussum et quavis arce firmius
ελεύσεται , και νομήν εύρήσει . Πέτρα δε , διά το propugnaculum fidelibus . In his hæc vox , per ipsum ,
ισχυρών και άσειστον και παντός ερύματος αρραγέ- aptissimum ac clarum usum habet , quoties velut
στερον είναι φυλακτήριον τους πιστούς . Εν τούτοις ostium et velut via dicitur. At vero ut Deus et Fi
τό , δι ' αυτού , αρμοδιοτάτην την χρήσιν και εύσημον lius , cum Patre communem halet gloriam : Quo
αποδίδωσιν , όταν ως θύρα (99) και ως οδός λέγηται . niam in nomine Jesu omne genu flectetur , cælestium ,
"Ως μέντοι Θεός και Υιός , μετά Πατρός και συν terrestrium et infernorum , et omnis lingua confite
Πατρί την δόξαν έχει: " Ότι εν τω ονόματι Ιησού bitur, quod Dominus Jesus Christus in gloria sit Dei
παν γόνυ κάμψει, επουρανίων , και επιγείων , και Patris os. Quam ob rem ambabus vocibus utimur,
καταχθονίων , και πάσα γλώσσα εξομολογήσεται , altera propriam illius dignitatem , altera ejus erga
ότι Κύριος Ιησούς Χριστός εις δόξαν Θεού nos munificentiam prædicantes .
Πατρός . Διόπερ αμφοτέραις κεχρήμεθα ταίς ψωναίς , τη μεν την οικείαν αυτού άξίαν, τη δε την χάριν την
προς ημάς διαγγέλλοντες .
18. Δι' αυτού γάρ πάσα βοήθεια των ψυχών , και C 18. Omne enim animarum auxilium per ipsum
καθ ' έκαστον είδος επιμελείας ιδιάζουσά τις προσ est , atque juxta singula curandi ac providendi ge
ηγορία επινενόηται . "Οταν μέν γάρ την άμωμον ψυχήν, nera excogitata est peculiaris quædam appellatio .
την μη έχουσαν σπίλον ή ρυτίδα , ως αγνήν παρθένον Cum enim animam incontaminatam , non habentem
εαυτώ παραστήσηται, νυμφίος προσαγορεύεται » όταν maculam aut rugam , quasi puram virginem sibi
δε κεκακωμένην υπό των πονηρών πληγών του δια adjungit, sponsus appellatur ; cum vero eam pravis
βόλου λάβη , βαρέως ενασθενούσαν ταίς αμαρτίαις diaboli plagis afflictatam recipit , ac peccalis gra
αυτήν εξιώμενος , ιατρός ονομάζεται . Αρ' ούν αι viter laborantem sanat , medicus vocatur. Utrum
τοιαύται ημών επιμέλειαι εις το ταπεινόν τους λο igitur quod hisce modis nostri curam geril, cogita

49 Joan . X , 27. 50 Joan . , 9. 31 1 Cor . Χ , 4. 52 Philip. 1 , 10 , 11 .

(96 ) Προσπεφευγότας. Codices nonnulli προσ Cyprianus coram proconsule aiebat : Bona volun
φεύγοντας . las, quæ Deum novil , immutari non potest : Act ,
(97) Το ευμετάδοτον . Vitii Suspicione aliqua mart., p. 216. Sic etiam S. Felicitas Publio Urbis
laborat hic locus. Etsi enim justos appellari oves D præfecio dicebat : Nec blandimentis luis resolvi po
observat Basilius 'in psalm . XXVIII , p . 121. öld od iero , nec terroribus frangi. Et Felix illius filiorum
ήμερον και μεταδοτικόν ών έχει, ob lenitatem et re natui secundus : Immineant verbera , stent cruenta
tum suarum communicationem ; hic tamen non con consilia ; fides nostra nec vinci potest nec mutari .
siderat in ovibus communicandi facilitatem , sed Basilius in psalm . vii , p . 103, gratiæ acceplum re
constantiam in sequendo pastore el peregrinis do lert reclum justi propositum el mentis immutabili.
cirinis rejiciendis . Regius secundus habet το ευμε tatem . Reg. 39 Moral., p . 263 .
tábolov, quæ scriplur. etsi vulnus augere videiur (98) Επιστασίας. Reg. tertius βασιλείας. Μox
(pugnat enim animus facile inutabilis cum constan e veteribus libris conjunctio xai addila ante Qúpa ,
tia in sequendo pastore), ad illud tamen sanandum eademque auctoritale verbum sonoi sublatum post
magno usui esse polest. Nam si legamus levi facta vocem εμού .
iminutatione to ajetábohov, qui per patientiam ani ( 99) Ως θύρα . Editi addunt και ως ποιμήν , sed
mum immutabilem præbuerunt, plana erit et apla assentior Combefisio has voces rejiciendas esse ;
sententia . Usitalæ apud antiquos ejusmodi ratio nec leguntur in tribus codicibus . Paulo posl codices
nes loquendi , quamvis justos gratiæ resistere et mss. δόξαν. Editi δοξολογίαν .
justitiæ slatu excidere posse non dubitarent. Sic
99 S BASILII MAGNI 100
tiones nostras eo deducet , ut humilius de eo sen- Αγισμούς κατάγουσιν ; ή το εναντίον έκπληξιν της
Liamus ? an potius e diverso eficiet , ut Servaloris μεγάλης δυνάμεως ομού και φιλανθρωπίας του σώ
et ingentem potentiam et humanitatem erga nos ζοντος έμπoιoύσιν , ότι και ήνέσχετο συμπαθήσαι ταις
admiremur , quod et compati nostris infirmitatibus ασθενείαις ημών, και εδυνήθη προς το ημέτερον
sustinuil , el se ad nostram infirmitatem potuit de ασθενές καταβήναι; Ου γαρ τοσούτον ουρανός και γή
millere ? Νeque enim celum ac terra , immensague και τα μεγέθη των πελαγών, και τα εν ύδασι διαιτώ
maria , nec animantia , vel in aquis vel in terris de μενα, και τα χερσαία των ζώων , και τα φυτά , και
gentia , nec planlæ , nec astra , nec aer , nec anni αστέρες , και αήρ, και ώραι , και η ποικίλη του παν
tempora , nec multiples universi ornalus, excellen της διακόσμησις το υπερέχον τηςισχύος συνίστησιν
,
tiam polentiæ illius perinde commendat , atque όσον το δυνηθήναι τόν Θεόν, τον αχώρητον , απαθως
quod Deus incomprehensibilis potuit per carnem διά σαρκός συμπλακήναι τώ θανάτω , ένα ημίν τω
citra noxam cum morte conflictari, ut nobis sia ιδίω πάθει την απάθειαν χαρίσηται . Κάν λέγη δε και
ipsius passione largirelur immortalitatem , quod si Απόστολος , ότι 'Εν τούτοις πάσιν υπερνικωμεν
Apostolus ait : In his omnibus superamus per eum δια του αγαπήσαντος ημάς , ουχί ταπεινήν τινα
qui dilexit nos 58 : nequaquam hac voce humile υπηρεσίαν εκ της τοιαύτης φωνής υποβάλλει , αλλά
quoddam ministerium indicat, sed auxilium potius , και την εν τω κράτει της ισχύος ενεργουμένην βοήθειαν.
quod per imperium suæ potentiæ operatur in nobis. Αυτός γαρ δήσας τον ισχυρόν , διήρπασεν αυτού τα
Siquidem ipsum alligavit fortem , diripuitque vasa σκεύη , ημάς , οίς εις πάσαν ενέργειαν πονηράν κατ
illius ** , videlicet nos, quibus ad omnia mala opera εκέχρητο και εποίησε σκεύη εύχρηστα το Δεσπότη ,
fuerat abusus; fecitque vasa ulilia Domino , appa τους κατηρτισμένους εις πάν έργον αγαθόν εκ της
ratos ad omne opus bonum 56 , per liberi arbitrii ετοιμασίας του εφ' υμίν . Ούτω την δι' αυτού προσ
nostri præparationem . Hoc pacto accessum ad Pa αγωγήν έσχήκαμεν προς τον Πατέρα, μεταστάντες εκ
trem habuimus per ipsum , translati de potestate της εξουσίας του σκότους εις την μερίδα του κλήρου
tenebrarum in pariem sortis sanctorum in lumine 66. των αγίων εν τω φωτί. Μή τοίνυν εκ δουλικής ταπει
Ne igitur dispensationem Filii coactum ex servili νότητος ηναγκασμένην υπηρεσίαν νοώμεν , την διά
humilitate ministerium existimemus : sed volunta Υιού οικονομίαν, αλλά την εκούσιον επιμέλειαν , άγα
riam sollicitudinem ex bonitate ac misericordia , θότητι και ευσπλαγχνία , κατά το θέλημα του Θεού
juxta voluntatem Dei et Patris, erga suum figmen- και Πατρός , περί το ίδιον πλάσμα ενεργουμένην .
tum exhibitam . Sic enim servabimus pietatem , si Ούτω γάρ (1 ) ευσεβήσομεν , εν πάσι τοις επιτελου
in omnibus rebus ab eo peractis et 16 perfectame μένους και τελείαν αυτώ μαρτυρούντες την δύναμιν ,
C
illi potentiam lestimonio nostro tribuerimus , nec καιουδαμού του βουλήματος του πατρικού διϊστώντες .
usquam illum a paterna voluntate separaverimus . " Ωσπερ ούν και όταν οδός ο Κύριος λέγηται , προς
Quemadmodum utique cum Dominus appellatur υψηλοτέραν έννοιαν , αλλ' ουχί προς την εκ του προ
via 57, ad sublimiorem intelligentiam potius , quam χείρου λαμβανομένην υποφερόμεθα . Τήν γάρ ειρμώ
ad vulgarem ac communem animo ferimur. Audien και τάξει διά των έργων της δικαιοσύνης, και του
les enim viam , proſectum eum , qui serie atque or φωτισμού της γνώσεως επί το τέλειον προκοπήν οδόν
dine per justitiæ opera et scientiæ illuminationem εξακούομεν, αεί του πρόσω επoρεγόμενοι (2) , και τους
ad perfectionem lendit , intelligimus , semper id λειπομένους εαυτούς επεκτείνοντες, έως αν φθάσω
quod anlerius est appelentes , et ad ea quæ restant μεν επί το μακάριον τέλος , την Θεού κατανόησιν,
nosmetipsos extendentes 88, donec perveniamus ad ήν ο Κύριος δι' εαυτού τοίς εις αυτόν πεπιστευκόσι
bealum finem , quæ est Dei cognitio , quam Dominus χαρίζεται (5 ). 'Αγαθή γάρ όντως οδός , απαρεξόδευ
per sese in ipsum credentibus largitur. Revera τος και απλανής, ο Κύριος ημών , προς το όντως
enim bona est via, exorbitationis errorisque nescia , αγαθόν , τον Πατέρα, φέρων. Ουδείς γαρ έρχεται ,
Dominus noster, ad Patrem , qui verum bonum est, φησί, προς τον Πατέρα ει μή δι' εμού. Τοιαύτη
perducens. Nemo enim , inquit , venit ad Ρatrem D μεν ούν ή ημετέρα προς Θεόν άνοδος διά του Υιού .
nisi per me 69. Talis est igitur noster ad Deum as
census per Filium .
19. Rursus autem qualis sit etiam Patris erga 19. 'Οποία δε πάλιν και η παρά του Πατρός (4)
nos per eumdem bonorum suppeditatio , consequens εις ημάς δι' αυτού χορηγία των αγαθών , εξης αν είη
jam fuerit disserere. Nimirum cum omnis natura λέγειν. " Οτι , πάσης της φύσεως , της εν τη κτίσει,
creata, tum hæc visibilis , lum intelligibilis , ad hoc τη τε oρωμένη ταύτη και τη νοουμένη , επιμελείας

88 Rom . VΙΙ , 57. - 3 * Μatth . ΧΙΙ , 21. 68 Τim . 11 , 29. 86 Coloss . 1 , 12, 13 . 57 Joan . xiv, 6. 88 Philipp.
15 . 89 Joan . xiv , 6.

( 1 ) Ούτω γάρ, etc. Editi contra codicum mss .
idem habebant : ενεργουμένην εν πάσι τοίς επιτε
λουμένοις . Ούτω γαρ ευσεβήσομεν.
(2 ) Επορεγόμενοι. Quidam codices ορεγόμενοι.
Χαρίζεται . Sic codices mss .. μοn ut editi
χαρίσεται . Μox in editis ο Κύριος ημών Ιησούς
προς τον, etc. Veteres libri ut in contextu .
(4) Παρά του Πατρός . Περί in omnibus fere
codicibus mss. Ibidem male in editis xal oi' aú
του . Conjunctio deest in mss .
101 LIBER DE SPIRITU SANCTO . 102

εκ του Θεού προς το συνέχεσθαι δεομένης, ο δημιουρ- Αut consistat , Dei cura egeal ; opifex Verbum , uni
γός Λόγος , ο μονογενής Θεός , κατά το μέτρον της genitus Deus opem , quantum cuique opus est, dis
εκάστου χρείας, την βοήθειαν επινέμων , ποικίλας tribuens , varia quidem et omnis generis auxilia ,
μεν και παντοδαπάς διά τό των ευεργετουμένων ob varietatem eorum qui beneficio juvantur , sed
πολυειδές , συμμέτρους γε μην εκάστο , κατά το της tamen unicuique congruentia juxta necessitatis mo
χρείας αναγκαίον, τας χορηγίας επιμετρεί. Τους εν dum dimetitur. Eos qui in tenebris ignorantiæ de
τω σκότω της άγνοίας κατεχομένους φωτίζει • διά tinentur , illuminat : propterea lumen verum dicitur.
τούτο φώς το αληθινόν. Κρίνει (3) , κατά την των Judicat, juxta operum meritum remeliens premium ;
έργων αξίαν αντιμετρών την αντίδoσιν · διά τούτο ob id judex justus dicitur . Pater enim neminem ju
κριτής δίκαιος. Ο γάρ Πατήρ κρίνει ουδένα, αλλά dicat , sed omne judicium dedit Filio 60. Erigit e rui
την κρίσιν πάσαν δέδωκε το Υιω. 'Ανίστησιν εκ na , qui e sublimitate vitæ ad peccatum delapsi sunt ;
του πτώματος τους από του ύψους της ζωής πρός ob id vocatur resurrectio 61. Omnia autem facit
αμαρτίαν υπολισθήσαντας : διά τούτο ανάστασις . contaclu virtutis , ac voluntate bonitatis operans.
Πάντα δε ποιεί τη επαφή της δυνάμεως , και τη βου- Pascii, illuminat, alit , deducit, medetur, erigit.
λήματι αγαθότητος ενεργών. Ποιμαίνει , φωτίζει , Quae non sunt , facit , ut sint , condita conservat.
τρέφει, οδηγεί, ιατρεύει, ανίστησιν. Ουσιοϊ τα μή Β Ηoc modo bona ex Deo per Filium ad nos perve
όντα , τα κτισθέντα συνέχει . Ούτω τα εκ του Θεού niunt , majore celeritate in singulis operantem ,
αγαθά διά του Υιού προς ημάς αφικνείται , τελείoνι quam ullus sermo exprimere valeat. Neque enim
τάχει τα καθ' έκαστον ενεργούντος ή ώς αν λόγος fulgura , neque lucis , per aerem tam velox discur
εξίκοιτο . Ούτε γάρ αστραπαι, ούτε φωτός εν αέριsus est , non oculorum celeres ictus , non ipsius in
ούτω ταχεία διαδρομή : ουκ οφθαλμών οξείαι δι- tellectus nostri motus : sed horum quodque magis
παί (6) · ουκ αυτού του ημετέρου νοήματος αι κινή-
vincitur divine operationis celeritate , quam ani .
σεις αλλά πλέον τούτων έκαστον της θείας ενεργείας
mantia quae sunt apud nos maxime segnia , non di
κατά το τάχος λείπεται , ή καθόσον τα νωθρό cam volatilium , neque ventorum , neque cele
τατα των παρ' ημίν ζώων, ουκ αν είπoιμι , πτηνών,
stium orbium impetu , sed ipsius mentis nostre
ουδε ανέμων , ή της των ουρανίων φοράς , αλλ' αυτού
motu superantur. Nam quo tandem temporis spa
του ημετέρου νου, κατά την κίνησιν υστερεί. Τίνος
tio egeat qui portat omnia verbo virtutis sue ** ,
γάρ αν και παρατάσεως δέοιτο χρονικής ο φέρων quique nec corporaliter operatur , neque nma
τα σύμπαντα (7 ) το ρήματι της δυνάμεως αυτού , nuum opera ad creandum opus habet , sed eo
και μη σωματικώς ενεργών , μηδέ χειρουργίας C rum quæ fiunt naturam habet voluntate non
εις την δημιουργίαν επιδεόμενος, αλλά βουλήματι coacta obsequentem ? Sicuti Judith : Cogilasti, in
αβιάστη , ακολουθούσαν έχων την φύσιν των γινομέ- quit , et presto fuerunt tibi omnia que cogilasti 63.
νων ; Ως η Ιουδίθ , 'Ενόησας , φησί , και παρ Altamen ne forte ex magnitudine eorum quæ fiunt
έστησάν σοι πάντα όσα ενόησας . "Ομως μέντοι , rapiamur in imaginationem , ut putamus Dominum
ίνα μή ποτε εκ του μεγέθους των ενεργουμένων principio carere, quid ait is qui per se vita est ?
περισπασθώμεν εις το φαντασθήναι άναρχον είναι 17 Ego vivo propter Patrem 6 % . Ει Dei virtus : Non
τον Κύριον , τί φησιν ή αυτοζωή ; Εγώ ζω διά τον polest Filius a se facere quidquam 63. Rursus, is
Πατέρα και η του Θεού δύναμις · ου δύναται ο qui ex se perfecta est sapientia : Mandatum accepί,
Υιός ποιείν αφ' εαυτού ουδέν και η αυτοτελής φuid dicam, et quid loquar 66 : per haec omnia du.
σοφία : Έντολήν έλαβον , τί είπω, και τι λαλήσω : cens nos ad Patris cognitionem , et admirationem
διά πάντων τούτων προς την του Πατρός ημάς συν eorum quæ gerebat, ad illum referens, ut per ipsum
εσιν οδηγών , και το θαύμα των γινομένων επ ' αυτόν cognoscamus Patrem . Non enim ex operum diffe
αναφέρων, ένα δι ' αυτού τον Πατέρα γνώμεν . Ου γαρ rentia Paler conspicitur , quasi peculiarem alque
εκ της των έργων διαφοράς ο Πατήρ θεωρείται, τη separatam actionerm exhibeat (quaecunque enim vi
ιδιάζουσαν και κατακεχωρισμένην ενέργειαν επιδεί- D det Ρatrem facientem , haec et Filius similiter fa
κνυσθαι (όσα γάρ βλέπει (8 ) τον Πατέρα ποιούντα , cit 67) , verum ex gloria , quae ei ab Unigenito defer
ταύτα και ο Υιός ομοίως ποιεί ), αλλ' εκ της προσ tur, operum miraculum carpit , dum praeter operum
αγομένης αυτό παρά του Μονογενούς δόξης το θαύμα magnitudinem , de ipso etiam auctore operum glo
των γινομένων καρπούται , προς τα μεγέθει των riatur, et exaltatur ab iis qui agnoscunt eum Pa
ποιημάτων και επ' αυτώ τω ποιητή αγαλλόμενος και trem Domini nostri Jesu Christi : Per quem omnia ,
υψούμενος παρά των επιγινωσκόντων αυτών Πατέρα et propter quem omnia 68. Ideo dicit Dominus : Om

60 Joan . V, 22 . 61 Joan . ΧΙ, 23. 61 Ηebr. 1 , 3. 68 Judith is , 4. 6% Joan . VI , 38 . 68 Joan . V , 19.

• Joan . ΧΙΙ , 49. 67 Joan. V, 19. 68 Ηebr. 1 , 10 .

(5) Κρίνει . Plerique codices mss. κρινεί, judicα-
bit. Sed tamen nihil videtur mutandum .
(6) ' Plaal. Sic editio Paris. ac Reg. secundus.
Quinque alii et editio Basil. ροπαι.
( 7) Τα σύμπαντα . Sic codices sex , et paulo
post χειρουργίας . Editi τα πάντα et χειρών εργα
σίας.
(8) Βλέπει . Sic antiqui codices : editi βλέπη .
Non multo post sie habet Reg. secundus δι' ου τα
πάντα και εις όν τα πάντα .
103 S. BASILII MAGNI 104
nia mea tua sunt , ut ad ipsum originem rerum con- Α του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού , δι' ού τα πάντα ,
dilarum referens : Et tua mea 68 ; ut inde principia και δι' όν τα πάντα . Διά τούτο φησιν ο Κύριος :
creandi accipiens ; non quod auxiliis utatur ad Τα εμά πάντα σα εστιν · ώς επ' αυτόν της αρχής
operandum , neque quod ei particularibus mandatis των δημιουργημάτων αναγομένης : Και τα σα εμά :
uniuscujusque operis ministerium concredatur : ως εκείθεν αυτώ ( 9) της αιτίας του δημιουργείν
nam islud quidem servile , et a divina dignitate im καθηκούσης , ου βοηθείαις χρωμένη προς την ενέρ
menso semotum intervallo : sed quod Verbum pa γειαν , ουδε ταϊς κατά μέρος επιτροπαΐς · την εκά
ternis bonis plenum , resplendens a Patre , omnia στου έργου διακονίαν πιστευομένω · λειτουργικών
facit ad similitudinem ejus qui ipsum genuit . Nam γάρ τούτό γε , και της θείας αξίας παμπληθές απο
si juxta essentiam nihil differt a Patre , nec poten δέον · αλλά γαρ πλήρης (10 ) ο Λόγος των πατρικών
tia etiam a Patre diferet . Porro quorum equalis αγαθών , του Πατρός απολάμψας , πάντα ποιεί κατά
est potentia, horum omnino æqualis est et opera την του γεννήσαντος ομοιότητα. Ει γάρ κατά την ου
tio . Christus siquidem Dei virtus est , et Dei sa σίαν απαραλλάκτως έχει , απαραλλάκτως έξει και
pientia 70. Et sic omnia per ipsum facta sunt " , κατά την δύναμιν . " Ων δε η δύναμις ίση , ίση που
ominiaque per ipsum et in ipsum condita sunt 79 , πάντως και η ενέργεια . Χριστός γάρ Θεού δύναμις ,
non quod instrumentali quodam ac servili ministe- Β και Θεού σοφία . Και ούτω πάντα δι' αυτού εγένετο ,
rio fungalur : sed quod tanquam conditor pater και πάντα δι' αυτού και εις αυτόν έκτισται , ουκ
nam impleat voluntatem . οργανικήν τινα ουδε δουλικήν υπηρεσίαν πληρούν
τος , αλλά δημιουργικώς το πατρικών επιτελούντος
θέλημα .
20. Itaque cuin ait : Ego ex me ipso locutus non 20 " Οταν ούν λέγη : “Εγώ εξ εμαυτού ουκ ελά
SUM 73 ; et rursum : Sicut dixit mihi Paler , ita lo λησα και πάλιν : Καθώς είρηκέ μοι ο Πατήρ ,
quor και et : Sermo quem audistis non est meus , sed ούτω λαλώ " και, “Ο λόγος ον ακούετε , ούκ έστιν
ejus qui misit me 75 ; et alibi : Quemadmodum man εμός, αλλά του πέμψαντος με · και ετέρωθι : Καθ
davit mihi Pater, sic facio 78 : non quod carea : li ως ( 11 ) ενετείλατό μοι ο Πατήρ, ούτω ποιώ ουκ
bero arbitrio ac voluntatis motu , neque quod ex απροαίρετος ών, ουδέ ανόμητος , ουδε το εκ των συν
datis signis veniam ac licentiam agendi exspeclet, θημάτων ενδόσιμον αναμένων, ταις τοιαύταις χρή
ideo talibus utitur verbis : sed ut declaret propriam ται φωναίς · αλλά δηλών την οικείαν γνώμην ήκω
voluntatem conjuncte atque inseparabiliter Patri μένως και αδιαστάτως του Πατρός εχομένην. Αρα
adherentem . Proinde quod dicitur mandalum, ne ούν και την λεγομένην εντολήν μή λόγον προστα
sermonem imperiosum per vocalia organa prolatum C κτικόν διά των φωνητικών οργάνων εξαγγελλόμενον
intelligamus , Filio velut subdito prescribentem εκδεχώμεθα ( 12) , περί των ποιητέων τω Υιώ , ως
quid facere debeat : sed juxta sensum Deo dignum , υπηκόω , νομοθετούντα · αλλά θεοπρεπώς νοώμεν θε
intelligamus voluntatis communicationem , veluti λήματος διάδοσιν οίόν τινος μορφής έμφασιν ( 13) εν
formae cujuspiam in speculo imaginem, a Patre in κατόπτρω, εκ Πατρός εις Υιον άχρόνως διϊκνουμένην .
Filium sine tempore demanantem , Pater enim di Ο γάρ Πατήρ αγαπά τον Υιόν, και πάντα δεί
ligit Filium , et omnia ostendit illi 77. Itaque quæ κνυσιν αυτώ. " Ώστε πάντα όσα έχει ο Πατήρ , του
cunque habet Pater, Filii sunt ; non quod hæc illi Υιού έστιν , ου κατά μικρόν προσγινόμενα , αλλ'
paulatim accrescant, sed adsunt semel universa . αθρόως παρόντα. Ου γαρ δή που εν μέν ανθρώπους
Non enim inter homines qui artem perdidicit, ac και την τέχνην εκδιδαχθείς και παγίαν αυτής διά της
diutina exercitatione firmum artis in animo fixum- χρονίας μελέτης έχων την έξιν ενιδρυμένην δύναται
que habitum gerit, deinceps potest juxta scientiæ λοιπόν κατά τους εναποκειμένους αυτό της επι
rationes, quas in mente tenet , per sese operari, Dei στήμης λόγους καθ' εαυτόν ενεργείν : η δε του Θεού
vero sapientia , architectus universæ creaturæ , σοφία , ο δημιουργός πάσης (14) κτίσεως , ο αεί τε .
semper perfectus, citra doctorem sapiens , Dei vir λειος, ο αδιδάκτως σοφός , ή του Θεού δύναμις, ενώ
tus , in quo sunt omnes thesauri sapientia et D πάντες οι θησαυροί της σοφίας και της γνώσεως
scientice occulti 78' , eget speciali 18 mandato , quo απόκρυφου , της κατά μέρος επιστασίας προσδείται ,
ei modus ac miensura operationum præliniatur. Sci τον τρόπον αυτό και το μέτρον των ενεργειών όρι
licet tu quidem etiam pædagogeum aperies in vani ζούσης. " Ηπου σύ γε και παιδαγωγείον ανοίξεις εν
Late cogitationum tuarum , et hunc ouidem facies τη ματαιότητί σου των λογισμών , και τον μεν προ

• Joan . ΧVΙΙ, 10. 101 Cor . 1 , 24. 71 Joan . 1 , 3 . 75 Coloss. 1, 16. 13 Jean . ΧΙΙ , 49 . 16 jbid . 50.
15 Joan . ΧΙV , 24. 16 ibid . 31 . 71 Joan. V, 20. 78 Coloss . II , 3

( 9) Auro . Sic plerique codices mss ., melius
mullo quam in editione Paris . et secunda Basileensi
αυτού .
' λλά γαρ πλήρης . Quamvis codices mss .
( 10) Α
habeant αλλά πλήρης γάρ, preferenda tamen vide
lur vulgala scriptura.
(11) Καθώς . Male in editis ante hanc vocem ad
ditur conjunctio και quae abest a mss. Aliquanto
post duo codices κέχρηται φωναίς .
(12 ) Εκδεχώμεθα . Unus codex επιδεχώμεθα .
Αlius επιδεχόμεθα. Duo alii εκδεχόμεθα .
( 13) "Έμφασιν». Tres codices ένδοσιν .
(14) Πάσης. Tres mss . απάσης .
 103 LIBER DE SPIRITU SANCTO .
106
χαθήσθαι ποιήσεις εν διδασκάλου τάξει , τον δε παρ- A presidentem loco doctoris , illum vero astantem
εστάναι έν μαθητού άπειρία : είτα ταϊς κατά μικρών cum discipuli imperitia : dein paulatim additis
προσθήκαις των διδαγμάτων εκμανθάνοντα την σο præceptionibus discentem sapientiam , et ad perfe
φίαν , και προβιβαζόμενον εις το τέλειον . Έκ δε ctionem procedenlem . At ex hoc, si modo noveris
τούτου , εάν άρα είδης το εν λογισμούς ακόλουθον consequentiam , quæ est in ratiocinationibus, ob
διασώζειν , ευρήσεις αεί μεν τον Υιόν διδασκόμενον , servare , invenies Filium semper quidem discere,
ουδέποτε δε φθάσαι προς το τέλειον ( 15) δυνάμενον , nec unquam ad perfectionem pervenire posse, co
διά το άπειρον μεν είναι του Πατρός την σοφίαν , quod infinita sit Patris sapientia , nec infinite rei
απείρου δε τέλος καταληφθήναι μη δύνασθαι . "Ωστε finis possil apprehendi. Itaque qui non concesserit
και μη διδούς πάντα έχειν εξ αρχής τον Υιόν ουδέποτε Filium ab initio habere omnia , nunquam conces
δώσει προς το τέλειον ήξειν . Αλλά γαρ αισχύνομαι surus est illum ad perfectionem pervenlurum . Sed
το ταπεινον της έννοιας , εις ήν εκ της του λόγου pudel me istius humilis cogitationis , in quam e
ακολουθίας υπήχθην (16 ). Επί ούν τα υψηλά του sermonis serie deductus sum . Igitur ad ea quæ
λόγου πάλιν επανέλθωμεν. sunt in oratione sublimia iterum revertamur .
21. Ο έωρακώς εμε εώρακε τον Πατέρα: ου τον 21. Qui vidit me, vidil Patrem 79 : non figuram ,
χαρακτήρα , ουδε την μορφήν · καθαρά γάρ συνθέσεως Β non formam : pura enim est a compositione divina
η θεία φύσις · αλλά το αγαθόν του θελήματος , όπερ, nalura ; sed bonitatein voluntatis , quæ cum essen
σύνδρομον όν τη ουσία , όμοιον και ίσον, μάλλον δε
tia concurrens, similis et æqualis, imo potius ea .
ταυτόν εν Πατρί και Υιώ θεωρείται . Τί ούν το, dem in Patre et Filio intelligitur. Quid igitur sibi
Γενόμενος υπήκοος (17) ; και το , Υπέρ ημών vult illud, Factus obediens 80 ? item illud : Pro no
πάντων παρέδωκεν αυτόν ; "Οτι εκ του Πατρός bis omnibus tradidit eum 61 ? Signilicalur videlicet
το Υιώ το υπέρ ανθρώπων ενεργήσαι κατ' αγαθό Filium a Palre hoc habuisse, ui pro sua bonitate
τητα (18). Συ δε κακείνων άκουε · ότι Χριστός ημάς
operaretur pro bominibus. Tu vero et illa audito :
εξηγέρασεν εκ της κατάρας του νόμου και ότι Christus nos redemit a maledicto legis 89 ; item :
"Ετι αμαρτωλών όντων ημών , Χριστός υπέρ Cum adhuc peccatores essemus , Christus pro nobis
ημών απέθανε. Πρόσεχε δε ακριβώς και ταϊς φωναίς mortuus esi 83. Diligenler autem altende ctiam verba
του Κυρίου , ότι, όταν ήμάς περί του Πατρός (19 ) εκπαι- Domini, quod postquam nos de Patre erudivit , au
δεύση , οίδε ταις αυθεντικαίς και δεσποτικαίς κεχρή . thenticis et herilibus vocibus uti solet , dicens :
σθαι φωναίς, λέγων · Θέλω , καθαρίσθητι· και , Volo, mundare 84 ; el, Tace, obmutesce 85 ; et, Ego
Σιώπα, πεφίμωσο · και , 'Εγώ δε λέγω υμίν » και autem dico vobis 86 ; et illud , Mulum et surdum dæ
το , 'Αλαλον και κωφών δαιμόνιον , εγώ σοι επι C monium, ego tibi præcipio 87 : et quæcunque alia id
« άσσω και όσα τοιαύτα • ένα διά τούτων μεν τον genus : ut ex his quidem Dominum et conditorem
Δεσπότην ημών και ποιητήν γνωρίσωμεν , δι' εκείνων nostrum cognosceremus , per illa vero Patrem Do
δε τον Πατέρα του Δεσπότου ημών και ποιητού διδα mini et conditoris nostri discercmus . Ila doctrina
χθώμεν . Ούτω πανταχόθεν ο λόγος αληθής επιδεί undelibet vera monstratur , scilicct ex eo quod Pa
κνυται, ότι το διά του Υιού δημιουργείν τον Πατέρα ter per Filium creet, neque proplerea Patris vim
ούτε ατελή του Πατρός την δημιουργίαν συνίστησιν , creandi imperfectam argui, neque Filii operationem
ούτε άτονον του Υιού παραδηλοί την ενέργειαν · αλλά ostendi infirmam ; sed voluntatis unitalem conjun
το ηνωμένον του θελήματος παριστά( 20). " Ωστε ή, δι' ctionemque declarari . Itaque hæc vox , per quen ,
ώ , φωνή ομολογίαν της προκαταρκτικής αιτίας confessionem habet causx principalis ; non autem
έχει, ουκ επί κατηγορία του ποιητικού αιτίου παρα sumitur ad insectationem ac reprehensionem causa
λαμβάνεται . efficientis.
το Joan . ΣΙν, 9.
80 Philipp. 1 , 8. 81 Rom . viii , 52. 85 Galat . 11 , 13. * Rom . V, 8, 9. 8% Matth . VΙΙ , 3.
# Marc . 11, 39. 86 Malib .
V, 22 seqq . 87 Marc . JX , 24 .

( 15) Mpoc tò télelor . Sic Regii prinius et terlius D octavum Epistola ad Romanos citari , non quintum
cum Colbert., quæ scriptura paulo post confirma Epistolæ ad Ephesios, ubi non legitur pro omnibus .
tur his verbis , προς το τέλειον εξειν . Editi προς το (18 ) Κατ ’ αγαθότητα. Reg . secundus καθ' υιό
τέλος in primo loco..
orta, secundum filiationem. Legend
(16 ) Υπήχθην . Sic codices mss. Editi vero (19) Περί του Πατρός . um contendit
UTETVÉZOT,V. Nec multo post veteres quatuor libri Combefsius , ου περί του Πατρός , sicque redden
ανέλθωμεν. Subinde editi anle haec verba , εώρακε dum : cum de Patre non erudirel. Sic meo periculo
τον Πατέρα, addunt φησί, quod abest a codicibus emendes , inquit, quidquid decoquat Erasmus, el antia
mss. et prima Basileensi editione.
quo errore
emenda repræse ntenttcodices.
codicuSed doctiss viri,
imi tas
( 17) Υπήκους. Editi aldunt μέχρι θανάτου , sed tionem explodi m iuss , auctori
præter codicum mss . fideni . Ibidem editi et non ac ipsius eliam contextus clara et perspicua sen ,
τιulli codives παρέδωκεν εαυτόν . Sed cum sensus lentia , si sic interpretemur , Postquam nos de Palre
posiulet, ut Filius a Patre tradilus dicatur , sequi erudivil ; non ut Erasnius, cum rios de Paire eru
malunnus duos Regios codices , qui cum Colberti diret.
no babent autóv . Prælerea manifestum est caput (20 ) Παριστά . Dμο codices παρίστησιν .

PATROL. GA. XXXII.

και
ΑΟΖ S. BASILII MAGNI 108
19 CAPUT IX . A ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Θ'.
Propriæ ac distinctæ de Spirilu noliunes , doctrinæ Αφοριστικαι έννοιαι περί του Πνεύματος, τη των
Scripturarum congruentes. Γραφών ακολουθούσαι διδασκαλία (21 ).
22. Jam vero etiam de Spiritu communes no 22. " Ήδη δε και περί του Πνεύματος τάς κοινές
stræ notiones cujusmodi sint expendamus, lum ημών εννοίας οποίαί τινές εισιν εξετάσωμεν , τάς τε
eas quæ nobis de illo e Scripturis collectæ sunt, εκ των Γραφών περί αυτού συναχθείσας ημίν , και
lum eas quas Patrum traditione non scripla acce ας εκ της άγράφου παραδόσεως των Πατέρων διεδε
pimus . Prinum igitur, quis, auditis Spiritus appel- ξάμεθα . Πρώτον μεν ούν , τίς , ακούσας των προσ
Iationibus , animo non erigitur, et ad supremam ηγοριών του Πνεύματος , ου διανίσταται τη ψυχή ,
naturarm cogitationem non allollit ? Νam Spiritus και προς την ανωτάτω φύσιν την έννοιαν υπεραίρει ;
Dei dictus est, et Spiritus veritatis, qui ex Palre Πνεύμα γάρ Θεού είρηται , και Πνεύμα της αληθείας,
procedit 88 : Spiritus rectus , Spiritus principalis 89 . και παρά του Πατρός εκπορεύεται : Πνεύμα ευθές ,
Spiritus Sanctus , propria est illius ac peculiaris Πνεύμα ηγεμονικόν ( 22 ). Πνεύμα άγιον η κυρία
appellatio : quod sane nomen omnium maxime αυτού και ιδιάζουσα κλήσης : όπερ δή μάλιστα παν
rem incorpoream et ab omni materia puram et in τoς (25) του ασωμάτου , και καθαρώς άθλου τε και
compositam declarat . Quapropter et Dominus cum Β αμερούς όνομάεστι. Διό και ο Κύριος , την εν τόπο
eam , quæ Deum in loco adorari existimabat , edo προσκυνείσθαι τον Θεόν ηγουμένην (24 ) διδάσκων , ότι
ceret , rem incorpoream comprehendi non posse, απερίληπτον το ασώματος, Πνεύμα , φησίν , ο Θεός .
Spiritus , inquit, est Deus 90. Proinde fieri non potest, Ού τοίνυν δυνατόν , Πνεύμα ακούσαντα , περιγεγραμ
ut qui audit Spiritum, naturam loco circumscri- μένην φύσιν εντυπώσαι τη διανοία , ή τροπαίς και
plam , aut mulationibus et alterationibus obnoxiam, άλλοιώσεσιν υποκειμένην, ή όλως ομοίαν τή κτίσει »
aut omnino creaturæ similem sibi animo fingat : αλλά προς το ανωτάτω ταϊς εννοίαις χωρούντα , νοεράν
sed ad id quod summum est cogitatione progre ουσίαν επάναγκες εννοείν , άπειρον κατά δύναμιν ,
diens, intelligentem substantiam cogitet necesse est, μεγέθει απεριόριστον , χρόνοις ή αιώσιν αμέτρητον ,
virtute infinitam , magnitudine incircumscriptam , άφθονον ών έχει καλών. Προς και πάντα επέστραπται
nec temporum nec sæculoruin dimensionem reci τα αγιασμού προσδεόμενα · ου πάντα έφίεται τα κατ'
pientem , ea que habet bona large impartientewι. αρετήν ζωντα , οίον έπαρδόμενα τη επιπνοία και
Ad quem omnia convertuntur quæ egent sanctifica βοηθούμενα προς το οικείον εαυτοίς και κατά φύσιν
tione : quem omnia appelunt juxta virtutem viven τέλος . Τελειωτικόν των άλλων , αυτό δε ουδαμού
tia , cujus afllatu velut irrigantur et adjuvantur, ut ελλείπον · ουκ επισκευαστής ( 25) ζών , αλλά ζωής
C
perveniant ad proprium suum naturalemque finem . χορηγόν ου προσθήκαις αυξανόμενον, αλλά πλήρες
Qui perficit celera , ipse vero in nullo deficit : qui ευθύς (26) , εν εαυτώ ιδρυμένον, και πανταχού όν.
non vivii perinstaurationem, sed vitam suppedital; Αγιασμού γένεσις, φώς νοητόν , πάση δυνάμει λο
nec accessionibus augescit , sed stalim plenus est : γική προς την της αληθείας εύρεσιν οίόν τινα κατα
qui in seipso firmatur, et nusquam non adest. φάνειαν δι' εαυτού παρεχόμενον . 'Απρόσιτος τη φύ
Origo sanctificationis , lux intelligibilis : universa σει • χωρητόν δι’ αγαθότητα πάντα μεν πληρούν τη
potentiæ rationali ad veritatis investigationem ve δυνάμει , μόνοις δε ον μεθεκτόν τοις αξίοις , ουχ ενε
lut illustrationem quamdam ex sese præbens. Na μέτρω μετεχόμενον, αλλά κατ ' αναλογίαν της πίστεως
tura inaccessus , sed qui capi possit ob benignita- διαιρούν την ενέργειαν . Απλούν τη ουσία, ποικίλον
lem ; omnia quidem implens virtute, sed solis iis ταϊς δυνάμεσιν · όλον εκάστο παρόν, και όλον απαν
qui digni sunt communicabilis, quibus sese non ταχού όν. Απαθώς μεριζόμενον , και ολοσχερώς με
eadem impertit mensura , sed juxta proportionem τεχόμενον (27) : κατά την εικόνα της ηλιακής ακτί

88 Joan . XV , 26 . 89 Psal. L , 12 , 13 . 90 Joan . IV, 24.

(21) Διδασκαλία . Αddunt editi , και ότι δεσπότης D rat interpretationem Erasmi Combefisius , ac ver
Td Ilveūja, sed hæc absurt a quinque codicibus tendum esse pronuntial : qui integre, in folum plane
mss . Statim editi περί αγίου Πνεύματος . Sed vΟΣ participelur. Nam Basilius, qui probat hoc loco
αγίου non reperitur in mss. immensitatem Spiritus sancti, num dicere poluit
( 29) Πνεύμα ηγεμονικόν . Sic repelunt hanc vo eum a rebus creatis plene et in totum percipi ? At
cem libri veteres . Spiritum ita dividi et communicari, ul iolus et in
(23) Παντός. Sic codices mss . et editio prima teger maneat, sententia est Basilio digna et sanctis
Basil. In aliis editionibus legitur πάντων . Patribus notissima . Unum ex omnibus proſeram
(24 ) Ηγουμένην . Male in editis additum fuerat Ambrosium , qui Basilium imitatur et illustrat : Non
yuxív, quæ vox nec in mss . codicibus legitur , et enim lotum effudit, inquit lib . i De Spiritu sancio ,
sententiæ nitorem perturbat. Similis locus infra cap. 8, sed quod effudii, omnibus abundavil. Quod
occurrit de eadem muliere Samaritana cap. 26 , igitur nobis satis esse judicavil, effudit : et quod ef.
n . 4 , ubi pariter non legitur yuxhv. fusum est, non separulum est nec incisum : sed
(25) 'Επισκευαστως . Sic omnes codices mss . unitatem habet , quo aciem nostri cordis illuminet
Editi επισκευαστικώς . pro nostre possibilitate virtulis . Denique lantum
( 26 ) Πλήρες ευθύς. Sic omnes codices mss. capimus , quantum profectus nostrie mentis acqui
Malein editis πλήρες , ευθές . ril. Inseparabilis est enim plenitudo gratiæ spi
( 27) '0.100 % £pŪS JETE Zójerov .Immerito vilupe- ritalis , sed nobis pro nostræ particivalúr faculiale
109 LIBER DE SPIRITU SANCTO. 10

νος , ης η χάρις, το απολαύοντι ως μόνω παρούσα, A fidei dispertitur vim suam . Simplex essentia , va .
και την εντιλάμπει και θάλασσαν , και το αέρι έγκέ- riis potentiis; qui singulis totus adest, et totus
κραται . Ούτω δή και το Πνεύμα εκάστω των δεκτι ubique est . Qui sic dividitur ut ipse nihil patialur ;
κών , ώς μόνο παρόν , διαρκή τοις πάσι την χάριν cujus sic omnes participes sunt , ut ipse Inaneat
ολόκληρον επαφίησιν· ού απολαύει τα μετέχοντα , integer , radii solaris in morem , cujus beneficium
όσον αυτά πέφυκεν (28), ουχ όσον εκείνο δύναται . frucnti tanquam uni adest, et tamen terram ac
mare illustrat , misceturque aeri . Sic et Spiritus sanctus , unicuique capaciun 20 cum adsit quasi
soli, suficientem omnibus gratiam ac integram infundit : quo fruuntur quæcunque de illo partici
pant , quantum ipsis fas est natura , non quantum ille polest .
23. Οικείωσις δε Πνεύματος προς ψυχήν ουχ ο διά 23. Spiritus autem cum anima conjunctio non fit
τόπου προσεγγισμός (πώς γαρ αν πλησιάσαις τώ loci propinquitale ( nam qui fat ut ad incorporeum
ασωμάτων σωματικώς ; ) , αλλ ' ο χωρισμός των παθών , corporaliter accelas ? ) , sed a cupiditatibus recessu ,
άπερ , από της προς την σάρκα φιλίας ύστερον επι quæ post accesserunt animæ propler amicitiam erga
γινόμενα τη ψυχή , της από του Θεού οικειότητος carnem , et a Dei consortio alienarunt. Itaque, si quis
ηλλοτρίωσε . Καθαρθέντα δή ούν από του αίσχους , δB ab eo, quod vitii labe contraxerat , probro purgetur ,
άνεμάξατο διά της κακίας, και προς το εκ φύσεως atque ad nativam pulchritudinem reversus velut re
κάλλος επανελθόντα, και οίον εικόνα βασιλική την giaimagini formam veterem per puritatem reddat,
αρχαίαν μορφήν διά καθαρότητος αποδόντα , ούτως hoc uno demum modo potest ad Paracletum appro
εστί μόνως προσεγγίσαι τώ Παρακλήτω. Ο δ' , ώσπερ pinquare. Ille autem , veluti sol , purum nactus
ήλιος , κεκαθαρμένον όμμα παραλαβών, δείξει σοι εν oculum , ostendet tibi in seipso imaginem illius qui
εαυτό την εικόνα του αοράτου . Εν δε τα μακαρία videri non potest . In beata autem hujus imaginis
της εικόνος θεάματι το άρρητον όψει του αρχετύπου contemplatione videbis ineffabilem arclietypi pul
κάλλος . Διά τούτου καρδιών ανάβασις (29 ) , χειραγω cbriludinem . Per hunc corda sustollunlur in altum ,
γία των ασθενούντων , των προκοπτόντων τελείωσις . manu ducuntur infirmi , proficientes perficiuntur.
Τούτο , τοίς από πάσης κηλίδος κεκαθαρμένοις ελ Hic eis qui ab ompi sorde purgati sunt illucescens,
λάμπον, τη προς εαυτό κοινωνία πνευματικούς απο per communionein quam cum ipso habent, spiritua
δείκνυσι . Και ώσπερ τα λαμπρά και διαφανή των les reddit. Et quemadmodum corpora nitida , pellu .
σωμάτων, ακτίνος αυτούς εμπεσούσης ( 50), αυτά τα cidaque, contacta radio, fiunt et ipsa supra modum
γίνεται περιλαμπή , και ετέραν αυγήν αφ' εαυτών splendida , et alium fulgorem ex sese profundunt,
αποστίλβει · ούτως αι πνευματοφόροι ψυχαι , ελλαμ- Cita anima que Spiritum ferunt , illustranturque a
φθείσαι παρά του Πνεύματος , αυταί τε αποτελούνται Spiritu , fiunt et ipse spirituales , et in alios gralian
πνευματικαί , και εις ετέρους την χάριν εξαποστέλ- emittunt . Ηinc futurorum prescientia , mysteriorum
λουσιν. Εντεύθεν μελλόντων πρόγνωσις , μυστηρίων intelligentia , occultorum comprehensio , donorum
σύνεσις , κεκρυμμένων κατάληψις , χαρισμάτων διανο distributiones , cælestis conversatio , cum angelis
μαι, το ουράνιον πολίτευμα , η μετά αγγέλων χορεία , chorea : binc gaudium nunquam finiendum , hinc in
ή ατελεύτητος (31 ) ευφροσύνη , ή εν Θεώ διαμονή , η Deo perseverantia , hinc similitudo curo Deo, et quo
προς Θεόν ομοίωσις , το ακρότατον των ορεκτών , nihil sublimius experi potest, hinc est ut deus fias .
Οεον γενέσθαι . Αί μεν ούν περί του αγίου Πνεύματος Communes igitur nostre notiones de sancto Spiri .
έννοιαι ήμών, ας περί του μεγέθους αυτού και της ιu , quas de magnitudine dignitaleque illius , deque
αξίας και των ενεργημάτων υπ ' αυτών των λογίων operationibus , ab ipsis Spiritus eloquiis sentire di
του Πνεύματος φρονείν εδιδάχθημεν , ώς ολίγα από dicimus, ut e multis pauca aferamus , sic habent.
πολλών παραθέσθαι , τοιαύται . "Ήδη δε (32) προς άν Nunc autem ad contradicendi cupidos veniendum est
τιλογικούς χωρητέον, πειρωμένους ελέγχειν τας αν- conabimurque illorum objectiones refellere quas e
τιθέσεις , τας εκ της ψευδωνύμου γνώσεως ημίν προ falsi nominis scientia nobis proponunt.
D
βαλλομένας .
ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Ι . CAPUT X.
Προς τους λέγοντας μη χρήναι συντάσσειν Πα Adversus eos qui dicunt non oporlere Patri et Filio
τρί και Υιώτο άγιον Πνεύμα . adjungere Spiritum sanctum .
24. Ου χρή , φασί , Πατρί και Υιώ συντετάχθαι το 24. Non oportel , inquiunt, Patri et Filio adjun
άγιον Πνεύμα, διά τε το της φύσεως αλλότριον , και gere Spiritum sanctum : partim eo quod sit alienæ

salure. Vide Basilii homiliam De fide pag . 133.
Paulo post editi το Πνεύμα το άγιον. Μss . ut in
contextu .
( 28) Πέφυκεν , Mendose in editis additur δύνα .
olar, quod a nosiris codicibus mss . abest . Videtur
Erasmus legisse ουχ όσον αυτά πέφυκεν, αλλ' όσον
εκείνο δύναται . Sic enim reddit : non quantum ipsa
natura sua possunt capere, sed quantum polest ille.
Funeslissimam vocat banc interpretationem Com
befisius ; sed tamen hic Erasmi videtur esse sensus,
Spiritus sancti gratiam non ex hominum infirmi.
late , sed ex illius omnipotentia pendere.
( 29) Ανάβασις. Sic quinque codices : alius cur:
editis αναβάσεις . Ιbidem χειραγωγίαι in uno codice .
( 30) Εμπεσούσης. Duo codices επιπεσούσης .
( 31) 'Ατελεύτητος . Duo Regii codices ατέλεστος .
Ibidein antiqui tres libri ή ένθεος διανομή .
( 52) Ήδη δε. Ηic incipit caput decinium in qui
que veteribus libris .
 8. BASILII MAGNI 112
11
nature , partim quod dignitate sit Inferior . Quibus Α τό της αξίας καταδεές . Προς ους δίκαιον την των απο
æquum est ut apostolorum verbis respondeamus : στόλων φωνήν αποκρίνασθαι (33) , ότι Πειθαρχεία
Deo oportet obedire magis quam hominibus " . Nani Θεώ δε μάλλον ή ανθρώπους . Ει γάρ ο μεν Κύριος
si Dominus aperle in tradendo salutifero baptismate σαφώς εν τη παραδόσει του σωτηρίου βαπτίσματος
præcepit discipulis , ut baptizarent omnes gentes in προσέταξε τους μαθηταίς βαπτίζειν πάντα τα έθνη
nomine Patris el Filii et Spiritus sancti " , haud είς όνομα Πατρός και Υιού και αγίου Πνεύματος,
dedignaius cum illo consortium : contra isti di ουκ απαξιών της προς αυτό κοινωνίαν, ούτοι δε μη
cunt , non oportere Spiritum Patri Filioque 21 χρήναι αυτό Πατρί και Υιώ συντάσσειν λέγουσι πως
conjungere; an non Dei præcepto palam adversan ουχί τη του Θεού διαταγή προδήλως ανθίστανται ; ΕΕ
tur ? Etenim , si dicunt hujusmodi conjunctione non μεν γάρ ουκ είναι φασι την τοιαύτην σύνταξιν κοι
declarari ullam cominunionem aut consortium ; di γωνίας τινός και συναφείας δηλωτικήν , είπάτωσαν,
cant quidnam conveniat hoc existimare , et quam τί μεν νομίζειν τούτο προσήκεις τίνα δε έτερον συν
aliano efferant magis peculiarem consortii rationem? αφείας τρόπον οικειότερον έχουσι ; Καίτοιγε ει μη
Ει quidem si Dominus sibi et Patri non adjunxit συνήψεν ο Κύριος εαυτό και τη Πατρί το Πνεύμα
Spiritum in baptismo, neque etiam nobis vilio ver κατά το βάπτισμα, μηδε ημίν (34) την συνάφειαν
tant quod eos conjungimus. Nihil enim nos diver B εγκαλείτωσαν. Ουδέν γάρ ήμείς άλλoιότερον ούτε
sum neque sentimus , neque loquimur. Sin autem φρονούμεν, ούτε φθεγγόμεθα . Ει δε συνέπται εκεί το
illic conjunctus est Patri et Filio Spiritus, nec Πατρί και το Υιό , και ουδείς ούτως αναιδής ώστε
quisquam est adeo impudens , ut aliud quidquain άλλο τι φήσαι, μηδ' ούτως ημίν εγκαλείτωσαν , ει
dicat , ne sic quidem nos in jus vocent , si Scriptu- τοϊς γεγραμμένους ακολουθούμεν.
ras sequimur.
25. Sed belli adversum nos apparatus instructus 23. 'Αλλ ' ή μεν παρασκευή του καθ ' ημών πολέμου
est , omnisque cogitatio intenta est in nos, el lingue εξήρτυται (35) , και πάσα διάνοια προς ημάς τέταται ,
inaledicorum hic vehementius jaculantur quam ii , και γλώσσαι βλασφήμων ώδε τοξεύουσι σφοδρότερον
qui Christum occiderant , olim lapidibus impetie- βάλλουσαι ή τον Στέφανον τότε τους λίθους οι χριστοφό
runi Stephanum . Verum ne consequantur, ut lateat νοι· μή λανθανέτωσαν δε , ότι πρόσχημα μεν ημάς
nos quidem esse belli occasionem , sed quæ agun ο πόλεμος έχει , η δε αλήθεια των γινομένων προς το
tur revera ad excelsum spectare. Ilaque in nos ύψος βλέπει. " Ώστε εφ' ημάς μεν δήθεν τάς μηχανές
quidem machinas et insidias instruunt, seque mu και τας ενέδρας διασκευάζονται , και αλλήλοις έγκε
1uo exhortantur ad ferendas suppelias , ut quisque c C λεύονται επιβοηθείν , ώς έκαστος έχει εμπειρίας και
peritia aut robore valet . Cæterum id quod oppu ρώμης. Πίστις δέ εστι το πολεμούμενον, και κοινός
gnantur, fides est , isque scopus communis est om σκοπός άπασι τοις εναντίοις και εχθρούς της υγιαι
nibus adversariis, et sana doctrinæ inimicis, ut so νούσης διδασκαλίας το στερέωμα της εις Χριστόν πι
liditalem fidei in Christum concutiant , apostolicam στεως κατασείσαι , εκ του την αποστολικής παράδοσιν
Traditionem solo æquatam abolendo . Eapropter, sic έδαφισθείσαν αφανισθήναι . Διά τούτο, ώς των χρεω
it solent qui bone fidei debitores sunt , probatio- φειλετών οι δηθεν ευγνώμονες (56) , τας εκ των έγ
nes e Scriplura clamore exigunt, Patrum testimo γράφων αποδείξεις επιβοώνται , την άγραφον των
nium , quod scriplum non esl , velut nullius mo Πατέρων μαρτυρίαν ώς ουδενός άξίαν αποπεμπόμε
nienti rejicientes. Al de luenda verilale nibil remit νοι. 'Αλλ ' ου γάρ υφησόμεθα της αληθείας, ουδε
lemus, neque ignavia a ſerendis illi auxiliis desiste δειλία την συμμαχίαν προδώσομεν. Ει γάρ ο μεν Κύ
mus . Etenim si Dominus nobis, ut necessarium ac ριος ως αναγκαίον και σωτήριον δόγμα την μετά
salutare dogma, Spiritus cum Palre conjunctionem Πατρός σύνταξιν του αγίου Πνεύματος παραδέδωκε ,
tradidit ; his autem non ita videtur , sed dividere ac τοις δε ουχ ούτω δοκεί , αλλά διαιρεϊν και διασπάν
distrahere Spirilum et ad servilem naturam de και επί την φύσιν την λειτουργικήν μετοικίζειν ( 37) :
trudere : an non verum est , apud illos blasphemiam D πώς ουκ αληθές , ότι την έαυτών βλασφημίαν κυριω
ipsorum plus habere ponderis , quam Domini præ τέραν ποιούνται της του Δεσπότου νομοθεσίας ; Φέρε

91 Act . V , 29. 9 Matth . XXVII, 19.

(53) Αποκρίνασθαι. Codices nonnulli αποκρί
νεσθαι .
(53) Μηδε ημϊν. Ηec scriptura , quam Erasmus
in interpretando sequitur, bilem movit Combelisio ;
ac legendum esse contendit , ut in quatuor mss . re :
perimus, tóte fuiv, Tunc nobis vilio vertant, quod
eos conjungimus. Sed prorsus immerito Erasmim
vellical, qui multo melius sententiæ seriem per
spexit. Fert enim conditionem adversariis Basilius,
eosque undique constrictos tenel , ll his verbis, in
nomine Palris et Filii et Spiritus sancti, vel Spiritum
cum Patre et Filio conjungi negent, vel lateantur.
Si conjungi negent, neque etiam se conjunctionis
Romine incusari ab lis debere, cum nihil dicat
neque sentiat ab hoc testimonio diversum , nec ma
gis ex suis quam ex Christi verbis conjunctio se
quatur. Si vero fateatur, immerito litem sibi ab
illis impingi, quod Scripturam sequatur. Hanc esse
Basilii sententiam perspiciet, quisquis legel a len
lius . Quamobrem retinenda fuit vulgata scriptura ,
quamvis allera in pluribus exstel codicibus.
( 55) ' Εξήρτυται. Sic Colbertianus et duo codices
a Combclisio citati . Reg. secundus Étnpta .. Editi
εξήρτηται .
(56) Οι δήθεν ευγνώμονες. Recte observavit B1
lius illud, bonæ fidei debitores , non sine ironia di
clum fuisse .
(57) Μετοικίζειν . Νonnulli codices μετακομίζειν .
13 LIBER DE SPIRITU SANCTO .
δή ούν , πάσαν φιλονεικίαν καταβαλόντες , ούτω περί A scriptum ? Agedum igitur omni contentione depo
των εν χερσί προς αλλήλους διασκεψώμεθα . sita , ita de iis quæ in manibus sunt , inter nos dis
ceplemus.
26. Χριστιανοί πόθεν ημείς ; Διά της πίστεως , πάς 26. Christiani unde nos ? Per fidem , dicet quili
τις αν είποι . Σωζόμεθα δε τίνα τρόπον ; ' Αναγεννη bet . Salvi autem fimus , quo modo ? Nimirum rege
θέντες δηλονότι διά της εν τω βαπτίσματι χάριτος . nerali per gratiam quæ confertur in baptismo. Nam
11όθεν γάρ άλλοθεν ; Είτα την σωτηρίαν ταύτην διά unde alioqui ? Ergone postquam hanc salutem per
Πατρός και Υιού και αγίου Πνεύματος βεβαιουμένην Patrem et Filium et Spiritum sanctum ralam ac
γνωρίσαντες , όν παρελάβομεν τύπον διδαχής προ firmalam noverimus , traditam nobis doctrinæ for
ησόμεθα ; Η μεγάλων αν είη στεναγμών άξιον , είπερ mam abjiciemus ? Id profecto multis dignum sispi
ευρισκόμεθα νύν μακρυνόμενοι μάλλον από της σω riis ſuerit, si comperiamur nunc longius abesse a
τηρίας ημών , ή ότε έπιστεύσαμεν » είπερα (38) τότε salule nostra , quam lum cum credidimus ; si quæ
προσεδεξάμεθα, νύν απαρνούμεθα . "Ίση εστίν ή ζη tunc recepimus, nunc abnegamus . Par et æquale
μία ή άμοιρόν τινα του βαπτίσματος απελθείν , ή έν damnum est , 22 sive quis baptismatis expers de
τι των εκ της παραδόσεως ελλείπον δέξασθαι . Την τε cedal de vita sive recipiat baplisma , cui unum ali
ομολογίαν , ήν επί της πρώτης εισαγωγής κατεθέμεθα , Β quod eorum que tradita sunt desit . Εt quis
ότε , ρυσθέντες από των ειδώλων , προσήλθομεν Θεώ quis professionem , quamin prima institutione de
ζώντι , ο μή επί παντός φυλάσσων καιρού , και διά posuimus, cum liberati a simulacris accessimus ad
πάσης εαυτού της ζωής ως ασφαλούς φυλακτηρίου Deum vivum , in omni tempore non servat , nec eam
περιεχόμενος , ξένον εαυτόν καθίστησι των επαγγε- quasi tutissimum praesidium per totam suam vitam
λιών του Θεού , τω ιδίω χειρογράφω μαχόμενος , o επί complectitur, seipsum alienum reddit a promissis
της κατά την πίστιν ομολογίας κατέθετο . Ει γάρ Dei, suo ipsius chirographo repugnans, quod in pro
αρχή μου ζωής το βάπτισμα , και πρώτη ημερών ſessione fidei deposuit . Nam si mihi vitæ initium
εκείνη η της παλιγγενεσίας ημέρα , δηλον , ότι και est baplismus , ad dierum omnium primus est dies re
φωνή τιμιωτάτη (59) πασών ή εν τη χάριτι της υιο generationis ; perspicuum est,et vocem illam om
θεσίας εκφωνηθείσα , Τήν ούν εισάγουσάν με εις το niixn preliosissimam esse, quæ in adoptionis gratia
φώς , την γνώσιν (40) Θεού μοι χαρισαμένην παράδο- prolata est. Ilane igitur traditionem, que me addu
σιν , δι' ής τέκνον απεδείχθην Θεού, ο τέως διά την cit ad lucem , quæ Dei cognitionem largita est , per
αμαρτίαν εχθρός , ταύτην προδώ, ταϊς τούτων πιθα quam factus sum filius Dei , qui prius propter pec
νολογίαις παρατραπείς ; Αλλά και εμαυτώ συνεύχο catum eram hostis , deseram , seductus islorum spe
μαι μετά της ομολογίας ταύτης απελθεϊν τρός τον C closis sermonibus ? Quin potius etillud mihi precor,
Κύριον , και αυτούς παραινώ , άσυλον διατηρήσει την ut.cum hac professione contingat hinc decedere ad
πίστιν , εις ήμέραν Χριστού , και αχώριστον από Πα Dominum : et ipsos hortor, ut inviolatam servent
τρός και Υιού φυλάξαι το Πνεύμα (41 ) , την επί του fidem usque ad diem Christi, et indivulsum a Palre
βαπτίσματος διδασκαλίαν έν τε τη ομολογία της πί- , et Filia custodiant Spiritum : doctrinam baptisma
στεως διατηρούντας και εν τη της δόξης αποπλη- tis tum in fidei professione , tum in glorie persolu
ρώσει , tione servantes.
ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ΙΑ ' . CAPUT XI.
" Οτι παραβάται οι το Πνεύμα αρνούμενοι . Prævaricatores esse illos qui negant Spiritum .
27. Τίνι ουαι ; τίνι θλίψις ; τίνι απορία και σκότος ; 27. Cui ve ? cui afniclio ? cui angustia ac tene
τίνι αιωνία κατάκρισις ; 0υ τους παραβάταις ; ού τους bræ ? cui sempiterna condemnatio ? Nonne præva
την πίστιν άρνη σαμένους ; Τίς δε της αρνήσεως έλεγ ricatoribus ? nonne iis qui lidem abnegarunt? Sed
χος ; Ουχ ότι τάς οικείας ομολογίας ήθέτησαν ; Ώμο unde probantur abnegasse ? Nonne hinc, quod suas
λόγησαν δε τί, ή πότε; Πιστεύειν εις Πατέρα και Υιον D ipsi professiones irritas fecerunt ? Quid autem pro
και άγιον Πνεύμα , ότε , αποταξάμενοι το διαβόλω και fessi sunt , aut quando ? Professi sunt credere se in
τους αγγέλους αυτού , την σωτήριον εκείνην αφήκαν Patrem et Filium et Spiritum sanctum , lum cumi
φωνήν . Τίς ούν πρέπουσα τούτοις προσηγορία παρά renuntiantes diabolo et angelis ejus saluliferam il
των τέκνων του φωτός εξευρέθη ; Ουχί παραβάται Iam vocem ediderunt. Quod igitur istis dignum
προσαγορεύονται , ως εις τας της σωτηρίας (42) αυ vocabulum excogitatum est a filiis lucis ? Nonne

( 38) Eltap ä . Sic nostri codices , non ut editi el
ràpä. Paulo post particulam addidimus ante has
yores Žv th töv, quit quidem voculae variis modis
leguntur. llabel enim editio Basileensis * Tl tó tñs,
nonnulli codices 4 év tūv , alii ut in texlu . Unde
suspicio est aliquid esse corrupti. Legerem liben
ler i év fly ! tūv, etc., cui scripluræ gemella pror
sus est interpretatio Erasmi.
(39) Tyuwtórn . Editi addunt uol, sed hæc vocula
abest a codicibus mss .
( 40) Εις το φως , την γνώσιν . Sic veteres libri.
Male in editis qiós xal yvūsiv . Paulo post iidem
editi praeter codicum mss. fidem o προ ολίγου τέως .
(41 ) Το Πνεύμα. Editi addunt το άγιον, sedrepu
gnant codices mss. Ibidem corrupie in editione
Parisiensi κρατήσαι διδασκαλίαν . Yeteres libri et
editio Basileensis it in contextu .
( 42) Της σωτηρίας . Sic mss . codices . Editi σω
τηρίους. Reg. secundus ibidem habet εαυτών.
 113 S. BASILII MAGNI 16
perfuge ac prevaricatores appellantur , ut qui sa : A των συνθήκας παρασπονδήσαντες ; Τί ούν είπω τον
lutis suæ pacta violarint ? Quo igitur nomine eum αρνησίθεον ; τί δε τον άρνησίχριστον ; Τι άλλο γε η
qui Deum abnegavit , quo eum qui Christur abne- παραβάτης ; Τώ δε το Πνεύμα άρνησαμένω τίνα με
gavit, appellem ? Quonam alio , quam praevaricato- βούλει προσηγορίαν θέσθαι; Ου την αυτήν ταύτην,
ris ac desertoris ? At ei qui negavit Spiritum , quod ως τάς προς Θεόν παραβάντι συνθήκας; Ουκούν οπότε
me vis nomen imponere ? Nonne hoc idem , quippe και η ομολογία της εις αυτό (43) πίστεως τον της
qui paciuin cum Deo initum violarit ? Ergo cum et ευσεβείας μακαρισμόν προξενεί , και η άρνησις τη
fidei in Spiritum professio beatitudinern pietatis κατακρίσει της αθεότητος υποβάλλει , πώς oύ φοβε
nobis conciliet , et abnegatio crimini abnegali Dei ρον τούτο ( 44) νυν αθετήσαι , ου πυρ, ου ξίφος , ου
faciat obnoxios : an non horrendum est ipsum nunc σταυρόν, ου μάστιγας, ου τροχών , ου στρεβλωτήρια
rejicere, non ignem , non gladium , non crucem , non φοβηθέντας , αλλά σοφίσμασι μόνους και παραγωγαίς
Nagella , non rolam , non tormenta metuentes , sed των πνευματoμάχων παράκρουσθέντας ; Μαρτύρομαι
solis sophismatibus seductionibusque istorum , qui παντί ανθρώπω ομολογούντι Χριστόν , και τον Θεόν
Spiritui rebelles sunt, deceptos ? Testificor omni αρνουμένω , ότι Χριστος αυτόν ουδέν ωφελήσει ή
homini Christum profitenti, et Deum neganti , quod Θεόν επικαλουμένω , τον δε Υιόν (45) αθετούντι , ότι
Christus nihil illi proderit ; aut Deum invocanti, B ματαία εστίν η πίστις αυτού και το το Πνεύμα
Filium vero spernenti , quod inanis est fides illius. παραιτουμένω , ότι η εις Πατέρα και Υιόν πίστις αυ
Item ei qui Spiritum rejicit, testificor quod fides τω εις κενών αποβήσεται , ήν ουδέ έχειν δύναται , μη
ejus qua profitetur Patrem et Filium , inanis erit :
συμπαρόντος του Πνεύματος. Ου πιστεύει μεν γάρ
23 quam nec habere potest nisi simul adsit Spi- εις Υιον ο μη πιστεύων το Πνεύματι » ου πιστεύει δε
ritus . Non enim credit in Filium , qui non credit εις Πατέρα και μή τιστεύσας (46 ) το Υιω. Ούτε γάρ
Spiritui ; nec credit in Patrem , qui non credit Filio . δύναται ειπείν Κύριον Ιησούν ει μή εν Πνεύματι
Nec enim potest dicere Dominum Jesum , nisi in Spi- Ογίω · και , Θεόν ουδείς εώρακε πώποτε, αλλ' ο
τitu sancto 93 ; et , Deum nemo vidit unquam, sed unige- μονογενής Υιός , ο ών εν τοίς κόλπους του Πα
nitus Filius , qui est in sinu Patris, hic nobis enar τρός , ούτος ημίν (47) εξηγήσατο. "Αμοιρός έστι
ravit " . Insuper talis expers est veræ adorationis. και της αληθινής προσκυνήσεως ο τοιούτος. Ούτε γάρ
Neque enim fieri potest , ut quis Filium adoret, nisi Υιόν προσκυνήσαι δυνατόν ει μή (48) εν Πνεύματι
in Spiritu sancto , aut ut Patrem invocet , nisi in αγίω , ούτε επικαλέσασθαι δυνατόν τον Πατέρα ει μή
adoptionis Spiritu . εν τω της υιοθεσίας Πνεύματι .
C
CAPUT XII. ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ IB .
Adversus eos qui dicunt sufficere baptisma tantum Προς τους λέγοντας εξαρκείς και μόνον το εις
in nomine Domini, τον Κύριον βάπτισμα.
28. Neminem vero in fraudem inducat illud Apo 28. Και μηδένα παρακρουέσθω το του Αποστόλου,
stoli , quod Patris et Spiritus sancti nomen in ba ως το όνομα του Πατρός (49 ) και του αγίου Πνεύ
ptizatis commemoratione frequenter omittit : ne ματος επί της του βαπτίσματος μνήμης πολλάκις
que ideo putet indifferentem esse nominum invo παραλιμπάνοντος , μηδε διά τούτο απαρατήρητον
cationem . Quicunque, inquit , in Christum baptizati oιέσθω την επίκλησιν είναι των ονομάτων . " Οσοι ,
estis, Christum induistis 95 ; et rursus , Quicunque φησίν, εις Χριστόν εβαπτίσθητε , Χριστόν ενεδύ
in Christo baptizati estis , in mortem illius baptizali σασθε και πάλιν : "Οσοι εις Χριστόν εβαπτί
estis 96. Nam Christi appellatio , totius est professio : σθητε , εις τον θάνατον αυτού εβαπτίσθητε . Η γάρ
declarat siquidem et Deum qui unxit, el Filium qui του Χριστού προσηγορία του παντός εστιν ομολογία :
unctus est , et Spiritum sanctum qui est unctio : δηλοί γάρ τόν τε χρίσαντα Θεόν , και τον χρισθέντα
quemadmodum a Petro in Actis didicimus , Jesum Υιον , και το χρίσμα το Πνεύμα , ως παρά Πέτρου εν
Nazarenum, φuem until Deus Spiritu sancio 97. Item D ταϊς Πράξεσι με μαθήκαμεν , 'Ιησούν τον από Να
in Isaia , Spirilus Domini super me, eo quod unxit ζαρέτ , ον έχρισεν (50 ) ο Θεός το Πνεύματι το

3 1 Cor . 1 , 3 . 9. Joan . 1 , 18 . 98 Gal . II , 27. 96 Rom . VI , 3. 61 Act. Χ , 38 .

(43) Εις αυτό . Editi ac unus tantum codex ms . εις
αυτόν.
(44) Τούτο. Editi ταύτην , repugnantibus omni
bus codicibus mss. ac ipsa etiam prima Basileensi
editione.
( 45) Tor 8è riór . Siç mss . codices . Editi xal toy
Xplotóv. Nec multo post Reg. secundus et editio
Paris . του αγίου Πνεύματος . Αlii editi et mss . ut in
contextu .
(46) Ο μη πιστεύσας. Veteresaliquot libri o μή
τιστεύων. Ιbidem codices omnes Κύριον Ιησούν.
Editi Κύριος Ιησούς. Paulo post pro eu quod est
in editis, ο μονογενής Υιός , legendum videtur Θεός ,
ut in capite sexto hujus libri restituimus.
(47) Ούτος ημίν. Ιta mss . codices . Editi αυτός
ημίν .
(48) El jun . Hanc voculam ei bis in hac verborum
complexione addidimus, ac δυνατόν post επικαλέ
σασθαι, auctoribus antiquis codicibus.
(49) Του Πατρός . Tres codices addunt και του
riou, quæ voces in Colbertino delelæ .
( 30) "Ον έχρισεν . Editi ως έχρισεν αυτόν ο Θεός
Πνεύματι αγίω Sed omnes codices mss. it in con
lextu . Eosdem sequimur in hac voce , civexev, pro
eo quod erat in editis {vexsv .
117 LIBER DE SPIRITU SANCTO . 118
αγίω και εν τω Ησαΐα , Πνεύμα Κυρίου επ ' εμέ , ου A nme 98 ; et Psalmicus ille cantor, Propterea unait to
είνεκεν έχρισέ με » και ο Ψαλμωδός (51): Διά τούτο Deus Deus tuus oleo exsullationis præ consorlibus
έχρισε σε ο Θεός ο Θεός σου έλαιον αγαλλιάσεως luis 99. Videtur tamen interdum Apostolus ctiam
παρά τους μετόχους σου . Φαίνεται μέντοι[ Απόστολός ] solius Spiritus fecisse mentionem in baptismale .
ποτε και μόνου του Πνεύματος επί του βαπτίσματος Omnes enim , inquit , in uno corpore in unum Spiri
μνημονεύσας . Πάντες γάρ , φησίν, εν ενί σώματι lum baptizati sumus ". His et illud consonat, Vos
εις εν Πνεύμα εβαπτίσθημεν . Συμφωνεί δε τούτω autem baptizabimini in Spiritu sancto ?; et, Ipse
και το, Υμείς δε βαπτισθήσεσθε εν Πνεύματι vos baptizabil in Spiritu sancto : . At non ideo quis
αγία και το , Αυτός υμάς βαπτίσει εν Πνεύματι dixerit perfectum esse baptisma , in quo solum Spi
αγίω . 'Αλλ ' ού παρά τούτο τέλειος άν τις είπoι (32) rilus nomen in vocatum est. Oportet enim inviola
βάπτισμα, ώ μόνον το όνομα του Πνεύματος επ bilem semper manere traditionem , quæ in vivifica
εκλήθη . Xρή γάρ απαράβατον μένειν αεί (53) την εν gratia data est . Nam vitam nostram de corruptione
τη ζωοποιώ χάριτι δεδομένην παράδοσιν . Ο γάρ qui liberavit, polestatem nobis renovationis dedit:
λυτρωσάμενος εκ φθοράς την ζωήν ημών έδωκε δύ quæ potestas causam habet ineffabilem , et in my
ναμιν ημίν ανακαινώσεως, άρδητον μεν έχουσαν την slerio reconditam , sed magnam animabus salutem
αιτίαν και ένα μυστηρίων κατεχομένην , μεγάλην δε B conferentem, ut quidquam addere. aut detrahere
ταις ψυχαίς την σωτηρίαν φέρουσαν· ώστε το προσ plane sit ab æterna vila excidere. Proinde si in
Θείναι τι η αφελείν ζωής έστι της αϊδίου προδήλως baptisimo separare Spiritum a Palre et Filio , ut
έκπτωσις. Eί τοίνυν εν τω βαπτίσματι ο χωρισμός periculosum est baptizanti, ila baptismum acci
του Πνεύματος από Πατρός και Υιού επικίνδυνος μέν pienti inutile ; quomodo nobis tutum fuerit a Pa
τα βαπτίζονται, ανωφελής δε τω δεχομένω, πώς ημίν tre et Filio distrahere Spiritum ? Fides autem et
ασφαλές από Πατρός και Υιού διασπάν το Πνεύμα; baptisma duo sunt modi parande salutis , inter se
Πίστις δε και βάπτισμα δύο τρόποι της σωτηρίας, cognali et inseparabiles. Νam fides perficitur per
συμφυείς αλλήλους και αδιαίρετοι . Πίστις μεν γάρ baptismum, 24 baptismus vero fundatur per fi
τελειούται διά βαπτίσματος, βάπτισμα δε θεμελιού- dem, et utraque res per eadem nomina impletur.
ται (54) διά της πίστεως , και διά των αυτών ονομά Sicut enim credimus in Patrem et Filium et Spia
των εκάτερα πληρούται . "Ως γάρ πιστεύομεν εις Πα ritum sanctuin , sic et baptizamur in nomine Patris
εέρα και Υιών και άγιον Πνεύμα, ούτω και βαπτι et Filii et Spiritus sancti . Ac præcedit quidem pro .
ξόμεθα εις το όνομα του Πατρός και του Υιού και ſessio ad salutem perducens ; sequilur aulem ba
του αγίου Πνεύματος . Και προάγει μεν ή ομολογία , ptisma consignans assensum nostrum.
G
προς την σωτηρίαν εισάγουσα επακολουθεί δε το
βάπτισμα επισφραγίζον ημών την συγκατάθεσιν .
ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ΙΓ '. CAPUT XIII,
Αιτίας απόδοσις διά τί οι άγγελοι Πατρί και Υιώ Quare apud Ρaulum angeli simul cum Patre et Fitic
παρά τω Παύλο συμπαρελήφθησαν . adjunguntur.
29. Αλλά και έτερα, φησί , συναριθμούμενα Πατρί 29. Atqui et alia sunt, inquiunt, quæ simul Pa
και Υιώ, ουχί και συνδοξάζεται πάντως. Ως ο Από tri et Filio annumerantur, nec tamen continuo si
στολος αγγέλους συμπαρελάβετο , εις την διαμαρτυ mul cum illis glorificantur. Veluti cum A postolus
ρίαν (55) την επί Τιμοθέου λέγων· Διαμαρτύρομαι oblestans Timotheum , angelos simul adducit , di
σοι ενώπιον του Θεού και Χριστού Ιησού , και cens : Obtestor te in conspectu Dei , et Christi Jesu ,
των εκλεκτών αυτού αγγέλων · ους ούτε αλλοτριού et electorum ejus angelorum : quos tamen non
μεν της λοιπης κτίσεως, ούτε Πατρί και Υιώ συν minime separamus a reliquis creaturis, neque, sus
αριθμείν ανεχόμεθα. Εγώ δε , εί και μηδεμιάς αποκρί tinemus eos Patri et Filio annumerare. Ego vero ,
σεως άξιος ο λόγος , ούτω πρόχειρον την ατοπίαν tametsi bic sermo nulla dignus est responsione,
έχων , όμως εκείνο λέγω, ότι μάρτυρα μεν και ομό- ptam manifestam preferens absurditaleni , tamen
δουλον άν τις τυχόν παραστήσαιτο πράω κριτή και illud dico, quod conservum etiam testem forte ali
ημέρω , και μάλιστα δή εν τη προς τους κρινομένους quis adducat apud mansuetum ac placabilem judi
επιεικεία το αναντίρρητον της των κριμάτων δικαιο cem , quique maxime sua in eos qui judicentur le
σύνης επιδεικνύντι. 'Ελεύθερος δε είναι από δούλου , nitate minime dubiam et controversam judiciorum
και Yίος κληθήναι Θεού , και ζωοποιηθήναι από θα æquitatem demonstrat. Cæterum ut aliquis fiat li
νάτου , παρ' ουδενός ετέρου δύναται η παρά του την ber e servo , atque vocetur Filius Dei , et a morte
κατά φύσιν οικειότητα κεκτημένου , και της δουλικής revocelur ad vitam , a nullo alio potest dari , nisi

94 Isa lil , 1 . 99 Psal. XLIν , 8 . 11 Cor. ΧΙΙ , 15 . • Act . 1 , 5 . • Luc . 1 , 16. • 1 Τim . V , 21 .

( 31 ) Ψαλμωδός . Codices nonnulli και ψαλμός. Pau addidimus.

lo posl desunt in Tribus codicibus hæc verba, iraga ( 34 ) Θεμελιούται . Quatuor codices mss . τελει
μετόχους σου . ούται .
(52 ) Είποι. Sic mss . codices . Editi είπη . (55) Διαμαρτυρίαν. Sic libri veteres pro eo quod
(53 lei . Ex tribus mss. codicibus hanc vocem habent editi μαρτυρίαν.
 119 S. BASILII MAGNI 120
ab eo qui naturalem hapet societatem et a servili A αξιας απαλλαγμένου. Πως γάρ οικειώσει Θεώ ο αλ
conditione est alienus. Quomodo enim sociabit λήτριος ; πως δε ελευθερώσει , αυτός ένοχος ών τω
Deo, qui ipse est alienus ? quomodo liberos red ζυγω της δουλείας; " Ώστε ουκ εφ' ομοίοις (56 ) Πνεύ
det , qui ipse est jugo servitulis obnoxius ? Itaque . ματός έστι και αγγέλων ή μνήμη , αλλά το μεν
non ob eadem fit Spiritus et angelorum mentio : Πνεύμα, ως ζωής κύριον, οι δ' άγγελοι ως βοηθοί
sed Spiritus commemoratur tanquam auctor ac των όμοδούλων , και πιστοί μάρτυρες της αληθείας
Dominus vitæ, angeli vero tanquam conservorum παραλαμβάνονται . "Έθος γάρ τοις αγίοις , τας εντο
a'jutores , fidelesque veritatis testes adbibentur. λάς του Θεού επί μαρτύρων διδόναι · ώς και αυτός
Siquidem mos est sanctis, Dei præcepta testibus ούτός φησε Τιμοθέω : "A παρέλαβες παρ' εμού επι
adhibitis tradere ; sicut etiam hic ipse ad Timo πολλών μαρτύρων , ταύτα παράθου πιστούς ανθρώ
theum loquitur : Quæ accepisti a me coram mullis ποις. Και νύν τους αγγέλους επιμαρτύρεται · οίδε
teslibus, ea depone apud fideles homines ** . El nunc γάρ , ότι συμπαρέσονται άγγελοι τα κριτή . όταν έλθη
angelos allestalur, sciens angelos pariler alfutu εν τη δόξη του Πατρός κρίναι την οικουμένην εν δι
ros judici , cum venerit in gloria Patris , ut judicet καιοσύνη . " Ος γαρ αν, φησίν , ομολογήση (57) εν
orbem terrarum in justitia. Quisquis enim, inquit , εμοί έμπροσθεν των ανθρώπων , και ο Υιός του
B
conſessus fuerit me coram hominibus, et Filius ho ανθρώπου ομολογήσει εν αυτώ έμπροσθεν των
minis confitebilur eum coram angelis Dei : qui vero αγγέλων του Θεού (58 ): ο δε απαρνησάμενος με
abnegaveril me coram hominibus, abnegabitur in con ενώπιον των ανθρώπων απαρνηθήσεται ενώπιον
spectu angelorum Deis . Et Paulus alibi dicit, In re των αγγέλων του Θεού . Και Παύλος ετέρωθι φη
velatione Domini Jesu de cælo cum angelis e. Hanc σιν · Εν τη αποκαλύψει του Κυρίου Ιησού απο
ob causam hic jam contestatur coram angelis, ουρανού (89) μετ ' αγγέλων . Τούτου χάριν εντεύ
eximias sibi præparans probationes ad magnum il θεν ήδη διαμαρτύρεται επί των αγγέλων, εις το μέγα
lud tribunal. κριτήριον ευπρεπείς (60 ) εαυτώ τάς αποδείξεις πα
ρασκευάζων.
30. Neque hic modo , verum etiam omnes omnino, 30. Και ούχ ούτος μόνον , αλλά και πάντες απλώς
quibus aliquod verbi ministerium commissum est , οι λόγου τινα διακονίαν πεπιστευμένοι , ουδένα χρό
nullo tempore contestari cessant , imo et cælum et νον διαμαρτυρόμενοι παύονται , αλλά και τον ουρανόν
terram inclamant , ut intra 25 quorum ambitum και την γην επιβοώνται• ώς και νυν πάσης πράξεως
omnia nunc gerantur , quæque in examine rerum είσω αυτών τελουμένης , και εν τη εξετάσει των βε
in liac vita gestarum sint simul cum judicandis fa- c βιωμένων συνεσομένων τους κρινομένοις . Προσκα
tura . Advocabit enim , inquit , cælum sursum , et ter λέσεται γάρ, φησί, τον ουρανών άνω , και την γην,
ram , ad dijudicandum populum suum '. Unde Moyses του διακρίναι τον λαόν αυτού. "Οθεν Μωϋσής πα
traditurus eloquia popolo , Testor, inquit, vobis ho ρατίθεσθαι μέλλων τα λόγια τω λαώ, Διαμαρτύρο
die et cælum et terram . Et rursus cum canticum μαι υμίν , φησί , σήμερον τό τε ουρανών και την
diceret : Attende , calum, et Ioguar , et audiet terra γήν και πάλιν την ωδήν λέγων : Πρόσεχε, ουρανέ ,
verba ex ore meo . llem Isaias : Audi , cælum , et και λαλήσω, και ακουέτω γή ρήματα εκ στόματός
auribus percipe, terra 10. Jeremias autem eliam μου και Ησαΐας : "Άκουε , ουρανέ , και ενωτίζουν,
sliipore quodam perculsum fuisse cæluin narrat γη . Ιερεμίας δε και έκστασίν τινα του ουρανού επι
ob audita impia populi facta : Obslupuit cælum sx τη ακοή των ανοσίων έργων του λαού διηγείται.
per hoc , el exhorruit amplius vehementer, quoniam 'Εξέστη ο ουρανός επί τούτω , και έφριξεν επι
duo etiam mala fecit populus meus 11. Ιtaque et Apo- πλείον σφόδρα ( 61 ) , ότι δύο και πονηρά εποίησεν
stolus sciens angelos hominibus præfectos, ceu pæ • ο λαός μου . Και ο Απόστολος τοίνυν , ώσπερ παι
dagogos quospiam aut morum gubernatores, vo δαγωγούς τινας ή παιδονόμους επιτεταγμένους (62 )
cavit illos in testimonium . At Jesus Nave etiam τους ανθρώπους τους αγγέλους ειδώς , εις μαρτυρίας
lapidem testem sermonum statuit (jani vero et D επεκαλέσατο . Ιησούς δε και του Ναυή και λίθον μάρ
collis alicubi lestis appellatus est a Jacob ) " : Erit τυρα των λόγων έστησεν (ήδη δε που και βουνός
enim , inquit, lapis in vobis hodie in testimonium in μάρτυς παρά του Ιακώβ ωνομάσθη) : "Έσται γάρ,
extremis diebus , cum mentiti fueritis Domino Deo φησίν, ο λίθος εν υμίν (63) σήμερον εις μαρτύριον

* II Tim . 11 , 2. * Luc . ΧΙΙ , 8, 9. 6 II Thess . 1, 7 . * Psal . xlix , 4. Deut . IV , 26. 9 Ριut

XXXII , 1 . 10 Isa . I , 2. 11 Jer. 11 , 12, 13. 15 Gen. XXXI , 47.

(56) Ουκ εφ' ομοίοις. Reg. primus ουκ έθ'
όμοιος.
( 57) Όμολογήση. Ιta plerique libri veteres . Editi
ομολογήσει.
( 58 ) 'Αγγέλων του Θεού . Sic mss. codices :
editi αγγέλων αυτού .
( 39) Απ' ουρανού . Sic omnes codices : editi απ'
ουρανών. Αnte has voces quinque codices mss .
addunt Χριστού .
( 60) Ευπρεπείς . Editi et Colb . ευτρεπείς . Αlii
codices uit in contextu .
( 61) Σφόδρα. Editi addunt 1, γη , sed haec ia
nullo cod . ms. leguntur.
( 62) Επιτεταγμένους Sic omnes nostri codices
pro eo quod erai in editis Š TT:stávtas. 'Tres codi.
ces hatent και παιδονόμους .
(63) 'Er üuir . Præposisio addila er codicibus
mss. Hæc auiem Combeſisius mémoriler a Basilio,
121 LIBER DE SPIRITS SANCTO . 122

επ ' εσχάτων των ημερών , ηνίκα αν ψεύσησθε A nostro 15 : fortasse credens virtute divina et lapi
Κυρίω τω Θεώ ημών ' τάχα μέν που πιστεύων τη des vocem emissuros ad increpationem transgres
δυνάμει του Θεού και τους λίθους φωνήν αφήσειν , sorum ; sin minus, certe illud fore, ut uniuscu
εις έλεγχος των παραβεβηκότων · ει δε μή , αλλά το jusque conscientia admonitionis vehementia pror
γε εκάστου συνειδος τη ενεργεία ( 64) της υπομνή- sus vulneretur . Ad hunc igitur modum , ii quilius
σεως πάντως κατατρωθήσεσθαι . Ούτω μεν ούν τους commissa fuit animarum gubernatio, lesles , qui
μάρτυρας , οίτινές ποτ' άν (65) ώσιν , ώστε εις ύστε cunque tandem illi sint. pippararil, uil in pos! e
ραν αυτούς παραστήσασθαι, οι την οικονομίαν των rum producanlır. Sed Spirilus non ad usum ( c
ψυχών πεπιστευμένοι προετοιμάζονται . Το δε 11νεύμα casionis , sed ob naturæ communionem Deo con.
ου διά την επί καιρού χρείαν, αλλά διά την εκ φύ- junctus est , Iliaud ille quidemu a nobis pertractus ,
σεως κοινωνίαν συντέτακται τω Θεώ, ουχ υφ' ημών sed a Domino adjunctus .
ελκυσθέν , αλλ ' υπό του Κυρίου παραληφθέν .
ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ΙΔ '. CAPUT XIV .
"Ένστασις , ότι και εις Μωϋσήν τινες εβαπτί Objectio, quod et in Mvysen nonnulli baptizali sunt,
σθησαν , και επίστευσαν εις αυτόν , και προς el in illum crediderunt ; et hujus solulio, ubi et
ταύτην απάντησις , εν οίς και τα περί τύπων . Β de figuris.
51. Αλλ' ουδε εί βαπτιζόμεθα , φησίν , εις αυτό , ουδ' 31. Verum , inquiunt, tametsi baptizamur in
ούτω δίκαιον μετά Θεού τετάχθαι . Και γάρ και εις Spirilu , non inde par est ut Spiritus cum Deo nuo
τον Μωυσήν τινες εβαπτίσθησαν , εν τη νεφέλη και meretur, quando el in Moysen nonnulli baptizati
εν τη θαλάσση . Ομοίως δε και η πίστις ομολογεί sunt in nube el in inari's. Similiter allen el in
ται (66 ) ήδη και εις ανθρώπους γεγενησθαι . Επί confesso est jam ſuisse etiam in homines fidem .
στευσε γαρ ο λαός τω Θεώ και Μωύσει το θερά Credidit enim populus Deo et Moysi famulo ejus " .
ποντι αυτού . Τί ούν , φησίν , εκ της πίστεως και Quid igitur, inquiunt, ex fide ac baptismo Spiri .
του βαπτίσματος το άγιον Πνεύμα τοσούτον ανυψούς tum sanctum usque adeo allollis ac magnificas su •
και μεγαλύνεις υπέρ την κτίσιν , οπότε τα αυτά και pra crealuram , cum eadem jam Scripiurarum lesti.
ανθρώπους ήδη προσμεμαρτύρηται ; Τί ούν (67) έρού moniis tribuantur etiain hoininibus. Quid igitur
μεν ; " Οτι εις μεν το Πνεύμα ή πίστις ώς εις τον disemus ? Nimirum illud, quod in Spiritum quidem
Πατέρα και εις τον Υιόν : ομοίως δε και το βάπτι . fides esl æque atque in Patrem et Filiuni; simili
σμα : ει δε εις τον Μωϋσήν , και την νεφέλην , ως ler etiam baptisma. Quod si ct in Moysen et nu
είς σκιάν και τύπον . Ου δή που δε , επειδή μικρούς C bem , velut in umbram et figuram . Neque vero ,
και ανθρωπίνοις προδιαμορφούται (68) τα θεία , quoniam divina rebus humilibus 26 et humanis
μικρά τις έστι και η των θείων φύσις , ήν ή των præſigurantur , ideo et divinoruin bumilis est na
τύπων σκιαγραφία πολλάκις προαπεσήμανεν . " Εστι lora , quam figurarum adumbratio sæpe præsigni
γάρ ο τύπος προσδοκωμένων δήλωσες διά μιμήσεως, ficavit. Est enim figura rerum , quæ exspectantur,
ενδεικτικώς το μέλλον προϋποφαίνων . " Ως ο 'Αδάμ declaratio per imitationem , quod lilurum est in .
τύπος ( 69 ) του μέλλοντος , και η πέτρα τυπικώς ο dicando præmonstrans. Velut Adam figura fuiuri " ,
Χριστός και το της πέτρας ύδωρ της ζωτικής του et petra ligurale Christus " : el agua promanans
Λόγου δυνάμεως . Εί τις γρ, φησί, διψά , έρχεσθω e pelra ' 8 , figura vivificæ potentiæ Verbi . Si quis
πρός με , και πινέτω . Και το μάννα του ζώντος εκim, inquit , sitit , veniat ad me , et bibat 19. Ει
άρτου , του εκ του ουρανού καταβάντος και ο επί manna lypus vivi panis, qui de cælo descendit 20 :
σημείου κείμενος όφις του σωτηρίου πάθους του el serpens super vexillo posilus, salutiferæ pas
διά του σταυρού τελεσθέντος · διό και οι αποβλέπον sionis per crucem consummatæ , eoque qui respi .

18 Josue XXIV , 27. 15 1 Cor . X , 2 . 18 Εxod. Xιν , 31 . 18 Rom . v , 14. 17 1 Cor . Χ, 4. 18 Εxod.
III , 6 . 19 Joan . νιι , 37. so Deul . vii, 3 ; Joan vi , 41 .

non ut legiintur in Scripturis, referri opinallis est . D (65) Oitirés Totº år, etc. Mulla hic mutamus freti
Sed observare debuerat vir erudilus non Jacob, inss . codicibus. Habebant enim edili Ottót' äv... ,
sed Josue dicta a Basilio citari . Ne cui similis error αυτοίς παραστήσεσθαι ..... έμπεπιστευμένοι. Legitur
illudat, parenthesi inclusimus quæ de Jacob inter in editione Basil . οίτινές ποτ' άν el αυτούς .
jecta sunt . ( 66 ) Ομολογείται. Ιta libri, veleres ; editi ώμο
(64) ' Eνεργεία. Νonnulli codices εναργεία, que λόγηται .
scriptura valde arridel Combelisio , veriendumque ( 67 ) Tl our . Secunda vocula ex miss . addita.
esse pronuntiat, recordationis evidentia , non , ut Paulo post ex duobus veleribus libris emendatum ,
Erasmus, ri recordalionis. Sed hic quoque errore quod minus commode in editis legebatur, | Qè Eis
labitur Combelisius , dum hæc ad Jacob reſert. Non τον M. , etc.
de Jacob Joqujlur Basilius, nec de recordatione (68 ) . Προδιαμορφούται. Quidam codices προσδια
illius fæderis cum Laban , sed de gravissima a Jo μορφούται. Paulo post editi προϋπεσή μηνεν, quod
sue adhibita admonitione. Quare relirenda vox ¿ vep in codicibus miss . non reperilur; alii enim babens
yklą . Quod enim lapides in lestimonium vocantur, ut edidimus , alii απεσήμαινεν .
non eo speclat ut oratio vel recordatio clarior liai (69 ) 'Αδάμ τύπος. Εlinio Paris. 'Αδάμ ήν τύ .
ac evidentior, sed ut admonitio acrior et vehemen TOS. Melius in mss. el edit. Basil.
tior.
123 S. BASILII MAGNI 124

ciebant ad illum, servalhantur 11. Similiter et quae A τες εις αυτόν διεσώζοντο. Ούτω δή και τα περί της
de eductis Israelitis scripta , ad significationein εξαγωγής ( 70) του Ισραήλ εις ένδειξιν των διά του
eorum qui baptismo salvi funt, varrala sunt " . βαπτίσματος σωζομένων ιστόρηται . Διεσώθη γάρ
Servala sunt enim Israelitarum primogenita, quem των Ισραηλιτών τα τρωτότοκα , ώς και των βαπτι
admodum et baptizatorum corpora , cum gratia la- ζομένων τα σώματα , διδομένης (71 ) της χάριτος
tur iis qui sanguine signali fuerunt . Sanguis eniin τους σημειωθείσιν υπό του αίματος . Το μέν γάρ
pecudis , figura sanguinis Christi ; primngenita vero αίμα του προβάτου τύπος του αίματος του Χριστού
typus hominis, qui primus conditus est ; qui quo τα δε πρωτότοκα τύπος του πρωτοπλάστου : ός
niam necessario in nobis est , dum successionis επειδή αναγκαίως ημίν ενυπάρχει τη ακολουθία της
serie usque ad finem transmillitur , idco in Adain διαδοχής μέχρι τέλους παραπεμπόμενος , διά τούτο
omnes morimur 23 , et regnavit mors usque ad le εν τω 'Αδάμ πάντες αποθνήσκομεν , και εβασίλευσεν
gis consummationem , el Christi adventum . Con ο θάνατος ( 72 ) μέχρι της του νόμου πληρώσεως , και
servala aulem sunt a Deo primogenita, ne ea lan της του Χριστού παρουσίας . Διετηρήθη δε (73 ) υπό
geret exstinctor, ut ostenderetur , nos jam non am του Θεού τα πρωτότοκα , του μη θίγειν τον ολο
plius mori in Adam , qui in Christo vivificati su θρεύοντα , εις ένδειξιν του μηκέτι ημάς αποθνήσκειν
mus . Ceterum mare et nebula ,in presenti quidem , Β εν τω 'Αδάμ , τους ζωοποιηθέντας εν τω Χριστώ.
inducebat ad fidem per admirationem ; in ſulurum “ Η δε θάλασσα και η νεφέλη προς μεν το παρόν
auleni , tanquam typus gratiam venturam præsi είς πίστιν ενήγε δια της καταπλήξεως : πρός δε το
gnabat . Quis sapiens, et intelliget hαι 14 ? quomodo μέλλον ώς τύπος την εσομένην χάριν προϋπεσή
mare , per figuram baptisma, separans a Pharaone, μαινε . Τίς σουίς και συνήσει ταύτα ; πως η
quemadmodum et lavacrum hoc a diaboli tyrannide. θάλασσα βάπτισμα τυπικώς , χωρισμών ποιούσα του
Illud occidit lostem in sese , moritur et hic inimi- Φαραώ , ώς και το λουτρόν τούτο της τυραννίδος του
citia , quæ nobis fuit cum Deo . Ab illo populus διαβόλου , 'Απέκτεινεν εκείνη εν εαυτή τον εχθρόν :
exiit illæsis ; ascendimus et nos ab aquis tanquam αποθνή,σκει και ώδε ή έχθρα ήμών ή εις Θεόν .
ex mortuis vivi , servati per gratiam ejus qui vo Εξήλθεν απ ' εκείνης απαθής ο λαός · αναβαίνομεν
cavit nos . Nubes aulem umbra doni Spiritus , qui και ημείς ως εκ νεκρών ζώντες από του ύδατος ,
libidinum flammain Morli ficando membra reri χάριτι σωθέντες τη του καλέσαντος ημάς . Η δε
gerat. νεφέλη σκιά της εκ του Πνεύματος δωρεάς , του την
φλόγα των παθών διά της νεκρώσεως των μελών κα
C ταψύχοντος.
32. Quid igitur ? num quia lypice in Moysen ba 32. Τί ούν ; επειδή τυπικώς εις τίωϋσήν εβαπτί .
ptizati sunt , ideo exigua est gratia baptisimatis ? σθησαν , διά τούτο μικρά ( 7 %) ή του βαπτίσματος
Sane hoc pacto nec aliud quidquam in nostris ny- χάρις ; Ούτω μεν ούν ουδ' άν άλλο το μέγα είη των
sleriis fuerit magnum, si quod in singulis augi- ημετέρων , είπερ το εν εκάστω σεμνόν τους τύπους
m
slu est , per præc eden tes figu ras dep rim amu s . Ac προδιαβάλλουμεν . Ούτε γάρ ή εις ανθρώπους του
ne Dei quidem erga homines charitas magnum Θεού αγάπη μέγα τι και υπερφυές , ός τον μονογενή
quiddam et eximium , qui unigenitum Filium dedit Yίον έδωκεν υπέρ των αμαρτιών ημών επειδή και
pro peccatis nostris : quandoquidem et Abrahain 'Αβραάμ του ιδίου υιού ουκ εφείσατο· ουδε το τά
filio suo non pepercit 25. Nec Donini passio glo- θος του Κυρίου ένδοξον · επειδή πρόβατον αντί Ισαάκ
riosa ; siquidem aries loco Isaac victimæ figuram τον τύπον επλήρου της προσφοράς : ούτε ή εις άδου
explevit 26. Neque descensus ad inferos horribilis ; κάθοδος φοβερά • επειδή Ιωνάς
' έν τρισίν ημέραις
quando quidem Jonas tribus diebus, ac totidem και τοσαύταις νυξι του θανάτου τον τύπον τροεξε
noctibus, mortis liguram prius explevit 27. Idem πλήρου. Ταυτόν τοίνυν ποιεί και επί του βαπτί
ergo facit el de baptismale , qui veritatem cum um σματος και τη σκιά συγκρίνων την αλήθειαν , και τους
bra comparat , et cum figuris confert ea que figu- D τύπους παραβάλλων τα παρ' αυτών σημαινόμενα ,
ris significantur, ac per Moysen et mare 27 lotam και διά Μωϋσέως και της θαλάσσης πάσαν όμου
simul evangelicam dispensationem elevare aggre- διασύρειν την ευαγγελικής οικονομίαν επιχειρών ,
ditur . Nam quæ peccatorum remissio , quæ vitæ Ποία γάρ άφεσις παραπτωμάτων (73 ) ; ποία ζωής

11 Νum . XXI , 9. 22 Exol . X1 , 13. 131 Cor. Αν , 22. 15 Ose . ΧΙV , 10. 28 Gen. XXII , 16. 26 ibid . 15.
81 Jon . 1 1 .

( 70) 'Egarurns. Consentiunt in hac voce miss .
codices. Editi διεξαγωγής. Displicet Commluefis: 0
Erasmi interpretatio , quia non stalim de exitii
Israelitarum loquitur Basilius ; sed illa primogeni
lorum salus est velut initium exilus Israelita
rum .
( 71 ) Διδομένης . Reg. primus διαδιδομένης.
(72) Ο θάνατος. Editi addunι από 'Αδάμ , sed
hæc desunt in muss.
(73) Διετηρήθη δέ. Pro his vocibus tres codices
και εσώζετο Paulo post codices mss . θίγειν , eliti
Θήγειν .
(74 ) Μικρά . Tres codices μικρόν . Paulo post
edili contra omnium codicum niss. fidem tapaba
ào!uev, ainde Erasmus, si conferamus.
( 75 ) Παραπτωμάτων . Quidan) codices αμαρτη
μάτων.
123 LIBER DE SPIRITU SANCTO. 126

ανανέωσις εν θαλάσση ; ποιον χαρισμα πνευματικών Α renovatio in mari , quod donum spirituale per Moy
διά Μωϋσέως ; ποία νέκρωσις αμαρτίας εκεί ; Ού sen ? quæ illic peccati interemplio ? Non illi Christo
συναπέθανον εκείνοι Χριστό · διόπερ ουδε συνηγέρ commortui sunt, eoque nec cum illo resuscitati
θησαν. Ουκ εφόρση αν την εικόνα του επουρανίου , ου sunt 38. Non portabanit imaginem illius cælestis ,
την νέκρωσιν του Ιησού εν τω σώματι περιήνεγκαν , non mortificationem Jesui in corpore circumfere
ουκ απεδύσαντο τον παλαιών άνθρωπον ( 76) , ουκ bant so, non exuerunt veterem homincm , non ine
ενεδύσαντο τον νέον , τον ανακαινούμενον ειςεπίγνω duerunt novum , qui renovatur in agnitionem se
σιν , κατ' εικόνα του κτίσαντος αυτόν . Τί ούν ( 77) cundumimaginem illius qui eum condidit 31. Quid
συγκρίνεις τα βαπτίσματα , ών ή προσηγορία μόνη igitur confers baptisimata, quorum sola communis
κοινή , η δε των πραγμάτων διαφορά τοσαύτη , όση appellatio ; rerum autem tanta differentia , quanta
αν γένοιτο ονείρου προς την αλήθειαν , και σκιάς somnii a veritate , ac umbræ et imaginum , ab his
και εικόνων προς τα κατ' ουσίαν ύφεστηκότα ; quæ revera subsistunt.

55. 'Αλλά και η εις τον Μωϋσέα πίστις ου την είς 33. Sed et ipsa ſides in Moysen non fidem in Spi
το Πνεύμα πίστιν ολίγου τινός άξίαν δείκνυσιν · αλλά ritum parvæ esse dignitatis ostendit ; sed secun
κατά τον τούτων λόγον , μάλλον την εις τον Θεόν dum istorum ratiocinationem , ea potius, quæ de
B
των άλλων ομολογίαν κατασμικρύνει . Επίστευσε Deo universorum profitemur , extenuat. Credidit
γάρ , φησίν , ο λαός τω Θεώ , και Μωύσει το θε . enim , inquit, populus Deo , el Moysi famulo ejus us .
ράποντι αυτού . Θεώ τοίνυν συνέζευκται , ουχί το Deo itaque copulatus est Moyses, non Spiritui ;
Πνεύματι » και τύπος ήν ουχί του Πνεύματος , αλλά eratque lypus, non Spiritus, sed Christi. Nam Dei es
του Χριστού . Τον γάρ μεσίτην Θεού και ανθρώπων honuinum mediatorem 33 per se ipsum lunc in mi.
δι' εαυτου τότε προαπετύπου ( 78 ) εν τη του νόμου histerio legis præfigurabat. Neque enim Spiritus
διακονία . Ου γαρ του Πνεύματος τύπος ήν Μωϋσής, figura erat Movses, inter Deum et populuminter
τα προς τον Θεόν τω λαώ μεσιτεύων. Εδόθη γάρ cedens. Data est enim les disposita per angelos,
νόμος διαταγείς δι' αγγέλων , εν χειρί μεσίτου ( δη- in nail mediatoris3* (videlicet Moysis ) , secundum
λαδή του Μωϋσέως ) , κατά την πρόκλησιν του λαού provocationem populi dicentis : Loquere tu nobis, et
λέγοντος · Λάλησαν σύ , φησί , προς ημάς , και μη non loquatur nobis Deus as . Itaque fides in Moysen ad
λαλείτω προς ημάς ο Θεός . " Ωστε ή εις αυτόν πί Dowina refertur, mediatorera inter Deum et ho .
στις επι τον Κύριον αναφέρεται και τον μεσίτην Θεού mines , qui dixit : Si crederetis Moysi, crederelis
και ανθρώπων , τον είπόντα : Εί επιστεύετε Μωϋσει , ulique mihi 36. An igitur parvi momenti fides in
επιστεύετε αν εμοί. Αρα ούν μικρών και εις τον C Dominum , quia per Moysen præsignata est ? Sic si
Κύριον πίστις , επειδή διά Μωϋσέως προεσημάνθη ; " quis in Moysen baptizatus est, non idcirco exigua
Ούτως ουδε εί τις εις Μωϋσήν εβαπτίσθη , μικρά Spiritus gratia in baptismale . Quanquam alioqui
ή από του Πνεύματος επί το βάπτισμα χάρις. Και possum dicere consuetudinem esse Scripluræ , Moy
τοιγε έχω λέγειν , ότι Μωϋσήν και τον νόμον τη sis nomine etiam significare legem , velut illud :
Γραφή λέγειν σύνηθες " ώς το , "Έχουσι Μωϋσέα Habent Moysen el prophetas *7 . Itaque de legali ba
και τους προφήτας . Το ούν νομικών βάπτισμα λέ- plisinate loquens, Baptizati sunt , inquit , in Moyse18.
γων , Εβαπτίσθησαν, είπεν , εις τον Μωϋσήν . Τι Cur igitur gloriationem nostræ spei , el dives illud
ούν το καύχημα της ελπίδος ημών , και την πλουσίαν Dei ac Servatoris nostri donum , qui per regenc
του Θεού και Σωτήρος ημών δωρεάν , του διά της rationem renovat , velut aquilæ , juventutem no
παλιγγενεσίας ανακαινίζοντος ημών , ώς αετου , την stram , contemptibile reddere conantur ji , qui ex
νεότητα , ευκαταφρόνητον ( 79) δεικνύουσιν οι ατο) umbra el ſiguris calumniantur veritalem ! Proſecto
της σκιάς και των τύπων την αλήθειαν διαβάλλοντες ; animi omnino infantilis est , puerique cui revera
ΤΗπου νηπίας φρενός παντελώς τούτο , και παιδός lacte est opus , ignorare magnum illud mysterium
τινος ως αληθώς γάλακτος δεομένου , αγνοείν το. nostræ salutis : quod quemadmodum ad discipli
μέγα της σωτηρίας ημών μυστήριον , ότι κατά τον nas discendas introduci solemus, ita in exercita
εισαγωγικών της διδασκαλίας τρόπον , εν τη κατά tione pietatis , dum ad perfectionem inducimur,
την ευσέβειαν γυμνασία προς την τελείωσιν εναγό- primum relius que facilius percipiuntur, et qua
μενοι , τοις εύληπτοτέροις πρώτος και συμμέτρους rum cognitio nobis congruit, ceu primis quibusilam

28 Rom . YΊ, 8. 29 1 Cor . XV, 49. 30 1 Cor . IV , 10. 31 Coloss. 11 , 9, 10. 32 Εxod . χιν , 31. 331 Τim .
1, 3. 3* Gal . II , 19 . 38 Exod . Xx , 19 . 30 Joan . V, 46 . 31 Luc . XV1 , 29. 38 1 Cor . Χ , 2.

( 76 ) "Άνθρωπον . Editi adidant συν ταις πράξεσιν
autou, sed hæc desunt in veleribus libris. lisidem
auctoribus ' legimus xiloavtos autóv. Deest autóv
in editis .
(77) Τί ούν, etc. Reg . tertius sic habet : Τί ούν
συγκρίνεις βάπτισμα και ή , etc. Paulo post legimus
cum antiquis codicibus ονείρου et Μωϋσέα , editi
ονείρων el Μωϋσήν. Subinde codices duo 'Ετσι -υ
σαν γάρ, φησί , Θεώ .
( 78) Προαπετύπου . Sic plerique mss. Editi προ
ανετύπου . Paulo post iidem eliti cum uno codice
ms . πρόσκλησιν, alii it in contextu .
(79 ) Ευκαταφρόνητον . Reg. Secundus ευκατα
φρόνητα . Ιbidem editi δείκνυτε, plerique codices ut
in contextu. Vaud procul ex tribus codicibus addio'
ηιus τούτο post παντελώς .
 S. BASILII MAGNI 16
elementis Institutu sumus ; Deo φui nostra guber- A ημίν κατά την γνώσιν (80) εστοιχειώθημεν του
Ι :at, quasi oculos in tenebris enutrilos , ad magnum οικονομούντος τα ημέτερα , ώσπερ οφθαλμούς εν
veritatis Iunien , paulatim assuefaciendo, subve- σκότω τραφέντας , τώ κατ ' ολίγον εθισμό προς το
hente. Dum enim infirmitati nostræ parcit, in pro μέγα φώς της αληθείας ανάγοντος . Φειδού γαρ της
funda sapientia sta opulentia , inque imperscruta . ασθενείας ημών , εν τω βάθει του πλούτου της σο
bililus intelligentire sure judiciis placidan 28 φίας αυτού , και τοις ανεξιχνιάστoις κρίμασι της
hanc nobisque accommodam adhibuit in stilulio . συνέσεως (81 ) την προσηνή ταυτην και ενάρμοστον
nem, prius corporium umbras intueri, et in aquis ημίν υπέδειξεν αγωγήν , τας σκιάς πρότερον οράν
solem cernere consulefaciens, ne protinus specia των σωμάτων , και εν ύδατι βλέπεις τον ήλιον
culo pure lucis oleusi caligarents . Al consimi- προεθίζων , ως μή ευθύς τη θέα του ακράτου φωτός
lem enim rationen tui lex umbram habens futu- προσβαλόντας αμαυρωθήναι . Κατά γάρ τον ίσον λό
rorum % , lum per prophetas facla oliin delineatio, γον ό τε νόμος , σκιάν έχων των μελλόντων , και η
quæ est veritatis ænigma, exercitamenta oculoruin διά των προφητών προτύπωσις ( 82 ) , αίνιγμα ούσα
cordis excogitata sunt : quod videlicet ab his fu- της αληθείας , γυμναστήρια των οφθαλμών της καρ
lurus eral nobis transitus lacilis ad reconditam in δίας έπινενόηται · ως από τούτων οιδίας της μετα
mysterio sapientiam. Ιtaque de figuris quident lia- Β βάσεως ημίν προς την αποκεκρυμμένην εν μυστη
clenus . Neque enim licet huic loco diutius immo ρίω σοφίαν γενησομένης . Τα μεν ούν περί τύπων
rari. Alioqui quod obiler incidil, longe majus fieret επί τοσούτον . Και γάρ ουδέ δυνατόν , επί πλέον
argumento principali.. προσδιατρίψαι ( 83 ) τω τόπω , ή ούτω γ' αν το επεισ
οδιον πολλαπλάσιον εϊη του κεφαλαίου .
CAPUT XV . ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ΙΕ'.
Responsio ad id quod subinſerunt, nos et in aquam "Απάντησις προς ανθυποφοράν , ότι και εις ύδωρ
baplizari : ubi el de baplismale. βαπτιζόμεθα · εν ώ και τα περί βαπτίσματος .
34. Quid igitur ad haec ? Mullis quippe solulin 31. Τί ούν προς τούτοις (84) έτι ; Πολλών γάρ δια
nibus abundant. Eljam in aquam bap:izamur, nec λύσεων εύπορούσιν. Και εις ύδωρ βαπτιζόμεθα , και
tanien aquam universæ crealuræ præferemus, ne ου δή που το ύδωρ πάσης ομού της κτίσεως προτι
que ei Patris ac Filii lionorem impertiennus. Atque μήσομεν , ή και αυτή της Πατρός και Υιού τιμής
illorum quidem verba talia sunt, qualia hominum μεταδώσομεν. Οι μεν ούν εκείνων λόγοι τοιούτοι ,
ira commotorum , qui ob allusas ralioni ex alle οποίοι αν γένοιντο ανθρώπων ωργισμένων , και διά
clu tenebras, a nullo temperant, quod ad ulciscen
C την εκ του πάθους των λογισμών επισκότησιν , μη
dum eum a quo offensi sunt faciat . Nos autem ne δενός φειδομένων προς την του λελυπηκότος άμυνας .
de his quidem gravabimur disserere. Aut enim " Ημείς δε ουδε τον περί τούτων κατακτήσομεν λόγον .
ignorantes docebimus, aut maligne obsistentibus " Η γάρ αγνοούντας διδάξομεν , ή κακουργούσιν ουκ
non concedemus. Sed paulo aliius. επιτρέψομεν . Μικρόν δε άνωθεν (85).
35. Dei ac Servatoris nostri circa hominem dis 35. H του Θεού και Σωτήρος ημών περί τον άνθρω
pensatio relocatio est a lapsi, reditusque ad Dei πον οικονομία ανάκλησίς έστιν από της εκπτώσεως ,
familiaritalem ab alienatione quam induxit inobe και επάνοδος εις οικείωσιν Θεού από της διά, την
dientia . Ilanc ob causam , adventus Christi in car . παρακοήν γενομένης αλλοτριώσεως . Διά τούτο ή
ne, evangelis : e conversationis fornir, afflictiones , μετά σαρκός επιδημία Χριστού , αι των ευαγγελικών
crux, sepultura, resurrectio, lil homo qui salvus πολιτευμάτων υποτυπώσεις ( 86 ) , τα πάθη , ο σταυρός ,
fil per imitationem Christi, velerem illam filiorum ή ταφή , η ανάστασις · ώστε τον σωζόμενον άνθρωπος
adoplionem recipial. Itaque necessarium est ad διά μιμήσεως Χριστού την αρχαίαν εκείνην υιοθε
vitæ perfectionem Christum imitari, non solum in σίαν απολαβείν . Αναγκαία τοίνυν εστι πρός τελείω
cxemplis, qu : e in vila demonstravit, lenitatis, hu σιν ζωής ή Χριστού μίμησις ου μόνον εν τοις κατά
uilitatis ac patientia , verum etiam ipsius moriis , D τον βίον υποδείγμασιν αοργασίας και ταπεινοφροσύ
sicut Paulus ait Christi imitalor : Conformalus,morli νης και μακροθυμίας , αλλά και αυτού του θανάτου ,

89 Ηebr . Χ , 1 .

(80 ) Κατά την γνώσιν. Nescio unde editi Ina
beanι κατά την ακατάληπτον γνώσιν, quod in Hullo
prorsus codise reperimi's .
(81 ) Της συνέσεως . Editio Paris. addit αυτού ,
quod allest a n stris codicibus el ab edil . Basil.
Paulo post legimus ritm veteribus libris Šv Uôzti
pro eo quod eral in editis èv čão Jl.
(82 Προτύπωσις . Sic quatuor colices mss . Αlii
cum editis τύπωσις . Paulo post editi της καρδίας
nuov. Mss. lit in textu .
( 83) Προσδιατρίψαι. Sic omnes codices ; editi
ενδιατρίψαι. Quamvis autem ilbidem plerique colli
ces babeant tin tujte , relinuimus tónu , sic enim
posiulat' sententiæ series.
( 84) Τί ούν προς τούτοις. Ηac periodus in edi
lis ad capill præcedens relertur ; sed commodius
visum est inde initium hujus capitis ut in nonnul.
lis miss. ducere. Paulo post tres codices i xal
αυτό .
(85) "Ανωθεν. Editi addunt αναλαβόντες είπωμεν ,
sed niec ab antiquis omnibus libris alsunt, nec vi
dentur necessaria. Ibidem qualuor codices n too
Θεού και Πατρός .
(86) Αί των ... υποτυπώσεις. Sic prisci quinque
libri : editi aulem ... ÚTO SÚ TIUJO !G . Reg . secundus
ibidem ή μετά σαρκός οικονομία .
129 LIBER DE SPIRITU SANCTO. 130
ως Παυλός φησιν ο μιμητής του Χριστού • Συμμορ- A ejus, si quo modo perreniam ad resurrectionem et
φούμενος τη θανάτω αυτού , ει πως καταντήσω mortuis * . Quomodo igitur fit, ut simus in simili
εις την εκ νεκρών εξανάστασιν . Πώς oύν γινόμεθα 1udine mortis ejus 1 ? Consepulti cum illo per ba
εν τω ομοιώματα του θανάτου αυτού ; Συνταγέντες plisma 42. Quis igitur est mollus sepulture , aut quis
αυτώ διά του βαπτίσματος . Τίς ούν ο τρόπος της ex imitatione fructus ? Primum quidem necesse
ταφής ; και τί το έκ της μιμήσεως χρήσιμον ; Πρώ est vilæ prioris seriem interrumpi. Id autem nemo
τον μεν αναγκαίον , την ακολουθίαν του προτέρου potest consequi, nisi natius denuo, juxta Domini
βίου διακοπήναι. Τούτο δε αδύνατον , μή άνωθεν vocem : siquidem regeneratio , uti ipsum etiam no
γεννηθέντα , κατά την του Κυρίου φωνήν . Η γάρ men declarat, alterius vilie initium est . Quare anle
παλιγγενεσία , ώς και αυτό δηλοί το όνομα , δευτέ quam alteram vitam incipias, cportel priori linem
ρου βίου εστιν αρχή . "Ωστε πρίν άρξασθαι του δευ- imponere . Queinadmodum enim in his qui stadii
τέρου , πέρας ( 87 ) χρή δούναι τώ προλαβύντι. Ως 29 finem asseculi sese refleclunt , statio quedan
γάρ επί των τον δίαυλον ανακαμπτόντων στάσις τις el requies inter contrarias moliones interponitur :
και επηρέμησις τας εναντίας κινήσεις διαλαμβάνει : sic et in mulalione vilie videbatur pecessarium ,
ούτω και επί της των βίων μεταβολής αναγκαίον ut mors inter priorem et posteriorem vitam inter
εφάνη θάνατον αμφοτέροις μεσιτεύσαι τοϊς βίοις , B celeret, que et precedentia finiat, et initium
περατούντα μέν τα προάγοντα , αρχήν δε διδόντα τοις del sequentibus . Quomodo igitur assequimur dc
εφεξής. Πώς oύν κατορθούμεν τήνεις άδου κάθοδον (88) ; scensum ad inferos ? Christi sepulturam imilantes
Μιμούμενοι την ταφήν του Χριστού διά του βαπτί per baptismum . Eorum enim qui baplizantur cor
σματος . Οιονεί γάρ ενθάπτεται το ύδατι των βαπτιζο- pora , quodammodo in aquis sepeliuntur . Proin de
μένων τα σώματα. Απόθεσιν ούν των έργων της positionerm operum carnis arcano modo significat
σαρκός συμβολικώς υποφαίνει ( 89) το βάπτισμα , baptismus. juxta Apostolium dicenlem : Circun
κατά τον Απόστολον λέγοντα, ότι Περιετμήθητε πε cisi estis circumcisione non f'acla manu , in exspolia .
ριτομή αχειροποιήτω, εν τη απεκδύσει του σώ lione corporis carnis, in circumcisione Christi, sepulii
ματος της σαρκός , εν τη περιτομή του Χρι cum illo in baptismo" . Ac Laptisma quodam modo
στου , συνταγέντες αυτώ εν τω βαπτίσματι. Και repurgat animam a sordibus, que ei a carnali
οιονεί καθάρσιόν εστι ψυχής του από του σαρκικού sensu accedunt, juxta id quod scriplum est : Lara
φρονήματος αυτή προσγενομένου ρύπου , κατά το bis me, et super nivem dealbabor *5 . Hanc ob causam
γεγραμμένον , ότι Πλυνεις με , και υπέρ χιόνα non Judæorum inore in quibuslibet inquinamentis
λευκανθήσομαι . Διά τούτο ουχί Ιουδαϊκώς έφ' εκά abluimur, sed unum novimus salutiferum baplisma :
C quandoquidem
στα μολυσματι απολουόμεθα , αλλ ' εν οίδαμεν το σω una est pro mundo mors, el una
τήριο , βάπτισμα· επειδή είς έστιν ο υπέρ του κό ex morluis resurrectio , quarum ligura est bapli
σμου θάνατος , και μία η εκ νεκρών εξανάστασις , sma . Quapropier qui nostram vitam dispensal Do
ών τύπος εστί το βάπτισμα. Τούτου χάριν και την minus , baptisimatis pactum nobis statuit , mortis
ζωήν ημών ( 90 ) οικονομών Κύριος την του βαπτίσμα ac vitæ typum habens : mortis quidem imaginem
τος ημίν έθετο διαθήκην , θανάτου τύπον και ζωής explenle aqua , Spiritu vero vite arrliare prebenle.
περιέχουσαν την μεν του θανάτου εικόνα του ύδα Hinc itaque nobis perspicuum est quod quæreba
τος εκπληρούντος , τον δε της ζωής αρραβώνα παρ lur , quamobrem ayua conjuncta fuerit Spiritui.
εχομένου του Πνεύματος. "Ώστε σαφές ημίν εν Cum enim duo scopi propositi sint in baptismo,
τεύθεν γέγονε το ζητούμενον, διά τι το Πνεύματι videlicet ut aboleatur corpus peccati, ne postea
το ύδωρ συμπαρελήφθη . "Οτι δύο σκοπών εν τω fructilicet morti, lum ut vivatur Spirilu , el frucles
βαπτίσματα προκειμένων , καταργήσαι μεν το σώμα habeatur in sanctificatione ; aqua , mortis exbibet
της αμαρτίας , του μηκέτι αυτό καρποφορείν τω θα imaginem , corpus velul in sepulcro recipiens ;
κάτω , ζήν δε το Πνεύματι , και τον καρπόν έχειν έν Spiritus vero vim vivificam immittit, a norte pec
αγιασμό το μεν ύδωρ του θανάτου την εικόνα παρ- D cali renovans animas nostras in pristinam vitarm .
έχει , ώσπερ εν ταφή το σώμα παραδεχόμενον · το Hoc igitur est denuo nasci ex aqua et Spiritu " :
δε Πνεύμα την ζωοποιόν ενίησι δύναμιν , από της quippe quia mors perficitur in aqua , vitam vero
κατά την αμαρτίαν νεκρότητος εις την εξ αρχής nostram operatur Spiritus . Tribus igitur deiner
ζωήν τας ψυχάς ημών ανακαινίζον . Τούτο ούν έστι sionibus , ac lolidem invocationibus, magnum ba
το άνωθεν γεννηθή ναι εξ ύδατος και Πνεύματος : ως plismatis mysterium peragitur, ut et mortis figura
της μέν νεκρώσεως εν τω ύδατι τελουμένης , της δε exprimatur , et per traditionem diving scientiæ ani.

• Philipp . μι , 10, 11 . 4 Ron . VI , 3. ibid . 4. 0 Joan . 111 , 3. 5* Coloss . 1 , 11 . us Psal. L , 9.

* Joan . ii, 5.

(87) Πρίν άρξασθαι του δευτέρου, πέρας , etc.
Editi το μέλλοντα άρξασθαι του δευτέρου βίου, πέ
ρας, etc. Sed illud , το μέλλοντι , in pullo codice re
peritur, Biou aulem in uno lanlum . Emendavimus
ope Regii primi, ex quo sumpsimus illud , aplv , quod
dilliculialis nihil prorsus relinquit . Mox Reg. se
cundus "Ως γάρ τών επί τόν δίαυλον ανακαμπτόντων .
( 88) Τήν εις άδου κάθοδον. Co! beιι . el Reg. ter
tius κατάβασιν.
( 89) Υποφαίνει . Sic codices omnes . Editi υπο
omuzlvet .
(90) Ημών , Sic libri veteres . Editi ημίν .
131 S. BASILII MAGNI 152

ιnus illustretur eorum φui baptizantur. Itaque si A ζωής ημών ενεργουμένης διά του Πνεύματος. Εν
qua est gratia in aqua , non est ex ipsius aquæ na τρισίν ούν καταδύσεσι , και ίσαρίθμους ταϊς επικλή
lura , sed ex Spirilus præsentia. Non enim est ba σεσι , το μέγα μυστήριον του βαπτίσματος τελειού
plismus depositio sordium corporis, sed conscien ται , ίνα και ο του θανάτου τύπος εξεικονισθή , και
tiæ bonæ interrogatio apud Deum *7 . Itaque ad eam τη παραδόσει της θεογνωσίας τας ψυχάς φωτισθώσιν
vitam , quæ est ex resurrectione, præparans nos οι βαπτιζόμενοι . "Ωστε εί τις έστιν εν τω ύδατι χά
Dominus, totam evangelicam conversationem pro ρις , ουκ εκ της φύσεώς έστι του ύδατος , αλλ' εκ
ponit ; ut non irascamur , ut malorum tolerantes της του Πνεύματος παρουσίας . Ου γάρ έστι το βά
simus, et a voluplatum amore puri, ut a studio pe πτισμα ρύπου σαρκός απόθεσις , αλλά συνειδήσεως
cuniæ mores sint liberi, præscribens , ita ut quie αγαθής επερώτημα είς Θεόν . Πρός ούν τον εξ ανα
illud sæculum juxta naturam possidet , ea nos præ στάσεως βίον καταρτίζων ημάς ο Κύριος , την ευαγ
cipientes ex animi inductione peragamus. Proinde γελικήν πάσαν εκτίθεται πολιτείαν , το αύργητον , το
si quis definiens dicat Evangeliuin esse vitæ, quæ ανεξίκακον , το φιληδονίας αρρυπωτoν (91 ) , το αφιλ
est ex resurrectione, figuram , mihi nequaquam vi άργυρον του τρόπου νομοθετών » ώστε άπερ ο αιών
deatur a recto aberrare. Ad scopum igitur rever εκείνος κατά την φύσιν κέκτηται , ταύτα προλαβόνα
tamur. Β τας ημάς εκ προαιρέσεως κατορθούν . Εί τοίνυν τις
οργιζόμενος είπoι το Ευαγγέλιον είναι του εξ αναστάσεως βίου προδιατύπωσιν , ουκ άν μοι δοκή (92) του
προσήκοντος αμαρτείν. Επί ούν τον σκοπόν επανέλθωμεν.
36. Per Spiritum sanctum datur in paradisum 56. Διά Πνεύματος αγίου ή εις παράδεισον αποκα
30 restitutio , ad regnum cælorum ascensus , in τάστασις · η εις βασιλείαν ουρανών άνοδος : η εις
adoptionem filiorum reditus : datur fiducia Deum υιοθεσίαν επάνοδος : η παρρησία του καλείν εαυ
appellandi Patrem suum , consorlem fieri gratiæ τών (95) Πατέρα τον Θεόν , κοινωνόν γενέσθαι της
Christi , alium lucis appellari , alerne gloria parti- χάριτος του Χριστού , τέκνον φωτός χρηματίζειν,
cipem esse , et ut semel omnia dicain , esse in δόξης αϊδίου μετέχειν , και άπαξαπλώς εν παντί πλη
omni benedictionis plenitudine , tum in praesenti ρώματι ευλογίας γενέσθαι έν τε τω αιώνι τούτω και
hoc seculo , lum in futuro : repositorum nobis εν τω μελλοντι » των εν επαγγελίαις αποκειμένων
in promissis bonorum , quæ per fidem fruenda ex ημίν αγαθών , ών διά πίστεως απεκδεχόμεθα την
spectamus , perinde quasi jam adsint , gratiam απόλαυσιν , ώς ήδη παρόντων , την χάριν ένοπτριζό
velut in speculo contemplanles. Nam si talis est μενοι. Ει γάρ ο αρραβών τοιούτος , ήλίκον το τέ
arrhabo , quale est illud quod perfectum est ? et c λειoν , και εί η απαρχή τοσαύτη ( 94) , τίς ή του όλου
si tanlæ sunt primitiæ , quæ erit lotius consunima . πλήρωσις ; " Έτι κακείθεν της από του Πνεύματος
lio ? Insuper et illinc cognoscitur quantum inter χάριτος προς το εν ύδατι βάπτισμα γνώριμον το
eam gratiam que a Spiritu proficiscitur , et bapti- διάφορον · ότι Ιωάννης μέν εβάπτισεν εν ύδατι εις
Smium , qui aqua constat , sit discriminis , quod μετάνοιαν , ο δε Κύριος ημών Ιησούς Χριστός εν τω
Joannes quidem Daplicavit in aqua ad peniten . Πνεύματι τώ αγίω ( 95). Εγώ μέν γάρ υμάς , φησί ,
liam , Dominus autem noster Jesus Christus in βαπτίζω εν ύδατι εις μετάνοιαν · ο δε οπίσω μου
Spiritu sancto . Ego equidem , inquit, baptizo vos in ερχόμενος ισχυρότερός μού έστιν · ου ουκ ειμι
aqua ad pænitentiam : qui autem post me venit, ικανός τα υποδήματα βαστάσαι • αυτός υμάς
potentior me est ; cujus non sum dignus ut gestem βαπτίσει εν Πνεύματι αγίω , και πυρί • το του
calceamenta : ipse vos baptizabit in Spiritu sancto , πυρός βάπτισμα την εν τη κρίσει δοκιμασίαν λέγων ,
el igni 68 ; ignis baplismum probationem quæ fiet καθά φησιν ο Απόστολος • Εκάστου το έργον
in judicio, dicens, quemadmodum Apostolus ail : οποίόν έστι , το πυρ αυτό (96 ) δοκιμάσει και
Uniuscujusque opus quale sit , ignis probabit ; et πάλιν : Η γάρ ήμέρα δηλώσει , ότι εν πυρί απο
rursus : Dies enim declarabil , quod in igne pute καλύπτεται . " Ήδη δέ τινες εν τοις υπέρ ευσεβείας
κι 80. Jam vero sunt nonnulli, qui in certaminibus ο αγώσιν , αληθεία και ου μιμήσει τον υπέρ Χριστού
pro pielale , revera non imilatione mortem pro θάνατον υποστάντες , ουδέν των εκ του ύδατος συμ
Cbrislo perpessi , nibil symbolis quæ sunt in aqua βόλων εις την σωτηρίαν επεδεήθησαν , εν τω ιδίω αι
opus habuerunt ad salutem , nimirum in proprio ματι βαπτισθέντες . Και ουκ αθετών το εν τω ύδατι
baplizali sanguine. Neque hæc ita loquor , quod βάπτισμα , ταύτα λέγω , αλλά τους λογισμούς καθ
aqua baptisnia spernam , sed ut islorum rationes αιρών των επαιρομένων κατά του Πνεύματος , και

11 Pelr . II , 21 . 18 Mailh . ill , 11 . 0 I Cor . ΙΙΙ , 13. 50 ibid .

(91) 'Αρρύπωτον . Duo codices mss . άρρυπον.
192) Aoxn. Sic libri veteres , melius quam edili
δοκεί.
(95 ) Εαυτών . Ιta codices mss . Editi εαυτού . Ιbi
dein Reg . quarius . της χαράς του Χριστού .
(94 ) Too uurn . Sic qualuor codices : alii cum edi.
tis τοιαύτη . Ιbidem editio Basileensis τίς ή του λό
γου πλήρωσις , que verba sic reddidit Erasmus :
Quie erii verbi consummatio ? Paulo post addimus
εις μετάνοιαν ex tribus cod.cibus .
(95 ) Τω αγίω. Editi addunt και το πυρί. Sed hec
in nullo codice nis .
(96) Autó. Legilur ea vox in cod . Colbert, et Reg.
quinto , abest ab aliis.
133 LIBER DE SPIRITU SANCTO, 134
μιγνύντων τα άμικτα , και παρισαζόντων ( 97) τα A dejiciam, qui adversus Spiritus eriguntur ; quique
ασυνείκαστα . commiscent non miscenda, et similia faciunt, quæ
comparationem respuunt.

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ 10 . CAPUT XVI.

" Οτι αχώριστον επί πάσης έννοιας Πατρός και Quod in omni notione Spirilus sanclus insepa
Υιού το άγιον Πνεύμα , επί τε της των νοητών rabilis est a Patre et Filio , siie in ( realione
δημιουργίας , και επί της των ανθρώπων οικο intelligibilium creaturarum , sive in humana
νομίας , και επί της προσδοκωμένης κρίσεως . rum rerum dispensatione, sive in judicio quod ex
spectatur.
37. Επί ούν το εξ αρχής επανίωμεν, όπως εν πά 37. Ad id igitur quod initio institutum est
σιν αχώριστόν εστι και αδιάστατον παντελώς Πατρός redeamus , quod videlicet in omnibus Spiritus
και Υιού το άγιον Πνεύμα. Εν τω περί του χαρίσμα sanctus inseparabilis et prorsus indistractus sit a
τος των γλωσσών τόπο , Κορινθίους επιστέλλων και Patre et Filio. Paulus Corinthiis scribens eo in
Παύλος (98) : Εάν πάντες , φησί , προφητεύητε , loco in quo de dono linguarum tracial, ait : Si
εισέλθη δε τις (99) άπιστος ή ιδιώτης , ελέγχεται omnes prophetelis , ingrediatur autem aliquis in fide
υπό πάντων , ανακρίνεται υπό πάντων, τα κρυ- Β lis , aut idiota , arguitur ab omnibus , dijudicatur
πτά της καρδίας αυτού φανερά γίνεται και ούτω ab omnibus : occulia cordis ejus manifesta fiunt,
πεσών επί πρόσωπον , προσκυνήσει τω Θεώ , atque ita procidens in faciem , adorabit Deum , re .
απαγγέλλων , ότι ο Θεός όντως εν υμίν εστιν. Εί nuntians quod Deus sit vere in vobis 51. Itaque , si
τοίνυν εκ της προφητείας , της κατά την διαίρεσιν er prophetia, quæ juxta distributionem donorum
των χαρισμάτων του Πνεύματος ενεργουμένης , επι- Spiritus editur , agnoscitur Deus in prophetis 31
γινώσκεται ο Θεός εν τοίς προφήταις είναι , βουλευ esse, consultent isti quem locum attribuluri sint
σάσθωσαν ούτοι ποίαν χώραν αποδώσουσι το Πνεύ Spiritui sancto : utrum æquius sit illum cum Deo
ματι των αγίω πότερον μετά Θεού τάσσειν (1) , ή jungere, an ad creaturarun ordinem extrudere.
προς την κτίσιν εξωθείν δικαιότερον. Και το πρός Quin et ista Petri ad Sapphiram verba , Quid est
Σάπφειραν υπό Πέτρου : Τι ότι συνεφωνήθη υμίν quod convenit inter vos lentare Spiritum sanctum ?
πειράσαι το Πνεύμα το άγιον ; ουκ εψεύσασθε non mentiti csiis hominibus, sed Deo 57 ; ostendunt
ανθρώπους , αλλά Θεώ : δείκνυσιν , ότι τα αυτά είς eadem in Spiritum sanctum , el in Deum esse pec
το Πνεύμα το άγιον και εις Θεόν εστι τα αμαρτήματα . cala. Atque hoc etiam pacto discere poteris , Spi
Και ούτω δ' αν το συναφές και αδιαίρετον κατά πά rilum sanctum in omni operatione conjunclum et
C
σαν ενέργειας από Πατρός και Υιού του Πνεύματος inseparabilem esse a Patre et Filio . Cum Deus
διδαχθείης . Ενεργούντος ( 2) του Θεού τας διαιρέσεις efficit distributiones operationum , ac Dominus
των ενεργημάτων , και του Κυρίου τας διαιρέσεις divisiones ministrationum , simul adest Spiritus
των διακονιών , συμπάρεστι το άγιον Πνεύμα , την sanctus , partitionem donorum pro cujusque di
διανομής των χαρισμάτων προς την αξίαν εκάστου gnitate proprio arbitrio dispensans . Nam , inquit,
αυτεξουσίως οικονομούν. Διαιρέσεις γαρ , φησί , χα divisiones donorum sunt , idem autem Spiritus. El
ρισμάτων εισί , το δε αυτό Πνεύμα. Και διαιρέ divisiones administrationum sunt , idem autem Do
σεις διακονιών είσιν, ο δε αύτός Κύριος . Και minus . Et divisiones operationum sunt, idem autem
διαιρέσεις ενεργημάτων εισιν, ο δε αυτός Θεός , Deus , qui operatur omnia in omnibus. Hæc autem
ο ενεργών τα πάντα εν πάσι . Ταύτα δε πάντα , omnia, inquit , operatur unus el idem Spiritus , di
φησίν, ενεργεί το έν και το αυτό Πνεύμα , διαι videns seorsim cuique, prout vult 68. Allamen non
ρούν ιδία εκάστω, καθώς βούλεται . Ου μην επειδή quoniam Apostolus primo loco meminit Spiritus,
πρώτον ενταύθα του Πνεύματος ο Απόστολος επε secundo Filii , tertio Dei et Patris, protinus oportet
μνήσθη , και δεύτερον του Υιού , και τρίτον του Θεού suspicari ordinem omnino inversum esse . A nostra
και Πατρός , ήδη χρή καθόλου νομίζειν αντεστρα- D η Siquidem habitudine sumpsit exordium . Nam cun
φθαι την τάξιν . 'Από γαρ της ημετέρας σχέσεως την dona accipimus ; nobis is qui distribuit , occurrit .
αρχήν έλαβεν : επειδή υποδεχόμενοι τα δώρα , πρώ- primum ; max cogitanmus eum qui inisit ; po
τον εντυγχάνομεν τώ διανέμονται είτα εννοούμεν τον stremo cogitationem perducimus ad fontem aucto
αποστείλαντα · είτα ανάγομεν την ενθύμησιν επί την remque bonorum .
πηγήν και αιτίας των αγαθών .

31 1 Cor. Σιν , 24 , 25. σε Act . V , 9 , 4 . 83 I Cor. X1 , 1-11 .

(97) Παρισαζόντων . Sic omnes codices mss . , 1on
ut editi παρεικαζόντων.
( 98) ο Παύλος. Сombefisius legendum putat δη-
λοι ο Παύλος : sed necessaria non est emendatio ,
inodo inilium hujus capitis non sumatur, ut in edi
tis, ab iis verbis, όπως εν πάσιν , sed ab his , επί
civ só , ut in veleribus libris. Habent etiam cdili ó
άγιος Παύλος , sed codices mss. ut edidimus.
( 99 ) Εισέλθη δε τις. llud τις ex tribus codicibus
addidimus , et paulo post tres alii και ούτω τα κρυπτά.
(1 ) Τάσσειν . Sic mss . Editi συντάσσειν . Paula
post editi Σάπφειραν του Πέτρου . Μss . nt in textu .
( 2) 'Eveproūrtos. Post hanc vocem editi addunt
yáo , quod in veteribus libris non reperitur .
135 S. BASILII MAGNI 130
38. Jam etiam ex rebus Initio conditis discas A 38. Mάθοις δ' αν την προς Πατέρα και Υιόν του
licet Spiritus cum Patre et Filio communionem . Πνεύματος κοινωνίας και εκ των (3) δημιουργημά
Nam pure et intelligentes et supermundang vir των των εξ αρχής . Αί γάρ καθαραι και νοεραι και
lules , sanciæ liim sunt , lam noininantur , ex υπερκόσμιοι δυνάμεις άγιας και είσι και ονομάζον
gratia a Spiritu sancto inſusa sanctimoniain con ται , εκ της παρά του αγίου Πνεύματος ενδοθείσης
seculæ . Quare silentio præternissus est modus χάριτος τον αγιασμόν κεκτημέναι. " Ωστε αποσε
creationis calestium virtulum ; nam ex sensibi σιώπηται μεν ο τρόπος της κτίσεως των ουρανίων
libus tantum creatorem nobis aperuit is qui con δυνάμεων: από γάρ των αισθητών μόνον τον Δη
diti orbis conscripsit historiam. Tu vero , qui μιουργόν ημίν και την κοσμογονίαν (4) συγγραψάμενος
facultalen habes ex visibilibus invisibilia depre- απεκάλυψε . Συ δε , έχων δύναμιν εκ των ορατών
hendendi, glorifica Conditorem in quo condita αναλογίζεσθαι τα αόρατα , δόξαζε τον Ποιητήν εν ώ
Stunt omnia , sive visibilia , sive invisibilia , sive εκτίσθη τα πάντα , είτε ορατά , είτε αόρατα, είτε
principatus , sive polestates , sive virtutes , sive αρχαι, είτε εξουσίαι, είτε δυνάμεις , είτε θρόνου, είτε
throni, sive dominationes , et si quæ aliæ sunt κυριότητες , και εί τινές εισιν έτεραι λογικαί φύσεις ,
raliunales naturæ , quæ nominari non possunt. ακατονόμαστοι (5) . Εν δε τη τούτων κτίσει εννόησόν
In horum autem creatione cogita mihi prima- Β μου την προκαταρκτικήν αιτίαν των γινομένων , τον
rian causarm eorum que fiunt , Patrem ; condi- Πατέρα• την δημιουργικήν, τον Υιόν την τελειωτι -
tricem , Filium ; perſectricen , Spiritum sanctum : κήν , το Πνεύμα ώστε βουλή ματι μεν του Πατρός τα
ut voluntale quidem Patris sint administratorii λειτουργικά πνεύματα υπάρχειν , ενεργεία δε Υιού
spirilus , Filii vero operatione perducantur ut εις το είναι παράγεσθαι, παρουσία δε του Πνεύματος
sint, Spiritus autem præsentia perficiantur. Porro τελειούσθαι . Τελείωσις δε αγγέλων αγιασμός , και η
angelorum perſeclio est sanctificatio , et in hac εν τούτω διαμονή . Και μηδείς οιέσθω με ή τρείς
perseverantia . Ac nemo me credat tres origina- είναι λέγειν αρχικής υποστάσεις , ή ατελή φάσκειν
les hypostases ponere, aut Filii operationem dicere του ιού την ενέργειαν . Αρχή γάρ των όντων μία ,
imperfectam . Principium enim eorum quæ sunt, δι' Υιού δημιουργούσα , και τελειούσα εν Πνεύματι .
unum esl , per Filium cordens et perſiciens in Spi Και ούτε Πατήρ, και τα πάντα εν πάσιν ενεργών ,
rilu . Ac nec Paler, qui operatur omnia in om ατελή έχει την ενέργειαν· ούτε Yίος ελλιπή την δη
nibus , imperfectam habeat operationem : neue μιουργίαν, μη τελειουμένην παρά του Πνεύματος .
Filius inconsummalam creationem , nisi a Spiritu Ούτω γαρ αν ούτε Πατήρ προσδεηθείη Υιού , μόνο
perficialur. Hoc enim pacto nec Pater opus ha το θέλειν δημιουργών, αλλ' όμως θέλει (6) δια Υιού :
C
bebit Filio , sola voluntale creans ; 32 allamen ούτ' αν συνεργίας ( 7) προσδεθείη , καθ ' ομοιότητα του
vull creare per Filium . Neque Filius egebit auxi Πατρός ενεργών αλλά και Υιός θέλει διά του Πνεύ
lin , juxta Patris similitudinem operans , sed et Fi ματος τελειούν : Το Λόγω γάρ Κυρίου οι ουρανοί
lius vull per Spiritum perficere : nam Verbo Du έστερεώθησαν , και το Πνεύματι του στόματος
niini cæli firmati sunt, el Spirilu oris ejus omnis αυτού πάσα ή δύναμις αυτών. Ούτε ούν Λόγος
sirius eorum 83. Ιtaque nec Verbum est signific a- αέρος τύπωσις σημαντική , διά φωνητικών οργάνων
io
tiva aeris percuss per vocis instrum enta prolata : έκφερομένη · ούτε Πνεύμα στόματος ατμός , εκ των
nec Spiritus oris halitus partibus respiratoriis αναπνευστικών μερών έξωθούμενος · αλλά Λόγος
cillatus : sed Verbum est quod in principio erat μεν και προς Θεόν ών εν αρχή , και Θεός ών : Πνεύμα
apud Deum , et Deus eral 56. Spiritus autem oris δε στόματος Θεού το Πνεύμα της αληθείας , και παρά
Dei , Spiritus est veritatis , qui a Patre procedit 87 . του Πατρός εκπορεύεται. Τρία τοίνυν νοείς, τον
Ilaque tria intelligis , mandantem Dominuin , προστάσσοντα Κύριον, τον δημιουργούντα Λόγον, το
creaus Verbum, et confirmantem Spiritum . Qu: στερεούν ( 8) το Πνεύμα . Τί δ' άν άλλο είη στερέωσις
porro alia possit esse confirmatio , quam in san ή ή κατά τον αγιασμόν τελείωσις , το ανένδοτον και
ctimonia perfectio ; confirinationis voce significantle D ατρεπτoν και παγίως ερηρεισμένον εν αγαθό της
constantiam , immulabilitatem et solidilalem in στερεώσεως εμφαινούσης ; Αγιασμός δε ουκ άνευ
boιο ? Sanctifi catio autem non est absque Spi- Πνεύματος . Ου γαρ φύσει αγιαι αι των ουρανών δυ

** Col. I , 16. 6s Psal . XXX1, 6. 50 Joan . 1 , 3 . 87 Joan . XV, 23.

(3) 'Εκ των . Editi hic ponunt εξ αρχής , sed co
dices miss, ul in lexiii . Paulo post edilio Paris. èx
δοθείσης , μοd in uno tantum codice reperitur :
ali ενδοθείσης vol δοθείσης. Ηabel etiam editio Ba
silenus1ς ενδυθείσης .
(4) Κοσμογονίαν . Co ! ». et unus Reg. κοσμογέ
νειαν . Αlius Reg. κοσμοποιίαν.
(5 ) 'Ακατονόμαστοι. Sic tres antiqui codices .
Colbert . ακατωνόμαστοι , editi ακατανόμαστοι . Μox
editi γενομένων, φuinque libri veleres γινομένων .
(6) " Ομως θέλει . Ηic editi et infra , ubi de Filio,
addunt και πέφυκε : in quo non minus pugnant cum
Basilii sensi , quam cuin inss . codicibus.
( 7) Συνεργίας. Ρro liac voce, que in editis legi
tur et in tribus cod cibus miss . , habel Reg. lertinis
δημιουργίας , Colbertinus vero Πνεύματος, quae vox
addila liril alia manu sed tamen antiqua .
( 8 ) Το στερεούν . Sic Reg . Secundus et quartus ,
quos sequi malumus quam tres alios, in quibus et
in editis legitur: τον στερεούντα . Αddunt editi το
äylov, quod nullo in codice ms . reperitur.
157 LIBER DE SPIRITU SANCTO . 158
νάμεις και ούτω γ' άν (9) ουδεμίαν προς το άγιον A ritu . Neque enim celorum virtutes suapte natura
1Πνεύμα την διαφοράν έχοιεν· αλλά κατά αναλογίαν sanclæ sunt ; alioquin nihil differrent a Spiritu
της προς αλλήλας υπεροχής, του αγιασμού το μέ sancto ; sed juxta proportionem qua se invicem
τρον παρά του Πνεύματος έχουσαι . Ως γάρ ο καυ superant, a Spiritu habent sanctificationis men
τηρ μετά του πυρός νοείται , και άλλο μέντοι η υπο suram . Quemadmodum enim cauterium non sine
κειμένη ύλη , και άλλο το πυρ ούτω και επί των igne intelligitur , cum aliud sit subjecta maleria ,
ουρανίων δυνάμεων , η μεν ουσία αυτών, αέριον et aliud ignis : itidem et in cælestibus virtutibus,
πνεύμα ( 10 ) ,ει τύχοι , ή πυρ άϋλον, κατά το γεγραμ substantia quidem earum , puta spiritus est aerius ,
μένον : Ο ποιών τους αγγέλους αυτού πνεύματα , aut ignis immaterialis , juxta id quod scriptum
και τους λειτουργούς αυτού πυρός φλόγα ( 13 ) : est , Qui facit angelos suos spirilus , et ministros
διό και εν τόπο εισι , και ορατοί γίνονται , εν τω suos flammam ignis 58 ; quapropter et in loco
είδει των οικείων αυτών σωμάτων τοϊς αξίοις έμ sunt , et fiunt visibiles, dum iis qui digni sunt ,
φανιζόμενοι . Ο μέντοι αγιασμός , έξωθεν ών της apparent in specie propriorum corporum . Sed
ουσίας, την τελείωσιν αυτοίς επάγει διά της κοινω sanctificatio , quæ est extra substantiam illorum ,
νίας του Πνεύματος . Φυλάσσουσι δε την αξίαν τη perfectionem illis affert per communionem Spi
επιμονή του καλού , έχουσαι μεν έν προαιρέσει το Β ritus. Conservant autem dignitatem per perseve
αυτεξούσιον , ουδέποτε δε εκ της του όντως αγαθού rantiam in bono , habenles quidem in eligendo
προσεδρείας εκπίπτουσαν · ώς εάν υφέλης τώ λόγω liberum arbitrium , nunquam tamen ab ejus qui
το Πνεύμα , λέλυνται μεν αγγέλων χορείαι ( 12 ) , vere bonus est consortio excidentes : ita ut si
ανήρηνται δε αρχαγγέλων επιστασίαι , συγκέχυται subduxeris ratione Spiritum, perierint angelo
δε τα πάντα ανομοθέτητος, άτακτος , αόριστος αυτών rum choreæ , sublatæ, sint quoque archangelorum
ή ζωή . Πώς μέν γάρ είπωσιν άγγελοι · Δόξα εν præſecturæ , atque confusa fuerint omnia : vita
ψίστοις Θεώ, μη δυναμωθέντες υπό του Πνεύμα- ipsorum nulli legi , nulli ordini , nulli regule
τος ; Ουδείς γαρ δύναται ειπείν Κύριον Ιησούν , subjaceat . Quomodo enim dicent angeli : Gloria
ει μη εν Πνεύματι αγίω, και ουδείς εν Πνεύματι in excelsis Deo 89 , nisi a Spiritu accepta pote
Θεού λαλών λέγει ανάθεμα Ιησούν : όπερ είπoι state ? Nemo siquidem potest dicere Dominnm Je
αν (13 ) τα πονηρά και αντικείμενα πνεύματα, ών ή sum, nisi in Spiritu sancto , el nullus in Spiritu
απόπτωσις συνίστησε τον λόγον , του αυτεξουσίους Dei loquens dixit Jesum anathema 60 ; quod sane
είναι τας αοράτους δυνάμεις , ισορρόπως εχούσας dixerint pravi et adversarii spiritus , quorum la
πρός αρετήν και κακίαν , και διά τούτο δεομένας της psus comprobat quod dicimus , virtutes invisi
του Πνεύματος βοηθείας . Εγώ και τον Γαβριήλ C biles esse sui arbitrii , que ad virtutem atque
προλέγειν τα μέλλοντα ουδαμώς άλλως φημι ή τη ad vitium vertibiles , et ob id opus habentes
προγνώσει του Πνεύματος. Διότι έν τών (14 ) εκ της auxilio Spirilus . Ego vero ipsum Gabrielem haud
διαιρέσεως του Πνεύματος χαρισμάτων εστίν η προ alio modo arbitror prædicere futura “ , quam præ
φητεία. Ο δε τα μυστήρια της οπτασίας το ανδρι scientia Spiritus , eo quod unum ex divisione
των επιθυμιών επιταχθείς διαγγείλαι , πόθεν σοφι donorum Spiritus sit prophetia. Porro qui myste
σθείς είχε διδάσκειν τα κεκρυμμένα , ει μή τω ria visionis viro desideriorum jussus erat annun
Πνεύματι τω αγίωκαι της αποκαλύψεως των μυστη tiare 62, unde naclus erat sapientiam , lit posset
ρίων ιδίως το Πνεύματι προσηκούσης, κατά το γε docere arcana , nisi per Spiritum sanctum ? 33
γραμμένον , ότι Ημίν απεκάλυψεν ο Θεός διά του cum patefactio mysteriorum peculiariter ad Spiri
Πνεύματος . Θρόνοι δε και κυριότητες, και αρχαι tum sanctum pertineat , juxta id quod scriptum
και εξουσίαι , πως αν την μακαρίαν ( 15) διεξήγoν est : Nobis reseravit Deus per Spirilum 63. Throni
ζωήν, ει μή διά παντός έβλεπον το πρόσωπον του vero et dominationes , principatus et potestates ,
Πατρός του εν ουρανοίς ; Το δε βλέπειν ουκ άνευ quomodo beatam traducerent vitam , nisi semper
του Πνεύματος . "Ωσπερ γαρ εν νυκτί , εάν υφέλης D) viderent vultum Patris qui in cælis est ** ? At visio
το φως από της οικίας, τυφλαι μεν αι όψεις , ανενέρ non est absque Spiritu . Quemadmodum enim si
γητοι δε καταλείπονται αι δυνάμεις , ανεπίγνωστοι in nocie tollas lucernam e domo , cæci sunt oculi ,
δε αι αξίαι , και χρυσού και σιδήρου ομοίως πατου l'acultates relinquuntur inertes , nec agnoscitur
μένων διά την άγνοιαν ' ούτως επί της νοητής δια rerum dignitas , sed per ignorantiam aurum

58 Psal. cui, 4 . 60 I Cor . ΧΙΙ , 3

80 Luc . 1 , 14 . 61 Luc . 1 , 26 . 62 Dan . Χ , 10. 68 1 Cor . 1 , 10.
64 Matth. svin , 10.
(9 ) " Η ούτω γ ' άν. Editio Paris . ή ούτω γάρ, con ανομοθέτητος .
tra codicum niss. ei editionis Basileensis fidem . (13) " Όπερ είπoι άν. Sic mss. codices : editi όπερ
Paulo post Reg . secundus παρά του Πνεύματος έχουσι. αν είποιεν. Μox Reg . quartus τας ουρανίους δυνά
( 10) Αέριον πνεύμα . Male in editis additur το . μεις .
(11 ) Πυρός φλόγα. Sic quinque codices : unus (14) “Εν των . Editi έν τι των, sed repugnant ve
euim editis πυρ φλέγον . teres libri.
( 12) Xopelai. Hic nonnula ope codicum mss . sus ( 15) Μακαρίαν . Editi addunt εκείνην . Sed ea vox
tulimus . Habent enim editi : χορείαι και αγιασμός... abest'a quinque codicibus . 1
επιστασίας , και αγιασμού, και προφητείαι... ούκουν ,
PATROL . GR. XXXII . 3
159 S. BASILII MAGNI 140

perinde at ferrum conculeatur : sic in spirituali Α κοσμήσεως, αμήχανον την ένθεσμον εκείνην διαμοί
ordine , impossibile est piam illam ac sanctam ναι ζωήν άνευ του Πνεύματος · ου μάλλόν γε η στρατο
vitam permanere citra Spiritum : nibilo profecto πέδου την ευταξίαν , του ταξιάρχου μή παρόντος (1 )
magis quam exercitus in recto ordine manere ή χορού την συμφωνίας, του κορυφαίου μή συναρμό
polest absente duce, aut chorus in consonantia , ζοντος. Πώς [αν] είπη τα σεραφίμ, "Αγιος , άγιος,
nisi chori prefectus temperet harmoniam . Qui άγιος , μη διδαχθέντα παρά του Πνεύματος , ποσάκις
possent dicere seraphim , Sanctus , sanctus , san . εστίν ευσεβές την δοξολογίαν ταύτην αναφωνείν ;
ctus es , nisi docti per Spiritum , quoties pium Είτε ούν αίνουσι τον Θεόν πάντες οι άγγελοι αυτού ,
fuerit hujus glorificationis verba canere ? Sive και αινούσιν αυτόν πάσαι αι δυνάμεις αυτού , διά της
igitur laudant Deum omnes angeli ejus ac omnes του Πνεύματος συνεργείας (17) : είτε παρεστήκασι
virtutes ejus, fit Spiritus ope. Sive astant millies χίλιαι χιλιάδες αγγέλων , και μύριαι μυριάδες λει
mille angeli , ac centies centum millia roinistran τουργούντων (18), εν τη δυνάμει του Πνεύματος το
tium , - Ufficium suum citra reprehensionem in οικείον έργον αμώμως επιτελούσι . Πάσαν ούν την
virtute Spiritus perficiunt . Itaque tota illa super- υπερουράνιον εκείνην και άρρητον αρμονίαν, έν τε
cælestis et ineffabilis harmonia , tum in cultu τη λειτουργία Θεού και τη προς αλλήλας των υπερ
Dei , tum in ultramundanarum , virtutum inter B κοσμίων δυνάμεων συμφωνία , αδύνατον φυλαχθήναι
ipsas consonantia nequaquam servari posset , nisi [ ει] μή την επιστασία του Πνεύματος . Ούτω μεν ούν εν
preesset Spiritus. Sic igitur in creatione iis , que δημιουργία πάρεστι το Πνεύμα το άγιον τοις ουκ εκ
non proficiendo perveniunt ad perfectionem , προκοπής τελειουμένους , αλλ ' απ' αυτής της κτίσεως
sed ab ipsa protinus creatione perfecta sunt , adest ευθύς τελείoις , εις τον απαρτισμών και συμπλήρωσιν
Spiritus sanctus ; in hoc , ut perficiatur compleatur- της υποστάσεως αυτών την παρ ' εαυτού χάριν
que illorum substantia , gratiam suam conferens . συνεισφερόμενον .
39. Cæterum dispensationes circa hominem 39. Τάς δε περί τον άνθρωπον οικονομίας , τας
quie factæ sunt a magno Deo, et Servatore no υπό του μεγάλου Θεού και Σωτήρος ημών Ιησού
stro Jesu Christo juxta bonitalem Dei , quis ne Χριστού κατά την αγαθό.ητα του Θεού (19) γενομένας ,
gabit per Spiritus gratiam esse adimpletas ? Sive τις αντερεί μή ουχί διά της του Πνεύματος χάριτος
velis prisca spectare, patriarcharum benedictio- πεπληρούσθαι; Είτε βούλει τα παλαιά σκοπείν τας
nes , auxilium per legem datum , figuras , prophe- των πατριαρχών ευλογίας , την εκ της νομοθεσίας
tias, fortiler in bellis gesta , miracula per sanctoς δεδομένην βοήθειαν, τους τύπους , τας προφητείας ,
edita : sive quæ circa Domini in carne adventum τα εν πολέμοις ανδραγαθήματα , τα διά των δικαίων
dispensata sunt : per Spiritum gesta sunt. Primo c σημεία είτε τα περί την ένσαρκον του Κυρίου
enim adfuit ipsi carni Domini , duin factus un παρουσίαν οικονομηθέντα· διά του Πνεύματος . Πρώ
clio, et inseparabiliter conjunctus , sicut scri τον μεν γάρ αυτή τη σαρκί του Κυρίου συνήν ,
plum est : Super quem videris Spiritum descenden- χρίσμα γενόμενον , και αχωρίστως παρόν κατά το
tem , el manentem super eum, hic est Filius meus γεγραμμένος : Εφ' όν αν ΐδης το Πνεύμα καταβαί .
dilectus 66 ; et , Jesum a Nazareth, quem unxit νον , και μένον επ' αυτόν, ούτός έστιν ο Υιός
Deus Spiritu sancto 67. Deinceps omnis actio pre· μου ο αγαπητός · και , Ιησούν τον από Ναζαρέτ ,
senle Spirilu peragebalur. Hic præsens aderat αν έχρισεν ο Θεός το Πνεύματι τω αγίω. "Έπειτα
cum et a diabolo lentaretur. Deductus est enim , πάσα ενέργεια συμπαρόντος του Πνεύματος ενηρ
inquit, Jesus a Spirilu in desertum , ut tentare γείτο . Τούτο και υπό του διαβόλου πειραζομένω
tur 68. Tum edenti niiracula indivulse aderat . Si παρήν . Ανήχθη γάρ , φησίν, ο Ιησούς υπό του
enim ego, inquit , in Spiritu Dei ejicio dæmoniac9. Πνεύματος εις την έρημον του πειρασθήναι .
Nec deseruit excitatum a niortuis. Dominus enim Και ενεργούνται τάς δυνάμεις αχωρίστως συνήν (20) . Εί
renovans 34 hominem , eique iterum reddens gra γάρ εγώ , φησίν, εν Πνεύματι Θεού εκβάλλω τα
tiam , quam ex aMalu Dei acceptam amiserat , δαιμόνια και εκ νεκρών αναστάντος ουκ απελεί
cum inspirasset in faciem discipulorum , quid D πετο. Ανακαινίζων γάρ τον άνθρωπον ο Κύριος ,
ait ! Accipite Spiritum sanctum . Quorumcunque και ήν απώλεσε χάριν εκ του εμφυσήματος του
remiseritis peccata , remittuntur ; el quorumcun Θεού , ταύτην πάλιν αποδιδούς, εμφυσήσας εις το
que relinueritis , retenta sunt 70. Jam vero Eccle πρόσωπος των μαθητών, τί φησι ; Λάβετε Πνεύμα
siæ ordo et gubernatio nonne palam et citra άγιον . " Αν τινων (21 ) αφήτε τας αμαρτίας , αφίες
63 Isa. VI, 3. 66 Joan . 1 , 33 . 67 Act . 1 , 38. 68 Matth. IV, 1 . 69 Matth . XII , 28 . 10 Joan. ΣΣ ,
22 , 23 .

(16) Μή παρόντος. Duo Regii codices cum Col- γίαις ει δημιουργίαις.

bert.μή παρέχοντος . Reg. quartus μη συμπαρόντος.
( 17) Συνεργείας. Νon male in editis ενεργείας.
Sed sex codicum auctoritas præferenda.
(18 ) Λειτουργούντων . Editi αρχαγγέλων λειτουρ
γούντες αυτώ. Codices ut in contextu, nisi quod
unus habet αρχαγγέλων . Non multo post iisdem co
dicibus freti mulayimus quod erat in editis aestoup
( 19) Του Θεού . Αddunt editi και Πατρός, et ούν
ante βούλει, et paulo post iidem habent παρουσίαν
του Χριστού . Codices Tuss . ut in contextu.
(20) Συνήν. Sic mss . codices : editi συμπαρήν .
(21) "Αν τινων . Editi εάν τινων, idque statim
repetunt , et paulo post habent αι διακοσμήσεις ενερ
γούνται. Siculi S: nus in contextu Inss . codices,
141 LIBER DE SPIRITU SANCTO. 142
ται · και άν τινων κρατήτε, κεκράτηνται . Η δε της Α contradictioneni per Spiritum sanctum peragi
Εκκλησίας διακόσμησις ουχί σαφώς και αναντιρρή lur ? Ipse enim , inquit , dedit Ecclesiæ primun
τως διά του Πνεύματος ενεργείται ; Αυτός γάρ apostolos , deinde prophetus , lertio doctores : ad
έδωκε , φησί , τη 'Εκκλησία πρώτον αποστόλους , hæc virtules, prælerea donn sanationum , subsidia ,
δεύτερον προφήτας, τρίτον διδασκάλους, έπειτα gubernationes , genera linguarum " . Hic enim
δυνάμεις , έπειτα χαρίσματα ιαμάτων , αντιλή ordo juxta distributionem donorum Spiritus di
ψεις , κυβερνήσεις , γένη γλωσσών . Αύτη γάρ ή gestus est
τάξις κατά την διαίρεσιν τών εκ του Πνεύματος δω
ρεών διατέτακται.
40. Εύροι δε άν τις, ακριβώς λογιζόμενος , και επί 40. Quin , si quis accuratius perpendat , compe
του καιρού της προσδοκωμένης επιφανείας της εξ ου riet, ne in tempore quidem illo , quo exspectata
ρανών του Κυρίου μή ασυντελές το Πνεύμα το άγιον, Domini apparitio fiet de cælo , oliosum fore Spi
ώς τινες οίονται αλλά συμπαρέσται (22) και εν τη ritum sanctum , ut quidam arbitrantur : sed si
ημέρα της αποκαλύψεως αυτού, καθ ' ήν κρινει την οι mul aderit in illo eliam die revelationis illius ,
κουμένην εν δικαιοσύνη και μακάριος και μόνος δυ quo judicaturus est orbem terrarum in justitia
νάστης. Τίς γάρ ούτως ανήκοος των ήτοιμασμένων B και ille beatus et solus potens . Quis enim adeo igna
παρά Θεού αγαθών τοϊς αξίοις, ώς άγνοείν, ότι και rus est bonorum , quæ Deus præparavit dignis,
των δικαίων ο στέφανος ή του Πνεύματός έστι χάρις , ut nesciat justorum coronam esse Spiritus graliam ,
δαψιλεστέρα τότε και τελειοτέρα παρεχομένη , κατά quæ largius tunc perfectiusque dabitur , spirituali
την αναλογίαν των ανδραγαθημάτων της πνευματικής gloria cuique pro recte gestis distributa : In splen
δόξης διανεμομένης εκάστω ; ' Εν γάρ ταϊς λαμπρό doribus enim sanctorum mansiones multæ sunt
τησι των αγίων μοναι πολλαι παρά τω Πατρί· τουτ apud Ρatrem 71 , hoc est, dignitatis discrimina . Sicuι
έστιν , αξιωμάτων διαφοραί . Ως γάρ αστήρ αστέρος enim stella a stella differt in clurilale , ila el resur
διαφέρει εν δόξη , ούτω και η ανάστασις των reetio mortuorum 73. Itaque qui consignati sunt
νεκρών . Οι τοίνυν σφραγισθέντες το Πνεύματι το Spiritu sancto in diem redemptionis , quique Spiri
αγίω εις ήμέραν απολυτρώσεως, και ήν έλαβον απαρ tus primitias , quas accepere, puras et integras ser
χήν του Πνεύματος (23 ) ακέραιον και αμείωτον δια vaverint , ii sunt qui audient : Euge, serve bone et
σώσαντες , ούτοι εισιν οι ακούσοντες : Εύ , δούλε αγαθε fidelis , super pauca ſuisti fidelis , super multa 19
και πιστε, επί ολίγα ής πιστός, επί πολλών σε constituam ?*. Similiter et qui contristaverint Spi
καταστήσω . Ομοίως δε και οι λυπήσαντες το Πνεύμα rilum sanctum pravitate studiorum suorum , aut
το άγιον τη πονηρία των επιτηδευμάτων αυτών , ή οι c qui non fecerintIurum e sorte data , ab iis aufere
μη επεργασάμενοι τώ δοθέντι , αφαιρεθήσονται και tur id quod acceperunt , beneficio in alios translato :
ειλήφασιν , εις ετέρους μετατιθεμένης της χάριτος : aut , secundum aliquem ex evangelistis 75 , etiain
ή , κατά τινα των ευαγγελιστών , και διχοτομηθή - penitus discindentur : dissectio siquidem intelli
σονται παντελώς της διχοτομίας νοουμένης κατά genda est in hoc, quod prorsus a Spiritu sancto
την εις το παντελές από του Πνεύματος αλλοτρίωσιν . alienabuntur. Neque enim corpus dividitur, ut una
Ούτε γάρ σώμα διαιρείται , ώς το μεν παραδίδοσθαι pars tradalur supplicio , allera absolyalur. Nam id
τη κολάσει , το δε άφίεσθαι : μυθικόν γάρ τούτό γε , quidem fabulosum , neque justo dignum judice, cumi
και ου κατά δίκαιον κριτήν , όλου ημαρτηκότος , εξ lotuin peccaverit, dimidium addici pænæ. Nec ani
ημισείας είναι την κόλασιν · ούτε ψυχή διχή τέμνε ma in duas partes secatur , cum tola per totum
ται (24) , όλη δι' όλου το αμαρτωλόν φρόνημα κεκτη habuerit peccandi affectum , simulque cum corpore
μένη , και συγκατεργαζομένη τω σώματι το κακόν . malum operetur . Sed dissectio , ut dixi , perpetua
' Αλλά διχοτομία , ώσπερ έφην , ή από του Πνεύματος est animæ a Spiritu alienatio . Nunc enim , tametsi
εις το διηνεκές της ψυχής αλλοτρίωσις. Νύν μέν γάρ, non admiscetur indignis, allamen aliquo pacto vi
ει και μη ανακέκραται τους αναξίοις, αλλ' ούν παρεί detur adesse semel baptizatis, exspectans ut salu
ναι δοκεί πως τοις άπαξ εσφραγισμένους , την εκ της D tem per conversionem consequantur ; tum vero in
επιστροφής σωτηρίαν αυτών αναμένον (25)· τότε δε totum ab anima , quæ gratiam ipsius profanaverit ,
εξ όλου της βεβηλωσάσης αυτού την χάριν ψυχής resecabitur. Eoque non est in inferno qui confitea

11 Cor. Xll , 28 . 15 Joan. ΧΙV, 2. 13 1 Cor. IV, 41 , 42. 16 Matth . ΧΧν , 21 . 78 Matth . XXIV , 51 .

Ιbidem duo codices habent αφίενται αυτοίς . Deest
και in plerisque codicibus ante has voces άν τινων
κρατήτε .
(22 ) Συμπαρέσται . Ιta sex codices mss . Editi
συμπαρεστάναι.
(25 ) Πνεύματος . Ηic ut sepe alias editi addunt
αγίου . Varia sequentium vocum scriptura in codici
bus mss. Quidam habent ακεραίαν, Colbertinus
αμίαντον pro αμείωτον , Regius secundus διασώ
ζοντες .
( 24) Δική τέμνεται . Quidam codices δίχα .
( 25) 'Arajévor . Vitiose quidam codices cum edi
lis švajévwv. Non absimilis sententia legitur in
procmio Commentarii in Isaiam prophetain . Nam
omnibus quidem, ait auctor, adest Spirilus sanclus :
sed iis , qui puri sunt affectibus, peculiarem exhibet
virtutem : at vero iis, quorum mens peccati maculis
turbatur, minime. Sæpe idem docet Origenes , in
primis Tractalu 30 et 31 in Matth .
143 S. BASILII MAGNI
tur , ncque in morte qui nemor sit Dei 16 , cum jam A αποτμηθήσεται. Διά τούτο ουκ έστιν εν τω άδη και
non adsit Sancti Spiritus adjutorium. Quomodo εξομολογούμενος , ουδε εν τω θανάτω ο μνημονεύων
igitur intelligi potest absque Spiritu sancto fieri ju Θεού , ουκέτι της βοηθείας του Πνεύματος συμπαρ
dicium , cum Scriplura 35 declaret ipsum esse et ούσης . Πώς oύν δυνατόν νοήσαι χωρίς του αγίου
justorum præmium ? , quando pro arrhabone exhi Πνεύματος επιτελείσθαι την κρίσιν, όπου γε ο λόγος
bebitur quod perfecturn est ; et prinnam peccato δείκνυσιν , ότι αυτό έστι και το των δικαίων βραβείον ,
rum condemnationem , cum eo etiam quod habere όταν αντί του αρραβώνος παρασχεθή το τέλειον · και
videntur, spoliati fuerint ? Porro maximum argu η πρώτη των αμαρτωλών καταδίκη, όταν και ο δο
mentum conjunctionis illius , quam Spiritus cum κούσιν έχειν αφαιρεθώσι; Το δε μέγιστον τεκμήριον
Patre et Filio habet , illud est , quod eodem modo της προς Πατέρα και Υιόν του Πνεύματος συναφείας,
dicitur habere se erga Deum , quo erga unumquem ότι ούτως έχειν λέγεται προς Θεόν , ως προς έκαστον
que nostrum se habet spiritus , qui est in nobis . Quis έχει το πνεύμα το εν ημίν . Τίς γάρ οίδε , φησίν ,
enim, inquit, hominum novit ea que sunt hominis , ανθρώπων τα του ανθρώπου , ει μη το πνεύμα το
nisi spiritus qui est in ipso ? Sic et quæ Dei sunt, εν αυτώ ; Ούτω και τα τού Θεού ουδείς έγνωκεν ,
nemo novil , nisi Spirilus qui ex Deo est 78. Et hæc ει μη το Πνεύμα το έκ τού Θεού . Και ταύτα μεν
guidern hactenus.. Β εις τοσούτον
CAPUT XVII . ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ΙΖ'.
Adversus eos qui dicunt non connumerari Patri ac Πρός τούς λέγοντας μη συναριθμείσθαι Πατρί
Filio sanctum Spiritum , sed subnumerari : ubi et και Υιώ το άγιον Πνεύμα, αλλ' υπαριθμείσθαι :
de pia connumeratione summarius fidei decursus . ενώ και περίτης ευσεβούς συναριθμήσεως (26)
κεφαλαιώδης επιδρομή της πίστεως .
41. Cæterum subnumerationem quid dicant , aut 41. Την δε υπαρίθμησιν ό τι και λέγουσι , και κατά
in cujus rei significationem vocem hanc usurpent , τίνος σημαινομένου την φωνήν ταύτην άγουσιν , ουδε
ne cogitare quidem facile est . Νam et hanc nobis επινοήσαι ράδιον. " Οτι μεν γαρ εν της του κόσμου
e mundi sapientia ſuisse inveclam , nolum est om σοφίας και αυτή ημίν επεισήχθη (27), παντί γνώ
nibus et perspectum . An vero aliquam habeat pro ριμον ' ει δέ έχει τινά οικείον λόγον προς τα προ
priam rationem ad id quod nunc agitur , hoc con κείμενα , τούτο επισκεψώμεθα. Φασί τοίνυν οι
sideremus. Aiunt igitur qui rerum inanium periti δεινοί τά μάταια , τα μεν κοινά είναι των ονομάτων ,
sunt , quædam nomina esse communia , quorum si και επί πολύ διήκειν ταϊς σημασίαις · τά δε ιδικώ
gnificatio multa complectitur : alia magis propria, τερα » και άλλα άλλων μερικωτέραν έχεις την δύ
et alia aliis vim habere magis peculiarem. Exem- C ναμιν . Οίον , κοινόν μεν όνομα ή ουσία , πάσιν επι
pli causa , commune nomen est essentia , quod pa- λεγομένη , και αψύχοις και εμψύχοις ομοίως · ίδικώ
riter de omnibus prædicatur , sive inanimis sive τερον δε το ζώον » επι ’ έλαττον μέν του προτέρου
animalis . Peculiarius autem aniinal , quod de pau- λεγόμενον , επί πλέον δε των υπ' αυτό θεωρούμενον .
cioribus quidem prædicatur quam illud prius , sed Και γάρ και λογικών (28) αυτό και αλόγων φύ
tamen ejus contemplatio magis extenditur, quam σις εμπεριέχεται . Πάλιν ιδικώτερον εστι του ζώου
eorum quæ illi subjecta sunt. Nam in eo rationa ο άνθρωπος , και τούτου ο ανήρ , και του ανδρός και
lium simul et irrationalium natura comprehendi- καθ' έκαστον , Πέτρος και Παύλος και Ιωάννης. "Αρα
:ur . Rursum magis speciale nomen est homo, quam ούν τούτο νοούσι την ύπαρίθμησιν , τήν του κοινού (29 )
animal : item vir specialius est nomen quam homo, εις τα υπεσταλμένα διαίρεσιν ; ' Αλλ' ουκ αν πιστεύ
et viro specialius est hic aut ille vir, pula Petrus, σαιμι εις τοσούτον αυτους παραπληξίας ελαύνειν ,
aut Paulus , aut Joannes . An igitur hoc subnume ώστε φάναι τον Θεόν των όλων, ώσπερ κοινότητά τινα,
rationem esse sentiunt , rei communis in ea quæ λόγω μόνο θεωρητήν , εν ουδεμιά δε υποστάσει το
subjecta sunt divisionem ? Al non crediderim illos είναι έχουσαν, εις τα υποκείμενα διαιρείσθαι · είτα
ad tantum stuporem devenisse , ut dicant Deum D την υποδιαίρεσιν ταύτην και υπαρίθμησιν λέγεσθαι .
universorum , velut communitatem quamdam , ra *Η τούτο μεν ουδ ' άν μελαγχολώντες είποιεν. Προς
tione sola intelligibilem , nulla autem in hypostasi γάρ τη ασεβεία και τον εναντίον λόγον της οικείας
subsistentem , in subjecta dividi : deinde hanc sub εαυτών προαιρέσεως κατασκευάζουσι. Τα γάρ υπο
divisionem etiam subnumerationem dici . Istud διαιρούμενα της αυτής έστιν εκείνοις ( 50) ουσίας
sane ne insani quidem dixerint. Nam præler impie αφ' ών διήρηνται . 'Αλλ' έοίκαμεν διά πολλήν της
tatem etiam sermonem instituunt, cum eo quod ατοπίας ενάργειαν απορείν λόγων , και ουκ έχειν πως

16 Psal. VI , 6. 77 IPetr . 1 , 12. 18 1 Cor . 1 , 11 .

(26 ) Συναριθμήσεως . Ιta mss . tres, quos eo li
benliús sequimur, quod vulgata scriptura utape
θμήσεως confuletur a Basilio, ejusque judicio im .
pielatis notam effugere non possit .
(27) _Επεισήχθη . Regius tertius et Colb. υπεισ
ήχθη . Paulo post editi οι δεινοί περί τα μάταια , et
deinde ειδικότερα . Sed her mutavimus auctoritate
codicum mss .
( 28 ) Και λογικών . Conjunctionem addidimus ex
tribus codicibus .
(29) Του κοινού . Reg . tertius του ομοίου .
(50) Εκείνοις . Sic omnes codices : editi εκείνης.
Mox évéprelav in editis et duobus antiquis codici
bus ; sed multo melius alii qualuor ut in contextu .
143 LIBER DE SPIRITU SANCTO. 146
της αλογίας αυτών καθαψόμεθα · ώστε δοκούσι μοί A proponunt pugnantem : siquidem quae subdividun
τι κερδαίνειν παρά την άνοιαν . Ως γάρ προς τα tur, ejusdem sunt essentiæ , cujus sunt illa a quibus
μαλακά και υπείκοντα των σωμάτων (51 ) , τω μή dividuntur. Sed ob magnam absurditatis evidentiam
έχειν αντέρεισιν , ουκ έστι γενναίαν την πληγήν ενεγ videmur oratione destitui , nec habere quibus ver
κείν ' ούτως ουδε των προδήλων είς άνοιαν δυνατόν bis illorum stultitiam reprehendanus ; adeo ut
ελέγχω νεανικό καθικέσθαι. Λείπεται ούν σιωπή το mihi videantur propter amentiam aliquid lucriſa
βδελυκτών αυτών της ασεβείας παραδραμείν. 'Αλλ' cere . Quemadmodum enim in corpora mollia ceden
ουκ έα την ησυχίαν των αδελφών η αγάπη , και η tiaque non possis egregiam 36 plagamimpingere,
βαρύτης των εναντίων. eo quod obsistere contraque niti non queant : ita eos
qui palam insaniunt non possis forti ac virili redargutione percellere. Superest igitur ut abominan
dam illorum impietatem silentio prætereamus . At non patitur silere me nec ſratrum charitas, nec ad
versariorum improbitas.
42. Τί γάρ λέγουσιν ; Οράτε αυτών της αλαζονείας 42. Quid igitur dicunt ? Videle quanta sit in dictis
τα ρήματα . Ημείς τοϊς μεν ομοτίμοις φαμεν την illorum arrogantia . Nos , inquiunt , profitemur, jis
συναρίθμησιν πρέπειν τοις δε προς το χείρον παρηλ- B p qui honore pares sunt convenire connumerationem ;
λαγμένοις την υπαρίθμησιν . Και τούτοτί ποτε λέγετε ; iis vero qui inferioris sunt conditionis , subnumera
Ου γαρ συνίημι υμών της αλλοκότου σοφίας. Πότερον tionem . Et istud cur tandem dicitis ? Neque enim
ότι χρυσός μέν χρυσώ συναριθμείται , ο δε μόλυβδος intelligo absurdan vestram sapientiam . An quod
ουκέτι της συναριθμήσεως άξιος, αλλά διά τό της ύλης aurum auro connumeratur , plumbum vero non item
εύωνον υπαριθμηθήσεται το χρυσό ; Και τοσαύτην eril dignum quod connumeretur , sed ob materiæ
δύναμιν τώ αριθμό μαρτυρείτε , ώς ή των ευτελών vilitatem subnumerabitur auro ? Atque etiam vimne
την αξίαν υπεραίρειν , ή των πολυτιμήτων (52 ) το tantam tribuitis numero , ut is vel rerum vilium
σεμνόν καταβάλλειν ; Ουκούν πάλιν και τον χρυσόν pretium attollere , vel preliosarum rerum dignita
τοίς βαρυτίμους των λίθων υπαριθμήσεις , κακείνων tem dejicere valeat ? Ergo rursus aurum pretiosis
τοις ευανθεστέρους και μείζοσι τους άλαμπεστέρους lapidibus subnumerabis ; atque in hisipsis , elegan
και μικροτέρους . Αλλά τι ουκ αν είπoιεν οι εις tioribus ac majoribus subnumerabis minus lucidos
μηδέν άλλο εύκαιρούντες , ή λέγειν τι και ακούειν ac minores. Sed quid non dicant , qui ad nihil aliud
καινότερον ; 'Ονομαζέσθωσαν λοιπόν μετά Στωϊκών vacant , nisi aut ad dicendum , aut audiendum ali
και Επικουρείων οι διαψηφισται της ασεβείας. Τίς quid novi ? Posthac cum Stoicis et Epicureis no
γάρ αν και γένοιτο προς τα πολύτιμα των ατιμοτέ- c nminentur qui impietatem inita subductaque ratione
ρων ή υπαρίθμησις ; Ο χαλκούς οβολός το χρυσό docent. Quae namque vel possit fieri rerum vilio
στατήρι πως υπαριθμηθήσεται ; "Οτι ου λέγομεν, rum ad pretiosiores subnumeratio ? Æreus obolus
φησί, δύο κεκτησθαι νομίσματα · αλλ' εν και έν . aureo slateri quomodo subnumerabitur ? Quoniam
Πότερον ούν τούτων πoτέρω υπαριθμείται ; 'Εκφω non dicimus , inquiunt , duo possideri numismata ,
νείται μεν γάρ ομοίως εκάτερον . Εάν μέν ούν καθ ' sed unum et unum . Utrum igitur utri horum sub
εαυτό (53 ) έκαστον αριθμήσης , ομοτιμίαν ποιείς έν numeratur ? Νam utrumque similiter profertur .
το ομοίω τρόπο της αριθμήσεως (54) : εάν δε συν Itaque si quodque per se numeres , facis æqualita
αψης αυτά , πάλιν ένοϊς την αξίαν, συναριθμών αλλή tem prelii codem numerandi modo : sin autem ea
λοις αμφότερα . Ει δε όπερ αν δεύτερον αριθμηθή (55), conjunxeris , rursus unam et eamdem facis dignita
τούτο έξει την ύπαρίθμησιν , εν τώ αριθμούντι έστιν tem , utrumque alteri connumerans. Quod si quid
από του χαλκού νομίσματος της αριθμήσεως άρξα- quid in numerando posteriore Ioco posueris , id
σθαι . Αλλά της αμαθίας τον έλεγχον υπερθέμενοι, habebit subnumerationem , numeranti in manu est
επί τα συνέχοντα τον λόγον τρέψωμεν. ab æreo numismate numerationem incipere. Sed
imperitiæ confutationem in aliud tempus rejicientes , ad ea quæ rem causamque continent , oratio .
nem verlamus .
15. Και τον Υιόν υπαριθμείσθαι τω Πατρί λέγετε , D 43. Etiamne Filium dicitis subnumerari Patri ,
και το Πνεύμα το Υιώ , ή το Πνεύματι μόνο την ac Spiritum Filio ; an soli Spiritui tribuitis subnu
υπαρίθμησιν αφορίζετε ; Ει μεν γάρ και τον Υιόν inerationem ? Etenim si Filium quoque subnumera
υπαριθμείτε , πάλιν τον αυτόν λόγον της ασεβείας lis , rursus eamdem impietatis doctrinam instaurant
ανακαινίζετε , το ανόμοιον της ουσίας , την του αξιώ tis , dissimilitudinem essentiæ , dignitatis dejectio
ματος ταπεινότητα, την εν υστέρω γένεσιν , και nem , nativitatem tempore posteriorem , et in summa,
άπαξαπλώς πάσας όμου τάς εις τον Μονογενή βλασ omnes simul blasphemias in Unigenitam unico isto
φημίας δι' ενός τούτου ρήματος ανακυκλούντες επι verbo revolvere ostendemini : quibus contradicere
δειχθήσεσθε • οίς αντιλέγειν μακρότερον ή κατά την prolixius est , quam pro presenti instituto, preser

(31 ) Tôr couátur. Desunt hæ voces in pleris
que codicibus . Mox editi επενεγκείν . Sex codices
ut in contextu. Jisdem auctoribus paulo post dele
vimus conjunctionem ante déyoutu.
( 52) Πολυτιμήτων. Regius quartus πολυτίμων.
( 53 ) Εάν μέν ούν καθ' εαυτό. Sic tres Regii
cum Collbert. Editi 'Αλλ' εάν μέν καθ ' εαυτόν .
( 34) 'Αριθμήσεως . Reg . secundus υπαριθμήσεως .
( 35) 'Αριθμηθή. Unus ex Regiis αριθμηθείη , 1lius
αριθμής. Μox Reg . quartus απαριθμήσεως.
147 S. BASILII MAGNI 148

tim cum aliis in locis impielas a nobis pro viribus A παρούσαν ορμήν , άλλως τε και ένα άλλους κατά δύνα
refutata sit . Quod si soli Spiritui putant convenire μιν υφ' ημών της ασεβείας διελεγχθείσης · ει δε τώ
subnumerationem , discant Spiritum eodem modo Πνεύματι πρέπειν οίονται μόνο την υπαρίθμησιν,
pronuntiari cum Domino , quomodo et Filius μανθανέτωσαν , ότι κατά τον αυτόν τρόπον συνεκφω
pronuntiatur cum Patre. Nomen enim Patris et νείται τω Κυρίω (56) το Πνεύμα, καθ' όν και ο Υιός
Filii et Spiritus sancti similiter editum est. Itaque τω Πατρί. Το γάρ όνομα Πατρός και Υιού και αγίου
quemadmodum se habet Filius ad Patrem , ita ad Πνεύματος ομοίως εκδέδοται . Ως τοίνυν έχει ο Υιός
Filium sese habet Spiritus , secundum traditum in προς τον Πατέρα , ούτω προς τον Υιόν το Πνεύμα
baptismo verborum ordinem " . Quod si Spiritus κατά την εν τω βαπτίσματι παραδεδομένην του λόγου
Filio junctus est, 37 Filius autem Patri ; liquet σύνταξιν. Ει δε το Πνεύμα το Υιώ συντέτακται , και
ipsum etiam Spiritum Patri adjungi . Quem igitur δε Υιός τω Πατρί , δηλονότι (57) και το Πνεύμα τω
locum habet , ut dicant alterum connumerari , alte Πατρί. Τίνα ούν έχει χώραν το μεν συναριθμείσθαι,
rum subnumerari , cum in una eademque serie no το δε υπαριθμείσθαι λέγειν, εν μιά και τη αυτή συ
inina sint ordinata ? In summa porro , quæ res ex στοιχία κατατεταγμένων των ονομάτων ; " Όλως δε ,
omni rerum genere unquam a sua ipsius natura τι των πάντων έξέστη ποτέ της εαυτού φύσεως
excidit dum numeratur ? Nonne polius que nume- Β αριθμούμενον ; Αλλ' ουχί τα μεν αριθμητά διαμένει
rantur, talia perseverant qualia sunt ab initio ; nu οία πέφυκεν εξ αρχής, ο δε αριθμός σημείον γνωρι
merus autem adhibetur a nobis ceu signum , quo στικών του πλήθους των υποκειμένων παρ' ημών
declaratur multitudo suppositorum ? Νam ex corpo- εφαρμόζεται; Τών γάρ σωμάτων τα μεν αριθμούμεν,
ribus alia numeramus, alia metimur , alia libramus ; τα δε μετρούμεν , τα δε σταθμώμεθα • και ών μεν
et quorum continua est natura , ea mensura com συνεχής ή φύσις , μέτρα καταλαμβάνομεν, ών δε δι
prehendimus ; quorum discreta , numero subjicimus , ωρισμένη , το αριθμό υποβάλλομεν , πλήν όσα διά
exceptis iis quæ ob tenuitatem rursus fiunt etiam λεπτότητα και αυτά πάλιν μετρητά γίνεται » τα δε
mensurabilia ; quæ vero gravia sunt , libræ momento βάρη ταϊς επί του ζυγού ροπαίς διακρίνομεν . Ο τοί
discernimus. Non itaque quoniam nobisipsis signa νυν, επειδή εαυτοίς σημεία προς την του ποσού γνώσιν
ad quantitatis notitiam excogitavimus, protinus επενοήσαμεν , ήδη και την φύσιν των σημειωθέντων
etiam naturam eorum quae signata sunt , immuta- ελλάξαμεν . "Ωσπερ ούν ουχ υποσταθμώμεθα αλλήλους
vimus. Quemadmodum igitur que libra expendi- τα σταθμητά , κάν το μέν χρυσός , το δε κασσίτερος
mus , ea non sublibramus inter sese , etiamsi unum ή , ουδε υπομετρούμεν τα μετρητά • ούτως ουδε τα
sit aurum , alterum stannum ; neque submetimur αριθμητά πάντως υπαριθμήσομεν. Ει δε ουδέν των
C
quæ mensura dijudicantur: ita nec ea quæ nume άλλων την ύπαρίθμησιν δέχεται , πως το Πνεύματι
rantur , ullo modo subnumerabimus . Quod si in φασι προσήκειν υπαριθμείσθαι ; 'Αλλά τα Ελληνικά
cæteris nihil est , quod subnumerationem recipiat , νοσούντες οίονται τα κατά βαθμών αξιωμάτων (58 )
qua fronte dicunt Spiritui competere subnumera . ή κατά ουσίας ύφεσιν υποβαίνοντα, ταύτα προσήκειν
tionem ? At hi ethnico morbo laborantes , existi υπαριθμείσθαι .
mant quæ dignitatis gradu aut naturæ ac substantiæ submissione inferiora sunt, iis convenire sub
numerationem.
CAPUT XVIII. ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ΙΗ'
Quomodo in professione trium hypostaseon pium Πώς εν τη ομολογία των τριών υποστάσεων το
monarchiæ dogma servamus , ubi et eorum , qui ευσεβές της μοναρχίας δόγμα διατηρούμεν , εν
dicunl Spiritum subnumerari, refulatio. ώ και ο (39 ) κατά των το Πνεύμαυπαριθμεί
σθαι φασκόντων έλεγχος .
44. Cum Patrem et Filium et Spiritum sanctum 44. Πατέρα και Υιόν και άγιον Πνεύμα παραδιδούς
traderet Dominus, non cum numero simul tradidit 80 . ο Κύριος, ου μετά του αριθμού συνεξέδωκεν. Ου γαρ
Non enim dixit , In primum et secundum et ter- D είπεν , ότι Εις πρώτος και δεύτερον και τρίτον , ουδέ ,
tium , neque, In unum et duo et tria : sed per san Εις εν και δύο και τρία · αλλά δι' ονομάτων αγίων
cta nomina cognitionem fidei ad salutem perdu- την γνώσιν της προς σωτηρίαν αγoύσης πίστεως
centis largitus est. Quare quod nos salvos facil , έχαρίσατο. " Ώστε το μεν σώζον ημάς η πίστις εστίν »
fides est. Numerus vero, signum declarans quot ο δε αριθμός σημείον γνωριστικών του ποσού των
sint supposila, excogitatus est. Sed qui undelibet υποκειμένων επινενόηται . 'Αλλ ' οι πανταχόθεν εαυ
sibi ipsis noxas contrahunt, etiam numerandi fa τοίς τάς βλάβας επισυνάγοντες και τη του αριθμείν
cultate adversus idem albutuntur : qui quidem δυνάμει κατά της πίστεως κέχρηνται · οΐ γε , ουδενός

19 Μatth . ΧΧν11 , 19. 80 ibid .

(36 ) Το Κυρίω . Colbert . τω Υιό, sed secunda
manii .
(37 ) Δηλονότι. Legitur in editis δηλον, ότι και το
Πνεύμα. Μaluimus sequi mss. codices.
( 58) 'Α...λά τα ... αξιωμάτων . Sic Regius primus:
sic etiam quatuor alii , nisi quod non habent articu
lum ante has voces , κατά βαθμόν . Editi 'Αλλ' ούτοι
τα ... αξιώματα .
(59 ) Εν ώ και ό, etc. Ηec desunt in plerisque
codicibus.
 LIBER DE SPIRITU SANCTO. 15 0
119
των άλλων εκ της του, αριθμού προσθήκης αλλοιου - A cum nulla alia res ob numeri accessionem int
μένου , ούται επί της θείας φύσεως ευλαβούνται τον letur , tamen in divina nalura numerum metuunt,
αριθμόν , μη δι' αυτου ( 40) της οφειλομένης τω ne scilicet per eum honoris Paracleto debiti non
Παρακλήτω τιμής υπερβώσει το μέτρον. 'Αλλ', ώ dun excedant. Sed , o sapientissimi , sint maxime
σοφώτατοι , μάλιστα μεν υπέρ αριθμόν έστω τα supra numerum , quæ non possumus assequi ;
ανέφικτα ως η παλαιά των Εβραίων ευλάβεια ιδίοις quemadmodum prisca Hebræorum pietas propriis
σημείοις το ανεκφώνητον όνομα του Θεού διεχάρασ ac peculiaribus notis ineffabile Dei nomen efara
σε (41 ) , και εκ τούτου την κατά πάντων υπεροχήν Dat , inde etiam ejus supra omnia eminentiam de
παριστώσα · ει δέ άρα δεί και αριθμείν , μήτουγε clarans . Quod si et numerus adhibendus est, ne
και εν τούτω κακουργείν την αλήθειαν . " Η γάρ σιωπή quaquam et per eum depravanda veritas. Αut enim
τιμάσθω τα άρρητα, η ευσεβώς αριθμείσθω τα άγια . silentio honorentur ineffabilia , aut pie numerentur
Είς Θεός (42) και Πατήρ , και εις μονογενής Υιός , sancta . Unus 38 Deus et Pater , et unus unigeni
και εν Πνεύμα άγιον . Εκάστης των υποστάσεων lus Filius, et unus Spiritus sanctus. Unamquam
μοναχώς εξαγγέλλομεν · επειδάν δε συναριθμήσαι que hypostasim singulariter efferimus ; cum autem
δέη, ουχί άπαιδεύτω αριθμήσει προς πολυθείας έν connumerare opus fuerit, haudquaquam inducte
νοιαν έκφερόμεθα . B numerando ad plurium deorum notionem efferimur .
45. Ου γαρ κατά σύνθεσιν αριθμούμεν , αφ' ενός 45. Neque enim juxta compositionem numera
εις πλήθος ποιούμενοι την παραύξησιν, έν και δύο mus , ab uno ad plura facientes incrementum , ut
και τρία λέγοντες , ουδε πρώτον , και δεύτερον, και dicamus unum , duo , tria, neque primum , secun
τρίτον. Εγώ γαρ Θεός πρώτος , και εγώ μετά dum ac tertium . Ego enim Deus primus, et ego
ταύτα . Δεύτερον δε Θεόν ουδέπω και τήμερον ακη post hæc 84. Secundum autem Deum nunquam
κόαμεν• Θεόν γάρ εκ Θεού προσκυνούντες , και το hactenus audivimus : quippe Deum ex Deo ado
ιδιάζον των υποστάσεων ομολογούμεν , και μένομεν rantes, etiam proprietatem profitemur hypostaseon ,
επί της μοναρχίας , εις πλήθος απεσχισμένον (43) manemusque in uno principatu , non dissipantes
την θεολογίαν μη σκεδαννύντες , διά το μίαν εν Θεώ theologiam in scissam multitudinem, eo quod unarm
Πατρί και Θεό μονογενεί την οιονεί μορφήν θεω in Deo Patre et Deo Unigenito formam , ut ita lo
ρείσθαι , τα απαραλλάκτη της θεότητος ενεικονιζο quar , conten; plamur, in una et omnino simili
μένην ( 44) . Υιός γαρ εν τω Πατρί , και Πατήρ εν deitate expressam . Filius enim in Patre, et Pater
το Υιω· επειδή και ούτος τοιούτος, οίος εκείνος , in Filio : quandoquidem hic talis est, qualis ille,
κακείνος οτόσπερ ούτος · και εν τούτω το έν . "Ωστε et ille qualis hic ; atque in hoc unum sunt . Itaque
κατά μεν την ιδιότητα των προσώπων είς και είς, C juxta personarum proprietatem , unus sunt et
κατά δε το κοινόν της φύσεως εν οι αμφότεροι . Πώς unus ; at juxta communem naturam , unum sunt.
ούν, είπερ είς και είς , ουχί δύο Θεοί; "Οτι βασιλεύς Quomodo igitur, si unus et unus sunt , non sunt
λέγεται και η του βασιλέως εικών , και ου δύο βασι duo Dii ? Quoniam rex dicitur et regis imago , non
λείς . Ούτε γάρ το κράτος σχίζεται , ούτε η δόξα δια autem duo reges. Neque enim potestas scinditur,
μερίζεται ( 45) . Ως γάρ ή κρατούσα ημών αρχή και neque gloria dividitur . Quemadmodum enim prin
ή εξουσία μία, ούτω και η παρ' ημών δοξολογία μία , cipalus ac potestas nobis dominans una est : sic
και ου πολλαί • διότι ή της εικόνος τιμή επί το πρω et glorificatio quam illi deſerimus una est, non
τότυπον διαβαίνει . " Ο ούν έστιν ενταύθα μιμητικώς multæ ; nam imaginis honor ad exemplar transit .
η εικών , τούτο εκεί φυσικώς ο Υιός . Και ώσπερ επί Quod igitur hic est per imitationem imago, hoc
των τεχνικών ( 46) κατά την μορφήν ή ομοίωσις, illic natura Filius . Εt quemadmodurn in iis que
ούτως επί της θείας και ασυνθέτου φύσεως εν τη arte fiunt, similitudo est secundum formam ; ita
κοινωνία της θεότητός εστιν η ένωσις. "Εν δε και το in divina incompositaque natura , in communione
άγιον Πνεύμα , και αυτό μοναδικώς εξαγγελλόμενον , deitatis est unio . Unus autem est et Spiritus san

81 Isa . XLίν , 6.

(40) Δι' αυτού. Reg. quartuς διά τούτου .
(41) Διεχάρασσε. Legendum putat Combefisius
ου διεχάρασσε, non earabat , quia videlicet Dei no
mini propriæ motiones ascriptæ non erant. Sed re
pugnant omnes mss., nec necessaria conjectura .
Perspicua est enim Basilii sententia, Dei nomen
apud Hebræos, non ul alia nomina, sed singulari
quadam ratione scribi solere.
(49 ) Είς Θεός. Ηic incipit caput 18 in plerisque
codicibus.
( 43 ) Απεσχισμένον . Sic libri veteres , non ul
eiliti υπεσχισμένον .
( 14) Ένεικονιζομένην . Sic quatuor codices . Edi
li, Reg . secundus el secunda manu Colbert . Évico
μένην, unilam. Cornarius et Sculletus videntur
legisse večavouévrv . sic enim reddunt , impermuta
D bili Deitati insidentem .
( 45 ) Διαμερίζεται. Tres codices μερίζεται. Sic
etiam paulo post in tribus Regiis codicibus et edit.
Basil . αναβαίνει pro διαβαίνει. Observat Ducaus
codicem Anglicanum habere διαβαίνει , atque ita
etiam legi in synodo septima, act . 3 , et in Syro
dico Theodori patriarchæ Hierosolymorum , p : 454
edit. Romanæ , ubi hæc Basilii senientia laudatur.
Confirmat eamdem scripturam vir doctissimus ex
libro Adriani papæ De imaginibus, cap . 8 , p. 164,
ubi citatur illud Basilii, quod imaginis honor in pri
mam formam transil .
( 46) Τεχνικών . Ηec scriptura , etsi in uno tan
Lum reperitur Reg. Iertio, longe tamen præſerenda
νulgate τεχνιτών. Ιbidem editi ούτω και έπί . Co
dices mss . ut in contextu .
151 S. BASILII MAGNI 159
ctus , atque ipse singulariter enuntiatur , per unuin A δι' ενός Υιού το ένι Πατρί συναπτόμενον , και δι'
Filium uni Patri copulatus , ac per se complens εαυτού συμπληρούν την πολυύμνητον και μακαρίαν
glorificandam super omnia ac beatam Trinitatem : Τριάδα · ου την προς Πατέρα και Υιον οικείωσιν
cujus cum Patre et Filio consortium satis illud ικανώς εμφαίνει το μή εν τώ πλήθει της κτίσεως
declarat, quod in turba creaturarum posilus non τετάχθαι , αλλά μοναχώς εκφωνείσθαι . Ου γαρ έν των
est , sed solitarie profertur. Neque enim unus est πολλών εστιν · αλλ' έν έστιν. "Ως γάρ εις Πατήρ (47 ) ,
de multis ; sed unus est. Quemadmodum enim και εις Υιός, ούτω και εν Πνεύμα άγιον . Της μεν
unus est Pater , et unus Filius : ita et unus est ούν κτιστης φύσεως τοσούτον αποκεχώρηκεν , όσον
Spiritus sanctus . Et vero a crealurarum natura εικός το μοναδικόν των συστηματικών και πληθυ
lanlum semovelur, quantum par est id quod sin σμών εχόντων : Πατρί δε και Υιώ κατά τοσούτον
gulare est, a collectivis et multitudinem habenti ήνωται , καθόσον έχει μονάς προς μονάδα την οικειό
bus distare . Patri autem ac Filio in tantum τητα .
unitus est , quantum consorlii babel unilas cum
unitate .
46. Sed nec linc solum probatur naturæ com 46. Και ουκ εντεύθεν μόνον της κατά την φύσιν
B
munio , verum illinc quoque , quod ex Deo esse κοινωνίας αι αποδείξεις (48) , αλλ' ότι και εκ του Θεού
dicitur ; non sicut ex Deo sunt omnia , sed tan είναι λέγεται ουχ ώς τα πάντα εκ του Θεού , αλλ' ώς
quam ex Deo procedens ; non per generationem , εκ του Θεού προελθόν· ου γεννητώς ως ο Υιός, αλλ'
quemadmodum Filius, sed tanquam Spiritus oris ως Πνεύμα στόματος αυτού. Πάντως δε ούτε το
ejus. Omnino autem nec os membrum est , nec στόμα μέλος, ούτε πνοή λυομένη το Πνεύμα αλλά
Spiritus est flatus resolubilis ; sed et os, prout και το στόμα θεοπρεπώς , και το Πνεύμα ουσία ζώσα ,
Deo convenit , dicitur , et Spiritus essentia vivens , αγιασμού κυρία της μεν οικειότητος δηλουμένης
sanctificationis domina , ita ut consortium quidenι εντεύθεν , του δε τρόπου της υπάρξεως άρρήτου (49 )
inde declaretur , modus autem exsistentiae ineffabi- φυλασσομένου . Αλλά και Πνεύμα Χριστού λέγεται ,
lis Servetur. 39 Quin et Spiritus Christi dicitur , ώς ώκειωμένος κατά την φύσιν αυτώ. Διά τούτο (50 )
janquam illi nalura conjunctus . Eoque , Si quis Εί τις Πνεύμα Χριστού ουκ έχει , ούτος ουκ έστιν
Christi Spiritum non habet , hic non est ejus 82 . αυτού . " Οθεν μόνον αξίως δοξάζει τον Κύριον. Εκεί
Unde solus Spiritus digne glorificat Dominum . Ille νος γάρ έμε δοξάσει , φησίν, ουχ ώς ή κτίσις (53 ) ,
enim , inquit , me glorificabit 83, non ut creaturi , αλλ' ώς Πνεύμα της αληθείας, τρανώς έκφαίνον εν
sed tanquam Spiritus veritatis , dilucide in se εαυτή την αλήθειαν · και ως Πνεύμα σοφίας τον
ipso declarans veritatem ; et tanquam Spiritus sa- Χριστόν , τήν του Θεού δύναμιν , και την του Θεού
pientiæ , Christum qui est Dei virtus et Dei sapien . σοφίαν εν τώ εαυτού μεγέθει αποκαλύπτον . Και ως
tia , in sua magnitudine revelans . Denique tanquam Παράκλητος δε εν εαυτώ χαρακτηρίζει του αποστεί
Consolator in seipso exprimit Consolatoris , a quo λαντος αυτόν Παρακλήτου την αγαθότητα και εν τω
missus est, bonitatem : et in sua propria dignitate εαυτού αξιώματι την μεγαλωσύνην έμφαίνει την του
ejus a quo processit , majestatem exhibet. Est igi- όθεν προήλθεν . " Έστιν ούν δόξα ή μέν τις φυσική , ως
tur gloria , alia quidem naturalis, veluti gloria so δόξα ηλίου το φώς · ή δέ τις έξωθεν , ή εκ προαι
lis est lumen ; alia externa , quæ ex libera volun ρέσεως , κεκριμένως ( 52 ) τοις αξίοις προσαγομένη .
tale cum judicio dignis defertur. At hæc rursum Διπλή δε και αύτη . Υιός γάρ , φησί , δοξάζει πατέρα ,
gemina est . Filius enim , inquit , glorificat patrem , και δούλος τον κύριον αυτού . Τούτων τοίνυν ή
et servus dominum suum 84. Ilaque ex his duabus, μεν δουλική παρά της κτίσεως προσάγεται · η δε ,
ea quæ servilis est, a creatura defertur ; allera ίν' ούτως είπω, οίκειακή παρά του Πνεύματος εκ
vero que , ut ita loquar , contubernalis est, a Spi- πληρούται. Ως γάρ περί εαυτού έλεγεν : 'Εγώ σε
ritu præstalur. Quemadmodum enim de seipso εδόξασα επί της γης , το έργον ετελείωσα και έδω
dixit : Ego le glorificαυι super terram, opws perfeci D, κάς μοι ίνα ποιήσω' ούτω και περί του Παρακλή
9190 dedisti mihi ut perficerem 85 ; sic et de Para του . Εκείνος έμε δοξάσει , ότι εκ τού εμού λή
cleto dictum est : Ille me glorificabil, quoniam de meo ψεται (53 ) , και αναγγελεί υμίν . Και ως δοξάζεται
accipiel , et annuntiabit vobis 86. Et quemadmodum Υιός ταρά του Πατρός , λέγοντος · Και εδόξασα , και
Filius glorificatur a Patre, qui ait , El glorificavi, πάλιν δοξάσω. ούτω δοξάζεται το Πνεύμα διά της
85 Rom . VΙΙ , 9 . 8. Joan . Χνι , 14. 8 Mal:sch . , 6. 85 Joan . ΧVΙΙ , 4 . 86 Joan . XVI , 14 .
(47) Ως γαρ είς Πατήρ. Vocula γάρ addita ex (51) Η κτίσις. Sic sex mss . codices : editi ή
veteribus libris Paulo post tres codices το μοναδι- γεννητη φύσις . Εx iisden codicibus paulo post lt
κόν , melius quam editi τον μοναδικόν. gimus bis éautoū , cum editi baberent aútoū.
(48 ) Αι αποδείξεις. Sic ex omnibus codicibus ( 52 ) Κεκριμένως . Reg. tertius ως κεκριμένως .
pro eo quod erat in editiς η απόδειξις. Paulo post Ιbidem. Reg. tertius τοις αγίοις προσαγομένη .
iidem codices oύ γεννητώς , el ti ουδέ γεννητώς . (55 ) Λήψεται. Tres Regii codices cum Colbert .
(49) Αρρήτου. Unus ex RegiiscumColleri. αρ- λαμβάνει . Paulo post unus ex Regiis cum Collert.
δήτως. Paulo post Regius quartus οικειούμενον . και εγώ εδόξασα σε. Infra Reg . secundus δι' αοράτου
(50 ) Διά τούτο. Editio Paris. addit φησίν , φuod δυνάμεως φωτιστικής.
abest a codicibus inss . et edit . Basil .
353 LIBER DE SPIRITU SANCTO . 15A
προς Πατέρα και Υιόν κοινωνίας , και διά της του A et ilerum glorificabo 87 : sic glorificatur Spiritus
Μονογενούς μαρτυρίας, λέγοντος · Πάσα αμαρτία per consortium quod habet cum Patre et Filio, et
και βλασφημία αφεθήσεται υμίν τοίς ανθρώ- per Unigeniti testimonium , dicentis : Omne pet
ποις , η δε του Πνεύματος βλασφημία ουκ αφεθή calum et blasphemia remitietur vobis hominibus , sed
CETAL . in Spiritum blasphemia non remittetur 88.
47. Επειδή δε διά δυνάμεως φωτιστικής το κάλλει 47. Cum autem per vim illuminatricem inten
της του Θεού του αοράτου εικόνος ένατενίζομεν , και dimus oculos in pulchritudinem imaginis Dei in
δι' αυτής αναγόμεθα επι το υπέρκαλον του αρχετύ- visibilis, perque hanc sulvehimur ad pulcherri
που θέαμα , αυτού που πάρεστιν αχωρίστως το της mum spectaculum archetypi ; ibi videlicet adést
γνώσεως ( 34) Πνεύμα , την εποπτικής της εικόνος inseparabiliter cognitionis Spiritus , viin imaginis
δύναμιν εν εαυτο παρεχόμενον τοίς της αληθείας speculativam in seipso exhibens iis , qui veritatis
φιλοθεάμοσιν , ουκ έξωθεν την δείξιν ποιούμενον , αλλ ' contemplatione delectantur ; non foris ostendens,
εν εαυτώ εισάγον προς την επίγνωσιν. "Ως γάρ ου sed in seipso inducens ad agnitionem . Quemad
δείς οίδε τον Πατέρα ει μή ο Υιός , ούτως ουδείς niodum enim nemo novit Patrem nisi Filius 89 :
δύναται ειπείν Κύριον Ιησούν ει μή εν Πνεύματι sic nullus potest dicere Dominum Jesum , nisi in
αγίω . Ου γαρ , Διά Πνεύματος , είρηται, αλλ' , 'Εν B Spiritu sancto 90. Non enim dictum est, Per Spi
Πνεύματι και , Πνεύμα ο Θεός και τους προσ ritum , sed , In Spiritu ; et , Spiritus est Deus ; et
κυνούντας αυτόν εν Πνεύματι και αληθεία δεί φui adorant eum, in Spiritu et veritate oportet ado
προσκυνείν καθώς γέγραπται · 'Εν τω φωτί σου rare " ; sicut scriptum est : In lumine tuo vide
Οψόμεθα φώς · τουτέστιν, εν τω φωτισμό του Πνεύ bimus lumen " ; hoc est , in illustratione Spiritus ,
ματος , Φως το αληθινόν, και φωτίζει πάντα άνθρω- Lumen verum, quod illuminat omnem hominem ve
πον ερχόμενον εις τον κόσμον . "Ωστε εν εαυτώ nientem in mundum 98. Ιtaque in seipso ostendit
δείκνυσι την δόξαν του Μονογενούς , και τοϊς αληθι- Unigeniti gloriam, et veris adoratoribus in seipso
νούς προσκυνηταίς εν εαυτό την του Θεού γνώσιν Dei cognitionem prebet . Proinde via ad Dei cogni
παρέχεται . Η τοίνυν οδος της θεογνωσίας έστιν από tionem est ab uno Spiritu , per unum Filium ad
ενός Πνεύματος δια του ενός Υιού επί τον ένα Πα unum Patrem . Ac rursus , nativa bonitas et natu
τέρα . Και ανάπαλιν , ή φυσική αγαθότης , και ο κατά ralis sanctimonia et regalis dignitas ex Patre per
φύσιν αγιασμός , και το βασιλικών αξίωμα έκ Πατρός Unigenitum ad Spiritum permanat . Αd hunc mo
διά του Μονογενούς επί το Πνεύμα διήκει . Ούτω και dum et hypostases profitemur, nec piuin monarcbiæ
αι υποστάσεις ομολογούνται , και το ευσεβές δόγμα C, dogma labefactatur. Ceterum qui sulinumeratio
της μοναρχίας ού διαπίπτει . Οι δε την υπαρίθμησιν nem ponunt , dicentes primum , secundum ac ter
εν τώ πρώτος και δεύτερον και τρίτον λέγειν τιθέ tium , sciant sese deorum multitudinem , juxta
μενοι γνωριζέσθωσαν το πολύθεον της Ελληνικής gentium errorem, in illibatanm Christianorum 40
πλάνης τή αχράντω θεολογία των Χριστιανών επεισ . theologiam inducere . Ad nihil enim aliud tendit
άνοντες . Είς ουδέν γάρ έτερον φέρει τηςυπαριθμή subnumerationis dolosa inventio , quam ut profi
σεως το κακούργημα , ή ώστε πρώτος και δεύτε teamur Deum primum , secundum ac tertiun . Sed
μον Θεόν ( 53 ) και τρίτον ομολογείν . 'Αλλ ' ημίν nobis sufficit a Domino prescripίus ordo , quein
αρκούσα ή παρά του Κυρίου επιτεθείσα ακολουθία, qui confundet non minus peccabit, quam pece : 0
ήν και συγχέων ουκ έλαττον της τούτων ασεβείας islorum impietas. Quod ergo naturalis communio
παρανομήσει. "Οτι μεν ούν ουδέν , ώς ούτοι πετλά- nequaquam modo subnumerationis dissolvitur,
νηνται , ή κατά την φύσιν κοινωνία το τρόπο της velut isti errando putant , satis dictum est. Sed
υπαριθμήσεως παραλύεται , ικανώς είρηται. Αλλά concedamus pertinaci et inaniter sapienti, demus
συνέλθωμεν τώ φιλονείκη και ματαιόφρονι , και δώ . que id quod aliquo posterius est , sic exprimi , ut
μεν το δεύτερον (36 ) τινος καθ' υπαρίθμησιν εκείνου ei subnumeretur. Videamus jam quid ex hoc ser
λέγεσθαι . "Ίδωμεν τοίνυν τί το έκβαίνον από του D mone consequatur. Primus , inquit , homo , de terra
λόγου. Ο πρώτος , φησίν , άνθρωπος εκ γης lerrenus : secundus homo Dominus, de cælo 94 ;
χοϊκός : ο δεύτερος άνθρωπος ο Κύριος εξ ουρα et alibi , Non primum , inquit, quod spirituale est ,
νου και εν άλλοις , Ου πρώτον , φησί, το πνευμα sed quod animale, deinde quod spirituale 95. Ergo
τικόν , αλλά το ψυχικόν , έπειτα το πνευματικόν». si primo subnumeratur secundum , id autem quod
Εί τοίνυν το πρώτο υπαριθμείται το δεύτερον , το subnumeratur, vilius est eo cuisubnumeratur :igitur
δε υπαριθμούμενον άτιμότερόν εστι του προς και έχει secundum vos vilior est spiritualis animali , et ho
την ύπαρίθμησιν · ατιμότερος ούν καθ' υμάς του ψυ- mine terreno celestis.
χικού και πνευματικός , και του χοϊκού ανθρώπου και επουράνιος

87 Joan . XII , 28. 88 Μatth. χια, 31 . 89 Μatth. ΧΙ , 27 . 90 1 Cor. ΧΙΙ, 3. 91 Joan. IV , 24 . $? Psal,
XXXV , 10 . 35 Joan . 1 , 9. 9 % | Cor . XV , 47 . 95 ibid. 46.

( 54) Της γνώσεως . Colb. της χάριτος . lertius Ala juiv åpxéce :. Subinde Reg . quartus
(35 ) Δεύτερον Θεόν. Editi transferunt Θεόν post ικανώς αποδεδεικται.
spitor. Codices mss. ut in contextu . Ibidem Reg. (56) Δεύτερο ». Sic libri veteres : editi δευτερεύον .
 155 S. BASILJI MAGNI 138
CAPUT XIX . A ΚΕΦΑΛ. ΙΘ' .
Adversus eos qui dicunt non esse glorificandum Προς τους λέγοντας μή είναι δοξαστον το
Spiritum.. Πνεύμα .
48. Sit ita , inquiunt , at ea gloria nullo pacto 48. "Έστω ταύτα , φησίν , αλλ' ουχί και δόξα πάν
debetur Spiritui , ut a nobis glorificationibus sit τως οφειλομένη εστί το Πνεύματι , ώστε δοξολογίαις
extollendus . Unde igitur probaturi sumus Spiritus ανυψούσθαι παρ' ημών . Πόθεν άν ούν της υπερ
dignitatem intellectum omnem superantem , si εχούσης πάντα νούν αξίας του Πνεύματος τας
Patris et Filii communio visa est istis minime sulli αποδείξεις λάβουμεν (57 ) , είπερ η Πατρός και Υιού
ciens ad id lestificandum ? Sane possumus et ad ea κοινωνία μη αξιόπιστος αυτούς πρός μαρτυρίαν
quae nominibus significantur respicientes , et ad αξιώματος ενoμίσθη ; "Έξεστι γε μην πρός τε τα
operationum ejus magnitudinem , et ad beneficia εκ των ονομάτων αποβλέψαντας σημαινόμενα , και
quæ in nos , imo quæ in omnem crealuram con προς τα των ενεργειών αυτού μεγέθη , και προς τας
ſert, pro modulo nostro naturæ illius sublimitatem εις ημάς, μάλλον δε εις πάσαν την κτίσιν χορηγου
ac potentiam incomprehensibilem percipere. Spi- μένας ευεργεσίας (59), της μεγαλοφυίας αυτού και
Titus vocatus est, ut est illud , Spiritus Deus 96 ; et, της ανεφίκτου δυνάμεως επί ποσόν γούν έν περινοία
Spiritus vultus nostri, Christus Dominus 97. Sanctus B γενέσθαι . Πνεύμα ωνόμασται · ώς , Πνεύμα ο Θεός :
dicitur, quemadmodum sanctus Pater, et sanctus και , Πνεύμα του προσώπου ήμών, Χριστός Κύ
Filius . Creaturæ siquidem inducta est aliunde sancti. ριος. "Αγιον · ώς άγιος ο Πατήρ, και άγιος ο Υιός.
monia ; Spiritui vero sanctitas completiva est na Τη μεν γάρ κτίσει ετέρωθεν επεισήχθη ο αγιασμός:
luræ . Ideoque non sanctificalur , sed sanctificat . το δε Πνεύματι συμπληρωτική της φύσεώς έστιν ή
Bonus item dicitur sicut Pater bonus est , et sicut αγιότης. Διόπερ ουχί άγιαζόμενον έστιν, αλλ' αγιά
bonus est is qui ex bono natus est : cui bonitas est ζον . Αγαθόν ως αγαθός ο Πατήρ , και αγαθός και εκ
ipsa essentia . Rectus vocatur, ut reclus Dominus του αγαθού γεννηθείς · ουσίαν έχον (59 ) την αγαθό
Deus 08, eo quod per se sit ipsa veritas , et ipsa τητα. Ευθες : ως ευθής Κύριος ο Θεός · τω είνα :
justitia , nec in hanc nec in illam partem se vertens αυτοαλήθεια, και αυτοδικαιοσύνη, παρεκτροπάς επί
aut flectens , propter naturæ immutabilitatem . Para θάτερα και εκκλίσεις ουκ έχον, διά το άτρεπτον της
cletus nuncupatur velut Unigenitus : sicut ipse ail , ουσίας. Παράκλητος · ώς ο Μονογενής καθώς αυ
Ego rogabo Patrein meum , et dabit vobis alium τoς (60 ) φησιν, ότι 'Εγώ ερωτήσω τον Πατέρα μου ,
Paraclelum ” . Hoc pacto communia sunt nomina και δώσει υμίν άλλον Παράκλητον . Ούτω κοινά τα
Patri , Filio et Spiritui sancto , qui has appellatio- , ονόματα προς Πατέρα και Υιόν το Πνεύματι, εκ της
nes ex naluræ consortio habet. Unde eniin aliunde ? C
κατά την φύσιν οικειότητος των προσηγοριών του
Rursum Spiritus principalis , et Spiritus veritatis , των τυχόντι . Πόθεν γάρ άλλοθεν ; Πάλιν ηγεμονικόν,
et Spiritus sapientiae dictus est . Spiritus divinus και Πνεύμα της αληθείας, και Πνεύμα σοφίας ευνό
qui me fecit ' ; el , Beseleel , inquit , implevit Deus μασται . Πνεύμα θείον το ποιησάν με. Και , Τον
41 Spirilu divino sapientiæ et intellectus et scien Βεσελεήλ δε , φησίν, ενέπλησεν ο Θεός Πνεύμα
tiæ ? . Talia igitur nomina eximia illa quidem et θείον σοφίας και συνέσεως και επιστήμης . Τα
magna, nec tamen , quod ad gloriam altinet, exagge μεν ούν ονόματα τοιαύτα (61 ) υπερφυή και με .
rationem ullam habentia ,
γάλα : ούμενουν έχοντά τινα εις δόξαν υπερβολήν .
49. At operationes quales sunt ? Ineffabiles qui 49. Αι δε ενέργειαι τίνες; "Αόρητοι μεν διά το μέ
dem ob magnitudinem , innumerabiles vero ob γεθος , ανεξαρίθμητοι δε διά το πλήθος . Πώς μέν γάρ
multitudinem . Νam quo pacto intelligemus ea que νοήσομεν τά των αιώνων επέκεινα ; τίνες ήσαν αυ
fuerunt ante secula ? que erant illius operationes του προ της νοητής κτίσεως αι ενέργειας και πόσαι
ante crealuram intelligibilem ? quanta autem ab δ' απ' αυτού περί την κτίσιν ( 62) χάριτες και τις δε ή
illo beneficia in creaturam ? ad haec, que polestas ad προς τους αιώνας τους επερχομένους δύναμις ; Ην
ventura secula ? Erat enim , et ante erat , et simul p μεν γάρ, και προών (63 ) , και συμπαρήν τω Πατρί
aderat cum Patre et Filio anle sæcula . Quare και το Υιώ προ των αιώνων . "Ωστε , κάν τι νοήσης
etiamsi quid cogitaris ante sæcula, hoc tamen repe των αιώνων επέκεινα , τούτο εύρήσεις του Πνεύματος
96 John . IV, 94. 97 Thren . IV , 20. 98 Psal, XCI , 16. 1 Job sxxu , 4 . 2 Εxod ..
99 Joan . ΧΙV, 16.
ΧΣΧΙ , 5.

(57) Λάθοιμεν . Ιta quatuor Regii cum Colbertino,
melius multo quam in editis Xáooley. Unde Era
smus parum aple reddiderat : Unde igitur proban
turi sunt , etc.
( 58 ) Ευεργεσίας . Sic legere maluimus cum sex
codicibus, quam cum editis ενεργείας .
( 59 ) Ουσίαν έχον . Sic quatuor mss . codices :
editι ουσίαν έχων. Ιbidem editio Paris. cum uno
tantum codice nms. ευθύς Κύριος ο Θεός ημών. Αlii
codices mss . ut in contextu .
(60 ) Καθώς αυτός. Sic mss . codices. Editio Pa
ris. et Basil . secunda Καθώς και αυτός. Νon Γmulto
post ex iisdem codicibus legimus τυχόντι , non ut
in editis τυγχάνονται .
(64 ) Τοιαύτα . Ρost hanc vocem editi addunt και ,
quod in veteribus libris non legitur.
(62) Περί την κτίσιν . Sic mss . codices : επί την
κτίσιν in editis .
( 63) Προήν . Legitur in duobus Regiis codicibus
xal topóny, erat el pridem . Quam scripluram mircr
arridere Combelisio.
 157 LIBER DF SPIRITU SANCTO . 158
κατωτέρω . Εάν τε την κτίσιν ενθυμηθής , έστερεώ- A rias Spiritu esse posterius . Quod si creationem
θησαν αι των ουρανών δυνάμεις παρά του Πνεύμα- reputes, consolidate sunt colorum virtutes a Spi
τος της στερεώσεως δηλονότι επί το δυσμετάπτω- ritu , ita ut consolidationem intelligas firmitatem ,
τον της από των αγαθών έξεως νοουμένης . Η γάρ quæ non facile bonorum habitu excidat. Etenim
προς Θεον οικείωσις, και το πρός κακίαν άτρεπτον , quod Deo conjuncta sunt , quodque ad malitiam
και το έν μακαριότητα διαρκές , παρά του Πνεύματος verti non queunt , quodque in beatitudine perpetuo
ταις δυνάμεσι (64) . Χριστού επιδημία » και το perseverant virtules , id illis a Spirilu accedit .
Πνεύμα προτρέχει . "Ένσαρκος παρουσία και το Christi adventus ; Spiritus præcurrit. In carne ad
Πνεύμα αχώριστον . Ενεργήματα δυνάμεων , χαρί- ventus, et Spiritus inseparabilis . Operationes virtu
σματα ιαμάτων, διά του Πνεύματος του αγίου . Δαίμο- turm , dona sanationum ; sed per Spiritum sanctum .
νες απολαύνοντο εν τω Πνεύματι του Θεού . Διάβο Dæmones expulsi in Spiritu Dei . Diabolus spolia
λος κατηργείτο συμπαρόντος (65) του Πνεύματος . tus est imperio simul præsente Spiritu . Peccatorum
"Αμαρτιών απολύτρωσις εν τη χάριτι του Πνεύμα. Γacta remissio , sed in gratia Spiritus. Ablati enim
' πελούσασθε γάρ και ηγιάσθητε εν τω ονό
τος . Α cstis et sanctificati in nomine Domini nostri Jesu
ματι του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού , και εν Christi, et in Spiritu sancto ". Conjunctio cum Deo
το Πνεύματι τώ αγίω (66) . Οικείωσις προς Θεόν διά B fit per Spiritum . Misit enim Deus Spiritum Filii
του Πνεύματος . Εξαπέστειλε γάρ ο Θεός το Πνεύ sui in corda nostra, clamantem , Abba Pater * . Re
μα του Υιού αυτού εν ταις καρδίαις ημών , κρά- surrectio a mortuis , Spiritus virtute . Emittes sigui
ζων : Αστά ο Πατήρ . Η εκ νεκρών εξανάστασις , dem Spiritum tuum , el creabuntur, et renovabis ſa
τη ενεργεία του Πνεύματος . Εξαποστειλείς γάρ το ciem terræ 8. Sive quis creationem accipiat de
Πνεύμα σου, και κτισθήσονται , και ανακαινιείς exstinctorum reviviscentia ; an non magna Spiritus
το πρόσωπος της γης . Είτε την κτίσιν τις εκλαμ- operatio , qui nobis suppeditat vitam ex resurre
βάνο : επί της των διαλυθέντων αναβιώσεως , πως ctione , et ad spiritualem illam vitam animas nostras
ου μεγάλη του Πνεύματος και ενέργεια, του οικονο- adaptat ? Sive creatio dicatur esse eorum , qui hic
μούντος ημίν τον εξ αναστάσεως βίον , και προς την per peccatum lapsi sunt , in meliorem statum mu
πνευματικής εκείνην ζωήν τας ψυχάς ημών μετα Latio ( nam ita quoque nonnunquam usurpatur justa
ρυθμίζοντος ; Είτε λέγοιτο κτίσις ή ενταύθα τών εξ Scripturae consuetudinem, velut cum Paulus dicit ,
αμαρτίας διαπεπτωκότων επί το βέλτιον (67 ) μετα Si qua in Christo nova creatura ® ) , renovatio quæ
κόσμησις ( λέγεται γάρ και ούτω κατά την συνήθειαν hic fit, et a vita terrestri ac turbulentis affectibus
της Γραφής , ώς όταν Παύλος λέγη : Εί τις εν Χρι- C obnoxia ad celestem conversationem transmutatio ,
στο καινή κτίσις ) , και ο ενταύθα τοίνυν ανακαι quæ fit in nobis per Spiritum , ad summam admi
νισμός, και η από της γηίνης και εμπαθούς ζωής rationem deducit animos nostros. In his utrum me
επί της ουράνιον πολιτείαν μεταβολή , διά του Πνεύ tuere debemus, ne dignitatem immodicis honoribus
ματος ημίν γινομένη , επί πάσαν υπερβολήν θαύμα- transgrediamur ? an contra , ne illius notionem ad hu
τoς τας ψυχάς ημών ανάγει. Έπί τούτοις πότερον milia deprimamus , etiamsi videamur maxima deeo lo
φοβηθώμεν μη την αξίαν υπερβώμεν ταίς υπερβολαίς qui,que quidem humana mente concipi , humanaque
των τιμών: ή το εναντίον, μή εις ταπεινόν (68 ) κατ lingua proferri possunt ? Hæc dicit Spiritus sanctus,
αγάγωμεν την περί αυτού έννοιαν, κάν τα μέγιστα sicut haec dicit Dominus : Descende, et perge cum illis ,
δόξωμεν επ ' αυτώ των εξ ανθρωπίνης διανοίας και nihil hæsitans , quoniam ego misi illos ? . Num hæc sunt
γλώττης προφερομένων φθέγγεσθαι ; Τάδε λέγει το abjecti ac metu consternati verba ? Separate mihi Bar -
Πνεύμα το άγιον , ώς τάδε λέγει Κύριος : Κατάβηθι , nabam et Saulum in opus ad 42 quod accersivi illos 8 .
και πορεύoυ συν αυτοίς , μηδέν διακρινόμενος , Num servus ita loquitur ? Et Isaias : Dominus misit
διότι εγώ αυτούς απεσταλκα . Μη ταπεινού ταύτα me, et Spiritus ejus ' ; et , Descendit Spiritus a Do
και κατεπτηχότος τα βήματα ; Αφορίσατε δή μοι mino, et deduxit illos 9 * . At ne rursus mibi dedila
D
Βαρνάβας και τον Σαύλον εις το έργον και προσ ctionem accipias pro humili ministerio . Nam hoc
κέκλημαι αυτούς . Μή δούλος ούτω φθέγγεται ; Και opus etiam Dei esse testatur Scriplura . Deduxisti,
ο Ησαΐας · Κύριος απέσταλκέ με, και το Πνεύμα inquit , sicut oves populum fuum 10 ; et , Qui deducis
αυτού · και , Κατέβη Πνεύμα παρά Κυρίου , και velut ovem Joseph " l ; et, Deduxit eos in spe , et non

3 I Cor. VI , 11 . και Galat . IV, 6. 5 Psal . C1, 30. 6 II Cor. V, 17 . 7 Act. Χ , 20 . 8 Act . ΧΙΙ , 2.
? Isa . ΧLVΙΙ , 16 . 8 : Isa . LXII , 14. 10 Psal . LXXVI , 21 . 11 Psal . LΧΧΙΧ , 1 .

(64) Δυνάμεσι. Editi addunt προσγέγονε . Reg. την , et Basil. edit .

secundus γίνεται. Neutrum occurrit in aliis quinque
codicibus. Sed hæc videntur addidisse librarii, ut
explerent quod mancum et imperfectum non erat ,
sed esse videbatur.
(65) Συμπαρόντος . Sic codices mss . omnes :
editi έμπαρόντος .
( 66 ) Το αγίω . Αddunt duo codices του Θεού ημών.
Mox Regii quartus et quintus καρδίαις ημών. " Nec
multo post editio Paris . Είτε ούν την. Μss . Είτε
(67) Βέλτιον . Sic omnes mss. codices : editi το
βέλτιστον.
(68) Εις ταπεινόν . Reg. 1ertius cum Colbert. είς
ταπεινότητα . Aliquando post editi ότι εγώ απέσταλκα
αυτούς. Codices Imss . ut in contextu . Subinde trium
codicum scripturam prælulímus vulgatæe_cov
Βαρνάβαν και τον Παύλον. Aliquanto infra Reg. se
cundus Πνεύμα Κυρίου .
 159 S. BASILII MAGNI 160

timuerunt 11. Proinde cum audieris , Cum tenerit Α ωδήγησεν αυτούς. Και μη μου την οδηγίαν πάλιν
Paraclelus , ille vobis suggeret , ac vos ducet in om • εις ταπεινήν διακονίαν εκλάβης . Τούτο γάρ και Θεού
nem veritatem 18 : cogita deductionem , sicuti doctus έργον είναι ο λόγος διαμαρτύρεται . "Ωδήγησας ,
es ; ne calumnieris cogitatum . φησίν , ώς πρόβατα τον λαόν σου · και , Ο οδηγών
ώσει πρόβατον τον Ιωσήφ και, "Ωδήγησεν αυτούς επ' ελπίδι , και ουκ έδειλίασαν . " Ωστε όταν
ακούσης , ότι " Οταν έλθη ο Παράκλητος , εκείνος υμάς αναμνήσει και οδηγήσει (69) προς πάσαν
την αλήθειαν , την οδηγίαν , ώς εδιδάχθης , νόει· μή συκοφάντει την έννοιαν.
50. At , inquies, Eliam interpellat pro nobis 16 : 50. Αλλά και εντυγχάνει , φησίν , υπέρ ημών» .
proinde quantum is qui supplex est , beneficii au "Ωστε όσον ικέτης του ευεργέτου λείπεται , τοσούτον το
clore inferior est , tantum quoque Spiritus ratione Πνεύμα κατά την αξίαν αποτέπτωκε του Θεού . Σύ
dignitatis a Deo remolus . At tu nondum audisti de δε ούπω ήκουσας περί του Μονογενούς , ότι έστιν εν
Unigenito, quod is est in dextera Dei , et interpellat δεξιά του Θεού , και εντυγχάνει υπέρ ημών ; Μή ούν
pro nobis 15 ? Itaque quia Spiritus in le est , si ότι το Πνεύμα εν σοι (είπερ δή όλως εν σοί ), μηδ ' ότι
lamen omnino in te est , et quia nos excæcatos ad αποτυφλωθέντας ημάς προς την εκλογής του συμ
eligendum quod utile est , docet , deducitque , ne B φέροντος διδάσκει, και οδηγεί , τούτου ένεκεν την
eam ob causam pianm ac sanctam de eo opinionem ευσεβή και οσίας περί αυτού δόξαν ( 70) ζημιωθής .
amitlas. Nam profecto summus fuerit ingrati animi Υπερβολή γάρ αγνωμοσύνης τούτό γε , την φιλαν
gradus , benefacientis humanitatem ad ingrali animi θρωπίαν του ευεργέτου αφορμήν αχαριστίας ποιεί
occasionem vertere . Nolite igitur contristare Spi σθαι . Μή ούν λυπείτε το Πνεύμα το άγιον. Ακού
ritum sanctum 16. Audite quid dical martyrum pri σατε τί φησιν ή απαρχή των μαρτύρων Στέφανος,
mitiæ Slephanus , inobedientiam ac rebellionem το δυσπειθες και ανυπότακτον τω λαώ ονειδίζων .
exprobrans populo . Vos , inquit , semper Spiritui Υμείς , φησίν , αεί το Πνεύματι τω αγίω αντι
sancto resistilis 17. Et rursum Isaias : Exacerbave πίπτετε. Και πάλιν ο Ησαΐας : Παρώξυναν το
runi Spiritum sanctum , et versus est illis in inimi- Πνεύμα το άγιον , και εστράφη αυτοίς εις έχθρα :
ciliam 18. Et alibi , Domus Jacob irritavit Spiritum και ετέρωθι : " Ο οίκος του Ιακώβ παρώργισε ( 71 )
Domini 19. Audite , inquam , an non haec summann το Πνεύμα Κυρίου · ει μη εξουσιαστικής δυνάμεως
potentiam declarent ? Judicio legentium permitto , παραστατικά τα τοιαύτα; Τη των εντυγχανόντων
quas tandem oporteat eos , qui bæc audiunt, opi κρίσει παρίημι , ταύτα ακούοντας οποίας τινάς χρή
niones concipere ; utrum tanquam de instrumento ,
C τας υπολήψεις έχειν · ώς περί οργάνου , και υπ
deque obediente , et parem conditionem cum crea ηκόου, και ομοτίμου τη κτίσει, και ημίν όμοδούλου , η
tura sortito , denique nobis conservo sentire ; an βαρύτατον και τη ματι μόνο την βλασφημίαν ταύτην
gravissimum vel verbo solo hanc blasphemiam υποδύναι τοίς ευσεβέσι ; Δούλος λέγεις το Πνεύμα ;
piorum aures subire ? Servum dicis Spiritum ? 'Αλλ' ο δούλος , φησίν , ουκ οίδε τι ποιεί ο κύριος
Sed servus , inquit , non novit quid faciat domi αυτού · το δε Πνεύμα ούτως οίδε τα του Θεού , ώς
20 : Spiritus autem non aliter novil quæ και το πνεύμα του ανθρώπου τα εν αυτώ ( 72) .
nus ipsius
bunt Dei , quam spiritus hominis novit quæ in ipso
sunt 11 .
CAPUT XX . ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Κ' .
Adversus eos , qui dicunt Spiritum nec in servili , Προς τους λέγοντας μήτε εν δουλικήτάξει μήre
nec in herili conditione esse , sed in conditione libe εν δεσποτική είναι το Πνεύμα , αλλ' εν τη των
rorum . ελευθέρων .
51. Neque servus , inquit , neque dominus , 51. Ούτε δούλόν φησιν , ούτε δεσπότην , αλλ' ελεύ
sed liber . O mirum stuporem , o miserandam au θερον. "Ω της δεινής αναλγησίας , ώ της ελεεινής
daciam ista Ioquentium ! Quid amplius deplo- D αφοβίας των ταύτα λεγόντων ! Τί πλέον αυτών
rem ! utrum insciliam , an blasphemiam isto οδύρωμαι και το αμαθες ( 73) , ή το βλάσφημον ; ού γε
rum ? qui quidem de Deo dogmata humanis τα της θεολογίας δόγματα ανθρωπίνοις παραδεί
exemplis dedecorant ; ac hominum consuetudi.. γμασι καθυβρίζουσι , και την ώδε συνήθειαν , παρ
nem , per quam dispar est dignitatum excellen- ηλλαγμένην έχουσαν των αξιωμάτων την διαφο
tia , ad divinam et ineffabilem naturam accommo ραν , τη θεία και αρρήτω φύσει προσαρμόζειν επι
modare nituntur : haud reputantes apud homines χειρούσιν ουκ εννοούντες , ότι παρά μέν ανθρώπους
quidem nullum esse patura servum . Aut enim po τη φύσει δούλος ουδείς . " Η γάρ καταδυναστευθέντες

12 Psal . LΧΧVΙΙ , 55 . 18 Joan . ΧΙV , 26 ; Χνι , 15. 1. Rom . VΙΙ , 34 . 18 ibid . 16 Ephes. IV , 50 .
17 Act VΙΙ 51 . 18 Isa. LXIII ,
. , 10 . 19 Psal . CV, 32. 20 Joan . XV , 15. 11 1 Cor . 11 , 11 .

(69) Και οδηγήσει . Ηec addita e sex codicibus .
( 70) Και οσίας περί αυτού δόξαν. Sic codices
οτηnes : editi και θείαν δόξαν περί τούτου .
(71 ) Παρώργισε . Sic codices mss . omnes , pro eo
quod est in editis trapió Euve . Caput vicesimum in
nonnullis codicibus incipit ab his verbis . Aoulov
λέγεις το Πνεύμα . Ιmo etiam supra in uno codice
ab istis , αλλά και εντυγχάνει.
( 72) Τα εν αυτώ. Codices nonnulli το εν αυτώ.
( 73) Το αμαθές . Reg. quartuς το άπειθές.
131 LIBER DE SPIRITU SANCTO . 162

υπό ζυγόν δουλείας ήχθησαν (74 ) , ως εν αιχμαλω- A tentia oppressi , sub jugum servitutis 43 mducli
σίαις · ή διά πενίαν κατεδουλώθησαν , ώς οι Αιγύπτιοι sunt , velut in bello capti : aut ob pauperatein in
το Φαραώ ή κατά τινα σοφήν και απόρρητον οικο servitutem adacti sunt , velut Ægyplii Pharaoni :
νομίαν οι χείρους των παίδων εκ της των πατέρων aut juxta sapientem quamdam et arcanam dispen
φωνής τους φρονιμωτέρους και βελτίοσι δουλεύειν κατ salionem , qui inter filios deteriores sunt , parentum
εδικάσθησαν · ήν ουδέ καταδίκην , αλλ ' ευεργεσίαν voce , sapientioribus ac melioribus in servitutem
είπoι τις αν δίκαιος των γινομένων εξεταστής . Τον addicti sunt ; quam haudquaquam condemnationem ,
γάρ δι' ένδειαν του φρονείν ουκ έχοντα εν εαυτό το sed beneficium potius dixerit æquus rerum æstima
κατά φύσιν άρχον, τούτον ετέρου κτήμα γενέσθαι tor . Nam qui ob sensus inopiam , non habet in se
λυσιτελέστερον , ίνα , τω του κρατούντος λογισμό se id quod nalura imperat, huic utilius est alterius
διευθυνόμενος , όμοιος ή άρματα ηνίοχον αναλαβόντι , fieri mancipium , ut dum dominantis prudentia di
και πλοίω κυβερνήτης έχοντι επί οίάκων καθήμενον . rigitur, similis sit currui qui aurigam recepit , aut
Διά τούτο Ιακώβ κύριος του Ησαυ εκ της ευλογίας navi quæ nauclerum habet clavo assidentem . Hanc
του πατρός , ένα και μη βουλόμενος παρά του φρονί ob causam Jacob dominus Esau ex benedictione
μου ευεργετήται ο άφρων , ουκ έχων τον οικείον κηδε- patris 21 , ut stullus a sapiente vel invitus beneficio
μόνα τον νούν . Και Χαναάν παίς οικέτης (73) έσται και aficeretur, quippe non habens proprium curato
τοίς αδελφούς, επειδή αδίδακτος ήν της αρετής , ασύν rem , videlicet mentem . Et Chanaan filius servus erit
ετον έχων τον εαυτου πατέρα τον Χάμ. " Ωδε μέν ούν fratribus suis 23, quonian indocilis erat ad virlu
ούτως οι δούλοι ελεύθεροι δε , οι διαφυγόντες πενίαν ή tem , imprudentem habens patrem , videlicet Cham .
πόλεμον , ή της ετέρων κηδεμονίας απροσδεείς . "Ωστε Ad hunc igitur modum hic fiunt servi ; liberi vero
κάν ο μεν δεσπότης , οδε οικέτης λέγηται , αλλ ' ούν πάν sunt, qui effugerunt paupertatem , aut bellum , aut
τες και κατά την προς αλλήλους ομοτιμίαν , και ως qui aliorum cura non egent. Itaque quamvis hic
κτήματα ( 76) του πεποιηκότος ημάς , ομόδουλοι . Εκεί herus, ille servus appelletur, omnes tamen et qua
δε τι δύνασαι της δουλείας υπεξαγαγείν: "Όμου το lenus sumus ejusdem inter nos conditionis , et lan
γάρ εκτίσθη , και το δούλον ( 77 ) είναι συγκατ quam illius qui nos condidit mancipia , conservi
εσκεύασται. 'Αλλήλων μεν γαρ ου κατάρχουσιν , sumus . Illic porro quid potes e servitute eximere?
επειδή πλεονεξίας άμοιρα τα ουράνια : Θεώ δε πάντα Nam statim ac condita sunt, simul cum eis condita
υποκύπτει, και ως δεσπότη τον οφειλόμενον φόβον , servitus . Sibi enim invicem non imperant , eo quod
και ως δημιουργώ την επιβάλλουσαν δόξαν αποδι cælestia plus habendi non tenentur desiderio . Deo
δόντα . Υιός γάρ δοξάζει πατέρα , και δούλος τον autem subjecta omnia , ac tanquam domino de
κύριον αυτού (78) . Και απαιτεί πάντως των δύο το C bitum titnorem , ac tanquam conditori debi
έτερον ο Θεός . Ει γάρ Πατήρ είμι εγώ, που έστι , lam gloriam persolvunt . Filius enim gloria afficil
φησίν, ή δόξα μου, και ει Κύριός είμι εγώ, που patrem , et servus dominum suum 23 * . Et ex his duo
έστιν ο φόβος μου ; Η πάντων αν είη ελεεινοτάτη bus alterum omnino Deus requirit. Nam si Pater,
ζωή (79 ) , μη υπό την επισκοπήν του Δεσπότου κει inquit, sum ego , ubi est gloria mea ? Si Dominus
μένη οποία εισιν αι αποστατικαι δυνάμεις , αι διά sum ego , ubi est limor meus * ? Alioqui vita custo
το τραχηλιάσαι κατά Θεού παντοκράτορος , άφηνιά diæ ac inspectioni Domini non subdila, omnium
ζουσαι της δουλείας : ού το έτέρως πεφυκέναι , αλλά maxime miserabilis foret. Cujusmodi sunt virtutes
το ανυποτάκτως έχειν προς τον ποιήσαντα . Τίνα ούν desertrices , quæ quod cervicem erexerunt adversus
λέγεις ελεύθερον ; Τον αβασίλευτον και τον μήτε άρχειν Deum omnipotentem , servitutem detrectant , non
ετέρου δύναμιν έχοντα , μήτε άρχεσθαι καταδεχόμε- quod aliter natura comparate sint , sed quod sub
γον; 'Αλλ' ούτε έστι τις τοιαύτη φύσις εν τοις ούσι , dita esse nolint Crealori . Quem igitur appellas li.
και τούτο (80) εννοήσαι κατά του Πνεύματος ασέβεια berum ? Eum qui sine rege est ? qui neque impe
περιφανής . "Ωστε ει μεν έκτισται , δουλεύει δηλαδή randi alteri potestatem habet, neque alterius impe
μετά πάντων : Τα γαρ σύμπαντα , φησί , δούλα σας rium admittit? At nec est istiusmodi natura in rebus
D
ει δε υπέρ την κτίσιν εστί , της βασιλείας εστί κοι conditis , et hoc de Spiritu cogitare aperta impietas
νωνόν . est . Quare si Spiritus creatus est , profecto servit
cum omnibus . Omnia enim , inquit , serviunt tibi 25 ; sin supra creaturam est , regni quoque consors est.

15 Gen. ΧΧVΙΙ , 37 . 23 Gen. 18 , 23. 13• Malach . 1 , 6. 2. ibid .. 25 Psal . CΧVΙ , 91 .

( 73) " Ήχθησαν . Sic omries codices ; editi ήνέχθη
σαν . Paulo post quidam mss . codices σοφήν και άρ
όττον .
( 73 ) Oικέτης, etc. Editi οικέτης εστί τοίς άδελ
φοίς αυτού , επειδή αδίδακτος . Libri veteres ut in
con extu .
( 76) Κτήματα . Sic mss . quinque. Editi κτήμα .
Mos Reg . secundus ti oúvadle.
( 77) Aoûdor. Ila mss . duo, quibus favent plures
a.ii in quibus legitur δούλω . Αlius habet δούλος . Editi
δυλα .
( 13) Τον κύριον αυτού . Colbertinus codex et duo
alii a Combefisio citali addunt φοβείται . Sed hoc ver
bum ab ipso Basilio , omnibus mss . consentientibus ,
omillilur in cap . 18 hujus libri, ubi idem teslimo
niun refertur,
( 79 ) Ζωή . Editi post hanc vocem addunt εί , sed
deest in omnibus codicibus. Ibidem Reg . Iertins et
Colb . υπό την σκέπην του , Sub tutela Domini. Paulo
post editi άφηνιάζουσι, quod auctoritate quinque
codicum mutavimus.
(80) Και τούτο. Sic emendatum ope Regii secundi
quod prave in aliis mss. el in editis legebatur xal tó .
163 S. BASILII MAGNI 164

CAPUT XXI . A ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ΚΑ '

Testimonia et Scripturis Spiritum appetuari Domi- Μαρτυρίαι εκ των Γραφών του κυριολογείσθαι το
num . Πνεύμα .
52. Sed quid opus est ex rebus humilibus pugnan 32. Και τι δεί , εκ των ταπεινών απομαχομένους ,
les , doctrinæ turpiter parare victoriam , 44, cum αισχρώς την νίκην κατακτάσθαι τώ λόγω, εξόν τη
liceat illustriorum appositione, glorie excellentiam, παραθέσει των σεμνοτέρων αναντίρρητον την υπερ
cui contradici non possit , demonstrare ? Quod si βολήν της δόξης επιδεικνύναι ; Ει δε λέγοιμενά τταρα
proferemus ea que nos Scriptura docuit , forsitan της Γραφής εδιδάχθημεν, τάχα που μέγα και σφο
magno vehementique clamore vociferabuntur , et δρον ανακράξονται, και συσχόντες τα ώτα , αράμενοι
auribus obturalis Pneumalonachi tollentes lapides , λίθους, ή ότι αν τύχοι παραφανέν , τούτο των Πνευ
aut quidquid forte occurrerit, in arma quisque ver ματoμάχων έκαστος όπλον ποιησάμενος , εφ' ημάς
lenles , in nos irruent. Sed non est nobis incolumi ήξουσιν . Ου μην πρό γε της αληθείας τιμητέα ημίν
tas anteponenda veritati . Inveninus igitur apud ή ασφάλεια . Εύρομεν τοίνυν παρά τω Αποστόλω (81 ) :
A postolum : Dominus autem dirigat corda vestra in Ο δε Κύριος κατευθύναι υμών τας καρδίας εις
dilectionem Dei, et in patientiam Christi pro tribula την αγάπην του Θεού , και εις την υπομονήν του
B
tionibus 26. Quis est Dominus dirigens in dilectio Χριστού υπέρ των θλίψεων (82) . Τις και κατευθύ
nem Dei , et in patientiam Christi pro tribulationi νων Κύριος εις την του Θεού αγάπην, και εις την
bus ? Respondeant nobis, qui Spiritum in servilu- υπέρ των θλίψεων του Χριστού υπομονήν ; Αποκρι
tem adigunt . Sive enim de Deo et Patre fuisset νάσθωσαν ημίν οι το Πνεύμα καταδoυλoύμενοι Είτε
sermo , omnino dixisset : Dominus υos dirigat in γάρ περί του Θεού και Πατρός (85) ο λόγος, πάντως
dilectionem sui : sive de Filio , addidisset , in suam αν είρητο : ' Ο δε Κύριος υμάς κατευθύναι εις την
ipsius patientiam . Quærant igitur quænam sit alia εαυτού αγάπην · είτε περί του Υιού( 84), προσέκειτο
persona, quam Domini vocabulo deceat honorari. αν, εις την εαυτού υπομονήν . Ζητείτωσαν ούν τι
Huic alline est et illud , quod alibi positum est : έστιν άλλο πρόσωπον , και τη προσηγορία του Κυρίου
Dominus vos impleat et abundare facial charitate, in τιμάσθαι άξιον . Παραπλήσιον δε τούτο (85) και το
vos invicem et in omnes, quemadmodum el nos in vos , ετέρωθι κείμενον , το • Υμάς δε ο Κύριος πλεονά
ad confirmandum corda vestra irreprehensibilia in σαι και περισσεύσαι τη αγάπη είς αλλήλους και
sanctificatione, curam Deo et Pulre nostro , in ad εις πάντας, καθάπερ και ημείς εις υμάς , εις το
ventu Domini nostri Jesu Christi cum omnibus san στηρίξαι υμών τας καρδίας αμέμπτους έν άγιω
clis suis 97. Quem Dominum precatur , coram Deo ο σύνη έμπροσθεν του Θεού και Πατρός ημών εν
el Palre nostro in adventu Domini nostri irrepre- " τη παρουσία του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού
hensibilia fidelium Thessalonicensium corda , con μετά πάντων των αγίων αυτού . Ποίον Κύριον εύ
firmata in sanctitate constabilire ? Respondeant no χεται έμπροσθεν του Θεού και Πατρός ημών εν τη
bis, qui cum ministratoriis spiritibus , qui mittuntur παρουσία του Κυρίου ημών αμέμπτους τας καρδίας
ad ministerium , collocant Spiritum sanclumn . At έστηριγμένας εν αγιωσύνη των εν Θεσσαλονίκη
non habent quod respondeant. Quapropter audiant πιστών στηρίξαι ; 'Αποκρινάσθωσαν ημίν οι μετά
et aliud lestimonium , evidenter Spiritum sanctum των λειτουργικών πνευμάτων των προς διακονίαν
appellans Dominum . Dominus , inquit , Spiritus αποστελλομένων το άγιον Πνεύμα τιθέντες. 'Αλλ' ουκ
est 28 ; et rursum : Tanquam a Domino Spiritu 29 . έχoυσι . Διόπερ άκουέτωσαν και ετέρας μαρτυρίας
Ne vero ulla relinqualur occasio contradicendi , ipsa διαρρήδην και αυτής κυριολογούσης το Πνεύμα . Ο
Apostoli verba proferam in medium : Usque ad ho δε Κύριος , φησί, το Πνεύμα εστι και πάλιν : Καθά
diernum enim diem idem velamen in lectione Veteris περ από Κυρίου Πνεύματος. "Ωστε δε μηδε
Testamenti manet , non revelatum , quod in Christo μίαν (86 ) αντιλογίας αφορμήν καταλιπείν , αυτήν πα
abrogatur . Cum autem conversus fuerit ad Dominum , ραθήσομαι του Αποστόλου την λέξιν : "Αχρι γάρ της
tolletur velamen . Dominus autem Spiritus est 30. Curr η σήμερον το αυτό κάλυμμα επί τη αναγνώσει της
hoc dicit ? Quoniam qui nudo intellectui litteræ as Παλαιάς Διαθήκης μένει , μη ανακαλυπτόμενον,
sidel, et illic circa legales observationes occupatus ότι εν Χριστώ καταργείται. "Οταν δε επιστρέψη

16 II Thess . 111, 3. 27 | Thess. 1 , 12 , 13 . 28 11 Cor . ΙΙΙ , 17. 99 ibid . 18. 36 ibid . 14, 16 , 17 .

( 81) Τω 'Αποστόλω. Αddunt editi εν τη προς
Θεσσαλονικείς δευτέρα, sed haec nullo prorsus in co
dice ms. leguntur .
(82) Υπέρ των θλίψεων . Fatendum est haec verba
neque in sacro contexia legi, et in tribus hujus li
bri mss .codicibus deesse . Quin etiam in Regio quinto
non occurrunt nisi secunda manu . Sed tamen cum
paulo post a Basilio repetantur, ut e sacro contextu
desumpta ; nolim ea delere ; ac verisimilius est ex
codicibus , in quibus desunt, ob eam causam fuisse
sablata , quia non legebantur apud Apostolum , quam
sine causa in alios codices, in quibus occurrunt ,
injecta .
( 85 ) Περί του Θεού και Πατρός . Ιta mss. tres ,
melius quam in editis περί του Θεού Πατρός και ο .
(84) Περί του Υιού . Duo codices περί του Χριστού .
( 85) Τούτω, etc. Editi τούτο και το εν ετέρωί, quod
trium mss . ope emendavimus. Mos Regius secun
duς περισσεύσαι εν αγάπη, et paulo post τας καρ
δίας αμέμπτως εν αγίασμό.
( 86) Μηδεμίαν . Ιta mss . ( res , pro eo quod erat
in editis μηδεμιάς .
 163 LIBER DE SPIRITU SANCTO . 166
προς Κύριον , περιαιρείται (87 ) το κάλυμμα . ο Α est , Judaica littera interpretatione quasi velo le
Κύριος το Πνεύμα εστι . Τι τούτο λέγων ; " Οτι και ctum habet cor : atque id illi accidit , eo quod igno
ψιλή τη διανοία του γράμματος προσκαθήμενος , και ret corporalem legis observationem in adventu
αυτού που περί τα νομικά παρατηρήματα διατρίβων, Christi abolitam esse , jam figuris ad veritatem trans
οίόν τινι παραπετάσματι τη Ιουδαϊκή του γράμμα lalis. Sunt enim supervacaneæ lucernæ solis ad
τος εκδοχή την καρδίαν εαυτού συγκεκάλυπται · και ventu ; et cessat lex , et prophetiæ silent , simul ut
τούτο πάσχει παρά το αγνοείν, ότι η σωματική του illuxit veritas . At qui poluit ad profunda 45 lega
όμου τήρησις εν τη επιδημία (88) του Χριστού κατ Jis sensus penelrare , ac discussa legis obscuritale ,
αργείται , των τύπων λοιπόν μεταληφθέντων εις την ceu velamento , introire ad arcana, hic Mosen imi
αλήθειαν . 'Αργoύσι γάρ λύχνοι τη του ηλίου παρου latus est, velamen , dum loquitur cum Deo, tollen
σία και σχολάζει ο νόμος , και προφητείαι (89) κα lem ; ipse se etiam convertens a litlera ad spiri
τασιγάζονται , της αληθείας αναφανείσης. Ο μέντοι tum . Quare velamini quod impositum est super fa
δυνηθείς επί το βάθος διακύψαι της νομικής εννοίας, ciem Mosi , respondet legalium documentorum ob.
και την εκ του γράμματος ασάφειαν , οίύν τι κατα scuritas ; conversioni autem ad Dominum respon
πέτασμα , διασχών, είσω γενέσθαι των απορρήτων , det spiritualis intelligentia . Ergo qui in lectione
ούτος εμιμήσατο τον Μωϋσήν εν τω διαλέγεσθαι το Β Ιegis aufert litteram, convertit sese ad Dominum
Θεώ περιαιρούνται το κάλυμμα, επιστρέφων και αυ ( Dominus autem nunc Spiritus dicitur) , ac similis
τός από του γράμματος προς το (90) πνεύμα . " Ωστε redditur Mosi , ex apparitione Dei faciem glorifica
αναλογείν τω μεν επί του προσώπου Μωϋσέως κα tam habenti . Sicut enim quæ juxta Gloridos colores
λύμματι την των νομικών διδαγμάτων ασάφειαν , posita sunt, e splendore promanante colorantar et
τη δε επιστροφή τη προς τον Κύριον την πνευμα ipsa : sic qui evidenter intendit oculos in Spiritum ,
τικής θεωρίαν . Ο ούν εν τη αναγνώσει του νόμου ex illius gloria quodammodo transformatur ut fiat
περιελών το γράμμα επιστρέφει προς τον Κύριον ( ο ilustrior , dum veritate a Spiritu promanante , ceu
δε Κύριος νυν το Πνεύμα λέγεται ) , και όμοιος γίνε luce quadam , corde illuminatur. Et hoc est trans
ται Μωύσει εκ της επιφανείας του Θεού το πρόσ- formari a gloria Spiritus ad proprian gloriam ,
ωπον δεδοξασμένον έχοντι. " Ως γάρ τα τοις ανθηροίς haud parce, neque ten uiter, sed in lantum , quan
χρώμασι παρακείμενα εκ της περιόδεούσης αυγής lum par est illustrari eum qui a Spiritu illumina
και αυτά καταχρώννυται (91) : ούτως ο εναργώς ιur. Non vereris , o homo, Apostolum dicentem 21 :
ένατενίσας το Πνεύματι εκ της εκείνου δόξης μετα Templum Dei eslis , el Spiritus Dei habitat in vobis 93?
μορφούται πως προς το φανότερον , οίόν τινι φωτί , Num potuisset unquam servile domicilium appella
C
τη εκ του Πνεύματος αληθεία την καρδίαν καταλαμ tione templi honorare ? Quid qui Scripturam divi
πόμενος . Και τούτο εστι το, μεταμορφούται από της nitus inspiralam appellat , eo quod afllalu Spiritus
δόξης του Πνεύματος εις την οικείαν δόξαν , ου μι scripta sit , num contumeliosis et Spiritum alle
κρολόγως , ουδέ αμυδρώς · αλλ' επί τοσούτον , εφ' όσον nuantibus verbis utitur ?
έστιν είκός τον από του Πνεύματος φωτιζόμενον . Ου δυσωπή , άνθρωπε , τον Απόστολον λέγοντα , ότι
Ναός Θεού εστε , και το Πνεύμα του Θεού οικεί εν υμίν ; 'Αρα το δουλικών οικητήριον κατεδέξατο άν
ποτε τη του ναού προσηγορία τιμήσαι ; Τί δε ο θεόπνευστον την Γραφήν ονομάζων, διά της επιπνοίας
του αγίου Πνεύματος συγγραφείσαν , μή τους του καθυβρίζονος και κατασμικρύνοντος αυτό προσρή μασι
κέχρηται (92) ;
ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ΚΒ'. CAPUT XXII .
Σύστασις της κατά την φύσιν κοινωνίας του Confirmatio naturalis communionis Spiritus , eo
Πνεύματος , εκ του ομοίως είναι Πατρί και Υιώ quod æque ac Pater et Filius incomprehensibilis
πρός θεωρίαν δυσέφικτον . est.
53. ου μόνον δε εξ ών τας αυτάς προσηγορίας 53. Non solum autem ex hoc quod easdem ha
έχει, και κοινωνόν (93 ) εστι των ενεργειών Πατρί p bet appellationes , et in operationibus consors est
και Υιώ, το υπερέχον αυτού της φύσεως γνώριμον , Patri et Filio, dilucet nature illius excellentia; ve
αλλά και εξ ών ομοίως εστί προς θεωρίαν δυσ rum etiam ex eo quod pariter incomprehensibilis
εφικτον . “A γάρ περί του Πατρός φησιν , ώς επέκεινα est intellectu . Quæ enim de Patre loquitur , quod
όντος ανθρωπίνης εννοίας , και και περί του Υιού , sit supra cogitationem humanam , quæque de Filio,
ταύτα ο Κύριος και περί του αγίου Πνεύματος λέγει: eadem Dominus et de Spiritu sancto dicit : Paler
Πάτερ δίκαιε , και ο κόσμος σε ουκ έγνω τον jusle , et mundus le non cognovit 3h ; mundum appel

21 Εxod . XXXIV , 3 . 32 1 Cor. 1 , 16. 33 11 Τim . 11 , 16 . 3 * Joan . XVI , 25 .

(87 ) Περιαιρείται. Reg . secundus περιελείται . Νec
multo post idem cod. νομικά διατηρήματα .
( 88) 'Εν τη επιδημία . Editi επί τη επιδημία κατ .
ήργηται ... οι λύχνοι . Libri veteres ut in textu .
( 89) Προφητείαι. Ηec scriptura in duobus tan
tum legitur codicibus mss . et in alio quodam se
cunda manu, sed tamen eam cum Cimbelisio prie
tulimus vulgate προφήται , ut verbis Apostoli , ad
quæ respicit Basilius, magis congruentem
(90) Πρoς τo. Sic mss. Editi επί το .
( 91 ) Καταχρώννυται . Ιta codices antiquiores. "
Αlii et editi καταχρώννυνται .
( 92 ) Κέχρηται. Ιta libri veteres . Editi χρήται .
(93 ) Koirwrór . Ita mss. non pauci . Edili' xolvóv.
167 S. BASILII MAGNI 1€ 8

lains hic non globum e colo et terra constantem, Α κόσμον λέγων ( 94) νύν ουχί το εξ ουρανού και γης
sed caducam hanc innumerisque mutationibus ob- σύστημα , αλλά την επίκηρον ταύτην και μυρίαις
noxiam vitam . Ac de seipso loquens, Adhuc modi μεταβυλαίς υποκειμένην ζωήν. Και περί εαυτού
cum , inquit, et mundus me jam non videl , vos autem διαλεγόμενος , "Ετι μικρόν , φησί , και ο κόσμος με
υidetis me 38. Rursus hic eos qui materiali carnalique ουκέτι θεωρεί (95 ) , υμείς δε θεωρείτε με. Πάλιν εν
vila devincti sunt, et oculis tantum expendunt ve ταύθα τους τη υλική και σαρκική προσδεδεμένους
ritatem , ηundum appellans, qui non amplius oculis ζωή , και μόνοις οφθαλμοίς την αλήθειαν επιτρέπον
cordis visuri erant Dominum nostrum , eo quod re τας , κόσμον προσαγορεύων , οΐ τή απιστία της αναστά .
surrectionem non crederent . Hæc aulem eadem σεως ουκέτι έμελλον τοϊς οφθαλμούς της καρδίας τον
dixit et de Spiritu : Spiritum, inquit , veritatis , quem Κύριον ημών όψεσθαι . Τα δε αυτά και περί του
mundus non potest accipere , quod 46 non videal il- Πνεύματος είπε : Το Πνευμα, φησί , της αληθείας ,
lum , neque cognoscat eum : vos autem cognoscitis il και ο κόσμος ου δύναται λαβείν , ότι ου θεωρεί αυτό,
lum , quod apud vos manet 36. Carnalis siquidem ho ουδε γινώσκει αυτό. Υμείς δε γινώσκετε αυτό ,
mo mentem habens ad contemplationem haud ότι παρ' υμϊν μένει . Ο μεν γάρ σαρκινος (96 ) άν
exercitalam , imo vero totam in affectu carnis velut θρωπος , αγύμναστον έχων προς θεωρίαν τον νούν ,
in ceno defossan gerens , non potest ad spirituale και μάλλον δε όλον , ώσπερ εν βορβόρο, το φρονήματι
linnen veritatis attollere oculos . Quapropler mun της σαρκός κατορωρυγμένον φέρων (97), αδυνατεί
dus, hoc est , carnis cupiditatibus addicta vita , vel προς το πνευματικών φώς της αληθείας αναβλέψαι.
ut oculus imbecillis non ferens radii solaris lumen , Διό ο κόσμος , τουτέστιν , ή τοις πάθεσι της σαρκός
Spiritus gratiam non recipit . At Dominus cum hoc δεδουλωμένη ζωή , οίον οφθαλμός ασθενής φώς ήλια .
discipulis testimonium dedisset , quod mundæ es κής ακτίνος , τήν του Πνεύματος χάριν ουχ υποδέ
sent vilæ ob doctrinam ipsius , dat etiam , ut jam ad χεται . Τοις μέντοι μαθηταίς εαυτού (98 ) καθαρότητα
speculationem contemplationemque Spiritus sint ζωής εκ των διδαγμάτων αυτού μαρτυρήσας ο Κύ
idonei . Jam enim , inquit, vos mundi estis propler ser ριος , τό και εποπτικούς ήδη είναι και θεωρητικούς
monem quem locutussum vobis 87.Unde mundus quidem του Πνεύματος αποδίδωσιν. "Ήδη γάρ, φησίν, υμείς
non potest illum accipere , quandoquidem non videt καθαροί εστε δια τον λόγον όν λελάληκα υμίν .
illum : vos aulem novistis eum , quoniam apud vos "Οθεν ο μέν κόσμος ου δύναται λαβείν ου γάρ
manel 38. Eadem dicit et Isaias : Qui stabilivit ler θεωρεί αυτό υμείς δε γινώσκετε αυτό , ότι παρ '
ram , et φuαin ea sunt , deditque spirationem populo, υμίν μένει . Ταυτά λέγει και Ησαΐας : Ο στερεώ
qui est super illam , et Spiritum calcantibus eani 39. σας την γην και τα εν αυτή , και διδούς ( 99 )
C
Nain qui conculcant terrena , iisque superiores eva πνοήν τω λαώ τω επ' αυτής , και Πνεύμα τους
serunt, digni prædicati sunt dono Spiritus sancti. πατούσιν αυτήν . Οι γάρ καταπατούντες τα γήινα
Quem ergo mundus capere non potest , quique a και υπεράνω αυτών γενόμενοι , άξιοι της δωρεάς του
golis Sanctis per cordis puritalem videri potest , αγίου Πνεύματος μεμαρτύρηνται . Το ούν αχώρητον
qualem esse existimandum est, aut quales illi ho . μεν τω κόσμω , τοις αγίοις δε μόνοις διά καθαρότητα
nores competere ? της καρδίας θεωρητόν, τι χρή νομίζεσθαι , ή ποτα
πάς ( 1 ) τιμάς συμμέτρους υπάρχειν αυτώ ;
CAPUT XXIII . ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ΚΓ ' .
Spiritus glorificationem esse enumerationem eorum 'Οτι δοξολογία Πνεύματός εστιν ή των προσόν
quæ illi adsunt. των αυτώ απαρίθμησις .
54. El reliquæ quidem virtutes singulæ in loco 54. Tών μεν ούν (2) άλλων εκάστη δυνάμεων εν
circumscripιο esse creduntur . Νam angelus quί περιγράπτω τόπω τυγχάνειν πεπίστευται . Ο γάρ
ástabat Cornelio 4o , non in eodem momento asta τω Κορνηλία επιστάς άγγελος ουκ ήν εν ταυτώ και
tabat et Philippo " : neque qui loculus est Zacha παρά τω Φιλίππω , ουδε και από του θυσιαστηρίου το
rie ab altari , per idem tempus etiam in caelo D Ζαχαρία διαλεγόμενος κατά τον αυτόν καιρών και εν
suam implebat stationem , At Spiritus creditur si ουρανό την οικείαν στάσιν έπλήρου . Το μέντου
mul 43 et in Abacuc et in Dar.iele in Babylonia ope Πνεύμα ομού τε εν 'Αββακούμ ενεργείν και εν Δα

35 Joan. ΧΙV , 19. 36 ibid . 17 . 31 Joan . XV , 5 . 38 Joan . XIV , 17. 30 Isa . XLII , 3. 40 Act . X , 3. » Act .
VIII , 26. 2 Luc. , 11 . 43 Dan . XIV , 55 .

(94) Λέγων. Editi addunt ο Υιός, sed nec veteres
libri non habent.
(95 ) Θεωρεί . Сombefisius reddendum putat , υide
bil, el paulo post , videbilis.
( 96) Σάρκινος. Ιta mss . codices . Editi, σαρκικός .
( 97) Φέρων:. Reg . primus έχων . Ιbidein quatuor
mss. áôávatos tipos. Nihil tamen mulandum videtur .
(98 ) Εαυτού . Ιta Bostri codices mss . Editi αυτού .
Paulo post editi διδαγμάτων έαυτού , quinque mss .
αυτού . Ιbidem Regius quartus διαταγμάτων.
(99) Και διδούς . Tres codices και δούς . Μox 10
tidem παντί τω λαώ.
(1 ) " Η ποταπάς. Corrupte in editis ή τας παντο
δαπάς , quod ope sex codicum emendavimus, quo
rum tamen nonnulli habent τάς ποδαπάς .
(2 ) Των μεν ούν. Caput vicesimum tertium, quod
in editis incipit ad haec verba, εγώ δε ουδέ άλλο , bic
apponendum censuimus, cum plures mss . codices ,
tum etiam ipsanı sermonis seriem et continuatio
nem seculi . Liquet enim hic Basilium ad aliud
argumentum transire.
169 LIBER DE SPIRITU SANCTO . 170

νιήλ επί της Βαβυλωνίας πεπιστευται · και εν τω A rari; et cum Jeremia in catarrhacta * , et cum Eze.
καταρράκτη είναι (3) μετά Ιερεμίου , και μετά Ιε chiele super Chobar versari *3. Spirilus enim Domini
ζεκιήλ επί του Χοβάρ. Πνεύμα γάρ Κυρίου πεπλή- replevit orbem terrarum 48 ; et , Quo ibo a Spirit
ρωκε την οικουμένην · και , Πού πορευθώ από του tuo , el a facie tua quo fugiam •7? Et propheta , Quo
Πνεύματός σου , και από του προσώπου σου που niam ego vobiscum sum , dicit Dominus : et Spiritus
φύγω; και ο προφήτης : Διότι εγώ ( 4 ) μεθ ' υμών meus stat in medio vestri 48. Eum vero qui ubique
είμι , λέγει Κύριος και το Πνεύμα μου εφέστη- est , ac una cum Deo adest , cujus esse naturae cre
κεν εν μέσω υμών . Το δε πανταχού όν , και Θεό dere oportet? ulrum omnia complectentis , an par
συμπαρόν, της ποίας προσήκει νομίζειν φύσεως ; της ticularibus arctate locis , qualem esse naturam an
πάντα περιεχούσης , ή της μερικούς ( 5) εμπεριειλημ- gelorum patet ex dictis ? Verum hoc dixerit nemo .
μένης χωρίοις , όποίαν τήν των αγγέλων ο λόγος Jgitur qui natura divinus est, qui magnitudine in
έδειξεν ; Αλλ ' ουκ άν τις είπoι . Το ούν θείον τη φύ- comprehensus , qui potens in operationibus , qui
σει , το αχώρητον τω μεγέθει , το δυνατόν εν ταις bonus in beneficentiis, hunc non supra modum ef
ενεργείαις , το αγαθόν εν ταις ευεργεσίαις μη υπερ feremus ? non supra modum glorificabimus ? Ego
υψώσομεν (6) ; μη δοξάσομεν ; Εγώ δε ουδέ άλλο (7 ) vero nihil aliud intelligo gloriam , quam enumera
τι την δόξαν τίθεμαι ή των προσόντων αυτώ θαυμά- B tionem nmirabilium , que illi adsunt . Itaque aut isti
των την έξαρίθμησιν . " Ωστε ή ουδε μεμνήσθαι ημάς interdicent nobis , ne prorsus mentionem facianus
των παρ' αυτού αγαθών επιτάξουσιν ούτοι, ή πάντως bonoruun , quae ab 47 illo accipimus , aut omni
ή των προσόντων διέξοδος της μεγίστης δοξολογίας no ea quæ illi adsunt commemorasse, est summam
εστί πλήρωσις. Ουδέ γάρ τον Θεόν και Πατέρα του glorificationem implesse . Νam Tue Deum quidem et
Κυρίου ημών Ιησού Χριστού και τον μονογενή αυ Patrem Domini nostri Jesu Christi et unigenitum
του Υιον άλλως δοξάζειν έχομεν , ή το κατά την illius Filium aliter glorificare possumus, quam pro
ημετέραν δύναμιν διεξιέναι αυτού τα θαύματα . virili nostra illius prodigia recensendo.
ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ΚΔ'. CAPUT XXIV
" Ελεγχος της ατοπίας των μη δοξαζόντων το Redargutio absurditatis eorum qui non glorificant
Πνεύμα εκ της προς τα εν τη κτίσει δοξαστά Spiritum, ex collatione eorum quæ in creaturis
παραθέσεως . gloria afficiunlur.
55. Είτα δόξη μεν και τιμή εστεφάνωται ο κοινός 55. Deinde vero gloria et honore coronatus est
άνθρωπος (8) , και δόξα και τιμή και ειρήνη παντί(9) quilibet homo , et gloria et honor et pax cuivis fa
το ποιoύντι το αγαθόν έν επαγγελίαις απόκειται . cienti bonum * in promissis reposita sunt. Est au
C
" Έστι δε τις και ιδίως του Ισραήλ δόξα » ών ή tem et peculiaris quædam Israelitici populi gloria ,
υιοθεσία , φησί , και η δόξα , και η λατρεία. Και εαυ quorum , inquil , est adoptio et gloria et cullura 6 :
του τινα δόξαν ο Ψαλμωδός λέγει: " Όταν ψάλη σου et suam ipsius gloriam quamdam commemorat
η δόξα μου και πάλιν : 'Εξεγέρθητι, ή δόξα Psalmorum cantor : Dum cantaverit tibi gloria
μου . Έστι δέ τις (10 ) δόξα ηλίου , και σελήνης , και mea $ ; el rursus, Exsurge, gloria mea 52. Est au
αστέρων : κατά δε τον Απόστολος και η διακονία lem quædam gloria solis, lunæ el slellarun 53. Ac
της κατακρίσεως διά δόξης . Τοσούτων ούν δοξαζομέ- juxta Apostolum fit etiam administratio damnatio
νων , το Πνεύμα μόνον των πάντων αδόξασταν είναι nis cum gloria **. Itaque cum lam multa sint quæ
βούλει ; Καίτοιγε Η διακονία του Πνεύματος , gloria potiuntur , vis Spiritum unum ex omnibus
φησίν , έστιν εν δόξη . Πώς oύν αυτό ανάξιον του inglorium esse ? Et tamen Ministratio, inquit , Spi
δοξάζεσθαι (11 ) ; Και μεγάλη μεν η δόξα του δι ritus est in gloria 85. Qui bil igitur ut ille indignus

** Jerem . XX , 2 , apud LXX . 65 Ezech . I, 1 . 66 Sap. 1 , 7. ** Psal . CXXXVIII , 7. 68 Agg . 1 , 5 , 6.

» Rom . 11 , 10. so Rom . 18 , 4. 51 Psal. XXIX , 13. 52 Psal . Cνιι , 2. 33 1 Cor . XV, 41 δ ] Cor . ΙΙ , 9 .
35 ibid . 8.

(5) Είναι. Editiείρηται είναι. Prima vox inutilis , D haec interpretatio; nam κοινός άνθρωπος hoc loco
nec legitur in codicibus mss . dicitur is, in quo sola natura consideralur huma.
( 4 ) Εγώ . Editio Paris. addit φησί, quod in vele na, et distinguitur ab eo qui facit bonum . Similiter
ribus libris non legitur, nec in edit. Basil. Basilius in caput quinlum Isaiæ , pag. 498, xo :vov
(5) " Η της μερικοίς... είποι . Sic nostri codices άνθρωπον νοcat eum , qui solis nature dotibus in
mss . Editi τοις μερικούς ... είπη . strictus est , eumque opponit iis, qui aliquos ha
( 6 ) Υπερυψώσομεν. Duo niss . υπερυψώσωμεν ; bent in virtule progressus .
μη δοξάσωμεν . Νοn male in codice Anglicano μή (9) Παντί. Editi παντί τω ανθρώπω contra codi
υπερδοξάσομεν . cum mss. fidem. Paulo post Reg. quarius όπως αν
( 7) Ουδέ άλλο . Reg . secundus ουδέν άλλο . ψάλη . Quidam codices ψάλλη .
(8) Κοινός άνθρωπος. Quilibet homo : vituperat ( 10) "Έστι δε τις . Ρostrema νοcula addila ex
Erasmum Combelisius ob hanc interpretationem , duobus mss .
ac vertendum pulat , communis homo, purus homo . ( 11 ) Του δοξάζεσθαι. Post hanc vocem editi ad
Verum hæc interpretatio, quilibet homo, non est dunt τίθεσθε , quod deest in mss . Requiruntur pa
Erasmi, qui ita reddiderat, plebeius homo, sed Du riter in veteribus libris duo Psalmorum loca , quo
cæi, qui Billii observationem seculus ila posuit in rum unum saltem videtur in animo habuisse Basi
editione Parisiensi . Non belle aulem vituperalur lius, ac neutrum citasse . Nimirum post has voces :
PATROL, GR . XXXII . 6
171 S. BASILII MAGNI 172
sit qui glorificetur ? Ει magna quidern est gloria A καίου , κατά τον Ψαλμωδόν · δόξα δε του Πνεύματος ,
justi juxta Psalmorum cantorem 86. At gloria Spi- κατά σε , ουδεμία. Πώς oύν ου πρόδηλος ο κίνδυ
ritus juxta luam opinionem nulla est . Annon igi νος εκ των τοιούτων λόγων την άφυκτον αμαρτίαν
tur evidens periculum est ne talibus dictis inevita εφ' εαυτούς επισπάσθαι ; Ει ο (12) σωζόμενος εκ των
bile crimen in nosmetipsos accersainus ? Si tuomo της δικαιοσύνης έργων άνθρωπος , και τους φοβου
qui salvus fil ex operibus justitiæ , etiam timentes μένους τον Κύριον δοξάζει , τοσούτου αν δέον το
Dominum glorificat , multo minus Spiritum debita Πνεύμα της οφειλομένης δόξης αποστερείν. " Έστω,
gloria fraudabit. Sit , inquiunt , glorificandus , sed φησί (13) , δοξαστόν , αλλ' ουχί μετά Πατρός και
non cum Patre et Filio . Et qui consentaneum est Υιού . Και τίνα έχει λόγον ετέραν χώραν επινοείν το
rationi , alium locum imaginatione designare Spiri- Πνεύματι , την παρά του Κυρίου τεταγμένην κατα
tui , eo relicto , quem statuit Dominus ; et glorie λιπόντας, και της κατά την δόξαν κοινωνίας απο
consortio spoliare eum qui ubique conjunctus est στερεϊν το πανταχού συναναληφθέν ( 14 ) τη θεότητι,
divinitati , in professione fidei, in baptismate re εν τη ομολογία της πίστεως, εν τω βαπτίσματι της
demptionis , in operatione virtutum, in inhabitatione απολυτρώσεως , εν τη ενεργεία των δυνάμεων , εν
sanctorum , in beneficiis in subditos Conferendis ? τη ενοικήσει των αγίων, εν ταις εις το υπήκοον χά
B
Neque enim est ullum omnino donum absque san ρισιν ; Ουδέ γάρ έστιν όλως δωρεά τις άνευ του
clo Spiritu ad creaturam perveniens ; quando ne αγίου Πνεύματος εις την κτίσιν αφικνουμένη : όπου
simplex quidem verbum in defensionibus pro Chri γε ουδέ ρήμα ψιλόν εν ταις υπέρ Χριστού απολο
sto quis possit dicere , nisi adjuvante Spiritu , quem- γίαις δυνατόν λαλήσαι μή συνεργουμένους παρά
admodum in Evangeliis a Domino et Servalore no του Πνεύματος , ώς εν Ευαγγελίοις παρά του Κυ
stro didicimus 81. Porro ut his omnibus neglectis, ρίου και Σωτήρος ημών μεμαθήκαμεν. "Απαντα δε
atque ea communione, quam in omnibus habet , ταύτα παριδόντας , και της εν πάσι κοινωνίας επι
oblivioni tradita , a Patre et Filio ipsum avellamus , λαθομένους, από Πατρός και Υιού διασπάν , ουκ
nescio an quisquam sancti Spiritus particeps as οίδα εί τις μέτοχος Πνεύματος αγίου συνθήσεται .
sensurus sit. In quo igitur ordine illum collocabi Πού τοίνυν φέροντες αυτό τάξομεν ; μετά της κτί
inus ? creaturarum ? At universa creatura servit : σεως ; Αλλ' ή κτίσις πάσα δουλεύει το δε Πνεύμα
Spirilus 48 autern liberum reddit: Ubi enim Spi- ελευθεροί. Ου γαρ το Πνεύμα Κυρίου , εκεί ελευθε
ritus Domini , ibi libertas 38. Atque cum multa sint ρία . Και πολλών ενόντων ειπείν , όπως ου προσήκει
quæ possim hic commemorare, quam non conve . τη κτιστη φύσει το Πνεύμα το άγιον συγκαταρι
wiat Spiritum sanctum annumerare rebus creatis , C θμείν , τον περί τούτων νυν ( 13) υπερθήσομαι λόγον .
de his dicere nunc. supersedebo . Nam si incipiam “ Ει γάρ μέλλουμεν προς αξίας του προβλήματος τάς
pro argumenti dignilale , et quæ pro nobis faciunt , τε παρ' εαυτών κατασκευάς επάγειν , και τα παρά
probationes adducere , et que ab adversariis obji- των εναντίων προβαλλόμενα διαλύειν , πολλών ημίν
ciuntur , diluere , prolixo sermone erit opus, Ioqua- δεήσει λόγων , και αποκναίσαμεν ( 16) τη πολυφω
citaleque voluminis deterrebimus lectores . Idcirco ; νία της βίβλου τους εντυγχάνοντας . Διόπερ ιδία πρα
hoc alteri proprio tractatui reservato , proposilis γματεία εκείνο ταμιευσάμενοι , των προκειμένων
adhæreamus . εχώμεθα.
56. Consideremus igitur singulatim . Natura bo 56. Σκεψώμεθα ούν τα καθέκαστον . Φύσει έστιν
nus est, ut bonus Pater, et bonus Filius . Creatura αγαθόν , ώς άγαθος ο Πατήρ , και αγαθός και Υιός .
vero per electionem ejus quod bonum est, parli “Η κτίσις δε εν τη εκλογή του αγαθού μέτοχός έστι
ceps est bonitatis. Profunda Dei novit : sed crea της αγαθότητος . Οίδε τα βάθη του Θεού (17) : η κτί
Lura per Spiritum accipit arcanorum reserationem . σις δε λαμβάνει την φανέρωσιν των απορρήτων διά
Vivificat cum Deo qui vivificat omnia , cum Filio του Πνεύματος. Ζωοποιεί μετά του Θεού του τα
qui dat vitam . Qui enim excitavit , inquit , Christum πάντα ζωογονούντος , μετά ( 18 ) του Υιού του διδόν
a mortuis , vivifcabit et mortalia corpora vestra , D τος ζωήν . Ο γάρ εγείρας Χριστόν εκ νεκρών ζωο
per ipsius Spiritum qui inhabitat in vobis 89 , atque ποιήσει , φησί, και τα θνητά υμών ( 19) σώματα

56 Psal. Xx , 6. 5τ Μatth . Χ , 19. 38 ] I Cor . II , 17. 59 Rom . VIII , 11 .

Κατά τον Ψαλμωδόν, addunt eliti : Μεγάλη η δόξα cundo .

αυτού εν τω σωτηρίω σου και πάλιν: Τους δε φο
βουμένους τον Κύριον δοξάζει . Μagna est gloria
ejus in salutari tuo ; et rursus : Timentes autem
Dominuglom rificat,
( 12) El d . Hæc desunt in quinquemss., at legun-
tur in Reg. secundo. Editiús ö ye . Paulo post con
junctio addita ex sex mss . ante τους φοβουμένους .
( 13) Φησί. Regius secundus φασί .
(14 ) Συναναληφθέν , Sic mss . quinque . Legitur
συμπαραληφθέν in editione Parisiensi . Alice cum
mss , consentiunt.
( 13) Τούτων γύ » . Vocula addita ex Reg . se
( 16) Αποκναίσαιμεν . Ιta cod . Colbert . et editio
Basil. Legitur in Paris . editione αποκναίσομεν .
Paulo post iidem editi εκείνα . Libri veteres εκείνο .
(17) Του Θεού . Editio Paris . addit το Πνεύμα ,
quod 'deest in quinque mss. et edit. Basil .
( 18) Ζωογονούντος , μετά . Ιta Sex mss . Editi
ζωοποιούντος και μετά . Paulo post editi addunt
'Incoûv post XPLOTÓV . Sed deest ea vox in omnibus
mss .
( 19) Θνητά υμών . Reg. secundus θνητά σώματα
ημών. Paulo post editi ακούουσι , quod auctoritate
plurium mss . mutavimus.
 LIBER DE SPIRITU SANCTU . 14

διά του ενοικούντος αυτού Πνεύματος εν υμϊν · A iterum : Oves me υocem meam audiunt , et ego ei
και πάλιν : Τα πρόβατα τα έμα της φωνής μου iam æternam do illis 60. Sed Spiritus quoque vivi
ακούει , καγώ ζωήν αιώνιον δίδωμι αυτοίς . Αλλά ficat, inquit 61. Ac rursum : Spiritus autem , inquit,
και το Πνεύμα, φησί , ζωοποιεί. Και πάλιν : Το δε vita propter justitiam 69. Quin et Dominus testatur
Πνεύμα , φησί , ζωή δια δικαιοσύνην ( 20) . Και ο Spiritum esse qui vivificat. Caro non prodest quid
Κύριος μαρτυρεί το Πνεύμα είναι το ζωοποιούν : Ή quam 6. Quomodo igitur Spiritum a vivificandi
σάρξ ουκ ωφελεί ουδέν. Πώς oύν , της ζωοποιού potestate submoventes eum naturae conjungemus ,
δυνάμεως αποξενώσαντες το Πνεύμα, τη επιδεομένη quæ ipsa vita egeat ? Quis adeo contentiosus, quis
της ζωής φύσει προσοικειώσομεν ; Τίς ούτω δύσερις , adeo exsors doni cælestis , et absque guslu bono
τις ούτω δωρεάς επουρανίου αμέτοχος , και των κα. rum Dei verborum , quis adeo spei æternæ expers,
λών του Θεού ρημάτων άγευστος , τίς ούτως ελπίδων ul Spiritum a Deilale distraclum creaturæ copulet ?
αιωνίων ( 21) άμοιρος , ώς τη κτίσει συντάξαι το
Πνεύμα , της Θεότητος αποστήσας ;
57. Εν ημίν , φησί , το Πνεύμα , ως δώρόν έστι 57. In nobis , inquiunt, Spiritus est tanquam
παρά του Θεού . Ου δή που δε το δώρον ταϊς ίσαις τι donum a Deo . At donum nequaquam iisdem ho
μαϊς τη δεδωκότι σεμνύνεται. Δώρον μεν ούν θεου Β noribus aficitur , quibus is qui dedit. Donum qui
το Πνεύμα , αλλά δώρον ζωής. Ο γάρ νόμος, φησί , dem Dei Spiritus est , sed donum vitæ. Lex enim,
του Πνεύματος της ζωής ήλευθέρωσεν ημάς (99 ). inquit , Spiritus vila liberasil nos 68. Et donum po
Και δώρον δυνάμεως : Λήψεσθε γάρ δύναμιν επ tentiæ : Accipielis enim virtutem Spiritus sancti su
ελθόντος του αγίου Πνεύματος εφ ' υμάς . Αρ' ούν pervenientis in vos 68. Νum igitur ob id contemnen
διά τούτο ευκαταφρόνητον ; ή ουχί και τον Υιόν dus est ? Annon et Filium dedit hominibus ? Qui,
έχαρίσατο τους ανθρώπους ; " Ος γε , φησί, του ιδίου inquit , proprio Filio non pepercit, sed pro nobis om
Υιού ουκ εφείσατο , αλλ ' υπέρ ημών πάντων παρ nibus tradidit illum , quomodo etiam non una cum
έδωκεν αυτόν, πως ουχί και συν αυτώ τα πάντα eo omnia nobis donabit 66 ? Et alibi : Ut sciamus
ημίν χαρίσεται ; Και ετέρωθι • "Ινα είδωμεν τα quæ a Deo nobis donata sunt 67 , de mysterio as
υπό του Θεού χαρισθέντα ημϊν περί του μυστη sumpti hominis loquens . Itaque qui ista loquuntur,
φίου της ενανθρωπήσεως λέγων . " Ωστε πως οι ταύτα annon Judæorum ingratum animum amentiamque
λέγοντες ουχί την Ιουδαϊκήν άγνωμοσύνην παρελη- superant , qui scilicet excellentiam divine bonitatis
λύθασι , την υπερβολήν της χρηστότητος εφόδιον εις vertant in occasionem blasphemiæ ? Accusant enim
βλασφημίαν (23 ) λαμβάνοντες ; Εγκαλούσι γάρ της Spiritum, quod nobis dat fiduciam Deum appel
Πνεύματι, ότι παρρησίαν ημίν δίδωσι καλείν πατέρα landi patrem nostrum . Emisit enim Deus Spirium
εαυτών τον Θεόν . Εξαπέστειλε γάρ ο Θεός το Filii sui in corda nostra clamantem , Abba , Pa
Πνεύμα του Υιού αυτού εις τας καρδίας ημών , ter 68 , ut illius vox propria fiat eorum qui ipsum
κράζον , 'Αββά ο Πατήρ , ένα ή εκείνου φωνή των acceperunt.
δεξαμένων ιδία γένηται .
ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ΚΕ' . 49 CAPUT XXV .
" Οτι της έν· και συ...λαβή αντί της « συν (24) » ή Quod Scriptura hac syllaba in » pro cum , utatur :
Γραφή κέχρηται, ενώ και ότι η « και » ισοδυνα ubi etiam probatur i et ) idem pollere quod « cum . ,
μεί τη σύν . )
58. Πώς oύν , φησίν , ή Γραφή ουδαμού συνδοξαζό 58. Qui fit igitur , inquiunt, ut Scriptura nus
μενον Πατρί και Υιώ το Πνεύμα παρέδωκεν , αλλά quam tradat Spiritum glorificari cum Patre et Fi
πεφυλαγμένως εξέκλινε το, συν τω Πνεύματι , εί lio , sed studiose vitet ne dicat , cum Spiritu , ac
πείν , πανταχού δε το εν αυτώ δοξάζειν ώς αρμο- ubique malit glorificare in ipso , quasi hoc con
διώτερον προετίμησεν ; Εγώ δε ουδ ' αν αυτός φαίην gruentius judicet ? At ego nequaquam dixerim hanc
άτιμοτέρας είναι διανοίας παραστατικών την εν συλ- D syllabam in exhibere sensum minus honorificum ,
λαβήν , αλλ' υγιώς εκλαμβανομένης προς το μέγι imo polius, si sane accipiatur, ad maximam celsi
στον ύψος ανάγειν τας διανοίας · όπου γε και αντί tudinem erigere mentem , quandoquidem observa
της συν πολλαχού κειμένην αυτήν τετηρήκαμεν . vimus hanc frequenter usurpari pro cum . Quod
Ως το , Εισελεύσομαι εις τον οίκόν σου εν ολο genus est illud , Ingrediar domum tuam in holocau

60 Joan . 1 , 27 . 61 Joan . VI , 64 . 62 Rom . ναι , 10. 62 Joan . VI , 64. 6. Rom. VII , 2 . 68 Act , 1 , 8.
86 Rom . VΙΗ , 32. 67 1Cor. , 12. 68 Galat. iv, 6 .

(20) Δικαιοσύνην . Regius quartus δικαιοσύνης , Regius tertius et Colb. χαρίζεται.

ber justitiam .
(21 ) Αιωνίων . Sic mss. quinque . Editi ουρανίων .
Paulo post tres mss. εν ημίν , φασί .
(22 ) Ηλευθέρωσεν ημάς. Ιta mss . quatuor . Ha
bent alii duo υμάς . Editio Paris. ήλευθέρωσέ με ,
Basil . ήλευθέρωσέ σε . Ιbidem editi Λήψεσθε γάρ ,
φησί. Sed postrema vox deest in mss. Paulo post
( 13) Εις βλασφημίαν . Reg. tertius et Colbert .
της βλασφημίας.
(24) Αντι της σύν . Quatuor codices αντί της και .
Sed eos sequi hac in re non possumus, quia Basi
lius præpositionem in , idem valere probat ac , cum.
Ιbidem editi , ενώ ότι , και, ισοδυναμεί. Quatuor mss .
ut in textu .
173 S. BASILII MAGNI 176
tomatibus 68 : pro his vocibus , cum holocautomati- A καυτώμασιν · αντί του , μετά ολοκαυτωμάτων». Και
bus . Et eduxit eos in argento et auro 70 , hoc est, εξήγαγεν αυτούς εν αργυρία και χρυσίω , τουτ
cum argento el auro . ltem illud , Non egredieris in έστι, μετά αργυρίου και χρυσίου και το , Ουκ
virtutibus nostris 71 , pro, cum virtutibus nostris , εξελεύση (25 ) εν ταις δυνάμεσιν ημών , αντί του ,
aliaque hujus generis innumerabilia . Omnino lu συν ταϊς δυνάμεσιν ημών , και μυρία τοιαύτα .
bens ab ista nova sapientia didicero , qualem glori- " Όλως δε ήδέως αν μάθουμι παρά της νέας σοφίας ,
ficationem Apostolus absolverit per hanc dictionem ποίαν δοξολογίαν ο Απόστολος διά του , έν, δήματος
in , juxta formam quam isti nunc tanquam e Scri απεπλήρωσε , κατά τον τύπον όν ούτοι νύν ως εκ της
plura proferunt. Nusquam enim inveni dictum : Γραφής αναφέρουσιν . Ουδαμού γάρ εύρον λεγόμενον
Tibi Patri honor et gloria per unigenituni Filium το , Σοί τω Πατρί η τιμή και η δόξα διά του μονο
tuum in Spiritu sancto : qui sermo nunc istis usi γενούς σου Υιού εν τω αγίω Πνεύματι» όπερ τούτοις
tatior est ipsa , ut ita loquar, respiratione. Horum εστι νύν και αυτής, ώς ειπείν , της αναπνοής συν
quidem singula separatim invenire licet , conjun- ηθέστερον. Διεσπασμένως μεν γάρ τούτων έκαστον
ctim vero posita in hac constructione nusquanı έστιν ευρείν : συνημμένως δε εν τη συντάξει (26 )
polerunt ostendere. Itaque si exacte urgent ea quæ ταύτη ουδαμού δεικνύειν έξουσιν . " Ωστε ει μεν άκρ :
in Scripturis habentur,ostendant unde ista dicant . B 6ολογούνται περί τα έγγραφα , δειξάτωσαν πόθεν
Quod si concedunt consuetudini , neque nos ab ea γουσιν · ει δε συγχωρούσι τη συνηθεία , μηδε ημάς
excludant. εξειργέτωσαν .
59. Nos enim ambas dictiones in fidelium usu 59. Ημείς γάρ , αμφοτέρας εν τη των πιστών
deprehendentes , ambabus utimur : gloriam qui- χρήσει καταλαμβάνοντες (27) τάς ρήσεις, αμφοτέραις
den Spiritui ex quo per utramque persolvi rati , κεχρήμεθα· την μεν δόξαν το Πνεύματι ομοίως αφ '
eis vero qui depravant veritatem , credimus magis εκατέρας πληρούσθαι πεπιστευκότες , τους δε κα
os obturari per eam præpositionem , quæ cum sen κουργούντας την αλήθειαν επιστομίζεσθαι μάλλον
sum in Scripturis similem habeat, non ita facile διά της προκειμένης λέξεως , ήτις, την δύναμιν των
ab adversariis expugnari potest (est autem ipsa Γραφών παραπλησίαν έχουσα, ουκέτι εστίν ομοίως
illa cui nunc ab istis contradicitur) utpote quæ τοις εναντίοις ευεπιχείρητος (έστι δε αύτη ή αντιλεγο
pro et conjunctione sumatur . Nam idem est di μένη νύν παρά τούτων) αντί του και συνδέσμου παρ
cere , Paulus et Silvanus , et Timotheus 7 , atque, ειλημμένη . "Ισον γάρ έστιν ειπείν : Παύλος και Σι
Paulus cum Timotheo et Silvano . Nominum enim λουανός και Τιμόθεος , και , Παύλος συν Τιμοθέω και
connexio , utraque pronuntiatione similiter ser- c Σιλουανό. Η γάρ συμπλοκή των ονομάτων δι' έκα
valur. Itaque si cum Dominus dixerit Patrem et τέρας ομοίως της έκφωνήσεως σώζεται . Εί τοίνυν ,
Filium et sanctum Spiritum , ipse dicam , Patrem του Κυρίου ειπόντος Πατέρα και Υιόν και άγιον
et Filium cum Spiritu sancto ; aliudne , quod Πνεύμα , αυτός είπoιμι Πατέρα και Υιον συν τω
ad sententiæ vim attinet , dixero ? Porro per con αγίω Πνεύματι, άλλο τι (28) ειρηκώς κατά την δύ
junctionem et connecti nomina , multis testimo ναμιν έσομαι ; Της δε διά του και συνδέσμου συμπλο
niis probari potest . Gratia enim, inquit, Domini κής των ονομάτων πολλά τα μαρτύρια . Η χάρις
nostri Jesu Christi , et charitas Dei , et com γάρ , φησί , του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού , και η
munic Spiritus sancti 78 ; ac rursus , Obsecro au αγάπη του Θεού , και η κοινωνία του αγίου Πνεύ
lem vos per Dominum nostrum Jesum Chri ματος και πάλιν : Παρακαλώ δε υμάς (29 ) διά του
stum , et per charitatem Spiritus 74. Ιtaque si 50 Κυρίου ημών Ιησού Χριστού και δια της αγάπης
pro conjunctione et voluerimus uti præpositione του Πνεύματος . Εί τοίνυν αντί της και τη σύν» έθε
cum , quid fecerimus diversi ? Ego sane non vi λήσαιμεν χρήσασθαι , τι διάφορον πεποιηκότες εσό
deo , nisi quis ob frigidas grammatice regulas μεθα ; Εγώ μεν ουχ ορώ , πλήν ει μη ψυχραις γραμ
m
conjunctioner tanquam copulativam , ac majo- ματικαίς τις τον μέν σύνδεσμον ως συμπλεκτικών
rem unionem facientem preferens , prepositio- D και. πλείονα ποιούνται την ένωσιν προτιμών, την δε
nem rejiciat, quasi non obtineat parem vim . Sed πρόθεσιν, ώς ουκ έχουσαν την ίσην δύναμιν, απο
si de his a nobis ratio exposceretur , forte multis πέμπουτο . 'Αλλ ' εί γε περί τούτων τας ευθύνας υπεί
verbis non opus esset nobis ad respondendum . χομεν, ίσως ουκ άν (30) πολλού λόγου προς την
69 Psal. LXV, 13. 7 ° Psal . cιν , 37. 71 Psal. XLIII , 10 121 Thess . I , 1 . 13II Cor. XIII , 13 . 1. Rom .
XV, 30 .
(25) Αξε.λεύση . Editi addunt ο Θεός, sed haec loco agnoscunt veteres libri .
nullo in veteri libro reperiuntur. Ibidem illud, &vti (29) Υμάς. Editi addunt αδελφοί , quod in nostris
του ... ημών, addidimus ex tribus libris antiquis . mss. non reperitur. Paulo post editi εθελήσουμεν.
(26) Συντάξει. Ιta libri veteres. Editi τάξει . Mss . ut in textu . Subinde editio Paris. quxpos ypag
(27) Καταλαμβάνοντες. Ιta mss . quinque. Editi ματικός της τον μεν και ... την δε σύν. Summo con
καταλαβόντες. Μox iidem editi έφ' εκατέρας. Sed sensu velusti codices et edit. Basil . utraque ut
mss . ut in textu . Non multo post Reg . secundus edendum curavimus , nisi quod in secunda legitur
ότι την δύναμιν. ψυχρός γραμματικός, unde error in Parisiensem , ut
(28) "Αλλο τι. Editi ουκ άλλο τι . Negatio deest in sæpe alias, llusit.
sex mss. et a typographis videtur addita , eo quod (50) "Ίσως ούκ άν». Sic ope quinque mss . emenda
non advertereni interrogationis nolam , quam hoc vimus quod prave in editis legebatur τέως , ουκ άν ,
117 LIBER DE SPIRITU SANCTO. 178
απολογίαν επεδεήθημεν. Νύν δε ου περί συλλαβών, Α Νunc vero neque de syllalis, neque lioc aut illo
ουδε περί τοιουδε ή τοιουδε φωνής ήχου ο λόγος αυ dictionis sono disputant, sed de rebus juxla vim
τους , αλλά περί πραγμάτων εν δυνάμει και αληθεία ac veritatem maximo inter se discrimine dissi
μεγίστην εχόντων διαφοράν . " Ων ένεκεν, απαρατη dentibus. Qua de causa , cum indifferens sit syl
ρήτου της χρήσεως των συλλαβών ούσης, ούτοι τας 1abarum usus , isti has quidem admillere , illas
μέν εγγράφειν , τάς δε αποδιώκειν της Εκκλησίας vero ab Ecclesia submovere moliuntur . Ego vero
επιχειρούσιν . Εγώ δε , ει και εκ της πρώτης ακοής etsi primo statim auditu prepositio evidentem
εναργές έχει το χρήσιμον, αλλ ' ούν και τον (51) λόγον utilitatem habet , allamen etiam rationem red
παρέξομαι καθ' όν οι πατέρες ημών ουκ άργώς συμ : dam , juxta quam patres nostri non oliose illius
παρέλαβον την χρήσιν της προθέσεως ταύτης. Προς quoque usum amplexi sint . Νam preterquam
γάρ τώ το του Σαβελλίου κακόν ισοσθενώς τη και quod hæc idem valet quod el , ad refellendam
συλλαβή διελέγχειν, και παραπλησίως εκείνη το των Sabellii malitiam , similiterque atque illa conjun
υποστάσεων ίδιον παριστάν , ώς το · Εγώ και ο Πα ctio hypostaseon proprietatem declarat , velut,
τήρ έλευσόμεθα " και το • Εγώ και ο Πατήρ έν Ego et Paler veniemus 75 , el : Ego et Pater unum su
έσμεν • εξαίρετον έχει της αιδίου κοινωνίας και απαύ mus 78 ; prælerea eximium habet sempiternæ
στου (32) συναφείας το μαρτύριον. Ο γάρ ειπών Β munionis ac perpetua conjunctionis testimonium .
συν τω Πατρί τον Υιόν είναι όμου τήν τε των υπο Nam qui dixit , cum Patre Filium esse , simul et
στάσεων ιδιότητα και το αχώριστος της κοινωνίας Iiypostaseon proprietatem et inseparabile con
έδειξεν . "Οπερ και επί των ανθρωπίνων έστιν sortium expressit . Quod idem etiam in rebus hu
ιδείν (55) : ο μεν και σύνδεσμος το κοινόν της ενερ manis videre est, in quibus el conjunctio decla,
γείας παρίστησιν · η δε συν πρόθεσις την κοινωνίας rat communem operationem : et præpositio cum ,
πως συνενδείκνυται . Οίον, "Έπλευσαν εις Μακεδονίαν quodammodo etiam significat communionem .
Παύλος και Τιμόθεος αλλά και Τυχικός και Ονήσι- Quod genus est, Navigarunt in Macedoniam Pau
μος απεστάλησαν Κολοσσαεύσιν · εκ τούτων , ότι μεν lus et Timotheus , sed el Tychicus et Onesi
ταυτόν ενήργησαν , μεμαθήκαμεν · εάν δε ακούσω mus missi sunt Colossensibus : ex his discimus.
μεν, ότι συνέπλευσαν και συναπεστάλησαν , ότι και illos rem eamdem fecisse. Sed si audierimus , con
μετ' αλλήλων την πράξιν επλήρωσαν προσεδιδάχθη- navigarunt , et simul nissi sunt , etiam illud ad
μεν . Ούτω το του Σαβελλίου κακόν, ώς ουδεμία των discimus , alterum cum altero actionem absol .
άλλων φωνών καταλύουσα , προστίθησιν εκείνοις (54) visse. Ita Sabellii errorem destruens hæc vox ut
και τους κατά διάμετρον ασεβούντας . Λέγω δή τού C non alia æque, addit illis et eos qui directe op
τους οι χρονικούς διαστήμασι του μεν Πατρός τον “ posito impietatis genere insaniunt . De his loquor,
Υιον , του δε Υιού το Πνεύμα το άγιον διαιρούσι . qui temporalibus intervallis Filium a Patre, et Spi .
ritum sanctum a Filio distrahunt.
60. Προς δε την εν συλλαβήν εκείνο μάλιστα το 60. Cæterum a syllaba in eo maxime differt ,
διάφορον έχει , ότι η μεν συν την προς αλλήλους συν quod præpositio cum mutuam conjunctionem
άφειαν των κοινωνούντων παρίστησιν , οίον των eorum qui communiter aliquid agunt exhibet ,
συμπλεόντων , ή συνοικούντων , ή οτιούν των πάντων velut connavigantium , aut cohabitantium , aut
κοινώς εκτελούντων · η δε εν την σχέσιν την προς το quilvis aliud communiter perficientium : at pre
εν ώ τυγχάνουσιν ενεργούντες δηλοί. Εμπλέoυσι positio in declarat relationem ad id in quo sunt
γάρ και ενοικούσιν ακούσαντες , το σκάφος και την operantes . Siquidem cum audimus , innavigant ,
οικίαν ευθύς έννοήσαμεν. Κατά μέν ούν την κοινήν aut inhabitant ; protinus cogitamus scapham aut
χρήσιν, ή προς άλλήλας αυτών διαφορά τοιαύτη , και domum. Ilaque juxla communem usum , harum
επί πλείον αν (53 ) ευρεθείη παρά των φιλοπόνων . Ού syllabarum talis est inter ipsas differentia , major
γάρ εμοί σχολή τα περί των συλλαβών εξετάζειν . que inveniri poterit a studiosis . Νeque enim
Επεί ούν δέδεικται η συν εύσημότατα αποδιδούσα D mihi vacat de ratione syllabarum exquirere . Quo
της συναφείας την έννοιαν , γενέσθω υμίν ένσπονδος , niam igitur demonstratum est præpositionem cum
ει δοκεί , και παύσασθε του χαλεπού προς αυτήν και significantissime reddere conjunctionis intelli
ακηρύκτου πολέμου . "Ομως μέντοι ούτως ενσήμου (56) gentiam , inducias a vobis, si videtur, impetret ,
15 Joan . XIV , 25. 76 Ioan. Χ 50 .

(31 ) Α1.1 ' ούν και τον . Ιta Reg. secundus. Editi
όμως και τόν . Quatuor mss. minus accurate χρήσι
μον , και τον .
(52 ) 'Απαυστου . Sic dudun monuit Ducaeus le
gendum esse ex uno veleri codice. Eadem scriplura
in quatuor aliis mss . reperta . Editi απ' αυτού.
(33) " Έστιν ιδεϊr . He voces additae ex Reg. se
cundo..
(34 ) 'Εκείνοις . Sic niss . codices et prima Basi
leensis editio , pro eo quod eral in edit. Paris . et
Basil. Secunda εκείνω .
(55 ) Επι πλείον άν . Ιta mss. tres . Αlius έτι
πλέον. Editi εί τι πλέον ευρεθείη .
(36) Ευσήμου . Quamvis Ihre scriptura ex υηο
tantuin eruta sit codice ms., eam tamen prætulimus
vulgatæ cúcnuou , boni ominis , ut verlit Erasmus.
Non hic agitur quam boni ominis sit illa vox, sed
quam apta ad significandum . Hinc paulo ante dice
bat Basilius ean significantissime reddere conjun
ctionis intelligentiam . Ibidem male in duobus mss..
της , έν , φωνής. Νon enim de prepositione in , lo
quitur Basilius, sed de præpositione cum .
179 S. BASILII MAGNI 180

ac desistile atrox et implacabile bellum cum illa A της φωνής υπαρχούσης , είτω φίλον εν δοξολογίαις (37)
gerere . Sed tamen quainvis haec vox tam 51 τη και συλλαβή συνδείν τα ονόματα και δοξάζειν , ώς
apta sit ad significandum , si cui cordi fuerit in εν Ευαγγελίοις επί του βαπτίσματος με μαθήκαμεν ,
glorificationibus per syllabam et nomina conne Πατέρα και Υιόν και άγιον Πνεύμα και ούτω γινε
cteio et glorifcare , quemadmodum in Evangelis, σθω , ουδείς αντερεί . Επί τούτοις, ει δοκεί , κατα
ubi de baptismate, didicimus, Patrem et Filium et θώμεθα. Αλλά τας γλώσσας αν πρόοιντο μάλλον , η
Spiritum sanctum ; etiam ita fiat, ncmo contradi την φωνήν ταύτην δέξαιντο. Τούτο μεν ούν έστιν , ο
cturus est. Hac conditione , si videtur, inter nos τον ακήρυκτον ημϊν και άσπονδον πόλεμον επεγείρει .
consentiamus . Sed isti citius abjecerint linguas, 'Εν τω Πνεύματι, φησί, τώ αγίω την δοξολογίαν
quam hanc vocem recipiant. Ηoc igitur est, quod αποδοτέον τω Θεώ, ουχί δε και το Πνεύματι » και εκ
nobis acerrimum ac irreconciliabile bellum ex θυμότατα της φωνής ταύτης ως ταπεινωτικής ( 39)
citat. In Spiritu sancto , inquίunt , danda est glo- του Πνεύματος περιέχονται. Περί ής ουκ άχρηστον
ria Deo , non autem et Spiritui : atque acerrime και διά μακροτέρων ειπείν . " Ων ακούσαντες ούτου ,
huic voci tanquam Spiritum deprimenti adhæ θαυμάσαμεν άν , ει μή ως προδόταν αυτήν, και προς
rescunt . De qua non inutile fuerit prolixius dicere . τήν του Πνεύματος δόξαν αυτομολούσαν αποκηρύ
B ξωσιν.
Quæ cum audierint isti , demirabor, si non eam
uit proditricem et ad Spiritus gloriam ultro trans
fugam repudiabunt.
CAPUT XXVI . ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ KG".

Quot modis dicitur in , • totidem modis de Spiritu "Οτι όσαχώς λέγεται το « εν, και τοσαυταχώς και
accipi. επί του Πνεύματος λαμβάνεται.
61. Mihi igitur consideranti videtur , etsi sim 61. Εμοι τοίνυν σκοπoυμένω δοκεί, απλής και
plex ac brevis est hujus syllabæ pronuntiatio , συντόμου της έκφωνήσεως ούσης , πολλά και ποικίλα
mulla et varia per eam significari. Quot enim είναι τα δι' αυτής σημαινόμενα . Οσαχώς γαρ λέγε
modis dicitur in , totidem modis invenimus eam ται το έν , τοσαυταχώς ευρίσκομεν ταις περί του
syllabam conceptibus de Spiritu subservire. Nam Πνεύματος εννοίαις υπηρετούμενον . Λέγεται μεν ούν
forma dicitur esse in materia , et potentia in eo το είδος εν τη ύλη είναι, και η δύναμις εν τω δε
quod ejus capax est, et habitus in eo qui secun κτικό , και η έξις εν τώ κατ' αυτήν διακειμένω , και
dum illum affectus est , aliaque hujus generis πολλά τοιαύτα . Ουκούν, καθο μεν τελειωτικόν το
multa . Ιtaque qualenus Spiritus sanctus vim C άγιον Πνεύμα των λογικών , απαρτίζον αυτών την
habet perficiendi creaturam rationalem , absol- ακρότητα , τον του είδους λόγον επέχει . Ο γάρ μη
vens illius fastigium , formæ rationem obtinet. κέτι κατά σάρκα ζών , αλλά Πνεύματι Θεού αγόμε
Nam qui jam non vivit secundum carnem , sed νος, και υιός Θεού χρηματίζων , και σύμμορφος της
Spiritu Dei agitur , ac Filius Dei nominatur , et εικόνος του Υιού του Θεού γενόμενος , πνευματικός
conforinis imagini Filii Dei factus est , spiritualis ονομάζεται . Και ως η δύναμις του οράν εν τω υγιαί
dicitur. Et sicut cernendi vis est in oculo sano , νοντι οφθαλμώ , ούτως ή ενέργεια του Πνεύματος εν
sic operatio Spiritus in anima purgata . Eoque τη κεκαθαρμένη ψυχή . Διό και Παύλος εύχεται Έφε
Paulus optal Ephesiis , ut oculos habeant illumi σίοις , πεφωτισμένους οφθαλμούς αυτών είναι εν τω
natos in Spiritu sapientiae 11. Ει quemadmodum Πνεύματι της σοφίας. Και ως η τέχνη εν τω αναλα
ars est in eo qui illam adeptus est , ita gratia βόντι αυτήν , ούτως ή χάρις του Πνεύματος εν τω
Spiritus in eo qui recepit eam , semper quidem υποδεξαμένω , αεί μεν συμπαρούσα, ουχί δε και ενερ
præsens , at non perpetuo operans . Nam et ars γούσα διηνεκώς . Επει και η τέχνη δυνάμει μεν εν
potentia quidem est in artifice ; actu vero tum , το τεχνίτη εστίν · ενεργεία δε τότε , όταν κατ' αυτήν
cum secundum illam operatur : itidem Spiritus , ενεργή . Ούτω και το Πνεύμα αεί μεν συμπάρεστι
D
semper quidem adest dignis , sed operatur prout τοϊς αξίοις , ενεργεί δε κατά την χρείαν , ή εν προ
opus est, aut in propheliis , aut in sanationibus , φητείαις , ή εν ιάμασιν, ή έν άλλοις τισι δυνάμεων
art in aliis miraculorum operationibus. Præterea ενεργήμασιν . "Έτι ώς εν σώμασιν υγίεια , η θερμό
sicut in corporibus est sanitas, aut calor, aut in της , ή όλως αι ευκίνητοι διαθέσεις ούτω και εν
genere affectiones facile mobiles ; sic et in anima ψυχή πολλάκις υπάρχει το Πνεύμα , τοίς διά τό της
frequenter est Spiritus , in iis qui propter mentis γνώμης ανιδρυτον ευκόλως , ήν εδέξαντο χάριν απω
Eabilitaterm facile gratiam acceptam expellunt , θουμένοις , μη παραμένον (59 ) , οίος ήν ο Σαούλ , και

77 Ephes . 1 , 17, 18 ,

(37) 'Εν δοξολογίαις. Sic ope veterum codicum
emendavimus quod prave in editis legebatur švon
ξολογήσαι . Νon multo post Regius secundus την
δόξαν αποδοτέον .
(38 ) Ταπεινωτικής . Sic veteres libri pro eo quod
eratin editis ταπεινής. Μox editi θαυμάσαιμ' άν.
Reg . secundus ut in textil .
(59) Μή παραμένον . Ηec addidimus ex Regic
secundo, ac prorsus necessaria sunt ad Basilij
Sensum .
181 LIBER DE SPIRITU SANCTO . 182
α εβδομήκοντα πρεσβυτεροι των υιών Ισραήλ, πλήν Α nequaquam permanens : qualis erat Saul , ct
του Έλδάδ και Μωδάδ ( τούτοις γάρ μόνοις εκ πάν sepluaginta seniores filiorum Israel , præter El
των φαίνεται παραμείναν το Πνεύμα ) , και όλως εί dad et Modad: 78 ( nam apud bos solos ex omnibus
τις τούτους την προαίρεσιν παραπλήσιος . Και ως ο Spiritum mansisse apparel) , et in genere , si quis
λόγος δε εν ψυχή , ποτέ μεν ως το εγκάρδιον (10) est islis animi proposito consimilis. llem quem
νημα , ποτέ δε ώς ο προφερόμενος διά γλώσσης , ούτω admodum verbum est in animo , interdum ut
το Πνεύμα το άγιον νύν μεν όταν συμμαρτυρή τα in corde cogitatum , interdum lit lingua prola
Πνεύματι , και όταν κράζη εν ταις καρδίαις ημών : tum : sic et Spiritus sanctus, vel 52 cum testi
'Αββά ο Πατήρ νύν δε όταν λαλή υπέρ ημών , κατά monium præbet spiritui nostro, et clamat in cordi
το ειρημένον , ότι ουχ υμείς εστε οι λαλούντες, bus nostris , Abba , Pater 78 , vel cum loquitur pro
αλλά το Πνεύμα του Πατρός το λαλούν εν υμίν. nobis , justa id quod dictum est , Non vos estis
" Ηδη δε και ως όλον εν μέρεσι , νοείται το Πνεύμα qui loquimini , sed Spirilus Patris , qui loquitur
κατά την τών χαρισμάτων διανομήν. Πάντες γάρ in vobis 80. Jam vero et ut totum in partibus, Spi
αλλήλων εσμέν μέλη, έχοντες δε χαρίσματα κατά την ritus intelligitur juxta donorum distributionem.
χάριν του Θεού την δοθείσαν ημίν διάφορα . Διά τούτο B 0.nnes enim invicem sumus mer: bra , sed hą
Ου δύναται ο οφθαλμός ειπείν τη χειρί . Χρείαν bentes doua secundum Dei gratiam nobis dalam
σου ουκ έχω · ή πάλιν ή κεφαλή τοις ποσί, diversa . Ea propler Non potest dicere oculus ma
Χρείαν υμών ουκ έχω . 'Αλλά πάντα μεν ομού συμ nui : Non opus habeo le ; aut rursus caput pe
πληρο το σώμα του Χριστού εν τη ενότητα του Πνεύ. dibus : Non est mihi vobis opus 81. Sed omnia quia
ματος αλλήλοις δε αναγκαίαν την έκ τών χαρισμά dem simul complent corpus Christi in unitale
των αντιδίδωσιν ωφέλειαν . Ο μεν γάρ Θεός έθετο τα Spiritus; necessariam autem utilitatem sibi invi
μέλη εν τω σώματι , εν έκαστον αυτών καθώς ήθε cem reddunt ex donis . Deus enini posuit mem
λησε . Τα μέντοι μέλη το αυτό μεριμνώσιν υπέρ αλ bra in corpore , unumquodque illorum uil voluit .
λήλων , κατά την πνευματικής κοινωνίας της συμ Membra autem eamdem habent pro se muliio sol
παθείας αυτούς υπαρχούσης . Διόπερ Είτε πάσχει εν licitudinem , juxta spiritualem muluæ affection.is
μέλος , συμπάσχει πάντα τα μέλη είτε δοξάζεται ipsis insile communionem. Eoque Sive patitur
έν μέλος, συγχαίρει πάντα τα μέλη . Και ως μέρη unum membrum , una cum eo patiuntur omnia ,
δε εν όλω, οι καθ ' ένα εσμέν εν τω Πνεύματι ότι membra : sive glorificalur unum membrum , si- .
οι πάντες εν εν σώματι , εις εν Πνεύμα εβαπτί mul gaudent omnia membra 88. Rursus quemad
σθημεν. C modum partes sunt in loto , ila singuli sumus in
Spiritu , eo quod omnes in uno corpore in unum
Spiritum baptizati sumus.
62. "Ο δε παράδοξον μεν ειπείν , αληθές δε ουδενός 62. Porro quod mirum diclii videbitur, nihilo
έλαττον ( 41 ) , ότι και ως χώρα των αγιαζομένων πολ tanien minus verum est ; etiam veluti locus eo
λάκις το Πνεύμα λέγεται . Και φανήσεται ουδέ ούτος rum qui sanctificantur , sæpenumero dicitur Spi
ο τρόπος (42) κατασμικρύνων το Πνεύμα , αλλά μάλ . ritus . Et constabit ne hoc quidem loquendi ge
λον δοξάζων . Τα γάρ του σωματικά των ονομάτων nere diminui Spiritum , scd glorificari potius.
και επί τας πνευματικές εννοίας εναργείας ένεκεν Nam nomina corporalia etiam ad spirituales in
πολλάκις ο λόγος μετακομίζει. Τετηρήκαμεν ούν και telligentias, evidentiæ gratia, frequenter Scriptura
επί του Θεού τον Ψαλμωδόν λέγοντα : Γενού μοι εις Transfert . Observavimus igitur et Psalmodum de
Θεόν υπερασπιστών , και εις τόπον οχυρόν του Deo loquentem , Esto mihi in Deum protectorem ,
89
σώσαι με . Περί δε του Πνεύματος, Ιδού τόπος , et in locum munitum , ut salvum me facias
φησί, παρ ' εμοί , και στήθι επί της πέτρας : τι De Spiritu vero , Ecce locus , inquit , apud me ,
8%
άλλο λέγων τον τόπον ή την εν Πνεύματι θεωρίαν , et sia super petram : quid aliud appellans lo
D
έν ή γενόμενος , εδύνατο ιδείν γνωστώς εμφανιζόμε cum , nisi visionem in Spiritu , in qua cum es
νον αυτώ τον Θεόν ο Μωϋσής ; Ούτός έστιν ο τόπος set Moyses, poluit videre Deum evidenter ipsi ap
και της αληθινής λατρείας ίδιος ( 43 ). Πρόσεχε γαρ , parentem ? Ηic est locus vere adorationis pro
φησί , μή ανενέγκης τα ολοκαυτώματά σου εν prius . Attende enim , inquit , we offeras holocau-
παντί τόπω, αλλ' εν τω τόπω , ώ άν εκλέξηται tomala tua in quovis loco , sed in loco quemcun
Κύριος ο Θεός σου . Ποίον ούν έστιν ολοκαύτωμα que elegerit Dominus Deus tuus 85. Quod igitur:
πνευματικόν ; Η θυσία της αινέσεως . Εν ποία δε est bolocautoma spirituale ? Sacrificium laudis 86.

78 Ν . ΧΙ , 25, 26, • 79 Bom . VΙΙ , 16 , 15 . 80 Μatth . 1 , 20 . 81 | Cor . ΧΙΙ , 21 . 82 Glid, 20 , 83 Psal .

Σ
ΣΑ , 5. 8 : Εκod . XSXJi !, 21 . 88 Deut . 811 , 5 . 86 Psal . XLIX , 14.
( 40 ) Εγκάρδιον . Ιta mss . codices . Editi εν καρ editi τα μέντοι , et paulo post ενεργείας ένεκεν. Μss .
δία . Μox editi addunt ημών post Πνεύματι , quae ut in textu .
vox deest in omnibus nostris mss. nec necessaria (45) "Ίδιος . Editio Basileensis αΐδιος, quod recte
videtur, cum paulo post repetatur. emmendatum in Parisiensi . Mox editi μή ενέγκης το
(41 ) Ουδενός έλαττον . Duo codices ουδέν έλαττον . ολοκαύτωμα , et εν τω τόπω, το εάν. Codices msa, είε
(42 ) Ο τρόπος . Sic mss . sex . Editi ο λόγος . Μox in texture
183 S. BASILII MAGNI 184
Quo in loco hoc oferemus , nisi in Spritu san- Α τόπω ταύτην προσφέρομεν, ή (44) εν τω Πνεύματι
cla ? Ubi hoc didicimus ? Ab ipso Domino di τώ αγίω ; Πού τούτο μεμαθήκαμεν ; Παρ' αυτού του
cente , Veri adoratores adorabunt Patrem in Spi- Κυρίου λέγοντος , ότι οι αληθινοί προσκυνηται εν
rilu el veritate 87. Hunc locum cum vidisset Ja
Πνεύματι και αληθεία προσκυνήσουσι τω Πατρί .
cob dixit : Dominus est in loco hoc 88. Ιtaque Spi- Τούτον τον τόπον ιδών και Ιακώβ , έφη , ότι Κύριος
ritiis vere locus est sanctorum . Sanctus itidem , εν τω τόπω τούτω. "Ωστε το Πνεύμα τόπος αληθώς
locus est.Spiritui proprius , ac præbel seipsum των αγίων . Και ο άγιος τόπος οικείος ( 43) το Πνεύ
it inhabilet cum Deo , ac templum illius voca ματι εμπαρέχων εαυτόν προς ενοίκησιν την μετά
ταr. Sicut enim in Christo Ioquitur Ρaulus , Co- Θεού , και ναός αυτού χρηματίζων . Ως γαρ εν Χρι
ram Deo , inquit , in Christo loquimur 89 : et Chri
στο λαλεί Παύλος : Κατενώπιον γάρ , φησί , Θεού
stus in Paulo , velut ipse ail , An experimentum εν Χριστώ λαλούμεν · και Χριστός εν Παύλο , ως
quæritis qui loquitur in me Christi 90 ? sic et in αυτός λέγει : " Η δοκιμήν (46) ζητείτε του εν εμοί
Spiritu loquitur mysteria , ac Spiritus rursum lo λαλούντος Χριστού και ούτω και εν Πνεύματι λαλεί
quitur in eo .
τα μυστήρια , και το Πνεύμα πάλιν λαλεί εν αυτώ.
65. In rebus ergo conditis ad hunc modum 63. Εν μέν ούν τους γεννητούς (47 ) ούτω πολυμερώς
multifariam variisque rationibus dicitur Spiritus B και πολυτρόπως ενείναι λέγεται το Πνεύμα• Πατρί δε
53 inesse : verum magis pium est dicere , eum και Υιώ ουχί ενείναι μάλλον, αλλά συνείναι είπείν
esse cum Patre et Filio , quam illis inesse. Nam ευσεβέστερον. Η μεν γαρ παρ' αυτού χάρις οικούν
gratia ab eo manans , habitante in iis qui digni τος εν τοις αξίοις , και ενεργούντος τα εαυτού , κα -
sunt, ac suas operationes in illis exercente, recte λώς ενυπάρχειν τοις δεκτικούς αυτού λέγεται η δε
«licitur inesse iis qui sunt illius capaces . At illius προαιώνιος ύπαρξις , και άπαυστος διαμονή , μεθ '
subsistentia quæ fuit ante sæcula , ac perpeluilas Υιού και Πατρός θεωρουμένη , τάς της αϊδίου συν
nunquam desitura cum Filio et Ρatre considerata , αφείας (48) προσηγορίας επιζητεί . Το γαρ κυρίως
sempilerne conjunctionis requirit appellationes . και αληθώς συνυπάρχειν επί των αχωρίστως αλ
Nam coesse proprie ac vere dicitur de iis , quæ sibi λήλοις συνόντων λέγεται . Την γαρ θερμότητα τω μεν
invicem inseparabiliter adsunt . Νam calorena ferro πυρακτωθέντι σιδήρο ενυπάρχειν φαμέν αυτώ δε
quidem ignito inesse dicimus : at una simul cum το πυρί συνυπάρχειν . Και την μέν υγίειαν τω σώ
ipso igne esse. Item corpori sanitatem inesse dici ματι ενυπάρχειν, την δε ζωήν τη ψυχή συνυπάρχειν .
mus , vitain autem simul cum anima esse. Quare "Ωστε όπου μέν οικεία και συμφυής και αχώριστος και
ubi propria et connaturalis atque inseparabilis κοινωνία , σημαντικωτέρα φωνή ή σύν: (49), της αχω
communio est , haec vox cum significantior est , ut C ρίστου κοινωνίας την διάνοιαν υποβάλλουσα · όπου δε
que inseparabilis conjunctionis cogitationem sug- προσγίνεσθαι ή απ' αυτού χάρις και πάλιν απογε
gerat intellectui . Ubi autem gratia ab ipso profi- νεσθαι πέφυκεν , οικείως και αληθώς το ενυπάρχειν
ciscens , accedere ac rursus decedere potest , pro- λέγεται , κάν τοις δεξαμένους πολλάκις διά το εδραίον
prie et vere inesse dicitur ; etiamsi illius gratia in της περί το καλόν διαθέσεως ή απ' αυτού χάρις
iis qui receperunt, sepenumero propter affectins in διαρκής παραμένη . "Ωστε όταν μέν την οικείαν αξίαν
bono perseverantiam perpetua permaneat . Proinde του Πνεύματος εννοώμεν , μετά Πατρός και Υιού
quoties propriam Spiritus dignitatem intelligimus , αυτό θεωρούμεν · όταν δε την εις τους μετόχους ενερ
cum Patre et Filio ipsum contemplamur : ubi vero γουμένην χάριν ενθυμηθώμεν, εν ημίν είναι το Πνεύ
gratiam in eos, qui illius sunt participes , operan μα λέγομεν . Και ή γε προσαγομένη δοξολογία παρ'
tem reputamus, in nobis esse Spiritum dicinius. ημών εν τω Πνεύματι ουχί της εκείνου αξίας ομολο
Et quæ a nobis defertur glorificatio in Spiritu , non γίαν έχει , αλλά της ημετέρας αυτών ασθενείας εξ
habet professionem dignitatis illius, sed nostre ομολόγησιν· δεικνύντων , ότι ούτε δοξάσαι αφ ' εαυτών
ipsorum imbecillitatis confessionem , dum ostendi ικανοί εσμεν , αλλ' ή ικανότης ημών εν τω Πνεύματι
mus nos ex nobis ipsis ad glorificandum suflicien τώ αγίω , ενώ δυναμωθέντες , την υπέρ ών ευεργε
D
tes non esse, sed sufficientiam nostram esse in τήθημεν , τω Θεώ ημών ευχαριστίαν αποπληρούμεν ·
Spiritu sancto , in quo corroborati , pro beneficiis κατά το μέτρον της από κακίας καθαρότητος , έτερος
acceptis Deo nostro gratias absolvimus: juxta quod ετέρου (50) πλέον η έλαττον της έκ του Πνεύματος
a malitia purgati sumus ; quippe alius alio plus βοηθείας μεταλαμβάνοντες , εις το προσφέρειν τας
aut minus, auxilio Spiritus adjuti ad offerendum θυσίας της αινέσεως τω Θεώ . Καθ ' ένα μεν ούν τρό

87 Joan . IV , 23 . 88 Gen. ΧΧVΙΙ , 16. 89 II Cor . 1 , 17. 90 1 Cor. xl!, .

(44) Προσφέρομεν ή . Vocula addita ex quatuor
mss.
(45) Τόπος οικείος. Ρro his vocibus , que in no
slris sex codicibus leguntur, habebant edili xaloixos.
(46) " Η δοκιμήν. Ιta mss . quinque . Editi ει δο .
χιμήν.
( 47) Γεννητοίς . Sic mss . codices . Eliti γενη
cois. Sed discrimen illud parvi momenti.
( 48) 'Αϊδίου συναφείας. Editi αϊδίου δυνάμεως
και συναφείας. Quod erratum ope veterum codi
cum sustulimus .
(49) Φωνή ή σύν. Ρostrema νοcula ex Regio se
cundo addita .
( 50) "Ετερος ετέρου. Editi "Έτερος γάρ ετέρου ...
μεταλαμβάνομεν, quod auctoritate veterum codi
cum freli mutavimus.
 185 LIBER DE SPIRITU SANCTO . 186

πον ούτως ευσεβώς εν Πνεύματι την ευχαριστίαν A hostias laudis Deo. Secundum unum igitur mo
αποπληρούμεν. Καίτοι και τούτο ουκ άβαρές , αυτόν dum sic pie gratiarum actionem in Spirilu persol
τινα εαυτό μαρτυρείν , ότι Πνεύμα Θεού εν εμοί , και vimus. Quanquam et hoc invidia non caret, ut ali
διά της απ ' αυτού χάριτος σοφισθείς αναφέρω την quis de seipso testificetur , dicatque : Spiritus Dei
δόξαν . Παύλο γάρ πρέπουσα η φωνή : Δοκώ γάρ in me est , et per gratiam illius sapiens factus re
κάγώ Πνεύμα Θεού έχειν " και πάλιν: Την καλή fero gloriam . Nam hæc vox Paulum decet : Videor
παρακαταθήκην φύλαξον διά Πνεύματος αγίου et mihi Spiritum Dei habere 91 ; et rursus , Egre
του ενοικούντος εν ημίν και περί του Δανιήλ : ότι gium depositum serra per Spiritum sanctum qui ha
Πνεύμα Θεού άγιον εν αυτώ και εί τις εκείνους την bitat in nobis 99. llem de Daniele legimus 93 , quod
άοετήν παραπλήσιος. Spiritus Dei sanctus fuerit in eo ; et si quis illis
assimilis sit virtute .
1
64. Δεύτερος δε νούς , ουδέ αυτός απόβλητος · ότι 64. Alter autem intellectus est, nec ipse reji-
ώσπερ εν τω Υιώ οράται ο Πατήρ , ούτως ο Υιός εν ciendus , quod sicut in Filio cernitur Paler , sic
τω Πνεύματι . Η τοίνυν εν τω Πνεύματι προσκύνη- Filius cernitur in Spiritu . Itaque adoratio que sit
σις την ως εν φωτί γινομένης της διανοίας ημών in Spiritu , mentis nostræ operationem ut in luce
ενέργειαν υποβάλλει , ως εκ των προς την Σαμαρείτιν B factam indicat, ut discere licet ex iis quae Samari
ειρημένων αν μάθους. Εν τόπω γάρ είναι την προσ tanæ dicta sunt. Nam cum illa consuetudine regio
κύνησιν εκ της εγχωρίου συνηθείας ήπατημένην και nis decepla existimaret in loco esse adorationem ;
Κύριος ημών μεταδιδάσκων, εν Πνεύματι και αληθεία Dominus eam dedocens dixit in Spiritu et veritate
χρήναι προσκυνείν έφησεν , εαυτόν λέγων δηλαδή την adorare oportere * : nimirum seipsum appellans
αλήθειαν. "Ωσπερ ούν εν τω Υιώ προσκύνησιν λέγο- veritatem. Quemadmodum igitur in Filio dicimus
μεν , την εώς έν εικόνα του Θεού και Πατρός, ούτω adorationem , velut in imagine Dei ac Patris : sic et
και εν τω Πνεύματι , ώς εν εαυτο δεικνύντι την του in Spiritu tanquam in seipso Domini divinitalem
Κυρίου θεότητα . Διό και εν τη προσκυνήσει αχώρι- experimente . Unde et in adoratione inseparabilis
στον από Πατρός και Υιού το Πνεύμα το άγιον . "Έξω est a Patre et Filio Spiritus sanctus . Nam si sis
μεν γάρ υπάρχων αυτού , ουδέ προσκυνήσεις το πα extra illum , nullo pacto es adoraturus : contra ,
ράπαν · εν αυτώ δε γενόμενος ουδενί τρόπω (51 ) si 54 in illo fueris, nullo modo eum separabis a
αποχωρίσεις από Θεού · ου μάλλον γε, ή των ορατών Deo , nihilo profecto magis quamlumen separabis
αποστήσεις το φώς · αδύνατον γάρ ιδείν την εικόνα ab iis quæ visui patent : impossibile siquidem est
του Θεού του αοράτου , μή εν τω φωτισμό του Πνεύ cernere imaginem Dei invisibilis , nisi in lumine
C
ματος . Και τον ένατενίζοντα τη εικόνα αμήχανον της “ Spiritus . Ει qui intuetur imaginem , huncimpossi
εικόνος αποχωρίσαι το φώς . Το γάρ του οράν αίτιον bile est lumen ab imagine separare. Quod enim ut
εξ ανάγκης συγκαθοράται τοίς ορατοίς . "Ώστε οικείως videas in causa est, id necesse est, ut simul cum
και ακολούθως διά μέν του φωτισμού
φωτισμού του Πνεύματος
Πνεύματος iis que cernuntur , videatur . Ιtaque proprie et
το απαύγασμα της δόξης του Θεού καθορώμεν · διά congruenter per illuminationem Spiritus conspici
δε του χαρακτήρος έπί τήν ού έστιν ο χαρακτήρα και mus splendorem gloriæ Dei ; per characterem au
ή ισότυπος σφραγίς αναγόμεθα . tem ad eum , cujus est character el æquale sigil
lum , subvehimur.
ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ΚΖ'. CAPUT XXVII.
Πόθεν η συν » ήρξατο συλλαβή , και ποίαν δύ Unde initium habet syllaba , r'cum , ) et quam rim ha
ναμιν έχει, ενώ και τα περί των άγράφων της beat , ubi el de Ecclesiæ legibus nullo scriplo pro
'Εκκλησίας νομίμων . ditis .
65. Τίνος ούν ένεκεν , φασίν , ιδίως προσηκούσης 65. Quam igitur ob causam , inquiunt, cum pro
τω Πνεύματι της εν συλλαβής, και εις πάσαν ημίν prie conveniat haec syllaba , ia , Spiritui , ac nobis
την περί αυτού έννοιαν εξαρκούσης, την καινήν ταύ- D ad exprimendum quemvis de Spiritu intellectum
την ύμείς συλλαβήν έπεισηγάγετε , συν τω (52) Πνεύ sufficiat, vos novam islam syllabam induxistis, qui
ματι λέγοντες , και ουκ, εν τω Πνεύματι τω αγίω , dicitis , Cum Spiritu , non , In Spiritu sancto ; alio
ούτε άλλως αναγκαία , ούτε νενομισμένα ταΐς 'Εκ quin nec necessariis , nec ab Ecclesia probatis vo
κλησίαις φθεγγόμενοι ; Ως μεν ούν ούχι αποκληρω- cibus ulentes ? Quol igitur haec syllaba , in , Spiri
τικώς τώ αγίω Πνεύματι η εν συλλαβή διενήνoχεν , lui sanctu non in sortem proprie cessit , sed Patris
αλλά κοινή Πατρός έστι και Υιού , εν τοις κατόπιν Filiique communis est , in superioribus dictum est.
είρηται . Οίμαι δε κακείνο αρκούντως ειρήσθαι , ότι Arbitror autem et illud satis demonstratum , quod
ου μόνον ουκ αφαιρείται τι της αξίας του Πνεύμα in non solum nihil detrahit dignitati Spiritus, ve
τος , αλλά και προς το μέγιστον ύψος των μη πάντη rum etiam ad summam celsitudinem erigit cogita

211 Cor. VΙΙ . 40. 91 1 Τim . 1 , 14. 93 Dan . V. 11. 94 Joan . IV , 24.

(51 ) Ουδενι τροπο... ή των . Sic mss . sex . Editi (52) Συν τω. Editi οι συν τω. Sed primus ille
συδενί τόπο ... articulus abest a veleribus libris.
187 S. BASILII MAGNI 188

tiones eorum , qui non prorsus mente corrupti sunt. A ενδιαστρόφων τους λογισμούς επανάγει . Λειπόμενον
Superest autem disserere de syllaba cum , unde δέ εστι περί της συν, οπόθεν ήρξατο, και τίνα δύ
coeperit, et quam vim habeat, et quomodo Scri ναμιν έχει , και όπως (53 ) σύμφωνός έστι τη Γραφή ,
pturæ concordet.. διηγήσασθαι .
66. Ex asservalis in Ecclesia dogmatibus et prae 65. Των εν τη Εκκλησία πεφυλαγμένων δογμάτων
dicationibus , alia quidem habemus e doctrina scri και κηρυγμάτων τα μεν εκ της εγγράφου διδασκα
plo prodita ; alia vero nobis in mysterio tradila λίας έχομεν , τα δε εκ της των αποστόλων παραδό
recepimus ex traditione apostolorum : quorum σεως διαδοθέντα ήμίν εν μυστηρίω παρεδεξάμεθα :
utraque vim eamdem habent ad pietatem ; nec iis άπερ αμφότερα την αυτήν ισχύν έχει προς την ευ
quisquam contradicet : nullus certe , qui vel tenui σέβειαν . Και τούτοις ουδείς αντερεί, ουκούν (54) όστις
experientia noverit quæ sint Ecclesiæ instituta. γε κατά μικρόν γούν θεσμών εκκλησιαστικών πε
Nam si consuetudines quæ scripto proditæ non πείραται . Ει γάρ επιχειρήσαιμεν τα άγραφα των
sunt , tanquam haud multum habentes momenti ag εθών ώς μη μεγάλην έχοντα την δύναμιν παραιτεί
grediamur rejicere , imprudentes Evangelium in σθαι , λάθοιμεν άν εις αυτά τα καίρια ζημιoύντες το
ipsis rebus praecipuis ledemus , imo potius predi- Ευαγγέλιον μάλλον δε εις όνομα ψιλόν περιιστώντες
cationem ad nudum nomen contrahenius. Verbi B το κήρυγμα . Οίον [ίνα του πρώτου και κοινοτάτου
gratia , ut ejus quod primum est et vulgatissimum πρώτον μνησθώ (53)] το τύπο του σταυρού τους εις
primo loco commemorem : ut signo crucis eos qui το όνομα του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού ήλπικότας
spem collocant in Christo signemus , quis scripιο κατασημαίνεσθαι τίς ο διά γράμματος διδάξας ; Το
docuit ? Ut ad Orientem versi precemur, quæ nos προς ανατολάς τετράφθαι κατά την προσευχήν ποίον
docuit Scriptura ? Invocationis verba cum conficitur εδίδαξεν ημάς γράμμα ; Tα της επικλήσεως ρήματα
panis 55 Eucharistiæ et poculum benedictionis , επί τη αναδείξει (56) του άρτου της Ευχαριστίας και
quis sanctorum in scriplo nobis reliquit? Nec enim του ποτηρίου της ευλογίας τις των αγίων εγγράφως
this contenti sumus , que commemorat Apostolus ημίν καταλέλοιπεν ; Ου γαρ δή τούτοις αρκούμεθα ,
aut Evangelium , verum alia quoque et anle et post ών ο Απόστολος ή το Ευαγγέλιον επεμνήσθη , αλλά
dicimus , tanquam multum habentia momenti ad και προλέγομεν και επιλέγομεν έτερα, ως μεγάλης
mysterium, quae ex traditione non scripta accepi- έχοντα προς το μυστήριον την ισχύν , εκ της άγράφου
inus . Benedicimus autem et aquam baplismatis , et διδασκαλίας παραλαβόντες. Εύλογούμεν δε τό τε ύδωρ
oleum unctionis, imo ipsum etiam qui baptismum του βαπτίσματος , και το έλαιον της χρίσεως , και
accipit . Ex quibus scriptis ? Nonne a tacita secre- προσέτι αυτόν τον βαπτιζόμενον. Από ποίων εγγρά
taque traditione ? Ipsam vero olei unctionem , quis φων ; Ουκ από της σιωπωμένης και μυστικής παρα
sermo scripto proditus docuit ? Jam ter immergi δόσεως ; Τι δε και αυτήν (57) του ελαίου την χρίσιν τις
hominem , unde haustum ? Reliqua autem quae funt λόγος γεγραμμένο εδίδαξε : Το δε τρίς βαπτίζεσθαι
in baptismo , veluti renuntiare Satanæ , et angelis τον άνθρωπον πόθεν , Αλλα δε όσα περί το βάπτισμα ,
ejus, ex qua scriptura habemus ? Nonne ex minime αποτάσσεσθαι το Σατανά και τους αγγέλους αυτού , εκ
publicata et arcana hac doctrina, quam patres no ποίας έστι γραφής και Ουκ εκ της αδημοσιεύτου ταύτης
stri silentio quieto minimeque curioso servarunt ? και απορρήτου διδασκαλίας , ήν εν απολυπραγμονήτω
Quippe illud probe didicerant , mysteriorum reve και απεριεργάστω (58) σιγή οι πατέρες ημών έφύ

(55) Και όπως. Ιta mss . Editi και πως.
( 54) Ούκούν. Ηoc addituum est pluribus mss .
Editi όστις γε κάν . Ιbidem nonnulli codices liabent
θεσμών Εκκλησίας .
(53) Μνησθώ. Unus codex μνησθώμεν . Ιbidern
duo codices του τύπο.
( 56) Επί τη αναδείξει . Νοn respicit Basilius ad
rituni ostensionis Eucharistiæ , ut multi existima- D
runt , sed potius ad verba, Liturgiæ ipsi ascriptæ,
cum petit sacerdos , ut venia Spiritus sanctus αγιά
σαι και αναδείξαι τον μεν άρτον τούτον αυτό το τίμιον
σώμα του Κυρίου . Ηec autein verba , επί τη αναδείξει,
sic reddit Erasmus, cum ostenditur. Vituperat eum
Ducæus , sicque ipse verlit, cum conficitur, atque
hanc interpretationem multis exemplis confirmat.
Videtur tamen nihil prorsus vitii habitura hæc in
terpretatio , Invocationis verba cum ostenditur panis
Euchuristice, id est cum panis non jam panis est ,
sed panis Eucharistiæ , sive corpus Christi ostendi
lur ; et in liturgia , Ul sanctificel et ostendat hunc
quidem panem , ipsum preliosum corpus Domini. Nam
1º Cur earn vocem reformidemus, qua Latini uli
non dubilant, ubi de Eucharistia loquuntur ? quale
est illud Cypriani in epistola 63 ad Caecilium : Vino
Christi sanguis ostenditur. Sic etiam Tertullianus,
i Marc. , c. 14 : Panem quo ipsum corpus suum re
presentat. 2ο τι Grece , αναδείξαι , αποφαίνειν ,
ita etiam Laline , ostendere , corpus Christi præ
sens in Eucharistia siguificatione quodam modo
exprimit. Hoc enim verbum non solum panem fieri
corpus Domini significat , sed etiam fidem nostram
excitat, ut illud corpus sub specie panis videndum ,
lezendum , adorandum ostendi credamus. Quemad
modum Irenæus, cum ail lib. IV , cap . 33 : Acci
piens panem suum corpus esse confitebatur, el tem
peramentum calicis suum sanguinem confirmavit ,
non solum inutationem panis et vini in corpus et
sanguinem Christi exprimit, sed ipsam etiam Christi
asseverationem , quæ banc nobis mutationem per
suadet : sic qui corpus Christi in Eucharistia os
lendi et repræsentari dicunt, non modo jejune et
exiliter loqui non videntur , sed etiam acriores
Christi præsentis adorandi stimulos subjicere . Po
terat ergo retineri interpretatio Erasmi; sed quia
viris eruditis displicuit , satius visum est quid sen
tirem in hac nola exponere . Vide Addenda.
(57) Τί δέ ; αυτήν». Reg. Secundus Τις αυτού
του ελαίου την κρίσιν λόγος , etc. Duo mss . την
χρήσιν , olei usum. Μox unus codex άλλα τε όσα .
( 38) 'Απεριεργείστω. Duo mss . απεριέργω. Αics
edili exeivol. Qualuor mss. ut in textu .
 180 LIBER DE SPIRITU SANCTO. 19
λαξαν, καλώς εκείνο δεδιδαγμένοι , των μυστηρίων A rentiam silentio conservari . Νam que nec intuer :
το σεμνόν (59) σιωπή διασώζεσθαι ; " A γάρ ουδε fas est non initiatis, qui conveniebat borum do
εποπτεύειν έξεστι τοίς αμυήτοις , τούτων πώς άν ήν ctrinam scriptis vulgari ? aut quid tandem sibi vc
εικός την διδασκαλίαν εκθριαμβεύειν εν γράμμασιν ; luit magnus ille Μoyses , qui non omnia que erant
ή τίποτε βουλόμενος ο μέγας Μωϋσής , ου πάσι βά- in templo passus sit omnibus esse pervia 8 ?
σεμα είναι τα του ιερού πάντα πεποίηκεν , αλλ' έξω sed profanos extra sacros cancellos statuit ; ac
μεν αγίων έστησε περιβόλων τους βεβήλους , τας δε priora quidem atria purioribus permillens , Levitas
πρώτας αλλάς τους καθαρωτέροις ανείς , τους Λευΐτας solos dignos censuit numinis ministerio 96 : macta
μόνους αξίους έκρινε του θείου θεραπευτάς σφάγια tiones autem holocautomatumque oblationes , et
δε , και ολοκαυτώσεις , και την λοιπήν ιερουργίαν reliqua quæ ad rem sacram perlinent sacerdotibus
τους ιερεύσιν αποκληρώσας , ένα των πάντων έκκρι assignavit 97 ; alque unum ex omnibus selectum in
3
τον (60 ) εις τα άδυτα παραδέχεται και ουδέ τούτον adyta admisit 98 , et ne hunc quidem semper, sed
διά παντός , αλλά κατά μίαν μόνην του ενιαυτού ημέ uno tantum die quotannis : quin et hujus diei
ραν , και ταύτης ώραν τακτών εισιτητών αυτώ κατα certam horam qua fas esset ingredi, præstituit,
στήσας, ώστε διά το άπε ξενωμένον και άηθες θαμβού- quo propter novitatem et insolentiam, cum stu
μενον εποπτεύειν τα "Αγια των αγίων · ευ ειδώς υπό B pore intueretur Sancta sanctorum 99 : probe sciens
σοφίας τω μεν πεπατημένη και αυτόθεν ληπτό πρό pro sua sapientia , res usu tritas et ex se obvias,
χειρον ούσαν την καταφρόνησιν , το δε ανακεχωρηκότι expositas esse contemptui : rebus vero que sepo
και σπανίω φυσικώς πως παρεζευγμένον το περι sitæ sunt ac raræ quodammodo naturaliter con
σπούδαστον . Κατά τον αυτόν δη τρόπον και οι τα περί junctam esse summam admirationem ac studium .
τας Εκκλησίας( 61 ) εξαρχής διαθεσμοθετήσαντες από Ad eumdem profecto modum , el qui initio certos
στολοι και Πατέρες εν τώ κεκρυμμένο και αφθέγκτω Ecclesiæ.ritus præscripserunt apostoli et Patres,
το σεμνόν τοις μυστηρίοις εφύλασσον. Ουδε γάρ όλως in occulto silentioque mysteriis suam servavere
μυστήριον το εις την δημώδη και εικαίαν ακοήν έκ dignitatem . Neque enim omnino mysterium est,
φορον . Ούτος ο λόγος της των αγράφων παραδό- φuod ad populares ac vulgares aures effertur .
σεως , ώς μη καταμεληθείσαν ( 62 ) των δογμάτων την Hec est ratio , cur quedam eitra scriptum tradi
γνώσιν ευκαταφρόνητον τοίς πολλούς γενέσθαι διά ta sint , ne dogmatum notitia neglecta , propter
συνήθειαν . "Αλλο γάρ δόγμα , και άλλο κήρυγμα. Το assuetudinem vulgo veniret in contemplum . Aliud
μεν γάρ σιωπάται ( 65 ) , τα δε κηρύγματα ( 64) δη- utique est dogma , aliud predicatio . Nam dogmata
μοσιεύεται. Σιωπής δε είδος και η ασάφεια, ή κέχρη silentur, prædicationes vero publicantur. Est all
C
ται η Γραφή , δυσθεώρητον κατασκευάζουσα των tem silentii species etiam obscuritas qua ulitur
δογμάτων τον νούν προς το τών εντυγχανόντων λυ Scriptura , 56 intellectu dillicilem reddens dogma
σιτελές . Τούτου χάριν πάντες μεν ορώμεν κατ' ανα tum sententiam , idque ad legentium utilitatem .
τολάς επί των προσευχών» ολίγοι δε ίσμεν, ότι την Hanc ob causam omnes spectamus ad Orienten ,
Num . IV, 20. 96 Νum . Xyl1 , 21 , 22. 97 ibid. 7. 98 Exod . XXX , 10. 99 Levit . XVI , 2.

(39) Το σεμνόν . Sic mss . sex . Editi τα σεμνά .
Paulo post editi θριαμβεύειν. Scriptura quar in
textu posuimus , visa est polior, ac irium codicum
auctoritate nilitur .
(60 ) "Έκκριτον . Ιta editi et duo mss . Αlii έγκρι
τον . Ηabent duo codices ένα τον πάντων. Paulo post
editi μίαν μόνον . Sed mss . ut in textu.
( 61 ) Περί τας Εκκλησίας, Tres codices περί της
Έκκλησίας.
( 62) Καταμεληθείσαν . Sic mss. tres , melius quam p
editi καταμελετηθείσαν.
(63) Το μεν γαρ σιωπάται. Sic duo codices mss .
quibus favent alii quatuor, in quibus legitur te pès
σιωπάται. Editi τα μεν δόγματα σιωπάται . Μirum
autem videri possii , cur dicat Basilius dogmata
sileri ; cum constet catholici dogmatis prædicatio
nem in omnibus semper Ecclesiis viguisse . Sed
observandum est , id quod postea pluribus proba-
bitur , Basilium de Scripturis potissimum loqui, in
quibus plura dogmala, traditione ad nos transmissa,
aut sileri ait, aut obscuritate, quae est silentii spe
cies, involvi. In ipsa etiam ecclesia catechumenis
mulla abscondi solebant ; non ' statim admilleban
iur in rcclesiam , nec admissis statim tradebatur
Symbolum , ut ait Origenes lib . sui contra Celsum ,
pag , 142. Idem Origenes, cum Christiana doctrina
νοcaretur a Celso κρύφιον δόγμα , clancularium
dogma, respondet prædicationem Christianocum
toli orbi notiorem esse, quain placila philosoplio
rum ; sed tamen fatetur, ut apud philosophos, ila
etiam apud Christianos nonnulla esse veluti itile
riora, quæ post exteriorem et propositam omnibus
doctrinam tradantur, lib . 1 , pag . 7. In libro autem
UI, pag . 145, ait , quæ maxime præclara et divina
suni , palam et aperte prædicari, si adsint pruden
les auditores ; sin auten , lacte indigeant, profun
diora illis abscondi et sileri ..
(64) Τα δε κηρύγματα. Videntur hoc nomine de
signari leges ecclesiastica , et canonum decreta ,
quæ promulgari in ecclesia mos erat, ut neminem
lalerent. Basilius in epist. alias 941 , κήρυγμα vo
cat canonem a se in raptores editum . Eodem no .
mine designantur in epist. al . 72 , quæ Eustathius
adversus Evippium et alios Arianos in litteris ad
omnem fraternitatem missis scripserat. Κήρυγμα
dicitur jejunii Quadragesimæ per lotum orbem pro
mulgatio , Homil. 11 De jejunio, p . 11. Erant tamen
xnpúypiata sive , prædicationes nonnullæ , quarum
cognitio non omnibus pateret. Preces liturgiæ, qui
bus non intererant catechumeni, vocantur prædica
tiones in epist , al . 241 : Meministi enim procul du
bio, inquit Basilius, prædicationum ecclesiasticarum,
fidelis cum sis Dei gratia, in quibus et pro fratribus
peregre constitutis precamur, etc. Dicebat initio hu
jus capitis ex dogmatibus et prædicationibus eccle
siasticis alia ex Scripturis, alia ex arcana aposlo
rum traditione ad nos pervenisse.
191 S. BASILII MAGNI 192

cum precamur , pauei tamen novimus , quod id A αρχαίαν επιζητούμεν πατρίδα , τον παράδεισον , δν
facientes antiquam requirimus patriam , videlicet εφύτευσεν ο Θεός εν Εδέμ κατ' ανατολάς. Ορθο:
paradisum , quem plantavit Deus in Eden ad Orien μεν πληρούμεν τας ευχάς εν τη μιά του Σαββάτου :
lem ! Erecti itidem perficimus deprecationes in τον δε λόγον ού πάντες οίδαμεν . Ου γαρ μόνον ως
una Sabbati , sed rationem non omnes novimus . συναναστάντες Χριστώ, και τα άνω ζητείν οφείλοντες ,
Non enim solum quod ' veluti simul cum Christo εν τη αναστασίμων ημέρα της δεδομένης ημίν χάρι
resuscitati , quæ sursum sunt quærere debeamus, τος διά της κατά την προσευχήν στάσεως εαυτούς
in die resurrectionis date nobis gralice stando υπομιμνήσκομεν · αλλ' ότι δοκεί πως του προσδο
precantes nosmetipsos commonefacimus, sed quod κωμένου αιώνος είναι εικών. Διό και αρχή ούσα ημε
is dies videatur aliquo modo imago venluri sæculi . ρών , ουχί πρώτη παρά Μωϋσέως , αλλά μία ώνόμα
Eoque cum sit principium dierum , non primus a σται . Εγένετο γάρ , φησίν , εσπέρα , και εγένετο
Moyse , sed unus appellatus est. Facta est enim, in- πρωΐ , ημέρα μία ώς της αυτής ανακυκλoυμένης
quit, vespera , et factum est mane , dies unus : πολλάκις. Και μία τοίνυν ή αυτή , και ογδόη , την
tanquam qui sæpe recurrat. Igitur unus est idem μίαν όντως εκείνην και αληθινήν ογδόην , ης και ο
et octavus , unum illum singularem ac verum Ψαλμωδός έν τισιν επιγραφείς των ψαλμών επεμνη .
B
octavum , cujus et Psalmista in quibusdam Psalmo σθη , δι ' εαυτής εμφανίζουσα , την μετά τον χρόνον
rum inscriptionibus meminit 3, per se significans , τούτον κατάστασιν, την άπαυστον ημέραν , την αν
slatum videlicet hoc tempus secuturum , diem έσπερον , την αδιάδοχον , τον άληκτον εκείνον και
non desiturum , vespere nescium , successoris ex αγήρω αιώνα . Αναγκαίως ούν τας εν αυτή προσευχάς
pertem , ævum illud nunquam Siniendum nec un εστώτας αποπληρούν τους εαυτής τροφίμους ή Εκ
quam senescens. Necessario igitur in hoc die Ec κλησία παιδεύει , ίνα τη συνεχει υπομνήσει της ατε
clesia suos alumnos docet , preces suas stando λευτή του ζωής των προς την μετάστασιν εκείνην
absolvere , ut assidua commonitione vitæ illius εφοδίων μή αμελώμεν . Και πάσα δε ή πεντηκοστή
nunquam desiture , non negligamus ad ean denii . της εν τω αιώνι (63 ) προσδοκιωμένης αναστάσεώς
grationem parare viaticum . Quin et tolum illud έστιν υπόμνημα. Η γάρ μία εκείνη και πρώτη
quinquaginta dierum tempus admonitio est resur ημέρα , επτάκις επταπλασιασθείσα , τας επτά της
rectionis , quam in altero sæculo exspectamus. ιεράς πεντηκοστής εβδομάδας αποτελεί . Εκ πρώτης
Νam unus ille et primus dies septies multiplicatus , γάρ άρχομένη , εις την αυτήν καταλήγει , δι' ομοίων
septem sacræ Pentecostes hebdomadas absolvit. των εν τω μέσω εξελιττομένη πεντηκοντάκις. Διό
A primo enim incipiens, in eumdem desinit , per c και αιώνα (66 ) μιμείται τη ομοιότητι , ώσπερ εν κυ
similes , qui in medio intercedunt, dies quinqua- κλική κινήσει από των αυτών αρχομένη σημείων ,
gies evolutus. Unde et ælernilalem similitudine και εις τα αυτά καταλήγουσα . Εν ή το όρθιον σχήμα
refert , dum velut in motu circulari , ab iisdem Or της προσευχής προτιμάν οι θεσμοί της Εκκλησίας
sus signis in eadem desinit. Quo in die , corporis ημάς εξεπαίδευσαν , εκ της εναργούς υπομνήσεως
erecto habitu precari polius nos Ecclesiæ ritus οιονεί μετοικίζοντες ημών τον νούν από των παρόν
docuerunt , nimirum per evidentem commonitio των επί τα μέλλοντα . Και καθ' εκάστην δε γονυκλι
nem quasi transferentes mentem nostram a præsen σίαν και διανάστασιν έργω δείκνυμεν , ότι διά ( 67)
tibus ad futura . Insuper et quoties genua lectimus , της αμαρτίας εις γην κατερρύημεν, και διά της φιλ
et rursus eriginmur, ipso facto ostendimus , quod ανθρωπίας του κτίσαντος ημάς εις ουρανόν ανεκλή
ob peceatum in terram delapsi sumus , et per hu θη μεν ,
manitatem ejus qui creavit nos in cælum revocali
sumus .
67. Deficiet me dies , si Ecclesiae mysteria ci 67. Επιλείψει με η ημέρα , τα άγραφα (68) της

1Gen . II , 8. • Gen. 1 , 5. 3 Psal . VI et XII ,

( 65 ). Sed
αιώνι Εν τωhoc αιώνι . Editio Paris
additamentum nec .necessarium
εν τω μελλοντι
vi και por
detur, nec in ullo ex nostris codicibus reperitur,
nec in edit. Basil.
(66) Αιώνα. Reg . secundus αιώνας .
(67 ) "Οτι διά . Tres mss . ότικαι διά.
(68) Τα άγραφα. Ιd est , in Scripturis sacris non
præscripta. Non enim hocloco staluit Basilius , quod
ab eo eruditorum nonnulli, in bis præstantissimus
scriptor Eusebius Renaudot Liturg. Orient.,'dissert.
1 , cap. 2 , doceri existimant, Eucharistiæ et baptismi
et aliorum sacramentorum preces et ritus ne in
ecclesiis quidem ad sacerdotum usum scripla ser
vari . Merito illud quidem ex boc capite colligitur,
summam olim adhibitam ſuisse cautionem , ne quid
de mysteriis non solum ad gentiles, sed eliam ad
catechumenos permaneret ; ac recte observat scri
exponimodo laudatus,
, initialis mysteria
breviter initiandis viva
et obscuriuscule in voce
con
cionibus indicari solita , cum hac αποσιωπήσεως Γου
mula , Norunt initiali . Perincommode enim fuissent
vulgata, quæ catechumenis spectare non licebat ;
nec leve periculum erat , ne vilescerent mysteria,
si violata arcani sanctitas fuisset. Sed tamen Ba
silius dum scripta negat hæc instituta , non de ve .
lerum scriptorum libris , non de Liturgiis scripto
consignatis , sed de Scripluris sanctis loquitur. Li
quet 1 ° Pneumatomachos, dum glorificandi modum
ús äypacov rejiciunt, hoc tantuin nomine argulias
suas prælexuisse, quod in Scripturis non legerelur
cum sancto Spirilu . Ninc Basilius illis instituta non
scripta opponit; in primis invocationis verba , quæ
quidem negat ab ullo sanctorum fuisse scripla , quia
nec apud Basilium Gypoca dicuntur, quæ non ex
 193 LIBER DE SPIRITU SANCTO. 194

Εκκλησίας μυστήρια διηγούμενον . Eώ τάλλα · αυ- A tra scriptum tradita pergam recensere. Omitto
την δε την ομολογίαν της πίστεως (69 ) εις Πατέρα 57 celera : ipsam fidei professionem in Patrent
και Υιόν και άγιον Πνεύμα εκ ποίων γραμμάτων et Filium et Spiritum sanctum , e quibus babe
έχομεν ; Ει μεν γαρ εκ της του βαπτίσματος πα mus scriptis ? Etenim si quoniam ex baptismi
ραδόσεως , κατά το της ευσεβείας ακόλουθον, ώς βα- traditione , juxta pietatis consecutionem , ut bapti
πτιζόμεθα ούτω και πιστεύειν οφείλοντες, ουσίαν τώ zamur, ita et credere debemus, similem baptismo
βαπτίσματι (70) την ομολογίαν κατατιθέμεθα , συγ professionem exhibemus : concedant eliam uobis,
χωρησάτωσαν και ημίν εκ της αυτής ακολουθίας ut juxta eamdem consequentiam glorificationem
ομοίαν τη πίστει την δόξαν αποδιδόναι· ει δε τον fidei consimilem persolvamns. Quod si glorificandi
τρόπον της δοξολογίας ώς άγραφον παραιτούνται , modum veluti scripto non traditum rejiciunt , pro
δότωσαν ημίν της τε κατά την πίστιν ομολογίας και ferant nobis et professionis fidei et cæterorum
των λοιπών , ών απηριθμησάμεθα , εγγράφους τάς quæ commemoravimus probationem e Scripturis.
αποδείξεις . Είτα τοσούτων όντων αγράφων, και το Adhæc cum tam multa sint quæ scripto prodita
σαύτην εχόντων την ισχύν εις το της ευσεβείας μυ non sunt, et tantum habent momenti ad pietatis
στήριον , μίαν λέξιν ημίν εκ πατέρων εις ημάς ελθού mysterium , unicam dictiunculam quæ a majo
σαν ου συγχωρήσουσιν, ην ημείς εκ της ανεπιτη- B ribus ad nos devenit , non concedent , quam nos ex
δεύτου συνηθείας ταϊς αδιαστρόφους των Εκκλησιών inafectata consuetudine in Ecclesiis , que per
εναπομείνασαν εύρομεν, ου μικρόν τον λόγον έχουσαν, verse et corruplæ non sunt , permanentem inveni
ουδέ βραχείαν συντέλειαν εις την του μυστηρίου mus, haud mediocrem rationen habentem , neque
δύναμιν εισφερομένην (71) ; mediocre adjumentum ad mysterii vim afferentem ?
68. Eίρηται μεν ούν τις η δύναμις εκατέρας της 68. Dictum quidem est quæ sit vis utriusque
έκφωνήσεως . Eιρήσεται δε και πάλιν , όπη τε συμ pronuntiationis. Dicetur autem et rursum ubi
φωνούσιν αλλήλαις , και όπη διίστανται • ουκ απο concordent inter sese , et ubi differant : non quod
μαχόμεναι προς εναντίωσιν , άλλ' ίδιον εκατέρα τον inler se pugnent per contrarietatem , sed quod
νούν εισφερομένη προς την ευσέβειαν . Η μεν γάρ, utraque peculiarem aferat intellectum ad pieta
εν, τα προς ημάς παρίστησι μάλλον ή δε , συν , lem . Nam præpositio in , ea quæ ad nos spectant
την προς Θεόν κοινωνίας του Πνεύματος εξαγγέλλει . magis declarat : at prepositio cum , exprimit
Διόπερ αμφοτέραις κεχρήμεθα ταίς φωναίς : τη μεν communionem Spiritus cum Deo . Quapropter vo
το αξίωμα του Πνεύματος παριστώντες , τη δε την cibus ambabus ulimur, altera quidem dignitatem
χάριν την παρ' ημίν διαγγέλλοντες (72) . Ούτω και c Spiritus exprimentes, altera gratiam quain nobis
εν τω Πνεύματι την δόξαν προσάγομεν τώ Θεώ, και est enuntiantes. Sic et in Spiritu et cum Spiritu
συν τω Πνεύματι · ουδέν ημέτερον λέγοντες , αλλ' offerimus gloriam Deo : nibil ex nobis dicentes ,
ώσπερ από κανόνος, της του Κυρίου διδασκαλίας , sed ex tradita a Domino doctrina , velut e regula ,
επί τα προσεχή και αλλήλων εχόμενα, και αναγκαίαν ad ea quæ conjuncta sunt , sibique invicem cohæ
εν τοις μυστηρίοις (73 ) την συνάφειαν έχοντα, την rent , ac necessariam in mysteriis copulationem
φωνήν μεταφέροντες . Το γαρ επί του βαπτίσματος habent , dictionent transferentes . Nam eum qui in
συναριθμηθέν αναγκαίως οήθημεν δείν και επί της baptismate connumeratus est , necessario judica
πίστεως συναρμόσαι . Την δε ομολογίαν της πίστεως mus et in fide oportere copulari. Professioncni au
οίον άρχήν τινα και μητέρα της δοξολογίας εποιη lem fidei, velut initium quoddam ac matrem glori
σάμεθα . 'Αλλά τι χρή ποιείν ; Nυν γαρ ημάς διδα ficationis fecimus. Seil quid faciendum est ? Nune
σκέτωσαν , μη βαπτίζειν ώς παρελάβομεν · ή μή enim doceant nos, ne baptizemus , quemadmodum
πιστεύειν, ώς έβαπτίσθημεν· ή μη δοξάζειν , ώς accepimus, aut ne credamus, quemadmodum ba
πεπιστεύκαμεν. Δεικνύτω γάρ τις ή ως ουκ αναγ- pizati sumus , aut ne glorificerimus , quemadmodumm
καία και άρρηκτος ή προς άλληλα τούτων ακολουθία , credimus . Demonstret enim aliquis , aut non esse
ή ως ουχί ή εν τούτοις καινοτομία του παντός έστι D necessariam et indivulsam horum inter se conse
κατάλυσις . 'Αλλ ' ου παύονται άνω και κάτω θρυλ- quentiam , autin hisce novitatem non esse totius

stant nominatim in Scripturis . In libro sive epistola
De fide, Moralibus præfixa, cum quidam ab eo po
stulassent ομολογίανέγγραφον, confessionem ex Seri
pluris pelitam , p . 223, profitetur se non usurum
verbis άγράφοις, id est, que in Scripturis non le
guntur. Unde Consubstantiale in illa Gdei confes
sione non reperitur. Ariani apud Athanasium lib .
De decret. Nic . queruntur quod Nicæni Patres aypa
çous attens, dictiones non scriptasadmisissent. 2° Ni-
hil veri dixisset Basilius , si confessionem fidei in
Patrem et Filium et Spiritum sanctum , et alia ejus
modi instituta , que vocat άγραφα , nullo prorsus
Scripto consignala esse contendisset. Horum enim
non infrequens apud antiquos scriptores mentio .
Quin etiam ipse Basilius glorificandi modum , quem
inter šypapa institula nunierandum fatetur, in scris
ptis veterum Patrum sæpe occurrere demonstrat
cap. 29. Frustra ergo sententiæ suæ præsidium a
Basilio pelunt , qui preces Liturgiæ sero admodum
contendunt litteris mandatas fuisse.
( 69) Της πίστεως . Editi addunt πιστεύειν, quod
sua sponte incommodum , ac in tribus mss . deest.
( 70 ) To βαπτίσματι. Male in editione Paris . εν
ñ Battiquari, quod ope veterum librorum emen
davimus. Paulo post tres mss . έκ τής αυτής ταύτης .
( 71 ) Εισφερομένην. Ιta mss. sex . Editi φερομένην .
( 72 ) Διαγγέλλοντες . Ιta omnes nostri codices
mss . Editi εξαγγέλλοντες.
( 75) 'Εν τοις μυστηρίοις . Prepositio addita ex
mss.
195 S. BASILII MAGNI 196

destructionem . At non desinunt isti sarsum deor- Α λούντες την αμάρτυρον και άγραφον , και όσα τοιαύτα,
sum jactare , glorificationem cum sancto Spiritu την συν τω Πνεύματι τω αγίω δοξολογίαν . Είρηται
carere testimonio, carere Scriptura , et alia hujus- μεν ούν, ότι ταυτόν εστι προς διάνοιαν ειπείν , Δόξα
modi . Dictun est quidem nihil referre ad sensum , Πατρί και Υιώ και αγίω Πνεύματι και Δόξα Πατρί
sive dicas, Gloria Patri et Filio et Spiritui sancto , και Υιώ συν τω αγίω Πνεύματι . Ούτε ούν την και
3ive dicas , Gloria Patri et Filio cum sancto Spi- συλλαβήν εξ αυτής του Κυρίου φωνής προελθούσαν
ritu . Non igitur fas est cuiquam syllabam et , ex άθετήσαί τινι ή διαγράφειν οίόν τε , και την ισοδυνα
ore Domini profectum rejicere aut expungere : μούσαν αυτή ουδεν το κωλύον καταδεχθήναι (74) :
nec quidquam velat alteram quæ idem pollel, reci ήν όπως έχει προς εκείνην διαφοράς τε και ομοιότη
pere : quæ quomodo cum illa vel conveniat vel τος, εν τοις κατόπιν εδείξαμεν. Βεβαιοι δε ημίν τον
discrepet , superius demonstravimus . Confirmat λόγον και ο Απόστολος αδιαφόρως εκατέρα τη φωνή
autem sententiam nobis et Apostolus, 58 indide- κεχρημένος , νύν μεν λέγων , 'Εν τω ονόματι του
renler utraque voce ulens interdum ita loquens : Κυρίου Ιησού Χριστού , και εν τω Πνεύματι του
In nomine Domini Jesu Christi, et in Spiritu Dei Θεού ημών " πάλιν δέ , Συναχθέντων υμών και
nostri * ; ac rursus , Congregatis vobis et meo Spi του εμού Πνεύματος συν τη δυνάμει του Κυρίου
τitu cum virtule Donmini Jesu 8 ; nihil interesse B Ιησού · ουδεν διαφέρειν ηγούμενος το συνδέσμο
ratus , sive conjunctione, sive præpositione ad no ή τη προσθέσει προς την των ονομάτων συμπλοκήν
minum conjunctionem utaris . αποχρήσασθαι.
CAPUT XXVIII . ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ΚΗ' .
Quod quæ de hominibus dicit Scriptura lanquam "Οτι α περί των ανθρώπων λέγει η Γραφή ως
una cum Christo regnantibus, ea de Spiritu dici συμβασιλευόντων Χριστώ , ταύτα περί του
non concedunt adversarii .
Πνεύματος ου συγχωρούσιν οι αντιλέγοντες.
69. Videamus porro an defensionem aliquam 69. " Ίδωμεν δε και εί τινα απολογίαν τοις πατρά
patribus nostris super hujusmodi usu possimus σιν ημών της χρήσεως ταύτης επινοήσομεν. Οι γάρ
excogitare. Νam qui nobis ita loquendi fuerunt την αρχήν παρασχόντες τω λόγω μάλλον ημών υπό
auctores, magis quam nos hærent in crimine. κεινται τοίς εγκλήμασι . Παύλος τοίνυν Κολοσσαεύσε
Paulus igitur Colossensibus scribens : Et vos , γράφων : Και υμάς , φησί , νεκρούς όντας τους πα
inquit , cum essetis mortui deliciis ac preputio , ραπτώμασι και τη ακροβυστία, συνεζωοποίησε το
vivificauit simul cum Christo 6. Νum igitur toti Xριστό ( 75 ). Αρα ούν λαώ μεν όλω και 'Εκκλησία
populo et Ecclesiae donavit Deus vitam que est c εχαρίσατο ο Θεός την συν Χριστώ ζωήν , τώ δε αγίω
cum Christo, sancto autem Spiritui non est vita Πνεύματι ουχί συν Χριστώ η ζωή ; Ει δε τούτο
cum Christo ? Quod si istud vel animo concipere και ( 76) διανοία λαβείν ασεβές, πως ουχ όσιον , ως
impium est , annon pium fuerit, ut habet na έχει φύσεως, ούτω και την ομολογίαν συνημμένως
tura , ita etiam professionem conjunctim persol- αποδιδόναι ; Είτα , πώς oύ της εσχάτης αναλγησίας
vere ? Adhec , aunon extremi stuporis est, fa- τους μεν αγίους ομολογείν συν Χριστώ είναι ( είπερ
teri sanctos esse cum Christo (siquidem Paulus δη Παύλος εκδημήσας από του σώματος (77 ) ενδημεί
peregrinans a corpore præsens est apud Domi προς τον Κύριον , και αναλύσας συν Χριστό εστιν ήδη) ,
num ?; et ubi emigravit, jam cum Cbristo est) : το δε Πνεύματι τούτους μηδέ τούς ανθρώπους εξίσου
hos vero Spiritui , quantum quidem in ipsis est, ne μετά Χριστού είναι , τότε είς αυτούς ήκον , μεταδι
que hoc tribuere , ut æque saltem atque homines δόναι; Και Παύλος Θεού μέν συνεργών εαυτόν εν τη
cum Christo sit ? Quin et Paulus seipsum Dei coo οικονομία του Ευαγγελίου καλεί το δε Πνεύμα το
peratorem appellat in administratione Evangelii : άγιον , δι' ού εν πάση κτίσει τη υπό τον ουρανόν καρ
sed Spiritum sanctum , per quem in omni creatura ποφορείται το Ευαγγέλιον , εάν συνεργόν είπωμεν ,
quæ sub cælo est, fructificat Evangelium , si coope κανταύθα (78) ασεβείας γραφήν καθ' ημών απενέγ
ralorem appellemus , hic quoqueimpietatis nos reος D καιντο; Και ως έoικεν , η μεν ζωή των ήλπικάτων
peragent? Et ut videtur, vita sperantium in Domino επί Κύριον κέκρυπται συν τω Χριστώ εν τω Θεώ ' και
abscondita est cum Christo in Deo , cumque Chri όταν ο Χριστός φανερωθή , η ζωή ημών , τότε και
slus apparuerit vita nostra , tum et ipsi cum eo ap αυτοι συν αυτώ φανερωθήσονται εν δόξη : αυτό δε το
parebunt in gloria 8 : ipse autem Spiritus vitae , qui ΙΙνεύμα της ζωής , το ελευθερώσαν ημάς από του νό
liberavit nos a lege peccati º , nequaquam est cum μου της αμαρτίας , ουδαμώς εστι συν Χριστώ, ούτε

• ICor. VI , 11. 81 Cor. V, 4 . 6 Coloss . 1 , 15. 1 Cor. V , 8. 8 Coloss . 11 , 3, 4 . 9 Rom . viii , 2.

( 74) Καταδεχθήναι. Reg . secundus παραδεχθήναι . της . Veteres libri ut in textu .

Paulo post idem codex εν τοις κατόπιν εδιδάξαμεν.
(75) Τα Χριστώ . Editi συν τω Χριστώ , que pre
positio deest in duobus melioris notæ codicibus.
(76) Ει δε τούτο και . Sic iidem duo codices modo
cilali. Quatuor alii Ει δε και τούτο. Editi Ει δε και
τούτο και . Paulo post editi πως ουχί και της εσχά-
( 77) 'Από του σώματος . Ιta mss. codices . Editi
εκ του σώματος. Paulo post editi oίoν τoγε εις αυ-
τους... και εν πάση τη . Codices mss. ut in textu et
prima Basileensis ediïjo .
( 78) Kάνταύθα . Ηanc vocem , que leerat in edi
tis , addidimus ex mss . codicibus .
197 LIBER DE SPIRITU SANCTO . 198

εν λανθανούση και κεκρυμμένη συν αυτώ ζωή , ούτε A Christo , neque in vita latente et abscondita cum
εν τη φανερώσει της δόξης , ήν ημείς επί τοις αγίοις
έκφανήσεσθαι προσδοκώμεν ; Κληρονόμοι Θεού , και
συγκληρονόμοι Χριστού ημείς · το δε Πνεύμα από
κληρον και άμοιρον της κοινωνίας του Θεού και του
Χριστού αυτού ; Και αυτό μεν το Πνεύμα συμμαρ Christi ejus? Et ipse quidein Spiritus testimonium
τυρεί το πνεύματι ημών , ότι εσμέν τέκνα Θεού :
ημείς δε το Πνεύματι ουδε ήν παρά του Κυρίου με
μαθήκαμεν της προς Θεόν κοινωνίας την μαρτυρίαν
κατατιθέμεθα ; Το δε κεφάλαιον της ανοίας, ημείς
μεν διά της εις Χριστόν πίστεως της εν Πνεύματι
συνεγερθήσεσθαι αυτό και συγκαθεδείσθαι ( 79 ) εν
τοις επουρανίοις ελπίζομεν , όταν μετασχηματίση το
σώμα της ταπεινώσεως ημών από του ψυχικού προς humilitatis nostrae ab animali ad spirituale ; Spiritui
το πνευματικόν » τα δε Πνεύματι ου συνεδρίας , ου
δόξης , ουκ άλλου τινός, ών έχομεν παρ' αυτού , μετα B quam eorum quæ ab ipso habemus, impertimus? sed
δίδομεν ; αλλ ' ών εαυτούς αξίους είναι , κατά την
άψευδή του επαγγειλαμένου δωρεάν, πεπιστεύκαμεν ,
τούτων ουδενός το Πνεύματι τω αγίω ως υπερβαί
νοντος αυτού την αξίαν παραχωρούμεν ; Και σοι μεν
κατά την αξίαν έστι πάντοτε είναι συν τω Κυρίω,
και προσδοκάς , άρπαγείς εν νεφέλαις είς απάντησιν
είς αέρα , πάντοτε συνέσεσθαι τω Κυρίω το δε Πνεύ
μα νυν αντιλέγεις (80) είναι συν των Χριστώ ; ός γε
τον συναριθμούντα αυτό και συντάσσοντα Πατρί και
Υιώ εξόριστον τίθεσαι , ώς αφόρητα δυσσεβούντα.
70. Αισχύνομαι επαγαγείν τα λειπόμενα , ότι συ
μεν συνδοξασθήσεσθαι Χριστώ προσδοκάς (είπερ γάρ
συμπάσχομεν ίνα και συνδοξασθώμεν): το δε Πνεύμα
της αγιωσύνης του συνδοξάζεις Χριστώ, ώς ουδέ σοι
C
των ίσων τυγχάνειν άξιον ( 81 ). Και συ μεν ελπίζεις
συμβασιλεύειν· το δε Πνεύμα της χάριτος ενυβρίζεις ,
την δούλου αυτό και υπηρέτου τάξιν αποκληρών. Και
ταύτα λέγω , ουχ ένα τοσούτον δείξω οφειλόμενον
είναι εις δοξολογίαν τω Πνεύματι • αλλ' ίνα την αγνω
μοσύνην ελέγξω των μηδε τοσούτον διδόντων , αλλ '
ως ασέβειαν φευγόντων την του Πνεύματος προς
Yίον και Πατέρα κοινωνίας της δόξης. Τίς δύναται
ταύτα αστενακτί παρελθείν ; "Η γάρ ουχί προδήλως
(82 ), ώστε καν παιδί γενέσθαι γνώριμον, την απει
ληθείσαν της πίστεως έκλειψιν προοιμιάζονται τα παρ
όντα ; 'Αμφίβολα γέγονε τα αναντίρρητα . Πιστεύομεν
εις το Πνεύμα και ταϊς ημετέραις αυτών ομολογίαις
ζυγομαχούμεν . Βαπτιζόμεθα · και πάλιν μαχόμεθα .
" Ως αρχηγός της ζωής επικαλούμεθα · και ως όμο- η ipsorum professionibus repugnamus. Baptizamur ,
δούλου καταφρονούμεν. Μετά Πατρός και Υιού παρ
ελάβομεν και ως μέρος της κτίσεως ατιμάζομεν . Οι
δε, τί προσεύξονται μη ειδότες , εάν τι και φθέγξασθαι
σεμνόν περί του Πνεύματος (83 ) προαχθώσιν , ώς
illo , neque in manifestatione gloria , quam nos in
sanctis patefaciendam esse exspectamus ? Hæredes
Dei et coheredes Christi nos sumus 10 : Spiritus
vero exhæres est , et exsors communionis Dei et
perhibet spiritui nostro, quod simus filii Dei 11 :
nos vero Spiritui, ne ejus quidem societatis , quam
illi cum Deo esse a Domino didicimus, testimonium
parabemus ? Porro quod est amentiae caput, nos per
fidem in Christum quæ est in Spiritu, resurrecluros
cum illo el simul cum illo sessuros esse in super
cælestibus speramus, cum transformaverit corpus
vero non consessum , non gloriam , non aliud quid
quibus nos 59 ipsos esse dignos , ex ejus qui pro
misit non mendaci munere , credimus , horum ni
hil Spiritui sancio , quasi superent illius dignitatem
concedimus? Et tibi quidem pro merito licet semper
esse cum Domino : et exspectas , ut raptus in nu
bibus in occursum in aerem , semper sis cum Do
mino !! : Spiritum autem nunc esse cum Christo
negas ? Qui scilicet eum , qui ipsum cum Patre ac
Filio numerat ac locat , expellis el ejicis, velut qui
impietatem non ferendam admiserit .
70. Pudet reliqua adjungere ; quod lu quidem ex
spectas fore, ut cum Christo glorificeris : siquidem
simul allligimur, ut simul quoque glorificemur 1 :
Spiritum autem sanctificationis non glorificas simul
cum Chrisio, quasi ne pari quidem lecum honore
dignum. Ει ιu quidenn speras te cum eo regnatu
rum , Spiritum vero gratiæ allicis contumelia , servi
famulique Iocum illi assignans . Atque haec dico ,
non ut duntaxat ostendam tantumdem honoris de
beri Spiritui in glorificatione, sed ut illorum demen
tiam redarguam , qui ne hoc quidem illi concedunt,
sed velut impietalem horrent, Spiritus cum Patre
et Filio in gloria consortium . Quis potest hæc abs
que gemilu commemorare ? Annon manifestum est,
ita ut vel puer intelligal , ea quæ nunc fiunt proc
mia esse defectionis fidei , quam minatus est Do
Mainos ? Quibus contradici fas non erat , ea facta
sunt ambigua . Credimus in Spiritum , et nostris
et rursum pugnamus. Ut vilæ auctorem invocamus,
et ut conservun despicimus. Cum Patre et Filio
Spiritum accepimus , et eum ut creature partem
contemptui habemus. Isti autem , quid orare de

18 Rom. VΙΙ , 17. 11 ibid . 16. 11 1 Thess . IV, 16.
(79 ) Συγκαθεδείσθαι. Sic veteres libri pro eo quod
erat in editis συγκαθέζεσθαι .
(80) Νύν αντιλέγεις . Vocula ex veteribus mss . et
prima Basileensi editione addita . Paulo post editi
ώστε... τίθεσθαι . Quinque mss . ut in textu, quorum
lamen in duobus legitur τίθεσθαι . Μox editi επ
áyev ; mss . ut in lextu .
(81) "Αξιον , Male in editis αξιών contra veterum
codicum fidem . Paulo post Regius secundus oulbo
σιλεύσειν .
18 Rom. VΙΙ , 17.
(82 ) Προδήλως. Ηaec scriptura in duobus tantum
reperta codicibus ; sed quia paulo post quatuor alii
habent προοιμιάζονται, et Reg. secundus προοιμιά
ζεται, ηοη ut editi προοιμιάζεσθαι, idcirco Statis fuit
legere προδήλως , quam ut editi πρόδηλον.
( 83) Περί του Πνεύματος . Sic mss . codices qua
tuor . Non malein editis παρά του Πνεύματος, οι φuid
eliam magnifice loqui a Spiritu impellantur. Paulo
post Reg. secundus του λόγου το δοκείν υπεοπίπτον
199 S. BASILII MAGNI 200

beant nescientes 14 , si eo adducuntur , ut aliquid A εφικνούμενοι της αξίας, κολάζουσι του λόγου το υπερ
etiam magnifice loquantur de Spiritu , perinde quasi πίπτουν την συμμετρίαν. Ούς έχρήν οδύρεσθαι την
dignitatem ipsius assequantur ; quod in dictis mo ασθένειαν · ότι ών έργω πάσχομεν , λόγους αντιπλη
dum excedit , reprimunt. Quos suam infirmitatem ρούν την χάριν ουκ εξαρκούμεν. Υπερέχει γάρ πάντα
deplorare oportebat : quoniam idonei non sumus, νούν, και λόγου φύσιν ελέγχει, ουδε πολλοστή μέρει
qui pro beneficiis, quibus reipsa allicimur , verbis της αξίας παρισουμένην ( 84) κατά τον λόγον της
gralias agamus . Superat enim omnem intellectum επιγραφομένης Σοφίας: Υψώσατε γάρ , φησί , καθ
ac sermonis naturam redarguit , cum ea ne mini όσον αν δύνησθε · υπερέχει γάρ και έτι » και
mam quidem dignitatis illius partem adequet , juxta ύψούντες αυτόν πληθύνατε . Μή κοπιάτε: ου γάρ
verba libri qui inscribitur Sapientia : Eraltate μη εφίκησθε. "Η που φοβεραι υμίν αι υπέρ των
enim , inquit , quantumcunque potueritis : superat τοιούτων λόγων ευθύναι τοίς παρά του αψευδούς
enim et adhuc; el exaltantes eum multiplicate . Nolite ακηκοόσι Θεού ασυγχώρητον είναι την εις το Πνεύμα
taborare : non enim assequemini 18. Profecto terri το άγιον βλασφημίαν .
biles vobis istiusmodi : sermonum reddendæ rationes qui a Deo mentiri nescio audistis', irremissibilem
esse blasphemiam in Spiritum sanctum 18 .
CAPUT XXIX. B ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ΚΘ'.
Enumeratio virorum in Ecclesia illustrium, qui in "Απαρίθμησις των εν τη Εκκλησία διαφανών ,
scriptis suis usi sunt hac voce , « cum . i όσοι έχρήσαντο εν τοίς συγγράμμασιν εαυτών
τη φωνή σύν. )
71. Sane contra id quod dicunt , glorificationem 71. Πρός γε μην το αμάρτυρον και άγραφον είναι
cum Spirits carere testimonio , nec in Scripturis την συν τω Πνεύματι δοξολογίαν εκείνο λέγομεν ·
exstare, illud dicimus : si 60 nihil aliud est rece ότι , ει μεν μηδέν έτερον άγραφον , μηδε τούτο παρα
ptum absque Scripturis , ne hoc quidem recipiatur ; δεχθήτω · ει δε τα πλείστα των μυστικών άγράφως
sin plurima arcana citra scriptum recepta sunt no ημίν εμπολιτεύεται , μετά πολλών των ετέρων και
bis, cum aliis pluribus et hoc recipiemus. Arbitror τούτο παραδεξόμεθα ( 85) . Αποστολικόν δε οίμαι και
autem apostolicum esse , etiam non scriptis tradi το ταϊς άγράφους παραδόσεσι παραμένειν . 'Επαινω
cionibus inherere . Laudo enim , inquit , vos , quod γάρ, φησίν , υμάς , ότι πάντα μου μέμνησθε , και
omnia mea meministis , et quemadmodum tradidi vo καθώς παρέδωκα υμίν , τας παραδόσεις κατέχετε
bis , traditiones lenelis 17. Et illud , Tenele traditio και το, Κρατείτε τις παραδόσεις ας παρελάβετε
nes quas accepistis sive per sermonem sive per episto είτε διά λόγου , είτε δι' επιστολής • ών μία (86 )
Iam 18 : quarum una est et haec de qua nunc agimus, C έστι και η παρούσα αύτη , ήν οι εξ αρχής διαταξά
quam qui ab initio prescripserunt , tradideruntque μενοι παραδιδόντες τοϊς εφεξής, συμπροϊούσης αει
posteris , usu semper simul cum lempore progre τω χρόνω της χρήσεως, διά μακράς της συνηθείας
diente , ipsam longa consuetudine in Ecclesiis ταϊς Εκκλησίαις εγκατερρίζωσαν . "Αρ' ούν εί, ώς εν
irradicarunt . Ergo si velut in tribunali , probatio- δικαστηρίων της διά των εγγράφων αποδείξεως απο
nibus e scripto destituti , multos vobis testes pro- ρούντες, μαρτύρωνυμίν πλήθος παραστησαίμεθα (87),
ducamus , nonnc sententiam absolventem a vobis ουκ άν της αφιείσης παρ' υμών ψήφου τύχοιμεν ;
consequemur ? Ego quidem arbitror : In ore siφuidem Εγώ μεν ούτως oίμαι· 'Επί στόματος γάρ δύο και
duorum ac . trium testium stavit omne verbum " 9. τριών μαρτύρων σταθήσεται πάν ρημα . Ει δε και
Qnod si etiam temporis diuturnitatem pro nobis τον πολύν χρόνον προς ημών όντα εναργώς υμίν επ
facientem vobis evidenter ostendamus , annon εδείκνυμεν , ουκ αν έδόξαμεν υμίν είκότα λέγειν , μή
videbimur vobis probabilia dicere, non posse litem είναι καθ ' ημών την δίκην εισαγώγιμον ταύτην ; Δυσ
islam jure nobis intendi ? Veneranda enim sunt ωπητικά γάρ πως τα παλαιά των δογμάτων , οιονεί
quodammodo vetusta dogmata , que ob antiquitatem , πολιά τινι τη αρχαιότητι το αιδέσιμον έχοντα . 'Απ
ceu canitiem quamdam , habent quiddam reveren αριθμήσομαι ούνύμϊν τους προστάτης του λόγου(συμ
D
dum . Enumerabo itaque vobis hujus dictionis patro- " παραμετρείται δε πάντως κατά το σιωπώμενον και ο
nos vindicesque (simul enim estimaturin eo , quod χρόνος) : ου γάρ εξ ημών ώρμηται πρώτον . Πό
tacetur, eliam lempus) ; neque cnim ex nobis pri θεν (88) ; χθιζοί τινες όντως ημείς, κατά τον του
mum initium sumpsit. Qui poluit ? Nimirum nos re Ιω6 λόγον , πρός γε τοσούτον χρόνον , τον της συν
vera hesternisumus, quemadmodum dicit Job 20 , sal- ηθείας ταύτης ηλικιώτης. Εγώ μεν ούν αυτός , ει χρή

16 Rom , VII , 26. 10 Eccli. XLIII, 33, 34. 16 Luc. XII 10. 111 Cor. XI , 2 . 18 ] [ Thess . 11 , 14 . 19 Deut..
ΧΙΧ , 15. 20 Job VΙΙ , 9.

(84) Παρισουμένην . Ιta mss. quinque . Editi παρ
ισουμένης .
(85) Παραδεξόμεθα. Ιta Reg. Secundus . Quod
quidem , ut Basilii consuetudini loquendi magis
apposilum , secuti sumus , quamvis alii quatuor
mss. habeant καταδεξόμεθα . Unus cum editis κατα
δεξώμεθα .
(36) " Ων μία . Ιta mss . quinque . Editi ών μάλι
στα μία .
(87) Παραστησαίμεθα . 11a veteres libri quatuor.
Editi παρεστησάμεθα . Νοn multo post mss. tres
επιδείκνυμεν.
( 88) Πόθεν . Reg . secundus Πόθεν γάρ ; επεί χθιζου.
201 LIBER DE SPIRITU SANCTO . 202

με τουμόν Ιδιον ειπείν , ώσπερ τινά κλήρον πατρώον A lem si tam longi temporis , quod huic consuetudini
την φωνήν ταύτην διαφυλάττω, παραλαβών παρά αquale est , habeatur ratio. Εquidem ipse , si modo
ανδρός μακρόν εν τη λειτουργία του Θεού διαζήσαντος par sit me quod mihi proprium est dicere , vocem hanc
χρόνον, δι' ού και εβαπτίσθην , και τη υπηρεσία της tanquam palerinam quamdam hereditatem conser
Εκκλησίας προσήχθην ( 89 ) . Αναζητών δε κατ' vo , acceplam a viro multum temporis in servilio
εμαυτόν εί τις άρα των παλαιών και μακαρίων αν Dei versato , per quem et baprizatus sum , et Eccle
δρών έχρήσατο ταύταις ταις νυν αντιλεγομέναις φω siæ ministerio admolus. Cæterum cum apud me
ναϊς, πολλούς εύρον και την αρχαιότητι το αξιόπιστον reputo, an quis veterum ac bealorum virorum his,
έχοντας , και τη της γνώσεως ακριβεία ου κατά τους quibus nunc reclamatur vocibus , usus sit ; multos
νυν όντας : ών οι μεν τη προθέσει , οι δε το συν . reperio, ct ob antiquitatem fide dignos, ct accurata ,
δέσμω κατά την δοξολογίαν τον λόγον ενώσαντες, ού non secundum los homines , scientia ornatos ;
δεν διάφορον δράν , ώς γε προς την ορθήν της ευσε quorum alii præpositione, alii conjunctione in glo
βείας έννοιαν, ένομίσθησαν ( 90) . rificatione sermonem copulantes, nihil diversum
sane quod ad rectam attinet pietatis intelligentiam ,
existimali sunt facere .
B
72. Ειρηναίος εκείνος , και Κλήμης ο Ρωμαίος , 72. Trenæus ille , el Clemens Romanus, et Dio
και Διονύσιος ο Ρωμαίος , και ο Αλεξανδρεύς Διονύ- nysius Ronmanus , et Alexandrinus Dionysius , id
σιος , ό και παράδοξον ακούσαι , εν τη δευτέρα προς quod etiam auditu mirum est , in secunda ad sili
τον ομώνυμον εαυτου επιστολή Περί ελέγχου και cognoniinem epistola De accusatione ac defen
απολογίας (91 ) ούτω τον λόγον ανέπαυσε . Γράψω δε sione, hunc in modum finivit sermonem . Tran
υμίν αυτά του ανδρός τα βήματα. Τούτοις , φησί, Scribam autem vobis ipsa hominis verba . His om
πάσιν ακολούθως και ημείς, και δη ταρά των « ibus, inquit , congruenter et nos , forma etiam ac
προ ημών πρεσβυτέρων τύπων και κανόνα παρει- regula a presbyteris, φui ante nos viterunt , accepία ,
ληρότες , ομοφώνως αυτοίς προσευχαριστούντες : concordibus vocibus cum illis gratias agentes , tan
και δη και νυν υμϊν επιστέ... λοντες καταπαύο dem nunc vobis scribere desinimus. Deo autem Patre
μεν (92) . Το δε Θεό Πατρί και Υιώ τω Κυρίω et Filio Domino nostro Jesu Christo cum sancto Spi
ημών Ιησού Χριστώ συν τω αγίω Πνεύματι δόξα ritu gloria et imperium in sæcula sæculorum , amen .
και κράτος εις τους αιώνας των αιώνων , αμήν. Nec quisquam G1 dicere possit hæc correcta fuisse
Και ταύτα ουκ άν τις είπoι μεταγεγράφθαι . Ου γαρ ac immulala . Neque enim ita sermonem confirn.as
αν ούτω διετείνατο , τύπον και κανόνα παρειληφέναι c set , dicens videlicet accepisse se formam ac regu
λέγων , είπερ εν τω Πνεύματι (93) ειρηκώς ήν : lam, si in Spiritu dixisset : Ηujus enim vocis usus
ταύτης γάρ της φωνής ή χρήσις πολλή . 'Αλλ ' εκείνο creber est. At illud erat, quod egebat defensione.
ήν τό της απολογίας δεόμενον . " Ος γε και κατά μέσον Qιά quidem et in medio scripti , sic Ioquitur ad
που της γραφής, ούτως είρηκε προς τους Σαβελλια versus Sabellianos : Si eo quod ires sunt hyposta
νoύς : Εί, τω τρείς είναι τας υποστάσεις , με μερι ses , divisas esse dicunt , tres sunt eliamsi nolint :
σμένας είναι λέγουσι,τρείς εισι , κάν μή θέλωσιν · aut divinam Trinitatem prorsus e medio tollant . Ac,
ή την θείαν Τριάδα παντελώς ανε.λέτωσαν · κα) rursum , Divinissima enim ob id etiam post unitatem
πάλιν Θειοτάτη γαρ δια τούτο μετά την μονάδα Trinilas est . Sed et Clemens simplicius , Vivit , in
και η Τριάς . Αλλά και ο Κλήμης αρχαϊκώτερον ( 94), φuit , Deus et Dominus Jesus Christus et Spiritus
Ζή, φησίν , ο Θεός, και ο Κύριος Ιησούς Χριστός , sanclus . Irenæus autem , qui vicinus fuit apostolo .
και το Πνεύμα το άγιον. Ειρηναίος δε (93 ) , ο εγγύς rum temporibus , quomodo faciat mentionem Spiri
των αποστόλων γενόμενος, πως εμνήσθη του Πνεύ tus, disputans adversus hareses , audiamus. Eos
ματος εν τω προς τας αιρέσεις λόγω, ακούσωμεν . vero , inquit, qui effrenes sunt , et feruntur ad suas
Τους δε αχαλιναγωγήτους , φησί, και καταφερο- concupiscentias , nullum habentes divini Spiritus
μένους εις τας εαυτών επιθυμίας, μηδεμίαν έχον- desiderium , merito Apostolus carnales vocat 21. Ει
11 Cor . 11 , 3.

(89 ) Προσήχθην . Ιta mss . quatuor . Editi προ- D (94) ' Αρχαϊκώτερον . Sic mss . codices et editio
ήχθην. prima Easileensis. Alie αρχαϊκώτερος .
(90 ) Ενομίσθησαν». Editio Basileensis ενομοθέ ( 95) Ειρηναίος δέ . Editi addunt εκείνος , quod in
insav, quæ lectio nullo prorsus reperitur in codice veteribus libris non legitur. Mox Regii terlius et
ms . , sed tamen eam secuti sunt Erasmus et Cor quartus καταφερομένους εις τας εαυτών αισχύνας , in
narius . Paulo post editi παράδοξον ακούσθαι . Libri sua ipsorum dedecora . Sud repugnant alii codices et
veteres uit in lexlu . velus interpres Irenei, qui sic reddit : dejiciuntur
( 91) 'Ατολογίας. Post hane vocem addit Regius in sua desideria . Cum autem idem interpres ibidem
secundus ypãowv . Ibidem Regii primus el secundus habeal, nullam habentes aspirationem divini Spiri
γράψω pro eo quod erat in editis γράφω . lus ; merito observarunt erudili viri eum legisse
(92) Καταπαύομεν . Ιta quatuor iss. Editi κατα επίπνοιαν , 1on , ut apud Basilium , επιθυμίαν . i
παύσομεν . dem duo codices copzivous. Primum autem hoc
(95 ) 'Εν τω Πνεύματι. Editio Parisiensis εν τω lestimonium legitur in libro quinto Irenæi cap. 8,
αγίω Πνεύματι. Sed repugnant mss . codices. 11. 2 ; alterum , cap. 9 ejusdem libri, n . 3.
PATHOL . GR . XXXII. 7
903 S. BASILII MAGNI 264

alibi dicit idem : Ne experles facti divini Spiritus , Α τας επιθυμίαν θείου Πνεύματος , δικαίως ο 'Από
frustremur regno cælorum , inclamal Apostolus ? , στολος σαρκικούς καλεί . Και εν άλλοις και αυτός
quod caro non possit hæreditatem capere regni cælo φησιν · "Ινα μή , άμοιροι θείου Πνεύματος γενό
τum . Quod si cui et Eusebius Palestinus propter μενοι , αποτύχωμεν της βασιλείας των ουρανών ,.
multiplicem experientiam idoneus videtur, cui ha- επεβόησεν ο Απόστολος , μη δύνασθαι την σάρκα
beamur fides ; et ex illo voces easdem ostendimus βασιλείαν ουρανών κληρονομήσαι . Ει δε τω και
in dubitationibus de priscorum multiplici conjugio. ο Παλαιστινός Ευσέβιος αξιόπιστος διά πολυπειρίαν ,
Loquitur enim hunc in modum , se ad dicendum κακείνου τας αυτάς φωνές επιδείκνυμεν εν τοις έπ
excitans : Sanctum prophetarum Deum lucis auclo απορήμασι περί της των αρχαίων πολυγαμίας. Λέγει
rem per Salvatorem nostrum Jesum Christum cum γάρ ούτω παρορμών εαυτόν επί τον λόγον : Τον των
sanclo Spiritu invocantes. προφητών άγιοι Θεόν φωταγωγόν διά του Σωτή .
ρος ημών Ιησού Χριστού συν αγίω Πνεύματι
καλέσαντες (96) .
73. Jam vero et Origenem in multis Psalmorum 73. "Ήδη δε και Ωριγένην εν πολλαίς των εις τους
expositionibus deprehendimus, cum sancto Spiritu Ψαλμούς διαλέξεων εύρομεν (97 ) συν τω αγίω Πνεύ
gloriam deferentem Deo , virum qui non omnino B ματι την δόξαν αποδιδόντα , άνδρα ουδέ πάνυ τι υγιείς
sanas habet in omnibus de Spiritu opiniones ; περί του Πνεύματος τας υπολήψεις εν πάσιν έχοντας
nihilominus el hic multis in locis reveritus con πλήν αλλά πολλαχού και αυτός , της συνηθείας το
suetudinis robur , pias voces emisit de Spiritu : ισχυρόν δυσωπούμενος , τας ευσεβείς φωνάς αφήκε
qui quidem in sexto , ni fallor, libro Enarrationum περί του Πνεύματος. "Ος γε , κατά το έκτον, oίμαι,
έη Ευαngelium Joannis , etiam adorandum Spiritum των εις το κατά Ιωάννην Ευαγγέλιον Εξηγητι
evidenler pronuntiat, ita scribens ad verbum : Quo- κών, και προσκυνητών αυτο φανερώς απεφήνατο,
niam aquæ lavacrum significat purgationem animæ ούτωσι γράφων κατά λέξιν: " Ότι το του ύδατος λου
ab omnibus malitiæ sordibus ablutæ , nihilo lamer τρόν σύμβολον τυγχάνει καθαρσίου ψυχής , πέν
minus et per seipsum ei qui seipsum præbet divini τα ρύπον τον από κακίας αποπλυνομένης (98) :
tali adorandæ Trinitatis, per virtutem invocalionun , ουδέν δε ήττον και καθ' εαυτό το έμπαρέχοντι
donorum principium ac fontem habet . Ac rursus εαυτόν τη θεότητι της προσκυνητής Τριάδος διά
in commentariis , quibus exponit Epistolam ad της δυνάμεως των επικλήσεων χαρισμάτων αρ
Romanos , Sacræ , inquit , virtutes capaces sunt χήν έχει και πηγήν . Και πάλιν εν τοις εις την
Unigeniti et sancti Spiritus deitatis . Ad hunc mo προς Ρωμαίους Επιστολήν εξηγητικούς , Αι ιεραι ,
dum , opinor, traditionis vis sape compulic homi- C φησί , δυνάμεις χωρητικαι του Μονογενούς και
nes etiam suis ipsorum dogmatibus contradicere . της του αγίου Πνεύματος θεότητος . Ούτως, οίμαι,
A nec Africanum historicum talis glorificandi το της παραδόσεως ισχυρών ενήγε πολλάκις τους άν
forma praeteriit. Siquidem constat in quinto libro δρας και τους οικείους αυτών ( 99) δόγμασιν αντιλέ
de temporibus Epitomes , et ipsum ad hunc loqui γειν . Αλλ ' ουδέ 'Αφρικανόν τον ιστοριογράφος το
modum : Nos enim qui et illorum 62 verborum τοιούτον είδος της δοξολογίας παρέλαβε . Φαίνεται γάρ
modum didicimus , nec ignoramus fidei gratiam , εν το πέμπτο της των χρόνων Επιτομής ούτω
gratias agimus Patri, qui nobis suis creaturis præbuil και αυτός λέγων : Ημείς γιρ οι κακείνων των
universorum Salvatoren ac Dominum nostrum Jesum ρημάτων ( 1 ) το μέτρον επιστάμενοι, και της πί
Christum , cui gloria, majestas cum sancto Spiritu in στεως ουκ αγνοούντες την χάριν , ευχαριστούμε :
sæcula . At de cæteris fortassis dubitari possit , aut το παρασχoμένω τοίς ιδίοις ημϊν Πατρί (2 ) τον
credi possint immutata eam rationem habere , ut των όλων Σωτήρα και Κύριον ημών Ιησούν Χρι
fraus ægre deprehendi possit , cum in unica syllaba στόν · ώ ή δόξα , μεγαλωσύνη συν αγίω Πνεύματι
positum sit discrimen . Verum quæ pluribus verbis εις τους αιώνας . Τα μεν ούν άλλα τυχόν και απι
dicta cilavimus , ea nec insidias admittunt , et ab στηθήναι δύναται , ή και μεταγραφέντα δυσφόρατον
ipsis libris paratum habent testimonium . Porro D P έχειν την κακουργίαν , εν μια συλλαβή της διαφοράς
quod alioqui fortassis humilius foret, quam ut in υπαρχούσης & δε διά μακρoτέρας της λέξεως παρεθε
medium adducatur, sed ei tamen qui de novitate μεθα, και την επιβουλήν διαφεύγει, και την μαρτυρίαν
accusatur, perutile propter temporis antiquitatem , απ' αυτών των συγγραμμάτων εναπόδεικτον έχει. “Ο δε

26 1Cor . XV , 30 .

( 96) Καλέσαντες . Reg . quartus παρακαλέσαν
σες .
( 97) Εύρομεν . Reg. quartus εύραμεν, et δόξαν
αποπληρούντα . Paulo post editi εν άπασιν. Codices
mss. ui in textu . Locus autem Origenis quem citat
Basilius non in sexto, sed in octavo libro inveni
tur, sive memoria effluxerit Basilio, sive alia fuerit
olim horum distributio librorum .
( 98) 'Αποπλυνομένης . Ιta mss . ac ipse etiam
Origenis contextus . Editi αποπλυναμένης.
( 99 ) Αυτών . Ιta codices nostri mss. Editi εαυ
των.
( 1 ) Των ρημάτων . Tres mss . των ρητών.
(2 ) Ημίν Πατρί. Sic mss. quinque. Editi ημών
Teatpási. Qui præbuit nostris patribus omnium Ser
ναtorem , etc. Ιbidem hae voces, και Κύριον ημών ,
desunt in tribus mss . Mox editi και η μεγαλωσύνη .
Codices mss. ut in lextu . Paulo post Reg. secundus
τα μεν άλλα... δυσφορωτάτην έχειν .
203 LIBER DE SPIRITU SANCTO. 206

άλλως μεν ίσως μικροπρεπές ήν εις μέσον άγεσθαι, τώ A hoc quoque nunc adjicimus. Visum est patribus
δε καινοτομίαν εγκαλουμένων αναγκαίον εις μαρτυρίαν nostris , vespertini luminis gratiam haudquaquam
διά του χρόνου την αρχαιότητα , τούτο δή και προσθήσω. silentio accipere, sed mox ut apparuit agere gra
"Εδοξε τους πατράσιν ημών μή σιωπή την χάριν του tias . Quis autem fuerit auctor illorum verborum ,
εσπερινού φωτός( 3 ) δέχεσθαι , αλλ ' ευθυς φανέντος ευ quæ dicuntur in graliarum actione ad lucernas,
χαριστείν . Και όστις μένο πατήρ των ρημάτων εκείνων dicere non possumus . Populus lamen antiquam
της επιλυχνίου ευχαριστίας , είπείν ουκ έχομεν : ο μέν- profert vocem , neque cuiquam unquam visi sunt
του λαός αρχαίαν αφίησι την φωνήν , και ουδενί πώποτε impietatem committere , qui dicunt , Laudamus
ασεβείν ένομίσθησαν οι λέγοντες: Αινούμεν: Πατέρα , Palrem et Filium et Spiritum sanctum Dei. Quod
και Υιών , και άγιον Πνεύμα Θεού . Ει δέ τις και τον si quis etiam novit Athenogenis hymnum , quem
ύμνον 'Αθηνογένους έγνω, όν ώσπερ τι αλεξητή- tanquam aliquod amuletum discipulis suis reliquit ,
ριον (4) τους συνουσιν αυτό καταλέλοιπεν , ορμών festinans jaim ad consuminationem per ignern ; is
ήδη προς την διά πυρός τελείωσιν , οίδε και την τών novit et martyrum sententiam de Spirilu . Et hæc
μαρτύρων γνώμης όπως είχαν περί του Πνεύματος . quidem hactenus .
Και ταύτα μεν εις τοσούτον .
74. Γρηγόριον δε τον Μέγαν, και τας εκείνου Β 74. Cæterum Gregorium Magnum , et illius voces
φωνάς που θήσομεν ; άρ' ουχί μετά των αποστόλων quo loco ponam ? annon cum apostolis el prophe
και προφητών ; άνδρα τω αυτώ Πνεύματι εκείνους tis ? virum qui eodem Spiritu quo illi versalus , qui
περιπατήσαντα ( 5) , και τοις των αγίων ίχνεσι διά que sanctorum vestigiis per omnem vitam inhæsit,
παντός του βίου στοιχήσαντα , και της ευαγγελικής φuique evangelice conversationis vigorenm , quan
πολιτείας το ακριβές διά πάσης αυτού της ζωής diu vixit, prestitit . Equidem hoc dixerim : Injuria
κατορθώσαντα. Εγώ μεν τούτο φημι : “Η αδικήσο- affecerimus veritatem, si non animam illarm annu
μεν την αλήθειαν , μή τοίς ώκειωμένοις Θεώ την ψυ . meremus iis qui Deo juncti sunt , qui velut insignis
χήν εκείνην συναριθμούντες , οίόν τινα λαμπτήρα magnaque lucerna in Ecclesia Dei resplenduit, qui
περιφανή μέγαν εν τη Εκκλησία του Θεού διαλάμ e Spiritus ope tremendam habuit adversus dæmo
ψαντα ός φοβερον μεν είχεν εκ της του Πνεύματος nes potestatem ; lanlam vero sermonis gratiam
συνεργίας κατά δαιμόνων το κράτος τοσαύτην δε acceperat ad obedientiam fidei inter gentes , ut
έλαβε του λόγου την χάριν είς υπακοήν πίστεως εν acceptis non plus septemdecim Christianis uni
τοις έθνεσιν , ώστε , επτακαίδεκα μόνους Χριστιανούς versum populum et urbanum et rusticanum per
παραλαβών, όλον τον λαόν τόν τε αστικών και τον agitionem adjunxerit Deo . Ille et ſuminum aquas
C
χωριτικόν διά της επιγνώσεως προσήγαγε τω Θεώ . in diversum vertit, præcipiens illis in magno no
Εκείνος και ποταμών (6 ) ρείθρα μετέστησεν, επιτά mine Christi, et paludem exsiccavit , belli causam
ξας αυτοίς εν τω ονόματι το μεγάλο του Χριστού . prebentem fratribus avaris . Ceterum predictiones
και λίμνην εξήρανεν υπόθεσιν πολέμου φέρουσαν de futuris ejusmodi sunt , ut nibilo sit inferior cæ
αδελφούς πλεονέκταις . Αι δε των μελλόντων προαγο teris prophetis. Sed omnino perlongum fuerit viri
ρεύσεις τοιαύται , ώς μηδέν των άλλων αποδείν προ percensere miracula : qui propter donorum excel
φητών . Και όλως μακρόν αν είη του ανδρός διηγεί - lentiam quæ in ipso operabatur Spiritus in omni
σθαι τα θαύματα , ός τη υπερβολή των εν αυτώ χαρι virtute et signis ac prodigiis , ab ipsis veritatis
σμάτων , των ενεργουμένων υπό του Πνεύματος εν hostibus alter Moses 63 appellabatur. In lantum
πάση δυνάμει και σημείοις και τερασι , δεύτερος in illo in omnibus tum dictis tum factis , quæ per
Μωϋσής παρ' αυτών των εχθρών της αληθείας αν - gratiam peragebantur, veluti lumen quoddam reful
Υγορεύετο ( 7). Ούτως αυτω εν παντί λόγω και έργω gebat, celestis virtutis indicium, quae ex occullo

(3 ) Του εσπερινού φωτός. Ε regione horum ver spicantur ac Athenagoram , qui apologiam obtulit
borum scriptum est in margine Regii quinti tep! M. Aurelio. Nititur hæc conjectura levi nominuin
του φωτός ίλαρού , quod in ipsum contextum Regii D similitudine. Libentius crediderim eumdem hic me .
tertii irrepsit . morari , quem Martyrologia ad diem 16 Julii cumi
(4) "Ωσπερ τι αλεξητήριον. Ηabent editi ώσπερ aliis nonnullis Sebastiæ sub Diocletiano passum
τι άλλο εξιτήριον. Quatuor mss. ώσπερ άλλο τι εξιτή esse testantur . Exstant etiam illius acla apud Su
Dhov , lanquam aliud aliquod valedictionis donum . Si rium . Parvi refert, quod his in actis capile plexus ,
cui magis arrideat vulgata scriptura , lilem non apud Basilium igne consumptus dicitur. Sunt enim
inovebo . Sed tamen longe potior videtur scriplura acta illa prorsus insincera , nec lidem inerentur .
Regii primi, quam in contextum recepimus. Basi Vide Addenda.
lius supra cap . 10 professionem fidei , qua fit in (3) Περιπατήσαντα . Duo codices εμπεριπατή
baptismo , servandam esse docet instar tutissimi σαντα . Paulo post illud ή ante αδικήσομεν non re
praesidii , ως ασφαλούς φυλακτηρίου . Ιdem dicit de peritur in quatuor mss ., sed quia Basilio familiare
his verbis, in principio erat Verbum , homil. 16 , est, ac præterea Regius secundus illud habet, nihil
p. 138. Præterea Ducæus, cui lectiu codicis Regii visum est mutandum .
placet , illud εξιτήριον minus commode usurpari ( 6) Ποταμών . Regius tertius ποταμού .
observat, nisi addatur owpov. Sic Basilius in epist. ( 7) 'Ανηγορεύετο . Ita quatuor mss. , quorum
al . 77, ait Christum dedisse discipulis εξιτήριον men- in uno legitur αναγόρευτο. Editi προσηγορεύε
owpov, extremum munus, nempe pacem suam . Hunc το. Ιbiderm Reg . secundus εχθρών της Εκκλησίας.
aulem Athenogenem Baronius in Martyrol . 16 Jul . Paulo post editi επουρανίου . Tres mss. ουρανίου ,
et Tillemonlius tom. II , p. 672, eumdem esse su Quibus favent duo alii in quibus legitur oùpavlac.
 S. BASILII MAGNI 208
007
assectibatur illum. Ηujus adhuc etiamnum magna και των επιτελουμένων διά της χάριτος οιόν τι φώς επ
est apud ejus regionis homines admiratio , novaque έλαμπε , μήνυμα της ουρανίου δυνάμεως, της εκ του
ac semper recens memoria sic infixa est Ecclesiis, αφανούς παρεπομένης αυτώ . Τούτου μέγα έτι και νυν
ut nullo tempore obsolescal . Itaque non factum τοίς εγχωρίοις το θαύμα, και νεαρά και αεί πρόσφα
aliquod , non dictum , non ritum ullum mysticum , τος η μνήμη ταις Εκκλησίαις ένίδρυται , ουδενί χρό
ultra quam ille reliquit , Ecclesiae adjecerunt . Qua- να αμαυρουμένη. Ουκούν ού πράξίν τινα , ου λόγον,
propler etiam multa ex his quæ apud illos aguntur, ου τύπον τινά μυστικόν , παρ' όν εκείνος ( 8) κατέλιπε ,
imperſecta esse videntur , propter institutionis τη Εκκλησία προσέθηκαν . Ταύτη του και πολλά των
antiquitatem . Nam qui in Ecclesiarum administra παρ' αυτούς τελουμένων ελλειπώς έχειν δοκεί διά το
tionem successerant , nihil ex his quæ post illum της καταστάσεως αρχαιότροπον . Ουδέν γάρ ήνέσχοντο
excogitata sunt , loco additamenti voluerunt reci οι κατά διαδοχήν τας Εκκλησίας οικονομήσαντες
pere . Unum itaque ex Gregorii institutis est, etiam των μετ' εκείνον εφευρεθέντων παραδέξασθαι εις
ille ipse glorificationis modus , cui nunc contradi προσθήκην. "Εν τοίνυν των Γρηγορίου και ο νυν αν
citur, ex illius traditione in Ecclesia custoditus. τιλεγόμενος τρόπος της δοξολογίας εστιν , εκ της
Nec multum ſuerit negotii , ei , qui iter breve susce εκείνου παραδόσεως τη Εκκλησία πεφυλαγμένος .
perit , super his certitudinem accipere . Ηanc fidem Β Και ου πολύς ο πόνος μικρών κινηθέντι την επί τού
et Firmiliano nostro ſuisse , lestantur libri quos τους πληροφορίαν λαβείν. Ταύτην και Φιρμιλιανώ το
reliquit . Insuper et Meletium illum admirandum ημετέρω μαρτυρούσι την πίστιν οι λόγοι ους καταλέ
in eadem fuisse sententia , narrant qui cum illo λοιπε (9) . Και Μελέτιον ( 10) τον πανυ επί ταύτης
vixerunt. Sed quid opus est vetera commemorare ? είναι της γνώμης οι συγγεγονότες φασί . Και τι δεί
sed et nunc in Oriente, nonne hoc uno potissimum τα παλαιά λέγειν ; αλλά νύν επί της εώας (11 ) ουχ
eos qui pie sentiunt agnoscunt , hac voce veluti ενι μάλιστα τούτω τους ευσεβούντας γνωρίζουσιν,
quodam signo suos ab alienis dijudicantes ? Ut οίόν τινι σημείω τη φωνή ταύτη φιλοκρινούντες ;
autem ego e quodam Mesopolamio audivi , viro et "Ως δε εγώ τινος ( 12) των εκ Μεσοποταμίας ήκουσα ,
lingue perito, et sententia incorrupto, ne fieri qui- ανδρός και της γλώσσης εμπείρως έχοντος , και αδια
dem potest ut aliter lingua vernacula Ioquantur, στρόφου την γνώμην , ουδέ δυνατόν ετέρως ειπείν τη
etiamsi velint : sed necesse illis est ut per sylla- εγχωρίω φωνή , κάν εθέλωσιν , αλλά διά της , και,
barm et , vel potius per voces que idem pollent συλλαβής , μάλλον δε των ισοδυναμουσών αυτή φωνών,
quod illa , juxta proprietatem lingue regionis illius κατά τι ιδίωμα πάτριον , ανάγκην αυτοίς είναι την
glorificationem proferant . Quin et Cappadoces sic C , δοξολογίαν προφέρειν . Και Καππαδόκαι δε ούτω λέ
juxta regionis morem loquimur, jam tum in lin γομεν εγχωρίως, έτι τότε εν τη των γλωσσών διαι
guarum divisione, dictionum utilitat em provide nte ρέσει το έκ της λέξεως χρήσιμον προβλεψαμένου του
Spiritu . Quid porro Occidens Totus , propemodum Πνεύματος. Τί δε ή δύσις άπασα , μικρού δεϊν , από
ab Illyrico usque ad fines nostri orbis ? nonne hanc του Ιλλυρικού μέχρι των όρων της καθ' ημάς οίκου
vocem tuetur ? μένης ; ουχί την φωνήν ταύτην πρεσβεύει ;
75. Qui fit igitur , ut ego sim innovator, el recen 73. Πώς oύν καινοτόμος εγώ , και νεωτέρων ρη
tiorum verborum architectus ? cum tolas nationes, μάτων δημιουργός , έθνη όλα και πόλεις , και έθος
civitates , et consuetudinem omni hominum memo πάσης μνήμης ανθρωπίνης πρεσβύτερον , και άνδρας
ria vetustiorem, insuper et viros Ecclesie columnas, στύλους της Εκκλησίας , εν πάση γνώσει και δυνά
omni scientia ac virtute Spiritus claros , duces ac μει Πνεύματος διαπρεπείς, αρχηγούς και προστάτας
patronos hujus vocis exhibeam ? Ob hac hostilis της φωνής παρεχόμενος ; 'Επί τούτοις ( 13) το πολε
illa acies adversus nos commota est , omnisque civic μικών τούτο καθ' ημών συγκεκίνηται στίφος. Πάσα
las , vicus , et omnes extremi fines pleni sunt nos δε πόλις και κώμη , και έσχατιαί πάσαι , πλήρεις των
calumniantium vocibus. Molesta quidem hæc ac ημετέρων διαβολών . Λυπηρά μέν ούν ταύτα και οδυ
Jugenda cordibus querentium pacem : verum quo- p νηρά ταις καρδίαις των ζητούντων την ειρήνην · αλλ '
niam est magna patientiz merces , toleralas pro επειδή μεγάλοι της υπομονής οι μισθοί των υπέρ της
fide afflictiones secutura , praeter htc et gladius πίστεως παθημάτων εισί ( 14) , προς τούτοις και ξίφος
splendescat , el securis acuatur , et ignis ardeat στιλβούσθω, και πέλεκυς ακονάσθω , και πυρ και -
Babylonico illo vehementius , et omnia supplicio έσθω του Βαβυλωνίου σφοδρότερον , και πάν κινείσθω

(8) 'Εκείνος . Sic libri veteres. Editi εκείνοις .
(9 ) Καταλέ.λοιπε . Ιta mss . Eliti κατέλιπε .
( 10 ) Μελέτιον . Cocus, dumfuetur Erasmi senten
tiam , qui Basilio magnam partem hujus libri, nem
pe a capite decimo quinto abjudicaveral, hoc inter
alia commento utitur, quod Meletius, qui Basilii
æqualis, et Basilio superstes fuit, inter anliquos
numeretur. Sed jamdudum explosa ab omnibus
fuerunt inanes nugie , nec quisquam ignorat Mele
tium hic memorari Ponticarum regionum episco-
pum , quem Eusebius Hist . lib . vii, cap. 32, mel
Allicum vocari solitum , ac plurimis sanctitatis et
doctrinæ ornamentis præditum fuisse dicit ; seque
illius consuetudine, dum persecutionem fugiens in
Palæstina degeret, tolis septem annis lisum fuisse .
(11) Επί της εφας. Editi οι επί της εώας, sed
articulus nullo legitur in codice ms .
( 12 ) 'Εγώ τινος . Ιn margine duorum codicum
observatur Basilium loqui de S. Ephrem Syro.
( 13) Επί τούτοις . Ηic incipit caput trigesimum
in quatuor mss. Mox editi πάσαι δε πόλεις και
κώμαι. Μss. ut in textu .
(14) Eloi . Hanc vocem addidimus ex quatuor
mss .
 209 LIBER DE SPIRITU SANCTO. 210

εφ' ημάς όργανον κολαστήριον · ώς έμοιγε ουδέν φο- A rum instrumenta In nos moveantur ; quod ad me
βερώτερον του μη φοβείσθαι τάς απειλάς, άς ο Κύ quidem attinet , nihil arbitror formidabilius, quam
ριος τους το Πνεύμα βλασφημούσιν επανετείνατο. non formidare minas , quas Dominus in Spiritum
Προς μεν ούν τους ευγνώμονας των ανθρώπων ικανή blasphemias jacientibus 64intentavit. Igitur apud
απολογία τα ειρημένα , ότι δεχόμεθα φωνήν ούτω cordatos homines ad purgationem mei sufficiunt
μεν φίλην και προσήγορον ( 15) τοις αγίοις , τοσούτο haec que dicta sunt , quod recipimus vocem adeo
δε έθει βεβαιωθείσαν· διότι αφ' ού κατηγγέλη το gratam ac familiarem sanctis, insuper el tam diu
Ευαγγέλιον μέχρι του νυν , εμπολιτευομένη ταϊς Εκ lino usu confirmatam . Nam ex quo tempore est
κλησίαις δείκνυται και το μέγιστον , ευσεβώς και annuntiatum Evangelium usque ad præsens, osten
οσίως κατά την έννοιαν έχουσα . Προς δε το μέγα ditur in Ecclesiis usitata fuisse : et quod est omnium
κριτήριον, τίνα την απολογίαν εαυτοίς ευτρεπίσαι- maximum , pium ac religiosum sensum habere
μεν ; " Οτι ενήγεν(16) ημάς προς την δόξαν του Πνεύ demonstratur. Cæterum apud magnum illud tri
ματος πρώτον μεν ή παρά του- Κυρίου τιμή, συμπα - bunal , quam nobis excusationem apparaverimus ?
ραλαβόντος εαυτό και το Πατρί προς το βάπτισμα : Νimirum quod induxit nos ad gloriam Spiritus
έπειτα η εκάστου ημών διά της τοιαύτης μυσταγω primum lonos illi habitus a Domino, in baptismate
γίας προς την θεογνωσίαν εισαγωγή- εφ' άπασι δε ο Β Spiritum adjungenle sibi et Patri 28 : preterea ,
φόβος των απειληθέντων, απείργων την έννοιαν πά quod quisque nostrum per talem initiationem ad
σης αναξίας και ταπεινής υπολήψεως . Οι δε εναντίον Dei cognitionem institutus est : super omnia vero
τι και ερούσι ; ποίαν απολογίαν της βλασφημίας terror minarum arcens omnem indignitatis et hu
εξουσι ; μήτε τάς τιμάς ( 17 ) του Κυρίου καταιδε milioris opinionis cogitationem . Adversarii porro
σθέντες , μήτε τις απειλές αυτού φοβηθέντες . Ούτοι quid landern dicturi sunt ? quam blasphemie excu
μεν ούν κύριοι βουλεύσασθαι περί των κατ' αυτούς , sationem afferent ? qui neque honorem , quem Do
ή και μεταβουλεύσασθαι ήδη . Αυτός δ' άν εύξαίμην minus tribuit Spiritui, reveriti sunt , nec minis
μάλιστα μεν δούναι τον αγαθόν Θεόν την έαυτού εί illius deterriti . Istis. quidem liberum est de suo
ρήνην βραβεύουσαν εν ταις καρδίαις απάντων , ώστε consultare negotio, aut etiam mulare consilium .
τους σφριγώντας καθ ' ημών τούτους , και συντετα Ipse vero oplarim maxime quidem , ut Deus bonus
γμένους (18) σφοδρώς , εν Πνεύματι πραότητος και det suam pacem , que itain cordibus omnium pre
αγάπης κατασταλήγαι· ει δ' άρα παντελώς εξηγρίων- sileat, ut isti qui in uos fremunt , et in nos atro
ται και ατιθασσεύτως έχουσιν , αλλ' ημίν γε δούναι citer conglomerati insurgunt , in Spiritu lenitatis
μακροθύμως φέρειν τα παρ' αυτών. Πάντως δε , τοίς ο et charitatis compescantur. Quod si prorsus effe
το απόκριμα του θανάτου εν εαυτοίς έχουσιν ου το rati sunt, nec mansuescere possunt, certe det nobis
παθείν υπέρ της πίστεως αλγεινόν , αλλά το μή illorum facta toleranter ferre. In summa , qui mor
έναθλήσαι αυτή (19) δυσφορώτατον έπει και τοίς lis sententiam in sese habent, his molestum non
αθληταίς ου τοσούτον πληγάς λαβείν αγωνιζομένους est pro fide allligi : sed maxime intolerabile est
βαρύ , όσον μηδε παραδεχθήναι (20 ) την αρχήν εις το pro ea non cerlasse , quandoquidem athletis non
στάδιον . " Η τάχα ούτος ήν ο καιρός τού σιγάν, κατά perinde grave est in certamine plagas accipere,
τον σοφόν Σολομώντα . Τί γάρ όφελος τω όντι κε quam ne admitti quidem omnino in stadium . Aut
κραγέναι προς άνεμον , ούτω βιαίας ζάλης κατεχούσης fortassis boc erat silentii lempus , juxta sapientem
τον βίον , υφ' ής πάσα μεν διάνοια των τον λόγον κατ Salomonem 2 *. Nam quid prodest revera clansare
τηχουμένων , οίον οφθαλμός κονιορτού τινος , της εκ adversus ventum , cum tempestas adeo violenta vi
των παραλογισμών απάτης αναπλησθείσα , συγκέχυ tam occupet , a qua mens quælibet eorum qui verbo
ται: πάσα δε ακοή βαρυτάτους και αήθεσι ψόφους initiati sunt , ut oculus in quo pulveris aliquid in
κατακτυπείται : δονείται δε πάντα , και εν κινδύνω sidet, ila ratiocinationum falsarum errore opplela ,
εστί του πτώματος και confusa est ; quælibet aures gravissimis et insolitis
D sonis obtunduntur , turbine vero circumaguntur
omnia , suntque in periculo ruinæ ?
ΚΕΦΑΛ . Λ'.
CAPUT XXX .
Διήγησις της παρούσης των Εκκλησιών κατα Expositio præsentis Ecclesiarum status .
στάσεως .
76. Τίνι ούν ομοιώσομεν την παρούσας κατάστα 76. Cui igitur comparabimus præsentem statum ?

28 Matth . XXVIII , 19. 26 Eccle . II , 7.

(15 ) Και προσήγορον . Reg . quartus και ευπροσ
ήγορον.
( 16) 'Erñrer. Reg. quartus įvýrayev, el paulo
post idem codex εαυτό και το Πνεύμα προς το
βάπτισμα .
( 17 ) Τάς τιμάς. Legitur τας φωνάς in uno codi
ce ms .
(18) Συντεταγμένους . Ιta nostri codices mss.
Editi συντεταμένους . Confirmatur nostra cnmendatio
ex Epist . al . 79 , ubi Basilius eadem voce utilur, ul
mala adversariorum consilia designet.
(19) Αύτη. Editi εν αυτή . Sed deest propositio
in veteribus libris .
( 20) Μηδέ παραδεχθήναι . Sic codices mss . Editi
μη δεχθήναι.
214 S. BASILII MAGNI 212
Profecto similis prelio navali , quod ex veteribus A σιν ; “ Η που ομοία εστί πολέμω τινι ναυτικό , όν εκ
offensis viri quidam bellis nauticis assueti ac bel παλαιών προσκρουσμάτων , πολύν κατ ' αλλήλων τον
laces , dum multum inter sese odium alunt , susci- θυμόν θρέψαντες , ναυμάχοι τινές άνδρες ( 21 ) και
tarunt . Nunc igitur in hac imagine mihi specta φιλοπόλεμοι συνεστήσαντο. "Ορα δή ούν μοι εν τη
classem utrinque adverso impelu horrendum in εικόνι ταύτη φοβερώς εκατέρωθεν άντεφορμώντα
modum ingruentem , mox ira jam eo erumpente ut τον στόλον , είτα εις το ανήκεστον της οργής έκρα
sit immedicabilis , congressos dirnicare . Pone , si γείσης , συμπεσόντας διαγωνίζεσθαι . Υπόθου, ει
vis , violento furbine circumagi classem , caligi- βούλει , και λαίλαπι βιαία κλονείσθαι το ναυτικόν,
nenmque densam e nubibus incumbere , adeoque και ζόφον αθρόως εκ νεφών επισχόντα μελαίνειν
obscurarc omnes rerum visibilium species , ut nulla πάν το δρώμενον , ώς μηδεμίαν έτι είναι φίλων και
65 jam sit amicorum et hostium discretio , pro πολεμίων διάκρισιν , των συμβόλων αυτοίς άγνοη
pierea quod ob confusionem symbola militaria sint θέντων διά την σύγχυσιν. "Έτι προσθήσωμεν δι'
ignota . Huic imagini evidentiæ ergo addamus etiam ενάργειαν τη εικόνα και θάλασσαν οιδούσαν (99 ) και
mare intumescere , atque ab imo sursum ferri , ac
vchementem imbrem e nubibus deorsum erumpere , άνω στρεφομένην εκ των βυθών , και λάβρoν εκ νε
φών ύδωρ καταρρηγνύμενον , και φοβερόν επαν
horribilemque procellam ingentibus ac decumanis B
ιστάμενον εκ τρικυμίας τον κλύδωνα : είτα παντα
fluctibus exsurgere : post hæc ventis undique con
χόθεν των πνευμάτων είς ταυτόν συμπεσόντων, πάν
cursantibus , tutam classem inter se cum fragore
τα τον στόλον συναρασσόμενον , και των επί παρα
collidi , atque ex iis qui in acie stant, alios quidem τάξεως τους μεν καταπροδιδόντας , και παρ' αυτήν
castra sua prodere, atque flagrante prælio transfu
την αγωνίαν αυτομολούντας τους δε ανάγκην έχειν
gere ; alios vero cogi , ut pariter et scaphas impel- oμου τε διωθεϊσθαι τα σκάφη εκ των ανέμων επιφε
lant a ventis actas , et occurrant irrumpentibus, ρόμενα, και αντεπιέναι τοις εφορμώσι (25 ) , και
sescque muluo per seditionem trucident : quam αλλήλους καταφονεύειν υπό της στάσεως , ήν ο προς
seditionem partim invidia adversus præstantiores,
το υπερέχον φθόνος , και η επιθυμία του αυτόν έκα
partim quæ singulis adest vincendi cupiditas exci
στον κρατείν ενεποίησεν (24) . Ενθυμήθητι επί
tavit. Ad hæc cogita confuso quodam et indiscreto τούτοις συμμιγή τινα και άσημον ήχον πάσαν επ
sonitu universum illud mare compleri , partim e έχoντα ( 23) την εκεί θάλασσαν , εκ των περιηχούντων
ventorum strepitu , partim e couisione navium ,
ανέμων , και του πατάγου των πλοίων , και του ρο
partim ex undarum impetu ferventium , partim ex θίου ζέοντος , και εκ της βοής των πολεμούντων,
νοciferatione preliantium, varias voces ob ingruen- c παντοδαπάς φωνάς επί τοις πάθεσιν άφιέντων ως
tia mala emillentium , ut neque naucleri , neque μήτε ναυάρχου , μήτε κυβερνήτου φωνήν εισακού
gubernatoris exaudiatur vox , sed sit ingens que- εσθαι , αλλά δεινήν τινα είναι ( 26 ) αταξίαν και σύγ
dam perturbatio confusioque , incredibili quadam χυσιν , της των κακών υπερβολής , διά την προς το
malorum nmagnitudine , ob vite desperationem , ζην απόγνωσιν , άπασαν αυτούς του αμαρτάνειν
omnein eis peccandi licentiam afferente . Adjice άδειαν εμπoιoύσης . Πρόσθες αυτούς και αμήχανών
jisdem et immedicabilem quemdam morbum , glo τινα νόσον δοξομανίας (27) : ώστε , της νεώς (28) ήδη
riæ adipiscendæ insanam cupiditatem , adeo ut nave εις βυθον φερομένης , τους επιβάτας αλλήλοις (29 )
jam in fundum prolabente , ipsi vectores de prima- της των πρωτείων έριδος μη υφίεσθαι.
lus contentione nihil remittant.
77. Transi jam ab imagine ad ipsum mali exem 77. Μετάβα δή μου από της εικόνος επ' αυτό του
plar. Annon olim videbatur quodammodo Aria κακού το αρχέτυπον . Ουχί πάλαι μέν πως έδόκε :
num schisma, in adversariam Ecclesiæ Dei partem το 'Αρειανών σχίσμα , εις αντίπαλον μοίραν αποκρι
separatum , in hostium acie ipsum per se soluin θέν τη Εκκλησία του Θεού , εν πολεμίων τάξει αυ
obsislere ? Verum posteaquam e lunga atrocique το καθ' εαυτό μόνον αντικαθέζεσθαι ; "Οτε δε εκ της
contentione usque ad manifestum certamen in nos D μακράς και χαλεπής έριδος είς προφανή ημίν αγώ
instructi sunt , tum denique bellum in multas να αντικατέστησαν , τότε δή εις πολλά μέρη κατά
partes juxta molos innumerabiles dissectum est , μυρίους τρόπους ο πόλεμος διασχίσθη » ώστε και διά
sic ut partim ob communem simultalen , partiin το κοινόν έχθος , και διά το ιδίως ύποπτον , αδιάλ
ob privatam suspicionem omnibus odium implaca. λακτον πάσιν υπάρχειν το μίσος . Ο δε σάλος ούτος
bile esset . Hæc vero tempestas Ecclesiarum qua των Εκκλησιών τίνος ουκ έστι θαλασσίου κλύδωνος

(21), "Ανδρες . Ηanc vocem addidimus ex mss .
codicibus. Mox quatuor codices αντεφορμούντα .
Paulo post editi επελθόντα μελαίνειν πως. Quinque
mss . ut in textu .
(29 ) Προσθήσωμεν ... οιυούσαν . Ila quinque mss .
Editi προσθέσομεν... οιδαίνουσαν . Μox editi ανα
o peçouévrov. Sed melior visa est scriptura Regii
quarti quem secuti sumus
( 23) Εφορμώσι. Codices nonnulli εφορμούσι.
(24 ) Ειεποίησεν . Ιta mss . codices. Eliti αν
οποίησεν
(25) 'Επέχοντα . Ιta mss. quinque. Editi απ
ηχούντα.
( 26) Elrai. Hanc vocem ex veleribus libris addi
dimus. Paulo post editi πάσαν αυτοίς . Libri vete
res ut in textu .
(27) Δοξομανίας . Reg. quartus δοξομανίαν.
(28) Της Ψεώς . Tres mss . της νηός .
( 29) 'Αλλήλοις . Ηanc vocem addidimus ex vete
ribus libris, in quibus etiam legitur paulo post en
αυτό , pro eo quod erat in editis επ' αυτού. Μox
Regius tertiuς της Εκκλησίας του Θεού
213 LIBER DE SPIRITU SANCTO . 214

αγριώτερος και εν ώ πάν μεν όριον Πατέρων κεκίνη- A tandem marina provella non est atrocior ? in qua
ται , πάς δε θεμέλιος , και εί τι οχύρωμα δογμάτων ut omnes Patrum termini loco moti sunt, ita omne
διασεσάλευται . Κλονείται δε πάντα και κατασείεται fundamentum , et si quod dogmatum munimentum ,
σαθρά τη βάσει επαιωρούμενα • αλλήλοις δε έμ convulsum est. Volvuntur insuper et quassantur
πίπτοντες , υπ ' αλλήλων ανατρεπόμεθα. Κάν μή omnia , putri basi innitentia , dumque alii in alios
φθάση βαλών και πολέμιος , και παραστάτης έτρωσε . vicissim impetum facimus, alii ab aliis subvertimur.
Kάν πέση βληθείς , ο συνασπιστής επέβη (30) . Το Et si te prior non percusserit hostis , is qui auxilia
σούτον αλλήλοις κοινωνούμεν , όσον κοινή τους έναν tur , vulnerat . Quod si ille ceciderit ictus , commi
τίoυς μισείν . Επειδάν δε παρέλθωσιν οι πολέμιοι , lito jam insurgit. Tantum inter nos habemus 80
αλλήλους ήδη βλέπομεν πολεμίους . Έπί τούτοις, cietatis , quantum communi odio adversarios pro
των ναυαγίων το πλήθος τις αν εξαριθμήσαιτο; των sequimur. Ubi porro preterierint hostes , jam nos
μεν εκ της των πολεμίων προσβολής καταδύντων , inter nos hostes videmus esse. His de causis quis
των δε εκ της λαθραίας των συμμαχούντων επιβου enumerare possit naufragiorum multitudinem , vel
λής και άλλων εκ της απειρίας των ευθυνόντων · όπου eorum qui hostium impressione demerguntur, vel
γε αύτανδρου Εκκλησίαι , οίον υφάλους τισι τοις αι qui ex occultis sociorum insidiis occidunt, vel qui
ρετικούς δόλους προσαραχθείσαι διεφθάρησαν , άλλοι Β per imperitiam ducum pereunt ; cum Ecclesiæ una
δε των εχθρών του σωτηρίου πάθους (31 ) , παραλα cum ipsis hominibus , hæreticorum dolis velut 66
βόντες τους οίακας , περί την πίστιν εναυάγησαν . sub aqua latentibus scopulis illisæ , perditæ sint :
Αι δε εκ των αρχόντων του κόσμου τούτου επαγό- alii vero ex hostibus salutiferae passionis , qui ga
μεναι ταραχαι ποίας ουχί θυέλλης και καταιγίδος bernacula occuparunt , circa fidem naufragium fe
σφοδρότερον (32 ) τους λαούς ανατρέπουσι ; Κατηφής cerint ? Ceterum turbe ab hujus mundi principibus
δέ τις όντως (33) και στυγνή σκοτόμαινα τάς Εκ- profciscentes , qua non procella , quo non turbine
κλησίας επέχει , των λαμπτήρων του κόσμου , ούς horribilius subvertunt populos ? Ecclesias vero
έθετο ο Θεός τας ψυχάς των λαών φωτίζειν , εξοι- caligo quedam adeo plane tristis ac mesta occu
κισθέντων . Το δε υπερβάλλον αυτοίς της προς αλ pat, videlicet luminaribus mundi , quæ Deus posue
λήλους φιλονεικίας , επικρεμαμένου ήδη του φόβου rat ad illuminandas populorum animas , domo
της του παντός διαλύσεως , παραιτείται (54 ) την profligatis. Porro immodica jam interipsos vincendi
αίσθησιν . Τού γάρ κοινού και δημοσίου πολέμου contentio, cum jam immineat terror minitans rui
πλείον εστι το ίδιον δυσμενές , της εκ του κρατήσαι nam universi , adimit mali sensum . Nam privata .
των εναντίων δόξης του κοινώς πάσι λυσιτελούντος simultas plus est quam commune publicumque
C
προτιθεμένης , οίς το παραυτίκα της φιλοτιμίας “ bellum , dum adversarios vincendi gloria prefertur
τερπνόν των εις ύστερον αποκειμένων μισθών προ- publice omnium utilitati , quibus praesens tempora
τιμότερον . Διόπερ πάντες ομοίως , καθ' όν αν έκα- riaque glorie voluptas prior ac potior est premiis
στος δύνηται τρόπον , τας φονικάς χείρας αλλήλοις in posterum repositis . Eoque omnes pariler quo
αντεπιφέρoυσι . Τραχεία δε τις κραυγή των εξ αν cunque possunt modo interfectrices manus sibi in
τιλογίας παρατριβομένων αλλήλοις , και βοή άσημος , vicem afferunt. Acerbus autem quidam clamor eo
και δύσκριτος ήχος εκ των ασιγήτων θορύβων, πά rum , qui ex contentione sese mutuo collidunt, con
σαν ήδη σχεδόν 'Εκκλησίαν πεπλήρωκεν , επί υπερ- fusaque vociferatio,indistinctus Sonitus e nunquam
βολάς και ελλείψεις το ευθες δόγμα της ευσεβείας silentibus tumultibus , totam prope jam Ecclesiam
παρατρεπόντων . Οι μεν γαρ επι Ιουδαϊσμόν διά implevit, per excessus ac defectus rectum pietatis
της συγχύσεως των προσώπων , οι δε επί Ελληνι- doguna subvertentibus . Νam alii quidem ad Ju
σμών διά της των φύσεων έναντιότητος παραφέρον- daismum , ob personarum confusionem, alii contra,
ται : ούτε της θεοπνεύστου Γραφής μεσιτεύειν αυ ad paganismum per naturarum contrarietatem de
τοις εξαρκούσης , ούτε των αποστολικών παραδόσεων feruntur : adeo ut nec divinitus inspirata Scriptura
τας προς αλλήλους αυτούς διαλλαγάς βραβευουσών. D inter illos sequestram agere possit , nec apostolice
Είς δε όρος φιλίας , το καθ' ηδονήν ειπείν και traditiones illos inter se conciliare valeant . Sed
έχθρας αρκούσα πρόφασις , το μή συμβήναι ταϊς unicus amicitiæ finis est ad gratiam loqui : ac suf
δόξαις . Πάσης δε συνωμοσίας πιστότερον προς κοι ficlens est inimicitiæ causa , opinionibus dissenlire.
νωνίαν στάσεως ή του σφάλματος ομοιότης. Θεολόγος Porro erroris similitudo res est quavis conjuratione
δε πας , και ο μυρίαις κηλίσι την ψυχήν στιγμα firmior ad seditionis societalem . Theologus vero
τίας (33) . Εντεύθεν τοϊς νεωτερoπoιoίς εύπορία των quilibet est, is etiam , qui maculis innumerabilibus
συστασιαζόντων πολλή. Τοιγαρούν αυτοχειροτόνη- animam habeat notatain. Ηinc rerum novatoribus
(50) Επέβη . Ιta Regius secundus, multo melius (32) Σφοδρότερον. Reg. secundus βαρύτερον.
guam editi επανέβη . Tres alii codices επενέβη. (33) " Όντως. Ιta mss . codices . Editi ούτως .
(31 ) Σωτηρίου πάθους . Ιta ope Regii secundi (34 ) Παραιτείται. Reg . Secundus παραιρείται .
emendavimus quod in editis legebatur σωτηρίου Paulo post editi xpateiodai. Mss . ut in textu . Suben
Πνεύματος , non ex stylo el more Basili , qui Spiri- inde Reg . secundus της φιλονεικίας τερπνόν
tum sancturn σωτήριον ηusquam appellat. Unde ( 35 ) Στιγματίας . Ιta mss . quatuor. Editi στιγμα »
Combefisius 1egendum putabat σωτηριου κηρύ- τίσας.
Tματος .
 315 S. BASILII MAGNI 916
multa copia simul excitantium seditionem . Ιtaque A του και σπουδαρχίδαι των Εκκλησιών τας προστα
qui seipsos suis elegere suffragiis, quique affectant σίας διαλαγχάνουσι , την οικονομίας του αγίου Πνεύ
principatum , ii Ecclesiarum præfecturas sortiuntur, ματος παρωσάμενοι . Και παντελώς ήδη των
repulsa Sancti Spiritus administratione . Jamque ευαγγελικών θεσμών εξ ακοσμίας συγκεχυμένων ,
prorsus evangelicis ritibus ob sublatum rerum or αμύθητος ώθισμός επί τάς προεδρίας εστί , των
dinem confusis , ineffabilis est ad præſecturas ir φανητιώντων εκάστου εαυτόν εισποιεϊν τη προστα
ruptio , unoquoque eorum qui ambitione laborant , σία βιαζομένου . 'Αναρχία δέ τις δεινή από της
sese in dignitates per vim intrudente. Jam vero gra φιλαρχίας ταύτης τους λαούς επεκόμασεν · όθεν
vis quædam anarchia ab hoc principatus amore άπρακτοι παντελώς και αργαι των επιστατούντων
populos invasit : unde irritæ sunt prorsus ac inanes αι παρακλήσεις , ου μάλλον ακούειν τινός , ή αυ
prefectorum exhortationes , dum nemo se magis τώ (36 ) άρχειν ετέρων οφειλόμενον είναι εκάστου διά
alteri auscultare , quam aliis imperare debere , ob τον εξ αμαθίας τυφόν λογιζομένου .
faslum ex inscitia conceptum existimal.
78. Ilas ob res silere utilius judicavi, quam loqisi, 78. Διά ταύτα λυσιτελεστέραν του λόγου την σιω
Tanquam hominis vox per tantos tumultus exaudiri B την ετιθέμην , ώς ου δυναμένης φωνής ανθρώπου
non possi:. Nam si vera sunt quæ dixit Ecclesia διά τοσούτων θορύβων εισακουσθήναι . Ει γάρ αληθή
stes 25, verba sapientum in quiete audiri, plurimum τα του Εκκλησιαστού σήματα , ότι Λόγοι σοφών
abest , lit in hoc stalu rerum de his loqui conven εν αναπαύσει ακούονται , πολλού αν δέοι πρέπειν τη
niat. Me vero etiam illud propheticum dictum re νυν καταστάσει το περί τούτων λέγειν . Εμέ δε και
primit : Intelligens in tempore illo facebit : eo quod το προφητικόν εκείνο κατέχει λόγιον , ότι ο συνιών
tempus malum est 5 , in quo alii quidem suppla2- εν τω καιρώ εκείνω( 57) σιωπήσεται» διότι ο και
tant , alii vero insultant lapso, alii vero applaudunt ; ρός πονηρός έστιν · ενώ οι μεν υποσκελίζουσι νύν ,
sed qui 67 labascenti manum ex misericordia οι δε ενάλλονται το πεσόντι , άλλοι δε επικροτούσιν "
porrigat, nullus est ; quanquam juxta legem vete ο δε τω οκλάσαντι χείρα ορέγων έκ συμπαθείας ουκ
rem *7 , ne is quidem qui vel jumenlum inimici sub έστι • καίτοιγε , κατά τον παλαιον νόμον , ουδ' ο το
onere collapsum praeterierit , caret reprehensione . υποζύγιον του εχθρού πεπτωκός υπό τον γάμον (58)
Sed non itidem fit bisce temporibus. Quinam fieret ? παραδραμών ακατάγνωστος . 'Αλλ' ουχί τανύν τοιαύ
quando refrigerata omniuin charitate , sublata est τα . Πόθεν; όπου γε , διά πάντων της αγάπης ψυ
fratrum conspiratio , concordiæ vero etiam nomen γείσης , ανήρηται μεν αδελφών σύμπνοια , ομονοίας
ignoratur ; sublatae sunt autem etiam amice admo- c δε αγνοείται και τούνομα : ανήρηνται δε αγαπητικαί
nitiones , nusquam viscera Christiana, nusquam la νουθεσίαι · ούδα μου σπλάγχνον Χριστιανών (59) , ούδα
cryma ex commiseratione. Non est qui infirmum in μου δάκρυον συμπαθές. Ουκ έστιν ο τον ασθενούντα
fide suscipiat , sed tantum odium inter tribales τη πίστει προσλαμβανόμενος , αλλά τοσούτον μίσος
exarsit, ut quisque magis de proximi lapsibus , τους ομοφύλους προς αλλήλους εκκέκαυται , ώστε μάλ.
quam de propriis recte factis exsullet. Quemadmo λον τοίς πλησίον πτώμασιν ή τοϊς οικείοις έκαστος
dum autem in contagis pestilentiarum etiam ii qui κατορθώμασιν επαγάλλονται . "Ωσπερ δε εν ταις λοι
summa cura servant victus rationem , lamen iisdem μικαϊς συμπαθείαις και οι κατά πάσαν ακρίβειαν
snorbis quibus alii laborant , dum ob consuetudi- διαιτώμενοι τα ίσα τοις άλλοις κάμνουσιν , εκ της
nein eorum qui corrupti sunt , opplentur ipsi egro . προς τους διεφθαρμένους ομιλίας της αρρωστίας (40)
talione : itidem nunc omnes similes inter nos facti αναπιμπλάμενο: · ούτω και νυν πάντες αλλήλοις
sumus , a contentione, quæ nostros animos occupa γεγόναμεν όμοιοι , υπό της κατασχούσης τας ψυχάς
vit , ad malorum æmulationem perducti . Ilinc im ημών φιλονεικίας προς τον των κακών ζήλον υπ
placabiles et amari sedent erratorum examinatores , ενεχθέντες . ' Εντεύθεν ασύγγνωστοι μεν και πικροί
iniqui vero et malevoli recte factorum judices : ac κάθηνται των αποτυγχανομένων εξετασται , αγνώμο
tantum , ut videtur, malum nobis insedit , ut ratione p νες δε και δυσμενείς των κατορθουμένων κριτα : -
destituamur magis , quam ipsa animalia brula : και τοσούτον , ώς έoικε , το κακόν ημίν ενιδρυται ,
siquidem illa quæ sunt ejusdem generis , inter sese ώστε και των αλόγων γεγόναμεν άλογώτεροι » εί
consociantur , at nobis atrocissimum bellum est γε εκείνα μεν τα ομόφυλα αλλήλοις συναγελάζε
adversus domesticos . ται , ή μίν δε και χαλεπώτατος πόλεμος προς τους
οικείους εστί .

15 Eccle . IX , 17. 26 Amos V , 13. 37 Ezech . XXIII , 5.

( 56 ) " Η αυτώ . Ιta codices nostri omnes . Editi ή γόμων.

αυτόν.
(37 ) 'Εν τω καιρώ εκείνω. Ηec desuntin tribus
mss . Legitur eliam in nonnullis codicibus xalpos
πονηρών εστιν .
(58) Τον γόμον . Sic mss . codices. Editi των
(59) Χριστιανόν . Sic veteres libri . Editi χρη
στόν .
(10 ) 'Αρρωστίας. Duo Regii codices addunt πά
σης . Νon multo post editi υπαχθέντες. Codices mss .
ut in textu .
 LIBER DE SPIRITU SANCTO . 218
217
79. Τούτων μεν ουν πάντων ένεκεν σιωπάν έδει, A 79. Itaque propter has omnes causas silendum
αλλ ' ανθεϊλκε (41 ) γάρ ετέρωθεν η αγάπη , ου ζητούσα erat , sed in diversam partem retraxit cbaritas ,
το εαυτής, και νικάν αξιoύσα πάσαν καιρών και non quærens quod ipsius est 28, ac vincere cupiens
πραγμάτων δυσχέρειαν . Έδίδαξαν δε ημάς και οι omnem temporum ac rerum difficullatem . Quin
επί της Βαβυλωνίας παίδες , και μηδενός όντος του et pueri qui fuerunt in Babylonia docuerunt nos,
συντιθεμένου τη ευσεβεία , καθ' εαυτούς το επιβάλ etiamsi nemo sit qui pietati suffragelur , tamen
λον εκτελεϊν · οί γε εκ μέσης της φλογος τον Θεόν privatim quod oflicii nostri est peragere : qui
ανύμνουν, μή λογιζόμενοι το πλήθος των την αλή- φuidem ex incendio medio canebant lymnos
θειαν αθετούντων , αλλ' αλλήλοις αρκούμενοι, τρείς Deo , baud reputantes multitudinem aspernan
όντες . Διόπερ ουδε ημίν όκνον ενεποίησε των πολε lium veritatem , sed sibi invicem sufficientes ,
μίων το νέφος , αλλά την ελπίδα θέμενου επί την cum cssent tres ? . Quapropter ne nos quidem
deterruit hostium nubes , sed fixa spe in præ
βοήθειαν του Πνεύματος , εν πάση παρρησία κατηγ
γείλαμεν την αλήθειαν . " Η πάντων αν ήν σχετλιώ sidio Spiritus , cum omni fiducia veritatem an
τατον , τους μεν βλασφημούντας το Πνεύμα ούτως nuntiavinus . Αlioqui forel omnium miserrimum ,
ευκόλως προς τον ευσεβή (49) λόγον αποθρασύνε eos qui conviciis incessunt Spiritum , iam facile
σθαι : ημάς δε , τηλικούτον έχοντας συνασπιστής και Β adversus piam doctrinam animo eifferri ac inso
συνήγορον , όκνείν τον λόγον διακονείν ( 43 ) , τον εκ lescere : nos vero qui talem habemus protecto
της των πατέρων παραδόσεως προς ημάς ακολουθία rem ac patronum , non audere doctrinam tra
μνήμης διασωθέντα. Επί πλείον δε ημών επήγειρε dere , quæ ex majorum traditione perpelva me
την ορμήν της τε ανυποκρίτου σου αγάπης το διά moriæ serie ad nos usque serrata ſuil. Magis
πυρον και το του τρόπου εμβριθές και ησύχιον , έγ tamen excitavil impetum nostrum igneus chari
γυώμενον μή εις πολλούς εξοίσειν τα ρηθησόμενα : talis tuæ non ficle ſervor , morumque lucrum
ουχ ώς άξια κατακρύπτεσθαι , αλλ' ώστε μη ρίπτε- gravitas ac taciturnitas : que res spondebant fore ,
σθαι τους χοίρους τους μαργαρίτας . Και ταύτα μεν ut ca quæ dicturi essemus non prodirent in vul
sed ne
εις τοσούτον. Σοί δε , ει μεν αρκούντως έχει τα ειρη- gus : non quod digna sint que celentur ,
μένα , τούτο πέρας έστω του περί τούτων λόγου . Ε : margarite projiciantur porcis. Et Inec quidem
δε ελλιπώς έχειν δόξει , φθόνος ουδείς φιλοπόνως bactenus. Quod si libi de bis satis dictum vidz
προσεδρεύοντα τη ζητήσει, δι' ερωτήσεως αφιλονεί- tur, sit hic sermonis finis : sin minus , nulla in
κου προστιθέναι τη γνώσει . Δώσει γάρ ο Κύριος ή δι' vidia est , studiose insidentem inquisitioni, per
ημών, ή δι' ετέρων ( 4 %) , των λειπομένων την πλή- interrogationem a contentione alienam aliquid
ρωσιν κατά την επιχορηγουμένην τους αξίοις αυτού C addere cognitioni. Dabit enim Dominus aut per
jos aut per alios , eorum quæ desunt comple
γνώσιν υπό του Πνεύματος.
mentum , juxta scientiam quæ dignis subministra
tur a Spiritu .

281 Cor. ΣΠ , 5 . 29 Dan . 11 12 .

(41 ) 'Ανθείλκε Sic mss . codices . Editi ανθεϊλε .
(42) Eucerñ . Sic omnes nostri codices , exceptis
laren Regio secundo et Colbertino , in quibus de
sunt aliquet fulia . Contra in edilis legebatur ởss6ñ .
(45) Aluxoreir . Deest ea vox in qualuor illis co
dicibus ; sic tamen ut in ora Regii quarti legalur.
( 44 ) " Η δι' ημών, ή δι' ετέρων . Ιta nostri codices
mss. Editi δι' ημών , ή και δι' ετέρων . Μox duo 20
dices των λειπόντων , alii duo των λοιπών .
99 S. BASILII MAGNI 220

ΤΟΥ ΕΝ ΑΓΙΟΙΣ ΠΑΤΡΟΣ ΗΜΩΝ

ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ

ΕΠΙΣΤΟΛΑΙ .

SANCTI PATRIS NOSTRI BASILII

EPISTOLA

68-69 SECUNDUM ORDINEM TEMPORUM NUNC PRIMUM DISPOSITÆ ET IN TRES CLASSES DISTRIBUTE .

Classis I. Continet epistolas ante episcopatum scriptas ab anno 357 ad annum 370. Quibus adduntur nonnullæ dubiæ ,
quia videntur ad hoc tempus pertinere.
II. Quas episcopus scripsit ab anno 370 ad annum 378.
III. Epistolas nulla temporis nota signalas, cum pluribus dubiis et spuriis nonnullis .

CLASSIS PRIMA .

EPISTOLA 1 . ΕΠΙΣΤΟΛΗ Α '.

Fingit Basilius sese, dum Eustathium frustra quærit in variis regionibus, pene dubitasse annon falo awk,fortuna
oiinia fiant, sed illius lilleris recreatum mutasse sententiam ; hæc, inquam , fingit ut refellat acutius, el providentiam
slaluat.
Eustathio philosopho .
Jam me animo deficientem ob illatas ab ea
que dicitur fortuna injurias, a qua semper ali..
quid impedimenti exstitit , quominus tecum con
grederer , litteris miro quodam modo recreasti
ac consolatus es. Jam enim apud me ipse quodam
modo versabam , annon forte verum sit, quod a
pluribus dictitalur , necessitate quadain ac fato
res nostras sive parvas sive magnas regi , nec
ullius rei nos homines esse dominos ; aut si res
ila se non habet, fortuna quadam humanam vi
tam prorsus agitari . Atque his cogilationibus
plurimam dabis veniam , ubi causas , quibus ad
eas adductus sim , didiceris. Ego reliqui Athenas
ob luæ philosophiæ famam , contemplis quæ illic
Alias CLXV . Scripta anno 357 .
(28) Ευσταθίω φιλοσόφων . Codex Reg. primus sic
habet : Προς τον Ευστάθιον πρεσβύτερον 'Αντιοχείας,
Ad Eustathium presbyterum Antiochiæ . Codex Vali
canus et Coislinianus recentior,el Regius secundus :
Προς Ευστάθιον φιλόσοφον από 'Αντιοχείας, προ του
πρεσβύτερον κατασταθήναι , Ad Eustathium philoso
phum ab Antiochia , priusquam presbyter crearetur,
Basilius videlicet. Inde videtur derivata codicis
Harleani mendosa lectio : Ευσταθίω φιλοσόφω 'Aν
ιοχείας περί του πρεσβυτερίου , Eustathio philoso
pho Antiochiæ de sacerdotio. Sed his titulis parum
hoc loco tribuendum . Nain nec presbyler erat Eu
slathius ille , sed ethnicus , ut indicant hæc Basilii
verba : Hæc, quæso , nonne sunt opera fati, uti tu
A Ευσταθίω φιλοσόφω (43 ).
'Απειρη κότα με ήδη προς τας παρά της λεγομέ
νης (46) τύχης επηρείας , παρ' ής αεί τι προς το μή
συγγενέσθαι σοι εμπόδιον γέγονε , θαυμαστώς πως
ανεκαλέσω και παρεμυθήσω τοϊς γράμμασι. Και
γάρ πως ήδη και κατ' εμαυτόν έστρεφον , μή ποτε
αληθές εστι το παρά των πολλών θρυλλούμενον, ότι
ανάγκη τις έστι και ειμαρμένη ή και τα μικρά και
τα μείζω των ημετέρων άγουσα · αυτοί δε ουδενός
εσμεν οι άνθρωποι κύριοι · η ει μή τούτο , τύχη της
πάντως τον ανθρώπινον ελαύνει βίον . Και τούτων
πολλήν συγγνώμην έξεις των λογισμών, επειδάν τάς
αιτίας , υφ ' ών εις αυτούς προήχθην, μάθης . Εγώ
κατέλιπον τας Αθήνας κατά φήμην της σης φιλο
σοφίας, υπεριδών των εκεί. Παρέδραμον δε την εφ'
B
dixeris , nonne necessitatis ? Neque etiam Antiochia
ortus videlur fuisse , sed Cappadocia, ubi spes illius
videndi et antea Basilium Allienis redeuntein tenue
rat, el lunc etiam Alexandriæ ægrolantem tenebal .
Unde merito idem esse credilur Eustathio illi , quem
pluribus laudat Eunapius, el Cappadocia ortum te
statur . Si quis autem his verbis από Αντιοχείας
signiſicari velit Basilium Antiochiæ scripsisse : ne
id quidem verum erit. Tunc enim , ut ipse declarat,
Alexandriæ morabatur. Id unum ex cilatis codici
bus erui potest , Basilium hæc scripsisse antequam
presbyler crearelur.
( 46 ) Aerouérns deest in quinque codicibus mss .
non velustissimis.
 EPISTOLARUM CLASSIS I. EPIST . I. 222

Ελλησποντα πόλιν , ώς ουδείς, Οδυσσεύς Σειρήνων A sunt. Preterii autem citius Hellesponti civitatem ,
μέλη . Και την Ασίαν εθαύμασα μεν, προς δε την quam quisquam Ulysses Sirenum cantus. Et Asiam
μητρόπολιν (47): των εν αυτή καλών ηπειγόμην . quidem admiralus sum ; sed ad bonorum , quae in
Επει δε κατέλαβαν την πατρίδα , και σε εν αυτή το ea sunt, melropolim properabam . Postquam au
μέγα όφελος ζητήσας ουχ εύρον , εντεύθεν μου λοιπόν lem veni in patriam , teque ingens lucrum in ea
αι πολλαι και ποικίλαι αφορμαι των αδοκήτων επι- quesitum non inveni ; hinc 70 mihi deinceps mul
γεγόνασι κωλυμάτων. " Η γάρ ασθενείς πάντως έδει , læ variæque occasiones inopinatorum oborlæ sunt
και διά τούτο απολείπεσθαι » ή επί την έναν βαδί- impedimentorum. Vel eniin agrolandum prorsus
ζoντι συναπαίρειν μή δύνασθαι : οψε δε ποτε μυρίους fuit, teque idcirco carendum ; vel necesse fuit le
πόνοις την Συρίαν καταλαβόντα , ουκ έχειν συνείναι cum abeunte in Orientem proficisci non posse ,
των φιλοσόφω προς Αίγυπτίους απέραντι. Πάλιν ούν et cuin tandem aliquando innumcris laboribus in
έδει Αίγυπτόνδ ' ιέναι (48), δολιχήν οδόν αργαλέην Syriam pervenissem , philosophi , qui in Egy
τε · και ουδ' ενταύθα το σπουδαζόμενον έχειν. 'Αλλ ' plum abierat , congressum non assequi. Rursus
ούτω δυσερως ήν , ώστε και την επι Πέρσας βαδίζειν igitur proficiscendum fuit in Egypίum , Iongo et
έδει, και συμπροϊέναι εις ότι μήκιστον της βαρβάρων difficili itinere , ac ne illic quidem assequenduin
(ήλθες γάρ δή κακείσε τοσαύτη τις ήν φιλονεικία Β quod erat in oplatis . Sed tam infausto amore ca
του δαίμονος ) , η αυτού καθήσθαι επί της (49) Αλε- piebar , ut aut ad Ρersas eundum mihi esset , et
ξάνδρου , όπερ ούν και συνέβη . Δοκώ γάρ μοι, ει μη , ad extremos usue barbaros simul proficiscendum
ώσπερ τι θρέμμα , θαλλώ προδεικνυμένο επόμενος (siquidem illuc etiam veneras : usque adeo obsi
απηγόρευσα , επέκεινα άν σε (50) και Νύσσης της stebat dæmon ) , aut hic sedendum Alexandriæ :
"Ινδικής ελθείν αγόμενον , και εί τι έσχατον της καθ' id quod et contigit . Pulo enini nisi pecudis in
ημάς οικουμένης χωρίον , και τούτω έπιπλανηθήναι . star præmonstralum ramum sequendo defatigatus
Και τι δεί τα πολλά λέγειν ; Αλλά το τελευταίον νύν essem , futurum ſuisse ut vel ultra Nyssam Indi
επί της πατρίδος (51) διάγoντι συγγενέσθαι ουκ εξ cam actus pergeres , ac si quis extremus orbis no
εγένετο, μακραίς αρρωστίαις εξειργομένω · αι ει μή stri locus , in eo etiam errares . Sed quid multa
τουγε λοιπού μετριώτεραι γένοιντο , ουδέ κατά τον χει- opus est referre ? Nunc postremo cum in patria
μωνα τη λογιότητί σου συνεσόμεθα . Ταύτα ούχ εί verseris , tecum esse non contigit , eo quod
μαρμένης έργα , ώς αν αυτός είπoις; ταύτα ουκ diuturnis morbis delinear : qui nisi deinceps
ανάγκης ; ταύτα ουχί, μικρού δείν , και τους των mitiores fiant , ne in hienie quidem prudentiam
ποιητών επί Ταντάλω μύθους υπερεβάλετο (52 ) ; C luam conveniemus. Hæc , quæso , nonne sunt
'Αλλ', όπερ έφην, δάων γέγονα τοϊς γράμμασι , και opera fali , uti lu dixeris ? nonne necessitatis ?
ουκέτι επί της αυτής είμι γνώμης . Φημί δε χρή hæc noune propemodum poetarum de Tantalo fa
να : (53), διδόντι μεν τα αγαθά τω Θεώ χάριν ειδέναι , bulas superarunt ? Sed , ut dixi , ex lilleris tuis
ταμιευoμένω δε μή δυσχεραίνειν. Και δη ούν και melius me habui , nec jam amplius in eadem sum
ημίν ει μεν παράσχοιτο (54) συνείναι σοι , ταύτ' άρι sententia . Censeo autem oportere Deo bona lar
στά τε ομού και ήδιστα ηγησόμεθα · ει δε αναβά gienti gratias agere , procrastinanti vero non suc
λοιτο, πράως οίσομεν την ζημίαν . "Αμεινον γάρ που censere . Et sane, si nobis dederit lecum esse ,
πάντως , η ως άν ήμείς προελoίμεθα (55) , διοικεί τα oplima hæc simulque jucundissima putabimus :
ημέτερα . si rem differat , damnum leniter ſeremus. Nam
melius profecto , quam nos ipsi eligere possimus , nostra moderatur.
(47) Μητρόπολιν . Liguet urlbem in Hellesponto ti et alii mss . επί της αυτής χώρας , in eadem re
sitam esse Constantinopolim . Asiæ autem meliopo gione, id est , cum in eadeni regione verseris , nec
lim non Ephesum videtur appellare Basilius , sed jam locum ex loco mutes. Codex Anglicanus, in
Cæsaream ; illuc enim mente el animo ferebatur ; quo perspicuum est vocem matploos assulam fuisse ,
hic illius viae finis ; el dum hunc ei titulum iribuit
D dat conjiciendi copiam, scripsisse Basilium επί της
ob rerum bonarum ornamenta, satis indicat jure Dautñs , supplendo xeópaço in nonnullis autem
debitum non luisse . Paulo post legimus cum anti libris additum fuisse zápas , in aliis vero , cum ad
quis codicibus έπει δε pro eo quod est in editis marginem scriplum esset matploos , ut indicarelur
επειδή δε . quo in loco norarelur Eustalliius, hanc vocem in
(48) Αίγυπτόνδ ' ιέναι. Duo codices mss . Αίγυ contextum migrasse. Cælerum banc conjecturam
πτόν τ' ιέναι , qualior alii Αίγυπτόν τε ιέναι . Paulo præferre nolui antiquissin :is codicibus.
post vocula on addita ex duobus codicibus mss . ( 52 ) Υπερεβάλετο. Sic quinque optimi mss .
(49) Επί της. Editi ή επί της. Erratum sustuli Editi υπερεβάλλετο .
muis auctoritate codicis Coisliniani antiquioris et (53 ) φημι δε χρήναι. Ηuc spectabat perelegans
Harlæani.
Basilii ironia. Nam fingere se in aliquam opinio
( 50) Επέκεινα άν σε . Sic codices antiqui septem ; nem inclinasse, sed eam coactum esse rcjicere,
male in elitis επέκεινα άν με , quod sententiae acu peracuta est refellendi ratio.
men prorsus elidebal . (54 ) Παράσχοιτο . Quatuor codices mss . , in his
( 51) Επί της πατρίδος . Sic duo vetustissimi Coisl primuset Harl., παράσχου το , alius παρά
codices Coislinianus et Medicæus. Sic etiam habuit σχη το.
prima manu alius antiquissimus codex, olim bi ( 55 ) Προε.λοίμεθα. Quatuor codices mss . tiempo
bliothecæ Harlæan :r, nunc Sangermanensis ex dono Anglicanus el Vaticanus cum Regio secundo el
illustrissimi senalus principis Harlæi. Codex Angli. Coisliniano secundo ttpožõoluera, melius quam nos
Canus επί της αυτής πατρίδος , in eadem patria.Edi ivsi providere possimus
203 S. BASILII MAGNI

EPISTOLA U '. ΕΠΙΣΤΟΛΗ Β ' .

Gregorio nihil curanti de silu solitudinis Basilii , sed scire aventi , quomodo ibi vivatur, exponit Basilius non quid ipse
jacial (humiliter enim fatetur se non multum proficere), sed quid faciendum sil : quanta sint solitudinis ad pietatem
adjumenta, quomodo Scripturarum lectioni subjungenda oratio, quid in sermone ei in incessu , quid in cibo ei polu el
vestimento , quid in somno observandum .
Basilius Gregorio. A Βασίλειος Γρηγορία ( 56 ).
1. Agnovi epistolam tuam , velit qui amicorum 1. Επέγνων σου την επιστολήν, ώσπερ οι τους των
liberos ex apparente in ipsis similitudine cum φίλων παίδας εκ της επιφαινομένης αυτούς ομοιότη
parentibus cognoscunt. Quod enim ais , loci stru τος προς τους τεκόντας επιγινώσκουσι ( 57 ) . Το γάρ
cturam magni momenti non esse ad ciendum in μή μέγα είναι φήσαι την του τόπου κατασκευήν (38)
animo luo desiderium aliquod vilæ nobiscum προς το εμποιήσαι ορμήν τινα τη ψυχή σου εις τον
agendæ , antequam de instituto ac vivendi ratione μεθ' ημών βίον , πρίν αν περί του τρόπου τι μάθης
aliquid didiceris ; sententia vere lua est , luoque και της διαγωγής , σόν ήν όντως το διανόημα , και
digna animo, 71 qui terrena omnia nilil esse exi- της σής ψυχής άξιον (59) , της πάντα τα τήδε μηδέν
stimas , ad beautiludinem nobis in pollicitationibus τιθεμένης , προς την εν επαγγελίαις ημίν αποκειμέ
repositam . Quid autem ipse in hac solitudine νην μακαριότητα . Εγώ δέ & μεν ποιώ αυτός επί
noctu ac interdiu agam , dicere pudet . Reliqui της εσχατιάς ταύτης νυκτός και ημέρας, γράφειν
equidem urbis commorationes , ut innumerabi- αισχύνομαι. Κατέλιπον μέν γάρ τας εν άστει δια
lium malorum causas : at me ipse nondum relin- τριβάς , ως μυρίων κακών αφορμάς , έμαυτόν δε ούπω
quere potui. Sed similis sum hominibus in mari B απολιπείν ηδυνήθην . 'Αλλ ' όμοιός είμι τοίς εν θα
summa difficultale, eo quod navigandi insolentes λάσση υπό της κατά τον πλούν απειρίας άπορουμέ
sint , laborantibus et nauseantibus , qui navigii νοις (60) και ναυτιώσιν ' ού τα μεγέθει του πλοίου
Imagnitudinem, ut vehementius succutientem egre δυσχεραίνουσιν, ως πολύν τον σάλον παρεχομένω ,
ferunt , indeque in lembum aut naviculam trans κακείθεν επί τόν λέμβον ή το ακατιον μεταβαίνοντες ,
euntes , ubique nauseant et in angustiis versan πανταχού ναυτιώσι και απορούνται συμμετέρχεται
tiir : una enim cum ipsis transit nausea ac bilis . γάρ αυτούς η ανδία ( 61 ) και η χολή . Τοιούτον ουν τι
Ad hunc igitur modum se quoque nostræ res ha και το ημέτερον . Τα γάρ ένοικα πάθη συμπεριφέ
bent. Nam insilos animi morbos circumferentes , ροντες , πανταχού μετά των ομοίων θορύβων εσμέν :
ubique iisdem perturb ationib us sumus obnoxii . ώστε ουδέν μέγα της ερημίας απωνάμεθα ταύτης.
Quare non magnopere adjuti sumus hac solitu “A μέντοι ποιεϊν έδει , και δεν υπήρξεν αν ημϊν των
diile . Quæ autem facta oporteret , et unde nobis έχνών έχεσθαι του προς σωτηρίαν καθηγησαμένου
darelur inhærere vestigiis ejus qui salutis dux ( Εί τις γαρ, φησί , θέλει οπίσω μου ελθείν , απαρ
fuit ( Si quis enim,inquit, vult post me venire , abne- νησάσθω εαυτόν , και αράτω τον σταυρόν αυτού,
get semetipsum , et tollat crucem suam , el sequatur και ακολουθείτω μοι), ταύτα εστιν .
me 30) , hæc sunt. C
2. Enitendum est , ut mentem pacatam ac quie 2. ' Εν ησυχία( 62) τον νούν έχειν πειράσθαι προσ
tam habeamus . Quemadmodum enim oculus coι- ήκει . Ως γάρ οφθαλμόν περιαγόμενον συνεχώς, και
linenler circumaclus , et nunc quidem in obli νύν μεν επί τα τελάγια περιφερόμενον , νύν δε προς
qua deſlexus, nunc vero sursum ac deorsum fre τα άνω και κάτω πυκνά μεταστρεφόμενον , ιδείν εν
quenter contortus , clare ac perspicue rem obje- αργώς το υποκείμενον (65)ουχ οίόν τε , αλλά χρή προσ
clam cernere non potest ; sed aciem in rem visam ερεισθήναι την όψιν τω όρωμένω, ει μέλλοι εναργή
deligi oportet , si modo perspicua futura est visio : αυτού ποιείσθαι την θέαν· ούτω και νουν ανθρώπου
ica et humana mens sexcentis mundi curis distra υπό μυρίων των κατά τον κόσμον φροντίδων περιελ

80 Μatth. XV1 , 24 .

• Alias J. Scripla initio secessus. tio Parisiensis ακηδία . Sed mss . codices δειλία ,
(36 ) Βασίλειος Γρηγορίο. Πne titulum eruimus pavor, quæ vox minus commoda videtur Combefi
ex duobus vetustissimis codicibus , llarlano et sio. Paulo post codices nonnulli μέγα εκ της . Sed
Coisliniano primo. Legitur in nonnullis l'ongopie D Basilius præpositionem post hoc verbum apponere
εταίρω, Gregorio sodali. non solel. Subinde plerorumque codicum aucteri
(57) Επιγινώσκουσι . Ιta vetustissimi quique tale addidimus voculam äv , et delevimus fuiv post
codices . Editi εκγινώσκουσιν. Unus ex Regiis έπι σωτηρίαν .
γινώσκοντες. Subinde veteres aliquot libri τι μάθους . (62) 'Er rouyia . Ante las voces legitur in edi
(58) Vide Addenda , tis πρώτον μέν, quod, cum ab omnibus nostris ab
( 59 ) "Άξιον . Ηanc vocem addidimus ex tribus sil codicibus mss., expungendum duximus.
velustissimis codicibus , Harl., Coisl . primo el Me (63) Και κάτω... εναργώς το υποκείμενον . Sic
dicạo . Sic etiam habet Regius secundus. Veteres libri magno consensu . Editi και τα κάτω...
(60 ) Απορουμένοις . Οpe eorumdem quatuor co εναργώς ουχ οίόν τε , Halbent eliam και κάτω edi
dicum emendavimus quod in editis legebatur 7072 tiones Hagannensis et Basileensis. Mox tres codices
πλούν ... απολλυμένοις . to opató . Ibidem deest autoū post ¿vapyn in co
(61) 'Αηδία . Sie editio Basileensis , Coisl . pri . dice Vaticano et uno ex Combelisianis.
nius, Vaticanus et alius a Combeſisio citalus . Edi
203 EPISTOLARUM CLASSIS J. EPIST . II . 226
γόμενον αμήχανον εναργώς ένατενίσαι (64 ) τη αλη- A cla , veritatem clare conspicere non potest. Sed
θεία. Αλλά τον μεν ούπω τους δεσμούς του γάμου eum quidein qui nondum nuptiarum vinculis
συνεζευγμένον λυσσώδεις επιθυμία και όρμαι δυσ constrictus est , rapidæ cupiditales, ac impelus
κάθεκτοι και έρωτές τινες δυσέρωτες εκταράσσουσι · non facile superabiles , el amores perditissimi
τον δε ήδη κατειλημμένον ( 65 ) όμοζύγω έτερος θόρυ- confurbant : conjugio autem illigatum alius cu
βος φροντίδων εκδέχεται · εν άπαιδία παίδων επι rarum tumultus excipil ; in orbitale desiderium
θυμία · εν τη κτήσει ( 66) των παιδων παιδοτροφίας prolis , susceptis liberis , de his educandis sollici
μέριμνα γυναικός φυλακή , οίκου επιμέλεια, οικε tudo : uxoris custodia , domus cura , servorum
των προστασίαι , αι κατά τα συμβόλαια βλάβαι , gubernatio , accepta contractis in rebus danna ,
οι προς τους γείτονας διαπληκτισμοί , αι εν τοίς δι contentiones cum vicinis , forenses concertatio
καστηρίοις συμπλοκαί , της εμπορίας οι κίνδυνοι , αν nes , negotiationis alea , agricultura labores. Una
της γεωργίας διαπονήσεις. Πάσα ημέρα ιδίαν ήκει quxque diez oritur suam ferens animi caliginem :
φέρουσα της ψυχής επισκόπησιν · και αι νύκτες , τάς quin et nocles diurnas curas excipientes , iisdem
μεθημερινάς φροντίδας παραλαμβάνουσαι (67 ) , εν rerum speciebus mentem fallunt. Horum autem
ταις αυταίς φαντασίαις εξαπατώσι τον νούν . Τούτων una vitatio est , secessus a toto mundo. Verum
δε μία φυγή , ο χωρισμός από του κόσμου παντός . B secessus a mundo , non est corpore extra ipsum
Κόσμου δε αναχώρησις ου το έξω αυτού γενέσθαι esse , sed animam ab affectionum cum corpore
σωματικώς , αλλά της προς το σώμα συμπαθείας την consensione avellere, ac siue civitate esse , sine
ψυχήν απορρίξαι , και γενέσθαι άπολιν , άοικον, αν domo, sine propriis rebus, sine amicorum socie
ίδιον, αφιλέταιρον, ακτήμονα , άβιον , άπράγμονα , laie , sine possessionibus , sine rebus ad victum
ασυνάλλακτον, αμαθή των ανθρωπίνων διδαγμάτων · necessariis , sine negotiis , nullas res contralies
έτοιμον υποδέξασθαι τη καρδία τας εκ της θείας lem , lumanarum disciplinarum experiem , pa
διδασκαλίας έγγινομένας διατυπώσεις. Έτοιμασία δε ratum ad suscipiendas corde informationes, quæ
καρδίας ή απομάθησις των εκ πονηράς συνηθείας ex doctrina divina ducuniur. Est autem cordis
προκατασχόντων αυτήν διδαγμάτων . Ούτε γάρ εν præparatio , documentorum ex prava consuelu
κτρώ γράψαι δυνατόν , μή προκαταλεάναντα (68) dine 72 illud præoccupantium oblivio . Nam nec in
τους εναποκειμένους χαρακτήρας : ούτε ψυχή δό cera scribere potest , qui jam insitas lilleras non
γματα θεία παραθέσθαι, μή τας εκ τού έθους προ deleverit : nec animo divina dogmata mandare ,
λήψεις αυτής εξελόντα . Πρός δή τούτο μέγιστον qui anticipalas e consuetudine opiniones ex co
όφελος ημίν ή ερημία παρέχεται , κατευνάζουσα non sustulerit. Ad id autem plurimum affert adju
ημών τα πάθη , και σχολήν διδούσα το λόγο παντε menti solitudo , quæ viliosos animi nostri molus
κώς αυτά της ψυχής εκτε μεϊν. Ως γάρ τα θηρία consopit , ac rationi olitan dat eos ex animo peni
ευκαταγώνιστά έστι καταψυχθέντα (59), ούτως επι tus exscindendi. Quemadmodum enim bellue ,
θυμίαι και οργαι και φόβοι και λύπαι , τα ιοβόλα si demulceantur , ficile vinci possunt ; ila libidi
της ψυχής κακά, κατευνασθέντα διά της ησυχίας ( 70) , nes , iræ , pavores , marores , venenata illa ani.
και μη εξαγριαινόμενα τη συνεχει ερεθισμό, ευκατ mæ mala, solitudine sopita , nec irritamento jugi
αγωνιστότερα τη δυνάμει του λόγου γίνεται. "Έστω elierata , vi rationis facilius superantur. Esto igi
τοίνυν το χωρίον τοιούτον , οίονπέρ έστι και το tur locus aliquis hujusmodi , qualis hic noster ,
ημέτερον , επιμιξίας ανθρώπων απηλλαγμένον , ώς ila ab hominum commercio liber , ut religiosa
υπό μηδενός ( 71) των έξωθεν το συνεχές της ασκή- exercitationis continuatio a nullo extraneo inter
σεως διακόπτεσθαι . "Ασκησις δε ευσεβείας την ψυχήν citatur . Pietatis autem exercitatio anilian divi
τρέφει τους θείοις διανοήμασι. Τί ούν μακαριώτερον nis cogitationibus alit . Ecquid igitur beatius ,
του την αγγέλων χορείαν εν γή μιμείσθαι και ευθύς quam in terra concentum angelorum imitari; sta
μέν (72) αρχομένης ημέρας εις ευχάς ορμώντα , iim quidem ac dies incipit ad preces surgentem ,
ύμνους και ωδαίς γεραίρειν τον κτίσαντα και είτα D hymnis et canticis Creatorem venerari ; exinde
(64) Ενατενίσαι . Ιta mss . Sex et editio Haga Editi καταλεάναντα . Paulo post in codice Meiliceo
10ensis Editiones alie ατενίσαι . pula yapletal . Sic etiam in ora Coisl. primi.
(63) Κατειλημμένον . Νonnulli codices συγκατει ( 69 ) Καταψηχθέντα. Tres codices a Combelisio
λημμένον , alii συγκατειργμένον, unus a Couillefisio citati καταψυχθέντα. Sic etiam Harlennus secunda
citalus 1.ate:pyaquívov. Sic etiam nonnulli habent manu . Coisl. primus καταψησθέντα , sed pariter se
ομόζυγι , alii ομοζυγία . cunda manu .
(66 ) Εν τη κτήσει, etc. Sic mss. sex ; nisi quod ( 70) Διά της ησυχίας. Codex Remigianus δ.α
n duobus legitur μέριμναι , et παίδων επιθυμίαι. της συνηθείας, et siclegit auctor interpretationis ,
Editi εν παίδων κτήσει περί τροφής φροντίς . quie est in editionibus Græcis et Latinis.
( 67) Παραλαμβάνουσαι. Ηec scriptura , que est (71) Ως υπό μηδενός . Sic mss . codices plerique .
codicum Coisl. primi, Valicani et duorum quos ci Editi ως μη υπό μηδενός.
lat Combelisius, visa est præferenda vulgatæ ToO (72) Ευθύς μέν . Sic mss . codices septem . Editi
ραλαβούσαι. Μox legitur in codicibus Hari., Med. ευθύ μέν . Ιbidem unus ex Regiis codicibus αγγέλων
et duobus Regiis o δρασμός από του κόσμου παντός . πολιτείαν. Μox ibidem editi και ύμνοις . Voculan
Vulgata lecțio apposita ad marginem codicis Medi xa ! perincommode posilam suslulimus auctoritate
cari manu recentiore . triuni mss .
(68) Προκαταλεάναντα. Ιta septem mss. codices .
127 S. BASILII MAGNI 928

sole jam clare dilucescente , ad opera conversum, A ηλίου καθαρώς διαλάμψαντος, επ ' έργα τρεπόμενον ,
comitante ubique oratione , hymnis etiam opera πανταχού αυτώ ( 73) της ευχής συμπαρούσης, και
tanquam sale condire ? Siquidein hilarem jucun- τοίς ύμνοις, ώσπερ άλατι , παραρτύειν τας εργα
damque animæ zequabilitalem hymnorum solatia σίας ; Το γάρ ιλαρόν και άλυπον της ψυχής κατά
conferunt . Quies igitur principium expurgationis στημα αι των ύμνων παρηγορίαι χαρίζονται . Ησυ
animæ. , nec lingua loquente res humanas , nec χία ούν αρχή καθάρσεως τη ψυχή , μήτε γλώττης
oculis nitidos corporum colores aut concinnitates λαλούσης τα των ανθρώπων , μήτε οφθαλμών ευ
circumspicientibus ; nec auditu anime vigorem χροίας σωμάτων και συμμετρίας περισκοπούντων ,
dissolvente per acromata modorum ad volupla- μήτε ακοής τον τόνον της ψυχής έκλυούσης έν ακροά
lem compositurum , aut per hominum facelorum μασι ( 74) μελών προς ηδονήν πεποιημένων , μήτε
ac ridiculorum verba : id quod maxime animi ρήμασιν ευτραπέλων και γελο.αστών ανθρώπων , και
vim frangere solet. Mens enim , quæ ad externa μάλιστα λύειν της ψυχής τον τόνον πέφυκε . Νούς
non dissipalur , neque per sensus in mundum μεν γάρ μη σκεδαννύμενος επί τα έξω, μηδε υπό
diffunditur , redit quidem ad se ipsa ; per se au των αισθητηρίων επί τόν κόσμον διαχεόμενος ( 73) ,
tem ad Dei cogitationem ascendit ; atque decore επανεισι μεν προς εαυτόν · δι' εαυτού δε προς την
illo illustrala ipsius etiam nature obliviscilur , Β περί Θεού έννοιαν ( 76) αναβαίνει κακείνω τώ κάλ
nec jam cibi cura distrabitur aut amictus sollici λει περιλαμπόμενος , και αυτής της φύσεως λήθης
ludine ; sed terrenis curis vacua , omne suun λαμβάνει : μήτε πρός τροφής φροντίδα , μήτε προς
studium ad eterna bona adispiscenda transfert ; περιβολαίων μέριμναν την ψυχήν καθελκόμενος ,
quomodo colat temperantiam atque fortitudinem , αλλά σχολήν από των γηίνων φροντίδων άγων , την
quomodo justitiam , ac prudentiam , ac reliquas πάσαν εαυτού ( 77 ) σπουδήν επί την κτησιν των
virtutes, quæ , sub hæc genera distribulæ, sin αιωνίων αγαθών μετατίθησι• πως μεν κατορθωθή
gula decenter in vila peragenda viro probo sug αυτό η σωφροσύνη και η ανδρία πως δε ή δικαιοσύνη
gerunt . και η φρόνησις , και αι λοιπαι αρεται , όσαι ταϊς γενικαίς
ταύταις υποδιαιρούμεναι, καθηκόντως έκαστα( 78) επιτελείς των κατά τον βίον υποβάλλουσι το σπουδαίω.
3. Maxima autem via ad officii investigationem 5. Μεγίστη δε οδός προς την του καθήκοντος εύ
est et Scripturaruin divinitus inspiratarum me ρεσιν και η μελέτη των θεοπνεύστων Γραφών. Έν
ditatio. In his enim et rerum agendarum pre ταύταις γάρ και αι των πράξεωνυποθήκαι ευρίσκον
cepla reperiuntur , et bealorum hominum res ται, και οι βίοι των μακαρίων ανδρών ανάγραπτοι
C
gestie litteris tradite , veluti animala quaedam ° παραδεδομένοι , οίον εικόνες τινές έμψυχοι της κα
vilæ secundum Deuni institutæ simulacra , ad bo τά Θεόν πολιτείας, το μιμήματα των αγαθών έρ
norum operum imiiationem proponuntur. Ac proin. γων πρόκεινται . Και τοίνυν περί όπερ αν έκαστος (79 )
de quacunque 73 in re quisque piendose sese ενδεώς έχοντος εαυτού αισθάνεται , εκείνα προσδια .
ipse habere senserit ; in illain imitationem assi τρίβων, οίον από τινος κοινού ιατρείου , το πρόσφη
due incumbens, tanquam ex communi quadam ρον ευρίσκει το αρρωστήματι φάρμακον. Και ο μεν
medicine officina , appositum sure infirilati medi- εραστής της σωφροσύνης την περί του Ιωσήφ ιστο
camenlum invenil . Ac castitatis quidem amalor ρίαν συνεχώς ανελίσσει , και παρ' αυτού τάς σωφρο
historiam Josephi assidua lectione evolvit , atque νικάς εκδιδάσκεται πράξεις, ευρίσκων αυτόν ου μό
ab eo actiones temperantiæ plenas ediscit, non νον εγκρατώς πρός ηδονάς έχοντα , αλλά και εκτι
solum a voluptatibus continentem illum reperiens, κώς πρός αρετήν διακείμενον · ανδρίαν δε παιδεύε
sed tiam habitu in virtute lum . Fortilla ται παρά του ( 80) Ιώβ , ος ου μόνον , προς τα εναντία
dinem vero discit a Jobo , qui , rebus suis retro του βίου μεταπεσόντος αυτώ , πένης εκ πλουσιου
sublapsis , ac egens ex divile , oribus ex pul- και άπαις από καλλίπαιδος εν μιά καιρού ροπή γε
chre prolis parente temporis momento factus , D νόμενος , διέμεινεν ο αυτός , αταπείνωτον πανταχού
non solum idem permansit, infraclos animi sen το της ψυχής φρόνημα διασώζων · αλλ' ούτε των
sus ubique retinens ; sed ne aniicis quidem , qui φίλων των εις παραμυθίαν ηκόντων, επεμβαινόν
ad consolandum venerant , insultantibus et dolo των αυτώ (81 ) και συνεπιτεινόντων τα αλγεινά, παρ
res conjunctim intendentibus , ira commolus est. ωξύνθη . Πάλιν σκοπών (82) τις πώς αν πράος εν

(73 ) Αυτώ. Ιta Harl ., Mea . , Cois . primus , Val . ,
et alii plures. Editi αυτού .
(74) 'Εν ακροάμασι. Sic iidem mss. codices . Editi
εν ακροάσει . Ιbidem unus ex Regiis εν ρήμασιν.
(75 ) Διαχεόμενος . Duo mss . διαφορούμενος.
(76) Την περί Θεού έννοιαν. Sic mss . octo . Editi
την του Θεού έννοιαν. Μox editi περιλαμπόμενός τε
και ελλαμπόμενος . Εmendavimus ope unius ex Com
befisianis codicibus , et codicis Harlæani, qui prima
manu habuit, ut edendum curavimus.
(77) Εαυτού . Ιta Harl . , Coisl. primus et plures
alii . Editi αυτού ,
(78) "Έκαστα . Duo mss . έκαστον .
( 79 ) "Έκαστος . Editio Parisiensis addit ήμών ,
quod deest in vetustis editionibus et omnibus no
stris mss .
( 80) Παρά του . Editi παρά τώ, repugnantibus
mss. plerisque omnibus.
( 81 )Αυτώ. Vitiose in editis εαυτώ contra omnium
mss . fidem ,
( 89) Σκοπών τις . Deest νοcula in codicibus Μe
dicæo, Harl . et aliis nonnullis ; non tamen in Cois
liniano primo.
 999 EPISTOLARUM CLASSIS I. EPIST . II . 230
ταυτω και μεγαλόθυμος γένοιτο , ωστε το μεν θυμό Α Nursus quis reputans quomodo clemens simul et
κατά της αμαρτίας κεχρήσθαι , τη δε πραότητι πρός magnanimus esse possit, ita ut animo in pecca
τους ανθρώπους , ευρήσει (83) τον Δαβίδ γενναίον tum , clementia erga homines utatur ; inveniet
μεν εν τοις κατά πόλεμον ανδραγαθήμασι , πράον δε Davidem generosum quidem in bellicis facinori
και ακίνητον εν ταις των εχθρών αντιδόσεσι . Τοιού bus , clementem vero et placidum in inimicis
τoς (84 ) και Μωσης , μεγάλο μέν τώ θυμώ κατά των ulciscendis . Talis et Moses , ingenti quidem ille
εις Θεόν εξαμαρτανόντων διανιστάμενος , πραεία δε animo in eos insurgens , qui in Deum peccave
τη ψυχή τας καθ' εαυτού διαβολάς υποφέρων. Και rant , sed leniter inflictas sibi calumnias perfe
πανταχού , ώσπερ οι ζωγράφου , όταν από εικόνων εί rens . Ac omnino , ut pictores , cum imagines ex
κόνας γράφωσι ( 85), πυκνά προς το παράδειγμα imaginibus pingunt , crebro ad exemplar respi
αποβλέποντες , τον εκείθεν χαρακτήρα προς το εαυ cienles , inde formam in suum opus transferre
των σπουδάζουσι μεταθείναι φιλοτέχνημα ούτω δεί conantur : sic etiam qui sese omnibus virtutis
και τον έσπoυδακότα εαυτόν πάσι τοις μέρεσι της partibus absolutum perficere studet, ad sancto
αρετής απεργάσασθαι (86) τέλειον, οιονεί προς αγάλ rum vitas , velut ad simulacra quædam viva et
ματά τινα κινούμενα (87) και έμπρακτα, τους βίους actuosa , respicere debet , et quod illis inest boni
B
των αγίων αποβλέπειν , και το εκείνων αγαθόν οί suum imitando facere .
κείον ποιείσθαι διά μιμήσεως .
4. Ευχαι πάλιν τας αναγνώσεις διαδεχόμεναι νεα . 4. Preces rursus lectionibus succedentes vege
ρωτέραν την ψυχήν και ακμαιοτέραν τω προς Θεόν tiorem ac fortiorem animam amore in Deum con
πόθω κεκινημένην παραλαμβάνουσιν. Ευχή δε κα citatam excipiunt . Est autem oratio illa præclara ,
λή ή εναργή έμπoιoύσα του Θεού έννοιαν τη ψυχή( 88 ). quæ perspicuam Dei notionem animæ imprimit :
Και τούτο εστι Θεού ενοίκησις , το διά της μνή idque Dei inhabitatio est , insidentem intus Deum
μης ενιδρυμένον έχειν εν εαυτώ τον Θεόν . Ούτω memoria complecti. Sic Dei eſlicimur templum ;
γινόμεθα ναός Θεού , όταν μη φροντίσι γηίναις το cum nec terrenis curis perpetuus memoriæ tenor
συνεχές της μνήμης διακόπτηται , μηδέ τοις απροσ- interpellatur , nec improvisis cornmotionibus per
δοκήτοις πάθεσιν ο νούς έκταράττεται , αλλά πάντα turbatur intellectus ; sed omnia fugiens Dei cul
αποφυγών ο φιλόθεος επί Θεόν αναχωρή , εξελαύ lor ad Deum secedit , repellens provocantes ad
νων τα προσκαλούμενα (89) αυτόν εις ακρασίαν libidinem affectiones , ac in studiis ad virtutem
πάθη , και τοις πρός αρετήν άγουσιν επιτηδεύμασιν ducentibus immoratar.
ενδιατρίβη .
C
5. Και πρώτον γε πάντων σπουδάζειν προσήκει 5. Atque illud quidem imprimis studio esse
περί τήν του λόγου χρήσιν μή αμαθώς έχειν, αλλ ' debet , sermone non inscite uti , sed interrogare
έρωτάν μέν αφιλονείκως , αποκρίνεσθαι δε και sine liligandi studio , respondere sine ambitione ;
αφιλοτίμως (90), μή διακόπτοντα τον προσδιαλεγό non interpellare disserentem , si quid dicat utile ,
μενον , όταν τι χρήσιμον λέγη, μηδέ επιθυμούντα neque cupidum esse proprii sermonis ostentatio
τον εαυτού λόγον επιδεικτικώς παρεμβάλλειν , μέ- iis causa interserendi ; nmodum tenere Ioquendi
τρα ορίζοντα λόγω και ακοή : μανθάνειν δε ανεπαι et audiendi ; discere eliam sine verecundia, do
σχύντως , και διδάσκειν ανεπιφθόνως και εί τι παρ ' cere liberaliter , nec occultare si 74 quid ab alio
ετέρου δεδίδακται , μη επικρύπτειν (91) ώσπερ αι didiceris ; velut improbæ mulicres facere solent,
φαύλαι των γυναικών, αι τα νόθα υποβαλλόμεναι · que spurios partus subjiciunt ; sed grato animo
αλλά κηρύσσειν ευγνωμόνως τον πατέρα του λόγου . parentem doctrine praedicare . Vocis vero sonus
Τόνος δε φωνής ο μέσος προτιμητέος , ως μήτε mediocris preferendus est , ut nec exilior audi
διαφεύγειν την ακοήν υπό σμικρότητος , μήτε φορ tum prælerſugiat , nec nimia contentione impor .
τικών είναι τα μεγέθει της διατάσεως . Προεξετά- tunus sit. Expendendum tecum prius quid dicta
σαντα εν εαυτό το ρηθησόμενον , ούτω δημοσιεύειν D rus sis , atque ita demum edendum et vulgandum .
τον λόγον . Ευπροσήγορον εν ταις εντεύξεσι , γλυκών Adeuntibus afabilem esse oportet , atque in col

( 85 ) Ευρήσει . Ita mss. summo consensu . Editi
ευρίσκει .
(84 ) Τοιούτος . Editi addunt ήν, quod deest in
codicibus Harl. , Med ., Vat . et qualuor Regiis . Le
gilur tamen in Coisl . primo.
(85) Εικόνας γράφωσι . Ιta Harl . et Coisl. primas
cum tribus aliis . Editio Parisiensis εικόνα γράφoυσι .
Basileensis prima et Haganoensis ypáowsi . Legilur
in nonnullis mss . εικόνος εικόνα .
(86 ) Απεργάσασθαι. Sic mss . summo consensu.
Editi απεργάσεσθαι .
(87 ) Αγάλματά τινα κινούμενα . Sic editiones
antiquæ cumomnibus mss. Editio Parisiensis ará
ματα κοινούμενα .
(88 ) Τη ψυχή. Editi εν τη ψυχή . Prepositio in
nostris octo mss . deest et in editione Hagan . Paulo
post editi έχειν ενιδρυμένον εν αυτώ . Codices mss .
summo consensu ut in textu .
(89) Τα προσκαλούμενα, etc. Secuti sumus hoc
loco Coislinianum primum , Harl . et duos Regios .
Habet etiam Medicaeus τα προσκαλούμενα αυτόν.
Vaticanus et alii nonnulli τα προσκαλούμενα εμάς
είς κακίαν. Editi τα προσκαλούμενα ημάς εις ακρα
σίας πάθη .
(90 ) Aφιλοτίμως . Sic veteres editiones et mss .
Editio Paris . φιλοτίμως . Paulo post addidimus τι
ex seplem mss .
(91 ) Min éxixpus TELV . Coisl . primus et Med . cum
duobus Regiis μή επικρυπτόμενον .
 S. BASUII MAGNI 92
231
Ioquiis suavem ; nec voluptatem facelis sermoni- Α εν ταις ομιλίαις · ου διά της ευτραπελίας το ήδύ
bus aucupari ; sed benigna adhortatione lenita θηρώμενον , αλλά διά της ευμενους παρακλήσεως το
tem obtinere . Ubique asperitas , etiamsi objurgan- προσηνές έχοντα . Πανταχού το τραχύ , κάν επιτι
dum sit , rejicienda . Si enim prior te ipse per μήσαι δέη (92) , απωθούμενον. Προκαταβαλών (95 )
lumilitatem albjeceris , hoc pacto ei , cui curatiοne γάρ εαυτόν διά ταπεινοφροσύνης , ούτως ευπαρά
opus est , accepliis eris. Plerumque vero utilis δεκτος έση το δεομένη της θεραπείας . Πολλάκις δε
nobis et illa increpationis ratio a proplieta adhi- χρήσιμος ημίν και ο του προφήτου τρόπος της επί
bita , qui cum David peccasset , non a semetipso πλήξεως, ός τώ Δαβίδ αμαρτόντι ου παρ' εαυτού
sententiam induxit condemnationis, sed accersila επήγαγε τον όρον της καταδίκης , αλλ' υποβολή
προσώπου χρησάμενος , αυτόν εκείνον (94) του ιδίου
persona utens, ipsum proprii judicem peccati con
sliluil ; ila ut cum in se ipse sententiam dixisset , δικαστην εκάθισεν αμαρτήματος ώστε αυτόν καθ'
nibil jam succenserci arguenti. εαυτού προεξενεγκόντα την κρίσιν , μηδέν έτι μέμψα
σθαι τον ελέγξαντα .
6. Consentaneus autem humili ac demisso sen 6. " Επεται δε το ταπεινό και καταβεβλημένω
sui tristis oculus atque deorsum vergens , habilus φρονήματι όμμα στυγνόν και εις γην συννενευ
neglectus , squalida coma , vestis Sordida ; adeo Ε κος (93), σχήμα ή μελημένον, κόμη αυχμηρά , εσθής
ut quæ lugentes data opera faciunt, ea sua sponte ρυπώσα: ώστε & ποιούσιν οι πενθούντες κατ ' επιτή
δευσιν, ταύτα εκ του αυτομάτου ημίν επιφαίνεσθαι.
nobis inesse videantur. Tunica cingulo ad corpus Χιτών διά ζώνης προσεσταλμένος (96) τω σώματι
enimcta
astri silbre
mulie : ;cinct
nequuse laxus
nequeilailia exsup
nit lunic a eret
dillu, atid; το μέντοι ζωσμα μήτε άνω των λαγόνων , γυναικώ
id enim molle. Incessus eslo nec seguis , nec ani. δες γάρ μήτε χαυνον , ώστε διαρρείν τον χιτώνα :
mum dissolulum arguat ; ncc rursus vehemens ac βλακικόν γάρ και το βάδισμα μήτε νωθρον , ώς έκ
superbus , ne stolidos animi impetus indiret. λυσιν της ψυχής κατηγορείν : μηδ' αυ σφοδρών και
Unus vestimenti scopus , ut idoneum sit carnis ad σεσοθημένον , ώς έμπλήκτους αυτής τάς ορμάς υπο
hiemem el æslalem operimeulum . Neque vero in φαίνειν. Σκοπός εσθήτος είς , κάλυμμα είναι σαρ
colore floridum esquiralur , neque in opere tenue κός προς χειμώνα και θέρος αυταρκες . Μήτε δε εν
ac πιο!le . Elenim in veste pigmentorum lautilias χρώματι ( 97) το ανθηρόν διωκέσθω , μήτε εν τη κα
conseclari , non absimile est venustatis studio, quo τασκευή το λεπτόν και μαλακόν . Το γάρ τάς έν
mulieres ducuntur, dum genas et crines alieno εσθήτι ευχροίας περισκοπεϊν ίσον έστι γυναικείω καλ
loro inficiunt . Sed et co usque crassa tunica sit, λωπισμώ , όν εκείναι επιτηδεύουσιν , αλλοτρίω άνθει
ut socia opus non habeat , ad eum qui induilur C παρειάς και τρίχας εαυτών καταβάπτουσαι . Αλλά
calefaciendum . Calcetarium autem pretio quidem μήν και παχύτητος ούτως έχειν ο χιτών οφείλει, ως
vili , sed cui nihil desit ad usum explendum . Et ut μή δείσθαι κοινωνού προς το θάλπειν τον ενδυόμε
semel onnia uno verbo complectar, ut in vesic νον. Υπόδημα δε το ευτελές μέν κατά την αξίαν,
necessarium præcipue scctandum : ita in cibo pa ανενδεώς δε την χρείαν αποπληρούν . Και άπαξ
nis explebit necessitatem , aqua sedabil silim recle ατελώς, ώς εν τω ενδύματι ηγείσθαι προσήκει το
valenti ; quibus accedent quacunque ex legumini- χρειώδες , ούτω και έν τροφή άρτος εκπληρώσει την
bus pulmenla corpori vires ad necessarios usus χρείαν , και ύδωρ θεραπεύσει την διψαν το υγιαί
conservare possunt. Edere autem decet non bel νoντι , και όσα έκ σπερμάτων παροψήματα προς
luantium speciem præbentes, sed ubique mode τας αναγκαίας χρείας την ισχύν τω σώματι δύνα
sliam et mansuetudinem atque in voluptatibus con ται διασώσασθαι. Εσθίειν δε μη λυσσώδη γαστρι
tinentiam relinenles, ne lum quidem animam a μαργίαν εμφαίνοντα ( 98) , αλλά πανταχού το ευστα
Dei cogitation habentes otiosann , sell ex ipsa θες και πράον και περί τας ηδονάς έγκρατές διασώ
e
alimentorum natura , et corporis ea suscipientis ζοντα: μηδε τότε τον νούν αργόν εν τη περί Θεού
structura , divinarum laudum materiam ducentes, εννοία έχοντα , αλλ' αυτήν τών βρωμάτων την φύ
quod varia ciborum genera qualitati corporum D σιν , και την του υποδεχομένου σώματος κατα
accommodata , ab eo qui omnia moderatur, in- σκευήν, αφορμήν ποιείσθαι δοξολογίας : πώς ποι
venla sint. Preces ante cibum fiant , quæ donis κίλα είδη τροφών τη ιδιότητα των σωμάτων αρμό
75 Dei dignæ sint, tum quæ nunc largitur, tum ζονται παρά του πάντα οικονομούντος έπινενόηται .
que in futurum recondidit. Prices etiam post Ευχαι προ της τροφής αξίως γινέσθωσαν των του
cibum , quæ et gratiarum actionem pro acceptis Θεού παροχών , ών τε νύν δίδωσι, και ως προς το

(92) 'Επιτιμήσαι δέη . Ιta Harl. , Coisl . primus codices ut in textu .

el Regiitres . Legitur oto: in editis .
(95) Προκαταβαλών . Ιta mss . septem . Editi προ
καταλαβών .
(94) 'Εκείνον . Ηanc vocem, que deest in editis ,
habent magno consensui codices mss . Ibidem editi
κριτήν. Μss. ut in textu . Εadem de Nathan verba
legimus in Commentario in Isaiam p . 479 , n . 143 .
Paulo post editi μέμφεσθαι. Αntiquissimi quique
(93) Συννενευκός . Quatuor mss. non tanmen Τe
tustissinmi γενευκός .
( 96) Προσεσταλμένος Unus ex codicibus Combe
fisianis περιεσταλμένος . Duo aliiπροεσταλμένος.
( 97), 'Er zpovati . Unus ex Combelisianis codi
ασι .
cibus εν χρώμίνον
( 98) Εμφα τα . Unus ex codicibus Camlie
fisianis υποφαίνοντα . Duo alii επιφαίνοντα .
 Σ3S EPISTOLARUŃ CLASSIS I. EPIST . I.
μέλλον έταμιεύσατο . Ευχαι μετά τροφήν (99 ) ευχα- A bonis et promissorum petitionem liabeant . Ηora
ριστίαν των δεδομένων έχουσαι και αίτησιν των una capiendo cibo destinata , eademque per cir
επηηελμένων . " Ωρα μία τροφής αποτεταγμένη , η cuilum revertens ; adeo ut ex viginti quatuor horis
αυτή κατά περίοδον απαντώσα · ως εκ των είκοσι diei ac noctis , vix illa una ad curandum corpus
τεσσάρων ωρών του ημερονυκτίου μίαν ( 1 ) είναι μό insumatur : reliquas ascela in animi exercitatione
λις ταύτην την προσαναλισκομένην τω σώματι τάς transigat . Somni leves sint, ejusque modi , φui ex
δε λοιπάς εν τη κατά νουν ενεργεία απασχολείσθαι cuti facile possint, naturalem cum tenui viclis
τον ασκητήν. "Ύπνοι δε κούφοι και ευαπάλλακτοι , raljone necessitudinem babentes : imo vero de in
φυσικώς ακολουθούντες το λεπτό (2) της διαίτης : dustria magnarum rerum curis interrumpantur.
κατ ' επιτήδευσιν δε ταις περί των μεγάλων μερί- Nam altiore correptum esse sopore, membris solu
μναις διακοπτόμενοι . Το γάρ βαθεί κάρω κατακρα tis, ita ut facilis paleat aditus imaginibus a ratione
τείσθαι , λυομένων αυτού (3) των μελών , ώστε σχο alienis, id quotidianæ morti addicit ita dormien
λήν αλόγους (4) φαντασίαις παρέχειν, εν καθημε les . Sed quod aliis diluculum , id pietatis cultori
ρινό θανάτω ποιεί τους ούτω καθεύδοντας . 'Αλλ ' bus media nox : cum maxime nocturna quies
όπερ τοις άλλοις ο όρθρος εστί , τούτο τοις ασκηταίς otium animæ largiatur, neque oculis , neque auri.
της ευσεβείας το μεσονύκτιον , μάλιστα σχολήν τη B bus quidquam visu aut auditu exiliosum in cor
ψυχή της νυκτερινής ησυχίας χαριζομένης , ούτε immillentibus; sed mente sola per se cum Deo
οφθαλμών ούτε ώτων βλαβερές ακοάς ή θέας επί rationem habente , seque corrigente per peccato
καρδίαν παραπεμπόντων , αλλά μόνου (3) καθ ' εαυ rum recordationem et regulas sibi ipsi præscri
τον του νου τω Θεώ συνόντος , και διορθουμένου μεν bente ad vitia declinanda, ac Dei auxilium ad ea,
εαυτόν τη μνήμη των ημαρτημένων , όρους δε εαυτό quæ studio babel, perficienda implorante.
τιθέντος προς την έκκλισιν του κακού , και την παρά Θεού συνεργίαν εις την τελείωσιν των σπουδαζομέ
νων επιζητούντος ( 6 ) .
ΕΠΙΣΤΟΛΗ Γ' EPISTOLA III .
Laudat Basilius Candidiani in honorum perfunctione moderationem animi el litterarum studium : ejus prasid um
imploral adversus violentiam agrestis cujusdam , qui ipsius ædes inraserat el expilaverai.
Κανδιδιανώ. Candidiano.
1. " Οτε εις χείρας έλαβον την επιστολήν σου , έπα 1. Cum in manus sunipsi epistolam luam , con
θόν τι ακοής άξιον . Ευλαβήθην αυτήν , ώς τι δημό - tigit mihi quiddam auditu dignum . Reveritus sum
στον προσαγγέλλουσαν, και παρ ' όν εξέλυον καιρόν illain quasi publicum quidpiam annuntiantem ;
τον κηρόν, εφοβούμην προσβλέπων ( 7 ) , ώς ουδείς εν dumque ceram resolverem , intuens extiniui , quan
αιτίαις ών Σπαρτιάτης Λακωνικήν σκυτάλην. Επει tum nullus Spartiala reus Laconicam scytalem . Sed
δε έλυσα , και έκαστα επεξήλθον , γελάσαι μου επήλ- postquam solvi ac singula perlegi , subiit milk ,
θε · τούτο μεν υφ' ηδονής, του μηδεν ακούσαι ridere , partim quidem præ gaudio, quod nibil au
νεώτερον, τούτο δε προς τα Δημοσθένους τα σά direm novi ; partim vero quod cum Demosthenis
κρίναντι . " Ότι ο μεν , επειδή ολίγοις τισι χορευταίς rebus tuas conapararem. Νimirum posteaquam ille
και αυληταίς έχορήγει , ουκέτι ήξίου Δημοσθένης , paucis quibusdam saltatoribus tibicinibusque sup
αλλά χορηγός ονομάζεσθαι · συ δε και αυτός εί, και peditasset , non amplius Demosthenes , sed clioragus
χορηγών και μη χορηγών μέντοι ( 8) πλείοσι μυ vocari voluit : tu vero idem ipse es , sive suppediles,
(99 ) Μετά τροφήν . Νonnulli codices mss . μετά γέντες πάσης αμαρτίας , μάλλον δε αυτού του εχθρού
τροφάς . και επιβούλου της ζωής ημών χωρισθέντες, καθαρά
(1 ) Miar . Hanc vocem addidimus ex septem mss . τη καρδία τον Θεόν των όλων εν επιγνώσει οψόμεθα
Paulo post legitur ενεργεία in Harl . , Med . , Cois ). διά της χάριτος του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού ,
primo et duobus aliis . Editi εργασία. Ιbidem editi ώ η δόξα και το κράτος εις τους αιώνας των αιώνων .
AFOGYO.EiGOa .. Harl. et Val., ci alii nonnulli ata- D Aufv. Hæc tibi a nobis, o dulce capul, fraterna
σχολείσθαι. Legitur in Coisl. primo el Med . άπα charitatis narratio . Tu autem pro nobis tua vice
σχολείν. In alio αποπληρούν. sanctas preces tuas oferre dignare, ut liberemur ex
(2) To death . Ita Hari . , Med . et plures alii . Edili hoc corrupto praesenti suculo , etex malis hominibus;
τη συμμέτρω . Station Remigianus μερίμναις διαβο lunc ab omni peccalo expediti , pra'sertimque ab hosle
σκόμενοι. Unde interpres pascantur .. et insidialore vitæ nostre separati, corde puro Deum
(5) Autoū . Deest in uno ex Regiis, nec incorr: omnium manifesto videbimus, gratia Domini nosiri
mode expungerelur. Legilur aúty in nonnullis mss. Jesu Christi cui gloria el potentia in sæcula srecu
(4) 'Αλόγοις . Ιta Harl. , Med . , Coisl . primus et lorun . Amen .
Reg . secundus. Editi ατόποις . ( 7 ) Προσβλέπων». Coisl . uterque el Reg . sectin
(3 ) Μόνου. Editi μόνον , et paulo post εαυτού , re dus, προβλέπων. Paulo post editi τα του Δημοσθέ
pugnantibus vetustissimis quibusque codicibus. vous, sed deest aller articulus in veteribus libris .
16 ) In codice Cæsareo num . LXXVI insignito ( a) Ibidem in tribus codicibus recentioribus legitur
est ea epistola aliquanto_auctior desinitque boc κρίνoντι .
modo... : επιρητούντος . Ταύτά σου παρ ' ημών, ώ (8) Μέντοι . Sic codices mss.Editi μεν τοίς . Ιbi
φέλη κεφαλή , αδελφικής αγάπης διηγήματα. Αυτός dem tres velustissimi codices Harl. , Coisl . primis
δε ημάς ταις οσίαις σου ευχαίς αμείβεσθαι καταξίω et Medicæus cum Vaticano et Regio primo halen
σον, όπως ρυσθείημεν εκ του ενεστώτος αιώνος πονη πλείονα μυριάσι.
ρου και από των ατόπων ανθρώπων, και απαλλα Alias CLXXII. Scripta in secessu .
(a) Lambecius, Commentar. de bibliotheca Vindobonensi ed . Kollar . Tom . II , p . 372 .
PATROL GR . XXXII 8
255 S. BASILII MAGNI 250

sive non (suppeditas autem pluribus inilitum denis Α ριάσι στρατιωτών , ή όσοις ανδράσιν εκείνος παρέσχε
millibus, quam quot ille hominibus necessaria τα επιτήδεια : ός γε ούθ' ημϊν από του σχήματος επι
subministrabat), qui quidem nobis non pro digni στέλλεις, αλλά τον ειωθότα τρόπον και της περί
lale scribis, sed consueto more, nec quidquam λόγους σπουδής ουδέν υφίεσαι · αλλά το του Πλά
remillis de litterarum studio ; sed , ut ait Plato , τωνος, εν χειμώνα και ζάλη (9) πραγμάτων , οίον
in ipsa tempestate ac æstu negotiorum , veluti sub υπό τείχει τινι καρτερώ αποστάς , ουδενός θορύβου
murum quemdam validum abscedens , nullo pror την ψυχήν αναπίμπλασαι μάλλον δε ουδέ ετέρους
sus tumultu menle turbaris : imo nec alios, quan εάς, τό γε σαυτού μέρος . Και τα μεν σα τοιαύτα ,
tum in te est, perturbari sinis . Ac res quidem luæ μεγάλα και θαυμαστά τους συνοράν δυναμένοις , και
tales , magne profecto et admirandæ his qui per πάλιν ου θαυμαστά τα προς την όλην ( 10) προαίρε
spicere possunt ; 76 rursus autem minime σιν του βίου κρίνoντι . "Ακουε δή και τα ημέτερα ,
admirandæ , si quis eas cum toto vitæ instituto παράδοξά τε όντα, και ακολούθως ημίν απαντώντα .
comparet. Jam vero nostras audi , quæ et mirabiles
sunt, et merilo nobis acciderunt.
2. Agrestis quidam ex jis qui nobiscum Annesis 2. Ανήρ τις άγροικος των συνοικούντων ημίν εν
B
commorantur, morluo ſamulo meo , non se negolii 'Αννήσοις (11 ) , οίκέτου μου τελευτήσαντος , ού συμ
quidquam cum illo habuisse dixit , non ad me 3c βόλαιόν τι ( 12 ) προς αυτόν ειπών εσχηκέναι , ου
cessit , non conquestus est , non rogavit ut a vo προσελθών μοι , ουκ έπαιτιασάμενος , oυ παρ' εκόν
lente acciperet , non minatus est se vin facturum , τος αξιώσας λαβείν , ουκ απειλήσας ει μή λάβοι
nisi acciperet ; sed subito cum nonnullis ipsi βιάσασθαι , αθρόον μετά τινων ομοίων αυτή την από
temeritate similibus domum nostram invasit , mu νοιαν επιθέμενος ημών τη οικία, τά τε γύναια τα
lieresque quæ eam custodiebant verberibus con φυλάττοντα συνέτριψε τύπτων , και καταρρήξας τας
tudii , ac effractis foribus exportavit oιnnia , partim
θύρας , εξεφόρησεν άπαντα , τα μεν αυτός λαβών, τα
sibi ipse rapiens , partim ad diripiendum cuilibet δε εις διαρπαγήν τοις βουλομένοις προθείς. "Ιν' ούν
proponens . Itaque, ne. extremus nos infirmitatis μή ο έσχατος όρος ημείς της ασθενείας ώμεν , και
terininus simus , videamurque omnibus ad injurias παντι δόξωμεν επιτήδειοι προς επιχείρησιν, ήν εν
idonei ; quod sludium omnibus nostris in rebus πάσι τοις πράγμασιν ημών σπουδών επιδέδειξαι, και
ostendisti, hoc idem nunc ut impendas exorari le νύν εισενέγκασθαι παρακλήθητι. Μόνως γάρ αν ημίν
sinc . Hac enim una re tranquillitas nobis serve ούτω το άπραγμoν σώζοιτο, εί το σω δραστηρίω (15 )
δ ' άν ήμίν αρκούσα
tur, si strenuo tuo presidio instructi simus . Eri- C συντεταγμένοι είημεν . Γένοιτο
,
mus autem multa hac contenti , si a pagi præpo δίκη , εί , διά του παγάρχου (14) συλληφθείς , εν τω
sito comprehensils, brevi tempore in carcere in- δεσμωτηρίω βραχών κατακλεισθείη χρόνον . Και γάρ
cludatur . Elenim non ob ea solum que perpessi ουχ υπέρ ών πεπόνθαμεν αγανακτούμεν μόνον , αλλά
sumus , indignamur : sed in posterum etiam secu και της προς το λοιπόν ασφαλείας δεόμεθα .
rilate indigemus.
EPISTOLA IV . ΕΠΙΣΤΟΛΗ Δ' ,

Olympio , qui doua miserat, perurbane gratias agil Basilius, incusans quod contubernalem
expuleril.
Olympio.
Ecquid agis , o præclare , qui amicam nobis pau
pertalerm et philosoplise nutricem solitudine expel- .
lis ? Arbitror enim fore , ut ipsa tibi judicium
intenderet unde vi , si qua ci loquendi facultas
D
Alias CLXIX . Scripla in secessi .
(9 ) Και ζάλη . Vat . et Reg. primus και χαλάζη.
Ibidem Vat . , Coisl . secundus ei Reg. uterque UTTO
τείχος τι καρτερόν . Paulo post iidem codices ούτω
μεγάλα, excepto tamen Vaticano .
( 10 ) " 0.inr. Hanc vocem addidimus ex Coisl .
utroque, Med. cl utroque Regio .
( 11 ) ' Er Arrńcoc. Codex perantiquus Coisl . tv
' Ανήσοις " alius ex eadem bibliotheca et unus ex
Regis εν 'Αννίσοις .
(12 ) Ου συμβόλαιόν τι. Deest negatio in editis et
in pluribus mss . codicibus. Legitur in duobus aliis
et secunda manu in Harlæano ; ac prorsus neces
saria videtur ad orationis serien ; quippe cum agre
stis ille anle facinus ediderit, quam ullam consilii
sui significationem dedisset . Ibidem deest eitóy in
tribus vetustissimis codicibus.
( 13) Δραστηρίω. Sic Harleanus cum Regio utro
que el Coisl . secundo. Edili õixaotnpio . Sed hæc
suam pauperiem
Ολυμπίο .
Οία ποιείς , ώ θαυμάσιε , την φίλην ημίν πενίαν ,
και φιλοσοφίας τροφών , της εσχατιάς απελαύνων ;
Tμαι γάρ άν σε και εξούλης γραφήν υπ' αυτής
φεύγειν ( 15) , εί τις αυτή προσγένοιτο λόγος · ότι
posterior scriptura minus probabilis ; non enim ju
dicium à Candidiano pelit Basilius , sed patrocinium
apud præpositum pagi. Confirmatur nostra inter
prelatio ex his verbis Gregorii Naz. Orat. 25 ,
μ. 441 : Οίδα τίνι απεταξάμην και τίνι συνεταξά
lny. Scio cui renuntiavi et cui me adjunxi . Vide
Addenda .
(14) Παγάρχου. Sic seplein niss . codices . Edit
admodum mendose trupápxou. lii aulem pagorum
præposili suas administrandæ militaris annona
paries sustinebant , ut patet ex cod . Theod . lib. vil ,
lit. 4 , leg . 1 , el lib. xii , lil , 6 , leg . 8. Unde non
miruin si Basilius ad Candidianum , cujus magna
apud pagi præpositum erat auctorilas, conſugil .
(15 ) Φεύγειν . Miror (Iombefisium censuisse le
gendum ου φεύγειν , cum noίuin sit et pervulgatum
φεύγειν γραφήν idem sonare at: accusari. Paulo post
in quatuor mss . ότι Τούτω μέν .
257 EPISTOLARUM CLASSIS 1. EPIST . V. 258

Τούτω συνοικείν ειλόμην εγώ, νύν μεν τον Ζήνωνα A accederet : Volui ego cum hoc homine una degere ,
επαινούντι , ός, ναυαγίω πάντα αποβαλών , ουδέν nunc quidem Zenonem laudanle , qui amissis
αγεννές έφθέγξατο · αλλ' , Εύγε , είπεν , ώ τύχη , συν naufragio omnibus nihil non virile locutus est,
ελαύνεις ( 16) ημάς εις το τριβώνιον " νύν δε τον sed , Euge , dixit , o fortuna , redigis nos ad detritum
Κλεάνθης, μισθώ ύδωρ του φρέατος απαντλούντα, pallium : nunc vero Cleantherm mercede aquam ex
όθεν αυτός τε διέζη , και τους διδασκάλους μισθούς puteo haurientem , unde et ipse victitabat , et
υπετέλει . Τον δε Διογένην ουδε επαύσατο ποτε θαυ magistris ära persolvebat. Quin et Diogenem nun
μάζων, τους παρά της φύσεως μόνοις αρκείσθαι quam interinisit admirari, id sibi laudi babentem ,
φιλοτιμούμενον· ώς και το κισσύβιον απορρίψαι (17), ut solis naturæ rebris contentus esset ; adeo ut
επειδή περ παρά παιδός εδιδάχθη κοίλαις ταις χερσίν poculum etiam projecerit , postquam a puero didi
έπιαύπτων πίνειν. Ταύτα αν σου και τα τοιαύτα ή cit ravis manibus inclinans bibere. His et
σύνοικος ημών (18) πενία μέμψαιτο, ταις μεγαλο lalibus contubernalis nostra incusaret , nunc nia
δωρεαϊς εξοικισθείσα νύν. Προσθείη δε και απειλών gnificis donis expulsa . Adjiceret autem et aliquid
τινα · ότι , Εϊ σε ενταύθα πάλιν λάβοιμι , Σικελικήν minarum : Si hic te ilerum deprehendero, Siculas
η Ιταλιώτιν τρυφήν αποδείξω τα πρότερα » ούτω σε aut Italicas delicias priora exstilisse ostendam :
ακριβώς τους παρ' εμαυτής αμυνούμαι. Και ταύτα B ita le accurate copiis nmeis ulciscar. Sed de his
μεν δή τοιαύτα. " Ήσθην δε ακούσας ήρχθαι σε hactenus. Gavisus autem sum , cum audivi le
της θεραπείας ήδη και εύχομαι σε (19 ) όνασθαι jam remedia aggressum esse ; teque his juvari
αυτής . Πρέπoι δ' αν τη ιερά σου ψυχή άλυπος υπη precor . Sacræ 77 autem luæ animæ convenerit sol
ρεσία σώματος . licitudinum et molestiarum expers corporis curatio.

ΕΠΙΣΤΟΛΗ Ε . EPISTOLA V “.

Consolatur Nectarium Basilius unici filii morte affliolum .

Νεκταρίω παραμυθητική (20). Ad Nectarium consolatoria ,

Ούπω είχον τρίτης η τετάρτην ημέραν πληγείς 1. Nondum tertium aut quartum diem traduxe
επί τη ακοή του αφορήτου πάθους , και έτι αμφίβολος ram intolerabilis casus auditione perculsus ; et
ών , διά το μηδέ σαφώς δυνηθήναι ημίν των ανιαρών cum adhuc ambigerem , quia ne clare quidem
τον μηνυτήν το συμβάν διηγήσασθαι , και τω (21) potuerat nobis molestæ rei nuntius id quod acci
απεύχεσθαι αληθή είναι , δυσπαραδέκτως έχων derat enarrare ; cumque rumorem vix reciperem
C
προς τα θρυλλούμενα , εδεξάμην γράμμα του επι quia falsum esse oplabam ; accepi litteras episcopi,
σκόπου ακριβώς σημαίνουν την απευκτήν αγγελίαν . quibus accurate infausta res significabatur. In
Εφ' ώ όσον μεν εστέναξα , και όσον αφήκα δά quo quidem quantum ingemuerim , quantumque
κρυον , τι χρή και λέγειν ; Και γάρ τις ούτω λίθινος effuderiin lacrymarum , quid altinet vel dieere ?
την καρδίαν , ή έξω παντελώς της ανθρωπίνης φύ Quis enim adeo curde lapideo, aut omnino hu
σεως , ώστε απαθως ενεγκείν το συμβάν , ή μετρίω manæ naturæ expers, ut in ejusmodi eventu nibil
πάθει (29 ) την ψυχήν καταληφθήναι ; Οίκου λαμ- paliatur , aut modicum dolorem animo accipiat ?
πρού διαδοχή , έρεισμα γένους , πατρίδος ελπίς , γο Domus splendidæ successio, ſulcimentum generis ,
νέων ευσεβών βλάστημα υπό μυρίαις ευχαίς εν patriæ spes , parentum piorum germen cum innu
τραφέν , εν αυτώ τω ανθει της ηλικίας όν , εκ μέ meris votis educatim , in ipso ætatis flore ex me
σου (23 ) των πατρικών χειρών άναρπασθείς ούχεται. diis patris manibus ereptum abil. Hæc quam ada
Ταυτα ποίαν αδάμαντος φύσιν ουχ ικανά εκλύσαι , mantis naturam non valeant dissolvere , et ad
και εις συμπάθειαν αγαγείν : "Ωστε ουδέν μέγα , ει commiserationem adducere ? Quare nihil est magni ,
και ημών διά βάθους ήψατο το κακόν , ολοκλήρως εξ si et nos penitus hoc infortunium perculit , qui
αρχής προσπεφυκότων υμίν, και τάς τε ευφροσύ- D vobis prorsus simus ab initio addicti ; et gaudia
νας ύμών και τας λύπας ιδίας εαυτών ποιουμένων . vestra et molestias nostra facimus . Atque hacle
Καίτοιγε έδόκει , τον γε μέχρι του παρόντος χρό nus quidem pauca esse videbantur quæ vobis
νον (24) , ολίγα είναι τα λυπούντα υμάς, εν τοις molestiam afferrent, imo pleraque ex sententia

( 16) Συνελαύνεις . Αnte hanc vocem legitur ότι
in duobus mss .
( 17) Απορρίψαι . Editio Parisiensis addit ποτέ ,
quæ vox deest in aliis editionibus et omnibus mss.
Paulo post επικύπτων legitur in tribus antiquissi
mis codicibus . Harl. , Med . et Coisi . Editi εγκύπτων.
(18) Ημών . Sic Anglicanus codex cum Harl. et
Med . Editi ημίν . Πενία elegantius deest in Αngli-
cano, nec invitus hanc vocem delerem .
(19 ) Εύχομαι σε . Sic septem antiqui codices .
Editi εύχομαι σοι .
(20) Παραμυθητική. Sic Coisl . antiquior et editi.
Addit Harl . επί τώ υιώ . Quatuor alii codices sic ha
bent: Προς Νεκτάριον τον υιόν αποβαλόντα , Ad Ne.
clarium qui filium amiserat.
(21 ) Kai To . Sic duo mss . et Harl . secunda manni .
( 22) Μετρίω πάθει . Νonnulli codices μετριο
παθή ... καταλειφθήναι.
(23 ) "Ον, εκ μέσου . Editi ών , κάκ μέσου . Coli
ces omnes mss . ut in leslii , nisi quod in qualuor
legitur ών .
(24) Τόν γε μέχρι του παρόντος χρόνον. Ιta
Coisl. primus, Hail. et unus ex Regiis. Codex Val .
habet έδόκει μέχρι του , etc. Quidam alii τα μέχρι
του , etc. Editi το γε... χρόνου .
Alias CLXXXVII. Scripta in secessu .
259 S. BASILI MAGNI 210

vobis fuere, sed subito demonis invidia evanut Α πλείστοις δε κατά ρούν υμίν τα πράγματα φέρεσθαι »
tota illa domus felicitas el animarum bilaritas ; αλλ' αθρόως βασκανία δαίμονος πάσα εκείνη του
ac hominibus tristis historia facti sumus. Igitur οίκου (25) ή ευθηνία και των ψυχών ή φαιδρότης
si ob ea que acciderunt lugere , et lacrymas eifun- φάνισται , και εγενόμεθα τα βίο διήγημα σκυθρων
dere volumus, tempus vitæ nobis non sufficiet ; πόν . Εάν μέν ούν ποτνιάσθαι επί τοίς συμβάσι και
nec si homines omnes nobiscum germant , infortu . δακρύειν βουλώμεθα , ουκ εξαρκέσει ημίν ο χρόνος
nio planctum adæquare poterunt : imo etiamsi flu του βίου πάντες δε άνθρωποι , μεθ' ημών στένοντες ,
viorum aque lacryme fant , nequibunt casus illius παρισώσαι τα πάθει τον οδυρμόν ου δυνήσονται :
lamenta explere . αλλά κάν τα των ποταμών ρεύματα (26 ) δάκρυον γέ
νηται , εκπληρώσαι των συμβάντων τον θρήνον ουκ
εξαρκέσει.
2. Sed si velimus Dei donum , quod cordibus 2. Εάν μέντοι θελήσωμεν το του Θεού δώρον και
nostris indidit, nunc promere , rationem dico so εναπέθετο ταϊς καρδίαις (27 ) ημών προενεγκείν νυν :
briam , quæ et in rebus secundis modum novit ani - τον λογισμών λέγω τον σώφρονα , ός και εν ταις
mabus nostris præstituere, el in tristioribus casi ευημερίαις μέτρα οίδε ταϊς ψυχαίς ημών ορίζειν ,
bus res humanas in memoriam revocare , nosque Β και εν ταις κατηφεστέραις περιστάσεσιν εις υπό
admonere eorum , quæ et vidimus et audivimus , μνησιν άγειν των ανθρωπίνων , και υποβάλλειν ημίν,
vitam videlicet infortuniis hujusmodi esse reſer ά τε είδομεν , ά τε ηκούσαμεν, ότι γέμει ο βίος των
tam , ac mulla calamitatum humanarum esse exem τοιούτων παθών , και πολλά των ανθρωπίνων συμ
pla , et præler bæc omnia mandatum Dei esse , út φορών εστι τα υποδείγματα και επί πάσιν , ότι
qui in Christum credunt , non lugeant mortuorum πρόσταγμα Θεού εστι το μη λυπείσθαι επί τοις
causa , ob sperm resurrectionis ; ac patientice magnie κεκοιμημένους τους εις Χριστόν πεπιστευκότας διά
magnas esse apud certaminum judicem coronas την ελπίδα της αναστάσεως και ότι της μεγάλης
gloriæ repositas : si igitur ralioni permiserimus ut υπομονής μεγάλοι παρά το αθλοθέτη στέφανοι δόξης
hæc nobis occinat , licebit fortasse modicum ali απόκεινται · εάν επιτρέψωμεν τώ λογισμώ ταύτα
quod nmali lenimen 78 invenire. Quare adhortor ήμίν κατεπάδειν, τάχα αν εύρουμέν τινα μετρίαν
te , ut strenuum athletani, ut contra plagæ magni του κακού λύσιν . Διό παρακαλώ σε , ως γενναίον
tudinem oblendaris , nec succumulas ponderidoloris , αγωνιστής , στήναι προς το μέγεθος της πληγής ,
neque absorbearis animo : persuasum habens , etsi και μή υποπεσείν τω βάρει της λύπης, μηδέ κατα
rationes eorum quæ a Deo dispensantur, nos latent ; πoθήνα: την ψυχήν ' εκείνο πεπεισμένον , ότι, κάν
at profecto quod a sapiente nosque annante dispen- C οι λόγοι των παρά Θεού οικονομουμένων διαφεύγω
salur, accipiendum , etiamsi molestum sit. Novit σιν ημάς , αλλά πάντως γε το παρά του σοφού και
enim ipse , quomodo unicuique dividat quod utile αγαπώντος ημάς οικονομηθέν απόδεκτόν έστι , κάν
est , et quam ob causam inæquales vilä terminos επίπονον ή . Αυτός γαρ οίδε πως εκάστω διατίθησι
Biobis præstituat. Est enim causa aliqua hominibus το συμφέρον, και διά τί άνισα τίθησιν (28 ) ημίν του
indeprehensa , ob quam alii quidem citius hinc βίου τα πέρατα . "Έστι γάρ τις αιτία ανθρώπους ακα
abripiuntur, alii vero diutius in hac calamitosa τάληπτος , δι' ήν οι μέν θάττον εντεύθεν απάγονται ,
vita ad ærumnas perferendas relinquuntur. Itaque οι δε επί πλείον προσταλαιπωρείν τω οδυνηρώ τούτω
in omnibus adorare illius in nos amorem debe- βίω καταλιμπάνονται . "Ωστε επί πάσι προσκυνείν
mus , nec ægre ferre : memores magnæ illius et αυτού την φιλανθρωπίαν οφείλομεν , και μή δυσχε
celeberrimæ vocis , quam magnus ille athleta Job ραίνειν μεμνημένοι της μεγάλης εκείνης και αοιδί
emisit , cuin in uno convivio liberos decem exiguo μου φωνής, ήν ο μέγας αθλητής Ιώβ ανεφθέγξατο,
temporis momento oppressos vidit : Dominus dedii , επί μιάς τραπέζης ιδών δέκα παίδας εν βραχεία
Dominus abstulit ; sicut Domino visum , ita et factum καιρού ροπή συντριβέντας : " Ο Κύριος έδωκεν , ο
est 31. Admirabilem illam vocem nostram faciamus : Κύριος αφείλετο· ώς τώ Κυρίω έδοξεν , ούτω και
par merces a justo judice para preclare facia D εγένετο. Ήμέτερον ποιησώμεθα το θαύμα τούτο:
designantibus . Non sumus filio orbati : sed resti ίσος ο μισθός παρά του δικαίου κριτου τοίς τα
'uimus ci qui mutuo dederat : neque exstincta est ίσα επιδεικνυμένοις ανδραγαθήματα. Ουκ απεστε .
1lius vita , sed in melius transimulata : nec humus ρήθημεν του παιδό , αλλ' απεδώκαμεν τω χρήσαντι:
dilectum nostrum oblexit , sed cælum suscepit. ουδέ ηφανίσθη αυτού η ζωή , αλλ ' επί το βέλτιον
Paulisper exspectemus , et una cum eo quem de διημείφθη : ου γη κατέκρυψε τον αγαπητόν ημών ,
sideramus, erimus. Neque longum est tempus se αλλ ' ουρανός υπεδέξατο . Μικρον αναμείνωμεν , και

31 .ου 1 , 21 .
(25 ) 'Εκείνη του οίκου . Sic tres antiquissimi
«.odices pro eo quod erat in editis του οίκου εκείνου .
In iisdem codicibus legitur και των ψυχών , quod
in editis deerat .
(26) Τα ... ρεύματα. Sex codices habent το...
de oua . Sed cum vulgata lectio exslet in tribus aliis
vetustissimis , nihil mutandum censuimus .
( 27) Ταϊς καρδίαις . Editi addunt εν , αuod deest
in use .
(28) Τίθησιν . Deest hoc verbum in tribus codi
eibus , nec necessarium est .
 EPISTOLARUM CLASSIS I. EPIST. VI . ! Σ
συνεσόμεθα το ποθουμένω . Ουδε πολύς ο χρόνος της Ajunctionis , cum omnes in hac via tanquam in
διαστάσεως (99) , πάντων ώσπερ εν οδώ το βίω τούτω via ad idem diversorium contendant : in quod
προς το αυτό καταγώγιον επειγομένων • εν ώ ο μεν hic jam advenil , ille supervenit , alter ſestinal :
προκατέλυσεν , ο δε επήλθεν , ο δε επείγεται , πάντας finis autem unus omnes excipiet. Etsi enim ci
δε έν υποδέξεται τέλος . Ει γάρ και θάττον την οδόν lius viam confecit , eamdem omnes ingredie
προκατέλυσεν , αλλά πάντες την αυτήν (30) πορευ mur , omnesque idem manet diversorium . Tan
σόμεθα και πάντας το αυτό αναμένει κατάλυμα . lum nobis contingat illius puritati per virtutem
Μόνον γένοιτο ήμάς δι' αρετής της καθαρότητι εκείνου assimilari , ut moribus doli expertibus eamdem ,
ομοιωθήναι ένα διά το άδολον του ήθους της αυτής ac qui in Christo infantes sunt, requiem consequa
τοις εν Χριστώ νηπίοις αναπαύσεως επιτύχω . miur .
μεν (31 ).
ΕΠΙΣΤΟΛΗ (' . EPISTOLA VI :.
Basilius Neclurii uxorem similiter consolatur.
Προς την ομόζυγος ( 32 ) Νεκταρίου παραμυθη- Ε Nectarii conjugi consolatoria .
τική .
1. "Έμελλον αποσιωπών προς την κοσμιότητά σου , 1. Nolebam alloqui dignitatem tuam , conside
λογιζόμενος , ότι , ώσπερ οφθαλμώ φλεγμαίνοντι και rans, ut oculo inflammalo lenimentum vel tener
το απαλώτατον των παρηγορημάτων ανίαν (33) εμ rimum dolorem affert , ita animæ gravi mærore
ποιεί , ούτω και ψυχή υπό θλίψεως βαρείας κεκα allictæ , eliamsi mullum solatii ferat oratio , mo
χωμένη , κάν πολλήν παράκλησιν φέρη ο λόγος , lestam lamen quodammodo videri , in ipso doloris
όχληρός πως είναι δοκεί, εν τη περιωδυνία προσφε articulo adhibitam . At ubi mihi in mentem venit,
ρόμενος . Επει δε με (34) εισήλθεν , ότι πρός Χρι sermonem mihi cum Christiana futurum , jampri
στιανήν μοι ο λόγος έσται, πάλαι πεπαιδευμένην τα dem in rebus divinis instituta , nec ad humanos
θεία , και εμπαράσκευον ούσαν προς τα ανθρώπινα , casus imparata ; non existimavi æquum esse ut
ουκ ενόμισα δίκαιον είναι παραλιπείν το επιβάλλον officio meo deessem . Novi qualia sint matrum
μοι Οίδα ποταπά των μητέρων τα σπλάγχνα και viscera ; cumque peculiariter considero luam in
όταν ιδίως το σον περί πάντας χρηστών και ήμερον omnes benignitatem alque mansuetudinem , conji
ενθυμηθώ , λογίζομαι πόσην εικός επί τοίς παρούσιν cio quantum probabile sit in præsentibus malis
είναι την άλγηδόνα . Παϊδα έζημιώθης, όν περιόντα C dolorem esse . Filium amisisti 79, quem viventeen
μεν εμακάρισαν πάσαι μητέρες , και ηύξαντο τους malres omnes prædicabant bealum , talesque silos
εαυτων τοιούτους είναι αποθανόντα δε εστέναξαν , esse optabant : mortuum vere perinde luxerunt, ac
ως εκάστη τον εαυτης γή κατακρύψασα . Εκείνου si suum quæque humo conlexisset. Illius mor3
θάνατος πληγή εγένετο πατρίδων δύο ( 55 ), της τε plaga exstilit provinciarum duarum , el nostræ , € :
ημετέρας και της Κιλίκων . Εκείνο το μέγα και Gilicum . Cum illo magnum et illustre genus con
περιφανές γένος συγκατέπεσεν , ώσπερ ερείσματος cidit , veluti fulcro sublato concussum . O incursum
ύφαιρεθέντος κατασεισθέν . Ω συνάντημα πονηρού . mali demonis , quantum potuit mali patrare : 0
δαίμονος , πόσον ίσχυσε κακόν εξεργάσασθαι ! " Ω γη , lerra talem coacta suscipere casum ! Horruit forte
τοιούτον αναγκασθείσα υποδέξασθαι πάθος! "Έφριξε ipse sol , si quis in eo sensus , triste illud spectacu
τάχα και ο ήλιος, εί τις αίσθησις αυτώ, το σκυθρω lum . Et quis tantum dicere poterit , quantum inops
πόν εκείνο θέαμα . Και τί άν τις τοσούτον είποι , όσον consilii animus suggerit ?
η αμηχανία της ψυχής υποβάλλει;
4. 'Αλλ ' ου γαρ απρονόητα τα ημέτερα, ως μεμα 2. Verum nostra non fiunt citra providentiam, quern
θήκαμεν εν τω Ευαγγελίω, ότι ουδέ στρουθίον πίπτει admodum in Evangelio didicimus , ne passerem qui
άνευ θελήματος του Πατρός ημών. "Ωστε , εί τι γέ- D dem cadere sine voluntate Patris nostri 31. Quare αι
γονε , θελήματι γέγονε του Κτίσαντος ημάς. Το δε quid contigit , voluntate contigil Conditoris nostri.
βουλήματι του Θεού τις ανθέστηκε ; Καταδεξάμε- Quis autem Dei voluntati resistit ? Suscipiamus quod
θα (56) το συμβάν : δυσανασχετούντες γάρ ούτε το accidit; molesle enim ferentes , neque id quod factum
11 Matth . Χ , 29 .
(29 ) Ουδέ πολύς... υποδέξεται τέλος. Deest tota (31) Επιτύχωμεν . Ιta tres vetustissimi codices .
hæc verborum coinplexio in Vat . et Coisl . recen Editi τύχωμεν .
tiore , et in duobus Regiis . Huie autem et sequenti (32) Ομόζυγον. Sic Harl . , Val . et quinque alii .
epistolæ multa insunt indicia hominis a rhetorum Coistinianus primus et editi ομόζυγα ..
exercitationibus recentis. Nonnulla etiam , quæ Bi ( 33) ’Ariar. Sic Harl., Coisl. primus et quinque
silius aple ad religionem Christianam accommodat, alii, melius quam in editis aveậv .
in Plutarchi libro De consola ione leguntur. Is enim ( 34) 'Επει δε με. Sic codices antiqui senten» ,
docet vitam muluo Datam esse hominibus, nec mi duo alii Eπει δέ μοι . Editi επειδή μοι . Statim Bigυί .
rum videri debere , si reddenda sit : hanc vitam esse και ευπαράσκευον .
veluti viam , qua omnes ad idem diversorium len ( 55) Δύο. Sic mss . Septem. Editi δυοϊν.
dimus : non lugendos esse, quos brevi sequemur , ( 36) Καταδεξώμεθα . Editi addunι γουν , sed lies
(30 ) Thr aùtúr. Editi addunt auto , quod dcest vocula deest in seplem mss . codicibus
in sepieni veteribus libris. • Alias CLXXXIX . Scripta eodem Tempore .
 213 S. BASILII MAGNI
est reparamus , ac praeterea nosmetipsos perdimus. A γενόμενον διορθούμεθα , και εαυτούς προσαπόλλυμεν .
Ne culpermus justum Dei judicium . Νimium impe- Mή κατηγορήσωμεν της δικαίας κρίσεως του Θεού.
riti sumus, quam ut arcana illius judicia explore 'Αμαθείς εσμεν , ώστε τα άρρητα αυτού κρίματα
mus. Tunc Dominus amoris in se tui periculum δοκιμάζειν . Νύν σου λαμβάνει την δοκιμήν ο Κύριος
facit . Tibi nunc lempus est, ut per patientiam par της προς αυτόν αγάπης . Νυν σοι πάρεστι καιρός
lem martyrum consequare. Machabæorum maler διά της υπομονής την μερίδα των μαρτύρων λαβείν .
septem filiorum mortem conspexit, nec ingemuit, Η των Μακκαβαίων μήτηρ επτά παίδων είδε θάνα
nec ignobiles lacrymas effudit ; sed gratias agens τον , και ουκ εστέναξεν , ουδε αφήκεν αγεννές δά
Deo , quod videret eos igne et ferro et acerbissimis κρυον · αλλ' ευχαριστούσα τω Θεώ, ότι έβλεπεν αυ
verberibus e vinculis carnis exsolvi . Deo quidem τους πυρί και σιδήρω , και ταϊς χαλεπωτάταις αικίαις ,
probala fuit , celebris vero habita est apud homi των δεσμών της σαρκός λυομένους , ευδόκιμος μεν
nes 33. AMictio magna , faleor et ego : sed et magna παρά Θεώ , αοίδιμος δε παρά ανθρώποις εκρίθη .
a Domino præmia patientibus reposita . Maler cum Μέγα το πάθος, φημί καγώ αλλά μεγάλοι και οι
elfecta es , puerumque vidisti , ac gratias egisti Deo ; παρά του Κυρίου μισθοί τοίς υπομένουσιν αποκεί
plane sciebas mortalem a te , cum mortalis sis, μενοι . "Οτε έγένου μήτηρ, και είδες τον παίδα, και
genitum esse . Quid igitur mirum , si mortuus est B ηυχαρίστησας τω Θεώ, ήδεις πάντως , ότι θνητή ούσα
mortalis ? Sed dolet nobis , quod præter tempus. θνητόν έγέννησας . Τί ούν παράδοξον , ει απέθανεν ο
Incertum , utrum hoc non fuerit tempestivum : nos θνητός ; Αλλά λυπεί ημάς το παρά καιρόν. "Αδηλον ,
siquidem eligere quæ animabus utilia sunt, et præ ει μη εύκαιρον τούτο · επειδή ήμείς εκλέγεσθαι τα
finire lerminos humanæ vitæ non novimus. Cir συμφέροντα ταϊς ψυχαίς , και ορίζειν προθεσμίας
cumspice lolum terrarum orbem , in quo habi ανθρωπίνη ζωή (57) ουκ επιστάμεθα . Περίβλεψαι
tas ; et cogita omnia mortalia esse quæ viden τον κόσμον άπαντα, εν ώ κατοικείς · και εννόησον ,
lur , omnia corruptioni obnoxia . Respice ad cæ ότι πάντα θνητά τα δρώμενα , και πάντα φθορά υπο
fum ; et illud ipsum aliquando dissolvelur ; ad κείμενα . 'Ανάβλεψον προς τον ουρανόν (38) · και ούτος
solem , ne ille quidem permanebit. Stellæ omnes , ποτε λυθήσεται » προς τον ήλιον · ουδέ ούτος( 59) δια
animalia terrestria et aquatilia , terræ ornalus , μενεί. Οι αστέρες σύμπαντες , ζώα χερσαία και
terra ipsa , omnia corruptioni olbnoxia , omnia paulo ένυδρα , τα περί γην κάλλη , αυτή η γη , πάντα
post non amplius futura . Horum cogitatio sit casus φθαρτά , πάντα μικρόν ( 40) ύστερον ουκ έσόμενα .
solatium . Cave calamitatem seipsa nietiaris , ita “Η τούτων έννοια παραμυθία έστω του συμβεβη
enim libi videbitur intolerabilis scd eam cuin om κότος . Μή καθ ' εαυτό μέτρει το πάθος : αφόρητον
C
nibus rebus humanis comparais , inde reperies “ γάρ ούτω φανείται σοι · αλλά τους ανθρωπίνοις πάσι
illius solalium . His autem omnibus illud validissi συγκρίνουσα , εντεύθεν εύρήσεις αυτου την παρα .
mum addendum babeo : parce marito ; alter alteri μυθίαν . Επί πάσι δε εκείνο ειπείν ισχυρόν έχω,
solamen eslote ; ne facias ei graviorem calamita - φείσαι του ομοζύγου ' αλλήλοις γένεσθε (41 ) παρα
tem , dolore le ipsa conficiens. Omnino autem ar μυθία : μη ποιήσης αυτω χαλεπωτέραν την συμφο
bitror serinonein solatio imparem esse : sed preci- ράν , το πάθει εαυτήν καταναλίσκουσα (42) . "Όλως δε
bus in re præsenli opus esse censeo . Precor ilaque ουκ οίμαι λόγον εξαρκείν εις παράκλησιν , αλλ' ευχής
ipsum Dominum, ut sua non enarrabili polentia 8Ο ηγούμαι χρείαν είναι προς τα παρόντα . Εύχομαι ούν
langens cor tuum , cogitationibus bonis animum αυτόν τον Κύριον , τη αφάτη αυτού δυνάμει εφαψά
tuum illustret , ut in Leipsa consolationis habeas μενόν σου της καρδίας, έμποιήσαι φώς τη ψυχή σου
argumenta . διά των αγαθών λογισμών , ίν ' οίκοθεν έχης της
παραμυθίας τάς άφορμάς .
EPISTOLA VII' . ΕΠΙΣΤΟΛΗ Ζ .
Basilius significal ſuturum se providisse, ul penuriæ verborum accusaretur , nec tamen idcirco consulentibus respondendum
non esse. Horlalur Gregorium , ul lolum se tradul veritatis dejensioni, nec se consulal .
Gregorio sodali . D Γρηγορίω εταίρω ( 43).
Ne lum quiaem ignorabam , cum scriberem Ουδε τότε (4 ) ήγνόουν, ότε επέστελλον τη λογιό
33 11 Mach . vii , 1 sequ .
Alias II . Scripla videtur in secessii . primus qui tamen addit TC!SXÓTW. Codices omnes
(37) 'Ανθρωπίνη ζωή . Duo vetustissimi codices , Gregorio Nazianzeno banc epistolam inscribunt,
Harl . , et Coisl . ανθρωπίνης ζωής . sed in codice vetustissimo Coisliniano post titulum
(53 ) Προς τον ουρανόν . Harl. , et Medicaeus εις legitur eadem manu γρ. Ευαγρίω πρεσβυτέρω
τον ουρανόν . scriptum invenitur, Evagrio presbytero . Sed lanti
(59 ) Ουδέ ούτος. Sic Harl., et Coisl . primus cum non est ejusmodi observatio , w hæc epistola Eva
tribus aliis . Editi ουδέ αυτός . grio presbytero scripta potius videalur, quam Gre
(40) Πάντα μικρόν . Sie Harl., Coisl. uterque et gorio , cui et velerum codicum lestimonio el sua
Tres Regii . Editi και πάντα μικρού . sponle oplime congruit. Sigrala est enim mani
(41) Άλλήλοις γένεσθε . Sic tres vetustissimi ſeslis nolis mutuæ illius operæ , quam sibi Grego
codices Harl . , Coisl . et Met. Editi αλλήλοις έστε . rius et Basilius in sacris literis illustrandis trade
(42 ) Καταναλίσκουσα. Quique codices , non ta band.
men vetustissimi, αναλίσκουσα. ( 44 ) Ουδε τότε . Sic quinque mss . codices . Editi
(43 ) l'enroplo. Ila colex Valicanus et Coisl. OUÔÉ TOTS. Ad hæc verba in codice Regio, quo usus
945 EPISTOLARUM CLASSIS I. EPIST . VIII. 216

τη-ί σου , ότι πάσα θεολογική φωνή ελάττων μέν έστι A prudentiae tue, vocem omnem theological impa
της διανοίας του λέγοντος , ελάττων δε της του επι rem esse cogitationi dicentis , imparem interro
ζητούντος επιθυμίας διότι ο λόγος ασθενέστερον πως gantis desideriis ; propterea quod sermo imbecil
πέφυκε διακονείσθαι τοις νοουμένοις . Ει ούν ασθενής lius nescio quomodo solet cogitatis rebus inservire.
ημών ή διάνοια, ελάττων δε ταύτης η γλώσσα , τι Si ergo infirma cogitatio nostra , et cogitatione
εχρήν προσδοκάν ημάς επί τοις ειρημένοις , και ουχί inferior lingua; quid exspectandum nobis fuit in
πενίαν εγκληθήσεσθαι λόγων ; ου μήν τούτου γε iis quæ disseruimus , nisi penuriam verborum
ένεκεν δυνατόν ήν σιωπή παρελθείν το επιζητού- objectum iri ? Νeque tamen idcirco potui silentio
μενον (43 ). Κίνδυνος γάρ προδοσίας, εν τω μή προ- pretermittere quod querebatur . Νam proditionis
χείρως αποδιδόναι τάς περί Θεού αποκρίσεις τους periculum est, si non libenter dentur de Deco
αγαπώσι τον Κύριον . Εκείνα μέν ούν , είτε αρκούν- responsa his qui Dominum diligunt . 1lla igitur ,
τως έχειν δοκεί, είτε και ακριβεστέρας τινός προσ sive salis esse videantur, sive etiam accuraliore
θήκης δείται , καιρου ιδίου προς διόρθωσιν χρήζει . quodam additamento indigeant , tempus proprium) ,
Το δε νύν έχον, παρακαλούμέν σε , ο και παρεκαλέ- μι emendentur , postulant . Quod autem nunc ad
σαμεν ήδη , χρήσαι σεαυτόν ολοκλήρως τη συνηγορία rem allinel, hortamur le , uti jam etiam hortali
της αληθείας, και ταϊς (46) παρά του Θεού εγγινομέ- B sumus , ut totum le veritatis defensioni , ac motibus
ναις τη διανοία σου όρμαϊς προς την του αγαθού σύστα menti luæ ad bonum stabiliendum a Deo impressis
σιν , ταύταις αρκούμενος και παρ' ημών μηδεν επι tradas, his contentus nec amplius quidquam no
ζητούνται πλέον : ο , πολλώ ελάττους όντες της υπο bis requirens : qui cum multo inferiores simus
νοίας , βλάπτομεν μάλλον τη παρ' εαυτών ασθενεία quam quis suspicari possit, imbecillitate nostra
τον λόγον , ή τινα ισχύν διά της συνηγορίας τη αλη doctrinam lædimus magis, quam roboris aliquid
θεία προστίθεμεν . patrocinio nostro addimus veritati .

ΕΠΙΣΤΟΛΗ Η ' . EPISTOLA VIII ' .

Perculsus casu inopinato Basilius , cum se ad Gregorium recepissel, desiderium suorum his lilleris lenit, eosque admo
nel ul cavenni ub'Arianis. Deum Patrem , Deum Filiiim , Deum Spiritum sanctum confileri oportere stuluit. Tres deos
affingentibusrespondel, Deum natura, non numero unum dici : simile et dissimile rejicit, identitatem substantiæ re
quirit, ac Filium Patri esse consubstantialem declarat. Plura explanat Scripturæ loca ab alversariis objecta. Deni
que sancti Spiritus divinitatem probat.
Τοϊς Καισαρεύσιν (47 ) απολογία περί της απο Apologia de secessu ad Cæsarienses , et de fid :
χωρήσεως , και περί πίστεως. pertractatio .
1. Πολλάκις εθαύμασα , τι ποτε προς ημάς πεπόν C 1. Sæpe miralus suni , cur eo sitis in me animo
θατε , και πόθεν τοσούτον ηττάσθε (48 ) της ημετέρας affecti, et unde vos tenuitas nostra , eaque exigua
βραχύτητος , της μικράς και ολίγης και ουδέν. ίσως et modica ac fortasse nihil habens amabile, tanto -
εχούσης εράσμιον, και λόγοις ημάς προτρέπεσθε, pere capiat ; nosque sermonibus adhortemini, anti
φιλίας τε και πατρίδος υπομιμνήσκοντες , ώσπερ φυ citiam el patriam commemorantes , veluti profugos
γάδας τινάς πατρικούς σπλάγχνοις προς εαυτούς quosdirn paternis visceribus ad vos rursus contain
πάλιν επιστρέφειν ( 39 ) πειρώμενοι. Εγώ δε το μεν les revocare. 81 Ego aulem profugum me esse
φυγάς γεγονέναι ομολογώ , και ουκ άρνηθείην την faleor , neque negalerium : sed jam causam, si cu
δε αιτίαν μάθοιτ' άν ήδη ποθούντες . Μάλιστα μεν pitis , ediscetis . Maxime quidem re inopinata tune
το αδοκήτω τότε πληγείς , καθάπερ οι τοίς αιφνι- perculsus , quemadmolumn qui ob repentinos stre
δίοις ψόφοις αθρόως καταπλαγέντες , ου κατέσχον pίtus illico expavescunt , non cohibebain cogitatio
τους λογισμούς , αλλ' εμάκρυνα φυγαδεύων , και ηύ mes, sed elongavi ſugiens, ac tempore multo a
λίσθην χρόνον κανόν αφ' υμών , έπειτα δε και πό vobis abfui. Deinde vero et desiderium quoddam

est Combeſisius, scholium quoddam declarat Basi . Basilius, scripla'; nec Basilius ex urbe in solitud
D nem , ut eruditi viri hactenus crediderunt, sed po
lium hac sententia uti, sed fusius, in Homilia, quæ
lius in urbem ex solitudine discesserat. Pelit enim
inscribitur, Christi generalio . Legitur hzec homilia
tom . 11 , p. 59 ; el quod in scholio indicalum est , ul sibi aliquandiu liceal abesse, non quod in urbe
reperitur, n . 1 et 2 . commorationem , inquit, ambiumus, sed quod versari
(45 ) Το επιζητούμενον . Quatuor mss . non anti cum sanctis longe uiilissimum judicemus. Erat ergo
φuissimi το ζητούμενον. in aliqua urbe, videlicet Nazianzi cum Gregorio.
( 46 ) Και ταίς . Deest και in duobus mss . Regiis . Quod autem addit , homines urbium desiderio a
Videlur delelum fuisse in Harlæano codice , in quo maligno decipi, non congruebat bæc admonitio ci
ιαc epistola recentiore manu scripta est. “ Ορμαίς , vibus Cæsariensibus, sed potius monachis , quos
quolibus . Melius forte , si reddatur, præsidiis. Paulo sæpe diabolus hoc artificio l'elrahere e solitudine
post Ιegimus ex quinque mss. πολλώ ελάττους pro lentabat, ut perspici pulest infra er Epistola ad
πολλών . Duo niss . codices habent ασθενεία των Chilonem .
λόγων . ( 18) Ηττάσθε. Sic Reg. et Harl. Editi ήττησθε .
(47) Τοίς Καισαρεύσιν . Quamvis hic titulus Ba Sic etiam Gregorius Naz. qui hujus epistolae cxor
silii sententiæ ac verbis repugnet, eum tamen reti . dio utitur pro suo in oratione 27 .
nuimus, propterea quod reperitur in diobus coili (49) Επιστρέφειν . Patrian vocal Basilius Io:
cibus mss. Reg . el llarl . , exceptis ultimis verbis, xa.! cum in quo educatus fuerat. Vide Not . ad epist.
Tep! Tristius, que desunt. Porro hæc epistola non 87. Paulo post edili è Tre!she!; liss . lit in textu .
ad Cæsarienses, sed ad monasterium , cui prcerat Alias CXLI . Scripta anno 560 .
211 S. BASILII MAGNI

subiit mihi sacrorum dogmatum , et philosophie A θος τις υπεισήει μου των θείων δογμάτων, και της
que circa illa versatur. Quomodo enim possium , περί εκείνα φιλοσοφίας. Πώς γαρ αν δυναίμην (30) ,
: aiebam , habitantem in nobis malitiam domare ? έφην εγώ, κρατήσαι της συνοικούσης ήμίν κακίας ;
Quis mihi fiat Laban , liberans me ab Esau alque Τίς δ' άν μου γένηται Λάβαν , απαλλάττων με του
ad supernam philosophiam deducens ? Quoniam Ησαύ , και προς την ανωτάτω φιλοσοφίαν παιδα
autem, Deo dante , voti compoles , quantum licuit, γωγών ; 'Αλλ ' επειδή συν Θεώ του σκοπού κατά
facti sumus , electionis invento vase et puteo pro- δύναμιν τετυχήκαμεν , ευρόντες σκεύος εκλογής και
fundo, dico autem Christi os Gregorium : nobis φρέαρ βαθύ , λέγω δε το του Χριστού στόμαΓρηγόριον
paruimper , ques0 , parum, rogamus , concedite ολίγον ημίν , παρακαλώ , ολίγον συγχωρήσατε χρόνον ,
temporis ; non quod in urbe coinmorationem am αιτούμεθα· ου την εν ταις πόλεσι διατριβήν ασπα
biamus (neque enim ignoramus , homines hoc pa ζόμενοι • ουδέ γάρ λέληθεν ημάς ο πονηρός διά των
cto a maligno decipi ) , sed quod versari cum san τοιούτων την απάτην τους ανθρώπους προσμηχανώ
cris longe utilissimum esse judicemus. Dum enim μενος ' αλλά την συντυχίαν την προς τους αγίους
l : divinis dogmatibus aliquid dicitur , auditurque επωφελή μάλιστα κρίνοντες ( 51 ) . Εν γάρ τώ λέγειν
frequentius, contemplationum quemdam habitum , τι περί των θείων δογμάτων , και ακούειν πυκνότε
qui ægre amittatur , suscipimus . Et res quidem B ρον , έξιν δυσαπόβλητον θεωρημάτων λαμβάνομεν.
nostræ ita se habent. Και τα μεν καθ ' ημάς τούτον έχει τον τρόπον .
2. Vos autem , o divina et omnium mihi charis 2. Υμείς δε , ώ θείαί μοι και προσφιλέσταται πα
sima capita , cavete Philistinorum pastores , ne σών κεφαλαι , φυλάττεσθε τους των Φυλιστιαίων
quis puteos vestros clanculum obstruat , et puram ποιμένας, μή τις λαθών εμφράξη υμών τα φρέατα,
firimm , quæ ad fidem pertinent , cognitionem ob και το καθαρόν της γνώσεως της περί την πίστιν
furbet, Hoc enim eis semper studio est , non ex επιθολώση. Τούτο γάρ αυτοίς αεί έστιν επιμελές ,
Scripturis sacris docere animas simpliciores , sed μή εκ των θείων Γραφών διδάσκειν τας ακεραιοτέ
sapientia extranea veritatem circumvenire. Qui ρας ψυχάς , αλλ' εκ της έξωθεν σοφίας παρακρούε .
enim ingenitum et genitum in nostram fidem intro σθαι την αλήθειαν . Ο γάρ αγέννητον και γεννητών
lucit , docetque eum qui semper est , aliquando επεισάγων ημών τη πίστει , και τον αεί όντα μη
non fuisse , eumque qui natura ac semper Paler όντα ποτέ δογματίζων, και τον φύσει και αεί Πα
est , patrem fieri, et Spiritum sanctum non esse τέρα πατέρα γινόμενον , και το Πνεύμα το άγιον
sempiternum , nonne ille palam Philistæus est , ουκ αΐδιον , ουκ άντικρύς έστι Φυλιστεύς (52) ; βα
invidens patriarche nostri ovibus , ne ex pura et c σκαίνων τοίς του πατριάρχου ημών προβάτοις, ίνα
in vilain æternam saliente aqua bibant 3* , sed illud μή πίνωσιν εκ του καθαρού και άλλομένου εις ζωήν
prophetæ oraculum trahant in semetipsos : Me de αιώνιον ύδατος, αλλά το του προφήτου λόγιον προς
reliquerunt fontem aquæ vitæ , ac foderunt sibi ipsis εαυτούς επισπάσωνται (55) , το · 'Eμε εγκατέλιπον
cisternas obiritas , quæ non poterunt aquam conti πηγήν ύδατος ζωντος , και ώρυξαν εαυτοίς λάκ
were 35 ; cum confiteri oporteat Deum Patrem , κους συντετριμμένους , οι ου δυνήσονται ύδωρ
Deum Filium , Deum Spiritum sanctum , uti elo- συσχεϊν · δέον ομολογείν Θεόν τον Πατέρα , Θεόν
quia divina , et qui ea sublimius intellexere , do τον Υιόν , Θεόν το Πνεύμα το άγιον ώς οι θείοι λό
cuerunt. Cælerum ad eos qui tres deos nobis ex γοι , και οι τούτους ( 54) υψηλότερον νενοηκότες εδί
probrant , illud dicatur : unum nos Deum non δαξαν . Προς δε τους επηρεάζοντας ημίν το τρίθεον
numero , sed natura confiteri . Quidquid enim εκείνο λεγέσθω, ότιπερ ημείς ένα Θεόν ου το αριθ
unum numero dicitur, id vere unum non est , ne μό, αλλά τη φύσει ομολογούμεν. Πάν γάρ και εν
que natura simplex : Deum vero simplicem et in αριθμό λέγεται , τούτο ουχ έν όντως , ουδ ' απλούν τη
compositum confitentur omnes. Non igitur unus φύσει έστίν · ο δε Θεός απλούς και ασύνθετος παρά
liumero est Deus . Quod autem dico , est ejusmodi. πάσιν ομολογείται. Ουκ άρα είς αριθμό εστιν ο
Unum numero mundum esse dicimus , non tamen D Θεός . "Ο δε λέγω , τοιούτόν έστιν. "Εν αριθμό τον
unum natura , neque simplicem illum quemdam . κόσμος είναι φαμεν , αλλ ' ουχ ένα τη φύσει, αλλ' ουδ'
Dividimus enim ipsum in elementa ex quibus con απλούν τινα τούτον . Τέμνομεν γάρ αυτόν εις τα εξ
slat , in ignem , aquam , aciem ellerram . Rursus ών συνέστηκε στοιχεία, εις πυρ και ύδωρ και αέρα
homo unus numero dicitur. Unum enim hominem και γήν . Πάλιν ο άνθρωπος είς αριθμό ονομάζεται.
siepe dicimus , sed non simplex quidam ille est , "Ένα γάρ άνθρωπον πολλάκις λέγομεν. 'Αλλ ' ουχ
cum ex corpore et anima constet . Similiter et an απλούς τις ούτός έστιν , εκ σώματος και ψυχής συν
gelum unum numero dicimus , sed non unum 82 εστώς. Ομοίως δε και άγγελον ένα αριθμό ερού -

3. Joan . IV , 35 Jerem. M , 13. 1

(30) Δυναίμην . Editi iterum addunt Πώς γαρ
ür. Sed hæc melius absunt a duobus codicibus miss.
Diures non habuiniis.
(51) Κρίνοντες . Sic mss . Editi κρίναντες.
( 32 ) Φυλιστείς . Ηar !. Φυλιστιαίος .
( 53) Επισπάσωνται . Sic Reg . el Harl . Editi
επισπάσονται .
(54) Τούτους . Sic Harl . Editi τούτων . Paulo post
ex duobus miss. legimus èanpa Covtas ripiv. Edisi
ήμων .
29 EPISTOLARUM CLASSIS I. EPIST . VII . 250
μεν , αλλ ' ουχ ένα τη φύσει , ουδε απλούν ουσίαν A natura, neque simplicem : siquidem essentiam cun,
γάρ μεθ' αγιασμού τήν του αγγέλου υπόστασιν εν sanctimonja.hypostasim angeli intelligimus. Itaque
νοούμεν. Ει τοίνυν πάν το έν αριθμό εν τη φύσει si quidquid unum est numero , unum natura non
ουκ έστι , και το εν τη φύσει και απλούν έν αριθμώ est , et quod natura unum ac simplex est , unum
ουκ έστιν, ημείς δε λέγομεν ένα τη φύσει Θεόν: πώς numero non est , nos autem Deum natura unun
επεισάγουσιν ημίν τον αριθμόν , αυτόν πάντη ημών dicimus ; quomodo nobis numeruum affingunt ,
εξοριζόντων της μακαρίας εκείνης (55) και νοητής quem prorsus a beata illa ac spirituali nalura
φύσεως ; “Ο γάρ αριθμός εστι του ποσού : το δε πο amovemus ? Numerus enim pertinet ad quantita
σον τη σωματική φύσει συνέζευκται : ο γάρ (56 ) tem : quantitas , vero corporali naturæ conjuncta
αριθμός της σωματικής φύσεως . Σωμάτων δε δη est ; numerus ergo corporeæ est naturæ . At Domi.
μιουργόν τον Κύριον ημών είναι πεπιστεύκαμεν. num nostrum corporum opificem esse credimus.
Διό και πάς αριθμός εκείνα σημαίνει τα ένυλον και Quapropter et numerus omnis ea designat , quæ
περιγραπτήν έχειν λαχόντα την φύσιν · η δε μονάς materialem ac circumscriptam naturam sortila
και ένας της απλής και απεριλήπτου ουσίας εστί sunt : monas vero el unilas simplicis ac incom
σημαντική (57 ) . “Ο τοίνυν αριθμόν ή κτίσμα ομολο- , prehensibilis essentie insigne . Quisquis igitur nu
γών τον Υιόν του Θεού και το Πνεύμα το άγιον λανθάνει Β merum aut creaturam confitetur Filium Dei , aut
ένυλον και περιγραπτήν φύσιν εισάγων . Περιγρα- Spiritum sanctum , imprudens materialem ac cir
πτήν δε λέγω ου μόνον την περιεχομένην υπό τόπου , cumscriptam naturam inducit . Circumscriplam au
αλλ ' ηνπερ και τη προγνώσει εμπεριείληφεν ο μέλ lem dico , non niodo eam quæ loco con !inetur,
λων αυτών από του μη όντος εις το είναι παράγειν, sed etiam quam prænotione comprehendit is , qui
ήν και( 58) επιστήμη περιλαβείν δυνατόν έστι. Πάν ούν ipsam e nihilo producturus est , quæque scientia
άγιον, και περιγραπτής έχει την φύσιν , και επίκτητον comprehendi potest. Quidquid igitur sanctum est ,
έχει την αγιότητα , ουκ ανεπίδεκτόν εστι κακίας . Ο habet autem naturam circumscriptam , et adventi
δε Υιος , και το Πνεύμα το άγιον, πηγή έστιν αγια tiam sanctitatem , obnoxium esse potest malitiæ .
σμού, υφ' ής πάσα η λογική κτίσις κατ' αναλογίαν Filius autem, et Spiritus sanctus , fons est sancti
της αρετής αγιάζεται . moniæ , unde rationalis quæque creatura prc virli
lis ratione sanctificalur ,
3. Καίτοι ημείς , κατά τον αληθή λόγον , ούτε 3. Nos , secundum veram ducirinain , neque si
όμοιον ούτε ανόμοιον λέγομεν τον Υιόν τω Πατρί . milem , neque dissimilem Patri Filium dicimus.
Εκάτερον γάρ αυτών επίσης αδύνατον. " Ομοιον γάρ ς Νam eque utrumque horum repugnal . Enimvero
και ανόμοιον κατά τάς ποιότητας λέγεται και ποιό simile et dissimile , qualitatum habita ratione di
τητος δε το θείον ελεύθερον. Ταυτότητα δε της φύ cuntur : Deus autem liber est a qualitate. Verum
σεως ομολογούντες, και το ομοούσιον εκδεχόμεθα , identitatem naturæ confitentes et consubstantiale
και το σύνθετον φεύγομεν, του κατ' ουσίαν Θεού και admittimus, et compositionem fugimus; cum is qui
Πατρός τον κατ ' ουσίαν Θεόν και Υιόν γεγεννηκότος . secundum essentiam Deus et Pater est , Deum se
"Εκ γάρ τούτου το ομοούσιον δείκνυται . Ο γάρ κατ' cundum essentiam ei Filium genueril. Ex hoc enim
ουσίαν Θεός τώ κατ' ουσίαν Θεώ ομοούσιος εστιν . consubstantiale ostenditur. Nam Deus secundum
Επει δε λέγεται θεός και ο άνθρωπος (59): ώς το, essentiam Deo secundum essentiam consubstantia
"Εγώ είπα· Θεοί έστε : και ο δαίμων θεός , ώς το , Jis . Siquidem et homo dicitur deus , velut in boc
Οι θεοί των εθνών δαιμόνια · αλλ' οι μεν κατά Joco, Ego dixi : Dii estis sa Quin etiam dæmon appel
χάριν ονομάζονται, οι δε κατά ψεύδος. Ο δε Θεός lalur deus , secundum illud , Dii gentium dæmonia 37 .
μόνος κατ' ουσίαν έστι Θεός . Μόνος δε όταν είπω , Sed illi quidem ex dono , hi vero ex mendacio no
την ουσίαν του Θεού την αγίαν και άκτιστον δηλώ. men accipiunt. Deus vero solus est secundum essen :
Το γάρ μόνος λέγεται και επί τινος ανθρώπου, και liam Deus . Cum aulem dico , solus, essentiam Dei
επί φύσεως απλώς της καθόλου . Επί τινος μεν , οίον , Β sanctam et increalam significo . Nam vox, solus,
φέρε ειπείν, επί Παύλου , ότι μόνος ήρπάγη έως el de uno aliquo homine , et de universa prorsus
τρίτου ουρανού , και ήκουσεν άρρητα ρήματα , και natura dicitur. De uno aliquo , velut cum verbi
ουκ εξον ανθρώπω λαλήσαι · επί φύσεως δε της καθ gratia dicitur de Paulo , solum raptum esse ad
όλου, ώς όταν λέγη (60 ) Δαβίδ : "Ανθρωπος , ώσει tertium usque cælum , et audisse arcana verba ,
χόρτος αι ημέραι αυτού . Ενταύθα γαρ ου τον τινα quæ non liceat homini loqui 38 : de natura vero
άνθρωπον, αλλά την καθόλου φύσιν δηλοί. Πάς γαρ universa , velut cum David dicit : Homo , sicut fe
άνθρωπος πρόσκαιρος και θνητός . Ούτω κακείνα num dies ejus 38. Hic enim non hominem aliqueni,
νοούμεν επί της φύσεως ειρημένα : το , " Ο μόνος sed universam naturam indicat : nam omnis homo
** Psal. LXXX , 6 . 27 Psal . xcv , 3 . 38 ( Cor . ΧΙΙ , 4. 20 Psal . C1, 15 .

(55) ' Exeirns. Hanc vocem addidimus ex duobus ( 38 ) " Ην καί. Μss . et edit . Basil . 3 και
inss . (59 ) Ο άνθρωπος. Αrticulus additus ex mss .
( 6) Ο γάρ . Lege. Ο γουν . deest in editis . Ibidem duo codices mss . 'ETTELOT, dé.
(57) Σημαντική. Sic uterque codes . Editi ση (60) Λέγη . Sic mss . Editi λέγει
μαντικόν .
251 S. BASILII MAGNI 232
temporarius et mortalis . Sic intelligimus de na- Α έχων αθανασίαν · και , Μόνη σοφώ Θεώ , και το,
lura dicta esse et illa : Qui solus habet immortali . Ουδείς αγαθός ει μή εις ο Θεός . Το γαρ είς εν
talem * ; et , Soli sapienti Deo " ; el , Nemo bonus, ταύθα το μόνος ταυτόν δηλοί : και το , “Ο τανύσας
nisi unus Deus " . Hic enim unus significat idem , τον ουρανόν μόνος και πάλιν• Κυρίω τω Θεώ σου
quod solus . Et , Qui extendit cælum solus *3 ; el rur προσκυνήσεις , και αυτό μόνο λατρεύσεις και
sus, Dominum Deum tuum adorabis , et illi soli ser το , Ουκ έστι Θεός πλήν εμού . Το γάρ είς και μό
vies ** ; et , Non est Deus præler meks. Nain unus et νος επί Θεού (61 ) εν τη Γραφή ου προς αντιδιαστο
solus de Deo dicuntur 83 in Scriptura non ad di λήν του Υιού ή του αγίου Πνεύματος λέγεται , αλλά
stinctionem a Filio aut Spiritu sancto , sed adver προς τους μή έντας θεούς , ονομαζομένους δε ψευ
sus eos qui cum dii non sint, dii lamen falso no δώς ως το , Κύριος μόνος ήγεν αυτούς και, Ούκ
minantur, ut est illud : Dominus solus duxit eos , es ήν μετ' αυτών: Θεός αλλότριος • και το , Περιεϊλον
non erat cum eis deus alienus *6 ; et , Everlerunt fi υιοι (62 ) Ισραήλ τα Βααλείμ, και τα άλση
lii Israel Bualim , el neniora Astaroth , el serviebant 'Ασταμώθ , και εδούλευον Κυρίω μόνω " και πάλι
Domino soli *7 . El, iterum Paulus : Sicut sunt dii ο Παύλος : "Ωσπερ εισι θεοι πολλοί , και κύριοι
mulli, el domini multi, nobis tamen unus Deus , Pa πολλοί , αλλ' ημίν εις Θεός , ο Πατήρ, εξ ού τα
ter, ex quo omnia, el unus Dominus Jesus Chri B πάντα , και εις Κύριος , Ιησούς Χριστός , δι' ού
slus , per quem omnia ks . Verum bic quærimus , τα πάντα . Αλλά ζητούμεν ενταύθα , πώς , Εις.
quomodo cum dixisset , Unus Deus , ea voce non Θεός ( 65) ειρηκώς , ουκ ήρκέσθη τη φωνή ( έφαμεν.
fuerit contentus (divimus enim , cum solus cl unus γάρ, ότι μόνος και το είς επί Θεού την φύσιν δηλοί ),
de Deo dicuntur, significari naluram ), sed el vo αλλά και το Πατήρ προσέθηκε, και του Χριστού
cein Pater apposuerit, et Christi ſecerit mentio εμνημόνευσεν . Υπονού τοίνυν , ότι ουκ εξαρκείς
nem . Suspicor iaque existimasse hoc loco vas οήθη νύν ο Παύλος , το σκεύος της εκλογής , κηρύσ
electionis Paulum , satis non esse lantummodo σειν μόνον Θεόν τον Υιόν, και Θεόν το Πνεύμα το.
Deum Filium, et Deum Spirituin sanctum predi- άγιον , όπερ διά της Eίς Θεός εδήλωσε ρήσεως, εάν
care ; id quod per dictionem , Unus Deus , declara μή και διά της προσθήκης του Πατρός τόν εξ ού τα
verat , nisi præterea per adjectionem Patris, eum πάντα δηλώση και διά της μνήμης του Κυρίου , τον
ex quo omnia sunt, exprimerel ; et per mentionem Λόγον τον δι' ού τα πάντα σημάνη" και πάλιν , διά
Donlini , Verbum per quod omnia sunt, significa- της Ιησού Χριστού συμπαραλήψεως την ενανθρώ
ret , et rursus , per Jesu Christi adjunctionem , in πησιν παραγγείλη ( 64) , και το πάθος παραστήση ,
carnationem annuntiaret, el passionem poneret ob C και την ανάστασιν φανερώση. Το γάρ , Ιησούς Χρι
oculos : et resurrectionem commonstraret. Nam στός, τάς τοιαύτας εννοίας ημίν εμφαίνει . Διό και
illud , Jesus Christus, notiones tales nobis indicat. πρό του πάθους παραιτείται ο Κύριος Ιησούς Χρι
Quapropter etiam Dominus ante passionem non στος καταγγέλλεσθαι · και διαστέλλεται τους μαθη :
vull dici Jesus Christus, et discipulis pra :cipit, ut ταϊς , ίνα μηδενί είπωσιν, ότι αυτός έστιν Ιησούς ή
ne cuiquam dicant ipsum esse Jesum Christum *) . Χριστός . Πρόκειται γάρ αυτώ τελειώσαντι την οικο
Ριopositum enim illi erat post absolutan dispen- νομίαν , μετά την εκ νεκρών ανάστασιν και την εις
sationem ac resurrectionem ex mortuis, et in co ουρανούς ανάληψιν , επιτρέψαι αυτοίς κηρύσσειν αυ
los assumptionein , lum demum ipsis committere, τον Ιησούν τον Χριστόν . Τοιούτον έστι και το . " Ινα
at eum Jesum Christum predies rent . Ejusinodi γινώσκωσί σε τόν μόνον αληθινόν Θεόν, κιο : δ:
est et illud : Ut cognoscant le solum verum Deum , απέστειλας Ιησούν Χριστόν και το , Πιστεύετε
et quem misisti Jesum Christum 50 ; illud itidem : εις Θεόν, και εις εμέ πιστεύετε πανταχού της
81
Creditis in Deum , et in me credite : ubique cogi-έννοιαν ημών ασφαλιζομένου του Πνεύματος του
talionem nostram præmuniente Spiritu sancto ; ne αγίου, ένα μή , θατέρω προσβαίνοντες , θατέρου εκ.
accedentes ad alterum , allero excidamus ; neve πίπτωμεν · και τη θεολογία προσέχοντες, της οικο
Alieologie intenti negliganus dispensationen ; at- D νομίας καταφρονώμεν · και γένηται ημίν κατά τη
que in inopietatem , dum in aliquo offendimus, inci ελλείπον η ασέβεια.
damus .
4. Verba autem divinæ Scripluræ , quæ arrepla 4. Τα δε δήματα της θείας Γραφής , άπερ λαμβά
adversarii, et ad suam ipsorum sententiam detorta , νοντες οι αντικείμενοι και διαστρέφοντες προς την
nobis ad eversionem majestatis Unigenili obji οικείαν συνείδησιν είς καθαίρεσιν της δόξης του Μο
ciunt, simili modo expendamus, notionem eorum νογενούς ήμίν προφέρουσιν, ούτως εξετάσωμεν (63),
60 1 Τim . VI , 16 . 41 Rom . XVI , 27. 41 Luc . Χνιι , 19. 23 Job 18 , 8 . ** Deut . VI , 13. 38 Deut. XXXII ,
59. 46 ibid. 12. 67 I Reg . VΙΙ , 4 . 18 I Cor. viii, 5 , 6 . ** Μatth. XVI , 20. 50 Joan . XVII , 5.
81 Joan . XIV , 1 .
(61) Επί Θεού . Editi addunt articulum , sed έθηκε .
deest fill miss. (64) Παραγγείλη. Duo mss . απαγγείλη .
( 62 ) Yiol. Ilanc vocem addimus ex Reg. Paulo (65) ' Εξετάσωμεν . Sic Reg . el prima Hanu Harl.
post duo mss. ώσπερ . Editiείπερ. Editi εξετάσομεν.Ιbidem editi αναπτύσσοντες αυτά .
( 63) Είς Θεός . Prima vocent addimus ex mss . Duo relerc's libri ut in lestu .
Paulo post in cod, Reg . legitur το Πνεύμα προσ
 EPISTOLARUM CLASSIS I. EPIST . VIII. 254
κατά το δυνατόν ημίν αναπτύσσοντες αυτών την A pro viribus explicantes . Ac primum nobis propo.
διάνοιαν. Και πρώτον ημίν προτιθέσθω το , Εγώ ζω nalur illud : Ego vivo propter Patrem " . Hoc enim
δια τον Πατέρα . Τούτο γάρ έστιν εν των βελών των unum cst ex jaculis, quæ in cælum vibrantur ab
εις ουρανόν πεμπομένων υπό των ασεβώς (66) αυτο his , qui eo impie utuntur . Illud autem dictum hoc
κεχρημένων . Ένταύθα δε το ρητόν ου την προαιώ- Ioco non ipsam ante secula , ut arbitror , vitam de
νιον , ώς oίμαι , ζωήν ονομάζει (πάν γάρ το δι' έτε- signat ( quidquid enim propter alterium vivit , vita
ρον ζων αυτοζωή είναι ου δύναται, ώς ουδε το υφ' ipsa esse nequit ; quemadmodum neque quod alb
ετέρου θερμανθεν αυτοθερμότης είναι · ο δε Χριστός alio calefactum est , calor ipse esse potest : Chri
και Θεός ημών είρηκεν : Εγώ είμι ή ζωή ) , αλλά stus autem* et Deus noster dixit : Ego sum vita 58),
ζωήν ταύτην την εν σαρκί, και εν τω χρόνω τούτω sed vitam hanc in carne , et in hoc tempore fa
γεγενημένην , ήν έζησε διά τον Πατέρα. Βουλήσει ctam , quam propter Patrem vixit . Nam ipso volente
γάρ αυτού επιδεδήμηκε το βίο των ανθρώπων και in vitam hominum advenit : neque dixit , Ego vixi
ουκ είπεν , Εγώ έζησα διά τον Πατέρα · αλλ ', 'Εγώ propter Patrem ; sed , Ego vivo propter Patrem ,
ζω διά τον Πατέρα , σαφώς τον παρόντα προσημαί aperte præsens tempus significans. Potest autem
νων χρόνον . Δύναται δε και ζωήν λέγειν , ήν ζή ο Χρι et vitam dicere, quam vivit Christus, Verbum Dei
στος, τον Λόγον του Θεού έχων εν εαυτώ. Και ότι B habens in seipso . Atque id ipsum esse, quod si
τούτό εστι το δηλούμενον , εκ του επιφερομένου εισό Sarificatur, ex his quæ sequuntur videbimus. Et
μεθα . Και ο τρώγων με , φησί, ζήσεται δι' εμέ . qui 84 manducat me , inquit, vivit propler me " .
Τρώγομεν γάρ αυτού την σάρκα, και τίνομεν αυτού Edimus enim ipsius carnem , et bibimus ipsius
το αίμα , κοινωνοί γινόμενοι διά της ενανθρωπήσεως sanguinem , participes facii, per incarnationen el
και της αισθητης ζωής του Λόγου και της σοφίας. sensibilem vitam , Verbi el sapientiæ . Carnem enim
Σάρκα γάρ και αίμα πάσαν αυτού την μυστικών επι et sanguinem totam suam mysticam in carne con
δημίαν ώνόμασε , και την εκ πρακτικής και φυσικής versationem vocavit , et doctrinam ex practica et
και θεολογικής συνεστώσαν διδασκαλίαν εδήλωσε , δι' naturali et theologica notiune constantem declara
ής τρέφεται ψυχή, και προς την των όντων τέως vit : per quam el nutritur anima, el ad eorum quae
θεωρίαν παρασκευάζεται. Και τούτο εστι το εκ του sunt contemplationem interim præparatur. Et bæc
ρητου ίσως δηλούμενον . est fortasse illius dicti sententia .
5. Και πάλιν: “Ο Πατήρ μου μείζων μου έστι. 5. Ac rursus , Pater meus major me est 68. Utun
Κέχρηται (67) γαρ και τούτο το ρητώ τα αχάριστα tur enim et hoc dicto ingratæ creaturæ, mali pro
κτίσματα , τα του πονηρού γεννήματα . Εγώ δε και C genies . Ego vero ex hac etiam voce consubstantia
εκ ταύτης της φωνής το ομοούσιον είναι τον Υιόν lem esse Filium Patri credo demoustrari. Compa
το Πατρί δηλούσθαι πε πίστευκα . Τάς γαρ συγκρί rationes enim scio proprie inter ea quæ ejusdem
σεις οίδα κυρίως επί των της αυτής φύσεως γινομέ naturæ sunt fieri. Angelum namque angelo dici
μας . "Αγγελον γάρ αγγέλου λέγομεν μείζονα , και mus majorem , et hominem homine justiorem , et
άνθρωπος ανθρώπου δικαιότερον , και πτηνών πτηνού volucrem volueri velociorem . Ιtaque si couparalio
ταχύτερον. Εί τοίνυν αι συγκρίσεις επί των ομοειδών nes inter ea quæ ejusdem speciei sunt, instiluun
γίνονται και μείζων δε κατά σύγκρισιν είρηται ο Πατήρ tur ; Pater autem secundum comparationem dictus
του Υιού : ομοούσιος τω Πατρί και Υιός . " Έστι δέ τις est Filio major ; consubstantialis Patri Filius. Inest
και άλλη έννοια εναποκειμένη το ρητώ . Τί γάρ θαυ autem et alia notio his verbis . Quid enim mirum ,
μαστόν , εί μείζονα εαυτού τον Πατέρα ώμολόγησε , si majorem seipso Patrem confessus est , qui Ver
Λόγος ών και σάρξ γεγονώς , οπόταν και αγγέλων bum est et caro factus est 58* : cum et angelis visus
ώφθη κατά την δόξαν ελάττων , και ανθρώπων κατά sit secundum gloriam minor , et hominibus secun
το είδος ; ' Η.λάττωσας γάρ αυτόν, φησί, βραχύ τι dum speciem ? Minuisti enim eum , inquit, paulo mi
παρ ' αγγέλους και πάλιν : Τον δε βραχύ τι παρ' nus ab angelis 56 ; et ilerum : Eum autem qui mo
αγγέλους ήλαττωμένον · και τo , Είδομεν αυτόν, D dico quam angeli minoratus est 57; item , Vidimus
και ουκ είχεν είδος , ουδε κάλλος ' αλλά το είδος eum, et non habebat speciem , neque decorem : sed
αυτού εκλείπον παρά πάντας τους ανθρώπους . species ejus deficiens pra omnibus hominibus 88. Hec
Τούτων δε πάντων ήνέσχετο διά την πολλήν αυτού autem omnia sustinuit propter multam suam in
περί το πλάσμα φιλανθρωπίαν, ίνα το απολωλός πρό opus suum benignitatem , ul perditam ovem recu
βατον ανασώσηται (68) , και το σωθεν καταμίξη, και τον peraret, et introduceret servatam , et eum , qui ab
κατελθόντα από Ιερουσαλήμ εις Ιεριχώ, και διά Jerosolymis Jerichunla descenderat, ob idque in
τούτο περιπεσόντα λησταϊς , εις την οικείαν υγιαίνοντα ciderat in latrones, ad propriam rursus patriam
πάλιν επαναγάγη πατρίδα . "Η και την φάτνην αυτό sanum incolumemque reducerel . An etiam præsepe

51 Joan . VI , 58. 53 Joan. ΧΙ , 25 . ** Joan. νι , 38. 33 Joan . ΧΙV, 28 . 58• Joan . 1 , 14. 86 Psal . νιιι, 6.
17 Ηebr . 1 , 9 . 58 Isa. LIII , 2, 3.

(66 ) 'Ασεβώς . Sic mss . Editi ασεβών. Ηabent (67) Κέχρηται . Sic mss . Editi κέχρηνται.
iidem codices ου την προαιώνιον. Editi ουκ αυ ( 68 ) 'Ανασώσηται . Sic libri veteres . Editi ανα
την , etc. Paulo post mss . pro αυτοζωή habent αυ súon. Paulo post ex iisdem mss. codicibus legimus
των . απαναγάγη pro έπεισαγάγη.
235 S. BASILII MAGNO 26

el exprobrabit hereticus , per quod cum esset ra- Α ονειδίσει αιρετικός , δι' ής άλογος ών έτράφη υπό
tione destitutus , a verbo nutritus est ? an objiciet του Λόγου (69); και την πενίαν προοίσει , ότι κλινι
pari pertatem , quod leclulus defuit fabri lilio ? Pro δίου ουκ η πόρησεν και του τέκτονος υιός ; Διά τούτο
plerea Patre minor Filius , quod lua causa factis Πατρός ελάττων ο Υιός, ότι διά σε γέγονε νεκρός, ένα
est mortuus , ul le a mortalitate liberarel, et cæ σε της νεκρότητος απαλλάξη , και ζωής μέτοχων
lestis participem vitæ faceret. Velut si quis et me. επουρανίου ποιήση . "Ωσπερ αν , εί τις και τον ια
dicum accuset , quod demitlens se ad morbos, par τρόν ( 70) αίτιώτο, ότι συγκύπτων επί τα πάθη , της
ticeps fetoris fial , lil sanel ægrotantes. δυσωδίας συναπολαύη , ίνα τους πεπονθότας (71 ) , ιά
σηται .
6. Prop! er le et horam et diem juclicii ignoral , 6. Διά σε και την ώραν και την ημέραν της κρί
quanquam nibil sapientiam veram latet ; omnia σεως αγνοεί · καίτοι ουδέν λανθάνει την όντως ση
enim per ipsam ſacta sunt 8 . Hominum autem nemo φίαν πάντα γάρ δι' αυτής εγένετο. Ουδείς δε ανθριών
unquam quod fecit ignorat. Verum id ita dispen πων πώποτε και πεποίηκεν αγνοεί . Αλλά τούτο οικο
sal ob tuam infirmitatem , ut neque ii qui pecca νομεί διά την σην ασθ ιαν , ίνα μήτε τα στενά της
verunt , ob prefiniti temporis angustiano in despe- προθεσμίας οι αμαρτήσαντες τη αθυμία καταπέσο ,
rationem adducantur , guasi non relictum sit p - Β σιν , ώς ουχ υπολελειμμένου καιρού μετανοίας: μηδ' αυ
nitentiae tempus : neque rursus ii qui diu cum πάλιν οι πολεμούντες μακράν τη αντικειμένη δυνάμει
adversaria potestate pugnant, ob temporis diutur διά το μήκος του χρόνου λειποτακτήσωσιν. Εκατέρους
nilaten aciem deserant . Itaque consulit utrisque τοίνυν διά της προσποιητής ( 72) αγνοίας οικονομεί» .
85 per ignorationem quain præ se fert ; alieri τω μεν διά τον καλόν αγώνα συντέμνων τον χρόνον, .
quidem ob preclarum certamen tempus contrahens , το δε διά τας αμαρτίας καιρόν μετανοίας ταμιευόμε
alieri vero propter peccala pænitentiæ tempus νος . Καίτοι εν τοις Ευαγγελίους εαυτόν συγκαταριθμή
reservans . Quanquam cum se ipse in Evangeliis σας τους αγνοούσι διά τήν των πολλών, ως έφην , ασθέ
inter eos qui ignorant, ob multorum , uti dixi , νε !αν : εν ταίς Πράξεσι των αποστόλων ως τελείοις
infirmitatem , numeravit 60 ; in Actis apostolorum κατ' ιδίαν διαλεγόμενος , καθ' υπεξαίρεσιν εαυτού
velut perfectos seorsum alloquens , non sine sui φησιν · Ούχ υμών έστι γνώναι χρόνους ή καιρούς ,
ipsius exceptione dicit : Non est vestrum nosse ούς ο Πατήρ έθετο εν τη ιδια εξουσία. Και ταύτα
lempora vel momenta , quæ Pater posuit in sua μέν κατά την προτέραν επιβολήν ειρήσθω ( 73) πα
potestate 61. Atque haec quidem prima aggressione χύτερον . "Ηδη δε εξεταστέον υψηλότερον την διάνοιαν
dicla sint rudius . Sed jam inquirenda sublimior C του ρητου , και κρουστέον την θύραν της γνώσεως , ει
dicti intelligentia , el pulsandæ fores scientiæ , si πως (74) δυνηθείην εξεγείραι τον οικοδεσπότην , τον
quo modo possim patremfamilias excitare , qui τους πνευματικούς άρτους διδόντα τους αιτούσιν αυ
spirituales panes petentibus se largitur ; quan τον , επειδή φίλοι και αδελφοί εισιν , ους εστιάσαι ,
doquidem amici sunt et fratres quos convivio exci- σπουδάζομεν.
pere cupimus.
7. Sancti discipuli Salvatoris nostri , cum ad 7. Οι άγιοι μαθηταί του Σωτήρος ημών επέκεινα
summum contemplationis , quantum hominibus θεωρίας , ως ένα ανθρώπους, ελθόντες , και καθαρ
fas est, pervenissent , et Christi sermone expur θέντες από του λόγου (75) , το τέλος επιζητούσι, και
giati fuissent , finem φuerunt , et heatitudinem την εσχάτην μακαριότητα γνώναι ποθούσιν, όπερ
extremam nosse desiderant ; id quod et à suis αγνοείν και τους αγγέλους αυτού και αυτόν ο Κύριος,
angelis el a seipsoignorari Dominus pronuntiavit, ημών απεφήνατο · ήμέραν (76) μεν λέγων πάσαν την
diem appellans accuratam omnem eorum , quæ de ακριβή κατάληψιν των επινοιών του Θεού ' ώραν δε
Deo cogitantur , comprehensionem : horam vero , την ένάδος και μονάδος θεωρίαν , ών την είδησιν μόνο

19 Joan . 1 , 3. 60 Μarc. 61 Act. 1 , 7.

ΧΙΙΙ , 32 .

(69 ) "Αλογος ών έτράφη υπό του Λόγου. Sic D nota , que nondum seculo quarto prodierat , ut de
duo niss. codices . Editi άλλος ών έτράφη υπό του monstrat Tillemontius adversus Baronium , tom . I ,
Λόγου. Legit Combefisiας ο Λόγος ών έτράφη υπό p. 447 .
του αλόγου , ac Regium codicem sic haberetestatur, ( 70 ) Tor iarpór. Eodem exemplo ac iisdem ver
unde concludit sic esse reddendum : Qui Verbum bis refellit Gregorius Nazianzenus inimicos Incar
essel , a brula nutritus animante est . Sed vir doctis . nationis in oratione modo citala , p. 621 .
simus videtur negligentius legisse. Nam eodem co ( 71 ) Πεπονθότας . Sic niss . Editi πεπτωκότας .
dice usi sumus , nec tamen hanc lectionem in eo Paulo post ex iisdem codicibus legimus λανθάνει et
invenimus . Confirmatur scriptura, quam sequimur , δι' αυτής. Edili ελάνθανε el δι' αυτού .
testimonio Gregorii Nazianzeni, qui orat . 38 Basic ( 72 ) Προσποιητής. Sic mss. Editiί προσποιητικής .
lii vestigiis sic Inquitur : Και την φάτνην προσκύ (73) Ειρήσθω . Sic Reg . Editi ειρήσθαι
νησον , δι' ήν άλογος ών έτράφης υπό του Λόγου : Ει (74) Εϊ πως. Reg . εί που , Harl . εί πη .
prisepe adora, propler quod , cum rationis expers ( 75) 'Από του λόγου . Respicit ad Clhristi verba,
esses, a Verbo nuiriius es, pay . 623. Combelisii in Joan . xv , 3 : Jam vos mundistis provler sermonem
terpretatio hoc etiam vilio laborat, quod nitalur quem loculus sum vobis.
ruigarj opinione de Christo inter bovem et asinum ( 76 ) Ημέραν . Sic mss . Editi ημέρας.
237 EPISTOLARUM CLASSIS I. EPIST . VIII . 258
προσένειμε τω Πατρί . Υπονοώ τοίνυν, ότι εκείνο A unilatis ac monadis contemplationem , quarum
λέγεται περί εαυτού ειδέναι ο Θεός, όπερ έστι • κακείνο scientiam soli Palri attribuit . Suspicor igitur Deum
μή ειδέναι όπερ ουκ έστι . Δικαιοσύνην μεν γαρ και dici id quod est de seipso scire, et id nescire quod
σοφίαν λέγεται ειδέναι ο Θεός , αυτοδικαιοσύνη ( 77 ) non est . Justitiam enim et sapientiam nosse dici
και σοφία υπάρχων · αδικίαν δε και πονηρίαν αγνοείν : tur Deus , cum ipse justitia et sapientia sit ; inju
ου γάρ έστιν αδικία και πονηρία ο κτίσας ημάς Θεός. stitiam vero et malitiam ignorare ; non enim est
Εί τοίνυν εκείνο λέγεται περί εαυτού ειδέναι ο Θεός injustitia neque malitia , qui condidit nos Deus.
όπερ έστι , κακείνο μη ειδέναι όπερ ουκ έστιν ουκ llaque si dicitur Deus , id quod est de seipso nosse,
έστι δε ο Κύριος ημών κατά την της ενανθρωπήσεως alque id nescire quod non est ; non est autem
επίνοιαν , και παχυτέραν διδασκαλίαν , το έσχατον Dominus noster secundum incarnationis conside
ορεκτόν · ουκ άρα οίδεν ( 78) ο Σωτήρ ημών το τέλος rationem , et crassiorem doctrinam , extremum
και την εσχάτην μακαριότητα . 'Αλ.1' ουδέ οι άγγε illud bonum desiderabile : non igitur cognovit
λοι, φησίν , ίσασι · τουτέστιν , ουδε ή εν αυτοίς θεωρία Salvator noster finem et extremam beatitudinem .
και οι λόγοι των διακονιών εισι το έσχατον ορεκτόν . Sed neque angeli , inquit , sciunt 61 * : hoc est , neque
Παχεία γάρ και τούτων ή γνώσις συγκρίσει του ( 79) contemplatio quae in ipsis est , neque rationes mi
πρόσωπον προς πρόσωπον. Μόνος δε ο Πατήρ , φησίν, Β nisleriorum sunt extrenmum illud bonum desidera
επίσταται · έπει και αυτός έστι το τέλος , και η bile . Nann horum etiam scientia crassa est, si
εσχάτη μακαριότης. "Οταν γάρ μηκέτι Θεόν εν τοις comparetur cum ea , quæ est facie ad faciem , So
κατόπτρους , μηδε διά των αλλοτρίων επιγινώσκωμεν , Ius autem Pater , inquit, novit 61 : quippe et ipse
αλλ ' αυτώ ώς μόνο και ένα προσέλθωμεν · τότε και est finis , el extrema beatitudo . Cum enim non
το έσχατον τέλος εισόμεθα . Χριστού γάρ βασιλείαν amplius Deum in speculis , neque per aliena cegno
φασίν είναι πάσαν την ένυλον γνώσιν του δε Θεού scemus 63, sed ad ipsum veluti solum et unum
και Πατρός την άϋλον, και ώς άν είπoι τις, αυτής accedemus ; tunc et extremura finem scienmus .
της θεότητος «θεωρίαν . "Έστι δε και ο Κύριος ημών Nain Christi regnum esse ferunt omnem materialem
και αυτός το τέλος , και η εσχάτη μακαριότης , κατά cognitionem ; Dei vero et Patris, immaterialein , et,
την τού Λόγου επίνοιαν . Τί γάρ φησιν εν τω Ευαγ ut ita dixerim , ipsius divinitatis contemplationem .
γελίω ; Καγώ αναστήσω αυτόν εν τη εσχάτη Αιφue etiam Dominus noster et ipse finis est , et
ημέρα: ανάστασιν λέγων την από της ενύλου γνώ extrema beatitudo secundum Verbi consideratio
σεως επί την άυλον θεωρίαν μετάβασιν ( 80) , εσχά nem . Quid enim ait in Evangelio ? Et ego resusci
την δε ήμέραν την γνώσιν ταύτην είπών , μεθ' ήν labo eum in novissimo die 64 : resurrectionem di
C
ουκ έστιν ετέρα. Τηνικαύτα γάρ ο νούς ημών εξαν - cens transilum a materiali cognitione ad immorta
ίσταται, και προς ύψος μακάριον διεγείρεται, όπη lein contemplationem ; 86 diem autem novissimuin
νίκα αν θεωρήση την ενάδα και μονάδα του Λόγου . appellans eam cognitionem , post quam non est
'Αλλ ' επειδή παχυνθείς ημών ο νούς το χοι συνεδέθη , alia . Tunc enim mens nostra excitatur, et ad bea
και το πηλό συμφύρεται , και ψιλή τη θεωρία εν tai sublimitatem erigitur, cum Verbi unilatem ac
ατενίζειν αδυνατεί, διά των συγγενών του σώματος monada contemplata ſuerit. Sed quoniam mens
αυτού κόσμων (81 ) ποδηγούμενος : τας ενεργείας nostra crassior effecta terrae illigata est, et Iuto
του κτίστου κατανοεί, και ταύτα εκ των αποτελε admiscetur, et contemplationi nudæ intenta esse
σμάτων τέως επιγινώσκει , ίν' ούτω κατά μικρών non potest ; per cognalas corpori ipsius pulchritu
αυξηθείς ισχύση ποτέ και αυτή γυμνή προσελθείν τη dines manu ducta , conditoris operationes conside
θεότητι. Κατά ταύτην δε οίμαι την επίνοιαν ειρήσθαι rat , eaque interim ex effectibus cognoscit, ut ila
και το, ο Πατήρ μου μείζων μου εστί» και το, paulatim aucta , possint aliquando ad ipsam etiam

61 • Μarc. ΧΙΙ , 32 . 69 jbid. 63 1 Cor. ΧΙΙΙ , 12 . 6. Joan . VI , 40.

( 77) Autodiralocúrn. Sic mss . Male in editis D Ait enim tom . II , p . 320, angelos in divinam ſa
αυτός και δικαιοσύνη . ciem contineuter inientos oculos habere, Idem 1.0
(78) οίδεν , Sic libri veteres pro είδεν , et paulo cet in Commentario in Isaiam p. 513, n . 185 , et
post ίσασι pro οίδασι . in libro De Spirilu sancio , cap . 16 .
(79) Συγκρίσει του , etc. Tola hac explicandi ra (80) Μετάβασιν . Ηanc vocem addiunus ex mss .
tio non sua sponte deducta, sed vi pertracla mul Εx iisdem legimus ήμέραν δε την pro την ημέραν
tis videbitur. Sed illud ad excusandum difficilius, την.
quod ait Basilius angelorum scientiam crassam ( 81 ) Κόσμων . Αίt Combefisius : Dura nmihi hic
esse, si comparetur cum ea quæ est facie ad fa vox : sit pro Otolyelwv, per cognata corpori elementu .
ciem . Videlur subtilis explicatio, quam hic sequi . Sed hac in re minus vidit vir eruditus ; non enim
lur, necessitatem ei imposuisse ila de angelis sen idem sonat illa vox ac mundi, quasi plures ejus
Liendi. Nam cum diem et horam idem esse slatuc mudi mundos admitiat Basilius ; sed idem prorsus
rel, ac extremam beatitudinem ; illud Scripturæ, ac ornatus, sive ut ait Basilius in epist. 6 : Ta tep!
Sedneque angeli sciuni , cogebat illis visionem illam , γην
κάλλη , pulchritudines quae sunt circa terram.
qua fii facie ad facieni , denegare ; quia idem de In Commentario in Isaiam 11. 58, p . 422 , Ecclesia
illis non poterat dici ac de Filio , eos de seipsis dicitur πρέπουσιν εαυτή κόσμους κεκοσμημένη , εon
Beire id quod sunt, nescire quod non sunt. Quod venientibus sibi ornamentis instrucla . Eadem voce
si hanc hausil opinionem ex Origenis fontibus, qui utitur Gregorius Nazianzenus epist . 107,
pluribus locis eain insinual, certe cito deposuit
239 S. BASILII MAGNI
audanm divinitatem accedere . In eandem autem A Ουκ έστιν εμόν δούναι , άλλ ' οις ήτοίμασται υπό
arbitror sententiam dictum fuisse et illud : Paler του Πατρός . Τούτο γάρ έστι και το παραδούναι την
major me esl 65 : illud itidem , Non esl meum dare, βασιλείαν τον Χριστόν τώ Θεώ και Πατρί - απαρχήν
sed quibus paratum est a Patre 86. Hoc enim est όντα και ου τέλος, κατά την παχυτέραν , ώς έφην,
quod et Christus regnum tradere dicitur Deo et διδασκαλίαν, ήτις ως προς ημάς , και ου προς αυτόν
Patri 67 ; cum primiliæ , non finis sit, secundum τον Υιόν θεωρείται . " Οτι δε ταύθ' ούτως έχει , πάλιν
rudiorem , ut dixi , doctrinam , quæ nostri non έρωτήσασι τοις μαθηταίς εν ταις Πράξεσι των απο
ipsius Filii respectu intelligitur. Quod autem hæc στόλων τό. Πότε αποκαθιστανείς την βασιλείαν
ita se habent, rursus discipulis in Actis apostolo- το Ισραήλ , φησίν : Ούχ ημών έστι γνώναι χρό
rum interrogantibus , Quando restitues regnum νους ή καιρούς (82 ) , ούς ο Πατήρ έθετο εν τη
Israel , respondit , Non est restrum nosse tempora ιδία εξουσία . Τουτέστιν, ου των συνδεδεμένων σαρκι
vel momenta , quæ Pater posuit in propria pole και αίματι της τοιαύτης βασιλείας η γνώσις . Ταύτην
stale 68. Hoc est , non eorum est , qui carni et γάρ την θεωρίαν ο Πατήρ εναπέθετο τη ιδία εξουσία :
sanguini illigati sunt , talis regni cognitio. Posuit εξουσίαν λέγων τους εξουσιαζομένους, ιδίους δε , ούς
enim Pater contemplationem istam in propria μή κατέχει ( 83) άγνοια των κατωτέρω πραγμάτων.
potestate : potestatem dicens eos , qui sub ipsius B Χρόνους δε και καιρούς μή μου νόει αισθητους, αλλά
sunt potestate ; proprios vero eos , quos rerum διαστήματά τινα γνώσεως υπό του νοητου ηλίου γιό
inferiorum ignoratio non tenet. Nolim autem in μενα . Δεί γάρ την προσευχής εκείνην επί πέρας άχθη
telligas tempora et momenta sensibilia , sed quæ ναι του Δεσπότου ημών . 'Ιησούς γάρ έστιν ο προσευ
dam cognitionis intervalla a sole intelligibili facta . ξάμενος : Δός αυτοίς , ίνα και αυτοί εν ημίν εν
Oportet enim istam Domini nostri precationem ώσι , καθώς εγώ και συ έν εσμεν , Πάτερ . Είς γάρ
ad finem perduci ac impleri. Jesus enim est quί ών ο Θεός , εν εκάστω γινόμενος , ενοι τους πάντας :
precatus est : Da eis , ut et ipsi in nobis unum sint , και απόλλυται ο αριθμός τη της μονάδος επιδημία.
sicut ego et lu , Pater, unum sumus 6. Deus enim Καγώ μεν ούτως επέβαλον τώ ρητώ (84 ) κατά την
cum unus sit, si in singulis fuerit, omnes unum δευτέραν επιχείρησεν. Ει δέ τις βέλτιον λέγου , η διορ
efficit ; et accedenle unitate , peril numerus . Atque θοίη ευσεβώς τα ημέτερα , και λεγέτω και διορθoύσθω,
cquidem sic aggressus sum hoc dictum secundo και ο Κύριος ανταποδώσει υπέρ ημών . Ουδείς γάρ
lentamine. Quod si quis meliora dicat, aut nostra παρ' ημίν αυλίζεται φθόνος, ότι μηδε φιλονεικίας
pie emendet ; et dicat , et emendet , et eum pro ένεκεν η κενοδοξίας (83) επί τήνδε την εξέτασιν των
nobis remunerabit Dominus . Nulla enim apud nos δημάτων κεχωρήκαμεν· αλλ' ωφελείας ένεκεν των
C
habitat invidia , ut qui nec contentionis , nec inanis αδελφών , υπέρ του μη δοκείν παρακρούεσθαι τα
gloriæ studio ad hanc verborum investigationem οστράκινα σκεύη , τα τον θησαυρών έχοντα του Θεού ,
accesserimus ; sed propter fratrum utilitatem , ne υπό των λιθοκαρδίων και απεριτμήτων ανθρώπων,
testacea vasa thesaurum Dei habentia ab homini των εκ της μωράς ωπλισμένων σοφίας .
bus saxeo corde præditis et incircumcisis , qui ex stulla sapientia armati sunt , circumveniri si
deantur .
8. Rursus per sapientem Salomonem in Pro 8. Πάλιν διά του σοφου Σολομώντος εν Παροιμίαις
verbiis creatus est. Dominus enim , inquit , creavit έκτιστάι . Κύριος γάρ, φησίν, έκτισέ με. Και αρχή
me 70. Et initium viarum evangelicarum nomina οδών ευαγγελικών ονομάζεται , άγουσών ημάς προς την
tur , quæ nos ad regnum cælorum ducunt ; non βασιλείαν των ουρανών , ου κατ ' ουσίαν κτίσις , αλλά
secundum essentiam creatura , sed secundum dis κατά την οικονομίας οδός γεγονώς. Το γαρ γεγονέ
pensationem faclus via . Nam factum esse, et crea ναι , και το εκτίσθαι, ταυτόν δηλοί. Ως γάρ οδός
tum esse, idem significant. Factus est enim quate γέγονε , και θύρα, και ποιμήν , και άγγελος , και προ
nus via et janua et pastor et nuntius et ovis, ac D βατον , και πάλιν αρχιερεύς και απόστολος · άλ
rursus Pontifex et apostolus ; nominibus aliis λων (86) κατ' άλλην επίνοιαν των ονομάτων κειμέ
pro alia considerandi ratione positis . Rursus quid νων . Τι αν είπoι πάλιν ο αιρετικός περί του ανυπο
dicat hæreticus 87 de non subjecto Deo , et pro τάκτου Θεού , και του δι' ημάς αμαρτίαν γεγενημέ
pler nos facto peccato ? Scriptum namque est : νου ; Γέγραπται γάρ : "Oταν υποταγή αυτά τα
Cum subjecta ſuerint illi omnia , lunc et ipse Filius πάντα , τότε και αυτός ο Υιός υποταγήσεται το
subjectus erit ei, qui subjecit sibi omnia " . Non υποτάξαντι αυτά τα πάντα . Ου φοβή , άνθρωπε,
limes , o homo, cum Deus non subjectus appella τον Θεόν ανυπότακτον ονομαζόμενον ; Τήν γάρ σην
lur ! Tuam enim subjectionem , suam facit ; et υποταγήν ιδίαν ποιείται , και εν τω αντιτείνειν σε προς

65 Joan . xiv, 28. 68 Matth , XX , 50. 671 Cor . Χν , 24 . 68 Act. 1, 6, 7. 69 Joan . Χνιι , 21 . 79 Prov.
VIII , 22 . 11 Cor . XV , 28 .
( 82) "Η καιρούς . Sic mss . Editi και καιρούς . (83 ) Κενοδοξίας . Sic mss . Editi φιλοδοξίας. Paulo
( 85) Ούς μή κατέχει. Μss . ών μή μετέχει . post cod. Reg. μή δοκείν περικρούεσθαι .
(84 ) 'Επέβαλον τω ρητώ. Melior videtir hoc ve ( 86) "Allwr. Evlili adduni oé , sed deest in mss.
terum codicum scriplura quain vulgata åréabov od Paulo post αμαρτία γεγενημένου in cod . Reg .; αμαρ
ρητόν. τίας Harl..
E61 EPISTOLARUM CLASSIS I. EPIST . VIN .
την αρετήν , ανυπότακτον εαυτόν ονομάζει . Ούτω Α quod tu reluctaris adversus virtutem , seipsum non
ποτέ και εαυτόν έφη είναι τον διωκόμενον . Σαύλε subjectum nominat. Ita aliquando et seipsum dicit
γάρ, φησί , Σαύλε , τί με διώκεις ; ηνίκα επί Δα esse persecutioni obnoxium . Ait enim : Saule ,
μασκών έτρεχε (87) , τους μαθητές του Χριστού συν Saule, quid me persequeris " ? cum videlicet Da
δήσαι βουλόμενος . Και πάλιν εαυτόν γυμνών ονομά mascum curreret, Christi discipulos vincire vo
ζει, ενός τινος των αδελφών γυμνητεύοντος . Γυμνός
γάρ , φησίν , ήμην, και περιεβάλετέ με . Και άλλου
εν φυλακή όντος , εαυτόν έφη είναι τον καθειρημένον .
Αυτός γάρ τας αμαρτίας ημών ήρε , και τας νόσους
εβάστασε . Μία δε των ασθενειών εστι και η ανυπο-
ταξία και ταύτην εβάστασε. Διό και τα συμβαί-
νοντα ημίν περιστατικά ιδιοποιείται ο Κύριος, εκ της
προς ημάς κοινωνίας τα ημέτερα πάθη αναδεχό
μενος .
9. Αλλά και το , Ου δύναται ο Υιός ποιείν αφ
εαυτού ουδέν , λαμβάνουσιν οι θεομάχοι επί κατα
στροφή των ακουόντων . Έμοι δε και τούτο το ρητόν
μάλιστα καταγγέλλει της αυτής φύσεως είναι τον Υιόν
τω Πατρί . Ει γάρ έκαστον τών λογικών κτισμάτων
δύναται τι ποιείν αφ' εαυτού , αυτεξούσιον έχον (88)
την επί το χειρόν τε και κρείττον ροπήν , ο δε Υιός
ου δύναται τι ποιείν αφ' εαυτού · ου κτίσμα ο Υιός .
Ει δε μή κτίσμα , ομοούσιος τα Πατρί. Και πάλιν,
ουδέν των κτισμάτων τα όσα βούλεται δύναται . Ο
δε Υιός εν τω ουρανό και επί της γης πάντα όσα
θέλησεν, εποίησεν · ουκ άρα κτίσμα ο Υιός . Και
πάλιν , πάντα τα κτίσματα ή εκ των εναντίων συν
έστηκεν, ή των εναντίων εστί δεκτικά . Ο δε Υιός
αυτοδικαιοσύνη , και αυλός έστιν ουκ άρα κτίσμα και
C
Υιός. Ει δε μή τούτο, ομοούσιος τω Πατρί .
10. Και αύτη μεν αυτάρκης ημίν η εξέτασις, κατά
την δύναμιν την ημετέραν των τεθέντων ρητών. " Ήδη
δε λοιπόν και προς τους αντιπίπτοντας το Πνεύματι
το αγίω τω λόγω χωρήσωμεν (89) , καθαιρούντες
αυτών πάν ύψωμα διανοίας έπαιρόμενον κατά της
γνώσεως του Θεού . Κτίσμα λέγεις το Πνεύμα το
αγιον . Πάν δε κτίσμα δούλόν εστι του κτίσαντος :
Τα γαρ σύμπαντα, φησί, δούλα σά. Ει δε δούλόν
έστι , και επίκτητον έχει την αγιότητα · παν δε και
επίκτητον έχει την αγιότητα , ουκ ανεπίδεκτόν έστι
κακίας · το δε Πνεύμα το άγιον , κατ' ουσίαν δν άγιον ,
πηγή αγιασμού προσηγόρευται · ουκ άρα κτίσμα το
Πνεύμα το άγιον. Ει δε μή κτίσμα , ομοούσιον εστι
τω Θεώ. Πώς δε δούλον αποκαλείς , είπέ μου, τον διά
του βαπτίσματος ελευθερούντά σε της δουλείας ; Ο
γάρ νόμος , φησί, του Πνεύματος της ζωής ή.λευ-
θέρωσέ με (90) από του νόμου της αμαρτίας .
'Αλλ' ουδε τρεπτήν αυτού ποτε την ουσίαν τολμήσεις
ειπείν , αφορών εις την φύσιν της αντικειμένης δυ
11 Act. ΙΧ, 4. το Μatth . ΧΧV, 36. 7. Joan. V , 19.
Α . 78 Rom . VΙΙΙ , 2.
(87) "Έτρεχε. Αddunt editi εκείνος , sed deest in
niss. Paulo post editi περιεβάλλετε " aliter in noss .
Subinde cod. Harl. ασθενείας pro αμαρτίας.
(88 ) Αυτεξούσιον έχον . Ηec verba et que se
quuntur
ex usque ad ista , oj xtioua o Ylós, addidimus
coj.,Reg . cui consentit Marl. , nisi quod habet
269
lens . Ει rursus seipsum nudum vocat , si unus
aliquis ex fratribus nudus exstilerit . Nudus enim,
inquit, eram, et cooperuistis me 73. Ιtem, cum alius
in carcere versatur, seipsum inclusum esse dicit.
Ipse enim peccata nostra tulit , et morbos portavit .
Una autem ex infirmitatibus est quod subjecti non
simus ; et hanc portavit . Quapropter et res adver
sas , quæ nobis accidunt , proprias suas facit Domi
nus : ob eam quam nobiscum habet societatem,
perpessiones nostras suscipiens.
B 9. Sed et illud , Non potest Filius facere a se
quidquam 74 , usurpant Dei hosies ad audientium
eversionem . Mihi autem et hoc dictum maxime
declarat ejusdem naturæ esse: Filiuin ac Patrem .
Elenim , si unaquaeque rationalium creaturarum
aliquid a seipsa facere potest , libere in pejus
meliusve inclinans , Filius autem non potest a
semelipso quidquam facere : Filius creatura non
est . Quod si creatura non est , Patri est consub .
stantialis . Ac rursus , nulla creatura quodcunque
vult , polest ellicere : Filius autem omnia quæ
cunque voluit , fecit in cælo et in terra : non est
igitur creatura Filius . Et iterum , crealuræ omni's
aut constant ex contrariis , aut contrariorum sunt
capaces . Filius vero est ipsa justitia , et a materia
secrelus : proinde Filius creatura non est . Quod
si creatura non est , consubstantialis est Patri .
10. Sed jam quidem satis pro viribus propo .
sita dicta explanavimus . Jam deinceps etiain ad
cos qui Spiritum sanctum oppugnant, sermonem
convertamus , ut omnem animi eorum altitudi .
nem, que se contra Dei cognitionem effert 78, dejia
ciamus, Spirilum sanctum creaturam dicis . Omnis
autem creatura serva est Creatoris : Omnia enim ,
inquit, sunt serva lua 76. Si vero servus est , adven
liliam quoque habet sanctitatem : quidquid autem
adventitiam sanctilalem habet , capax est malitiæ :
al Spiritus sanclus , cum secundum essentiam
sanclus sit , ſons appellatur sanctilatis 77 : non est
Digitur creatura Spiritus sanctus . Quod si creatura
non est , consubstantialis est Deo . Quomodo au
tem servum vocas , dic mihi , eum , qui le per
baptismum e servitute eximit ? Νam , inquit , les
Spiritus vita liberauit me a lege peccati 78. Sed
neque mutabilem audebis unquam ejus essentiam
dicere ; si modo ad potentiæ adversæ naturam
75 1 Cor . X , 3. 76 Psal . CΧVΙΙ . 91 . 11 Rom . 1 ,
αυτεξούσιον και ίσην έχουν επί το χείρον και κρείττον
ροπήν .
( 89) Χωρήσωμεν . Sic mss . Editi χωρήσομεν . Νon
multo post ex cod . Harl. addita sunt hæc verba,
πάν δε και επίκτητον έχει την αγιότητα.
(90) Ηλευθέρωσέ με. Σε in duobus mss .
263 S. BASILU MAGN) €6.

respicias , que fulguris in morem e cαlo lapsa est, Ανάμεως, ήτις , ώς αστραπή, πεπτωκεν από του ουρα
il vera vita excidit, propterea quod ascitam ex
ternamque sanctitatem habuit , successitque con
silio malo inutatio Itaque 'posteaquam 88 et uni
tale excidit, et angelicam abjecil dignitatem , ex
noribus dictus est diabolus , exstincio quideni από του τρόπου ωνομάσθη διάβολος : αποσβεσθείσης
priore ac beato habitu , excitala vero adversa illa
potentia . Ad haec si Spiritum sanctum dicit creatu
ram , circumscriplam ac finitam illius naturam in
ducit . Quomodo ergo stabit illud : Spiritus Do-
mini replevit orbem terrarum 79 ? illud quoque, Quo
ibo a Spiritu luo 80 ? Sed neque ipsum natura sim
plicem , ut apparet , confitelur. Dicit enim ipsum
numero unum . Quidquid autem unum numero est ,
ut dixi , simplex non est . Si vero simplex non
B
est Spiritus sanctus , ex essentia et sanctilate con
slat : quod autem est ejusmodi, compositum est .
Sed quis adeo demens fuerit , ut Spiritum sanctum
dicat compositum , ac non simplicem , et Patri et
Filio consubstantialem secundum simplicila is ra
tionem ?
νου, και εξέπεσε της όντως ζωής, διά το επίκτητον
εσχηκέναι την αγιότητα , και επηκολουθηκέναι τη
κακή βουλή την αλλοίωσιν . Τοιγαρούν και εκπεσών
της μονάδος , και το αγγελικών απορρίψας αξίωμα,
μεν αυτού της προτέρας και μακαρίας έξεως , της
δε αντικειμένης ταύτης δυνάμεως αναφθείσης . Έπει
τα ει κτίσμα λέγει το Πνεύμα το άγιον , πεπερατω
μένην την φύσιν αυτού εισάγει . Πώς oύν σταθήσεται
το, Πνεύμα Κυρίου πεπλήρωκε την οικουμένην,
και το, Που πορευθώ από του Πνεύματός σου ;
'Αλλ ' ουδ' απλούν αυτό τη φύσει , ώς έoικεν, ομο
λογεί. 'Αριθμώ γάρ έν αυτό ονομάζει . Πάν δε και εν
αριθμώ , τούτο ουχ απλούν , ώς έφην , έστιν . Ει δε
μή απλούν εστι το Πνεύμα το άγιον , εξ ουσίας και
αγιασμού συνέστηκε · το δέ τοιούτον , σύνθετον . Και
τίς ούτως ανόητος, ως σύνθετον ειπείν το Πνεύμα το
άγιον, και μη απλούν , και κατά τον της απλότητος
λόγον ομοούσιον Πατρί και Υιο ;

11. Quod si sermone progrediendum est , ma - 11. Ει δε δεί προβήναι (91 ) το λογω, και εποπτεύ
joraque inspicienda , hinc maxime divinam sancti σαι τα μείζονα , εκ τούτου μάλιστα την θεϊκήν δύ
Spiritus polentiam contemplemur. Tria creatio . ναμιν του αγίου Πνεύματος θεωρήσωμεν . Τρείς κτί
num genera in Scriptura nominata invenimus : σεις ευρήκαμεν ονομαζομένας εν τη Γραφή : μίαν
unum quidem ac primum , ex nihilo productio μεν και πρώτην την από του μη όντος εις το είναι
nem ; secundum vero , ex pejore in melius im παραγωγής : δευτέραν δε την από του χείρονος εις
mulationem ; tertium , resurrectionem mortuo το κρείττον αλλοίωσιν τρίτην δε την εξανάστασιν
rum . In his reperies Spiritum sanctum una cum των νεκρών . Εν ταύταις εύρήσεις συνεργών Πατρί
Palre et Filio operantem. Celi enim producun- C και Υιώ το άγιον Πνεύμα. Ουρανών γάρ ουσίωσις.
lur. Quid jam dicit David ? Verbo Domini cæli Και τι φησιν ο Δαβίδ ; Τα λόγω Κυρίου οι ουρανοί
firmati sunt , et spiritu oris ejus omnis virtus έστερεάθησαν , και το πνεύματι του στόματος
eorum 81. Rursus creatur homo per baptisma. Si αυτού πάσα ή δύναμις αυτών . Πάλιν άνθρωπος
qua enim in Christo nova creatura 89. Jam quid διά βαπτίσματος κτίζεται: Εί τις γαρ εν Χριστώ
dicit discipulis Salvator ? Euntes docele Oinnes καινή κτίσις. Και τι φησι τοίς μαθηταίς ο Σωτήρ;
gentes, baptizantes eos in nomine Patris et Filii 'Απελθόντες , μαθητεύσατε πάντα τα έθνη , βα
el Spiritus sancti 88. Vides et hic una adesse cum πτίζοντες αυτούς εις το όνομα του Πατρός και
Patre et Filio Spirituni sanctum . Quid autem dices του Υιού και του αγίου Πνεύματος . Οράς κάν
et de resurrectione mortuorum , postquam deſe ταύθα συμπαρόν Πατρί και Υιώ το άγιον Πνεύμα.
cerimus , et in nostrum pulverem reversi fueri Τί δ' άν είπoις και περί της αναστάσεως των νεκρών ,
mus ? Terra enim sumus , et in terram ibimus, et όταν εκλείψωμεν , και εις τον χούν ημών επιστρέ
millet Spiritum sanctum , el creabit nos , et re ψωμεν ; Γη γάρ εσμεν , και εις την γην απελευσό
novabil faciem terræ 84. Nam quod sanctus Paulus μεθα , και αποστελεί το Πνεύμα το άγιον, και κτίσει
resurrectionem dixit , id David renovationem ap ημάς, και ανακαινίσει το πρόσωπον της γης. "Ην
pellavit. Rursus autem audiamus eum , qui ad D γάρ Παύλος ο άγιος εξανάστασιν είρηκε , ταύτην
tertium usque coelum raptus est . Quid dicit ? Δαβίδ ανακαινισμόν προσηγόρευσε . 'Ακούσωμεν δε
Templum estis Spiritus sancti in vobis inhabitan πάλιν (92) του άρπαγέντος έως τρίτου ουρανού . Τι
lis 88. Templuin autem oinne , Dei templum est . φησιν ; "Οτι ναός του εν υμίν αγίου Πνεύματός
Quod si templum sumus Spiritus sancii ; Spiritus εστε . Πάς δε ναός Θεού ναός. Ει δε ναός εσμεν του
Sanctus Deus est. Dicitur autem et templum Sa- Πνεύματος του αγίου, Θεός το Πνεύμα το άγιον.
lomonis ; verum tanquam ejus qui exstruxit . Λέγεται δε και ναός Σολομώντος, αλλ' ώς κατα
Quod si sic sunius lemplum Spiritus sancti , Spi σκευάσαντος . Ει δε ούτως εσμέν ναός του αγίου
ritus sanctus Deus est : Qui enim oninia condi Πνεύματος , Θεός το άγιον Πνεύμα. Ο γάρ πάντα
div , Deus est 86 ; si vero tanquam ejus , qui adora- κατασκευάσας Θεός · ει δε ώς προσκυνουμένου , και

80 Psal . CΧΧΧνιιι , 7. 81 Psal . XXXII , 6 . 81 11 Cor. ν . 17 . 83 Μatth . ΧΧVΙΙ , 19 . 84 Psal.

Sap. ! 7.
CI, 50. 8o Cor . νι , 19 86 Ηebr . , 4 .

( 91) Προβήναι . Μss . προσβήναι . (92) Tládır . Hanc vocem addidinius ex miss,
263 EPISTOLARUM CLASSIS 1. EPIST. VIII . 966

ενοικούντος εν ημίν , ομολογήσωμεν αυτό είναι Θεόν . A tur , et inhabitat in nobis, confiteamur ipsum esse
Κυρίω γάρ τώ Θεώ σου προσκυνήσεις , και αυτό Deum . Adorabis namque Dominum Deum tuum ,
μόνω λατρεύσεις . Ει δέ τήν Θεός φωνήν παραι et illi soli servies 87. Quod si eis vox illa , Deus ,
τοίντο , μανθανέτωσαν τίνος εστι σημαντικόν το όνο displicet , discant quid hoc nomen significet. Ni
μα τούτο . Παρά γάρ το τεθεικέναι τα πάντα η θεά mirum ex eo quod posuerit omnia , vel spectet
σθαι τα πάντα ο Θεός ονομάζεται (95) . Eί τοίνυν omnia , Deus nominatur. Si igitur Deus dicitur ,
Θεός είρηται παρά το τεθεικέναι η θεάσθαι τα πάντα , eo quod posuerit vel spectet omnia ; Spiritus au
το δε Πνεύμα πάντα γινώσκει τα του Θεού , ως το tem cognoscit omnia quæ Dei sunt, velut spiri
88
πνεύμα το εν ημίν τα ημέτερα : Θεός ούν το Πνεύ tus, qui in nobis est, novit quæ nostra sunt : igi
μα το άγιον . Και πάλιν, ει η μάχαιρα του Πνεύμα tur Spiritus sanctus Deus est . Et rursus , si gladius
τος βήμα έστι Θεού , Θεός το Πνεύμα το άγιον . Εκεί - Spiritus verbum est Dei 89 , Deus est Spiritus san
νου γάρ έστιν ή μάχαιρα , ού και δημα καλείται . ctus . Nlius est enim gladius, cujus etiam verbum
Και ει και δεξιά ( 94 } του Πατρός ονομάζεται ( Δεξιά vocatur. Quod 89 si etiam nominatur Patris dex
γάρ Κυρίου εποίησε δύναμιν · και, Ή δεξιά σου , tera ( Dextera enim Domini fecit virtutem º' ; el : Dex
Κύριε , έθραυσεν έχθρούς · δάκτυλος δε Θεού το lera tua , Domine , percussit inimicos " ; Dei au
Πνεύμα το άγιον, κατά το ρητόν · το, Ει εγώ έν B tem digitus Spiritus sanctus est , secundum illud :
δακτύλω Θεού εκβάλλω τα δαιμόνια όπερ εν έτε Si ego in digito Dei ejicio dæmonia 9 ? ; id quod in
ρω Ευαγγελία γέγραπται, το , Ει εγώ εν Πνεύματι alio Evangelio scriptum est : Si ego in Spiritu Dei
Θεού εκβάλλω τα δαιμόνια ) : της αυτής φύσεως εjicio demonia 98) : Spiritus sanctus ejusdem na
τω Πατρί και Υιώ το Πνεύμα το άγιον . turæ ac Paler et Filius.
12. Και περί μέν της προσκυνητής και αγίας 12. Atque ista quidem nobis de adoranda et
Τριάδος τοσαύτα (95) ημίν επί του παρόντος ειρή sancta Trinitale in præsenti dicta sint. Nunc enim
σθω (96). Ου γαρ νυν δυνατόν πλατύτερον εξετάσαι fieri nequit, ut latius rationem illius exquiramus .
τον περί αυτής λόγον . Υμείς δε , λαβόντες παρά της Vos vero , acceptis a nostra humilitate seminibus ,
ημετέρας ταπεινώσεως σπέρματα , στάχυν ώριμον maturam spicam vobisipsis excolile , siquidem
εαυτοίς γεωργήσατε , έπει και τόκους , ώς ύστε , των et a nobis, ut noslis, exigitur talium usura . Con
τοιούτων προσαπαιτούμεθα . Πιστεύω δε τω Θεώ, ότι lido autem Deo, fructum allaturos vos et trige
καρποφορήσετε και τριάκοντα , και εξήκοντα και cuplum et sexagecuplum , et centuplum , ob ve
εκατόν, διά την καθαρότητα του βίου υμών. Μακά stræ vitæ puritatem . Nam beati mundo corde ,
ριοι γάρ, φησίν ( 97) , οι καθαροί τη καρδία , ότι quoniam ipsi Deum videbunt " . Neque vero re
C
αυτοί τον Θεόν όψονται . Και μηδέ άλλο τι , άδελ gnum cælorum aliud quidquam puletis , fratres ,
φοί , την βασιλείαν των ουρανών νομίσητε (98 ) ή την quam eorum quæ sunt contemplationem , quam
των όντων αληθή κατανόησιν , ήν και μακαριότητα etiam divince Scriptura vocant beatitudinem .
ονομάζουσιν αι θείαι Γραφεί . Η γάρ βασιλεία των Regnum enim cælorum intra vos est 95. Circa in
ουρανών εντός υμών έστι . Περί δε τον εντός άνθρω ternum autem hominem nihil aliud quam con
ν α
πον ουδέν έτερο ή θεωρί συνίσ ταται ία
. Θεωρ αν είη templatio consistit . Reliquum est igitur , ut con -
λοιπόν η βασιλεία των ουρανών . "Ων γάρ νύν (99) τάς templatio regnum sit colorum . Quorum enim
σκιάς καθορώμεν ώς εν κατόπτρω , ύστερον , απαλλα nunc umbras videmus quasi in speculo , post
γέντες του γεώδους σώματος τούτου , και άφθαρτον anodum terreno hoc corpore liberali , et incor
επενδυσάμενοι και αθάνατον , τούτων τα αρχέτυπα rupto ac immortali induti , horum archetypa
κατοψόμεθα . "Οψόμεθα δε , εί γε τον εαυτών βίον videbimus. Gernemus autem , si modo vitam no
προς το ευθές κυβερνoίημεν , και της ορθής πίστεως stram ad id quod rectum est, direxerimus , atque
ποιοίμεθα πρόνοιαν , ών χωρίς ουδείς όψεται τον recta fides curæ nobis fuerit , sine quibus nenio
Κύριον. Εις γαρ κακότεχνον ψυχήν , φησίν , ουκ Dominum videbit . Nam in malignam animam ,
εισελεύσεται σοφία, ουδέ κατοικήσει εν σώματι ρ inquit , non introibit sapientia , neque habitabit
καταχρέη αμαρτίας . Και μηδείς υποκρουέτω λέγων , in corpore obnoxio peccato 96. Nemo artem recla -
ότι Τα εν ποσίν άγνοών περί της ασωμάτου και .net , dicens : Qui res ante pedes positas ignoras ,
πάντη (1) ανύλου ουσίας ημίν φιλοσοφείς . Και γάρ de incorporea et prorsus immateriali essentia
άτοπον κρίνω τας μεν αισθήσεις εάν ακωλύτως των nobis philosopharis . Illud enim absurdu : n ju
ιδίων εμπίπλασθαι υλών , τον δε νουν μόνον είργε- dico , ut sensus quidem sinamus libere suis op

87 Matth . IV , 10. 88 1 Cor. 1 , 10, 11. 89 Ephes. vi, 17. 80 Psal . CΧVΙΙ , 16. 91 Exod . xv, 6. 9. Luc .
31, 20. 93 Maith . XII , 28 . 9. Μatth . V, 8. 98 Luc . XVII , 21 . 96 Sap. 1 , 4 .

( 95) Ο Θεός ονομάζεται. Has voces et que se
quuntur usque ad το δε Πνεύμα addimus ex mss .
Displicet autem Combefisio τεθεικέναι , ac legereinal
let τεθεωρηκέναι .
(94) Και ει και δεξιά . Sic mss . Editi και δεξιά ,
omissis xal el. ( Vide Addenda .)
(93) Τοσαύτα . Ιta mss . pro eo quod erat in edi
PATROL . GR . XXXII .
tis τοιαύτα . Non multo post editi σπέρμα . Μss. ut
in textu .
(96) ( Vide Addenda .)
(97) Γαρ , φησίν. Ultima vox addita ex mss .
(98 ) Νομίσητε. Ιta mss. Editi νομίσηται .
( 99) ar ràp rūr . Ultima vocula ex miss . addit2.
( 1 ) Πάντη . Ιta mss . Edili πάντα.
9
267 'S. BASILII MAGNI 253
pleri materiis , mens vero sola a propria opera- Α σθαι της οικείας ενεργείας. Ως γάρ ή αίσθησις των
tione arceatur. Ut enim sensus sensibilia , ita αισθητών , ούτως ο νους των νοητών επίβολός εστιν .
mens intelligibilia allingit . Simul autem et hoc "Αμα δε και τούτο λεκτέον , ότι τα φυσικά κριτήρια
dicendum , naturalia judicia documenti expertia αδίδακτα πεποίηκεν ο κτίσας ημάς Θεός . Ουδείς γαρ
it conditore nostro Deo indita fuisse. Visum enim διδάσκει τάς όψεις χρωμάτων και σχημάτων αντιλαμ
nemo edocet ut percipiat colores aut figuras ; βάνεσθαι , ουδ' ακοήν ψόφων τε και φωνών , ουδ '
neque auditum ut Sonossonos etel voces ;; neque olla-
olla όσφρησιν ατμών ευωδών τε και δυσωδών , ουδέ γευσιν
ctum , ut bene et male olentium rerum vapores ; χυμών και χυλών, ουδ' αφήν μαλακών και σκληρών,
neque gustum , ut sapores ac succos ; neque ta ή θερμών και ψυχρών . Ουδε τον νούν επιβάλλειν τοις
clum , ut mollia et dura , ut calida aut frigida . νοητοίς διδάξου τις αν . Και ώσπερ εί τι πάθοιεν
Νeque sane quisquam mentem docebit intelligi- αύται , επιμελείας μόνον προσδέονται, και την οικείαν
bilia assequi . Ει quemadmodum senstis , si quid ενέργειαν ευκόλως αποπληρoύσιν· ούτως και ο νους,
ipsis acciderit incommodi , egent solum cura σαρκί συνδεθείς, και των εκ ταύτης φαντασιών πλη
livne , et suum ipsorum munus explent facile ; ρωθείς , πίστεως δείται και πολιτείας ορθής, αίτινες
ita et mens carni illigata, et ortis ex ea phantasiis , καταρτίζουσι τους πόδας αυτού ώσει ελάφου , και
B
oppleta , fide indiget et recla vita , quæ pedes επί τα υψηλά ιστώσιν αυτόν . Τούτο του αυτό και ο
ipsius velut cervi cujusdam præparant 97 , eamque σοφός παρεγγυά Σολομών και ποτέ μεν ημίν προ
ad alta erigunt. Hoc ipsum etiam sapiens ille φέρει (2) τον ανεπαίσχυντον εργάτης τον μύρμηκα ,
Salomon admonet ; ac nunc quidem nobis objicit και δι ' αυτού την πρακτικήν ημϊν οδόν υπογράφει
non verecundantem vpificem formicam 98, ac per ποτέ δε το της σοφής μελίττης κηρόπλαστον όργανον :
eam nobis actuosam viam describit : nunc vero και δι' αυτής (3) φυσικής θεωρίαν αινίττεται , εν ή
sapientis apiculæ in fingendis favis organum : και ο περί της αγίας Τριάδος εγκέκραται λόγος "
ac per earn naturalem contemplationem sug είπερ εκ καλλονής κτισμάτων αναλόγως ο γενε
gerit , in qua etiam de Sancta Trinitate do- σιουργός θεωρείται. 'Αλλ ' ευχαριστήσαντες (4) Πα
cizina admiscetur ; siquidem ex rerum creata τρί και Υιώ και αγίω Πνεύματι , πέρας επιθώμεν
rum pulchritudine 90 convenienter creator con τα γράμματα επειδή πάν μέτρον άριστον , και η
sideratur . Sed jam graliis actis Patri et Filio παροιμία φησίν.
el Spiritui sancto , finem imponamus litteris : siquidem modus omnis , ut eliam est in proverbio ,
opliinus est.

EPISTOLA IX. ΕΠΙΣΤΟΛΗ Θ'.

Lauda: Basilius in Maximo amorem primariorum bonorum , suum de Dionysii Alexundrini scriptis judicium profert,el
de similisecundumessentiam . Invitat ut ad seveniat( sibi enim ægrotaniiet latenti in solitudine integrum non esseau
eum ire) , aut saltem scribal.
Maximo philosopho . C Μαξίμο φιλοσόφω .
1. Imagines vere animorum sunt sermones. Cogno 1. Εικόνες όντως των ψυχών εισιν οι λόγοι . Κατ
vimus itaque te ex lilleris , quantum , aiunt, ex un εμάθομεν ούν σε διά του γράμματος, όσον , φασίν ,
gu.ius leonem : gavisique sumus , quod inveneri εξ ονύχων τον λέοντα και ήσθημεν , ευρόντες περι
nius le haud segniter affectum erga primaria ac τα πρώτα και μέγιστα ( 3 ) των αγαθών ουκ αργώς
maxima bona , dilectionem Dei et proximi. Indicium διακείμενον , τήν τε προς τον Θεόν αγάπην και τον
aútem facimus hujus quidem , tuam in nos huma πλησίον. Σημείον δε ποιούμεθα του μεν την περί
nitatem , illius vero , studium scientiæ. Omnia autem ημάς δεξιότητά σου , του δε την περί την γνώσιν
in his duobus posita esse , nulli Christi discipulo σπουδήν . "Οτι δε εν δυοϊν τούτοιν εστί τα όλα , γνώ
ignotum est . ριμον παντί Χριστού μαθητή .
2. Cæterum quæ postulas Dionysii scripla , ve 2. "A δε επιζητείς των Διονυσίου (6) , ήλθε μεν
nere illa quidem ad nos , et valde multa : sed non εις ημάς , και πάνυ πολλά : ου πάρεστί γε μην τα
adsunt libri , et idcirco non misimus. Sententia au βιβλία , διόπερ ουκ απεστείλαμεν. "Έχομεν δε γνώ
lem nostra bæc est. Non omnia viri hujus admira μης ούτως. Ου πάντα θαυμάζομεν του ανδρός : έστι
mur : imo sunt, quæ prorsus etiam improbemus. δε & και παντελώς διαγράφομεν. Σχεδόν γάρ ταυ
D
Νam fere illius que nunc circumstrepit , impietatis , " τησί της νύν περιθρυλλουμένης ασεβείας , της κατά
Anomæam dico , is est , quantum quidem scimus, το ' Ανόμοιον λέγω , ούτός έστιν , όσα γε ημείς ίσμεν,

97 Psal. IVΙΙ , 34. 98 Proν . VI , 6. 99 Eccli . XI , 5.

Alias XLI . Scripta circa annum 361.
(2) Προφέρει . Ιta mss . Editi προσφέρει
(3) Και δι' αυτης. Ιta mss . Editi και δι' αυτού .
'Αλλ' ευχαριστήσαντες. Prima vox addita
* mss .
( 5 ) Και μέγιστα. Sic codices mss. omnes. Eliti
και μάλιστα . Sic etian infra a veteribus libris
discrepant editi , in quibus legitur εν τούτοις τον
δυοίν .
(6) Τών Διονυσίου . Desunt her in duobus τηss .
codicibus .
 EPISTOLARUM CLASSIS 1. EPIST . IX . 270

ο πρώτος ανθρώποις (7) τα σπέρματα παρασχών . A qui primus semina hominibus praepuerit . Causa
Αίτιον δε , oίμαι , ου πονηρία γνώμης , αλλά το σφό autem , opinor , non sententiæ pravitas , sed vehe
δρα βούλεσθαι αντιτείνειν τώ Σαβελλίω. Είωθα γούν mens sludium Sabellio adversandi . Hunc ergo ego
απεικάζειν τούτον (8 ) εγω φυτοκόμα , νεαρού φυ arborum cultori soleo comparare , delortam recen
του διαστροφήν απευθύνοντι , είτα τη άμετρία της tem plantam erigenti , deinde , immoderate retra
ανθολκής διαμαρτόντι του μέσου , και προς το hendo, aberranti a medio , et ad contrariam partem
εναντίον άπαγαγόντι το βλάστημα . Τοιούτον τι και plantam abducenti . Tale aliquid ei huic viro conti
περί τον άνδρα τούτον γεγενημένον εύρομεν. Αντι gisse comperimus. Cum enim Libyos impietati oc
βαίνων γάρ σφοδρώς τη ασεβεία του Λίβυος , έλα curreret vehementer ; non intellexit se nimio con
θεν εαυτόν εις το εναντίον κακόν (9) υπό της άγαν tendendi studio in contrarium malum delabi . Et
φιλοτιμίας (10 ) υπενεχθείς. " Ω γε τοσούτον εξαρκούν cum ei satis esset non idem esse subjecto Patrem
δείξαι , ότι ου ταυτόν το υποκειμένω Πατήρ και el Filium demonstrare, atque hæc adversus blas
Υιός , και ταύτα ( 11 ) έχειν κατά του βλασφημούντος phemum palmaria tenere ; ul manifestam prorsus
τα νικητήρια · ο δε , ένα πάνυ εναργώς και εκ του et redundantem victoriam habeat , non modo hy
περιόντος κατακρατή , ουχ ετερότητα μόνον των υπο postaseum alielalem statuit , sed etiam essentiæ
στάσεων τίθεται , αλλά και ουσίας διαφοράν , και Β differentiam , ac potentiae gradus , et glorie diversi
δυνάμεως ύφεσιν , και δόξης παραλλαγήν. " Ωστε tatem . Quare inde contigit , ut mutarit quidem
εκ τούτου συνέβη κακού μεν αυτόν κακόν διαμεί malum malo , a recta aulem doctrina aberraril.
ψαι, της δε ορθότητος του λόγου διαμαρτείν . Ταύτη Hinc etiam non sibi constat in scriplis, nunc qui
του και παντοδαπός εστιν εν τοίς συγγράμμασιν , dem tollens consubstantiale 91 propter eum , qui
νύν μεν αναιρών (12) το ομοούσιον διά τον επ' αθε hac voce ad hypostases destruendas prave utebalur ;
ήσει των υποστάσεων κακώς αυτό κεχρημέ nunc vero admittens in iis quæ defensionis causa
νον ( 13) , νύν δε προσιέμενος εν οίς απολογείται προς ad cognominem scripsit. Αd haec de Spiritu voces
τον ομώνυμον. Προς δε τούτοις και περί του (14) emisit minime dignas Spiritu , ab adorata illum
Πνεύματος αφήκε φωνάς ήκιστα πρεπούσας το deilale sejungens, et in inferioribus una cum creata
Πνεύματι , της προσκυνουμένης αυτό θεότητος εξ ac ministra natura numerans . Vir igitur ille est
ορίζων , και κάτω που τη κτιστή και λειτουργώ φύσει ejusmodi..
συναριθμών . Ο μεν ούν ανήρ τοιούτος .
3. Εγώ δε (15) , ει χρή τούμον ίδιον ειπείν , το 3. Ego vero, si mea ipsius exponenda sententia ,

(7) 'Ανθρώποις . Deest in duobus mss. C modi apud Dionysium occurrere. Forte Basilio
(8) Toutor. Deest in sex miss. Eadem compara fucum fecerunt falsa ejusmodi testimonia ; vel non
lio in re persimili apud Gregorium Naz . oral. 29 , animadvertit vir sanctissimus, si quid Dionysio mi
p. 489 . nus commode dictum excidissel , id et sua sponte
(9) Εις το εναντίον κακόν. Νonnulla sunt in ab Arianis dictis distare , et ex aliis locis explicari
hac Basilii de Dionysio sententia , quæ notata el debere , ut ab Athanasio factum est , cujus elucu
anima:lversa velim .' 1 • Fatetur Dionysium non brationem si vidisset Basilius , non dubito quin
pravitale sententiæ peccasse , sed studio oppii promptum et alacrem assensum præbuissel.
gnandi Sabelli , atque ut plenam et redundan (10) Φιλοτιμίας . Codices Harl. et Μed . cum uno
tem victoriam oblineret. Hinc consubstantiale ab ex Regiis φιλονεικείας .
eo admitti dicit in Apologia ad Dionysium Roma (11) Και ταύτα. Duo codices και ταύτη, et hoc
num : in aliis autem libris non alio consilio re pacio . Mox codices sex seculi sumus in emendando
jici, nisi ut adverselur Sabellio hac voce abutenti. quod in editis sic legebatur : ο δε , ένα ... κατα
2. Frustra quis cum Tillemontio conjiciat, Basilium κρατεί και ουχ.
mutasse sententiam , et quod junior dixeral, recan (12 ) 'Αναιρών , etc. Valde dubium est quod hoc
Casse in libro De Spiritu sancto , cap . 29 , ubi præ loco asseverat Basilius , et a Dionysio sublatun, et
clarissimum Dionysii de Trinitale testimonium pro a Sabellio adhibitum consubstantiale . Ipse Diony
fert. Frustra hoc , inquam , sententiæ immulatæ in sius confulavit accusatores suos , teste Athanasio,
dicium existimelur. Tum cum enim citat illud lesti ibidem p . 255 : Qui eum mentiebantur dixisse Fi
monium, παράδοξον ακούσαι , mirabile auditu esse D lium inter res creatas computari et nequaquam esse
dicit. Quod argumento est eum Dionysio ne tunc Patri consubstantialem . Quod special ad Sabellium ,
quidem magis favisse . Verum , ut jam dixi , non probabile non est ei arrisisse consubstantiale, quod
sensus, sed verba displicebant, unde magnuin Dio non minus ipsi adversarium est quam Arianis :
nysium dicere non dubitat in epist . canonica nusquam hac voce perhibentur usi esse Sabelliani.
prima : quod prolecto non commisisset Basilius, si Sed cum ea Basilius sibi persuasissel abusuin esse
Dionysium Arianæ impietatis alinem judicasset. Marcellum Ancyranum , facile adductus est, ut idem
3. Non ita vehemens Basilii defensoresse velim , ut de Sabellio judicium ferret.
cum hac in re nullam prorsus culpam sustinere ( 13) Δια τον.... κεχρημένον . Sic consentienti
contendam . Etsi enim sola Dionysii verba vilupe bus inss. omnibus emendalum quod eral in edilis
rat, sic tamen ea viluperal, quasi usitatis apud διά τών .... κεχρημένων .
Arianos sermonibus non discreparent. At profecto ( 14) Και περί του. Conjunctio addita ex quatuor
extra hanc culpam ſuit Dionysius. Mulla dixerat mss. Statim Vaticanus cum Regio secundo ei Cois
quæ Arianam hæresim penitus profligarent, non linian0 secundo πρε πούσας πνευματικώ , Voces mi
nulla quæ favere viderentur, nihil prorsus quod nime dignas homine spiriluali.
earu aperle exprimeret. Finxerunt Ariani dixisse ( 15) 'Εγώ δέ . Harl . et Μed . εμέ δέ . Paulo post
Dionysium, Filius cum sit res facta , non erat ante-, tres codices recentiores éxou tó . Mox præpositio
quam fieret, apud Athanas . , De Dionys., n . 4 , p. 246 : eis addita ex seplem mss.
sed probat Athanasius neque hæc neque alia ejus
271 S. BASILII MAGNI 972

simile secundum essentiam , si nodo illud, citra dif- Α όμοιον κατ' ουσίαν , ει μεν προσκείμενον έχει το
ferentiam ullam , adjunclum habeal , suscipio , ut απαραλλάκτως , δέχομαι την φωνήν , ώς εις ταυτόν
eodem rediens ac consubstantiale, secundum salam τώ ομοουσίω φέρουσαν , κατά την υγιή δηλονότι του
videlicet consubstantialis sententiam . Quod cum ομοουσίου διάνοιαν . " Όπερ και τους εν Νικαία νοί
intelligerent Nicæni Patres , postquam , Lumen de σαντας ( 16 ) φως εκ φωτός , και , Θεόν αληθινόν
lumine , et Deum verum de Deo vero , et aliis ejus εκ Θεού αληθινού , και τα τοιαύτα τον Μονογενή
modi nominibus Unigenitum appellarunt , conse προσειπόντας , επαγαγείν ακολούθως το ομοούσιον.
quenter consubstantiale adjecere. Neque igitur lu Ούτε ούν φωτός πρός φώς , ούτε αληθείας προς αλή
minis a lumine , neque veritatis a veritate , neque θειάν ποτε , ούτε της του Μονογενούς ουσίας προς
Unigeniti essentiae a Patris , essentia , ulla un την του Πατρός επινοήσαί τινα παραλλαγήν δυνατόν.
quam excogitari differentia potest. Itaque, si quis Εί τις oύν ( 17 ) ούτως , ώς είπον , εκδέχoιτο , προσ .
ita , ut dixi , acceperit , admitto vocem . Si quis au ιεμαι την φωνήν. Ει δέ τις τού ομοίου το απαράλ
lein illud , citra ullam differentiam , abscindal a λακτον αποτέμνοι , όπερ οι κατά την Κωνσταντινού
simili , id quod Constantinopoli factum est , suspe πολιν πεποιήκασιν , υποπτεύω το ρήμα , ώς του Μο
clum habeo verbum , ut Unigeniti gloriam imminuens. νογενούς την δόξαν κατασμικρύνον. Και γάρ και
Nam in imaginibus etiam obscuris et que plurimum Β αμυδραις εμφερείαις , και πλείστον των αρχετύπων
ab exemplaribus dissident , simile concipere non αποδεούσαις , το όμοιον πολλάκις επινοείν ( 18 ) ειώ
raro solemus. Quoniam igitur consubstantiale ar θαμεν. Επει ούν ήττον οίμαι κακουργείσθαι το
bitror minus esse fraudi obnoxium, sie et ipse ομοούσιον , ούτω και αυτός τίθεμαι . Αλλά τι ουκ
profiteor . Sed cur non accedis ad noς , o optime , επιφοιτάς ήμίν , ώ άριστε , ώστε παρόντας ημάς
ut coram de ejusmodi rebus colloquamur inter nos , αλλήλους περί των τοιούτων (19) διαλεχθήναι , και
nec res tanti momenti inanimis litteris commitla μη γράμμασιν αψύχοις καταπιστεύειν τα τηλικαύτα,
mus , præsertim cum alioqui nostra vulgare non άλλως τε μήτε πάνυ δημοσιεύειν τα εαυτών έγνω
omnino slatuerimus ? Ne igitur el ipse nobis dicas κότας ; "Οπως oύν με το του Διογένους προς τον
illud Diogenis ad Alexandrum , tantundem esse huc 'Αλέξανδρος και αυτός ημίν είπης , ότι ίσον έστι
a vobis , et istuc a nobis viæ. Nos enim præ infir παρ' υμών το δεύρο και προς υμάς ενθένδε . Ημείς
milate fere , plantarum in morem , eodem semper μεν γάρ ( 20) υπό της αρρωστίας , μικρού δείν ,
loco detinemur, praetereaque illud , Ialilare in- vilα , ώσπερ τα φυτά επί της αυτης χώρας αεί κατ .χό
inter primaria bona ducimus. Tu autem vales , ut μεθα· και άμα το , λαθείν βιώσαντες, εν τοις πρώ
audio , et præterea cum teipsum orbis terrarum C τοις των αγαθών άγομεν · συ δε έδρωσαι τε , ώς
civem feceris , æquum est ut huc eliam ad nos , φασι , και άμα πολίτην σεαυτόν της οικουμένης
lanquam ad aliquam tuæ patriæ partem venlites. ποιήσας , δίκαιος αν είης και δεύρο φοιτάν, ώς εις
Nam si vobis actuosis competunt populi et urbes, μέρος της σεαυτού . Ει γάρ και τους πρακτικούς
quibus recte facta ostenditis ; at nobis ad contema υμίν πρέπουσι δήμοι και πόλεις, αίς τας κατ' άρε
plationem et mentis meditationem , qua Deo con την πράξεις ενεπιδείκνυσθε · αλλά γε προς θεωρίαν
jungimur, optima adjutrix requies : quam multam και την κατά νουν ενέργειαν , δι' ης συναπτόμεθα
atque abundantem in hoc secessu metimus ; quod τω Θεώ , αγαθή συνεργός ή ησυχία • ην πολλήν επί
quidem cum ipso dictum sit , qui illam nobis sup της εσχατιάς και άφθονον γεωργούμεν , συν αυτώ
pedilat , Deo . Quod si omnino colendi potentatus γε ειπείν το παρασχoμένω ημίν Θεώ. Ει δε πάντως
sunt , ac nos qui bumi jacemus contemnendi ; tu δεί περιέπειν ( 21) τάς δυναστείας , και περιφρονείν
certe alia scribas , et ita nos exhilares. τους χαμαι κειμένους ημάς · συ δε άλλα γράφε, και
ταύτη ποίει ήδίους .
EPISTOLA X. ΕΠΙΣΤΟΛΗ Ι .
Basilius Dionysium miuil ad ipsius mutrem , ut eam in solitudinem alliciat; velul columba cicur unguento oblita emittitur,
ut alias odore ultrahat.
92 Ad viduam . D Προς ελευθέραν ( 22) .
Talis quædam ars est columbas aucupandi . Post Τέχνη τις έστι περιστερών θηρευτική τοιαύτη.

• Alias CLXXV . Scripla in secessu .
( 16) " Οπερ και ... νοήσαντας . Ιta Harl . , Med .,
Cois!. uterque, et ulerque Reg. Editi "Ώσπερ και ...
φήσαντας . Halbet tainern editio Hagariensis "Όπερ...
νοήσαντας , Basileensis prima όπερ... φήσαντας.
(17) Εί τις oύν. Ultima vocula ex septem mss .
addita. Ιbidem editi την φωνήν αυτού • Deest ultima
vox in seplem mss.
(18) Επινοείν . Vaticanus codex cum tribus re
ceilioribus επιλέγειν .
(19) Περί των τοιούτων . Ιta lures vetustissimi co
dies . Editi περί τούτων. Paulo post editi καταπι
OTEVELV taūta , Septem niss. ut in lextu .
(20) Ιμείς μεν γάρ. Ρostremam voculam addi
dimus ex Harl., Med . , Coisl. utroque et utroque
Regio. Videtur autem in editis fuisse delela , ut hæc
verborum complexio cum præcedenti conjungere
tur, quasi dicere voluisset Basilius : ul ne dicas, elc .
Sed sæpe alias apud Basilium bæc loquendi rativ,
όπως μή είπης , idem sonat ac noli dicere .
( 21) Συν αυτό γε... περιέπειν . Οpe sex codi
cum explevimus quæ deerant, et corrupta sanavi
ius . Sic enim editi : Συν αυτός γε ημίν. Ει δε πάν
τως δεί περιτρέπειν.
(22 ) Πρός ελευθέραν . Editi Ιουλίττη ελευθέρα ,
Julittæ viduæ . Sed nomen Julitla nullo in codice
ms . reperitur, nec vidua , ad quam scripsit hanc
epis!o!ain Basilius, confundi debet cum Julitta, de
Σ73 EPISTOLARUM CLASSIS I. EPIST. XII . 274

"Όταν μιάς εγκρατείς γένωνται οι τα τοιαύτα σπου- Α quam unam ceperunt qui ejusmodi rebus operam
δάζοντες , χειρoήθη τε ταύτην και ομόσιτον εαυτοίς dant , eamque cicurem ac secum vescentem effece
απεργάσωνται • τότε , μύρω τάς πτέρυγας αυτής runt: tum vero, illius alis unguento oblitis , ipsani
χρίσαντες , εώσι συναγελασθήναι ταϊς έξωθεν . Η conjungi sinunt externis . Unguenti autem illius
δε του μύρου εκείνου (25 ) ευωδία την αυτόνομον fragrantia liberumillum gregem ei , cujus ipsa eicur
εκείνην αγέλην κτήμα ποιείται το κεκτημένο την est, possessionem addit . Νam fragrantiam sequuntur
τιθασσόν. Προς γάρ τάς εύπνοίας (24) και αι λοιπα. el reliquæ , lectumque subeunt. Sed quo consilio
συνεφέπονται τε και εισoικίζονται . Τί δε βουλόμε- inde exordior epistolam ? Postquam cepi filium
νος εντεύθεν άρχομαι του γράμματος ; "Οτι , λαβών Dionysium , olim Diomedem , atque illius animæ alas
τον υιόν Διονύσιον , τον ποτε Διομήδην , και το θείω divino unguento inunxi ; misi ad tuam dignitatem ,
μυρω τάς της ψυχής αυτού πτέρυγας διαχρίσας , εξ ut et ipsa una cum eo convoles , et nidum petas
έπεμψα προς την σην σεμνοπρέπειαν · ώστε και σε quem apud nos is , quem dixi , compegit . Quod si
αυτήν συναναπτηναι αυτό , και καταλαβείν την κα dum vivo, hæc viderim , ac dignitatem tuam ad sub
λιαν , ήν παρ' ημίν επήξατο και προειρημένος . Εάν lime vilæ genus translatam ; mullis personis Deo
ούν ταύτα ίδοιμι επί της έμής ζωής , και την σην dignis opus mihi erit , ut ei debitum honorer
σεμνοπρέπειαν προς τον υψηλόν βίον μεταθεμένην , Badimpleam.
πολλών προσώπων αξίων του Θεού δεηθήσομαι , την
κεχρεωστημένην τιμήν αποπληρώσαι αυτό .
ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΙΑ' . EPISTOLA XI .

Basilius diem feslum celebrarerat cum filiis unius ex amicis suis, quem per eos salulat, ac hortatur, ut si curis Dei
dono exsolvatur, secum vilam traducat.
'Ανεπίγραφος , επί φιλία (23 ) . Sine inscriptione, amicitiæ ergo .
Τη του Θεού χάριτι την αγίαν ημέραν συνδι Postquam Dei gratia diem sanelum transegimus
αγαγόντες τοίς τέκνοις ημών , και όντως τελείαν εορ cum filiis nostris , ac vere perfecta solemnia cele
την εορτάσαντες τω Κυρίω διά την υπερβάλλουσαν bravimus Domino , ob eximium eorum in Deum
αυτών περί τον Θεόν αγάπην , προεπέμψαμεν μεθ' amorem, sanos premisimus ad tuam praestantiam,
υγείας προς την σην ευγένειαν , ευχόμενοι το φι Deum benignissimum precantes , ut et ipsis detur
λανθρώπιω Θεώ και αυτοίς δοθήναι ειρηνικόν άγ- paeifcus angelus adjutor ac vie comes , teque sa
γελον βοηθών και σύμπoρoν , και σε παρ ' αυτών κα num , et in omni tranquillitate constitutum repe
ταληφθήναι έν υγεία και πάση ειρηνική καταστάσει- C riant : ut ubicunque fueritis , servientes Domino ,
ένα όπουπερ αν ήτε , δουλεύοντες τω Κυρίω, και eique gratias agentes , lætitiam nobis , dum in hoc
ευχαριστούντες αυτό , ευφραίνητε ημάς , έως εσμέν mundo sumus , fama rerum vestrarum afferalis. Si
εν τω κόσμω , ακούοντας τα παρ' υμών . Εάν δε πα vero Deus sanctus tribuat tibi , ut quam citissime
ράσχη ο άγιος Θεός (26) θάττον σε των φροντίδων ab istis curis expediaris , rogamus ut nihil anti
τούτων απαλλαγήναι , παρακαλούμεν σε μηδέν προ quius habeas , quam ut vitam degas nobiscum .
τιμήσαι της μεθ ' ημών (27) διαγωγής . Οίμαι γάρ μή Existimo enim te non inventurum qui ita diligant ,
ευρείν σε τους ούτως αγαπώντας , και αντιποιουμέ et amorem vestrum tanti faciant. Quandiu igitur,
νους της παρ' υμίν φιλίας. "Έως ούν αν οικονομή 3. Deo dispensante , separati erimus , des operam ut
άγιος τον χωρισμόν τούτον , διά πάσης προφάσεως nos ad omnem occasionem litteris consoleris .
παραμυθείσθαι ημάς γράμμασι καταξίου .
ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΙΒ' . EPISTOLA Xil " .
Olympium perurbane hortalur Basilius ut sæpius ad se scribat.
"Ολυμπίω. D Olympio.
Έγραφες ημίν πρότερον μεν ολίγα , νύν δε ουδε Scribebas nobis prius pauca , nunc vero ne pau
ολίγα και έoικεν η βραχυλογία , προϊούσα τα χρό ca quidem : ac videtur breviloquentia , tempore
νω , παντελής γίνεσθαι αφωνία . Επάνελθε τοίνυν progrediens, omnino fieri taciturnitas. 93 Reddi
επί το έθος , ώς ουκ έτι σοι μεμψόμεθα Λακωνίζονται . itaque ad consuetudinem, quandoquidem non ann

qua in pluribus agit litteris . Neque etiam in hac et
plaribus aliis Basilii epistolis ελευθέρα nomen pro
prium est, sed viduam matronam designat. Sic
Gregorius Naz . in epist. 147 , ¿deum épav Alypii, il
est viduam appellat Simpliciam , quam ipsius
quondam conjugem fuisse dixerat in epist . 146.
( 23) 'Exeirov . Ila sex antiqui codices . Edili
εκείνη.
( 241 Taç evtrolaç. Ita Harl. Editi càs SÚ TVOJÚ
615, eus quæ bene olent , quod minus verum est ,
cum una tantum unguento oblita sit . Deest hæc
verborum complexio in antiquissimo codice Cois
liano.
(25) 'Επί φιλία. Sic codex antiquus insignis
Ecclesiæ Parisiensis , melius quam in editis el tri
bus aliis codicibus mss. επί φίλο.
(26) Ο άγιος Θεός . Deest Θεός in cod . Medicino
et duobus recentioribus.
( 27) Της μεθ' ημών. Duo mss . της παρ' ημίν.
Mox codex Claromontanus fws 8' äv .
* Alias CCXXXIX . Scripta in secessu .
Alias CLXXI . Scripta videtur in secessu .
 975 S. BASILI MAGNI 276
plius queremur , quod Eaconice ad nos scribas ; Α προς ημάς διά γραμμάτων αλλά και τα μικρά
sed et breves litteras , ut magni tui amoris argu γράμματα , σύμβολα όντα της μεγάλης σου διαθέ
menta , plurimi facienmus . Tantum nobis scribe . σεως , πολλού άξια ποιησόμεθα. Μόνον έπίστελλε
ημίν .
EPISTOLA XIII * .
ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΙΓ ' .
Amica salutatio .
Olympio .
'Ολυμπίω.
Quemadmodum res cæteræ sua quæque tempe "Ωσπερ των άλλων ωρίμων έκαστον εν τη οικεία
ştate mature proveniunt , vere quidem flores , æslate ώρα απαντά , ενήρι μεν τα άνθη , εν θέρει δε οι αστά
vero spicæ, et autumno malum ; ita hiemis fructus χυες (28) , το δε μετοπώρο το μήλον ούτω χειμώ
sunt sermones .
νος καρπός (29 ) εισιν οι λόγοι .

EPISTOLA XIV **. ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΙΔ'.

Basilius significat Gregorio sibi statulum esse non exspectare illius adventum , sed stalim proficisci ad suam Ponti solitus
dinem : situm hujus loci pluribus describit , ac Tiberinam pro illo lepide contemnit.
Gregorio sodali B. Γρηγορία εταίρω (50) .
1. Ego cum frater Gregorius ad me scripsisset ,, 1. Εγώ , του αδελφού μοι επιστείλαντος Γρηγορίου .
velle se jampridem nobiscum congredi , tibique ad πάλαι (51 ) βούλεσθαι ημίν συντυχείν , προσθέντος δε ,
didisset idem etiam statutum esse ; partim quia ότι και σου αυτό τούτο δεδογμένον εστί , το μέν τι και
sæpe deceptus sum , segnior ad credendum factus , διά το πολλάκις απατηθήναι (32) οκνηρώς έχων
partim et negotiis distractus , exspectare non potui. προς το πιστεύειν ' το δέ τι και υπό ασχολιών περι
Mihi enim jam in Pontum migrandum est, ubi σπώμενος , επιμείναι ουκ ηδυνήθην. Δεί γάρ με ήδη
rte aliquando, Deo volente, finem oberrandi fa απελαύνειν επί τον Πόντον , εν ώ τάχα ποτέ , του
ciemus. Nam , eum vix tandem projecissem spes Θεού βουληθέντος , της πλάνης λήξομεν (53) . Μόλις
inanes, quas de te quondam habebam , imo, si ve γάρ απογνούς των ματαίων ελπίδων , ας επί σοί
rius Ioquendum est, Somnia ( nam mihi probatur είχαν ποτέ , μάλλον δε των ονείρων , ει δεί αληθέ
qui spes vigilantium somnia esse pronuntiavit ) , absστερον ειπείν ( έπαινώ γάρ τον ειπόντα τάς ελπίδας
cessi in Pontum vitæ institutum quærens. Nlic mihi είναι γρηγορούντων ενύπνια ) , κατά βίου ζήτησιν επί
Deus agrum ostendit cumulate moribus meis con τον Πόντον απήλθον . "Ένθα δή μοι ο Θεός χωρίον (34)
gruentem , ita ut qualem sæpe feriantes ac lusitan C υπέδειξεν ακριβώς συμβαίνουν τα εμώ τρόπο ώστε ,
les animo fingere solemus, talem reipsa videamus. οίον πολλάκις ειώθαμεν αργούντες άμα και παίζον
τες τη διανοία συμπλάττειν , τοιούτον επί της (55 )
αληθείας καθοράν.
2. Mons enim est allus, densa silva contectus, 2. "Ορος γάρ έστιν υψηλόν , βαθεία ύλη κεκαλυμ
frigidis ac limpidis aquis septentrionem versus ir μένον , ψυχρούς ύδασι και διαφανέσιν εις το κατ '
riguus . Hujus ad radices supinus campus subster άρκτον κατάρρυτον . Τούτου ταϊς υπωρείαις πεδίον
nitur, humoribus ex monte defluentibus jugiter pin ύπτιον υπεστόρεσται, ταϊς εκ του όρους νοτίσε διη
grescens. Huic autem silva sponte circumfusa va νεκώς πιαινόμενον . " Ύλη δε τούτω αυτομάτως περι
riarum omnisque generis arborum , ei est propemo φυείσα ποικίλων και παντοδαπών δένδρων , μικρού
dum septi loco ac valli , adeo ut exigua sit , si cum δείν , αντί έρκους αυτή γίνεται , ώς μικράν (56) είναι
eo comparetur, vel ipsa Calypsus insula, quam προς τούτο και την Καλυψούς νήσον , ήν δή πασών
omnium plurimum Homerus ob pulchritudinem mi πλέον "Ομηρος εις κάλλος θαυμάσας φαίνεται. Και
ratus videtur. Parum enim abest quin insula sit, γάρ ουδέ πολύ αποδεϊ του νησος είναι , ένεκά γε του
quatenus septis in orbem undelibet clauditur . Nam πανταχόθεν έρύμασι περιείργεσθαι . Φάραγγες μεν
profundis voraginibus ex duabus partibus praeruptus D γάρ αυτώ βαθείαι κατά δύο μέρη περιερρώγασι : κατά
est : a latere vero amnis e præcipiti labens , est et πλευράν δε από κρημνού ο ποταμός υποχρέων , τεί

• Alias CLXXII . Scripta videtur in secessu .
Alias XIX . Scripta post an. 360, antequam es
set presbyter.
(28) 'Αστάχυες . Ιta quinque mss . Editi στάχυες .
(29) Καρπός . Μeliceus cod. καρποί .
(50) Γρηγορίω εταίρω . Ιta Coisi . primus, Vat .
et Reg. secundus. Alii to auto . Quidam Tipos ub
γαν Γρηγόριον , Ad magnum Gregorium. Editi addunt
το θεολόγω, quod in nostris mss. non reperitur .
( 31 ) Πάλαι . Editi πάλαι σε, sed id repugnal sen
tentiæ et omnibus codicibus mss. Paulo post editi
αυτώ τούτο et το μεν δή . Codices mss . ut in con
textu , nisi quod cod. Combefis . habet το μέν του .
(52) ' Απατηθήναι . Editi addunt με , que vocula
rectius deest in Vat. , Harl. el tribus Regiis, Ibidem
Harl. λίαν οκνηρώς , tres alii οκνηρoτέρως.
(33) Λήξομεν. Harl. λήξομαι . Μox codex Combef .
όνειράτων . Ιbidem editi δεί ταληθέστερον. Codices
mss. ut in contextu . Paulo post unus ex Regiis
έγρηγορότων.
( 34) Χωρίον . Unus ex Regiis χώρον ... συμβαί
νοντα . Ιbidem alius itidem Reg. το έμό σκοπό .
Mox duo codices είώθειμεν..
(53) Τοιούτον επί της. Sic antiquissimi codices
Harl . et Coisl . cum duobus Regiis. Editi τοιουτόν
έστι της.
(36) Mixpar . Nonnulli codices non relustissimi
μικρόν,
277 EPISTOLARUM CLASSIS I. EPIST . XV .. 278

χές έστι και αυτός διηνεκές και δυσέμβατον . Εκ δε Α ipse murus continuus , ascensuque difficilis . Mons
του επί θάτερα τεταμένων είναι (57 ) το όρος , δι' αγ autem utrinque extentus el per curvatos anfractus
κώνων μηνοειδών ταίς φάραγξιν επιζευγνύμενον, τα voraginibus junctus, per vias monlis infimas par
βάσιμα της υπωρείας απορειχίζει. Μία δέ τις είσο tes intercludit. Habent autem infimæ illæ partes
δος επ ' αυτής , ής ημείς εσμεν κύριοι . Την γε μην aditum unum , cujus nos domini sumus. Porro
οίκησιν αυχήν τις έτερος υποδέχεται , υψηλόν τινα habitationent aliæ quædam fauces excipiunt , 94
επί της άκρας ανέχων τένοντα, ώστε το πεδίον τούτο altam quamdam cervicem in vertice erigentes , sic
υφηπλώσθαι ταϊς όψεσι , και εκ του μετεώρου εξεί ut campus ob oculos expassus pateat, liceatque
ναι και τον ποταμόν περιρρέοντα καθoράν ' ουκ e sublimi fluvium etiam circumfluentem intueri :
ελάττονα τέρψιν , έμοιγε δοκείν ( 58 ) , παρεχόμενον , qui, ut mihi quidem videtur, non minorem oble
ή τοις εκ της 'Αμφιπόλεως τον Στρύμονα (39) κα ctationem affert , quam Strymon ex Amphipoli
τα μανθάνουσιν . Ο μεν γαρ σχολαιοτέρω (40) τώ aspicientibus . Hic enim fluento!entiore restagnans,
ρεύματι περιλιμνάζων , μικρού δείν , και το ποτα etiam præ quiete fluvius esse fere desinit : ille
μός είναι υπό της ησυχίας αφήρηται· ο δε , οξύτατα vero omnium, quos ego viderim , fluviorum celer
ών εγώ οίδα ποταμών ρέων , βραχύ τι της γειτονι πε rime fluens, ex vicina rupe non nihil fit asperior :
B
τρα παρατραχύνεται · αφ' ής αναχεόμενος, εις δίνην a qua sese refundens , in profandum verticem con
βαθείαν περιειλείται · όψιν τε ήδίστην (41 ) εμοί και volvitur ; atque adeo mihi et cuivis intuenti aspe
παντί θεατή παρεχόμενος , και χρείαν τους επιχω ctum omnium jucundissimum , incolisque commo
ρίοις αυταρκεστάτην , ιχθύων τε πλήθος αμύθητον ditalem uberrimam prebet , ae piscium innume
ταϊς δίνεις εντρέφων. Τι δεί λέγειν τας εκ της γης rabilem copiam in verticibus nutrit . Quid attinet
αναπνοές , ή τας εκ του ποταμού αύρας; Το γε μην exhalationes a terra manantes , aut auras e luvio
των ανθέων πλήθος , ή των ωδικών ορνίθων άλλος commemorare ? Florum sane aut canorarum avium
μεν άν τις θαυμάσειεν εμοί δε ου σχολή τούτοις multitudinem alius fortasse miretur : sed mibi his
προσέχειν τον νούν. “Ο δε μέγιστον ειπείν έχομεν animum advertere non vacat. Quod autem maxi
του χωρίου , ότι , προς πάσαν υπάρχον καρπών φο mum de hoc loco dicere possumus, illud est , quru!
ραν επιτήδειον δι' ευκαιρίαν της θέσεως, ήδιστον cum ob silus opportunitatem ad omnes fructuj
(39 ) εμοί πάντων καρπών την ησυχίαν τρέφει · ου proferendos idoneus sit , unum omnium mihi ju
μόνον καθότι των αστικών θορύβων απήλλακται • cundissimum quietem ac tranquillitatem alit ; non
αλλ ' ότι ούτε οδίτην τινά παραπέμπει πλήν των κατά solum quatenus ab urbanis tumultibus liber cst ,
θήραν επιμιγνυμένων ημίν. Προς γάρ τοις άλλοις c sed etiam quia ne viatorem φuidem ullum ad nos
και θηροτρόφος εστίν , ουχί άρκτων, η λύκων των transmillit, si eos excipias , qui inter venandum
υμετέρων, μη γένοιτο ! αλλ ' ελάφων αγέλας και αι nobiscum miscentur. Nam præter reliqua feras
γών αγρίων , και λαγωούς βόσκει , και εί τι τούτοις etiam enutrit, non ursos aut lupos vestros (absit ! ) ,
όμοιον . Αρ ' ούν ουκ ενθυμη παρ' όσον ήλθον κινδύ sed cervorum atque silvestrium caprarum gre
νου και μάταιος εγώ , τοιούτου χωρίου την Τιβερίνην, ges , leporesque, et si quid his simile . Num igitur
της οικουμένης το βάραθρον , φιλονεικών ανταλλάξα- cogilas , quo ego periculi stultus venerism , cum
σθαι ; Προς όπερ νύν επειγομένω συγγνώση . Πάν hujusmodi sedem Tiberina , orbis terraruin ba
τως γάρ ουδέ 'Αλκμαίων Εχινάδας εύρων , έτι της , rathro , commutare cuperem ? Quem ad locum
πλάνης ήνέσχετο . nunc properanti veniam dabis . Nam profecto nec
Alcmæon inventis Echinadibus amplius oberrare
voluit.
ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΙΕ : EPISTOLA XV * ..
Basilius Arcadio commendat cives metropolis.
'Αρκαδίω κόμητι πριβατών . D Arcadio comiti privatarum .
" Εδωκαν μείζονα την χάριν ή έλαβον οι πολίται Dedere majus beneficium quam accepere metro
της μητροπόλεως ημών , παρασχόμενοί μου αφορ- polis nostre cives , cum mihi litterarum ad tuarm
μήν των προς την σην τιμιότητα γραμμάτων. Αυ dignitatem occasionem obtulerunt. Illis enim hu
τοις μεν γαρ η φιλανθρωπία , ής ένεκεν την επιστο manitas, cujus causa epistolam acceperunt a nobis,
λήν έλαβον παρ' ημών , και προ των ημών ( 45) γραμ etiam ante litteras nostras parala erat , ob consue
μάτων υπήρχε διά την συνήθη και την εκ φύσεως lam et tibi natura insitam in omnes comitatem . Nos

(37 ) Elrai. Deest in sex mss. codicibus.
(38) Δοκεϊν . Sic Harl . et duo Regii. Editi δοκεί .
( 59) Στρύμονα. Sic Coisl . primus cun ) uno ex
Regiis. Harl. et Reg . secundus Etpuupova . Editi
Στρυμώνα .
(40 ) Σχολαιοτέρω. Codices quatuor σχολαίω. Non
multo post duo Regii codices περιτραχύνεται υφ '
ής. Ηabel etiam υφ' ης Harl.
(41 ) Ηδίστης». Post hanc vocem addit Coislinia
nus primus πασών . Μox.editi εγχωρίοις . Sex codices
mss. ut in textu . Ibidem ex duobus codicibus legi
mus iyouwv te. Editi iyojwv dé . Idem Coisl . post
ταϊς δίνεις addit περιειλούμενον .
(42) "Ήδιστον . Sic Coisl . cum duobus Regiis ,
melius quam in editis ήδίστην .
( 43 ) Προ των ημών» . Reg . secundus προ των ημε
τέρων ,
Alias CCCCXV. Scripla in secessu .
279 S. BASILI MAGNE 080

autem occasionem salutande probitatis tue non A ενυπάρχουσάν σοι προς πάντας ημερότητα : ημείς δε
imitabilis in maximo lucro duximus : precantes την αφορμήν του προσφθέγγεσθαι ( 44) σου την αμί
Deum sanctum , ut te ei magis ac magis placente , μητον καλοκάγαθίαν μέγιστον κέρδος εθέμεθα , ε
et rerum tuaruni splendore majorem in modum χόμενοι τω αγίω Θεώ προκόπτοντί σοι εν τη προς
crescente, cum ipsi lætemur, et cum his qui ex lua αυτόν ευαρεστήσει , και επί μείζον της περί σε πε
poleslate beneficia percipiunt, gaudeamus : cum ριφανείας αυξανομένης , αυτοί τε επευφραίνεσθαι ,
etiam aliquando eos qui nostras libi litteras in και τοις ευεργετουμένοις υπό της σής επιστασίας
manus tradiderint , ita redeuntes excipiamus, ut συνήδεσθαι · λαβείν δέ ποτε (45) και τους εγχειρί
cum omnibus lenitatem 95 tuam laudent, sem ζοντάς σου τα γράμματα ήμών ήμέρως ιδείν , και
perque perspiciant non inutilem sibi deprecatio- αποπέμψασθαι μετά πάντων και αυτούς ( 46) , αν
nem nostram apud tuam eximiam beneficentiam υμνούντας την σην πραότητα : αεί μαθόντας, ότι ουκ
exstitisse . άχρηστος αυτούς και παρ' ημών πρεσβεία προς την
ανυπέρβλητόν σου καλοκάγαθίαν γεγένηται.
EPISTOLA XVI * . ΕΠΙΣΤΟΛΗ Ιη" .

Reſelfilur Eunomii lemeritas divina naturæ comprehensionem sibi arrogantis, cum ne minutissimorum quidem animalium
cognitionem investigando assequi posset.
Adversus Eunomium hæreticum . B Προς Ευνόμιον τον αιρετικόν (47) .
Qui eorum quæ sunt investigationem compa Ο εφικτήν είναι λέγων των όντων την εύρεσιν
fari posse dicit, is procul dubio via quadam et or οδώ τινι πάντως και ακολουθία διά της των όντων
dine mentem suam ad eoruin quæ sunt, cognitio γνώσεως προέβαλεν (48 ) εαυτού την διάνοιαν » και
nem appulit ; et in rebus caplu facilibus et minulis τοίς ευλή πτοις τε και μικροτέροις εγγυμνασθείς διά
exercitatus , ita demum per hanc cognitionem , ad της (49) καταλήψεως , ούτω και εις την επέκεινα πά
eam quoque quæ cogitationem omnem superat, σης εννοίας προήγαγεν εαυτού καταληπτικήν φαν
suam comprehendendi facultatem promovit. Qui τασίαν. Ουκούν και την περί των όντων είδησιν κατ
igitur eorum quae sunt cognitionem apprehendisse ειληφέναι μεγαλαυχούμενος , το σμικρότατον των
se gloriatur, is animalis minutissimi ex iis quæ in προφαινομένων, όπως έχει φύσεως , ερμηνευσάτω ,
conspectum cadunt, naturam explicet , et quæ sit και τις ή του μύρμηκος φύσις , είπάτω: ει πνεύματι
formicæ natura dicat : an spiritu el anhelitu con και άσθματι συνέχεται αυτού η ζωή · ει οστέοις το
tineatur ipsius vita ; an corpus ossibus distin σώμα (50) διείληπται • ει νεύρους και συνδέσμοις τας
cίum ; an compages nervis atque ligamentis firma- αρμονίας τετόνωται· ει μυών περιβολή και αδένων
ta ; an musculorum et glandularum ambitu conti C ή των νεύρων περικρατείται θέσις (51): εί τοις νω
nealur nervorum situs ; an medulla a sincipite ad τιαίος σπονδύλοις εκ του βρέγματος επί το ουραίον
caudam usque una cum dorsi vertebris proten ο μυελός συμπαρατείνεται " εί τη περιοχή (52) του
datur ; an membris quæ moventur , ex nervosa νευρώδους υμένος , τοίς κινουμένους μέλεσι την όρ
membranæ complexu motum imprimat ; an sit in μητικήν ενδίδωσι δύναμιν · ει έστιν εν αυτό το
ipsa jecur, et in jecore vas quoddam , quod fel ήπαρ , και το χοληδόχον αγγείον επί του ήπατος :
suscipiat ; sintne renes, el cor, el arteriæ , et venæ , νεφροί τε και καρδία , και αρτηρίαι , και φλέβες ,
el pelliculæ , et diaphragmata ; sitne animal nudum υμένες και διαφράγματα · ει ψιλόν έστιν , ή τετρίχω
an pilosum ; utrum ungulas indivisas, an pedes ται · ει μονώνυχόν ( 53) εστιν , ή πολυσχιδείς έχει τας
roullifidos habeat : item quanto tempore vivat, et βάσεις : πόσον δε βιοί τον χρόνον , και τις αυτοίς ο

Alias CLXVIII. Scripla imperante Juliano
(44) Προσφθέγγεσθαι. Reg . secundus προσφθέγ
ξασθαι .
(435 ) Λαβεϊν δέ ποτε . Ηec verba ad Βasilium ne
cessario referuntur , qui oplabat ut cives rebus fe
liciter gestis redeuntes exciperet. Verum ista , ημέ- D πάντα νούν υπερέχουσαν δύναμιν φυσιολογείν επ
ρως ιδείν και αποπέμψασθαι, placide aspicere el di
mitlere, ad Arcadium spectant, et cum totum hunc
locum penitus deforment , nec possint, incolumi
sententia, retineri ; ea ex interpretatione, ut per
peram in contextum injecta , eliminavi , non lainen
ex ipso textu , quia non favent codices mss . Con
firmatur hæc explicatio ex epist. 148, quam simili
ter concludit Basilius, sibique ait in optatis esse ,
ut eum , quem Trajano commendabat, ipsius laudes
videat prædicanlem .
(46) Και αυτούς . Conjunctio addita ex Med .
Coisl. utroque et Reg . secundo.
(47) Προς Ευνόμιον τον αιρετικόν . Sic mss .
sex, nisi quod in duobus tóv deest. Editi Eúvoulq .
Tilulus quem exhibens mss . codices congruit miri
fice ipsi epistolæ , quam perspicitur adversus Eu
nomium scriptam esse, vel ex aliqua Basilii ad
versus Eunomium elucubratione excerplam fuisse.
Addunt Reg. secundus et Coisl . recentior : "Oti,
μηδέ τήν του μύρμηκος φύσιν επιστάμενος , την
Eyelongev . Quod, cum ne formicae quidem naluram
cognoscal, de potestatis omnem intellectum superan
lis nalura disserere tentaverit .
(48) Προέβαλεν . Ιta Harl . et Μed . Editi παρέβα
λεν .
( 49) Διά της . 1ta tres vetustissimi codices cum
duobus aliis . Editi oid taúens
( 30) Το σώμα . Tres codices vetustissimi τω σώ
μάτι .
( 51) Θέσις. Sic mss. septem . Editi φυσις.
(52) Τη περιοχή. Sic mss . sex pro eo quod erat
in editis η περιοχή.
(53) Ει μονώνυχον . Conjunctio addita ex pluri
bus mss . Paulo post editi ÉTTE TEÓgov. Mss . ut iu
textu ,
281 EPISTOLARUM CLASSIS I. EPIST . XVIII. 289
τρόπος της εξ αλλήλων γεννήσεως · επι πόσον δε Α quoniodo alie alias gignant ; quandiu gestetur
κυίσκεται το τικτόμενον, και πώς ούτε πεζοι πάντες fetus , el quomodo neque omnes formicæ pede
οι μύρμηκες , ούτε υπόπτεροι πάντες , αλλ' οι μεν stres sint , neque omnes alatæ , sed repen .
των χαμαι έρχομένων εισιν , οι δε διαέριου φέρονται . tibus humi aliis , aliæ per aerem ferantur . Qui
“Ο τοίνυν τών όντων την γνώσιν επικομπάζων τέως ergo de eorum quæ sunt cognitione gloriatur , inte
την του μύρμηκος φύσιν ειπάτω' είθ ' ούτω φυσιολο rim formicæ nobis explicet naturam ; atque ita
γείτω την πάντα νούν υπερέχουσαν δύναμιν . Ει δε demum ejus potestatis , quæ intellectum omnem su
του βραχυτάτου μύρμηκος ούπω περιέλαβες τη peral , naturam scrutetur . Quod si minutissiinæ
γνώσει την φύσιν , πώς την ακατάληπτον του Θεού formicæ naturam nondum cognitione apprehen
δύναμιν μεγαλαυχείς φαντάζεσθαι » . disti, quomodo incomprehensibilem Dei naturam
imaginatione lua comprehensam esse gloriaris ?
ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΙΖ' . EPISTOLA XVII .
Laudal Basilius Origenis scriplu el susceplam veritatis defensionem : perseculorum prædicit exilium : Origeni ejusque
filiis prospera omnia precatur.
Ωριγένει (54) . Origeni .
Και ακουόμενος ευφραίνεις , και αναγινωσκόμενος Β Et dum audiris , oblectas ; et dum legeris, per
δι' ών γράφεις ενεργεστέρας ( 55) ημίν παρέχεις εύ- scripta majori nos allicis laetitia. Ac Deo quidem
φροσύνας . Και χάρις πολλή των αγαθώ Θεώ, τώ μηδέν optimo gratis multae, qui fecit , ut nihil detrimenti
ελαττωθήναι ποιήσαντι την αλήθειαν εν τη προδοσία acciperet veritas ex eorum proditione , qui sum
των δήθεν υπερκρατούντων , αλλά δι' υμών (56 ) την inam videlicet potestalem habent : sed per vos de
συνηγορίας του λόγου της ευσεβείας αναπληρώσαντι. fensionem doctrinæ veritatis 96 implevit. Ulli qui
Εκείνοι μεν ούν , ώς το κώνειον , ή το ακόνιτον, και dem velut cicuta aut aconitum , et si qua est alia
εί τις άλλη ανδροφόνος βοτάνη , προς όλίγον ανθήσαν exitialis herba , brevi tempore cum ſoruerint , illico
τες , ταχύ αποξηρανθήσονται. Υμίν δε ανθηρόν και exarescent . Vobis vero Dominus mercedem efllo
αεί νέον ο Κύριος των μισθών των υπέρ του ονόματος rescentem ac semper novam ob ea , quæ pro ipsius
αυτού λαληθέντων παρέξει . 'Ανθ' ών και παράσχου nomine locuti estis, largielur. Propter quæ del vo
υμίν ο Κύριος πάσαν ευθηνίαν οίκου , και εις παίδας bis Dominus et prosperitalem omnem domesticam ,
παίδων την ευλογίαν διαβιβάσαι . Τα δε ευγενέστατα et in filios filiorum benedictionem transmillat. Cæ
παιδία, τους εναργείς της σης χρηστότητος χαρα terum liberos luos nobilissimos , expressam boni
κτήρας , είδον ήδέως και περιεπτυξάμην, και εύχομαι latis luæ effigiemn , vidi libenter atque amplexus
αυτοίς όσα αν αυτός ο πατήρ εύξη . C
sum , precorque illis quidquid ipse pater precetur .
ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΙΗ' . EPISTOLA XVIII “ .
Ilorlatur Basilius Macarium et Joannem , ut spe regni cælestis quæ sola non ſallit, nec polentium minis , nec falsortim
amicorum viluperiis a pietate deterreantur.
Μακαρίου (57) και Ιωάννη. Macario et Joanni.
Ούτε γεωργούς οι κατά γεωργίας ξενίζουσι πόνοι , Neque agricolis agriculturæ novi sunt labores,
ούτε ναύταις και κατά θάλασσαν χειμώνα απροσδόκη neque nautis pelagi tempestas inexspectata , neque
τος, ούτε τους μισθαρνούσιν ο θερινός (58) ιδρώς πα operariis mercede conductis æstivus sudor in
ράδοξος , ούτε μην τοίς ευσεβώς ζήν ελομένοις αι κατά solitus ; nec profecto his , qui piam vitam elegerunt ,
τον ενεστώτα κόσμον θλίψεις άμελέτητοι (59) . 'Αλλ' mundi bujus aMictio improvisa . Sed unicuique eo
εκάστω των ειρημένων οικείος και γνώριμος τους rum , quos diximus, proprius ac notus artem exer
μεριούσι συνέζευκται τιόνος · ου δι' εαυτόν αιρετός, centibus adjunctus est labor ; non ille quidem pro
αλλά δι' απόλαυσιν αγαθών προσδοκωμένων. Ελπίδες pter se eligendus , sed ad bonorum exspectatorum
γάρ, πάντα τον των ανθρώπων συνέχουσαι και συγ perfruitionem . Spes siquidem , quæ hominuni om
κροτούσαι βίον , την έφ' εκάστω τούτων παραμυθούν nem continent ac consociant vitam , insitam unicui
ται δυσκολίαν . Τών μεν ούν υπέρ της καρπών (60) , que harum rerum difficultatem consolantur. Atque
ή των κατά γην πονούντων οι μεν παντάπασιν εψεύ ex iis quidem , qui pro terræ fructibus aut rebus
( 34) Ωριγένει . Editi addunt πρόρρησις , que vox bus Coisl . primo , Med . et Clarom . , sicque legit
deest in sex mss. et corrupte in codice insignis Scultelus.
Ecclesiae Parisiensis sic legitur πρόσόδησις . ( 39) Αι ... θλίψεις άμε.λέτητοι . Harl. et tres co
dices recentiores η ... θλίψις άμελέτητος . Sic etiam
(53) Ενεργεστέρας. Sic uterque Coisl . , Harl . et
duo ali, Editi εναργεστέρας . paulo post retinuimus has voces , tois METLOŪS!, quæ
desiderantur quidem in codice Harl. el quatuor
(36) Δι' υμών . Δι' ημών Harl. et Coisl . primus. recentioribus; at in velustissimis Coisl . cl Med .
(57) Μακαρίω. Quinque codices , nempe Harl . , non desuni .
Reg. 'secundus, Vat., Paris., Coisl. secundiis Ma
(60) Υπέρ γης καρπών . Displicet Combefigio
xpivo. Reg. primis Maxpivos. Sed tamen quia vul postrema vox , ac legit καμνόντων, sed prorsusim
gala scriptura exstat in antiquissimis codicibus merito .
Coisliniano primo el Medicæo, nihil mulavimas . • Alias CCCLXXXIV . Scripla imperante Julianc .
(58) Θερινός . Ηanc vocem addidimus ex codici Alias CCXI . Scripta videtur sub Juliano ,
285 S. BASILII MAGNI 28 %
terrenis desudant, alios spes omnino frustrale sunt, Ασθησαν των ελπίδων , μέχρι μόνης φαντασίας των
cum cogitatione tenus exspectatis politi essent : προσδοκωμένων την απόλαυσιν έχοντες · οίς δε και
quibus autem etiam ex sententia processit eventus, κατά γνώμην έκβήναι συνέβη το τέλος , δευτέρας
jis spe altera iterum opus fuit, præterlabente ac εδέησε πάλιν ελπίδος , παραδραμούσης και μαρανθεί
marcescente celeriter priore. Verum iis solis qui σης εν τάχει της προτέρας . Μόνοις δε τοις υπέρ
pro pielate laborant, nec mendacium abolevit ex ευσεβείας καμούσιν ου ψεύδος φάνισε (Ε1 ) τάς ελπί
spectationem , nec finis labores labefactavit, stabili δας, ου τέλος έλυμήνατο τους άθλους (62 ) , βεβαίας
ac firmo excipiente cælorum regno. Vos ergo non και μονίμου διαδεχομένης της των ουρανών βασι
conturbet mendax calumnia , nec minæ terreant eo λείας. Μή τοίνυν υμάς ταραττέτω διαβολή ψευδής ,
rum , qui summam potestatem habent ; non risus μηδε φοβείτω των κρατούντων (63) απειλή : μη γέλως
contristet aut contumelia familiarium , nec condem λυπείτω και ύβρις των γνωρίμων, μηδέ κατάγνωσις
natio ab hominibus curam et studium præ se παρά των κηδεσθαι προσποιουμένων , ισχυρότατον
ferentibus, a quibus fortissima ad decipiendum προς απάτην δέλεαρ προβαλλομένων (64) παραινέσεως
esca prætenditur, simulata adhortatio , quandiu ve προσποίησιν , έως αν και της αληθείας ημίν συναγωνί
ritatis doctrina nobis patrocinabitur. His autem ζηται (65 ) λόγος. 'Αντιμαχέσθω δε τοις πάσι λογισμός
omnibus obluctetur recta ratio, defensorem sibi Β ορθός, σύμμαχον παρακαλών γενέσθαι και βοηθών
advocans et adjutorem , magistrum pietatis Domi αυτό τον της ευσεβείας διδάσκαλος τον Κύριον ημών
num nostrum Jesum Christum , pro quo et pati Ιησούν Χριστόν , δι' όν και το κακοπαθείν ηδυ , και το
dulce est, et mori lucrum . αποθανείν κέρδος .

EPISTOLA XIX". ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΙΘ '

Per Petrum Basilius rescribil Gregorio, cujus Laconicas in epistolas jocalur.

97 Gregorio sodali.
Lilleræ venerunt mihi non ita pridem a le , plane
lup, non tam indiciis manus, quam propriis episto
læ notis. Pauca enim erant verba sententiam ube
rem exhibentia . Ad φuas statim non respondimus ,
quod nos quidem peregre essemus ; tabellarius
vero, cum epistolam uni familiarium nostrorum
C
dedisset, propere discesserit. Sed nunc per Petrum
alloquimur le, simul et salutationis persolventes
debitum , et occasionem alterius epistolæ præben
tes . Omnino autem nullus labor epistolae Laco
nicæ , quales sunt , quæ a le subinde ad nos per
veniunt.
Γρηγορίω εταίρω.
Γράμμα ήλθέ μοι πρώην παρά σου , ακριβώς σον,
ου τοσούτον το χαρακτήρα της χειρός , όσον τώ της.
επιστολής ιδιώματι. 'Ολίγα γάρ ήν τα βήματα πολ
λήν διάνοιαν παριστώντα . Προς και ευθύς μεν ουκ
απεκρινάμεθα , διότι αυτοί μεν απεδημούμεν · ο δε
γραμματοφόρος ( 66) , ενί των επιτηδείων ημίν επιδούς
την επιστολήν , απιών ώχετο. Αλλά νύν διά Πέτρου
προσφθεγγόμεθά σε , ομού μεν αποτιννύντες της προσ
ηγορίας το χρέος, ομού δε αφορμήν δευτέρων γραμ
μάτων παρέχοντες . Πάντως δε ουδείς πόνος Λακωνι
κής επιστολής, όποϊαι εισιν αι παρά σου εκάστοτε
προς ημάς αφικνούμεναι .

EPISTOLA XX " . ΕΠΙΣΤΟΛΗ Κ'.

amice objurgat Leontium Basilius, quod raro scribal ; eumque probat inexcusabilem esse ulpote nunquam carentem oc
casionibus scribendi, ac prælerea sophistam ; sibi vero excusationem petit, tum ex crebris occupationibus, tum quia non
jum eo utilur dicendi genere, quod placeat sophistis. Millil sua adversus Eunomium opera.
Leontio sophistæ . Λεοντίω σοφιστή.
Raræ quidem tibi et a nobis litteræ ; non tamen Χρόνια μέν σοι και τα παρ' ημών γράμματα: ου μην .
riisiores quam tuæ ; idque, cum mulli continenter χρονιώτερα των αυτοθεν , και ταύτα πολλών και συν
a vobis ad nos venerint ; quibus singulis si ordine D εχών επιδημησάντων ημίν από της υμετέρας : οίς
litteras commisisses , nihil impedirel quominus ει πάσιν εφεξής γράμματα (67) επετίθης , ουδέν ήν .
videremur una tecum esse, teque perinde frui , ac το κωλύον αυτώ σοι δοκεϊν συνείναι ημάς , και οιονεί

1 Philipp. 1 , 21 .

Alias III. Scripta videtur Cæsareæ , cuin esset
presbyter.
Alias LXXXIII. Scripta anno 364.
( 61) Ηφάνισε . Παρηφάνισε Coisl . primus et Med .
(62) Τους άθλους. Sic Coisl . primus et Medicaeus
el Clarom . in margine; alii τοίς άθλους. Editi τοίς
άλλοις. Paulo post editi μηδε γέλως. Ηarl . , Coisl .
primus et Med . et alii nonnulli ut in textu .
(63) Των κρατούντων . Sepe alias Basilius hac
voce imperatorem designat.
(64) Προβαλλομένων . Sic ulerque Cois1 . , Harl . ,
Paris. ci unus ex Regiis . Editi προσβαλλομένων.
ibidem προσποιήσει intribus mss.
( 65) Ημίν συναγωνίζηται. Editi υμίν συναγωνί
Çetal. Secuti sumus antiquos codices , Coisl. et
Med . et Harl . cum pluribus aliis. Stalim legimus
cum quinque mss. , quorum in numero Harlæanus
et prima manu Coislinianus antiquior, aŭto tov
της, etc. Editi αυτόν. Desunt in quatuor mss . Ilse
voces , και βοηθόν.
(66) Γραμματοφόρος . Γραμματηφόρος quatuor
mss .
(67) Γράμματα . Ιta sex libri veteres . Editi γράμ
μα .
ASS EPISTOLARUM CLASSIS I. EPIST. ISI. 28€
παρόντας και συνόντας απολαύειν · ούτω συνεχές ήν Α si adessemus , et tecum versaremur : adeo conti
το πλήθος των προς ημάς αφικνουμένων. 'Αλλά τι nua fuit multitudo ad nos venientium . At cur non
ουκ επιστέλλεις ; καίτοιγε ουδέν έργον σοφιστή (68), scribis , cum quidem negotium nullum sit sophistae
ή το γράφειν μάλλον δε ει και της χειρός έχεις scribere ? Imo si manus pigra est , ne scribere qui
αργώς , ουδε γράφειν δεήσει άλλος γάρ σοι διακονή dem opus erit ; alius enim tibi dabit operam . Lin
σει . Γλώττης δε χρεία μόνης · ή , κάν ημίν μή διαλέ gua autem sola opus est , quæ etiamsi nos non
γηται , αλλ' ενί γε πάντως των συνόντων λαλήσει • alloquatur, at profecto unum ex iis qui tecum sunt,
καν μηδείς παρή , εφ' εαυτής διαλέξεται · σιωπήσει alloquetur. Quod si nemo adsit , secum ipsa Ioque
δε ουδαμώς , σοφιστική τε ούσα και Αττική : ου μάλ tur ; tacebit autem nequaquam , cum sit el sophisti
λόν γε ή αι αηδόνες , όταν το έαρ αυτάς προς ωδήν ca et Allica : non magis , quam lusciniæ , quando
αναστήση . Ημίν μεν γάρ το πυκνον (69) της ασχο eas vernum tempus ad canendum excitaverit. Nobis
λίας τούτο, ενώ νύν εσμεν , κάν παραίτησιν ενέγκου enim crebræ illæ occupationes, quibus nunc disti
τυχόν προς την ένδειαν των πραγμάτων και το nemur, excusationem fortasse afferant, si litteris
οιονείέρρυπώσθαι λοιπόν τη κατακορεί συνηθεία (70 ) desimus : et quædam veluti sordes ex continus
προς ιδιωτισμόν όκνον είκότως εμποιεί προσφθέγ- νulgaris sermonis usu jam contractae nonimmerito
γεσθαι υμάς τους σοφιστάς · οί , ει μη τι άξιον της Β deterrent , quominus vos sophistas alloquamur ; qui
υμετέρας αυτών σοφίας ακούσεσθε , δυσχερανείτε , και nisi sapientia vestra dignum aliquid audieritis , in
ox ανέξεσθε . Σε δε που το εναντίον είκός επί πάσης dignabimini, nec perferetis. Te vero contra æquum
προφάσεως δημοσιεύειν σαυτού την φωνήν, επιτή est tuam vocem ad omnem occasionem promul
δειον όντα ειπείν, ών αυτός οίδα Ελλήνων · οίδα γάρ, gare, cum sis maxime omnium quos novi Græco .
ως oίμαι , τους ονομαστοτάτους των εν υμίν » ώστε rum ad dicendum idoneus : novi enim , ut puto , qui
ουδεμία παραίτησις σιωπώντι. Και ταύτα μεν εις inter vos sunt celeberrimi : quare nulla excusalio
τοσούτον . 'Απέστειλα δε και τα προς Ευνόμιον : & lacenti. Atque hæc quidem hactenus. Misi autem
είτε παιδιάν χρή καλεϊν , είτε μικρά παιδιάς σπου et scripta adversus Eunomium , quæ quidem utrum
δαιότερα , αυτό σου κρίνειν παρίημι • oς πρός μέν (71 ) lusus dicenda sint , an lusu paulo graviora , tibi
τα οικεία σαυτού ουκέτι , oίμαι , χρήζεις " προς δε ipsi judicandum relinquo : qui quod attinet quidem
των ενδιαστρόφων τους εντυγχάνοντας ουκ αγεννές ad tuam ipsius personam , his , opinor, 98 non am
σοι όπλον έσεσθαι προσδοκώ · ου τη δυνάμει του συν in quos
plius indiges : sed adversus perversos ,
τάγματος καταπιστεύοντες τοσούτον , αλλ' ακριβώς incideris, telum lilii non infirmum ſulurum spero ;
γνωρίζοντες από ολίγων αφορμών επί πολλά σε όντα non quod ita multum scripti robore confidamus ,
ευρετικόν. Εάν δέ τι σου και ασθενέστερον έχειν της C sed quod probe sciamus idoneum te esse, qui ex
χρείας καταφανή , μη κατοκνησης ελέγξαι . Τούτω paucis argumentis multa invenias. Quod si quid
γάρ (72) μάλιστα φίλος κόλακος διενήνoχε , τώ τον tibi infirmius, quam esse oportebat , videbitur, re
μεν προς ηδονήν ομιλείν, τον δε μηδε των λυπούντων darguere ne pigreris . Hoc enim potissimum ami
απέχεσθαι . cus ab adulatore differt, quod hic quidem ad de
Jectationem loquitur, ille vero ne molesta quidem
retermittit ..
ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΚΑ' , EPISTOLA XXI.
Accusatus in superiore epistola Leontius, quod non scriberel, videtur in ipsum Basilium crimen convertisse, el Julianum
accusasse quod litteras suas non reddidisset. Unde perurbane ' Basilius el se el Julianum deſenudil.
Leontio sophistæ .
!Λεοντίω σοφιστή .
Έοικέ τι της κοινής καταστάσεως και εις τα Videtur aliquid ex communi rerum statu in pro
εαυτού πράγματα και χρηστος Ιουλιανός απολαύειν . priis suis bonus Julianus percipere . Reposcitur
'Απαιτείται γάρ και αυτός , και εγκαλείται σφοδρώς , D enim et ipse , et accusatur vehermenter , quando
επειδή πάντα νύν απαιτουμένων και εγκαλουμένων quidem nunc omnia iis , a quibus exigitur , quique
γέμει. Πλήν όσον ουχί εισφορών ελλείμματα , αλλ ' accusantur , redundant. Non tamen tributorum
επιστολών. Καίτοι πόθεν ( 73 ) αυτο ελλέλειπται , debitiones sunt , sed epistolarum . Quanquam , quo
αγνοώ · έδωκε γαρ αει επιστολήν , την δε εκομίσατο · modo debitor sit , ignoro . Semper enim epistolam
ει μη τι που και παρά σοι ή πολυθρύλλητος αυτή dedit, atque hanc detulit . Nisi forte et apud le cele

(68 ) Σοφιστή. Ιta septem mss . el editio Haga
noensis. Alie editiones σοφιστού. Cum autem in
οιηnibus codicibus mss . et editis legatur ή το γρά
ÇELV* cum quidem negotium nullum sit sophislæ, ni
si ut scribat ; nihil equidem in contextu mutavi.
Şed tamen , quia pugnat hæc sententia cum his quæ
sequuntur, vel delendum illud , vel scribendum ñ .
(69) Το πυκνό: Quamvis non male in editis le
gatur το πικρόν, molestia occupationis , preferenda
tamen septem codicum mss . el editionis Haganoen
sis scriptura, quam in contextum induximus.
( 70) Κατακορεί συνηθεία . Ρro his vocibus legi
tur xitaxopia in Coisl. utroque, Vat. et Regio pri
0.
(71 ) " Ος πρός μέν . Coisl. primuς όσον πρός μέν.
( 72 ) Τούτω γάρ . Editio Parisiensis Εν τούτω
γάρ . Sed prepositio deest in quinque mss . et ve
tustis editionibus.
( 73) Καίτοι πόθεν». Sic mss . Editi και το πόθεν,
Alias CCCLXXIII. Scripla anno 364 .
2s7 S. BASILII MAGNI 288

berrimum illud quadruplum primas obtinet . Νeque Α τετραπλή ( 74 ) προτετίμηται. Ουδέ γάρ οι Πυθαγό .
enim tanti estimavere Tetractyn Pythagorei, quanti ριοι ( 75) τοσούτον προετίμησαν την τετρακτύς, όσον
nunc quadruplum qui pecunias publicas colligunt. οι νύν εκλέγοντες τα δημόσια την τετραπλήν . Και
Et forte contrarium fieri par erat , ut qui sophista τοιγε ίσως το εναντίον είκός ήν, σοφιστήν όντα , και
es , ac tanta dicendi copia affluis , mihi ipse qua- εύπορούντα λόγων τοσούτων , αυτόν ημίν εις την των
druplo solvendo obstrictus esses. Nec me existimes τετραπλασίων έκτισιν υποκείσθαι . Και μή οίου ταύτα
hac succesentem scribere . Obleclor enim fuis δυσχεραίνοντας ημάς γράφειν . Χαίρω γάρ σου και
etiam reprehensionibus ; siquidem a pulchris aiunt ταις μέμψεσιν · επειδή τους καλούς φασι πάντα μετά
omnia cum pulchritudinis accessione fieri ; adeo ut της του καλού προσθήκης γίνεσθαι · ώστε και λύπας
et dolere et irasci non eos dedeceat . Libentius αυτοίς και οργάς επιπρέπειν ( 76). " Ηδιον γούν άν τις
sane viderit quis amicum irascentem , quam alium ίδοι οργιζόμενον τον αγαπώμενον ή θεραπεύοντα
colentem . Nunquam igitur desinas 1alia incusare. έτερον. Μήποτε ούν ανής εγκαλών τα τοιαύτα.
Litterie enim erunt ipse criminationes , quibus mihi Γράμματα γάρ που έσται αυτά τα εγκλήματα, ών
nullus sermo carior , quique majorem ferat volu έμοι ουδέν άκουσμα τιμιώτερον , ουδε πλείονα φέρον
ptatem.. την ηδονήν .
EPISTOLA XXII ' . ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΚΒ' .
Monasticæ vitæ officia breviler exponit Basilius non apposilis Scripturce testimoniis, sed hac pertractandi ratione in aliud
lempus dilata.

De perfectione vitæ monasticæ . B Περί τελειότητος (77) βίου μοναχών .

1. Multa cum sint , quæ divinitusinspirata Scriptura
jis , qui Deo student placere , observanda declarat ;
de bis solis interim , de quibus nunc apud vos com
mota quæstio est , ut didici ex ipsa sacra Scriplura,
brevem admonitionen 99 subjicere necessarium
esse duxi; ita ut de quaque re testimonium , haud
sane ad percipiendum difficile , agnoscendum iis
relinquam , qui in legendo exercentur et alios sub
monere poterunt . Oportet Christianum ea quæ
vocatione celesti digna sunt , sentire, ac dignam
Evangelio Christi vitam degere . Non oportet Chri
stianum animo evagari , neque ulla re a recordatione
Dei , ejusque placitorum et judiciorum abduci.
Oportet Christianum , justificationes legis in omni
bus transcendentem , neque jurare , neque mentiri . C
Non uportet blasphemare , non contumelia afficere :
non pugnare , non semeiipsuin ulcisci , non malum
pro malo reddere , non irasci . Oportet quacunque
læsum injuria palientem esse , alque tempestive
eum qui læsit redarguere , non propriæ vindiclæ
Etudio , sed correctionis fraternæ secundum manda
1. Πολλών όντων των υπό της θεοπνεύστου Γραφής
δηλουμένων ( 78), των κατορθούσθαι οφειλόντων τους
εσπουδακόσιν ευαρεστήσαι τώ Θεώ, περί μόνων τέως
των επί του παρόντος κινηθέντων παρ' υμίν , ώς
έμαθον εξ αυτής της θεοπνεύστου Γραφής , εν συν
τόμω υπομνήσει ειπείν αναγκαίως προεθυμήθην, την
περί εκάστου μαρτυρίαν εύληπτον ούσαν καταλείψας
επιγινώσκειν τους περί την ανάγνωσιν απασχολου
μένοις , οίτινες ικανοί έσονται και ετέρους υπομι
μνήσκειν . "Οτι δεί τον Χριστιανών άξια της επουρα
νέου κλήσεως φρονείν, και αξίως του Ευαγγελίου του
Χριστού πολιτεύεσθαι . " Οτι ου δεί τον Χριστιανών
μετεωρίζεσθαι, ουδε αφέλκεσθαι υπό τινος από της
μνήμης του Θεού , και των αυτού θελημάτων και
κριμάτων. " Οτι δεϊ τον Χριστιανών , κρείττονα των
κατά τον νόμον δικαιωμάτων γενόμενον εν πάσι ,
μήτε ομνύειν , μήτε ψεύδεσθαι . " Οτι ου δεί βλασφη
μείν · ότι ου δεί υβρίζειν , ότι ου δεί μάχεσθαι· ότι
ου δεί εαυτόν εκδικείν ότι ου δεί κακόν αντί κακού
αποδιδόναι • ότι ου δεί οργίζεσθαι . "Οτι δεί μακρο
θυμεϊν , πάν (79) οτιούν πάσχοντα, και ελέγχειν ευ

Alias CCCCXI . Scripta videtur anno 364 . 504. Coisl . secundus Πυθαγόρεοι , φuod positum
( 74 ) Τετραπλή. Suspicatur Gotliofredus tetra errore librarii pro Πυθαγόρειοι. Editi Πυθαγόρειοι .
plam sive quadruplum , de quo Basilius in hac epi. (76) 'Επιπρέπειr. Muito . aplior hac scriptura
stola , esse pensionem quadrimenstruam , vel qua codicis Regii primi et Bigol . quam vulgata è stupé.
drupli pænam ob non soluta tributa , vel polius ob πειν .
superexactionem . Sed liquet hic lilleras non reddi (77 ) Περί τελειότητος . Εxstat hic titulus in uno
tas cum tributis non solulis comparari ; sicque ex Regiis codicibus et in Coisl . primo, nisi quod
Basilium cum Leontio jocari, quasi is quadruplum in Coisl. legitur uova@ lzoù . Aliter in Coisliniano
lillerarum reposceret, ut quadruplum debitorum secundo el tribus a Comliefisio citatis : ανεπίγρα
tunc passim reposcelbatur. Lucem afferei Amnia- D φος . Κανών ακριβής της κατά το Ευαγγέλιον του
nus Marcellinus, quo teste, Pelronius socer Valers Χριστού ασκητικής πολιτείας, Sine inscriptione. Αι
tis : Ad nudandos sine discretione cunctos immaniler curata regula ascelici secundum Christi Evangeliumi
flagrans, nocentes pariter et insontes post exquisita instituti.
tormenta quadrupli nexibus vinciebal, debila jam ( 78) Δηλουμένων. Ρost hanc vocem delevi και
inde a temporibus principis Aureliani perscrutans et auctoritate cod. Reg . el Bigol. Paulo post in
impendio mærens, si quemquam absolvisset indem Coisi. Secundo el uno ex Regiis εν συντόμω υπο
nem ; lib . xxvi , cap . 6. Esi ergo quadruplum hoc μνήσαι προεθυμήθην . Ιn primo Coisl . deest εί
loco non quadrimenstrua pensio, non superexactio, Tesiv, unde conjici posset hanc vocem additam
sed debitorum , quæ soluia non fuerant, crudelis fuisse , postquam librarii posuerant υπομνήσει pro
inquisitio, et quadrupli pana bis, qui non solve υπομνήσαι.
rant, imposita. ( 79 ) Mär. Diio mss TÖVTOTS . Paulo posl éautcŪ
(73 ) Πυθαγόρειοι. Ιta Harl., Coisl . primus et alii in duobus Rigiis. Editi ajtoj.
nonnulli cum Clemente Alex . , Sirom . 1 , p . 303 et
289 EPISTOLARUM CLASSIS I. EPIST . XXII. 290
καίρως τον αδικούντα , ου μήν εν πάθει της εαυτού A tum Domini . Non oportet in absentem fratrem quid
εκδικήσεως , αλλ' εν επιθυμία της του αδελφού διορ quam dicere, illius traducendi consilio , quod qui
θώσεως, κατά την εντολής του Κυρίου . "Οτι ου δεί dem obtrectatio est , etiamsi vera sint quæ dicuntur.
κατά απόντος αδελφού λέγειν τι σκοπό του διαβάλ Aversari de fratre detrahentem oportet, Scurrilia
λειν αυτόν, όπερ έστι καταλαλιά , κάν αληθή ή τα non proferenda . Non ridendum , nec perferendi di
λεγόμενα . " Ότι δεί τον καταλαλούντα αδελφού από caces . Non loquendum otiose , aliquid proferendo ,
στρέφεσθαι. "Οτι ου δεί ευτράπελα φθέγγεσθαι . "Οτι quod nec ad utilitatem audientium pertineat, nec
ου δεί γελάν , ουδε γελοιαστών ανέχεσθαι. " Οτι ου δεί ad necessariuin et concessum nobis a Deo usum :
αργολογείν, λαλούντά τι , ο μήτε προς ωφέλειαν των adeo ut et laborantes studeant , quantum fieri po
ακουόντων εστί , μήτε προς την αναγκαίαν και test , silentio laborare; bonos aulenı ipsos sermones
συγκεχωρημένην ήμίν υπό (80 ) του Θεού χρείαν· iis proponant , quibus commissum est prudenter
ώστε και τους εργαζομένους σπουδάζειν , καθ ' όσον dispensare sermoneni ad ædificationem fidei ; ne
δυνατόν , μετά ήσυχίας εργάζεσθαι · και αυτούς δε sanctus Dei Spiritus afficiatur tristitia . Non oportet
τους αγαθούς λόγους προς εκείνους κινείν, τους ut quisquam ex supervenientibus libere accedat ad
πεπιστευμένους μετά δοκιμασίας οικονομεϊν τον λό fratruun aliquem aut colloquatur, antequam ii qui
γον προς οικοδομής της πίστεως , ίνα μη λυπηται το Β bus cura disciplina in omnibus servande commissa
Πνεύμα το άγιον του Θεού . " Οτι ου δεί τών έπεισερ est , expenderint an ita placeat Deo , ut aliis pro
χομένων τινά επ' εξουσίας εγγίζειν ( 81) ή λαλείν desse possil . Non oportet vino inservire , neque
τινι των αδελφών , πριν αν οι επιτεταγμένοι την carnis teneri desiderio , nec ullo prorsus in cibo
φροντίδα της εν πάσιν ευταξίας δοκιμάσωσι πως aut potu voluptatem quærere ; nam qui certat , ser
αρέσκει Θεώ προς το κοινή συμφέρον . "Οτι ου δεί vat temperantiam in omnibus. Nihil eorum quæ
oίνω δεδουλώσθαι · ούτε περί κρέα εμπαθώς έχειν · utenda unicuique traduntur , oportet habere it pro
καθόλου περί ουδέν βρώμα ή πόμα φιλήδονον είναι : prium , aut reservare ; sed tamen quod spectal ad
ο γάρ αγωνιζόμενος πάντα εγκρατεύεται . " Οτι των curam et sollicitudinem , omnibus , ut ad Dominum
διδομένων εκάστω εις χρήσιν ουδέν ώς ίδιον έχειν pertinentibus , attendentem , nihil eorum que pro
δεί, ή ταμιεύεσθαι » εν μέντοι τη φροντίδι πάσιν ώς jecta aut neglecta sunt , si ita acciderit , preferire .
δεσποτικούς προσέχοντα, μηδέν των παραρριπτομένων Νοn oportet quemquam vel suiipsius dominum
η αμελουμένων , αν ούτω τύχη , παροράν . "Οτι ου δεί , esse, sed velut a Deo traditum in servitutem fra
ούτε αυτός εαυτού κύριον είναι τινα , αλλ' ώς υπό tribus unanimis , ita et sentire omnia et facere ;
Θεού παραδεδομένον εις δουλείαν τοις ομοψύχοις unumquemque lamen in suo ordine.
C
αδελφοίς , ούτω και φρονείν πάντα και ποιείν, έκα
στον δε εν τω ιδίω ταγματι .
2. " Οτι ου δεί γογγύζειν , ούτε εν τη στενοχωρία 2. Non oportet murmurare , nec in rerum neces
των προς την χρείαν , ούτε εν τω καμάτων των sariarum angustiis, nec in operum labore , quando
έργων, εχόντων το κρίμα περί εκάστου των επιτε quidem unumquodque judicii est eorum , quibus
ταγμένων (82) την τούτων εξουσίαν . "Οτι ου δεί commissa rerum illarum potestas. Nec clamor fieri
κραυγήν γίνεσθαι , ούτε άλλο τι σχήμα, η κίνημα, debet , nec quævis alia species , aut molus ex quo
ενώ χαρακτηρίζεται θυμός , η μετεωρισμός από της significetur iracundia, aut animi aberratio ab hac
πληροφορίας του παρείναι τόν Θεόν . "Ότι δεί τη χρεία persuasione , Deum esse presentem . Oportet vocem
συμμετρείν την φωνήν . " Οτι ου δεί θρασέως ή κατα usu metiri . Non oportet petulanter aut contemptim
φρονητικώς τινι αποκρίνεσθαι , ή ποιείν τι , αλλ' εν cuiquam respondere , aut quidquam facere , sed in
πάσι το επιεικές και το τιμητικών προς πάντας omnibus modestiam atque reverentiam erga omnes
δεικνύειν . "Οτι ου δεί εννεύειν οφθαλμώ μετά δόλου , ostendere. Non oculis innuendum est cum dolo ;
ή άλλα τινί σχήματι ή κινήματι μέλους κεχρήσθαι , nec alia quælibet species 100 adhibenda , aut
ο λυπεί τον αδελφόν , η καταφρόνησιν εμφαίνει . "Οτι D membri motus qui fratri afferat tristitiam aut con
ου δεί καλλωπίζεσθαι εν ιματίοις ή υποδήμασιν , templum indicet . Ornatus in vestibus aut calceis
όπερ έστι περπερεία. "Οτι δεϊ ευτελέσι κεχρήσθαι queri non debet; quod quidem vana ostentatio est.
τους προς την χρείαν του σώματος . "Οτι ου δεί υπέρ Viliora quæque adhibenda ad usum corporis . Nihil
την χρείαν και προς δαψίλειαν αναλίσκειν ουδέν, ultra id quod necessarium est , aut ad magnificen
όπερ έστι παράχρησις. " Οτι ου δεί τιμήν επιζητείν , tiam insumendum ; quod quidem abusus est. Honor
ή πρωτείων αντιποιείσθαι. "Οτι δεί έκαστον προτι- exquirendus non est , aut ambiendus primatus .
μάν εαυτού πάντας. "Οτι ου δεί ανυπότακτον είναι . Debet unusquisque cæleros sibi anteſerre. Non
"Ότι ου δεί αργόν εσθίειν τον εργάζεσθαι δυνάμενον , oportet inobsequentem esse. Non oportet otiosum

(80) Ημίν υπό. He due voces addile ex Coisl . saria est .

secundo el uno ex Regiis . Duo Combef. habent nuiv
παρά .
( 81 ) Eγγίζειν . Additur έχειν in duobus Combef.
et Coisl. secundo et uno ex Regiis. Sed ea vox
uon legitur in antiquissimis codicibus , nec neces
( 82) Τών επιτεταγμένων . Cod . Vat . επισταμέ
νων . Forte addendum είς, ut paulo infra additur :
sed tamen supra legitur οι επιτεταγμένοι την
φροντίδα .
991 S. BASILII MAGNI 20
comedere eum , quilaliorare polest: sed et qui oc- Α αλλά και τον ασχολούμενον περί τι των κατορθου
cupatur in eorum aliquo , que ad Christi gloriani μένων εις δόξαν Χριστού , εκβιάζεσθαι εαυτόν εις
praeclare fiunt, vim sibilipsi facere debet ad studium την σπουδών του κατά δύναμιν έργου. "Οτι δεί έκα
operis pro viribus conficiendi . Oportet unumquem στον δοκιμασία των προεστώτων( 85) μετά λόγου και
que, præpositis approbantibus , cum ratione et ani σπληροφορίας ούτω ποιεϊν πάντα , άχρι και αυτού
mi persuasione ita omnia facere , usque ad ipsum του φαγείν και πιείν , ώς εις δόξαν Θεού γινόμενα .
etiam esui et polum , ut ad Dei gloriam referenda . " Οτι ου δεί αφ' ετέρου εις έτερον έργον μεταβαίνεις
Non oportet ab uno ad alium laborem transire, ci άνευ της δοκιμασίας των εις το διατυπούν τα τοι
tra approbationem eorum qui sunt rebus ejusmodi αυτα επιτεταγμένων (84): εκτός ει μή που τινα απαρ
moderandis præpositi ; nisi quempiam ineluctabilis αίτητος ανάγκη είς βοήθειαν του αδυνατήσαντος
necessitas ad auxilium debilioris sgubilo vocaverit : καλoίη αιφνίδιον. "Οτι δεϊ έκαστον μένειν εν ω ετά
debet unusquisque manere in eo quod ipsi pre- χθη , και μη , υπερβαίνοντα το ίδιον μέτρον , επιβαί
scriptum est ; nec propriam mensuram transgre νειν τοις μη επιτεταγμένοις, ει μή τι αν οι ταύτα
diens, aggredi non præscripta ; nisi ii , quibus hæc πεπιστευμένοι δοκιμάσωσί τινα χρήζοντα βοηθείας .
commissa sunt , aliquem auxilio indigere judicave- " Οτι ου δεί αφ ' ετέρου εργαστηρίου εις έτερον ευρί
rint . Non oportet reperiri quempiam ab alia officina B σχεσθαί τινα. " Οτι ου δεί κατά φιλονεικίαν ή έριν
in aliam albeunlein , Nihil ex coulentionis studio την πρός τινα ποιείν τι .
aut ex simultate cum aliquo suscepla faciendum .
.3 . Invidendum non est allerius laudi , neque cu 3. "Οτι ου δεί φθονείν τη ετέρου ευδοκιμήσει , ούτε
jusquam vitiis letandum . Oportet in charilate Chri- επιχαίρειν ελαττώμασι τινος . " Οτι δεί εν αγάπη
sii dolere et afllictari de fralris vitiis , gaudere vero Χριστού λυπείσθαι μεν και συντρίβεσθαι επί τοις
ob illius recte facta. Non oportet indifferentem esse του αδελφού ελαττώμασιν , ευφραίνεσθαι δε επί τοις
erga peccantes , aut silentio eos tolerare. Oportet κατορθώμασιν . "Οτι ου δεί αδιαφορείν επί τοις αμαρ
ul qui redarguit, cum omni coni miseratione redar τάνουσιν, ή εφησυχάζειν αυτοίς . " Οτι δεί τον ελέγ
guat ex Dei timore , et eo consilio ut convertat χοντα μετά πάσης ευσπλαγχνίας φόβω (85) Θεού ,
peccantem . Oporlel ut qui redarguitur aut incre και σκοπό του επιστρέψαι τον αμαρτάνοντα , ελέγ
patur , libenler id accipiat , suam ipsius in increpa- χειν. "Οτι δεί τον έλεγχόμενον ή επιτιμώμενον κα
tione utilitatem agnoscens. Non oportet ut , cum ταδέχεσθαι προθύμως , γνωρίζοντα το εαυτού όφελος
aliquis accusalur, alius corain illo aut coram aliis εν τη διορθώσει . "Οτι ου δεί , εγκαλουμένου τινός,
nonnullis contradicat accusanti. Quod si quando άλλον ενώπιον εκείνου ή άλλων τινών αντιλέγειν το
G
accusatio videatur alicui a ratione aliena , privatim “ εγκαλούντι. Εάν δε άρα ποτέ άλογον φανή το
coarguentem interrogare debet , atque aut per έγκλημά τινι , κατ' ιδίαν κινείν λόγον προς τον εγκα
suadere , aut persuaderi . Oportet unumquemque λούντα (86) , και η πληροφορείν ή πληροφορείσθαι.
quantum in se est, ei qui adversum se aliquid ha "Οτι δεϊ έκαστον , όση δύναμις , θεραπεύειν τον
buerit , mederi. Non succensendum ei quem pec έχοντά τι κατ' αυτού . " Οτι ου δεί μνησικακείν τω
casse penitet , sed ex corde condonandum. Oportet αμαρτήσαντι και μετανοούντι , αλλ' εκ καρδίας αφεί
eum qui peccati pænitere se dicit , non compungi ναι . "Οτι δεί τον λέγοντα μετανοείν εφ' αμαρτήματα
solum ob peccatum admissum , sed fructus etiam μή μόνον κατανυγήναι εφ' ώ ήμαρτεν, αλλά και
penitentiae dignos facere. Qui pro prioribus pec- καρπούς αξίους ποιήσαι της μετανοίας . " Οτι ο επί
catis correptus est, ac veniam consecutus, is si τους πρώτους αμαρτήμασι παιδευθείς, και της αφέ
rursus peccaverit , deterius priore comparat sibi σεως αξιωθείς , εάν πάλιν αμάρτη, χείρον του προ
metipsi judicium iræ. Qui post primam et alteram τέρου κατασκευάζει εαυτό το κρίμα της οργής. " Ότι
admonitionem permanet in delicio , suo indicandus δεί τον μετά την πρώτης και δευτέραν νουθεσίαν
præposito, si ſorte eum a pluribus correplum pu επιμένοντα τα ελαττώματι εαυτού φανερούσθαι το
deat. Quod si ne sic quidem emendatus fuerit, D προεστώτι , εάν άρα υπό πλειόνων επιτιμηθείς εν
deinceps exscindendus est , ut scandalum , atque τραπή . Εάν δε μηδε ούτω διορθώσηται , ώς σκάν
habendus pro ethnico ac publicano ad securitalem δαλον εκκόπτεσθαι του λοιπού , και ως εθνικών και
eorum qui obedientiam sibi sludio babent, secun τελώνην οράσθαι προς την ασφάλειας των την σπου
dum id quod dictum est : Impiis cadentibus, justi δήν της υπακοής εργαζομένων , κατά το ειρημένον,
limore corripiuntur. Sed et deflendus est, ut mem 'Ασεβών καταπιπτόντων , δίκαιοι έμφοβοι γίνονται .
brum a corpore 101 abscissum . Non oportet in Δεί δε και πενθείν επ' αυτώ , ως μέλους εκκοπέντος
iracundia fratris solem occidere, ne nox utrumque εκ του σώματος . "Οτι ου δεί εν παροργισμώ αδελφού
separet, ac in die judicii crimen ineluctabile re επιδύναι τον ήλιον , μη ποτε η νυξ διαστή (87) με ;

(83) (Vide Addenda . ) (86 ) ( Vide Addenda . )

( 84) Τών ... επιτεταγμένων . Sic Reg. et Cois) .
secundus et duo Combef. Editi της .... επιτεταγμέ
vou . Coisl . priinus et alii nonnulli habent ÉTTITE
ταγμένοι.
(85) Þów. Editi addunt tv, sed in nullo cod .
ms. reperimus.
( 87) Διαστη . Eigοι . διαστήση . Coisl . Secundus et
alii duo a Combefisio citati μεταστήση αμφοτέρους :
Ne nox utrumque transſerai. Sed relinenda visa est
scriptura vulgata , quæ in antiquissimis exstal co
dicibus Medicæo etCoisl. primo. Salis est enim ad
Basilii sensum , ul meluendum sit , ue vox utrumque
293 EPISTOLARUM CLASSIS 1. EPIST. XXIII. 294

ταξύ αμφοτέρων , και καταλίπη εν ημέρα κρίσεως A linquat . Tempus non protrahendum ad sui emen
απαραίτητον έγκλημα . "Οτι ου δεί καιρόν αναμένειν dationem , eo quod non constet de crastina ; quippe
επί τη εαυτού διορθώσει , διά το μή ασφαλές έχειν cum mulli post mulla consilia , crastinum non adepti
περί της αύριον · ότι πολλοί πολλά βουλευσάμενοι sunt. Non oportet ventris satielate decipi, ex qua
την αύριον ου κατέλαβον . " Οτι ου δεί απατάσθαι imagines nocturnæ nascuntur. Non oportet distrahi
χορτασία κοιλίας , δι' ής γίνονται φαντασίαι νυκτε opere immoderato , nec debet quisquam frugalitatis
φιναι. " Οτι ου δεί περισπάσθαι εις άμετρον εργα lerminos excedere, secundum Apostolum dicentem :
σίαν, και υπερβαίνειν τους όρους της αυταρκείας , Habentes autem alimenta, et quibus legamur , his
κατά τον Απόστολον είπόντα : "Έχοντες δε δια contenli erimus ' ; propterea quod copia ultra ne
τροφάς , και σκεπάσματα , τούτοις αρκεσθησό cessitatem perducta imaginem avariliæ exhibel,
μεθα · ότι η περισσεία , η υπέρ την χρείαν, εικόνα avaritia idololatriæ nomine damnatur » . Non opor
πλεονεξίας εμφαίνει , ή δε πλεονεξία απόφασιν έχει let argenti cupidum esse , neque thesauros colligero
ειδωλολατρείας . " Οτι ου δεί φιλάργυρον είναι , ουδε in res inutiles quæ non conveniant. Oportet ut qui
θησαυρίζειν εις ανωφελή & μη δεί. "Οτι δει τον προσ ad Deum accedit , paupertatem amplectatur in om
ερχόμενον Θεό ακτημοσύνην ασπάζεσθαι κατά πάν nibus , et confixus sit limore Dei , secundum eum
B
τα, και καθηλωμένον είναι το φόβο του Θεού , κατά qui dicit : Confige timore tuo carnes meas ; a judi
τον ειπόντα : Καθήλωσαν εκ του φόβου σου τας ciis enim quis timui “. Det autem Dominus, ut quæ
σάρκας μου » από γαρ των κριμάτων σου εφο diximus cum omni animi persuasione suscipientes,
€ ήθην (88) . Δώη δε ο Κύριος , μετά πάσης πληρο ad Dei gloriam dignos fructus Spiritus, Dei bene
φορίας υμάς αναδεξαμένους τα ειρημένα , εις δόξαν placito, atque Domini nostri Jesu Christi auxilio
θεού καρπούς αξίους του Πνεύματος επιδείξασθαι ostendatis . Amen .
Θεού ευδοκία και συνεργία του Κυρίου ημών Ιησού
Χριστού . Αμήν .
ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΚΓ ' EPISTOLA XXIII '.
Cum quidam in eo loco, ubi tunc erat Basilius, monasticam vilam amplecti vellet, distulit eum Basilius, volens eum in
monasterio suo suscipere ; sed nunc mutato consilio eum millil, ac præcipit ul se non exspectato suscipiatur, eique ali
quis, quem ipse elegerit, præficiatur vilæ sanctioris magisler.
Παραθετική (89) προς μονάζοντα . Commendatitia ad monachum .
" Ο δείνα ( 90), ώς λέγει, καταγνούς της του βίου Ille, ut ait , condemnans vitæ hujus vanitatem ,
τούτου ( 91) ματαιότητος , και καταμαθών, ότι της C atque exploratum habens præsentis vitæ oblecta
ζωής ταύτης τα τερπνά ενταύθα την καταστροφήν menta hic finem habere, materiam duntaxat æterno
έχει, ύλας μόνον κατασκευάζοντα τω αιωνία, πυρί , igni præparanlia , et cito transeuntia , convenit me,
ταχείαν δε έχοντα την πάροδον, κατέλαβε με , βου volens ab hac misera valdeque luctuosa vita se
λόμενος αποστήναι μεν της μοχθηράς και πολυστε cedere, ac relictis carnis voluptatibus deinceps
νάκτου ζωής, καταλιπείν δε τάς της σαρκός ηδονάς , viam ad Domini mansiones deducentem ingredi.
επελθείν δε λοιπόν τη οδώ τη αγoύση επί τας μονάς Quoniam ergo, si instituti vere beati sincero desi
του Κυρίου. Επειδή ούν αναγκαίόν έστιν, ει φύ derio tenetur, habetque in sua anima bonum ac
σε : (92) εν επιθυμία καθεστηκε της μακαρίας όντως laudabilem amorem , diligens Dominum Deum ex
διαγωγής, και τον καλόν και έπαινούμενον έρωτα toto corde, et ex totis viribus et ex tota mente,
έσχεν εν τη εαυτού ψυχή , αγαπήσας Κύριον τον Θεόν necesse est ut illi ob oculos vestra pietas arctæ ac .
ημών εξ όλης καρδίας , και εξ όλης ισχύος , και εξ coangustatæ viæ incommoda et asperitates ponat ,
11 Τim . V1 , 8. 3 Coloss . 1 , 3. • Psal . CΧVΙΙ , 120 .
separet alterutrius morte ; nec videtur dixisse me sed in hunc modum : Custodi illum qui prædicat ve
luendum esse , ne nox utrumque transferat. Id enini ritalem , vel certe ita , Tu præsta , Domine , et cu
minus nalurale ac dictu proclive. D
stodi, ut ille verbum prædicet veritatis. Atque ita
(88) (Vide Addenda .) quidem antiqui, si quem tacito nomine designarent .
(89) Παραθετική. Sic omnes codices mss . Editi Sin autem dominum domus ac præpotentem virum ,
παραινετική . Sex codices et editi addunt πρός μο ulebantur hac voce aútós, velut Pythagorei de ma
νάζοντα. Harl. renuntiavil
αποταξαμένω τω βίω και μονάσαντι, gistro, αυτόςέφα, ipse dixit. Quod idcirco notatum
Ei qui sæculo ei viiam monaslicam am volui, quia ex hac observatione enitescit locus Ba.
plexus est . Sed in his titulis diligentiam requiro. silii non difficilis qui tamen lorsit interpretes . Is
Non enim unum aliquem privatim , sed totum mo exstat in Comment. in Isaiam p . 498, in not . Ubi
nachorum conventum alloquitur Basilius . Basilius observat eos qui in privatis domibus au
(90 ) Ο δεϊνα . Ιn interpretanda hac voce, que cloritate præcellunt ipsos vocari solere.
sppe alias occurret, secutus sum veterem morem . (91 ) Τούτου . Deest ea Vox in duobus mss .
Viluperat Cyprianus , in epist. xi , libellos a confes (92) Εί φύσει . Designatur hac voce incerum et
soribus datos hunc in modum , Communicet ille cum simulationis expers desiderium . Sic apuu Athana
suis. Observat Baluzius in Notis sic solitos esse sium in Epistola ad Epictetunı, quæ cúce! peragun
scribere antiquos pro eo, quod posterior ielas lit tur, iis que θέσει, φαντασία, δοκήσει, id est ticle
leram N. adhibuit. Epiphanius in Epistola ad Joan el simulale ac sola specie fiunt, opponur.lur.
nem Hierosolymitanum , ex interpretatione Hiero * Alias CCCLXXXIII. Scripta videtur Cesareae
nymi, negat se pro Joanne in sacrificio solitum sic cuni esset presbyter.
precari : Domine , præsta Jounni ut recte credai,
293 S BASILII MAGNI 296

eumque constituat in spe bonorum, quae nunc non- Α όλης διανοίας , υποδειχθήναι αυτό υπό της υμετέρας
dum videntur, sed in promissionibus reposita sunt θεοσεβείας τα δυσχερή και δυσάντητα της στενής και
his qui 102 Domino digni fuerint ; idcirco per τεθλιμμένης οδού, εν ελπίδι δε αυτόν καταστήσαι (95 )
epistolam adbortor incomparabilem vestram in των νυν τέως μη βλεπομένων , έν επαγγελίαις δε
Christo perfectionem , ut eum , si fieri potest , insti αποκειμένων αγαθών τοίς αξίους του Κυρίου · διό
luatis , el sine me renuntiationem illi secundum Dei γράφων ( 94) παρακαλώ την ασύγκριτον υμών εν Χρι
beneplacitum conficiatis, ac informelur et elemen στο τελειότητα, τυπώσαι εί οίόντε είη , και δίχα μου
tis imbuatur secundum ea quæ a Patribus sanctis ποιήσαι τήν τε αποταγήν αυτώ (95 ) κατά το αρέσκον
statula et scriptis mandata sunt ; deinde ci propo Θεώ, και στοιχειωθήναι( 96) αυτόν κατά τα δόξαντα τοις
mantur omnia quæcunque ad vitæ asceticæ accura αγίοις Πατράσι , και εγγράφως υπ ' αυτών εκτεθέντα :
tam rationem allinent, et sic admillatur , labores ήδη δε αυτώ προταθήναι ( 97) άπαντα όσα τη ακρι
pro pietale sponte suscipiens , ac sese suavi Domini 6εία δοκεί τη άσκητική , και ούτως αυτόν προσαχθή
jugo submillens ; et ad imitationem illius qui pro ναι τω βίω ( 98) , αυθαιρέτως αναδεξάμενον τους υπέρ
pler nos egenus factus est 8 carnemque gestavit , της ευσεβείας αγώνας , και υπαγαγόντα εαυτόν τα
vitam instiluens, ac secundum propositum currens χρηστών του Κυρίου ζυγώ , και κατά μίμησιν του
ad vocationis superne premium, laudem a Domino B δι' ημάς πτωχεύσαντος και σάρκα φορέσαντος πολι
consequatur. Ego enim illum hic amoris erga τευσάμενον , και κατά σκοπόν δραμόντα προς το
Deum coronam accipere studentem distuli , volens βραβείον της άνω κλήσεως , τυχείν της παρά του
ipsum cum vestra pietate inungere ad ejusmodi Κυρίου αποδοχής. Εγώ γάρ σπουδάζοντα αυτόν
certamina , et unum ex vobis , quem ipse pelieril , ενταύθα δέξασθαι τον της κατά Θεόν αγάπης στέφα
magistrum ei præficere, qui eum præclare exerceal , νον υπερεθέμην , βουλόμενος μετά της υμετέρας θεο
et intenta ac beata sollicitudine spectatum athletam σεβείας αλείψαι αυτόν προς τους τοιούτους άθλους ,
eficiat, principem lenebrarum hujus sæculi et spi και ένα όν αν υμών αυτός επιζητήση επιστήσαι αυτό
ritualia nequiliæ , quibuscum nobis secundum bea άλειπτην, καλώς παιδοτριβούντα και παλαιστήν δόκι
tum Apostolum lucta esl 6, vulnerantem et proster μον απεργαζόμενον δια της συντόνου και μακαρίας
nenlem . Quod ergo volebam vobiscum agere, επιμελείας , τιτρώσκοντα και καταβάλλοντα τον χο
vestra in Christo dilectio etiam sine me perficiat. σμοκράτορα του σκότους τους αιώνος (99) τούτου , και,
τα πνευματικά δε της πονηρίας, πρός & ημίν εστι κατά τον μακάριον Απόστολον η πάλη . “ Ο τοίνυν
εγώ μεθ' ημών ήβουλήθην ποιήσαι , ή εν Χριστώ υμών αγάπη και δίχα μου ποιησάτω.
EPISTOLA XXIV . ΕΙΙΙΣΤΟΛΗ ΚΔ' .
Negal Basilius se calumniis facile credidisse ; horlalur Athanasium , ut nullum illis det locum ac liberos, ut par est,
diligat.
Athanasio , Athanasii episcopi Ancyræ patri. C 'Αθανασία (1) τώ πατρί Αθανασίου του επισκό
που 'Αγκίρας .
Ut hominis vita calumniis superior sit , id ex "Οτι μέν κρειττονα είναι διαβολών ανθρώπου βίον
rebus difficillimis unam esse , ne dicam ex iis quæ των χαλεπωτάτων εστίν , ίνα μή των αδυνάτων είπω
neri non possunt , et mihi persuasum est , et luæ αυτός τε πεπεισμαι , και την σην χρηστότητα νομίζω
probitati dubium arbitror non esse . Sed nullam μή αμφιβάλλειν · το δε (2) μηδεμίαν παρέχειν εξ
ex se ansam , neque iis qui res accurate obser εαυτών λαβήν, μήτε τοις ακριβώς επιτηρούσι τα
vant , neque iis qui injuriæ causa lapsibus nostris πράγματα , μήτε τους κατ' επήρειαν εφεδρεύουσιν

* I Cor . νιιι , 9. 6
Ephes. vi , 12.
1
· Alias LIV . Scripta ante annum 369. tam ſuisse, ut fratrum numero post legitimam pro
( 93) Καταστήσαι . Ιta vetustissimus codex Cois!. bationem ascriberentur.Nihil aliud exigitur in Regu
Editi καταστήναι . lis ſusioribus , interrog. X , ubi modus recipiendorum
(94 ) Διό γράφων . Deest διo in vetustissimo codice fratrum præscribitur. In canone auteni 19 banc
Coisi. et de industria in Harl. deletum fuit . Paulo professionem tacitam vocal Basilius ; sed satius esse
post desunt in duobus codicibus bæ voces , ¿v Xp statuit, ut deinceps ipsi etiam viri interrogentur ( id
στώ. enim non omillebatur in sacris virginibus ), et eo
(95) Auto. Hæc codicis Harlæani scriplura vul D rum vota conceptis verbis excipiantur .
gate αυτού visa est preferenda . (99) Του αιώνος . Ηuc desunt in codice Medicao
(96) Στοιχειωθήναι . Editi addunt Θεώ , σuod recle et utroque Regio ac utroque Bigot
deest in sex veteribus libris . (1) 'Αθανασίω, etc. Editi post vocem επισκόπου
(97 ) Προταθήναι . Ιta settem mss . Editi et Coisi . addunt 'Ayxupas, quæ vox eisi in nullo codice ms.
primus προτεθήναι . a nobis inventa , probabilis tamen conjectura est,
( 98) Προσαχθήναι τώ βιώ . Cum nonnulla in hanc Athanasium illum episcopum , cujus ad patrem scri
epistolam irrepserint, suspicor illud , tv liv , ex eo bit Basilius, non alium esse Athanasio Ancyræ epi
rum numero esse , quæ perperam addita sunt. Nam scopo , quicum Basilius amicitia et familiaritate con
is quem commendal Basilius, volebat renuntiare to junctus fuil.
Bio, siculo , ut est in titulo cod. Barl. Quomodo (2 ) Το δέ . Multi codices το μέντοι, et paulo post
ergo rogat Basilius eum ascribi to Bl . ? Perspicitur τούτο δή . Ιbidem sex libri veteres εξ εαυτών . Edit )
autem ex hoc loco professionem viroruin in co si εξ αυτών,
297 EPISTOLARUM CLASSIS I. EPIST. XXV. 298
ημών τοίς ολισθήμασι , τούτο και δυνατόν , και ίδιον A insidiantur, praebere ; id et fieri potest , et homi
των συνετός (3) και κατά τον της ευσεβείας σκοπός num est prudenter et accommodate ad pietatis nor
τον εαυτών βίον διεξαγόντων. Ημάς δε μή ούτως mam viventium . Nos autem non adeo faciles esse
ευκόλoυς οΐου , μηδέ ευπαραγώγους είναι , ώστε arbitreris , ali adeo credulos , ut sine examine a
ανεξετάστως τας παρά των τυχόντων πρoσίεσθαι φuibusvis obtrectationes admittanus . Μeminimus
καταρρήσεις . Μεμνήμεθα γάρ του πνευματικού παρ enim spiritualis præcepti, vanum rumorem ad .
αγγέλματος , μη χρήναι προσδέχεσθαι ακοήν μα mittendum non esse admonenlis ?. Sed lanien quo
ταίαν παρεγγυώντος . Πλήν αλλ' επειδή υμείς αυτοί niam vos ipsi , qui dicendi arti datis operam , ea
φατε , οι περί τους λόγους εσπουδακότες , τα φαινό quæ apparent non apparentium signa esse dicitis ;
μενα των αφανών είναι σημεία , τούτο αξιούμεν (και illud censemus ( nec moleste feras , si 103 quid
μη βαρέως δέξη, εί τι έν ( 4) διδασκαλίας είδει λεχθή a nobis docentium more dicelur : nam infirma
σεται παρ' ημών• τα γάρ ασθενή του κόσμου και τα mundi el abjecia elegit Deus , ac sæpe per hæc
εξουθενημένα εξελέξατο ο Θεός , και δι' αυτών πολ electorum salutem dispensat ) : quod , inquam ,
λάκις οικονομεί την σωτηρίαν των σωζομένων ) · ό γε dico admoneoque , illud est : ut sermonem omnem
μήν λέγω και παραγγέλλω , εκείνο εστι · πάντα μεν et omneni decoram actionem considerate exsequa
λόγον , πάσαν δε πράξιν καθήκουσαν περιεσκεμμέ- B mur, et secundum Apostoli preceptum , nullam
νως επιτελείσθαι · και κατά το αποστολικόν παράγ- demus ulla in re offensionem. Decere enim arbitror,
γελμα , μηδεμίαν εν μηδενί διδόναι προσκοπήν . ut qui multum in doctrina percipienda exsudavit ,
Πρέπον γάρ είναι τίθεμαι , ανδρός πολλά μέν επί gentiumque et urbium gubernacula tenuit , ac ma
μαθήσει λόγων ιδρώσαντος, εθνών δε και πόλεων αρ gnam progenitorum virtutem æmulatur, ipsius vita
χάς διευθύναντος , και προς μεγάλην προγόνων αρε in virtutis exemplum proponatur . Porro amorem
την τον ζήλον έχοντος , τον βίον προκείσθαι εις υπό erga liberos non verbis nunc demonstrare debes ,
δειγμα αρετής . Την μέντοι περί τα τέκνα διάθεσιν qui utique jampridem demonstrasti , ex quo pater
ουχί λόγω νυν οφείλεις δεικνύναι , ός γε πάλαι έδει factus es ; nec naturali solum amore uti , quem
ξας, αφ' ού πατήρ έγένου , ου μόνον τη φυσική στορ etiam bruta animantia ſetibus suis exhibent , uli
γη κεχρημένος, ήν και τα άλογα παρέχεται τους εκ et tu dixisti , et experientia declarat : sed dileclio .
γόνοις, ώς αυτός τε είπας και η πείρα δείκνυσιν, nem etiam animi inductione el voluntate inten
αλλά και επιτείνειν την αγάπην , δηλονότι εκ προαι dere , eo magis quod eos tales esse vides , qui pa
ρέσεως, όσω οράς τοιαύτα όντα , οία άξια είναι πα ternis votis digni sint . Quare non opus est hæc
τρικών προσευχών. " Ωστε ουχ ήμάς δεί περί τούτων C nobis persuaderi , cum satis sit testimonium quod
πείθεσθαι · αρκούσα γάρ ή εξ αυτών των γινομένων ex rebus ipsis percipitur. Illud autem veritatis
εστί μαρτυρία . Εκείνο γε μην ουκ άκαιρον προσ causa non intempestivum adjicere , fratrem Timo
Θείναι της αληθείας ένεκεν , ότι ουχ ο αδελφός Τιμό. theun chorepiscopum non esse , qui rumores ad
θεός έστιν ο χωρεπίσκοπος , ο ανενεγκών ημίν τα nos delulerit . Nam nec coram , neque per litteras
θρυλληθέντα . Ούτε γάρ εν συντυχία , ούτε διά γράμ. parvi quidquam aut magni , quod calumnise affline
ματος φαίνεται μικρόν τι η μείζον διαβολής εχόμε esset , de te locutus deprehenditur. Quamobrem
νον περί σου φθεγξάμενος. "Ώστε ακηκοέναν μέν aliquid nos audivisse non negamus : sed affirma..
τι (3) ούν. αρνούμεθα · ου μήν Τιμόθεον είναι τον mus Timotheum non esse , qui tibi struxerit ca
τας διαβολάς σου κατασκευάζοντα. Ακούοντες δε lumnias . Omnino autem audientes , si nihil aliud ,
πάντως, ει μη τι άλλο , το γούν του Αλεξάνδρου illud certe Alexandri faciemus , ut calumniam pa
ποιήσομεν, την ετέραν των ακοών ακεραίαν ταμιευ : lienti alteram aurem integram reservemus.
σόμεθα (6) τώ διαβαλλομένω .
ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΚΕ'. EPISTOLA XXV .

Amica el charitatis plena expostulatio cum Athanasio Ancyrano, qui Basilium nec per litteras admonitum, nec per com
munem aliquem amicum, palamel aperte insectabalur et minabatur, uc omnibus Cæsarea venientibus ' dicebat noxas
quasdam ab eo scribi et componi.
Αθανασία (7) επισκόπη 'Αγκύρας . D Athanasio episcopo Ancyræ .
1. Απήγγειλάν μοι τινες των εκ της 'Αγκύρας 1. Nuntiarunt mihi quidam ex his qui Ancyra
προς ημάς αφικομένων , πολλοί δε ούτοι και ουδέ ( 8 ) ad nos veniunt , multi autem sunt hi , ac ne nume

* Exod . XIII , 1. 8 1 Cor. 1, 27. ° Ι Cor. νι , 5.

(3) Συνετώς . Sic Harl . , (' oisl . uterque et uterque
Regius. Editi συνετών .
(4 ) Εί τι εν . Sic Harl., Med . , Coisl . uterque et
Reg. primus. Editi el ti os šv. Paulo post sex co
dices δι' αυτών, Editi διά τούτων.
(5) Μέν τι. Sic mss. sex . Editi μέντου .
(6) Ταμιευσόμεθα. Sic ope Coisl . 1 et Reg. 2
emendavimus quod erat in editis ταμιευόμεθα .
(1 ) 'Αθανασίω. Αddunt duo codices Coisl . se
PATROL . GR . XXXII .
cundus et Reg . 222 , 2 Combefisio citatus : ώστε
φανερώσαι αυτό πόθεν εκινήθη προς την κατ' αυτού
autonv. Ut sibi significet unde commotus fuerit, ut
ægritudinem adversum se susciperet. Initio cod . Vat.
ανήγγελον.
( 8) Και ουδέ . Editi και ούς ουδε . Sed haec vo
cula deest in tribus optimis codicibus Harl . , Coisl . ,
Med .
• Alias Lill , scripta anle an . 369 .
10
239 S. BASILII MAGNI 300

rare quidem facile sit; uno autem ore omnes re- Α αριθμήσαι ράδιον , σύμφωνα δε πάντες φθεγγόμενοι.
ferentes , le charum caput ( quomodo verbis utar σε την φίλην κεφαλήν ( πώς αν ευφήμως είπoιμι ;)
lenissimis ?) non suavissime nostri meminisse, ne ουχ ώς ήδιστα με μνήσθαι ημών, ουδέ κατά τον σεαυ
que pro luis moribus. Me vero nihil rerum huma του τρόπον . Εμέ δε ουδέν εκπλήσσει των ανθρωπί.
narum , probe scias , percellit , nec cujusquam ex νων, ευ ίσθι, ουδε απροσδόκητός εστιν ουδενός ιών
omnibus inexspectata immutatio ; cum dudum na πάντων μεταβολή , πάλαι το της φύσεως ασθενές και
turæ imbecillilalem et in contraria mutabilitaiem το εύπερίτρεπτον προς τα εναντία καταμαθόντα ( 9).
perspexerim . Unde neque , si quid rerum nostra "Οθεν ούτ' εί τι των ημετέρων μεταπέπτωκε , και εκ
rum retro sublapsum est , et ex pristino honore της πρότερον τιμής λοιδορίαι και ύβρεις περί ημάς
convicia atque injuriæ nobis nunc fiunt , id magni νυν γίνονται (10) , μέγα τούτο ποιούμαι. 'Αλλ' εκεί
facio . Sed illud mihi revera præler opinionem et νό μου (11) παράδοξον ως αληθώς και υπερφυές εφά.
instar monstri visum est , eum le esse qui ita erga νη , το σε είναι τόν ούτω προς ημάς έχοντα , ώστε
nos affectus sis , ut irascaris nobis ac succenseas , οργίζεσθαι ημίν και χαλεπαίνειν, ήδη δέ τι και
imo etiam jam minas aliquas intentes, ut referunt απειλεϊν , ώς ο τών άκουσάντων λόγος . Τών μεν ούν
qui audivere . 104 Ac minas quidem omnino ( ve απειλών και πάνυ (ειρήσεται γάρ ταληθές) κατεγέ
rum enim dicelur) irrisi. Equidem essem omnino Β λασα · ή κομιδή γ' αν παίς είην , τα τοιαύτα μορμολύ
puer, si ejusmodi formidarem lerricula . Hoc vero κεια δεδoικώς · εκείνο δε μοι και φοβερόν και πολλής
mihi et terribile et mulla dignum sollicitudine vi . φροντίδος άξιον έδοξε , το την σην ακρίβειαν , ήν εν
sum est , quod integritas lua , quam inter paucos ολίγοις έρεισμα τε ορθότητος, και της αρχαίας και
um rectæ fidei firmamentum , lum veleris ac veræ αληθινής αγάπης σπέρμα εις παραμυθίαν ταίς Εκ
dilectionis semen in solatium Ecclesiis servari cre κλησίαις σώζεσθαι πεπιστεύκαμεν (12) , επί τοσού
dimus , usque adeo præsentis rerum status parti τον ( 15 ) της παρούσης καταστάσεως μετασχειν ,
ceps sil , ut quorumlibet hominum calumniæ plus ώστε τας παρά των τυχόντων βλασφημίας κυριω
apud te valeant , quam Ionga nostri experientia , τέρας ποιήσασθαι της μακράς ημών πείρας , και
et ad rerum absurdarum suspicionem sine argu προς την των ατόπων υπόνοιαν χωρίς αποδείξεων
mentis adueris. Quanquam , quid dico suspicio- υπαχθήναι. Καίτοι τι λέγω υπόνοιαν ; Ο γάρ αγαν
nem ? Qui eniin indignalus est ac minatus , ul de ακτήσας και διαπειληθείς, ώς φασιν, ουχ υπονοούν
le referunt , non suspicantis , sed jam clare et ex τος, αλλά του ήδη σαφώς και αναντιρρήτως πεισθέν
plorate persuasi videtur quodam modo iracundiam τος δοκεί πως οργήν ενδεδείχθαι.
declarasse . C
2. Sed , ut dixi , in hoc tempus causam rejici 2. 'Αλλ', όπερ έφην , επί τον καιρόν τούτον αναφέ
mus . Nant quanti laboris erat, o admirande , in ρομεν την αιτίαν . Επει πόσου πόνου ήν , ώ θαυμά
brevi epistola , quibus de rebus velles , velut so σιε , εν επιστολή βραχεία , περί ών εβούλου , οιονεί
Jum cum solo colloqui : aut si lileris res ejusmodi μόνον μόνο διαλεχθήναι» ή , ει μή επίστευες γρα
non crederes , nos ad te accersere ? Quod si hæc φή ( 14 ) τα τοιαύτα , προς εαυτόν μεταπέμψασθαι ; E !
omnino renuntiare oportebat , ac dilationi spa δε πάντως εξειπεϊν έδει , και αναβολή καιρόν ουκ
lium non dabat difficilis ad coercendum iracun εδίδου τα δυσκάθεκτος της οργής · αλλ' εν γέ τινι
dia ; at certe unuin aliquem ex familiaribus , et ad των επιτηδείων , και στέγειν απόρρητα πεφυκότων,
Legenda areana idoneis licebat sermonis ad nos εξην δή που των προς ημάς λόγων χρήσασθαι δια
perferendi ministrum adhibere . Nunc vero quis κόνω . Νυνί δε τίνος ουχί περιτεθρύλληται τα ώτα
est ex iis , qui ad vos qualiumcunque negotiorum των κατ ’ οποιανδήποτε χρείαν υμίν επιφοιτώντων ,
causa proficiscunlur, cujus aures hoc sermone non ως ή μών άτας τινας γραφόντων και συγγραφών
circumsonuerint , noxas quasdam a nobis scribi των ( 13) ; Τούτω γάρ σε φασι κεχρήσθαι το ρήματι

Med . , quanquam addita est secunda manu in Harl . D τόν. Editi γράμμασι πράγματα, προς εαυτόν μετα
Ibideum συμφώνως in editis . Harl. , Coisl . uterque πέμψασθαι. Ει δε πάντως και τούτο ουκ έδει .
et uterque Reg. ut in textu . (15 ) Και συγγραφόντων . Ιta Harl. , Vat . , Coisl .
( 9 ) Καταμαθόντα. Sic edit . Hagan . et prima Ba secundus et alius a Combefisio citatus . Deleta sunt
sileensis cum Harl., Coisl . primo et tribus aliis . htec verba in Coisliniano primo . Editi ή συγγρα
Refertur videlicet hoc participίum ad εμέ, quod φόντων . Vertendum putat Combefisius, de conscri-
paulo ante præcessit . Edit. Paris . et Basileensis, bamus, id est , uc si aliis socii et adjutores simus.
anni 1581 , καταμαθόντι. Faleor mihi non probari hanc interpretationem .
(10) Γίνονται . Coisl . primus έγγίνονται . Illud enim cuyypacóvtwv nihil aliud hoc loco desi
(11) Εκείνό μοι. Αddunt quatuor mss. την πρώ . gnat, nisi libros et pertractationes, el additum vi
την, nempe Harl., Vat. , Coisl . primus et Reg . se delur ad explanationem præcedentis vocis ypapóv
cundus .. Twv , quæ cum accipi posset de litteris ad aricos
( 12) Πεπιστεύκαμεν . Tres mss . πεπιστεύκειμεν, scriptis, aliam adlibebat Athanasius, ut Basilium
nempe Harl., Coisl . secundus et Reg . secundus. pateret non incogitantem et imprudentem noxas,
( 13) 'Επί τοσούτον . Coisl . prinus et Med . επί scribere ut interdum fit in epistolis, sed data opera
τοσούτω. Paulo post idem Coisl . χωρίς αποδείξεως . libros in hoc genere componere. Hinc Basilio hæc
Ibidem Med . Και τί λέγω. audienti subiit vereri, quod ne opus hære : icum no
( 14) Γραφή ... εξειπείν έδει. Ιta septem mss. , mini suo affictum fuisset. Confirmat hanc interpre
nisi quod in tribus recentioribus legitur προς σεαυ tationem illud Basilii de Eustathio dictum in epist.
501 EP STOLARUM CLASSIS I. EPIST . XXVI . 02

σε επί λέξεως τα σα διηγούμενοι . Εμέ δε , επί πολλά A et componi ? Nam isto te vocabulo usum esse aiunt,
την διάνοιαν αγαγόντα την έμαυτού , ουδέν τι μάλλον qui totidem verbis tua referunt . Me autem multa
της αμηχανίας αφίησιν . " Ωστε με και τοιουτόν το animo et cogitatione versantem , nihil quidquain
εισήλθε μή τις των αιρετικών κακούργως τους de consilii inopia eximit. Quare et aliquid tale
εαυτού συγγράμμασι το εμόν όνομα παραγράψας, mihi in mentem venit , num quis hæreticus dolose
έλύπησέ σου την ορθότητα , και εκείνην αφεϊναι την suis ipsius scriptis nomen :eum ascribens , re
φωνήν προηγάγετο . Ου γαρ δή τοϊς γεγραμμένους ctitudini tus molestiam crrarit , atque ad vocem
υφ' ημών προς τους ανόμοιον κατ' ουσίαν τολμήσαν- ist:im emittendam adegerit . Non enim iis que a
τας ειπείν τον Υιόν και Θεόν τώ Θεώ και Πατρί, ή nobis scripta sunt adversus eos qui Filium et
προς τους κτίσμα και ποίημα είναι το Πνεύμα το Deum Deo et Palri secundum essentiam dissiinilem
άγιον βλασφημήσαντας , ταύτην άν επενεγκεϊν την dicere ausi sunt , aut adversus eos qui Spiritum
λοιδορίαν ήνέσχου , και τους μεγάλους άθλους εκείνους sanctum creaturam et opilicium esse blasphemo ore
και περιβοητους υπέρ της ορθοδοξίας διενεγκών . doeuerunt , contumeliam hanc facere voluisses , qui
Λύσαις ( 16 ) δ' αν ημίν την αμηχανίαν αυτός , ει εθε magna illa ac celebria certamina pro recta fide per
λήσειας τα κινήσαντά σε προς την καθ ' ημών λύπην tulisti . Liberabis autem nos ab hac solli line ,
φανερώς εξαγγείλαι . B si modo volueris que le ad hanc in nos offensio
nem commoverint, aperte significare
ΕΠΙΣΤΟΛΗ κη'. 105 EPISTOLA XXVI .
Cæsurium Basilius, in eo terræ motu qui Nicæam ererlit, mirabililer servatum hortatur, ut grutias re et opere Deo per
solval , ac eamdem semper mentem relineat quam in ipso periculi articulo fiabueral.
Καισαρίω τώ αδελφώ Γρηγορίου ( 17) . Cæsario Gregorii fratri.
Χάρις το Θεώ , τώ τα εαυτού θαυμάσια και εν Gratia Deo , qui mirabilia sua et in te ostendit ,
σοι ( 18) επιδειξαμένω, και εκ τοσούτου θανάτου δια teque ex tali morte servavit patriæ ac nobis amicis.
σώσαντί σε τη τε πατρίδα και ημίν τοις προσήκουσι. Reliquum jam est , υι ingrati non videamur , nec
Λείπεται δη ούν μή άχαρίστους ημάς οφθήναι , μηδ' indigni beneficio tanto , sed pro viribus enarrenius
αναξίους της τοσαύτης ευεργεσίας, αλλά κατά δύ . Dei miracula , et quam re experti sumus benignita
ναμιν την ημετέραν διαγγέλλειν του Θεού τα παρά tem , eam celebremus ; nec verbis tantum persol
δοξα και , ής έργω πε πειράμεθα φιλανθρωπίας , vamus gratias , sed et opere tales simus , qualem
ταύτην ανυμνεϊν και μή λόγω μόνον αποδιδόναι facta ex mi.
C el nunc esse te persuasum habemus ,
την χάριν, αλλά και έργο τοιούτον γενέσθαι , οίον ris in te editis conjectura. Atque ut adhuc magis
: αι νυν είναι πειθόμεθα , τεκμαιρόμενοι τους περί beo servias hortamur, accessionibus semper timo
σε θαύμασι . Και έτι μειζόνως τω Θεώ δουλεύειν rem augens , et ad perfectionem progrediens, ut
παρακαλούμεν , προσθή καις αεί τον φόβον συναυ prudentes dispensatores vitæ nostræ deprehenda
ξoντα , και εις το τέλειον προκόπτοντα ( 19) , ένα φρό mur , ad quam nos benignitas Dei reservavit. Nain
νιμοι οικονόμοι της ζωής ημών αποδειχθώμεν, εις ήν si omnibus nobis præceplum est , ut exhibeamuis
ημάς ή αγαθότης του Θεού έταμιεύσατο. Ει γάρ nos Deo tanquam ex mortuis viventes , quomodo
και πάσιν ημίν πρόσταγμά εστι παραστήσαι εαυ non id magis præceptum iis , qui ex portis inortis
τους το Θεό, ώσει εκ νεκρών ζώντας , πώς ουχί erecti sunt ? Id autem maxime , ut milii quidem
μάλλον τοίς υψωθείσιν εκ των πυλών του θανάτου ; persuadeo , prestiterimus , si velimus eadem
Τούτο δ' αν μάλιστα , ως έμαυτόν πείθω, κατορθω semper relinere mentem , quam tempore periculo
θείη , εί βουληθείημεν αεί την αυτήν έχειν διά rum habebamus. Oninino enim veneral nobis in
νοιαν, ήν είχομεν επί του καιρού των κινδύνων . mentem vitæ vanitas , ac nihil fidum esse in rebus
Πάντως γάρ που εισήει (20) ημάς του βίου το μά- humanis , nihil stabile , ut que tam facile muten
ταιον , και ώς ουδέν πιστών των ανθρωπίνων , ούτε η tur . Subierat etiam nos , ut verisimile est , quedan
πάγιον, ούτω ραδίως (21) εχόντων τας μεταπτώσεις . præteritorum pænitentia , et de futuris promissio ,
Και που τις μεταμέλεια μεν έκ τε των είκότων εν Deo , si servaremur, inserviendi , ac nobis ipsis
εγίνετο ήμίν επί τοις φθάσασιν · υπόσχεσις δε περί diligentia omni invigilandi. Si quam enim nobis
των εφεξής, εί περισωθείημεν , Θεώ δουλεύειν , και cogitationem mortis periculum imminens injiciat ,
10 Rom . VI , 15.
130 : γράψας καθ' ημών , μάλλον δε συγγράψας , etc. quinque codices επιδεικνυμένω. Sed tres antiquis -
Scripsit contra nos vel potius composuit longos ser simi ut in editis .
mones convicio omni ei calumnia referlos. Eodem ( 19 ) Προκόπτοντα. Sic mss. sex . Editi προκό
sensu231
224 usurpatur illud verbum in epistolis 131 , 223, πτοντας .
, .
(20) Elonel . Sic etiam sex libri veteres . Edili
(16) Λύσαις. Sic quinque mss . Editi λύσεις . Pau είσει .
1o post editi καθ' υμών. Plerisque mss . καθ' ημών. (21 ) 'Padiws. Codex Bigolianus a Combefisio
(17 ) Το αδελφώ Γρηγορίου. Desiunt hac in laudatus habei ραδίας , el paulo post idem υποσχέ
quinque mss. Leguntur in tribus velustissimis. σεις.
( 18) Kal ér coi. Præpositio addita ex codicibus Alias CCCLXII ,'scripta an . 368 .
Harl. , Coisl. primo , Med. et nonnullis aliis . Ibidem
505 S. BASILII MAGNI 304
hec te arbitror, ut his quam simillima cogitasse . A εαυτών επιμέλεσθαι (22) κατά πάσαν ακρίβειαν. Εί
Quare necessárii cujusdam debiti solutione obstri γάρ τινα ημίν έννοιαν και του θανάτου κίνδυνος επι
cli sumus. Hæc simul lætus ob Dei munus , simul κείμενος ενεδίδου , οίμαι σε ή ταύτα , η εγγύτατα
et de futuris sollicitus , perfectioni tuæ subjicere τούτων αναλογίζεσθαι τηνικαύτα . " Ωστε αναγ
ausus sum . Tuum autem est verba nostra æquo et καίου οφλήματος εκτίσει υπεύθυνοι καθεστήκαμεν .
leni animo accipere , quemadmodum et coram in Ταύτα ομού μέν περιχαρής ών τή του Θεού δωρεά ,
colloquiis solebas . ομού δε και φροντίδα έχων περί των μελλόντων (25) ,
απεθάρσησα υπομνήσαι την τελειότητά σου . Σον δε έστιν ευμενώς και ημέρως προσέσθαι ημών τους
λόγους , ως και εν ταις κατ' οφθαλμούς ομιλίαις σοι ήν σύνηθες ( 24) .

EPISTOLA XXVII . ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΚΖ' .

Basilius ex morbo sanalus hieme impeditur quominus invisal Eusebium. Properalurum se pollicetur, si per anni tempus
el per famem liceat.
Eusebio , episcopo Samosatorum . Ευσεβίω επισκόπο Σαμοσάτων .
Ubi Dei gratia ac præsidio luarum precum pau " Οτε τη του Θεού χάριτι και τη βοήθεια των σών
lulum emergere ex morbo visus sum , ac recollegi B προσευχών μικρών αναφέρειν εκ της αρρωστίας έδο
meas vires , tunc hiems supervenit , domi nos in ξα , και ανελεξάμην εμαυτού τάς δυνάμεις , τότε ο
cludens, nec loco sinens moveri. Etsi enim solito χειμών επεγένετο , οίκοι καθείργων ημάς , και κατά
longe milior occurrit , mihi tamen Salis vehemens χώραν μένειν συναναγκάζων. Ει γάρ και πολλά κου .
fuit ut impediret , quominus non modo eo vigente φότερος της συνηθείας απήντησεν · αλλ' ούν έμοιγε
iter ingredi , sed nec paululum quidem ex cubiculo ικανός εις εμπόδιον , ουχ όπως οδοιπορείν δι' αυ
106 prospicere possem . Sed neque hoc parvi του (93), αλλ' ουδέ μικρόν προκύπτειν του δωμα
duco , quod dignus habear , qui cum tua pielate τίου δύνασθαι. "Έστι δέ μοι ουδε τούτο μικρόν , το
per litteras colloquar, jamque in antecessum spe καταξιούσθαι διά γραμμάτων όμιλείν τη θεοσεβεία
responsionum acquiescam . Quod si el tempestas si σου , και τη ελπίδι των αντιδόσεων ήδη προανα .
nat , et vitæ nobis adhuc supersit tempus, nec im παύεσθαι. Ει δε και ο καιρός ενδοίη , και της ζωής
pervium nobis iter fames elliciat; cilo sane pre ημίν έτι λείπoιτο (26) χρόνος , και μή άπορον ημίν
cum tuarum subsidio voli compotes esse , teque την οδόν ο λιμός απεργάσαιτο ταχύ άν (27 ) τύ
domi invenientes , in multo otio magnis luæ sa χοιμεν της επιθυμίας διά των σων προσευχών και
pientiæ thesauris exsatiari possimus. επί της εστίας σε καταλαβόντες , κατά πάσαν σχο
C
λήν των μεγάλων θησαυρών της εν σοι σοφίας
έμφορηθείημεν .
EPISTOLA XXVIII" . ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΚΗ' .
Consolalur Neocæsarienses morle episcopi sui afflictos, et hortatur ut tranquillum slalum , quem curis defuncti accepium
referre debent, nimium lugendonon amittant, sed diligenter caveant a lupis, el pro se quisque conentur paslorem eli
gere similem iis qui a Gregorii tempore usque ad hunc beatum ecclesiam rexerunt .
Ecclesice. Neocæsariensi consolatoria . Τη Εκκλησία Νεοκαισαρείας παραμυθητική.
1. Postulabant quidem quæ acciderunt nostram 1. Απήτει μεν τα συμβάντα την ημών αυτών παρ
ipsorum præsentiam , tum ut honorem beato viro ουσίαν , του τε την (28-29) τιμήν τη μακαρίω τοις οί
vobiscuin , qui ei conjunctissimi estis , una persol- κειοτάτοις υμίν συνεκπληρώσαι , και του της επί τω
verem , tum ut mæroris , quem casus altulit, ex πάθει κατηφείας απ' αυτής (50 ) της θέας των σκυ
ipso rerum tristium spectaculo particeps forem , tum θρωπoτέρων συμμετάσχεϊν , και ώστε των αναγκαίων
etiam ut de necessariis consiliis vobiscum commu βουλευμάτων υμίν κοινωνήσαι · έπει δε την σωμα
nicarem . Sed quia corpoream conjunctionem inulta D τικήν συνάφειαν πολλά τα διακωλύοντα, λειπόμενον
interpellant , reliquum erat ut per litteras vobiscuin ήν διά του γράμματος κοινωνείν υμίν των παρόντων.
partirer præsentia . Miras igitur viri dotes, propter Τα μεν ούν του ανδρός θαύματα, εφ' οίς και μάλιστα

Alias VI, scripta anno 368.
Alias LXII, scripla anno 368.
( 22) 'Επιμέλεσθαι. Harl. et Coisl. primus επι
μελήσεσθαι . Editio Paris . secunda επιμελείσθαι .
(23) Περί των μελλόντων . Duo codices υπέρ των
μελλόντων .
(24) Ην σύνηθες. Vocula deestin quinque mss .
codicibus, non tamen in tribus antiquissimis .
(23) Δι' αυτού . Ηanc vetustissimi codicis Harl .
scripturam, quam tamen recentior manus corrupit
addendo , substituere non dubitavi subabsurdæ
editorum leclioni 8.' Èuautoū , per meipsum iter in .
gredi..
(26) " Έτι λείπoιτο. Sic antiquissimi quinque co
dices . Editi μή επιλείπoιτο .
(27) Tazů är. Sic antiquissimi codices Harl . ,
Med . , Coisl. cum uno ex Regiis . Editi τάχα άν.
(28-29) Του τε την. Harl . et Μed . τώ τε την, et
paulo post και τώ .
(50) 'Απ ' αυτής . Ιta Vat . et quatuor alii . Editi et
tres vetustissimi codices επ' αυτής . Sed minus
recte . Nam locus gemellus in epist. 86 habet aa'
αυτής της εναργείας των όρωμένων. Εν τerum con
speciarum evidentia. In hac scriptura consentiunt
omnes mss . codices.
305 EPISTOLARUM CLASSIS I , EPIST. XXVIII . 506
την ζημίαν ημίν(31) αφόρητον υπάρχειν λογίζεσθαι , Α quas etiain maxime damnum nobis intolerandum
ούτ' αν επιστολής μέτρον υποδέξαιτο , και άλλως accidisse arbitramur, nec epistolæ mensura capiat,
άωρον ανδραγαθημάτων πλήθει τον λόγον προσάγειν , et alioquin intempestivum de præclare factorum
ούτω συμπεπτωκυίας της ψυχής ημών επί τη λύπη . multitudine sermonem instituere, cum adeo conci
Τί γάρ τών εκείνου τοιούτον, οίον ή της μνήμης derit animus noster ob mærorem . Quodnam enim
ημών εκπεσείν , ή σιωπάσθαι άξιον νομισθήναι (52) , illius factum tale est, quod aut e nostra meinoria
Πάντα μέν γάρ αθρόως εισάπαξ ειπείν αμήχανον · excidat, aut silentio jure ac merito pretermittalur ?
το δε εκ μέρους λέγειν δέδοικα μή προδοσίαν έχη της Fieri enim non polest, ul semel omnia dicantur
αληθείας. Οίχεται ανήρ διαφανέστατα δη των καθ ' acervatim : ex parte autem dicere , vereor ne pro
εαυτόν πάσιν ομού τοις ανθρωπίνοις υπερενεγκών ditionem habeat veritatis. Interiit vir omnium equa
αγαθοίς, έρεισμα πατρίδος , Εκκλησιών κόσμος , στυ lium in omnibus simul humanis bonis præstantis
λος και εδραίωμα της αληθείας , στερέωμα της εις simus , columen patriæ, Ecclesiarum decus , co
Χριστόν πίστεως, οικείοις ασφάλεια , δυσμαχώτατος lumna el fulcimentum veritatis, firmamentum fidei
τοίς υπεναντίοις , φύλαξ πατρώων θεσμών , νεωτερο in Christum , suorum tutela , adversariis inexpugna
ποιίας εχθρός • εν εαυτώ δεικνύς το παλαιόν της Εκ bilis, legum paternarum custos, novitatis inimi
B
κλησίας σχήμα , οίον από τινος ιεροπρεπούς εικόνος, cus, ostendens in seipso priscam Ecclesiæ speciem ,
της αρχαίας καταστάσεως , το είδος της υπ' αυτόν ad velerem slalum , veluti ad sacram quamdam
Εκκλησίας διαμορφών , ώστε τους αυτώ συγγενομέ- imaginem, Ecclesie sibi commisse formam eftin
νους τους προ διακοσίων ετών και επέκεινα φωστήρων gene , ita ut qui cum eo vixerunt, una cum iis qui
τρόπον εκλάμψασι συγγεγονέναι δοκεϊν . Ούτως ουδέν ante ducentos annos el amplius luminarium instar
οίκοθεν ουδε νεωτέρας ( 53 ) φρενός εύρημα προέφερεν resplenduerant , vixisse sibi videantur. Adeo nihil
ο ανήρ αλλά , κατά την Μωϋσέως ευλογίαν , ήδει de suo, nec ullum recentioris mentis inventum vir
προκομίζειν εκ των αδύτων της καρδίας αυτού άγα ille promebat : sed , secundum Moysis benedictive
θών θησαυρών, παλαιά παλαιών , και παλαιά από nem , proferre noveral ex.cordis sui arcanis, bonis
προσώπου νέων . Ταύτη του και της προτιμήσεως ου scilicet thesauris, velera veterum , et vetera ante
κατά την ηλικίαν εν τοις συλλόγους των ομοτίμων faciem novorum " . 107 Hinc et primo loco non se
εξιούτο, αλλ' υπέρ πάντας ήν τω της σοφίας αρχαίω, cundum etatem in conventibus episcoporum dignus
εκ κοινής συγχωρήσεως το πρωτείον καρπούμενος. habebatur, sed supra omnes erat sapientie anti
“Όσον δε της τοιαύτης αγωγής το κέρδος, ουδείς αν quilate, primas communi concessu obtinens . Quanla
επιζητήσειε , προς υμάς αποβλέπων. Μόνοι γάρ , ών c autem talis institutionis utilitas , nemo requisierit ,
ίσμεν , ή κομιδή γε εν ολίγοις ( 34 ), εν χειμώνα το modo in vos oculos convertat . Nam soli quos no
σούτα και λαίλαπι πραγμάτων ακύμαντον τη εκείνου verimus, aut certe cum paucis admodum , in tanta
κυβερνήσει την ζωήν διηγάγετε . Ου γαρ ήψατο υμών rerum tempestate ac procella tranquillam illius
αιρετικών πνευμάτων ζάλη , καταποντισμούς επ gubernatione vitam egistis . Non enim vos alligit
άγουσα και ναυάγια ταίς ευπεριτρέπτους ψυχαίς . Μήτε hereticorum ventorum estus , submersiones im
δε άψαιτό ποτε , ώ Αέσποτα των απάντων , ός τα σω portans et naufragia animabus facile mutabilibus .
θεράποντα Γρηγορίω, τω εξ αρχής πηξαμένω( 55 ) την Νeque vero attingat unquam , o universorum Do
κρηπίδα της Εκκλησίας , της επί μήκιστον αταραξίας mine , qui famulo tuo Gregorio, a quo basis Eccle
την χάριν έδωκας . " Ην μή προδώτε υμείς εν τώ παρ siæ ab initio compacta , tranquillitatis longissimæ
όντι καιρώ μηδέ θρήνων άμετρία, και το εκδότους munus dedisti . Quam vos hoc tempore amillere
εαυτούς τους λυπηρούς ποιήσαι , τους των αναγκαίων nolile , peque immodicis lacrymis , ac totos vos
καιρούς τους έφεδρεύουσι πρόησθε . 'Αλλ' ει δεί πάν microri dedendo, rerum necessariarum opportuni
τως θρηνείν ( ώσπερ ούν ού φημι (36) , ίνα μή όμοιω latem insidiantibus prodatis . Quod si omnino lu
θώμεν εν τούτω ( 57 ) τοις μη έχουσιν ελπίδα ) , υμείς gendum est (ita sane non sentio , ne in hoc iis qui

11 Levil . XXV1 , 10.

( 31) Ημϊν . Edit . Basil . secunda el Paris . υμίν . D duo Regii. Editi συν ολίγοις.
Aliæ et sex mss. fuiv . Ibidem tres vetustissimi.co
dices et duo Regii habent λογίζεσθαι pro eo quod
erat in editis λογιζόμεθα . llud , εφ' οίς , idem valet
ac üsti. Simile exemplum habes supra in epist. ad
Maximum et infra in ep. 68 al Athanas. Quod cum
librarii non intelligerent , alii υπάρχει λογίζεσθαι
(sic enim in nonnullis mss. legitur ), alii utcápxeev
λογιζόμεθα posuerunt . [Quod prestat.]
(52 ) Νομισθήναι. Αddunt editi ή συγκομισθήναι,
Sed hæc desunt in septem mss . Paulo post editi elmeiv
αδύνατον et μή προδιδα τι της αληθείας . Codices
Ocio mss. ut in textu .
(53) Ουδε νεωτέρας . Ουδέν in Vat . et Combef.
Paulo post legimus cum septem niss . από προσ
ώπου, editi από προσώπων.
( 31) 'Er dlinois. Ita Harl , Coisl . primus, Vat. et
(35 ) Πηξαμένω. Εditi ante hanc vocem addunt
xalūs, quod in octo miss . desideratur . Stalim pro
eo quod erat in editis της επιμόνου αταραξίας , le
ctionem octo codicum mss. apposuimus .
(36) Oő conjul. Deest negalio in tribus mss . , sed
necessaria videtur ad sententiæ seriem , ac miror
eam a Combefisio expungi. Nam perabsurde dixis
set Basilius lugendum esse, ne similes simus his
φui sperm non habent. Paulo post addimus δε post
úveis ex codicibus Harl., Med., Coisl.utroque et uno
Regio.
(37) Εν τούτω. Sic codices mss . octo . fidem
paulo post habent προστησάμενοι . Editi εν τούτοις
et περιστησάμενοι. Editiones Hagan . et due Basi
leeuses habenί προστησάμενοι.
307 S. BASILII MAGNI 308
spem non habent , similes simus) , vos , si videtur, Α δε , ει δοκεί, οίόν τις χορός πενθήρης τον κορυφαίον
postquam veluti Iuguliris quidam chorus proprium εαυτών προστησάμενοι, έμμελέστερον μετ' εκείνου το
vobis ducem praefeceritis , concinnius cum ipso ca συμβάν αποκλαύσατε .
sum deflete.
2. Atque is quidem , etsi ad extremam senectutem 2. Καίτοιγε ει και μη επ' έσχατου γήρως ήλαυνεν
non pervenit, at certe quod ad tempus, quo vobis ο ανήρ , αλλ' ούν του γε χρόνου ένεκεν της υμετέρας
præfuit, attinet, satis vitæ habuit. Corporis auiem επιστασίας , ουκ ενδεώς είχε του βίου . Του το σώ
lantum particeps fuit, quantum necesse erat , u ! ματος τοσούτον μετείχεν, όσον της ψυχής το καρτερών
animi constantiam in illius doloribus perferendis επί ταϊς άλγηδόσιν αυτού δεικνύναι . Τυχόν δε άν τις
Ostenderel . Forte autem vestrum aliquis existimet, υμών υπολάβοι , ότι και ο χρόνος αύξησις συμπαθείας,
tenipus commiserationis esse incrementum et amo και προσθήκη φίλτρου , ουχί άφορμή κόρου τους πει
ris accessionem, non autem salietatis occasionem ραθείσιν εγγίνεται (58) , ώστε , όσω εν πλείονι χρόνο
his qui experti sunt, ita ul quanto longiori lem της ευεργεσίας πε πείρασθε , τοσούτω μάλλον της απο
pore estis beneficium experti , tanto amplius orbita- λείψεως επαισθάνεσθαι (59 )· σώματος δε δικαίου και
tem sentiatis ; cæterum corporis justi vel umbram σκιά του παντός αξία τους ευλαβέσι . Και είη γε πολ
B
apud pios quovis honore dignam esse. Atque optan λούς ύμών (40 ) επί ταύτης είναι της διανοίας ( ουδε
dum quidem ut multi ex vobis sic animo affecti γάρ αυτός αμελώς έχειν του ανδρός φημι χρήναι):
sint ( neque enim ego ipse dixerim virum esse ne αλλ ' ανθρωπίνως συμβουλεύω το λυπηρόν διαφέρειν.
gligendum ) : sed hoc consilii do , ut dolorem hu Επεί όσα γέ εστιν ειπείν αποκλειομένους την ζη
maniter perſeratis. Etenim quæcunque dicere pos μίαν, ουδε έμε αυτόν διαφεύγει . Σιωπά (41 ) μεν
εint qui damnum deplorant , neque a meipso γλώττα , ποταμούς ίσα τας ακοάς επικλύζουσα : καρ
ignorantur. Silet quidem lingua fluviorum in mo δίας δε βάθος , ουδενί τέως ( 42 ) καταληπτόν , ονείρων
rem aures alluens : cordis autem profundum , a ασθενέστερον , όσα γε προς ανθρώπους, διιπτάμενον
neinine hactenus comprehensiu m, somniis debilius , oύχεται. Τίς οξύτερον (43) εκείνου προϊδέσθαι το μέλ
quantum sane ad homines attinet, avolavit . Quis λον ; τίς εν ούτω σταθερό και παγίω της ψυχής ή θει
illo ad ſuturum prævidendum acutior ? Quis in lam αστραπής τάχιον τοις πράγμασιν επελθεϊν ικανός ;
slabili ac firma animi indole idóneus fuit , qui ſul " Ω πόλις πολλούς μεν ήδη προειλημμένη πάθεσιν ,
gure cilius res aggrederetur ? 0 civilas multis υπ' ουδενός γε μην ούτως εις αυτά τα καίρια του
quidein jam malis præoccupata : sed tamen nullo βίου ζημιωθείσα ! Νυν απήνθηκε σοι κόσμος και κάλ
prorsus in partibus ad vitam necessariis sic læsa ! λιστος : Εκκλησία δε μέμυκε , και σκυθρωπάζουσι
C
Nunc defloruit libi ornalus pulcherrimus, conti πανηγύρεις , και το ιερόν συνέδριον τον κορυφαίον επι
cuit Ecclesia , conventus tristes sunt , consessus ποθεϊ, λόγοι δε μυστικοί τον εξηγητής αναμένουσιν,
sacer coryphæum desiderat , sermones myslici 108 οι παίδες τον πατέρα , οι πρεσβύται τον ηλικιώτην , οι
explanaturem exspectant , pueri patrem , senes εν τέλει τον έξαρχον , ο δήμος τον προστάτην , ο βίου
equalem , optimales principem , populus patronum, δεόμενοι τον τροφέα · πάντες αυτόν εκ των οικειοτά
pauperes nutritorem ; omnes nominibus maxime των ονομάτων ανακαλούμενοι , επί οικείω πάθει οι
propriis ipsum vocantes , in propria calamitate lu κείον αυτώ και προσήκοντα έκαστος τον θρήνον αίρου
clum sibi quisque proprium atque convenientem σιν (44). Αλλά που μου ο λόγος υφ' ηδονής των δα
edunt. Sed quo mihi sermo præ lacrymarum vo κρύων εκφέρεται ; Ουκ ανανήψομεν ; ουχ ημών αυτών
luptaterapitur ? Non evigilabimus ? non semetipsos γενησόμεθα ; ουκ αποβλέψομεν προς τον κοινόν Δεσπό
colligemus ? non respiciemus ad communem Domi την , ός , έκαστον των αγίων τη ιδία γενεά επιτρέψας
num , qui postquam unumquemque sanctorum ætati υπηρετήσασθαι, τοϊς καθήκουσι χρόνους προς εαυτόν
suje sivit inservire , congruis temporibus ad se πάλιν ανεκαλέσατο ; Nυν εν καιρώ των εκείνου φω
rursus revocavil ? Nunc in tempore illius verborum νών υπομνήσθητε · ός εκκλησιάζων υμίν αεί διεστέλ
recordamini, qui cum concionarelur apud vos , λετο , Β.λέπετε , λέγων , τους κύνας , βλέπετε τους
D
( 38) 'Eryiržtai. Ita Harl, et Coisl. primus . Editi non fuisse Ponti civitates conjicimus ex Gregorio
γίνεται. Naz . , qui famem eo graviorem fuisse dicit, quod
(59 ) 'Επαισθάνεσθαι . Ιta Harl . et Μed . Editi non possint Cappadoces, ut maritimæ civitales, et
επαισθάνεσθε . ea quibus abundant exportare, et quibus indigent
( 40) Υμών . Sic mss. ses . Editi ημών . invehere. Respicit ergo Basilius ad illam polissi
( 41 ) Σιωπά . Editi addunt μέν γάρ . Sed po mum calamitatem qua Neocæsaream Gregorius
strema vocula abest ab omnibus mss . Nyssenus sua atite amictam ſuisse testatur , cum
(42 ) Τέως . Ηec vocula addita ex octo niss. Ιbi ingenti terræ motu ædificia omnia tum publica tum
den tres vetustissimi όσα γε . privala ruinas traxerunt, ac solum lemplum , quod
( 43 ) Τίς οξύτερον . Ιta tres vetustissimi codices a Gregorio ædificalım fuerat, illæsum et intacium
cuin aliis quatuor. Subauditur ixavós, quod paulo permansit, Vil. S. Greg. tom . II, p . 554. Eumdem
post sequitur ; cui quidem cum minus atlenderent eventum referunt in Chronicis Hieronymus et Theo
librarii, credo eos scripsisse, ut est in editis , tis phanes ad annum 344 .
οξύτερος. Quod autem paulo post ait Neocesaream (44) Αίρουσιν . Quatuor mss. recentiores έρoυσι.
mullis jam malis præoccupatam fuisse, non vide Sic etiam secunda manu Harl. , sed initio habuerat ai
lur id referri posse ad famem de qua Basilius in poco ..
præcedenti epistola . Hoc enim malo contaclas
309 EPISTOLARUM CLASSIS I. EPIST . XXIX . 5Ο
κακούς εργάτας . Πολλοί οι κύνες . Τι λέγω κύνες ; A semper admonebat , Cavete canes, inquiens, cavete
Λύκοι μεν ούν βαρείς, εν επιφανεία προβάτων το δο operarios malos 18. Canes non pauci. Quid dico
λερόν υποκρύπτοντες , πανταχού της οικουμένης το canes ? Imo vero lupi graves , qui sub ovium specie
Χριστού ποίμνιον διασπώσιν . Ούς φυλακτέον υμίν , dolum contegenles , ubique terrarum gregem Christi
έγρηγορικού τινος ποιμένος επιστασία . " Ονυμέτερον divellunt : qui vobis vitandi sunt vigilantis alicujus
μεν αιτήσαι , φιλονεικίας πάσης και φιλοπρωτίας τάς pastoris presidio . Hunc vestrum quidem est petere,
ψυχάς καθαρεύοντας , του Κυρίου δε αναδείξαι • animis ab omni contentione atque ambitione re
από του μεγάλου προστάτου της Εκκλησίας υμών purgatis : Domini vero , ostendere, qui a magno illo
Γρηγορίου μέχρι του μακαρίου τούτου , άλλον έπ' άλ Ecclesiæ vestræ duce Gregorio usque ad hunc bea
λω (45 ) προστιθείς και συναρμόζων αεί , οίον έκ τινος lum , alterum in alterius locum sufficiens, semper
αρμού ( 46) λίθων πολυτελών , θαυμαστόν οίον κάλλος que adaptans, velut ex quadam preliosorum lapi
της Εκκλησίας υμών έχαρίσατο. " Ωστε ουδέ των εφ dum commissura , mirum ornamentum Ecclesiæ
εξης απελπιστέον . Οίδε γάρ Κύριος τους όντας αυτού : vestræ largitus est . Quare nec de successuris de
και αγάγοι αν είς το μέσον τους παρ' ημών τυχόν ου sperandum est. Novit enim suos Dominus, el pro
προσδοκωμένους . ferre in medium polest , quos fortasse non ex
B
spectamus.
3. Πάλαι με θέλοντα των λόγων παύσασθαι η οδύνη 3. Dudum me volentem sermoni Gnem impo
της καρδίας ουκ επιτρέπει · αλλ' επισκή πτω υμίν nere , dolor cordis non sinit : sed obtestor vos per
πρός των Πατέρων , πρός της ορθής πίστεως , προς Ρatres , per reclam fidem , per hunc beatum , eri
του μακαρίου τούτου , διαναστήναι την ψυχήν, οικείον galis animum, proprium sibi quisque id quod agi
έκαστον εαυτού το σπουδαζόμενον κρίναντα , και της tur ducentes, et rerum in utramque parlem exitus
εφ' εκάτερα των πραγμάτων εκβάσεως πρώτον αυ- participes se in primis fore existimantes , ita ut
τον απολαύσειν ηγούμενον , μηδέ , το τους πολλούς rerum communium curam , ut plerique solent , ii .
συμβαίνον, προς τον πλησίον την των κοινών επι- proximum non rejicialis , ac postea unoquoque in
μέλειαν απωθείσθαι · είπα , εκάστου τη αυτού διανοία animo suo res negligente , omnes sibi ipsi per in
των πραγμάτων ολιγωρούντος, λαθείν άπαντας ίδιον curiam proprium malum imprudentes accersant .
εαυτοίς κακόν διά της αμελείας επισπασαμένους . llæc autem sive ut vicinorum commiserationem ,
Ταύτα είτε ως γειτόνων συμπάθεια, είτε ως όμοδοξού- sive ut idem sentientium communionem , sive
ντων κοινωνία (47 ) , είτε και , όπερ αληθέστερόν έστι , etiam , quod verius est , ut charitatis legi obse
τω της αγάπης πειθομένων νόμω, και τον εκ του c quentium , et periculum silentii declinantium ,
σιωπήσαι κίνδυνον έκκλινόντων , μετά πάσης ευνοίας omni cum benevolentia excipile ; persuasum illud
δέξασθε · τεπεισμένοι , ότι καύχημα ήμών έστε , κα babentes vos esse nostram gloriationem quemad
θάπερ και ημείς υμών εις την ημέραν του Κυρίου , modum et nos vestra erimus in Domini die : nosque
και ότι εκ του δοθησομένου ποιμένος υμίν ή επί πλέον prout pastor vobis dabitur, vel arctius charitatis
τω συνδέσμη της αγάπης ενωθησόμεθα , ή πρός παν vinculo vobiscum esse conjungendos, vel prorsus
τελή διάστασιν · ο μη γένοιτο , μηδέ έσται τη του disjungendos , quod quidem absit , neque Dei
Θεού χάριτι, ουδ' αν αυτός είπoιμι νύν βλάσφημον gratia fiet , neque sane ipse nunc contumeliosi
ουδέν . Τούτο δε ειδέναι υμάς βουλόμεθα , ότι , ει και quidquam dixerim . Hoc autem scire vos volumus ,
προς την ειρήνην των Εκκλησιών συντρέχοντα ημίν etsi bealum illum ad Ecclesiarum pacem concur
ουκ έσχομεν ( 18 ) τον μακάριον διά τινας , ως αυτός rentem non habuimus propter quasdam , ut ipse
ημίν διεβεβαιούτο, προλήψεις, αλλ' ούν γε της προς nobis aflirmavit, anticipatas opiniones ; sed tamen
αυτόν όμοδοξίας , και του αεί κοινωνόν επικαλείσθαι idem cum ipso sentiendi, eumque semper certami
των προς τους αιρετικούς αγώνων, υπό μάρτυρι το num adversus hæreticos participem advocandi , nos ,
Θεώ και ανθρώπους τους πεπειραμένοις ημών ουδένα Deo iesle et hominibus qui nostri periculum fece.
καιρόν απελείφθη μεν. D runt, nullum tempus intermisisse.

ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΚΘ . 109 EPISTOLA ΧΧΙΧ..

XXIX *.

Basitius Ancyranis significat acceptum ex morle eorum episcopi Athanasii dolorem , cujus summa de ecclesiis merita pre
dical . Horlalar ul caveant , ne rursus in electione episcopi dissensiones nascantur .
Τη 'Εκκλησία Αγκύρας παραμυθητική (49) . Ecclesiæ Ancyræ consolatoria .
Πολύν ημίν χρόνον σιωπήν ενεποίησεν η έκπλη Diuturnum nobis silentium imposuit animi slu

Philipp . III , 2 .

(43 ) Επ’ άλλω . Sic octo codices mss . Editi επ '
άλλον .
(46) 'Αρμού . Sic sex mss . Editi όρμου . Paulo
post editio Parisiensis παρ' υμών . Alie editiones et
mss. codices septem παρ' ημών.
( 47) Συμπάθεια... κοινωνία . Sic vetusti codices ,
melius quam in editis συμπαθεία .. κοινωνία . Sed
postulat sensus ut legatur συμπάθειαν ... κοινωνίαν.
Editio Haganoensis consentit cum mss . codicibus.
(48 ) Ουκ έσχομεν . Ιta mss . Septem . Editi ουκ
εύχομεν .
(49) Παραμυθητική. Ηec vox addita ex sex mss .
Alias LXVII, scripta anno 368 exeunte.
311 S. BASILIJ MAGNI 319
por ex gravissino tristis eventus nuntio . Postquam Αξις της βαρυτάτης αγγελίας του συμβάντος κακού .
vero paululum quodam modo ex taciturnitate nos Επει δε μικρόν πως της αφασίας ανηνεγκαμεν , ήν
recollegimus, quain velul ii , quorum aures vehe ώς οι (30 ) βροντη μεγάλη τας ακοάς καταπλαγέντες ,
menti lonitru perculsæ sunt, passi sumus ; neces πεπόνθαμεν • αναγκαίως νυν επεστενάξαμεν τω συμ
6άντι , και μεταξύ οδυρόμενοι την επιστολήν υμίν
sario nunc de eo quod accidit , ingemuimus, et in
ter luctus epistolam hanc ad vos misimus , non εξε πέμψαμεν ου παρακλήσεως ένεκεν, (τίς γάρ αν
consolandi gratia , ( quis enim sermo invenialur και λόγος ευρεθείη τοσαύτης συμφοράς ιατρός ;)
tantæ medicus calamitatis ? ) sed cordis nostri do αλλά την οδύνην της καρδίας ημών , καθ ' όσον δυνα
τον , εκ της φωνής, ταύτης υμίν διασημαίνοντες . Νύν
lorem , quantum possimus , vobis hac voce signifi
canles . Opus nunc mihi essent Jeremiæ lamenta έδεόμην των Ιερεμίου θρήνων, και ει δή τις άλλος
των μακαρίων ανδρών συμφοράς μέγεθος (31 ) έμπα
tiones , et si quis sane alius ex beatis hominibus
θώς απωθύρατο . Πέπτωκεν ανήρ , στύλος τω όντι
calamitatem maximam modo commovendis animis
και εδραίωμα της Εκκλησίας · μάλλον δε αυτός
idoneo lamentatus est. Cecidit vir , vere columna
et firmamentum Ecclesia , vel potius ipse quidem μέν ( 52) προς την μακαρίαν ζωήν αρθείς αφ ' ημών
ούχεται κίνδυνος δε ου μικρός , μη πολλοί τω έρεί
ad beatam vitam sublatus a nobis abiit : non leve
Β σματι τούτω υπεξαιρεθέντι συγκαταπέσωσι , και τα
autein periculum est , ne multi subtracto hoc fun
σαθρά τινων φανερά γένηται. Κέκλεισται στόμα παρ
damenlo corruant , et quæ in nonnullis putrida δησίας τε δικαίας (53, και λόγους χάριτος επ' οίκο
sunt, manifesta fiant. Clausum est os , et justa di δομή της αδελφότητος βρύον . Ούχεται δε φρενός βου
cendi liberlale, et gratiæ verbis ad fratrum ædifi λεύματα , της όντως εν Θεώ (54) κινουμένης . Ο
cationem scatens. Abierunt mentis consilia , quæ ποσάκις μου ( κατηγορήσω γάρ έμαυτού) επήλθεν
vere in Deo commovebatur, 0 quoties mihi (accu αγανακτήσαι κατά του ανδρός · ότι , όλως γενόμενος
Sabo enim me ipse) indignari subiit in virum , quod της επιθυμίας του αναλύσαι και συν Χριστώ είναι,
totus in eo desiderio ut discederet , essetque cum το επιμείναι εν τη σαρκι ου προετίμησε δι' ημάς .
Christo, permanere in carne propter nos non præ Προς τίνα λοιπόν τας φροντίδας των Εκκλησιών ( 55)
tulerit ? 3 . Cuinain deinceps Ecclesiarum curam υπερθώμεθα; τίνα κοινωνόν των λυπηρών λάβωμεν ;
deferemus ? quem adjungemus molestiarum so τίνα μεριστών της ευφροσύνης (56); " Ώ της δεινής
cium ? quem lætitiæ participem ? O gravem tri όντως και σκυθρωπής ερημίας ! Πώς ακριβώς ώμοιώ
stemque solitudinem ! Quomodo plane similes facti θημεν πελεκάνη ερημικό ; Αλλά μην τα γε συν
sumus solitario pellicano " * ? Sed tamen juncta in αφθέντα μέλη της Εκκλησίας, οίον υπό ψυχής τινος ,
ter se Ecclesiae membra, velut ab anima quadam, C της εκείνου προστασίας , εις μίαν συμπάθειας και
ab ipsius regimine in unam consensionein et ac- ακριβή κοινωνίας συναρμοσθέντα , και φυλάσσεται
Curatam communionem compacta , et servantur διά του συνδέσμου της ειρήνης προς την πνευματικής
constanter per pacis vinculum ad spiritualem coag- αρμολογίαν παγίως, και φυλαχθήσεται εις αεί , τούτο
mentationem , et servabuntur semper, Deo id lar . του Θεού χαριζομένου , εδραία μένειν και αμετακί
giente , ut firma ac immota maneant beatæ illius νητα της μακαρίας εκείνης ψυχής τα έργα, όσα εν
animæ opera , quæcunque Ecclesiis Dei exantlavit, ήθλησε ταϊς Εκκλησίαις του Θεού . Πλήν αλλ' ο
Verum certamen non parvum incumbit, ne rursus αγών (57 ) ου μικρός, μή τινες πάλιν έριδες και δι
lites ac discordiæ in præsulis electione nascentes , χοστασίαι , επί την εκλογής του προστατούντος ανα
omnem simul laborem ex qualibet dissensione sub φυείσαι, πάντα ομού τον κόπον εκ της τυχούσης έρι
vertant . δος ανατρέψωσιν.

13 Philipp. I , 23. 16 Psal . CI , 7.

(50 ) Šlç ol . Sic omnes antiqui codices. Editi D
ώσει . Ιbidem εκπλαγέντες in tribus mss . Νύν paulo
post deest in tribus , nec necessaria est hæc vocula.
Paulo post Basilius in his verbis, Tis yap äv xal
λόγος ... ιατρός, videtur respicere ad versun antiqui
poetæ, quein citat Plutarchus initio libri De conso
Iatione, ψυχής νοσούσης εισιν ιατροί λόγοι, Anime
cegrotantis sunt medici sermones ,
( 31 ) Συμφοράς μέγεθος. Vaticanus codex cum
Regio secundo et Coisl. secundo συμφοράς μεγί-
στας. Statim in duobus mss . εδραίωμα της αλη
θείας, firmamentum veritatis.
(52) Αυτός μέν . Vocula addita ex Med. et Coisl,
primo.
(53) Παρρησίας τε δικαίας, etc. In his et sequen
tibus vocibus secuti sumus quinque veteres libros,
nempe Reg. utrumque , Coisl . utrumque et Vali
canum . Plures autem quam sex non habuimus.
Deest enim hæc epistola in codice Harl. Editi tap
δησίας τε λόγοις χάριτος επ ' οικοδομήν. Ηabet etiam
Mediteus cod . επ' οικοδομή .
( 54 ) ' Εν Θεώ. Deest prepositio in duobus ve
tuslissimis codicibus Coisl. et Med . Non multo
post Medicaus της επιθυμίας του αναχωρήσαι, quo
ex verbo confirmatur interpretatio quam seculi
sumus .
( 53) Των Εκκλησιών. Duo codices Regii et Coisl .
secundus των εκκλησιαστικών.
(56) Ευφροσύνης. Sic uterque Reg . et uterque
Coist . Male in editis σωφροσύνης.
(57) 'Αλλ' ο αγών . Sic quinque codices . Editi
άλλος αγών . Ιbidem πάλιν additum ex quatuor mss .
Legitur paulo post in Vaticano, Regio secundo
el Coisl. secundo επί την εκλογής του μεταστάν
tos , lites et discordiæ quce in defuncti electione
erorlæ ſuerant. Sed utravis lectio probetur, illud
semper ex his verbis, ne rursus lites, etc. , conclu
dere licet, electionem Athanasii interpellatam dis
sensionibus fuisse
313 EPISTOLARUM CLASSIS I. EPIST . XXXI . 51
ΕΠΙΣΤΟΛΗ Λ' . 110 EPISTOLA XXX*.
Præter morbos , hiemem el negotia, aliæ causæ Basilium pronwuere ad Eusebium proficisci. Matrem amisit, unde mor
bus recruduit. Ecclesiis non mclius est quum ipsius corpori.Narral electos fuisse Ancyræ et Neocæsureæ episcopos.
Precibus Eusebii acceptum referi, quod inimicorum insidias effugeril.
Ευσεβίω επισκόπη Σαμοσάτων . A Eusebio, episcopo Samosatorum .
Εί πάσας εφεξής γράφουμε τας αιτίας υφ' ών Si omnes ordine scriberem causas , quibus in
μέχρι του παρόντος κατεσχέθην, και πάνυ ώρμη – hunc usque diem delentus sum , quanquam ad
μένος προς την σην θεοσέβειαν , ιστορίας αν μήκος tuam pietatem proficisci omnino cupiebam , histo
απέραντον εκπληρώσαιμι. Νόσους μεν επαλλήλους riæ seriem infinitam pertexerem . Morbos quidem
και χειμώνος επάχθειαν (58) , και πραγμάτων συν alios aliis succedentes , hiemis molestiam , nego
υχήν παρίημι λέγειν , γνώριμα όντα και ήδη προδεδη- Ciorum continuitatem omitto dicere , cum nota sint ,
λωμένα (59 ) τη τελειότητί σου . Νύν δε και ήν μόνην et jam prius indicata præstantiæ luæ . Nunc autem ,
είχον του βίου παραμυθίαν την μητέρα , και ταύτην φuod unicum habebam vita solatium , matrem
αφηρέθην υπό των αμαρτιών μου ( 60) . Και μη κατα etiam ob mea peccata amisi. Nec me derideas , qui
γελάτης μου ως εν τούτω της ηλικίας ορφανίαν απο id ætatis lugeam orbitalem , sed ignosce mibi, se
δυρομένου : αλλά σύγγνωθέ μοι ψυχής χωρισμόν αν parationem animæ patienter non ferenti , cui nihil
εκτώς μή φέρoντι , ής ουδέν αντάξιον εν τοις λειπο comparandum in reliquis rebus video . Rursus igi
μένους ορώ. Πάλιν ούν μου υπέστρεψε τα αρρωστή tur mihi reversi sunt morbi, rursusque in lecto
ματα, και πάλιν επί κλίνης κατάκειμαι επί μικράς B . dccumbo , exiguis prorsus viribus luctuans , et
παντελώς της δυνάμεως σαλεύων , και μόνον ( 61 ) lanium non singulis horis necessarium vitæ finem
ουκ έφ' εκάστης ώρας το αναγκαίον πέρας της ζωής exspeclans. Ecclesiæ autem non alio ſere modo ac
εκδεχόμενος . Αι δε Εκκλησίαι σχεδόν τι παραπλησίως corpus meum affectæ sunt, bona quidem spe nulla
τω σώματι μου διάκεινται , αγαθής μεν ελπίδος ου affulgente , rebus vero semper in deterius subla
δεμιάς υποφαινομένης, αεί δε προς το χείρον των bentibus . Interim Neocæsarea et Ancyra visæ sunt
πραγμάτων υποβρεόντων . ( 62 ) Τέως δε η Νεοκαισά babere successores eorum qui obierunt , et buc
ρεια και η "Αγκυρα έδoξαν έχειν διαδόχους των usque conquiescunt. Sed nec iis , qui nobis insi
απελθόντων, και μέχρι του νυν ήσυχάζουσιν . 'Αλλ' diantur, ut aliquid iracundia sua et acerbitale di
ουδε ημίν οι επιβουλεύοντες ποιήσαι τι του θυμού gnum facerent, bactenus concessum est ; nosque
και της πικρίας άξιον μέχρι του παρόντος συνεχω ejus rei causam luis pro Ecclesiis precibus palami
ρήθησαν . Και τούτου την αιτίαν ταϊς σαϊς υπέρ των tribuimus. Quare pro Ecclesiis precando et Deum
'Εκκλησιών πρεσβείαις προδήλως ήμεϊς ανατίθεμεν . cxorando ne delasseris . lis qui digni ſuere , qui
" Ωστε μη αποκάμης προσευχόμενος υπέρ των Εκ luæ sanctilali ministrent, dic salutem plurimam .
κλησιών , και δυσωπων τον Θεόν (63) . Τους καταξιωθέντας εξυπηρετείσθαι τη οσιότητί σου πάμπολλα
πρόσειπε .
ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΛΑ ' EPISTOLA XSXI" .

Fames nondum sedata Basilium detinet , quominus comitelur Hypatium consanguineum suum. Hunc sanare concessum
non fuerat his qui dona curationum habebant. Qunmobrem eum commendul Eusebio, ut vel fralres religiosissimos uc
cersal, qui ei medeantur, vel ipsum ad illos cum litteris millut.
Ευσεβία (64) επισκόπη Σαμοσάτων . C Eusebio , episcopo Samosatorum .
Ούπω ημάς ο λιμός ανήκε · διόπερ αναγκαία ημίν Nondum nos fames reliquit ; quapropter in ci
έστιν ή επί της πόλεως διαγωγή, η οικονομίας (65 ) vitale remanere necesse habemus, vel dispensatio

(58 ) Επάχθειαν . Sic antiqui sex codices . Editi
απέχθειαν .
( 59) Προδεδηλωμένα. Ηec indicaverat in epist.
27 : nempe præler biemem el morbum , ipsam etiam
famem , quæ plurimum ei dabal negotii in suble
vandis pauperibus.
(60) Αμαρτιών μου . Deest illud pronomen in Eusebii fratris aut sororis filium scripla sit.
quatuor mss.
(61) Μόνων ουκ . Tres codices μόνον ουχί .
(62) Vide Addenda .
(65) Τον Θεόν. Post has voces editi addunt και,
quod deest in sex mss.
(64) Ευσεβίο. Quamvis codices sex habeant Εύ
sebuvą , duo autem , nempe Vaticanus et alius in
siguis Ecclesiae Parisiensis , προς Ευσεβωναν επί
WTOV, non tamen mulandum duxi quod in editis
legebatur. In codice Medicæo, qui est velustissi
mus, recentior manus apposuit illud Ευσεβωνά . Εx
aliorum tamen codicum auctoritate conjici non
immerilo posset, Eusebium Samosatensem Euse
bonam apud Syros suos dictum fuisse. Al non du
bium quin ad ' illum scripta fuerit hæc epistola ;
siquidem Basilius , ut in prioribus, excusat famem ,
cur ad eum non venial . In pluribus codicibus niss.
conjuncta est epistola cum aliis ad Eusebium scri
plis : eam autem proxime in omnibus codicibus
sequitur epistola 146, quä inscripla est tu auto,
nempe eidem Eusebonæ , quamvis ad Antiochum
(65 ) Οικονομίας. Ιd est, ut pauperes adjuvem ,
vel saltem commiserationem illis impendani. Sæpe
D apud Basilium oixovoula dicitur id quod pauperi
bus distribuitur. Vituperat in Comment. in Isa. ,
p: 418, præsules qui male parlam pecuniaw acci
piunt vel ad suos usus , ή επί λόγω της των πτω
χευόντων εν τη Εκκλησία οικονομίας , vel per cau
sam distribueñdi pauperibus Ecclesiæ. In epistola
92 Orientales inter mala Ecclesiæ illud etiam de
plorant , quod ambitiosi praesules οικονομίας των
Xūv, pecunias pauperibus destinalas in suos usus
convertant
• Alias VII , scripta anno 369 .
Alias CCLXVII , scripta anno 369.
313 S. BASILII MAGNI 316

Tis causa , vel commiserationis in addictalos . Unde A ένεκεν , ή συμπαθείας των θλιβομένων . "Οθεν ουδε
ne nunc quidem polui comitem me viæ præbere νυν ηδυνήθην κοινωνήσαι της οδού το αιδεσιμωτάτες
colendissimo fratri Hypatio , quem non tantum ho αδελφό Υπατία (66) , όν ουκ αυτό δή τούτο ευφημίας
noris 111 causa fratrem appellare possum , sed ένεκεν αδελφόν έχω προσαγορεύειν , αλλά διά την
propter naturalem quæ inter nos inlercedit ne προσούσαν ημίν εκ φύσεως οικειότητα αίματος γάρ
cessiludinem : consanguinei enim sumus. Quali εσμεν του αυτού . "Ος οποία μέν κάμνει , ουδε την
ille morbo laboret , neque luam præstantiam fugit. σήν έλαβε τιμιότητα : λυπεί δε ημάς , ότι πάσα πα
Dolemus autem , quod in eo spes omnis abscissa ραμυθίας ελπίς επ' αυτώ περικέκοπται , των εχόντων
sit levamenti , quandoquidem iis qui sanationis τα της ιασέως χαρίσματα ουδέν επ' αυτού των συν
dona habent, nihil in illo eorum quæ solent, opc ήθων ενεργήσαι συγχωρηθέντων. Διό πάλιν των σων
rari concessum est . Quocirca rursus precum tua προσευχών την βοήθειαν επικαλείται . Συ δε τα συν
rum auxilium implorat. Tu autem exorari le sine, ήθη προστήναι, και διά την σεαυτού περί τους κά
ul opem solitam non deneges, lun ob tuam erga μνοντας ευσπλαγχνίαν, και δι' ημάς τους υπέρ αυ
ægrotantes commiserationem , lum nostra causa , του πρεσβεύοντας , παρακλήθητι και , ει μεν οίόν τε ,
qui pro eo precamur : el si fieri polest , fratres προς εαυτόν μεταστείλαι (67) τους ευλαβεστάτους
religiosissimos ad termetipsum accersas , ut in ιuis B των αδελφών , ώστε υπό ταϊς σαϊς όψεσι προσαχθήναι
ipsius oculis ei medela afferatur; sin hoc fieri ne αυτή την επιμέλειαν· ει δε τούτο αδύνατον , μετά
quit , illum cum litteris dimillere et fratribus ultra γραμμάτων αυτών προπέμψαι , και συστήσαι τους
commorantibus commendare digneris. έμπροσθεν καταξίωσον .
EPISTOLA XXXI . ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΛΒ' .

Cum Cæsrius moriens sua omnia pauperibus legasset, ejus pater et fruler quidquid reliquum fuit de ipsius bonis , que
expilata fuerunt, id slutim in puuperibus siuvierandis el debitoribus absolvendis insumpserunt ; sed postea sycoplantæ
mulli prodieruni,qui pecuniam a 'se Cæsarium accepisse dicerent. Unde Gregorium molestissimis negotiis implicatum
Basilius Sophronio commendal.
Sophronio magistro. Σωφρονίω μαγίστρω (08) .
1. Particeps est temporis et Deo dilectissimus fra 1. Απολαύει του καιρού και ο θεοφιλέστατος άδελ
ter noster Gregorius episcopus. Dolet enim cum φός ημών Γρηγόριος ο επίσκοπος. 'Οδυνάται γάρ
omnibus et ipse injuriis continuis , velut inexspe- μετά πάντων και αυτός επηρείαις αλλεπαλλήλοις ( 69),
ctalis quibusdam plagis perculsus. Nam homines ώσπερ τισι πληγαϊς απροσδοκήτοις τυπτόμενος. "Αν
Deum in timentes , fortasse etiam et magnitudine C θρωποι γάρ μή φοβούμενοι τον Θεόν , τάχα που και
malorum coacti , calumnias illi inſerunt eo nomine, υπό του μεγέθους των κακών βιαζόμενοι , επηρεά
quod Cæsarius pecunias ab ipsis acceperit. Nec ζουσιν αυτώ, ως χρήματα Καισαρίου παρ' αυτών
damnum molestum est ; dudum enim didicit pecu ειληφότος . Και ου το της ζημίας βαρύ πάλαι γάρ
nias contemnere ; sed quia cum exiguam omnino έμαθε χρημάτων υπεροράν · αλλ' ότι , μικρά παντε
partem acceperint illius bonorum , eo quod res λώς δεξάμενοι των εκείνου , διά το επί οικέταις αυτού
ipsius penes servos essent ac homines servis ni . γενέσθαι τον βίον και ανθρώποις ουδέν οικετών αιρε
hilo indole meliores , qui, liberrime preliosissima τωτέροις τον τρόπον , οι κατά πολλήν άδειαν τα
quaque partiti, pancissima omnino cis reserva πλείστου άξια διανειμάμενοι , ελάχιστα παντελώς
runi ; hæc illi existimantes nulli obnoxia esse cre απέσωσαν τούτοις · ά νομίζοντες (70) μηδενί υποκεί
ditori , mox in egenos insumpsere , tum ob suam σθαι , ευθύς ανάλωσαν εις τους δεομένους , και διά
ipsorum propensionem , tum ob defuncti vocem . την έαυτών προαίρεσιν , και διά την φωνήν του κατ
Fertur enim dixisse moriens : Mea omnia volo esse οιχομένου. Λέγεται γάρ τούτο είπεϊν αποθνήσκων ,
pauperum , ltaque ut dati a Cæsario mandati mini ότι Τα εμά πάντα βούλομαι γενέσθαι των πτω
siri , slatim hæc dispensarunt utiliter. Et nunc χών . Ως ούν διάκονοι της εντολής του Καισαρίου ( 71 ) ,

Alias LXXXIV, scripta anno 369.
convertant. Hinc in Regulis ſusioribus, Interrog . 9 ,
et in epistola proxime sequenti oixovojusiv bona
pauperibus.
( 66) Υπατίω. Sic citati a Combefisio codices et
Harl . et alii plures . Editi Υπαθίω . Paulo pos! editi
διά την υπούσαν . Αntiquissimi codices Harl . , Med ..
Coisl. et alii nonnulli ut in textil .
(67) Μεταστείλαι. In hac voce et alia que paulo
post occurril , nempe Teporte que at, non consentiunt
codices mss. , aliis accentum in penultima, aliis
in antepen ultima, ut in imperativo par est fieri,
habentibus. Sed imperativo uti minus familiare in his vocibus , διανειμάμενοι, διά την έαυτών προ
Basilii, cum præsertim Eusebium alloqueretur, quem
in parentis loco reverebatur.
( 68) Σωφρονίω μαγίστρω. Αddunt Regius secun
dis et Vaticanus διά Γρηγόριον επίσκοπον , Gregorii
episcopi causa . Initio epistole habent omnes codi
D ces ο επίσκοπος . Ηabimus autem septem in hanc
epistolam , nempe Harl., Med ., Val., Coisl. utrumque
ei Regium utrumque. Sic etiam edili præler arti
culum . Sed etsi niagna codicum mss. auctoritas ,
quantum tamen illis hoc loco tribuendum sit, exa
minabimus in Vito Basilii .
( 69) 'Α ...λεπαλλήλοις . Reg . secundus et Coisl .
recentior επαλλήλους.
( 70 ) Τούτοις , ά νομίζοντες. His in verbis et se
quentilus usque ad isla, και νυν περιέστηκε, co
dices omnes miss . babent pluralem numerum . Editi
secum pugnant, dum pluralem numerum sequuntur
αίρεσιν, singularem vero in istis τούτω , νομίζων,
ανάλωσεν , διάκονος , ώκονόμησε.
( 71 ) Του Καισαρίου . Quamvis sex codices lia
beant του Κυρίου , Harl. του Χριστού , nolini 1annen
mutare vulgatam scripturam . Non enim hic agitur
17 EPISTOLARUM CLASSIS I. EPIST . XXXIII. 318
ευθύς αυτα ωκονόμησαν συμφερόντως. Και νύν περι- A circunistat Christiani quidem paupertas , unius au
έστηκε πενία μεν (72) Χριστιανού , πολυπραγμοσύνη tem ex forensibus hominibus negotiorum moles .
δε των αγοραίων ενός . Διο επήλθε τη πάντα έπαι Quapropter in animum subiit hæc omnia luæ om
νετή σου καλοκάγαθία δηλώσαι · ίνα και τον άνδρα nino laudabili probitali indicare , ut el virum ho
τιμών, όν εκ παλαιού γνωρίζεις , και τον Κύριον δο norans , qui tibi jampridem nolus est , et Dominum
ξάζων τον εις εαυτόν αναδεχόμενον τα τοϊς δούλους glorificans , qui in se suscipit que servis suis fiunt,
αυτού γινόμενα , και ημάς τιμών τους εξαιρέτους et honorem nobis habens , qui eximio quodam modo
σεαυτού , και διαλεχθής (73) το κόμητι των θησαυ tui sumus, cum ea quæ convenient, de hoc viro
ρων περί αυτού τα είκότα, και τρόπος επινοήσης , τη dicas Comiti thesaurorum , tum modum excogites
μεγάλη σαυτού συνέσει, απαλλαγής των εφυβρίστων summa 112 tua prudentia , quo ab istis contu
τούτων και αφορήτων οχλήσεων . meliosis et intolerandis joolestiis liberetur,
2. Πάντως δε ουδείς ούτως αγνοεί τον άνδρα , ώστε 2. Oninino autem nemo virum ita ignorat , ut
περί αυτού τι των απρεπών υπολαβείν , ώς άρα , των aliquid de eo suspicelur indecori , quasi pecuniarum
χρημάτων περιεχόμενος , σχηματίζεται τα τοιαύτα . amore hæc fingal . Est enim in promplu liberalis
'Εγγύθεν γάρ της ελευθεριότητος αυτού η απόδειξις . illius animi demonstratio . Quod enim reliquum
"Ηδέως εξίσταται των λειψάνων της ουσίας αυτού το Β est de Cesarii bonis, id libenler cedit erario , ut
ταμιείω· ώστε υποδεχθήναι μεν αυτού την ουσίαν , τον opes ipsius illic custodiantur, patronus vero æra
δε συνήγορος του ταμιείου λέγοντα ( 74) προς τους rii respondeat jis qui adoriuntur , et probationes
επιφυομένους , και απαιτείν τας αποδείξεις , διά το requirat, quia nos ejusmodi rebus idonei non su :
ημέτερον προς τα τοιαύτα ανεπιτήδειον . "Έξεστι γάρ mus . Discere enim potest perfectio tua , neminem ,
μαθείν τη τελειότητί σου , ότι , έως εξήν ( 75) , ουδείς quamdiu licuit , discessisse non compotem eoruin
απήλθεν αποτυχών ών έβούλετο , αλλά το επιζητούμε quæ volebat , sed nullo quemque negotio consecu
νον απονητί έκαστος εκομίσατο · ώστε και μεταμέ tum esse quod pelebat , ita ut mullos etiam pæni
λειν τους πολλούς , διότι μη πλέον ήτησαν απ' αρχής: leret , quod non plus ab initio peliissent, ex quo
ο και μάλιστα πολλούς εποίησε τους επηρεαστάς . eliam maxime plures facti sunt calumniatores . Dum
Προς γάρ το των προλαβόντων υπόδειγμα αφορώντες , enim ad priorum exemplum respiciunt, alium alius
άλλος άλλον διαδέχεται συκοφαντών . Πρός ούν ταύτα excipit sycoplhalla . Adliorlamur igitur gravilates
πάντα ( 76) την σην σεμνότητα παρακαλούμεν στήναι , luam , ut his omnibus obsistat, cohibeatque , velut
και ώσπερ τι ρεύμα επισχεϊν και διακόψαι των fluenium quoddam , ac intercidal malorum conci
κακών την συνέχειαν . Οίδας δε όπως βοηθήσεις το nuitatem . Nosti autem quomodo sis huic rei remea
πράγματι, ώστε μη αναμένειν παρ ' ημών διδαχθήναι C dium allaturus, ita ut minime exspectes dum le
τον τρόπον· οί δι' άπειρίαν ( 77) τών του βίου πραγμά- modum edoceanus : qui cum simus hujus vitae ne
των και αυτό τούτο αγνοούμεν , πως αν γένοιτο ήμίν goliorum inexperti , hoc ipsum ignoramus , quomodo
της απαλλαγής τυχεϊν. Και σύμβουλος ούν και his liberari possimus. ltaque sis ipse et consiliarius
προστάτης αυτός γενού , το είδος της βοηθείας διά της el patronus , auxilii genus sunima tua prudentia
μεγάλης σεαυτού φρονήσεως εξευρών (78). excogitans.

ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΛΓ' . EPISTOLA XXXIII ' .

Idem Gregorii negotium Aburgio commendat.
'Αβουργία (79) . Aburgio.
Και τις ούτω παλαιάν εταιρείας οίδε τιμών , και Et quis ita velerem amicitiam novit honorare et
αρετήν αιδείσθαι , και κάμνουσι συναλγείν , ώς αυτός virtutem revereri, et cum amictis dolere , ut lu ipse ?

de lege et præcepto Domini, sed de extremo Cæsa pugnat hæc scriplura sententiæ Basilii. Non enim
rii mandato . Duas causas affert Basilius, cur bona D hic agitur de iis quia Cæsario acceperant, (quo
Cæsarij stalim distribuerint : prinia est eorum pro modo enim Cæsarii liberalitas plurimos eo mortuo
pensio sive studium implendi de eleemosyna præ ad pelendum excitasset ?) sed potius de iis a qui
eepti : altera , Cæsarii morientis voluntas extrema, bus Ciesarius mutuo accepisse dicebatur ; quos
cui non parere nelas duxerunt. Nemo autem non cum Gregorius absolvisset, quamdiu superfuit unde
vidlet. quam proclive fuerit librariis in his vocibus id faceret , illius simplicitas ansam sycophantis ad
Κυρίου et Καισαρίου / albi et errare . injuriam dedit.
(72) Πενία μέν . Medicteus codex εν πενία μέν. ( 76) Πάντα . Ηanc vocem addidi ex sex mss . Ιbi
Etnunc circumstal in Christiani paupertate , etc. dein duo codices antiquissimi Coisl. el Med . tiiv
1734 Kal ĉlalayons. Sic codicum ope emendavi σην σεμνοπρέπειαν.
mus lolum hunc lorum , quisie in editis logebatur: ( 77) Δι' άπειρίαν . Ιta tres vetustissimi codices
και διαλεχθείς... και τρόπος επινοήσας της μεγάλης cum aliis duobus . Editi δι' απορίαν.
αυτού συνέσεως . (78) Εξευρών . Sic Med ., Coisl . primus et Harl .
(74 ) Λέγοντα. Ιta codices sex mss . , editio la Eliti εξευρίσκων.
gan , elprima Basileensis. Aliæ héyely te . ( 79 ) Αβουργία. Τfa 1res vetustissimi codices cum
( 75) 'Εως εξήν . Sic iiden sex codices , editio duobus Regiis, Coisl . secundo et Bigot . Solus Va
Hagan. et prima Basil. Corruple in secunda Basil. ticanus cum editis ’ACouptio), qui tamen codex ad
έως έζην. Sed nulto mendosius editiones Parisien epist. 195 habet 'A6ουργίω.
δεs έως έζη Καισάριος , guamdiu υiait Casarius. Re Alias CCCLVIII, scripta anno 369.
319 S. BASILII MAGNI 520

Cum igitur Deo dilectissimum fratrem nostrum A σύ ; Επεί ούν τον θεοφιλέστατον αδελφόν ημών
Gregorium episcopum negotia apprehenderint, ne Γρηγόριον τον επίσκοπον (80 ) κατέλαβε πράγματα ,
que alias tolerabilia , ac maxime moribus ipsius ούτε άλλως φορητά , και μάλιστα το ήθει αυτού
contraria ; visum est nobis optimum esse ad luum υπεναντία , έδοξεν ημίν κράτιστον είναι επί την σην
conſugere patrocinium , et a le aliquam molestia καταφυγείν προστασίας , και παρά σου τινα TE
riun solutionem reperire conari. Ærumna enim ραθήναι ( 81 ) ευρέσθαι λύσιν των λυπηρών . Συμφορά
intolerabilis est , negotia eum cogi tractare , qui ab γάρ έστιν αφόρητος πραγματα αναγκάζεσθαι λέγειν
his et natura et voluntate alienus est ; et pecunias (82 ) τον μή πεφυκότα , μηδέ βουλόμενον· και χρήματα
a paupere reposci , et in medium protrahi , ac απαιτείσθαι τον πένητα , και έλκεσθαι εις το μέσον ,
ſorensem fieri, qui jampridem vitam quietam du και δημοκοπείσθαι ( 83) τον πάλαι δι' ησυχίας τον
cero staluit . Sive igitur Comitem thesaurorum allo βίον παρελθείν κρίναντα . Είτε ούν το κομητι των
qui utile judicaveris , sive quosvis alios , id tuæ sit θησαυρών διαλεχθήναι χρήσιμον είναι κρίνεις, είτε
prudentise .. τισιν ετέροις, της σης αν είη συνέσεως .

113 EPISTOLA XXXIV “. ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΛΔ'.

Lugel Basilius ecclesiam T arsensem ab hæreticis , dum episcopi cunctantur , occupatam ; sed dolorem lenit Eusebii recor
dalione, a quo nihil prætermissum ad ecclesiæ utilitatem . Deum precalur, ui eum ecclesiis conservel, sibique rursus
cum illo congredi concedat.
Eusebio, episcopo Samosatorum. B Ευσεβία (84 ) επισκόπη Σαμοσάτων» .
Quomodo sileam in hoc rerum statu ? aut id a Πώς αν σιωπήσαιμεν επί τοϊς παρουσιν ; ή του
me impetrare non valens , quomodo dignar bis το (85) καρτερείν μή δυνάμενοι , άξιόν τινα λόγον των
quæ eveniunt aliquam orationem reperiam , ut vox γινομένων εύροιμεν , ώστε μη στεναγμώ προσεοι
nostra non suspirio similis sit , sed lamentationi κέναι την φωνήν ημών , αλλά θρήνω του κακού το
gravitatem mali abunde significanti ? Perit nobis βάρος αρκούντως διασημαίνοντι ; Oέχεται ημίν και
et Tarstis . Neque id solum molestum est , elsi inlo η Ταρσός. Και ου τούτο μόνον δεινόν , καίπερ αφό
lerabile : nam illud molestius , civitatem laniam ρητον όν έστι γαρ τούτου χαλεπώτερον, πόλιν το
ac tam opportune silain , ut lsauros , Cilices, Cap- σαύτην ούτως έχουσαν ευκαιρίας ( 86), ώστε Ισαύ
padoces , ac Syros per seipsam conjungal , unius ρους , και Κίλικας , Καππαδόκας τε και Σύρους δι'
aut duorum hominum temeritate , in perniciem nullo εαυτής συνάπτειν , ενός ή δυοίν απονοίας ανθρώπων
negotio conjectam fuisse , dum vos cunctamini , de- ολέθρου γενέσθαι πάρεργον , μελλόντων υμών (87 ) ,
liberalisque , el vos mutuo respicitis. Optimum και βουλευομένων , και προς αλλήλους αποσκοπούντων .
igitur fuerit, secundum solerliam medicorum ( om- Kράτιστον ούν , κατά την των ιατρών επίνοιαν ( πάν
nino autem magna mihi copia , ob morbum mecum τως δέ μοι πολλή αφθονία , διά την συνοικoν άρρω
C
habitantem , ejusmodi exemplorum ), qui cum dolo στίαν , των τοιούτων παραδειγμάτων), οί , επειδάν
ris magnitudo modum excessit , stuporem in labo το της οδύνης μέγεθος υπερβάλη , αναισθησίαν των
ribus ægrotanti conciliant , ila quoque nostris ipso πόνων επιτεχνώνται τα κάμνοντι , και ταίς ημετέ
rum animis, ne intolerandis doloribus corripiantur, ραις αυτών ψυχαίς , ως μή ταις αφορά τους οδύναις
stuporeno in malis precari. Sell tamen quamvis συνέχεσθαι , αναλγησίαν των κακών συνεύξασθαι.

Alias V , scripla anno 369. Σαμοσάτου , non addito episcopi titulo , in Reg . au
(80) Τον επίσκοπον. Has voces e margine in tem et Coisl. post episcopi lilulum addatur Eauo
contextum irrepsisse probaviinus in Vila S. Basilii . σάτων. Tres illi codices addunt διά την Ταρσον επι
(81 ) Πειραθήναι. Ηanc vocem addidimus ex duo βουλευομένην, Ob Tarsum insidiis perilam . Ηanc
bus vetustissimis codicibus Harl. et Med ., ac pror- epistolam a Basilio presbytero scriptam fuisse con
siis necessaria videtur ad sententi : nitorem . Ibi firnial duorum aliorum codicum corrupla lectio .
derm editi λύσιν των συμφορών . Tres vetustissimi Nanm in Medicaeo legitur Ευσεβίο επισκόπη πρεσβυ
codices ut in textu . τέρω, et in Coisl . primo Ευσεβίω επισκόπο πρε
( 82 ) Πράγματα ... λέγειν . Ρrima specie videtur σών .
aprior vulgata scriptura πράγματα ... έχειν , negotia (85) " H toūto . Sic Medicæus codex, Reg . primus
habere . Sed ea quam in lexlum recepimus, nititur D et Coisl. secundus. Legitur in Coisl. primo, Harl . ,
auctoritate trium velustissimoruni codicum et alio Vat . et Reg . secundo tó . Editio Hagan , et Basil .
run nonnullorum , et explicari potest ex epist . prima και τούτο , alice και πως καρτερείν.
præcedenle, ubi rogai Basilius ut advocatus ærarii (86 ) Evraipias. Hæc lectio , quæ prima manu in
respondent iis qui adoriuntur , λέγοντα προς τους , codice Harlæano scripta fueral, ila ad Basilii sen
elc : In Regula brev. 107 vetat Basilius eum qui sum videtur apposila, ul eam alteri præferre non
nionasterium ingressus est , res externas λογοποιείν, dubitem , quæ postea in eumdem codicem inducla
id est , tractare. Infra in epist. 41 : το λέγειν πρός est, quoque in aliis exstat et in editis , ubi legitur
Osóv, causam apud Deum dicere . ευκληρίας , felicitalis.
( 85 ) Δημοκοπείσθαι. Ιde Sonat ea vox ac in (87) Υμών . Editi ημών . Sed prior lectio et ses
epistola precedeule των αγοραίων ενός. codicum mss. auctoritate nititur, et Basilii condi
(84) Ευσεβίο. Sic habet cod. Harl.:Ευσεβίω επι tioni, qui nondum episcopus erat, melius congruit.
σκόπιω πρεσβύτερος ών, Eusebio episcopo cum essetpre Non multo post tres codices non velustissimi avai
söyler . Sic etiani cod . Vat., Reg. secundus ac Coisl . σθησίαν τη επινοία επιτεχνώνται . Ιbidem Harl . et
secundus, excepto quod in Val , legalur Eusebio Coisl . secundus υπερβάλλη.
321 EPISTOLARUM CLASSIS I. EPIST . XXXVI . 522
Ου μην αλλά , καίπερ ούτως (88) αθλίως έχοντες, μιά A sie misere afflicti simus, una utimur consolatione,
παραμυθία κεχρήμεθα, προς την σην απιδείν ημερό ul respiciamus ad tuam mansuetudinem , ac lui
τητα , και εκ της σης έννοιας και μνήμης πραύναι cogitatione et recordatione dolorem animi nilige
της ψυχής το λυπούμενον . " Ωσπερ γάρ τοις οφθαλ mus . Quemadmodum enim oculis , posteaquam
μοίς , επειδάν ποτε συντόνως τα λαμπρά καταβλέ intente res splendidas conspexere, recreationis ali
ψωσι , φέρει τινά ραστώνην προς τα κυανά και χλοά- quid alert ad ceruleos ac virides colores redire ;
ζοντα των χρωμάτων επανελθείν ούτω και ταις ita quoque animis nostris veluti blanda quædani
ημετέραις ψυχαίς, οίον (89) πραεϊά τις επαφή το contrectatio dolorem abigens, recordatio luæ leni
οδυνηρόν εξαιρούσα , η μνήμη της σής πραότητος και talis ac diligentiæ est ; et maxime cum omnia a le
έμμελείας εστί » και μάλιστα όταν ενθυμηθώμεν , ότι pro virili facta esse consideremus . Ex quibus et
το κατά σεαυτόν άπαν επλήρωσας. Εξ ών ικανώς abunde nobis hominibus, si de rebus æquo animo
και ημίν τοις ανθρώπους , εάν ευγνωμόνως ( 90) τα judicemus , nihil culpa tua periisse ostendisti ; et
πράγματα κρίνωμεν , ώς ουδέν εκ της σης αιτίας apud Deum fui bonarum rerum studii magnam
απόλωλεν ενεδείξω " και παρά Θεό της των καλών libi mercedem comparasti. Utinam autem concedat
προθυμίας μέγαν σεαυτώ τον μισθών κατακτήσω . te nobis el suis ecclesiis Dominus ad utilitalein vitæ
Χαρίσαιτο δε σε ημίν και ταις εαυτού εκκλησίαις ο Β hominum et emendationem animarum nostrarum ,
Κύριος , επ' ωφελεία του βίου και διορθώσει των ψυ- nobisque ilerum dignetur tuum perutilein congres
χών ημών, και καταξιώσειε πάλιν της επωφελούς sum concedere.
συντυχίας σου .
ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΛΕ' , EPISTOLA XXXV .

Commendat Leontium Basilius tanquam alterum seipsum .

"Ανεπίγραφος , υπέρ Λεοντίου .
Περί πολλών μεν , ώς διαφερόντων μου , επέστειλά
σου, περί πλειόνων δε και επιστελώ . Ούτε γάρ τους
δεομένους επιλιπείν δυνατόν , ούτε ημάς αρνείσθαι
την χάριν οίόν τε. Ου μήν εστί τις οικειότερός μου ,
ούτε μάλλον αναπαύσαι με εφ' οίς αν εύ τι πά
θοι ( 91) δυνάμενος , του αιδεσιμωτάτου αδελφού Λεον
τίου : ού την οικίαν ούτω διάθες , ώς αν εί αυτόν εμε
καταλάβους , μη εν τη πενία ταύτη, έν ή νύν ειμι συν C quasi memetipsum nacius fuisses non in ea pau .
Θεώ , αλλ' ευπορίας τινός επειλημμένον , και αγρούς
κεκτημένον . Δηλον γάρ , ότι ουκ αν εποίησας με
πένητα , αλλ' εφύλαξας αν τα παρόντα, ή επέτεινας
την ευπορίαν. Τούτο ούν ποιήσαι σε και εν τη προει
ρημένη μοι οικία του ανδρός παρακαλούμεν. Μισθός
δε σου υπέρ πάντων και συνήθης παρ' εμού , ευχή προς
τον άγιον Θεόν υπέρ ών κάμνεις , καλός τε και
αγαθός ών, και προλαμβάνων τάς αιτήσεις των δεο
μένων .
Sine inscriplione, de Leontio.
De multis quidem , ut ad me pertinentibus libi
scripsi : sed et de pluribus scrilham . Nam nec fieri
potest ut indigentes desint ; nec mihi beneficia εε
negare integrum . 114 Non est tamen quisquam
mihi conjunctior, et qui me , si quid ei prospere
eveniat , magis consolari possit , quam colendissi
mus frater Leontius : cujus domum ita suscipe ,
pertate , in qua nunc divino beneficio versor, sed
opulentiam quandam consecutum , et prædia
possidentem . Nam palam est fore , ut pauperem
me non faceres, sed servares præsentia , aut copiam
augeres. Hoc itaque facias etiam prædictæ viri
domui rogainus . Erit autem tibi a me pro bis
omnibus consuela merces , preces ad Deum san
clum pro laboribus , quos suscipis bonum le es
probum præbens, ac petitiones indigentium ante
vertens.

ΕΠΙΣΤΟΛΗ Λq ". EPISTOLA XXXVI“ .

Rogal Basilius, ut presbytero qui cum ipso educatus fuerat eique ad victum labore suo ministrabal, nova peræquatio nor
noceal.
'Ανεπίγραφος , επί επικουρία (92 ) . D Sine inscriptione, auxilii causa.
“Ο πρεσβύτερος του χωρίου τούδε , oίμαι , ότι πά Novisse jamdudum nobilitatem luam arbitror ,
λαι έγνωσται τη ευγενεία σου , ότι εστίν έμοί σύν loci illius presbyterum una mecum fuisse educa
τροφος . Τί ούν άλλο δεί με ειπείν προς το δυσω tum . Quid igitur aliud dicendum mibi est, quo
τησαι σου την χρηστότητα , οικείως αυτόν ιδείν και benignitalem tuam exorem , ut videas illum amice ,
βοηθήσαι αυτώ εις τα πράγματα ; Ει μεν γαρ έμε atque ei ad negotia opem feras ? Si enim me amas ,
αγαπάς , ώσπερ ούν αγαπάς , δηλονότι και ούς αντ' ut profecto amas ; non dubium quin et quos eodem

(88 ) καίπερ ούτως . Sie mss . sex . Editi καίπερ
όντως .
(89) Olor . Sic etiam mss. sex . Editi ola .
(90) Εάν ευγνωμόνως . Sic mss . sex . Editi καν
ευγνωμόνως .
(91) Εφ' οίς αν εύ τι πάθοι . Corrupte in editis
εφ' οίς αν μή ευ τι πάθοιμι . Vulnus sanavimus ope
codicum Reg. secundi et Coisliniani secundi. Deest
etiam negatio ante cu ti in antiquissimo Coisl . et
Med . , Sed uterque habet , ut editi, πάθοι μι .
( 92) Επικουρία. Editi επικουρίας contra omnium
codicum fidem .
* Alias CCXXXVI, scripta ante episcopalum .
** Alias CCXXVIII , scripta anle episcopatum ,
 523 S. BASILII MAGNI 524

loco ac meipsum habeo , iotis viribus recreare co- Α έμαυτού (93) έχω , αναπαύσαι πάση δυνάμει προαιρη .
neris . Quid igitur est quod rogo ? Ut ei descriptio Τί ούν έστιν και παρακαλώ ; Φυλαχθήναι αυτή την
antiqua servetur . Enim vero non parum laboral , παλαιάν απογραφήν . Και γάρ και κάμνει ου με
mihi ad victum ministrans , eo quod ego , ut ipse τρίως ημίν υπηρετών προς τον βίον , διά το ήμάς,
scis , nihil proprium habeam , sed amicorum et pro ώς αυτός επίστασαι , μηδέν κεκτησθαι ίδιον , αλλά
pinquorum rebus sustenler . Itaque perinde ut τοίς των φίλων και συγγενών αρκείσθαι (94) . Ως
meam , imo ut tuam habe hujus fratris domum , et ούν εμόν οίκον , μάλλον δε ώς εαυτού, ούτω θέατα
pro collato in eum beneficio præbebit Deus et libi , τον του αδελφού τούδε · και αντί της εις αυτόν ευ
et domui, et toti tuo generi opem consuelam . Scias ποιίας παρέξει Θεός και σοι , και οίκο, και γένει
autem mihi prorsus curæ esse , ut ex peræquatione παντί σου την συνήθη βοήθειαν (93) . Γίνωσκε δε μου
nulla huic viro injuria inferatur. πάνυ επιμελές είναι , μηδέν εκ της εξισώσεως επ
ηρεασθήναι τον άνθρωπον .

EPISTOLA XXXVII' . ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΛΖ' .

Commendalur idem presbyter, eademque de causa .

Sine inscriptione, causa illius qui secum fuerat B "Ανεπίγραφος , υπέρ συντρόφου .
enutrilus.

Suspectam jam habeo epistolarum multitudinem .
Ac vellementer quidem, nec petentium importuni-
talem ferens, clamare cogor. Sed lamen scribo,
cum aliam mei expediendi viam invenire non pos
siin , quam si dem illis litteras flagitantibus subinde
a nobis. Vereor itaque ne, quia multi litteras per
ſerunt , unus e multis existimelur et frater ille . Ego
enim mullos mihi in patria amicos ac cognatos esse
faleor, meque parentis loco constitutum esse pro
pler dignitatem illam , in qua sum a Domino collo
calus. Hunc auiem collactaneum habeo nutricis
meæ unum filium , et precor, ut domus, in qua ſui
enulritus , in eodem slalu permaneat ; ne benefica
in omnes 115 dignitatis tuæ præsentia, huic viro
causa sit et origo nuolestiæ . Sed quia etiamnum ex
eadem domo alor , nihil habens meorum , sed cha
rorum sustentatus facultatibus ; precor ut huic
domo, in qua nutritus sum , ita parcas , ut mibi ali
Inenti copiam conservalurus . Pro his le Deus æterna
requie remuneret . Atque illud etiam , quod omnium
verissimum est , dignitati tuæ nolum esse volo , ser
viliorum partem maximam illum a nobis habuisse,
hanc mercedem alimentorum meorum parentibus
meis suppeditantibus. Merces autem illa non est
omnino donum, sed usus per vitam. Quare si quid
grave illis acciderit , licet ei illa ad nie remittere , et
ego via alia tributis ac exactoribus ero obnoxius.
περί αυτά γένηται , έξεστιν αυτώ (98) προς ημάς
θυνοι τελέσμασι και απαιτηταίς πάλιν γινόμενοι.
Υφορώμαι λοιπόν των επιστολών το πλήθος .
Βιαίως μεν , και μη φέρων την επάχθειαν των απαι
τούντων ημάς , εκφωνείν αναγκάζομαι. Γράφω δ'
ούν όμως , άλλον απαλλαγής τρόπος επινοείν ουκ
έχων ή διδούς αυτούς τάς επιστολάς αιτούσιν εκά
στοτε παρ' ημών . Φοβούμαι τοίνυν μή , επειδή πολ
λοι προσκομίζουσι γράμματα , είς των πολλών νο
μισθή και ο αδελφός ο δείνα . Εγώ γαρ πολλούς
φίλους και συγγενείς έχειν επί της πατρίδος ομολο
γώ , και αυτός εις την πατρικήν τάξιν τετάχθαι , διά
το σχήμα τούτο εις και έταξεν ημάς ο Κύριος . Σύν
τροφον δε της θρεψαμένης με υιον τούτον έχω
ένα (96), και εύχομαι τον οίκον , ενώ ανετράφην,
C
επί της ομοίας καταστάσεως διαμείναι , ίνα μή τι ή
πάντας ευεργετούσα επιδημία της σης κοσμιότητος
αφορμή προς λύπην το ανδρί γένηται. 'Αλλ' επειδή
έτι και νύν εκ του αυτου διατρέφομαι οίκου , ουδέν
έχων των εμαυτού , αρκούμενος δε τοις των αγαπης
των , παρακαλώ ούτω φείσασθαι της οικίας , ή εν
ετράφην , ώς έμοί της τροφής της χορηγίαν διασώ .
ζοντα (97) . Και σε ο Θεός αντί τούτων της αιωνίου
αναπαύσεως αξιώσειεν . Εκείνό γε μην πάντων αλη
θέστατον γινώσκειν σου την κοσμιότητα βούλομαι,
ότι των ανδραπόδων τα πλείστα παρ' ημών υπήρξεν
αυτό μισθός της τροφής ημών , των γονέων ημών
. παρασχoμένων . Ο δε μισθός του παντελής έστι δω
Dρεά , αλλά χρήσις διά βίου . "Ωστε , εάν τι βαρύ
αποπέμψαι , και εσόμεθα ήμεϊς δι' ετέρας οδού υπεύ

1
Alias CCXLVIII , scripta ante episcopatum .
( 95) 'Εμαυτού. Sic mss. Editi εμού . Paulo post
quinque mss. φυλαχθήναι αυτό , Deest postrema
vox in editis.
( 94 ) 'Αρκείσθαι . Ιta codices sex . Editi χρήσθαι .
Paulo post editi ώς σεαυτού . Μss, ut in textu.
(95 ) Την συνήθη βοήθειαν . Ρolior videtur hinc
scriptura codicum Clarom . el Combelis . quam quod
Italient alii codices την βοήθειαν.
(96) "Εχω ένα. Male in editis έχω , ίνα , quod ex sex
--
mss. emendavimus. Mox iidem editi ανετράφη , me
lius in qualuor mss . avetpárnu . Sic enim habent
paulo post omnes editi et inss.
(97) Διασώζοντα. Sic Med. ,Coisl. secundus, unus
ex Regiis et Clarom . in margine. Idem codex in
lexlu διασωζόντων. Codex Ecclesire Paris . διασω
Couons secunda manu ; al prima manu habet cum
editis διασώζουσαν .
( 98) Αύτη. Sic quinque mss. Editi αυτά.
323 EPISTOLARUM CLASSIS I. EPIST . XXXVIII .
ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΛΗ'.
Cum metuerel Basilius, ne Gregorius frater, ut multi alii, essentiam ab hypostasi non satis secernerel, exponit ei quid in
tersit inter ulrumque : ac tres hypostases, unam essentiam in Trinitate deļendit, idque illustrat exemplo ex Iride pelilo.
Explicat qao sensu Paulus splendorem gloriæ et figuram hypostasis dixerit.
Γρηγορία (99) αδε.λεω περί διαφοράς ουσίας και Α Gregorio fratri de discrimine essentia et trypostasis .
υποστάσεως .
1. Επειδή πολλοί το κοινόν της ουσίας ( 1 ) επί
των μυστικών δογμάτων μή διακρίνοντες από του
των υποστάσεων λόγου , ταϊς αυταίς συνεμπίπτουσιν
υπονοίαις , και οίονται διαφέρειν μηδέν ουσίαν ή
υπόστασιν λέγειν (όθεν και ήρεσε τισι των ανεξετά-
στως τα τοιαύτα προσδεχομένων , ώσπερ μίαν ου
σίαν , ούτω (2) και μιαν υπόστασιν λέγειν και το
έμπαλιν , οι τις τρεις υποστάσεις παραδεχόμενοι και
την των ουσιών διαίρεσιν , κατά τον ίσον αριθμόν ,
εκ της ομολογίας ταύτης δογματίζειν οίονται δεϊν) :
διά τούτο , ώς αν μη και συ τα όμοια πάθοις ( 3) ,
υπόμνημά σου διά βραχέων τον περί τούτου λόγον
εποιησάμην . "Έστι τοίνυν , ώς εν ολίγω παραστήσαι ,
τοιαύτη των λεγομένων ή έννοια .
2. Πάντων των ονομάτων τα μεν επί πλειόνων και
το αριθμό διαφερόντων λεγόμενα πραγμάτων (4)
καθολικωτέραν τινά την σημασίαν έχει , οίον άν-
θρωπος . Ο γάρ τούτο είπών , την κοινήν φύσιν διά
του ονόματος δείξας , ου περιέγραψε τη φωνή τον
τινά άνθρωπον , τον ιδίως υπό του ονόματος γνωρι
ζόμενον. Ου γαρ μάλλον Πέτρος άνθρωπός έστιν , ή
και 'Ανδρέας , και Ιωάννης , και Ιάκωβος . Ή ούν
κοινότης του σημαινομένου , ομοίως επί πάντας τους
υπό το αυτό ( 5 ) όνομα τεταγμένους χωρούσα, χρείαν
έχει της υποδιαστολής , δι' ής ου τον καθόλου άν
θρωπον , αλλά τον Πέτρον ή τον Ιωάννην επιγνω-
σόμεθα. Τα δε των ονομάτων ιδικωτέραν έχει την
ένδειξιν , δι' ής ουχ ή κοινότης της φύσεως ένθεω C
ρείται το σημαινομένω , αλλά πράγματός τινος
περιγραφή , μηδεμίαν έχουσα προς το ομογενές,
κατά το ιδιάζον , την κοινωνίαν , οίον ο Παύλος , ή ο
Τιμόθεος . Ουκέτι γάρ ή τοιαύτη φωνή επί το κοι
νον της φύσεως φέρεται , αλλά χωρίσασα (6) της
περιληπτικής σημασίας , περιγεγραμμένων τινών
πραγμάτων έμφασιν διά των ονομάτων παρίστησιν .
"Οταν ούν δύο ή και πλειόνων κατά το αυτό όντων,
οίον Παύλου και Σιλουανού και Τιμοθέου , περί της
ουσίας των ανθρώπων ζητήται λόγος · ουκ άλλον
τις αποδώσει της ουσίας επί του Παύλου λόγον ,
έτερον δε επί του Σιλουανού , και άλλον επί του
Τιμοθέου · αλλά δι' ών αν λόγων η ουσία (7) του
(99) Γρηγορίω. Legitur hac epistola inter Opera
GregoriiNyssenicom . III , p . 28 , sub nomine Gre
gorii Nysseni ad Petrum fratrem De differentia es
sentiæ et hypostasis ; sed eam Basilio tribuuntomnes
nostri codices mss . Stylus Basilii fetum esse cla
mitat : ac ipsa etiam synodus Chalcedonensis pa
rentem epistolæ Basiljum agnoscit, dum ait , ma-,
gnum Basilium , gratiäe ministrum in epistola hypo
staseon differentiam explanasse, concil. Chalced .
part. 111, cap. 1 , p . 823 .
(1) Της ουσίας . Coisl. primus της φύσεως . Paulo
post duo mss . συμπίπτουσιν. Gregorii Nysseni con
textus in hoc primordio mirum in modum cor
Γυρίus ..
326
EPISTOLA XXXVIII .
1. Quoniam multi essentiam, que communis est,
in mysticis dogmatibus non secernentes ab hypo
slaseon ratione, in easdem recidunt notiones, ni
hilque existirnant interesse , utrum essentia an hy
postasis dicatur (unde etiam placuit nonnullis sine
examine res cjusmoili admillentibus, ut unam esser
tiam , ita et hypostasim unam dicere : et vice versa ,
φui hypostases tres profilentur, etiam essentiarum
divisionem secundum eumdem nunicrum ex lac
confessione staluendam esse putant) : propterea ne
lu quoque similia patiaris , brevem ea de re sermo
nem tibi commentarii loco confeci. Harum igitur
vocum , ut paucis rem declarem , notio hæc est.
B
2. Ex omnibus nominibus alia , de rebus pluribus
et numero differentibus dicta , notionem quamdam
magis generalen habent, velut homo . Qui enim λιος
dixit, communi natura per id somen indicata , non
circumscripsit hac voce certum quemdam homi
nem , proprie isto nomine designalum . Non enim
magis Petrus homo est quam et Andreas , et Joan
nes , el Jacobus. Itaque communitas rei significate
similiter omnes, qui sub eodem nomine recensen
tur, comprehendens, subdivisionem postulat, per
quam non hominem generalim , sed Perum aut
Joannem cognoscamus . Αlia vero nomina magis
peculiarem habent 116 notionem, qua non com
munitas naturæ consideratur in re significala , sed
cujusdam rei circumscriptio nullam habens cuni eo
quod similis est nature , in eo quod proprium est,
communionem ; exempli causa , Paulus, aut Timo
theus. Non enim jam ejusmodi vox in naluram com
munem fertur, sed a generali significatione sepa
rans , rerum quarumdam circumscriptarum notio
nem nominibus declarat . Itaque cum duobus aut
etiam pluribus simul conjunctis, pula , Paulo , et Sil
vano , et Timotheo, inquiritur essentiæ humanæ
defiuilio , non aliam quis in Paulo reddet essentiæ
rationem , aliam in Silvano , et aliam in Timotheo :
sed quibus verbis Pauli essentia ostensa fuerit, ca
dem etiam aliis convenient ; ac consubstantiales
( 2 ) Ούτω. Ηanc vocem addidimus ex tribus ve
tustissimis et duobus aliis mss . In tribus aliis oőtw ;.
(3) " Ομοια πάθους . Tres mss. recentiores όμοια
πάθης. Legit statim Combefisius των περί τούτου
λόγων. Sed haec ermendatio minime necessaria .
(4 ) Πραγμάτων . Ιta sex codices mss . Corrupte
in editis πράγματα .
( 5) Υπό το αυτό. Sic Harl. et Coisl . primus cum
tribus Regiis . Editi επί το αυτό .
( 6 ) Xopicaca. Ila sex mss . et apud Nyssenum .
Editiones Basilii χωρήσασα .
(7) Λόγων η ουσία. Ιta niss . omnes et Nyss .
Editi λόγων και ουσία .
Alias XLII. Scripta videtur anno 369 aut 370.
527 S. BASILII MAGNI 728

inter se sunt, qui eadem essentie ratione desiguan- A Παύλου δειχθή , ούτου και τοις άλλοις εφαρμόσουσε
tur . Ubi vero quis eo, quod commune est , intel και εισιν αλλήλοις ομοούσιοι , οι τω αυτώ λόγω της
lecio, ad proprietatum se couverterit consideratio ουσίας υπογραφόμενοι . Επειδάν δέ τις , το κοινόν
lein , per quas alterum ab altero separatur ; non jam μαθών , επί τα ιδιάζοντα τρέψη την θεωρίαν , δι' ών
amplius ratio, per quam unumquodque cognoscitur , χωρίζεται του ετέρου το έτερον , ουκέτι ο εκάστου
cum ea ratione , que de alio profertur, per omnia γνωριστικός λόγος το περί του άλλου διά πάντων
consentiet , quamvis in aliquibus communitatem συνενεχθήσεται , κάν έν τισιν ευρεθή το κοινόν
habere comperialur . έχων .
3. Hoc igitur dicimus : quod proprie dicitur , id 3. Τούτο τοίνυν φαμέν • το ιδίως λεγόμενον τώ της
hypostasis nomine indicari. Qui enim hominem di υποστάσεως δηλούσθαι δή ματι. Ο γάρ άνθρωπον
xit , conſusam quamdam ideam per indefinitam ειπών εσκεδασμένην τινά διάνοιαν τω αορίστω της
significationem auribus intulit, sic ut natura qui- σημασίας της ακοή ενεποίησεν · ώστε την μεν φύ
dem eo nomine ostendatur , subsistens autem res , σιν εκ του ονόματος δηλωθήναι , το δε ύφεστώς ( 8)
et proprie nomine designata , minime significetur. και δηλούμενον ιδίως υπό του ονόματος πράγμα μη
Qui autem Paulum dixit , ostendit in re hoc nomine σημανθήναι . Ο δε Παύλον ειπών έδειξεν εν τω δη
significata subsistentem naturam . Hoc igitur hypo- Β λουμένω υπό του ονόματος πράγματι ύφεστωσαν
stasis est , non indefinita essentiæ nolio , quæ ob την φύσιν . Τούτο ούν έστιν ή υπόστασις , ουχ ή αό
communitatem rei significate nullam sedem reperit , ριστος της ουσίας έννοια , μηδεμίαν εκ της κοινότη
sed quæ quod commune in aliqua re et incircum τος του σημαινομένου στάσιν ευρίσκουσα , αλλ'
scriptum est , per conspicuas proprietales restrin- ή το (9) κοινόν τε και απερίγραπτον εν τω τιν!
git ac circumscribit ; quemadmodum et Scriptura πράγματι διά των επιφαινομένων ιδιωμάτων παρ
ipsa solet simile quidpiam facere , cum in multis ιστώσα και περιγράφουσα • ως και τη Γραφή συν
aliis locis , lum in historia Jobi . Nam quæ ad ηθες το τοιούτον ποιείν εν άλλοις τε πολλούς και εν
ipsum attinent narratura , postquam primo id quod τη κατά τον Ιώβ ιστορία. Επειδή γαρ έμελλε τα
commune est commemoravil, et dixit, homo ; sla περί αυτού διηγείσθαι , πρότερον του κοινού μνημο
tim dirimit per id quod proprium est, addendo , qui νεύσασα , και είπουσα , άνθρωπος , ευθύς αποτέμνει
dam 13. Sed essentiae quidem descriptionem , ut ser το ιδιάζονται εν τη προσθήκη του , τίς. Αλλά της
monis proposito nihil conducentem reticuit : illud μεν ουσίας την υπογραφήν , ώς ουδέν φέρουσαν κέρ
aulem quidam propriis notis indicat , et locum refe δος προς τον προκείμενον του λόγου σκοπόν , εσιώ
rens et morum indicia , et quæcunque extrinsecus C πησε τον δέ τινά διά των οικείων γνωρισμάτων
collecta distinctura illum erant , el a communi si χαρακτηρίζει , και τόπον λέγουσα και τα του ήθους
gnificatu separatura ; adeo ut perspicua in omnibus γνωρίσματα , και όσα των έξωθεν συμπαραληφθέντα
esselillius, cujus res geste narrantur , descriptio , χωρίζειν αυτόν και αριστάν έμελλε της κοινής ση
ex nomine, ex loco, ex animi proprietatibus , ex iis μασίας · ώστε διά πάντων εναργή του ιστορουμένου
quæ extrinsecus in eo conspiciebantur . Quod si γενέσθαι την υπογραφήν , εκ του ονόματος , εκ του
essentiæ dedisset rationen , nulla sane fuisset eo τόπου , εκ των της ψυχής ιδιωμάτων , εκ των έξω
rum , quæ dicta sunt, in naluræ explicatione men θεν περί αυτον θεωρουμένων . Ει δε τον της ουσίας
tio. Eadem enim rario fuisset ac de Baldad Sau εδίδου λόγον (10) , ουδεμία αν εγένετο των ειρημέ
chila , deque Sophar Minneo , et de singulis , νων εν τη της φύσεως ερμηνεία μνήμη . Ο γάρ αυ
quorum ibi mentio fit, hominibus ' 6. Quam igitur in τός αν ήν λόγος , ός και επί του Βαλδάδ του Σαυχί
nostris rebus agnovisti discriminis rationem inter του , και Σοφάρ του Μινναίου , και εφ' εκάστου των
essentiam et hyposlasim , eam ct ad divina dogmata εκεί μνημονευθέντων ανθρώπων . " Ον τοίνυν εν τοις
transferens, non errabis . De Patris essentia quid καθ ' ημάς έγνως διαφοράς λόγον επί τε της ουσίας
quid 117 tibi suggeret cogitatio (fas enim non est και της υποστάσεως , τούτον μετατιθείς και επί των
ad certam ullam ac definilam cogitationem animum D θείων δογμάτων , ουχ αμαρτήσεις. Πώς το είναι του
sistere , eo quod persuasum sit hanc essentiam su Πατρός , ό τι ποτέ υποτίθεται σου η έννοια (προς
pra omnem esse cogitationem ) , id el de Filio intel ουδέν γάρ έστιν αποτεταγμένον νόημα ( 11 ) την ψυ
liges , similiter et de Spiritu sancto . Nam ratio in χήν έπερείδειν , διά το πεπείσθαι αυτό υπέρ πάν
creati et incomprehensibilis una et eadem in Patre είναι νόημα) , τούτο και επί του Υιού νοήσεις , τούτο
cl in Filio et in Spiritu sancto est . Neque enim aliud ώσαύτως και επί του Πνεύματος του αγίου . Ο γάρ
magis est incomprehensibile , aut increalum , aliud του ακτίστου και του ακαταλήπτου λόγος είς και ο
minus. Quoniam autem oportet per proprias nolio αυτός επί τε του Πατρός και του Υιού και του αγίου
18 Job 1. 1 . 16 Job 11 , 11 .
(8 ) Υφεστως. Duo mss . ύφεστηκός . ov in nostris codicibus , el editionibus Hagan. 35
( 9) 'Αλλ ' ή το. Sic mss . omnes et apud Nyss . Basileensi prima . Μox duo mss . υποτίθεται σοι .
Editi αλλά το. Ιufra tres mss . το τοιούτο ποιείν . (11) Νόημα . Deest in Harl . et alio codice , nec
( 10) 'Εδίδου λόγον . Coisl. primus εδήλου λόγον . necessarium videlur. In iisdem codicibus legitur
Paulo post editi του Σαγχίτου . Septem codices et απερείδειν . Editi υπερείδειν . Quinque mss. ut in
Nyss . ut in textu . Subinde editi Πώς oύν , sed deest textu .
329 EPISTOLARUM CLASSIS J. EPIST . XXXVIII . 530
Πνεύματός εστιν . Ου γαρ το μεν μάλλον ακατάλη- A nes inconfusam Trinitatis distinctionem habere ;
πτόν τε και άκτιστον , το δε ήττον. Επει δε χρή quod communiter consideratur , quale est, quod in
διά των ιδιαζόντων σημείων ασύγχυτον επί της creatum dico , quod est supra omnem cogitationem,
Τριάδος την διάκρισιν ( 12) έχειν , το μέν κοινώς επι aut si quid ejusmodi ; id nequaquam una assunie
θεωρούμενον , οίον το άκτιστον λέγω , ή το υπέρ mus ad proprietatem dijudicandam , sed require
πάσαν κατάληψιν , ή εί τι τοιούτον , ου συμπα mus tantum per quæ uniuscujusque notio dilucide
ραληψόμεθα εις την του ιδιάζοντας κρίσιν : επι et citra admislionem ab ea , quæ simul considera
ζητήσομεν δε μόνον δι' ών ή περί εκάστου έννοια tur, sejuncta sit.
τηλαυγώς και αμίκτως της συνθεωρουμένης αφορι
σθήσεται .
4. Καλώς oύν έχειν μοι δοκεί ούτως ανιχνεύσαι τον 4. Itaque non abs re esse mihi videtur hoc pacto
λόγον . Πάν όπεραν εις ημάς εκ θείας δυνάμεως αγα rationem investigare. Quodcunque ad nos ex divina
θόν φθάση , της πάντα εν πάσιν ενεργούσης χάριτος potestate bonum venerit , omnia in omnibus effi
ενέργειας είναι φαμεν • καθώς φησιν ο Απόστολος, cientis gratiæ opus esse dicimus , quemadmodum
ότι Ταύτα δε πάντα ενεργεί το έν και το αυτό ait Apostolus : Hæc autem omnia operatur unus
Πνεύμα , διαιρούν ιδία εκάστω καθώς βούλεται . Β αιφue idem Spiritus , dividens sigillatim unicuique
Ζητούντες δε ει εκ μόνου του αγίου Πνεύματος ή των proud υult 17. Inquirentes autem , an a solo sancto
αγαθών χορηγία της αρχήν λαβούσα , ούτω παρα- Spiritu bonorum largitio originem habens , ita ad
γίνεται τοις αξίοις , πάλιν υπό της Γραφής οδηγού- dignos perveniat , rursus a Scriptura huc deduci .
μεθα εις το της χορηγίας των αγαθών των διά του mur, ut largitionis bonorum , quæ Spiritus sanctus
Πνεύματος ημίν ενεργουμένων αρχηγών και αίτιον in nobis ellicit, auctorem et causam unigenitum
τον μονογενή Θεόν είναι πιστεύειν . Πάντα γάρ δι' Deum esse credamus. Omnia enim per ipsum facia
αυτού γεγενήσθαι , και εν αυτό συνεστάναι , παρά της esse 18 , et in ipso consistere '' , a sancta Scriplura
αγίας Γραφής εδιδάχθημεν . "Οταν τοίνυν και προς didicimus . Cum igitur ad hanc intelligentiam fue
εκείνην υψωθώμεν την έννοιαν , πάλιν υπό της θεο rimus evecti , rursus a divinitus inspirato admini
πνεύστου χειραγωγίας αναγόμενου ( 13) διδασκόμεθα , culo ceu manu ducti docemur , omnia ab illa qui
ότι δι' εκείνης μεν πάντα της δυνάμεως εκ του μή dem virtute ex nihilo produci, non tanien ab illa
όντος εις το είναι παράγεται , ου μήν ουδε εξ εκείνης sine principio ; sed quamdam esse virtutem inge
ανάρχως · αλλά τις έστι δύναμις αγεννήτως και nite et sine principio subsistentem , quæ causa est
ανάρχως ύφεστωσα , ήτις εστίν αιτία της απάντων των rerum omnium causæ . Nam ex Patre Filius , per
έντων αιτίας. Εκ γάρ του Πατρός ο Υιός , δι' ού τα C quem omnia , quocum semper Spiritus sanctus in
πάντα , ώ πάντοτε το Πνεύμα το άγιον αχωρίστως separabiliter intelligitur. Non enim potest quisquam
συνεπινοείται . Ου γαρ έστιν εν περινοία του Υιού de Filio cogitare, qui non sit prius a Spiritu illu
γενέσθαι , μη προκαταυγασθέντα το Πνεύματι. stratus. Quoniam igitur Spiritus sanctus, a quo
Επειδή τοίνυν το άγιον Πνεύμα , αφ' ού πάσα επί omnis in rem creatam bonorum largitio scaturit,
την κτίσιν ή των αγαθών χορηγία πηγάζει , του Υιού Filio quidem cohæret ac conjunclus est , quicum
μεν ήρτηται , ώ άδιαστάτως συγκαταλαμβάνεται • της simul sine ullo intervallo concipitur; habet vero
δε του Πατρός αιτίας εξημμένον ( 14) έχει το είναι , esse ex ea causa , quæ Pater est , connexum , unde
όθεν και εκπορεύεται• τούτο γνωριστικών της κατά et procedit ; illius secundum hypostasim proprietas
την υπόστασιν ιδιότητος σημείον έχει , το μετά τον hoc signo declaratur, quod post Filium et cum ,
Υιόν (13) και συν αυτώ γνωρίζεσθαι , και το εκ του Filio cognoscitur, et quod ex Patre subsistir . Filius
Πατρός ύφεστάναι. Ο δε Υιός, ο το εκ του Πατρός vero qui ex Patre procedentem Spiritum per sese
εκπορευόμενον Πνεύμα δι' εαυτού και μεθ ' εαυτού ac secum notum facil ; ac solus unigenite ex inge
γνωρίζων , μόνος μονογενώς εκ του αγεννήτου φωτός nita luce effulsit, nullam , quod ad signorum , qui
εκλάμψας , ουδεμίαν , κατά το ιδιάζον των γνωρισμά D bus dignoscitur, proprietatem attinet , cum Patre
των , την κοινωνίαν έχει προς τον Πατέρα ή προς το aut Spiritu sancto communitatem habet : sed iis ,
Πνεύμα το άγιον • αλλά τους ειρημένους σημείους μό quæ dixi , signis solus agnoscitur. Qui autem est
ως γνωρίζεται . Ο δε επί πάντων Θεός εξαίρετον τι super omnia Deus , præcipuam quamdam 118 su
γνώρισμα της εαυτού υποστάσεως , το Πατήρ είναι , hypostasis notam , quod Pater est , et quod nulla

17 1 Cor . ΣΙΙ , 11 . 18 Joan . 3. 19 Coloss . I , 17.

(12) Διάκρισιν . Male in editis σύγκρισιν . Μss . lium et cum Filio Spiritus sanctus, id infra expli
omnes ut in'texlu . cat Basilius cum ait , Consequenter quidem secun
(13) Araróueroi. Sic mss . et Nyss. Editi įvayó- . dum ordinem , conjuncte vero secundum naturam ires
μενοι . personas cognosci. Confirmat hanc lectionem scho
( 14) Έξημμένον. Duo mss. εξηρτημένον. lium ad marginem duorum codicum Regiorum , ut
( 15) Μετά τον Υιόν . Sic quatuor Regii codices , observavit Combeſisius. Sed quod in eodem scholio
sic eliam prima manu habuerunt Harl. et Cois!. legitur paulo post δι' εαυτού και μεθ' εαυτόν, per
primus. Editi μετά του Υιού , que scriptura ferri seipsum et posi seipsum , id frustra probatur Com
non potest , cum idem prorsus sonet, ac id quod befisio. Repugnat enim omnibus codicibus mss. ,
sequitur , και συν.αυτώ. Quo autem sensu post Fi nec ulla subest contextus immutandi causa,
PATROL . GR . XXXII . 11
331 S. BASILII MAGNI 553
subsistit ex causa , solus habet ; hocque rursus A και εκ μηδεμιάς ( 16) αιτίας υποστήναι , μόνος έχει
indicio et ipse proprie cognoscitur. Quapropter in και διά τούτου πάλιν του σημείου και αυτός ιδιαζόν
essentiæ communitate dicimus nec cohærere, nec τως επιγινώσκεται . Τούτου ένεκεν εν τη της ουσίας
communicari posse que considerantur in Trinitate κοινότητι ασύμβατά φαμεν είναι και ακοινώνητα τα
Indicia, per que proprietas constituitur traditarum επιθεωρούμενα τη Τριάδι γνωρίσματα, δι' ών ή ιδιό
in fide personarum , unaquaque propriis indiciis της παρίσταται των εν τη πίστει παραδεδομένων ( 17 )
discrete intellecta ; ita ut ex dictis indiciis dife- προσώπων , εκάστου τοίς ιδίους γνωρίσμασι διακεκρι
rentia hypostaseon deprehendatur ; at vero , quan , μένως καταλαμβανομένου ώστε διά των ειρημένων
tum altinet ad id quod immensum est , quod com σημείων το κεχωρισμένον των υποστάσεων εξευρε
prehendi non potest , quod creatum non est , quod θήναι • κατά δε το άπειρον , και ακατάληπτον, και
loco nullo circumscribitur , et reliqua eiusmodi το ακτίστως είναι , και μηδενί τόπο περιειλήφθαι , και
omnia , discrimen nullum sit in vivifica natura : πάσι τοις τοιούτοις , μηδεμίαν είναι παραλλαγήν εν
in Patre , inquain, et Filio , et Spiritu Sancto , sed τη ζωοποιώ φύσει , επί Πατρός λέγω και Υιού και
continua quaedam et indivisa societas in ipsis per- Πνεύματος αγίου • αλλά τινα συνεχή και αδιάσπα
spiciatur. Atque per quas quis cogitationes maje στον ( 18 ) κοινωνίαν εν αυτοίς θεωρείσθαι . Και δι '
statem unius earum, que in Trinitate creduntur , Β ών άν τις νοημάτων το μεγαλείον ενός τινος των εν
personarum intellexerit, per easdem sine ullo pror τη αγία Τριάδι πιστευομένων κατανοήσειε , διά των
sus discrimine procedet , in Ρatre , et Filio et Spi- αυτών προσελεύσεται απαραλλάκτως , επί Πατρός ,
ritu sancto gloriam atque majestatem cernens : και Υιού , και Πνεύματος αγίου την δόξαν βλέπων,
nullo spalio inter Patrem , et Filium , et Spiritum εν ουδενί διαλείμματι μεταξύ Πατρός και Υιού και
sanctum intercedente , in quo mens velut vacuo αγίου Πνεύματος της διανοίας κενεμβατούσης . Διότι :
obambulet. Nihil enim est , quod inter ipsos me ουδέν έστι το δια μέσου τούτων παρενειρόμενον, ούτε
dium inseratur : neque præler divinam naturam πράγμα ύφεστώς άλλο τι παρά την θείαν φύσιν, ώς
ulla alia res est subsistens , que ipsam 2 seipsa καταμερίζειν αυτήν προς εαυτήν διά της του άλλο
rei aliene interpositu dividere quea !; neque spalii τρίου παρεμπτώσεως δύνασθαι · ούτε διαστήματός
cujuspiam non subsistentis vacuitas intercedit , τινος ανυποστάτου κενότης , ήτις κεχηνέναι ποιεί της
quæ divinæ essentize harmoniam biulcam efficiat, θείας ουσίας την προς εαυτήν αρμονίαν , τη παρεν
continuum interjectu vacui dirimens. Sed qui Pa θήκη του κενού το συνεχές διαστέλλουσα. 'Αλλ ' ο τον
trem intellexit , et eum in seipso intellexit , et Fi Πατέρα νοή σας αυτόν τε εφ' εαυτού ενόησε , και τον
lium animi perceptione simul est complexus. Qui C Yίον τη διανοία συμπαρεδέξατο. Ο δε τούτον λαβών,
autem percepit Filium , a Filio Spiritum non sepa του Υιού το Πνεύμα ουκ άπε μέρισεν, αλλ' ακολούθως
ravit , sed consequenter quidem secundum ordinem , μέν κατά την τάξιν , συνημμένως δε κατά την φύσιν
conjuncle vero secundum naturam , trium simul των τριών κατά ταυτόν συγκεκραμένην εν εαυτώ την
permistam in seipso fidem expressit. Et qui Spi πίστιν άνετυπώσατο. Και ο το Πνεύμα μόνον ειπών
filum tantum dixit , comprehendit simul hac con συμπεριέλαβε τη ομολογία ταύτη και τον ού έστι το
fessione el eum cujus Spiritus est . Et quia Christi Πνεύμα . Και επειδή του Χριστού έστι το Πνεύμα,
est Spiritus , et ex Deo , quemadmodum dicit Pau και εκ του Θεού , καθώς φησιν ο Παύλος (19) · ώσπερ
lus 90 : ut ex catena extremum unum qui appre εξ αλύσεως και του ενός άκρου αψάμενος και το έτερον
hendit, alterum etiam extremum simul altraxit ; άκρον συνεπεσπάσατο , ούτως και το Πνεύμα ελκύσας,
ita qui Spiritum attraxit, ut ait Propheta " , et καθώς φησιν ο Προφήτης, δι' αυτού και τον Υιόν και
Filium el Patrem per ipsum simul traxit. Quin τον Πατέρα συνεφειλκύσατο. Και εί τον Υιόν αληθινώς
etiam Filium si quis vere apprehenderit, habebit τις άβοι , έξει αυτόν εκατέρωθεν , πη μεν τον εαυτού
eum utrinque, hinc quidem Patrem suum , illinc Πατέρα , πη δε το ίδιον Πνεύμα συνεπαγόμενον. Ούτε
vero Spiritum proprium una secum adducentem . γάρ του Πατρός ο αεί εν τω Πατρί ών αποτμηθήναι
Νeque enim a Patre qui seniper est in Patre ab - D δυνήσεται, ούτε του Πνεύματος ποτε διαζευχθήσεται
scindi poterit , neque a proprio Spiritu unquam του ιδίου και πάντα εν αυτώ ενεργών. Ωσαύτως δε και
sejungetur qui in ipso ellicit omnia. Similiter au και τον Πατέρα δεξάμενος και τον Υιόν και το Πνεύμα
tem el qui Patrem recepit , simul quoque el Filium συμπαρεδέξατο τη δυνάμει . Ου γαρ έστιν επινοήσαι
et Spiritum potestate recepit. Non enim potest ullo τομής ή διαίρεσιν κατ' ουδένα τρόπον , ώς ή Yίον
modo sectio aut divisio excogitari, ita ut aut Fi χωρίς Πατρός νοηθήναι , ή το Πνεύμα του Υιού δια
lius absque Patre intelligatur, aut Spiritus sejun- ζευχθήναι · αλλά τις άρρητος και ακατανόητος εν
gatur a Filio : sed in his ineffabilis quædam et τούτοις καταλαμβάνεται και η κοινωνία και η διάκρι

20 Rom . ν11 , 9. 21 Psal . CΧVΙΙ , 131 .

(16 ) 'Εκ μηδεμιάς . Deerat in editis prepositio στατον .

quæ legiturin omnibus mss.
( 17) Παραδεδομένων . Ιta omnes mss . et Nyss.
Editi παραδιδομένων, excepta tamen editione Haga
20ensi et Basil . prima .
( 18) 'Αδιάσπαστον . Harl . et unus ex Regiis αδιά
( 19) Ο Παύλος. Harl. et tres alii ο Απόστολος .
Paulo post quidam mss. και τον Υιόν αληθώς λά.
6οι . Μox editi το άγιον Πνεύμα. Seplen. mss. el
Greg. Nyss . ut in textu.
33 EPISTOLARUM CLASSIS 1. EPIST . XXXVIII . 334

σις, ούτε της των υποστάσεων διαφοράς το της Α incomprehensibilis deprehenditur tum societas ,
φύσεως συνεχές διασπώσης, ούτε της κατά την ου tum distinctio, neque hypostasewn differentia na
σίαν κοινότητος το ιδιάζον των γνωρισμάτων ανα luræ conjunctionem divellente , neque essentior
χεούσης (20) . Μή θαυμάσης δε , ει το αυτό και συν communitate indiciorum proprietatem confundente
ημμένον και διακεκριμένον είναι φαμεν, καί τινα Ne mireris autem si idem el conjunctum el disere
επινοούμεν, ώσπερ εν αινίγματι , καινήν και παρά tum esse dicimus, et quamdam cogitamus, velut in .
δοξον διάκρισίν τε συνημμένην , και διακεκριμένην euiginale , novam 119 et admirabilem discre :
συνάφειαν. Ει γάρ μή τις εριστικώς και προς επ Lionem conjunctam , et conjunctionem discretam .
ήρειαν ακούοι (91 ) του λόγου , και εν τοις αισθητοίς Etenim si quis non ex contendendi et calumniandi
studio sermonem audit , potest etiam in rebus,
δυνατόν έστι το τοιούτον ευρείν.
quæ sensu percipiuntur , quiddam siniile inve
niri.
5. Και μου δεξασθε τον λόγον , ως υπόδειγμα και 5. Ac verba quidem mea accipite, ut exemplum
σκιάν αληθείας , ουχ ώς αυτήν την των πραγμάτων et umbram veritatis, non ut ipsam rerum veri
αλήθειαν. Ου γαρ δυνατόν έστι διά πάντων εφαρμο latem . Non enim fieri potest, ut omnino quadret
σθήναι το εν τοις υποδείγμασι θεωρούμενον τους προς Β id quod in exemplis speculamur , cum iis , ad que
& ή των υποδειγμάτων χρεία παραλαμβάνεται. Πόθεν usus exemplorum adhibetur. Unde igitur dicimus
ούν φαμεν το διακεκριμένον άμα και συναφές (22) discretum simul el conjunctum ex iis, quæ nostris
εκ των κατά την αίσθησιν ημίν προφαινομένων ανα sensibus conspicua sunt, speciari ? Jam olim arcus
λογίζεσθαι ; "Ήδη ποτέ του εν τη νεφέλη τόξου την in nube splendorem verno tempore vidisti ; arcum
λαμπηδόνα κατά το έαρ τεθέασαι • εκείνο λέγω το illum dico , quem communis loquendi usus iridem
τόξον , όπερ ο κοινός λόγος ίριν είωθεν επονομάζειν · vocare consuevil : quem quidem harum rerum
και φασιν οι περί ταύτα δεινοί τότε συνίστασθαι , όταν periti dicunt conflari , tum cum admiscelur humor
ανακεκραμένη τις ή προς τον αέρα νοτίς , της των aliquis aeri ; vi ventorum id quod in vaporibus
πνευμάτων βίας το εν τοίς ατμούς υγρών και παχύ , humidum ac crassum est , effectum jam nebulosunm ,
νεφώδες ήδη γενόμενον , εις υετόν αποθλιβούσης. Συν in pluviam exprimente ac resolvente. Ferunt autem
ίστασθαι δε λέγουσιν ούτως. Επειδάν ή του ηλίου fieri hoc modo . Ubi solis radius oblique id quod in
ακτίς κατά το πλάγιον υποδραμούσα το πυκνόν τε nebula densum et opacum est, penetravil , deinde
και συντηρεφές της νεφώσεως , είτε κατά το ευθύ νέφει recta orbem suum in aliqua nube impressit ; qui
τινί τον ίδιον κύκλον εναπερείσηται , οίον τις καμπή dam luminis quasi repercussus ac reditus ad
C
και επάνοδος του φωτός προς εαυτό γίνεται , της seipsum fit, splendore ab eo quod humidum et
αυγής προς το έμπαλιν από του υγρού τε και στίλ nilens est contrariam in partem reflexo. Quoniam
βοντος αναλυούσης (25). Επειδή γάρ φύσις εστί ταϊς enim ea inest flammeis fulgoribus natura , ut si in
φλογώδεσι μαρμαρυγαίς , εί τινι λείο προσπέσoιεν, rem quampiam lævem inciderint, rursus reflectan
προς εαυτάς πάλιν επανακλάσθαι , κυκλοτερές δε του tur ad semetipsos, rolunda est autem solis figura ,
ηλίου το σχήμα , το δια της ακτίνος εν τω υγρώ τε quæ per radium in humido lævique aere imprimi
και λεία του αέρος γινόμενον · εξ ανάγκης κατά το tur ; propterea necessario secundum solaris orbis
σχήμα του ηλιακού κύκλου και ο παρακείμενος το figuram , aer etiam qui nubi proximus est , per
νέφει αήρ διά της αποστιλβούσης αυγής περιγρά- splendescentem fulgorem circumscribitur . Ιtaque
φεται . Αύτη τοίνυν ή αυγή και συνεχής εστι προς is fulgor et in se continuus et divisus est. Multi
εαυτήν , και διήρηται. Πολύχρονος (24) γάρ τις ούσα color enim ac multiformis cum sit, secum variis
και πολυειδής , αφανώς τους ποικίλους άνθεση της βα lincturæ floribus latenter commiscetur , colorum
φής προς εαυτήν κατακιρνάται των ετεροχροούντων inter se diversorum commissuram atque permi
την προς άλληλα συμβολήν εκ των όψεων ημών κατά slionem oculis nostris , nemine sentiente , subri .
το λεληθός υποκλέπτουσα: ως μη αν επιγνωσθήναι D piens ; adeo ut non agnoscatur medius intercedens
του γλαυκού προς το πυραυγές τον διά μέσου τόπον cæruleum inter et rutilum locus, ac niiscens per
τον μιγνύοντα (23) δι' εαυτού και χωρίζοντα την των se et separans diversitatem colorum , aut rutilum
χροών ετερότητα , ή του πυραυγούς προς το πορφύ inter et purpureum , aut istum inter el electrinum .

(20) Αναχεούσης. Unus Reg. συγχεούσης . Paulo
post duo mss . έφαμεν .
(21 ) 'Ακούοι . Sic Harl . et Coisl . primus cum
tribus aliis. Editi ακούει . Νvss . ακούοιτο. Aliquanto
infra non male in eodem Coisl . deest tois post Osw
ρούμενον . Ιbidem duo mss . εφαρμόσασθαι .
( 23 ) Συναφές . Ηaec scriptura codicis Hari, et
duorum Reg. longe præferenda vulgatæ supequés .
Ulitur quidem hac voce Basilius sub finem bujus
epistolæ ; sed eam , ut sua sponte minus commo
dim , lenit addendo οιονεί. Paulo post editi ει δή-
TUOTE. Dio niss . ei tote . Quinque alii et Nyss . ut in
lexlu.
(23) 'Avalvoúons. Sic mss . omnes et Nyss.
pro eo quod erat in editionibus Basilii αναλαμπού
σης. Editio Hug . αναλαβούσης . Aliquanto post editi
el mss. quatuor κυκλοτερές δε τούτο σχήμα , διά
tñs. Sed melior visa est scriplura codicis Harl. et
unius ex Regiis quam seculi sumus . Sic etiam legi
lur apud Nyss.
(24) Πολύχροος. Coisl . uterque et unus Regius
TTOM ÚX pwuos.
(25) Τάπον τον μιγνύοντα. Duo niss . τον μι
γνόντα . Legitur apud 'Greg. Nyss. όραν πω μιγνύω
μενον.,
333 ' S. BASILII MAGNI 330

Nam omnium splendores simul conspecti, et mi- Α ρεον , ή εκείνου προς το ηλέκτρινον . Πάντων γάρ
cant , et dum signa mutuæ conjunctionis occultant, αι αυγαι , κατά ταυτόν ορώμεναι , και τηλαυγείς εισι,
judicium effugiunt , ita ut deprehendi non possit και της προς αλλήλας ( 26) συναφείας τα σημεία
quousque pertineat id quod rulilum est, aut sma κλέπτουσαι , τους ελέγχους έκφεύγουσιν , ώς αμήχα .
ragdinum in ſulgore , et unde incipiat non jam tale νον εξευρείν , μέχρι τίνος έστηκε το πυρώδες , ή το
esse , quale in fulgore apparet . Quemadmodum σμαραγδίζον της αίγλης, και από τίνος άρχεται μτ
igitur in hoc exemplo et colorum discrimina clare κέτι τοιούτον είναι (27 ) , οίον εν τω τηλαυγει καθ
dignoscimus , et allerius ab altero intervallum οράται . "Ωσπερ τοίνυν εν τω υποδείγματα και τας των
sensu deprehendere non possumus ; sic mihi , quae- χρωμάτων διαφοράς φανερώς διαγινώσκομεν , και
so , existima et de divinis dogmatibus rationem διάστασιν ετέρου προς το έτερον ουκ έστι τη αισθή
iniri posse ; ita ut hypostasewn quidem proprie σει καταλαβείν · ούτω μοι λόγισαι (28) δυνατόν είναι
tales , ceu fos quidam eorum quæ in iride appa και περί των θείων δογμάτων αναλογίσασθαι • τας
rent , in singulis personis, quæ in sancta Trinitate μεν των υποστάσεων ιδιότητας ( 29), ώσπερ τι άνθος
creduntur , effulgeant : nullum vero quod ad na . των κατά την ίριν φαινομένων, έπαστράπτεινεκάστω
turæ proprietatem 120 attinet , intelligatur alte των εν τη αγία Τριάδι πιστευομένων της δε κατά
rius ab altera discrimen , sed in essentiae commu- Β τήν φύσιν ιδιότητος μηδεμίαν ετέρου προς το έτερον
nitate proprielates per quas unaquæque persona επινοείσθαι διαφοράν , αλλ' εν τη κοινότητα της ου
dignoscitur, in unaquaque resplendeant. Nam et σίας τάς γνωριστικάς ιδίοτητας επιλάμπειν εκάστω .
illic in exemplo essentia , quæ multicolorem illum Και γάρ κακεί εν τω υποδείγματι η απαυγάζουσα
splendorem emittebat, et per solarem radium re την πολύχρουν (50) εκείνην αυγήν μία ουσία ήν , ή
fringebatur , una erat : flos vero rei conspeclæ, διά της ηλιακής ακτινος ανακλωμένη : το δε άνθος
erat multiformis : nimirum ratione ipsa etiam per του φαινομένου ( 31), πολυειδές • παιδεύοντος ημάς
rem creatam nos docente, ut in dogmatis rationi του λόγου και διά της κτίσεως μή ξενοπαθείν τοις
bus non confurbemur, si quando in questionem περί του δόγματος λόγους, όταν , εις το δυσθεώρητον
ad investigandum difficilem incidentes , in iis quae εμπεσόντες , προς την των λεγομένων συγκατάθεσιν
dicuntur admittendis quasi vertigine laboremus. ίλιγγιάσωμεν. "Ωσπερ γάρ επί των τοίς οφθαλμούς
Quemadmodum enim in iis que oculis apparent , φαινομένων κρείττων εφάνη του λόγου της αιτίας
Folior visa est causæ ratione experientia ; ita et in ή πείρα » ούτω και των υπεραναβεβηκότων δογμάτων
dogmatibus captum nostrum longe transcenden κρείττων εστι της διά λογισμών καταλήψεως ή πίστις ,
tibus , perceptione quæ ratiocinando comparatur, και το κεχωρισμένον εν υποστάσει , και το συνημ
potior est ddes, et separationem in hypostasi, et C μένον εν τη ουσία διδάσκουσα . Επεί ούν το μέν τι
conjunctionem in essentia docens. Quoniam igitur κοινόν εν τη αγία Τριάδι , το δε ιδιάζον ο λόγος εν
aliud commune, aliud peculiare in sancta Trinitate εθεώρησεν, ο μεν της κοινότητος λόγος εις την ουσίαν
consideravit nostra disputatio ; communionis qui- ανάγεται, ή δε υπόστασις το ιδιάζον εκάστου σημείον
dem ratio refertur ad essentiam , hypostasis vero εστιν .
proprium cujusque signum est .
. Sed fortasse putal aliquis non congruere ex . 6. 'Αλλ ' ίσως οίεται τις μη συμβαίνειν τον απο
positam de hypostasi doctrinam cum sententia δοθέντα περί της υποστάσεως λόγον τη διανοία της
Apostoli scripturæ , ubi de Domino dicit, eum του Αποστόλου γραφής , εν οίς φησι περί του Κυρίου ,
splendorem gloriæ ipsius, et figuram hypostasis ότι εστίν απαύγασμα της δόξης αυτού, και χαρα
esse 11. Si enim hypostasim tradidimus esse pro- κτήρ της υποστάσεως . Ει γάρ υπόστασιν αποδεδώ
prietatum uniuscujusque concursum , illud autem καμεν είναι την συνδρομήν των περί έκαστον (52)
confessum et exploratum est, quemadmodum in . ιδιωμάτων, ομολογείται δε , ώσπερ επί του Πατρός
Patre aliquid proprie consideralur, per quod so είναι τι το ιδιαζόντως επιθεωρούμενον , δι' ου μόνος
Aus agnoscitur, ita idem eodem modo de Unigenilo D, επιγινώσκεται , κατά τον αυτόν δε τρόπον και περί
quoque credi ; qui fit ut hoc loco Scriptura hy, του Μονογενούς το ίσον πιστεύεται (33) : πώς εν
postasis nomen Patri soli ascribat , Filium vero ταύθα το της υποστάσεως όνομα τω Πατρί μόνο
formam dicat hypostasis, non suis, sed Patris insi. προσμαρτυρεί η Γραφή, τον δε Υιόν μορφήν λέγει
gnibus et notis designatum ? Εtenim si hypostasis της υποστάσεως , ουκ εν ιδίοις, αλλ' εν τοις του Πα.
» Ηebr . 1, 3.
(26 ) Προς αλλήλας . Sic Coisl . uterque et duo (31 ) Του φαινομένου. Sic omnes, et Nyss. Edit .
Regii. Editi προς άλληλα. Basilii άνθος φαινόμενον. Subinde Harl. et unus Re
( 27) Elrai. Hoc verbum additum ex oclo mss . et gius μή ξενοπαθεϊν , quae scriptura longe melior
Greg. Nyss. quam quod legitur apud Greg. Nyss . un XOLVOTTA
(23 ) Λόγισαι. Ρro hac voce , que est in octo θείν, et in editionibus Basilii μή κενοπαθείν.
mss . et apud Nyss . , habent editiones Basilii (52 ) Περί έκαστον . Ιta septem codices. Editi περ !
νόει . ¿xàstou . ibidem et i:eruin paulo post editi wuchd
( 29) Ιδιότητας. Coisl . primus ουσιότητας. γηται . Septem mss . ut in contextu.
( 30) Πολύχροον . Nyss. et quatuor mss . πολύ (33 ) Πιστεύεται . Legendum πιστεύεσθαι .
χρωμον.
537 EPISTOLARUM CLASSIS I. EPIST , XXXVIII . 338
τους γνωρίσμασι χαρακτηριζόμενον ; Ει γάρ η υπό- A proprium exsistentiae uniuscujusque signum est ;
στασις το ιδιάζον της εκάστου υπάρξεως σημείον Patris autem proprium illud esse , ut ingenitus sit ,
εστι , του δέ Πατρός ίδιον το αγεννήτως είναι ομολο- explorata res est, ac Patris tamen proprietatibus
γείται , μεμόρφωται δε ο Υιός τοϊς του Πατρός ιδιώ . Filius figuratur ac designatur ; igitur non jam
μασιν · άρα ουκέτι διαμένει το Πατρί κατ' εξαίρε- proprium illud Patri manet , ut solus dicatur in
τον επ ' αυτου μόνου το αγέννητον λέγεσθαι, είπερ genitus, siguidem Patris proprietate ipsa etiam
το ιδιάζοντι του Πατρός και του Μονογενούς χαρακτη- Unigeniti exsistentia designatur..
ρίζεται ύπαρξις .
7. 'Αλλ ' ήμείς τούτό φαμεν , ότι έτερον πληροί 7. Sed nos hoc dicimus , ad aliud hoc loco pro
σκοπόν ενταύθα το 'Αποστόλο ο λόγος , προς όν positum spectare Apostoli orationem , ad quod
βλέπων ταύταις έχρήσατο ταϊς φωναίς , δόξης respίciens bis usus est vocibus , gloriae splendo
απαύγασμα λέγων , και χαρακτήρα υποστάσεως : rem , dicens , et bypostasis figuram : quod pro
δνπερ ο ακριβώς νοήσας ουδέν ευρήσει τους παρ' positum si quis diligenter consideraverit, nihil
ημών ειρημένους μαχόμενον, αλλ' επί τινος ιδιαζού- reperiet his quae diximus contrarium , sed sermo
στς εννοίας τον λόγον διεξαγόμενον. Ου γάρ όπως nem ad singularem quamdam notionem revoca
διακριθείεν απ' αλλήλων αι υποστάσεις διά των επι. Β ιum . Non enim ut hypostases inter se ex signis
φαινομένων σημείων , ο αποστολικός πραγματεύεται conspicuis secernantur , apostolica instituitur ora
λόγος , αλλ ' όπως το γνήσιόν τε και αδιάστατον και lio , sed ut genuina indivisaque et consociata Filii
συνημμένον της του Υιού προς τον Πατέρα σχέσεως ad Patrem relatio intelligatur . Quemadmodum
νοηθείη . Ως γαρ ουκ είπεν , "Ος ών δόξα του Πα enim non dixit, Qui est gloria Patris ( quanquam
τρός ( καίτοιγε το αληθές ούτως έχει) , αλλά , τούτο veritas ita se habet), sed , hoc prætermisso ut
παραλιπών ως ομολογούμενον , το μή άλλο τι δόξης exploralo, non aliam quamdam gloria speciemin
είδος επί του Πατρός, και έτερον επί του Υιού νοεϊν Palre, et aliam in Filio cogitandam esse docens,
διδάσκων , αυτής της του Πατρός δόξης απαύγασμα ipsius Patris gloria splendorem esse Unigeniti
την του Μονογενούς διορίζεται δόξαν, το αδιαστά- gloriam decernit ; ex lucis exemplo perficiens , ut
τως (34 ) συνεπινοείσθαι τω Πατρί τον Υιόν κατα 121 Filius cum Patre indivise intelligatur. Quem
σκευάζων εκ του κατά το φώς υποδείγματος . Ως admodum enim ex flamma quidem splendor, ne
γάρ εκ της φλογός μεν η αυγή , ου μην υστέρα μετά que tamen flamma posterior, sed simul ut efulsic
την φλόγα εστίν η αυγή , αλλ' όμοϋ τε η φλόξ αν . flamma, etiam lux simul resplenduit ; sic vult
έλαμψε , και συναπηυγάσθη το φώς · ούτω βούλεται C, etiam ex Patre quidem Filium intelligi , neque
και εκ του Πατρός μεν τον Υιόν νοείσθαι , ου μην tamen ulla intervalli distantia a Patris exsisten
παρατάσει τινί διαστηματική της του Πατρός υπάρ tia Unigenitum dirimi, sed semper una cum causa
ξεως τον Μονογενή διορίζεσθαι , αλλ ' αεί τη αιτίω το id quod ex causa est concipi . Eumdem igitur ad
εξ αυτού συνυπολαμβάνειν . Κατά τον αυτόν ούν modum , veluti sententiam prius expositam inter
τρόπον , ώσπερ έφερμηνεύων τον προαποδοθέντα pretans , etiam hypostasis figuramdicit, corporalibus
νούν , και υποστάσεως χαρακτήρα φησι (55) , τοίς nos exemplis ad invisibilium manu ducens intelligen
σωματικούς ημάς υποδείγμασι προς την των αορά- tiam . Quemadmodum enim etsi corpus omnino in
των χειραγωγών κατανόησιν . Ως γάρ το σώμα πάν- igura est , alia igure , alia corporis ratio, at si
τως έστιν εν σχήματι, αλλ ' έτερος μεν και του σχή- quis utriusvis horum tradat definitionem, neuti
ματος , έτερος δε και του σώματος λόγος και ουκ άν quam in eam quæ alterius est incidat ; sed tamen
τις αποδιδους τον εκατέρου τούτων ορισμών συν etiamsi ratione figuram a corpore discreveris , na
ενεχθείη τώ περί του ετέρου : πλήν αλλά , καν λόγω tura non admittit discretionem , sed alterum cum
διακρίνης το σχήμα του σώματος , ή φύσις ου παρα allero conjunctim intelligitur : ita rem explicari
δέχεται την διάκρισιν, αλλά συνημμένως νοείται oportere censel Apostolus : quanavis fidei doctrina
μετά του ετέρου το έτερον ούτως oίεται δείν ο 'Από- D inconfusam ac discretam doccat hypostaseiωn dir
στολος , κάν και της πίστεως λόγος ασύγχυτον και διη- ferentiam , nihilominus tamen Unigeniti etiam cum
οημένην (56 ) την των υποστάσεων διδάσκη διαφοράν, Patre cohærentiam ac veluti concretionem his ver
αλλά και το προσεχές και οιονεί συμφυές του Μονο bis declarat ; non quod in bypostasi quoque non
γενούς προς τον Πατέρα διά των ειρημένων παρ sit Unigenitus, sed quod in sua cum Patre con
έστησιν ( 57) : ουχ ώς ουκ όντος εν υποστάσει και του junctione nihil medium admillat , adeo ut quisquis
Μονογενούς , αλλ' ώς oύ παραδεχομένου μεσότητά animi oculis Unigeniti characterent intente re
τινα της εαυτού προς τον Πατέρα ενώσεως · ώστε spexerit , veniat etiam in hypostasis Patris intelli
τον το χαρακτήρα του Μονογενούς διά τών της ψυχής gentiam ; non tamen mutata aut permista proprie

(34 ) Το αδιαστάτως . Coisl . primus το αδιασπά
στως .
( 55) Φησι. Ιta sex mss . pro eo quod erat in edi
tis Eon. Paulo post editio 'Haganoensis El yap ti .
Aliæ Où rap tó. Quinque mss. el Greg . Nyss . ut in
contextu .
(56 ) Ασύγχυτον και διηρημένη . Ιta septem
mss. ex Nyss. Editiones . Basilii ασύγχυτος διηρη
μένην .
(37) Παρίστησιν . Ιta mss . Septem . Editi παρ
ιστασιν . Nyss . παρίστασθαι.
539 S. BASILII MAGNI

tate , que in ipsis consideratur, quasi vel Patrem Αόμμάτων ένατενίσαντα και της του ( 38) Ηατρός υπο
genitum , vel Filium ingenitum animo fingamus, στάσεως εν περινοία γενέσθαι , ουκ επαλλασσομένης,
sed quod fieri non potest , ut si alter ab altero disjun ουδέ συναναμιγνυμένης της επιθεωρουμένης αυτείς
gatur, jam id quod reliquum fuerit, per se solum ιδιότητος, ώς ή το Πατρί την γέννησιν , ή τω Υιο
intelligamus . Nam fieri non potest , ut quis , Filio την αγεννησίαν επιμορφάζειν· αλλ' ώς ουκ ενδεχό
nominato, etiam non cogitet de Patre, cum appel μενον το έτερον του ετέρου διαζευξαντας (59 ) , εφ '
latio hæc per relationem Patrem quoque simul εαυτού μόνου καταλαβείν το λειπόμενον. Ουδε γάρ
indicet . έστι δυνατόν , Υιον ονομάσαντα , μή και Πατρός εν
περινοία γενέσθαι , σχετικώς της προσηγορίας ταύτης
και τον Πατέρα συνεμφαινούσης .
8. Quoniam igitur qui Filium videt , videt et 8. Επειδή τοίνυν ο έωρακώς τον Υιόν ορά τον Πα
Patrein , ut ait in Evangelio Dominus 23, propterea τερα , καθώς φησιν εν Ευαγγελίοις ο Κύριος, διά
Unigenitum hypostasis Patris characterem esse τούτο χαρακτηρά φησιν είναι τον Μονογενή της του
pronuntiat. Et quo magis perspecta fiat læc sen Πατρός υποστάσεως . Και ώς αν μάλλον επιγνωσθείη
tentia, et alias Apostoli voces adjiciemus, in qui- το νόημα , και άλλας συμπαραληψόμεθα του Αποστό
bus Filium imaginem Dei invisibilis 24, et eum- Β λου φωνάς , ένας Υιον εικόνα του Θεού του αοράτου , και
dem rursum bonitatis ipsius imaginem esse dicit, της αγαθότητος αυτού πάλιν εικόνα φησίν ουχί το
non quod diferatimago ab exemplari, si invisibi- διαφέρειν του αρχετύπου την εικόνα , κατά τον της
litatis bonitatisque habeatur ratio , sed ut perspi- αορασίας (40 ) και της αγαθότητος λόγον , αλλ' ένα
cuum sit idem esse quod exemplar, etiamsi aliud δειχθή , ότι ταυτόν το πρωτοτύπω έστι , κάν έτερον
sit . Non enim possit imaginis ratio servari , nisi ή . Ου γαρ αν και της εικόνος διασωθείη λόγος , ει μη
per omnia conspicuam ac cujuscunque diflerentiæ διά πάντων το εναργές έχοι (41) και απαράλλακτον.
expertem babeat similitudinem . Proinde imaginis Ουκούν και το της εικόνος κατανοήσας κάλλος έν περι
pulchritudinem qui perspexit , exemplar mente νοία του αρχετύπου γίνεται . Και ο του Υιού την οιον
complectitur. Et qui Filii velut formam mente ει μορφήν τη διανοία λαβών, της πατρικής υποστά
concepil , hypostasis paternæ expressit elligiem , σεως τον χαρακτήρα άνετυπώσατο . βλέπων διά τού
illum per hunc videns, non ingeniti rationem quæ του εκείνον, ου την αγεννησίαν του Πατρός εν τω
Patris est , in eligie cernens ( alioquin idem prorsus απεικονίσματι βλέπων (ή γάρ αν δι' όλου ταυτόν ήν ,
esset , et non aliud ) , sed pulchritudinen ingenitam και ουχ έτερον ) , αλλά το αγέννητον κάλλος έν τη γεν
in genita intuens. Quemadmodum enim qui in puro νητο κατοπτεύσας. "Ωσπερ γάρ ο εν τω καθαρώ κατ
speculo 122 impressam forma speciem perspexit , C όπτρω την γενομένης της μορφής έμφασιν κατανοή σας,
claram expressi vultus cognitionem adeptus est ; εναργή του απεικονισθέντος προσώπου την γνώσιν
sic qui Filium cognoverit , elligiem paternie hy- έσχεν ούτως και τον Υιόν επιγνούς τον χαρακτήρα
postasis per Filii notitiam animo suscepit. Omnia της πατρικής υποστάσεως διά της του Υιού γνώσεως
enim quæ Patris sunt , conspiciuntur in Filio , et εν τη καρδία εδέξατο ( 12). Πάντα γάρ τα του Πα
omnia que Filii sunt , Patris sunt : quandoqui- τρός εν τω Υιώ καθoράται , και πάντα τα του Υιού
dem et tolus Filius in Patre manet, et totum rur του Πατρός έστιν· επειδή και όλος ο Υιός εν τω
sus habet in semelipso Patrem 15. Quare Filii hypo- Πατρί μένει , και όλον έχει πάλιν εν εαυτώ τον Πα
stasis quasi forma ac facies est , qua Paler cognosci- τέρα . "Ωστε και του Υιού υπόστασις οιονεί μορφή
tur : et Patris hypostasis in forma Filii agnoscitur, και πρόσωπον γίνεται της του Πατρός επιγνώσεως :
manente quæ in illis consideratur proprielate ad και ή του Πατρός υπόστασις εν τη του Υιού μορφή
claram hypostasewn distinctionem . επιγινώσκεται , μενούσης αυτούς της επιθεωρουμένης
ιδιότητος εις διάκρισιν εναργή των υποστάσεων.
EPISTOLA XXXIX" . ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΛΘ' .
Basilium invitat Julianus ut ad se veniat .
Julianus Basilio . D Ιουλιανός Βασιλείο.
Non bellum denuntias , ait proverbium : at ego Η μεν παροιμία φησίν, ου πόλεμον αγγέ ...λεις :
addam etiam illud comoediae veteris : 0 nuntium εγώ δε προσθείην έκ της κωμωδίας• Ω χρυσόν ας
terborum aureorum ! Age igitur, reipsa ostende, et γείλας επών, "Ιθι ούν , έργοις αυτό δείξον , και

13 Ioan . ΧΙV, 9 . 24 Coloss . 1 , 15 . 25 Joan . ΧΙV, 11.

1
Alias CCVI .
(58 ) Και της του . Ιta septem mss . Editi εκ της
του . fidem mss. paulo post γενέσθαι , pro eo quod
erat in editis γίνεσθαι .
(39) Διαζεύξαντας. Ιta Harl . et quinque alii et
Greg . Nyss. cum editionibus flag. ei Basil . prima.
Editio Parisiensis et secunda Basileensis olacsú
ξαντα . Ιbidem vetuste editiones et mss . μόνου .
Editiones Basileensis secunda et Paris . μόνον.
(40) Γης αορασίας . Unus cod . Reg. της ουσίας
και αόρασίας.
(41) "Εχοι . Ιta sex mss . et Greg. Nyss . Basilii
editiones έχει .
( 42 ) 'Εδέξατο. Sic mss . Sex et Greg. Nyss. In
editionibus Basilii ενεδέξατο .
331 EPISTOLARUM CLASSIS I. EPIST . XI . ,
σπεύδε παρ' ημάς. 'Αφίξη γάρ φίλος παρά φίλον . A ad nos quamprimum advola. Certe amicus ad
“ Η δε περί τα πράγματα κοινή και συνεχής ασχολία amicum venies . Publica ac assidua circa negotia
δοκεί μέν είναι πως τους πάρεργον (43) αυτό ποιού- occupatio videtur quidem quodam modo molesta
σιν επαχθής: οι δε της επιμελείας κοινωνούντες εισιν esse iis, qui perſunctorie id agunt : qui vero dili
επιεικείς , ώς έμαυτόν πείθω , και συνετοί , και πάν gentiam adhibent, modesti sunt, ut mibi persuadeo,
τως ικανοί προς πάντα . Δίδωμι ούν μοι ραστώνην, ac prudentes, el prorsus ad omnia idonei . Quare
ώστε οξείναι μηδέν ολιγωρούντι και αναπαύεσθαι . sumo mihi relaxationem , ita ut liceal nihil negli
Σύνεσμεν γάρ αλλήλοις ου μετά της αυλικής υπο genti etiam requiescere . Vivimus enim inter nos
κρίσεως μόνης , ής οίμαι σε μέχρι του δεύρο πεπει ron cum sola aulica simulatione , quam te credo
ράσθαι (44) , καθ' ήν επαινούντες μισούσι τηλικούτον hactenus expertum esse ; ex qua qui laudant, ma
μίσος , ήλίκον ουδε τους πολεμιωτάτους , αλλά μετά jori odio prosequuntur, quam inimicissimos ; sed
της προσηκούσης αλλήλους ελευθερίας εξελέγχοντές cum decenti invicem libertate arguentes cum opus
τε όταν δέη και επιτιμώντες, ουκ έλαττον φιλούμεν est et reprehendentes, non minus diligimus inter
αλλήλους των σφόδρα εταίρων. "Ένθεν έξεστιν ημίν nos , quam qui maxime amici sunt. Ex eo accidit
( απείη δε φθόνος) ανειμένοις τε σπουδάζειν , και ((quod sine invidia dicere liceat) ut dum relaxa
σπουδάζουσι μή ταλαιπωρείσθαι , καθεύδειν δε αδεώς: B nur, seria agaius ; et dum seria agimus, nmi
έπει και εγρηγορώς ουχ υπέρ εαυτού μάλλον ή και nime ſaligemur, el secure dormiamus : siquidem
υπέρ των άλλων απάντων , ώς εικός , έγρήγορα. Ταύτα et vigilans, non pro me magis quam pro cæteris
ίσως καταδολέσχησά σου και κατελήρησα , παθών τι omnibus, ul par est, vigilo . Hæc apud te fortasse
βλακώδες (επήνεσα γάρ έμαυτόν , ώσπερ 'Αστυδά nugalus sum , et effulivi levitate quadam animi
μας ) , αλλ ' ίνα σε πείσω προύργου τι μάλλον ημίν ( meipsum namque, sicut Astydamas , collaudavi) ,
την σην παρουσίαν, άτε ανδρός έμφρονος , ποιήσειν verumtamen ut libi persuadeam conspectum tuum ,
ή παραιρήσεσθαι τι του καιρού , ταύτα επέστειλα. sapientis videlicet hominis, magis nobis profutu
Σπεύδε ούν, όπερ έφην , δημοσίω χρησόμενος δρόμο. rum quam impedimenti quidquam allaturum , hæc
Συνδιατρίψας δε ημίν εφ' όσον σοι φίλον , οίπερ αν scripsi . Propera igitur, ut dixi , publico usurus
θέλης, υφ' ημών πεμπόμενος , ως προσηκόν έστι , cursu : cumque apud nos, quanlum libi videbitur,
βαδιή . ſueris ; tum quo voles a nobis , ut decet , dimissus
proficisceris.
ΕΠΙΣΤΟΛΗ Μ . 123 EPISTOLA XL .

Jaclat Julianus lenitatem suam ,potentiam ac dominalun, spem Saporis sub leges mitlendi cum Indis el Saracenis,
originem denique ex Constantio ; et Basilium impudentiæ accusal, quod talem se spernat. Leniler edicit, ut sibi
Casarea. Iranseunti mille auri libræ præsto sint. Minalur Basilio, nisi id fecerit. Addil se intellexisse quæ legit, el
condemnasse .
Ιουλιανός (45 ) Βασιλείο. C Julianus Basilio .
Το έμφυτόν μοι εκ παιδόθεν γαληνόν και φιλάν Insilam mibi a puero. lenitatem et humanita
θρωπον μέχρι του παρόντος επιδεικνύμενος , πάντας tem hactenus præ me ferens , omnes qui sub sole
υπηκόους έκομίσαμεν τους οικούντας την υφ' ήλιον . degunt in meam polestatem redegi. Ecce enim
Ιδού γάρ πάν γένος βαρβάρων μέχρις ορίων Ωκεα barbaræ omnes nationes , quæ ad Oceani usque
νρυ (46) δώρα μου κομίζον ήκε παρά ποσί τοίς limites incolunt , ad meos pedes munera perfe
εμείς . Ομοίως δε και Σαγαδαρες (47) οι παρά τον runt . Similiter autem ct Sagadares qui ad Danu

(43) Τοις πάρεργον . Legendum putat Combefi προσήκειν αι δύο αύται επιστολαί τοις ανδράσιν οίς
siuς τους προύργου αυτό ποιούσιν , his qui rein oper ανάκεινται . Νec instituto , nec ingenio , nec dicendi
pretium faciunt , primasque in ea curas ponunt. Sed genere mihi videntur duæ illæ epistolæ viris illis ,
non is erat Julianus qui rempublicam serio a se quibus ascriptæ sunt, convenire. Sed ea de re pluri
geri negaret : aliam prorsus de se opinionem in D blis in Vila Basilii, ui etiam agimus de quinque
iola epistola injicere conatur. Quare malim hunc aliis sequentibus epistolis , quæ cum Basilio tribuan
locum in eam sententiam accipere, quæ cum tota lur, nec eo indignæ sint, idcirco ad hanc primam
orationis serie cohæret. Declarat Julianus reipubli classem visæ suni appingendæ , quia , si Basilii sunt,
cæ administrationem imporlunum quidpiam videri verisimile est ante episcopatum scriplas fuisse.
bis qui perſunctorie id agunt : si quis autem in Hujus autem el sequentis epistolæ contextus adeo
hoc opus , ut par est , incumbal ; nec relaxationi in edilis mancus et corruptus est , ut totum ex an
cum amicis locum præcludere , nec relaxationem liquis codicibus describi necesse fuerit. Usi sumus
reipublicæ administrationi nocere. Atque hæc a se potissimum codicibus Coislinianis , Medicæo et Har
ea mente dici testalur, ne is , quem ad se invital, læano ; quorum magnus inter se consensus , ac si
molestum se imperatori lot rebus occupalo venlu quid interdum discrepent, id notare non pigebit
Tum putaret. (46) 'Ωκεανού . Νonnulli mss . 'Ωκεανού ποταμού ,
( 44 ) Πεπειρασθαι. Νon ergo ad Βasilium scripta sed postrema vox deest in Coisl . primo el aliis plu
hæc epistola , sed ad hominem aulæ vilia hactenus, ribus,
id est sub imperalore , quem præ se spernebit (47) Σαγαδαρες . Sic antiquissimi quique codices .
Julianus , experlum , quod de Basilio dici omnino Editiº 'Ayaonpes. Ibidem reddit Scultélus Gottho
pon potest. pæcilocalaromorphi . Reg. secundus et Coisl . secun
(43 ) Ιουλιανός . In codice Mediceo e regione ti ius εύμορφοποικιλοκαθαρόμορφοι.
tuli haec leguitur : Ούτε το ήθει , ούτε το χαρα Alias CCVII.
κτήρι, ούτε μήν τη λέξει της ερμηνείας δοκούσι μου
543 S. BASILII MAGNI

bium habitant , pulchrivaripuriformes , quorum Α Δάνουσιν εκτραφέντες , οι ευμορφοποικιλοκαθαρό

aspectus speciei humanæ similis non est , sed μορφοι, οις ουκ έστι θέα ομοιοειδής ανθρώπων, αλλά
forma prorsus efferata , ii nunc nieis pedibus μορφή άγριαίνουσα · ούτοι κατά την ενεστωσαν προ
advolvuntur ; et quæ meo imperio conveniunt , καλινδoύνται (48) ίχνεσι τοις εμοίς , υπισχνούμενοι
facturos pollicentur. Neque huc duntaxat feror : μου ποιείν εκείνα άπερ τη εμή πρέπει (49) βασι
sed oportet me quam celerrime in Persidem ve λεία . Ουχί δε εν τούτω μόνο έλκομαι • αλλά δεί με
nire , et Saporem illum Darii nepotem profligare, συν πολλώ το τάχει καταλαβείν την Περσών, και
donec mibi vectigalis ac tributarius fiat : ac simul τροπώσασθαι Σάπωριν εκείνον τον απόγονον (50) Δα
eliam vicina Indorum ac Saracenorum regio de- ρείου γεγονότα , άχρις ού υπόφορος και υποτελής
vastanda , donec hi omnes mihi primas conce μοι (31) γένηται · εν ταυτώ δε και την Ινδών και
dentes , vectigalia et tributa pendant. Tu vero την Σαρακηνών περιοικίδα εκπορθήσαι , άχρις ούτου
supra horum potentiam sapis , pietate indutum πάντες εν δευτέρα τάξει της έμής γένωνται υπόφο
le esse dictitans , sed præ te ferens impuden ροι και υποτελείς . 'Αλλ ' αυτός επέκεινα της τούτων
tiam , et ulbique me Romanorum imperio indi- δυνάμεως πεφρόνηκας • ευλάβειαν λέγων ενδεδύσθαι ,
gnum esse divulgans . Nonne ipse nosti me Con αναίδειαν δε προβαλλόμενος ( 32) , και πανταχού δια
stantii illius potentissimi nepolein esse ? Quamvis B φημίζων ανάξιόν με της των Ρωμαίων βασιλείας
autem hæc de te sic cognoverim ; non tamen γεγονέναι . Η ουκ οίσθα αυτός , ως Κωνσταντίου του
discedo a priore illa animi affectione , quam ego κρατίστου απόγονος γέγονα ; Και τούτων ούτω γνω
et tu adhuc ætate juvenes communem inter nos σθέντων (55) ημίν σου είνεκα , ουδε της προτέρας
habuimus . Sed placido ac sereno animo tibi ellico, εξέστημεν διαθέσεως , ής έτι νέοι όντες τη ηλικία
Plauri libras mille mihi abs te mittantur cum εγώ τε και συ μετεσχήκαμεν (54). Αλλά γαληνή τω
Cesarea transibo , et adhuc publicum iler le φρονήματι θεσπίζω δέκα εκατοντάδας χρυσίου λι
nebo , quam citissime ad Persicum bellum con τρών εξαποσταληναί μοι παρά σου εν τη παρόδω
tendens ; ac profecto, nisi tu hoc feceris, para μου τη κατά την Καίσαρος · έτι μου κατά την λεω
tus Sun Cesaream totam destruere , et antiqua φόρον (53) υπάρχοντος: συν πολλώ τω τάχει αφ
illius ornamenta everlere ; ac ibi et templa et ικνουμένου μου επί τον Περσικών πόλεμον • ετοί
staluas erigere ; adeo ut omnibus persuadeam , μου (56) όντος μου , ει μή τούτο ποιήσεις , πάντα τόπον
ut morem gerant Romanorum imperatori , nec ανασκευάσαι της Καίσαρος και τα πάλαι αυτής
aurum numera έγηγερμένα καλλιουργήματα (57 ) καταστρέψαι » και
efferantur. ltaque memoratum
lun , libraque , statera et trutina examinatum , κατά τόπον ναούς τε και αγάλματα αναστήσαι :
tuto per unum aliquem ex fidelibus tuis fami C ώστε με πείσεις πάντας είκειν βασιλεί Ρωμαίων ,
liaribus 124 ad me miltas , illudque luo an . και μη υπεραίρεσθαι. Το ούν εξονομασθεν χρυσίον
nulo obsignes ; ut cognoscente le tandem ali εξαριθμοζυγοκαμπανοτρυτανίσας και διαμετρήσας ,
quando, licet sero , nullum veniæ locum esse, ego ασφαλώς εξαπόστειλόν μοι δι' οικείου πιστού σου όν
delictis luis placer. Quæ autem legi , intellexi et τος , δακτυλίου (58) τω σώ σφραγισάμενος · ώστε
condemnavi με , επεγνωκότα (59) κάν οψέ ποτε του καιρού το
απαραίτητον , γαληνόν σοι γενέσθαι περί τα έπταισμένα . "A δε ανέγνων( 60) , έγνων και κατέγνων.
EPISTOLA XLI * . ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΜΑ'.
Juliani impietatem liberrime arguit Basilius, ridet auri summam hominis herbis virenti imperalam . Negat ei impie in
Deum sé gerenui prouluram legem in veneficos latam . Denique pronuntiat cum non intellexisse quæ legit; si enim in
tellexissei condemnaturum non ſuisse.
Basilius ad hæc Juliano . Βασίλειος Ιουλιανω προς ταύτα.
1. Exigua sunt tua präsentis fortunæ præclare 1. Μικρά σου τα της παρούσης τύχης ανδραγαθή

Alias CCVIII et CCIX . quo narrat Lampridius itinerum dies publice pro
(48) Ilpooralırdourtai. Sic uterque Coisl . cum D poni solitos esse, ita ut edictum penderet anie men
Medicæo et Regio 2897. Editi et Anglicanus codex ses duos, in quo scriptum esset : Illa die , illa hora
προσκυλινδoύνται . Harl . et Bigot. προκυλινδoύνται . ab urbe sum exilurus, et , si dii voluerint, in prima
(49 ) Πρέπει . Tres codices mss. cum editis άρ mansione mansurus : deinde per ordinem mansiones,
μόζει. deinde stativa, deinde ubi'annona accipienda es
(30 ) Τον απόγονον. Quidam codices τον από set, etc.
γένους . (56) 'Etoipov. Coisl. secundus sic exhibet hunc
(51) Υποτελής μοι. Med. υποτελής μου . Ιbiderm Iocum : και ει μή τούτο ποιήσεις , ετοίμως έχω ανα
Har ) . ενταύθα δε . σκευάσαι την Καίσαρος . Sed Coisl. prius , Harl. ,
( 52) Προβαλλόμενος . Harl. ad marginem περι Med . et alii plures ut in textu .
βαλλόμενος. Paulo post mss. Κωνστα . Unus ex Re ( 57) Καλλιουργήματα. Harl . et Bigot . καλλιεργή
giis Κωνσταντίνου . ματα .
( 53 ) Γνωσθέντων . Βigot. λεχθέντων..Quamvis hoc ( 8 ) Δακτυλίω. Ρost haec verba , εξαπόστειλόν μοι ,
de le dixerim . addit Coisl. primus ει συνίδης. Μed . ει συνείδες .
(54) Μετεσχήκαμεν. Αddunt editi τα βέλτιστα Ilarl. el suvlőss. Sed hæc minime necessaria , ac
γράμματα, el cod . Bigοι . μαθόντες. Sed haec desunt melius videntur deesse in Coisl . secund.
in Harl., Med. et utroque Coisl. ( 59) Επεγνωκότα. Legendum επεγνωκότι .
(55) " Ετι μου κατά την λεωφόρον. Videtur Ju ( 60) " A δε ανέγνων , etc. Ita Harl. Sed haec de
lianus imitari consuetudinem Alexandri Severi , sub sunt in utroque Coisl. et Med . Sic legitur in Bigot.
"A γάρ ανέγνων κατέγνων.
 545 EPISTOLARUM CLASSIS I. EPIST . XLI . 346

ματα και φαύλα τα της αριστείας , ής αυτός ήρί- A facta : improba vero que contra nos egregie ges
στευσας καθ' ημών • ουχί δε καθ' ημών , αλλά καθ' sisti , vel polius non contra nos , sed contra le
εαυτού . Εγώ δε τρόμο συνέχομαι , όταν λάβω κατά metipsum . Ego enim contremisco , cum in men
νούν πορφυρίδα σε περιβεβλήσθαι ( 61 ) : στεφάνω tem venit le purpura indutum , ac tuum inſame
δε την άτιμον κεκοσμήσθαι σου κεφαλήν, όπερ δίχα caput corona redimitum esse , que sine pietate
ευσεβείας ουκ έντιμον , αλλ' άτιμον καθίστησί σου non ornat inperium tuum , sed . ignominia asper
την βασιλείαν (62) . 'Αλλ ' αυτός επανελθών και git . Tu porro excelsus , et supra modum magnus
υπερμεγέθης γενόμενος , ώς γε φαύλοι και μισόκα- effectus , posteaquam scelesti ac omnis virtutis et
λοι δαίμονες είλκυσαν σε εις τούτο , ου μόνον υπέρ honestatis hostes dæmones te in hoc pertraxe
πάσαν φύσιν ανθρώπων φρονείν ήρξω (63) , αλλά runt, non solum supra omnem humanam natu
και εις Θεόν υπεραίρεσθαι , και την πάντων μητέρα ram sentire cæpisti , sed etiam in Deum verticem
και τιθηνών Εκκλησίαν ενυβρίζειν, μηνύσει χρησά- tollere , ac Ecclesiam omnium matrein ac nutri
μενος προς με τον ευτελέστατον χιλιάδα χρυσίου cem injuria allicere , significans mihi , homini
λιτρων εξαποσταλήναι σοι παρ' εμού . Και η μεν του vilissimo , ut auri libras mille ad te mittam . Et
χρυσίου ολκή ουκ εθάμβησέ μου την διάνοιαν , εί και auri quidem pondus animum meum non perculit,
μάλα πολλή καλέστηκεν · αλλά δακρύσαι με πικρώς Β quamvis valde magnum sit ; sed amaras mihi la
παρεσκεύασεν επί τη τοιαύτη ταχίστη σου απωλεία . crymas excussit, ob hanc tuam celerrimam per
Εντεθύμημαι γάρ καθ' εαυτόν ώς εγώ τε αυτός και niciem . Nam mecum ipse considero, me et tuam
ή ση καλοκάγαθία κοινώς με μαθήκαμεν τα ιερά και strenuitatem sacras ac oplimas litteras simul di
βέλτιστα γράμματα. Εκάτεροι δε (64 ) διεξήλθομεν dicisse . Nimirum evolvimus uterque sanctas ac a
τάς αγίας και θεοπνεύστoυς Γραφάς , και ελάνθανε Deo inspiratas Scripturas , atque tunc nihil te
μέν σε τότε ουδέν , επί δε του παρόντος ακόσμητος latuit. Nunc vero indecorus factus es , ejusmodi
καθεστηκας , υπό τοιούτου φρονήματος στρατοπε elatione animi veluti castris circumclusus. Nove
δευθείς . Ήδεις ημάς προ της χθες , γαληνότατε , επ' ras nos nudiusterlius , serenissime , pecuniarum
απληστία χρημάτων μη πολιτεύεσθαι• νύν δε κατά copiæ cupidos non esse ; et lamen nunc mille
την ενεστωσαν δέκα εκατοντάδες χρυσίου λιτρων auri libras a me petivisti . Velis nobis , serenissime ,
εξαποσταλήγαί σοι επεζήτησας παρ' ημών . Φείσα parcere ; qui tantum possidemus , quantum , si
σθαι ημών τοίνυν θέλησον , γαληνότατε , τοσαύτα hodie comedere voluerimus , nobis non sufliciet.
κεκτημένων , όσα αν τήμερον θελήσωμεν φαγείν (63 ) Cessat apud nos , ut par est , coquorum ars ; nec
ουκ εξαρκέσει ημίν . 'Aργεί γάρ , ώς εικός , παρ' corum culter sanguinem attingit. Ciborum no .
ημίν μαγείρων τέχνη" μάχαιρα δε αυτών αίμασιν (66) C ,strorum optimi , quibus allluinus , herbarum fo
ου προσομιλεί. Τα μέγιστα (67) των παρ' ημίν lia sunt cum pane asperrimo, el vino acescente :
βρωμάτων, εν οίς ή δαψίλεια , χόρτων φύλλα συν ne scilicet slupentes sensus nostri ob ventris in
αρτο τραχυτάτω και το εξεστηκότι οίνω · ώστε μη gluvierm in vesania versentur.
εκθαμβούμενα (68) ημών τα αισθητήρια υπό της γα
στριμαργίας επ' αφροσύνη πολιτεύεσθαι .
2. 'Απήγγειλε δέ μοι και τούτο Λαύσος ο σος περί 2. Nuntiavit et illud mihi Lausus spectabilis
βλεπτος τριβούνος , ο γνήσιος σου περί τα εσπου tuus tribunus , ac sincerus mandatorum tuorum
δασμένα , ως γυνή τις προσέλευσιν εποιήσατοεπί της minister, accessisse mulierem quamdam ad tuam
σης γαληνότητος επ' απωλεία παιδος αυτής φαρμα serenitalen ob filii veneno sublati interitum ;
κευθέντος · και ως κέκριται παρ' υμών φαρμακούς atque a vobis judicatum veneficos nusquam esse ;
μεν μηδαμού είναι (69 ) , όντας δε αναιρείσθαι · ή si sint, e medio tolli : aut illos solos conservari ,
εκείνους μόνους περιποιείσθαι οίς η μάχη προς τα qui contra bestias pugnant. Atque hoc quod 125
θηρία . Και τούτο , ορθώς κριθεν παρ' υμών, ξένον a vobis recte judicatum est , mirum mihi visum
μου πέφηνε. Παντός γαρ γέλωτος ανάμεστον τυγχά- D est. llud enim ridiculum est omnino , quo
νει , πώς τα μεγάλα άλγη των τραυμάτων μικρούς modo magnos vulnerum dolores parvis reme
φαρμάκοις επιχειρείς θεραπεύειν. Θεόν γάρ ενυβρί diis sanare tentes . Dum enim Deum afficis in
( 61 ) Περιβεβλήσθαι. Colices mss . excepto Harl . Cois . Αlii Τα βέλτιστα. Habent iidem codices paulo
addunt όπερ έστι βασιλικόν πρόβλημα , quod est re post tpaxutátod, si lamen excipias Coisl. secundum ,
gale indumentum . in quo legitur, ut in aliis nonnullis, βραχυτάτω.
(62 ) Βασιλείαν. Editi habent κεφαλήν, et addunt : (68 ) Μή έκθαμβούμενα... πολιτεύεσθαι. Ιta co
Καταγελαστότερον δε σου ουκ έγνων εί τις τεθέαται dex Harleanus. Αlii μη έκθαμβείσθαι... μη πολι
FÚTOTE. Haud aulem scio an nemo magis quam le τεύεσθαι. Ιbidem Cotelerius επ' άπληστία πολι .
ridiculum quemquam viderit . Sed hæc nullo in co τεύεσθαι .
dice ns . vidimus. (69) Μηδαμου είναι. Verbum verbo reddidimus .
(63) " Ήρξω. Ιta Harl., Med . et Vat. Deest ea vox Nam similia de delatoribus leguntur in Actis S. Cy
in utroque Coisliniano. priani : Legibus vestris , ait Cyprianus, bene alque
(64) Εκάτεροι δε. Ιta Harl. et Coisl . primus . utiliter censuislis , delatores non esse . Sic etiam Ba
Καθ' εκάτερον δε Reg. et Coisl. secundus ei Medic . silius epist . 55. Synodus Nicæna manifeste sansit
(65) Φαγείν . Harl. χορτασθήναι. mulieres extraneas non esse. Paulo post legitur in
(66 ) Αίμασιν . Medic . αίματι. codice Bigotiano μόνους ζήν οίς ή , etc.
(67) Τα μέγιστα . Sic Harl . , Reg . , Med . et uterque
347 S. BASILII MAGN » 348

juria , frustra viduarum ac orphanorum curam A σας , χηρών και ορφανών μάτην πρόνοιαν ποιή . Το
suscipis : quorum alterum stullum est et peri- μέν γάρ μανικών και επικίνδυνον , το δε φιλοικτίρ
culosum ; alterum vero humani et misericor μονος και συμπαθούς ( 70 ) . Επαχθές ημίν λέγειν
dis. Grave est nobis, qui privati sumus , apud im προς βασιλέα , ιδιώτας όντας : επαχθέστερον δε σου φα
peratorem Ioquί : sed gravius tibi videbitur apud νήσεται το λέγειν ( 71 ) προς Θεόν . Ουδείς γαρ με
Deum causam dicere . Nullus enim Dei el homi. σίτης Θεού και ανθρώπων φανήσεται . “A μέντοι ( 79)
num mediator apparebit. Quæ legisti , non in ανέγνως , ουκ έγνως : ει γάρ έγνως , ουκ αν κα
tellexisti; nam si intellexisses, non sane condem- éyvws.
Dasses .
EPISTOLA XLII*. ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΙΒ'.

Chiloni demonstratauctor epistolæ non satis esse recte incipere, sed in perseverantia omnia esse posita ; plura tradu
solitariæ vitæ præcepta,in his utnon statim ad summum perfectionis se intendat, sed paulatim progrediatur. Caren
dum imprimis monét, ne per speciosam causam recie in sæculo vivendi et spirituales conventus' obeundi, solitudinis
justidium obrepal.
Ad Chilonem discipulum suum. Πρός Χίλωνα (73 ) τον αυτού μαθητήν.
1. Salutaris rei auctor ero tibi , germane fraler, B 1. Σωτηρίου πράγματος αίτιος γενήσομαι (74) .
si libenter a me consilium de rebus agendis acce σοι , ώ γνήσιε αδελφέ , ει ήδέως συμβουλευθείης παρ '
peris : ac de iis maxime , de quibus ipse rogasti ημών τα πρακτέα · μάλιστα περί ών ημάς αυτός
ul tibi consilium darenmus . Νam solitariam qui- παρεκάλεσας συμβουλεύσαί σοι . Το μεν γάρ κατάρ
dem vilam incipere multi fortasse ausi sunt : sed ξασθαι του μονήρους βίου πολλοίς ίσως τετόλμηται:
rem , ut par est , absolvere pauci profecto elabo το δε αξίως επιτελέσαι ολίγοις τάχα που πεπόντηται.
raverunt. Ac omnino non ir proposito solum Και πάντως ουκ εν προθέσει μόνον ( 75) το τέλος
consistit exilus : sed in exitu laborum fruclus. υπάρχει , αλλ' εν τω τέλει το κέρδος των πεπονη
Nulla ergo ulilitas , non properantibus ad pro μένων. Ουκούν ουδέν όφελος τοϊς μή προς το του
posili finem , sed initio solo monachorum vilam σκοπού τέλος επειγομένοις , άχρι δέ της αρχής μό
circumscribentibus : quin etiam et deridendum νης ιστώσι τον των μοναχών βίον· ου μην αλλά και
relinquunt suum ipsorum propositum, in ignavie καταγέλαστον καταλιμπάνουσι την έαυτών πρόθε
el levitatis crimen apud exteros incurrentes. Nam σιν, άνανδρίας και άβουλίας παρά τών έξωθεν έγ
et de talibus Dominus dicit : Quis rolens domum καλούμενοι . Φησί γάρ ( 70) και ο Κύριος περί των
ædificare , non prius sedens computal sumptum , τοιούτων : Τίς , βουλόμενος οίκον οικοδομήσι ,
an habeat quibus opus sit ad absolvendum ? ne C ουχί πρώτον καθίσας ψηφίζει την δαπάνην , ει
posteaquam posuerit fundamentum , et non po έχει τα προς απαρτισμόν , μή ποτε , θέντος αυ
luerit perficere , incipiant illudere ei prætereun του θεμέλιον , και μη ισχύοντος εκτελέσαι , άρ
les , dicentes : llic homo fundamentum posuit , ξωνται εμπαίζειν αυτώ οι παραπορευόμενοι , λέ
el non potuit consummare 26. Inilium igitur ala γοντες , ότι ο άνθρωπος ούτος θεμέλιον έθηκε,
crem ac promplum in virtute progressum habeat. και ουκ ίσχυσεν εκτελέσαι. Η ουν αρχή εχέτω
Sienim generosissimus athleia Paulus nolens nos την προκοπήν προθύμως επι τα κατορθώματι . Και
de vita bene ante acta securos otiri , sed quoli- γάρ ο γενναιότατος αθλητής Παύλος , βουλόμενος
die ultra progredi, ait : Quα retro sunt oblitiscens , ήμάς (77) μη επαμεριμνείν τοίς προβεβιωμένους
ad ea vero quæ sunt priora exlendens meipsum , αγαθοίς , αλλ' όσημέραι εις το πρόσω προκόπτειν ,
juxta scupum persequor ad bravium superno, 10 λέγει • Των όπισθεν επιλανθανόμενος , τοις δε
18 Luc . XIV , 28-50.

• Alias 1 . D Regio 2893 hre leguntur : Τινές τον λόγον τούτον

( 70 ) Και συμπαθούς. Βigot . και λογιστικού .
(71) T ) dépeir . Vertit Cotelerius, adversus Deum
verba facere. Sed hac voce judicium designatur, ac
omnium actionum reddenda ratio ; stalim enim
addilur neminem nunc inter Deum et homines me
diatorem futurum . Vide Not. ad epistolam 53.
(72) " Α μέντοι , etc. Ηec desumpsimus ex codice
Harlæano . Desunt enim in Medicæo et utroque
Coisl . et aliis a Combclisio et Colelerio citatis.
Narrat Sozomenus lib . v , c . 18 , Julianum celeber
rimis episcopis scripsisse in hac verbe : 'Ανέγνων,
έγνων , κατέγνων , Lega, cognoti, condemnasi : eos
autem sic respondisse : 'Ανέγνως , αλλ ' ουκ έγνως :
ει γάρ έγνως , ούκ άν κατέγνως, Legisti , sed non co
gnoristi; nam si cognovisses, non condemnasses. Ad
dit idem scriptor hanc epistolam Basilio a nonnullis
non sine probabili ratione attribui .
( 73) Πρός Χίλωνα . Ηaec epistola in codice Ma
Zarineo inscribitur ομιλία πρός, etc. codice
του αγίου Νείλου είναι λέγουσι , Quidam hanc ora
tionem sancti Nili esse dicunt.
(74) Γενήσομαι . Unus ex Regiis codicibus ευγε
νήσομαι. Unus itidem Reg . ευ γενήσομαι.
( 75) Móvor. Reg. secundus jóvn . Infra duo mss.
colices ου μήν δε αλλά .
( 76) φησί γάρ . Voculam addidimus ex duobus
mss. Stalian Regius secundus πύργον pro οίκον.
Paulo post editi ίνα μήποτε . Sed ϊνα deesi in iisdein
mss .
( 77) Ημάς. Ηanc vocem addidimus ex Reg. co
dice primo . Secundus sic halbel : προθύμως επί το
των κατορθωμάτων τέλος επειγομένη . Τούτο γάρ δι
δάσκει ημάς τώ ιδίω κατορθώματι ... μη επαμερι
uveiv tois , elc . Inilium igitur acriter properet ad
recle factorum finem . Id enim nos docet propriæ vir.
tulis exemplo Paulus ; ne scilicet de riia ante, bene
acla securi otiemur, sed quotidie ultra progrediamur,
dicens, etc.
 EPISTOLARUM CLASSIS I. EPIST . XLII. 380
έμπροσθεν επεκτεινόμενος , κατά σκοπόν διώ- A cationis 17. Nam talis 126 est tota hominum vita
κω ( 78) επί το βραβείον της άνω κλήσεως . non contenta iis quæ præcesserunt, sed nutrila non
Τοιούτος γάρ υπάρχει όλος και των ανθρώπων βίος , magis preteritis quam futuris. Quid enim prodest
μή αρκούμενος τοις φθάσασιν , αλλά τρεφόμενος ου homini hesterna ventris satietas , hodie insita ſame
τοις φθάσασι μάλλον, αλλά τους μέλλουσι . Τί γάρ conveniens cibi solatium non inveniente ? Sic igi
ωφελεί άνθρωπον ο χθιζός της γαστρος κόρος, σή tur neque anima lucrum ullum ex recte facto he
μερον της εμφύτου πείνης την οικείαν της βρώσεως slerno, quod ab hodierno operejusto deseritur . Qua
παραμυθίαν μή εύρισκούσης; Ούτως ούν ουδε ψυχής lem enim , inquit, reperio le , talem le judico.
κέρδος του χθεσινού κατορθώματος , της σημερινής απολιμπανομένου δικαιοπραγίας . οίον γάρ εύρω σε ,
φησί , τοιούτόν σε κρινω .
2. Ουκούν μάταιος μέν του δικαίου ο κόπος, ανέγ 2. Itaque vanus est justi labor , inculpati item
χλητος δε και του αμαρτωλού ο τρόπος , επιγενο sunt peccatoris mores , superveniente immuta .
μένης (79) εναλλαγής τω μεν από του κρείττονος tione; alteri quidem a virtute ad vitium, alteri
επί το χείρον , το δε από του χείρονος επί το κρείτ aulem a vitio ad virtutem translato . Hæc et Eze .
τον μεταβληθέντι . Ταύτα και του Ιεζεκιήλ ως εκ chielem velut ex persona Domini docentem audire
B
προσώπου του Κυρίου δογματίζοντος έστιν ακούσαι . licet . Si enim , inquit , justus declinans deliquerit ,
Εάν γάρ , φησίν, εκκλίνας και δίκαιος πλημμελήση, non recordabor eorum quæ jusle fecit anlea : sed
ου μη μνησθώ των δικαιοσυνών ών εποίησεν έμ in peccato suo morietur 28. Dicit autem idipsum et
προσθεν (80)· αλλ' εν τη αμαρτία αυτού αποθανεί de peccatore : Si considerans fecerit justitiam , vi
ται. Το δε αυτό φησι και περί του αμαρτωλού : Εάν vet in ipsa a . Quo enim lot ac tanti la bores fa
επιστρέψας ποιήση δικαιοσύνην , ζωήν ζήσεται εν muli Moysis, cum ipsum vel unius momenti con
αυτή . Πού γάρ οι τοσούτου Μωϋσή του θεράποντος tradictio terre profuisse aditu arcuerit ? Quo et
πόνοι, της έν στιγμή ( 81 ) αντιλογίας παραγραψα Giezi cum Elisão convictus, cum sibi lepram pe
μένης αυτού τήν εις την γην της επαγγελίας είσ cuniæ amore asciverit ? Quid et sapientiæ multi
οδον; Πού δε και η του Γιεζή συναναστροφή τους ludo Salomonein juvit , tantusque Dei amor præ
τον Ελισσαίον, φιλοχρηματίας χάριν λέπραν επι- Ieritus, cum postmodum insano mulierum amore
σπασαμένου ; Τί δε και του πλήθους της σοφίας το delapsus sit in idololatriam? Sed neque beatum
Σολομώντι όφελος , και η προλαβούσα τοιαύτη έννοια Davidem mentis aberratio inculpatum dimisit, ob
εις Θεών (82 ), ύστερον εκ της γυναικομανίας εις admissum in uxorem Uriæ peccatum . Satis autem
ειδωλολατρείαν αυτού εκπεπτωκότος ; 'Αλλ' ουδε τον C esset et Jude a virtute ad vitium lapsus , ad eum ,
μακάριον Δαβίδ ο μετεωρισμός αφήκεν ανέγκλητον qui vitam secundum Deum agit, communiendum :
διά τήν εις την του ( 85) Ουρίου πλημμέλειαν . qui lamdiu Christi discipulus , postea nmagistro ob
"Ήρκει δε και η του Ιούδα από του κρείττονος εις exiguum lucrum divendito , sibi ipse laqueum pa
το χείρον μετάπτωσις, προς ασφάλειας του κατά ravit . Illud itaque perspectum tibi sit , fraler, non
Θεόν πολιτευομένου , ός , εν τοσούτους χρόνους μαθη eum qui bene incipit, perfectum esse : sed qui
τευθείς το Χριστό , ύστερον μικρό λήμματι τον bene desinit, eum esse Dco probalum . Ne igitur
διδάσκαλον απεμπολήσας , εαυτώ αγχόνην έπραγμα- dederis , frater, Somnum oculis , neque palpebris
τεύσατο . Τούτο ούν γνωστόν σοι έστω (84), αδελφέ, luis dormitationem 30 , ut salvus bas velut dama ex
ότι ουχ ό καλώς αρχόμενος, ούτος τέλειος · αλλ' ο cassibus , et velut avis ex laqueis 31. Considera per
καλώς αποτιθέμενος , ούτος δόκιμος παρά Θεώ . Μη medios te laqueos transire , et supra excelsum mu
ούν δως ύπνον τοίς οφθαλμοίς , αδελφέ , μηδέ νυ rum ambulare, ex quo periculosus cadenti lapsus .
σταγμόν σοίς βλεφάρους , ένα σωθής ώσπερ δορκάς εκ Quapropter ne statim ad vile ascetice apicem te
βρόχων , και ώσπερ όρνεον εκ παγίδος. Βλέπε γάρ , melipsum intendlas : maxime vero ne tibi ipse
ότι ( 83) εν μέσω παγίδων διαβαίνεις , και επάνω contidas , ut ne ob imperitiam ex summo ascetici
τείχους υψηλού περιπατείς , όθεν ουκ ακίνδυνον το Dinstituti la baris. Νam satius fuerit paulatim prof
καταπεσόντι το πτώμα. Μή ούν ευθέως εις ακρό cere. Itaque voluptales vitæ sensim subtrabe, luam
τητα ασκήσεως εκτείνης σεαυτόν μάλιστα μηδε omnem consuetudinem delens , ne ſorte si subito
θαρρήσης (86) σεαυτώ , ίνα μή εξ απειρίας αφ' ύψους omnes simul voluptates irritaris, libi ipse turbam
της ασκήσεως πέσης. Κρείσσον γάρ ή κατ ' ολίγον tentationum accersas . Cum autem unum voluptatis
17
Philip. 111 , 13, 14 . 28 Ezech . IyIII , 24. 29 ibid . 27, 28 . 30 Psal. CΧΧΧΙ, 4. 31 Proν.
V1, 3.

(78) Διώκω. Reg. secundus διώκων . Paulo post
ex eodem addidi όλος post υπάρχει..
(79) Επιγενομένης . Sic duo mss., melius quam
in editis επαγομένης .
(80) "Εμπροσθεν . Deest in Reg . secundo . Paulo
post idem codex ότι ζωήν.
(81) Της έν στιγμή. Reg. secundus της στιγμής
tñs, cum momentum contradictionis.
(82 ) "Έννοια είς Θεόν. Recte observal Combefi
sius legendum εύνοια εις Θεόν , idque in interpre
tando secuti sumus .
(83 ) Είς τήν του . Sic duo codices mss. Editi εις
toù. Ibidem editi åpxei. Duo codices ut in textu .
lidem paulo post μαθητευθείς τω Κυρίω .
( 84 ) " Έστω. Deest in duobus mss.
(85) Βλέπε γάρ , ότι. Sic duo codices , alius
βλέπε, ότι . Editi βλέπε , ώς .
(86 ) Θαρρήσης . Sic duo mss . Editi θαρρήση.
531 S. BASILII MAGNI 552

morbum vi superaveris , accinge le ad voluptatem A προκοπή . Κατά μικρόν ούν κλέπτει τας ηδονάς του
aliam debellandam ; et ita demum voluplates omnes βίου , εξαφανίζων σεαυτού πάσαν συνήθειαν (87 ) ,
tempestive domabis . Nam voluptatis quidem no μήποτε , αθρόως πάσας ομού ερεθίσας τας ηδονάς ,
men unum, sed res diverse . Sis itaque primum, όχλον πειρασμών σεαυτώ επαγάγης . Ηνίκα δ ' αν
frater, in 127 tentatione omni patiens . Qualibus του ενός πάθους της ηδονής κατά κράτος περιγένη ,
autem tentationibus fidelis probatur, damnis mun προς την ετέραν ηδονήν παράταξαι , και ούτω πασών
danis , criminationibus , mendaciis , contumacia , των ηδονών εγκαίρως περιγενήση . Ηδονής γαρ
obtrectationibus , persecutionibus ? His et simili- όνομα μεν έν, πράγματα δε διάφορα . Τοίνυν ,
bus probatur fidelis. Deinde sis etiam quietus , non αδελφέ , έσo πρώτον μεν υπομονητικός (88) προς
præceps verbis, non litigiosus, non in contentio πάντα πειρασμόν . Πειρασμούς δέ ποταπoίς δοκιμά
nem pronus , non cupidus gloriæ vanæ, non effu ζεται ο πιστός, ζημίαις κοσμικαίς, εγκλήμασι , κα
tiens arcana , sed fide dignus , non in sermone ταψεύσμασιν, απειθείαις , καταλαλιαίς , διωγμοίς ;
mullus, sed esto semper non ad docendum , sed Εις ταύτα και τα τοιαύτα δοκιμάζεται ο πιστός .
ad discendum paralus. Ne curiose de vila mun "Έπειτα δε και ησύχιος έσο , μή προπετής εν
dana inquiras, unde nihil tibi accessurum sit emo λόγω , μή εριστικός , μη φιλόνεικος , μη κε
lumenti . Ait enim : Uι ne loquatur os meum opera B νόδοξος, μη εξηγητικός, αλλά φιλόπιστος (89): μη
hominum 32. Qui enim ea quæ peccatorum sunt lu εν λόγω πολύς, έτοιμος δέ ίσθι αεί μή προς διδασκα
bens loquitur, cilo in se exsuscilat voluplales. Iino λίαν , αλλά προς μάθησιν. Μή περιεργάζoυ βίους
potius curiosus sis in vila justorum exquirenda : κοσμικούς , όθεν ουδέν σοι προσγένηται όφελος . Φησί
ita enim tibi ipse comparabis utilitatem . Ne sis γάρ: "Οπως αν μη λαλήση το στόμα μου τα έργα
tui ostendendi cupidus , pagos aut domos circum των ανθρώπων . Ο γάρ ήδέως λαλών τα των αμαρ
cursans ; sed hæc ut animarum laqueos ſuge. Si τωλών ετοίμως καθ' εαυτού έξυπνίζει τας ηδονάς.
quis autem le ob multam pietatem , in domum Μάλλον δε πολυπραγμώνει τον των δικαίων βίον :
suam multis de causis invitel , discal qui talis est ούτω γαρ άν εύρήσεις εαυτώ όφελος. Μή έσο φιλεν
tidem centurionis sequi, qui, cum Jesus curationis δείκτης ( 90) , περιέγων τας κώμας ή τας οικίας :
ergo ad ipsum properaret, deprecatus est bis ver φεύγε δε ταύτας ως ψυχών παγίδας. Ει δέ τις διά
bis : Domine, non sum dignus ut intres sub tectum πολλήν ευλάβειαν προτρέπεται σε εις τον εαυτού
meum , sed tantum dic verbum et sanabitur puer οίκον πολλών προφάσεων ένεκα μανθανέτω και
meus 33. Cum autem ei Jesus dixisset : Vade , sicut τοιούτος ακολουθείν τη πίστει του εκατοντάρχου , ός ,
credidisti, fiat tibi * : puer illa ipsa hora sanalus του Ιησού θεραπείας χάριν προς αυτόν επειγομέ
C
est . Ηoc itaque tibi notum sit , frater , non Cliristi νου , παρητήσατο λέγων · Κύριε , ουκ ειμι ικανός
præsentia , sed pelentis fide liberatum fuisse ægro ίνα μου υπό την στέγην εισέλθης , αλλά μόνον
tantem . Ita el nunc precante le in quo fueris loco , είπε λόγον (91 ) , και ιαθήσεται ο παίς μου . Του
et ægrolo credente se precibus tuis adjutum iri , δε Ιησου ειπόντος αυτώ : "Υπαγε , ώς επίστευσας,
evenient illi omnia ex sententia , γενηθήτω σοι· ιάθη ο παίς από της ώρας εκείνης.
Τούτο ούν γνωστόν σοι έστω, αδελφέ , ότι ουχ ή του Χριστού παρουσία , αλλ' ή πίστις του αιτούντος ήλευ
θέρωσε τον κάμνοντα . Ούτω και νυν , σου εύχομένου ενώ ής (92 ) τόπο , και του κάμνοντος πιστεύοντος ,
ότι ταϊς σας ευχαϊς βοηθήσεται , αποβήσεται αυτό πάντα καταθυμίως.
5. Plus autem quam Dominum propinquos tuos 3. Πλέον δε του Κυρίου τους οικείους σου μή άγα
non diliges . Qui enim , inquit, patrem , cut malrem , πήσεις . Ο γάρ αγαπών , φησί, πατέρα ή μητέρα,
aut fratres supra me diligit , non est me dignus 35 , ή αδελφούς υπέρ εμέ , ουκ έστι μου άξιος. Τι δε
Quid vero sibi νult Domini mandatum? Si quis , in. βούλεται η του Κυρίου εντολή; Εί τις, φησίν, ουκ
quit, non tollit crucem suam , el sequitur me, non αίρει τον σταυρόν αυτού , και ακολουθεί μοι , ου
potest meus esse discipulus 36. Quod si iis qui san δύναται μου είναι μαθητής . Eί συναπέθανες το
guine tibi conjuncti sunt , una cum Christo mor- D Χριστώ από των συγγενών σου των κατά σάρκα , τι
tuus es, quid rursus vis cum illis versari ? Sin au πάλιν εν αυτοίς αναστρέφεσθαι θέλεις ; Ει δε α κατ
tem quæ destruxisti propter Christum , rursus έλυσας διά Χριστόν , πάλιν ταύτα οικοδομείς διά
ædificas propter cognalos luos, prævaricatorem τους συγγενείς σου , παραβάτην σεαυτόν καθιστάς.
leipsum constituis. Ne igitur ob allinium tuorum Μή ούν διά χρέος των συγγενών σου αναχωρήσης

39 Psal . xvi , 4 . 33 Matth . viii , 8. 36 ibid . 13. 25 Malib . X, 57 . 36 Lục . XIV, 27.

( 87 ) Συνήθειαν . Combefisius intelligit de con (89 ) Φιλόπιστος . Percommoda videtur Combefi

sueludine sæcularium et maxime nulierum . At
multo satius visum est hæc accipere de vitiorum
abolenda consuetudine. Sic infra auctor Epistola
ad juniores suadel οργής αφανισμόν. Basilius Reg.
fus. p. 344 : Ού μικρός δε ούτος αγών της εαυτού
συνηθείας περιγενέσθαι. Νοn lere autem illud cer
tamen , suam ipsius consuetudinem vincere.
(88 ) Υπομονητικός . Reg . secundus υπομονικός .
sii emendatio, qui legendum censet φιλόπευστος ,
audiendi cupidus .
( 90) Φιλενδείκτης. Duo mss . φιλεκδημητής,
peregrinandi cupidus .
(91) Είπε λόγον. Codex Maz . είπε λόγω.
( 92 ) 'Εν ώής. Sic mss. Editi ενώ η. Paulo post
editi tais cuxais et dyatrons. Mss . ut in contextu .
353 EPISTOLARUM CLASSIS I. EPIST . XLII.
του τόπου σου » αναχωρών γάρ εκ του τόπου σου , A
ίσως αναχωρήσεις (93) εκ του τρόπου σου . Μη έσο
όχλοχαρής , μή φιλόχωρος , μή φιλοπολίτης , αλλά
φιλέρημος , εφ' εαυτώ μένων αει αμετεωρίστως, την
ευχήν και την ψαλμωδίαν έργον ηγούμενος . Μηδέ
των αναγνωσμάτων κατολιγωρήσης , μάλιστα της
Νέας Διαθήκης (94) , διά το εκ της Παλαιάς Διαθήκης
πολλάκις βλάβην εγγίνεσθαι" και ουχ ότι εγράφη
βλαβερά , αλλ ' ότι ή των βλαπτομένων διάνοια ασθε
νής . Πάς γάρ άρτος τρόφιμος, αλλά τους ασθενούσιν
επιβλαβής . Ούτως ούν πάσα Γραφή θεόπνευστος και
ωφέλιμος , και ουδέν κοινόν δι' αυτής · ει μή τη λογι
ζομένω κοινόν είναι, εκείνω ( 95) κοινόν . Πάντα δε
δοκίμαζε • το καλόν κάτεχες από παντός είδους πο
νηρού απέχου . Πάντα γάρ έξεστιν , αλλ' ου πάντα
συμφέρει . Έσο ούν τους συντυγχάνουσι σοι εν πάσιν B
απρόσκοπος , προσχαρής , φιλάδελφος , ήδύς, ταπει
νόφρων, μη εκπίπτων του σκοπού της φιλοξενίας διά
βρωμάτων πολυτελείας (96) , αρκούμενος δε τούς παρ
ούσι , της καθημερινής χρείας του μονήρους βίου
μηδέν πλέον από τινος λάβης και μάλιστα φύγε τον
χρυσόν ως ψυχής επίβουλος και αμαρτίας πατέρα ,
υπουργόν δε του διαβόλου . Μή προφάσει της εις τους
πέντητας διακονίας σεαυτόν υπόδικον φιλοχρηματίας
καταστήσης. Ει δέ τις πτωχών ένεκα κομίσει σοι χρή
ματα , γνώς δε (97 ) τινας είναι λειπομένους · αυτό
εκείνω , ώ υπάρχει τα χρήματα, αποκομίσαι τοις
υστερουμένοις (98) αδελφούς συμβούλευσον , μήποτε
μολύνη σου την συνείδησιν ή των χρημάτων υπο
δοχή .
4. Τάς ηδονάς φεύγε • την έγκράτειαν δίωκε και
το μεν σώμα τους πόνους άσχει την δε ψυχήν τοίς
πειρασμοίς έθιζε (99). Την σώματος και ψυχής ανάλυ
σιν απαλλαγήν παντός κακού τιθέμενος , εκδέχoυ
των αιωνίων αγαθών την απόλαυσιν , ής πάντες οι
άγιοι μέτοχοι γεγόνασι. Συ δε ( 1 ) , αδιαλείπτως ζυγο-
στατών , αντιπαρατίθεσο τη διαβολική έννοια τον
ευσεβή λογισμών , ώσπερ επί τρυτάνης τη ροπή της
πλάστιγγος τούτο παραχωρών και μάλιστα όταν
επαναστάσα ή πονηρά έννοια λέγη: Τι σοι το όφελος
της εν τω τόπω τούτω διαγωγής ; τί σοι το κέρδος
της αναχωρήσεως της από των ανθρώπων συνηθείας ;
" Η ουκ έγνως τους παρά του Θεού τεταγμένους επι
σκόπους των του Θεού Εκκλησιών τοις ανδράσι (2)
D
συνήθως συνδιαζώντας , και τας πνευματικάς αδια
λείπτως επιτελούντας πανηγύρεις, εν αίς μάλιστά
που τους παραγενομένους γίνεται όφελος; Εκεί γάρ
* I Tim . HI , 16. 38 Thess . V, 21 . 29 1 Cor. VI, 12.
(95 ) Αναχωρήσεις . Sie unus ex Regiis, melius
quam editi αναχωρήσης. Paulo post editi έφ' εαυτόν
μένων αεί αμετεώριστος. Μss . ut in textu .
(94) Μάλιστα της Νέας . Reg . secundus μάθε τα
της Νέας.
(95) 'Exeiro . Sic unius codicis ope emendalur
quod erat in editis èxcivo.
( 96) Πολυτελείας. Sic Reg. secundus . Editi πο
λυτέλειαν .
( 97) Γνώς δε. Sic Reg . secundus , alius γνοίης
δε. Μox editi υπάρχη . Μss. ut in textu .
554
usus a loco tuo recedas : recedens enim a loco
tuo, fortasse a moribus tuis recedes . Non amator
sis turbe , non ruris , non civitatum , sed solitudi
nis : apud 1emetipsum manens semper citra ullam
mentis aberrationen ; precationem et psalmodia:
opus tuum esse existimans . Νeque etiam lectiones
negligas , Testamenti Novi maxime, propterea quod
Sape ex Veteri Testamento oritur detrimentum :
non quod scriple sint res noxiæ , sed quod eorum
qui læduntur, mens inlirma. Omnis enim panis ad
alendum idoneus ; sed nocet infirmis. Sic igitur
omnis Scriptura divinitus inspirata est atque uti
lis 87 , nec in ea quidquam inquinalum est ; nisi
quod quis inquinatum esse pulat, id ipsi inqui
nalum est . 128 Omnia autem proba : quod bonum
est , tene : ab omni specie mala abstine 38. Omnia
enim licent , sed non omnia expediunt 39. Itaque his
quibuscum versaris nulla in re sis offendiculo,
sis lætus , fratrum amans , blandus, humilis , non
excidens hospitalitatis proposito per eduliorum
lautitiam , sed præsentibus contentus, nibil a quo
quam ultra quotidianum solitariæ vitæ usum acci
pias : ac praesertim fuge aurum velut anime insi
dialorem, et peccati patrem, ac diaboli mini
strum . Te ipse avaritiæ obnoxium ne constitueris ,
obtentu ministerii erga pauperes . Si quis autem
egenorum gratia afferat tibi pecunias , et aliquos
noveris indigere ; ei ipsi , cui sunt pecuniæ , consi
lium da , ut fratribus indigentibus distribuat, ne
forte conscientiam tuam coinquinent acceptæ pe
C cuniæ .
4. Voluptates fuge : prosequere continentiam ;
ac corpus quidem laboribus exerce : animam vero
assuefacilo tentationibus. Pro certo tenens corpo
ris el animæ dissolutionem mali cujuscunque esse
liberationem , bonorum æternorum exspecta frui
tionem , cujus omnes sancti efecti sunt partici
pes. Tu vero indesinenter expendens ac librans,
diabolico suggestui oppone piam cogitationem ,
ei velut in trutina momento lancis præpor.de.
ranti cedens. Et præsertim cum prava insurgens
cogitatio dixerit : Que utilitas degendi in hoc
loco ? quod lucrum secessus ab hominum 80
cielate ? An ignoras constitutos a Deo episco
pos Ecclesiarum Dei cum hominibus ex more vi
vere, et spirituales indesinenter celebrare con .
ventus , quos qui obeunt plurimum percipiunt
utilitatis ? Illic enim Proverbiorum aperiuntur
(98 ) Υστερουμένοις . Sic Reg . secundus pro eo
quod est in editis στερουμένοις . Μox duo mss .
μολύνη , editi μολύνει .
(99)""E0IČE . Duo codices a Combeſisio citati xap
τέρει .
( 1 ) Συ δέ . Editi pro his vocibus habenι σεαυτόν ,
et paulo post τούτο παραχωρών. Vulnus sanalum
ope Reg . secundi , in quo etiam legitur αντιπαρα
τίθει .
(9 ) Τοις ανδράσι , etc. Editi τους άνδρας συνήθως
συνοδιάζοντας . Εmendavimus ope Regii secundi.
355 S. BASILII MAGNI 356
enigmata , explicantur apostolica documenta , Α αποκαλύψεις παροιμιακών αινιγμάτων, λύσεις απο
exponuntur evangelicæ sententiæ , theologia au στολικών διδαγμάτων , ευαγγελικών νοσημάτων (3 )
ditur ; illic congressus fratrum spiritualium , ma έκθεσις , θεολογίας ακρόασις, αδελφών πνευματικών
gnarm occurrentibus ex vultus aspecta utilitatem συντυχίαι (4), μεγάλην τοίς εντυγχάνουσιν εκ της
præbentium . Tu autem le ipse a tantis bonis ef θέας του προσώπου την ωφέλειαν παρεχόντων . Σύ
fecisti alienum , atque bic desides belluarum in δε , τοσούτων αγαθών αλλότριον σεαυτόν καταστήσας,
morem efferatus. Vides enim bic solitudinem κάθησαι ενθάδε εξηγριωμένος ίσως τοϊς θηρσίν . "Οράς
magnam , inhumanitatem non modicam , penu γάρ ενταύθα ερημίαν πολλήν , απανθρωπίαν ουκ ολί
riam doctrine , disjunctionem a fratrilus , ac spi- γην, απορίαν διδασκαλίας , αδελφών αλλοτρίωσιν, και
ritum erga Dei mandatum valde inertem ac so το πνεύμα περί την εντολήν του Θεού αργίαν έχον
cordem . Cum igitur 1alibus ac lantis te speciosis πολλήν. " Οταν ούν τοιαύταις και τοσαύταις ευλογο
rationibus prava ' insurgens cogitatio frangere vo φανέσι προφάσεσιν επαναστάσα ή πονηρά έννοια
luerit ; oppone ei per piam ratiocinationem ipsius καταρρήξαι σε θέλη ( 5 ) , αντιπαράθες αυτή διά του
rei experientiam , dicens : Quandoquidem tu mihi ευσεβούς λογισμού την πείραν του πράγματος , λέ
dicis bona esse quæ in mundo sunt , propterea γων: Επειδή σύ λέγεις μου καλά τα εν τω κόσμο
ego illuc transmigravi , indignum meipsum judi- Β είναι , διά τούτο εγώ ενταύθα μετώκησα , ανάξιον
cans mundi bonis. Sunt enim mundi bonis mala έμαυτόν κρίνας των του κόσμου καλών . Παραμέμι
admista , ac longe exsuperant mala. Nam cum κται γάρ τοις του κόσμου καλοίς τα κακά , και μάλλον
aliquando accessissem ad spirituales conventus , υπεραίρει τα κακά . Παραγενόμενος (6) γάρ ποτε εν
in unum fratrem vix tandem incidi, qui Deum ταϊς πνευματικαίς πανηγύρεσιν , εν μέν αδελφώ
timere videbatur ; sed is tenebatur 129 sub dia2 - μόλις ποτέ περιέτυχον, το μεν δοκείν ( 7 ) φοβουμένω
bolo ; atque ex ipso audivi lepidos serniones, et τον Κύριον , κρατουμένω δε υπό του διαβόλου, και
confictas ad obvios quosque decipiendos fabulas. ήκουσα παρ' αυτού λόγους κομψούς , και μύθους πε
Mullos post ipsum oflendi fures , raplores , ly πλασμένους εις απάτης των εντυγχανόντων. Πολλοίς
l'annos. Vidi ebriorum speciem indecoram ; vidi δε μετ' αυτόν ( 8) συνέτυχον κλέπταις , άρπαξι , τυ
sanguinem oppressorum ; vidi quoque mulierum ράννους . Eίδον μεθυόντων σχήμα άσχημον , τα αίμα
pulchritudinem , qua pudicitia mea torquebatur. τα (9 ) των καταπονουμένων. Ειδον δε και κάλλος
Ac fornicationis quidem opus effugi ; sed virgi - γυναικών , βασανίζον μου την σωφροσύνην . Και το
nitatem meam cordis cogitatione inquinavi. Ει μεν της πορνείας έργον διέφυγον · την δε εμαυτού
mullos quidem sermones animæ utiles audivi ; παρθενίαν έμόλυνα κατά διάνοιαν καρδίας. Και πολ
C
sed tamen nuilum apud magistrum reperi dignam λών μεν ακήκοα λόγων ψυχωφελών : πλήν παρ' ουδενί
sermonibus virtulem . Post hoc rursus audivi in των διδασκάλων εύρον άξίαν των λόγων την αρετήν.
numerabiles traga:dias , qua: effeminatis modis Μετά δε τούτο πάλιν μυρίων ήκουσα τραγωδημάτων ,
animum subibant. Rursus audivi citharam sua μέλεσι τεθρυμμένοις ενδεδυμένων ( 10) . Πάλιν ακήκοα
viter resonantem , plausum saltantium , scurrarum κιθάρας ηδύ ηχούσης , των κρότων (11 ) των αλλομέ
vocem , stoliditatem multam , facetias, turba im νων , της φωνής των γελοιαστών , μωρίας πολλής και
mensie clamorem. Vidi lacrymas spoliatorum , ευτραπελίας, όχλου αμυθητου βοήν . Eίδον τα δάκρυα
dolores eorum qui abducebantur a tyrannide , των συληθέντων, τας οδύνης των απαγομένων ( 12)
ejulalum eorum qui torquebantur. Et vidi , et υπό της τυραννίδος , την οιμωγήν των βασανιζομέ
ecce non erat conventus spiritualis , sed mare νων . Και είδον , και ιδού ουκ ήν πανήγυρις πνευμα
ventis agitatum ac turbatuno , omnes simul lu- τική , αλλά θάλασσα ανεμιζομένη και ταραττομένη ,
ctibus suis tentans obruere . Dic mihi , o cogitatio πάντας όμου τους αυτής ( 15 ) κύμασι καλύψαι σπου
mala , et temporariæ voluptatis ac vane glorie δάζουσα . Λέγε μοι , ώ κακή έννοια , και ο της προσ
dæmon , quid mihi est lucri , si bæc et speciem et καιρου ηδυπαθείας τε και κενοδοξίας δαίμων , τί μοι

( 5) Νοημάτων . Reg . secundus διαταγμάτων . Ma- D senus, qui in epistola de iis qui adeunt Hierosoly
Carineus cod. παραγγελμάτων. ma, lom . III , p . 653 , testatur nullum esse impu
(4) Συντυχίαι . Reg . secundus Συντυχία μεγάλης ritatis genus , quod non in locis Hierosolymitanis
τους συντυγχάνουσιν εκ της προσούσης αυτούς του perpetrelur : adulteria, furta , idololatrias et cædes
Πνεύματος χάριτος την ωφέλειαν παρέχουσα : Fra commemorat, ac nullibi tantum furoris esse ad ſun
trum spiritualium congressus magnam congredientibus dendum sanguineni, non ex rumore aliquo , sed ex
ex insila illis Spiritus gratia utilitatem ferens . oculorum suorum testimonio asseverat.
(3) Σε θέλη . Pronomen additum ex Regio se ( 10) 'Ενδεδυμένων . Ρost hanc vocem legitur in
cundo . Reg. secundo απάτην, sed videtur obrepsisse pro
( 6) Παραγενόμενος. Sic duo mss . Editi παραγι Tiớalv quod deest in hoc codice.
νόμενος . ( 11 ) Των κρότων . Ιta Reg. secundus . Editi τον
( 7) Το μεν δοκείν». Sic Reg . Secundus. Editi τα κρότον. Ιbiden duo codices των oχoυμένων . Paulo
μεν δοκεϊν. Paulo post cod . Maz. πεπλεγμένους. post legendum poñs, ut hoc nomen cum cæleris
(8) Μετ ' αυτόν. Duo mss. μετ' αυτού , cum eo . præcedentibus consonet.
( 9) Τα αίματα . Auctor hujus epistolie , quem in ( 12) 'Απαγομένων . Ιta duo Regii codices. Editi
Palastina vixisse non obscure perspicitur, videtur επαγομένων.
horribili vitiorum pictura hanc potissimum gentein (13 ) Τοίς αυτής . Ιta unus codex : aliuς τοις εαυ
nolare. Illius narrationein confirmatGregorius Nys- 17,5. Éditi tois autois .
357 EPISTOLARUM CLASSIS J. 'EPIST . XLII.
358
το όφελος της τούτων θεωρίας τε και ακροάσεως , A audiam , cum nulli eorum quibus injuria ft, operm
μηδενί των αδικουμένων βοηθήσαι ισχύoντι , μήτε δε ferre queam : neque liceat mihi imbecilles defen
τοίς αδυνάτοις επαμύναι , μήτε τους ( 14) σφαλλομέ- dere, aut errantes corrigere ; imo etiam insuper
νους διορθώσασθαι συγχωρουμένω · τάχα δε μέλ me ipse forte perditurus sim ? Quemadmodum
λoντι(15 ) και έμαυτόν προσαπολλύειν ; " Ωσπερ γάρ enim paululum aquæ puræ magna venti procella
ολίγον ύδωρ καθαρών υπό πολλής ζάλης ανέμου και ac pulvere dissipalur ; sic quæ nobis videmur
κονιορτού αφανίζεται , ούτως ά νομίζομεν καλά εν τω praeclare in seculo facere , malorum multitudine
βίω ποιείν ( 16) , υπό του πλήθους των κακών καλύ obruuntur. Nam Tragediæ , velut pali , in cordi
πτεται . Αί μέν γάρ τραγωδίαι ώσπερ σκόλοπες τοίς bus eorum qui in sæculu sunt , per lalitiam ac
κατά τον βίον δι' ευθυμίας και χαράς εν ταις καρδίαις gaudiuum infiguntur , ut psalmodie puritali lene
αυτών εμπήσσονται , ίνα της ψαλμωδίας επισκοτίση bras offundant. Porro ejulatus gemilnsjue ho .
το καθαρόν : αι δε οιμωγαί και ο οδυρμός των αδι minum injuriam a tribulibus patientium proferun
κουμένων ανθρώπων παρά των ομοφύλων επάγονται , lur, ut pauperuni ostendatur patientia.
ένα δειχθή των πενήτων και υπομονή .
5. Τίς ούν ωφέλεια εμοί , ή δηλονότι της ψυχής ή 5. Quæ igitur mihi alia utilitas, nisi certe animæ
βλάβη ; Διά τούτο ούν εγώ μεταναστεύω επί τα όρη Β damnum? Itaque eain ob causatn ego velut pas
ως στρουθίον . "Ως στρουθίον γάρ ερρύσθην εκ της ser transmigro in montes. Sum enim sicut passer
παγίδος των θηρευόντων. Και γάρ εν ταύτη τη ερή ex laqueo venantium liberatus 40. Etenim in hac
μια διάγω , ώ κακή έννοια , εν ή ο Κύριος διέτριβεν. solitudine dego , o mal: cogitatio , in qua Dominus
'Ενταύθα ή δρύς η Μαμβρη ( 17 ) : ενταύθα ή ούρα versalus est . Hic quercus Mambre : hic scala fe
οφόρος κλίμαξ , και αι των αγγέλων παρεμβολαι , αι rens ad cælum , el angelorum castra a Jacob con
τω Ιακώβ όφθείσαι ενταύθα ή έρημος , εν ή ο λαός specta ; hic solitudo , in qua populus purificatus
Αγνισθείς ένομοθετήθη , και ούτως εις την γήν της legem accepit , et ita demum in terram promis
επαγγελίας εισελθών ( 18) είδε Θεόν . 'Ενταύθα το όρος sionis ingressus Deum vidit . Hic mons Carmelus,
το Καρμήλιον , εν ώ Ηλίας , αύλιζόμενος το Θεό in quo Elias commorans placuit Deo ; hic cam
ευηρέστησεν . 'Ενταύθα το πεδίον ενώ αναχωρήσας pus , in quem cum Esdras secessisset , omnes li
Έσδρας , πάσας τας θεοπνεύστoυς βίβλους προστά- bros divinitus inspiratos , Deo jubente , eructavit .
ματι Θεού εξηγεύξατο . 'Ενταύθα ή έρημος , εν ή ο Hic solitudo , in qua bealus Joannes , locuslas
μακάριος Ιωάννης , ακριδοφαγών , μετάνοιαν τους edens, bominibus 130 pænitentiam prædicavii .
ανθρώποις εκήρυξεν . Ενταύθα το όρος των Ελαιών , C Aic mons Olivarum , in quem cum Christus ascen
είς και ο Χριστός ανερχόμενος προσηύχετο , ήμάς διδά disset oravit, orare nos docens . Ilic Chrisius so
σκων προσεύχεσθαι . 'Ενταύθα ο Χριστός και της ερή- litudinis amalor . Ait enim : Ubi duo sunt out tres
μου φίλος . Φησί γάρ : "Όπου εισί δύο ή τρείς συν congregati in nomine meo , ibi sum in medio eo
ηγμένοι εις το εμόν· όνομα , εκεί είμι εν μέσω αυ rum " . Hic angusta et arcla via , quæ ducit ad
των ( 19) . Ενταύθα ή στενή και τεθλιμμένη οδός , η vitam . Hic doctores et propliele , in solitudini
απάγουσα εις την ζωήν . 'Ενταύθα διδάσκαλοι και bus errantes , ac montibus , speluncisque et ſo .
προφήται , οι εν ερημίαις πλανώμενοι , και όρεσι , και raminibus terræ *?. Hic apostoli et cvangelislæ , et
σπηλαίοις , και ταις οπαίς της γης . 'Ενταύθα από monachorum semota ab urbibus vila . Hæc itaque
στολοι και ευαγγελισται , και ο των μοναχών έρημο- ultro suscepi , ut conseguar que Clhristi martyri
πολίτης βίος . Ταύτα τοίνυν εκουσίως καταδεδεγμαι , bus et omnibus aliis sanctis promissa sunt ; ut
ένα λάβω άπερ τοις μάρτυσι του Χριστού και τους vere ac citra mendacium dicam : Propter verb.
άλλοις πάσιν αγίοις έπήγγελται » ένα αψευδώς λέγω: labiorum tuorum ego custodivi vias duras *3. Novi
Διά τούς λόγους των χειλέων σου εγώ έφύλα enim clarum Deo Abrabam qui voci Dei ob
ξα ιδούς σκληράς . "Έγνων γάρ τον μεν θεοφιλή secutus est, et in solitudinem migravit ; et Isaac
'Αβραάμ τη του Θεού φωνή πειθόμενον , και εις την D potentia oppressum, et Jacob patriarcham pere
έρημον μετοικούντα και Ισαάκ καταδυναστευόμε- grinantem ; pudicum Joseph divenditum ; pueros
νον · και Ιακώβ τον πατριάρχην ξενιτεύοντα Ιωσήφ tres abstinentiæ inventores , qui adversus ignein
τον σώφρονα διαπιπροσκόμενον , τους της εγκρατείας pugnarunt ; Danielem sermel el iterum in fossam
ευρετάς τρείς παίδας πυρομαχούντας , Δανιήλ δεύτε leonum conjectum ; Jeremiam libere loquentem ,
ρον εις λάκκον λεόντων παραβαλλόμενον, τον παρρη ceni lacui addictum ; Isaiam arcanorum specta

* Psal . CΧΧιιι , 7. +1 Matth . Avui, 20. ** Hebr . x1, 38 . 43 Psal . XVI , 4 .

(14) Μήτε τούς, etc. Reg. secundus μήτε δε των
αδικούντων την ορμήν ανακόψαι δυναμένω , μήτε δε
τους σφαλλομένους, etc. Cum nec iniquorum impetum
repellere valeam .
(13) Μέλλοντι... προσαπολλύειν . Sic duorum
codicum ope emendatur quod erat in editis μάλλον
το... προσαπολλύντι.
(16) blouir . Post hanc vocem addunt Reg. secun
dus et Maz . ενώπιον ανθρώπων . Coram homini
bus .
( 17) Μαμβρη. Ιta mss. Editi Mαβρή .
(18) Εισελθών . Ηoc verbum additum ex Reg .
secundo .
(19) 'Εν μέσω αυτών. Reg. secundus μετ' αυ
των .
359 S. BASILII MAGNI 300
torem, serra seclum ; abductum in captivitatem Ασιαστής (20) Ιερεμίαν εις λάκκον βορβόρου κατα
Israelem ; Joannem adulterii objurgatorem , ca δικαζόμενον· Ησαΐαν τον των αποκρύφων θεατών
pite truncatum ; martyres Christi de medio sub πριζόμενον · τον Ισραήλ αιχμαλωτιζόμενον· Ιωάν
lalos. Et quid pluribus moror ? ubi et ipse Sal νην τον της μοιχείας έλεγχος αποτεμνόμενον • αναι
vator pro nobis crucifixus est , ut morte sua vivi ρουμένους τους Χριστού μάρτυρας. Και ένα τί μα
ficaret nos , et unumquemque nostrum ad patien- κρολογώ ; όπου γε και αυτός ο Σωτήρ εσταυρώθη
tiam incitaret ac traheret. Ad hunc festino , et ad υπέρ ημών , ίνα τα εαυτού θανάτω ημάς ζωοποιήση,
Patrem , et ad Spiritum sanctum . Legitimus in και πάντας ημάς προς την υπομονήν αλείψη και
veniri conor , indignum menuel judicans mundi έλκύση . Προς τούτον επείγομαι , και προς τον Πα.
bonis. Ceterum neque ego propter mundum, sed τέρα , και το Πνεύμα το άγιον ( 21 ) . Γνήσιος ευρεθήναι
mundus propter me . Hec igitur apud tenetipsum αγωνίζομαι , ανάξιον εμαυτόν κρίνας των του κόσμου
reputans , eaque diligenter , ut tibi dictum est , καλών . Πλήν αλλ' ουδε εγώ διά τον κόσμον , αλλ ' ο
exsequens , decerta pro verilale usque ad mor κόσμος δι' εμέ . Ταύτα ούν εν εαυτώ επιλογιζόμενος ,
lem . Etenim Christus ad mortem usque factus και τελών αυτά σπουδαίως , κατά το ειρημένον σοι,
est obediens . Sed et Apostolus dicil : Videle ne αγώνισαι υπέρ της αληθείας έως θανάτου . Και γάρ
quando sit in ullo testrum cor prαυum , αι desci . Β ο Χριστός υπήκοος γέγονε μέχρι θανάτου . Αλλά και
scat a Deo vivenle : sed exhortemini vos invi ο Απόστολός φησι • Βλέπετε μήποτε έσται έν τινι
cem , et ædificule singuli singulos , quandiu di υμών καρδία πονηρά , εις το αποστήναι από
citur dies hodiernus " . Nam dies hodiernus si Θεού (22) ζώντος · αλλά αλλήλους παρακαλείτε ,
gnilicat tolum vitæ nostræ tempus . Sic igitur και εις τον ένα οικοδομείτε , άχρις ού το σήμερον
vivens , fraler , te ipse servabis , nosque ex λέγεται . Το γάρ σήμερον σημαίνει όλον τον χρόνον
bilarabis , et Deum glorificabis in sæcula sæculorum . της ζωής ημών . Ούτως ούν πολιτευόμενος , αδελφέ ,
Amen . και σεαυτόν σώσεις, και ημάς ευφρανείς , και τον
Θεόν δοξάσεις εις τους αιώνας των αιώνων . Αμήν.
EPISTOLA XLIII* . ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΜΓ'.
Basilius, seu quiris alius epistolæ auctor , evangelica præcepta solitariis breviter exponit.
Admonitio ad juniores . Νουθεσία προς τους νέους .
Disce lu qui solitariam vitam degis , quique fi Μάθε συ ο μονάζων και πιστός άνθρωπος , και της
delis homo ac pietatis cultor es , et edocere evan- ο ευσεβείας εργάτης, και διδάχθητι ευαγγελικής πολι
gelicum vivendi genus , corporis in servitutem τείαν , σώματος δουλαγωγίαν , φρόνημα ταπεινόν ,
redactionem , spiritum humilem , mentis purita - έννοίας καθαρότητα , οργής αφανισμόν. 'Αγγαρευό
tem , iræ exstinctionem . Coactus , insuper adde μενος , προστίθει διά τον Κύριον · αποστερούμενος ,
propter Dominum ; damno affectus , ne litiges ; μή δικάζου μισούμενος , αγάπα: διωκόμενος , αν
odio habitus , dilige ; persecutione appelitus , έχου · βλασφημούμενος και παρακάλει . Νεκρώθητι τη
sustineto; male audiens, obsecra. Sis peccato mor- αμαρτία , σταυρώθητι τω Θεώ ' όλην την μέριμναν
luus ; sis una cum Deo crucifixus ; curam omnem μετάθες επί τον Κύριον , ένα ευρεθής όπου αγγέλων
transfer in Dominum , 131 ut reperiaris ubi μυριάδες , πρωτοτόκων πανηγύρεις , αποστόλων θρό
angelorum sunt myriades , primogenitorum con νοι, προφητών προεδρίαι , σκήπτρα πατριαρχών ,
rentus , apostolorum throni , prophetarum præ μαρτύρων στέφανοι , δικαίων έπαινοι . Εκείνοις
cellentes sedes , sceptra patriarcharum , mar - σεαυτόν τοίς δικαίους επιθυμησον συναριθμηθήναι εν
tyrum corone , justorum preconia. Inter has Χριστώ Ιησού τω Κυρίω ημών. Αυτή η δόξα εις
justo, ut tu ipse annumereris , concupisce , τους αιώνας . Αμήν .
in Christo Jesu Domino nostro , Ipsi gloria in sa
cula. Amen. D
EPISTOLA XLIV . ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΜΔ' .
Laoso monacho auctor epistolæ primum peccati magnitudinem , deinde misericordiam divinam ante oculos ponit, el ut ad
se veniat, benigne horlatur.
Ad monachum lapsum, Πρός μοναχόν εκπεσόντα (25) .
1. Salutem non dicimus , quia non est salus im 1. Χαίρειν ου λέγομεν , ότι ουκ έστι χαίρειν τοις

* Ηebr. 11 , 12, 13.

* Alias II.
Alias Ill .
(20) . Παρρησιαστών. Que ab hac voce usque
ad 'Hoatav leguntur, addila sunt ex duobus mss .
a Combelisio citatis.
( 21) Το Πνεύμα το άγιον . Ιta Reg . secundus .
Editi το άγιον Πνεύμα . Ex eoderm codice legimus
γνήσιος, editi γνησίως. Ιdem habet αγωνιζόμενος .
Mox Πλήν αλλ' ex duobus mss . Prima vox deest in
editis .
( 29) Από Θεού . Sic duo mss . Deest prepositio
in editis ..
( 23 ) Προς μοναχόν εκπεσόντα . Addit Re
gius cod . 1908 , sed manu recentiore , Αλέξιον , Ad
monachum lapsum Αlerium. Cod. Colbert . 457 : προς
διάκονον εκπεσόντα, Ad diaconum lapsumm .
 EPISTOLARUM CLASSIS 1. ΕΡΙSΤ . ΧLΙV . 362
ασεβέσιν (24) . " Έτι γαρ απιστία με περιέχει , και A piis . Adhuc enim incredulus sum , nec in pectus
ουκ επέρχεται μου εις την καρδίαν το τηλικούτον meum intrat tantum nefas ac magnum facinus ,
ατόπημα και το επιχείρημα το μέγα και έπραξας, εί quod admisisti : si quidem res , uti jam omnibus
γε κατά το φαινόμενον ήδη πάσιν ούτως έχει. Θαυ manifesta est , ita sese habet. Admiror enim quo
μάζω γάρ πως η τοσαύτη σοφία κατεπόθη , πώς ή modo sapientia tanta absorpta sit , quomodo tant
τοσαύτη ακρίβεια διελύθη : πόθεν η τοσαύτη τύφλω accurala vivendi ralio dissoluta ; unde circum
σας περιεχύθη : πώς , μηδέν το σύνολον εννοήσας, fusa fuerit cæcitas tanta ; quomodo nihil prorsus
τοιαύτης και τοσαύτην απώλειαν ψυχών ειργάσω. Εί considerans , talem ac tantam animarum perni
γάρ αληθές τούτο , παραδέδωκας (25) και την σαυτού ciem induxeris. Id enim si verum est , tradidisti
ψυχήν τώ βυθώ, και πάντων των ακουόντων την et tuam ipsius animam barathro , et omnium ,
ασέβειαν ταύτην τον τόνον παρέλυσας . Την πίστιν φui impietatem hanc audiunt , robur exsolvisii . Ir
ήθέτησας του αγώνος του καλού ήστόχησας . Διό ritam fecisti fidem ; aberrasti a certamine bono.
αλγώ επί σοί . Ποίος γάρ ιερεύς ακούων (26 ) ου θρη- Quapropter doleo tua causa . Quis enim sacerdos ,
lamentabilur ? quis
νήσει ; ποίος εκκλησιαστικός ου κόπτεται και ποιος ubi audierit, lua causa non
λαϊκός ου σκυθρωπάζει και ποίος ασκητής ου πενθεί ; ecclesiasticus non plangit ? quis laicus tristitia
B
Τάχα και ο ήλιος εσκότασεν επί τω σω πτώματι, non allicitur ? quis monachus non mærel ? Forle
και αι δυνάμεις των ουρανών(27) εσαλεύθησαν επί etiam sol ob luum lapsum obscuratus est, et vir
τη ση απωλεία . 'Εδάκρυσαν και οι αναίσθητοι λίθοι tutes cælorum commotæ sunt ob exilium tuum .
επί τη ση μανία : έκλαυσαν δε και οι εχθροί διά Quin et lapides sensus expertes insaniam luam
την υπερβολήν της ανομίας σου. "Ω πολλής πωρώ- deteverunt : ploravere quoque inimici ob iniquita
σεως( 28) ! ώ δεινής ωμότητος ! Ου Θεόν εφοβήθης: tis luæ magnitudinem . O magnam cæcitatem ! 0
miram crudelitalem ! Deum non timuisti ; homines
ουκ ανθρώπους ήδέσθης · ου φίλους ενετράπης :
αλλ ' όμου πάντα έναυάγησας · ομου πάντα έσυλήθης. reverilus non es ; non le amici moverunt ; sed si
Διο πάλιν αλγώ επί σοι , άθλιε. Ο της βασιλείας mul omnium naufragium fecisti : simul spolia
πάσι τον τόνον απαγγέλλων , της βασιλείας εξέπεσες. luses omnibus. Quocirca iterum causa tua,
"O της διδασκαλίας τον φόβον πάσιν έμποιών, ουκ niser, duleo. Qui regni violentiam atque dir.
έσχες φόβον Θεού απέναντι των οφθαλμών σου. Ο ficultat em omnibus annuntiabas, regno excidinti.
αγιωσύνην κηρύσσων , έναγής ευρίσκη . Ο επί ακτη Qui doctrin æ melum omnibus incutiebas, Dei non
μοσύνη σεμνυνόμενος (29) , συλοχρηματων εφευρίσκη . habuisti limorem ob oculos luos . Qui sanctimoniam
"Ο τήν του Θεού κόλασιν επιδεικνύμενος διά της c predicabas, scelestus deprehenderis . Qui de pau
ύφηγήσεως , αυτός κόλασιν σεαυτώ προεξένησας. " perlate gloriabare , pecuniaruniinventus es raptor.
Πώς σε θρηνήσω ; πώς αλγήσω επί σοί ; Πώς Qui imminens a Deo supplicium disserendo osten
εξέπεσεν ο εωσφόρος ο πρωί ( 30 ) ανατέλλων , και debas , tibi ipse accersivisti supplicium . Quomodo
συνετρίβη επί της γηςκαι Παντος ακούοντος ηχήσει te lugebo ? quoniodo tua causa dolebo ? quomodo
τα αμφότερα ώτα . Πώς ο Ναζιραίος , ο εκλάμ excidit lucifer qui mane oriebatur, et contrilus est
των υπέρ χρυσίον , εσκότασεν υπέρ ασβόλην ; υιός in terra ? Cuilibet audienti auris utraque linniet .
Σιών και τίμιος , πως εγένετο σκεύος άχρηστον ; Ού ή Quomodo Nazarteus auro splendidior, fuligine facius
μνήμη των θείων Γραφών υπό πάντων ελαλείτο , ση est obscurior ? venerandus filius Sion , quomodo
μερον απώλετο το μνημόσυνον αυτού μετ ' ήχου . Ο factus est vas inutile ? Cujus in sacris Scripturis
οξύνους οξέως απώλετο. Ο πολύνους πολύπλοκον legendis predicabatur memoria ab omnibus , ejus
αμαρτίαν ειργάσατο . Οι γάρ ώφελημένοι υπό της hodie nmemoria cum sanitu periit , Qui erat ingenio
σης διδασκαλίας έβλάβησαν υπό της σης απωλείας . acri et veloci , velociler interiit; præditus prudentia
Οι τάς ακοάς παρατιθέντες επί τη ση ομιλία έφρα- multiplici, multiplex peccatum perpelravit . Qui
ξαν τα ώτα επί τη ση απωλεία . Εγώ δε , θρηνών bus enim profuil doctrina tua , ii ex tuo exitio
και σκυθρωπάζων( 31), και παρειμένος πάντοθεν , D damnum accepere . Qui aures colloquiis fuis adhi
και σπoδόν ωσεί άρτον εσθίων , και σάκκον επί τη buerunt, 132 obluravere pernicie tua audita . Ego
πληγή μου επιρρίψας , τοιαύτά σοι εγκώμια διεξέρ vero lamentans trislemque vullum præ nie ferens,
χομαι μάλλον δε επιταφίους λόγους συντάσσων , et undelibel essolulus , et cinerem velut panem com
απαράκλητος και αθεράπευτος διατελώ : ότι παρά edens, sacco in plagam meam injecto, libi ejus
κλησις κέκρυπται από των οφθαλμών μου, και ουκ modi præconia recenseo , imo potius orationem

(24) Τοίς ασεβέσιν . Editi εν τοίς. Sed nec pre
positio deest in Coisl. secundo et in pluribus a
Combefisio citatis .
(25) Παραδέδωκας. Duo mss. παρέδωκας .
(26) 'Ακούων . Editi addunt επί σοί, sed haec de
sunt in Reg. secundo el Coisl . et aliis a Combelisio
cilatis, ac melius videntur deesse.
(27) Των ουρανών. Sic Reg . Coisl . et Maz . Editi
του ουρανού.
(28) Πωρώσεως . Sic editio Basileensis et tres no
PATROL, GR XXXII,
stri codices et alii a Combefisio citati . Ejilio Pari
siensis πηρώσεως .
(29) Σεμνυνόμενος. Sic mss. Editi σεμνόμενος .
(30) Πρωΐ. Sic duo mss . Editi πρώην . Paulo post
ex iisdem mss . legimus ασβόλην pro άσβολον quod
erat in editis .
(31) Σκυθρωπάζων . Ρost hanc vocem addunt duo
codices και παριστάμενος σκυθρωπός . Observa
etiam Combefisius codices suos habere παριστά
μενος
12
303 S. BASILII MAGNI 3€ !

funebrerum componens , consolationem nullarm , nul-- Α έστι μάλαγμα επιθειναι , ούτε έλαιον , ούτε κατα
Jamque medelam admitto ; quippe abscondita est δέσμους . "Έστι γαρ ή πληγή μου οδυνηρά . Πόθεν
ab oculis meis consolatio , nec est fomentum ap εαθήσομαι ;
ponere, neque oleum , neque ligamenta . Est enim plaga mea doloris plena . Unde sanabor ?
2. 'Si qua igitur adhuc spes libi superest salu 2. Εί τις oύν έτι ελπίς υπολείπεται σοι σωτηρίας ,
lis ; si qua exigua Dei recordatio, si quod deside εί τις βραχεία μνήμη περί τον Θεόν, εί τις πόθος
rium futurorum bonorum , si quis metus supplicio- των μελλόντων αγαθών , εί τις φόβος των τεθησαυ
rum , quae servata sunt non penitentibus, resipisce ρισμένων κολάσεων τοίς αμετανοήτοις · ανάνηψον
veliciler : attolle oculos tuos in celum , intellige, ταχέως · έπαρον (52) τους οφθαλμούς σου εις τον
desiste a tua nequitia , excute circumfusam tibi ουρανόν , ελθε εις συναισθησιν , παύσαι από της
ebrietatem , insurge in eum qui te prostravit. For- πονηρίας σου , απόσεισαι την περιχυθεϊσάν σοι μέθην,
liter conare e terra resurgere . Recordare boni pa επανάστα των καταβαλόντι σε . "Ισχυσον εκ γης έπα
storis , qui persequens eruet te . Etiamsi supersint B , ναστήναι . Μνήσθητι του αγαθού ποιμένος , ότι κατα
crura duo, aut auriculæ summitas, resili ab eo qui διώκων εξελείται σε . Κάν ή δύο σκέλη , ή λοβός
1e vulnerait . Memor esto miserationum Dei , qui ωτίου , αποπήδησαν από του τραυματίσαντός σε .
curat oleo et vino .. Ne desperes salutem.. Revoca Μνήσθητι των οικτιρμών (55 ) του Θεο , ότι θερα
in memoriam quæ scripta sunt , nempe lapsum re πεύει ελαίω και οίνω. Μή απελπίσης την σωτηρίαν.
surgere, aversum converti 45 , percussum curari , a 'Ανάλαβε την μνήμην των γεγραμμένων , ότι ο πί
bestiis captum liberari , confitentem non rejici. Non πτων ανίσταται , και ο αποστρέφων επιστρέφει· ο
enim vuli Deus mortem peccatoris , quemadmodum πεπληγώς θεραπεύεται , ο θηριάλωτος περιγίνεται ,
νult converti ipsum , et vivere 68. Ne contempseris , και εξομολογούμενος ουκ αποβάλλεται. Ου θέλει γάρ ο
velit in malorum profundum collapsus 41. Tempus Κύριος τον θάνατον του αμαρτωλού , ώς το επιστρέ
patientia est , tempus lenitatis , teampus curationis , ψαι και ζήν αυτόν. Μή ως εις βάθος (34) κακών
1empus emendationis . Lapsus es ? eisurge. Pec - έμπεσών καταφρονήσης. Καιρός ανοχής έστι , καιρός
casti ? desine. Ne stes in via peccalorum 8 , sed μακροθυμίας , καιρός ιάσεως , καιρός διορθώσεως .
resili. Nam cum conversus ingemueris, lunc ser Ωλίσθησας : εξεγείρου . "Ήμαρτες ; ησύχασον. Μη
Yabere. Est enim ex laboribus sanitas , et salus ex στης εν όδω αμαρτωλών , αλλά αποπήδησον . “ Όταν
sudoribus . Vide igitur ne forte, dum servare vis C γάρ επιστραφείς στενάξης, τότε σωθήση . "Έστι γαρ
quæ cum nonnullis pactus es , inita cum Deo εκ πόνων υγεία , και εξ ιδρώτων σωτηρία . "Ορα ούν
pacta , quæ coram multis testibus professus es , μή ποπε , συνθήκας βουλόμενος τινων φυλάττειν ,
transgrediare. Ne igitur ob humanas quasdain ra παραβής τας προς τον Θεόν συνθήκας , άς ώμολό
ciocinationes cuncteris ad me venire . Ego enim γησας επί πολλών μαρτύρων . Μή ούν διά τινας λο
receptum mortuum meum Iugebo , ego curabo , γισμούς ανθρωπίνους οκνησης ελθείν προς με . Εγώ
ego amare flebo super contritione alia generis γάρ αναλαβών τον νεκρόν μου θρηνήσω , εγώ θερα
mei . Excipient te omnes , omnes se tibi laboruin πεύσω , εγώ πικρώς κλαύσομαι επί το συντριμμα
socios adjungent. Ne despondeas animum : me της θυγατρός του γένους μου . Πάντες σε δέχονται ,
mor sis dicrum antiquorum . Est salus : esl emen πάντες σοι συμπονήσoυσι . Μή αναπέσης (55 ): ννή
datio. Confide , ne desperes . Non est lex citra σθητι ήμερων αρχαίων. " Έστι σωτηρία , έστι διόρ
misericordiam morte condemnans, sed gratia dif θωσις. Θάρσει , μη απελπισης . Ουκ έστι νόμος κατα
ferens pænam , exspectans emendationem . Non δικάζων τον χωρίς οικτιρμών θάνατον, αλλά χάρις
dum occlusæ sunt cores ; audit sponsus : non υπερτιθεμένη την κόλασιν, εκδεχομένη την διόρθω
dominatur peccalum . Redintegra denuo luctam : σιν . Ούπω έκλείσθησαν αι θύραι• ακούει ο νυμφίος :
ne moreris , sed lui ipsius et omnium nostrum Doυ κυριεύει αμαρτία . Αναπάλαισον πάλιν μή κατ
miserere in Christo Jesu Domino nostro , cui glo οκνησης , και σεαυτόν οικτείρησον , και πάντας
ria et imperium nunc et semper in sæcula sæculo ημάς (36) εν Χριστώ Ιησού τω Κυρίω ημών, και η
rum . Amen . δόξα και το κράτος νυν και αει εις τους αιώνας των
αιώνων. Αμήν .

*5 Jerem . viii , h. * Eaeca . YVH1 , 32. * Proν . ΧVΙΙΙ , 3. » Psal . 1 , 1 .

(32 ) " Έπαρον . Sic tres mss. Editi έπαιρον. Paulo
post editi καταβάλλοντι . Μss . ut in textu.
(53 Των οικτιρμών . Sic tres mss . Editi τους
οικτιρμούς .
(34 ) Μή ως εις βάθος . Ως additum ex tribus
mss. nostris præter Combeſisianos.
( 35) Mỹ áranéons. Sic quinque codices mss.
Editi μη απεισθής.
( 36 ) Πάντας ημάς . Que sequuntur addita ex Re
gio secundu et Coisl. secundo.
365 EPISTOLARUM CLASSIS I. EPIST . XLV . 566

ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΜΕ'. EPISTOLA XLV . 133

Cum quidam relictis magnis opibus monasticam vitam amplexus essel, ac postea ex summopietatis ſervore in adulteriun
et alia scelera incidissel, auctor epistolæ ,qui cum eo Hierosolymis commoratus fuerat, peccaii ei scandali magnitudi
nem ei exponit, simulque spe misericordiæ divinæ , el exemplo Judæorum ac Gentilium, qui tunc ad Dei cultum com
pellebantur, ad certamien revocal.
Πρές μονάζοντα εκπεσόντα . A Ad monachum lapsum .
1. Διττός μου φόβος ενέσκηψε τοίς της διανοίας 1. Duplex timor subiit nientis meæ sinus lua
κόλπους εκ της περί σε υποθέσεως . "Η γάρ τις ασυμ causa . Aut enim præoccupans me immisericors
παθής τρόπος προκαταρξάμενος εις μισανθρωπίας ( 57) quidam animi notus in crimen inliuinanitatis con
έγκλημά με ρίπτει · η αύθις συμπαθείν εθέλοντα , jicit : aut rursus misereri volentem, etiam ut ad
και προς τα πάθη καταμαλακίζεσθαι , κακώς μετατί . vilia remollescam , male convertit . Quare el haric
θησι (58) . Διόπερ και διαχαράττειν μέλλων τουτί μου meam epistolam exaraturus , manum quidem lor
το γράμμα , την μεν χείρα ναρκώσαν τοϊς λογισμοίς pescenterm ratiocinationibus corroboravi , sed vul
ενεύρωσα , το δε πρόσωπον, ήπορημένον εκ της επί tum , ex concepla propier le tristitia anxium , mu
σοι κατηφείας , αλλοιώσαι ουκ ίσχυσα , τοσαύτης μου tare non polui : lanto mihi, tua causa , incusso
επί σοί κεχυμένης (59 ) αισχύνης , ως και την του pudore , ut oris eliam Nexus , labiis meis in lu
στόματος σύμπτυξιν παραχρήμα πίπτειν , των χει clum conversis , statim concideret . Hei mihi, quid
λέων μου εις κλαυθμών εκτρεπομένων , Οίμοι, τι scribam , aut quid cozilein in trivio constitutus ?
γράψω, ή τι λογίσομαι έν τριόδο απειλημμένος ; Si mihi prioris luæ vanæ vivendi rationis veniat
Εάν έλθω εις μνήμην της προτέρας σου ματαίας B in mentem , cum circumſluerent le divitiæ , ac
αναστροφής, ότε σε (40) περιέρρει πλούτος, και το humi repens gloriola, horreo : cum adulatorum
χαμερπές δοξάριον , φρίττω· ηνίκα είπετό σου κολά le sequeretur multitudo , fruererisque brevi ac
χων πλήθος, και τρυφής απόλαυσις πρόσκαιρος μετά temporaria voluptate , non sine manifesto periculo
προφανούς κινδύνου και αδίκων πόρων και πή μέν et iniquo quæstu : et partim quidem magistratuum
αρχοντικοί φόβοι διερείπιζόν σου την της σωτηρίας timor te de salute cogitantem exagitaret : partim
υπόνοιαν , πη δε δημοσίων θόρυβοι διεσάλευόν σου την vero publicorum negotiorum lumultus luam inter
εστίαν , ή τε συνοχή των κακών απεσφαίριζέ ( 41 ) σου turbarent domum , atque malorum frequentia men
τον νούν προς τον δυνάμενον σοι βοηθεϊν · ηνίκα κατά tem tuam ad eum , qui opitulari tibi poterat , retor
μικρόν έμελέτας περιβλέπεσθαι τον Σωτήρα , φέ- queret : cum paulatim Servatorem circumspicere
ροντα μεν προς ωφέλειαν τους φόβους , ρυόμενον δε meditareris, timores quidem libi ad luam utilita
σε , και σχέποντα , παίζοντα κατ' αυτού εν ταις tem inſerentem , liberantem vero ac protegentem
αδείαις · ηνίκα εγυμνάζου πρός μεταβολήν σεμνού te , qui ei dum in tulo esses , illuseras : cum le ad
τρόπου , σκυβαλίζων μέν σου την πολυκίνδυνον περι innovandos acquirendosque honestos mores exerce
ουσίαν , οίκου τε θεραπείας και συνοίκου ομιλίας res , periculosissimam tuam opulentiam nihili fa
απαρνούμενος . " Όλος δε (42 ) μετάρσιος , ώσπερ ξένος c ciens , reique familiaris curam et uxoris consuetu
και αλήτης , αγρούς και πόλεις εξαμείβων , κατέδρα dinem refugiens. Quin etiam lotus sublimis, velut
μες επί τα Ιεροσόλυμα , ένθα σου και αυτός συν peregrinus et erro , agris et civitatibus peragratis,
διατρίβων εμακάριζον των αθλητικών πόνων , ότε petisti Jerosolyma , ubi et ipse tecum commoralus
εβδοματικούς κύκλους νηστις διατελών Θεώ προσ ob athleticos te labores beatum prædicabam , cum
εφιλοσόφεις , ομού και τας των ανθρώπων συντυχίας per sentenarios circulos jejunus perseverans Deo
λόγω τροπής υποφει'γων , ήσυχίαν δε και μονοτρο- philosophareris , simulque congressus humanos vel
πίαν εαυτο εφαρμόσας , τους πολιτικούς θορύβους uti in ſugam conversus devilares, atque tranquillo
εξέκλινας (43). Σάκκω δε τραχεί το σώμα σου δια ac solitario vivendi genere tibi parato , civiles lu
νύττων , και ζώνη σκληρά την οσφύν σου περισφίγ- multus declinares. Praeterea corpus Luum cilicio
γων , καρτερικώς τα οστά σου διέθλιβες . Λαγόνας δε aspero lancinans, el zona dura astringens lumbos
ταις ενδείαις κοιλαίνων μέχρι τών νωτιαίων μερών tuos, patienter Ossa tua alterebas . Quin et ilia
υπεχαύνωσας και φασκίας μεν απαλής την χρήσιν inedia concavans, ea usque ad dorsi parles ladin
απηρνήσω, ενδοθεν δε τάς λαπάρας , σικύας ( 44 ) δί effecisti, atque lascia mollis rejecto usu , abdomen
χην υφελκύσας , τους νεφριτικούς χωρίοις προσκολλά intrinsecus cucurbitæ in morem contraclum , renia
σθαι έβιάζου · όλην δε την της σαρκός πιμελήν εκ- D bus adhereseere eugebas. Ad hec , evacuato carris

(57) Μισανθρωπίας . Coisl . primus μισαδελφίας ,
odii fratrum .
(38) Μετατίθησι. Quatuor mss . codices, non ta
men antiquissimi , habent ôlationgi . Miror Combe
fisium legi velle διατίθημι ,
( 39) 'Επί σοί κεχυμένης . Duo codices pro his
focibus habent επικεχυμένης. Colbert. et primus
Loislinianus επικειμένης .
(40 ) " Οτε σε. Codices non pauci ότε σοι , unus
ότε σου. Paulo post editi κολάκων πλήθη. Sex mss .
ul in textu
(41) 'Απεσφαίριζε . Sic Harl . , Coisl . primus , Me
dic. et plures alii . Editi απεσφαίρισε . Paulo past in
tribus codicibus recentioribus deest gol ante ter
Σωτήρα .
(49 ) " 0.λος δε . Sic Harl . , Coisl. primus et plures
alii . Editi όλως δε.
( 15) 'Εξέκλινας . Ιta sex mss. non ut in editis
εξέκλιμες.
( 44 ) Σικύας . Editi σικύου contra omnium mss .
codicum lidem .
* Alias IV .
567 S. BASILII MAGNI 368

τοιο adipe, exsiccasti strenue meatus sub ventre A κενώσας, τους των υπογαστρίων οχετους γενναίως
sitos, et ipso ventre inedia coarctato , faciebas ut εξήρανας , γαστέρα τε αυτην ταις ασιτίαις συμπτύ
costalæ partes , tecti quasi quædam eminentia, um . ξας, τα πλευριτικά μέρη, ώσπερ τινά στέγης εξοχήν ,
bram inducerent 134 partibus umbilici, atque τοϊς του ομφαλού μέλεσιν (43 ) έπεσκίαζες, και συν
contracto toto organo , nocturnis horis confitens εσταλμένω όλα τα οργάνων, κατά τας νυκτερινές
Deo , lacrymarum rivis barbe pilos madefactoς ώρας ανθομολογούμενος τω Θεώ , τούς των δακρύων
complanabas . Quid autem opus est recensere me οχετοίς την γενειάδα έμβρoχoν καθωμάλιζες . Και τι
singula ? Memineris quot sanctorum ora exceperis με δει καταλέγειν έκαστα ; Μνήσθητι όσα αγίων
osculo , quot sacra corpora amplexus sis, quol viri στόματα φιλή ματι κατασπάσω, όσα ιερά σώματα
manus tuas velit intaminalas ſoverint; quot servi περιεπτύξω , όσοι σου τας χείρας ως αχράντους περι
Dei , velut venerantes , conſugerint ad genua tua έθαλπον · όσοι δούλοι Θεού , ώσπερ λατρείς, υπέδρα
complectentes . μον τοίς γόνασί σου περιπλεκόμενοι .
2. At horum quis tandem finis ? Adulterii fama 2. Και τούτων το τέλος τι ; Μοιχικής φήμης δια
nuntiati crimen , sagitta velocius pervolans , aures βολή , βέλους οξύτερον διιπταμένη, τιτρώσκει ημών
nostras sauciat , acutiore stimulo viscera nostra τάς ακοάς , ακμαιοτέρω κέντρο τα σπλάγχνα ημών
B
compungens . Quæ tam artificiosa præstigialoris διανύττουσα . Τίς ή του γόητος (16 ) τοσαύτη έντε
versuria in tam perniciosum casum te conjecit ? χνος ποικιλία εις τοσούτον ( 47) σε περιήγαγεν ολέ
Quænam diaboli sinuosa retia le constringentia , θριον σκέλισμα ; Ποία πολύπλοκα του διαβόλου δί
virtutis nervos immobiles reddiderunt ? Quo ab κτυα , περισφίγξαντά σε , τας της αρετής ενεργείας
iere laborum tuorum narrationes ? Sed fortasse ακινήτους απήλεγξε ; Πού μου τα διηγήματα των σων
æquum non est his Gidem adhibere ? Et quomodo πόνων ούχεται ; "Αρα γάρ απιστήσαι άξιον ; Και πως
non ex maniſestis ea etiam credemus quæ hacle ουχί εκ των εναργών και τα τέως αφανή εις πίστιν
nus abscondita fuerunt ? siquidem animes que ad δεξόμεθα ; ει τας τω Θεώ προσφυγουσας (48) ψυχάς
Deum confugiebant , juramentis horrendis ob- φρικτούς όρκους κατέκλεισας, οπότε παρατετηρτημέ
strinxisti , cum tamen nominatim quidquid bis νως του ναι και του ού το περιττόν το διαβόλο
voculis , est et non , amplius est , diabolo attribua προσνενέμηται. Ομoύ τοίνυν και παρορκίας όλε
tur * . Itaque simul quoque exitiosi perjurii ſuisti θρίου γέγονας έγγυος , και φαυλίσας της ασκήσεως
sponsor , atque instituti ascelici charactere in con τον χαρακτήρα , μέχρι των αποστόλων και αυτού του
1emplum adducio , ad apostolos usque ipsumque Κυρίου ανέπεμψας το αίσχος. Κατήσχυνας το της
Dominum dedecus ac infamiam transmisisti . De αγνείας καύχημα , έμωμήσω της σωφροσύνης το
C
decorasti castilatis gloriationem ; labe aspersisti “ επάγγελμα• εγενόμεθα αιχμαλώτων τραγωδία : Ιου
continentiæ volum , caplivorum facti sumus tra δαίοις και "Ελλησι δραματουργείται τα ημέτερα.
gadia , a Judæis et gentilibus res nostre in sce Διέτεμες φρόνημα μοναχών, τους ακριβεστέρους εις
nam et actus deducuntur. Discidisti monachorum φόβον και δειλίαν ήγαγες, θαυμάζοντας έτι του δια
studia ; diligentiores cautioresque in metum for βόλου την δύναμιν » τους αδιαφόρους εις ακολασίας
midinemque conjecisti , adhuc diaboli potestatena ζήλον μετέθηκας . "Έλυσας, όσον επί σοί , το του
admirantes; negligentiores vero ad sequendum Χριστού καύχημα , Θαρρείτε , λέγοντος, εγώ νενί .
incontinentiæ exemplum traduxisti. Dissolvisti , κηκα τον κόσμον , και τον τούτου (49) άρχοντα .
quantum in te fuit, gloriationem Christi, qui dixit : 'Έκέρασας τη πατρίδι κρατήρα δυσφημίας : όντως
Confidite , ego υici mundum 50 , ejusque princi- εις έργον ήγαγες το της Παροιμίας ( 50): Ως έλαφος
pem . Creatorem dedecoris niscuisti patrie. Yere τοξευθείς εις το ήπαρ. ' Αλλά τι νύν ; Ού πέπτω
implevisti Proverbium , Velut cervus sagitta iclus κεν και της ισχύος πύργος , αδελφέ· ουκ έμωμήθη τα
in jecore 51. Sed quid jam ? Non cecidit fortitudinis της επιστροφής φάρμακα : ουκ απεκλείσθη του κατα
turris , o frater : non obsorduerunt correctionis ac φευκτηρίου ή πόλις. Μη τα βάθει των κακών ένα
convectionis remedia : non occlusa est civitas perfu- D πομείνης : μή χρήσης ( 51 ) σεαυτών των ανθρωποκτόνω.
gii . Ne in profundo malorum permaneas, nec te Οίδεν ανορθούν κατερραγμένους ο Κύριος . Φεύγε μη
tradas homicidæ . Novit Dominus elisos crigere. Ne μακράν, αλλά προς ημάς ανάδραμε . Ανάλαβε πάλιν
procul ſugias, sed ad nos recurre . Resume iterum νεανικούς πόνους , δευτέροις κατορθώμασι διαλύων
labores juveniles , secundis recte factis humi re την χαμαίζηλον και γλοιώδη ( 32) ηδονήν. 'Aνάνευσον
pentem sordidamque voluptatem delens . Respice εις την του τέλους ήμέραν , ούτω προσεγγίσασαν τη

49 Matth . ν, 37. 50 Joan . XVI , 33 . 51 Prov . VII, 22 , 23.

( 45) Mέλεσιν . Coisl . primuς μέρεσιν .
(46) Toù róntos. Suspeclæ mihi sunt hæ voces,
quæ desunt in duobus vetustissimis codicibus Harl .
el Coisl. primo.
(47) Ειςτοσούτον . Reg . secundus είς τούτο . Paulo
post cod . Clarom . υποσκελισμα .
(48) Προσφυγoύσας. Duo mss . προσφευγουσας .
(49) Και τον τούτου . Editi και τον του κόσμου
τούτου . Οmnes nostri codices ut in textu .
(50 ) Το της παροιμίας . Sic emendavimus, ope
codicis Harl. et aliorum duorum , quod erat in editis
τάς παροιμίας.
( 51 ) Μή χρήσης . Sic Harl . , Coisl. primus et tres
alii. Editi μή χρήζης.
( 52 ) Γλοιώδη . Sic cod . Clarom . et Ρaris., quo
rum scriplura videtur præferenda el editis in qui
bus legitur γλυκώδη, el aliis mss . partium γλυώδη
habentibus, partium γελοιώδη .
19 EPISTOLARUM CLASSIS I. EPIST . XLVI. 37Ο

ζωή ήμών , και γνώθι πώς λοιπόν Ιουδαίων και Έλ- A ad finis diem , ita vite nostre vicinum ac propin
λήνων παίδες συνελαύνονται προς θεοσέβειαν , και μη quum , el nosce quomodo jam Judæorum el Genti
άπαξαπλώς απαρνήση του του κόσμου Σωτήρα" μή σε lium filii a Dei cultum compelluntur, nec omnino
ή φρικωδεστάτη εκείνη καταλάβη απόφασις , ότι, abneges mundi Servalorem : ne te maxime horri
Ουκ οίδα υμάς , τίνες εστέ. bilis illa comprehendat sententia : Non novi vos ,
quinam silis 57 .
(33) ΕΠΙΣΤΟΛΗ Μ ; . EPISTOLA XLVI 135 .
Virginem lapsam vehementer arguit auctor epistolæ, eamque virginitatis volo,quod negabal , vere obstrictam fuisse ae
monstrat;ac dolorem suum significat, quod, Christo sponso derelicto , impium corruplorem elegerit. Postremomortis,
judicii el ælerni supplicii metu, ac spe misericordiæ divinæ ad pænilentiam adducere conatur..
Προς παρθένον εκπεσούσαν» . Ad virginem lapsam .
1. Νύν καιρός εκβοήσαι το προφητικόν εκείνο, και 1. Nunc tempus exclamandi propheticum illud,
ειπείν : Τίς δώσει τη κεφαλή μου ύδωρ , και τοις ac dicendi : Quis dabil capiti meo aquam , et oculis
οφθαλμοίς μου πηγήν δακρύων , και κλαύσομαι meis fontem lacrymarum , ei deplorabo vulneratos
τους τετραυματισμένους (54) θυγατρός λαού μου ; fikir populi mei " ? Quamvis enim illos allum si
Ει γάρ και τούτους βαθεία περιέχει σιγή , και κεϊν- B lentium teneat , jaceantque semel malo obruti, ac
ται άπαξ κεκαρωμένοι τα δεινώ , και το καιρία της lethale vulnus ipsum etiam mali sensum abstulerit ;
πληγής αφηρημένοι και αυτήν ήδη του πάθους την nios tamen sine lacrymis tantum casum prætermit
αίσθησιν · αλλ' ουχ ημάς γε παριέναι αδακρυτί τοσ tere non oportet . Etenim , si quorum corpora in
ουτον πτώμα χρή . Ει γάρ Ιερεμίας τους εν πο bello percussa erant, eos Jeremias innumeris la
λέμω τα σώματα πεπληγότας μυρίων θρήνων αξί- crymis dignos judicavit : quidnam quis dixerit in
ους έκρινε τι άν τις είπoι προς τηλικαύτην ψυχών lanta animarum calamitale ? Vulnerari lui , inquil,
συμφοράν ; Οι τραυματίαι σου , φησίν, ου τραυμα non sunt vulnerati gladii, et mortui lui non sunt
τίαι ρομφαίας , και οι νεκροί σου ού νεκροί πο.li mortui belli 5 . Sed veræ mortis aculeum deſleo ,
μου . Αλλά το κέντρον του όντως θανάτου , την χαλε- peccatum grave, etignita maligni jacula, que ani
πην αμαρτίαν οδύρομαι , και τα πεπυρωμένα του mas una cum corporibus crudeliter combussere.
πονηρού βέλη , ψυχάς ομού μετά σωμάτων βαρβαρι- Certe scelere tanto in terra conspecto valde inge
κώς καταφλέξαντα . " Η μέγαλα ( 35 ) αν στενάξειαν οι muerint Dei leges , que interdicunt semper , ac
του Θεού νόμοι, τηλικούτον άγος επί γής επιβλέπον clamant, olim quidem , Non concupisces uxorem
τες, ούγε απαγορεύοντες αεί και βοώντες, πάλαι proximi tui 68 : per sacra vero Evangelia : Quis
μέν · Ουκ επιθυμήσεις την γυναίκα του πλη » c quis viderit mulierem ad concupiscendum eam, jan
σίον σου · διά δε των αγίων Ευαγγελίων , ότι Πώς ο machalus est eam in corde suo 66. Nunc autem
εμβλέπων (56) γυναικι προς το επιθυμήσαι αυτής vident adulterium impudenter committere ipsan
ήδη εμοίχευσεν αυτήν εν τη καρδία αυτού. Νύν Domini sponsam , cujus caput Christus. Profecto
δε έφορώσιν αυτήν αδεώς μοιχευομένην του Δεσπό el ipsi ingeniiscant sanctorum spiritus : Phinees
του (37 ) την νύμφην , ής ή κεφαλή ο Χριστός . Στε- quidem zelotes , quod non etiam nunc ei liceat,
νάξειε δ ' αν και αυτά των αγίων τα πνεύματα (58) : hasta in manu sumpla, corporaliter scelus ulcisci :
Φινεές μεν ο ζηλωτής , ότι μή και νύν έξεστιν αυτώ, Joannes vero Baptista , quod non possit, relictis
τον σειρoμάστην μετά χείρας λαβόντι , σωματικώς supernis sedibus , ut olim solitudine , ad redar
εκδικήταν το μύσος · ο δε Βαπτιστής Ιωάννης , ότι guendam iniquitatem accurrere ; ac si quid pali
μη δύναται , καταλιπών τάς άνω διατριβάς , καθάπερ oporteat, caput potius anmillere quarm Ioquendi li
τότε την έρημον , επί τον έλεγχος της παρανομίας bertatem. Quin potius , siquidem et nobis beati
δραμείν , και ει παθείν τι δέοι , την κεφαλήν άποθέ Abelis exemplo , licet mortuus , adhuc loquitur ,
σθαι μάλλον ή την παρρησίαν . Τάχα δε ( 39) μάλλον etiam nunc clamat et vociferatur allius Joannes,
είπερ και ημίν , κατά τον μακάριον "Αβελ, και αυτός quam olim de Herodiade : Non licet tibi habere
αποθανών έτι λαλεί, και νυν βοά και κέκραγε μείζον D eam 67. Elsi enim Joannis corpus , prout natura
και Ιωάννης ή περί της 'Ηρωδιάδος τότε , Ουκ έξεστι necessarium est , divinam sententiam excepil, si
σοι έχειν αυτήν . Και γάρ , εί το σώμα Ιωάννου , letque lingua ; Tamen verbum Dei non est alliga
81 Luc . Στι , 27. 53 Jerem , ix , 1 . 5* Isa . XXI , 2. 35 Deut. V , 21 . 86 Maitli . V, 28. 37 Μatth. ΧΙV , 4 .
(53) Ruffini translationem antiquam Latinam hu . (56) Ο εμβλέπων . Ηic variant codices mss . Ha
jus epistolæ habes i lll , p. 740 seqq. beit alii o ' βλέπων, alii ο έμβλέψας , plerique προς
(54) Τους τετραυματισμένους . Sic mss. octo . το επιθυμήσαι αυτήν .
Edili' is cúvepumua. Habini lanen ut editi, duo ( 57) Του Δεσπότου. 11a septem mss . melius , quain
vetustissimi codices Meil. et Coisl . primus. Sed quæ editi την ποτε του επουρανίου δεσπότου νύμφην .
sequitur scriptıram aliorum codicum confirmanta (18) Τα πνεύματα. Duo codices τα τάγματα. Sic
•Paulo post Coisl. primus ordexoutov tetWua , alius etiam Paris. in margine.
τοιούτον, tres alii τοιούτο , Mox idem Coisi . primus ( 59 ) Tuya 8é . Desunt hæc in plerisque codicibus
το σώμα πεπληγότας . mss., in quibus legitur μάλλον δέ . Coisl. primus et
( 55) " Η μεγάλα. Sie uterque Coisl . , Regii tres et Med. consentiunt cum edilis . Paulo post nonnulli
Uterque Bigοί. Editi ή μέγα. Μox tres codices επί codices αυτήν. Το μεν γάρ σώμα.
γή , βλέποντες . + Alias V.
 57 ! S. BASILII MAGNI 32
*um 4. Qui enim , nuptiis coι servi violatis , Ιο- Α κατά το αναγκαίον τη φύσει, τον θείον όρον εδέξατο ,
quendi libertatem ad mortem usque perduxit, quo και η γλώσσα σιγά: Αλλ' ο λόγος του Θεού ου
nagi esset animo futurus , si tantam contume δέδεται. Ο γάρ, επειδή συνδούλου γάμος ήθετείτο ,
Jiam sanclo Domini thalamo illatam conspi-
conspi μέχρι θανάτου την παρρησίαν προαγαγών , τι άν πά
ceret ? θοι τηλικαύτην εφορών ύβριν περί τον άγιον του
Κυρίου νυμφώνα ;
2. At tu , postquam divinæ illius conjunctionis 2. 'Αλλά συ , της θείας εκείνης συναφείας (60 ) τον
aljecisti jugum, atque intaminatum veri regis ζυγόν απορρίψασα, και τον μεν άχραντον του αληθι
thalamum fugiens , in lurpem illam impiamque νου βασιλέως αποδράσα νυμφώνα, προς δε την άτιμον
corruptelam fæde lapsa es, cum jam non habeas ταύτην και ασεβή φθοράν αισχρώς πεσούσα , επει
quomodo amaram hanc accusationem effugias , ουκ έχεις πως την πικράν ταύτην κατηγορίαν εκ
136 nec ullo modo aut arle malum illud abscon φύγης , ουδέ τις εστί σοι τρόπος ουδε μηχανή το δει
dere queas, præceps in audaciam prorumpis. Et νον (61 ) τούτο συγκαλύψαι , ομόσε τη τόλμη χωρείς .
quoniam impius, in profundum malorum lapsus, Και επειδή περ ασεβής , εμπεσών εις βάθος κακών ,
deinceps contemnit, ipsa etiam pacla cum vero λοιπόν καταφρονεί , αυτάς απαρνή τας προς τον αλη
sponso inita abnegas, neque esse te virginem, nec B θινόν νυμφίον συνθήκας , ούτε είναι παρθένος , ούτε
unquam promisisse clamilans, quamvis multa ac υποσχέσθαι ποτέ βοώσα , ή πολλά μέν εδέξω , πολλά
ceperis, mulla demonstraveris virginitatis pignora . δε επεδείξω παρθενίας συνθήματα . Μνήσθητι της
Revoca tibi in memoriam preclaram professionem , καλής ομολογίας , ήν ώμολόγησας ενώπιον Θεού και
quam professa es coram Deo, angelisque et homi αγγέλων και ανθρώπων. Μνήσθητι της σεμνής συν
wibus . Revoca libi in memoriam societalem vene οδίας και ιερου παρθένων χορού , και συναγωγής
randam , et sacrum virginum choruni, ac coelum Κυρίου , και Εκκλησίας όσίων και γηραλέας εν
Domini, et Ecclesiam sanctorum . Memineris quo Χριστώ μάμμης νεαζούσης έτι και (62) ακμαζούσης
que aniculae in Christo avie , que virtute juvene- την αρετήν , και μητρός εν Κυρίω προς εκείνην άμιλ
scit etiamnum , et foret : matris itidem quæ in λωμένης , και ξένους τισι και αθεσι (63 ) πόνους κα
Domino cum illa decerlat, et novis quibusdam ac ταλύειν φιλονεικούσης τα της συνηθείας (64) , και
insuelis laboribus consueludinem dissolvere cona αδελφής ομοίως τα μεν εκείνας μιμουμένης , τα δε
vir : similiter el sororis partim illas pro viribus και υπερβαίνειν φιλοτιμουμένης , και τοίς παρθε
imitartis , partim eliam vincere contendentis, et νικούς πλεονεκτήμασιν υπερακοντιζούσης τα προγο
avita præclare facta virginitalis ornamento supe νικά κατορθώματα, και σε την αδελφήν , ώς ώετο ,
rantis , et te sororem , uti putabat , ad simile certa- C προς την των ίσων άμιλλαν και λόγω και βίω φιλο
men tum sermone , tum vita liaud ignave provocan- πόνως εκκαλουμένης . Μνήσθητι τούτων , και αγγελι
tis . Horum recordare, et angelicæ una cum eis κής περί τον Θεόν μετ' εκείνων χορείας , και πνευ
circa Deum chorex , et spiritualis in carne vilæ, et ματικής εν σαρκί ζωής , και ουρανίου επί γης πολι
cælestis in terra instituti , Recordare dierum tran τεύματος . Μνήσθητι ημερών αθορυβων , και νυκτών
quillorum , et noctium illuminatarum , et cantilena πεφωτισμένων, και υδών πνευματικών , και ψαλμω
rum spiritualium , et psalmodia sonore, precum δίας ευήχου , και προσευχών αγίων , και αγνής και
sanctarum , thori casti atque intaminati , virgi- αμιάντου κοίτης, και παρθενικής προόδου , και έγκρα
nei progressus, mensa sobriæ , ac præclare precan τους τραπέζης , και καλώς εύχομένης την παρθενίαν
tis ut incorrupta tibi virginitas servarelur. Ubi tua σοι άφθορον τηρηθήναι ( 63). Που δε σοι το σεμνόν
illa gravis species et honesti mores, vestis vilis vir εκείνο σχήμα , που δε το κόσμιον ήθος , και εσθής
ginein decens, pulcher ex pιdore rubor , et decords λιτή , παρθένο πρέπουσα , και καλόν μεν το εξ αι
ex abstinentia ac vigiliis eſflorescens paller, atque δούς ερύθημα , ευπρεπής δε ή εξ εγκρατείας και
omni pulchro colore decentius elucescens ? Quoties αγρυπνίας επανθούσα ωχρότης , και πάσης ευχροίας
in precibus pro virginitate citra maculam servanda , χαριέστερον επιλάμπουσα ; Ποσάκις εν προσευχείς ,
forte lacrymas edadisii ? Quot literas ad sanctos Dυπέρ του τηρήσαι (66) την παρθενίαν άσπιλον , ίσως
exarasti, per quas tibi eorum eflagitabas preces , εξέχεας δάκρυα ; Πόσα δε γράμματα προς τους
68 ] [ Tim . 1 , 9 .
(60) Συναφείας . Νonnulli mss . κοινωνίας. (65) και καλώς... τηρηθήναι. Εliti post haec
( 61 ) Το δεινόν . Deest τoύτo in octo mss . Paulo verba addunt iterum moitas, eaque collocant ante
past in sex deest pariter αληθινόν . Sed utrumque και εγκρατούς τραπέζης και παρθενικής προόδου .
legitur in velustissimis codicibus Coisl . et Med. In Aliter antiqui codices , in primis Coisl. et Med . quos
Harlæano non erstat hxc epistola . secuti sumus. Melius tamen videtur abesse a Bigot.
( 62) " Ετι και . Sic Coisl . primus et Med . Corrupte alroque illud και καλώς... τηρηθήναι . Crediderin
5η editis άρτι . ή τότε. has voces referendas esse ad ea quæe sopra de vir
( 65 ) Αήθεσι. Ιta colices mss . octo , melius quam ginis sorore dicuntur, ac inde excidisse. lisdem
editi αληθέσι. codicibus freti !egimus paulo post που δε σοι, pro
( 64) Τι της συνηθείας. Sic duo antiquissimi eo quod erat in editis που μέν σοι , et delevimus και
codices Coisl . et Μed . Editi της συνηθείας το κράτος, •ante παρθένω.
consuetudinis robur dissolvere. Mox editi τα μεν κρά (66) Τηρήσαι. Post hanc vocem editi addunt σε
τος εκείνης . Deest illud, κατά κράτος, in octo mss.; quod deest in mss . octo. Statim editi εξεδάκρυσας.
at duo tantum habent èxelvas, nempe Coisl . pri Μss . Sex εξέχεας δάκρυα , duo εξέχεας δάκρυον .
mus el Colb . , quos secuti sunius.
573 EPISTOLARUM CLASSIS 1. ΕΡΙSΤ. ΧLVΙ. 574

αγίους ( 67) εχάραξας , δι' ών ήξίους υπερεύχεσθαι' A non ut humanas nuptias, imo ignominiosam illam
σου , ουχ ένα γάμου ανθρωπίνου , μάλλον δε της ατί- corruptionem assequereris, sed ut a Domino Jesu
μου ταύτης φθοράς επιτύχης , αλλ' ίνα του Κυρίου non excideres ? Quoties sponsi accepisti dona ? Quid
"Ιησού μη εκπέσης; Ποσάκις δε δώρα του νυμφίου opus est honores etiam illius causa ab iis φui ejus
εδέξω ; Τι δεί και λέγειν τας δι' εκείνον παρά των sunt, delatos memorare ? convictum cum virgini
εκείνου τιμάς και τας μετά παρθένων συμβιώσεις ; τας bus ? factus cum eisdem progressus ? salutationes a
συν εκείναις προόδους και τας παρά παρθένων δεξιώ- virginibus exhibitas ? laudes ob virginitatem ? virgi
σεις και τα επί παρθενία εγκώμια και τας παρθενικάς neas eulogias , litteras ut ad virginem scriptas ? AL
ευλογίας και τα ως προς παρθένον γράμματα; Αλλά spiritus aerii , qui nunc in filiis contumaciæ operata
νύν, ολίγην αύραν δεξαμένη του αερίου πνεύματος , tur, exigua aura modo suscepta , abnegasti haece
του νυν ενεργούντος εν τοις υιούς της απειθείας , omnia , el pretiosam illam et dimicatione omni reli.
πάντων εκείνων εξαρνος γέγονας και το τίμιον nendam possessionen brevi voluptate cotomu
εκείνο και περιμάχητον κτήμα βραχείας ηδονής αν lasti : quæ ad tempus quidem.gullur tuum illinit.et.
τικατηλλάξω , ή προς καιρόν μέν λιπαίνει σαν φά- exhilar.it, sed postea. felle anariar comperieur .
ρυγγα , ύστερον δε ( 68) πικρότερον χολής ευρήσεις..
3. Επί τούτοις τις ουκ αν πενθήσας είπoι , Πώς 3. Ad hæc quis non ingemiscens dicat : Quo
εγένετο πόρνη πόλις πιστή Σιών ; Πώς δε ουκ . αν modo 137 facta esi meretrix civilas fidelis Sion 69 ?
αυτός ο Κύριος αποφθέγξαιτo πρός τινα (69) των Quomodo autem non ipse Dominus ad eorum , qui
νυν εν πνεύματι Ιερεμίου περιπατούντων , Είδες & nunc in Jeremiž spirilu ambulan!, aliquos dicat :
εποίησέ μοι ή παρθένος του Ισραήλ ; Εγώ έμ l'idisti quæ fecit mihi virgo Israel 60 ? Ego despondi
νηστευσάμην αυτήν έμαυτώ εν πίστει και άφθαρ- ipsam mihi ipsi in fide et integritate , in justitia et
σία , εν δικαιοσύνη , και εν κρίματι , και εν ελέει in judicio et in misericordia arque miserationibus es ,
και οικτιρμούς , καθώς και διά Ωσηέ του προφήτου quemadmodum et per Osearn prophetam ei pro .
αυτή επηγγειλάμην ( 70). Αυτή δε ηγαπήκει άλλο . misi . Ipsa vero dilexit alienos , et vivente me viro,
τρίους , και ζώντος εμού του ανδρός , μοιχαλίς χρη adultera audil, nec veretur viri alterius esse. Quid,
ματίζει , και ου φοβείται γενομένη ανδρί ετέρω . Τι vero sponsæ dux divinus ac beatus Paulus , velus.
δε άρα ο νυμφαγωγός , ο θείος και μακάριος Παύλος, ille, et novus hic , quo sequestro ac doctore, relicta
και σε αρχαίος εκείνος , και ο νέος ούτος , υφ' ώ με palerna domo, Domino conjuncta es ? An non dicat
σίτη και διδασκάλω , τον πατρώον (71) οίκον καταλι lanto malo dolens uterque ? Timor enim quem ti .
πούσα , τω Κυρίω συνήφθης; 'Αρα ουκ άν είπoι το c metam , venit mili , et φuem metueram , occurrit
τοσούτω κακό περιπαθήσας εκάτερος : Φόβος γάρ mihi 62. Desponsari enim le uni viro, virginem castam
δν εφοβούμην , ήλθέ μοι, και δν έδεδοίκειν , συν exhibere Chrislo 68 : sed metuebam semper, ne quo
ήντησέ μοι . Εγώ μέν γάρ σε ήρμοσάμην ενί dam modo, ut serpens Evam decepit versutia sua ,
ανδρι παρθένον αγνήν παραστήσαι τώ Χριστώ, ita aliquando corrumperentur, sensus lui . Qua .
και εφοβούμην αει μη πως , ώς ο όφις εξηπάτησεν propter innumeris incantamentis seu per conatus
Εύαν εν τη πανουργία (72) αυτού , ούτω φθαρή ποτέ sum affectuum tumultum comprimere , et innume
τα νοήματά σου . Διά του τούτο μυρίαις μεν επωδαίς ris excubiis Domini sponsai custodire , et vitam
επειρώμην αει ( 75 ) καταστέλλειν των παθών τον τά innuplæ semper exponebam , quod innupta sola
ραχον , μυρίαις δε φυλακαίς συντηρείν του Κυρίου curat quæ Domini sunt , ut sit sancta corpore et
την νύμφην και τον βίον αει της αγάμου διεξήειν , spiritu 63 ; et virginilalis dignitaterm enarratham, et
ότι δη μόνη ή άγαμος μεριμνά τα του Κυρίου, ίν ' η templum Dei le appellans , velut alas addelham ,
αγία τω σώματι και το πνεύματι» και το αξίωμα alacrilale erigens ad Jesum; et per mali timorem
της παρθενίας υφηγούμην, και ναόν σε Θεού προσ ad cavendum casum suppetias ferebam , cum dice
ανορεύων, οιονεί πτερόν εδίδουν τη προθυμία (74) rem : Si quis templum Dei profanat, hunc perdet
89 Isa . 1 , . 60 Jerem . XVII . 13 . •1 Ose . 1 , 17 . 62 - Job II , 25. 03 1 Cor. 1 , 2. ! 65 ibid . 3.
« I Cor, Υι, 34.

67) Προς τους αγίους . Editi addunt πολλάκις, D μεν. Μox editi του αθανάτου ανδρός, sed melius
sed melius deest in Coisl. primo. Sic etiam edili abest illud , & Oavátou, a Med . et Coisl . primo.
paulo post, παρά του νυμφίου , sed prepositio deest ( 71) Πατρώον. Plerique mss. μητρώον Vetustis
in octo mss . simi iamien Coisl. ei Med . et alii nonnulli habent ut
( 68) "Υστερον δέ. Sic antiqui codices. Editi ύστε- , editi.
ρον μέντοι. Ιbidem post ευρήσεις addunt editi και (72 ) 'Εν τη πανουργία . Prepositio addita ex sex
κονημένον μάλλον μαχαίρας διστόμου , et magis acu mss . Mox editi ante las voces , διά του τούτο, addunt
iam gladio ancipite. Sed hæc desuntin seplem mss. από της απλότητος του Χριστού. Sed haec desunt in
Desunt pariler in octo veteribus libris quže post has omnibus mss . Ιbidem editi ταις πνευματικαίς έπιω-,
voces ,Floth Slúv, leguntur in editis, * TOTÈ Taņa iais, spiritualibus incaulamentis. Sed melius duo
ρης κρίσεως, εν ή δικαιοσύνη εκοιμήθη εν αυτή , νύν antiquissimi codices Coisl. et . Med . , quos in textu
ob sovevra!" quë olim plena judicio, in qua juslilia secuti sumus .
quiescebal, nunc autem homicidæ. ( 75) 'Αεί . Deest iniisdem duobus codicibus.
( 69) Αποφθέγξαιτo πρός τινα . Sic omnes codices ( 74) Προθυμία . Editi addunt και, sed deest in
ΠISs. Editi αποφθέγξαι πρός τινας . plerisque. mss. Ιbiden tres codices ανακουφίζον .
(70) Επηγγειλάμην. Male in editis επηγγείλα
375 S. BASILII MAGNI 576

Deus 66. Sed et presilium er precibus meis adde- Α προς Ιησουν ανακουφίζων , και το φόβο του δεινού
bam , si qua ratione integrum tibi corpus et anima προς το μή πεσείν εβοήθουν, λέγων (73 ): Εί τις τον
et spiritus possel citra reprehensionem in adventu ναόν του Θεού φθείρει , φθερεί τούτον ο Θεός . Και
Domini nostri Jesu Christi servari. Al frustra hæc δή και την εκ των προσευχών μου προσετίθουν ασφά
omnia in te laboravi , mihique amarus exstitit dul λειαν , εί πως ολόκληρόν σου ( 76) το σώμα και η ψυχή
cium illoruin laborum exitus , rursusque ingemendi και το πνεύμα αμέμπτως εν τη παρουσία του Κυρίου
necessilas ob eam , de qua gaudere me oportebat. ημών Ιησού Χριστού τηρηθείη . Αλλά γάρ εική
Ecce enim decepla es a serpente amarulentius quam ταύτα πάντα κεκοπίακα εις σε · καί μοι πικρόν εξέβη
Eva. Corrupla est non mens tua solum , sed etiam των γλυκέων εκείνων πόνων το πέρας και στένειν
una cum mente corpus luum . Et horrendum illud ανάγκη πάλιν εφ' η έδει με χαίρειν . Ιδού γάρ επά
quod et dicere pudet, nec tamen silere queo (est τη σαι μεν υπό του όφεως της Εύας πικρότερον :
enim velut quidam ignis in ossibus meis accensus έφθαρται δέ σοι ου τα νοήματα μόνον, αλλά γάρ συν
et ardens, resolvorque undique et non possum εκείνους και αυτό το σώμα και το φρικώδες εκείνο ,
ferre ), tollens utique menbra Christi, membra fe ο και είπείν οκνώ , και σιωπάν ου δύναμαι ( έστι γάρ
cisti meretricis 67. Hoc unum ex omnibus malum ως πύρ καιόμενον και φλεγόμενον (77) εν τοις
nequit cum alio comparari : hoc novum est in vita B οστέοις μου , και παρείμαι πάντοθεν , και ου δύναμαι
facinus. Pertransite, inquit, insulas Chetliim , et vi φέρειν ) , άρασα τα μέλη του Χριστού πε ποίηκας
dete, el in Cedar miltite, el considerate vehementer, μέλη πόρνης . Τούτο μόνον εν πάσι κακόν ασύγκρι
an facta sint talia , an permularint gentes deos suos : τον • τούτο καινόν εν βίω το τόλμημα . "Οτι , Διέλ
el isti non sunt dii 68 ; virgo autem mutavit gloriam θετε , φησί , νήσους Χεττιειμ , και ίδετε · και εις
suam , ejusque gloria est in turpiludine sua . Obstu- Κηδάρ αποστείλατε , και νοήσατε σφόδρα , ει γέ
puit cælum ob hoc, et inhorruil terra vehementius. γονε τοιαύτα , ει αλλάξoνται έθνη θεούς αυτών,
Dicit etiam nunc Dominus : Duo mala perpetra και αυτοί ουκ εισί θεοί · η δε παρθένος ήλλάξατο
vit 138 virgo : me dereliquit rum animarum την δόξαν αυτής ( 78) , και η δόξα εν τη αισχύνη αυ.
sanctarum sanctum sponsum , et confugit ad im της. Εξέττη ο ουρανός επί τούτω, και έφριξεν η γη
pium et iniquum animæ simul et corporis corru επι πλείον σφόδρα . Λέγει ( 79) και νύν ο Κύριος , ότι
plorem 69. Defecit a Deo servatore suo , et præbuit δύο και πονηρά εποίησεν η παρθένος : εμε εγκατέ
membra sua serva immunditiæ et iniquitati 70 . λιπε τον αληθινόν τον άγιον ψυχών αγίων νυμφίον,
Oblita est autem mei , et post amatorem suum και απέδρα προς ασεβή και παράνομος ψυχής μου
ibat " , a quo non juvabitur. και σώματος φθορέα . Απέστη από Θεού σωτήρος
αυτής , και παρέστησε τα μέλη αυτής δούλα τη ακαθαρσία και τη ανομία . Εμού δε επελάθετο , και
οπίσω του εραστού αυτής επορεύετο , εξ ου ουκ ωφεληθήσεται.
4. Expediret ei ut inola asinaria circa collum C 4. Συνέφερεν ( 80) αυτώ ει μύλος ονικός περι
ipsius posita fuisset, et in mare projectus essel , έκειτο περί τον τράχηλον αυτού, και έρριπτο εις την
potius quam offendiculo fuisset virgini Domini . θάλασσαν , ή ότι εσκανδάλισε την παρθένον Κυρίου
Quis servus contumax ila insaniit , ut in herilem τις . Δούλος (81 ) αυθάδης εις τοσούτον έμάνη , ως
thorum se ipse injiceret ? aut quis prædo eo amen δεσποτική κοίτη εαυτόν επιρρίψαι και η ποίος ληστής
tiæ devenil , ut ipsa Dei donaria contingeret, non επί τοσούτον απονοίας προήχθη , ώς αυτών εφάλα
vasa inanimata , sed corpora viventia , et animam σθαι των του Θεού αναθημάτων , ου σκευών αψύχων ,
inhabitantem habentia factam ad imaginem Dei ? αλλά σωμάτων ζώντων και ψυχήν ένοικος εχόντων
Quis unquam auditus est in media civitate et se κατ' εικόνα Θεού πεποιημένην ; Τίς ατε ' αιώνος ήκου
rena meridie imagini regiæ formas immundorum σται εν μέση πόλει και σταθερά μεσημβρία εικόνα
porcorum inscribere ausus esse ? Nuptias humanas βασιλική χοίρων μορφάς ακαθάρτων επιγράψαι τολ
si quis violaverit, immisericorditer, coram duobus μήσας ; 'Αθετήσας τις γάμον ανθρώπου , χωρίς οι
aut tribus lestibus , moritur . Quanto graviore sup- κτιρμών, επί δυσίν ή τρισί μάρτυσιν , αποθνήσκει.

66 ] Cor. 11 , 17. 67 1 Cor. VI , 15 , 68 Jerem . 1 , 10, 11 . 69 ibid. 12, 13. 10 Rom . v1 , 19. 11 Ose. 19,
15 . 11 Luc . XVII , 2.

D
( 73 ) Λέγων . Ηuc translulimus Ilanc vocem ex
cod . Coisl. et Medic . Male in editis legebatur post
φθείρει .
(76) Ολόκληρόν σου . Sex mss. ολόκληρόν σου ,
sed tameri velustissimi Coisl . et Med . cum editis
consentiunt.
(77) Φλεγόμενον . Deest in sex mss ., non tamen
in Méd . et Coisl. primo . Unus ex Regiis gaérov .
Paulo post auctoritate veterum codicuin emenda
vinius quod vitiose in editis legebatur "Apasa yup
τα μέλη , et infra και ει νοήσατε .
(78) Αύτης , και η δόξα. Ηaec desuntin oclo mss..
non tamen in Medicæo et Coisliniano primo.
( 79 ) Λέγει. Editi addunt πάντως, sed melius deest
in Med . et Coisl . prino. Non multo post editi
ανομία εις την ανομίαν , et επελάθετο , λέγει Κύριος.
Primum additamentum abest a Coisl . primo et Med .,
allerum ab ocio INSS .
(80) Συνέφερεν. Ιta omnes mss . Editi Συνέφερε
δε και .
( 81) Δούλος . Εliti addunt ούτως, quod abest a
iss. Deest etiam ibideni Kupiou in Coisl. priuo et
Med .
 377 EPISTOLARUM CLASSIS J. EPIST . XLVI. 578
Πόσω , δοκείτε (82 ) , χείρονος αξιωθήσεται τιμωρίας , A plicio, putatis , dignis censebitur , qui Filium Dui
ό τον Υιόν του Θεού καταπατήσας , και την αυτό viventis conculcavit, eique promissis obstrictam
καθομολογηθείσαν νύμφην νοθεύσας , και το πνεύμα εponsam adulterio contaminavit , ac spiritua virgi
της παρθενίας καθυβρίσας ; 'Αλλ' έβούλετο , φησίν , nitatis contumelia affecit 78. At illa, inquit, volebat ,
εκείνη και ουκ άκουσαν έβιασάμην (85) αυτήν . Και nec invitæ vim intuli. Sed et libidinosa illa Ægy
γάρ ή δέσποινα ή άσωτος η Αίγυπτία αυτή τη κα plia domina pulchri Josephi amore insaniebat ;
λω Ιωσήφ επεμάνη · αλλ' ουκ ενίκησε την αρετήν verum non vicit virtutem pudici furor impudicæ ,
του σώφρονος ή μανία της ακολάστου , ουδέ . χερσίν neque, illa manibus vim inferenhe , ad iniquitatem
αυτής βιαζομένης , προς την παρανομίαν εκείνος έβι - ille adaclis. At illa hoc decreverat, inquit, nec am
άσθη . 'Αλλ ' εκέκριτο εκείνη τούτο , φησί , και ουκ plius erat virgo ; el si ego non voluissem , fuisset
έτι ήν παρθένος και ει εγώ μή έβουλόμην , προς άλ ab altero corrupta , Oportebat quidem et Filium
λον αν εφθάρη ( 84) . Και γάρ τον Υιόν του ανθρώπου , hominis tradi : sed væ illi per quem tradilus est ?" ;
φησίν , έδει παραδοθήναι, αλλ ' ουαί δι' ού παρεδόθη : atque scandala venire necesse est : sed væ illi per
και τα σκάνδαλα ελθείν ανάγκη , αλλ' ουαι δι' ου έρ quem veniunt 78.
χεται .
5. Επί τούτοις (85 ) , Μή ο πίπτων ουκ άνίσταται; Β 5. Ad hæc antem , Nunquid qui cadit , non resur
ή ο αποστρέφων ουκ επιστρέφει ; Διά τι απέστρε- git ? aut qui se avertit , non convertitur16 ? Cur avertit
ξενή παρθένος αποστροφήν αναιδή , καίτοιγε ακούσασα se virgo aversione impudenti, tametsi audivit Chri
Χριστού (86) του νυμφίου διά Ιερεμίου λέγοντας : Και slum sponsum per Jeremiam dicentem : El diar ,
επα μετά το πορνεύσαι αυτήν ταύτα πάντα : Προς postquam scorlata fuit hæc omnia : Ad me revertere ;
με ανάστρεψον · και ουκ ανέστρεψε . Μή ρητίνη et reversa non est ?? . Nunquid resina non est in
ουκ έστιν εν Γαλαάδ ; ή ιατρός ουκ έστιν εκεί ; Galaad ? aut medicus non est ibi ? Quare non ascen
Διά τι ουκ ανέβη ίασις θυγατρός λαού μου ; " Η dit sanatio filiæ populi mei 78 ? Ac multa quidem
και πολλά μέν αν εύροις εν τη θεία Γραφή του κακού reperias in divina Scriptura mali remedia , multa
αλεξήματα , πολλά δε εξ απωλείας εις σωτηρίαν φάρ ex interitu ad salutem medicamenta, de morte al
μακα : τα περί θανάτου και αναστάσεως μυστή que resurrectione mysteria, de horrendo judicio
ρια (87), τα περί κρίσεως φοβεράς και αιωνίου κολά deque æterno supplicio testimonia, de pænitentia et
σεως ρήματα : τα περί μετανοίας και αφέσεως αμαρ venia peccatorum dogmala ; innumera illa con
τημάτων δόγματα · τα μυρία εκείνα της επιστροφής versionis exempla , drachinam , oviculam , alium
υποδείγματα την δραχμήν , το πρόβατον , τον υιόν τον qui consumpserat res suas cun scortis , perdituin
καταφαγόντα τον βίον μετά των πορνών , τον απολ C et reperium , mortuum et rursus viventem . Utamur
ωλότα και ευρεθέντα ( 88 ) , τον νεκρών και πάλιν his mali remediis : per hæc onimæ nostræ medea
αναζήσαντα . Τούτοις χρησώμεθα ( 89 ) του κακού αλε mur. Cogita autem diem extremam ( siquidem 139
ξή μασι , διά τούτων την ψυχήν εαυτών ιασώμεθα. non tu sola sæculum æternum vives) , anxietalem ,
Λάβε δε εις έννοιας την εσχάτην ημέραν (ού γάρ δή sufocationem , mortis horm, urgentem Dei sen
μόνη συ τον αιώνα βιώσεις ), και συνοχήν, και πνι lentiam , festinantes angelos , animum interea gra
γμών, και θανάτου ώραν , και απόφασιν Θεού κατ viler perturbatum , el conscientia peccatrice amare
επείγουσαν , και αγγέλους επισπεύδοντας , και ψυχήν excruciatum , seque ruiserabiliter ad ea que hic
εν τούτοις δεινώς θορυβουμένην , και αμαρτωλώ συν sunt convertentem , ac ineluctabilein longæ illius
ειδότι πικρώς μαστιγουμένην ( 90) και προς τα τήδε peregrinationis necessitatem . Describe mihi in
ελεεινώς επιστρέφουσαν, και απαραίτητος της μα mente lua extremum communis vitæ finem , cum
κράς εκείνης αποδημίας ανάγκην. Διάγραψόν μου veniet Filius Dei in gloria sua cum angelis suis :
τη διανοία την τελευταίαν του κοινού βίου καταστρο Veniet enim , el non silebit ? ' : nimirum quando veniet
φήν, όταν έλθη ο Υιός του Θεού εν τη δόξη αυτού judicalurus vivos ac mortuos, alque unicuique so
μετά των αγγέλων αυτού . " Ηξει γάρ , και ου παρα cundum opus suum redditurus , quando tuba illa
σιωπήσεται» όταν έλθη κρίναι ζώντας και νεκρούς , D magnum quiddam ac horrendum sonans excilabit

13 Ηebr . 8 , 29 . 16 Marc. χιν , 21 . 15 Μatth . ΧVΙΙ , 7 . 76 Jereni . VΙΙ , 4 . 11 Jerem. 11 , 7. T8 Jereni.

ΤΗ, 22. 19 ' Psal . TLIx , 3. ,

(89) Δοκείτε . Sic mss . codices . Editi δοκείται . Eliti μαρτύρια .

Paulo poslediti,Osov Güvtos. Novem mss . ul interi .
(83) 'E @ lac áunr . Deest aútív in omnibus mss .,
si excipias duos velustissimos .
( 84) Πρός άλλον αν εφθάρη . Sic codices mss .
novei. Editi προς άλλου αν διεφθάρη .
(83) 'Επί τούτοις. Editi addunt Πάσι δέ , sed hec
in boven desunt miss. In lolidem codicibus deside
rantur que in editis post επιστρέφει leguntur : Ού
γάρ, εί τις πέπτωκεν , οφείλει και κυλίεσθαι , Non
enim si quis cecidit , debei el volutari.
(86 ) Χριστού . Colices Comliefisiani χρηστού .
(87) Μυστήρια. Sic codices ISS . oclo .
(88) Και είρεθέντα . Ιta novem mss . Editi και
πάλιν ευρεθέντα . illud , πάλιν , ( oisi. primi et Med .
auctoritate posuimus anle avastńcavta.
(89) Χρησώμεθα. Edilio Puri . prinz χρησάμεθα.
Ibidem edili Bononucci . Codices Coisl. primusel
Melicetus αλεξή μασι . Εx iisdem legius Λάβε δε .
Deest vocula oé in editis .
(90 ) Μαστιγουμένην . Quatuor codices προμαστι
γουμένην . Ιbidem duo codices υποστρέφουσαν . Pau
Το post editi τη διανοία σου ει μετά πάντων των
αγγέλων. Novem mss . ut in textir.
379 S. BASILII MAGNI 380
cos qui ab orbe condito dormierint , et procedent A και αποδούναι εκάστο κατά την πράξιν αυτού
qui bona fecerint, in resurrectionem vitæ 80, qui vero όταν η σάλπιγξεκείνη, μέγα τι και φοβερόν ηχήσασα,
mala , in resurrectionem judicii . Revoca libi in mo τους απ' αιώνος εξυπνίση καθεύδοντας , και εκπορεύ
moriam Danieli oblatam Dei visionem , quomodo σονται οι τα αγαθά ποιήσαντες εις ανάστασιν ζωής,
nobis ob oculos judicium ponat . Aspiciebam , inquit , οι δε τα φαύλα πράξαντες εις ανάστασιν κρίσεως.
donec throni positi sunt , et Antiquus dierum sedit. Μνήσθητι της του Δανιήλ θεοπτίας (91 ) , όπως ημίν
Vestimentum ejus candidum quasi nix , et capillus υπ' όψιν άγει την κρίσιν . Εθεώρουν , φησίν, έως
capilis ejus quasi lana munda ; rolæ ejus ignis ar . ότου θρόνοι ετέθησαν , και Παλαιός ήμερων εκά
dens. Flumen ignis trahebat in conspectu ejus. Mille θητο. Και το ένδυμα αυτού λευκών ώσει χιών ,
millia deserviebant ei , et dena millia denum millium και η θριξ της κεφαλής αυτού ώσει έριον καθα
assistebant ei. Judiciique locum constituit , el libri ρον , οι τροχοί αυτού πύρ φλέγον. Ποταμός πυρός
aperti sunt 81 ; bona , mala , manifesta , occulta , ac είλκεν έμπροσθεν αυτού . Χίλιαι χιλιάδες έλει
tiones, verba, cogitationes , omnia acervalim , ut ab τούργουν αυτό και μύριαι μυριάδες παρειστή
omnibus et angelis el hominibus exaudiri possint , κεισαν αυτώ . Κριτήριον εκάθισε , και βίβλοι
clare et aperte revelantes . Ad haec quomodo affectος , ανεώχθησαν τα καλά , τα φαύλα , τα φανερά , τα
necesse est esse eos qui male vixerint ? Ubi itaque B
κεκρυμμένα, τα πράγματα , τα βήματα , τα ενθυμή
anima illa abscondetur, quæ in oculis lot spectato ματα , τα πάντα αθρόως ( 99) εις εξάκουστον τοίς
rum subito visa fuerit dedecoris plena ? Quali vero πάσι και αγγέλους και ανθρώπους σαφώς ανακα
Corpore infinita illa et intolerabilia perferel suppli- λύπτουσαι . Προς ταύτα ποταπούς είναι ανάγκη τους
cia , ubi ignis inesslinclus, et verwis indesinenter κακώς βεβιωκότας ; Πού άρα η ψυχή εκείνη κατα
puniens , et imum inferi lenebricosum et horrendum , δύσεται , ή εν όψεσι τοσούτων θεατών εξαίφνης
et ululatus amari , et ejulatus ingens , et ploratus , οφθείσα αισχύνης ανάπλεως ; Ποίω δε σώματι τας
et stridor dentium , et ubi mala finem non habent ? απεράντους εκείνας και ανυποίστους υποστήσεται
Ab his post mortem liberari non datur , neque est μάστιγας, όπου πυρ άσβεστον , και σκώληξ αθάνατα
industria ulla , neque ars effugiendi amara supplicia . κολάζων , και πυθμήν άδου σκοτεινός και φρικώδης,
και οιμωγαί πικραί , και όλολυγμός εξαίσιος , και κλαυθμός και βρυγμός οδόντων, και πέρας ουκ έχει τα δεινά.
Τούτων ουκ έστιν απαλλαγή μετά θάνατον , ουδέ τις επίνοια , ουδε μηχανή του διεκδύναι τα πικρά κολαστήρια.
6. Hæc nunc vitare licet . Dum aulem licet, eri - C 6. Ταύτα φεύγειν έξεστι νύν. " Έως έξεστιν , εαυ
gamus nosmetipsos ex casu , neque de nobis ipsi τους από του πτώματος αναλάβωμεν, μηδέ απελπί
desperemus , si a malis discesserimus, Jesus Chri σωμεν εαυτών ( 93 ) , εάν αναλύσωμεν από των κακών.
stus venit in mundum peccatores salvos facturus. Ιησούς Χριστός ήλθεν εις τον κόσμον αμαρτωλούς
Venile , adoremus et procidamus ante illum , et plo σώσαι. Δεύτε, προσκυνήσωμεν και προσπέσωμεν
remus coram ipso 89. Verbum vocans nos ad pæni αυτό , και κλαύσωμεν εναντίον αυτού . Ημας επί
icntiam , clamat ac vociferatur : Venite ad me, om μετάνοιαν καλών ο Λόγος βοά και κέκραγε ; Δείτε
ies qui laboratis et onerali estis , et ego reficiam πρός με πάντες οι κοπιώντες και πεφορτισμένοι,
του 83. Est igitur via salutis , si modo velimus . De καγώ αναπαύσω υμάς (94) . "Έστιν ούν οδος σωτης
glutivit mors prævalens : sed probe scilo , Deun ρίας, εάν θέλωμεν . Κατέπιεν ο θάνατος ισχύσας,
rursum abstulisse lacrymiam omnem ab omni facie αλλ' ευ ίσθι, ότι πάλιν αφείλεν ο Θεός πάν δάκρυον
pænitentium 8. Fidelis Dominus in omnibus verbis από παντός προσώπου των μετανοούντων. Πιστός
suis 88. Non mentitur cum dicit : Si fuerint peccata Κύριος εν πάσι τοις λόγοις αυτού. Ου ψεύδεται
restra quasi phæniceum , sicut nivem dealbabo : si είπών . (93) : 'Εαν ώσιν αι αμαρτίαι υμών ως φοι
rero fuerint ul coccinum , sicut lanam dealbabo 86 . γικούν, ώς χιόνα λευκανω εάν δε ώσιν ως κόκ
Paratus est magnus ille animarum medicus mor D κινον , ώσει έριο λευκανώ . "Έτοιμός εστιν ο μέγας
bum tuum sanare ; qui non lui solius , sed eorum των ψυχών ιατρόςιάσασθαι σου το πάθος, ός ουδέ (96)
omnium , qui peccato in servitiilem addicti sunt, μονωτάτης , αλλά πάντων των δεδουλωμένων τη
promplus est liberator. 140 Verba illius sunt : dulce αμαρτία εστίν έτοιμος ελευθερωτής. Εκείνου ρή
illud ac salutare os dixit : Non opus habent valentes ματά έστιν εκείνο το γλυκό και σωτήριον στόμα
medico , sed male habentes . Non veni ad vocundum είπεν· ου χρείαν έχουσιν οι ισχύοντες ιατρού ,
justos , sed peccatores ad pænitentiain 17. Quænam αλλά οι κακώς έχοντες. Ουκ ήλθον καλέσαι
crgo tua escusatio est , aut allerius cujusvis , cum δικαίους , αλλά αμαρτωλούς εις μετάνοιαν (97).

80 Joan . V , 29 . 81 Dan . VΙΙ , 9 , 10. 82 Psal. Actv , 6. 83 Malih . X1 , 28. 65 Isa . XXV , 8 . 85 Psal
CXLIV , 13 . 86 Isa . 1, 18 . 87 Mall . 18 , 12 , 13.

(91 ) Θεοπτίας . Editi θεοπτείας ... "Έως , φησίν,
εθεώρουν ότε ού . Codices niss. omnes ut lexuu .
(92 ) Τα πάντα αθρόως . Sic magno consensu
mss. Ε !i!i ταύτα πάντα φανερώς.
(93) Εαυτών . Εαυτούς Coisl . primus .
( 94) Δεύτε... υμάς . Ηinc desunt in octo mss . in
quibus sic legitur : zexpayev . "E5I! côt..
( 95 ) Einár. Edili addunt articulum , sed deest in
mss .
(96 ) Ός ουδε ... ελευθερωτής . Πec desunt in
octo codicibus .
(97) Εις μετάνοιαν . Statim in sex codicibus βώ
λεται Κύριος , celeris oιuissis .
391 EPISTOLARUM CLASSIS II. EPIST. XLVII. 589

Τις ούν εστί σοι πρόφασις , ή τινι άλλω , ταύτα αυτού A hac ipse clamet ? Valt Dominus purgare te a dolo
βώντος ; Βούλεται Κύριος καθαρίσαι σε από του ris plaga , ac post tenebras libi lumen ostendere,
πόνου της πληγής, και δείξαι σου φώς από σκότους . Quærit le pastor bonus, ovibus quæ non erravere ,
Σε ζητεί ο ποιμήν ο καλός , ο καταλιπών τα μη derelictis. Te ipsa si dedideris , non cunctabilur,
πεπλανημένα . Εάν επιδώς σεαυτήν, ουκ οκνήσει , neque dedignabitur te suis ipsius humeris portare,
ουδ' άπαξιώσει σε ( 98) ο φιλάνθρωπος επί των ώμων letus quod ovem suam perditam invenerit . Stat
βαστάσαι των ιδίων, χαίρων, ότι εύρεν αυτού το πρό-
pater , ac exspecial tuum ab errore reditum . Rever
βατον το απολωλός. "Έστηκεν ο πατήρ, και αναμένει lere tantummodo, teque longe adhuc stante, accur
την σην από της πλάνης επάνοδον . Μόνον ανάλυσον ,rens cadel in collum tuum , el amicis amplexibus
και έτι σου μακράν ούσης , προσδραμών επιπεσείται jam pænitentia expurgatam complectetur. Quin
επί τον τράχηλον σου , και φιλικούς ασπασμούς περιetiam stola prima animam induel, homine vetere
πτύξεται την υπό της μετανοίας ήδη κεκαθαρμένην . cum operibus suis exutam , annulumque manibus
Και στολήν ενδύσει , την πρώτην , ψυχήν ( 99 ) απεκδυ
mortis sanguine ablulis circumponet , et calceos
σαμένην τον παλαιον άνθρωπος συν ταϊς αυτού πρά dabit pedibus a via mala ad cursum evangelii pacis
ξεσι • και περιθήσει δακτύλιον χερσίν αποπλυνα μέναις
conversis . Atque lætitiæ ac gaudii diem annuntiabil
B suis tum angelis lum hominibus
του θανάτου το αίμα, και υποδήσει πόδας αποστρέ , ac omnibus mo
φαντας από οδού κακής προς τον δρόμον του ευαγ dis salutem tuam celebrabit. Ait enim : Amen dico
γελίου της ειρήνης. Και ευφροσύνης και χαράς ημέ- vobis , quod gaudium est in celo coram Deo , super
ραν καταγγελεί τοϊς ιδίους και αγγέλους και ανθρώ uno peccatore pænitente 88. Quod si quispiam ex iis
ι
πους , και παντί τρόπο την σην εορτάσε σωτηρία . ν qui stare sibi videntur , vitio verlerit , quod cito
Αμήν
" γάρ λέγω, φησίν , υμίν , ότι χαρά γίνεται assumpta es ; ipse ille bonus pater pro le respon
έν ουρανό ενώπιον του Θεού επί ενί άμα , τωλώ debit , dicens : Lætandum est et gaudendum , quia
μετανοούντι . Κάν εγκαλέση τις των εστά: ε δο hæc filia mea mortua eral , el revixit , et deperdita
κούντων , ότι ταχύ προσελήφθης : αυτός ο α αθός erat , et inventa est 89 .
πατήρ υπέρ σου απολογήσεται λέγων , Ευφρανθήναι δεί και χαρήναι , ότι αύτη ή θυγάτηρ μου νεκρά ήν,
και ανέζησε , και απολωλεία , και ευρέθη .
88 Luc. XV , 7 . 85 ibid . 32 .
( 98) 'Απαξιώσει σε . Voculam addidimus ex mss . textu
(99) Ψυχήν Editi την ψυχήν σου . Μss . αι in

CLASSIS SECUNDA

Epistolæ quas S. Basilius episcopus scripsit ab anno 370 ad annum 378 .

EPISTOLA XLVII".
ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΜΖ' .
Gregorius Theologi pater Euseoium Samosatensem , misso Eustathio diacono , invitat ad electionem episcopi Cæsariensis
ul eo adjuvanle Basilius eligi possit.

C Gregorio sodali.
Γρηγορία (1 ) εταίρω .
Τις δώσει μοι πτέρυγας ώσει περιστεράς; ή πώς Quis dabit mihi alas sicut columbæ 896? aut quo
ανακαινισθή μου το γήρας , ώστε με δυνηθήναι δια modo senium meum renovelur , ut ad dilectionem
βήναι προς την υμετέραν αγάπην , και τον τε πόθον vesiram transire , et meum vestri desiderium exsa
δν έχω εφ' υμίν αναπαύσαι , και τα λυπηρά της ψυ liare possim , el molestias animi narrare , el a vobis
χής διηγήσασθαι , και δι' υμών ευρέσθαι τινά παρα aliquod amictationum levamen consequi ? Nam
μυθίαν των θλίψεων ; Επί γάρ τη κοιμήσει του mortno beato episcopo Eusebio , metus nos cepit
μακαρίου Ευσεβίου του επισκόπου φόβος ημάς κατ . baud parvus , ne forte qui aliquando Ecclesiæ me

• Psal, LIν , 7 .
(1) Γρηγορίω. Ηic titulus sic habetur in codici
jus Vai., Med. et Coisl. primo : 1 pnropic étalpy
περί της κοιμήσεως Ευσεβίου του επισκόπου και ότι
χει προ οφθαλμών τον εις την επισκοπήν επιτήδειον,
Cregorio sodali de obitu Eusebii episcopi ; ei quod
habet præ oculis rirum ad episcopale munus 'ido
neum ... Legi non potest attentius hæc epistola,
quin eam non a Basilio, sed polins de Basilio scri
piam esse paleal. Plures tamen decepit litulus ;
at hodie inter eruditos fere convenit eam a Grego
rio patre, filii manu, ad Eusebium Samosalensem
scriptam ſuisse. Nam senem se esse declarat auctor
epistolæ et in Cappadocia episcopum , ut qui liuteris
cleri ad electionem episcopi, et Ecclesiæ Cæsarien
sis defensionem invitatus fuerit. Is autem ad quem
scribit el eadem dignitate præditus erat , el labori
bus pro Ecclesia susceptis clarus, et amicus Basi
Jio, nec Cappadociæ vicinus. Omnia in Eusebiuin
Samosatensem mirifice conveniunt, queio Basilii
ordinationi scimus interfuisse.
Alias IV . Scripla anno 370.
533 S. BASILII MAGN 30A

Tropolis nostre insidiati sunt, eamque hereticis zi- Α έλαβεν ου μικρός, μήποτε οι ποτέ εφεδρεύοντες ( 3 )
zaniis complere voluerunt, nunc occasionem nacli , τη εκκλησια της μητροπόλεως ημών , και βουλόμενοι
salam multo labore in hominum animis pietatem αυτήν αιρετικών ζιζανίων πληρώσαι , καιρού νύν λα
141 pravis suis doctrinis eradicent, ejusque scin βόμενοι , την πολλή καμάτα κατασπαρείσαν εν ταις
dant unitatem : quod et in multis Ecclesiis faciita ψυχαίς των ανθρώπων ευσέβειαν ταίς παρ' εαυτών
runt. Postquam aulem el cleri litteræ ad nos vene πονηραϊς διδασκαλίαις εκριζώσωσι , και ταύτης την
runt , exhortanles ut ne ejusmodi tempore despi- ενότητα κατατέμωσιν : όπερ και επί πολλών Εκκλη
ciamus ; circumspiciens quoquoversun ), recordatus σιών πεποιήκασιν. Επειδή δε και γράμματα προς
sum vestræ charitatis rectæque fidei , et studii ημάς αφίκετο του κλήρου, παρακαλούντα μη παρ
quod seniper in Ecclesias Dei adhibetis. Alque ea οφθήναι εν καιρώ τοιούτω , περιβλεψάμενος εν κύκλο
de causa misi dilectum Eustathium condiaconum , εμνήσθην της υμετέρας αγάπης, και της ορθής πί
qui vestram gravitatem adhortelur , exoretque ut στεως , και του ζήλου δν έχετε αεί υπέρ των Εκκλη
exantlatis omnibus pro Ecclesiis laboribus hunc σιών του Θεού . Και τούτου ένεκεν απέστειλα τον
quoque addatis , simulque senium meum vestro re αγαπητός Ευστάθιον τον συνδιάκονον , παρακαλέσαι
creetis congressu , ac percelelbrem sane Ecclesia pie- υμών την σεμνοπρέπειαν, και δυσωπήσαι πάσι τοις
tatem instauretis, preficientes ci una nobiscum ( si Β υπέρ των Εκκλησιών καμάτους και τον παρόντα
modo digni habeamur , qui vobiscum opus bonum επιθείναι κάμου τε το γήρας τη συντυχία αναπαύ
adjuvemus) pastorem secundum Domini volunta σαι» και την ορθή Εκκλησία την περιβόητον ευσέβειαν
tem , qui possit ipsius populum gubernare . Habemus διορθώσασθαι , δόντας αυτή μεθ ' ημών ( εί άρα κατα
enim ob oculos virum , nec vobis ignotum : quem ξιωθείημεν συναντιλαβέσθαι υμίν του αγαθού έργου)
si obtinere possumus , scio acquisituros nos ma ποιμένα κατά το βούλημα του Κυρίου , δυνάμενον
gnam apud Deum fiduciam , atque in populum , qui διευθύναι τον λαόν αυτού . "Έχομεν γάρ (3 ) πρό
nos advocavil , beneficium maximum collaturos . οφθαλμών άνδρα ον ουδε αυτοί αγνοείτε : ού εί κατα
Sed iterum atque sepius rogo , ut oιnni deposita ξιωθείημεν επιτυχεϊν , οίδα ότι μεγάλην παρρησίαν
segnilie occurratis et hiemis difficultates antever προς τον Θεόν κτησόμεθα , και τα επικαλεσαμένω
talis . ημάς λαώ μεγίστην ευεργεσίαν καταθησόμεθα . Αλλά
παρακαλώ (4 ) και πάλιν και πολλάκις, πάντα όκνον υπερθεμένους απαντήσαι και προλαβείν τα εκ του
χειμώνος δυσχερή .
EPISTOLA XLVIII ' . ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΜΗ .
Hicmem excusal Basilius cur non scripseril. Millil epistolas Antiochia allalas. Narrat de Demophilo simulacrum pieta
lis el rectæ fidei præ se ferente, el de episcoporum , post egressum Eusebii, adventu et schismático animo. Rogal ul se
revisat l'ere ineunte.
Eusebio , episcopo Samosatorum . C Ευσεβίω, επισκόπη Σαμοσάτων ".
Vix nacli sumus qui litteras ad tuam pietatem Μόλις ημϊν υπήρξεν επιτυχεϊν διακόνου γραμμά
deſerrei , siquidem nostri homines ita hiemem exhor των προς την σην θεοσέβειαν · έπει ούγε παρ' ημίν
rescunt, ut ne paululum quidem ex ædibus prospi ούτω κατέπτηξαν τον χειμώνα, ως μηδε το μικρό
cere velini. Nam lanla nivium copia abluti sumus, τατον προκύπτειν των δωματίων ανέχεσθαι. Και γάρ
ut cum ipsis ædibus cooperti jam duos menses in τοσούτω πλήθει χιόνων κατενίφη μεν , ώς αυτοίς οί
speluncis latitemus. Prorsus itaque nobis ignosces , κοιςκαταχωσθέντες (5 ) δύο μήνας ήδη ταίς κατα

Alias CCLIV. Scripta initio episcopalus.
(2) 'Εφεδρεύοντες. Indicat Gregorius Structas ab
Arianis insidias Ecclesiae Cæsariensi anno 365 , cum
Valens in hanc urbem venit cum suo Arianorum
episcoporum comitalu . Tunc Basilius, qui se in so
litudinem pacis tuendæ causa receperat, ad succur
rendum episcopo suo advolavit, omnibus rebus Ec
clesiæ utilitati posthabitis, ac præclarum illum
triumphum reportavit , de quo Gregorius oral . 20,
p.( 59) .
3 "Έχομεν γάρ. Sic quatuor antiqui codices el
editio Haganoensis . Editi έχομεν μέν .
(4 ) 'Αλλά παρακαλώ , etc. Minime mirum quod
Eusebius in remotam provinciam ad electionem
episcopi vocelur. Nam , cum unus sit episcopatus,
ei unus grex , sæpe incidunt tempora ejusmodi , ut
curam suam et sollicitudinem episcopi exteris
Ecclesiis debeant. Ut bæream in exemplo Eusebii
Samosatensis, nemini sanctus ille martyr in hoc
genere concessit , ac in variis Ecclesiis presbyteros
el diaconos, atque etiam episcopos magno Eccle
siæ commodo ordinavit, ut iesialur Theodorelus
Hist. lib . iv , c . 13. Ex hac autem epistola et nulla
pullis aliis ejusdem Gregorii, et ex laboribus, quos
a patre Basilii'causa susceplos narral in orationi
bus 19 et 26 , facile perspicimus episcopos eleclio
num oliosos specialores non fuisse, sed plurimas
earum partes conciliando et adhortando sustinuis.
se . Quin etiam electio interdum penes episcopos
erat ; el cum varia essent plebis ac cleri sludia ,
ut in Basilii electione contigit, tunc ea pars vince
bal cui major favebat episcoporum numerus. Hinc
eum ad canonicam Basilji electionem deesset unius
D episcopi suffragium , Gregorius Nazianzi episcopus,
quamvis senio ac biorbo confeclus, Cæsaream ad
volavit , ut electionem calculo suo adjuvaret, Borot
σων τη ψήφω, Greg . Naz . , Οrat . 19 , p. 51, et 20,
p . 543 .
( 5) Καταχωσθέντες . Ιta mss . sex . Editi et tres
velustissimi codices Harl., Med . et Coisl. primus
habent καταχωσθέντας . Quod quidem mirari subit.
Nam sæpe alias in ejusmodi locis codices recentior
res accusativum , velustissimi nominativum habent.
Quare satius visum est eam scripluram relinere,
cui sex codices hoc loco , tres vetustissimi in aliis
locis suoragantur. Paulo ante in tribus velustissi.
niis codicibus legitur των δομάτων .
383 EPISTOLARUM CLASSIS 11. EPIST . XLIX . Es6

δύσεσιν εμφωλεύειν . Συγγνώση ούν παντως ημίν, το A cum et Cappadocum animi timiditatem , et corpo
τε άτολμον των Καππαδοκικών (6 ) ηθών , και το των rum torporem noveris , si cilius non scripsimus ,
σωμάτων δυσκίνητον επιστάμενος , ει μή θάττον επε neque fecimus præstantiam tuam eorum quæ in
στείλαμεν , μηδ' εις γνώσιν ήγαγομεν τη τιμιότητα tiochia allata sunt certiorem : quæ quidem omni
σου τα από της Αντιοχείας , και πάντως μεν γνωρίζειν no tibi nota facere rancidum est et frigidum , ut
σοι έωλόν εστι και ψυχρόν , πάλαι μεμαθηκότι , ώς το qui dudum didiceris , ut verisimile est ; sed tamen
εικός : πλήν αλλ' ουδέν ηγούμενου πράγμα και τα nibil incommodi esse existimantes , eliam cognila
εγνωσμένα σημαίνειν , απεστείλαμεν τάς διά του significare, misimus allatas per lectorem epistolas .
αναγνώστου κομισθείσας επιστολάς . Και ταύτα μεν Ac de his quidem hactenus. Constantinopolis autem
εις τοσούτον . Η δε Κωνσταντινούπολις έχει τον Δη- jamdudum habet Demophilum, ut et illi ipsi narra -
μόφιλον πολύν ήδη χρόνον (7) , ως και αυτοι ούτοι bunt, alque ul procul dubio jam prius sanctitati
απαγγελoύσι , και προκεκήρυκται πάντως τη οσιότητα tuæ nuntiatum est . Ac de illo quidem simulacrum
σου . Και τι περί αυτόν πλάσμα ορθότητος και ευλα quoddam rectæ fidei et pietatis ab omnibus adre
βείας παρά πάντων συμφώνως των αφικνουμένων nientibus , 142 summo consensu jactatur, adeo
θρυλλείται, ώς και τα διεστώτα της πόλεως μέρη εις ut etiam dissidentes civitatis partes coaluerint in
ταυτόν συνελθεϊν , και των πλησιoχώρων τινάς έπι- Β unum , atque ex vicinis episcopis nonnulli conjun
σκόπων την ένωσιν καταδέξασθαι . Οι δε ημέτεροι ουδέν clionem amplexi sint. Nostri aulem spe et exspecta
αμείνους εφάνησαν των ελπίδων . 'Επιστάντες γάρ tione non exstitere meliores. Nam cum statim post
ευθύς κατά πόδας της υμετέρας εξόδου , πολλά μέν egressum tuum advenissent , multa quidem tristia
είπον λυπηρά , πολλά δε εποίησαν , και τέλος ανεχώ- dixere, multa etian fecere , ac tandent discesserunt
ρησαν, βεβαιώσαντες ημίν το σχίσμα. Ει μεν ουν τι firnialo nobis schismate . Utrum auteni melius alio
γενήσεται βέλτιον , και ει παύσονται της κακίας , φuid futurum sit , atque utrum abimprobitate dis
άδηλον παντί πλήν ή τω Θεώ (8) . Τα μεν ούν παρόντα cessuri sint , nermini nisi Deo compertum est . Itaquo
τοιαύτα . Η δε λοιπή Εκκλησία ευσταθεί τη του Θεού res præsentes sunt ejusmodi, Ecclesia autem reli
χάριοι, και εύχεται ομού τω ήρε ιδείν σε πάλιν επί qua per Dei gratiam præclare stat , teque exopta !,
της ημετέρας , και ανανεωθήναι διά της αγαθής σου simul ac ver prodierit , iterum apud nos videre , et
διδασκαλίας . Kάμοι δε το σώμα ουδέν άμεινον της per bonam tuam doctrinam renovari. Mihi autem
συνηθείας έχει . corpus solito melius non se habet.

ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΜΘ. EPISTOLA XLIX .

Basilius gratias agit Arcadio, qui conceptam a se de eo spem significaverat.Promilli ei Basilius marlýrum reliquias, nid
ecclesiam ab ipso construciam , si quas reperire possit.
'Αρκαδίω επισκόπω.
Ηυχαρίστησα τώ αγίω Θεώ, γράμμασιν εντυχών
της ευλαβείας υμών , και εύχομαι αυτός τε της ελπί
δος, ήν έχετε εφ' ημίν , άξιος είναι , και υμάς τον
επί τη τιμή ήμών , ήν επί τω ονόματι του Κυρίου
Ιησού Χριστού τιμάτε ημάς , μισθον τέλειον κομί
σασθαι . Υπερήσθημεν δε , ότι και , μέριμναν πρέ-
πουσαν Χριστιανώ αναλαβόντες , εις δόξαν του ονό
ματος του Χριστού οίκον ήγειρατε , και ηγαπήσατε
τω όντι, κατά το γεγραμμένον , ευπρέπειαν οίκου
Κυρίου , ευτρεπίσαντες εαυτούς την ουράνιον ( 9)
μονήν την ετοιμασμένην εν τη αναπαύσει τους αγα-
πώσι το όνομα του Χριστού. Εάν δε δυνηθώμεν
περινοήσαι λείψανα μαρτύρων, ευχόμεθα και αυτοί
συμβαλέσθαι υμών τη σπουδή. Ει γάρ εις μνημόσυνον
αιώνιον έσται δίκαιος , κοινωνοί (10) εσόμεθα , δηλονότι
αγίου .
90 Psal . XXV , 8. 90: Psal . CSI , 7 .
C Arcadio episcopo .
Gratias egi Deo sancto leclis pietatis tuæ lilleris,
precorque ut et ego ea spe , quani de me concepisti ,
dignus sim , et tu honoris , quem mihi habes in no
mine Domini Jes 0 Christi , mercedem perfectain
referas. Valde autem lætatus sum , quod curam
Christiano dignam suscipiens , domum ad glorian
dioninis Christi construxeris , ac vere dilexeris ,
sicut scripίum est 90, decorem domus Domini : tili
ipsi preparians celestern mansionem , destinatani
in requie diligentibus nomer: Christi . Quod si reli
quias martyrum investigare possim , cupio et ipse ,
studii tui adjuior esse . Νam si in memoria eterna2
erit justus 90. , profecto bonæ illius memoriæ , quam
tibi sanctus impertiet , erimus participes .
της αγαθής μνήμης, της δοθησομένης υμίν παρά του

(6) Καππαδοκικών . Ιta Harl . , Coisl. primus , D (9) Ουράνιον . Sic Coisl. uterque et Reg. secun
Reg. primus, Claron . et Bigot . alter. Edili Kattita dus . Editi ουρανίαν.
δοκών .. ( 10) Koirarol. Ante banc vocem editi addunt
( 7) Πολύν ήδη χρόνον . Harl . et Μed . cum duob. xal , 'sed bæc conjunctio abest ab omnibus mss.
aliis πολύς ήδη χρόνος. Paulo post legitur απαγγέλ- quos in hanc epistolam habuimus, nempe a Med.,
Agugi in codicibus Harl. et Coisl . primo. Coisl, utroque , Vat et Reg . secundo.
1
(8 ) Πλήν ή τω Θεώ. Coisl . uterque et unus ex · Alias CGCCVIII Scripta initio episcopalus
Regiis πλήν ει τω Θεώ .
387 S. BASILII MAGNI

EPISTOLA L. ΕΠΙΣΤΟΛΗ Ν .
Basilius gratias agil episcopo cuidan celale el virlule venerando, qui prior ad eum scripseral adhorlandi causa .
Irwiocenlio episcopo . A Ιννοκεντίω επισκόπο ( 11 ) .
Eccui alij conveniebat et limidis fiduciam addere , Και τινι άλλο έπρεπε και δειλούς θάρσος έμ
et dormientes excilare , nisi tue domini mei pietati : ποιείν , και καθεύδοντας διυπνίζειν , ή τη ση του
qui tuam in omnibus rebus perfectionem in hoc ημετέρου δεσπότου θεοσεβεία , ός την εν πάσι σεαυ
quoque declarasti , quod le etiam ad nos humiles του τελειότητα και εν τούτω εγνώρισας , τώ κατα
dermillere volueris , ut germanus discipulus illius δέξασθαι και ημίν τοϊς ταπεινοίς συγκαταβίναι,
qui dixit : Illic sum in medio vestri, non tanquam ως αληθινός μαθητής του ειπόντος , ότι Εκεί είμι
recumliens , sed tanquam ministrans 91. Nam et ipse εν μέσω υμών , ουχ ώς ο ανακείμενος , αλλ ' ώς ο
dignatus es nobis ministrare spiritualem tuam διακονών . Κατηξίωσας γάρ και αυτος διακονήσαι
letitiam , atque venerandis tuis litteris animoς ημίν την σην πνευματικής ευφροσύνην , και τοις
nostros recreare , et velut puerorum infantiam ultris τιμίοις ( 12 ) εαυτού γράμμασιν αναλαβείν ημών τας
tue magnitudinis amplecti . Precare igitur ( bonum ψυχάς , και ώσπερ παίδων νηπιότητα το εαυτού με
tuum animum rogamus ), ut digni simus qui a γέθει προσαγκαλίσασθαι . Εύχου ούν ( δεόμεθα σου
143 vobis magnis viris adjuvemur, el os ac sa • της αγαθής ψυχής ) αξίους ημάς είναι και υποδέ
pientiam accipiamus , ut voliis audeamus Spiritum B, χεσθαι τάς παρά των μεγάλων υμών ωφελείας , και
sanctum ducem habentibus succinere : cujus le λαμβάνειν στόμα και σοφίαν εις το τολμάν αντιφθέγ
amicum ac glorificatorem esse audientes , magnas γεσθαι υμίν , τοίς υπό του αγίου Πνεύματος αγομέ
ob illam luam firmam ac stabilem in Deum dile νοις " ου φίλον σε είναι και δοξαστήρα αληθινόν
clionein gratias agimus , orantes ut pars nostra ακούοντες , μεγάλης επί τη στεριά σου και ακλινεί
cum veris adoratoribus inveniatur , inter quos et περί τον Θεόν αγάπη την χάριν ομολογούμεν· εί
11am perfectionem reperiri persuasum habemus , χόμενοι (13) μετά των αληθινών προσκυνητών εύρε
el magnum illum et verum episcopum , qui totum θήναι ημών το μέρος , εν οίς πεπεισμεθα είναι και
orbem suis miraculis complevit, Dominum roga την σην τελειότητα , και του μεγάλου και αληθινού
us . επισκόπου του πάσαν την οικουμένην του ιδίου πλη
ρώσαντος θαύματος , του Κυρίου δεόμεθα .
EPISTOLA LI* ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΝΑ '.
Nefellit Basilius affictam sibi calumniam , quod Dianiam Cæsariensem anathematizasset. Fatelur se doluisse, quod is
formulce Constantinopoli a Georgio alialce subscripsisset; sed tamen ad ejus communionem accessisse, postquan ab illo
Egrolante accesitus, nihil eum conlra Nicænam fidem sibi proposuisse cognovil.
Bosporio episcopo . C Βοσπορίω επισκόπο.
1. Quomodo putas animum meum vulneratum 1. Πως μου, οίει , την ψυχήν οδύνησεν ή ακοή της
ſuisse auditione illius calumniæ , qua me asperse συκοφαντίας εκείνης , ήν κατέχεόν μου (14) τις
runt nonnulli ex hominibus non metuentibus Judi . των μή φοβουμένων τον Κριτήν ός απολεί πάντας
cem perditurum omnes , qui loquuntur menda τους λαλούντας το ψεύδος; "Ωστε πάσαν την νύκτα
cium " ? Ita ut nocteza totam ob dilectionis tuæ επί τοις ρήμασι της αγάπης σου , ολίγου δείν ,
verba pene insomnem transegerim : adeo medium άυπνος ( 15) διαμείναι ούτω μέσης ήψατό μου της
cor meum teligerat meror. Revera enim secun καρδίας ή λύπη . "Όντως γάρ , κατά τον Σολομώντα,
dum Salomonemºs, calumnia virun humiliat : nec συκοφαντία άνδρα ταπεινοί • και ουδείς ούτως ανάλ
quisquam ila obduruit et percalluit , ut animo jion γητος , ώς μη παθείν την ψυχήν, και κατακαμφθη
morealur, et humi non sternalur, si in ora incidat ναι εις γην , στόμασι προς ψευδολογίαν ευκόλoις πα
ad mendacium proclivia . At enim necesse est om ραπεσών (16) . Αλλά γάρ ανάγκη πάντα στέγειν,

* Luc. ΧΧιι , 27 . 95 Psal . V, 7 . 98 Eccle . vil , 8.

Alias CCCCIX . Scripta initio episcopalus.
Alias LXXXVI. Scripla initio episcopatus.
( 11 ) Ιννοκεντίω επισκόπο. Editi addunt Ρω
utis, nec aliter in omnibus nostris codicibus mss .,
in quo maniſeslus est error librariorum , cum con
stat Damasum , non Innocentiuin lunc Romæ præ
fuisse. Sed hoc erratum alio absurdiore emendat
Combefisius, qui hanc epistolam ad Innocentium
lunc Ecclesiæ Romanæ. presbyterum suspicatur
scriplam fuisse , et magnum illum el verum episco .
pum, qui totuir orbem suis miraculis complevit, Da
masum interprelatur. Videlur illusisse librariis
cum Innocentii nomen , quo nomine appellalım
sciebant celeberrimum Romæ episcopum ; linn
eliam quod ilem Innocentius in epistola 81 dici
lur magnae urbi priefuisse . Sæpe eniin Roma apud
D antiquoς μεγαλόπολις , magna urbs, vocatur .
(12 ) Και τοϊς τιμίοις . Editi ήν και τους τεμίοις.
Sed hæc vocula non reperitur in mss.
(13) Ευχόμενοι . 1a mss. quinque, nempe Med.,
Coisl. uterque et duo Regii. Plures in banc epislı -
lam non habuimus . Editi ευχόμεθα.
(14) Κατέχεόν μου . Ιta Med ., Harl. et Coisl.(pri
mus. Editi κατέχεάν μου .
( 15 ) "Avaros: Sic Medicæus cod . et prima manu
Harlæanus ; quæ scriplura satis congruit stylo Ba
silii , ac forte hoc loco a librariis nimio gramma
ticæ sludio mutata est . In hac ipsa epistola ÜST:
αγνοείν αυτός . Editi αϋπνoν.
(16 ) Παραπεσών . Reg. Secundus et Coisl . secun
dwς περιπεσών. Ιbidem editi στόμασιν είς ψευδολο
glav . Tres antiquissimi codices ut in lexiu.
589 EPISTOLARUM CLASSIS II . EPIST . LI. 3. Ο

πάντα υπομένειν , την υπέρ έαυτών εκδίκησεν επι- A nia perferre , omnia Sistinere , (10stranm ipsoruni
τρέψαντες ( 17) τώ Κυρίω , ός ου περιέχεται ημάς : ultionem permittentes Domino , qui nos non de
διότι ο συκοφαντών πένητα παροξύνει τον spiciet . Νam qui calumniatur pauperem , irritat
ποιήσαντα αυτόν . Οι μέντοι το καινον τούτο δράμα ipsius Conditorem 26. Caterum qui novam illant
της καθ' ημών βλασφημίας συνθέντες έoικασι παν blasphemiæ fabulam adversum nos concinnarunt ,
τελώς απιστίν τω Κυρίω , ός και περί ( 18) αργού videntur omnino non credere Domino , qui rationem
ρήματος δώσειν ημάς λόγoν εν τη ημέρα της κρί nos in die judicii vel de olioso verbo reddituros
σεως απεφήνατο. Εγώ δε , ειπέ μου , τον μακαριώ- pronuntiavit 98. Dic autem , queso , egone beatissi
τατον Διάντον ( 19) αναθεμάτισα ; Τούτο γάρ ημών mum Dianium anathematizavi ? Hoc enim de nobis
κατήγγειλαν (20) . Πού και πότε ; τίνων παρόντων ; diclitarunt . Ubi ? vel quando ? coram quibus ? quo
επί ποία προφάσει ; ψιλοίς ρήμασιν ή εγγράφοις ; pretextu ? nudis verbis, an scripto ? alios duces
ετέροις ακολουθών , ή αυτός κατάρχων και αυθεντών sequens , an ipse incæplur et auctor facinoris ? 0
που τολμήματος ; " Ω της αναιδείας των πάντα φθεγ- impudentiam hominum omnia facile Ioquentium !
γομένων ραδίως ! " Ω της καταφρονήσεως των του O contemptum judiciorum Dei ! Nisi forle com
θεού κριμάτων ! Πλήν ει μή άρα τα πλάσματι αυ mento suo hanc etiam tragwdiam adjicient, factum
των και τούτο προστραγωδήσουσιν (21), ότι εγενόμην B me esse aliquando ita dementem , ut mea ipsius
και έκφρων ποτέ , ώστε αγνοείν αυτός τα εαυτού δή- verba non noscerem . Νihil enim ejusmodi , dum
ματα . Επί γάρ των λογισμών υπάρχων των εμαυ rationis compos ſui, aut fecisse me scio , aut om
του , ουδέν οίδα ποιήσας τοιούτον , ουδέ προελόμενος nino facere voluisse. Sed potius mihi hujus rei
την αρχήν. Αλλ ' εκείνο μάλλον εμαυτό συνεπίστα conscius sum , me ab ineunte ætate educalum fuisse
μαι , ότι εκ πρώτης ηλικίας συνετράφην το περί in illius amore , et intuendo considerasse quam
αυτόν φίλτρω , και απέβλεπον προς τον άνδρα , ώς esset ille vir aspectu venerabilis , quanta majestate
μεν γεραρός ιδείν , ώς δε μεγαλοπρεπής , όσον δε prædiius , quantum dignitatis sacerdotalis ore præ
έχων το ιεροπρεπές εν τώ είδει . Επει δέ μοι λοιπόν ferens. Postquam autem mihi deinceps et ratio
και ο λόγος παρήν , τότε δή και από τών της ψυχής adfuit , tum vero et ex anime bonis eum noveram
αγαθών αυτόν επεγίνωσκον και έχαιρον αυτού τη ipsiusque 144 delectabar consuetudine , simpli
συνουσία , το απλούν και γενναίον και ελευθέριον (22) citatem et ingenuitatem ac liberalilalein morum
των τρόπων καταμανθάνων , και όσα άλλα (23) του perspiciens , et quecunque alia propria erant viri
ανδρός ίδια , ή της ψυχής ημερότης , το μεγαλοφυές ornamenta, animi nmansuetudo , magnanimilas si
τε ομού και πράον , το ευπρεπές , το αόργητον , το mul et lenitas, decori studium , animus iræ expers,
φαιδρόν και ευπρόσιτον τη σεμνότητι κεκραμένον. Chilaritas et afabilitas gravitate permista . Quare
"Ωστε αυτόν έναρίθμιον είχον τοίς περιφανεστάτοις ipsunι inter homines virtute specialissimos nume
κατ ' αρετήν . rabam
2. Περί μέντοι τα τελευταία του βίου του γάρ άπο 2. Sed tamen circa extremum vitæ tempus ( non
κρύψομαι ταληθές ) ελυπήθην επ ' αυτώ λύπην ουκ enim celabo veritatem ) dolui de illo inconsola
ανεκτήν μετά πολλών των εν τη πατρίδι φοβουμένων biliter cum pluribusin patria Dominum timentibus,
τον Κύριον , επί τη υπογραφή της πίστεως της υπό quod subscripsisset fidei a Georgio Constantino
των περί Γεώργιον (24 ) από της Κωνσταντινουπόλεως poli allate . Deinde , ut ille pro sua morum lenitate
κομισθείσης. Είτα , οίος εκείνος πραότητι τρόπου el mansuetudine non gravabatur omnibus palerno
και επιεικεία πάντας πληροφορείν εν σπλάγχνοις pectore satisfacere , cuum jam in morbum , ex quo
πατρικούς ανεχόμενος , ήδη καταπεσών εις την αρ- etiam e vita discessit , incidisset ; nobis accersilis,
ρωστίαν , υφ' ής και μετήλθεν από του βίου , προσκα dixit , Domino leste , se scripto Constantinopoli
λεσάμενος ημάς έφη , υπό μάρτυρι τω Κυρίω εν allato in simplicitate cordis assensisse, sed nihil
απλότητι καρδίας συντεθείσθαι μεν τώ από της ad fidei Nicae a sanctis Patribus esposite ever
Κωνσταντινουπόλεως γραμματεία , μηδέν δε επ' D sionem sibi proposuisse , neque aliud in corde
άθετήσει της κατά Νικαίαν υπό των αγίων Πατέρων habere, quam quod ab initio traditum acceperat :
εκτεθείσης πίστεως πρελέσθαι · μηδέ άλλως έχειν imo etiam precari se , ut ne separetur a sorie bea
εν τη καρδία , ή ώς παρέλαβεν εξ αρχής αλλά και torum trecentorum decem et oclo episcoporum ,

* Proν . ΣΙν, 31 . 98 Malib . Χυ , 36 .

(17 ) Επιτρέψαντες. Sic Med. , Harl. et Reg.
primus. Editi et alii Inss . επιρρίψαντες . Sed scri
plura quam sequimur, Basilii stylo aptior, ut vi
dere est in epist. 126 , 289.
( 18) Ος και πεοί . Coniunctio addita ex quinque
mss.
( 19) Διάνιον . Jea omnes mss . Editi Διάνοιον.
(20 ) Κατήγγειλαν. Tres codices non antiquissi
mi xathveyxay, hoc crimen nobis intulerunt.
(21 ) Προστραγωδήσουσιν . Ιta tres vetustissimi
codices cum pluribus aliis. Editi προστραγωδή
σωσιν .
( 22) Ελευθέριον . Reg . secundus et Coisl . se
cundus ελεύθερον . Paulo post ex antiquis codicibus
addita vocula post μεγαλοφυές .
(23) "Όσα άλλα. Editi addunt ήν quod deest in
tribus vetustissimis codicibus .
(24) Γεώργιον. Reg. secundus et Coisl. Γεώρ
γινον..
39 ) S. BASILII MAGNI 392
qui piam illam doctrinam orbi annuntiariunt. Quare A εύχεσθαι μή χωρισθήναι της μερίδος των μακαρίων
omni cordis dubitatione ob hanc asseverationem εκείνων επισκόπων των τριακοσίων δεκαοκτώ (25),
soluta , ad ejus communionem , ut tumet etiam των το ευσεβές κήρυγμα διαγγειλάντων τη οικου
nosti, accessimus, et mærere desiimus. Igitur quae μένη ώστε ημάς , επί τη πληροφορία ταύτη λύσαν
uobis cum hoc viro intercessere, ejusmodi sunt. τας πάσαν των καρδιών την διάκρισιν , ώς και αυ
Quod si quis dicat se nefariæ alicujus in illurn τος επίστασαι (96) , προσελθείν τη κοινωνία , και
contumeli conscium nobis esse , is non in angulo λυπoυμένους παύσασθαι . Τα μεν ούν ημέτερα προς
susurret serviliter, sed in apertam lucem prodiens , τον άνδρα τοιαύτα . Ει δέ τις λέγοι (97 ) τινά βλασφη
libere arguat. μίαν αθέμιτον εις αυτόν ημίν συνεγνωκέναι, και κατά
γωνίαν θρυλλείτω δουλοπρεπώς , αλλ' εις το φανερών
αντικαταστάς , διελεγχέτω μετά παρρησίας .

EPISTOLA LII'. ΕΗΙΣΤΟΛΗ NB' .

Cum rumores iniqui de Canonicis ad Basilium , de Basilio ad canonicas perlati ſuissent, utrosque dedocuit Bosporius.
Mulla de Consubslunliali disseril Basilius, quod a nonnullis rejici, a patribus Antiochenis vituperalum ſuletur :
aplissimum tamen esse contendil adversus hæreses Arii el Sabellii. Reſellil eos qui Spiritum sanctum Filio aul Putri
præponebant .
Ad canonicas . B Κανονικαίς .
1. Quantum nobis antea doloris altulit molestus 1. " Οσονηνίασεν ημάς πρότερον φήμη λυπηρά τας
rumor, quo aures nostræ circumsonuerunt, tanta ακοάς ημών περιηχήσασα , τοσούτον εύφρανεν ημάς
affecit lætitia religiosissimus episcopus frater noster ο θεοφιλέστατος επίσκοπος ο αδελφός ημών Βοσπό
Bosporius, meliora de vestra pielale narrans . Dixit ριος , τα χρηστότερα περί της ( 28 ) ευλαβείας υμών
enin , Dei gratia , omnes illos rumores hominum διηγησάμενος. "Έφη γάρ , τη του Θεού χάρτι , πάν
esse commenta non accurale veritatem rerum τα εκείνα τα θρυλληθέντα ανθρώπων είναι κατα
vestrarum cognitam habentium . Addebat autem se σκευάσματα , ουκ ακριβώς την καθ' υμάς επισταμέ
et calumnias invenisse apud vos de nobis nefandas, νων αλήθειαν . Προσετίθει (99 ) δε , ότι και διαβολάς
qualesque protulerint , φui non exspectant se vel εύρε παρ' υμίν καθ' ημών ανοσίας , και τοιαύτας ,
oliosi verbi rationem reddituros Judici in die justo oίας αν είπoιεν οι μη έκδεχόμενοι και περί αργού
retributionis illius. Quare gratias egi Domino, cum δήματος δώσειν λόγον τώ Κριτή εν ημέρα της αντα
ipse sanatus ex noxia de vobis opinione, quam , ποδόσεως αυτου τη δικαία (50). " Ωστε τυχαρίστησα
ut verisimile est , ex lionminum calumnia suscipe- τω Κυρίω, αυτός τε ιαθείς την εφ' υμίν βλάβην, ήν,
ram ; tum eliam vos audiens deposuisse falsas de C ως έoικεν , εκ συκοφαντίας ανθρώπων ήμην παρα
me suspiciones , uli audistis 145 que frater δεξάμενος , υμάς τε ακούσας αποτεθείσθαι τάς ψευ
noster asseveravit : qui quidem vobis suam ipsius δεις περί ημών υπολήψεις , εξ ών ηκούσατε του
sententiam dum exposuit , omnino et nostram simul αδελφού ημών διαβεβαιωσαμένου ( 31 ) : ός εν οις το
declaravit. Un : enim in utroque nostrum de fide sen καθ' εαυτόν (32) υμίν παρέστησε , συναπέδειξε πάν
lentia : siquidem et eorumdem Patrum hæredes τως και το ημέτερον. "Εν γάρ εν αμφοτέροις ημίν
sumus, qui quondam Nicææ magnum pietatis præ το της πίστεως φρόνημα , επειδή και των αυτών
conium promulgarunt : cujus relique quidem par- Πατέρων κληρονόμοι των κατά την Νικαίαν ποτέ το
tes calumniæ nulli obnoxiæ sunt ; sed vocem Con μέγα της ευσεβείας εξαγγειλάντων κήρυγμα: ού τα
substantialis male a nonnullis acceptan, sunt qui μεν άλλα παντάπασίν έστιν (53) ασυκοφάντητα , την
nondum receperint : quos quis et jure reprehen- δε του ομοουσίου φωνήν , κακώς παρά τινων έχλη
derit, ac rursus venia dignos judicaril. Nam Pa φθείσαν , εισί τινες οι μήπω παραδεξάμενοι' ους
trum vestigiis non insistere , nec sua sententia και μέμψαιτο άν τις δικαίως , και πάλιν μέντοι συγ
vocern illorum potiorein ducere, res est reprehen- γνώμης αυτούς αξιώσειεν. Το μεν γάρ Πατράσι μη
sione digna, ut plena arrogantiæ . Rursus autem ακολουθείν , και την εκείνων φωνήν (5 %) κυριωτέραν
viluperata ab aliis vorem , suspectam habere , D τίθεσθαι της εαυτών γνώμης , εγκλήματος άξιον, ως

Alias CCC . Scripta initio episcopatus .
(25) Δεκαοκτώ . Harl, cuin duobus aliis δέκα και
οχτώ.
(26) Ως και αυτός επίστασαι. Ηec addidimus
ex tribus perantiquis codicibus Med . , Harl. et
Coisi ,
( 27) Λέγοι . Ιta Harl . , Coisl . uterque el Reg. se
cundus . Editi λέγει .
(28) Περί της. Deest prepositio in octo veleri
bus libris, non tamen in Coisliniano primo.
( 29) Προσετίθει. Sic septem mss . codices . Editi
προσεπετίθει.
( 30 ) Τη δικαιι. Ιta Harl ., Med . , Coisl . primus et
Reg. secundus. Editi της δικαίας.
(31 ) Διαβεβαιωσαμένου . Quinque mss . non anti
quissimi βεβαιωσαμένου .
(52) Τοκαθ' εαυτόν . Harl . et unus ex Regiis τα
καθ ' εαυτόν.
( 53) Εστιν. Ηanc vocem , quae deest in editis,
habent mss . decem , quorum in quatuor legitur návod
μαθείν έστιν .
(31) Τήν εκείνων φωνήν . Sie codiees omnes
niss., et paulo post της εαυτών γνώμης. Contra
editi της εκείνων φωνής κυριωτέραν τίθεσθαι την
εαυτών γνώμην . Eorum υoci proprian sententiam
præponere. Non animadverterunt qui hunc locum
mulavere, negationem , quae præcessit, hic quoque
subintelligi
395 EPISTOLARUM CLASSIS II . EPIST . LII . 394
αυθαδείας . (55) γέμον · το δε πάλιν υφ' ετέρων δια- A videtur id quodam modo mediocrem illis excusa
βληθείσαν αυτήν ύποπτον έχειν , τούτό πως δοκεί tionis veniam conciliare . Nam revera qui in Paull
του εγκλήματος αυτούς μετρίως ελευθερούν . Και γάρ Samosatensis causa convenerant, vocem hanc quasi
τω όντι (56) , οι επί Παύλω τώ Σαμοσατεί συνελ male sonantem culparunt. Dixerunt enim consub
θόντες , διέβαλον την λέξιν ως ουκ εύηχον . "Έφασαν stantialis voce exbiberi notionem substantiæ et
γάρ εκείνοι την του ομοουσίου φωνήν παριστάν έν eorum quæ ex substantia ; adeo ut divisa substan
νοιαν ουσίας τε και των απ' αυτής : ώστε καταμε tia appellationem consubstantialis conciliet iis in
ρισθείσαν την ουσίαν παρέχειν του ομοουσίου την que divisa est . Que quidem cogitatio locum ali
προσηγορίαν τούς εις διηρέθη . Τούτο δε επί χαλκού φuem habet in aere et in conflatis ex eo numisma
μεν και των απ ' αυτού νομισμάτων έχει τινά λόγον tibus : at in Deo Patre et in Deo Filio substantia
το διανόημα : επι δε Θεού Πατρός και Θεού Υιού non est antiquior, neque utrique superposita in
ουκ ουσία πρεσβυτέρα , ουδ' υπερκειμένη αμφοίν telligitur : hoc enim cogitare, aut dicere , omnem
θεωρείται • ασεβείας γάρ επέκεινα τούτο και νοήσαι impietatis modum excedit. Quid enim ingenita
και φθέγξασθαι . Τί γάρ αν γένοιτο του αγεννήτου antiquius sit ? Tollitur etiam hac blasphemia fides
πρεσβύτερον ; 'Αναιρείται δε εκ της βλασφημίας in Patrem et Filium : nam inter se fratrum ratio
ταύτης και η εις τον Πατέρα και Υιόν πίστις αδελφά Β nem habent que ex uno subsistunt.
γάρ αλλήλοις τα εξ ενός υφεστώτα .
2. Και επειδή εξ ουκ όντων εις το είναι παρήχθαιτον 2. Et quia Filium ex nihilo productum adhuc
Yίον έτι τότε ήσαν οι λέγοντες , ίνα και ταύτην εκτέ tunc erant qui dicerent ; ut hanc quoque præci
μωσι την ασέβειαν , το ομοούσιον προσειρήκασιν . derent impietalem , consubstantiale usurparunt.
"Αχρονος γάρ και αδιάστατος και του Υιού προς τον Nam sine lempore est et sine intervallo Filii cum
Πατέρα συνάφεια . Δηλοί δε και τα προλαβόντα ρή- Patre conjunctio . Demonstrant autem et superiora
ματα ταύτην είναι των ανδρών την διάνοιαν . Ειπόν verba hanc illorum esse mentem . Postquam enim
τες γάρ φως εκ φωτός, και εκ της ουσίας του Πατρός dixerunt lumen de lumine, atque Filium ex Patris
τον Υιόν γεγεννήσθαι , ουχί δέ πεποιήσθαι, επήγαγον substantia penitum esse , non vero faclum ; his
τούτοις το ομοούσιον» παραδεικνύντες , ότι όνπερ άν consubstantiale subjunxerunt : indicantes , quam
τις αποδώ φωτός λόγον επί Πατρός, ούτος αρμόσει quis luminis rationem in Patre reddiderit , eam et
και επί Υιού . Φώς γάρ αληθινόν πρός φώς αληθινόν , Filio aptam et congruentem futuram : siquidem
κατ' αυτήν του φωτός την έννοιαν , ουδεμίαν έξει lumen verum cum vero lumine , secundum ipsam
παραλλαγήν. Επεί ούν έστιν άναρχον φώς ο Πατήρ, luminis notionem , dissimilitudinem nullam habe
C
γεννητών δε φώς ο Υιός , φώς δε και φώς εκάτε bit. Cum igitur Parer lumen sit principii expers ,
ρος(57), ομοούσιον είπαν δικαίως, ίνα το της φύσεως Filius vero lumen genitum , ac uterque lumen et
ομότιμον παραστήσωσιν. Ου γαρ τα αδελφά αλλήλους lumen , jure consubstantialem dixerunt , ut naturæ
ομοούσια (58) λέγεται , όπερ τινές υπειλήφασιν· equalem dignitatem demonstrarent . Non enim quae
αλλ' όταν και το αίτιον και το εκ του αιτίου την fratrum inter se rationem habent , dicuntur con
ύπαρξιν έχον της αυτής υπάργη φύσεως , ομοούσια substantialia , id quod quidam existimant; sed cuna
λέγεται . et causa , et id quod ex causa exsistentiam habet,
ejusdem sunt naturæ , consubstantialia dicuntur.
3. Αύτη δε η φωνή και το του Σαβελλίου κακόν 3. 146 Cæterum vox eadem Sabellii quoque
επανορθούται: αναιρεί γάρ την ταυτότητα της υπο pravitatem corrigit : tollit enim hypostasis identila
στάσεως , και εισάγει τελείαν των προσώπων την lem , et perfectarn personarum notionem inducit .
έννοιαν. Ου γαρ αυτο τί έστιν εαυτο ομοούσιον , αλλ ' Neque enim quidquam sibiipsi consubstantiale est ,
έτερον ετέρω ώστε καλώς έχει και ευσεβώς , των τε sed alterum alteri : quare præclare ac pie se habet
υποστάσεων την ιδιότητα διορίζουσα , και της φύσεως illa vox , et hypostasewn proprietatem definiens,
το απαράλλακτον παριστώσα (59) . "Οταν δε εκ της D et natura sine ullo discrimine similitudinem de
ουσίας του Πατρός τον Υιόν είναι διδασκόμεθα , και monstrans . Cum autem ex Patris substantia Filium
γεννηθέντα , άλλ ' ουχί ποιηθέντα , μη καταπίπτωμεν esse dicimus , eumque genitum , non autem factum ;

(53) Ως αυθαδείας. Duo mss . και αυθαδείας.
(55) Τω όντι . Εx hoc Basilii testimonio Curcel -
leus, Quatern . dissert. 1 , p. 138 , el Clericus Bi
blioth . , iom . X , p. 408, ansam carpendæ synodi
Nicænæ arripiunt, quod rejectam ab alia synodo
vocem adoptaveril ; sed consuli potest Dissertatio
de Semiarianis in qua nova Cyrilli Hierosolymitani
operum edilio defenditur. Ibi probatur, cap. 7, opi
nalum illud synodi Antiochenæ decretum , et iis
repugnare quæ paulo ante synodum inter utrumque
Dionysium gesta sunt, et omnibus prorsus, ne
Arianis quidem exceptis , ignotum fuisse usque ad
annum 358 ; nec ullo prorsus testimonio niti, nisi
Semiarianorum . Nam Basilius pugnat adversa fronte
PATROL . GR . XXXII,
cum Athanasio, qui in libro De synodis, n . 45 ,
consubstantiale non a synodo Antiochena, sed a
Paulo Samosateno exagitatunı ſuisse dicit .
(37) Εκάτερος . Quatuor codices niss . εκάτερον .
Ιbidem codices non pauci είπoι αν δικαίως . Coisl .
primus είπoιεν αν δικαίως .
( 58 ) Ομοούσια. Ρost hanc vocem editi addunt
:terum αλλήλοις, quod abest ab omnibus antiquis
codicibus . Hanc autem Basilii de consubstantiali
sententiam , quæ variis conjecluris materiam dedit,
explanare in Præfatione conamur.
( 39) Παριστώσα . Sic omnes antiqui codices, mo
lius quamin prima editione Paris . περιστώσα .
13
395 S. BASILII MAGNI 396
ne pro.abamur in corporales perpessionum cogi- Α επί τάς σωματικές των παθών εννοίας. Ου γαρ
tationes . Non enim divisa est substantia a Patre in εμερίσθη η ουσία από Πατρός εις Υιόν : ουδε ρυείσα
Filium : neque fluendo dilapsa generavit , neque εγέννησεν , ουδε προβαλούσα, ώς τα φυτά τους καρ
proferens , quemadmodum arbores fructus profe- πούς , αλλ ' άρρητος και ανεπινόητος λογισμούς αν
runt : sed inenarrabilis et indeprehensus cogita- θρώπων της θείας γεννήσεως ο τρόπος . Ταπεινής
tionibus hominum divine generationis modus. Hu- γάρ τω όντι και σαρκίνης έστι διανοίας τοις φθαρτοίς
milis enim revera et carnalis est mentis , caducis και προσκαίροις αφομοιούν τα αΐδια , και οίεσθαι ,
ac temporalibus assimilare æterna , ac existimare, ότι , ως τα σωματικά , ούτω γεννά και ο Θεός ομοίως :
quemadmodum corporalia , ita et Deum pari modo δέον έκ τών εναντίων λαμβάνειν τας αφορμας προς
generare ; cum oporteat sumptis ex contrario argu- την ευσέβειαν· ότι , επειδή τα θνητά ούτως , ο
mentis ad pietatem concludere , quia mortalia sic, αθάνατος ουχ ούτως . Ούτε ούν αρνείσθαι δεί την
immortalem non sic. Neque igitur neganda gene θείαν γέννησιν , ούτε σωματικαίς εννοίαις καταρρυ
ratio divina , nec corporeis cogitationibus conta πους εαυτού την διάνοιαν.
minanda mens.
4. Sanctus autem Spiritus cum Patre quidem 4. Το δε Πνεύμα το άγιον Πατρί μεν και Υιώ συν
et Filio numeratur , quia et supra rem creatam B αριθμείται , διότι και υπέρ την κτίσιν εστί τέτακται
est ; sed eo ordine numeratur , quem in Evange- δε , ως εν Ευαγγελίω δεδιδάγμεθα παρά του Κυρίου
lio didicimus a Domino dicenle : Eunles vaptisale ειπόντος: Πορευθέντες βαπτίζετε εις το όνομα
in nomine Patris et Filii et Spirilus sancti. " 8 * Qui του Πατρός και του Υιού και του αγίου Πνεύματος .
autem præponit Filio, aut Patre dicit antiquiorem , Ο δε προτιθείς Yίου ( 40 ) , ή πρεσβύτερον λέγων
resistit Dei ordinationi et a sana fide alienus est : Πατρός , ούτος ανθίσταται μεν τη του Θεού διαταγή ,
acceplum glorificationis modum non servans , sed αλλότριος δε της υγιαινούσης πίστεως , μη όν παρ
sibiipsi vocum novitatem , ut placeat hominibus, έλαβε τρόπον δοξολογίας φυλάττων , αλλ' εαυτώ καινο
excogitans. Si enim Deo est superior, ex Deo non φωνίαν (41 ) , είς αρέσκειαν ανθρώπων , επινοών . Εί
est . Scriptum est enim : Spiritus autem et Deo γάρ ανώτερου Θεού , ουκ εκ του Θεού . Γέγραπται γάρ ,
est 96. Si autem ex Deo , qui fieri potest , ut eo Το δε Πνεύμα εκ του Θεού . Ει δε εκ του Θεού , πώς
ex quo est , antiquior sit ? Jam vero que insania, πρεσβύτερον εστι του εξ ού έστι ; Τίς δε και η πα
cum unus sit ingenitus , aliquid aliud dicere inge- ράνοια ( 42) , ενός όντος του αγεννήτου , άλλο τι λέγειν
nilo superius ? Sed neque prior est Unigenito ; του αγεννήτου ανώτερον ; Αλλ ' ουδε του Μονογενούς
quippe cum inter Filium et Patrem nihil medium ο πρότερον ουδέν γάρ μέσον Υιού και Πατρός . Ει δε
sit. Si autem non est ex Deo , est vero per Chri μή εστιν εκ Θεού , διά Χριστού δε έστιν , ουδέ εστι το
stum; omnino non est. Quare illa circa ordinem παράπαν. " Ωστε η περί την τάξιν καινοτομία αυτής
novitas ipsius exsistenlie habet eversionem , et fidei της υπάρξεως αθέτησιν έχει , και όλης της πίστεώς
totius negatio est . Æque igitur impium est, et eum έστιν άρνησις. Ομοίως ούν έστιν ασεβές , και επί την
ad ren creatanı deducere, et aut supra Filium aut κτίσιν καταγαγείν ( 43) , και υπερτιθέναι αυτό ή
supra Patrem ponere , sive secundum tempus , Yίου ή Πατρός, ή κατά τον χρόνον , ή κατά την
sive secundum ordinem . Atque hæc quidem sunt, τάξιν. "Α μεν ούν ήκουσα επιζητείσθαι παρά της
que a vestra pietate audivimus requiri : quod si ευλαβείας υμών , ταύτά έστιν · εάν δε δώ ο Κύριος
Dominus dederit , ut in anum veniamus, fortassis και εις ταυτον ημάς αλλήλοις γενέσθαι , τάχα αν το
de his fusius disceptabimus , ac nobis , quibus de και περί τούτων πλέον είποιμεν , και αυτοι δ' αν περί
rebus certiores fieri cupimus , aliquid quod satisfa ών επιζητούμεν εύρουμέν τινα παρ' υμών πληρο
ciat et persuadeat a vobis exhibebitur. φορίαν.
147 EPISTOLA LIII . ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΝΤ .
Demonstrat Bosilius chorepiscopis, sive episcopis sibi subditis, quorum nonnulli pretio manus imponere ferebantur,
quanta sit hujus facli turpitudo ; ac declarat ab altaribus recessurum , si quis posi hanc acceptam epistolani tule quid
piam designaverit.
Chorepiscopis. Χωρεπισκόποις (44) .
1. Rei turpitudo , de qua scribo , hoc ipso quod Το του πράγματος άτοπον ( 45 ) , περί ου γραφω,
98. Μatth . ΧΧν111 , 19. 26 ΙCor . 11 , 12 .
* Alias LXXVI. Scripta initio epizoopatus. illud , επινοών , etcogitans , melius congruit vocum
( 40) Προτιθείς Υιού. Sic pleriqueantiqui codices , novitati .
quorum tamen nonnulli habent του Υιού , unus προ (42) Παράνοια. Sic octo mss . Editi παροινία .
θείς Υιού , editi προτιθείς τούτο του Υιού. Ηabent (45) 'Επί την κτίσιν καταγαγείν . Sic mss. octo.
iidem editi λέγων είναι : sed verbum illud posterius Editi εις την κτίσιν Πνεύμα κατάγειν .
abest a plerisque mss . Valde autem dubito an ali (44) Χωρεπισκόποις . Ιta vetustissimi codices ,
qui exstiterint, qui Spiritum Patri et Filio præpo Harl., Coisl . et Med . Editi et tres mss. tpos tous
nerent. Verisimilius est Pneumalomachos hunc er υφ ' εαυτόν επισκόπους , ώστε μη χειροτονείν επί χρή
rorem adversariis suis aliinxisse . Certe Basilius ματι
ipse postea hujus erroris nomine accusatus a non
nullis fuit, ut videre est in epist . 251 . (45) Το... άτοπον . Ηac voce interdum turpe ali
( 41) Καινοφωνίαν . Sic Med . , Coisl . primus et quod facinus apud Basilium designatur, .velut in
Clarom. Editi κενοφωνίας , septem mss . κενοφωνίαν. epist . sequent
397 EPISTOLARUM CLASSIS II . EPIST . LIII . 598

διότι μέν (46) όλως υποπτεύθη και ελαλήθη , οδύνης A in suspicionem omnino venit ac sermonem , dolore
επλήρωσέ μου την ψυχήν τέως δε εφάνη μου άπι animum meum implevit : hactenus sane visa est
στον . Το ούν περί αυτού γράμμα ο μεν συνεγνωκώς mihi incredibilis. Quod ergo de illa scribo , qui
εαυτό δεξάσθω ως ίαμα , και δε μή συνεγνωκώς ως sibi ipse conscius est , accipiat ut medelam ; qui
προφυλακτήριον · ο δε αδιάφορος , όπερ απεύχομαι εφ' autem non conscius , ut præmunitionem ; indif
υμίν ευρεθήναι , ώς διαμαρτυρίαν . Τί δέ έστιν και ferens vero , quod quidem deprecor ne in vobis
λέγω ; Φασί τινας ( 47 ) υμών παρά των χειροτονου- reperiatur, ut obtestationem . Quid autem est, quod
μένων λαμβάνειν χρήματα: επισκιάζειν δε ονόματι dico ? Dicuntur nonnulli ex vobis ab iis qui ordi .
ευσεβείας . Τούτο δε χειρόν εστιν . Εάν γάρ τις το nantur , pecunias accipere , idque pietatis nomine
κακόν εν προσχήματι του αγαθού ποιή , διπλασίονος inumbrare. Hoc autem pejus est . Etenini si quis
τιμωρίας έστιν άξιος διότι αυτό τε το ουκ αγαθόν malum sub specie boni perficit , pena duplici
εργάζεται , και κέχρηται εις το τελέσαι την αμαρ- dignus est : quandoquident et quod non bonum est,
τίαν, ώς αν είπoι τις , το καλώ (48) συνεργώ. Ταύτα facit, et utitur ad peccatum committendum bono,
ει ούτως έχει , του λοιπού μη γινέσθω , αλλά διορθω ut ita dicam , adjulore . Hec si ita se habent ,
θήτω έπει ανάγκη λέγειν προς τον δεχόμενον το deinceps non fiant , sed emendentur : siquiden
αργύριον, όπερ ερρήθη παρά των αποστόλων προς Β necesse est dicere argentum accipienti , quod ab
τον θέλοντα δούναι , ίνα Πνεύματος αγίου μετουσίαν apostolis dictum est ei , qui dare volebat , ut Spi
ωνήσηται . Το αργύριόν σου συν σοι είη είς απώ ritus sancti participationem emeret : Pecunia tua
λειαν . Κουφότερος γάρ ο δι' άπειρίαν ωνήσασθαι tecum sit in perditionem 97. Nam levius delinquit.
θέλων ή ο τιιπράσκων τήν του Θεού δωρεάν. Πράσις qui præ inscitia emere vult , quam qui Dei donum
γαρ εγένετος και ο συ δωρεάν έλαβες, εάν πωλής , vendit. Venditio enim facta est ; et quod lu gratis
ώσανεί(49) πεπραμένος το Σατανά , αφαιρεθήση του accepisti , id si vendideris , tanquam Satanae vendi
χαρίσματος . Καπηλείαν γάρ επεισάγεις τοϊς πνευ tus gratia privabere. Nam cauponariam introducis
ματικούς , και τη Εκκλησία , ένθα πεπιστεύμεθα in res spirituales, et in ipsam Ecclesiam , ubi cor
σώμα και αίμα Χριστού . Ταύτα ούτω γίνεσθαι ου pus et sanguis Christi concredita nobis sunt. Hæc
χρή . "Ο δε εστι τέχνασμα (50) , λέγω . Νομίζουσι μή ila fieri non oportet. Quale autem sit artificium ,
αμαρτάνειν τώ μή προλαμβάνειν , αλλά μετά την dicam . Putant se ideo non peccare , quod non ante
χειροτονίαν λαμβάνειν . Λαβείν δε έστιν ότε δή ποτε το accipiant , sed post ordinationem accipiant . Αc
λαβείν . cipere autem est quandocunque accipere.
2. Παρακαλώ oύν ταύτην την πρόσοδον , μάλλον δε C 2. Rogo itaque , reditum illum , imo potius viam
την προσαγωγήν την επί γέενναν απόθεσθε και μη , in gehennam ducentem relinquite , nec manus
τας χείρας μολύναντες τοιούτους λήμμασιν , εαυτούς ejusmodi muneribus contaminantes , indignos vos
αναξίους ποιήσητε του επιτελεϊν αγνά (51 ) μυστήρια . efficiatis, qui mysteria sancta celebretis . Ignoscite
Σύγγνωτε δέ μοι . Πρώτον μεν ως απιστήσας ( ), autem mihi. Primum quidem tanquam non credens,
είτα ως πεισθείς απειλώ . Εί τις μετά ταύτην μου την deinde tanquam fidem adbibens , interminor. Si
επιστολήν πράξειέ τι τοιούτον, των μεν ενταύθα quis post hanc meam epistolam tale aliquid admi.
θυσιαστηρίων αναχωρήσει ( 53 ): ζητήσει δέ ένθα την serit , ab his quidem quæ hic sunt altaribus sece

Act. νιι , 20.

pati . Ad episcopos sibi subditos , ne pretio manus
imponant. Liquet Basilium agere de episcopis sibi
subditis . Nam qui proprie dicebantur chorepiscopi ,
manus non imponebant, sed clero inferiores mi
Distros ascribebant , ut videre est in epist. se
quenti . Sed tamen ipsi etiam episcopi, qui Eccle- p post editi un reveobw . Quatuor mss . ut in textu .
sias metropoli subjectas regebant, interdum voca
bantur chorepiscopi . Queritur enim Gregorius Naz .
in carmine De vita sua , quod a Basilio, qui quin
quaginta chorepiscopos sub se habebat, vilissimi
oppiduii constitutus episcopus fuisset,
Τούτοις μ ' ο πεντήκοντα χωρεπισκόποις
Στενούμενος δέδωκεν.
His quinquies me chorepiscopis decem
Donavit arclus .
Hoc exemplo confirmatur vetustissimorum codicum
scriptura quam secuti sumus .
( 46 ) Διά τι μέν . Sic mss. et editiones Hag . et
1 Basil . Alice διότι μέν, quod restituimus. Paulo post allaribus secessio excommunicationem simul cum
Coisl . primus Το γούν περί et ώς φυλακτήριον. Su
binde tres mss . εν υμίν ευρεθήναι .
(47) Φασί τινας . Ιta Med. el prima manu Harl .
eum duobus aliis. Editi φασί τινές τινας . Aliquanto
post unus ex Regiis codicibus διπλασίονος άξιος
τιμωρίας έστι διπλασιάζων το κακόν , και ουκ . Du
plici pæna dignus est , duplum malum admillens.
Sed hoc scholii instar existimari debet.
(48) Το καλώ. Coisl. primus το αγαθό . Paulo
( 49 ) Ωσανεί. Editi addunt ώς , sed deest in ass .
Non multo post editi γενέσθαι , mss . Sex γίνεσθαι .
(50 ) Τέχνασμα. Editi το τέχνασμα, sed deest ar
ticulus in Coisi. primo, Med ." el llarl. Paulo post
unus ex.Regiis τω μή άμα λαμβάνειν. Αlius itidem
Regius τώ μή άμα προλαμβάνειν .
(51) 'Arrá. Sic Med ., Harl. et Coisl . primus :
alii et editi άγια . Paulo ante Med , ex Harl . αποθέ
σθαι .
(52 ) Α' πιστήσας . Reg . secundus et Cois !. se
cundis addunt παρακαλώ . Ρrimum quidem , ut non
credens, adhortor . Sed necesse non videtur con
textum immutare .
(53) Αναχωρήσει . Ambigi possit an non illa ab
depositione includat. Non lamen videtur Basilius
graviorem depositione pænam intentare. Hæc enim
verba , gratia privabere, quæret autem ubi Dei do
num emens denuo divendere queat, nihil aliud desi
599 S. BASILII MAGNI 100

det : queret autem ubi Dei donum emens denuo Α του Θεού δωρεάν αγοράζων μεταπωλείν δύναται .
divendere queat. 148 Nos enim ac Dei Ecclesiæ "Ημείς γάρ και αι Εκκλησίας του Θεού τοιαύτην
consuetudinem talem non habemus. Cæterum uno συνήθειαν ουκ έχομεν . “Εν δε προσθείς παύσομαι .
addito desinam . Propter avaritiam isla fiunt. Ava Διά φιλαργυρίαν γίνεται ταύτα . Η δε φιλαργυρία
ritia autem et radix malorum omnium est , el vo και ρίζα πάντων των κακών εστι , και ονομάζεται
catur idololatria 98. Nolite igitur Christo preferre ειδωλολατρεία . Μή ούν προ του Χριστού ( 54) τιμή
simulacra ob modicum argentum ; nec rursus Ju σητε τα είδωλα διά μικρόν αργύριον · μηδε πάλιν
dam imitari , quæslus causa ilerum tradentes eum , τον Ιούδαν μιμησησθε, λήμματι παραδιδόντες δεύ
qui semel pro nobis crucifixus est . Alioquin et τερον τον άπαξ υπέρ ημών σταυρωθέντα . Επεί και
agri et manus eorum , qui hos fructus percipiunt , τα χωρία και αι χείρες των τους καρπούς τούτων
Aceldama vocabuntur . δεχομένων 'Ακελδαμά (53 ) κληθήσονται .

EPISTOLA LIV *" .. ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΝΔ'.

Renoval Basilius antiquas Ecclesiæ leges de clericorum in pagis electione, el pravas novitates, quæ obrepserant,
abrogat.
Chorepiscopis B Χωρεπισκόποις .
Permolestum mihi est , quod jam canones Patrum Πάνυ με λυπεί, ότι επιλελοίπασι λοιπόν οι των
defecerint , ac disciplina omnis Ecclesiis abacta Πατέρων κανόνες, και πάσα ακρίβεια των Εκκλη
sit ; et limeo, ne paulatim , bac indifferentia progre σιών απελήλαται , και φοβούμαι μή κατά μικρόν,
diente , res ecclesiastice in summam confusioneum της αδιαφορίας ταύτης οδο προϊούσης , είς παντελή
delabantur. Observala olim in Dei Ecclesiis con σύγχυσιν έλθη τα της Εκκλησίας πράγματα . Τους
suetudo Ecclesie ministros omni diligentia proba- υπηρετούντας τη Εκκλησία η πάλαι ταϊς του Θεού
los admittebat ; ac in omnem eorum vitam sedulo "Εκκλησίαις εμπολιτευομένη συνήθεια μετά πάσης
inquirebatur : an non essent maledici , an non ακριβείας δοκιμάζουσα παρεδέχετο και επολυ
ebriosi , an non prompti ad pugnas , an juventutem πραγμoνείτο πάσα αυτών και αναστροφή , ει μή λοί
sam frenarent , ita ut safaelimoniam , sine qua δοροί εισιν , ει μή μέθυσοι , ει μή πρόχειροι προς
Deuum nemo videbit 19 , exercere possent . Αtque τας μάχας, ει παιδαγωγούσιν εαυτών την νεότητα,
hoc examinabant quidem presbyteri et diaconi , ώστε κατορθoύν δύνασθαι τον αγιασμόν, ου χωρίς
qui una cum ipsis habitabant : referebant autem ουδείς όψεται τον Κύριον . Και τούτο εξήταζον μεν
ad chorepiscopos, qui cum suffragia testium vera πρεσβύτεροι και διάκονοι συνοικούντες αυτοίς , επ
C
cium accepissent, ac episcopum admonuissent, sic ανέφερον δε τοίς χωρεπισκόποις , οί , τας παρά των
sacratorum numero ministrum ascribebant . Nunc αληθινώς μαρτυρούντων δεξάμενοι ψήφους , και
autem primum quidem nos excludentes, ac nc re υπομνήσαντες τον επίσκοτον, ούτως έναρίθμουν τον
ferre quidem ad nos dignati, omnem in vosmetipsos υπηρέτης το τάγματι των ιερατικών ( 56 ) . Νύν δε
auctoritatem transtulistis : deinde rem negligentes , πρώτον μεν, ήμάς παρωσάμενοι , και μηδέ επανα
presleyteris et diaconis permisistis, ut quos vellent , φέρειν ημίν καταδεχόμενοι , εις εαυτούς την όλην
vila non examinata , secundum animi affectionem , περιεστήσατε αυθεντίαν · έπειτα , καταρραθυμούντες
aut ex consanguinitate ortam , aut ex alia aliqua του πράγματος, πρεσβυτέροις και διακόνους επετρέ
amicitia , in Ecclesiam indignos introducerent. ψατε , ούς αν εθέλωσιν από ανεξετάστου βίου , κατά
Quapropier multi quidem ministri in unoquoque προσπάθειαν , ή την από συγγενείας , ή την εξ άλλης
pago numerantur : sed dignus ministerio altariura τινός φιλίας, επεισάγειν τη Εκκλησία τους αναξίους.
98 Col. 11 , 5. 99 Ηebr. XII , 14.
gnant nisi abrogationem ministerii , quo nonnulli Iaicos . Et can . 30 : "Οτι ου δεί ιερατικόν ή κληρικόν
ad turpem quæstum abutebantur. Præterea in Ca ή άσκητήν εν βαλανείω μετά γυναικών απολούεσθαι ,
nonibus apostolicis , quos epe Basilius sequitur , D μηδε πάντα Χριστιανών ή λαϊκών. Νοn oportet sa
ut infra videbimus , sola depositio infligitur ei qui cratum vel clericum uut ascelam in balneo cum mu
prelio ordinavit : qui autem sic ordinatus est , etiam lieribus lavari , sed nec ullum Christianum aut laicum .
a communione segregatur, can. 22 . Non sequuntur hujus synodi morem ecclesiastici
• Alias CLXXXi . Scripla initio episcopatus. scriptores. Basilius , epist . 287 , excommunicato
( 54) Πρό του Χριστού . Sic vetustissimi codices omne cum sacratis comercium intercludit. Et in
Harl., Coisl. et Μed. Editi του Χριστού προτιμήσετε . epist . 198 ξερατείον intelligit coιum clericorum ,
Tres eosdem codices secuti legimus inira Tapao cique ascribit clericos qui epistolas episcopi perfe.
δόντες et καρπούς τούτων pro eo quod erat in editis rebant . Athanasius ad Rulinianum scribens, rogat
προδιδόντες et καρπούς τούτους . eum ut epistolam legal ispatelu et populo . Grego
(55 ) 'Ακελδαμά . Sic mss . et edit . Ηag . et Basil . rius Nazianzenus lectores sacri ordinis, is poũ tác
utraque. Alice Ακελδαϊμα . γματος , partem esse agnoscit in epist . 43. Nolandus
( 56) Των ιερατικών . Ministros, sive subdiaconos , etiam canon 8 apostolicus , εί τις επίσκοπος ή
sacralorum ordini ascribit Basilius . Synodus Lao- πρεσβύτερος ή διάκονος, ή εκ του ιερατικού καταλό
dicena inferiores clericos sacratorum numero non you , elc. Si quis episcopus vel presbyier vel diaconus ,
comprehendit , sed numerat sacratos a presbyteris vel ex sacró ordine. Hæc visa sunt observanda,
usque ad diaconos, από πρεσβυτέρων έως διακόνων, quia pluribus Basilii locis, quæ deinceps occurrent ,
ean. 24. Distinguit canone 27, ιερατικούς , ή κληρι non parum aflerent lucis .
κούς , η λαϊκούς, sive sacralos, site clericos , site
401 EPISTOLARUM CLASSIS 11. EPIST . LV . 402

Διο πολλοί μεν υπηρεται αριθμούνται καθ' εκάστην Α ne unus quidem , ut vos ipsi testificamini , homi
κώμην, άξιος δε λειτουργίας του θυσιαστηρίου ουδε num penuria laborantes in electionibus . Quoniam
είς (57), ως υμείς αυτοί μαρτυρείτε , απορoύντες igitur video remin malum jam insanabile progredi,,
ανδρών εν ταις ψηφοφορίαις . Επεί ούν ορώ το πράγμα nunc præsertim , cum plurimi militiæ melu , seipsos
λοιπόν είς ανήκεστον προϊόν , μάλιστα νύν , των in ministerium conjiciant , necessario accessi ad
πλείστων φόβω της στρατολογίας εισπoιoύντων εαυ Patrum canones renovandos ; ac vobis scribo, ut
τους τη υπηρεσία, αναγκαίως ήλθον εις το ανανεώ miltatis mihi catalogum ministrorum cujusque
σασθαι τους των Πατέρων κανόνας και επιστέλλω pagi , et a quo quisque 149 introductus sit, el quæ
υμίν αποστείλαι μου την αναγραφήν εκάστης κώμης ejus sit vivendi ratio. Jlabele aulent etipsi apud
των υπηρετούντων , και υπό τίνος εισήκται έκαστος , vos catalogum , ut cum scriptis apud nos repositis
και εν ποίω βίω εστίν. "Έχετε δε και αυτοί παρ' vestra conferantur, nec cuiquam liceat seipsuni ,
εαυτοίς την αναγραφήν, ώστε συγκρίνεσθαι τοις παρ' cum voluerit, inscribere. Ila sane, si qui post pri
ημίν αποκειμένοις γράμμασι τα υμέτερα , και μηδενί mam indictionem a presbyteris introducti fuerint,
εξείναι εαυτόν, ότε βούλεται , παρεγγράφειν . Ούτω inter laicos rejicianlur. Eorum autem examen de
μέντου , μετά την πρώτην επινέμησιν εί τινες υπό integro repetite , et si digni fuerint , suffragio vestro
πρεσβυτέρων εισήχθησαν , επί τους λαϊκούς απορρι- B suscipiantur. Expurgate Ecclesiam , indignos ex
φώσιν . " Ανωθεν δε γένηται αυτών παρ' υμών εξ ea ejicientes. Atque in posterum examinale quidem ,
έτασις · καν μεν άξιοι ώσι , τη υμετέρα ψήφω παρα qui digni sint , el eos admittile : sed prius non
δεχθήτωσαν . 'Επικαθαρίσατε ( 58) την Εκκλησίαν , ascribite, quam ad nos reluleritis ; aut scitote lai- .
τους αναξίους αυτής απελάσαντες , και του λοιπού cum futurum esse , qui sine nostro judicio in mini
εξετάζετε ( 59) μεν τους αξίους και παραδέχεσθε μή sterium fuerit admissus.
αριθμείτε δε πρίν εις ημάς επανενεγκείν · ή γινώσκετε , ότι λαϊκός έσται ο άνευ ημετέρας γνώμης εις
υπηρεσίαν παραδεχθείς.
ΕΠΙΣΤΟΛΗ NE' . EPISTOLA LV * .
Decretum Basilii adversusextraneas mujeres cum Paregorius presbyter minus observaret; horlatur eum Basilius ul pa ...
rendo potius quam excusando sese defendal : secus depositionem minalur, alque ipsam elium excommunicationem lum
ipsi, ium eum recipientibus, si sacerdotium citra cmendationem sibi arrogel.
Παρηγορία (60) πρεσβυτέρω . Paregorio presbytero.
Ένέτυχόν σου τοίς γράμμασι μετά πάσης μακρο Legi luas litteras cum omni patientia ; suimque
C
θυμίας, και εθαύμασα πως , δυνάμενος ημίν συντό admiratus , cur cum possis apud nos breviter et
μως και ευκόλως απολογήσασθαι διά των πραγμά facile factis tuis causam agere , in rebus repre
των, τοις μεν κατηγορουμένους επιμένειν καταδέχη , hensis persistere velis, ac longis sermonibus curare
λόγους δε μακρούς θεραπεύειν επιχειρείς τα ανίατα . tentes insanabilia . Nec primi , nec soli , Paregori ,
Ούτε πρώτοι ούτε μόνοι , Παρηγόριε , ένομοθετήσα- sancivimus, ut ne una cum viris habitarent mulie
μεν γυναίκας ανδράσι μή συνοικείν . 'Αλλ ' ανάγνωθι res . Sed lege canonem a sanctis nostris Patribus.
τον εξενεχθέντα κανόνα παρά των αγίων Πατέρων editum in synodo Nicena , qui manifeste sancivit
ημών των εν τη συνόδω Νικαίας, ός φανερώς απ extraneas mulieres non esse. Vita autem cælebs in
ηγόρευσε συνεισακτους (61 ) μή είναι. (62) 'Αγαμία eo honestatem habet , ut a convictu mulieris sepa
δε εν τούτω έχει το σεμνόν , εν τω κεχωρίσθαι της retur . Quare si quis verbo professus , reipsa que
μετά γυναικός (63) διαγωγής. Ως εάν επαγγελλόμε- conjugatorum sunt facit , palam est eum virginita
νός τις τώ ονόματι , έργο τά των γυναιξί συνοικούν tis quidem honestalem in nomine persequi , sed
των ποιή , δηλός έστι το μέν της παρθενίας σεμνόν nequaquam ab indecora voluptate abstinere. Tanto .
εν τη προσηγορία διώκων, του δε καθ' ηδονήν απρε ergo magis oportebat te postulationi nostræ facile
πούς μή αφιστάμενος . Τοσούτω ούν μάλλον έχρήν cedere , quanto de ais esse liberiorem ab omni cor
σε ευκόλως είξαι ημών τη αξιώσει , όσωπερ λέγεις B porea libidine. Neque enim virum septuaginta an

(57 ) Ουδε είς . Ιta tres vetustissimi codices, pro,
eo , quod erat in editis oùôcis. Quod ait Basilius.
chorepiscopos hominum penuria laborare in ele
clionibus, id de electionibus inferiorum ministro
rum accipi non debel, sed presbyterorum et diaco
norum , quos episcopi chorepiscoporum testimonio
probatos ordinabant.
( 58) Επικαθαρίσατε. Editi addunt oύν , que qui-
dem vocula deest in nostris septem mss .
( 59) Απελάσαντες ... εξετάζετε . Editi απελαύ
νοντες ... εξετάσατε . Ρrimam vocem trium vetustis
simorum , alteram seplem codicum auctoritate mu
1avimus .
(60) Παρηγορίω. Ιta Harl., Coisl. primus, Med .
et Clarom. cum Basilii editionibus. At in sex aliis
codicibus mss . et in Pandectis legitur Γρηγορία,
Sic enim habent ad marginem tres codices modo
citati , Coisl . , Med . et Clarom .
(61) Συνεισακτούς . Sic omnes mss . Editi συν
axtous. Interpretamur extraneas, non vero subindu
clas , quia sic Hieronymus et Ruffinus et multi alii
veleres hanc vocem reddiderunt, ut observant post
Cujacium Gothofredus , lib. xvi Cod . Theod., et Lu- .
pts in canonem tertium Nicenuum. Εadem voce
utitur auctor libri De singularitate clericorum , n . 30
el 32. Vocatæ autem sunt outsisaxtol , extranere ,
ul opponerentur iis quas nalura dedit , matribus,
sororibus et amitis.
( 62) Vide Addenda.
(65 ) Μετα γυναικός . Sic tres vetustissimi codi
ces. Editi μετά γυναικών.
Alias CXCVIN . Scripla initio episcopatus .
405 S. BASILII MAGNI 104

nos natum existimo libidinose habitare cum muliere : Α ελεύθερος είναι παντός σωματικού πάθους. Ούτε γάρ
nec quod turpe aliquod facinus fuisset admissum , id τον έβδομηκονταετή γεγονότα πείθομαι εμπαθώς
circo constitui quæ constitui ; sed quod ab Apostolo συνοικείν γυναικι , ούτε ως επιγενομένη τινί ατόπη
didicimus offendiculum fratri non ponere ad scan πράξει ωρίσαμεν & ωρίσαμεν · αλλ' επειδή εδιδά
dalum 1. Scimus autem quod a nonnullis recle χθημεν παρά του Αποστόλου μή τιθέναι πρόσκομμα
geritur , aliis occasionem esse peccandi. Quare τώ αδελφώ εις σκάνδαλον (64) . Οίδαμεν δε, ότι το
precipimus Sanctorum Palrum decretum sequen- παρά τινων υγιώς γινόμενον άλλους αφορμή προς
tes , ut a muliercular separeris . Quid igitur chorepi- αμαρτίαν υπάρχει (65) . Τούτου ένεκεν προσετάξα
scopum incusas, et veteris inimicitiæ facis mentio μεν , επόμενοι τη διαταγή των αγίων Πατέρων, χω
nem ? Quid de nobis quereris quod faciles calum ρισθήναι σε τού γυναίου . Τί ούν εγκαλείς τω χωρεπι
niis aures praebeamus , ac non potius de le ipse , σκόπω, και παλαιάς έχθρας μέμνησαι ; Τί δε ημάς
qui adduci non potes , ut a mulieris consuetudine καταμέμφη ως ευκόλoυς ακοάς έχοντας εις το τάς
recedas ? Ejice igitur illam 150 ex tuis ædibus , διαβολάς προσέεσθαι ; αλλ' ουχί σεαυτώ μή ανεχο
et in monasterio constitue . Sit illa cum virginibus ,μένω (66) αποστήναι της προς την γυναίκα συν
et apud te serviant viri , ut ne Dei nomen propter ηθείας ; "Έκβαλλε τοίνυν αυτήν από του οίκου σου ,
vos blasphemelur. Hee donec feceris , innumerabi- Β και κατάστησον αυτήν έν μοναστηρίω (67). "Έστω
lia quæ per epistolas scribis nihil te juvabunt ; sed εκείνη μετά παρθένων , και συ υπηρετού υπ ' αν
morieris otiosus, ac reddes Domino rationem otii δρών , ίνα μή το όνομα του Θεού δι' υμάς βλασφη
tui . Quod si ausus fueris citra emendationem μηται . "Έως δ ' αν ταύτα ποιής , αι μυριάδες , άπερ
sacerdotium tibi vindicare , ( anathema eris omni ( 68) συγγράφεις διά των επιστολών , ουδέν ωφελή
populo ; et qui te receperint, excommunicati per σουσι σε αλλά τελευτήσεις αργών , και δώσεις το
omnem Ecclesiam erunt . Κυρίω λόγων της σεαυτού αργίας. Εάν δε τολμήσης ,
μή διορθωσάμενος σεαυτόν , αντέχεσθαι της ιερωσύνης, ανάθεμα έση παντί τω λαώ, και οι δεχόμενοι σε
εκκήρυκτοι κατά πάσαν Εκκλησίαν γενήσονται .

EPISTOLA LVI . ΕΠΙΣΤΟΛΗ Nς .

Basilius querentem Pergamium , quod litterissuis non respondisset, placare conatur , seque non arrogantia ex potestate
orla, sed solliciludine, qui nunc distringitur, adductum esse declarat, ul Pergamii oblivisceretur.
Perganio. Περγαμία (69) .
Sim equidem ratura proclivis ad oblivionem , ( Ειμι μεν φύσει εύκολος προς την λήθην , επεγέ
sed accessit mihi el negotiorum multitudo , quu νετο δε μου και το των ασχολιών πλήθος , επιτείνον
ianalam infirmitatem adauget. Quamobrem etsi την εκ φύσεως αρρωστίαν . " Ωστε , ει και μή μέμνη
mon memini me litteras accipere nobilitatis tuæ, μαι δεξάμενος γράμματα της ευγενείας σου , πείθο
tamen te ad me scripsisse persuasum habeo ; non μαν έπεσταλκέναι σε ημίν ου γαρ άν πάντως
enim mentiturum te prorsus fuisse . Quod autem ψεύδος ειπείν σε . Του δε μή αντιφθέγξασθαι ουκ
non respondi , culpa non fuit mea , sed illius qui εγώ αίτιος , αλλ' ο μή απαιτήσας τάς αποκρίσεις .
responsa non poposcit. Nunc autem ad te veniunt Νυνί δε ήκει σοι τα γράμματα ταύτα , υπέρ τε (70 )
hæ litteræ , quæ et præterita excusent et salutatio των φθασάντων απολογίαν πληρούντα, και αρχήν
nis alterius initium præbeant. Quare cum ad me διδόντα προσηγορίας δευτέρας . " Ωστε , επειδάν επι
seribes , ne alterum scribendi ordinem a le incipi στέλλης ημίν , μή ώς άρξας δευτέρας περιόδου
opineris , sed hisee litteris debitum persolvi . Quani- γραμμάτων διανοού , αλλ ' ώς αποπληρώσας επί τοις

1 Rom . XIV , 15.

Ε et virginibus hospitia separanda , pronuntiat, num .
Alias CCCLIV. Scripta initio episcopatus:
(64) Είς σκάνδαλον . Sic Harl . et Coisl. primus ,
quibus favetunus ex Regiis, in quo legitur el oxáva
δαλον . Editi ή σκάνδαλον .
(65) Υπάρχει. Sic iidem tres codices et alii
nonnulli . Editi υπάρξει .
( 66 ) Σεαυτό μη ανεχομένω. Ιta tres vetustis
simi codices cum tribus aliis . Unus ex Regiis ceav
του μή ανεχομένου . Editi et unus aut alter ms .
σεαυτόν μη ανεχόμενον.
( 67) 'Εν μοναστηρίω. Balsamon , qui vetustos
canones interdum ex consuetudine ætatis suæ in
terpretalur , Basilii decrelum in consilii , non in
precepti loco accipit , quia virginitatis legem invi
le imponere severius justo videretur. Sed minus
vidit Balsamon el extraneas illas mulieres et viros ,
quibuscum 'habitabant , virginitatis lege obstrictos
filisse. Consentiunt ea de re veteres . Auctor libri
De singularitate clericorum , continentibus clericis
D
16. Canon . 19 Ancyranus vetat ne virgines cum
viris, veluti cum fratribus degant. Gregorius Naz .
in carmine, tertio, pag . 57 , præcipit virginibus ut
masculum omnem vitent , συνεισακτών δε μάλιστα ,
maxime vero extraneum . Hieronymus in Epistola
ad Euslochium , Cælibem , inquit , spernit virgo ger
manum , fratrem quærit extraneum , et cum in eodem
proposito esse se simulent, quærunt aliorum spiri
tuale solatium , ut domi habeant carnale commercium .
Virgines et canonicæ vocantur ejusmodi mulieres
in Orationibus Chrysostomi adversus eos, qui ouv
εισακτούς habent . Minime ergo mirum si Basilius
in monasterio collocandam esse ait, quze jam vir
ginitati sese consecraverat.
(68) "Απερ. Codices quatuor recentiores άσπερ
( 69) Περγαμίω. Medicetus eodex Περγάμω .
( 70) “Υπέρ τε. Harl . et Μed . υπέρ μέν.
365 EPISTOLARUM CLASSIS II . EPIST . LVII. 106
παρούσι τα οφειλόμενα . Και γάρ, ει και (71 ) αντίδο- A vis enim mea epistola prioris tue sit remuneratio ;
σις προαγόντων εστι τα ημέτερα , αλλά το πλέον η quia tamen plus duplo modum excedit , utrumque
διπλάσιον υπερβάλλειν κατά το μέτρον, εκατέραν ordinem explebit . Vides qualia los cavillari cogat
την τάξιν (72) αποπληρώσει . “Οράς οποία σοφίζεσθαι otium ? Tu vero desine , o vir oplime, paucis ver
ημάς η αργία καταναγκάζει ; Συ δε παύσαι , ώ bis magna crimina , quæque nequitia superari non
άριστε, επάγων (73) εν μικρούς ρήμασι μεγάλας αι possint, inferre . Nam amicorum oblivio et contem
τίας, ούμενούν εχούσας υπερβολήν εις κακίαν . Λήθη plus ex potestate ortus , omnia simul mala com
γάρ φίλων, και υπεροψία εκ δυναστείας έγγινομένη, plectuntur. Sive enim secundum Domini prece
πάντα έχει όμου τα δεινά . Είτε γάρ ουκ αγαπώμεν plum non diligimus, neque etiam impositam nobis
κατά την εντολήν του Κυρίου , ουδε τον χαρακτήρα notam et characterem retinemus . Sive factu inani
επικείμενον ημίν έχομεν · είτε φρονήματος κενού el arrogantia replemur inflati , incidimus in dia
και αλαζονείας υπεπλήσθημεν τυφωθέντες , εμπί boli judicium ineluctabile . Quare si de nobis ita
πτομεν ( 74) εις άφυκτον κρίμα του διαβόλου. "Ωστε , sentiens , bis verbis usus es ; precare ut improbi -
ει μεν , ούτως έχων διανοίας περί ημών, τούτοις tatem , quam in nostris moribus deprehendisti,
εχρήσω τους ρήμασιν, εύξαι φυγείν ημάς την πονη fugiamus ; sin autem consuetudine quadam incon
ρίαν , ήν εξεύρες ημών εν τω τρόπω : ει δε συνηθεία B siderata ad has voces devenit lingua , 1ος ipsi
τινι ανεξετάστω επί των ρημάτων ήλθεν η γλώττα , consolabimur, tuamque benignitatem , ut ex factis
εαυτούς παραμυθησόμεθα , και την σην χρηστότητα testimonia proferat , rogamus. Illud enim probe
τας εκ των πραγμάτων μαρτυρίας προσθείναι παρα scias , bane sollicitudinem , qua nunc distringi
καλούμεν . Εκείνο γαρ ευ ίσθι , ότι η παρούσα mur , occasionem nobis factam esse humilitatis,
φροντίς ταπεινώσεως ημίν γέγονεν αφορμή . "Ωστε Quapropler tui lunc obliviscemur, cum et nosmet
σου τότε επιλησόμεθα, όταν και εαυτούς αγνοήσω- ipsos 151 ignorabimus . Cave igitur, nequando
μεν (73) . Μή, τοίνυν ποτέ τας ασχολίας σημείον negotia indolis ac morum malorum indicium esse
τρόπου και κακοηθείας ποιήση. ducas.

ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΝZ . EPISTOLA LVII .

Meletium hortalur Basilius ut sæpius scribat, et in magnis molestiis versantem consolelur . Optat ut sibi illum ali
quando videre contingat; jamque'huic cupidilui obsequeretur, nisi fratres retinuiss, nl certis de causis, quas Theophra
stus narrabit.
Μελετίω (76) , επισκόπω 'Αντιοχείας Meletio , episcopo Antiochiæ ,
C
Εί πως εγένετο φανερόν τη θεοσεβεία σου της Si quo modo nota fieret pielati tuæ magnitudo
ευφροσύνης το μέγεθος , ήν εμποιείς (77 ) ημίν οσά lætitiæ , quam mihi affers , quotiescunyue scribis ,
κις αν επιστέλλης, οίδα , ότι ουκ άν ποτε παραπε scio le nunquam oblatam scribendi occasionem
σούσαν γραμμάτων πρόφασιν υπερέβης αλλά και prætermissurum fuisse ; sed et consulto multas.
επενόησας αν πολλές ημίν ποιείν εκάστοτε τάς έπι nobis subinde epistolas facturum , cum non igno .
στολάς , γνωρίζων τον επί τη αναπαύσει των θλιβο res mercedem consolationi afflictorum a benigno .
μένων (78 ) παρά του φιλανθρώπου Δεσπότου μισθών Deo repositam . Omnia enim hic dolore plena sunt ,
αποκείμενον . Πάντα γάρ οδύνης τα τήδε πεπλήρω ac una nobis est avocatio malorum , sanctitatis
ται , και μόνη ημίν έστιν αποστροφή των δεινών ή tuæ cogitatio ; quam manifestiorem nobis efficit
της σης οσιότητος έννοια · ήν εναργεστέραν ημίν tuum per litteras omni sapientia ac gratia refertas
εμποιεί ή διά των πάσης σοφίας και χάριτος πεπλη- colloquium . Quare cum epistolarm tuam in manus
ρωμένων γραμμάτων σου ομιλία . " Ωστε, όταν λά sumimus , primum quidem modum ipsius intue
βωμεν εις χείρας την επιστολήν σου , πρώτον μεν mur , eamque tantum diligimus , quanto uberior
το μέτρον αυτής επισκοπούμεν, και τοσούτον αυ fuerit ac copiosior : deinde legentes , semper qui
την αγαπώμεν , όσωπερ αν περισσεύη (79) τώ πλή D dem occurrente oratione delectamur : fini vero
θει · έπειτα , διεξιόντες , τα μεν αεί προστυγχάνονται appropinquantes, afficimur molestia ; adeo quidquid
του λόγου χαίρομεν· τω τέλει δε της επιστολής dixeris in litteris , bonum est . Nam bonum est quod
οροσεγγίζοντες , δυσχεραίνομεν. Ούτω πάν ό τι a bono corde redundat . Quod si nobis contingeret

( 71 ) Και γάρ ει και. Harl . και γάρ και η . Vat . ει
γάρ και η . Duo alii και γάρ και ει. Ιbidem editi το
πλέον . Μss. ut in textu .
( 72 ) Εκατέραν την τάξιν . εκατέρων την
αξίαν. Legitur in septem codicibus mss . την τάξιν.
Sed vocem exatépav, quæ maxime necessaria est
ad sententiam illustrandam , in solo Harlæano repe
rimus . Ιbidem editi οράς όπως . Plerique mss. ut
in textu.
(75) 'Επάγων . Ηanc vocem addidimus ex Harl . ,
Med. et Clarom., et delevimus verbum παρεχόμε-
vos , quod erat in editis posl xaxlav .
( 74 ) 'Eμπίπτομεν . Ιta mss. quinque . Editi εκ
πιπτομεν .
( 75) 'Αγνοήσωμεν . Μή ... ποιήση. Ιta plerique
mss . Editi αγνοήσομεν. Μή ... ποίησαι.
( 76) Μελετίο. Τitulus hujus epistolae et aliarum
deinceps , que ad Meletium scripta sunt, ex codice
Harlæano sumplus est; in quo epistola 213 , alias
272, sic inscribitur. In aliis codicibus omittitur
vox Αντιοχείας.
(77 ) " Ην εμποιείς . Duo mss. recentiores ής εμ
ποιείς .
(78) Θλιβομένων . Tres codices recentiores θλί
ψεων .
( 79) Περισσεύη. Ιta Harl . , Coisl . primus et
alii . Editi περισσεύει.
Alias LVI. Scrinta anno 374
307 S. BASILII MAGNI 108

Luis precibus , dum in terra versamur , etiam co- A περ (80) αν είπης τοις γράμμασιν ένεστιν αγαθόν.
ram congredi , et ab ipsa viva voce utilia docu 'Από γαρ αγαθής καρδίας αγαθόν εστι το περισ
menta recipere , aut aliqua tum ad præsens tum ad σεύον . Ει δε καταξιωθείημεν ταις σαις προσευχαις ,
futurum seculum viatica ; id certe judicaremus έως εσμέν επί γης , και της κατ ' οφθαλμούς συντυ
bonorum maximum , ac benevolentia divine proe- χίας , και παρ' αυτής της ζώσης φωνής λαβείν ωφέ
mium reputaremus. Jamque huic obsequeremur λιμα διδάγματα , ή εφόδια πρός τε τον ενεστώτα
cupiditati , nisi germanissimi ac in omnibus aman αιώνα και τον μέλλοντα , τούτο αν μέγιστον των αγα
tissimi fratres cohibuissent : quorum propositum θών εκρίναμεν , και προοίμιον της παρά Θεού ευμε
ne litteris evulgem , id fratri Theophrasto exposui , νείας εαυτούς έτιθέμεθα . Και ήδη γε της ορμής είχό
ut præstantiæ luz singula declaret . μεθα ταύτης, ει μή οι γνησιώτατοι και τα πάντα φιλ
άδελφοι επέσχον ημάς : ών ίνα μη γράμμασι (81 ) δημοσιεύσω την προαίρεσιν , διηγησάμην το αδελφή
Θεοφράστη τη ση τελειότητι τα καθ' έκαστον απαγγείλαι .
EPISTOLA LYIII'. ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΝΗ'.
Carpit. Basilius simplicitatem fratris, qui falsam nomine avunculi epistolam attulerat, et aliam pariter falsam poster
misil. Cum tertia venissel, merito dubitavit Basilius, qui bis deceptus fuerat, sed tamen respondit episcopis, ut pas.
eral. Hortatur fratrem ut sibi difficilem vilam ingresso adsit, seque venturum promillil, si ab episcopis congruent
modo vocelur.
Gregorio fratri. B Γρηγορία αδελφώ ( 82).
Quomodo tecum litteris pugnem ? Quomodo te Πώς άν σοι διά γραμμάτων μαχεσθείην ; Πώς.
digne tangam ob tuam in omnibus simplicitatem ? δ' αν αξίως σου καθαψαίμην της περί πάντα χρη.
Quis tertio , die mihi ,in eosdem incidit casses ? στότητος ; Τρίτον τίς, είπέ μοι , τοίς αυτοίς περι
Quis tertio in eumdem incidit laqueum ? Ne bellua πίπτει δικτύοις ; Τρίτον τίς τη αυτή περιπίπτει
quidem id facile committat. Fictam mihi episto- πάγη ; Ουδ' άν των αλόγων τι τούτο (85) ραδίως
Jam unam allulisti , 152 velut perquam vene πάθοι. Μίαν μου συμπλάσας (84) επιστολήν εκόμι
rando episcopo et communi nostro patruo conscri σας, ως παρά του αιδεσιμωτάτου επισκόπου και κοι
ptam , decipiens me , nescio qua gratia . Hanc ac νου θείου ημών , απατών με , ουκ οίδα ανθ ' ότου . 'Εδε
cepi ut ab episcopo per le allatam . Quidni enim ? ξάμην ως παρ' επισκόπου (85) διά σου κομισθείσαν .
Ostendi amicis multis prie gaudio , gratias egi Deo. Τί γάρ ουκ έμελλον ; Επέδειξα πολλοίς των φίλων
Deprehensum est commentum , ipso episcopo pro υπό περιχαρείας, ηυχαρίστησα τω Θεώ. Ηλέγχθη
pria voce negante. Propterea pudore affecti su το πλάσμα , αυτού του επισκόπου διά της ιδίας φω
mus : optavimus terram nobis delhiscere , fallacie νης άρνησαμένου . Κατησχύνθημεν επ' εκείνη ηύ
et mendacii ac fraudis probris aspersi. Aliam rur- c ξάμεθα ήμίν διαστήναι την γην, ραδιουργίας και
sus mihi reddiderunt , ut per famulum tuum Aste ψεύδους και απάτης ονείδει (86) περιβληθέντες .
rium ab ipso episcopo mihi missim . Ne hanc qui- Δευτέραν πάλιν απέδωκάς (87) μοι , ως δια του οικε
dem vere episcopus ipse misit , quemadmodum του σου 'Αστερίου , παρ' αυτού του επισκόπου μου
reverendissimus fraler Anthimus nobis renuntiavit . αποσταλείσαν . Ουδε εκείνην αληθώς (88) αυτός ο
Rursus tertianm nobis attulit Adamantius . Quomodo επίσκοπος διεπέμψατο , ώς ο αιδεσιμώτατος αδελ
perle tuosque missam suscipi a me decebat ? Cu- φος "Ανθιμος ημίν απήγγειλε . Τρίτην πάλιν 'Αδα
pivi lapideum mihi cor esse , ut neque recordarer μάντιος ήκε προς ημάς κομίζων . Πώς έδει με δέ
præteritorum , neque animadverterem prasentia , ξασθαι διά σου και των σων πεμπομένην; Hύξάμην
ut plagam omnem demissis in terram oculis more αν λίθου (89) καρδίαν έχειν, ώστε μήτε των παρελ
* Alias ΧLΙV . Scripta anno 371 . post deest pariter in sex codicibus conjunctio και,,
(80) "Οτιπερ. Sic quinque antiqui codices . Editi quam editi addunt ante ηυχαρίστησα.
όπερ . Ιbidem Vaticanus codes habet τοις πράγμασιν (86 ) 'Ονείδει . Sic mss. et veluste editiones. Αlia
pro τοίς γράμμασι . ονείδη .
(81 ) Γράμμασι. Ηanc lectionem, quae exstat in ( 87) 'Απέδωκαν . Sic quinque veteres libri, alius
Coisl. primo, Harl. et tribus aliis , prætulimus vul επέδωκαν. Editio Hagan . απέδωκαν, alie απέδωκας .
gate εν γράμμασι. D (88 ) Ουδε εκείνην αληθώς, etc. Cum haec lectio
(89 ) Γρηγορία αδελφώ . Tres antiquissimi codi sua sponte sana sit , ac præterea in codice Harl. et
ces Harl. , Coisl. et Μed. sic habent : Γρηγορίο επι Coisl . primo reperiatur, sequi non libuit aliam
σκόπο και αδελφώ . Gregorio episcopo et fratri. Sed quinque codicum lectionenm : Ουδε εκείνη αληθής ,
huic litulo reclamat ipsa epistola, in qua Basilius αυτός και επίσκοπος διεμαρτύρατο επί του αιδεσιμων
difficilem vitam ingressus ad auxilium et solatium τάτου αδελφού ' Ανθίμου , ως αυτός ήμίν απήγγειλε ,
suum fratrem invitat, ut hominem episcopalibus Ne hæc quidem vera fuit, ipse episcopus teslalus est
curis liberum el solutum . coram perquam venerabili fraire Anthimo, ut ipse
( 83) Τούτο . Harl . τοιούτο. Coisl. primus τοιούτον . • nobis retulit . Paulo post retinimus. lectionem vul
(84) Συμπλάσας . Magis placet haec lectio codicis galam , quæ exstat in codd . Harl. et Med ., quamvis
Harl. et Reg. primi, et Basilii sententiae magis vi in sex aliis codicibus sic legitur : Πώς έδει με ( deest
detur lærere el conducere, quam vulgata cuplate hoc pronomen in quatuor codicibus) δέξασθαι τα διά
ξας . Paulo post addiinus επισκόπου ex codd . Harl . σου και των σων πεμπόμενα;
et Coisl . primo . ( 89 ) Hiçáunr är lidov. Sic libri veteres septem ;
(85) Παρ' επισκόπου . Sic codices antiqui sex . editi Hύξάμην γάρ αν λίθον .
Editi παρά του επισκόπου και κοινού πατρός. Paulo
409 EPISTOLARUM CLASSIS II . EPIST . LIX . 410

θόντων μεμνήσθαι, μήτε των παρόντων αισθάνεσθαι, A pecudum ferrem. Sed quid faciam meo ipsius ani
υπέρ του πάσαν πληγήν εις γην κεκυφώς φέρειν ώς mo , qui post unum et alterum experimentum ni.
τα βοσκήματα . Αλλά τι πάθω προς τον έμαυτού λο hif inexploratum admittere potest ? Hæc scripsi ,
γισμόν, μετά μίαν και δευτέραν πείραν ουδέν δυνά- simplicitatem tuam perstringens , quam alioqui
μενον ανεξετάστως προσέεσθαι ; Ταύτα της σής Christianis non congruentem , huic tempori haud
απλότητος καθαπτόμενος έγραψα , ήν ουδ' άλλως ( 90) convenire video ; ut saltem deinceps tum ipse tibi
πρέπουσαν Χριστιανοίς, το παρόντι καιρώ (91 ) ορώ caveas , lum mihi parcas : siquidem , libere cnim
μή αρμόζουσαν ένα προς γούν το εφεξής εαυτόν τε me ad le loqui oportet , lalium minister es fide
φυλάττους , κάμου φείδη · επειδή , δεί γάρ με προς σε haud dignus. Verumtamen quicunque fuerint , qui
μετά παρρησίας ειπείν , αναξιόπιστος ει των τοιού- scripserint , eis , ut par erat , jam respondimus .
των διάκονος . Πλήν οίτινες (92) αν ώσιν οι επεσταλ Sive igitur lentamentum mihi injiciens , epistolam
κότες, απεκρινάμεθα αυτούς τα είκότα. Είτε ούν αυ- misisti , sive revera accepisti ab episcopis , habes
τός απόπειράν μοι καθιείς, είτε τω όντι παρά των responsa . Te vero decebat alia in præsenti tem
επισκόπων λαβών , την επιστολήν έπεμψας , έχεις pore curare , frater cum sis , necdum nature obli
τας αποκρίσεις. Σε δε άλλα είκός ήν το παρόντι tus , neque meinimici loco halleas: quaridoquidem
φροντίζειν, αδελφόν τε όντα, και μηπω της φύσεως Β vitam ingressi sumus , que corpus nostrum conte
επιλελησμένον , μηδε εν εχθρού μοίρα ήμάς ορώντα · τίt, ac animam quoque conficit , propterea quod
επειδή εις βίον παρήλθομεν συντρίβοντα μεν ημών vires nostras superat. Ceterum φuoniam sic mihi.
το σώμα, κακούντα δε (95) και την ψυχήν τώ υπερ bellum indicere statuisti , idcirco adesse le nunc
βαίνειν την ημετέραν δύναμιν . 'Αλλ' όμως επειδή oportebat , atque negotiorum esse participem . Fra
ούτως εκπεπολέμωσαι (94) , τούτου ένεκεν παρείναι tres enim , inquit, in necessitatibus utiles sint '.
σε έδει νύν , και κοινωνείν των πραγμάτων. 'Αδελ Quod si revera nostrum congressum admillunt
φοι γάρ , φησίν , εν ανάγκαις έστωσαν χρήσιμοι. episcopi omni reverentia dignissimi , et Iocum no
Ει δε τω όντι συντυχίαν ημετέραν καταδέχονται οι bis definilum et tempus indicent , meque per suos
αιδεσιμώτατοι επίσκοποι , και τόπον ημίν ώρισμένον homines accersant. Ut enim patruo meo occurrere
και καιρόν γνωρισάτωσαν , και δι' ιδίων ημάς αν 153 non recuso , ita nisi modo congruenti voca -
θρώπων μεταστειλάσθωσαν. " Ωσπερ γάρ προς το lus fuero , non ſeram .
απαντήσαι αυτός προς τον εμαυτού θείον ουκ άπαξιώ , ούτως , εάν μή μετά του ποέποντος σχήματος ή
κλήσις (95 ) γένηται , ουκ ανέξομαι ,
ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΝΘι. EPISTOLA LIX .
Rumpit silentium Basilius, ac dissensionis causis in sua peccata rejectis avunculum oblestatur, ul tandem aliquando si
multatem deponut, ex qua tolæ civilates el populi læuuntur. Faciurum se promillit quidquid ei pacis conciliandæ causa
visum fueril'esse faciendum .
Γρηγορίο θείο. C Gregorio patruo .
1. Έσιώπησα . Μή και αεί σιωπήσομαι, και 1. Silur . Num et semper silebo , ac amplius com
ανέξομαι επί πλείον την δυσφορωτάτην ζημίαν της miitam : ut molestissimum silentii damnum contra
1 Eccli , XL , 24 . 3 Isa . XLII , 14.
( 90) " Ην ουδ' άλλως . Contrain sex mss. codici (94) Εκπεπολέμωσαι . Sic codices niss . sex .
bus , qui habent ήν άλλως, Gregorii simplicitatem Editi εκπεπολέμωκα . Νοn sine ironia dicit Basilius
Chrisliano dignant existimat Basilius . Legitur in fratrem sibi bellum indicere, quia scilicet eo invito
codicibus Μed . et Harl . ήν ώς άλλως . Εquidem, etsi Gregorius in pacificationem sese interponebat. Hæc
nemini concedo qui plus tribuat antiquis codicibus, enim est , ni fallor, hujus loci sententia, Grego
vulgatam tamen lectionem loco movendam non rium non debuisse ejusmodi lemporibus nova fratri
pulo . Nam primo eleval lidem mss . codicum illud , negotia ſaressere ; sed tamen quia bellum indicere
us, codicum Harl. et Med ., quod cum erratum esse ei statuerat, sallem Cesaream venire et curas cum
videalur, dal copiam suspicandi aliam vocem , nempe fratre partiri debuisse. Etsi autem hæc Basilius
ou ', deletam fuisse , et illius loco substitulum quadam potius urbanilate quam animi offensione
us fuisse. Deinde vero cum Gregorii illa simplici dixit , videtur tamen Gregorius offensum illius ani
las mendacii ofliciosi labe non caruerit, adduci non mum judicasse, idque patruo communi indicasse.
possum ut eam Basilium probasse, el Christianis Hinc Basilius in epist . ad eumdem patruum remo
alioqui dignam judicasse existimem . Ut nibil deli vet a se suspiciones animi in fratrem irati, et bel
bem ex aliis operibus, cerie in hac ipsa epistola D lum sive inimicitias cum propinquis, ut magnum
fratrem admonet, uit deinceps sibi ipse caveat , ne nefas, a se detestatur.
dum illius simplicitatem alias congruere Christia (95) Η κλήσις . Negat Basilius se adfuturum,
nis crederet. Quinetiam optasse se ait, ut sibi terra pisi decenter advocetur, id est , nisi millantur qui
dehisceret, eo quod mendacii probris aspersus esset . eum in indictum locum deducant. Erat Basilius, lit
Adeo illi displicebat vel ipsa mendacii suspicio . in ejus modi ofliciis exhibendis diligentissimus, ita
Ε :( 91 ) Τώ παρόντι καιρώ. Coisl . primus et Harl. etiam in reposcendis allentus. Melelius Antioche
καιρούς . nus et Theodorus Nicopolitanus , cum Basilium ad
τοίς παρούσε
(92) Ηλήν οίτινες . Sic mss. sex. Editi πλήν εί celebritatem quamdarm olviter advocassent per Hel
τονες . lenium Nazianzi Peræquatorem , nec iterum misis
(95) Κακούντα δέ. Editi συντρίβοντα δε , que sent qui de iisdem admoneret aut deduceret ; dis
scriptura, elsi sua sponte vitiosa non videtur, non plicuii Basilio perfunctoria invitandi ratio , ac veri
tamen præferenda sex codicibus mss. quos secuti lus ne suspectus illis esset, adesse noluit.
sumus. * Alias ΧLVΙ . Scripta anno 571 .
411 S. BASILII MAGNI 412
Imeipsum obirmem , nec ipse scribens , nec allo- Α σιωπής κυρώσαι κατ' εμαυτού (96) μήτε αυτός επι
quentem audiens ? Ego enim cum hactenus in hac στέλλων , μήτε ακούων προσφθεγγομένου ; Εγώ μεν
tristi sententia permanserim , videor mihi non im γάρ , μέχρι του παρόντος εγκαρτερήσας τη σκυ
merito prophete verba et ipse posse proferre : Το- , θρωπω τούτω δόγματι, ηγούμαι πρέπειν καμοί τα
leravi sicut parturiens * : semper quidem concupi του προφήτου λέγειν · ότι 'Έκαρτέρησα ως η τι
scens aut congressum , aut sermonem , semper κτουσα : αεί μεν επιθυμών ή συντυχίας ή λόγων ,
autem proposito excidens ob mea peccata . Non αεί δε αποτυγχάνων διά τας αμαρτίας τάς έμαυτού .
enim ullam aliam eorum , quæ fiunt , causam ex Ου γαρ δή άλλην τινά αιτίαν έχω τοίς γινομέ
cogitare queo , nisi quod persuasum mihi est vete νοις (97 ) επινοείν , πλήν γε δή του πεπείσθαι πα
rum me peccatorum in dilectionis tuæ separatione λαιών αμαρτημάτων εκτιννύειν δίκας, εν τω χω
pænas luere ; si tamen de te separationem vel no ρισμό της αγάπης σου · ει δή και ονομάζειν χωρι
minare fas est a quolibet homine , nedum a nobis, σμών , όσιον επί σου , και ούτινοσούν των τυχόντων ,
quibus ab initio patris loco fuisti. Sed peccatum μη ότι γε ημών, οίς εξ αρχής έν πατρός γέγονας
meum nunc , velut densa quaedam obducta nubes , χώρα. 'Αλλ ' η αμαρτία μου νύν , οία νεφέλη βαθειά
horum omnium ignorationem induxit. Cum enim τις επισχούσα , πάντων εκείνων άγνοιαν ενεποίησεν .
B
considero , præter dolorem qui mibi ea ex re crea " Οταν γάρ άπίδω , πλήν του εμοι λύπην το γινόμενον
tus est , aliud nihil inde consecutum me esse , φέρειν, μηδέν έτερον εξ αυτού κατορθούμενον (98) ,
quomodo non merito nequitiæ meæ ascribam præ πως ουχί είκότως ταίς εμαυτού κακίαις ανατίθημι
sentia ? Cæterum sive peccata sunt eorum quæ τα παρόντα ; 'Αλλ ' είτε αμαρτίαι των συμβάντων,
acciderunt causa , hic mihi molestiarum finis esto : αιτίαι, τούτό μου πέρας έστω των δυσχερών είτε
sive aliquid consilii intendebalur , adimpletum τι το οικονομούμενον ήν (99) , εξεπληρώθη πάν
omnino est quod ex petebatur. Non enim modicum τως το σπουδαζόμενον . Ου γαρ ολίγος και της ζη
est damni tempus. Quapropter continere me am μιας χρόνος . Διό , μηκέτι στέγων, πρώτος έρρηξα
plius cum non possem , prior rupi vocem , obse- φωνήν , παρακαλών ημών τε αυτών αναμνησθήναι .
crans ut et nostri memor sis , el tui ipsius , qui και σεαυτού , ός πλέον και κατά το της συγγενείας
per omnem vitam , majorem quam consanguinitas είκός , παρά πάντα τον βίον την κηδεμονίαν.
exigebat , nostri curam ostendisti , nuncque civi- ημών επεδείξω , και την πόλιν νυν ημών ένεκεν
talem diligas nostra causa , non autem propter nos αγαπάν , αλλά μη δι ' ημάς ( 1 ) αλλοτριούν σαυτόν.
te ipse abalienes a civitate. της πόλεως .
2. Si qua igitur consolatio in Christo, si qua C 9. Εί τις oύν παράκλησις εν Χριστώ, εί τις κοι
communio Spiritus , si quæ viscera et miserationes, νωνία Πνεύματος , εί τινα σπλάγχνα και οικτιρμοί,
exple volum meum ; siste hic Iristia : initiurn ali πλήρωσον ημών την ευχήν· ενταύθα στήσον (2 ) τα
quod affer rerum deinceps hilariorum , ducem te κατηφή , αρχήν τινα δος τους φαιδροτέροις προς το
aliis prebens ad optima , minime autem alium ad εξής, αυτός τους άλλους καθηγούμενος επί τα βέλ
illicila sequens. Neque enim corporeus character τιστα, αλλ' ουχί ακολουθών ετέρω εφ' & μη δεί. Και
ita proprius cujusquam deputatus est , ut animi lui γάρ ουδέ σώματος χαρακτήρ ίδιος ούτω τινός ένο
pax et mansuetudo . Par igitur fuerit , cum talis μίσθη , ώς της σης ψυχής το ειρηνικόν τε και ήμε
sis , alios ad te trahere , ac omnibus ad te acce ρον . Πρέπoυ (5) δ' άν ούν το τοιούτω τους άλλους
dentibus præslare, ut veluti cujusdam unguenti έλκειν προς εαυτόν , και παρέχειν πάσι τοις εγγί
fragrantia , morum tuorum lenitale impleantur, ζουσί σοι, ώσπερ μύρου τινός ευωδίας , της τού σου
Νam etiamsi quid nunc obsistat , tamen paulo τρόπου χρηστότητος αναπίμπλασθαι . Και γάρ εί τι
post ipsum etiam pacis bonum cognoscetur. Quan και αντιτείνον εστι νύν , αλλά μικρόν ύστερον και
diu aulem ob 154 dissensionem calumniæ locum αυτό το της ειρήνης αγαθόν επιγνώσεται . "Έως δ ' αν
habebunt , necesse est suspiciones semper in pe εκ της διαστάσεως αι διαβολαι χώραν έχωσιν (4) ,
jus adaugeri. Sane ne illis quidem decorum est p ανάγκη αεί τας υποψίας επί το χείρον συναυξεσθαι .
nos negligere , sed maxime omnium , præstantiæ " Έστι μεν ούν ουδε εκείνους πρέπον αμελεϊν ημών,
tuæ. Si quid enim peccamus, meliores erimus πάντων δε πλέον τη τιμιότητί σου . Και γάρ ει μεν
admoniti . Hoc autem fieri non potest citra congres- αμαρτάνομέν τι , βελτίoυς εσόμεθα νουθετούμενοι .

• Isa . XLII , 14.

(96 ) Κατ' έμαυτού . Ιta quinque mss. Editi κατ '
εμαυτόν . Paulo post Harl . τα αυτά τα προφήτη.
( 97) Τοίς γινομένοις. Ιta Harl . et Coisi. primus
cum duobus aliis . Editi τοίς γενομένοις . Sic etiam
infra το γενόμενον . Ιbidem duo codices pro επινοεϊν
habent ειπείν, Paulo post editi εί δεί και , quod er
ralum ope quatuor codicum sustulimus.
(98) Κατορθούμενον , πώς ούχι . Ιta sex mss .
Editi κατορθούμενος, πώς ουκ. Habent κατορθούμε
yov Hag. ei Froben .
799) Το οικονομούμενον . Ιd est , si puniendi mei
causaid fecisti. Non multo post editi. αναμνήσθαι .
Sex mss . ut in textu . Sic et Paris . 2 .
(1) Δι' ημάς. Ιta sex codices mss . Editi δι' ημών.
Ibidem editi σεαυτόν . Quatuor mss . σαυτόν .
( 2) Στήσον . Sic mss. sex pro eo quod est in edi
tis λύσον. Paulo post editi εξής , και τοις άλλοις,...
αλλ' ουχ . Sex mss. ut in textu . Cod Harl.ακολουθών
ετέροις . Duo alii εφ' ο μή δεί.
( 3) Πρέπoι. Ιta Harl. et Coisl . primus cum duo
bus aliis . Editi πρέπει .
( 4) "Εχωσιν . Ιta mss. quinque . Editi έχουσιν .
415 EPISTOLARUM CLASSIS II. EPIST . LX.

Τούτο δε άνευ συντυχίας αμήχανον. Ει δε ουδέν A sum . Sin autem nihil facimus mali , cur odio ha
αδικούμεν , αντί τίνος μισούμεθα ; Ταύτα μεν δή bemur ? Atque hæc quidem ad meam ipsius defen
ούν τα της ιδίας έμαυτου δικαιολογίας (5 ) προ sionem profero .
σχομαι .
3. “ A δ ' αν υπέρ εαυτών αι Εκκλησίαι είπoιεν , 3. Quid autem Ecclesiæ, quæ nostri dissidii non
ουκ εις καλόν της διαστάσεως ημών απολαύουσαι , ad suam utilitatem participes sunt , pro . seipsis
βέλτιον μεν σιωπάν. Ου γαρ ίνα λυπήσω, τους λόγους dixerint, melius quidem tacere. Non enim ut
κέχρημαι (6) , αλλ ' ένα παύσω τα λυπηρά. Την δε σην molestiam exhibeam , verba facio ; sed ut molestis
σύνεσιν πάντως ουδέν διαπέφευγεν , αλλά πολλώ μεί rebus finem imponam . Tuam autem prudentiam
ζω και τελειότερα ών ημείς νοούμεν , αυτός αν εξεύ omnino nihil fugit : sed multo majora ac perfe .
ρους τη διανοία , και άλλους είπoις , ός γε και είδες ctiora quam quæ nos cogitamus, ipsa tua mente
προ ημών τάς βλάβας (7) των Εκκλησιών, και λυπη poleris excogitare , aliisque dicere : qui certo
μάλλον ημών, πάλαι δεδιδαγμένος ( 8) παρά του Κι etiam ante nos Ecclesiarum vidisti detrimenta,
ρίου μηδενός των ελαχίστων καταφρονείν . Νυνι δε η magisque quam nos doles, jam olim edoclus a
βλάβη ουκ εις ένα ή δεύτερον περιορίζεται , αλλά Domino , neminem ex minimis contemnere . Nunc
πόλεις όλαι και δήμοι των ημετέρων παραπολαύουσι B autem damnum non uno aut altero circumscribi
συμφορών. Την γάρ επί της υπερορίας φήμην τι tur, sed tolæ civitates ac populi calamitalum no
χρή και λέγειν οποία τις έσται περί ημών ; Πρέ strarum participes sunt. Famam enim in remotis.
πει (9) ούν αν τη ση μεγαλοψυχία το μεν φιλόνεικον provinciis quid vel dicere attinet , qualis futura.
ετέροις παραχωρείν μάλλον δε κακείνων εξελεϊν της sit de nobis ? Decet igitur ut lua magnanimitas
ψυχής , είπερ οίόν τε · αυτόν δε δι' ανεξικακίας contentionis sludium aliis relinquat, imo ex il
νικήσαι τα λυπηρά . Το μεν γαρ αμύνεσθαι παντός lorum etiam animis extrahat, si fieri potest : ipse
εστι του οργιζομένου και το δε και αυτής της οργής autem patientia molestias superes. Nam ulcisci
υψηλότερον είναι , τούτο δή μόνου σου , και εί τις σου se, cujusvis irati est : sed ipsa etiam ira superio
την αρετήν παραπλήσιος. Εκείνο δε ουκ έρω , ότι ο rem esse, hoc certe tuum est solius , et si quis libi
ημίν χαλεπαίνων εις τους μηδέν αδικήσαντας την virtute consimilis. Illud autem non dicam , eum.
οργήν επαφίησιν . Είτε ούν παρουσία , είτε γράμ qui nobis succenset, in insontes iram immittere.
ματι , είτε κλήσει τη προς εαυτόν , είτε ώπερ αν Itaque sive adveniendo ad nos , sive scribendo ,
εθέλοις τρόπω, παραμύθησαι ημών την ψυχήν ( 10). sive ad te accersendo, sive quocunque volueris
“Ημίν μεν γαρ ευχή επί της Εκκλησίας φανήναι την c modo , consolare animum nostrum. Nobis enim
θεοσέβειάν σου , και ημάς τε ομού , και τον λαόν θερα in optatis est, ut in Ecclesia appareat pietas tua,
πεύσαι αυτή τε τη όψει και τους λόγους της χάριτός et nos simul et populum tum ipso conspectu , tum,
σου . Εάν μέν ούν τούτο ή δυνατόν , τούτο κράτιστον : graliæ tuæ sermonibus cures . Quod si islud fieri
εάν δε τι έτερον δόξη , κακείνο δεξόμεθα . Μόνον potest, erit optimum : si vero aliud quid videbitur , et
παγίως γνωρίσαι ημίν το παριστάμενος τη φρονήσει illud amplectemur. Hoc tantum a te certo impe
σου παρακλήθητι . trem , ut quod prudentiæ tuæ visum fuerit, id nobis,
significes..
ΕΠΙΣΤΟΛΗ Ξ». .
EPISTOLA LX *.

Significat Basilius se fratris adventu et lilleris avunculi spem pacis afferentibus recreatum fuisse . Probaturum se promit
lit quidquid avunculo de congressus lempore et loco placuerit. "Fratri se diffidere léstalur, ob ea quæ prius gesta
fuerant.
Γρηγορίο θείο . Gregorio patruo.
Και πρότερον ηδέως είδον τον αδελφός μου. Τι γαρ Et antea libenter videbam fratrem meum . Quid
D
ουκ έμελλον , αδελφόν τε όντα εμαυτού , και τοιούτον; ni enim ? cum et frater meus sit, et talis : et puric
Και νύν δε τη αυτή διαθέσει προσεδεξάμην επιδη eodem affectu suscepi advenientem , nihil meo
μήσαντα , μηδέν τι της έμαυτού στοργής παρατρέ amore imminuto . Absit enim sic alliciar animo, ut
ψας . Μηδέ γάρ γένοιτό τι τοιούτο παθείν μηδέν ( 14 ) , et naturæ obliviscar, et cum propinquis inimicitias
και της φύσεως επιλαθέσθαι , και εκπολεμωθήναι προς geram . Sed et corporis infirmitatum , et aliorum

( 3 ) Δικαιολογίας . Ιta mss . septem . Corruptissime
edili @lotonovias, unde interpres : meam ipsius qui
dem tanquam bicornem rationem prætendo.
( 6 ) Κέχρημαι. Post hanc vocem editio Paris. ad
dit caúto's, quod abest ab omnibus mss . et velustis
editionibus.
( 7) Τάς βλάβας . Ιta mss . Sex , et vetuste editio
nes . Alie των Εκκλησιών την ζημίαν . Ιbidem quin
que codices ώστε και είδες.
(8 ) Δεδιδαγμένος . Editi et mss . non pauci προ
δεδιδαγμένος. Sed multo aptius codices Harl . , Med .
et Coisl . quos seculi sumus. ,
(9) Πρέπει . Tres mss . non antiquissimi πρέπoι .
Coisi. prinus πρέπει ούν τη ση .
( 10) Παραμύθησαι ημών την ψυχήν . Ιta codices
quatuor, quorum unus antiquissimus, nempe Cois
liaianus. Editi παραμυθήσαι... καταξίωσον. Sed si
postremum verbun: retineatur, legendum erit, ut
estin codice Harl. παραμυθήσασθαι ... καταξίωσον ,
consolari dignare.
( 11 ) Παθεϊr . Deest ea vox in duobus mss . receil
tioribus . Paulo post editio Paris . ποιήση . Μss. et
vetuste editiones ποιήσει.
Alias XI.V. Scripia anno 371
 S. BASILII MAGNI 416
116
animi dolorum consolationem duxi esse viri prae- Α τους οικείους ποιήσει. Αλλά και των του σωματος
sentiam , et 155 a prestantia tua per ipsum allatis αρρωστημάτων , και των άλλων αλγεινών της ψυχής ,
litteris valde sum delectatus ; quas quidem jamdu- παραμυθίαν ήγησάμην ( 12) είναι την του ανδρός παρ
dum mihi cupiebam venire, non aliam ob causam , ουσίαν τοις τε παρά της τιμιότητος ( 13) σου δι ' αυτού
nisi ut ne et nos vitæ humanæ adderemus tristem κομισθείσι γράμμασιν υπερήσθην · α και εκ πολλού
historiam mutuæ inter propinquissimos dissen μοι επεθύμουν ελθείν , ουκ άλλου τινός ένεκεν , ή του
sionis , voluptatem quidem inimicis afferentis , ami- μή και ημάς τι σκυθρωτόν διήγημα τω βίω προσ
cis vero mæroreni, ac Deo displicentis , qui in θεϊναι , ώς άρα τις εΐη τους οικειοτάτοις προς αλλή
perfecta dilectione characterem ac nolam suorum λους διάστασις · ηδονήν μέν εχθρούς παρασκευάζουσα ,
discipulorum posuit. Quocirca et necessario re φίλοις δε συμφοράν, απαρέσκουσα δε Θεώ , τώ εν τη
scrilo , pro nobis ut ores obsecrans , et in reliquis τελεία αγάπη τον χαρακτήρα των εαυτού μαθητών
rebus curam nobis ut propinquis impendas . Quid θεμένω. Διό και αντιφθέγγομαι αναγκαίως εύχεσθαι
autem sibi velint quæ acta sunt , quoniam præ σε ( 14) υπέρ ημών παρακαλών , και τα άλλα κηδεσθαι
inscitia intelligere non possumus, id statuimus ve ημών ως οικείων. Τον δε νούν τών γινομένων (15)
rum judicare, quod ipse nobis exponere dignatus επειδή αυτοί υπό αμαθείας συνιέναι ουκ έχομεν, εκεί
fueris . Necesse est autem reliqua etiam a tua Β νον εκρίναμεν αληθή είναι νομίζειν, όν αν αυτός ημίν
prudentia definiri , mutuum inter nos congressum, εξηγήσασθαι καταξιώσης . Ανάγκη δε και τα λειπό
lempus accommodum , et idoneum locum . Si igitur μενα παρά της σης μεγαλονοίας ορισθήναι , την συν
omnino gravitas tua ad nostram humilitatem de- τυχίαν ημών την προς αλλήλους , και καιρόν τον
scendere non recusat, nosque aliquo sermone im πρέποντα, και τόπον επιτήδειον . Είπερ ούν ( 16) όλως
pertire ; sive cum aliis , sive privalim fieri congres- ανέχεται καταβήναι προς την ταπείνωσιν ημών ή
suin volueris , morem geremus ; cum semel apud σεμνότης σου , και λόγου τινός μεταδούναι ημίν ,
nos slatuerimus servire libi in charitate, ac omnino είτε μετ' άλλων , είτε κατά σεαυτόν βούλει γενέσθαι
exsequi que ad Dei gloriam a tua pietate nobis την συντυχίαν , υπακουσόμεθα , τούτο άπαξ.εαυτοίς
συμβουλεύσαντες, δουλεύειν (17) σοι εν αγάπη , και
præcipientur. Cæterum fratrem perquam reveren
dum non coegimus quidquam nobis viva voce dicere, ποιείν εκ παντός τρόπου τα εις δόξαν Θεού παρά της
quia neque antea ipsius sermo operum testimonio ευλαβείας σου ημίν επιτασσόμενα . Τον δε αιδεσιμώ
τατον αδελφόν ουδέν ηναγκάσαμεν από γλώττης ει
confirmabatur .
πείν ημίν · διότι ούτε πρότερον (18) με μαρτυρημένον
είχε τον λόγον υπό των έργων
EPISTOLA LX .. ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΞΑ' .
Basilius respondet litteris, quibus Athanasius excommunicatum a se ſuisse Libyæ ducem nuntiaveral. Declarat ducem ex
' illeris Athanasii sic Ecclesiæ innoluisse , ul nemo cum eo ignem aut aquam aut lectum commune velit habere .
Athanasio , Alexandriæ episcopo . C 'Αθανασία ( 19) , επισκόπη 'Αλεξανδρείας .
Legi sanctitatis luæ litteras, in quibus adversus Ενέτυχον τοϊς γράμμασι της σής οσιότητος , δι' ών
Libyæ ducem , hominem nefandum , ingemuisti. Ac του ηγεμόνος της Λιβύης (20) , του δυσωνύμου αν
delevimus quidem patriam nostram , quod alium δρός , κατεστέναξας. Και οδυράμεθα μεν την ήμε
malorum maler sit et nutrix . Delevimus quoque τέραν (21) πατρίδα , ότι τοιούτων κακών μήτηρ έστι
Libyam regioni nostræ vicinam , malorum nostro και τροφος • ωδυράμεθα δε και την γείτονα της
rum participem , ac moribus ferinis traditam homi ημετέρας Λιβύης , των ημετέρων κακών απολαύου
nis crudeliler simul et Nagiliose viventis. Hoc igi σαν ( 22) , και θηριώδει ήθει παραδοθείσαν άνδρός
tur erat , quod sapienter dixerat Ecclesiastes : ώμότητί τε ομού και ακολασία συζώντος . Τούτο ήν
• Alias XLVII . Scripta circa an . 571 . ευλογιών , et missarum eulogiarum sententiam , quippe
(12 ) 'Hinodunr. Post hanc vocem Med, et llarl. quia mihi per ænigmata validam precatuses senectulem .
addunt αυταρκεστάτην,uberrimum solalium. (16 ) Είπερ ούν . Sic mss . Editi εί ούν , in quibus
( 13) Τιμιότητος . Coisl. primus κοσμιότητος . Paulo etiam paulo post legitur και κατά σεαυτόν . Deest
post quatuor codices receiliores διό και εκ πολλού. conjunctio in mss .
( 14) Εύχεσθαι σε. Deest pronouen in quinque ( 17 ) Δουλεύειν . Ιta mss. Editi δουλεύσειν, excepta
mss., non tamen in Harl., Med . et Coisl. primo. At edit . Paris . 2. Paulo post codex Harl. επιτασσόμενα
paulo post Medicæus, Harl. et Vat . cum duobus pro γραφόμενα .
aliis κήδεσθαι ως οικείων. Que quidem scriptura si D ' (18 ) Πρότερον . Ιta mss. sex . Editi το πρότερον .
probetiir, subintelligendum erit nucov. (19) 'Αθανασίω, etc. Sic legitur bic titulus in
( 15) Των γινομένων . Ιta omnes nostri codices codicibus Harl., Med., Coisl. primo et Reg. utro
mss.cum editione Haganoensi, et 1 Froben . Aliæ tūv que . Editi το μεγάλο 'Αθανασίω.
γεγραμμένων , sensum litterarum, ut interpretandum (20 ) Της Λιβύης. Αrticulus additus ex quinque
monet Combelisius. Contextum immutarunt libra mss. Paulo ante editi της οσιότητός σου . Harl. , Med .
rii , cum minus intelligerent, quamvis non valde et Coisi, ut in textu .
sit obscurus. Ait enim Basilius pro summa sua hu (21 ) Την ημετέραν . Ιta tres vetustissimi codices ,
manilale, se eorum , quæ hactenus intercesserant, Harl . , Med . et Coisl . Tres alii την έαυτών, editi
sensum non intelligere , id est , quam ob causam την εαυτού . Paulo post editio Basil . et Paris. της
facta fuerint , minus perspicere ; sed tamen asseve ημετέρας , et των υμετέρων. Editio Hagan . et mss.
ranti avunculo crediturum . Similiter in epist. 232 , nostri omnes ut in texlu .
Mirari autem subit , inquit, και την διάνοιαν των (22) Απολαύουσαν. Coisl . primuς απολαύσασαν ,
417 EPISTOLARUM CLASSIS II . EPIST . LXII . 418

άρα του Εκκλησιαστού το σοφόν : Ουαί σοι , πόλις , A Vα tibi , civitas , cujus τer junior est ' (est autem
ης ο βασιλεύς σου νεώτερος ( ενταύθα δέ εστί hic quiddam etiam molestius), et cujus principes
τι (25) και χαλεπώτερον ) , και οι άρχοντές σου ουκ non a nocte coniedunt , sed in ipso meridie lasci
από νυκτός έσθίουσιν , αλλά μεσούσης της ημέρας viunt , pecoribus ipsis eferatius in alienas nuptias
ακολασταίνουσι , βοσκημάτων αλογώτερον αλλοτρίοις furentes . Illum quiden Magella manent a justo
γάμοις επιμαινόμενοι ! 'Εκείνον μεν ούν αι μάστιγες Judice, equali menstura ipsi rependenda , que prior
μένουσι παρά του δικαίου κριτού , τω ίσω μέτρω αν ipse illius sanctis inflixit. Innotuit autem et Eccle
τιμετρηθησόμεναι , ας αυτός προλαβών επέθηκε τοις siæ nostra ex litteris pietatis 156 tuæ , et abomi
αγίοις αυτού . Έγνωρίσθη δε και τη Εκκλησία ημών nandum ipsum existimabunt omnes , sic ut non
εκ των γραμμάτων της σης θεοσεβείας , και απο ignem , non aquam , non lectum cum ipso commune
τρόπαιον αυτόν πάντες ηγήσονται , μη πυρός (24) , habeant , si quid prosit hominibus ita animiimpo
μή ύδατος , μή σκέπης αυτώ κοινωνούντες , είπερ τι tentibus communis atque unanimis condemnatio .
όφελος τοίς ούτω κεκρατημένους κοινής και ομοψή- Satis autem magna illi infamie nola , vel ipse
φου καταγνώσεως . 'Αρκούσα δε αυτώ στήλη , και lillerie , dum ubique leguntur. Non enim intermit
αυτά τα γράμματα αναγινωσκόμενα (23) πανταχού . temus eas omnibus ejus et propinquis et anicis et
Ου γαρ διαλείψομεν πάσιν αυτού και οικείους και Β hospitibus ostendere . Omnino autem , etiamsi non
φίλους και ξένους επιδεικνύντες . Πάντως δε , κάν μη eum protinus tangant inflictæ pænæ , quemadmo
άψωνται αυτού παραχρήμα τα επιτίμια, ώσπερ του dum Pharaonem ; cerle aliquando gravem et acer
Φαραώ, αλλ' εις ύστερόν ποτε βαρείαν αυτώ και bam ei remunerationem in posterum ferent.
αλγεινήν την ανάδοσιν (26 ) oίσει .
ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΞΒ'. EPISTOLA LXII“ ,
Parnassenam Ecclesiam , cujus episcopus obierat, ex antiquo more consolatur Basilius; dentque operam hortatur, ut a
Deo paslorem secundum ejus voluntatem impelrenl.
Τη 'Εκκλησία Παρνασσού παραμυθητική . Ecclesiæ Parnassi consolatoria .
Και έθει επόμενου παλαιώ εκ μακράς της ακο Et morem sequentes antiquum ex longa tempo
λουθίας κεκρατηκότι , και τον καρπόν του Πνεύμα - rum serie vigentem , et fructum Spiritus , dile
τος , την κατά Θεόν αγάπην, υμίν επιδεικνύμενοι , διά ctionem secundum Deum , vobis exhibentes, per
του γράμματος την ευλάβειαν υμών επισκεπτόμεθα , litteras pietatem vestram invisimus, ac dolorem
κοινωνούντες υμίν της τε επί τω συμβάντι λύπης, vobiscum in boc evenlu , et rerum quæ in manibus
και της φροντίδος των εν χερσίν . Υπέρ μεν ούν τών C sunt sollicitudinem partimur. Ac de nmolestis qui
λυπηρών τοσούτον λέγομεν , ότι καιρός ημίν αποβλέψαι den rebus hoc tantum dicimus , teinpus esse ut
προς τα του Αποστόλου παραγγέλματα , και μη λυ respiciamus ad præcepta Apostoli , nec niæreamus
πείσθαι “Ως και οι λοιποί , οι μη έχοντες ελπίδα Ut et cæteri, qui spem non habent ; nec tamen
δυ μήν ουδ' άπαθώς έχειν προς το συμβάν, αλλά της hunc casum citra ullum doloris sensum ſeramus,
μεν ζημίας αισθάνεσθαι , υπό δε της λύπης μή κατα sed damnum quidem sentiamus : at dolori minime
πίπτειν , τον μεν ποιμένα του τέλους μακαρίζοντας , Succumbamus , pastorem ob illius oliitum leatum
ως εν γήρα (27) πίoνί τήν ζωήν καταλύσαντα , και existimantes, ul qui in senectule pingui decesserit,
ταις μεγίσταις παρά του Κυρίου τιμαίς εναναπαυσά et in maximis a Homino honoribus requieverit,
μενον . Περί δε των λοιπών εκείνα παραινείν έχομεν , De cæteris autem rebus, hæc babemus quæ adhor
ότι προσήκει, πάσαν αποθεμένους κατήφειαν , εαυ temur , mærore omni deposilo , ad sese redeundum
των γενέσθαι, και προς την αναγκαίαν πρόνοιαν της esse, et ad necessariam Ecclesiæ curam assurgen
Εκκλησίας διαναστήναι » όπως αν ο άγιος Θεός έπι dum , ut Deus sanctus suum ovile curel , vobis
μεληθείη (28) του ιδίου ποιμνίου , και παράσχοιτο que donel pastorem secundum suam voluntatem,,
υμίν ποιμένα κατά το αυτού θέλημα , ποιμαίνοντα , qui vos cum scientia pascat.
D
υμάς μετ' επιστήμης .
* Eccle. Χ , 16. 6 1 Thess. IV, 12 .
(23) Εστί τι . Vocula addita ex quatuor mss . ticulum , et paulo post habet Ουδέ γάρ et τα παρα
iisque vetustioribus . χρήμα επιτίμια et βαρείαν αυτού . Codices nostri ut
(24 ) Μή πυρός . Liquet hunc ducem non solum a in lestu . Quibus cum etiam consentiunt editiones
eommunione et precibus remolum ſuisse , sed etiam Hagan. et Froben., nisi quod habent Ουδέ γάρ et τα
ab Ecclesia prorsus ejectum. Porro in Libya, ubi επιτίμια ώσπερ του Φαραώ παραχρήμα .
cum imperii etiam excommunicatus versabatur, (26) ' Ανάδοσιν. Editi αντίδoσιν, quae scriptura
nemo polerat eun in his , quæ ad rem publicam etsi prima specie non incommoda videtur, magis
pertinent, fugere, nec videtur Athanasius edicere tamen arridet ea quam in contextu posuimus, ac
potuisse, ut nemo cum eo ignem aut aquam aut præterea sex mss. codicum et editionum Hagan , et
iectum commune haberet. At is , si in Cappadociam Frobenianæ primæ auctoritate nititur.
privatus rediisset , merito subiisset has ignominiæ (27 ) 'Εν γήρα . Sic Coisl . primus et Med . Editi εν
notas . Simili modo Basilius in epist . 288 hominem γήρει.
in vitiis pertinacem excommunical, ac jubet toti (28) 'Επιμεληθείη. Sic iidem Med . et Coisl. cum
pago denunciari eum admittendum non esse ad ullam aliis nonnullis. Editi επιμεληθή .
rerum ad vitam pertinentium societatem . Alias CLXXXV . Scripla circa an . 371 .
* (25 ) 'Aναγινωσκόμενα. Editio Paris . addit ar
419 S. BASILII MAGNI 420
EPISTOLA LXIII". ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΞΓ'.
Basilius perhonorifice salutat principalem Neocæsareæ , quem ex ſama tantum et ex colloquiis Elpidii communis amici
noverat; petitque ab eo ul se numero amicorum adscribat.
Principali Neocæsarea . A Ηγεμόνι (29) Νεοκαισαρείας
Virum sapientem , etiamsi longe terrarum degat , Τον σοφόν άνδρα , κάν εκάς ναίη χθονός, κάν μή
etiamsi nunquam oculis viderim , amicum judico ; ποτ' αυτόν όσσοις προσίδω , κρίνω φίλον : Ευριπίδου
sententia tragici Euripidis est . Quapropter etsi εστί του τραγικού λόγος. " Ωστε , εί , μήπω της κατ'
nobis ex congressu , qui coram sit , nondum magna οφθαλμούς ημίν συντυχίας την γνώσιν σου της με
nimitatem tuam cognoscere contigit , me tamen γαλοφυΐας χαρισαμένης , φαμεν είναι φίλοι σου και
libi amicum esse et familiarem dico . Ne putes as συνήθεις, μη κολακείαν είναι τον λόγον κρίνης. "Έχο
sentationem esse hunc sermonem . Farnam enim μεν γάρ φήμης πρόξενος της φιλίας , μεγαλοφώνως
aniicitiæ conciliatricem habeo , magno sonilu res τα σα πάσιν ανθρώπους συμβοώσαν. 'Αφ ' ού μέντοι
tuas omnibus hominibus prædicantem . At postquam και το αιδεσιμωτάτω Ελπιδίω (50) συνετύχομεν , το .
et cum 157 diyno omni reverentia Elpidio con σουτόν σε εγνωρίσαμεν , και ούτω κατ' άκρας εαλώ
gressi sumus, ita nobis innotuisti et tantopere nos καμέν σου , ώσανεί πολύν χρόνον συγγεγονότες , και
cepisti , ac si diu tecum fuissemus versali , ac longa διά μακράς της πείρας των εν σοί καλών την γνώση
experientia que tibi insunt bona cognovissermus . έχοντες. Ου γαρ έπαύσατο ο ανήρ έκαστα ημίν των
Non enim desiit ille tua nobis Ornamenta sigillatim περί σε διηγούμενος το μεγαλοπρεπές της ψυχής ,
narrare : animi magnitudinem, altam et excelsam B του φρονήματος το ανάστημα , των τρόπων την ημέ
mentem , morum facilitatem : rerum experientiam , ρότητα εμπειρίαν πραγμάτων, σύνεσιν γνώμης ,
mentis prudentiam , vitæ gravitatem hilaritate per σεμνότητα βίου , φαιδρότητι ( 31) κεκραμένην· λόγου
mistam ; vim dicendi, et quecunque alia ipse qui . δύναμιν , τάλλα όσα αυτός μεν διά πολλής της προς
dem longo nobiscum colloquio recensuit , nobis ημάς ομιλίας απαριθμήσατο, ημίν δε γράφειν ουκ ήν
autem scribere non est integrum , ne ultra modum δυνατόν , ίνα μή έξω του μέτρου την επιστολήν
epistolam producamus . Quomodo igitur virum προαγάγωμεν . Πώς oύν ουκ έμελλον αγαπάν τον
talem non amarem ? quomodo continere me possem , τοιούτον ; πώς γούν ήδυνάμην εμαυτου κρατήσαι ,
quominus exclamans animi mei allectum declarem ? προς το μή ουχί και εκβοών το της ψυχής έμαυτού
Salutationem itaque suscipe, vir eximie, quæ tibi πάθος διασημαίνειν ; Δέχου τοίνυν την προσηγορίαν,
ex vera ac sincera amicitia adhibetur : longe enim ώ θαυμάσιε, εκ φιλίας αληθινής και αδόλου σου προσ
absunt a servili ac illiberali adulatione mores mei : αγομένην · πόρρω γάρ θωπείας δουλοπρεπούς τα
meque scribe in amicorum tuorum numero, lit ημέτερα και έχε (52 ) ημάς το καταλόγω των σεαυ
teris te frequentibus ostendens et absentiam de του φίλων έναριθμίους, γράμμασι συνεχέσι σαυτόν τε
liniens . δεικνύς και παραμυθούμενος την απόλειψιν
EPISTOLA LXIV . ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΞΔ' .
Perhonorifice salutat Hesychium , quem el olim cognoverat, et ex sermone Elpidii plurimi faciebat.
Ilesychio C Ησυχίω.
Multa quidem me etiam ab initio cum tua digni Έμε πολλά μέν ήν και εξ αρχής τα συνάπτοντά
tate conjungebant , communis litterarum amor, σου τη τιμιότητι, ό τε περί λόγους κοινός έρως , πολ
ubique ab his quæ experti sunt pervulgatus , et an λαχού παρά των πεπειραμένων περιφερόμενος (55 ) ,
tiqua nostra cum viro admirabili Terentio amicitia . ή τε προς τον θαυμάσιον άνδρα Τερέντιον (34 ) ημίν
At postquam vir optimus, quique mecum omnis εκ παλαιού φιλία · έπει δε και ο πάντα άριστος , και
necessitudinis nomen adiumplet , Omni honore dignus πάσης ήμίν οικειότητος όνομα εκπληρών , ο αιδεσι
frater Elpidius mecum sermonem habuit, ac sin μώτατος αδελφός Ελπίδιος είς λόγους αφίκετο, και
gula virtutum tuarum ornamenta narravit (est έκαστα των (53) εν σοί καλών διηγήσατο (δυνατώτα

Alias CCCLXXI. Scripta circa an . 371. prorsus dissentiente ms . codice.

(29) Ηγεμόνι. Ducern Neocesaree intelligit vetus (31 ) Φαιδρότητι . Sic ermendavimus ope codicis
interpres. In titulo prorsus simili epistolæ 306 red Medicaei quod legebatur in editiς φαιδρότητα . Co
dit, Þræsidi Sebastia . Sed in utroque loco non dux dex Parisiensis Ecclesiæ secunda manu habet ut
aut præses , quorum potestas unius urbis finibus Medicæus . Ibidem editiaóywv @úvqulv , septem mss .
non continebatur, sed potius præpositus urbis in- D ut in lextu .
dicatur, seu primus curiæ , ul legiturin Cod . Theod . ( 52) Και έχε . Conjunctio addita ex septem mss .
lib . xii , lit. 1 , leg . 127, 171, et 189. Erant enim in Ιbidem editi αναριθμίους . Μss . ut in textu .
unaquaque curia principales, et inter principales Alias CCCL. Scripta circa an . 371 .
unus eminebat dignitate, ac regenda curiæ et ur (33 ) Περιφερόμενος . Codex Mediceuς συμπερι
bis gubernandæ plurimas partes tenebat. Præpositus gepóuevos .
pagorum similiter vocatur ηγεμών in epist . 86 . ( 54) Τερέντιον . Sic Clar . , Reg . Secundus et Coisl.
( 30) 'Ελπιδίω. Harl . , Coisi. primus , Med . et Cla secundus. Editi Τερεντίνος . Deest haec epistola in
rom. Ελλαδίω. Mediccus premittit vocem αδελφώ , codd . Harl. et Coisl. primo.
sed idem in seguenti epistola vocatur Elpidius, nullo ( 53) "Εκαστα των. Αrticulης additις αν ηε .
5
 421 EPISTOLARUM CLASSIS. II EPIST . LXV . 422

τος δε, είπερ τις άλλος , και αρετήν ανθρώπου κα- Α autem , si quis alius, maxime idoneus, qui et virtu
ταμαθείν , και παραστήσαι ταύτην τώ λόγω) · τοσού . tem hominis spectet, eamque sermone prædicel) :
τον ημϊν τον επί σοι πόθον εξέκαυσεν, ώστε εύχεσθαι in me tantum tui accendit desiderium , ut te nostris
ημάς επιστηναι σε ποτε τη παλαιά εστία ημών, ένα aliquando antiquis laribus adesse precer : quo non
μη ακοή μόνον, αλλά και πείρα των εν σοί καλών auditione sola , sed experientia etiam ornamentis
απολαύσωμεν. tuis fruamur .

ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΞΕ . EPISTOLA LXV* .

Prior scribit Alarbio Basilius, eique cedit quamvis natu major, ac rogal ut et ipse deinceps charitatem præ se ſerat, et
cogitel quanti intersit mutua concordia ad bellum repellendum , quod in orbem circuibal, ac tandem ad eos perventu
rum eral.
'Αταρσίω (56) . Atarbio .
Και τι πέρας έσται της σιωπής, είι εγώ μεν, τα εκ Ecquis erit silentii finis, si ego ælatis reposcens
της ηλικίας πρεσβεία απαιτών , αναμένουμε παρά σου jura , exspectem a te fieri initium salutandi , tua
γενέσθαι (57) την αρχήν της προσφωνήσεως , η δε ση B autem dilectio diutius velit in malo quiescendi
αγάπη επί πλείον βούλοιτο τη βλαβερά κρίσει της consilio perseverare ? Sed cum ego 158 in ami
ησυχίας ( 58) εγκαρτερεϊν ; 'Αλλ' όμως εγώ, την εν citia vinci idem valere existimem ac vincere, pro
τοις φιλικοίς ήτταν νίκης έχειν δύναμιν ήγησάμενος, fiteor me tibi concedere hoc laudis et gloriæ in
ομολογώ σοι μεν παραχωρείν της επί το δοκείν πε propria sententia retinenda studium . Ipse autem
ργεγενησθαι της οικείας κρίσεως φιλοτιμίας · αυτός prior ad scribendum accessi , non ignorans charita
δε πρώτος επί το γράφειν ήλθον , ειδώς , ότι η αγάπη lem oninia sufferre , omnia sustinere, nusquam quod
πάντα στέγει, πάντα υπομένει , ουδαμού ζητεί το suum esl quærere ; quapropter nunquam excidit ?.
εαυτής· διόπερ ούτε εκπίπτει ποτέ . 'Αταπείνωτος Nam dejici non potest, qui se per charitatem proximo
γάρ ο κατά αγάπην τώ πλησίον υποτασσόμενος . "Οπως submittit. Fac igitur et ipse saltem deinceps pri
ούν και αυτός προς γούν το εξής τον πρώτον και μέ mum et maximum Spiritus fructum , charitatem
γιστον καρπόν του Πνεύματος επιδεικνύμενος , την præ te ferens , projicias irascentium tristitiam ,
αγάπην, απορρίψης μέν τό των οργιζομένων σκυ quam nobis per silentium declarasti , et concipias
θρωπον , όπερ ημίν διά της σιωπής υποφαίνεις, ανα corde lætitiam , pacem cum fratribus idem sentien
λάβης δε χαράν εν τη καρδία , ειρήνην προς τους tibus, studium et sollicitudinem pro Ecclesiarum
ομοψύχους των αδελφών, σπουδών και μέριμναν υπέρ C Domini perpetuitate . Νoveris enim , nisi parem nos
της των Εκκλησιών ( 59) του Κυρίου διαμονής. Γί laborem pro Ecclesiis suscipiamus, ac sanæ do
νωσκε γαρ , ότι , ει μή τον ίσον ημείς αγώνα υπέρ ctrinæ adversarii ad earum eversionem el cumula
των Εκκλησιών αναλάβουμεν , οπόσον έχουσιν οι αντι tam ruinam ; nihil impedire quominus veritas ab
κείμενοι τη υγιαινούση διδασκαλία εις καθαίρεσιν inimicis eversa pereal , ac condemnationis et ipsi
αυτών και παντελή αφανισμόν , ουδέν το κωλύον οί- participes simus, quod non omni studio atque ala
χεσθαι μεν παρασυρείσαν υπό των (40) εχθρών την critate in mutua concordia ac in bis quæ ad Deum
αλήθειαν , παραπολαύσαι δέ τι και ημάς του κρίμα- spectant conspiratione, sollicitudinem pro virili ad
τος, μή πάση σπουδή και προθυμία εν ομονοία τη Ecclesiarum conjunctionem ostenderimus. Hortor
προς αλλήλους και συμπνοια τη κατά τον Θεόν την igitur , hanc opinionem ex animo tuo ejicias, le ne
ενδεχομένην μέριμναν υπέρ της ενώσεως των Εκκλη mine alio ad communionem indigere. Non enim
σιών επιδειξαμένους( 41). Παρακαλώ ούν , έκβαλε της et viri secundum charitatem ambulantis, aut Christi
σεαυτού ψυχής το οίεσθαι μηδενός ετέρου εις κοινω legem adimplentis, sese a fratrum conjunctione
νίαν προσδείσθαι . Ου γαρ κατά αγάπην περιπατούν abscindere. Simul autem velim et illud cogitet bo
τος ουδε πληρούντός έστι την εντολήν (42 ) του Χριστού , nus tuus animus, belli malum quod in orbem cir
D
της προς τους αδελφούς συναφείας εαυτόν αποτέμνειν. " cumagitur , tandem aliquando ad nos etiam per
"Αμα δε κακείνολογίζεσθαι την αγαθήν σου προαίρεσιν venturum ; ac si nos quoque una cum aliis injuriæ
βούλομαι , ότι το του πολέμου κακόν κύκλω περιιόν (45) , participes simus , non inventuros , qui comunise
1 I Cor. XII , 7 sqq.
( 36) ’Arapêlo. Codex Claromontanus Aytapx!. appetivit, ut videre est in epist . 126.
( 37) Παρά σου γενέσθαι . Editi παρ ά σου μοι γε (59) Εκκλησιών . Ηarl. addit του Θεού .
νέσθαι , sed ud juoi expunxinus, quod et sententiæ (40) Υπο των . Sic tres vetustissimi codices cum
nitorem lædit , et in antiquissimo codice Medicæo et pluribus aliis. Editi παρά των . Μox editi παραπο
Coisl . primo deest , in aliis autem codicibus nunc λαύσαι έτι . Codices modo citati ut in textu .
post αρχήν , nunc post γενέσθαι ponitur ; unde non (41) Επιδειξαμένους. Μed. επιδεξαμένους , sus
absurda suspicio hanc voculam e margine in con cipientes .
hextum ad librariorum arbitrium inductam fuisse . ( 42 ) Την εντολήν . Sic tres vetustissimi codices .
(38 ) Hσυχίας. Quinque codices mss. συκοφαν Editi τον νόμον .
cias, in malo calumniandi consilio ; sed Harl . , Med . ( 45) Περιιόν. Sic mss . Editi περιίοι . Ιbidem editi
et Coisl. primus longe antiquiores habent ut editi. EX001. Tres vetustissimi codices ut in textu . Liben
Sic etiam Claromontanus codex . Credo librarios ler legerem el xalapos nuas eigé2001, si ad nos per-,
idcirco hanc vocem συκοφαντίας in textum indu venerit. Sed non favent mss . codices.
xisse, quia Atarbius magnis Basilium calumıniis * Alias CCCLXIII. Scripla circa an . 371 ,
 S. BASILII MAGNI 495
rescant, eo quod letitle tempore iis qui injuria A και προς ημάς εισέλθου ποτέ , κάν μετά των άλ
afficiebantur commiserationis symbolam non ero λων και ημείς της επηρείας παραπολαύσωμεν ,
gaverimus. ουδε τους συναλγούντας ευρήσομεν , διά το εν καιρώ
της ευθυμίας (44) ημών μή προκαταβαλέσθαι τοις
ήδικημένους τον της συμπαθείας έρανoν .

EPISTOLA LXVI . ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΞΖ'.

Rogat Alhanasium Basilius, ut Occidentales ad succurrendum Orienli excitet ; et cum dissidium Antiochenum solus sedare
possil , hanc provinciam suscipiai.
Athanasio , episcopo Alexandriæ . Αθανασίω , επισκόπη 'Αλεξανδρείας .
1. Nemini arbitror tantum doloris afferre præ 1. Ουδένα τοσούτον ηγούμαι λυπείν την παρούσαν
sentem Ecclesiarum statum , seu potius , ul verius των Εκκλησιών κατάστασιν, μάλλον δε σύγχυσιν ,
loquar , confusionem , quantum præstantiæ luæ , ειπείν αληθέστερον , όσον την σην τιμιότητα : συγ
qui comparas cun priscis presentia, quantumque κρίνοντα μεν τους αρχαίους τανύν , και παρά πόσον
harc ab illis ent, intelligis, ac illud etiam con- B ta εκείνων εξήλλακται λογιζόμενον , και ότι εί
sideras , si res eodem impetu in pejus dilabantur, κατά την αυτήν ορμήν υπορρέου (45) επί το χειρο
nihil prohibiturum , quominus Ecclesiae brevi in τα πράγματα , ουδέν έσται το κωλύον , είσω ολίγο
aliam quamdam formam penitus transmutentur . χρόνου προς άλλο τι σχήμα παντελώς μεθαρμοσθήναι
Hæc sæpe mecum ipse , cogitavi , si nobis adeo τάς Εκκλησίας . Ταύτα πολλάκις επ ' εμαυτού γενό
miserabilis Ecclesiarum depravalio videtur , quali μενος διενοήθην , ότι , ει ημίν ούτως ελεεινή των
eum animo his in rebus esse par sit, qui priscam Εκκλησιών ή παρατροπή καταφαίνεται , ποίαν τινά
tranquilitatem 159 et in fide concordiam Eccle εικός επί τούτοις ψυχήν έχειν τον της αρχαίας ευ
siarum Domini experlus est ? At quemadmodum σταθείας και ομονοίας περί την πίστιν των Εκκλη
plurima pars doloris ad præslantiam luam perve σιών του Κυρίου (45) πεπειραμένον ; Αλλ' ώσπερ το
nit, ita decere arbitramur, ut et sollicitudinis pro πολύ της λύπης την σην τελειότητα περιίσταται ,
Ecclesiis plurima ad fuam prudentiam pertineat. ούτως ήγούμεθα προσήκειν και της υπέρ των Εκ
Dudum novi et ipse , pro mediocri mua rerum κλησιών μερίμνης το πλέον τη ση διαφέρειν φρο
notitia , unam esse Ecclesiis nostris auxilii viam , νήσει . Πάλαι οίδα και αυτός, κατά την ενυπάρχουσαν
si nobiscum conspireni Occidentales episcopi . Nam μου μετρίως των πραγμάτων κατάληψιν , μίαν επι
si voluerint , quod adlibuerunt studium in uno C γνούς οδόν βοηθείας ταίς καθ ' ημάς Εκκλησίαις , την
aut altero , perverse in Occidente sentire depre- παρά των δυτικών επισκόπων σύμπνοιαν. Ει γάρ
hensis , illud etiam pro nostrarun partium parecia βουληθείεν , όν ανέλαβον υπέρ ενός ή δύο ( 47) των
ostendere ; fortasse rebus communibus non nihil κατά την δύσιν επί κακοδοξία φωραθέντων ζήλον ,
accesserit utilitatis , imperatore multitudinis au τούτον και υπέρ της παροικίας των καθ' ημάς μερών
cloritatem reverente et populis ubique ipsos sine επιδείξασθαι , τάχα άν τι γένοιτο τοϊς κοινούς όφελος ,
dubio sequentibus . Quis autein a haec perficienda των τε κρατούντων ( 48 ) το αξιόπιστος του πλήθους
potentior est prudentia tus ? quis ad videndum δυσωπουμένων, και των εκασταχού λαών ακολου
quid deceat acutior ? quis ad perficienda quæ pro θούντων αυτοίς αναντιρρήτως . Τίς ούν ταύτα διαπρά
suril ellicacior ? quis ad dolendum ex fratrum aflli ξασθαι της σής συνέσεως δυνατώτερος ; τίς συνιδείν
ctione propensior ? quis perquam reverenda canilie το δέον οξύτερος ; τις ενεργήσαι τα χρήσιμα πρακτι
tua Occidenti toli venerabilior ? Relinque aliquod κώτερος; τίς προς την καταπόνησιν των αδελφών
monumentum mortalibus , tua vivendi ratione di συμπαθέστερος; τίς της σεμνοτάτης σoυ πoλιάς (49)
gnum, Paler in primis venerande . Innumeros illos πάση τη δύσει αιδεσιμώτερος ; Κατάλιπέ τι μνημό
pro pielate exantlaios labores hoc uno facto exor
D συνον τω βίω της σης επάξιον πολιτείας, τιμιώτατε
na : milte aliquos ex sancia tua Ecclesia viros in Πάτερ. Τους μυρίους εκείνους υπέρ της ευσεβείας
Sana doctrina polentes al Occidentales episcopos : άλλους ενί τούτω κατακόσμησον (50) έργω. "Έκπεμψόν
expone illis calamitates quibus premimur : suggere τινας εκ της αγίας της υπό σέ Εκκλησίας άνδρας

* Alias XLVIII . Scripta anno 371.
( 44) Ευθυμίας. Sic iidem tres codices. Editi ευ
θηνίας.
( 45) Yπορρέοι . Ιta sex mss. Editi υπουρέει.
(40) Του Κυρίου . Ιta tres vetustissimi codices ,
Harl . , Med . et Coisl, Editi toŨ OzoŨ .
(47 ) Υπέρ ενός ή δύο . In ora codicis Regii se
cundi legitur hoc cliolium : Περί των κατά Ρώμην
επισκόπων Αυξεντίου , και των περί αυτόν .
(48) Των τε κρατούντων . Εadem voce imperato
rem designat in epist. 68. Sic autem interpretando
sustulimus quidquid erat ambigui in Græco con
textu . Illud enim, ακολουθούντων αυτοίς , non debet
referri ad imperatorem ; alioqui Basilius profuisset
auto , ut in epist. 'modo cilala . Præterea non lan
tum sibi de Valente pollicebatur, ut eum populis
facem ad sanam fidem speraret ostensurum ; sed
hæc referri debent ad Occidentales . Alque inde
nostra firmatur interpretatio . Nam cum hæc verba ,
et populis ubique ipsos sine dubio sequentibus, re
ferri debeant ad Occidentales; si bis vocibus, tūY
τε κρατούντων , que proxime antecedunt , non uni
cam personam , sed plures designasset.
(49) Πολιάς. Tres mss. et secunda manu Medi
ceuς πολιτείας.
( 50) Κατακόσμησον . Ιta mss. septem : editi κα
τάστησον , confirmα.
825 EPISTOLARUM CLASSIS II . EPIST . LXVII . 406
δυνατούς εν τη υγιαινούση διδασκαλία προς τους κατά A modum opis ferende ; fias Samuel Ecclesiis ; afni
την δύσιν επισκόπους : διήγησαι αυτοίς τας κατασχού gere una cum populis bello oppugnatis ; offer paci .
σας ημάς συμφοράς : υπόθου τρόπον αντιλήψεως ficas preces ; pete gratiam a Domino, ut aliquod
γενου Σαμουήλ ταϊς Εκκλησίαις: πολεμουμένοις τοις pacis monumentum Ecclesiis immittat. Scio epi
λαοίς συγκακοπάθησον : ανενεγκε ειρηνικάς ( 51 ) stolas infirmas esse , ut res lanti momenti sua
προσευχάς: αίτησον χάριν παρά του Κυρίου , ειρήνης deatur. Sed neque lu aliorum exhortatione indiges ,
τι μνημόσυνον εναφείναι ( 52) ταις Εκκλησίαις . Οίδα non sane magis quam generosissimi pigiles pue
τι ασθενείς αι επιστολαί πρός συμβουλήν του τοσού rorum acclamatione : neque nos docemus ignoran
• ου πράγματος. 'Αλλ ' ούτε αυτός της παρ' ετέρων tem , sed festinanti impetum intendimus .
παρακλήσεως χρήζεις , ου μάλλον γε ή των αγωνιστών οι γενναιότατοι της παρά των παίδων υποφω
νήσεως : ούτε ημείς αγνοούντα διδάσκομεν , αλλ' εσπουδαιότι την ορμήν επιτείνομεν .
2. Προς μεν ούν τα λοιπά της ανατολής ίσως σου 2. Ad reliquas quidem res Orientis fortasse tibi
και πλειόνων συνεργίας προσδεί, και ανάγκη αναμέ- plurium etiam adjumento opus est , atque Occi
νειν τους εκ της δύσεως . Η μέντοι της κατά την dentales necesse est exspectare . Sed præclarus
Αντιόχειαν Εκκλησίας ευταξία προδήλως της σής Antiochenæ Ecclesiæ slatus aperte ex tua pietale
B
Αρτηται θεοσεβείας ώστε τους μεν οικονομήσαι ( 55), " pendet , ita ut in alios quidem temperamento ula
τους δε καθησυχάσαι , αποδούναι δε την ισχύν τη Εκ ris, alios vero compescas, atque Ecclesiæ robur
«λησία ( 54) διά της συμφωνίας. Και γάρ ότι οφεί- per concordiam restituas. Tibi enim , sapientissimo
εις , κατά τους σοφωτάτους των ιατρών, της επιμε rum medicorum more , curandi initium a præcipuis
λείας εκ των καιριωτάτων άρχεσθαι , παντός ακρι- partibus essefaciendum, melius ipse quam quisquam
βέστερον αυτός επίστασαι . Τί δ' αν γένοιτο ταίς κατά alius perspicis . Quid aulem habeant orbis terrarum
την οικουμένην Εκκλησίαις της Αντιοχείας επικαι Ecclesiæ , quod præferendum sit Antiochiæ ? quam
ριώτερον ( 53) ; ήν ει συνέβη προς ομόνοιαν επανελ si 160 contingerel ad concordiam redire , nihil
θεϊν , ουδέν έκώλυεν , ώσπερ κεφαλήν έδρωμένην , impediret , quominus velut: caput corroboratum
παντί τω σώματι επιχορηγείν την υγίειαν . Τω όντι universo corpori sanitatem suppeditet . Revera
δε της σης δείται σοφίας και ευαγγελικής συμπα autem tua indigent sapientia et evangelica com
θείας τα εκείνης της πόλεως αρρωστήματα και γε ουχ miseratione urbis illius egritudines , quo non ab
υπό των αιρετικών διατέτμηται μόνον, αλλά και υπό hæreticis modo scissa est, sed ab iis etiam , qui
των τα αυτά φρονείν αλλήλοις λεγόντων διασπάται . idem inter se sentire se dicunt , discerpilur. Hæc
Ταύτα δε ενώσαι και εις ενός σώματος (56) συναγα- ο vero conciliare, el ad unius corporis harmoniam
γείν αρμονίαν εκείνου μόνου έστι , του και τους ξηρούς ° redigere, illius est solius , qui et siccis ossibus,
οστέοις τήν εις νεύρα και σάρκα πάλιν επάνοδον τη ut ad nervos et carnem denuo redeant, non enar
αφάτω αυτού δυνάμει χαριζομένου . Πάντως δε τα rabili sua potestate largitur. Dominus autem om
μεγάλα ο Κύριος διά των αξίων αυτού ενεργεί. Πάλιν nino magna per eos , qui se digni sunt, efficit.
ούν και ενταύθα τη ση μεγαλοφυία πρέπειν την των Rursus igitur et hic magnanimilatem luam decere
τηλικούτων διακονίαν ελπίζομεν , ώστε καταστορέ tantarum rerum administrationem speramus , ideo
σαι μεν του λαού τον τάραχον, παύσαι δε τας μερικές ul populi quidem tumultum compescas, præfecturas
προστασίας , υποτάξαι δε πάντας αλλήλοις εν αγάπη , autem particulares abroges, et omnes sibi invice!
και την αρχαίαν ισχύ αποδούναι τη Εκκλησία. subjicias in dilectione, ac robur priscum Ecclesiæ
restituas .

ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΞΖ' . EPISTOLA LXVII .

Rogalu Dorothei apertius explicat Basilius, quod prioribus indicaverat litteris, sic Antiochiæ res componendas, ut Mele
ius Ecclesiæ corporipræsil, in alios aulem economia adhibeatur : ita enim et ipsis Occidentalibus placuisse , ut lilleræ
per bealum Sylvanum allatæ testantur.
'Αθανασίω, επισκόπη Αλεξανδρείας. D Athanasio, episcopo Alexandriæ .
Έμοι μεν εξαρκούν εφάνη εν τοις προτέροις Mihi quidem satis esse videbalur in prioribus
γράμμασι προς την σην τιμιότητα τοσούτον ενδεί litleris, præstantiæ tuæ tantum indicare, quidquid

(51 ) Ειρηνικάς . Ad oram codicis Regii 23 obser
Fat Combefisius hoc scholium legi : "Οτι τούτων
των ειρηνικών μέμνηται και εν ταις μυστικαίς ευ
χαίς της θείας λειτουργίας ο μέγας Πατήρ. Harum
pacificarum precum meminit eiiam in mysticis preci-
bus divinæ liturgiæ magnus Paler.
(52) 'Εναφείναι . Ιta sex mss. Editi εναφεθήναι .
Paulo post editi προς συμβολήν. Sex mss . ut in
textu.
55) Οικονομήσαι. Spectant haec ad Paulinum ,
quem cum provideret Basilius non libenter de suo
opinato jure decessurum , aliquid illi ejusque cleri.
cis deferri volebat, quod hanc jacturam compensa
PATROL. GR . XXXII .
ret ac molestiam leniret . Clarius hæc indicantur in
epistola sequenti.
(54) Τη 'Εκκλησία. Ιta mss . sex , et paulo post
οφείλεις. Editi της Εκκλησίας et οφείλης. Ηabet
pelasis 2 Paris.
( 55 ) Επικαιριώτερον. Ιta Med . et Coisl . primus
ac prima manu Harl., quam lectionem confirmant
quatuor alii codices in quibus legitur έτι καιριώ
τερον. Editi καιριώτερον.
(36) Εις ενός σώματος . Coisl. ulerque et duo
Regii εις μίαν σώματος .
Alias L. Scripla anno 374 .
 627 S. B. SILII MAGNI 128

ca sancte Ecclesiae Antiocliene populo in ide A ξασθαι, ότι πάν το (3 ) κατά την πίστιν έρρωμένον
firmum est, in unam concordiam et unilalem ad του κατά την αγίαν Εκκλησίαν 'Αντιοχείας λαού εις
ducendum esse ; id , inquam , satis esse videbatur, μίαν συμφωνίας και ένωσιν χρή εναχθήναι , προς το
1 : demonstrarem religiosissimo episcopo Meletio δηλώσαι, ότι το θεοφιλεστάτω επισκόπω Μελετίο
oportere , quæ in plures partes nuuc divisa sunt, δέοι τα εις μέρη πλείονα νύν διηρημένα συνάψαι .
adjungere. Sed quia idem ille dilectus condiaconus 'Επει δε και αυτός ούτος ο αγαπητός συνδιάκονος ημών
nosier Dorotheus clariorem de his mentionem po Δωρόθεος εναργεστέραν την περί τούτων επεζήτησε
stulavit , necessario testamur et universo Orienti μνήμην, αναγκαίως επισημαινόμεθα , ότι και πάση
in volis esse , et a nobis Meletio omnimodo con τη ανατολή δι' ευχής, και ημίν τοίς παντοίως αυτό
junctis expeli , ut eum videamus Ecclesiam Domini συνημμένους επιθυμητόν , αυτόν ιδείν την Εκκλησίαν
gubernantem ; virum et fide inculpatum , et tum διέποντα του Κυρίου · τη τε πίστει ανεπίληπτον όντα ,
vita nullum cum aliis comparationi locum relin και τω βίω ουδεμίαν προς τους άλλους επιδεχόμενον
quentem ; tum quod ipse universo , ut ita dicam , σύγκρισιν, και τώ( 38) του παντός , ως ειπείν , σώματος
corpori Ecclesiae presit, reliqua vero sint velut της Εκκλησίας αυτών προεστάναι, τα δε λοιπά οίον
partium segmenta . Quare undique necessarium μερών αποτμήματα είναι. " Ώστε πανταχόθεν αναγκαιόν
simul et utile , huic viro conjungi alios , velut B τε ομού και συμφέρον το ανδρί τούτω συναφθήναι
fluminibus magnis minora : circa alios autem τους άλλους , ώσπερ τοις μεγάλους των ποταμών τους
aliquod temperamentum adbiberi, quod et illis ελάττους περί δε τους άλλους γενέσθαι τινα οικονο
conveniat, et pacificet populum , et prudentiæ tuæ μίαν, την κακείνοις πρέπουσαν , και τον λαόν είρη
ac perquam celebri solertiæ studioque competat. νεύουσαν , και τη ση συνέσει και περιβoήτω εντρεχεία
Cæterum exiniam tuam prudentiam nullo modo και σπουδή επιβάλλουσαν. Πάντως δε ουκ έλαθε σου
latet, eadem jam et unanimibus tuis Occidenta την ανυπέρβλητον φρόνησιν , ότι ήδη και τους ομοψύ
libus placuisse , ul ostendunt litteræ per beatum χοις σου τους κατά την δύσιν τα αυτά ταύτα συν
Sylvanum nobis allatæ . ήρεσεν (39 ) : ώς δηλοί τα γράμματα τα διά του μα
καρίου Σιλουανού κομισθέντα ημίν .
161 EPISTOLA LXVIII. ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΞΗ'.
Cum Melelio agil Basilius de Dorotheo Romam millendo. Nuntiat de Euippii adventu, et aliorum Arianorum siste
clatione.

Meletio , episcopo Antiochiæ . Μελετίω , επισκόπη ' Αντιοχείας.

C
Hacienus quidem voluimus retinere apud nos
religiosissimum fratrem Dorotheum condiaconum ,
ut eum sub finem negotiorum dimittentes , singulis
res gestas praestantie tuit per ipsum significare-
τηus . Sed tamen quoniam , dum diein ex die dife- τιμιότητί σου . Επει δε ημέραν εξ ημέρας υπερτιθέμε
rimus , in longum tempus protracti sumus, station
atque nobis , ut in rebus difficillimis , consilium
aliquod de rebus agendis in mentem venit , misi
mus prædictum virum , qui sanctitatem vestram
conveniat , referatque per se ipse singula , et conn
menlarium nostrum ostendat , ut si utilia videantur
quæ a nobis excogitata sunt, ea in rem conſerri
ouret vestra præstantia . Hæc autem , ut in summa
dicam , vicit sententia , ut idem ille frater noster
Dorotheus Romam proficiscatur, excitelque aliquos p αδελφόν ημών Δωρόθεον , διαναστήσαι τινας των από
ex Italia qui nos invisant, mari utentes , ut inter
pellatores devilent. Animadverti enim eos qui apud
Imperatorem potentes sunt, neque velle , neque
posse illum de exsulilous submonere : sed quod
nihil pejus in ecclesiis fieri videant , id pro lucro
Alias LVII . Scripta anno 371 .
(37) "Οτι παν το. Ιta mss . septem. Editi ότιπερ
το. Paulo post editi συναχθήναι. Harl. et Coisl . pri
mus cum tribus aliis ul in textu .
(38) Και τώ. Editi και τo. Sed hoc erratum , quod
toli epistolæ tenebras offundebat, sustulimus ope
codicum larl. et Coisl . utriusque,Vat. el Reg. primi.
Paulo post editi οι δε λοιποί... είη . Seplem liss , ut
in lextil .
(59) Συνήρεσεν . Ιta sex codices et vetuste edi
εiοnes. Parisiensis συνήρεσκεν
Τέως μεν ιβουλήθημεν κατασχεϊν παρ ' εαυτοίς
τον ευλαβέστατον αδελφών Δωρόθεον τον συνδιάκονον ,
ώστε , επί τω τέλει των πραγμάτων αποπεμψάμενου ,
γνωρίσαι δι ' αυτού έκαστα των πεπραγμένων τη
νοι εις πολύ του χρόνου παρετάθημεν , και άμα , ώς έν
απόρους , βουλή τις ημίν ενέπεσε περί των πρα
κτέων (60 ), απεστείλαμεν τον προειρημένον άνδρα κα
ταλαβείν υμών την οσιότητα , και δι' εαυτού τε αν
ενεγκείν έκαστα, και το υπομνηστικών ημών επιδείξαι ,
ίνα , ει φανείη χρησίμως έχειν τα παρ' ημών εννοη
θέντα, εις έργον ελθείν παρά της υμετέρας τελειότη
τος σπουδασθείη . "Ως δε συντόμως ειπείν , γνώμη
εκράτησεν επί την Ρώμην διαβήναι τον αυτόν τούτον
της Ιταλίας , προς την επίσκεψιν ημών θαλάσση
χρησαμένους (61 ) , ίνα τους εμποδίζοντας διαφύγωσι.
Τους γάρ παραδυναστεύοντας τους κρατούσαν είδον
μηδέν βουλομένους , μήτε δυναμένους υπομιμνήσκειν
αυτόν (62) περί των εκβεβλημένων , αλλά το μή τι
(60) Περί των πρακτέων . Tres mss. non anti
quissimi περί των προκειμένων, de rebus proposilis.
Mox editi καταλαλείν , excepta editione 2 Paris . Li
bri veleres ut in textu .
( 61 )Χρησαμένους. Codex Medicaeus χρησομέ
νους. Paulo ante Μed . et Coisl . primus τών εκ της
Ιταλίας .
(62) Αυτόν. Ιta editio Hagan . et 1 Basil . et co
dices Med , et Coisl . primus cum tribus aliis . Non
exstat in Harlæano codice hæc epistola. Edit. 2 Ba
sil . et Paris . αυτούς.
229 EPISTOLARUM CLASSIS II . EPIST . LXIX . 130

χείρον ιδείν εν ταις εκκλησίαις γινόμενον κέρδος τιθε- A ducere . Igitur , si et prudentie fue utile consilium
μένους . Ει ούν και τη ση φρονήσει χρήσιμον είναι το esse visum fuerit , dignabere et epistolas exarare,
βούλευμα παρασταίη , καταξιώσεις και επιστολές et commentarium diciare, de quibus, et ad quos
τυπώσαι, και υπομνηστικά υπαγορεύσαι περί ών χρή ipsum verba facere oporteat. Αtque ut auctorita
διαλεχθήναι αυτόν , και προς τίνας ( 63 ) . " Ωστε δε tem aliquam habeant litteræ , adjunges omnino
έχειν αξιοπιστίαν τινά τα γράμματα , συμπαραλήψη eos qui idem sentiunt, etiamsi non adsint. Hic
πάντως τους ομογνώμονας , κάν μή παρώσι. Τα δ ' autem res incertæ adhuc et dubiæ ; cum Euippius
ενταύθα έτι έστιν εν αδήλω, του Ευϊππίου παραγενο advenerit quidem , sed nondum quidquam decla
μένου μεν, μηδέν δε τέως εκφήναντος . 'Απειλούσε raverit . Minantur quidem et concursum quemdam
μέντοι και συνδρομήν τινα ομογνωμόνων αυτούς έκ τε corum , qui idem ac illi sentiunt, ex Armenia . Te
της Αρμενίας της Τετραπόλεως και εκ της Κιλικίας. trapoli et ex Cilicia .
ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΞΘ' . EPISTOLA LXIX .
Laudat Basilius Athanasii sludium et curam omnium Ecclesiarum : gratias agit ob missum ad se Petrum presbylerum .
Iterum ad eum mittil Dorotheum , ut ejus consiliis munitus Romam proficiscatur. Narrat visum esse Romam scribere,
u inde idonei legati mittantur, ac placere nonnullis, ut Romani Marcelium damnent , sibique idem videri . Rogal deni
que ut Dorotheum ad primam navigationem dimillal , el legalos ex Occidente advenientes moneal, quomodo pax conci
lianda sit ac in primis Ecclesia Antiochena curanda.
Αθανασίω , επισκόπη Αλεξανδρείας . B Athanasio , episcopo Alexandriæ.
1. " Ην εκ παλαιού ( 64) περί της σης τιμιότητος 1. Quam dudum de tua præstantia opinionem
υπόληψιν έσχομεν , ταύτην ο χρόνος προϊών αεί βε- habemus , eam tempus progrediens seniper con
βαιοι · μάλλον δε και συναύξει ταϊς προσθή καις των firmat : vel polius simul crescit ex corum quæ
κατά μέρος επιγινομένων . "Οτι των μεν άλλων τοίς singulatim fiunt accessionibus . Νam plerisque
πλείστους εξαρκεί το καθ' εαυτόν έκαστον περισκο . aliis satis est sua cujusque propria circumspicere :
πείν · σοι δε ουχ ικανόν τούτο , αλλ' ή μέριμνά σου libi vero id satis non est , sed tanta inest tibi
πασών των Εκκλησιών τοσαύτη , όση και της ιδίως omnium Ecclesiarum cura , quanta illius , quas
παρά του κοινού Δεσπότου ημών εμπιστευθείσης privalim tibi a communi nostro Domino concre
επίκειται « ός γε ουδένα χρόνον διαλείπεις διαλεγό dila est : quippe qui nullum tempus intermillas
μενος , νουθετών , επιστέλλων , εκπέμπων τινάς εκά- disserendi, admonendi , scribendi ac subinde mil
στοτε τους υποτιθεμένους τα βέλτιστα . Και νύν δε lendi, qui optima commoneant . 162 Alque nunc
από του ιερού πληρώματος του υπό σε κλήρου τον eliam dignum omni honore fratrem Petrum e
αιδεσιμώτατον αδελφόν Πέτρον εκπεμφθέντα μετά sacro cleri lui cælu missum mullo cum gaudio
πολλής χαράς έδεξάμεθα , και τον αγαθόν αυτού της excepimus , et bonum peregrinationis ipsius con
αποδημίας σκοπόν (63) απεδεξάμεθα , όν επιδείκνυ- C silium laudavimus , quod quidem pre se fert
ται κατ ' εντολάς της σής τιμιότητος , τα αντιτεί secundum præstantiæ luæ mandala , concilians
νοντα προσαγόμενος , και τα διεσπασμένα συνάπτων. contraria ac divulsa conjungens. Unde et nos
“Όθεν τι και ημείς συμβαλέσθαι τη περί τούτο σπου cum aliquid in hujus rei studium conferre vel
δη βουληθέντες , ένομίσαμεν επιτηδειοτάτην αρχήν lemus , convenientissimum initium rebus daturos
τοις πράγμασι δώσειν , εί , ώσπερ επι κορυφής των duximus , si , velut ad universorum apicem , ad
όλων , την σην αναδράμουμεν τελειότητα , και σοι luam confugeremus perfectionem , ac te et con
συμβούλω τε χρησαίμεθα και ηγεμόνι των πράξεων . siliario , el duce eorum quae agenda sunt utere
“Οθεν και τον αδελφών Δωρόθεον (66) τον διάκονον mur. Hac de causa et fratrem Dorotheum diaco
της υπό τον τιμιώτατον επίσκοπος Μελέτιον Εκκλη num Ecclesiæ , cui reverendissimus episcopus
σίας , αγαθό κεχρημένον περί την της πίστεως ορ Melelius præest , bono reclæ fidei studio ulen
θότητα ζήλο , και επιθυμούντα και αυτόν την ειρή tem , et pacis Ecclesiarum videndæ cupidum , ad
νην των Εκκλησιών επιδείν, προς την σην θεοσέβειαν pietatem tuam renisi , ut consiliis tuis obsequens
αναπέμψαι , ώστε , ταϊς σαϊς υποθήκαις ακολουθούν (quæ et tempore et rerum experientia , et quod
τα (ας και το χρόνο και τη των πραγμάτων πείρα , præ cæleris habeas a Spiritu consilium , tutiora
και τα υπέρ τους άλλους έχειν την εκ του Πνεύμα ac securiora efficere poles) , ita demum expelita
τος συμβουλίων , ασφαλεστέρας ποιείσθαι δύνασαι ) , ac desiderata aggrediatur. Hunc et suscipies vi

(63) Προς τίνας . Editi addunt και ότε , et quando ,
sed hoc additamentum deest in sex nostris codici
bus . Ιbidem Ως δέ . Μss. "Ώστε δέ . Paulo post editi
συμπαραλήνη και ούτως . Quinque mss . ut in textu.
( 64 ) 'Εκ παλαιού . Tres mss. recentiores έκπαλαι.
Aliquanto post editiones 2 Basil . et Paris . ότε των
uév. Harl. et Coisl . uterque el uterque Regius ötu
των μέν. Sic etiam Hag. et 1 Basil .
(63) Σκοπόν . Quamvis Itec scriptura in duobus
tantum occurrat codicibus, nempe Coisl . secundo
et Reg. secundo, melior tamen videtur quam quod
habeui alii mss. et editi xótov, laborem . Proclive
fuit librariis in hac voce errare. Nam in epist . 211 ,
ubi necessario legendum ευσεβείας σκοπόν , habet
antiquissimus codex Coisl . xóttov. Paulo post editi
τη περί τούτου σπουδή. Harl., Coisl . primus, Med .
et Reg . secundus περί τούτο, quae Ioquendi ralio
usitatior Basilio.
(66 ) "Οθεν και τον αδελφόν Δωρόθεον ... ανα
πέμψαι . Ηabent duo libri veteres Θεόδωρον. Editi
autein ανέπεμψα . Sed in sex mss. legitur αναπέμ
Val. Similis occurrit loquendi ratio in epist. 9 ade
Maximum , et 28 ad Ecclesiam Neocæsariensem ,
* Alias LII. Scripta anno 371 .
431 S. BASILII MAGNI 432
delicet , et intueberis pacificis oculis , euinque Α ούτως εγχειρείν τοϊς σπουδαζομένοις. “Ον και υπο
precum subsidio firmalum , ac litterarum via δέξη δηλονότι , και προσβλέψεις ειρηνικούς οφθαλμοίς ,
tico munitum , imo etiam bonorum qui apud te στηρίξας τε αυτόν τη διά των προσευχών βοηθεία ,
sunt nonnullis adjunclum , ad proposita dedu και εφοδιάσας γράμμασι , μάλλον δε και παραζεύξας
ces . Nobis autem operæ pretium esse visum est τινάς (67) των αυτόθεν σπουδαίων , επί τα προκεί
ad episcopum Romæ scribere , ut res nostras in μενα οδηγήσεις . Έφάνη δε ήμίν ακόλουθον έπιστεί
visal , et consilium dare , ut cun illinc communi λαι το επισκόπη Ρώμης, επισκέψασθαι τα ενταύθα ,
ac synodico decrelo aliquos milli difficile sit , και δούναι γνώμην , ίν ' επειδή από κοινού και συν
ipse hoc negotium suo marte aggrediatur , eligens οδικού δόγματος αποστολήναι τινας δύσκολον των
bomines idoneos ad perferendos itineris labores ; εκείθεν , αυτόν αυθεντήσαι περί το πράγμα , έκλε
idoneos ad eos , qui apud nos perversi sunt , le ξάμενος άνδρας ικανούς μεν οδοιπορίας πόνους υπ
nitate ac animi constantia corrigendos ; apte et ενεγκείν ( 68), ικανούς δε πραότητα και εντονία ήθους
attemperate utentes sermone , secumque haben τους ενδιαστρόφους των παρ ' ημίν νουθετήσαι : επι
tes quecunque post Ariminense concilium gesta τη δείως δε και οικονομικώς κεχρημένους το λόγο ,
sunt , ad eorum quæ per vim illic acta fuerant και πάντα έχοντας μεθ ' εαυτών τα μετά 'Αριμί
B
dissolutionem ; iique , nemine sciente , citra stre νον (69) πεπραγμένα , επί λύσει των κατ' ανάγκην
pitum per mare huc adveniant , ut opinionem εκεί γενομένων και τούτο μηδενός ειδότος , άψοφητί
inimicorum pacis prævertant . διά θαλάσσης επιστηναι τοίς ώδε , υπέρ του φθάσαι
την αίσθησιν των εχθρών της ειρήνης.
2. Requiritur autem et illud a nonnullis qui 2. Επιζητείται δε κακείνο παρά τινων των εντεύ
hic sunt , ac necessario quidem , ut etiam nobis θεν , αναγκαίως , ως και αυτοϊς ημίν καταφαίνεται ,
ipsis videtur, ut ipsi Marcelli hæresim velut per το την Μαρκέλλου αίρεσιν αυτούς ως χαλεπήν και
niciosani, et noxiam , et a sana fide alienam ex βλαβεράν , και της υγιαινούσης πίστεως αλλοτρίως
terminent. Nam hactenus in omnibus quas scri έχoυσαν , εξορίσαι (70). Επει μέχρι του νυν εν πά
bunt litteris , Arium quidem infausti nominis σιν οίς επιστέλλουσι γράμμασι , τον μεν δυσώνυμον
virum susque deque anathemale ferire, et ab Ec "Αρειον άνω και κάτω αναθεματίζοντες και των Εκ
clesiis relegare non cessant : Marcello vero , qui κλησιών εξορίζοντες ου διαλείπουσι · Μαρκέλλω δε ,
impietatem ei ex diametro oppositam protulit , το κατά διάμετρον εκείνη την ασέβειαν επιδειξα
et in ipsam divinitatis Unigeniti exsistentiam im μένω , και εις αυτήν την ύπαρξιν τής του Μονογε
pius fuit , et Verbi appellationem prave accepit , C νούς θεότητος ασεβήσαντι , και κακώς την του Λόγου
nullum videntur intulisse vituperium. Qui Ver προσηγορίαν εκδεξαμένω , ουδεμίαν μέμψιν επενεγ
bum quidem dictum fuisse Unigenitum concedit , κόντες φαίνονται . "Ος Λόγον μέν ειρήσθαι τον Μονο
ad usum et ad tempus progrediens , sed rursus γενή δίδωσι , κατά χρείαν και επί καιρού προελθόντα ,
ad eum unde prodiit reverlens , neque anle exi πάλιν δε εις τον όθεν εξήλθεν επαναστρέψαντα , ούτε
tum esse , neque post reditum subsistere. Atque προ της εξόδου είναι , ούτε μετά την επάνοδος υφ
hujus rei argumenta sunt servati apud nos neſa εστάναι . Και τούτου απόδειξις αι παρ' ημίν αποκεί
riie illius scriptionis 163 libri . Sed tamen nus μεναι βίβλοι της αδίκου εκείνης συγγραφής υπάρ
quam eum reprobare visi sunt ; idque eo nomine χουσιν. 'Αλλ' όμως τούτον ουδαμού διαβαλόντες (71 )
vituperati , quod eum ab initio ex veritatis igno- εφάνησαν , και ταύτα αιτίαν έχοντες , ώς το εξ αρ
ratione in ecclesiasticam etiam communionein re χής κατ' άγνοιαν της αληθείας , και εις κοινωνίας
ceperint . Igitur et illius , ut par est , fieri mentio- αυτόν εκκλησιαστικών παραδεξάμενοι. ( 72) Εκείνου το
nem res præsentes postulant, ut qui occasionem ούν μνησθήναι πρεπόντως απαιτεί τα παρόντα , ώστε
quærunt , occasionem non habeant , dum sani μή έχειν αφορμήν , τους θέλοντας αφορμήν , εκ του
ad tuam se sanctitatem adjungunt , el qui circa τη ση οσιότητα συνάπτειν τους υγιαίνοντας , και τους
D
verain fidem claudicant, manifesti omnibus fiunt ; προς την αληθή πίστιν οκλάζοντας φανερούς πάσε
ita ut deinceps eos qui idem ac nos sentiunt , ποιήσαι · ώστε του λοιπού γνωρίζειν ημάς τους ομό
agnoscamus , nec jam velut in nocturna pugna φρονας και μη , ώς εν νυκτομαχία , μηδεμίαν φί
nullum sit amicorum et inimicorum discrimen . λων και πολεμίων έχειν διάκρισιν . Μόνον παρακα
Hortamur solum , ut statim ad primain naviga- λούμεν ευθύς υπό τον πρώτον πλούν εκπεμφθήναι
tionem prædictus diaconus mittatur , ut possit τον προειρημένον διάκονον , ίνα δυνηθή κατά γούν
saltem anno sequenti aliquid eorum , quæ preca το εφεξής έτος γενέσθαι τι, ών προσευχόμεθα. Εκεί

(67) Τινάς. Ιta Harl . et Coisl . primus cum tri
bus aliis . Editi tisí .
( 68) Υπενεγκεί ». Ιta Med . , Harl. et Coisl . pri-
mus . Editi διενεγκείν. Paulo post corruptissime
iidem editi απονοία ήθους , φuod vulnus sanavimus
ope quinque mss .
(69) Τα μετά 'Αριμίνον . Ιta sex nostri codices
pro eo quod prave in editis legebalur ose Šv 'Apb
μίνω , velut est in editione Hagan. τα εν 'Αριμίνον .
( 70) Εξορίσαι. Ιta Med . , Harl., Coisl . uterque et
Reg . secundus. Editi εξορίζεσθαι. Ηabent ibidem
Med , et Harl. υγιαινούσης διδασκαλίας.
( 71 ) Ουδαμού διαβαλόντες. Ιta Harl ., Med . , Coisl .
prirous . Editi ουδαμώς διαβάλλοντες. Legitur etiam
ουδαμούin Reg . Secundo et Coisl. secundo .
( 72) Vide Addenda.
453 EPISTOLARUM CLASSIS II . EPIST . LXX . 454

νο δε και προ των ημετέρων ( 73) λόγων συνιείς τε A mur, perfici. Illud autem ante etiam quam dica
αυτός και φροντιείς δηλονότι , όπως επιστάντες , εάν mus , ipse et intelligis , et curabis videlicet , ut
ο Θεός θέλη , μη εναφώσι ταϊς Εκκλησίαις τα σχί- ubi , Deo volente , advenerint , non immiltant
σματα , αλλά τους τα αυτά φρονούντας παντί τρόπο Ecclesiis schismata : sed eos qui eadem sentiunt,
εις ένωσιν συνελάσωσι , κάν τινας ιδίας των προς omni ratione ad conjunctionem compellant , etiam
αλλήλους διαφορών αφορμές εύρωσιν έχοντας ( 74 ) : si nonnullos reperiant , qui privatas quasdan
υπέρ του με τον ορθοδοξούντα λαόν εις πολλά κα discordiarum inter se causas babeant ; ne popu .
τατέμνεσθαι μέρη τοϊς προεστώσι συναφιστάμενον . Ius orthodoxus multas in partes scindatur, una
Πάντα γάρ δει σπουδάσαι δεύτερα ηγήσασθαι της cum præpositis abscedens. Sludium enim eo
ειρήνης , και προ πάντων της κατά 'Αντιόχειαν 'Εκ- ponendum est , ut paci posthabeantur omnia , ac
κλησίας επιμεληθήναι , ως μη ασθενείν εν αυτή την prae omnibus Ecclesiae Antiochenae cura susci
ορθήν μερίδα περί τα πρόσωπα σχιζομένην . Μάλ piatur, ne sana illius pars circa personas scissa
λον δε , τούτων απάντων και αυτός εις ύστερον επι debilitelur . Sed magis hæc omnia et ipse deinceps
μελήση , επειδάν , όπερ ευχόμεθα , Θεού συνεργούν- curabis , posleaquam, quod optamus , adjuvante
τός σοι , πάντας λάβης (75) τα της καταστάσεως των te Deo , omnes habueris tibi , quæ ad Ecclesiarum
Εκκλησιών επιτρέποντας . B statum pertinent, committentes.

ΕΠΙΣΤΟΛΗ 0' . EPISTOLA LXX *.

Orientis mala eximiis coloribus depingit Basilius, et Damasum rogat, ut ex more el instituto decessorum suorum auxi
lium ferat, inprimis Dionysii, qui olim in Cappadociam miserat, qui captivos redimerent.
'Ανεπίγραφος (76 ) περί συνόδου . Sine inscriptione de synodo .
'Αρχαίας αγάπης θεσμούς ανανεούσθαι , και Πα Dilectionis antiquæ leges renovare , et Patrum
τέρων ειρήνην , το ουράνιον δώρον Χριστού και σω pacem , cæleste illud Chrisli donum ac salutare
τήριον , απομαρανθεν τω χρόνια , πάλιν προς την quod tempore exaruit , al vigorem iterum revo
ακμήν επαναγαγείν , αναγκαίον μεν ημίν και ωφέ- care , necessarium quidem nobis ac utile ; jucun
λιμον , τερπνόν δε εν οίδα , ότι και τη ση φιλοχρίστω dum autem, sat scio , et tuo Christi amanli animo
διαθέσει καταφανήσεται . Τί γάρ αν γένοιτο χαρι- videbitur. Quid enim fiat jucundius, quam ho
έστερον, ή τους τοσούτω τώ πλήθει των τόπων διη mines tanto locorum intervallo sejunctos charita
ρημένους ( 77) τη διά της αγάπης ενώσει καθοραν εις lis vinculo videre in unam membrorum harm -
μίαν μελών αρμονίαν εν σώματι Χριστού δεδέσθαι ; C niain in corpore Christi colligari ? Omnis prope
“ Η 'Ανατολή πάσα σχεδόν , τιμιώτατε Πάτερ (λέγω modum Oriens, Paler colendissime (dico autem
δε 'Ανατολήν τα από του Ιλλυρικού μέχρις Αιγύ- Orientem quidquid ab Illyrico ad Egyptum us
πτου ) , μεγάλο χειμώνα και κλύδωνι κατασείεται, que prolenditur) , ingenti tempestate ac æslu ex
της πάλαι μεν σπαρείσης αιρέσεως υπό του εχθρού agitatur : cum dudum quidem sparsa heresis ab
της αληθείας 'Αρείου , νύν δε προς το αναίσχυντον inimico veritatis Ario , nunc vero impudenter
αναφανείσης , και οιονεί ρίζης πικράς καρπόν ολέ emergens , ac veluti radix amara fructum exiiio
θριον αναδιδούσης , κατακρατούσης λοιπόν διά το sum proferens , jam dominetur ; propterea quod
τους μεν καθ' εκάστην παροικίαν προεστώτας του sanæ doctrinæ in unaquaque parecia signiſeri
ορθού λόγου εκ συκοφαντίας και επηρείας των Εκ per calumniam ac injuriam exciderunt Ecclesiis,
κλησιών εκπεσείν , παραδοθήναι δε τοις αιχμαλωτί- tradita autem his , qui simpliciorum animas ca
ζουσι τας ψυχάς των ακεραιοτέρων την των πρα- plivas ducunt , rerum potestas . Ποrum 164 uni
γμάτων ισχύν · τούτων μίαν προσεδοκήσαμεν λύσιν cam solutionem exspectavimus , miserationis ve
τήν της υμετέρας ευσπλαγχνίας επίσκεψιν · και εψυ stræ visitationem : ac nos semper consolala est
χαγώγησεν ημάς αει το παράδοξον της υμετέρας , mirabilis vestra charitas preterito tempore , et
D
αγάπης εν τω παρελθόντι χρόνο , και φήμη φαιδρο lato rumore allato, fore ut a vobis inviseremur ,
τέρα προς βραχύ τας ψυχάς ανερδώσθημεν , ώς animis ad breve tempus corroborali sumus . Post
έσομένης ημίν τινος επισκέψεως παρ' υμών . Ως δε quam aulem spe excidimus , non jam amplius ſe
διημάρτομεν της ελπίδος , μηκέτι στέγοντες ήλθομεν rentes, eo devenimus , ut vos per litteras obse.
επί τήν διά του γράμματος (78) ημών παράκλησιν , cremus , ut ad opem nobis ferendam excitemini ,
διαναστήναι υμάς προς την αντίληψιν ημών , και el ex his qui idem ac nos sentiunt mittalis ali
αποστείλαι τινας των ομοψύχων , ή τους συμβιβά quos , qui vel dissidentes concilient , vel Dei Ec

( 73) Προ των ημετέρων . Ιta sex mss . Editi των
ειρημένων. Ιbidem editi συννοήσεις τε . Duo mss .
GUVÍSELs te . Med ., Coisl. primus, Reg . secundus et
prima manu Harl . ut in textu .
(74 ) Εύρωσιν έχοντας. Ρro his vocibus legitur
in Vaticano codice ac Reg . secundo et Coisl. , se
cundo τύχωσιν έχοντας.
(75 ) Vide Addenda .
( 76) ' Ανεπίγραφος . Ηanc epistolam perspicuum
est ad Damasum papam scriptam esse.
(77) Διηρημένους . Ιta Coisl. uterque , Clarom .
et Reg . secundus. Editi διευρυμένους .
(78 ) Διά του γράμματος. Ιta quinque mss . ; pla
res aulem in hanc epistolam non habuimus. Edici
διά γραμμάτων .
Alias CCXX, Scripta anno 371 .
35 S. BASILII MAGNI 156

clesias al amicitiam reducant, vel sallem pertur- Αζοντας τους διεστώτας, και εις φιλίαν τάς Εκκλησίας
bationis auctores vobis clarius indicent ; ila ut του Θεού επανάγοντας , και τους γούν αιτίους της
deinceps vobis manifestum sit , quibuscum com · ακαταστασίας φανερωτέρους (79) υμίν καθιστώντας :
munionem deceat habere . Omnino autem nihil ώστε και υμίν φανερόν είναι του λοιπού , προς τίνας
exposcimus novi , sed quod et cæteris olim beatis έχειν την κοινωνίαν προσήκε. Πάντως δε ουδέν και.
ac Deo dilectis viris usitatum , et præcipue vobis . νον ( 80) επιζητούμεν , αλλά τούς τε λοιπούς των πά
Novimus enim ex serie memorie , a patribus λαι μακαρίων και θεοφιλών ανδρών σύνηθες , και
nostris interrogatis et litteris eliamnum apud nos διαφερόντως υμίν . Οίδαμεν γάρ , μνήμης ακολουθία ,
asservatis edocti Dionysium beatissimum illum παρά των πατέρων ημών αιτηθέντων , και από
episcopum , qui apud vos et recta fide et reliquis γραμμάτων των έτι και νυν πεφυλαγμένων παρ '
virtutibus enituit , invisisse Ecclesiam nostram ημίν , διδασκόμενοι , Διονύσιον εκείνον , τον μακα
Cæsariensem , et palres nostros per literas con ριώτατον επίσκοπον , παρ' υμίν επί τε ορθότητι
solatum esse, ac misisse, qui fratres captivos re πίστεως και τη λοιπή αρετή διαπρέψαντα , επισκεπτό
dimerent. Nunc autem difficilior ac tristior est μενον διά γραμμάτων την ημετέραν Εκκλησίαν των
rerum nostrarum status , et cura majore indiget . Καισαρέων , και παρακαλούντα τους πατέρας ημών
Νeque enim terrenarum edium Iugemus demoli- Β διά γραμμάτων , και πέμπειν τους απολυτρουμένους
tionem , sed excidium Ecclesiarum ; neque cor εκ της αιχμαλωσίας την αδελφότητα . 'Εν χαλεπωτέ
porum servitutem , sed animarum captivitatem ρω δε νύν και σκυθρωπoτέρω τα καθ ' ημάς , και
quotidie ab hæresis propugnatoribus perfici vi πλείονος δεόμενα της επιμελείας . Ου γαρ οικοδο
demus. Quare nisi jam ad suppetias ſerendas ex μημάτων γηίνων καταστροφήν , αλλ' Εκκλησιών άλω
cilemini , paulo post nec quibus manum porri σιν οδυρόμεθα • ουδε δουλείαν σωματικήν , αλλ '
galis inventuri estis , omnibus sub hæresis potesta αιχμαλωσίαν ψυχών καθ' εκάστην ημέραν ενεργου
tern redactis . μένην παρά των υπερμαχούντων της αιρέσεως καθ
ορώμεν. "Ωστε ει μή ήδη διανασταίητε προς την αντίληψιν , μικρών, ύστερον ουδέ οίς ορέξετε την
χείρα ευρήσετε , πάντων υπό την επικράτειαν της αιρέσεως γενομένων.
EPISTOLA LXXI'. ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΟΑ' .

Gregorio dolorem suum significat Basilius, quod amicissimi sibi homines cuidam calumniatori aures præbeant. Negat
defensione opus esse : culpani rejicit in Gregorium , quod secum magnam anni parlem non traducat : rogal ul secum
adversus imminentem hostem cerlalurus venial . Quo ex certamine sperut se saltem exsilii laudem reportalurum
Gregorio Basilius . C Γρηγορίο Βασίλειος (81 ) .
1. Accepi pietatis tuæ litteras per fratrem sane 1. Έδεξάμην τα γράμματα της σης ευλαβείας (82 )
quam reverendum Hellenium : et quæcunque nobis διά του αιδεσιμωτάτου αδελφού Έλληνίου και σα
significaveras, ipse aperie narravit. Audientes au ενέφηνας ημίν , αυτός ταύτα γυμνώς διηγήσατο ( 83) .
tem quomodo affecti fuerimus , nihil omnino dubi "Ακούσαντες δε όπως διετέθημεν , ουκ αμφιβάλλεις
tas . Sed quia decrevimus dolore omni potiorem πάντως. Πλήν αλλ ' επειδή εκρίναμεν πάσης λύπης
facere nostrum in te amorem , accepimus etiam haec , ανωτέραν ποιείσθαι την προς σε αγάπην , έδεξάμεθα
nt par erat , ac precamur Deum sanctum, ut 165 και ταύτα ώς ήν προσήκον , και ευχόμεθα το αγία
reliquos dies vel horas , sic in animi erga te affe- Θεώ , τας λειπομένας ημέρας ή ώρας (84 ) ούτω δια
ctione conservemur , quemadmodum et preterito φυλαχθήναι εν τη περί σε διαθέσει , ώς και εν τω
hacienus lempore, in quo nullius nobis ipsis neque κατόπιν χρόνο, ενώ ουδέν ημίν αυτοίς ούτε μικρών
parvi neque majoris delicti sumus conscii . Quod ούτε μείζον ελλελοιπόσι συνέγνωμεν . Ει δε ο δείνα

Alias XXXIII . Scripta anno 371 . cia pullulasse ait opera beati Eutychis.
( 79) Φανερωτέρους . 113 quinque codices . Editi ( 81 ) Γρηγορίο Βασίλειος. Sic editi et vetustis
φανερώτερον
(80) OvBdr. zarór. Ita Reg. Secundus et Coisl. D simicodices. Habent alii l'erropio étaipo ,Grega
rio sodali . Nullus ascribit titulum presbyteri quem
secundus. Editi , Coisl . primus et Ρaris . ουδέν άκαι tamen Basilius omittere non potuit .
ρον , nihil intempesticum. Clarom. ουδέν δεινόν , nihil (82 ) Της σης ευλαβείας . lia Harl. , Coisl. primus
grave. Quod Basilius de Romanorum episcoporum et Med . Editi της ευλαβείας σου . De his Gregorii
in alias Ecclesias beneficentia narrat , lestimoniis Jitteris, Basilii responsione, el quid Athanasius de
confirmatur et Dionysii Corinthiorum episcopi apud Basilii agendi ratione senserit , pluribus disserui
Eusebium , Aist. , lib. iv , c. 23, et Dionysii Alexan. mus in Vita S. Basili .
drini lib . vii , c . 5 , et ipsius etiam Eusebii, qui (83 ) Διηγήσατο. Sequimur hoc loco duos anti
hunc morem in postrema persecutione servalum a quissimos codices Med . et Coisl., quibus Harlæanum
Romanis fuisse declarat lib. iv , c . 23. Memorala idcirco non consentire arbitror, quia hæc epistola
autein a Basilio calamitas sub Gallieno contigit, recentiori manu in hoc codice scripla est . Habent
cum Scythæ Cappadociam et finitimas regiones va autem editi : και ταυτα διηγησαμένου ακούσαντες
starent , ut lestatur Sozomenus, lib. II , c . 6. Atque όπως .
ex tantis malis magnum hoc bonum eruit Deus, ut (84) "Η ώρας . Ηarl . addit ημών. Ιbidem ούτω
Christiani a barbaris abducli victores suos caperent deest in antiquissimis illis, duobus quos modo dixi
el ad Christum adducerent. Unde Basilius in epist. codicibus , nec necessarium videtur. Non mullo
164 prima pielatis semina apud Gothos e Cappado Dost editi εκλελοιπόσι , Coisl . primus ελλελοιπόσι .
 37 EPISTOLARUM CLASSIS II . EPIST. LXXI. 438.

άρτι παρακύψαι φιλοτιμούμενος προς τον βίον των Α. si ille , qui nunc primum sese ad vitam Christiano
Χριστιανών , είτα οιόμενος αυτό σεμνότητά τινα φέ rum emergere profitetur, ac sibi honori alicui fu
ρειν το ημίν συνανατρίβεσθαι · ά τε ουκ ήκουσε κατα lurum putat , nobiscuin conflictari, ea eſlingit quæ
σκευάζει , και & μή ενόησεν εξηγείται , θαυμαστόν non audivit , et narrat quæ non intellexit ; nihil
ουδέν. 'Αλλ ' εκείνο θαυμαστών και παράδοξον, ότι mirum . Sed illud mirandum et ab opinione abhor
τούτων ακροατάς έχει τους γνησιωτάτους μου τών rens, quod ejusmodi rerum auditores habet germa
παρ' υμίν αδελφών » και ουκ ακροατάς μόνον , αλλά nissimos mibi apud vos fratres ; nec auditores
και μαθητές , ώς έoικεν. Eί γε και άλλως ήν παρά- modo , sed et discipulos, ut videtur. Quod si alioqui
δοξον τοιούτον μεν είναι τον διδάσκοντα (83) , έμε δε mirum esset, talem esse eum qui docet, meque eum
τον διασυρόμενον , αλλ ' ούν των καιρών ή καταστροφή esse cui maledicitur ; certe lemporum infelix stalus
επαίδευσεν ημάς προς μηδέν δυσκολαίνειν. Πάλαι nihil nos ægre ſerre docuit. Nam jamdudum majores
γαρ τα τούτων ατιμότερα συνήθη ημίν γέγονε διά his contumeliæ familiares nobis factæ sunt ob nostra
τας αμαρτίας ημών. Εγώ τοίνυν, ει μεν ουδέπω τοίς peccata . Ego igitur, si necdum istius fratribus meg
αυτού αδελφοίς δέδωκα πείραν της έμαυτού περί τον de Deo sententiæ experimentum dedi , ne nunc qui
Θεόν αιρέσεως (86), ουδε νύν έχω τι αποκρίνασθαι : dem habeo quod respondeam . Quibus enim longum :
B
ούς γάρ ουκ έπεισεν ο μακρος χρόνος , πώς συμ tempus non persuasit , quomodo brevis epistola
πείσει επιστολή βραχεία ; ει δε εκείνα αυτάρκη , λή persuadeat ? Sin illa satis sunt , nugæ existimentur
ροι νομιζέσθωσαν τα παρά των διαβαλλόντων . Πλήν que proficiscuntur a calumniatoribus . Sed tamen , si
γε ότι , εάν επιτρέψωμεν στόμασιν αχαλινώτοις , και permiserimus effrenatis linguis el expertibus disci
καρδίαις απαιδεύτoις λαλείν περί ών αν εθέλωσιν, plinæ cordibus , de quibus voluerint loqui , au
και έτοιμα έχωμεν προς υποδοχήν τα ώτα , ου μόνον resque ad suscipiendum paralas habuerimus , non
ημείς τα των άλλων παραδεξόμεθα , αλλά και έτερου nos solum res aliorum secus accipiemus, sed no
τα ημέτερα. stras etiam alii .
2. Τούτων δε αίτιον εκείνο , και πάλαι μεν παρεκά 2 : His autem illud in causa est, quod pridem
λουν μή γίνεσθαι, νύν δε απαγορεύσας σιωπώ, το hortabar ne fieret, nunc autem defessus sileo, quod
μη συντυγχάνειν ημάς αλλήλοις. Ει γάρ κατά τας non una conveniamus. Nam si ex veteri pacto et
αρχαίας συνθήκας , και κατά την οφειλομένην νύν pro debita nunc Ecclesiis a nobis cura , magnam
ταις Εκκλησίαις παρ' ημών επιμέλειαν , τα πολλά anni partem simul traduceremus , aditum non de
του ενιαυτού μετ' αλλήλων διήγoμεν , ουκ αν εδώκα dissemus calumniantibus . Tu autem , si videlur,
μεν πάροδον τοίς διαβάλλουσε. Συ δε (87) , ει δοκεί, his quidem vale dicito ; ipse vero exorari le sine ,
τούτους μεν έα χαίρειν · αυτός δε παρακλήθητι συγ ut nobiscum ad propositum certamen allabores,
κάμνειν ημίν εις τον προκείμενον αγώνα, και συντυ ac nobiscum occurras ei qui bellum nobis inſert.
χείν μεθ ' ημών τώ καθ' ημών στρατευομένω. Εί Si enim tantum appareas, supprimes ipsius impe
γάρ οφθής μόνον , εφέξεις αυτού την ορμήν, και τους tum , eosque , qui ad patriæ res evertendas conspi
συγκροτουμένους επί το καταστρέψασθαι τα της rant , dissipabis , ubi ipsis notum feceris te, Dei
πατρίδος πράγματα διαλύσεις , γνώριμον αυτοίς κα gratia, cælus nostri ducem esse , ac omne os lo
ταστήσας , ότι αυτός τη του Θεού χάριτι του καθ' quentium contra Deum iniquitatem obturabis . Hæc
ημάς συλλόγου κατάρχεις (88) : και φράξεις πάν άδικον si fiant , res ipsa declarabit quis lui ad præclara
στόμα των λαλούντων κατά του Θεού ανομίαν . "Αν facinora sectator, et quis claudicans ac veritatis
ταύτα γένηται , αυτά τα πράγματα δείξει , τίς μεν doctrinæ ignavus . proditor. Quod si res Ecclesize
ο κατακολουθών σοι επί τα καλά, τις δε ο μετοκλά- prodite sunt, parum mihi cure fuerit eos verbis
ζων και προδιδούς δειλία τον λόγον της αληθείας . convincere, qui tanti me faciunt , quanti facere
Εάν δε τα της Εκκλησίας προδιδόμενα ή , ολίγος (89) possint qui nondum suo se modulo metiri didice
μοι λόγος διά ρημάτων πείθειν τους τοσούτου με τι runt. Enimvero brevi, Deo largiente , ipsis operum
θεμένους άξιον , όσον αν τιμήσωνται άνθρωποι ούπω D testimoniis calumnis arguentur ; siguiderm exspe
εαυτούς μετρείν δεδιδαγμένοι. Μετ' ου πολύ γάρ, τη clamus pro veritatis doctrina forte etiam nos majus
του Θεού χάριτι ή διά των έργων απόδειξις τάς συ aliquid passuros ; sin minus, saltem omnino ex
κοφαντίας ελέγξει · διότι προσδοκώμεν υπέρ του ecclesiis el patria ejeclum iri . 166 Sed , si nihil
λόγου της αληθείας τάχα μέν τι και μείζον πείσε - evenerit eorum quæ speramus , non procul abest
σθαι · ει δε μή , πάντως γε των εκκλησιών και των Christi judicium . Quare si congressum ob ecclesias

(83) Τον διδάσκοντα . Editi addunt τοιούτους δε
τους ανεχομένους, si mirum esset tales esse eos qui
hunc tolerant . Sed hæc desunt in antiquissimo co
dice Coisliniano, ac præterea pugnant cum Basilii
sententia , qui paulo ante dixit mirum esse quod
Lales ille auditores baberet : delendæ ergo hæ vo
ces visae sunt. Paulo post editi μή προς μηδέν.
Quinque mss . ut in lexlu . Mox legimus the tou
twy, articulo addito ex codicibus Medicæo, Coisli.
niano primo et Vaticano.
( 86) Αιρέσεως . Ηarl., Vat . et Clar. προαιρέσεως .
( 87) Συ δέ . Ιta Med . , Reg. primus , Vat ., Clarom.
Editi Σοι δέ . Paulo post editi παρόντα αγώνα, Tres
antiquissimi codices et Reg. primus ut in lexiu .
(88 ) Κατάρχεις . Ιta Med. , Harl . et Coisl . primus,
Editi κατάρξεις .
( 89) Όλίγος . Coisl. primus ουδείς . Paulo post
editi τοσούτου σε. Sed multo melius in edit. Hagan .
el tribus vetustissimis codicibus et Clarom ., quos
secuti sumus . Ibidem edili tij hoovtq .. Tres supra
dicti codices ut in textu .
109 S. BASILII MAGNI
exposcis , paratus sum, quocunque advocaveris , A πατρίδων απελαθήσεσθαι . Εάν δε και μηδέν των
accurrere ; sin autem , ut calumnias diluam , de his ελπιζομένων γένηται , ου μακράν εστι το τού Χρι
respondere nunc mibi non vacat . στου δικαστήριον . " Ωστε , ει μεν την συντυχίαν διά
τάς εκκλησίας επιζητείς, έτοιμος συνδραμείν όπουπερ αν προκαλή (90) : ει δε , ίνα τας συκοφαντίας
διαλύσω , ου σχολή μου νύν αποκρίνασθαι περί τούτων.

EPISTOLA LXXI . ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΟΒ'.

Hesychium rogat Basilius, ut sibi in placando Callisthene operam navet.
Hesychio Ησυχίω.
Novi et amorem in me iuum , el rerum optimarum Οίδα σου και την προς ημάς ( 91 ) αγαπην, και την
studium . Quare cum mihi placandus sil desidera περί τα καλά σπουδήν . Διόπερ χρήζων δυσωπήσαι
tissimus filius Callisthenes , existimavi, si le socium τον ποθεινότατον υιόν Καλλισθένην , ήγησάμην , ει
caperem sollicitudinis , facilius me perfecturum κοινωνόν σε λάθουμι της φροντίδος , ράον κατορθώ
quod cupio . Succenset ille vir disertissimo Eusto σειν το σπουδαζόμενον . Λελύπηται ο ανήρ κατά του
chio , nec immerito succenset . Servorum ipsius in Β λογιωτάτου Εύστοχίου και λελύπηται δικαίαν λύ
se audaciam ac furorem incusat. Hunc rogamus πην . Eγκαλεί αυτού τοίς οίκέταις θράσος κατ' αυ
exorari se sinat, ut eo limore contentus, quem et του και απόνοιαν . Τούτον αξιούμεν παρακληθήναι ,
temerariis illis et eorum heris incussit, contentio αρκεσθέντα (92) το φόβο , όν εφόβησεν αυτούς τε
nem , venia data , dissolvat . Nam hoc pacto utrum τους θρασυνομένους και τους τούτων δεσπότας, κατα
que consequetur , et honestam speciem apud homi . λύσαι την φιλονεικίαν , δόντα την χάριν . Ούτω γαρ
nes , et laudem apud Deum , si moito terrori velit αμφότερα υπάρξει ( 95 ) : και το παρά ανθρώπους σε
palientiam adiniscere. Tu igitur, si qua tibi cum μνον , και το παρά Θεώ ευδόκιμον , εάν το φόβω θε
illo viro intercedit amicitia ac familiaritas , ab eo λήση το μακρόθυμον αναμίξαι . Αυτός τε ούν , ει
id beneficii postula : et quos noris in civitate ido τις σοι (94) προϋπάρχει φιλία προς τον άνδρα και
neos ad eum declendum , socios adhibe sollicitudi- συνήθεια , αίτησον παρ' αυτού την χάριν ταύτην·
nis, dicens eis rem mihi gratissimam fore. Quin et και ούς εάν γνώς εν τη πόλει δυναμένους αυτόν δυσ
diaconum sic dinailte , ut quarum rerum causa ωπήσαι , κοινωνούς λάβε της φροντίδος , είπών αυ
missus est, bis perfectis redeat . Nam pudel me τοίς , ότι το γινόμενον εμοί μάλιστα κεχαρισμένον
homines , qui ad me confugiunt , nihil juvare έσται . Και απόπεμψαι τον συνδιάκονον πράξαντα (95)
posse. ο ών ένεκεν απεστάλη . Αισχύνομαι γάρ , καταφυγόν
των πρός με των ανθρώπων , μή δυνηθήναι αυτοίς
γενέσθαι τι χρήσιμον (96).
EPISTOLA LXXIII" . ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΟΓ ”.
Laudat Callisthenem Basilius quod Eustochii scrvis iratus rei arbitrium sibi permiserit. Pelenti utin locum, ubi injuriam
ſecerant, abducantur, demonstrat multa inde consequi incommoda. Concedit ut Sasima usque sistantur ; vel potius rogat
ut sibivindicta permittatur ;ac si juravit Callisthenes traditurum se eos ad pænam secundum leges, contentus sit
pæna quam Ecclesiæ leges imponuni, el mililem , quem miserat, cilo revocet.
Callistheni . Καλλισθένει .
1. Gratias egi Deo lectis tuæ gravitatis litteris . Ηυχαρίστησα τω Θεώ (97 ) τοις γράμμασιν εν
primum , quod hominis honorem libenter mihi ha τυχών της ευγενείας σου : πρώτον μεν, ότι ανδρος
bentis veniret ad me salutatio : siquidem virorum τιμάν ήμάς προαιρουμένου αφίκετό μοι προσηγορία :
præstantissimorum colloquium plurimi facio ; alte και γάρ πολλού μεν αξίαν τιθέμεθα των αρίστων αν
rum voluptati fuit, recordationem bonam consequ . δρών την συντυχίαν · δεύτερον δε εις ευφροσύνην ,
Signum autem recordationis littere , quas ubi ac- D το μνήμης αγαθής τυγχάνειν . Σύμβολον δε μνήμης
cepi , ac earum sensum intellexi , miratus sum γράμματα , άπερ επειδή εδεξάμην , και κατέμαθον

* Alias CCCLI . Scripta circa an . 371. '
Alias CCCLXXXVIII . Scripta circa an . 371.
(90 ) Πρoκαλή. Ιta Coisl. primus et Med . cum alio.
Editi προσκαλή. Paulo post Coisl. primus αποκρί
νεσθαι . Ι hac loquendi ratione in epist. 74 , n . 3 : "Hyde
( 91 ) Τήν προς ημάς . Ιta Coisl. primus et Med .
Editi την περί ημάς .
(92 ) Παρακληθήναι, αρκεσθέντα . Μed . et Coisl .
primus αρκεσθήναι παρακληθέντα . Statim mss. αυ
τους τε, νοcula aberat ab editis .
( 93 ) Yπάρξει . Harlatanus codex cum recentio
ribus aliis quatuor υπάρχει. Paulo post duo mss.
το μακρόθυμον αναδείξαι.
( 94) Εί τις σοι . Ultima νοcula ex mss . quinque
addita .
(95 ) Πράξαντα, Editi addunt τι , ηuod deest in
Harl. , Clarom . , Paris . , Reg. secundo et Coisl . se
cundo .
(96 ) Χρήσιμον . Quod non possim esse aliquid
utile ; si verbum verbo reddatur. Ulitur Basilius
γενήση τι όφελος τους κοινοίς . Vel enim eris aliquα
utilitas communibus rebus . Εt n . 1 : ουχ ώς τι όφε
λος έσομένους τοις πράγμασιν. Librarii, cum minus
essent in stylo Basilii perspiciendo versati , posue
runt hoc loco γενέσθαι τι χρήσιμος , que scriptura
reperitur in tribus recentioribus inss.
(97) Το Θεώ . Editi addunt τω αγίω, sed haec de
sunt in omnibus mss . quos quidem vidimus. Paulo
post plures mss . πολλού μοι αξίαν τίθεμαι . Coisl .
primus πολλού άξίαν.
 EPISTOLARUM CLASSIS II. EPIST . LXXIII. 442

τον εν αυτοίς ούν , εθαύμασα όπως τω όντι κατά A quoιodo vere, ut omnium erat opinio, paternam
την πάντων υπόληψιν , πατρικήν απένειμε (98) την mihi reverentiam exhibuerint . Quod enim estuans
αιδώ . Το γάρ φλεγμαίνοντα και οργισμένον, και 167 et iratus et ad ulciscendos molestiæ auctores
ορμήσαντα προς την τών λελυπηκότων άμυναν, πα paralus , multum remisisti de impetu , nosque rei
ραλύσαι μεν το πολύ της σφοδρότητος , ήμάς δε του dominos fecisti; id mibi locum dedit in te tanquam
πράγματος κυρίους ποιήσασθαι , έδωκεν ημίν ευ in filio spirituali lælandi . Pro his igitur quid aliud
φρανθήναι ως επί τέκνο πνευματικό . Αντί ούν του superest , nisi ut tibi bona precemur ? ut amicis
των τι άλλο λειπόμενόν έστιν ή εύχεσθαί σοι τα quidem sis gratissimus ,inimicis vero formidandus ,
αγαθάκαι φίλους μέν σε ήδιστον είναι , εχθροίς δε φο et omnibus pariter reverendus, ut et qui aliqua in
βερον, πάσι δε ομοίως αιδέσιμον , ίνα και οι των re oflicio suo defuerint , cognita lua lenitale culpent
προσηκόντων τι έλλελοιπότες , αίσθησιν λαβόντες se ipsi , quod in te virum talem deliquerint.
της εν σοι πραότητος , έαυτών καθάψωνται , ότι εις
τοιούτον (99 ) σε όντα εξήμαρτον .
2. Επειδή ούν (1 ) προσέταξας τους οικέτας επί τον 2. Sed quia jussisti famulos in locum , ubi lur
τύπον εν ώ την αταξίαν επεδείξαντο διαχθήναι , αξιώ bam ac tumultum excitarunt, abduci , scire velim
τον σκοπόν μαθείν, καθ ' όν επιζητεί τούτο ή χρηστο- Β quid tue bonitali id requirenti propositum sit . Si
της σου. Ει μεν γαρ αυτός παρέση , και αυτός είσ enim aderis ipse , et facinoris pænas ipse repetes ,
πράξη (2) των τετολμημένων την δίκην , παρέσονται aderunt pueri : quid enim aliud faciendum , si id
μεν οι παίδες : τι γάρ άλλο δει γενέσθαι , εί τούτό σου tibi statulum est ? Sed nescio ego quid jam bene .
κέκριται και πλήν αλλ' ήμείς ουκ οίδαμεν ποίαν έτι ficii accepero , si pueros ex supplicio eruere non
χάριν ειληφότες εσόμεθα , εάν περ μή εξαρκέσω- valeam . Quod si te negotia per viam detinuerint,
μεν ( 3) εξελέσθαι τους παίδας της τιμωρίας. Ει δέ quis homines illic suscipier ? quis pro te illos ul
αυτόν σε ή επί της λεωφόρου ασχολία καθέξει , τίς και ciscelur ? Quod si videtur ut tibi in conspectum
υποδεχόμενος εκεί τους ανθρώπους ; τίς δε ο μέλλων prodeant, idque omnino statutum, jube Sasimos
αυτούς αντί σου αμύνεσθαι ; Αλλ' ει δοκεί σοι ελθείν usque sistantur, ac ¡ bi osiende lenitatem murum
αυτούς εις όψιν , και τούτο πάντως κέκριται· μέχρι tuorum et magnanimitatem. Postquam enim in po
Σισίμων κέλευσον γενέσθαι αυτών την παράστασιν , leslalem acceperis eos qui offenderunt , et hoc
και αυτού δείξον σεαυτού το πράον του ήθους και με pacto demonstraveris non contemptui habendam
γαλόθυμον . Λαβών γάρ υποχειρίους τους παροξύναν esse luam dignitatem , illæsos dimilie, quemadmo
σας, και εν τούτο το ευκαταφρόνητον της σεαυ dum prioribus litteris rogavimus, gratiam a nobis
του ( 4) αξίας επιδειξάμενος , άφες αυτούς αβλαβείς , tiniens , et a Deo racti merceden exspectans.
ως εν τοις προτέροις γράμμασι παρεκαλέσαμεν , ημίν μεν διδούς την χάριν, παρά δέ Θεού την εφ'
οίς ποιείς αντίδoσιν εκδεχόμενος .
3. Και ταύτα λέγω, ουχ ώς ούτως οφείλοντος τελε 3. Hæc autem dico , non quod res ita perfici
σθήναι του πράγματος , αλλά συνενδιδούς τη ορμή debeat, sed cedens commotioni tuæ , ac metuens,
σου , και φοβούμενος μη τι υπολείπηται άπεπτον του ne quid iracundiæ minus coctum resideat , et
θυμού , και ώσπερ επί των φλεγμαινόντων οφθαλμών quemadmodum oculis inlammatis vel mollissima
και τα απαλότατα των βοηθημάτων οδυνηρά φαίνε medicamenta dolorem ferunt, ita et nunc oratio
ται , ούτω και νύν ο ημέτερος λόγος εξαγριάνη σε mea accendat le magis quam compescat . Illud
μάλλον ή καταστείλη . Επεί το ευπρεπέστατον ήν , και enim maxime decorum foret, ac libi maximum
σοι μέγιστον κόσμον ενεγκείν δυνάμενον , και εμοί ornamentum afferre posset, mibique non parvam
αρκούν προς τους εμαυτού φίλους και ηλικιώτας εις apud amicos et æquales meos gloriæ materiam ,
σεμνολόγημα , το ημϊν επιτραπήναι την εκδίκησιν. si vindicta mihi permilleretur. Omnino autem
Πάντως δε ει και ομώμοσταί σοι δούναι αυτούς εις etiam si juraveris traditurum te eos ad suppliciuin
τιμωρίαν κατά τους νόμους , ούτε η παρ' ημών επι- D secundum leges ; neque animadversio nostra mi
τίμησις ελάττων εστιν εις εκδίκησιν, ούτε ο θείος nor est ad vindictam , neque divina lex ignobilior
νόμος ατιμότερος των εμπολιτευομένων τω βίω νο observatis in sæculo legibus. Sed fieri polerat, ut
μίμων. 'Αλλ' ήν δυνατόν αυτούς , ενταύθα επιστρα hic ex legibus nostris, in quibus et ipse spem sa .
φέντας τοϊς ημετέροις νομίμοις , εν οις και αυτός την Iatis positam habes , puniti , etle jurisjurandi ne
ελπίδα έχεις ( 5) της σωτηρίας, και σε της επί τω cessitate solverent , et ipsi paren peccatis pαnam
!

(98) 'Απένειμε . Editi ημίν απενειμες . Tres mss .
recentiores απένειμες. Ηarl . , Coisi . primus et Med .
at in textu , nisi quod in variis Merlicæi lectioni
bus non observata fuit secundæ vocis varietas .
(99) Τοιούτον . Sic mss . sex . Editi τοσούτον .
(1) ' Επειδή ούν . Ιta Harl . , Med . et Coist. pri .
mus. Editi 'Ettelôh oé.
( 2 ) Εισπράξη . Ιta mss. sex . Eliti εισπράξεις .
(3) ' EEapxécolier. Ila mss. septem . Editiap
κέσομεν. Νοn multo post editi αμύνασθαι . Octo
niss. ut in testu .
( 4 ) Της σεαυτού. Ιta mss . octo. Editi της σης.
Aliquanto infra editi ouvõtôous.Mss . sex ut in lextu .
Mox edit . υπολίπηται . Harl . et Μed. cum tribus aliis
υπολείπηται .
(5 ) "Έχεις . Ιla veteres libri summo consensu
Male in editis έχoις . Paulo post editi και αυτοίς .
Harl. et Coisl . primus et alii nonnulli us in textu.
43 S. BASILII MAGNI
explerent . Sed rursus epistoιam Iongius produco. Αόρκη ανάγκης ελευθερώσαι , και αυτους συμμετρον
Nam dum hæc tibi persuadere vehementer slu . τοίς ήμαρτημένοις εκπληρώσει την δίκην . Αλλά
deo , nibil eorum quæ in mentem veniunt, præ πάλιν μακράν ποιώ την επιστολήν. Υπό γάρ του
terire possunı ; verilus scilicet ne ideo irrila sit σφόδρα σπουδάζειν πιθανός σου γενέσθαι , ουδέν των
mea precatio, quod aliquid in docendo præler εις διάνοιαν έρχομένων αποσιωπήσαι ανέχομαι · φο
miserim . At enim , calendissime ac germane Ec- βούμενος μή παρά τούτο άπρακτός μοι ή αίτησις
clesiae ali , confirma spes meas , quas in te nunc γένηται , ελλιπώς μου την διδασκαλίαν ποιησαμένου .
positas habeo, et consentientia 168 omnium de 'Αλλ' , ώ τιμιώτατον (6) και γνήσιον θρέμμα της Εκ
tia animi moderatione et lenitale testimonia ; ac κλησίας , βεβαίωσαν και εμοί τάς ελπίδας, ας έχω
militi scribe ut a nobis cito discedat . Is enim νύν επί σοι , και τας πάντων συμφώνως περί της
hactenus nihil odii : aut contumeliae omisit : quippe σης εμμελείας και πραότητος μαρτυρίας, και επί
cum malit le molestia non afficere, quam omnes στειλαν τη στρατιώτη απαλλαγήναι ημών εν τάχει,
nos familiares ac amicos habere. ός νυν γε ουδέν επαχθείας, ουδε ύβρεως ελλέλοιπε ,.
μάλλον αιρούμενος σε μη λυπήσαι ή πάντας ημάς
οικείους έχειν και φίλους.
EPISTOLA LXXIV . ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΟΔ' .
Basilius malorum patriæ descriptione Marlinianum adducere conatur, ut imperatorem adeat, el quanla es divisione..
Cappadociæ consequuntur incommoda demonstrel, vel saltem scribendo opem Jerat in lanta calamitale.
Marliniano B Μαρτινιανώ..
1. Quanti me arbitraris ,, quanti æstimalurum , 1. Εμέ τί οίει, πόσου ποτ' άν τιμήσασθαι το είς .
ir in unum aliquando inter nos veniamus, lecum ταυτόν ποθ ' ημάς αλλήλοις ελθείν , και επί πλείον
que diutius verser , adeo ul omnibus bonis quibus σοι συγγενέσθαι , ώστε πάντων απολαύσαι των εν
ornatus es , perfruar ? Si enim plurimum valet ad σοί καλών; Και γάρ ει μέγα προς μαρτυρίαν παιδεύ
eruditionis testimonium , multorum hominum vi σεως το πολλών ανθρώπων ιδείν άστεα , και νόον
disse urbes , et mores nosse ; id existimo brevi γνώναι • τούτο οίμαι δι ' ολίγου χαρίζεσθαι την σην
tempore tuum congressum praestare . Quid eniin ομιλίαν. Τί γάρ διαφέρει πολλούς ιδείν κατά μέρος,
refert utrum multos sigillatim videas , an unum ή ένα τον πάντων (7 ) ομου την πείραν αναδεξάμενον ;
qui omnium simul experientiam adeplus sil ? lmo Μάλλον δε εγώ και πλείστον αν έχειν είπoιμι το διά .
vero maxime præstare dixerim , quæcunque re φορον , όσα αταλαίπωρον την γνώσιν των καλών προ
rum optimarum cognitionem sine labore conci ξενεί, και καθαράν της προς το χείρον επιμιξίας συν
liant , et puram ab omni vilii permistione scien άγει την ιστορίας της αρετής . Είτε γαρ πράξις αρί
tiam virtutis colligunt . Enimvero sive facinus στη , είτε λόγος μνήμης άξιος, είτε πολιτείαι (8) αν -
praclarissimum , sive sententia memoratu digna , . δρών υπερπεφυκότων τους άλλους πάντα το σω
C
sive virorum alios superantium instituta , omnia ταμιείο της ψυχής εναπόκειται . " Ωστε ουκ εις
in animi tui thesauro reconduntur. Quare non ενιαυτόν μόνον , ώς ο Αλκίνοος (9) του Οδυσσέως,
annum tantum , sicut Alcinous Ulyssem , sed per αλλ' εις πάντα μου τον βίον εύξαίμην άν σου ακούειν,
Lolam vitam meam audire le exoplarim , eamque και μακρόν άν μοι γενέσθαι τούτου γε ένεκα τούτον,
longam hac de causa fieri, quamvis mihi gravis και ταύτα δυσκόλως προς αυτόν διακείμενος. Τι
sit et molesta . Sed quid ego nunc scribo , cum δήποτ ' ούν επιστέλλω νύν, παρείναι δέον ; " Οτι με (10 )
adesse oporteret ? Quia me allictala patria festi κάμνουσα η πατρίς επείγει προς εαυτήν. Οία γάρ
nanter ad se vocat . Qualia autem paliatur, non πέπoνθεν, ουκ αγνοείς , ώ άριστε · ότι Πενθέως τρό
ignoras , vir oplime. Eam enim , veluti Pentheum , πον Μαινάδες όντως τινές, δαίμονες (11) , αυτήν δι
vere Mänades quidam , dæmones , discerpsere : εσπάσαντο. Διαιρούσι γάρ αυτήν και επιδιαιρούσιν
siquidem eam secant atque resecant , vulnera, im ώσπερ οι κακοί των ιατρών, χαλεπώτερα τα έλκη
peritorum medicorum more , per inscientiam suam ποιούντες τη παρ' εαυτών απειρία . Επει ούν κε
reddentes graviora . Itaque , cum laboret dissecta , κμηκε κατατεμνομένη , λείπεται αυτήν θεραπεύειν ,
reliquum est ut ei tanquam ægrotanti medea ως άρρωστούσαν. Επέστειλαν ούν επείγοντες ημάς
mur. Scripserunt igitur ac nos urgent cives, atque D οι πολίται και ανάγκη απαντάν , ουχ ώς τι όφελος

Alias CCCLXXIX . Scripta anno 371 .
( 6) Τιμιώτατον . Tres mss . recentiores τιμιώτατε .
Paulo post duo niss . πάντων συμφώνους .
(7) Τον πάντων . Sic Coisl. primus et Reg. se
cundus : editi των πάντων . Paulo post ejusdein
Cojslinianicodicis ope emendavimus quod prave in
editis legebatur όσω αταλαίπωρον .
(8 ) Πολιτείαι . Coisl . primus πολιτεία . Paulo post
eodem codice nixi et Marl. et Med . , mulavimus
quod erat in editis πάντα σου τώ.
( 9) 'Αλκίνοος . Ιta Harl. cum duobus aliis : editi
'Αλκίνους . Paulo post editi δυσχερώς προς αυτόν .
Coisl . primus cum aliis nonnullis ut in textu . Sic
etiam Harl. prima manu .
( 10 ) " Οτι με. Sic mss . Male in editione 1 Paris.
ότι μή . Tres antiquissimi codices Med. et Coisl .
habent ότι καμέ .
(11 ) Δαίμονες. Quamvis hanc vocem habeant om
nes veleres libri , videtur tamen e margine in con
textum irrepsisse . Erit enim multo præclarior Ba
silii sententia , si liomines quidam , vere Mænades,
patriani discerpsisse dicantur. Hanc autem obser
valionem debeo doctissimo Antonio Mariæ Salvinin ,
qui codicem Medicæum erudita sua manu contulit,
45 EPISTOLARUM CLASSIS II . EPIST . LXXIV . Πά6

έσομένους τοις πράγμασιν , αλλά την εκ της απολεί- A accedere necesse est, non quod rebus aliquid al
ψεως μέμψιν εκκλίνοντας . Οίσθα γαρ, ώς εύκολος laturi simus auxilii , sed ut, derelictionis expro
μεν, ελπίσαι ο αμηχανoύντες, εύκολοι δε που και brationem effugiamus. Nosti enim proclives esse
καταμέμψασθαι, επί το παρεθέν αεί τρέποντες τας ad sperandum qui in angustiis sunt, proclives et
αιτίας. ad conquerendum , semper in id quod prætermis
sum est , culpam conferentes.
2. Καίτοι έγωγε και αυτού τούτου ενεκεν έδεόμην 2. Equidem et ejus rei gratia convenire le de
σοι συνελθείν , και δούναι γνώμην μάλλον δε παρα bebam , ac consilium dare ; vel potius obsecrara
καλέσαι ενθυμηθήναι τι νεανικών και πρέπον τω ut strenuum quiddam ac prudentia tua dignum
σεαυτού φρονήματι , και εις γόνυ κλιθείσαν την πα excogites , nec patriam nostram in genua pro
τρίδα ημών μή περιιδείν , αλλά καταλαβόντα το στρα lapsam despicias : sed in aulam proficiscens ac
τόπεδον , ειπείν μετά παρρησίας της σης μήτοι νο liberlale tua utens denunties eis , ne sibi videan
μίζειν αυτούς δύο κεκτησθαι αντί μιάς επαρχίας . Ού lur duas ex una possidere provincias : neque enim
γάρ εξ άλλης τινός οικουμένης επεισήγαγον την ex alia quadam lerra alteram harum 169 induxere :
ετέραν · αλλά παραπλήσιον τι πεποιήκασιν , ώσπερ sed idem fere egerunt , ac si quis equum aut bc
αν εί τις ( 12) ίππον η βούν κεκτημένος , είτα διχή δι- Β vem possidens , deinde duas in partes dividens ,
ελών, δύο νομίζοι έχειν ενός άντι · ούτε γάρ δύο duos pro uno habere sibi videatur ; non enim ef
εποίησε, και τον ένα διέφθειρεν ειπείν δε και τους ſecil duos, sed unum e medio sustulit ; ac demon
παραδυναστεύουσι , μή τούτον αύξειν τον τρόπον την stres etiam iis qui plurimum possunt, iinperium
βασιλείαν , ου γαρ εν αριθμό είναι την δύναμιν , αλλ ' non hoc pacto adaugeri, neque enim robur in
εν τοις πράγμασιν · έπει νυν γε ηγούμεθα τους μεν numero, sed in ipsis rebus positum esse : siquidem
αγνοία της αληθείας ίσως , τους δε τώ μή βούλεσθαι nunc arbitramur alios quidem fortasse veritatis
λυπείν τοίς ρήμασι , τους δε και ου μέλος αυτούς , ignoratione, alios vero eo quod nolint verbis mo
περιοράν τα γινόμενα . Ει μεν ούν ήν δυνατόν αυτόν lesti esse , alios parvipendentes , ea quæ fiunt ne
ελθείν προς βασιλέα, τούτο κράτιστον μεν τοις πρά- gligere . Si igiturimperatorem ipsum adire pos
γμασι , πρέπον δε σου τη καλή ( 13) του βίου προαι ses, id et rebus commodissimum foret et præclaro
ρέσει . Ει δε βαρύ άλλως και διά την ώραν του έτους , vitæ tuæ instituto decorum . Sin autem hoc alio
και διά την ηλικίαν, ώς αυτός έφης , σύντροφον έχου qui grave esl lum ob anni tempestatem , tum ob
σαν εν εαυτή τον όκνον · αλλά το γε (14) επιστεϊλαι ætatem quæ , uli tu ipse dicis, comitem habet pi
πόνος ουδείς . " Ωστε , την από των γραμμάτων βοή C gritiam ; at sallem scribendi nullus labor. Quam .
θειαν χαριζόμενος τη πατρίδι , πρώτον μεν σαυτο “ obrem , si litterarum prasidium patrice impertias,
συνειδήσεις , μηδέν των εις δύναμιν ηκόντων ελλελοι primum quidem conscius tibimetipsi eris , nihil
πότι · έπειτα μέντοι και τους κάμνουσιν , αυτό το quod in tua potestate silum essel , a le fuisse omis.
φαίνεσθαι συναλγών, αρκούσαν δώσεις παραμυθίαν. sum ; deinde aſfictis etiam , ipsa commiserationis
'Αλλ ' είθε γάρ ήν οίόν τε , αυτόν επιστάντα τοις specie , satis magnum afferes solatium . Sed uti
πράγμασιν , όψει λαβείν αυτά τα σκυθρωπά . Ούτω nam fieri posset , ul interesses ipsis rebus, ac oculis
γάρ αν ίσως , απ' αυτής της εναργείας των όρωμέ tuis mostitiam videres . Sic enim forle ex rerum
νων συγκινηθείς, αφήκας τινα φωνήν πρέπουσαν και consp ectaru'n cvidentia commotus , vocem ali
τη ση μεγαλ ονοία , και τη κατηφ εία ς
της πόλεω . Σύ quam et animi tui magnitudine et civitatis affli .
δε αλλ ' ημίν διηγουμένοις μη απιστήσης » ή ότι Σι clione dignam emitteres . Sed tamen narrantibus
μωνίδου όντως , ή τινος τοιούτου μελοποιού έδεόμεθα , nobis fidem ne deroges . Revera Simonide , aut
εναργώς ειδότος επιστενάζειν τοις πάθεσι . Καίτοι aliquo simili poeta indigeremus , evidenter scienti
τι λέγω Σιμωνίδην , δέον Αισχύλον ειπείν , ή εί δή τις calamitates Iugere. Sed quid dico Simonidem?!
έτερος , παραπλησίως εκείνη συμφοράς μέγεθος εναρ- ΑΕschylum dicere oportuit , aut si quis alius ei
γώς διαθέμενος , μεγαλοφώνως αδύρατο . D similis, calamitatis magnitudinem clare exponens ,
voce alla lamentatus est .
Σύλλογοι μεν γαρ εκείνοι , και λόγοι , αι κατ' 3. Nam cælus illi , sermonesque et eruditorum
αγοράν συντυχίαι των ελλoγίμων ανδρών , και όσα virorum in foro colloquia , ac quæcunque civilati
πρότερον επoίει την ημετέραν ονομαστήν πόλιν ( 15 ) nostræ antea nomen et famam pepererant , nos
ημάς επιλελοίτασιν · ώστε των περί παιδείας και deseruere . Quare eruditorum et eloquentium ho
λόγους ήττον αν φανείη νυν τις εμβαλών τη αγορά minum rarius nunc quisquam ad forum accedere
η Αθήνησι πρότερον οι ατιμίαν κατεγνωσμένοι , ή deprehendatur , quam olim Allienis infamie notis
τας χείρας όντες μή καθαροί. 'Αντεισήκται δε τούτοις inusti , aut manibus non puri . Introducta est au

(12) Ar el cic. Deest secunda vocula in multis
codicibus, in quibus etiain paulo post legitur olya .
(13) Tη καλή . Ιta foisf. primus, Med ., Harl., Cia
rom . 'Edili tħ önn . Paulo post editi xal Bapú, sed
weest conjunctio in mss.
(14) Το γε... χαριζόμενος. Ιta vetustissimi tres
mss. et paulo post iidem habent ελλελοιπότι . Edit.
τότε ... χαρισάμενος et εκλελοιπότι . Ιbidem ηκόντων
deest in Bigot. el Reg . primo , nec necessarium est.
( 13) Πόλιν. Ιta niss. Editi πάλαι . iidem editi
paulo post habent εμβάλλων et ατιμίας . Μss . ut in
lexiui .
647 S. BASILII MAGNI 448
term horum loco Scytharum quorumdam aut Mas• Α Σκυθών τινων ή Μασσαγετών αμουσία " μία δε φωνή
sagetarum inscilia . Una autem vox est exaclorum , απαιτούντων , και απαιτουμένων, και ξαινομένων
et eorum a quibus exigitur, quique flagellis cæ ταϊς μάστιξι. Στoαι δ ' εκατέρωθεν σκυθρωπόν επ
duntur . Porticus utrinque lugubre quiddam per- ηχούσαι (16) , οίον οικείαν δοκούσιν αφιέναι φωνήν
sonantes, velut propriam videntur vucem edere, τοϊς γινομένους επιστενάζουσαι . Γυμνάσια δε κε
de his que fiunt ingementes . Occlusa autem gy- κλεισμένα και νύκτας άλαμπείς ούκ έα ημάς ουδέν
mnasia et nocles non illustratis non sinit aliquo λογίζεσθαι η περί του ζην (17) αγωνία . Κίνδυνος
nos in numero habere ipsa de vita sollicitudo. γάρ ουχ ο τυχών , των κρατούντων υφαιρεθέντων,
Non eniin leve periculum est , ne amotis optima- ώσπερερείσμασι πεσούσι , συγκατενεχθήναι τα πάντα.
tibus , velut fulcris corruentibus , simul evertan Και τις αν λόγος των κακών των ημετέρων εφίκοιτο ;
lur omnia . Ecquis autem sermo exprimendis no Οι μεν οϊχονται φεύγοντες, μέρος της βουλής ημών ,
stris malis par ſuerit ? Alii abierunt ſugientes , ου το φαυλότατον, την αειφυγίαν Ποδανδού προτιμή
pars senatus nostri , non ignobilior, perpeluum σαντες. "Οταν δε Ποδανδόν είπω, τον Κεάδαν με
exsilium Podando præferentes. Cum autem Po οίου λέγειν τον Λακωνικόν ( 18) , ή εί που της οικου
dandum dico , Ceadem me Laconicum dicere puta; μένης είδες βάραθρον αυτοφυές, και δή και Χαρώνειά
B
aut sicubi naturale baralhrum vidisti ; quæ loca τισι προσαγορεύειν αυτομάτως επήλθεν , αέρα νοσο
nonnulli Charonia , nomine sua sponte occurrenti , ποιόν ( 19) αναπνέοντα . Τοιούτω τινι εοικός νόμισον
appellarunt , 170 exitiosam auram exhalantia . και το Ποδανδού κακόν . Τριών τοίνυν μοιρών, οι μεν
Ejusmodi loco persimile existima Podandi malum . φεύγουσιν αυταίς γυναιξί και εστίαις άπαναστάντες :
Es tribus igitur partibus, alii cum uxoribus ac fo οι δε άπάγονται ώσπερ αιχμάλωτοι , οι πλείστοι των
cis fugiunt , alji abducuntur ut captivi , maxima εν τη πόλει άριστοι, ελεεινόν φίλοις θέαμα , εχθρούς
pars optimatum civitalis , miserandum amicis spe- δε ευχήν εκπληρούντες· ει δή τις γέγονεν όλως τοσού
ctaculum , inimicorum vota explentes ; si quis la τον ημίν έπαρασάμενος. Τριτάτη δε που μοίρα λέ
men omnino exstitit , qui nobis tantum mali im λειπται . Ούτοι δε , τήν τε άπόλειψιν των συνήθων (20 )
precaretur. Tertia jam relicta pars est . Hi autem ου φέροντες , και άμα της χρείας ατονώτεροι απελεγ
amicorum ac familiarium non ferentes secessum , χόμενοι, προς αυτό το ζήν άπειρήκασι . Ταυτά σε
simulque infirmiores quam ut rebus necessariis φανερά ποιήσαι πάσι παρακαλούμεν τη σεαυτού φωνή
provideant, vilam ipsam oderunt. Hæc bortamur και τη σεαυτού παρρησία τη δικαία, ήν έχεις από
ut nota omnibus facias , tua ipsius voce ac justa του βίου εκείνο σαφώς προειπόντα , ότι , εάν μη
dicendi libertate , φuam tilhi vita conciliat ; clare ε ταχύ μεταβουλεύσωνται, ουδ' έξουσιν εις ούς την φιλ
illud prædicens, nisi cito consilium mutent , non ανθρωπίαν ενδείξoνται (21 ) . "Η γάρ γενήση τι όφε
habituros in quibus humanitatem ostendant . Vel λος τους κοινούς , ή τό γε του Σόλωνος πεποιηκώς έση ,
enim aliquid auxilii laturus es communibus re ός τους απολειφθείσι των πολιτών αμύνειν (29) ουκ
bus , vel sallerm idem facturus, quod Solon , qui, έχων, της ακροπόλεως ήδη κατεχομένης, τα όπλα
cum cives derelictos defendere non posset , arce ενδύς προ των θυρών (23) έκαθέζετο, εύδηλος ών τω
jam occupala , armatus ante fores sedebat, hoc σχήματι , τοϊς γινομένοις ου συντιθέμενος. Εκείνο
ipso babitu declarans , se his quæ fiebant non as δ ' ακριβώς οίδα , ότι , και εί τις σου νύν την γνώμην
sentiri . Hoc autem pro certo scio , eliarn si quis μη αποδέχoιτο, μικρόν ύστερόν σοι (24) ευνοίας τα
nunc sententiam tuam non probet, paulo post ομού και συνέσεως την μεγίστην δόξαν προσθήσει ,

( 16 ) Επηχούσαι . Μed. απηχούσαι . Paulo post
eliti νύκτες άλαμπείς. Quinque mss . ut in textu.
Erant bie noclurnæ lucernæ inter ornamenta civi
tatum , sed in luctu publico intermilli solebant.
Unde Libanius in Orat. ad Antiochenos de Impera- D
loris ira, suadet civibus , ut has lucernas tantisper
seponant, vel rariores accendant. Vide Ammianum ,
lib. xiv , c . 1 , et notam Valesii , ex qua hæc deliba
vimus.
(17) Περί του ζην . Ιta Med ., Harl., Vat . el Cois) .
secundus ; editi περί το ζην . Ιbidem ουδέν deest
arile λογίζεσθαι in eodem Bigοι .
( 18) Keddar ... Aanwrinor . Sic vocabatur apud
Lacedæmonios horrendum illud barathruni, in quod
maximorum criminum reos dejicere solebant, teste
Pausania , lib . iv , p . 250.
(19) Νοσοποιόν . Ιta tres vetustissimi codices :
editi φθοροποιόν. Julius Pollux et Suidas docent
Charoniam vocalam fuisse Albenis unam carceris
januain , per quam rei ad mortem ducebantur.
(20) Τών συνήθων . Med . των συνοίκων , et paulo
post αποβουλεύσωνται. Utrumque Harlmanus sic
Fidelur habuisse.
(21 ) Ενδείξoνται . Ιta Ares vetustissimi codices
cum duobus aliis : editi ενδείξωνται . Paulo post
quinque codices, sed non antiquissimi, "H yaptys .
νου .
(29 ) Αμύνειν . Αddunt editi της ελευθερίας. Duo
mss. τη ελευθερία , sed hee in aliis desunt .
(25) Προ των θυρών . Tres antiquissimi codices
halient προ των πυλών, quod cum de urbis portis
intelligatur , minus buic loco convenit. Id enim So
loneni pro ſoribus domus suæ fecisse discimus ex
Plutarcho , qui rem paulo aliter narrat ac Basilius,
in libro, An seni gerenda sit respublica. Ait enim ,
ubi deprehensum fuit Pisistratum , gratiam pop!!
larem captando, tyrannidem inoliri : nemine resi
stere audente, Solonem sua arma exlulisse , et anle
donium proposiuisse, αυτός εξενεγκάμενος τα όπλα ,
και προ της οικίας θέμενος , ac cives ad defensionem
hortatum esse : cumque ad eum misisset Pisistra
lus, qui rogarent quanam re fretus hæc faceret,
eum respondisse, senectule frelum se esse.
(24 ) "Υστερόν σοι . Deerat pronomen in editis ,
additum ex codicibus Harl . et Med .
449 EPISTOLARUM CLASSIS II . EPIST . LXXVI . 439

όταν ίδη τα πράγματα κατά την πρόωρησιν απαντή- A benevolentice simul et prudentiae maximan laia
Jayta . dem tibi daturum , cum res viderit ita , ut prædiclæ
fuerant, evenire.

ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΟΕ' . EPISTOLA LXXV .

Aburgium monet Basilius quid patriæ debeat, eumque illius malorum pictura permovere conatur , ut aucloritate sua utatur
ad opem civibus ſerendam .
'Αβουργία (23 ) . Aburgio .

Πολλών όντων και το σον ήθος υπέρ τους άλλους Cum multa sint , quibus indoles tua super alios
είναι πεποίηκεν , ουδέν ούτως ίδιόν εστι σον, ώς ή eminel ; nihil tamen tibi tam proprium est , quam
περί την πατρίδα σπουδή και δικαίας αυτή αποδιδόντος patriae amor , rependente te justas illi vices, ex
σου τας αμοιβές , εξ ης ορμηθείς τοσούτος εγένου , qua ortus lalis evasisti , ut claritas lua per lolum
ώστε διά πάσης της οικουμένης γνώριμον είναι σου orbem terrarum celebretur. Itaque illa ipsa patria,
την περιφάνειαν . Αύτη τοίνυν η πατρίς , ή σε ενεγ quæ le progenuit ac enutrivit, in veterum historia
κούσα και θρεψαμένη , είς τήν των παλαιών διηγη rum incredibilem stalum devenit ; nec quisquam
μάτων απιστίαν περιελήλυθε (26) : και ουκ άν τις B in urbem nostram adveniens , etiamsi sit ex iis
επιστάς ημών τη πόλει , ουδε των πάνυ συνήθων , quibus maxime nota est , illam agnoseat . Adeo in
αυτήν (27) γνωρίσειεν . Ούτως εις πάσαν ερημίαν omnem solitudinem subito transmutata est ; pluri
αθρόως μετεσκεύασται , πολλών μεν και πρότερον bus quidem jam antea magistratibus ei ablatis,
αυτής αφαιρεθέντων των πολιτευομένων , νύν δε σχε nunc autem fere omnibus Podandum translatis . Ab
δόν απάντων εις την Ποδανδόν μετοικισθέντων . "Ων his avulsi qui residui sunt , in omnem et ipsi de
ακρωτηριασθέντες οι λειπόμενου, και αυτοι εις πά sperationem inciderunt, ac omnium animos ila in
σαν απόγνωσιν μεταπεπτωκασι (28) , και πάσι τοσού- fregerunt , ut jam rari sint etiam incolein civitate,
τον ενεποίησαν της αθυμίας τον όγκον , ώστε σπανί atque hic ingens facta sit solitudo, miserandum
ζειν λοιπόν και των οικητόρων την πόλιν , και γεγε quidem amicis spectaculum , valde autem jucundum
νησθαι τα τήδε ερημίαν δεινήν, ελεεινόν μεν φίλοις et gratum insidiantibus dudum nostro casui . Cujus
θέαμα , πολλήν δε χαράς και ευθυμίαν φέρον τοίς est igitur manum nobis 171 porrigere ? aut cujus ,
πάλαι έφεδρεύουσιν ημών τα πτώματι . Τίνος ούν εστι lacrymas commiserationis nostra causa profundere,,
χείρα ήμίν όρεξαι ; ή τίνος συμπαθές εφ' ημίν (29 ) nisi clementiæ luæ, queni etiam alienæ civitatis si
αφείναι δάκρυον , αλλ ' ουχί της σης ημερότητος ,
C militer aflicte mala tangerent , non modo illius,
ος και αλλοτρία συμπαθοίς πόλει τοιαύτα κα quæ te in lucem edidit ? Itaque si qua polles po
μνούση , μή ότι γε τη σε παραγαγούση εις τον βίον ; tentia , eam in præsens tempus nobis ostende .
Εί τις oύν δύναμις , ταύτην νύν επί της παρούσης Magna profecto habes a Deo adjumenta , qui 1a
χρείας ημίν επίδειξαι . Πάντως δε μεγάλην έχεις την nullo tempore dereliquit , tibique mulla dedit be
παρά του Θεού ροπήν , ός επ' ουδενός καιρού κατα nevolentiæ suæ argumenta : tantum velis omnino
λέλοιπέ σε , και πολλάς έδωκέ σοι της παρ' εαυ ad curam nostri suscipiendain exsurgere , atque
του (50 ) ευμενείας τάς αποδείξεις μόνον εάν θελή- auctoritatem qua vales , ad opem civibus ferendam
σης όλως διαναστήναι προς την επιμέλειαν ημών , adhibere ..
και τη προσούση σου δυνάμει χρήσασθαι εις την
υπέρ των πολιτών βοήθειαν .

ΕΠΙΣΤΟΛΗ ος " EPISTOLA LXXVI “ .

Corporis infirma valetudineet Ecclesiarum cura detinelur Basilius, quominus in aulam proficiscalur. Sed interim per
lilleras confugit ad Sophronium in summo patriæ communis exitio
Σωφρονίω μαγίστρω . D Sophronio magistro .
Το μεν μέγεθος των καταλαβουσών συμφορών την Magnitudo quidem calamitatum , quæ patriæ no
πατρίδα ήμών αυτόν εμε ηνάγκαζε (31 ) , καταλαβόντα stræ acciderunt, memetipsum in aulam proficisci
το στρατόπεδον , τη τε ση μεγαλοφυΐα διηγήσασθαι cogeret, et magnanimitati tue merorem, quo civi
την κατέχουσαν ημών την πόλιν κατήφειαν, και τοίς tas nostra afficitur, expunere , cæterisque quicun
(23) 'Αβουργίω . Sic vocatur ille vir in omnibus παθές εφ' αφεϊναι. Secunda editio συμπαθές έπ
nostris codicibus , Harl .,Med ., Coisl . utroque, Reg. αφεϊναι. Paulo post editi συμπαθείς . Plerique mss .
ulroque, Val., Clarom . , Paris . , Bigot. et Combefis . συμπαθούς .
( 50) Παρ' εαυτού . Ιta Harl . , Coisl . primus , Reg .
Editi ' Αβουρτίω .
(26 ) Περιελήλυθε . Tres mss . ελήλυθε. primus et Bigot. Editi παρ' αυτού . Paulo post editi
(27) Αυτήν . Μed . et Coisl . primus αυτή. Paulo και τη παρούση. Tres vetustissimi codices at in
infra αυτής deest post πρότερον in eodem Coisl . texti) .
(28 ) Μεταπεπτωκασι. Ιta tres vetustissimi codi . (31) Ηνάγκαζε. Εliti post hanc vocern addunt
ces : editi καταπεπτωκασι . Νοn naulto post duo ex öv , séd hæc vocula deest in utroque Coisl . , Harl.,
his codicibus και γενέσθαι τα τήδε . Med . , Reg. secundo et Bigot. utroque.
(29 ) Συμπαθές εφ' ημίν . Ιta sex mss. Harl, συμ Alias CCCLXI.Scripta anno 371
παθές ημίν. Corruptissimeleditio prima Paris. συμ: Alias CCCXXXI. Scripta anno 371 .
 S. BASILJI MAGNI 159

que plurimum fn rebus potestis . Sed quia et corpo- Α
ris infirma valeludo, et Ecclesiarum me cura deli
net , interim per epistolam lamentari apud tuam
magnitudinem lestinavi ; declarans nec naviculam
in mari vehementibus ventis immersam ila veloci.
ter ex oculis unquam evanuisse , neque urbem ul
lam terræ motibus excussam aut aquis submersam
ita subito periisse, ut civitas nostra hac nova rerum
administratione absorpta in exilium funditus inci-
dit . Atque adeo nostra in fabulam cessere . Aclum
est enim de civitatis ordine ; omnis autem civilis
celus ob ea , que magistratibus acciderunt , animo
concidens , urbanis ædibus desertis , per agros et
rura divagatur. Jam defecit rerum necessariarum
iraclatio : ac omnino spectaculum fodissimum fa
cta est , que prius Iuin de literatis viris, tum de B αναγκαίων διάθεσις, και όλως άωρότατον θέαμα γε
reliquis bonis , quibus opulenle urbes abundlant ,
gloriabatur. Unum autem duximus , ut in malis ,
solatium , calamitales nostras apud luam clemen
tiam deſlere, ac obsecrare , si quid poles , ul civi παραμυθίαν είναι , το επιστενάξαι τοις πάθεσιν ημών
Lati in genua provolutæ porrigas manum . Modum
vero quo rebus opportune subvenias , equidem ipse
indicare non possum. Sed tibi omnino et invenire
ob prudentiam facile , et uti inventis ob dalam tibi
a Deo polestatem non difficile .
λοιπούς όσοι επί μεγίστης έστε δυνάμεως των πρα
γμάτων · επειδή δε ή τε του σώματος άρρωστία , και
ή των Εκκλησιών επιμέλεια κατέχει με , τέως διά
γράμματος αποδύρασθαι προς την σην μεγαλόνοιαν
επείχθην γνωρίζων , ότι ούτε σκάφος έν πελάγει
πνεύμασι βιαίους καταβαπτισθεν ούτως αθρόως ηφα.
νίσθη ποτέ , ου σεισμούς εκτριβείσα πόλις, ουχ ύδασιν
επικλυσθείσα εις αθρόον ( 32 ) αφανισμόν εχώρησεν
ούτως, ώς ή ημετέρα τη καινή ταύτη των πραγμά
των οικονομία καταποθείσα εις απώλειαν εχώρησε
παντελή . Και μύθος γέγονε τα ημέτερα. Οχεται μεν
γάρ το πολίτευμα (53) πάν δε το πολιτικών (34 )
σύνταγμα , τη περί τους κρατούντας αθυμία κατα
λιπόν την εν τη πόλει οίκησιν , διά της αγροικίας
πλανάται. (53) Επιλέλοιπε δε λοιπόν και η των
γένηται η πρότερον ανδράσι τε λογίους επαγαλλο
μένη και τους λοιπούς , οίς ευθηνούνται πόλεις ανεν
δεώς διάγουσαι. Μίαν δε ένομίσαμεν ώς εν δεινούς
προς την σην ημερότητα , και παρακαλέσαι, εί τις
δύναμις , χείρα ορέξαι τη πόλει ημών εις γόνυ κλι
θείση . Τον δε τρόπον δι' ού αν γένοιο εν καιρώ (36)
τοις πράγμασιν , αυτός μεν εισηγείσθαι ουκ έχω
σοι δε πάντως και ευρείν διά την σύνεσιν ράδιον , και
χρήσασθαι (57) τοις ευρεθείσι, διά την παρά Θεού
σοι δεδομένην δύναμιν , ου χαλεπόν.

172 EPISTOLA LXXVII . ΕΠΙΣΤΟΛΗ 07'.

Videtur hanc evistolam Basilius ad Elpidium præsidis Therasii assessorem scripsisse. Hortatur ut a præside non disce
dal, sed luntas curas, quæ ex divisione Cappadociæ supervenerant, cum eo partiatur.
Sine inscriptione de Therasio . C 'Ανεπίγραφος περί Θηρασίου .
Illud etiam ex bona præſeclura mayni percepi "Εν και τούτο (38) της αγαθής αρχής του μεγάλου
nius Therasii , quod facundia lua crebro apud nos απολαύσαμεν Θηρασίου , της σης λογιότητος την επι
venerit. Verum hoc ipsum amisimus preside pri- δημίαν συνεχώς ήμίν γινομένην. Το αυτό δε τούτο
vali . Sed quia quæ nobis semel a Deo concessa έζημιώθημεν στερηθέντες του άρχοντος . 'Αλλ' επειδή
sunt, firma manent, atque in nostris invicem ani τα άπαξ ημίν παρά του Θεού χαρισθέντα μένει βέ
mis per memoriam insident, etiamsi corpore dis- βαια , και ταις ψυχαίς αλλήλων ενοικούμενα διά της
jungamur , sallem frequenter scribamus, et inter μνήμης, ει και τοίς σώμασι διωρίσμεθα , γράφω
nos de necessariis rebus loquamur : maxime autem μεν (59 ) γούν συνεχώς, και φθεγγόμεθα προς αλλή
præsenli tempore, quo biems hasce inducias bre λους τα αναγκαία και μάλιστα νύν , ότε ο χειμών
vissimas nobiscum fecit. Spero aulem te non dis την ολιγοχρόνιον ταύτην εκεχειρίαν έσπείσατο . 'Έλ
cessurum a viro in primis admirando Therasio, de- πίζομεν δε μη απολείψεσθαι σε του θαυμασιωτάτου
cere existimantem cum eo lantas curas partiri , ne ανδρος Θηρασίου , πρέπον είναι κρίναντα κοινωνείν

Alias CCXXVI . Scripla anno 371 . (35) Vide Addenda .

(32) Εις αθρόον , etc. Editi sic habent hunc lo- D (36) ' Εν καιρώ. Frustra editi addunt σωτήρ,
cum : Εις απώλειαν εχώρησε παντελώς ούτως ώς ή quod deest in utroque Reg., utroque Coisl ., Med .
ημετέρα... εις αθρόον ήλθεν αφανισμόν. Tres vetu et utroque Bigol., nec in Harl. legitur nisi alia
slissimi codices ut in textu : quos quidem eo liben manu. Eadem loquendi ratione utitur Basilius in
qius seculus sum , quod hæc loquendi ratio , Tavte epistola 216 : Γένοιτο δε πάντα εν καιρώ περί την...
λώς ούτως, ώς, minus visa est Basilii stylo con Εκκλησίαν την Ικονίου . Omnia prospere cedant...
gruere . Legitur είς απώλειαν εχώρησε παντελή in Ecclesire Iconiensi .
aliis sex codicibus mss . ( 57) Χρήσασθαι. 11a Harl ., Uterque Coisl . el Reg.
(33) Το πολίτευμα . De civilalis ordine, id est secundus et Bigot. alter . Editi χρήσθαι.
de curia, quæ ordo vocari solet. Unde illud Am (58) Και τούτο . Conjunctio addita ex sex mss.
miani de Galio Cesare, lib . iv , c . 7 : Antiochensis Jbidem Coisl . secundus et Reg . secundus ueyadou
ordinis vertices sub uno elogio jussit occidi . Vide απωνάμεθα . Ιbidem Clarom . της σής τελειότητος,
Cod . Theod . t . IV , p. 336 . el ad marginem vulgala lectio.
(34) Πολιτικόν . Vat, πολιτών . Paulo post editi (59) Γράφωμεν . Οpe Reg . Secunili et Coisl . se
xata altóv. Coisl. primus, Harl., Reg. secundus et cundi hoc verbum et sequens φθεγγόμεθα repo
Clarom . xataLTÓVTES, quæ scriptura non parum suimus, cum anica legercntur in indicativo. Editio
arridet Parisiensis secunda liabet φθεγξόμεθα
 EPISTOLARUM CLASSIS U. EPIST . LXXIX . 154
τώ ανδρί τοιούτων φροντίδων , ηγούμενον (40) και A que etiam frustra occasionem amplectentem , ex
μάτην πρόφασιν άσμενίζοντα παρέχουσάν σου (41 ) qua tibi et amicos videre et ab ipsis videri liceal.
ιδείν τε τους φίλους , και παρ' αυτών θεαθήναι . Πολλά Mulla autem cum habeam dicenda et de mullis, in
δε έχων ειπείν και περί πολλών , εις την συντυχίαν congressum distuli , non lutum esse existimans
υπερεθέμην , ουκ ασφαλές είναι ηγούμενος επιστο epistolis res ejusmodi committere.
λαις τα τοιαύτα καταπιστεύειν.

ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΟΗ'. EPISTOLA LXXVIII .

Rogii Basilius ul Elpidius vir maxime idoneus qui Cappadociæ afflictis rebus succurrat, remanere in hac provincia
jubeatur.
Ανεπίγραφος υπέρ Ελπιδίου. Sine inscriptione pro Elpidio.
Ουκ έλαθεν ημάς ή αγαθή σου σπουδή περί τον Non me lalet bonum illud sludium , quo erga co
αιδεσιμώτατον εταίρων ημών Ελπίδιον » όπως τη lendissimum sodalenm nostrum Elpidium aliceris ;
συνήθει σεαυτού συνέσει έδωκας καιρόν φιλανθρω- quomodo pro tua consuela prudentia hunmanitalis
πίας τω άρχοντι. Ταύτην ουν την χάριν νυν σε τε- B ostendende occasionem prefecto subministraveris .
λειώσαι παρακαλούμεν (42) διά του γράμματος , και Nunc igilur ut hoc beneficium absolvas, per episto
υπομνήσαι τον άρχοντα οικείο προστάγματι επί της lam le rogo , ac præfectum moneas , ut peculiari
πατρίδος ημών καταστήναι τον άνδρα πάσαν σχεδόν mandato palriie nostræ virum hunc præficiat , ex
την φροντίδα των δημοσίων εξηρτημένον . " Ωστε quo tota pene publicorum negotiorum cura depen
πολλάς έξεις και ευπροσώπους υποβάλλειν προφάσεις del . Quamobrem multas poteris ac speciosas sugo
τω άρχοντι , εξ ών αναγκαίως επιμένειν αυτόν τη gerere causas præſecto , quibus necessario adduce.
πατρίδι ημών προστάξει . Οία δε τα ενταύθα , και tur , ut illum in nostra patria remanere jubeal.
όσου άξιος τοις πράγμασιν ο ανήρ , πάντως ουδέν Cæterum quo in slalu res nostræ sint, et quam vir
δεήση παρ' ημών διδαχθήναι , αυτός τη εαυτού συν sit rebus gerendis idoneus , profecto nihil opus est
έσει ακριβώς επιστάμενος . te a nobis edoceri : cum hoc ipse pro tua pruden
tia plane intelligas.

ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΟΘ . EPISTOLA LXXIX“.

Gratias agil Eustathio Basilius,quod ad se certamini esposilum scripserit, el Eleusinium optimum commilitonem miseris.
Narra ! se cum præſeclo ei cubiculi præposilo jam pugnasse.
Ευσταθία (43), επισκόπη Σεβαστείας . C Eustathio , episcopo Sebastiæ .
Και προ του δέχεσθαι τα γράμματα , ήδειν τον Et antequam litteras luas acciperem, haud igno
πόνον δεν έχεις υπέρ πάσης ψυχής , εξαιρέτως δε rabam quantum pro quavis anima labores, maxime
υπέρ της ημετέρας ταπεινώσεως, διά το προβεβλή vero pro nostra humilitate, eo quod huic certa
σθαι εν τώ αγώνι τούτω και δεξάμενος (44) παρά mini exposilus sim : et postquam 173 reddidit
του αιδεσιμωτάτου Ελευσινίου τα γράμματα , και litteras perquam colendus Eleusinius, ipsumque
αυτήν αυτού την παρουσίαν θεασάμενος, εδόξασα τον præsentem conspexi ; Deum laudavi , qui nobis
θεόν, τον τοιούτον παραστάτης και συνασπιστής , adjuatorem talem ac commilitonem per spirituala
διά της πνευματικής βοηθείας εν τοις υπέρ ευσεβείας auxilium in certantinibus pro pietate subeundis
αγώσι χαρισάμενον ημίν . Γινωσκέτω δε η ανυπέρ- concessit. Noscat porro summa tua pietas nobis
βλητός σου θεοσέβεια μέχρι νυν προσβολές μέν τινας jam pugnas aliquas cum magnis potestatibus fuisse,
παρά των μεγάλων αρχόντων ημίν γεγενησθαι , και easque vehementes ; cum el præfectus et cubiculi
ταύτας σφοδράς, του τε επάρχου (43 ) και του περί prepositus ex propria animi affectione pro adver
τον κοιτώνα διαλεχθέντων ιδιοπαθώς υπέρ των (46) Sariis nostris disputarent ; sed nos hactenus animo
εναντίων • τέως δέ ατρέπτως ήμάς πάσαν προσβολήν inconcuss0 assullum omnem sustinuisse misera
υπομείναι το ελέει του Θεού , τω χαριζομένο (47) D εiοne Dei , que nobis suppeditavit opem Spiritus,
ημίν την συνεργίας του Πνεύματος και ενδυναμώ ac per ipsum imbecillitalem nostram corroboravil
σαντι ήμών δι' αυτού την ασθένειαν
(40) Ηγούμενον . Cum hic locus corruptissimus oś , quæ vocula rectius deest in duobus mss . Harl.
sit, nec sanando vulneri conducant mss . codices , et Med ..
qui cum editis consentiunt , legendum puto non (45) Επάρχου . Legendum υπάρχου. Loquitur
itavrobabili conjectura , ου μεν ούν και μάτην, pro enim de præfecto prælorii, ut est apud Gregorium
ηγούμενος και μάτην . Oral. 20, pag. 320.
( 41 ) Παρέχουσάν σοι . Ιta Clarom., Reg . secun (46) Υπέρ των. Editi και υπέρ των . Sed hec
dus et Coisl . secundus, melius quam edili et alii conjunctio deest in Harl., in quo tamen secunda
codices παρέχουσάν σε . manı addita fuit, sed prorsus immerito .
( 42 ) Παρακαλούμεν . Sic Med . et uterque Coisl . ( 47) Τα χαριζομένω. Reg . secundus et Coisl. se
cum aliis nonnullis. Editi παρακαλώ μέν. cundus του χαριζομένου, et paulo post ενδυναμώ
( 45) Ευσταθίω, etc. Hunc titulum excerpsimus σαντος. Sed vetustissimi codices hoc loco non dis
ex codicibus Med . et Coisl . primo . Harlæanus habet crepant ab eililis .
tanlum Ευσταθίω . Alias CCXV. Seripla anno 371.
(45) Δεξάμενος . Post hanc vocem editi addunt Alias CCCVIII . Scripia anno 371 .
455 S. BASILII MAGNI . 156

EPISTOLA LXXX *. ΕΠΙΣΤΟΛΗ Π' .

Sperat Basilius Ecclesias Athanasii precious et consiliis ex tempestate horrenda servari posse . Hortatur ut nec precari
cesset, nec scribere. Prætermissam ab eo scribendi occasionem dolel : magnum sibi solarium a Deo accepisse videretur,
si Athanasium videre contingeret.
Athanasio, Alexandriæ episcopo. A Αθανασίφ , επισκόπη 'Αλεξανδρείας .
Quo magis Ecclesiarum morbi ingravescunt , eo " Οσον των Εκκλησιών τα αρρωστήματα επί το
magis omnes ad tuam convertimur præstantiam , μείζον πρόεισι , τοσούτον πάντες επί την σην επι
unum nobis malorum solatium superesse creden στρεφόμεθα τελειότητα, μίαν εαυτοίς υπολείπεσθαι
les , tutelam luam ; qui et virtute precum , et re των δεινών παραμυθίαν την σην προστασίαν πεπι
rum optimarum in negotiis suggerendarum scien στευκότες · ός και ( 48) τη δυνάμει των προσευχών,
tia , servare nos posse ex hac horrenda tempestate και το ειδέναι τα βέλτιστα τοις πράγμασιν υποτί
apud omnes pariter, qui vel tantillum aut auditu θεσθαι , διασώσασθαι ημάς εκ του φοβερού τούτου
aut experientia praestantiam tuam noverunt , exi- χειμώνος παρά πάντων ομοίως των και κατά μικρών
stimaris . Quare ne cesses et precari pro animabus ή ακοή ή πείρα γνωριζόντων την τελειότητά σου
nostris , et nos per litteras excitare : quarum si πιστεύη. Διό μη ανής (49) και προσευχόμενος υπέρ
scires quanta sit ulilitas , nunquam sane oblatam των ψυχών ημών , και διεγείρων ημάς τους γράμμα
tibi ad nos scribendi occasionem prætermisisses . σιν · ών ει ήδεις οπόσον εστί το ωφέλιμον, ουκ αν
Quod si precum tuarum ope haberer dignus, qui ποτε παραπε σουσάν σοι γραμμάτων αφορμήν προς
viderem le, ac iis quae in te sunt bonis perfruerer, ημάς υπερέβης. Ει δε καταξιωθείημεν τη συνεργία
atque ad mese vite historiam congressum cum tuo Β των προσευχών σου ιδείν σε και απολαύσαι των εν
vere magno et apostolico animo adjicerem ; pro σοι αγαθών , και προσθεϊναι τη ιστορία του ημε
fecto mibi viderer ærumnis, quas in omni inea τέρου βίου την συντυχίας της μεγάλης σου όντως
vita perpessus sum , parem a Dei benignitale con και αποστολικής ψυχής : πάντως αν εαυτοίς (50)
solationem accepisse. ελογισάμεθα , ών εθλίβημεν εν πάση τη ζωή ημών,
αντίρροπον παρά της του Θεού φιλανθρωπίας εσχη
κέναι παραμυθίαν .
EPISTOLA LXXXI ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΠΑ' .
Tiogalus ab Innocentio Basilius ul, eo mortuo, ipsius Ecc.tsiæ curam suscipiat, lantum onus a se deprecatur. Sed alters
illius petitioni libenter annuens, offert ei presbyterum omni virtutum genere ornalum , ul eum successorem suum desi
gnel. Alium petierat Innocentius, bonum illum quidem , sed prædicto viro longe inferiorem .
Innocentio episcopo . Ιννοκεντίο επισκόπω (51 ).
Quantum gavisus sum acceptis dilectionis luæ "Όσον ευθύμησα δεξάμενος γράμματα της αγά.
lilleris , tantuno dolui quod mihi sollicitudinis , que c πης σου , τοσούτον ελυπήθην, ότι βάρος επέθηκας
meas vires superat, onus imposueris . Quomodo ημίν φροντίδος της υπερβαινούσης ήμάς . Πώς γαρ
enim possim ex lanto intervallo tanlum munus δυνηθώμεν από τοσούτου διαστήματος , τοσαύτης
sustinere ? Quandia enim vos quillem possidet Ec- ημείς οικονομίας περιγενέσθαι ; "Έως μέν γάρ
clesia , tanquam in propriis ſulcris quiescit : si υμάς έχει η Εκκλησία , ως ιδίοις στηρίγμασιν επ
yero de vestra vita Dominus quidpiam statuerit, αναπαύεται· εάν δε τι περί της υμετέρας ζωής ο Κύ
quosnam hinc vobis pares 174 ad fratres curan ριος οικονομήση , τίνας δύναμαι (52 ) ομοτίμους εν
dos mittere valeam ? Quod spectat ad petitionem τεύθεν υμίν εις την επιμέλειαν των αδελφών εκπέμ
luain , quam per litteras significasti (recte quidem πειν ; "Όπερ συ (53) επεζήτησας διά των γραμμά
et prudenter faciens, ut vivus videre velis eum , των , καλώς ποιών και εμφρόνως , βουλόμενος ζών
qui electum Domini gregem post te gubernaturus ιδείν τον μετά σε μέλλοντα κυβερνάν το εκλεκτόν
est, id quod et beatus Moses et exoplavit et vi ποίμνιον του Κυρίου · δ και ο μακάριος Μωϋσής και
dil) ; cuin igilur et locus amplus sit , et celebris ; επεθύμησε και είδεν · επεί ούν και ο τόπος μέγας και
luumque opus apud multos clarum , ac tempora περιβόητος, και το σον έργον παρά πολλοίς όνομα
difficilia, magno indigentia gubernatore ob conti στόν, και οι καιροί χαλεποί , μεγάλου χρείαν έχοντες

* Alias ΧLΙΧ . Scripta anno 371 , aut 372 ineunte. D Paulo post editi των αυτού αδελφών. Sed deest αυ
*** Alias CCCXIX . Scripta anno 372. του in omnibus mss ..
(48) "Ος και ... πιστεύη . Coisl . prinus et Med . ( 53) " Οπερ σύ . Difficilis el subobscura haec ver
ώς και... πιστεύειν. borum complexio, tum quia longior est , tum quia
(49) Mņ årſīs. Sic magno consensu mss. el edi superfluum videtur illud oğv, quod legitur post
tio Hagan. At Parisiensis uh à Troxvñs. Paulo post επεί . Lucern afferre conatus sum adhibila paren .
editi εί είδης. Coisl . primus et tres alii ut in textu. thesi in interpretatione . Quamvis autem hoc inno .
(50) Εαυτοίς . Ιta iidem mss . Editi αυτοίς. Ιbi centii consilium cum canonibus minus consentiat,
derm editi εθλίβομεν. Μss . septem et editio Haga illud tamen Basilius etiam atque etiam probal et
nnensis εθλίβη μεν. laudat. Neque id mirum videri debet. Nam tempo
51) Ιννοκεντίω επισκόπω. Ρostrema vox ad rum molestiæ et impendentia ab Arianis pericula
dila és quinque mss . Addit Clarom . 'Púuns , sed necessitatem afferebant de canonum severitate re
prorsus absurde. millendi.
(62 ) Δύναμαι . Ιta mss . omnes . Editi δύναται.
457 EPISTOLARUM CLASSIS II . EPIST . LXXXII. 438
κυβερνήτου , διά τάς συνεχείς ζάλας και τους επαν- A nuas procellas , et insurgentesin Ecclesiam luctus ;
ισταμένους κλύδωνας τη Εκκλησία · ουκ ενόμισα tutum animæ meæ esse non putavi rem perfuncio
ασφαλές είναι τη εμη ψυχή αφωσιωμένως τα πράγματι rie traclare ; maxime cum habeam in memoria
χρήσασθαι μάλιστα μεμνημένος ών έγραψας , ότι quod scripsisti , le mibi coram Domino adversatu
μέλλεις επί του Κυρίου αντικαθίστασθαί μοι, δικα rum , lites ob Ecclesiarum incuriam intendentem .
ζόμενος πρός με υπέρ της αμελείας των Εκκλησιών, Ne igitur tecum in judicium veniam , sed potius
"Ινα ούν μή εισέλθω εις κρίσιν μετά σου , αλλά μάλ- socium te reperiam nice apud Christum defensio .
λον κοινωνόν σε ευρω ( 54) της απολογίας μου , της επί nis ; circumspiciens in presbyterii urbis consessu ,
του Χριστού , περιβλεψάμενος εν τη συνεδρία του elegi pretiosissimum vas , alumnum beaui Hermo
πρεσβυτερίου του κατά την πόλιν, εξελεξάμην το τι genis , qui magnam illam atque insuperabilem fic
μιώτατον (53) σκεύος , τον έκγονος του μακαρίου Έρ dem scripsit in magna synodo; presbyterum Ec
μογένους , του την μεγάλην και άρρηκτον ( 56) πίστιν clesiæ a multis jain annis, gravibus ac constantibus
γράψαντος εν τη μεγάλη συνόδω · πρεσβύτερον της moribus præditum , perilum canonum , hominem
'Εκκλησίας εκ πολλών ήδη ετών , ευσταθή τον accuratæ fidei, in continenti et ascetico instituto
τρόπον, έμπειρον κανόνων , ακριβή την πίστιν , εν hactenus degenlem , etsi illius jam carnem con
B
εγκρατεία και ασκήσει μέχρι (57) νύν διάγοντα · ει Β pauperem ac nul
sumpsit austerioris vil: e rigor :: pau
και ότι το εύτονον αυτού της σκληραγωγίας λοιπόν los in hoc mundo reditus possidentem , adeo ut ne
κατεδαπάνησε (58) την σάρκα : πτωχών , και μηδένα panis quidem copia ipsi suppetat , sed manuunt
πορισμόν ( 59) έχοντα εν τω κόσμω τούτω , ώς μηδε labore una cum fratribus , qui cum eo sunt, victum
άρτου αυτόν εύπορείν , αλλά διά των χειρών έκπλέ sibi comparet . Hunc libel millere. Si igitur viro
χειν τον βίον μετά των αδελφών των συνόντων αυτώ. tali indiges , non vero juniore aliquo , ad hoc lan
Τούτον εμοί βουλητόν έστιν αποστείλαι . Ει ούν και tum idoneo ut mittatur, ac negolia peragat exte
αυτός τοιούτου χρήζεις ανδρός , αλλά μή αυτό τούτο riora ; cito ad me prima occasione oblata scribere
νεωτέρου (60) τινός επιτηδείου μόνον προς το πέμ me graveris, ut hunc libi virum millam , electum
πεσθαι και τας βιωτικάς εξανύειν χρείας , ταχύ μου Dei , el huic rei aptum , reverendum adeuntibus, et
διά πρώτης αφορμής επιστείλαι καταξίωσον , ίνα in mansuetudine adversantes erudienlem . Quem
πέμψω σοι τούτον τον άνδρα, εκλεκτον όντα του statim etiam poleram mittere : sed quia ipse prior
Θεού , και τα πράγματι επιτήδειον , αιδέσιμον τοίς efflagitasti hominem , cætera quidem probum ac
εντυγχάνουσι, και εν πραότητι παιδεύοντα τους αντι nobis dilectum , sed nominato viro longe inferio
διατιθεμένους. "Ον ηδυνάμην και ευθύς εκπέμψαι" c rem ; tibi meam ipsius sententiam notam esse ac
αλλ' επειδή αυτός προλαβών επεζήτησας άνθρωπον , perspectam volui : ul si indiges ejusmodi viro , aut
τα μεν άλλα καλόν και αγαπητόν ημίν, του δε προει unum aliquem ex fratribus miltas, qui ipsum circa
ρημένου ανδρός παραπολύ αποδέοντα, ήβουλήθην jejunia assumat : aut mihi scribas , si neminem
σου ' φανεράν γενέσθαι (61 ) την εμαυτού γνώμην habes qui ad nos usque itineris laborem perſerre
ίν , ει χρήζεις ανδρός τοιούτου , η εκπέμψης τινά possit
των αδελφών τον συμπαραληψόμενον αυτόν περί τας νηστείας, η επιστείλης ημίν, εάν μηδένα (62 ) έχης
τον δυνάμενον της μέχρις ημών οδοιπορίας τον κάματον υποστήναι .

ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΠΒ' . 175 EPISTOLA LXXXII .

Confugil ad Athanasium in summis Ecclesiæ malis , et rogat ut communem epistolam scribal pluribus episcopis ejus com
munionem uppelentibus, sed inilium ab eo fieri volentibus : aul si suspecii sini episcopi, cam ad se millat : non prius se
illam traditurum, quam responsa ab episcopis acceperit.
'Αθανασίω, επισκόπη 'Αλεξανδρείας. Athanasio , episcopo Alexandriæ .
“ Οταν μεν προς τα πράγματα αποβλέψωμεν (63) , Cum quidem ad res ipsas respicimus , intuemur
και τάς δυσκολίας κατίδωμεν , υφ' ών πάσα αγαθή D que didicultates quibus boni quelibet effectio quo

( 34) Εύρω. Ιta tres vetustissimi codices Med . ,
Coisl. et Harl . cum Clarom . Edili Egw . Paulo post
deest του πρεσβυτερίου in Val. , Coisl. secundo et
Reg. secundo , et Bigol , altero.
( 53) Το τιμιώτατον. Harl., Med . et Clarom . το τί
μιον. Ιbidem male in editis έγγονον, unus codex an
tiquus το έκγονον . Med . άνδρα έκγονον. Vocatur ille
presbyter Hermogenis alumius, quia ab eo ordina
ius fuerat. Unde B.isilius in epist. 237 EÚÏTETELOU
τέκνα και Ευίππίου έκγονα νοcal episcopos ab Εuip
piu orilinalos.
( 56 ) "Αρρηκτον . Cois). primus , Harl . el Clarom.,
ápencov, inenarrabilem .
(67) Méypu. Ilanc vocem addidimus ex seplem mss.
( 58) Κατεδαπάνησε . Coisl. primus , Harl. et Cla
του. κατεδάμασε .
(59) Πορισμόν . Harl ., Med . et Clarom . παριστα
PATROL. GR . XXXII .
σμόν . Legitur πορισμόν ad marginem in Med . ea
dem manu .
( 60) Αυτό τούτο νεωτέρου . Coisl . primus αυτο
νεωτέρου. Ιbidein deest μόνον in Reg . utroque , Val . ,
Coisl. secundo et altero Bigot .
(61 ) Σοι φανεράν γενέσθαι. Ιta Harl., Med . et
Coisl. primus, et Clarom . Edili cavepày xata ταστήσαι
σου. Μox editio prima Paris . εκπέμψεις . Secunda et
mss . εκπέμψης .
(62) 'Ear jindera. Ita Med ., Vat., Paris. , Reg. se
cundus el Cois . Secundus . Contra editi εάν τινα.
(65) Αποβλέψωμεν . Quatuor mss. non antiuis
simi βλέψωμεν . Μox editi πάσα αγαθού . Tres velu
slissimi codices Harl ., Coisi., Med . ut in leslll .
Alias Ll . Scripla anno 371 exeunte, aut 372
ineunte. ,
13
450 S. BASILII MAGNI 160

dam quasi vinculo impedita detinetur, tum vero A ενέργεια οίον υπό τινος δεσμού εμποδιζομένη κατ
in summam de nobis ipsis desperationem veni . έχεται , εις απόγνωσιν εαυτών έρχόμεθα παντελής
mus ; sed cum rursus in tuam gravitatem conjici- όταν δε πάλιν προς την σην απίδωμεν σεμνοπρέ
mus oculos, cogitamusque te medicum morborum , πειαν, και λογισώμεθα , ότι σε ιατρον των εν ταις
quibus Ecclesiæ laborant , a Domino nostro reser 'Εκκλησίαις αρρωστημάτων ο Κύριος ημών εταμιεύ
vatum ; animos resumimus, et ex desperatione , in σατο · αναλαμβάνομεν εαυτών τους λογισμούς , και
quam lapsi fueramus , ad spem erigimur meliorum . έκ τού κατά την απόγνωσιν πτώματος προς την ελ
Dissoluta est Ecclesia omnis , quemadmodum neque πίδα (64) των χρηστοτέρων διανιστάμεθα, Λέλυται
prudentia tua ignorat. Ac vides prorsus ex mentis πάσα Εκκλησία , ώς ουδε η ση φρόνησις αγνοεί . Και
contemplatione, velut ex alta quadam specula , quæ οράς πάντως τα έκασταχού , οίον αφ' υψηλής τινος
ubique gerantur : quomodo velut in pelago, multis σκοπιάς της του νού θεωρίας » όπως, καθάπερ εν
simul navigantibus , fluctus violentia omnes simul πελάγει , πολλών ομού συμπλεόντων, υπό της βίας
inter se collidantur ; fialque naufragium , partim ob του κλύδωνος πάντες ομού (65 ) αλλήλοις προσρή
externam causam mare violenter exagitantem , par γνυνται και γίνεται το ναυάγιον , πη μεν εκ της έξω
lim ob navigantium sibi mutuo nbstantium ac se θεν αιτίας βιαίως, κινούσης την θάλατταν, στη δε εκ
impellentium perturbationem . Salis est in hac si B της των εμπλεόντων (66 ) ταραχής αντιβαινόντων αλ
militudine sermonem concludere , cum nec sapientia λήλοις και διωθουμένων . Αρκεί επί της εικόνας
lua quidquam amplius requirat, nec rerum status εάσαι τον λόγον , ούτε της σής σοφίας επιζητούσης
det nobis dicendi libertatem . Ad hæc autem quis τι πλέον , ούτε της καταστάσεως επιτρεπούσης
idoneus gubernator ? quis fide dignus, qui Domi ημίν την παρρησίαν. Και προς ταύτα τις ικανός
num excitet, ut increpet ventos et mare ? Quiς κυβερνήτης ; τίς αξιόπιστος διαναστήσαι τον Κύριον
alius quam qui a puero pro pietalein certaminibus επιτιμήσαι τώ ανέμων και τη θαλάσση ; Τίς έτερος ή
dimicavit ? Quoniam igitur vere nunc propendet ο εκ παιδός τοϊς υπέρ της ευσεβείας έναθλήσας
quidquid inier nos circa fidem sanum est , ad eo αγώσιν ; 'Επεί ούν ώρμηται νυν γνησίως πάν το
rum , qui idem sentiunt , communionem atque uni περί ημάς υγιαίνον κατά την πίστιν εις την προς
latem , fidenter patientiam tuam rogatum venimus, τους όμοδόξους κοινωνίας και ένωσιν , θαρρούν
ut nobis omnibus scribas epistolam unam , quæ τως (67) ήλθομεν εις την παράκλησίν σου της ανεξι
quid agendum sit adınoneal. Sic enim volunt a le κακίας , επιστείλαι πάσιν ημίν επιστολήν μίαν,
initium sibi fieri colloquiorum ad communionem παραίνεσιν έχουσαν των πρακτέων. Ούτω γαρ βού
pertinentium. Sed quia fortasse suspecti videntur c λονται παρά σου την αρχήν υπάρξαι αυτοίς των κοι
tibi ob memoriam præterilorum , hoc velim , fa νωνικών διαλέξεων . Επειδή δε ίσως ύποπτοι κατα
cias , Pater religiosissime , epistolas ad episcopoς φαίνονται ( 68) σου τη μνήμη των παρελθόντων ,
mihi mille, aut per aliquem eorum quibus istic εκείνο ποίησον , θεοφιλέστατε Πάτερ ' εμοί τάς προς
fidem habes, aut etiam per fratrein Dorotheum τους επισκόπους επιστολάς διάπεμψαι ή διά τινος
condiaconum nostrum , quas cum acccpero non των αυτόθεν πιστών , ή και διά του αδελφού Δωρο
prius dabo, quam ab eis responsa accepero ; sin θέου του συνδιακόνου ημών , ας υποδεξάμενος ου
minus , Peccalor ero in le omnibus diebus vile πρότερον δώσω , μή λαβών (69) τάς παρ' αυτών
meæ 8. Hoc profecto majorem metum incutere non αποκρίσεις: εάν δε μή (70), Ήμαρτηκώς έσομαι
debuit ei , qui id primus dixit ad patrem , quam είς σε πάσας τας ημέρας της ζωής μου . Πάντως
nunc mihi ad te patrem spirilualem dicenti . Quod δε ου πλείονος ( 71) άξιον φόβου τούτο το εξ αρχής
si hoc omnino apud te desperalum est ; saltem rios είπόντι προς τον πατέρα ή έμοί νυν πρός σε τον
in hoc ministerio crimine libera , qui sine dolo et πνευματικών πατέρα λέγονται . Ει δε τούτο παντί τρό
artificio , pacis studio et mutuæ inter nos , qui de πιο απηγόρευται παρά σοι , αλλ ' ημάς γε της επί
176 Domino idei sentimus, conjunctionis , ad τη διακονία αιτίας άφες , αδόλως και ακατασκεύως,
hoc legali et interpretis munus accessimus. D επιθυμία της ειρήνης και της προς αλλήλους
ημών συναφείας των ομονοούντων εις τα προς τον Κύριον , επί την πρεσβείαν ταύτην και μεσιτείαν
αφικομένους.

Genes. XLIII , 10 .

(64 ) Προς την ελπίδα. Vaticanus , Reg . uterque
et Coisl . secundus tñ è diot. Ibidem Reg. secundus
el Coisl . secundus εκ του απογνώσεως πτώματος.
(65) Πάντες ομού . Deest ultima vox in quinque
mss., non tamen in vetustissimis. Paulo post editi
βεβαίως κινούσης. Sex mss . ut in textu. Instituta
hic comparatio uberius multo pertractatur in capite
ullimo libri De Spiritu sancto.
( 66 ) Των εμπλεόντων . Coisl. primus et Harl . των
πλεόντων .
(67 ) θαρρούντως . Ιta Coisl . primus et Reg . pri
mus, cum Med , et Harl. Editi Oaodoūvtes, excepta
editione Haganoensi, que habet θαρρούντας.
(68) Καταφαίνονται . Sic Harl . et Vat . cum iri .
bus aliis . Editi καταφανήσονται . Paulo post editi
αδελφού ημών , sed deest pronomen in mss. idem
Harl. et Coisl. primus tūv autóc.
( 69) Μή λαβών. Ιta mss . septem . Editi ή λαδών .
(70) Eàr 8è uń . Deest ultima vorulí in duobus
mss
( 71 ) Ου πλείονος . Ιta sex mss . Editi ουδε πλείο
νος ..
 161 EPISTOLARUM CLASSIS H. EPIST . LXXXIV .
ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΠΓ' .
Censitorem hortatur Basilius, ut miseræ Cappadociæcalamitates sudlever,eique commenaat unius ex amicis suis posses.
sionem quamdam , quae circa Chamanenem sita eral, et tribulis premebalur .
Κονσίτορι .
Έμοι προς την σην ευγένειαν συνήθεια μεν και
η κατ' οφθαλμούς συντυχία πάνυ βραχεία γέγονε :
γνώσις δε ή εξ ακοής , δι' ής πολλούς συναπτόμεθα
των επιφανών, ουκ ολίγη τε , ουδε ευκαταφρόνητος .
Ει δε και σοι τις εκ της φήμης περί ημών υπάρχει
λόγος , αυτός αν ειδείης άμεινον. Το δ' ούν σον παρ'
ημίν τοιούτόν έστιν οίον είπομεν ( 72). Επειδή δε
εκάλεσε σε ο Θεός εις πράγμα φιλανθρωπίας επί
δειξιν έχον, δι' ου δυνατόν έστι διορθωθήναι ημών την
πατρίδα παντελώς εδαφισθείσαν , ηγούμαι πρέπειν
μου υπομνήσαι σου την χρηστότητα , ίνα επ' ελπίδι
της παρά Θεού ανταποδόσεως τοιούτον σεαυτόν κατ
αξιώσης παρασχέσθαι , ώστε αθανάτου μεν της μνή-
μης άξιούσθαι , γενέσθαι δε αιωνίων αναπαύσεων
B
κληρονόμον , εκ του ελαφροτέρας ποιήσαι τους κατα
πονουμένοις τας θλίψεις . Επειδή δε κάμoί τις εστι
κτήσεις περί Χαμανηνών (73), αξιώ σε προστήναι αυ
της , ως οικείας . Μή θαυμάζης δε , ει έμαυτού λέγω
τα των φίλων, μετά της άλλης αρετής και φιλίαν
πεπαιδευμένος , και μεμνημένος του σοφώς ειπόντος ,
άλλον εαυτόν είναι τον φίλον . Την τοίνυν κτησιν
την διαφέρουσαν τάδε , ταύτην ώς έμαυτού παρατί-
θεμαι τη τιμιότητί σου και παρακαλώ , επισκεψά
μενον τα της οικίας δυσχερή , δούναι αυτούς και των
παρελθόντων χρόνων παραμυθίαν , και προς το μέλ-
λον αιρετήν αυτούς κατασκευάσαι την oίκησιν , την
φευκτών και απαγορευμένην διά το πλήθος της επι
κειμένης αυτή συντελείας . Σπουδάσω δε και αυτός
περιτυχών σου τη κοσμιότητι εντελέστερον περί εκά- ο
στου διαλεχθήναι .
ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΠΔ '.
168
EPISTOLA LXXXIII.
A Censitori.
Mihi quidem consuetudo cum tua nobilitate et
coram congressus brevis admodum exstitit : sed
accepta ex auditu cognitio , qua multis viris insi
gnibus conjungimur, nec exigua , nec contemnenda .
An vero et apud te ex fama in aliquo numero
sumus , ipse melius noveris. Tua quidem existi
malio talis apud nos est , qualem diximus. Quo
niam autem vocavit te Deus ad munus humanitati
demonstranda idoneum , per quod poles patriam
nostram oinnino solo æquatam instaurare ; decere
me arbitror tuam bonitatem admonere , ut spe
divinæ remunerationis talem te exhibere velis, ut
immortalem memoriam consequaris , et requiei
æternæ hæres evadas ob allevatas calamitosis
ærumnas . Cum autem et mihi quædam sit circa
Chamanenem possessio , eam æque ac tuam luea
ris rogo . Nec mireris si mea dicam , quæ sunt ami
corum ; nam cum reliquis virtutibus et amicitiam
didici, ac memini illius qui sapienter dixit, ami
Cumm esse alterum seipsum . Hanc igitur posses
sionem, quæ ad illum pertinet, velut meam tuæ
dignitati commendo ; ac rogo, ut considerans
domus molestias, des illis et præteritorum tempo
rum consolationem et in fulurum optabilem cis
habitationem istam reddas , que ob tributorum α
impositorum multitudinem fugienda est et despe
rata . Sed et ipse operam dabo , ut cum tua urbani
late conveniens de singulis plenius disseram .
EPISTOLA LXXXIV " .

Præsidem Cappadociæ , quem 'Ekiam esse credimus perhonorifice salutat Basilius, ejusque factum reprehendit, quod dun
senis cujusdam nepolem annos quatuor natum curiæ addicì, ipsum senem in nepole rursus ad munera publica pro
Iraceril. Pluribusprobatmulandum esse quod decrelum inique ſuerat.
"Ηγεμόνι . Præsidi.

1. Σχεδόν μεν άπιστόν έστιν ο μέλλω γράφειν, γε
γράψεται δε της αληθείας ένεκεν · ότι , πάσαν έχων
επιθυμίαν , ώς οίόν τε ήν , πυκνότατα διαλέγεσθαι
σου τη καλοκάγαθία , επειδή εύρον ταύτην γραμμά -
των την αφορμήν, ουκ επέδραμον τώ ερμαίω , αλλ '
απώκνησα και ανεδύην. Το ούν παράδοξον εν τούτω ,
ότι άπερ ηυχόμην υπάρξαι (74) , ταύτα γενόμενα
ουκ έδεχόμην . Αίτιον δε , ότι αισχύνομαι δοκείν μή D bain , ea ubi contigere, non sun anmplexus . Πος
φιλίας γε ένεκεν καθαρώς , αλλά χρείαν τινά θερα
πεύων εκάστοτε γράφειν . Αλλά με εκείνο εισήλθεν
( 8 και σε βούλομαι διανοηθέντα , μήτοι νομίζειν
ημάς εμπορικώς μάλλον ή φιλικώς ποιείσθαι τάς
διαλέξεις ) , ότι χρή τι διάφορον έχειν τας των αρ
χόντων προσρήσεις παρά τους ιδιώτας . Ου γαρ
ομοίως εντευκτέον ημίν ιατρώ τε ανδρί και το τυ
1. Fere incredibile est quod scripturis sum -
scribetur tamen veritatis causa . Etsi cupiditale
omni tenebar , quam possem sæpissime cum lua
probitate colloquendi ; postquam tamen banc lit
terarum occasionem nactus sum , non accurri ad
lucrum , sed hesitavi ac ne relraxi . Illud itaque
ea in re mirabile est, quod quæ contingere cupie.
autem fuit causæ , quod puderet me videri non
puræ amicitiæ causa , sed aliquid utilitatis aucu
pantem subinde scribere. Sed illud mihi in men
lem venit (quod et lu considerans velim existimes
me non quæslus magis quam amicitiæ causa in
colloquium venire) , 177 aliter præsides alloqui
decere ac privatos . Non enim nobis eodem modo

(72) Είπομεν. Sic ope codicis Claromontani mu ( 74) Υπάρξαι. Coisl. primus et Med. υπάρξειν.
tavimus quod erat in editis, eittoluEV. Alias CCCCXXVII. Scripta anno 372.
173) Xujarnrur. Medicæus,uning vanv. Paulo post Alias CCCLXXXIX . Scripla anno 372.
Coisl. primus μή θαυμάσης
463 S. BASIL! I MAGNI 464

adeundus est medicus ac plebeius ; neque etiam A χόντι · ούτε άρχοντι δηλονότι και ιδιώτη · αλλά πει
præses eodem modo ac privalus : sed danda est ρατέον του μεν εκ της τέχνης , του δε από της εξου
opera , ut hujus arte, illius auctoritate ad nostros σίας απολαύειν εις τα ημέτερα . "Ωσπερ ούν τοίς εν
usus perfruamur. Quemadmodum enim ad solem ηλίω βαδίζουσιν έπεται πάντως η σκιά , κάν αυτοί
ambulantes , velint nolint , umbra omnino sequi- μη προέλωνται ούτω και ταις προς τους άρχοντας
tur : ita et cum magistratibus colloquia quæstus ομιλίαις ακολουθεί τι και παρεμπόρευμα , ή των
φuidam comitatur , levamen afflictorum . Primam καμνόντων βοήθεια . Την μεν ούν πρώτην αιτίαν της
gitur epistolae causam adiunpleat ipsa magnanimi- επιστολής πληρούτω αυτό το προσειπείν σου την
Latis lua salutatio ; quod ipsum , eliamsi nullum μεγαλόνοιαν • , κάν μηδε μία πρόφασις το γρά
aliud scribendi argumentum suppeteret , causam φειν (75) προσή , αγαθόν κεφάλαιον αυτό χρή νομι
equam esse putandum est. Saluteris igitur a nobis, ζεσθαι . Προσείρησο (76) τοίνυν ημίν , ώ άριστε , και
vir optime, acomni hominum generi custodiaris , pre- φυλάττοιο τω βίω παντί , αρχάς εξ αρχών αμείβων ,
fecturas ex præſecturis gerens , et alios atque alios και άλλοτε άλλους ταϊς επιστασίαις ευεργετών. Τούτο
.ua administratione adjuvans . Id enim et mihi facere γάρ εμοί τε ποιείν σύνηθες , και σοι οφειλόμενον
mos est , et tibi debetur ab iis , qui vel tantillum tuam παρά τών και κατά μικρών πεπειραμένων της περί
In administranda provincia virtutem experti sunt . Β το άρχειν σου αρετής.
2. Post volum illud , meam quoque pro misero 2. Μετά δε την ευχήν , δέξαι και την υπέρ του
sene precationem excipe , quem diploma regium αθλίου γέροντος ικεσίαν , ον αφήκε μεν των δημο
muneribus publicis exemit ; vel polius cui et ipsa σίων γράμμα βασιλικών • μάλλον δε και προ του
ante regem senectus immunitatem necessariam βασιλέως αυτό το γήρας έδωκεν αυτή την αναγ
dederat . Confirimasti et ipse beneficium regis , na καίαν ατέλειαν . 'Εβεβαίωσας δε και αυτός την άνω
luram reveritus, et publicis rebus providens , ut θεν χάριν αιδοί της φύσεως , και προμηθεία των δη
mihi videtur, ne quod periculum , homine propter μοσίων, εμοί δοκεϊν , ώς αν μη ανθρώπω παρανοούντι
ætatem desipiente , in rem publicam invcherelur. διά τον χρόνον κινδυνεύου ( 77) τι των κοινών . Δι'
Quomodo autem illum , vir admirande, alia rursus ετέρας δε οδού πάλιν πως αυτόν έλαθες , ώ θαυμάσιε ,
Yia imprudens in media negotia protraxisti ? Quod παραγαγών εις το μέσον ; Τον γάρ υιδούν (78) αυ
enim illius nepolem nondum annos quatuor natum του , ούπω τέταρτον έτος από γενέσεως άγοντα , κε
curize addixisti , quid aliud est quam senem in λεύσας του βουλευτηρίου μετέχειν, τι άλλο και ουχί
nepote rursus de integro ad publica munera per τον πρεσβύτην διά του εκγόνου πάλιν εξ αρχής παρ
wrabere ? Nunc aulein rogo ælatis utriusque mise C άγεις εις τα δημόσια ; 'Αλλά νύν ικετεύομεν αμφο
rearis, et utrumque liberes ob ea quæ insunt utri τέρων σε λαβείν των ηλικιών οίκτον , και αμφοτέ .
que miseratione digna . Aller quidem parentes ρους ανείναι διά τα προσόντα εκατέρω ελεεινά. Ο
non vidil , nec cognovit , sed per alienas manus in hanc μέν γάρ ουκ είδε (79) γονέας , ουδ' εγνώρισε , αλλά
vitam ingressus est , slalim a cunabulis parente δι' αλλοτρίων χειρών εις τον βίον τούτον εισήλθεν ,
ulroque orbalus ; aller vero tandiu in vila reser ευθύς εκ σπαργάνων αμφοτέρων ορφανισθείς · ο δε
vatus est, ut nullum calamitatis genus effugeret. τοσούτον έταμιεύθη τώ βίω , ώς μηδέν αυτόν είδος
Vidit enim filii mortem immaturam ; vidit et συμφοράς παρελθεϊν . Επείδε μέν γάρ υιού τελευτήν
domum successoribus destitutam : videbit autem άωρον είδε δε οίκον έρημον διαδόχων · όψεται δε
nunc , nisi quid tua humanitate dignum cogites , νύν , εάν μή τι αυτός άξιον της σεαυτού φιλανθρω.
solamen orbitatis in occasionem sibi innumera πίας διανοηθής , την παραμυθίαν της απαιδίας , ταυ
bilium malorum converti. Non enim puerulus ia την αφορμήν αυτώ μυρίων γενησομένην κακών. 03
"curalium album ascribetur, aut tribula colligel , γαρ δή που το παιδίον εις βουλευτές συντελέσει , ή
aut militibus annonain suppeditabil : sed rursus εκλέξει τας εισφοράς , ή στρατιώταις χορηγήσει το
necesse miseri senis canitiem dedecorari . Concede σιτηρέσιον· αλλ' ανάγκη πάλιν του αθλίου γέρον .
D
igitur gratiam et legibus consentaneam , et na τος την πολιάν καταισχύνεσθαι . Δος ούν χάριν και
turæ congruentem : jubens ut alteri quidem us . τους νόμους ακόλουθον , και τη φύσει συμβαίνουσαν :
que ad virilem ælalem concedatur, aller autem in το μεν προστάξας μέχρι της των ανδρών ηλικίας
lecto morlem exspeclet . Continua autem negotia et συγχωρηθήναι , τον δε επί της κλίνης αναμένειν
ineluctabilem necessitatem alii excusent. Neque τον θάνατον . Πραγμάτων δε συνέχειας και το της
enim lui moris est aul calamitosos spernere, aut ανάγκης απαραίτητον άλλοι προβαλλέσθωσαν . Ού
leges parvi facere , aut amicis non cedere suppli- γαρ δή του σου τρόπου ή κακώς πράττοντας περι
cantibus, etiamsi le ab hominibus circumsleterint ιδείν , ή νόμων ολιγωρήσαι , ή φίλοις μή είξαι καύ
negotia . ικετεύουσι, κάν τα εξ ανθρώπων σε περιεστήκει (80)
πράγματα.
( 73 ) Το γράφειν . Harl . et Μed . του γράφειν. εγγόνου .
( 76) Προσείρησο. Ιta novem mss . Editi προσεί ( 79 ) Ουκ είδε . Μss . consentiunt in hac voce .
ποιο. Editi ουκ οίδε . Paulo post Coisl . primus επ ' αμφο
( 77) Παρανοούντι... κινδυνεύοι . Sic mss. summo τέρων. Harl . et Μed. απ' αμφοτέρων .
consensu . Editi παρανομούντι ...κινδυνεύη. (80) Περιεστήκει Sic niss . codicis sumnmo con
( 78) Υιδούν . Sic mss. octo . Editi υιον γούν . Pan seisu. Editi περιέστηκε .
lo post Coisl . primus et Reg . secundus Oiã Trü
403 EPISTOLARUM CLASSIS II . EPIST . LXXXVI . 456

ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΠΕ' , 178 EPISTOLA LXXXV .

Quod sæpe et in conventibus el in privatis colloquiis rogarerat Basilius, ul rustici ov vectigalia jurare non cogerentur,
idem nunc ver litteras obtestatur.

Περί του μή δείν όρκούν (81 ) . A De cavendo jurejurando.

Ου παυόμεθα κατά πάσαν σύνοδον διαμαρτυρόμε
νου , και ιδία εν ταις συντυχίαις περί των αυτών
διαλεγόμενοι , ώστε τους όρκους επί τοϊς δημοσίους
τελέσμασι μή επάγεσθαι παρά των απαιτητών τοίς
αγροίκους . Λειπόμενον ήν (82 ) και διά του γράμματος
περί των αυτών ενώπιον Θεού και ανθρώπων διαμαρ
τύρασθαι , ότι προσήκει παύσασθαι υμάς τον θάνα
τον ταϊς ψυχαίς των ανθρώπων επάγοντας , και άλ
λους επινοήσαί τινας τρόπους των απαιτήσεων , τας
δε ψυχάς συγχωρήσαι τους ανθρώποις άτρώτους
έχειν. Ταύτα προς σε γράφομεν, ουχ ώς σου δεομέ
νου της έκ τών λόγων παρακλήσεως ( οίκοθεν γάρ
έχεις τας περί το φοβείσθαι τον Κύριον ( 83) αφορ
μας ) , αλλ' ίνα διά σου πάντες οι ανεχόμενοί σου
διδαχθώσι μή παροργίζειν τον "Αγιον , μηδέ απηγο- Β cere. Neque enim eis ullo pacto ad exactiones
ρευμένον πράγμα τη πονηρά συνηθεία εις αδιαφο
ρίαν κατάγειν. Και γάρ ούτε όφελός τι αυτούς προς
τάς απαιτήσεις εκ των όρκων εστί , και ομολογούμε
νον κακόν τη ψυχή προσλαμβάνουσιν . Επειδάν γάρ
καταμελετήσωσι (84) τας επιορκίας οι άνθρωποι ,
ουκέτι εαυτούς επείγουσα προς την έκτισιν , αλλά
απάτης όπλων και αναβολής αφορμήν εξευρήσθαι αυ
τοίς τον όρκον οίονται . Είτε ούν οξείαν επάγει την
ανταπόδοσιν τοις έπιωρκηκόσιν ο Κύριος , ουχ έξουσι
τους υπακούοντας , των υπευθύνων υπό της τιμω
ρίας αναλωθέντων · είτε δια μακροθυμίας ανέχεται ο
Δεσπότης , και προλαβών είπον , ότι οι πεπειραμένοι
της ανοχής του Κυρίου καταφρονούσιν αυτού της
χρηστότητος " μή ανομείτωσαν διακενής , μηδε παροξυνέτωσαν
επιβάλλοντα • όψονται οι απειθούντες .
ΕΠΙΣΤΟΛΗ Πq '.
Petit Basilius ut per quos direptum Dorolhei presbyteri frumentum, per eosdem restituatur .
Το ηγεμόνι (83) .
Οίδα μεγίστης και πρωτην σπουδήν ούσαν τη τι
μιότητί σου πάντα τρόπον (86) χαρίζεσθαι το δικαίως
δευτέραν δε το και τους φίλους ευποιείν, και των
τροσφευγόντων τη προστασία της σης μεγαλονοίας
αντιποιείσθαι . Πάντα τοίνυν εις ταυτόν συνέδραμεν
επί της παρούσης υποθέσεως. Και γάρ δίκαιον εστι
το πράγμα , υπέρ ου την πρεσβείαν ποιούμεθα , και
ημίν κεχαρισμένον , ους εν τοις φίλους αριθμείν τοις
Non desinimus in omni conventu contestari , et
privatis in colloquiis idem inculcare, ut rustici ob
publica vectigalia ad jusjurandum ab exactoribus
non adigantur. Reliquum erat, ut etiam per litteras
de iisdem coram Deo et hominibus contestaremur ,
consentaneum esse, ut mortem hominum anima
bus inferre desinatis , et aliquos alios exigendi mo
dos excogitetis , ac per vos hominibus liceat animas
a vulnere integras habere. Ad te hæc scribimus
non quod indigeas, ut le verbis lortemur (habes
enim domestica Domini meluendi incitamenta ) ,
sed ut per te discant omnes, qui ex le pendent ,
Sanctum ad iracundiam non provocare, et rem
vetitain mala consuetudine indifferentem non fa
prosunt juramenta : et malum certissimum in
animo suscipiunt. Ubi enim homines in perjuriis
exercitati fuerint, non amplius solvere properant ,
sed fraudis instrumentum ac dilationis ansam sibi
inventum esse jusjurandum existimant. Sive igitur
Dominus celeres pænas inferat perjuris ; non ha
bebunt qui in jus vocati respondeant consumplis.
supplicio debitoribus : sive patienti animo eos .
toleret Dominus, quoniam , ut prius dixi , qui pa
lientiam Domini experti sunt , ipsius contemnunt.
bonitatem ; ne frustra legem violent, neque in
seipsos Dei iram accendant . Dixi que debui , vide
bunt immorigeri.
εφ' εαυτούς τον Θεόν . Είρηται ημίν τα ημίν
EPISTOLA LXXXVI" .
C Præposilo .
Scio maximum et primum præstantiæ luæ stu
dium esse , ut omni ratione juri ſaveas. Alterum ,
ut el amicis benefacias , et eos qui ad tuæ magna
nimitatis patrocinium confugiunt, lueare . Concur
runt itaque omnia in causa præsenti . Nam et justa
res est , pro qua deprecamur ; et nobis pergrata ,
quos inter luos amicos numerare dignalus es ; et
eis debila , qui constantiæ tuæ auxilium ad inju

(81 ) Περί του μή δεϊν . Verburn ultimum addidi
mus ex Coisl. primo et Med . Tres alii codices , Harl.,
Reg . secundus et Coisl. secundus, sic exhibent litu
Our : " Ωστε παύσασθαι τους των δημοσίων πράκτο-
ρας τους όρκους τους υποτελέσιν επάγοντας : Uι ρι
blicarum pecuniarum exactores desinant in jusjuran
dum adigere vectigales.
(82 ) Λειπόμενον ήν. Reg. secundus Λειπόμενον Basilius , quemque idcirco patrianm appellat .
ήν ούν.
(83 ) Τον Κύριον . Ιt: vetusti codices quinque :
editi τον Θεόν,
( 84) Καταμελετήσωσι. Editi καταμελήσωσι , quod
emendat Harlæanus codex cum tribus aliis .
(83 ) Το ηγεμόνι. Sic cum editis tres antiquis
simi codices Harl., Med , et Coisl . In aliis tribus,
nempe Reg . secundo et Bigot., hæc adduntur , t12
ραθετικήυπέρ πρεσβυτέρων περί καθαρπαγής σίτου,
commendalitia pro presbyleris ob frumenii direptio.
nem . Patet ex epistola sequenti hanc scriptam
D fuisse ad præposiium pagi, in quo educatus fuerat
(86) Πάντα τρόπον . Editio Paris. κατά πάντα
Tportov. Sed præpositio melius deest in sex mss. el.
in edil . Basil.
A
Alias CCCV. Scripta anno 372.
** Alias CLXXIX . Scripta anno 372 .
Α67 S. BASILII MAGNI 468
rias φuas acceperunt propulsandas
implorant . A σεαυτού (87) κατηξίωσας · και οφειλόμενον τοίς την
Frummatum enim quod duntaxat ad necessarium στερεότητά σου εις την υπέρ ών πεπόνθασι βοήθειαν
vitae usum optatissimus frater Dorotheus habebat, επικαλουμένοις . Σίτον γάρ, όν μόνον είχε προς την
quidam ex iis , 179 quibus rerum publicarum αναγκαίαν του βίου διαγωγήν ο ποθεινότατος αδελφός
administratio concredita est , in Berisis diri . Δωρόθεος , διήρπασάν τινες εν Βηρίσοις ( 88 ) , των τα
pueruni , sivé sua sponte ad hanc violentiam , sive δημόσια διοικείν πεπιστευμένων, είτε αφ' εαυτών
ab aliis inducti . Verum nulla ex parte res culpa ελθόντες επί την βίαν, είτε και ετέρων αυτούς υπο
carel . Quid enim minus lædit , qui ex se malus est, θεμένων . Πλήν ουδαμόθεν αυτοίς το πράγμα ανέγκλη
quam qui aliorum ministrat improbitati ? siqui τον . Τί γάρ ήττον (89) αδικεί ο οίκοθεν πονηρός ή και
dein idem damnum his qui injuria aliciuntur . Pe . ετέρων κακία υπηρετούμενος ; Και τοίς πεπονθόσιν
timus igitur , ut per quos hic spoliatus est , ab his ή ζημία όμοία . Τούτον αξιούμεν , δι' ών αφηρέθη
frumentum ablatum recipiat, nec eis liceat facino μεν (90), απολαβείν, και μη εξείναι αυτοίς επί ετέ
ris culpam in alios rejicere . Quanti aulem mo ρους την αιτίαν των τετολμημένων αναφέρειν · όσου
menti est rei frumentariæ penurianı effugere , lanti δε (91 ) άξιον το την εκ της σιτοδείας διαφυγείν ανάγ
faciemus tuæ magnanimitatis benelicentiam , si κην, τοσούτου την χάριν τιμησόμεθα την παρά της
eam conferre dignatus fueris
Β σης μεγαλοφυΐας , εάν άρα δούναι καταξιώσης.
EPISTOLA LXXXVII' . ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΠΖ'.
Eadem de re scribit Basilius ad præsidem , quem Eliam esse credimus.
Sine inscriptione de iisdem rebus . 'Ανεπίγραφος υπέρ των αυτών (92) .
Miratus sum quomodo te ' sequestro tantum ne Eθαύμασα πως, σου μεσιτεύοντος , τοσούτον ετολ
fas perpetratum sit in compresbyterunt ; adeo με μήθη κακόν κατά του συμπρεσβυτέρου ( 93), ώστε
quod unicum habebat sustentande vitae praesidium, ήν μόνην είχεν αφορμήν του βίου , ταύτην διαρκα
id ei ereptum sit . Quod autem gravissimum est σθήναι. Και το δεινότατον , ότι οι τούτο τετολμηκότες
illud est , quod qui hoc ausi sunt , facinoris cul επί σε την αιτίαν ών πεποιήκασιν αναφέρουσιν · όν
pam in te transferunt : quem par erat non modo ουχ όπως (94) επιτρέπειν τα τοιαύτα γίνεσθαι , αλλά
non permittere , sed etiam totis viribus impedire και παντί σθένει διακωλύειν ακόλουθον ήν, μάλιστα
quominus hæc commiltantur , maxime quidem in μέν κατά πάντων · ει δ' άρα , κατά γούν των πρε
quosvis homines : sin minus , saltem contra prc σβυτέρων, και τούτων όσοι ήμίν ομοψυχοι , και την
sbyteros , eosque quotquot idem ac nos sentiunt, αυτήν της ευσεβείας οδόν πορευόμενοι. Εί τι ούν
ac camdem pielalis viam ineunt. Ilaque, si qua C φροντίζεις του αναπαύσαι ημάς , ταχέως διορθωθή
tibi cura est ut ne recrees ; ſac cilo quz acta ναι τα γενόμενα ποίησον . Δύνασαι γάρ συν Θεώ και
sunt corrigantur. Potes enim , Dei dono , et hæc ταύτα και έτι μείζω τούτων κατορθούν, οίς αν εθέ
et his adhuc majora perficere , quibus consullum λης ( 95 ). Επέστειλα δε και το άρχοντι της πατρί
volueris. Scripsi autem et ad patriæ Præpositura : δος (96) , ίνα , εάν αφ' εαυτών (97) μη θελήσωσι ποιή
ut si sua sponte æqua ſacere noluerint , judicio σαι τα δίκαια , εκ της κινήσεως των δικαστηρίων
runi auctoritate facere cogantur. αναγκασθώσι ποιήσαι.

Alias CCCXC . Scripta anno 372.
(87) Τοίς σεαυτού . Med . et Coisl. primus τοίς
εαυτού . Paulo post Coisl . primus et Reg . secundus
είχεν εις την, etc.
( 88) Εν Βηρίσοις . Coisl . primus εν Βηρίσσους.
Paris . et Bigοι . εν Κηρίσοις .
D tustissimis Coisl . et Med . Sed in his codicibus de
( 89 ) Τί γάρ ήττον . Nulla hoc loco varietas inter
edilos et manuscriptos codices; sed tamen posill
lat sententia, ut legamus , Τί γάρ ήττον αδικεί η ο
οίκοθεν πονηρός , ο ετέρων κακία υπηρετούμενος ;
Quid enim minus lædit quam qui sua sponte malus
est, qui aliorum minisirat improbitali ? Occurrit
enim Basilius excusationi, qua videbantur auctores
injuriæ , usuri, si culpam in alios transferre pos
sent . Ibidem editio Paris . Kal yap tois. Deest yap
in septem mss . et edit . Basil .
(90) Αφηρέθη μέν. Editio Paris . addit εξ αυτών
το αφαιρεθέν, sed hic desunt in septem mss . et in
edit. Basil. in qua legitur, αφηρέθη μη απολα
βεϊν. Ιbidem tres mss . αφηρέθημεν , per quos Spo
liati sunius .
(91) " Όσου δε ... τοσούτου . Sic Harl. , Med . , Coisl .
primus cum duobus aliis . Editi όσον δε... , τοσούτον .
( 92 ) Υπέρ των αυτών. Ηunc titulum desum
psinius ex codicibus Harl., Coisl . secundo et Regic
secundo . Habent alii επί εκδικήσει, de ultione . Editi
corrupte επί οικήσει, Coisl. primus επί κήσει .
(93 ) Συμπρεσβυτέρου . Μed . et Coisl . primus
πρεσβυτέρου .
( 94 ) “Ον ουχ όπως . Editi his vocibus premittunt
εις. Que prepositio legitur etiam in codicibus ve
sunt præcedentia verba ĖTI GÉ . Harlæanum cum
aliis quatuor seculus sum .
(95) Eθέ.λης. Coisl.primus εθέλεις.
(96) Της πατρίδος. Patriam suam vocat Basilius
locum , in quo educatus fuerat apud aviam suam .
Eumdem locum similiter designat supra initio epi
stolæ 8. Ail in epistola 51 se , cum pluribus in pa
tria limentibus Deum , insolabiliter doluisse, quod
Dianius formulæ Constantinopoli allatæ subscri
psissel . Hunc aulem presbyterum , qui in patria Ba
silii degebat , non alium esse perspicitur ei presby
lero , qui Basilii collactaneus erat, ac domum , in
qua Basilius educalus fuerat , certis conditionibus
commissam administrabat, ut patet ex epistolis 36
el 37 .
(97 ) Αφ'
' εαυτών . Ιta sex mss . Editi εφ' εαυτών.
Mox Coisi . primus et Med . διά της κινήσεως,
 A59 EPISTOLARUM CLASSIS II . EPIST . LXXXIX . 170
ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΠΗ' . EPISTOLA LXXXVIIII.
Horlatus fuerat Basilius civitatem ad symbolam auri comparatitii, sed cum magistralus plerique essent in agris, postula:
u præside, ut vel de auri summa aliquid interim remillat, vel lëmpus præslilulum prorogel.
'Ανεπίγραφος , επί απαιτητή χρημάτων . A Sine inscriptione , causa exacloris pecuniarum .
Την δυσκολίαν της συγκομιδής του πραγματευτικο ύ Quam difficile sit aurum comparatitium cogere,
χρυσίου (98) πάντων μάλιστα η ση τιμιότης κατ . omnium maxime præstantia lua novil : neque ul
έμαθε και της πενίας ημών ουδένα μάρτυρα τοιού lum paupertatis nostræ testem tam locupletem
τον έχομεν, οίον σε, ός εκ της μεγάλης φιλανθρωπίας habemus , quam temetipsum : qui summa huma
και συνέπαθες ημίν , και συμπεριηνέχθης μέχρι του nitate et nostri misertus es , et 180 hactenus,
παρόντος τα δυνατά , ουδαμού το πράον της εαυτού quantum in te ſuit , indulgenter nobiscum egisti,
των τρόπων καταστάσεως εκ της τών άνωθεν επικει nusquam a leni illo morum tuorum statu discedens
μένων ταραχής παρακινήσας . Επεί ούν υπολείπεται ob melum eorum , quæ a sublimioribus potestatibus
ημίν εκ του παντός σταθμού ολίγον έτι χρυσίον , και imminebant . Quoniam igitur reliquum est nobis
τούτο ανάγκη εκ του εράνου , εις ον προετρεψάμεθα de tota summa paululum auri; ac illud ex sym
πάσαν την πόλιν , συγκομισθήναι • παρακαλούμεν σου bola , ad quam civitatem universam hortali sumus,
την ημερότητα μικρόν τι εκτείναι ημίν την προθε necesse est colligi ; clementiam tuam roganius ,
σμίαν , προς το και τους έξω της πόλεως υπομνησθή- nobis prestitutum tempus paulisper proroges , ut
ναι. Εν αγρούς γάρ έστι το πολύ των εν τέλει , ως
B et qui ab urbe absunt, admoneantur. In agris enim
ουδέ αυτός αγνοείς . Εάν μέν ούν ή δυνατόν παρά sunt plerique magistratuum , ut ne ipse quidem
τοσάσδε λίτρας εκπεμφθήναι , τοσούτον γάρ ημίν ignoras. Quod si ita mitti potest , ut lot libre de
υπολέλειπται , τούτο γενέσθαι παρακαλουμέν σε κά sint , tantumdem enim nobis reliquum est , hoc ut
κείνο έπαποσταλήσεται ύστερον · εάν δε πάσα ή fiat , le rogo ; et reliquum postea milletur : sin
ανάγκη αθρόον αυτό παραπεμφθήναι τοις θησαυρούς , autem omnino necesse est illud simul transmilli in
όπερ εξ αρχής ήξιώσαμεν, πλατυτέραν ημίν γενέσθαι thesauros ; id quod ab initio eſllagilavi, ut tem
την προθεσμίαν . pus indictum nobis producas.

ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΠΘ EPISTOLA LXXXIX " .

Lilteris solatur Basilius desiderium videndi Melen, eumque per Dorotheum obtestatur ut pro se aret, et si ad Occi
dentalesscribendum sit, lilleras dictel : se enim jam scripsisse per Sabinum , sed tanquam a synodo millendumqui
litterasperſerat.
munionis Negat
Athanasio se apud. Athanasium quidquam promovere vosse nisia 'Meletioejusquesociisinitium fial con
offerendæ

Μελετίο επισκόπη 'Αντιοχείας . Meletio episcopo Antiochiæ.

.. Ο άγαθος Θεός, παρασχόμενος (99 ) ημίν προ 1. Bonus Deus occasiones nobis salutandæ di
φάσεις προσηγοριών προς την σην τιμιότητα , το σφο C gnitatis tuæ præbens , vehementiam desiderii der
δρόν του πόθου παραμυθείται . Μάρτυς γάρ αυτός mulcet. Nam testis ipse est desiderii nostri , quo
της επιθυμίας ημών , ήν έχομεν εις το θεάσασθαί σου flagramus , vullus tui vivendi , ac bona, lua et utili
το ( 1 ) πρόσωπον , και απολαύσαι της αγαθής σου και animabus doctrina perfruendi . Nunc autem per
ψυχωφελούς διδασκαλίας . Και νύν δε διά του ευλα religiosissimum ac optimum fratrem Dorotheum
βεστάτου και σπουδαιοτάτου αδελφού Δωροθέου του condiaconum advenientem obtestor le , in primis
συνδιακόνου ερχομένου παρακαλούμεν σε προηγου ut depreceris pro nobis , ne populo simus ollen
μένως προσεύχεσθαι υπέρ ημών, ίνα μή πρόσκομμα «diculo , neque precibus vestris impedimento , guo
ώμεν τω λαώ, μηδέ εμπόδιον ταϊς υμετέραις ευχαϊς minus. Donminum placelis . Deinde suggerimus
προς το δυσωπήσαι τον Κύριον · έπειτα και υπομι- etiam , ut omnia per predictum fratrem digneris
μνήσκομεν καταξιώσαι σε πάντα τυπώσαι διά του ordinare : ac si ad Occidentales scribendum est ,
προειρημένου αδελφού · και εί τι (2 ) δει επιστολήναι propterea quod littera sunt necessario etiam al»
τους κατά την δύσιν , διά το οφείλειν αναγκαίως και uno e nostris perferendæ , las ipsas litteras dictes .
δι' ημετέρου αυτούς απενεχθήναι γράμματα , αυτόν Nos enim nacti diaconum Sabinum ab illis missum
υπαγορεύσαι τας επιστολάς. Ημείς γάρ επιτυχόντες scripsimus ad Illyricos , et ad Italie et Gallia epi

(98) Πραγματευτικού χρυσίου . Aurum illud vo- D esse non levibus de causis existimamus , scriptam
cabalur comparatilium , quia idcirco conſerebatur,
ut inde vesles militares compararentur, ut obser
vat Gothofredus ad lib . vii Cod . Theod . , tit . 6 ,
leg . 3. Nam provinciæ Orientis , exceptis duabus ,
nempe Osroene et Isauria , non vesten ipsam mili
tarem præbebant, sed aurum compensationis gratia.
Porro Valens in lege secunda ejusdem tituli, quæ
Marcianopoli data est anno 368, jusserat Omnem
canonem vestium ex Kal . Sept. ad Kal . Aprilis lar
gilionibus tradi : proposita Rectori provinciæ vel ejus
officio condemnationis pæna . Unde patet hanc Basi
lii pistolam ed Rectorem Cappadociæ, quem Eliam
esse mense Martio ac non longe ante Pascha, quod
hoc anno 372 incidit in diem octavum Aprilis.
( 99) Παρασχόμενος. Editi addunt ante hanc vo
cem articulum , qui deest in Coisl. utroque el tri
bus aliis . Deest hæc epistola in codicibus Med . el
Harl.
(1)Σου το. Sic quatuor mss . pro eo quod erat
in editis τούτο .
( 2) Εί τι. Voculam τι addidimus ex sex mss .
Álias CCXLIII. Scripla anno 372.
** Alias CCLXXIII. Scripta anno 372 .
71 S. BASILII MAGNI 472
scopos , et quosdam alios , qui privatim ad nos A Σαβίνου , του παρ' αυτών αποσταλέντος διακόνου , επ
litteras dederant. Consentaneum autem , ut tan εστείλαμεν ( 3) πρός τε τους Ιλλυριούς και προς τους
quam • a communi synodi mittatur aliquis , qui lit κατά την Ιταλίας και Γαλλίαν (4 ) επισκόπους , και
1eras secundas deſerat, quas ipse jubelo exarari . τινας των ιδίως προς ημάς επιστειλάντων . Εύλογον
δε ώς από κοινού (5) της συνόδου αποσταληναί τινα τον κομίζοντα δεύτερα γράμματα , άπερ αυτός κέλευ
σον τυπωθήναι .
2. Quod jam ad reverendissimum episcopum 2. Και περί του αιδεσιμωτάτου επισκόπου Αθανα
Athanasium attinet , probe scientem eximiam tuam σίου ακριβώς γινώσκουσαν την τελείαν σου φρόνησιν
prudentiam monebo , fieri non posse , ut meis lit υπομιμνήσκομεν , ότι αμήχανον τοίς παρ' εμού γράμ
teris aliquid promoveatur , aut quidquam eorum μασιν επιδούναι η ποιήσαι ( 6) τι των οφειλομένων ,
quæ oportel perficiatur , nisi el a vobis, qui lune εάν μή και παρ' υμών , των τότε την κοινωνίαν αυ
ipsius communionem procrastinatis , hanc ipsam του αναβαλλομένων , δέξηται τινα τρόπον. Αυτός γάρ
aliquo pacto accipiit. Αίunt enim ipsum omnino λέγεται πάνυ ωρμήσθαι προς το συναφθήναι ημίν ,
propendere ut nobiscum 181 conjungatur , et και τα κατά δύναμιν συμβαλέσθαι , λυπείσθαι δε, ότι
quidquid poterit, collaturum ; sed dolere , quod et και τότε παραπέμφθη ακοινώνητος , και έτι νυν ατελείς
tunc limissus sit sine communione , et etiamna B μένουσιν αι υποσχέσεις . Τάδε κατά την Ανατολήν όπως
promissa maneant irrita . Res autem Orientalium διάκειται ουκ έλαβε πάντως τάς ακοάς της θεοσεβείας
quomodo se habeant nequaquam profecto lalet σου και δι' εαυτού δε ακριβέστερον πάντα και προει .
aures piciatis tuæ : ac per se ipse accuratius ρημένος αδελφός διηγήσεται . "Ον καταξίωσον ευθύς
omnia predictus frater enarrabit. Quem quidem εκπέμψαι μετά το Πάσχα , διά το αναμένειν τας από
dignare statim post Pascha dimittere , quia re Σαμοσάτων αποκρίσεις · ου και την προθυμίαν από
sponsa Samosatis exspectat : ejusque et propen δεξαι , και ευχαίς αυτόν ενισχύσας, πρέπεμψον εις τα
sam voluntatem approba , el precibus tuis cor προκείμενα .
roboratum ad res propositas agendas dimitte.
EPISTOLA XC * . ΕΠΙΣΤΟΛΗ 4 '.
Declarat Basilius quantum lætitiæ perceperil , ex litteris Occidentalium, et ex adrenlu Sabini ; a quo edoctos Occidentales
de rebus Orientis tandem auxilio venturos sperat. Quod quidem ut impetrel, Orientalis Ecclesiæ calamitates describii.
His quæ canonice in Occidente gesla sunt assentiri se profielur.
Sanctissimis fratribus ac episcopis Occidentalibus . Τοίς αγιωτάτοις αδελφούς και επισκόποις τοις εν
C τη Δύσει .
1. Bonus Deus, qui semper afflictionibus conso 1. Ο άγαθος Θεός , ο αεί ταϊς θλίψεσι τας παρα
lationes admiscet , nobis etiam nunc largitus est κλήσεις παραζευγνύς , έδωκεν ημίν και νυν επί
inter multos dolores , ut modicum aliquod solatium τώ (7) πλήθει των οδυνών ευρέσθαι τινά μετρίας
nancisceremur ex lilieris , quas a vestra integritate παράκλησιν εκ των γραμμάτων, ά παρά της υμετέ
reverendissimus Pater noster Athanasius acceptas ρας ορθότητος και τιμιώτατος Πατήρ ημών ' Αθανά
ad nos transmisit, fidei rectæ testimonium et in σιος (8) ο επίσκοπος δεξάμενος διεπέμψατο ημίν ,
violabilis vestre concordiae atque conspirationis υγιούς πίστεως μαρτυρίαν , και της ανεπηρεάστου
argumentum habentes , ita ut et pastores Patrum υμών ομονοίας και συμπνοίας απόδειξιν έχοντα ,
vestigia sequentes, et Domini populum cum scientia ώστε και ποιμένας αναδεικνύναι (9 ) τοίς ίχνεσι των
pascentes exhibeant . Hec omnia adeo nos exhila- Πατέρων ακολουθούντας , και τον λαόν του Κυρίου
raruni, ut mærorem nostrum solverent , et exiguum μετ' επιστήμης ποιμαίνοντας. Ταύτα πάντα γύφρα
quemdam risum animis nostris concilarent , ex Wristi νεν ημάς τοσούτον , ώστε λύσαι ημών την κατήφειαν,
Ljoc rerum statu, in quo nunc versamur . Auxit au και μειδίαμα τι βραχύ ταϊς ψυχαίς ημών εμποιήσαι
tem nobis solamen Dominus per religiosissimum από της σκυθρωπής ταύτης των πραγμάτων κατα
filium et condiaconum Sabinum , qui et ea que D στάσεως (10), εν ή νύν καθεστήκαμεν. Επέτεινε
apud vos præclare geruntur , enarrans accurate , δε ημϊν την παράκλησιν ο Κύριος διά του υιού ημών
aluit animas nostras ; et de rebus nostris experien- του ευλαβεστάτου συνδιακόνου Σαβίνου , ός, και τα
• Alias LXI. Scripta anno 372. lius , magnum illum esse episcopum Alexandrinum .
( 3) 'Επεστείλαμεν . Ιta mss. tres : male in edi Rem expendemus in Vita Basilii ; neque enim no
tis απεστείλαμεν , ηuisimus , quod pugnal cum sen . tarum angustiis contineri possil .
tentia Basilii, ( 7) 'Επί τω . Coisl. prinus εν τω.
( 4 ) Και Γαλλίας . Ηec desuntin Vat . , et Reg . ( 8 ) 'Αθανάσιος . Deest nomen Athanasii in utro
secundo el Coisl . secundo, non in Coisl . primo, et que Regio.
Reg. prino et Bigot. altero . (9 ) Αναδεικνύναι. Reg. secundus et Coisl . se
( 5) Από κοινού . Sic ulerque Reg . , et uterque cundus αποδειχθήναι . Ιbidem editi τους τοίς ίχνεσι .
Coisí. cum Bigol . altero . Ediii a TIO Xolvñs. Dicitur Sed articulum primum sustulimus, qui melius vi
autem hoc loco commune synodi, velul apud Cice detur deesse in iribus mss. licet non vetustissimis.
ronem commune Asiæ . Deest etiam in editionibus Hagan. et Basil.
(6 ) " Η ποιήσαι . Ιta sex mss . Editi και ποιήσαι. (10) Καταστάσεως. Quatuor mss. non tamen ve
Infra και έτι νυν ατελείς . Coisl . primus και έτι tustissinmi κινήσεως . Paulo post editi και διά του
àreheis. Reg . primus et Coisl . secundus ut in textil, ευλαβεστάτου υιού και , etc. Coisl . primus et Harl.
Negat Tillemontius Athanasium , de quo hic Basi ut in lexlu .
E75 EPISTOLARUM CLASSIS II . EPIST . XC . 414
παρ' υμίν καλά διηγησάμενος ακριβώς , έθρεψεν A lia edoctus , perspicue vobis enuntiabit ; ut primum
ημών τας ψυχάς · και τα ημέτερα δε , τη πείρα μα quidem constanti el vehementi ad Dominum prece
θών, εναργώς υμίν αναγγελεί, ένα προηγουμένως nobiscum decertetis ; deinde vero ut et pro viribus
μεν διά της εκτενούς και φιλοπόνου δεήσεως της solatiuni Ecclesiis afflictalis allerre ne recuselis .
προς τον Κύριον συναγωνίζησθε ημίν , έπειτα δε και Nam hic omnia fatiscunt, ſratresreverendissimi; et
την ενδεχομένην υμίν ( 11 ) παραμυθίαν ταις κατα deficit ad continuos adversariorum assullus Eccle
πονουμέναις Εκκλησίαις εισενέγκασθαι μή παραιτή- sia , non secus ac navigiuin quoddam in medio
σησθε. Κέκμηκε γάρ τα ενταύθα, αδελφοί τιμιώτα- mari luctuum impulsibus sili invicem succeden
του , και απείρηκε προς τας συνεχείς προσβολές των tibus agitatum ; nisi Dei nos bonitas cilo višilet .
εναντίων ή Εκκλησία , ώσπερ το πλοίον έν πελάγει Quemadmodum igitur proprium ipsorum bonum
μέσω ταϊς επαλλήλους πληγαϊς των κυμάτων βασα- ducimus , vestram inter vos concordian et unila
νιζόμενον , ει μή τις γένοιτο ταχεία επισκοπή της 1em ; ita et roganus , ut nostra um vos dissensio
αγαθότητος του Κυρίου . "Ωσπερ ούν ήμεϊς ίδιον εαυ num misereat ; nec , quia locorum silu dissili su
των αγαθών ποιούμεθα την υμετέραν προς αλλήλους mus, nos a vobis sejungalis , sed quia Spiritus
σύμπνοιάν τε και ενότητα , ούτω και υμάς παρακα communione coaji.ngimur , nos in unius corporis
λούμεν συμπαθήσαι ημών ταίς διαιρέσεσι και μη , B concentum admittatis .
ότι τη θέσει των τόπων διεστήκαμεν, χωρίζειν ημάς αφ' εαυτών , αλλ' ότι ενούμεθα τη κατά το
Πνεύμα κοινωνία, είς τήν ενός σώματος ημάς συμφωνίας αναλαμβάνειν .
2. Γνώριμα δε τα θλίβοντα ημάς , κάν ήμείς μή 2. Nolæ autem calamitales nostræ , vel nobis
λέγωμεν εις πάσαν γάρ την οικουμένην λοιπόν (12 ) lacentibus : siquidem per totum terrenum orbem
εξήχηται. Καταπεφρόνηται τα τών Πατέρων δο 182 jam personuerunt. Contemnuntur Patrum
γματα · αποστολικαι παραδόσεις εξουδένωνται ( 13 ) : dogmata ; nullo numero halieilur apostolice tradi
νεωτερoπoιών ανθρώπων εφευρέματα ταϊς Εκκλη- tiones ; novalorum inventa regnant in Ecclesiis :
σίαις εμπολιτεύεται • τεχνολογούσι λοιπόν , ου θεολο de cætero homines verborum artifices sunt , non
γουσιν οι άνθρωποι • ή του κόσμου σοφία τα πρωτεία theologi ; primas lenet mundi sapientia , expulsa
φέρεται, παρωσαμένη το καύχημα του σταυρού. Ποι- crucis gloriatione . Abactis pastoribus introducuntur
μένες απελαύνονται , αντεισάγονται δε λύκοι βαρείς , Jupi graves, qui Christi gregent discerpunt . Donus
διασπώντες το ποίμνιον του Χριστού (14) Οίκοι ευ orationis destilulæ concionatoribus , solitudines
κτήριοι , έρημου των εκκλησιαζόντων · αι ερημίαι lamenlantibus referte . Seniores lugent , dum anti
πλήρεις των οδυρομένων . Οι πρεσβύτεροι οδύρονται, c qua comparant cum presentibus ; juniores misera
τα παλαιά συγκρίνοντες τους παρουσιν · οι νέοι ελεει biliores sunt , qualibus privati sint , ignorantes.
νότεροι, μή ειδότες οίων εστέρηνται . Ταύτα ικανά Atque hæc quidem apla ad eorum commiserationem
μεν κινήσαι προς συμπάθειαν ( 13 ) τους την Χριστού commoyendam , qui Christi dilectionen electi sunt ;
αγάπην πεπαιδευμένους συγκρινόμενος δε τη αλη- sed comparatus cum rerum veritate serimo longe
θεία των πραγμάτων ο λόγος παρά πολύ ( 16) της ab ipsarum magnitudine abest. Si quod igitur sola
αξίας αυτών απολείπεται . Εί τι ουν παραμύθιον αγά- tium dilectionis , si qua communicatio Spiritus , si
πης, εί τις κοινωνία Πνεύματος, εί τινα σπλάγχνα qua commiserationis viscera , id ferendas nobis
οικτιρμών , κινήθηκε προς την αντίληψιν ημών . Λά- suppelias concilentini . Arripίte studium pietatis :
βετε ζήλον ευσεβείας, εξέλεσθε ημάς του χειμώνος nos ex bac tempestate eripite. Proferatur et apud
τούτου . Λαλείσθω και παρ' ημίν μετά παρρησίας το nos libere bona illa Patrum promulgatio, infamem
αγαθόν εκείνο κήρυγμα των Πατέρων , το καταστρέ- Arii heresim evertens , Ecclesias vero in sana do
φον μεν την δυσώνυμον αίρεσιν τήν 'Αρείου , οικοδο ctrina ædificans , in qua Filium Patri consubstantia
μούν ( 17 ) δε τάς Εκκλησίας εν τη υγιαινούση δι lem confitemur, atque Spiritus sanctus pari honore
δασκαλία εν ή ο Υιός ομοούσιος ομολογείται το simul el numeralur , et adoratur ; ut quam vobis
Πατρί , και το Πνεύμα το άγιον ομοτίμως συναρι- D Dominus dedit pro veritate libertatem, et in divine
θμείται τε και συλλατρεύεται • ίνα ήν υμίν έδωκεν ο salutarisque Trinitatis confessione gloriationem ,
Κύριος υπέρ της αληθείας παρρησίαν , και το επί banc et nobis per vestras preces opemque vestram
τη ομολογία της θείας ( 18) και σωτηρίου Τριάδος largiatur. Ceterum ille ipse, quem jam dixi , dia
καύχημα , τούτο και ημίν διά τών υμετέρων ευχών conus singula dilectioni vestræ nuntiabil. Ominibus
και της συνεργίας υμών χαρίσηται . Το δε καθέκα autem quæ canonice a vestra præstantia acta sunt ,
( 11 ) 'Yuir . Tres vetustissimi codices suiv. Deest ( 13) Προς συμπάθειαν. Ιta tres mss. vetustis
ea vox in qualuor aliis mss. Paulo post editio Pa sinmi : editi είς συμπάθειαν.
ris . et vetustissimi codices τα ενταύθα, deest vocula ( 16) Παρά πολύ . Deest prepositio in utroque
in aliis quatuor mss . et edilionibus Hagan, et Basil , Regio el Coisl . secundo . Ibidem edili attoheitor
( 12) Λοιπόν . Deest ea vox in quatuor mss . non tal. Mss. ut in contextu . Paulo post Reg . uterque
tamen vetustissimis, in quibus etiam legitur èxxé el Coisl. secundus εί τι σπλάγχον οικτιρμού.
χυται.. ( 17) Oixodouoir. Ita Coisl. prinus el Med . cuin
( 13) Εξουδένωνται . Tres Regii codices et fois1. tribus aliis . Editi στερεούν . Ηail . cum uno ex Re
secundus εξουθένηνται , νεωτέρων ανθρώπων. Paul giis οικονομούν .
post Med. et Harl. και ουχί θεολογούσιν (18) Της θείας . Ιta septem mss . Editi της αληθείας ,
( 14 ) Vid . Addenda .
473 S. BASILII MAGNI 176

assensi sumus , apostolicum vestrum recte doctric Α στον (1 ) αυτος ο προειρημενος συνδιάκονος αναγγε
næ studium laudantes. λεί υμών τη αγάπη . Και πάσι δε τοίς γενομένοις
κανονικώς παρά της υμετέρας τιμιότητος συνεθέμεθα , τον αποστολικόν υμών ζήλον υπέρ της ορθο
δοξίας αποδεξάμενοι .

EPISTOLA XCI. ΕΠΙΣΤΟΛΗ LA' .

Valeriani litteris respondel, eumque per Sabinum salutat, et obtestatur: ul oret pro miseris Ecclesiæ Orientalis rebus;
quibus sanandis necessárium esse docelj Occidentis auxilium .

Valeriano , Illyricorum episcopo . Ουαλεριανό , επισκόπη Ι...λυριών (20) .

Grates Domino largienti nobis , ut dilectionis ve Χάρις τω Κυρίω ( 21 ), το δόντι ήμίν αρχαίας αγά
teris fructum in tua puritate vidéanius : qui scilicet πης καρπόν ιδείν εν τη ση καθαρότητι ός γε το
adeo corpore sejunctus , nobis te per epistolam σούτον διεστώς τω σώματι , συνήψας ημίν σεαυτόν
conjunxisti, nosque spirituali luo et sancto deside διά γράμματος , και το πνευματικό σου και αγίω
rio complexus, non enarrabilem quemdam amorem πόθω περιπτυξάμενος ημάς, αμύθητόν τι (22 ) φίλ
animis nostris indidisti . Nam reipsa vim didicimus τρον ταϊς ψυχαίς ημών ενεποίησας . "Έργω γάρ εμά
Proverbii illius: Uι αnime si! ienti αφμα frigida , itα θομεν της παροιμίας την δύναμιν , ότι " Ωσπερ ψυχή
Huntius bonus de terra Ionginquα 8*. Magna enim est B διψώση ψυχρόν ύδωρ, ούτως αγγελία αγαθή εκ
apud nos fames charitatis, frater colendissime. Causa της (23) μακρόθεν . Δεινός γάρ έστι παρ' ημίν λιμός
autem manifesta , nimirum eo quod multiplicata sit αγάπης , αδελφέ τιμιώτατε . Και η αιτία πρόδηλος ,
iniquitas , multorum refrixit charitas . Eam ob causam ότι διά τό πληθυνθήναι την ανομίαν εψύγη (24 ) των
et litteras luas plurimi fecimus , et vices rependimus πολλών και αγάπη . Διά τούτο και πολλού άξιον ημίν
libi per eumdem virum religiosissimum condiaco- εφάνη το γράμμα , και αμειβόμεθά σε διά του αυτού
nun nostrum 183 et fratrem Sabinum : per quem ανδρος του ευλαβεστάτου συνδιακόνου ημών και
et tibi nosmet nolos facimus, et le obsecramus, ut αδελφού Σαβίνου : δι' ου και γνωρίζομέν σου εαυ
in precibus pro nobis invigiles, ut landem aliquan- τους , και παρακαλούμεν σε επαγρυπνείν ταις υπέρ
do rebus nostris Deus sanctus tranquillitatem ac ημών προσευχαις : ίνα δω ποτε ο άγιος Θεός και
quietem impertiat , et ventum hunc ac mare incre . τοίς ενταύθα πράγμασι γαλήνην και ήσυχίαν , και
pet ; ita ut liberemur ex illo estu et perturbatione επιτιμήση των ανέμω τούτω και τη θαλάσσης ώστε
in qua nunc constituti sumus , summam semper παύσασθαι ημάς του σάλου και της ανατροπής , εν
submersionem exspectanles. Sed id nobis magnifice ή νύν καθεστήκαμεν , αεί καταποντισθήσεσθαι (23)
Deus in præsenti indulsit, ut vos audiremus sum παντελώς αναμένοντες. Αλλά τούτο μεγάλως εν τοις
C
mo consensu et unitate inter vos esse conjunclos , “ παρούσιν ο Κύριος ημίν έχαρίσατο , το υμάς ακούειν
ac veritatis doctrinam sine impedimento apud vos εν ακριβεί συμφωνία και ενότητι είναι προς αλλή
annuntiari : siquidem aliquando (si modo non jam λους , και ακωλύτως παρ' υμίν το κήρυγμα της ευ
conclusum est hujus mundi tempus, sed adhuc vitæ σεβείας περιαγγέλλεσθαι · οτεδήποτε γάρ (είπερ μη
kumanæ dies supersunt ) necesse est, ut fidem re συγκέκλεισται λοιπόν ο χρόνος του κόσμου τούτου ,
novetis Orienti , et bonorum quæ ab eo accepistis , αλλ' έτι ημέραι της ανθρωπίνης ζωής υπολείπονται )
remunerationem eidem in temporc persolvalis. Nam ανάγκη παρ' υμών ανανεωθήναι την πίστιν τη
sana apud nos pars , quæque majorum pietatem 'Ανατολή και ών ελάβετε παρ' αυτής αγαθών , του
tuelur , non parum fatiscit ; diabolo multis ac va των εν καιρώ παρασχέσθαι αυτή την αντίδoσιν . Το
riis artificiorum assultibus pro sua ipsius astulia γάρ υγιαίνον ενταύθα μέρος , και την των πατέρων
eam conculiente . Ulinan autem vestris precibus, ευσέβειαν εκδικούν , ικανώς κέκμηκε , πολλαίς και
qui Dominum diligitis , exstinguatur prava illa et ποικίλαις μηχανημάτων προσβολαίς εν τη εαυτού
populorum deceptrix erroris Ariani hæresis ; relu μεθοδεία του διαβόλου αυτό κατασείσαντος . 'Αλλ '
ceat autem bona Patrum nostrorum doctrina , qui ευχαις υμετέραις των αγαπώντων τον Κύριον,
Nicæam convenerunt , adeo ut consentanea salutari σβεσθείη μεν ή πονηρά και λαοπλάνος αίρεσις της
baplismali glorificatio adimpleatur beatæ Trinitali. 'Αρείου κακοδοξίας · αναλάμψειε δε η αγαθή των
Πατέρων ημών διδασκαλία , των συνελθόντων κατά την Νίκαιαν, ώστε σύμφωνον τω σωτηρίω βαπτί
εματι την δοξολογίαν αποπληρούσθαι τη μακαρία Τριάδι.
** Proν. ΧΧV , 25.
• Alias CCCXXIV . Scripta anno 372. Quam dul (92 ) 'Αμυθητόν τι . Coisl . primus et Med . αμύ
ce Basilio cum episcopis longe remotis charitate con θητον το φίλτρον.
jungi . (23) Εκ της. Μed . et Harl . cum aliis quatuor
(19 ) Το δε καθέκαστον . Ηaec et que sequuntur habet εκ γής .
aesuntin pluribus mss., non tamen in tribus ve (24 ) 'Εψύγη. Tres vetustissimi codices ψυγή
tustissimis . σεται, refrigescet.
(20) Ιλλυριών . Harl. et Reg . secundus ac Coisl . (25) Καταποντισθήσεσθαι... μεγάλως . Ιta vetu
secundus Ιλλυρικού . Perspicuum est Aquileiani stissimi tres codices cum duobus aliis. Editi xata
hic designari, cujus episcopus erat Valerianus. ποντίζεσθαι ... μέγας.
(21 ) Τω Κυρίω . Codices nonnulli τω Θεώ.
477 EPISTOLARUM CLASSIS II . EPIST . XCII . 178
ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΙΒ' . EPISTOLA XCII ,

Orientales ad scribendum impellit non solum solatium in narrandis ærumnis ; sed etiam spes illa , Occidentales landem
auxilio venturos, ubi de rebus Orientis ex Sabino cognoverint . Describunt calamilates Orientis, ut his permoti Occi
dentales episcopi millanı, qui et hæresis progressuscoerceant et pacem inter ipsos catholicos reconcilieni.
Πρός Ιταλούς και Γάλλους . A Ad Italos el Gallos.
1. Τούς θεοφιλεστάτους και όσιωτάτους αδελφούς 1. Religiosissimis ac sanctissimis fratribus com
συλλειτουργούς κατά την Ιταλίας και Γαλλίαν όμο- ministris in Italia et Gallia unanimis episcopis Mele
ψύχους επισκόποις Μελέτιος, Ευσέβειος , Βασίλειος , tius , Eusebius , Basilius, Bassus , Gregorius, Pela
Βάσσος , Γρηγόριος, Πελάγιος, Παύλος , "Ανθιμος , gius , Paulus , Anthimus , Theodotus, Vitus , Abraa
Θεόδοτος , Βιθος, 'Αβραάμιος , Ιοβίνος (26) , Ζήνων , nius , Jovius , Zenon , Theodoretus , Marcianus ,
Θεοδώρητος, Μαρκιανός, Βάραχος, 'Αβραάμιος, Λι- Barachus , Abraamius , Libanius , Thalassius, Jo
βάνιος , Θαλάσσιος , Ιωσήφ, Βοηθός, Ιάτριος , Θεόδο- seph , Boethus , Iatrius, Theodotus , Eustathius ,
τος , Ευστάθιος , Βαρσούμας , Ιωάννης , Χοσρόης , Barsumas, Joannes , Chosrhoes , Isaacis , Narses,
Ιωσάκης , Νάρσης , Μάρις, Γρηγόριος , Δαφνος , εν Maris , Gregorius , Daphnus, in Domino salutem .
Κυρίω χαίρειν. Φέρει μέν τινα παραμυθίαν ταϊς Affert aliquid solatii afflictis animis ipsum suspi
οδυνωμέναις ψυχαίς και στεναγμός πολλάκις εκ βά- rium sepius ex imo corde ductum , ac lacryma
θους της καρδίας αναπεμπόμενος , και που και erumpens vim afflictionis repellit. Nobis autem
δάκρυον αποστάξαν το πολύ της θλίψεως διεφόρη non , ut suspirium et lacrymæ , solarium affert mala
σεν ημίν δε ουχ, όσον (27 ) στεναγμός και δάκρυον , nostra charitati vestræ narrare : sed præterea nos
παραμυθίαν έχει το εξειπείν ημών τα πάθη προς Β fovet melior quedam spes , forsilan 184 fore ut,
την αγάπην υμών » αλλά τις ημάς και ελπίς χρη si dolores nostros vobis denuntiaverimus, excite
στοτέρα θάλπει , ως τάχα αν, ει εξαγγείλαιμεν υμίν mus vos ad ferendam nobis opem , quam quidem
τα λυπούντα ημάς, διαναστήσαιμεν (28) υμάς προς Ecclesiis Orientalibus a vobis adfuturam jampridem
την αντίληψιν ημών , ήν πάλαι μεν προσεδοκήσαμεν speravimus , necdum tamen sumus assecuti ; Deo,
παρ' υμών ταϊς κατά την Ανατολήν Εκκλησίαις γενή- qui omnia in sapientia moderatur , omnino secun
σεσθαι , ουδέπω( 29) δε τετυχήκαμεν , πάντως του εν dum arcana justitiæ suæ judicia , ut in his tenta
σοφία (50) τα ημέτερα διοικούντος Θεού , κατά τα tionibus diutius detineamur , dispensante. Non
αθεώρητα αυτού της δικαιοσύνης κρίματα , πλείονα enim ignorastis , fratres reverendissimi , res nostras,
χρόνω παραταθήναι ημάς εν τοίς πειρασμούς τούτοις quarum fama ad extremas etiam orbis terrarum
οικονομήσαντος . Ου γαρ δή που ήγνοήσατε τα καθ ' partes pervenit : neque certe affectum omnem
ημάς , αδελφοί τιμιώτατοι , ών ή ακοή και επί τα έσχα- existis erga unanimes fratres, cum discipuli sitis
τα της οικουμένης εξέδραμεν(31) : ουδε ασυμπαθείς Apostoli , qui proximi dilectionem legis comple
που υμείς προς τους ομοψύχους των αδελφών , μα mentum esse docet . Sed , quod jam diximus, inhi
θηται υπάρχοντες του Αποστόλου , του πλήρωμα , υιέt vestram alacrilalem justum Dei judicium ,
C
είναι του νόμου την προς τον πλησίον αγάπην διδά quod constitutam ob peccata nostra amictionem
σκοντος . ' Αλλ', όπερ είπαμεν , επέσχεν υμών την nobis plene admetilur . Yos tamen adhortamur , ut
ορμήν ή δικαία του Θεού κρίσις , εκπληρωθήναι ημίν nunc saltem et ad veritatis sludium, et ad nostri
την διατεταγμένην επί ταίς αμαρτίαις ημών θλίψιν commiserationem excilemini , ubi omnia didiceri
επιμετρούσα (52) . 'Αλλά νύν γούν, και προς τον υπέρ tis, etiam quaecunque antea aures vestras effugere ,
της αληθείας ζηλον , και την ημετέραν συμπάθειαν , a religiosissimo fratre nostro condiacono Sabino ,
διαναστήναι υμάς παρακαλούμεν , πάντα μαθόντας , qui poterit vobis ea quoque , que epistolarm pre
και όσα προ τούτου τάς ακοάς υμών διέφυγε , παρά tereunt , per se ipse enarrare : per quem exhorta
(26) Ιοβίνος . Sic Harleanus cum utroque Coisl . episcopos numerarent; Parisiensis, quæ lacunam
et Reg . secundo . Vaticanus 'loubivos. Edili Labi . explevit, immerito retinuit , quod in aliis ob vilium ,
vos. Paulo post tres codices, nempe Vat . , Coisl . quo carebat ipsa , additum fuerat .
secundus et Reg . secundus, habent Ατρείος pro (27) Ούχ , όσον . Regius uterque et Coisl . secun
' lácp.os. lidem Coisl . secundus et Reg. secundus dus ουχ όσην. Paulo post Vat ., Reg. secundus et
Χρυσορόης non Χοσρόης. Ισαάκης pro Ιωσάκης le Cois!. secunduς τη αγάπη υμών .
gilur in Reg. secundo . ' Ioáaxis in Coisl . secundo. (28) Διαναστήσαμεν . Ιta Med . et Coisl . primus.
Harl . 'lúraxis . De episcopis , quorum nomina buic Duo alii διαταστήσωμεν. Harl. διαναστήσαντες. Editi
epistolæ præscribuntur, agemus in Vila S. Basilii. D διαναστήσομε ν .
Sed interim observabo post ultimum nomen , quod (29) ουδέπω. Ιta mss . sex . Editi ουδέποτε .
est Daphnus , male in editis addi και οι λοιποί, et ( 30) Του εν σοφία . Editi που του τα πάντα εν σο
reliqui : quibus ex verbis colligit Tillemontius mul vla. Sed deest troũ in Harl . el Coisl . primo. Dees!
tos alios subscripsisse. Sed hæc desunt in Coisl . eliam tà tróvta in Vat. , Reg. primo el duobus aliis ,
utroque , Harl . , Reg . secundo et Vat . Leguntur in et editione Haganoensi .
Regio primo, sed causa in promptu est. Cum enim (31 ) Επί τα... εξέδραμεν . Ιta tres vetustissimi
in hoc codice Irja laplum priora nomina recensean codices, et paulo post όπερ είπαμεν. Editi εις τα...
lur, monendum ſuit alia fuisse prætermissa. Simi διέδραμεν , et όπερ. Editio Haganoensis είπωμεν.
liter in codice Medicæo post octo episcoporum no ( 32 ) Επιμετρούσα. Ιta sex Imss . Editi επιμετρή
mina, additur, και οι συν αυτοίς αδελφοί , et qui cum σασα. Hagan. επιμετρήσαι.
eis fratres. Hinc perspicitur quomodo, error obre Alias LXIX . Scripia anno 372 .
pserit. Nam cuni veluste editiones tres tantum
479 S. BASILII MAGNI 180

mour vos, ut viscera induatis miserationis , omni- A του ευλαβεστάτου αδελφού ημών του συνδιακόνου Σα
« ue deposila segnitie laborem dilectionis suscipia- βίνου , ός δυνήσεται υμίν και όσα την επιστολήν δια
tis , et neque viæ longitudinem , neque domesticas φεύγει παρ' εαυτού διηγήσασθαι · δι' ού παρακα
occupationes , neque aliud quidquarm humanum λούμεν υμάς ενδύσασθαι σπλάγχνα οικτιρμού ( 53 ) ,
cogitelis. και αποθέσθαι μεν πάντα όκνον , αναλαβείν δε τον
κόπον της αγάπης και μήτε οδού μήκος , μήτε τας κατ' οίκον ασχολίας , ( 34) μήτ' άλλο τι των ανθρωπίνων
υπολογίσασθαι .
2. Neque enim Ecclesia una periclitatur; neque 2. Ου γαρ περί μιάς Εκκλησίας ο κίνδυνος, ουδε
duæ aut tres in gravem hanc tempestatem delapsæ . δύο ή τρείς αι τα χαλεπω τούτω χειμώνα παραπε
Nam ferme a finibus Illyrici usque ad Thebaidem σουσαι (55 ) . Σχεδόν γάρ από των όρων του Ιλλυρι
hæresis malum depascitur. Cujus prava semina κού μέχρι Θηβαΐδος το της αιρέσεως κακόν έπινέ
prius quidem infamis Arius jecit : allis autem ra μεται . " Ης τα πονηρά σπέρματα πρότερον μεν ο
dicibus firmala a pluribus, qui Arium inter ct δυσώνυμος "Αρειος κατεβάλετο · ριζωθέντα δε διά
nostram ælalem interjec : i impietatem studiose ex βάθους υπό πολλών των εν μέσω φιλοπόνως την
coluere, nunc exilios0s fructus protulerunt . Νam B ασέβειαν γεωργησάντων , νύν τους φθοροποιούς καρ
pietatis eversa sunt dogmata : confusæ Ecclesiæ πους εξεβλάστησεν (56). 'Ανατέρραπται μεν γάρ τα
leges . llominum Dominum non limentium ambitio της ευσεβείας δόγματα, συγκέχυνται δε Εκκλησίας
in prefecturas insilit , jamque aperle premium impie . θεσμοί . Φιλαρχίαι δε των μη φοβουμένων τον Κύριον
1alis principatus propositus est , ita ut qui graviores ταϊς προστασίαις επιπηδώσει και εκ του προφανούς
blaspliennias ructatus est , dignior habeatur , φuί λοιπόν άθλον δυσσεβείας ή προεδρία πρόκειται - ώστε
populo episcopus præsil. Periit gravitas sacerdota και τα χαλεπώτερα βλασφημήσας εις επισκοπής (57)
lis : defecere qui gregem Domini cum scientia λαού προτιμότερος. Ούχεται σεμνότης ιερατική : επι
pascant : ambitiosis pauperum pecunias in pro λελοίπασιν οι ποιμαίνοντες μετ' επιστήμης ποίμνιον
prioz usus et in munerum largitiones semper in του Κυρίου οικονομίας πτωχών εις ιδίας απολαύ
sumentibus. Evanuit accurata canonum disciplina ; σεις και δώρων διανομής παραναλισκόντων αει (38 )
peccandi inulta libertas. Nam qui hominum studis των φιλαρχούντων. Ημαύρωται κανόνων ακρίβεια
ad principalum devenerunt, in hoc ipso studii gra εξουσία του αμαρτάνειν πολλή. Οι γάρ διά σπουδής
tiam rependunt , quod omnia ad voluptatem indul- ανθρωπίνης (59 ) παρελθόντες επί το άρχειν εν αυτώ
geant peccantilbus . Perit judicium equum: quisque τούτω της σπουδές την χάριν ανταναπληρούσι , το
ex sui cordis voluntate ambulat . Νequilia modum C πάντα προς ηδονήν ενδιδόναι (40) τοϊς αμαρτάνουσιν.
nullum habet : exleges populi : deesl præpositis 'Απόλωλε κρίμα δίκαιον • πάς τις τα θελήματι της
dicendi libertas. 185 Servi enim eorum, a quibus καρδίας αυτού πορεύεται . Η πονηρία άμετρος , οι
collatumn beneficium, qui uominum opera sibilipsis λαοί ανουθέτητοι , οι προεστώτες απαρρησίαστοι .
dominalum compararunt. Jam quoque et illud Δούλοι γάρ των δεδωκότων την χάριν , οι δι' ανθρώ
mului belli lelum a quibusdam , defensio videlicet πων εαυτοίς την δυναστείαν κατακτησάμενοι . " Ηδη
doctrine Sane , excogitatum est : et dum privata δε και όπλον τισί του προς αλλήλους πολέμου και έχ
odia occullanı , pro veritale se odisse simulant. δίκησις δηθεν της ορθοδοξίας, επινενόηται · και τάς.
Alij vero, dum fugiunt ne turpissimis criminibus ιδίας έχθρας επικρυψάμενοι , υπέρ της ευσεβείας
arguantur, populis furorem ad mutuam discordiam έχθραίνειν κατασχηματίζονται . "Αλλοι δε , τον επί
inspirant, ut communibus malis res suas obum . τοίς αισχίστοις εκκλίνοντες έλεγχος , τους λαούς εις
brent. Quapropter et implacabile est hoc bellum : την κατ' αλλήλων φιλονεικίαν εκμαίνουσιν, ίνα τοις
iis qui mala egere , communem pacem , ut occulta κοινοίς κακοίς το καθ ' εαυτούς συσκιάσωσι . Διό και
ipsorum dedecora delegentem , meluentibus. Ob άσπονδός εστιν ο πόλεμος ούτος , των τα πονηρά
hæc rident increduli, fluctuant qui firmiter non ειργασμένων την κοινήν ειρήνην , ώς αποκαλύπτουσαν
credunt : fides est ambigua, offunditur animis igno D αυτών τα κρυπτά της αισχύνης , υφορωμένων . Επί
ralio, eo quod veritatem imilentur , qui doctrinam τούτοις γελώσιν οι άπιστοι , σαλεύονται οι ολιγόπι
in malitia adulterant. Silent enim piorum ora ; so στοι • αμφίβολος ή πίστις, άγνοια κατακέχυται των
luta vero blasphema omnis lingua ; profanala sunt ψυχών , διά το μιμείσθαι (41) την αλήθειαν τους
sancla ; fugiunt precationis domos populi saniores, δολούντας τον λόγον εν κακουργία . Σιγά μέν γάρ τα
ut impietatis scholas, ac in solitudinibus ad Domi των ευσεβούντων στόματα ανείται δε πάσα βλάσ

( 35) οικτιρμού. Ιta quinque mss . Editi οικτιρ
μών . Paulo post eliti ανθρωπικών. Med . , Harl.,
Coisl. primus el Reg. secundus ut in lexlu .
(34 ) Vide Addenda.
( 35 ) Παραπεσούσαι . Ιta tres vetustissimi mss .
Editi περιπεσούσαι . Νon multo post editi κατεβάλ
heto . Coisl . primus , Harl. et Reg . secundus XQt
εβάλετο
(56 ) Εςεβλάστησεν . Ιta Medicus codex , accu
ratius quam editi εξεβλάστησαν .
(57) Επισκοπήν. Sic niss . et editio Haganocn .
Alice επίσκοπον.
( 58 ) 'Αεί. Ρro hac voce habent Med. et Harl.
πάντα .
(59) Διά σπουδής ανθρωπίνης . Ιta tres vetustis ..
simi codices . Editi σπουδαίς ανθρωπίναις .
(40) Ενδιδόναι . Ιta Harl. cum aliis. Editi διδόναι .
( 41 ) Μιμείσθαι . Med . μισείσθαι , eo quod oderint
veritatem , etc.
 81 EPISTOLARUM CLASSIS II. EPIST . XCII. 489

φημος γλωσσα : εβεβηλώθη τα άγια , φεύγουσι τους A num in celis inhabitantem cum gemitibus et la
ευκτηρίους οίκους οι υγιαίνοντες των λαών , ως crymis manus allollunt . Pervenerunt autem pro
ασεβείας διδασκαλεία • κατά δε τάς ερημίας προς fecto et usque ad vos quæ in plerisque civitatibus
τον εν ουρανούς Δεσπότην μετά στεναγμών και δα geruntur. Nimirum populi cum uxoribus liberisque
κρύων τας χείρας αίρουσιν . "Έφθασε γάρ (42) πάν et ipsis senibus pro mænibus effusi, sub dio pre
τως και μέχρις υμών τα γινόμενα εν ταις πλείσταις ces fundunt, ſerentes oinnes aeris injurias multa
των πόλεων ότι οι λαοί συν γυναιξί και παιδίοις (43) cum patientia, et auxilium a Domino exspectantes.
και αυτούς τους πρεσβύταις , προ των τειχών εκχυθέντες, εν τω υπαίθρω τελούσι τας προσευχάς, φέ
ροντες πάσας τάς εκ του αέρος κακοπαθείας σύν πολλή τη μακροθυμία , την παρά του Κυρίου αντί
ληψιν αναμένοντες. .
3. Τις θρήνος των συμφορών τούτων άξιος ; ποίαν 3. Quæ lamentatio his calamitatibus digna ?
πηγαι δακρύων κακοίς τοσούτοις αρκέσουσιν (44) ; quales lacrymaruin fontes his malis pares erunt ?
"Εως ούν έτι δοκούσιν εστάναι τινές, έως έτι ίχνος Itaque , duum adhuc nonnulli videntur stare , dum
της παλαιάς καταστάσεως διασώζεται , πριν τέλεον adhuc veteris status vestigium servatur, priusquam
superveniat naufrazium , festi
ταις Εκκλησίαις επέλθη (45) το ναυάγιον , επείχθητε B cumulatum Ecclesiis
προς ημάς, επείχθητε ήδη , ναι δεόμεθα , αδελφοί nate ad nos , jam festivale, ila precamur , fratres
γνησιώτατοι · δότε χείρα τοϊς εις γόνυ κλιθείσι . germanissimi : in genua provolulis manum porri
Συγκινηθήτω εφ' ημίν τα αδελφικά υμών σπλάγχνα , gile. Fralerina vestra viscera connuoveantur nostra
προχυθήτω δάκρυα συμπαθείας . Μή περιίδητε το causa , profundantur lacrymæ commiserationis.
ήμισυ της οικουμένης υπό της πλάνης καταποθέν : Mediam orbis partem ab errore absorberi ne sina
μή ανάσχησθε αποσβεσθήναι την πίστιν , παρ' οις tis : nec fidem apud eos feratis exstingui, apud
πρώτον εξέλαμψε . Τί ούν ποιήσαντες αντιλήψεσθε quos primum illuxil . Quid igitur facto opus sit, ut
των πραγμάτων , και πως το προς τους θλιβομένους rebus nostris subveniatis , et quomodo commuisera
συμπαθές επιδείξεσθε (46), ου παρ ' ημών πάντως tionem ostendatis erga divexalos , nullo modo a
δεήσει μαθείν (47) υμάς · αλλ' αυτό το Πνεύμα το nobis necesse erit vos discere : sed sanctus ipse
άγιον υμίν υποθήσεται . Πλήν γε ότι τάχους χρεία Spiritus vobis suggeret . Αt certe celeritate opus
προς το περισώσασθαι τους περιλειφθέντας , και παρ est ad eos , qui supersunt, servan ios , et plurimum
ουσίας αδελφών πλειόνων , ώστε πλήρωμα είναι συν fratrum præsentia, ut synodi numerum expleant,
όδου τους επιδημούντας , ίνα μή μόνον εκ της των qui huc advenient, ut non solum ex eorum qui mi
αποστειλάντων σεμνότητος , αλλά και εκ του οικείου © serint gravitate , sed etiam ex suoipsorum numero
αριθμού το αξιόπιστον έχωσιν εις διόρθωσιν οί και pondus atque auctoritalem ad res emendandas ha
την εν Νικαία γραφείσαν παρά των Πατέρων ημών beant : qui et fidem in Nicæa a noslris Patribus
πίστιν ανανεώσονται , και την αίρεσιν εκκηρύξω- scriptam instaurent , et heresim prescribant , et
σι (48), και ταϊς Εκκλησίαις τα ειρηνικά διαλέ Ecclesiis loquantur pacifica , eos qui idem sentiunt,
ξoνται , τους τα αυτά φρονούντας συνάγοντες ( 49) εις ad concordiam adducentes. Hoc enim profecto
ομόνοιαν . Τούτο γάρ δή που το πάντων ελεεινότατον , omnium maxime dignum est miseratione , quod et
ότι και το δοκούν υγιαίνειν εφ ' εαυτό έμερίσθη και ea pars quæ videtur esse sana, divisa 186 est in
περιέστηκεν ημάς, ώς έoικε , παραπλήσια πάθη τους semetipsam : ac nos circumstant, ut verisimile
ποτέ κατά την Ουεσπασιανού πολιορκίαν τα Ιεροσό cst, similes calamitates his, quæ olim llierosoly
λυμα περισχoύσιν . Εκείνοι τε γάρ ομού μεν τω έξω- mis , Vespasiano obsidente, acciderunt . lli enim
θεν συνείχοντο πολέμω , ομού δε και τη ένδοθεν simul et externo premebantur bello , et domestica
στάσει των ομοφύλων κατανηλίσκοντο. Ημίν δε προς tribulium seditione absumebantur. Apud nos au
τω φανερώ πολέμω των αιρετικών έτι και ο παρά tem , prefer apertum hereticorum bellum , aliud
των δοκούντων ορθοδοξείν (50 ) επαναστάς , προς praeterea ab iis , qui videntur recte sentire , excita
έσχατον ασθενείας τάς Εκκλησίας κατήγαγεν . Εφ' Ρ ιum , ad extremam debilitatem Ecclesias perduxit .
άπερ και μάλιστα της παρ' υμών χρήζομεν βοη Ob quæ et maxime indigemus auxilio vestro , ut qui
θείας , ώστε τους την αποστολικήν ομολογούντας apostolicam profilentur fidem , excogitata a se si hi

(42 ) "Εφθασε γάρ. Ιta tres vetustissimi codices :
diti "Έφθασε δε. Ιbidem πάντως additum ex quin-
jue mss. Editi τα γενόμενα . Plerique mss. τα γι.
όμενα.
( 43) Παιδίοις . Ιta Harl . , Med . et Coisl . primus .
Editi παισί . Ιbidem editi προ των πυλών . Sex mss .
ut in textu .
(44) Αρκέσουσιν.ltatres vetustissimi mss . Qua-
tuor Aliiεξαρκέσουσι . Editi επαρκέσουσι .
(43) Επέλθη. Uterque Regius et Coisl . primus
επελθείν .
(46) 'Επιδείξεσθε. Coisl. primus et Harl . επι
δείξησθε .
47 ) Μαθείν . Ιta tres vetustissimi mss. Editi μαν.
θάνειν. Paulo post Regius alerque et Coisl . primus
υπολειφθέντας .
(48) Εκκηρύξωσι. Ιta tres vetustissimi codices :
tres alii 'Εκκηρύξουσι. Editi εκριζώσουσι , eradica
bunt . Ex hac autem vetustissimoruni codicum scri
plura palet similiter legendum esse ανανεώσωνται.
et διαλέξωνται , quod lucem affert verborum com -
plexioni .
(49) Συνάγοντες . Ηarl . et Coisl . primus συν
αγαγόντες. Paulo post editi ελεεινότερον. Septem mss .
ut in textu .
(50) Ορθοδοξείr. Harl., Vat . et Reg. primus
ομοδοξείν .
 S. BASILII MAGNI 18
135
smata dissolventes , deinceps auctoritati Ecclesie A πίστιν , και παρεπενόησαν ( 51 ) σχίσματα διαλύσαντας ,
subjiciantur , ut perfectum fiat Christi corpus jam υποταγήναι του λοιπού τή αυθεντία της Εκκλησίας :
in omnibus membris integritati restitutum ; ac non ίνα άρτιον γένηται το σώμα του Χριστού , πάσι τοις
solum aliorum bona laudemus , id quod nunc faci. μέλεσιν εις ολοκληρίαν επανελθόν και μή μόνον τα
imus , sell etiam nostras ipsorum Ecclesias in pri- παρ' ετέροις μακαρίζωμεν αγαθά , όπερ νυν ποιού
stinum rectæ fidei decus restitutas videamus. Re μεν , αλλά και τας ημετέρας αυτών επίδωμεν Εκκλη
vera enim laude summa dignum est , quod a Do σίας το αρχαίον καύχημα της ορθοδοξίας απολαβού
mino pietati vestræ dalum est, adulterinum quidem σας . Τα όντι γάρ του ανωτάτου μακαρισμού άξιον το
2 probo ac puro discernere , Patrum vero fidem sine τη υμετέρα θεοσεβεία χαρισθέν παρά του Κυρίου
ulla dissimulatione prædicare : quam quidem et το μέν κίβδηλον από του δοκίμου και καθαρού δία
nos suscepimus, agnoviniusque apostolicis notis κρίνειν, την δε των Πατέρων πίστιν άνευ τινός υπο
signatam : eique et ceteris omnibus , que in Sy- στολής κηρύσσειν ' ήν και ημείς εδεξάμεθα , και
nojico scriplo canonice et legitime statula sunt, επέγνωμεν εκ των αποστολικών χαρακτήρων με
assentimur, μορφωμένην, συνθέμενοι και αυτή και πάσι τοις εν
τη συνοδικά (52) γράμματα κανονικώς και ενθέσμως
δεδογματισμένοις .
EPISTOLA XCIII . ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΙΓ'.
Docet Basilius bonum esse el perulile quotidie communicare : observat quater singulis hebdomadibus Cresarienses, atque
eliam sæpius communicare. Respondet alteri quastioni an persecutionis lempore liceal communionem manu sua accipere,
si nec presbyter adsit nec diaconus.
Ad Cæsariam patriciam , de communione. Β Πρός Καισαρίαν (53 ) πατρικίαν , περί κοινωνίας .
Singulis etiam diebus communicare , ac partici Και το κοινωνείν δε καθ' εκάστην ημέραν, και
pero esse sancti corporis et sanguinis Christi , μεταλαμβάνειν του αγίου σώματος και αίματος του
Donum est et perutile : cum ipse perspicue dicat : Χριστού , καλόν και επωφελές αυτού σαφώς λέγο
Qui comedil meam carnem , el bibit meum sangui τος : Ο τρώγων μου την σάρκα , και πίνων μου
nem , habet vitam æternam ° . Quis enim dubitat το αίμε , έχει ζωήν αιώνιον . Τίς γάρ αμφιβάλλει ,
quin vitæ continenter esse participem nihil aliud ότι το μετέχειν συνεχώς της ζωής ουδέν άλλο (54 )
sit quam multiplici ratione vivere ? Nos quidem εστίν ή ζην πολλαχώς; Ημείς μέντοιγε τέταρτον
qualer singulis hebdomadibus communicamus , καθ ' εκάστην εβδομάδα κοινωνούμεν , εν τη Κυριακή ,
Dominica die , quarta die , in parasceve et Sabbate, εν τη τετράδι , και εν τη παρασκευή , και το Σαβ
el aliis diebus , si sancti alicujus mentoria recola - 6άτω , και εν ταις άλλαις ημέραις , εάν ή μνήμη
tur. Quod autem persecutionum temporibus cogi- αγίου ( 55) τινός. Το δε εν τοις του διωγμού καιρούς
tur quis , absente sacerdote aut 187 diacono , αναγκάζεσθαί τινα, μή παρόντος ιερέως και λειτουρ
9 Joan , vi , 55.
Alias CCLXXXIX . Scripta circa ann. 372. (53 ) Πρός Καισαρίαν . Colbertinus codex προς
C
(31) “ A παρεπενόησαν . Ιta Coisl . et Harl . Editi & Καισάριον πατρίκιον, περί κοινωνίας. Ιn quodam
άπερ επενόησαν. codice Regio occurrit fragmentun bujus epistolæ
(52 ) ' Εν τω συνοδικώ . Εxstat synodica illa epi sic inscripίun : : Εκ της προς Καισάριον επιστο
stola , Græce quidem apud Sozomenum et Theodo. ans. Ex epistola ad Cæsarium .
return , Latine vero in collectione Romana ex vele ( 54) Ουδέν άλλο . Quidam niss . ουδέν άλλο τι .
ribus monumentis descripla. Sed cum synodus in (53) Αγίου . Ιta duo codices Coisliniani, Val. ,
hac epistola doceat Patrem et Filium et Spiritum Paris., Clarom ., unus Regius et unus Colb . Non
sancluin unius esse hypostasis el essentie, tñs aún legitur hæc epistola in codice Harlæano. Edili uap.
της υποστάσεως και ουσίας , quomodo Basilius et Tupos , quam lectionem luetur Combeſisius, et Scule
cum eo plures alii , qui unam in tribus hypostasim telum castigat, quod reddiderit, alicujus sancti,
ferre non poierant, omnibus tamen , quæ synodi lit cum soli inartyres illis temporibus colerentur . Sed
teris continentur, declarant se assentiri ? Magnum ne id quidem Combelisio concedi potest, maityres
sane indicium hanc vocem υποστάσεως subditilian solos iunc coli solitos fuisse . Narrat Basilius in
esse et assulain. Sed huc accedit cum ipsa epistola epistola ad Ambrosium , Dionysio Mediolanensi
ab Holslenio edila , in qua legitur tanium Patrem eumdem ac martyribus honorem delatum fuisse ab
et Filiuin unius esse substantia , lum maxime ipsius incolis illius loci , in quo sepullus fueral. Nec mi
Basilii testimonium , qui in epist . 214 docet ipsos nor fuit Gregorii apud Neocæsarienses celebritas.
etiam Occidentales dicrimen inter essentiam ei hy Athanasii et Basilii dies lesios nemo nescil slalim
poslasim subindicasse ; siquidem in litteris suis, post eorum mortem celebralos fuisse . Atque etiam
cum linguæ suæ inopiam suspectam haberent, essen- D si demus Combelisio quod contendit, non idcirco
liæ nomen Græca lingua ediderant. Non ergo dixe mutandus erit contextus. His enim vocibus, Si
runt Occidentales Palrem el Filium ejusdem esse sancli alicujus memoria recolalur , nihil velal apo
υποστάσεως και ουσίας , sed tantum ejus : / eum o stolos el martyres intelligere. Sic enim Paulum de
olas , omissa hiypostasis voce . Atque inde etiam col signat Basilius in epist . 204 , sic designantur sacri
Jigitur eos non Græce scripsisse, nec epistolam , scriplores in libro secundo adversus Eunomium ,
quæ est apud Sozomenum ei Theodoreluni, prima n . 8. Sed quod nullum prorsus difficultati locum
rium esse et germanissimum exemplar, ut erudilus relinquit, Gregorius Nyssenus, Orat. in laudes Ba
edilor lillerarum summorum pontificum contra Til silii , pag. 485 , negat celebritatem illius diei mine
lemontium et alios contendit, sed potiori jure hanc rem videri debere aliis sanctorum festis diebus, tüv
laudeni edilæ ab Iolstenio epistolæ Latinæ tri επί τοις αγίοις εορτών.
buendam .
 185 EPISTOLARUM CLASSIS II. EPIST . XCIV . 486
γού , την κοινωνίαν λαμβάνειν τη ιδία χειρί , μηδαμώς A communionem sua ipsius manu accipere , id grave
είναι βαρύ περιττόν εστι αποδεικνύναι , διά το και non esse supervacuum est ostendere ; quia hoc
την μακράν συνήθειαν τούτο δι' αυτών των πρα diuturna consuetudo ipsis rebus confirmat. Omnes
γμάτων πιστώσασθαι . Πάντες γάρ οι κατά τας ερή enim in solitudinibus monachi, ubi non est sacer
μους (56) μονάζοντες, ένθα μή έστιν ιερεύς, κοινω dos , communionem domi servantes , suis ipsorum
νίαν οίκοι κατέχοντες, αφ' εαυτών μεταλαμβάνουσιν . Ιmanibus sumunt. Alexandriae autem et in Egypto
Εν Αλεξανδρεία δε και εν Αιγύπτω έχαστος και unusquisque etiam de plebe ut plurimum habet
των εν λαώ τελούντων ως επί το πλείστον έχει κοι domi communionem , et quando vult , per se ipse
νωνίαν εν τω οίκω αυτού , και ότε βούλεται (57) , fit illius particeps . Postquam enim semel sacerdos
μεταλαμβάνει δι' εαυτού . "Απαξ γαρ την θυσίαν του sacrificium absolvit , ac porrexit : qui illud , ut
ιερέως τελειώσαντος και δεδωκότος , ο λαβών αυτήν lolum simul accepit , is dum quotidie participal ,
ώς όλην όμού , καθ' εκάστην μεταλαμβάνων , παρά του merito credere debet se ab eo qui dedit participare
δεδωκότος είκότως μεταλαμβάνειν (58) και υποδέ et accipere . Enimvero etiam in Ecclesia sacerdos
χεσθαι πιστεύειν οφείλει . Και γάρ και εν τη Εκκλη- porrigit partem .: quam qui suscipit , cum omni po
σία ο ιερεύς επιδίδωσι την μερίδα , και κατέχει αυ testate relinet , et sic ori admovet propria manu.
B
την o υποδεχόμενος μετ' εξουσίας απάσης, και ούτω Itaque idem valet, sive quis parlem unam a sacer
προσάγει το στόματι τη ιδία χειρί . Ταυτόν τοίνυν dote accipiat, sive multas simul.
εστί τη δυνάμει , είτε μίαν μερίδα δέξεται τις παρά
του ιερέως , είτε πολλάς μερίδας ομού .
ΕΠΙΣΤΟΛΗ Δ '. EPISTOLA XCIV.
Cum amplissimum ædificium construere! Basilius, inde illius accusandi arrepta causa : huc accesserun ! ab episcopis
dissidentibus aliæ criminationes.Primam accusationem repellit, ac ædificium suum imperatoris judiciocompro
batum ; el rei publicæ ulile esse docet. Cæleras differt in aliud tempus. Interimpræsidem rogat ul Alexandri factum
imitelur.
Ήλία άρχοντι της επαρχίας ( 59). Heliæ rectori provinciæ
"Ώρμησα μεν και αυτός καταλαβείν σου την τι Volebam et ipse tuam dignitatem adire , ne ob
μιότητα, ώς αν μη τη απολείψει έλαττόν τι έχουμε absentiam minus aliquid haberem , quain qui ca
των διαβαλλόντων · αλλ ' επειδή η αρρωστία του σώ lumniantur ; sed quia infirma corporis valetudo
ματος διεκώλυσε , σφοδρότερον πολλώ της συνηθείας prohibuit , solito longe vellementius ingruens , ne
επιθεμένη , αναγκαίως ήλθον επί το γράμμα. Εγώς cessario ad scribendum veni . Ego igitur, vir admi
τοίνυν , ώ θαυμάσιε , συντυχών πρώην τη τιμιότητί rande , cum nuper una cum tua prestantia versa
σου , ώρμησα μεν και περί πάντων των κατά τον rer , volebam et de onibus meis exterioribus
βίον (60) μου πραγμάτων ανακοινώσασθαι σου τη negotiis cum tua prudentia communicare ; volebam
φρονήσει · ώρμησα δε και των Εκκλησιών ένεκα ποιή et de Ecclesiis sermonem instituere, ut nihil postea
σασθαι ( 61 ) τινα λόγον , ώς αν μη ταϊς μετά ταύτα calumniis loci relinqueretur. Sed me repressi,
διαβολαίς χώρα τις υπολείποιτο. 'Αλλ' επέσχον έμαυ- omnino preposterum esse existimans, ac immode
τόν , λογιζόμενος περίεργον είναι παντελώς , και ralum studium , viro tanta negotiorum multitudine
πέρα (62 ) του μέτρου φιλότιμον , ανδρί τοσούτον πλή onerato curas adhuc , easque non necessarias, inji

. Multi mss . ερημίας. Coisl . secundo , Paris . , et secunda manu in Har

((36) 'Ερήμους
57 ) Και ότε βούλεται, etc. Ηec desunt in elitis, läano .
at leguntur in codicibus Med . , Coisl . primo, Val. (60) Κατά τον βίον . Ρronomen quod sequitur,
et pluribus aliis . referri dellet ad πραγμάτων . Νon enim id dicit
( 58) Μεταλαμβάνειν. Νonnulli mss . μεταλαμ- Basilius , quod ab eo dictum existimarum eruditi,
6ável. Idem ex Theodoro Studita quæsitum cum voluisse se totius vitae suæ rationem Heliæ red .
essel, pon idem responsum dedit ac Basilius. In dere . Distinguit enim negotia illa , de quibus vo
lerrogatus enim an per se ipsi monachi et mo- D luerat cum Helia comniunicare , a negotiis eccle
niales Eucharistiam accipere possint, respon siasticis, id est ad lidem et disciplinam pertinenti
det in epist. 219 libri secundi, pag . 748 , ne sacra bus. Nequaquam autem poterat vitie suæ rationem
quidem donaria langere licituin esse , ärteoOO ! reddere, quin simul de rebus ecclesiasticis ageret .
ουδε των θείων αναθημάτων , iis qui sacerdotis lla ergo κατά βίον πράγματα suit negolia exte
participes non sunt , nec, nisi forle necessitate ur riora , sive, ut vocant, lemporalia. In epist. 81 di .
gente, si desit presbyter vel diaconus , per seipsum gniorem episcopalu existimat senem omnibus vir
sumere Eucharistiam . Quomodo aulem lunc su tutibus ornatum , quam juvenem ad hoc tantum
menda sil, sic prescribit : Τιθεμένης βίβλου ιεράς, idoneum ut mittatur et exteriora negotia pertractel,
και εφαπλουμένης οθόνης καθαράς, ή ιεράς επικαλυμ προς το πέμπεσθαι και τάς βιωτικάς ανύειν χρείας .
ματίδος , εκείσε του δώρου από χειρός συν φόβω προ Εodem sensu usurpantur in epist . 195, ασχολίαι των
τεθέντος, μετά την ύμνωδίαν από στόματος λη πτέον : κατά τον βίον πραγμάτων .
είθ' ούτω διακλύσεως οίνου γινομένης τώ λαμβά (61) Ποιήσασθαι. Editi του ποιήσασθαι , sed deest
Vorte : Posilo sacro libro, extensoque puro linteo , articulus in omnibus mss . Paulo post editi υπολί
aut sacro velamine, deposita prius illic e manu cum TTO !TO. Quinque mss. ut in lextu .
melu sacra Eucharistia , post hymnorum recitationem (62 ) Και πέρα. Ιta mss . omnes : editio prima
ore sunti debet . Postea , qui accepit, abluere os vino Paris . και παρά. Paulo post Coisl . primus ανδρι
debet. τοσούτω .
( 39 ) Ηλία , etc. Deest Helio nomen in codicibus Alias CCCLXXII. Scripta anno 372.
Med. et Coisi, primo : reperitur in Reg . utroque ,
497 S. BASILII MAGNI 438
cere . Ad haec , dicetur enim φuod res est , et alias Aθος πραγμάτων εξηρτημένω έτι και τάς έξω των
timui ne forte in necessitatem veniremus vulneran αναγκαίων επιβάλλειν φροντίδας. Όμού τε (ειρήσε
dæ pluis altercationibus animæ tuæ , quæ pura ται γάρ ταληθές) , και άλλως ώκνησα μήποτε εις
sua in Deuni pietale perfectam religiosi cultus mer ανάγκην έλθωμεν ταίς κατ ' άλλήλων αντιλογίαις
cedem percipere debel. Nam revera si ipsi le ad τρώσαι την ψυχήν σου , οφείλουσαν εν τη καθαρά
n0s abstralianus , parum lili otii ad res publicas στερί τον Θεόν ευλαβεία τέλειον τον μισθόν της θεο
rel.nqueius ; ac iden fere facienius, ac si quis σεβείας καρπούσθαι . Το όντι γάρ , εάν σε προς
nauclerum , 188 qui navem nuper coinpaclam in εαυτούς επιστρέψωμεν (63 ; ήμείς , ολίγην σου σχολήν
magna gubernat lempestale , sarcinis novis præ προς τα δημόσια καταλείψομεν · και παραπλήσιον
gravel, cum aliquid detrahere oneris , el quantum ποιήσομεν, ώσπερ αν εί τις κυβερνήτην, νεοπαγή
fieri potesi allevare oporleal. Unde mihi videlur et ναύν εν μεγάλη κλύδωνι διευθύνοντα , τη προσθήκη
magnus imperalor, ubi nostram hanc sollicitudinem του φόρτου καταβαρύνοι , δέον αφαιρείν τι των αγω
perspexit, veniam dedisse , ul Ec : lesias per nos γίμων, και συνευνεπικουφίζειν ως δυνατόν. "Οθεν μου
ipsi administraremus. Jam vero eos qui sinceris δοκεί και βασιλεύς ο μέγας , την πολυπραγμοσύνην
luis auribus obstrepunt, interrogalos volo , quid a ημών ταύτην καταμαθών , εάσαι ημάς εφ' εαυτών
nobis rebus publicis allalum sit detrimenti ? quid Β τάς Εκκλησίας οικονομείν . Τους μέντοι ταις αιόλους
parvum magnunive in rebus communibus nostra ακοαις σου παρενοχλούντας ερωτηθήναι βούλομαι , τι
Ecclesiarum gubernatione ledatur ? nisi quis dicat χείρον έχει τα δημόσια παρ' ημάς ; ή τι μικρόν η
damnum ab co rebus afferri, qui precationis domum μείζον των κοινών εκ της ημετέρας περί τας 'Εκκλη
naguilice exstructain erigit Deo nostro , el ades σίας οικονομίας ( 64 ) ελάττωται και πλήν ει μή τις
circum iliana , aliam quideim liberali specie , epi- λέγοι βλάβην τοις πράγμασι φέρειν , οίκον ευκτήριον
scopo privalin addict: n , alias vero interiores Dei μεγαλοπρεπώς κατεσκευασμένον αναστήσαι τώ Θεώ
famulis ex ordine distribulas ; quarum usus cuni ημών, και περί αυτόν οίκησιν, την μεν ελευθέριος
nuis vobis recioribus , el vestro comilalui. Ecqueur εξηρημένην (63) το κορυφαίω , τάς δε υποβεβηκυίας
injuria allicimus , dum peregrinis, sive bac trans του θεραπευταίς του θείου διανενεμημένας εν τάξει ,
euntibus , sive med -la aliqua ob morbum indi ών ή χρήσις κοινή πρός τε υμάς τους άρχοντας και
gentibus los pilia construimus , atque sic pe τους παρεπομένους υμίν. Τίνα δε αδικούμεν , κατ
cessarium constituimus solatium , ægrorum cura αγώγια τους ξένους οικοδομούντες , τοίς τε κατά πάρ
lores , medicos , jumenta , deductores ? Quibus οδον επιφοιτώσι και τους θεραπείας τινός διά την
necesse fuil et arles adjungi , lum quæ ad vitam ασθένειαν δεομένους , και την αναγκαίαν τούτοις παρα
C
sunt necessariæ , tum quæ ad honestius vilæ instilu μυθίαν εγκαθιστώντες , τους νοσοκομούντας , τους
tum fuerunt excogilalæ : alias rursus ædes ad ιατρεύοντας, τα νωτοφόρα , τους παραπέμποντας (66) ;
facienda opera idoncas, quæ omnia ipsi loco orna Τούτοις ανάγκη και τέχνας έπεσθαι , τάς τε προς το
tum , el rectori nostro gloriam ferunt, laude in eum ζην αναγκαίας , και όσαι προς ευσχήμονα βίου διαγω
redundante . Tu certe non idcirco ad nos regendos γήν έφευρέθησαν · οίκους πάλιν ετέρους ταίς έργα
invitus adductus es , quod solus animi magnitu σίαις επιτηδείους, άπερ πάντα το μέν τόπο κόσμος ,
dine possis opera collapsa instaurare , loca non τώ δε άρχοντι ήμών σεμνολόγημα , επ' αυτόν της ευ
habitata incolis complere, et uno verbo solitudines φημίας επανιούσης . "Ος γε ουδέ τούτου ένεκεν προς
in urbes transformare . Qui igitur ad haec se adju- την επιστασίαν ημών εξεβιάσθης, ως μόνος εξαρκών
torem præbel , eum abigere et injuriis allicere con τω μεγέθει της γνώμης τά τε κατερρυηκότα των
sentaneum , an honorare ac colere ? Neque existi έργων ( 67) αναλαβείν , και, οικίσαι τάς άοικήτους ,
mes , vir optime, verba tantum esse quæ dicimus : και όλως εις πόλεις τας ερημίας μετασκευάσαι. Τον
siquidem jam in opere versamur , cum materiam ούν εις ταύτα συνεργούντα ελαύνειν και υβρίζειν,
hactenus comportaverimus. Hæc igitur ad nostram ή τιμάν και περιέπειν, ακολουθότερον ήν; Και μη
coram rectore defensionem dicta sint . Qua autem D oιηθής , ώ άριστε , λόγον μόνον είναι τα παρ' ημών :
par est adversus accusalorum querelas, ut Christia ήδη γάρ εσμεν εν τω έργω , τάς ύλας τέως συμπο
no et amico existimationem meam cura habenti, ριζόμενοι . Τα μεν ούν προς την τού άρχοντος απο
respondere , ea nunc necesse est pretermillere , ut λογίαν τοιαύτα . "A δε δεί προς τας των φιλαιτίων
el epistole modo longiora , et aliunde inanimis epi- μέμψεις, ως Χριστιανών και φίλω πεφροντικότι

( 65 ) Επιστρέψωμεν . Ιta mss . summo consensu .
Editi επιστρέψομεν.
(64 ) Οικονομίας. Ηec vox addita ex novem
miss. Paulo post editi uayahotepetés: mss. summo
Consensu μεγαλοπρεπώς .
(65) 'Enonjérnr. Læc scriptura, quamvis in
editis tantum ac Coisl. primo occurral, videlur la
men ei præferenda, quam habent alii mss . ¿ Enpon
μένην . Paulo post editi εντάξαι , pro quo es iass.
postinus εν τάξει .
(66) Παραπέμποντας. Deductores , id est , eos
qui obviain ibant, el abeuntes deducebant, Vidctur
honoris causa hoc munus clericis sæpe commis
sum fuisse. Nam Basilius in epist . 243 te : Lulur
Arianos sibi omnia ecclesiastica muna arrogare,
in his ut deducant proficiscentes. Queritur in
epist . 98 , quod se Meletius el Theodolius perfun
ciorie invitaverint, nec quemquam miserint, qui
iterum admoneret all dediicerei. ( Vide Addenda .)
( 67) Των έργων . Ιta tres vetustissimi codices ,
Harl., Med . ei Coisl . primus. Sex alii mss. non ila
velusii pro bis vocibus habent tv xpów. Editi
utrumque habent των έργων et τω χρόνων .
 189 EPISTOLARUM CLASSIS II. EPIST . XCV . 490

ημών της υπολήψεως αποκρίνασθαι , αναγκαίον νύν Α stolis non tuto commillenda . Sed ne ante congres
αποσιωπήσαι , ώς και μακρότερα του μέτρου της sus nostri tempus nonnullorum calumniis inductus,
επιστολής, και άλλως ουκ ασφαλή γράμμασιν αψύ- , aliquid de tua in me benevolentia remittere cogaris ,
χοις καταπιστεύεσθαι . "Ινα δε μή τον προ της συν fac idem quod Alexander. Nam et illum ferunt,
τυχίας χρόνον , ταϊς διαβολαίς τινων υπαχθείς, υφεϊναι cum quidam ex familiaribus calumnia appelere
τι της περί ημάς ευνοίας αναγκάσθής , το του 'Αλε lur, aurium quidem alteram accusalori præbuisse ,
ξάνδρου ποίησον. Και γάρ εκείνον φασι , διαβαλλομέ- alteram vero diligenter manu occlusisse : demon
νου τινός των συνήθων, την μεν ετέραν των ακοών strantem , oportere ut qui recte judicaturus est ,
ανείναι το διαβάλλοντι , την δε ετέραν επιμελώς non Lotus statim a preoccupantibus abducatur, sed
επιφράξασθαι τη χειρί • ενδεικνύμενον, ότι δέοι τον dimidium auditus integrum ad defensionem servet
ορθώς κρίνειν μέλλοντα μή όλον ευθύς τους προλα - absenti
6ούσαν απάγεσθαι , αλλά το ήμισυ της ακροάσεως
ακέραιον διασώζειν προς απολογίαν τώ μή παρόντι .
ΕΠΙΣΤΟΛΗ Ε '. 189 EPISTOLA XCV .
Invitalus a Meletio el Theodolo Busilius ad diem ſestum , medio mense Junio celebrandum , scripserat ad Eusebiuin per
Theophraslum diaconum . Quo mortuo ante perlatas lilleras, cum dies lan um triginta superessent, litteras iilasmisit
Basilius Eustathio, ul cito perferrentur ad Eusebium . Declarat Basilius se ad hunc locum et diem venturum , siipse
eliam veniat Eusebius : secus vero, nequaquam ilurum , sed potius proſecturum ad ipsum Eusebium.
Ευσεβίο, επισκόπη Σαμοσάτων. B Eusebio , episcopo Samosatorum .
Πάλαι επιστείλας τη θεοσεβεία σου άλλων τε τι Cum dudum scripsissem pielali tuæ tum aliis
νων ένεκεν και του συντυχεϊν ημάς αλλήλοις, δι de rebus, tum ut in unum veniremus , spe excidi ,
ήμαρτον της ελπίδος , ουκ αφικομένων των γραμμά non perlatis in manus dignitatis luæ litteris , quas
των εις τας χείρας της σής τιμιότητος, του μακα beatus diaconus Theophrastus accepit quidein ,
ρίου διακόνου Θεοφράστου δεξαμένου μεν τα γράμ dum necessario ad circuitum quemdam conficien
ματα ήμών επί τινα περιοδείαν αναγκαίως αποδη dum peregrinamur, sed minime transmisit ad tuam
μούντων ( 68) , μή διαπεμψαμένου δε τη θεοσεβεία pietatem, eo quod illum morbus , ex quo mortuus
σου , τα προκαταληφθήναι τη άρρωστία υφ' ής ετε est, anteverterit. Unde tam sero veni ad scriben
λεύτησεν . "Οθεν τοσούτον ύστερος ήλθον του καιρού dum, ut ob summas lenmporis angustias nihil sit
προς το γράφειν, ώστε μηδε όφελός τι ελπίζειν εκ utilitatis ex his litteris exspectandum . Nam religio
της επιστολής έσεσθαι ταύτης , είς στενών παντελώς sissimus episcopus Meletius et Theodotus mibi
κατακλεισθέντος του χρόνου . Ο γάρ τοι θεοφιλέ præcepere ul ad ipsos proficiscar ; lum ad amoris
στατος επίσκοπος Μελέτιος και Θεόδοτος επέταξαν significationein congressum offerentes , tum etiam
τμίν προς αυτούς διαβήναι , αγάπης τε επίδειγμα την C emendationem aliquam eorum , quæ nunc molestiam
συντυχίαν ποιούμενοι , καί τινα και διόρθωσιν (69) afferunt, fieri volentes . Indixerunt autem nobis lem
γενέσθαι των νυν παραλυπούντων βουλόμενοι . 'Απ pus quidem conveniendi, medium mensen Junium
έδειξαν τε ημίν χρόνον μέν της συντυχίας τα μέσα proxime sequentein :locum vero Pharganum, Iocum
του προσιόντος μηνός Ιουνίου , τόπον δε Φαργα- insignem martyrum splendore , ac frequentissimo
μούν (70 ) το χωρίον , επίσημον μαρτύρων περιφα conventu singulis annis ab ipsis celebrato . Cum
νεία ( 71) και πολυανθρωπία συνόδου της κατά έτος autem mibi , postquam reditu meo didici beatılm
έκαστον παρ' αυτοίς τελουμένης . Επει δε έδει με , diaconum obiisse , el litteras apud me inerles
μετά την επάνοδον μαθόντα την κοίμησιν του jacere , Oliandum non essel , eo quod adhuc tri
ακαρίου διακόνου , και τας επιστολάς αργάς παρ' ginta tres dies nobis ad diem constitutum super
ημίν κειμένας , μή ησυχάσαι , διά το έτι ήμέρας ημίν sint ; misi celeriter ad reverendissimum fratren
τριάκοντα και τρεις επί την προθεσμίας υπολε Eustathium comministrum nostrum has lilleras ,
λείφθαι , απέστειλα κατα σπουδών το αιδεσιμωτάτω ut ipsius opera transmittantur ad tuam gravitatem ,
αδελφώ Ευσταθίω τω συλλειτουργώ ήμών τα γράμ ac cilo rursus responsa ad nos referantur. Etenim
μιτ " ταύτα, ώστε δι' αυτού παραπεμφθήναι σου τη si fieri potest , aut alioqui placitum libi , ul en ve
σεμνότητι ( 72) , και πάλιν εν τάχει ανακομισθήναι D nias , nos quoque venienmus ; sin minus , nos certe ,
ημίν τας αποκρίσεις . Ει μεν γάρ δυνατόν , ή άλλως Deo volente , congressus debitum ab anno prote .
αρέσκον σοι , παραγενέσθαι , και αυτοι παρεσόμεθα : rito contractum persolvemus ; nisi rursus impedi
ει δε μή , αυτοί μεν , αν ο Θεός θέλη, το περυσινόν mentum aliquod nobis acciderit ob peccala : congreg
αποτίσομεν χρέος της συντυχίας : εάν μή τι πάλιν sum vero cum episcopis in aliud tempus differemus,
επιγένηται ημίν εξ αμαρτιών κώλυμα , την δε των επισκόπων έντευξιν εις έτερον χρόνον υπερθησόμεθα,

(68 ) 'Αποδημούντων . Ιta sex mss . Editi αποδη-
μούντος. Ιbidem Harl. περίοδον.
(69 ) Και διόρθωσιν : Conjunctio addita ex ser
miss . Quod aulem ait Basilius Meletium et Theodo
lum emendationem eorum , quæ molesta erant,
exoplasse , id referri debet ad Eustathium , cujus cum
VATROL, GR . XXX11 .
Basilio communio Indelsat Theodotum.
( 70) Φαργαμούν». Coisl. primus Φαρμαγούν.
(71 ) Περιφανεία. Ιta mss . sex. Editi επιφανεία .
( 72) Σεμνότητι. Ιta octo mss . Editi τιμιότητι .
Alias CCXLI , scripta anno 572.
16
191 S. BASILII MAGNI 492

EPISTOLA XCVI . ΕΠΙΣΤΟΛΗ ι .

Demonstrat Basilius quantum afflicta Cappadocia damnum fecerit, ablalo ei præstantissimo præside (Helia ) . Rogat ut
illum Sophronius commendet Imperatori, et illatus ei criminationes dilual.
Sophronio magistro . A Σωφρονίω μαγίστρω .
Ecquis ita civitatem suam diligens , ac patriam , a Και τις ούτω φιλόπολις, δς την ενεγκούσαν και
qua editus in lucern et nutritus eque ac parentes θρεψαμένην πατρίδα ίσα γονεύσι τιμών , ως αυτός
honorans , uti lu ipse , qui el urbi universæ gene σύ , κοινή τε πάση τη πόλει και ιδία εκάστω τα αγαθά
ratim et cuique sigillatim bona precaris , nec pre συνευχόμενος , και ουκ ευχόμενος μόνον, αλλα και
caris solum , sed vola etiam per te ipse confirmas ? βεβαιών τας ευχάς διά σαυτού; Δύνασαι γάρ που
Hæc enim potes , Den dante , atque utinam possis συν Θεώ τα τοιαύτα , και δύναιό γε επί μήκιστον ,
quam diutissime, ita benignus ac clemens. Sed la . ούτω χρηστος ών . Αλλ' όμως επί σου όναρ έπλούτη
men , hac le potestate prædito , patria nostra 190 σεν η πατρίς ημών , άνδρα μεν έχουσα τον την επι
per somnium ditata est, viro quidem commissa, qua μέλειαν αυτης επιτραπέντα , οίον ού φασιν άλλον οι
lem non alium dicunt , qui res nostras antiquissi τα παλαιότατα των παρ' ημίν επιστάμενοι επί των
mas sciunt , in recloris sedem conscendisse ; sed αρχικών ( 73 ) θρόνων πρότερον αναθήναι » επηρεία
cito eo privata improbitate nonnullorum , qui ex δέ τινων αφαιρεθείσα ταχέως , οι το ελεύθερον του
illius libero et nescio assentationis animo ansam ανδρος και αθώπευτον του προς αυτόν πολέμου
belli ei inferendi arripuerunt, et calumnias ei in- και αφορμήν εποιήσαντο , και διαβολάς αυτό κατεσκεύα .
struxerunt, clam tuæ præstantiæ auribus. Quapro σαν , λαθόντες τας ακοάς της σής τελειότητος. Διό
pter omnes universe Iugemus , rectore ablato , φuί πανδημεί πάντες σκυθρωπάζομεν, ζημιωθέντες όρ
solus poterai jam in genua provolulain urbem no . χοντα, μόνον δυνάμενον εις γόνυ κλιθείσαν ήδη την
siram denuo erigere, æqui sincero custude, affabili πόλιν ημών ανορθώσαι , αληθή ( 74 ) φύλακα του δι
injuriam patientibus, lerribili delinquentibus, aqua καίου , ευπρόσιτον τοίς αδικουμένοις , φοβερον τοίς
bili et eodem pauperibus et divilibus, et quod maxi παρανομούσιν , ίσον και πενησι και πλουσίοις , και
mum est , res Christianorum ad antiquum decus το μέγιστον, τα των Χριστιανών πράγματα προς
revocante . Quod enim a muneribus omnium quos την αρχαίαν επανάγοντα τιμήν . Το γάρ , ότι άδω -
scimus honiinum maxime abhorruit , fiec cuiquanm ρότατος ών έσμεν ανθρώπων , και ουδενί ( 75) παρά
præler jus gratificatus est, id ut exilius cæteris το δίκαιον χαριζόμενος , ώς μικρότερα της λοιπης
illius viilulibus prætermittimus. Hæc quidem sero αρετής του ανδρός παρελίπομεν. Ταύτα οψέ μεν του
1estificamur , nosmetipsos more eorum , qui nonias καιρού μαρτυρούμεν, ώσπερ οι μονωδούντες εαυ
cantitant , consolantes, nibil rebus auxilii lerenies . τους (76 ) παραμυθούμενοι , ουχί τοις πράγμασι τι
Sed tamen nec illud inutile , ut viri memoria in ποιούντες χρήσιμον· πλήν ουδε τούτο άχρηστον , εν
magno tuo pectore recondatur , eique ut bene de C τη μεγάλη σου ψυχή την μνήμην του ανδρός απο
patria merito gratiam liabeas ; ac si quis ex iis, qui κείσθαι , χάριν τε ειδέναι ως ευεργέτη της ενεγκού
se justitiæ posthabitos fuisse moleste ferunt , i. σης και εί τις επιφύοιτο αυτό των διά το μή προ
ipsum insurrexerit , tuearis ac defendas, omnibusque τιμηθήναι του δικαίου χαλεπαινόντων , υπερμαχεϊν.
aperle demonstres eum a le inter necessarios a και προΐστασθαι , πάσι ποιήσαντα φανερόν , ότι οι
scribi : satis causæ esse putans ad necessitudinem , κείον σεαυτώ τον άνδρα τίθεσαι , αρκούσαν αφορμήν
lum bonum de eo testimonium , tum ipsam rerum εις οικειότητα την αγαθήν περί αυτου μαρτυρίαν τι
experientiam , quæ tempori minime respondet. Nare θέμενος, και την των πραγμάτων πειραν , ου κατά
que ne nmultis quidem annis ab alio fiant , bec brevi την των χρόνων αναλογίαν υπάρχουσαν . "A γαρ ουδ '
tempore ab eo perfecta . Porro satis magnum nobis αν εν πολλοίς έτεσι παρ' άλλου γένοιτο, ταύτα εν
beneficium , ac eorum quæ acciderunt solanen , si ολίγω παρ' αυτού κατώρθωται. Αρκούσα δ' ημίν χά
el illum commendes imperatori , et illatas ei crimi ρις, και των συμβάντων παραμυθία , εάν και βασιλεί
nationes diluas. Hæc tibi universam existima pa · συστήσης αυτόν , και τας επενεχθείσας αυτό διαβο
triam una voce mea disserere , ac commune omnium λάς αποσκευάση. Ταύτά σοι πάσαν οίου την πατρίδα
votum esse , ut præstantiæ tuæ ope aliquid huic διά μιάς της ημετέρας φωνής διαλέγεσθαι , και κοι
D νην είναι πάντων ευχήν, γενέσθαι τι τώ ανδρί
viro prospere ac feliciter cedat . διά
της σής τελειότητος δεξιόν.

Alias CCCXXXII, scripla anno 372 .
( 75) 'Επί των αρχικών . Ιta Coisl . uterque , Harl.,
Reg . secundus et Bigot . alter. Editi επί τον αρχικών
Opovov. Sed hujus scripturæ videntur auctores
fuisse librarii , dum metuunt ne præpositio minus
recte cum genitivo conjungatur . Eam tamen simili
ter cum genitivo conjungit Basilius in epist . 38 .
( 74) 'Ainoñ. Sic Harl., Med . , Coisl. primus et
Clarom . Editi åxp:6ñ , accurato æqui custodi .
(75) Ουδενί. Μulti codices ουδέν.
(76) Εαυτούς . Ιta septem mss. Editi εαυτοίς .
493 EPISTOLARUM CLASSIS II . EPIST . XCVII . 194

ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΙΖ'. EPISTOLA XCVII '.

Eximium pacis studium declarat Basilius in vehementi illa dissensione, quæ ei cum Anthimo ob Cappadociæ divisionem
supervenit.
Τη βουλή Τυάνων.. A Senatui Tyanorum .
" Ο ανακαλύπτων βαθέα, και φανερών βουλάς καρ Qui occulta revelat , et cordium consilia in lucem
διών, Κύριος έδωκε και τους ταπεινοίς σύνεσιν profert , Dominus largitus est vilibus et abjectis
των δυσθεωρήτων , ώς τινες oίoνται , τεχνασμάτων . intelligentian difficilium ad deprehendendum , ut
Ουδέν ούν ήμάς έλαθεν , ούτε των πεπραγμένων τι nonnulli putant, machinationum . Nihil igitur latuit
κεκρυμμένον · αλλ' όμως ήμείς ούτε ορώμεν , ούτε nos , nec quidquam eorum quæ facta sunt, occul
ακούομεν άλλο τι ή την ειρήνην του Θεού και όσα ( 77 ) , tum fuit. Attamen nos neque videmus, neque audi
προς αυτήν φέρει . Ει γάρ και έτεροι δυνατοί , και mus quidquam aliud , quam Dei pacem , et quæ ad
μεγάλοι , και εαυτοίς πεποιθότες , αλλ ' ήμείς οι μη eam ferunt . Nam etsi alii polentes sunt , el magni,
δεν , και του μηδενός άξιοι · ώστε ουκ άν ποτε (78) το et sibi ipsis fidentes , tamen nos nihil sumus et nul
σούτον εαυτοίς λάβουμεν , ώς εν τη μονώσει δύνασθαι lius pretii ; quare nunquam tantum nobis sumemus ,
νομίσαι περιέσεσθαι των πραγμάτων ακριβώς εί it in solitudine videamur nobis negotia conficere
δότες , ότι πλέον η μείς της ενός εκάστου των αδελ posse : quippe cum probe sciamus , magis nos
φών επικουρίας δεόμεθα ή όσον ή ετέρα των χειρών uniuscujusque 191 fratrum auxilio indigere , quam
της ετέρας . Επεί και εξ αυτής της του σώματος manum alteram alterius ope: siquidem et ex ipsa
ημών κατασκευής το αναγκαίον της κοινωνίας και Β corporis nostri constitutione societatem necessa
Κύριος ημάς εδίδαξεν . "Οταν γάρ προς αυτά ταύτα riam esse Dominus nos docuit. Cum enim hæc ipsa
απίδω (79) τα μέλη ή μών, ότι εν ουδέν εαυτό προς nostra membra considero , quorum nullum sibi ipsi
ενέργειαν αυταρκες , πώς έμαυτόν λογίσομαι εξαρ ad agendum satis est : quoniodo mihi ipse videbor
κείν εαυτω προς τα του βίου πράγματα ; Ούτε γάρ ad vitæ negotia sufficere ? Neque enim pes tuto
πούς ασφαλώς βαδίσειε , μή συνυποστηρίζοντος gradiatur, non suffaleiente altero : neque oculus
του ετέρου ούτε οφθαλμός υγιώς ίδοι , μή κοινωνόν recle videat , non babens alterum consortem , et
έχων τον έτερον, και μετ' αυτού συμφώνως προσ cum eo socialiter his quæ videntur, intentus. Audi
6άλλων τοίς ορατοίς . Η ακοή ακριβεστέρα ή δι' lus accuratior , qui per ulrosque meatus vocem
αμφοίν τοίς πόρουν την φωνήν δεχομένη , και αντί suscipit , et fortior apprehensio , digitorum conjun
ληψις κραταιοτέρα τη κοινωνία των δακτύλων. Και clione. Et in summa, nihil neque eorum quæ natura,
άπαξαπλώς ουδέν ούτε των εκ φύσεως ούτε των εκ neque eorum quæ libera voluntate perficiuntur ,
προαιρέσεως κατορθουμένων ορώ άνευ της των ομο citra conspirationem eorum quæ ejusdem generis
φύλων συμπνοίας επιτελούμενον · όπου γε και αυτή sunt , perfici video ; cum et preces ipsæ , si desint
ή προσευχή μη έχουσα τους συμφωνούντας αδρανε- qui conspirent , longe sint seipsis debiliores , ac
στέρα έστι πολλώ εαυτής , και ο Κύριος επηγγείλατο Dominus inter duos aut tres , qui ipsum concorditer
μέσος γενήσεσθαι μεταξύ (80) δύο ή τριών επικα- c invocaverint, medium se fore promiserit. Sed et
λουμένων αυτόν εν ομονοία. Και αυτήν δε την οικο- dispensationem ipsam Dominus suscepit , ut per
νομίαν ο Κύριος κατεδέξατο , ίνα ειρηνοποιήση διά sanguinem suæ crucis sive terrena sive celestia pa
του αίματος του σταυρου αυτού είτε τα επί της γης cilicarel. Quare , ob hæc omnia , in pace manere
είτε τα εν τοις ουρανοίς . "Ωστε , διά ταύτα πάντα , reliquos dies nostros optamus , in pace fieri obdor
εν ειρήνη μένειν τας λειπομένας ήμων ημέρας ευ mitionem nostram precamur. Statui pacis causa
χόμεθα · εν ειρήνη δε γενέσθαι την κοίμησιν ημών nec laborem ullum prælermillere, non humile dictu
αιτούμεν . Υπέρ ταύτης ουδε πόνον ελλείπειν όντινα quidquam aut faclu , non itineris longitudinem
ούν έγνωκα , ου ταπεινόν τι φθέγξασθαι ή ποιήσαι , vereri , non quidquam aliud molestum refugere, ut
ουχ οδοιπορίας μήκος υπολογίσασθαι , ουκ άλλο τι mercedem pacificationis adipiscar . Quod si quis
των οχληρών ( 81 ) υποστείλασθαι , ώστε των μισθών nos viam ad hæc monstrantes sequitur , hoc opti-
της ειρηνοποιίας επιτυχείν. Κάν μεν έπηται ( 82) τις mum , et voti finis est : sin autem in contrarium
ταύτα καθηγουμένοις ημίν , τούτο άριστον , και ευχής 1rahat , ego certe ne sic quidem a mea sententia
τυγχάνει πέρας : εάν δε προς την εναντίαν αφέλκη( 83), recedam . Unusquisque autem operum suorum in
εγώ μεν ουδε ούτω της έμαυτού κρίσεως αποστήσομαι . remunerationis die fructus agnoscet .
Αυτός δε έκαστος της οικείας εργασίας εν ημέρα της ανταποδόσεως τους καρπούς επιγνώσεται .
(77) Και όσα . Editio Paris . addit τοιαύτα, quod D Editi ούτε αύ . Tres vetustissimi codices ούτε
abest ab omnibus nostris mss. et aliis editionibus . οφθαλμός .
Paulo post literque Reg . el Coisl . secundus Ei vào (80) Μεταξύ . Ηanc vocem addidimus ex tribus
έτεροι . vetustissimis codicibus.
(78) "Ώστε ουκ άν ποτε, etc. Sequimur hoc in ( 81 ) Των οχληρών . Coisl . primus , Harl. et Vat .
loco, ut in pluribus aliis, tres vetustissimos codi των μοχθηρών.
ces Harl., Med . et Coisl . Editi sic habent : Mn ( 82) "Επηται. Ιta mss . sex. Editi έποιτο .
δενός ουκ άν ποτε τοσούτον εαυτούς υπολάβοι μεν , ώστε . ( 85 ) Αφέλκη. Ιta sex mss . Mox iidem της έμαυ
Nunquam nosmetipsos tanti æstimabimus, 'ui, etc. του . Editi αφέλκοι et της αυτής. Legitur etiam
( 79). Aπίδω. 113 mss. sex . Editi απίδωμεν. Paulo αφέλκη in editionibus Hagan , et Basil.
post Regius ulcrque et Cuisl. uterque out' áv. Alias LXVIII , scripta anno 372
A93 S. BASILI MAGNI 496
EPISTOLA XCVIII . ΕΠΙΣΤΟΛΗ Η' .

Rationes exponit cur Nicopolim non iveril. Iturum se dicit in hanc urbem , ut cum Meletio colloquatur ; vel etiam cum
eodem Samosata venturum . Indictus cum episcopis secundæ Cappadociæ congressus ; item alius cum Eustathio. Excu
sutione ulitur, cum missæ non sini ad Eusebium lillera episcoporum . Perstat in suo consilio ut Gregorius sit episcopus.
Nuntiul Palmalium Maximo ad persecutionem ininistrare. Rogal Eusebium ut ad se veniat
Eusebio, episcopo Samosatorum . A Ευσεβίω, επισκόπη Σαμοσάτων .
1. Cum Nicopolim mente animoque ferrer , post 1. Πάνυ ώρμη μένος καταλαβείν την Νικόπολιν, μετά
quam urbanitatis tuæ litteras accepi quibus ventu το δέξασθαι τα παρά της οσιότητός ( 84 ) σου γράμματα
rum te negalas , relaxatus sum ex mea cupiditate , άρνησιν έχοντα της αφίξεως , παρείθης από της επι
simulque lotius meæ infrmitatis recordatus . Venit θυμίας (85), και πάσης ομού της ασθενείας ανεμνή
autem mihi in mentem el corum qui advocaverant σθην. " Ηλθε δέ μοι εις έννοιας και ή των κεκληκό
perſunctoria invitandi ratio, qui cum me per ho των αφοσίωσις, ότι , παροδικήν προς ημάς ποιησά
noratissimum fratrem Hellenium Nazianzi pera . μενοι την κλήσιν διά του αιδεσιμωτάτου αδελφού
quatorem in transcursu vocassent , qui iteruin de ( 86) Ελληνίου του εξισούντος Ναζιανζόν , δεύτερον
iisdenn submoneret , aut me deduceret , non dignati περί των αυτών υπομιμνήσκοντα ( 87), ή οδηγούντα
sunt miltere. ltaque cum ob peccala nostra simus ημάς, ου κατηξίωσαν αποστείλαι. Επει ούν ύπ
ipsis suspecti , limuimus ne illorum 192 conven οπτοι αυτοίς εσμεν διά τάς αμαρτίας ημών , εφοβή
lus lætitiam præsentia nostra obturbaremus. Nam θημεν μή που το φαιδρόν αυτοίς της πανηγύρεως
cuin magnanimitate lua vel ad magnas tentationes τη παρουσία ημών επιθολώσωμεν . Μετά μέν γάρ
accingi non pigramur ; absque le aulem vel inluen της σης μεγαλοφυΐας και προς τους μεγάλους απο
dis levibus aerumnis impares sumus . Quoniam igi- και δύσασθαι πειρασμούς ουκ οκνούμεν · άνευ δε σου
lur de rebus ecclesiasticis futurus erat mihi cum ουδέ ταϊς τυχούσαις θλίψεσιν αντιβλέψαι αυτάρκως
illis congressus, celebritatis quidem tempus præler έχομεν . Επεί ούν εκκλησιαστικών ένεκεν γίνεσθαι
misi, congressum autem in quielum ac expers per ημών ή προς αυτούς έντευξις έμελλε, τον μέν της
turbationis tempus disluli ; meque satius esse duxi πανηγύρεως καιρόν παρελίπομεν, εις ήσυχίαν δε και
Nicopolim venientem de necessariis Eeclesiarum ατάραχον διαγωγήν την συντυχίαν υπερεθέμεθα , και
rebus cum religiosissimo episcopo Meletio colloqui , προηρήμεθα καταλαβόντες την Νικόπολιν διαλεχθη
si Samosata pergere recuset : sin autem non recuset, ναι περί των ταις Εκκλησίαις αναγκαίων τω θεοφι
simul cum eo advolabimus, modo id mihi ab utro λεστάτω επισκόπου Μελετίω, ει μέλλοι παραιτείσθαι
que declarelur , videlicet ab illo ipso nobis de his την επί Σαμόσατα ( 88) εδόν : ει δε μή , αυτώ (89 )
rescribente (scripsimus enim) , atque a tua pietate. συνδραμούμεθα , εάν παρ' αμφοτέρων τούτο ημίν
κατάδηλον γένηται , παρά τε αυτου εκείνου αντιγράψαντος ημίν περί τούτων (έπεστείλαμεν γαρ), και
παρά της σης θεοσεβείας.
2. Eramus etiam cum episcopis secunda Cappa 2. Επισκόποις δε τοις εκ της δευτέρας Καππαδοκίας
dociæ congressuri : qui postquam alterius provin συντυγχάνειν έμέλλομεν · ο , επειδή έτέρας ωνομά
ciæ nomen habuerunt , subito existimarunt se ex C σθησαν επαρχίας , ενόμισαν αθρόως και αλλοεθνείς
alia ac nos natione et gente esse , tantumque nos και αλλόφυλοι πρός ήμάς γεγενησθαι » οι τοσούταν
ignorarunt , qualituin qui nullumn prorsus pericu- ημάς ήγνόησαν , όσον οι μηδε την αρχήν πεπειρα
lum fecere , nec unquam in colloquium veneruni. μένοι ( 90) , μηδέ εις λόγους ποτέ αφικόμενο:( 91). ΠρG
Exspectabatur autem et alius congressus cum re εδoκάτο δε και ετέρα συντυχία του αιδεσιμωτάτου
verendissimo episcopo Eustathio , quocuin congressi επισκόπου Ευσταθίου , ή και γενομένη ημϊν . Διά
sumus . Nam quia multi clamitabant aliquid ab eo γάρ το παρά πολλών καταβοϊσθαι αυτόν, ώς περί
in fide adulterari , venimus ei in colloquium , eum την πίστιν παραχαράσσοντά τι , αφικόμεθα αυτό
que invenimus Dei ope ad omnem rectam fidem είς λόγους , και εύρομεν συν Θεώ προς πάσαν ορθό
bono animo asseclantem . Porro episcoporum lit τητα ευγνωμόνως ακολουθούντα. Τα δε των επισκό
teræ culpa illorum ipsorum , a quibus nostras των γράμματα παρά την αιτίαν αυτών εκείνων ουκ
Transmilli oportebat , ad dignitatem luam missä εκομίσθη τη τιμιότητί σου , ούς έχρήν τά παρ ' ημών
non sunt : sed et me ſugerunt, e memoria ob assi διαπέμψασθαι · αλλά και εμέ παρήλθε , τη συνεχεία
duas curas elapsæ. Cæterum frairem Gregorium των φροντίδων έκκρουσθέντα της μνήμης. Τον δ '

Alias CCLIX , scripta anno 372.
(84) Όσιότητος. Ιta tres vetustissimi colices , D codices ut in textυ.
quæ scriptura videtur præferenda vulgatæ zosto
τητος .
( 8 ) Παρείθης από της επιθυμίας . Editi παρ
είθην υπο της αθυμίας, αnimo defeci. Harl. από
της αθυμίας . Solus Medicaus από της επιθυμίας .
( 86) Vide Addenda .
(87) Υπομιμνήσκοντα. Sic mss . Sex : habet
Halkeanus codex υπομνήσκοντα. Sic etiam editio
prima Paris . At in secunda legitur i ForevÝ Jovta .
Aliquando infra editi αντιβλέπειν , tres vetustissimi
(88) Σαμόσατα. Harl . Σαμοσάτων.
189 ) Auto. Sic Harl. prima manni, quam scri
pluram in textuin inducere non dubitavimus pro
eo quod vitiose legebalur autoū .
( 90 ) Πεπειραμένοι. Ιta inss. t paulo post iiclem
αφικόμενοι. Editi πεπειρασμένοι et αφικνούμενοι.
Halel tamen editio secunila Paris . πεπειραμένοι.
(91 ) Vide Addenda.
 7 EPISTOLARUM CLASSIS II . EPIST . XCIX . 493
αδελφόν (92) Γρηγόριον καγώ ή βουλόμην οικονομεϊν A vellem et ego Ecclesiam gubernare ingenio suo
Έκκλησίαν τη αυτού φύσει σύμμετρον . Αύτη δε ήν parem . Ea autem erat Ecclesia omnis quæ sub sole
πάσα εις έν συναχθείσα ή υφ' ηλίω ( 95) . Επειδή est , in unum collecta . Cum autem fieri id non queat,
δε τούτο αδύνατον , έστω επίσκοπος , μή εκ του τό episcopus sit , non ex loco ornamentum accipiens,
που σεμνυνόμενος , αλλά τον τόπον σεμνύνων αφ' sed loco ex sese addeus . Νam viri vere magni est
εαυτού . " Όντως γάρ μεγάλου εστίν ου τους μεγάλους non magnis tantum parem esse , sed etiam , quæ
μόνον αρκεϊν , αλλά και τα μικρά μεγάλα ποιείν parva sunt facultate sua magna facere. Quid autem
τη εαυτου δυνάμει . Τί δε δεί (94) ποιήσαι το Παλμα- faciendum Palmatio , qui post tot ac fantas fratrum
τίω , μετά τοσαύτας παρακλήσεις των αδελφών έτι admonitiones adhuc ministrat Maximo ad perse
υπηρετούνται το Μαξίμου προς τους διωγμούς ; Αλλ ' cationes ? Sed tamen ne nunc quidem lilleras ad
όμως ουδέ νυν οκνούσιν έπιστείλαι • παραγενέσθαι illum millere gravantur : nam quominus veniant
γάρ και υπό ασθενείας σώματος και υπό ασχολιών et corporea inva!etudine et domesticis negotiis
οίκειακών ουκ επιτρέπονται . Γίνωσκε μέντοι , θεο prohibentur. Noveris porro, Pater Deo dilectissine,
φιλέστατε Πάτερ , ότι πάνυ χρήζει ( 95 ) της παρου res nostras tua omnino præsentia indigere , ac ne
σίας σου τα ημέτερα , και ανάγκη σε το τίμιον γή cesse esse ut venerandum senium adhuc semel mo
ρας έτι άπαξ κινήσαι , υπέρ του στη σαι περιφε Β . veas , quo Cappadociam jam fluctuantem et casui
ρομένην λοιπόν και εγγύς πτώματος ούσαν την proximan sustentes .
Καππαδοκίαν .
ΕΠΙΣΤΟΛΗ Θ . 193 EPISTOLA XCIX .
Terentio exponit Basilius, quomoclo deserlus a Theodloto perficere non potuerit, quod ex mandato imperatoris el litteris
Terenlii susceperat , ut episcopos Armenice daret. Cæterum curæ sibi ſuisse , ui episcopos pacificaret,ac multa non recte
fieri solilit in Armenia emendarel.Accepisse eliam se a Satalensibus suffragia, quibus rogabalur ul eis episcopum daret,
ac de inflictis Cyrillo Armenia episcopo caluniniis cognovisse .

Τερεντίφ Κόμητι . Terentio Comili.

Πάνυ πολλήν σπουδήν ενστησάμενος πειθαρχή 1. Cum diligenter admodum in id incubuissem ,
σαι μερικώς γούν και τα βασιλικό προστάγματα και ut ex parte saltem el imperatoris mandato oblem
το φιλικό της σης τιμιότητος γραμματι , ου εγώ perarem et amicissimis dignitatis tuæ litteris , cujus
πάντα λόγον και πάσαν γνώμην γέμειν ορθής προ ego sermonem omnem omnemque sententiam vo.
αιρέσεως και αγαθής διανοίας πεπίστευκα, εις έρ- C luntate recta ac bono consilio plenam esse certo
γον αγαγείν την προθυμίαν ουκ επετράπην ( 96 ) . scio , studium meum ad opus deducere mihi non
Αίτιον δε το μεν πρώτος και αληθέστατον αι εμαι licuit. Causa autein prima quidem et verissima ,
αμαρτίαι , πανταχού μου προαπαντώσαι , και υπο peccata niea , quæ ubique occurrunt mihi, ac meos
σκελίζουσαι μου τα διαβήματα · έπειτα και η του gressus subvertunt : deinde etiam episcopi , qui
δοθέντος ημίν εις συνεργίαν επισκόπου προς ημάς datus adjutor fuerat , animi a nobis alienat : 0.
αλλοτρίωσις . Ουκ οίδα γάρ ό τι παθών ο αιδεσιμώ Nescio enim quid passus reverendissimus frater
τατος αδελφός ημών Θεόδοτος , ο επαγγειλάμενος noster Theodotus , qui ab initio promiseral mutuan
ημίν εξ αρχής πάντα συμπράξεις , και προθύμως se nobis operam in omnibus dalurum , nosque li
ημάς από Γητασών επί Νικόπολιν καταγαγών ( 97 ) ,
benter Getasis Nicopolim adduxerat , ubi nos vidit
επειδή είδεν ημάς επί της πόλεως , ούτως ήμάς (98) in civitate , sic aversatus sit , sic peccala nostra
έβδελύξατο , και ούτως εφοβήθη τας αμαρτίας ημών, meluerit , ut neque ad malutinas preces , neque ad
ως μήτε εις εωθινήν ευχήν μήτε εις εσπερινήν Vespertinas nos voluerit assumero : aqua ille qui
ανασχέσθαι ημάς παραλαβείν · δίκαια μεν ποιών, dem faciens, quod ad me attinet, ac vitæ meæ con.
ως προς ημάς , και πρέποντα το εμώ βίω , ου λυ venientia , sed non utiliter communi Ecclesiarum
σιτελούντα δε τη κοινή καταστάσει των Εκκλησιών D tranquillitati consulens . Πorum autem causam
βουλευόμενος . Την δε αιτίαν τούτων προέφερεν ημίν, nobis afferebat, quod non gravaremur reverendis

(92) Τον δ' αδελφόν . Editi addunt εμόν , τον ,
fratrem meum , quæ quidem unde sumpta sint ne
scio , cum in nostris novem codicibus desint . Quin
etiam ad marginem legitur in Regio primo et Harl.
περί του θεολόγου , de tileologo . Ιbidem Harl . Ex
κλησίαν σύμμετρον .
(95) Υφ' ηλίω. Med . υφήλιος. Βigot., Reg. Se
cundus et Coisl . Secundus υφ' ήλιον. Αlterutrum
nabuit Harl . prima manu. Paulo post editi 'Ente !
cé , plerique mss. ut in textu .
(94) Τι δε δεί . Medl . Τί δέ ποιήσαι .
( 95) Πάνυ χρήζει . Ιta niss . septem : editi πάν
χρήζει .
(96 ) Ουκ επετράπην . Ιta mss . septem . Editi ουκ
έτράπην.
(97) Καταγαγών . Sic mss . sex . Editi καταγαγείν,
Promiserat se Nicopolim deducturum . Nam videtur
id promisisse : Theodotus , aut certe non perfecit,
nec Basilius ea de re queritur. Cum autem dicat
infra Basilius relicium se fuisse Getasis a Theo
doto Nicopolim redeunte ; quod ait hoc loco se
Getasis ab eo Nicopolim fuisse adductum , sic in
telligi debel, ut id Theodotus non comitando, sed
perhumaniter invitando perfecisse dicatur.
(98 ) 'Huās. Addidimus ex tribus vetustissimis
codicibus hanc vocem , quæ forte in aliis omissa ,
quia cum paulo ante præcesserit , minus commode
repeli videlalır.
και
Alias CLXXXVII, scripta anno 372.
499 S. BASILII MAGNI 300

simum episcopum Εustathium in communionem Α οτι ήνεσχόμεθα εις κοινωνίαν τον αιδεσιμώτατον
recipere. Quod autem egimus , est ejusmodi . επίσκοπον Ευστάθιον παραδέξασθαι. Το μέντοι γε
νόμενον παρ' ημών τοιούτον έστιν .
2. Vocati ad conventum , qui a fratre Theodolo 9. "Ημείς , κληθέντες εις συνοδον παρά του αδελφού
ur e
habebat , ac charitat impulsi , ut vocanti obse Θεοδότου τελουμένην (99) , και ορμήσαντες δι' αγά
queremur , ne congressum videremur irritumi et πην υπακούσαι τη κλήσει , ίνα μή δόξωμεν άπρακτον
inutilem reddere , dedimus operam ut in collo και αργήν ποιείσθαι την συντυχίαν , εσπουδάσαμεν
quium cum prædicto fratre Eustathio veniremus. είς λόγους ελθείν τώ προειρημένων αδελφώ Ευστα
Ac illi quidem proposuimus quecunque de fide θίω. Και προετείναμεν αυτώ τα περί της πίστεως
illum criminatur frater Theodotus ; rogavimusque , εγκλήματα , όσα προφέρουσιν αυτώ οι περί τον αδελ
si rectam fidem sequeretur, manifestum id nobis φον Θεόδοτον · και ήξιώσαμεν , ει μεν έπεται τη δρ
faceret , ut cum eo communionem haberemus : sin θή πίστει , φανερον ημίν καταστήσαι , ώστε ημάς
autem alieno esset animo, probe sciret nos quoque είναι κοινωνικούς · ει δε αλλοτρίως έχει , ακριβώς
ab ipso abalienatum iri. Itaque cum multos sermo ειδέναι , ότι και ημείς έξομεν προς αυτόν αλλοτρίως .
nes inter nos habuissemus , diemque illam totam Πολλών τοίνυν γενομένων λόγων προς αλλήλους , και
in his expendendis insumpsissemus ; lexo jam in Β πάσης εκείνης της ημέρας εν τη περί τούτων σκέψει
Desperam die , discessimus ab invicem , colloquio δαπανηθείσης : καταλαβούσης λοιπόν της εσπέρας ,
nullam ad certam conclusionem perducto . Sed ite- διεκρίθημεν απ' αλλήλων , εις ουδέν ομολογούμενον
rum sequenti die mane considentes, de jisdem dis πέρας τον λόγον προαγαγόντες. Τη δε εξής πάλιν ,
seruimus , accedente jam el fralre Pæmenio , Se έωθεν συγκαθεσθέντες ( 1 ) , περί των αυτών διελεγό
Dastiæ presbytero , et vehementer adversariam no μεθα , επελθόντος ήδη και του αδελφού Ποιμενίου ,
bis doctrinam defendente . Paulatim igitur et ea του πρεσβυτέρου της Σεβαστείας , και σφοδρώς ημίν
dissolvimus ., quorum nomine videbatur me accu τον εναντίον γυμνάζοντος λόγον. Κατά μικρόν ούν
sare , et eos ad assentiendum iis quæ a me quære ημείς τε , υπέρ ών έδοξεν ημίν εγκαλείν , απελυόμε
banlur adduxi , ita ut gratia Domini inveniremur θα , κακείνους εις την των επιζητουμένων υφ' ημών
ne de 194 minimis quidem rebus inter nos dissi συγκατάθεσιν προηγάγομεν (9 ) ώστε χάριτι του
Jentes . lta igitur circa nonam fere horam surrexi Κυρίου ευρεθήναι ημάς μηδε εις το σμικρότατον
mus ad precandum , ac Domino gratias egimus , προς αλλήλους διαφερομένους . Ούτω τοίνυν περί
nobis largienti , idem ut sentiremus , idemque lo εννάτης του ώραν ανέστημεν επί τάς προσευχάς ,
queremur. Ad hæc oportebat me et scriptam ali ευχαριστήσαντες τω Κυρίω, τώ δόντι ήμίν το αυτο
quam confessionem ab homine accipere , ut et il- C φρονείν , και το αυτό λέγειν . Επί τούτοις έδει με
lius adversariis manifesta fieret hæc assensio , et και έγγραφόν τινα παρά του ανδρός ομολογίαν λα
cæteris idoneum exstaret illius propositi monu βείν, ώστε και τους έναντιουμένοις αυτό φανεράν
mentum . Sed ipse volui ob plurimam diligentiam, γενέσθαι την συγκατάθεσιν , και τους λοιπούς ικανών
cum fratre Theodolo congrediens, libellum fidei ab είναι του ανδρός της προαιρέσεως την απόδειξιν .
ipso accipere , eique quem nominavi viro offerre : 'Αλλ' έβουλήθην αυτός υπό πολλής ακριβείας , τους
uit duo consequerer , nempe ut et ipse fidem rectam αδελφούς συντυχών τους περί Θεόδοτος , παρ' αυτών
confiteretur , et his satisfieret , nullam habentibus λαβείν γραμματείον πίστεως, και αυτό προτείναι
contradicendi materiam , post acceptas ipsorum τω προειρημένω · ίνα αμφότερα γένηται , ή τε ορθή
conditiones. At Theodotus , priusquam didicisset πίστις παρ' αυτού ομολογηθή 5) , και αυτοί πληρο
quam ob causam convenissemus , et quid ex collo φορηθώσι , μηδεμίαν έχοντες αντιλογίας υπόθεσιν
quio consecuti essemus , non jam nos ad syno εκ του τάς παρ ' αυτών προτάσεις παραδεχθήναι .
dum vocandos judicavit . Sed e medio itinere reversi 'Αλλά πρίν μαθείν τίνος ένεκεν συνετύχομεν , και
sumus , animum despondentes , quod nostros pro τί ήμίν εκ της ομιλίας κατώρθωται , οι περί τον
pace Ecclesiarum labores irritos redderet . επίσκοπον Θεόδοτον ουκέτι ήμάς εις την σύνοδον
προτρέψασθαι κατηξίωσαν. 'Αλλ' από μέσης ανεζεύξαμεν (4 ) της οδού , αθυμήσαντες , ότι ατελείς ημίν
ποιούσε τους υπέρ της ειρήνης των Εκκλησιών καμάτους.
3. Poslea igitur imposila mihi necessitate in D 3. Μετά ταύτα τοίνυν , επειδή κατέλαβεν ημάς η
Armenianı eundi , cum nossem singulare hominis ανάγκη της επί την 'Αρμενίας οδού , ειδώς του αν
ingenium , vellemque coram locuplete teste cum δρός το ιδιότροπον , και βουλόμενος υπό μάρτυρι ( 5)
ipse rationem eorum quæ egeram reddere , tum αξιοπιστα αυτός τε υπέρ των πεπραγμένων απολο

(99) Τελουμένην . Ιta mss . nostri omnes . Eliti simi ομολογήται .

τελειουμένην . Ιbidem Reg . secundus et Coisl . se
« undus Θεοδώρου, quod manifestum est erratum .
iiderm duo codices habent κοινωνούς pro κοινωνι
κούς .
( 1 ) Vide Addenda .
(2 ) Προηγάγομεν . Sic tres vetustissimi codices .
Editi προσηγάγομεν ..
( 3) Ομολογηθη. Tres mss . non tamen antiquis -
( 4) Ανεζεύξαμεν . Ιta Reg. uterque et Coisl.
uterque cum Med . , Vat., Clarom . , Paris . et Bigul.
Non possum citare Harlæanum codicem , in quo
folium deest hoc loco , sed non dubium quin hæc
scriptura tot nixa libris antiquis præferenda sit
νulgata ανέζευξαν , reversi sunt.
( 5) Υπό μάρτυρι . Νonnulli mss. επί μάρτυρι .
501 EPISTOLARUM CLASSIS II. EPIST . XCIX . 502

γήσασθαι , κακείνον πληροφορήσαι , ήλθον επί τα Α illi satisfacere, veni Gelasa in agrum religiosis
Γήτασα τον αγρόν του θεοφιλεστάτου επισκόπου Με simi episcopi Meletii , ubi et ipse , quem dixi ,
λετίου , συμπαρόντος μου και αυτού του προειρημέ Theodolus mecum interſuit : sicque ibi accusatus
νου Θεοδότου και ούτως εκεί , επειδή ένεκλήθημεν ab eo ob conjunctionem cum Eustathio , dixi ex
παρ' αυτού επί τη (6) προς Ευστάθιον συναφεία , congressu conseculum me esse , ut eum in omui .
είπον το έκ της συντυχίας κατόρθωμα , ότι έλαβον bus idem ac nos sentientem haberem . Cum autem
αυτόν εις πάντα ημίν όμοδοξούντα . Ως δε διεβε asseveraret Eustathium negasse , postquam ab eo
βαιούτο εξαρνον γεγενησθαι μετά την άφ' ημών discessimus , suisque propriis ipsum discipulis af
αναχώρησιν , και διαβεβαιούσθαι αυτόν τοϊς ιδίοις firmare , se nulla prorsus in re nobiscum de fide
αυτού μαθηταίς , ή μεν εις μηδέν ημίν περί της πί consensisse , ad hæc ego occurrebam (ac vide , vir
στεως συντεθεϊσθαι , απήντων εγώ προς ταύτα (και in primis admirande, an non justissimas huic rei
σκόπει , θαυμασιώτατε , ει μή δικαιοτάτας ( 7 ) και et invictissimas responsiones altulerimus), persua
αναντιρρήτους έποιούμην προς τούτο τάς αποκρί sum mihi esse conjecturam facienti ex reliqua viri
σεις ) , ότι εγώ μεν πεπεισμαι , εικάζων εκ της conslantia , ipsum haud ita leviter in contraria
λοιπης ευσταθείας του ανδρός , μή ούτως αυτόν κού circumferri, neque nunc quidem confiteri , nunc
B
φως περιτρέπεσθαι προς τα εναντία , μηδέ νυν μεν vero negare quæ dixerit ; hominem mendacium in
ομολογείν , νύν δε υπέρ ών είπεν αρνείσθαι · άνδρα rebus minimis , ut horribile quiddam , aversantem ,
και το υπέρ των τυχόντων ψεύδος , ώς φοβερόν, απο nedum in rebus tanti momenti ac ita omnium
φεύγοντα , μή ότι γε περί των τηλικούτων πραγμά fama celebratis veritati unquam adversari velit .
των , και ούτω παρά πάσι βεβoημένων (8) , έλέσθαι Quod si vera esse contingat quæ a vobis dictitan
αν ποτε εναντιωθήναι τη αληθεία. Ει δε άρα και tur, proponendus est ei libellus , qui omne reclæ
αληθή είναι συμβή τα θρυλλούμενα παρ' υμών , fidei specimen complectalur . Quod si eum subscri
προτείναι αυτό γραμματείον , πάσαν έχον της ορ bendo assentiri reperero , manebo in illius com .
θης πίστεως την απόδειξιν , χρή . Εάν μέν ούν εύρω munione : sin autem deprehendero recusantem , ab
αυτόν συντιθέμενον εγγράφως , επιμενω τη κοινω- ' illius conjunctione discedam . Cum autem haec pro
νία : εάν δε λάβω αναδυόμενον , αποστήσομαι αυτού barenlur episcopo Meletio , et fratri Diodoro pre
της συναφείας . 'Αποδεξαμένου (9 ) τον λόγον του επι sbytero (nam jis quæ fiebant intereral), illic sane
σκόπου Μελετίου , και του αδελφού Διοδώρου του quam reverendus frater Theodotus assensus est ;
συμπρεσβυτέρου ( παρήν γάρ τοις γινομένοις ) , συν cumque adhortalus esset , ut descenderemus Nico
θέμενος ο αιδεσιμώτατος αδελφός Θεόδοτος εκεί , c polim , tum ut Ecclesiam ipsius invisereinus,
και παρακαλέσας ημάς κατελθείν επί Νικόπολιν , tum 195 et ipsum itineris comitem Salalos usque
ίνα και την Εκκλησίαν αυτού επισκεψώμεθα , και haberemus, ac nos Getasis reliquisset , ubi Nico
αυτόν λάβωμεν της μέχρι Σατάλων οδοιπορίας συν polim venimus , oblitus eorum quæ et a me audie
έμπορον , καταλιπών ( 10) ημάς εν Γητάσοις, επειδή ral , et quæ nobiscuin pactus fuerat , nos iis , quas
κατελάβομεν ( 11 ) την Νικόπολιν , επιλαθόμενος ών paulo ante retuli , contumeliis ac ignominiis affe
τε παρ' εμού ήκουσεν (12 ) , ών τε συνέθετο ημίν , εκεί clos dimisit.
ναις ταις ύβρεσι και ταϊς ατιμίαις , ας μικρό πρό
σθεν διηγησάμην , καταισχύνας ημάς απέπεμψε .
4. Πώς oύν ήν δυνατόν μου , τιμιωτάτη κεφαλή , 4. Quomodo ergo possem caput præstantissimum ,
ποιήσαι τι των προστεταγμένων , και δούναι επισκό mandatorum quidquam perficere, et episcopos Arme
πους τη 'Αρμενία ; ούτω πρός με του κοινωνού της niæ dare ? sic erga me affecto curarum socio , cujus
φροντίδος διατεθέντος , παρ' ού εγώ προσεδόκων τους opera speralbarm meidoneos virosinventurum,eo quod
επιτηδείους άνδρας εύρήσειν , διά το είναι εν τη παρ in ejus paræcia non desint et religiosi , et pruden
οικία αυτού και ευλαβείς , και συνετούς , και της tes , et linguæ periti, et qui reliquos usus gentis
γλώττης εμπείρους , και τα λοιπά ιδιώματα του D proprios sciant ; quorum nomina cum sciam , Vo
έθνους επισταμένους· ών ειδώς τα ονόματα , εκών ( 13) lens taceho , ne quid impedimenti nascatur, quomi
σιωπήσομαι , ίνα μή τι εμπόδιον γένηται προς το εν nus alio saltem tempore Armeniæ utiliter consula
ετέρω γούν χρόνω χρησιμευθήναι την Αρμενίαν . tur. Et nunc cum Satala usque cum tali corpore
Και νύν γενόμενος μέχρι Σατάλων εν τοιούτω σώ pervenissem , reliqua quidem visus sum Dei gratia
ματι , τα μεν λοιπά έδοξα τη του Θεού χάριτι καθιστάν , constituere ; cum pacem composuerim inter episco
ειρηνεύσας τους της Αρμενίας επισκόπους , και δια pos Armeniæ , eosque , ul par eral , allocutus sim ,

addunt oύν .
(6) Επί
Ιbidem τη . Νonnulli
Coisi. primus etrmssMed.
. περίτατηςκατορθώματα
... συναφείας.. (10 ) Συνέμπορον , καταλιπών . Ιta mss. octo.
Paulo post nonnulli codices εαυτού μαθηταίς. Editi συνέκπoρoν καταλιπόντα .
( 7) Δικαιοτάτας. Reg. primus et Βίροι. alter (11 ) Κατελάβομεν . Quatuor mss , non vetustis
δικαιοτάτως και αναντιρρήτως. Paulo post editi simi xatéhabav , sed minus commode .
perabsurde αυθαδείας. ( 12) "Ήκουσεν . Ιta optimi quinque mss . Edi
(8 ) Βεβoημένων. Ιta mss. sex . Editi διαβεβoημέ- ήκουσαν. Paulo post nale in editis προτεταγμένων.
νων . Mss . it in textu .
(9) Αποδεξαμένου. Tres mss . non vetustissimi ( 13) Εκών . Ιta plerique mες . Editi εκουσίως .
303 S. BASILII MAGNI 504
ut deponerent consuetam indifferentiam , ac since : A λεχθείς αυτοίς τά πρέποντα , ώστε αποθέσθαι την
rum pro Domini Ecclesiis studium resumerent : quin συνήθη αδιαφορίαν ( 14 ) , και αναλαβείν την γνησίας
et regulas ipsis dederim de iis , quæ indifferenler του Κυρίου υπέρ των Εκκλησιών σπουδών , δούς αυτούς
in Armenia peccabantur , quomodo illos deceret και τύπους περί των αδιαφόρως κατά την 'Αρ
curam suscipere . Accepi autem et a Satalorum Eccle μενίαν παρανομουμένων , όπως αυτούς προσήκες
sia sufragia , φuibus rogalbar ut episcopιτη ipsis επιμελείσθαι · εδεξάμην δε και ψηφίσματα παρά της
darem . Curæ etiam mihi illud fuit , ut de aspei sa εκκλησίας Σατάλων , παράκλησιν έχοντα δοθήναι αυ
criminatione fratri nostro Cyrillo Armeniæ episcopo τους παρ' ημών επίσκοπον . 'Επιμελές δέ μοι τούτο
inquirerem ; ac Dei gratia reperimus falso commo εγένετο, και την περιχυθείσαν βλασφημίαν τώ αδελφό
tam ex calumnia illius inimicorum , quam el mani ημών Κυρίλλω το επισκόπη 'Αρμενίας ανερευνήσαι
ſeste coram nobis confessi sunt. Atque utcunque και διά της χάριτος του Θεού εύρομεν αυτήν ψευδώς
Satalorum populum visi sumus ipsi placare , ita ut κινηθεϊσαν , εκ διαβολής των μισούντων αυτόν · ήν
non jam ab illius communione refugiat. Quod si και φανερώς ώμολόγησαν έφ' ημών. Και εδόξαμεν
hæc parva sunt, el nihili facienda , ai nibil a nobis μετρίως ημερούν προς αυτόν τον έν Σατάλοις λαόν ,
aniplius perfici poterat, ob muluam inter nos ex ώστε μηκέτι αυτού την κοινωνίαν φεύγειν. Ει δε
diaboli artificio lissensionem . Αtque hac quidem p μικρά ταύτα , και ουδενός άξια , αλλά παρ' ημών
tacenda erant , ne mea ipsius probra vulgare videar ; ουδέν ήν πλέον δυνατόν γενέσθαι , διά την έκ της
sed quia aliter causam dicere non poleram apud του διαβόλου περιεργίας ημών αυτών προς αλλήλους
magnanimitatem tuam , in necessitatem veni omnis ασυμφωνίαν . Ταύτά με έδει ( 15-16) σιωπάν , ένα μη
rerum gestarum veritatis enarrandæ . δόξω δημοσιεύειν έμαυτού τα ονείδη· αλλ' επειδή ουκ
ήν άλλως απολογήσασθαι σου τη μεγαλοφυΐα , εις ανάγκην ήλθον πάσαν των γεγονότων την αλήθειαν
διηγήσασθαι .
EPISTOLA C * . ΕΠΙΣΤΟΛΗ Ρ' .

Gratias agil Basilius ob litteras ab Eusebio in vicina Armenis regione acceptas. Retinet antiquum eundi Samosata de
siderium , quamviset æger sit el negotiorum mole " ppressus. Iniut Eusebium ad diem festum sanctiEupsychii, qui erat
septimus Sep!embris.Sibi enim illius consilio ad mulla opus esse, in his ut deliveret demolestiis sibi simplicilule Gre
gorii Nysseni exhibilis.
Eusebio , episcopo Samosalorum . Ευσεβίω , επισκέπω Σαμιοσάτων».
Sic vidi litteras dilectionis tuæ in regione Arme Ούτως είδον τα γράμματα της αγάπης σου εν τη
nis vicina , quemadmodum videant navigantes facen c γείτονα χώρα της Αρμενίας ( 17 ) , ώς αν ίδoιεν οι θα
eminus in Inari splenderitem, praesertim si ventis " λαττεύοντες πυρσον έν πελάγει πόρρωθεν φρυκτω
mare intumuerit . Nam natura quidem suaves , ac ρούμενον, άλλως τε καν άγριαίνουσά πως τυχοι ( 18)
plurimum habentes 196 solatii litterae gravitatis η θάλασσα υπ' ανέμων . Και γάρ φύσει μεν ηδύ και
εue : sed tunc maxime earum suavitaten tempus παρηγορίαν έχουν πολλήν το της σης σεμνότητος
auxit ; quod quale ſuerit , quantoque nos mærore γράμμα , τότε δε μάλιστα την απ' αυτού ( 19) χάριν ο
affecerit, non equidem dixerim , cum semel statue καιρός συνηύξησεν , ον οποίος ήν , και όπως ήμάς
rim eorum , quæ molestiam altulerunt, oblivisci , λυπήσας , εγώ μεν ουκ άν είπoιμι , κρίνας άπαξ επι
sed condiaconus noster pielati tuæ enarrabit. Me λαθέσθαι των λυπηρών : ο μέντοι συνδιάκονος ημών
autem reliquit omnino corpus , adeo ut ne levissi- διηγήσεταί σου τη θεοσεβεία . Εμέ δε επέλιπε παντε
mos quidem molus possim sine dolore ferre . Sed λώς το σώμα , ώστε μηδέ τάς σμικροτάτας κινήσεις
tamen precor, ut possit mihi antiquum desiderium δύνασθαι αλύπως φέρειν . Πλήν αλλ' εύχομαι δυνη
nunc saltem ope precum tuarum adimpleri ; quan θήναι μου την παλαιάν επιθυμίαν νυν γούν διά της
quam in multas me diſlicultates conjecit ipsa pere βοηθείας των σων προσευχών εκπληρωθήναι: εί και
grinalio , tandiu negleclis Ecclesiæ nostræ rebus . ότι πολλήν μοι πεποίηκε την δυσκολίαν ή αποδημία
Quod si Deius , dum in terra versamur, concedere D αύτη , τοσούτω χρόνω αμεληθέντων των κατά την
dignetur, ut in Ecclesia nostra pietatem tuam videa ημετέραν 'Εκκλησίαν πραγμάτων. Εάν δε ο Θεός ,
mus , certe bonas spes etiam de futuris rebus ha έως εσμέν υπέρ γής , καταξιώση ημάς ιδείν επί της
bebimus, nos a Dei donis non omnino exclusos esse. "Εκκλησίας ήμών την σήν θεοσέβειαν · όντως αγαθάς
Hoc itaque si fieri potest, rogamus ut fiat in solemni ελπίδας και επί τούς μέλλουσιν έξομεν , ώς ου πάντη
conventu , quem singulis annis celebramus in me εσμέν απόβλητοι ( 20) των δωρεών του Θεού. Τούτο

( 14) Agrawcp'ar . Bigol . , Reg: secundus ct Coisl.
secundus διαφοράν. Paulo post editi αυτου Κυρίου .
Mss . ut in textil.
(15-16) Ταύτα με έδει. Sic tres vetustissimi co
dikes . Editi Ταύτα έδει μέν.
( 17) Της Αρμενίας. Ιta Coisl. primis , Md ,
Harl. et Claroi. Editi της των Αρμενίων. Paulo
post editi θαλασσώντες . Ηarl. , Med. et quatuor alii
ut in textu .
( 18 ) Τύχοι . Ιta Coisl . primus et Harl . cum plu
ribus aliis. Editi τύχη .
(19) Τήν απ' αυτού . Cois !. primus et Hall , την
επ' αυτώ. Μox editi προσηύξησεν. Μss. omnes ut in
textu .
(20) Εσμένα απόβλητοι . Ιta Harl. , Coisl . primτις
el Clarom . Editi απόβλητοι των δωρεών γενησόμεθα .
Alias CCLVI , scripla anno 377 .
303 EPISTOLARUM CLASSIS 11. EPIST . CI . 506

γούν , εάν η δυνατόν , παρακαλούμεν επί της συνόδου A moria beatissimi martyris Eupsychii jam appropin
γενέσθαι , ήν δι' έτους άγομεν επί τη μνήμη του μα quante , die septima mensis Septembris . Nam cir
καρίου (21 ) μάρτυρος Ευψυχίου προσεγγιζούση λοι cumstant nos digna sollicitudine negotia , quæ auxi
πόν κατά την εβδόμην ήμέραν του Σεπτεμβρίου μη lio tuo indigent , tum ad constitutionem episcopo
νός. Και γάρ και φροντίδος άξια ημϊν περίκειται rum , tum ad deliberationem et considerationem
πράγματα της παρά σου (22) δεόμενα συνεργίας , είς eorum , quæ in nos meditatur Gregorii Nysseni sim
τε κατάστασιν επισκόπων και εις βουλήν και σκέψιν plicitas ; qui synodos cogit Ancyrie, nec ullum no
των μελετωμένων καθ' ημών παρά της χρηστότητος bis insidiandi modum praetermittit."
Γρηγορίου (25) του Νυσσαέως , ός συνόδους συγκροτεί κατά την 'Αγκύραν , και ουδένα τρόπον επιβουλεύων
ημίν άοίησιν .
ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΡΑ'. EPISTOLA CI "
Redux ex Armenia Basilius cum didicisset de morle insignis alicujus personæ, consolalur hac epistola eum , quem præci
pue hoc eventu afflictum sciebat.
Παραμυθητική (24 ) . B Consolatoria.
Ευχής άξιον ήν , πρώτην διαπεμπομένους επιστο Optandum erat, epistolam primam scribentibus,
λήν , ευθυμοτέραν έχεις την των γραμμάτων υπόθε lætiorem habere litterarum materiam , Nam hoc
σιν . Ούτω γάρ αν ημίν τα κατά γνώμην υπήρξε , pacto res nobis ex sententia successissent, quia om
διότι πάσι βουλόμεθα τοίς εν ευσεβεία ζήν προαιρου nibus volumus pietatis institutum profitentibus ,
μένοις πάντα τον βίον εις αγαθόν ευοδούσθαι . 'Αλλ ' lolam vitam ad prosperos successus perduci . Sed
επειδή ο διοικών την ζωήν ημών Κύριος , κατά την cum vilæ nostre moderator Dominus pro non enar
άρρητον αυτού σοφίαν πάντως προς το συμφέρον των rabili sua sapientia , omnino ad utilitatem anima
ψυχών των ημετέρων ταύτα ώκονόμησε γενέσθαι , δι' rum nostrarum hos evenlus dispensaverit, per quos
ών σοι μεν οδυνηράν κατέστησε την ζωήν, ημάς δε , tibi quidem molestam vitam constituil, nos vero qui
τους τη κατά Θεόν αγάπη συνημμένους , εις συμπά - libi charitate in Deo conjuncti sumus , a fratribus
θειαν ήγαγε , μαθόντας παρά των αδελφών ημών , εν nostris, quo in rerum statu sis, educto3 ad commi
οίς γέγονας : αναγκαίον ημίν εφάνη , την ενδεχομένην serationem adduxit ; necessarium nobis visum est,
παράκλησιν προσαγαγείν σοι . Ει μεν ούν ήν δυνατόν solatium , quod in nobis silum est , tibi afferre. Ita
και διαβήναι μέχρι του τόπου ενώ συμβαίνει διάγειν que fieri si possel , ut ad eum usque locum , in quo
σου την ευγένειαν, περί παντός αν τούτο εποιησάμην · C tu nobilitati versari contingit , proficiscerer, uli
επει δε και η του σώματος άρρωστία , και των συν que nihil prius fecissem . Quoniam vero et corporis
εχόντων ημάς πραγμάτων το πλήθος, και αυτήν ταύ adversa valetudo, el negotiorum quibus dislinemur
την ην υπέστημεν οδόν επί πολλή των καθ' ημάς Εκ njultitudo, 197 hoc ipsum iter, quod subiimus, ad
κλησιών ζημία παρεσκεύασε· διά γραμμάτων επισκέ magnum Ecclesiarum nostrarum damnum conver
ψασθαί σου την σεμνότητα προεθυμήθημεν , υπο til ; per litteras præstantiain tuam invisere in ani
μιμνήσκοντες , ότι αι θλίψεις αύται ουκ αργώς τοίς mum induximus, admonentes calamitates ipsas non
δούλοις του Θεού παρά του επισκοπούντος ημάς Κυ frustra Dei servis a Domino , qui nos gubernat,
ρίου γίνονται , αλλά επί δοκιμασία της αληθινής πρός accidere , sed ad probationem veroin Deum condi
τον κτίσαντα ημάς Θεόν αγάτης . Ως γάρ τους αθλη torem nostrum dilectionis . Quemadmodum enim
τάς οι των αγώνων κάματοι τοίς στεφάνοις προσ certaminum labor athletas ad coronam , ila etiam
άγουσιν , ούτω και τους Χριστιανούς ή εν τοις (25) Christianos probatio in ientationibus ad perfe
πειρασμούς δοκιμασία προς την τελείωσιν άγει , εάν ciionem adducit ; si modo ea quæ a Domino dispen
μετά της πρεπούσης υπομονής εν ευχαριστία πάση τα santur, cum debila patientia in omni gratiarum ac
οικονομούμενα παρά του Κυρίου καταδεξώμεθα . Αγα D tione suscipiamus. Domini bonitate gubernantur
(21 ) Manaplov . lla tres vetustissimi codices . tur. Insidiæ ergo illæ et concilia adversus Basilium ,
Eliti μακαριωτάτου . eodem sensii accipienda, ac bellum in epistola niox
(22 ) Της παρά σου. Αrticulus additus ex tribus citala memoratum , utprle ex eadem profecta sim
velustissimis codicibus et Val . plicitate.
(23) Γρηγορίου. Nemo Sane non miretur Gre ( 24 ) Παραμυθητική . Editi addunt τη ομοζύγω
gorjum Nyssenum concilia coegisse contra Basi. 'Aρινθαίου. Qui quidem titulis unde simplus sit
lium , eique insidias struxisse . Sed quia Basilius id ignoro. Hæc enim desunt in omnibus, quos quidem
ascribit simplicitati Gregorii , facile perspicitur viderimus, mss. codicibus, Coisl . ulroque, Harl.,
non malum animum , sed potius immoderatum fra Med ., Regio utroque, Vat . , Clarom ., " Bigoliano
tris juvandi studium reprehendi. Nam cum esset utroque. Quin eliam titulus nonnullorum codicum
Gregorius homo minime aslulus, et ad suspican hanc epistolam non ad mulierem , sed ad virum
dam in aliis fraudem tardissimus, merilo metuebat aliquem scriplam esse probal. Sic enim habet Re
Basilius ne , dum is cum hominibus vaferrimis con gius secundus : Πρός τινα θλίψεσιν αδοκή τους περι
siliatur, el se et fratrem in res molestissimas con TE JÓVta. Ad aliquem in ærumnas inexspecialas la
iiceret. Non mullo lenius castigat illius simplicita psum. Sic etiam in uno Bigοι. : Tινι θλίψεσιν αδο
.em Basilius in epist . 58 , queriturque quod sibi κήτους περιπεσόντι .
vellum indicat; quia sese in pacificationem , invilo (25) Η εν τοίς . Editi addunt αυτούς , quod non
Basilio , interponebal, et in componendo Basilium legitiir in mss . codicibus.
inter et avanculum dissidio minus caule versaba Alias CCII, scripta anno 372 .
507 S. BASILII MAGNI 508

omnia . Nihil eorum que nobis accidunt ut mole- Αθότητι Δεσπότου διοικείται τα πάντα . Ουδέν των
sium accipere oportet , etiamsi in præsentia infir συμβαινόντων ημίν ώς λυπηρόν υποδέχεσθαι χρή , κάν
milalem nostram tangat . Etsi enim rationes ignora » προς το παρόν άπτεται της ασθενείας ημών . Ει γάρ
mus , ob quas unumquodque eorum quæ contingunt, και τους λόγους αγνοούμεν , καθ' ους έκαστον των
veluti bonum a Domino nobis hibetur , tamen γινομένων ως καλόν παρά του Δεσπότου ημίν επάγε
hoc nobis persuasum esse debet, omnino utile esse ται · αλλ' εκείνο πε πείσθαι οφείλομεν, ότι πάντως
quod evenil, sive nobis ob patientiæ mercedem , συμφέρει το γινόμενον ή ημίν διά τον της υπομονής
sive animæ assumptæ , ne diulius in hac vita im μισθόν , ή τη παραληφθείση ψυχή , ένα μή , επί πλέον
morans, vigente in hoc mundo malitia repleretur. τη ζωή ταύτη επιβραδύνασα , της εμπολιτευομένης
Si enim hac vita circumscriberetur Clhristianorum τω βίω κακία, αναπλησθή . Ει μεν γαρ εν τη ζωή
spes , non immerito sane molestum videretur cilius ταύτη ή των Χριστιανών ελπίς περιόριστο , εικότως
a corpore disjungi : sin autem veræ vitæ initium est , χαλεπόν αν ένομίσθη το θάττον διαζευχθήναι του
iis qui secundum Deum vivunt , anime e corporis σώματος ει δε αρχή του αληθινού βίου τους κατά
vinculis solutio ; quid tristitia afficimur , sicut et ii Θεόν ζώσιν εστι τό των δεσμών τούτων των σωματι
qui spem non habent10 ? Fac igitur hortatu meo , ut κών την ψυχήν έκλυθήναι , τί λυπούμεθα, ως και οι
doloribus non succumbas, sed his le celsiorem su Β μη έχοντες ελπίδα ; Παρακλήθητι ούν μή υποπεσείν
perioremque ostendas . τοις πάθεσιν , αλλά δείξαι , ότι υπέρκεισαι και υπερ
ήρας.
EPISTOLA CII " . ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΡΒ' .
Certiores facit, præmisso Nicia , Satalenses, se eorum precibus adductum esse, ut eis consanguinem suum , el sibi et mairi
el populo carissimum , omnibus rebus eorum ulilitati posthabitis, episcopum concederet.
Civibus Satalenis. Σαταλεύσι πολίταις .
Ego tum vestris tum populi totius precibus com " Εγώ , τάς τε ιδίας υμών παρακλήσεις και τας του
molus , et Ecclesia vestræ curam suscepi, et vobis λαού παντός δυσωπηθείς , και εδεξάμην ( 26) την
coram Donino pollicitus sum , nihil me pretermis- φροντίδα της καθ' υμάς Εκκλησίας , και υπεσχόμην
surum eorum que penes me forunt . Quapropter υμίν ενώπιον Κυρίου μηδέν ελλείψεις των εις δύναμιν
Coactus Sum , uti scriptum est, quasi pupillarm oculi εμήν ηκόντων . Διό ηναγκάσθην , κατά το γεγραμμέ
na i tangere " . Adeo bonor quem vobis maximum νον (27 ), οίον της κόρης του εμού οφθαλμού άψασθαι.
bebeo , rei nullius recordari me sivit , non consan Ούτως το υπερβάλλον της καθ' υμάς τιμής ουδενός
C
guinitatis, non consuetudinis , quæ mihi puero cum μου συνεχώρησεν εις μνήμην ελθείν , ου συγγενείας ,
viro exslitit , præ vestris postulatis ; sed omnium ου της έκ παιδός συνηθείας της υπαρχούσης μου προς
quæ mihi privatim cum eo ad conjunctionem in τον άνδρα , προ των παρ' υμών αιτηθέντων αλλά
tercedunt, oblitus, non replitans gemituum copiam , πάντων μεν των ιδία μου υπαρχόντων προς αυτόν εις
quain populus meus isto preposito destitutus edet , οικειότητος λόγον επιλαθόμενος , μη υπολογισάμενος
non lacrymas universæ illius cognationis, non ipsius δε μηδέ του στεναγμού το πλήθος , και καταστενάξει
malris jam senis, quæ solo illius auxilio sublevatur, μου ο λαός και την προστασίας αυτού ζημιωθείς , μη
mestitiam allendens ; horum simul omnium, que πάσης αυτού της συγγενείας το δάκρυον , μή μητρός
talia el tanta sunt , rationem non habens , id unum αυτού γηραιάς και επί μόνη τη παρ' αυτού θεραπεία
spectavi , ut Ecclesiam vestram viri tanti pra fectura σαλευούσης την θλίψιν εις καρδίαν λαβών πάντων
ornarem , eique succurrerem , jam ob diulurnam όμου τοιούτων όντων (28) και τοσούτων άλογήσας ,
præpositi privationem in genua provolutæ , el multo ενός εγενόμην , του την υμετέραν Εκκλησίαν κατακο
193 ac valido adminiculo , ut erigatur, indigenti . σμήσαι μεν τή του τηλικούτου ανδρός προστασία ,
Nostra ilaque sic se habent. Vestra auteni jam re βοηθήσαι δε αυτή εκ της χρονίας απροστασίας εις γόνυ
poscimus , ne minora videantur spe nostra et lide, D λοιπόν κλιθείση , και πολλής και δυνατής χειραγωγίας
quam viro dedi , illum a me ad amicos mecumque εις το διαναστήναι δεομένη (29) . Τα μεν ούν ημέτερα
conjunctissimos mitti , sed ut quisque vestrum τοιαύτα . Τα δε παρ' υμών: απαιτούμεν λοιπόν μη
alius aliuin suo in virum studio ac amore super:ire ελάττονα φανήναι της ημετέρας ελπίδας , και των
conetur . Ostendite igitur præclaram illam conten υποσχέσεων ας πεποιήμεθα το ανδρι , ότι προς οι
tionem , ac magnitudine obsequii cor illius demul κείους και φίλους αυτόν έξεπέμψαμεν, εκάστου υμών
cele , ut eum capiat oblivio patrice , oblivio cogna υπερβαλέσθαι τον έτερον εν τη περί τον άνδρα σπουδή
forum , oblivio populi tantum pendentis ab ejus re και αγάπη προθυμουμένου . "Όπως ούν επιδείξη
gimine, quantum inſans recens natus ab urbere ma σθε ( 30 ) την καλήν ταύτην φιλοτιμίαν , και το υπερ
terno . Præmisimus autem Niciam , ut ea quæ acia βάλλοντι της θεραπείας παρακαλέσητε αυτου την καρ

10 | Thess . IV, 12. 11 Zachar. H , 8 .

• Alias CLXXXIII , scripla anno 372.
(26) Και εδεξάμην. Harl. κατεδεξάμην .
(27) Το γεγραμμένον . Harl. et Μed . το ειρημέ
νου . Paulo post idem Med . των οικειότητος λόγων .
(28) Τοιούτων όντων . Med . τοιούτων αλγεινών .
(29) Δεομένη. Male in editis δεομένης. Εrralum
sustuli ope codicum mss .
(30 ) " Οπως ούν επιδείξησθε. Ιta mss . nostri
Sunto consensu. Editi όπως ούν επιδείξεσθε
309 EPISTOLARUM CLASSIS II . EPIST . CIV . 510

δίαν , ώστε λήθην μεν αυτώ εγγενέσθαι πατρίδος , A stunt dignitati vestre nota faciat , et diem festum
λήθην δε συγγενών (51 ) , λήθην δε λαού τοσούτον εξηρ agitis in antecessum , ac Domino , qui opera nostra
τημένου της προστασίας αυτού , όσον παιδίον νεαρών vestrum votum adimplere dignatus est , gratias re
της μητρώας θηλής. Προαπεστείλαμεν δε Νικίαν , pendatis.
ώστε τα γενόμενα φανερά καταστήσαι τη τιμιότητι υμών , και προλαβόντας υμάς εορτάζειν και ευχαρι
στεϊν τω Κυρίω τω δι' ημών καταξιώσαντι την ευχήν υμών εκπληρωθήναι .
ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΡΓ' . EPISTOLA CIII ' .
Nuntiat Satalensibus virum præstantissimum a se episcopum illis concedi.
Σαταλεύσιν (52) . Satalensibus.
"Ηγαγεν εις έργον ο Κύριος του λαού αυτού τα Perduxit ad exitum Dominus populi sui peti
αιτήματα , και έδωκεν αυτώ δια της ημετέρας τα tiones , eique per nostram humilitatem pastorem
πεινώσεως ποιμένα άξιον μεν του ονόματος, και ου dedit , dignum nomine , nec verbum , ut plerique
κατά τους πολλούς καπηλεύοντα τον λόγον, δυνάμε- B solent, cauponantem , sed qui vobis rectam do
νον δε και υμίν (53 ) τους την ορθότητα του κηρύγμα ctrinam diligentibus , vitamque Domini præceptis
τoς αγαπώσι , και την κατ' εντολάς του Κυρίου ζωής consentaneam profitentibus , placere majorem in
καταδεξαμένοις (54) , αρέσκειν καθ ' υπερβολήν εν τω modum possit in nomine Domini , qui illum spi
ονόματι( 53) του Κυρίου του πληρώσαντος αυτών των ritualibus suis donis adimplevit.
πνευματικών αυτού χαρισμάτων.
ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΡΔ' . EPISTOLA CIV “ .
Cem ad alias Cappadociæ calamitales illud accessisset, ut omnes Ecclesiæ ministri censui subjicerentur , rogat Modestum
Basilius, ul immunitatem aliquam non deneget, eamque episcopi arvilrio commillal.
Μοδέστω υπάρχω. Modestu præfecto

Αυτό το γράφειν πρός άνδρα τοσούτον , κάν μηδε
μία πρόφασις ετέρα προση , μέγιστον εστι τών εις
τιμήν φερόντων τοίς αισθανομένοις · διότι αι προς
τους παμπληθές (56) των λοιπών υπερέχοντας ομιλίαι
μεγίστην τοϊς άξιουμένοις περιφάνειαν προξενούσιν.
Εμοί δ ' υπέρ πατρίδος πάσης αγωνιώντι αναγκαία C
προς την σην μεγαλόμοιαν ή έντευξις , ής ικετεύω
πράως και κατά τον σεαυτου τρόπον ανασχέσθαι , και
χείρα ορέξαι τη πατρίδι ημών εις γόνυ ήδη κλι
θείση (57). "Έστι δε υπέρού ικετεύομέν σε το πράγμα
τοιούτον. Τους τω Θεώ ημών ιερωμένους, πρεσβυτέ-
ρους και διακόνους (58 ) , ο παλαιός κήνσος ατελείς
αφήκεν (39 ) . Οι δε νύν απογραψάμενοι , ώς ου λα
Ad virum tantum vel litteras dare , etiamsi
nulla alia sit causa, maximo est honori intelli
gentibus ; quia colloquia cum viris dignitate ce
leros longe superantibus , plurimum splendoris
iis , quibus id obtigerit, afferunt. Mihi autem pro
universa pa : ria laboranti necessaria est apud luam
magnanimitatem deprecatio , quam rogo leniter
et tuo more perferas , ac patriæ nostræ jam in
genua inclinatæ manum porrigas. Negotium porro
cujus causa le precamur, ejusmodi est . Eos qui
Deo nostro ministrant, presbyteros videlicet et
diaconos , velus census immunes reliquit. Qui au
tem nunc recensioni 199 operam dant, ii , UC

(31 ) Συγγενών . Ιta omnes nostri codices . Editi quam citat Basilius, exstat in codice Theodosiano,
συγγενείας. Sub finem corruple in editis δι' ημάς. lom . VI , lit. 2 , p . 34. Ibi Constantius immunita
Mss . ut in textil . lem a sordidis muneribus , a collatione lustrali et
(52) Σαταλεύσιν . In codicibus Harl . et Coisl . a censibus concedit non solum presbyteris et dia
primo haec epistola dicitur ανεπίγραφος , sine inscri conis, sed eliam aliis clericis et juvenibus, eorum
ptione. In aliis tribus legitur fois autois , iisdem . que conjugibus et liberis et ministeriis. Hinc Gre
Revera hæc epistola sunimam habet necessitudinem gorius Nazianzenus in epistola 166 queritur quod
cum præcedenti ; nec alium Pamenio Satalensi clerici, qui secum erant et in domo sua , immunes
videtur designare Basilius, dum ait pastorem no- o non sint, cum in aliis civilatibus omnes qui circa
mine dignum populo dalum fuisse . sacrarium versantur πάντας τους περί το βήμα , hoc
( 35) Και υμίν . Ιta sex mss . Editi και ημίν . beneficio perfruantur. 3º Basilius, qui in hac epi
(34) Katadečajérois. Ita Harl. et Coisi. primus slola petii ut concessa immunitas judicio episcopi
cuin aliis pluribus. Editio Paris . prima xata@eçá- dispensanda permillatur, non videtur solis presbyle
μενος . ris et diaconis immunitatem petiisse ; cum ipsius
(55 ) Ονόματι. Ιta omnes mss. Editi ρήματι. interesset ut hæc liberalitas ad eos etiam clericos
(36) Παμπληθές . Ιta mss . Eili παμπληθείς . quos domi suæ habebat, et ad alios pauperrimos et
Non muilo postqualuor mss . recentiores oi ' his ixe omnium egenos extenderetur. Videntur ergo hæ vo
τεύω. ces , πρεσβυτέρους και διακόνους , expungende;nec
( 37) Κλιθείση. Sin oιnnes mss. pro eo quod lamen mihi hanc licentiam sumpsi, quia codices
erat in editis ελθούση . Inss . repugnabant .
(58) Πρεσβυτέρους και διακόνους . Leguptur nec (39 ) 'Aynner. Male in editis doñxav contra om
in omnibus codicibus mss . Sed tamen videntur nium codicum mss . fidem . Ibidein Gothofredus,
primo apposita ad marginem fuisse , ul explicare cod . Theod ., lom VI , pag. 35, legendum putal us
lur illud lepwuévous , deinde , ul sæpe alias contigit, 2.266vtes, ul acieplo mandalo. Sed repugnant omnes
in contextuin irrepsisse . 1º Basilius bis vocibus , codices mss., nec levibus causis vulgata scriptura
ιερωμένους , ιερατικούς, non presbyteros solun el nititur. Nam Constantii legis non maxima erat
diaconos, sed alios etiam clericos comprehendit, Alias CCXCVI, scripta appo 372.
ut observavimus ad epist . 54. 2º Antiqua illa les , Alias CCLXXIX , scripta anno 372.
511 S. BASILII MAGNI 519

nullo a sublimi tua potestate accepίο mandato , A βόντες παρά της υπερφυούς σου εξουσίας πρόσ
eos recensuere , nisi forte quidam aliunde ab ταγμα (40), απεγράψαντο , πλήν ει μή που τινες άλ
ætate immunitatem haberent. Roganius igitur , ut λως είχον υπό της ηλικίας την άφεσιν . Δεόμεθα ούν
hoc nobis tuæ beneficentiæ monumenlu :n relinquas, μνημόσυνον της σης ευεργεσίας τούτο ημίν αφ
quod venturo omni ævo bonam lui memoriam εθήναι ( 41 ) , παντί τω έπιόντε χρόνο αγαθήν περί σου
conser vet, nobisque concedas , secundum legem μνήμην διαφυλάττον , και συγχωρηθήναι κατά τον
antiquam census, sacros ministros; nec in per παλαιον νόμον της συντελείας τους ιερατεύοντας :
sonas eorum , qui nunc ascripli sunt, conferatur και μή εις πρόσωπον των νυν καταλαμβανομένων
remissio ( sic enim beneficium transiturum est ad γενέσθαι την άφεσιν (ούτω γαρ εις τους διαδόχους
successores : quos non semper conlingit ministe ή χάρις μεταβήσεται, ούς ου πάντως (42) συμβαίνει
rio sacro esse dignos ), sed secundum liberæ de του ιερατεύειν αξίους είναι) , αλλά κατά τον εν τη
scriptionis formanm , communis quaedam clerico- ελευθέρα απογραφή τυπον , κοινήν τινα συγχώρησιν
rum fiat concessio , adeo ut qui Ecclesias guber- κληρικών γενέσθαι , ώστε υπό των οικονομούντων
nant , quovis loco ministrantibus immunitatem τας Εκκλησίας τοις εκάστοτε λειτουργούσι την ατέ
donent. Hæc et tuæ magnanimitati immortalem λειαν δίδοσθαι . Ταύτα και τη ση μεγαλοφυΐα αθάνα
recte factorum gloriam conservabant, et impera- Β τον την επί τοις αγαθοίς δόξαν διαφυλάξει, και το
toris familiae precatores nullos comparabunt, et βασιλικό οίκω πολλούς τους υπερευχομένους παρα
ipsis rebus publicis non parum afferent emolu σκευάσει , και αυτούς τους δημοσίους μέγα παρέξει
menti ; siquidem non omnino clericis , sed iis qui όφελος , ημών ου πάντως τους κληρικούς , αλλά (45)
quovis tempore aliguntur, immunitatis solatium τους αεί καταπονουμένοις την από της ατελείας πα
præstamus ; quod quidem , et cum liberi sumus , ραμυθίαν παρεχομένων όπερ ούν (44) και επί της
non praetermittimus , ut perspicere potest quisquis ελευθερίας ποιούμεν , ώς έξεστι γνώναι τώ βουλομένω.
voluerit .
EPISTOLA CV * . ΕΠΙΣΤΟΛΗ PE' .
Dolere se significat, quod Terentii filias Samosatis non videril. Laudat earum in Trinitatis conſessione constantiam ,
quamvis in medio impietaris degant; easque horlatur ut perseverent, el eorum qui Filii aul Svirilus diviniloten vegaul,
communionem et colloquium (úgiant.
Diaconissis Terentii Comitis filiabus. Διακόνοις θυγατράσι Τερεντίου Κόμητος (43) .
Ego et cum Samosata advenissem , speravi Εγώ και Σαμουάτους επιστάς προσεδόκησα συν
C
venturum me in sermonem dignitati vestræ : el τεύξεσθαι τη κοσμιότητι υμών και επειδή διήμαρ
hujus rei compos minime factus , æquo animo τον της συντυχίας , ου μετρίως ήνεγκα την ζημίαν ,
damnum non tuli ; considerans quandonam fu- λογιζόμενος πότε είη ή έμοί δυνατόν πάλιν πλησιά
lurum sit, ut velego possim rursus ad regiones σαι τους καθ' υμάς χωρίοις , ή υμίν (46 ) αιρετών την
vestras accedere , vel vobis ad nostras venire pla- ημετέραν καταλαβείν . Αλλ' εκείνα μεν κείσθω εν τω
cent . Verum hac sint in Domini voluntate posila . θελήματι του Κυρίου . Το δε νύν έχον , επειδή εύρον
Quod autem nunc agitur , ubi inveni proficiscen τον υιόν Σωφρόνιον προς υμάς εξορμώντα , ήδέως
1em ad vos filiuτη Sopluronium , letus hanc ei epi- αυτή την επιστολήν επέθηκα ( 47 ) ταύτην , προσηγο
slolam dedli, quæ et salutationem vobis perſeral, ρίαν υμίν κομίζουσαν, και την ημετέραν γνώμην
et nostram animi sententiam declaret , qui sci- δηλούσαν , ότι ου διαλιμπάνομεν τη του Θεού χάριτι

anctoritas : ipse de ea detraxerat per alias leges , et
cle:iços prædiorum possessores censui addixerat.
Magna erat in hoc genere varietas, ut modo vidi
mus ex testimonio Gregorii; unde non mirum , si
censitores nihii Basilio concedere voluerunt, quia
mandalunia præfecto non acceperant.
Alias CCCI, scripla anno 372 .
(40) Ilpootarua. Coisl. primus et Harl. Tupostá
γματα. Ιbidem quinquecodices non vetustissimi πλήν
εί που.
( 41)' Αφεθήναι . Ιta Harl . , Coisl . primus et alii
nonnulli. Editi εναφεθήναι .
(49) Ου πάντως . Gollhofredusin commentario ad
legem modo citalam Basilium petere existimat, ut
lieneficium successoribus eorum , qui tunc erant,
presbyterorum et diaconorum , transdatur. Sed minus
vidit hoc in loco vir doctissimus. Quomodo enim Ba
slius, si quidquam ejusmodi peteret , hac ratione
uleretur, quia non semper contingit ees ministerio
sacro dignos esse ? Non cadit in Basilium ejusmodi
ratiocinatio . Praterea postulat ut ipsi episcopi banc
jamnunitatem dispensent; quod prorsus inutile fuis
sl , si ratum fixum singulis clericis beneficium
fuisset .Videtur ergo Basilii sententia sic accipienda :
Pelit aliquam immunitatem , episcoporum arbitrio
gubernandam , ita ut no vinatim non tribuatur cer
tis quibusdam ministris, quia eorum successoribus,
qui fortasse indigni essent ministerio, transmitte
retur. Longe salius ei videtur, ut descriptio sit libe
D ra , el qui Ecclesias gubernant, immunitatem quo
vis loco ministrantibus donent, eorumque judicio
permittatur, quinam censui addicendi, quive ha
bendi sint eximii . Hinc se immunitatem non omni
no clericis, sed iis qui quovis lempore allliguntur,
pelere declarat ..
( 43 ) Vide Addenda.
(44) "Όπερ ούν. Sic mss. omnes . Editi ώσπερ
ούν.
( 45) Τερεντίου κόμητος . Septem codices antiqui
copiam dederunt eniendandæ editorum pravæ le
ctionis trepevticu xóuntos . Addunt quidam codices
περί πίστεως . Cod . Clarom. θεολογία του αγίου Πνεύ .
ματος .
( 46 ) "H Újir . Editi i el úuiv . Voculam expunxi,
lum quia sententiam denormal, lum quia deest in
quatuor mss.
147) Επέθηκα
' . Sic mss. codices sex Editi επ
έδωκα .
315 EPISTOLARUM CLASSIS II . EPIST. CVI. 514
μεμνημένοι υμών , και ευχαριστούντες υπέρ υμών το A licet Dei gratia non desinimus vestri nmenminisse
Κυρίω , ότι αγαθής ρίζης αγαθά βλαστήματά εστε , ac pro vobis Domino gratias agere , quod radicis
έγκαρπα τους αγαθοίς έργοις, και το όντι ώς κρίνα bonæ bona sitis germina , bonis operibus ſe
εν μέσω ακανθών . Το γάρ υπό τοσαύτης διαστροφής cunda , et vere tanquam lilia in medio spina
των παραφθειρόντων τον λόγον της αληθείας περικυ rum . Quod enim cum lanla perversitas hominum
κλουμένας μή ένδούναι πρός τάς απάτας , μηδε το veritatis doctrinam 200 corrumpentium vos cir
αποστολικόν της πίστεως κήρυγμα καταλιπούσας cumstet, minime tamen fraudibus ceditis, nec ad
προς την νύν επιπολάζουσαν καινοτομίαν μετατε- vigentem nunc novitatem relictis apostolicis 6
θηναι (48) , πώς ουχί μεγάλης μέν προς τον Θεόν dei documentis transferimini ; quomodo non di
ευχαριστίας άξιον , μεγάλους δε υμίν επαίνους δικαιό gnum sit , pro quo grates magnæ Deo agantur ?
τατα προξενεί ; Είς Πατέρα και Υιόν και άγιον Πνεύμα quomodo non magnas laudes vobis merito con
πεπιστεύκατε : μη προδώτε ταύτην την παρακαταθή ciliel ? In Patrem et Filium el Spiri.um sanclum
κην. Πατέρα την πάντων αρχών : Υιόν μονογενή , εξ creditis : cavete ne boc prodatis depositum . Pa
αυτού γεννηθέντα , αληθινόν Θεόν , τέλειον εκ τελείου , Trem rerum omniul principium ; Filium unige
εικόνα ζώσαν, όλον δεικνύντα εν εαυτό τον Πατέρα nitum , ex eo genitum , verum Deum , perfectum
Πνεύμα άγιον, εκ Θεού την ύπαρξιν έχον (49 ) , την B ex perfecto , imaginem vivam , Patrem tolum in
πηγήν της αγιότητος , δύναμιν ζωής παρεκτικήν , semelipso ostendentem : Spiritum sanctum , exsi
χάριν τελειοποιών, δι' ου υιοθετείται άνθρωπος , και slentiam a Deo habentem , sanctitatis fontem ,
απαθανατίζεται ( 30) το θνητόν , συνημμένον Πατρί vim vitæ conciliatricem , gratiam perfectos elli
και Υιώ κατά πάντα εν δόξη και αΐδιότητι , εν δυνάμει cientem : per quem homo in filium adoplatur ,
και βασιλεία , εν δεσποτεία και θεότητι ώς και η του et id quod mortale est , immortalitale donatur :
σωτηρίου βαπτίσματος παράδοσις μαρτυρεί. Οι δε conjunctum Patri et Filio in omnibus , in gloria
κτίσμα λέγοντες ή τον Υιόν ή το Πνεύμα , ή όλως et æternitate , in potestate el regno , in dominio
αυτό (51 ) εις την λειτουργικής και δουλικήν κατ el divinitale , quemadmodum et ipsa baplismalis
άγοντες τάξιν , μακράν είσι της αληθείας, ών φεύγειν saluliferi tradlitio testatur. Αt vero qui aut Fi
προσήκει τις κοινωνίας και εκτρέπεσθαι τους λόγους , lium aut Spiritum dicunt esse creaturam , aut
ως δηλητήρια όντα ψυχών. Εάν δέ ποτε δω ημίν ο omnino Spiritum in ministrorum ac servorum re
Κύριος γενέσθαι κατά ταυτόν , πλατύτερον υμίν τους digunt ordinem , Ionge absunt a veritate; quo
περί της πίστεως εκθησόμεθα λόγους ώστε μετ' απο rum fugienda communio ac sermones vilandi ,
δείξεων γραφικών και το της αληθείας ισχυρόν και το velut animarum pernicies. Quod si unquam Do
σαθρών της αιρέσεως υμάς επιγνώναι . C mino largiente in unum veniamus , ſusius vobis
cum de fide disseram ; adeo ut ex deductis e Scriptura demonstrationibus tum veritatis vim tum hæ
resis debilitatem perspiciatis .

ΕΠΙΣΤΟΛΗ Pς ". EPISTOLA CVI .

Mililem maximus virtutibus præditum Basilius in sua peregrinatione cognoverat. Nunc acceplæ ab eo epistolæ responder
el ad perseverantiam hortälur.
Στρατιωτη . Militi.
Υπέρ πολλών έχοντες ευχαριστείν τω Κυρίω , ών Cum pro multis debeam grates Domino persol
και ήξιώθημεν παρ' αυτού επί της επιδημίας ημών, vere , quæ ab eo in mea peregrinatione accepi ,
μέγιστον αγαθόν εκρίναμεν την γνώσιν της σής τι bonum maximum judicavi , quod boni Domini
μιότητος, την παρά του αγαθού Δεσπότου παρασχε dono præstantiam tuam cognoverin . Virum enim
θείσαν ημίν . "Έγνωμεν γαρ άνδρα δεικνύντα, ότι και cognovi , qui in militari etiam vila perfecluin Dei
εν τω στρατιωτικό βίο δυνατόν της προς Θεόν amorem et charitatem servari posse , el Cbristia
αγάπης το τέλειον διασώσαι » και ότι ουκ εν τη περι- D num non ex vestimenti forma , sed ex animi habitu
βολή της εσθήτος, αλλ' εν τη διαθέσει της ψυχής και dignosci debere demonstrat . Ει ιun : igitur liben
Χριστιανός οφείλει χαρακτηρίζεσθαι . Και τότε ούν tissime sum tecum congressus : et nunc , quolies
μετά πάσης επιθυμίας συνετύχομέν σοι · και νύν , recordor , maxima fruor voluplale . Itaque strenue
οσάκις αν εις μνήμην έλθωμεν , μεγίστης απολαύομεν age , et corroborare, et Dei amorem nutrire ac
ευφροσύνης. 'Ανδρίζου τοίνυν, και ίσχυε , και την προς augere sermper stude , ut et tibi bonorum ab eo co
Θεόν αγάπην τρέφειν και πολυπλασιάζειν άει σπού- pia accrescat . Nullo autem indigeo argumento, quo
δαζε , ίνα σου και η των αγαθών παρ' αυτού χορηγία le mei meniorem esse edocear, cum res ipsa perli
επί μείζον προλη . " Οτι δε και ημών μέμνησαι , ουδε beant lestimonium .
μιάς ετέρας αποδείξεως προσδεόμεθα , την εκ των
πραγμάτων έχοντες μαρτυρίαν.
( 48) Μετατεθήναι . Ηanc vocem , que deest in έπαθανατίζεται .
edilis, erui ex mss. quinque. Quidam codices ha (51 ) Autó. Sic invenimus in tribus velustissimis
Dent ibidem κενοφωνίαν, ταna commenta . codicibus et aliis nonnullis. Edili autous, Filiumn
(49 ) " Υπαρξιν έχον . Quidam codices ύπαρχον. el Spiritum.
(30) 'Απαθανατίζεται . Sic mss . codices. Editi Alias CDVII , scripta anno 372 .
 813 S. BASILII MAGNI 516

EPISTOLA CVII'. ΕΠΙΣΤΟΛΗ PZ .

Julillam consolatur, quam durus exaclor promissi immemor premebat. Scripsisse se ait ad illum et ad Helladium , sed ad
præfectum scribere ausum non esse .
Julilte viduæ. A Ιουλίττη ελευθέρα.
Omnino dolui , lectis nobilitatis tuæ litteris , Πάνυ εθύμησα τοϊς γράμμασιν εντυχών της ευγε
quod eædem te iterum circumstent anglisliæ . Ec νείας σου , ότι σε πάλιν αι αυται περιέχουσιν ανάγκαι .
guid autem faciendum hominibus , 201 ita versi Και τι δεί ποιείν προς ανθρώπους ούτω παλίμβο
pelle ostendentibus ingenium , et alias aliud di λον ( 32) επιδεικνυμένους το ήθος, και άλλοτε άλλα
centibus , nec stantibus in suis ipsorum pactis ? λέγοντας, και ταϊς ιδίαις ομολογίαις μη εμμένοντας ;
Si enim post factas coram me et coram expræ Ει γάρ μετά τας επ ' εμού (53) και του από υπάρ
fectis pollicitationes , nunc quasi nihil dixisset , χων( 54) υποσχέσεις, νύν , ώς μηδενός ειρημένου, ούτω
iempus præstitutum ita coarctat ; videtur ille vir στενοχωρεί την προθεσμίαν , έoικε παντελώς απ
omnem erga nos pudorem abjecisse. Litteras la τρυθριακέναι προς ημάς ο ανήρ . Πλήν αλλ ' επέστειλα
men ad illum dedi , pudorem incutiens , eique sua αυτώ , έντρέπων αυτών και υπομιμνήσκων των αυτού
promissa in memoriam revocans. Scripsi autem υποσχέσεων. Επέστειλα δε και Ελλαδίω, το οικείο
et ad Helladium , præfecti domesticum , ut per του υπάρχου , ίνα δι' αυτού διδαχθή τα κατά σε ο
ipsum de luis rebus certior fiat præfectus . Ego ύπαρχος ( 55) . Αυτός γάρ μέχρι τοσούτου θαρότσαι δι
enim decere non putavi tantum mihi licentiæ su καστή τοσούτω ουκ ενόμισα επιβάλλον είναι μου , διά
mere cum tanto judice ; eo quod nondum ei de B το μηδέ πω περί ιδιωτικού πράγματος αυτώ επεσταλ .
ulla re privata scripserim , verearque ne quo pacto κέναι , και ύφοράσθαι κατάγνωσίν τινα , ως οίδας ,
rem improbet : quippe cum summi viri in ejus ευκόλως των μεγάλων ανδρών άγριαινόντων προς τα
modi rebus , ut nosti , facile irascantur. Si ergo τοιαύτα. Ει μέντοι τι έσται όφελος , έσται τούτο διά
aliquid inde accedet emolumenti , erit Helladio *Ελλαδίου , ανθρώπου και χρηστού και περί ημάς
ascribendum , viro et probo et optime de me sen διακειμένου , και Θεόν φοβουμένου , και παρρησίαν
lienti , et Deum timenti , et summam libertatem αμύθητον έχοντος προς τον άρχοντα . Δυνατός δε ο
apud præſeclun obliuenti. Potest aulem sanctus άγιος διαγαγείν (56) σε πάσης θλίψεως , μόνον εάν
le ex omni ærumna eximere , si modo ex animo αληθινή και γνησία καρδία επελπίσωμεν επ' αυτόν .
vero ac sincero spem in eo reponamus.
EPISTOLA CVIII". ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΡΗ' .
Mirari se significat, quod cum Julillæ tempus concessurum se promisisset , nunc promissa perficere nolil. Revocal ei in
memoriam aliud promissum de charlis omnibus, si aurum de quo convenerat accepissei , viduæ reddendis.
Tulori hæreduin Julillæ. C Το κηδεμόνι των κληρονόμων Ιουλίττης .
Miratus sum , ubi audivi le bonarum illarum 'Εθαύμασα ακούσας , ότι , των χρηστών εκείνων

* Alias CCLXXXVII , scripla anno 372 . Unde colligitur nec vocem É Tapyos ita propriam
Alias CCLXXXVIII, scripta anno 572 . esse præfecti prælorio, ui eum vel sola designet ;
(52) Παλίμβολον . Coisl. ulerque, Reg . secundus nec υπάρχους dici debere eos quibus apud Lalinos
et Clarom . Tahluboudov, consilii non tenacem . præfecti litulus non deferrelur. Hæc confirmari
(53) 'Επ' εμού. Sic niss . sex . Editi απ' εμού . possunt ex Dione Cassio , qui de Casare Augusto
(54) Του από υπάρχων . Εxprefectis dicuntur sic loquitur lib. LV , pag. 555 : Τότε δε πρώτον και
qui dignitate præfecti perfuncti sunt, vel illius or επάρχους των δορυφόρων δύο απέδειξει. Ούτω γάρ
namenta per codicillos acceperunt. Quisnam ille sit, του αυτούς και εγώ μόνους των επαρχόντων τινός ,
de quo Basilius loquitur, et in Cappadocia an quis επειδήπερ εκνενίκηκεν, ονομάζω. Τunc autem pri
quam ejusmodi exstilerit, plane nescio. Mullo liben mum et præſectos prælorianorum militum duos in.
lius legerem toŨ & TodėTápxwv, expræsidibus . Præ stituit . Sic enim el ego hos solos inter eos qui præ
sides provinciarum vocantur & tra cxo! infra in epist. sunt alicui muneri, quandoquidem ila usus obtinuil,
215 el 242. Unde etiam provincia dicitur ènaprla . appello . Jain lum ergo ætale Cassii prætorio præ
Videlur Basilius aliquem bac dignitate perfunctum D fecii proprio quodam titulo designari solebant, qui
designare . eis minime communis essel cum aliis potestatibus.
(55 ) Του υπάρχου... ο ύπαρχος. Legitur του Nemo autem id dixerit de èTáoyou litulo . Unde se
επάρχου et ο έπαρχος in omnibus nostris mss ., id quitur titulum υπάρχου proprium esse prefecti
est Med ., Coisl . utroque, Reg. secundo, Vat. et prætorio, ac culpandos esse livrarios in unius iillera
Clarom . , nisi quod Coislinianus primus habel toŰ immulatione ; si quando éTepxos veluti proprio ti
υπάρχου . Sic etiam infra in epist . 109 prefectus tulo appelletur, ut in hoc Dionis testimonio, el in
prætorio vocalur 3 TIROXoş tum in editis, tum in locis Basilii et in tilulo historia Evagrij apud Vale
qualuor mss. , quibuscum illa epistola fuit collata . sium , aul si rectores provinciarum et comiles vo
Valesius cum pluribus doctissimis viris opinatur centur: ύπαρχου, velut cum Julianus Orientis cones
ulramque vocem nullo discrimine solitam usurpari, appellatur: ένας ύπαρχος apud Τheodoret . Ηist . Ec
Not. 1 ' in lib. iv De vila Constantini. Sed tamen cles ., lib . III , cap . 11, aut cum Ponticæ Vicariuin
discrimen perspicitur ex Notitia imperii el Codice Gregorius Nazianzenus της Ποντικής μοίρας ύπαρχον
Theodosiano et aliis ejusmodi nionumentis, in qui appellat, oral . 20 , pag. 553. Tilulus utópyou re
bus quoties præſeclus tantum dicitur, præſectus præ siiluendus in superioribus locis, ÈTópyou allem in
lorio intelligitur ;neque hic litulus rectoribus pro- posterioribus . Vide Notain præcedentem .
vinciarum aut aliis potestatibus tribuitur , exceptis ( 56 ) Διαγαγείν . Sic codices mss. Prina Parisien
præfectis Urbis et præefecto Anguslali Ægypli . Porro sis editio διάγειν.
Latinue voci non ύπαρχος respondet , sed έπαρχος .
517 EPISTOLARUM CLASSIS II . EPIST. CIX . 513

και πρεποντων τη ση ελευθερία υποσχέσεων επιλα- A promissionum ac liberalitati tuce convenientium

βόμενος, νυν σφοδροτάτην και απαραίτητον επάγεις oblitum , nunc huic sorori violentissimam ac im
την απαίτησιν τη αδελφή τηδες και τι εικάσω εκ των placabilem eraction• m inferre : et quid conjicism
λεγομένων, ουκ έχω . Σοί τε γάρ πολλήν παρά των ex his quæ dicuntur, nescio . Nam et libi plurimam
πε πειραμένων σου μαρτυρουμένην ελευθερίαν σύνοιδα , eorum , qui lui periculum. ſecere , testimonio libe
και των υποσχέτεών σου μέμνη μαι ών εποίησας επ' ralitatem scio aliribui, et promissorum memini ,
έμου και τούδε (57): λέγων ελάττονα μεν γράφειν quibus le coram me et illo obstrinxisti : cum dice
χρόνον , πλείονα δε συγχωρήσειν , διά το ( 58) βούλε res lempus quidem brevius scribi , sed te amplius
σθαι συμπεριφέρεσθαι τη ανάγκη του πράγματος , concessurum , eo quod te velles ad rei necessita -
και συγγνώμην παρέχειν τη ελευθέρα αναγκαζομένη lem accommodare , et huic viduæ ignoscere , quæ
τοσούτον αθρόως εκ της οικίας προθεσθαι χρήμα. Τις tantam simul pecuniæ summam e domo sua emit
ούν η αιτία δι ' ήν η τοσαύτη μεταβολή γέγονεν , εγώ tere cogitur . Quænam autem causa , cur mutatio
νοείν ουκ έχω. Πλην όπερ αν ή , παρακαλώ σε , με tanta contigerit, ego intelligere non queo. At que
μνημένος της σεαυτού ελευθεριότητος , και προς τον cunque fuerit , rogo te , ut luæ liberalitatis ine
Κύριον απιδόντα τον αμειβόμενον τάς χρηστάς προαι mor , et ad Dominum bonæ voluntatis remuneralo
ρέσεις , δούναι τον καιρόν όν εξ αρχής υπέσχου της Β rern respiciens , tempus 202 induciarum inilio
ανέσεως , ένα δυνηθώσι , συμπωλήσαντες τα εαυτών , promissum concedas : ut possint venditis rebus
διαλύσαι το χρέος. Δήλον δε , ότι κακείνων μέμνημαι , suis debitum dissolvere. Illud etiam probe memini
ότι υπέσχου , ει λάβοις το ομολογηθέν χρυσίον , πάντα pollicitum te esse , si aurum , de quo convenerat ,
τα ομολογηθέντα χαρτία, και τα επί των αρχόντων acciperes , charias omnes , tum eas que coram ju
πραχθέντα, και τα ιδιωτικώς γενόμενα ( 59 ) , παρα dicibus, lum quæ privatim confeclæ , mulieri præ
δώσειν τη προειρημένη . Παρακαλώ ούν , και ημάς dictæ traditurum . Obsecro ilaque, et mihi hono
τίμησον , και κτήσαι παρά τω Κυρίω μεγάλην εαυτό rem deſer, et magnam libi apud Dominum bene
ευλογίαν , αναμνησθείς των σεαυτού υποσχέσεων , dictionem compara , in memoriam promissa revo
γινώσκων , ότι άνθρωπος εί, και αυτός (60 ) αναμένειν cans , leque bominem esse cognoscens , ac tem
οφείλεις τους καιρούς εν οις δεηθήση της παρά του pora illa exspectare debere , quibus ope divina
Θεού αντιλήψεως : ήν μη αποκλείσης σεαυτώ διά της indigebis. Quam quidem tibi ipse per presentem
παρούσης σκληρότητος · αλλ' ευτρέπισον τους οικτιρ duritiam ne intercluseris : sed misericordias Dei
μούς του Θεού επί σαυτόν , πάσαν χρηστότητα και in leipsum converte , benignitatem omnem el cle
επιείκειαν τους καταπονουμένους επιδειξάμενος . mentiam afllictis demonstrans.

ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΡΘ' . EPISTOLA CIX* .

Rogal Basilius Helladium comitem , ui sua apud præ'ectum gratia viduam tueatur , quæ præter sortem etiam usuras red
derecogebatur contra pactionum el promissorum fidem.
Ελλαδίω Κόμητι.
Πάνυ παραιτούμενος δι' όχλου είναι τη χρηστό
τητί σου , διά το μέγεθος της περί υμάς αρχής , ένα
μη δοξω αμέτρως έμφορείσθαι της φιλίας υμών :
όμως υπό των αναγκών ησυχάζειν ουκ επιτρέπομαι .
Την γούν αδελφήν τήνδε , και προς γένος ημίν ούσαν
και διά χηρείαν καταπονουμένην , και παιδός ορφανού
πράγματος φροντίζουσαν , επεί ειδον λοιπόν υπέρ
δύναμιν αφορήτους ανάγκαις συνεχομένην , κατελεή-
σας , και παθών την ψυχήν , έσπευσα παρακαλέσαι
σε , ένα, εί τις δύναμις , τα αποσταλέντι παρ' αυτής
ανθρώπων καταξιώσης συμπράξαι , προς το όπερ αύτη
περιούσα (61) υπέσχετο υφ' ημών , ήδη τούτο αυτήν
αποδούσαν της εις το πλέον επηρείας απαλλαγήναι .
Υπέσχετο γάρ το κεφάλαιον δουσα συγχωρείσθαι
0
τους τόκους . Νυν τοίνυν οι φροντίζοντες αυτής των
κληρονόμων μετά το κεφάλαιον και την των τόκων
C llelladio Comiti.
Quamvis benignitati tuæ obstrepere refugiam ob
magnitudinem potestatis tuæ , ne amicitia tua
ultra modum impleri videar , tamen me res neces
sariæ quiescere non sinunt. Hanc igitur sororem ,
quæ el sanguine mibi conjuncta est , et ob vidui
lalem afflictatur, et res filii orphani procural , ubi
vidi jam ultra vires ærumnis intolerabilibus con
stringi , misertus illius , atque animo dolens , To
gare te festinavi , ut si qua suppetat facultas ,
misso ab ea viro operam navare digneris ; ut quod
ipsa presens corai me promiserat, eo jarm red
dito nulla amplius ei liat injuria. Sic enim pacta
fuerat , ut si sorten: solveret , remitterentur usu -
ræ. Nunc igitur qui res illius hæredum procurant ,
præter sortem usuras etiam conantur exigere . Igi
lur ut perspeclum et exploratum habens Dominuin

(57 ) Και τούδε. Νοn belle Combefsius legendum
putat του δε λόγου . Indicat Basilius illum experie
sidibus, de quo in superiore epistola .
(58 ) Διά τo. Sic emendavimus ex codice Claro.
montano, quod prave in Coisliniano primo et edilis
legebatur δεϊ τω. Ρlures in hanc epistolam codices
ΠΟn habuimus. Paulo post editi ελευθερία. Uterque
codex ut in textu .
(59 ) Γενόμενα . Sic uterque coder . Editi γινό .
μενα ..
(60) Και αυτός . Ιterum editi et Coist . primus ad
dunt xal, quæ conjunctio melius deesse visa est in
codice Clarom .
( 61 ) Περιούσα . Βigot . aller secunda manu παρ
ιούσα .
* Alias LDXXII , scripta anno 372.
319 S. BASILII MAGNI

res viduarum atque orphanorum suas facere : ita A είσπραξιν επιχειρούσι ποιήσασθαι. " Ως ούν είδους ,
studium luum el operam impende huic negotio , in ότι Κύριός έστιν ο τά των χηρών και ορφανών ιδιο
spem futuræ ab ipso Deo nostro mercedis . Exi ποιούμενος , ούτω σπούδασον χρήσασθαι εαυτόν τη
slimu enim , si præſecti maxime adınirandi cle σπουδή τη υπέρ του πράγματος , επ' ελπίδι της παρ'
menlia sortem solutam esse didicerit , lore ut αυτού του Θεού ημών μισθαποδοσίας. Οίμαι γάρ, και
illum misereat domus illius cætera ærumnosæ et την ημερότητα του θαυμασιωτάτου επάρχου (62)
infelicis et in genua provolule , atque ad injurias , μαθούσαν, ότι το κεφάλαιον εκτέτισται , συμπαθή
quæ extrinsecus inſeruntur, imparis. Rogo igitur, σειν τώ ελεεινω λοιπόν και αθλίω οίκω εις γόνυ κλι
et necessitati ignoscas , quæ ut tibi moleslus es θέντι , και ουκέτι αρκούντι ταϊς έξωθεν αυτώ επαγo
sem cuegit , el hoc negotium incumbas pro po μέναις επηρείαις . Παρακαλώ ούν , και τη ανάγκη
testale , quam Christus tibi , benignis ac probis σύγγνωθι , δι' ήν ώχλησά σοι , και τα πράγματι σύμ
moribus praedito , et his que accepisti ad optima πραξον κατά την δύναμιν , ήν έδωκέ σοι ο Χριστός
quæque ulenti largitus est . χρηστω και αγαθό τον τρόπον όντι , και εις αγαθών
οις έλαβες κεχρημένω .

EPISTOLA CX . ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΡΙ' ,

Basilius data a præfeclo scribendi licentia utitur , ut ei commendel

buntur . Tauri incolas , quibus graviora ferri tribula impone
Modesto præfecto . B Μοδέστω υπάρχω .
Quanlum mihi honoris ac libertatis concessisli , "Όσης ημϊν τιμής και παρρησίας μεταδίδως , τη
morum lenitate non veritus te ad nos demillere , ημερότητα του τρόπου καταβαίνειν προς ημάς αν
tania tibi atque etiam majora , quandia vixeris , εχόμενος , τοσαύτην σοι και έτι πλείω εν παντί τω βίω
a bono nostro Domino incrementa tribui splendo παρά του αγαθού ημών Δεσπότου την αύξησιν γενέ
ris precamur. Me autem et jam pridem scribere , σθαι της περιφανείας ευχόμεθα. Έμε δε και πάλαι
et honore , φui ex le percipitur, perfrui cupien- επιθυμούντα γράφειν , και απολαύειν της παρά σου
lem retinebat amplissimæ dignitatis reverentia : τιμής , κατείχεν ή προς το υπερέχον αιδώς ευλαβού
quippe cum vererer , ne quando libertale imino μενον μήποτε νομισθώ αμέτρως έμφορείσθαι της
deratius uli viderer. Nunc vero simul et accepla παρρησίας . Νύν δε ομού μεν και το λαβείν την
ab incomparabili tua nmagnanimitate scribendi εξουσίαν του επιστέλλειν παρα της απαραβλήτου σου
licentia , simul et necessaria res hominum ami μεγαλοφυΐας , ομού δε και χρεία των καταπονουμένων
clorum confidere coegit . Si quid igitur tenuis εξεβιάσατο με προς το θαρσείν . Εί τις oύν και ταρά
simorum preces apud viros polentissimos value των μικρών επί τοις μεγίστοις ( 63) ικετηρίας ισχύς ,
rint : sine te , vic in princis admirande , hoc exo παρακλήθητι, θαυμασιώτατε , φιλανθρώπω νεύματι
rem , ut pro tua benigna voluntate , rusticitali C ελεεινή αγροικία την σωτηρίαν χαρίσασθαι, και τοις
miserandæ salutem largiaris , ac jubeas ut ferri τον Ταύρον oικoύσι τον σιδηροφόρον φορητήν προσ
tributum iis qui Taurum ferri feracem incolunt , άξαι γενέσθαι την του σιδήρου συντέλειαν ώς μη
flat tolerabile , ne statim obruantur, sed publicis εις άπαξ αυτούς εκτριβήναι , αλλά διαρκή αυτών
usibus diu inserviant : quam rem omnium maxime είναι την υπηρεσίας τους δημοσίοις · ου μάλιστα
curæ esse admirandæ luæ humanitati persuasum πάντων μέλειν τη αξιαγάστω σου φιλανθρωπία πε
habeo . πείσμεθα.

203 EPISTOLA CXI“ . ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΡΙΑ

Commendat amicum , qui a præfecto accersilus fueral ob illatas ei criminationes.

Modesto præfecto.
Alias quidem magnanimitati tuæ obstrepere au
sus non fuissem , qui et memet meliri, et polestates
Jignoscere sciam . Sed ubi amicum mihi hominem
vidi dillicultatibus implicatum , eo quod accersitus
sit , hanc ei epistolam præbere ausus sum , ut eam ,
veluti quoddam supplicantis insigne offerens, ali
D Μοδέστω υπάρχω .
" Αλλως μεν ουκ άν εθάρρησα δι' όχλου γενέσθαι
τη μεγαλοφυΐα σου , ειδώς και εμαυτόν μετρείν , και
τάς εξουσίας γνωρίζειν · επειδή δε είδον άνδρα φίλον
εναγωνίως διακείμενον επί τω μετακληθήναι , απ
ετόλμησα αυτώ δούναι την επιστολήν ταύτην , ίνα ανθ '
ικετηρίας (64) αυτήν προβαλλόμενος τύχη τινός φιλ

• Alias CCLXXVII, scripta anno 372.
Alias CCLXXVI , scripta anno 372 .
(62) 'Επάρχου. Legendum υπάρχου , ut Supra
monuimus.
(63) Μεγίστοις. Coisl.primus μεγάλους .
164) 'AYO' ineinpius. Reg. literque el Coisl . se
cuidάς ανθ' ικεσίας. illa autem vox ικετηρία , qua
sæpe alias ulitur Basilius, non idem hoc loco sonat
ac supplicatio , ut interpretes existimarunt' ; sed po
tius id designat, quod supplicantes prætendere so
lebant, ut eum , cui supplicabant, inflecterent. Oii
serval Chrysostomus, orat. 2 adrersus Anomaos,
plebem , si quid petal ab imperatore, olivæ ramos
prætendere solere . Sed hunc Basilii locum inprimis
illustrat Gregorius Nazianzenus , qui deserlorem
quemdam commendat Olympio in epist . 78, eumque
ait ad Olympium confugere, et caniliem ac sacer
dilium Gregorii , veluti regiam quamdam imaginem
 EPISTOLARUM CLASSIS II . EPIST . CXII . 822

ανθρωπίας . Πάντως δε , ει και ημείς ουδενός λόγου A quid humanitatis consequatur. Certe autem , etsi
άξιοι , αλλ' αυτό το μέτριον (65) ικανόν δυσωπήσαι nullius prelii sumus , moderatio ipsa præfectorum
τον φιλανθρωπότατον των υπάρχων (66 ) , και ημίν humanissimum potest fleclere, el nobis veniam
δούναι συγγνώμην , ίνα, ει μεν μηδέν πεπλημμέλη- conciliare ; ut si vir nihil peccavit, ipsius veritatis
ται το ανδρι , σωθήναι αυτόν δι' αυτήν την αλήθειαν beneficio salyus sit et incolumis : si quid autem
ει δε και ήμαρτεν , αφεθήναι αυτό (67 ) δι' ημάς commisit , illud ei mesa supplicantis causa rernilla
τους ικετεύσαντας . Οία δε τα ενταύθα των πραγμά tur. Quo autem ' in stalu sint res nostræ, quis me .
των εστί , τις μάλλον επίσταται σού , του και επι lius quam lu novit , qui ea quæ in unoquoque in
βλέποντας τα παρ' εκάστω (68) σαθρά , και τη θαυ firma sunt, consideras, ac mirabili tua providentia
μασία προμηθεία τα πάντα διακρατούντος; omnia moderaris ?

ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΡΙΒ' . 204 EPISTOLA CXII .

Cum Domitianus Basilii necessarius in Andronicum , præpotentem virum , peccassel, Basilius horlatur Andronicum , ut
Domitianoin melu el ignominia degenti novum supplicium non in figal,cælerisque qui eum intuentur, vene melu mor
tuis et quid ſulurum sit observantibus, humanitatis laudandæ maieriam præbeat.
'Ανδρονίκη (69 ) ηγεμόνι. B Andronico duci.
1. Ει μεν ούτως είχον σώματος , ώστε ραδίως υπο 1. Si corpore ita valerem , ut facile peregrinatio
μένειν οδοιπορίας δύνασθαι , και τα του χειμώνος nem sustinere possem et hiemis molestias ferre.
δυσχερή φέρειν , ουκ αν επέστελλον , αλλ' αυτός παρά non equidem scriberem ; sed ipse ad tuam magna
την σην (70) μεγαλοψυχίαν εβάδιζον δυοϊν ένεκεν : nimitatem proficiscerer duabus de causis ; ut et ve
του τε παλαιών υποσχέσεως εκτίσαι χρέος (οίδα γάρ lus promissi debilum persolverem ( nam promisisse
ομολογήσας παρέσεσθαι τη Σεβαστεία , και απο scin, venturuin me Sebastiam , atque præstantia
λαύσαι (71 ) σου της τελειότητος » όπερ εποίησα μεν, lua fruiturum : quod quidem feci, sed congressus
διήμαρτον δε της συντυχίας , μικρών κατόπιν της σής compos non fui , proplereaquod paulo post luam
καλοκαγαθίας παραγενόμενος ): ετέρου δε , του την probitatem adveni), deinde at et legationem per
πρεσβείαν δι' εμαυτού πληρώσαι, ήν αποστείλαι ( 72 ) me ipse obirem , quam mittere bactenus refornij
τέως απώκνουν, μικρότερον έμαυτόν κρίνων ή ώστε dabam , non tanti faciens me, ut ejusmodi beneli
τοιαύτης τυγχάνειν χάριτος και άμα λογιζόμενος , cium conseguar , ac illud etiam cogitans neminem
ότι ούτε άρχοντα ούτε ιδιώτην υπέρ ουδενός άν τις esse qui vel principi vel privalo per litteras æque
λέγων διά γραμμάτων πείσειεν ούτως , ώς αυτός παρ- persuadere possit, ac si ipse coram adsit , el en
ών , και τα μεν απολυόμενος ( 73) των εγκλημάτων , C criminibus alia diluat , pro aliis supplicet , aliis ve
τα δε ικετεύων , τοίς δε συγγνώμην παραιτούμενος niam precetur ; quorum nihil facile fieri possit per
έχειν' ών ουδέν αν ραδίως δι' επιστολής γένοιτο . epistolam . Sane his omnibus unum habens quad
Πάσιν ούν τούτοις εν αντιθείς , σε τήν θείαν κεφα opponam , le scilicet divinum caput, cui satis erit
λήν, και ότι εξαρκέσει την γνώμην ενδείξασθαί σοι , nostram de re sententiam declarare ; reliqua vero
ήν περί του πράγματος έχομεν , τα δε λοιπά προσ audes ex lemelipso ; rem sine cunclatione aggres
θήσεις παρά σεαυτού , προς την εγχείρησιν ουκ sus sum ,
απώκνησα .

obtendere, ώσπερ τινά εικόνα βασιλικήν την πολιάν
ημών προβαλλόμενος και την ιερωσύνην . Ιdei Grego
rius orat. 22 , p . 400, ait de Machabæorum matre, nepo
έτεινε την πολιάν και το γήρας ικετηρίας προσβάλλετο ,
protendebal caniiiem filiis suis et senectutem osten
debat velut ea quæ ad supplicandum prætendi solent .
Regia imago in primo lestimonio adhibita, probat D ( 71) 'Απολαύσαι . Sic tres vetustissimi codices .
in allero ixetnplav esse sigmum supplicandi, non
orationem supplicem , ut visum est Billio.
( 65 ) Το μέτριον . Ιta Coisi . uterque . Editi το
μέτρον.
(66) Υπάρχων . Coisl . et Μed . επάρχων.
( 67) 'Αφεθήναι αυτώ. Unus ex Combefisianis co
dicibus habet autóv . Simili commendatione utilur
Gregorius Nazianzenus epist. 183 , narratque olim
queundain ita ad amicum scripsisse : Τον δείνα , ει
μεν ουδέν αδικεί, διά το δίκαιον άφες : ει δε αδικεί,
& nuas opes: Illum ,și nihil mali admisit, ob jus
ipsum el æquitatem absolve ; si admisit, in nostri
gratiam absolve. Liquet autem illud crimen , cui Ba
silius veniam crimenprecatur , non majestatis aut aliud intelligat: Verebatur ergolegationem mittere, non
gravissimum fuisse,in quo locusejusmodi
precibus non fuisset.
68 ) Παρ ' εκάστω. Ιta Harl . cum duobus aliis.
Editi παρ' εκάστου .
PATROL . GR . XXXII .
( 69) Ανδρονίκη. Coisl . primus addit υπέρ πρε
σβυτέρου, pro presbytero . Sic etiam Vat. et Μed . , nisi
quod in utroque legitur προ πρεσβυτέρου .
( 70 ) Παρά την σήν . Sic mss. sex . Editi προς την
σήν. Μox iidem codices , uno forte excepίο, παλαιόν .
Editi παλαιάς .
Editi απολαύσειν .
( 72) Αποστείλαι. Contra editi υποστήναι, Lega
tionem , quam sustinere hactenus reformidabam .
Quamvis autem scriplura nilatur auctoritate trium
velustissimorum codicum , non possum tamen boc
loco non plus tribuere tribus aliis codicibus non ita
vetustis , nempe Vaticano, Coisl. secundo et Regio
secundo. Repugnat enim ut Basilius dicat se hacie
nus reformidasse hanc legationem per se obire ,
cum conceptis verbis declaret desiderio suo solam
corporis debilitatem obstare . Idem probant allatæ
ab eo rationes :prima, quod sibi non tantum tri
buat ut in ejusmodi rebus per alios agat : altera,
quod scribendo minus quam adeundo promoveri
( 73 ) Απολυόμενος . Quatuor codices non velu
stissimi αποδυόμενος .
Alias CLXIV . Scripta anno 572 .
17
525 S. BASILII MAGNI 59 :

2. Al vides quomodo circuitione utar , dum ape- A 2. 'Αλλ ' οράς όπως κύκλω περίειμι οκνών και
rire vereor ac refugio, qua de causa orationem αναδυόμενος την αιτίαν εκφαίνειν υπέρ ών ποιούμαι
instituam . Domitianus ille necessarius noster est τους λόγους. Δομετιανός ούτος επιτήδειος ημίν έστιν
ab antiquo ex parentibus , sic ut nibil omnino dif εκ των γονέων άνωθεν » ώστε αδελφού μηδ' οτιούν
ferat a fratre. Quamobrem enim quod verum est διαφέρειν . Τί γάρ άν τις μη ταληθή λέγοι ; Είτα
non dicam ? Deinde causam edoctus, ob quam hæc την αιτίαν μαθόντες αφ' ής ταύτα πέπoνθεν , άξιον
pertulit , dignum esse dixi φui sic paleretur . Neque είναι του παθείν ούτως έφαμεν . Μηδέ γάρ έστω μη
enim quisquam sit , qui si parum aut multum in δείς , ός , μικρών ή μείζον εις την στην αρετήν άμε
tuam virtutem peccaverit , pænam effugiat. Sed λήσας ( 74), την τιμωρίαν εκφύγοι . Αλλ ' ορώντες
quoniam videmus hunc in metu et ignominia de τούτον περιδεώς και αδόξως ζωντα , και επί τη ση
gentem , salutemque ipsius in lua sententia sitam , ψήφω κειμένων αυτού την σωτηρίαν , αρκούσαν αυτόν
satis illum poenæ dedisse judicavimus, et , ut ma έχειν την δίκην εκρίναμεν" μεγαλόψυχόν τε ομού
gnanimum quiddam simul et humanum de eo cogi- και φιλάνθρωπον διανοηθήναι σε περί αυτού ικετεύο
les , obsecramus . Nam rebelles sub poteslalem re μεν . Το μέν γάρ τους αντιτείνοντας υπό χείρα λαμ.
digere , et ſortis est viri , et vere imperantis : at βάνειν ανδρείου τε και άρχοντος ως αληθώς · το δε
benignum esse ac nansuetum in prostratos , Liomi- Β τοϊς υποπεπτωκόσι χρηστών είναι και πράον , μεγα
nis est magnanimitate et clenientia omnes superan . λοφροσύνη πάντων και ημερότητι διαφέροντος. "Ωστε
lis . Itaque tibi , si voles , in uno et eodem licebit υπάρξει σοι βουληθέντι εν τώ αυτή την τε προς το
tuam et in ulciscendo et in servando ad arbitrium αμύνασθαι και την εις το σώζειν , ώς αν εθέλοις (75) ,
magnanimitatem ostendere. Hic modus supplicii επιδείξασθαι μεγαλοψυχίαν . Τούτο μέτρον αρκούν
satis sit Domitiano, metus eorum quæ exspectat , Δομετιανό της κολάσεως , των προσδοκωμένων και
et quæ se pati dignum esse novil . His nihil illi ad φόβος, και ών άξιον οίδεν εαυτόν παθείν όντα . Τού
poenam adjicias supplicamus. Illud enim considera τους μηδέν εις τιμωρίαν προσθείναι αυτό ικετεύο.
dominos eorum qui læserant exstilisse mullos ex μεν . Και γάρ εκείνο σκόπει , ότι κύριοι μέν των
iis qui ante nos vixere , de quibus nullus ad yo- ήδικηκότων πολλοί των πρότερον ήδη γεγόνασιν , ών
sleros transmissus 205 sermone ; at vero iram ουδείς προς τους ύστερον διεπέμφθη λόγος αφήκαν
remisisse , qui philosophia vulgus antecelluerunt, δε την οργήν οι φιλοσοφία τους πολλούς υπεράραν
quorum immortalis memoria in omni evo perlibe- τες , ών αθάνατος ή μνήμη τω χρόνω ( 76 ) παντί
tur . Addatur igitur el hoc preconiis fuis . Largire παραδέδοται . Προσκείσθω δε και τούτο τους περί
nobis , qui lua celebrare cupimus, ut humanitatis σου διηγή μασι. Δός ημίν , τοίς υμνείν προαιρουμένοις
exempla superioribus temporibus decantata lau- C τα σά, τας εν τοις άνω χρόνους αδομένας φιλανθρω
dando superemus. Sic el Cræsus filii inlerlectori πίας υπερβαλέσθαι . Ούτω και Κροίσος το παιδο
iram remisisse dicitur , seipsum ad supplicium of φόνο την οργήν αφεϊναι λέγεται , εαυτόν παραδόντι
ſerenti : et magnus ille Cyrus huic ipsi Creso είς τιμωρίαν· και Κύρος ο μέγας αυτό τούτω το
amicus post victoriam fuisse. Hos inter le nume Κροίσω φίλος γενέσθαι μετά την νίκην. Τούτοις σε
rabimus , et pro virili haec predicabimus , nisi exi- συναριθμήσομεν · και, όση δύναμις ημετέρα , ταύτα
les quidam esse omnino tanti viri precones existi αναγορεύσομεν , είπερ μή μικροί τινες είναι πο
memur. τάπασιν ανδρός τοσούτου κήρυκες νομισθείημεν.
3. Cæterum illud cæteris necesse est addere , 5. Εκείνο δε επί πάσιν ειπείν αναγκαίον , ότι τους
eos qui quidvis deliquerint, non ob ea quæ jam ότιoύν αδικούντας ουχ υπέρ των ήδη γεγενημένων
admissa sunt puniri ( qua enim arle quæ facta κολάζομεν· ( τίς γάρ αν γένοιτο μηχανή μή γεγε
sunt ,infecta reddantur ?) ; sed ut aut ipsi deinceps νησθαι τα πεπραγμένα; ) αλλ' όπως αν και αυτοί προς
meliores fiant, aut aliis sapiendi sint exemplum . το λοιπόν αμείνους γένοιντο , ή ετέροις υπάρξειαν του
Horum autem neutrum nunc deesse quisquam σωφρονείν παράδειγμα (77) . Τούτων τοίνυν ουθέτε
dixerit : ipse namque horum recordabitur etiam D ρον ενδεϊν άν τις εν τω παρόντι φήσειεν , αυτός τε
post mortem ; reliquos vero, dum in hunc intuen γάρ και μετά τον θάνατον τούτων μεμνήσεται τους
lur, melu mortuos esse puto . Quare quidquid sup τε λοιπούς τεθνάναι το δέει προς τούτον αφορώντας
γlicio adjecerimus , nostram ipsorum iran explere οίομαι. " Ωσθ' όπερ αν τοροσθώμεν τη τιμωρία, την
videbimur : quod mullum abesse , ul de te verum οργήν ημών αυτών αποπιμπλάναι δοξομεν · και πολλού
sil , ego sane dixerim , neque adduci poluissem , ut δείν επί σου αληθές είναι φαίην αν έγωγε, και ουδέν
i em
ejusmod verbum ullum proferr , nisi majori be αν τούτων των λόγων προήχθην ειπείν , ει μή μείζονα
nclicio allici dantem quam accipientes perspicerem . τη διδόντι την χάριν ενεώρων ή τοίς λαμβάνουσιν.
Neque enim paucis perspicua erit ista animi ma Ουδέ γάρ ολίγοις έσται καταφανής ή μεγαλοψυχία
gnitudo. Nam Cappadoces omnes quid ſulurum sit του τρόπου . Καππαδόκαι γάρ άπαντες αποσκοπούσι

( 74) Αμελήσας . Ιta Coisl. uterque , Med . , Vat. ,
Reg . secundus et Harl . Editi αμαρτήσας , quod eo
dem redit.
( 75) 'Εθέλοις . Sic tres vetustissimi codices . Editi
εθελης.
( 76 ) To zpóro. Vaticanus codex, Reg . secundus
et Coisl . secundus tõ Blo) .
( 77) Παράδειγμα . Reg . uterque et Coisl . secun :
dus παραδείγματα ,.
893 EPISTOLARUM CLASSIS II . EPIST . CXUI. 526

το μέλλον , οίς εύξαίμην αν μετά των λοιπών αγαθών A observant, φui quidem optaverim ut inter reliqua
των προσόντων σοι και ταύτην (78) απαριθμήσασθαι. tua ornamenta banc quoque magnanimitatem nu
Οκτώ δε του γράφειν παύσασθαι , ήγούμενος μου merent. Finem epistolæ imponere vereor, ratus,
ζημίαν οίσειν το παρεθέν . Τοσούτόν γε μην προσ quod omissum fuerit, mihi damno ſore . Tantum
θήσω , ότι , πολλών επιστολάς έχων εξαιτουμένων hoc adjungam , eum etsi a multis epistolas habet
αυτόν , πασών ηγήσατο προτιμοτέραν είναι την παρ' ipsius incolumilalem ac salutem exposcentibus ,
ημών , ουκ οίδα που ( 79) μαθών είναι τινα ημών nostram omnibus potiorem duxisse , cum nescio
λόγον παρά τη ση τελειότητι . “Όπως oύν μήτε αυτός unde didicerit nos apud tuam præstantiam in ali
ψευσθή των ελπίδων, ας εφ' ημίν έσχε , και ημίν quo esse numero . Ut igitur neque eum spes fallat,
υπάρξη προς τους ενταύθα σεμνολογείσθαι · παρακέ- quam in nobis liabet , et nobis liceat apud nostros
κλησο, δέσποτα ανυπέρβλητε , επινεύσαι προς την gloriari ; le , domine perquam eximie , exorari si
αίτησιν . Πάντως δε ουδενός χείρον των πώποτε φι nas , ut nostræ annuas petitioni . Profecto autem
λοσοφησάντων επέσκεψαι τα ανθρώπινα και οίδας , nullo delerius eorum qui unquam philosophati sunt ,
ως καλός θησαυρός πάσι τοις δεομένους υπουργείν considerasti res humanas : el nosti quam bonus
προαποκείμενος (80) . thesaurus iis , qui omnibus egentibus operam suam
B
præbent, jam olim reposilus sit .
ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΡΙΓ ' . EPISTOLA CXill ' .
Demonstrat Basilius in magna rerum ecclesiasticarum perturbatione liberaliter agendum esse cum infirmioribus, nec
amplius quidquam a fratribus exposcendum , nisi ut fidem Nicænum recipiunt, ei Spiritum sanctum (aleantur crearu
ram dici non debere , nec cum iis qui dicunt, communicandum .
Τοίς εν Ταρσό πρεσβυτέροις. Presbyteris Tarsensibus.
Συντυχών τωδε , πολλήν έσχον τώ αγίω Θεώ την Congressus cum illo , magnas habui Deo sancto
χάριν, ότι με και δια της αυτού παρουσίας από πολ gratias , qui et me illius præsentia ex multis ango
λών θλίψεων παρεμυθήσατο, και την υμετέραν αγά ribus consolatus est , et vestram charitatem perspi
πην εναργώς έδειξε δι ' αυτού . Σχεδόν γάρ τον πάν cue per ipsum ostendit. Nam vestrum fere omnium
των υμών περί την αλήθειαν ζήλον έν τή του ενός verilatis sludium in viri unius proposito cognovi .
ανδρός προαιρέσει κατέμαθον. " Α μεν ούν ιδία δι Quæ igitur privatim inter nos loculi sumus , ea
ελέχθημεν προς αλλήλους , αυτός υμίν απαγγελεί (81): ipse vobis referel . 206 Quae autem ex me charila
& δε παρ' εμού γνωρισθήναι υμών προσήκε τη αγάπη, tem vestram par esl cognoscere , hæc sunt. Tem
ταύτα εστιν. Ο καιρός πολλήν έχει ροπήν προς κα- c pus plurimum incumbit ad eversionem Ecclesia
ταστροφής των Εκκλησιών, και τούτο πολύν έχομεν rum , idque jam a longo tempore perspeximus.
ήδη χρόνον εξ ού καταμανθάνομεν . Οικοδομή δε Εκ Ædificatio autem Ecclesiæ , deliciorum emendalio,
κλησίας, και σφαλμάτων διόρθωσις, και συμπάθεια μεν erga debiles commiseratio , sanorum fratrum de .
προς τους ασθενούντας, υπερασπισμός δε προς τους fensio nulla prorsus est . Sed neque remedium ul
υγιαίνοντας των αδελφών ουδέ είς . 'Αλλ' ούτε βοήθημα lum , aut morbus prior curetur , aut impendens
ή θεραπευτικών (82) της προκατασχούσης νόσου , ή caveatur. Ac profecto similis est Ecclesiæ status
προφυλακτικών της προσδοκωμένης ουδέν. Και όλως (ut claro ular exemplo, etiamsi vilius esse videa
έoικε λοιπόν ή της Εκκλησίας κατάστασις ( ένα tur ) vetusto vestimento , quod facile qualibet occa
εναργεί χρήσωμαι το υποδείγματι , κάν ευτελέστερον sione discinditur, nec polest iterum ad pristinum
είναι δοκή ) ιματίω παλαιω, υπό της τυχούσης προ robur redire . Itaque ut in tali tempore magno
φάσεως ραδίως καταρρηγνυμένω , ο προς την εξ αρ opus est studio ac multa diligentia, ut aliquid
χής ισχύν επανελθείν πάλιν αδυνατεί. Ως ούν εν accedat emolumenti Ecclesiis. Emolumentum est
καιρώ τοιούτω , μεγάλης χρεία της σπουδώς και autem membra prius divulsa conjungi . Fiet au
πολλής της επιμελείας ευεργετηθήναι τι τάς Εκ tem conjunctio , si velimus, quibus in rebus ani
κλησίας. Ευεργεσία δε έστιν ενωθήναι τα τέως δι- D mas non ledimus , in his nos ad irifirmiores accom
εσπασμένα (83 ) . "Ένωσις δ' αν γένοιτο, ει βουληθείη . modare. Cum igitur ora multa in Spiritum san
μεν, εν οίς μηδέν βλάπτομεν τας ψυχάς , συμπερι clum aperta sint, ac lingnæ mullæ ad jaciendas
ενεχθήναι τοίς ασθενεστέροις . Επει ούν πολλά στό in illum blasphemias sint exacutæ : rogamus vos , ut
ματα ήνοικται κατά του Πνεύματος του αγίου , και quantum in vobis est , ad parvum numerum blasphe
πολλαι γλώσσαι ήκόνηνται εις την κατ' αυτού βλασφη mantes redigatis ; el qui Spiritum sanctum creaturam
μίαν · αξιούμεν υμάς, όσον έστιν εφ' υμίν (84 ) , εις esse non dicunt, eos recipialis in communionem ,
ολίγον αριθμόν περιστήσαι τους βλασφημούντας και ut blasphemi relinquantur soli , ac vel pudore

(78) Και ταύτην. Ιta mss. septem. Editi και τούτο,
excepta tamen editione prima Basileensi.
(79) Ουκ οίδα που . Ιta tres vetustissimi codices.
Editi ουκ οίδ' όπως.
( 80) Προαποκείμενος . Sic mss . sex. Editi προ
αποκείμενός έστι, excepta tamen editione prima
Basil.
(81 ) 'Απαγγελεϊ . Ιta mss. quinque . Editi επαγ
γελεί.
(82) Θεραπευτικόν. Med. προθεραπευτικόν .
(83 ) Διεσπασμένα. Duo mss. διεσπαρμένα, di
spersa .
(84) 'Ego ? Whir. Ila mss . quinque. Editi égpe
ημίν.
Alias CCll. Scripta circa an . 372 .
Σ97 S. BASILII MAGNI 528
sufusi ad veritatem redeant, vel si in peccato A τους μη λέγοντας κτίσμα το Πνεύμα το άγιον δέχε
manent , auctoritate careant ob paucitatem . Νihil σθαι εις κοινωνίαν, ίνα μόνοι καταλειφθώσιν οι
igitur amplius exposcamus : sed volentibus no βλάσφημοι, και η καταισχυνθέντες επανέλθωσι προς
biscum conjungi fratribus fidem Nicænam propo την αλήθειαν , η επιμένοντες τη αμαρτία αναξιό
namus : ac si ei assentiuntur, illud quoque exiga πιστοι ώσι διά την ολιγότητα . Μηδέν τοίνυν πλέον
mus, Spiritum sanctum creaturam dici non opor- επιζητώμεν , αλλά προτεινώμεθα τους βουλομένοις
lere, el eos qui dicunt , recipi ab ipsis in commu ημίν συνάπτεσθαι αδελφοίς την εν Νικαία πίστιν :
nionem non debere. Nihil autem præter hæc κάν εκείνη συνθώνται, επερωτώμεν και το μή δειν
exposcendum esse censeo. Enimvero persuasuin λέγεσθαι κτίσμα το Πνεύμα το άγιον , μηδέ κοινω
mihi est diuturniore inter nos consuetudine ac νικούς αυτών είναι τους λέγοντας . Πέρα δε τούτων (83 )
mutua citra contentionem exercitatione, si etiam αξιώ μηδέν επιζητείσθαι παρ' ημών . Πέπεισμαι γάρ ,
quid amplius adjiciendum sit explanandi causa , ότι τη χρονιωτέρα συνδιαγωγή και τη αφιλονείκω
daturum id Dominum , qui ipsum diligentibus om συγγυμνασία, και εί τι δέοι πλέον προστεθήναι εις
nia cooperatur in bonum 19. τράνωσιν, δώσει ο Κύριος και πάντα συνεργων εις άγα
θόν τους αγαπώσιν αυτόν .

EPISTOLA CXIV' . ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΡΙΔ'.

Cum exorta esset in clero Tarsensi aliqua dissensio, Basilius pacis constiluendæ cupidus hanc Cyriaco conditionem fert,
ul Nicænam fidem nulla prorsus excepla voce recipiat, et lateatur Spiritum sanctum creaturam dici non debere, nec
cum iis qui dicunt communicandum . Spondet pro fratribus nihil eos amplius ab eo pelituros.
Cyriaco , Tarsi commoranti. B Τοίς εν Ταρση περί Κυριακόν (86).
Quantum sit pacis bonum , quid opus est apud "Οσον εστι τό της ειρήνης αγαθόν, τι χρή λέγειν
pacis filios dicere ? Quia igitur magnum illud bo- πρός άνδρας υιούς της ειρήνης ; Επεί ούν το μέγα
num , et admirandum , et omnibus qui Dominum τούτο, και θαυμαστόν , και πάσι περισπούδαστον
diligunt maxime expetendum , jam pene ad nudam τοις αγαπώσι τον Κύριον , κινδυνεύει λοιπόν είς όνομα
vocem redactum est , eo quod multiplicata sit ini- ψιλόν περιστήναι, διά το πληθυνθήναι την ανομίαν ,
quilas , refrigerata jam in multis charitate ; hoc ψυγείσης λοιπόν εν τοις πολλοίς (87) της αγάπης,
unum arbitror iis qui germane et vere Domino oίμαι προσήκειν μίαν ταύτην είναι σπουδών τους
serviunt, studio esse debere , ut Ecclesias variis γνησίως και αληθινώς δουλεύουσι τω Κυρίω, το επαν
partibus multisque modis inter se discissas ad αγαγείν προς ένωσιν τάς Εκκλησίας , τας πολυμερώς
unitatem reducant . Quod et ego facere dum aggre- και πολυτρόπως απ' αλλήλων διατμηθείσας . “Ο δή και
dior , immerito curiosi hominis crimen sustineam . αυτός επιχειρών ποιείν , ουκ αν δικαίως πολυπράγμο
Nihil 207 enim Christiani tam proprium est , νος αιτίαν λάβοιμι . Ουδέν γάρ ούτως ίδιον εστι Χρι
quam pacem conciliare : unde et hujus rei merce στιανού , ώς το ειρηνοποιείν : διό και τον επ' αυτώ
dem maximam nobis Dominus promisit. Postquam C , μισθόν μέγιστον ημίν ο Κύριος επηγγείλατο . Συντυ
igitur cum fratribus congressus sum eorumque χών τοίνυν τους αδελφούς , και θεασάμενος αυτών
perspexi magnum in fraires et in vos , sed et multo πολύ μεν το φιλάδελφον και το περί υμάς αγαπητι
majorem in Christum amorem , ac fidei integrita- κον, πολλώ δε έτι πλέον το φιλόχριστον και το περί
tem et firmitatem ; et utrumque ipsis magno esse την πίστιν ακριβές τε και εύτονον » και ότι πολλών
studio, ut neque a vestra charilate segregentur , αμφοτέρων ποιούνται σπουδήν, της τε υμετέρας αγά
neque fidem sanam prodant ; hac eorum bona της μή χωρίζεσθαι , και την υγιαίνουσαν πίστιν μη
mente comprobata , ad vestram gravitatem scribo , καταπρoδούναι » αποδεξάμενος αυτών των αγαθών
obsecrans omni charitate, ut eos vere et ex animo προαίρεσιν , επιστέλλω τη σεμνότητι υμών, παρακα
conjunctos omnisque ecclesiastica cure participes λών πάση αγάπη έχειν αυτούς ηνωμένους γνησίως ,
habeatis . Quin et illis spopondi rectam esse ve και πάσης εκκλησιαστικής φροντίδος κοινωνούς• εγ
stram mentem , ac vos Dei gralia pro vestro verita γυησάμενος και αυτούς την υμετέραν ορθότητα, ότι
tis studio ad omnia paralos esse, quæcunque pro ve και αυτοί τη του Θεού χάριτι τώ υπέρ της αληθείας
ritatis doctrina pati oportuerit . Quæ autem , ut mihi ζήλο προς πάντα εστε παρατεταγμένοι , όσαπερ αν
persuadeo, neque vollis adversantur, et predictis δέη (88) παθείν υπέρ του λόγου της αληθείας. " Έστε
fratribus salis sunt ad integrain persuasionem , D δε, ως έμαυτόν πείθω, τα ούτε υμίν υπεναντία , και

15 Rom . VII , 28.

Alias CCIV. Scripta circa an . 372.
(83 ) Πέρα δε τούτων ... παρ ' ημών. Ιta septem
mss . Editi Παρά δε τούτων ... παρ' υμών. Similem
prorsus animi moderationem Gregorius Naz . jis
exbibel , qui Spiritui sancto divinitatem libenter
tribuebant, Dei nomen tribuere verebantur, orat.
44, p . 710.
(86) Τοίς εν Ταρσώ, etc. Ita Med . et Coisl . pri
mus . Nonnulli alii Τοίς εν Ταρσό τοις περί Κυρια
κον . Editi Τοίς αυτούς περί Κυριακών παραπλήσια .
( 87) 'Εν τοίς πολλούς . Prepositio addita ex
Coisl. primo et alio ms.
( 88) " Ar Sén . Sic Med , et Coisl . primus cum
nonnullis aliis. Editi άν δέοι. Paulo post editi εκ
Tüy latépwy. Coisl . primus et duo alii ut in lexlu .
29 EPISTOLARUM CLASSIS II. EPIST . CXV. 530
τοις προειρημένους των αδελφών αυτάρκη προς πλη- A haec sunt : ut fidem a Patribus nostris, qui Nices
ροφορίαν , ταύτα , ομολογείν υμάς την υπό των Πατέ quondam convenerunt , editam profiteamini, nul.
ρων ημών εκτεθείσαν Πίστιν των εν Νικαία ποτέ lamque in ea vocem rejiciatis, sed sciatis trecen
συνελθόντων , και μηδεμίαν τών εκεί λέξεων αθετεϊν , tos decem et octo Patres , qui citra contentionem
αλλ ' ειδέναι, ότι τριακόσιοι δέκα και οκτώ, αφιλονεί convenerunt , non sine Spiritus sancti afflatu locu
κως συνιόντες , ουκ άνευ της του αγίου Πνεύματος tos esse ; atquc illud etiam huic fidei addatis , Spi.
ενεργείαςέφθέγξαντο προσθείναι δε τη Πίστει εκείνη ritum sanctum creaturam dici non oportere, nec
και το μη χρήναι λέγειν κτίσμα το Πνεύμα το άγιον , cum iis qui dicunt, communicandum , ut Dei Ec
μη μέντοι μηδέ τοις λέγουσι κοινωνείν , ίνα καθαρά clesia pura sit, Zizanium nullum sibi admistum
ή του Θεού η Εκκλησία , μηδέν ζιζάνιον εαυτη habens . Hec si illis vestra charitas ad persua
παραμεμιγμένον έχουσα . Ταύτης αυτούς της πληρο sionem proposuerit ; ipsi quoque et consenta
φορίας παρά της ευσπλαγχνίας υμών προτεθείσης , neum vobis parati sunt obsequium exhibere . Ego
και αυτοί την πρέπουσαν υμίν υποταγήν έτοιμοί εισι enim pro fratribus spondeo , eos nulla in re esse
παρασχέσθαι. Αυτός γαρ εγγυώμαι το μέρος των contradicluros , sed cumulatissime modestiam
αδελφών, ώς εις ουδέν αντερoύσιν , αλλά πάσαν υμίν omnem vobis exhibituros ; si modo perfectio ve
επιδείξονται ευταξίας υπερβολήν , ενός τούτου αυτοίς B stra hoc ununo quod a vobis expetunt , lubenler
του επιζητουμένου παρ ' αυτών υπό της υμετέρας ipsis concesserit .
τελειότητος ετοίμως παρασχεθέντος.

ΕΠΙΣΤΟΛΗ PIE' . EPISTOLA CXV .

Iracundam mulierem monet parum prodesse sine justitia liberalitatem in pauperes : rogat ul se docere desinat, sed pa
lius cogitet de judicio Dei, ubi nec servi testes aderunt, nec eunuchi. Horum vilia nalivis coloribus describuntur.
Σιμπλικία αιρετική (89 ). Ad Simpliciam hærelicam .

'Αβούλως οι άνθρωποι και μισούσι τους κρείττο Temere homines et odio prosequuntur meliores,
νας , και φιλούσε τους χειρονας . Διό δή και αυτός et diligunt pejores. Quapropter et ipse contineo
κατέχω την γλώτταν (90) , σιωπή των εμών ύβρεων linguani , contuineliarum mearun opprobrium si
πνίγων τον όνειδος . Εγώ δε μενω τον άνωθεν δικα lentio premens . Ego autem supernum judicem
στην , ός οίδε πάσαν κακίαν εν τέλει αμύνεσθαι . Κάν exspectabo , qui novit malitiam omnem in tine
γάρ υπέρ ψάμμον εκχέη (91) τις χρήματα, βλάπτει , ulcisci . Nam etiamsi quis pecunias arena copiosius
ψυχήν, πατήσας το δίκαιον . 'Αεί γάρ θυσίαν Θεός, ο profundat , si justitiain conculeat , animam suain
ουχ ώς χρήζων, oίμαι, ζητεί , αλλά θυσίαν πολυτελή Ιedit. Semper enim Deus sacrificium, non quasi ,
την ευσεβή και δικαίαν γνώμην δεχόμενος . " Οταν opinor, eo egeat, querit ; sed pretiosum sacrifi ,
δε τις εαυτόν (92 ) παραβα ίνων πατή , κοινάς λογίζε cium , menlem piam ac justam admittit. Quando
ται τας ευχάς . Σαυτήν ούν της εσχάτης ημέρας autem quispiam prævaricando se ipse proculcat,
υπόμνησον , και ημάς (93) , ει βούλει , μή δίδασκε, ejus preces pro impuris ducit . Itaque de extrema
"Ισμεν σου πλείονα , και ταϊς ένδοθεν ακάνθαις ου die le ipsa commoneas , et nos si videbitur, 208
τοσούτον συμπνιγόμεθα · ούτε εν ολίγοις καλοίς ne docelo. Novimus plura quam tu , et internis
δεκαπλασίονα κακίαν επιμίγνυμεν. Επήγειρας ημίν spinis non tam prefocamur , neque paucis bonis
σαύρας τε και φρύνους, εαρινα δήθεν θηρία, πλήν decaplam malitiam admiscemus . Excitasti in nos
όμως ακάθαρτα. 'Αλλ' ήξει πτερόν (94) άνωθεν , το et lacertas et rubelas , bestiolas quidem rernas , sed
(89 ) Argumentum hujus epistolae , scitu necessa tur, pecuniam quidem ipsi misit ; sed is, pecunia , quæ
rium et publica luce dignum , quod in Operum D sibi oblata fuerat, non accepta , scripsii hæc. lu edi.
8. Basilii editionibus deest, exstat in codice Cesa tione Operum divi Basilii Benedictina anni 1750
reo num. LXVII prænolalo ante initium epistolæ argumentum hoc nostrum scholii saltem vices
his verbis (a) : Τού αυτού επιστολή προς Σιμπλι obire poterat, nec videmus causam cur fuerit ne
κίαν περί ευνούχων αυτής. Αίρετική ήν αύτη. 'Αρ- glectum.
ρωστήσαντος δε του μακαρίου Βασιλείου, και εισιόν (90 ) Τήν γλώτταν. Editiones secunda Basileen
τος έν τινι λουτρώ λούσασθαι, ή αυτή Σιμπλικία sis et' Parisiensis addunt you , quod deest in Coisl.
προστάττει ευνούχοις και κορασίοις διφήναι τα σά utroque, Harl., Reg . secundo ei Colb . et antiquio
βανα (6) αυτού έξω και παρευθύς ή δικαία κρίσις ribus editionibus. Non exstat hæc epistola in Me
του Θεού ανεϊλέ τινας εξ αυτών και η αυτή Σιμπλι dicæo et Regio primo .
κία έπεμψε χρήματα το αυτό μακαρία Βασιλεία (91 ) Εκχέη . Ιta summo consensu veteres libri,
εξιλεουμένη το πταίσμα · ο δε, μή δεξάμενος , έγρα Editi εκχέει .
ψεν αυτή ταύτα . Ηoc est : Ejusdem epistola ad Simm (92) Εαυτόν . Reg . secundus et Colbert . , et in
pliciam de eunuchis ipsius . Hæretica hæc fuil ; ideo margine Coisi . secundus δόλω εαυτόν.
que cum S. Basilius ob adversam valetudinem lavandi (93) Και ημάς . Duo codices ήμάς δε , et paulo
causa intrasset balneum , mandavit illa eunuchis ac post ίσμεν γάρ. Μox Harl. πνιγόμεθα .
puellis suis ut ejus sabana foras projicerent. Quo (94 ) Πτερόν . Regius secundus et Coisl . secun
facio , stalim justa Dei vindicia nonnullas eorum qui dus habent Tottivóv in lexlu et ad marginem tets
id perpetraverant sustulit. Simplicia igitur, ut per ρόν .
expiationem illatæ injuriæ S. Basilio reconciliare Alias LXXXVII , Scripta circa an . 372.

(a) Lambee. Commentar. de biblioth . Vindobon . , tom . III , ed . Kollar . , p . 336

(6) Hoc est lintea balnearia ,
 S. BASILII MAGNI 552
Immandas. Αι e supernis Veniet avis, que has de- Α ταύτα νεμόμενον . Έμοι γαρ λόγος , ουχ ώς συ νομί
pascelur . Mihi enim reddenda ratio , non ut tu ζεις, αλλ' ώς οίδε κρίνειν Θεός. Ει δε και μαρτύρων
existimas, sed ut Deus judicare novit . Quod si et χρεία , ου δούλοι στήσονται , ουδε ευνούχων γένος
testibus opus erit , non sistentur servi , neque άτιμον και πανωλεθρον τούτο δή τούτο, άθελυ ,
eunuchorum genus inhonestum ac perniciosum , άνανδρον , γυναικομανές , επίζηλον, κακόμισθον ,
non , inquam, genus illud , neque femineum, neque οξύθυμον , θηλυδριώδες , γαστρίδουλον , χρυσομανές,
masculum , mulierum amore insaniens, invidum , άπηνές, κλαυσέδειπνον , ευμετάβλητον, αμετάδοτον ,
mercede vili conductum , iracundum , fractum , πάνδoχoν , απροσκορές , μανικών και ζηλότυπον και
ventri serviens , avarum , sævum , cænæ plorans τί γάρ έτι ειπείν; συν αυτή τη γενέσει σιδηροκατά
jacturam , inconstans, illiberale , quidvis accipiens, δικον . Πώς oύν τούτων γνώμη ορθή , ών και οι πόδες
insatiabile, furiosum , et zelatypunm : et quid jam στρεβλοί ; Ούτοι σωφρονούσε μεν άμισθα διά σιδήρου
ultra dicendum est ? simul ut nalum est , ferro μαίνονται δε άκαρπα δι' οικείαν αισχρότητα . Ού,
damnatum . Quomodo ergo fieri poterit , ut horum ούτου στήσονται της κρίσεως μάρτυρες, αλλ' οφθαλ
mens recta sit , quorum et pedes distorti sunt ? μοί δικαίων, και όψεις ανδρών τελείων: όσοι τότε
Hi caste quidem vivunt absque mercede per fer- ορώσι , προς και βλέποντες νύν εισι συνέσει,
rum : sed amore insaniunt absque fructu , ob suam ipsorum curpitudinem . Non bi producentur
judicii testes , sed oculi justorum , et conspectus virorum perfectorum , quotquot lunc oculis ea cer
nent, ad quæ nunc animi cogitatione respiciunt.
EPISTOLA CXVI'. ΕΠΙΣΤΟΛΗ PIG' .
Firminum cum audissel Basilius , relicta vitæ ascelicæ erercilatione, arma sequi , dehorlatur eum ab hoc consilio, atque
auctor est, ul beatos progenitores malil patria regenda, quam paternum avum armorum professione imitari.
Firmino . B Φιρμίνω.
Et rare sunt litteræ tuæ et breves , sive segnilie Και σπάνια σου τα γράμματα, και μικρά ταύτα ,
scribendi , sive alioqui satietatis , quæ ex copia ή όκνω του γράφειν , ή άλλως , τον εκ του πλήθους
nasci posset , vitandæ consilio ; sive quod etiam le κόρον διαφεύγειν οικονομούντος , ή που και προς βρα
ipse sermonis brevitati assuefacias. Nobis certe ni χυλογίαν εαυτόν συνεθίζοντος. "Ημίν μέντοι ουδέν
hil satis est , sed etiamsi redundent copia , lesi- εξαρκεί, αλλά κάν υπερβάλλη τώ πλήθει , της επιθυ
derio impares sunt ; eo quod velim singulas res μίας έστιν ελάττω , διά το βούλεσθαι έκαστα ( 94 )
tuas discere, quomodo tibi corpus habeat, quo περί σου μανθάνειν · πώς μέν σοι το σώμα έχει ,
modo pietatis exercitatio ; utrum in iis quæ όπως δέ σοι τα της ασκήσεως και πότερον επιμένεις
initio decrevisti , perseveres ; an aliquid novi τοίς εξ αρχής εγνωσμένους , και τι και μετεβουλεύσω ,
consilii susceperis, ut quæque res accidunt , ila προς τα συμπίπτοντα την γνα μην μετατιθέ
sententiam inimulans. Quod si idem permane μενος (93). Ει μεν ούν και αυτός διέμεινας (95 )
res , multitudinem litterarum DOO exposcere σεαυτώ , ουκ αν πλήθος γραμμάτων επεζητού
mus : sed satis nobis esset hoc tantum : Ille μεν,, αλλ ' εξήρχει ημίν τοσούτον : Ο δείνα τα δεινι :
illi : valere nos scias , et vale . Quoniam aulem au υγιαίνειν' ημάς ίσθι , και έρρωσο· έπει δε ακούομεν
dimus , que et dicere nos puder , te relielo beato- C & και λέγειν αισχυνόμεθα , καταλιπόντα σε τήν των
rum progenitorum ordine ad avum paternum μακαρίων προγόνων τάξιν , επί τον πρός πατρός
transiugere, et Breltanium fieri velle pro Firmino, πάππον αυτομολεϊν , και Βρεττάνιον σπουδάζειν
kæc ipsa avemus audire , el quibus rationibus ad γενέσθαι αντί Φιρμίνου · επιζητούμεν αυτά ταύτα
hanc vitæ viam ineundam adduclus sis , discere . ακούσαι (96) , και τους λογισμούς μαθείν καθ' ούς
Verum quoniam ipse ob consilii pudorem conti . επί ταύτην ελθείν του βίου την οδόν υπήχθης . 'Αλλ '
cuisti : nos te adhortamur, ul pudore digna consi επειδή αυτός αποσιώπησας αιδοί του βουλεύματος ,
lia non capias, et si quid subiit animum tuum , hoc ημείς σε παρακαλούμεν μήτε βουλεύεσθαι αισχύνης
ex mente expulso , iteruni ad te redeas , ac longo • άξια , και εί τι υπέδραμέ σου τον νούν, απελάσαντα
vale militiæ armisque et castrorum molestiis 209 τούτο της διανοίας , σεαυτού γενέσθαι πάλιν , και
dicto , revertarein patrim , satis ad vite securita- μακρά χαίρειν ειπόντα στρατεία και όπλοις , και ταις
tem et ad omnem splendorem existimans , urbi , επί στρατοπέδου ταλαιπωρίαις, καταλαβείν την πα
itidem ut majores, præesse : id quod tibi citra la τρίδα , αρκούν προς ασφάλειαν βίου και προς πάσαν
borem obventurum confidimus , respicientes tum D περιφάνειαν το εξίσου τους προγόνους κρατήσαι της
ad idoneas naturæ dotes , ' lum ad competitorum πόλεως ήγησάμενον · όπερ απόνως σοι παραγενή
*
Alias CLXXIV. Scripta circa an, 372 . επεζητούμεν· αλλ' ήρκει . Codices antiquissimi Coisl . ,
(94 ) "Εκαστα . Editi πάνθ ' έκαστα , sed prima Med. , Coisl . et Hari. ut in contextu ; subinde Med .
vox deest in antiquissimis codicibus Coisl. et Med . primus cà axoubueva , Quæ audimus pudel dicere.
Deeral etiam in Harlæano, sed addita est ab alia ( 96 ) Ακούσαι. Editio Paris . addit παρά
manu . σου , sed bec desunt in edit. Basil . et sex mss .
(93) Μετατιθέμενος , etc. Sic quatuor codices codicibus. Duo autem codices, nempe Vaticanus et
et prima manu Harleanus . Editi μεταθέμενος . Coisl . secundus , habent BPÉTTAVIY. Non mullo
(98 ) Διέμεινας . Μed . διέμενες. Paulo post editi post Coisl . primus μήποτε βουλεύεσθαι.
553 EPISTOLARUM CLASSIS II. EPIST. cxvii . 554

σεσθαι πεπιστεύκαμεν , πρός τε την εκ φύσεως επι- A paucilatem . Sive igitur hoc consilium ab initio
τηδειότητα αφορώντες και προς την ερημίαν τών εν caplum non est , sive captum postea rejectum est,
ισταμένων . Είτε ούν μη γέγονεν εξ αρχής ή γνώμη , cito nobis significato : si vero, quod absit , eadem
είτε γενομένη πάλιν εκβεβληται , γνώρισον (96* ) ημϊν manent consilia , sua sponte nuntiata nobis veniat
εν τάχει·ει δε , ο μη γένοιτο , τα αυτά μένει βουλεύ- calarmilas ; litteris vero opus non habemus .
ματα , αυτάγγελτος ημϊν ηκέτω η συμφορά γραμ
μάτων δε ου δεόμεθα .

ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΡΙΖ'. EPISTOLA CXVII" .

Firminus respondet præcedenti epistolæ , dolorem suum significat, quod a pietatis exercitatione discessisset : promittit
deinceps se ad priorem vitam redilurum ; seque impetralúrum speratut dimillatur . Cæterum Dei auxilio confidit suam
virginitatis servandæ voluntatem regiis inandalis potiorem (uturam.
Α' νεπίγραφος( 97), επί ασκήσει. Sine inscriptione , piæ ac religiosa exercitationis
causa .
"Εγώ και άλλως οφείλεσθαι τη υμετέρα τιμιότητι Ego et alias tuæ me dignitati deberi puto ; et
εμαυτόν νομίζω και το νύν δε τούτο φρόντισμα , εν Β nunc illa sollicitudo in qua versor, necessario
ώ εσμεν , αναγκαίως ήμάς υπευθύνους ταϊς των me ( 1 ) ejusmodi ministeriis obnoxium facil,
τοιούτων πραγμάτων υπηρεσίαις καθίστησι , κάν οι etiamsi quivis e turba præcepta tradat , nedum tu ,
τυχόντες ώσιν ( 97) οι επιτάττοντες , μή ότι υμείς οι quem mulia mecum el alia jura conjungunt. lla
πολλούς δικαίοις και άλλους προς ημάς συναπτόμενοι . que præterita expendere necesse non est ; siquidem
Τα μεν ούν παρελθόντα εις εξέτασιν αγαγείν ουκ dicere licet, causam me fuisse molestiarum ; dum
αναγκαίον : επεί ενην ειπείν , ότι ήμείς εγενόμεθα a bona illa pietatis exercitatione , et quæ sola ad
εαυτούς των ταράχων αίτιοι , της αγαθής εκείνης salutem ducit, pertinaciter discessi ; unde et cilo
ασκήσεως και μόνης αγoύσης προς σωτηρίαν φιλονει huic perturbationi ad tentationem traditi sumus .
κήσαντες αποστήναι · διό τάχα και τα ταράχω τούτω Αίque hac quidem transierunt, nec caruere admo
εις πειρασμόν παρεδόθημεν. Αλλ' εκείνα μεν γέγονε , nitione, ut ne iterum in eadem mala incidam . Quod
και υπομνήσεως ήξιώθη , ώστε μη δεύτερον ημάς altinet ad futura , pietati tue persuasissimum esse
τοϊς ομοίοις περιπεσείν · τα δε εφεξής, πάνυ βούλο velim , ea nobis Dei dono facillime processura ;
μαι πληροφορείσθαι σου την ευλάβειαν , ότι , του Θεού cum res et æqua sit, nec quidquam grave habeat ;
συγχωρούντος , ράστα ημίν προσχωρήσει , του πράγμα et amici nobis mulli, qui sunt in aula , prompto ani
τος και εννόμου όντος, και ουδέν έχοντος βαρύ , και C mo gratificentur . Ιtaque delineabitur a nobis το
των φίλων ημών πολλών (98) ετοίμως χαριζομένων, gatio ad similitudinem dati libelli vicario : quam
όντων εν τω στρατοπέδω. Τυπωθήσεται ούν παρ' quidem si nulla protralhat mora , statim dimillar ,
ημών δέησις , κατά την ομοιότητα του προσδοθέντος ex scripto solutionem metus afferens. Persuasumi
λιβέλλου το βικαρίω · εν ή εάν μή τις γένηται auļem habeo in ejusmodi rebus potiorem esse regis
παρολκή , ευθέως αποπεμψόμεθα , την εκ του γράμ mandatis voluntatem nostram , quam si immutatam
ματος (99) άδειαν παρεχόμενοι. Πεπεισμα : δε εν ac immotam a proposito vitæ perfecte exhibuero , in
τοιούτοις μείζον των βασιλικών προσταγμάτων την expugnabilis nobis el inviolabilis Dei auxilio virgini
προαίρεσιν ημών ισχύειν, ήν εάν άτρε πτoν και ακλινή talis erit custodia . Fratrem autem mihi a le tradi
εκ του κατά την ακμήν βίου επιδειξώμεθα , ανεπι tum et lubens vidi , et inter familiares habeo : quem
χείρητος ημίν και άσυλος διά της του Θεού βοηθείας et Deo et tuo testimonio dignum esse opto.
της παρθενίας ή φυλακή είη . Τον δε εγχειρισθέντα ήμίν παρά σου αδελφών και εθεασάμεθα ηδέως, και
έχομεν εν τοις γνωρίμοις , ευχόμενοι άξιον είναι του Θεού και της σής μαρτυρίας .

( 96 ) Γνώρισον . Ιta codices mss. Summo con
sensu . Editionawsov. Paulo post editio Paris . et
secunda Basil. ικέτω. Editio prima Basil . et mss . p metus solveretur, perspici potest ex epistola 125
ήχέτω.
(91) 'Ανεπίγραφος . Nemo non videt hanc epi
stolam non esse Basilii , sed ad eum scriptam ab
ipso Firmino.
( 97 ) Τυχόντες ώσιν . Sic duo mss .. melius quam
in editis , τυχόντες εισίν .
(98) Πολλών . Deest ea Vox in codicibus Vati
cano et Medicæo. Paulo post Reg. secundus et
Coist . secunduς προδοθέντος .
( 99) Γράμματος. Legiturin Coistiniano primo
Tepárlatos, re ipsa solutionem melus afferes. Sed
magis placuit vulgata scriptura , εκ του γράμμα
50. id est. scripto consignatam dimissionem af
ferens , metu omni te exsolvam . Necessariam
ſuisse ejusmodi scriptam dimissionem ut omnis
Gregorii Nazianzeni, qui Ellebichum sic alloqui
tur : Μάμαντα τον αναγνώστης, όντα μεν από στρα
τιώτου πατρός , καθιερωθέντα δε τω Θεώ διά τον
τρόπον, άφες τω Θεώ και ημϊν · αλλά μη συναρι
θμήσης τοϊς πλάνησι , και δός έγγραφον την ελευθε
ρίαν, ίνα μηδε υπό άλλων επηρεάζηται . Mamantein
leclorem , qui cum militem patrem habeat , Deo lamen
ob morum probitatem consecratus est , Deo ac nobis
missum fac, nec inter errones numera ; atque liber.
talem ac vacationem ei scriplo consignatani tribue,
ut ne ab aliis quidem per calumniam vexetur .
Alias CCXXXIV . Scripta circa an . 372.
( 1 ) Vide Aldenda.
 S. BASILII MAGNI E38

210 EPISTOLA CXVIII . ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΡΙΗ ' .

Jovinum Basilius perhonorifice invitat ut sese invisal.
Jovino , episcopo Perrhes. A Ιοβίνη ( 2 ), επισκόπη Πέρρης (5).
Hlabeo le debitorem boni debiti . Nam muluo "Έχω σε χρεώστην οφλήματος αγαθού . Έδάνεισα
dedi tibi charitatem , quam me cum Senore reci . γάρ σοι χρέος αγάπης , ο χρή με απολαβείν συν τόκω,
pere oportet : siquidem et Dominus noster hoc επειδή και ο Κύριος ημών το τοιούτον είδος των τό
ſenoris genus nequaquam aversatur. Solve igitur, κων ού παραιτείται. 'Απόδος τοίνυν , ώ φίλη κε
o charum caput , in nostram patriam veniens . Et φαλή , επιστάς ημών τη πατρίδι . Τούτο μεν ουν
hæc quidem sors est . Quænam vero versura ? Quod έστιν αυτό το κεφάλαιον. Τίς δε ή προσθήκη ; To
is vir ad nos venturus sis , qui tanto nobis præstas, σε είναι τον παραγινόμενον , άνδρα τοσούτον ημών
quanto parentes liberis sunt meliores. διαφέροντα , όσο πατέρες εισί βελτίoυς παίδων .
EPISTOLA CXIX " . ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΡΙΘ.
Cum duo Eustathii discipuli, Basilius et Sophronius, per fidiam suam horrendis in Basilium calumniis ac illiberali fuga
ex ejus domo nuslassent; Basilius Eustathium ,misso ad singulanarranda fratre Petro, obsecral, ul improbis discipulis
aurem non præbeat, ac disjuncla mugis astringere conetur, quam dissidium augere .
Eustathio , episcopo Sebastia . Ευσταθίω, επισκόπη Σεβαστείας .
Etiam per dignum omni honore ac religiosissi. B Και διά του αιδεσιμωτάτου και ευλαβεστάτου
mum fratrem meum Petrum luam saluto dilectio αδελφού μου (4 ) Πέτρου προσφθέγγομαι σου την αγά
nem , obsecrans, sicut alia quavis in occasione, ita πην , παρακαλών σε (5) ως διά πάσης προφάσεως
et nunc, ut pro me preceris , ut, ex fugiendis his ac και νύν προσεύχεσθαι υπέρ εμού , ίνα , μεταβαλλόμε
noxiis moribus mutatus , tandem aliquando dignus νος από του φευκτου (6) τούτου και βλαβερού τρό
evadam Christi nomine. Proſecco autem elianisi που , γένωμαι ποτε άξιος του ονόματος του Χριστού .
nihil dicam , colloquemini inter vos de rebus nostris , Πάντως δε , κάν εγώ μή λέγω, διαλεχθήσεσθε προς
et que gesta sunt , accurate indicabit , ut ne sine αλλήλους περί των καθ' ημάς , και γνωρίσει σοι την
examine pravas contra nos suspiciones accipias , ακρίβειαν των πεπραγμένων , ώστε μη παραδεχθή
quas probabile est eos struere , qui nos conlume ναι άβασανίστως τάς πονηράς καθ' ημών υπονοίας ,
liis et preter Dei timorem et praeter hominum opi- άς εικός κατασκευάζειν τους και παρά τον του Θεού
nionem vexaverunt . Qualia enim nobis ostenderit φόβον και παρά την των ανθρώπων υπόληψιν εις
eximius ille Basilius , quem veluti vile nuee presi . ημάς εξυβρίσαντας. Οία γαρ ημίν ενεδείξατο ο γεν
dium a lua pielate susceperam , equidem vel dicere ναίος Βασίλειος , όν αντί φυλακτηρίου (7 ) της έμής
verecundor : disces autem singula a fratre nostro ζωής παρά της σης ευλαβείας υπεδεξάμην , εγώ μεν
edoctus . Atque hac dico , non eum ulciscens ( pre- C και είπείν αισχύνομαι · είση δε τα καθ' έκαστον παρά
Alias CCCXVIII . Scripla anno 372 exeunte, se manum illam ferre posse , quæ sacramenta per
a ut 373 ineunte . blasphemiam confecta susceperat. Theodoret. lib .
Alias CCCVII . Scripta anno 372 exeunte , aut TV, C. 15.
575 ineunte . (4 ) 'Αδελφού μου. Voculant desumpsimus ex ve
(2) 'Iobirq . Ita cum editis Coisl . primus et Med . liistissimo codice Harlæano.
quibus adjungi polest Harlæanus codex , in quo non ( 5) Παρακαλών σε . Ιta octo mss. Editi και πα
exstat quidem hæc epistola, sed cum idem Jovinus ρακαλώ σε .
nominelur infra in epistola 127, 'IOUīvos vocatur ( 6 ) Φευκτού. Sic tres vetustissimi codices. Editi
in hoc codice Vaticano. Sic etiam apud Theodore απευκτού , moribus delestandis . Ιbidem Coisl . uter
tum , lib . iv Hist . , cap. 15, vocatur 'Iwsivos in edi que. Reg . secundus et Bigot . aller μεταβαλόμενος .
lione Sirmondi, ex uno codice Regio. At Valesius ( 7) Φυλακτηρίου. Ηanc vocenm sic interpretatur
edidit 'Iwblavós, qui sic reperit in suis codicibus Tillemontius, quasi discipulus ille Eustachii Basi
mss. et apud Epiphanium Scholasticum . Codices lium quodammodo consiliis rexissel. Fieri quidem
Reg. secundus, Coist. secundus et Paris . habent 'le potuit, ut Basilius ejusmodi consiliis uterelur , at
βίνω et infra Iουβίνον . Supra in epist. 92 , cui que huc forle referendum quod ait in epist . 223 ,
subscripsit idern Jovinus, Coisl. uterque et Reg. speculatores sibi sub specie auxilii et amicæ com
secundus habent 'Iwbivos . Vaticanus 'louhivos, munionis datos fuisse . Sed his vocibus, ável que
( 3) Ilépons. Sic maluimus legere cum quatuor D λακτηρίου , praesidium designari existimo , magis
codicibus Val . , Reg . secundo, Coisl . secundo et precibus et sanctitale hominis, quam illius consi
Paris., quam cum editis Képons aut cum Coisl . lio et opera constitutum . Nimirum Basilius opinalæ
primo et Med . et editionibus Theodoreti IIépyne. discipulorum Eustaibii sanctitati tantum tribuebat,
Probabilius enim est , ut observat Tillemontius, Jo . ul quandiu ' eos domi suæ haberet, lutum se a
vinum Perrhæ in Syria episcopum fuisse, quam periculis fore crederet. Sic qui Dionysii Mediola
aut Pergæ in Pamphylia , aut Kerrhæ urbis prorsus nensis corpus servabant, hoc depositrim vitæ suæ
ignotæ . Fuit enim Jovinus ille amicissimus Eusebio presidium esse ducebant, τα φυλακτήρια της εαυ
Samosatensi , et in eadem provincia episcopus ; si των ζωής, infra in epist. Basilii ad Ambro .
quidem mortuo Eusebio ad electionem episcopi vo sium . Basilius in libro De Spiritu sancio , cap. 10,
catus fuit, et cum manum Antiocho Eusebii suc p . 22 , docet professionem fidei, quam in baptismo
cessori una cum aliis episcopis imponeret, repulit ledimus, per totam vitam ως ασφαλούς φυλακτη
ejus dexteram Antiochus, quia Arianorum commu plou , instar tutissimi præsidii servandam . Jeju
nionem , licet exiguo tempore, admiserat; eumque bium vocatur bonum animæ quraxth prov , orat. 1
cx numero consecrantium removeri jussit, negans in Jejun.
 557 EPISTOLARUM CLASSIS II . EPIST . CXX . 538

του αδελφού ημών διδαχθείς. Και τούτο λέγω ουκ A cor enim non imputari ipsi a Domino ) , sed provi
εκείνον αμυνόμενος (εύχομαι γάρ αυτώ μή λογισθη- dens ut stabilis mihi a le dilectio permaneat , quam
ναι παρά του Κυρίου ), αλλά βεβαίαν μου την παρά vereor ne calumniarum magnitudine commoveant ,
σου αγάπην μείναι ημίν διοικούμενος , ήν φοβούμαι quas illos adlapsus defensionem credibile est ador
μη διασαλεύσωσι ταίς υπερβολαίς των διαβολών, άς nare . Quodcunque autem nobis crimen inferant ,
εικός αυτούς κατασκευάσαι είς απολογίαν του πταί interroget eos prudentia tua , an nos insimulave
σματος. "Όπερ δ ' άν (8 ) κατηγορήσωσιν ημών , εκείνο rint , 211 an peccati , cujus nunc nos incusant ,
παρά της σής αγχινοίας εξεταζέσθωσαν , ει ένεκάλε emendationem postulaverint ; an omnino sui contra
σαν ημίν , εί την (9) διόρθωσιν του αμαρτήματος , ού nos doloris significationes dederint. Nunc vero sese
νύν ημίν επάγουσιν , επεζήτησαν : ει όλως φανεράν vultu hilari ac simulatis dilectionis sermonibus
εαυτών την προς ημάς λύπην κατέστησαν . Νύν δε , immensam quamdam doli et acerbitatis voraginer
εν φαιδρώ τω προσώπων και πεπλασμένοις (10) αγά- animo occultasse, illiberali fuga ostenderunt . In quo
πης ρήμασιν αμύθητόν τινα δόλου και πικρίας βυθον quidem quantum nobis meroris attulerint , quan
τη ψυχή συγκαλύπτοντες , διά της ανελευθέρου φυ lum risus moverint iis qui semper piam vitam in
γης (11 ) εφανέρωσαν . 'Εφ' ώ (12) όσον μεν ημίν misera hac urbe exsecrantur, et veluti artem ad
εποιήσαντο πένθος, όσον δε τον γέλωτα τοϊς αεί τον B fidem faciendam , et simulationem ad decipiendum
ευλαβή βίον εν τή αθλία ταύτη πόλει βδελυσσομένοις , excogitari commentum pietatis affirmant , profecto ,
και τέχνης προς το πιστευθήναι , και σχηματισμών eliamsi nos nequaquam narraverimus , nolum est
εις απάτης το πλάσμα της σωφροσύνης (13) διαβε . prudentie tue ac perspectum : adeo υt nullum jam
βαιουμένους επιτηδεύεσθαι, πάντως , κάν ήμείς μη vitæ inslitulum tam suspectum sit ad improbi
διηγησώμεθα , γνώριμον τη συνέσει σου · ώς μηδέν latem his civibus , quam vitæ asceticæ professio.
επιτήδευμα ούτως ύποπτος είναι προς κακίαν λοι Quæ quidem quoinodo curanda sint , luæ erit pru
πον τοίς ενταύθα , ως το επάγγελμα του ασκητικού dentise cogitare . Que enim contexuit in me cri
βίου . “ A πώς χρή (14) θεραπευθήναι , της σης αν είη mina Sophronius , bonorum non sunt proemia ,
συνέσεως φροντίσαι (15) . Τα γάρ παρά Σωφρονίου sed divisionis separationisque initia , eoque ten
συρραπτόμενα (16) εγκλήματα ημίν ουκ αγαθών dunt , ut charitas eliani , que in nobis est , refri
εστι προοίμια , αλλ ’ αρχή διαιρέσεως και χωρισμού , gescat. Quem quidem ut miseratio lua a noxio illo
και σπουδή του και την εν ημίν αγάπην αποψυγήναι. impetu coerceat, obsecramus : ac tua dilectione
“ Ον υπό της σης ευσπλαγχνίας παρακαλούμεν κατα coneris ea quæ disjuncta sunt, magis astringere,
σχεθήναι από της βλαβεράς ταύτης ορμής , και πει nec eorum , qui ad dissidium erumpunt , intendere
C
ραθήναι τη παρ' εαυτού αγάπη κατασφίγγειν μάλ- 6 separationem .
λον τα διιστάμενα , και με τους προς διάστασιν ( 17 )
ώρμημένους συνεπιτείνειν τον χωρισμόν .
ΕΠΙΣΤΟΛΗ PK'. EPISTOLA CXX* .
Konitus ab Eusebio Basilius scribendum esse ad Occidentales, nec reperiens , quomodo scribat, millit commentarium Me
letio per Sanctissimum . Sperat consilia de se Antiochiæ inita brevi ad exitum ventura. Nuntiat Faustum ,qui est cum
papa, præter canones ordinatum fuisse loco Cyrilli : Meletium rogal ui id omnibus indicel.
Μελετίω , επισκόπη 'Αντιοχείας . Melelio , episcopo Antiochiæ .
Γράμματα εδεξάμην παρά τού θεοφιλεστάτου επι Lilleras accepi a religiosissimo episcopo Euse
σκόπου Ευσεβίου , προστάσσοντα πάλιν γραφήναι τοίς bio , quæ præcipiunt, ul rursus scribatur ad Occi ..
Δυτικούς περί τινων εκκλησιαστικών. Και εβoυλήθη dentales de rebus quibusdam ecclesiasticis . El
παρ' ημών τυπωθήναι την επιστολήν , υπογραφήναι voluit a nobis informari epistolam , eamque ab
δε παρά πάντων των κοινωνικών . Επεί ούν ουχ εύ omnibus communicatoribus subscribi . Quoniam
ρον όπως επιστείλω περί ών επέταξε, παρέπεμψα igitur non inveni quomodo scriberem de his que
( 8) " Otepär. Medicæus, Regius primus et D testabilior videbatur nonnullorum aliorum impietas
Bigot. alter ούπερ δ' άν. et morum dissolutio , maxiinum dolorem Basilio ac
(9 ) Εί τήν . Ιta tres vetustissimi codices , et omnibus bonis inurens.
paulo post εί όλως . Editi ή την ... ή όλως. (13) Σωφροσύνης Harl., Coisl . uterque et Reg.
( 10 ) Πεπλασμένοις . Tres codices non antiquis secundus ταπεινοφροσύνης, humilitatis.
simi τετιμημένοις. ( 14) " A πώς χρή. Sic Harlianus codex , melius
(11 ) Φυγής . Ιta Med . et Harl . pro eo quod in quam editi "OTWS Oův xpń . Quinque alii codices
editis erat σιωπής, illiberali silentio. ion antiquissimi "Οπως δε χρή.
(12 ) 'Ex' Q. Hic locus sic legitur in Coisl , utro (15 ) Φροντίσαι . Vat. φροντίς. Tres alii codices
gue, Vaticano, Bigot. altero et Regio secundo : εφ' non antiquissimi και φροντίδος.
ώ όσον μεν προξενούμεν τον γέλωτα τοίς , etc. In (16) Συρραπτόμενα . Ιta tres vetustissimi codi
quo quidem quantum risus cummoveamus his , etc. ces . Editi συνερραμμένα. Ηunc autem Sophronium
Nemo autem existimet Cæsaream idcirco miseram esse credimus , quein supra Basilius filium vocat
vocari, quod impietasac vitia in hac urbe domina epist 105 , cuique epistolam dedit ad filias Te.
rentur . Laudat in Cæsariensibus fidei ſervorem rentii.
Gregorius Nazianzenus, oral. 3 et 19 , p. 91 , et 308 : ( 17) Προς διάστασιν . Ιta Harl., Coisl. uterque ,
nec ulla alia civitas sub Juliano majora religionis Reg. secundus et Bigot. aller. Editi προς το διαστα
sludia declaravit. Miseram ergo arbitror dici , quia σιάζειν .
quo major erat in plerisque civibus pietas , code Alias LVIII . Scripta anno 373 .
339 S. BASILII MAGNI 10
precepit , cuiuftael.arium pietati Lue niisi , ut , et Α το υπομνηστικόν (18) τη θεοσεβεία σου , ίνα , και
eo leclo, et iis , quæ a desideratissimo fratre San αυτώ έντυχών, και τους αναφερομένους παρά του
ctissimo compresbytero referentur, attente auditis, ποθεινοτάτου αδελφού (19 ) Σαγκτισσίμου του συμ
ipse de iis rebus, ut fibi videbitur , scribere digne- πρεσβυτέρου προσέχων , αυτός καταξιώσης , ως παρ
ris. Nos parali sumus el scriptum illud comprobare , ίσταται (20) σοι , περί τούτων τυπώσαι, ήμών ετοί
et communicatoribus cilo deferendum curare, ut cum μως εχόντων και αυτό συνθέσθαι (21), και ταχέως
omnium subscriptionibus 212 proticiscatur, qui ποιήσαι περικομισθήναι τους κοινωνικούς , ώστε τας
iturus est ad Occidentis episcopos . Cilo nobis quid πάντων υπογραφές έχοντα απελθείν τον μέλλοντα
Sanctitati tue in mentem venerit , significari jube , ορμάν προς τους κατά την Δύσιν επισκόπους. Τα
ut quæ tibi visa fuerint, non ignoremus. De iis χέως (22 ) ημίν το παριστάμενον τη οσιότητί σου
autem quæ struuntur aut etiam jam structa sunt γνωρισθήναι κέλευσον, ίνα μή αγνοώμεν τα δόξαντά
contra nos Antiochiæ , dignitati luæ ille ipse frater σοι . Περί δε των τυρευομένων (23 ) ή και ήδη εσκευω
referet ; nisi anteverlens rerum farma que gesta ρημένων καθ' ημών εν τη 'Αντιοχεία άνοισει (24 )
sunt nuntiet. Nam spes est fore, ut minæ ad exi και αυτός αδελφός τη τιμιότητί σου · εάν περ μή προ
tum brevi perveniant. Volo aulem pielaleni luam λαβούσα η φήμη των γενομένων (23) φανερά ποιήση
scire , a fratre Anthimo Faustum, qui est cum papa , B τα πεπραγμένα . Και γάρ εγγύς έστιν η ελπίς της
episcopum ordinatum fuisse, ne suffragiis quidem εκβάσεως των απειλουμένων . Γινώσκειν δε βούλεμαι
acceplis , et loco ordinatum reverendissimi fratris την ευλάβειάν σου , ότι ο αδελφός "Ανθιμος Φαύστον ,
Cyrilli, ita ut Armenia seditionibus referta sit. τον συνόντα το πάπα (26) , επίσκοπον εχειροτόνησε ,
Quapropter ne in nos mentiantur, neve rerum con μηδε ψήφους δεξάμενος , και τω τόπω χειροτονή
fusio nobis detur crimini , hæc dignitati tuæ signi σας (27 ) του αιδεσιμωτάτου αδελφού Κυρίλλου ώστε
ficavi . Dignaberis autem absque dubio et ipse ea στάσεων εμπλήσαι την Αρμενίαν. " Ινα τοίνυν ( 28 )
reliquis indicare. Arbitror enim multos hac ordinis μη καταψεύσωνται ήμών , μηδέ αυτοί την αιτίαν
perturbatione alictum iri .
σχώμεν της αταξίας των γενομένων , εγνώρισα ταύτα
τη σεμνότητά σου . Δήλον δε , ως και αυτός καταξιώσεις γνώριμα ποιήσαι τους λοιπούς . Ηγούμαι γάρ
πολλούς λυπήσειν την αταξίαν ταύτην ·

EPISTOLA CXXI* . ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΡΚΑ' .

Theodolum horlalur Basilius ul Sanctissinio aures præbeal ; eumque facil de ordinatione Fausli certiorem .
Theodoto , episcopo Nicopolitano. C Θεοδότω , επισκόπη Νικοπόλεως ( 99) .
Acerba hienis ac longissima , adeo ut ne littera Πολύς ο χειμών , και επί το μακρότατον ταρα
rum quidem solatium facile habuerimus. Unde ταθείς , ώς μηδέ τάς διά γραμμάτων παραμυθίας

· Alias CXCV . Scripla anno 373 .
( 18) Παρέπεμψα το υπομνηστικόν . Commenta .
rium bunic Basilius non videtur composuisse, sed
accepisse ab Eusebio . Quomodo enim composuis
set , qui non reperiebat quomodo scriberet ?
( 19) 'Αδελφού . Ηanc vocem addidimus ex sex
mss. Legimus autem Σαγκτισσίμου cum Harl . et
Vat . Eliti et alii mss . Σαγκτησίμου .
(20) Παρίσταται σοι. Deest vocula in pluribus
mss. non vetustissimis . Ιbidem editi καταξιώσαις .
Mss . summo consensu ut in lexlu .
(21 ) Και αυτό συνθέσθαι . Editi και σου αυτό
συνθέσθαι , el tibi essentiri . Sed illud σοι deest in sex
veteribus libris, ac in editione llaganoensi el prima
D
Basileensi . Præterea quod addit Basilius daturum se
operam ul communicatoribus deferatur, argimento
est eum de scriplo loqui, non de Melelio. Paulo τω συνόντων, qui Basilio mirum in modum convi
post editi παρακομισθήναι . Harl. et Μed . cum duo
bus aliis ut in textu . Illud autem κοινωνικούς reddi- exempla . Cum autem Basilius hunc papani nullo
mus communicatoribus, quia ea vox apud Latinos
scriptores ecclesiasticos lisilata. Hinc in Epist . Eu
therii et Helladii ad Xyslum tertium Joannes Antio
chenus Cyrilli communicator (actus esse dicitur.
(22) Ταχέως. Editi addunt . oύν, sed haec vocula ris ei amicitiæ causa, vel ad ministerium aliquod
decst ' in omnibus nostris mss. ac in editione Hay.
et prima Basileensi .
(23 ) Τυρευομένων. Ιta editio Hagan . et mss .
sepiem pro eo quod eral in aliis editionibus Tropauo
uévwv. Legilur Tamen in secunda edi: iune Parisiensi
πονηρευομένων. Scriptura , quam in contextum re
cepimus, confirmatur ex epist. 226. Ibidem Harl. et
Vat. έσκαιωρημένων.
(24) Arolcel. Uterque Coisl . , Med , et Reg . se
cundustανύσει. Sed Harl . et alii ανοίσει . Hagan . et
du : Froben . ανοίγει.
( 25 ) Των γενομένων. Ιta hoc loco et infra opti
mi quique mss. Edlili in utroque loco tūv Tivoué
νων. libidden editi ποιήσει . Tres vetustissimi codices
cum pluribus aliis utin textu .
(26) Το πάπα . Coisl . secundus et Reg . Secundus
TO TIÓ TETTO). Sed uterque codex consentit cum aliis
ili sequenii epistola, ubi de eodem agitur homiiie.
Quod si isle papa episcopus fuit, videlur Fauslus
unus fuisse ex clericis in illius domo manentibus .
Sic enim designari solent ejusmodi clerici. B.silius
in epist. 218 ad Amphilochium salutat universum
venerabilem clerum, και τους συνόντας Amphilo
chio . Theophilus Castabalorum episcopus misit
unum ex clericis , quos secum habebat ,'évo. Tūv a'
ciarelur. Plurima alia passim occurrunt ejusmodi
prorsiis lionoris titulo prosequatur, qui episcopum
designet ; vel is a Basilij communione abscissus
ſuit, si modo episcopus eral : vel vir fuit inter lai
cos opibus ac dignitale insignis, qui Faustum hono
non ignobile convictorem habebal.
(27) Και τω τόπω χειροτονήσας... εμπλήσαι.
Ιta mss . Sumio consensu . Editi vero και καταχει
ροτονήσας... έμπληρώσαι.
(28 ) " Ινα τοίνυν. Ιta omnes nostri codices . Editi
"Ορα τοίνυν.
(29) Θεοδότο... Νικοπόλεως . Ιta Coisl . primus
el Med . Addit Harl. 'Apuevics . Codices nomuli
"Αρμενίας μικράς , et sic habent editi .
541 EPISTOLARUM CLASSIS II . EPIST. CXXII . 539

ραδίως ημίν υπάρχειν . "Οθεν ολιγάκις οίδα και επι- A raro me scio et ad tuam pietatem scripsisse , et
στείλας τη ευλαβεία σου , και δεξάμενος γράμματα.
'Αλλ' επειδή ο ποθεινότατος αδελφός ημών Σαγκτίσ
σιμος (30) ο συμπρεσβύτερος την μέχρις υμών
οδοιπορίαν υπέστη , δι' αυτού και προσφθέγγομαι (51)
σου την κοσμιότητα , και παρακαλώ προσεύχεσθαι
υπέρ εμού , και χρήσαι την ακοήν τώ προειρημέ
νω (32 ) , ώστε παρ ' αυτού διδαχθήναι τα των 'Εκ
κλησιών εν οίοις (33) εστι , και την δυνατήν σπου
δεν εισενέγκασθαι εις τα προκείμενα . Γίνωσκε δε ,
ότι Φαύστος γράμματα έχων ήκε προς ημάς παρά
πάπα (54) , αξιoύντα αυτον γενέσθαι επίσκοπον .
Επειδή δε ήτήσαμεν ημείς (35 ) μαρτυρίαν της σής
ευλαβείας και των λοιπών επισκόπων , καταφρονήσας
ημών πρός "Ανθιμον ώχετο , και παρ' αυτού
επανήκε
ΕΠΙΣΤΟΛΗ PKB' .
litteras accepisse. Sed quia desideratissimus fra
ler noster Sanctissimus compresbyter ad vos usque
iler suscepίι , per ipsum et dignitatem tuam 82
lulo , el obtestor ut pro me preceris , et memoralo
fratri aurem accommodes, ut quo sint loco res ec
clesiarum , ab ipso docearis , atque pro virili slu
dium ac operam in res propositas conferas . Scias
autem Faustum ad nos venisse habentem a papa
litteras , quæ ut ordinarelur episcopus petebant.
Cum autem pietatis tuæ et reliquorum episcopo
rum posceremus testimonia, contemplis nobis abiit
ad Anthimum , ct ab illo accepla , nobis non ad
monitis, ordinatione , rediit .
λαβών την χειροτονίαν χωρίς ημετέρας υπομνήσεως ,
213 EPISTOLA CXXII .

Scribit ad Premenium Basilius de ordinatione Fausti ; ac rogal ul certiorem se ſaciat, utrum ea res sunari necne possit.
Ποιμενίω , επισκόπη Σατάλων . B Pæmonio , episcopo Satalorum .

Πάντως επεζήτησας (36) γράμματα παρά των Peliisti procui dubio litteras ab Armenis , cum
'Αρμενίων , ότε επανήκαν διά σου και την αιτίαν per luam civitatem reversi sunt ; et causam didi
έμαθες , δι' ήν ουκ έδωκα αυτοϊς την επιστολήν . Εί cisti , cur ipsis non dederim epistolam . Siquidem
μεν ούν είπον φιλαλήθως , έδωκας ημίν αυτόθεν την ex amore veritatis locuti sunt , dedisti nobis lua
συγγνώμην · ει δε απεκρύψαντο εκείνοι , όπερ ουκ sponte veniam : sin autem occultarunt ; quod equi.
εικάζω (37) : αλλά παρ' ημών άκουε. Ο τα πάντα dem non existimo ; saltem ex nobis audi. Egregilis
γενναίος "Ανθιμος , ο δια μακρού χρόνου την προς ille in omnibus Anthimus, qui jam a multo tem
ημάς ειρήνην σπεισάμενος , επειδή εύρε καιρόν εαυ pore pacem nobiscum pepigerat , ubi lempus op
του τε κενοδοξίαν εκπληρώσαι , και ημϊν λύπην portunun invenil suam ipsius glorian inanerm
τινά προξενήσαι , εχειροτόνησε τον Φαύστoν ιδία αυ explendi, et aliquid molestiæ nobis exhibendi ,
θεντία και ιδία χειρί , ουδενός υμών αναμείνας ψη- Faustum ordinavit , propria auctoritate propriis
φον , και ήμών καταγελάσας ακριβολογουμένων περί que manibus , nullius ex vobis exspeciale suffra
τα τοιαύτα. Επεί ούν συνέχεε μεν παλαιάν ευταξίαν , gio , ac nostra his in rebus irrisa diligentia . Quia
κατεφρόνησε δε και υμών , παρ' ών ανέμενον εγώ o ergo disciplinam veterem perturbavit , vosque est
την μαρτυρίαν δέξασθαι , εποίησε δε πράγμα ουκ aspernatus , quorum ego suffragium præstolabar,
οίδα ει ευάρεστον τώ Θεώ , τούτου ένεκεν λυπηθείς ac rem fecit , ut equidem arbitror , haud gralam
προς αυτούς , ουδεμίαν έδωκα επιστολήν προς ουδένα Deo ; hanc ob causam in illos indignatione com
των Αρμενίων , ουδε προς την σην ευλάβειαν . Αλλ ' puolus , ad neminem Armenoruin lilleras ullas
ουδέ εις κοινωνίαν εδεξάμην τον Φαύστον , φανερώς dedi , ne ad tuam quidem pietatem. Sed neque
διαμαρτυρόμενος , ότι , ει μή υμέτερά μου κομίσεις Faustum admisi ad communionem , apertetesti
γράμματα , πάντα τον χρόνον έσομαι και αυτός ήλ- ficans , nisi vestras mihi litteras afferat , cum me
λοτριωμένος , και τους ομοψύχους μοι ( 58) ούτω δια alienum ab eo omni tempore futurun , lum una
θήσω προς αυτόν έχειν. Ει μεν ούν ιάσιμα τα γενό ninies meus , ut idem de illo sentiant , adductu :
μενα , σπούδασαν αυτός τε επιστεϊλαν μαρτυρών αυ rum . Itaque si sanabilia sunt quæ evenere , da
τω , ει οράς αγαθήν του ανδρός τήν ζωήν , και τους operam ut et ipse scribas , tribuens ei testimo
άλλους προτρέψασθαι · ει δε ανίατα , και τούτο μου nium , si vitam illius laudabilem vides , et alios
φανερόν ποίησον , ώστε μηκέτι με αυτούς καθόλου adhorteris. Sin autem insanabilia , et hoc mihi
προσέχειν ' ει και ότι , ώς έδειξαν , ώρμηνται λοι indica , ut eorum omnino nullam amplius babeam
πον προς τον "Ανθιμον εαυτών μεταθείναι την κοι- D rationem ; quanquam , uti demonstrarunt , jam
( 30 ) Σαγκτίσσιμος . Sic Harl . et Vat. Quatuor bus aliis. Editi παρά του πάπα .
alii codices Σαγκτίσιμος . Editi Σαγκτήσιμος . Paulo (35) 'Hueiç deesi in Coisl . primo et Med .
post Harl . μέχρις ημών . ( 56) Επεζήτησας. ita mss . seplem. Editi επιζη
(31) Προσφθέγγομαι. Coisl. primus et Med . τήσας.
προσφθεγγόμεθα. ( 57) "Όπερ ουκ εικάζω . Ιta Harleanus codex , me
( 52) Προειρημένω. Coisl. primus ειρημένω. Ιbi lius multo quam editi,"Όπερ ούν εικάζω, φuod equi
derm Hari. pro ώστε... διδαχθήναι habet και... διδα dem conjicio. Propensior erat Basilius ad benigne
χθήναι. interpretandum , quam ad malum suspicandum .
(33) ' Er olois. Ita Harl. cum duobus aliis . Editi (58) Ομοψύχους μοι . Coisl . primus ομοψύχους
εν οίς . μου .
(34) Παρά πάπα . Ιta tres vetustissimi cum duo Alias CCCXIII . Scriota anno 373.
545 S. BASILII MAGNI 546
se in eam partem excitarunt , ut suam ipsorum Α νωνίαν , ημών και της Εκκλησίας ταύτης , ως
communionem ad Anthimum transferant , nobis εώλων εις φιλίαν , καταφρονήσαντες.
nostraque Ecclesia , lit obsoletis ad amicitiam con
temptis.
EPISTOLA CXXIII , ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΡΚΓ' .
Ds : orem significal Urbicio quod ad se tentationum æslu flagrantem non venerit. Horlalur ut venial aut consolaturus ant
deduclurus.
Urbicio monacho . Ουρβικία μονάζοντι.
Eras adventurus ad nos (et in proximo erat bo.. "Έμελλες ημίν παρέσεσθαι ( και το αγαθόν εγγύς ,
rum ) ut nos summo saltem digito lentationibus άκρω γούν δακτύλω καταψύξαι (39 ) ημάς , εν τοις
xstuantes refrigerares. Quid deinde ? Obslilerunt πειρασμοίς φλεγομένους . Είτα τι ; Αι αμαρτίαι
ea peccala , et impelum represserunt , ut sine ημών αντέβησαν , και διεκώλυσαν την ορμήν , ίν '
ulla medela laboremus . Quemadmodum enim in αθεράπευτα κάμνωμεν. " Ωσπερ γαρ εν τοις κύμασι
lluclibus alius quidem desinit , alius vero insurgit , το μέν λήγει , το δε ανίσταται , το δε ήδη φρίκη
B
ei alius borrore nigrescit : ita quoque malorum μελαίνεται ούτω και των ημετέρων κακών τα μεν
nostrorum alia cessaveſe , alia præsentia sunt , πέπαυται , τα δε πάρεστι , τα δε προσδοκάται και
exspectantur alia , ac unicum malorum nobis , ut μία των κακών ημίν , ως επί το πλείστον , απαλ
plurimum , remedium , Lempori cedere , nosque λαγή , είξαι τω καιρώ και υπεξελθείν τοίς διώκου
persecutoribus subducere . At jam adsis nobis , σιν . Αλλά και πάρεσο ήμίν (40) , η παραμυθούμε
aul consolaturus, aut daturus consilium , aut etiam νος , ή και γνώμην δώσων , ή και προπέμψων (41):
deduclurus , ac certe ipso conspectu faclurus ut πάντως δε αυτώ τω οφθήναι ράους ποιήσων. Και το
melius me habeanm . Ει quod maximum est, precare μέγιστον , εύχου , και υπερεύχου , μή και τους λο
etiam atque etiam , ut ratio nostra a 214 malo γισμούς ημών βαπτισθήναι υπό του κακού και
et a fluctu non obruatur : sed in omnibus gratum του (49 ) κλύδωνος · αλλ' εν πάσι διαφυλάσσειν το
Deo animum servemus, ne inter malos servos nu Θεώ το ευχάριστον , ίνα μή εν τοις κακούς δούλους
neremur , benefacienti quidem gratias rependen- αριθμηθώμεν , αγαθύνονται μεν εξομολογούμενοι , παι
les, castiganti vero per adversa , morem non ge δεύοντι δε διά των εναντίων μη προστιθέμενοι• αλλά
rentes ; sed potius ex ipsis ærumnis utilitatem ca και δι' αυτών των δυσχερών ωφελώμεθα , μάλλον
pianus , tum maxime ei credentes , cum eo indige- c αυτώ πιστεύοντες , ότε και μάλλον χρήζομεν.
mus maxime.
EPISTOLA CXXIV " . ΕΠΙΣΤΟΛΗ PKΔ'.
Significat suum amicorum desiderium , quibus cum careret inler ærumnas, vitam sibi prorsus injucundum trahere
videbatur .
Theodoro . Θεοδώρα (43) .
Dicunt nonnulli eos qui amoris morbo caplı Λέγουσι τινες τους εαλωκότας τα πάθει του έρω
sunt , cum violenta quadam necessitale ab amatis τος , όταν κατά τινα βιαιοτέραν ανάγκην των ποθου
divelluntur , si in dilecle formaeimaginemintuean- μένων απάγωνται , ει προς την εικόνα της αγαπη
tur , morbi vehementiam oculis perfruendo com θείσης μορφής αποβλέψειαν , το σφοδρών αναπαύειν
pescere . Utrum autem haec vera sint , necne , di του πάθους διά της εν οφθαλμοίς απολαύσεως . Εί
cere non queo : sed quod milhi erga tuam probi- μεν ούν αληθή ταύτα , ή μή ( 44) , λέγειν ουκ έχω :
tatem accidit , ab his non longe abest. Quoniam και δέ μοι προς την σην συμβέβηκεν αγαθότητα , ου
enim evenit mihi affectio quædam in sacram luam πόρρω των ειρημένων εστίν . Επειδή γάρ γέγονέ
ac doli experlem animam , ut ita dicam , amatoria , τις διάθεσις εμοί προς την Ιεράν και άδολόν σου
desideralis autem fruendi copia non est , quemad . Dψυχήν , ίν' ούτως είπω, ερωτική , το δε απολαύειν
modum neque ullo alio bono , ob peccalorum των ποθουμένων , ώς ουδέ άλλο τι των αγαθών , εν
mebrum impedimentum , mihi visus sum imagi- ευκολία ημίν εστι διά την εκ των αμαρτιών έναν
Mem bonitatis tue expressissimam in religiosissi- τίωσιν · ενόμισα εικόνα της αγαθότητός σου έναρ
morum fratrum nostrorum presentia videre . Ας γεστάτην εν τη των ευλαβεστάτων ημών αδελφών
mihi si contigisset cum tua ingenuitate absque illis παρουσία έωρακέναι. Και ει δίχα τούτων συνέβη (43)

Aliàs CCCXLIII. Scripta anno 373.
' 'Alias CCCXXVIII . Scripta anno 375.
(39 ) Καταψύξαι. Ιta Hari ., Med., Coisl . primus
el Clarom . Editί καταψύξων .
(40) 'Αλλά και πάρεστο ημίν . Ιta quatuor iidem
codices . Editi 'Αλλά και ημϊν ήκε μόλις.
( 41 ) Προπέμψων . Ιta mss . plerique . Editi προσ
πέμψων .
( 2 ) Κακού και του . Quinque mss. non tamen
Fetustissimi κακού κλύδωνος, α malo fuctu .
(43) Θεοδώρω. Εditi, Reg. secundus et Coisl.
secundus addunt ασπαστική , quod deest in codici
bus Med ., Coisl . primo , Vat . , Clarom . el Reg.
primo.
(44) " Η μή. Ιta Coisl . primus cum aliis quatuor,
Editi ή , μή.
( 45 ) Συνέβη. Ηanc vocem addidimus ex sex mss.
Ibidem editi Kalel yap . Nonnulli codices mss. Ka!
yåp el . Melius Coisi , primus et Med . , quos seculi
sumus .
545 EPISTOLARUM CLASSIS II . EPIST . CXXV . 546
τη ση με περιτυχείν γνησιότητι , ελογισάμην αν εν Α congredi , visus essem nibi et illos in le conspi
σοι κακείνους έωρακέναι · διότι της αγάπης , λέγω, cere ; proptereaquod dilectionis modus in uno
τοσούτον εν εκάστω υμών το μέτρον εστίν , ώς quoque, vestrum tantus est , ut æque quisque su
επίσης την περί του πλείονος εκάστω φιλονεικίαν perandi studium pre se ferat . Gratias de iis Deo
εμφαίνεσθαι . Επί τούτοις ηυχαρίστησα τώ αγίω sancto egi ; precorque ut , si quod adhuc tem
Θεώ , και εύχομαι , είπερ έτι υπολείπεται τις χρόνος pus ad vivendum supersit , fiat mihi per te vita
ζωής , γενέσθαι μου διά σου την ζωήν ηδείαν , ώς jucunda : quemadmodum nunc quidem miseram
το γε νύν άθλιον πράγμα το ζην και φευκτον ( 46) rem esse vitam ac fugiendam existimo, a charissi
είναι ηγούμαι , της των φιλτάτων συνουσίας κεχω morum consuetudine separatam . Non est enim ,
ρισμένον (47 ) . Ου γάρ έστι , κατά την εμήν κρίσιν, mea sententia , in quo quis bono animo esse possit ,
εφ' ώ τις αν εύθυμήσειε , των αληθώς αγαπώντων si ab iis , qui vere diligunt , disjungatur.
διεζευγμένος .
ΕΠΙΣΤΟΛΗ PKE' . EPISTOLA CXXV .
Redeuntibus ad veritatem aut suspectis Nicæna fides præscribenda , secundum sanam interpretationem . Ņam Marcellus
consubstantiali, el quidam a Sabellio orli his vocibus ex alia essentia vel hypostasi abusi sunt, quamvis synodus non
idem esse doceat essentiam et hypostasim . Fides Nicæna lolidem verbis refertur ; sed quia de Spiritu sunclo obiler
tantum ibi actum est, illud nunc necessario præscribendum , ui anathematizentur, qui Spiritum creaturam dicunt out
sentiunt, au natura sanctum esse non confilentur. Glorificandus est cum Patre et Filio : et ab eorum communione re
cedendum , qui illum dicunt creaturam . Additur adversus calumniantes, nec genitum illum , nec ingenitum dici. Ana
themalizantur qui eum administratorium dicunt aut Filio præponunt, ei Filium Patri.
"Αντίγραφον Πίστεως υπαγορευθείσης παρά του B Exemplar fidei a sanctissimo Basilio dicta , cui
αγιωτάτου(48) Βασιλείου, ή υπέγραψεν Ευστά subscripsil Eustathius Sebastiæ episcopus.
θιος ο Σεβαστείας επίσκοπος .
1. Τους ή προληφθέντας ετέρα πίστεως ομολογία 1. Qui aut alia fidei confessione præoccupati
και μετατίθεσθαι προς την των ορθών συνάφειαν sunt , et ad orthodoxorum unilalem transire vo
βουλομένους , ή και νυν πρώτον εν τη κατηχήσει του lunt , aut etiam nunc primum ad inslilutionem
λόγου της αληθείας επιθυμούντας γενέσθαι , διδάσκε doctrinæ veritatis cupiunt 215 accedere , ii do
σθαι χρή την υπό των μακαρίων Πατέρων εν τη κατά cendi sunt scriptam a bealis Patribus fidem in con
Νίκαιάν ποτε συγκροτηθείση συνόδη γραφείσαν cilio olim Nicææ coacto . Hoc ipsum autem ſuerit
Πίστιν . Το δε αυτό τούτο χρήσιμον αν είη και προς ulile etiam adversus eos , quos suspicio est doctri
τους υπονοουμένους εναντίως έχειν τη υγιαινούση næ sanæ adversari , quique speciosis suis effugiis
διδασκαλία , και συσκιάζοντας εαυτών αποφυγαίς sensum opinionis pravæ conlegunt . Nam his quo
ευπροσώπους το της κακοδοξίας φρόνημα . Και γάρ que suſficit hæc ipsa fides. Vel enim emendabuni
και τούτοις αυτάρκης η έγκειμένη Πίστις . "Η γάρ suum ipsorum occullum morbum : aut eum in imo
διορθώσαιντο εαυτών την εν τω κρυπτώ νόσον · ή occullantes , ipsi quidem fraudis judicium ferent ,
συγκαλύπτοντες αυτήν εν τω βάθει , αυτοί μεν το c nobis vero facilem in die judicii defensionem pa
κρίμα της απάτης βαστάσουσιν (49) , ημίν δε την rabunt , cum revelabit Dominus abscondila lene
απολογίαν κούφην εν τη ημέρα της κρίσεως παρα brarum et patefaciet consilia cordium 18. Sic ila
σκευάσουσιν , ότε αποκαλύψει ο Κύριος τα κρυπτά que suscipiendi sunt , ut credere se confiteantur
του σκότους , και φανερώσει τας βουλής των καρ secundum verba a Patribus nostris edita Nicææ , et
διών . Λαμβάνειν τοίνυν αυτούς ομολογούντας προσ secundum sanam his verbis significatam senlen
ήκει, ότι πιστεύουσι κατά τα βήματα τα υπό των Liam . Sunt eniin nonnulli , qui in hac etiam fide
Πατέρων ημών εκτεθέντα εν τη Νικαία και κατά την doctrinam veritatis depravent , et illius verboruna
υγιώς υπό των ρημάτων τούτων έμφαινομένην διά sensum ad suum ipsorum arbitrium detorqueant.
νοιαν . Είσι γάρ τινες οι και εν ταύτη τη Πίστει Siquidem ausus est et Marcellus , cum in Domini
δολούντες τον λόγον της αληθείας , και προς το εαυ nostri Jesu Christi hypostasim esset impius ,
των βούλημα τον νούν τών εν αυτή ρημάτων έλκον ipsumque nudum verbum esse statueret , inde an
τες. "Όπου γε και Μάρκελλος ετόλμησεν ασεβών εις sam principiorum arripere , consubstantialis no
την υπόστασιν του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού , και tionem male exponens. Et nonnulli ab impia Sa
ψιλον αυτόν εξηγούμενος λόγον, εκείθεν προφασί bellii Libyensis hæresi , hypostasim et essentiam
σασθαι (50 ) τας αρχάς ειληφέναι, του ομοουσίου την D idem esse rati , ansam inde trahunt ad blasphemie
13 1 Cor. IV, 3.
(46 ) Το ζην και φευκτον . Satis acute 'n eamderm (48) Αγιωτάτου. Ιta Med . et Coisl. uterque,
sententiam "Gregorius Naz . in epist. 73 in manda Vat . et Regius secundus . Duo alii αγίου . Editi με
tis dat Amazonio, ut si quis quærat, ubi nunc γάλου . Deest επίσκοπος in Harl . et duobus aliis .
Gregorius , et quid rerum agat, respondere non (49) Βαστάσουσιν . Ιta niss . Septem, ac paulo
dubitet eum quiete et tranquille philosophari. Quod post totidem παρασκευάσουσιν . Utraque vox in edi
si rursus idem roget , quomodo disjunctionem ferat iis lempore præsenti expressa,
amicorum , non jain lidenter respondeat eum philo (50) Προφασίσασθαι . Coisl . secundus et Reg .
sophari , sed aniino esse admodum imbelli . Secundus προφασίζεσθαι.
(47) Κεχειρισμένον . Ιta mss . Editio secunda Pa Alias LXXVIII . Scripta anno 373.
ris. κεχωρισμένος .
 547 S. BASILII MAGNI 518

sue defensionem , quod ita in ide scriptum sit : A διάνοιαν κακώς εξηγούμενος. Και τινες των από της
Si vero quispiam dixerit ex alia essentia αυι hypo- δυσσεβείας του Λίβυος Σαβελλίου , υπόστασιν και
stasi Filium esse , eum anathemale ferit Catholica ουσίαν ταυτόν είναι υπολαμβάνοντες , εκείθεν έλκουσα
et Apostolica Ecclesia . Non enim idem dixerunt τας αφορμές προς την κατασκευής της εαυτών βλασ
iliic essentiam et hyposlasim . Etenim si una et φημίας , εκ του εγγεγράφθαι τη Πίστει , ότι 'Εάν δε
eadem notio subjecta vocibus , quid opus erat τις λέγη ( 51 ) εξ ετέρας ουσίας ή υποστάσεως τον
utraque ? Sed perspicuum est , aliis quidem ( Fi Υιόν , αναθεματίζει η Καθολική και Αποστολική
lium ) ex Patris essentia esse negantibus , aliis 'Εκκλησία . Ου γαρ ταυτόν είπον εκεί (32) ουσίαν
vero neque ex essentia esse , sed ex aliqua alia και υπόστασιν . Ει γάρ μίαν και την αυτήν εδήλουν
laypostasi dicentibus, illos ita demum utramque έννοιαν αι φωναί , τις χρεία ήν εκατέρων ; Αλλά
opinionem tanquam a sententia ecclesiastica alie- δηλον , ότι , ώς των μεν αρνουμένων το έκ της ουσίας
nam rejecisse . Nam ubi suam ipsorum declara είναι του Πατρός, των δε λεγόντων , ούτε εκ της
bant sententiam , dixerunt ex essentia Patris Fi ουσίας ( 53) , αλλ' εξ άλλης τινός υποστάσεως , ούτως
lium , non amplius adjicientes illud , ex hypostasi. αμφότερα, ώς αλλότρια του εκκλησιαστικού φρονή
Quare illud quidem ad eversionem positum est ματος , απηγόρευσαν. Επεί όπου γε το εαυτών εδή
nequioris sententie; hoc vero declarationem ha- Β λουν φρόνημα , είπον εκ της ουσίας του Πατρός τον
bet salutaris dogmatis . Confitendum igitur est Υιόν · ουκέτι προσθέντες και το, εκ της υποστά
consubstantialem esse Patri Filium , quemadmo σεως . "Ώστε εκείνο μεν επ' αθετήσει κείται του
dum scriptum est . Confidendum etiam, in propria πονηρού φρονήματος τούτο δε φανέρωσιν έχει του
hypostasi Patrem esse , in propria Filium , in pro σωτηρίου δόγματος . Δεί τοίνυν ομολογείν ομοούσιον
pria Spiritum sanctum , quemadmodum et ipsi τον Υιόν τώ Πατρί , καθώς γέγραπται · ομολογείν
manifeste exposuerunt. Plene enim el clare osten δε εν ιδία μεν υποστάσει τον Πατέρα , εν ιδία δε
derunt , dicendo , lumen de lumine, aliud quidem τον Υιόν , και εν ιδία το Πνεύμα το άγιον , καθά
esse lumen quod genuil , aliud vero quod genitus και αυτοί σαφώς (54) εκδεδώκασιν. Αυτάρκως γάρ
est , lumen lamen et lumen , ita ut una et eadem και σαφώς (55) ενεδείξαντο είπόντες, φως εκ φωτός,
sit essentiæ ratio . Apponamus autem jam et ipsam , ότι έτερον μέν τό γεννήσαν φώς , έτερον δε το
quæ Nicææ conscripta est , lidem . γεννηθέν , φώς μέντοι και φώς · ώστε ένα και τον
αυτόν είναι τόν της ουσίας λόγον . 'Εγκείσθω δή ήμίν και αυτή η Πίστις ή κατά Νίκαιας συγγρα
φείσα.
2. Credimus in unum Deum Patrem omnipoten - C 2. Πιστεύομεν εις ένα Θεόν Πατέρα παντοκρά
ten , omnium tam visibilium quam invisibilium τορα , πάντων ορατών τε και αοράτων ποιητήν.
faciorem . Et in unum Dominum Jesum Christum Και εις ένα Κύριον (56) 'Ιησούν Χριστόν τον
Filium Dei , genitum ex Paire Unigenitum , hoc est , Yίον του Θεού , γεννηθέντα εκ του Πατρός Μο
ex essentia Patris . Deuan de Doo , lumen de 216 νογενή, τουτέστιν, εκ της ουσίας του Πατρός
lumine , Deum verum de Deo vero : genitum , non Θεόν εκ Θεού, φως εκ φωτός, Θεόν αληθινόν εκ
aclum ; consubstantialem Palri , per quem omnia Θεού αληθινού : γεννηθέντα , ου ποιηθέντα :
facta sunt , tum qμα in cαίο , ιum quo in terra . Qui ομοούσιον τω Πατρί , δι' ού τα πάντα εγένετο ,
propter nos homines el propler nostram salutem τα τε εν τω ουρανό και τα έν (57) τη γή . Τον
descendil , el incarnatus est , factus homo : passus δι' ημάς τους ανθρώπους και διά την ημετέραν
est , et resurrexil terlia die , ascendit ad cælos , ven σωτηρίων κατελθόντα (58) , και σαρκωθέντα , έναν
turus ad judicandum sivos et mortuos . Ει in Spi . θρωπήσαντα , παθόντα, και αναστάντα τη τρίτη
ritum sanctum. Qui autem dicunt , Erat aliquando, ημέρα, ανελθόντα εις τους ουρανούς , ερχόμενον
quando non erat , et antequam nascerelur non κρίναι ζώντας και νεκρούς . Και εις το άγιον
eral , et quod ex non exsistentibus, factus est , aut Πνεύμα. Τους δε λέγοντας: "Ην ποτε, ότε ουκ
dicunt eum et alia hypostasi aut essentia esse , Dήν, και πριν γεννηθήναι ουκ ήν , και ότι εξ
aut mulabilem , aut alierabilem Dei Filium , eos ουκ όντων εγένετο, ή εξ ετέρας υποστάσεως ή
anathemale perculit Catholica el Apostoliea Ec ουσίας φάσκοντας είναι , ή τρεπτόν ή αλλοιωτών
clesia . τον Υιόν του Θεού , τους τοιούτους αναθεματίζει
η Καθολική και Αποστολική Εκκλησία .
(51 ) Aérn . Sic Medicæus codex cum tribus aliis. (55 ) Kal capās. Ita mss.septem . Edili et Harl.
Harl . λέγει ." Editi λέξη. secunda manu και σοφώς . Editio Parisiensis secun
(52) 'Εκεί. Ιta septem mss. Editi εκείνοι . da in priore habet σοφώς, in altero σαφώς .
(53) Ούτε εκ της ουσίας. Totus hic locus per (56 ) Κύριον . Editi addunt ημών, quod deest in
dilicilis; sed tamen eum explanare conabimur in septem miss .
Prefatione, ubi sententiam Basilii de hypostasi ex ( 37) Και τα εν. Addidimus illud τα ex sex mss .
pendemus. Interim observabo in uno ex codicibus (58 ) Κατε.λθόντα . Editiones Parisienses el Se
Regiis , quem cital Combefisius, legi ότι εξ ου cunda Basil . addunt εκ των ουρανών , que desunt
cias, que scriptura plurimum arridei Combelisio. in octo miss. el velustis editionibus. Paulo post
(54) Σαφώς . Νοιι male Harl. et unus ex Regiis deest in sex mss . articulus ante oupavoús, quem la •
codicibus ευσεβώς . Νam primum adverbium statina men habebant editi.
Ilerum occurrit minus eleganter.
3 :9 EPISTOLARUM CLASSIS II , EPIST . CXXV . δεν

3. Επεί ούν ενταύθα τα μεν άλλα αρκούντως και Α 3. Quoniant igitur hic cetera quidein plene et
ακριβώς διώρισται , τα μεν επί διορθώσει των βλα . accurale definita sunt, partim ad emendanda quæ
βέντων , τα δε εις προφυλακήν των προσδοκωμένων lesa fuerant , partim ad precavenda que subori
υποφυήσεθαι · ο δε περί του Πνεύματος λόγος εν tura prævidebantur ; doctrina autem de Spiritu
παραδρομή κείται , ουδεμιάς εξεργασίας αξιωθείς , sancto strictim posita , nec ullam disquisitionem
διά το μηδέπω τότε τούτο κεκινήσθαι το ζήτημα , visa requirere , eo quod nondum lunc esset bæc
αλλ' ανεπιβούλευτον ενυπάρχειν ταϊς των πιστευόν moia quæstio , sed sine insidiis insila esset cre
των ψυχαίς την περί αυτού διάνοιαν κατά μικρών dentium aniicis de illo sententia : paulatim autem
δε προϊόντα τα πονηρά της ασεβείας σπέρματα , και crescentia impietatis semina , quæ prius quidem
πρότερον μέν υπό 'Αρείου του προστάτου της αιρέ- ab Αrio haeresis auctore jacta ', posted vero ab iis
σεως κατεβλήθη , ύστερον δε υπό των τα εκείνου qui illius errores improbe exceperunt, ad Eccle
κακώς διαδεξαμένων , επί λύμη των Εκκλησιών εξ- siarum perniciem enutrita sunt , ipsaque impie
ετράφη , και η ακολουθία της ασεβείας εις την κατά tatis series in blasphemiam contra Spiritum eru
του Πνεύματος βλασφημίαν απέσκηψεν (59) · αναγ- pit ; propterea adversus eos , qui sibilipsis noa
καίον προς τους μη φειδομένους εαυτών , μηδέ Β parcunt , neque inevitabiles 1minas a Domino 10
προορωμένους την άφυκτον απειλήν , ήν τοϊς βλασφη stro Spiritus sancti blasphematoribus intentatas
μούσιν εις το Πνεύμα το άγιον ο Κύριος ημών επαν . prospiciunt , illud necessario proponendum est :
ετείνατο (60), εκείνο προτείνειν , ότι χρή αυτούς oportere it anathemale feriant eos qui Spiritum
αναθεματίζειν τους λέγοντας κτίσμα το Πνεύμα το sanclum dicunt esse creaturam , et eos qui sic
άγιον , και τους νοούντας ούτω, και τους μη ομολο- sentiunt , et eos qui non confidentir eum natura
γούντας αυτό φύσει άγιον είναι , ώς έστι φύσει άγιος sanclum esse , sicut natura sanctus est Paler , et
ο Πατήρ , και φύσει άγιος ο Υιός , αλλ' αποξενούντας natura sanctus est Filius , sed ipsum a divina ac
αυτό της θείας και μακαρίας φύσεως . 'Απόδειξις δε beata natura abalienant . Reclæ autem sententiic
του ορθού φρονήματος το μή χωρίζειν αυτό Πατρός argumentum est , illunm non separare a Patre et
και Υιού ( δεί γαρ ημάς βαπτίζεσθαι μεν, ώς παρ Filio ( oportet enim nos baptizari quemadmodum
ελάβομεν πιστεύειν δε, ώς βαπτιζόμεθα · δοξάζειν accepimus , et credere quemadmodum baptiza
δε , ώς πεπιστεύκαμεν, Πατέρα και Υιόν και άγιον • nmur, glorificare vero ila , ut credimus , Patrem et
Πνεύμα), αφίστασθαι δε της κοινωνίας των κτίσμα Filium et Spiritum sanclum ) atque etiam ab eo
λεγόντων , ώς φανερώς βλασφημούντων · εκείνου rum qui Spiritum creaturam dicunt , ut aperia
διωμολογημένου ( αναγκαία γάρ ή επισημείωσις διά G blasphemantium , communione recedere : hoc ex
τους συκοφάντας) , ότι ούτε αγέννητον λέγομεν το plorato et citra controversiam maneille ( nam
Πνεύμα το άγιον: ένα γάρ οίδαμεν αγέννητων και necessaria est ob sycophantas observatio ) neque
μίαν των όντων αρχών , τον Πατέρα του Κυρίου ingenitum dici a nobis Spiritum san tum ; unuin
ημών Ιησού Χριστού · ούτε γεννητον · ένα γάρ μο enim novimus ingenitum , et unum rerum prin
νογενή εν τη παραδόσει της Πίστεως δεδιδάγμεθα · cipium , Patrem Domini nostri Jesu Christi : ne
το δε Πνεύμα της αληθείας εκ του Πατρός εκπο que genitum ; unum enim esse unigenitum , in
ρεύεσθαι διδαχθέντες , εκ του Θεού είναι ομολογού fidei traditione didicimus : Spiritum autem veri
μεν ακτίστως. 'Αναθεματίζειν δε και τους λειτουρ tatis ex Patre procedere edocti, ex Deo esse con
γικόν λέγοντας το Πνεύμα το άγιον , ώς διά της fitemur citra creationem . Præterea anathemale
φωνής ταύτης είς τήν του κτίσματος κατάγοντας feriendi , qui administratorium dicunt Spiritum
τάξιν. Τα γάρ λειτουργικά πνεύματα κτίσματα ημίν sanctum , ut qui illum in creaturarum ordinem
η Γραφή παρέδωκεν , ειπούσα , ότι Πάντες εισί λει hac voce delrudani. Nam adıninistratorios spiri
τουργικά πνεύματα εις διακονίαν αποστελλό luś creaturas esse nobis tradidit Scriptura , ubi
μενα . Διά δε τους πάντα φύροντας, και μή φυλάσ- p dicit : Omnes sunt administratorii spiritus , in
σοντας την εν τοις Ευαγγελίοις διδασκαλίαν , αναγ- . ministerium missi14. 15. Denique propter eos qui om
καλόν εστι και τούτο προσδιαστολασθαι • ότι φεύγειν nia permiscent , nec doctrinam in Evangeliis reli
δεί και τους την ακολουθίαν ήν παρέδωκεν ημίν ο clam 217 custodiunt, necesse est hoc quoque
Κύριος εναμείβοντας , ως φανερώς μαχομένους τη declarare, eos etiam qui ordinem nobis a Domino
ευσεβεία (61) : και Υιον μεν προτάσσοντας του Πα traditum invertunt , el Filium ante Patrem , ct
τρός , Υιού δε το Πνεύμα το άγιον προτιθέντας . Spiritum sanclum ante Filium collocant , fugien
'Ακίνητον γαρ και απαρεγχείρητον φυλάσσειν προσ dos esse , ut qui aperle cum pietate pugnent.
ήκει την ακολουθίαν, ήν εξ αυτής του Κυρίου της Immotus enim et inviolabilis custodiendus ordo ,
φωνής παρελάβομεν , είπόντος : Πορευθέντες , μα quem ex ipsa Domini voce traditum accepimus ,

16.15 Ηebr . 1, 14.

( 53) 'Απέσκηψεν . Coisl . uterque et unus ex Re ( 61) Τη ευσεβεία . Ιta novem mss . Editi τη αλη
giς επέσκηψεν. θεία .
(60) Επανετεινατο. Coisl . primus επανετείνετο .
 S. BASILII MAGNI 832
531
dicentis : Euntes docete omnes gentes , baptisan- A θητεύσατε πάντα τα έθνη, βαπτίζοντες αυτούς
les eos in nomine Patris , el Filii, el Spiritus san εις το όνομα του Πατρός , και του Υιού , και του
cli 16. αγίου Πνεύματος .
Subscriptio Eustathii episcopi . Υπογραφή ( 69) Ευσταθίου επισκόπου.
Eustathius episcopus hæc a me tibi Basilio lecla Ευστάθιος (65 ) επίσκοπος σοι Βασιλείο αναγνούς
agnovi ; et ea que supra scripta sunt , comprobavi . εγνώρισα, και συνήνεσα τους προγεγραμμένους : Υπ
Subscripsi autem una mecum præsentibus fratri έγραψα δε συμπαρόντων μοι των αδελφών, του ημε
bus, Frontone nostro , et chorepiscopo Severo , et τέρου Φρόντωνος , και του χωρεπισκόπου (64) Σεβή
aliis quibusdam clericis. ρου , και άλλων τινών κληρικών.

EPISTOLA CXXVI* . ΕΠΙΣΤΟΛΗ PKG'.

Alarbium , qui adveniente Nicopolim Basilio auſugeral , commonel Basilius ut ad se venial, rationem eorum redditurus,
quæ contra Basilium in Ecclesia, et contra fidem dixisse eum viri graves asseverabant,
Atarbio . 'Αταρείω (65).
Cum Nicopolim usque venissem , sperans me et Παραγενόμενοι μέχρι της Νικοπόλεως επ ' ελπίδα
tumultus excitatos sedaturum et quantum feri B του και τας κινηθείσας ταραχάς επανορθώσασθαι ,
posset , remedium his quæ præter ordinem ac και την ενδεχομένην επαγαγείν παραμυθίαν (66)
legem ecclesiasticam acla fuerant , laturum ; dolui τοίς ατάκτως και παρά τον εκκλησιαστικών θεσμών
vehementer, ubi probitatem tuam non offendi , γενομένοις ( 67 ) , σφόδρα ήθυμήσαμεν μη καταλαβόντες
sed le omni celeritate didici excessisse , idque e σου την χρηστότητα, αλλά μαθόντες εξεληλάκέναι
medio fere conventu , qui a vobis habebatur. Qua σε προς πάσαν έπειξιν, και ταύτα μεσούσης σχεδόν
propter necessario ad scribendam epistolam veli , της συνόδου , της παρ' υμών τελουμένης. Διό αναγ.
qua te ut ad nos accedas commoneo , ut ipse per καίως επί το γράμμα ήλθομεν , δι' ού υπομιμνήσκο
te mærorem nostrum lenias , quo ad mortem μεν απαντήσαι προς ημάς, ίνα αυτός διά σαυτού
usque perculsi sumus, postquam audivimus le me παραμυθήση ήμών την λύπην , ήν μέχρι θανάτου
dia in ecclesia ausum ea esse , quæ hactenus au λελυπήμεθα , ακούσαντες επί μέσης της εκκλησίας
ribus nostris inaudita erant . Αtque haec quidem τετολμήσθαι πράγματα ούπω μέχρι της ημέρας
etsi molesta ac gravia , adhuc tamen tolerabilia ταύτης είς ακοήν ημετέραν ελθόντα . Και ταύτα
sunt, utpole in hominem gesta , qui vindictam eo μεν, ει και λυπηρά και βαρέα , αλλ' έτι φορητά, διά
rum quæ passus est Deo commillens , tolus in eo το είς άνθρωπον γεγενήσθαι , ός, την υπέρ ών πέ
C
est ut conciliet pacem , nec sua culpa noxii quid πoνθεν εκδίκησιν τώ Θεώ επιτρέψας , όλος έστι της
quam populo " Dei eveniat. Sed quia nonnulli ex ειρήνης και του μηδέν παρά την αυτου (68) αιτίαν
honorandis et fide omni dignis fratribus nuntia- βλαβερόν γίνεσθαι τω λαώ του Θεού . Επειδή δέ τινες
verunt nobis quædam in fide a le novari , et contra των τιμίων και πάσης πίστεως αξίων αδελφών απήγ
sanam doctrinarm pronuntiari ; his imagis commoti , γειλαν ημίν , ώς περί την πίστιν καινοτομουμένων
atque magno estu agitati , ne praeter innumera τινών , και λαλουμένων παρά σου υπεναντίως τη
νulnera ab his qui in Evangelii veritatem pecca- υγιαινούση διδασκαλία : επί τούτοις (69 ) πλέον συγκινη
16 Matth . ΧΧτυ , 19 .

Alias CCCCLXIV . Scripla anno 373 .
(62) 'Ycorpapń . Harl. ei unus ex Regiis xal un-
έγραψεν Ευστάθιος ο Σεβαστείας επίσκοπος, et sub
scripsit Eustathius Sebastiæ episcopus.
(63) Ευστάθιος . Editiones Parisienses cum se
cunda Basileensi addunt èyó ante hanc vocem , sed
deest in nostris codicibus et in editionibus anti
quioribus.
( 64) Χωρεπισκόπου . Coisl . primus et Reg . se
cundus επισκόπου .
(63) Αταρσίω. Codex Claromontanus , qui recen
tissimus est, 'Αταρβίω Νικοπόλεως, Atarhio Nico
politano. Al id prorsus repugnat , cum Nicopolis
non alium tunc habuerit episcopum , quam Theo
dolum . Codex Coisl . antiquissimus et Med. ita hunc
titulum exhibent: Αταρβίω Νεοκαισαρείας , Atarbio mum qui Faustum ordinaverat , jam sibi amicum
Neocæsareæ . Hanc scripturam confirmant non ini
probabilium ralionum momeuta , de quibus in Vita
S. Basilii.
(66) Παραμυθίαν . Ηac voce designatur tempera
mentum quoddam et accommodatio in rebus dilli
cilioribus. Hinc Basilius eos , qui juraverant se
ordinationem non accepluros, et poslea acceperant,
negat ministerio perfungi debere, si nulla prorsus
ειι rei leniendα ταlio, εάν μηδεμία ή μηδαμόθεν πα
ραμυθία , can 1. Ιbidem vocaι παραμυθίαν pruden
tem illam accommodationem , qua usus est in in
terpretando jurejurando , quo Cyriacum presbyte
rum Severus episcopus obstrinxerat. Sperabat ergo
Basilius Nicopolim proficiscens, se molus , quos
Fausti præler canones ordinatio concitaverat, ali
quo temperamento sedaturum . Atque inde colligi
polest honoriſicum Fausto testimonium a Pænie
D
nio tributum fuisse, quem Basilius supra in epist.
122 rogat, ut certiorem se faciat utrum res sanari
necne possit, numque laudabilis sit Fausti vila si
gnificei. Quomodo rem temperaverit Basilius, plane
nescio . Sed tamen aliquid communi consensu de
crelum et constitutum fuisse, perspici potest ex
epistola sequenti, in qua Basilius plurimum se uti
liialis ex Jovini episcopi advenlu , ac ipsum Anthi
factum esse testatur.
( 67) Γενομένοις . Μed . et Coisl. primus γεγενη
μένοις .
( 68) Παρά την αυτού . Legitur εαυτού in Cois) .
primo. Ιbidem editi γενέσθαι . Harl . prima manu et
plures alii γίνεσθαι. Μox codex Harl . των τιμιωτά
των . και
( 69 ) Επί τούτοις . Coisl . primuς επί τούτω. Nox
editi μή που τε . Sex mss . μή που τι .
 333 EPISTOLARUM CLASSIS II . EPIST . CXXVIII . 554
θέντες , και πολύν αγώνα αγωνιάσαντες του μή που A verunt , Ecclesia inflicta , adhuc 218 eliant
τι προς τους μυρίους τραύμασιν, οίς πέπoνθεν η Εκ malum aliud noscatur, renovata ac redintegrata ve
κλησία παρά τών εις την αλήθειαν του Ευαγγελίου teri hostis Ecclesiæ Sabellii hæresi ( his enim fra
εξαμαρτόντων ( 70 ) , έτι και άλλο αναφυή κακόν , ανα tres narraverunt nobis allinia esse dicta ) , eam ob
νεωθείσης της παλαιάς του εχθρού της Εκκλησίας Σα causam scripsimus , ut ne graveris ad nos parvo
βελλίου αιρέσεως (τούτοις γάρ οι αδελφοί απήγγειλαν itinere confecto accedere , ac plene de his rebus
( 71 ) ημίν συγγενή είναι τα ειρημένα), τούτου ένεκεν satisfaciens , tum dolorem nostrum mitigare ,Σ
έπεστείλαμεν , ίνα μή οκνησης μικρόν διάστημα κινη lum Dei Ecclesias solari , quæ nunc intolerabili et
θείς καταλαβείν ημάς , και την επί τούτοις πληρο- gravi dolore el ob ea que gesta sunt , et ob ea que
φορίαν παρασχόμενος , ημών τε την οδύνην κατα rumor est a le dicta esse , alliciuntur.
πραύναι , και τας του Θεού Εκκλησίας παραμυθήσασθαι , τάς νύν άφορήτως και βαρέως επί τε τοις
πεπραγμένους και επί τούς θρυλλουμένοις ειρήσθαι παρά σου λυπoυμένας .

ΕΠΙΣΤΟΛΗ PKZ EPISTOLA CXXVII .

Narrat se Nicopoli gravibus molestiis laborantem , adventu Jovini recreatam ſuisse ; ac Eusebium rogat ul eum pro rebus
sua el canonum causa forliler gestis collaudet.
Ευσεβίο , επισκόπω Σαμοσάτων . B Eusebio , episcopo Samosatorum ,
Ο φιλάνθρωπος Θεός και συμμέτρους ταϊς θλίψεσι Deus benignissimus , qui paria molestiis solatia
τας παρακλήσεις συνάπτων , και παρακαλών τους innectit et consolatur humiles , ne imprudentes
ταπεινούς , ίνα μη λάθωσιν υπό της περισσοτέρας nimia Iristitia absorbeantur , equalem iis , que
λύπης καταποθέντες , ίσην ταϊς επιγενομέναις ημίν nobis Nicopoli obtigerunt , perturbationibus conso
κατά την Νικόπολιν ταραχαϊς την παραμυθίαν επ Jalionem adjunxit, religiosissimum episcopum Jo
ήγαγε , τον θεοφιλέστατον επίσκοπον Ιοβίνον εν καιρώ vinum in tempore adducens : qui quidem quam
επιστήσας · ος όπως ευκαίρως ημίν έπεφάνη , αυτός opportune nobis advenerit , ipse exponat. Nos
οιηγησάσθω . "Ημείς γάρ, φειδόμενοι του μήκους enim, ne epistola multum protrabatur , facebimus ;
της επιστολής , σιωπήσομεν · και ίνα μή δόξωμεν tum etiam ne videamur eos qui mutatis animis
τους εκ μεταβολής αγαπητούς ημίν γενομένους ( 72) amici nobis facti sunt , culpe commemoratione
οιονεί τη υπομνήσει του σφάλματος στηλιτεύειν. quodam modo nolare . Sed largialur Deus sanctus,
*Αλλά παράσχου και άγιος Θεός επιστηναι σε τους ut in regiones nostras adventes , ut tuam gravila
ημετέρους τόπους , ώστε περιπτύξασθαι μεν την σην lem amplectamur ac singula referamus. Solent
σεμνοπρέπειαν , διηγήσασθαι δε τα καθ' έκαστον. enim quodam modo quæ in experiendo nolestiam
Πέφυκε γάρ πως τα κατά την πείραν λυπήσαντα C attulerunt , aliquam in narrando consolationen
ψυχαγωγίαν τινά (75 ) έχειν εν διηγήμασι. Πλήν habere. Cælerum pro iis quæ cumulate quidem ,
αλλ ' υπέρ ών τελείως μεν ως προς την εις ημάς quantum ad ipsius in nos autoren altinel , præ
αγάπην , προηγουμένως ( 74) δε και στιβαρώς ως cipue autem ac fortiter , quantum ad accuratain
προς την των κανόνων ακρίβειαν ο θεοφιλέστατος canonum observationem , episcopus religiosissimus
επίσκοπος εκινήθη , επαίνεσον αυτόν· και ευχαρίστη conatus est , lauda illum ; ac Domino gratias age ,
σον τώ Κυρίω, ότι τα σα θρέμματα πανταχού τον quod alumni lui ubique virlulis luæ elligiem re
χαρακτήρα της σης σεμνότητος δείκνυσιν . præsentent.
ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΡΚΗ . EPISTOLA CXXVII ?" .
Eusebio, qui graliam inter Basilium el Eustathium sarcire voluerat, respondel Basilius se pro pace mori paratum esse,
sed veram pacemquærere , atque ut Eustathius clareelsine ambagibusrespondeat, optare. Affirmat eum nihilejus
modifacturum , neque a meilii hominis consilio discessurum. Unde concludil se non debere cum eo communicare, ne
denegałam Euippio communionem Euippii similibus reddere videatur. Quid agendum cum uiiis fidem Patrum non re
cipientibus exponit
Ευσεβίω , επισκόπη Σαμοσάτων . D Eusebio , episcopo Samosaturum .
3. Εγώ την περί το ειρηνεύεσθαι τάς Εκκλησίας 1. Ego meum ad pacandas Domini Ecclesias
του Κυρίου (73) σπουδήν έργω μεν ενδείξασθαι αξίως studium re quiden demonstrare nondum digne po

( 70 ) Εξαμαρτόντων. Med . et Bigot. εξαμαρτα- Novem mss. ut in textu.

νόντων.
(71) Απήγγειλαν.. Ita Mel. et Coisl. primus ;
quatuor alii απήγγελλον. Editi απήγγελον . Μox
Coisl. primus παραλαβείν ημάς.
(79) Γενομένους . Codices duo vetustissimi Me
dicæus et Coisl . primus babert y vojévous, qui
amici nobis fiunt, ex quo sequeretur, lum cum hæc
scriberet Basilius, nondum ei omnino cum Anthimo
molestiarum auctore convenisse, sed tantum de
pace agi cæptum esse .
( 73) Ψυχαγωγίαν τινά. Ρostrema vΟΣ addita ex
Harl . et Claroin. Ιbidern editi διηγήμασι πολλήν .
PATROL . GR . XXXII .
(74) Προηγουμένως. Сombefsio non videtur αρια
satis vox ac seyuenti cohærens . Unde legendum con
jicit hypewfévos, aspere, el fasluose ; sie enim ipsc
interpretatur. Vir doctus non intelligit apertissi
mam sententiam . Jovinus cum suo in Basilium
ainori satisfecerit, præcipue tamen in canonum
defensionem , ut chariorem ipso Basilio , incubuit .
Cur in hoc scirpo nodus quæratur ?
(75) Του Κυρίου . Quatuor mss . HOn vetustissirni
του Θεού
' Alias CCLII . Scripla anno 373 .
Alias CCLXV. Seripta anno 373.
18
583 S. BASILII MAGNI 556
thi ; sed cordi neo fantam inesse hujus rei cupi- Α ούπω δεδύνημαι: εν δε τη καρδία μου τοσαυτην έχειν
dilalem dico , ut meam etiam libenter vitam pro επιθυμίαν φημί, ώστε ηδέως αν και την ζωήν την
fundam , ut odii lamma a maligno accensa exstin- έμαυτού προέσθαι υπέρ του την υπό του πονηρού
gualur. Ac nisi pacis sludio non abnegaverim ve εξαφθείσαν φλόγα του μίσους κατασβεσθήναι. Και ει
nire Coloniam , non paciſicelur 219 mihi vila. μή της επιθυμίας ένεκεν της κατά την ειρήνην ήν
Vera m equidem illam pacem , que nobis ab ipso εσχόμην εγγίσαι τους κατά Κολώνειαν τόποις , μή ειρη
Domino relicta est , exquiro : et quod volui mihi νευθείη μοι ( 76) η ζωή . Ειρήνην μέντοι την αληθινήν
ad persuasionerm dari, hominis est nihil aliud την υπ ' αυτού του Κυρίου καταλειφθείσαν ημίν επι
quam veram pacem desideralitis , quamvis aliter ζητώ και ο παρεκάλεσά ( 77 ) μοι εις πληροφορίας
nonnulli verilalem pervertentes interpretentur . υπάρξαι, ουκ άλλο τι επιθυμούντός έστιν ή της αλη-
Ulantur igitur illi suis linguis, ut volunt ; nam θινής ειρήνης , κάν άλλως τινές διαστρέφοντες την
profecto illos aliquando horum verborum peni- αλήθειαν εξηγώνται . Εκείνοι μεν ούν κεχρήσθωσαν
tebit . ταις γλώσσαις αυτών εφ' ά βούλονταικαι πάντως γάρ
αυτοίς ποτε των ρημάτων τούτων μεταμελήσει .
-2. Cæteruin sanctitatein luam oro, ut eorum quæ 2. Την δε σην οσιότητα παρακαλώ μεμνήσθαι των
initio proposita fuere meaninerit , nec decipiatur Bεξ αρχής προτάσεων , και μη παράγεσθαι άλλας απο
alias pro aliis questionibus responsiones excipieris , κρίσεις αντ’ άλλων ερωτημάτων δεχόμενον ( 78 ) . μηδε
neque vim et pondus addat eorum cavillationibus, ποιεϊν ενεργά τα σοφίσματα των άνευ της περί το
qui sine dicendi facultate, ex solo animi sui propo- λέγειν δυνάμεως απ' αυτής μόνης της γνώμης δεινό
sito oinnium nequissime veritatem depravant. Pro τατα πάντων την αλήθειαν κακουργούντων. Προ
posui enim simplicia et clara et facilia ad recor έτεινα γάρ απλά και σαφή και εύμνημόνευτα ρήματα:
dandum verba , utrum eos qui non recipiunt Ni ει τους μη (79) δεχομένους την εν Νικαία πίστιν
cænam fidem , arceamus a communione , et utrum παραιτούμεθα εις κοινωνίας , και ει μετά των κτί
cum iis qui creaturam dicere Spiritum sanctum σμα λέγειν το Πνεύμα το άγιον αποτολμώντων το
audent, parlem habere nolimus. Ille autem , cum μέρος έχειν ουκ ανεχόμεθα . Ο δε , αντί του προς
ad verbum quæstionibus respondere debuisset, ea έπος ταίς ερωτήσεσιν αποκρίνασθαι , εκείνα ημίν
nobis quæ misisti consarcinavit , idque non men έδραψύδησεν άπερ απέστειλας (80) : και τούτο ού ».
tis simplicitate , ut aliquis suspicetur , neque ob ωφελεία γνώμης , ώς άν τω δόξαι ( 81), ουδε τώ μή
hanc causam , quod consequentia animadverlere δύνασθαι συνοράν το ακόλουθον . 'Αλλ' εκείνο λογί
, ζεται, ότι , αρνούμενος μεν ημών την πρότασιν, τοίς
HOn posset . Sed illud ei in mentem venit, si neget C
quæ proponimus, fore ul se ipse populis aperial et λαούς εαυτόν κατάδηλον ποιήσει » συντιθέμενος δε
pude! ; sin autem nobis assentitur, discessurum sc ημίν , της μεσότητος αποστήσεται , ής ουδέν αυτό
ab iilo medii hominis consilio , quo nihil hactenus μέχρι του νύν γέγονε προτιμότερον . Μή τοίνυν ημάς
antiquius habuit . Fucum ergo nobis on facial , κατασοφιζέσθω, μηδέ μετά των άλλων και την στην
neque cum aliis tuam etian circumveniat pruden- παρακρουέσθω φρόνησιν· αλλά σύντομον ημίν λόγον
tiam , sed breve nobis responsum millat ad quæ αποστειλάτω προς το ερώτημα , η ομολογών την κοι
slionem , aut confitens communionem cum fidei νωνίαν προς τους εχθρούς της πίστεως, ή αρνούμε
hostibus , aut negans. Haec ei si persuaseris , et νος . Εάν ταύτα συμπείσης αυτόν, και πέμψης μου
naiseris milhi rectas , et quales precor , responsie- ορθάς , και οίας εύχομαι , τάς αποκρίσεις: εγώ είμι
nes ; ego sum qui hactenus omnia peccavi : ego il και τα κατόπιν πάντα ημαρτηκώς : εγώ δέχομαι πάσαν
lam omnem culpam in me recipio , tunc a me hr την αιτίαν εκείνην επ' εμαυτόν· τότε με απαίτει
militatis significationem reposce . Quandiu autem ταπεινοφροσύνης επίδειξιν . "Έως δ' αν μηδέν γένη
horum nihil fiet, ignosce, religiosissime Paler, si ται τούτων , σύγγνωθι , θεοφιλέστατε Πάτερ, μή δυνα
non possinn cum simulatione ad Dei aram accedere. μένω μετά υποκρίσεως θυσιαστηρίω Θεού παρεστά
Nisi enim hoc metuerent , cur me ipse ab Εuipp D ναι (82) . Ει γάρ μη τούτο εφοβούμην, τίνος ένεκεν
communione sejunxissem , viri adeo in litteris έμαυτόν εχώριζον Ευίππίου , τοιούτου μεν τα περί
excellentis, adeo ætate provecti , ac lol et lanla λόγους, τοσούτον δε χρόνω (83) προήκοντος , τοσαύτα
amicitiæ jura mecum habentis ? Quod si biec recte δε της προς ημάς φιλίας δίκαια κεκτημένου ; Ει δε

( 76) Μή ειρηνευθείη μοι . Legitur μου in Coisl .
primo ..
(77) Ο παρεκάλεσα. Ιta mss . sex . Editi όπερ
εκάλεσα .
( 78) Δεχόμενον . Ιta Harl . , Med . et Coisl. primus.
Editi δεχομένην. Ιbidenι ερωτημάτων deest in Regio
primo. In uno autem codice , quem citat Comber.,
legitur άλλας ερωτήσεις αντ' άλλων ερωτημάτων ,
alias pro aliis quæstiones.
(79 ) Εί τούς μή . Sic ope codicum Coisl . , Med . ,
Harl. et Regii utriusque emendavimus, quod prave
in editis legebatur εις τους μή .
(80) "Απερ απέστειλας. Quamvis hec scriptura
solo Coisliniano primo nilatur, nec statuere possiin
an in aliis oceurrat, eam tamen non dubito præſe
rendam esse vulgalæ črtéoTELdas, quæ scripsisti
(81) Ως άν τω δόξαι. Ιta Harl., Med . , Clarom .
et alii a Combefieio citati . Editi ως αυτή δοξαι.
(82) Παρεστάναι . Ιta Coisl . primus et Harl. cum
duobus aliis. Editi παριστάναι . Regius secundus et
Coisl . secundus παρίστασθαι .
(85) Χρόνω. Ιta tres vetustissimi codices , melius
quain editi χρόνον . Ιbidem editi της περί ημάς . Μss .
Sex ut in textu ..
 557 EPISTOLARUM CLASSIS II . EPIST . CIXIS .
εκείνα καλώς και προσηκόντως υπέρ της αληθείας A
επράξαμεν , γελοίον δή που τους τα αυτά εκείνες
λέγουσι διά της τών ευφυών τούτων και χαριέν
των μεσότητος (84) συναπτόμενον φαίνεσθαι .
3. Ου μήν ουδέ παντελώς μοι δοκεί των μη δεχο
μένων την πίστιν αλλοτριούν εαυτούς, αλλά ποιήσα
σθαί τινα των ανδρών επιμέλειαν (85) κατά τους
παλαιούς θεσμούς της αγάπης, και επιστεϊλαι αυτούς
από μιάς γνώμης, πάσαν παράκλησιν μετ' ευσπλαγ-
χνίας προσάγοντας, και την των Πατέρων πίστιν
προτεινομένους , προκαλείσθαι αυτούς εις συνάφειαν ·
κάν μεν πείσωμεν, κοινώς αυτοίς ενωθήναι · εάν δε
αποτύχωμεν , αρκείσθαι ημάς αλλήλοις , τον δε επαμ-
φοτερισμόν τούτον εξορίσαι του ήθους, αναλαβόντας
την ευαγγελικήν και άδολον πολιτείαν , και συνέζων οι
εξ αρχής προσελθόντες τω λόγω. " Ην γαρ , φησί , των B nostris moribus amoveamus , revocantes evangeli
πιστευσάντων καρδία και ψυχή μία . Εάν μεν
ούν πεισθώσί σοι, ταύτα άριστα· ει δε μή , γνωρί-
σατε τους πολεμοποιούς, και παύσασθε ημίν του
λοιπού περί διαλλαγών επιστέλλοντες .
538
et, ut par erat, pro veritate gessimus , ridiculumn
utique fuerit cum iis, qui eadem ac ille dicunt , per
hosce perpolitos ac lepidos homines, qui medii vi
dentur, conjunctum videri .
3. Non tamen mihi omnino faciendum videtur,
ut nos ab bis, qui fidem non recipiunt, aliene
mus , sed ul aliquam illorum curam secundum
antiquas charitatis leges suscipiamus , 220 ipsis
que scribamus unanimi consensu , omnem consola
tionem cum misericordiae visceribus adhibentes, ac
Patrum proposita fide ad communionem illos pro
vocemus ; ac si eos quidem ad assentiendum ad
duxerimus, nos communiter cum illis conjunga
mus ;, sin aulem id non assequamur , nobis inter
nos contenti simus , et alternantenı illum animum e
cam et doli experlem disciplinam , in qua vivebant
qui ab initio accedebant ad fidem . Erat enim , in..
quit , credentium cor unum et anima una " . Itaque
libi si auscultaverint , id optimum est ; sin minus,
agnoscite belli auctores , ac deinceps de reconcilia
tione ad nos litteras dare desinite .

ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΡΚΘ' . EPISTOLA CXXIX .

Repert Basilius absurdum quoddam Apolinarii testimonium , cujus ut auctor ipse Basilius existimaretur, Sebasteni fue
rant machinati. Nunlial quæ de se apud aulam stalula ſuerant, et postea rescissa vel dilata. Agit etiam de Sanctissine
ac de lilleris ad Occidentales millendis, quos rogandosputat u communionem suam non sine delectu concedani.
Μελετίω, επισκόπη 'Αντιοχείας . Meletio, episcopo Antiochiæ .
1. "Ήδειν , ότι ξενίσει την ακοήν της τελειότητος 1. Sciebain novum auribus præslantiæ tuæ vi
σου το νυν επιφυέν έγκλημα τα πάντα είπείν ευκόλω sum iri , quod nunc infertur crimen proclivi ad
*Απολιναρίω . Και γάρ ουδέ αυτός τον προ τούτου c omnia dicenda Apolinario . Nam nec ipse ante hoc
χρόνον ήμην επιστάμενος έχειν · αλλά νύν οι Σεβα lempus eum accusari noveram : sed nunc Scha
στηνοι διερευνησάμενοι ποθεν αυτά (86 ) εις το μέσον sleni alicunde illa perscrulati , in medium protulc
ήνεγκαν , και περιφέρoυσι σύνταγμα , εξ ου μάλιστα runt, ac scriptum , ex quo maxime nos eliam uit
και ημάς καταδικάζουσιν , ώς τα αυτά φρονούντας , eadem sentientes condemnant, talia habens verba
έχoν ρήσεις τοιαύτας : "Ωστε πανταχή συνεζευ circumferunt : Quare ubique conjuncle, magis vero
γμένως , μάλλον δε ήνωμένως τη ετερότητι νοεϊν unile alielali intelligere necesse est primam identi.
αναγκαίον την πρώτην ταυτότητα και δευτέραν lelem ; secundam et terliam eamdem dicentes . Quod
και τρίτην λέγοντας την αυτήν. "Όπερ γάρ έστι enim primo est Pater, hoc est secundo Filius , el ler
πρώτως ο Πατήρ , τούτό έστι δευτέρως ο Υιός , lio Spiritus sanctus. Rursus autem , quod primo est
και τρίτως το Πνεύμα . Αύθις δε, όπερ έστι πρώ- Spiritus , hoc secundo Filius , qualenus etiam Do
τως το Πνεύμα , τούτο δευτέρως τον Υιόν , καθό minus est Spiritus : et tertio Pater, quatenus videli
δή και ο Κύριός έστι το Πνεύμα (87 ) : και τρίτως cel Spiritus est Deus. El ul violenlius significetur res
τον Πατέρα , καθό δή Πνεύμα ο Θεός . Και ως non enarrabilis , Pater paterne Filius est , filius
βιαιότερον σημάναι (88 ) το άρρητον , τον Πατέρα vero filialiter Pater. Atque simililer de Spirilu ;
17 Act . IV, 32.
(81) Διά της ... μεσότητος . Mirum videri possit, D catholicam fidem profileri noilet . Quamobrem si
cur Basilius communicare cum Arianis sibi videre. cum Eustachio communicasset, visus sibi fuisset
tur, si cum Eustachio communicaret. Nam Eusta Arianam hæresim fovere, vel sallem tolerare : at
thiús nondum cum Arianis communicabat, neque idem in incommodum non incurrebat, cum jis
hoc facinus aggressiis est, nisi anno 375 exeunte . communicans, qui se ab Eustathio nondum disjun
Ipse Basilius, postquam communionem Eustathio xerant .
renuntiavil, non se ab omnibus Eustathii commu ( 85) Επιμέλειαν. Εadem pacis constituende ra
nicationibus disjunxit, ut patet ex epistolis 245 et lio proponitur a Gregorio Nazianzeno, orat . 12,
250, ad Theophilum el Patrophilum . Cur ergo visus p. 205 .
sibi fuisset cum Arianis per Eustathium conjungi, ( 86) Aůrá. Sic niss . sex et antiquæ editiones .
qui tamen cum Arianis non communicabat : cum Legitur in Frob . Secunda et Paris. αυτό .
ipso autem Eustathio conjungi per eos sibi non vi (87) Καθό δεκαι ο κύριος έστι το Πνεύμα. Ηec
debatur, qui cum Eustathio communicabant ? Aliud addidimus ex septem ms3.
cause esse non pulo cur ita se gesserit Basilius, ( 88) Σημάναι . Ιta Harl . cujus ope sustulimus
nisi quod Eustathii communicatores nequaquam corruplissimam lectionem vulgatam onnaivei.
illius sententiæ ascriptores et astipulatores essent : Alias LIX . Scripta anno 373.
Eustathius rero Arianoruin errorem damnare , et
Ι
 S. BASILII MAGNI 500
59
quatenus sane unus Deus Trinitas est . Hec sunt A πατρικώς Υιόν είναι, τον δε Υιόν υλικώς Πατέρα .
quæ divulgantur , quæ quidem nunquam possum Και ώσαύτως επί του Πνεύματος , καθό δη εις
credere commenta esse circumferentium , quamvis Θεός ή Τριάς . Ταυτά έστι τα θρυλλούμενα, ά ουδέ
ex eorum in nos calumnia nihil illos existimem ποτε δύναμαι πιστεύσαι πλάσματα είναι των περι
non audere. Cum enim ad quosdam ex suis scri φερόντων ( 89) ,9 και ότι εκ της καθ' ημών (90)
berent , postquam calunniam in nos effudere, hæc συκοφαντίας ουδέν λογίζομαι αυτοίς ατόλμητον
addiderunt, hæreticorum quidem verba esse as είναι . Γράφοντες γάρ τισι των καθ' εαυτούς , και
severantes , scripti autem parentem tacentes , ut προσθέντες (91) την καθ' ημών διαβολήν, επήγαγον
apud vulgus nos existimemur auclores esse . Sed ταύτα , ρήματα μεν αιρετικών ονομάσαντες (92) , τον
tamen non eo usque, vt verba comminiscerentur, δε πατέρα της συγγραφής αποκρυψάμενοι , να τους
processisset eorum astus , ut mihi quidem ipse πολλοίς ήμείς νομισθώμεν είναι οι λογογράφοι . Πλήν
persuadeo. Unde, 221 ut et criminationem in nos αλλ' ουκ αν μέχρι του και δήματα συνθεϊναι προήλθεν
invalescentem propulsaremus , et omnibus ostende αυτών η επίνοια , ώς γε εμαυτόν πείθω. "Οθεν , υπέρ
remus nihil nobis cum his qui hoc dicunt com του και την καθ ' ημών κρατούσαν βλασφημίαν απ
mune esse , coacti sumus viri illius, ut ad Sabellii ώσασθαι, και δείξαι πάσιν, ώς ουδέν ημίν εστι κοινών
impietatem accedentis , mentionem facere . Ει haec B προς τους εκείνο λέγοντας, ηναγκάσθημεν μνησθήναι
quidem hactenus . του ανδρός , ώς προσεγγίζοντας τη ασεβεία του Σα
βελλίου . Και ταύτα μεν εις τοσούτον.
2. Venit autem ex aula quidam nuntians , post 2. Από δε του στρατοπέδου ήκε τις αγγέλλων , επί
primam imperatoris motionem , ad quam eum τη πρώτη κινήσει του κρατούντος , ήν εκίνησαν αυτόν
impulerunt qui calumnias nobis inferunt , lalam οι τάς διαβολάς ημών ( 95) καταχέοντες, γεγενήσθαι
esse alteram quamdam sententiam , ut ne dedere τινα και δευτέραν γνώμην , ώστε μη δοθήναι ημάς
mur accusatoribus, neque illorum traderemur vo εκδότους τοίς κατηγόρους , μήτε παραδοθήναι ημάς
luntati : id quod initio fuerat decretum ; sed inte τώ εκείνων θελήματι , όπερ ήν εξ αρχής όρισθέν:
rim fieret aliqua dilatio . Si igitur aut isia ita ma αλλά τινα γενέσθαι τέως αναβολήν. Εάν ούν ή ταύτα
neant , aut aliquid aliud humanius statiuatur , pie- μένη, ή τούτων τι δόξη φιλανθρωπότερον, σημανού .
lati luce significabimus . Sin autem priora vincent, μέν σου τη θεοσεβεία. Εάν δε κρατή τα πρότερα ,
ne hoc quidem te latebit . ουδε τούτο σε λήσεται.
3. Cæterum frater Sanctissimus a multo sane 5. Ο μέντοι αδελφός Σαγκτίσσιμος πάντως έστι
tempore apud vos est , et quid requirat , praestan- c παρ' υμίν πάλαι , και & επιζητεί, δηλα γέγονε τη
liæ uæ innotuit. Itaque, si quid necessarium ha τελειότητί σου . Ει ούν φαίνεται αναγκαίόν τι έχειν
here videatur epistola ad Occidentales , eam a te η προς τους δυτικούς επιστολή , καταξίωσον τυ
exaralam ad nos mittere digneris , ut ab unanimi πώσας αυτήν διαπέμψασθαι ( 94) ημίν, ώστε ποιήσαι
bus subscribi curemus , ac paralam habeamus sub- υπογραφήναι παρά των ομοψύχων , και ετοίμην έχειν
scriptionem in charia separata , quam possimus την υπογραφήν , έν χάρτη κεχωρισμένο (93) εντετυ
connectere cum charta quæ a fratre nostro com πωμένην, όν δυνάμεθα συνάψαι το παρά του αδελ .
presbytero circumfertur. Ego enim cum in com φού ημών ( 96) του συμπρεσβυτέρου περικομιζομένω.
mentario nihil invenirem quod rem causamque Εγώ μεν γαρ , ουδέν ευρών (97 ) συνεκτικόν εν τω
contineret , non habui qua de re scriberem Occi υπομνηστικό , ουκ έσχον υπέρ ου επιστείλω τοις εν

(89) Περιφερόντων . Ιta sex mss. Editi προφερον (90) Καθ' ημών. Tres vetustissimi codices et
twy. Similiter Basilius in epist . 265 non audet Eu Reg. primus xal ' np.ās. Sic etiam edilio Hagan . et
stachio tantu : n facinus allribuere : at si bec verba 1 Basil . Sed tamen nihil mutanduni videtur .
sint Apolinarii, nerum Sabellianismum esse pro (91) Προσθέντες. Coisl . secundus et Reg . secun
nuntiat . Citantur, ut Apolinarii, a Timotheo pre duς προθέντες .
siylero Constantinopolitano in liliro De receptione D ( 92 ) Όνομάσαντες . Ιta sex mss. Editi ονομά
hæreticorum , apud Cotelerium , tom . III Monument. ζοντες .
Græc . , p . 395. Sed tamen in Apolinario licentia (95) Ημών . Ιta veteres libri pro eo quod viliose
inagis scribendi , quam Sabelliana impietas vitu in editis legebatur ημίν.
peranda . Id enim videntur indicare Orientales, dum ( 94 ) Καταξίωσον ... διαπέμψασθαι . Ιta veleres
in epist . Basilji 263 queruntur, quod Apolinarii de libri quinque. Editi καταξίαν ... διαπέμψαι. Editio
theologia , id est, de personis divinis, dispulationes Haganoensis habet xatakiwgay. Paris . secunda xat
non pelilis e Scriptura probationibus, sed humanis αξίωσον .
arguinentis niianiur. Plurimum se amabant Apoli ( 95) Κεχωρισμένω. Αddidirmus hanc vocem ex
parisla de catholica Trinitatis fide, ac de hujus sex mss .
dogmatis defensione, ut videre est apud Gregor. ( 96 ) Του αδελφού ημών . Male in editione Paris.
Naz ., orat. 51 Neque hanc laudem Apolinario dene additur Δωροθέου , quod in editione Hagan. et in
gat Epiphanius, hieres. 77 , sed dolei quod eam im prima Basileensi deest , et in omnibus mss., nec
piis de Incarnatione erroribus perverterit. Adeo conciliari polest cum Basilii sententia , a quo San
autem non laborabat Sabellii morbo Apolinarius, clissimus paulo ante nominatus est .
lil interdum in Arianam hæresini ferri videretur, ( 97) vůčèr kúpiór . Ita Coisl. prius ct Med. cum
gradus in Trinitale fingens , et magnum, majorern duobusaliis. Harl . ουδέν εύρον ..., και ουκ έσχον.
el maximum inducens, ut ei exprobrant Gregorius Editi ουχ εύρών.
Nazianz., orat. 51 , et Theodoretus, lib. v Hist., c. 3.
661 EPISTOLARUM CLASSIS II . EPIST . CXXX. 589
τη δύσει. Τα μεν γαρ αναγκαία προείληπται · τά δέ A dentalibus . Necessaria eniin praoccupata sunt :
περιττά γράφειν παντελώς μάταιον . Περί δε των superflua vero scribere prorsus vanum est . De
αυτών ενοχλείν μή και γελοίον είη ; Εκείνη δε μοι iisdem autem molestiam exhibere, nonne etiam ria
έδοξεν ώσπερ αγύμναστος είναι η υπόθεσις , και χώ- diculum fuerit ? lla antenm mihi visa est velut inta
ραν παρέχειν γράμμασι (98) , το παρακαλέσαι αυτούς , cta esse materia , locumque litteris dare , si ipsus
μή ακρίτως δέχεσθαι τάς κοινωνίας των εκ της ανα adhorlemur, ne sine judicio recipiant communio
τολής αφικνουμένων · αλλ' άπαξ μίαν μερίδα έκλε nes ex Oriente venientium , sed semel una parte
ξαμένους , τους λοιπούς εκ της μαρτυρίας των κοι electa , reliquos communicatorum testimonio ad
νωνικών προσλαμβάνεσθαι " και μη παντί τω πίστιν millani , nec cuilibet fidei formulam scribenti , sub
γράφοντι επί προφάσει δη της ορθοδοξίας προστί doctrinæ orthodoxæ obtentu assentiantur. Ita enim
θεσθαι . Ούτω γαρ ευρεθήσονται τους μαχομένοις κοι reperientur cum hominibus inter se pugnantibus
κωνούντες , οι τα μεν ρήματα πολλάκις τα αυτά communicare : qui verba quidem sæpe eadem pro
προβάλλονται , μάχονται δε αλλήλοις, όσον οι πλεί ferunt, sed pugnant inter se , quantum qui maxime
στον διεστηκότες . " Ιν' ούν μή επί πλείον ή αίρεσις dissentiunt . Itaque , ne magis lieresis accendatur,
εξάπτεται (99) τών προς αλλήλους διαστασιαζόντων dum qui inter se dissentiunt, acceptas ab ipsis
αντιπροβαλλομένων τα παρ' αυτών γράμματα ( 1 ) , Β litteras sibi mutuo objiciunt , rogandi sunt, ut
παρακληθήναι αυτούς έδει , κεκριμένας ποιείσθαι και cym judicio communiones peragant, et eas qué -
τας των εντυγχανόντων αυτοίς κοινωνίας ( 2), και cum accedentibus ad ipsos , et eas quæ scripto se
τας εγγράφως γινομένας κατά τον τύπον της Εκ cundum Ecclesiæ normam fiunt.
κλησίας .
ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΡΑ' . 222 EPISTOLA CXXX*.
Fieprehensus a Theodo!o Busilius quod nihil scripsisset de Eustathio, respondet se idcirco non scripsisse, quod res omni
bus nota sil, non quod parvi facienda. Neque enim Eustathii discessio'a communione Basilii, convicia in Basilium ad
juvan'e Theophilo Cilice, fues Ariana Gelasio dala in Cilicia, scripla in Basilium calumniis reſerta, reordinulio, novum ,
facinus de Eustathio nuntialum , videri leviu possint, ut quidam Basilio videri dictabant. Duas causas affert cur Eusla
thio non responderil.

Θεοδότω , επισκόπη Νικοπόλεως . Theodoto , episcopo Nicopolitano .

1. Καλώς και προσηκόντως ημών καθήψω , τιμιώ 1. Recte atque convenienter nos tetigisti , frater
τατε ως αληθώς και ποθεινότατε αδελφέ , ότι εξ ου colendissime prorsus ac desideratissime, quod ex
ανεχωρήσαμεν τότε της σης ευλαβείας τάς περί της C quo a tua pietate tunc discessimus , ferentes Eusta
πίστεως εκείνας προτάσεις το Ευσταθίω φέροντες, thio illas de fide propositiones, nibil tibi neque
ουδέν σοι ούτε μικρόν ούτε μείζον των κατ' αυτόν parvum neque magnum de illius rebus significave
έδηλώσαμεν. Εγώ δε ουχ ώς ευκαταφρονήτων (3) rimus. Ego autem non quod facile contemnenda
των παρ' αυτού γενομένων εις ημάς υπερείδον : sint, quae ab eoin me comunissa sunt, neglexi :
αλλ' ώς εις πάντας λοιπόν τους ανθρώπους διαβοη sed quod fama apud omnes jam homines pervulgata
Θείσης της φήμης , και ουδενός της παρ' ημών διδα sit , nec quemquam a me doceri opus sit, ut homi
σκαλίας εις το την προαίρεσιν του ανδρός διδαχθήναι ois propositum cognoscat . Juic enim rei et ipse
προσδεομένου . Τούτο γάρ και αυτός επενόησεν , providit, quasi metueret ne paucos haberet sue
ώσπερ φοβούμενος μη ολίγους σχή της εαυτού γνώ sententiæ testes , epistolas contra me conscriplas in
μης μάρτυρας , εις πάσαν εσχατιάν τας επιστολές remotissima quæque loca transınillens. Itaque se

(98) Γράμμασι. Ιta mss. quinque. Editi γράμματα.
(99) 'Εξάπτηται . Ιta Harl. et Coisl . primus cum
Tribus aliis . Editi εξαπατήται.
(1) Γράμματα. Ηec Tillemontius interpretatur den
diversis Melelii et Paulini partibus, nec non de Mar D
cellianis et Apolinaristis. Sed iidem designari vi-
dentur hæretici , de quibus agit Basilius in epistola
præcedenti : idque accuratius in Vila S. Basilii ex
pendetur.
(2 ) Κοινωνίας . Duplicem communicandi ratio
nem esse ex hoc loco et ex epist . 224 perspicimus,
alteram cum iis qui coram accedunt, alteram per
Jilteras . Priina aut ad sacram Eucharistiam , aul ad
preces admitiendo fiebat. Iralus Theodotiis, lil su
pra vidimus in epist. 99, quod Basilius ab Eusta
ihij communione non discederet, contumeliam eo
perduxit, ut illum nec ad malutinas , nec ad vesper
iinas preces assumeret . Ipse Basilius adversarios
provocal in epist. 224 , ui aliquem a se ex clericis
Apolinarii ad communionem aut ad preces admis
sum fuisse demonstrent. Quod spectat ad allerum
communionis genus, non omnes lilleræ signum
erant communionis, sed quæ, ut ail Basilius , se
cundum Ecclesiæ normam fiebant, sive litteræ ca.
nonicæ . Sic enim appellat Basilius in eadein epist.
224 , ubi, communionis cum Apolinario inilæsil
spicionem repellens, negal se unquam litteras Ca
nonicas ad eum dedisse. Unde confirmari potest ,
quod in Vita S. Cypriani nova edit . probatum est ,
cpistolam Stephani papae ad Cyprianum , non esse
certissimum communionis argumentum , et contra
quam videtur Tillemontio , posi negatam legatis epi
scopis communionem scribi potuisse. Una autem
ex notis , quibus ejusmodi epistolæ dignoscebantur,
ea videtur exstitisse , ut is ad quem scribebatur,
episcopus salutarelur, si hac dignitate ornatus es
set . Discimus enim ex epist . 240, Théophilum Ca
slabalorum episcopum , cum nec aperte conjungi
cum Basilio vellet, nec aperte disjuigi, scribere ad
eum noluisse, ne ut episcopum salutare cogeretur ,
Basilius postquam se ab Eustathii communione dis
junxit, nunquam illum episcopum vocat.
(3 ) Ευκαταφρονήτων. Ιta Harl. , Med . et tres
alii . Editi καταφρονήτων .
Alias CXCVI. Scripla anno 373 .
365 S. BASILII MAGNI B64
ipse a nostra communione abscidit , neque in con- Α ας καθ ' ημών συνέγραψε διαπεμψάμενος . Της μεν
slitutum locum convenire nobiscum in animum in ούν κοινωνίας ημών αυτός απέρρηξεν εαυτόν, μήτε
ducens, neque discipulos suos adducens , ut pro κατά τον ώρισμένον τόπον συνδραμείν ημίν ανασχό
miseral : sed me dilacerans una cum Theophilo μενος , μήτε τους μαθητάς εαυτού παραγαγών , όπερ
Cilice in frequentissimis conventibus , nuda et υπέσχετο · αλλά και ημάς στηλιτεύων εν πανδήμους
aperla criminatione, ut aliena ab ipsius doctrina συνόδους , μετά του Κίλικος Θεοφίλου , γυμνή και
populi animis dogmata inserentem. Hec quiden απαρακαλύπτω τη βλασφημία , ώς αλλότρια της εαυ
salis magna erant, ut nostram omnem cum eo con του (4) διδασκαλίας ταϊς ψυχαίς του λαού ενσπεί
junctionem dirimerent. Postquam vero el in Cili ραντας δόγματα . Ικανά μέν ούν ήν και ταύτα πάσαν
ciam venit, alque Gelasium quemdam conveniens, ημών την προς αυτόν συνάφειαν διαλύσαι (5) . Επει
eidem lidem exposuit, quam conscribere eral Arii δή δε και εις Κιλικίαν ελθών, και συντυχών Γελασία
solius , et si quis germanus illius discipulus ; tum τινι , πίστιν αυτώ εξέθετο , ήν μόνου (6) ήν 'Αρείου
demum magis etiam in disjunctione obfirmali su συγγράψαι , και εί τις αυτού γνήσιος μαθητής τότε
mus , illud animo considerantes, neque Æthiopem δη και πλέον προς τον χωρισμόν έβεβαιώθημεν :
pellem suam unquam mulaturum , neque pantheram λογισάμενοι , ότι ούτε Αιθίοψ αλλάξει ποτέ το δέρμα
inaculas suas 18 , neque hominem in perversis nu B αυτού , ούτε πάρδαλις τα ποικίλματα αυτής , ούτε ο
trilum dogmatibus hæresis vitium delerere posse. εν διαστρόφους δόγμασι συντραφείς αποτρίψασθαι
δύναται το κακόν της αιρέσεως .
2. His audax facinus addidit , ut in nos scri 2. Έπενεανιεύσατο δε τούτοις και γράψας καθ '
beret vel potius componeret longos serniones ημών , μάλλον δε συγγράψας ( 7) λόγους μακρούς πά
omni convicio ac calumnia referlos : quibus nibil σης λοιδορίας και συκοφαντίας γέμοντας : υπέρ ών
respondimus hactenus , propterea quod edocli sila ουδέν απεκρινάμεθα τέως , διά το διδαχθήναι παρά
mus ab Apostolo non nosmetipsos ulcisci , sed του Αποστόλου, μη εαυτούς εκδικείν, αλλά διδόναι
locum iræ dare 19 ; lum etiam quia cum conside τόπον τη οργή και άμα εννοήσαντες το βάθος της
raremus dissimulationis profundum , qua sese no υποκρίσεως , μεθ ' ής πάντα τον χρόνον ημίν προσ
bis omni lempore insinuavit , muli quodam modo ηνέχθη, αφασία τινί υπ' έκπλήξεως κατεσχέθη μεν.
præ stupore effecti sumus. Verum etiamsi nibil Ει δε και μηδέν ήν εκείνων, το υπόγυον τούτο , το
liorum esset , id quod recens ausus est , cuinam τολμηθεν αυτώ , τίνι ουκ αν φρίκην και αποστροφήν
horrorem el bominis detestationem penitus non παντελή του ανδρός ενεποίησεν ; ός γε , ως ακούω
Fageneret ? Qui videlicet ul audio (si modo verus C (είγε αληθής ο λόγος , και μη πλάσμα εστίν επί δια
tumor , nec commentum est ad calumniam ex βολή συντεθέν), ότι και αναχειροτονήσαι
τινας ετόλ
cogitatum ) , etiam reordinare nonnullos ausus μησεν, και μέχρι σήμερον ουδείς των αιρετικών ποιή
est , quod hactenus ab hæreticorum nemine ſa σας φαίνεται . Πώς oύν δυνατόν πράως φέρειν ημάς
clum videtur. Quomodo ergo hæc leniter ſerre τα τοιαύτα , και ιάσιμα είναι νομίζειν του ανδρός τα
possianus , et sanabilia hominis peccata existi- αμαρτήματα ; Μή τοίνυν ψευδέσι λόγοις παράγεσθε ,
ware ? llaque sermonibus falsis ne abducamini , μηδε υπονοίαις ανδρών πάντα ευκόλως προς το κα
neque bominum facile 223 omnia in malam par κον εκλαμβανόντων πείθεσθε , ώς άρα ημείς αδιά .
lem accipientium suspicionibus fidem adhibeatis, φορα (8) τιθέμεθα τα τοιαύτα . Γίνωσκε γάρ, ποθει
quasi aos res hujusmodi in indifferentibus pona νότατε ημίν και τιμιώτατε , ότι ούπω οίδα τοσούτον
mus. Hoc enim tibi persuadeas , vir nobis deside πένθος άλλοτε τη ψυχή μου παραδεξάμενος, όσον
ralissime ac colendissime, nunquam me tantum νύν , ότε ήκουσα των εκκλησιαστικών θεσμών την
doloris animo meo acceplum scire, quantum nunc, σύγχυσιν . Αλλά μόνον εύχου, ένα δώη ημίν ο Κύ
cum de ecclesiasticarum legum perturbatione au ριος μηδέν κατά θυμόν ενεργείν , αλλ' έχεις την αγά
divi . Sed solum precare , ut det nobis Dominus πην, ήτις ουκ άσχημονεϊ , ου φυσιούται . "Ορα γάρ
D
nihil ex iracundia agere , sed charitalem habere , όπως ( 9) οι μη έχοντες ταύτην επήρθησαν μεν υπέρ
que se indecore non gerit , nec inflatur20 . Vide enim τα μέτρα τα ανθρώπινα , ενασχημονούσι δε τώ βίω,
quemadmodum qui ea carent, supra mensuram κατατολμώντες πράξεων ( 10) , ών ο παρελθών χρόνος
humanam elati sint, et indecore se gerant, ea fa ουκ έχει τα υποδείγματα .
cinora audentes , quorum præterilum tempus. non
habet exempla .

18 Jer. ΣΙΙΙ , 25. 19 Rom . Χιι, 19 . 20 1 Cor . x1 , 4.

(4 ) Της εαυτού . Ha tres vetustissimi codices cum
Regio secundo. Editi της αυτού . Paulo post editi
ένσπείραντος . Tres iidem codices cum Clarom . et
Reg . secundo ένσπείραντας.
(5) Vide Adilenda.
(6 ) "Ην μόνου . Ιta Harl. , Med . , Coisl . uterque et
Reg . secundus . Editi ήν μόνον.
( 7) Συγγράψις . Vide supris netas ad epistolam
24, quæ ad Athanasium Ancyranum scripta est.
( 8 ) 'Adiáçopa . Reg. secundus et Coisl , secundus
αδιάφορον .
( 9) " Ορα γάρ όπως. Ιta mss . sex . Editi "Oρα γάρ
πώς.
(10) Κατατολμώντες πράξεων , etc. Hoc reordi
nationis facinus, quod rumor ad Basilium delule
val, non selur certis indiciis fuisse confirmatum .
565 EPISTOLARUM CLASSIS II. EPIST . CXXXI . 500

ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΡΛΑ' . EPISTOLA CXXXI .

Significat Basilius acceplum dolorem ex Eustathii calumniis.Hæc tribuit peccatis suis, Declarat se nec tres deos admitere,
nec Apolinarii communionem amplecti, quamvis ad eum ante plures annos scripserit. Fusius diluet singulas criminue
Liones , si opus eril.
Ολυμπίω ( 11 ) . A Olympio .
1. " Όντως ή των απροσδοκήτων ακοή ικανή εστι 1. Idoneus cerle rerum inopinarum auditus ,
ποιήσαι ανθρώπου ( 12) ηχήσαι αμφότερα τα ώτα . ul tinnilum in utrisque hominis auribus elficial.
“Ο και εμοί νυν συνέβη . Ει γάρ και τα μάλιστα γε Quod et mihi nunc contigit . Etsi enim maxime
γυμνασμέναις μου λοιπόν ταϊς ακοαϊς προσέπεσε (13) jam exercitatis meis auribus acciderunt scripta
τα περιφερόμενα καθ' ημών ταύτα συντάγματα , διά illa , quæ in me circumferuntur, propterea quod
το και πρότερον αυτόν έμε δεδέχθαι την επιστολήν , et prius ego ipse epistolam accepi , meis quidem
πρέπουσαν μεν ταις έμαϊς αμαρτίαις , ου μην προσ- peccatis dignan, sed quam ab iis a quibus scri
δοκηθείσαν ποτε γραφήσεσθαι παρά των επιστειλάν pla est , nequaquam exspeclassein ; tamen po
των · αλλ' όμως τα δεύτερα τοσαύτην υπερβολήν sleriora lanlum mibi visa sunt in se habere
εφάνη ημϊν έχειν εν εαυτούς της πικρίας , ώστε επι acerbilalis , ut obscurarent priora . Quomodo
σκοτήσαι τους προλαβούσι . Πώς γαρ ου μικρού των enim non fere de meæ mentis slalu dejectus sum,
φρενών έξω εγενόμην των εμαυτού , έντυχών τη προς cum in epistolam ad religiosissimum fratrem
τον ευλαβέστατον αδελφόν Δαζίναν ( 14) επιστολή , Dazinam scriplam incidi , innumeris, conlumeliis ,
μυρίων μεν ύβρεων και κατηγοριών αφορήτων γε intoleratisque in me accusationibus et assul
B
μούση καθ ' ημών και επαναστάσεων, ώς εν τοις libus refertam , quasi in deterrimnis contra Ec .
χαλεπωτάτοις ημών κατά της Εκκλησίας βουλεύμα- clesiam consiliis deprellensus essein ? Sed et sla
σιν ευρεθέντων ; Ευθύς δε και αποδείξεις του αλη tin argumenta , ul vera esse conjecta in nos
θείς είναι τάς καθ ' ημών βλασφημίας έπήχθησαν probra viderentur , apposita sunt ex, scriptis ne
από συγγράμματος ουκ οίδα υπό τίνος γραφέντος . scio a quo compositis. Ac partem quidem agnovi,
Μέρη μεν γάρ επέγνων , ομολογώ, παρά του ( 15 ) Γaleor , ab Apolinario Landicensi , scriptam esse ;
Λαοδικέως 'Απολιναρίου γεγράφθαι , και αυτά ουδε neque lamen lioc ipsum d la opera unquam legi,
αναγνούς εξ έργου ποτέ , αλλ' ακούσας ετέρων απαγ- Sed ex aliis audivi narrantibus . Αlia vero non
γειλάντων. "Αλλα δε τινα εύρον εγγεγραμμένα, και nulla reperi ascripta , quæ nec unquam legi ,
μήτε ανέγνων ποτέ , μήτε ετέρου λέγοντος ήκουσα : nec alio referente audisi ; atque horum testis est
και τούτων ο μάρτυς εν ουρανώ πιστός . Πώς oύν οι in cælo fidelis. Quomodo igitur , qui mendacium
το ψεύδος ( 16 ) αποστρεφόμενοι , οι την αγάπην πλή aversantur, 224 qui charitatem complementum
ρωμα είναι του νόμου δεδιδαγμένοι , οι τα ασθενή legis esse didicerunt , qui debilium infirmitates
ματα των αδυνάτων βαστάζειν επαγγελλόμενοι , ταύ portare se profitentur, adduci potuerint, ut his
τας ημίν κατεδέξαντο τάς συκοφαντίας επενεγκείν , nos calumniis appelerent, et ex alienis scriptioni
Nulla enim illius mentio in aliis Basilii epistolis, quæ hoc Georgii scelus, quod sua sponte gravissimum
adversus Eustathiuin scriptæ sunt . Quod autem erat, cum multis aliis sceleribus longe gravioribus
spectat ad alios hæreticos, non accuratissimum vi. adjunctum esset , minus insigne exstilisse, nec ad
detur, quod ait Basilius nulla apud eos exstare re Basilii aures pervenisse .
ordinationis exempla . Nam exsecrabiles Ariani, ut (13 ) 'Ολυμπίω. Harl . ct Regius primus το αυτώ.
est in libello precum Fausti et Marcellini , Biblioth . In 'Harl . autem codice præcedunt epistolæ plures ad
Patr, lom . V , p. 655 , in partibus Orientis et maxime Olympium . At in Regio præcedit epistola 325 , quæ
Ægypto non ſuerunt hoc solo contenti , ut episcopi, scripta est ad Magninianum .
damnata fide integru, in eorum impiam sententiam (12 ) Ανθρώπου. Reg. secundus , Bigal. et Cois1 .
declinarent : sed hos ipsos qui primum fuerant per secundus ανθρωπον.
catholicos episcopos ordinali, ubi pro eorum deside ( 13) Προσέπεσε. Ιιι Harl. et Coisl . primus cum
riis subscripserunt, in laicorum numerum exigebant, aliis donnullis . Editi προσέπεσον.
el postea ilerum eos iidem hæretici episcopos ordina (14) Δαζίναν . Med . ei Clarom . Δεζίναν.
bant , ut non solum fidem catholicam damnare vide ( 15) Ilupà toū . Sic Reg. secundus el Coisl. se
Tanlur, sed ordinationem faciam per episcopos catho cundus, Paris. et Harl. secunda manu . Editi trept
sicos . In eodem libello, p . 658 et 659 , plebs Oxy του . Ιbidem editi 'Απολλιναρίου . Aliter scribitur
rynchi communionem episcopi sui exsecrala dicitur, hoc nomen in oplinis quibusque codicibus , quos
quia non solum impie subscripserat , sed etiam se a secuti sumus .
D
Georgio laicum fieri, et denuo episcopum ordinari (16) Το ψεύδος. Ρraeclare describitur speciosa
passiis fuerat. Hæc confirmari possunt ex epistola illa pellis, qua se turpis introrsum Eustathius le
Constantii ad Auxumitanos principes, in qua jubet gebat. Præ se enim ferebat maximum amorem ve
Constantius ut Frumentius Auxumeos episcopus ritatis , et mendacium vel in minimis rebus, uc
quam primum millatur in Ægyplum ad honoralis horribile quiddam , aversari videbatur, nedum in
simuni episcopum Gcorgium et alios Ægypti epi gravissimis velle mentiri. Hoc ei testimonium iri
scopos, quibus ordinandi et ejusmodi res dijudi buit in epist. 99 Basilius , qui , his artibus deceptus,
candi major nest potestas , oι του χειροτονείν και el ex tota Eustathii vita conjecturam faciens, per
κρίνειν τα τοιαύτα κύριοι μάλλον είσιν. Addit postea , inique illi notam mendacii a Theodolo Nicopolitano
και καταστήσεται παρ' αυτών, ει μέλλον τω όντι inuri contendebat. Unde etiam Eustathium sic
κατά το δίκαιον επίσκοπος είναι δοκείν , et ab eis compellat Basilius ir. epist. 223 : 0 vir umice veria
constiluelur, si rerus episcopus juxlaque leges ordi. Tatis, qui mendacium diaboli felum esse didicisti..
nalus iraberi velit , Athanas., Apol., p . 313. Videtur Alias CCCLXXXII . Scripia anno 373 .
357 S. BASILII MAGNI 568
bus condemuarent, mulla mecum considerans , A xal απ' αλλοτρίων ( 17) συγγραμμάτων ημάς
causam invenire non possum , nisi quod , quod κατακρίναι ( 18) , πολλά λογισάμενος κατ' εμαυτόν,
initio dixi , hujus etiam rei molestiam , pæna επινοείν την αιτίαν ουκ έχω, ει μή , όπερ εξ αρ
rum , quæ mihi ob peccala debitæ sunt , partem esse χής είπον , μέρος έκρινα είναι των οφειλομένων μου
judicavi .. διά τας αμαρτίας κολάσεων , και την επί τούτοις
λύπην .
2. Nam primum quidem animo dolui , quod 2. Πρώτον μεν γάρ κατεπένθησα τη ψυχή , ότι
veritales a filiis hominum diminutæ sint : deinde ώλιγώθησαν αι αλήθειαι από των υιών των ανθρώ
vero egomet mihi timui, ne etiam aliis peccatis πων · έπειτα δε και εφοβήθην αυτός περί εμαυτού ,
odium hominum adjicerem , nihil esse fidei in ullo μή ποτε προς ταϊς ( 19) άλλαις αμαρτίαις και την
prorsus homine existimans ; siquidem illi ipsi , μισανθρωπίαν πάθω, ουδέν πιστόν εν ουδενί λογιζό
quibus in maximis rebus confidebam , tales erga μενος είναι, είπερ οι εις τα μέγιστα παρ' εμού
me , tales erga ipsam veritatem sese præbuerunt. πιστευθέντες τοιούτοι μεν περί εμέ , τοιούτοι δε περί
Noveris igitur , frater, et quisquis veritatis ama αυτήν εφάνησαν την αλήθειαν. Γίνωσκε τοίνυν ,
tor, nec mea esse scripta, nec mihi probari , si αδελφέ , και πάς όστις της αληθείας φίλος , μήτε εμά
quidem non ex mea sententia composita fuerunt. B είναι τα συντάγματα , ούτε αρέσκεσθαι (20) αυτοίς,
Quod si scripsi aliquando ante annos multos ad έπει μή τή έμή γνώμη συγγεγράφθαι . Ει δε επ
Apolinarium aut ad aliquem alium , accusari non έστειλά ποτε προ πολλών ενιαυτών (21 ) 'Απολιναρίω
debeo. Nam nec ipse accuso, si quis ex sodalitio ή άλλα τινί , εγκαλείσθαι ουκ οφείλω. Ούτε γάρ αυ
aliquo in hæresim abscissus est (omnino autem τός (22) εγκαλώ , εί τις εκ της εταιρίας τινός εις
homines novistis , tametsi nominatim non appel- αίρεσιν απεσχίσθη (οίδατε δε πάντως τους άνδρας ,
lo ), quia unusquisque suo ipsius peccato morie κάν ονομαστί μή λέγω), διότι έκαστος τη ιδία αμαρ
tur. Hæc quidem ad missum tomum respondi , τία αποθανείται. Ταύτα νύν μεν απεκρινάμην προς
ut et ipse veritatem intelligas , et iis qui verita τον αποσταλέντα τόμον (25) : ένα αυτός τε ειδείης
tem in injustitia detinere nolunt , manifestam fa την αλήθειαν , και τους βουλομένοις μη κατέχειν ως
cias. Quod si fusius singulas criminationes di εν αδικία (24) την αλήθειαν φανεράν καταστησης :
luere oporluerit , et hoc , adjuvante Deo , præ εάν δε δέη και πλατύτερον υπέρ εκάστου των επ
slabo. Nos , frater Olympi , neque deos tres ενεχθέντων ημίν απολογήσασθαι , και τούτο ποιήσο
dicimus , nec cum Apolinario communicamus. μεν, του Θεού συνεργούντος . Ημείς , αδελφέ ' Ολύμ
πιε , ούτε τρείς θεούς( 23) λέγομεν, ούτε 'Απολιναρίω
C κοινωνο
ύμεν .

EPISTOLA CXXXII *. ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΡΛΒ' .

Cum varü de Abramio sermones essent, scribit ad eum Basilius slalim ac diarcit in ædibus Saturnini comitis Antiochiæ
versari.
Abramio, episcopo Batnorum .
Quo in loco pietas tua verselur ab autumno
prorsus ignoravi. Etenim incertos rumores repe
Alias CCCXV . Scripta anno 373.
( 17) Απ' αλλοτρίων . Coisl . primus επ ' αλλο
τρίων.
( 18) Κατακρίναι. Harl . , Reg. primus et Clarom .
κατακρίνειν, et paulo post κατανοείν. Ηic autem
apposita erat in editis interrogationis nota , quam
collere satius esse existimavi ; neque tamen con
lendam , si quis apponendam judicet.
(19) Mods rais . Uterque Reg. et uterque Bigot.
cum Coist . secundo μη ποτε προσθώ ταίς ... μισαν
θρωπίαν ουδέν .
(20) Αρέσκεσθαι. Ιta octo mss . Editi αρκείσθαι.
Ibidem tres vetustissimi codices éttel un tñ çuş.
Editi μηδέ τή έμή , nec et med sententia compositα
fuisse.
(21) Ενιαυτών. Ιta tres antiquissimi codices .
Editi ετών .
(22) Αυτός. Editi addunt εγώ, quod deestin ser
nostris codicibus. Hic autem videlur Basilius
Arium et Aetium designare , quorum primus Eu
stathii magister, alter discipulus fuerat, ut disci
mus ex epistolis 223 et 240. "
(23) Τόμον . Editi post hanc vocem addunt αλλά ,
sed melius deest in tribus velustissimis codicibus.
(24) Ως εν αδικία. Deest prima vocula in mul
tis veieribus libris , non tamen in antiquissimis,
Ibident editi καταστήσας . Μss . ut in textu .
'Αβραμίω, επισκόπω Βατνών .
Πάντα τον από του μετοπώρου χρόνον ήγνόησα
περί της ευλαβείας σου , όπου διάγεις. Και γάρ
(23) Τρείς θεούς . Sepe alias hunc trium deo
rum errorem Catholicis Ariani allinxerunt. Hunc
Gregorius Nazianzenus, orat . 1 , et 29 , p . 16 , et
489, refellit, lit a nonnullis propugnatum , quos ni
mis orthodoxos vocat . Sed tamen , cum nulla er
stent sæculo quarto hujus erroris vestigia , credere
malim ita locutum esse Gregorium , non quod ipse
hujus hæresis sectatores deprehendisset, sed quod
D ea de re, quæ rem causamque non continebat, cum
Arianis liligare nollet . Sic Basilius inter ea, quæ
Eustathio subscribenda proponit in epist. 125 , non
omillit fugiendos esse eos qui filium Patri, et
Filio Spiritum sanctum præponuni. Ac id Basilius
videtur potius concessisse Eustathio , quam sua
sponte necessarium duxisse. Neque enim probabile
est hoc errore quemquam insaniisse : sed Evista
thius et alii Pneumatomachi hanc notam inurere
tentabant veritatis defensoribus, ac in primis Basi
lio qui calumniam a se propulsat in epist. 251 .
Simile exemplum suppediiani Apolinarislæ , qui ut
catholico dogmati invidiam crearent , duos Filios
ab adversariis suis admilli el Mariam hominipa
fam dici Singebant. Gregorius Nazianzenus hunc
errorem recens exortum esse dicit in orat. 14,
p. 221. Nyssenus vero ul commentitium et ab Apo
linaristis impudenter ficlum explodil in epist. ad
Eustathium , iom . HII, p. 660 .
369 EPISTOLARUM CLASSIS II . EPIST . CXXXIV. 570

πεπλανημένας τας φήμας εύρισκον , των μεν απαγ- A riebam, aliis le Samosatis commorari nuntianli
γελλόντων εν Σαμοσάτους διατρίβειν σου την ευλά- bus, aliis rure , aliis vero le circa Balnas ipsas
βειαν , των δε εν τη χώρα άλλων δε περί τας Βάτνας visum a se esse affirmantibus : quapropter laud
αυτάς διαβεβαιουμένων έωρακέναι: διδ ουδε συνεχώς crebro scripsi . Nunc autem simul ut didici le An
επέστειλα . Νύν δε , μαθών εν 'Αντιοχεία διάγειν, είochie versari in edibus colendissimi 225 Sa
εν τη οικία του αιδεσιμωτάτου Σατορνίνου του κό lurnini comitis, dedi epistolam libenter desidera
μητος , έδωκα την επιστολήν προθύμως το ποθει tissimo ac religiosissimo fratri Sanctissimo come
νοτάτο και ευλαβεστάτη αδελφώ Σαγκτισσίμω το presbytero : per quem saluto dilectionem Iuam ,
συμπρεσβυτέρω (26), δι' ού προσφθέγγομαι σου την obseerans μι ubicunque fueris, in primis quidem
αγάπην, παρακαλών, όπουπερ αν ής , μεμνήσθαι memineris Dei , deinde et nostri , quos ab inilio
μάλιστα μεν του Θεού , είτα και ημών, ους αγαπάν diligere statuisti , et inter maxime necessarios nu
εξ αρχής προείλου , και έχειν εν τοις οικειοτάτοις merare .
αριθμουμένους.
ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΡΛΓ' . EPISTOLA CXXXIII" .
Petrum salutat et horlatur, ut, quemadmodum cælerarum rerum , ita etiam Athanasii in se amoris successor sit , el fra
lernitatis ubique diffusæ curam eodem sludio, ac beatissimus ille vir, suscipiul.
Πέτρω , επισκόπη 'Αλεξανδρείας . B Petro , episcopo Alexandriæ.
Της μέν σωματικής φιλίας οφθαλμοί πρόξενοι Corporalis quidem amicili:e conciliatores sunt
γίνονται , και η διά μακρού χρόνου εγγινομένη συν oculi , eamque diuturna consuetudo confirmat. Sed
ήθεια βεβαιοί: την δε αληθινής αγάπης και του Πνεύ veram charitatem donum Spiritus constituii , con
ματος δωρεά συνίστησι, συνάπτουσα μεν τα μακρύ jungens Iongo distantialocorum intervallo , ac ami
διεστώτα τόπο , γνωρίζουσα δε αλλήλους τους αγα cis præstans ut sesc invicem cognoscant , non
πητούς , ου διά σωματικών χαρακτήρων , αλλά διά corporeis notis , sed animæ proprietatibus . Quod
των της ψυχής ( 27) ιδιωμάτων . “Ο δή και εφ' ημών ipsum et in nobis Domini gralia perfecit , largiens
ή του Κυρίου χάρις εποίησε , παρασχoμένη ημάς ιδείν lil le videremus animi oculis , teque amplectere
σε τοίς της ψυχής οφθαλμοίς , και περιπτύξασθαι σε inur vera dilectione, ac veluti cohæreremus libi ,
τη αγάπη τη αληθινή , και οιονεί συμφυήναι σου , και et in unam veniremus unionem ex , fidei commu
προς μίαν έλθείν ένωσιν εκ της κατά την πίστιν nione. Nobis enim est persuasum le , viri talis
κοινωνίας. Πεπείσμεθα γάρ σε ανδρός τοσούτου alumnum , et Ionga illius consuetudine usum, ei
θρέμμα υπάρχοντα , και την εκ παλαιού διατριβήν dem incedere spiritu, eademque pietatis dogmata
μετ ' αυτού λαχόντα , τω αυτώ πορεύεσθαι πνεύματι , sequi . Quapropter cl tuam saluto praestantiam, ob
και τους αυτούς στοιχεία της ευσεβείας δόνμασι . Διο lestorque ut cum cæleris rebus ctiam magni illius
και προσφθεγγόμεθα σου την τιμιότητα , και παρα viri in nos amorem excipias , mibique sæpe de luis
καλούμεν μετά των άλλων και την περί ημάς διά rebus scribas , et curam suscipias fraternitatis
Θεσιν του μεγάλου ανδρός διαδέξασθαι· επιστέλλειν ubique diffusæ , visceribus iisdem ac studio eodem ,
τε ημίν συνήθως τα κατά σαυτόν , και επιμελείσθαι quo et beatissimus ille vir in omnes , qui Deum
της πανταχού αδελφότητος τοίς αυτοίς σπλάγχνοις in veritate diligunt, usus est .
και τη αυτή προθυμία (28) , ή και ο μακαριώτατος εκείνος περί πάντας έχρητο τους αγαπώντας τον Θεόν
εν αληθεία .
|
ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΡΛΔ' . EPISTOLA CXXXIV " .
Gratias agit quod nuper scripserit. Hortatur ul sæpius scribal. Negal se copiam habere librarii aut nolarii.
Παιονίω πρεσβυτέρω . Peonio presbytero.
" Οσον ηύφρανας ημάς τοίς γράμμασιν , εικάζεις Quantopere me litteris oblectaveris , profecio ex
που πάντως αυτοίς οίς επέστειλας ούτω το καθα iis quæ scripsisti conjecturam facis : adeo puritas
ρόν της καρδίας, αφ' ής προήλθεν εκείνα τα βήματα , cordis , ex quo verba illa produxere , accurate
ακριβώς εκ των γραμμάτων κατεμηνύετο . Και γάρ ex lilleris perspiciebatur. Nam aquarum rivulus
D
όλκός (29 ) μεν ύδατος δείκνυσι την οικείαν πηγήν , fontem suum indicat ; sermonis autem natura pe
λόγου δε φύσις την προενεγ κούσαν αυτόν καρδίαν χα ctus, unde emanavit, depingit ac designat . Quare
ρακτηρίζει . " Ωστε άτοπόν τε και πολύ του είκότος absurdum quiddam el a verisimili longe alienum
παραλλαγμένον πεπονθέναι ομολογώ . Σπουδάζων γάρ mihi fateor evenisse . Cum enim luas semper lille
αει γράμμασιν εντυγχάνειν της τελειότητός σου, ras legere percuperem , ubi epistolam in manus
επειδή έλαβον εις χείρας την επιστολήν , και αν sumpsi, ac legi , iis quæ scripla erant non sum
(26 ) Συμπρεσβυτέρω. Εditi addunt ημών , quod dicis Coisliniani.
deest in omnibus codicibus niss. (29) Όλκός . Αnte hanc vocem editi habent
(27) Της ψυχής . Sic Coisl . primus et Med . xal , sed abest ab antiquissimis codicibus et pluri
Edili τηςαρετής , υirtutis proprietatibus . bus aliis,
(28 ) Πρόθυμία. Ιta iidem duo vetustissimi • Alias CCCXX. Scripla anno 373 .
codices, mullo melius quam alii et edili tpouna Alios CC.XLI. Scripla anno 373
Osiq , quæ tamen scriptura legitur ad marginem co
571 S. BASILII MAGNI 572

delectatus magis , quam dolui , jicturam conside. A έγνων αυτήν , ουχ ήσθην μάλλον τοίς επεσταλμένους ,
rans , quanta nobis per silentii lempus evenerit . ή ήνιάθην , την ζημίαν , οπόση γέγονεν ημίν κατά
Sed quia scribere cæpisti, loc ſacere ne intermil τον της σιωπής χρόνον , διαλογιζόμενος. 'Αλλ ' επειδή
las ; nain magis delectabis, quam qui multas pecu ήρξω γράφειν , μή διαλίπης( 50) τούτο ποιών . Ευφρα
nias avaris millurit. Scriplor aulem nullus 226 νείς γάρ πλέον και οι τα πολλά χρήματα τους φιλο
mihi aderat , neque ex iis qui eleganter scribunt, πλούτοις διαπεμπόμενοι. Τών δε γραφέων ουδες
neque ex iis qui velociter . Nam quos exercueram , μου παρόν , ούτε των καλλιγραφούντων ούτε των
korum alii ad pristinum vitæ genus rediere; alii ταχυγράφων . Ούς γαρ έτυχον εξασκήσας , οι μεν
vero diuturnis morbis allliclati labores ferre non ανέδραμον επί την πρώτης του βίου συνήθειαν, οι
possunt. δε άπειρήκασι προς τους πόνους , χρονίαις αρρω
στίαις κεκακωμένοι.
EPISTOLA CXXXV * . ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΡΑΕ'.
Basilius ingemue exponit quid de duobus libris a Diodoro compositis sential, el de dialogis scribendis mult peractite
observul. Sperut Diodorum plura scripturum :ipse vero lantum se a scribendo, quantum a valetudineel olio remoltun
esse dicit. Primum librum remillit ; alterum relinel, volens describere, nec copiam habens lachygraphi.
Diodoro , Antiochiæ presbylero . B Διοδώρω , πρεσβυτέρω 'Αντιοχείας ( 51).
1. Legi missos a lua præstantia libros . Et se 1. Ενέτυχον τοίς αποσταλείσι βιβλίοις παρά της
cuindo quidem valde oblectatus sum , non solum τιμιότητός σου . Και τώ μεν δευτέρω υπερήσθην , ου
propter brevitalem , ut par erat hominem jam ad διά την βραχύτητα μόνον , ώς εικός ήν τον αργώς
omnia segniter et debiliter sese habentem , verum προς πάντα και ασθενώς λοιπόν διακείμενον, αλλ '
etiam quod simul et frequens est sententiis , ac ότι πυκνόν τε άμα εστί ταϊς εννοίαις , και ευκρινώς
perspicue tum adversariorum objecta, lum etiam εν αυτώ έχουσιν αι τε αντιθέσεις των υπεναντίων ,
objectis responsa continet : et simpiex nec elabo . και αι προς αυτάς απαντήσεις και το της λέξεως
ratum dicendi genus congruere mihi visuin est απλούν τε και ακατάσχευον πρέπον έδοξέ μοι εί
Christiani proposito , non tam ad ostentationem , ναι (32) προθέσει Χριστιανού , ου προς επίδειξιν
quam ad communem utilitatenu scribentis. Prior μάλλον ή κοινής ωφέλειαν συγγράφοντος 35 ). Το δε
vero, vim quidem eamdem in rebus habens , sed πρότερον , τήν μέν δύναμιν έχουν την αυτήν εν τοις
dictione uberiore et variis figuris ac dialogorum πράγμασι , λέξει δε πολυτελεστέρα και σχήμασι
gratiis exornalus, muilo mihi visus est el lempore ποικίλους και διαλογικαίς χάρισι κεκομψευμένον ,
ad legendum et mentis labore ad colligendas ser πολλού μοι εφάνη και χρόνου προς το επελθείν (3 %),
tentias ac memoria lenendas indigere. Adversario- C και πόνου διανοίας προς το και συλλέξαι τάς έννοιας ,
ru : n enirn intertextæ vituperationes , laudesque και παρακατασχεϊν αυτάς τη μνήμη δεόμενον. Αί
nostrorum , elsi quasdam ex dialogo suavitales γαρ εν τω μεταξύ παρεμβαλλόμεναι διαβολαι των
operi videntur afferre ; quia tamen detinent et mo υπεναντίων , και συστάσεις των ημετέρων , ει και
rantur , continuationem sententia divellunt , atque γλυκύτητάς τινας επεισάγειν δοκούσι διαλεκτικάς (33)
contentiosæ orationis firmitatem relaxant. lllud τώ συγγράμματι · αλλ ' ούν τη σχολήν και διατριβής
enim omnino solertiæ tuæ nolum est , eos etiam ex εμποιείν, διασπώσι μεν το συνεχές της έννοιας , και
philosophis exteris qui dialogos seripsere, Aristo του εναγωνίου λόγου τον τόνον υποχαυνούσιν . Εκείνο
telem quidem et Τheophrasturn statim res ipsas γάρ πάντως συνείδε ( 36 ) σου ή αρχίνοια , ότι και
altigisse, quod conscii sibi essent deesse sibi lepo των έξωθεν φιλοσόφων οι τους διαλόγους συγγρά
res Platonicos . Plato aulem ea esi- dicendi facultate, ψαντες, 'Αριστοτέλης μέν και Θεόφραστος , ευθύς
ul simul et sententias impugnet , el personas co αυτών ήψαντο των πραγμάτων , διά το συνειδέναι
mico more describat , Thrasymachi quidem temeri εαυτούς των Πλατωνικών χαρίτων την ένδειαν : Πλά
latem ac impudentiam vituperans, Ilippiæ vero των δε τη εξουσία του λόγου ομού μεν τοίς δόγμασι
levitatem mentis atque ignaviam , arrogantiam , μάχεται , όμoύ δε και παρακωμωδεί τα πρόσωπα ,
D
quoque el faslum Protagoræ . Ubi vero indefinitas Θρασυμάχου μεν το θρασύ και ιταμόν διαβάλλων ,
personas in dialogos introducit, utitur quideni per Ιππίου δε το κούφον της διανοίας και χαυνον, και
sonis disserentibus ad rerum perspicuitatem , sed Πρωταγόρου το αλαζονικών και υπέρογκον . " Όπου
nibil aliud ex personis admiscet argumentis : id δε αόριστα πρόσωπα επεισάγει τους διαλόγους, της
quod in Legibus præstitit. μεν ευκρινείας ένεκεν των πραγμάτων κέχρηται τοις
προσδιαλεγομένοις ( 57 ) , ουδέν δε έτερον εκ των προσώπων επεισχυκλεϊ ταϊς υποθέσεσιν· όπερ εποίησεν εν
τοίς Νόμοις .

Alias CLXVII. Scripla anno 375.
(30 ) Μη διαλίπης. Μulti codices non vetustis
simi μη διαλίπους .
(31) Διοδώρω. Coisl . primus et Med . Θεοδώρω.
( 32) Eirai . Blanc vocem addidimus ex Med. ,
Harl., Coisl . primo el utroque Regio.
(35) Συγηράφοντος . Ιι: ιres vetustissimi colli
ces . Editi γράφοντος .
(34) 'Επελθείν . Sie mss . sex pro eo quod erat
in editis εξελθεϊν, vel ut in editione 2 Paris . επεξ
ελθείν .
(55) Γλυκύτητας... διαλεκτικάς. Μed . et Hari .
prima manu γλυκυτάτας... διαλέξεις.
(36) Συνείδε . Πarl . σύνοιδε, sed secunda manu .
( 37) Προσδια.λεγομένοις . Tres codices non e
Iustissimi προδιαλεγομένοις .
31 ) EPISTOLARUM CLASSIS II . EPIST . CXXXVI . 574
2. Δεί ούν και εμάς τους ου κατά φιλοτιμίαν Α 2. Oportet itaque et nos , qui non gloriæ studio
ερχομένους επί το γράφειν, αλλ' υποθήκας κατα ail scribenduin ducimur , sed documenta relinquere
λιμπάνειν ωφελίμων λόγων τη αδελφότητι προελο utilium sermonum fraternitati instituimus , si quan
μένους , εάν μέν τι πάσι προκεκηρυγμένον επί αυθα omnibus jam decanlatam ex morum pervicacia
δεία τρόπου πρόσωπον υποβαλλόμεθα ( 58) , τινά και personam subjiciamus, nonnulla etiam ex persone
από προσώπου ποιότητος παραπλέκειν τώ λόγω, indole orationi allexere ; si tamen nobis omnino
είπερ όλως επιβάλλει ημών διαβάλλειν ανθρώπους , decorum est homines vituperare , rebus omissis .
των πραγμάτων αφεμένους ( 59). Εάν δε αόριστον η Sed si indefinite 227 sint person: e disserentes ,
το διαλεγόμενον, αι προς τα πρόσωπα διαστάσεις (40) illi adversus personas excursus intercidunt conti
στήν μεν συνάφειαν διακόπτουσι, προς ουδέν δε πέρας nuationem, nec ad ullum finem utilem pertingunt .
χρήσιμον απαντώσι (41 ) . Ταύτα είπον ίνα δειχθή, ότι Hæc eo dixi , ut exploratum sit , te non misisse
ουκ εις κόλακος χείρας απέστειλάς σου τους πόνους , labores tuos in adulatoris manus , sed cum fratre
αλλά αδελφό τη γνησιωτάτω εκοινώνησας των κα maxime ingenuo communicasse . Dixi autem non
μάτων. Είπον δε ου προς επανόρθωσιν των γεγραμ : ad eorum quæ scripta sunt correctionem , sed and
μένων , αλλά προς φυλακήν των μελλόντων. Πάντως eorum quæ scribentur, cautionem . Nam profecio
γάρ ο τοσαύτη περί το γράφειν έξει και σπουδή Β qui tanto in scribendo facultate et diligentia uti
κεχρημένος ουκ αποκτήσει γράφων : επειδή ουδε tur , non delerrebitur a scribendo ; quandoquidem
οι (42) τάς υποθέσεις παρέχοντες απολήγουσιν . Η μίν et qui suppeditant argumeriti , minime cessant.
δε αρκέσει μέν αναγινώσκειν τα υμέτερα του δε Nobis autem salis erit vestra legere : tantum
δύνασθαι γράφειν τι ( 45 ) , τοσούτον αποδέομεν , όσον enim abest ul scribere possimus , quantum ferme
μικρού δέω λέγειν , και του υγιαίνειν , ή και του με dixerim , ut valeamus , aut vel modicum otium
τρίαν σχολήν άγειν από των πραγμάτων . 'Απέστειλα babeamus a negotiis. Remisi autem nunc per le
δε νύν διά του αναγνώστου το μείζον και πρότερον , clorem majus ac prinium volumen, a me , quan
επελθών αυτό ώς έμοί δυνατόν . Το δε δεύτερον (44 ) lum mihi licuib , perlecium . Alterum vero relia
παρακατέσχον , βουλόμενος αυτό μεταγράψαι , και nui volens describere , nec copiam hactenus Da
μη εύπορων τέως τινός των εις τάχος γραφόντων . bens cujusquain , qui velociter scribat . Ad tantar
Μέχρι γάρ τοσαύτης ήλθε πενίας τα επίφθονα Καπ enim penuriam invidendæ Cappadocum res deve
παδοκών. nere .

ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΡΑ '. EPISTOLA CXXXVI' .

Morbum suum describit Basilius, queritur res ecclesiasticas dilapsas esse et prodilas. Jamdudum Eusebium invisissel,
nisi eum detinuisset per duos menses Eustathii diaconi morbus, ac deinde alii , qui cum Basilio erunt, ægrotassent, ac
poslremo ipse Basilius.
Ευσεβίω , επισκόπη Σαμοσάτων . C Eusebio , episcopo Samosalorum .
1. Εν οίοις ημάς όντας κατέλαβεν ο χρηστος Ισαά 1.Quo in statu deprehenderit nos vir probus Isaa
κης (45) , αυτός σου άμεινον διηγήσεται , ει και μη ces , ipse libi melius enarrabit , licet lingua illius
αρκούσαν έχει την γλώσσαν , ώστε τραγικώς εξαγγεϊ- par non sit , ut tragice exponal que majorem in
λαι το υπεραίρον των παθών · τοσούτον ήν της αρρω modum patiebar : tanta erat morbi magnitudo.
σας το μέγεθος . Και το είκός δε παντί γνώριμον , Sed tamen quid verisimile sit , quisquis me vel
τω εμε και κατά βραχύ επισταμένω. Ει γαρ εν τη paululum novit , perspicere potest . Νam , si dum vi.
δοκούση ευεξία των απεγνωσμένων προς το ζην delhar valere, iis , quorum desperatur salus , infir
ασθενέστερον διεκείνην , γινώσκειν έξεστι τις αν mior eram , qualis in morbo fuerim cognoscere
6μην επί της αρρωστίας. Καίτοιγε έρχήν (δος γάρ licet . Quanquam oportebat ( da enim veniam febri
τω πυρετώ συγγνώμην έρεσχελούντι ) , επειδή μου ineplienti ) , cum mihi morbus secundum naturam
κατά φύσιν ήν το νοσείν , εν τη μεταβολή ταύτη (46) esset , in hac habitus mutatione nunc me in præ
της έξεως υγείας μου νύν το κράτιστον περιείναι. clarissima valeludine constitui . Sed quia Domini

( 58 ) Υποβαλλόμεθα. Ρost hanc vocem editi ( 42 ) Ουδε οι. Editi και οι ... ουκ απολήγουσιν.
addunt xen, quæ vox cum perincommode posita D Sed sequi maluimus tres optimos et vetustissimos
sit, quia osi paulo ante præcessit, liec in Harl. libros.
codice reperiatur, nisi secunda manii, merilo visa (13) Γράφειν τι . Voculam addidimus ex Med . ,
est delenda . Ibidem Vat , et Coisl. secundus et duo Harl., Coisi. utroque et Reg. secundo
Regii codices : χρή τινα και από προσώπου πε (44) Δεύτερον . Editiones Parisienses addunt και
urxpótepov , sed hæc in nullo codice ms. reperi
ποιημένα .
(39 ) 'Αφεμένους. Ιla tres vetustissimi codices mus, neque eliam occurrunt in editionibus Basiteen
cum duobus aliis . Edili immutatione prorsus inu sibus .
αφεμένους .
tili(40) (45) Ισαάκης. Ιta Coisl. primus , 1arl., Me !.
Διαστάσεις . Ιta Med. , Coisl. uterque , et Reg. primus et Bigot . alier. Editi 'Ioaaxloz .
Ilarl. prima manu et Reg. secundus . Edili ola Quatuor alii mss . 'Ιωσάκης .
(46 ) Ταύτη. Quatuor mss . non velustissimi
τάσεις .
(41 ) 'Απαντώσι. Post hoc verbum eliti addunt ταύτης . Μox editi παρείναι . Tres vetustissimi co
του λόγου. Sed haec desunt in sex mss . el in prima dices cum pluribus aliis περιείναι.
editione Basileensi. Alias CCLVII. Scripla anno 373.
575 S. BASILII MAGNI 576

flagellum est , quod accessionibus pro merito nostro A 'Αλλ' επειδή μάστιξ του Κυρίου εστί προσθήκαις
dolores intendit, in morbum ex morbo incidi , adeo ταις κατά την ημετέραν άξίαν το αλγεινόν επιτεί
ul quod inde consequitur, vel puero manifestum νουσα , ασθένειαν επί τη ασθενεία προσεκτησάμην ,
sit , nostrum illud integumentum necessario solu . ώστε το από τούτου και παιδι φανερόν είναι , ότι
lui iri ; nisi forte Dei benignitas tempus nobis πάσα ανάγκη οιχήσεσθαι ημίν το έλυτρον τούτο (47) :
pro sua patientia ad pænitentiam concedens , πλήν ει μή που άρα και του Θεού φιλανθρωπία , ημίν
efliciat eliam nunc, ut sæpe antea , solutionem εν τη μακροθυμία αυτού χρόνους εις μετάνοιαν
quamdam et exilum ex malis inextricabilibus. Alque χαριζομένη , ποιήσεις και νύν , ώς και πολλάκις προ
hæc quidem , ut ei gratum et nobis utile , ila se τερον , λύσιν τινά και πόρον εκ των αμηχάνων δει
habebunl. νών ( 48 ) . Ταύτα μεν ούν εξει, ώς αυτό φίλον και
ημίν συμφέρον.
2. Res autem ecclesiasticae quomodo dilapså et 2. Τα δε των εκκλησιών όπως ούχεται και προπέ
proditæ sint , dum nos propriæ securitatis causa ποται , ήμών της οικείας ασφαλείας ένεκεν τα των
quæ ad proximum attinent negligimus, ac ne hoc πλησίον περιορώντων, και ουδέ τούτο συνοράν δυνα
quidem intelligere possumus , rebus communibus μένων, ότι τη του κοινού κακοπραγία (49) και το
B
inale cadentibus, privatas eliam simul perire , quid καθ' έκαστον συναπόλλυται , τι χρή και λέγειν ; 'Αλ
attinet vel dicere ? Præsertim 228 ad te , qui λως τε και πρός άνδρα , ός , πόρρωθεν έκαστα προ
cuncta longe anle prævidens et in antecessum le ειδώς, και προδιε μαρτύρω και προεκήρυξας , και
stalus es et declarasti , et prior ipse exsurrexisti, αυτός τε προεξανέστης , και τους λοιπούς συνεπήγει
et alios excitasti , lilleras scribens , coram acce ρας , επιστέλλων , αυτός παραγινόμενος , τι ου ποιών ,
dens , quid non agens , quam vocem non emillerts ! τίνα φωνήν ουκ αφιείς ! " Ων με μνήμεθα μεν εφ '
Quorum quidem meminimus, ut quæque res eve εκάστω των έκβαινόντων , ωφελούμεθα δε απ' αυτών
nit , sed inde nihil jam adjuvamur. Nunc autem , ουκέτι . Και νύν ει μή αι αμαρτίαι αντέστησάν μοι
nisi mihi mea peccata obstitissent (ac primum και το μεν πρώτον ( 50) ο ευλαβέστατος και αγαπη
(quidem religiosissimus ac dilectissimus frater no τος αδελφός ημών Ευστάθιος ο συνδιάκονος, εις νο
ler Eustathius condiaconus in morbum gravem σον χαλεπήν καταπεσών , εις όλους με δύο παρέτεινε
delapsus , tolos me duos menses distinuit , dum μήνας, ήμέραν εξ ημέρας την σωτηρίαν αυτού περι
diem ex die valetudinem illius exspecto : deinde μένοντα · έπειτα δε οι συν έμοι πάντες ήσθένησαν,
qui mecum sunt omnes ægrotarunt , quorum reli ών τα μεν καταλείμματα εξαριθμήσεται ο αδελφός
quias narrabit frater Isaaces ; postremo tandem C Ισαάκης : το δε τελευταίος αυτός εγώ τη νόσο κατ
ego ipse lioc sum morbo correptus ) , janmdudum εσχέθην ταύτη : επεί πάλαι αν ήμην παρά την σην
apud luam præstantiam forem , non rebus commu τιμιότητα , ουκ όφελός τι τους κοινούς παρεχόμενος ,
Onibus quidpiam afferens emolumenti , sed mihi- αλλ' εμαυτώ μέγα κέρδος εκ της συντυχίας σου κτώ
melipsi lucrum non parvum ex luo congressu con μενος. Και γάρ εγνώκειν έξω των εκκλησιαστικών
cilians. Etenim statueram extra ecclesiastica esse γενέσθαι βελών διά το αφύλακτον ημών προς τα
tela , eo quod imparati simus adversus ea que σκευωρούμενα (51 ) παρά των εναντίων . Σώζοι σε τα
struuntur ab adversariis . Servelle omnibus bo βίω παντί η μεγάλη του Θεού χείρ, τον γενναίον
minibus magna Dei manus, generosum fidei custo . φύλακα της πίστεως, και νηφοντα των Εκκλησιών
dein , ac vigilanterm Ecclesiarum defensorem , di. προστάτην » και καταξιώσειεν ημάς προ της εξόδου
gn osque nos efficial , qui tuo congressu ac collo- της συντυχίας σου επ' ωφελεία των ψυχών ημών .
quio ante obitum ad animarum nostrarum utilita
tem poliamur.

( 47) Τούτο. Ιta mss . quatuor . Editi τούτου . De . diu absentibus imminere ait pluribus locis . Ratio
sm , hoc loco multæ voces in Med ., Harl. el Coisl. D nem ergo reddil, cur colloquium et conspectum Eu
primo , in quibus legitur oιχήσεται , ac statim, ce sebii non ad communem utilitatem , sed ad propriam
teris omissis , εν τη μακροθυμία. profuturum speraret. Cum enim ei mutuas operas
(48) Δεινών . Coisl . primus κακών. episcopi ad communem utilitatem non traderent,
(49) Κακοπραγία . Reg . secundus et Coisl . secun imparem se videbat everlendis adversariorum con
duςδυσπραγία. siliis, satisque magnum sibi facturus videbatur, si
( 50) Το μεν πρώτον . Ιta mss. Editio 1 Paris. το sibi ipse consulens exira eorum lela essel, seque
μή πρώτον, eorum subducerel furori, id quod eliam leslalur
(51) Σκευωρούμενα . Harl., Paris . et Clarom. supra in epistola ad Urbicium monachum . Sic ani
σκαιωρούμενα. Ηujus loci , qui sibobbscurus est , ea mo affectus Samosatam cogitabal non communis,
videtur esse sententia . Non dicit Basilius sibi in sed propriæ utilitatis causa. Nihil prorsus vidit in
votis esse iter Samosatense, lil extra tela inimico hoc loco Combelisius, qui sic interprelandun do .
rum sit . Quomodo enini liitior fuisset in extera re cet : Pulaverain esse me extra ecclesiasticorum
gione ? Metuendum potius erat ne in gregem eo icla, etc.
absente lupi irruerent ; quod periculum episcopis
571 EPISTOLARUM CLASSIS II . EPIST. CXXXVIII . 575

ΕΠΙΣΤΟΛΗ Ρ.Ζ. EPISTOLA CXXXVII' .

Busilrus cum jam lolum mensein aquis calidis curaretur, hac ulitur excusatione , cur , Antipatro gubernacula capes
sente , adesse non possit. Rugat 'ul judicium de quodam Palladiæ propinquæ suæ negotio in adventum suurt
diferatur .
'Αντιπάτρω . A Antipatro .
Νύν μοι δοκώ μάλιστα επαισθάνεσθαι της ζημίας, Nunc mihi videor maxime sentire damnum
ήν υπομένω διά το άρρωστεϊν · οπότε , ανδρός τοιού- quod ex morbo palior , quando , tanto viro patriae
του την πατρίδα ημών εφέποντος , αυτός απεϊναι διά nostræ gubernacula capessente , ipse abesse ob cu
την επιμέλειας του σώματος αναγκάζομαι. Μήνα rationem corporis cogor. Jam enim lolum mensem
γάρ όλον ήδη προσκαθέζομαι (52) τη εκ των αυτο- aquis natura calidis curor , ut inde aliquid utilita
φυώς θερμών (53) υδάτων θεραπεία, ως δή τι όφελος tis accepίurus . Videorauten frustra laborare in soli
εντεύθεν έξων . "Έοικα δε διακενής πονείν επί της tudine, vel etiam dignus esse quem plerique ri
ερημίας , ή και γέλωτος τους πολλούς άξιος είναι deant , ut qui ne proverbium quidem intelligam,
φαίνεσθαι , μηδέ της παροιμίας ακούων της ουδέν quod mortuos calidis non juvari dicit . Quapropter,
από θερμών όφελος είναι τοϊς τεθνηκόσι λεγούσης. quanquam ila me babeo , præterniissis rebus om
Διόπερ και ούτως έχων βούλομαι πάντα παρεις κατα nibus, ad tuam amplitudinem proficisci volo , ut
λαβείν σου την σεμνοπρέπειαν · ώστε των εν σοι bonis quæ in te sunt, perfruar, el domus meæ re
καλών απολαύειν , και τα κατά τον οίκον τον εμαυτού bus, per integritatem tuam , ut par est, eousi
πράγματα διά της σής ορθότητος ευπρεπώς διαθέ lam . Propria enim mea est malris vostra colen
B
σθαι . Εμός γάρ έστιν ίδιος και της σεμνοτάτης μη dissimæ Palladiæ donius : quam non solum gene
τρός ημών Παλλαδίας οίκος : ήν ου μόνον ή του γέ ris propinquitas nobis conjungit, sed eliam morum
νους οικειότης ημίν συνάπτει , αλλά και το του probitas fecit, ut matris loco eam haberemus .
τρόπου δεξιόν αντί μητρός ημίν είναι πεποίηκεν. Cum igitur tumultus quidam circa illius domum
Επεί ούν κεκίνηται τις ταραχή περί τον οίκον αυ commolus sit, rogamus luam magnanimitatem , ut
της, άξιουμέν σου την μεγαλόνοιαν μικρών υπερθέσθαι paulisper disquisitionem differas , adventunique no
την εξέτασιν, και αναμείναι ημών την παρουσίαν , strum exspecies , non ut jus corrumpatur (millies
ουχ ώστε διαφθαρήναι το δίκαιον ( μυριάκις γαρ αν enim mori mallem, quam ejusmodi gratiam a ju
αποθανείν ελοίμην , ή τοιαύτην αιτήσαι χάριν παρά dice 229 legum jurisque amante exposcere), sed
δικαστου φίλου τους νόμους και το δικαίω) , αλλ' lil ea quæ a me scribi non decet , me referente ex
ώστε α ουκ ευπρεπές εμοί γράφειν , ταύτα από στό meo ipsius ore discas. Nam hoc pacto neque tu
ματος επαγγέλλοντός μου μαθείν. Ούτω γαρ ούτε a veritale aberrabis, neque nos quidquam molesti
αυτός της αληθείας διαμαρτήση , ούτε ημείς πεισό patiemur. Rogo igitur , ut , cum persona in luto
μεθά τι των άβουλήτων. Δέομαι ούν , του προσώπου posila sit atque a cohorte delineatur, hanc gra
εν ασφαλεία όντος και κατεχομένου παρά της τάξεως , c tiam molestia et invidia carentenm nobis non de
ανεπαχθή ταύτην χάριν και ανεπίφθονον ημϊν κατα neges .
Θέσθαι .
ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΡΛΗ' . EPISTOLA CXXXVIII"
Morbum suum , cujus tum quinquagesimus erat dies , excusat , cur in Syriam proficisci non possil, quamvis hujus rei
cupidissimus sii, u consiliis Eusebii ad mulla , qui scribere non licet , utatur. Interim nuntiat ei quid Evugrius Roma
rediens proposuerit . Narrat Sebaslenosdeleclo ulcere Eustathii ad se conſugere , seque ab Iconiensibus üdvocari, ut
episcopum illis det, mortuo Faustino. His de rebus consilium exquiril Eusebii.
Ευσεβίο , επισκόπη Σαμοσάτων . Eusebio , episcopo Samosatorum .
1. Τίνα με οίει ψυχήν εσχηκέναι, ότε την επιστο 1. Quo me animo putas fuisse, cum epistolam
λήν εδεξάμηνο της θεοσεβείας σου ; Ει μεν γάρ προς accepi pietatis tue ? Si enim ad studium quod
την εν τω γράμματα απείδον διάθεσιν , ευθύς ώρμων mihi in epistola significasti, respiciebam , statim
πέτεσθαι την ευθύς Σύρων · ει δε προς την αρρω ut recta ad Syros convolarem , incitabar ; sin au
στίαν του σώματος , υφ' ής πεπεδημένος εκείνην , tem ad corporis imbecillitatem , qua constriclus
ήσθανόμην ουχί του πέτεσθαι μόνον , αλλά και του D decumbebam , non modo id mihi deesse sentiebam ,
επί της κλίνης στρέφεσθαι ενδεώς έχων. Πεντηχο ut volare possem , sed etiam ul me in lecto con
στην γάρ ταύτην ημέραν ήγoν εν τη αρρωστία , καθ' verlere. Nam quinquagesimuin hunc diem agebam
ήν επέστη ημίν ο αγαπητός και σπουδαιότατος αδελ in infirmitate, cum advenil nobis dilectus ac opli
φός ημών συνδιάκονος Ελπίδιος : πολλά μεν τω mus frater noster condiaconus Elpidius. Multum
πυρετώ δαπανηθείς · ός, απορία της τρεφούσης αυτόν quidem febre eram confeclus : quæ nutrienle ma

( 52) "Ήδη προσκαθέζομαι . ΙΙa Harl. et Μed. cum
tribus aliis. Deeral ήδη η editis, et legebatur προσ
καθέσομαι .
(55 ) Θερμών . Deest ea vox in codicibus Μed et
Coisi . prino. Sed cum illud , αυτοφυών θερμών ,
quod est in aliis mss. et edilis, viliosuin sit, legere
non dubitavi αυτοφυώς , ut in epistola sequenti ad
Eusebiuin , omnibus codicibus mss . et editis
consentientibus, legitur.
* Alias CCCLXVI . Scripta anno 573.
Alias VIII.Scripla anno 373.
519 S. BASILII MAGNI 380

1eria destituta , et in arida hac carne velut in A ύλης , τη ξηρά ταύτη σαρκι , οίον θρυαλλίδι κεκαυ
exusto quodam ellychnio circumvoluta , marcorem μένη περιειλούμενος , μαρασμόν ( 5 %) και χρονίαν
ac longam egritudinem peperit. Deinde vero anti- επήγαγεν αρρωστίαν» τα δε εφεξής , η αρχαία πλη
qua mea plaga , jecur illud accedens , exclusit me γή μου , το ήπαρ τούτο διαδεξάμενον , απέκλεισε μέν
a cibis , expulit ab oculis somnum , et in confiniis με των σιτίων , απεδίωξε δε των ομμάτων τον ύπνον ,
detinuit vitæ ac mortis , tantum vivere sinens , έν μεθορίοις δε κατέσχε ζωής και θανάτου , τοσούτον
quantum opus erat ad sentiendos dolores , quibus ζην επιτρέπον ( 55 ), όσον των απ' αυτού δυσχερών
me exstimulabat. Quare et aquis usus sum natura επαισθάνεσθαι . " Ωστε και ύδασιν έχρησάμην αυτο
calidis , et nonnulla a medicis remedia accepi . Om φυώς θερμοίς , και τινας παρ' ιατρών επιμελείας
nia autem super: avil ingens illud malunm , quod κατεδεξάμην. "Απαντα δε ήλεγξε το νεανικόν τούτο
quidem , si adsit consuetudo, forte alius perferat, κακόν· 8, του μεν έθους παρόντος , καν άλλος ένέγ
subito autem inflictum nullus adeo adamantinus ut κοι (56) , αμελετήτως δε προσπεσόντος , ουδείς ούτως
sustineat. A quo diu vexatus, nunquam tantum αδαμάντινος ώστε αντισχεϊν. Υφ' ού πολύν όχληθείς
dolui , quantum nunc ab eo impeditus , quominus χρόνον , ουδέποτε ούτως ήνιάθην, όσον νύν , εμποδι
in sinceræ tuæ dilectionis congressum colloquium σθείς παρ' αυτού προς την συντυχίαν της αληθινής
que veniam. Quali enim sim animi voluptale pri- Β αγάπης σου . Οίας γάρ απεστερήθημεν (57) θυμη
valus, novi et ipse , etsi extremo digilo dulcissi δίας , οίδα και αυτός , ει και άκρω δακτύλω του γλυ
mum Ecclesiæ vestræ mel anno præterito degustavi . κυτάτου μέλιτος της παρ' υμίν Εκκλησίας απεγευ
σάμην πέρυσιν .
2. Mihi autem et ob ana necessaria negotia opus 2. Εγώ δε και άλλων αναγκαίων ένεκεν πραγμά
crat , luam ut pietatem convenirem , ac de mullis των εδεόμην είς ταυτόν (58) γενέσθαι τη θεοσεβεία
communicarem , et multa discerem . Neque enim σου , και περί πολλών μεν ανακοινώσασθαι, πολλά
licet hic veram charitatem deprehendere. Quod si δε μαθείν . Και γάρ ουδέ έστιν ενταύθα ουδε αγάπης
quis etiam omnino amantem inveniat , tamen nemo αληθινής επιτυχεϊν. "Οταν δε και πάνυ τις αγα
est , qui possit æque ac perfecta lia prudentia at . πώντα εύρου ( 39), ουκ έστιν ο δυνάμενος παρατλη
que experientia , quam ex multis pro Ecclesiis la σίως τη τελεία σου φρονήσει και τη εμπειρία , ήν
boribus conseculus es , consilium nobis de rebus εκ πολλών των περί τας εκκλησίας συνελέξω καμά
propositis dare . Ac cætera quidem scribere non των , δούναι γνώμην ήμίν περί των προκειμένων.
licet : quæ vero vel proferre lulum sit , hæc sunt.
Τα μεν ούν άλλα ουκ ενην γράφειν · α δ' ούν και
Presbyter Evagrius, Pompeiani Antiochensis filius ,
C εξενεγκείν ασφαλές , ταύτα εστιν . Ο πρεσβύτερος
qui 230 quondam in Occidentem cum beato Eu
Ευάγριος, ο υιός Πομπηϊανού του Αντιοχέως , ο συν
sebio proſeclus ſuerat, rediit nunc Rona, pelens a απάρας ποτέ επί την δύσιν τα μακαρία (39 Ευσεβίο
nobis epistolam , ad verbum ipsa illa quæ ab eis επανήκε νύν εκ της Ρώμης , απαιτών ημάς επιστο
scripta sunt, continentem (nostra autem nobis re λήν, αυτά τα παρ' εκείνων γεγραμμένα έχουσαν αυ
tro retulit , ut viris illic accuratioribus non placen τολεξεί (ανεκόμισε δε ημίν εις του πίσω τα παρ' ημών ,
tia ) , ac legationem aliquam per viros lide dignos ως ουκ αρέσαντα τοις ακριβεστέροις των εκεί), και
celeriter milti, ut speciosam illi occasionem ha πρεσβείαν τινά δι' ανδρών αξιολόγων ήδη κατεπείγε
beant nos invisendi. Qui Sebastiæ idem ac nos σθαι , υπέρ του ευπρόσωπον έχειν αφορμήν τους άν
sentiunt, occulto pravæ opinionis Eustathii ulcere δρας της επισκέψεως ημών. Οι κατά Σεβάστειαν τα
delecto) , aliquam a nobis ecclesiasticam sollicilu ημέτερα φρονούντες, Ευσταθίου το ύπουλος της κα
dinem exposcunt. Iconium civitas est Pisidiæ, olim κοδοξίας έλκος απογυμνώσαντες , απαιτούσί τινα παρ
« juidem post primaim maxima , nunc vero et ipsa ήμών εκκλησιαστικήν (60) επιμέλειαν . Ικόνιον πόλις
præsidel ei parti, quæ ex diversis segmentis com εστί της Πισιδίας , το μέν παλαιών μετά την μεγίστην

(34 ) Μαρασμόν . Ιta Harl. et Μed . Editi μερα D emendare voluerunt, com minus animadverterent
σμώδη. Coisl. primus et Reg . secundus μαρασμώδη . illud ήδη επείγεσθαι referri ad verbum απαιτών
( 55) Επιτρέπον . Ιta mss., melius quam editi επι quod precedit, posuerunt ήτει pro ήδη . Lucern al
τρέπων. lulimus ope parenthesis. Vide Addenda.
( 56) Ενέγκοι. ta mss. octo. Editio Hagan. , ( 60) Εκκλησιαστικής . Editio Parisiensis addit
ενέγκος . Alice ήνεγκεν . autio , quæ vox melius et elegantius deest in aliis
(57) Απεστερήθημεν. Sic duo antiquissimi co editionibus et mss . Perspicimus ex epistola 151 ,
dices Harl . et Coisl . primus. Editi απεστερήθην . multos Sebastiã a comniunione Eustathii seces
Paulo post quatuor codices recentiores απεγευσά sisse . Hi ad Basilium , ut primatum in bas regiones
μεθα. habentem , confugerunt. Cura autem ecclesiastica ,
(58) Εις ταυτόν . Harl . εις ταυτό. Paulo post editi quam a Basilio pelunt, interdum eo special, ut
Και γάρ ουδέν. Sex mss. et editio Hagan . ut in pulso episcopo alius ordinelur;velut cum Xyslus III ,
textu .
epist . 1, p. 1235, minatur episcopis bæresi" ſaventi
( 39 ) Εύροι . Sic tres vetustissimi codices . Editi bus : Ecclesiarum ab ipsis occupalarum curam fore,
εύρη. si non ipsi sibi consuluerint. At Sebasleni non vi
( 596) Moxapius. Qualuor codices non vetustissimi dentur in peliisse ; neque enim sub Valente fieri
addunt å vôpl. Paulo post editio Basileensis secunda poluissel ; sed Basilio regendos se ac gubernandos,
« Parisienses ήτει κατεπείγεσθαι. Septem niss . et ut episcopo carentes , commisisse.
velustiores cditiones ut in lexiil . Qui contextum
581 EPISTOLARUM CLASSIS II . EPIST . CXXXIX . 38.

η πρώτη, νύν δε και αυτή προκάθηται ( 61) μέρους, A posita , proprice provincia sortita est gubernatio
ό, εκ διαφόρων τμημάτων συναχθέν, επαρχίας ιδίας nem . Ipsa el nos invital, ul se invisamus, ut epi
οικονομίαν εδέξατο . Αύτη καλεί (62) και ημάς εις scopum ei denius. Mortuus est enim Faustinus. An
επίσκεψιν , ώστε αυτή δούναι επίσκοπον . Τετελευτή- igitur ordinationes peregrinas oporteat non deire
κει γάρ ο Φαυστίνος . Ει ούν δεί μή κατοκνείν τας clare , qualemque oporteat dare Sebastenis respon
υπερορίους χειροτονίας, και ποίαν τινά χρή δούναι sionem , et quomodo erga Evagrii consilia allici
τοϊς Σεβαστηνούς απόκρισεν , και πως πρός τάς του par sit, edoceri ipse per me volebam , conveniens
Ευαγρίου διατεθήναι γνώμας έδεόμην διδαχθήναι tuam præstantiam : quibus omnibus præsens me
αυτός δι' εμαυτού συντυχών τη τιμιότητί σου , ών infirmitas privavit . Si quem ergo naclus ſueris cilo
πάντων (63) απεστερήθην διά την παρούσαν ασθέ ad nos venientem , dignare de omnibus mihi re
νειαν . Εάν μέν ούν ή τινος επιτυχεϊν ταχέως προς sponsa millere : sin minus, precare in mentem
ημάς αφικνουμένου, καταξίωσον περί πάντων αποστεί mihi veniat quod ſuerit Deo acceplum . In convenli
λαί μοι τάς αποκρίσεις και είδε μή , εύξαι ελθείν επί νούν aulem mentionem nostri jube fieri, et ipse quoque
μου , όπερ ευάρεστον ή τω Κυρίω. 'Εν δε τη συνόδω precare pro nobis, et populum tibi adjunge, ut re
μνήμην ήμών κέλευσον γενέσθαι , και αυτός δε πρόσ- liquos dies aut horas peregrinationis nostre ser
ευξαι υπέρ ημών , και τον λαόν συμπαράλαβε (64) , ίνα Β vire , ut Domino gratum est , nobis donetur .
τας λειπομένας ημέρας ή ώρας της παροικίας ημών καταξιωθώμεν δουλεύσαι , ώς έστιν ευάρεστον το
Κυρίω .

ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΡΛΘ' . EPISTOLA CXXXIX .

Alexandrinos oblata occasione Eugenii monachi consolatur Basilius, et ad constantiam gravissima persecutione vexa
los herlalur. Libenter eos inviserel , nisi morbo et luporum metu abesse prohiberelur
Τοίς 'Αλεξανδρεύσιν Alexandrinis.
1. Ημάς μεν ή ακοή των γεγενημένων κατά τε την 1. Ad nos quidem jamdudum persecutionum ,
'Αλεξάνδρειας και την λοιπήν Αίγυπτον διωγμών quæ Alexandriæ ac in reliqua Ægyplo factæ sunt ,
πάλαι κατέλαβε , και διέθηκε τας ψυχάς , ώς εικός rumor ac fama pervenit, atque, ut par erat , animos
ήν. 'Έλογισάμεθα γαρ το έντεχνον του διαβολικού πο nostros affecit. Perspeximus enim aslutiam belli
λέμου · ός , επειδή (65) είδεν εν τοις παρά των diabolici , qui , ubi vidit in hostium persecutionibus
εχθρών (66) διωγμούς πληθυνομένην την Εκκλησίαν multiplicari Ecclesiam ac magis lorere, mutavit
και μάλλον θάλλουσαν , μετέστρεψεν εαυτού την βου- C suum ipsius consilium, nec jam aperle bellum
λήν ( 67 ) , και ουκέτι εκ του προφανούς πολεμεί , αλ gerit, sed occultas nobis insidias struit, oblegens
λά κεκρυμμένα ήμίν τα ένεδρα τίθησι , καλύπτων callidam nocendi voluntatem nomine quod circuli.
αυτού την επιβουλήν διά του ονόματος και περιφέρου- ferunt , 231 ut et patianur eadem que palres
σιν , ίνα και πάθωμεν τα αυτά τοϊς πατράσιν ημών , nostri , nec videamur pati pro Christo, eo quod
και μη δοξωμεν πάσχειν υπέρ Χριστού , διά το Christianorum nomen habeant el ipsi perseculores .
Χριστιανών όνομα έχειν και τους διώκοντας . Ταύτα Hæc consideranles diu sedimus, nuntio rerum ge
λογιζόμενοι πολύν χρόνον εχαθέσθημεν , επί τη αγ slarum obstupefacii. Revera namque insonuerunt
γελία των γεγενημένων (68 ) εκπεπληγμένοι. Και utræque nostræ aures , cum didicimus impudentera
γάρ τω όντι ήχησαν ημών αμφότερα τα ώτα , μα atque inhumanam heresim persecutorum vestro
θόντα την αναιδή και μισάνθρωπον αίρεσιν των διω rum , qui non ætatem reveriti sunt, non labures
ξάντων υμάς · ότι ουχ ηλικίαν ήδέσθησαν , ου τους vilæ pie actæ , non amorem populorum ; imo vero

( 61) Προκάθηται. Tres mss. non velustissimi
τρώτη κάθηται .
( 62) Kalsi. Harl. et Coisl . primus xaxanxel . Med. D populum admonuisse. Al Basilius rogat Eusebium
κεκίνηκεν .
(63) " Ων πάντων. Harl . prima manu et Med . ώς
πάντων .
(64 ) Συμπαράλαβε . Rogat Εusebium Basilius, ut
præter consuelas orationes unam aliquam pro se
indicat, el populo ipse præeat; velut cum Aihana
sius dicebal : Precemur pro salule religiosissimi in
peratoris Constantii : statimque populus una voce retinent vulgalam lectionem , quæ sua sponle vi
acclamavit : Christe, auxiliare Constantio. ( Apol. ad
Constant . , n . 10. ) Fiebant interdum ejusmodi extra
ordinem preces . Audierat Joannes Hierosolymitanus
S. Epiphanium sic pro eo in sacrificiis solitum pre
cari : Domine, præsta Joanni ul recte credal . Fale
tur Epiphanius in epistola ad eumdem Joannem se
corde quidem sic semper orasse ; sed negal se ejus
inodi preces in alienas aures protulisse; sed ian
tummodo in complela oratione secundum ritum
mysteriorum et pro omnibus et pro Joanne quoque
dicere : Custodi illum , qui prædicat verilatein , vel
certe ita : Tu præsta , Domine, ut ille verbum prædi
cet veritatis . Non videtur Epiphanius ante has preces
ut id non omillat.
( 65) " Ος , επειδή . Ιta vetustissimi duo codices
Med . et Coisl . In Harlæano non exstat hæc epistola.
Editi πώς , επειδή
( 66) Των εχθρών . Vaticanus et quatuor alii co
dices habent των εθνών , in gentium persecutionibus.
Sed tainen quia Medicæus codex et Coisl . primus
tiosa non est, nibil mutandum existimavi.
(67 ) Εαυτού την βουλήν. Ιta sex IIss. pro to
quod erat in editis αυτού την επιβουλήν . Ηabei etiam
Vaticanus codex αυτού την βουλήν. Ρ::lo post Coisi .
primus κεκρυμμένας τας ενέδρας. Ιbidean Coist. se
cundus et tres Regii καλύπτων αυτών .
(68) Γεγενημένων . Coisi , secundus et tres Regii
γενομένων. Paulo post editι τα ώτα , μαθόντων . Med .
el Coisl. primus ut in textu .
* Alias LXXI. Scripla anno 373 .
585 S. BASILU MAGNI 384
cruciarunt corpora, affeceruratque ignominia, et in A εν τη πολιτεία (69) καμάτους , ου λαών αγάπην :
essilium ejecerunt, et quorum bona invenire po αλλά και ηκίσαντο τα σώματα , και ήτίμωσαν , και
tuerunt , ea diripuere : neque hominum verili im εξορίαις παρέδωκαν , και διήρπασαν τας υπάρξεις
probationem , neque horrendam justi Judicis remu ών ευρείν ηδυνήθησαν · ούτε την παρά ανθρώπων
nerationem prævidentes . Hæc nos perculserunt, et κατάγνωσιν (70) εντρεπόμενοι , ούτε την φοβεράν
propemodum menle emoverunt. Ad has autem του δικαίου Kριτου ανταπόδοσιν προορώμενοι . Ταύτα
cogitationes illa etiam accessit : Num Dominus ημάς εξέπληξε , και μικρού έξω έποίησε των λο
Ecclesias suas reliquit ? num novissima hora est, γισμών . Συνεισήλθε δε τούτοις τοις διαλογισμούς κα
et defectio per hæc ingreditur, ut revelelur lan κείνη η έννοια• Αρα μη εγκατέλιπεν εαυτού τάς
dem iniquus ille, lilius perditionis qui adversatur, 'Εκκλησίας παντελώς ο Κύριος και άρα μή εσχάτη
et effertur adversus omnem qui dieitur Deus ώρα εστι , και η αποστασία διά τούτων λαμβάνει
aut numen " 1 ? την είσοδον , ίνα λοιπόν αποκαλυφθή ο άνομος , ο
υιός της απωλείας , και αντικείμενος , και υπεραιρό
μενος επί πάντα λεγόμενον Θεόν ή σέβασμα ;
2. Sed tamen sive temporaria est ista lentatio, 2. Πλήν είτε πρόσκαιρός έστιν ο πειρασμός , βα .
Ferte illam, boni Christi athlete : sive etiam res B στάσατε αυτόν , οι καλοί του Χριστού αγωνισταί :
summo intérilui traditæ sunt , animo ne concida
είτε και τη παντελεί φθορά τα πράγματα παραδίδο
mus ob præsentia , seil exspectemus e cælis reve ται (71) , μή ακηδιάσωμεν προς τα παρόντα , αλλ '
lationein , el adventum magni Dei et Salvatoris αναμείνωμεν την εξ ουρανών αποκάλυψιν και επι
nostri Jesu Christi. Etenim , si creatura omnis dis φάνειας του μεγάλου Θεού και Σωτήρος ημών Ιη
solvetur , et transmutabitur mundi hujus figura , σού Χριστού . Ει γάρ πάσα ή κτίσις λυθήσεται , και
quid mirum est nos quoque , qui rerum creatarum μεταποιηθήσεται το σχήμα του κόσμου τούτου , τι
pars surous , cominunibus malis affici, ac tradi af θαυμαστών και ημάς , μέρος όντας της κτίσεως, πα
flictionibus, quas pro virium nostrarum modulo θεϊν τα κοινά πάθη , και παραδοθήναι θλίψεσιν , ά;
infligit nobis justus Judex , non tentari nos sinens κατά το μέτρον της δυνάμεως ημών ( 72 ) επάγει
supra id quod possumus, sed dans una cum len ημίν ό δίκαιος Κριτής , ουκ εών ημάς πειρασθήναι
tatione exitum , ut perferre possimus 11 ? Exspe- υπέρ και δυνάμεθα , αλλά διδούς συν τω πειρασμό και
clant vos , fratres, martyrum corone ; parati sunt την έκβασιν , του δυνηθήναι υπενεγκείν ; 'Αναμένου
confessorum chori manus vobis porrigere , inque σιν υμάς , αδελφοί , οι των μαρτύρων στέφανου :
zaum numerum recipere. Memineritis veleruin έτοιμοί εισιν οι χοροί των ομολογητών προτείναι
sanctorum , quorum neino deliciis inserviens , aut C υμίν τας χείρας , και υποδέξασθαι υμάς εις τον ίδιον
adulationibus delinitus, coronas patientiae conse αριθμόν. Μνή σθητε των πάλαι αγίων, ότι ουδείς τρυ
culus est ; sed omnes, per magnas amiclationes φών , ουδέ κολακευόμενος ( 75 ) , των στεφάνων της
quasi per ignein lentati, experimentuin sui dede υπομονής ήξιώθη · αλλά πάντες , διά μεγάλων θλί
runt. Alii enim ludibriis et flagris probati sunt , ψεων πυρωθέντες ( 74) , το δοκίμιον επεδείξαντο . ΟΕ
alii dissecti sunt, alii denique occisione gladii μεν γαρ έμπαιγμών και μαστίγων πεις τν έλαβον ,
occubuerunt 58. Hæ sunt gloriationes sanctorum , άλλοι δε (75) έπρίσθησαν , οι δε εν φόνω μαχαίρας
Beatus qui dignus labelur qui patiatur pro απέθανον . Ταύτά έστι τα σεμνολογήματα των αγίων.
Cliristo. Bealior qui majora patitur, quandoquidem Μακάριος ο καταξιωθεις των υπέρ Χριστού παθημά
alllictiones temporis præsentis dignæ non sunt των . Μακαριώτερος δε ο πλεονάσας εν τοις παθήμασι :
qua comparentur cum gloria quæ deinceps revela διότι ουκ άξια τα παθήματα του νυν καιρού προς
bitur in nobis * . την μέλλουσαν δόξαν αποκαλυφθήναι ( 76) εις ημάς .
91 || Thess . Ji, 4. 2111Cor . x , 13. 18 Ηebr . XI , 33-37 . 24 Rom . VΙΙ , 18.
(69) Πολιτεία . Ιta Med . et Cois!. uterque cum duo (71 ) Παραδίδοται . Ιta Med . et Coisl. primus curm
bus Regiis. Εdd . πολιά , labores in canilie.Non omnino pluribus aliis . Editi παραδίδονται.
displicel vulgata scriptura : confirmari enim posset D ( 72 ) Ημών . Ιta niss . Editio prima Paris. ημάς .
ex epistola Petri Alexandrini apud Theodorelum , In velustioribus deest . Paulo post editio i Paris.
list ., lib. iv, c. 22, ex qua discimus Arianorum δυνηθήναι ημών , 6ecunda δυνηθήναι ημάς. Deest
furorem in povemdecim presbyteros el diaconos , ultima vox in quatuor mss . Med . el Coisl. primo et
quorum nonnulli octogesimum annum excesserant, duobus Regiis el anliquis editionibus.
exarsisse. Sed præferenda videur codicum mss. ( 75 ) Ουδέ κολακευόμενος . Ιta Med . et Coisl. pri
auctorilas. His enim verbis , non alatem reveriti
mis cum pluribus aliis. Editi ου κολακευόμενος . Se
sunt , satis indicavit Basilius nefaria hærelicorum cunda Paris. ή κολακευόμενος .
facinora in senes et pueros ; nam ne pueris quidem ( 74 ) Πυρωθέντες . Ιta Coisl. uterque cum tribus
pepercerunt. Quamobrem legendum duximus ėv to Regiis. Editio Hagan . Topulévtęs. Basil. et Paris.
Toaltelę , labores vilæ pie instilulæ , id est , vilæ mo πορευθέντες . Ιbidem Reg. secundus υπεδέξαντο , αε .
nasticae sanctitatem . Ex jis enim qui custodie ceperunt.
mancipali, verberali, lacerati, lorli, ad Phennensia (75 ) 'Αλλοι δε , etc. Sic Vat. et Coisl. Secundν .
el Proconnesia melalla damnati sunt, plerosque mo cum tribus Regiis . Editi άλλοι δε επειράσθησαν:
nachos fuisse docet epistola Diodo cilala.Non dis: έπρίσθησαν , ένφόνω.
simulabo τους εν τη πολιτεία καμάτους , delaboribus ( 76 ) 'Αποκαλυφθήναι. Quatuor ross. αποκαλύπτε
in reipublicæ adininistratione susceptis intelligi σθαι . Μox in tribus legitur αυτο μοι , et infra in
posse ; sed ipagis placet prinia interpretatio. quatuor δύνασθαι μεταβαίνο!ν.
(70 ) Κατάγνωσιν . Med . et Cois1 . 1 κατάκρισιν .
595 EPISTOLARUM CLASSIS II. EPIST . CXL. 386

3. Ει μεν ούν ήν δυνατόν αυτόν με παραγενέσθαι , Α 232 3. Quod si feri posset, ut ad vos ipse
ουδέν αν προετίμησα της συντυχίας υμών» ώστε και proficiscerer, nihil prælulissem congressui vestro,
ιδείν τους αθλητές του Χριστού , και περιπτύξασθαι , ut et Christi athletas viderem amplectererque, et
και κοινωνήσαι των προσευχών και των πνευματι precum , ac donorum spiritualium , quæ in vobis
χών εν υμίν χαρισμάτων» επειδή δε το σώμα μου sunt , particeps fierem . Sed quia corpus meum
λοιπόν υπό χρονίας νόσου κατανάλωται , ώς μηδέ jam diuturno morbo confectum est , adeo ut ne
από της κλίνης δύνασθαι με καταβαίνειν, και οι e lerio quidem possim descepdere ; et quia mulli
εφεδρεύοντες ημίν πολλοί , ώς λύκοι άρπαγες , επι nobis jusidiantur, instar luporum rapaciun , occa
τηρούντες καιρόν , πότε δυνηθώσι διαρπάσαι τα πρό sionem observantes, si quando Christi oves ra
βατα του Χριστού , αναγκαίως επί τήν διά του pere possint, necessario vos per lilleras invisere
γράμματος επίσκεψιν ήλθον παρακαλών προηγου constitui : adhorlans vos , primum quidem , ut
μένως μεν εκτενείς τάς υπέρ εμού ποιείσθαι υμάς intenle precemini pro me , ut dignus fiam, qui re
δεήσεις , ένα καταξιωθώ τας γούν λειπομένας ημέ- liquos saltem dies aut lioras Domino secunduin
ρας ή ώρας δουλεύσαι τώ Κυρίω κατά το Ευαγγέ- regni Evangelium serviam ; deinde vero ut etiam
λιον της βασιλείας - έπειτα και συγγνώμην έχεις μου ignoscalis absentiæ meæ el huic lillerarum dila
τη απολείψει και τη βραδυτήτι ταύτη των γραμμά- Btioni ac more . Vis enim copiam habuimus homi
των. Μόλις γάρ ηυπορήσαμεν ανθρώπου , του δυνα nis , qui nostro desiderio posset subservire. Dico
μένου εξυπηρετήσασθαι ημών τη επιθυμία . Λέγομεν autem filium nostruin Eugenium monachum , per
δε τον υιόν ημών Ευγένιον τον μονάζοντα δι' ού quem obsecro vos , ut pro nobis ac universa Eccle.
παρακαλώ εύξασθαι υπέρ ημών και της Εκκλησίας sia orelis, ac nobis reseribatis de rebus vestris .
πάσης , και αντιγράψαι ημίν τα περί υμών , ίνα ut his cognitis lætiores elliciamur.
γνόντες ευθυμότερον διατεθώμεν .

ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΡΜ. EPISTOLA CXL ..

Antiochenos Basilius ob corporis debilitatem invisere non potest , sed eos per lillerus in ærumnis consolalur et ad
patientiam hortatur. Apponit fidem Nicænam , mentis sua felus tradere non audens ; addiique Pneumatomachos
eIcoinmunicandos.
Τη 'Αντιοχέων Εκκλησία . Ecclesiæ Antiochence.
1. Τις δώσει μοι πτέρυγας , ώσει περιστεράς ; και 1. Quis dabit mihi alas , sicut columbæ ? et vo
πετασθήσομαι (77 ) προς υμάς , και καταπαύσω τον c Iabo 4 ad vos, ac explebo meum congrediendi cum
πόθον όν έχω επί τη συντυχία της υμετέρας αγά vestra cbaritate desideriu.n . Nunc autem non so
της. Νυνί δε ουχί πτερύγων ενδεώς έχω μόνον, αλλά lum alæ mihi desunt, sed ipsum eliam corpus,
και αυτού του σώματος , πάλαι μέν μοι υπό μακράς dudum quidem mihi Ionga egritudine debilita
ής αρρωστίας πεπονηκότος , νύν δε υπό των συν tum , nunc vero molestiis continuis penitus altri
εχών θλίψεων παντελώς συντετριμμένου . Τις γαρ tum . Quis enim animo ila adamantino, quis ila
ούτως αδαμάντινος την ψυχήν , τις ούτω παντελώς commiserationis omnis ac mansuetudinis expers ,
ασυμπαθής και ανήμερος , ως ακούων του παντα ut audiens gemitum undique aures nostras ferien
χόθεν ημάς (78 ) προσβάλλοντος στεναγμού , οίον από 1em, velut ex tristi quodam cloro communem
τινος χορού κατηφούς κοινόν τινα θρήνον και συμ- quamdam ac consonam Jamentationem edenle, non
φωνον προσηχούντος , μή ουχί παθείν την ψυχήν, animo doleat , non humi procumbat , et non peni
και κατακαμφθήναι εις γην , και ταίς αμηχάνους tus inextricabilibus his curis tabescat ? Sed Deus
ταύταις μερίμναις παντελώς έκτακήναι ; Αλλά δυ sanclus potest nos ex iis quæ inextricabilia sunt
νατός ο άγιος Θεός δούναι τινα λύσιν των αμηχά- solvere, et aliquam nobis ex diutinis laboribus
νων , και χαρίσασθαι ημίν τινα των μακρών πόνων respirationem largiri. Quare et vos idem volo
αναπνοήν . " Ώστε και υμάς την αυτήν έχειν αξιώ D solatium habere, ac spe consolationis gaudentes
παράκλησιν , και τη ελπίδα της παρακλήσεως χαί præsentem afflictionum dolorein perferre. Sive
ροντας υμάς το παρόν αλγεινόν των θλίψεων υπο enim peccatorum solvimus pænas , suſliciunt la
μένειν . Είτε γάρ αμαρτημάτων αποτίννυμεν δίκας , gella ad avertendam deinceps Dei in nos iram ;
έκαναν αί μάστιγες προς παραίτησιν (79 ) λοιπόν της sive ad sustinenda pro pietate certamina his tenta
εφ' ημίν οργής του Θεού · είτε εις τους υπέρ της lionibus vocamur, justus est certarminum arbiter,
ευσεβείας αγώνας διά των πειρασμών τούτων κε ul non sinat tentari nos ultra quam ferre possu
κλήμεθα (80) , δίκαιος ο αθλοθέτης μή εάσαι ημάς mus : sed nobis reddat pro toleralis jam laboribus ,
πειρασθήναι υπέρ και δυνάμεθα υπενεγκείν · αλλ ' επί patientiae et spei in ipsum nostra coronam . Ιtaque
τους προπεπονημένοις αποδούναι ημίν τον της υπο ne defatigemur, obeundis pro pietate certaminibus,
18 Psal. LIV, 7.
(77) Πετασθήσομαι . Unus Regius codex a Com παρέκτισιν .
betisio citalus πετανθήσομαι . (80) Κεκλήμεθα. Sic Med . et Coisl. primus cum
( 78) 'Huās. Reg. secundus et Coisl. secundus aliis quatuor . Editi ßebalovuela, confirman.ur
ημίν. Alias LX . Scripla anno 373.
( 79 ) Προς παραίτησιν . Ιta sex mss . Editi προς
PATROL. GR . XXXII . 19
537 S. BASILII MAGNI 383
neque per desperationem labores janm a nobis A μονής και της εις αυτόν ελπίδος στέφανον . Μή ούν
exanilalos projiciamus Non enim una res fortiter αποκάμωμεν έναθλούντες εις τους υπέρ της ευσε
gesta , neque brevis labor constantiam animi de βείας αγώνας , μηδέ δι' ανελπιστίας τα πονηθέντα
clarat : sed qui 233 corda nostra probal , vult ημίν προώμεθα . Ου γαρ μία πράξις ανδρείας , ουδε
οι Ionga et prolixa protatione coronan justitise βραχύς πόνος το της ψυχής καρτερον διαδείκνυσιν ·
consequamur . Solum infracliis servelur animus αλλ' και δοκιμάζων ημών τας καρδίας δια μακράς
noster, inconcussum custodiatur filei in Christum και παρατεταμένης της δοκιμασίας βούλεται ημάς
firmamentum , et veniet cilo adjutor noster : ve της δικαιοσύνης στεφανίτας αποδειχθήναι (81. Μό .
niet , el non tardabil. Exspecta enim tribulationem νον ανένδοτον φυλασσέσθω το φρόνημα ημών , άσει
super tribulationem , spem super speni : adhuc pa στον το στερέωμα της εις Χριστόν πίστεως διατη
rum, adiluc parum. Sic novit recreare promissione ρείσθω , και ήξει εν τάχει ο αντιληφόμενος ημών »
fulluri alumnos suos Spiritus sanctus . Spes enim ήξει και ου χρονιεί. Προσδέχoυ γαρ θλίψιν επί
post afflictiones, nec longe absunt quae speran θλίψει , ελπίδα επ' ελπίδι : έτι μικρόν . έτι μικρόν .
lir . Nam eliamısi quis lotam dicat humanain Ούτως οίδε ψυχαγωγείν τή επαγγελία του μέλλοντος
vilam , brevissimum est omnino spatium , si con . τους εαυτου τροφίμους το Πνεύμα το άγιον. Μετά
feratur cum infinito illo seculo , quod in spe B γάρ τάς θλίψεις ή ελπίς · εκ του σύνεγγυς δε πάρ
repositum est .. εστι τα ελπιζόμενα . Κάν γάρ όλον τις είπoι τον
ανθρώπινον βίον , σμικρότατόν έστι διάστημα παντελώς , συγκρίσει εκείνου του απεράντου αιώνος του εν
ταϊς ελπίσιν αποκειμένου .
2. Fidem autem nos neque ab aliis scriptam no 2. Πίστιν δε ημείς ούτε παρ' άλλων γραφομένην
bis recentiorein suscipimus, neque ipsi mentis ημίν νεωτέραν παραδεχόμεθα , ούτε αυτοί τα της
nostræ fellis trailere audemus, ne lumana faciamus ημετέρας διανοίας γεννήματα παραδιδόναι τολμώ
pielatis verba : sed quic a sanctis Patribus edocli μεν, ίνα μή ανθρώπινα ποιήσωμεν (82 ) τα της ευσε
sumus , ea iis qui jos interrogant , annuntiamus . βείας δήματα · αλλ' άπερ παρά των αγίων Πατέρων
Figel igitur a pátrum nostrorum temporibus in δεδιδάγμεθα , ταύτα τοις ερωτώσιν ημάς διαγγέλλο
nostra Ecclesia fides a Patribus Nicææ congregatis μεν. " Έστι τοίνυν εκ πατέρων εμπολιτευομένη τη
conscripla , quam arbitrantur et apud vos etiam in Εκκλησία ημών ( 83 ) ή γραφείσα παρά των αγίων
ore esse : scd tamen non recus :mus , ne segniliei Πατέρων πίστις των κατά την Νίκαιαν συνελθόντων :
crimen Sustineanmus, ipsa quoque verba in epistola ήν ηγούμεθα μεν διά στόματος είναι και παρ' υμίν ,
referre . Hec autem sunl : Credimus in unum Deum C ου παραιτούμεθα δε , ίνα μή όκνου έγκλημα απενεγ
Palrem omnipotentem , omnium sive visibilium , sive κώμεθα , και αυτά τα βήματα ένσημάναι το γράμματα .
invisibilium faclorem . El in unum Dominum Jesum "Έστι δε ταύτα: Πιστεύομεν εις ένα Θεόν: Πατέρα
Christum, Filium Dei, genitum ex Patre unigenitum, παντοκράτορα, ορατών τε πάντων και αοράτων
hoc est , et essenlia Patris ; lumen de lumine, Deum ποιητήν . Και είς ένα Κύριον (84) Ιησούν Χρι
verum ex Deo vero : genitum , non factum , consub στόν τον Υιόν του Θεού , γεννηθέντα εκ του Πα
stantialem Patri, per quem omnia facta sunt, el qua τρός μονογενή : τουτέστιν , εκ της ουσίας του
in cælo sunt, el quæ in terra . Qui propter nos homi Πατρός · φως εκ φωτός , Θεόν αληθινόν εκ Θεού
nes et propter nostram salutem descendit : incarnalus αληθινού : γεννηθέντα ου ποιηθέντα , ομοούσιον
est , homo factus est , passus esl , et resurrexil lerlia των Πατρί , δι' ου τα πάντα εγένετο, τά τε εν τω
die : ascendit ad coelos , venturus est ad judicandum ουρανό και τα εν τη γή . Τον δι' ημάς τους dr
vivos el nortilos. Et in Spiritum sanctum . Qui aulem θρώπους και διά την ημετέραν σωτηρίαν κατελ
dicunt, eral aliquando, quando non eral ; el antequam θόντα (85 ): σαρκωθέντα , ενανθρωπήσαντα ,
gigneretur , non erub ; el quod er non ersistentibus fa παθόντα ( 86 ) , και αναστάντα τη τρίτη ημέρα :
clus est ; aut ex alia hypostasi aut essentia esse ανε.λθόντα εις ουρανούς , ερχόμενον κρίναι ζωντας
dicunt , aut mutabilem , aut alterabilen Filian Dei , P και νεκρούς. Και εις το άγιον Πνεύμα . Τους δε
eos anathemalizat catholica el apostolica Ecclesia . λέγοντας , "Ην ποτε , ότε ουκ ήν · και , Πρίν γεννη
His credimus : sed quia delinita non est de Spiritu θήναι ουκ ήν · και , ότι 'Εξ ουκ όντων εγένετο ή
sancto doctrina , nondum tunc pneumatomachis εξ ετέρας υποστάσεως ή ουσίας φάσκοντας είναι ,
( 81 ) 'Αποδειχθήναι. Ιta Med. et Poisl. uterque , ideo tamen Nicæna formula Cæsarex oblillerata, ut
et Vai . cum duobus Regiis . Edili dvardsexOrval. hoc loco lesialur Basilius : ac ipsius Dianii perlio
Non multo post editi post stepewa addunt nuwv , norificum de hac lide et de Nicænis Patribus lesti
quæ vox deest in quinine mss . monium habemus in epist. 51 .
( 82) Ποιήσωμεν . 11 Septem mss .; unde miror (84) Kúpior . Elilio Paris. et Basileensis secunda
legi in editis λογίζωνται. addıml nucy , que vox deest in antiquioribus edi.
( 83) Τη 'Εκκλησία ημών . Nicenam formulam lionibus el codicibus Med . Coisl. primo el tribus
Cæsaream attulerat S. Leontius, qui huic synodo aliis .
interfuerat. Ejusdein fidei acerrimis defensor exsti ( 83 ) Κατελθόντα. Editi addunt εκ των ουρανών ,
lil Hermogenes, Leontii successor , ul perspici po quæ desiderantur in sex mss .
lest ex epist. 81. Al Dianius qui Hermogeni succeg (86) Παθόντα . Hatic vocem addidi es Med.
sit , non vidctur ejus vestigiis semper instilisse . Coisl. ulroque, et utroque Regio.
Se'pe enim Arianorum formulis subscripsit. Non
509 EPISTOLARUM CLASSIS II. EPIST. CXLI. 590

ή τρεπτών , ή αλλοιωτόν τον Υιόν του Θεού , τού- A apparentibus , anathematizandos esse eos , qui di
τους αναθεματίζει η καθολική και αποστολική cunt crealæ csse ac servilis naturæ Spiritum san
'Εκκλησία . Πιστεύομεν τούτοις. Επειδή δε αδιό clum , silentio praeternuiserunt . Nihil enim omnino
ριστός εστιν ο περί του αγίου Πνεύματος λόγος , ούπω in divina ac beala Trinitate creatum est .
τότε των πνευματoμάχων αναφανέντων, το χρήναι αναθεματίζεσθαι τους λέγοντας της κτιστής είναι
και δουλικής φύσεως το Πνεύμα το άγιον εσίγησαν . Ουδέν γάρ όλως της θείας και μακαρίας Τριάδος
κτιστόν .
ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΡΜΑ'. 234 EPISTOLA CXLI .
Cum questus ſuisset Eusebius quod Basilius ad se non venisset , cumque eum hortatus ſuisset ad rerum ecclesiastica
rum defensionem , Basilius absentiam tuetur morbi excusatione; res ecclesiasticas non sua culpa adversariis tradi
demonstr.11, sed episcoporum sibi communione conjunctorum , vid quos el Bosporius nuper accessil Narral quo:riodo
eos horlalus sil , cum ad urbem ipsius morle audila venisseni; seu queritur, quod stalim uc recesserunt, ad ingenium
redeunt.
Ευσεβίο , επισκόπη Σαμοσάτων . Eusebio , episcopo Samosalorum .
1. Έδεξάμην ήδη δύο επιστολές παρά της ενθέου 1. Jam duas lilleras accepi a divina lua et abso
και τελειοτάτης φρονήσεώς σου · ών ή μεν υπέγραφες E Iutissima prudentia, quarum una nitide nobis de
ημίν εναργώς, όπως μεν προσεδοκήθημεν υπό του scribebat, quomodo a populo sub manu sanctitatis
λαού του υπό την χείρα της οσιότητός σου , όσον δε liæ constiluto exspeciali ſuerimus , quantumque
ελυπήσαμεν απολειφθέντες της αγιωτάτης συνόδου . intulerimus doloris a sanctissimo conventu absen
“ Η δε ετέρα , η παλαιοτέρα μεν , ώς εικάζω το γράμ tes . Altera vero , antiquior quidem , ut e scriptura
ματι , ύστερον δε ημίν αποδοθείσα , διδασκαλίαν conjicio , sed posterius nobis reddita , documenta
περιείχε πρέπουσάν σου και ημίν αναγκαίαν , μη continebat le digna et nobis necessaria , ut ne Dei
καταρραθυμεϊν των Εκκλησιών του Θεού , μηδε κατά Ecclesias negligamus, neve paulatim negotia adver
μικρόν προΐεσθαι τοίς υπεναντίοις τα πράγματα : Sariis tradamus , unde res eorum augeantur , no
αφ' ών τα μεν εκείνων αυξήσει, τα δε ημέτερα stræ vero minuantur . Ac mihi quidem videor ulri
μειωθήσεται. Και οίμαι προς εκατέραν αποκεκρί- que respondisse , sed tamen etiam nunc (siquidem
σθαι: πλήν αλλά και νυν ( επειδή άδηλον ει οι πι incertuin est an ii quibus hoc ministerium commis
στευθέντες την διακονίαν διέσωσαν ημών τάς άπο sum ſuerat, responsa nostra servaverint) de jisdem
κρίσεις) περί των αυτών απολογούμαι: πρός μεν causam dico : quod quidem ad absentiam allinet,
την απόλειψιν αληθεστάτην πρόφασιν γράφων , ής , C excusationem verissimam scribens , cujus famam
οιμα : την ακοήν και μέχρι της σης οσιότητος δια etiam usque ad luam sanctitatem pervenisse pulo :
βεβηκέναι , ότι υπό αρρωστίας κατασχέθην , της μέ- quod morbo detentus fuerim , qui me usque ad ip.
χρις αυτών με των πυλών του θανάτου καταγαγού sas mortis janwas perduxit. Imo etiam nunc cum
σης . Και έτι και νύν , ηνίκα απέστελλον περί τούτων, de his scriberem , adhuc ſerens morbi reliquias
λείψανα φέρων της αρρωστίας έγραφον . Ταύτα δε scribebam . Hæ autem sunt ejusmodi, ul alteri pos
εστι τοιαύτα , ώστε εξαρκείς ετέρια νοσήματα (87) sint esse morbus ad ferendum difficilis.
είναι δύσφορα .
2. Προς δε το , ότι ου ραθυμία ημετέρα τά των Εκ 2. Quod autem non nostra segnilie res Ecclesia -
κλησιών τους εναντίοις τροδέδοται , ειδέναι βούλομαι rum adversariis traditæ sunt , hoc pietati tuæ per
την θεοσέβειάν σου , ότι οι κοινωνικοί δηθεν ημίν των spectum esse volo , episcopos nobis communione
επισκόπων, ή όκνω, ή τω προς ημάς υπόπτως έχειν conjunctos , sive socordia , sive quod adhuc suspi
έτι και μη καθαρώς, ή τη παρά του διαβόλου εγγι cioso in pos nec puro affecti sunt animo , sive dia
νομένη προς τις αγαθές πράξεις εναντιώσει , συνάρα . bolo bonis operibus obstante , suam nobis operam
σθαι ( 88) ημίν ουκ ανέχονται . Αλλά σχήματι μεν priestare nolle . Sed specie quidem pluresinter nos
δήθεν οι πλείους εσμέν μετ ' αλλήλων , προστεθέντος D conjungimur , adjuncto nobis et optimo Bosporio :
ημίν και του χρηστου Βοσπορίου : αληθεία δε προς al revera nullam ad rem ex his, quæ maxime sunt
ουδέν ημίν των αναγκαιοτάτων συναίρονται ώστε necessariæ , nos adjuvant: ita ut masima ex parte
με και υπό της αθυμίας ταύτης το πλείστον μέρος haec animi obstet egritudo , quominus vires resu
προς την ανάληψιν εμποδίζεσθαι , συνεχώς μοι των mam , continenter mibi morbis ex vehementi mæ
αρρωστημάτων εκ της σφοδρές λύπης αποστρεφόν rore redeuntibus. Quid autem solus facere possim ,
των. Τί δ' αν ποιήσαιμι μόνος (89 ), των κανόνων , quandoquidem canones , ut et ipse non ignoras, uni

(87) 'Ετέρω νοσήματα . Ιta Harl. , Med., Cois1 .
primus , Val . , Claron. Eliti ετέρων νοσήματα . Non
nulli HiSs . ετέρω νοσήματι ,
(88) Συνάρασθαι . Ιta tres antiquissimi codices
cum pluribus aliis. Editi συναίρεσθαι.
(89) Móroc. Hæc vox addita ex seplem mss .
Canones illos, qui apostolis aflicti fuere, nonnun
quam cilat Basilius in Epistolis canonicis . Videtur
hoc loco respicere ad vigesimum septimum , ubi
prescribitur, ut in unaquaque provincia episcopi
nihil majoris rei incipiant sine sententia illius, qui
inter eos primus, ac imusquisque iis contentus sii ,
quæ ad pareciam suam pertinent : sed nec ille
absque omnium voluntate quidquam faciat . Erat
Basilius bujus canonis observandi studiosus, et
quamvis nominis fama et sedis dignitate plurimum
posset , nunquam ab eo communionis restitutionem
impetrare
* Alits CCLXII . Scrija anno 373.
591 S. BASILII MAGNI 599

ministeria ejusmodi non concedunt ? Jam vero Α ως και αυτός οίδας , ενί τάς τοιαύτας οικονομίας μη
quodnam remedium non adliilui ? Quodnam judi- συγχωρούντων ; Καίτοι τίνα θεραπείαν ουκ έθερά
cium ipsis non revocavi in memoriam , partim per πευσα ; Ποίου κρίματος αυτούς ουκ ανέμνησα τα μεν
litteras , partim cum coram congressi essemus ? διά γραμμάτων, τα δε και δια της συντυχίας; "Ηλθον
Venerunt enim et usque ad urbein , audito mortis γάρ και μέχρι της πόλεως , κατά ακοήν του εμού
meæ nuntio . Sed quia Deo visum est , ut me vivum θανάτου . Επει δε έδοξε τω Θεώ ζώντας ημάς παρ'
deprehenderent, eos , ul par erat , sum allocutus. αυτών καταληφθήναι, διελέχθημεν αυτοίς τα είκότα .
Ac præsentem quidem reverentur , et omnia quæ Και παρόντα μεν αιδούνται , και υπισχνούνται τα
cunque oflicii sunt pollicentur : at siinul ut reces είκότα πάντα : απολειφθέντες δε πάλιν προς την
serunt, iterum recurrunt ad suam ipsorum senten εαυτών ανατρέχουσι γνώμην . Ταύτα και ημείς της
tiam . In his nos quoque communis rerum status κοινής καταστάσεως των πραγμάτων απολαύομεν ,
participes sumus , Domino 235 palam nos dese- προδήλως του Κυρίου εγκαταλιπόντος ημάς , τους
rente , quorum charitas ob multiplicatam iniquitatem διά τό πληθυνθήναι την ανομίαν ψύξαντας την αγά
refrixit. Sed nobis ad omnia sufficiat magna tua πην. Αλλά προς πάντα ημίν αρκεσάτω η μεγάλη
ac potentissima apud Deum deprecatio. Forte enim σου και δυνατωτάτη προς Θεόν ικεσία. Τάχα γάρ αν
aut rebus aliquid proderimus , aut si optato exitu B ή γενοίμεθά τι τοις πράγμασι χρήσιμοι (90 ) , ή , δι
aberremus, condemnationem effugienus. αμαρτόντες ( 91) των σπουδαζομένων, φύγουμεν την
κατάκρισιν .

EPISTOLA CXLII ' . ΕΠΙΣΤΟΛΗ PMB.

Rogat Basilius ut pauperum hospitia vectigalibus eximantur.
Numerario præsidum . Νουμεραρίω επάρχων (92 ) .

Convocavi omnes ad conventum oeau martyris Συνήγαγον ( 93) μεν πάντας εν τη συνόδο του μα
Eupsychii fratres nostros chorepiscopos , ut notos καρίου μάρτυρος Ευψυχίου τους αδελφούς ημών τους
facerem dignitati tuo . Sed quia abfuisti , per litle . χωρεπισκόπους, ώστε γνωρίμους ποιήσαι τη τιμιό
ras eos necesse est sistere integritati tuæ . Cognosce τητί σου · έπει δε απελείφθης , διά γραμμάτων αυτούς
igitur fratrem istum , qui dignus est ob Domini ti αναγκαιόν εστι προσαχθήναι σου τη τελειότητι.
morem · cui lua prudentia fidem babeat. Et quæ Γνώριζε τοίνυν τον αδελφόν τόνδε , άξιον όντα του
cunque pauperum causa ad luam bona volunta πιστεύεσθαι παρά της σης φρονήσεως διά τον φόβον
tem retulerit , ei ut verum dicenti digneris fidenm C του Κυρίου . Και άπερ άν των πτωχών ένεκεν ανα
habere , atque aflictatos pro virili adjuvare . Digna- φέρη σου τη αγαθή προαιρέσει, καταξίωσον ως αλη
beris aulem procul dubio et pauperum domum ad θεύοντι πείθεσθαι , και την δυνατήν επικουρίας
pagos ipsi commissos pertinentem invisere, ac oin παρέχεσθαι τοις καταπονουμένοις . Καταξιώσεις δε δη
nino vectigalibus eximere. Hoc enim jam et luo λονότι και πτωχοτροφίαν της συμμορίας της υπ ' αυτόν
college visum est exiguam egenorum possessionelin επισκέψασθαι , και πάντα ανείναι της συντελείας .
tributis eximere.. Τούτο γάρ ήδη και το εταίρω σου συνήρεσε την
μικράν κτησιν των πενήτων αλειτούργητον κατα
στήσαι.

EPISTOLA CXLIII “ . ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΡΜΓ .

Idem pelit ab altero numerario .
alteri numerario. 'Ετέρω νουμεραρίω .
Mihi quidem si liceret dignitatem tuam convenire, Ει μεν αυτώ μοι δυνατόν ην συμπαρείναι τη τιμιό
per me ipse prorsus retulissem quibus de rebus D τητί σου, δι' εμαυτού αν πάντως ανήνεγκα περί ών
sollicitus sum , et afflictorum defensionem suscepis- έβουλόμην , και προέστης των καταπονουμένων· επει
sem . Sed cum me corporis infirma valetudo ac ne δε με άρρωστία σώματος και ασχολίαι πραγμάτων
gotiorum impedimenta retrahant, mei loco hune αφέλκουσιν (94), αντ ' έμαυτού σου τον αδελφόν τόνδε
fralrem chorepiscopum tibi commendo, ut ei aures τον χωρεπίσκοπον συνίστημι · ώστε , σε αυτό γνη

impetrare potuerunt Marcelli discipuli, antequam
Peiri Alexandrini auctoritas accessissel : et cuili ab
episcopis in Palæstina exsulantibus non exspectato
aliorum episcoporum consensu restiluli fuissent,
factum moleste lulitet libere reprehendit, epist . 263 .
• Alias CCCCXVIII . Scripla anno 373.
Alias CCCCXIX . Scripia anno 373 .
(90) Χρήσιμοι. Legendum puιο χρήσιμον, ut jam
observavi ad epist 72.
(91 ) Διαμαρτόντες. Ιta quinque mss . Editi δια
μαρτάνοντες . Reg . secundus et Ρaris . διαμαρ
τωντες .
(92) Επάρχων. Reg . secundus et Coisl. secun
dus επαρχιών. Sanxerat Valens anno 365, ut nu
merarii consularium et præsidum vocarentur dein
ceps tabularii. Sed forle lex illa minus ſuit ob
servala : vel buic epistolæ , ut pluribus aliis , non a
Basilio , sed post eum a librariis titulus præfixus.
(95) Συνήγαγον . Coisl . ulerque el Reg . secun
dus συνηγάγομεν .
(94) 'Αφέλκουσιν . Ιta sex codices τηss . pro eo
quod est in editis ανθέλκουσιν. Paulo post ope
Coisl . primi et Reg. secundi emendavimus quod
erat in editis ώστε σεαυτώ ..
893 EPISTOLARUM CLASSIS II . EPIST . CXLV. 594
σίως προσχοντα , χρήσασθαι συμβούλω, ως φιλαλη- A sincere accommodans , ipso utaris consiliario , ut
θώς και εμφρόνως δυναμένω συμβουλεύσαι περί των homine et amore veritatis et prudentia ad consi
πραγμάτων . Το γάρ πτωχοτροφείον το παρ' αυτού lium de rebus dandum idoneo . Postquam enim pau
οικονομούμενον επειδάν καταξιώσης θεάσασθαι (όψει perum hospitium ab eo gubernatum visere dignatus
γάρ , εύ οίδα , και ου παραδραμή , επειδή ουδε άπει fueris (invises enim , sat scio , nec præteribis : siqui
ρος (95 ) εί του έργου · αλλ ', ώς ο δεϊνά μοι ανήνεγκεν lem nec rei inexpertus es : sed , ut a quodam ad me
εν των εν τη 'Αμασεία εξ ών έδωκέ σοι ο Κύριος relatum est , unum ex his quæ Amasea constructa
διατρέφεις (96) ], επειδάν ούν ίδης και τούτο, πάντα sunt , ex bonis quæ tibi Dominus tradidit sustentas ),
αυτό παρεξη τα επιζητούμενα . " Ήδη γάρ μοι και ubi , inquam , et hoc videris ; concedes ei omnia
και εταίρος σου ( 97) κατεπηγγείλατο φιλανθρωπίαν τινά quæ opus erunt, Jam enim et collega tuus aliquam
περί τα πτωχοτροφεία . Τούτο δε λέγω , ουχ ένα άλλον mihi erga egenorum hospitia humanitatem pollicitus
αυτός μιμήση ( σε γάρ εικός ετέροις είναι των καλών est . Hoc autem dico, non ut alium ipse imiteris
ηγεμόνα) , αλλ ' ίνα γνώς , ότι δή περί αυτών τούτων (par enim le aliis recte factorum ducem esse), sed
και άλλοι ημάς έδυσωπήθησαν ( 98). ut scias jam nobis ab aliis reverentiam his in rebus
babitam fuisse .
ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΡΜΔ' . 236 EPISTOLA CXLIY .
Eumdem immunitatem petit ac in duabus præcedentibus epistolis.
Τρακτευτη των επάρχων . B Tractatori præsidum .
Γνωρίζεις πάντως τόνδε εκ της κατά την πόλιν Cognoscis profecto illum ex mutuo in urbe cole
συντυχίας · όμως δε σου αυτόν και διά της επιστολής Ioφuίo . Sed tamen eum tibi et per litteras sisto et
προσάγομεν συνιστώντες, ότι εις πολλά σοι των commendo, ut ad mulla , quæ tibi curæ sunt, utilem
σπουδαζομένων χρήσιμος έσται, διά τό και συνεπώς futurum , eo quod pie ac prudenter possit agenda
και ευλαβώς δύνασθαι υποτίθεσθαι τα πρακτέα. "Α suggerere . Quæ autem mibi in aurem dixisti , ea
δε εμοί εις το ούς διελέχθης, ταύτα νύν έστι καιρός nunc tempus est exsequi ; postquam memoratus
επιδείξασθαι, επειδάν σοι ο προειρημένος αδελφός frater pauperum statum tibi indicaverit.
τα των πτωχών υποδειξη.

ΕΠΙΣΤΟΛΗ PME'. EPISTOLA CXLY *».

Quamvis multæ magnæque rationes Eusebium prohibere videantur, quominus peregre eat ; non tamen desperat Basi
lius eum omnia impedimenta superalurum . Quareeum rogal, ne spem Ecclesiæ Cæsariensis irrilam ſacial, quam de
ejus adventu Basilius auno præierilo Syria rediens alluleral.
Ευσεβίω, επισκόπη Σαμοσάτων . Eusebio , episcopo Samosatorum.
Οίδα τους μυρίους πόνους (99 ) σου , ούς ανέτλης Noyi innumeros labores tuos , quos pro Dei Ec
υπέρτών Εκκλησιών του Θεού και των ασχολιών το clesiis exantlasti ; nec negotiorum multitudinem
πλήθος ουκ αγνοώ , άς έχεις την οικονομίαν ου παρ C ignoro , quibus detineris ; commissam administra
έργως , αλλά κατά το θέλημα του Κυρίου διατιθέ tionem non perſunctorie, sed secundum Dei volun
μενος . Και τον εκ γειτόνων υμίν επικαθήμενον talem gerens . Illum etiam cogito , qui vobis e pro
εννοώ ( 1 ) , η ανάγκη υμάς , ώσπερ όρνιθας αετώ pinquo imminer , sub quo vos necesse est , veluti
υποπτήσσοντας , μή πόρρω της σκέπης έκαστον aves sub aquila formidantes, non longe a suu
αποτρέχειν. Τούτων με ουδέν λέληθεν. Αλλ' ο πόθος quemque tecto excurrere . Horum nihil me latet.
πράγμα βίαιον, και ελπίσαι τα μη ενδεχόμενα, και Sed desiderium res violenta , tum in iis sperandis
εγχειρήσαι τοις αδυνάτοις (2) : μάλλον δε ή επί Κύ quæ parabilia non sunt, tum in aggrediendis quæ
ριον ελπίς ισχυρότατον πάντων . Ου γαρ άλόγω επι fieri non possunt : vel potius spes in Domino om
θυμία, αλλ ' ισχύϊ πίστεως προσδοκώ και πόρον εν nium rerum fortissima . Non enim temeraria cupi
αμηχάνους φανήσεσθαι , και πάντων βαδίως σε (3 ) ditale , sed fidei robore exspeclo aliquem futurum
(95 ) " Απειρος. Uterque Coist . cum Reg . secundo Reg . secundus . Editi έδυσώπησαν .
et Paris. @tropos, Non cares facultalibus ad hoc (99) Πόνους. Quatuor mss. κόπους . Infra Harl . ,
opus. Med. et Claron. θέλημα του Θεού.
(96) Διατρέφεις . Ιta Cois) . uterque et Vat . Editio ( 1 ) 'Errow . Quamvis hoc verbum non omnino
prima Paris . διατρέφους . Paulo post editi παρέξεις . necessarium sit : quia tamen legitur in codicibus
Coisl . ulerque, Med . el Reg. secundus ut in lexlu . D Harl . , Med ., Claroni., Coisl . secundo, el Reg.secundo,
(97) Ό εταιρός σου . Duo erant nuunerarii in una recipiendum visum est in contextum . Ibidem edili
quaque provincia. Non tamen collega hoc loco in i åváyxn quãs . Melius in Coisl . primo et aliis non
telligitur aller numerarius, cui superior inscripla nullis quos secuti sumus .
epistola. Huic enim Basilius similiter dicit benefi (2) 'Αδυνάτοις. Editi post hanc vocem addurt
cium sibi in pauperes ab ipsius collega promissum Trolei, sed in nullo prorsus ex nostris octo mss. re
fuisse. Quare collegam utriusque numerarii inter peritur.
prelor tractatorem præsidum , cujus promissa in (5 ) ' Pudiwç ce. Deest vocula in editis , legitur in
epistola sequenti reposcuntur. Is cuni munus ad omnibus mss. Ibidem editi tte piyevésbar. Harl. el
ministraret magna cum numerariis necessitudine Coisl. primus ut in lextu.
conjunctum , eorum collega dici polerat. Alias CCCCXX . Scripta anno 373.
(98) 'Εδυσωπήθησαν . Sic Coisl . secundus e Alias CCLV , Seripla anno 373.
593 S. BASILII MAGNI 596

etiamin rebus difficillimis exitum , teque omnia im- A
peditinenta superaturum, ut Ecclesiarum amicissi-
mam videas , atque etiam ab ipsa conspiciaris :
quod quidem omnium illi bonorum antiquissimum
est , vullum luum conspicere, ac luam vocem audire.
Cave igitur spes illius vanas ac irritas facias. Anno
enim preterito en e Syria redi ns , proinissum
quod acceperam reportavi , quomodo eam putas spe
suspensam a me fuisse ? Ne igitur in aliud tempus
differas illius visitationem , vir admirande. Nam
elianisi fieri possit , ipsam ut aliquando invisas ,
sed non eliam nobiscum , quos urget morbus ab hac
tandem ærumnosa vita secedere.
των κωλυμάτων περιγενήσεσθαι , προς το ιδείν σε
την φιλτάτης των Εκκλησιών , και μέντοι και οφθη
ναι παρ' αυτής και πάντων αυτή των αγαθών προτι
μότατον, τω σώ τοροσβλέψαι ( 4 ) προσώπω , και της
σης ακούσα : φωνής. Μη τοίνυν αυτή τάς ελπίδας
ατελείς καταστήσης. Και γάρ πέρυσιν , από της
Συρίας επανελθών ( 5 ) , ήν εδεξάμην επαγγελίαν ,
ταύτην διακομίσας , πως οίει μετέωρον αυτήν κατ
έστησα ταϊς ελπίσι ; Μή ούν εις άλλον καιρόν υπέρθη
την επίσκεψιν αυτής ( 6), ώ θαυμάσιε . Και γάρ εάν
ή δυνατόν ιδείν αυτήν ποτε , αλλ' ουχί και μεθ'
ημών , ούς επείγει η νόσος απάραι λοιπόν του οδυνη
ρου τούτου βίου .

EPISTOLA CXLVI'. ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΡΜ .

Antiochum , qui manu sua salutem apposuerat , vicissim salutat Basilius et hortatur, ul animæ saluti animum intendal.
Antiocho , B 'Αντιόχο (7 ) .
Non possum le inerliæ aut pigritiæ accusare , Ουκ έχω μέμψασθαί σοι αργίαν ουδέ ρανυμιαν,
quod cuntempus Incidisset scribendi, conticueris . ότι , καιρού παραπεσόντος (8) γραμμάτων , απεσιώ
Quam enim veneranda mini 237 ianu salutem πη σας . " Ην γαρ διά της τιμίας εμοί χειρός δι
anisisti , hanc pluris facio quam multas epistolas . επέμψω προσηγορίαν , πολλώνεπιστολών τιμιωτέραν
Te igitur vicissim salulo , ac exhortor, ut strenue ad ποιούμαι . Αντί ούν ταύτης προσαγορεύω σε , και
anime salutem incumbas, omnes carnis affectiones παρακαλώ σπουδαίως αντέχεσθαι της κα ψυχήν
ratione frenans, ac inlesineiler Dei cogitationem σωτηρίας , πάντα τα πάθη της σαρκός παιδαγω
velutin sanctissimo quodam templo , ita in animo γούντατο λόγο, και διηνεκώς την περί Θεού έννοιαν,
quo consecralam habens : atque ut in actione omni οίον εν ναώ τινι αγιωτάτω , τη σαυτού ψυχή ενιδου
el in omni sermone anle oculos habeas Christi ju- μένην έχοντας επί πάσης δε πράξεως και παντός
diciul ; ila ut libi opera singuli ad accuratum λόγου προ οφθαλμών λαμβάνειν το του Χριστού ( 9)
illud ac tremendum examen. collecta , gloriam in die δικαστήριον , ώστε σοι τας κατά μέρος ενεργείας
remunerationis afferant, coram omni creatura lau συναχθείσας επί της ακριβούς εκείνης και φοβεράς
dem consequenti Quod si non gravelur ad nos us εξετάσεως δόξαν εν τη ημέρα της ανταποδόσεως
C
que proficisci magnus ille vir, parum non eril lucri ενέγκείν , επί πάσης της κτίσεως των επαίνων άξιοι
te una cum ipso in nostra regione conspicere. μένω. Ει δε καταδέχοιτο την μέχρις ημών οδών και
μέγας, ου μικρών κέρδος ιδείν σε μετ' αυτού επί της
ημετέρας .
EPISTOLA CXLVII ** . ΕΠΙΣΤΟΛΗ PMΖ' .
Aburgio Basilius Maximum commendat,ac rogal, ut hominem longe optimum , qui Cappadociæ præses fuerat , omnibus
rebus spoliatum , el in ærumnis jacentem udversus calunniam iueatur .
Aburgio. 'Αβουργία.
Fabulam hactenus credebam Homeri carmina , Μύθον ενόμιζον τέως τα του Ομήρου , ότε επήειν
cum perlegerein alteram illius poesis partem , in qua αυτού το έτερον μέρος της ποιήσεως, εν ώ τα του
Ulyssis calamilaies narrat. Sed fabulosa illa bacie "Οδυσσέως πάθη μεταδιδάσκει . 'Αλλ' εκείνα τα μυ
nus et incredibilia, omnino nos probabilia existi - D θικά τέως και άπιστα πάνυ ήμάς πιθανά νομίζειν
mare docuit longe optimi Maximi calamitas . Nam εδίδαξεν η περί τον πάντα άριστον Μάξιμον περι
el hic præfuil genti non vilissimæ , quemadmodum πέτεια . Και γάρ και ούτος άρχων εγένετο έθνους
ille dux ſuit Cephalleniorum . Ac Ulysses quidem ου φαυλοτάτου , ώσπερ εκείνος ο στρατηγός (10 ) των
• Alias CCLXVIII. Scripta anno 373. ut æqualem , vel ſorte etiam natu minorem , ad pie
Alias CCCLVI. Scripla anno 373. tatem hortalur.
(4 ) Προσβλέψαι. Ιta sunmo consensu veteres ( 8 ) Παραπεσόντος. Sic quatuor vetustissimi co
libri. Elilio prima Paris . tpomyal. dices, Hari., Med .. Coisl . , Val. et alii nomulli.
( 5) Επανελθών Sic Harl. « ι Coisl primus cunι Editi παρεμπεσόντος . Paulo post auctoritale quin
plurilus aliis . Elitio 1 Paris . άπανελθών. que codicum , quorum nonnulli an !iquissimi, trans
(6) Autīs. Hanc vocem addidimus ex seplem posuimus ėjoi, cum legerelur in editis ėjo? :
inss. Harlæanus codex aútõv . επέμψω.
( 7) Αντιόχω. Legitur in omnibus mss . et editis (9 ) Χριστού . Sic plerique mss . codices. Editi
το αυτώ, quia scilicet live epistola sequitur epi- Κυρίου .
stolam 51, alias 267. Sed lainen perspicuum est (10) “ Ο στρατηγός . Additus articulus er trilous
hanc epistolam non inscriptam fuisse Eusebio , velusiissimis codicibus el tribus aliis . Ibidem . Reg .
qiiem Basilius designat liis verbis : Quod si magnus secundus et Coisl. secundus Keçaanvwv.
ille vir, etc. , sed ipsius fratris filio , quemi Basilius ,
597 EPISTOLARUM CLASSIS 11. EPIST. CXLVIII . 698
Κεφαλλήνων. Και πολλά χρήματα άγων εκείνος , A cum pecunia plurimum exportasset, nudus reversus
γυμνός επανήλθε και τούτον ούτως ή συμφορά δι est : hunc autem eo res adversæ redegerunt , ut
έθηκεν , ως κινδυνεύσαι εν αλλοτρίοις ράχεσιν οφθήναι pene in alienis et laceris pannis domui sua visus
τοίς οίκοι (11 ). Και ταύτα πέπoνθε, Λαιστρυγόνας sit. Αtque haec perpessus est , forte quia Lestrygo
τάχα που έφ' εαυτόν παροξύνας , και Σκύλλη περιπε nas in se instigavit, ac in Scyllam incidit , haben
σων έν γυναικεία μορφή κυνείαν εχούση απανθρω lem in muliebri forma caninam immanitatem ac fe
πίαν και αγριότητα . Έπει ούν μόλις αυτό υπήρξε ritatem. Cum igitur vix ei licuerit ex ineluctabili
τον άφυκτον τούτον διανήξασθαι κλύδωνα , σε δι ' illa procella emergere , te mea opera supplex rogat ,
ημών ικετεύει , αξιών αιδεσθήναι την κοινήν φύσιν , ut naluram communem reverearis , ac calamitalje
και επί ταίς παρ' αξίαν αυτού συμφοραίς αλγήσαντα , bus , quas non merito suo passus est , commotus
μη σιωπή κρύψαι τα κατ' αυτόν, αλλά διαγγείλαι τοίς de rebus illius non laceas , sed viris polentibus
εν δυνάμει , ώστε μάλιστα μεν και γενέσθαι τινά nunties, in primis ul præsidii aliquid contra stru
αυτή βοήθειας προς την σκευωρηθείσαν ( 12) επ ctam calumniam habeal: sin minus, ut proposilum
ήρειαν· ει δε μή, δημοσιευθήναι γούν την προαίρεσιν illius , qui in ipsum delacclatus est , divulgelur.
του εις αυτόν έμπαροινήσαντος . ' Αρκούσα γάρ το Non leve enim homini injuriis affecto solatiuin ,
ήδικημένων παραμυθία και των επιβουλευσάντων αυτώ Β eorum , qui ipsi insidiati sunt , improbilalis decla
της πονηρίας φανέρωσις. ralio..

ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΡΜΗ' . EPISTOLA CXLVIII ..

Maximum Trajano commendal Basilius, ac rogal ut ei in judicio patrocinium impendat.
Τραϊανό. Trajano .
Πολλήν φέρει τους καταπονουμένοις παραμυθίαν , Multum affert afflictis solatii vel posse deſlere ca
και το έχεις αποδύρασθαι τάς εαυτών συμφοράς: lamitates suas ; maxime , cum viros nacti fuerint
και μάλιστα , όταν ανδρών επιτύχωσι δυναμένων εκ morum probitate idoneos , qui eorum doloribus
της του τρόπου καλοκαγαθίας συμπαθήσαι τοις άλ coromoveantur . Unde el omni horore dignis fraler
γεινοίς. "Οθεν και ο αιδεσιμώτατος αδελφός Μάξιμος , Maximus, qui patriæ nostræ præſuit, lalia passus ,
και της πατρίδος ημών ήγησάμενος , παθών οία ουδέ qualia nondum qnisquam hominum , et suis rebus
πω ( 13 ) τις ανθρώπων έτερος , και πάντων μεν γυ- omnibus tum paternis tum pristino labore partis
μνωθείς των προσόντων , όσα τε ήν αυτώ πατρώα , ο C ηulatus , 238 innumeris aflictus corporisIncoun
και όσα εκ προτέρων πόνων υπήρχε ( 14) συνει modis, dum susdeque errat , ac ne ipsum quidem
λεγμένα, κακοπαθή σας δε τω σώματι μυρία ταις civis staluin , cujus causa liberi nibil intentatum
άνω ( 15 ) και κάτω πλάναις , και ουδε αυτήν την relinquere solent , all injuriis integrum relinens ,
επιτιμίαν ανεπηρέαστον διασώσας , ής ένεκα πάντα pluribus apud nie casuis suos lamentatus est ,
πονείν τοίς ελευθέρους σύνηθες , πολλά μέν προς ac rogavit , uil malorum suorum liadem breviler
ημάς περί των συμβάντων αυτώ απωλοφύρατο , lilii ante oculos ponerem . Ego aulem cum aliter
Αξίωσε δε δι' ημών , ώς εν κεφαλαίων φανεράν γε illius ærumnas levare non possein , libenter id
νέσθαι σοι την περιστάσαν αυτό των κακών Ιλιάδα . præstiti beneficii, ut pauca ex multis quæ ab eo
Κάγω , επειδή άλλως ουδέν αφελείν αυτού των δει audivi, dignitati tuæ referrem , quandoquidem eum
νών ηδυνήθην, ετοίμως ταύτην έδωκα την χάριν : το padelit, ut milii videbatur , calanil:iles suas aperie
ολίγα εκ πολλών , ών ήκουσα παρ' αυτού, διαγγείλαι exponere . Nam quæ evenere , si auctorem injuriæ
τη κισμιότητί σου · επειδή αυτός ερυθριάν μοι έδόκει nequam esse demonstrant, cerle elin qui passus
τας εαυτού συμφοράς εναργώς διηγήσασθαι . Ει γάρ est , maxirra miseratione dignum ostendunt : siqui
και πονηρόν τον ήδικηκότα συνίστησι τα γενό dem illud ipsum in mala divinitus immissa incidero
μενα ( 16) , αλλ' ούν γε τον πεπονθότα της ελεεινοτά- D argumento est quofanniodo em qui liaec patitur
της όντα μερίδος δείκνυσιν · επειδή αυτό το περιπε allliciationibus esse traditum . Sed tamen satis est
σείν τοίς θεηλάτους κακούς απόδειξίν πως έχειν δοκεί illi ad solarium malorum , ul benigno illum aspicias
του παραδεδόσθαι τοις πάθεσιν . 'Αλλ' αρκεί ( 17) oculo , ac uberem illam gratiam , quam omnes expe
αυτό προς παραμυθίαν των συμβάντων το ευμενεί riuntur , nec tamen possunt absumere (gratiam dico
αυτόν προσβλέψαι το όμματί σε , και την πολυαρκή lenitatis lux) etiam in illum exiendas. In judicio
χάριν , ής πάντες απολαύοντες δαπανών ου δύνανται autem magno ei fore ad vincendum præsidio patro
(τήν της σης ημερότητος λέγω) , και επ ' αυτον αφ cinium luum , nobis omnibus cerlo persuasum est,

(11 ) Tois oinor. Sic tres vetustissimi codices et
Claron. Editi τους οικείοις.
(12) Σκευωρηθείσαν . Ηarl . et Claroin . σκαιω
ρηθείσαν .
ού(13 ) Ουδέπω. Ιta Harl. cum quinque aliis . Editi
πω.
(14 ) Υπήρχε . Ηoc verbum addidimus ex Harl .,
Med . el Clarom .
(15) Tais ärw. Ita Harl . , Med ., Coisl. uterque,
Reg . ulerque et ulerque Bigot. Editi ταις τε άνω.
(16) Τα γενόμενα. Sic tres velustissimi codices
el alii nonnulli. Editi τα γεγονότα .
( 17 ) 'Αρκεί. Male in editione 1 Paris . αρκείν con
tra veterum codirnin lidem .
Alias CCLXXVI . Scripla anno 373 .
599 S. BASILII MAGNI 600
Αtque omnium dignissimus est ipse ille, qui meas A εθήναι . "Οτι δε και εν δικαστηρίοις μεγάλη αυτή
litteras, ut sibi aliquid profuturas poposcil , quem αφορμή προς την νίκην η παρά σου ροπή , πάντες
cum aliis videamus lotis suæ vocis viribus laudes ακριβώς πεπεισμεθα. Δικαιότατος δε πάντων και
gravitatis luæ prædicantem . αυτός ούτος , και την επιστολήν ημών, ώς τι όφελος
αυτώ έσομένην , επιζητήσας : ον μετά των άλλων ίδοιμεν τη κατά δύναμιν αυτού (18) φωνή την σην εύφη
μούντα σεμνότητα .

EPISTOLA CXLIX'. ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΡΜΘ.

Is ad quem scripta est hæc epistola , viderat primordia ærumnarum Maximi; sed postea pænæ ac contumeliæ graviores
inflictæ sunt , ac vicarius modo advenerat, ul mala expleret. Homini iniserrimo opem implorat Basilius.

Trajano. Τραϊανώ (19 ) .

Ipse oculis vidisti calamitatem viri quondam Και αυτός υπέβαλες (20 ) οφθαλμώ την κακοπά
clari , sed nunc miserrimi omnium Maximi qui θειαν του πρότερον μεν ευδοκίμου , νύν δε ελεεινο
patriae nostre prefuerat , atque utinam non pre- Β τάτου πάντων Μαξίμου , του άρξαντος της πατρίδος
fuisset ! Existimo enim fore , ut nnulli gentium ημών , ώς ουκ ώφελεν (21 ) ! Οίμαι γάρ αν πολλοίς
gubernacula fugiant, si administrationes ad ejus- απευκτήν έσεσθαι την των εθνών αρχήν, ει προς
modi exitum redituræ sunt. Quare quid opus est τοιούτον πέρας μέλλουσι καταστρέφειν αι προστα
singula enarrem , et quæ vidi , et quæ audivi , σίαι . "Ωστε τι δεί ημάς τα καθ' έκαστον επαγγέλ
viro ob exiiniam ingenii aciem idoneo , qui ex λειν, ών τε είδομεν, ών τε ηκούσαμεν , ανδρί διά
paucis factis ea quæ omilluntur existimet ? Sed πολλήν της διανοίας οξύτητα ικανώ εξ ολίγων των
tamen forte superflua loqui tibi non videbor , hoc πραχθέντων στοχάσασθαι τα λειπόμενα ; Πλήν εκείνο
si dixero, cum multa et gravia ante luum adven γε ειπών, ίσως ου περιττός σου φανήσομαι , ότι πολ
tum in ipsum perpetrata sint , quæ poslea gesta λων όντων και δεινών τών εις αυτόν τολμηθέντων
sunt talia esse , ut superiora humanitatem existi- προ της σής παρουσίας , τοιαύτα γέγονε τα μετά
mare cogant. Tantam contumeliæ et damni et ταύτα , ώς φιλανθρωπίαν ποιήσαι νομισθήναι τα
ipsius corporis incommodorum nmagnitudinem 239 φθάσαντα. Τοσαύτην είχεν υπερβολήν ύβρεως και
habuere, quæ in ipsum postmodum a vicario ex ζημίας , και της εις αυτό το σώμα κακοπαθείας (99 ),
cogitata sunt. Et nunc cum cohortalibus appari τα δή ύστερον αυτό παρά του κρατούντος εξευρε
toribus venit , ut reliqua sua mala hic impleat , C θέντα. Και νύν έμφρουρος ήκει τα λείψανα των ώδε
nisi tu magnam luam manum prælendere velis κακών αυτού αποπληρώσων , εάν μή συ την μεγάλης
amiclo. Supervacaneam rem scio me facere, qui σαυτού χείρα υπερσχεϊν εθελήσης των καταπονου
tuam clementiam ad humanilatem adhorter. Quia μένω . Περιττόν μεν ούν οίδα ποιών , την σην χρη
tamen hunc virum cupio juvare , dignitatem tuam στότητα εις φιλανθρωπίαν παρακαλών. Πλήν αλλ'
Togo , ut innata tibi ad bonum propensioni ali- επειδή βούλομαι γενέσθαι χρήσιμος τώ ανδρί , εκε
quid mea causa adjicias : adeo ut maniſesta sit τεύω σου την σεμνοπρέπειαν προσθείναι τι τή έ:
homini neæ pro illo deprecationis utilitas . φύσεως περί το καλόν σπουδή δι' ημάς , ώστε εναργές
το ανδρί γενέσθαι της υπέρ αυτού παρακλήσεως
ημών το όφελος .

Alias CCCLXXVII . Scripta anna 373. polius incommoda intelligi debent, quæ ab homine
(18) Αυτού . Ηanc vocem addidimus ex Harl . , jautiori vitæ assuelo , dum bonis omnibus spatialus
Med . et Clarom . fugit , abesse non possunt. Hinc in præcedenti
( 19 ) Tpaïaro. Legitur in omnibus editis et mss. D epistola , ut ex oclo veleribus libris legimus, cor
codicibus to auto, eidem , Trajano scilicel : ad poris incommoda, quæ Maximus sustinuit, ex illius
quem scripta superior epistola . Quare non ausus potissimum fuga ei variis susdeque erroribus re
sum hunc liluluin mulare ; sed tamen nullus du peluntur. Videlur autem accusaliis repetundarum
bilo , quin hæc cpistola ad Trajanum minime scri ſuisse, et idcirco omnibus rebus spolialus; quia
pla sit . Is enim ad quem scripta est, oculis suis etsi minime convictus fuit, per vim lamen et im
viderat calamitales Maximi. Al Trajanus nihil pressionem vicarii, quadrupli pænam , quam leges
prorsus audieral de his ærumnis ; et idcirco Basi convictis infligebant, coactus est persolvere . Hinc
lium Maximus rogavit , ut eas Trajano breviter etiam civis statu non oinnino excidit, nec eum ta
exponeret . men integrum et illæsum retinuit, ut in superiori
(20) , 'Yrénales. Med . , Reg. secundus et Coisl. epistola legimus. Nam judices repetundarum con
secundus υπέλαβες . victi ablaiis codicillorum insignibus , et honore
( 21) Ουκ ώφελεν . Ιta mss . sex . Editioux exuti, inter pessimos quosque elplebeios habebantur,
ώφειλεν. ut sancitur Cod . Theod . lib . 1, lit. 27, leg. 1 ; nec
( 22 ) Κακοπαθείας . Ηac voce non questionis tamen inſames et intestabiles erant, ut observai Go
tormenta, quibus subjici non polerant præsides thofredus ad eamdem legem .
provinciarum , nisi in crimine majestatis, sed ea
601 EPISTOLARUM CLASSIS II . EPIST CL. 609
ΕΠΙΣΤΟΛΗ PN' . EPISTOLA CL:..
Heraclidas ab Amphilochio accusalus, quod non secum secederet in deserla loca , ut promiseral, pluribus refellit hanc
criminationem .Exponit quid rerum agat in pauperum hospilio ad urbem Cæsaream ; seque ab Amphilochio separari
negat, quamvislocorumintervallo disjunctussit.Refertdeinde quæ præcepla a Busilio acceperit: hortatur ul Amphi
lochius ad Basilium veniat , a quo erudiri melius esse staluit, quum in desertis locis vagari.
'Αμφιλοχίω, ώς παρά Ηρακλείδου . A Amphilochio , Heraclidæ nomine.
1. Εγώ και των ομιληθέντων ημίν προς αλλήλους 1. Ego et eorum , quæ inter nos aliquando dis
ποτέ μέμνημαι, και ών τε αυτός είπον, ών τε ήκου- seruimus , memini : nec quid dixerim , quid es
σα παρά της ευγενείας σου, ουκ επιλέλησμαι. Και generosa tua indole audierim , oblitus sum ; et
νυν βίος μέν με δημόσιος ου κατέχει . Ει γάρ και τη nunc vita publica non distineor. Quanquam enim
καρδία και αυτός είμι , και ούπω τον παλαιών απεδυ corde idem sum , ac veterem hominem nondum
σάμην άνθρωπον , πλήν τω γε σχήματι , και τα μα exui ; tamen ipsa specie, et quod longe a sæculi
κράν έμαυτόν(23) ποιήσαι των του βίου πραγμάτων , negotiis recesserim , videor jam vite secundum
έδοξα λοιπόν , οίον επιβεβηκέναι της οδού (24) της Christum viam ingressus esse . Sedeo autem me
κατά Χριστόν τεολιτείας . Καθέζομαι δε επ' εμαυτού , cum ipse , velut qui sese mari commissuri sunt ,
ώσπερ οι εις πέλαγος αφιέναι μέλλοντες , αποσκο prospiciens futurum . Nam qui navigant , ventis
πεύων το μέλλον . Οι μεν γαρ πλέοντες ανέμων indigent ad felicem cursum ; nobis vero opus est
χρήζουσι προς την εύπλοιαν , ημείς δε του χειρα- qui nos manu ducat , ac tuto per amaros vit.gr
γωγήσοντος ημάς , και ασφαλώς διά των αλμυρών luctus transvehat . Νam indigere me perspicio ,
κυμάτων του βίου παραπέμψοντος . Χρήζειν γάρ ο primum quidem freno adversus juventutem ;
B
έμαυτόν λογίζομαι πρώτον μεν χαλινού προς την deinde stimulis ad pietatis cursuin . Horum au
νεότητα, έπειτα κέντρων (23) προς τον δρόμον της tem conciliatrix ratio videlicet , nunc quidem tem
ευσεβείας. Τούτων δε πρόξενος λόγος δηλονότι, νύν perans quod in nobis incomposilum est, nunc vero
μέν παιδαγωγών ημών το άτακτον , νύν δε το νωθρον anime pigritiam excitans . Rursus indigeo reme
της ψυχής διεγείρων . Πάλιν μοι χρεία φαρμάκων diis aliis , ut sordes ex consuetudine contractas
ετέρων, ώστε τον εκ της συνηθείας αποπλύνασθαι eluam . Scis enim nos, qui diu foro assuefacti ſui
ρύπον . Οίδας γάρ , ότι ήμείς, οι πολύν χρόνον εν mus , nec parcos esse verborum , nec cautos ad
εθισθέντες τη αγορά, αφειδώς μέν έχομεν των δημά versus eas , quæ in mente excitantur a malignr ,
των , άφυλάκτως δε προς τας εν τη διανοία συνιστα cogitationes . Vincimur autem et honore , nec id
μένας εκ του πονηρού (26) φαντασίας . 'Ηττήμεθα cile de nobisipsis magni aliquid sentire desini
δε και τιμής , και το εφ' εαυτοίς τι φρονείν ου mus . Adversus hæc magno mini opus esse et
ροδίως αποτιθέμεθα . Προς ταύτα μεγάλου μοι δείν perito arbitror magistro . Deinde vero espurgari
και εμπείρου λογίζομαι διδασκάλου . "Έπειτα μέντοι etiam anime oculum , ut omnibus ignorationis
και τον οφθαλμών της ψυχής αποκαθαρθήναι , ώστε tenebris quasi lippitudine aliqua liberatus , fixo
πάσαν την από της άγνοίας επισκότησιν , οιονεί τινα Cintuitu pulchritudinem majestatis Dei conspicere
Σήμην , αφαιρεθέντα, δύνασθαι ένατενίζειν τα κάλλει possit, non parvi laboris esse reor , neque parum
της δόξης του Θεού , ου μικρού έργου κρίνω , ουδ' επ' aferre utilitatis. Atque hæc luam quoque pru
ολίγον την ωφέλειαν φέρειν . "Α και την σην λογιότητα dentiam perspicere , ac optare ut aliquis detur
συνοράν , και επιθυμεϊν υπάρξαι τινά εις ταύτην την ad eam rem adjutor , exploratum liabeo: ac si
βοήθειαν ακριβώς επίσταμαι (27 ) : και εάν ποτε δω Deus aliquando dederit , ut tuarm dignitatem con
ο Θεός εις ταυτόν αφικέσθαι τη κοσμιότητί σου , veniam , plura certe de quibus sollicitum me esse
δηλονότι πλείονα μαθήσομαι υπέρ ών φροντίζειν με por est , ediscam . Nunc enim , 240 quæ mea est
χρή . Νύν γάρ υπό πολλές αμαθίας ουδέ όσων εν- imperilia , quot el quantisindigeanm ne cognoscere
δεής (28) ειμι γνωρίζειν δύναμαι • πλήν γε ότι ουδέν quidem possum ; sed tamen me primi conatus
μετεμέλησέ μου της πρώτης ορμής, ούτε οκλάζει non pænitet , neque labat et vacillat anima in
μου η ψυχή προς τον σκοπών του κατά Θεόν βίου , proposito vivendi secundum Deum ; quod ipsum
όπερ ηγωνίασας επ ' εμοί , καλώς και προσηκόντως mihi tinuisti, preclare teque digne faciens, ne
εαυτώ ποιών, μήποτε , στραφείς εις τα οπίσω, στήλη conversus relrorsum , salis statua fierem , quod
γένωμαι αλός , όπερ γυνή τις έπαθεν , ώσπερ ακούω. D mulieri cuidain contigisse audio 16. Sed adhuc me

56 Gen. ΣΙΣ , 26.

(23) 'Εμαυτόν . Ηanc vocem addidimus ex no
yem mss .
(24) Της οδού. Regius quidam ms . του ουδού ,
limen ingressus : quæ quidem scriptura valde arri
deret, si faverent alii codices, aut vitium inesset
vulgato contextui. Paulo post Coisl . primus oxo
πεύων .
(25) Κέντρων» . Quatuor mss . κέντρου, Paulo
post edit: λόγος τις. Vocula deest in quinque vete
ribus libris, non tamen in antiquissimis .
(26) 'Εκ του πονηρού. Quinque mss. εκ της
Trovnplas. Sed Coisl . primus et Medicæus consen
tiuni cum editis . In Harlæano autem codice non
reperitur bæc epistola.
(27) Επίσταμαι . Μed . et Coisl . primus πεπει
σμαι.
(28) " Οσων ενδεής . Coisl . primus et quidam Reg.
όσον ενδεής. Infra idem Coisl . et Μed. ώς ακούω.
Alias CCCXCII . Scripta anno 373.
603 S. BASILII MAGNI 604

cohibent externse potestates , quasi nmagistratus A 'Αλλ' έτι μέν με και αι έξωθεν αρχαι συστέλλουσιν ,
desertorem aliquem reposcant. Delinel aulem me ώσπερ λειποτάκτης τινά των αρχόντων αναζητούν
maxime meum ipsius cor , eorum quia dixi sibi των (29 )· επέχει δε με μάλιστα η εμού αυτού καρ
conscium . δία, εκείνα μαρτυρούσα εαυτή άπερ είρηκα .
2. Quoniam autem meministi paciorum , teque 2. Επειδή δε συνθηκών εμνήσθης , και κατηγο
denuntiasti accusaturum , mihi in hac mea tristi ρείν επηγγείλω , γελάσαι με εποίησας εν ταύτη τη
tia risum movisti, quod etiamnuni rhielor sis , nec κατηφεία μου , ότι έτι ρήτωρ εί, και της δεινότητος
a limore inculiendo discedas. Ego namque ita ουκ αφίσταται . Εγώ γαρ ούτω νομίζω ( 50) , ει μη
existimo , nisi omnino ut imperilus aberrem a πάντη ως αμαθής διαμαρτάνω της αληθείας , μίαν
veritale , unam esse viam ad Dominum ducen είναι οδόν την προς τον Κύριον άγουσαν , και πάντας
lem , et quicunque ad ipsum pergunt, itineris τους προς αυτόν πορευομένους συνοδεύειν αλλήλοις ,
ejusdem esse socios , el eodem vitæ fædere pro και κατά μίαν συνθήκης του βίου πορεύεσθαι . " Ωστε
gredi. Quare quo abiens separari a le possum , που απελθών χωρισθήναι σου δύναμαι , και μη μετά
nec lecum simul vivere, el lecum servire Deo , σου ζην , και μετά σου δουλεύειν Θεώ , η κοινή προσ
ad quem simul confugimus ? Corpora enim nostra εφύγομεν ; Τα μεν γάρ σώματα ήμών τόποις δια
locis disjungenfur ; sed profecto Dei oculus am- Β σταθήσεται· ο δε του Θεού οφθαλμός κοινή αμφοτέ.
bos simul inticlur ; siquidem et vila mea digna ρους έφορά δηλονότι είπερ ούν άξιος και ο εμός
fuerit, quæ a Dei oculis conspicialur ; hoc enim βίος υπό των οφθαλμών του Θεού εποπτεύεσθαι »
legi aliculbi in Psalis : Oculi Domini super ju- ανέγνων γάρ που έν Ψαλμοίς, ότι Οφθαλμοί Κυρίου
stos 2?. Equidem cupio el libi el cuivis alii propo επί δικαίους. Εγώ μεν γάρ εύχομαι και σοι και
silum luo simile habenti etiam corpore conjungi, παντί τω παραπλησίως (51) σοι προαιρουμένο και
et ante Patrem nostrum , qui in cælis est , lola τω σώματι συνείναι , και πάσαν νύκτα και ημέραν
nocle ac die lecum genua llerlere, el si quis alius μετά σου κλίνειν τα γόνατα προς τον Πατέρα ημών
est, qui rile Deum invocet. Novi enim communio τον εν τοις ουρανοίς, και εί τις άλλος αξίως επικα
nen in precibus multum utilitatis afferre . Quod λούμενος τον Θεόν · οίδα γάρ τήν εν ταις προσευχαις
si quoties mihi contigerit in diverso angulo ja κοινωνίαν πολύ το κέρδος φέρουσαν (52 ) : εάν δε ,
cenii ingemiscere, mendaciuin me omnino seque οσάκις υπάρξη μοι εν διαφόρω γωνιδίω ( 33) παρεό
lur ; pugnare non possum adversus ea quæ a le όιμμένω στενάζειν , ακολουθήσει μοι πάντως το ψεύ
dicta sunt, neque ipse ut mendacem condemno , δεσθαι , μάχεσθαι μεν ( 54 ) προς τον λόγον ουκ έχω ,
si quid ejusmodi locutus sum secundum pristi- C, ήδη δε ώς ψεύστου έμαυτόν κατακρίνω , εί τι τοιού
nam indifferentiam , quod me mendacii crimine ob τον κατά την παλαιάν αδιαφορίαν έφθεγξάμην , ό με
strinjal. το κρίματι του ψεύδους υπόδικον καθιστά.
3. Postquam prope Cæsaream veni , ut rerum 3. Γενόμενος δε πλησίον Καισαρείας , ώστε γνωρί
statum perspicerem , in ipsa urbe nolui commo σαι τα πράγματα , και αυτή παραβαλείν τη πόλει μή
rari , sed ad proxinium pauperum hospitinin con ανασχόμενος , το πλησίον προσέφυγον πτωχοτροφείο,
fugi , ui ibi discerem quæ volebom . Deinde cum ώστε εκεί μαθείν περί ών έβουλόμην. Ε 'τα κατά
eu venissel ex more religiosissimus epis oplis , re συνήθειαν επιδημήσαντι τω θεοφιλεστάτω επισκόπω
luli ad eum quibus de rebus mandaverat erudi ανήνεγκα περί ών επέταξεν (55 ) ημίν η λογιότης
lio tua . Quæ autem respondit, ea nec memoria σου . Και & μεν απεκρίνατο , ούτε τη μνήμη φυλα
retineri poterant, et epistolæ modum superabant. χθήναι παρ' ημών δυνατόν ( 56) ήν , και επιστολές
In summa autem de paupertale hunc dixit esse υπερέβαινε μέτρον . Ως εν κεφαλαίω δε περί της
modum , li extrema lunica suam quisque posscs ακτημοσύνης εκείνο έφη το μέτρον είναι , ώστε εις
sionem deliniat. Atque ex Evangelio testimonia τον έσχατον χιτώνα έκαστον εαυτο περιστάναι ( 57 )
exhibebat : ununi quidem Joannis B.iplistæ di την κτησιν . Και παρείχετο ημίν εκ του Ευαγγελίου
centis : Qui label duas tunicas , .dei non habenti 18 : Ο τάς αποδείξεις μίαν μεν , ώς Ιωάννου του βαπτι
aliud autem Domini velantis , ne discipuli duas στου ειπόντος : " Ο έχων δύο χιτώνας μεταδότω τω

17 Psal. XXXII , 16. 28 Luc . 10 , 11 .

(29) Αναζητούντων Ila mss . sex . Editi ανεπιζη- γονιδίω.

TOjVtwy. Ibidem non male Coisl . primus et Med.
επέχει δε μάλιστα.
( 30 ) Ούτω νομίζω . Deest ούτω in sex mss. , non
tamen in Cojsl. etMed ., quorum in postremo legi
lur ούτως .
(541 ) Παραπλησίως . Ιta Coisl . primus cum aliis
quatuor, quibus favent duo Regii, in quibus legitur
παραπλίως. Εl.ti παραπλήσιον.
(52) Φέρουσαν . Tres codices recentiores έχου-
σας .
( 33 ) Γωνιδίω. Sic Coisl. primus et Ρaris . et qui-
dam Regius . Alius apud Combefisium yovia . Edili
(34) Μάχεσθαι μέν . Editi addunt γάρ , sed pror
suis viliose . Quamobreni cum bºc vocula desit in
Lribus mss . , delendam duximus. Ibident qualuor
niss . Που vetustissimi ως ψεύστου έμαυτού .
( 55) Επέταξεν . Ιta Coisl . primus et Med . cum
duobus aliis .
(36 ) Aurator. Deest fv in nonnullis mss. non
antiquissimis. Legilur eliam paulo post in non
ullis υπερβαίνει.
(57) Περιιστάναι. Coisl . prinus et Med . περι
στήσαι,
605 EPISTOLARUM CLASSIS II . EPIST . CLI. 606
μη έχοντι · ετέραν δε , ως του Κυρίου τους μαθηταίς A tunicas haberent 286. Addebat autem his et illud :
απαγορεύσαντος μή έχειν (38) δύο χιτώνας . Προσ- Si tis perfectus esse , vade, 241 vende que habes ,,
ετίθει δε τούτοις και το Ει θέλεις τέλειος είναι , el da pauperibus " . Aiebal el ipsam margaritæ pa
ύπαγε , πώλησόν σου τα υπάρχοντα , και δες rabolam ad hoc pertinere : quod qui margaritann
πτωχοίς. "Έλεγε δε και την του μαργαρίτου παρα perquam preliosam invenil mercator , abiens vene
βολήν εις τούτο φέρειν · ότι ο έμπορος ο ευρών τον didit omnia sua bona, et illam emit 30. Rursus bis
πολύτιμον μαργαρίτην, απελθών επώλησεν εαυτού addebat, non oportere , ut quis sibi ipse rerum
πάντα τα υπάρχοντα , και ηγόρασεν εκείνον . Προσ suarum distributionem commiltat , sed ei , cui
ετίθει δε τούτοις , ότι ουδέ εαυτώ τινα επιτρέπειν hoc munus creditum est, ut res pauperum dis
χρή την των χρημάτων διανομήν , αλλά το τά των pensel. Atque id ipsum ex Actis confirmabat 3*,
πτωχών οικονομείν πεπιστευμένω ( 59). Και τούτο quippe quia vendita bona sua afferentes , ante
από των Πράξεων επιστούτο : ότι , πωλούντες τα προσ- apostolorum pedes ponebant , et ab eis unicui
όντα αυτοίς , φέροντες ετίθουν παρά τους πόδας των que , prout cuilibet opus erat , distribuebalur.
αποστόλων , και παρ' εκείνων διεδίδοτο εκάστω , καθ Dicebat enim experientia opus esse , ut is qui
ότι άν τις χρείαν είχεν . " Έλεγε γάρ εμπειρίας χρή vere pauper est ab er, qui ex avaritia mendicat,
B
ζειν την διάγνωσιν του αληθώς δεομένου , και του secernatur . Et quidem quisquis calamitoso dat ,
κατά πλεονεξίαν αιτούντος. Και ο μεν τω θλιβομένω dedit Domino , et ab eo mercedem accipiet : qui
διδους τω Κυρίω έδωκε, και παρ' αυτού λήψεται τον vero errabundo omni tribuit, projicit cani, moleslo
μισθόν · ο δε το περιερχομένω παρασχόμενος παν quidem ob impudentiam , sed non miserandoob in
τι (40) προσέρριψε κυνί , φορτικό μεν διά την αναί- digentiam .
δειαν , ουκ ελεεινω δε διά την ένδειαν .
4. Περί δε του πώς χρή βιούν ημάς καθ' ημέραν , 4. Quomodo autem nos quotidie vivere opor
ολίγα μέν έφθη ειρηκώς ως προς το της υποθέσεως teat, de eo pauca dicere incapit , pro rei magni
μέγεθος : πλήν αλλ' έβουλόμην παρ ' αυτού εκείνου tudine ; sed vellem ab ipso i ! lo disceres. Non
σε μαθείν. Εμέ γάρ αφανίζειν την ακρίβειαν των enim a me oblillerari accuratam documentorum
διδαγμάτων ουκ εύλογον . Ηυχόμην δε μετά σου ποτε diligentiam convenit. Mibi autem in optatis est ,
καταλαβείν αυτόν , ίνα , και τη μνήμη ακριβώς φυ Lecun aliquando illum adire, ut el memoria ac
λάξας τα λεχθέντα , και τη σεαυτού συνέσει προσ curate dicta retinens, tua etiam ipsius prudentia
εξεύρης τα λείποντα . Εκείνο γάρ (41) μέμνη μαι εκ que defuerint invenias. lllud enim memini ex
των πολλών ών ήκουσα , ότι η περί του πως χρή c mellis que audivi , doctrinam illa m φuomodo
ζήν τον Χριστιανών διδασκαλία ου τοσούτον δείται Christianum vivere oporteal , non tantum indi.
λόγου , όσον του καθημερινού υποδείγματος . Και gere sermione , quaillum exemplo quotidiano.
οίδα, ότι , ει μή σε κατείχεν ο δεσμός της γηροκομίας Scio autem nisi le delineret vinculum forenda
του πατρός , ουκ αν ούτε αυτός άλλο τι προετίμησας patris senectutis , nec le quidquam aliud an
της συντυχίας του επισκόπου , ούτ ' αν εμοί συνεβού . lepositurum episcopi colloquio , nec milii all
λευσας καταλιπόντι τούτον είς ερημίας πλανάσθαι . clorem fulurum , ut eo relicto in desertis lo
Τα μεν γάρ σπήλαια και αι πέτραι αναμένουσιν cis vager. Spelunce enim et saxa exspectant
ημάς· αι δε παρά των ανδρών ωφέλειαι ουκ αεί nos : sed hominum subsidia nobis non semper
ημίν παραμένουσιν. " Ωστε , ει ανέχη μου συμβου- adsuit . Quare si me tibi consilium dare paleris ,
λεύοντος , τυπώσεις τον πατέρα μικρών επιτρέπειν persuadelis palli , ut lili a se ad Ireve tem
σο: αναχωρείν αυτού , και περιτυγχάνειν (42) ανδρι pus discedendi concedat facultatem , et virum
πολλά και εκ της ετέρων πείρας, και εκ της οικείας adeundi, qui multa cum facto aliorum periculo ,
συνέσεως και ειδότι , και παρέχειν τοις προσιούσιν tum) sua ipsius prudentia et novil et impertire
αυτό δυναμένω. adeuntibus potest ..
ΕΠΙΣΤΟΛΗ PNA' . EPISTOLA CLI .
Invitat ad scribenduit, ac declarat nonnullorum factum , qui discesserant a coniniunione ( episcopi sui Fustathii), no?
sibi esse volupluti, quemadmodum nec merces libenter navigunles ejiciunt; sed tamen a se non improbari, quiu veri
talis umatorilus nihil Deo antiquius.
Ευσταθία αρχιάτρω (43) . D Eustathio archiatro.
Εί τι όφελος ημετέρων (44) γραμμάτων , μηδένα χρόνον Si qua utilitas lilleraruin nostrarum , nullum

28 * Μatth.x , 10. 29 Matth . XIX , 21 . 30 Matth , xill , 43 . 31 Act. 11 , 43 .

(38) Μή έχειν. Negatio addita ex sex mss .
( 59) Πεπιστευμένω. Sic Med . et Coisl. uterque
el plures alii. Edili ÉJ TIE TILSTEUUÉVO . Jamdudum
vigebal hoc institulum in monasteriis Basilii , lit
patet ex Regulis majoribus, interrog. 9. Alter Bi
gol. επισταμένω. Infra editi χρήσειν. Quatuor niss .
ul in textu .
( 40) Παρασχόμενος παντί . Ηac verba in quatuor
Diss. desunt non antiquissim.js.
(41 ) 'Εκείνο γάρ . Quinque n'ss . Εκείνου γάρ .
Sed Coisl . et Med . cum editis consentiunt. Paulo
ante legi posset pula bais , nibil tamen mulavimus,
quia cum editis consentiunt codices mss .
(42) Περιτυγχάνει ». Med . συντυγχάνειν .
(43 ) Ευσταθία αρχιάτρω. Ιta Vilicanus codex
legitur lonice à oxuntow in Harlæano, Coisl. utro.
que et Rrg secundo. Alii comedilis Evotablo iatco
(44) Ημετέρων . Tres velistissimi codices et
Valicanus
Alias iXXXI , Scripla anno 373.
 601 S. BASILII MAGNI 608
lempus intermitte scribendi nobis et excitandi ad Α διαλίπης επιστέλλων ημίν, και διεγείρων ημάς προς
scribendum . Ipsi enim manifeste lætiores effici το γράφειν . Αυτοί μεν γάρ προδήλως ήδίους γινόμεθα
our, dum prudentium virorum , qui Dominum dili- εντυγχάνοντες επιστολαίς συνετών ανδρών αγαπών
gunt , epistolas legimus . Utrum autem et ipsi apud των τον Κύριον · ει δε και αυτοί τι άξιον σπουδής
nos aliquid , quod opera pretium sit , inveniatis , ευρίσκετε (45) παρ' ημίν , υμέτερον ειδέναι των εν
nOsse vestrum est , qui nostra legitis. Equidem τυγχανόντων. Ει μεν ούν μη υπό του πλήθους των
nisi negotiorum multitudine abducerer, scribendi ασχολιών απηγόμεθα (46), ουκ αν της έκ του γρά
assidue gaudio 242 non abstinerem . Vos vero , φειν συνεχώς ευφροσύνης απειχόμεθα· ύμείς δε , οίς
• quibus minus est curarum , quoties fieri potest , ελάττους αι φροντίδες, οσάκις αν οίόν τε ή, κατα
lilleris nos demulcele, Nam puteos aiunt haustos καλείτε ημάς τοίς γράμμασι . Και γάρ τα φρέατά
meliores fieri. Videlur autem luarum admonitio φασιν αντλούμενα βελτίω γίνεσθαι (47) . 'Εοίκασι δε
num , qua ex arte medica petuntur, supervaca σου αι εξ ιατρικής παραινέσεις εις πάρεργον χω
neus labor ; cum nos ferrum non adhibeamus, sed ρείν , ουχ ημών επαγόντων (48) τον σίδηρον, αλλ '
in semetipsos ruant , qui facti sunt inutiles . Hæc εαυτοίς εκπιπτόντων των απαχρειουμένων . Ο μεν
est igitur Stoici sententia : Quoniam , inquit , res ούν του Στωϊκού λόγος : Επειδή, φησί , μή γίνεται
iOn fiunt ut volumus , ut fiunt volumus . Ego au- Β τα πράγματα ως βουλόμεθα , ώς γίνεται βουλό
tem his quæ fiunt, ex animo assentiri non possum : μεθα (49) : εγώ δε τοις μεν πράγμασι την γνώμην
sed tamen aliquid necessarium a nonnullis preler συγκατατίθεσθαι ( 50) ου καταδέχομαι • το δε άβου -
animi sententiam fieri , haud improbo . Neque λήτως τινάς ποιείν τι των αναγκαίων ουκ αποδοκι
enim vos medici , ægrotum urere , aut alio modo μάζω . Ούτε γάρ υμίν τοίς ιατρούς το καίειν τον
dolorem creare vultis : sed tamen sepe id facien- άρρωστον, ή άλλως ποιείν αλγείν, βουλητόν · αλλ'
dum existimatis , morbi difficullatem sequentes . ούν καταδέχεσθε πολλάκις τη δυσχερεία του πάθους
Νeque navigantes libenter merces ejiciunt : sed επόμενοι . Ούτε οι πλέοντες εκουσίως εκβάλλουσι τα
ut naufragia efugiant , ejectionem perferunt , αγώγιμα · αλλ' ώστε διαφυγείν τα ναυάγια, υφ
pauperem vitam morti præferentes. Quare existi ίστανται την εκβολήν , τον έν πενία βίον του αποθα .
ma nos etiam separationem eorum , qui se sepa νεϊν προτιμώντες : "Ωστε και ημάς οΐου αλγεινώς
raverunt , moleste quidem et cum uberrimis la μεν και μετά μυρίων οδυρμών φέρειν τον χωρισμόν
crymis ferre, sed ferre tamen : siquideni verita των αφισταμένων (31 ) : φέρειν δ' ούν όμως επειδή
tis amatoribus, nihil est Deo el spe in Deum anti του Θεού και της επ' αυτόν ελπίδος ουδέν τοίς της
quius . αληθείας ερασταις προτιμότερον .
EPISTOLA CLII . ΕΠΙΣΤΟΛΗ PNB' .
Silenlii sui causam exponil Basilius, confidenter deinceps scripturum se promillit. Gratias agil quod suas pro Ecclesia
preces Victor unlevertil.
Victori exercitus duci , C Ουΐκτορι στρατηλάτη .
Ad aliquem alium si non scriberem , forte non "Αλλω μέν τινι μη επιστέλλων, τάχα αν δεξαίμης
immerilo sustinerem segnitiei aut oblivionis cri δικαίως έγκλημα ραθυμίας ή λήθης · σου δε πως
men . Tui vero quomodo possim oblivisci , cujus έστιν επιλαθέσθαι , ού παρά πάσιν ανθρώπους λαλεί
nomen apud omnes homines prædicatur ? aut ται το όνομα και πως δε καταρραθυμήσαι , ός πάντων
quomodo le negligere , qui omnes fere in terra σχεδόν των κατά την οικουμένην το ύψει τους αξιω
rum orbe fasligio dignitatum antecellis ? Scd silen μάτων υπερανέστηκας ; Αλλά δήλη ημών η αιτία
tii mei maniſesta est causa . Viro tanlo molestiam της σιωπής. 'Οκνούμεν δι' όχλου γίνεσθαι (32 ) ανδρι

Vaticanus Odetépwy. Si qua utilitas vestrarum litle ribus verbis , sed tamen aliquid necessarium a non
rarum . nullis præter animi sententiam fieri, non improbo.
Alias CCCLXXIV . Scripta circa ann. 373 . Hæc profecto referenda ad separationem eorum, qui
(13) Ευρίσκετε , Ιta septem mss . Editi ευρήσετε . se separaverunt. Huic corum farlo non assentieba
(46) 'Απαγόμεθα . Νοn male Coisl . secundus et tur ex animo Basilius , quemadmodum nec mediei
libenter urut, nec navigantes libenter merres eji .
Reg . secundu
(47) s απειργό
Γίνεσθαι μεθα.
. iidem duo codices γίνεται et ciuni. Sed tamen eos non improbabal, quia veritatis
φησίν. amatoribus nihil esl Deo el spe in Deum antiquius.
(43 ) 'Eaarórror. Tres codices non antiquissi- D Hæc opline congruunt Sebastenis illis , qui, ul su
mi εναγόντων. Ιbidem Harl , το σιδήριον, el Reg . se pra vidimus in epist . 238, occulle prave opinionis
Eustathii vulnere deleclo aliquam ecclesiasticam sol
cundus περιπιπτόντων.
(49) Βουλόμεθα . Ιta Harl. et Μed . Sic etiam vi licitudinem a Basilio poscebant. Unde Basilius Eu
detur prima manu babuisse Coisl . primus. Editi sebium consulit, quid Sebastenis respondendum sit,
βουλώμεθα . Reg. secundus el Coisi . Secundus ως Eis autem Basiliuin communionem el patrocinium
concessisse perspicimus cum ex hac epistola, lum
γίνεται
αν( 50) βουλώμεθα.
Συγκατατίθεσθαι . Harl . , Reg . primus et Vat . etiam ex epist. 233, ubi parrat Basilius eos, qui
secum Sebastiæ communicant, curiæ additos a De
συμμετατίθεσθαι . μένων nuosthene ſuisse, magnos aulem honores amicis
(51 ) Των αφιστα . Ηec intelligi non debent
de Eustathij separatione a communione Basilii , sed Eustathii delatos .
potius de Sebastenorum nonnullorum ab ipso Eu (52) Γίνεσθαι . Multi codices niss. γενέσθαι .
slathio discessione . Tota res enitescil ex superio
 69 EPISTOLARUM CLASSIS II. EPIST. CLIV. 610

τοσούτω. Ει δε προς τη λοιπή σου αρετή και τούτο Α exhibere vercor . Quod si ad reliquas virtutes tuas
κατεδέξω, ου μόνον πεμπόμενα παρ' ημών δέχεσθαι hæc accessit , ut non modo lilleras quæ a me mit
γράμματα, αλλά και ελλειφθέντα επιζητεϊν, ιδού tuntur suscipias , sed eas etiam quæ non mittuntur,
και γράφομεν νυν τεθαρρηκότως (55) , και γράψομέν requiras ; ecce et nunc confidenter scribo , et scri
γε εις το εφεξής• ευχόμενοι τω αγίω Θεώ δοθήναι σου bam dcinceps : Deum sanctum orans , ut libi ho
την αμοιβήν της περί ημάς τιμής . Υπέρ δε της noris , quem mihi habes , vices rependat . Meas
'Εκκλησίας προέλαβες ημών τας παρακλήσεις, πάντα porro pro Ecclesia preces anleverlisti, cum omnia
ποιήσας όσα αν ήμείς επεζητήσαμεν . Ποιείς δε ουκ feceris , quæcunque ego petiissem . Facis autem
ανθρώπους χαριζόμενος , αλλά Θεώ τω τιμήσαντι σε : non hominibus gratificans , sed honoranti te Deo :
ος τα μεν έδωκεν εν τη νυν ζωή αγαθά, τα δε δώσει qui libi alia quidem bona in præsenti vila largitus
εν τω μέλλοντα αιώνι, ανθ' ών μετά αληθείας επο est , alia autem dabil in futuro ævo , propterea quod
ρεύθης την οδών αυτού , άκλινη την καρδίαν εν τη cum veritate in illius viis ambulasli , ac cor luum
ορθότητι της πίστεως απ' αρχής εις τέλος διασωσά ab initio ad usque finem in fidei integritate im
μενος motum ac inconcussum servasti.

ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΡΝΓ ' . 243 EPISTOLA CLIII .

Gratias agit Victori Basilius quod sui memor sit , nec amorem ob ullum calumniam imminuat.
Βίκτορι από υπάτων ,
Οσάκις αν ημίν υπάρξη γράμμασιν εντυχεϊν της
κοσμιότητός σου , τοσαυτάκις χάριν ομολογούμεν τω
Θεώ, ότι διαμένεις και μεμνημένος ημών , και υπ'
ουδεμιάς διαβολής την αγάπην ελαττών , ήν άπαξ
κρίσει τη ορθοτάτη ή συνηθεία χρηστή αναλαβείν
κατεδέξω . Ευχόμεθα ούν τώ αγίω Θεώ και σε δια
μείναι εν τη ομοία προς ημάς διαθέσει , και η μάς
αξίους είναι της παρά σου τιμής , ήν τιμάς ημάς διά
του γράμματος .
B Victori ex- consuli.
Quoties mihi contingit litteras legere dignitatis
tuæ , loties gratias ago Deo sancio , quod perstes
et memor mei, el amorem , quem semel rectissimo
judicio, aut bona consuetudine suscipere voluisti ,
nullani ob caluimiam imminuens. Rogo igitur
Deum sanctum , ut el lu permaneas in eodem erga
me animo , et ego dignus siin honore , quo me per
epistolam prosequeris.

ΕΠΙΣΤΟΛΗ PNΔ' . EPISTOLA CLIV *.

Respondet Basilius litteris Ascholii , cujus laudat charitatem , ul rem maxime raram , ac studium in beatissimum Atho
nasium , ut certissimum sánæ doctrinæ argumentum . Rogal ut qualibel occasione oblata scribal.
'Ασχολίω (54) , επισκόπη Θεσσαλονίκης . C Ascholio, episcopo Thessalonicensi.
Καλώς εποίησας , και κατά τον της πνευματικής Recle fecisti , et secundum dilectionis spiritua
αγάπης νόμον , κατάρξας των προς ημάς γραμμάτων, lis legem , quod prior ad nos scripseris , nosque
και το αγαθό υποδείγματα προς τον όμοιον ζήλον egregio exemplo ad simile studium provocaveris.
ημάς εκκαλεσάμενος. Και γάρ ή μέν του κόσμου Nam mundi amicitia oculis indiget ac congressu ,
φιλία οφθαλμών δείται και συντυχίας, ώστε εκείθεν ut inde nascalur consueludinis initium : sed qui
αρχήν της συνηθείας γενέσθαι · οι δε πνευματικώς spiritualiter amare sciunt , nequaquam carne utun
αγαπάν ειδότες ου τη σαρκί προξένα κέχρηνται της tur amicitiæ conciliatrice ; sed fidei communione
φιλίας, αλλά τη της πίστεως κοινωνία προς την ad spiritualem conjunctionem ducuntur . ltaque
πνευματικής συνάφειαν άγονται . Χάρις ούν το grates Deo , φui corda nostra consolatus est , dum
Κυρίω τω παρακαλέσαντι ήμών τας καρδίας, εν τω cliaritatem non in omnibus refrixisse ostendit :
δείξαι ( 53) , ότι ουκ εν πάσι κατέψυκται η αγάπη : sed reperiri alicubi terrarum , qui discipulorum
αλλ' εισί που της οικουμένης , οι της Χριστού μα Christi propriam notanı præ se ferant. Ac res qui
θητείας τον χαρακτήρα δεικνύντες . Και τοίνυν έδοξέ dem vestre persimiles mihi visa sunt sideribus in
μου το καθ' υμάς έoικέναι πράγμα άστροις εν νυκτε Jiebulosa nocle alias aliis cæli partes illustranti
ρινή συναφεία , άλλοις κατ' άλλα μέρη του ουρανού D bus : quorum gratus quidem splendor, sed er gr
διαλάμπουσιν, ών χαρίεσσα μεν η λαμπρότης , χα tior , quod non exspectalur. Tales et vos estis ,
ριέστερον δε δή που το απροσδόκητον. Τοιούτοι δε Ecclesiarum lumina , pauci admodum et facile nu
και υμείς , οι των Εκκλησιών φωστήρες , ολίγοι παν merabiles , in bac tristi reruni conditione , quasi
τελώς και εναρίθμητοι εν τη σκυθρωπή ταύτη κατα in nocte illuni coruscantes , præter virtutis gra
στάσει , οίον εν σκοτομήνη διαφαινόμενοι , προς το tiam , inde etiam quod rari sitis invenlu , deside

(33 ) Τεθαρρηκότως . Sic uterque Coisl . cum aliis .
Editi τεθαρρηκότες. Paulo post editi προς το εφ
εξής . Tres antiquissimi codices, Harl . , Med., Coisi .
ut in textu ..
(54 ) 'Ασχολίω, etc. Ita editi et vetustissimi co
Hices . At in Coisl. secundo, Reg . secundo. Vat. et
Paris . sie legitur titulus 'Ασχολίω μονάζονται και
πρεσβυτέρω, Ascholio monacho et presbytero . Reg .
primus et Bigot . habent tantum Ασχολίω μονά
ζoντι .
(55) 'Εν τω δείξαι. Ιta Med . , Harl . et Cois!.
primus. Editi εκ του δείξαι.
• Alias CCCCXXXVIII . Scripta anno 373.
Alias CCCXXXVII. Scripta anno 373 .
6! S. BASILII MAGNI 612
rium moventes . Ceterum littere tue tuum nobis A εκ της αρετής χαρίεντι , έτι και το σπανίω της
animum abunde palefecere . Quanquam enim bre- ευρέσεως , το περιπόθητον έχοντες . 'Εγνώρισε δε
ves erant syllabarum numero , al ex recta senlen σου την διάθεσιν ημίν το γράμμα αυτάρκως. Ει γάρ
lia idoneum nobis lui propositi specimen de και μικρόν ήν τώ πλήθει των συλλαβών , αλλά τη
dere. Nain beatissimi Athanasii sludiosum esse , γε ορθότητι της διανοίας , αρκούσαν ημίν της προαι
argimentum evidentissimum est savie in maxi ρέσεως την απόδειξιν έδωκε. Το γάρ περί τον μα
mis rebus sententiae. Pro accepta ergo ex lilleris καριώτατον Αθανάσιον εσπουδακέναι δείγμα έναρ
Jetitia , plurinam albemus galian prelantis- γέστατον του υγιώς έχειν (56) περί τα μέγιστα .
sinio filio nostro Euphemio : cui et ipse precor 'Αντί ούν της επί τοις γράμμασιν ευφροσύνης πολ
auxilium omne a sancio contingere , et te horlor λήν οίδαμεν χάριν το τιμιωτάτω υιώ ήμών Ευφη .
ul mecum preceris ut cito eum recipiamus cum μία ή και αυτός εύχομαι πάσαν υπάρχειν βοήθειαν
ornatissima conjuge ipsius, fiia nostra in Donrino, εξ αγίου και σε συνεύχεσθαι ημίν παρακαλώ, όπως
Ipse aulein exorari le sine , ut ne zelitiam no αν απολάβοιμεν αυτόν εν τάχει μετά της κοσμιωτά .
slram exordio circumscribas , sed oblata 244 της ομόζυγος (57 ) αυτού , θυγατρός δε ημών εν Κυ
quovis lempore occasione scribas , el amorem in ρίω . Παρακλήθητι δε και αυτός μη εν προοιμίοις
nos luum colloquio frequenti adaugeas : ac de Ec
B ημίν στήσαι (38) την ευφροσύνην , αλλά διά της αει
clesiis , quæ apud vos sunt , quomodo concordiam παραπιπτούσης προφάσεως επιστέλλειν , και την
servent, significes ; pro nostris aulem preceris , ut προς ημάς διάθεσιν τώ πυκνό της ομιλίας αύξειν ,
eliam apud nos tranquillitas maglia liat , Domino και τα περί των αυτού ( 59) Εκκλησιών , όπως έχει
nostro ventos ac mare increpante . κατά την συμφωνίαν , σημαίνειν περί δε των εν
ταύθα προσεύχεσθαι, ώστε γενέσθαι και παρ' ημίν γαλήνην μεγάλην, επιτιμήσαντος του Κυρίου ημών
το ανέμων και τη θαλάσση .

EPISTOLA CLV . ΕΠΙΣΤΟΛΗ PNE'.

Busilius Sorani Scythiæ ducis , propinqui sui , querelis respondel : rationem readil cur ad eum non scripserit, demon
stral se illius ovlivisci non posse , nec in precibus ecclesiasticis , nec privalim : et u se el a chorepiscopo accusationem
riescio quam repellil.Hortalur ul persecutionem pro Christo patientibus pergal succurrere. Rogat denique ul patriæ
millal ſeliquias murlyrum .
Sine inscriptione causa aliplæ. ' Ανεπίγραφος (60) επί άλειπτη
Epistola , quam primam et solam dignata est no Προς πολλάς τάς διά της επιστολής , ήν πρώτην
bis nobilitas tua scribere , mullie continentur ac- C και μόνην κατηξίωσεν ημίν η ευγένειά σου διαπέμ
cusationes , quibus incertus sum quomodo respon- ψασθαι , εγγεγραμμένας κατηγορίας απορώ ( 61 )
deam ; non justarum rationum inopia , sed quia in απολογήσασθαι · ου διά την του δικαίου ένδειαν,
criminationum multitudine diflicilis est præcipua αλλά διά το εν πλήθει των επιφερομένων δύσκολον
rum deleclus , et wide initium nobis medelæ su είναι των καιριωτέρων την προτίμησιν, και όθεν δεί
mendum sit . Sed forle eodem ordine quo res scri τπρώτον ημάς άρξασθαι της θεραπείας. " Η τάχα δει
ple sunt , incedentes , sic singulis occurrere de- αυτή τη (62 ) τάξει των γεγραμμένων χρησαμένους
bemus. Quinam hinc in Scythiam proficiscerentur οδό προς έκαστον απαντάν. Τους έπι Σκυθίαν απαί
bactenus ignoravi ; ac ne de iis quidem , qui e ροντας εντεύθεν μέχρι σήμερον ουκ έγνωρίσαμεν »
domo lua profecti sunt , admonitus sum , ul per αλλ' ουδε τών εκ της οικίας (65 ) υπέμνησαν ημάς,
illos le salutarem ; quamvis omnino id mibi studio ώστε προσειπείν σε (64) δι' αυτών· καίτοι πάνυ διά
babeam , ut dignitatem tuam quavis occasione σπουδής τιθεμένους επί πάσης προφάσεως προσφθέγ
oblala salutem . Fieri aulem non polesl lui ut γεσθαι σου την τιμιότητα . Επιλαθέσθαι δε σου εν
obliviscar in precibus , nisi prius nostrum illud προσευχαϊς αδύνατον , ει μή πρότερον του έργου
opus , ad quod nos Dominus destinavit , oblivioni ημών επιλαθώμεθα , εις 8 έταξεν ημάς ο Κύριος .
tradις . Νam profecto meministi ecclesiastica . Ο Μέμνησαι γάρ πάντως των κηρυγμάτων ( 63) των
rum prædicationum , cum fidelis sis Dei gratia , in εκκλησιαστικών , πιστός ών τή του Θεού χάριτι· ότι

* Alias CCXLI . Scripia anno 573.
( 36 ) Υγιώς έχειν. Ιε:1 iss . omnes quos quidem
viderimus. Editi αγίως έχειν . Paulo post iidem editi
υπάρξειν , niss. ut in textu.
(57) Ομόζυγος . Ιta tres antiquissimi codices :
alii et editi συζύγου.
( 38) Ημίν στήσαι. Deest prima vox in quinque
mss ., non tamen in tribus antiquissimis.
(39) Των αυτού. Ιta septem mss . Editi των σαυ
του .
(60) 'Avenirpaços. Hanc epistolam Sorano Scy
thiæ duci scriplam esse probamus in Vila S. Basilii.
Vide Addenda .
61) Απορώ. Duo mss . recentiores άπορον .
(62 ) Δεϊ ούτη τη . Ηec scriptura etsi in duobus
tantum occurrit codicibus, nempe Coisl. secundo
el Reg. secundo, non dubium tamen quin præle
renzla sit vulgatie δι' αυτήν τη .
(65) Οικίας. Ιta mss . qualior . Editi οικείας.
(64) Προσειπείν σε . Vocula addita ex quatuor
mss.
(65) Των κηρυγμάτων. Εadem voce Firmilianus
Cæsariensis episcopus ecclesiasticas preces desi
gnavit in epistola ad Cyprianum . Nain in Latina
interpretatione ejusdem epistolæ , quæ est inter Cy.
prianicas 75, legimus mulierem quamdam hoc faci.
nus ausam esse, ut et invocatione non contemptibili
sanctificare se panem el Eucharistiam facere simu .
larel , el sucrificium Domini non sine sacramento
solicæ prædicationis offerrel
613 EPISTOLARUM CLASSIS II . EPIST . CLVI . 614
και υπέρ των εν αποδημίαις αδελφών δεόμεθα , και A quibus et pro frairibus peregrinantibus precamur ;
υπέρ των εν ταις στρατείαις εξεταζομένων , και et pro iis qui inter militares copias recensentur,
υπέρ παρρησιαζομένων διά το όνομα Κυρίου , και et pro iis qui ob Domini nomen libere loquuntur,
υπέρ των τους πνευματικούς καρπούς επιδεικνυμέ et pro iis qui spirituales fructus edunt , pret es in
γων , εν τη αγία Εκκλησία τας ευχάς ποιούμεθα • sancta Ecclesia facimus : quorum omnino in ple
ών πάντως εν τοις πλείοσιν (66) ή και εν τοις πάσι risque vel etiam in omnibus arbi. ramur luam q110
νομίζομεν και την σην εμπεριλαμβάνεσθαι τιμιό que præstantiam comprehendi. Cæterum qui lui
τητα . Ιδία δε σου ημείς πως αν επιλαθώμεθα , το privatim possem oblivisci , cum lam mulla sint ,
σαύτα έχοντες τα κινούντα ήμάς πρός μνήμην , άδελ quæ commoveant me ad recordatione! : lalis so
φήν τοιαύτην, αδελφιδους τοιούτους , συγγένειαν ror , filii suroris Tales , cognatio lim egregia , lam
ούτω χρηστών, ούτως αγαπώσαν ημάς , οίκον , oικέ nostri amans, domis , domestici , amici : quæ qui
τας , φίλους : εξ ών, κάν μή βουλώμεθα , αναγκαίως dem nobis, etiamsi nolimus, bonam tuam volunta .
υπομιμνησκόμεθα σου της αγαθής προαιρέσεως ; lem in memoriain necessario revocant ? Quod all
Περί δε τούδε ο αδελφός ο δείνα ουδέν ημίν ήνεγκεν lem ad aliud allinet, ille frater nibil mibi intulit
επαχθές , ουδε παρ' ημών βλάπτουσα αυτόν τις molestiæ , neque sententia ulla fuit a nobis prolata,
κρίσις εξενήνεκται ουδεμία. Τρέψον ούν την λύπην Β quo illamlederel Poloreno itaque in eos qui mein
επί τους τα ψευδή διηγησαμένους , απολύσας πάσης dacia relulerunt , converte , neque et cliorepisco
μέμψεως και τον χωρεπίσκοπον και εμέ . Ει δέ τινα pun reprehensione omni exsolve . Quod si litem
δίκην γυμνάζει ο σχολαστικός ο δείνα , έχει δικαστή- intendhal ille scholasticus , tribunalia publica et
ρια δημόσια και νόμους. 'Αξιώ ούν υμάς επί τούτοις leges habet . Itaque le rogo , ut de his tiliil prorsus
μηδεμίαν έχειν μέμψιν. Αυτός δε όσα ποιείς αγαθά , conqueraris . Tu vero quidquid facis boni , tilhi ipse
σεαυτώ θησαυρίζεις και ήν παρέχη ανάπαυσιν τοις colligis : et quod levaren affers his qui 245 ου
διά το όνομα του Κυρίου διωκομένοις , ταύτην σεαυτώ D mini no nen persecutionem pal un'ur , illud
εν ημέρα της μισθαποδοσίας προετοιμάζεις . Καλώς libi ipsi in antecessum in die remunera :ionis pre
δε ποιήσεις , εάν και λείψανα μαρτύρων τη πατρίδι paras . Recte autem feceris, si et reliquias nar
εκπέμψης» είπερ, ώς επέστειλας ημίν , και εκεί διω lyrum patriæ millas ; siquidem ut nobis scri
Υμός ποιεί και νυν μάρτυρας τω Κυρίω. psisti, persecutio illic eliamnum Domino marlyres
facit.

ΕΠΙΣΤΟΛΗ PNG' . EPISTOLA CLVI .

Laudal Basilius in Eragrio et ipse præ se ſert studiun pacis; sed eam conciliare difficillimum fatetur esse , nec sibi
Icongruere u id solus aggrediulur; cum præsertim episcopus'st Auiochiæ Meielius, ad quem proficisci : potest ;
sed tumeri scriptorum se ad illum promillil. Deciurat se nec purliwin studiosum esse , nec dicrusationivus in quemquim
præoccupalum . Wirum sibi accidisse dicit , quod ex Dorotheo acreperal, Evuyrium noluisse. Dorothei conentus esse
purticipem . Aduit sibi integrum non esse Romum mulere : unimum suum ab udversariis quæri , nec lumen se quidquam
de suo Ecclesiæ defendendæ studio remissurum .
Ευαγρίω πρεσβυτέρω . C Evagrio presbytero.
1. Τοσούτον απέσχον του δυσχεράναι προς το μη 1. Tantum abfuil ut moleste ſerrem longitudi
χος των γραμμάτων , ώστε και μικρά μοι έδοξεν nem lillerarudi , ul contra brevis mihi visa sit
είναι η επιστολή υπό της κατά την ανάγνωσιν ηδο- ' epistola pre legendi voluptale. Quid enim pacis
νής. Τί γάρ ήδιον άκουσμα του της ειρήνης ονό nomine jucundius audilu ? aut quid sanilius et
ματος ; ή τι του υπέρ (67) των τοιούτων βουλεύεσθαι Domino gratias , quam le relus hujusmodi con
ιεροπρεπέστερον , και μάλλον τω Κυρίω κεχαρισμέ silium inire ? Tibi igiluir præslet Dominus merce
νον ; Σοί μεν ούν παράσχει ο Κύριος τον μισθόν της uem pacificationis , lam præclara tibi proponenti ,
ειρηνοποιίας, ούτω καλώς προαιρουμένω , και σπου et iam studiose in rem , qui beata prædicalur,
δαίως έγκειμένου πράγματι μακαριστώ : ημάς δε incumbenti. Nos autem existima , capul vereran .
νόμιζε , τιμία κεφαλή , ένεκα μέν του προηρήσθαι , dum, quod spectat ad voluntalem ct desiderium
και εύχεσθαι ιδείν ποτε την ημέραν εν ή πάντες τον videndi aliquando illius diei , quo omnes eumdem
αυτόν πληρώσουσι σύλλογον, οι ταϊς διανοίαις αλλή cællim implebunt qui sententia inter se divisi non
λων μη απεσχισμένοι , μηδενι παραχωρείν των εις siint , nemini in hoc studio primas concedere. Pro
την σπουδήν ταύτην πρωτείων . Και γάρ αν είημεν ferto enim essemus vere mortalium omuium absur
D
ώς αληθώς πάντων ανθρώπων ατοπώτατοι , σχί dissimi, si schismatibus ac divisionibus Ecclesia
σμασι και κατατομαις Εκκλησιών εφηδόμενοι ( 68), rum oblectaremur, nec conjunctionem membro
και μή την συνάφειαν των μελών του σώματος rum corporis Christi maximum bonorum ducere
Χριστού το μέγιστον των αγαθών τιθέμενοι . "Οσον miis . At quantum nobis inesl desiderii , tanlum
μέντοι της επιθυμίας ημίν περίεστι , τοσούτον γίνω- scilo facultalis deesse . Non enim ignoral perfects

(66) Εν τοις πλείοσιν. Ιta quinque niss. Editi ( 68 ) Εφηδόμενοι . Harl . et Reg. serundus ε
εν τοις χρόνους . Codex a Comliefisio citatus εν τοις ηδόμενοι.
πρώτους . Alias CCCXLII . Scripta anno 373.
( 67) " Η τι του υπέρ . Deest και in Med . et Harl .
613 S BASILII MAGNI CI6
tua prudentia , tempore corroborata mala primum A σκε της δυνάμεως ενδείν. Ου γαρ αγνοεί σου η τε
quidem tempore indigere ut sanentur : deinde λεία φρόνησις , ότι τα χρόνω κρατυνθέντα πάθη
forti ac firma agendi ratione , si quis velit ad πρώτον μέν χρόνου δείται προς την διόρθωσιν ·
imum ipsum pertingere , adeo ut ægrotantium έπειτα ισχυράς και ευτoνωτέρας αγωγής (69) , ει
morbi radicitus evellantur. Non le fugit quod dico, μέλλοι τις τού βάθους αυτού καθικνείσθαι , ώστε
ac si clarius loquendum nullus timor . πρόρριζα εξελείν των καμνόντων τα αρρωστήματα .
Οίδας δε ο λέγω, και ει δει τρανότερον ειπείν, ουδείς
ο φόβος.
2. Amoreni sui constieludine dimina radices 2. Την φιλαυτίαν έθει μακρώ ταις ψυχαίς ερριζω
in animis babentem neque vir unus exstirpare θείσαν είς ανήρ (70) ανελεϊν ουχ οίός τε , ουδ' επι
polest, nec epistola una , nec tempus breve. Su στολή μία , ουδέ χρόνος βραχύς. Τας γάρ υπονοίας και
spiciones enim ac contradictionum jurgia, nisi sit τας εξ αντιλογιών παρατριβές παντελώς αναιρεθη
aliquis pacis sequester auctoritate pollens, omnino ναι, μη αξιοπίστου τινός μεσιτεύοντος τη ειρήνη ,
tolli non possunt. Quod si gratiæ rivi in me aMue αμήχανον . Και ει μεν επέρδει ημίν τα παρά της
rent, si et sermone et opere et donis spiritualibus χάριτος, και ημεν δυνατοί λόγω και έργω και τοις
idoneus essem , ut eos qui sibi invicem adversan Β πνευματικούς χαρίσμασι δυσωπήσαι τους αντιδιατι
tur , leclerem , negotium tantum esset suscipien- θεμένους (71) , έδει κατατολμήσαι του τοσούτου
dum . Furte . tamen ne tunc quidem nobis suaderes, πράγματος · τάχα δε ουδ' αν τότε συνεβούλευσας
ut soli ad emendationem aggrederemur, cum epi- ημίν μόνοις ελθείν επί την επανόρθωσιν , όντος του
scopus si ! Dei gratia , ad quem Ecclesiæ cura præ επισκόπου τη του Θεού χάριτι , ώ ή φροντίς ανήκε ( 72 )
cipue pertinet, qui neque ad nos venire potest , προηγουμένως της Εκκλησίας · δν ούτε αυτόν ελ
neque nobis interim ob hiemem peregrinari facile , θείν προς ημάς οίόν τε , και ημίν αποδημήσειν τέως
vel potius nullo modo integrum est, non solum υπό του χειμώνος ου ράδιον , μάλλον δε παντελώς
quia corpus mihi 246 infirmitate diulina conſe αδύνατον , ου μόνον καθότι το σώμα μου (73 ) υπό
cluni est, sed etiam quia Armeniacorum montium μακράς άρρωστίας απείρηκεν, αλλ' ότι και αι των
Transilus paulo post fiel impervius eliam iis qui 'Αρμενιακών αι υπερβάσεις μικρόν ύστερον άβα
ætale omnino vigent. Alque hæc quidem ei per του ( 74) γίνονται και τους πάνυ καθ' ηλικίαν σφρι
litteras significare non gravabor . Nihil tamen ex γώσι. Γράμματα δε αυτό σημάναι (75 ) ταύτα ου παρ
specto ex lilleris alicujus momenti eventurum , αιτήσομαι. Ου μέντοι προσδοκώ τι εκ των γραμ
tunm viri accuralam agendi rationem considerans, μάτων αξιόλογον αποβήσεσθαι , της τε του ανδρός
tum ipsana litterarum naturam, quia non solet ido- C ακριβείας στοχαζόμενος και αυτής της φύσεως των
neus esse ad clare persuadendunı sermo transmis γραμμάτων' ότι ου πέφυκεν εναργώς δύνασθαι δυσ
sus. Nam multa opus est dicere, ac mulla vicissim ωπείν ο διαπεμπόμενος λόγος . Πολλά και αντακούσαι ,
audire , et quæ objiciuntur solvenda , el inferenda και λύσαι τα υποπίπτοντα , και ανθυπενεγκείν (76 )
quæ suſſulciunt, quorum nihil potest litterarum τα υφορμούντα , ών ουδεν δύναται ο εν τοις γράμ
sermo, iners el inanimus in charta projectus. Ve μασι λόγος, αργός και άψυχος εν τω χάρτη διερριμ
rumtamen , quod jam dixi , scribere non gravabor. μένος . Πλήν αλλ ', όπερ έφην, ουκ αποκτήσω (77)
Scias aulem , frater vere religiosissime et nobis γράψαι . Γίνωσκε μέντοι , ώς αληθώς ευλαβέστατε
desideratissime, nullam mihi cum quoquam , Dei και πολυπόθητε ημίν αδελφέ , ότι ουδεμία μοι προς
gratia, privatam esse contentionem . Neque enim ουδένα τη του Θεού χάριτι ιδιάζουσά εστι φιλονεικία .
memini me curiose inquirere crimina , quibus Ουδέ γάρ πολυπραγμονήσας οίδα τα εγκλήματα ,
quisque obnoxius est aut dicitur. Quare sic vos οις έκαστος υπεύθυνος ή έστιν , και ονομάζεται .
allendere sententiæ meæ convenit ut hominis , "Ωστε ούτως υμάς προσέχειν τη ημετέρα διανοία
qui nihil ex propensione facere possit , neque accu προσήκει , ώς μηδέν ημών δυναμένων ποιήσαι κατά
sationibus in quemquam præoccupatus sit. Tanlum πρόσκλισιν (78) , μηδέ προειλημμένων εις την κατά

69) 'Αγωγής . Ιta mss. octo. Editi διαγωγής . D ( 73) Σημάναι. Tres mss . non antiquissimi ση
Nec multo post editi και ουδείς ο φόβος. Deest con μήναι .
junctio in iribus vetustissimis codicibus et Regio ( 76) ' Ανθυπενεγκεϊν . Ceisl . primus αντεπενεγ.
secundo . xeiv . Idem codex cuni Harl. , Med . , Coisl . se
( 70) Arno. Deest in Coisl. primo et Med . cundo et Reg . habet τα υφορμώντα.
(71 ) Τους αντιδιατιθεμένους . Ιta sex mss . Editi (77) Ουκ αποκτήσω. Ιta sex mss. Editi ουδ' .
τοίς αντιδιατιθεμένοις. (78) Πρόσκλισιν . Νititur haec Scriptura Regio
(72 ) 'Ανήκε . Ιta Harl. , Med. et Coisl. primus . secundo codice et Coisl, secundo, et Harl. secunda
Editι ανήκει. Paulo post tres eosdem codices cum manu . Editi πρόσκλησιν . Ηic autem licet animad
Regio secundo seguimur in hac voce αποδημήσεις verlere summam Basilii inter ipsas dissensiones
pro eo quod erat in editis αποδημεϊν. charitatem . Meletium et causa el sanctitale potio
( 73) Σώμα μοι. Med . et Coisi . primus et unus rem deserere non poterat ; sed a Paulino illiusque
ex Regiis σώμα μου . seclaloribus , ut orthodoxis fratribus, diligendis
(74 ) "Abatol. Sic edili et harl. secunda manu ; non discedebat, idque confirmat in epist. 211 ad
at in aliis septem niss. legitur αδύνατοι . Sic etiam Terentium comitem . Eamdem animi nioderationem
habuit Harlæanus codex prima inanu . Crediderim præ se ſert in epist. 258 ad Epiphanium , ubi si
Basilium scripsisse άδυτοι . gnificat se mulla quidem ex fratribus audivisse du
617 EPISTOLARUM CLASSIS II . EPIST . CLVII. 68
τινων διαβολήν . Μόνον ει ευδοκία γένοιτο (79) του A modo , Dei voluntate, omnia ex institutis ecclesia
Κυρίου εκκλησιαστικώς πάντα και ακολούθως πρα slicis et rite fiant .
χθήναι .
3. Ελύπησε δε ημάς ο ποθεινότατος υιός Δωρό 5. Tristitia autem nos affecit desideratissimus
θεος (80) ο συνδιάκονος, απαγγείλας περί της ευλα Glius Dorotheus condiaconus, dum de pielate två
βείας σου , ότι ώκνησας μετασχεϊν αυτώ της συν nuntiavit, refugisse le illius conventus esse par
αξεως. Καίτοι ου τοιαύτα ημίν ην τα ωμιλημένα ( 81 ) , ticipem . Αtqui haec non erant , de quibus collocuti
εί τι εγώ μέμνημαι. 'Αποστείλαι μέντοι προς την inter nos fueramus, si ego memini. Millere autem
δύσιν έμοί μέν παντελώς εστιν αδύνατον , ουδένα in Occidentem mihi prorsus integrum non est,
έχoντι των εις την διακονίαν ταύτην επιτηδείων. Των neminem habenti idoneum ad hoc ministerium .
δε αυτόθεν αδελφών, εάν τις αιρήται τον υπέρ των Quod si quis ex fratribus qui apud tos sunt , Ecele
'Εκκλησιών κόπον αναδέξασθαι , οίδε (82) δηλονότι και siarum causa laborem suscipere volet , is scit procul
προς τίνας όρμήσει , και επί ποίο σκοπό, και παρά dubio et ad quos profecturus sit , et ad quem
τίνων εφοδιασθή τοϊς γράμμασι , και ποταπoίς τού finem ,' et quorum sit litteris communiendus et
τους . Εγώ μεν γαρ , εν κύκλο περισκεψάμενος , qualibus. Ego namque conjectis in orbem oculis
ορώ μεθ' εαυτού ουδένα. Και εύχομαι μεν τοίς Β mecum video neminem . Ac precor quidem , ut in
επτακισχιλίοις έναριθμηθήναι τοις μη κάμψασι let septies mille viros numerer, φui genu ante
γόνυ τη Βάαλ (83) . Πλήν ότι ζητούσε και ημών την Baal non incurvavere. Cæterum animam quoque no
ψυχήν , οι πάσι τάς εαυτών επιβάλλοντες χείρας . Ού stram quærunt , qui suas manus in omnes inji
μέντοι τούτου γε ένεκεν ελλείψομέν τι της οφειλομέ- ciunt ; sed non propterea de studio Ecclesis Dei
νης σπουδής ταις του Θεού Εκκλησίαις . debito quidquam remittam .
ΕΠΙΣΤΟΛΗ PNZ' . 247 EPISTOLA CLVII'.
Dolorem suum significat Basilius quod præterita æstate non inviseril Eusebium. Queritur quod ad se ne scribat quidem
Eusebius, eumque accusal pigriliæ ; rogal ul pro se precelur.
Αντιόχα (84) . Antiocho.
Πώς oίει βαρέως ήνεγκα διαμαρτών σου της συν Quam moleste tulisse me pulas, quod tuo con
τυχίας κατά το θέρος ; Καίτοι ουδε ή τών (85) άλλων gressu præterita æstale caruerim ? Atqui ne aliis
τοιαύτη γέγονεν , ώστε μέχρι κόρου ημίν προελθεϊν · quidem annis congressus talis fuit, milhi ut salie
αλλ' ούν και όναρ ιδείν τα ποθούμενα φέρει τινά τούς talen, afferret , sed tamen res desideratæ etiam per
C
αγαπώσι παραμυθίαν. Συ δε ουδε επιστέλλεις , ούτως somnium visæ nonnihil afferunt diligentibus so
αργός εί • ώστε μηδε την υπόλειψιν άλλη τινί αιτία latii. Tu vero ne scribis quidem , adeo piger es :
μάλλον , ή το αργώς έχειν πρός τάς υπέρ της αγά unde et lua absentia nulli alii causæ magis tri
πης αποδημίας, λογίζεσθαι . Αλλά τούτο μεν πε buenda , quam quod pigreris ad peregrinationes
παύσθω ημίν. Εύχου δε υπέρ ημών(86), και παρα charitatis causa suscipiendas . Sed ea de re nihil
κάλει τον Κύριον μη εγκαταλιπείν ημάς · αλλ' ώς amplius a nobis dicatur. Precare autem pro me,
εκ των επελθόντων παρήγαγεν ημάς πειρασμών , ac Dominum roga , ut ne me deserat : sed quem
ούτω και εκ των προσδοκωμένων λύσασθαι εις δόξαν admodum me a preteritis 1entationibus exeniii,
του ονόματος αυτού , εφ' ώ ήλπίσαμεν. ita eliam ab imminentibus liberet, ad gloriam 110
minis ipsius , in quo spem collocavimus.
Paulino , sed minime comprobasse, eo quod non sit in Occidentem ; quæ enim necessaria sunt, jam
adessel is qui incusabatur. Quamvis autem Paulini præoccupata esse , superflua autem scribere , va .
fama apud ecclesiasticus scriptores nulla prorsus num ac inutile esse , de iisdem auleni rebus obstre
criminatione videatur fuisse contacta , ex his la pere , ctiam ridiculum videri. Ail aulem se nenii
men Basilii locis nonnulla ei objecta esse perspici. nem habere quem mittat, quia episcopi cum Basilio
lur : sod hæc fortasse iniquis magis suspicionibus, communione conjuncti, operami ei navare nolebant,
quam certis indiciis continebantur. D qua de re queritur in epist. 141 Cxterum el a suis
( 79) Γένοιτο . Ιta quatuor mss. , quorum tres ve desertus ei ab hæreticis impugnalus precatur, lit
tustissimi . Editi γίγνοιτο. inter seplies mille viros numerelur qui genu ante
(80 ) Δωρόθεος. Unus ex Regg. codicibus Θεόδω Baal non incurvavere, seque de studio Ecclesiis Dei
ρος . Paulo post editi μετασχεϊν αυτών. Harl. , Med . , debilo nibil remissurum pollicetur .
Clarom . et unus ex Regiis ut in lextu. (83) Τη Βάαλ . Ιta lovein mss . Editi το Βάαλ.
( 81) Ομιλημένα . Sic tres vetustissimi codices ( 84) Αντιόχω. Quamvis Antiocho hanc episto
cum duobus aliis. Editi τα ώμολογημένα . Scri lam tribuant omnes codices mss . et editi , eam ta
plura quam in sextum recepimus, confirmatur ex men Eusebic restituendam fatebitur, quisquis leget
primis verbis epistolæ 150. allentius.
(82) Olde. Ui hæc intelligantur , conferenda sunt (85) Ούδέ ή των . Οι aliqua hic conslet senten
cum aliis locis. His eniin verbis, is scit procul du tia, legendum ουδέ ετών άλλων, ut in interpreta
bio et ad quos profeclurus sit, indicat Basilius sibi tione expressimus. Cui lectioni favel codex Med .
Occidentales parum satisfacere, id quod in aliis in quo legitur ουδε ει των άλλων . Βis enim Euse
epistolis vehementius declarat, pempe in epist. bium invisit Basilius : primum quidem anno 369,
212 et 235. Nec profecto placere illi polerant, quæ nondum episcopus , deinde anno 372.
Evagrius Roma rediens ei narraverat, ut supra vi (86) Υπέρ ημών . Duo codices non antiquissimi
dimus in epist. 138. Illud autem, et ad quem finem , περί ημών
illustralur ex epistola 129 , n . 3, ubi fatetur Basi Alias CCLXX . Scripta anno 373.
lius reperire se non posse , qua de re scribenduin
PATROL. GR . XXXII .
619 S. BASILII MAGNI 620

EPISTOLA CLVIII ". ΕΠΙΣΤΟΛΗ PNΉ ' .

Dolet Basilius quod Antiochum non viderit ; rogat ul pro se precelur ; commendat fratrem camelis præpositum .
Anliocho . A 'Αντιόχω.
Quandoquidem obstiterunt mihi peccata mea , Επειδή αντέστησάν μοι αι αμαρτίαι μου προς το
quominus possem quod dudum habebam lui con μή δυνηθήναι με την πάλαι είχον (87) επιθυμίαν της
gressus desiderium , ad exitum perducere ; litteris υμετέρας συντυχίας αγαγείν εις πέρας » γράμμασι
saltem absentiam delinio , atque adhortor , ul ne γούν παραμυθούμαι την απόλειψιν , και παρακαλού
mei in tuis precibus intermittas meminisse , ut si μεν (88) μη διαλιπείν μεμνημένους ημών εν ταις
vivam , mihi te perfrui donetur : sin minus preci προσευχαις , ίνα, εάν ζώμεν , καταξιωθώμεν υμών
bus tuis adjutus cum bona spe ex hoc mundo emi απολαύσαι · ει δε μή , διά της βοηθείας των προσευ
grem . Cæterum fratrem camelis præpositum tibi χών υμών μετά αγαθής ελπίδος μεταναστεύσωμεν (89 )
commendamus από του κόσμου τούτου . Τον δε αδελφόν , τον έπι ταις
καμήλοις (90) , παρατιθέμεθα υμίν.
EPISTOLA CLIX " . ΕΠΙΣΤΟΛΗ PNΘ' .
Gaudet Basilius interrogari se ab hominibus timentibus Deum . Declarat se adhærere fidei Nicænæ , sed ob esortam de
Spiritu sanclo quæstionem , addere glorificationem Spiritus sancti cumPatre el Filio, nec adcommunionem admit
tere eos, qui Spiritum sanctum creaturam dicunt. Differl in aliud tempus uberiora documenta .
Eupaterio , el filiæ . B Ευπατερίω (91 ) , και τη θυγατρί.
1. Quantum voluptatis attulerint mibi litterze 1. "Οσην ευφροσύνην παρέσχε μου το γράμμα της
dignitatis tue , conjicis profecto ex his ipsis que κοσμιότητός σου , εικάζεις πάντως αυτούς τους (92)
scripsisti . Quid enim jacundius sit homini, in επεσταλμένοις. Τί γάρ αν ήδιον γένοιτο ανθρώπω ευ
optatis habenti cum timentibus Deum semper col χήν ποιουμένω φοβουμένοις Θεών αεί προσομιλείν ,
loqui , et utilitatis , quæ ab illis percipitur , esse και του παρ' αυτών κέρδους μεταλαμβάνειν , γραμ .
participem , quam ejusmodi litteræ , quibus Dei μάτων τοιούτων , δι' ών ή Θεού γνώσις επιζητείται ;
inquiritur cognitio ? Si enim vita nobis Christus Ει γάρ το ζήν ημίν Χριστός , ακολούθως και ο λόγος
est, consequens est et sermonem nostrum de Chri ημών περί Χριστού οφείλει είναι , και η έννοια και
sto esse , et cogitationem alque actionem omnem πάσα πράξις των εντολών αυτού ήρτησθαι , και η
ex illius pendere mandatis , et animam nostram ad ψυχή ήμών κατ ' αυτόν μεμορφώσθαι . Χαίρω τοίνυν
illius imaginem debere eſlingi. Itaque de ejusmodi περί τοιούτων ερωτώμενος , και συγχαίρω τοις έρω
rebus interrogatus , gaudeo ac gratulor interrogan τωσιν. Ήμίν τοίνυν εν μέν λόγω και των εν Νικαία
tibus. A nobis igitur, 248 ut verbo dicam , Pa συνελθόντων Πατέρων πίστις πασών των ύστερον
trum Niceae congregatorum fides omnibus postea εφευρεθεισών προτετίμηται · εν ή ομοούσιος ομολο
C
excogitatis præfertur : in qua conlitentur Filium γείται ο Υιός τω Πατρί, και της αυτής υπάρχων
esse consubstantialem Patri , ejusdemque naluræ , φύσεως ής και γεννήσας. Φώς γαρ εκ φωτός , και Θεόν
cujus est qui genuit. Nam lumen de lumine, et εκ Θεού , και αγαθόν εξ αγαθού , και τα τοιαύτα πάν
Deum de Deo, et bonum de bono, tum sancti illi τα, υπό τε των αγίων εκείνων ώμολογήθη , και υφ'
Patres confessi sunt , ιum nos qui eorum vestigiisin- ημών νύν , των εύχομένων κατ' ίχνη βαίνειν εκείνοις ,
sistere laudi ducimus , hoc ipsum nunc testifica προσμαρτυρείται .
mur .
2. Sed quia nunc prodiens ab hominibus sem 2. Επειδή δε το νυν ανακύψαν παρά των αει (95)
per novi aliquid inducere conantibus questio , καινοτομεϊν επιχειρούντων ζήτημα , παρασιωπηθέν
ab antiquioribus autem prætermissa eo quod ne τοίς πάλαι διά το αναντίρρητον , αδιάρθρωτον κατ
πιο contradiceret , relicta est inexplanata (dico ελείφθη (λέγω δή το περί του αγίου Πνεύματος),
quæstionem de Spiritu sancto) , ideo aliquid ea de προστιθεμεν τον περί τούτου λόγον , ακολούθως τη
re adjicimus , Scripturae menti convenienter ; quia της Γραφής έννοια ότι ως βαπτιζόμεθα , ούτω και
ut baptizamur, ila et credimus : ut credimus , ita πιστεύομεν · ώς πιστεύομεν , ούτω και δοξολογούμεν .
et glorificamus. Cum igitur baptisma nobis a Sal - D Επειδή ούν βάπτισμα ή μίν δέδοται παρά του Σωτήρος
vatore datum sit , in nomen Patris et Filii et Spi είς όνομα Πατρός και Υιού και αγίου Πνεύματος :

Alias CCLXXI. Scripta anno 373.
* Alias CCCLXXXVII . Scripta circa an . 373 .
(87) Eίχον . Quatuor mss . Sed recentiores έσχον .
( 38) Παρακαλούμεν . Editi addunt υμάς, 'sed
deest ' in tribus vetustissimis codicibus. Ibidem
editi uin Oraheittelv. Sex mss . vi in textu .
(89 ) Μεταναστεύσωμεν . Ιta tres vetustissimi
codices . Editi μεταναστώμεν.
(90) ' Επί ταϊς καμή.λοις . Sic Med . , Coisl . pri
mus , Clarom . et Harl. qui tamen secunda manu
habet επί των καμήλων. Editi επί τας καμήλους.
( 91 ) Ευπατερίω. Coisl . primus et Med. Ευπα
τρίω.
( 92) Αυτούς τους. Ιla Coisl. uterque , Med . ,
Harl. et Reg . secundus . Editi autos tois.
(93) Παρά των αεί . Editi addunt τι , sed cum
desit hæc vocula in vetustissimis tribus codicibus
nostris , delendam existimavimus. Paulo post Med .
et Coisl . primus αδιόρθωτον κατελείφθη , ciιτα emes
dationem relicta est ,
621 EPISTOLARUM CLASSIS II . EPIST . CLX. 622
ακόλουθον τώ βαπτίσματι την ομολογίαν της πίστεως A ritus sancti ; consentaneam baptismati confes
παρεχόμεθα , ακόλουθον δε και την δοξολογίαν τη sionem fidei , consentaneam etiam fidei glorifica
πίστει συνδοξάζοντες Πατρί και Υιώ το άγιον tionem adbibemus : Spiritum sanctum una cum
Πνεύμα, τα πεπείσθαι μή αλλότριον είναι της θείας Patre et Filio glorificantes ; eo quod persuasum
φύσεως. Ου γαρ των αυτών μετέσχε τιμών το απ sit nobis , illum a natura divina non esse alienum .
εξενωμένος κατά την φύσιν . Τους δε κτίσμα λέγοντας Neque enim eorumdem honorum esset particeps
το Πνεύμα το άγιον ελεούμεν , ώς εις το ασυγχώρη- quod alienum forel secundum naturam. Eorum
τον πτώμα (94) της εις αυτό βλασφημίας διά της autem qui Spiritum sanctum creaturam esse
τοιαύτης φωνής καταπίπτοντας . " Οτι γάρ διώρισται dicunt , miseremur , ut qui in peccatum ΠΟ
κτίσις θεότητος, ουδενός λόγου προσδεί τοϊς κατά condonabile blasphemiæ in illum emissæ , per
hanc vocem incidant . Nam rem creatam a divi .
μικρόν (93) ταϊς Γραφαϊς εγγεγυμνασμένους . Η μεν
nitate divisam esse nihil opus est eos monere , qui
γάρ κτίσις δουλεύει, το δε Πνεύμα ελευθεροί · κτί
σας ζωής προσδεής έστι , το Πνεύμαέστι το ζωοποιούν : vel tantillum in Scripluris exercitati sunt . Crea
ή κτίσις διδασκαλίας προσδείται, το Πνεύμα εστι το δι lura servit, Spiritus liberat ; creatura vita indi
δάσκον • η κτίσις αγιάζεται , το Πνεύμα εστι το αγιά get, Spiritus est qui vivificat ; creatura doctrina
ζoν . Κάν αγγέλους είπης, κάνάρχαγγέλους, κάν πάσας Β eget, Spiritus est qui docet; creatura sanctifica
τας υπερκοσμίους (96 ) δυνάμεις , διά του Πνεύματος tur , Spiritus est qui sanctificat. Sive dixeris an
την αγιωσύνηνλαμβάνουσιν. Αυτό δε το Πνεύμα φυσι- gelos , sive archangelos , sive celestes omnes po
κήν έχει την αγιότητα , ού κατά χάριν λαβών , αλλά συν testales , per Spiritum sanctimoniam accipiunt .
ουσιωμένην αυτώ · όθεν και της προσηγορίας της Spiritus autem naturalem habet sanctitatem , non
του αγίου εξαιρέτως τετύχηκεν . “Ο τοίνυν φύσει gratia acceptam , sed ipsius essentiae insitam : un
άγιον , ώς φύσει άγιος ο Πατήρ, και φύσει άγιος ο de et sancti appellationem singulari ratione obli
Υιός , ούτε αυτοί της θείας και μακαρίας Τριάδος net . Quod ergo natura sanctum est , quemadmo
χωρίσαι και διατεμεΐν ανεχόμεθα , ούτε τους ευκόλως dum Pater natura sanctus est, et Filius natura
τη κτίσει συναριθμούντας αποδεχόμεθα . Ταύτα , sanclus ; id nec patimur a beata ac divina Trini
ώσπερ εν κεφαλαίω, αρκούντως τη ευλαβεία υμών late separari et abscindi ; nec admittimus eos ,
ειρήσθω. Από γάρ μικρών σπερμάτων γεωργήσετε qui facile ipsum inter creaturas recensent . Ηaec
το πλείον της ευσεβείας , συνεργούντος υμίν (97 ) του quasi in summa dicta sint , vestræ tamen pietati
αγίου Πνεύματος . Δίδου γάρ σοφώ αφορμήν , και σο satis copiose. Nam ab exiguis seminibus uberem
φώτερος έσται . Την δε τελειοτέραν διδασκαλίαν εις pietatis fructum , Spiritu sancto vobis opitulante,
C
την κατ ’ οφθαλμούς συντυχίαν υπερθησόμεθα · δι' demetelis. Da enim occasionem sapienti , et erit
ής και τα αντικείμενα επιλύσασθαι , και πλατυτέρας sapientior 32. Cæterum uberiora documenta in con
τας εκ των Γραφών παρασχέσθαι μαρτυρίας , και gressum differemus , in quo et objecta solvere ,
πάντα τύπον τον υγιή της πίστεως βεβαιώσασθαι et ampliora ex Scripturis proferre testimonia
δυνατόν. Το δε νύν έχον συγγνώμην νείμετε τη βρα et sanam omnem fidei rationem confirmare pote
χύτητι . Και γάρ ουδ' αν επέστειλα την αρχήν , ει μή rimus . Impræsentiarum autem , brevitati ignosci
μείζονα ηγούμην την βλάβην αρνήσασθαι την αίτησιν te . Nam ne scripsissem quidem omnino , nisi
παντελώς , ή ελλιπώς παρασχέσθαι . damnum majus existimassem petila prorsus dene
gare, quam inchoate satisfacere.

ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΡΞ . 249 EPISTOLA CLX ..

Cum Basilius ab initio episcopatus prohibuissel matrimonium cum uxoris mortuæ sorore ; quidam hac lege offensus
litteras sub Diodori nomine adversus eum circumtulit.Inde nata occasio hujus Basilii epistolæ , in qua decretum suum
deſendit ex consuetudine Ecclesiæ suæ : objectum ex Moysis silentio argumentum dissolvit; imo Moysen non tacuisse
contendit : ac postremo naturalem cognationem his nuptiis confundi demonstral.
Διοδώρω . D Diodoro .
1. 'Αφίκετο ημίν γράμματα την επιγραφήν έχοντα 1. Venerunt nobis litteræ nomine Diodori in
Διοδώρου , τα δε εφεξής άλλου τινός πρέποντα είναι scriple , at in reliquis quemvis alium potius de
μάλλον ή Διοδώρου . Δοκεί γάρ μοι τις των τεχνι centes quam Diodorum . Videtur enim astutus
κών (98 ) , το σον πρόσωπον υποδύς, ούτως εαυτόν aliquis personam tuam induens , sic sibi voluisse
39 Prov . ix , 9 .

(94) Πτώμα . Duo mss . πταίσμα .
(95) Κατά μικρόν. Editi καν μικρόν , quae lectio
etsi sua sponie nihil habet vitii , non tamen videtur
a Basilio adhibita hoc loco. Plus enim tribuendum
vetustissimis tribus codicibus, in quibus legitur xatà
μικρόν , quain editis et aliis mss. Verisimile est
hanc loquendi rationem ut minus accuratam a li
brariis immutalam fuisse. Sed tamen ea Basilius in
rebus simillimis persæpe utilur. Eosdem codices paulo
post sequinιur in hac voce προσδείται. Editi δείται ..
(96 ) Τάς υπερκοσμίους . Sic mss . Sex. Editi τας
υπερκοσμίας .
(97 ) Συνεργούντος υμίν . Harl . συνεργούντος
ημίν .
( 98 ) Τις των τεχνικών . Ρro his vocibus habet
Harl. codex τάχα τις των βαναυσων τεχνιτών, forts
aliquis et mechanicis ariificibus. Medicæus cura
duobus aliis των βαναυσων τεχνών.
Alias CXCVII . Scripla circa an . 375 .
 623 S. BASILII MAGNI 624
auctoritatem apud auditores comparare. Qui qui- A αξιόπιστον εθελήσαι ποιήσαι τους ακροωμένοις . "Ος
den ab aliquo interrogatus , an sibi liceret mor γε , ερωτηθείς υπό τινος , ει θεμιτόν αυτω (99) προς
luæ uxoris sororem in matrimonium ducere, in γάμον αγαγέσθαι της γυναικός τελευτησάσης την
terrogationem non perliorruit , seul placide etiam αδελφήν, ουκ έφριξε την ερώτησιν, αλλά και πράως
audivit, ac lascivam libidinem fortiter prorsus ήνεγκε την ακοήν , και το ασελγές επιθύμημα πάνυ
et pugnaciter adjuvit. Quod si adessent lillera , γενναίως ( 3 ) και αγωνιστικώς συγκατέπραξεν. Εί
eas ad te misissem , salisque haberes facultatis μεν ουν παρήν μου το γράμμα , αυτό αν απέστειλα ,
Pi ad luam et ad veritatis defensionem . Sed quia και εξήρκεις (2) σαυτώ τε αμύναι και τη αληθεία :
qui illas ostenderat, rursus abstulit, et contra επει δε ο δείξας πάλιν αφείλετο, και ώσπερ τι τρό
nos , qui id ab initio prohibuimus, velu ! tropæuin παιον καθ' ημών περιέφερε , κεκωλυκότων το εξ αρ .
quoddam circumlulit, licentiam se habere dicli χής, έγγραφον έχειν λέγων την εξουσίαν · επέστειλα
Lans scriplo mandalam ; nunc ad le scripsi, ut du νυν σοι, ώστε διπλή τη χειρί ημάς ελθείν επί τον
plici manu spuriam illam epistolam oppugnemus ; νόθον εκείνον λόγον , και μηδεμίαν αυτό ισχύν κατα
nec quidquam ei roboris relinquamus, ne facile λιπείν , ίνα μή έχη βλάπτειν ραδίως τους εντυγχά
possit legentibus nocere. νοντας .
2. Primum itaque , quod in ejusmodi rebus B 2. Πρώτον μεν ούν , ο μέγιστον επί των τοιούτων
maximum est , morem nostrum objicere possu εστί , το παρ' ημίν έθος, ο έχομεν προβάλλειν , νόμου
mus , ut vim legis babentem , eo quod nobis a δύναμιν έχον , διά το υφ' αγίων ανδρών τους θεσμούς
viris sanctis traditæ sint regulæ . Mos autem ille ημϊν παραδοθήναι . Τούτο δε τοιούτον έστιν · εάν
est ejusmodi, ut si quis impuritatis vilio ali τις , πάθει ακαθαρσίας ποτέ κρατηθείς , εκπέση προς
quando vietus in illicitain duarum sororum con δυεϊν αδελφών άθεσμον κοινωνίαν, μήτε γάμον ηγεί
junctionem inciderit , neque id matrimonium exi σθαι τούτον (3) , μηθ' όλως εις Εκκλησίας πλήρωμα
stimelur , neque omnino in Ecclesiæ cæluin ad παραδέχεσθαι πρότερον, ή διαλύσαι αυτούς απ' αλ
millantur , priusquam a se invicem dirimnantur. λήλων . "Ωστε εί και μηδέν έτερον ειπείν ήν , εξήρχει
Quare etiamsi nihil aliud dici posset , salis esset το έθος προς την του καλού (4) φυλακήν . Επειδή δε
ipsa consueludo ad boni custodiam . Sed quia και την επιστολήν γράψας , επιχειρήματι κιβδήλω
qui hanc scripsit epistolam , adulterino argumento κακόν τοσούτον έπειράθη, τω βίω επαγαγείν, ανάγκη
malum tantum conatus est in mores hominum μηδε ήμάς της εκ των λογισμών βοηθείας υφέσθαι :
inducere, necesse est , ut nec ratiocinationum καίτοι γε επί των σφόδρα εναργών μείζων εστί του
subsidium omiltamus, quanquam , in rebus valde λόγου ή παρ' εκάστου (5 ) πρόληψις .
C
conspicuis , argumentatione potior est uniuscujus -
que prænotio .
3. Scriptum est , inquit , in Levitico : Uxorem 5. Γέγραπται, φησίν, εν τω Λευϊτικό : Γυναίκα
super sorore ejus non accipies æmulam , ad re επ' αδελφή αυτής ου λήψη αντίζηλον , αποκα
velandam turpitudinem ejus super eam , adhuc λύψαι την άσχημοσύνης αυτής επ ' αυτή , έτι ζώσης
vivente ea 33. Inde igitur manifestum esse dicit αυτής. Δηλον δή ούν εκ τούτου είναι φησιν, ότι συγ
mortuo sororem accipere licere. Ad hoc primum χωρείται λαμβάνειν τελευτησάσης . Προς δή τούτο
quidem dicam , quæcunque lex dicit, iis qui in πρώτον μεν εκείνο ερώ ότι, όσα ο νόμος λέγει,
lege sunt dicere ; alioqui sic el circumcisioni et τοίς εν τω νόμω λαλεί (6) : επεί ούτω γε και περιτομή ,
Sabbato et abstinentiæ ciborum subjiciemur. Ne και Σαββάτω, και αποχή βρωμάτων υποκεισόμεθα .
que enim si quid inveniamus apposilum nostris Ου γαρ δή , εάν μέν τι εύρωμεν συντρέχον ημών ταις
voluptatibus , jugo servitutis legis nos ipsi subji- ηδοναίς , τα ζυγω της δουλείας του νόμου εαυτούς
ciemus : si quid autem visum fuerit grave in le υποθήσομεν · εάν δε τι φανή βαρύ των νομίμων ,
galibus, tunc ad libertatem , 250 quæ in Christo τότε προς την εν Χριστώ ελευθερίαν αποδραμού
est, confugiemus . Interrogali sunus an scripturn p μεθα . Ήρωτήθημεν ( 7 ) ει γέγραπταν λαμβάνειν
sit, ut accipiatur uxor post ipsius sororem . Di γυναίκα επ' αδελφή . Είπομεν , όπερ ασφαλές ημίν

33 Levit . XVIII , 18.

(99 ) Auro. Sic tres velustissimi codices et Coisl.
secundus. Editi autóv . Deest ea vox in codice Coisl .
qui sæculo noro exaratus , atque hanc epistolam
eum aliis synodorum el sanctorum Patrum canoni
Lus complectitur.
(1) Γενναίως . Editi addunt αυτώ , quod deest
in Tribus vetustissimis codicibus.
( 2) 'Εξάρκεις . Sic mss. novem. Editi εξήρχει .
( 3) Τούτον . Ιta octo mss . quorum quatuor longe
vetustissimi. Editi toūTO .
(4 ) Kaloữ . Sic editi et codices Harl. et Med . Le
gitur in tribus Coislinianis codicibus et quatuor
aliis xoxoŭ , ad malum cavendum . Uira scriplura
potior videri debeat , nec facile est staluere , dec
magni momenti. Vulgatam relinere malui , quam
confirmat Gregorius Nazianzenus orat. xxii, p . 410 ,
ubi Heronem canem esse dicit, non latralu, sed boni
custodia, et vigiliis pro animarum salute susceptis.
Ουδε την υλακήν, αλλά την φυλακήν του καλού , και
το υπέρ των ψυχών άγρυπνον.
(5) Παρ ' εκάστου . Quatuor mss. recentiores παρ'
Éxástw . Sic eliam habet vetustissima canonum col
lectio Coisliniana .
( 6 ) Λαλεί . Quatuor codices non antiquissimi λέγει .
( 7) 'Ηρωτήθημεν . Νοn male unus codex Regius
ηρώτησεν , et paulo post είπωμεν, interrogavit ... dica
mus, etc. Consentit in secunda voce Cois!.-secundus,
625 EPISTOLARUM CLASSIS II . EPIST . CLX , 626

και αληθές, ότι ου γέγραπται . Το δ' εκ της του ακο- Α cimus , quod tutum nobis est et verum , hoc scri
λούθου επιφοράς , το σιωπηθεν συλλογίζεσθαι νομο ptum non esse. Quod autem silentio prætermis
θετούντός έστιν , ου τα του νόμου λέγοντος · επεί ούτω sum est , id per consecutionis illationem colligere,
γε εξέσται τη βουλομένα κατατoλμήσαι και έτι legislatoris est, non legem recitantis; siquidem hoc
ζώσης της γυναικός λαμβάνειν την αδελφήν. Το γάρ pacto licebit volenti facinus aggredi , etiam adhua
αυτό τούτο σοφισμα και επ' εκείνου αρμόζει . Γέ viventis uxoris accipere sororem. Nam ipsum
γραπται γάρ , φησίν , Ου λήψη αντίζηλον , ώς την illud sophisma etiam ad eam rem apposilum est .
γε έξω τού ζήλου λαβείν ουκ εκώλυσεν . Ο δή συν Scriplum est , inquit , Non accipies æmulam :
ηγορών τω πάθει άζηλότυπον είναι διοριείται το proinde accipi eam extra æmulationem non pro
ήθος των αδελφών . Ανηρημένης ούν της αιτίας , hibuit . Qui autem libidini patrocinabitur , emu
δι ' ήν απηγόρευσε την αμφοτέρων συνοίκησιν , τι το lationis expertem esse aflirmabit indolem soro
κωλύον έσται (8) λαμβάνειν τας αδελφάς ; Αλλ' ου rum . Quare sublata causa , ob quam ambarum
γέγραπται ταύτα, φήσομεν. 'Αλλ' ουδε εκείνα ώρι connubium prohibuit , quid impediet quominus
σται . Η δε έννοια του ακολούθου ομοίως αμφοτέ sorores accipiantur ? Sed haec scripta non sunt ,
ραις ( 9) την άδειαν δίδωσιν . " Εδει δε , και μικρών ( 10) aiemus . Sed neque illa statuta sunt . Consecu
επί τα κατόπιν της νομοθεσίας επαναδραμόντα , Btionis autem intelligentia pariter ambabus licen
απηλλάχθαι πραγμάτων . "Έοικε γάρ ου πάν είδος tiam tribuit. Verum oportebat paulisper ad ea
αμαρτημάτων περιλαμβάνειν ο νομοθέτης : αλλ ' quæ legenı præcedunt recurrendo , dillicullale.
ιδίως απαγορεύειν τα των Αιγυπτίων , όθεν απήρεν liberari. Videtur enim non omne peccatorun ge
ο Ισραήλ , και τα των Χαναναίων , πρός ούς μεθ nus comprehendere legislator : sed peculiariter
ίσταται. "Έχει γαρ ούτως ή λέξις • Κατά τα επιτη- Egyptiorum unde Israel exierat, et Chananeo
δεύματα της Αιγύπτου, εν ή παροκήσατε επ' rum ad quos transferebatur, mores interdicere.
αυτής, ου ποιήσετε και κατά τα επιτηδεύματα Sic enim habet ad verbum : Secundum instituta
γης Χαναάν , εις ήν εγώ εισάξω υμάς εκεί , ου terræ Ægypti , in qua habitastis in ea , non ſa
ποιήσετε , και εν τοις νομίμοις ( 11 ) αυτών ου cietis : et secundum instituta terrve Chanaan , in
πορεύσεσθε . " Ωστε τούτο είκός που ( 12) το είδος quam ego inducam vos illuc , non facietis , neque
της αμαρτίας μη εμπολιτεύεσθαι τότε παρά τοίς in legitimis eorum ambulabilis 4. Verisimile est
Εθνεσι · διό μηδε της επ ' αυτώ φυλακής προσδεη hoc peccati genus lunc inter genles non viguisse .
θήναι τον νομοθέτην , αλλ' αρκεσθήναι το αδιδάκτο Quapropter opus non fuit legislatori, ut illud ca
έθει προς την του μέσους διαβολήν . Πώς oύν , το C vendum curaret : sed saliş ei fuit mos non doctus.
μείζον απαγορεύσας , το έλαττον εσιώπησεν ; "Οτι ad sceleris reprehensionem . Quomodo igitur ma
έδόκει πολλούς των φιλοσάρκων , προς το έτι ζώσαις jore velito , minus pretermisit ? Quia videbatur
αδελφαίς συνοικείν , το υπόδειγμα βλάπτειν του multis carni indulgentibus, ül cum sororibus ad
πατριάρχου . Ημάς δε τι χρή ποιείν ; Τα γεγραμ huc viventibus habitarent , noxium esse exem
μένα λέγειν, ή τα σιωπηθέντα προσεξεργάζεσθαι ; plum patriarchae . Nos autein quid facere oportet ?.
Αυτίκα το μή δεν μιά εταίρα κεχρήσθαι πατέρα Que scripta Suit dicere, an prieternaissa accura
και υιον εν μέν τούς νόμους τούτοις ου γέγραπται , lius scrutari ? Protinus , non oportere uti una
παρά δε τω Προφήτη μεγίστης κατηγορίας ήξίωται. pelice patrem et filium , in his legibus scriptum
Υιός γάρ , φησί , και πατήρ προς την αυτήν παι non est , sed apud Prophetam crimini maximo .
δίσκην εισεπορεύοντο. Πόσα δε είδη άλλα των ακα dalur. Filius enim , inquit , et pater ad eamdem ,
θάρτων παθών , το μεν των δαιμόνων διδασκαλείον puellam ingrediebantur. 38. Quot autem alia cupi
εξεύρεν, ή δε θεία Γραφή απεσιώπησε , το σεμνόν ditatum impurarum genera dæinonum quidem
εαυτής ταϊς των αισχρών ονομασίαις καταρρυπαίνειν doctrina excogitavit, lacuit vero divina Scriptura ,
ουχ αιρουμένη , αλλά γενικούς ονόμασι τας ακαθαρ honestatem suam rerum turpium appellationibus ,
σίας διέβαλεν ! Ως και ο απόστολος Παύλος φησι D fæedare nolens , sed generatim impuritales vitupe
Πορνεία δε και ακαθαρσία πάσα μηδέ ονομαζέσθω ravil ! Sic ut et Apostolus Paulus ait : Fornicatio,
εν υμίν , καθώς πρέπει αγίοις " τώ της ακαθαρσίας autem et omnis immunditia ne nominelur quidem
ονόματι τάς τε των αρρένων άρρητοποιίας και τας in vobis , sicui decel sanclos 36 : immunditiæ no
των θηλειών περιλαμβάνων." Ώστε ου πάντως η σιωπή mine tum virorun tum mulierum obscena facinora
άδειαν φέρει τους φιληδόνοις . comprehendens. Quare non omnino silentiuni licon
Liam dat voluptariis

* Levit. Xvui, 3. 35 Amos 14, 7. 36 Ephes. V, 3.

8) Κωλύον έσται. Ιta mss . octo . Editi κωλύον
έστι.
(9) 'Αμφοτέραις . Ιta tres vetustissimi codices.
Editi αμφοτέροις .
(10) Και μικρόν . Deest conjunctio in uno codice
Regio et in Coisliniana canonum collectione.
(11 ) Εν τοις νομίμοις . Prepositio addita ex tri
bus vetustissimis mss .
(12) Τούτο είκός που . Editi τούτ ' ει και που , et
paulo post φυλακής προσδεχθήναι. Οmnes niss. ut
in textu , nisi quod nonnulli habent δεηθήναι . Non
multo post editi πολλούς των φιλοσάρκων, quod emells
davimus ope codicis Coisl . secundi.
 697 S. BASILII MAGNI 628
4. Ego autem neque tacitam illam partem fuisse A 4. Εγώ δε ουδε σεσιωπήσθαι το μέρος τούτο φημι ,
dico : imo etiam a legislatore vehementer admo αλλά και πάνυ σφοδρώς απαγορευκέναι τόν νομοθέ
dum fuisse prohibitam . Illud enim, Non ingredieris την . Το γάρ, Ουκ εισελεύση προς πάντα οικείον
ad omnem carnis tuæ affinem ad revelandam σαρκός σου, αποκαλύψαι άσχημοσύνην αυτών ,
eorum turpiludinem 81 , hanc etiam affinitatis spe- εμπεριεκτικόν έστι και τούτου του είδους της οικειό
ciem complectitur. Etenim quid 251 viro alline τητος . Τί γάρ αν γένοιτο οικειότερον ανδρί της εαυ
magis est quam sua ipsius uxor , imo quam sua του γυναικός, μάλλον δε της εαυτού σαρκός ; Ου γαρ
ipsius caro ? Non enim amplius duæ sunt , sed έτι εισί δύο , αλλά σάρξ μία . " Ώστε διά της γυναικός
una caro . Itaque per uxorem soror ad viri afli η αδελφή προς την του ανδρός οικειότητα μεταβαίνει ,
nitatem transit . Quemadmodum enim matrem "Ως γάρ μητέρα γυναικός ου λήψεται, ουδέ θυγατέρα
uxoris non assumet , neque filiam uxoris , pro της γυναικός , διότι μηδέ τήν εαυτού μητέρα, μηδε
pterea quod neque suam ipsius matrem , neque την έαυτού θυγατέρα • ούτως ουδ' αδελφήν γυναικός ,
suam ipsius filiam ; ita nec uxoris sororem , pro διότι μηδε αδελφήν εαυτού . Και το ανάπαλιν, ουδε τη
pterea φuod neque suam ipsius sororem . Et vice γυναικι εξέσται τους οικείους του ανδρός συνοικείν,
versa , neque uxori licebit sese viri affinibus con Κοινά γάρ επ ' αμφοτέρων της συγγενείας τα δί
jungere. Sunt enim utrinque communia aftinitatis B καια . Εγώ δε παντί τω περί γάμου βουλευoμένω
jura . Ego porro cuilibet de nuptiis consulenti διαμαρτύρομαι , ότι παράγει το σχήμα του κόσμου
testificor, præterire figuram hujus mundi, el tem . τούτου , και ο καιρός συνεσταλμένος εστίν , " Ικα και
pus breve esse , Ul qui habent uxores tanquam non οι έχοντες γυναίκας ως μη έχοντες ώσιν . Εάν δε
habentes sint 38. Quod si mihi perperam legat illud : μοί παραναγινώσκη το , Αυξάνεσθε και πληθύ
Crescile et multiplicamini 39 : rideo legum tempora νεσθε καταγελώ του των νομοθεσιών τους καιρούς
non discernentem . Fornicationis remedium nuptia μή διακρίνοντος. Πορνείας παραμυθία και δεύτερος
secundæ, non occasio lasciviæ . Si se non conti γάμος, ουκ εφόδιον εις ασέλγειαν. Εί ουκ εγκαρτε
nent , nubant ,inquit 40, non vero et nubentes legenι ρεύονται , γαμησάτωσαν, φησίν· ουχί δε και γα
violent. μούντες παρανομείτωσαν.
5. Isti autem , quorum animus vilio turpitudinis 5. Οι δε ουδε προς την φύσιν αποβλέπουσιν, οι την
lippus est , ne ad naturam quidem respiciunt, quae ψυχήν λημώντες τω πάθει της ατιμίας , πάλαι δια
jam olim generis nomina discrevit . Ex qua enim κρίνασαν τάς του γένους προσηγορίας . Έκ ποίας
cognatione natos appellabunt ? Fratresne, an con- γάρ συγγενείας τους γεννηθέντας προσαγορεύσουσιν ,
sobrinos vocabunl ? siquidem nomen utrumque 'Αδελφούς αυτούς αλλήλων και ανεψιούς προσερούσιν ,
C
eis ob confusionem congruit. Ne facias , o ho αμφότερα γάρ αυτούς προσαρμόσει διά την σύγχυ
mo , amitam novercam infantium ; nec qua in σιν . Μή ποιήσης, ώ άνθρωπε , την θείαν μητρυιάν
matris Ioco fovere debet , eam mulatione inpla- των νηπίων: μηδε την εν μητρός τάξει θάλπειν
cabidi armaveris . Nam solum nnvercarum genus οφείλουσαν, ταύτην εφοπλίσης ταϊς αμειλίκτους ζη
etiam post mortem odium ac inimicitiam extendit . λοτυπίαις . Μόνον γάρ το γένος ( 15) των μητρυιών
Imo , alii inimici mortuis reconciliantur ; novercze και μετά θάνατον ελαύνει την έχθραν μάλλον δε οι
odisse post mortem incipiunt. Summa dictorum μεν άλλως πολέμιοι τοίς τεθνηκόσι σπένδονται • αι
hæc est : Si quis legitime nuptias appetit , totus δε μητρυιαι του μίσους μετά τον θάνατον άρχονται ,
orbis terrarum patet : sin libidine impellitur, ob Κεφάλαιον δε των ειρημένων , Ει μεν νόμω τις ορμά
id magis etiam excludatur, Ui discat vas suum pos. ται προς τον γάμον , ήνοικται πάσα η οικουμένη · ει
sidere in sanctificatione et honore , non in passione δε εμπαθής αυτή η σπουδή , διά τούτο και πλέον
desiderii 41. Me plura dicere parantem modus epi αποκλεισθήτω , "Ινα μάθη το εαυτού σκεύος κτά
stolæ cohibet. Precor autem , ut vel nostra adnio σθαι εν αγιασμό και τιμή , μη εν πάθει επιθυ
nitio vitium superet , vel non serpat in nostram μίας . Πλείονά με λέγειν ώρμημένον το μέτρον επ .
regionem hoc piaculum ; sed in quibus admissum D έχει (14) της επιστολής. Εύχομαι δε και την παραίνε
est locis , in his permaneat. σιν ημών ισχυροτέραν του πάθους αποδειχθήναι , η
μη επιδημήσαι τη ημετέρα (15) το άγος τούτο· αλλ'
εν οις αν ετολμήθη τόπους εναπομείναι.

34 Levit. xkin , 6. 38 ICor. vu , 29. 39 Gen. 1 , 28 ; ΙΧ , 1 . 60 1 Cor . VΙΙ , 9 . * 1 | Thess. IV , 4 .

(13 ) Το γένος . Sic tres vetustissimi codices cum
pluribus aliis. Editi το μίσος. Ιbidem Coisl . primus
και υπέρ θάνατον .
( 14 ) 'Επέχει. Sic iidem codices . Editi επέσχε.
(15 ) Τη ημετέρα. Perspicitur ex conclusione hu
jus epistolæ incestas illas nuptias, quae huic epi
stolæ occasionem dederunt, non contractas in Ec
clesia Cæsariensi fuisse. Ac profecto , qua erat
constantia Basilius in vindicandis Ecclesiæ suæ in
slitutis, minime dubium quin ei , qui uxoris mor
luæ sororem duxerat, longe fuisset epistolæ Diodoro
aflictæ præsidium .
629 EPISTOLARUM CLASSIS II . EPIST . CLXI . 630

ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΡΞΑ '. EPISTOLA CLXI

Amphilochium consolatur Basilius, tum cum ſugeret ordinationem , gratiæ retibus irrelitum . Horlatur u pravæ doctrinæ
pravisque moribus constanter obsistat. Rogai ut si se longo morbo debilitalum invisere velit , nec tempus nec signum
exspeciel.

'Αμφιλοχίω ( 16) , χειροτονηθέντι επισκόπω. A Amphilochio , ordinato episcopu.

1. Ευλογητός ο Θεός, και τους καθ' εκάστην γενεάν
ευαρεστούντας αυτό εκλεγόμενος , και γνωρίζων τα
σκεύη της εκλογής, και κεχρημένος αυτούς πρός
την λειτουργίας των αγίων · ό και νυν σε φεύγοντα ,
ως αυτός φής, ουχ ημάς , αλλά την δι' ημών προσ
δοκωμένην κλήσιν , τοϊς αφύκτους δικτύοις της χάρι-
τoς σαγηνεύσας , και αγαγών εις τα μέσα της Πισι
δίας , ώστε ανθρώπους ζωγρεϊν τω Κυρίω , και έλ-
κειν από του βυθού εις το φώς τους εζωγρημένους
υπό του διαβόλου εις το εκείνου θέλημα. Λέγε ούν
και συ τα του μακαρίου Δαβίδ: Πού πορευθώ από
του πνεύματός σου , και από του προσώπου σου
τού φύγω ; Τοιαύτα γάρ θαυματουργεί ο φιλάνθρω minus noster . Asinæ pereunt “3 , ut rex Israel fiat.
πος ημών Δεσπότης. " Όνοι ( 17) απόλλυνται , ένα βα
B
σιλεύς Ισραήλ γένηται . 'Αλλ' εκείνος μεν , Ισραηλί
της ών , το Ισραήλ εδόθη σε δε ή θρεψαμένη και
προς τοσούτον αναβιβάσασα της αρετής ύψος ουκ
έχει , αλλά την γείτονα ορά τω ιδίω κόσμω σεμνυ
νομένην . Επειδή δε εις λαός πάντες οι εις Χριστον
ήλπικότες, και μία Εκκλησία νύν οι Χριστού , κάν
εκ διαφόρων τύπων προσαγορεύεται , χαίρει και η
πατρίς και ευφραίνεται ταις του Κυρίου οικονομίαις,
και ουχ ηγείται ένα άνδρα έζημιώσθαι , αλλά δι'
ενός Εκκλησίας όλας προσειληφέναι . Μόνον παρά
σχοι ο Κύριος και παρόντας οράν ημάς ( 18 ) , και
απόντας ακρύειν την προκοπήν σου , την εν τω Ευαγ
γελίω, και την ευταξίαν των Εκκλησιών .
2. 'Ανδρίζου τοίνυν και ίσχυε , και προπορεύου
του λαού , όν επίστευσε τη δεξιά σου και "Ύψιστος . Και c populo , quem credidit dextræ tuæ Allissimus,
ως νοήμων κυβέρνησιν ποιησάμενος , πάσης ζάλης
από των αιρετικών πνευμάτων έγειρομένης υψηλό-
τερος γενόμενος τη γνώμη , αβάπτιστον τοίς αλμυ-
ρούς και πικρούς της κακοδοξίας κύμασι διαφύ-
λασσε ( 19 ) την ολκάδα , αναμένων την γαλήνην , ήν
ποιήσει ο Κύριος , επειδάν ευρεθή φωνή αξία του
διαναστήσαι αυτόν προς την επιτίμησιν των πνευ .
μάτων και της θαλάσσης . Ει δε βούλει ημάς λοι
πόν υπό της μακράς άρρωστίας επειγομένους (20)
προς την αναγκαίαν έξοδον επισκέψασθαι , μήτε
καιρόν αναμείνης μήτε το παρ' ημών σύνθημα :
ειδώς , ότι πατρικούς σπλάγχνοις πάσα ευκαιρία
εστί περιπτύσσεσθαι τέκνον αγαπητόν , και λό
γου παντός κρείττων ή κατά ψυχήν διάθεσις . Βά
ρος δεν υπερβαίνουν την δύναμιν μή οδύρου. Ει μεν D foret , sed prorsus intolerabile. Si vero Dominus
γάρ αυτός ής ο μέλλων φέρειν το βάσταγμα τούτο ,
1. Benedictus Deus , qui sibi placentes in sin
gulis etatibus eligit , electionisque secernil vasa ,
et his utitur ad ministerium sanctorum : qui nunc
etiam te , cum fugeres , ut tunmet , dixisti , non nos ,
sed vocalionem quam per nos futuram suspica
baris , inevitabilibus gratic relibus illigavit, ac in
mediam Pisidiam deduxit , ut homines Domino
capias , et ex profundo pertralias ad lucem , quos
cepit diabolus , ut suam ipsius faciant voluntatem .
Dic 252 igitur et tu quæ beatus David dicebat :
Quo ibo a spiritu luo ? el quo a facie tua fugiam ** ?
Talia enim operatur miracula benignissimus Do
Sed ille cum Israelita esset , Israeli datus est : te
vero non habet quæ enutrivit et ad tantum per
duxit virtutis apicem : sed vicinam videt proprio
ornalu decoram . Sed quia unus populus . sunt
quotquot in Christum sperant , el nunc una Eccle
sia qui Christi sunt , quanquam ex multis locis
nominatur ; gaudet etiam patria , et lætatur Domini
dispensationibus , neque amisisse se unum virum
existimat , sed per unum lolas Ecclesias acquisi
visse. Tantummodo largiatur Dominus , ut el præ
senles videamus , et absenles audiamus luum in
Evangelio profectum ac rectum Ecclesiarum ordi
nem .
2. Proinde age viriliter, corroborare , et , præ
Αιque, αι peritus gubernator , tempestate omni al»
Insereticorum ventis excitata superior animo , im
mersabile custodi salsis el amaris prave doctrine
Πuctibus navigium ; exspectans tranquillitatem ,
quam faciet Dominus , simul ut vox inventa fuerit
digna, quæ ipsum excitet ut venlos el mare incre
pet . Quod si nos jam longa ægritudine properantes
ad necessarium exitum in visere cupis , nec lem
pus nec a nobis signum exspecies : quippe cum
scias nullum tempus paternis visceribus commo
dum non esse ad dilecti filii complexum , ac ser
mone omni præstantiorem esse mentis affectionem ,
Noli onus viribus fortius lamentari. Si enim ipse
hoc esses oneris portaturus , ne sic quidem grave
tecum portal, Jacta super Dominum curam luam ,

65 Psal. CΧΧΧVH1 , 7. 63 I Reg. ΙΧ , 5 .

(16 ) 'Αμφιλοχίω , etc. Hunc titulum ertuimus ex
codicibus Coisl. primo, Med ., Vat , el uno ex Re
giis. Editi habent tantuin to auto.
( 17) "Oroi . fia Coisl . primus ei Med . cum duobus
Regiis et utroque Bigot. Editi εχθροί, inimici per
eunt. Non exstat hæc epistola in codice llarlæano.
( 18 ) Οράν ήμάς . Ιta plerique mss . Editi οράν
υμάς , ut le videam .
(19 ) Διαφύλασσε. Ιta mss . novem. Eliti διαφύ
λαξαι .
(20) Επειγομένους. Coisl . primus επαγομένους.
Alias CCCXCIII. Scripta anno 374 .
631 S. BASILI MAGNI 65 )
et ipse faciet ** . Sine le hoc unum commonean , Α ουδε ούτως αν ήν βαρύ , αλλά φορητών (21 ) παν
ui in omnibus caveas, ne ipse pravis moribus una τελώς : ει δε Κύριος ο συνδιαφέρων , Επίρριψον
cum aliis abripiare, sed mala quæ prius obtinuerunt, επί Κύριον την μέριμνάν σου , και αυτός ποιή
per datam a Deo tibi sapientiam in melius transfe σει . Μόνον εκείνο παραφυλάσσειν εν πάσι παρακλή
ras . Misit enim le Christus , non ut alios sequare , θητι , μή αυτός τοίς μοχθηροίς έθεση συμπεριφέρε
sed ut ipse præeas his qui salvantur. Quin etiam , σθαι , αλλά τα κακώς προειλημμένα διά της δεδομέ
rogo, pro me preceris , ut si adbuc in hac vita re νης σοι παρά Θεού σοφίας μετατιθέναι προς το χρή
maneo , dignus habear qui le una cum tua Ecclesia σιμον. Και γάρ απέστειλε σε Χριστός ούχ ετέροις
videam ; sin hinc jam abire jubeor , illic vos videa κατακολουθείν, αλλ' αυτόν καθηγείσθαι των σωζο
mus apud Dominum , illam quidem ,tanquam vilem , μένων . Και παρακαλούμεν προσεύχεσθαι υπέρ ημών ,
Donis operibus affluentem ; le vero , tanquam sapien- ένα , εάν μέν έτι ώμεν επί της ζωής ταύτης, ιδείν
lem agricolam et bonum servum demenso con σε μετα της Εκκλησίας καταξιωθώμεν · εάν δε
servis tempestive distribuendo , mercedem fidelis απελθείν λοιπόν προσταχθώμεν, εκεί υμάς ίδωμεν
prudentisqhe dispensatoris reportanlem . Quotquot παρά τω Κυρίω , την μεν ως άμπελον εύθηνούσαν
mecum sunt , pietatem tuam salutant . Valens læ επ ' αγαθοίς έργοις · σε δε, ως σοφόν γεωργών και
tusque sis in Domino : elarus in donis Spiritus et Β αγαθόν δούλον εν καιρώ διδόντα τοις όμοδούλους το
Sapientiae custodiaris .. σιτομετριον , πιστού και φρονίμου οικονόμου τον μι
σθον κομιζόμενον. Οι συν ημίν πάντες ασπάζονται σου την ευλάβειαν . Έρρωμένος και εύθυμος εν Κυ
ρίω είης " ευδοκιμών επί χαρίσμασι Πνεύματος και σοφίας φυλαχθείης.

253 EPISTOLA CLXII . ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΡΞΒ'.

Non desperat Basilius se precibus Eusebii impetraturum , ut ad eum veniat , el morbo sanelur, quo a die Paschæ usque
ad hunc diem laborai, tam vario el mulliplici ut exprimi non possit. Speral lumen Barachum (rairem salis mulia,
diclurum , ut causa dilutionis probelur.
Eusebio , episcopo Samosatorum . Ευσεβίω, επισκόπο Σαμοσάτων .
Videlur me res eadem et tardum facere ad scri "Έοικέ μοι τούτο και όκνον έμποιείν προς το γρά
bendum , et rurşus scribendi necessitatem afferre. φειν, και αναγκαίον αυτό πάλιν υποδεικνύναι. "Οταν
Cum enim ad itineris mei respicio debitum , et μεν γάρ προς το της επιδημίας της έμαυτού απ
congressus emolumentum considero , plane mihi ίδω (22) χρέος , και το της συντυχίας υπολογίσωμαι
epistolas contemnere subit , ut quæ ne umbræ όφελος , πάνυ μοι των επιστολών υπεροράν έπεισιν,
C
quidem rationem explere po :sint , și cum veritate ως ουδέ σκιάς λόγον εκπληρούν δυναμένων προς την
comparentur. Rursus auteni cum cogito học uni αλήθειαν · όταν δε πάλιν λογίσωμαι , ότι μόνη παρα
cum solatium maximis et præcipuis privalo su μυθία εστί των μεγίστων και πρώτων διαμαρτόντα
peresse , ut virum tantum salutem , et pro more προσειπείν άνδρα τοσούτον , και ικετεύσαι συν
solilo rogem , ut ne mei obliviscalur in precibus ; ήθως (23) , ώστε μη επιλανθάνεσθαι ημών επί των
subit mibi litteras non parvi facere. Ac spem qui προσευχών , ου μικρόν τι μοι κρίνειν το των επιστο
dem advenlus nec ipse projicere animo volo , nec λών έπεισι . Την μεν ούν ελπίδα της παρουσίας ούτε
quam pietatem desperare . Pudel enim me, si non αυτός δίψαι της ψυχής βούλομαι , ούτε την σην θεο
precibus tuis tantum videar confidere, ut vel juve σέβειαν απογνώναι. Αισχύνομαι γάρ ει μή ταις σαις
puis ex sene fiam , si hoc necessarium sit , non so ευχαις τοσούτον φανείην θαρσών , ως και νέος (24)
lum paulo valentior, ex infirmo et prorsus alle εκ γέροντος έσεσθαι , εί τούτου γένοιτο χρεία , ουκ
nualo, qualis sane nunc sum . Cur autem jam non όπως ερρωμενέστερος μικρόν εξ ασθενούς και εξ.
adsim , causas verbis dicere haud mihi facile, non ιτήλου παντάπασιν , οποίος δή νύν ειμι . Του δε μή ήδη
solum præsenti infirmitate impedito , sed etiam παρεϊναι τα αίτια λόγω μεν ειπείν ου ράδιον , ου μόνον
nunquam habenti tantam dicendi facultatem, ut p υπό της παρούσης ασθενείας εξειργομένω, αλλ' ουδε
multiplicem ac varium morbum perspicue expri σχόντι ποτέ τοσαύτην του λόγου δύναμιν, ώστε ταν
mam . Cæterum a die Paschæ usque ad hunc diem τοδαπών (25 ) και ποικίλην νόσον εξαγγείλαι. Πλήν
febres , ventris resolutiones , et viscerum commo ότι από της ημέρας του Πάσχα μέχρι νυν (26) πυ
liones , sicut flucļus me immergentes, emergere ρετοι και διάρροιαι, και σπλάγχνων επαναστάσεις ,

** Psal. Liv, 25 .

* Alias CCLVIII . Scripta anno 374.
(21) 'Αλλα φορητόν . Legendum αφόρητον, με
sententiam habeanus Basilio dignam . Non enim is
eral qui episcopale onus sine Christo prorsus tole
rabile diceret.
(22 ) Απίδω. Sic mss . septem . Editi επίδω. Μox
editi πάνυ με . Octo mss . πάνυ μοι .
(23) Συνήθως . Sic tres velustissimi codices.
Edit: τα συνήθη .
(24 ) Ως και νέος. Sic Harl. , Coisl . primus et ple
rique alii. Editio 1 Paris . ώς και νέους. Μox editi
ει και τούτο γένοιτο χρείος . Novem mss. ut in textu ,
nisi quod in tribus recentioribuslegitur γένηται .
(25) Παντοδαπήν. Quatuor mss . non vetustissimi
addunt ούτω .
(26) Μέχρι νύν . Sic tres vetustissimi codices et
alii nonnulli . Editi μέχρι του νύν.
653 EPISTOLARUM CLASSIS II. EPIST . CLXIV . 634

ώσπερ κύματα με επιβαπτίζοντα υπερσχεϊν ουκ εξ . A non sinunt. Presentia autem que et qualia sint,
Τα δε παρόντα οία και τίνα (27) ήν , είπoι αν και ο dicere poterit et frater Barachus , si minus eo
αδελφός Βάραχος (28) , ει και μή της αληθείας αξίως , modo qui dignus sit veritate, saltem quantum satis
αλλ' όσον μαρτυρήσαι τη αιτία της υπερθέσεως (29) . est ad dilationis causam significandam . Omnino
Πάνυ δε πεπεισμαι , ει γνησίως ημίν συνεύξαιο , autem persuasum mihi est , si nobiscum sincere
πάνθ' ημίν λυθήσεσθαι (50) ραδίως τα δυσχερή . precatus fueris , me ab omnibus molestiis facile
liberatum iri .

ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΡΞΓ . EPISTOLA CLXIII

Laudat Jovini litteras, in quibus ejus animus depictus erat. Libenter eum inviseret, nisi morbo delinerelur, qui el quantus
sit, narrandum testi oculalo Amphilochio relinquit.
Ιοβίνη κόμητι . Jovino comiti .
Είδόν σου την ψυχήν εν τοις γράμμασι . Και γάρ Vidi tuum animum in litteris . Nam revera pictor.
τω όντι ουδείς γραφεύς χαρακτήρα σώματος ούτως nullus tam accurate corporis elligiem assequi po
ακριβώς έκλαβείν δύναται , ώς λόγος εξεικονίσαι της β test , quam oratio mentis arcana exprimere . Nam
ψυχής τα απόρρητα . Τότε γάρ το του ήθους ευστα et morum gravitatem , et honoris veritatem , et
θες, και το της τιμής αληθινόν (31 ) , και το της animi in omnibus sinceritatem apte nobis effinxit
γνώμης εν πάσιν ακέραιον (32 ) ικανώς ημϊν ο εν litterarum sermo ; unde el tuæ absentiæ magnum
τοις γράμμασι λόγος έχαρακτήρισεν· όθεν και μεγά- nobis solatium attulit. Quare non le fugiat qualibet
λην ημίν παραμυθίαν της απολείψεώς σου παρέσχετο. oblata scribendi occasione uli , atque hoc ex longo,
Mή τοίνυν διαλίπης τη αεί παραπιπτουση προφάσει intervallo colloquium imperiire ; quandoquidem
χρώμενος προς το επιστέλλειν , και την διά μακρού 254 coram conveniendi spem abstulit corporis
ταύτην ομιλίαν χαρίζεσθαι · επειδή της κατ' οφθαλ infirmitas ; quæ quanla sit dicet tibi religiosissimus
μούς συντυχίας (53 ) απόγνωσιν ημίν λοιπόν η ασθέ- episcopus Ampliilochius , qui et rem novit eo quod
νεια του σώματος εμποιεί. " Ην οπόση εστίν έρεί σου multum nobiscum fuerit , et quæ vidit verbis expri
ο θεοφιλέστατος επίσκοπος Αμφιλόχιος, ο και γνω mere potest. Cæterum nota esse volo incommoda
ρίσας τώ επί πλείον συγγεγενησθαι ημίν, και δυνα mea , non aliam ob causam , nisi ut deinceps veniam
τος ών λόγω παραστήσαι τα θεαθέντα. Γνωρίζεσθαι consequar , et pigritiæ crimen effugiam , si vos invi
δε βούλομαι τα έμαυτού δυσχερή ουκαι άλλου τινός sere omiltam . Quanquam hujus rei jactura non
C
ένεκεν και της προς το εφεξής συγγνώμης, ως μή δα tam accusatione indiget quam consolatione. Nam si
θυμίας έχειν κατάγνωσιν , εάν άρα ελλίπωμεν την possem cum tua gravitate convenire , id equidem
επίσκεψιν υμών . Καίτοιγε ουκ απολογίας μάλλον ή iis , que studio digna aliis videntur, lounge antiquius
παραμυθίας δεί προς την ζημίαν ταύτην . Ει γάρ ήν haberem ..
μοι δυνατόν συνείναι σου τη σεμνότητι, πολλώ αν εγώ των παρ' άλλους σπουδαζομένων ταύτην εμαυτώ
προτιμοτέραν εθέμην

ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΡΞΔ' EPISTOLA CLXIV " .

Laudat Basilius eximias Ascholii lilleras, et gratias agil ob missum ad se martyris corpus, cujus hortalor fuerat Ascho
lius . Sed mærore affectum se dicil , dum comparat cum præsenii rerum slalu , quce de beaio Eulyche el de martyrum
constanira scripserui Aseholius.
Ασχολίω, επισκόπη Θεσσαλονίκης . Ascholio , episcopo Thessalonicæ.
1. "Όσης ημάς ευφροσύνης ενέπλησε τα γράμ 1. Quanto nos gaudio repleverint litteræ sancti
ματα της οσιότητός σου , ημείς μεν ουκ άν ραδίως tatis tuæ , nos sane non facile demonstrare possi
ενδείξασθαι δυνηθείημεν , ασθενούντος του λόγου mus ; sermo siquidem rei clare explicandæ impar
προς την ενέργειαν (34)· αυτός δε και παρά σεαυ . P est ; ipse autem apud leipsum existimare debes,
τώ (35 ) εικάζειν οφείλεις , τεκμαιρόμενος το κάλ ex eorum quæ scripsisti pulchritudine conjectu
λει των επεσταλμένων . Τί γάρ ουκ είχε τα γράμ- Farm faciens. Quid enim non habebat epistola ?

(27) Και τίνα. Ηec addita ex tribus vetustissimis
codicibus et pluribus aliis.
(28) Βάραχος . Sic scribitur hoc nomen in utro
que Coisl., Med . , Harl . , duobus Regiis et ulroque
Bigot . Editi Βάρουχος .
(29) Υπερθέσεως . Male in septem mss . non ve
tustissimis υποθέσεως .
( 50) Λυθήσεσθαι. Sic mss . summo consensu .
Editi λυθήσεται .
(31) ' Αληθινόν . Ιta tres vetustissimi codices .
Editi αληθές .
( 32 ) 'Ακέραιον . Sic Medicaus codex , melius
multo quam editi xalpov , sententiæ in omnibus
opportunitatem . Codex Harlæanus prima manu so
καιρον .
(33) Συντυχίας . Ιn hac voce tres vetustissimos
codices secuti sumus. Editi oueaias.
34) Προς την ενέργειαν . Ιta quinque codices
non antiquissimi , nempe Coisl . secundus, Regius
secundus, Clarom ., Paris . et Bigot . In aliis legilur
Évépyelav, sicque habuit prima manu Harlæanus.
Sed cum in aliis hujus epistolæ simillimis locis le
galur évápyelav, nullo dissentiente codice ; nihil
mulandum duximus.
( 35 ) Παρά σεαυτώ. Harl . παρά σεαυτού .
Alias CCCLXXVIII. Scripla anno 374 .
** Alias CCCXXXVIII . Scripta anno 374 .
653 S. BASILII MAGNI 636
Νonnein Dominum amorem? Nonne mirum quid- Α ματα ; Ού την προς Κύριον αγάπην ; Ού το περί τους
dam de martyribus , ita perspicue certaminis mo μάρτυρας θαύμα , ούτως εναργώς τον τρόπον της
dum describeus , ut res nobis poneret ob oculos ? αθλήσεως (56) υπογράφοντα , ώστε υπ ' όψιν ημίν (57 )
Nonne et in nos ipsos honorem ac dilectionem ? αγαγείν τα πράγματα ; Ου την περί ημάς αυτούς
Νonne quidquid praeclarissimum quis dixerit ? ila τιμήν τε και διάθεσιν ; Ουχ ό τι αν είπον τις των
ut , ubi epistolam in manus sumpsi , eamque legi καλλίστων ; ώστε , ότε εις χείρας την επιστολήν
sepius , ac redundantem in ea gratiam Spiritus per- εδεξάμεθα , και ανέγνωμεν αυτήν πολλάκις , και την
spexi, mihi viderer priseis temporibus versari , βρύουσαν εν αυτή χάριν του Πνεύματος κατεμάθο
cum florerent Ecclesis Dei , fide radicate , conjun- μεν , νομίσαι ημάς επί των αρχαίων καιρών γε
ete charitate , membris variis quasi in corpore γενήσθαι , ηνίκα ήνθουν αι Εκκλησίας του Θεού , έρ
uno unam conspirationem habentibus : cum mani-. ριζωμέναι τη πίστει , ηνωμέναι την αγάπη , ώσπερ εν
festi essent qui persequebantur, manifesti itidem εν σώματι μιάς συμπνοίας διαφόρων μελών υπαρ
qui patiebantur persecutionem : cum populi bello χούσης · ότε φανεροί μεν οι διώκοντες , φανεροι δε
oppugnati multiplicarentur, ac martyrum sanguis οι διωκόμενοι πολεμούμενοι δε οι λαοί πλείους εγί
Ecclesias irrigans , veritatis athletas mullo plures νοντο , και το αίμα των μαρτύρων , άρδον τας Εκ
B
aleret, posterioribus priorum exemplo sese ad cer κλησίας , πολυπλασίονας τους αγωνιστές της ευσε
tamen parantibus . Tunc Christiani pacem habe βείας εξέτρεφε , το ζήλο των προλαβόντων επαπο
bainus inter nos : pacem illam quam reliquit Du δυομένων των εφεξής . Τότε Χριστιανοί μεν προς
minus , cujus nunc ne vestigium quidem nobis jam αλλήλους ειρήνην ήγομεν (58 ) : ειρήνην εκείνην , ήν
superest , adeo illam crudeliter a nobis invicem ο Κύριος ημίν κατέλιπεν , ής νύν ουδ' ίχνος ημίν
abegimus. Verumtamen redierunt animi nostri ad λοιπόν υπολέλειπται , ούτως αυτήν απηνώς απ’ αλ
priscam illam beatitudinem , ubi littera ex remota λήλων απεδιώξαμεν . Πλήν αλλ' ότι αι ψυχαί ημών
regione venerunt , dilectionis pulchritudine eflore- προς την παλαιάν εκείνην μακαριότητα επανήλθον,
scentes ; ac martyr nobis advenit a barbaris ultra επειδή γράμματα μεν ήλθεν εκ της μακρόθεν (59) ,
Jstrum habitantibus, per se ipse prædicans fidei il ανθούντα τα της αγάπης κάλλει , μάρτυς δε ημίν
lic vigentis integritalem . Quis animarum nostra επεδήμησεν εκ των επέκεινα " Ίστρου βαρβάρων, δι'
rum his in rebus lætitiam enarrare possit ? Quæ εαυτού κηρύσσων της εκεί πολιτευομένης πίστεως
nam excogitetur dicendi vis , quæ clare valeat af την ακρίβειαν. Τις αν την επί τούτοις ευφροσύνην
fecium in corde nostro reconditum 255 enar των ψυχών ημών διηγήσαιτο ; Τίς αν επινοηθείη δύ
rare ? Profecto cum vidimus athletam , illius hor- c ναμις λόγου εναργώς εξαγγείλει την εν τω κρυπτώ
tatorem felicem praedicavimus : qui apud justum της καρδίας ημών διάθεσιν δυναμένη ; "Οτε μέντοι
judicem justitiae coronam et ipse recipiet , eo quod είδομεν τον αθλητήν , έμακαρίσαμεν αυτού τον αλεί
multos ad certandum pro pietate corroboraverit . πτην · ός παρά το δικαίω κριτή τον της δικαιοσύνης
στέφανον και αυτός απολήψεται και πολλούς εις τον
υπέρ της ευσεβείας επιρρώσας αγώνα .
2. Quoniam beatum virum Eutychen in memo 2. Επει δε και του μακαρίου ανδρός Ευτυχούς
riam nobis revocasti, patriamque nostram exorna εις μνήμην ημάς ήγαγες , και εσέμνυνας ημών την
sli , ut quæ pietatis semina præbuerit , oblectasti πατρίδα , ώς αυτήν παρασχoμένης της ευσεβείας τα
quidem nos recordatione præterilorum , sed affeci σπέρματα : εύφρανας μεν ημάς τη υπομνήσει των
sti tristitia his quae videmus arguendis . Enimvero παλαιών , έλύπη σας δε τώ ελέγχω των όρωμένων .
nemo nostrum Εutychi virtute similis : qui utique Ουδείς γαρ ημών Ευτυχεί την αρετήν παραπλήσιος
tantum abest ut barbaros Spiritus virtute ac do οί γε τοσούτον απέχομεν βαρβάρους εξημερώσει τη
norum illius efficacia mansuefaciamus , ut eos etiam δυνάμει του Πνεύματος , και την ενεργεία των παρ'
qui mansueti sunt, peccatorum nostrorum magni αυτού χαρισμάτων , ώστε και τους ημέρας έχοντας
tudine feroces reddamus . Nobis enim causam et D τη υπερβολή των αμαρτιών . ημών εξηγριώσθαι .
peccatis nostris ascribimus, cur tanlopere diffusa Εαυτοίς γάρ λογιζόμεθα και ταϊς ημετέραις αμαρ
sit hæreticorum potentia . Etenim nulla fere pars τίαις την αιτίαν του επί τοσούτον χυθήναι την των
orbis terrarum hæresis incendium effugit. Tua au αιρετικών δυναστείαν. Σχεδόν γαρ ουδέν μέρος ( 10 )
tem narratio , athletica certamina , corpora pro της οικουμένης διαπέφευγε τον εκ της αιρέσεως
pietate dilacerata , furor barbarorum ab hominibus εμπρησμόν . Τα δε σα διηγήματα , ενστάσεις αθλητι
corde impavidis contemptus, varia tormenta per και (41 ) , σώματα υπέρ της ευσεβείας καταξαινόμε
sequentium , decertantium in omnibus constantia , να , θυμός βαρβαρικός υπό των ακαταπλήκτων την
lignum , aqua , quibus consummati martyres . No καρδίαν καταφρονούμενος , αι ποικίλαι βάσανου των
( 56) Της αθλήσεως . Male in quatuor mss . non (59) 'Εκ της μακρόθεν . Harl . , Med. , Reg . pri
vetustissimis legitur της φύσεως . Mus , Vat . et Bigot . alter εκ γης μακρόθεν
(57) Ημίν . Ιta Harl . et Coisl. primus . Editiημών . ( 40) Μέρος . Editi addunt έτι , φuod melius videtur
Ibidem editi thy xal' nuās. Tres antiquissimi co deesse in tribus antiquissimis codicibus.
dices cum duobus aliis ut in textu .
(41) 'Ενστάσεις αθλητικαί. Ιta Harl . , Med . et
(58) " Ηγομεν . Ιta Harl . et Coisl . primus cum Coisl ' primus. Editi ένστασις αθλητική .
tribus aliis . Editi είχομεν .
 637 EPISTOLARUM CLASSIS II. EPIST . CLXV . 638

διωκόντων , αι διά πάντων ενστάσεις των αγωνιζο- Α stra vero qualia sunt ?: Refrixit charitas . Patrum
μένων , το ξύλον , το ύδωρ (42) , τα τελειωτικά των vastatur doctrina : naufragia circa fidem crebra :
μαρτύρων. Τα δε ημέτερα οία ; 'Απέφυκται η silent piorum ora : populus a precationis edibus
αγάπη. Πορθείται ή των Πατέρων διδασκαλία : abactus , sub dio ad Dominum , qui in celis est,
ναυάγια περί την πίστιν πυκνά σιγά των ευσε manus attollit . Ac graves quidem sunt aplictiones,
βούντων τα στόματα : λαοί των ευκτηρίων οίκων nusquam tamen martyrium ; eo quod qui nos
εξελαθέντες εν τω υπαίθρια προς τον εν ουρανοίς vexant , eodem ac nos appellentur nomine. Eam
Δεσπότην τας χείρας αίρουσι . Και αι μεν θλίψεις ob causam cum ipse Dominum precare, tum stre
βαρείαι , μαρτύριον δε ουδαμού , διά τό τους κα nuos omnes Christi athlelas ad adhibendas pro
χούντας ημάς την αυτήν ημίν έχειν προσηγορίαν. Ecclesiis preces tibi adjunge : ut si quid adhuc
Η Υπέρ τούτων αυτός τε δεήθητι του Κυρίου , και temporis superest mundi constitutioni , nec jam
πάντας τους γενναίους αθλητές του Χριστού εις in contrarium impetum feruntur omnia , reconci
την υπέρ των Εκκλησιών (43) προσευχήν συμπαρά- liatus Ecclesiis suis Deus , ipsas ad priscam pacem
λαβε · ϊνα , είπερ έτι χρόνοι τινές υπολείπονται τη reducat.
συστάσει του κόσμου , και μη προς την εναντίαν φοράν συνελαύνεται τα πάντα , διαλλαγείς ο Θεός
ταις εαυτού 'Εκκλησίαις , επαναγάγη αυτάς προς την αρχαίαν ειρήνην.

ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΡΞΕ' . EPISTOLA CLXV .

Narrat Basilius acceptam ex Sorani lilteris lætitiam , eumque laudat , quod et antea pro fide certamina sustinuerit, et :
nunc martyris nuper coronati corpore patriam honoraveril. Rogal ul pro se precetur .
'Ασχολίω (44) , επισκόπη Θεσσαλονίκης. B Ascholio, episcopo Thessalonicæ .
Παλαιάν ήμίν ευχήν ο άγιος Θεός εξεπλήρωσε , Votum nobis antiquum adimplevit Deus san
καταξιώσας ημάς γράμμασι της αληθινής σου θεο ctus , cum nobis dignatus est concedere, ut vera
σεβείας εντυχείν . Το μεν γαρ μέγιστον και της με- pietatis tue litteras acciperemus. Hoc enim Imaxi
γίστης σπουδής άξιον , αυτόν σε ιδείν και οφθήναι mum est et maxime exoptandum , videre te et vi
σοι , και των εν σοί του Πνεύματος χαρισμάτων deri a te , ac Spiritus donis, quæ in te sunt , per
εαυτών απολαύσαι · επειδή δε τούτο ή τε του τόπου nosmetipsos perfrui. Sed quia id et loci distantia
διάστασις αφαιρείται , και αι ιδία εκάτερον ήμών aufert , et negotia quibus privatium uterque nostrum
κατέχουσαι περιστάσεις και δευτέρας ευχής άξιον γράμ- detinemur ; in 256 secundis votis fuerit , ut anima
μασι συνεχέση της εν Χριστώ σου ( 45) αγάπης τρέ- frequentibus tue in Christo charitatis litteris ala
φεσθαι την ψυχήν. "Ο και νυν ημϊν υπήρξεν , ότε tur . Quod et nunc nobis contigit, cum prudentiæ
ελάβομεν εις χείρας την επιστολής της συνέσεώς tuæ epistolam in manus sumpsimus. Plus enim
σου . Πλέον γάρ ή διπλασίους εγενόμεθα τη άπο quam gemini l'acti sumus , iis quæ a te scripta sunt
λαύσει των επεσταλμένων . Και γάρ ήν τω όντι και perfruentes . Erat enim revera et tuam ipsius in
αυτήν σου καθοραν την ψυχήν , οίον δι' εσόπτρου tueri animam , velut in speculo quodam , ita in
C
τινός των λόγων διαφαινομένην . Πολυπλασίονα δε sermone relucentem . Mlud autem multiplici me
ημίν την ευφροσύνην επoίει ου μόνον το τοιούτον lætitia affecit, non solum quod is sis quem omnium
είναι σε όποιον ή πάντων μαρτυρία παρίστησιν , testimonia prædicant : sed etiam quod egregiæ luæ
αλλ' ότι τα εν σοί καλά της πατρίδος ημών έστι doles patriæ nostrå sint ornamenta . Enim vero
σεμνολογήματα . Οίον γάρ ευθαλής τις κλάδος ρίζης veluti viridis quidam surculus ab eximia radice
γενναίας αφορμηθείς , των πνευματικών καρπών profectus , fructibus spiritualibus nationem exta
την υπερορίαν ενέπλησας . " Ωστε είκότως η πατρίς ram replevisti . Quare nec injuria patria nostra de
ημών τους οικείους βλαστήμασιν επαγάλλεται. Και suis gloriatur germinibus . Et cum pro fide certa
ηνίκα τους υπέρ της πίστεως αγώνας διήθλεις (46) , mina sustineres, Deum glorificabat , bonam Patrum
έδόξαζε τον Θεόν, ακούουσα την τών Πατέρων αγα hæreditatem in te audiens custodiri. Tua autem
θην κληρονομίαν διαφυλαττομένην εν σοί. Οία δε nunc qualia sunt ? Martyre , qui nuper in vicina

(42) T3 EV.lor , td Odwp. Hæc facile explicanturvavit salutis symbolum , annos natus triginta oclo .
et illustrantur ex epistola Ecclesiæ Gotthiæ , quæ (43) Υπέρ των Εκκλησιών. Sic iidem tres anti
simul cum corpore S. Sabæ martyris ad Ecclesiam D quissimi codices. Edili u èp tñs 'Exxanolas.
Cæsariensem missa est . Sic legitur sub tinetn hujus ( 44) 'Ασχολίω. Quamvis omnes codices mss . et
epistole : Τότε κατάγουσιν αυτόν εις το ύδωρευχα eliti hanc epistolam Ascholio inscribant, nullus
ριστούντα και δοξάζοντα τον Θεόν... Και ρίψαντες tamen dubito, quin Sorano Scythiæ duci scripla
αυτόν, και επιθέντες αυτό ξύλον κατά του τραχήλου , fuerit : idque in Vila S. Basilii probare cona
επίεζον εις το βάθος . Και ούτω τελεωθείς διά ξύλου bimur.
και ύδατος , άχραντον εφύλαξε της σωτηρίας το (43 ) Της εν Χριστώ σου . Ιlud pronemen, quod
σύμβολον, ών ετών τριάκοντα οκτώ. Τunc ab eis de ad sententiæ seriem necessarium videtur , desum
ductus est ad aquam , gratias agens et glorificans psimus ex codice Harlæano .
Deum. Ac præcipitein illum dantes , et lignum illius (46 ) Διήθ.λεις . Ιta novem mss . Editi διήλθες .
collo imponentes , mersaverunt profundo. Sicque con Alias CCCXXXIX. Scripta anno 374.,
summatus per lignum et aquam , intaminalum ser
639 $. BASILII MAGNI 640
vobis barbaria decertavit, patriam honorasti , velut A σου (47 ) και τα παρόντα ; Μάρτυρι, νέον (48) αθλή
gratus agricola ad eos qui semina præbuerunt , σαντι επί της γείτονος υμίν βαρβάρου , την ενεγ
fructuum primitias mittens . Vere digna Christi κούσαν ετίμησας , οιόν τις ευγνώμων γεωργός τοίς
athlela dona ; martyr veritatis nuper justitiæ co παρασχoμένοις τα σπέρματα τας απαρχές των καρ
rona redimilus, quem et læli suscepimus, ac Deo , πών αποπέμπων. "Όντως (49) πρέποντα αθλητή
qui jam in omnibus gentibus Christi sui Evange- Χριστού τα δώρα : μάρτυς (50 ) της αληθείας άρτι
lium adimpleyit, gloriam dedimus. Sine autem hoc τον της δικαιοσύνης αναδησάμενος στέφανον , όν και
te rogem , ut nostri qui te diligimus , memineris υπεδεξάμεθα χαίροντες , και εδοξάσαμεν τον Θεόν
in precibus , ac sedulo Dominum pro animabus no τον εν πάσι τοις έθνεσι πληρώσαντα λοιπόν το Ευαγ
stris preceris ; ut et nobis aliquando donelur Deo γέλιον του Χριστού αυτού . Παρακέκλησο δε και ημών
incipere servire secundum viam mandatorum ipsius , των αγαπώντων σε μεμνήσθαι εν ταις προσευχαις ,
que nobis dedit ad salutem . και σπουδαίως υπέρ των ψυχών ημών προσεύχεσθαι
τω Κυρίω , ίνα καταξιωθώμεν ποτε άρξασθαι και αυτοί δουλεύειντω Θεώ , κατά την οδόν των εντολών
αυτού , ας έδωκεν ημίν εις σωτηρίαν .

EPISTOLA CLXVI*. ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΡΞΗ'.

Basilius seu potiusGregorius beatum prædicat Eupraxium , quoa aa Eusebium se conferat; sed multo beatiorem ipsum
Eusebium , cui exsilium gratulatur, eumque rogat ul pro se precetur et ad se vergal scribere.
Eusebio , episcopo Samosatorum . B Ευσεβία (51 ), επισκόπο Σαμοσάτων.
Carus mihi in omnibus , etc. 257 Τα πάντα τίμιος ών ημίν, κ . τ. λ.
Vide inter S. Gregorii Nazianzeni Epistolas, epist . 65.

EPISTOLA CLXVII" . ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΡΞΖ' .

Basilius, seu polius Gregorius acceptam ex lilleris Eusebii lætitiam significat ; molestias excusal el negolia , quod eum ,
non invisal ; ipsius lilleras sibi et lucro el honori apud mullos esse leslalur,
Eusebio , episcopo Samosalorum . Ευσεβίω (52) , επισκόπη Σαμοσάτων.
Et cum scribis , et cum nostri memor es , llitia Και γράφων και μεμνημένος ευφραίνεις ημάς , και
nos atlicis ; et quod lioc majus est , cum nobis in το τούτου μείζον , ευλογών ημάς εν τοις γράμμασιν .
litteris benedicis . Nos porro , si digni luis labori Ημείς δε , ει μεν (53) άξιοι των σων παθημάτων , και
bus et tuo pro Christo certamine essemus , conces της υπέρ Χριστού αθλήσεως , κατηξιώθημεν άν και
sum nobis fuisset , ut ad te profecti pietatem luam μέχρι σου γενόμενοι περιπτύξασθαι σου την θεοσέ
complecteremur , ac patientise in erumnis exem- ο βειαν , και τύπον λαβείν της εν τοις παθήμασι καρ
plum caperemus . Sed quia ea re indigni sumus , τερίας , επειδή δε ανάξιοι τούτου τυγχάνομεν, πυλ
molestiis multis ac negoliis delenti, quod secun λαϊς θλίψεσι και ασχολίαις ενεχόμενοι, και δεύτερον
dura est , facimus ; salutamus tuam praestantiani , εστι ποιούμεν: προσαγορεύομεν την σην τελειότητα ,
preçamurque ut ne nostri defatigeris meminisse. και αξιούμεν μή κάμνειν σε μεμνημένον ημών . Ού
Nam lilleris tuis dignos haberi non lucrum dun γάρ ωφέλεια μόνον ημίν των σων καταξιούσθαι
taxat nobis est ; sed gloriatio etiam apud multos γραμμάτων , αλλά και καύχημα προς τους πολλούς
alque ornamentum , quod apud virum virtute lanta και καλλώπισμα , ότι λόγος ημών εστι παρά ανδρι
præditum, tamque Deo conjunctuin , ut ei alios etiam τοσούτω την αρετήν και τοσαύτην έχοντι προς Θεόν
tum sermone, tum exemplo conjungere queal , ali- οικειότητα , ώστε και άλλους οικειούν δύνασθαι και
quo in numero simus . λόγω και υποδείγματι .

EPISTOLA CLXVIII ***. ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΡΞΗ" .

Quantum dolet Basilius Ecclesiam pastore destitulam , tantum Antiochi ſelicilalem prædicat , quod cum Euseoro versetur .
Antiocho, presbytero , fratris Eusebii ilio , qui cum p Αντιόχω, πρεσβυτέρω , αδελφιδώ συνόντι εν τη
patruo exsulante versabatur. εξορία .
Quantum doleo Ecclesiam pastoris tanti destitu "Οσον οδύρομαι την Εκκλησίαν την στερηθείσαν

• Alias CCLI . Scripta anno 374 .
Alias CCLII . Scripta anno 374 .
Alias CCLXIX . Scripta anno 374 .
• (47) οία δε σου . Μed . et alii nonnulli οία δε
σοι .
148) Μάρτυρι νέον . Ιta Coisl . primus , Vat . , Reg .
secundus et Ρaris . Editi μαρτυρεί νέω. Ιbidem
quinque mss . dvosoavta. Bigoi . et Harl. secunda
manu αθλήσαντα .
(43) " Οντως . Editi addunt γάρ , φuod melius
deest in sex mss . Ιbidem editi αληθή Χριστού .
(30) Μάρτυς ... αναδησάμενος. Medicaus codes
cum Regio secundo et Coisl . secundo páotupa ..,
αναδησάμενον.
(51 ) Ευσεβίω, etc. Αddunt editi πρεσβύτερος ών,
sed prorsus viliose ; nec leguntur apud Gregorium
Nazianzenum , cujus inter epistolas hæc trigesima
est, ipsique videtur tribuenda. Hinc a nostris codi:
cibus abest, excepto Coisliniano primo.
( 52) Ευσεβίω . Ηec etiam epistola Gregorio adju
dicanda, nec eam ullus habei ex codicibus nostris
præter Coislinianum primum .
(53) Elhér . Sic Gregorius Nazianzenus et Coisl .
primus. Ediciones Basilii touév. Paulo post pro eo
641 EPISTOLARUM CLASSIS II . EPIST . CLXIX . 6a

της του τοιούτου ποιμένος επιστασίας , τοσούτον μα · A tam regimine , tantum felices vos predico , quibus
καρίζω υμάς καταξιωθέντας εν τοιούτω καιρώ συνεί
ναι ανδρί τον μέγαν υπέρ της ευσεβείας ( 54 )
διαθλούντι αγώνα . Πεπεισμαι γάρ , ότι ο Κύριος και
υμάς της αυτής μερίδος καταξιώσει, τους καλώς
αλείφοντας και επεγείροντας αυτού την προθυμίαν .
Ηλίκον δε κέρδος εν ησυχία βαθεία απολαύειν αν
δρος τοσαύτα μεν εκ της μαθήσεως , τοσαύτα δε
έκ τής πείρας των πραγμάτων συνειληχότος ! " Ωστε
πεπεισμαι υμάς νύν έγνωκέναι τον άνδρα , ήλίκος
εστι την σύνεσιν · διότι εν τω παρελθόντι χρόνο και
αυτός την διάνοιαν είχεν εις πολλά σχιζομένην, και
υμείς ουκ ήγετε σχολήν από των του βίου πραγμά .
των , ώστε όλοι προσκείσθαι το πνευματικό νάματι
το από καθαράς καρδίας του ανδρός προχεομένω .
'Αλλά παράσχoι ο Κύριος υμάς και αυτή παράκλησιν B latio , et ipsi aliorum non indigeatis consolatione.
είναι, και αυτούς μή δείσθαι της ετέρων παρηγορίας .
“Οπερ ούν και πεπεισμαι περί των καρδιών υμών ,
τεκμαιρόμενος τη τε εμαυτού πείρα , ήν πρός ολίγον
υμών επειράθην, και τη μεγάλη διδασκαλία του κα
λου καθηγητού , ου μιάς ημέρας συνουσία αύταρκές
έστιν εφόδιον προς σωτηρίαν .
contigit ejusmodi tempore cum viro esse magnum
pró pietate certamen decertante. Persuasum enim
mihi est vos quoque, a quibus propensa illius
voluntas præclare excitatur et exstimulatur , eam
dem sortem a Domino consecuturos . Quantum au
tem lucrum in sommo otio perfrui viro lot ac lanta
tum ex doctrina, tum ex rerum experientia conse
culo ! Quare certo scio vobis nunc demum cogni
tum esse virum illum , quali sit prudentia ; pro
plerea quod præterito tempore el ipse mentem babe
bat in multa distractam , nec vobis tantum erat a
vitæ negotiis olii , ut toti 258 accumberetis
ad spirituale fuentum e puro viri pectore proma
nans . Sed largialur Dominus, ut et vos ei sitis so
Quod alique persuasum habeo de cordibus vestris,
conjecturam faciens et ex mea ipsius experientia ,,
qua vestri paulisper periculum ſeci , et ex oplimi
magistri summa doctrina , quocum vel unum diem
versari satis est ad salutem viatici .

ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΡΞΘ . EPISTOLA CLXIX *.

Glycerius quidam diaconus, cum multas virgines congregasset, et noctu aufugiens choros cum illis duceret, Gregorius
"zanc captivitatem collegil. Unde eum rogutBasilius, utGlycerium redire jubeat,virginesque a tyrannide liberei, sal
lem eas quæ redire volunt.Glycerio modeste redeunti veniam promillit; secus vero, depositionem minalur.
Γρηγορία (55 ) Βασίλειος . Gregorio Basilins.
Πράγμα μεν υπέστης επιεικές και ήμερον ( 56) και Negotium quidem suscepisti lene , atque huma
φιλάνθρωπον , τήν του καταφρονητού Γλυκερίου © num , cum contemporis Glycerii (sic eniin interim
(τέως γάρ ούτω γράφομεν) αιχμαλωσίαν συναγαγών , scribimus ) captivitatem collegisti, communeque no
και την κοινήν άσχημοσύνην ήμών , ώς οίόν τε ήν , strum dedecus , quoad ejus fieri potuit , contesisli.
συγκαλύψας : δε δε όμως την σην ευλάβειαν μαθούσαν Opere autem pretium est , ut pietas tua gestarum
τα κατ' αυτόν, ούτω λύσαι την ατιμίαν . Ούτος ο νυν ab co rerum certior facta , sic ignominiam diluat.
σοβαρός και σεμνός υμίν Γλυκέριος εχειροτονήθη Gravis ille nunc et venerandus apud vos Glycerius
μεν παρ' ημών της κατά Ουήνεσαν (57) Εκκλησίας a me quidem ordinatus est Venensis Ecclesiæ dia
διάκονος , ώς και το πρεσβυτέρω διακονήσων, και conus, ut ct presbytero ministraret, et opus Eccle .
του έργου της Εκκλησίας επιμελησόμενος . Και γάρ size curaret. Est enim, quamvis ad alia absurdus ,
έστιν , ει και τα άλλα δύστροπος ο ανήρ, αλλά τα sallem ad manuum officia baud male a natura com
επίχειρα ουκ άφυής. Επει δε κατέστη , του μέν έργου paratus. Posteaquam autem diaconus instilulus
ημέλησε τοσούτον , όσον ουδε την αρχήν γεγονότος . est, opus quidem perinde neglexit , ac si nullum ei
Παρθένους δε αθλίας συναγαγών , κατ' ιδίαν εξουσίαν prorsus imposituin esset. Coaclis autem miseris
και αυθεντίαν , τάς μεν εκούσας προσδραμούσας αυτό virginibus, privata auctoritate atque potentia, par
(οισθα δε τό των νέων περί τα τοιαύτα πρόχειρον) , tim sua sponte ad eum accurrentibus (nec enim te
τάς δε ακούσας αγελαρχείν επεχείρησε , και πα- ρ fugit , quam ad hujusmodi res prompta sit juventus),
τριαρχίας όνομα εαυτώ και σχήμα περιθείς, εξαι- ° partim invitis et repugnantibus , gregis imperium
φνης εσοβαρεύσατο , ουκ έκ τινος ακολουθίας ( 58) και sibi arrogare aggressus est ; ac patriarchæ nomire
ευσεβείας επί τούτο ελθών, αλλ ' αφορμήν βίου ταύτην et habitu sibi imposito , statim insolenter se efferre

quod desumpsimus ex Gregorio, κατηξιώθημεν αν Gregorium Nazianzenum seriptam fuisse. Reperitur

και μέχρι σου γενόμενοι περιπτύξασθαί σου την θεο
σέβειαν , editiones Basilii Isabellant ευχόμεθα ιδείν
την σην θεοσέβειαν .
(54) Της ευσεβείας . Tres codices recentiores της
Εκκλησίας .
(55) Γρηγορίω. Nyssenum aut Nazianzenum in
telligit Tillemontius, sed Nazianzeno inscribunt ve
tusti codices . Nam in Coisl. primo inscribitur to
autý . Præcedit autem epistola 71 , quam ad Nazian
zenum scriptam esse nemo dubitat. In Harlæano
autem legitur manu recentiore ronyopiw étaipuu,
qui litulus jejunior quidem est el exilior, quam ul
episcopos deceal, sed tamen indicat epistolam ad
eadem epistola cum duabus sequentibus inter epi
stolas Gregorii Nazianzeni, suntque 205 , 206 , 207.
(56) Επιεικές και ήμερον . Harl. recentioι maniu
επιεικώς ήμερον . Sic etiam legitur apud Gregorium
Nazianzenum .
(57) Ουήνεσαι». Harl . Σύννασαν . Coisl . Ουήεσαν.
Νaz . Ουήνατα .
(58) 'Ακολουθίας . Editi addunt δικαίας , quod
merito expungunt codices Med . el Coisl . primus .
In Harlæano iola pene epistola scripta esi manu
recenti.
Alias CCCCXII . Scripta circa annum 374.
643 S. BASILII MAGNI 614
cepίt , non causa aliqua probabili ac pietate eo de- Α ώσπερ άλλος άλλην τινά προστησάμενος , και μικρού
veniens, verum hanc parandi victus rationem , ut την Εκκλησίαν πάσαν ανάστατον πεποίηκε , περιφρου
alius quamlibet aliam , sibi proponens : ac parum νών μεν τον εαυτού πρεσβύτερον, άνδρα και πολιτεία
abſuit quin lotam etiam Ecclesiam sedibus suis και ηλικία αιδέσιμον, περιφρονών δε τον χωρεπί
commoveret; contemnens presbyterum suum , virum σκοπον ( 59), και ημάς ώς ουδενός αξίους θορύβων
et vilæ instituto et ætate venerandum , contemnens δε αεί και ταραχών πληρών την πόλιν , και σύμπαν
chorepiscopum, ac nos etiam tanquam nullius pretii το ιερατείον. Και τέλος , ίνα τι (60 ) λόγω επιτιμηθή
homines ; semperque tumultibus ac perturbationi- μικρών παρ' ημών και του χωρεπισκόπου , προς το μή
nibus urbem atque universum clerum implens. Ας καταφρονείν αυτόν (και γάρ και τους νέους εγύμναζεν
tandem , ubi a me et a chorepiscopo levibus verbis εις την αυτήν άπόνοιαν), πράγμα διανοείται λίαν
objurgatus est, ne contemptor evaderet ( nam juve- τολμηρόν και απάνθρωπον . Συλήσας των παρθένων
nes etiam ad eamdem contumaciam exercebal) , fa όσας ήδύνατο , και νύκτα τηρήσας , δραπέτης γίνεται .
cinus admodum audax el inhumanum excogitat. Πάνυ σοι δεινά ταύτα φανείται (61). Σκόπει και τον
Virgines , quotquot potuit , per sacrilegium praeda- καιρόν . "Ηγετο μεν ή εκείσε σύνοδος , και πολύ
tus , nocte observata , fugam capessit . Omnino tibi πανταχόθεν , ώς εικός , επέρδει το πλήθος. Ο δε
gravia hac videbuntur . Tempus 259 quoque con- Β άντεξήγε τον εαυτού χορον νέους (62) επόμενον , και
sidera . Habebatur ibi conventus, atque ingens un περιχορεύοντα , και πολλήν μεν κατήφειαν κινούντα
decunque , ut par est , confluebat multitudo. Ille τοίς ευλαβέσι, πολύν δε γέλωτα τοις άκρατέσι και την
autem vicissim chorum suum introduxit , juvenes γλώσσαν έτοιμοτέροις . Και ουκ αρκεί ταύτα , καίπερ
sequentem ac tripudiantem , ac plurimum φuidem τηλικαύτα όντα το μέγεθος αλλ' έτι και τους γονείς ,
tristitiæ piis afferentem , plurimum autem risus la ως πυνθάνομαι , των παρθένων την ατεκνίαν ου
scivis et lingua procacibus . Neque his contentus , φέροντας , και την διασποράν επαναγαγείν βουλομέ
etsi tam alrocibus et horrendis ; sed etiam parentes, νους , και μετ' οδυρμών προσπίπτοντας , ως εικός ,
ut audio , virginum orbitatem non ferentes , atque ταϊς εαυτών θυγατράσι, περιυβρίζει και άτιμοι( 65 )
dispersam turbam reducere cupientes , et ad filia- θαυμαστός νεανίσκος μετά του ληστρικού συντάγμα
ruin suarum pedes cum gemitibus , ut consenta τος . Ταύτα μη ανεκτά φανήτω τη σή ευλαβείας και
neum est , accidentes , admirandus juvenis cum γάρ κοινός (64) πάντων ημών ο γέλως · αλλά μάλιστα
prædatoria sua manu contumeliis atque ignominia μεν αυτόν κέλευσον μετά των παρθένων επανελθείν .
afficit. Hæc velim ne ferenda existimet pietas lua : Τύχοι γάρ άν τινος φιλανθρωπίας , ει μετά σων
etenim hoc ludibrium commune omnium nostrum επανήκοι γραμμάτων. ει δε μή, τάς γε παρθένους
est ; sed in primis jube eumcum virginibus redire. C απόπεμψον τη μητρί αυτών της Εκκλησία. Ει δε
Misericordiam enim aliquam , si modo cum luis μή (65 ), τάς γε βουλομένας τυραννείσθαι μή συγχω
litteris revertatur , polerit consequi ; sin minus , ρήσης, αλλ' επανελθείν τύπωσον (66) προς ημάς :
virgines saltem ad Ecclesiam earum matrem rcmitle. ή μαρτυρόμεθά σου (67) o και Θεό και ανθρώπους ,
Quod si hoc fieri nequit, at certe in eas quæ redire ότι μή καλώς ταύτα γίνεται , μηδέ θεσμοίς Ex
volunt , tyrannidem exerceri ne paliaris ; sed per- κλησίας . Γλυκέριος δε ει μεν επανέλθοι μετ ' επι
suade ut ad nos revertantur ; alioqui Deum et ho στήμης (68) και της πρεπούσης (69) ευσταθείας ,
mines testamur hæc minime recte fieri, nec ex Ec τούτο άριστον : ει δε μή , έστω πεπαυμένος της
clesiae legibus. Glycerius autem si cum disciplina υπηρεσίας.
et congruenti modestia redeat , id optimum : secus
vero, sit a ministerio remotus .

(39) Τον χωρεπίσκοπου . Μed . et Coisl . primus
τον επίσκοπον.
(60) "Ινα τι . Сombefisius legendum putat ένα μή .
Quasi dicat Basilius Glycerium ne increparetur au. D tribus nostris mss .
fugisse . Sed nihil prorsus mutandum , cum illud
īva idem sonet hoc loco ac ubi sive postquam . Hoc
enim sensu usurpalur in epist . 199. Sic etiam in
oratione S. Ephrem in S. Basilium p. 58. " Iva ojv
και ο Κύριος σπλαγχνισθή επ' εμέ : Ubi ergo Domi
nus erga me misericordia commotus (uit.
(61) Φανείται . Harl . φαίνεται.
(62) ο δε ... νέοις. Legitur Ο δε ... νέος apud
Gregorium .
( 65 ) ' Ατιμοί. Harl . ατιμάζει. Sed prima manu
habuiί άτιμοί. Legitur etiam ατιμάζει apud Grego
riuni .
(64) Και γάρ κοινός. Ιta tres nostri vetustissimi
cortices : plures enim in hanc epistolam reperire
non licuit. Sic etiam apud Greg. Editiones Basilii
Και γάρ κοινόν .
(65 ) Ει δε μή . Editi addunt τούτο, quod deest in
(66) Túnwoor . Vox Basilio familiaris . Sic enim
pluribus in locis usurpatur .
(67 ) Μαρτυρόμεθα σοι . Cois1 . μάρτυρόμεθό σε.
Harl. μαρτυρόμεθα Θεόν και ανθρώπους : 1estamur
Deum el homines. Sic etiam apud Gregorium , nisi
quod legitur μαρτυρώμεθα .
(68) Επιστήμης . Legendum putat Combefisius
επιστολής . Sic legitur apud Greg . Nazianz . , et ad
marginem Štlothuns . Quæ quidem vox cum legatur
in tribus nostris velustissimis codicibus , non vides
cur mutanda sit . Sæpe enim idem valet ac disci
plina et ordo .
(69 ) Πρεπούσης . Ιta mss . el Greg. Νaz . Editiones
Basilii παρούσης .
615 EPISTOLARUM CLASSIS II . EPIST . CLXXII .

ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΡΟ' . EPISTOLA CLXX ,

Glycerio veniam pollicelur Basilius, si cito redeat , secus vero, depositionem minatur.
Γλυκερίω.
Μέχρι τίνος απονοή , και κακώς μεν βουλεύη περί
σεαυτού, κινείς δε (70) ή μάς , αισχύνεις δε το κοινόν
τάγμα των μοναστών και Επάνελθε ούν τώ Θεώ θαρρών
και ημίν, ου την φιλανθρωπίαν μιμούμεθα . Ει γάρ
και πατρικώς επετιμήσαμεν , αλλά και συγγνωσό
μεθα πατρικώς ( 71 ) . Ταυτά σοι παρ' ημών : επειδή
πολλοί τε ικετεύουσιν άλλοι , και προ των άλλων και
σος πρεσβύτερος , ού την πολιάν αιδούμεθα και την
ευσπλαγχνίαν . Ει δε μακρύνεις (72) αφ' ημών , του
βαθμού μεν πάντως ( 73) εκπέπτωκας • εκπεσή δε
και του Θεού μετά των μελών σου και της στολής ,
οίς άγεις τας νέας ου προς Θεόν , αλλ ' εις βάρα
θρον .
A Glycerio
Quousque tandem amentia præceps ageris , et
tibi quidem ipse male consules , animos autem no
stros concitabis , atque universum monachorum
cælum infamia et dedecore aflicies ? Redi igitur
Deo fretus et nobis , qui ejus benignitatem imita
mur . Nam si paterno animo reprehendimus , etiam
palerno animo ignoscemus . Ita tecum agimus : si
φuidem multi alii tua causa supplicant , et ante alios
presbyter luus , cujus canitiem et misericordiam
reveremur. Quod si diutius a uobis te removes ,
gradu quidem omnino excidisti ; Deum autem etiam
amitles, com tuis cantilenis et stola : quibus rebus
ducis adolescentulas non ad Deum , sed ad bara
1hrum..

ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΡΟΑ' . EPISTOLA CLXXI" .

Queritur iterum Basilius , quod Glycerius et virgines nondum redierint.
Γρηγορίω.
Επέσταλκά σου και πρώην περί Γλυκερίου και
των παρθένων . Οι δε ουδέπω και τήμερον επαν
ήκασιν , αλλ' έτι μέλλουσιν , ουκ οίδα όθεν και όπως .
Ου γαρ αν εκείνό σου καταγνοίην , ώς έφ' ημετέρα
διαβολή τούτο ποιείς, ή αυτός πάσχων τι προς ημάς ,
ή άλλους χαριζόμενος. Ηκέτωσαν ούν μηδέν δεδου -
κότες · συ γενου τούτου (74) εγγυητής. Και γάρ
άλγούμεν τεμνομένων ( 75 ) των μελών , ει και κα
λώς (76) ετμήθησαν . Ει δε αντιτείνoιεν , επ' άλλους
το βάρος , ημείς δε αποπλυνόμεθα,
B Gregorio .
Scripsi ad te et antea de Glycerio et virginibus.
At illi necdum hodie redierunt : verum adhuc mo
rantur ; qua de causa , et quomodo nescio . Neyue
enim tibi hoc crimen intulerim , quod invidie no
bis creande 260 causa id facias, vel ipse nonnihil
nobis offensus, vel gratiam ab aliis inieos . Veniant
igitur, omni metu posito : esto tu hujus rei spon
sor . Angimur enim dum membra abscinduntur ,
etiamsi recle præcisa sint . Quod si restiterint, alio .
rum erit onus, nos autem abluimur.

ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΡΟΒ' . EPISTOLA CLXXI /***.

Significat Basilius se ex Sophronii litteris el lætitiam eo majorem , quo tunc rarior erat charitas , collegisse ; et summum
cum hoc Patrum fidei defensore colloquendi desiderium concepisse.
Σωφρονίω επισκόπω ( 77 ) . C Sophronio episcopo .
"Οπως ηύφρανας ημάς τους γράμμασιν , ουδέν Quanta me lætitia litteræ tuæ affecerint, scribere
δεόμεθα γράφειν . Εικάζεις γάρ πάντως αυτούς οίς nihil mihi opus est . Id enim profecto conjicis ex
επέστειλας τοιούτοις ούσι . Τον γάρ πρώτον καρπόν his quæ scripsisti , cum talia sint . Primum enim
του Πνεύματος , την αγάπην , έδειξας ημίν διά του Spiritus fructum , chariatem, mihi per epistolam
γράμματος. Τούτου δε τί αν γένοιτο τιμιώτερον ημίν ostendisti. Quid autem ea re mihi possit esse anti
εν τη παρούση των καιρών καταστάσει , ηνίκα , διά quius in hoc temporum statu , quo propter multi
τη πληθυνθήναι την ανομίαν , εψύγη των πολλών ή plicatam iniquitaten refrixit multorum charitas. ?
αγάπη ; Ουδέν γάρ ούτω σπάνιον νυν ως αδελφού Nunc enim nibil est tam rarum , quam spiritualis
συντυχία πνευματικού , και δημα ειρηνικόν , και fratris congressus , et verbum pacificum, ct spiri
πνευματική κοινωνία , ην ευρόντες εν τη ση τελειό- tualis communio : quam in tua integritate nactus ,
τητι υπερευχαριστήσαμεν τω Κυρίω , δεόμενοι και Domino gratias egi , orans ut et cumulata in te læ
της τελείας επί σου μετασχεϊν ευφροσύνης . Ει γάρ titia perfruar . Si enim tales epistolae , qualis con

( 70) Κινείς δε . Ιta Harl . Editi κινείς μέν . Ηabet D mus quod in editis legebatur κακώς.
etiam Gregorius Nazianzenus ut edidimus.
71 ) Συγγνωσόμεθα πατρικώς . Male apud Grego
rium legitur πνευματικώς.
( 72) Μακρύνεις . Harl . μακρύνους.
(73) Πάντως . Reg . secunduς παντός .
( 74) Σύ γενου τούτου . Ιta mss . tres . Editi συγ
νένου τούτων . Legitur etiain τούτων apud Greg.
( 73 ) Τεμνομένων. Legitur apud Greg. τεμνόμενοι
των μελών: abscissi a membris .
(76) Kalās. Ila Harlæani codicis ope emendavi
( 77) Σωφρονίω επισκόπιω. Sic editi , Coisl. pri
mus, Med . et alij nonnulli. Vat . et Clarom . habent
tantum Ewopoviw. At prorsus mendose Harlæanus
codex et alii nonnulli , in quibus præcedit epistola
ad Sophronium magistrum, habent τω αυτώ. Ρer
spicuum enim est hanc epistolam ad' episcopum ,
non ad magistrum officiorum scriptam esse.
Alias CCCCXIV . Scripta circa annum 374 .
Alias CCCCXIII. Scripla circa annum 374.
Alias CCCXXXV . Scripta circa annum 374 .
617 S. BASILII MAGNI 648

gressus ? Ει si eminus sic capis , quanti eris pretii A επιστολαί τοιαύται , οποία η συντυχία ; Και ει πόρ
tum cum cominus conspicieris ? Scito autem , nisi ρωθεν ούτως αιρείς , πόσου άξιος έση εγγύθεν ημίν
negotiorum innumerabilium multitudo detineret ac επιφανείς ; Ευ δε ίσθι (78) , ει μη μυρίων ασχολιων
ineluctabilis illa necessitas qua constringor , ipsum περιείχε πλήθος (79) , και αι απαραίτητοι αύται
me ad tuam integritatem properaturum fuisse. ανάγκαι αίς ενδεδεμεθα , αυτόν με επειχθήναι προς
Quanquam magnum quidem impedimentum est , την σην τελειότητα . Καίτοιγε μέγα μοι εμπόδιον
quominus movear , velus illa corporis ægritudo ; εστι πρός τάς κινήσεις ή παλαιά αύτη του σώματος
sed tamen ob speratarm utilitatem hoc impedimen- αρρωστία , αλλ ' όμως ουκ αν υπελογισάμην τούτο
tum esse non duxissem . Congredi enim cum viro, εμπόδιον της προσδοκωμένης ένεκεν ωφελείας . Το
eadem sentiente , et Patrum fidem defendente , uti γάρ ανδρί τα αυτά φρονούντι , και την των Πατέρων
de le venerandi fratres et compresbyteri narrant , πρεσβεύοντι πίστιν, ώς και των τιμίων αδελφών και
est profecto ad priscam Ecclesiarum beatitudinem συμπρεσβυτέρων λόγος (80 ) , καταξιωθήναι περι
reverti ; cum pauci quidem disputandi morbo labo- τυχείν , όντως έστιν εις την αρχαίαν μακαριότητα
rarent, omnes autem tranquillo essent animo, man των Εκκλησιών επανελθεϊν, ότε ολίγοι μεν ήσαν οι
data citra pudorem perficientes , per nudam et sim νοσούντες περί ζητήσεις , εν ησυχία δε ήσαν πάντες,
plicem confessionem Domino servientes , ac fi- Β εργάται όντες των εντολών ( 81) ανεπαίσχυντοι , διά
dem in Patrem et Filium et Spiritum sanctum in της απλής και απεριέργου ομολογίας λατρεύοντες
violabilem et minime curiosam servantes . τω Κυρίω ( 82) , και άσυλον την πίστιν και απερίερ
γον την εις Πατέρα και Υιόν και άγιον Πνεύμα δια
φυλάσσοντες .

EPISTOLA CLXXIII . ΕΠΙΣΤΟΛΗ POΓ ' .

Declarat Basilius se raro scribere , dum metuit ne lilleræ intercipiuntur : exponit in quo consistat vilde evangelicæ insti
luluin , quod Theodora umplexa ſueral.
Theodoræ canonicæ .
Tardus sum ad scribendum , quod minime per
suasum mihi sit lilleras meas omnino reddi charitati
tuæ , sed perſerentium improbitate inunieros alios
eas prius legere ; 261 cum praesertim ea nunc sit
rerum perturbatio in orbe lerrarum . Quare exspecto C
dum quodam modo incuser , ac litere violenter “
reposcantur : ut hoc argumento eas reddi cogno
scam . Sive autem scribam , sive laceam , unum mihi
opus est , in animo dignitatis tuæ relinere memo
riam , ac Dominum precari , ut det tibi cursum boni
illius instituti , quod elegisti , absolvere . Vere enim
non leve certamien est promittenti , quae ex promis-
sis consequuntur adjicere. Nam evangelicum vi
vendi genus amplecti cujus vis est : sed etiam ad
minima quoque observationen perducere, nec quid-
quam eorum , quæ illic scripta sunt negligere, hoc
pauci admodum ex his quos novimus , perfecere :
hempe lingua refrienata uti , et erudito ex Evangelii
mente oculo : operari manibus secundum proposi-
tum Deo placendi : pedes ilein movere , et uno quo- D
Προς Θεοδώραν κανονική (83).
Οκνηρούς ήμάς ποιεί προς το γράφειν το μή πε
πείσθαι τάς επιστολάς ημών πάντως ( 84) εγχειρί
ζεσθαι τη ση αγάπη , αλλά κακία των διακονούντων
μυρίους προεντυγχάνειν ετέρους, και μάλιστα νύν
ούτω τεταραγμένων (85) των κατά την οικουμένην
πραγμάτων. Διόπερ αναμένω τρόπον τινά μεμφθη
ναι , και απαιτηθήναι βιαίως τας επιστολάς , ώστε
αυτω τούτω τεκμηρίω χρήσασθαι της αποδόσεως .
Και γράφοντες μεν ούν και σιωπώντες έν έργον
έχομεν, εν ταις καρδίαις ημών φυλάσσειν την μνή
μην της κοσμιότητός σου , και προσεύχεσθαι το
Κυρίω δούναι σοι τελέσαι τον δρόμον της αγαθής
πολιτείας , καθά προείλου . Τα όντι γαρ ου μικρός
αγών ομολογούντι ( 86 ) της επαγγελίας τα εφεξής
επάγειν . Το μεν γαρ προελέσθαι την κατά το Ευαγ
γέλιον πολιτείαν παντός • το δε και μέχρι τών μ:
κροτάτων άγειν την παρατήρησιν, και μηδέν των
εκεί γεγραμμένων παροράν, τούτο πάνυ ολίγοις των
εις ημετέραν γνώσιν ηκόντων κατώρθωται ; ώστε
και γλώσση πεπεδημένη (87) κεχρήσθαι και οφθαλμώ

ΑΟ 1 Τim . 11 , 15.

* Alias CCCII . Scripta circa annum 374.
(78) Ευ δε ίσθι. Ρro his vocibus legitur in Coisl .
primo ώστε με . In Mediceo ώστε μου.
(79) Πλήθος. Editi addunι ημάς, quod deest in
novem codicibus mss .
(80) Λόγος. Ηic etiam editi addunt περί σου ,
quæ verba nullo prorsus in codice ms. reperiunlur.
(81) Εντολών . Editi addunt του Θεού sine ne
cessaria ratione et præler omnium codicuni mss .
fidem .
( 82) Λατρεύοντες τω Κυρίω, και. Desunt liec
verba in Coisliniano primo et in Medicæo.
(85) Προς Θεοδώραν κανονικήν. Ιta mss. sex .
Editi Θεοδώρα κανονική . Addit Harl. Περί βίου κα
δονικού , de τιια canonica.
(84 ) Πάντως . Ιta omnes nostri veteres libri . Editi
παντας. Paulo post iidem editi μυρίοις... ετέροις .
Septem mss . ui in lexlu .
(85 ) Τεταραγμένων . Ιta Coisl . uterque , Harl .,
Med . el Bigot. Editi tetayuévwy. Paulo post editi
αναμένομεν . Οmnes mss. ut in textu .
(86) Ομολογούντι. Ιta tres vetustissimi codices.
Editi ομολογούντά τι. Ιbidem quinque mss . τη επαγ
γελία . Sed sequi maluimus tres vetustissimios , qui
hoc loco cum editis consentiunt, nisi quod habent
επάγειν pro eo quod erat in editis επαγαγείν
(87) Πεπεδημένη . Magis placuit haec scriptura
codicum Harl. el Coisl . priini , quam vulgata Tetras
δευμένη , linguα castigala. idem codices et alii nons
nulli κεχρήσθαι. Ediii χρήσθαι .
649 EPISTOLARUM CLASSIS II . EPIST. CLXXIV . 60
πεποιδαγωγημένο κατά το βούλημα του Ευαγγελίου , que membro sic uti , ut initio Condilor noster ordi
και χερσίν ενεργείν κατά τον σκοπόν της ευαρεστη- navit : modestia in vestitu , cautio in virorum collo
σεως του Θεού , και πόδας κινείν , και εκάστω των φuiis , in cibis frugalitas , in rerum necessariarum
μελών ούτω κεχρήσθαι , ως εξ αρχής και Δημιουργός possessione nihil superflui . Hec omnia exigua qui
ημών ώκονόμησε » το εν τη καταστολή κόσμιον , το dem dum sic simpliciter narrantur , sed magno
εν ταις συντυχίαις των ανδρών πεφυλαγμένον , το εν certamine ad perficiendum indigent , quemadmo
βρώμασιν αυταρκες, το εν τη κυήσει των αναγκαίων dum reipsa comperimus . Sed et humilitatis perfe
απέριττον. Ταύτα πάντα μικρά μεν απλώς ούτω clio , adeo ut neque majorum claritatis meminerimus ,
λεγόμενα , μεγάλου δε αγώνος εις το κατορθωθήναι nec si quid nobis insit a natura aut corporis aut
χρήζοντα , ώς επ ' αυτής (88 ) της αληθείας εύρομεν . animi ornamentum , inde efferamur, neque externas
Και μεν και το εν τη ταπεινοφροσύνη τέλειον, ως de nobis opiniones ansam elationis ac tumoris fa .
μήτε προγόνων περιφανείας μεμνήσθαι, μήτε , εί τι ciamus : hæc cum vita evangelica connexa sunt.
υπάρχει (89) ημίν εκ φύσεως πλεονέκτημα ή κατά Ad hæc constantia in abstinentia , in precando sc
σώμα ή κατά ψυχήν, τούτω επαίρεσθαι, μήτε τας dulitas , in fraterna dilectione conomiseralio , libe
έξωθεν περί ημών υπολήψεις αφορμήν επάρσεώς τε ralitas erga indigentes, spiritus animique abjectio ,
και φυσιώσεως ποιείσθαι , ταύτα του ευαγγελικού B cordis contritio , fidei sanitas , in merore equabili
έχεται βίου. Το εν εγκρατεία εύτονον, το εν προσ tas ; nunquam intermi:tente cogitatione nostra
ευχαις φιλόπονον , το εν φιλαδελφία συμπαθές , το terribilis illius et ineluctabilis judicii recordatio
προς τους δεομένους κοινωνικών, το του φρονήματος nem , ad quod omnes quidem festinamus , sed qui
καταβεβλημένον, ο συντριμμός της καρδίας , το της illius reminiscantur , ac de illius exitu sint solliciti ,
πίστεως υγιές, το εν σκυθρωπότητα ομαλόν , μηδέ- paucissimi sunt .
ποτε της έννοιας ημών λειπούσης (90 ) του φοβερού και απαραιτήτου δικαστηρίου την μνήμην· προς και
επειγόμεθα μεν άπαντες , μέμνηνται δε αυτού , και την απ' αυτού έκβασιν αγωνιώσιν ελάχι
στου (91 ).

ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΡΟΔ'. EPISTOLA CLXXIV

Paro scribit huic viduæ Basilius, ne quid ei periculi creet. Horlalur ut a divini judicii cogitatione animum non dimo
veal , nec iamen nimia distringatur sollicitudine.
Πρός ελευθέραν . Ad viduam ,
"Εγώ, και πάνυ βουλόμενος συνεχώς επιστέλλειν C Equidem elsi omnino cupiebam ad tuam nobili
τη ευγενεία υμών, επέσχον (92) έμαυτόν αεί , μήπως latem sæpissime scribere, me ipse semper cohi
δόξω τινάς υμίν πειρασμούς επεγείρειν , διά τους bui, ne quas vobis tentationes viderer suscitare ,
φιλέχθρως προς ημάς διακειμένους· και , ως ακούω, propter eos qui inſenso in me sunt animo , atque
μέχρι και τούτων την έχθραν ελαύνοντας , ώστε πο . eliain , ut audio , inimicitiam eo usque perducunt,
λυπραγμονείν ( 95) εί που τις και γράμμα ημέτερον ut curiosius inquirant, an quis a me litteras acci
δέχoιτο. Επειδή δε αυτή , καλώς ποιούσα , κατήρ- piat. Sed quia 262 ipsa preclare faciens , litteras
ξας του γράμματος , και επέστειλας ημίν & έχρήν cepisti mittere , ac scripsisti nebis , ut par erat ,
περί των κατά την ψυχήν σου πραγμάτων ανακοι - de rebus animæ tuæ communicans, incitalus sum
νουμένη , προετράπην εις το αντεπιστεϊλαι· ομού ad rescribendum, cum ea que preterito tempore
μεν τα εν τω παρελθόντι χρόνω έλλειφθέντα επαν omissa sunt, sarciens, tuin etiam ad ea quæ a
ορθούμενος , oμού δε και προς τα έπεσταλμένα παρά tiia nobilitate scripta sunt , respondens . Nempe
της σης ευγενείας αποκρινόμενος . "Οτι μακαρία εστι beata est anima illa , quæ nociu ac interdiu nul
ψυχή , η νυκτός και ημέρας μηδεμίαν άλλην μέρι lam aliam curam versal, nisi quomodo in die illa
μναν στρέφουσα, ή πώς επί της μεγάλης ημέρας, magna, in qua creatura omnis actionum suarum
καθ' ήν πάσα ή κτίσις περιστήσεται τον κριτήν, τας D rationem redditura judicem circumstabit, possit et
ευθύνας των πεπραγμένων αποδιδούσα , και αυτή ipsa vite sue rationen facile ponere . Qui enim
(88) Ως επ' αυτής. Deest ως in quatuor mss . non bus gure a divina Scriptura manifestala sunt, et his
antiquissimis . Ibidem editi cuphxausv. Tres velu qui a studiosis debent dirigi et Deo placere festinan
stissimi codices et alii nonnulli ut in tertu . iibus in præsentiarum mori, a vobis solum , sicul di
(89 ) Υπάρχει. Ιta tres antiquissimi codices. dici , etc., corrupte. Desinil : Fructusque dignos pe
Editi ενυπάρχει. Ιbidem Med . et Coisl . primus φύ nitentiæ ostendere Dei beneplacentia el cooperatione
σεως πλεονέκτημα sine prepositione.. Domini nostri Jesu Christi. Amen. Sed quæ inedita
(90) Ημών λειπούσης... την μνήμην . Ιta tres putavit vir doctissimus, ea lolidem verbis Grace
vetustissimi codices et Clarom . nisi quod Harlæanus et Latine, emendatius etiam , legere est epist . 22 ,
codex habet επιλειπούσης . Editi non habent την Supra . EDIT .
μνήμην, sed hunc locuαι sic exhibenl : μηδέποτε ( 92) Επέσχον . Ιta mss . summo consensu , et
της έννοιας επιλειπούσης ήμάς του, etc. Nunquam paulo post φιλέχθρας. Editi απέσχον et φιλεχθώς .
a nobis recedente cogitatione terribilis illius, etc. (95) Πολυπραγμονείν . Harl . et Coisl. primus
(91) Suppiementum ad hanc epistolam ut anecdo φιλοτπραγμονείν, ( uod idem significat. Paulo post
Lum Latine tantum et corruptissime edidit Petrus idean Coisi . ώς έχρήν.
Aloysius Galletius (ap . Amatuzzi Anecdota littera * Alias CCLXXXIII. Scripta circa anno 374,
ria, tom . I, p. 23 ). Incipit : Multis vero exsistenti
PATROL . GR . XXXII . 21
651 S. BASILII MAGNI 652
diem illam atque horarm ante oculos positam habet , A δυνηθή κούφως αποθέσθαι τον λόγον των βεβιωμέ
sexoperque suam pro illo tribunali , quod decipi νων . Ο γάρ εκείνην την ημέραν και την ώραν προ
nequit , defensionem meditatur, is aut nihil aut οφθαλμών τιθέμενος , και αει μελετών την επί του
omnino levissima peccabit ; quia peccare nobis απαραλογίστου ( 94 ) κριτηρίου απολογίαν , ό τοιούτος
ob absentiam timoris Dei contingit. Quibus autem ή ουδέν παντελώς , ή ελάχιστα αμαρτήσεται · διότι
clare obversabitur intentarum minarum exspecta το αμαρτάνειν ημίν κατά απουσίας του φόβου του
tio, his nullum tempus dabit insilus limor in invo Θεού (95) γίνεται . Οίς δ ' άν εναργής παρή των απει
luntarias actiones aut cogitationes incidendi . Ιtaque λουμένων και προσδοκία , ουδένα καιρόν δώσει τους
Dei memineris, et illius timorem in corde babeto , τοιούτοις ο σύνοικος φόβος εις άβουλή τους πράξεις
atque ad communionem precum omnes adjunge . ή ενθυμήσεις εκπεσείν ( 96 ). Και μέμνησο τοίνυν του
Magnum enim est eorum qui Deum placare pos Θεού , και έχει τον αυτού φόβον έν τη καρδία , και
sunt auxilium . Neque hæc facere intermiseris . πάντας εις την κοινωνίας των ευχών παραλάμβανε .
Νam et viventibus nobis in hac carne bona erit Μεγάλη γάρ και η των δυναμένων δυσωπείν τον
adjutrix precatio , et inde proficiscentibus idoneum Θεόν βοήθεια. Και μη διαλίπης ταύτα ποιούσα . Και
viaticum ad futurum ævum . Quemadmodum au γάρ και ζώσιν ημίν την εν σαρκί ταύτη ζωήν αγαθή
tem sollicitudo res bona est , ita rursus animum Β έσται βοηθός ή προσευχή και απερχομένους εντεύθεν
despondere et desperare, ac de salute diflidere, εφόδιον διαρκές προς τον αιώνα τον μέλλοντα . "Ωσπερ
res sunt animæ . noxiæ. Spem itaque in Dei bonitate δε η φροντίς πράγμά έστιν αγαθόν , ούτω πάλιν ή αθυ
colloca , et illius auxilium exspecta : certo sciens , μία και η απόγνωσις , και το δυσελπίστως έχειν προς
si recte ac sincere ad ipsum convertamur, futu - σωτηρίαν, τών βλαπτόντων εστι την ψυχήν. Επέλ
rum ut non modo nos omnino non rejiciat, sed etiam πιζε τοίνυν τη αγαθότητι του Θεού , και εκδέχoυ
nobis adhuc precum verba proſerentibus dicat : αυτού την αντίληψιν , γινώσκουσα , ότι , εάν καλώς
Ecce adsum . και γνησίως προς αυτόν επιστραφώμεν , ου μόνον
ουκ απορρίψει ημάς εις το παντελές , αλλ' έτι λαλούντων ημών τα βήματα της προσευχής έρεί- Ιδού
πάρεια

EPISTOLA CLXXV . ΕΠΙΣΤΟΛΗ POE' .

De fide nihil vull scribere Basilius , ac de calumniatoribus suis querilur.

Magneniano comili. C Μαγνηνιανω (97 ) κόμητι .

Non ila pridem scribebat mihi gravitas lua , cum Πρώην επέστελλέ μου η σεμνότης σου άλλα τινά ,
11onnulla alia , tun ut de fide scriberem , aperle και περί πίστεως γράψαι ημάς εναργώς προστάτ
præcipiens. Ego porro tuum hujus rei admiror stu σουσα . 'Αλλ' εγώ την μεν σην περί το πράγμα
dium , ac Deum rogo , ut indefessa tibi insit bono άγαμαι σπουδήν , και εύχομαι τώ Θεώ ανενδότες
rum electio, ac semper progrediens tum scientia , tum σοι των αγαθών την αίρεσιν ενυπάρχειν , και αεί σε
bonis operibus, perfectus evadas . Sed quia nolo de προκόπτοντα και γνώσει και έργοις αγαθοίς τε
fide scriptum relinquere , nec diversas fidei profes- λειούσθαι· διά δε το μή βούλεσθαι περί πίστεως
siones scribere , recusavi mittere que postulastis . σύνταγμα καταλιμπάνειν , μηδέ γράφειν διαφόρους
Cæterum mihi videmini erudiri ab hominibus illic πίστεις, παρατηρησάμην αποστείλα : ά επεζητήσατε .
nihil agentibus, qui ut me calumnientur nonnulla Πλήν δοκείτε μου περιηγείσθαι παρά των αυτόθι,
proferunt ; quasi inde seipsos sint commendaturi, των μηδέν εργαζομένων, οι επι 98 ) διαβολήί ήμε
si de me turpissima mentiantur. Illos enim nudat τέρα λέγουσι τινα , ως εκ τούτου εαυτούς συστή
præteritum tempus , et progrediens experientia σοντες (99 ) , εάν ήμών τα αίσχιστα καταψεύσωνται.
notiores faciet. Nos autem precipimus iis, qui in D 'Eκείνους μεν γάρ φανεροί ο παρελθόν χρόνος , και
Christum sperant , nihil curiose preter antiquam προϊούσα ή πείρα φανερωτέρους ποιήσει · ημείς δε
263 fidem inquirere : sed quemadmodum credi- παρακαλούμεν τους ήλπικότας εις Χριστόν , μηδέν
mus , ita et baptizari , et quemadmodum baptiza- παρά την αρχαίαν περιεργάζεσθαι πίστιν· αλλ' ώς
mur, ita et glorificare. Nomina autem nobis satis πιστεύομεν , ούτω και βαπτίζεσθαι , ώς δε βαπτι
est ea confleri que a sancta Scriptura accepimus, ζόμεθα , ούτω και δοξολογείν. Ονόματα δε ημίν
et in his novilalem vitare. Non enim in inventione αρκεϊ ( 1 ) εκείνα ομολογείν , και παρελάβομεν παρά της

Alias CCCCX . Scripta circa ann . 374 .
(94) 'Απαραλογίστου. Ιta mss. septem . Editi
απαραλογήτου. Paulo post ope codicum Harl . et
Coisl. primi emendavimus quod erat in editis ή ου
δεν ή παντελώς ελάχιστα .
( 95) Του Θεού. Ιta tres vetustissimi codices. De
sunt in aliis . Editi του Κυρίου . Paulo post editi
ενεργής παρή των απαιτουμένων . Οmnes mss . ut in
textu .
( 96) Εκπεσείν . Multi codices non antiquissimi
εκπίπτειν. Νοn ulto post plures mss. ταύτην ζωήν.
( 97 ) Μαγνηνιανη. Med. Μαγνινιανώ . Editi Mα
γνημιανό.
( 98) Oi šti. Ita Coisl . primus et Reg . secundus .
Editi o eitt,
( 99 ) Συστήσοντες. Ιta Coisl . primus , Med . , Vat. ,
Clarom. et Reg . secundus. Editi συστήσαντες .
(1) 'Αρκεί. Medicaus codex αρκεϊν.
6:53 EPISTOLARUM CLASSIS II . EPIST . CLXXVII . 65
αγίας Γραφής , και την επί τούτοις καινοτομίαν Α nominum nostra salus , sed in sana divinitatis , in
διαφεύγειν. Ου γαρ εν τη εφευρέσει των προσηγο quam credimus, confessione.
ριών ή σωτηρία ημών , αλλ ' εν τη υγιεί περί της
θεότητος εις ήν πεπιστεύκα μεν ομολογία.

ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΡΟq' . EPISTOLA CLXXVI .

Amphilochium invitat Basilius ad diem feslum S. Eupsychii, rogatque ut tribus diebus ante ipsum diem ſestum adveniat
'Αμφιλοχίω, επισκόπω Ικονίου . Amphilochio , episcopo Iconii.
Παράσχoι ο άγιος Θεός έδρωμένο σου το σώμα , Faxit Deus sanctus, ut tibi corpore valenti , et
και από πάσης ασχολίας ανειμένω , και πάντα πράτ- omnibus negotiis soluto , et omnia ex sententia
τοντι κατά νουν , την επιστολήν ημών ταύτην εις gerenti haec epistola nostra in manus veniat ; ut
χείρας ελθείν , ίνα μή άπρακτος ημών ή παράκλησις inanis et irrita non sit Dostra adliortatio , qua
γένηται , ήν παρακαλούμεν νυν επιφανήναι σε ημών te rogamus, ut nunc in civitatem nostram adve
τη πόλει , επί τω σεμνοτέραν γενέσθαι την παν nias , quo conventus , quem quotannis agere in
ήγυριν , ήν δι' έτους άγειν επί τοις μάρτυσιν έθος , honorem martyrum mos est Ecclesia nostrie , illu
έστιν ημών της Εκκλησία. Πέπεισο γάρ, τιμιώτατέ B strior fiat. Νam persuasum sit tibi, vir mihi
μου και ποθεινότατε ως αληθώς , ότι πολλών εις colendissime et vere quam desideralissime , popu
πείραν ελθών ο παρ' ημίν (2) λαός, της ουδενός ούτως lunm nostrum, cum multos expertus sit, nullius
αντέχεται επιτυχίας , ώς της σής παρουσίας: τοιού- presentiam ita desiderare , ut tuam , tantum ei
τον κέντρων αγάπης έκ της μικράς εκείνης συντυχίας amoris aculeum brevi illo congressu immisisti. Uι
εναφήκας . " Ίνα ούν και ο Κύριος δοξασθή , και λαοί igitur et Domino gloria tribuatur, et populi Ielilia,
ευφρανθώσι , και τιμηθώσι μάρτυρες , και ημείς οι et honore martyres afliciantur , ac nos senes debita
γέροντες της οφειλομένης ημίν παρά τέκνου γνησίου nobis a filio germano consequamur obsequia , ne
τύχωμεν θεραπείας , καταξίωσον αόκνως μέχρις ημών dedigneris ad nos usque impiger accedere, atque
διαβήναι, και προλαβείν τας ημέρας της συνόδου : conventus dies prævertere ; ut otiose mutuum
ώστε επί σχολής ημάς αλλήλους συγγενέσθαι , και inter nos colloquium habeamus, nosque invicem
συμπαρακληθήναι διά της κοινωνίας των πνευματι donorum spiritualium communicatione console
κών χαρισμάτων . " Έστι δε η ημέρα τη πέμπτη ( 3) του mur. Præstilutus porro dies est Septembris quintus.
Σεπτεμβρίου . Διό παρακαλούμεν προ τριών ημερών Quamobrem, queso , tribus diebus tempus illud
επιστηναι, ίνα και του πτωχοτροφείου την μνήμην (4) Cς anticipato , ut et memoriam poelhotrophii presen
μεγάλην ποιήσης τη παρουσία . Έρρωμένος και tia lua insignem efficias. Sanus , lætusque in
εύθυμος εν Κυρίω υπερευχόμενος μου διαφυλα- Domino , et pro me deprecans serveris nihi et Ec
χθείης μου και τη του Θεού Εκκλησία χάριτι του clesiæ Dei per gratiam Domini,
Κυρίου .

ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΡΟΖ' . EPISTOLA CLXXVII “ ,

Commendal Basilius Eusebium , qui calumniis appelilus gravissimum judicium sustinebal tempore molestissimo.
Σωφρονίω μαγίστρω . Sophronio magistro.
Καταλέγειν μεν πάντας τους δι' ημάς ( 3) ευερ Recensere omnes , qui propter mc beneficiis a
γετηθέντας παρά της σης μεγαλονοίας ου ράδιον : tua magnanimitate affecti sunt, non facile est ;
ούτω πολλούς μεν συνισμεν εαυτοίς εύπεποιηκόσι adeo multis conscius mihi sum me bene fecisse
διά της μεγάλης σου χειρός , ήν ο Κύριος ημίν σύμ per magnam tuam mauium , quam mihi Dominus
μαχον επί των μεγίστων καιρών έχαρίσατο · δικαιό gravissimis temporibus adiutricem largitus est .

(2 ) Παρ' ημίν . Editi παρ' ημών contra veterum D tum venisset, ptochotrophio nihil honoris ex illius
codicum fidem . presentia accessissel ? Itaque την μνήμην interpre
(3) Τη πέμπτη. Nolui immutare hunc contextum, ior, ecclesiam in plochotrophio exstructam , de qua
quia sic reperitur in utroque Coisl., Med . utroque, Basilius loquitur in epist . 94. Nemo nescit Eccle
Reg . , Vat. et utroque Bigot . Nisi quod in nonnullis sias , in quibus martyrum reliquiæ asservabantur,
legitur του Σεπτεμβρίου μηνός τη πέμπτη. Νon ex memorias dici solere. Porro Ampbilochius , si iri
slat bæc epistola' in codice Harlæano . Legitur in bus ante festum diebus venisset , non dubium est ,
editis τή ε' . Sed tamen legendum videtur τη εβδό quin plochotrophio exceptus ( ibi enim excipieban
um die septima Septembris. Hoc enim die memoria tur insignes persona ), mysteria in ecclesia illius
S. Eupsychii martyris apud Græcos celebratur : id loci celebrassel. Quamobrem rogat Basilius tempus
que Basilius ipse iestatur in epistola 100 , consen tribus diebus anticipet, ut non solum S. Eupsychii
ijentibus tribus vetustissimis codicibus, et utroque diem festum obeal, sed et memoriam plochotrophii
Regio , Coisl. secundo, Vat . ac Bigot. altero. præsentia sua insignem efficiat.
( 4) Thy urnunr. Existimat Tillemontius Amphi (5 ) Δι' ημάς. Ιta Coisl . primus , que scriptura
lochium sic invitari , ut dum in plochotrophio di magis placet quam vulgata δι' ημών, per nue.
versatur, locus ex ejus præsentia memorabilis tie Alias CCCXCIV . Scripta anno 374 .
ret . Sed quid necesse fuil euin tribus ante diem Alias CCCXXXIV . Scripta anno 374
ſestum diebus advenire ? Num si ad diem : præsti
6a3 S. BASILII MAGNI 655

Omnium autem dignissimus est qui juvetur , is A τατος δε πάντων και ο νυν προσαγόμενος διά του
quem nunc tibi per litteras 264 meas sisto , co γράμματος ημών τυγχάνει ( 6), ο αιδεσιμώτατος
lendissimus frater noster Eusebius, absurda appe αδελφός ( 7 ) Ευσέβιος , παραλόγω συκοφαντία περι
litus calumnia, quam propulsare solius luæ est πεσών , ήν αποσκεδάσαι μόνης εστί της σής ορθό
probitatis . Quapropter rogo , ut et juris habens τητος. Διό παρακαλούμεν , και το δικαίω χαριζόμε
rationem , et ad humanam conditionem respi νον, και προς το ανθρώπινον αφορώντα , και ημίν
ciens , et consuela in me beneficia conferens , τας συνήθεις παρεχόμενων χάριτας , αντί πάντων
huic viro omnium loco sis , eumque una cum γενέσθαι τώ ανδρι , και προστήναι αυτού μετά της
veritate adjuves. Nam præsidii non parum in αληθείας. "Έχει γάρ ου μικράν συμμαχίαν την από
jure positum habet ; quod quidem , nisi tempus του δικαίου : ήν, ει μή ο ταρών καιρός καταβλάψεις ,
præsens læserit , facile erit clare et ineluctabiliter πάνυ ράδιον σαφώς και αναντιρρήτως επιδειχθή
demonstrare. σεσθαι (8) .

EPISTOLA CLXXVIII . ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΡΟΗ .

Commendal Basilius eumdem Eusebium , ac rogat, ne quia multi in atrocissimis sceleribus deprehensi, in eum hæc
suspicio redundet
Aburgio .
Scio me tuæ dignitati multos sæpenumero com
mendasse , et gravissimis temporibus non parum
allictis proſuisse. Sed nullum antea missum a me
ad luam præstantiam memini, qui mihi charior
foret , aut qui de rebus majoris momenti decerta-
ret , quam desideratissimus filius Eusebius , qui
nunc tibi has a me litteras reddit . Qui quidem
quali implicatus sit negotio , ipse , si modo tempus
idoneum nanciscatur , gravitati tue narrabit. Que
autem a me dici par est, hæc sunt : non commit
tendum esse ut viri causa detorqueatur ; aut quia
multi in atrocissimis sceleribus deprehensi sunt ,
in eum hæc multorum suspicio redundet ; sed
judicium ei concedendum esse , et in illius vilam
C
inquirendum . Ita enim facillime calumnia ma
nifesta fiet, ac vir ille justissimum patrocinium
nactus, perpetuus erit beneficii a tua huinanitate
accepti præco .
B Αβουργία.
Πολλούς οίδα πολλάκις συστήσας τη τιμιότητί σου ,
και γενόμενος επί μεγίστων καιρών χρήσιμος ικανώς
τοις καταπονουμένοις . Ου μην τιμιώτερόν γε εμοί ,
ουδ' υπέρ μειζόνων αγωνιζόμενον οίδα πρότερον
παραπέμψας τη κοσμιότητί σου του ποθεινοτάτου
υιού Ευσεβίου , του νυν την επιστολήν ταύτην εγχει
ρίζoντός σοι παρ' ημών . "Ος ποταπώ μεν συμπέ
πλεκται πράγματι , αυτός , αν τύχοι τινός καιρού ,
διηγήσεται σου τη σεμνότητα και δε παρ' ημών
λεχθήναι προσήκε , ταύτά εστι · μή παρασυρήναι
τον άνδρα , μηδέ τω πολλούς πεφηνέναι τους επι ταις
χαλεπωτάταις (9) πράξεσιν εαλωκότας , και αυτόν
τι της των πολλών υπονοίας παραπολαύσαι» αλλά
τυχείν δικαστηρίου , και εις εξέτασιν αυτού τον
βίον αχθήναι . "Ράστα γάρ ούτω και η συκοφαντία
φανερά γενήσεται , και ο ανήρ τυχών της δικαιο
τάτης προστασίας κήρυξ έσται διηνεκής των υπερ
γμένων αυτω παρά της σης ημερότητος.

EPISTOLA CLXXIX “ , ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΡΟΘ".

Commendat Basilius hominem gravi calumnia in judicium vocatum .
Arinthæo. 'Άρινθαίω.
Libertati amicum te esse et perhumanum salis Και φιλελεύθερον σε είναι και φιλάνθρωπον το τα
nos docent et generosa indoles, et quod te commu της φύσεως ευγενές και το προς πάντας κοινωνικών
nem omnibus prebes . Quapropter fidenter depre- ικανώς ημάς εκδιδάσκει. Διο θαρρούντως ( 10) πρε
calorem me præbev pro viro ex longa quidem ma σβεύομεν υπέρ ανδρός λαμπρου μεν άνωθεν και
jorum serie claro, sed per se majori honore ac re εκ προγόνων ( 11 ) , πλείονος δε δι' εαυτόν τιμής και
Verentia digno oli insitam morum suavitatemi ; ιι Ρ αιδούς αξίου δια την ενυπάρχουσαν αυτή των τρό
meo rogatu opem illi feras , judicium sustinenti πων ημερότητα ώστε σε παρακληθέντα υφ ' ημών
leve illud quidem et contemnendum , si veritas spe παραστήναι αυτό αγωνιζομένω δίκην , της μεν αλη

• Alias CCCLX. Scripta anno 374 .
Alias CCCLXXX . Scripta anno 374 .
(6 ) Τυγχάνει . Sic niss . octo . Editi τυγχάνειν .
(7) Adelyós. Ante hanc vocem edili apponunt
uwv, quod ileest in tribus vetustissimis codicibus.
(8 ) 'Επιδειχθήσεσθαι . Ιta Harl. coder , cui fa
vent sex alii , in quibus legitur επιδειχθήσεται . Edi
ti επιδειχθήναι .
(9 ) 'Επί ταϊς χαλεπωτάταις . Indicat Basilius
horribilem illam tragoediam , quie sub Valente acta
est, c ! uin deprehensi ſuissent qui de illius succes
sore per sortes inquisierant. Tunc omnium fere
ordinuin multitudo, quam nominatim recensere est
arduum , inquit Ammianus, in plagas calumniarum
conjecla, percussorum dexleras fatigavit, tormentis
et plumbo et verberibus ante debiliiata : sumplum
que est de quibusdam sine spiramenlo vel mora sup
plicium , dum quæritur an sumi deberet : el ul pecu
dum ubique trucidatio cernebatur. Rerum crudeliler
gestarum serien et modus accurate describit idein
scriptor lib . xxix , c . 1 et 2. Merito ergo melu : bat
Basilius , ne bis calumniis implicatus Eusebius pa
rum haberel in sua innocentia præsidii.
(10) Θαρρούντως . Tres recentiores codices θαρ
ρούντες .
(11) Και εκ προγόνων . Conjunctio addita et
Coisl . primo et Harl .
 G7 EPISTOLARUM CLASSIS II . EPIST . CLXXXI . 638
θείας ένεκεν ( 12) ευκαταφρόνητον , εναγώνιον δε Α ctetur , sed alioqui difficile et molestun o caler-
άλλως διά τό της συκοφαντίας βαρύ. Μεγάλη γάρ αν mniæ vehementiam . Mullum enim illi accedet ad sa
γένοιτο αυτώ ροπή προς σωτηρίαν , ει καταξιώσειάς lulem momenti , si quid benigne pro eo dicere.
τι βήμα φιλάνθρωπον υπέρ αυτού προέσθαι ( 13 ), digneris, in primis id juri deferens : deinde eliam:
προηγουμένως μεν το δικαίω χαριζόμενος , έπειτα el nobis summis luis amicis , consuetum honorein
και ημίν τοίς εξαιρέτους σου την συνήθη τιμήν και et oflicium in hoc quoque tribuens.
χάριν και εν τούτω χαριζόμενος .
ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΡΠ' .
265 EPISTOLA CLXXX *.
Sophronio Basilius commendal Eum ihium nobilem el disertum virum gravissima calamitate afflictum .
Σωφρονίω μαγίστρο , Ευμαθίου ένεκεν . Sophronio magistro, in Eumathi gratiam .
'Ανδρι αξιολόγω περιτυχών περιστάσει ουκ άν In egregium virum cum incidissem calamitale
εκτή κεχρημένω , έπαθον την ψυχήν . Τί γάρ ουκ intolerabili afflictum , ammum invasil dolor. Quo
έμελλον , άνθρωπος ών , ανθρώπων ελευθέρω παρ' modo enim potuissein , cum şim homo, hominis in
αξίαν έμπεπλεγμένω πράγμασι συναλγειν ; Και βου- η genui praeter meritum negotiisimplicali dolore non
B
λευσάμενος (14) πώς αν γενοίμην αυτώ χρήσιμος , moveri ? Mecum autem reputans quomodo ei pro
μίαν εύρον λύσιν της κατεχούσης αυτόν δυσχερείας, desse possem , unam inveni molestiae illum delinen
ει τη ση κοσμιότητι ποιήσαιμι γνώριμον. Σον ούν tis solutionem , si eum tuæ dignitati nolim facerem .
το εφεξής , την σαυτού σπουδήν , ήν εις πολλούς εφ' Jam autem tuum est , idem studium , quod in multos,
ημίν ( 15 ) μάρτυσιν επιδέδειξαν , και αυτό παρασχέ nobis testibus , ostendisti, huic quoque exhibere.
σθαι. Το δε πράγμα γνωρίσει η επιδοθείσα παρ' αυ Rem autem cognitam faciet supplex libellus ab eo
του δέησις τους βασιλεύσιν , ήν και λαβείν εις χείρας, imperatoribus tra.litus : quem velim et in manus
και συμπράξαι το ανδρί τα δυνατά παρακλήθητι. sumas, et pro virili adsis homini. Certe enim in
Και γάρ Χριστιανώ χαρίζη ( 16) , και ευγενεί, και από Christianum beneficus eris, et nobileni, et ob mul
λόγου πολλού το αιδέσιμον επαγομένω . Εάν δε προσ tam doctrinam venerandum . Quod si addiderim le
θώμεν , ότι και εμείς μεγάλης διά της εις αυτόν conferendo in eum beneficio magnam apud nos quo
ευποιίας υποδεχόμεθα ( 17 ) χάριν , πάντως , κάν μι que inire gratiam , certe quamvis res meæ parvi
κρών ή άλλως το ημέτερον , αλλά της σης σεμνότη sint pretii , lua tamen gravitate earum semper ra
τος ( 18) αεί εν λόγω ποιείσθαι τα καθ' ημάς ανεχο tionem habere non dedignante , non parvum vide
μένης , ου μικρόν φανείται το χαρισθεν ημίν. bitur quod mihi gratum fiet .
ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΡΠΑ' . EPISTOLA CLXXXI" .
Rogat Oireium Basilius ut sese invicem consolentur ; iste quidem quæ Samosatis perſerentur, ad Basilium scribendo :
Basilius vero , quæ ex Thracia didiceril , ei nuntiando.
'Οτρηίω Μελητίνης . C Oireio Melelines.
Οίδα , ότι και της σης ευλαβείας τοσούτον άπτε Maud ignoro luam pietalem separatione ac exsilio
ται ο χωρισμός του θεοφιλεστάτου επισκόπου Εύ Eusebii episcopi religiosissimi lam moveri, quam
σεβίου , όσον και ημών αυτών. Επει ούν αμφότεροι memetipsuin . Cum itaque uterque indigeamus con
χρήζομεν παρακλήσεως , αλλήλοις γενώμεθα παρα- solatione , simus alter alleri solatio. Ει τα scribe
μυθία . Και συ τε ημίν επίστελλε τα εκ Σαμοσάτων , nobis que Samosalis ad le perferentur, et ego que
ημείς τε άπερ αν μάθωμεν από της Θράκης , απαγ ex Thracia didicero , nuntiabo . Nam nec mihi, po
γελούμεν . Φέρει γάρ εμοί μεν το γινώσκειν του puli constantiam cognoscere, parvam affert ex præ
λαού την ένστασιν ου μικράν ραστώνην έκ τών παρ sentibus molestiis allevationem , nec tibi , de com
όντων λυπηρών , τη δε ση χρηστότητι το διδάσκε munis patris nostri rebus edoceri . Nunc sane non
σθαι εν οίς έστιν ο κοινός ημών πατήρ . Αμέλει και possumus hæc perscribere : sed libi sistimus , qui
νύν ου γράμμασι σημαίνειν έχομεν· αλλ ' αυτόν παρ ea accurate novit , ei narrabit quo in stalu ipsum
εστήσαμέν σοι τον ακριβώς ειδότα , και απαγγέλ . reliquerit , et quo animo erumnas perferentem.
λοντα ( 19 ) εν οίς αυτόν κατέλιπε , και όπως και Precare igitur et pro ipso et pro me, ut Domimus
φέροντα (20 ) τα συμπίπτοντα . Εύχου τοίνυν και υπέρ quam celerrime ab his nos angustiis liberet..
αυτού , και υπέρ ημών , ίνα ο Κύριος ταχείαν απαγάγη των δεινών τούτων την λύσιν .
( 12) " Ενεκεν . Ιta sex mss . Editi ένεκα. D scriptura , cum per se nibil habeat vilii et lanta
( 13) Προέσθαι.lta niss. Sex. Editi προθεσθαι. aucioritate nitalur, visa est præferenda vulgalæ tă
( 14) Βουλευσάμενος . Editi addunt oύν, quod ση σεμνότητι... ανεχομένη. Videntur ita scripsisse
abest a novem mss.
librarii, ui scriptura clarior fieret, quamvis non
(15 ) Εφ' ημίν . Sic Med . et Coisl . 1 , melius quam esset obscura .
alii et editi υφ' ημίν . (19) Απαγγέλλοντα. Coisl . secundus et Reg. se
(16 ) Xapisn . lia Coisl. primus cum qualuor aliis cundus απαγγελoύντα.
et Harl. secunda manu. Eiliti xo.picel. (20) Και φέροντα. Ιta tres vetustissimi codices
( 17 ) Υποδεχόμεθα , Ιta mss . Sex . Coisl . primus cum aliis quatuor. Vulgata scriptura véporto nullo
αποδεχόμεθα. Editi αποδεξόμεθα . prorsus in codice ms. legitur.
(18) Της σης σεμνότητος . Sic tres vetustissimi Alias CCCXXXIlI. Scripta anno 374.
coulices, et naulo nost avexogévns. Quæ quidem Alias CCCXVI. Scripta anno 374.
ΑΝΩ ΚΙ
S. BASILII MAGNI
EPISTOLA CLXXXII . ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΡΠΒ.
Gratulatur de præliis pro fide; precatur ut perseveranlia donetur a Domino
Presbyteris Samosatensibus . A Τοις πρεσβυτέροις Σαμοσάτων (21 ).
Quantum doleo orbatam considerans Ecclesiam , "Οσον λυπούμεθα ενθυμούμενοι την ερημίαν της
Tantum vos beatos prædico , ad talem perductos Εκκλησίας , τοσούτον μακαρίζομεν υμάς , είς τούτο
certaminis mensuram : quam 266 quidem det φθάσαντας το μέτρον της αθλήσεως , και παράσχου
vobis Dominus patienter decurrere , ut et fidelis υμίν ( 22) ο Κύριος μακροθύμως παρελθείν , ίνα και
dispensationis el generosæ constantiæ , quam pro της πιστής οικονομίας , και της γενναίας ενστάσεως,
Christi nomine ostendistis , mercedem magnam ήν υπέρ του ονόματος του Χριστού επεδείξασθε , τον
consequamini. μέγαν μισθόν υποδέξησθε .
EPISTOLA CLXXXIU " . ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΡΠΓ ' .
Laudat Basilius Samosatensium labores el pro fide prælia : hortatur ad perseverantiam ac rogal ut ad se scribant.
Samosatorum senatui . Πολιτευομένοις Σαμοσάτων (23).
Cum considero tentationem per totum jam orbem "Οταν απίδω , ότι ο μεν πειρασμός κατα πάσης
esse diffusam , ac maximas Syriæ urbes eadem ac ήδη κέχυται της οικουμένης , και αι μέγισται των
vos mala expertas ; nullibi tamen adeo spectatum , Β επί Συρίας πόλεων των ίσων υμίν (24) πεπείρανται
ac bonis operibus clarum senatum esse , ut nunc παθημάτων , ου πανταχού δε ούτω δόκιμον και δια
rester ob bonorum operum studium fama celebralur: πρεπές επ' αγαθοίς έργοις το βουλευτήριον , ώς το
parum abest quin gratias etiam habeam his que υμέτερον νύν επί τη σπουδή των αγαθών έργων δια
Deus fieri permisit. Nisi enim evenisset illa cala βεβόηται · εγγύς είμι και χάριν έχειν τοις οικονομι
mitas, probatio vestra non inclaruisset. Quare vi θείσιν ( 25 ). Ει γάρ μή εγεγόνει η θλίψις αύτη , ουκ
detur , quod caminus est auro , id esse virtutis cul αν υμών διεφάνη το δόκιμον . " Ωστε έoικεν , όπερ
toribus , tolerala pro spe in Deum afflictalio. Ergo εστί κάμινος χρυσό , τούτο είναι η υπέρ της εις
agite, o admirandi, date operam , ut jam exantlatis Θεόν ελπίδος θλίψις τους αντιποιουμένους τινός άρε
laboribus alios deinceps dignos adjiciatis , ac fun της. "Αγε ούν , ώ θαυμάσιοι , όπως τους προπεπονη
damento amplo videamini imponere coronidem il μένοις άξια επαγάγητε τα επόμενα , και φανήτε
lustriorem , et circumstelis ecclesiæ pastorem , ubi μεγάλη κρηπίδι αξιολογωτέραν επιτιθέντες την κο
Dominus ei dederit in suo conspici throno , alii aliud ρυφήν(26) και περίστητε μεν τον ποιμένα της εκκλη
pro Dei Ecclesia gestum narrantes , in illa autem σίας , όταν δω ο Κύριος αυτόν επί των ιδίων (27 )
magna Domini die, unusquisque pro laborum ra φανήναι θρόνων , άλλος άλλο τι των υπέρ της Εκ
tione a Deo magnificentissimo mercedem recepturi. C κλησίας του Θεού πεπολιτευμένων ημίν διηγούμενοι ,
Quod si memineritis nostri , et ad nos , quoties in- • εν δε τη μεγάλη του Κυρίου ημέρα έκαστος κατά
legrum erit , detis litteras ; equa sane facietis , par την αναλογίαν των πεπονημένων παρά του μεγαλο
pari referentes', et simul nos voluptate allicietis δώρου Θεού δεχόμενοι την αντίδoσιν . Ήμών δε με
non levi , vocis vestræ nobis jucundissimæ maniſesta μνημένοι , και επιστέλλοντες οσάκις αν και δυνατόν ,
per litteras signa mittentes. δίκαιά τε ποιήσετε τους ίσοις ημάς αμειβόμενοι , και
άμα ου μικρώς ημάς ευφρανείτε , της ήδίστης ημίν φωνής υμών εναργή σύμβολα διά των γραμμάτων
διαπεμπόμενοι .

Alias CCLXVI. Scripla anno 374. ίσων ημίν .

Alias CCXCIV . Scripta anno 374 . (25) "Εχειν τοις οικονομηθείσιν. Νititur hec
( 21 ) Τοίς πρεσβυτέροις Σαμοσάτων». Sic legitur scriptura solo codice Mediceo ; sed prorsus neces
hic titulus in tribus vetustissimis codicibus et ad saria videtur esse , ut dignam habeamus Basilio
marginem in Claromontano. Occurrit iterum hæc sententiam . Nam si legamus cum editis et aliis mss.
epistola in codice Medicæo, ac secundo loco inscri χάριν έχειν επί τοις οικονομηθείσιν, Sensus erit :
bitur Παυλίνω πρεσβυτέρω. Sie etiam habent Reg . Parum abfuit quin gratias agerem Deo ob ea quæ
uterque, Coisl. secundus et Parisiensis. Codex Cla D vobis evenire permisit. At quomodo Basilius parum
romontanus Παυλίνω πρεσβυτέρω εν εξορία όντι , abfuisse dicit, quin faceret quod præscriptum est,
Paulino presbytero exsulanti . Éditi laulivo zape ut Deo iu omnibus gratiæ agantur ? Mullo ergo di .
σβύτη , Paulino seni . Appositam in contextu lectio gnior Basilio sententia : Parum abſuit quin gratias
nem confirmat ipsa epistola non unum tantummodo haberem iis quæ vobis evenerunt. In eamdem senten
alloquens , sed omnes generatin Samosatenses pre tiam loquitur Basilius in libro De Spirilu sancio
sbyteros, quorum in persecutione enituit, absente cap . 6 , p. 10, cum ait se inimicis gratias acturum
Eusebio , constantia . ob'eorum convicia, nisi de ipsorum exitio dolerel.
( 22) 'Yuir. Coisl . primus et Medicæus utroque Sic etiam Machabæorum maler apud Gregorium
loco ημίν. Nazianzenuin oral . 22 , p. 405, ait se tyranino pene
(23) Πολιτευομένοις Σαμοσάτων . Editi et Reg . gratias agere .
secundus ac Coisl . secundus addunt αγαπητική ( 26) Kopvour. Reg. secundus et Coisl. secundus
προσφώνησις, amica salutatio ; sed haec desunt in ac Paris. κορωνίδες. Paulo post iidem εάν δω .
aliis mss . ( 27) Επί των ιδίων, etc. Ita Harl. cum tribus
(24 ) Των ίσων υμίν . Editi et nonnulli mss . των aliis . Editi επί τον ίδιον φανήναι θρόνον .
Gul EPISTOLARUM CLAŞSIS II . EPIST . CLXXXVI . CO2

ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΡΠΔ ' . EPISTOLA CLXXXIV ".

Eust.ithium rogal Basilius ut quamvis in defendenda Ecclesia occupalus sit ad se lamen scribal , quoties poleril, seque'
idem facturum promittit.
Ευσταθίω , επισκόπω Ιμμεριας (2 ) .
Οίδα , ότι στυγνοποιών πράγμα ή ορφανία, και
πολυάσχολον , διά το ερημίαν επάγειν των προεστώ-
των. "Οθεν λογίζομαι και την σην ευλάβειαν επι
στυγνάζουσαν τους συμβεβηκόσι μή επιστέλλειν ημίν ,
και ομού εν πλείονι είναι νυν ασχολία , περιτρέ
χειν (29) τα του Χριστού ποίμνια , διά την παντα
χόθεν των εχθρών επανάστασιν . 'Αλλ ' επειδή πάσης
λύπης παρηγορία και προς τους ομοψύχους έστιν όμι
λία , καταξίου , οσάκις αν δυνατόν σου , επιστέλλειν
ημίν , και αυτός τε αναπαύεσθαι εν τω φθέγγεσθαι
προς ημάς , και ημάς παρηγορείν εν τω μεταδι
δόναι ημίν των σεαυτού ρημάτων. Τούτο δε και
ημείς σπουδάσομεν ποιήσαι , οσάκις αν ημίν ενδιδώ
τα πράγματα . Εύχου δε και αυτός και πάσαν την
B
αδελφότητα παρακάλεσον σπουδαίως δυσωπεϊν τον
Κύριον , ίνα δείξη ποτέ ημίν λύσιν της περιεχούσης
ημάς κατηφείας.
A Eustatnio , Himmeriæ episcopo.
Scio rem permolestam esse orbitatem ac nego
tiosam , eo quod solitudinent a prepositis inducat.
Unde arbitror tuam quoque pietatem de iis quæ
acciderunt ingemiscentem ad me non scribere , et
simul nunc pluribus negotiis.occupari , ac circum
cursare Christi ovilia , 05 hostium undelibel insur .
gentiumimpetum. Sed quia omnis meroris sola
tiuin est cum unanimis colloquium , ſac , quoties
poteris , ad me scribas , ac nobiscum colloquendo
et ipse acquiescas , el nos verbis tuis impertiendo
consoleris . 267 Idem et ego facere sludebo, quo
ties mihi per negotia licuerit . Tule aulem et ipse
precare ac fratres omnes hortare , Doininum ut
sedulo exorent, ut tandem a circumstante nos tri
stitia liberet.

ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΡΠΕ ' EPISTOLA CLXXXV **..

Rogat Theodolun Btsilius me oblatas scribendi occasiones omittat : precatur ul sibi eum videre contingal.
Θεοδότο , επισκόπη Βεροίας .
O'δα , ότι , ει και μη επιστέλλεις ημίν , αλλ' εν
τη καρδία σου υπάρχει η μνήμη ημών. Και τούτο
τεκμαίρομαι , ουχ ότι αυτός άξιός είμι μνήμης τι
νός δεξιάς , αλλ' ότι η ση ψυχή πλουτεί έν τή της
αγάπης περιουσία Πλήν αλλ' όσον δυνατόν σοι, ταϊς
παρεμπιπτούσαις προφάσεσι κέχρησο εις το επιστέλ
λειν ημίν , ίνα και ημείς μάλλον εύψυχώμεν μαν
θάνοντες τα περί υμών , και αφορμήν λαμβάνωμεν c
εις το και αυτοί σημαίνειν υμίν τα ημέτερα . Ούτος
γάρ έστιν ο τρόπος της ομιλίας τους τοσούτον
δ: εζευγμένους ( 50 ) τω σώματι , ο δι' επιστολών , ου μή
αποστερώμεν αλλήλους , καθόσον αν ενδιδώ τα πρά
γματα. Παράσχου δε ο Κύριος και την κατ’ οφθαλ
μούς ημίν συντυχίαν , ίνα και την αγάπην αυξήσω-
μεν , και την εις τον Δεσπότην ημών ευχαριστίαν
πλεονάσωμεν , επί μείζοσι ταις παρ' αυτού δωρεαϊς .
Theodolo , episcopo Berææ .
Quanquam ad nos non scribis , scio tamen nostri
memoriam tuo pectori insidere. Hoc autem conjicio,
non quod ipse officiosa ulla recordatione dignus
sim , sed quod anima tua charitatis copia ditescat.
Sed tamen , quantum in le erit , occasionibus oc
currentibus utere ad mittendas nobis litteras ; ut
et nos meliore animo simus vestrarum rerum facti
certiores , etipsi etiam occasionem nostrarum vobis
significandarum accipiamus . Νam hic colloquendi
modus est his qui corpore adeo disjuncti sunt, per
litteras videlicet ; quo quidem nos invicem non de
fraudemus , quantum per negotia licuerit . Largiatur
autem Dominus , ut coram etiam inter nos congre
diamur ; quo et augeamus charitaten , et Domino
nostro gratiarum actionem ob majora ab eo accepta
dona multiplicemus .

ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΡΙ '. EPISTOLA CLXXXVI***.

Festire gratulatur præsidi Basilius, quod eum crambe aceto condila pristino vigori restitueril.
'Αντιπάτρω ηγεμόνι. Antipalro præsidi.
"Ως καλή η φιλοσοφία , τά τε άλλα , και ότι ουδε Quam pulchra est philosophia, cum ob alia , tum
ιατρεύεσθαι πολυτελώς τους τροφίμους αυτής έπι- p quia suis alumnis ne curari quidem magnis sum
τρέπει • αλλά το αυτό και όψον εστι παρ' αυτή , και ptibus sinit , sed eadem res apud ipsam et opsonium
προς υγίειαν (31 ) αρκεί. Τάς γάρ τοι ορέξεις αποκα est, et ad sanitateni sufficit ! Nam , appetentiam ci
μούσας , ώς επυθόμην , κράμβαις εν όξει ταριχευθεί- borum jam lassam, ut audivi , crambe aceto condita
σαις ανεκαλέσω: άς εγώ πρότερον μεν έδυσχέραινον revocasti : quam ego prius quidem ægre ferebam ,
και διά την παροιμίαν , και ότι υπόμνημα ήσαν της lum ob proverbium , tum quia comitem pauperta
συντρόφου πενίας " νύν δέ μοι δοκώ και εμαυτόν lem mihi in memoriam revocabat . Nunc vero mihi

3 ( 28) Ιμμερίας . Coil. secundus et Reg . secundus
'Euépews. Deest ea vox in codice Harlæano.
(29) Περιτρέχειν . Coisl . primus et Med . περιέ
πειν . Legendum περιτρέχειν τε .
(30 ) Διεζευγμένοις . Sic tres vetustissimi codices
cuin pluribus aliis. Editi διαζευγνυμένοις.
( 51) Πρός υγίειαν . Med . et alii nonnulli ποος
υγείαν .
Alias CCCVI. Scripta anno 374 .
Alias CCCX . Scripta circa an . 374
Alias CCXIII . Scripta circa an . 374.
E3 S. BASILII MAGNI 60A

videor et sententiam mutare , et proverbium ridere, A μεταπείσειν (32 ), και της παροιμίας καταγελάσεσθαι,
videns tam eximiam juventutis nutricem , quæ no ορών αυτήν ούτως αγαθήν κουροτρόφον , ή τον άρ
strum præsidem pristino vigori restituit . Nec quid χοντα ή μών εις ακμής επανήγαγε. Και ουδέν είναι
quam jam præ illa æstimabo : non modo Homeri του λοιπού κατ' αυτήν ηγήσομαι , ουχ όπως τον
lotum , sed ne illam quidem ambrosiam , quæcun "Ομηρικόν λωτόν , αλλ' ουδε την αμβροσίαν εκείνην ,
que tandem fuerit, quæ coelestes exsaliabal . ήτις ποτ ' άρα ήν , ή τους Ολυμπίους χορτάζουσα.
EPISTOLA CLXXXVII*. ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΡΠΖ' .
Respondet præses peraculæ Basilii epistolæ .
Antipater Basilio . Αντίπατρος Βασιλειω.
Bis crambe mors , ait invidum proverbium . Ego Δις κράμβη θάνατος , ή βάσκανός φησι παροιμία .
vero qui sæpe pelii , semel moriar : omnino vero, Εγώ δε , πολλάκις αιτήσας , άπαξ αποθανούμαι :
etiamsi non peliissem . Quod si omnino : ne le pi πάντως δε και μή αιτήσας. Ει δε πάντως , μή κατ
geat comedere suave obsonium , frustra a proverbio όχνει έσθίειν όψον ηδυ , μάτην υπό της παροιμίας
vituperatum . Β λοιδορηθέν .

268 EPISTOLA CLXXXVIlI** ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΡΙΠΗ.

CANONICA PRIMA . KANONIKH A '.

Respondet Basilius pluribus Amphilochii quæstionibus ad canones pertinentibus, ac nonnulla Scripturæ loca ejusdem epi
scopi rogalu explical.
Amphilochio de canonibus . 'Αμφιλοχία περί κανόνων ,
Stulio interroganti , inquit , sapientia repulabi 'Ανοήτω, φησίν , επερωτήσαντι ( 53) σοφία λογι
tur 66. Sapientis autem , ut videtur , interrogalio σθήσεται . Σοφού δε , ως έoικεν , επερώτημα και τον
etiam stultum sapientem efficit: quod Dei gratia ανόητον σοφίζει : όπερ τη του Θεού χάριτι συμβαί
accidit nobis , quoties laboriosæ tuæ animæ lille νει ημίν , οσάκις αν δεξώμεθα σου της φιλοπόνου
ras accipimnus. Etenim doctiores quam eramus, ac ψυχής τα γράμματα. Επιστατικώτεροι γάρ εαυ
prudentiores fimus ex ipsa interrogatione, mulla των και εμφρονέστεροι γινόμεθα απ ' αυτής της
que ignorabamus eliscelles ; ac nobis magistri ερωτήσεως , πολλά , ων ουκ επιστάμεθα , διδασκό
loco est respondendi cura . Certe et nunc cum de μενοι και γίνεται ημών διδάσκαλος και περί το απο
interrogatis tuis nunquam hactenus sollicile cogi- κρίνεσθαι ( 34 ) μέριμνα . 'Αμέλει και νύν , ουδέποτε
Eassem , coactus sunt diligenter attendere , et si quid λαβόντες εν φροντίδι τα επερωτήματά σου , ηναγ
a senioribus audieram , recordari , et cognala iis κάσθημεν επισκέψασθαι ακριβώς , και εί τε τι ηκού
que didiceram , per me ipse ratiocinari . σαμεν παρά των πρεσβυτέρων , αναμνησθήναι , και
τα συγγενή ών εδιδάχθημεν , παρ' εαυτών επιλο
γίσασθαι .
Canon I. Quod igitur all Catharos pertinet , et C Α '. Το μεν ούν περί τους Καθαρούς ζήτημα και
prius dictum est , ei recte admonuisti uniuscujusque είρηται πρότερον , και καλώς απεμνημόνευσας, ότι
regionis morem sequi oportere : quod ii , qui tunc δεί το έθει των καθ' εκάστην χώραν έπεσθαι , διά
de illis statuerunt , in varias de ipsorum baptismate το διαφόρως ενεχθήναι (53) περί του βαπτίσματος
sententias abierint. Pepuzenorum autem baptisma αυτών τους τότε περί τούτων διαλαβόντας: το δε
nullam mihi habere rationem videtur, et miralus των Πεπουζηνών ουδένα μοι λόγον έχειν δοκεί και
sum quomodo hoc Dionysium , hominem canonum εθαύμασα πως κανονικών όντα τον Διονύσιον (56) παρ
•8 Proν . ΧVΙΙ , 28.
Alias CCXIV . Scripta circa an . 274. gorium . Scripserat eliam ad clericos Antiochenos
Alias I. Scripta anno 374. de jurejurando , ut ipse testatur can . 18. Sed cum
(32) Μεταπείσειν . Sic Inss. summo consensu . latissime pateat hæc materia , non mirum si vel
Editi μεταπεσείν . doctissimis semper novi aliquid occurrit . Idem de
(33) Επερωτήσαντι . Editi addunt σοφίαν , In se faletur Innocentius papa in epist . ad Ersuperium .
ierroganti sapientiam sapientia reputabitur. Quæ Mihi quoque irsi , inquit , de collatione docililas acce
quidem vox a recentioribus librariis videtur addita D dit , dum perscrutalis rationibus ad propositum re .
fuisse. Deest enim in tribus Coislinianis codicibus, spondere compellor : eoque fil ul aliquid semper ad
et in qualuor Pregiis. Deest etiam in codice Alexana discal , qui postulalur ut doceat .
drino et pluribus aliis sacræ Scripluræ codicibus . ( 55) 'Ενεχθήναι . Ιta mss . summo consensu . Editi
(34) Περί το αποκρίνεσθαι . Νonnulli codices ενδιενεχθήναι.
αποκρίνεσθαι. Unus περί του . Legitur περί το ακρι ( 56 ) Τον Διονύσιον . Editi τον μέγαν Διονύσιον.
ێs in Coisliniano vetustiore et duobus aliis . illud Sed deest hoc loco in nostris sexdecim codicibus
autem ex verbis Basilii colligi non debel, eum hac hæc honorifica appellatio , quæ tamen postea eidem
tenus in canonibus parum fuisse versalum . Nam Dionysio in hoc ipso canone tribuitur, conscutien
ab initio episcopatus multa de matrimonio , de or tibus libris veleribus et editis . Duo autemr in hoc
dinationibus clericorum et eorum singularitate sta Basilii testimonio oliservanda . 1º Pugnal aperle
tuerat , ut patet ex epistolis ad Diodorum , ad chor Basilius cum Hieronymo, qui in libro De scriptori
episcopos, ad episcopos sibi subditos , et ad Pare bus ecclesiasticis testalur Dionysium idem ac Cy
665 EPISTOLARUM CLASSIS II . EPIST. 'CLXXXVIII . 666

Bey. 'Excivo yåp Exp: vov oi malalol oéyesba! A
βάπτισμα , το μηδέν της πίστεως παρεκό αίνον ( 57) :
όθεν τάς μεν αιρέσεις ώνόμασαν , τα δε σχίσματα ( 38) ,
τάς δε παρασυναγωγάς . Αιρέσεις μεν τους παντελώς
ÅTECÓN Yuévous, xal xat' aúchyty Lotiv åter 10-
τριωμένους σχίσματα δε τους δι' αιτίας τινάς εκ
κλησιαστικές και ζητήματα ιάσιμα προς αλλήλους
διενεχθέντας: παρασυναγωγάς δε τάς συνάξεις τάς
παρά των ανυποτάκτων πρεσβυτέρων ή επισκόπων
και παρά των απαιδεύτων λαών γινομένας . οίον εί
Tis , įv totaltueti ĆEstateis , įrestyéon tñs hel-
τουργίας , και μη υπέκυψε τους κανόσιν, αλλ ' εαυτό
εξεδίκησε την προεδρίαν και την λειτουργίαν , και
συναπήλθον τούτω τινές καταλιπόντες την καθολικήν
Εκκλησίαν , παρασυναγωγή το τοιούτο . Σχίσμα δε
το περί της μετανοίας διαφόρως έχειν προς τους από και Schisina auten est , de penitentia ab iis qui ex
της Εκκλησίας . Αιρέσεις δε, οίον ή των Μανιχαίων ,
και Ουαλεντίνων , και Μαρκιονιστών, και αυτών τού
των των Πεπουζηνών • ευθύς γάρ περί αυτής της εις
Θεόν πίστεώς έστιν η διαφορά. "Εδοξε τοίνυν τοις
εξ αρχής ( 59) , το μεν των αιρετικών παντελώς
peritum , fugerit. Antiqui enim illud baptisma su
spicienduin pulavere , quod nibil a fide recedil ;
unde alias quidem bæreses , alia schismata , alias
parasynagogas appellarunt. Hæreses quidem eos ,
qui penitus resecti sunt, et in ipsa fide abalienati ;
schismala vero , eos , qui propter ecclesiasticas
quasdam causas et questiones inler utramque par
lei non insanabiles dissident ; parasynagogas au
tem , conventus illos qui ab immorigeris presbyle.
ris aut episcopis et a populis 269 disciplinx
expertibus fiunt . Velut si quis in delicto depre
bensus, a ministerio arceatur, nec se canonibus
summiltat, sed sibi principalum et ministerium
vindicel , ac nonnulli una cum eo , relicta catholica
Ecclesia , discedant ; lioc dicitur parasynagoga .
Ecclesia sunt, dissentire . Hæreses autem , velut
Manichæorum , et Valentinianorum , et Marcionista
rum , et horum ipsorum Pepuzenorum ; slatim enim
de ipsa in Deum fide dissensio est . Visum est ergo
antiquis hereticorum quidem baptisma penitus re

prianum de baptismo sensisse. Videtur hac in re
inajor auctoritas Basilio atiribuenda quam Hiero
nymo. Plus operæ insumpserat Basilius in ea re
examinanda. Præterea cum illius testimonio con
gruit lola Dionysii agendi ratio, qui deprecatorem
se pro Asiaticis et Afris interposuit : nedum in
eadem ac illi causa versaretur. Quin etiam suam ac
decessorum suoruin sententiam satis declaravit ,
cum hominem impio el blasphemiæ pleno baptismo
apud hæreticos iniciatum , sed jamdudum sine bac aliæ hæreses.
plismo ab antecessoribus suis receptuin, ante non
ausus est baptizare, quam Xyslum episcopum Ro
manum consuluisset, Euseb. Hist. 1. vii , c . 9 .
2. Etsi lestatur Basilius non rejectum a Dionysio
fuisse baplişma Pepuzenorum ; non tamen videtur
existimasse magnum illum virum eadem indulgen
lia in alios bæreticos usum fuisse . Miratur enim
cur tam liberaliter egerit cum Pepuzenis ulpole tem infra exponit. Si de successoribus loquitur,
hæreticis ; quod profecio mirum ei visum non
fuisset, și ipsos etiam Marcionilas et Valentinianos cum Firmilianus nullo discrimine habuisset bapti
ab eo sine baptismo receptos credidisset. Quam
obrem Basilii sententia paulo restrictius accipienda,
quam vulgo accipitur. Constat illius de Pepuzenis
sine baptismo receplis lestimonium , atque ex hoc
lestimonio illud etiam colligi potest , quodlibet
baptisma, modo rilus legitimus non deesset , ralum
a Dionysio habituin fuisse. Sed Basilius ipse de
solis Pepuzenis loquitur , et in hoc ipso canone
magni Dionysii erratum (sic enim appellat) in eo D
manifestum et ante oculos positum esse declaral,
quod discesserit a sancita priscis canonibus regula ,
ul aliter hæretici , aliter schismalici recipiantur.
Credebal ergo opinatam illam regula : u in aliis hæ
resibus a Dionysio observalam ſuisse .
( 37) Το μηδέν της πίστεως παρεκβαίνον . His
verbis Basilius , qui nihil a fide recedit, baptisma
intelligil, quod ab hominibus nibil in lidem peccan
libus extra Ecclesiam dalur. Nam in lolo buc ca
none non quærit, utrui observata necne fuerit
præscriptii à Christo forma : sed eam rem , ut mi
bime controversam prætermillens , baptismi reji.
ciendi aut probandi regulam repetit ex sana aul
hæretica doctrina. llinc illa hæresum , schismalun
el parasynagogarum distinctio , ex qua profecto di
gnosci jion possit, utrum observati necne fuerint
legiiimi rilus. Hinc etiam Basilius bæreticorum
baptisma , elsi a fide recedit, interdum tamen ra
lum esse patitur , si ita postulet publica utilitas.
At profecto nunquam tanla usus esset indulgentia,
si laplisma a fide recedere aut non recedere existi
massel, prout præscripta a Chrislo forma violatur
all servalur. Denique sancil can . 47 baptizandos
Encralitas, quamvis dicant, In Patrem et Filium et
Spiritum sanctum baptizati sumus. Rejiciebat ergo
illud baptisma non ob violatos baplizandi ritus,
sed quia Encratitæ , ut ibidem lestalur, Deum au
clorem malorum existimabant, itideni ut Marcion et
(38) Tà dé oniouata. Sic plerique miss. Edili
τάς δέ . Νonnulli codices liabetit τάς δε παρασυν
αγωγάς.
( 39) Tois & dprñs. Quosnam bic antiquos in
telligii Basilius ? An Firmilianum , an ejis anteces
sores, an successores ? Non loquitur de Firmiliano ;
ejus eniin sententiam non paruin ab ista discrepan
nihil erit anıbigui, nihil non accurate dictum . Nam
sma sive in heresi, sive in schismale, sive in pa
rasynagogis datum , ut patet ex ejus epistola ad
Cyprianum et ex hoc ipsi)canone ; de illius severa
tale aliquid postea limatum , et ca inducta distin
ctio quam Basilius commemorat. Sed videtur Basi .
lius episcopos Firmiliano antiquiores designare.
Hæc enim verba tois ė5 å pxñs satis apte eos indi
cant, qui de baptismo primi pertractarunt. Præeler
ea miralur Basilius, quod Dionysius, qui sequalis
fuit Firmiliani, ab hac distinclione discesserit in
recipiendo Pepuzenorum baptismo. Jam tum ergo
illam viguisse credebat . Hæc autem sancti doctoris
opinio cum sua sponte non verisimilis est, lum ab
ipso Firmiliano refellitur, qui sententiam suam a
majoribus accepisse se testatur. Nec meminimus,
inquil in epistola inter Cyprianicas 75 , p . 149 nu
væ edit . , hoc apud nos aliquando cæpisse, cum sem
per istic observatum sil , ui non nisi unam Dei Eccle
siam nossemus, et sanctum buplisma non nisi sancle
Ecclesiæ computaremus. Credebat ergo Firmilianus
ignolam majoribus suis ſuisse distinctionem hære
ticorum et schismaticorum in baptismale : longe
aliler visum Basilio. Unde palet summos illos viros,
Firmilianum et Basilium , errasse , dun suam uter
que opinionen, justo longius repetit , aller ab ipsis
apostolis, alter a lemporibus ante Firmilianum
elapsis.
 667 S. BASILII MAGNI 668

jicere ; sclaismaticorum vero, ut adhuc ex Eccle- Α αθετήσαι , το δε των αποσχισάντων (40) , ως έτι εκ
sia exsistentium , admittere ; eos tandem qui sunt της Εκκλησίας όντων , παραδέξασθαι · τους δε εν
in parasynagogis , justa pænitentia et animadver ταις παρασυναγωγαίς , μετανοία αξιολόγω και επι
sione emendatos rursus Ecclesiæ conjungere; adeo στροφή βελτιωθέντας , συνάπτεσθαι πάλιν τη 'Εκ
ut sæpe et ii qui in gradu collocati una cum rebel κλησία, ώστε πολλάκις και τους εν βαθμώ, συναπελ
libus abierant , postquam pænitentiam egerint, in θόντας τους ανυποτάκτοις , επειδάν (41) μεταμελη
eumdem ordinem admittantur. Pepuzeni ergo sunt θώσιν , εις την αυτήν παραδέχεσθαι τάξιν. Οι τοίνυν
aperle hæretici : nam in Spiritum sanctum blas Πεπουζηνοι προδήλως εισίν αιρετικοί· είς γάρ το
p.emaverunt, Montano et Priscillæ Paracleti ap : Πνεύμα το άγιον έβλασφήμησαν , Μοντανό και Πρι
pellationem nefarie impudenterque attribuentes. σκίλλη τήν του Παρακλήτου προσηγορίαν αθεμίτως
Igitur , sive quia hominibus divinitalem attribuunt , και αναισχύντως επιφημίσαντες. Είτε ούν ώς άν
condemnandi sunt : sive quia Spiritum sanctum θρώπους θεοποιούντες , κατάκριτοι· είτε ως το
alficiuntinjuria, dum eum comparant cum liomini- Πνεύμα το άγιον τη πρός ανθρώπους συγκρίσει καθ
bus , sic etiam sunt æternæ condemnationi obnoxii , υβρίζοντες (42) , και ούτω τη αιωνίω καταδίκη
quod condonari non possit blasphemia in Spiritum υπεύθυνοι, διά το ασυγχώρητον είναι την εις το
sanctum . Qua igitur ratione eorum baptisma ad- Β Πνεύμα το άγιον βλασφημίαν. Τίνα ουν λόγον έχει
mittatur, cum in Patrem et Filium et Montanım το τούτων βάπτισμα εγκριθήναι των βαπτιζόντων
aut Priscillam baptizent ? non enim baptizati sunt εις Πατέρα και Υιόν και Μοντανόν η Πρίσκιλλαν( 45) ;
qui in ea , quæ nobis tradita non sunt, baptizati ου γάρ εβαπτίσθησαν οι εις τα μή παραδεδομένα
fuere . Quare, etsi hoc Dionysiun magnum latuit, ημίν βαπτισθέντες . "Ωστε , ει και τον μέγαν Διονύ
servanda nobis non est imitatio erroris. Hoc enim σιον τούτο παρέλαθεν , αλλ' ημίν ου φυλακτέον της
quam absurdum sit , sua sponle perspicuum est, μίμησιν του σφάλματος. Το γάρ άτοπον αυτόθεν
ac omnibus evidens , qui vel leviter ratocinari pos- πρόδηλον , και πάσιν εναργές, οίς τι και μικρόν του
siint. Cathari sunt et ipsi ex iis qui sunt abscissi . λογίζεσθαι μέτεστιν. Οι Καθαροί και αυτοί των
Cæterum antiquis visum est , Cypriano 270 dico , απεσχισμένων εισί. Πλήν αλλ ' έδοξε τους αρχαίους,
et nostro Firmiliano , hos omnes uni calculo subji τοίς περί Κυπριανόν λέγω και Φιρμιλιανόν τον ημέ
cere , Catharos , et Encratitas, et Hydroparastatas ; τερον , τούτους πάντας μια ψήφω υποβαλείν, Καθα
propterea quod principium quidem separationis per ρούς , και 'Εγκρατίτας , και Υδροπαραστάτης (44) :
schisma factum fuerat : qui autem ab Ecclesia se διότι η μεν αρχή του χωρισμού διά σχίσματος γέ
separa verant, non habebant amplius in se gratiam c γονεν · οι δε της Εκκλησίας αποστάντες ουκέτι
(40) Αποσχισάντων. Ιta plerique mss . Editi sunt quoad baptisma.
αποσχισθέντων . Coist. primuς αποσχίστων. Quod (41) Επειδάν. Editi addunt δέ , sed haec vocula
autem addit Basilius, ui adhuc ex Ecclesia exsisten deest in omnibus mss .
lium , non idcirco addit quod schismaticos in ( 42 ) Καθυβρίζοντες . Ιta omnes mss . Editi καθ
Ecclesiæ membris numeraret. Mius verba si quis υβρίσαντες .
in deteriorem partem rapial, facilis et expedita re ( 43) Μοντανών ή Πρίσκιλλαν . Νonnulli mss .
shonsio . Nam sub finem hujus canonis de Encra codices και Πρίσκιλλαν . Νοn ait Basilius Pepuzenos
iitis ipsis , id est , de hæreticis Incarnationem et Dei in baptizando Montanum aut Priscillain nominalim
singularitatem negantibus, ait sibi non jam inle. appellasse : sed Pepuzenorum baptisma rejicit, quia
grum esse eos qui huic secte conjuncti sunt ab aperte sunt bæretici ; et cum eos Montano crederet
Ecclesia separare , quia duos eorum episcopos sine Spiritus sancti nomen deferre, inde concludit
baptismo ac sine nova ordinatione receperat. Nemo COS dum baptizant in nomine Spiritus sancti,
autem suspicabitur Basilium ejusmodi hæreticos Montanum intelligere . Simili ratione rejicit Cypria
ab Ecclesia 'alienissimos non judicasse. Quare quid nus baptisma Marcionis in epist. ad Jubaianum ,
quid schismalicis tribuit, in sola baptismi societale p . 131 nove edit. Nunquid , inquit, hanc Trinitatem
positum est. Nam cum Cyprianus et Firmilianus Marcion tenet ? Nunquid eumdem asserit , quem el
schismaticos et bæreticos ita ab Ecclesia distractos nos Patrem creatorem ? Nunquid eumdem novit Fi
crederent, ut nihil prorsus ad eos ex fontibus Ec lium Christum de Maria virgine natum ? Firmilianus
clesiæ perflueret ; Basilius huic sententiæ non as D negat Cataphrygas in eumdem ac Catholicos Chri
sentitur , et in schismaticis quia fidem Ecclesiæ slum baplizare, quia si quæramus quem Christum
retinent, vestigium quoddam agnoscit necessitudi prædicent , respondebunt eum se prædicare qui mise
nis et societatis cum Ecclesia , ita ut valida sacra rit Spiritum per Montanum et Priscillam iucutum ,
mentorum administratio ab Ecclesia ad illos per p . 145 ejusdem edit . Quemadmodum ex bis Cy
manare possit. Hinc sibi integrum negal detesian- priani et Firmilianitestimoniis non sequitur bare
dos hæreticos ab Ecclesia separare , quorum bapti iicos aliis ac catholicos in baptizando verbis usos
sma ratum habuerat. Idem docent duo præstaulis ſuisse; ila nec de Montanistis id Basilius testari
simi unitalis defensores, Oplalus et Augustinus. credendus est .
Quod enim scissum est , inquit Oplatus lib. ill, n . 9, ( 44) Υδροπαραστάτας . Editi addunt αποτακτί
ex parte divisum est , non er lolo : cum conslet me tas , sed hæc desunt in nostris omnibus codicibus,
rilo, quia nobis el vobis ecclesiaslica una est conver el apud Balsamonem ac Zonaram . Ibidem editi oci
salio , el si hominum litigant mentes, non litigant Ö H. Melius plerique codices quos secuti sumus.
sacramenta . Vid . lib . iv , n . 2. Sic etiam Augusti Paulo post sex mss . εφ' εαυτούς. Sic etiam vetu
nus lib. i De buplismo, n . 3 : Itaque isti ( bæretici stissima canonum collectio Joannis patriarchæ Con
el schismatici) in quidusdam rebus nobiscum sunt : stantinopolitani , quæ asservalur in bibliotheca
in quibus autem nobiscum non sunt, ut veniendo ac Coislinjana . Sed alii codices cum editis consen .
cipiant, vel redeundo revipiant , adhortamur. Vid . tiunt.
lib. lll , n . 26. Sic ex Basilio haretici nobiscum
669 EPISTOLARUM CLASSIS II . EPIST . CLXXXVIII .
έσχον την χαριν του αγίου Πνεύματος εφ' εαυτοίς · A Spiritus sancti : defecerat enim communicatio , in
επέλιπε γάρ ή μετάδοσις τη διακοπήναι την ακολου
βίαν . Οι μεν γαρ πρώτοι αναχωρήσαντες ταρά των
πατέρων έσχον τας χειροτονίας, και διά της επιθέ
σεως των χειρών αυτών είχον το χάρισμα το πνευ
ματικόν: οι δε απορραγέντες , λαϊκοί γενόμενοι , ούτε nec baptizandi, nec ordinandi habebant polesla
του βαπτίζειν, ούτε του χειροτονείν είχαν την εξου
σίαν, ουκέτι δυνάμενοι χάριν Πνεύματος αγίου ετέ-
ρους παρέχειν , ής αυτοί εκπεπτωκασι . Διό , ως
παρά λαϊκών βαπτιζομένους τους παρ' αυτών , εκε
λευσαν έρχομένους επί την Εκκλησίαν τώ αλη
θινά βαπτίσματι το της Εκκλησίας ανακαθαίρε
σθαι . Επειδή δε όλως έδοξέ τισι των κατά την Ασίαν
οικονομίας ένεκα των πολλών δεχθήναι αυτών το
βάπτισμα , έστω δεκτόν . Το δε των Εγκρατιτών (45 )
κακούργημα νοήσαι ημάς δεί, ότι, ίν ' αυτούς απροσ- Β sibi in Ecclesiam intercludant, aggressi sunt dein
δέκτους ποιήσωσι τη Εκκλησία , επεχείρησαν λοιπόν
ιδίω προκαταλαμβάνειν βαπτίσματι· όθεν και την
συνήθειαν την έαυτών παρεχάραξαν . Νομίζω τοίνυν,
ότι, επειδή ουδέν έστι περί αυτών φανερώς διηγο
ρευμένον , ήμάς προσήκεν άθετείν αυτών το βάπτισμα:
κάν τις ή παρ' αυτών ειληφώς, προσιόντα τη 'Εκ
κλησία βαπτίζειν. ( Εάν μέντοι μέλλοι (46) τη καθ
όλου οικονομία εμπόδιον έσεσθαι τούτο , πάλιν τώ έθει
χρηστέον , και τους οικονομήσασι τα καθ' ημάς Πα
τράσιν ακολουθητέον. Υφορώμαι γάρ μή τιοτε, ως
βουλόμεθα οκνηρούς αυτούς περί το βαπτίζειν ποιή
σαι , εμποδίσωμεν τοις σωζομένοις διά τό της προ
τάσεως αυστηρόν .) Ει δε εκείνοι φυλάσσουσι το ημέ
τερον βάπτισμα , τούτο ημάς μη δυσωπείτω . Ου γαρ
αντιδιδόναι αυτοίς υπεύθυνοι χάριν εσμεν , αλλά
δουλεύεις ακριβεία κανόνων . Παντί δε λόγω τυπω
θήτω, τους από του βαπτισμού εκείνων (47) προσ
ερχομένους χρίεσθαι επί των πιστών δηλονότι ,
και ούτω προσιέναι τοίς μυστηρίοις . Οίδα δε , ότι
τους αδελφούς τους περί Ιζούν (48) , και Σατορνί
νον , απ' εκείνης όντας της τάξεως , προσεδεξάμεθα
εις την καθέδραν των επισκόπων. " Ωστε τους το
670
terrupla continuatione. Qui enim primi recesse
rant , ordinationem a patribus habebant, et per
manuum eorum impositionem habebant donum
spirituale ; qui autem resecti sunt, laici effecti,
tem , ut qui non possent amplius Spiritus sancti
gratiam aliis prebere, a qua ipsi exciderant. Quare
eos , qui ab ipsorum partibus stabant , tanquam a
laicis baptizatos, jusserunt vero Ecclesiæ bapli
smate ad Ecclesiam venientes expurgari . Sed quo
niam nonnullis Asiaticis omnino visum est eorum
baptisma , pluribus consulendi causa , suscipien
dum esse , suscipiatur. Encralitarum autem faci
nus oportet nos intelligere. Nimirum , ut reditum
ceps proprio baptismate præoccupare : unde et
suam ipsorum consuetudinem violarunt. Existimo
itaque , quoniam nihil de illis aperte dictum est ,
eorum baptisma a nobis rejiciendum esse ; ac si
quis ab eis acceperit , accedentem ad Ecclesian
baptizandum . ( Quod si hoc generali ceconomia
impedimento erit , rursus consuetudine utendum
est , et sequi oportet Patres , qui quae ad nos per
tinent, dispensaverunt. Vereor enim , ne , dum eos
volumus ad baptizandum tardos facere , impedi
mento propter sententiæ severitatem simus jis qui
salvantur. ) Quod si illi nostrum baptismum ser
vant , hoc nos non moveat. Neque enim debemus
par pari referre, sed accuratæ canonum obser
C
vationi servire . Omni aulem ratione staluatur, ut
ji qui ab illorum baptismo veniunt, ungantur co
ram fidelibus videlicet , et ita demum ad mysteria
accedant. Scio autem , fratres , Izoinum , et Salur
ninum , qui erant ex illorum ordine, in episcopo
rum cathedram nobis esse susceplos. Quare eos
qui illorum ordini conjuncti sunt , non possumus
amplius ab Ecclesia separare ; qui scilicet cont

(45 ) Των 'Εγκρατιτών . Ηoc Encratitarum faci do . Sperabant ergo Catholici tardiores ad ejusmodi
nore non corrupla essentialis baplisici forma, sed baptisma Encratilas fuluros, si illud Catholici ra
novæ quædam adjectæ cæremoniæ . Nam in canone lum habere nollent; nedum ipsi Encratilæ bapti
47 sic eos loquentes inducit, In Patrem et Filium smatis immutationem eo consilio induxerint, ut
et Spiritum baptizati sumus. Hinc eorum baptisma ejusmodi baptisma a Catholicis rejiceretur. Quam
ralum habet, si qua inciderit magni momenti cau obrem hæc verba , ut reditum sibi in Ecclesiam in
sa . Quod autem ait hoc facinus eos incipere , ul V lercludant, lion consilium ct propositum Encralila
reditum sibi in Ecclesiam intercludant, videlur id rum designant , ser incommodum quod ex eorum
prima specie in eam sententiam accipiendum , facinore consequebatur; velut si dicamus aliquem
quasi Encratila baptisma suum ea menle immu scelus admittere , ut ælernam sibi damnationem
lassent, lit Catholicos ad illud rejiciendum incita accersat .
rent, sicque plures in secta continerel odium et (46) Μέ.λ.λοι. Sic plerique mss . Editi μέλλη .
luga novi baptismalis. Abhorrebat enim ab om ( 47) 'Από τού βαπτισμού εκείνων . Sic etienda
nium animis iteralus baptismus , ut pluribus exem vimus ope duorum codicum Regiorum , nempe 2509
plis probat Augustinus, lib . v De baptismo, n . 5 . et 2508 , quod legebatur in editis επί τω βαπτισμα
Videlur ergo prima specie Encratiiis, ea , quam εκείνω. Quidam codices επί τω βαπτισμώ εκείνω
dixi, exstitisse causa, cur haplismum immutarent. Alii cum editis consentiunt, nisi quod habent èxel.
Atque ita hunc locum interprelatur Tillemontius, νων . ibidem editi υπό των πιστών. Οnes mss , ut
com . IV , p . 628. Sic etiam illius exemplo interpre in textu .
tabus sum in Præf. novæ Cypriani operum editioni ( 48) Içoir. Cum magna sit bac in voce codieum
przemissa cap. 4 , p. 12. Sed huic interpretationi mss . varietas , sequi maluimus tres codices optimæ
non convenit cum his quæ addit Basilius . Vereri notæ , nempe duos Regios el Coislinianum primum .
enim se significat ne Catholici , dum Encralitas ab His favent plures alii in quibus legitur, 'Iconv, vel
hac baptismi immutatione deterrere volunt , nimium '15wlov, vel 'Iconv. Alii habent Zwiov. Pauci củio
restricii sint et severi in eorum baptismo rejicien editis 77 ,
671 S. BASILII MAGNI 07.

maiois cum ipsis quasi canonem quemdam, epi- Α τάγματι εκείνων (49) συνημμένους ουκέτι δυνάμεθα
scopos suscipiendo, ediderimus. διακρίνειν από της Εκκλησίας, οίον κανόνα τινά
της προς αυτούς κοινωνίας εκθέμενοι διά της των
επισκόπων παραδοχής.
271 11. Quæ de industria felum corrupit, cædis Β ' . Φθείρασα κατ' επιτήδευσιν , φόνου δίκην υπέχει .
pænas luit . De formato autem aut informi subli . 'Ακριβολογία δε εκμεμορφωμένου και ανεξεικονίστου
lius non inquirimus. Hic enim non id modo quod παρ' ημίν ουκ έστιν . ' Ενταύθα γαρ εκδικείται ου
nasciurium erat , vindicatur , sed etiain illa ipsa , μόνον το γεννηθησόμενον ( 30) , αλλά και αυτή η
que sibi insidias paravit , quoniam ut plurimum in εαυτή επιβουλεύσασα· διότι ως επί το πολύ εναπο
tereunt in ejusmodi inceptis mulieres . Bue autem θνήσκουσι ταϊς τοιαύταις επιχειρήσεσιν αι γυναί
accedit et felus interilus, cædes altera , saltem si κες. Πρόσεστι δε τούτο και η φθορά του εμβρύου ,
consilii eorum qui hæc audent, ralio habeatur. έτερος φόνος, κατά γε την επίνοιαν των ταυτα τολ
Oportet autem non ad obitum usque penitentiam μώντων. Δεί μέντοι μή μέχρι της εξόδου παρατείνειν
earum extendere , sed decem quidem annorum αυτών την εξομολόγησιν , αλλά δέχεσθαι μεν το μέ
mensuram accipiant ; deliniatur autem curatio non τρον (51 ) των δέκα ετών : ορίζειν δε μή χρόνω ,
lempore, sed poenitentiæ modo. Β αλλά τρόπο της μετανοίας την θεραπείαν.
JII. Diaconus post diaconatum fornicatus, diaco Γ' . Διάκονος, μετά την διακονίαν πορνεύσας, από
natu ejicietur quidem , sed in laicorum detrusus βλητος μέν της διακονίας έσται εις δε τον των
locum , a communione non arcebitur. Quoniam an λαϊκών απωσθείς τόπον, της κοινωνίας ούκ είρχθή .
liquus est canon , ut ii qui gradu exciderunt , huic σεται . Διότι αρχαίος έστι κανών (52 ) τους από βα
soli pense generi subjiciantur, antiquis , opinor, θμού πεπτωκότας τούτω μόνο το τρόπο της κολά
secutis legem illam , Non vindicabis bis in id σεως υποβάλλεσθαι · ακολουθησάντων , ώς oίμαι,
ipsum 6 : atque etiam propter aliam causam ; quod των εξ αρχής το νόμο εκείνο τω, Ουκ εκδικήσεις
qui in ordine sunt laico, si a loco fidelium ejician- δις επί το αυτό και δι' ετέραν δε αιτίαν · ότι οι
lur , rursus in eum , ex quo ceciderunt , locum re μεν εν τω λαϊκό όντες τάγματι , εκβεβλημένοι του
cipiuntur ; diaconus vero semel habet semper Inan τόπου των πιστών , τάλιν εις τον άφ ' ου εξέπεσον
suram pænamn depositionis. Quoniam igitur dia τόπον αναλαμβάνονται και δε διάκονος άπαξ έχει
conatus ei non restituitur , in ea sola mulcta slete διαρκή την δίκην της καθαιρέσεως. Ως ούν ουκ άπο
runt . Αιφue haec quidemsunt que ex constitutionibus διδομένης αυτό της διακονίας , επί ταύτης έστησαν
habentur. In omnibus autem verior medicina est μόνης της εκδικήσεως. Ταύτα μεν ούν τα εκ των
recessus a peccato . Quare qui propier carais volu- C τύπων . Καθόλου δε αληθέστερον εστιν ίαμα ή της
pialem gratiam abjecil, is si carnem conterendo et αμαρτίας αναχώρησις . " Ωστε και διά σαρκός ηδονήν
in omnem , secundum continentiæ præscripta , ser άθετήσας την χάριν, διά του συντριμμου (53 ) της
vitutem redigendo secedat a voluptatibus, a quibus σαρκός και πάσης δουλαγωγίας της κατ' έγκράτειαν
victus et prostratus est , plenum nobis suæ cura αποστές των ηδονών , υφ' ών κατεστράφη , τελείαν
tionis specimen dabit . Itaque scire nos utraque ημίν παρέξει της ιατρεύσεως αυτου την απόδειξιν .
oportet , et quæ sunt summi juris, el quæ sunt 'Αμφότερα τοίνυν ειδέναι ημάς δεί , και τα της ακρι
consuetudinis : sequi autem in iis quæ summum βείας και τα της συνηθείας · έπεσθαι δε επί των
jus non adniillunt, formam traditam . μη καταδεξαμένων την ακρότητα τα παραδοθέντι
τυ πω.
Η Nahum 1 , 9.
( 49) Εκείνων . Ιta mss . plerique . Editi εκείνω . Domini, sed eorum conversionem propalam ali
150) Γεννηθησόμενον . Ηic locus sic legitur in quandiu fuisse , quamvis depositionis pænæ excon
pluribus mss codicibus : γενησόμενον, αλλά και municatio non adderetur. Sic etiam Basilius , can . I ,
αυτός ο εαυτω επιβουλεύσας. D lestatur clericos , qui cum rebellibus abierant, re
( 51) Δέχεσθαι μεν το μέτρον . Consentiunt hoc deuntes sæpe in eodem ordine recipi , sed postquam
luco codices miss. Unde miror in cdilis legi jetà to pænitentiam egerint, non illam quidem publicam ,
uétpov , post mensuram decem annorum eas oportet sed eanı quæ in vitiorum emendatione et legitimis
recipere. conversi cordis significationibus posita est. Lale
( 52) 'Αρχαιός έστι κανών . Respicit, ni fallor , ad palet hæc observatio in canonibus Basilii; eaden
canoniem 25. apostolorum , ad queni Balsamon et que adhibita ratio in iis curandis et sanandis, qui
Zonaras observant nonnulla esse peccata , quibus quamvis inter pænitentes non amandarentur, sed
excommunicatio , non solum depositio infligitur; cum fidelibus consislerent, non tamen idcirio ad
velut si quis pecunia, vel magistratus potentia sa Eucharistiam accedebant. Hinc iis qui in bello nc
cerdotium assequatur, uil sancitur cam . 29 et 30. ciderunt auctor est Basilius, ut a communione per
(55) Συντριμμου της σαρκός . Duo veleres libri tres annos abstineant, can . 13. Eamdem pænamı
ouvepiuuoñ tñs xapolas , per contritionem cordis. imponit iis qui adversus latrones arna sumpse
Constat autem hic canon duabus partibus . Prima runt, can . 55. Furi sponte confesso locum inter
diaconis excommunicationis et graduum pæniten- alios fideles relinquit ; ila tamen ut annum unum
liæ molestiam eximit . Altera veram et in omnibus communione careat . Euin autem qui usuras acei
servandam præscribit medicinam , quæ est recessus pit, ad sacerdotium admilti patitur, sed si voluerit
a peccalo, nec diaconos ab exhibendo curationis injustum lucrun in pauperes insumere, el deinceps ab
suæ speciwine inimunes relinquit . Unde colligitur avariliie morbo liberari .
clericis lapsis non statim concessum fuisse corpus
 673 EPISTOLARUM CLASSIS II . EPIST . CLXXXVIII. 64
Δ '. Περί τριγάμων και πολυγάμων τον αυτόν Α IV . De trigamis et polygamis definiere eumdem
ώρισαν ( 54 ) κανόνα , όν και επί των διγάμων , canonem , quem et de digamis, servata proportione :
αναλόγως ενιαυτόν μέν γάρ επί των διγάμων , άλλοι annum videlicet in digamis, alii vero duos annos ,
δε δύο έτη . Τους δε τριγάμους έν τρισί και τέταρσι Trigamos autem tribus , et sepe quatuor annis se
πολλάκις έτεσιν αφορίζουσιν . 'Ονομάζουσι δε το gregant. Id autem non amplius conjugium , sed po
τοιούτον ουκ έτι γάμον , αλλά πολυγαμίαν , μάλλον Ivgamiam appellant , vel potius moderalam forni
δε πορνείαν κεκολασμένην . Διό και ο Κύριος τη Σα cationem . Quapropter et Dominus Samaritanæ ,
μαρείτιδι πέντε άνδρας διαμειψάση , "Ον νυν , φησίν , quæ maritos quinque per vices habuerat , Quem
έχεις, ουκ έστι σου ανήρ ως ουκέτι αξίων όντων nunc , inquit , habes, maritus non est 48 : quippe
των υπερεκπεσόντων του μέτρου της διγαμίας τω quod ii qui digamise mensura exciderunt , digni
του ανδρός ή της γυναικός καλείσθαι προσρήματα. non sint qui vel marili vel uxoris nomine appel
Συνήθειαν δε κατελάβομεν επί των τριγάμων πεν lentur. Jam vero consuetudine accepimus in triga
ταετίας αφορισμόν» ουκ από κανόνων ( 55 ), αλλ' από mis quinquennii segregationem , non a canonibus ,
της των προειληφότων ακολουθίας . Δεί δε μή πάντη sed eos qui præcesserunt sequendo. Oportet 272
αυτούς απείργειν της Εκκλησίας , αλλ' ακροάσεως autem eos non omnino arcere ab Ecclesia , sed au
αυτούς αξιoύν έν δύο που έτεσιν ή τρισί • και μετά B ditione dignari duobus vel tribus annis : ac post
ταύτα επιτρέπειν συστήκειν μεν , της δέ κοινωνίας hac ipsis permittere, ut consistant quidem , absti
του αγαθού απέχεσθαι , και ούτως επιδειξαμένους neant vero a boni communione, et sic , exhibito
καρπόν τινα μετανοίας αποκαθιστάν τω τόπω της penitentiae aliquo fructa , communionis Ioco re
κοινωνίας . stituere.
Ε' . Τους δε επί εξόδω μετανοούντας των αιρετι . V. Hæreticos in exitu pænitentiam agentes reci
κών δέχεσθαι χρή : δέχεσθαι δε δηλονότι ουκ ακρίτως, pere oportet. Recipere aulem , non sine judicio,
αλλά δοκιμάζοντας ει αληθινήν επιδείκνυνται μετά. sed examinantes an veram pænitentiam ostendant,
νοιαν , και εί τους καρπούς ( 56) έχουσι μαρτυρούντας fructusque habeant , qui salutis stadium testifi
τη προς το σωθήναι σπουδή . centur .
G' . Των κανονικών (57 ) τάς πορνείας εις γάμον μη VI. Canonicarum stupra pro matrimonio non re
καταλογίζεσθαι , αλλά παντί τρόπο διασπών αυτών putentur, sed earum conjunctio oinnino divellatur .
την συνάφειαν. Τούτο γάρ και τη Εκκλησία προς Hoc enim et Ecclesiie ad securitatem est utile, et
ασφάλειαν λυσιτελές , και τοις αιρετικούς ου δώσει bzerelicis non dabit adversus nos ansam , quasi per
καθ' ημών λαβήν , ως διά την του αμαρτάνειν άδειαν C peccandi libertatem ad nos alirahamus .
επισπωμένων προς εαυτούς .
Ζ' . 'Αδρενοφθόροι και ζωοφθόροι , και φονείς, και VU . Masculorum et animalium corruptores , et
φαρμακοί , και μοιχοί , και ειδωλολάτραι της αυτής homicide , et venefici , et adulteri , et idololatre, ea
καταδίκης εισίν ήξιωμένοι . " Ωστε δν έχεις επί των dem condemnatione digni habentur. Quare quam
άλλων τυπον , και επί τούτων φύλαξον. Τους δε εν in aliis habes formam , in jis quoque serva. Ii au
τριάκοντα έτεσι (58) μετανοήσαντας επί τη ακαθαρσία , 1em qui triginta annos penitentiam egerunt pro

18 Joan . IV, 18.

(54) splur. Sic ass. sumno consensu . Edili virgines interpreter; plurimis ralionum momentis
ωρίσαμεν . adducor : 1 • Basilius hoc nomine clericos appellare
( 55 ) Από κανόνων. Ρlures codices mss ., από non solet , sed sacras virgines, ut perspici potest
κανόνος . Ιbidem post vocem ακολουθίας legitur in ex epistolis 52 et 173 ; 2° præscriplum Basilii non
uno codice Regio et in uno Coisliano recentiore 4 to! convenit in clericos , quorum nonnullis, nempe
τοίς προλαβούσιν ακολουθούντες πατράσι , scilicet eos lectoribus et aliis ejusmodi venia dabatur ineundi
qui præcesserunt patres sequendo. Sed hæc expli- D matrimonii, quamvis in canone recenserentur ;
candi causa ad marginem apposita , in contextum 3 ° probibel Basilius ejusmodi stupra quæ honesto
postea irrepsisse perspicuuin est. matrimonii nomine prælexi solebant. At id non
(56 ) Tous naprouç: Statuil synodus Eliberita- quadral in clericos , quorum aliis , ut jam dixi , non
na , can. 39 , ut genulibus, si vita eorum honesta inconcessuin erat matrimonium , alios vero natri
fuerit, baptismus in fine concedatur. Sed non prilo monium post ordinationem inire nulla prorsus Ec
Basilium in eamdem sententiam de hæreticis loqui. clesia patiebatur, aut certe matrimonii pretium erat
Fructus enim in bæreticis redeuntibus intelligendi deposiiio. Contra virginibus nubentibus non lon
sunt, non anteacta vila , sed præsens hæresis de gior pæna pluribus in locis imponebatur, quam di
testatio , veritatis amor, ac sincerus omnibus Ec gamis, ut perspicitur ex canone 18 , ubi Basilius
clesiæ documentis assensus . Porro non mirum si hanc consueludinem abrogat , ac virginum matri
Basilius redeuntes hæreticos non sine examine in monia instar adulterii existimat.
exitu recipi jubeat ; cum de Catholicis ipsis sanciat (58) 'Εν τριάκοντα έτεσι . Μanifestum est in hoc
synodus Nicaena , can . 13, ut quiscais communionein triginta annorum numero erraluni, quamvis omnes
pelat in exilu , eum episcopus yetde ooxejarias, cum libri veteres cum editis consentiant. Quomodo enim
examine imperlial oblatione. triginta annorum pænitentia ejusmodi peccato im
57 ) Των κανονικών . Clericos sive eos qui in prudenler commisso imposita fuisset, quod qui
canone recensentur hac voce designari hactenus scientes el volentes admiserant, per annos tantum
existimarunt Basilii interpreles , ac ipsi etiam Zo quindecim a communione arcebantur, ut patet ex
varas et Balsamon . Sed ut canonicas sive sacras canonibus 58, 62, 63 ? Deinde vero leslatur Basi.
678 S. BASILII MAGNI 6 .

pler immunditiam , quam in ignorantia fecerunt, Α ην εν αγνοία έπραξαν , ουδ' αμφιβάλλειν ημάς προσ
quin recipiendi sint , ne dubitare quidem nos opor- ήκεν εις το παραδέξασθαι. " Ή τε γάρ άγνοια συγγνώ .
let . Nam eos venia dignos eſficit et ignoratio , et μης αξίους αυτούς ποιεί , και το εκούσιον της εξ
spontanea confessio , et temporis tanta diuturnilas . αγορεύσεως, και η παράτασις εν τοσούτω χρόνω γε
Fere enim 1olanm hominis etatem Satane traditi νομένη . Σχεδόν γάρ όλην γενεάν ανθρώπου παρεδό
sunt , ut discant non gerere seturpiter. Quamobrem θησαν το Σατανά , ένα παιδευθώσι μη ασχημονείν.
jube eos absque dilatione suscipi, maxime si lacry- "Ωστε κέλευσον αυτούς ήδη ανυπερθέτως δεχθήναι ,
mas habent, quæ tuam clementiam fectant, et vi μάλιστα εί και δάκρυα έχουσι δυσωπούντά σου την
tam ostendunt commiscratione dignam . εύσπλαγχνίαν, και βίον επιδείκνυνται άξιον συμ
παθείας.
VIII . Qui ob iracundiam securi adversus uxo Η' . Ο αξίνη παρά τον θυμόν κατά της εαυτού
rem suam usus est , est homicida . Recie aulem me γαμετής χρησάμενος φονεύς έστι. Καλώς δε με
admonuisti, et uti tuam sapientiam decuit, ut fu υπέμνησας και αξίως της σεαυτού συνέσεως ειπείν
sius de his dicerem , proplerea quod multa in vo περί τούτων πλατύτερον · διότι πολλαι εν τοις εκου
luntariis et involuntariis discrimina. Est enim in σίοις και ακουσίοις διαφοραί. 'Aκούσιον μεν γάρ
voluntarium omnino , et Ionge a consilio ejus qui B εστι παντελώς και πόρδω του κατάρξαντος το , ακον
incepit, remotum , dum lapis jacitur in canem aut τίσαντα ( 59 ) λίθον επί κυνα ή δένδρον , ανθρώπου
arlborem , hominem altingere . Propositum enim fuit τυχείν . Η μεν γάρ ορμή ήν το θηρίον αμύνασθαι ,
bestiam propulsare aut fructum excutere : seil ή τον καρπόν κατασείσαι υπέβη δε αυτομάτως τη
ictum fortuito subiit qui transiens occurrit , quare πληγή κατά πάροδον ο παραπεσών ώστε το τοιούτον
hoc involuntarium est. Et illud quoque involu :ita ακούσιον . 'Aκούσιον μέντου και εί τις βουλόμενος
rium est , si quis volens aliquem castigare , loro επιστρέψαι τινά , ιμάντι ή ράβδω μη σκληρή τύπτοι ,
vel virga non dura eum percutiat, moriatur autem αποθάνη δε ο τυπτόμενος . Η γαρ πρόθεσις ενταύθα
qui percussus est. Propositum enim hic considera σκοπείται , ότι βελτιώσαι ή βούλετο τον αμαρτάνοντα,
lur, 273 quia peccantem corrigere voluit , non ουκ ανελεϊν . Εν τοις άκουσίους εστί κακείνο ( 60), το ,
interimere . Recensetur et illud inter involuntaria ,αμυνόμενόν τινα εν μάχη ξύλο ή χειρί , αφειδώς επί
cuam quis in pugna aliquem ligno vel manu repel- τα καίρια την πληγήν ενεγκείν , ώστε κακώσαι αυτόν,
lens , non parce in precipuas partes ictum torquet , ουχ ώστε παντελώς ανελεϊν . Αλλά τούτο ήδη προσεγ:
ut eum lædat , non ul omnino interficiat. Sed hoc γίζει το εκουσίω . Ο γάρ τοσούτω χρησάμενος όρ
quidem accedit ad voluntarium . Qui enim ejusmodi , γάνη προς άμυνας , ή ο μή πεφεισμένως την πληγήν
instrumento ad se defendendum usus est , vel qui “ επαγαγών , δηλός έστι , διά το κεκρατήσθαι υπό του
non parce ictum infixit , liquet eum ideo homini πάθους , αφειδών του ανθρώπου . Ομοίως και ο ξύλο
non pepercisse , quod ira victus fuerit . Sic et qui βαρεί, και ο λίθω μείζονι της δυνάμεως της ανθρω
gravi ligno, et qui lapide majore , quam pro viri πίνης χρησάμενος, τοις άκουσίοις έναριθμείται , άλλο
bus humanis, usus est , in involuntariis numeratur , μέν τι ( 61 ) προελόμενος , άλλο δε τι ποιήσας. Υπό
ut qui aliud voluerit , aliud fecerit. Νam prae ira γάρ του θυμού τοιαύτην ήνεγκε την πληγήν, ώστε
ictum talem intulit, ut etiam percussum interfice ανελεϊν τον πληγέντα καίτοι η σπουδή ήν αυτώ
rel ; quanquam forle in animo habebat eum con συντρίψαι τυχόν, ουχί δε και παντελώς θανατώσαι. Ο
terere, non autem omnino interimere. Qui autem μέντοι ξίφει χρησάμενος, ή ότινιούν τοιούτω , ουδε
ense vel quavis re simili usus est, nullam habet μίαν έχει παραίτησιν και μάλιστα και την αξίνην
excusationem : et maxine , qui securim jaculatus ακοντίσας . Και γάρ ουδέ από χειρος φαίνεται πλήξας ,
est . Manifestum est enim illum manu non percus ώστε το μέτρον της πληγής επ' αυτό είναι , αλλ'
sisse , ita ut ictum ad arbitrium moderari posset : ηκόντισεν , ώστε και το βάρει του σιδήρου , και τη
sed jaculatus est , ita ut et gravitale ferri et acie ακμή , και τη διά πλείστου φορά , όλεθρίαν αναγ
el motu e longinquo, ictus necessario lethalis fieret. D καίως την πληγήν γενέσθαι . Εκούσιον δε πάλιν
Rursus auteni omnino est voluntarium , ac nullam παντελώς , και ουδεμίαν αμφιβολίαν έχον , οίον έστι
habens dubitationem , quod fit a latronibus , et in το των ληστών και το των πολεμικών εφόδων . Ούτοι
bellicis incursionibus. Hi enim propter pecunias μέν γάρ διά χρήματα αναιρούσι , τον έλεγχος απο

lius eos fere hominis ætatem Satanæ traditos fuisse.
At ætas hominis (ysveć.) sæpe annorum viginti
spatio existimatur : velut cum ait Dionysius
Alexandrinus apud Eusebium , lib. VII, cap. 21 ,
Israelilas in deserto fuisse duabus ætatibus . Ipse
Basilius in epistola 201 , quæ scripla est anno 375 ,
Neocæsarienses incusat quod sibi jam totam fere
hominis ætatem succenseánt ; quos tamen non ita
pridem anicos habuerat, ac anno 568, Musonii
morle allictos liiteris amicissimis consolatus ſue
rat . Sæculum apud Latinos non semper stricte su .
milur'; velut ciim ait Hieronymus in epist . 27 ad
Marcellam , in Christi verbis explicandis ver tanta
jum sæcula tantorum ingenia sudasse : vel cum au
clor libri De rebaptismate in Cyprianum lacilo no
mine invebitur, quod adversus prisca consulta post
tot sæculorum tantam seriem nunc primum repente
sine ratione insurgal, p. 357. De hoc ergo triginta
annorum numero non paucos deducendos esse cre
diderim .
(59) Ακοντίσαντα . Sic plerique mss. Editi
ακοντίζοντα.
(60) Κάκεϊνο. Editi addunt ομοίως , guod deest
in omnibus mss.
(61) "Αλλο μέν τι , etc. Sic plerique mss. codices.
Editi άλλο μέν τοι, et paulo post άλλο δε ποιήσας .
 677 EPISTOLARU : CLASSIS II . EPIST . CLXXXVIII. 63
φεύγοντες · οί τε εν τοις πολέμοις επί φόνους έρχον- Α interimunt , caventes ne convincantur : et qui in
ται , ούτε φοβήσαι , ούτε σωφρονίσαι , αλλ' ανελεϊν bellis ad cædem feruntur, his nec terrere , nec ca
τους έναντιουμένους (62) εκ του φανερού προαιρού- sligare , sed adversarios interficere aperte proposi
μενοι . Και μέντοι , κάν δι' άλλην τινά αιτίαν περίερ tum est . Atque etiamsi quis propter aliquam aliam
γον φάρμακόν τις έγκεράση , ανέλη δε , εκούσιον causam curiosum pharmacum miscuieril, et inter
τιθέμεθα το τοιούτον: οίον ποιούσιν αι γυναίκες πολ fecerit, id pro voluntario ducimus ; ut sæpe fa
λάκις, επαοιδαίς τισι και καταδέσμους προς το εαυ ciunt mulieres , quæ quibusdam incantationibus
των φίλτρων επάγεσθαί τινας πειρώμεναι, και προσ et amuletis ad sui amorem aliquos allrahere co
διδούσαι αυτοίς φάρμακα, σκότωσιν έμπoιoύντα ταις nanlur, dantque eis pharmaca mentibus tenebras
διανοίαις . Αί τοιαύται τοίνυν ανελούσαι , ει και άλλο offundentia . Hæ ergo , si interfecerint , etiamsi aliud
προελόμεναι , άλλο εποίησαν , όμως διά το περίεργον volentes, aliud fecerint, lamen propter curiosum
και απαγορευμένον της επιτηδεύσεως εν τοις εκουσίως et prohibitum opus inter voluntarios homicidas
φονεύουσι καταλογίζονται . Και αι τοίνυν τα αμβλω- reputantur. Ιtaque et quae praebent plharmaca abor
θρίδια διδούσαι φάρμακα φονεύτριαι είσι και αυται , tum cientia , sunt el ipsæ homicidæ , sicut et que
και αι δεχόμεναι τα έμβρυοκτόνα δηλητήρια . Ταύτα venena ſetum necantia accipiunt. Hæc quidem huc
μεν εις τοσούτον . Busque.
Θ. Η δε του Κυρίου απόφασις , κατά μέν τήν της IX . Æque viris et mulierious convenit secun
εννοίας ακολουθίαν, εξ ίσου και ανδράσι και γυναιξίν dum sententiæ consecutionem quod a Domino pro
αρμόζει , περί του μή εξείναι γάμου εξίστασθαι, παρ nuntiatum est , non licere a matrimonio discedere,
εκτός λόγου πορνείας . Η δε συνήθεια ούχ ούτως nisi ob ſornicationem . Consuetudo autem non ila
έχει· αλλ ' επί μεν των γυναικών πολλών ευρίσκομεν se habet , sed mulieribus quidem multa accurale
ακριβολογίαν , του μεν Αποστόλου λέγοντας : " Ότι ο observari deprehendimus, cum Apostolus quidem
κολλώμενος τη πόρνη , εν σώμα εστι τού δε Ιερε dicat, Quod qui adhæret meretrici, fil unum cor
μίου : "Οτι , εάν γένηται γυνή ανδρί ετέρω , ουκ pus * ' ; Jeremias vero , Quod si fucrit mulier cum
επιστρέψει προς τον άνδρα αυτής , αλλά μιαινο alio viro , non reverletur ad virum suum , sed pollula
μένη μιανθήσεται και πάλιν . ο έχων » μοιχαλίδα polluetur 80 ; el iterum, Qui habet adulteram , stul -
άφρων και ασεβής . Η δε συνήθεια και μοιχεύοντας tus est el impius 61. Consuetudo autein etiam adul
άνδρας και εν πορνείαις όντας κατέχεσθαι υπό γυναι leros viros el in fornicationibus versantes jubet a
κών πρoστάσσει. " Ωστε ή το αφειμένω ανδρί συνοι mulieribus retineri. Quare quæ una cum viro di
κούσα ουκ οίδα ει δύναται μοιχαλίς χρηματίζειν (65 ) . . misso habitat, nescio an possit adultera appellari .
C
Το γάρ έγκλημα ενταύθα της απολυσάσης τον άνδρα Crimen enim hic aliingit mulierem , quæ 274 vi
άπτεται, κατά ποίαν αιτίαν (64 ) απέστη του γάμου. rum dimisil , quanam de causa a conjugio disces
Είτε και τυπτομένη , μη φέρουσα (63) τάς πληγάς, serit. Sive enim percussa plagas non ferat, ferre
υπομένειν έχρήν μάλλον ή διαζευχθήναι του συνοι salius erat quam a conjuge separari : sive damnum
κούντος : είτε την εις τα χρήματα ζημίαν μη φέ- in pecuniis non ferat, ne haec quidem justa excu
ρουσα , ουδέ αύτη ή πρόφασις αξιόλογος . Ει δε διά το salio : sin autem , quoniam ipse vivit in ſornica
έν πορνεία αυτόν ζήν , ουκ έχομεν τούτο εν τη συν tione, non habemus hanc in ecclesiastica consuetu
ηθεία τη εκκλησιαστική το παρατήρημα αλλά και dine observationem , imo vero ab infideli viro non
απίστου ανδρός χωρίζεσθαι ου προσετάχθη (66 ) γυνή , jussa est mulier separari , sed propter eventum in
αλλά παραμένειν , διά το άδηλον της εκβάσεως . Τι certum remanere. Quid enim scis , mulier, an virum
γάρ οίδας, γύναι , εί τον άνδρα σώσεις ; " Ωστε η salvum sis factura ** ? Quare , quæ reliquit , est
καταλιπούσα , μοιχαλίς , εί επ ' άλλον ήλθεν άνδρα. Ο adultera, si ad alium virum accessil . Qui autem
δε καταλειφθείς συγγνωστός έστι , και η συνοικούσα relictus est , dignus est venia , el quæ una cum eo
τω τοιούτω ου κατακρίνεται . Ει μέντοι ο ανήρ , απο habitat, non condemnalur. Sed si vir , qui ab uxore
στάς της γυναικός , επ' άλλην ήλθε , και αυτός μοιχός , D discessit , accessit ad aliam , est et ipse aduller,

50 1 Cor. Vi , 16. 80 Jerem . 1 , 1 . 51 Proν . ΧVΙΙ , 22 . 31 1 Cor . VΙΙ , 16.

( 62 ) Τους έναντιουμένους . Editi αυτούς έναντιου
uévous. Melius in plerisque mss. quos secuti sumus.
(63 ) Χρηματίζειν. Ιta fere ones mss . Editi χρη
ματίσαι.
(64) Karà toiar aiziur . Sequitur in hoc canone
Basilius Romanas leges, quas lamen l'atelur cum
Evangelio minus consentire. Lex Constantini jubet
in repudio mittendo a ſemina hæc sola crimina in .
quiri, si homicidam , vel medicamentarium , vel se
pulcrorum dissolutorem maritum suum esse proba
verit. Al eadem lege viris conceditur, ut adulteras
üxores diinittant. Aliud discrimen hoc in canone
uxores inter et marilos ponitur, quod uxor injuste
dimiesa, si ab alio ducatur, adulterii nolam non
effugiat ; dimissus autem injuste marilus nec adul
ter sit, si aliam ducat , nec que ab eo ducitur ,
aduller Cielerum Basilius ante episcopalum eo
dem jure uxorem ac maritum esse censebat. Nam
in Moralibus, reg. 73, p . 308 , slaluit virum ab
uxore, aut uxorem a viro non debere separari, nisi
quis deprehendatur in adulterio. Utrique pariter in
ierd : eil novis nuptiis , sive repudient, sive repu
dienlut.
(65) Mņ spépovoa. Sic mss . plerique omnes. Editi
μη φέρει .
( 65) Προσετάχθη. Sic mss. plerique omnes . Editi
Oggetárn .
 S. BASILII MIGNI 680
670
quia facit ut ipsa adulterium conunmillnt ; et que A διότι ποιεί αυτήν μοιχευθήναι και η συνοικούσα
una cum ipso habitat, csl adultera , quia alienum αυτώ , μοιχαλίς , διότι αλλότριον άνδρα προς εαυτήν
virum ad se traduxit. μετέστησεν ..
X. Qui jurant se ordinationem non accepturos, I ' . Οι ομνύοντες μη καταδέχεσθαι την χειροτονίαν ,
ejurantes , ne cogantur pejerare . Ειsi enim videtur εξομνύμενοι , μη αναγκαζέσθωσαν επιορκεϊν. Ει γάρ
aliquis esse canon , qui ejusmodi hominibus conce και δοκεί τις είναι κανών (67 ) και συγχωρών τοις
dat ; experientia lamen cognovimus eos qui peje. Toloútais . ääha teipą įyvú ajuev, ő tl Oůx eủoãouvra :
rarunt, felices exitus non habere. Consideranda οι παρορκήσαντες . Σκοπεϊν δε δει και το είδος του
autem sunt , el species jurisjurandi , et verba, et öpxos , zal tà onuara , xal tt,v otáhesiv åp his ow
animus quo juraverunt, et sigillatim quæ verbis μοκασι, και τας κατά λεπτόν εν τοις ρήμασι προσθή
addita fucrunt , adeo ut si nulla prorsus sit rei le κας: ώς , εάν μηδε μία ή μηδαμόθεν παραμυθία , χρή
niendæ ratio , tales omnino dimiltendi sint. Quod tavtenős ėğv tous TO !GÚTOUŞ . Tò méscol Xati Levi
autem allinet ad Severi negolium , videlicet ad pre μον ( 68 ) πράγμα , ήτοι τον υπό τούτου χειροτονη
sbyterum ab ipso ordinalum , videtur mihi res lem θέντα πρεσβύτερον , τοιαύτην τινά μοι δοκεί παρα
peramentuin ejusmodi habere , si idem et tibi vi μυθίαν έχειν , ει και σοι συνδοκεί. Τον αγρόν εκείνον
deatur . Agrum illum Mestiæ subjectum , cui ille vir B còv ÚToxclusvov th Mysteig 169) , ÉText,púzor, ó
addictus fuit, jube Vasodis subesse . Sic enim nec άνθρωπος, κέλευσον Ουασόδους υποτελεϊν . Ούτω γάρ
pejerabit ille a loco non recedens, nec Longinus, xixeivos ou ata popxńcel ( 70 ) un avayw gwv toù TÓTOU "
secum habens Cyriacum , in causa erit cur deserta και ο Λογγίνος , έχων τον Κυριακών μεθ' εαυτού ,
sil ecclesia , neque animam suam per otium dam ουκ ερημώσει την εκκλησίαν , ουδέ τήν εαυτού ψυχήν
nabit . Neque nos aliquid praler canones efficere διά της αργίας καταδικάσει ( 71 ) . Και ημείς δόξομεν
videbimur, accommodatione ulenles in Cyriacum, μή παρά κανόνας ποιεϊν τι , συμπεριφερόμενοι το
qui cum se Mindanis permansurum jurasset , la Κυριακή , ομόσαντι μεν συμπαραμένειν Μινδανοίς (72) .
men translationem suscepit . Reditus enim erit ju καταδεξαμένω δε την μετάθεσιν. Η γάρ επάνοδος
risjurandi observatio . 275 ( Economiæ autem a φυλακή έσται του όρκου . Το δε είξαι αυτόν τη οικό

( 67 ) Kariór. Videliir lunc canonem seculus esse cium habuerit , ενιαυτόν αργήσας , postquam anno
S. Athanasius, cum Dracontium , qui juraverat se oliatus fuerit , ad legendum suscipietur. Paregorio in
abiturum , si ordinaretur episcopus, ac ordinatus epist . 55 sic minas intentat, nisi mulieren dimit
ſugerat, ad suscipiendam Ecclesiæ curam , nulla tal subintroductam : Τελευτήσεις αργών , και δώσεις
habita jurisjurandi ratione, hortatus est. τω Κυρίω λόγον της σεαυτού αργίας. Μorieris olie
(68) Katà Levñpov. Perobscurus hic canon vide- C sus et rationem Domino reddes olii tui . Il canone 13
lur sic explicari posse. Longinus presbyter erat in Apostol. ápria est depositionis pæna . Eodem sensu
agro Mestie subjecto . Sed cum is depositus esset apud Epiphanium , hæres. 73, cap . ultimo usurpatur
ob aliquod delicium , ac forte honorem sacerdotii verbum åpysiv . Erat ergo dejectuis sacerdotio Longi
retineret, ut nonnunquam fiebal, Severus episco nus ob aliquod delictum , quod multo gravius visum
pus in ejus locum transtulit Cyriacum , queni anlea fuisset, si recedente Cyriaco , nenio alius regendæ
Mindanis ordinaveral, ac jurare coegeral se Minda Ecclesiæ idoneus occurrisset . Huic incommodo it
nis mansurum . Nihil hac in re stalui posse videba medeatur Basilius, rem tractat ila prudenter, ut
tur, quod non in magnam aliquam diflicullalem nec Cyriacus perjurii reus sit , nec Longini peccalo
incurreret. Nam si in agro Mestiæ subjecto Cyriacus quidam veluti cumulus ob desertam et viduam ec
remaneret, perjurii culpam sustineval . Si rediret clesiam addatur.
Mindana, ager Mesliæ subjeclus presbytero care (72) Murdarois. Erant ergo Mindana Vasodis
bat , atque hujus incommodi culpa redundabat in subjecta , id est chorepiscopo Vasodis sedenti ; si
caput Longini, qui ob deliquum depositus fuerat. quidem Basilius agrum Mesliæ subjectum Vasodis
Quid igitur Basilius ? Ulrique occurrit incommodo ; subjici jubel, ut Cyriacus ex agro , in quem transla
jubet agrum , qui Mesliæ subjeclus erat , Vasodis tus fuerat, non discedens , redire tamen Mindan :
subjici, id est loco , cui subjecta erant Mindana. censeatur. Ex quo etiam colligi potest vel Cyriacum
lloc ex remedio duo consequebatur Basilius, ui et non stricte jurasse Mindanis se mansurum , sed
ager ille presbytero non carerel, el Cyriacus ibi re paulo latius de tota regione, quæ sub eodem erat
manens, Slindana lamen redire censeretur, cum D ac Mindana chorepiscopo, jusjurandun concepisse ;
jam hic locus eidem ac Mindana chorepiscopo pa vel Basilium , ut in re dificili ac molesta, benignan
reret. interpretationem adhibuisse. Sed prior sententia
(69 ) Mnoteia. Sic quatuor mss . Editi Micolz . magis arridet, quia summa erat Basilii in jurisju
Coisl . primus Myotiq . Nonnulli niss . Mnclix. radi observatione religio . Exemplum salis simile
l'aulo post oditi Ovaskools , plerique mss . lit in texlii. occurrit apud S. Augustinum , qui rem paulo aliler
(70) Tiapopxnoel. Sic miss. plerique. Edili stap ac Basilius temperavit. Nam cum Timotheus quidam
ορκίσει.. Severo episcopo jurasset nunquam se ab eo reces
( 71 ) Δια της αργίας καταδικάσει . His vocibus surum , isque postea ordinalus alibi diaconus, nec
rile explicatis , loliis canon qui valde obscurus est, redire posse videretur ad Severum ob susceptam
illustrabitur. Balsamon et Zonaras tenebras offun ordinationem , nec ubi ordinatus fuerat remanere
dunt, dum Longinun illuun existimant hominem ob religionem jurisjurandi ; censuil Augustinus una
potentem ſuisse, qui se vastalurum Ecclesiam mia cum Alypio el Samsucio non ſuturum perjurii reum
nabatur, nisi in agro suo relineret Cyriacum pre Timotheum , si non per ipsum , sed per Severum
sbyterum . At illuul, old tñs àprias, neque per olium lieret , ut ab eo discederet ; quandoquidem de sua
animam suam condemnabii, depsitum fuisse probal Timotheus, non de Severi voluntate juraveral, nec
Longinum agri Mestiæ subjecti presbyterum . id vicissim Severus sese jurejurando obstrinxerat.
enim sonal &pria apud Basilium . Sic can . 69 : Aug., epist. 62 et 63 .
Leclor si cum sua sponsa anie matrimonium commer
681 EPISTOLARUM CLASSIS JI . EPIST . CLXXXVII. CO2

νομία εις επιορκίαν αυτώ ου λογισθήσεται , διά το μή A dispensationi si cesserit , id ci perjarii Ioco non
προσκείσθαι τω όρκω , μηδέ πρός βραχύ αναχωρή- imputabitur, quippe quia jurijurando adjectum non
σειν (73) Μινδάνων , αλλά παραμενεΐν εις το εφεξής . est ne paululum quidem Mindanis recessurum , scd
Σευή ρω δε , προφασιζομένω την λήθην , ημείς συγχω- deinceps permansurunι . Nos autem Severo oblivio
ρήσομεν , είπόντες , ότι των κρυπτών γνώστης ου πε nem causanti sic ignoscemus, ut eum moneamus ,
ριόψεται την εαυτού Εκκλησίαν υπό τοιούτου λυμαι- occultorum cognitorem suamipsius Ecclesiam non
νομένην ποιoύντος μέν ακανονίστως το εξ αρχής , passurum ab ejusmodi homine labefactari : qui
όρκη δε καταδεσμούντος παρά τα Ευαγγέλια : παρορ præter canones ab initio fecit, ac jurejurando con
κείν δε διδάσκοντος δι' ών μετετέθη , ψευδομένου δε tra Evangelia astringit , et perjurium transfe
νύν δι' ών (74) την λήθην σχηματίζεται. Επειδή δε rendo edocel , ac postremo, dum oblivionem simu
ουκ εσμέν καρδιών κριται, αλλ' εξ ών ακούομεν κρί- lat , mentitur. Sed quoniam cordium judices non
νομεν · δωμεν τω Κυρίω την εκδίκησιν , αυτοί δε sumus , sed ex iis quæ audimus , judicamus , de
αδιακρίτως αυτόν δεξώμεθα , συγγνώμην δόντες αν mus Domino vindictam , eumque citra examen su
θρωπίνω πάθει , τη λήθη. spiciamus, humano vitio, oblivioni scilicet, igno
scentes .
ΙΑ '. ο δε τον ακούσιον ποιήσας φόνον αρκούντως Β XI. Qui autem involuntariam caedem fecit , unde
εξεπλήρωσε την δίκην εν τοίς ένδεκα έτεσι . Δηλον cim annorum spatio abunde judicio satisfecit . Νain
γάρ , ότι επί των πληγέντων τα Μωϋσέως παρατη dubio procul , erga eos qui percussi sunt ', Moysis
ρήσομεν» και τον κατακλιθέντα μεν επί των πλη- prescripta observabimus, ac eum qui decubuit qui
γών ας έλαβε , βαδίσαντα δε πάλιν επί τη ράβδω dem post acceptas plagas , sed iterum baculo suo
αυτού , ου λογισόμεθα πεφονεύσθαι . Ει δε και ουκ innixus ambulavit, non censebimus occisum fuisse .
εξανέστη μετά τας πληγάς , αλλ' ούν το μή προ Sin autem non surrexit post plagas , quia tamen non
ελέσθαι αυτόν ανελεϊν ο τυπτήσας φονευτής μεν , αλλ' voluit occidere is qui perculit , homicida quidem
ακούσιος διά την πρόθεσιν. est, sed involuntarius propter propositum.
1Β'. Τους διγάμους παντελώς ο κανών της υπ XII . Canon omnino digamos a ministerio exclu
sit..
ηρεσίας απέκλεισε .
ΙΓ '. Τους εν πολέμους φόνους οι πατέρες ημών εν XIII . Cædes in bellis factas patres nostri pro cæ
τοίς φόνοις ουκ ελογίσαντο· εμοί δοκεϊν , συγγνώμην dibus non habuere ; iis , ut mihi videlur, qui pro
δόντες τους υπέρ σωφροσύνης και ευσεβείας αμυνο- pudicilia ac pietate pugnant , ignoscentes . Fortasse
μένοις . Τάχα δε καλώς έχει συμβουλεύειν , ώς τάς c tamen recte suadebitur , ut ipsi , cum manus eo
χείρας μή καθαρούς , τριών ετών (75 ) της κοινωνίας rum puræ non sint , per tres annos a sola commu
μόνης απέχεσθαι . nione abstineant.
ΙΔ' . Ο τόκους λαμβάνων (76) , εάν καταδέξηται το XIV . Qui usuras accipit , si voluerit injustum
άδικον κέρδος εις πτωχούς αναλώσαι , και του λοιπού lucrum in pauperes insumere, et deinceps ab avari
του νοσήματος της φιλοχρηματίας απαλλαγήναι , tiæ morbo liberari, ad sacerdotium admitti potest.
δεκτός έστιν εις ιερωσύνην .
1Ε ' . Θαυμάζω δέ σου , την γραμματικήν ακρίβειαν XV . Miror sane quod grammaticam in scriplura
επί της Γραφής απαιτούντος, και λογιζομένου , ότι diligentiam requiras, ac dictionem coactam esse
ήναγκασμένη εστίν η λέξις της ερμηνείας το αυτής putes illius interpretationis , que suum ipsius si
εύσημον εκδιδούσης, ου το κυρίως υπό της Εβραϊ- gnificatum commode exprimit , neque id transfert ,
κής φωνής σημαινόμενον μετατιθείσης. Επει δε δεί quod proprie Hebraica voce significatur. Sed quia
μη αργώς παρελθεϊν το υπ' ανδρός ζητητικού κινη segniter non prætereunda quæstio . quæ a viro qua
δεν πρόβλημα , τα πετεινά του ουρανού και οι ιχθύες rendi studioso proposita est : aves celi , et pisces

(73 ) Αναχωρησειν . Sic plerique mss . Editi ανα
χωρήσαι.
( 74) Nür di' ár. Primam voculanı, quae deerat
in editis, agnoscunt plerique mss . codices.
(75) Τριών ετών . Mulla observant in hoc loco
Basilii canonum interpretes Balsamon , Zonaras et jubet, non sine benigna interpretatione in Cappado
Alexius Arislenus : 1 ° Consiliumn dari a sancto Pa
cre, non legem imponi , nec nilitum conscientiam
i pollutam videri , sed manus non puras ; 2 • obje
cisse hunc canonem episcopos imperatori Phocæ ,
Cum eos qui in bello ceciderant inter martyres re
ierri vellet ; 3 ° hunc canonem non fuisse observa
um , ulpole minus apposilum ad publicam utilita
em , ac prælerea minus consentaneum Athanasii
sententiæ , qui in epistola ad Amum , adversarios in
bello occidere, et legibus vermissum et laude dignum
Esse pronuntiat.
( 76) Τόκους λαμβάνω ». Ex his patet ejusmodi
PATROL. GR . XXXII.
peccatum non in insignibus pænitentiæ gradibus,
D sed inter consistentes expiatum fuisse . Alioqui ad
itum in sacerdotium non reliquisset Basilius.Atque
ex hac lenitate illud etiam colligi possit, canonem
17 Nicænum, qui clericos usuram exigentes deponi
cia observatum fuisse. Videntur enim Græci cano
nem 44 apostolorum sequi maluisse quam Nicæ
num ; siquidem in canone decimo Trullano, ilideni
ut in canone pseudoapostolico, sanciunt, ut epi
scopus, presbyter, vel diaconus, qui usuras vel quæ
dicuntur centesimas accipit, vel cesset vel deponatur.
Conjici ergo possit Basilium ejusmodi peccato, quod
in laicis leniier punit, non gravissimam poenam in
clericis statim irrogasse . Illius autem lenitalem inde
repetit Balsamon , quod fenus civilium legum aucto
rilate comprobaretur .
22
683 S. BASILII MAGNI 634
tnaris 55 , etiam in mundi creatione eamdem sortiti A της θαλάσσης και εν τη κοσμοποιία την αυτήν έλα
sunt generationem. Nam genera utraque ex aquis χον γένεσιν. Εκ των υδάτων γάρ εξήχθη αμφότερα
producta sunt. Causa autem , quod utrisque eadem τα γένη . Το δε αίτιον , ότι ταυτόν έστιν εκατέροις
est proprietas . Hi enim in mari natant , illæ vero ιδίωμα. Τα μεν γάρ διανήχεται το ύδωρ, τα δε επι
in aere. Itaque eam ob.causam communiter eorum νήχεται το αέρι . Διά τούτο μεν ούν κοινή αυτών
facta mentio. Hoc autem loquendi genus , quod ad επεμνήσθη . Το δε σχήμα του λόγου ως μέν προς
pisces quidem allinet , non convenienter redditum τους ιχθύας ακαταλλήλως αποδοθέν ( 77) , ώς δε προς
est : at quod ad omnia in aquis degentia , 276 valde πάντα τα εν ύδασι διαιτώμενα και πάνυ οικείως . Τα
etiam proprie . Νam aves celi sunt hoιnini subje- γάρ πετεινά του ουρανού υποτέτακται το ανθρώπω,
ctæ , itemque maris pisces , et non ipsi solum , sed και οι ιχθύες της θαλάσσης και ουκ αυτοί μόνον ,
omnia etiam , quæ mariuin senitas perambulant. αλλά και πάντα τα διαπορευόμενα τρίβους θαλασ .
Non enim si quid est aquatile, continuo piscis est, σων . Ου γαρ εί τι ένυδρον, και ιχθύς έστιν , ώς τα
ut sunt cetacea , balene , et Zygene , et delphines , κητώδη , φάλαιναι (78) , και ζύγαιναι, και δελφίνες,
et phocæ , ad hæc et equi , et canes , et serræ , et και φώκαι , και προσέτι ίπποι , και κύνες, και πρίο
gladii , et boves marini ; si vis autem , et urticæ , et νες , και ξιφίαι , και οι θαλάσσιου βούς · ει δε βούλει ,
pectines , et omnia testacea , quorum nullum est B και άκαλή φαι, και κτένες, και τα οστρακόρινα
piscis , et omnia que sernilas marium perambulant : πάντα , ών ουδέν έστιν ιχθύς, και πάντα και διαπο
quare tria sunt genera , aves coli , pisces maris, et ρεύεται τρίβους θαλασσών ( 79) : ώς είναι τρία τα
quecunque aquatilia quidem sunt , sed a piscibus γένη , πετεινά ουρανού , ιχθύας θαλάσσης , και όσα
distincta , semilas mariuum ipsa quoque perambu- των ενυδρων τοίς ιχθύσιν αντιστελλόμενα διαπορεύον
lant. ται και αυτά τας τρίβους θαλασσών .
XVI . Neeman autem non magnus apud Dominum , IG' . Ο δε Νεεμάν (80) ουχί μέγας παρά Κυρίω,
sed apud dominum suum * , hoc est, unus erat ex αλλά παρ' αυτώ κυρίω αυτού τουτέστι, των παρα
iis qui magna pollebant auctoritate apud regem δυναστευόντων ήν τώ βασιλεί των Σύρων . Πρόσεχε
Syrorum . Itaque animum diligenler altende ad ούν ακριβώς τη Γραφή , και αυτόθεν εύρήσεις την
Scripturam , et vuæstionis sua sponte occurret so λύσιν του ζητήματος .
lutio .
EPISTOLA CLXXXIX . ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΡΠΘ.
Laudai Pastathium Basilius, quod sibi dolorem abstersissel in gravissimis inimicorum injuriis, nunc hoc, nunc illud,
munc tres deos, nunc Sabellii errorem affingentium . His criminibus depulsi , novilatem objiciebant, eo quod unam di
vinilatem admilleret in tribuspersonis. Fatelur Basiliusde postremocrimine : elcum illi unam in tribusdivinitalem
rejicerent, ul excludereni Spiritum sanctum , demonstrat cum ut in baptismo, ita in aliis etiam Patri et Filio adjungi
debere ; ei cumeidivina nomina tribuantur, Dei nomen non esse denegandum , quod etiam simulacris et dæmoniis iribu
tum . Cum autem objicerent.hac voce naturam designari, probat in tribus personis, ul unam operationem , ila unam esse
naturam .
Eustathio archiatro. C Ευσταθία (81) άρχιάτρω .
1. Omnibus quidem vobis , qui artem medicam 1. "Έστι μεν και πάσιν υμίν τοις τηνιατρικήν με :
tractatis , humanitas disciplina est . Ac mihi vide τούσε φιλανθρωπία το επιτηδευμα. Και μοι δοκεί
tur, qui omuibus rebus , quæ quidem in vita studio των κατά τον βίον σπουδαζομένων απάντων και την
habentur , scientiam vestram anteponit , decenter υμετέραν προτιθείς επιστήμην επιτυχείν αν της
judicare, nec aberrare a recio ; siquidem pretiosis- πρεπούσης κρίσεως , και μη διαμαρτείν του προσ
sima omnium rerum vita fugienda est et foolesta , ήκοντος (82) : είπερ το πάντων προτιμότατον , ή
nisi illam liceat cum sanitale conjunctam habere ; ζωή φευκτόν εστι και επώδυνον, εάν μή μεθ ' υγείας
vestra autem ars conciliatrix est sanitatis. Sed in εξή ταύτην έχειν · υγείας δε χορηγός ή υμετέρα
te præsertim scientia suis est absoluta numeris, ac τέχνη . Αλλά σου διαφερόντως περιδέξιος έστιν ή
majores tibi ipse constituis humanitatis terminos , επιστήμη , και μείζονας ποιείς σεαυτώ της φιλαν
non corporibus definiens artis beneficium , sed et θρωπίας τους όρους , ου μέχρι των σωμάτων πε
animi morborum suscipiens curationem . Hæc au ριορίζων την έκ της τέχνης χάριν, αλλά και των

68 Psal . VΙΙ , 9. 84 IV Reg. V , 1 .

Alias LXXX. Scripta anno 374 exeunte, aut o latow , posuimus, ut in epist.151. Legitur hæc epi
ineunte 375. stola inter opera S. Gregorii Nysseni lom . Nii ,
( 77) 'Αποδοθέν . Sic omnes mss . Editi απεδόθη . p . 6. In ora Regii cujusdam codicis num. 2896 biec
(78) válairai. Ila quinque melioris nolie codi leguntur : Ιστέον , ότιτηνεπιστολήν ταύτην του Νύσ
ces , quibus favent plures alii, in quibus legitur vá σης είναι λέγουσι τινες. " Έοικε δε , όσον από του χα .
λαιναι . Editi βάλαιναι et ζύγεναι. Μss . ζυγαϊναι, ρακτήρος της γραφής : Sciendum est hanc epistolam
Paulo post editi βόες, mss . βούς. Nysseni esse nonnullos dicere ; idque verisimile est ,
(79) Θαλασσών . Consentiunt in hac voce mss. quantum ex scribendi rntione perspicitur.
codices . Editi θαλάσσης. (82 ) Του προσήκοντος . Vat., Coisl . secundus et
(80 ) Νεεμάν . Sic mss. codices plerique , nonnulli duo Regii του πρέποντος. Medicarus consentii cum
Ναιμάν . Editi Νααμάν . editis . In Harlæano autein et Coisliniano primo non
( 81 ) 'Αρχιάτρω. Sic , pro eo quod erat in editis reperitur hæc epistola.
685 EPISTOLARUM CLASSIS II . EPIST. CLXXXIX . 626

ψυχικών αρρωστηματων επινοών την διόρθωσιν . A tem dico non solum famam plurimorum sequens,
Ταύτα δε λέγω, ου μόνον ταϊς των πολλών φήμαις sed mea etiam edoctus experientia , cum in aliis
επόμενος , αλλά και τη κατ' εμαυτόν διδαχθείς πείρα, multis rebus, tum maxime nunc in hac inimicorum
εν πολλοίς τε άλλοις , και διαφερόντως νύν εν τη των nostrorum non enarrabili malitia , quam in nostrani
εχθρών ημών ανεκδιηγήτω κακία : ήν ρεύματος πονη vilam mali fluenti more effusam solerter dissipasli :
ρού δίκην κατά της ζωής ημών επιδρυείσαν (83) cum gravem illam cordis nostri inflammationem
εύμηχάνως διέχεας, την βαρείαν ταύτην φλεγμονήν infusis consolationis verbis excussisti. Ego enim
της καρδίας ημών τη επαντλήσει των παρηγορικών ad alternantem inimicorum nostrorum variumque
λόγων διαφορήσας . Εγώ γάρ ( 84) , προς την επάλλη contra nos conalum respiciens, tacere existimabam
λον των εχθρών ημών και ποικίλην καθ ' ημών επι oportere, ac inflicta mala silentio perſerre , neque
χείρησιν αποβλέπων , σιωπών ώμην δείν, και δέ contradicere hominibus mendacio armatis , malo
χεσθαι καθ' ήσυχίαν τα επαγόμενα . (85) μηδέ αντ illo jaculo, quod et per ipsam veritatem non raro
ερείν τοις καθωπλισμένους το ψεύδει, το πονηρό cuspidem adigit . Tu vero recte 277 fecisti , quod
τούτω όπλω , τώ και διά της αληθείας πολλάκις την hortatus es , ut ne veritatem proderem , sed redar
ακμής εισωθούντι . Συ δε , καλώς ποιών , μη κατα guerem sycophantas, ne plures lædantur, prosperos
προδιδόναι την αλήθειαν ενεκελεύου ( 86) , αλλά δι- Β mendacio contra veritatem successus habente .
ελέγχειν τους συκοφάντας , ώς αν μη πολλοί παραβλαβείεν , κατευημερούντος της αληθείας του ψεύδους:
2. "Εδοξαν ούν μοι παραπλήσιόν τι ποιείν τω Αι 2. Visi sunt igitur mihi simile quiddam facere
σωπεία μύθω οι το αεροφάσιστον καθ' ημών αναλα Æsopi fabulæ , qui sine ulla prorsus causa odium
βόντες μίσος . Ως γάρ εκείνος έγκλήματά τινα το in nos susceperunt . Quemadmodum enim ille fingit,
αρνίω τον λύκον προφέρειν εποίησεν , αισχυνόμενον crimina quædam agno lupum inferre, verecundan
δηθεν το δοκείν άνευ δικαίας προφάσεως αναιρείν tem videlicet sine justa causa eum , qui prius nihil
τον μηδεν προλυπήσαντα του δέ αρνός (87) πάσαν læsisset , occidere videri ; sed cum agnus oninen
την έκ συκοφαντίας επαγομένην αιτίαν ευχερώς ex calumnia illatam criminationem facile diluisset ,
διαλύοντος , μηδέν μάλλον υφίεσθαι της ορμής τον non idcirco lupum de impetu quidquam remittere,
λύκον, αλλά τοις μεν δικαίοις ήττάσθαι, τοις δε sed jure quidem vinci , dentibus vero vincere : ila
οδούσι νικάν · ούτως oις το καθ' ημών μίσος ώς τι qui odium nostri veluti præclarum quiddam studio
των αγαθών εσπουδάσθη, ερυθριώντες τάχα το δοκείν habuere , cum forte erubescerent , si sine causa
άνευ αιτίας μισείν , αιτίας πλάττουσι καθ' ημών και odisse viderentur , causas contra los et crimina
εγκλήματα , και ουδενί των λεγομένων μέχρι παντός tiones fingunt , nec in ullo eorum quæ dictilant ,
C
επιμένουσιν · αλλά νύν μεν τούτο , μετ' ολίγον δε constanter insistunt , sed modo hanc , paulo post
άλλο, και αύθις έτερον της καθ' ημών δυσμενείας το illam , et rursus aliain suæ in nos inimicitiæ causam
αίτιον λέγουσι . Βέβηκε δε αυτούς επ' ουδενός ή κα assignant . Nulla autem in re consistit eorum mali
κία · αλλ ' όταν τούτου του εγκλήματος αποσεισθώσιν , tia ; sed postquam hac criminatione depulsi fuerint,
ετέρω προσφύονται , και απ' εκείνου πάλιν καταλαμ ad aliam adhærescunt , et rursus ab ista ad aliam
βάνουσιν έτερον κάν πάντα διαλυθή τα εγκλήματα, confugiunt ; nec, si omnia dissoluta fuerint crimi
του μισείν ουκ αφίστανται. Τρείς θεούς (88) πρε na , odisse desistunt. Tres deos a nobis prædicari
σβεύεσθαι παρ ' ημών αιτιώνται , και περιηχούσι τας causantur , atque hac eorum criminatione aures
ακοάς των πολλών , και πιθανώς κατασκευάζοντες νulgi circumsonant , neque hanc calumniam sub
την διαβολήν ταύτην ου παύονται. 'Αλλ' υπερμάχε- tiliter Struere desinunt . Sed pugnat pro nobis
ται ημών η αλήθεια, και ένα κοινό προς πάντας, και veritas , cum et publice omnibus ', et privatim
ιδία προς τους εντυγχάνοντας, δεικνύντων ημών , accedentibus demonstremus , anallhematizari a no
ότι ανατεθεμάτισται παρ' ημών πάς ο τρείς λέγων bis quisquis tres deos dicit , ac ne Christianum
θεούς , και ουδέ Χριστιανός είναι κρίνεται . 'Αλλ' quidem judicari . Sed ubi boc audiverint, in prom
όταν τούτο ακούσωσι , πρόχειρος αυτούς καθ' ημών D plu illis- contra nos Sabellius : et illius morbum
ο Σαβέλλιος , και η εξ εκείνου νόσος επιθρυλλείται doctrinæ nostræ rumor aſingit. Rursus bis quoque
το ημετέρω λόγω . Πάλιν και προς τούτο ημείς το consueta arma , veritatem opponimus ; demonstran
σύνηθες όπλον την αλήθειαν προβαλλόμεθα · δεικνύν. les æque ac Judaismum banc nos bæresim perhor
τες , ότι επίσης το Ιουδαϊσμό και την τοιαύτην αί rescere.
ρεσιν φρίττομεν .
3. Τί ούν; άρα μετά τοσαύτας εγχειρήσεις απο 3. Quia igitur ? num post tanlos conatus 'defessi
καμόντες ( 89) ησύχασαν ; Ουκ έστι ταύτα (90). Αλλά quieverunt ? Nequaquam . Sed novitatem nobis objia
(83 ) Έπιδρυεϊσαν . Ιta Vat. cum tribus aliis et Scripturam et vulgatam του δε αρνίου , sed eam se
Nyss . ac editionc Hagan. Legitur éttlestou sav in qui maluimus quam quinque veteres libri com
Parisiensi, et απορρυείσαν in Basileensi. mendant , et editio Haganoensis. Nyssenus του δε
( 84 ) ' Εγώ γάρ. Ita Med . cum tribus aliis et Nyss . αρνού .
Editi Έγώ δέ. (88) Τρείς θεούς . De hoc triuή , deoram errore
(85) Vide Addenda. ' vide Not. ad epist. 131 .
(86) ' Ενεκελεύου . Τιa mss . Sex . Editi ενεκέ (89 ) Αποκαμόντες . Ιta Med . et tres an. Editi
λευες . Nyss. ένεκελεύσω . αποκάμνοντες.
(87) Toữ 8ě aprós. Leve discrimen inter hanc (90 ) Vide Addenda.
687 S. BASILII MAGNI
ciunt, qui n06 sic incusant quod tres hypostases A
confiteamur : criminantur quod unam bonitatem et
unam potentiam et unam divinitatem dicamus.
Neque id extra veritatem : dicimus enim . Sed cri
minando objiciunt, non sic suam habere consuelu
dinem , nec Scripturam assentiri. Quid igitur ad
hoc quoque nos ? Non putamus æquum esse , ut
vigentem apud ipsos consuetudinem , rectæ do
ctrine legem et normam ducamus. Elenim si valet
ad rectæ doctrinæ demonstrationem consueludo ,
licet et nobis profecto usitatum apud nos mo
rem opponere . Quod si hunc illi rejiciunt , neque ημίν πάντως αντιπροβάλλεσθαι την παρ' ημίν επι
nobis prorsus illos sequi necesse. Itaque Seri-
plura divinilus inspirata nobis sit arbitra ; et apud
quos inventa fuerint dogmala divinis verbis con
B
Sona , ad eos accedet omnino veritatis suffragium . 2 παρ' οίς αν ευρεθή τα δόγματα συνοδά τους θείους
Quodnam igitur crimen est ? Duo enim simul in
accusatione nobis illata objecerunt ; unum , quod
dividamus hypostases ; alterum , quod nullum ex
nominibus que 278 Deo conveniunt , pluraliter το διαιρείν τας υποστάσεις: έτερον δε το μηκέτι
numeremus , sed unam , ut dictum est , bonitatem
et potentiam , et divinitatem , et quæcunque talia
sunt , singulariter enuntiemus. Quod quidem attinet
ad divisionem hypostasewn , ab ea minime alieni
fuerint , qui essentiarum diversitatem in divina de-
cernunt natura . Non enim par est , ut qui tres di .
cunt essentias , non etiam tres hypostases dicant.
Itaque hoc solum crimini datur , quod quæ de divina
natura dicuntur nomina , singulariter pronuntie
mus. C λεγόμενα τη θεία (93 ) φύσει
4. Sed prompla nobis adversus hoc et maniſesta
ratio . Qui enim condemnat eos qui unam dicunt
divinitatem , necessario aut'multas dicenti , aut nul .
lam assentietur . Non enim potest aliud quidquam,
præter id quod dictum est , excogitari . Sed nec
mullas dici divinitus inspirata patitur doctrina ,
quæ sicubi meminit divinitatis , singulariter eam
commemorat, nempe : In ipso habitat omnis pleni .
tudo divinitatis 58 ; et alibi : Invisibilia enim ipsius
a creatione mundi, per ea quæ facta sunt , intellecla
conspiciunlur , tum sempiterna ejus virtus , tum divi
nitas 50. Si igitur in multitudinem extendere nume
runi divinitaturn , illorum solum est , qui errore
multitudinis deorum laborant : omnino autem divi .
nilatem negare, atheorum fuerit ; qua ratione incu
samur, quod unam confiteamur divinitatem ? Sed
apertius orationis suæ nudant propositum : Patri
quidem convenire, ut Deus sit, ac Filium similiter
divinitatis nomine honorari assentientes ; Spiritum
vero , qui una cum Palre et Filio numeralur, divi
38 Colos . 11 , 9. 5€ Rom . 1 , 20 .
(91 ) Όμολογούντων». In uno ex Regiis codicibus
ομολογούντας, et paulo post in Mediceo λέγοντας
ημάς.
( 92 ) Ουδε ημίν . Ρrimam vocem addidimus ex
sex mss. et Nysseno . Paulo post editi επί τούτοις
ήξει πάντως ή θεία της . Sex mss . ex Nyssenus με
688
καινοτομίαν ημίν προφέρουσιν, ούτωσι το έγκλημα
καθ ' ημών συντιθέντες τρεις υποστάσεις ομολογούν
των( 91): μίαν αγαθότητα , και μίαν δύναμιν , και
μίαν θεότητα λέγειν ημάς αιτιώνται . Και ουκ έξω
τούτό φασι της αληθείας · λέγομεν γάρ . Αλλ ' εγκα
λούντες τούτο προφέρουσιν , ότι η συνήθεια αυτών
τούτο ουκ έχει , και η Γραφή ου συντίθεται . Τί ούν
και προς τούτο ημείς ; Ου νομίζομεν δίκαιον είναι
την παρ' αυτούς επικρατούσαν συνήθειαν νόμον και
κανόνα του ορθού ποιείσθαι λόγου . Ει γάρ ισχυρόν
έστιν είς απόδειξιν ορθότητος ή συνήθεια , έξεστι και
κρατούσαν συνήθειαν . Ει δε παραγράφονται ταύτην
εκείνοι , ουδε ημίν (92 ) πάντως ακολουθητέον εκείνοις.
Ουκούν ή θεόπνευστος ημίν διαιτησάτω Γραφή και
λόγοις , επί τούτους ήξει πάντως της αληθείας ή ψη
φος . Τί ούν εστι το έγκλημα ; Δύο γάρ κατά ταυτόν
εν τη κατηγορία τη καθ' ημών προενή νεκται · εν μέν
μηδέν των θεοπρεπών ονομάτων πληθυντικός αρι.
θμείν , αλλά μίαν , καθώς προείρηται , την αγαθότητα ,
και την δύναμιν , και την θεότητα, και πάντα τα
τοιαύτα μοναδικώς εξαγγέλλειν . Προς μεν ούν
την διαίρεσιν των υποστάσεων ουκ άν έχοιεν αλλο
τρίως οι την ετερότητα των ουσιών επί της θείας
δογματίζοντες φύσεως. Ου γαρ εικός έστι τους τρεις
λέγοντας ουσίας μή και τρεις υποστάσεις λέγειν .
Ουκούν τούτο μόνον εστίν εν εγκλήματι , τo τα έπι
ονόματα μοναδικώς
καταγγέλλειν .
4.' Αλλ'έτοιμος ημίν προς τούτο και σαφής ο λόγος.
" Ο γάρ καταγινώσκων των μίαν λεγόντων θεότητα
εξ ανάγκης τω πολλάς λέγοντι , ή τη μηδεμίαν συν
θήσεται. Ου γάρ έστι δυνατόν έτερόν τι παρά το
ειρημένον επινοήσαι . Αλλ' ούτε πολλάς λέγειν ή
θεόπνευστος συγχωρεί διδασκαλία , είπου και μέ .
μνηται , μοναχώς της θεότητος (94) μνημονεύουσα , ότι
'Εν αυτώ κατοικεί πάν το πλήρωμα της θεότη
τος και ετέρωθι : Τα γαρ αόρατα αυτού από κτί
σεως κόσμου τοϊς ποιήμασι νοούμενα καθοράται ,
ή τε αΐδιος αυτού δύναμις και θειότης. Εί ούν εις
πλήθος εκτείνειν τον αριθμός των θεοτήτων, μόνον
D των την πολύθεον πλάνην νενοσηκότων εστί το δε
καθόλου αρνείσθαι την θεότητα των αθέων αν είη :
τίς λόγος εστίν ο διαβάλλων ημάς επί τω μίαν όμο
λογείν τήν θεότητα ; 'Αλλ' εκκαλύπτουσι φανερώτε
ρον τον του λόγου σκοπόν • επί μεν του Πατρός κα
ταδέχεσθαι τον Θεόν είναι , και τον Υιόν ωσαύτως
τιμάσθαι το της θεότητος ονόματι συντιθέμενοι
το δε Πνεύμα , Πατρί και Υιώ συναριθμούμενον ,
in textu .
( 93 ) Τη θεία. Editi εν τη θεία, sed deest prapo
sitio in sex nostris mss .
(94 ) Μοναχώς της θεότητος. Ιta sex mss . et
velusiæ editiones ac Greg. Nyss . Editio l'aris. tiis
θεότητος μοναδικώς αυτής .
 689 EPISTOLARUM CLASSIS II . EPIST. CLXXXIX . ' 690

μηκέτι και τη της θεότητος εννοία συμπαραλαμβά- A nitalis notione nminime comprehendi , sed a Patre
νεσθαι · αλλ' έκ Πατρός μέχρι του Υιού ισταμένην ad Filium usque terminata divinitatis potentia ,
τήν της θεότητος δύναμιν , αποκρίνειν της θεϊκής naturam Spiriius a divina gloria secerni . Disse
δόξης την φύσιν του Πνεύματος. Ουκούν απολογη- rendum igitur et nobis , ut poterimus , breviler ,
τέον και ημίν , ώς αν οίοί τε ώμεν , διά βραχέων και contra hanc quoque sententiam .
προς ταύτην την έννοιαν.
3. (95 ) Τίς ούν ο ημέτερος λόγος ; Παραδιδούς ο Κύ 5. Quæ est igitur nostra ratio ? Tradens Domi
ριος την σωτήριον πίστιν τοϊς μαθητευομένους το nus salutarem fidem iis , qui in doctrina instituun
λόγω , τώ Πατρί και το Υιώ συνάπτει και το Πνεύμα tur , Patri ac Filin conjungit et Spiritum sanctum .
το άγιον . Το δε συνημμένον άπαξ διά πάντων φαμεν Quod autem semel conjunctuni est , id per omnia
την συνάφειαν έχειν . Ου γαρ, έν τινι συντεταγμέ- conjunctum esse dicimus. Non enim in aliquo
νον , εν ετέροις αποσχοινίζεται. Αλλ' εν τη ζωοποιώ conjunctum , in aliis sejungitur . Sed in potentia
δυνάμει , καθ' ήν εκ του φθαρτού βίου εις αθανασίαν vivifica , per quam ex corruptibili vita ad immor
ή φύσις ημών μετασκευάζεται , συμπαραληφθείσα ή talitatem natura nostra transfertur, potentia Spiri
του Πνεύματος δύναμις Πατρί και Υιώ , και εν πολ tus una cum Patre et Filio assumpta, et in multis
λοίς ετέροις, οίον εν τη κατά το αγαθόν έννοια , και Β aliis , velut in notiοne boni , et sancti , et alerni ,
το άγιόν τε και αΐδιον, σοφών, ευθές, ηγεμονικόν, δυ- sapientis , recti , principalis, potentis, etiam ubique
νατόν , και πανταχού δηλονότι το αχώριστον έχει εν inseparabilis est , videlicet in omnibus nominibus
πάσι τοις προς το κρείττον υπειλημμένους ονόμα- prestantiorem intelligentiam habentibus. Quapro .
σιν ( 96) . Ουκούν ηγούμεθα καλώς έχειν το εν το pter id rectum esse arbitramur, ut , qui in tot
σαύταις εννοίαις υψηλαίς τε και θεοπρεπέσι συναπτό sublimibus Deoque competentibus notionibus con
μενον Πατρί και Υιώ εν ουδενί διακεκρίσθαι νομί- jungitur Patri el Filio , eum nulla in re separari
ζειν. Ουδε γαρ οίδαμέν τινα των περί την θείαν φύ- existimermus . Νeque enim novimus ullam nominum,
σιν επινοουμένων ονομάτων την κατά το κρείττον que circa divinam naturam intelliguntur , secun
και το χείρον διαφοράν » ως ευαγές (97) είναι οίεσθαι dum melius ac deterius differentiam , ut pium esse
την εν τοις καταδεεστέροις των ονομάτων κοινωνίας existimemus , nominum inferiorum communionem
συγχωρούντας το Πνεύματι, των υπεραιρόντων κρίνειν concedenles Spiritui , prestlantioribus indignum
ανάξιον . Πάντα γάρ τα θεοπρεπή νοήματά τε και ονό- judicare . Οιnnia namque Dec competentia tum co
ματα ομοτίμως έχει προς άλληλα , το μηδέν περί την gilata , tum 279 nomina sunt inter se ejusdenu
του υποκειμένου διαφωνείν (98) σημασίαν. Ου γαρ dignitatis , eo quod nihil circa subjecti significa .
επ ' άλλο το υποκείμενον χειραγωγεί την διάνοιαν C tionem habeant discriminis . Non enim mentis cogi
του αγαθού η προσηγορία , εφ' έτερον δε ή του σο lationem ad aliud quoddam subjectum perducit
φού , και του δυνατού, και του δικαίου · αλλ ' όσαπερ boni appellatio , et ad aliud , sapientis , polentis , et
αν είπης ονόματα, εν διά πάντων εστι το σημαινό- justi : sed quecunque protuleris nomina , unuin
μενον . Κάν Θεόν είπης , τον αυτόν ενεδείξω όν διά prorsus omnia significant . Quod si dixeris Deum ,
των λοιπών ονομάτων ενόησας. Ει δε πάντα τα ονό eumdem significasti , quem per reliqua nomina
ματα τη θεία φύσει επιλεγόμενα ισοδυναμεί αλλήλοις intellexisti. Quod si omnia que de divina natura
κατά την του υποκειμένου ένδειξιν, άλλα κατά ( 99) dicuntur , nomina, idem inter se, ad subjecti desi
άλλην έμφασιν επί το αυτό την διάνοιαν ημών οδη gnationem valent , alia pro alia rei considerandæ
γούντα· τίς ο λόγος της εν τοις άλλοις ονόμασι κοινω ratione mentem nostram ad idem deducentia ; quæ
νίαν , προς Πατέρα τε και Υιον συγχωρούντα το ratio est , aliorum joininum communionem Spiritui
Πνεύματι , μόνης αποσχοινίζειν αυτό της θεότητος ; cum Patre el Filio concedentem , a sola illum ar
ανάγκη γάρ πάσα ή και εν τούτω διδόναι την κοι cere divinitate ? nam necesse est omnino , aut com
νωνίαν , ή μηδε την εν τοις λοιπούς συγχωρείν . Εί munionem in hoc etiam dare, aut nec in reliquis
γαρ εν εκείνους άξιον, ουδε εν τούτο (1) πάντως αν- p deferre. Εtenim si in illis dignus , profecto neque
αξιον. Ει δε μικρότερον , κατά τον εκείνων λόγον , in hoc indignus . Quod si minor est , ut isti dicti
εστίν ή ώστε του της θεότητος ονόματος προς Πα lant, quam ut divinitatis nomen cum Patre et Filio
τέρα τε και Υιόν την κοινωνίαν χωρήσαι, ουδέ άλλου commune habeat ; neque dignus erit , qui ullius
τινός των θεοπρεπών ονομάτων μετέχειν άξιον (2) . alius ex nominibus Deo competentibus particeps
Καταμανθανόμενα γάρ και συγκρινόμενα προς άλ sit . Considerata enim et comparata inter se nomina
ληλα τα ονόματα διά της εκάστους (3) ένθεωρουμέ- per eam notionem, quam in singulis speculamur ,,
(95) Vide Addenda . gorius Nyssenus. Editiones veluste Basilii διαφέ
(96) ' Ονόμασιν. Editi addunt και την συνάφειαν , ρειν . Basileensis secunda et Paris. διαφέρειν
Sed hec desunt in Med , et Coisl. secundo ac Reg . (99) " Α ...λα κατά . Unus ex Regiis αλλ' ου κατά .
secundo et Nyss . In tribus aliis codicibus legitur ( 1) Ουδε εν τούτω . Medicaeus cum tribus aliis
1.antuτη την συνάφειαν sine conjunctione. ουδε εν τούτοις .
97) Ως ελαγές. Sic Med. et tres Regii. Sic (2) "Αξιον . Editi ήν άξιον. Deest vocula in quin
etiam legitur apud Gregorium Nyss . Editiones Ba que mss . et apud Greg . Nyss .
silii , excepla Haganoensi, is įvayés , ut neſas du (5) Εκάστoις ένθεωρουμένης. Ιta mss . quinque ,
camus .
pro eo quod erat in editis εν εκάστους θεωρου
(98) Διαφωνείν . Ιta 1Ss . quatuor . Sic etiam Gre μένης.
691 S. BASILII MAGNI 69
invenientur Dei appellatione non inferiora . Ejus Ανης εμφάσεως , ευρεθήσεται μηδέν της του Θεού
rei argumentum est, quod hoc nomine multa etiam ex προσηγορίας έλαττον έχοντα . Τεκμήριον δε , ότι τούτο
inferioribus vocantur ; imo Scriptura divina non μεν τω ονόματι πολλά και των καταδεεστέρων επονο
parca est hujus equivocæ appellationis , ne in ah μάζεται μάλλον δε ου φείδεται η θεία Γραφή της
surdis quidem et repugnantibus rebus , velut cum ομωνυμίας ταύτης , ουδε επί των απεμφαινόντων
simulacra Dei appellatione designat . Dii enim , in πραγμάτων, ώς όταν τα είδωλα τη του Θεού προσ .
quit , qui cαlum et terram non fecerunt, tollantur, ηγορία κατονομάζη . Θεοί γάρ, φησίν, οι ουκ εποίη
et subter terram conjiciantur 57 ; item : Omnes , in σαν τον ουρανόν και την γην , αρθήτωσαν , και
quit, dii gentium dæmonia 88. Et pythonissa cum υποκάτω της γης βληθήτωσαν · και , Πάντες ,
incantationibus suis Sauli animas evocaret , de iis φησίν, οι θεοί των εθνών δαιμόνια. Και η εγγαστρί
animabus quæ requirebantur , deos vidisse se μυθος , εν ταις μαγγανείαις αυτής ψυχαγωγούσα
dixit 89. Quin et ipse Balaam , cum augur quidam το Σαούλ (4) τας επιζητουμένας ψυχάς, θεούς έω
esset et vates , el per manum , ut ait Scriptura, vali ρακέναι φησίν . Αλλά και ο Βαλαάμ οιωνιστής της
cinia ferret , et dæmonum doctrinam per augura ών και μάντις , και δια χειρός τα μαντεία φέρων,
lem curiosilalem sibi ipse comparasset , Deum καθώς φησιν ή Γραφή , και την εκ δαιμόνων διδασκα
B
consuluisse memoratur a Scriptura 60. Ac mulla λίαν διά της οιωνιστικής περιεργίας εαυτό κατορθώ
ejusmodi licet ex Scripturis divinis colligentem σας , παρά Θεού συμβουλεύεσθαι υπό της Γραφής
demonstrare , lioc nomen supra reliquas appellalio- ιστορείται. Και πολλά τοιαύτά εστι συλλεξάμενον εα
nes , quæ Deo dignæ sunt , nihil habere præcipui : των θείων παραθέσθαι Γραφών· ότι το όνομα τούτο
quandoquidem ipsum , ut dictum est , etiam de re ουδέν υπέρ τάς λοιπάς τάς θεοπρεπείς προσηγορίας
bus absurdis et repugnantibus æquivoce usurpa πρωτεύει , ότε, καθώς είρηται, και επί των απεμ
lum invenimus . Al sancti nomen , et incorrupli, et φαινόντων ομωνύμως λεγόμενον ευρίσκομεν . Το δε
recti , el boni , nusquam communicatum cum rebus του αγίου όνομα , και του αφθάρτου, και του ευθέος ,
indignis a Scriptura edocti sumus . Igitur si nomina , και του αγαθού , ουδαμού κοινοποιούμενον προς τα
quæ præcipuo modo de sola divina natura pie usur μη δέοντα παρά της Γραφής εδιδάχθημεν . Ουκούν,
panlur, Spiritui sancto cum Patre et Filio commu εί εν τοίς εξαιρέτως επί μόνης της θείας φύσεως ευ
nia esse non negant ; quæ jam ratio est , illud σεβώς λεγομένοις ονόμασι κοινωνείν το άγιον Πνεύμα
solum contendere, non communicari, quod, secun προς τον Υιόν και τον Πατέρα ουκ αντιλέγουσι , τις
dum æquivocum quemdam usum , et dæmoniis et ο λόγος , τούτω μόνο κατασκευάζειν ακοινώνητου
simulacris impertiri demonstralun est ? C είναι , ου μετέχειν εδείχθη , κατά τινα ομώνυμου
χρήσιν και τα δαιμόνια και τα είδωλα;
280 6. Sed aiunt naturam hac appellatione 6. ' Αλλά λέγουσι φύσεως ενδεικτικήν είναι την
lenionstrari , communem autem non esse cum προσηγορίαν ταύτην · ακοινώνητον δε είναι προς
Palre et Filio Spiritus naturam , ac proinde nec in Πατέρα και Υιόν τήν του Πνεύματος φύσιν , και διά
hoc nomine communionis eum esse participem . τούτο μηδέ της κατά το όνομα τούτο κοινωνίας μετ
Ostendant igitur, quibus rebus diversitatem natu έχειν . Ουκούν δειξάτωσαν , διά τίνων το της φύσεως
ræ agnoverint . Si enim posset ipsa per se nalura παρηλλαγμένον επέγνωσαν. Ει μεν γάρ ήν δυνατόν
divina cerni , et quid ei proprium , quid alienum ex αυτήν έφ' εαυτής την θείαν φύσιν θεωρηθήναι, και
manifestis rebus inveniri ; sane opus nobis non το τε οικείως έχουν και το αλλοτρίως διά των φαινο
essel verbis aut signis aliis ad rei quæsilæ intelli μένων ευρείν, ουκ άν πάντως έδεήθημεν λόγων ή
gentiam . Sed quoniam illa quidem sublimior est , τεκμηρίων ετέρων προς την του ζητουμένου κατά
«quam ut a querentibus possit inteligi, ex quibus- ληψιν· επειδή δε ή μέν υψηλοτέρα της των ζητουμέ
dam autem conjecturis de rebus cognitionem no νων εστι κατανοήσεως , εκ δε τεκμηρίων τινών περί
stram fugientibus ratiocinamur ; necesse prorsus των διαφευγόντων την γνώσιν ( 5 ) ημών λογιζόμεθα
est ex operationibus nos manu duci ad divine na- D ανάγκη πάσα διά των ενεργειών ημάς χειραγωγεί
luræ investigationem . Itaque si viderimus inter se σθαι προς την της θείας φύσεως έρευνας. Ουκούν,
differre operationes, quæ a Patre et Filio et Spiritu εάν ίδωμεν διαφερούσας αλλήλων τας ενεργείας τας
sancto fiunt, naturas etiam , quæ operantur, inter παρά του Πατρός και του Υιού και του αγίου Πνεύ

51 Jer. Χ , 11 . 68 Psal. Xcv , 3 . 89 I Reg. ΧΧVΙΙ , 13. 60 Νum . XIII , 19 seqq.

(4) Το Σαούλ . Sic emendamus ope codicis Me
diesei , quod prave in editis legebatur τον Σαούλ ,
demulcens Saulem . Videtur hunc locum admodum
negligenter legisse Sculielus , dum putat animam
Samuelis hoc loco evocalam dici. Unde concludit
hanc sententiam pugnare cum iis quæ leguntur in
commentario in lsaiam n . 218 , ubi sic legilur : ' H
εγγαστρίμυθος τη Σαούλ διά των δαιμόνων ανήγ-
γειλε την μέλλουσαν ήτταν . Δαίμονες γάρ ήσαν οι
κατασχηματίζοντες εαυτούς εις το του Σαμουήλ πρόσ
wtov . Ventriloqua Sauli per dæmones enuntiavii ſu
turam cladem . Erant enim deemones qui induerant Sa
muelis personam . IIæc profecio non pugnant cum his
quæ in hac epistola leguntur. Nam Basilius non solum
non dicit animam Samuelis vereapparuisse; sed eliam
non obscure indicat dæmones sub animarum specie
evocatos fuisse. Probat enim hoc loco Dei nomen
in Scriptura ipsis etiam interdum tribui dæmoniis :
atque in hunc usum adhibet pythonissae testimo
nium , quæ evocalas animas deos appellavit.
(5) Την γνώσιν . Ιta niss . sex . Editi μνήμην.
693 EPISTOLARUM CLASSIS II. EPIST. CLXXXIX . €3

ματος άνεργουμένας , διαφόρους είναι και τας ενερ- A se diferentes esse , ex operationurn diversitate
γούσας φύσεις εκ της ετερότητος των ενεργειών conjiciemus . Νeque enim fieri potest , ut que natu
στοχασόμεθα ( 6). Ουδέ γάρ ενδέχεται τα διεστώτα ræ ratione discrepant, in forma operationum inter
κατά τον της φύσεως λόγον προς το των ενεργειών se consentiant : nec ignis refrigescit, nec glacies
είδος αλλήλοις συνενεχθήναι : (7) ούτε ψύχει το πυρ , calefacit ; sed cum naturarum differentia simul
ούτε θερμαίνει ο κρύσταλλος · αλλά τη των φύσεων etiam inter se discrepant que ab illis fiunt opera
διαφορά συνδιαχωρίζονται απ' αλλήλων και αι παρά tiones. Si autem unam intellexerimus et Patris et
τούτων ενέργειας . Εάν δε μίαν νοήσωμεν τήν (8) Filii et Spiritus sancti operationem , nihil in ulla
ενέργειαν Πατρός τε και Υιού και Πνεύματος αγίου , re differentem aut variantem ; necesse est ex ope
εν μηδενί διαφέρουσάν τι ή παραλλάσσουσαν ανάγκη rationis identitate unitatem colligi nature..
τη ταυτότητα της ενεργείας το ηνωμένον της φύσεως
συλλογίζεσθαι.
7. Αγιάζει , και ζωοποιεί , και φωτίζει , και παρα 7. Sanctificat, et vivificat , et illuminat , et con
καλεί, και πάντα τα τοιαύτα , ομοίως ο Πατήρ και solatur, et omnia ejusmodi pariter facit Pater, et
ο Υιός και το Πνεύμα το άγιον . Και μηδείς κατ' εξ . Filius, et Spiritus sanclus. Nec quisquam præcipue
αίρετον απονεμέτω τη ενεργεία του Πνεύματος την B tribuat Spiritui sancto potestatem sanctificandi ,
αγιαστικής εξουσίαν , ακούσας του Σωτήρος εν τω Εύ cum audiat Salvatorem in Evangelio de discipulis
αγγελία περί των μαθητών προς τον Πατέρα λέγοντος dicentem Patri : Paler, sanctifica eos in nomine
Πάτερ, αγίασον αυτούς εν τω ονόματί σου . Ωσαύ luo 61. Similiter autem et reliqua omnia ex æquo
τως δε και τα άλλα πάντα κατά το ίσον ενεργείται τοίς peraguntur in iis qui digni sunt, a Patre et Filio,
αξίοις παρά του Πατρός τε και του Υιού και του αγίου et Spiritu sancto : omnis gratia et virtus , ductus ,
Πνεύματος πάσα χάρις και δύναμις, η οδηγία, η vita , consolatio , ad immortalitatem transmutatio,
ζωή , η παράκλησις , ή προς το αθάνατον μεταβολή , transitus ad libertatem , et si quid aliud boni, quod
ή εις ελευθερίαν μετάστασις , και εί τι άλλο εστιν ad nos usque pertingat . OEconomia itidem , quæ
αγαθόν , ο μέχρις ημών (9 ) καταβαίνει. Η δε υπέρ supra nos est, sive ad spiritualem sive ad sen
ημάς οικονομία, έν τε τη νοητή κτίσει και τη αι sibilem creaturam spectet , si ex iis quæ co
σθητή , εί τι χρή διά των γινωσκομένων ημίν και περί gnoscimus , etiam de iis quae supra nos sunt
των υπερκειμένων στοχάζεσθαι , ουδε αυτή της του conjiciendum , ne ipsa quidem citra Spiritus san
αγίου ( 10) Πνεύματος ενεργείας και δυνάμεως έξω cli operationem ac virtutem constituit , uno
καθεστηκεν, εκάστου κατά την ιδίαν άξίαν τε και quoque pro propria dignitate et usu beneficium
C
χρείαν της ωφελείας μεταλαμβάνοντος . Ει γάρ και accipiente . Etsi enim obscura est sensui nostro
άδηλος τη αισθήσει τη ημετέρα ή περί των άνω της eorum , quæ supra naturam nostram sunt, ordi
ημετέρας φύσεως διάταξίς ( 11 ) τε και διοίκησις , natio et gubernatio , tamen equius quis ex conse
όμως εκ της ακολουθίας ευλογώτερον αν τις σύνθοιτο cuzione colligat per ea quæ nobis nota sunt, Spiri.
διά των ημίν γνωρίμων ενεργών είναι και επ' εκείνων tus virtutem in illis etiam esse ellicacem , quam
την του Πνεύματος δύναμιν , ή απεξενώσθαι της εν esse a rerum supernarum gubernatione abaliena
τοίς υπερκειμένοις οικονομίας . Ο μεν γαρ εκείνο tam . Qui enim illud dicit, nudam et inconcinnam
λέγων ψιλής και ακατάσχευον την βλασφημίαν προ- blasphemiam profert , nulla ratione absurduna
βάλλεται (12) , ουδενί λογισμό κατασκευάζων την commentum confirmans : qui vero confitetur ea
άτοπίαν · ο δε. συντιθέμενος και τα υπέρ ημάς μετά etiam que supra nos sunt , cum Patre et Filio vir
Πατρός και Υιού τη δυνάμει του Πνεύματος οικονο lute Spiritus 281 regi , claro indicio ex sua ipsius
μείσθαι , εναργεί τεκμηρίω τω κατά την ιδίαν ζωήν vila ducto innixus, de his affirmat. Itaque opera
επερειδόμενος περί τούτων διισχυρίζεται . Ουκούν ή tionis identitas in Patre el Filio et Spiritu sancto
της ενεργείας ταυτότης επί Πατρός τε και Υιού και perspicue ostendit absolutissimam nature simi
Πνεύματος αγίου δείκνυσι σαφώς το της φύσεως D litudinem, Quare etiamsi divinitatis nomen natu
απαράλλακτον . "Ωστε , κάν φύσιν σημαίνη το της ram indicet , proprie tamen appellationem illam
θεότητος όνομα , κυρίως και το αγίω Πνεύματι την sancto quoque Spiritui aptari , essenliæ communio
προσηγορίαν εφαρμόζεσθαι ταύτην ή της ουσίας demonstrat .
κοινότης συντίθεται .

1 Joan . 1νιι , 17 .

(6) Στοχασομεθα . Sic emendavimus ex Greg .
Nyss. quod erat in editionibus Basilii stomato .
μεθα.
( 7 ) Vide Addenda .
(8) 'Εάν δε μίαν νοήσωμεν τήν . Sic Medicaeus
odex cum tribus aliis et Greg. Edili 'lôóviss Olv
ήν.
( 9) Ημών. Editi addunt των ανθρώπων, guod
Jeost in Medicæo et quatuor aliis ei Greg . Nyss.
lidem editi nuās. Quinque mss. el Greg. Nyss . lit
in textu.
( 10 ) Του αγίου. Ιta mss . sex et Greg . Nyss . Editi
του παναγίου .
( 11 ) Διάταξις. Sic emendal editio Greg. Nyss .
quod legebaturin editionibus Basilii beádecis .
(12 ) Προβάλλεται. Ιta codices mss . el Greg.
Nyss. Editi προσβάλλεται .
€ 93 S. BASILII MAGNI 694
8. Sed ignoro quo pacto ad naturæ significatio- A 8. 'Αλλ' ούκ οίδα όπως επί την της φύσεως ένδει
nem nonien divinitatis trahant, qui nihil non ξιν την προσηγορίαν της θεότητος φέρουσιν , οι πάντα
confingunt : quasi non audierint ex Scriptura , id κατασκευάζοντες , ώσπερ ουκ ακηκοότες παρά της
quod a natura est institutione et electione non Γραφής , ότι χειροτονητή (13) φύσις ου γίνετα .
comparari. Moses enim deus institutus est Egy- Μωϋσής δε των Αιγυπτίων εχειροτονήθη θεός, ούτω
ptiorum , cum is , qui oraculum edebat , ita ad προς αυτόν ειπόντος του χρηματίζοντος , ότι Θεόν
ipsum locutus : Deum te dedi Pharaoni 69 . Appel σε δέδωκα το Φαραώ ( 14) . Ουκούν εξουσίας τινός ,
latio igitur notam potestatis cujusdam , sive inspe είτε εποπτικής είτε ενεργητικής , ένδειξιν ή προσηγο
ctricis sive operatricis , præ se fert. At natura di ρία φέρει . Η δε θεία φύσις εν πάσι τοις επινοου
vina , in omnibus que excogitantur nominibus , ipsa , μένους ονόμασι , καθό εστι , μένει ασήμαντος , ως ο
ut est , manet inexplicabilis ; que nostra est do- ημέτερος λόγος . Ευεργέτην γάρ, και κριτήν , αγαθόν
ctrina . Cum enim beneficum , judicem , et bonum , τε και δίκαιον , και όσα άλλα τοιαύτα μαθόντες (13) ,
et justum et reliqua alia ejusdem generis didicimus, ενεργειών διαφοράς εδιδάχθημεν του δέ ενεργούντος
operationum edocti suuuus differentiam : sed ope- την φύσιν ουδέν μάλλον διά της των ενεργειών κα
rantis naturanı nihilo magis ex operationum no τανοήσεως επιγνώναι δυνάμεθα. " Όταν γάρ αποδι
tione cognoscere possumus . Si quis enim defini- Β δω τις λόγον εκάστου τε τούτων των ονομάτων και
tionem reddat uniuscujusque illorum nominum , αυτής της φύσεως περί ών τα ονόματα, ου τον αυτόν
et ipsius nature , circa quam nomina , non eam . αμφοτέρων αποδώσει λόγον. " Ων δε ο λόγος έτερος ,
dem utrorumque reddet definitionem . Quorum τούτων και η φύσις διάφορος. Ουκούν άλλο μέν τι
aulem definitio alia , horum etiam natura diversa . έστιν η ουσία, ής ούπω λόγος ( 16) μηνυτής εξευρέθη :
1gitur aliud quidem est essentia , ad quam expri- ετέρα δε των περί αυτήν ονομάτων η σημασία , εξ
mendan nondum vox ulla inventa est : alia vero ενεργείας τινός ή αξίας ονομαζομένων. Το μεν ούν
nominum ipsius significatio , quæ ex operatione εν ταϊς ενεργείαις μηδεμίαν είναι διαφοράν εκ της
aliqua aut dignitate imponuntur. Itaque nullum των ονομάτων κοινωνίας ευρίσκομεν : της δε κατά
esse in operationibus discrimen ex nominum com την φύσιν παραλλαγής ουδεμίαν καταλαμβάνομεν
munione comperimus : at naluræ diversitatem εναργή την απόδειξιν • καθώς είρηται , της των ενερ
nullo argumenito claro deprehendimus : siquidem , γειών ταυτότητος το κοινόν της φύσεως υποσημα:
ut dictum est , operationum identitas natura νούσης ( 17) . Είτε ούν ενεργείας όνομα ή θεότης ,
communionem significat. Sive igilur nomen est ως μίαν ενέργειαν Πατρός και Υιού και αγίου Πνεύ
operationis divinitas ; ut unam Patris et Filii et ματος , ούτω μίαν φαμέν είναι την θεότητα ( 18 ) :
C
Spiritus sancti operationem , ita divinitatem unam είτε , κατά τας των πολλών δόξας , φύσεως ενδει
esse dicimus : sive divinitatis nomen , quæ est κτικόν εστι τό της θεότητος όνομα · διά το μη
multorum opinio , naturam indicat ; quia nulla in δεμίαν ευρίσκειν εν τη φύσει παραλλαγήν , ουκ
venitur in natura diversitas , non immerito unius απεικότως μιάς θεότητος την αγίας Τριάδα διορι
divinitatis esse sanctam Trinitatem definimus, ζόμεθα .

55 Εxod . II , 1 .

( 13) Χειροτονητή . Ιta mss. septem . Editiones ξεν, είποτε καιρός ήν, και ιδία τοις ερωτώσι προ
Basilii et Greg . Nyss. χειροτονία , excepta Haga- θύμως ανωμoλόγησε . In libro De Spiritu sancto pro
noensi et Basileensi prima , quæ consentiunt cum bat cap . 21 , Spiritum esse Dominum ex variis Seri
codicibus mss . Similiter Basilius in epist. 8 , num . pluræ lestimoniis ; Deum etiam vocari in Scripturis
11 , denonstrat immerito Dei titulum Pneumalo sic ibidem docet : Τι δε , ο θεόπνευστον την Γραφής
macios deferre nolle Spiritui sancto ; siquidem ονομάζων, διά της επιπνοίας του αγίου Πνεύματος
Jei nomen ex operatione, nempe ex eo quod posue συγγραφείσαν, μή τοϊς του καθυβρίζοντος και κατα
ril omnia, vel spectet omnia, deducitur. Si quis au σμικρύνοντος αυτό προσρήμασι κέχρηται; Quid, qui
len hanc epistolam , in qua diserte Spirilus sanctus Scripturam divinilus inspiratam appellat, eo quod
appellatur Deus , idcirco Gregorio Nysseno adjudi- D afflatu Spiritus scripta sit, num contumeliosis el
cec potius quam Basilio , quia Basilius Dei appella- Spiritum attenuantibus verbis utitur ?
tione , cum de Spiritu sancto loqueretur, parcius (14) Το Φαραώ . Legitur του Φαραώ in duobus
credilur usus ſuisse ; hæc certe ratio levissima vi. codicibus, nempe Coisi. secundo el uno ex Regiis .
deri debel . Etsi enim Basilius in una aliqua ora. (13) Μαθόντες. Codex Medicieus μανθάνοντες.
tione, nempe anno 371 , cum adessent malevoli ex (16) Abros . Deest ea vox in uno ex Regiis codi
ploratores, hac voce magnis de causis abstinuil, cibus.
non idcirco aliis temporibus pariter abstinuisse (17) Υποσημαινούσης. Colex Medicieus επι
credendus est. Nam sæpe, ut lestalur Gregorius orvaivouons.
Nazianzenus orat. 20, pag. 365 , Deum Spiritum e (18) Τήν θεότητα . Legitur και την θεότητα in
superiore loco prædicabal, ubi per tempus licebat , tribus codicibus non antiquissimis . Sic etiam paulo
el privatim interrogantibus libenter confitebalur : post in Regio secundo ei uno ex Regiis eite xa :
'Επεί ότι γε παντός μάλλον δει το Πνεύμα Θεόν , κατά τας των πολλών.
δηλον μεν εξ ών και δημοσία τούτο πολλάκις εκήρυ
697 EPISTOLARUM CLASSIS II. EPIST. CXC . C98

ΕΠΙΣΤΟΛΗ PL '. 282 EPISTOLA CXC .

Amphilochium admonet Basilius de ratione et modo episcopatus in Ecclesia Isuurorum restiluendi. Tum narral se cum
Georgio colloculum esse elad Valerium scripsisse, ut Amphilochius mandaveral . Breviter etiam de rebus Nyssenis el de
inimicorum molitionibus. Philonis de manna sententiam , et Scripturæ de curribus Pharaonis testimoniumiexponil : el
acceptas a Sympio communionis litteras commemorat.
'Αμφιλοχίω , επισκόπη Ικονίου . A Amphilochio , episcopo Iconii .
1. Αξίως της σεαυτου ( 19) εμμελείας και σπου 1. Prout dignum erat tua concinnitate ac di
δης , ής αεί επαινέτης είμι εγώ , έμερίμνησας τα περί ligentia , cujus semper ego laudator, curasti res
της Εκκλησίας Ισαύρων (20) . " Οτι μέν ούν τώ παντί Ecclesiæ Isaurorum . Illud autem universis utilius
λυσιτελέστερον ήν εις πλείονας επισκόπους κατα esse , ut in plures episcopos dividalur sollicitudo ,
διαιρεθήναι την μέριμναν , αυτόθεν είναι δηλον και sua sponte manifestum cuique esse arbitror. Ne
τώ τυχόντι νομίζω : ουδέ γάρ την σην σύνεσιν τούτο que enim tuam hoc prudentiam latet : sed quo
έλαθεν , αλλ ' ώς έχει και έπεσημήνω καλώς , και modo res se habeat et recte observasti , et nobis
εγνώρισας ημίν · έπει δε (21 ) ουκ εύκολον ευρείν significasti. Sed quia non facile est reperire qui
άνδρας αξίους , μή που (22 ) έως βουλόμεθα το εκ του digni sint , annon forte , dum volumus ex multitu
πλήθους αξιόπιστον έχειν, και υπό πλειόνων ακρι dine auctoritatem habere , ac perficere , ut Dei
βέστερον ποιεϊν την Εκκλησίας του Θεού οικονομεί Ecclesia a pluribus accuratius gubernetur ; im
σθαι , λάθωμεν διά τό των καλουμένων αδόκιμον εις prudenles doctrinam ob eorum , qui vocati ſue .
ευτέλειαν τον λόγον καταβαλόντες , αδιαφορίας μελέ- rint , indignitatem in contemptum adducentes ,
την τους λαούς έμποιείν ; Οίδας γάρ και αυτός , ότι indifferentiæ populos assuefaciemus ? Nam et ipse
οποίοι δ ' άν ώσιν οι προεστώτες , τοιαύτα ως επί το nosti , quales sint qui præsunt, tales plerumque
πολύ (23) και τα ήθη των αρχομένων γίνεσθαι et eorum qui parent mores esse solere. Quam
είωθεν . "Ωστε τάχα βέλτιον ένα τινά δόκιμον, είπερ obrem forte sútius esset unum aliquem probatum
και τούτο ράδιον , προβαλέσθαι της πόλεως προστά et spectalum , si et id facile fieri potest , præficere
την, και επιτρέψαι το εκείνου κινδύνο οικονομείσθαι civitati , eique commillere singula suo ipsius pe
τα καθ ' έκαστον μόνον εάν ή τις δούλος Θεού , έρ riculo dispensanda : tantum Dei servus sit , ope
γάτης ανεπαίσχυντος, μη σκοπών το εαυτού , αλλά rarius non prave pudens , non suis, sed multorum
το των πολλών , ίνα σωθώσιν · ός, εάν είδη εαυτόν attentus commodis , ut salutem adipiscantur : qui
μικρότερον προς την φροντίδα , προσλήψεται εργά si se ipse noverit imparem sollicitudini , adjungel
τας εις τον θερισμόν . Εάν ούν εύρωμεν τοιούτον, sibi operarios ad messem . Si quem ergo ejusmodi
ομολογώ πολλών αντάξιον είναι τον ένα , και ταϊς inveniamus , fateor multorum instar unum esse ,
'Εκκλησίαις λυσιτελέστερον , και ημίν δε ακινδυνό ac Ecclesiis utilius esse et nobis tutius, sic anima
τερον , ούτως οικονομήσαι των ψυχών την επιμέ rum curam dispensare . Quod si id non facile , de
λειαν. Εάν δε τούτο μή ράδιον ή (24), σπουδή γενέ mus primum operam , ut parvis civilatibus sive
σθω ημίν πρότερον (25) ταις μικροπολιτείαις ήτοι C parvis pagis jam olim episcopalem sedem haben
μικροκωμίαις ταις εκ παλαιου επισκόπων θρόνον libus demus præposilos ; ac lum demum civitatis
εχούσαις δούναι τους προϊσταμένους και τότε τον restituemus episcopum , ne forte nobis ad futuram
της πόλεως αναστήσομεν (26), μήποτε εμπόδιον ημίν deinceps economiam obstet , qui ordinatus fuerit ,
προς την μετά ταύτα οικονομίαν γένηται ο προβαλ ac statim incipiamus bello domestico laborare ,
όμενος (27) , και ευθύς άρξώμεθα ήμείς τους οίκοι dum pluribus præesse vult , nec consentit ordi
πολεμείν , διά το πλειόνων βούλεσθαι άρχειν και μη nationi episcoporum . Quod si hoc grave fuerit,
καταδέχεται τας χειροτονίας των επισκόπων . Εάν nec per tempus liceat , id tua prudentia faciendum

(19) Τής σεαυτού . Editio secunda Parisiensis el verba, ut Isaurorum episcopo suus circumscribalur
nonnulli mss . της εαυτού . circulus , eo quod nonnullos vicinos ordinel. Ex his
(20) Ισαύρων . Ηoc negotium diu protractum enim perspicilur non de solo urbis episcopo , non
est ; nam Basilius anno 375 in Pisidiam profeclus, de vicinis tantum episcopis , quos ille ordinabal,
ut episcopos , cum Amphilochio hæc de causa con sed de pluribus aliis deliberationem fuisse.
gregatos, consilio ac sententia sua juvaret. Ipse (21) Επει δέ . Sic Reg . Secundus et Coisl. secun
testatur in epist . 216, venisse se in Pisidiam , ul dus. Claroiontanus επειδή δε . Editi επειδή.
cum episcopis illius provinciæ ea constituerel, quæ (22) Μήπου . Editi μήπω , φuod enlendavious ope
ad fratres Isauriæ spectant, tk xatà tous èv ' T D Coisl. primi .
Ισαυρία αδελφούς. Existimat Tillemonlius non de ( 25) 'Επί το πολύ . Νonnulli codices recentiores
Isauriæ provincia hic agi , sed tantum de civilate, επί πολύ .
quæ Isaurus dicebatur. Unde varias in conjecturas (24) Ράδιον ή. Sic emendavimus ope Reg . se
fertur : vel enim legendum esse putat εν τη Ισαύρα , cundi et Coisl. secundi quod prave in editis lege
vel Isauriæ nomine hanc civitatem vocatam fuisse, batur ράδιον , η σπουδή.
ut in Testamento S. Gregorii Nazianzeni appella (25 ) Vide Addenda .
tur : vel denique Amphilochium hanc urbem in (26) 'Αναστήσομεν . Coisl. primus αναστήσωμεν.
Isauriæ provincia collocare, quamvis altribula aliæ (27) Ο προβαλλόμενος . Duo mss. ο προβεβλη
μένος. Μox Coisl. secundus et Reg . secundus τους
Pisidia collocat. Libenler amplecterer doctissimi οίκοι . Ιbidem malim καταδέχεσθαι.
Viri opinionem , nisi me delerrerent bæc epistolæ · Alius CCCCVI Scripla anno 371 .
699 S. BASILII MAGNI 700

curet , ut circumscribatur Isaurorum episcopo Α δε τούτο βαρύ ή , και ο χρόνος μη επιτρέπη , εκείνη
suus circulus , eo quod vicinos quosdam ordinet. σπουδασάτω η ση σύνεσις, του ποιήσαι περιγράψαι
Reliquum aulem 283 nobis reservatum erit , ut τω Ισαύρων (28 ) τον ίδιον κύκλον, διά το χειροτο
reliquis omnibus episcopos demus , quos maxime νήσαι αυτόν προσοίκους τινάς. Το δε εφεξής ημίν
idoneos ipsi judicaverimus multo examine præ υπάρξει τεταμιευμένον , εις το κατά τον προσήκοντα
misso . καιρόν δούναι πάσι τους λοιπούς επισκόπους , ούς αν
κυριωτέρους (29 ) είναι κρίνωμεν αυτοί , διά πολλής
εξετάσεως δοκιμάσαντες.
2. Georgium , ut pietas tua jussit , percontati 2. Ηρωτήσαμεν Γεώργιον , ως εκέλευσεν η θεοσε
sumus : respondit autem ea que tua etiam religio 6ειά σου , και είπεν α και η ση ευλάβεια ανήνεγκεν.
retulit ; sed de his rebus necesse est quielo animo εφ' οίς ανάγκη ημάς την ησυχίαν άγειν, επιρρίψαν
simus , curam domus in Dominum projicientes . τας επί Κύριον την μέριμναν του οίκου . Πιστεύω
Conſido enim Deo sancto , dalurum illum intelli γάρ τώ αγίω Θεώ , ότι δώσει συν ημίν (70) , προς τι
gentiam , ut alio modo liberemur a necessitatibus, ετέρω τρόπο εξελέσθαι των αναγκών, και ήμίν άλυ
el vacuam molestiis vitam consequamur. Hoc πον ( 51) τήν ζωήν προξενήσαι . Εάν ούν ου δοκή (52
B
cerle si visum non fuerit , ipse digneris ad me τούτο , αυτός καταξίωσον υπομνηστικόν μοι απο
commentarium mittere , de qua oporteat dignitate στείλαι , περί τίνος χρή αξιώματος σπουδών εισενέγ
curam impendere , ut hoc beneficium a potentio- κασθαι , ένα άρξώμεθα αιτείν έκαστον των εν δυνά
ribus quibusque amicis aggrediamur exposcere , μει φίλων την χάριν ταύτην, είτε προίκα, είτε κα
sive gratis , sive etiam modico pretio , prout Do μετρίου τιμήματος , ώς αν ημάς Κύριος ευοδώστη .
minus nobis faverit . Scripsi , ut præcepisti , ad Επέστειλα τώ αδελφώ Ουαλερίω (53) , ως προσέτα
Trairem Valerium . Res Nyssenæ eo in stalu sunt , ξας. Τα Νύσσης πράγματα όμοιά εστι τους παρά
in quo erant a le relicla , et ope tuarum precum της σης θεοσεβείας καταλειφθείσι (34 ), και προκό
cedunt in melius . Eorum autem , qui lunc a nobis πτει επί το βέλτιον τη συνεργία των σων προσευ
abscissi sunt , alii quidem ad aulain se contulerunt, χών. Οι μέντοι τότε απορραγέντες ημών , οι μεν
alji vero remanent , inde exspectantes rumorem . απήλθον επί το στρατόπεδον , οι δε μένουσι , (53) την
Polest autem Dominus tum horum spem ſrustrari , εκείθεν αναμένοντες φήμην. Δυνατός δε ο Κύριος
tum illorum reditum irritum redderc. και τούτων ματαιώσαι τας ελπίδας, κακείνοις άπρα
κτον την επάνοδον ποιήσαι.
3. Manna Philo explicans ait , velut ex traditione C 3. Το μάννα ο Φίλων ερμηνεύων έφη , ώσπερ εκ
quadam Judaica edoctus,illius qualitatent esse ejus- παραδόσεώς τινος Ιουδαϊκής δεδιδαγμένος, τοιαύτην
modi , ut pro comedentis desiderio mutaretur ; ac αυτού είναι την ποιότητα , ώστε κατά την φαντασίαν
per se quidem esse tanquam milium melli inco . του εσθίοντος μετακίρνασθαι · και είναι μεν καθ ' εαυ
cium ; nunc autem panis, nunc carnis vicem ex το οιονεί κέγχρον έψημένον ( 56) εν μέλιτι , παρέχειν
plere : carnis autem , vel volatilium vel terrestrium δε νύν μέν άρτου , νύν δε κρέως και κρέως τοιούδε ,
animalium : modo etiam olerum saporem referre , ή πετεινού ή χερσαίου · νύν δε λαχάνου , και λαχάνου
idque pro uniuscujusque desiderio : piscium ili του κατά την επιθυμίαν εκάστου και ιχθύος , ως το
dem , adeo ut proprietas qualitatis uniuscujusque ιδίωμα της καθ ' έκαστον γένος ποιότητος ακριβώς

(28) Το Ισαύρων . Ιta Reg. secundus et Cois !. pelere slatuerat, ut amici domus magnum aliquod
secundus. Editi tù 'Igaupu) . Videlur Amphilochius incommodum effugeret. Porro in hunc usum impe
loc Basilii consilium secuilis esse , id est , Isauroruin trari solebant codicilli, il curia , vel sallem duuin
episcopo suum circulum circumscripsisse, ac sibi viralus et civitatis cura vilarentur. Pretio autem
jus episcopalus in aliis civilatibus restituendi reli impetralos non modo nulla immunitas, sed etiam
muisse. Nam cum Macedonius præcipue civitati mulla sequebatur, ut perspicitur ex Cod . Theod .
præesset, ut perspicitur ex initio epistolic tertiæ lib . vi , tii . 22. Sic enim babet lex secunda impera
canonicæ ; cumque alia superessentoppida episcopo D loris Constantii : Ab honoribus mercandis per suf
destit :ita ; Basilius, qui unum aliquem e suo clero fragia , vel qualibet ambitione quærendis, certa multa
promiserat, nec cum morbo debilitatum et imparem prohibuit : cui addimus, ut quicunque ſugientes ob
episcopalibus muniis factum mittere polerat, auctor sequia curiarum , umbras et nomina affectaverint
est All philochio in eadem epistola canonica, ut dignilalum , tricenas libras argenti inſerre cogantur,
a iquem ex recens baplizalis, sive Macedonio videa manente illa præterita inlatione auri, qua perpelua
tur, sive non , episcopum constituat. lege constricti sunt. Unde miror Basilium ab hac
(29) Κυριωτέρους . Quanmvis ita habeant omnes via tenlanda non omnino alienum fuisse. Sed forle
mss . codices , vix tamen dubium quin legendum sit bæ leges non admodum accurate servabantur sub
XQ10 !0tépous , atque hanc lectionen in inierpretando Valente.
secutus sum . ( 31) " Α.λυπον . Sic ope codicum mss . entendavi
( 30) Δώσει συν ημϊν . Nullus ex his verbis sen mus . Male in editis äautov.
sus eruetur , nisi legamus δώσει σύνεσιν . Ιbidern (52) Ου δοκή . Coisl. secundus δοκεί.
edili topos To, quod emendavimus ope Coisl . se (53) Ουαλερίω. Coisl. secundus Ουαλλερίω .
cundi. Paulo post vocem Kúplo; addidimus ex co ( 34) Καταλειφθείσι. ( oisl . primus καταληφθείσι,
dice Medicæo . Videtur autem illa dignitas, quam se in eo stalu , in quo erant a te inventa .
amici alicujus causa petiturum promittit Basilius, ( 35) Vide Addenda.
non administratio aliqua fuisse, sed tantum codi- (36) Εψημένον . Νonnulli codices έψημένην
cillaria (lignitas. lloc enim consilio hanc dignitatein
701 EPISTOLARUM CLASSIS II. EPIST. CXCI. YO2
εν τη γεύσει του έσθίοντος διασώζεσθαι . "Αρματα A species in comedentis gusta omnino servaretur .
αναβάτας τριστάτας έχοντα οίδεν ή Γραφή , διά το Currus qui sessores tres haberent , agnovit Scri
των λοιπών αρμάτων δύο είναι τους επιβάτας , τον plura , siquidem reliquorum curruum sessores duo
τε ηνίοχον και τον οπλίτην · τα δε του Φαραώ δύο erant , auriga et miles armatus : Pharaonis autem
μεν είχε τους πολεμούντας, ένα δε τον τας ηνίας currus bellatores duos habebant , et unum equo .
των ίππων έχοντα . Σύμπιος ημίν επέστειλε θερα rum habenas tenentem . Scripsit mihi Sympius
πευτικής επιστολής και κοινωνικήν , και ημείς αντι epistolam ollicii et communionis causa , cui ego
γράψαντες επέμψαμεν τη ευλαβεία σου τα γράμ- rescribens , litteras meas ad tuam pietaten misi ,
ματα, ένα άγαν έγκρίνας κελεύσης αυτώ αποστα ul diligenter probatas ad illum jubeas transmilli ,
λήναι, δηλονότι μετά προσθήκης και σων γραμμά- additis videlicet et tuis ipsius illeris . Valens , in
των . Έρρωμένος , εύθυμος εν Κυρίω , υπερευχόμενος Domino hilaris , pro me precans , serveris mibi et
μου χαρισθείης μου και τη του Θεού Εκκλησία τη Dei Ecclesiæ , per sancti misericordiam .
του Αγίου φιλανθρωπία .

ΕΠΙΣΤΟΛΗ PLA'. 284 EPISTOLA CXCI' .

Gratias agit Basilius cuidam episcopo, qui prior scripseral ; eumque horlatur , ut ipso ugente cum vicinis episcopis locus
el lempus synodi indicentur, ad pristinium communionem , quam variæ suspiciones interruperant, lundem aliquando
irler remolus Ecclesius instaurandam ,
'Αμφιλοχίω ( 57 ) , επισκόπω Ικονίου .
Έντυχόντες τοις γράμμασι της ευλαβείας σου ,
πολλήν τω Θεώ την χάριν έσχομεν , ότι αρχαίας
αγάπης ίχνη εύρομεν εν τοις ρήμασι της επιστολής :
ός γε ουκ έπαθες το των πολλών , ουδε φιλονείκως
έσχες προς το μή και αυτός κατάρξαι της αγαπητι
κης ομιλίας · αλλ' ώς πεπαιδευμένος το έκ ταπεινο
φροσύνης μεγαλείον περιγινόμενον τοις αγίοις, ούτως
είλου δια των δευτερείων έμπροσθεν ήμών αποφαν .
θήναι . Και γάρ ούτος νόμος της εν Χριστιανούς
νίκης , και ο έλαττον έχεις καταδεξάμενος στεφα
νούται . "Ινα ούν μη απολειφθώμεν του αγαθού ζήλου ,
έδου και αυτοί αντιφθεγγόμεθα σου την σεμνότητα ,
και δείκνυμεν την προαίρεσιν ημών , ότι , Θεού χάριτι
της κατά την πίστιν συμφωνίας έδρωμένης ημϊν ( 58) , C
ουδέν έτερόν εστι το εμποδίζον προς το είναι ημάς
εν σώμα και εν πνεύμα , καθώς εκλήθημεν εν μιά
ελπίδι διά της κλήσεως . Της oύν σης έστιν αγάπης
τη αγαθή αρχή και τα εφεξής αποδούναι , συστα
τείν (59) μεν περί σεαυτόν τους ομοψύχους , δηλώσαι
δε και χρόνος και τόπον της συντυχίας, ίνα ούτω, τη
B Amphilochio , episcopo Iconii.
Lectis litteris pietatis luæ , plurimas Deo gratias
egi , quod antique charitatis vestigia inveniren
in verbis epistole ; siquidem non quo plerique
morbo laborasti , neque illud pertinaciter tenuisti ,
ne ipse inceplor esses amici colloquii : sed ut edo
clus quam magnifica ex humilitate merces sanctis
eveniat , ita elegisti secundas tenendo , prior mein
veniri . llæc enim lex est Christianæ victoria , et
qui minus habere non recusat , coronatur . Ne igi
tur desimus bono sludio , ecce et nos gravilalem
lua ! n resalutamus, el quid nobis sit sententia de
monstramus : nempe firmato inter nos , Dei gratia ,
in fide consensu , nihil esse quod impediat , quo
minus simus unum corpus et unus spiritus , sicut
vocati sumus in una spe per vocationem . Ilaque
charitatis tue est, bono initio el que consequuntum
adjicere , unanianes tuos tecun conjungere , 26
lempus et locum congressus indicare,' ul sic , Dei
gratia nos invicem excipientes , ad pristan dile
ctionis formam Ecclesias gubernemus;fratres es

(37 ) 'Augidoyiq . Codices omnes , editi et mss . , qui Basilii communionem appetebant : sed tribus
hanc episiolam inscribunt Amphilochio : sed luce ejusdem urbis presbyteris hæc laus tribuitur, quod
clarius est ad eum scriptam non fuisse : nec dilli argumento est episcopum male audiisse. Longe
cile est conjicere ad illum episcopum dalam fuisse , ergo probabilior alia Tillemontii conjectura , banc
de quo mentio facta in epistola præcedenti. Su epistolam inscribi Sympio , de quo in epist . præ
spicatur Tilleinontius hanc epistolanı scriplain esse cedenti, sive Symposio Seleuciie episcopo , qui
ad aliquem ex Lycize episcopis, de quibus agit Ba concilio Constantinopolitano interſuit anno 381 .
silius in epistola 218. Cum enim audiisset los epi- Hæc sententia confirmalur ex epist . 204 , in qui
scopos ab Arianis alienos esse , et ipsius commu Basilius Isauros enumerat jnier suos communica
nionem amplecti velle ; scripsit Amphilochio , cum lores . Porro nemo non videt facile fuisse librariis
que bortatus est, ut illorum animos periclitaretur. Din his Sympii et Symposii vocibus errare. Quæe
Inde conjicit Tillemontius aliquem ex illis episco cunque autem slalualur opinio , lacile perspicitur
pis , accepta Amphilochii epistola , ad Basilium gravissiinum esse in titulu epistole erraluni. Ne
scripsisse. Sed lempus non quadrat. Cum enim que enim de reccnciliatione Basilius agere potuit
verisimillimum sit hanc epistolam in præcedenti cum Amphilochio , cum inter utrumque semper
indicari et designari ; cumque epistola 218 , in qua exstiterit arctissima conjunctio.
de episcopis Lyciæ agitur, anno 575 scripta sit (38) 'Huir . Quamvis in quatuor veteribus libris
post redituni ex Ponto : necesse est hoc loco aliud legatur úuin , magis tamen arridet scriptura codi
negotium , ac alios , quam Lycia , episcopos intelli cum Coisi . primi et Med . qui cum cditis consen
gere . Deinde vero , It observat idem doctissimus liunt. In Harlæano autem non exstat hæc epistola .
Scriptor, videtur episcopus, cui scribit Basilius , Paulo post idem Coist. primus ελπίδι της πίστεως "
melropolitanus ſuisse ; siquidem rogal Basilius ut Medicaus ελπίδι της κλήσεως .
unanimes suos consociei , ac locum et tempus ( 59) Συστατείν. Codices tres rιon antiquissimi
conveniendi designet. Al episcopus Myræ , qui Ly . συντάττειν.
ciie metropolitanus erat , non recensclur iuler eos Alias Cccxcvul. Scripta anno 374.
703 S. BASILII MAGNI 704

utraque parle venientes tanquam propria membra Ά του Θεού χάριτι απολαβόντες αλλήλους , τα αρχαία
buscipiendo , tanquam ad amicos millendo , et είδει της αγάπης τάς Εκκλησίας οικονομήσωμεν·
rursus lanquam ab amicis excipiendo. Hæc enim τους παρ' εκατέρου μέρους βαδίζοντας των αδελφών
erat olim Ecclesiæ gloria , ut ab orbis termino ad ώς ίδια μέλη προσιέμενοι , προπέμποντες ως επί
terminum brevibus lesseris , veluti viatico instructi οικείους , και υποδεχόμενοι (40) πάλιν ως παρ' οι
fratres ex unaquaque Ecclesia patres ac fratres κείων . Τούτο γάρ ήν ποτε της Εκκλησίας το καύ .
omnes invenirent; quod ipsum cum aliis nunc ho χημα , ότι από των περάτων της οικουμένης επί το
stis Ecclesiarum Christi de nobis prædatus est , ac πέρατα μικρούς συμβόλοις (41) εφοδιαζόμενοι οι εξ
singulis civitatibus circumscribimur , e ! unusquis- εκάστης Εκκλησίας αδελφοί πάντας πατέρας και
que proximum suspectum habemus . Ει 285 quid αδελφούς εύρισκον · ο νυν μετά των άλλων αφήρηται
aliud dicam , nisi charitatem nostram refrixisse , ημών ο εχθρός των Εκκλησιών του Χριστού , και
qua sola Dominus noster suos discipulos dixit , κατά πόλεις περιγεγραμμεθα , και έκαστος δι' υπ
veluti propria nota , dignosci ? Ac prius quidem, οψίας έχομεν τον πλησίον. Και τί γάρ άλλο, ή εψύ
si videbitur, ipsi vos ipsos mutuo cognoscite , ut ξαμεν την αγάπην, αφ' ής μόνης τους εαυτού μα
sciamus quibuscum nobis futura sit consensio . θητάς ο Κύριος ημών είπε χαρακτηρίζεσθαι; Και
Αtque hoc pacto consensu uno locum aliquem utris- Β ει δοκεί , πρότερον αυτοί μετ ' αλλήλων γνωρίσατε
que commodum , tempusque itineri faciendo εαυτούς , ίνα γνώμεν προς τίνας ημίν έσται η συμ
idoncuin eligentes, alii ad alios convolabimus, nos φωνία . Και ούτως εκ κοινής συγκαταθέσεως τόπον
que in via diriget Dominus. Valeas , lætusque sis τινά τοίς αμφοτέροις (42 ) ανεπαχθή , και χρόνον ταϊς
ac preceris pro me , mihique Sancti benignitate οδοιπορίαις πρέποντα εκλεξάμενοι , δραμούμεθα παρ'
doneris . αλλήλοις , και ο Κύριος ημάς κατευοδώσει . Έρρω
μένος και εύθυμος είης , υπερευχόμενος μου , και
χαρισθείης μοι τή του Αγίου (43) φιλανθρωπία.

EPISTOLA CXCII . ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΡΙΒ'.

Cum Sophronius pelenti aliquid Basilio ita 'annuissel, ul seipse duplex beneficium accepisse dicerel, nempe lh.eras
Basiliiet occasionem bene de eo merendi, Basilius gratias agil in hac epistola, sibique rem eo graliorem fuisse si
gnificat, quod a Sophronio proficiscerelur.
Sophronio magistro . Σωφρονίω μαγίστρω .
Si ipse duplex accepisti beneficium , quemad- C Εί αυτός διπλήν έλαβες χάριν , ως αυτός τη αν
modum mihi immensa quadam bene faciendi vo υπερβλήτω προθυμία περί τα αγαθά έργα επέστειλας
luntale scripsisti , unum , quod acceperis litteras , ημίν , μίαν μεν τω δέξασθαι (44) γράμματα , δευτέραν
ailerum , quod tuam meo usui operam navaveris ; δε το υπουργήσαι τη χρεία ημών : πόσην τινά χρή
quantam existimiandum est me habere gratiam, νομίζειν ημάς έχειν την χάριν , γράμμασι τε της
qui et litteras suavissimae tue vocis legi , et id quod ήδίστης φωνής έντυχόντας , και την επιζητηθείσαν

Alias CCCXXIX . Scripta anno 374 .
(40) Υποδεχόμενοι . Ιta septem mss . Editi απο
δεχόμενοι .
(41 ) Συμβόλοις . Sic Coisl. primus et Med . Editi Neoca :sarienses, Lyciæ Ecclesias sibi charitate de
συμβολαίοις . Ad auctoritatem vetustissimorum co
dicum accedit ipsius Basilii testimonium , qui ea
dem voce utilur in loco simillimo'ex epistola 203,
in qua sic Ioquitur : Ημείς δε , εκείνων όντες των
πατέρων , οι ένομοθέτησαν διά μικρών χαρακτήρων
τα της επιμιξίας σύμβολα από περάτων τηςγης
εις πέρατα περιφέρεσθαι , και πάντας πάσι πολίτας
και οικείους είναι , νύν αποτέμνομεν εαυτούς της
οικουμένης , και ούτε επαισχυνόμεθα τη μονώσει , Ρ UterqueCoisi. et plures alii ut in textu. Utruπι ad
ούτε ζημίαν φέρειν τον διασπασμόν της ομονοίας τι
θέμεθα , ούτε φρίσσομεν , ότι εις ημάς φθάνει η φο
βερά του Κυρίου ημών προφητεία , ειπόντος , etc. :
Nos autem , qui filii sumus illorum patrum , qui le
gem tulerunt, ut brevibus nolis commercii signa a
ierminis orbis terrarum usque ad terminos circum
ferrentur, ac omnes omnibus cires et propinqui es
sent , nunc abscindimus nosmelipsos ab orbe terra
rum , neque nos pudel soliludinis, nec damnum ſerre
dissolutionem concordiæ ducimus ; neque horresci
mus, quod ad nos pervenerit terribilis Domini no
stri prophelia dicentis, etc. Sæpe alias Basilius lu
ctuosa tempora deplorat. Sed tamen cum dissolu
tionem concordia in allato testimonio describit ,
vel.cum ait infra in hac epistola , singulis civitali aliis .
bus circumscribimur, non de se ipso loquitur, sed
aliorum mala deflet , ut sua propria. Quanto enim
studio arseril fovendæ cum omnibus communionis,
perspici potest , tum ex] lætitia , quam ei litteræ
ab Ecclesiis remotis scriptæ afferebant, turn ex
iis quæ scripsit et gessit , ut maritimos episcopos,
vinciret. Testatur in epistola 204 , secum commu
nicare Pisidas , Lycaones , Isauros, Phryges, Arme
nos Neocæsariensibus vicinos, Macedones, Achæos,
lllyrios , Gallos , Hispanos , totam simul ltaliam ,
Siculos , Afros , et quidquid sani in Egypto et Sy
ria supererat .
( 42) Τοίς αμφοτέροις . Ιta Coisl . primus et Med .
Editi τον αμφοτέροις. Paulo post editi παρ' αλλήλους .
effeclum perducta ſuerint, quæ hic proponuntur a
Basilio , nullo cognoscimus monumento .Semel eum
in Pisidiam , nempe anno 375 , venisse et cum Am
philochio ac vicinis episcopis consiliatum esse sci
mus. Sed ante hoc tempus jam Isauros inter con
municatores suos enumeraverat in epist . 204 , ex
quo conjicimus Basilium , etiamsi cum his episco
pis non convenerit, pacem cum illis et comm 11
nionem per litleras redintegrasse. Præterquam quod
nulla necessitas erat conveniendi , cum lola res
per lilleras confici posset ; forte congressum anni
iempestas et Basilii morbi interpellarunt.
(43) Του αγίου . Editi addunt Θεού . Sed ea vox
deest'in codicibus Med , et Coisl , utroque el tribus
(44 ) Το δέξασθαι . Legitur τo in utroque Cois) ..
et Reg . secundo, et paulo post το υπουργήσαι
703 EPISTOLARUM CLASSIS 11. EPIST . CXCIV . 7:46 .
χρείαν τοσουτω ταχει πληρωθείσαν ορώντας ! " Ωστε , Α expetelian tam celeriter confectum vidi ! Itaque
ήδέως δεξάμενοι το αποσταλεν (43) διά την οικείαν id quod missum est sua sponte pergratum fuit : sed
αυτού φύσιν , πολλώ ήδιον αυτό προσηκάμεθα το σε longe libentius hoc ipsum eo nomine suscepί , quod
είναι τόν της κατασκευής αυτού προεστώτα. Παρά 111 rei illius conficiendæ exstiteris dux el auctor.
σχοι δε ημίν ο Κύριος ιδείν σε εν τάχει , ώστε από Det autem nobis Dominus te cito videre , ut lingua
γλώττης ομολογήσαι την χάριν , και πάντων ομού gratias referamus , omnibusque simul bonis fuis
των εν σοί καλών απολαύσαι . periruamur .

ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΡΗΓ '. EPISTOLA CXCIII .

Peracute Basilius sese cum gruibus comparat . Quominus se ad solitudinem Meletiicon (errel, lum negotiorum exleriorum
occupationibus delentus fuerat, lum vehementibus ac continuis febribus, quæ illum ita debilitaverunt, ut araneu infir
mior videretur . Venturum se ad Meletium promillit verno tempore, si Dei ope ex hoc morbo evaseril.
Μελετίω αρχιάτρω ( 46 ) . Meletio archiatro .
Ημίν ( 47) ουδ' όσον ταϊς γεράνους υπάρχει τα Nobis ne quantum quidem gruibus licet bienis
δυσχερή του χειμώνος διαφυγείν · αλλ' ένεκα μεν του incommoda effugere ; sed quantum quidem ad fu
προϊδέσθαι το μέλλον , ουδέν ίσως των γεράνων χεί- Β ιuri pranotionem altinet , nihil forte deteriores
ρους (48) εσμέν τώ δε κατά τον βίον αυτεξουσία gruibus sumus ; quod vero ad vitæ liberlaten spe
τοσούτον των ορνίθων απολιμπανόμεθα , όσον και ctat , tanto fere ab avibus distamus , quanto a vo
του πέτεσθαι δύνασθαι , μικρού δείν . Πρώτον μεν ! andi facultate. Primuni quidem occupationes me
γάρ με ασχολίαι τινες των κατά τον βίον πραγμά nonnullæ negotiorum exteriorum detinuerunt
των επέσχον (49) : έπειτα δε πυρετοι συνεχείς και deinde continuæ ac vehementes febres corpus
λάβροι ούτω μου το σώμα κατεδαπάνησαν , ώστε meum usque adeo consumpserunt, ut visum sit ali
εφάνη τι και εμού λεπτότερον, αυτός εγώ έμαυτού · quid etiam me tenuius , ego videlicet meipso. Prae
είτα τεταρταίων προσβολαι προς πλείον ή είκοσι terea quartanarum accessus ultra viginti 286 vi
διαρκέσασαι κύκλους . Νυν δε , ότε δοκώ των πυρε ces perstiterunt. Nunc autem cum a febribus liber
των απηλλάχθαι , ούτως υπό της αδυναμίας διάκει esse videor, ila sum debilis , ut nihil in hoc ab ara
μαι , ώστε μηδέν εν τούτω αποδείν αραχνίου. " Οθεν nea diferam . Unde mihi omne iler impervium ,
μοι πάσα μεν οδός άβατος , πάσα δε πνεύματος et quilibet auræ impulsus periculosior, quam flu
προσβολή πλείονα φέρει τον κίνδυνον ή αι τρικυμίαι ctus decumani navigantibus . Necesse est ergo domi
τους πλέουσιν . 'Ανάγκη τοίνυν υπό δωματίω κεκρύ lalitare , et tempus vernum exspectare , si modo
φθαι , και αναμένειν το έαρ , εάνπερ διαρκέσαι πρός C eo usque perdurare possim , nec prius spe exci
αυτό δυνηθώμεν, αλλά μή προδιαμάρτοιμεν (30 ) υπό dam ob morbum visceribus insidentem . Quod si
του κακού του τοίς σπλάγχνοις ενιδρυμένου . Εάν δε me Dominus magna sua inanu servaverit , libentis
διασώση ημάς ο Κύριος τη μεγάλη αυτού χειρί , sime me conferam ad vestram solitudinem : liben
ασμενέστατα μεν την έσχατιάν υμών καταληψόμεθα : tissime te charum mibi caput ampleclar. Tanlum
ασμενέστατα δε σε την φίλην ημίν κεφαλήν περι roga , ul de mea vita , prout animæ meæ conducit ,
πτυξόμεθα. Μόνον εύχου προς το συμφέρον τη ψυχή staluatur.
την ζωήν ημών οικονομείσθαι.

ΕΠΙΣΤΟΛΗ PL Δ'.} EPISTOLA CXCIV " .

Zoili lilleris respondel Basilius, hortatur ut sæpe scribat. Morbi sui magnitudinem exprimi non posse dicit ; sed vires o
Deo exspectat ad patienter ferendum .
Ζωΐλω. Zoilo
Οία ποιείς , ώ θαυμάσιε , προλαμβάνων ημάς εις Quid agis , vir egregie, prævertens me humilitatis
το της ταπεινώσεως μέτρον ; ός γε , τοιούτος ών την D modo ? qui cum tanta sis ornatus eruditione , ac
παίδευσιν , και ούτως ειδώς επιστέλλειν , ώς δηλοί scribendi adeo perilus , ut litteræ demonstrant ,
τα γράμματα , όμως αξιoίς , ως επί τολμηροτέρα lamen postulas , ut in audaciore quodam conalu
(45 ) Το αποσταλέν. Μanifesta est necessitudo ιατρώ.
hujus epistolæ cum centesima nonagesima. Pro ( 47 ) 'Huir. Coisl . primus et Harl. 'Huivot .
miserat Basilius se apud potentiores amicos actu (48) Χείρους . Ηanc vocem addidimus ex septem
rum , si ita Ampbilochio videretur, et dignitatem mss .
aliquam petiturum , ut amici domus magnum ali (49) Επέσχον. Ιta tres vetustissimi codices .
quod incommodum effugeret. Observavimus hanc Editi κατέσχον, Paulo post iidem codices cun Iri
dignitatem non in aliqua administratione, sed in bus aliis ούτω μου . Editi ούτως μου .
codicillis positam fuisse. Quod ergo tam celeriter ( 50) Προδιαμάρτοιμεν . Νοn male Vaticanus co
confectum misit Sophronius magister officiorum , dex et ad marginem Claromontanus προδιαρπασθώ
nihil aliud videtur esse, quam codicillaria aliqua lev , nisi prius abripiar morbo visceribus insidente .
dignilas . Id autem pretio impetratuin ſuisse, nec Nibil tamen mulandum duximus, quia vulgata scri
Sopbronii liberalitas patitur suspicari , nec scriplæ plura nec sua sponte vitiosa est, et pluribus anti
ab eo ad Basilium perhonorifice lilleræ . quis codicibus nititur.
(46) 'Αρχιάτρω. Medicaus codex et duo alii Alias CCCLXIX . Scripta anno 375 .
recentiores άρχιήτρω . Regius prinιus et Bigοι . Alias CCCLXVIII. Scripta anno 375.
797 S. BASILII MAGNI 708

nierilis tuis majore , veniam ειρι nobis dari . Α τινι εγχειρήσει και υπερβαινούση σου την αξίαν ,
Verum prælermissa hac ironia , scribe nobis ad συγγνώμης παρ' ημών τυγχάνειν . Αλλά , της ειρω
omnem occasionem . Sive enim cloquentiæ non sum νείας ταύτης αφέμενος , επίστελλε ημίν διά πάσης
expers , eloquentis viri lilleras libentissime legam : προφάσεως. Είτε γάρ ημίν λόγων μέτεστιν , ήδιστα
sive quantum sit charitatis Donum , e Scriptura λογίου ανδρός γράμμασιν εντευξόμεθα (51) : είτε και
didici , maximo prorsus in prelio est hominis me το της αγάπης καλόν όσον εστί , παρά της Γραφής
diligentis colloquium . Utinam autem perscribes πεπαιδεύμεθα , του παντός άξίαν τιθέμεθα ανδρός
quæ tibi precor bona , corporis valeludinem , ac αγαπώντος ημάς ομιλίαν . Είη δε σε γράφειν & ευ
domus lotius prosperilalem ! Jam quod ad res no χόμεθα σοι αγαθά , υγείαν σώματος , και ευθηνίαν
stras spectat , scilo eas solilo non esse tolerabilio οίκου παντός! Τα δε ημέτερα μηδέν ανεκτότερα γί
res . Satis autem erit hoc dicere , ut libi corporis νωσκε της συνηθείας είναι . Αρκεί δε τοσούτον εί
nostri infirmitas demonstrelur. Nam morbi nunc πείν , και ενδείξασθαί σοι του σώματος ημών την
detinentis magnitudinem , nec verbis demonstrare ασθένειαν . Την γάρ νύν κατέχουσαν ημάς εις το αρ
facile , nec re persuadere : siquidem iis quæ no ρωστεϊν υπερβολήν , ούτε λόγω ενδείξασθαι ράδιον ,
veras , majus quidpiam a nobis ad infirmitatem ούτε έργω πεισθήναι » είπερ εκείνων , ών αυτός
inventum est. Jaim Dei boni opus est vires mihi B ήδεις , ευρέθη τι πλείον παρ' ημών εις άρρωστίαν .
suſlicere , ut patienter ſeram inflictas corporis ad Θεού δε του αγαθού έργον δούναι ημίν δύναμιν, προς
noslram utilitalenı playas ab eo qui bene nobis το εν υπομονή φέρειν τας επί συμφέροντα ήμίν επ
facit Deo . αγομένας εις το σώμα πληγάς παρά του ευεργετούντος
ημάς Κυρίου .

EPISTOLA CXCV . ΕΠΙΣΤΟΛΗ PLE' .

Rationem reddil Basilius cur raro scribal : ad poslulandum a Deo reditum episcoporum hortatur.
Euphronio , episcopo Colonia Armenie .
Propterca quod longe dissila est a viis publicis
Colonia , quam libi Dominus gubernandam credi
dit , etiamsi sepe cæteris minoris Armenia fra
tribus scribam , egre tamen ad tuam pietatem
lilicras milto , neminem sperans futurum , qui illas
en usque perferat. Cum autem nunc. sperem aut
1e adfatum, aut epistolae ab episcopis quibus , ζοντα , 'Αλλά νύν ή αυτών σε παρέσεσθαι προσδοκών
C
scribo , esse 287 ad le transmillendam ; et lux .
scribo pielati , et le per literas saluto ; cum te
certiorem faciens videri me adhuc in terra ver
sari; cum adhortans , pro me ul preceris , ut
ärumnas ac calamitales minuat Dominus, et vele
mens illud doloris pondus , nunc cordibus nostris
incumbentis , veluli nubem qnanda!, a nobis
submoveat. Hoc autem contingel, si celerem det
reditum religiosissimis episcopis , qui nunc dispersi
sunt , pænas pro pietale pendentes .
Ευφρονίω, επισκόπη Κολωνείας 'Αρμενίας .
Διά το μακράν αποκίσθαι των όδευομένων τόπων
την Κολώνειαν , ήν ο Κύριος έδωκεν υπό σοι διεθύ
νεσθαι , πολλάκις κάν τοις άλλοις αδελφούς επιστέλ
λωμεν τοίς κατά την μικράν 'Αρμενίαν , οκνηρώς
πέμπομεν γράμματα προς την ευλάβειάν σου , μη
δένα ελπίζοντες είναι τον μέχρις εκείνων διακομί
τες , ή διαπεμφθήσεσθαι την επιστολήν παρά των
επισκόπων οίς έπεστείλαμεν , και γράφομεν τη ευ
λαβεία σου , και προσαγορεύομέν σε διά του γράμ
ματος , ομού μεν σημαίνοντες , ότι δοκούμεν έτι
είναι υπέρ της γης , ομού δε παρακαλούντες προσ
εύχεσθαι υπέρ ημών, ίνα ο Κύριος ελαττώση τάς
θλίψεις , και το πολύ τούτο βάρος της οδύνης της
νύν επικειμένης ταις καρδίαις ημών , οιόν τι νέφος ,
αφ' ημών απαγάγη. "Έσται δε τούτο εάν ταχείαν δω
την επάνοδος τους θεοφιλεστάτους επισκόπους , οι
νύν εισιν εν τη διασπορά , δίκας διδόντες υπέρ της
ευσεβείας.

EPISTOLA CXCVI“ . ΕΠΙΣΤΟΛΗ PIG'.

Busilius Aburgio gratulatur summos honores, ac prosperum incepti exilum precatur, seque gravissimis morbis debilita
iun significal.
Aburgio Ασουργία .
Prosilire te instar stellarum , modo in hac ,
D Διάττειν σε ως τους αστέρας , άλλοτε κατ άλλο
modo in illa barbarorum regione apparentem , μέρος της βαρβαρικής ανίσχοντα , νύν μεν σιτηρέ
nunc quidem annonam militibus subministrantem , σια στρατιωτικά παρέχοντα ( 59 ) , νύν δε βασιλεί
nunc vero imperatori in splendido apparatu φαινόμενον μετά λαμπρού του σχήματος , ή των

• Aljas CCCXII . Scripta anno 375 .
** Alias CCCLIX . Scripla anno 375 .
(51 ) ' Εντευξόμεθα. Sic mss . codices et prima
editio Parisiensis . Legitur in secunda εντευξοί
μεθα .
(52 ) Στρατιωτικά παρέχοντα. Sic Harl . et uter
que Coisl. cum Reg . secundo . Editi tū otpatiw
tixo . Sæpe in provincias extra ordinem miliebani
lur qui annonam militarem expedirent et diligen
tius curarent, ut docet Gothofredus ad lib. vui cod .
Theod. Munus ejusmodi Aburgio commissum gra
tulatur Basilius
709 EPISTOLARUM CLASSIS II. EPIST . CXCVII . 710

αγαθών άγγελος φήμη αγγέλλουσα ημίν (55) ου A astantem , nuntia bonorum fama nobis narrare non
διαλείπει . Ευχόμεθα δε τω Θεώ , κατά λόγον (54) cessat . Deum autem precor, ut , incepto libi pro
σου προϊούσαν την επιχείρησιν , επί μέγα σε προελ . merilis succedente , ad magnuni quiddam eveha
θεϊν , και φανήναι ποτε τη πατρίδι έως εσμέν υπέρ ris : et tandem aliquando conspiciaris in patria ,
γης , και τον αέρα τούτον ανέλκομεν (55). Τοσού dum in terris versor atquc hunc aerem duco.
τον γάρ μετεστιν ημίν του βίου , όσον αναπνείν μόνον. In hoc enim tanluin vitæ particeps sum , quod
respiro .
ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΡΙΖ' . EPISTOLA CXCVII .
Ambrosius missis clericis Basilium rogaverat , ut sibi corpus beati Dionysii Mediolanensis redderetur. vespondel ejus
lilleris Basilius, mirabilem gratulatur electionem , hortatur ad Patrum sequenda vestigil , narratque accurate, quomoilo
corpus beati Dionysii a fidelibus, qui illud custodiebant, impetratum ſueril, ac verus esse illius reliquiis asseceral, el
ceriissimis argumentis confirmal.
'Αμβροσία , επισκόπη Μεδιολάνων». Ambrosio , episcopo Mediolanensi .

1. Μεγάλαι αεί και πολλαι του Δεσπότου ημών αι 1. Magna semper et mulla Domini nostri dona ,
δωρεαι , και ούτε το μέγεθος αυτών μετρητών , ούτε Β nec eorum magnitudinem meliri , aut multitudi
το πλήθος αριθμητόν. Μία δε των μεγίστων δωρεών nem fas est numerare. Unum autem ex maxinis
εστι τοίς ευαισθήτως δεχομένοις τας χάριτας και η donis , illud etiam est his qui non sine sensu bc
παρούσα αύτη , ότι πλείστον (36 ) ημάς τη θέσει του neficia suscipiunt, quod nunc longissime nobis
τόπου διηρημένους έδωκεν αλλήλοις συνάπτεσθαι διά locorum intervallo disianlibus dedit inter nos con
της εν τοις γράμμασι προσφωνήσεως. Και γνώσεως jungi per litterarum allocutionerm. Ac cognoscendi
τρόπον διττόν ημίν έχαρίσατο · ένα μεν διά της φuidem modum duplicenm nobis imperlivil : unum
συντυχίας , έτερον δε τον διά της του γράμματος per congressum , alterum vero per lillerarum col
ομιλίας. Επεί ούν εγνωρίσαμέν σε δι' ών έφθέγξω loquium. Quoniam igitur cognovimus te exiis que
και εγνωρίσαμεν , ου τον σωματικών χαρακτήρα ταις locutus es : cognovimus aute , non corporis figu
μνήμαις ημών εντυπωσάμενοι , αλλά του έσω αν rom memorize nostræ imprimenlus , sed hominis
θρώπου το κάλλος τη ποικιλία των λόγων καταμα interni pulchritudinem ex serniouum varielale
θόντες , ότι έκαστος ημών εκ του περισσεύματος της perspicientes , siquidem unusquisque nostrum ex
καρδίας λαλεί · εδοξάσαμεν τον Θεόν ημών , τον καθ' abundantia cordis loquitur 6s ; glorificavimus Deum
εκάστην γενεάν εκλεγόμενον τους αυτώ ευαρεστούν nostrum qui singulis ætatibus eligit cos qui ipsi
τας • ώς πρότερον μεν εκ των ποιμνίων των προβά- 0 placent , ac prius quidem ex ovium grege suscitavit
των ήγειρεν άρχοντα τω λαώ αυτού · και τον Αμώς principem populo suo , et Ammos ex caprili carrobo
εκ του αιπολίου ενδυναμώσας διά του Πνεύματος , ralum a Spirilu in prophetam evexit ; nunc autem
ύψωσεν εις προφήτην νύν δε άνδρα εκ της βασι virum ex regia urbe , gentis lolius rectoren , 288
λευούσης πόλεως , αρχήν όλου έθνους πεπιστευμένον, animo sublimem , g'neris claritale , opum splen
υψηλόν τώ φρονήματι , γένους λαμπρότητι , περιφα dore , dicendi facultale omnibus in seculo degene
νεία βίου , λόγων δυνάμει , πάσι τοίς ( 57 ) κατά τον libus conspicuum , ad gregis Christi curam per
βίον περίβλεπτον , είλκυσεν εις την των ποιμνίων traxit . Qui projiciens omnia sæculi ornamenta ,
του Χριστού επιμέλειαν. "Ος , πάντα δίψας τα του eaque damnum existimans lil Christum lucriſaciat ,
βίου πλεονεκτήματα , και ήγησάμενος αυτά ζημίαν commissa gubernácula suscepit magnæ et ob fidem
ίνα Χριστόν κερδήση ( 58 ) , τους οίακας δέξασθαι επ in Deum celeberrimæ navis , Christi Ecclesiæ. Age
ετράπη της μεγάλης και περιβoήτου νηός επί τη εις igitur, o ionio Dei , quandoquidem non ab honi
Θεόν πίστει , του Χριστού Εκκλησίας. "Αγε τοίνυν , nibus accepisti aut cdoclis cs Evangelium Christi ,
ώ Θεού άνθρωπε , επειδή ού παρ' ανθρώπων παρ sed ipse le Dominus es lerræ judicibus ail cathe .
έλαβες ή εδιδάχθης το Ευαγγέλιον του Χριστού , dram apostolorum transtulit : certa bonum cerla -
αλλ' αυτός σε ο Κύριος από των κριτών της γης D men : infirmitates populi cura , si quem forle Aria
επι την καθέδραν (59 ) των αποστόλων μετέθηκεν , næ insaniæ labes alligit : renova vetera Patrum

« Malth . xii , 34.

(53 ) Αγγέ.λ.λουσα ημϊν . Duo vetustissimi codi
ces Coisl. et Μed . αγγέλλουσα υμάς.
(34 ) Κατά λόγον . Μallet Comliefisius κατά νουν.
Sed inutilis illius conjectura. Quemadmodum enim
dicitur tapahoyos oup.copa, calamitas inopinala, ut
est apud Plutarchum initio libri De consolatione ;
cur non etiain dicatur inceplum aliquod xată
adyoy succedere, cum exspectationi el merilis re
spondet ?
(55) ' Ανελκομεν . Ιta mss . Sex , pro eo quod erat
in editis έλκομεν.
(56 ) "Ότι πλείστον . Ιta mss. et antique editio
Des . Editio Parisiensis ότι πλείον .
(37) Πάσι τοίc. Ita Harl . uterque Reg . et uter
que Coisl . Editi repúyuasi tois. Editio llagan . Eprous
tois, rebus in saculo gestis .
( 58) Κερδήση. Hariaeanus codex cum Mediceo
κερδήσης , et mox επετράπης . Ιbidem deest δεξα
goal in utroque Regio ei Coisl . secundo, quod qui
demi elegantinis videlur abesse , ncc lamen delevi ,
quia non omnino viliosum est et in aliis antiquio
ribus codicibus legitur. Mox vitiose in utroque
Regio et Coisl. secundo τη του Θεού Εκκλησία.
(59 ) Επί τήν καθέδραν . Sic tres vetustissimi
codices . Editi επί την προεδρίαν . Legitur vulgata
scriplura ad oram codicis Harl.
Alias LV . Scripta anno 375.
711 S. BASILII MAGNI
vestigia , ct dilectionis erga nos fundamento , quod A αγωνίζου τον καλόν αγώνα , διόρθωσαι τα αρωστή
a le jactum est , ' da operam ut superstruos fre
quentia salutationum . Sic enim polerimus vicini
inter nos esse spirilu eliamsi habitatione terrestri
plurimum sejungamur.
εχεία των προσρήσεων. Ούτω γαρ δυνησόμεθα εγγύς αλλήλων είναι το πνεύματι , ει και τη δικήσει
τη επί της γής παμπληθές αποκίσμεθα .
2. Τιus autem in beatissimum Dionysium epi
scopum ardor animi omnem de le erga Dominum
amorem , reverentiam in antecessores , et studium
fidei testatur. Animi enim erga fideles conseryos
affectio refertur ad Dominum , cui servierunt ; et
quisquis eos , qui pro lide decerlarunt , honorat ,
eodem se fidei ardore accendi ostendit , ita ut una
et eadem aclio multiplicis virtutis testimonium B ζήλον έχων της πίστεως · ώστε μία αύτη πράξις
babeat. Nolum autem facimus tuæ in Christo cha πολλής αρετής έχει την μαρτυρίαν. Γνωρίζομεν δε
rilati , oplimos fralres , qui a tua pielale ad boni σου τη εν Χριστώ αγάπη και ότι οι σπουδαιότατο!
operis ministerium electi fuerunt , primum qui-
dem toli clero laudem conciliasse morum suorum
concinnilate ; siquidem sua ipsorum modestia
communem omnium gravitatem indicabanı ; deinde
vero omni studio ac diligentia usos , hiemem
imperviam non reformidasse , ac omni constantia
fidelibus beati corporis custodibus persuasisse , ut
ipsis suæ ipsorum vilæ præsidiuin concederent.
Νοveris autenι , nunquam futurum fuisse , ut prin-
cipalus aut hominum potestates vim hominibus
illis afferre possent ; nisi horum fratrum animi
firmitas eos flexisset ut cederent. Contulit autem
plurimum ad optatam rem conficiendain et charis
simi ac religiosissimi filii nostri Therasii compre
sbyteri præsentia , qui laboribus ilineris sponte
susceplis , vehementiorem fidelium illius loci im
petum compressit , et cum reluctantes oratione
sua ſlexisset , corani presbyteris , diaconis, multis
que aliis Deum timentibus sublatas cum debita
reverentia reliquias fratribus servavit : quas vos
Lanto cum gaudio suscipite , quanto cum mærore
prosecuti sunt illarum custodes . Nemo dubitet ,
nemo 289 ambigat : hic ille est inviclus athlela .
Ossa illa novit Dominus , quæ una cum beala
anima dimnicarunt. Hæc cum ipsa coronabit in
justa illa remunerationis ipsius die , uli scriplum
est : Oportet nos stare ante tribunal Christi , utp
referat unusquisque secundum ea que per corpus
egit 6*. Una arca erat , quæ venerandum illud cor
pus excepit : nullus prope ipsum jacuit ; insigne
fuit ' sepulcrum ; martyris honor ei delatus . Chri
stiani , qui ipsum hospitio exceperant , tunc et suis
roanibus deposuerunt., et nunc exlulerunt. Hi fle
verunt quidem tanquaio patre et patrono orbali :
6. Rom . XIV, 10 ; 1 Cor. V, 10.
(30) 'Αρειανής . Sic tres vetustissimi codices cum
Regio primo. Editi 'Αρειανικής .
( 61 ) Κατεβάλου. Ιta mss . codices. Editi κατ
εξάλλου . Ιbidern editi τούτον θεμέλιον . Ρrima VOX
melius abest a codicibus Harl, ei Med .
(62 ) Η δε περί των μακαριώτατον . Αnte the
712
ματα του λαού , εί τινος άρα το πάθος της 'Αρεια
νης ( 60) μανίας ήψατο: ανανέωσαι τα αρχαία των
Πατέρων ίχνη , και της προς ημάς αγάπης όν κατ
εβάλου ( 61 ) θεμέλιον εποικοδομείν σπούδαζε τη συν
2. Η δε περί τον μακαριώτατον (62) Διονύσιον τον
επίσκοπον φιλοτιμία σου και σπουδή πάσάν σοι μαρ
τυρεί αγάπης προς τον Κύριον , τιμήν εις τους προ
λαβόντας , σπουδήν περί την πίστιν . Η γάρ προς
τους εύνους των ομοδούλων διάθεσις την αναφοράς
επί τον Δεσπότην έχει , ώ δεδουλεύκασι και ο τους
διά πίστιν ήθληκότας τιμών δηλός έστι τον ίσον
αδελφοί , οι παρά της ευλαβείας σου εις την του
αγαθού έργου διακονίαν προτιμηθέντες , πρώτον
μεν παντί τω κλήρω έπαινον ήνεγκαν διά της εμ
μελείας των τρόπων · εν γάρ τη καθ' εαυτούς ευ
σχημοσύνη το κοινόν πάντων ευσταθές κατεμήνυον ·
έπειτα , πάση σπουδή και έμμελεία χρησάμενοι,
κατετόλμησαν μεν χειμώνος αβάτου , έπεισαν δε
μετά πάσης εύτονίας τους πιστούς φύλακας του μα
καρίου σώματος τα φυλακτήρια της εαυτών ζωής
παραχωρήσαι τούτοις . Και γίνωσκε , ότι ούτε αρχαι ,
ούτε δυναστείαι ανθρώπων εξίσχυσαν αν ποτε βιά
σασθαι τους ανθρώπους εκείνους · ει μη το εύτονον
C
της προαιρέσεως των αδελφών τούτων εξεδυσώπησεν
αυτούς προς την συγχώρησιν. Συνήργησε δε μάλι
στα προς το καταπραχθήναι τα σπουδαζόμενα και
η παρουσία του ποθεινοτάτου και ευλαβεστάτου
υιού ημών Θηρασίου του συμπρεσβυτέρου , ός , αυ
θαιρέτως τον κόπον της οδοιπορίας υποδεξάμενος ,
έπαυσε μεν το σφοδρών της ορμής των εκεί πιστών ,
λόγω δε συμπείσας τους αντεχομένους , επί πρεσβυ
τέρων και διακόνων και άλλων πολλών των φοβου
μένων τον Κύριον μετά της πρεπούσης ευλαβείας
ανελόμενος τα λείψανα, συνδιέσωσε τους αδελφοίς :
ά μετά τοσαύτης χαράς υποδέξασθε , μεθ ' όσης λύ
πης προέπεμψαν οι φυλάσσοντες . Μηδείς διακρινέ
σθω " μηδείς αμφιβαλλέτω · ούτός έστιν εκείνος και
αήττητος αθλητής. Ταύτα γνωρίζει τα οστά ο Κύ
ριος, τα συνδιαθλήσαντα τη μακαρία ψυχή . Ταύτα
μετ' αυτής στεφανώσει εν τη ημέρα της ανταποδό
σεως αυτού τη δικαία , κατά το γεγραμμένον · ότι
δεί ημάς παραστήναι τα βήματα του Χριστού , ίνα
κομίσηται έκαστος πρός & έπραξε διά του σώματος .
Μία λάρναξ ήν ή υποδεξαμένη το τίμιον εκείνο σω
μα' ουδείς και πλησίον αυτού κατακείμενος · επίσημος
verba desinit epistola Basilii in omnibus editis et
mss . codicibus, excepto Harlæano codice , qui insi
gnem banc parlem , qua translationis S. Dionysii
historia narratur , percommode nobis suppedi..
lavil . )
113 EPISTOLARUM CLASSIS II . EPIST . CXCVIII . 74

ή ταφή: μάρτυρος η τιμή . Χριστιανοί , οι ξενίσαν- A sed lamen prosecuti sunt , gaudium vestrum sue
τες , και ταϊς ιδίαις χερσί κατέθεντο τότε , και consolationi præferentes. Pii ergo, qui tradiderunt;
ανείλοντο νύν. Ούτοι έκλαυσαν μεν ως πατέρας και diligentes , qui susceperunt . Nusquam mendacium ;
προστάτου στερούμενοι» προέπεμψαν δέ , την υμε- ηusquam dolus ; testamur nos ; extra calumnian
τέραν χαράν της ιδίας παρακλήσεως προτιμοτέραν sit apud vos veritas..
θέμενοι . Οι παραδόντες τοίνυν ευλαβείς οι υποδεξάμενοι ακριβείς. Ουδαμού ψεύδος : ουδαμού δόλος :
μαρτυρούμεν ημείς : ασυκοφάντητος έστω παρ' υμών ή αλήθεια .

ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΡΙΗ '. EPISTOLA CXCVIII .

Cur non sæpe scripserit, excusal hiemem , el clericorum suorum alienum a peregrinando animum . Scribit tandem per
fratremrure accersilum , quocum dimiuil Eusebiumlectorem , quem properantem ad Eusebiumrelinuerat.Nihil di
cit de iis quæ novata sunt in Oriente, quia hæc fratres nuntiabuni. Ila se ægrolare significat, ut vivendi spem
abjecerit.
Ευσεβία (63) , επισκόπη Σαμοσάτων . Eusebio , episcopo Samosatorum .
1. Μετά τηνεπιστολήν, την διά τών (64) οφφικιαλίων 1. Post epistolam , quam officiales ad me delule
κομισθείσαν ημίν , μίαν άλλην εδεξάμην μετά ταύ- B runt , unam aliam poslea accepi ad me missam.
τα προς ημάς αποσταλείσαν . Αυτοί δε έπεστείλα Ego autem scripsi , non multas quidem , eo quod
μεν ου πολλάς μεν , διά το μηδέ επιτυχείν των τρος nactus non sim qui ad vos proficiscerentur, sed
υμάς αφικνουμένων , πλήν πλείους των τεσσάρων , tamen plus qualuor, in quibus et eas , quæ ad me
εν αις και τας από Σαμοσάτων κομισθείσας ημίν επί Samosalis post priores pietatis tuæ epistolas delatæ
τους πρώτοις γράμμασι της σης θεοσεβείας εσφρα ſuerant, obsignatas misimus colendissimo. fratri
γισμένας διεπεμψάμεθα το αιδεσιμωτάτω αδελφό Leontio Nicææ peræquatori , adhortantes , ut illius
Λεοντίω τω εξισωτή της Νικαίας , παρακαλέσαντες opera colendissimi fratris Sophronii domus procu
δι' εκείνου το φροντίζοντι της οικίας του αιδεσιμω ratori darentur, ita ut ille ad te perferendas cura
τάτου αδελφού Σωφρονίου αποκομισθήναι , ώστε ret . Cum igitur per multas transeant manus epi
εκείνον επιμεληθήναι της προς υμάς διακομιδής (65) . stolæ , verisimile est unius alicujus negotiis aut
'Επεί ούν πολλές διαβαίνουσι χείρας αι επιστολαί , segnitie ſieri , ut pietas tua eas non recipiat . Quare
εικός την παρά ένα ασχολίαν ή ραθυμίαν αιτίαν veniam da , rogamus, litterarum paucitati. Quod
γενέσθαι του μη υποδέχεσθαι την σην ευλάβειαν . autem , cum aliquem mittere oporteret ex nobis
" Ωστε συγγνώμην έχε , παρακαλούμεν , τη σπάνει ipsis , minime fecimus ; id recle pro tua prudentia
των γραμμάτων . Το δε , ότι , αποστείλαι τινα δέον C requisivisti , nosque reprehendisti . Νoveris tamen
εξ ημών αυτών , ουκ εποιήσαμεν , τουτο αυτός μεν lantam apud nos fuisse hiemem , ut viæ omnes
τη σεαυτού συνέσει ορθώς επεζήτησας (66) , και καθ usque ad dies Paschæ fuerint interclusæ , nec quem
ψω ημών » γίνωσκε δε τον παρ' ημίν χειμώνα τοσούτον quam haberemus , qui sibi ad itineris incommoda
γεγενησθαι , ώστε πάσας μεν οδούς εγκλεισθήναι fideret. Quanquam enim etiam hominum numero
μέχρι των ημερών του Πάσχα , μηδένα δε ημάς ingens quodammodo videtur esse clerus nosler ;
έχειν τον ευθαρσώς προς τα της οδού δυσχερή δια at hominum ad itinera inexercitalorum , eo quod
κείμενον . Και γάρ , ει και πολυάνθρωπόν πως είναι neque mercaturam faciant , neque libenter extra
δοκεί το ιερατείον ημών , αλλά ανθρώπων αμελε- patriam 290 morentur : sed sedentarias arles
τήτως εχόντων προς τας οδοιπορίας , διά το μήτε exerceant plerique , unde victum sibi quotidianum
εμπορεύεσθαι , μήτε την εξω διατριβήν αιρείσθαι, comparant . Quinetiam ecce hoc fratre, quem nunc
τάς δε έδραίας των τεχνών μεταχειρίζεσθαι τους ad luam pielatem misimus, rure accersilo , littera
πολλούς , εκείθεν έχοντας την αφορμήν του εφημέ rum ad luam pietatem ministro usi sumus, ut et
ρου (67) βίου . Αυτίκα και τον αδελφόν τούτον , όν res nostras clare tibi exponat , et luas nobis per

( 63 ) Ευσεβίω. Satis absurde in tribus recentio palatinarum , sive militarium apparitores. Hic au
ribus codicibus, nempe Reg . secundo, Coisl. se- D iem præsidis Cappadociæ officiales non crediderim
cundo et Paris., bic litulus apponitur. Tõ auto VTC interprelandos (his enim causa_non erat, cur in
εν εξορία καθ' δ μή δυνηθή τινας των πρεσβυτέρων Thraciam irent , ubi exsulabat Eusebius), sed eos
Topos aüzdy Grethat. Eidem exsulanti , cur non poiue potius officiales , qui in provincias mittebantur tam
rit ad eum quosdam ex presbyteris mittere. Codex ad necessitates publicas, quam privatas , non sine
Parisiensis habet προς αυτούς, ad ipsos . Perspi consensu principis oflicii, ut legimus in libro sexto
cuum est Basilium non de presbyteris loqui, sed cod. Tbeod . lit. 28 , leg. 1 et 3.
de clericis inferioribus, quos episcopi solebant ad (65 ) Της προς υμάς . Ιta mss . summo consensit .
hoc munus litterarum perferendarum adhibere. Editi της προς ημάς. Paulo post ex iisdem veleri
Presbyteri vero non mittebantur, nisi aliquid majo bus libris πολλάς addidimus , legimusque υποδέχε
ris rei tractandum esset , velut cum Athanasius σθαι,pro eo quod erat in editis αποδέχεσθαι .
Petrum misit ad Basilium , Petrum presbyterum Ba (66) Επεζήτησας. Ιta mss . Sex.. Editi επεξήτη
silius ad maritimos episcopos; vel cum Dorotheus σας.
et Sanctissimus ab Orientalibus in Occidentem (67) Εφημέρου . Sic Coisl . primus , Harl . et
missi . nulti alii. Editi εφ ' ημέραν ,
(64) Οφφικιαλίων . Ηoc nomine generatim de Alias CCLXIII . Scripta anno 375
signantur omnium dignitatum sive civilium , sive
PATROL . GR . XXXII , 23
 S. BASILII MAGNI 746
715
spicue ac cito , Deo largiente , referat. Ει desidera- Α νύν απεστείλαμεν προς την ευλάβειαν σου , εκ της
tissimum fratrem Eusebium lectorem , jampridem χώρας μεταστειλάμενοι , εχρησάμεθα αυτό διακόνω
ad tuam pietatem proficisci gestientem , retinuimus, των προς την σην οσιότητα γραμμάτων , ένα και
aerem temperatum esspectantes. Ac nunc quidem τα ημέτερα σαφώς διαγγείλη , και πά αυτόθεν ημίν
non mediocriter solliciliis sum , ne insuela pere εναργώς και ταχέως τη του Θεού χάριτι διακο
grinatio aliquid ei afferat novi incommodi, et μίση . Και τον ποθεινότατον αδελφόν Ευσέβιον τον
morti causam praebeat corpori ad agrolandum αναγνώστην πάλαι επειγόμενον προς την σην θεο
proclivi . σέβειαν επέσχομεν , το των αερων εύκραές ανα
μένοντες . Και νύν μέντοι εν φροντίδι ου τη τυχούση είμι , μήποτε αυτό το περί τας οδοιπορίας
άηθες ξενισμόν εμποιήση , και άρρωστίας αιτίαν παράσχη τω σώματι ευαφόρμως έχοντι προς την
ασθένειαν .
2. Quæ porro in Oriente novala , supervaca 2. Τα μέντοι καινοτομηθέντα περί την ανατολήν
neum litteris significare , cum fratres ipsi accu περιττόν ημάς έστι διά γραμμάτων σημαίνειν , αυ
rale possint per se ipsi narrare . Scias aulem , ve των των αδελφών ακριβώς δυναμένων αφ' εαυτών
nerandum mihi caput , me, cum hæc scriberem , διαγγείλαι. Γίνωσκε δε , τιμιωτάτη μοι κεφαλή ,
B
ita male afectum fuisse , ut jam me omnes vi ότι , ηνίκα ταύτα επέστελλον , ούτω διεκείνην φαύ
Vendi spes reliquerint . Εtenim ne numerari qui- λως , ώστε πάσας με λοιπόν του ζήν τας ελπίδας
dem polest eorum quæ mihi ingruerunt multitudo, επιλελοιπέναι . Και γάρ ουδέ εξαριθμήσασθαι δυνα
et quanta infirmitas, febriumque acerbitas , el mala τον των επιγινομένων μου συμπτωμάτων το πλή
habitudo ; nisi quod hoc unum ex omnibus colli θος , και την ασθένειαν , και το μέγεθος των πυρε
gitur, implelum jam mihi esse tempus commora τών , και την κακοήθειαν οποία (68) • πλήν ότι εκ
'tionis in hac infelici et ærumnosa vita . πάντων έν το συναγόμενον , πληρώσαι ημάς λοιπόν
τον χρόνον της παροικίας του δυστήνου τούτου και
οδυνηρού βίου .
EPISTOLA CXCIX* ΕΠΙΣΤΟΛΗ PLΘ'.
Canonica secunda. Κανονική ε'.
Pluribus Amphilochii quæslionibus ad canones spectantibus respondet Rasilius, ac multa explicat el confirmat, quæ in
prima epistola canonica statuerat, de matrimonio, de virginibus lapsis, de baptismo hæreticorum . Hæc autem response
non slalim missi sunt ac scripta, propterea quod moram altuleruni Basilii morbus ac ministrorum penuria.
Amphilochio de canonibus. C 'Αμφιλοχία περί κανόνων .
Cum pridem ad propositas nobis a tua pietate Πάλαι προς τας παρά της ευλαβείας σου προτα
quæstiones respondissem ; non misi scriptum , θείσας ( 69) ημϊν ερωτήσεις αποκρινόμενος , ουκ απ
partim quidem longo et periculoso morbo delen έστειλα το γράμμα , τούτο μέν υπό της αρρωστίας της
· lus , partim vero propler penuriam ministrorum . μακράς και επικινδύνου ασχοληθείς , τούτο δε υπό
Pauci enim apud nos , et viæ periti , et parati ad της απορίας των διακονουμένων . Όλίγοι γάρ παρ'
ejusmodi ministeria. Quare, cognitis morarum ημίν και οδού έμπειροι , και παρεσκευασμένοι προς
causis, ignosce nobis. Admirati autem sumus luum τάς τοιαύτας υπηρεσίας. "Ωστε , μαθών τας αιτίας
discendi sludium , simul et bumilitatem , quod et της βραδυτητος , δος ημίν την συγγνώμην . Eθαυ
discere non graveris , cum doccndi locus tibi com μάσαμεν δε σου την φιλομάθειαν ομού και την τα
missus sit , et a nobis discere, quibus nihil est πεινοφροσύνην· ότι και μαθείν καταδέχη , την του
magni ad scientiam . Sed tamen quia non gravaris διδάσκειν τάξιν πεπιστευμένος , και μανθάνειν παρ'
ob timorem Dei rem facere, quam alius haud fa- ημών, οίς ουδέν μέγα πρόσεστι προς γνώσιν. 'Αλλ '
cile faciat , oporlet ut et nos luæ alacrilati ac όμως , επειδή καταδέχη διά τον φόβον του Θεού
bono stadio opem etiam ultra vires ſeramus . ποιεϊν πράγμα ου ραδίως παρ' ετέρου γινόμενον ,
D χρή και ημάς τη προθυμία σου και τη αγαθή σπουδή
συναίρεσθαι και υπέρ δύναμιν .
XVII . Interrogasti nos de Bianore presbytero , an ΙΖ'. 'Ηρώτησας ημάς περί Βιάνορος του πρεσβυ
in clerum admitti possit , propter jusjurandum . τέρου , ει δεκτός έστιν εις τον κλήρον, διά τον όρκον.
Ego autem me jam communem aliquam regulam Εγώ δε ήδη τινά κοινόν όρον περί πάντων ομού των
de omnibus qui una cum eo juraverant , Antio μετ' αυτού όμωμοκότων τους κατ’ Αντιόχειαν κλη
chenis clericis edidisse memini ; ut ipsi a publicis ρικούς οίδα εκτεθεικώς ώστε των μεν δημοσίων
quidem conventibus abstineant, privatim 291 vero αυτούς απέχεσθαι συλλόγων, ιδία δε ενεργείν ( 70) τα

Alias II . Scripta anno 375 .
( 68 ) 'Οποία . Editi οποίαν, repugnantibus mss .
veluslissimis et aliis recentioribus.
(69) Προταθείσας. Ιta octo saltem mss. Editi προ
τεθείσας . Deest initium hujus epistole in pluri
bus mss. usque ad haec verba Ηρώτησας ημάς.
(70) Ιδία δε ενεργείr . Seepe vituperantur apud
sancios Patres , qui sacra in privatis ædibus sive
domesticis oratoriis celebrant. Hinc Irenæus, lib .
iv , cap . 26 , oportere ail eos , qui absistunt a pris ·
cipali successione et quocunque loco colligunt, suspe
clos habere, vel quasi hæreticos el malie sententiae ,
velquasiscindentes el elatos el sibi placentes ; aul rursus
ul hypocritas quastus gratia el vana gloriæ hoc ope
ranies. Basilius , in psalm. XXVII , n . 3 : Non igitur ex
Ira sanctam hanc aulam adorare oportet , sed intru
717 EPISTOLARUM CLASSIS 11. EPIST . CXCIX . 743

των πρεσβυτέρων . Το αυτό δε τούτο και προς την Α munia obeant presbyterorunt. Ιd ipsum autem
εαυτού υπηρεσίαν άδειαν αυτό παρέχει · διότι ουκ etiam ei muneris sui peragendi præbei libertatem ,
Šv ’Aviloyalą ėst !v o ispusúvn, IX' ¿v 'Ixovim . quod non sit Antiochize sacerdotium , sed Iconii :
ήν, ώς αυτός επέστειλας ημίν, της 'Αντιοχείας εις quam urbem , ut ipse ad nos scripsisti , Antiochia
οίκησιν αντηλλάξατο. "Έστιν ούν δεκτός εκείνος ο ad habitandum permutavit. Ergo vir ille suscipi
ávne , O TAITOÚNevos tapt uns ülabalas cou ueta- potest ; postulante ab eo pielate lua , ut pæe
μέλεσθαι επί τη ευκολία του όρκου , όν επί του απί nitentiam agat , ob facilem et promptum ad jus
otou àvôods (71) Ćw.potato , Bastával envěy- jurandum animum , quod coram infideli viro
όχλησιν του μικρού εκείνου κινδύνου μή δυνηθείς.. juravil , molestiam ferre exigui illius periculi non
valens.
ΙΗ' . Περί των εκπεσουσών παρθένων των καθομο XVIII . De lapsis virginibus, quæ vitam castam
hornsauévwv tov Év GELLVórt Biov có Kuplo , elca , professæ Domino, deinde carnis libidinibus victæ ,
διά το υποπεσείν τοϊς πάθεσι της σαρκός, αθετουσών pacta sua irrita faciunt , patres quidem nostri ,
τάς εαυτών συνθήκας , οι μεν πατέρες ήμών , cum simpliciter ac leniter sese ad eorum qui la
απλώς ( 72) και πράως συμπεριφερόμενοι ταϊς ασθε - buntur infirmitatem accommodarent , censuerunt
νείαις των κατολισθαινόντων, ενομοθέτησαν δεκτάς B ipsas post annum admitti posse, de illis ad simi
είναι μετά τον ενιαυτόν ( 73) , καθ ' ομοιότητα των litudinem digamorum dijudicantes . Verum mifi
διγάμων διαταξάμενου εμοί δε δοκεί , επειδή τη του quidem videtur , quoniam Dei dono progrediens
Θεού χάριτι προϊούσα η Εκκλησία , κραταιοτέρα Ecclesia fit fortior , ac nunc multiplicatur ordo
γίνεται, και πληθύνεται νυν το τάγμα των παρθέ- virginum , diligenter considerandam esse et rem
vwv (74) , tiposéyelv áx.p.6o5 tū te xat' Evvo !&v pol- ipsam , prout consideranti manifesta est , et Scri
νομένω πράγματι και τη της Γραφής διανοία, ήν pture Sententiam quae ex consecutione inveniri
δυνατόν εξευρείν από του ακολούθου . Χηρεία γάρ potest . Viduitas enim virginitate inferior ; ergo
παρθενίας ελάττων · ουκούν και το των χηρών αμάρ . et viduarum delictum Ionge minus quam virgi
τημα πολλώ δεύτερον εστι του των παρθένων. "Ιδω num . Videamus ergo quid ad Timotheum a Pauto
μεν τοίνυν τι γέγραπται Τιμοθέο παρά του Παύλου: scriptum sit : Juniores autem viduas devita .
Νεωτέρας δε χήρας παραιτού . "Όταν γαρ κατα Postquam enim lascivierunt adversus Christum ,
στρηνιάσωσι του Χριστού , γαμεϊν θέλουσιν , nubere volunt , habenles condemnationem , quod
Éyovoal upīja , őri tnr apúrny riotur noécnoar . primam fidem irritam fecerunt 68. Itaque si vidua
65 I Tim . v , 11 , 12.

ipsam , etc. Similia habet Eusebius in eumdem C summa improbitate conjunctam haberet , et in abs
psalmum p. 313. Sic etiam Cyrillus Alexandrinus trabendis a sacerdotio catholicis presbyteris ma
in libro adversus Anthropomorphitas , cap. 12 , et in gnum quiddam sibi proponerel : quod quidem , nisi
libro decimo De adorat . , p . 356. Sed liis in locis riano, convenit nemini. Neque etiam jusjuran
perspicuum est hæreticorum aut schismaticorum sy dum ab aliis extorsit , quam a Meletii presbyteris .
nagogas nolari, vel quas vocal Basilius, can. 1 , sa Nam præterquam quod Paulini parles persecutio
ρασυναγωγάς, sive illicitos Conventus a presbyteris non videtur attigisse, cerle parum profuisset ali
aut episcopis rebellibus habitos, aut a populis di quos ei presbyteros auſerre , cum per se ipse .
sciplinæ experlibus . At interdum graves causæ sub parvam ecclesiam regeret , et alios presbyteros
erant , cur sacra in privatis ædibus impermissa creare posset. At si idem commissum fuisset in
non essent. Ipsa persecutio necessitatem hujus rei eos qui absente S. Melelio gubernacula tenebant,
sæpe afferebat , cum catholici episcoporum hære magnus lupis aditus ad gregem discerpendum pa
ticoruin communionem ſugerent, ut Sebastiæ luisset . Præterea, cum iidem presbyteri Basilium
contigit ; vel etiam , ut in pluribus aliis locis , consuluerint, id argumento est eos $ . Meletio alti
ecclesiarum aditu prohiberentur. Minime ergo mi xos luisse. Nemo enim Melelio amicior eral quanı
rum , si presbyteris Antiochenis eam sacerdotii Basilius, nemo in defendenda illius causa constan
perfunctionem Basilius reliquit, quæ et ad jurisju lior . Longe errat Aristenus, cuin presbyleros illos
randi religionem et ad temporum molestias accom sua sponte et ulciscendæ alicujus injuriæ causa
modata videbalur. Synodus Laodicena vetat, can . existimat jurasse. Non enim lenitatem in Bianore
58 , in domibus fieri oblationem ab episcopis vel requirit Basilius, sed constantiam : eumque magis
D
presbyteris. Canon 31 Trullanus id clericis non indical periculo territum , quam ob acceptam inju
interdicit , modo accedat episcopi consensus. Non riam iralum fuisse.
inusilala fuisse ejusmodi sacra in domesticis ora (72) Anlās. Quamvis quatuor codices opti
toriis confirmat canon Basilii 27 , ubi vetalur, ne me notæ habeant analūs , clementer , non la
presbyter illicitis nuptiis implicatus privatim aut men videlur vulgata lectio mulanda , cui mul
publice sacerdotii nunere fungatur. Eustathius 10 plures codices favent , inter quos nonnulli
Sebaslenus Ancyræ cum Arianis in domibus com perantiqui , Legitur in nonnullis aliis & Taoixūs.
municavit, ut ex pluribus Basilii epistolis disci ( 73) Μετά τον ενιαυτόν. Respicere videtur ad
mus , cum apertam ab eis communionem impetrare canonem decimum nonum synodi Ancyranæ , in quo
non posset. virginibus promissa violaniibus pæna digamorum
( 71 ) Απίστου ανδρός . Videtur infidelis ille vir , decernitur.
unus aliquis fuisse ex potentioribus Arianis, ejus (74 ) Το τάγμα των παρθένων . Ιdem testatur
que ſuror idcirco in presbyteros Antiochenos inci S. Gregorius Nyssenus in libro De virginitale
latus, quod hi Ecclesiam alysenle Meletio regerent , cap . 24 , hujus vit : decus sua alale , si un
ac maximam civium parlem in illius fide et con quam alias , maxime florere , et ad summam
munione continerent. Ejusmodi enim jusjurandum perfectionem paulatim crescendo perductum esse .
neno extorquere potuit, nisi qui poleslalem cum
719 S. BASILII MAGNI 720

judicio sujicitur gravissimo , ut que fdem in A Eί τοίνυν χήρα κρίματι υπόκειται βαρυτάτω, ώς την
Christum irritam fecerit , quid nobis putandum εις Χριστόν αθετήσασα πίστιν, τι χρή λογίζεσθαι
de virgine, quæ sponsa est Christi , et sacrum vas ημάς περί της παρθένου , ήτις νύμφη εστί του Χρι
Domino dedicatum ? Magnum quidem est pecca στου , και σκεύος ιερόν ανατεθέν τώ Δεσπότη ; Μέγα
lum , vel ancillam fclandestinis matrimoniis sese μεν αμάρτημα και δούλην λαθραίους γάμους εαυτήν
dantem , stupro domum implere , et deteriore vila επιδιδούσαν φθοράς αναπλήσαι τον οίκον , και καθ
injuriam possessori facere : Ionge autem gravius υβρίζειν διά του πονηρού βίου τον κεκτημένον πολλώ
est sponsam fieri adulteram , ac suæ cum sponso δε δή που χαλεπώτερον την νύμφην μοιχαλίδα γενέ
conjunctioni dedecus ferentem , impudicis volu σθαι, και την προς τον νυμφίον ένωσιν ατιμάσασαν,
ptatibus se dedere . Proinde vidua quidem , ut ήδοναίς ακολάστοις εαυτήν επιδούναι . Ουκούν ή μεν
corrupta ancilla , condemnatur ; virgo vero adul χήρα, ως δούλη διεφθαρμένη , καταδικάζεται: η δε
Iera judicio 292 subjicitur . Quemadmodum igitur παρθένος τώ κρίματι της μοιχαλίδος υπόκειται .
eum qui cum aliena est muliere , adulterum no " Ωσπερ ούν τον αλλοτρία γυναικι συνιόντα μοιχόν
minamus , non prius admittentes ad communio ονομάζομεν, ου πρότερον παραδεξάμενοι εις κοινω
nem , quam a peccato cessaverit : ita profecto et νίαν, πρίν ή παύσασθαι της αμαρτίας : ούτω δηλον
de eo qui virginem habet statuemus . Illud autem B ότι και επί του την παρθένον έχοντος διατεθησόμεθα .
nunc in antecessum slatuere nobis necesse est , 'Εκείνο δε νύν προδιομολογείσθαι ημίν αναγκαίον ,
virginem vocari , quæ se sua sponte obtulit Do ότι παρθένος ονομάζεται η εκουσίως έαυτήν προσ
mino, ac nuntium nuptiis remisit , et sanctimonie αγαγούσα τω Κυρίω, και αποταξαμένη το γάμω,
institulum amplexa est . Professiones autem ab και τον εν αγιασμω βίον προτιμήσασα . Τάς δε ομο
co tempore admittimus , quo ætas rationis com λογίας τότε εγκρίνομεν , αφ' ούπερ άν η ηλικία την
plemenlum habuerit . Neque enim pueriles voces του λόγου συμπλήρωσιν (75 ) έχη . Ουδε γάρ τάς παι
omnino ratas in ejusmodi rebus habere conve δικας φωνάς πάντως κυρίας επί των τοιούτων ηγεί
nit :: sed quæ supra sexdecim vel septemdecim σθαι προσήκεν , αλλά την υπέρ τα δέκα έξ ή δέκα
annos nala , ratiocinationum suarum arbitra , diu και επτά γενομένην έτη , κυρίαν ούσαν των λογισμών ,
examinata ac probata , deinceps perseveravit , et ανακριθείσαν επί πλείον, είτα παραμείνασαν , και
ut admillatur constanter rogaverit , tum demum λιπαρούσαν διά ικεσιών προς το παραδεχθήναι , τότε
inter virgines referenda , ejusque rata habenda εγκαταλέγεσθαι χρή ταϊς παρθένοις, και την ομολο
professio , ac illius violatio inexorabiliter punien- γιαν της τοιαύτης κυρούν, και την αθέτησιν αυτής
da . Multas enim parentes adducunt et fratres el απαραιτήτως κολάζειν . Πολλάς γάρ γονείς προσ
C
propinquorum nonnulli ante ætatem , non sua άγουσι και αδελφοί , και των προσηκόντων τινές
sponte ad cælibem vitam incitatas , sed ut sibi πρό της ηλικίας, ουκ οίκοθεν ορμηθείσας προς άγα
ipsi aliquod in vita commodum provideant. Tales μίαν , αλλά τι βιωτικών εαυτοίς διοικούμενοι . “ Ας ου
ιon facile admittende , donec aperte ipsarium ραδίως προσδέχεσθαι δεί, έως αν φανερώς την ιδίαν
perscrutati fuerimus sententiam . αυτών ερευνήσωμεν γνώμην .
XIX . Virorum autem professiones (non novimus , 10'. 'Ανδρών δε ομολογίας ουκ έγνωμεν , πλήν ει
præterquam si qui se ipsi monachorum ordini μή τινες εαυτούς τα τάγματα των μοναζόντων εγκατ
ascripserint : qui quidem tacite vitam celi- ηρίθμησαν οι κατά το σιωπώμενον δοκούσι παρα
bem videntur suscepisse . Verumtamen in illis δεδέχθαι την αγαμίαν . Πλήν και επ ' εκείνων εκείνο
quoque illud opinor praemitti oportere , ut ηγούμαι προηγείσθαι προσήκειν ( 76) , ερωτάσθαι
? psi interrogentur , accipiaturque eorum pro αυτούς , και λαμβάνεσθαι την παρ' αυτών ομολογίαν
fessio clara ac perspicua : ut , cum se ad li εναργή , ώστε, επειδάν μετατίθενται προς τον φιλό
bidinosam et voluptariam vitam converterint , σαρκον και ηδονικόν βίον , υπάγειν αυτούς τω των
eorum qui fornicantur punitioni subjiciantur. πορνευόντων επιτιμίω .
XX. Quæcunque mulieres, cum essent in hæresi , D Κ' . "Οσαι γυναίκες, εν αιρέσει ούσαι , παρθενίαν
virginitatem professe sunt , sed postea matrimo- ώμολόγησαν, είτα μετά ταύτα γάμον ανθείλοντο, ουχ
nium prelulerunt , non arbitror eas condemnari ηγούμαι χρήναι καταδικάζεσθαι ταύτας. "Όσα γάρ
oportere. Quæcunque enim dicit lex , iis qui in ο νόμος λέγει , τοίς εν τω νόμω λαλεί. Αι δε μήπω
lege sunt dicit 66. Quæ autem jugum Christi non υπελθούσαι τον ζυγόν του Χριστού ουδε την νομο
dum subierunt , eæ nec Domini leges agnoscunt. θεσίαν επιγινώσκουσα του Δεσπότου . " Ωστε δεκται
Quare sunt in Ecclesiam recipiendæ ; cum omni είσι τη Εκκλησία , μετά πάντων και την επί τούτοις
bus etiam horuni remissionem habentes ex ide άφεσιν έχουσαι ( 77 ) εκ της πίστεως της εις Χριστόν .
66 Rom . ill , 19 .

(75 ) Τάς δε ομολογίας ... συμπλήρωσιν . Ιta co
dices mss. summo consensu. Editi Την δε ομολο-
γιαν... έμπλήρωσιν. Ηoc Basilii decretum de pro
fessionis ætale citatur in canone quadragesimo
synodi in Trullo, et decem et septem anni , quos
Basilius requirit, ad decem rediguntur .
(76) Προσήκειν . Editi et nonnual couces mss.
προσήκεν. Sed in pluribus et antiquioribus legitur
προσήκειν.
( 77 ) "Εχουσαι. Sic mss. summo consensu. Editi
έχουσιν
721 EPISTOLARUM CLASSIS II . EPIST . CXCIX . 722

Και καθόλου τα εν τω κατηχουμένω βίω γενόμενα (78) A in Christum . Ac omnino quae in catechumenica
εις ευθύνας ουκ άγεται . Τούτους δε δηλονότι άνευ vita facta sunt, in judicium non vocantur. Tales
βαπτίσματος ή Εκκλησία ου παραδέχεται . " Ωστε autem videlicet sine baptismale Ecclesia non reci.
αναγκαιότατον (79) επί τούτοις τα πρεσβεία της γε pit . Quare generationis jura sunt in ipsis maxime
νέσεως. necessaria ..
ΚΑ'. Ει ανήρ ( 80) γυναικι συνοικών , επειδάν, μή XXI. Si vir una cum uxore habitans , postea
αρκεσθείς τη γάμω , είς πορνείαν εκπέση , πόρνη» matrimonio non contenlus , in fornicationem inci
κρίνομεν τον τοιούτον » και πλείον αυτόν παρατείνο derit ; fornicatorem eum judicamus , ipsumque lon
μεν εν τοις επιτιμίοις ου μέντοι έχομεν κανόνα , zius producimus in impositis pænis : sed tamen
τω της μοιχεία ς αυτόν υπαγαγε ίν ( 81) εγκλήμα τι , canone m non habemus, qui eum adulterii crimini
εάν εις ελευθέραν γάμου ή αμαρτία γένηται • διότι η su bjiciat , si in solutam a matrimonio 293 pec
μοιχαλίς μεν , Μιαινομένη , φησί , μιανθήσεται , και catum conmissum sit : proptereaquod adultera
ουκ αναστρέψει προς τον άνδρα αυτής και ο κατ quidem , inquit , Polluta polluetur et ad virum
έχων μοιχαλίδα άφρων και ασεβής : ο μέντοι πορ suum non revertetur 67 Σ et , Qui adulteram detinet,
νεύσας ουκ αποκλεισθήσεται της προς γυναίκα εαυτού stultus est et impius 68 : sed qui fornicatus est ,
συνοικήσεως . " Ωστε η μεν γυνή από πορνείας επαν- B non excludetur quominus cum uxore habitet.
ιόντα τον άνδρα αυτής παραδέξεται , ο δε ανήρ (82) Quare uxor quidem a fornicatione revertentem
την μιανθεί σαν των οίκων εαυτού αποπέμ ψει . Και virum suum excipiet : vir vero pollutam e suis
τούτων δε ο λόγος ου ράδιος : η δε συνήθεια ούτω ædibus ejiciet. Atque horum quidem ratio non
κεκράτηκε facilis, sed consuetudo sic invaluit .
ΚΒ'. Τους εξ αρπαγής έχοντας γυναίκας , ει μεν XXII . Qui er raptu mulieres habent , siquidem
άλλους προμεμνηστευμένας είεν αφηρημένοι , ου πρό- aliis jam desponsas abripuerint , ante admittendi
τερον χρή παραδέχεσθαι , πρίν η αφελέσθαι αυτών, non sunt, quam ab eis ablatæ sint et eorum qui
και επ' εξουσία ( 83) των εξ αρχής μνηστευσαμένων bus ab initio desponse erant , potestati reddits,
ποιήσαι, είτε βούλoιντο λαβείν αυτάς, είτε αποστη utrum eas velint accipere, an desistere. Si quis au
ναι · ει δε σχολάζουσάν τις λάβοι , αφαιρείσθαι μεν lem vacantem acceperit , auferre quidem oportet ,
δεί, και τους οικείους αποκαθιστάν , επιτρέπειν δε τη suisque restituere , et ipsorum voluntati permit .
γνώμη των οικείων , είτε γονείς είεν , είτε αδελφοί, tere , sive sint parentes , sive fratres , sive quivis
είτε οίτινεσούν προεστώτες της κόρης κάν μεν alii puellæ moderatores : ac si ei quidem tradere,
έλωνται αυτό παραδούναι , ίστασθαι το συνοικέσιον · velint , oportet matrimonium constituere : sin
εάν δε ανανεύσωσι (84 ) , μη βιάζεσθαι . Τον μέντοι C autem renuerint , nequaquam vim inferre. Eum
61 Jerem . 1 , 1 . 68 Proν . ΧVΙΙΙ , 29 ,

(78) Γενόμενα. Male Angli in Pandectis et alii in κών σου . Ου γάρ έστι βοηθός , αλλ' επίβουλος, προς
terpretes reddunt , quæ in catechumenica vila fiunt. άλλον αποκλίνασα την διάνοιαν. Qui corruptam reli
Non enim dicit Basilius ea non puniri quæ in hoc net, naturæ legem violai : quandoquidem qui retinet
statu peccantur, sed tantum peccata ante bapti adulteram , stultus est et impius. Abscinde enim
smum commissa baptismo expiari , nec jam esse ju eam , inquit, a carnibus luis . Nam adjutrix non est,
dicio ecclesiastico obnoxia. Hinc observat Zonaras sed insidiatrix , quæ mentem ad alium declinarit.
non pugnare hunc canonem cum canone quinto Canon 8 Neocæsariensis laicis , quorum uxores
Neocæsariensi, in quo pænæ catechumenis peccati adulterii convictæ, aditum ad ministerium eccle
tibus decernuntur. siasticum claudit ; clericis depositionis pænam ir
(79) Αναγκαιότατον . Legitur in Regio quodam rogat , si adulteram nolint dimittere. Canon 65 Eli
codice αναγκαιότατα. beritanus sic habet : Si cujus clerici uxor fuerit
(80) Εί ανήρ. Deest conjunctio in duobus recen machala, el scierit eum maritus suus mæchari , et
tioribus codicibus. Legitur 'Edv àvne in antiquis non eam statim projecerit, nec in fine accipiat con
sima collectione canonum Coisliniana et in Pan munionem . Hernias lib . 1 , c. 2 , adulteram ejici ju
dectis . Commodius sane est conjunctionem tollere , D bet, sed tamen pænitentein recipi. S. Augustinus
eoque consilio videtur in codicibus modo citatis adulterium legitimam esse dimittendi causam pro
deleta. Sed tamen plus tribuendum lot aliis codi nuntiat, sed non necessariam , lib. ii De adulter.
cibus. nuptiis , cap . 5, η . 13.
(81 ) Υπαγαγείν . Consentiunt in hac voce mss . ( 83 ) Επ’ εξουσία. Unus codex Reg. επ' εξου
codices . Editi υπάγειν . Supra vidimus , can . 9, Ba σίας .
silium in iis quæ ad repudium attinent, duo virum (84 ) Ανανεύσωσι. Sic veteres libri summo con
inler et mulierem discrimina ponere . Ilic autem sensu. Editi ανανεύωσι. Mirari autem subit cur quos
tertium adjicit, ac virum quidem in ipso matrimo leges civiles capitali supplicio puniebant, nec rapto Σ
nio, si cum soluta et libera peccaverit , adulterii sinebant perfrui, ut videre est cod . Theodos., lib . ix ,
nomine non condemnat, sed ſornicationis : uxorem lit. 25, jis Basilius tam leves pænas irroget, nec a
autem in eodem peccato certissimam adulteram matrimonio excludat , si parentum virginis consen
declarat. sus accedat , ut videre est in canone 22. Sed credo
( 89) Ο δε ανήρ ... αποπέμψει . Νοn solus Basi sanctum doctorem ea mente leniler egisse , ne qui
lius hanc consuetudinem secutus . Auctor Constiru bus ipsa ſuga impunitatem et licentiam dare pole
tionum apostolicarum sic loquitur lib . vi, cap. 14 : ral , bi el matrimonii desperatione et gravioris pænæ
Ο κατέχων την παραφθαρείσαν φύσεως θεσμού πα nietu in scelere obdurescerent. Hinc de sacrarum
ράνομος " επείπερ και κατέχων μοιχαλίδα άφρων και virginum raplu non loquitur, sed de iis tantuni,
ασεβής . 'Aπότε με γάρ αυτήν, φησίν , από των σαρ quorum peccato matrimonium mederi poterat .
123 S. BASILI MAGNI 124

autem qui ex stupro, Sive .alenti Sive violento , A εκ διαφθοράς είτε λαθραίας είτε βιαιοτέρας γυναίκα
nxorem habet , necesse est fornicationis pænam έχοντα ανάγκη το της πορνείας επιγνώναι επιτίμιον .
agnoscere . Est autem in quatuor annis priefinita "Έστι δε εν τέσσαρσιν έτεσιν ωρισμένη τους πορ
fornicantibus pæna. Oportet eos anno primo a νεύουσιν ή επιτίμησις . Xρή το πρώτο εκβάλλεσθαι
precibus expelli , et jere ad ſores ecclesiæ : se των προσευχών , και προσκλαίειν αυτούς τη θύρα
cundo ad auditionem admitti , tertio ad peniten- της εκκλησίας το δευτέρω δεχθήναι εις ακρόασιν "
tia :n : quarto ad standum una curn populo , absti- το τρίτο εις μετάνοιαν: τω τετάρτω εις σύστασιν
mentes ab oblatione; deinde eis permiui boni com μετά του λαού , απεχομένους της προσφοράς : είτα
munionem . αυτούς ( 85 ) επιτρέπεσθαι την κοινωνίας του αγαθού .
XXII. De iis autem qui duas sorores axores ΚΓ' . Περί δε των δύο αδελφάς γαμούντων, ή άδελ
ducunt, vel de eis quæ duobus fratribus nubunt , a φοίς δυσί γαμουμένων, επιστολίδιον ημίν εκπεφώ
nobis edita est epistola , cujus misimus exemplar νηται , ού το αντίγραφον απεστείλαμέν ( 86) σου τη
1ue pietati . Qui autem sui fratris uxorem accepe- ευλαβεία . Ο δε αδελφού ιδίου γυναίκα λαβών ου πρό
rit , non prius admittetur, quam ab ea recesserit. τερον δεχθήσεται πριν αποστήναι αυτής.
XXIV . Viduam , quæ in viduarum numerum re ΚΔ' . Χήραν , την καταλεγείσαν εις τον αριθμών
lata est, hoc est , quæ ab Ecclesia alitur , judica Β των χηρών , τουτέστι , την διακονουμένην ( 87) υπό
vit Apostolus nubentem contemni debere 69. Viro au της Εκκλησίας , έκρινεν ο Απόστολος γαμουμένην
tem viduo lex imposita non est , sed tali sullicit παροράσθαι . 'Ανδρι δε χηρεύσαντι ουδείς επίκειται
pæna digamorum . Porro vidua sexaginta annos νόμος, αλλ' ικανόν τω τοιούτω το των διγάμων επιτί
nala , si rursus una cum viro habitare voluerit , μιον. Η μέντοι χήρα , εξηκονταετής γεγονυΐα , εάν
boni communione non dignabitur , donec ab im- έληται πάλιν ανδρί συνοικείν , ου καταξιωθήσεται
puritatis vitio destiterit . Sed si ante Sexaginta της του αγαθού κοινωνίας , έως αν του πάθους της
annos eam ascripserimus , nostra est , non mu ακαθαρσίας παύσηται . Εάν μέντοι προ εξήκοντα
lieris culpa. ετών αριθμήσωμεν ( 88) αυτήν, ημέτερον το έγκλημα ,
ου του γυναίου .
XXV . Qui a se stupratam pro uxore detinet, stu ΚΕ ' . Ο την διεφθαρμένην υφ' εαυτού εις γυναίκα
pri quidem pænam subibit, sed ei licebit eam uxo κατέχων το μεν επί τη φθορά επιτίμιον υποστήσεται ,
rem habere . την δε γυναίκα έχεις συγχωρηθήσεται.
294 XXVI . Fornicatio matrimonium non est , Kg . Η πορνεία γάμος ουκ έστιν· αλλ ' ουδέ γά
sed ne matrimonii quidem initium . Quare si teri c μου αρχή. "Ωστε , εάν η δυνατών τους κατά πορνεία
potest , ut qui per fornicationem conjuncti συναπτομένους χωρίζεσθαι , τούτο κράτιστον. Εάν
sunt , separentur , id quidem optimum est . Sin δε στέργωσιν εκ παντός τρόπου το συνοικέσιον , το
autem eis omnino placeat conjugium , fornica μέν της πορνείας επιτίμιον γνωριζέτωσαν : αφιέσθω
lionis quideni pænam agnoscant ; sed minime see σαν δε , ίνα μη χείρον τι γένηται .
parentur, ne quid deterius accidat.
XXVII . De presbytero , qui insciens illicitis nu ΚΖ' . Περί του πρεσβυτέρου , του κατ' άγνοιαν
ptiis implicatus est , statui que oportebat, callie αθέσμω γάμω (89 ) περιπαρέντος , ώρισα και έχρήν :
dre quidem participem esse , sed a reliquis mu καθέδρας μεν μετέχειν , των δε λοιπών ενεργειών
niis abstinere . Nam satis est ejusmodi homini απέχεσθαι . Αρκετον γάρ το τοιούτω ή συγγνώμη .
venia . Ut autem alium benedicat, qui propria cu Ευλογείν δε έτερον, τον τα οικεία τημελείν οφείλοντα
rare debet vulnera , minime consentaneum . Be τραύματα , ανακόλουθον . Εύλογία γαρ αγιασμού μετά
nedictio enim sanctificationis communicatio est. δοσίς έστιν . Ο δε τούτο μή έχων , διά το εκ της
Quam qui non habet , proptereaquod insciens αγνοίας παράπτωμα πώς ετέρια μεταδώσει ; Μήτε
lapsus est , quomodo aliis imperliet ? Itaque nec τοίνυν δημοσία μήτε ιδία ευλογείτω , μήτε το σώμα
publice nec privatium benedicat, nec corpus Christip του Χριστού κατανεμέτω ετέροις , μήτε τι άλλο λει
distribuat aliis , nec quodvis aliud sacrum munus τουργείτω , αλλά αρκούμενος τη προεδρία προσ
obeat , sed , honorifica sede contentus , rogel cum κλαιέτω (90) τώ Κυρίω , συγχωρηθήναι αυτό το εκ
lacrymis Dominum , ut sibi ignorantiæ peccatum της άγνοίας ανόμημα.
remittatur..
19 Ι Τim . V, 11 , 12 .

( 83) Είτα αυτούς . Ρlures codices non antiquis tentari .

simi είτα αυτοίς .
(86) Απεστείλαμε ». Sic codices mss. pro eo
quod eratin editis απέστειλα . Epistolium, de quo
hic Basilius , est epistola 160..
(87 ) Διακογουμένη ». In hac voce interpretanda
secutus sum Zonaran . Minus commode alii inter
preles , quæ ab Ecclesia in diaconatum suscepta est .
Illud autem tragopacha idem esse monent interpre
les ac contemni, nec jam Ecclesiæ sumptibus sus
(88) 'Αριθμήσωμεν. Sic plerique codices mss .
Editi αριθμήσομεν.
( 89) Αθέσμω γάμω . .licitas nuptias interpre
tatur Balsamon , si quis ducat eam , cujus vel ipse
tutor est , vel ipsiuspater, vel monialem , vel con
sanguineam . Zonaras consanguineam vel monialem
intelligit, Alexius Aristenus viduam , aut insanan ),
anit e scenicis , aut Deo consecratam .
(90 ) Προσκλαιέτω . Αddunt editi et tres recen
725 EPISTOLARUM CLASSIS II . EPIST . CXCIS . 726
ΚΗ'. Εκείνό γε μην γελοίόν μοι κατεφάνη , το Α XXVIII . Illud quidem nihi visum est ridiculum ,
Αύξασθαί τινα υείων απέχεσθαι κρεών. " Ωστε κατ vovere aliquem se a suillis carnibus abstenturum .
αξίωσον διδάσκειν(91 )αυτούς των απαιδεύτων προσευ Quamobrem dignare eos docere , ut ab ineptis
χών και επαγγελιών απέχεσθαι· τήν μέντοι χρήσιν votis et promissis abstineant ; sed usum nihilo
αδιάφορον είναι συγχώρησον. Ουδέν γάρ κτίσμα Θεού minus indifferentem esse sine . Nulla enim Dei
απόβλητον μετ' ευχαριστίας λαμβανόμενον . "Ωστε η creatura, quæ cum gratiarum actione percipitur,
ευχή καταγέλαστος , ουχ η αποχή αναγκαία . rejicienda est 70. Quare votum est ridiculum , absti.
mentia non necessaria .
ΚΘ ' . "Αρχοντας μέντοι ομνύειν, επί το κακοποιείν XXIX. Quod homines potestate præditi jurant,
τους άρχομένους , και πάνυ θεραπεύεσθαι προσ se male iis quibus præsunt facturos , illud et ma
ηκε( 92 ). Θεραπεία δε τούτων διττή : μία μεν, μή ximc curatum oportet. Medela autem eorum est
ομνύειν αυτούς διδάσκεσθαι προχείρως : έτέρα δε, duplex : una quidem , ut doceantur non facile
μή επιμένειν εν ταις πονηραις κρίσεσιν. " Ωστε , όρκο jurare , altera vero , ne in malis consiliis persi
προληφθείς τις εις κακοποιίαν ετέρου, την μεν επί slant. Idcirco qui jurejurando ad alterius maleſi .
τη προπετεία του όρκου μετάνοιαν επιδεικνύσθω, μη cium prænccupalus est , is suæ in jurando lemeri
B
μέντοι προσχήματι ευλαβείας την πονηρίαν εαυτού tatis pænitentiam ostendat, non autem per cau
βεβαιούτω. Ουδε γάρ Ηρώδη συνήνεγκεν ευορκή sam pietatis improbitatem suam confirmet . Neque
σαντι , ός , ίνα μή επιορκήση δήθεν, φονεύς εγένετο enim Herodi jusjurandum observasse profuit, qui
του προφήτου . "Απαξ δε ο όρκος απηγόρευται · πολλά videlicet, ne pejeraret , prophetam occidit 71. Om
δε δή που είκός τον επί κακό γινόμενον κατακεκρί nino quidem jusjurandum prohibitum est ? : sed
σθαι . " Ωστε μεταφρονείν τον ομνύοντα χρή , ουχί multo magis consentaneum est , ut quod ad ma
σπουδάζειν βεβαιούν εαυτού το ανόσιον . Εξέτασον Ium interponitur , condemnetur . Quare is qui ju
γάρ πλατύτερον την ατοπίαν . Εί τις ομόσειεν (93) ravit , sententiam mutare debet , non id studio ha
ενεξορύξειν τους οφθαλμούς του αδελφού, ει καλόν bere ut proprium nefas confirmet. Fac enim lati
το τοιούτον εις έργον αγαγείν αυτό ; εί τις φονεύ consideres absurditatem . Si quis juret effossurum
σειν ; εί τις όλως δι' όρκου εντολήν τινα παραβήσε se oculos fratris , an præclarum est ejusmodi jus
σθαι ; "Ώμοσα γάρ και έστησα , ουχί την αμαρτίαν, jurandum ad opus perducere ? si quis se interfe
αλλά του φυλάξασθαι τα κρίματα της δικαιοσύνης clurum ? si quis omnino mandatum aliquod trans
σου . "Ωσπερ δε την εντολήν αμεταθέτοις κρίμασι gressurum ? Juravi enim et statui , non peccatum
προσήκε βεβαιούσθαι , ούτω την αμαρτίαν παντοίως c patrare, sed servare judicia justitiae tue 72. Quem
καθήκει ακυρούσθαι και αφανίζεσθαι. admodum enim præceptum immutabilibus consiliis '
confirmandum est , ita peccatum omnino infirmare
et delere convenit.
Α'. Περί των άρπαζόντων κανόνα μέν παλαιών XXX . De iis qui rapiunt, canonem quidem anti
ευκ έχομεν, ιδίαν δε γνώμην εποιησάμεθα · τρία quum non babemus, sed propriam sententiam 295
έτη (94) , και αυτούς και τους συναρπάζοντας αυτούς proferimus , ut et ipsi et qui una cum ipsis rapiunt ,
έξω των ευχών γίνεσθαι . Το δε μη βιαίως γινόμε tribus annis sint extra preces . Quod autem violenter
νον (93 ) , ανεύθυνον έστιν , όταν μή φθορά ή μηδε non fit , pænæ nulli obnoxium est , si nec stuprum
κλοπή ηγουμένη του πράγματος . Αυτεξουσία δε η nec furtum rem præcesserit . Est autem vidua sui
χήρα, και επ ' αυτή το ακολουθήσαι . " Ωστε των σχη juris , et sequendi potestas penes ipsam est . Quare
μάτων ημίν ου φροντιστέον. simulationuni ac prætextuum cura nulla nobis ha
benda est .
78 Matth . V, 34. 73 Psal . CΧVΙΙ , 106.
70 1 Τim . IV, και , 71 Matth . ΧΙV, 10.
ciores mss . Étépouş xal , etc. , fleat coram aliis et co precum genera in his Basilii canonibus distin
ram Deo ; sicque legitur apud Balsamonem et Zo . guuntur. Aliæ enim sunt fidelium , aliæ substra
naram . Sed hic desunt in omnibus aliis codicibus pioruni preces. Nam , can. 75, de eo qui cum sua
mss, et in concilio Trullano, ubi hic canon Basilii sorore pollulus est decernit, ut postquam tres anyos
est inter canones concilii vicesimus sexlus. Præter . inter ſlentes traduxerit, poslea alio Triennio ad so
ea repugnat ut Basilius eidem presbytero et ho lam auditionem admittatur, ac Scripturis doctrina
norem cathedræ conservet, et ad januas ecclesiæ que auditis ejiciatur , nec dignus habeatur oratione,
Dere præscribat . Vide canones 56 ei. 82. Expelli a precibus idem
(91 ) Aidácner . Ita plerique mss . Edili Ôtôága !. est in canone 22 , ac inter flentes amandari. Si ta
( 92) Προσήκε. Sic legitur in onmnibus niss . Editi men poenæ raploribus eædem imponantur ac for
προσήκει. nicatoribus, ut fatelur Aristenus, non video cur
(93) Ομόσειεν . Editi ομόσει , et paulo post quatuor anni non eodem modo in utroque peccato
άγειν . Codices mss . vix ullo dissentiente habent disponantur. Nam fornicatores per trienniwo exclu
ui in textui posuimus. duntur in canone 22 a precibus fidelium , ila ut
(94) Τρία έτη . Tres annos extra preces decer primo anno inter ſlentes sint, secundo inter au
nit, ac proinde quarlus addetur inter consistentes . dientes, lertio inter substratos , quarto consistant
Nam supra , can. 22 , quatuor annos decernit, ut cum fidelibus.
fornicatoribus. Tres aulem illos extra preces annos, (93 ) Γινόμενον . Piures codices mss. γενόμε
inter audientes traduci existimant Zonaras et Bal vov . Quod autem de vidua staluit hoc loco kasi
samon inler substratos Aristenus. Zonaræ el Bal lius , id clarius ipse explanat can . 53 .
samonis sententia inde firmari possil , quord duo
727 S. BASILII MAGNI 728

XXXI . Cujus vır discessit, nec comparet, ea an- A ΛΑ' . Ή , αναχωρήσαντος (96) του ανδρός , και αφα
tequam de ejus morte certior facta sit , una cum νούς όντος, προ του πεισθήναι περί του θανάτου αυ.
alio habitans mechatur. του , έτέρω συνοικήσασα μουχάται.
AXXII. Peccatum ad mortem peccantes clerici , ΛΒ . Οι την προς θάνατον ( 97 ) αμαρτίαν αμαρτά
de gradı, dejiciuntur, a laicorum autem communione νοντες κληρικοί του βαθμού κατάγονται, της κοινω
aon arcentur. Non enim vindicabis bis in idip νίας δε των λαϊκών ουκ έξείργονται. Ου γαρ εκδική
sum σεις δίς επί το αυτό.
XXXIII . Mulier quæ in via peperit , et fetus sui ΛΓ' . Η γυνή , ή διά της οδού κυήσασα , και αμε
curam non suscepit , cædis crimini subjiciatur. λήσασα του κυήματος , τω του φόνου εγκλήματι υπο
κείσθω .
XXXIV . Mulieres adulterio pollutas, et ob piela ΑΔ' . Τάς μοιχευθείσας γυναίκας και εξαγορευού
tem confilentes , aut quoquomodo convictas pu σας δι' ευλάβειαν, ή οπωσουν ελεγχομένας, δημο
blicari patres nostri noluerunt , ne causam mortis σιεύειν ουκ εκέλευσαν οι πατέρες ήμών , ίνα μή θα.
præbeamus convictis ; consistere autem illas sine νάτου αιτίαν παράσχωμεν ελεγχθείσαις : ίστασθαι
communione jusserunt , donec implealur tempus δε αυτάς άνευ κοινωνίας προσέταξαν, μέχρι του
penitentie .. Β συμπληρούσθαι τον χρόνον της μετανοίας .
XXXV . In marilo ab uxore derelicto consideran ΛΕ '. Επί δε του καταλειφθέντος ανδρός υπό της
da derelictionis causa : ac si eam præter rationem γυναικός χρή σκοπεϊν την αιτίας της εγκαταλείψεως :
secessisse constiterit , ille quidem dignus venia , hæc κάν φανή αλόγως αναχωρήσασα, ο μεν συγγνώμης
vero mulcta . Yenia autem ei , ut Ecclesiæ communi έστιν άξιος , η δε επιτιμίου . Η δε συγγνώμη τούτω
cet, dabitur.
προς το κοινωνείν τη Εκκλησία δοθήσεται .
XXXVI. Militum uxores , quæ maritis suis non Aq'. Στρατιώτιδες , αι των ανδρών αφανών όντων
comparentibus , nupserunt , rationi eidem subjiciun- γαμηθείσαι , τώ αυτό υπόκεινται λόγω , ώπερ αν και
tur , cui et illæ , quæ ob peregrinationem marito . αι διά την αποδημίαν των ανδρών μη αναμείνασαι
rum , reditum non exspectavere : sed tamen res την επάνοδος : πλήν έχει τινά συγγνώμην το πράγμα
nonnullam hic veniam admillit , quod major sit ενταύθα, διά τό μάλλον προς θάνατος είναι την υπό
mortis suspicio . νάιαν .
XXXVII . Qui aliena sibi ablata uxorem duxit, in ΛΖ' . Μετά το αφαιρεθήναι την αλλοτρίαν ο γαμή
prima quidem adulterii crimen sustinebit, in secunda σας, επί μεν τη πρώτη μοιχείαν έγκληθήσεται επί
vero reus non agetur. δε τη δευτέρα ανεύθυνος έσται .
C
XXXVIII . Puellæ , quæ præter patris sententiam ΛΗ ' . Αί κόραι , αι παρά γνώμην πατρός ακολου
secute sunt , fornicantur : reconciliatis autem pa θήσασαι , πορνεύουσι • διαλλαγέντων δε των γονέων,
rentibus videtur res remedium accipere ; non la δοκεί θεραπείαν λαμβάνειν το γεγονός ουκ ευθύς
men station in communionem restituuntur , sed δε εις την κοινωνίαν αποκαθίστανται , αλλ' επιτιμη
triennio punientur. θήσονται τρία έτη (98 ) .
XXXIX . Quæ vivit cum adultero, adultera est ΛΘ . Η το μοιχώ συζώσα μοιχαλίς έστι πάντα τον
omni tempore . χρόνον ( 99) .
XL. Quae praeter heri sententiam se viro tradit , Μ '. Η παρά γνώμην του δεσπότου ανδρί εαυτήν
fornicata est ; quæ vero postea matrimonio libero εκδιδούσα ( 1 ) επόρνευσεν · η δε μετά ταύτα πεπαό

75 Nah . 1 , 9.

(96) 'H drayopricartos, Synodi in Trullo 10
nagesimus tertius canon continet hunc canonem
cum tricesimo sexto et quadragesimo sexto.
(97) Τήν προς θάνατον . Peccato ad mortem sive D penitentiae subjicitur can . 76 ejusdem Synodi .
mortali sa'pe veteres eamdem ac jos hodie adjun
gimnus, sæpe aliam notionem subjiciunt. Sic ipse
Basilius in cap. iv Isaiæ, n . 137, p. 475, peccata ad de raplis virginibus , sed de iis quæ præter palris
mortem vocat , quæ post acceptam cognitionem
voluntarie admittuntur , ac ea oppopit peccatis
ignorantiæ . At in eodem Commentario , n . 166 ,
p . 497 , peccata ad mortem vocat quæcunque in inſer
num deducunt. Quænam ergo ad mortem peccata
in hoc canone 32 intelligit ? Id perspici potest ex
canonibus 69 et 70. Jbi enim clericorum pecca
lis, quæ non gravissima quidem , sed tamen mor
alia erant , el necessario confitenda , leviores poe
nas inflixit , quam peccato ad mortem in canone
32. Videtur ergo hanc vocem paulo strictius in
noc canone 32 usurpasse , neque omnia peccata ,
quæcunque a Deo separant, sed graviora tantum
designasse. Eodem sensu synodus Eliberitana vetat
can . 32 apud presbyterum , si quis gravi lapsu in
ruinam mortis inciderit , agere penitentiam debe
re , sed potius apud episcopum . Diaconus delectus
in crimine mortis ante ordinationem commisso ,
( 98) Επιτιμηθήσονται τρία έτη. Zonaras , Bal
samon et Aristenus hunc canonein accipiunt non
sententiam nubunt. Illis autem communionem post
tres annos reddi existimant Balsamon et Zonaras.
At Aristenus ait : Tpletlav Ú TUOTEL TITÉTw , triennio sub
slernatur. Valde dubito an non præler tres annos
substrationis alius inter consistentes præscriptus
ſuerit . Sic enim supra tres annos irrogat raptori
bus, quibus tamen canone 22 itidem ui fornicato
ribus quatuor annos impostierat.
( 99) Πάντα τον χρόνον . Sic mss . summo con
sensu. Sic etiam Zonaras , Balsamon et Alexius
Aristenus. Editi pro his vocibus habent παντί
τρόπο .
( 1 ) ' 'Exdidoñoa. Sic mss . qualuor, iique melio
ris note. Editi εκδούσα . Paulo post legitur in uno
codice πε παρρησιασμένη.
729 EPISTOLARUM CLASSIS II . EPIST . CXCIX . 730

ρησιασμένο γάμο χρησαμένη έγήματο. " Ωστε Α 296 usa est, nupsit . Quare illud quidem fornica
εκείνο μεν πορνεία , τούτο δε γάμος . Αί γάρ συνθή- tio est : hoc vero matrimonium . Nam pacta eorum,
και των υπεξουσίων ουδέν έχουσι βέβαιον. qui sunt in alterius potestate, nihil habent firmi.
ΜΑ'. Η εν τη χηρεία εαυτής εξουσίαν έχουσα XLI . Quæ in viduitate babet sui potestatem , una
ανδρί συνοικείν ανέγκλητος , ει μηδείς έστιν ο δια cum viro babitare potest sine reprehensione , si
σπών το συνοικέσιον του Αποστόλου ειπόντος : nemo est qui conjugium divellat , cum Apostolus
' Εάν δε αποθάνη ο ανήρ, ελευθέρα εστιν , ώ dicat : Si mortuus sit marilus , libera est ut nubat
θέλει, γαμηθήναι μόνον εν Κυρίω . cui velit ; tantum in Domino 75 .
MB'. Οι άνευ των κρατούντων γάμοι πορνείαι εί XLII . Matrimonia sine iis qui potestalem habent,
σιν. Ούτε ούν πατρός ζώντος , ούτε δεσπότου , οι fornicationes sunt. Neque ergo vivente patre , ne
συνιόντες ανεύθυνοί εισιν · ώς, εάν (2) επινεύσωσιν que hero , qui conveniunt extra reprehensionem
οι κύριοι την συνοίκησιν, τότε λαμβάνει το του γά sunt , quemadmodum si annuant cohabitationi ,
μου βέβαιον . quos penes hujus rei est arbitrium , tunc firmila
tem conjugii accipit cohabitatio.
ΜΓ '. "Ος θανάτου πληγήν τω πλησίον έδωκε , XLIII . Qui mortis ictum dedit proximo, est ho
φονεύς έστιν· είτε ήρξε της πληγής , είτε ήμύ- B inicida , sive percutere incepit, sive ullus est.
νατο .
ΜΔ' . Η διάκονος ή το "Έλληνα συμπορνεύσασα XLIV. Diaconissa quæ cum Græco fornicata est ,
δεκτή εστιν εις μετάνοιαν (3) , εις δε την προσφοράς ad pænitentiam admittenda est : ad oblationem vero
δεχθήσεται το εβδόμο έτει , δηλονότι, εν αγνεία admittetur anno septimo , si videlicet in castitate
ζώσα . Ο δε μετά την πίστιν "Έλλην πάλιν τη ιερο vitam agat . Græcus autem qui post fidem receptam
συλία προσιών, επί τον έμετον υποστρέφει. Ημείς rursus ad sacrilegium accedit, ad vomitum rever
δε της διακόνου το σώμα , ως καθιερωμένον , ουκέτι titur . Nos porro diaconissæ corpus , utpote conse
επιτρέπομεν εν χρήσει είναι σαρκική . cratum , non amplius permittimus in usu esse car
nali.
ΜΕ' . Εάν τις, το όνομα (4) λαβών του Χριστια XLV . Si quis , accepto nomine Christianismi,
νισμού , ενυβρίζη τον Χριστόν , ουδέν όφελος αυτό Christum contumelia afficit, nihil ei prodest appel
από της προσηγορίας. latio.
Mς' . Η δε το καταλειφθέντι πρός καιρόν ( 5) παρά XLVI . Quæ viro ad tempus ab uxore derelicto
της γυναικός κατά άγνοιαν γηραμένη , είτα αφ insciens nupsit, ac deinde dimissa est , quod prior
C
εθείσα , διά το επανελθείν προς αυτόν την προτέραν , ad ipsum reversa sit , fornicata quidem est, sed im
επόρνευσε μεν, εν αγνοία δέ . Γάμου ούν ουκ ειρχθή- prudens . A matrimonio ergo non arcebitur , sed
σεται . Κάλλιον δε , εάν μείνη ούτως . melius est si sic permaneat.
ΜΖ' . 'Εγκρατίται (6) και σακκοφόροι , και απο XLVII . Encralitæ , et Saccophori et Apotactitæ
τακτίται το αυτό (7 ) υπόκεινται λόγω, ώ και Ναυα non subjiciuntur eidem rationi , cui et Novatiani,

18 1 Cor. VΙΙ, 39.

(2) Ως εάν. Codex Regius 3027 ώστε εάν. Le Christianus : non igilur incidam in gehennam , ubi
gitur in Pandectis έως άν . idololatræ . Ipsum Christiani nomen erit mihi adju
(5) Εις μετάνοιαν . Ηanc scripturam eruimus ex mento, etiamsi præcepta Christi violaverim . Vide
codice Regio 3027 antiquo et in membranis scriplo . Reg. 7 Moral . , pag. 240.
Eam confirmat Alexius Aristenus, qui Basilii voces (3 ) Προς καιρόν . Ηic canon inter Trullanos est
hoc verbo commutat, ÚTECTILTOTÉTw , sit inter substra nonagesimus lertius. Diligenler aulem observan
tos . Legitur in omnibus aliis codicibus mss . @exth dum est illud , ad tempus. Nam si penitus ille vir
έστιν εις την κοινωνίαν , recipienda est in comniu dimissus et repudialus ſuissel ab uxore, mulierem
nionem . Sic habent Balsamon et Zonaras qui la illam non condemnasset S. Paler. Sic enim slaluit
psan diaconissam ad communionem precum ad - D can . 9. Sed cum matrimonium minime dissolutum
milli existimant , eique, itidem uticlericis lapsis , censeret, quia prima uxor ad tempus lanturo dis
non aliam quam depositionis pænam imponi. Le cesserat ; secundam uxorem in fornicationis pecca
gitur in editionibus S. Basilii ου δεκτή έστιν , ele , lum inscientem et imprudentem incidisse pronun
non recipienda in communionem . Scriptura quam liat . In hac interpretatione consentiunt Balsamon ,
sequimur , præter auctoritatem codicis ms. et Ari Zonaras el Aristenus.
steni, nililur etiam manifesto argumento. Nam ( 6) Εγκρατϊται, etc. Quemadmodum has sectas
communio apud Basilium non idem valet ac pre Basilius hoc loco Marcionilis, veluti quoddam ger
cum communio ; et cum Basilius lapsæ diaconissa men , ascribit , ita a Theodosio Manichæis ascri
Eucharistiam non concedat nisi anno septimo, quo buntur, Cod . Theod. tom . VI , p . 121. Cum enim
joodo videri possit eadem in illam indulgentia uli duo principia admillerent impiæ illæ sectæ, itidem
ac in clericos , quibus nibil pænarum imponit, ut Marcionitæ et Manichæi, minime mirum si nunc
præler depositionem ? Melius mullo Alexius Ari ad illos referuntur. Saccophori in cod . Theodosiano
stenus duplicem pænam buic diaconissæ irrogari vocantur etiam Hydroparastatæ .
observat, depositionem et pænitentiam . ( 7) Το αυτώ . Sanando hujus loci νulneri nec
( 4) 'Εάν τις το όνομα . Satis apposite ad hanc codices mss . conducunt , nec Balsamon , Zonaras
sententiam Basilius in Commentario in Isaiam et Aristenus . Quinetiam Basilium adeo lippis oculis
pag. 425 , n . 64 : Nemo se ipse seducat, inquit , ina legerunt Zonaras et Aristenus, ut Novatianos in
nibus his verbis : tametsi peccator sum , at certe sum hoc canone Marcionistarum germen appellari vu
731 S. BASILII MAGNI

quia de illis editus canon , etsi varius ; que autem Α τιανοί , ότι περί μεν εκεινων κανών εξεφω. ήθη , ει
ad istos pertinent , silentio sunt prætermissa. Nos και διάφορος τα δε κατά τούτους αποσεσιώπηται.
autem una ratione tales rebaptizamus. Quod si "Ημείς μέντοι εν λόγω αναβαπτίζομεν (8) τους του
apud vos prohibita est rebaptizatio , sicut et apud oύτoυς . Ει δε παρ' υμίν απηγόρευται το του αναβα
Romanos, economiæ 297 alicujus gratia , nostra πτισμού , ώσπερ ούν και παρά Ρωμαίοις , οικονο
tamen ratio vim obtineat. Quoniam enim veluti μίας τινός ένεκα · αλλ ' ο ημέτερος λόγος ισχύν εχέ
germen Marcionitarum est eorum hæresis, ut qui τω. "Οτι επειδή , ώσπερ Μαρκιωνιστών έστιν απο
nuptias abhorreant, et vinum aversentur, ac dicant βλάστημα και κατ' αυτούς αίρεσις , βδελυσσομένων τον
Dei creaturam inquinatam esse , idcirco ipsos in γάμον , και αποστρεφομένων τον οίνον , και την κτί
Ecclesiam non admillius , nisi in nostrum bapti- . σιν του Θεού μεμιασμένην είναι λεγόντων , ου δεχό
sma ſuerint baptizali. Etenim ne dicant : In Patrem μεθα αυτούς εις την Εκκλησίαν, εάν μή βαπτισθώ
et Filium et Spiritum sanctum baptizati sumus ; qui σιν εις το ημέτερον βάπτισμα . Μή γάρ λεγέτωσαν
videlicet Deum esse malorum effectorem existimant, ότι Eίς Πατέρα και Υιόν και άγιον Πνεύμα εξα .
exemplo Marcionis et reliquarum hæresum . Quam πτίσθημεν , οϊ γε , κακών ποιητήν υποτιθέμενοι τον
obrem , si hoc placuerit , oportet episcopos plures in Θεόν , έφαμίλλως τω Μαρκίωνα και ταϊς λοιπαίς αι
unum convenire , et ita demum canonem edere , ut Β ρέσεσιν . "Ωστε , εάν αρέση τούτο, δεί πλείονας επι
et is qui agit , periculo careat , et qui respondet , σκόπους εν ταυτώ γενέσθαι , και ούτως εκθέσθαι τον
in dando ejusmodi quæstionibus responso auctori κανόνα , ένα και τα ποιήσαντι το ακίνδυνον ή , και
talem habeat. ο αποκρινόμενος το αξιόπιστον έχη εν τη περί των
τοιούτων αποκρίσει.
XLVII. Quæ a marito relicta est , mea quidem ΜΗ ' . Η δε εγκαταλειφθείσα παρά του ανδρός ,
sententia , manere debet. Si enim Dominus dixit , κατά την εμήν γνώμην , μένειν (9 ) οφείλει . Ει γάρο
Si quis relinquat uxorem , excepta fornicationis causa , Κύριος είπεν , ότι 'Εάν τις καταλίπη γυναίκα εκ
facil eam machari 76 ; ex eo quod eam adulteram vo τύς λόγου πορνείας , ποιεί αυτήν μοιχασθαι · εκ
cet , præclusit ei conjunctionem cum alio . Quo του μοιχαλίδα αυτήν ονομάσαι , απέκλεισεν αυτήν
modo enim possit vir quidem esse reus, ut adulte της προς έτερον κοινωνίας . Πώς γαρ δύναται ο μεν
rii causa , mulier vero inculpata , quæ adultera a ανήρ υπεύθυνος είναι, ώς μοιχείας αίτιος , ή δε γυνή
Domino ob conjunctionem cum alio appellata est ? ανέγκλητος είναι, η μοιχαλίς παρά του Κυρίου διο
την ποός έτερον άνδοα κοινωνίαν προσαγορευ
θείσα ,
C
XLIX . Słupra quæ per vim inſeruntur , non sint ΜΘ' . Αί πρός ανάγκης ( 10) γενόμεναι φθοραι άνευ
accusalioni obnoxia . Quare etiam serva , si vis ei a θυνοι έστωσαν . " Ωστε και η δούλη , εί έβιάσθη παρά
proprio hero illata sit , libera est a culpa . του οικείου δεσπότου , ανευθυνός εστιν.
L. Trigamiæ lex non est . Quare lege matrimo Ν' . Τριγαμίας νόμος ουκ έστιν . "Ωστε νόμο
nium tertium non contrabitur. Ac talia quidem , ut γάμος τρίτος ουκ άγεται . Τα μέντοι τοιαύτα ως ρυ
Ecclesiæ inquinamenta , habemus. Sed condemna πάσματα της Εκκλησίας ορώμεν · δημοσίαις δε κα
lionibus publicis non subjicimus ut soluta fornica ταδίκαις ( 1 ) ουχ υποβάλλομεν, ώς της αναιμένης
tione magis eligenda . πορνείας αιρετώτερα .

16 Matth. V , 52.

tent . Luce clarius est legendum esse où tū aúty ,
id quod in interpretando sum secullus. Vulgaia
lectio ferri non potest. Quomodo enim dicere po
tuisset Basilius Encratitas, Saccophoros et Apo
lac! itas eidem subjici rationi , cui el Novatianos,
D
quia magnum inter utrosque discrimen , ac de No
ratianis canon editus fuit licet varius, de aliis vero
nequaquam ? Confirmatur hæc emendandi ratio ex
canone primo, ubi Basilius Novatianorum baptisma
ralum liabel, quoniam nonnullis Asiaticis omnino
visum est , pluribus consulendi causa suscipiendum
esse : rejicii vero Encratitarum , quoniam nihil de
illis aperte dictum est. Improbabile ergo prorslis
est , quibus causis adductus fuit Basilius in canone
primo, ut baptisma Novatianorum ratum haberel,
Encralitarum autem rejiceret, iisdem illum adduci
in canone 47 , ut utrumque baptisma rejiciat.
(8 ) 'Αναβαπτίζομεν . Dicebat S. Cyprianus here
ticos non rebaptizari, sed baptizari, epist . 71 et
73. Unde Adelphius a Thasvalie in concilio Car
thaginensi : Sine causa quidam , inquit, falso el in
vidioso verbo impugnani veritatem , ut rebaplizare
nos dicant, quando Ecclesia hæreticos non rebapti
zei, sed baplizel , p . 354 novæ edit . Cum Basilio
consentit canon 19 Nicænus , in quo statuitur eos
qui ex Paulianis ad Ecclesiam catholicam confu
giuni, rebaptizari debere .
(9 ) Μένειν . Editi άγαμος μένειν , sed prima vox
in nullo reperitur ms. codice, nec necessaria est.
( 10 ) Πρές ανάγκης . Zonaras stupro per viaii
lato sic veniam concedi existimat, ut diaconissa,
si hanc contumeliam possa sit , deponatur. Probat
opinionem suam ex canone 28 Biisilii el ex primo
Ancyrano. Sed tamen maglium videliir esse discri
inen inter diaconissam , quæ nullum prorsus pec
cato consensum præbuit, el presbyterum qui ille
gitimis nuptiis imprudens implicatus est , nil in
canone 28 Basilii legitur ; aut sacrificavit , el püslea
reluctatus est , ut refertur in canone primo Ancy
rano .
(11) Καταδίκαις . Mirari sulbit cur id Basilius
publice condemnari neget, quod in can . 4 ab Eu
charistia quinquennium excludi decernit. Sed ob
servandum esi trigamos, elsi annis quinque ab
Eucharistia removerentur, non tamen in flentium
aul substratorum locum , velut in graviori peccato,
amandatos fuisse. Erant enim bi duo ordines ad
pænitentiie notam maxime insignes, ila ut sub
735 EPISTOLARUM CLASSIS II . EPIST. CC . 734

ΕΠΙΣΤΟΛΗ Σ' . EPISTOLA CC*.

Basilius morbis et negotiis detentus nihil Amphilochio per tolam hiemem scripserat, sed oblata occasione scribil perMele
lium : horlatur ru šibi solutionem e corpore precetur, et Ecclesiæ suæ, sive se vivo, sive ad Dominum translaio, curam
suscipial. Melelium el Melilium ei commencal, eumque invitat ad memoriam S. Eupsychii.

'Αμφιλοχίω , επισκόπω Ικονίου. A Amphilochio, Iconii episcopo .

"Ήμάς άρρωστίαι εξ αρρωστιών τε διαδέχονται, Morbi me ex morbis excipiunt, et occupationes
κ' ασχολίαι εκκλησιαστικών τε ομού πραγμάτων tum ex negotiis ecclesiasticis orlæ , lum ab iis qui
και των ταϊς Εκκλησίαις επηρεαζόντων ( 12) , συνέσχον Ecclesiis nocent , exhibitie, per totam hiemen et
παρά πάντα τον χειμώνα, και τον μέχρι ταύτης της usque ad hujus epistolæ tempus detinuerunt.
επιστολής χρόνον . Διό ούτε αποστείλαι τινα , ούτε Quare nec quemquam mittere , nec pietatem tuam
επισκέψασθαι ( 13) την ευλάβειάν σου δυνατον ημίν invisere , integrum nobis fuit . Conjicio autem et re
εγένετο . Εικάζομεν δε και τα σα τοιαύτα έτερα είναι : liquas luas res similiter se habere ; non quoad va
ου κατά την αρρωστίαν λέγω, μη γένοιτο· παράσχου letudinem dico , absit; det enim Dominus sanitatem
γάρ ο Κύριος υγείαν τω σώματι σου διαρκή προς corpori tuo continuam ad exsequenda ipsius 298
υπηρεσίας των εντολών αυτού · αλλ' ότι η μέριμνα mandala : sed quod sollicitudo Ecclesiarum te quo
των Εκκλησιών και σοι τον αυτόν εμβάλλει περισπα que simili modo districtum teneat. Et nunc eram
σμόν. Και νύν έμελλόν τινα αποστέλλειν αυτού τούτου aliquem missurus hac ipsa de causa , ut de rerum
ένεκεν , ώστε γνωρίσαι ημίν τα περί της διαθέσεώς tuarum stalu certior fierem . At ubi desideratissimus
σου . Επει δε ο ποθεινότατος υιός Μελέτιος , παρα filius Melelius, qui milites recens collectos deducit ,
πέμπων τους νεολέκτους , υπέμνησεν ημάς, ότι είη 3 copiam esse indicavit, ut leipsius opera salutarena ,
σε δι' αυτού προσειπείν , εδεξάμεθα την υπόθεσιν libenter amplexus sum scribendi occasionem , et ad
των γραμμάτων άσμενοι , και το διακόνη ( 14) των ministrum litterarum accurri, virum qui possit
etiam epistolæ esse loco , lum propter animum veri
επιστολών επεδράμομεν, ανδρί εξαρκούντι και αντ'
επιστολής είναι, διά τε το του τρόπου φιλάληδες, και amantem , two quod nihil rerum nostrarum igno
ret. Per hunc luam pielatem adhortamur, in pri
διά το μηδέν άγνοείν των καθ' ημάς . Δι' ού παρακα
λούμεν την ευλάβειαν σου προηγουμένως εύχεσθαι mis ut pro me preceris, ut concedat Dominus nibi
υπέρ ημών , ίνα δω Κύριος εμοί μεν απαλλαγής του guidem solutionem ex hoc importuno corpore, suis
aulem Ecclesiis pacem , tibi vero quielem et facul
φορτικού τούτου σώματος, ταις δε Εκκλησίαις αυτού
την ειρήνην , σοι δε ήσυχίαν και άδειαν του , επειδάν latem , postquam more apostolico , ut cæpisti, res
αυή (15) τα κατά την Λυκαονίαν αποστολικώς , ως Lycaonic composueris , etiam huc nostra invisendi,
ενήρξω, επισκέπτεσθαι και τα ώδε , κάν τε ενδη μύ sive in carne versemur, sive jam ad Dominum mi
μεν τη σαρκί , κάν αποδημήσαι ήδη προς τον Κύριον grare jussi fuerimus , ut ipse tanquam tuarum ,
quod sane verum est , curam suscipias nostrarum
επιταχθώμεν , ένα αυτός , ώς ιδίων , όπερ ούν και
έστιν, αντέχη των καθ ' ημάς τόπων , και στηρίζης - regionum : ac infirma constabilias , languida excites ,
μεν τα σαθρά , επεγείρης δέ τά νωθρα , πάντα δε τη et omnia Spiritus, qui in le est , gratia in id quod
χάριτι του Πνεύματος , του όντος εν σοί , μετακο Domino placitum fuerit, transmutes . Cæterum valde
honorandos filios nostros Meletium et Melitium ,
σμήσης προς το ευάρεστον τώ Κυρίω. Τους δε τιμιω
τάτους υιούς ήμών Μελέτιον και Μελίτιον ( 16 ) , ούς quos jamdudum nosti , quosque luos esse judicas ,
πόρρωθεν οίδας και εαυτού κρίνεις, έχε εν παρα commendatos habe , ac pro ipsis precare . Hoc enim
καταθήκη , ευχόμενος υπέρ αυτών . Αύταρκες γάρ ipsis Salis erit ad omnem securitatem. Quare et

stratorum locus proprie vocetur pænitentia can . 22 ,
ubi Basilius jubel raplores primo anno flere, se
cundo, ad auditionem odmilli, tertio ad pænitentiam .
Al obscurior erat inter consistentes pænitentia ;
mulierum adulterarum vita in periculum non ve
niebai, si in hoc ordine poenitentiam agerent : nec
usura el alia ejusmodi peccata , quæ inter consi
stenles expiata fuerant, adilu ali sacerdotium ,
Basilii judicio , præcludebant. Non immerito ergo
Basilius publice trigamos condemnari negai, quos D
can , 4 non inter flentes aut substralos rejeceral,
sed duobus aut tribus annis audire, ac postea jus-
seral consistere. Vide canonem 80, ubi de trigamis,
longe severius statuit. Balsamon et Zonaras tri .
gamiam publice non condemnari idem esse putant
ac non dissolvi ; sed veriorem , mea quidem sen
lentia , Aristenus hanc causam affert, quod cum
flentitus non collocarentur.
( 12) Επηρεαζόντων . Εadem utitur excusatione
in epist . 203 ad episcopos maritimos, ubi siia cum
iis , qui doctrinam veritatis impugnant, certamina
commemorat. Videtur autem in utraque epistola
non solum exhibita ab hæreticis nunquam quie
scentibus negotia indicare , sed etiam operam
quam in scribendo ad eos reſellendos libro De Spi
ritu sancio impendebat.
( 15) 'Επισκέψασθαι. Ηunc locum corruperunt
qui in editis post hanc vocem addiderunt Tivă
προς την. Ηaec enim desunt in novem mss .
(14) Το διακόνω. Dubitat Tillemontius utrum
litterarum minister intelligi debeat is qui ſert lil
leras , an qui scribit . At liquet Meletium hic desi
gnari, eumque non alio quam perferendæ Basilii
epistolae munere perfunciunt. Prelerea διάκονος,
sive minister litterarum , apud Basilium dici solet
is qui eas perfert, ut perspici polest ex pluribus
locis , quæ longum sit annumerare.
( 15) Ataon . Multi codices non tamen antiquis
simi διαθής. lidein infra μετακομίσης προς το
(16 ) Και Μελίτιον . Legitur Μελέτιον και Με .
λίτιον in omnibus fere nuelioris note codicilis,,
Harl., Med . , Coisl. ulroque et uno ex Regiis. Ibidem
nonnulli veleres libri έχε εν παραθήκη.
* Alias CCCXCVII, scripta anno 375 .
735 S. BASILII MAGNI 156
eos qui una cum tua sanctitate sunt , et clerunι Α αυτούς τούτο προς πάσαν ασφάλειαν . "Ωστε και τους
omnein , populumque qui a te pascitur, et religio- συνόντας τη οσιότητί σου , και πάντα τον κλήρον ,
sissimos fratres nostros ac comministros dignare και τον λαόν τον υπό σου πουμαινόμενον, και τους
nostro nomine salutare . Memoriæ beatissimi mar θεοφιλεστάτους αδελφούς ημών ( 17 ) και συλλειτουρ
tyris Eupsychii memineris , nec exspecles ut mo γους προσειπείν παρ' ημών καταξίωσον . Της μνή
neam te iterum : neque des operam ut ad ipsum μης του μακαριωτάτου μάρτυρος Ευψυχίου μέμνησο,
præstitulum diein accedas : sed ut hunc prævenias, και μη αναμείνης δευτέραν υπόμνησιν , μηδέ εμπρό
nosque exbilares , si modo adhuc in terra versemur. θεσμον σπουδάσης ποιήσασθαι την απάντησιν , αλλά
Interim valens in Domino, ac pro nobis orans, ser προλαβείν και ευφράναι ημάς , εάν άρα έτι ώμεν
vcris nobis et Dei Ecclesiis sancti gratia . επί της γης. " Έως τότε ερρωμένος εν Κυρίω, υπερ
ευχόμενος ( 18) ημών , διαφυλαχθείης ημίν και ταϊς του Θεού 'Εκκλησίαις χάριτι του αγίου .

( EPISTOLA CCI . ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΣΑ ' .

Pluribus de causis congredi cum Amphilochiocupiebat Basilius ; sed cum utrumque morbus delinuisset, veniam peti!
Basilius ac vicissim concedit.
Amphilochio , Iconii episcopo B 'Αμφιλοχίω , επισκόπω Ικονιου .
Mullis de causis cupio tecum congredi , ut ct Πολλών ένεκεν επιθυμώ ( 19) συντυχείν σοι, ένα και
le consiliario utar de rebus quæ in manibus sunt, συμβούλω χρήσωμαι περί των εν χερσί πραγμάτων ,
ac omnino ut le longo videns intervallo solatium και όλως , ίνα διά μακρού θεασάμενός σε, έχω παρα
aliquod habeam absentiæ . Sed cum eadem utrum μυθίαν τινά της απολείψεως . Επειδή δε τα αυτά
que distinuerint, tum que tibi incidit infirimitas, αμφοτέρους επέσχεν, ή τε υμίν συμβάσα ασθένεια ,
lum mea illa vetustior ægrotatio , quæ nondum και η παλαιοτέρα ημών άρρωστία , μήτω απολεί
abscessit ; veniam utrique, si placet , uterque de ψασα, αμφοτέροις δωμεν συγγνώμην , ει βούλει, αμ
mus, un per nosmetipsos culpam invicem dimit φότεροι · ώστε δι' εαυτών αλλήλους αφείναι του εγκλή
lamus. ματος.

299 EPISTOLA ( CI :. ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΣΒ' .

Basilius morbi rekiquiis detentus Amphilochium rogat, ut synodus differatur in paucos dies : aut, si urgent negotia, ipse
tanquam præsens numeretur.
Amphilochio , Iconii episcopo . 'Αμφιλοχίω, επισκόπη Ικονίου.
Et alias quidem pro magno ducerem cum gra Και άλλως μέν μοι πολλού άξιον το συντυγχανειν
vilale tua congredli , sed nunc maxime , cum talis τη σεμνότητί σου , νύν δε και μάλιστα , ότε τοιουτόν
sil : conveniendi causa . Sed quia reliquie morbi έστι το συνάγον ημάς πράγμα. ' Αλλ' επειδή τα λεί
mei tales sunt, ul ne minimum quidem mibi mo ψανα της αρρωστίας μου τοιαύτα , ώς μηδε την βρα
tum permillant , quippe qui , postquam curru al χυτάτην μοι κίνησιν συγχωρείν, ός γε , ένα την μέχρι
martyres usque profectus sum , rursus fere in των μαρτύρων (20) οδόν οχήματι πορευθώ , πάλιν
eumdem reciderim morbunı ; ideo veniam mibi a μικρού προς την αυτήν υπέστρεψα νόσον , ανάγκη
vobis dari necesse est . Quod si fieri potest ul res συγγνώμης τυχεϊν παρ ' υμών . Κάν μέν ή δυνατόν
in paucos dies differalur, et adero vobiscum , Deo υπερτεθήναι το πράγμα ολίγαις ύστερον ημέραις, και
largienle , et sollicitudines partiar . Sin aulem συνέσομαι υμϊν τη του Θεού χάριτι , και κοινωνήσω
urgent negotia , peragite , Deo adjuvante , quæ inτων φροντίδων . Εάν δε επείγη τα σπουδαζόμενα ,
manibus sunt : me autem inter vos tanquam πράξατε μεν τη του Θεού συνεργία τα εν χερσί.
presentem , et eorum , que preclare gerentur, συναριθμήσατε δε με εαυτοίς , ως παρόντα , και των
socium annumerate . Sanus et in Domino læ καλώς γινομένων συνεφαπτόμενον. Έρρωμένος και
D
lus, el pro me orans serveris Dei Ecclesiæ, san εύθυμος εν Κυρίω , υπερευχόμενος μου , φυλαχθείης
cti gratia . τη του Θεού Εκκλησία χάριτι του αγίου .

* Alias CCII. Scripta anno 375.
Alias CCCXCVI . Scripla anno 375 .
( 17) 'Αδελφούς ημών. Ρro his vocibus legitur
ÈTILGXÓTTOUS in codice Claromontano. Revera epi
scopos designat Basilius ; sed hæc scriptura e mar
gine videtur in lexluiu irrepsisse .
(18) Υπερευχόμενος . Ηanc vocem , quae deerat
in editis , reperimus in ocio mss . codicibus.
(19) Επιθυμώ. Vat. επεθύμουν .
(20 ) Μέχρι των μαρτύρων . onjicit Tillemontius
Basilium curru vecium fuisse ad Menoriam S. Eu
psychii. Sed non quadrant tempora . Scripta enim
hæc epistola est multo ante mensem Septembrem ,
quo mense dies festus S. Eupsychii recolebatur.
Multæ aliæ erant martyrum Memoriæ prope Cæsa
ream , velut S. Julillæ et S. Gordii, tom . II , p . 34
et 141. Neutrum lanien a Basilio designari pulo ;
quia utriusque anniversarjus dies mense Januario
redibat . Sed minime dubium quin plures alios ha
buerit Cæsarea . Nam Gregorius Nyssenus in epi
slola de iis qui adeunt Hierosolyma, declarat plura
propemodum esse altaria in Cappadocia , quam in
Ποιο terrarum orbe , Ion . I , p . 633 .
 EPISTOLARUM CLASSIS II . EPIST . CCIII . 138
137

ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΣΓ ' . EPISTOLA CCIII .

Basilium cum episcopis maritimis congredi cupientem mulla detinuere : exspectantem dum Cappadociam ab hæreticis
vexatam invisereni, aut scriberent, spes fefellit. Prior itaque scribit ; seque ait paratum esse accusatoribus coram eis
respondere , ac sese eorum judicio commiitere. Sed rogai ne se indicta causa condemnent , nec aliorum communione
videantur sibi non indigere, cum nihil hac cogitatione alienum magis sit ab unitate et ecclesiasticis institutis. Postulat
ut vel ad se veniant , vel locum congressus indicent, nec sibi necessiiatem afferant doloris, quem hactenus corde pressit,
aliis Ecclesiis significandi. Hæc solus quidem scripsit, sed aliorum Cappüdocum horlulu 'per fratrem Pelrum presby
terum misit.
A Maritimis episcopis
Τοις παραλιώταις επισκόποις.
1. Εγένετο μοι πολλή ορμή της συντυχίας υμών , 1. Inerat mihi magnum desiderium vestri con
και αεί τι επεγένετο (21 ) κώλυμα , εμποδίζον μου τη gressus , sed semper aliquid supervenit impedi
προθυμία . "Η γάρ ή του σώματος ασθένεια συνεπόδισε menti , meæ obstans cupiditati. Vel enim me cor
με (ήν ουκ αγνοείτε πάντως , όση μου πάρεστιν εκ της poris infirmilas constrinxit (quam prorsus non
πρώτης ηλικίας μέχρι του γήρως τούτου , συντρα- ignoratis , quanta mihi adsit , a prima giale ad
φείσα μου , και παιδεύουσά με , κατά την δικαίαν hanc usquc seneclulem enutrita mecum , meque
κρίσιν του πάντα εν σοφία οικονομούντος Θεού ) , ή αι castigans secundum justum Dei judicium , qui om
των Εκκλησιών επιμέλειαι , ή οι προς τους επαναστα nia in sapientia moderatur), vel Ecclesiarum solli
μένους τώ λόγω της αληθείας αγώνες. Διό μέχρι του citudines , vel cum iis , qui doctrinam veritatis
παρόντος εν θλίψει πολλή και λύπη διάγω , συνειδώς , impugnant , certantina . Quocirea in hunc usque
ότι το καθ' υμάς ελλέλειπταί μοι . Εγώ γάρ ακούσας diem in mulla afflictione tristitiaque dego , eo quod
παρά του Θεού του διά τούτο την διά σαρκός επιδη mibi conscius sim vestra mihi deesse . Ego enim
μίαν καταδεξαμένου, ίνα και τους υποδείγμασι των cum audiverim a Deo, qui eam ob causam carnem
πρακτέων ρυθμίση τον βίον ημών, και διά της ιδίας assumere voluit , ut et exemplis reruin agendarum
φωνής αναγγείλη ημίν το Ευαγγέλιον της βασιλείας , και dirigerei vitam nostram , et propria voce annuntia
ότι 'Εν τούτω γνώσονται πάντες, ότι εμοί μαθηταί ret nobis Evangelium regni : cum , inquam , ex eo
έστε, εάν αγαπάτε αλλήλους( 29 )· και ότι εξιτήριον audiverin : In hoc cognoscent omnes , quod discipuli
δώρον (23) τους εαυτού μαθηταίς , μέλλων συμπλη mei estis , si diligatis invicem ? , cumque extremum
ρούν την εν σαρκί οικονομ ίας , την εαυτού ειρήνην ο munus discipulis suis , suam 300 in carne dis
Κύριος κατέλιπεν ειπών : Ειρήνην αφίημι υμίν , pensationem absoluturus , pacem suam Dominus
ειρήνην την εμήν δίδωμι υμίν (24): ου δύναμαι reliquerit , dicens : Pacem relinquo vobis , pacem
πείσαι εμαυτόν , ότι άνευ της έν αλλήλοις αγάπης και meam do robis 78 ; mihi ipse persuadere non queo ,
άνευ του , το εις εμέ ήκον ( 25), ειρηνεύειν πρός πάν me sine mutua charitale , et nisi , quantum in me
τας , δύναμαι άξιος κληθήναι δούλος Ιησού Χριστού . est , pacem cum omnibus habeam , dignum posse
Πολύν μέν γάρ ανέμεινα χρόνον , είποτε και παρά Jesu Christi servum vocari . Longo enim exsire
της υμετέρας αγάπης γένηται τις προς ημάς επί clavi tempore, an et vestra nos aliquando charitas
σκεψις. Ου γαρ αγνοείτε , ότι , δημοσία προκείμενου visitaret . Non enim ignoralis , nos palam omnibus
πάσιν, ώσπερ οι εν τη θαλάσση προβεβλημένοι σκό propositos , veluti scopulos in mari prominentes ,
πελοι , ημείς τον θυμόν των αιρετικών κυμάτων υπο C furorem ſluctuum hæreticorum excipere : eosque
δεχόμεθα , και περί ημάς ρηγνύμενοι (20) , τα κατ dum circa jos franguntur, ea quæ relro nos sunt,
όπιν ημών ουκ επικλύζουσι. Το δε, ήμείς , όταν είπω , non alluere . Illud autem , nos , cum dico , non ad
ουκ εις την ανθρωπίνην αναφέρω δύναμιν , αλλ ' εις humanas reſero vires , sed ad Dei gratiam , qui in
την του Θεού χάριν , του εν τη ασθενεία των ανθρώ hominum imbecillitale potentiam suam declarat,
πως το δυνατόν εαυτού δεικνύντος , καθά φησιν ο quemadmodum ait propheta ex persona Domini

71 Joan . ΧΙ , 33. 18 Joan . Σιν , 27.

(21 ) Επεγένετο . Ιta mss . septem. Editi εγένετο .
Paulo post Harl . et Μed . συνεπόδισέ με . Editi
ενεπόδισέ μοι. Ιbidem Vat . et Reg. prinus την
προθυμίαν .
(22 ) Εάν αγαπάτε αλλήλους . Ιta tres vetustis
simi codices, Harl. prima manu, Med . et Coisl.
primus, qui ad marginem habet vulgatam lectio
nem eadem manu , εάν αγάπην έχητε εν αλλήλοις.
Habent etiam έχητε duo alii mss. Editi έχετε .
(23) Εξιτήριον δώρον . Gregorius Nazianzenus
orat . 14 , p . 223, Christus hinc discedens, inquit ,
pacem reliquit nobis, ώσπερ άλλο τι εξιτήριον , veluti
aliud quoddam exiremuri munus . Ideo autem hoc
testimonium Gregorii attuli , quia appositum vide
tur ad emendandum quod supra legitur in libro De
Spiritu sancto , cap . 29, 'n . 73, nempe Athenogenem
reliquisse hymnum discipulis suis ώσπερ τι αλεξη
týpov, tanquam aliquod amuletum . Satius videtur
legere , ut in quatuor mss . , ώσπερ άλλο τι εξιτή
ριον .
(24) Υμίν. Ηanc vocem addidimus ex sex vete
ribus libris . Ιbidem editi της προς αλλήλους. Qua
tuor mss . της εις αλλήλους. Tres vetustissimi ut in
textu .
(25) "Άνευ του , το εις εμέ ήκον . Εmendavimus
ope duorum codicum , Harl. ei Med ., quod prave
D in aliis et editis legebatur , άνευ του εις εμέ ήκον
TOS . Paulo post etsi satis commode Reg . secundus
et Coisl . secundus habent αξίως κληθήναι , non ta
men mutavimus scriplurain aliorum mss. et edi
torum, quæ vitiosa non viderur.
(26) Ρηγούμενοι. Ιta Hagannensis editio et Ba
sueensis prima et sex mss . Editiones aliæ ényvú
μενα .
Alas LXXVII . Scripta anno 375 .
739 S. BASILII MAGNI 740
dicens : An me non timebilis , φuι arenam ηuari ter- Α προφήτης έκ προσώπου Κυρίου λέγων: "Η εμέ ού
ininum posui 79 ? nam omnium infirinissima ac vilis φοβηθήσεσθε , τον τιθέντα αμμον όριον τη θα .
sima re , arena , ingens ac grave pelagus con λάσση ; το γάρ ασθενεστάτω πάντων ( 27 ) και εύκα.
strinxit Omnipotens. Quoniam igitur el res nostræ ταφρονήτα πράγματι , τη ψάμμω, την μεγάλην και
sic se habent ; par erat a vestra charitate aliquos βαρείαν θάλασσαν επέδησεν ο δυνατός. Επεί ούν
ex germ . nis fratribus continenler milti, qui nos τοιούτόν τι εστι και το καθ' ημάς, ακόλουθον ήν
afflictos inviserent, el am.cas lilleras ad nos ve παρά της υμετέρας αγάπης και των γνησίων τινάς
nire crebrius, quæ partim studium nostrum con αποστέλλεσθαι συνεχώς είς επίσκεψιν ημών των κα
firmarent, partim vero , si qua in re oftendimus, ταπονουμένων , και γράμματα αγαπητικά φοιτάν
corrigerent . Non enim negamus nos innumeris προς ημάς ( 28) συνεχέστερον , τούτο μεν στηρίζοντα
erratis obnoxios esse , cum bomines simus et in ημών την προθυμίαν , τούτο δε , και εί τι σφαλλόμεθα,
carne vivamus. επανορθούμενα (29 ) . Ουκ αρνούμεθα γάρ μυρίοις
σφάλμασιν υποκείσθαι , άνθρωποι όντες και εν σαρκι
ζώντες.
2. Sed quia superiori tempore, vel minus vi 2. 'Αλλ' επειδή τον τρό τούτου χρόνον , ή διά το μή
dentes quid deceret, non prestitistis que nobis B συνιδείν το πρέπον, παρελίπετε ( 50 ) τα οφειλόμενα
debebantur , fratres in primis colendi , vel nonnul- ημίν, αδελφοί τιμιώτατοι , ή διά το προληφθήναι
lorum in nos calumniis præoccupati dignos non παρά τινων εις τας καθ' ημών διαβολάς , ουκ ένομί
judicastis , quos ex charitale inviserelis ; ecce σατε ημάς αξίους είναι αγαπητικής επισκέψεως
nunc priores scribimus : ac illata nobis crimina, ιδού νυν και κατάρχομεν του γράμματος αυτού , και
profitemur paratos esse , coram vobis diluere ; modo τάς επιφερομένας ημίν αιτίας ομολογούμεν ετοίμως
tantum adducantur qui nobis injuriam faciunt , ut έχειν (51) υφ' υμών αποδύσασθαι μόνον εάν καταδέ
contra nos adversa fronte coram vestra pietate χωνται οι υβρίζοντες ήμάς , αντιπρόσωποι ημίν επί
prodeant. Nam et nos convicli peccalum nostrum της υμετέρας ευλαβείας καταστήναι . 'Ελεγχθέντες
agnoscemus : et vobis postquam convicti fuerimus, μέν γάρ και ημείς την αμαρτίαν ημών επιγνωσό
venia erit apud Dominum , quod vos ex nostra μεθα και υμείς μετά τους ελέγχους συγγνώμην
peccatorum communione subtraxeritis : el qui έξετε παρά τω Κυρίω, εκ της των αμαρτωλών (52 )
convicerint, mercedem habebunt, ut qui occullam ημών κοινωνίας εαυτούς υποστέλλοντες και οι ελέγ
nostram malitiam patefecerint. Sed si antequam ξαντες, μισθόν έξουσιν , ώς την κεκρυμμένην ημών
convincamar, nos condenmnetis ; nos quidem nihil c κακίαν δημοσιεύσαντες . Εάν δε προ των ελέγχων
ledemur, nisi quod rei omnium nobis preliosis- καταδικάζετε ημάς, ημείς μεν ουδέν εσόμεθα δι
simæ , charitatis vobiscum intercedentis, jacluram κημένοι , εκτός του ζημιωθήναι το πάντων ημίν τι
faciemus : vos vero et hoc idem pati, si nos non μιώτατον κτήμα την προς υμάς αγάπης ( 55 ). Υμείς
habeatis, et cum 301 Evangelio videbimini pu δε , και τούτο αυτό πείσεσθαι (34) ημάς ουκ έχοντες,
gnare dicenti : Nunquid lex nostra judicat homi και το Ευαγγελίω δόξετε μάχεσθαι το είπόντι: Μή
nem , nisi prius audierit, et cognoreril quid fa ο νόμος ήμών κρίνει τον άνθρωποι, εάν μή ακούση
ciat 88 ? Et qui in nos calumnias ellundit, eorum πρώτον , και γνω τί ποιεί ; Ο δε καταχέων ημών
que dicit argumenta non proferens, comperietur τας λοιδορίας, τον δε των λεγομένων έλεγχον μη
sibi ipse nomen pravum asciscere ex illegitimo επάγων , φανήσεται πονηράν εαυτώ προσηγορίαν
verborum usu . Calumniantem enim quomodo vo επενεγκών , εκ της ατόπου των λόγων χρήσεως . Τον
care convenit , nisi ei cognomen , quod ex ipsa re γάρ διαβάλλοντα πώς άλλως προσηκεν ονομάζειν,
profitelur, imponendo ? Neque igitur is qui nobis ή ουχί ήν εξ αυτού του πράγματος επιτηδεύει προσ
conviciatur, diabolus sit , sed accusalor : imo vero ηγορίαν αυτώ τιθεμένους; Μήτε ούν και λοιδορών

19 Jer, V , 22 . 80 Joan . VI , 51 .

( 27 ) Nártwr . Deest in Val, et duobus aliis . Paulo D (35) Τήν προς υμάς αγάπη». Coinbefisius pro
post editi τοιούτο τι . Uterque Coisl . et Harl . et nuntiat plane legendum tipo; nãs. Sed nihil pror
uterque Reg. ul in lexlu . sus mulandum . His enim verbis, try sopòç vuã;
(28) Πρός ημάς . Editi addunt επιτρέψασθαι. Duo àyáttry , designat Basilius charitatem sibi cuai
mss. Ė It!tpeyote . Sed multo commodius hoc ver maritimis episcopis intercedentem . Simili sensu
bum deest in llarlæano , Medicæo et duobus aliis . legimus in epist . 245 , την πρός σε αγάπην, ami
(29) Επινορθούμενα . Ιta larl . , Mel. et Cois ) . ciliam mihi tecum intercedentem . Unde etiam illud
primis. Editi διορθούμενα . Plutarchi in libro Περί πολυφιλίας, Το σφόδρα φι
( 50 ) Παρελίπετε. Sic Harl . et Coisl. primus λείν και φιλεϊσθαι προς πολλούς ουκ έστιν, vehemer
cuit: tribus aliis . Editi παραλείπεται. Ιbidem Coisl . ler diligere ac diligi inter mullos non contingit .
primus et alii nonnulli τα οφειλόμενα υμίν . Sed ( 54) Πείσεσθαι. Sic cum Harl . , Val . el Crisl .
prælerenda videlur aliorum mss. el editorum primo legimus, referendo ad verbum quod sequi
scriplura . lur , nempe oósets . Edili neigeste . l'aulo post Med .
(51) "Έχειν . Ιta mss . Octo. Editi έχοντες. Ιbidem el Coisl . primus Ó voulos úywv . Legiiur Muw
editi jóvw; čáv . Harl., Coisl . primus et alii non in Harleano codice . Quatuor alii niss . ο νόμος
nulli ut in textu . κοίνει.
(32) Των αμαρτωλών. Harl. των αμαρτιών .
 741 EPISTOLARUM CLASSIS II . EPIST . CCIII .

ημάς διάβολος έστω, αλλά κατήγορος μάλλον δε A neque accusatoris accipiat nomen , sed frater sit
μηδέ τό του κατηγόρου δεχέσθω όνομα , αλλ' αδελφός admonens in charitale , et ad emendationem ar
έστω εν αγάπη νουθετών , και επί διορθώσει επάγων guens ; neque vos conviciorum auditores sitis, sed
τον έλεγχον μήτε υμείς λοιδοριών γένησθε (55 ) argumentorum judices : neque nos incurati relin
ακροαται , αλλ' ελέγχων δοκιμασται · μήτε ημείς quamur , nostro nobis non indicato delicio.
ανιάτρευτοι καταλειφθώμεν, μή φανερουμένης ημίν
της αμαρτίας ημών .
5. Μή γάρ εκείνος υμάς ο λογισμός κατεχέτω, ότι 3. Non enim vos illa cogitatio delineat : Nos qui
οι την παραλίαν oικoύντες έξω εσμέν του πάθους των maritima loca incolimus , extra multorum malum
πολλών , και ουδέν της παρ' ετέρων επικουρίας δεό sumus, nec aliorum indigemus auxilio : quam
μεθα · ώστε τις ημίν χρεία της προς ετέρους κοινω obrem quid nobis opus est cum aliis communio ?
νίας ; Ο γάρ Κύριος τάς μεν νήσους της (56) ηπείρου , Dominus enim insulas quidern a continente per
δια θαλάσσης διέστησε , τους δε νησιώτας τοίς ήπει mare divisit : insularum vero incolas per charita
ρώταις δια της αγάπης συνέδεσεν . Ουδέν ή μάς χωρίζει lem cum incolis continentis junxit. Nihil nos ab
απ' αλλήλων , αδελφοί , εάν μή τη προαιρέσει τον χω invicem , fratres, separal, nisi animi proposito
ρισμόν υποστώμεν. Εις ημών Κύριος , μία πίστις , έλ- B dissociemur . Unus nobis est Dominus , una fides 81 ,
πις ή αυτή . Είτε κεφαλήν εαυτούς της καθόλου Εκ spes eadem . Sive caput vosipsos universæ Eccle
κλησίας λογίζεσθε , ου δύναται η κεφαλή είπείν τοις siæ existimatis, non potest caput dicere pedibus :
ποσί , Xρείαν υμών ουκ έχω είτε και εν άλλη τάξει Non est mihi opus vobis . Sive vos in alio mem
των εκκλησιαστικών μελών εαυτούς τάσσετε , ου δύ brorum ecclesiasticorum ordine reponitis, nobis
νασθε λέγειν τοις εν τω αυτω σώματι κατατεταγμέ- in eodem corpore constitutis non poleslis dicere :
νοις ( 37 ) ήμίν τό , Xρείαν υμών ουκ έχομεν. Αϊ τε γάρ Vestri non indigemus 89. Nam el manus altera al
χείρες αλλήλων δέονται , και οι πόδες αλλήλους terius eget , et pes alter alterum firmal, et oculi
στηρίζουσι , και οι οφθαλμοί εν τη συμφωνία το per concordiam clare ac perspicue vident. Nos
εναργές της καταλήψεως έχουσιν . Ημείς μέν γάρ enim nostram ipsorum imbecillitatem confitemur,
ομολογούμεν το εαυτών ασθενές και επιζητούμεν ac conspirationem vestram exposcimus. Novirus
την σύμπνοιαν ύμών. Οίδαμεν γάρ , ότι , κάν μή παρ enim fore, ut etiamsi corpore non adsitis , precum
ήτε τω σώματι , τη διά των ευχών βοηθεία μέγα subsidio non parum nobis emolumenti, tempori
παρέξετε ημίν εν τοις αναγκαιοτάτους καιρούς όφελος. bus maxime necessariis , afferatis . Vos autem nec
Υμάς δε ουκ έστιν ούτε παρά ανθρώποις ευπρεπές,
C coram hominibus decorum est , nec Deo placitum
ούτε τω Θεώ ευάρεστον ταϊς τοιαύταις κεχρήσθαι ejusmodi uti vocibus , quibus ne gentes quidem
φωναΐς , αίς ουδε τα έθνη κέχρηνται τα μή ειδότα uluntur, quæ Deuin ignorant. Quin et illas audi
τον Θεόν . Αλλά κακείνα ακούομεν , κάν εις πάντα
mus, etiamsi omnibus abundantem regionem inco
αυτάρκη την χώραν νέμωνται, της γούν των μελλόν- lant , sallem ob incertum futurorum eventum , fe
των ένεκεν άδηλίας την προς αλλήλους συμμαχίαν dus inter se libenter inire, ac commercium tan
ασπάζεσθαι , και την επιμιξίαν ώς έχουσάν τι κέρδος quam alicui rei utile persequi . Nos autem ex illis
μεταδιώκειν. Ημείς δε , εκείνων όντες των πατέρων, orti patribus , qui legem tulerunt, ut brevibus notis
οι ένομοθέτησαν διά μικρών χαρακτήρων τα της κοι communionis signa a terminis urbis terrarum
νωνίας (38) σύμβολα από περάτων της γής εις πέρατα usque ad terminos circumferrentur, atque omnes
περιφέρεσθαι , και πάντας πάσι πολίτας και οικείους omnibus cives et propinqui essent : nunc nos ipsi
είναι , νυν αποτέμνομεν εαυτούς της οικουμένης , και abscindimus ab orbe terrarum , nec nos pudet
ούτε επαισχυνόμεθα τη μονώσει , ούτε ζημίαν φέρειν solitudinis : nec damnum ferre distractionem
τον διασπασμόν της ομονοίας τιθέμεθα· ούτε φρίσσο concordiæ ducimus : neque horremus, quod ad
μεν , ότι εις ημάς φθάνει η φοβερά του Κυρίου ημών
nos pervenerit formidanda prophetia Domini nostri,
προφητεία , ειπόντος , ότι Διά τό πληθυνθήναι την D qui dixit : Quoniam abundavit iniquitas , refrigesce :
ανομίαν , ψυγήσεται η αγάπη των πολλών . charitas multorum 83.
4. Μη ταύτα, αδελφοί τιμιώτατοι , μή ανάσχεσθε 4. Nolite , fratres reverendissimi, nolite hoc
τούτο (59 ) , αλλά και επί τοίς παρελθούσι παρακαλέ- ferre , sed nos potius de preteritis consolemini ,
σατε ήμάς γράμμασιν ειρηνικούς και αγαπητικαίς pacificis litteris et amicis salutationibus , veluti
προσφωνήσεσιν , οιονεί πραεία τινί επαφή το της 302 leni quodam contactu , pectoris nostri νul
καρδίας ημών έλκος , και εκ της παρελθούσης αμελείας nus , quod nobis per præleritam incuriam fecistis ,
ενεποιήσατε ημίν, παραμυθούμενοι . Και είτε αυτοί demulcentes . Ac sive ipsi vullis ad nos accedere,

81 Ephes . IV , 3. 82 ) Cor . XII , 14-21 . 83 Matth . XXIV , 12

(35) Γένησθε . Harl . et Μed . γίνεσθε .
(36 ) Τάς μεν νήσους της . Ιta sex mss . Editi
τάς νήσους μεν από της .
(57) Κατατεταγμένοις. Ιta mss . septem . Editi
τεταγμένοις . Ιbidem. Harl. et Μed . ουκ έχω .
(33) Korrwrias. Ita Harl., Med . el Coisl . primus,
qui tamen habet in margine επιμιξίας , ut editi .
(39 ) Τούτο . Ηanc vocean apposuimus ex mss.
sepiem , pro eo quod erat in editis Taūta . Dees
primum taūta in duobus codicibus non antiquissi
mis, nempe Regio primo et Coisl . secundo .
743 S. BASILII MAGNI 74

et per vos ipsi morbes nostros perscrutari , utrum Α βούλεσθε προς ημάς απαντήσαι , και δι ' εαυτών ερευ
vere tales sint, quales auditis, an ex mendacii ad νησαι τα αρρωστήματα ημών , ει όντως τοιαύτό
aitamentis graviora vobis peccata nostra nuntien έστιν οία ακούετε (40 ) , ή ταϊς εκ του ψεύδους προσ
tur , etiam id fiat. Parali sumus supinis manibus θήκαις βαρύτερα υμίν απαγγέλλεται τα αμαρτήματα
advenientes vos excipere , nosque ipsi ad diligenς ημών , γενέσθω και τούτο : έτοιμοι ημείς υπτίαις
examen oferre ; tanlummodo iis quae fient , praeeal χερσί την παρουσίαν υμών υποδέξασθαι , και προθεί
charitas . Sive vullis apud vos aliquem locuni de ναι εαυτούς εις ακριβή βάσανον · μόνον αγάπη ηγεί
signare, in quo et debilum vobis visitationis oſti σθω ( 41 ) των γινομένων είτε και βούλεσθε παρ'
cium persolvamus ; el nos ipsi , quantum fieri po εαυτοίς υποδείξαι τινα τόπον , εν ώ γενόμενοι, και
test , probandos exliibeamus , ut et praeterita υμίν το οφειλόμενον της επισκέψεως χρέος απο
Sanentur , et deinceps nullus calumnie Iocus relin - πληρώσομεν , και εαυτών την ενδεχομένην πείραν
quatur ; et hoc fiat . Omnino enim , quanquam παρέξομεν , ώστε και τα προλαβόντα ιάσασθαι ,
infirmam circumferimus carnem , tamen quandiu και του λοιπού μηδεμίαν διαβολαις ( 42 ) χώραν
respirabimus, nihil debemus eorum omillere, quæ καταλιπείν και τούτο γενέσθω. Πάντως γάρ, ει
ad ædificationem Ecclesiarum Christi pertinent . και ασθενή περιφέρομεν σάρκα , άλλ' έως αναπνέ
B
Itaque hanc nostram obtestationem ne eludatis, ωμεν ( 43 ) , υπεύθυνοι εσμεν μηδέν ελλιμπάνειν των
neque nos eo necessitatis adducalis, ul et aliis εις οικοδομής των Εκκλησιών του Χριστού . Μή ούν
dolorem nostrum aperiamus. Νain hactenus , παραλογίσησθε ημών την παράκλησιν ταύτην , μη
quod quidem vos non lateat , fratres, mastitiam in είς ανάγκην ημάς αγάγητε , και προς άλλους εξει
nobis ipsis premimus ; cum pudeat remotioribus πεϊν την οδύνην ημών . Μέχρι γάρ νύν , γινώσκετε ,
nostris communicatoribus , vestram a nobis aliena- αδελφοί , εν εαυτοίς την λύπην στέγομεν , αισχυνόμε
tionem declarare, ne et illos amigamus , et gaudium his νοι τους πόρρωθεν ήμών κοινωνικούς την προς ημάς
qui nos oderunt , afferam us . Nunc solus haec scripsi ; αλλοτρί ωσιν υμών διαγγείλαι ένα μή κακείνους
sed de consilio omnium in Cappadocia fratrum θλίψωμεν , και χαράν τους μισούσιν ημάς εμποιήσω
misi , qui et me rogarunt ut ne quovis uterer mini μεν. Ταύτα μόνος επέστειλα νύν γνώμη δε των εν
stro litterarum , sed idoneo viro, qui quecunque Καππαδοκία πάντων αδελφών έπεμψα (4 %) , οι και
omisimus in epistola , ne longius sermo protrahe παρεκάλεσάν με , μη τα τυχόντι χρήσασθαι διακόνω
retur , sua ipsius prudentia , quam ex Dei gratia ha του γράμματος, αλλ ' ανδρί , ός δυνήσεται όσα διά της
bet , expleat . Dicimus autem oplatissimum nobis επιστολής παρήκαμεν , φοβούμενοι μή εις άμετρίαν
ac religiosissimum fratrem Petrum compresbyte C πολλήν τον λόγον εκβάλωμεν , ταύτα διά της εαυτού
rum , quem el excipite in charitale , atque ad nos συνέσεως, ήν έχει εκ της χάριτος του Θεού , ανα
cum pace dimitlite , ut nobis bonorum nuntius sit. πληρώσαι. Λέγομεν δε τον ποθεινότατον ημίν και
ευλαβέστατον αδελφόν Πέτρον τον συμπρεσβύτερον, όν και δέξασθε εν αγάπη και προπέμψατε προς ημάς
ειρηνικώς , ίνα γένηται ημίν αγαθών άγγελος.

EPISTOLA CCIV . ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΣΔ'.

Queritur Basilius apud presbyleros Neocæsarienses, ac per eos apud lotam civitatem , quod cum sibi lol ac tantæ cum
illis necessitudines intercedani, absentem se condemnent el oderint, ac calumniis in vitam suam et fidem instructis atires
prabeant. Declarat se non tan sua , quam illorum causa ad defensionem aggredi. Postulat ut si sanabilia sunt su
peccata , admoneatur ; sin aulem insanabilia ,publice ab adversario prodeunie aryuntur. Quod spectat ad fidem , roga!
ut idoneis instructi sint præsidiis, qui de suis scriptis judicium ferent; ea lamen libenter illorum judicio committil.
Fidem suam defendit el ex puerili institutione accepta üb aviaMacrinu; el ex perpeluo Arianæhæresis odio, ex qua si
quos redeunles suscepil, fidem Nicænam confilentes recepit, idque comprobanie beatissimo Athanasio. His addil suam
cum plurimis Ecclesiis , quas recensel, communionem : unde demonstrat ab illarum Ecclesiarum communione discessuros,
si a suadiscedant, ac rogat ne se cogunt apu'l has Ecclesias dolorem haclenus corde pressum depromere, sed potius me
minerint untiquæ inter Ecclesiani Cæsariensem el Neocæsariensem conjunctionis .
Ad Neocæsarienses . D Τοις Νεοκαισαρεύσιν (43 ) .
1. Mullo lempore siluimus inter nos , fratres 1. Πολύν χρόνον απεσιωπήσαμεν προς αλλήλους ,
omni honore dignissini nobis ac charissimi, non άδελφοι τιμιώτατοι ημίν και περιπόθητοι , ώσπερ
secus ac qui ad iram concitati 303 sunt . Quis οι προς οργήν διαναστάντες. Καίτοι τίς ούτω βαρύ
autem ita iratus et implacabilis injuriæ auctori , ut μηνις και δυσδιάλλακτος τώ λελυπηκότι , ώστε όλη
ortam ex odio iracundiam per totam ſere bominis σχεδόν ανθρώπου γενεά την εκ του μίσους οργήν

Alias LXXV . Scripla anno 375.
(40) οία ακούετε. Ιta mss . septem . Editi &
ακούετε .
( 41) Ηγείσθω. Ιta tres vetustissimi codices .
Editi προηγείσθω . Paulo post editi και ημίν τό. Sex
ΤΩss . ut in textu . Ιbidem legimus γενόμενοι et infra
γενέσθω, quia sic habent plerique mss.
(42) Διαβολαίς . Sic tres vetustissimi codices
cum duobus aliis . Editi διαβολής.
(45) Αναπνέωμεν. Ιta Harl. et Coisl . primus .
Nonnulli alii αναπνέομεν . Editi αν πνέωμεν.
(44 ) "Επεμψα. Ιta Harl. et Μed . multo melius
quam editi έγραψα .
(45 ) Τοΐς Νεοκαισαρευσιν . Scripta est nec epi
stola presbyteris Neocæsariensibus, per quos ail
infra, n. 2 , se lotam civitatem alloqui. Eamdem
epistolam indicat in epist. 207, cum ait se antea
toli scripsisse presbyterio , nec responsum acce
pisse..
145 EPISTOLARUM CLASSIS II . EPIST . CCIV. 746

συμπαρεκτείναι ; “Ο περί ημάς έστιν ιδείν γινόμε- A etatem extendat ? Quod tamen videre est usu no
νον (46-47 ) , ουδεμιάς του διεζεύχθαι δικαίας αφορμής bis evenisse : quamvis nulla sit justa disjunctio
υπαρχούσης , ούκουν ίσα γε εσμεν αυτοί· αλλά το έναν nis causa , quod quidem sciamus ; sed contra ,
τίον , πολλών και μεγάλων προς την άκραν ημίν φιλίαν mulia et magna ad summam nobis amicitiam et
και ένωσιν ενυπαρχόντων το εξ αρχής · ενός μεν του ' conjunctionerm exstiterint ab initio ; unum qui
μεγίστου και πρώτου , της εντολής του Κυρίου διαρ- dem , illudque maximum et primum, Domini pre
ρηδτην ειπόντος , ότι 'Εν τούτω γνώσονται πάντες, ceplum diserte dicentis : In hoc cognoscent omnes,
ότι εμοί μαθηταί έστε , εάν αγαπάτε αλλήλους : φuod discipuli mei estis , si vos mutuo diligilis 88 .
και πάλιν του Αποστόλου σαφώς το της αγάπης Quod quidem cliaritatis bonum rursus Apostolus
καλόν παριστώντος ημίν,τούτο μεν εν οίς αποφαίνε- perspicue nobis exponit , modo quidem , cum pro
ται πλήρωμα νόμου είναι την αγάπην, τούτο δε nuntiat complemenluń legis esse charitatem , modo
όταν προτίθησι πάντων ομού των μεγάλων το της vero, cum charilatis bonum omnibus simul magnis
αγάπης καλόν , εν οις φησιν: Εάν ταις γλώσσαις bonis praefert, dum ait : Si linguis hominum Ioguar
των ανθρώπων λαλώ και των αγγέλων , αγάπης et angelorum , charitatem autem non habeam , factus
δε μη έχω , γέγονα χαλκός ήχων , ή κύμβαλον sum es sonans , ut cymbalum linniens. El si habeam
B
αλαλάζον . Και εάν έχω προφητείαν, και ειδώ τα prophetiam , et noverim mysteria omnia, et omnem
μυστήρια πάντα , και πάσαν την γνώσιν , και έχω scientiam : et si habeam fidem omnem , ita ut montes
πάσαν την πίστιν ώστε όρη μεθιστών (48) , αγά- transferam , charitatem autem non habeam, nihil sum .
πην δε μη έχω, ουδέν είμι . Κάν: ψωμίσω πάντα Et si insumam in alimoniam omnes facultates ,
τα υπάρχοντά μου , και παραδώ το σώμα μου ίνα meas el tradam corpus meum ul comburalur, chari
καυθή , αγάπην δε μη έχω, ουδέν ωφελούμαι: tatem autem non habeam , nihil ulililatis capio 88 ;
ουχ ώς δυναμένου ποτέ των απαριθμημένων εκάστου non quod possint aliquando singula , quæ enume
δίχα της αγάπης ενεργηθήναι , αλλά βουλομένου του rala sunt , sine dilectione perfici : sed quod San
αγίου , ως αυτός είπε , το καθ' υπερβολήν τρόπο clus voluerit, ut ipse dixit , adhibita hyperbolæ
την κατά πάντων υπε οογήν προσμαρτυρήσαι τη εν figura, præstantiam omnia superantem buic man
τολή . dato tribuere ..
2. Δεύτερον δε , ότι , εί τι μέγα συμβάλλεται προς 2. Alterum huc accedit, quod , si quid magni
συνάφειαν και το τών αυτών μετασχεϊν διδασκάλων , affert ad conjunctionem , etiam iisdem uti magi
οι αυτοί υμίν τε είσι και ημίν διδάσκαλοί τε των stris , iidein nobis sint ac vobis magistri mysterio
μυστηρίων του Θεού , και πατέρες πνευματικοί, οι c rum Dei , et patres spirituales , qui initio Ecclesia
εξ αρχής την Εκκλησίαν την υμετέραν θεμελιώσαν vestram fundarunt : Gregorium dico summum il
-ες : Γρηγόριον λέγω τον πάνυ , και όσοι εφεξής εκείνω lum virum , et quotquot post eum sedi apud vos
της παρ' υμίν ( 49) επισκοπής τον θρόνον διαδεξά- episcopali succedentes , alius post alium , veluti
μενοι , άλλος επ' άλλω , ώσπερ τινές αστέρες επανα stellæ quædam exorientes, iisdem vestigiis instite
τέλλοντες , κατά των αυτών ιχνών επέβησαν , ώστε runt, adeo ut nemini obscura reliquerint cælestis
διάγνωστα καταλιπείν της κατ' ουρανόν (50 ) πολιτείας instituti monumenta . Quod si el corporeæ necessi
τα σημεία τους βουλομένοις . Ει δε και αι σωματι Ludines contemnendæ non sunt , sed mullum etiam
και οικειότητες ουκ απόβλητοι , αλλά και μέγα (51) ad firmam conjunctionem vitæque societatem con
συμβαλλόμεναι προς αρραγή συνάφειαν και κοινω ducunt, hæc quoque nobis jura vobiscum inter
νίαν βίου » και ταύτα ημίν υπήρξε προς υμάς τα cedunt. Quare ergo , o urbiuin ornatissima ( per
δίκαια . Τίνος ούν ένεκεν , ώ σεμνοτάτη πόλεων ( δι' vos enim urbem totam alloquor ) , nullæ istinc
υμών γάρ τη πόλει πάση διαλέγομαι) , ου γράμμα mansuetæ lilleræ , nulla vox optabilis , sed a perlæ
ήμερον ( 52) αυτόθεν, ου φωνή δεξιά , αλλ ' ήνοικται sunt aures vestra , his qui calumniari conantur ?
μεν υμών τα ώτα τους διαβάλλειν επιχειρούσιν ; unde eo plus ingemiscere debeo , quo magis video
ώστε τοσούτον πλέον στενάζειν οφείλω , όσπερ άν D ad exitum perduci φuod intendunt : siguideinn

8: Ioan . ΧΙΙ , 35 . 85 1 Cor . χμι , 1-5 .

(46-47) Γινόμενον . Ιta tres vetustissimi codices
cum pluribus aliis . Editi γενόμενον .
(48) Μεθισταν . Sic uterque Coisl . , Harl. et Μed .
Editi μεθιστάνειν . Paulo post Harl . et Coisl . se
cundus κάν παραδώ. Non Ionge Μed . et Coisl. pri
mus μυστηρίων του Χριστού .
(49) Της παρ' υμίν . Ιta Coisl. primus et Harl.
cuum aliis nonnullis . Editi της παρ' υμών.
(30) Κατ ' ουρανόν . Sic mss . sex pro eo quod
eral in editis κατ' αυτών . Ιbidem editio Hagan. et
Basileensis prima el septem mss. δύσγνωστα κατα
autteiv , obscura cælestis instiluli monumenta . Quod
erratum miror in tot codices irrepsisse . Cæterum
PATROL , GR. XXXII ,
recte emendatum est in editionibus recentioribus,
quas secuti sumus.
(51 ) Και μέγα. Ιta sex mss . Editi και μεγάλα .
Paulo post editi υμίν υπήρξε προς ημάς . idem
mss . it in textu .
( 52) "Ημερον. Quarmvis hanc Scripturam solus
codex Reg : secundus suppeditet , eam tamen
adsciscere in textum non dubitavi, tum quia illud ,
γράμμα υμέτερον , quod habent editi , idem prorsus
sonal ac γράμμα αυτόθεν , tum quia favent Harl .
et uterque Coisl . in quibus legitur ypáupea huéte
pov . Ibidem vocula uèv addita ex septem mss .
Ιdem Reg . codex non multo post τοσούτω πλέον .
2.
747 S. BASILII MAGNI 118

calumniae opus auctorem manifestum habet : qui , A μάλλον ίδω το σπουδαζόμενον · επειδή το της διαβο
cum ex multis malefactis notus sit , tamen hac λής έργον φανερόν έχει τον καθηγούμενον · ος, από
maxime nequitia dignoscitur, ita ut nomen ci πολλών υπάρχων αδικημάτων γνώριμος , από ταύ
factum fuerit peccalum . Sed lainen ſerle meam της μάλιστα της πονηρίας χαρακτηρίζεται , ώστε
dicendi libertatem : utramque aurem meis syco και όνομα αυτά γενέσθαι την αμαρτίαν. Πλήν αλλ '
phantis aperientes , omnia animo citra examen υμείς ανάσχεσθέ μου της παρρησίας : αμφοτέρας τάς
recipitis , nec quisquam 304 est qui mendacium ακοάς τους διαβάλλουσιν ημάς αναπετάσαντες , πάντα
a veritale seernal. Quis unquam malarum crimi ανεξετάστως ταίς ψυχαίς παραδέχεσθε και ουδείς ότου
nationum penuria laboravit , solus contendens ? αληθούς το ψεύδος φυλοκρινών (55). Τις ηπόρησε ποτε
quis mentiens convictus , absente eo qui calumniis πονηρών εγκλημάτων μόνος αγωνιζόμενος και τις ηλέγ
appetitur ? quenan Oralio non probabilis audienti- χθη ψευδόμενος , μή παρόντος του συκοφαντουμένου ;
bus , si maledicus asseveret rem ila se habere, ποϊον δημα ουκ έστι πιθανόν τους ακούουσιν, εάν ο
is autem cui maledicitur, nec adsit, nec contu μεν λοιδορος διατείνεται , ή μήν ούτως έχειν , ο δε
melias audit ? Nonne et ipsa seculi consuetudo λοιδορούμενος μήτε παρή , μήτε επακούη των βλασ
hæc vos edocet, eum , qui æquus et communis φημιών ; Ουδε αυτή ή του βίου συνήθεια παιδεύει
auditor futurus est , non debere totum abduci a B υμάς προς ταύτα , ότι δεϊ τον μέλλοντα ίσον και κοι
præoccupante, sed et defensionem exspectare ejus, νον ακροατήν γενήσεσθαι (54) , μή όλον απάγεσθα :
qui reus agitur , ut sic ex collatione utriusque παρά του προλαβόντος , αλλ' αναμένειν και την απο
sermonis , veritas elucescal ? Justum judicium ju- λογίας του εναγομένου , ίν' ούτως εκ της παραθέσεως ,
dicale 86 : præceptum est ununi ex maxime neces εκατέρων των λόγων διαδειχθη η αλήθεια ; Κρίμα
sariis ad salutem . δίκαιον κρίνατε πρόσταγμά εστιν εν των αναγ
καιοτάτων είς σωτηρίαν .
3. Atque biec dico , non oblitus verborum Apo 5. Και ταύτα λέγω , ουκ επιλελησμένος των απο
stoli , qui fugiens humana judicia, totam suam στολικών ρημάτων , ότι , φεύγων εκείνος τα ανθρώ
vitam illius judicii, quod decipi non potest , exa · πινα κριτήρια , όλον εαυτού τον βίον ταις ευθύναις
mini reservabat, ubi ait : Mihi autem pro minimo του ανεξαπατήτου δικαστηρίου έταμιεύετο εν οίς φη
est ul a vobis judicer, aut ab humano die 87. Sed σιν : 'Εμοί δέ εις ελάχιστον έστιν ίνα υφ' υμών
tamen quia aures vestras falsæ criminationes præ ανακριθώ , ή υπό ανθρωπίνης ημέρας. 'Αλλ ' όμως
occuparunt, ac calumniis petita est ' vita nostra , επειδή προλαβούσαι διαβολαι ψευδείς κατέσχον υμών
pelita etiam nostra in Deum fides ; hauil ignorans τάς ακοάς , και διαβεβληται μεν ημών ο βίος , διαθέ
tres simul personas a calumniatore Iedi : nocet C βληται δε ή περί τον Θεόν ημών πίστις, ειδώς , ότι
enim et ei querm calumniatur, et iis quos alloqui . τρισίν όμου προσώπους της βλάβην προστρίβεται ο
tur , et sibi ipse : de meo equidem damno lacuis διαβάλλων : τόν τε γάρ συκοφαντούμενον αδικεί, και
sem , probe sciatis , non quod vestram existimalio ποος ούς ο λόγος εστίν αυτώ, και εαυτόν της μεν
nem contemnam ( quomodo enim qui, ne eam έμαυτού βλάβης κάν απεσιώπησα , ευ ίστε , ου κατα
anmittam , haec scribo et nunc contendo ?) , sed quod φρονών της παρ' υμίν ( 55) υπολήψεως , ( πώς γαρ ός
videam ex tribus qui læduntur, eum qui minus γε, ίνα μή ταύτην ζημιωθώ, ταύτα επιστέλλω και
leditur , me esse . Ego eim vestri jacturam facio , αγωνίζομαι νύν ; ) αλλ' ορών, ότι έν τρισι τοις βλα
vobis veritas eripitur ; et qui liorum auctor est , πτομένοις ό τα ελάττονα ζημιούμενος , είμι εγώ . Εγώ
me quidem a vobis sejungit, ipse vero se a Do μεν γάρ υμάς αποστερούμαι , υμείς δε την αλήθειαν
mino abalienat : fieri enim non potest ut quis αφαιρείσθε και ο τούτων αίτιος εμέ μεν υμών δι
Deo , velita patrando , conjungalur. Vestra igitur ιστησιν , εαυτόν δε αλλοτριοί του Κυρίου · διότι ουκ
causa magis quam mea loquor, et ut vos damno έστι Θεώ εκ των απαγορευμένων οικειωθήναι. Υμών
intolerabili eximam. Quod enim majus cuiquam oύν μάλλον ένεκεν η έμαυτού ποιούμαι τους λόγους ,
malum accidat, quam si rem omnium preliosissi και του υμάς εξελέσθαι βλάβης ουκ ανεκτής. Τί γάρ
D αν και μείζον
mam amittat veritatem ? πάθου (56) κακόν τις το τιμιώτατον
των όντων ζημιωθείς , την αλήθειαν ;
4. Quid igitur dico , fratres ? Non peccati exper 4. Τί ούν φημι , αδελφοί ; Ουχ ότι αναμάρτητος
teni me esse , nec vitam meam refertam non esse τις εγώ , ούθ' ότι ο βίος ο έμός ουχί πλήρης εστί μυ .
των · οίδα γάρ έμαυτόν , και ου δια
innumeris delictis. Nam me ipse novi , nec cesso ρίων ελαττωμά
lacrymas ob peccata perfundere , si forte possim λείπω γε στάζων το δάκρυον υπέρ των αμαρτημά

86 Joan . yll , 24 . 871 Cor . ν . 3.

(53 ) Φυλοκρινών. Ιta tres vetustissimi codices,
nisi quodin Med . legitur φυλλοκρινών . Editi φιλο
κρινών. Scriptura codicum mss. confirmatur ex
libro De Spiritu sancto c . 29 , p . 73 , et epist . 237 .
(34) Γενήσεσθαι. Med . et Coisl. primus γενέσθαι .
( 55) Της παρ' υμίν . Ιta tres vetustissimi codices
et Reg . primus . Editi της παρ' υμών. Μox editio
2 Paris . ειμί. Εγώ μεν γάρ. Alice et mss . ut in
textu .
( 56) Πάθοι . Ιta tres vetustissimi mss. el alii non
nulli . Editi πάθη , excepta tamen editione Hagan .
749 EPISTOLARUM CLASSIS II . EPIST . CCIV . 750

των, εί πως δυνηθείην εξιλάσασθαι μου τον Θεόν , A Deum meum placare , el supplicium intentatum
και διαφυγείν την απειληθείσαν κόλασιν · αλλ' ότι και τα effugere. Sed hoc dico : is qui nostra judicat, si
ημέτερα κρίνων , ει μεν καθαρών έχεις διαβεβαιούται purum quidem habere se oculum affirmat, festucas
τον οφθαλμών, καρφολογείτω ημών το όμμα ( 57 ). in nostris oculis investiget . Confitemur enim nos
“Ομολογούμεν γάρ δείσθαι πολλής της εκ των υγιαι- plurima bene valentium cura indigere . Quod si hoc
νόντων επιμελείας: ει δε τούτο μεν ουκ άν είποι , non dixerit et certe tanto minus dicet , quanto pu
και τοσούτω γε πλέον ουκ έρεί, όσωπερ αν μάλλον rior fuerit (siquidem proprium est perfectorum sese
ή καθαρός ( διότιίδιον των τελείων το μη εαυτούς υπερ non efferre ; alioquin omnino obnoxii arrogantiæ
αίρειν · έπει πάντως υπόδικοι τη αλαζονεία του Φαρι Pharisæi essent , qui sese justificans publicanum
σαίου γενήσονται , ός , εαυτόν δικαιών , κατέκρινε τον τε- condemnabal) , mecum querat medicum ; nec ante
λώνην ) , μετ' εμού ( 58 ) ζητείτω τον ιατρόν , και μη προ tempus judicel , donec veniat Dominus, qui revela
καιρού κρινέτω, έως αν έλθη ο Κύριος , ός αποκαλύψει bit occulta tenebrarum , el deleget consilia cor
τα κρυπτά του σκότους , και φανερώσει τις βουλής των dium 88. Memineril aulem et illius , qui dixil : No
καρδιών. Μεμνήσθω δε και του είπόντος: Μή κρίνετε, lite judicare ut non judicemini 89 : item , Nolite con
ίνα μη κριθήτε · και , Μή καταδικάζετε, ίνα μη demnare , ut non condemnemini 90. Omnino 305
καταδικασθήτε. "Όλως δε , αδελφοί , ει μεν ιάσιμα Β autem , fratres , siguidern sanabilia sunt nostra de
ημών εστι τα πλημμελήματα, τι ουχί πείθεται (39) licta ; cur morem non gerit doctori Ecclesiarum
τη διδασκάλα των Εκκλησιών λέγοντι : "Έλεγξον», dicenti, Argue , increpa, obsecra " 1 ? Sin autem in
επιτίμησον , παρακάλεσον ; Ει δε ανίατος ή μών sanabilis nostra iniquitas, cur contra non stat ad
ή ανομία, τι ουχί εις πρόσωπον ημίν αντικαθίσταται , versa fronte et evulgans nostra delicta , liberat a
και δημοσιεύσας ημών τα ανομήματα , ελευθεροί της pernicie , quam inferimus, Ecclesias ? Itaque ne fe
παρ ' ημών βλάβης τάς Εκκλησίας ; Μή τοίνυν ανά ratis prolatum intra dentes contra nos convicium .
σχησθε της υπ' οδόντα λαλουμένης καθ' ημών λοιδο Id enim vel una aliqua es pistrino ancilla fecerit ;
ρίας. Τούτο γάρ κάν παιδίσκη μία των εκ μύλωνος in hoc supra modum enituerit unus aliquis ex ho
ποιήσειε , κάν των αγοραίων τις μεθ' υπερβολής minibus alijectissinis, quorum lingua ad omne
επιδείξαιτο , οίς η γλώσσα προς πάσαν ήκόνηται exacuta convicium . Sed sunt episcopi : vocentur
λοιδορίαν. 'Αλλ' εισίν επίσκοποι κληθώσιν εις ad audiendum . Esl clerus in unaquaque Dei pare
ακρόασιν. "Έστι κλήρος κατά πάσαν του Θεού παροι cia : congregentur spectatissimi, Libere loquatur
κίαν • συναχθήτωσαν οι δοκιμώτατοι. Λεγέτω μετά qui volet , ut quod fiel proliatio sit , non convi
παρρησίας και βουλόμενος , ένα έλεγχος ή το γινόμενον, cium . Oculis subjiciatur occulla mea improbitas :
C
και μή λοιδορία . Υπ' όψιν αγέτω τα λανθάνοντά μου oderit autem ne lunc quidem , sed admoneat ut fra
της πονηρίας · μισείτω δε μηδε τότε , αλλά νουθε trem . Aquum est ut misericordiam hominibus
τείτω ως αδελφόν . 'Ελεεϊσθαι που δικαιότεροι έσμεν beatis et peccati expertibus nos peccatores mo
παρά των μακαρίων ανδρών και αναμαρτήτων οι veamus , magis quam indignationem .
αμαρτωλοί ( 60) ημείς μάλλον ή χαλεπαίνεσθαι .
5. Ει δε περί πίστιν το σφάλμα , δειχθήτω ημίν ή 5. Quod si circa fidem error est , ostendatur
συγγραφή : πάλιν ίσον και κοινόν κριτήριον καθ nobis scriplum : rursus æquum et commune judi
ισάτιο. Αναγνωσθήτω το έγκλημα. Δοκιμασθήτω , ει cium sedeat . Legalur crimen . Expendatur an non
κή άγνοία του εγκαλούντος έγκλημα είναι δοκεί magis accusantis ignoratione crimen esse videa
μάλλον, ή τη εαυτού φύσει κατεγνωσμένον εστι το tur , quam scriptum sua sponte condemnandum
γράμμα . Πολλά γάρ των καλών ου δοκεί είναι τοιαύτα sit . Multa enim ex his quæ præclare se habent , ta
τους το κριτήριον της διανοίας ουκ ακριβές κεκτη lia esse non videntur hominibus accuratum men
μένοις . Επει και τα ισοβαρή των όγκων ουκ ίσα είναι tis judicium non habentibus. Nam et æqualis pon
δοκεί , όταν μη ισορρόπως έχωσι προς αλλήλας αι deris moles non videntur esse æquales, si lances
πλάστιγγες . Και το μέλι ήδη πικρόν τισι κατεφάνη , D inter se equilibres non sint . Ipsum etiam mel
την γευστικήν αίσθησιν υπό του πάθους διεφθαρμέ nonnullis visum est amarum , quorum gustus
νους . Αλλά και οφθαλμός ουχ υγιώς έχων πολλά morbo corruptus. Sed et oculus non sanus nulta
μεν των όντων ουκ είδε , πολλά δε των ουκ όντων eorum quæ sunt non videt , et mulla quæ non sunt
υπέθετο . Και τοίνυν και επί της των λόγων δυνά comminiscitur. Atque etiam in judicio de scriptis
μεως το ίσον όρω πολλάκις γινόμενον , όταν της τών ferendo idem plerumque video fieri, cum eorum ,

88 1 Cor . IV , 5 . 89 Malth . vii , 1 . 90 Luc. VI , 37. 91 11 Τim . 1V , 2 .

(57 ) Ημών το όμμα . Coisl . primus el Med . ba
bent ημίν . Paulo post editi καθαρός αυτός . Οmnes
mss . ut in lextu .
(58 ) Μετ' εμού. Sic libri veleres, pro eo quod
erat in editis μήτ' εμού. Paulo post editi κριθήτε
xal tou . Deest articulus in omnibus mss .
(39 ) Πείθεται. Sic Med. et Harl. cum tribus aliis.
Editi πείθεσθε . Confirmatur haec scriptura , tum ex
his quæ sequuntur, tum etiam ex aliis ad Neoca
sarienses epistolis , in quibus Basilius odii el dis .
sensionis causas in eorum episcopum videtur po
tissimum conferre . Sed ea de re uberius agemus
in Vita S. Basilii ,
(60) οι αμαρτωλοί . Sic mss . sex . Editi εί αμαρ
τωλοί .
731 S. BASILII MAGNI 732

qui scripserunt , facultale judex inferior est . Νam A συγγραψαμένων έξεως ο κριτής απολιμπάνηται. Δεί
iisdem fere præsidiis instructos esse oportel, el γάρ σχεδόν εκ της αυτής παρασκευής ώρμησθαι τον
qui de scriptis judical, et qui scribit . Nisi forte de τε κρίνοντα τους λόγους και τον συγγράφοντα . "Η
agriculturæ operibus non potest judicare qui non τα μέν γεωργίας έργα ου δυνατός (61 ) εστι κρίνειν
est agricola ; et quid dissonum consonunve in mu όγε μή γεωργικός , και το εκμελές τε και έμμελές
sicis modis non dignoscet musicæ non peritus : των κατά μουσικήν ρυθμών ου διαγνώσεται ο μή την
slalim vero sermonum erit judex, quicunque vo επιστήμην έχων της μουσικής : λόγων δε κριτής
luerit ; qui tamen nec preceptorem Suum potest ευθύς ο βουλόμενος έσται ( 1.21 , ο μήτε διδάσκαλος
Ostendere , nec tempus quo didicit , nec quidquam έχων έαυτού δεικνύναι , ούτε χρόνον ενώ μεμαθηκεν,
omnino majus minusve de lilleris audivit . Jani ούτε όλως επαΐων τι μικρών ή μείζον των περί λό
vero ego novi et in Spiritus oraculis non licere γους. Εγώ δε ορώ , ότι και εν τοις λογίους του Πνεύ
cuilibet examen aggredi verborum ; sed ei , qui ματος ( 63) ου παντί εξην επιβάλλειν τη εξετάσει
Spiritum liabet discernendi ; quemadmodum do- των ειρημένων , αλλά τα έχοντι το Πνεύμα της δια
cuit nos Apostolus, qui in donorum divisionibus κρίσεως , καθώς εδίδαξεν ημάς ο Απόστολος , εν ταις
disit : lluic quidem per Spiritum datur sermo sa διαιρέσεσι των χαρισμάτων είπών : " Ω μέν γάρ διά
B
pientiæ, alii vero sermo scientiæ secundum eumdem του Πνεύματος δίδοται λόγος σοφίας , άλλω δε
Spiritum : alii fides in eodem Spiritu : alii opera λόγος γνώσεως , κατά το αυτο Πνεύμα • ετέρω δε
tiones virtutum : alii prophetia , alii discretiones πίστις εν τω αυτώ Πνεύματι ( 64) · άλλω δε ενεο
spirituum 92. Quare si nostra quidem spiritualia γήματα δυνάμεων άλλων προφητεία, άλλη δια
sunt , ostendal se habere donum discretionis spiri- κρίσεις πνευμάτων . "Ωστε ει μεν πνευματικά τα
lualium , qui nostra judicare vult. Sin autem , ut ημέτερα, δεικνύτω εαυτόν έχοντα το χάρισμα της
ipse conviciatur, a 306 sapientia hujus mundi διακρίσεως των πνευματικών και τα ημέτερα κρίνειν
proficiscuntur ; ostendat peritum sese mundi sa βουλόμενος · ει δε , ως αυτός λοιδορεί, από της σο
pientiæ, et tunc ei suffragia judicii committemus. φίας έστι του κόσμου τούτου , δειξάτω εαυτόν έμπει
Nec quisquam pulet hæc ad fugiendas probationes ρον της σοφίας του κόσμου ( 65 ) , και τότε αυτό τις
a me excogitari. Permitto enim vobis, fratres opla- ψήφους της κρίσεως επιτρέψομεν . Και μηδείς οιέσθω
tissimi, ut eorum , de quibus accusor, examen pe ταύτα προς αποφυγήν των ελέγχων επινοείσθαι παρ'
nes vos sit . An usque adeo tardo estis ingenio, ut ημών. Υμίν γάρ επιτρέπω, ποθεινότατοι αδελφοί,
omnibus patronis indigeatis ad veritatem invenien- εφ' εαυτών ποιήσασθαι των εγκαλουμένων ημίν την
dam ? Sed si per se minime controversa vobis vi- c εξέτασιν. Ούτως έστε βραδείς την διάνοιαν, ώστε
deantur , persuadele nugatoribus , ut contentionis πάντων δείσθαι ( 66) των συνηγόρων προς την του
studium dimillant. Si vero non nihil videtur esse αληθούς εύρεσιν ; 'Αλλ' εάν μέν αναντίρρητα υμίν
ambigui , interrogate nos per aliquos internuntios, φανή εφ' εαυτών , πείσατε τους ερεσχελούντας αφ
qui nostra ministrare fideliter possint : aut etiam εσθαι πάσης φιλονεικίας • εάν δέ τι δοκεί ( 67) και αμ
scriptas, si ita videbitur, exposcile a nobis expla- φίβολον έχειν , έρωτήσατε ήμάς διά τινων μεσιτών,
nationes . Omnino aulem omni modo curate, ul ne δυναμένων πιστώς διακονήσασθαι τα ημέτερα ή και
ista citra examen relinquatis. έγγράφους, ει δοκεί, απαιτήσατε ήμάς τάς αποδεί
ξεις . Πάντως δε παντί τρόπω σπουδάσατε μή ανεξ
έταστα ταύτα καταλιπείν ,
. Nostræ autem fidei quæ possit illustrior esse 6. Πίστεως δε της ημετέρας τις αν και γένοιτο (68 )
probatio , quam quod educati sumus sub avia beala εναργεστέρα απόδειξις ή ότι τραφέντες ήμείς υπό
inuliere, ex vobis orta ? Macrinam dico celeberri τίτθη μακαρία γυναικί , παρ' υμών ώρμημένηκαι Μa
mam illam , a qua edocli sumus beatissimi Gregorii κρίναν λέγω την περιβόητον , παρ' ής εδιδάχθημεν τα
verba , quæcunque usque ad ipsam memoriæ con του μακαριωτάτου Γρηγορίου ρήματα , όσα προς

99 1 Cor . ΧΙΙ , 8-1 ) .

(61) Ού δυνατός . Ηarl . et duo alii αδύνατος .
(69) Ο βουλόμενος έσται.lta mss.sex.Editi έσεται .
(63 ) Λογγίοις του Πνεύματος . Ιta mss . el ve
tustie editiones . Basileensis secunda et Paris . ha
bent λόγοις Πνεύματος αγίου .
(64 ) Πνεύματι. Αddunt editi άλλω δε χαρίσματα
ιαμάτων εν τω αυτο Πνεύματι . Sed haec desunt in
omnibus nostris mss .
(65 ) Του κόσμου . Editi addunt τούτου quod deest
in sex nostris mss . Non difficile est ex hoc loco
perspicere , episcopum illum Neocaesariensem , qui
Basilio tantuin molestiæ exhibuit, indoctum boni
nem fuisse . Atque id confirmatur ex epistola 207,
n . 1 , ubi eum Basilius ait lingua perstrepere , et δοκή , excepta tamen editione Haganoesi .
cavillationibus suis verisimilitudinis colorem illi
nere non posse .
D (66 ) Πάντων δείσθαι . Editio Basileensis secunda
et Parisiensis πάντως δείσθαι , ut omnino patronis
indigeatis. Etsi hæc scriptura videtur prima specie
salis commode posita, tamen longe præferenda est
ea quain in textum récepimus. Nililur eniin aucto
ritale sex codicum mss ., llarl ., Med ., Coisl, utrius
que et utriusque Regii , el editionum lagan . ac
Basileensis primæ. Prælerea nielius conducit pro
posito Basilii, qui peracule declaral absurde factu
ros Neocæsarienses , si per se ipsi dijudicare nolint ,
quasi omnes patroni ei ejusmodi judicium essent
advocandi.
(67) Δοκεί . Sic tres vetustissimi codices. Editi
( 68) Και γένοιτο. Conjunctio addita ex sex mss .
 733 EPISTOLARUM CLASSIS II , EPIST. CCIV .
αυτήν ακολουθία μνήμης διασωθέντα αυτή τε εφύ- A tinuatione conservata cum ipsa custodiebat, tum
λασσε , και ημάς έτι νηπίους όντας έπλαττε και nos adhuc infantes fingebat et informabat pietatis
έμορφου τοϊς της ευσεβείας δόγμασιν . Επειδή δε dogmatibus. Postquam autem et nos sapiendi fa
και αυτοί την του φρονείν δύναμιν απελάβομεν , του cultatem accepimus, ratione in nobis per ætatem
λόγου ημίν διά της ηλικίας συμπληρωθέντος, πολλήν completa, multum telluris ac pelagi peragrantes , si
επελθόντες γήν τε και θάλασσαν , εί τινας εύρομεν quos invenimus secundum traditam pietatis regu
τα παραδοθέντι κανόνι της ευσεβείας στοιχούντας, lam ambulantes, eos et patrum loco habuimus, et
τούτους και πατέρας επεγραψάμεθα , και οδηγούς duces animarum nostrarum , in via quae ad Deum
των ψυχών ημών εις την πρός Θεόν πορείαν εποιησά ducit, secuti sumus . Alque ad hanc usque horam ,
μεθα . Και μέχρι γε της ώρας ταύτης, χάριτι του gratias illius , qui nos vocavit vocatione sancta ad
καλέσαντος ημάς κλήσει αγία εις την εαυτου επίγνω sui cognitionem , nec sermonem ullum scimus sanæ
σιν, ουδένα οίδαμεν λόγον εχθρών της υγιαινούσης doctrinæ inimicum in corda nostra intrasse ; nec
διδασκαλίας ταϊς καρδίαις παραδεξάμενοι : ουδέ μο animas nostras inſami Arianorum blasphemia con
λυνθέντες ποτέ τας ψυχάς τη δυσωνύμω των 'Αρεια laminatas unquam ſuisse . Sed si quos aliquando
νων βλασφημία. 'Αλλ ' ε! τινάς ποτε ώρμη μένους εξ ab illo nmagistro profectos in communionem admi
εκείνου του διδασκάλου εις κοινωνίαν προσελαθόμεθα, B swinus , morbum intimo corde occultantes , et pia
επικρυπτομένους την εν τω βάθει νόσον, και ρήματα verba loquentes, aut certe iis quæ a nobis diceban
λαλούντας ευσεβή , ή τοϊς γε παρ' ημών λεγομένους tur, non repugnantes , ila suscepimus ; cum non
μη αντιτείνοντας, ούτω προσηκάμεθα, ούτε πάσαν omne de talibus judicium nobis ipsis permittere
εαυτοίς την κατ' αυτούς ( 69) κρίσιν επιτρέψαντες, mus , sed sententiam , quæ prius lata de illis fuerat
αλλά ταϊς προεξενεχθείσαις περί αυτών ψήφοις ταρά a Patribus nostris , sequereniur. Ego enim cum ac
των Πατέρων ημών ακολουθήσαντες . Εγώ γαρ δε . Ci pissem litteras beatissimi Patris Alhanasii Ale
ξάμενος γράμματα ( 70) του μακαριωτάτου Πατρός xandriae episcopi , quas et in manibus liabeo, et
'Αθανασίου του της Αλεξανδρείας επισκόπου , ά και ostendo exposcentibus , in quibus clare pronuntia
έχω εν ταις χερσί , και προβάλλομαι τους επιζη- vit, si quis ex Arianorum hiresi voluerit trans
τούσιν , εν οις φανερώς διηγόρευσαν, εί τις εκ της ferri Nicænam fidem confitens , eum admittendum
των 'Αρειανών αιρέσεως βούλοιτο μετατίθεσθαι , esse , nec esse in eo recipiendo hæsitandum ; cum
ομολογών την εν Νικαία πίστιν (71 ) , τούτον πρoσίε que ille mihi bujus decreti socios citasset, tum
σθαι , μηδέν διακρινομένους επ' αυτό και τούτου Macedoniæ , tum Achaiæ episcopos omnes ; ratus
του δόγματος κοινωνούς μοι παρεχομένου τούς τε 307 necesse esse tantum virum sequi ob eorum ,
C
της Μακεδονίας και της Αχαΐας επισκόπους άπαν qui legem tulerant, auctoritatem , simulque cupiens
τας νομίζων αναγκαίον είναι ακολουθείν ανδρί τοσούτω pacificationis mercedem consequi , fidenn illam con
διά το αξιόπιστος των νομοθετησάντων, ομού δε και fitentes ascribebam numero communicatorum
επιθυμών τον της ειρηνοποιίας μισθόν υποδέξασθαι , τους ταύτην ομολογούντας την πίστιν εγκατέτασσον
τη μερίδι των κοινωνικών.
7. Δικαιότερον δε τα καθ' ημάς κρίνεσθαι μή εξ 7. Justius est autem res nostras judicari , non
ενός ή δευτέρου των μη ορθοποδούντων προς την ex uno aut altero non recte in veritate ambulanti
αλήθειαν , αλλ' εκ του πλήθους των κατά την οικου bus, sed ex multitudine episcoporum , qui nobis in
μένην επισκόπων συνημμένων ημίν χάριτι του Κυ tolo terrarum orbe per Domini gratiain conjuncti
ρίου . ' Εξετασθώσι δε Πισίδαι , Λυκάονες , Ισαύρου , sunt . Interrogentur auteun Pisidæ , Lycaones, Isauri ,
Φρύγες εκάτεροι , 'Αρμενίων όσον υμίν εστι πρόσοι- Phryges utrique , Arnieuiorum quidquid vobis est
κον , Μακεδόνες, Αχαιοί, Ιλλύριοι , Γάλλοι, Ισπα vicinum , Macedones, Achæi, Illyrii, Galli , Hispani,
νοι (72). Ιταλία σύμπασα , Σικελιώται , "Αφροι. Αιγύ lialia tola , Siculi , Afri, Ægypti pars sana , quid
πτου το υγιαίνον, της Συρίας οπόσον λείψανον · οίτι- φuid est reliqui in Syria : qui et ad nos litteras
νες πέμπουσί τε προς ημάς γράμματα , και πάλιν D mittunt , et rursus a nobis accipiunt . Ex quibus
δέχονται παρ' ημών. " Ων έστιν υμίν έκ τε των εκεί litleris , tum quæ illinc afferuntur , tum quæ rursus
θεν φερομένων γραμμάτων μαθείν και εκ των έντεύ vice versa hinc ad ipsos mittuntur, discere vobis
θεν πάλιν αντιπεμπομένων αυτούς διδαχθήναι , ότι licel nos omnes esse unanimes, idemque sentire,
σύμψυχοι πάντες εσμεν , το έν φρονούντες. " Ώστε Quapropler communionem nostram qui refugit ,

(69) Ούτε... κατ' αυτούς. Ιta mss . sex. Editi
ου ... κατά τους τοιούτους . Ιbidenn Cois!. primus
προσενεχθείσαις.
( 70 ) Γράμματα . Editio Paris . addit παρά , sed
præpositio deest in septem mss. et antiquioribus
editionibus. Quod autem de Athanasii sententia
lestatur Basilius, id confirmatur cum ab ipso Alha
nasio , qui in epist . ad Rufianum non solum in
Ægypto, sed etiam in Græcia , in Hispania et Gallia
el ubique idem episcopis placuisse declarat ; tum
etiam a Liberio papa, qui in epist . 13 Ægyplins
omnes et Achivos ejusdem sententiæ lestes citat.
Sed mirum est cur Occidentalium testimonium aut
Athanasius in epistola ad Basilium prætermiserit,
vel ipse Basilius hac in epistola prælermiliat.
Causam investigare conabimur in Vita S. Basilii.
( 73 ) Την εν Νικαία πίστιν . Ιta niss . Sex . Editi
των εν Νικαία την πίστιν .
( 72) Ionavoi. Legitur Etávo : in codicibus Harl.,
Vai.. Coisl. Secundo el litroque Regio. Inler has
provincias non recensel Basilius Cilician el Gala
iiam , quia bis in regionibus grassabatur hæresis,
neque etiam Asiæ diæcesim , quam Basilio valde
suspectam fuisse pörspicimus ex epist . 218.
758 S. BASILII MAGNI 186
sinceritas vestra noverit eum sese a tota Ecclesia A και την προς ημάς κοινωνίας αποδιδράσκων μη λανθα
Sprare . Circumspicile , fratres , quibuscum vobis νέτω υμών την ακρίβειαν , πάσης εαυτόν της Εκκλη.
sit communio : si eam a nobis non suscipiatis , σίας απορρηγνύς (73). Περιβλέψασθε ( 74), αδελφοί,
quis jam vos agniturus est ? Nos eo necessitatis ne προς τίνας έστιν υμίν ή κοινωνία : επειδάν παρ'
perducatis , ut triste quidpiam de charissima nobis ήμών μη δεχθήτε , τις λοιπόν υμάς επιγνώσεται ;
Ecclesia statuainus . Ne commillalis , ut quæ nunc Μή αγάγητε ημάς εις ανάγκην σκυθρωπόν τι βουλεύ
corde premo , mecum ingeniscens , et deplorans σασθαι περί της φιλτάτης ημίν Εκκλησίας . Μή
Juctuosum tempus, quo citra ullam causam Eccle ποιήσητέ με , & νύν εν τη καρδία κρύττω τη εμαυ
siæ maximæ , et jam olim inter se fraternis animis του , κατ' εμαυτόν στενάζων και οδυρόμενος του και
conjuncle , nunc dissident ; ne committalis , in- ρου την κακότητα , ότι , αιτίας ουκ ούσης , αι μέγισται
quam , ut hæc apud omnes simul communicatores των Εκκλησιών , και εκ παλαιού προς αλλήλας άδελ
deplorem . Ne cogatis me voces promere, quas hace φών τάξιν επέχουσαι ( 73) , αύται νυν διεστήκασι μή
lenus rationis freno occultalas apud me contineo. με ποιήσητε ταύτα προς πάντας όμου τους κοινωνι
Satius est nos e medio tolli et Ecclesias inter se κους αποδύρασθαι . Μη εκβιάσησθε με αφείναι ρή
consentire , quam propter pueriles nostras simulla ματα , ά μέχρι του νυν το έκ του λογισμού χαλινό
tes tantum niali populis Dei inferri . Percontamini Β κεκρυμμένα έχω παρ' εμαυτώ. Βέλτιόν έστιν ημάς
Patres vestros, et annuitiabunt vobis , partecias , εκ ποδών γενέσθαι , τάς δε Εκκλησίας ομονοείν προς
elsi locorum silu videbantur inter se divisa , al άλλήλας , ή διά τάς μειρακιώδεις ημών μικροψυχίας
animo unum fuisse , unoque consilio solitas guber- κακόν τοσούτονεπάγεσθαι τους λαούς του Θεού . Ερω
nari . Frequentissime populus miscellatur ; frequen- τήσατε τους Πτέρας υμών , και αναγγελoύσιν υμίν,
lissime e clero alii ad alios veniebant ; ipsis vero ότι , ει και τη θέσει του τόπου διηρήσθαι έδόκουν
pastoribus tantum inerat mului amoris, ut ulerque αι παροικίαι (76) , αλλά την γε φρονήματι έν ήσαν ,
altero in iis , quæ ad Dominum allinent, magistro και μιά γνώμη εκυβερνώντο , Συνεχείς μέν του λαού
ac duce uterelur .
αι επιμιξίαν συνεχείς δε του κλήρου επιδημίαι :
αυτούς δε τοις ποιμεσι τοσούτον περιήν της προς αλλήλους αγάπης , ώστε εκάτερον αυτών διδα
σκάλω τώ ετέρω και ηγεμόνι χρήσθαι εις τα προς Κύριον .

308 EPISTOLA CCV . ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΣΕ' .

Elpidium rogat, misso iterum Meletio presbytero, ul, eo agenle cum episcopis maritimis, locus et tempus ad concordiam
stabiliendum constituantur.

Elpidio episcopo.. C Ε.ιπιδίω επισκόπη .

Rursus dilectum et compresbyterum Melelium Πάλιν ήμείς τον αγαπητόν και συμπρεσβύτερον ( 77)
impulimus, ut tuæ dilectioni nostram salutationem Μελέτιον εκινήσαμεν, επί την σην αγάπην προστγο
perſerat. Cui quanquam omnino statueram par ρίας ημών διακομίζοντα . Ούει και πάνυ εγνώκειμεν
cere ob infirmitatem, quam sponte sili ipse' asci- φείδε σθαι διά την ασθένειαν , ήν εκουσίως έαυτώ
vit , redigens carnem in servitutem ob Evangelium έτηγάγετο , δουλαγωγών την σάρκα διά το Ευαγγέ
Christi ; tamen cum mihi ipsi decorum esse existi λιον του Χριστού , όμως και ημίν αυτοίς προπον
inans salutare le per ejusmodi viros , qui , quze είναι κρίναντες (78) διά τοιούτων προσφθέγγεσθαι
cunque litteras effugerint , per se valeant supplere , σε , των δυναμένων όσα διαφεύγει το γράμμα παρ'
et veluti loco epistolæ vivæ esse et scribenti et εαυτών ραδίως αναπληρώσαι , και οιονεί αντ' επι
epistolam recipienti : tum etiam ipsius desiderium στολής εμψύχου γενέσθαι τώ τε γράφονται και το
explens, quo semper tuam praestantiam prosequi . δεχομένω » και τον αυτού δε πόθον αναπληρούντες,
tur , ex quo bonoruno quibus preditus es , pericu- όν έχει αεί περί την σην τελειότητα , αφ' ού εις πεί
lum fecit; ipsum etiam nunc ut ad te proficiscatur ραν αφίκετο των εν σοί καλών και νυν αυτόν ελθείν
exoravi , ac per eu el visitationis solvimus de ώς σε (79) έδυσωπήσαμεν, δι' ου και το της επι
bitum , et rogamus ιι pro nobis ac pro Ecclesia D σκέψεως αποπληρούμεν χρέος , και παρακαλούμεν

Alias CCCXXII . Scripta anno 375 .
(73) Απορρηγνύς . Vetus est apud ecclesiasticoς
scriptores effatum , eum schismatis crimen incur
rere, qui alium præter fas et jura excommunicat.
Sed tamen ejusmodi schismatici non idcirco ab
exteriore Ecclesiæ communione discedebant. At
Basilius loquitur de hac exteriore communione ,
paque carituros declarat , qui a sua discesserint.
Quod quidem non accuratissime dictum videretur,
nisi præcipue de Neocæsariensibus dictum esset .
Nam Paulinus Antiochenus carebat communione
Basilii , nec tamen Ecclesiarum Occidentalium
communionem amiserat. At Neocæsarienses si in
injuria Basilio facienda perstitissent, eumque co
egissent apud communicatores suos querelas de
ferre, non dubium quin omnes illius causæ favis
sent, et justissima in Neocæsarienses indignatione
exarsissent .
( 74 ) Περιβλέψασθε. Editi addunt oύν , que vo
cula deest in omnibus nostris mss .
( 75 ) 'Επέχουσαι . Coisl . primus κατέχουσαι.
(76) Αί παροικίαι . Editiones Basileensis secunda
et Parisiensis addunt xal ' Exxanslai , sed repugnatil
septem mss . el antiquiores editiones .
( 77) V :de Addendir .
( 78) Κρίναντες. Sic multi codices mss . Sed re
centiores habent κρίνοντες.
(79 ) Ε.λθεϊν ως σέ. Ηec desunt in codicibus
Med. ct llarl .
737 EPISTOLARUM CLASSIS II . EPIST . CCVI.
προσεύχεσθαι σε υπέρ ημών και της Εκκλησίας του A Dei preceris , ut Dominus det nobis ab injuria
Θεού · ίνα δω (80) ημίν ο Κύριος ήρεμος και ησύχιον
βίον διάγειν , της εκ των εχθρών του Ευαγγελίου
επηρείας απαλλαγέντας (81 ) . Ει δε και τη ση συνέσει sentaneum et necessarium videbitur , ut in unum
ακόλουθον και αναγκαίον καταφαίνεται εις ταυτόν
ημάς αλλήλους ελθείν, και συντυχείν και τους λοιπούς reverendissimis fratribris maritimarum civitatum
τιμιωτάτοις αδελφούς τους την παραλίαν κατοικούσιν
επισκόποις, αυτός και ημίν απόδειξον τόπον και και
ρόν καθ' όν έσται τούτο , και τους αδελφοίς επίστει
λον , ίνα , επί ώρισμένους καταλιπόντες έκαστος την
έν χερσιν ασχολίαν , δυνηθώμεν τι τών εις οικοδομής
της Εκκλησίας του Θεού ποιήσαι , και ανελεϊν μεν
τας εξ υπονοιών νυν ημίν προς αλλήλους εγγενομέ
νας λύπας , κυρώσαι δε την αγάπην , ής άνευ ατελή
είναι πάσης εντολής εργασίαν αυτός ημίν ο Κύριος
διωρίσατο .
ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΣΗ".
Consolatur Elpidium , nepotis morle afflictum , ac , speratum congressum ne dolor inierpellel, horlatur.
Ελπιδίω επισκέπω (82 ) παραμυθητική.
Νυν μάλιστα της του σώματος ασθενείας αισθά
νομαι , ότε ορώ μοι τοσούτον εμποδίζουσαν τη της
ψυχής ωφελεία . Ει γάρ μοι κατά νουν ( 83 ) εχώρει
τα πράγματα , ουκ άν δι' επιστολών , ουδε διά μέσων
ανθρώπων προσεφθεγγόμην υμάς · αλλ' αυτός αν
δι ' εμαυτού και το της αγάπης απεπλήρουν χρέος ,
και εγγύθεν απέλαυον του πνευματικού ( 84 ) κέρδους .
Νύν δε ούτω διάκειμαι , ως αγαπητώς και τας της
πατρίδος κινήσεις υφίστασθαι , ας αναγκαίως ποιού
μεθαεπισκεπτόμενοιτ ας κατά την χώραν ημών παρ- C
οικίας. 'Αλλά παράσχου ο Κύριος και υμίν ισχύν
και προθυμίαν , και εμοι προς τη σπουδή (85) ήν
έχω νύν , και δύναμιν , ώστε , καθώς παρεκάλεσα υμάς,
πραγματεύσασθαι ημίν την απόλαυσιν , γενομένοις
επί της Κομανικής ενορίας . Φοβούμαι δε περί της
σης κοσμιότητος , μή που σου εμπόδιον γένηται η περί
των οικείων λύπη . Και γάρ έμαθον , ότι σε έθλιψε
παιδίου τελευτή : ου την στέρησιν , ως μέν πάππω ,
λυπηράν εικός είναι , ώς δε ανδρί προς τοσούτον ήδη
διαβεβηκότι της αρετής, και επισταμένων των ανθρω-
πίνων τήν φύσιν εκ της κατά τον χρόνον έμπειρίας ,
και εκ της πνευματικής διδασκαλίας, ακόλουθον μη
πάντη δυσφορον είναι των οικειοτάτων τον χωρι
σμόν . Και γάρ ου τα αυτά απαιτεί ημάς τε και
τους τυχόντας των ανθρώπων ο Κύριος . Οι μεν γαρ
συνηθεία ζώσιν · ημείς δε κανόνι της πολιτείας τη
εντολή του Κυρίου κεχρήμεθα, και τους προλαβούσι
(80 ) Δώ. Νonnulli mss. δώη .
( 81) 'Απαλλαγέντας . Ιta Med . el Harl. que qui
dem scriplura Basilio usitata et familiaris , sed a re
centioribus librariis videtur fuisse mutata in απαλ
λαγείσιν, ut habent editi .
(82 ) 'Ελπιδίω επισκόπω. Ηunc titulum sic re
posuinius , quia in tribus antiquissimis codicibus
legitur : Το αυτό παραμυθητική: Eidem consolatoria .
Præcedit autem in bis codicibus epistola 205 ad
eumdem Elpidium . Deest episcopi vox in editis . At
in codicibus Vat. et Reg. primo legitur tantum :
Παραμυθητική , omisso Elpidii nomine . In codice
Regio secundo legitur ετέρω ομοία επί εκγόνου απο
βολή , etin codice Parisiensis Ecclesiae : Παραμυθη
138
inimicorum Evangelii liberatis tranquillam ac quie
lam vitam agere . Quod si et tuæ prudentiæ con
veniamus , congrediamurque etiam cum reliquis
episcopis , ipse eliam nobis designa locum el tem
pus , quo hæc fient, scribe fratribus , ut præsti
luto tempore relinquentes unusquisque ea quæ in
manibus negotia , possimus aliquid ad ædificatio
nem Ecclesiæ navare, ac tollere insitas nobis nunc
ex suspicionibus inter nos molestias, ac charilalem
firmare , sine qua mancam et imperfectam esse
ευjusvis precepti observationem ipse nobis Domi
nus declaravit.
B
EPISTOLA CCVI
Elpidio episcopo consolatoria .
Nunc maxime corporis infirmitatem senlio, cum
eam video mihi tantopere obstare animæ utilitati .
Si enim mihi res succederent ex sententia , non
vos per litteras , neque per internuntios alioquerer,
sed ipse per me et charitatis exsolverem debitum ,
et cominus perfruerer spirituali emolumento . Nunc
autem ita me babeo , ul præclare mecum agi pulem
si vel in patria molus sustinere possim , quos mib
necesse est nostre paræciæ pagos visitanti susc
pere . Sed et vobis Dominus robur et alaeritaten
el mihi præler studium , quod nunc 309 habeo
largintur et vires , ut , quemadmodum vos rogavi,
fiat mibi copia vobis fruendi , cum in fines Coma
nicos venero . Metuo autem tuæ dignitati, ne le do
mesticus dolor interpellet. Didici namque amictum
te fuisse Glioli interitu : cujus jacturam , ut avo,
moleslam quidem esse par est ; sed ut viro tantos
jam in virtute progressus adepto , et perspeclam
habenti rerum humanarum naturam tum ex tem
poris experientia , ιυιη ex spirituali doctrina , con
sentaneum est intolerabilem non esse propinquissi
morum disjunctionem . Non enim idem a nobis.
Dominus exposcit , quod a quibuslibet hominibus.
Hi enim vivunt ex consuetudine nobis autem
D
vivendi regula , Domini præceptum ac præterila
beatorum virorum exempla , quorum magnitudo
animi adversis temporibus maxime declarala est.
τική τινι επί εκγόνου αποβολή : Cuidam consolatoria.
ob mortem nepotis. Præter auctoritatem vetustissi
morum codicum , lanta est necessitúdo huic epi
stolæ cum præcedenti, ut dubium esse non possit ,
quin ad Elpidium episcopum scripta sil .
( 83) Κατά νουν. Πarl. κατά δουν.
( 84 ) Πνευματικού . Editi addunι τούτου quod deest
in sex mss .
( 85 ) Προς τη σπουδή. Ιta tres vetustissimi co
dices cum pluribus aliis. Editi προς την σπουδών.
Paulo post iidem editi πραγματεύσασθαι υμίν. Νο
vem mss . quiv Subinde sex mss . u Ý Trou sol. Edili
μή πως σοι
Alias CECXLVIII . Scripta anno 375 .
739 S. BASILII MAGNI 760

Uι igitur et ipse fortitudinis ac vere ob speraia A των μακαρίων ανδρών υποδείγμασιν , ών το μεγα
bona animi affectionis exemplum hominibus relin λοφυές της διανοίας επί των περιστατικών καιρών
quas , invictum le a dolore ac molestis rebus μάλιστα διεδείκνυτο . " Ινα ούν και αυτός υπόδειγμα
excelsiorem exhibe , patiens in afflictione , spe ανδρείας και της επί τοίς ελπιζομένοις αληθινής δια
lætus. Horum itaque nibil speratum nubis con θέσεως καταλίπης τω βίω, δείξον σαυτόν μή καμπτο .
gressum impediat. Infantibus namque satis est μενον τω πάθει , αλλ ' υψηλότερον όντα των λυτηρών ,
ælas ut inculpati sint : nos autem debemus præ τη μεν θλίψει υπομένων , τη δέ ελπίδι χαίρων Μηδέν
scripta nobis minisieria Domino exhibere , atque ούν τούτων γένηται κώλυμα προς την ελπιζομένην
in omnibus parati et expediti esse ad Exclesiarum ημίν συντυχίαν . Τοις μεν γάρ νηπίοις αυτάρκης
administrationem , cujus magna præmia fidelibus ή ηλικία προς το ανέγκλητον · ήμείς δε υπεύθυνοι
et prudentibus administris Dominus noster reser εσμεν τα διατεταγμένα ημίν υπηρετείν το Δεσπότη ,
vavit. και εις πάντα εύθετοι είναι της οικονομία των Εκκλη
σιών , ής μεγάλους τους μισθούς τους πιστούς και φρονίμοις οικονόμους ο Κύριος ημών εταμιεύσατο .

EPISTOLA CVII . ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΣΖ' .

Cum Neocæsarienses clerici omnes ad unum in odio Basilii cum episcopo suo consentirent ; Basilius admonet eos, ut ne
assententur homini errorem Sabellii inducenti, nere paiiantur populum ab eo decipi. Is Basilium ſugiebal , argui me
luens : somnia fingebar, ul Busilii doctrinam persuaderet esse perniciosam . Cuusam odii rogatus, non aliam aferebat
præter psalmos eicantum ac monasticam vitam : quæ instiluli, nondum in Neocæsariensi Ecclesia recepta , rigebant in
Cæsariensi. Utrumque illud institutum Basilius et sibi honori esse, et in aliis Ecclesiis vigere demonstrai. Objicientibus,
hæc non fuisse lempore Gregorii , respondet nec lilanias tunc fuisse, nec quidquam fere ea illius instilulis apud eos su
peresse . Unde eos monet u Trabem ex oculis suis ejiciant , ac hæresim vitent; alioquin lacere se non posse in lunta ani
marum pernicie .
Ad clericos Neocæsarienses. B Τοις κατά Νεοκαισάρειαν (86) κληρικοίς .

1. Consensus in mei odio, et quod omnes ad
unum belli nobis illati ducem sequimini, suade
dat mibi , ut erga omnes pariter conticescerem ,
neque amici scripti , aut ullius colloquii essem
inceplor, sed in silentio mærorem meum conco
Juerem. Sed quia calumnie silentio non praeter-
mittendæ , non ul contradicendo nos ipsi ulcisca
mur, sed ne mendacium progredi et deceptos ledi
patiamur , necessarium visum est boc etiam omni
bus proponere, et prudentiæ vestræ scribere , quam
vis cum nuper toti presbyterio communiter scri
psissem , nulla me responsione dignati sitis . Nolite
asseniari , fratres, iis , qui prava dogmata in animoς
vestros inducunt : neque despicile , dum populus c
Dei , vobis scientibus , 310 per impia dogmata
subvertitur . Sabellius Afer et Marcellus Galata ,
soli ex omnibus ea ausi sunt et docere , et scribere ,
quæ nunc apud vos , velut sua ipsorum inventa ,
proferre aggrediuntur populi duces , lingua perstre-
pentes , sed ne verisimilitudinis quidem colorem
his tricis et cavillationibus illinere valentes . fli
fanda atque nefanda in nos concionantur, et omni
modo congressum nostrum declinant. Quamobrem ?
Νonne quia timent ne de pravis suis dogmatibus
arguanlur ? Hi videlicet co usque impudentiæ con
tra nos devenere ut el somnia quædam in nos
1. Η μεν συμφωνία του καθ' ημών μίσους , και
το μέχρις ενός πάντας ακολουθήσαι τώ προεστώτ :
του καθ' ημών πολέμου , έπειθε με ομοίως αποσιωπών
προς άπαντας , και μήτε γράμματος φιλικού μήτε
τινός ομιλίας κατάρχειν , αλλ ' εν ησυχία πέττειν την
έμαυτού λύπην · επειδή δε χρή πρός τάς διαβολάς.
μή ( 87) αποσιωπάν , ουχ ένα διά της αντιλογίας
ημάς αυτούς εκδικώμεν , αλλ' ίνα μή συγχωρήσω
μεν ευοδωθήναι το ψεύδει , και τους ήπατημένους
μή εναφώμεν τη βλάβη , αναγκαίον εφάνη μου και
τούτο προθείναι τοις πάσι , και επιστείλαι υμών τη
συνέσει, ει και , ότι πρώην κοινή παντί τω πρεσβυ
τερίω γράψας , ουδεμιάς παρ' υμών αποκρίσεως
ηξιώθην (88). Μή κολακεύετε , ώ αδελφοί , τους τα
πονηρά δόγματα ταϊς ψυχαίς υμών επάγοντας : μηδε
καταδέξησθε περιοράν εν γνώσει υμετέρα τον λαόν
του Θεού διά των ασεβών διδαγμάτων καταστρεφό
μενον . Σαβέλλιος ο Λίβυς και Μάρκελλος ο Γαλάτης
μόνοι εκ πάντων ετόλμησαν και διδάξαι ταύτα και
γράψαι, άπερ νυν παρ' υμίν , ώς ίδια εαυτών ευρέ
ματα , επιχειρούσι προφέρειν οι καθηγούμενοι του
λαού , βαμβαίνοντες ( 89 ) τη γλώσση , και ουδέ εις
πιθανήν κατασκευήν άγειν (90 ) τα σοφίσματα ταύτα
και τους παραλογισμούς εξαρκούντες . Ούτοι ρητά και
άρρητα καθ ' ημών δημηγορούσι , και πάντα τρόπον τάς
συντυχίας ημών εκκλίνουσι. Τίνος ένεκεν; Ουχί τον

Alias LXIII . Scripla anno 375 .
( 86) Κατά Νεοκαισάρειαν . Ιta mss. tres vetu- D nulli codices recentiores προσθείναι τοις πάσι . Ηoc
stissimi cum duobus Regiis et Coisl. secundo. Male
in editis κατά Νεοκαισαρείας. Νon enim sic Ioqui
solet Basilius. Post ope veterum codicum emen
davimus quod minus accurate scriptum erat in
editis μέχρις ενός et πεσείν την εμαυτού λύπην . In
duobus tamen recentioribus mss. et in editionibus
Hag . et Basil . legitur πέσσειν . Ρaris . 2 πεπτειν .
87) Πρός τάς διαβουλάς μή. Quinque codices
non antiquissimi μήτε προς τας διαβολάς . Ne cα
lumniæ quidem silentio prætermittendre . Post non
etiam omnibus addere .
(88 ) Γράψας ... ήξιώθην. Ιta tres vetustissimi
codices . Editi γράψαντες ... ήξιώθημεν .
( 89) Προφέρειν ... βαμβαίνοντες . Ιta Harl . , Med.,
Coisl . uterque cum tribus Regiis. Editi TipooPÉ
ρειν... βομβαίνοντες.
(90) "Αγειν . Ιta tres vetustissimi codices ; φuia
que alii αγαγείν. Editi εξαγαγείν .
761 EPISTOLARUM CLASSIS II . EPIST , CCVII . 762

επί τοις πονηρούς δόγμασιν εαυτών (91 ) έλεγχον υφ- A comminiscantur, doctrinam nostram ut pernicio
ορώμενος ; Οι γε επί τοσούτον ημών κατηναισχύντη sam calumniantes : qui etiamsi omnia mensium ,
σαν , ώστε και ονείρους τινάς εφ' ημάς συμπλάσαι , quibus folia cadunt , somnia et visa capitibus suis
διαβάλλοντες ήμών τάς διδασκαλίας , ως βλαβεράς : colligant , nullum nobis probrum polerunt inarere ,
, κάν πάντα τα των φυλλοχόων μηνών φαντάσμα cum plures sint in unaquaque Ecclesia , qui testi
τα ταϊς εαυτών κεφαλαίς υποδέξωνται, ουδεμίαν monium dent veritati .
ημίν βλασφημίαν δυνήσονται προστρίψασθαι , πολλών όντων των (92) έφ' εκάστης Εκκλησίας μαρτυρούν
των τη αληθεία .
2. Κάν την αιτίαν ερωτηθώσι του ακηρύκτου τού 2. Quod si causam rogentur implacabilis illius
του και ασπόνδου πολέμου , ψαλμούς λέγουσι και et inexpiabilis belli , psalmos dicunt, et melodiæ
τρόπον μελωδίας της παρ' υμίν ( 93 ) κεκρατηκυίας modum a consuetudine , quæ apud vos invaluit ,
συνηθείας παραλλαγμένον , και τοιαύτά τινα , εφ' οίς diversum , et quædam ejusmodi , quorum eos par
εχρήν αυτούς εγκαλύπτεσθαι . Έγκαλούμεθα δε , ότι erat pudere. Incusamur autem , quod etiam ho
και ανθρώπους έχομεν της ευσεβείας ασκητας, απο mines habeamus pielatis cultores, qui nuntium
ταξαμένους τω κόσμω , και πάσαις ταϊς βιωτικαίς remiserunt mundo et omnibus sæculi curis , quas
μερίμναις , ας ακάνθαις παρεικάζει ο Κύριος , εις Β spinis comparal Dominus , verbum ad fructum
καρποφορίαν έλθείν( 94) τον λόγον μη συγχωρούσαις. ferendum pervenire non sinentibus . Ejusmodi
Οι τοιούτοι την νεκρότητα του Ιησού εν τω σώματι homines inortificationem Jesu in corpore circum
περιφέρoυσι και άραντες τον εαυτών σταυρόν , ferunt, et crucem suam portantes, Deum sequun
έπονται τω Θεώ. Εγώ δε παντός άν τι μεσαίμην lur . Ego vero lola mea vila mercarer , ut mea
του εμαυτού βίου , έμά είναι τα αδικήματα ταύτα , essent hæc delicta , baberemque apud me viros ,
και έχειν άνδρας παρ' εμαυτώ, υπ' εμοί διδασκάλο , me doctore, hanc pietatis exercitationem profiten
την άσκησιν ταύτην προελομένους . Νύν δε εν Αι les . Nunc autem in Ægyplo quidem audio lalem
γύπτω μεν ακούω τοιαύτην είναι ανδρών αρετήν : esse virorum virtutem : ac fortasse nonnulli et in
και τάχα τινές και επί της Παλαιστίνης την κατά Palæstina evangelicam vilain excolunt : audio rur
το Ευαγγέλιον πολιτείαν κατορθoύσιν . 'Ακούω δε sus aliquos el in Mesopotamia perfectos ac bealos
τινας και επί της Μέσης των ποταμών τελείους και viros. Nos autem pueri sumus , siquidem cum per
μακαρίους άνδρας . Ημείς δε παϊδές εσμεν πρός γε fectis comparemur. Quod si et mulieres evangeli
την των τελείων σύγκρισιν . Ει δε και γυναίκες cum vivendi genus profitentur, virginitatem præfe
ευαγγελικώς ζήν προελόμεναι, παρθενίαν μεν γάμου rentes nuptiis , petulantiam carnis redigentes in
προτιμώσαι, δουλαγωγούσαι (93) δε το φρόνημα της C servitulen el in luctu illo degentes qui beatus
σαρκός , και εν πένθει ζώσαι το μακαριζομένω , predicatur , Deals sunt ob propositum suum , ubi
μακάριαι της προαιρέσεως , όπου αν ώσι της γης . cunque fuerint terrarum . Apud nos autem hæc
Παρά δε ημίν( 96) μικρά ταύτα , στοιχoυμένων έτι parva el exilia sunt , ac hominum adhuc elementa
και εισαγομένων προς την ευσέβειαν . Ει δέ τινα discentium , quique introducuntur ad pietalem . Jan
ακοσμίαν τω βίω των γυναικών επιφέρουσιν , απο si quid dedecoris vitæ mulierum inferunt, eas de
λογείσθαι μεν υπέρ αυτών ου καταδέχομαι · εκείνο fendere non libet. Illud lamen vobis testificor , quæ
δε υμίν διαμαρτύρομαι , ότι και μέχρι νύν ο Σατανάς hactenus pater mendacii Salanas dicere non ausus
ο πατήρ του ψεύδους ειπείν ου κατεδέξατο , ταύτα est , ea semper a cordibus melus expertibus et
αι άφοβοι καρδίαι , και τα αχαλίνωτα στόματα effrenatis linguis audacter efferri . Scire autem νος
αεί (97) φθέγγεται αδεώς . Γινώσκειν δε υμάς βού- volo , nos laudi ducere, quod virorum et mulierium
λομαι , ότι ήμείς ευχόμεθα και ανδρών και γυναικών cælus habeamus, quorum conversatio in cælis est :
συντάγματα ( 98 ) έχειν ' ών το πολίτευμα έστιν εν qui suam carnem una cum affectionibus ac cupi
ουρανοίς , τών την σάρκα σταυρωσάντων συν τοις ditatibus crucifixerunt : 311 qui nec de cibis nec
παθήμασι και ταίς επιθυμίαις · ου ου μεριμνώσι p de indumentis sunt solliciti , sed minime distracti,
περί βρωμάτων και ενδυμάτων · αλλ ' απερίσπαστοι et Domino continenter astantes, noctu diuque per
όντες και ευπάρεδροι τω Κυρίω , νυκτός και ημέρας severant in orationibus . Quorum os non loquitur
προσμένουσι ταϊς δεήσεσιν . " Ων το στόμα ου λαλεί τα opera hominum ; sed hymnos Deo nostro conci
έργα των ανθρώπων · αλλά ψάλλουσιν ύμνους (99 ) το nunt continenter, operantes manibus suis, ut ha
Θεώ ημών διηνεκώς , εργαζόμενοι ταϊς εαυτών χερ beant unde impertiant indigentibus.
σιν , ίνα έχωσι μεταδιδόναι τοϊς χρείαν έχουσι .
( 91 ) Δόγμασιν· έαυτών . Sic tres iidem vetustis γουσι, et paulo post ζώσι . Sed frustra librariorum
simi codices . Editi εαυτών διδάγμασιν . Ιbidem aliquis eniendare voluit scripturam non vitiosam .
quinque codices non ita vetusti tovėy tois . ( 96 ) llapà o quir. Emendavimus ope Har
(92 ) " Οντων των, ele . Deest hic articulus in læani codicis et Medicæi quod minus commode in
quatior mss. non antiquissimis. aliis et in editis legebatur Παρά δε ημών .
(93) Της παρ' υμίν . Posterior editio Parisiensis ( 97) 'Αεί. Deest ea vox in Vaticano , Reg . secun
et Regii duo codices ac Coisl , secundus el Harl . do et Coisl . secundo .
secunda manu της παρ' ημίν . ( 98) Συντάγματα. Ιla mss . octo. Editi συστή
( 94) 'Ελθείν . Ιta septem mss . Editi ανελθείν. ματα ,
( 95) Δουλανωγούσαι . Reg. secundus δουλαγω (99 ) "Ύμνους . Ιta veteres libri stumnio consensu .
163 S. BASILII MAGNI 764

3. Quod autem spectat ad psalmodiæ crimina- A 3. Προς δε το επι ταις ψαλμωδίαις έγκλημα , ώ
tionem, qua maxime simpliciores territant ii , qui μάλιστα τους απλουστέρους φοβούσιν οι διαβάλλοντες
nos calumniantur, illud dicere habeo , recepta nunc ημάς , εκείνο ειπείν έχω ότι τα νύν κεκρατηκότα
instituta omnibus Dei Ecclesiis consona esse et con έθη πάσαις ταις του Θεού Εκκλησίαις συνοδά εστι
sentientia. De nocle siquidem consurgii apud nos και σύμφωνα. Εκ νυκτός γάρ ορθρίζει παρ' ημίν και
populus ad domum precationis , et in labore , in λαός επί τον οίκον της προσευχής , και εν πόνο και
aillictatione ac jugibus lacrymis confitentes Deo , θλίψει και συνοχή δακρύων εξομολογούμενοι τω Θεώ ,
tandem a precatione surgentes , ad psalmodiam τελευταίον εξαναστάντες των προσευχών , εις την
transeunt. Et nunc quidem in duas partes divisi , ψαλμωδίαν καθίστανται . Και νύν μέν , διχή διανε .
alternis succinentes psallunt, ac simul el medita μηθέντες , αντιψάλλουσιν αλλήλοις, ομού μεν την
lionem Scripturarum inde corroborant, et animum μελέτης των λογίων εντεύθεν κρατύνοντες , όμου δε
attentum of cor evagationis exper's sibi ipsi com και την προσοχής και το αμετεώριστον των καρδιών
parant . Postea rursus uni commillentes , υι prior εαυτοίς διοικούμενοι (1) • έπειτα πάλιν επιτρέψαντες
canat , reliqui succinunt; el sic posteaquam in ένα κατάρχειν του μέλους, οι λοιποί υπηχούσι • και
psalmodiæ varielale noclem traduxere intermistis ούτως εν τη ποικιλία της ψαλμωδίας την νύκτα
precibus , die jam illucescente , onnes simul velut B διενεγκόντες, μεταξύ προσευχόμενοι , ημέρας ήδη
ex uno ore el uno corde psalmum confessionis υπολαμπούσης , πάντες κοινή , ως εξ ενός στόματος
Domino concinunt, propria sibi unusquisque verba και μιάς καρδίας , τον της εξομολογήσεως ψαλμόν ( 2 )
pænitentiæ facientes . Cæterum horum gratia si nos αναφέρουσι τω Κυρίω, ίδια εαυτών έκαστος τα ρή
fugitis, fugietis Ægyptios , fugietis et utrosque Li ματα της μετανοίας ποιούμενοι . Επί τούτοις λοιπόν
byes, Thebeos , Palestinos, Arabes, Phenices, Sy- ει ημάς αποφεύγετε , φεύξεσθε (5) μέν Αίγυπτίους :
ros , el eos qui ad Euphratem habitant , ac omnes φεύξε σθε δέ και Λίβυος αμφοτέρους , Θηβαίους ,
uno verbo apud quos vigiliæ precesque el commu . Παλαιστίνους , "Αραβας , Φοίνικας , Σύρους, και τους
nes psalmodiæ in preio sunt . προς το Ευφράτη κατωκισμένους , και πάντας απαξ
απλώς , παρ' οίς άγρυπνίαι και προσευχαι , και αι
κoιναι ψαλμωδίαι τετίμηνται .
4. Sed hæc , inquit , non erant tempore magni 4. 'Αλλ' ουκ ήν , φησί , ταύτα επί του μεγάλου
Gregorii . Sed neque litania , quas nunc studio Iia - Γρηγορίου . 'Αλλ' ουδε αι λιτανείαι ( 4 ) , άς υμείς νυν
belis . Νeque id dico , ut vos redarguan ; oplarim επιτηδεύετε . Και ου κατηγορών υμών λέγω : ηυχό
enim vos omnes in lacrymis et jugi pænitentia vivere. μην γάρ πάντας υμάς εν δάκρυσι ζήν, και μετανοία
C
Nam et nos nihil aliud facimus, nisi quod pro pec διηνεκεί . Επει και ημείς ουδέν έτερον ή λιτανεύομεν
catis nostris supplicamus ; sed ita tamen , ut non υπέρ των αμαρτιών ημών ' πλήν όσον ουκ άνθρω
humanis verbis, uti vos, sed oraculis Spiritus Deum πίνοις ρήμασιν , ώσπερ υμείς , αλλά τους λογίους του
nostrum placemus. Hæc autem non fuisse sub Πνευ ατος τον Θεόν ημών εξιλεούμεθα. "Οτι δε ουκ
admirando Gregorio , quosnam habetis testes , qui ήν ταύτα επί του θαυμαστού Γρηγορίου , τίνας έχετε
quidem nihil ex illius institutis hactenus conser μάρτυρας ( 5) , οί γε ουδέν των εκείνου (6) μέχρι νύν

Ediii ouvov . Mss . Ires , nempe Harl. et Coisl . uler
que, interpunctionis nolam apponunt post @ inve
xös, quod edili male conjungebant cum pro
levou . Non enim continuus eratmanuum labor, sed
continga psalmodia , quant lie ipse quidem labor editis .
interpellalbat. Paulo post editi εν ψαλμωδίαις. Οmnes
mss . ui in lexlii . Non longe jisuem auctoribus mill
tavimus quod in editis legebalur év 0214 € ! xai įv
συνοχή ... αναστάντες .
(1 ) Διοικούμενοι. Ιta octo mss . Editiones Basil.
el Paris , διακονούμενοι . Hagan . διακούμενοι .
( 2) Τόν» της εξομολογήσεως ψαλμόν . Ιn uno ex
codicibus Regiis od marginem legitur, td, 1650 év
υψίστοις , λέγει . Gloria in allissimis , dicit . Sed
liujus scholii non magna auctoritas. Liquet enim
psalmum quinquagesimum designari.
(3 ) Φεύξεσθε. Reg. Secundus et Coisl . Scrundus
φεύξασθε. Paulo post idem codices συνεπιτηδεύετε .
Mox eliti Ευφράτει. Μss . ut in textu .
(4) Λιτανείαι. Ηac voce non stipplicationes sive
processiones designantur, ut in Euchologio Gre
curuni , sed preces ad pænitentiam accommodtæ .
lloc enim tantum discriminis ponit Basilius inter erant addicti, ut cum eoruni episcopus Sabellia
Neocæsariensium ritum et Cæsariensium , quod pri-
mi huinanis verbis , Cæsarieuses vero oraculis Spi
riliis sancti Deum placent. Porro nullum processio
pis vestigium in illo psalmi confessionis cantandi
rilii, qui Cæsarea observatur.
( 5) Μάρτιρας. Ιta tres vetustissimi codices ,
Harl . , Med . et Coisl . primus. Editi μαρτυρίας .
Ibidem editi post hanc vocem adjunt elasiv , sed
hoc verbuu deest in octo nostris codicibus, ex qui
bus ibidem addidimus o? ya , quæ voculæ deerani in
( 6) Ουδέν των εκείνου. Videntur prima specie
cum hac epistola pugnare, quir: in libro De Spi
rilu siincio leguntur cap. 29, n . 74. Ibi docel Ba
silius tantum esse Gregorii apud Neocæsarienses
admirationem , ut non factum aliquod , non dicium,
D non rilum ullum mysticum , ultra quam ille reli
quil, Ecclesiæ adjecerint. Unde ail evenisse , ul mul
la apud illos manca essent et inchoala . Cur ergo
in hac epistola nonnulla recens in Ecclesiam in
ducta commemorat, imo eos negal ex Gregorii in
siitutis quidquam retinere ? flæc ut concilientur,
observandum est , 1o Quæ leguntur in libro De
Spiritu sancto accipi de insignibus et praecipuis
institutis debere . His nihil addi , nihil detrahi
passi sunt Neocæsarienses. Uinc nulla apud eos
monasteria , nec liturgia , ut apud alias Ecclesias ,
povis ritibus locupletata. Doctrinæ Gregorii ila
nismum inducere tentarel, Gregorii verbis erro
l'em prætexere cogerelur. Sed lajuen in rebus le
vicris momenti non ita difliciles erant, sed non
nulla ad usus suos adjunxerunt ; quales eran li
laniæ : quale est eliam quod narrat Gregorius
Nyssenus , obleclamenta quædam a Gregorio con
765 EPISTOLARUM CLASSIS II . EPIST . CCVIII . 766

διεσώσασθε ; Γρηγόριος ου κατεκαλύπτετο επί των A
προσευχών. Πώς γάρ ; ό γε του Αποστόλου γνήσιος
μαθητής του ειπόντος : Πώς ανήρ προσευχόμενος
ή προφητεύων κατά κεφαλής έχων: καταισχύνει
την κεφαλήν αυτού · και , ' Ανήρ μεν ουκ οφείλει
κατακαλύπτεσθαι την κεφαλήν αυτού ( 7), εικών
και δόξα Θεού υπάρχων. "Έφευγε τους όρκους ή
καθαρά εκείνη ψυχή , και αξία της του αγίου Πνεύ
ματος κοινωνίας , αρκουμένη τα ναι και το ού , διά
το πρόσταγμα του Κυρίου του είπόντος: Εγώ δε
λέγω υμίν μη ομόσαι όλως . Ουκ ήνείχετο ειπείν
τον εαυτου αδελφών μωρών εκείνος εφοβείτο γάρ
την απειλής του Κυρίου ( 8 ) . Θυμός και οργή και
πικρία εκ του στόματος εκείνου ουκ εξεπορεύετο .
Λοιδορίαν εμίσει ώς εις βασιλείαν ουρανών ουκ εισ
άγουσαν . Φθόνος και υπερηφάνεια της αδόλου ψυχής Ballare , antequam reconciliarelur fratri. Mendace
εκείνης απελήλατο. Ουκ άν παρέστη το θυσιαστη
ρίω , πριν καταλλαγήναι τώ αδελφώ . Ψευδή λόγον instructium ita aliominabatur, ut qui scirel menda
και τεχνικών επί διαβολή τινων με μηχανημένον ού
τως έβδελύττετο , ως ειδώς , ότι το ψεύδος εκ του
διαβόλου γεγένηται , και ότι Κύριος απολεί πάντας
τους λαλούντας το ψεύδος . Τούτον ει μηδέν έστιν εν
υμίν , αλλά καθαρεύετε πάντων· τω όντι έστε μα
θηταί του μαθητού των εντολών του Κυρίου . Ει δε
μή, σκυπείτε με τον κώνωπα διυλίζετε , περί μεν
ήχου φωνής του κατά τας ψαλμωδίας ακριβολογού
μενοι , τάς δε μεγίστας των εντολών παραλύοντες.
Εις τούτους με τους λόγους ήγαγεν η ανάγκη της
απολογίας , ένα διδαχθή εε εκβάλλειν την δοκών των
οφθαλμών υμών , και τότε εξαίρειν τα αλλότρια
C
κάρφη . Πλήν αλλά πάντα συγχωρούμεν , ει και ότι
ουδέν ανεξέταστον παρά τω Θεώ. Μόνον έρρώσθω τα
προηγούμενα , και τας περί την πίστιν καινοτομίας
κατασιγάσατε. Τάς υποστάσεις μή άθετείτε . Το όνομα
του Χριστού μη απαρνείσθε . Τάς του Γρηγορίου
φωνάς μη παρεξηγείσθε . Ει δε μή , έως αν εμπνέω
μεν και δυνώμεθα φθέγγεσθαι , αμήχανον ημάς επί
τοσαύτη λύμη ψυχών σιωπάν .
vastis ? Gregorius non operiebatur 312 in pre
cibus . Quomodo enim ? qui verus erat Apostoli disci
pulus dicentis : Omnis vir orans aut prophetans
velato capile , deturpat caput suum " , et Vir quidem
non debet velare capul suum , cum sit imago el gloriu
Dei " . Juramenta fugiebat pura illa anima, et digna
Spirilus Sancti consortio, conteila his vocibus :
Ita el Non , propler præceptum Domini, qui dixit :
At ego dico vobis, ne juretis omnino 88. Non aude
bat ille fratrem suum fatuum appellare 16 ; vereba
tur enim comminationem Domini. Indignatio et ira
et acerbitas ex illius ore non proficiscebantur.
Convicium odio habebat , ut in regnum cælorum
non perducens. Invidia el arrogantia ab illa doli
experte anima facessebant . Non accessisset ad
sermonem el artificiose ad aliquorum calumniam
cium ex diabolo ortum esse , Dominumque eos
omnes qui mendacium loquuntur, perdilurum ° .
Horum si nihil in vobis est , sed puri estis ab om
nilus ; vere discipuli estis ejus, qui mandatorum
Domini discipulus fuit . Sin minus, videle ne culi
cem coletis , de vocis quidem sono in psalmorum
canlı litigantes , mandala vero maxima dissolven
les . Ad hos me sermones adduxit necessitas causa
defendendæ , lit discalis trabem ex oculis vestris
ejicere , el ila demuni festucas alienas extrahere.
Verum tamen omnia condonamus ; quanquam nihil
est quod non perscrutelur Dominus. Tantummodo
sana sint quæ sunt præcipua , el novitales circa
fidem compescile. Hypostases ne everlatis. Nomen
Christi ne abnegelis . Gregorii verba ne falso inter
pretemini. Alioquin dum respirabimus , loquendi
que erit facultas , fieri non poterit ut in lanta ani
marum pernicie sileamus .

ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΣΗ' . EPISTOLA CCVIII .

Eulancium rogat ne se Neocæsariensium causa oderit, qui olim propter se ab aliis odio habebatur.

Ευλαγκίω (9) . Eulancio

Μακρόν απεσιώπησας χρόνον, και ταύτα λαλίστα Dju tacuisti, idque cum sis loquacissimus, atque
τος ών , και μελέτην τούτο και τέχνην ποιησάμενος , hoc exercitationis artisque loco habueris , semper
αεί τι λαλείν ( 10) και σεαυτόν δεικνύναι διά των aliquid loqui, et leipsum dicendo ostendere . Sed

93 | Cor. X1, 4. os ibid . 7 . 98 Matth . v , 53 . 96 ibid . 22 . 97 Psil. ν , 7 .

cessa in martyrum Memoriis fuisse , lit eorum , qui D Harl. deest tantum illud autoū. Videlur hanc Neo
a simulacrorini cultu recentes venerant, inlirmi cæsariensium consileliinemaninio inlileri Basilius,
tati consuleret ; sed ea lemporis progressu in cum statuil in Regula morali 56 , cap. 7 , nec viros
spiritualem lætitiam magna ex parte conversa , lecto capile, nec mulieres detecto, precari debere.
Vit . Greg , p . 574. , 2. Neque etiam secum ipse ( 8 ) Του Κυρίου . Harl . ei Med . του Θεού .
pugnat Basilius cum Neocæsarienses laudat in (9 ) Evlarzio . Addunt Coisl. primus et Med .
libro De Spiritu sancio , quod Gregorii instituta φιλική προσηγορία , αnica salutatio . Harl. Ευλακκίω.
arctissime teneant , hic autem vituperat , quod ea ( 10 ) "Nel 11 dalεir. Coisl . primus , Harl. et Pa
omnino reliquerint. Hic enim respicit ad exte ris. αεί , το λαλείν, hoc exercitationis artisque Ioco
riora instituta , hic autem ad virtulum exempla, con semper habueris , loqui elc . , id est , dicendi : rli
vicii et iracundiæ fugam , odium jurisjurandi el semper sludueris . Quamvis hæc scriptura non om -
mendacij. nino displiceat , potior tamen videtur vulgata , ( !
magis
(7 ) Την κεφαλήν αυτού, Desimt haec verba in
quinque veteribus libris . In Medicæo autem et * Alias CCLXXXI . Scripta anno 375 .
707 S. BASILII MAGNI 768

videtur Neocaesarea tui erga me silentii esse causa . Α λόγων . 'Αλλ' έoικεν η νεοκαισάρεια αιτία είναι σοι
Ac in beneficii quidem loco videmur accipere , quod της προς ημάς σιωπής . Και έοίκαμεν άντί χάριτος
qui illic sunt nostri non meminerint : siquidem δέχεσθαι το μή μνημονεύεσθαι παρά τους αυτού (11):
non honorifica , ut reſerunt qui audierunt, de no ετιειδή ήμίν η μνη μη ουκ αγαθή εστιν , ως και των
bis mentio . Sed tu olim eras ex iis qui nostra causa ακουόντων λόγος. Αλλά συ πάλαι των μισουμένων
odio babebantur , non ex iis qui me propter alios ήσθα δι ' ημάς, ού των δι' ετέρους ( 12) ημάς μισείν
odisse velint. Itaque idem sis ; el scribens ubicun ανεχομένων . Ο αυτός τοίνυν έσο , και επιστέλλων
que fueris , el nostri , ut par est , memor , si qua libi ούπερ αν ής, και μεμνημένος ημών τα είκότα , εί τι
æquitatis cura . Æquum est en'm his, qui priores σοι μέλει του δικαίου . Δίκαιον δή που της αγάπης
amarunt, parem amorem rependere. τοϊς ίσοις αμείβεσθαι τους υπάρξαντας .

313 EPISTOLA CCIX' . ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΣΘ' .

Gratias agit Busilius amico pro se prælia sustinenti ; hortatur ut lillerarum paucilalem incusare el lalia debila pergu
exigere.
Sine inscriptione defensionis causa . B 'Ανεπίγραφος επί απολογία .
Sortilo tibi obtigit, ut mecum molestias parlire Συνεκληρώθης ταις λύπαις και τους υπέρ ημών
ris et prælia pro me sustineres . Id autem fortis ani αγώσι . Τούτο δε απόδειξιν έχει νεανικής ψυχής .
mi demonstrationem babel . Nam qui nostra mode “ Ο γάρ τα ημέτερα οικονομών Θεός τους τα μεγάλα
ratur Deus, his qui magna ferre possunt certamina , διαφέρειν δυναμένοις αγωνίσματα μείζονας υπό
nmajores probaude virtutis occasiones prest:it . Ει θέσεις ευδοκιμήσεων προξενεί. Και συ τοίνυν βε
lu ergo ad explorationem tuæ in amicitia virtulis, σανον της περί τους φίλους αρετής ( 13 ) , ώσπερ την
veluti formacem auro , tuam ipsius vitam proposui- κάμινον το χρυσία , τον σαυτού βίον προέθηκας.
sti . Precatur igitur Deuun , ut et caleri meliores Ευχόμεθα ούν τώ Θεώ και τους λοιπούς βελτίoυς γε
fiant, et lu similis iui ipse permaneas ; nec talia νέσθαι , και σε όμοιον εαυτό διαμείναι και τα
desinas incusare, qualia nunc incusas , litlerarum τοιαύτα εγκαλούντα μή παύσασθαι , οία νύν ένεκά
paucitatem instar maxime injurie nolis objiciens . λεσας , την των γραμμάτων ένδειαν αντί μεγίστης
Est enim amici accusatin, ac persta in talibus exi αδικίας ημίν προφέρων . Φέλου γάρ το έγκλημα , και
gendis delitis : non enini adeo absurdus quidam ανάμενε τώ τα τοιαύτα (14 ) απαιτεϊν οφλήματα . Ού
sum amicitiae debitor. γάρ ούτω τις άτοπός είμι φιλίας χρήστης ( 13).

EPISTOLA CCX ** . ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΣΙ'.

Cum Basilio prope Neocæsaream adveniente ortus ſuisset lumultus in civitate, ac alii ſugerent, alii somniis fictis lerrorem
spargerent ; Basilius causam exponit cur ad hæc loca venerit . Causam tumultus rejicit in ducum invidiain el consilium
inducendieharesis Sabelliane . Tlanc hæresimrefellit Busilius,ac promitlil se molestum non fore , si errorem negent :
sed si persient in errore, ad alias Ecclesi'is scripturum . Locum Gregorii explicuit, quo isti in epistola ad Anthimum
abusi juerani. Ipsum etiam Meierium , misso wliquo scripto, periclitli fuerant. Neocæsarienses monel ne falsis somniis
decipiantur, quæ etiumsi essent Evange'io consentanea , quia tamen charitalem lædunt, iis prorsus supersedendum
esset..
Ad primores Neocæsaree . C Τοις κατά Νεοκαισάρειαν λογιωτάτοις ( 16) .
1. Plane nihil opus erat , ut meum vobis enun 1. "Όλως μεν ουδέν έδεόμην την εμαυτού γνώμην
tiarem consilium , aut quibus nunc de causisin his δημοσιεύειν υμίν , ουδέ τάς αιτίας λέγειν , δι' άς νυν
sim locis , exponerem . Nam alioqui, neque unus εγώ επί των τόπων ειμί τούτων και γάρ ουδέ άλ
sun ex iis qui publico gaudent, neque res tot lesti λως των φανητιώντων εγώ , ουδε το πράγμα τοσού
bus digna est . Sed opinor, non quæ voľumus laci των μαρτύρων άξιον· αλλ' οίμαι , ουχ ά βουλόμεθα
muis , sed ea ad quæ nos provocant vestri duces. ποιούμεν , αλλ' εφ' & προκαλούνται ημάς οι καθ
Mihi enim omnino ignorari Imagis studiofuit, quam ηγούμενοι . Επεί έμοιγε το παντελώς άγνοείσθαι
gloriæ cupidis in luce versari . Sed quia omnium , πλέον εσπούδασται ή τους φιλοδόξοις το διαφαίνε
ut audio , qui in vestra civitate sunt, aures circum σθαι . Επει δε πάντων , ως ακούω ( 17 ) , των κατά
sonuerunt, et quidam verborum artifices et menda την υμετέραν πόλιν τα ώτα διατεθρύλληται , και
cii architecti , ad hoc ipsum mercede conducii, res εισί τινες λογοποιοί , δημιουργοί του ψεύδους , προς
meas vobis enarrant ; faciendum minime duxi , ut αυτό τούτο με μισθωμένοι , οι τα έμα υμίν εξηγούν
* Alias CCXXVII . Scripta anno 375 . ( 13 ) Της ... αρετής . Codex Vaticanus την αρετήν .
Alias LXIV . Scripla anno 375 . (14) Το τα τοιαύτα. Ρrina voc quam ex
magis consentanea loquacitati , quam non sine Coisl. secundo et Reg. secundo eruimus , deerat in
lepore Basilius objicit Eulancio . Similiter in editis. Coisl. primus το τα τοιαύτα .
epist . 20 linguam sophistæ negal silere unquam (15) Χρήστης . Ιta Coisl. uterque , Vat . et Reg .
posse . secundus. Vox illa in Medicæo codice corrupta.
( 11) Το μή .... παρά τους αυτού, Sic ope utrius Edili ypavotns , quod idem sopat.
que Coisl. emendavilnus quod erat in editis to urn (16) Τοίς... λογιωτάτοις . Ηarl . , Coisl . primus et
μονεύεσθαι παρά του αυτού. Paulo post editi αγαθή unus ex Regiis προς τους... λογιωτάτους . Duo alii
ομοίως έστιν ώσπερ . Sex Huss. utin textu . τους αυτούς .
(12 ) Δι' ετέρους . Ιta sex mss. Editi των ετέρων . ( 17 ) 'Ως ακούω . Ιta 220ven mss . Eliti ών ακούω.
Paulo post niss . splem έσο . Εliti έση.
 EPISTOLARUM CLASS'S I. EPIST . CCX . 770
76)
ται · ουκ ώήθην δείν περιιδείν υμάς γνώμη τονηρά A vos parvi penderem malo animo Sordidaque voce
και φωνή ρυπώση διδασκομένους , αλλ' αυτός είπείν edoceri, sed ut mea ipse eloquerer, quomodo se
τα έμαυτού όπως έχει. Εγώ και διά την έκ παιδός habeant. Equidem et quia huic loco assuelus sum
μου προς το χωρίον τούτο συνήθειαν ( ενταύθα γάρ a puero (hic enim apud aviam meam educatus sum ),
έτράφην παρά τη έμαυτού τίτθη [ 18] ) , και διά την el quia ibi postea perdiu suni commoratus , cum
μετά ταύτα επί πλείστον διατριβήν , ότε φεύγων civiles tumultus fugiens , in hoc loco , quem ad phi
τους πολιτικούς θορύβους , επιτήδειον εμφιλοσοφή- Iosophandum ob solitudinis quietum idoneum esse
σαι διά την εκ της ερημίας ήσυχίαν το χωρίον τούτο cognoveram , annos plures continuos consumpsi; et
καταμαθών , πολλών ετών έφεξής ενδιέτριψα χρό- φuia fratres nunc ibi habitant , brevem a negotiis
νον , και διά την νύν των αδελφών ενοίκησιν , βρα- quibus delinear , respirationem nactus , lubens ad
χείας αναπνοής εκ των κατεχουσών ημάς ασχολιών hanc solitudinem accessi ; non ut inde alis negotia
επιτυχών , άσμενος ήλθον επί την έσχατιάν ταύτην · 314 exhiberem , sed ut meo ipse morem gereren
ουχ ώς ετέροις εντεύθεν πράγματα παρέξων , αλλ' desirlerio ..
ως αυτός την έμαυτού θεραπεύσων ( 19 ) επιθυμίαν .
2. Τί ούν χρή προς ονείρους καταφεύγειν, και 2. Quid igitur opus est ad somnia confugere , et
B
όνειροσκόπους μισθούσθαι , και εν ταις πανδήμους somniorum speculatores conducere , et nos in pu
εστιάσεσιν ημάς ποιείσθαι παρoίνιον διήγημα ; Εγώ blicis conviviis inter pocula fabulam facere ? Ego
γάρ , ει και παρ' άλλους τισιν ήσαν αι διαβολαι , υμάς enim si apud alios calumniis peterer, vos meæ sen
αν της έμαυτού γνώμης μάρτυρας παρεστησάμην . tentiæ lestes citassem . Et nunc unumquemque
Και νυν αξιώ αυτών έκαστον των παλαιών εκείνων vestrum rogo , ul vetera illa in memoriam revocetis ,
αναμνησθήναι , ότε εκάλει μεν ημάς ή πόλις επί cum nos civitas ad curam juvenum suscipiendam
την των νέων επιμέλειαν , πρεσβεία δε παρήν τών vocaret , ac legatio adesset optiniatum : quomodo
παρ' υμίν ανδρών οι εν τέλει μετά δε ταύτα , όπως etiain postea omnes passim nos circumslelerint ,
πανδημεί πάντες περιχυθέντες ημάς , τι μεν ουχί quid non dantes ? quid non policenles ? nec tame !
διδόντες ; τι δε ουχ υπισχνούμενοι και όμως κατασχεϊν detinere nos potuerint . Quomodo igitur qui tune
ημάς ουκ ηδυνήθησαν . Πώς oύν ο τότε καλούμενος vocalus morem non gessi , nunc me intrudere as
ουχ υπακούων , νύν επεχείρουν άκλητος εισωθί- grederer invocatus ? quomodo qui laudantes me al
ζεσθαι (20) ; πώς δε και τους επαινούντάς με και que admirantes fugiebam , nunc calumniantes per
θαυμάζοντας αποφεύγων , έμελλον αν νύν διώκειν sequerer ? Hoc in animum ne inducalis , o optimi;
τους διαβάλλοντας και Μή οιηθήτε , ώ άριστοι · ουκ c nonita viles sunt res nostrae . Neque enim quisquam,
ούτως εύωνα (21 ) τα ημέτερα . Ούτε γάρ άν τις ακυ si sapiat , navigium gubernalore destilutiim con
βερνήτου πλοίου σωφρονών επιβαίη , ούτε 'Εκκλη scendet , neque ad Ecclesiam accedet, in qua lem
σία παραβάλοι , ή τον κλύδωνα και την ζάλην αυτοί pestatem ac procellam illi ipsi , qui ad clavum se
οι επί των οίάκων καθεζόμενοι έμποιούσι. Πόθεν γαρ dent, excitant . Unde eninι exstitil tumultu plena
γέγονε θορύβου πλήρης ή πόλις , ότε οι μεν έφευγον, civitas , cum fugerent alii, nemine persequenle, alii
ουδενός διώκοντος , οι δε υπεξήεσαν ( 92) , ουδενός clanculum egreuerentur , nemine invadente , arioli
επιόντος : χρησμολόγοι δε και όνειροσκόποι πάν vero et somniorum interpretes omnes terrorem
τες (23) έμορμολύττοντο ; πόθεν άλλοθεν ταύτα ; Η spargerent ? ex qua alia hæc causa ? Nonne vel
ουχί και παιδί γνώριμον , ότι εκ των ηγουμένων του puero compertum ex populi ducibus esse ? quorum
πλήθους; ών τας αιτίας της έχθρας εμοί μεν ουκ inimicitiæ causas mihi quidem non decorum dicere ,
ευπρεπές λέγειν , υμίν δε συνοράν και πάνυ ράδιον . vobis vero intelligere omnino facile est . Quando
" Οταν γάρ ή μεν πικρία και η διάστασις μηδεμίαν enim acerbitas el discordia ad extremum sævitiæ
έχoι (24 ) υπερβολήν εις χαλεπότητα , η δε της αιτίας cumulum perducuntur, causæ aulem expositio ina
εξήγησις ανυπόστατος παντελώς και καταγέλαστος nis prorsus est et ridicula , maniſestus est animi
ή , δηλόν εστι της ψυχής το αρρώστημα , αλλοτρίοις D morbus , alienis quidem bonis superveniens , sell
μεν αγαθοίς επισυμβαίνον , οικείον δε και πρώ domesticum ac primum malum ægrotantis. Inest
τον (23) κακόν υπάρχον τώ κεκτημένω . Oις και άλλο etiam illis aliud lepidum . Dum enim dilacerantur
δή τι χάριεν πρόσεστιν. 'Αμυσσόμενοι γάρ εν τω inlus , el cruciantur , calanilalein prodere per pιι
βάθει και οδυνώμενοι , εκλαλήσαι την συμφοράν dorem non licet . Atque hæc eorum animi labes non

(18) Tiron. Coisl . primus et unus ex Regiis
ston, quod idem prorsus significat. Hic autem per
spicuum est non nutricem à Basilio designari, sed
aviam Macrinam , a qua se educatuin fuisse supra
dicebat in epist . 204 .
(19) Θεραπεύσων. Νonnulli codices mss . θερα
πεύων .
(20) Εισωθίζεσθαι. Sic mss. octo, pro eoquod erat
in editis εισοικίζεσθαι . Paulo ante editi και ουχ
υπακούων . Deest illud και in codicibus Harl. , Med.
el tribus aliis et editione Haganoensi.
( 21) Eöwra . Harl. el unus ex Regiis čula . Paulo
post editi παραβάλλοι. Sex mss. ut in textu .
( 22 ) Yπεξήεσαν . Ηari . et Μed . cum uno ex Re
giis επεξήεσαν .
(23) Πάντες . Editi πάντας , neminem non terre
rent, excepla tamen editione Haganoensi et Basi
leensi prima. Lectio hæc satis compela videtur,
sed nullo prorsus nititur codice nis
(24) "Eyou. Ita Harl., Med ., Coisl. primus, et unus
ex Regiis. Tres alii έχη . Editi έχει.
(25) Πρώτον . Ιta octo mss . Editi πρώτως. Paulo
post editi xal 01.29 tl . lidem mss . ul in lextu .
774 S. BASILII MAGNI 712

ex iis solum , quae adversum nos acta sunt , sed ex Α υπό της αισχύνης ουκ επιτρέπονται . Τούτο μεν ούν
reliqua eliain vila perspicitur. Quod si etiam ignota ουκ εκ των προς ημάς μόνον , αλλά και από του
esset , non magnum rebus accederet detrimentum . λοιπού βίου γνώριμόν εστι της ψυχής αυτών το πά
Certissimam autem causam , cur congressum 10 θημα· ει δε και αγνοοίτο (26) , ου μεγάλη ζημία
strum ſugiendum censeant, ignolam fortasse pluri τοις πράγμασι. Την δε αληθεστάτην αιτίαν δι' ήν
bus vestrum , ego docebo . Audile igitur . φευκτήν ημών την συντυχίαν τίθενται , λανθάνου
σαν ίσως τους πολλούς υμών , εγώ διδάξω . ' Αλλ'
ακούσατε .
3. Fidei eversio apud vos excogitatur inimica 3. Πίστεως διαστροφή παρ' υμίν μελετάται , έχθρα
apostolicis el evangelicis doctrinis , inimica tradi μεν τοις αποστολικούς και ευαγγελικοίς δόγμασιν ,
tioni Gregorii vere magni, el eorum , qui ei succes εχθρά δε τη παραδόσει του μεγάλου ως αληθώς
serunt usque ad Dealium Musonium, cujus profecto Γρηγορίου , και των εφεξής απ' εκείνου μέχρι του
docunienta etiamnum in vestris auribus resonant. μακαρίου Μουσωνίου : ου τα διδάγματα έναυλα υμίν
Nam Sabellii malum , olim quidem exortum , sed έστιν έτι και νυν δηλονότι . Το γάρ του Σαβελλίου
traditione magni illius viri exstinctum , conarilur κακόν , πάλαι μεν κινηθέν , κατασβεσθέν δε τη πα
nunc isti renovare , qui dum linent ne arguantur , Βραδόσει του μεγάλου (27) , επιχειρούσι νυν ανα
somnia in nos fingunt. Vos autem capila illa vino νεούσθαι ούτοι , οι φόβω των ελέγχων τους καθ' ημών
gravata valere jubentes, quæ per crapulam evectus , ονείρους πλάττοντες . 'Αλλ' υμείς τάς οίνοβαρείς κε
ac 315 deinde ex : Psluans vapor in visa impellit ; φαλάς , άς ο εκ της κραιπάλης αναφερόμενος ατμός ,
a nobis qui vigilamus, el ob Dei timorem lacere non είτα εγκυμαίνων (28) , καταφαντάζει , χαίρειν αφέν
vossumus, perniciemn vestram audile. Judaismus et τες , παρά των εγρηγορότων ημών ( 29) , και διά
Sabelliana hæresis , sub Christianismi specie in τον του Θεού φόβον μή δυναμένων ήσυχάζειν , την
evangelicam prædicationem inverta . Qui enim rem βλάβην ύμών ακούσατε. Ιουδαϊσμός εστιν ο Σαβελ
unam , personis multiplicem , Patrem el Filiuni el λισμός , εν προσχήματι Χριστιανισμού το ευαγγε
Spiritum sanctum dicit , unamque trim ponit liy- λικό κηρύγματι έπεισαγόμενος . Ο γάρ έν πράγμα
postasim , quid aliud facit, nisi quou Unigenili sem πολυπρόσωπον (50) λέγων Πατέρα και Υιόν και άγιον
piternam negai præexsistentiamı ? Negat allem et Πνεύμα , και μίαν των τριών την υπόστασιν εκτι
dispensatorium ejus ad hoinines adventum , descen θέμενος , τι άλλο ποιεί , ή ούχί αρνείται μεν την
sum ad inferos , resurrectionem , judiciuτη : negat προαιώνιον του Μονογενούς ύπαρξιν ; αρνείται δε
eliam proprias Spiritus operationes. Apud vos au και την οικονομικήν αυτού πρός ανθρώπους επιδη
ten nunc et aulaciora audio enlari, quain 3b insulso C μίαν , την εις άδου κάθοδον , την ανάστασιν , την
Sabellio . Narrant eniin , ut referunt qui audierunt, κρίσιν ' αρνείται δε και τάς ιδιαζουσας του Πνεύ
contendere eos qui apud vos sapientes sunt, ac dicere ματος ενεργείας . Παρά δε υμίν νυν και νεανικώ
Traditum non esse nomen Unigeniti, sed nomen ad τερα ακούω τολμάσθαι του ματαιόφρονος Σαβελλίου .
versarii ; eosque in hoc lielari ac efferri, lit in pro Λέγουσι γάρ , ώς οι ακηκοότες (51 ) φισί , διατείνε
prio invento . Dictum est enim , inquil , Ego reni in σθαι τους παρ' υμίν σοφούς και λέγειν , ότι όνομα
nomine Pulris mei , et non recepistis me : si alius in του Μονογενούς ου παραδέδοται, όνομα δε του αν
nomine suo veneril , hunc recipielis 98. Ει φuoniam τικειμένου εστι · και επί τούτο γάννυσθαι μεν , και
dictum est : Docele omnes gentes , baptizantes eos in μέγα φρονείν , ως επί οικεία ευρήματα . Είρηται γάρ ,
nomine Palris et Filii et Spiritus sancti 98 . perspi- φησίν • Εγώ ήλθον εν τω ονόματι του Πατρός
cuum est, inquunt , nomen unum esse . Non enim μου , και ουκ ελάβετε με: εάν άλλος έλθη εν
dictum est , in nominibus, sed , in nomine. το ιδίω ονόματι , εκείνον λήψεσθε. Και διά το
ειρήσθαι , Μαθητεύσατε πάντα τα έθνη , βαπτίζοντες αυτούς εις το όνομα του Πατρός και του
Υιού και του αγίου Πνεύματος , δηλόν έστι , φασίν (52) , ότι έν έστιν όνομα . Ου γαρ είρηται, εις τα
ονόματα , αλλ', εις το όνομα.
4. llæc noi sine rubore scripsi vobis, quia con- D 4. Ταύτα ερυθριών έγραφον υμίν , ότι αφ αίμα

98 Joan . V, 43. 99 Matth . XXVIII , 19 .

(26) 'Αγνοοίτο. Sic mss . codices octo . Editio Pa
risiensis hyvosito , Basil. et Hagan. ayvosito . Infra
editi έναυλά εστι και νυν ημίν. Seplein ΜSS . ut in
lexlu .
(27 ) Του μεγάλου. Ιta tres vetustissimi codices
cum duobus Regiis , et edilione Haganoensi el Ba
sileensi . Parisiensis addit Γρηγορίου . Similiter B: -
silius in epist. 146 Eusebium designat, non addilo
nomine Eusebii. Dio alii codices Regii cuu Vati
cano et Coisl . Secundo κατασβεσθέν δε παρά των
πατέρων.
(28) Εγκυμαίνων . Harl . et unus ex Regiis ατμός
εκμαίνων. Deest etiam είτα in codice Medico.
(29 ) Ημών. Ηanc vocem addidimus ex mss. octo.
( 30) Πολυπρόσωπον . Ιta Hagan. editio ci Basi
leensis et octo mss . Editio Parisiensis Tauovuuov.
Infra Basilius hanc hæresim vocat åviúvo uov , el no
men Filii ab ea negari declarat. Paulo post edili zi
άλλο ποιεί, ουχί. Τiden mss . ut in textu .
( 31 ) 'Ακηκοότες . Editio Paris . addit αυτών , quod
nec sua sponle necessarium est , et in octo mss. ac
in antiquis editionibus deest . Non multo infra iidem
editi Eίρηται γάρ , φασίν . Octo iss . el editio Hagan.
ut in textu .
(32 ) Φασίν. Medicaus et unus ex Regiis φησίν.
773 EPISTOLARUM CLASSIS II . EPIST . CCX . 774

της ημετέρου εισίν οι τούτοις ένοχοι , και καταστε- A sanguinei nostri sunt , qui his implicantur , et de
νάζω της εμαυτού ψυχής , ότι αναγκάζομαι , ώσπερ anime mese situ ingemisco , quod cogar , velut ii
οι προς δύο πυκτεύοντες , τας εφ ' εκάτερα του λό qui contra duos pugnant, doctrinie ex utraque parte
γου παρατροπάς κρούων τους ελέγχους , και κατα corruptelas argumentis pulsans et evertens , con
6άλλων , την προσήκουσαν ισχύν αποδιδόναι τη αλη sentaneum veritati robur reddere . llinc enim nos
θεία . Έντεύθεν γάρ ο 'Ανόμοιος ήμάς σπαράσσει dilaceral Anomæus : illinc , ut apparel , Sabellius .
ετέρωθεν δε , ώς έoικεν , ο Σαβέλλιος . 'Αλλ' υμάς Verum obsecro vos , ut ne exsecrandis his ac nemi
παρακαλώ , τους βδελυρούς τούτους και μηδένα πα nem subverlere valentibus sophismatibus animum
ρατρέψαι δυναμένους σοφίσμασι μή προσέχειν τον intendatis : sed sciatis, Christi nomen quod est sui
νούν ειδέναι δε , ότι έστι το όνομα του Χριστού (35) per omne nomen , hoc ipsum esse , quod Filius Dei
το υπέρ πάν όνομα , αυτό το καλείσθαι ( 34 ) αυτόν vocalur ; et secundum Pelri diclum , Neque esse
Yίον του Θεού , και κατά τον Πέτρον λόγον • Ουδε aliud nomen sub cælo datum hominibus, in quo opor
έστιν έτερον όνομα υπό τον ουρανόν , το δεδο te'it nos salvos feri ' . Quod autem allinel ad illud,
μένον εν ανθρώποις (53) , εν ω δει σωθήναι Ego veni in nomine Patris mei, sciendum est eum ,
ημάς . Προς δε το, ότι 'Εγώ ήλθον εν τω ονόματι cum Patrem profiterelur sui ipsius principium ac
του Πατρός μου , εκείνο είδέναι χρή , ότι , αρχήν B causan , hac dixisse . Quod si dictum est : Euntes
εαυτού και αιτίαν επιγραφόμενος τον Πατέρα , ταύτα baptizale in nomine Palris et Filii et Spiritus sancti ,
λέγει . Ει δε είρηται , Πορευθέντες βαπτίζετε εις non idcirco putandum est nomen unum nobis fuisse
το όνομα του Πατρός και του Υιού και του αγίου traditum . Quemadmodum enim qui dicit , Paulus et
Πνεύματος (36) , ου παρά τούτο χρή νομίζειν εν ημίν Silvanus et Timotheus, tria quidem pronuntiavit
όνομα παραδεδέσθαι . Ως γάρ ο ειπών , Παύλος και nomina, sed ea inter se per et syllabam colligavil ,
Σιλουανός και Τιμόθεος , τρία μέν είπεν ονόματα, sic qui dicit nomen Patris el Filii et Spiritus sancti,
συνέδησε δε αυτά αλλήλοις διά της , και , συλλαβής : tria dicens, connexuit ipsa per conjunctionem , uni
ούτως ο ειπών όνομα Πατρός και Υιού και αγίου cuique nomini proprium subesse sig riſicatum 316
Πνεύματος , τρία είπών , συνέπλεξεν αυτά τα συν docens ; nam res ipsas significant nomina. Res au
δέσμω , εκάστω ονόματι ίδιον υποβεβλήσθαι το ση ten propriam exsistentiam ac per se perfectam ba
μαινόμενον εκδιδάσκων · διότι πραγμάτων εστι ση bere , nemo vel parum intelligens dubitat. Nam
μαντικά τα ονόματα . Τα δε πράγματα ιδιάζουσαν Pairis et Filii et Spiritus sancti natura quidem ea
και αυτοτελή την ύπαρξιν έχειν ουδείς τών και μι dem et divinitas una : nomina vero diversa , cir
κρόν μετεχόντων του φρονείν αμφιβάλλει . Πατρός cumscriplas et absolutis notiones nobis exhil:entia .
γάρ και Υιού και αγίου Πνεύματος φύσις μεν ή C Fieri enim non potest , ut mens, nisi inuniuscujus
αυτή , και θεότης μία ονόματα δε διάφορα , πε que proprietatibus sine confusione considerandis
ριωρισμένας και απηρτισμένας τας εννοίας ημίν versclur, P.itri el Filio et Spiritui sancto glorifica
παριστώντα . 'Αμήχανον γάρ , μή εν τοις εκάστου tionem persolvat . Jam si negent se bæc dicere, aut
εξιώμασι την διάνοιαν γενομένην ασύγχυτον , δυνη ita docere , propositum sumus asseculi. Quanquam
βήναι Πατρί και Υιώ και αγίω Πνεύματι την δοξο difficile illis esse video negare , proptereaquod non
λογίαν αποπληρώσαι. Εάν μέν ούν αρνώνται μή λέ pauci sunt horum sernionum lestes . Sed tamen non
γειν ταύτα , μηδε διδάσκειν ούτω , κατώρθωται ημίν spectanmus prelerila , tantumodo sana sint pre
τα σπουδαζόμενα. Καίτοι χαλεπήν αυτοίς ούσαν ορώ sentia . Quod si in iisdem perseveraverint, necesse
την άρνησιν , διά το πολλούς έχειν των λόγων τού nabebimus et ad alias Ecclesias calamitatem vestram
των τους μάρτυρας. Πλήν αλλ' ου σκοπούμεν τα clamitare, ac perficere ud ad vos veniant a pluribus
παρελθόντα , τα παρόντα μόνον υγιαινέτωσαν . Εάν episcopis littere , que hanc assurgentis impietatis
δε τους αυτούς επιμένωσιν , ανάγκη και προς άλλας molen perfringant . Vel enim id ad propositum
'Εκκλησίας εκβοήσαι ημάς την καθ' υμάς συμφοράν, nostrum proderit, vel sane hæc obtestatio nos a
και ποιήσαι παρά πλειόνων επισκόπων γράμματα culpa in judicio liberabit.
υμίν αφικέσθαι , το μέγεθος τούτο της υποκατασκευαζομένης ( 37 ) ασεβείας καταρρηγνύντα . "Η γάρ
προύργου τι έσται εις την σπουδήν , ή πάντως η παρούσα διαμαρτυρία αφήσει ημάς της αιτίας επί
του κριτηρίου .
5. Ήδη δε και εν συντάγμασιν οικείοις κατεβάλοντο 5. Jam autem el in propriis scriptis injecerunt
τους λόγους τούτους · ούσπερ και απέστειλαν πρώ hos sermones, quos primum quidem miserunt lo
1 Act . IV , 12 .
(33 ) Χριστού . Addit editio Pris., Ιησού , sed deest D τα ονόματα . Sed repugnant octo codices nostri et
in oclo inss . et antiquis editionibus. velistæ editiones, in quibus hæc desunt. lisder !
(34 ) Το καλείσθαι , etc. Editio Paris. τούτο κα codicibus freli mutavimusquod infra in editis lege
λείσθαι αυτον Υιόν του Θεού , κατά τον του, etc. Co batur ταύτα αλλήλοις el το και συνδέσμω . Ηabent
dices nostri el antiquæ editiones summo consensu etian τω συνδέσμη veluste editiones .
ut in texlii . (57 ) Υποκατασκευαζομένης . Ιta octo Inss . Editi
( 53) Εν ανθρώποις . Deest prepositio in Med . , υποσκευαζομένης. Paulo post editio Paris. εκ της
Harl. el uno ex Regiis. σπουδής . idem codices et editiones vetustie ut in
(35) Πνεύματος . Editio Paris . addit και ουκ εις textu .
 773 S. BASILII MAGNI 176
mini Dei Meletio episcopo : deinde acceptis ab ipso A τον το ανθρώπων του Θεού Μελετίω τω επισκόπο,
convenientibus responsis, quemadmodum monstro και λαβόντες παρ ' αυτού τάς προσηκούσας αποκρί
rum matres pudore suffusæ ob naturæ vitia , ita ipsi σεις , ώς αι των τεράτων μητέρες επαισχυνόμεναι
quoque lurpes suos fætus in congruentibus tene τους πηρώμασι της φύσεως , ούτω και αυτοί τάς αι
bris abditos enutriunt. Immisere etiam per episto- σχράς εαυτών ωδίνας το προσήκοντι σκότω κατα
lam lentamenta quædam unanimi nostro Anthimo κρύψαντες τιθηνούνται . Καθήκεν δέ τινα πείραν δι'
Tyanorum episcopo, quasi Gregorius in fidei expo- επιστολής και προς τον ομοψυχον ημών "Ανθιμος
sitione dixerit Patrem et Filium mentis quidem τον Τυάνων επίσκοπον · ώς άρα Γρηγορίου ειπόντος
cogitatione duo esse , sed hyposlasi unum . Hoc εν εκθέσει Πίστεως Πατέρα και Υιον επινοία μέν
autem non docendi causa , sed decertandi in dialogo είναι δύο , υποστάσειδε έν (58) . Τούτο δε ότι ου δογμα
cum Æliano dictum esse, intelligere non potuerunt, τικώς είρηται, αλλ’ αγωνιστικώς εν τη προς Αίλια
qui sibi ipsi ob ingenii subtilitatem beati videntur. νόν ( 59) διαλέξει , ουκ ηδυνήθησαν συνιδείν οι επί
Qua in disputatione multa sunt librariorum errata , λεπτότητα των φρενών εαυτούς μακαρίζοντες . Εν
ut ex ipsis verbis ostendemus , si Deus volet . Deinde και πολλά των απογραψαμένων εστί σφάλματα , ώς
vero gentilem erudiens non existimabat accuratius επ' αυτών των λέξεων δείξομεν ημείς , εάν ο Θεός
B
disceptandum esse de verbis ; sed nonnihil etiam θέλη. "Έπειτα μέντοι τον "Έλληνα πείθων , ουχ
indoli illius , qui introducebatur, concedendum , lil
ηγείτο χρήναι ακριβολογείσθαι περί τα βήματα · αλλ'
ne iis qui præcipua sunt, repugnaret. Quapropter έστιν όπη και συνδιδόντα (40 ) το έθει του εναγομέ
et multas illic invenias voces , quæ nunc robur ma νου , ώς αν μη αντιτείνου προς τα καίρια . Διό δή
ximum hæreticis præbent , quales sunt creatura et και πολλάς αν εύρους εκεί φωνάς , τας νυν τοις αι
faclura, el si quid ejusmodi. Multa autem et de ρετικούς μεγίστην ισχύν παρεχομένας : ως το κτί
conjunctione cum homine dicta ad divinitatis ra σμα , και το ποίημα, και εί τι τοιούτον. Πολλά δε
tionem referunt, qui inscile scripta illa intelligunt, και περί της προς τον άνθρωτον συναφείας είρη
quale est et hoc ipsum , quod ab ipsis decantatur . μένα εις τον περί της θεότητος αναφέρουσι λόγον ,
Esi enim probe sciendum , quemadmodum qui es οι απαιδεύτως των γεγραμμένων ακούοντες · όποϊόν
sentiæ communionem non confitetur , in errorem εστι και τούτο , το παρά τούτων περιφερόμενον . Εύ
multorum deorum incidit , ita qui hypostasewn pro- γάρ (41 ) ειδέναι χρή , ότι , ώσπερ και το κοινόν της
prietatem non admiltii, in Judaismum ſerri. Opor ουσίας μη ομολογων εις πολυθείαν εκπίπτει , ούτως
let enim ut mens nostra velut aliquo fulta subjecto , ο το ιδιάζον των υποστάσεων μή δ.δούς εις τον Iου
et illius considerans proprietates , ita demum in C δαϊσμόν υποφέρεται (42 ). Δεί γάρ την διάνοιαν ημών
illius , quem 317 desideral , cognitione versetur . οιονεί έπερεισθείσαν υποκειμένω τινί , και εναργείς
Si enim paternitatem non intellexerimus , neque αυτού εντυπωσαμένην τους χαρακτήρας , ούτως εν
circa quem hæc proprietas definita sit , adverleri περινοία γενέσθαι του ποθουμένου . Μη γαρ νοήσαν
nius ; quomodo poterimus Dei Patris notionem ac τες ( 45) την πατρότητα , μηδε περί όν αφόρισται το
cipere ? Non enim satis est personarum numerare ιδίωμα τούτο ενθυμηθέντες , πώς δυνατόν Θεού Πα
differentias : sed unamquamque personam in vera τρός ( 44) έννοιαν παραδέξασθαι ; Ου γαρ εξαρκεί
hypostasi exsistere falendum est. llud enim lly- διαφοράς προσώπων, απαριθμήσασθαι , αλλά χρή
poslasi carens personarum commentum ne Sabel
έκαστον πρόσωπον εν υποστάσει αληθινή υπάρ
lius quidem rejecit ; quippe cum dicat eumdem χον (45 ) ομολογείν . Επεί τον γε ανυπόστατον των
Deum , cum subjecto unus sit , pro occurrentibus προσώπων αναπλασμόν ουδε ο Σαβέλλιος παρητήσατο,
subinde occasionibus transformatum , modo ut Pa είπών τον αυτόν Θεόν , ένα το υποκειμένω ( 46) όντα ,
(rein , modo ut Filium , modo ui Spirilum sanctum προς τας εκάστοτε παρατιπτουσας χρείας μετα
loqui . Hunc olim exstinctum errorem renovant μορφούμενον , νύν μεν ως Πατέρα , νύν δε ως Υιον,
nunc hujusce innominatæ hæresis inventores, qui νύν δε ώς Πνεύμα άγιον διαλέγεσθαι . Ταύτην πάλαι
D
( 58) Υποστάσει δέ έν . Credere non possum in ocio nostri mss .
Gregorium dixisse Palrem et Filium , si simul con (42) Υποφέρεται . Ιta octo rmss . Editi αποφέρεται .
siderentur , cogitatione duo esse, hypostasi unum .
Hæc enim gemella essent hæresi Sabellianæ , quam ( 43 ) Noncartes. Coisl. primus cum aliis qua
tuor νοήσαντας el mox ενθυμηθέντας. Sed tamen
supra Basilius Gregorii Traditione exstinctam do
cet. Sed his in verbis vel erratum aliquod libra vulgatam
in lectionemoccurrit
locis siinilibus mutareapud
nolui, quæ sæpe
Basilium alias
, ac repe
riorum , ut placel Basilio, “suspicandum est, vel de ritur in codicibus Harl. et Med . et uno ex Regiis.
Patre et Filio separatim sumptis accipi debent. Quo Habentilli quidem tres codices paulo post πως δύ
sensu magister Gregorii Origenes dixit de Christo : valve ' äv . Sed credo inductam à librariis hanc im
Το μεν υποκείμενον έν έστι, ταϊς δε επινοίαις τα
πολλά ονόματα επί διαφόρων . Suppositum φuidem mutationem nimio grammaticæ studio, quemadmo
dum in aliis quinque codicibus eadem de causa
unum est, sed cogitatione plura nomina variis rebus nominativus in accusativum immutalus.
imponuntur, Homil. 8 in Jerem . p . 96 .
( 44 ) Θεού Πατρός . Sic novel niss . pro eo quol
( 59 ) Ailiarór . Coisl. uterque el duo Regii I's erat in editis προς Θεού.
λιανόν .
(45 ) Υπάρχοr. Sic iidem mss . Editi υπάρχειν.
(40) Και συνδιδόντα . Ιta Coisl. primus, Harl . et (46 ) Το υποκειμένω. Εlitio. Basil . Secunda et
Med . cum duobus Regiis . Editi και συνδιδόναι . Paris . των υποκειμένων, repugnantibus omnibus
(41 ) Εύ γάρ . Editi addunt και τούτο, que desunt mss . et velustioribus editionibus.
177 EPISTOLARUM CLASSIS II . EPIST . CCX. 118
κατασβεσθείσαν την πλάνην ανανεούνται νύν οι της Α ypostases repudiant , et nomen Filii Dei negant .
ανωνύμου (47) ταύτης αιρέσεως εφευρεται και οι τας Quibus quidem , nisi desinant loqui adversus Deum
υποστάσεις αθετούντες , και το όνομα του Υιού του iniquitatem , lugendum est cum iis qui Christum
Θεού απαρνούμενοι . Ούς, εάν μή παύσωνται λαλούν negant..
τες κατά του Θεού αδικίαν , οδύρεσθαι χρή μετά
των άρνησιχρίστων .
6. Ταύτα αναγκαίως υμίν διεστειλάμεθα, ίνα τας 6. Hæc vobis necessario scripsimus, ut damna
από των πονηρών διδαγμάτων βλάβας φυλάξησθε . a pravis documentis impendentia caveatis . Nam re
Γω όντι γάρ , ει χρή τάς πονηράς διδασκαλίας τους vera , si pravæ doctrinæ cum pharmacis exitiosis
όλεθρίοις φαρμάκοις εξομοιούν , ώς οι παρ' υμίν όνει comparandæ , quemadmodum apud vos somnioruin
ροσκόποι φασί, ταύτά εστι και κώνειον, και ακόνιτον , interpretes dicunt , liaec sunt et cicuta et aconitum ,
και εί τι έτερον φάρμακον ανδροφόνον. Ταύτα ψυχών et si quod aliud lethale pharmacum . Hæc sunt ani
δηλητήρια , ουχ οι ημέτεροι λόγοι , άπερ αι οινό marum venena , non nostri sermones, ut lemulenta
πληκτοι (48) μήνιγγες εκβοώσι , πολυφάνταστοι ούσαν illa cerebellorum involucra clamilant, visis niultis
διά το πάθος · ούς , είπερ έσωφρόνουν , έχρήν ειδέναι, ,
B ob morbum referta : quos quidem , si saperent ,
ότι ταϊς αχράντους και πάσης κηλίδος κεκαθαρμέναις nosse oportebat , inlaminalis et ab omni macula
ψυχαίς το προφητικόν έναυγάζει χάρισμα. Ούτε γάρ expurgatis mentibus propheticum donum illucerc.
κατόπτρω ρυπώντι δυνατόν των εικόνων δέξασθαι Νeque enim speculo surdido possunt imaginum
τας έμφάσεις , ούτε ψυχήν ταις βιωτικαίς προειλημ- excipi species ; neque anima secularibus preoc
μένην μερίμναις , και τοις εκ του φρονήματος της cupata curis , et cui carnalis sensus affectio tene
σαρκός επισκοτουμένην πάθεσι , δυνατόν υποδέξασθαι bras ofundit, illustrationem Spiritus sancti reci
του αγίου Πνεύματος τάς ελλάμψεις. Ου γαρ πάν pere potest. Non enim omne somnium statim pro
ενύπνιον ευθύς προφητεία , ώς φησι Ζαχαρίας Κύ phelia est, ut ait Zacharias : Dominus fecit phanta
ριος εποίησε φαντασίαν , και υετόν χειμερινών , siam , et plugiam hibernam , quia sermocinantes
διότι οι αποφθεγγόμενοι ελάλησαν κόπους, και loculi sunt labores, et somnia falsa loquebantur :.
τα ενύπνια ψευδή ελάλουν. Ούτοι δε κακείνο Hi autem qui secundum Isaiam somniant el dormi
αγνοούσιν , οι κατά τον Ησαΐαν ενυπνιαζόμενοι και lare amant in cubili ", illud etiam ignorant, sæpe
κοίτην φιλούντες νυστάξαι , ότι πολλάκις ενέργεια operationem errorisimmilli in ilios diffidentiae 8 .
πλάνης αποστέλλεται επί τους υιούς της απειθείας . Esl et spiritus mendax , qui cum in ſalsis prophe
Και έστι πνεύμα ψευδές, και, εν τοις ψευδοπροφή- c tis esset , Achub decepit 6. Hec scientes non opor
ταις (49) γενόμενον , τον Αχαάβ εξηπάτησε . Ταύτα tebat adeo superbire, ut sibiipsis propheliæ donum
ειδότες (50) , έδει μη τοσούτον υπεραρθήναι , ώστε ascriberent : qui ne auguris quidem Balaam dili
εαυτούς προφητείαν προσμαρτυρείν , οί γε δείκνυνται gentiam assequi deprehenduntur . Js enim a Moabi
και του οιωνοσκόπου Βαλαάμ της ακριβείας απολει tarum rege , magnis muneribus oblatis , accersitus ,
πόμενοι . "Ος , υπό του βασιλέως των Μωαβιτών επί adduci non potuit , ut vocem præter Dei volunta
μεγίσταις δωρεαϊς μετακληθείς , ουκ ήνέσχετο ( 51) tem emitteret, aut Israeli malediceret, cui Domi
αφείναι φωνήν παρά το βούλημα του Θεού , ουδέ αρά nus non maledicebat ' . Itaque si præceptis Domini
σασθαι τον Ισραήλ, όν ουκ αράται Κύριος . Ει μεν oblata illis per somnum visa consentiunt, contenti
ούν ταϊς εντολαίς του Κυρίου αι κατά τον ύπνον αυ sint Evangeliis , quæ somniorum præsidio ad fidem
των φαντασίαν συντρέχουσιν , αρκείσθωσαν τοίς faciendam non indigent. 318 Quod si pacem suam και
Ευαγγελίοις , ουδεμιάς βοηθείας εκ των ονείρων εις nobis reliquit Dominus , novumque nobis manda
την αξιοπιστίαν προσδεομένοις · ει δε ο μεν Κύριος tum dedit , ut diligamus invicem , somnia vero pu .
την έαυτού ειρήνην αφήκεν ημίν, και εντολήν καινήν gnam ac dissidium et charitatis exstinctionem in
έδωκεν ημίν , ίνα αγαπώμεν αλλήλους, τα δε ονείρατα ducunt ; non dent occasionem diabolo ipsoruni
μάχης και διάστασιν και αγάπης αφανισμόν υφ- D animas per somnum invadendi, nec suis visionibus
ηγείται (52) : μη διδότωσαν καιρόν το διαβόλο διά plus tribuant, quam salutaribus documentis .
του ύπνου ταίς ψυχαίς αυτών επιβαίνειν μηδε κυριώτερα ποιείτωσαν τα παρ' εαυτών (53) φαντάσματα
των σωτηρίων διδαγμάτων.
• Psal . LΧΧΙV , 6. • Zach . Χ , 1 , 2 . Isa . ΧΧΙΧ . 8. O Num
Eples. ! 1 , 2 . * I Reg . ΧΧιι , 22.
χX1 :, 11 sqq .
(47) Της ανωνύμου . Videtur Basilius haeresim Neque enim repugnat vulgata scriptura stylo B : -
illam innominalam , sive nomine carentem dicere , silii, ac præterea reperitur in Harlæano et aliis
quia nomen Filii tollebat, ac traditum negabat. codicibus .
(48) "Απερ αι οινόπληκτοι. Sic oιnnes nostri (51 ) 'Hréo yeto. Sic plerique codices mss . Edili
codices , no excepίο , qui liabel όπερ αι οινόφλυκτοι. ηνείχετο. Paulo post editi όν ου καταράται, et infir :
Editi αλλ' άπερ αι οινόφλυκτοι . προς την αξιοπιστίαν. Codices mss . sumino con
(49 ) Ψευδοπροφήταις . Coisl. primus et Med . sensu lit in lextu .
προφήταις . (52 ) Υφηγείται . Ιta novem mss . Editi αφηγείται.
( 50 ) Ταύτα ειοοτες . Coisl. uterque, Med . et unus (53 ) Παρ' εαυτών . Sic tres vetustissimi codices .
ex Regiis ταύτα ειδότας. Νihil tamen mutandum Editi παρ' αυτού .
puläviilills , ob cas causas quas modo diximus.
PATROL . GR . XXXII . 25
779 S. BASILII MAGNI 780
EPISTOLA CCXI . ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΣΙΑ '.
Significat se, leclis Olympii lilleris filiisque illius visis, oblituni esse veneni Neocæsariensium : addil se jam lilleras
dedisse el duturum , si volei Olympius.
Olympio . A Ολυμπίω.
Et lectis præstantiæ tuæ litteris , factus sum Και τους γράμμασιν εντυχών της τιμιότητος σου,
meipso hilarior ac alacrior , et ubi cum optatissi ήδίων εμαυτού και ευθυμότερος εγενόμην , και τοις
mis tuis filiis sum colloculus , leipsum videre mihi ποθεινοτάτοις υιέσιν εις ομιλίαν ελθών , αυτόν σε
visus sum . Hi , cum aflictam omnino meam ani- έδοξα καθοράν. 02 , πάνυ μου (34 ) την ψυχήν κεκα
mam offendissent , sic affecerunt , ut obliviscerer κωμένην παραλαβόντες , ούτω διέθηκαν, ώστε επιλα
veneni , quod apud vos somniorum venditores cau θέσθαι με του παρ' υμίν κωνείου , και οι ονειροπώ
ponesque , ut a quibus conducti sunt gratiam λαι (55) και ονειροκάπηλοι , εις τήν τών εκμισθωσα
ineant, contra nos circumferunt. Epistolas quidem μένων αυτούς χάριν , καθ' ημών περιφέρουσιν . Επι
jam nonnullas misi, alias autem in posterum dabi στολάς δε τάς μεν έπεμψα ( 56) , τάς δε και εις ύστε
mus, si veles. Tantummodo prosint accipientibus. ρον δώσομεν, εάν εθέλης . Μόνον είη τι όφελος παρ'
αυτών τους λαμβάνουσιν..

EPISTOLA CCXII . ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΣΙΒ' .

Dolorem suum significat quod Dazimone Hilarium non videril. Injurias inimicorum commemorat ac sua cum Anomæis
bella, el cum iis qui medii sibi videntur. Hilarium morbis laborantem ad puientium hortatur.
Hilario . B 'Ilapio .
1. Quid passum me esse putas, aut quo animo 1. Εμέ δέ τι οίει πεπονθέναι, ή τίνα γνίτην
fuisse , cuin Dazimona veni, ac didici paucis post εσχηκέναι ( 57 ) , επειδή επεδήμησα μεν τώ Δαζι
adventum meum diebus facundiam tuam exiisse ? μώνι (58),(39 ) έμαθον δε ολίγαις ύστερον ημέραις της
Non enim solum ob illam admirationem , qua le παρουσίας ημών εξεληλυθέναι σου την λογιότητα ;
a teneris prosecutus sum , statim ab ipsis schola Ου γαρ μόνον διά το έκ παιδός θαύμα ο έσχον περί
rum exercitationibus colloquium tuum semper plu σε , ευθύς από διατριβών αυτών αεί πολλού άξίαν
rimi ſeci, sed etiam quia nihil nunc tanto amore εθέμην την ομιλίαν σου , αλλά και διά το μηδέν ούτε
dignum , quam animus veritatis amans, ac recto de σπουδαίον (60 ) είναι νύν , ώς φιλαλήθη ψυχήν , υγιές
rebus judicio præditus , quod quidem apud le ser των πραγμάτων το κριτήριον κεκτημένην · όπερ
vari arbitramur. Nam cæterorum hominum pleros ηγούμεθα παρά σου διασώζεσθαι. Και γάρ των λοι
que videmus , ut in equestri cursu, ilios quidem πών τους πλείστους ορώμεν, ώσπερ εν ταϊς ίππο
istis , alios vero his favendo dividi , ac facilionis du- δρομίαις , τους μεν ως τούτους, τους δε ώς εκείνους
cibus acclamare . Te vero , cum et limore el assen διηρημένους , και συνεκβοώντας τους στασιάζoυσι.
tatione et ignavo omni atfeciu excelsior sis , non Σε δε, και φόβου και θεραπείας και παντός αγεννούς
C
mirum est oculo sano veritatem speculari . Nam cl πάθους υψηλότερον όντα , εικός οφθαλμών υγιαίνοντε
le intelligo non leviler tangi rebus Ecclesiarum , καθoράν την αλήθειαν. Και γάρ αισθάνομαι σου μη
quandoquidem et ad me niisisti quamdam de his παρέργως (61 ) έχοντος προς τα των Εκκλησιών, όπου
epistolam , lit his, proximis litteris declarabas ; γε και προς ημάς έπεμψας τινα περί τούτων επι
quam quidem quis perferendam acceperit, libenter στολήν , ώς εν τοις έναγχος τούτοις εδήλους (62)
didicerim , ut hominem de me male meritum co- γράμμασιν , ήν τις και παραλαβών ώστε διακομίσαι,
giroscam . Nondum enim tuas ad me his de rebus ήδέως αν μάθοιμι , ώστε είδέναι τον αδικήσαντα . Ού
litteras vidi . γάρ ενέτυχόν πω γράμμασι σοις προς ημάς (65 )
περί τούτων .
2. Quanti ergo pulas emplurum me fuisse luum 2. Γιόσου ποτ' άν ούν οίει πρίασθαι με την ομιλίαν
colloquium , ut tibi aperirem quæ me amigunt ( af σου , υπέρ του γνωρίσαι μέ σοι τα λυπούντα με ( φέρει
fert enim , ut nosti , vel ipsa narratio aliquid solalii γάρ , ώς οίσθα (64) , και το εξειπείν ραστώνην τινά
dolentibus ), et ad quæsita responderem , 319 non τοϊς οδυνωμένοις ) , αποκρίνασθαι τε περί των επιζη

Alias CLXX . Scripla anno 375 . ( 60 ) Σπουδαίον . Legit Commefsiuς σπάνιον ,

· Alias CCCLXX . Scripla anno 375.
(54 ) Οι πάνυ μου . Deest ultima vocula in duobus
velustissimis codicibus Harl. et Coisl . , nec neces
saria videtur.
( 55) Ονειροπώλαι. Ιta Harl. el Reg . primus . His
favent tres alii in quibus legitur ονειροπόλαι . Editi
όνειροπόλοι .
( 56 ) "Egeya. Regius uterque el Coisl . secundus
έγραψα .
(57) Εσχηκέναι . Codices multi , sed non velu
stissimi , έσχειν .
(58) Δαζί μώνι. Coisl. pimus τώ Δαζιμόνι .
( 59) Vide Addenda.
D nihil adeo rarum .
(61) Παρέργως. Ιla sex mss . Editi περιέργως .
( 62) 'Εδήλους». Jia seplein . Μss . Elini εδήλου.
Paulo post Medicieus et Coisi . prints ώστε διακο
νησαι.
( 63) Σούς προς ημάς. Ιta Coisl . et Μed . et plu
res alii. Edili tois po thuaz. Paulo post Medicælis
cum tribus aliis olv oiei. Deerat vocula in editis .
Legitur orn in Coisl. secundo el Reg . secunilo.
(64) Ως οίσθα. Multi codices ώς οίδας. Paulo post
Coisl. primus, Med . el alii plures à Toox.pivasta ..
Eliti αποκρίνεσθαι .
181 EPISTOLARUM CLASSIS II . EPIST. CCXII . 782
τουμένων · ου γράμμασιν αψύχοις καταπιστεύσαντα , A litteris inanimis committens , sed per me ipse clare:
' λλ ' αυτόν δι' εμαυτού εναργώς λέγοντα έκαστα, και exponens singula , ac edisserens . Animati enim
επεξιόντα. Οι γάρ έμψυχοι λόγοι δραστικωτέραν sermones ellicaciorem habent persuasionem , nec
έχoυσι την πειθώ πρός τε το ευεπιχείρητον και προς lam facile quam scripti , impugnari possunt et ca
συκοφαντίαν ευάλωτον ουκέτι όμοιοι τοίς γεγραμμέ- lumniis appeti . Nihil enim jam cuiquam intentaturn
νοις εισί. Και γάρ ουδέν ατόλμητον λοιπόν ουδενί , relictum est ; siquidem ii quibus maxima quæque
όπου γε και οι τα μέγιστα παρ' ημών πιστευθέντες, credideramus , quosque dum inter homines videre
ούς ήσθανόμεθα , μετά των ανθρώπων ορώντες , ώς mus , majus quidpiam esse credebamus , quam ſe .
μείζον τι όντας ή κατά άνθρωπον , ούτοι κατεδέξαντο ral humana natura, hi adducti sunt, ut cujusdam
συγγράμματά τινος τα οποία δήποτε ως ημέτερα scripta , qualiacunque illa sint, tanquam nostra
παραπέμπειν · και επ' αυτοϊς (63) διαβάλλειν ταϊς transmitterent , et ob ea invidiam apud fratres crea
αδελφότησιν , ώς μηδέν λοιπόν του ημετέρου ονόματος rent, adeo ut nihil jam nostro nomine detestabi
φευκτότερον είναι τοίς ευλαβέσι . Το γάρ αγνοηθήναι lius sit apud pios . Nam cum ab initio lalere stu
γενόμενος εξ αρχής επιτηδεύσας , ώς ουκ οίδα εί τις duerim , haud scio an magis quam quisquam eo
άλλος των επεσκεμμένων την ανθρωπίνην ασθένειαν rum , qui imbecillitatem humanam consideraverunt ;
νύν , καθάπερ το εναντίον προελόμενος πάσιν ανθρώ- Β nunc quasi contra propositum milhi fuisset omnium
ποις γνώριμον εμαυτόν καταστήσαι , ούτω πανταχού hominum fama celebrari , sic ubique terrarum , ad
γής, προσθήσω δε, ότι και θαλάσσης , διατεθρύλλη- dam et marium , decantalus sum . Nam et qui in
μαι . Οϊ τε γάρ τον έσχατον όρον της ασεβείας επι extremo impietatis termino sese exercent, et im
τηδεύοντες, και το άθεον της ανομοιότητος δόγμα pium dissimilitudinis dogma in Ecclesias invalunt,,
ταϊς Εκκλησίαις επάγοντες (66) , προς εμέ τον πόλε bellum mecum habent . Et qui viam mediam , ut
μον έχουσιν οί τε την μέσην ελαύνοντες, ώς oίoνται , sibi videntur, incedunt, et ab iisdem illis princi
και από μέν των αυτών εκείνων (67) αρχών ώρμημέ piis proſecti, ratiocinationum consecutioni non sub
νοι , τη δε των λογισμών ακολουθία μή έφιέντες διά scribunt , eo quod abhorreat a multorum auribus,
το υπεναντίον ταίς ακοαίς των πολλών , ημάς δυσχε hi nobis inſensi sunt ac conviciis perfundunt,
ραίνουσε και πλύνουσι μεν ταϊς λοιδορίαις , εφ' όσον quantum possunt, nec ullas prætermittunt insi
δύνανται, ουδεμιάς δε απέχονται της επιβουλής · ε! dias , quamvis Dominus eorum conalus irritos red .
και ότι ο Κύριος απράκτους αυτών τας εγχειρήσεις diderit. Quomodo hæc molesla non forent ? quo
εποίησε . Ταύτα πώς oύ λυπηρά; πως ουχί οδυνηράν modo non acerbam mihi vilam facerent ? qui pro
μου την ζωήν κατασκευάζοντα ( 68) ; ός γε μίαν τί fecto unicum habeo malorum solatium , carnis
θεμαι των κακών παραμυθίαν, την ασθένειαν της C infirmitatem, quae mihi persuadet non multum tem
σαρκός , υφ' ής πεπεισμαι μη πολύν χρόνον παρα poris me in hac infelici vita mansurum . Hæc au
μένειν τη δυστήνω ταύτη ζωή . Και ταύτα μεν εις lem hactenus. Te autem in corporis infirmitatibus
τοσούτον . Σε δε επί τοις πάθεσι του σώματος παρα adhortor, ut constanter et digne Deo, qui nos vo .
καλώ μεγαλοφυώς και αξίως του καλέσαντος ημάς cavit , le geras : qui , si nos viderit cum gratiarum
Θεού διακείσθαι - ός, εάν ίδη ήμάς μετ' ευχαριστίας actione præsentia suscipere , aut sedabit dolores,
δεξαμένους τα παρόντα , ή επανήσει τα λυπούντα , uti in Jobo , aut magnis patientiæ coronis remune
ως επί του Ιώβ , ή τους μεγάλους στεφάνοις της υπο rabitur in futuro post hanc vitam slatu .
μονής αμείβεται έν τή μετά ταύτην την ζωήν ημών
καταστάσει .

(65) Επ' αυτούς . Ιta mss . tres non antiquissimi , potentioribus Arianis catholicis videri vellet. Non
Sed profecto hæc scriplura longe præferenda vul dum aperte cum Arianis conjunctus, nec negare
gate επ' αυταίς. audebat nec probare quæ ipsi a Basilio propone
( 66) Επάγοντες. Sic mss. omnes , quos quidem bantur . At quos hic commemorat Basilius, hi catho
viderimus . Editi επαγαγόντες . licæ doctrinæ bellum aperlum indixerant, et quan
(67) 'Exeirwr. Satis commode editi & Ted udv tüy D vis dissimilitudinis impie'alem fugereviderentur,
αυτών εκείνοις αρχών , ab iisdem ac illi principiis iisdem tamen , ac Anonæi , principiis slabant . lloc
profecii. Sed in omnibus nostris codicibus legitur eis exprobrat Basilius in libro De Spiritu sancio ,
εκείνων, quod eodem redit. Videtur prima specie cap. 2 , ubi impias eorum de Filio ac Spiritu sancto
Eustathius Sebastenus his verbis designari, qui nugas ex principiis Aetii deductas esse demonstrat.
viam mediam , ut sibi videntur, incedunt . Hunc enim lidem bærelici non desierunt nefaria Basilii expel
Basilius in epist. 128 medium esse ait , nec quid lendi consilia inire. Eorum convicia in Basilium ,
quam medii hominis slalu antiquius habere . Sed insidias et nefarias molitiones, furorem ac bellum
lamen , si res altentius considerelur , non Eusla inexpiabile, vide in libro De Spirilu sancio , num .
thiuni proprie hoc loco , sed generatim eosdem hæ 13 , 25 , 31 , 32, 60 , 69 , 75.
reticos, quos contra liber De Spiritu sancio scriplus ( 8) Κατασκευάζοντα. Sic Coisl . uterque cum
est, perspicuum erit notari. Nam medius ille Eusta tribus aliis . Editi κατασκευάζονται.
thii status in eo positus erat , quod nec catholicus
733 S. BASILII MAGNI 733
EPISTOLA CCX11,. ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΣΙΓ'
Gratins agit quod se inter molestias a numerosa hominum multitudine eorumque ductoribus acceplas lilleris recrearerit.
Implorul illius preces pro miserabili sua vila . Narrat se exspectare dum in aulam accersilur : sibique episcopum
quimdam ,ubihæcaudivil, auclorem ſuisse, au in Mesopotamiam se conlerat, ibique coactis episcopis idem sentientibus,
imperatorein una cum illis adeat. Royat quid facienduin sit.
Sine inscriptione , viri pii causa . A 'Ανεπίγραφος , επί ανδρί ευσεβεί .
1. Dominus, qui celerem mihi in amictionibus 1. Κύριος ο παρασχόμενός μοι ταχείαν επι ταις
open prestat, ipse tibi allevationis , qua mein pre- θλίψεσι την αντίληψιν, αυτός σοι της αναπαύσεως ,
senti per lilleras visitatione 320 recreasli , vicem ήν ανέπαυσας ημάς εν τη παρούση διά του γράμμα
rependat, vera ac magna spiritus lætitia mercedem τους επισκέψει, παράσχοιτο την αντίληψιν , τη αληθινή
ob consolationem humilitatis nostræ adimplens. και μεγάλη ευφροσύνη του πνεύματος τον επί τη
Eram enim quodammodo male aflectus animo , παρακλήσει μισθόν της ταπεινώσεως ήμών αποπλη
cum in magna hominum multitudine ferinam quam ρών. "Έτυχον γάρ πως την ψυχήν κεκακωμένος , εν
dam ac rationis omnino expertem populi vidissem πολυανθρώπω συλλήψει κτηνώδη τινά και παντελώς
socordiam , et ductorum inveteratam vixque emen άλογον του λαού καταμαθών ραθυμίαν , και των αγών
dabilem mali consuetudinem . At ubi vidi litteras, των αυτους παλαιάν και δυσδιόρθωτον συνήθειαν του
et reconditum in jisdem charitatis thesaurum , κακού . Επει δε είδον τα γράμματα , και τον εν αυ
agnovi illuxisse nobis in amaritudine viventibus τοϊς της αγάπης θησαυρόν , επέγνων , ότι επέλαμψεν
dulce solatium ab eo qui nostra moderatur. Quare ημίν τοίς εν πικρία ζώσι γλυκείαν παραμυθίαν ο
sanctitalem tuam resaluto , solita prece orans , ut οικονομών τα ημέτερα. Διό και αντιφθέγγομαι σου
B
pro miseranda mea vita precari non cesses , ne την οσιότητα ( 69) παρακαλών την συνήθη παράκλη
forte mundi hujus specie immersus , obliviscar Dei σιν, μη διαλιπείν σε ευχόμενον υπέρ της ελεεινής
qui egenum e terra erigit 8 , et aliqua elatus super μου ζωής " μήποτε , τη φαντασία του βίου τούτου
bia in judicium incidam diaboliº : aut neglecta ad καταβαπτισθείς , επιλάθωμαι μεν του Θεού του εγεί
ministratione dormiens a Domino deprehendar , aut ροντος ( 70) από γής πτωχών , έπαρσιν δέ τινα παθών,
per noxia opera illam gerens , el conservorum per είς κρίμα εμπέσω του διαβόλου : ραθυμήσας δε της
cutiens conscientiam 10 , aut etiam cum ebriis im- οικονομίας , καθεύδων υπό του Δεσπότου καταληφθώ ,
morans , in justo Dei judicio penas malis admini- ή και διά των βλαβερών έργων προστιθείς , και
stratoribus intentatas sustineam . Itaque Deum , τύπτων την συνείδησιν των συνδούλων , ή και μετά
quæso , in omnibus precibus ores , ut vigilem in των μεθυόντων γινόμενος, εν τη δικαιοκρισία του
omnibus , ne dedecus ac probrum sim nomini Θεού πάθω τα τοις πονηροίς των οικονόμων ηπειλη
Christi, in revelatione arcanorum cordis nostri, in μένα. Παρακαλώ oύν σε επί πάση προσευχή δέεσθαι
magno illo die adventus Salvatoris nostri Jesu του Θεού νήφειν ημάς εν πάσιν ένα μή αισχύνη γι »
Christi. νώμεθα και όνειδος τω ονόματι του Χριστού , εν τη
αποκαλύψει των κρυπτών της καρδίας ημών, κατά την μεγάλην ημέραν της επιφανείας του Σωτήρος
ημών Ιησού Χριστού ( 71 ) .
2. Cognosce autem me exspectare , dum per hæ- C 2. Γίνωσκε δε με εν προσδοκία είναι του κατ'επή
reticorum improbitalem ad aulam accersar, ob ρειαν των αιρετικών ανακληθήσεσθαι εις το στρα
tentu pacis videlicet : el episcopum illum , ubi hæc τόπεδον, επί προφάσει δή της ειρήνης και τούτο
audivit , mihi scripsisse , ut festinanter me in Me ακούσαντα ( 72) και τον επίσκοπον τόνδε επεσταλκέ
sopotamiam conferam , illicque eos qui idem ac nos ναι ημίν σπουδάσαι περί την Μεσοποταμίαν γενέσθαι,
sentiunt ac Ecclesias confirmant, in unum cogens , και των εκεί τους όμοδόξους και επικρατύνοντας (75)
una ciim ipsis proficiscar ad imperatorem . Mihi au τα των Εκκλησιών συναγαγόντα , μετ' αυτών ορμή
tem forte ne ipsum quidem corpus ad hoc iter σαι προς τον βασιλέα . Εμοί δε τάχα μεν ουδε το
hieme sufficiet. Neque hactenus res visa est neces σώμα αυτό προς την εν τω χειμώνα οδοιπορίαν άρ
saria , nisi ipse aliquid suaseris . Nain et luum κέσει » τέως δε ουδε αναγκαίον το πράγμα εφάνη,
exspectabo consilium , ut sententia firmetur . Qua- πλήν ει μή αυτός συμβουλεύσης ( 74) . 'Αναμενώ γάρ
propter rogo , ut cito nobis per aliquem ex probis και την παρά της θεοσεβείας σου συμβουλήν , ώστε
fratribus , quid visum fuerit tue perfectioni ac divi- κρατυνθήναι την γνώμην . Διό παρακαλώ θάττον
nitus mole prudentiae , significes . ημίν διά τινος των σπουδαίων αδελφών το παρα
στάν τη τελειότητί σου και ενθές συνέδει φανερωθήναι.
* Psal. Cχι , 7. 1 Τim . 1 , σ. 101 Cor. VΙΙΙ , 12 .
Alias CCLXII. Scripla anno 375. D cundi cmendavimus quod prave in editis legebatur
(69) Τήν οσιότητα . Reg. secundus , Paris . et ακούσαντες . Ιbidem editi απεσταλκέναι . Coisi . uter
Coisl. secundus tñ Óslótnti. Paulo post iidem co que, Reg . secundus, Paris . el Clarom . ut in Ierlu .
dices υπέρ ευχόμενον της. Episcopus qui hæc Basilio scripsit, videlur Mele
(70) Του εγείροντος . Coisl . primus et Ρaris. του lius fuisse, idque colligitur ex initio epistol: 216.
εγείραντος. ( 75) 'Επικρατύνοντας. Ιta niss . sex pro eo quod
( 71) Ημών Ιησού Χριστού . Ιta omnes mss . eral in editis επικρατούντας .
Editi ημών τή του Χριστού . Ιbidem male in editis ( 74 ) Συμβουλεύσης . Coisl. uterque et Reg . se
Γίνωσκε δε μή . Μss. it in textu. cundus συμβουλεύσεις. Sub finem eliti εν Θεώ. Μe
(72 ) Ακούσαντα
' . Οpe Reg. secundi et Coisl . se lius Coisl . uterque, quos seculi sumus.
785 EPISTOLARUM CLASSIS II. EPIST . CCXIV . 186
ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΣΙΔ'. EPISTOLA CCXIV .
Cum Paulini amici Terentium partibus suis pajungere conarentur, ac litteras Roma allatas circunferrent, monet Basilius
lü his lilieris et ariis ub Athanusio ad Paulinum scriptis moveutur. Paulinum ejusque amicos pro catholicis fratribus
hubet : sed Meletii jura defendit ; quæstionen de hypostasi, de quu nala dissensio, negal levis esse momenui, uc lundem
ogai, ul ad reditum exsulum episcoporum res integra servelur.
Τερεντίω κόμητα (75 ). A Terentio comiti.
1. " Οτε ηκούσαμεν την σεμνότητά σου πάλιν έκθε 1. Postquam audivimus gravitatem tuam CO
6 :άσθαι προς την των κοινών επιμέλειαν, ευθύς μεν actam iterum fuisse communium rerum curam sus
διεταράχθημεν (ειρήσεται γάρ ταληθές) , λογιζόμενοι cipere, statim quidem perturbati sunmus (verum
όπως σου παρά γνώμην έστιν , άπαξ αφεθένοι των enim dicelur) , cum cogitaremus, quam non ex lua
δημοσίων φροντίδων , και σχολάσαντι τη επιμελεία Bententia accidisset , ut 321 semel publicis curis
της εαυτού ψυχής, πάλιν αναγκάζεσθαι προς τα solutus et otium ad tuam ipsius animam curandamy
αυτά υποστρέφειν ( 70) . "Έπειτα εις έννοιαν ελθόντες, impendens , iterum cogereris ad eadem redire.
ώς ότι τάχα ο Κύριος, βουλόμενος των μυρίων οδυ Deinde ubi in mentem venit, forte Dominum volen
νών , αι νυν τάς καθ ' ημάς Εκκλησίας συνέχoυσι , lem innumeris doloribus, quibus nunc Ecclesiæ no
μίαν ταύτην χαρίσασθαι παραμυθίαν , την σην σεμνο stræ premuntur, unum hoc concedere solatium ,
πρέπειαν πάλιν ώκονόμησεν επί των πραγμάτων perfecisse ut dignitas tua iterum ad res gerendas
φανήναι » και δή και ( 77 ) ευθυμότεροι ήμεν , ώς prodiret ; tum vero et hilariores facti sumus , ut
μέλλοντες έτι γούν άπαξ, πρίν απιέναι της ζωής adhuc venturi saltem semel , antequam exeamus ex
ταύτης, συντεύξεσθαι τη τιμιότητί σου . vita , in præstantiæ tuæ congressum .
B hac
2. 'Αλλά πάλιν ημάς ετέρα φήμη κατέσχεν, ως 2. At rursus rumor alius ad nos pervenit, ver
επί της Αντιοχείας διάγοντος, και τα εν χερσί πρά- sari le Antiochie , el que in manibus sunt negotia
γματα ταίς μεγάλαις αρχαίς συνδιέποντος. Προς δε cuin summis poleslatibus administrare. Præler
τη φήμη ταύτη κατέλαβεν ημάς ακοή , ότι και οι hunc rumorem illud etiain accepimus, slantes a
της κατά Παυλίνoν συντάξεως αδελφοί διαλέγονται Paulino fratres nonnulla tecum disserere de con
τινα ( 78) τη ορθότητί σου περί της προς ημάς ενώ junctione nobiscum ineunda , id est, cum iis qui
σεως : ημάς δε λέγω τους της μερίδος του ανθρώπου sunt ex parte hominis Dei , Meletii , episcopi . Quos
του Θεού , Μελετίου , του επισκόπου . Ούς και γράμ etiam et lilleras audio nunc Occidentalium cir
ματα ( 79) ακούω νύν των Δυτικών περιφέρειν, αυτοίς cumferre, quae episcopatum Ecclesiae Antiocliene
την επισκοπής της κατά Αντιόχειαν Εκκλησίας επι- ipsis attribuunt , Meletium autem maxime admiran
τρέποντα, παραλογιζόμενα δε τον θαυμασιώτατον dum veræ Dei Ecclesiæ episcopum frustrantur. Ne
επίσκοπος της αληθινής του Θεού Εκκλησίας Μελέ que hoc miror. Illi enim res nostras omnino igno
τιον . Και ου θαυμάζω τούτο. Οι μέν γάρ αγνοούσι rant ; isti autem , etsi videntur scire, partium ma
παντελώς τα ενταύθα • οι δε , και δοκούντες είδέναι, gis quam veritatis sludio ipsis narrant. Cæterum
φιλονεικότερον μάλλον η αληθέστερον αυτοίς εξ- c verisimile est eos aut veritaten ignorare, aut etiam
ηγούνται . Πλήν αλλ' εκείνους μεν ουδέν απεικός ή causam occultare, cur adductus fuerit beatissimus
αγνοείν την αλήθειαν, ή και αποκρύπτεσθαι την αι- episcopus Athanasius , ut Paulino scriberet . Sed
τίαν, δι' ήν εις το γράφειν Παυλίνω ήλθεν ο μακα cuin ibi habeat præstantia tua , qui res imperante
ριώτατος επίσκοπος Αθανάσιος . Την δε σην τελειό Joviano inter episcopos gestas sedulo enarrare pos
τητα αυτού έχουσαν τους δυναμένους τα μεταξύ των sint, rogo ut ab ipsis edocearis . Verumtamen quia
επισκόπων( 80) γενόμενα επί της Ιοβιανού βασιλείας accusanius neminem , imo erga omnes charilalem

Alias CCCXLIX . Scripta anno 375 .
(75) Τερεντία κόμητι. Post hanc lectionem alia Athanasiuni et Meleliumi. Nam beatissimus papa
apponitur in vetustissimis codicibus Coisl . el Med .
Primus sic habet : γρ . Τερατίνη Κ'ω. Τeratino do
mino . Aller γρ. Και Τερεντίνω κομητι , et Terentino
comili. Comilem Orientis vocal codex Claromon
tanus .
( 76) Υποστρέφειν . Ιta tres vetustissimi codices
cum nonnullis aliis. Editi επιστρέφειν . Paulo post
multi codices , sed recentiores , ελθόντες , ότι τάχα .
D
(77) Και δή και. Poslrema νοcula deest in codice perducta non fuissent, interim oblaia Paulino fidei
Harl. et alio quodam .
( 78) Διαλέγονται τινα. Deest postrema vox in
tribus codicibus non vetustissimis .
( 79) Γράμματα. Εxstant he Damasi littera , in
Paulinum quidem liberales etprolixæ , cui de Vitali
in communionem recipiendo judicium commillunt,
in Meletium autem parum honorificæ , quem notare
Damasus videtur, cum eos , qui de Ecclesiis ad Ec
clesias migraverunt , a sua communione alienos
pronuntiat . Paulo post Harl . et Med . et unus ex
Pegiis και θαυμάζω τούτο, mirum id milli υidetur .
(80) Τα μεταξύ των επισκόπων. Ιd est , inter
Athanasius, inquit Basilius in epist . 258, cum
Alexandriam advenissel, omnino oplabal , ul sibi cum
eo ( Melelio) communio conciliarelur. Sed maluia
consiliariorum in aliud tempus dilata illorum con
munio : quod ulinam non evenisset ! loc Athanasii
cum Mellio communicandi desiderium argumento
erat, quid de Melelii , quid de Paulini episcopalu
sentiret. Sed tamen cum ejus consilia ad exilum
formula, cui Paulinum purgandi sui causa subscri
psisse narrat Epiphanius bæres. LXXVII , 11. 20, com
municavit cuin eo Antiochiæ , et Alexandriam redux
ad eum scripsit. Existimal Tillemontius lom . Vili ,
p. 221 , Alhanasium , antequam Antiochiam veniret,
audilis quæ de Paulini lido parum bonorifice dice .
bantur, ad eum scripsisse. At qua de re scripserit
Albanasius ad Paulinum , slalui non potest : scri
psisse autem postquam Antiochia discessit , indi:
perspicitur, quod Basilius his, quæ Antiochiæ inter
episcopos gesla ſuerant, adductum fuisse dicit
787 S.. BASILII MAGNI 13

habere cupimus , et maxime erga domesticos idei , Α ακριβώς διηγήσασθαι , παρακαλούμεν υπ' αυτών πλη
gratulanmur iis qui litteras Roina acceperunt . Αtque ροφορηθήναι (81). Πλήν αλλ ' επειδή ουδενός κατηγο
etiamsi quod honoriticum et magnum ferant illis ρούμεν , (82) προς πάντας δε έχειν ευχόμεθα την αγά
lestimonium , oplamus verum illud esse , et operi πην , και μάλιστα προς τους οικείους της πίττεως , συγ
bus ipsis confirmatum . Non idcirco tamen mihi χαίρομεν τοίς κομισαμένοις τα από Ρώμης γράμ
ipse unquam persuadere possim , ut aut Meletium ματα Kάν τινα σεμνήν και μεγάλην έχη αυτοίς
ignorem , aut Ecclesiæ cui præest obliviscar, aut μαρτυρίαν, ευχόμεθα αληθή είναι ταύτην , και δι'
quaestiones , de quibus ab initio nata dissensio , αυτών ( 85) των έργων βεβαιουμένην. Ου μέντοι
exiles putem , et parvi ad pietatis propositum mo τούτου γε ένεκεν δυνάμεθα ποτε εαυτούς πείσαι η
menti . Ego eniin non solum , si quis ob acceplam Μελέτιον αγνοήσαι , ή της υπ ' αυτόν 'Εκκλησίαςεπι
ab hominibus epistolam elteratur, non idcirco abs · λαθέσθαι, ή τα ζητήματα , υπέρ ών εξ αρχής ή διά
trahi me unquam et subduci paliar : sed neque, si στασις γέγονε , μικρά ηγήσασθαι , και ολίγην έχειν
ex ipsis missa sit calis , nec sanam ille profileatur διαφοράν νομίσαι προς τον της ευσεβείας σκοπόν .
fidei doctrinam , possum illum sanctorum commu Εγώ γαρ, ουχ όπως ει επιστολήν τις ανθρώπων
nionis participem existimare. δεξάμενος , επ ' αυτή μέγα φρονεί , τούτου ένεκεν υπο
σταλώναι ποτε καταδέξομαι· αλλ' ουδ' αν εξ αυτών ήκη των ουρανών , μή στοιχή δε τω υγιαίνοντι λόγω
της πίστεως , δύναμαι αυτόν κοινωνόν ηγήσασθαι των αγίων .
3. 322 Hud enim cogita , vir admirande , veri- B 5. Ενθυμήθητι γάρ, ω θαυμάσιε , ότι οι παραχα
talis corruptores , qui Arianum schisma in sanam ράκται της αληθείας, οι τό 'Αρειανών σχίσμα τη
patrum inducunt fidem , nullam aliam proferre cau υγιεί τών πατέρων έπεισαγαγόντες (84) πίστει , ουδε
sam , cur pium patrum dogma non recipiant , præ μίαν άλλην αιτίαν προβάλλονται του μή παρα
1er consubstantialis notionem, φuam prave ipsi et δέχεσθαι το ευσεβές των πατέρων δόγμα , ή την του
ad fidei lotius calumniam exponunt , dum Filium a ομοουσίου διάνοιαν, ήν αυτοί πονηρώς και επί διαβολή
nobis dictitant secundum hypostasim consubstan της όλης (83) πίστεως εξηγούνται , λέγοντες τον
tialem asseverari . His si quam occasionem dederi Yίον κατά την υπόστασιν ομοούσιον λέγεσθαι παρ'
nus , dum ab iis abripimur , qui simplicitate magis ημών . Οίς εάν τινα δώμεν αφορμήν , εκ του περι
quam malitia hæc aut bis similia dicunt , nihil im φέρεσθαι τους δι' απλότητα μάλλον , ή διά κακίαν
pedit quominus iueluctabiles in nos ausas prebea- ταύτα ή τα τούτοις παραπλήσια λέγουσιν , ουδέν
mus , eorumque roborenus hæresiin , quibus hæc κωλύει και ημάς αναντιρρήτους μεν δούναι καθ' εαυ
una esercitatio est , dum in Ecclesia loquuntur , non
των τάς λαβάς , ισχυράν δε εκείνοις κατασκευάσαι
sua stabilire, sed nostra calumniari . Quænam autem την αίρεσιν , οίς μία μελέτη εστίν , εν τοις επί της
hac calumnia gravior esse possit, et ad mullos Εκκλησίας λόγοις ου τα εαυτών κατασκευάζειν , αλλά
commovendos aplior , quam si qui ex nobis videan- C τα ημέτερα διαβάλλειν. Τις δ' άν γένοιτο της διαβο
tur Patris et Filii et Spiritus Sancti unam hypo- λής ταύτης χαλεπωτέρα , και μάλλον δυναμένη τους
slasim dicere, qui, etiamsi omnino personarum πολλούς διασαλεύσαι , ή εί (86 ) φανείησαν τινες εξ
differentiam aperte doceant : quia tamen hoc ipsum ημών Πατρός και Υιού και αγίου Πνεύματος μίαν
prius usurpatum est a Sabellio , unum quidem liy υπόστασιν λέγοντες , ού , κάν πάνυ το των προσώπων
poslasi Deum esse dicente , sed sub diversis perso διάφορον εναργώς δογματίζωσιν , αλλ ' ούν τώ παρί
nis a Scriptura repræsentari, pro propria occurren του Σαβελλίου προειλήφθαι το αυτό τούτο λέγοντος "
lis subinde usus ratione ; ac nunc quidem palernas ένα μεν είναι τη υποστάσει τον Θεόν , προσωπο
illum sibi accommodare voces , cum hujus personæ ποιείσθαι δε υπό της Γραφής διαφόρως , κατά το
adest occasio : nunc vero eas quæ Filium decent, ιδίωμα της υποκειμένης εκάστοτε χρείας και νύν
cum ad nostri suscipiendam curam , aut ad alias μεν τας πατρικάς εαυτώ περιτιθέναι φωνάς , όταν
quasdam oeconomicas operationes descendit : nunc τούτου καιρος ή του προσώπου · νύν δε τάς Υιο
Landem Spiritus induere personam , cum tempus πρεπούσας, όταν προς την ημετέραν επιμέλειαν η
proprias hujus personæ voces exposcit ; si qui ergo προς άλλας τινάς οικονομικής ενεργείας υποβαίνη
eliam apud nos unum subjecto Patrem et Filium et D νύν δε το του Πνεύματος υποδύεσθαι προσωπείον (87),
Spiritum sanctum dicere deprehendantur, tres vero όταν ο καιρός τάς από του τοιούτου προσώπου φω
personas perfectas confiteri: quomodo non apertum νάς απαιτή · εάν ούν και παρ' ημίν φανώσί τινες έν

Albanasium , ut scriberet Paulino. Præterea non
dubium , quin bæc epistola Paulinum episcopum
salutaveril : alioqui nihil ei profuissel . Al causæ
Paulini Athanasius aperle non favit, antequam ve
nirel Antiochiam . Tunc eniin propensior erat in
Melelium , ac omnino optabat, ui sibi cum eo com
munio conciliarelur.
( 81) Πληροφορηθήναι . Sic vetustissimi tres mss .
et alii duo . Editi διδαχθήναι .
(82) Vide Addenda .
(83) Και δι' αυτών» . Conjunctio addita ex quin
que mss ., quorum tres vetustissimi. Ibidem non
nulli mss. αληθεύειν αυτήν δι' αυτών .
( 84 ) Επεισαγαγόντες . Ιta tres vetustissimi co
dices cum uno ex Regiis . Editi επεισάγοντες .
( 85) "Όλης . Deest in quinque iss., non tamen
vetustissimis .
(86) "H εi. Prima vocula addila ex seplem mss .
( 87) Προσωπείον . Quatuor Inss. recentiores πρόσ
ωΠΟΥ .
189 EPISTOLARUM CLASSIS I. EPIST . CCXV . 790

τις υποκειμένω Πατέρα και Υιόν και άγιον ΙΙνεύμα Α el insuperabile videbuntur afferre argumentum ,
λέγοντες , τρία δε πρόσωπα τέλεια ( 88) ομολογούν cur vera sint quæ de nobis dicuntur ?
τες : πως ουχί σαφή και αναντίρρητον δόξουσι παρέχεσθαι την απόδειξιν του αληθή είναι τα λεγόμενα
περί ημών ;
4. Περί δε του , ότι υπόστασις και ουσία ου ταυτόν 4. Quod aulem hypostasis et essentia idem nou
έστι , και αυτοί , ως νομίζω , υπεσημήναντο οι από sunt, id el ipsi , ut puto , subindicarunt Occiden
της Δύσεως αδελφοί, εν οίς το στενόν της εαυτών lales fratres , dum linguæ suæ angustias subverili ,
γλώττης ύφορώμενοι, το της ουσίας όνομα τηςΕλλάδι essentiæ nomen lingua Græca tradiderunt; ut el ,
φωνή παραδεδώκασιν · ίνα , εί τις είη διαφορά της si qua esset sententiæ discrepantia , illa ipsa serva
εννοίας, σώζοιτο αυτη εν τη ευκρινεί και ασυγχύτω relur in clara et minime confusa nominum diver
διαστάσει των ονομάτων . Ει δε δεί και ημάς το sitate . Quod si et mihi quid sentiam breviter di
δοκούν ημίν εν βραχεί είπείν, εκείνο έρούμεν, ότι αν cendum , illud dicam , quæ ratio est communi cum
έχει λόγον το κοινόν προς το ίδιον, τούτον (89 ) έχει eo quod proprium , eamdem esse essentiæ cum hy,
ή ουσία προς την υπόστασιν . "Έκαστος γαρ ημών και postasi. Nam unusquisque nostrum el per conimu
το κοινό της ουσίας λόγω του είναι μετέχει , και τοις Β nem essentia: rationem esse participat , et per sures
περί αυτόν ιδιώμασιν ο δεινάεστι και ο δείνα . Ούτω proprietates ille el ille exsistit . Ita el illic ratio qui
κακεί ο μεν της ουσίας λόγος κοινός : οίον ή αγαθότης , den essentio communis , velut bonilas , divinilas ,
η θεότης (90) , ή εί τι άλλο νοοίτο · η δε υπόστασις εν aut si quid aliud cogitatur : hypostasis vero in pro
τώ ιδιώματα της πατρότητος, ή της υιότητος , ή της prietate paternitatis , aut Gliationis , aut potentiae
αγιαστικής δυνάμεως θεωρείται. Ει μεν ούν ανυπό- Sanctificantis perspicitur. Si ergo personas dicunt
στατα λέγουσι τα πρόσωπα, αυτόθεν έχει ο λόγος non subsistere , per se absurda hæc doctrina : sin
την ατοπίαν · ει δε εν υποστάσει είναι αυτά αλη- concedunt illas esse in' vera hypostasi , quod faten
θενή συγχωρούσιν (91 ) , ο ομολογούσι , και αριθμείτω- tur , hoc etiam numerent , ut et consulbstantialis
σαν , ίνα και ο τού ομοουσίου λόγος διαφυλαχθή εν ratio servetur in unitate divinitatis, et pietatis 323
τη ενότητα της θεότητος, και η της ευσεβείας επί cognitio , Patris et Filii et Spiritus sancti , in per
γνωσις , Πατρός και Υιού και αγίου Πνεύματος, εν fecta et integra uniuscujusque eorum , qui nominan
τη απηρτισμένη και ολοτελεί εκάστου των ονομα tur , hypostasi prædicelur. lllud tamen tuæ digni
ζομένων υποστάσει κηρύσσηται. "Ομως (92) δε tati persuasuin volo, et te et quisquis simili verita
εκείνο βούλομαι πεπείσθαι την σεμνότητά σου , ότι tis cura tangitur , nec eos contemnit qui pro pie
C late decerlant, exspectare debere, dum duces sint
και σε και πάντα τον παραπλησίως σοι της αληθείας
φροντίζοντα , και τους υπέρ της ευσεβείας αγωνιζο et auctores hujus conjunctionis ac pacis præfecti
μένους μη ατιμάζοντα, αναμένειν δεί καθηγήσασθαι Ecclesiarum , quos ego columnnas ac firmamentum
της συναφείας ταύτης και της ειρήνης τους προστά veritatis et Ecclesiæ esse pono , et eo magis reve
τας των Εκκλησιών , ούς εγώ στύλους και εδραίωμα reor, quo longius ablegati sunt, in icto illis exsilio
της αληθείας και της Εκκλησίας τίθεμαι , και in pænæ loco. Rogo itaque , serva le no ! ' is ab anti
τοσούτω πλέον αυτούς αιδούμαι , όσω αν μακρότερον cipata opinione liberum, ut in le acquiescere valen
εξοικισθώσιν, αντί τιμωρίας αυτούς επαγομένου του mus, quem in omnibus baculum nobis et ſulcrum
χωρισμού . Παρακαλώ ούν , φύλαξον ημίν σεαυτόν Deus largitus est.
απρόληπτον (93 ) , ίν ' έχωμέν σοι γούν επαναπαύεσθαι , όν εν πάσι βακτηρίαν ημίν και έρεισμα ο Θεός
έχαρίσατο.
ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΣΙΕ' . EPISTOLA CCXV .
Nuntiat Basilius se Terenlio protinus scripsisse : dehortatur Dorotheum ab ilinere Romam suscipiendo , nisi mari ula
lur : dubital an frater Gregorius ejusmodi legationem obire velit, aut ad utililer obeundam idoneus sit.
Δωροθέη πρεσβυτέρω . Dorotheo presbytero.

Ευθύς επιτυχών αφορμής , επέστειλα το θαυμα- D Slatim occasionem nactus , scripsi viro in prioris
σιωτάτω ανδρί Τερεντί ω τω κόμητι · λογισάμ ενος admira ndo comiti Terentio , minus suspectum
ανυποπτότερον είναι το διά ξένων αυτώ γράφειν περί esse existimans per ignolos ad eum de propositis
των προκειμένων , και άμα βουλόμενος μηδεμίαν rebus scribere , simulque rei moram afferri nolens
έγγενέσθαι διατριβήν τώ πράγματι τον ποθεινότατον a charissimo fratre Acacio. Numerario officii præsi
αδελφόν 'Ακάκιον . Τα διαψηφιστή της τάξεως dis dedi igitur epistolam cursu publico proficiscenti :
των επάρχων έδωκα ούν ( 94) την επιστολή , δημο cui etiam præcepi ut vobis prius litteras ostende
(88) Télela, Deest in codicibus llarl., Med , et ομού . Paulo post iidem editi αν μένειν . Οmnes mss .
uno ex Regiis. ut in textu .
(89) Τούτον . Editi et codices vetustissimi τούτο. ( 93) Σεαυτόν απρόληπτον . Ρlures mss . αυτόν
Sed melius recentiores Tuss . quinque τούτον . απρόληπτον . Sic exhibet hunc locum codex Claro
(90) Θεότης. Ρro hac voce legitur in codice Me montanus : σεαυτόν απροσώπόληπτον, ίνα έχωμέν
dicæo ałotótns. Ibidem editi xal el ti. Mss. summo σοι γνησίως ως υιω επαναπαύεσθαι.
consensu ut in textu . Alias CCL. Scripla anno 375.
( 91 ) Συγχωρούσιν . Quidam recentiores codices (94) "Εδωκα ούν. Ρostremam vocem erui ex co
συγχωρήσουσιν. dice Medicæo. Deest hæc epistola in llarlem et
(92 ) "Ομως . Ιta omnes nostri veteres libri . Editi pluribus aliis .
791 S. BASILH MAGNI 10

ret. Iter autem Romam nescio quomodo nemo pru- A σίω δρόμω οδεύoντι , ή και ενετειλάμην πρώτους
dentiæ tuæ nuntiaverit bieme omnino confici non υμίν εμφανίσαι το γράμμα . Την δε επι Ρώμην
posse ; cum interjecta a Constantinopoli usque ad οδόν ουκ οίδα όπως ουδείς ανήγγειλε τη συνέσει
fines nostros regio hostibus referta sit. Quod si υμών, ότι εν τω χειμώνι παντελώς εστιν άπορος ,
utendum est mari , erit tempus ; modo non recusel της μεταξύ χώρας από Κωνσταντινουπόλεως μέχρι
navigationem et de ejusmodi rebus legationem re των καθ ' ημάς όρων πολεμίων πεπληρωμένης . Εί
ligiosissimus episcopus frater Gregorius . Ego enim , δε δεί θαλάσση χρήσασθαι , έσται καιρόςκαι μόνον εάν
Bec qui cum ipso proficiscantur video , et ipsum ne καταδέξηται και τον πλούν , και την υπέρ των τοιού
gotiorum ecclesiasticorum prorsus inexpertum co των πραγμάτων πρεσβείαν ο θεοφιλέστατος επίσκο
gnosco ; ac illius quidem congressum benigno ac πος Γρηγόριος ο αδελφός . Εγώ μεν γαρ ούτε τους
mili viro venerabilem et in plurimo pretio fore ; συναπερχομένους αυτώ ορώ , και αυτόν γινώσκω
sed cum elato et sublimi et altius sedepti , quique παντελώς άπειρον όντα των κατά τας Εκκλη
propterea veritatem humi prædicantes audire non σίας (95) : και ευγνώμονι μεν ανδρί αιδέσιμον αυτού
possit , quid rebus communibus prosit viri hujus και πολλού αξίαν την συντυχίαν, υψηλό δε και μετ
modi congressus , cujus mores ab illiterali adula B εώρω, άνω που καθημένω, και διά τούτο ακούειν
tione alieni ? των χαμόθεν αυτώ την αλήθειαν φθεγγομένων μη
δυναμένω, τί αν γένοιτο όφελος τους κοινούς παρά της του τοιούτου ανδρός ομιλίας, ός αλλότριον έχει
θωπείας ανελευθέρου το ήθος ;

EPISTOLA CCXVI'. ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΣΙq'.

Narrat Basilius peregrinationes a se susceptas, seque ad Terentium stalim post reditum scripsisse, ul eorum ( raudes
edocerel, qui hunc comitein a Melelio abstrahere, et in partes suas allicere volebani.

Meletio , Antiochice episcopo . Μελετίω , επισκοπή Αντιοχείας.

Multæ nos et aliæ peregrinationes a patria ayo Πολλαι μεν ημάς και άλλαι (96 ) αποδημίαι της
carunt . Nam et in Pisidiam usque venimus , ut cum πατρίδος απήγαγον. Και γάρ μέχρι της Πισιδίας
ejusdem regionis episcopis quæ 324 ad fratres διέβημεν , ώστε μετά των έχει επισκόπων τα κατά
Isaurice spectant , componeremus . Atque inde nos τους εν τη Ισαυρία αδελφούς τυπώσαι . Κακείθεν η
in Pontum excepit peregrinatio , cun Dazimonen ) επί τον Πόντον ημάς διεδέξατο αποδημία , ικανώς
C
satis perturbasset Eustathius , mullosque illic ad τον Δαζιμώνα ταράξαντος του Ευσταθίου , και πολύ
duxisset , ut se ab Ecclesia nostra abscinderent. λους αναπείσαντος των εκεί αποσχισθήναι της Εκ
Sed et usque ad Petri mei fratris ædes me contuli : κλησίας ημών. Έγενόμεθα δε και μέχρι του οικιδίου
que cum Neocesarea non Ionge distent, plurime Πέτρου του αδελφού ημών , ό, διά τo (97) προσεγγίζειν
perturbationis Neocæsariensibus causam altulerunt , τοίς κατά Νεοκαισάρειαν τόποις , πολλής μεν τοις
mihi vero plurime contumelie materiam prebuere . εκεί ταραχής παρέσχεν αιτίαν , πολλής δε ύβρεως
Hi enim fugerunt, nenine persequenle : nos autem ημίν υπόθεσιν προεξένησεν. Οι μεν γάρ έφευγον ,
videbamur cupiditate laudum ab ipsis consequenda- ουδενός διώκοντος · ημείς δε ενομιζόμεθα επιθυμία
rum etiam invocali nos obtrudere . Postquam autem των παρ' αυτούς επαίνων και άκλητοι εισωθίζεσθαι .
redivimus, ex imbribus ac molesliis plurima infir 'Επει δε επανήλθομεν, εκ των όμβρων και των αθυ
anitate collecta , stalim nos ab Oriente litteræ exce μιών πολλών άρρωστίαν συναγαγόντες , ευθύς ημάς
perunt quibus significabatur , Paulino ab Occidente εκ της Ανατολής κατέλαβε γράμματα , σημαίνοντα
litteras quasdam , veluti cujusdam principatus tes τοϊς περί Παυλίνον από της Δύσεως επιστολάς τινας ,
serain , allalas fuisse, valdeque eferri hujus partis ώσπερ τινός αρχής συνθήματα, κεκομίσθαι , και μέγα
duces et gloriari de litteris ; deinde etiam fidem p φρονείν τους στασιαστής του μέρους εκείνου, και
proponere, ac ea conditione paratos esse cum nostra επαγάλλεσθαι τοις γράμμασιν , είπα και πίστιν προ
Ecclesia conjungi. Ad hæc mibi et illud nuntiatum τείνεσθαι , και επί ταύτη (98) ετοίμως έχειν συν
Alias CCLXXII . Scripta anno 375. sentiat ; non idcirco mutila videri debet. Res enim
(95 ) Των κατά τας Εκκλησίας . Εx quatuor codi maximi momenti erat , ac litteris non temere com
cibus, in quibus hæc epistola exstat , nempe Med ., miltenda . Hinc Basilius in epist . 213 auctorem con
Coisl. primo, Reg. secundo et Clarom . , solus Re silii non nominat. Quamobrem verisimile est Basi
gius profuit ad emendandam lectionem vulgatam lium idem in hac epistola, ac in pluribus aliis et
των κατά της Εκκλησίας . præsertim in epistola 57 ad eumdem Meletium , le
( 96 ) Και άλλαι . Quod ait Basilius se multas et cisse , ut quæ luto scribi non poterant, ea in arcát
alias peregrinationes suscepisse, id argumento est nis mandalis daret perferenda.
aliquam ei præler eas , quas jam exegerat , proposi (97 ) “ O , διά το . Legit Conbefsiuς ος διά τό ,
tam a Meletio fuisse . Unde colligimus episcopum , quod loca Neocæsareæ vicina prope adiit . Sed repu .
qui , ul est in epist. 213, Basilio auctor fuerat , it gnant inss. ac ipsa historia.
celeriter Mesopotamiam peterel , ibique coactis idem ( 98) Επί ταύτη. Εα conditione, id est si nihil
sentientibus episcopis imperatorem adiret, non amplius ab eis exigalur. Nam etsi unam hyposla -
alium Meletio fuisse. Quamvis aulem Basilius non sim dicebant, banc lamen legem non imponebant
declaret in hac epistola , quid de Melelii consilio aliis . Imo videntur persuadere voluisse tolam rem
 EPISTOLARUM CLASSIS II . EPIST . CCXVII . 794
άπτεσθαι τη καθ ' ημάς Εκκλησία. Προς δε τούτοις A est abduci ab illis in partium suarum studia virum
κακείνο ημίν απηγγέλθη (99) , ότι υπηγάγοντο προς Ionge praestantissimum, Terentium, cui celeriter
την υπέρ αυτών σπουδών τόν πάντα άριστον άνδρα , scripsi , qualitum in me fuit , impetuum illius repri-
Τερέντιον , ώ ταχέως επέστειλα , καθ' όσον ήν μου mens , ac fraudes illorum edocens
δυνατόν, επέχων αυτόν της ορμής , και διδάσκων την
κατ ' αυτούς απάτην .
ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΣΙΖ: EPISTOLA CCXVII .
Redux e Ponto Basilius summum videndi Amphilochii desiderium significat , ac de nonnullis rebus ad Isauros spectan
lantibus sententiam suan aperit. Tum venii ad canones, el in eo maxime constituendo immoralur, quoi quisque
annus in variis pænitentium ordinibus traduceret
Α
' μφιλοχίω , περί κανόνων. Amphilochio , de canonibus.
'Από οδού μακράς επανελθών ( εγενόμην γάρ μέ- Ex longo reversus itinere ( abieram enim usque
χρι του Πόντου (1) εκκλησιαστικών ένεκεν χρειών in Pontum negotiorum ecclesiasticorum causa el
και κατ' επίσκεψιν των επιτηδείων), και το σώμα ut inviserem propinquos), cum et meum corpus
μου συντετριμμένον επαναγαγών , και την ψυχήν B confractum retulissem , et animo salis aflictarer,
μετρίως (2) κεκακωμένος , επειδή το γράμμα της ubi primum pietatis tuæ lilleras in manus sumpsi,
ευλαβείας σου επί χείρας έλαβον , πάντων αθρόως omnium slalim oblitus sum , et vocis mihi omnium
επελαθόμην, και της φωνής της πασών έμοί ήδίστης , jucundissime , et manus amicissime signis acceptis.
και χειρός της φιλτάτης υποδεξάμενος σύμβολα . Cum igitur litteris tuis sim ita recreatus , conjicero
"Ος ούν ( 3) εκ των γραμμάτων ούτως εγενόμην debes quanti ſaciam tuum congressum , quem uti
ήδίων , εικάζειν οφείλεις πόσου άξίαν ποιούμαι nam , Sancto moderante , consequar , ubi niolestum
την συντυχίαν σου , ήν οικονομήσειεν ο " Αγιος non fuerit, ac nos ipse advocaveris. Neque enim , si
γενέσθαι , όπου ανεπαχθές ή , και αυτός ήμάς προσ ad ædes que Euphemiade sunt, accesseris , grave
καλέση . Και γάρ ου χαλεπόν μοι , ει καταλά mihi erit in unum venire et molestias hic ingruen
6οις τον οίκον τον επί της Ευφημιάδος , γενέ les fugienti et ad tuam 325 minime fucalam di
σθαι ομού , τά τε ώδε οχληρά διαφεύγοντι , και lectionem festinanti . Fortasse autem mihi el alio
προς την ανυπόκριτόν σου αγάπην επειγομένω . Τά qui necessitatem alleri Nazianzum usque profici
χα δέ μοι και άλλως αναγκαίαν ποιεί την μέχρι scendi repentina religiosissimi episcopi Gregorii
Ναζιανζού οδών ή αθρόα του θεοφιλεστάτου επισκό discessio , quæ quibus de causis acciderit, hactenus
που Γρηγορίου αναχώρησις , μετά ποίας αιτίας γε- c ignoro . Ceterum virum illum, de quo et ego cum
νομένη , αγνοουμένη μέχρι του νύν . Ο δε άνθρωπος, lua prestantia locutus eram , quemque nunc ipse
περί ού κάγώ ήμην διαλεχθείς τη τελειότητι ( 4) σου , paralum esse speras, scias velim , diuturno morbo
και αυτός νυν ήλπισας έτοιμος είναι,γίνωσκε, ότι , correplum , ac de cælero ipsis oculis laboranten ,
μακρά άρρωστία περιπεσών , και κάμνων λοιπόν cum ex veleri morbo , tum ex ægritudine, quæ re
περί αυτάς τάς όψεις, εκ του παλαιού πάθους και cens ei supervenit, inutilem omnino ad quælibet
της έναγχος αυτώ επισυμβάσης νόσου , παντελώς munia relictum esse . Alius autem non est apud
άχρηστος προς τας τυχούσας ενεργείας απέμεινεν . nos . Quare satius est , elianisi rem arbitrio nostro
"Αλλος δε ουκ έστι παρ' ημίν . "Ωστε βέλτιον , ει και permiserint, aliquem tamen ex illis ipsis designari.
ημίν επέτρεψαν το πράγμα , αλλ' ούν εξ αυτών Nam credere par est, hæc quidein necessilalis esse
εκείνων τινά προβληθήναι . Και γάρ ηγείσθαι χρή verba , sed eorum animum id velle quod ab initio
ταύτα μεν της ανάγκης είναι τα βήματα, την δε depoposcerant, ut suorum aliquis præficiatur. Quod
ψυχήν αυτών εκείνο βούλεσθαι , όπερ εξ αρχής επε si quis sit ex neophylis, sive Macedonio ita vidca

levis esse momenti : unde Basilius hanc opinio- quadrat hæc sententia cum pluribus Basilii litteris,
nean refellit in epist. 214. Rem astu tractabant , in quibus acceptum ex Neocæsariensibus conviciis
et idcirco fraudis infra accusantur. Denique perin- D dolorem sic describit, ut mediocris videri non
commodum fore ait Basilius, in epist . 214 : Si qui possit . Quamobrem malim cum Combefisio illud
ex nobis , inquit, videantur unam hypostasim dicere . jetplw , magni doloris indicium existimare. Sæpe
Non ergo omnes id dixissent, sed quidam tantum , ejusmodi vocibus , μετρίως , έπιεικώς , non mini
nemn pe Paulinus et qui cum eu erant. Iur res, sed augetur. Quale est illud Gregorii
(99) Απηγγέλθη. Ιta Harl . et Coisl. primus , Nazianzeni in orat . 20 , p . 327, de ludo Allienis
quibus favet codex insignis Ecclesiæ Parisiensis, in hospites studiorum caus: advenientes ludi
in quo legitur απηγγέλη. lidenm codices et alii solito. Και το πράγμά έστιν επιεικώς άτοπον και
1Onnulli υπηγάγοντο . Editi απηγγέλη , ότι υπήγα- δαιμόνιον . Αιφue ea res veliemenler absurda el pro
γον . Paulo post editi απέστειλα ... επισχών . Sex : digiosa . Mετρίως apud eundem (Greg . idenm Sonat
Juss , ut in lexlu . ac abunde. Sic enim initio oral. vi , pag. 137 : * A *
( 1 ) Του Πόντου . Sic legitur in codicibus , in qui ούν ικανά ταύτα , και μετρίως υμίν τον άνδρα ο λόγος
bus exstat initium hujus tertiæ epistolæ ; deest Ezpayev ; An vero hæc sufficiunt, et abunde vobis
enim in nonnullis . Editi της Πόντου . oratio hunc virum depinxii ?
(2) Μετρίως . Ηanc vocem Tillemontius idem S0- 1 ( 3) " Os oúr. Legitur in nonnullis codicibus mss .
nare existimat ac mediocriter . Unde colligit mo ως ούν . In alio "Οσον ούν .
lestiis , quæ Basilio a Neocæsariensibus accide ( 4) Τη τελειότητι . Sic mss . plerique . Editi τη
runt, nibil Ponti episcopos addidisse . sed potius τιμιότητι .
gratiam inter eos et Basilium sartam fuisse. Non Alias III . Scripla anno 373 .
79) S. BASILII MAGNI 796
tur , sive non ,ille ordinetur. Informabis autein A ζήτησαν , οικείον είναι τον καθηγούμενον. Ει δέ εστί
ipsum ad ol'licinm , Domino , qui tibi in omnibus τις των νεοφωτίστων (5 ) , κάν δοκή τω Μακε .
opitulatur, etiam ad id gratiam largiente . δονίω , κάν μή , εκείνος προβληθήτω . Τυπώσεις
δε αυτόν προς το δέον , τού εν πάσι συνεργούντός σου Κυρίου και την είς τούτο χάριν παρεχο
μένου ( 6).
LI . Quod ad clericos attinet , indefinite canones ΝΑ' . Το κατά τους κληρικούς αδιορίστως οι κα
exposuerunt , unam lapsis jubentes pænam infligi, νόνες εξέθεντο , κελεύσαντες μίαν επί τοις παραπε
ejectionem a ministerio : sive in gradu fuerint , σουσιν ορίζεσθαι τιμωρίαν , την έκπτωσιν της υπ
sive etiam in ministerio , quod manuum imposi- ηρεσίας· είτε ένα βαθμό ( 7 ) τυγχάνοιεν , είτε και αχει
tione non datur, permaneant. ροθέτω ( 8) υπηρεσία , προσκαρτεροίεν .
Lil . Quæ fetum in via edilum neglexit , si cum ΝΒ'. Η τού κυήματος κατά την οδόν αμελήσασα,
servare posset , contempsit, aut peccatum inde ce ει μεν ούν δυναμένη περισώσασθαι κατεφρόντισεν,
laturam se existimans , aut bellumina et inhumana ή συγκαλύψεις την αμαρτίαν εντεύθεν νομίζουσα ,
cogitatione ulens, tanquamin homicidio judicetur . η όλως θηριώδει και απανθρώπω λογισμώ χρη
Sin autem cum fovere non potuit , et propter S0- Β 'σαμένη , ως επί φόνο κρινέσθω. Ει δε ουκ ήδυ
litudinem rerumque necessariarunι inopian fetus νήθη περιστεϊλαι , και δι' ερημίαν και απορίαν των
interiit , matri est ignoscendum . αναγκαίων διεφθάρη το γεννηθέν ( 9) , συγγνωστή η
μήτηρ .
LIII . Vidua ancilla fortasse non multum lapsa ΝΓ' . Η χήρα δούλη (10) τάχα ου μέγα έπταισεν ,
est , que secundas nuptias per rapίus speciem ele- ελομένη δεύτερον γάμον εν σχήματι αρπαγής. " Ωστε
git. Quamobrein ob id incusanda non est. Non ουδέν τούτου ένεκεν εγκαλείσθαι χρή . Ου γαρ τα
enim prælexlus judicantur, sed voluntas . Illam au σχήματα κρίνεται , αλλ' ή προαίρεσις. Δήλον δε , ότι
lem , ut perspicuum est , manet digamiæ pæna . το της διγαμίας μένει αυτήν επιτίμιον .
LIV . Involuntariarum cædium discrimina scio me ΝΔ' . Τάς τών άκουσίων φόνων διαφοράς προ χρό
anle tempus pielali luæ pro viribus descripsisse , νου οιδα επιστείλας τη θεοσεβεία σου κατά το έμοι
neque his amplius quidquam dicere queo ; est au δυνατόν και πλέον εκείνων ουδέν ειπείν δύναμαι :
lem tuæ prudentiæ , pro casus cujusque 326 ra της δε σης συνέσεώς εστί κατά το ιδίωμα της πε
lione pænas intendere , aut etiam remitlere . ριστάσεως επιτείνειν τα επιτίμια, ή και υφείναι
LV . Qui in latrones ex adverso feruntur, si sint NE' . Οι τοις λησταϊς αντεπεξιόντες , έξω μεν
quidem laici , a boni communione arcentur ; si vero όντες ( 11 ) , της κοινωνίας είργονται του αγαθού
C
(3) Των νεοφωτίστων . Miratur Tillemontius , cra vasa custodiunt , aut qui can lelas accendunt,
quod auctor sit Basilius, ut neophytus ordinetur, aut quibus commissa sanctarum altaris forium
sibique obscuram hujus loci sententiam videri fa custodia . Aristeni sententiam confirmant ipsa ca
telur. Sed lemporuin diſlicultas hujus rei necessi nonis verba , Sive in ministerio , quod manuum im
lateni altulerat, ut laicus vel etiam neophylus, si positione non datur, permaneant. Inde enini palet
modu essel eximius veritatis defensor, præferrelur ulierius non promoveri eos qui in hoc ministerio
clerico , aut aliqua erroris labe asperso, aut præ erant , sed in eo permanere solilos esse : quod de
sidiis ad fidei wefensionem necessariis destitulo . lectoribus ct canioribus dici non polest. Videtur
Quare hæc verba, Quod si quis sil ex neophytis, autem huic canoni locum dedisse exorta dubitatio,
idem valent ac, si quis sit episcopalui idoneus. Vi an ii , quos ejusmodi ministerium a laicis non mul
luperat ejusmodi ordinaciones Siricius papa , sed lum segregabat , eodem jure esse deberent, ac alii
lamen falelur interdum ob imminentia ab hæreticis clerici , quibus in vilium lapsis sola depositionis
pericula necessarias fuisse . Certe etiam illud , in pæna , non publica pænitentia imponebatur. Eo
quit in epist. 6 , n . 5 , non fuit prætermittendum , dem jure esse debere pronuntiat Basilius.
ut quod semel aul secundo necessilas hæreticorum ( 8) 'Αχειροθέτω. Consentiunt in hac voce opti
intulit .contra apostolica præcepta , velut lege lici nii quique et antiquissimi codices . Editi áxe!p) .
tum cæpisse præsumi, neophylum vel laicum , qui τονήτω.
nullo ecclesiastico functus fuerit officio , inconside (9) TO yerindér. Jic mss . codices et Pandectx.
rale vel presbyterum vel diaconum ordinare : quasi D Legitur in uno codice cò xungév. Edili Tò yevnlév:
meliores apostolis sint , quorum audeanl mulare Dic autem ſusius explicat Basilius quod canone 33
praeceptun . edixerat .
( 6 ) Παρεχομένου . Ηicin elitis reponiturtotidem ( 10) Η χήρα δούλη . Ιdem jam statuerat Basi
verbis canon decimus, cuin hoc tanien discrimine , lius, can. 30, de vidua , quæ secundi cupida ma
quod in canone decimo habent omnes codices mss. trimonii , sed verecundia quadam , ut interpretalur
et editi τας κατά λεπτόν προσθήκας , Ilic autem le Balsamon , ab eo ineundo delerrila ad rapluis si
gitur ouvořxas , inita sigillatim pacta . Cum autem mulationem confugit. Quod autem ait idem Balsa
minus commode videretur hic canon repeli , cum mon hanc viduam olim quidem ancillain fuisse ,
que nec apud Balsamonem , Zonaram , Arislenum , sed tacite liberam) , domino primis nupliis cousell
nec in plerisque codicibus mss . reperiatur anle liente , evasisse , id el Basilii verbis repugnal , qui
canone... 51, expungendun diximus. eam nominalim ancillam vocat , et a Zonara ac
(7) Είτε έν βαθμό. In gradu collocant Balsamon Alexio Aristeno refellilur, qui tum demum buic
et Zonaras presbyteros, diaconos et subdiaconos : viduæ veniam concedi existimant , si lieri consen
in ministerio autem sine impositione manuum dalo sus accedat.
lectores , cantores, sacrorum vasorum custodes et ( 11 ) "Έξω μεν όντες . Balsamon et Zonaras it
alios ejusmodi. Alexius Aristenus presbyteris , dia Pandectis habent : " Έξω μεν όντες της Εκκλησίας,
conis ei subdiaconis adjungit cantores el lectores , είργονται της κοινωνίας του αγαθού . Si sint guideut
in inferiore aulein ministerio numerat eos qui sa extra Ecclesiam , arcenlur boni communione. Legen•
791 CPISTOLARUM CLASSIS 1. EPIST . CCXVII . 790
κληρικοί δε όντες , του βαθμού καθαιρούνται. Πάς A clerici , a gradu dejiciuntur . Quisquis enim , ΠΙ
γάρ , φησίν , ο λαβών μάχαιραν ένα μαχαίρα απο quil , gladium accepit , gladio peribit " .
θανείται .
NG'. Ο εκουσίως φονεύσας , μετά δε τούτο μετα LVI . Qui voluntarie interfecit , et postea pæni.
μεληθείς , είκοσιν έτεσιν ακοινώνητος έσται τοίς lentia ductus est , annis viginti sacramentorum
αγιάσμασι . Τα δε είκοσιν έτη ούτως οικονομηθή non erit particeps . Viginti autem anni sic in eo
σεται επ ' αυτώ . Εν τέσσαρσιν έτεσι προσκλαίειν dispensabuntur. Αnnis quatuor flere debet , Stans
οφείλει, έξω της θύρας εστώς του ευκτηρίου οίκου , extra fores domus orationis , et ingredientes fide
και των εισιόντων πιστών δεόμενος ευχήν υπέρ αυ les rogans , ut pro ipso preceptur, suamque iniqui
του ποιείσθαι , εξαγορεύων την ιδίαν παρανομίαν . tatem confitens . Post qualuor autem annos inter
Μετά δε τα τέσσαρα έτη εις τους ακροωμένους δε audientes recipietur, et quinque annis cum ipsis
χθήσεται » και εν πέντε έτεσι μετ ' αυτών εξελεύ exibit. Annos septem una cum iis , qui in substra.
σεται . Εν επτά έτεσι μετά των εν υποπτώσει προσ tione sunt, orans egredietur . Annos quatuor stabit
ευχόμενος ( 12) εξελεύσεται . Εν τέσσαρσι συστήσεται solum cum fidelibus , sed oblationis non erit par
μόνον τους πιστούς , προσφοράς δε ου μεταλήψεται . liceps. His autem expletis particeps erit sacramen
Πληρωθέντων δε τούτων μεθέξει των αγιασμάτων . Βιοrum .
ΝΖ' . Ο ακουσίως φονεύσας εν δέκα έτεσιν ( 13) LVII . Qui non voluntarie interfecit , per decem
ακοινώνητος έσται των αγιασμάτων . Οικονομηθή annos sacramentorum non erit particeps. Anni
σεται δε τα δέκα έτη επ' αυτώ ούτω . Δύο μέν έτη autein decem sic in eo dispensabuntur. Duos qui
προσκλαύσει · τρία δε έτη (14) έν ακροωμένους δια dem annos Nebit , tres autem annos inter audien .
τελέσει , τέσσαρσιν υποπίπτων , και ενιαυτό συστα les perseverabil , quatuor substralus, el anno uno
θήσεται μόνον· και το εξής εις τα άγια δεχθή- consistet tantum ; et deinceps ad sancta admit
σεται . tetur.
ΝΗ'. Ο μοιχεύσας εν ιε' έτεσιν ακοινώνητος έσται LVIII. Qui mæchalus est , per quindecim annos
των αγιασμάτων (15) : εν τέσσαρσι μεν προσκλαίων sacramentorum non erit particeps : quatuor arnis
έτεσιν, εν πέντε δε άκρούμενος · εν τέσσαρσιν υπο Πens , quinque audiens , quatuor substratus , per
πίπτων , εν δυσί συνεστώς άνευ κοινωνίας . duos consistens sire communione .
ΝΘ ' . Ο πόρνος εν επτά έτεσιν (16) ακοινώνητος LIX . Fornicator septem annis sacramentorum
έσται των αγιασμάτων : δύο προσκλαίων , και δύο noa erit particeps , duobus flens , et duobus au
ακροώμενος και δύο υποπίπτων , και εν συνεστώς diens , et duobus substralus , et uno consistens
C
μόνον · τω ογδόω δεχθήσεται εις την κοινωνίαν . lanlum : octavo ad communionem admilletur.
Ξ ' . Η παρθενίαν ομολογήσασα , και εκπεσούσα της LX, Quæ virginitatem proſessa , a suo pro
επαγγελίας , τον χρόνον του επί της μοιχείας (17) alisso lapsa est , peccati adulterii tempus in com .
11 Mallb . XXVI , 52.

δum pronuntiat Combefisius της Εκκλησίας , et
delendum της κοινωνίας . Consentii Alexius Ariste
nus cum omnibus nostris codicibus mss . et edilis.
Legitur tamen in uno aut aliero codice έξω μεν
όντες , είργονται της κοινωνίας του αγαθού . Sed line
scrip !ura eodem redit ac vulgata . Cæterum banc
Tegem Balsamon variis interpretationibus demiti
gat, æquo duriorem existimal Zonaras; nibil in ea
animadvertit Aristenus , quod aut obscurum aut
reprehendendum videatur .
( 12) Προσευχόμενος . Sic mss . summo con
sensu. Editi , exceptis Pandeclis , προσευχομένων.
Lenior est Basilius quam synodus Aveyrana quæ D est ex canone 21 , ubi conjugati peccatum cum so
voluntariis cædibus communionem in fine vitæ
concedit .
( 13) 'Εν δέκα έτεσι . Synodus Ancyrana quinque
annos imponit huic peccato : septem a patribus
impositos testatur. Severior his Basilius : hon lä
men videtur eadem pæna omnes involuntarias cæ
des comprehendere , quas canone 8 recensuil , sed
eas tantum , quas ibidem ad voluntarium accedere
declarat.
( 14) Τρία δε έτη. Sic mss . melius quam editi
τρία μεν έτη .
( 15 ) Των αγιασμάτων. Editi addunt οικονομηθή
σεται τα ιε ' έτη επ ' αυτώ ούτως , quindecim anni sic nicationi noveni annos , adulterio decem et c 10
in eo dispensabuntur. Sed hæc non leguntur nisi in
recentioribus nonnullis codicibus.
( 16) 'Εν επτά έτεσιν . Laborant Balsamon et
Zonaras in hoc canone conciliando cum vicesimo
secundo, atque id causæ afferunt , cur in vicesinio
secundo quatuor anni , seplem in altero decernan
lur, quod Basilius in vicesimo secundo antiqua
Patrum placila sequalur , suam in allero propriam
sententiam exponal. Eumdein hunc canonem
Alexius Aristenus , ut clarum et perspicuum , ne
gat explicatione indigere. Videbat nimirum doctis
simus scriptor duplicem a Basilio distingui forni
cationem , leviorein alteram , alteram graviorein .
Levior dicitur , quæ inter personas matrimonio só
lutas commillilur : gravior, cunr conjugati hominis
libido in mulierem solutam erumpit. Priori anni
qualuor , seplem alteri imponuntur. Maniſesta res
lula fornicationem appellat Basilius , ac longiori
bus penis coerceri , non tamen instar adulierii ,
teslatur. In canone autem 77 eum qui legitimam
uxorem dimittit , et aliam ducit , adulterum qui
dem esse ex Domini senientia testatur, sed lamen
ex canonibus Patrum annos septem decernit , non
quindecim , ut in adulterio cum aliena uxore con
misso. Secum ergo non pugnat cum fornicationi
nunc annos quatuor, nunc septem , adulterio nunc
seplem , nunc quindecim indicit . Eamdem in sen
lentiam videtur accipiendus canon quartus epistola:
Sancti Gregorii Nysseni ad Letvium . Nam cum for
imponit, gravior illa intelligenda fornicatio , quam
conjugalus cum soluta commillit. Hinc illam adul
terium videri fatetur his qui accuratius examinant.
(17) Της μοιχείας . Ηuc consentanea suit ca
noni 18, in quo decernit Basilius adulteram esse
799 S. BASILII MAGNI 8:0
tinentia prescripto complebit . Ιdem et in iis qui Α αμαρτήματος εν τη οικονομία της καθ' εαυτήν
vitam monasticam professi sunt , et labuntur. ζωής ( 18) πληρώσει . Το αυτό και επί των βίον μο
ναζόντων επαγγειλαμένων , και εκπιπτόντων.
LXI . 327 Qui ſuratus est , siquidem sponte po ΞΑ ' . Ο κλέψας , ει μεν άφ' εαυτού μεταμεληθείς
nitentia molus, seipsum accusarit , annum a sola κατηγορήσειεν εαυτού , ενιαυτόν κωλυθήσεται μόνον
Sacramentorum communione arcebitur : sin autem της κοινωνίας των αγιασμάτων : ει δε ελεγχθείς ,
convictus fuerit , annos duos . Dividetur autem ei εν δυσίν έτεσι . Μερισθήσεται δε αυτώ ο χρόνος εις
tempus in substrationem et cousislentiam ; et tunc υπόπτωσιν και σύστασιν · και τότε άξιούσθω (19)
communione dignus habeatur. της κοινωνίας .
LXII . Qui turpitudinem in maribus patravit , ΞΒ'. Ο την άσχημοσύνην εν τοις άρρεσιν επιδει
tempus illius qui adulterii scelus admisit , ei dis- κνύμενος τον χρόνον του εν τη μοιχεία παρανομούν
pensabitur.. τος οικονομηθήσεται .
LXIII . Qui suam in brulorum concubilu impie ΞΓ' . Ο εν αλόγους της εαυτού ασέβειαν εξαγο
lalem confitetur, idem tempus in pænitentia ser ρεύων τον αυτόν νοόνον εξομολογούμενος παραφυ
vabil.
Β λάξεται .
LXIV. Perjurus annis decem non erit commu ΞΔ' . Ο επίορκος εν δέκα έτεσιν ακοινώνητος έσται:
nionis particeps : annis duobus flens , tribus au δυσίν έτεσι προσκλαίων , τρισίν ακροώμενος , τέσ
diens , quatuor substratus , uno consistens lantun ; σαρσιν υποπίπτων , ενιαυτόν συνεστώς μόνον · και
el lunc communione dignus habebitur. τότε της κοινωνίας αξιούμενος .
LIV . Qui præstigias vel veneficium confitetur , ΞΕ' . Ο γοητείαν ή φαρμακείαν εξαγορεύων τον
is homicidæ lempus in pænitentia ducet ; et cumi του φονέως χρόνον εξομολογήσεται , ούτως οικονο
illo agetur, velut cum eo qui se ipse in hoc pec- μούμενος , ώς εν εκείνω ( 20) τώ αμαρτήματι εαυτόν
calo prodit. ελέγξας.
LXVI . Qui sepulcra effodit , anois decem care Ξη' . Ο τυμβωρύχος εν δέκα (21 ) έτεσιν ακοινώνη
bit communione : duobus flens , tribus audiens , τος έσται · εν δυσί προσκλαίων, εν γ ' ακροώμενος, εν
qualuor substralus , uno consistens : et lunc ad δ' υποπίπτων , ενιαυτόν συνεστώς και τότε δεχθησό
milletur .
μενος .
LXVII . Cum sorore coilus , homicidæ lempus in ΞΖ' . 'Αδελφομιξία τον του φονέως χρόνον εξομολο
pænitentia explebit. C γηθήσεται.
LXVIII . Cognationis in humanis nuptiis prohi ΞΗ' . Η τής άπειρημένης συγγενείας εις γάμου
tile conjunctio , si in peccatis deprehendatur , ανθρώπων (29 ) σύστασις , ει φωραθείη εν αμαρ
aduiterorum pænas subibii.
τημασι γεγενημένη , τα των μοιχών 23 ) επιτίμια
δέξεται .
LXIX . Lector, si cum sua sponsa ante matri ΞΘ' . 'Αναγνώστης , εί τη εαυτού μνηστή προ του
monium commercium habuerit , postquam auno ces γάμου συναλλάξειεν, ενιαυτόν αργήσας , εις το ανα
saverit , ad legendum suscipietur ; non tamen ul γινώσκειν δεχθήσεται , μένων απρόκοτος . Κλεψιγα

virginem lapsam . Multi alii Patres cum Basilio fa lenter rapuit , et sponte confessus est, non addi
ciunt. Augustinus, qui rem subtilius persequitur,
negal adulterium esse hujusmodi peccalum , sed inter cit gradibus pænitentiæ
consistentes , sed censel
curandum , ilidem, can
ut .Basilius,
6. Mos
tamen adulterio gravius fatetur. Quapropler non
editi τω χρόνω. Μss. ut in textu.
possum dicere , inquit lib. De bono viduitatis Σ 0 . (20)legunt
' Εν εκείνω. Labbels, Beveregius et Combe
14 , a proposito meliore iupsas, si nupserint, feminas, fisius εν εκάστω , in unoquoque peccato.
adulleria esse, non conjugia : sed plane non dubi ( 21 ) Ev 8éxa. Hervelus, Labbeus et Beveregius ,
laverim dicere, lapsus ei ruinas a castilate sanctiore, D quasi' legerent ëvõexa, reddiderunt undecim . Simile
quæ vovetur Domino, adulteriis esse pejores. erratum ab Herveto commissum in interpretatione
( 18) Της καθ' εαυτήν ζωής. Continentia ejus canonum 56 et 66 .
modi verbis apud antiquos designari solet ; cujus ( 25 ) 'Ανθρώπων . Ηanc vocem que deerat in
rei satis erit illud esempluni afferre ex Herinæ
lib. II , cap . 4 : Qui nubil, non peccal , sed si per nisseditis, reperimus
. Ιbidem in στάσις
legitur plerisque omnibus mss
in pluribus codicibus
. Ha
se manserit , magnum sibi conquirit honorem apud bebant enim editi ως εν αμαρτήμασιν ανθρώπων,
Dominum . Confirmatur hæc explicatio ex canoni sed deest ως in onmnibus mss. , ανθρώπων in velu
bus 18 e: 44 , quorum in primo Basilius lapsis vir stissimis.
ginibus , itidem ut adulteris, non prius reddendam ( 23 ) Tα των μοιχών. Ηunc canonem sic inter
communionem decernil , quani a peccato recesse prelalur Aristenus : Matrimonium cum propinqua
rint ; in altero aulem lapsæ cum Græco diaco . legibus prohibitum , eadem ac adulterium pæna ca
nissæ communionem post septem annos ea
conditione concedit , ut perpetuam castitalen sligatur : et cum diversæ sint adulterorum pænæ ;
sic etiam pro ratione propinquitatis loia res lem .
colat .
perabitur. Hinc duas sorores ducenti septem anni
(19) Αξιούσθω . Ιta plerique mss . Editi αξιω poenitentiæ irrogantur , ut in adulterio cum mu
θήσεται , exceptis Pandeclis. Tres anni convicio liere libera commisso , non quindecim , ut in gra•
ſuri decernuntur in recentissimo codice Coisli viore adulterio.
niano. S. Gregorius Nyssenus eum qui aliena la
8V1 EPISTOLARUM CLASSIS II. EPIST . CCXVII . 892

μήσας δε άνευ μνηστείας, παυθήσεται της υπηρε- A tra promovendus. Quod si absque lesponsatione
σίας . Το αυτό και υπηρέτης (24) . furtim coierit, cessabit a ministerio. Eadem el mi
nistri ratio.
0. Διάκονος εν χείλεσι μιανθείς (23) και μέχρι LXX . Diaconus qui pollutus est in labris , seque
τούτου ημαρτηκέναι ομολογήσας , της λειτουργίας eo usque peccasse conſessus est , a ministerio amo
ŜTELEYEO Mgetal • Toũ ở HETEXELV tūv áreaguÓTUV rebitur ; sed ei concedetur, ut cum diaconis parti
μετά των διακόνων αξιωθήσεται . Το δε αυτό και ceps sit sacramentorum . Idipsum autem presbyter
πρεσβύτερος . Ει δέ τι τούτου πλείον φωραθείη τις qurque. Si quid autem amplius quis peccasse de
tumper,xws, įv oïu av ñ Balluô , xaboipeOńce- prehensus fuerit , in quocunque sit gradu , depo
Tal (26) . netur.
ΟΑ '. Ο συνεγνωκώς εκάστω των προειρημένων 328 LXXI . Qui uniuscujusque prædictorum
& uapanuátwv, xaluein lodovýcas, dhX' theyxoels , peccatorum conscius est , nec confessus, sed con
του τοσούτου χρόνου, εις όν εργάτης των κακών επι victus est , lanto tempore , quanto malorum auctor
τετίμηται , και αυτός έσται εν επιτιμίω . punitus est , ipse quoque punietur.
OB '. 'O pávteduv tautóv ( 27) értãous, † TIJL TOLOU-BLXXII. Qui se vatibus vel ejusmodi aliis tradit ,
τους, τον χρόνον του φονέως και αυτός οικονομηθή- ipse quoque homicide tempore punietur
σεται .
OΓ'. Ο τον Χριστόν αρνησάμενος και παραβάς το LXXIII . Qui negavit Christum et salutis mysle
της σωτηρίας μυστήριον , εν παντί τω χρόνω (28) rium violavit , toto vitæ suæ tempore flere , et
this (wñs autoŨ Teposxhalety oepelhel, xal è Equalo- pænitentiam agere debet , sic tamen , ut tempore

( 24 ) Kal vanpétns. Balsamon et Zonaras mini verbis , seque eo usque peccasse conſessus est , ali
slri nomine intelligunt subdiaconum : Arislenus quid indulgentiæ merere videbantur.
vero ejusmodi clericos interpretatur, quibus manus (26) Kaðalpeoncerai. In his canonibus quos de
non imponebatur , αχειροτονήτους υπηρέτας . Minus clericorum peccatis cdidit Basilius , duo videntur
probabilis videtur " Aristeni sententia . Nam qui silentio prætermissa. Quæri enim possit 1º Cur sus
erant in ejusmodi ministerio , non solebant ulie pensionis pænam soli lectori ac niinistro, sive sub
rius promoveri, ut observavimus ad canonem 51 . diacono, imponat , diaconis autem et presbyteris
At ministro , de quo agitur in hoc canonc, itidem depositionem absque ulla prorsus exceptione' infli
ut lectori , in pænæ loco imponitur , ut altius non gal , nisi quod eis communionem cum diaconis et
provehatur. Longe ergo satius , ministri nomine presbyteris relinquil , si peccatum non ita grave
subdiaconum intelligere, ut in epist. 54 ad chore- C fuerit. Erat tamen suspensionis pæna in ipsos pre
piscopos . sbvieros non inusitata , ut patet ex pluribus aposto .
licis canonibus, in quibus presbyteri ac ipsi eliam
(25) ' Er zel.lecl ulardels. Balsamon , Zonaras episcopi segregantur, ac postea, si sese non emen
et Aristenus varia commentantur in hunc canonem , daverint , deponuntur. Forle hæc Basilius reliquit
sed a mente Basilii multum abludentia. Liquet episcopo dijudicanda , quemadmodum ejusdem ar
enim hoc labiorum peccatum , cui remissior pæna bitrio permitlil in canonibus 74 et 84 , uit poenilen
infligitur, ipsa actione, quam Basilius minime ig lize tempus imminual, si bonus evaserit is qui pec .
noscendan: esse judicat , levius existimari debere. cavil . 2° Hiec etiam possit institui quæstio , utrum
Simili ratione sanctus Pater in cap . vi Isaiæ n . ne in gravissimis quidem criminibus pænitentiam
185, p . 516 , labiorum peccata actionibus , lit le- publicam depositioni adjeceril . Adhibita ratio
viora , opponit , ac prophetæ delicta non ad actio in canone 3 , cur aliquid discriminis clericos inter
nem et operationem erupisse, sed labijs tenus con et laicos ponendum sit , non solum ad gravia pec
stitisse observal. In eodem commentario n . 170 , cala , sed etiam ad gravissima perlinel. Ait enim
p. 501 , impuritalis peccatum variis gradibus con æquum esse ut , cum laici post pænitentiam in
stare demonstrat , inter quos enumerat énuata eumdem locum restiluantur, cleric vero non re
φθοροποιά , verba ad corruptelam αφια , ομιλίας stiluanlur, liberalius et mitius cum clericis agatur.
uaxpas , longas confabulationes, quibus ad ' stile Nolebat ergo clericos lapsos quadruplicem pæni
prum pervenitur. Ex his perspici arbitror pecca tentiæ gradum percurrere. Sed quemadmodum
ium aliquod in hoc canone designari, quod ipsa D lapso in fornicationem diacono non stalim com
actione levius sit ; nedum ea suspicari liceat, quæ munionem reddit , sed ejus conversionem et morum
Basilii interpretibus in mentem venerunt. Sed ia emendationem probandam esse censet, ut ad eum
men cum dico Basilium in puniendis labiorum pec dem canonem tertium observavimus, ita dubium
catis leniorem esse , non quodlibet lurpium serino esse non potest, quin ad criminis magniludinem
num genus , non immunda colloquia (quomodo probandi modum et tempus accommodaverit .
enim presbyteris hoc vitio pollutis bonorem ca (27 ) 'Eavtór. Eos intelligit qui se valibus lr :
thedre reliquissel ?) , sed ejusmodi intelligenda est dunt ad eorum artem ediscendam . Sic enim inter
peccandi voluntas, quæ foras quidem aliquo ser pretatur Aristenus. lis autem qui vales consulunt
mone prodit, sed tamen quominus in aclum erum aut in suam domum introducunt, sex anni irro
pal, subeunte meliori cogitatione, reprimitur. Quem gantur in canone 83. "
admodum eniin peccata , quæ sola cogitatione ( 28 ) 'Er rarti tó póro . Basilius, ut ipsiusinter
committuntur , idcirco leviora esse pronuntiat Ba preles observant , elsi discedita velustiorum Patrum
silius , comment, in Isaiam n . 115, pag. 459, et n . decretis, non tamen ab eorum mente discedit. Illi
245, p. 564, quia repressa est actionis lurpitudo ; enim pacem dederunt post aliquot annorum poeni
ita hoc loco non quælibet labiorum peccata , non tentiam his qui persecutionis tempore Cliristum
calumnias, non blasphemias , sed ea tantum lenius negaverant. Al æquum fuit severiora in eos exem
tractat , quæ adeo gravia non erant, vel etiam ob pla stalui, qui tranquillis temporibus hoc scelus
declinalam actionis iurpitudinem , ut patet ex his admitterent.
803 S. BASILI MAGY 80 )

quo e vita excedit , sacramento dignus habeatur Α γείσθαι χρεωστεί , εν τω καιρώ η έκβαίνει του βίου ,
ob fidem in Dei clementiam . του αγιάσματος αξιούμενος, πίστει της παρά Θεού
φιλανθρωπίας .
LXXIV . Quod si unusquisque eorum , qui in pra ΟΔ' . Εάν μέντοιγε έκαστος των εν τοις προγε
aictis peccatis fuere , pænitentiam agens, bonus γραμμένοις αμαρτήμασι γενομένων σπουδαίος γένη
evaserit , is cui a Dei benignitate ligandi alque ται , εξομολογούμενος και πιστευθείς παρά της του
solvendi credila potestas , si clementior fiat , Θεού φιλανθρωπίας λύειν και δεσμεϊν, ει φιλανθρω
perspecta illius qui peccavit penitentiae magnitu- πότερος γένοιτο , το υπερβάλλον της εξομολογήσεως
dine , ad diminuendum pænaruin tempus , non erit ορών του ημαρτηκότος, εις το ελαττώσαι τον χρόνον
dignus condemnatione, cum ea quæ est in Scriplu των επιτιμίων , ουκ έσται καταγνώσεως άξιος της
ris , historia nos loceat, cos qui cuni majore labore εν ταϊς Γραφαϊς ( 286)ιστορίας γνωριζούσης ημίν τους
pa :nilentiam agunt, cito Dei misericordiam con μετά μείζονος πόνου εξομολογουμένους ταχέως την
sequi, του Θεού φιλανθρωπίαν καταλαμβάνειν .
LXXV . Qui cum sua ex patre vel ex matre so OE'. Ο αδελφή ιδία εκ πατρός ή εκ μητρός συμ
Yore pollutus est , in domum orationis ne permilla- μιανθείς εις οίκον προσευχής μη επιτρεπέσθω παρ
tur accedere , donec ab iniqua et nefaria actione B είναι , έως αν αποστή της παρανόμου και αθεμίτου
tesislal. Postquam autem in horrendi peccati sen πράξεως . Μετά δε το ελθείν εις συναίσθησιν της
sim et animadversionem venerit, triennio fleat , φοβεράς αμαρτίας εκείνης, τριετίαν προσκλαιέτω,
slans propier fores domus orationis , et rogans po τη θύρα των ευκτηρίων οίκων παρεστηκώς , και δεό
pulum ingredientem ad orationem , ut unusquisque μενος του λαού εισιόντος επί την προσευχήν, ώστε
misericorditer pro ipso intensas ad Dominum έκαστον μετά συμπαθείας υπέρ αυτού εκτενείς ποιεί
preces ſundat . Postea autem alio triennio ad so σθαι προς τον Κύριον τας δεήσεις. Μετά δε τούτο
lam auditionem admillatur, et , Scripturis doctri άλλην τριετίαν εις ακρόασιν μόνην παραδεχθήτω ,
naque auditis, ejiciatur , nec dignus habeatur ora και ακούων των Γραφών και της διδασκαλίας έκ .
tione . Deinde , si modo illam cum lacrymis ex βαλλέσθω , και μη καταξιούσθω προσευχής. Έπειτα,
quisierit, et Domino cum cordis contritione ct είπερ μετά δακρύων εξεζήτησεν αυτήν, και προσ
valida humiliatione supplex procideril , delur ei έπεσε τω Κυρίω μετά συντριμμου καρδίας και
substratio per alios tres annos . Et , postquam pa ταπεινώσεως ισχυράς , διδάσθω αυτώ ή υπόπτωσις
nitentiæ fructus dignos ostenderit , anno decimo in έν άλλους τρισίν έτεσι . Και ούτως , επειδάν τους
fidelium orationes suscipiatur sine oblatione : et καρπούς της μετανοίας αξίους επιδείξηται, το δε
C
v's annis duobus una cum fidelibus steterit ad ora κάτω έτει εις την των πιστών ευχήν δεχθήτω χωρίς
tionem , ita demum dignus habealur boni commu προσφοράς και δύο έτη συστάς εις την ευχήν τοις
nione. πιστοίς, ούτω λοιπόν καταξιούσθω της του αγαθού
κοινωνίας .
LXXVI . Eadem est ratio de iis quoque qui suas ος '. Ο αυτός τύπος και περί των τάς νύμφας
nuruis accipiunt . εαυτών λαμβανόντων .
329 LXXVIJ . Qui relinquit legitime sibi copula ΟΖ' . Ο μέντοι καταλιμπάνων (29) την νομίμως
tam inulierem , el aliam ducit , ex Domini senten αυτό συναφθείσαν γυναίκα, και ετέραν συναγόμενος,

(28 ) Της εν ταϊς Γραφαϊς . Observat Zonaras
sanctum Patrem ad ea , quæ narrantur de Manasse,
Ezechia el aliis ejusmodi, digitum intendere. Hanc
autem canonis esse sententiain contendit Balsamon ,
ut episcopi non solum poenaruin lempus immi
nuani, sed ipsas etiam poenas commutent : in quo
quidem sibi nonnullos ait non assentiri. Ipse la
men falelur magnam esse debere cautionem . Nar
ral eniin cum miles voluntarii homicidii reus a Dissolvendum esse duxerit , nec ante reslitueril
quodam episcopo post breve admodum pænitentiae
tempus absolulus fuisset tempore Lucie patriarchie,
synodum jussu imperatoris graviter id ferentis
convocatam , de episcopi facto deliberasse. Ac
episcopum quidem sese hujus canonis et aliorum
similium auctoritate deſendisse , sed ad tempus a
ministerio remotum fuisse , et militem rursus pe
nitentiæ subjectum : pronuntiante synodo licere
quidem episcopis canonicas penas augere el mi
nuere, sed aranearum filis ligare, quæ debent tri
bus rudentibus alligari, non licere.
(29 ) Καταλιμπάνων . Loquitur S. Pater de viro
injuste legitimam uxorem dimitlenie . Nam si adul .
terium intercessisel, pon janı legitima usor esset
ex sententia Basilii , qui adulteram ejici jubel, non fuissel mariti, ac multo durior, quam uxoris con
modo permittit. Atque hoc quidem peccatum ho
minis legitimam uxorem dimillentis et aliam du
ceiitis , adulterium fatelur esse , si Domini sen
tentia spectelur, secus , si canones Palrum . Quam
obrem eamdem pænam imponit ac graviori forni
cationi in canone 59, cum hoc tamen levi discri
mine quod in canone 59 duo anni inter flentes
assignantur, unus vero in hoc sepluagesimo septimo.
Hoc autem matrimonium , quod legitima uxore di
missa contrabitur, etsi Basilius instar adulterii non
jubet puniri, minime lamen dubium , quin penslus
communionem , quam illegitima uxor essel dimissa .
Thud autem dificilius est slaluere , quid de mia
trimonio post ejeclam uxorem adulterain con
liacto senserit. Ralum a Basilio habitum fuisse
ejusinodi matrimonium pronuntial Arislenus . Atque
od quidem Basilius conceptis verbis non declarat ;
sed tamen videlur hac in re a saniori ac meliori
sententia discessisse . Nam 1 ° parilum injuste di
missum ab alio matrimonio non excludit, ut vidi
inus in canonibus 9 et 35. Porro non videlur jure
dimillenti denegasse, quod injuste dimisso conce
debat . 2. Cum jubeat uxorem adulteram ejici, via
dubinın est quin matrimonium adulterio uxoris
dissolutum existiniaverit. Prælerea dura admodum
ditio , si nec adulteram retinere , nec aliam ducere
integrum ſuisset
808 EPISTOLARUM CLASSIS II . EPIST. CCXVII . 806

κατά την του Κυρίου απόφασιν , τα της μοιχείας A ta adulterii subjicitur judicio. Sed statutum est
υπόκειται κρίματι . Κεκανόνισται δε παρά των Πα Palrum nostrorum canonibus , ut ii anno fleant ,
τέρων ημών τους τοιούτους ενιαυτόν προσκλαίειν , biennio audiant , triennio substernantur , septimo
διετίαν επακροάσθαι , τριετίαν υποπίπτειν · τω δε consistant cum fidelibus, et ila oblatione digni ha
εβδόμω συνίστασθαι τους πιστούς και ούτω της beantur , si cum lacrymis penitentiam egerint .
προσφοράς καταξιούσθαι, εάν μετά δακρύων μετα
νοήσωσιν .
ΟΗ'. Ο δε αυτός τύπος κρατείτω και επί των τάς LXXVIII . Eadem aulem forma observetur et in
δύο αδελφάς λαμβανόντων εις συνοικέσιον ει και eos qui sorores duas in matrimonium ducunt , elsi
κατά διαφόρους χρόνους . diversis temporibus.
00'. Οι δε ταις μητρυιαις ταις εαυτών επιμαινό LXXIX . Qui autem in suas novercas insaniunt ,
μενοι τω αυτώ υπόκεινται κανόνι , ώ και οι ταϊς εαυ sunt eidem canoni obnoxii , cui et ii , qui insa
των αδελφαίς (30 ) επιμαινόμενοι. niunt in suas sorores .
Π'.Τήν δε πολυγαμίαν(30 )οι Πατέρες απεσιώπησαν , LXXX . Polygamiam Patres silentio prætermi
ως κτηνώδη , και παντελώς αλλοτρίαν του γένους sere , ut belluinam , prorsusque ab hominum ge
των ανθρώπων. Ημίν δε παρίσταται πλέον τι πορ- B nere alienim . Ea autem nobis videtur peccatum
νείας είναι το αμάρτημα. Διό εύλογον τους τοιούτους esse fornicatione majus. Quapropter consentaneum
υποβάλλεσθαι τους κανόσι · δηλονότι ενιαυτόν προσ est eos subjici canonibus , ut scilicet postquam
κλαύσαντας, και εν τρισίν υποπεσόντας , ούτω δε anno fleverint, et tribus substrati fuerint , sic susci
κτούς είναι ( 51 ). piantur,,
ΠΑ' Επειδή δε πολλοί εν τη των βαρβάρων κατα LXXXI . Quoniam autem inulti in barbarorum
δρομή παρέβησαν την είς Θεόν πίστιν , όρκους εθνι incursione fidem in Deum violarunt , sacramenta
κούς επιτελέσαντες , και αθεμίτων τινών γευσάμε- gentilia jurantes , et nefanda quadam gustantes ,
νοι , τών εν τοίς ειδώλοις (52) τοϊς μαγικοίς προσ quæ ipsis in magicis idolorum templis apposita
ενεχθέντων αυτούς , ούτοι κατά τους ήδη παρά των fuere , ii secundum canones jam a Patribus nostris
Πατέρων ημών (33) εξενεχθέντας κανόνας (33) οικο editos dispensentur. Nam qui vim gravem per lor
νομείσθωσαν. Οι μεν γάρ ανάγκην χαλεπήν εκ βασά menta sustinuere , nec ferentes labores , ad nega
νων υπομείναντες , και μη φέροντες τους πόνους, tionem tracti sunt , tribus annis non recipianlur,
και ελκυσθέντες προς την άρνησιν , έν τρισίν έτεσιν et duobus audianı , et ubi annis tribus substrali
αδέκτους είναι , και εν δυσιν ακροάσθαι " και έν τρι- C fuerint , sic ad communionem admillantur. Qui
σιν υποπεσόντας , ούτω δεκτους γενέσθαι εις την vero sine magna vi fidem in Deum prodiderunt ,
κοινωνίας : οι δε άνευ ανάγκης μεγάλης προδόντες mensamque alligerunt demoniorum , et gentilium
την εις Θεόν πίστιν , και αψάμενου της τραπέζης των sacramenta jurarunt , ejiciantur quidem tribus an
δαιμονίων, και ομόσαντες όρκους Ελληνικούς , εκ pis , duobus audiant : ubi vero annis tribus in sub
βάλλεσθαι μεν εν γ' έτεσι , και εν β' ακροάσθαι : εν stratione oraverint , et per 330 alios tres cum
(50) Ταϊς εαυτών αδελφαίς. Prima specie non lere dixerat in canone 50 ? At canon ille 50 de tri
omnino perspicuum est vtrum sorores ex utroque gamis nominatim agit. Videtur ergo ad eosdein re
parenle intelligat, an lantuin ex alterutro. Nam cum lerendus octogesimus. Justo sane severior hæc
in canone 79 eos qui suas nuris accipiunt non se doctrina videbitur : sed ita de trigamis staluisse
verius puniat, quam cui cum sorore ex matre vel Basilium minime mirabitur quisquis similia plu .
ex patre rem habent, forte videri posset idem sta rium Patrum dicta pensabıt , imprimis Gregorij Na
lilere de iis qui in novercas insaniunt. Sed tamen zianzeni apud quem in orat. 31 tertiæ nupliæ tapa
multo probabilius est eamdem illis pænam imponi, voués, iniquitas dicuntur. Vide Adilenda.
ac iis qui cum sorore ex utroque parente contami ( 51) Ούτω δεκτούς είναι. Recipi eos in consi
nantur. Non enim distinctione utiliir Basilius ut in stentium locum existimant Balsamon et Zonaras,
canone 75 ; nec mirum si peccatiim cum noverca in ipsam communionen Aristenus, qui quatuor lan
gravius quam cum nuru, ob factain patri injuriam, D tuni annos numerat, hanc tamen conditionem ad
judicavil. dens , ut matrimonium dissolvatur. Confirmari po
( 30) Τήν δε πολυγαμίαν . Polyganie nomine test Zonara et Balsamonis sententia ex canone 4, "
Zonaras ei Balsamon non trigamiam interprı tan ubi quinque anni trigamis decernuntur. De hac se
lur, sed bitragåmiam . Trigamiam canonibus et le verilale non videtur detrahere hic canon octogesi
gibus permissam esse, vetitam autem tetragamiam mus, qui ad intendendas po :ius quam remillendas
lestanlur. Unde nihil in hoc canone durius aut justo trigamorum ponas instituius est.
severius animadvertunt. Videtur idem sentire Ari (32) Ειδώλοις. Lego cum Combefisio είδωλείοις .
slenus, qui polygamiam , de qua in hoc canone agi (53) Πατέρων ημών . Αncyranos Patres designat,
tur, scelus appellat. Valde mihi arridet hæc inter quiorum magna videtur fuisse in Cappadocia et fini.
prelatio ; demitigal enim hujus canonis asperita limis provinciis auctoritas. Quanquam in hoc tan
lem . Sed lamen magnis illis interpretibus assentiri tum eos sequitur, quod eorum exemplo discrimen
non possum . Nam ipsam Irigamiain polygamiæ no ponal inter eos , qui lornientis cesserunt, et eos qui
wine notarj ait Basilius in canone 4, eamque ex lege facilius superati sunt . Nam Ancyrani Patres multo
contrabi negat in canone 50. Præterea animadver.. sunt leniores , ac iis qui solis supplicii aut bonorum
lendum est Basilii propositum . Cur enim polyga- direptionis aut exilii minis cesserunt, non longio
mos in hoc canone octogesimo subjicit canonibus, rem sexennio pænitentiam imponunt can . 6 .
id est inter Mentes pænitentiam agere jubet, nisi (34) Karóraç. Sic nostri codices mss. Editi vó
quia eos publicis condemnationibus subjici non so μους και κανόνας .
 807 S. BASILII MAGNI 803
fidelibus ad orationem steterint , sic admittanlur A ύποπτώσει δε εύξαμένους εν γ έτεσι , και ένα άλλους
ad boni communionem . γ ' συστάντας τους πιστούς εις την δέησιν , ούτω δε
κτούς είναι τη του αγαθού κοινωνία.
LXXXII . De iis etiam qui pejerarunt , si vi qui ΠΒ' . Και περί των επιορκησάντων, ει μεν εκ βίας
dem atque necessitate juramenta transgressi sunt , και ανάγκης παρέβησαν τους όρκους , κουφοτέροις
pænis levioribus subjiciuntur , sic ut post sex an υπόκεινται επιτιμίοις , ώστε μετά ς ' έτη είναι αυτούς
nos possint suscipi . Sin autem , vi non illata , li δεκτούς · ει δε άνευ ανάγκης προδόντες την εαυτών
dem suam prodiderunt , ubi duobus annis fleve πίστιν , εν δυσιν έτεσι προσκλαύσαντες , και εν δυσίν
rint et duobus annis audierint , et per quinque άκροασάμενοι , και εν πέντε ( 55 ) εν υποπτώσει
oraverint in substratione , et per alios duos sine ευξάμενοι , και εν δυσίν άλλοις άνευ προσφοράς εις
oblatione ad precationis communionem fuerint την κοινωνίας της προσευχής παραδεχθέντες , ούτω
admissi , ila demum , digna videlicet pænitentia τελευταίον αξιόλογον , δηλαδή, την μετάνοιαν επι
ostensa , in corporis Christi communionein resti δειξάμενοι , αποκαταστήσονται εις την κοινωνίας του
tuentur . σώματος του Χριστού .
LXXXIII . Qui vates consulunt , et consuetudi ΠΓ' . Οι καταμαντευόμενοι , και ταϊς συνηθείαις
nes gentium sequuntur , aut aliquos in suas edes B των εθνών ακολουθούντες , ή εισάγοντές τινας εις
introducunt ad remediorum inventionem , et ex τους εαυτών οίκους επί ανευρέσει φαρμακειών ( 36),
piationem , hi in canonem cadant sexennii. Post και καθάρσει , υπό τον κανόνα πιπτέτωσαν της εξα
quam anno fleverint , et anno audierint, et annis ετίας . Ενιαυτόν προσκλαύσαντες , και ενιαυτόνακροα
tribus fuerint substrati , et anno cum fidelibus sle σάμενοι , και εν γ' έτεσιν υποπίπτοντες, και ενιαυτόν
lerint, sic admillantur. συστάντες τους πιστούς , ούτω δεχθήτωσαν.
LXXXIV . Hæc autem omnia scribimus , ut fru ΠΑ'. Πάντα δε ταύτα γράφομεν, ώστε τους καρ
clus probentur poenitentiæ . Non enim omnino πους δοκιμάζεσθαι της μετανοίας . Ου γαρ πάντως
tempore dijudicamus res ejusmodi , sed ad modum το χρόνο κρίνομεν τα τοιαύτα , αλλά το τρόπο της
pænitentiæ allendimus. Quod si qui dillicile avel μετανοίας προσέχομεν. Εάν δε δυσαποσπάστως
lantur a propriis moribus , carnisque voluptatilus έχωσι των ιδίων ετών, και ταίς ηδοναίς της σαρκός
servire malint quam Domino , et vitam secundum μάλλον δουλεύειν θέλωσιν ή τω Κυρίω , και την
Evangelium instituere nolint , nulla est nobis cum κατά το Ευαγγέλιον ζωήν μή καταδέχωνται , ουδείς
illis communis ratio . Nos enim in populo inobse- ημίν προς αυτούς κοινός λόγος . Ημείς γαρ εν λαώ
quenti et contradicenti edocti sumus audire : Ser απειθεί και αντιλέγοντι δεδιδάγμεθα ακούειν , ότι
vans serva animam tuam " . Ne igitur committamus, C Σώζων σωζε την σεαυτού ψυχήν. Μή τοίνυν κατα
ul cum talibus pereamus : sed grave judicium for δεξώμεθα συναπόλλυσθαι τοις τοιούτοις ' αλλά φοβη.
inidanles , et terribilem retributionis Domini diem θέντες το βαρύ κρίμα , και την φοβεραν ήμέραν της
ob oculos habentes , ne velimus una cum alienis ανταποδόσεως του Κυρίου προ των οφθαλμών λαβόν
peccatis perire . Si enim nos non erudierunt ler . τες, μή θελήσωμεν αμαρτίαις αλλοτρίαις συναπόλ
ribilia Domini , nec tales plagæ adduxerunt, ut λυσθαι . Ει γάρ μή επαίδευσεν ημάς τα φοβερά του
nos a Domino propler nostram iniquitatem dere Κυρίου , μηδε αι τηλικαύται πληγαι εις αίσθησιν
lictos , barbarorumque in manus tradilos sentire ημάς ήγαγον (57 ) , ότι διά την ανομίαν ημών εγκατέ
mus , et populum apud hostes captivum abductum λιπεν ημάς ο Κύριος , και παρέδωκεν εις χείρας
esse , ac dispersioni traditum , quia hæc audebant βαρβάρων , και απήχθη αιχμάλωτος εις τους πολε
qui Christi noir en circumferunt : si non noverunt , μίους ο λαός , και παρεδόθη τη διασπορά , διότι ταύτα
neque intellexerunt , propterea venisse in nos ετόλμων οι το όνομα του Χριστού περιφέροντες · ει
iram Dei ; quæ res nobis cum his communis est ? μή έγνωσαν ( 58), μηδέ συνήκαν , ότι διά ταύτα ήλθεν
Sed tamen obtestari eos el noctu et interdiu , et pu εφ' ημάς η οργή του Θεού · τίς ημϊν κοινός προς
blice et privatim debemus ; nos autem simul τούτους λόγος ; Αλλά διαμαρτύρεσθαι αυτούς και
D
12 Gen. ΧΙΧ , 17.
(35) 'Er hérte. Sic codices melioris notæ. Nun morbos pellendos , ut observant Balsamon et Zona
nulli habent įv roé U.TOTW , in quinto. Sic videtur le ras. Hinc mullo lenior in hoc canone pænitentia ,
gisse interpres. Sed hæc scriptura minime proba. quam in sexagesimo quinto. Distinctione ulilur
bilis . Vix enim gravius puniretur jusjurandum li S. Gregorius Nyssenus in slaluenda hujus peccati per
bere et sponte infractum , quaa vi et impressione nitentia . Sancit enim canone 3 ut qui se converlunt
violalum ; nec aliud esset inter utrumque, quam ad præstigialores , aut vales, aut eos qui dæmonum
unius anni discrimen . Legitur èy Tréu TITW in Pan opera piacula quædam et malorum avertendorum
dectis . Sed Balsamon et Zonaras el Aristenus in arlem profitentur , bi si fidei negandæ consilio id
suis interpretationibus agnoscunt undecim annos . fecerini, iisdem pænis ac apostatie subjiciantur ;
Præterea decem anni imponuntur perjuris in ca sin autem gravissimo quodam dolore et damno
none 64, cui quidem canoni aliqua videtur inesse cum perculsi , eodem modo puniantur, ac qui tormentis
hoc octogesimo secundo discrepantia ; ſorle quia lempore confessionis cesserunt.
in priore nulla slaluilur distinctio coacti el volun (37 ) " Ηγαγον. Sic mss . codices melioris note .
tarii perjurii. Edili ñrov. Pandectæ cum codicibus mss . consen .
(56 ) Φαρμακειών . Longe alio sensu usurpatur hoc tiunt.
loco ea vox ac in canone 6s, in quo venefica ad (38) Ει μη έγνωσαν». Sie antiquissimi codices
perniciem inventa designat : hic autem remedia ad el Pandectae . Editiones Basilii ει μή συνέγνωσαν.
SO) EPISTOLARUM CLASSIS II . EPIST . CCXVII. 810
νυκτός και ημέρας, και δημοσία και ιδία οφείλομεν · A abripi eorum improbitatibus, ne feramus, maxime
συναπάγεσθαι δε αυτών ταις πονηρίαις μη κατα quideni optantes eos lucrifacere , et a maligni la
δεχώμεθα , προσευχόμενοι μάλιστα μεν κερδήσαι αυ queo eripere ; sed si hoc non possumus , studea
τους και εξελέσθαι της παγίδος του πονηρού » εάν mus sallem animas nostras ab æterna condemna
εε τούτο μή δυνηθώμεν , σπουδάσωμεν τας γούν tione servare .
εαυτών ψυχάς της αιωνίου κατακρίσεως περισώ
σασθαι .

ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΣΙΗ'. 331 EPISTOLA CCXVIII .

Basilius, paucis de Eliani negotio et de sao post iter Ponticum morbo præmissis , Amphilochium rogat, ul episcororun
Lyciæ, quos audierat ab Asianorum kæresi alienos esse, ac suam communionem amplecti velle, sententium exploret,
probo aliquo viro in hanc regionem misso.
'Αμφιλοχίω , επισκόπω Ικονίου . Amphilochio, Iconii episcopo .

Την μεν χρείαν , ής ένεκεν παρεγένετο ο αδελφός Illud quidem negotium , cujus causa venerat fra
Αιλιανός , κατώρθωσεν εφ' εαυτού , ουδε μιάς παρ' B ler Ælianus, ipse per se conſecit, nec ulla nostra
ημών συνεργίας προσδεηθείς · ημίν δε διπλήν έδωκε ope indiguit. Duplicem autem a nobis iniit gra
χάριν , κομίσας τα γράμματα της σης θεοσεβείας, tiam , et quod litteras pietatis tuæ allulit, et quod
και αφορμήν των προς σε γραμμάτων ημίν παρασχό lillerarum ad le occasionem nobis subministravit.
μενος. Και προσαγορεύομεν ούν δι' αυτού την αλη Per eum igitur et luam salutamus genuinam ac non
θινήν σου και αμίμητον αγάπην και παρακαλούμεν imitabilem charitatem , ac rogamus ut pro nobis
προσεύχεσθαι περί ημών , νύν, είπερ ποτέ , της εκ preceris, qui nunc, si unquam alias , precum tua
των προσευχών σου βοηθείας προσδεομένων. Το γάρ rum ope indigemus. Nam meum corpus ex itinere
σώμα μου , έκ της οδού της επί τον Πόντον συντριβεν, Pontico confraclum , morbo aflictalur intolerabili.
υπό άρρωστίας συνέχεται ουκ ανεκτώς . Εκείνο δε Illud autem et dudum volebani luæ prudentiæ no
και πάλαι έβουλόμην γνώριμον ποιήσαι τη ση συν lum facere, non quod alia potiore interpellante
έσει ( ουχ ώς (59 ) υπ ' άλλης προηγουμένης αιτίας causa oblitus sim ; sed nunc commonefacio , ut
διακρουσθείς εξελαθόμην) · νύν δε υπομιμνήσκω, ίνα virum diligentem digneris in Lyciam millere, qui
καταξιώσης άνδρα σπουδαίον πέμψαι εις την Λυκίαν, veræ fidei quinam sint seclalores exploret . For
κατασκέψασθαι , τίνες εισίν οι της ορθής πίστεως. tasse enim non sunt negligendi , siquidem vera
Δεί γάρ τάχα μη παρoφθήναι αυτούς , είπερ αληθή c sunt, que unus aliquis ex piis viris illinc ad nos
έστιν ά τις των εκείθεν παραγενομένων προς ημάς venientibus narravil, eos ab Asianorum sententia
ευλαβών διηγήσατο · ότι , πάντη προς το ' Ασιανών prorsus alienos , communionem nostram amplecti
φρόνημα απηλλοτριωμένοι , ημάς καταδέχονται επι velle. Si quis autem ilurus est, perquirat Coryda
γράφεσθαι κοινωνούς . Ει δε μέλλει τις απιέναι , επι - lis Alexandrum ex monacho episcopum , Limyræ
ζητησάτω έν Κορυδάλους Αλέξανδρον από μοναζόν- Diatinum, Cyris Tatianum et Polenmona el Maca
των επίσκοπον, και εν Λιμύρα Διάτιμον , και εν rium presbyleros , Pataris Eudemum episcopum ,
Κύροις( 40) Τατιανών και Πολέμωνα και Μακάριον πρε- Telmesi Hilarium episcopum , Pheli Lollianum epi
σβυτέρους, εν Πατάροις επίσκοπον Εύδη μον , εν Τελ scopum . Hos et plures adhuc indicavit mibi ali
μεσω Ιλάριον επίσκοπον, εν Φέλω Λολλιανών (41 ) quis recte de fide sentire : ac gratias Deo habui
επίσκοπον . Τούτους και έτι πλείους ανεγνώρισε τις plurimas, si qui omnino in Asiano tractu extra
ημίν , ώς υγιαίνοντας περί την πίστιν · και πολλών labem hæreticorum sint . ltaque si fieri potest ,
έσχον ( 12) χάριν τω Θεώ, εί τινες όλως εν τω κλίματι interim eos sine litteris exploremus : re autem
τω Ασιανώ έξω εισί της βλάβης των αιρετικών : perspecta , tum demum et litteras dabimus . curia

(39) Our ós. Legit Combelisius oú ús. Cujus rei D eos male audiisse. Porro non mirum in lanta re
oblitus eram cespitante memoria ob aliam rem ma . rum ecclesiasticarum perturbatione , si ejusmodi
joris momenti. Sed displicet hæc emendatio , non presbyterorum communionem appetebat, quorum
solun quia nullo nititur vetere libro, sed etiam cum cpiscopis non communicabat. Sic enim cum
maxime quia non redolel summam Basilii pietatem , presbyteris Tarsensibus, minime vero cum episco
cui nibil antiquius erat pace et unitate Ecclesia po Társensi' conjunctus erat : plures in Sebastiæ
rum. presbyterio communicatores habebat, quamvis ab
(40) Εν Κύροις. Codex Claromontanus εν Νυ Eustaihii communione discessisset , ut patet ex
pois. Sed legendum èv Múpois. Non Tatianus ille epistolis 113 , 114 , 237. Paulo ante legitur in co
faclus est episcopus Myrensis, ac interfuit concilio dice Vaticano από μοναζόντων και επίσκοπον, mona
C. P. Nondum ad hanc dignitatem pervenerat, cuin chum et episcopum .
hæc scriberetur epistola ; nam ei Basilius non (41 ) Λολλιανόν . Ιta Med . , Vat . et Clarom . Editi
alium quam presbyteri tilulum deſert, qui ei cum Λουκιανόν . Coisl . primus Λουλιανόν . Scriptura quam
Polemone et Macario communis est . Videtur etiam sequimur conseniit cum subscriptionibus concilii
Diatimus nequaquam Limyræ episcopus fuisse ; sed C.P. inter quas legitur Lollianus. Ibidem codex Va
tantum presbyter . Illum enim episcopi nomine non ticanις έν Φελλώ.
designai Basilius ; et presbyteri titulus ad eum , (42 ) " Εσχον. Sie veteres libri , pro eo quod erat
itidem ut ad tres alies, videtur referri. Silentium in editis έχον .
1
Basilii de episcopis Limyræ et Myræ argumento est Alias CCCCIII . Scripla anno 375 .
PATROL . GR . XXXII . 26
811 S. BASILII MAGNI 12
Dimusque ut aliquem ex illis ad congressum no- Α Εάν μέν ούν ή δυνατόν , τέως άνευ γραμμάτων αυ
strum advocemus . Cedant autem omnia commode τους κατασκεψώμεθα (45) : πεισθέντες δε , λοιπόν και
ac prospere Ecclesiæ Iconiensi nobis desideratis αποστέλλομεν επιστολήν , και σπουδάζομέν τινα εξ
simæ. Honorandum omnem clerum el eos qui una αυτών προσκαλέσασθαι εις την συντυχίαν ημών.
cum tua pietate sunt, per le salutamus. Γένοιτο δε πάντα εν καιρώ περί την ποθεινοτάτην
ημίν Εκκλησίαν την Ικονίου . Πάντα τον τίμιον κλήρον και τους συνόντας τη θεοσεβεία σου ασπαζόμεθα
διά σου .
332 EPISTOLA CCXIX' . ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΣΙΘ' .

Cum Basilius a Theodoro subdiacono didicissel dissensiones in clero Samosatensi exortas esse ; elsi sciebat Eusebium ea
de re ad illos scripsisse, suum quoque illis dulorem significat, hortaturque ne laudem ex perseculione comparalam dis
sensionibus amittant.
Clero Samosatensi. Το Σαμοσατέων κλήρω .
1. Qui omnia in pondere et mensura 13 defi nit 1. Ο πάντα μέτρα και σταθμό ορίζων ημίν Κύ
nobis Dominus , et tentationes inducit 16 quæ vires ριος , και τους πειρασμούς επάγων μη υπερβαίνον
nostras non superent, sed probat quidem pietatis B τας ημών την δύναμιν , αλλά δοκιμάζων μεν διά της
athletas per afflictionem , nec tanien ultra quam περιστάσεως τους αγωνιστές της ευσεβείας , ουκ
ferre queunt , sinit tentari 18 , datque potum in la έων δε πειρασθήναι υπέρο δύνανται υπενεγκείν ,και
Crymis in mensura 16 iis , qui delbent ostendere , an ποτίζων δάκρυσιν ( 44) εν μέτρω τους οφείλοντας δι
in aflictionibus graturn Deo animum servent ; in δαχθήναι (45) , ει εν ταις θλίψεσι το προς τον Θεόν ευ
hac maximme circa vos dispensatione suam beni- χάριστον διασώζουσι μάλιστα επί της οικονομίας
gnitatem declaravit, non sinens vobis ab inimicis της καθ' υμάς το εαυτού φιλάνθρωπον εφανέρωσε ,
persecutionem ejusmodi inſerri, quæ posset ali μη συγχωρήσας υμίν τον παρά των εχθρών διω
quos evertere, aut de fide in Christum commo γμών τοιούτον επενεχθήναι, οίον δύνασθαι περιτρέψα:
vere . Vos enim cum levibus et quos facile sit su τινάς ή διασαλεύσαι από της εις Χριστόν πίστεως .
perare adversariis conjungens , prænium vobis Κούφοις γάρ και ευκαταγωνίστους αντιπάλους παρα
patientiæ in illis vincendis præparavit. S : d com ζεύξας υμάς , εν τη κατ' αυτών νίκη το βραβείον
munis ille nostræ vitæ hostis, qui suis artificiis υμίν της υπομονής ηύτρέπισεν . Αλλ ' ο κοινός εχθρός
benignitati Dei adversatur, postquam vos vidil va της ζωής ημών , ο ταϊς εαυτού μεθοδείαις αντιμαχό
lidi muri instar assultum extrinsecus contemnere , μενος του Θεού τη χρηστότητι, επειδή είδεν υμάς ως
id, ut audio, excogitavit, ut inter vos mutuo que- C τείχος κραταιόν της έξωθεν προσβολής καταφρονούν
dam offensiones et pusilli animi dissidia nasce τας , εν υμίν αυτοίς , ως ακούω, επενόησε γενέσθα :
rentur : quæ initio quidem parva , et facile sana τινάς λύπας προς αλλήλους και μικροψυχίας · αι παρά
bilia , temporis progressu per contentionem aucta μεν την πρώτην μικραί εισι και ευθεράπευτοι , προ
in malum prorsus insanabile vergere solent. Qua ϊόντος δε του χρόνου υπό φιλονεικίας αυξανόμε
propter adductus sum ut per hanc epis: olam vos ναι (46) , είς ανίατον παντελώς εκπίπτειν πεφύκασι .
adhortarer. Quod si fieri posset, venissem ipse , Διό ώρμησα προς την διά του γράμματος τούδε πα
vosque per me ipse rogassem . Sed quia id tem ράκλησιν. Ει μεν ήν ( 47 ) δυνατόν , αυτός αν παρε
pora non sinunt, hanc vobis epistolam , veluti ali γενόμην , και δι' εμαυτού ικέτευσα υμάς · επειδή
quod supplicantis insigne , prætendimus, ut adhor δε τούτο οι καιροί ουκ επιτρέπουσι , την επιστολήν
tationes nostras reverili , solvatis omnem inter vos ταύτην ανθ' ικετηρίας υμίν προτείνομεν · ένα , αιδε
contentionem , mihique cito bonum nuntium milla σθέντες ημών τάς παρακλήσεις , καταλύσητε πάσαν
tis dimissarum inter vos offensionum . την προς αλλήλους φιλονεικίαν (48 ) , και ταχέως μου
διαπέμψησθε την αγαθήν αγγελίαν , ότι αφήκατε αλλήλοις τας μέμψεις.

13 ** Matth . vi , 13.
Sap. x1 , 21 . 15 | Cor. x , 13. 16 Psal . LΧΧΙΧ , G.

Alias CCLXXX. Scripla anno 375. D silio deest in sex mss.

(45) Κατασκεψώμεθα . Clarom . επισκεψώμεθα. (45 ) Διδαχθήναι . Duo Regii codices , Vat . , Paris.
Paulo post legimus cum codicibus Med . et Coisl . et Coisl. secunduς διαδειχθήναι . Clarom. δειχθήναι.
primo αποστέλλομεν et σπουδάζομεν . Deest haec Nihil mutanduna . Illud enim διδαχθήναι idem vale:
epistola in Harlæano. Pro hac autem loquendi ra . ac δειχθήναι , id est , Ostendere et docere , ut per
tione habebant editi αποστελούμεν et σπουδάσο- spici potest ex epist. 244 , η . 5 .
MEY', quod quidem librariis nimium ad grammati (46) Αύξανόμεναι . Μed . et Coisl. primus αυξά
cae leges attentis tribuendum videtur . Scriptura , μεναι.
quam in contextum recepimus , confirmalur 'simili (47) Ει μεν ήν... παρεγενόμην καί. Ιta tres ve
loco epistolæ 244, n . 5, ubi Basilius Patrophilo tustissimi codices et Claroin . Editi Ει μεν ούν ήν...
significat dubium sibi non esse, quin Eustatbii con παραγενόμενος δι' εμαυτού.
luineliosa scripta noverit. Tum addit : El o' oux (48 ) Προς αλλήλους. Coisi . primus εις αλλή
ήλθεν εις σε τα γράμματα , αλλ' εγώ σοι απο λους . Paulo post idem codex cun Med. κατακλι
Gréiw . Quod si ad le scripta illa non pervenerunt, θείς. Clarom. υποκλιθείς. Ιbidem nonnulli codices
at ego ad le mittam . και ... δεξάμενος τά, alii δειξάμενος τά .
(44) Adrpvoir . Edili præmillunt šv quæ præpo
813 EPISTOLARUM CLASSIS II . EPIST . CCXX . 814
2. Εκείνο γάρ ειδέναι βούλομαι την σύνεσιν υμών, A 2. Sciat enim hoc, venim , prudentia vestra , il
ότι εκείνος μέγας παρά Θεώ, ο ταπεινοφρόνως υπο lum magnum esse apud Deum , qui se proximo
κατακλιθείς το πλησίον , και ανεπαισχύντως εφ' humiliter submittit , ac citra verecundiam crimina
εαυτόν αναδεξάμενος τα εγκλήματα , κάν μή αληθή in seipso recipit , etiamsi vera non sint, ut pacem,
ή , υπέρ του το μέγα όφελος την ειρήνην χαρίσα- magnum illud emolumentum, Dei Ecclesiae conci
σθαι τη του Θεού Εκκλησία . Γενέσθω ούν εν υμίν liet. Sit itaque inter vos certamen bonum , quis
άμιλλα αγαθή , τις πρώτος καταξιωθή υιός Θεού prior consequatur, ut filius Dei vocetur, banc sibi
κληθήναι , διά της ειρηνοποιίας εαυτό το αξίωμα dignitatem ob pacem compositam comparans .
τούτο περιποιησάμενος. Επέστειλε δε και ο θεοφι- Scripsit autem et religiosissimus episcopus vobis
λέστατος επίσκοπος υμίν τά πρέποντα , και επιστε quæ conveniunt, ac rursus scribet quæ ipsum de
λεί (49) πάλιν τα επιβάλλοντα αυτώ. Πλήν αλλά και cent . Verumtamen et nos , eo quod adhuc conces
ημείς , διά το έτι (50) συγκεχωρήσθαι εγγύτερου sum sit , ut vobis propiores simus, negligere res
υμών είναι , αμελείν των καθ' υμάς ου δυνάμεθα. vestras non possumus . Unde et cum advenisset
"Οθεν και παραγενομένου του ευλαβεστάτου αδελ religiosissimus frater Theodorus subdiaconus ,
φου Θεοδώρου του υποδιακόνου , και ειπόντος την dixisselque Ecclesiam in mestitia esse ac pertur
Εκκλησίανεν λύπη είναι και ταραχή , σφοδρώς συν- B batione, tum valde contriti, 333 et imo cordis
τριβέντες και βαθεία οδύνη την καρδίαν πληγέν . dolore perculsi , conticere non potuimus : sed vos
τες, ήσυχάσαι ουκ ήνειχόμεθα· αλλά παρεκαλέσαμεν adhortati sumus, ut omnem inter vos . juris di
υμάς , πάσαν δικαιολογίαν την προς αλλήλους δίψαν- sceptationem projicientes , pacem componalis, le
τας, καταπράξασθαι την ειρήνην, ίνα μήτε ηδονήν afferatis lætitiam adversariis , neve hanc Ecclesiae
τοίς εναντίοις παράσχησθε , μήτε το καύχημα της gloriationem prodatis , que nunc per totum terra
Εκκλησίας προδώτε , ο νυν εις πάσαν την οικουμέ rum orbem prædicatur, vos videlicet tanquam
νην διαβεβόηται, ότι οι πάντες, ώς υπό μιάς ψυχής και anima una et corde uno gubernatos, ita in uno
καρδίας οικονομούμενοι , εν εν σώματι ούτω διάγετε . corpore versari. ' Omnem Dei populum , honoratos
Πάντα τον λαόν του Θεού , τούς τε εν αξιώμασι και δυνα et magistratus, et totius cleri cælum per vestrain
στείαις πολιτικαίς (51 ) , και του παντός κλήρου το πλή- pietatem salutamus, adliortamurque ut sui ipso
ρωμα διά της υμετέρας ευλαβείας κατασπαζόμεθα , rum semper perinaneant similes . Nam incremen
και παρακαλούμεν ομοίους εαυτούς διαμείναι . Ουδε tum nullum exposcimus , eo quo :l accessionem om .
μίαν γάρ προσθήκην επιζητούμεν , διά τό πάσαν nem jam ipsi per edita bonorum operum specimina
υπερβολήν προλαβόντας αυτούς διά της των αγαθών C excluserint.
έργων επιδείξεις αποκλείσαι ( 52 ).

ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΣΚ' . EPISTOLA CCXX' .

Teslatur Basilius clericis Beræensibus, se ad eorum amorem exarsisse, leclis eorum litteris, et ipsorum ac lolius populi
virtule cognita ex sermone Acacii presbuleri. Pacem illis orut posi lot certamina, et ad perseverantiam horlulur.
Προς τους εν Βεροία Berææis.
Μεγάλην ο Κύριος έδωκε παραμυθίαν τους απο Magnum Deus præbuit solatium his , qui coram
λιμπανομένους της κατ' οφθαλμούς συντυχίας , την congredi non possunt , colloquium per litteras ;
διά του γράμματος ομιλίαν , έξ ής έστι μανθάνειν ex quo discere est non corpoream elligiem , sed animi
ου τον σωματικών χαρακτήρα , αλλ' αυτής της ψυχής ipsius indolem . Unde et nunc , postquam pietatis
την διάθεσιν . "Οθεν και νύν, δεξάμενοι τα γράμματα vestræ litteras accepimus , simul et vos cognovi
της ευλαβείας υμών , ομού τε εγνωρίσαμεν υμάς , mus , et vestri amorem corde concepimus , non
και την περί υμάς (53) αγάπην ταϊς καρδίαις ημών opus habentes longo tempore ad consuetudinem
ανελάβομεν , ου δεηθέντες χρόνου μακρού συνήθειαν conciliandam . Ex ipsa enim insita litteris sententia
εμπoιoύντος ημίν . Εξ αυτής γάρ της εναποκειμέ- D ad amoren pulchritudinis anime vestre exarsi
νης τοις γράμμασι διανοίας εις το φίλτρον του mus . Nam præler litteras , quæ quidem tales sunt,
κάλλους της ψυχής υμών εξεκαύθημεν. Και γάρ προς adbuc etiam fratrum internuntiorum habilis et apla
τοις έπεσταλμένοις , τοιούτοις ούσιν, έτι και η των indoles illustrius vestra nobis expressit. Nam desi
μεσιτευόντων αδελφών επιτηδειότης εναργέστερον deratissimus atque religiosissimus compresbyter
ημίν εδείκνυ τα καθ' υμάς . Ο γάρ ποθεινότατος και Acacius , plura quam scripsistis enarrans , et quo
ευλαβέστατος συμπρεσβύτερος ημών Ακάκιος , πλείο tidianum vestrum certamen , strenuamque pro
να των επεσταλμένων διηγούμενος , και υπ' όψιν pietate dimicationem ipsis oculis suljiciens , tan

(49) Και επιστειλεί. Ιta Ires vetustissimi codices , κούς.

φuibus alii favent , in quibus legitur επιστέλλει. Αt
editi admodum mendose και επιστέλλειν υμάς δεί
Tácy , ac vos decet iterum ad eum convenientia
scribere.
(30) "Ετι. Ηanc vocem addidimus ex septem
Inss. Ιbidem Coisl . primus εγγυτέρω .
(51 ) Πολιτικαίς. Sic mss. septem . Editi πολιτι
(32) 'Αποκλείσαι. Αddunt clausule Ioco έρθωσθε ,
valele, tres codices , nempe Harl . , Coisl . primus el
Clarom .
( 53) Την περί υμάς. He voces addite sunt ex
septem mss. Vaticanus codex την περί υμών.
Alias CCXCIX . Scripla anno 375 .
15 S. BASILII MAGNI SIG

tam mihi incussit admirationem , ac tantum accen • Α άγων την καθημερινήν υμών άθλησιν, και την εύτο
dit desiderium vestris bonis perfruendi, ut Domi νον υπέρ της ευσεβείας ένστασιν , τοσούτον ημίν εν
num regem , tempus aliquando dari , quo propria εποίησε το θαύμα, και τοσούτον ήγειρε (54 ) τον
etiam experientia rerum vestrarum statum cogno • πόθον της απολαύσεως των εν υμίν καλών, ώστε
scam , Nuntiavit enim mihi non solum vestram , προσεύχεσθαι ημάς τω Κυρίω γενέσθαι ποτέ καιρόν
quibus commissum est altaris ministerium , accura και διά της οικείας πείρας γνωρίσει τα καθ ' υμάς.
lam agendi rationem , sed populi etiam totius con Και γάρ απήγγειλεν ημίν ου μόνον υμών των την
cordiam , et eorum qui civitati prasunt, illiusque λειτουργίας του θυσιαστηρίου πεπιστευμένων την
res gerunt , magnanimos mores , ac sincerum in ακρίβειαν , αλλά και του δήμου παντός τήν συμφω
Deum amorem ; adeo ut beatam prædicem Eccle νίαν , και των καθηγουμένων της πόλεως και προπο
siarm ex talibus constantem , ac nunc vehementius λιτευομένων αυτης το μεγαλοφυές των τρόπων, και
precer spiritalem vobis tranquillitatem concedi, το γνήσιον της περί Θεον διαθέσεως , ώστε μακαρί
ut quæ nunc certaminis tempore perezistis, iis σαι ημάς την εκ των τοιούτων συμπληρουμένην Εκ
tempore quietis fruanmini . Selent enim quodam- κλησίαν, και εύχεσθαι νύν πλέον δοθήναι υμίν την
modo que in experiendo molesta sunt, voluptatem πνευματικήν γαλήνην · ένα & νύν εν τω καιρώ της
afterre recordantibus. Jam vero quod ad presentia B αθλήσεως επεδείξασθε , τούτων εν τω της ανέσεως
allinet , adhortor ros ut nemalis cedalis, neve animuin χρόνω κομίσησθε την απόλαυσιν . Πέφυκε γάρ πως τα
ob continentes erumnas despondealis . Prope enim δυσχερή κατά την πείραν ηδονήν φέρειν τους υπο
coronæ, et prope Domini ausilium . Cavele effun μιμνησκομένους . Το δε νύν έχον παρακαλούμεν υμάς
datis quæ jam exantlastis : neve irritum reddatis μή εκκακείν, μηδε απαγορεύειν προς την συνέχειαν
334 laborem loto terrarum orbe celebratum . των κακώσεων . Εγγύς γάρ οι στέφανοι , και εγγύς
Brevissimus rerum humanarum status : Omnis ή αντίληψις του Κυρίου . Μή εκχέετε τα προπεπο
caro fenum , et omnis gloria hominis tanquam flos νημένα υμίν » μή αχρειώσετε τον κόπον τον διά πά
ſeni. Exaruit ſenum , el flos decidit ; verbum au σης της οικουμένης βεβoημένον . ' Ολιγοχρόνιοι των
tem Domini manet in æternum 17. Præcepto per ανθρωπίνων πραγμάτων αι καταστάσεις : Πάσα
manenti adhærentes, Qusam rerum speciem sper σαρξ χόρτος , και πάσα δόξα ανθρώπου ως
namus . Non paucas Ecclesias erexit vestrum es άνθος χόρτου . Εξηράνθη ο χόρτος , και το άνθος
emplum . Multam nec opinantes vobis comparastis εξέπεσε ( 55) : το δε ρήμα Κυρίου μένει εις τον
mercedem , dum rudiores ad parem æmulationem αιώνα . Της διαμενούσης εντολής αντεχόμενοι, της
provocastis . Locuples est remunerator , ac potest παρερχομένης φαντασίας καταφρονήσωμεν. Πολλές
vobis digna largiri certaminum præmia . C Εκκλησίας ανώρθωσε το καθ' υμάς ( 56) υπόδειγμα .
Πολύν, κατά το λανθάνον, εαυτοίς συνηγάγετε τον μισθόν , δι' ών τους απειροτέρους εις τον όμοιον ζήλον
ποοσεκαλέσασθε . Πλούσιος ο μισθαποδότης, δυνάμενος υμίν άξια χαρίσασθαι των αγώνων τα έπαθλα .

EPISTOLA CCXXI ' . ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΣΚΑ ' .

Significal Basilius plebi Bercensi ad amorem , quo illosfama cognilos prosequebatur, plurimum accessisse ex eorum
Titteris. Laudat eorum constantiam , ei oerseverantiam illis precatur.
Beræceis . Προς τους εν Βεροία .
Noveramus vos jam antea , desideratissimi , ex "Έγνωμεν υμάς προλαβόντες , ποθεινότατοι , εκ της
celeberrima vestra pietale et ex corona in Christi εκβεβoημένης υμών ευλαβείας , και του στεφά
confessione comparata . Et forsan aliquis vestrum νου (57 ) της κατά Χριστόν ομολογίας . Και ίσως αν
dicturus est : Ecquis hæc in regionem longe dis τις υμών φαίη : Καί τίς ο εις την μακράν ( 38) ταύτα
silam esportavil ? Dominus ipse : qui suos culio διαπορθμεύσας ; Κύριος αυτός, ός τους ευσεβούντας
res instar lucerne collocans in candelabro, per- D εις αυτόν τρόπο λύχνου τιθείς επί την λυχνίαν, φαι
ficit ut toto terrarum orbe eluceant . An non νειν ποιεί καθ' όλης της οικουμένης. "Η ουχί τους
victores athletas celebrare solet palma victoriæ, et αριστέας των αγωνιστών ανακηρύττειν είωθε το της
artifices operis solertia ? Quod si ob bæc et alia νίκης βραβείον, και τους μηχανικούς και του έργου
ejusmodi immortalis memoria permanet ; eos qui επίνοια ; Ει δε επί τούτοις και τους τοιούτοις άλη
pie secundum Christum vivunt, de quibus ipse στος ( 59) η μνήμη διαμένει , τους κατά Χριστόν
inet Dominus ait , Glorificantes me glorificabo 18 , ευσεβούντας, περί ών αυτός φησιν ο Κύριος , Τους

17 Isa . XL , 6-8 . 18 I Reg . 1 , 30.

Alias CCXCVIII. Scripta anno 375. στεφάνους.

(54 ) " Ηγειρε . Ιta sex mss . Editi ενήγειρε .
(55 ) Εξέπεσε. Deest hoc verbum in codice Me
dicæo .
(56) Το καθ' υμάς. Male in editione 1 Paris . το
καθ' ημάς .
(57 ) Του στεφάνου . Ιta octo mss . Editi τους
(58 ) Εις την μακράν . Ιta Cois) . primus et Harl .
prima manu cum pluribus aliis. Editi εις γην μα
xpáv . Ibidein Coisl. uterque el unus ex Regiis sis
την μακράν ταύτην.
( 59 ) "Αληστος. Ιta mss . Sei . Editi άληθος .
817 EPISTOLARUM CLASSIS II . EPIST . CCXXII . 818

δοξάζοντάς με δοξάσω , πως ουχί γνωρίμους και Α
διαφανείς τοις πάσι καταστήσει , ταϊς ακτίσι του
ηλίου συνεφαπλών (60) της εξαστραπτούσης αυτών
λαμπηδόνος το φαιδρόν ; Μείζονα δε αύθις ημίν τον
περί υμάς πόθον ενεθήκατε γραμμάτων ημάς αξιώ-
σαντες , και γραμμάτων τοιούτων , εν οις προς τους
προλαβούσιν υπέρ της ευσεβείας παλαίσμασι πλου
σίαν και ακμαιοτέραν την υπέρ της αληθούς πίστεως
καρτεροψυχίαν επεδαψιλεύσασθε (61 ) . Εφ' οίς συν
ηδόμεθα υμίν, και συνευχόμεθα , όπως και των όλων
Θεός, ού ο αγών, και ού το σκάμμα , και δι ' ού οι
στέφανου , προθυμίαν έμποιήση , ρώσιν ψυχής παρά
σχη, και εις τελείαν ευδοκίμησιν (62 ) την παρ' αυτώ
το έργον υμών άγάγη.
quomodo non illustres ac omnibus conspicuos
reddet, una cuni solis radiis explicans ſulgu
rantis eorum gloriæ splendorem ? Rursus 'nobis
vestri desiderium majus allulistis litleris ad nos
scriptis , et} ejusmodi lilieris , in quibus praeter
superiora pro pietate certamina divitem et vividio
rem pro vera fide animi constantiam profudistis.
De quibus una vobiscum gaudemus, simulque
precamur , ut universorum Deus , cujus certa
men , cujus pugna et per quem corona , ingeneret
animi ardorem , corroboret animam , et opus
vestrum ad perfectam apud ipsum approbationem
perducat.

ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΣΚΒ' . EPISTOLA CCXXII '.

Significat Basilius se lectis eorum lilleris respirasse ex ærumnis, et cognila eorum adversushæreticos, quosprimi repule
runt, constantia ac cleri præeuntis et populi subsequentis consensu , acriorem factum esse ad pugnas, que Cappadocia
immineni, sustinendas. Hortalur ul in hoc consensu persevereni.
Προς Χαλκιδέας . B Ad Chalcidenses .
Το γράμμα της ευλαβείας υμών τοιούτον γέγονεν Litteræ pietatis vestræ tales nobis afflictionis
ημίν εν καιρώ θλίψεως επιφανεν , οποίον γίνεται teinpore acciderunt , qualis saepe certatoribus
πολλάκις αγωνισταίς ίππους , εν μεσημβρία σταθερά equis , ferventissinia meridie pulverem vehementi
λάβρω το άσθματι κόνιν σπωμένοις εν μέσω το anhelitu in medio stadii allrahentibus , aqua ori
σταδίω , ύδωρ τους στόμασι προσχυθέν . Ανεπνεύ inſusa . Respiravimus enim ex continuis tentatio
σαμεν γάρ εκ της συνεχείας των πειρασμών, και nibus, simulque verbis 335 vestris corroborali
ομού τε τοίς ρήμασιν υμών επερρώσθημεν, και τη sumus, et certaminum vestrorum memoria firmio
μνήμη των καθ' υμάς αγωνισμάτων εντονότεροι res facti, ut propositum nobis certamen nescio ce
γεγόναμεν προς το ανενδότως υπενεγκείν τον προ dere animo subeamus . Enimvero incendium , quod
κείμενον υμίν αγώνα. Ο γάρ εμπρησμός , και τα plerasque Orientis partes devastavit , serpit jan
πολλά της Ανατολής επινειμάμενος , υφέρπει ήδη και et in nostram regionem , atque iis quæ circa no :
την ημετέραν ( 63 ), και τα κύκλω πάντα περιπλέξας, sunt incensis , ad ipsas éliam Cappadociæ Eccle.
άπτεσθαι φιλονεικεί και των εν Καππαδοκία Εκ sias, quas anlea ſumus e vicinis locis ad lacrymas
κλησιών , ας τέως εκίνει προς δάκρυον ο εκ γειτόνων C commovebat , pertingere conatur. Jam ergo el
καπνός . "Απτεσθαι δ' ούν λοιπόν και ημών επείγεται , nos properat attingere : quod Dominus spiritu
εν ο Κύριος αποστρέψειε τω πνεύματι του στόματος oris sui avertat , et inali illius ignis Mammam in
αυτού , και διακόψειε την φλόγα του πονηρού τούτου tercidat ! Quis enim tam timidus est et ignavus.
πυρός ! Τίς γάρ ούτω δειλός και άνανδρος , ή προς aut in laboribus athleticis inexercitatus , ut non
vestris acclamationibus ad certamen corrobore
πόνους (64) αθλητικούς αμελέτητος , ως μή τοϊς
υμετέροις υποφωνήμασιν επιρρωσθήναι προς τον tur , optetque vobiscum victor renuntiari ? Vos
enim priores pugnaslis in pietatis stadio, ac multa
αγώνα , και εύχεσθαι μεθ' υμών στεφανίτης αναρρη
θηναι ; Προλαβόντες γάρ εναπεδύσασθε τω της ευσε repulistis lentamina hæreticarum pugnarum , et
βείας σταδίω, και πολλάς μεν απεκρούσασθε πείρας ingentem tentationum estum pertalistis , tum vos
αιρετικών παλαισμάτων , πολύν δε τον καύσωνα των Ecclesiæ coryphæi, quibus altaris cura commissa ,
πειρασμών υπηνεγκατε , οί τε κορυφαίοι της Εκ tum singuli ex plebe et potentiores quique. Hoc
κλησίας υμείς , οίς ή θεραπεία του θυσιαστηρίου enim in vobis et maxime admirandum est , et ap
πεπίστευται , και οι καθ' ένα του λαού , οι δυνατώ- probatione omni dignum , quod omnes unus estis
τεροι (65) . Τούτο γάρ και μάλιστα θαυμαστόν υμών in Domino, alii quidem praeeunles ad bonum , alii
και πάσης αποδοχής άξιον, ότι πάντες είς έστε έν D summo consensu sequentes. Unde et superiores

60) Συνεφαπλών. Ιta mss . octo . Editi συνεφ
άπτων .
(61 ) 'Eπεδαψιλεύσασθε. Ηanc scripturam codi
cum Medicæi et Coisl . primi prætulimus lectioni
aliorum quatuor codicum , in quibus legitur Étte
δαψιλεύεσθε. Editi επιδαψιλεύεσθε .
(62 ) Ευδοκίμησιν . Medicaeus codex, Vaticanus
et Reg. secundus διευδοκίμησιν.
(63 ) Και την ημετέραν . Editi και προς την ημε-
τέραν. Sed prepositio deest in codicibus nostris
Harl ., Med ., utroque Coisl., Vat. et Reg. secundo .
( 64) Πρός πόνους . Ιta Harl., Coisl. uterque et
uterque Regius. Editi πρός τόνους .
(65 ) οι δυνατώτεροι. Legendum και οι δυνατώτε
poi. Sic enim in epist. 220 laudat non solum eorum ,
quibus commissum est allaris ministerium , accura
iam agendi rationem, sed populi etiam lotius con
cordiam , el eorum qui civitali præsunt, illiusque res
gerunt, magnanimos mores . Præterea his verbis,
singulis ex plebe, designatur tota plebs ; quare ap
ponenda conjunctio his que sequuntur. Ηanc ta
men nolui in contextum inserere, quia in nullo
vetere libro reperitur.
Alias CCXCVII . Scripta anno 375.
19 S. BASILII MAGNI 820
estis adversariorum conatu , nullam praebentes ex Α Κυρίω , οι μεν καθηγούμενοι προς το αγαθόν, οι δε
ullo membro ansam adversantibus . Quapropter εφεπόμενου μετά συμπνοίας . Διό και κρείττους έστε
precamur noclu et interdiu Regem sæculorum , ut της των αντιπάλων επιχειρήσεως , ουδεμίαν παρέχον
custodiat quidem populuin in fidei integritate ; τες απ' ουδενός μέλους λαβής τους ανταγωνιζομέ
custodiat autem ei clerum , tanquam caput illæ νοις (66). Τούτου χάριν ευχόμεθα νυκτός και ημέρας
sum in summitale constitutum , subjectisque cor τω Βασιλεί των αιώνων φυλάξαι μεν τον λαόν εν τη
poris membris providens . Oculis enim officio suo ολοκληρία της πίστεως, φυλάξαι δε αυτό τον κλήρον,
fungentibus , opera manuum afabre fiunt , et pe ώσπερ κεφαλήν ακέραιον επί του ύψους κειμένην,
des sine offendiculo moventur , nulla corporis και την αφ' εαυτής προμήθειαν τους υποκειμένους
pars cura convenienti destituitur . llortamur ergo του σώματος μέλεσι παρεχομένην . Οφθαλμών γάρ
vos , quod ipsum facilis et facturi estis , ut vobis τα καθ ' εαυτούς ενεργούντων , έντεχνου μεν των
invicem adherealis , ac vos , quibus animarum χειρών αι εργασίαι , απρόσκοποι δε των ποδών αι
cura credita , singulos regatis , et tanquam filios κινήσεις, ουδέν δε μέρος του σώματος της προσηκού
charissimos foveatis : populus vero debitam patri σης προνοίας αποστερείται . " Ωστε παρακαλούμεν
bus reverentiam et honorem vobis exhibeat , ut υμάς , ο ποιείτε και ποιήσετε , αντέχεσθαι (67) αλλή
decoro Ecclesiæ statu conservelur robur vestrum , λων , και υμάς μεν τους την των ψυχών επιμέλειαν
B
ae fidei in Christum firmamentum , glorificetur- " πεπιστευμένους συνέχειν τους καθ' έκαστον , και
que Dei nomen , ac redundet el augeatur charila θάλπειν ώς τέκνα αγαπητά: τον δε λαόν την πατράσιν
lis bonum . Nos aulem , cum hæc audierimus , de οφειλομένην αιδώ και τιμήν υμίν απoσώζειν , ίνα
vestro in Deo profectu lætemur ; ac si quidem εν τη ευσχημοσύνη της Εκκλησίας σώζηται μεν
adhuc per carnem diversari in hoc mundo jube- υμών ή ισχύς , και το στερέωμα της εις Χριστόν
mur, vos eliam videamus aliquando in Dei pace : πίστεως , δοξάζηται δε το όνομα του Θεού , πλεο
sin autem jubemur tandem de bac vita exire, vos νάζη δε και πληθύνη το της αγάπης καλόν . 'Ακούον
in sanctorum splendore una cum his , qui laudem τες δε ήμείς ευφραινώμεθα έπί τή προκοπή υμών
el gloriam per patientiam et per omnem bonoruin τη κατά Θεόν · και ει μεν έτι διά σαρκός επιδη
operum demonstrationem consequuntur, coronatos μείν ( 68) τω κόσμω τούτω κελευόμεθα (69 ) , και
videamus . ίδουμέν ποτε υμάς εν τη ειρήνη του Θεού · εάν δε κε
λευσθώμεν λοιπόν απάραι της ζωής ταύτης , ίδωμεν (70 ) υμάς εν τη λαμπρότητι των αγίων , μετά των
δι' υπομονής και πάσης επιδείξεως αγαθών έργων ευδοκιμούντων στεφανωθέντας .

336 EPISTOLA CCXXIII ' . ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΣΚΓ' ,

Humpit silentium Basilius jam tribus annis servalum , suasque defert querelas, quod cum redux in patriam ad amicitiam
Eustathii sese applicuisset, et cum eo ejusque discipulis etiam episcopus amantissime vixissel, minc ab eis omni male
dicto el famosis epistolis dilaceretur. Demonstrat perinique eos facere, quod sibi hominis in Syria scribentis errores
affingani, quia ante annos viginti unam huic homini scripseralepistolam : atque hanc agendirationem eo iniquioren
esse , quod se lol locis de fide disserentem audierint, ut sua illos sententia latere non potuerit; atque eliam si latuissel,
non tamen amicitiam sine certissimisargumentis rumpi debuisse. Hanc ergo odii germanissimam causam assignat, quod
el suncommunio ,elfideiprofessio, quam ab illis acceperat, ad recuperalionem potestalis illis obstarent. Denique audit
argumenti loco prius illos epistolam ad alios quam ad se misisse.
Adversus Eustathium Sebaslenum . C Προς Ευστάθιος (71 ) τον Σεβαστηνόν .
1. Tempus , inquit , tacenai, et lempus loquendi, 1. Kαιρός , φησί, τού σιγαν , και καιρός του λα
sententia est Ecclesiastæ ' 9. Iļaque et nunc, cum λεϊν , και του Εκκλησιαστού λόγος . Ουκούν και νύν,
satis diu siluerimus , tempus est os aperiendi , ut επειδή αυτάρκης και της σιωπής εγένετο χρόνος , ευ
ſerum latentium veritas in lucem edalur . Nam et καιρον λοιπόν ανοίξει το στόμα εις φανέρωσιν (72)
magnus Job diu ille quidem calamitates pertulit της αληθείας των αγνοουμένων . Επει και ο μέγας
silentio , fortitudinem animi hoc ipso demon Ιώβ πολύν μέν χρόνον σιωπή τάς συμφοράς ήνεγκεν,
strans , quod in gravissimis malis perstaret. Sed αυτό τούτω την ανδρείαν επιδεικνύμενος , τα εγκαρ

19 Eccle . 11 , 7.

• Alias LXXIX . Scripta anno 375.
(66) Τοίς ανταγωνιζομένοις. Ιta Med . et Regius
uterque et uterque Bigot. Editi ανταγωνισμένοις .
Harl. et Coisl. uterque αγωνιζομένοις.
(67) Arténeobai. Ila Harl., Coisl. et uterque
Reg . Editio 1 αντέχεσθε .
(68 ) 'Επιδημείr. Legitur ενδημεϊν in duobus co
dicibus, nempe Coisliniano secundo et Regio se
cundo ,
(69) Κελευόμεθα . Harleanus codex habet κελευώ
μεθα.
(70) "Ίδωμεν . Ιta Harl . et Μed . cum aliis quatuor .
Editi ίδοιμεν .
(71 ) Προς Ευστάθιον. Ηec scriptura uno nititur
codice Coisl. primo ; sed longe præferenda vulgatæ
το αυτώ Ευσταθία Σεβαστείας επισκόπω, vel sim
pliciter Ευσταθίω, ut legitur in sex codicibus mss .
Non enim hæc ad Eustathium , sed ad omnes ho
mines scripta adversus Eustathium . Citat Basilius
hanc epistolam in epistola adGenethlium presby.
terum , ut idoneam ad iis satisfaciendum , qui 10
tam rem accuratius scire avent .
(72) Εις φανέρωσιν . Ηunc ! ocum Regius secun
dus et Coisi. secundus sic exhibent : εις φανέρωσιν
των αγνοουμένων και της αληθείας απόδειξιν , ad
declarationem eorum quæ ignorantur el ad veritalis
demonstrationem . Quamvis autem hæc satis com
mode dicta videantur, nihil tamen cogit hos codices
tot aliis melioris notæ hac in re præponere,
891 EPISTOLARUM CLASSIS II . EPIST . CCXXIII . 899
τερείν τοις δυσφορωτατοις πάθεσιν· ότε δε ικανώς A cum satis in silentio decertasset , ac dolorem in
εν τη σιωπή διήθλησε, και διέμεινεν εν τω βάθει timo corde premens perdurasset, tum demum os
της καρδίας αποστέγων την άλγηδόνα, τότε ανοίξας aperiens , ea dixit que omnibus nota sunt 10. Ε
το στόμα , απεφθέγξατο (73) εκείνα & πάντες ίσασι . nobis igitur jam tertium hunc silentii annum
Και ημίν τοίνυν τρίτον τούτο έτος της σιωπής ζηλω æmulationi exstitit Prophetæ gloriatio dicentis :
τον εγένετο του Προφήτου το καύχημα λέγοντας : Factus sum sicut homo non audiens, et non ha
Εγενόμην. ώσει άνθρωπος ουκ ακούων, και ουκ bens in ore suo redargutiones ? . Quapropter in
έχων εν τω στόματι αυτού ελεγμούς. Διό εναπε clusimus in imo cordis nostri recessu inuslum
κλείσαμεν τω βάθει της καρδίας ημών την εκ της nobis ex calumnia dolorem . Nam revera calumnia
συκοφαντίας ημίν εγγινομένην (74) οδύνην. Τα όντι virum humiliat , et calumnia circumfert paupe
γάρ συκοφαντία άνδρα ταπεινοί, και συκοφαντία περι rem **. Elsi igitur tantum est ex calumnia malun ,
φέρει πτωχόν . Ει ούν τοσούτον το έκ τής (73) συκο ut et jam perfectuin (hoc enim significat viri
φαντίας κακόν , ώστε και τον τέλειον ήδη ( τούτο γάρ appellatione Scriptura ) ex alto dejiciat , ac pau
διά της προσηγορίας του ανδρός ο λόγος αινίσσεται) perem circumferat , id est , eum , gui egregiorum
κατάγειν από του ύψους, και τον πτωχόν ( 76 ) , τουτ dogmatum paupertate laborat (quemadmodum
έστι τον ενδεώς έχοντα των μεγάλων δογμάτων Β etiam prophetae videtur, qui dicit : Fortasse φαι
(καθώς και το προφήτη δοκεί λέγοντι: "Ίσως πτω peres sunt , idcirco non audient , ibo ad opulen
χοι εισι· διά τούτο ουκ ακούσονται • πορεύσομαι los 28 , pauperes vocans intelligentiæ inopes : hic
προς τους άδρούς πτωχούς τους περί την σύνεσιν etiam profecto eos , qui nondum in interiori ho
ενδεείς λέγων· και ενταύθα , δηλονότι , τους ούπω κατ mine perfecti sunt, nec ad perfectam ætatis men
ηρτισμένους τον έσω άνθρωπον , ουδε εις το τέλειον suram pervenere , circumferri jactarique dicit
έφθακότας της ηλικίας μέτρον , τούτους περιφέρεσθαι proverbium) , tamen existimabam me silentio
και σαλεύεσθαι η παροιμία φησίν)· αλλ' όμως ήμην πιolestias ferre debere , exspectans aliquam ex
χρήναι σιωπή φέρειν τα λυπηρά , εκδεχόμενός τινα ipsis factis emendationem . Neque enim malilia
δι' αυτών των έργων επανόρθωσιν. Ουδε γάρ κακία aliqua , sed veritatis ignoratione existimabam bec
τινί , αλλ ' άγνοία της αληθείας ηγούμην εκείνα καθ' in nos dicta esse. Sed quia video simul cum tem
ημών ειρήσθαι . Επειδή δε ορώ τω χρόνω συμπροϊού- pore progredi inimicitiam , nec illos penitere
σαν την έχθραν , και μη μεταμελομένους ( 77) επί eorum quæ ab initio dixerunt, nec quomodo præ
τοις εξ αρχής λαληθείσι , μηδ' όπως τα παρελθόντα terita sanent, cogitationem ullam suscipere , sed
εξιάσoιντο ποιουμένους τινά φροντίδα , αλλ' επεξερ nova opera , et facto agmine in id incumbere ,
γαζομένους , και προς τον εξ αρχής σκοπόν συντε C quod sibi ab initio proposuere , 337 ut vitam
ταγμένους (78) , ον ενεστήσαντο, κακώσαι ημών την meam afligant, et existimationem apud fratres
ζωήν , και χράναι την υπόληψιν παρά τους αδελφούς artificiis suis contaminent ; non jam amplius si
μηχανώμενοι , ουκέτι μου το της σιωπής ασφαλές κα lentium mihi tutum videtur. Sed in mentem venit
ταφαίνεται . 'Αλλ ' εισήλθε με (79) το του Ησαΐου mihi illud Isaiæ , qui ait : Silui , num et semper
λέγοντος : Εσιώπησα , μη και αεί σιωπήσομαι και silebo , et sustinebo ? Patiens fui sicut pariens " .
ανέξομαι ; 'Εκαρτέρησα ως η τίκτουσα , Γένοιτο, Utinam autem et nos silentii mercedem assequa
δε και ημάς και τον επί τη σιωπή μισθόν δέξασθαι , mur , et aliquam ad redarguendum vim atque fa
και λαβείν τινα επί τούς ελέγχους δύναμιν ώστε cultatem recipiamus ; ut redarguendo exsiccemus
ελέγξαντας ημάς ξηράναι τον πικρόν τούτον της amarum illum effusæ in nos falsæ accusationis tor

20 Job 11 , 1 , sqq. 21 Psal . ΧΧΧνιι , 13. 2. Eccle. vii , 8.
(73 ) Απερθέγξατο . Sic tres vetustissimi codices .
Editi έφθέγξατο.
( 74 ) 'Errirojérnr. Coisl. primus. eyyevouévny. D
Ibidem hæc verba , to Övte , elc ., non solum ad ca
put septimum et versiculum octavum Ecclesiaslæ ,
sed etiam ad cap. xiv Prov., vers. 31 , videntur re
ferenda : quanquam neutro in loco satis aperte oc
currunt .
(75) Το εκ της . Coisl.primus et larl. τό από της.
(76 ) Και τον πτωχόν. Editi και περιφέρειν . Sed
illud περιφέρειν nullo prorsus in codice ms. reper
lom . Deesi etiam in editione Haganoensi et prima
Basileensi ; debet:lamen suppleri. Paulo post editi
ουκ ακούουσι . Tres vetustissimi codices cum Regio
secundo et Coisl . secundo ut in teslu . Mox tres
idein antiquissimi codices habent évocis pro.ee
quol legitur in edilis ενδεώς έχοντας.
( 77 ) Μεταμελομένους . Ιta mss . sex . Editi μετα
βαλλομένους . Paulo post editi εξιάσαιντο. Tres ve
lustissimi codices ut in textu .
(78). Συντεταγμένους . Ηarl . συντεταμένους , αcri
tcr contendentes . Elsi autem hic codex plurimum
23 Jer, V, 4. 14 Isa . XLII , 14.
profuit in hac epistola emendanda , hic tamen nævo
non caret. Nam multo præclarior sententia vulgatæ
scripturæ. In simili loco de Spiritu sancto cap . 29 ,
p. 64, cum editi haberent συντεταμένους, in nostris
codicibus scriptum invenimus συντεταγμένους . Ιbi
optat Basilius sic pacem a Deo concedi, ut isti, qui
in nos fremunt, inquit, et in nos atrociter conglome
rati insurgunt , in spiritu teritalis et charitatis com
pescantur , τους σφριγώντας καθ' ημών τούτους και
συντεταγμένους τούτους, etc. Ηec de Pneumaloma
chis dicia , quos inter insignis erat Eustathius.
Præterea ininime dubium , quin antequam hæc scri.
beretur epistola, plurimos in suas partes trahere
conatus fuerit, ut Basilium opprimerel. Dazimo
nem perturbaverat, ibique multos abstraxerat a
communione Basilii, ut legimus in epist . 216 .
( 79) Eion 20 € jue. Ita Med.,Coisl . uterque, Regii
duo, 'et Harl. secunda manu. Editi eloñao.uol.
Paulo post Coisl . uterque et. Reg . secundus os el
τίκτουσα, Paulo post editi εν τοίς ελεγμοϊς el ψευδη
Yoplas . Tres velustissimi coaices , ut in textu .
 825 S. BASILII MAGNI 824
Yentenm ; sic ut nobis quoque Hceat dicere : Tor- Α καθ' ημών ρυείσης ψευδολογίας χείμαρρον ώστε αν
rentem pertransivil anima nostra 28. Et illud : Visi ειπείν και ημάς ότι, Χείμαρρος διήλθεν η ψυχή
Dominus fuisset in nobis , cum insurgerent homines ημών και το , Ει μη Κύριος ήν εν ημίν , εν τω
in nos , forsilan vivos deglutissent nos ; forlasse aqua επαναστήναι ανθρώπους εφ ' ημάς , άρα ζωντας
absorbuisset nos *8. αν κατέπιον ημάς , άρα το ύδωρ αν κατεπόντισεν
ημάς.
2. Ego cum multum temporis impendissem va 2. 'Εγώ , πολύν χρόνον προσαναλώσας τη ματαιό
nitati, totamque fere juventutem meam perdidis τητι , και πάσαν σχεδόν την εμαυτού νεότητα εν
sem inani labore, quem in discendis infatualæ a αφανίσας (80) τη ματαιοπονία, ήν είχον προσδιατρίβων
Deo sapientiae disciplinis occupatus suscipiebatm , τη αναλήψει των μαθημάτων της παρά του Θεού
ubi tandem aliquando velut ex alto somno exper- μωρανθείσης σοφίας , επειδή ποτε , ώσπερ εξ ύπνου
gefactus, respexi ad lumen admirabile veritatis βαθέος διαναστάς , απέβλεψα μεν προς το θαυμαστόν
Evangeli , ac vidi inutilitatem sapientiae princi- φως της αληθείας του Ευαγγελίου , κατείδον δε το
pum hujus sæculi , qui destruuntur 17 ; miserabi άχρηστον της σοφίας των αρχόντων του αιώνος τούτου
tem meam vilam plurimum defleds, oplabam dari των καταργουμένων, πολλά την ελεεινήν μου ζωής
B
mihi disciplinam , quæ me ad pietatis dogmata αποκλαύσας , ηυχόμην δοθήναι μοι χειραγωγίαν ( 81 )
introduceret. Ac mihi quidem ante omnia curæ προς την εισαγωγής των δογμάτων της ευσεβείας .
erat , ut emendationem aliquam morum facerem , Και πρό γε πάντων επιμελές ήν μου διόρθωσίν τινα
quos diuturna cum improbis consuetudo perver του ήθους ποιήσασθαι , πολύν χρόνον εκ της προς
lerat. Itaque cum legissem Evangelium , ibique τους φαύλους ομιλίας διαστραφέντος . Και τοίνυν ανα
perspexissem plurimum ad perfectionem valere , γνούς το Ευαγγέλιον , και θεασάμενος εκεί μεγίστην
bona sua divendere , et cum egenis fratribus com αφορμήν εις τελείωσαν την διάπρασιν των υπαρ
municare , ac nulla prorsus hujus vitæ sollicitu · χόντων , και την προς τους ενδεείς των αδελφών
dine distringi , nec ulla affectione ad res terrenas κοινωνίαν , και όλως το άφροντίστως έχειν του βίου
animo converti ; cupiebam invenire aliquem ex τούτου , και υπό μηδεμιάς συμπαθείας προς τα ώδε
fratribus qui banc vitæ viam elegisset, ut una cum την ψυχήν επιστρέφεσθαι , ηυχόμην ευρείν τινα των
ipso brevem hujus vilæ Auctum transiren . Ac αδελφών ταύτην έλόμενον την οδόν του βίου , ώστε
mullos quidem inveni Alexandriæ , multos etiam in αυτό συνδιαπεραιωθήναι τον βραχών (82 ) τούτον
reliqua Egypto, et in Palestina alios et Celesyria του βίου κλύδωνα. Και δη πολλούς μεν εύρον κατά
20 Mesopotamia : quorum mirabar abstinentiam c την Αλεξάνδρειαν, πολλούς δε κατά την λοιπών
a victu , mirabar tolerantiam in laboribus, stu- Αίγυπτον, και επί της Παλαιστίνης ετέρους, και
pebam ad constantiam in precibus, quomodo som της κοίλης Συρίας και της Μεσοποταμίας: ών έθαύ
1um superarent , naturali nulla necessitate infra- μαζον μεν το περί δίαιταν εγκρατές , εθαύμαζον δε το
cti : quomodo excelsam semper et indomitam καρτερικών εν πόνους, εξεπλάγην την εν προσευχαις
animi sententiam servantes , in fame et sili , εύτονίαν, όπως ύπνου (85) κατεκράτους , υπ ' ουδε
in frigore et nudilale 18 , ηusquam ad corpuς μιάς φυσικής ανάγκης κατακαμπτόμενοι, υψηλών αει
conversi , nec ullam ei curam impendere vo και αδούλωτον της ψυχής το φρόνημα διασώζοντες ,
lenles , sed tanquam in aliena carne viventes , εν λιμώ και δέψει (84) , εν ψύχει και γυμνότητι , μη
reipsa ostenderent quid sit in hac vita peregri- επιστρεφόμενοι προς το σώμα , μηδέ καταδεχόμενο :
nari , et quid civitatem in cælo habere 30. Hæc αυτό προσαναλώσαι τινα φροντίδα , αλλ' ώς εν αλλο
cum mirarer , ac beatam putarem virorum vitam , τρία τη σαρκι διάγοντες , έργω εδείκνυσαν , τί το παρ
quod factis ostenderent se mortificationem Jesu οικείν τοίς ώδε , και τι το πολίτευμα έχειν εν ου
η corpore circumferre 1 ; optabam et ipse, quan- ρανώ. Εκείνα θαυμάσας, και μακαρίσας των αν
Aum possem attingere , imitator esse hominum il- δρών την ζωήν , ότι έργω δεικνύουσι την νέκρωσιν
lorum . D του Ιησού εν τω σώματι περιφέροντες, ηυχόμην και
αυτός , καθόσον εμοί εφικτόν, ζηλωτής είναι των αν
δρών εκείνων ,
338 3. Quamobrem cum vidissem nonnullos in 3. Τούτου γούν ένεκεν θεασάμενός τινας επί της
satria imitari illorum instituta conantes , mihi vi πατρίδος ζηλούν τα εκείνων επιχειρούντας, ενόμισά
jus sum adjumenti aliquid reperisse ad meam sa τινα βοήθειαν ευρηκέναι προς την εμαυτού σωτη

25 Psal . cxxii , 5 . 16 ibid . 1-4. 1 1 Cor . 1 , 6 . 28 II Cor . ΣΙ , 27. 10 Ηebr. XI, 13. 86 Phil. Πι , 20.
.5 1 Cor. IV, 10.

( 80) 'Eraparicaç. Med . et Coisl . primus åça fundum .

νίσας.
(81) Χειραγωγίαν . Ιta Med . , Harl . , Coisl. uterque
et Reg . uterque. Editi χειραγωγών, ductorem.
( 82) Τον βραχύν . Τιa tres vetustissimi codices,
quorum ab auctoritate nolui discedere, quamvis
non incommode in editis. legatur tdv Babuv , vro
(83) "Όπως ύπνου . Editi όπως δε ύπνου . Non
nulli mss . όπως τε , Deest vocula in vetustissimis .
( 84) Και δίψει . Ιta tres vetustissimi codices cum
aliis duobus . Editi δίψη . Μox iidenm editi έργω έδει.
ξαν. Ηarl . , Med . et Coisl , primus εδείκνυσαν .
825 EPISTOLARUM CLASSIS II . EPIST . CCXXIII . 826

ρίαν , και απόδειξιν έποιούμην των αφανών τα ορώ- A Iuleim , et indicium ducebam eorum quae non vi
μενα . Επεί ούν άδηλα εκάστου ημών (85) τα εν τω dentur, ea quæ videntur. Quoniam igitur obscura
κρυπτώ, ήγούμην αυτάρκη μηνύματα είναι της sunt in unoquoque nostrum , quæ in latebris ver
ταπεινοφροσύνης το ταπεινόν του ενδύματος , και santur , arbitrabar satis magna esse argumenta
ήρκει μου προς πληροφορίαν το παχύ ιμάτιον , και bumilitatis humilem vestem , mihique satis erat
ή ζώνη , και της άδεψή του βύρσης τα υποδήματα . ad persuasionem vestimentum crassum , et zona,
Και πολλών απαγόντων με της προς αυτούς συν et e rudi corio calceamenta . Et cum mulli abdu
ηθείας , ουκ ήνειχόμην , όρων αυτούς του απολαυστι cerent me ad ipsorum consueludinem , non ſere
κού βίου τον καρτερικών προτιμώντας και διά το bam , videns eos voluptariæ vilæ laboriosam pre
παρηλλαγμένον της πολιτείας ζηλοτύπως είχαν προς ferre ; et ob insolitum vivendi genus morosus
αυτούς . "Οθεν ουδε τας περί των δογμάτων διαβολάς eram illorum laudis deſensor. Unde nec de dogma
προσιέ μην καίτοι πολλών διαβεβαιουμένων μη ορθάς tibus accusationes admittebam ; quarmvis multi
έχειν περί Θεού τας υπολήψεις , αλλά το προστάτη allirmarent non reclas illos habere de Deo sen
της νύν αιρέσεως μαθητευθέντας , τα εκείνου λάθρα tentias , sed a signifero vigentis nunc heresis edo
κατασπείρειν διδάγματα (86) : ών επειδή ουδέποτε clos , illius clanculum spargere doctrinam : quæ
αυτήκοος εγενόμην, συκοφάντας ηγούμην τους απαγ- B cum ipse nunquam audissem , sycophantas exi
γέλλοντας . Επει δε λοιπόν εκλήθημεν εις την stimabam qui hæc nuntiabani. Postquam auteni
προστασίας της Εκκλησίας , τους μεν παραδοθέντας deinceps vocati sumus ad gubernacula Ecclesia,
ημίν φύλακας και σκοπευτάς του βίου εν προσποιή datos mihi custodes et speculatores vitæ , sub
σει δή βοηθείας και κοινωνίας αγαπητικής σιωπώ , specie auxilii et amicæ communionis , præter
ίνα μή δόξω ή άπιστα λέγων έμαυτόν διαβάλλειν, ή mitto , ne videar aut incredibilia dicers de me
πιστευόμενος μισανθρωπίας αφορμήν τοίς πιστεύου- ipso detrahere , aut fidem faciens , causam ferre
σιν (87) έμποιείν . “Ο και εμοί μικρού συνέβη , ει μή credentibus , cur humanum genus oderint. Quod
με ταχύ προκατελάβοντο οι οικτιρμοί του Θεού. Μι . et mibi pene contigisset, nisi me præoccupassent
κρού γάρ εις την κατά πάντων εξέπεσον υποψίαν,Σ Dei miserationes . Prope enim factum est ut om
ουδέν ηγούμενος είναι παρ' ουδενί πιστον, εκ των nes mihi in suspicionem venirent , nec fidem apud
δολερών τραυμάτων (88) την ψυχήν πεπληγμένος . quemquam esse crederem , dolosis vulneribus
'Αλλ ' όμως έδόκει τέως είναι τι ημίν σχήμα της προς animo perculsus. Sed tamen videbatur interim
αυτούς συνηθείας . Και προσβολαι μέν (89 ) εγένοντο aliqua nobis inesse species consuetudinis cum il
ημίν περί δογμάτων και άπαξ και δίς και εδόξαμεν lis, atque etiam disputationes babile inter nos
μη διακρίνεσθαι συμφωνήσαντες . Ως δε ηύρισκον C de dogmatibus semel atque iterum; ac visi su
μεν ημάς τας αυτάς αφιέντας φωνάς περί της εις mus inter nos non pugnare , sed consentire . Inve
Θεόν πίστεως , ας παρά πάντα (90) τον χρόνον ήκου nerunt autem nos easdem de fide in Deum voces
σαν παρ' ημών . Ει γάρ και τάλλα ημών στεναγμών proferre, quas omni tempore ex nobis audierant .
άξια , αλλ ' ούν έν γε τούτο τολμώ καυχάσθαι (91) εν Etsi enim aliæ res nieæ gemilibus dignæ : at cerle
Κυρίω, ότι ουδέποτε πεπλανημένας έσχον τας περί de hoc uno gloriari audeo in Domino , quod
nec
Θεού υπολήψεις , ή ετέρως φρονών μετέ μαθον ύστε nunquam falsas habuerim de Deo opiniones ,
ρον . Αλλ' ήν εκ παιδός έλαβον έννοιαν περί Θεού aliler sentiens postea dedidicerim . Sed quam a
παρά της μακαρίας μητρός μου και της μάμμης puero accepi notionen de Doo a beata nea ma
Μακρίνης , ταύτην αυξηθεΐσαν έσχον εν εμαυτώ ου tre et avia Macrina , eam crescentem in meipso
γάρ άλλα εξ άλλων μετέλαβον εν τή του λόγου συμ continebam ; neque enim alias ex aliis mutavi ,
πληρώσει , αλλά τας παραδοθείσας μοι παρ' αυτών cum adolevit ratio ; sed tradita mibi ab ipsis
αρχάς ετελείωσα . "Ωσπερ γάρ το σπέρμα (92) αυξα- principia perfect. Ut enim semen , dum cre
νόμενον, μείζον μεν από μικρού γίνεται , ταυτόν δε scit , majus quidem ex parvo lit , sed tamen

( 85) Εκάστου ημών. Editi τα εν τω κρυπτώ dam codices "Ως γάρ . Ιllud autem ώς δε negleri in
xáctou nuwv. Sed elegantior visa est constructio D interpretando, quia longior parenthesis fuisset appo
in tribus antiquissimis codicibus, quos secutus nenda, quam tamen in Græco contextu apponendam
sum . Paulo post Harl., Med., Vat., Coisl. secundus duxi . Sic enimi series orationis colligenda : Quod
et Reg . secundus dveystou Bópons. Sic etiam utra aulem invenerunt nos easdem de Deo voces proferre...
que Basilcensis editio. Deest hic periodi linis in perscrulentur suam ipsorum conscientiam . Sæpe Ba
laganoensi. silius , cum magnos motus animo impressos sequi
( 86) Διδάγματα. Ιta mss. sex . Editi δόγματα . Ιn lur , longas ejusmodi periodos, ac legibus orationis
fra editi εν προσποιήσει δηθεν . Tres vetustissimi exilioribus solulas devolvit.
codices ut in textu , ( 90) Παρά πάντα. Ιta Harl. , Coisl . primus et alii
( 87) Πιστεύουσιν. Coisl . primus et Harl . πιστεύ plures . Editi παρ' άπαντα .
σασι . (91) Καυχάσθαι. Harl. et Coisl . secundus καν
(88) Τραυμάτων . Ιta Harl., Med . , Coisl . uterque χήσασθαι. Paulo post editi μάμμης μου et άλλας εξ
el Reg . Secundus . Editi πραγμάτων . άλλων . Codices niss . magno consensu ut in textu,
(89 ) Προσβολαι μέν . Ιta tres vetustissimi codices . bidem Harl . et Μed . έχον παρ' εμαυτώ.
Editi προσβολαι δε . Εx iisderm codicibus conjunctio (92) Σπέρμα . Deest ea iox in duobus recentiori
addita ante άπαξ. Paulo post iidem editi συμφωνή bus mss. Ιbidem Coisl. primus αυξόμενου . Paulo
σαντας contra veterum codicum fidem. Ιbidem qui post duo Regii ταυτόν δε έστιν εαυτώ .
* 807 S. BASILII MAGNI 828

idem est in semelipso , nec secundum genus A έστιν εν εαυτώ , ου κατά γένος μεταβαλλόμενον , αλλά
mutatur , sed incrementis perficitur : ila et κατ' αύξησιν τελειούμενον· ούτω λογίζομαι και εμοί
mihi arbitror eamdem doctrinam proficiendo au τον αυτόν λόγον διά της προκοπής ηύξήσθαι , ουχί δε
ctam fuisse , nequaquam autem in illius locum αντί του εξ αρχής όντος τον νυν υπάρχοντα (93) γεγε
quæ ab initio fuerat , eam quæ nunc est suc νησθαι . " Ωστε ερευνάτωσαν μεν το εαυτών συνειδος ,
cessisse. 339 Quare suam ipsorum perscrulen- ενθυμείσθωσαν δε το του Χριστού δικαστήριον , ει
tur conscientiam , animo intueantur Christi tri ποτε άλλο τι ήκουσαν παρ' ημών , παρ' ο νυν λέ
bunal an aliquando aliquid aliud ex nobis audie γομεν , οι νύν ημάς διαθρυλλήσαντες επί κακοδοξία ,
rint , quam quod nunc dicimus ; qui nunc nomine και ταϊς στηλιτευτικαίς επιστολαίς , ας συνέγραψαν
prava doctrinæ nos decantarunt , et famosis epi καθ' ημών , πάσαν περικτυπήσαντες ακοήν · όθεν
stolis , quas contra nos conscripsere , omnium au και ημείς προς την ανάγκην ήλθομεν της απολογίας
res obtuderunt ; unde et nobis imposila necessitas tautns .
hujus defensionis .
4. Accusamur enim blasphemiæ in Deumi, cum 4. Eγκαλούμεθα γαρ τήν εις Θεόν βλασφημίαν,
neque ex scriplo antea de fide a nobis edito argui ούτε από συγγραφής , ήν αυτοι (94 ) προκατεβαλόμεθα
possimus, neque ex iis quecunque sine scriptoin και περί πίστεως , ελεγχθήναι δυνάμενοι , ούτε από μη
Ecclesiis Dei viva voce palam el aperle semper μάτων, όσα άγράφως από στόματος αεί εν τω φα
disseruimus. Sed nec leslis inventus, qui se ex νερό ταϊς Εκκλησίαις του Θεού διελέχθημεν . ' Αλλ'
nobis arcano loquentibus impii quidquam audi ουδε μάρτυς ευρέθη ο λέγων παρ ' ημών ακηκοέναι
visse diceret. Unde igitur condemnamur, si nec τι των ασεβών εν παραβύστω φθεγξαμένων. Πόθεν
scribimus impie, nec concionamur damnose , ne ούν κρινόμεθα, ει μήτε συγγράφομεν ασεβώς , μήτε
que in domesticis colloquiis eos , qui nos Conve δημηγορούμεν επιβλαβώς , μήτε εν ταις κατ ' οί
niunt, pervertimus ? O novum commentum ! Ille, κον (95) ομιλίαις τους εντυγχάνοντας διαστρέφομεν ;
inquit, in Syria nonnulla scripsit haud pie : tu "Ω του καινου δράματος ! Ο δείνα , φησίν , επί της
vero scripsisti ei ante viginti annos et amplius. Τα Συρίας έγραψέ τινα ως ουκ ευσεβώς · συ δε επέστει
igitur communicator es hominis , et illius crimina λας αυτό πρό είκοσιν ετών και πλειόνων. Κοινωνός
etiam tua sint. At , o aimice veritatis hono , qui άρα συ του ανθρώπου , και τα εκείνου κατηγορή
mendacium ſetum esse diaboli edoctus es , quo ματα και τα γινέσθω. 'Αλλ', ώ φίλε της αληθείας
nmodo persuasum habes meam esse illam episto- άνθρωπε , και το ψεύδος γέννημα είναι του διαβόλου
lam ? Non enim nmisisti , nec interrogasti , nec ac δεδιδαγμένος , πως επείσθης εμήν είναι την επιστο
jne , qui tibi verum dicere poteram , didicisti . Sed λήν εκείνην ; Ου γαρ απέστειλας , ουδ' ήρώτησας,
etiamsi meæ essent litteræ, unde compertum tibi ουδε, παρ' εμού , του δυναμένου σου ταληθές εί
est , volunien illud , quod nunc in manus luas in πείν (96) , εδιδάχθης. Ει δε και εμόν το γράμμα ,
cidit , æquale esse litteris meis ? quis tibi dixit vi πόθεν δηλον, ότι τούτο το νυν σοι εμπεσον σύντα
ginti esse annorum id volumen ? unde etiam explo- γμα ( 97) σύγχρονον τοις έμοις γράμμασι ; τίς σου και
ratum est , illius ipsius hominis esse scriptionem, είπών, ότι είκοσίν έστιν ετών η συγγραφή αύτη ;
ad quem et a me missa epistola ? Quod si et ille πόθεν δε δηλον , ότι εκείνου εστι του ανθρώπου το
scriplor est , et ego ad illum scripsi , et unum ac σύνταγμα, προς όν και η παρ' εμού επιστολή διε
idem tempus mearum litterarum et hujus scripti , πέμφθη ; Ει δε κακείνος ο συγγραφεύς , καγώ εκείνω
suscepisse me illud animo , ejusque sententiam in επέστειλά , και χρόνος είς των τ' εμών γραμμάτων
meipso tenere, quo liquet argumento ? και του συγγράμματος , ότι παρεδεξάμην αυτό τη
διανοία , και έχω εν εμαυτώ εκείνο το φρόνημα , τις
η απόδειξις ;
5. Percontare te ipse : quoties me invisisti in 5. Ερώτησον σεαυτόν · ποσάκις ημάς επεσκέψω
monasterio ad Iridem fluvium , cum mecum una D επί της μονής της επί τω "Ίριδι ποταμώ, ότε δε
adesset religiosissimus frater Gregorius , idem ac συμπαρήν μοι ο Θεοφιλέστατος αδελφός Γρηγόριος,
ego vitae institutum sequens? Num quid ejusmodi τον αυτόν μοι του βίου σκοπόν διανύων ; Εί ήκου
audivisti ? num significationem accepisti parvam σάς (98 ) τι τοιούτον ; ή έλαβες έμφασιν μικράν η
aut magnam ? Quot autem dies in vico , qui est ad μείζονα ; Πόσας δε ημέρας επί της αντιπέραν (99 )
aliam fluvii ripam , transegimus apud neam ma κώμης , παρά τη μητρι μου , ένθα ως φίλοι ( 1 ) μετ '
trem , ubi velut amici inter nos degebamus, no αλλήλων διάγοντες , και εν νυκτί και εν ημέρα λόγων

(95 ) Τον νυν υπάρχοντα. Sic ope Harleani co
dicis emendavimus quod erat in editis το νυν υπάρ
χον .
(94 ) " Ην αυτοί.... ρημάτων . Quod addidimus
hoc loco, desumplum est ex codice Harlæano. Editi
ής προεβαλλόμεθα ή όσα άγράφως .
( 93) Κατ ' οίκον . Coisl. primus κατοίκους όμι
λίαις ... ενδιαστρέφομεν . Legitur κατ ' οίκοις in Μe
dicæo.
(96) Ταληθές. Μed. et Cois) . primus ταληθή
(97) Σύνταγμα. Coisl. primus σύγγραμμα,
(98) Ei nuovoaç. Ila sex codices mss . Edili " H
ήκουσας.
(99) Αντιπέραν. Ηarl. , Coisl . primus et Reg.
primus αντιπέρα .
(1 ) "Ενθα ως φίλοι . Ρro his vocibus legitur in
Harl. év Daợ gian, charæ in Deo matri. Paulo post
iden codex cum alio συγγενές τούτων.
829 EPISTOLARUM CLASSIS II . EPIST . CCXXIII . 850
κινουμένων ημίν ; Εί ευρέθημέν τι συγγενές έχοντες A ctuque et interdiu colloquia habebamus inter nos ?
εν τη διανοία ; "Οτε δε τον μακάριον Σιλουανόν κατά Num quidpiam affine in animo habere deprehensi
ταυτόν έπεσκεπτόμεθα , ουχ η οδός ημίν τους περί sumus ? Quando vero beatum Silvanum simul visi
τούτων είχε λόγους ; Επί δε της Ευσινόης , ότε μετά tabamus , nonne iler nobis de his rebus sermones
πλειόνων επισκόπων μέλλοντες ορμάν επί Λάμψα- habuit ? Eusince itidem, quando una cum pluribus
κον, προσεκαλέσασθέ με, ου περί πίστεως ήσαν οι episcopis Lampsacum profecturi , me accersivistis ,
λόγου ; Ουχί δε πάντα τον χρόνον οι σοι ταχυγράφοι nonne de fide erant sermones ? Nonne omni lem
παρήσαν εμοί υπαγορεύοντι τα προς την αίρεσιν ; pore nolarii lui mihi aderant adversus hæresim
ου των σων μαθητών οι γνησιώτατοι πάντα μου τον dictanti ? nonne charissimi tui discipuli mecum
χρόνος παρήσαν ( 2 ); Ού τάς αδελφότητας επισκεπτό omni tempore fuerunt ? Quid , cum fraternitales
μενος, και συνδιανυκτερεύων αυταίς εν ταις προσευ inviserem , 340 unaque cum illis in precationi
χαίς , λέγων και ακούων αει τα περί Θεού αφιλονεί bus pernoctarem , disserens et audiens semper de
κως , ουκ ακριβείς παρείχον της έννοίας έμαυτού Deo sine contentione , an non accurata exhibui
τάς αποδείξεις; Πώς oύν ή εν τοσούτω χρόνω πείρα sententiæ meæ argumenta ? Quomodo ergo tanti
ελάττων εφάνη της ούτω σαθράς και αδρανούς υπο lemporis experientia ninor esse visa est putrida
νοίας; Τίνα δε έδει προ σου μάρτυρα είναι της έμής B adeo ac infirma suspicione ? Quem autem le prio
διαθέσεως ; Τα επί Χαλκηδόνος (3) λαληθέντα ημίν rem ac potiorem animi mei testem esse oportebat ?
περί πίστεως, τα εν Ηρακλεία πολλάκις , τα πρότε- Que Chalcedone de fide a nobis dicta sunt , que
ρον επί της Καισαρείας εν τώ προαστείω , ει μή sepenumero Heracleae , que priusin Cesarea sub
πάντα σύμφωνα παρ' ημών και ει μή πάντα αλλήλοις urbio , an non ex nostra parle consona sunt on
συμβαίνοντακαι εκτός του , όπερ είπον , εκ προκοπής nia ? an non omnia inter se consentiunt ? nisi quod
τινα αυξησιν επιθεωρείσθαι τοις λεγομένοις , όπερ incrementi , ut dixi , aliquid ex profectu conspicitur
ουχί μεταβολή έστιν εκ του χείρονος προς το βέλ in sermonibus : quod immutatio non est ex dete
τιον , αλλά συμπλήρωσης του λείποντος κατά την riore in nuelius , sed eorum que deerant comple
τροσθήκης της γνώσεως . Πώς δε κακείνο ουκ εν mentum ex scientiæ accessione 3s . Quomodo au
θυμή, ότι πατήρ ου λήψεται αμαρτίαν παιδός , ουδε tem illud etiam non cogitas , patrem non acceplu
υιός λήψεται αμαρτίαν πατρός , έκαστος δε εν τη ιδία rum peccatum filii, neque filium peccatum patris
αμαρτία αποθανείται ; Εμοί δέ ούτε πατήρ και παρά abcepturum ; sed in suo quemque peccato moritu
σε διαβαλλόμενος , ούθ' υιός . Ούτε γάρ διδάσκαλός rum ? Mihi autem neque pater est is qui apud te
μου γέγονεν , ούτε μαθητής . Ει δε δεί τας των γεν male audit , neque filius. Neque enim magister
νησάντων αμαρτίας εγκλήματα τοίς τέκνοις γίνεσθαι, C meus fuit, neque discipulus . Quod si oportet pa
πολύ δικαιότερον τα 'Αρείου κατά των (4) μαθητών rentum peccata filiis crimina fieri, mullo æquius
αυτού γίνεσθαι · και εί τις 'Αέτιον εγέννησε τον αι lit quæ sunt Arii , in ejus discipulos vertantur, et
ρετικόν, επί την κεφαλήν του πατρός αναβαίνειν si quis Aelium genuit bæreticum , in caput paren
του παιδός τα εγκλήματα. Ει δ ' ου δίκαιον επ' εκεί lis resiliant filii criminationes. Sin aulem inju
νοις εγκαλείσθαι τινα, πολλώ δήπου δικαιότερον ημάς stum est propter illa quempiam culpari , multo pro
επί τούς μηδέν ήμίν προσήκουσι μή υπέχειν ευθύ fecto justius est , ut ob eos qui ad nos non perti
νας (3) , εί γε και ήμαρτον όλως , εί τι και γέ- nent, in judicium non vocemur, si tainen peccave
γραπται αυτούς άξιον κατακρίσεως. Συγγνώμη γάρ runt omnino , si quid ab ipsis scriptum est
μο: άπιστουντι τοίς κατ ' αυτών λεγομένοις, επειδή condemnatione dignun) . Venia enim mihi danda
ή κατ' εμού πείρα το προς συκοφαντίαν εύκολον των non credenti quæ adversus illos dicuntur ; siqui
κατηγορούντων συνίστησι. dem mea ipsius experientia quanta sit ad calum -
niam proclivitas accusatorum declarat.
6. Και γάρ ει μεν απατηθέντες , και νομίσαντες 6. Nam etiamsi decepti , meque existimantes
έμε κοινωνών είναι της γνώμης των συγγραψάντων
D consortem esse sententiæ eorum , qui conscripse
εκείνα τα Σαβελλίου ρήματα , άπερ αυτοί περιφέρου runt illa Sabellii verba , quæ ab ipsis circumſe
σιν , επί την κατ' εμού διαβολήν ήλθον, ουδ' ούτω runtur, ad accusandum me venissent ; ne sic qui
μεν ήσαν συγγνώμης άξιοι , προ εναργών αποδείξεων dem venia digni essent, quod ante manifesta indi
ευθύς ταϊς βλασφημίαις βάλλοντες και τιτρώσκοντες cia , protinus maledictis fgant ac vulnerent homi
3: Εzech. XVII , 20.
(2) Παρήσαν . Ιta tres codices . Editi συνησαν . nasteria invisisse ; sed fidem suam ex his, quæ illic
Ridem codex Harleanus τάς αδελφότητας επιπορευό- disseruit , exploratain Eustathio esse deluisse :
usvos, cum fraternitales percurrerem . Interduni hac quod argumento est monachos illos Eustathio sub
voce designatur Ecclesiæ , velut inepist . 226, ubi jeclos fuisse ; vel sallem amicos et familiares.
Eustathius dicitur suas adversus Eudoxium litteras (3) Χαλκηδόνος . Coisl. secundus et Reg. secun
ad omnes fraternitates misisse . Interdum etiam dus Καλχηδόνος. Μox Harleanus τα έτι πρότερον.
monasterium vocatur fraternitas, ut in epist . 257 . (4) Κατά των . Ιta sex mss . Editi τα των. Codex
Monasteria, quibus præerat Eustathius , vel sallem Harleanus κατά των .
quibuscum amicitia ironjunctus erat , hoc loco indi ( 5) Υπέχειν ευθύνας . Harleanus codex hanς
cari crediderim . Id enim probant el nocles in pre nobis suppeditavit lectionem . Legitur enim in aliis
cibus traductæ et mutua de rebus divinis colloquia. codicibus mss . et editis λόγων έχειν ευθύνας.
Non dicit Basilius se una cum Eustathio hæc mc.
ε ! S. BASILII MAGNI
nes , nullius injurie reos , ne dicam, arctissima A
anmicitia conjunclos ; tum quia qui falsas in seipsis
habent suspiciones, id argumento est, eos a Spi
ritu sancto non duci . Mulla enim animo volvenda ,
nulla noctes ducendle sunt insomnes , multisque
cum lacrymis a Deo veritas exquirenda est ei, qui
se ab amicitia fratris abscindere meditatur. Nam
si mundi hujus judices , quando facinorosum quem
piani morti addicturi sunt , removent vela , et peri-
tissimos 341 quosque ad rei proposite considera-
tionem advocant , ac multum temporis insumunt,
nunc quidein legis austeritatem intuentes, nunc
vero naturæ communitalem reverentes , ac dum
nullum ingeniiscunt , et necessitaten deplorant ,
indicium oninibus faciunt invilos se legi servire,
neque ex libidine sua sententiam ferre damnan- Β φυρόμενοι , πάνδημοι ( 10) πάσι γίνονται προς ανάγ
lem ; quanto rem majore diligentia ac sollicitudine κης (11) υπηρετούντες τω νόμω , ου κατ' οικείαν
et cum pluribus deliberatione dignam existimare
debel , qui se a ſratrum amicitia longo tempore
confirmata abrumpere meditatur ? Αι una epistola
eaque ambigua . Neque enim dixerint ex subscri-
plionis signis eam sibi cognita in esse , qui profecto
non eam quæ primo scripta est , sed exemplum in
manus acceperunt. Ex epistola igitur una , eaque
velusta . Anni enim sunt bactenus viginti , ex quo
( 6 ) Τους μηδέν αδικήσαντας . Ηanc quoque le
ctionem codici Harlæano acceptam referimus. Edili
τους μηδε αυτούς συνδιατρίψαντας . Sex niss . codices
τους μηδέν συνδιατρίψαντας , qui nunquam eorum
consuetudine usi suni. Nemo non videt quaplum re
pugnet nec scriptura historie S. Basilii ac uomi- C
natim pluribus locis hujus epistolae, ex quibus patel
Basilium cum Eustathio ejusque discipulis arctis
sima conjunctum amicitia fuisse ; nedum se eorum
constieludine usum neget .
( 7) Πολλά γάρ. Voculam , que deerat in editis ,
desumpsimus ex codice Harlæano, ac omnino ne
cessaria videtur ad orationis juncturam .
( 8) ' Αφέλκονται . Ιta codex Harleanus . Αlii codi
ces mss. el editi εφέλκονται . Valesius in notis ad
cap 2. libri xviu Am . Marcellini, el Gothofredus
comment. in lib . i Cod . Theod . , pag . 42 , hoc Basilii
testimonio utuntur, ut probent in gravioribus causis
velum oblendi et contrahi solitum fuisse, ul judices
attentius deliberarent, plebe non obstrepente. Sed
tamen contrariam prorsus in sententiam Basilii
verba videntur accipi debere . Νam illud αφέλ .
Xovtat non idem sonat ac obducunt vela , sed idem
polius ac retrahuni et removeni. Deinde vero quod
addit Basilius πάνδημοι πάσι γίνονται , judicium de- D
signal in clarissima luce et omnium oculis exposi-
tum, Quare eliamsi legeremus εφέλκονται , nequa
quam verlendum essei , vela obducunt, sed pocius
contrahunt , ul judices ab omnibus videantur. Atque
eo sensu usurpatur illa vox apud Joannem Chryso-
slomum bom . 56 in Malth . ubi sic legitur : 'En!
τοίς δικασταίς , όταν δημοσία κρίνωσι , τα παραπε
τάσματα συνελκύσαντες οι παρεστώτες πάσιν αυτούς
δεικνύουσι. Cum publice sententiam judices prolaturi
sunt , velamina slalores contrahuni ut ab omnibus
videantur. Sic etiam ait Basilius, homil, in psalm.
XXXII , p. 140 , num . 8 , ut Deus videal quæ ab homi
nibus fiunt, non porta3 aperiri , non vela contrahi ,
ου παραπετάσματα συνάγονται. Ipse Gollhofredus
videlur erratum suum agnovisse ; nam in observa
tionibus ad librum xii, tit. 9 , leg . 6, in qua decer
nitur ut de submersis navibus levalo velo justæ
causæ cognoscantur, ex his Basilii verbis repelit
652
τους μηδέν αδικήσαντας ( 6) : ίνα μή είπω , ότι και
τους εις την άκραν αυτούς φιλίαν συνδεδεμένους
και ότι απόδειξις του μή Πνεύματι άγεσθαι αγίω το
ψευδείς έχειν εν εαυτοίς τας υπολήψεις. Πολλά
γάρ(7) δεί μεριμνήσαι και πολλάς αγρύπνους νύκτας
διενεγκείν, και μετά πολλών δακρύων εκζητήσαι
παρά Θεού την αλήθειαν , τον μέλλοντα φιλίας αδελ
φού διατέμνεσθαι . Ει γάρ οι του κόσμου τούτου 1
άρχοντες , όταν τινά των κακούργων θανάτω κατα
δικάζειν μέλλωσιν , αφέλκονται (8) τα παραπετά
σματα , καλούσι δε τους έμπειροτάτους προς την
υπέρ των προκειμένων σκέψιν , και πολύν ενσχολά
ζουσι χρόνον , νύν μέν του νόμου το αυστηρόν ορών
τες , νύν δε την κοινωνίας της φύσεως δυσωπούμενοι,
και πολλά στενάξαντες (9) και την ανάγκην απολο
ηδονήν επάγοντες την κατάκρισιν· πόσα χρή πλείο
νος σπουδής άξιον ηγείσθαι και μερίμνης και της
μετά πλειόνων βουλής τον μέλλοντα φιλίας αδελφών
απορρήγνυσθαι , της εν πολλά χρόνω βεβαιωθείσης ;
'Αλλά μία επιστολή , και αύτη αμφίβολος . Ουδέ γάρ
αν είπoιεν ( 12) εκ των της υπογραφής συμβόλων
αυτήν επεγνωκέναι , οι γε ουχί την πρώτως γραφείο
σαν , αλλά την μεταγραφείσαν εις χείρας έλαβον.
exemplum judicii patente velo peracli.!
( 9) Στενάξαντες . Αit auctor Constitutionum αφο
stolicarum , 1. 11 , c. 52, judicem , cum sententiam
capitalem laturus est, sublatis ad cælum manibus,
contestari insontem se esse humanisanguinis : "Opov
και ψήφον θανάτου ο μέλλων εκφέρειν κατ' αυτού ,
προς τον ήλιον επάρας τας χείρας , διαμαρτύρεται
αθώος υπάρχειν του αίματος του ανθρώπου.
( 10) Πάνδημοι. Quamvis satis commode legatur
in editis onaoi, præferenda tamen fuit sex codicum
mss . auctoritas, nempe Harl . , Med ., Coisl . utrius
que, Vaticani et Regii secundi , in quibus est táv
onuol. Illud aulem observandum est, non loqui
Basilium de omnibus judicibus , sed de iis qui
suam æquilatem omnibus notam esse et testatam
volebant. Sic Gregorius Nazianzenus laudat Candi
dianum in epistola 194 , quod sub clara luce , und
λαμπρό το φωτί controversias dirimat. Julianus,
leste Ammiano lib . xvii , cap. 1 : Numerium Nar
conensis paulo ante reclorem , accusalum ut furem ,
inusitalo censorio vigore prò tribunali palam ad
missis volentibus audiebat. Multa alia occurrunt
ejusmodi exempla , quæ cum referri soleant ut in
signia quædani æquitatis specimina , argumento
sunt , nec legeum fuisse, nec omnium judicum mo
rem, ut velum expanderetur. Conjux Galli Cæsaris
non audebal secretarium ingredi, sed exsertabat
aurem subinde per aulæum , ut ait Ammianus lib.
xiv , c . 9. In Constitutionibus apost. lib. 11, cap. 52,
proponitur judicibus ecclesiasticis exemplum judi
cum sæcularium , qui reum non statini ad supplicium
millunt, sed pluribus diebus cum mulla consulla
tione et interjeclo velo inquirunt de crimine , μετά
συμβουλίου πολλού και παραπετάσματος μέσου . In
codice Theodosiano nulla alia lex prescribit, ul le
valo velo causæ cognoscantur, præter eam , quam ab
Honorio de submersis navibus latam modo citavi
mus .
(11) Πρός ανάγκης . Desunt haec verba in Med. ,
Coisl . primo et Reg . secundo.
( 12) Είποιεν... οι γε... έ.λαβον , Ιta codex Harl.
Tres alii είπoις... ός γε ... έλαβες .
833 EPISTOLARUM CLASSIS II . EPIST . CCXXIV . 834

'Εξ ενός τοίνυν γράμματος , και τούτου παλαιού . 4 aliquid ad virum illum scriptum est . Interjecto au
Είκοσι γαρ έτη εστίν εις τον νυν χρόνον αφ' ού γέ - tem illo tempore lalem sententiæ meæ ac vitæ le
γραπται τι προς τον άνδρα εκείνον . 'Εν δε τώ με slem habeo neminem , quales qui nunc in me inve
ταξύ τούτω χρόνω ουδένα τοιούτον έχω μάρτυρα της buntur accusatores .
έμαυτού προαιρέσεως και του βίου , ως τους νυν
έφεστωτάς μοι κατηγόρους .
7. 'Αλλ ' ου γάρ ή επιστολή του χωρισμού αιτία , 7. Al enim epistola separationis causa non est ,
ετέρα δε εστι της διαστάσεως ή υπόθεσις , ήν εγώ verum alia est disjunctionis ratio , quam equidem
λέγειν αισχύνομαι , κάν εσίγησα ( 13) δε πάντα τον referre verecundor, ac semper siluissem , nisi ea
χρόνον, ει μή τα νύν πεπραγμένα αναγκαίαν μου quæ nunc gesta sunt, necessitatem mibi altulissent
καθίστη διά τό των πολλών λυσιτελές της όλης αυτών totiis eorum consilii ob multorum utilitatem ocu
προαιρέσεως την φανέρωσιν . 'Ένόμισαν οι χρηστοι lis exponendi. Existimarunt boni viri impedimento
εμπόδιον αυτοίς είναι προς την της δυναστείας ανά sibi esse ad recuperationein polestatis communio
ληψιν την προς ημάς κοινωνίας . Και επειδή υπο nem nostram . Et quia fidei quadam subscriptione
γραφή τινι πίστεως προελήφθησαν , ήν ημείς αυτοίς præoccupati sunt, quam nos ipsis proposueramus,
προετείναμεν , ουκ αυτοι άπιστούντες αυτών τω Β non quod ipsi illorum sententice didideremus ( fa
φρονήματι (ομολογώ γαρ) , αλλά τας επ' αυτούς υπο teor enim ), sed quod suspiciones, quas de illis
νοίας, ας οι πολλοί των ομοψύχων ημών αδελφών mulli ex unanimis nostris fratribus habebant, sa
είχον , θεραπεύσαι βουλόμενοι , ίνα μηδεν εκ της nare vellemus ; ne quid ex illa confessione videa
ομολογίας εκείνης δόξη αυτοίς εμπόδιον απαντάν, tur ipsis impedimenti occurrere , quominus ab jis
προς το υπό των νυν κρατούντων ( 14 ) παραδεχθή- qui nunc dominantur, suscipiantur , communionem
ναι , απείπαντο την προς ημάς κοινωνίας και υπό nobis renuntiarunt ; ac materia disjunctionis, hæc
θεσις της απορρήξεως το γράμμα τούτο επενοήθη . epistola excogitata est . Indicium autem eorum ,
Σημείον δε των λεγομένων εναργέστατον , ότι , απο quae dico , manifestissimum est, quod cum pro
κηρύξαντες ( 15) ημάς , και συνθέντες τας μέμψεις ας scripsissent n0s, et querelas , ut ipsis libebat , con
ήβούλοντο καθ ' ημών, πριν ημίν αποστείλαι , τα tra nos finxissent , antequam ad nos litteras mille
γράμματα περιέπεμπον πανταχού . Επτά γάρ πρό- rent , eas quoquoversum sparserint. Septem nam
τερον ημέραις τού εις τας εμάς αφικέσθαι χείρας que dies priusquam in nostras manus perveniret ,
παρ' άλλους (16) εφάνη ή επιστολή : οί, εξ ετέρων visa est illorum epistola apud alios , 342 qui eam
διαδεξάμενοι, ετέροις έμελλον παραπέμπειν. Ούτω ab aliis acceptam ad alios missuri erant. Ita enim
γάρ επενόησαν ένα ενι παραδιδόναι, ίνα ταχεία αύ- C statuerant ipsam ab altero alteri tradi , ut celeriter
τοις (17) κατά πάσαν την χώραν γένηται η διάδοσις . in universanı regionem distribueretur. Atque bæc
Και ταύτ ' ελέγετο μεν έτι τότε παρά των σαφέστατα dicebantur quidem jam tum ab iis , qui illorum
ημίν τα εκείνων εξαγγελλόντων . Έκρίναμεν δε σιω agendi rationem manifestissime nobis annuntia
πάν, έως αν και αποκαλύπτων τα βαθέα σαφεστάτους runt . Censuimus tamen silendum esse , donec qui
και αναντιρρήτους ελέγχους δημοσιεύση τα κατ' αυ arcana revelat , clarissimis atque evidentissimis
τούς . argumentis consilia ipsorum proderet.

ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΣΚΑ' . EPISTOLA CCXXIV .

Exponit astutram Eustathii, qui epistola conviciisin Basiliumrefertæ hæretica verbasubjecerat, tacito auctorisnomine,
4! ipse Basilius auctor esse videretur . Objectam sibi communionem cum Apollinario re ellil, suamquesententiam de
clarat, cum omnibus notam esse ac ipsi etiam Eustathio ; lum , facile perspici posse ex ipsa illa fide, cui Eustathius sub
scripsisse se dolebat , nec tamen dolorem suum palam lestari audebal, quamvis revera ab hac fide discessissel, el aliam
omnino contrariam Gelasio tradidissel.
Γενεθλίω πρεσβυτέρω. Genethlio presbytero.

1. Έδεξάμην τα γράμματα της σης ευλαβείας ( 18) D 1. Accepi litteras pietatis tuie, et laudavi appel
και επήνεσα την προσηγορίαν ήν ευστόχως ωνόμασας lationem , qua aple nominasti scriptum ab illis li
το βιβλίον το υπ' αυτών συγγεγ ραμμένον , προσαγο - bellum , cum libellum repudii appellasti . Quem qui

( 13) Κά» εσίγησα. Ιta Harl. Editi και εσίγησα .
Paulo post Coisl . primus et Med. cum duobus
aliis αναγκαίόν μοι. Μox editi Nομίζουσι γάρ. Med . ,
Coisl. uterque et Regius primus νομιζέτωσαν. Re
gius secundus vouletécw . Harlæani's codex ut in
textu .
(14) Των νυν κρατούντων. Seepe Basilius hac
voce imperatorem designat, ut observavimus in
notis ad epistolam 66. Sed non dubium est quin
Euzoius hoc loco designetur. Nam veram dissen
sionis causam hanc affert Basilius in epistola 226 ,
n . 3, quod Eustathius existimaret , tum demum se
Euzoin probatum iri, si se a Basilio abalienassel .
(15 ) Αποκηρύξαντες . Nulla fere Basilii epistola
mendosior in codicibus manu exaralis . Sed Har
læanus codex , ul multa alia , ita hoc quoque in
Joco sanavit quod prave in editis el aliis codicibus
mss .legebatur αποστήσαντες ήμάς .
(16 ) Παρ' άλλοις. Ηaec addita ex cod . Harl.
( 17) Autoiç. Legitur aütñs . in quatuor codicibus
mss. nempe Val., Regio utroque ei Coisl . secundo .
Atque hæc quidem scriptura salis commoda videri
possit ; sed tamen vulgatam prætulimus, quæ et
sua sponte melior videlur , et melioris notæ codi .
cum auctoritate nititur.
(18) Της σης ευλαβείας. Sic mss . tres vetustis
simi . Editi της ευλαβείας σου .
* Alias CCCXLV. Scripla anno 375.
 S. BASILII MAGNI 316
835
dem φui scripsere, quorm sibi paraverint pro eo Α ρεύσας βιβλίον αποστασίου . "Όπερ οι συγγράψαντες
defensionem apud Christi tribunal , quod decipi non (από της αγάπης ημών αποστήναι [ 19] ) τίνα τύτρέ
polest, intelligere non possum . Nam accusationem πισαν την απολογίαν υπέρ αυτού επί του απαραλο
in me proferentes , neque perstringentes vellemen- γίστου βήματος του Χριστού , εννοείν ουκ έχω. Προ
ter ; narrantes quæ volebant, non quæ veritati con θέντες γαρ ημετέραν κατηγορίαν, και σφοδρώς ήμών
sona; plurimal prae se humilitatem ferentes , milhi καταδραμόντες, και διηγησάμενοι & εβούλοντο , ου,
superbiæ tumorem affingentes, quod eos, qui missi οία (20) η αλήθεια έχει , σχηματισάμενου εαυτών
ab ipsis fuerant, non excepissem , falsa omnia , aut πολλήν ταπείνωσιν , και ημίν περιθέντες υπερηφανίας
saltem pleraque ne periculose Ioquar ; tanquam όγκον , ως μή δεξαμένοις (21 ) τους παρ' αυτών απο
hominibus, et non Deo suadentes , quærentesque σταλέντας , πάντα ψευδή , ή τα γε πλείστα αυτών ( 99 ),
placere hominibus , et non Deu , apud quem nihil ένα μη επικινδύνως φθέγξωμαι, ώς ανθρώπους πεί
veritate pretiosius , ita conscripserunt. Deinde scri θοντες, και ουχί Θεόν , και ζητούντες ανθρώπους
plis in nos litteris hæretica verba subjecerunt, ce αρέσαι , και ουχί Θεώ , παρ' ώ ουδέν έστιν αληθείας
lato impietatis auctore , ut multi ac simpliciores ex προτιμότερον , ούτω συνέγραψαν . Είτα εκείνοι τους
premissa in nos accusatione nostra esse crede καθ ' ημών γράμμασιν υπέταξαν ρήματα αιρετικά,
rent, que subjuncta fuerant ; propterea quod , φui Β τον συγγραφέα της ασεβείας αποκρυψάμενοι (23 ),
nos artificiose calunniantur, prætermisissent no. ίν ' οι πολλοί και απλούστεροι εκ της προτεταγμένης
men parentis pravorum dogmatum , ac simpliciori- ημών κατηγορίας ημέτερα είναι νομίσωσι τα συνημ .
bus suspicandum reliquissent, nos esse qui hæc μένα, διά τό παρά των τεχνικώς ήμάς διαβαλλόντων
aul excogitavimus aut scripsimus. Itaque cum hæc σιωπηθήναι μεν το όνομα του πατρός των πονηρών
vobis explorata sint , adhortor ut nec ipsi turbe- δογμάτων , καταλειφθήναι δε τη υπονοία των αχε
mini, et vacillantium perturbationem sedetis ; quan-ραιοτέρων το ημάς είναι τους ταύτα ή ενθυμηθέντας
quam non ignoro defensionem meam non facile ad ή γράψαντας. Ταύτα ούν γινώσκοντας υμάς (24)
missum iri , eo quod nefaria maledicla , a personis παρακαλούμεν αυτούς τε μη ταράσσεσθαι, και των
auctoritate pollentibus in nos eſfusa, aures præoc σαλευομένων τους θορύβους κατασιγάζειν · ει και
cupaverint . ότι οίδαμεν δυσπαράδεκτον ημών ούσαν την απολο
γίαν , διά το υπό προσώπων αξιοπιστων προκατασχεθήναι ημών τάς πονηράς βλασφημίας .
2. Quod autem nostra non sunt , quæ ut nostra 2. Περί μεν ούν του , ότι ουκ έστιν ημέτερα τα ώς
circumferuntur, arbitror equidem , etsi furor in ημέτερα περιφερόμενα , νομίζω , ει και πάνυ ο καθ'
me conceptus omnino rationi eorum tenebras of- C ρ ημών θυμός επισκoτεί τους λογισμούς αυτών προς το
fundit, quominus quid utile sit videant , 343 ta συνοράν το συμφέρον , όμως εάν ερωτηθώσι παρ'
men si a vobis ipsis interrogentur , nequaquana υμών αυτών , μή αν αυτούς εις τοσούτον ελθείν
fore ut ita percalleant et obdurescant , ut audeant σκληρότητος, ώστε τολμήσαι φθέγξασθαι το ίδιο
mendacium eloqui suo ipsorum ore, ac mea esse στόματι το ψεύδος, και είπείν , ότι εμά εστι τα συν
scripta illa dicere. Quod si mea non sunt , cur con τάγματα . Ει δ' ουκ εμά , διά τι κρίνομαι υπέρ των
demnor ob aliena ? Sed dicturi sunt communicato αλλοτρίων (23); 'Αλλ' ερoύσιν , ότι κοινωνός Απολι
rem Apollinarii me esse , ac ejusmodi dogmatum ναρίου ( 26) εγώ, και των τοιούτων δογμάτων την
pravitatem animo amplecti , Reposcantur ab eis διαστροφήν έχων εν εμαυτώ. 'Απαιτηθήτωσαν τας
argumenta . Nam si cor humanum scrutari sciunt , αποδείξεις . Ει μεν γάρ καρδίαν ανθρώπου διερευνάν
hoc ipsum profiteantur, et vos agnoscite verum ίσασι , τούτο ομολογησάτωσαν " και γνωρίσατε αυτών
ab illis in omnibus dici . Sin autem ex rebus aper- την περί πάντα αλήθειαν · ει δε εκ των φαινομένων
lis et ante omnium oculos positis meam arguunt και πάσι προδήλων ελέγχουσι μου την κοινωνίας,
communionem , ostendant aut canonicas litteras a δειξάτωσαν και κανονικά (27 ) γράμματα παρ' εμού
me ad ipsum missas , aut ab illo ad me, aut cleri προς αυτόν διαπεμπόμενα , ή παρ' εκείνου προς
( 19) Από της αγάπης ημών» αποστήναι . Ηec D secundo .
verba perincommode hoc loco posita sunt, nec (25) Αποκρυψάμενοι. Coisl . primus et Harl .
aple cohærent cum his quæ præcedunt. Si quis au επικρυψάμενοι. Paulo post editi εκ της προγεγραμ.
tem diligentius altendat, facile perspiciel his verbis μένης . Tres vetustissimi codices ut intextu.
rationem afferri, cur libellus ab Eustathio compo (24) Υμάς. Ηanc vocem addidianus ea sex mss.
silus, libellus repudii vocalus sit, nempe quia per (25 ) Υπέρ των αλλοτρίων . Med . et Coisl . pri
hunc libellum a charilale Basilii decesserat, sive , mus ÚTO twv , etc.
ut verbum verbo reddam , a discedendo a charitate (26) Απολιναρίου. Ιta scriptum in nostris mss.
Basilii. Quare non difficilis conjectura est hanc quinque, Karl. , Med ., Coisl . utroque et Reg. se
observationem sive explicationem libelli repudii , cundo . Editi 'Απολλιναρίου .
non ab ipso Basilio, quem minime decuisset in re (27) Κανονικά . Ιta Harl., Med . et Coisl . uterque
tam manifesta, sed ab alio appositam fuisse, idque Regius secundus et Paris . Editi habent xo:vw
ad marginem , unde postea in contextum irrepsit. vexás, litteras communionis . Consentit cum nostris
( 20) Oů% ola . Sic Harl. et Coisl . primus cum mss . codicibus concilii Antiocheni canon octavus,
Regio secundo. Ejiti oux ä. Habet etiani antea llar qui vetal , ne presbyteri , qui sunt in pagis , dent ca
leanυς οία εβούλοντο . nonicas epistolas , μηδε πρεσβυτέρους τους εν ταις
(21) Ως μη δεξαμένοις. Ηarl . et Μed . ώς μή δε- χώραις κανονικές επιστολές διδόναι. Vide notas in
ξαμένων. epist . 129.
122) Auror . Deest in Regio utroque et Coisl .
837 EPISTOLARUM CLASSIS II . EPIST . CCXXIV . 838

εμέ · ή των κληρικών τας προς ημάς επιμιξίας , ή εξ Α corum nobiscum commercia , aut quempiam eo:
τινα (28) αυτών είς κοινωνίαν ευχής έδεξάμεθά ποτε . rum ad precum communionem an unquam admise
Ει δε επιστολήν προφέρουσι τήν λοιπόν προ κε' ετών rim . Quod si epistolam proferunt, cælerum ante
γραφείσαν αυτό , παρά λαϊκού προς λαϊκόν » και annus viginti quinquc ad ipsum scriptam , a laico
ουδε ταύτην ως γέγραπται παρ' εμού , αλλά μετα ad laicum , el ne hanc quidem ut a me scripta est,
ποιηθείσαν , υπό τίνων δε , ο Θεός οίδε γνωρίσατε sed adulteratain , a quibus autem , Deus scit ; hinc
αυτόθεν την αδικίαν , ότι ουδείς εν επισκοπή ών maniſeste injuriam agnoscite, quod episcopus nul.
εγκαλείται , εί τι κατά αδιαφορίαν εν τω λαϊκή βία lus accusatur, si quid laicus in re indifferenli mi
απαρατηρήτως έγραψε και τούτο μηδέ περί πί nus considerale scripserit : idque non de fide quid
στεως, αλλά ψιλόν γράμμα φιλικήν έχουν προσηγο quam : sed simples scriptum amicam habens sa
ρίαν . Τάχα δε κακείνοι φαίνονται και "Έλλησι και lutationem . Forle autem et ipsi comperiuntur et ad
Ιουδαίοις γράψαντες , και μη έχοντες έγκλημα . Μέ- gentiles et ad Judeos scripsisse , nec crimen sus .
χρι γάρ σήμερον ουδείς εκρίθη επί τοιούτω πρά tinere. Nam ad hunc usque diem nemo de re
γματι , εφ' ώ ήμεϊς καταδικαζόμεθα παρά των δι- ejusmodi in judicium vocatus est , de qua nos ab
υλιζόντων τους κώνωπας. "Ότι μεν ούν (29 ) ούτε εγρά- και
B iis qui culices percolant 35, condemnamur . Quod
ψαμεν εκείνα , ούτε συντεθείμεθα αυτούς, αλλά και igitur neque hæc scripsimus , neque probavimus ,
αναθεματίζομεν τους έχοντας εκείνο το πονηρόν sed et anathematizamus eos , qui pravam hanc le
φρόνημα , το της συγχύσεως των υποστάσεων , ενώ nent sententiam , hypostaseon confusionem , in
η ασεβεστάτη αίρεσις του Σαβελλίου ανενεώθη : qua maxime impia hæresis Sabellii renovata est ;
τούτο μεν ουν γνώριμον τω Θεώ, το τας καρδίας id quidem notum est Deo , qui corda cognoscil ;
γινώσκοντα • γνώριμον δε και πάση τη αδελφότητι , nolum et fralernitali omni , que mea: humilitatis
τη εις πείραν ελθούση της ημετέρας ταπεινώσεως . periculum fecit . Imo etiam illi ipsi , qui me nunc
Και αυτοί δε εκείνοι , οι νύν σφοδροί κατήγοροι vellenmenter incusant, suam ipsorum conscientian
ημών, ερευνησάτωσαν το ίδιον συνειδός , και γνώ- perscrulentur , ac noscent me a puero longe ab
Coνται, ότι εκ παιδός μακράν εγενόμεθα των τοιού ejusmodi dogmatibus remotum fuisse.
των δογμάτων .
3. Τι δε εστι το ημέτερον φρόνημα , εί τις επι 3. Quid autem sentiam , si quis requiral , id per
ζητεί, γνώσεται απ ' αυτού του γραμματίου (50 ) , έν spiciet ex illo scripto , cui apposita est eorum pro
ώ η υπογραφή αυτού (31 ) έστιν ιδιόχειρος , ήν εκεί- pria manu subscriptio , quam dum volunt delere ,
νοι βουλόμενοι αθετήσαι , την έαυτών μεταβολήν c mutationi sue latebrasin caluniniis nostris querunt .
κρύπτουσιν εν τη ημετέρα συκοφαντία . Ου γαρ Non enim fatentur se pænitere, quod tradito ipsis
ομολογούσιν , ότι μετεμελήθησαν το παρ' ημών επε a me libello subscripserint : sed mihi inferunt cri
δοθέντι αυτοίς βιβλίω υπογράφοντες · αλλ' ημίν επι mina impietatis , rati neminem videre, prætextum
φέρουσιν εγκλήματα ασεβείας , νομίζοντες αγνοεί esse ipsorum a me disjunctionem ; at revera eos a
σθαι , ότι πρόσχημα μεν αυτοίς έστιν ή αφ' ημών fide defecisse, quam sæpe coram multis scriplo
αναχώρησις : τη δε αληθεία της πίστεως ανακεχω- professi , tandem et a me traditam susceperunt, ar
ρήκασιν , ήν πολλάκις επί πολλών εγγράφως ομο jis subscripserunt , quæ omnibus legere licel , el ab
λογήσαντες , το τελευταίον και παρ' ημών επιδοθεί ipsis scriptis edoceri veritatem . Manifestum autem
σαν εδέξαντο , και υπέγραψαν , & πάσιν (32) έξεστιν illorum erit propositum , si quis post subscriptio
αναγινώσκειν , και παρ' αυτών των γραμμάτων δι nem , quam nobis 344 dederunt , legal lidem quaint
δάσκεσθαι την αλήθειαν. Γνωρίμη δε αυτών έσται η Gelasio tradidere , et animadvertat quantum bæc
προαίρεσις , εάν τις μετά την υπογραφήν , ήν ημίν ab illa confessio diferat . Quocirca qui tam facile
επέδωκαν (53 ) , αναγνώ την πίστιν , ήν Γελασία in contraria vertuntur , ne scrutentur alienas festu
επέδωκαν , και γνω πόσον το διάφορον εκείνης της cas : sed trabem in suo ipsorum oculo hærentem
ομολογίας προς ταύτην. Οι τοίνυν ούτως ευκόλως D ejiciant 24. Ceterum plenius in alia epistola de om
προς τα εναντία μετατρεπόμενου μή τα αλλότρια nibus respondemus et docemus : quæ quidem plura
κάρφη διερευνάτωσαν ' αλλά την δοκών την εν τω desiderantibus salisſaciet. Vos autem in præsentia
οικείω οφθαλμώ εκβαλλέτωσαν . Εντελέστερον δε δι' acceptis his meis litteris , tristitiam omnem depo .
άλλης επιστολής περί πάντων και απολογούμεθα και nite , et charitatem erga nos confirmale 3s , ob quam
διδάσκομεν , ήτις πληροφορήσει τους το πλέον επι vobis conjungi vehementer ambio . Mæror autem
ζητούντας. Υμείς δε εν τω παρόντι ταύτα ημών milhi maximus et dolor animo insol : bilis , si tan
33 Μatth . YXI, 24. 3* Μatth . VΙΙ , 4. 35 1 Cor . 1 , 8 .
(28 ) " Η εί τινα . Voculam ει addidi ex Harl . et dus γραμματείου.
Med. Paulo post editi εις κοινωνίας η ευχήν. Tres (51) Υπογραφή αυτού. Ιta tres vetustissimi co
mss . εις κοινωνίας ευχήν. Μelius liari. et Loisi . dices . Editi υπογραφή αυτών.
primus, quos in textu secuti sumus . (52) " A πάσιν. Ιta mss . quinque. Editi ας πάσιν.
(29 ) "Οτι μέν ούν . Ultima vocula addita ex Harl . (53) Επέδωκαν . Ηarl. prima manu et Co sl.
el Coisl. primo. Ιbidem editi συντιθέμεθα . lidein primus απέδωκαν. Μox Med.cum tribus aliis Γε
duo codices ut in textu . λασίω έδωκαν.
(30 ) Γραμματίου . Coisl . uterque , Regius secun
879 S. BASILII MAGNI 940
tim apud vos potuerint calumnie , quibus impu· Α δεξάμενοι τα γράμματα , πάσαν άφετε (34) λύπην ,
gnor, uil refrigerent charitatem , nosque ab invicem και κυρώσατε την εις ημάς αγάπην , δι' ήν σφοδρώς
abalienent . Valete . αντέχομαι της προς υμάς ενώσεως . Και μεγίστη
ημίν εστι λύπη , και απαραμύθητος οδύνη τη καρδία ημών , εάν τοσούτον κατισχύσωσιν υμών αι καθ'
ημών διαβολαι , ώστε ψύξαι την αγάπην, και απαλλοτριώσαι ημάς απ ' αλλήλων. "Έρρωσθε.

EPISTOLA CCXXV *. ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΣΚΕ' .

Cum Gregorius Nyssenus jussu Demosthenis ob Philocharis calumnias a militibus comprehensus fugissel, vicarium pla
care conulur Büsilius, eique demonstrat factum Gregorii necpublicæ reinec ecclesiasticæ nocere. Si enim depecuniis
agatur , paratos esse pecuniæ sucræ custodesrulionem reddere ;sinautem de ordinatione, nonGregorii culpum esse ,
qui invilus ordinatus est, sed eorum quiordinaverunt, quorum proinde necessaria præsentia . Rogai ergo ne se infir
num el senem in alienum provinciam trahul, el cum episcopis , quibuscum nondum pax composila , convenire
cogal.
Demostheni, aliorum episcoporum nomine. Δημοσθένει , ώς από του κοινού (53).
Plurimas semper gratias babemus Deo el impe Πολλήν χάριν έχομεν αεί τω Θεώ , και βασιλεύσι
ratoribus curam nostri gerentibus, quandocunque τοίς επιμελομένοις ημών , όταν ποτέ ίδωμεν της
videmus patrice nostre gubernacula viro commissa, Β πατρίδος ημών την αρχήν ανδρί πιστευθείσαν πρώ
primum quidem Christiano, deinde moribus recto , τον μεν Χριστιανώ , έπειτα ορθώ τον τρόπον , και
et accurato legum custodi , secundum quas in hu- ακριβεί των νόμων φυλακι, καθ' ούς πολιτευόμεθα
manis rebus vivimus. Sed præcipue adventu tuo τα ανθρώπινα . Διαφερόντως δε επί της σης επιδη
hanc gratiam Deo et dilecto Deo imperatori retuli- μίας ταύτην την χάριν ώμολογήσαμεν τω Θεώ και
mus . Cum autem sensissemus , nonnullos pacis ini- τω θεοφιλεί βασιλεί. Αισθόμενοι δε , ότι τινές των
micos meditari reverendum tuum tribunal contra εχθρών της ειρήνης έμελλον τα σεμνά σου δικαστή
nos commovere , exspectavimus dum vocaremur a ρια καθ' ημών διοχλείν , εξεδεχόμεθα κληθήσεσθαι
tua magnanimitate , ut disceres veritatem a nobis; παρά της μεγαλονοίας σου , ώστε διδαχθήναι παρ'
si tamen velit summa tua prudentia rerum eccle- ημών την αλήθειαν· είπερ άρα κατεδέχετο (56 ) σου
siasticarum sibi vindicare examina . Sed postquam η μεγάλη φρόνησις των εκκλησιαστικών πραγμάτων
nos tribunal contempsit , nostrum autem fratrem ac οικειούσθαι τάς εξετάσεις. Επειδή δε ημάς μεν παρ
comministrum Gregorium commola lua potestas ob είδε το δικαστήριον , τον δε αδελφόν ημών και συλ
Philocharis calumnias aluripi jussit : ac ille quidem λειτουργών Γρηγόριον κινηθείσα σου ή εξουσία επ !
mandato obtemperavit, (qui enim non obtemperas- c ταις Φιλοχάρους (37) λοιδορίαις άναρπαγήναι τερος
set ?) at lateris dolore correptus , ac præterea ob έταξεν , ο δε υπήκουσε μεν το προστάγματι , (πώς
frigus , quod collegit, consueta infirmitate renum ei γάρ ουκ έμελλεν ; ) υπό δέ πλευριτικού πάθους και
superveniente, coactus est, inexorabilibus militibus τασχεθείς , και άμα εκ της προσγενομένης αυτώ
eum detinentibus , corporis curandi causa , et le- ψύξεως , της των νεφρών άρρωστίας συνήθως επ
niendorum intolerabilium dolorum , in quietum αναστάσης , ηναγκάσθη , απαραιτήτως υπό των στρα
345 aliquem locum transferri: ea de calisa veni τιωτών κατεχόμενος , επιμελείας ένεκεν του σώ
mus omnes amplitudini tuæ supplices , il ne tibi ματος και παραμυθίας των αφορήτων οδυνών , προς
occursus dilatus indignationem moveat . Nam nec τι χωρίον ήσυχίαν έχουν μετατεθήναι» τούτου χάριν
publicæ res pejus se habuerunt ex nostra dilatione, πάντες ήλθομεν επί το ικετεύσαι το μέγεθός σου ,
neque inde ecclesiasticæ quidquam detrimenti ac μηδεν αγανακτήσαι τη αναβολή της απαντήσεως .
ceperunt. Quod si de pecuniis quasi essent dis Και γάρ ούτε τι των δημοσίων χείρον έσχεν εκ της
sipatæ, agitur ; ibi sunt pecuniarum sacrarum cu ημετέρας υπερθέσεως , ούτε τι των εκκλησιαστικών
stodes, rationes his qui voluerint parati reddere , et τούτου ένεκεν παρεβλάβη . 'Αλλ' ει μεν περί χρη

* Alias CCCLXXXV . Scripla anno 375 . D siasticas illius judicii non esse . Supra docet epi
( 34) "Άφετε. Ιta Harl . et Μed . Editi αφέλετε. scopos legibus subjectos esse in humanis rebus.
(53 ) Δημοσθένει, etc. Sic legitur hic titulus in Sic etiain infra : Sin aulem est aliquid aliud cano
codicibus Coisl . primo, Vat. et Clarom . Tres alii , nicum ... idque magnanimitas lua audire el judicare
nempe Harl., Reg. secundus et Coisl. secundus , sic ruli , etc. Ubi etiam illud observandum est , Basi
habent : Δημοσθένει, ώς από κοινού των επισκόπων, οιά lium aliquid discriminis ponere inter ea quæ ad
τινων παρά κανόνας γεγενησθαι συκοφαντησάντων την sacram pecuniam spectant , et ea quæ ad ordina
του αγίου Γρηγορίου χειροτονίαν · Demostheni, μια tionem ; ita ut de pecunia quidem non valde repu
communi episcoporum ; quippe cum nonnulli proter ca gnet , quominus illius ratio reddatur ; de ordina
nones factam esse calumniati fuissent S. Gregorii or lione autem palam et aperte moneal, judicium
dinationem . Revera hanc epistolain aliorum Cappado sine episcopis provinciæ instiui non posse.
ciæ. episcoporum nomine scriptam fuisse patet ex his ( 37 ) Φιλοχάρους. Ιta Harl . , Coisl . ulerque, Bigοι.
verbis : Venimus omnes , etc. Editi non sine turpi uleryue et Reg . primus. Edili blaojaplaış. Med.
errore: Δημοσθένει, ώς από του κοινού , πεοί του Θεο et Clarom. Φιλοχάρεσε. Νonnulli alii Φιλοχάρους.
λόγου : Demostheni, aliorum episcoporum nomine pro Bunc Philocharem Basilius vocat hominem igro
Theologo. bilem in epist . 257. Paulo post editi από πλευ- ,
(56 ) Κατεδέχετο, Sic Med . , Harl., Coisl. uterque ριτικού , omnes mss . ut in textu . Ιbidem he voces
el Regius secundus . Editi απεδέχετο. Sepe vicario τω προστάγματι desunt in Coisliano primo ..
Basilius in hac epistola lenilor insinuat, res eccle
841 EPISTOLIRUM CLASSIS II . EPIST . CCXXVI. 842
μάτων εστίν ο λόγος , ώς διαφορηθέντων , αυτου (38 ) A curum calumniam detegere , qui accurateim tuun2
εισιν οι ταμίαι των ιερών χρημάτων έτοιμοι δούναι auditum non timuerunt . Facile enim illis est ex
λόγον τώ βουλομένω , και δείξαι την συκοφαντίαν ipsis beati episcopi scriptis manifestam veritatem
των κατατoλμησάντων της ακριβούς ακοής σου : quærentibus facere. Sin autem est aliquid aliud
ράδιον γάρ αυτοίς απ' αυτών των γραμμάτων του canonicum , quod examine indigeat, idque magna
μακαρίου (39) επισκόπου φανεράν την αλήθειαν nimitas tua audire ac judicare vult ; nos omnes
τοίς επιζητούσι ποιήσαι · ει δέ τι έτερόν εστι κανο adesse necesse est , quia si quid deficit eorum quæ
νικών εξετάσεως δεόμενον , και τούτου καταδέχεται ad canones spectant, culpam sustinent qui ordina
υποδέξασθαι την ακρόασιν και την κρίσιν ή μεγα vere ; non is qui omui im posila necessitate mini
λόνoιά σου · πάντων ημών χρεία , ότι , είπερ τι sterium suscipere coactus est . Quare te obsecramus ,
ελλέλειπται (40 ) των κανονικών , οι χειροτονήσαντες ut nobis auditum serves in patria , nec pertrahas
αίτιοι , ουχ ο κατά πάσαν ανάγκην υποδέξασθαι την in exteram regionem , neque necessitatem imponas
λειτουργίαν εκβιασθείς. " Ωστε ικετεύομέν σε φυλά- conveniendi cum episcopis , quibuscum nobis de
ξαι ημίν την ακρόασιν επί της πατρίδος , και μη questionibus ecclesiasticis nondum convenit . Si
έλκειν εις την υπερορίαν ( 41) , μηδέ εις ανάγκης niul etiam ut parcas senectuti nostræ ac infirmitati
άγειν συντυχίας επισκόπων , πρός ούς ούπω τα περί B rogamus . Νam , Deo volente , experientia ipsa co
των εκκλησιαστικών ζητημάτων απελυσάμεθα . Όμου gnosces nilil, neque parvurn neque magnum quod
δε και φείσασθαι του γήρως ημών και της ασθενείας ad canones attineret , in episcopi ordinatione omis
δεόμεθα . Γνώση γάρ αυτή τη πείρα , του Θεού βου sum fuisse . Oplamus igitur, ut sub lua administra
λομένου , ώς ούτε μικρόν ούτε μείζον παρείται τι tione, ipsa etiam cum fratribus nostris concordia
των κανονικών εν τη καταστάσει του επισκόπου . Εύ et pax componatur : qua nondum constituia , mo
χόμεθα ούν επί της σής αρχής και την προς τους leslus est nobis etiam ipse congressus , propterea
αδελφούς ημών ομόνοιας και ειρήνην καταπραχθή- quod multi ex simplicioribus nostra inter nos dis
ναι : ης μη πω γενομένης , βαρύ ημίν εστι και το sensione læduntur.
της συντυχίας , διά τό πολλούς των απλουστέρων βλάπτεσθαι εν τη διαστάσει ημών τη προς αλλήλους .
ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΣΚ7'. EPISTOLA CCXXVI .
Cum viderel Basilius silentiumsuum a pluribus in deteriorem partem accipi, monachos hortatur ne se calumniis præoc
cupari sinunt, sed potius veritatem ante oculos positam intueantur ; siquidem Eustathius, qui Arianos acerrime insecia
tus fuerat, nunc cum illis conjungiturcompendii sui causa. Demonstral hanc veram esse causam dissidii, non quod illi
rescriplum non fueril, ejusijue chorepiscopi non suscepti , sed quod gratiam ab Euzoio inire voluerit. Hinc ei fidem
Nicanam exagitat, cui olim subscripserat, 'el Basilii de Spiritu sanclo doctrinam novitatis accusail, eumque ob scriptam
ante annos viginti ad Apollinarium salutandi causa epistolam condemnat. Tantam nequitiam litteris suis comprimi
posse non pulal Basilius, sed a monachis rem (actu facilem peiil, ul verum , ut par esi, examineni.

Τοίς υφ' εαυτόν ασκηταίς (42) . C Monachis suis .

1. Δυνατός μέν ο άγιος Θεός και την δια της συν
τυχίας ευφροσύνην ημϊν χαρίσασθαι τους επιθυμούσι
και βλέπειν υμάς αεί και ακούειν τα περί υμών •
διότι εν ουδενί ετέρω έχομεν την ανάπαυσιν των
ψυχών ή εν τη προκοπή τη υμετέρα και τη διά των
εντολών του Χριστού τελειώσει » έως δέ τούθ' ημίν
ουχ υπάρχει , αναγκαίον τιθέμεθα διά των γνησιω
τάτων και φοβουμένων τον Κύριον αδελφών (43)
επισκέπτεσθαι υμάς , και γράμμασι προσομιλείν τη
αγάπη υμών. Αυτού ούν τούτου ένεκεν απεστείλα
μεν τον ευλαβέστατον και γνησιώτατον αδελφών
ημών και συνεργών του Ευαγγελίου Μελέτιον (44)
1. Potest quidem sanctus Deus el congressus læ
liliam nobis largiri , qui semper et videre vos et de
rebus vestris audire cupimus : quandoquidem nulla
alia in re animus noster acquiescit , nisi in pro
fectu vestro , ac perfectione in Christi mandatis.
Interea vero , dum hoc nobis non conceditur, ne
cessarium ducimus, per germanissimos ac Domini
metuentes fratres vos invisere, et cum vestra di
lectione per litteras colloqui . Ηanc 346 ipsam
igitur ob causam misimus religiosissimum ac cha
rissimum fratrem nostrum et laboris evangelici
consortem Meletium compresbyterum , qui vobis

( 58) Διαφορηθέντων , αυτού. Ηec interpunctio ceri , quam præsides , ut existimat Gothofredus .
in plerisque mss . codicibus observatur. Edili olaqo- D Nam reos ex remota provincia pertractos oppri
ρηθέντων αυτού, quod cum perobscurum esset , ap mere multo facilius fuit vicariis, qui plures pro
posita fuerat stellula in editione Parisiensi. vincias regebant, quam præsidibus qui unicam
(39) Μακαρίου . Coisl . 1 et Med . μακαριωτάτου . administrabant.
(40) Έλλέλειπται. Ιta larl. el plures alii . Editi ( 42) 'Ασκηταίς . Addit Cod . Ηarliennus εν όρο
εκλέλειπται . βιάνη και χαλαννήνη. Vat. , Reg. secundus et Coisi.
( 41) Εις την υπερορίαν . Εrat func vicarius in secundus εν όροβιάννη και χαλάννη . Medicieus εν
Galatia , ubi synodum impiorum coegerat , ut Ηρωδιάνη χαλάνη. Coisl. primus εν οροδιάνη και
discimus ex epist. 237. Favebat Basilii pelilioni xaxavvn.
lex data a Valente, anno 373 : Ulira provincice ler (43) Αδελφών . Editi addunt ημών, quod prono
minos accusandi licentia non progrediatur. Oportet men deest in sex mss . Paulo post editi γράμματα.
enim illic criminum judicia agitari, ubi facinus di Harl., Coisl . ulerque et Reg. secundus ut in lextu .
carur admissum . Peregrina autem judicia præsenli. (44) MEMétior . Coisl. secundus et Reg. secundus
bus legibus coercemus. Cod . Theod . lib . ix , tit . 1 , Μελίτιον .
leg . 10. Crediderim hac lege vicarios polius coer Alias LXXIII. Scripla anno 375 .
PATROL. GR . XXXII . 27
 945 S. BASILII MAGNI 844
narrabbit desiderium , quo vos- prosequimur, ac sol- Α τον συμπρεσβύτερον , ός διηγήσεται υμίν τον ημέ
licitudinem animæ nostræ : quippe cum noctu ac τερον πόθον όν έχομεν εφ' υμίν, και την μέριμναν
interdiu Dominum rogemus 36, ut probati et spectati των ψυχών ημών (45) , ότι νυκτός και ημέρας δεό
sitis , ut et nos habeamus fiduciam in die Domini μεθα του Κυρίου περί της υμών ευδοκιμήσεως, ένα
| nostri Jesu Christi ob vestram salutero , et vos eful και ημείς έχωμεν παρρησίαν εν τη ημέρα του Κυ
geatis in splendore sanctorum , cum opus vestrum ρίου ημών Ιησού Χριστού διά της υμών (46 ) σωτη
sub justo Dei judicio expendetur. Simul autem ρίας , και υμείς εκλάμψητε εν τη λαμπρότητα των
mullum nobis sollicitudinis injicit præsentis lem αγίων , δοκιμαζομένου υμών του έργου υπό της δι
poris difficultas, in quo Ecclesiæ omnes commotæ καιοκρισίας του Θεού . " Αμα δε ημίν πολλήν μέρι
sunt , et omnes animæ cribrantur. Aperuerunt enim μναν έμποιεί του κατασχόντος καιρού τούτου η χα
zonnulli immodice ora sua adversus conservos. λεπότης , ενώ πάσαι μεν Εκκλησίαι εσαλεύθησαν,
Prædicatur libere mendacium , veritas abscon πάσαι δε ψυχαί σινιάζονται . " Ήνοιξαν γάρ τινες
ditur. Et accusati quidem condemnantur sine αφειδώς στόματα κατά των όμοδούλων. Λαλείται το
judicio , accusatoribus vero creditur sine exa ψεύδος αφόβως : η αλήθεια συγκεκάλυπται. Και οι
mine. Unde et ego cum audissem multas in me μεν κατηγορούμενοι καταδικάζονται ακρίτως · οι δε
B
circumferri epistolas , que pungunt et decantant Β κατηγορούντες πιστεύονται ανεξετάστως . "Οθεν κάγώ
et de rebus insimulant, pro quibus parala nobis ακούσας , ότι πολλαι κατ' εμού περιφέρονται επι
apud veritatis tribunal defensio , facere equidem στολαί , στιζουσαι ημάς και στηλιτεύουσαι και κατ
statui ; quod et prestiti . Tertius enim jam hic ηγορούσαι επί πράγμασιν (47) , ών την απολογίαν
annus est, ex quo verberatus calumniis lagella ετοίμην έχομεν επί του δικαστηρίου της αληθείας,
accusationis perfero ; contentus quod Dominum , ώρμησα μεν σιωπήσαι , ό και εποίησα · τρίτον γάρ
qui arcana novit , calumniæ testem habeam . Sed ήδη τούτο έτος εστίν , εν ώ τυπτόμενος (48 ) υπό των
quia video multos jam silentium nostrum ad διαβολών φέρω τας της κατηγορίας μάστιγας , αρ
calumniarum confirmationem accepisse, nec nos κούμενος , ότι έχω Κύριον , τον των κρυπτών γνώ
patientia existimasse adductos silere , sed , quod στην , μάρτυρα της συκοφαντίας · επειδή δε ορώ ,
contra veritatem hiscere non possimus ; idcirco ότι πολλοί ήδη την σιωπήν ημών εις βεβαίωσιν των
scribere vobis aggressus sum , obsecrans vestram διαβολών παρεδέξαντο , και ου διά μακροθυμίαν ενό
in Christo dilectionem , ut concinnatas ab una μισαν ημάς σιωπάν , αλλά διά το μή έχειν διάραι
parte calumnias non omnino admittatis ut ve στόμα προς την αλήθειαν · τούτου ένεκεν έπειράθην
ras : quandoquidem , ut scriptum est, neminem c επιστείλαι υμίν , παρακαλών την εν Χριστώ αγάπης
les judicat , nisi prius audiat , ci cognoscat quid υμών ώστε τας εξ ενός μέρους γινομένας διαβολάς
fecerit. μή πάντη παραδέχεσθαι ως αληθείς · διότι, καθώς
γέγραπται , ουδένα κρίνει ο νόμος , εάν μή πρώτον
ακούση και γνώ τι ποιεί.
2. Quanquam æquo quidem judici res ipsæ suf 2. Καίτοι ευγνώμονι κριτή αρκεί αυτά τα πρά
ficiunt ad declarandam veritatem . Quare etiamsi γματα προς την της αληθείας φανέρωσιν . "Ώστε , κάν
nos taceamus, licet vobis respicere ad ea que ημείς σιωπήσωμεν (49) , έξεστιν υμίν διαβλέψαι
funt. Qui enim nos doctrine prave insimulant, προς τα γινόμενα. Οι γάρ ημίν κακοδοξίαν εγκα
hi nunc aperte visi sunt hereticorum partibus λούντες εφάνησαν νύν εκ του προφανούς τη μερίδι
adjuncti : qui nos ob aliena scripta condemnant , των αιρετικών προστιθέμενοι • οι υπέρ αλλοτρίων
confessionibus suis, quas nobis scriptas tradidere, συνταγμάτων (50) ημάς κατακρίνοντες ταις ιδίοις
adversari comperiuntur. Considerale consuetudi- ομολογίαις , ας εγγράφως ( 31) ημίν κατέθεντο , έναν
Lem eorum , qui haec audent; mos enim iliis est τιoύμενοι φαίνονται . Νοήσατε την συνήθειαν των
semper ad potentiorem partem transfugere , et ταύτα τολμώντων , ότι έθος αυτούς αεί προς το δυ
infirmiores quidem amicos conculcare , colere D νατόν μετατίθεσθαι μέρος , και τους μεν ασθενούν
autem potentes. Nam qui celeberrimas illas epi τας των φίλων καταπατείν , θεραπεύειν δε τους

36 Coloss. 1 , 9 .

(45) Ημών . Deest in editis ; legitur in Cois .
utroque, Med . et Reg. secundo. Harl . et Reg. pri
mus habent υμών
(46 ) Διά της υμών . Ιta tres vetustissimi codices
et alii nonnulli cum editione Hagan , et Paris. se
cunda . Alice editiones διά της ημών . Paulo post
editi ημών του έργου , φuod quinque mss. ope emen
davimus .
(47 ) 'Επί πράγμασιν . Ιta Harl. , Vat . , Regius
uterque et Coisl. secundus. Editi minus accurate
επί γράμμασιν . Ειsi enim ex scriptis Apollinarii all
sam arripuit Eustathius, ad invidiam Basilio con
Nandam , non lamen hoc unicum nequitiæ telum
adhibuit .
(48) Τυπτόμενος . Ιta mss . quinque. Editi τυπό
μενος.
(49) Σιωπήσωμεν . Ιta tres vetustissimi codices .
Editi σιωπώμεν , Paulo post eliti ανεγκαλούντες ,
εφάνησαν ούν . Sex mss . ut in textu .
( 50) Συνταγμάτων . Harl. et Coisl . primus συγ
γραμμάτων .
(51 ) Εγγράφως. Ιta tres vetustissimi codices .
Editi έγνοάφους .
 813 EPISTOLARUM CLASSIS II . EPIST . CCXXVI . 816
κρατούντας. Οι γάρ τάς πολυθρυλλήτους (32 ) εκείνας A stolas contra Eudoxium totamque ejus factionen
επιστολές κατά Ευδοξίου και πάσης αυτών της με- conscripserunt, et ad omnes fraternitates transmi
ρίδος συγγράφοντες , και περιπέμποντες (53) πά sere , quique obtestati sunt, ut corum fugerelur
σαις ταις αδελφότησι , και διαμαρτυρόμενοι φεύγειν communio , tanquam animarum pernicies , ad id.
την κοινωνίαν αυτών ώς όλεθρον των ψυχών , και circo lalas de sua depositione sententias non ad
διά τούτο μη καταδεξάμενοι τας επί καθαιρέσει αυ miserunt, eo quod 347 ab hæreticis latæ essent,
των εξενεχθείσας ψήφους , επειδή παρ' αιρετικών uti tunc nobis persuadebant ; ii nunc omnium
ήσαν γενόμεναι , ώς έπειθον ημάς τότε , ούτοι νύν, obliti, una cum ipsis versantur . Neque ullus illis
πάντων επιλαθόμενοι , μετ' αυτών γεγόνασι . Και relinquitur negandi locus : manifeste enim nuda.
ουδεμία αυτοίς άρνησις καταλείπεται • φανερώς γάρ runt suum ipsorum propositum , cum Ancyræ ir
απεκάλυψαν έαυτών την προαίρεσιν , εν 'Αγκυρα domibus communiones eorum aunplexi sunt, ec
τας κατ' οίκον αυτών κοινωνίας κατασπαζόμενοι (51 ) , quod publice ab illis nondum recepti sint. Itaque
επειδή εις το κοινόν υπ' αυτών εκείνων ούπω (55 ) eos interrogate , si nunc orthodoxus Basilides
εδέχθησαν . 'Ερωτήσατε ούν αυτούς , εί ορθόδοξος νυν Ecdicii communicator, cur ex Dardania reverten
Βασιλείδης ο κοινωνικός Εκδικίου , διά τι , από της tes, altaria illius in Gangrenorum regione sub
Δαρδανίας επανιόντες, τα θυσιαστήρια εκείνου εν Β verterint , et mensas ipsi suas posuerint : cur etiam
hactenus insectati sint Ecclesias Amasea el Zelo
τη χώρα των Γαγγρηνών κατέστρεφον , και εαυτών
τραπέζας ετίθεσαν και διά τί και μέχρι νύν(56) επέρ- rum , ac per se ipsi presbyteros illic ac diaconos'
χονται ταϊς Εκκλησίαις της 'Αμασείας και Ζήλων, constituerint ? Elenim si ut cum orthodoxis com
και παρ' εαυτών εγκαθιστώσι πρεσβυτέρους και δια municant , cur ut haereticos insectantur ? sin au
κόνους ; Ει μεν γαρ ώς ορθοδόξους κοινωνούσι , τίνος tem hæreticos existimant , cur communionem
ένεκεν ως αιρετικούς επέρχονται ; ει δε ως αιρετι eorum non aversantur ? Nonne hoc , fratres cum
κους (57) υπειλήφασι , πως την κοινωνίαν αυτών primis colendi , vel pueri clare perspiciant , sem
ουκ εκτρέπονται ; Ταύτα ουχί και παιδική διανοία per eos compendii causa facere , ut aliquos accu
δηλά εστιν , αδελφοί τιμιώτατοι , ότι αεί προς το sent, aut commendent ? Et a nobis itaque defece
ίδιον συμφέρον βλέποντες και διαβάλλειν τινάς , ή runt, neque id indignantes , quod non rescripserimus
συνιστάν επιχειρούσι ; Και ήμών τοίνυν απέστησαν, ( illud enim est quo se nmaxime ofensos dicunt
ούτε αγανακτήσαντες , ότι ουκ αντεγράψαμεν (58) fuisse ) , neque quod chorepiscopos quos se ini
( τούτο γάρ έστιν εφ' ου μάλιστα λέγουσι παροξύν- sisse aiunt , On exceperimus. Verum Domino ra
θαι) , ούτε ότι τους χωρεπισκόπους , ούς λέγουσιν tionem reddent , qui hoc comminiscuntur. Missus
απεσταλκέναι , ουκ εδεξάμεθα . Καίτοι δώσουσι λόγον enim unus aliquis Eustathius, cum litteras tradi :
τω Κυρίω οι τούτο κατασκευάζοντες . Είς γάρ τις disset cohorti Vicarii , ac dies tres in urbe com
Ευστάθιος, αποσταλείς , και γράμματα διαδούς τη τά moratus esset ; ad sua reversurus , multo jam ve
ξει του Ουικαρίου (59) , τρείς ημέρας ποιήσας επί της spere , dormiente me , dicitur ad nostras edes

(52) Πολυθρυλλήτους . Ηarl . et Coisl. primus πο
λυθρυλήτους . Ιbidem Reg. secundus et Coisl . secun
dus και πάσης αυτού.
( 53 ) Περιπέμποντες . Ιta tres vetustissimi coli praeberet. 3o llud και μέχρι νύν, etiam haclenus, de
ces cum Vat . et Regio primo. Editi παραπέμποντες.
(54) Κατασπαζόμενοι. Ιta tres vetustissimi codi
ces . Editi ασπαζόμενοι .
( 55) 'Εκείνων ούπω . Ιta septem mss . Editi υπ'
αυτών ούτως. Codicum mss . lectio confirimatur ex
epist. 237, ubi ait Basilius nondum Eustatbium
admilli ad peroplatam Arianorum communionem
potuisse .
( 56 ) Kal ułypi rūr. Nimium stricte hæc inter- D Basilius Eustathium Ecclesias Zelorum et Amasrie
prelalur Tillemontius, tom . IX , pag. 236. Existimat
enim Eustachium , lum cum acerrime Basilium exa
gilaret anno 375, Arianos harum Ecclesiarum epi .
scopos insectalum esse, ut catholicam plebem ad
se alliceret , et a Basilio abstraheret ; atque hos
esse molus, quos ab Eustathio in Daziinone excita
los queritur Basilius in epistola 216. Sed l • Dazimo aucia, Valentis præsentia, Arianorum auctoritas
nem non perturbavit Eustathius insectandis Aria
nis, sed exagitando Basilio el calumniis ac oppro
briis cooperiendo, ut ex epistola 203 perspici po
lest . 2o Verisimile non fit Eustathium , postquam
discessit a communione Basilii , ac gratiæ apud Eu
zoium ineundæ consilium cepil, tam insignem Aria
juis contumeliam fecisse, ut in Ecclesiis , quas inva
serant, catholicos presbyteros el diaconos ordina .
rel. Hoc ei magnum vitium inerat, quod se ad
omnem lemporuin et vicissitudinum colorem lin
geret, ac mulatis rebus tolus immutaretur ab eo
qui antea visus fuerat : sed nimium rebus suis al
tentus erat , quam ut Arianis bellum audacter in
ferret, lum cum eorum gratiæ vilem se caplorem
jis dici potest , quæ sua sponte satis remola , cum
aliis comparala , recentia videntur. Sic in comment.
in Isaiam , n . 252 : Η νυν παραβλαστήσασα των
'Ανομοίων αίρεσις . Que nunc pullularit Anomorum
haresis . In epist. 169 , το νυν ανακύψαν των αεί και-
νοτομείν επιχειρούντων ζήτημα , Nunc prodiens et
hominibus semper novi aliquid inducere conantibus
quæstio . Vide notas ad epistolam 237. Ideo ergo
etiam hactenus insectatum esse dicit , quia hoc il-
lius faclum multo recentius erat iis, quæ ex Dar
dania rediens sub Juliano in Gangrenorum regione
designaveral. Sed quamvis hoc facinus altero re
centius sit , videtur iamen illud edidisse Eustathius,
antequam a Basilio discederet, vel etiam antequam
melum ei incussisset.
(57) Ως αιρετικούς. Deest νοcula in Regio utro
que , Vat . et Coisl . secundo .
(58) " Οτι ουκ αντεγράψαμεν . Ηac addita ex
seplem mss. Ibidem Regius ulerque et Coisl . se
cundus παροξύνεσθαι.
(39) Είς γάρ τις ... του Ουικαρίου. Ιta septem
mss . Editi είς γάρ έστι... του Ικαρίου . Ιbidem editi
διδούς. Ηarl . ulerque Coisl . et uterque Regius δια
δούς .
 S. BASILII MAGNI 848
847
venisse . At dormire me cum audisset , abiit, nec Α πόλεως , και μέλλων απαίρειν επί τα ίδια , εσπέρας
jam postridie ad me accessit : sed ad hunc modum ήδη βαθείας , καθεύδοντί μου λέγεται πλησιάσει το
suo erga nos officio perfunctorie expleto, rediit . οικήματι ημών . Ακούσας δε , ότι καθεύδω , απελ
Atque hoc est crimen , quod nos commisimus , et θών , ουκέτι τη υστεραία ημϊν προσήγγισεν , αλλ'
patientes illi homines delictum illud praeterita ούτως αφοσιωσάμενος το καθ' ημάς , επανήλθε. Και
nostra servitute, quam ipsis in dilectione servivi τούτο εστι το έγκλημα , και ήδικήσαμεν ημείς , και
mus , non compensarunt : sed iram in nos suam οι μακρόθυμοι ουκ αντεστάθμησαν (60) την προ τού
usque adeo incenderunt ob hoc erralum , ut nos του δουλείαν ημών , ήν εδουλεύσαμεν αυτοίς εν αγά
ab omnibus orbis terrarum Ecclesiis, saltem quan πη , τω πταίσματι τούτω · αλλά τοσούτον έβάρυναν
tum in ipsis fuit, excommunicari fecerint. την καθ' ημών οργήν επί ταύτη τη αμαρτία , ώστε
πάσαις ταις κατά την οικουμένην Εκκλησίαις , το
γε εις αυτούς ήκον , εκκηρύκτους ημάς ποιήσαι.
3. At revera non ea est dissidii causa : sed quia 3. Ου μην αύτη γέ εστι κατά αλήθειαν (61 ) της
existimarunt tum demum se Euzoio probatum iri , διαστάσεως ή αιτία · αλλ ' επειδή ενόμισαν ευδοκιμή
si ipsi se a nobis ut
excogitaverunt, abalienarent , illas sibi ipsis
aliquam apudillos commencausas B σειν τότε παρά τω Εύζωτω , εί ημών εαυτούς αλλο
τριώσειαν, εκείνας εαυτούς επενόησαν τας προφά
tionem ex bello nobis indicto reperirent. Hi nunc σεις, ίνα εύρωσί τινα σύστασιν παρ' αυτούς διά του
et de Nicæna detrahunt 348 fide , nosque vocant προς ημάς πολέμου. Ούτοι νύν (62) και την εν Νι
homoousiastas, quia in illa fide unigenitum Filium καία διαβάλλουσι πίστιν , και ομοουσιαστάς ημάς
Deo et Patri homoousion confitemur , non quod αποκαλούσι• διά το εν εκείνη τη πίστει τον μονο
una essentia in duo fraterna sit divisa , absit ! non γενή Υιόν τώ Θεώ και Πατρί ομοούσιον ομολογείσθαι:
enim id cogitavit sancta illa ac Deo dilecta syno ουχ ώς από μιάς (63) ουσίας μερισθείσης εις δύο
dus, sed quia quod est Pater secundum essentiam , αδελφά , μη γένοιτο · ου γάρ τούτο ενόησεν η αγία
hoc et Filius intelligi debet. Sic enim nobis illi εκείνη και θεοφιλής σύνοδος, αλλ' ώς, όπερ εστί κατά
exposuerunt, cum dixerunt : Lumen de lumine . Est την ουσίαν ο Πατήρ, τούτο οφείλοντος νοείσθαι και
autem Nicæna fides, allata ab ipsis ex Occidente του Υιού . Ούτω γάρ (64 ) ημίν εκείνοι αυτοί ήρμή
formula , quam Tyanensi synodo tradiderunt , a qua νευσαν ειπόντες , Φώς εκ φωτός. " Έστι δε ή εν Νι
et suscepti sunt . Sed habent sapientem quamdam καία πίστις , η παρ' αυτών από της δύσεως κομι
regulam ad suas ejusmodi mutationes , ut fidei σθείσα , ήν επέδωκαν τη συνόδω τη εν Τυάνοις , υφ'
verbis, non secus ac medici , utantur pro tempore, C ής και παρεδέχθησαν . 'Αλλ' έχουσι τι σοφόν δόγμα
aliter alias sese ad propositos morbos accommo εις τας τοιαύτας εαυτών μεταβολάς • ότι τοίς ρήμασι
dantes. Cujus sophismatis imbecillitatem non me της πίστεως ως ιατροί κέχρηνται κατά καιρον , άλλοτε
arguere , sed vos decet intelligere. Dabit enim vobis άλλως προς τα υποκείμενα πάθη μεθαρμοζόμενοι.
Dominus intelligentiam * , ut cognoscatis quæ recta Τούτου δε του σοφίσματος το σαθρών ουκ εμε ελέγ
sit doctrina , el quæ obliqua ac perversa . Si enim χειν προσήκεν , αλλ' υμάς νοεϊν . Δώσει γάρ υμίν και
aliam alias fidei formulam scribere decet, et cum Κύριος σύνεσιν προς το γνωρίζειν , τις μεν ο ευθής
tempore immutari , falsa est sententia dicentis : λόγος (65) , τίς δε ο σκολιός και διεστραμμένος. Εί
Unus Dominus, una des , unum baptisma 18. Sin γάρ άλλοτε άλλας δεί πίστεις συγγράφειν , και μετά
hæc vera sunt, nemo vos decipiat inanibus his των καιρών αλλοιούσθαι, ψευδής η απόφασης του
verbis 30. Nos enim calumniantur , quasi novi ali ειπόντος: Εις Κύριος, μία πίστις, έν βάπτισμα .
quid tradamus de Spiritu sancto. Rogate igitur Ει δε εκείνα αληθή, μηδείς υμάς εξαπατάτω τοις
quænam illa novitas . Confitemur enim nos , quod κενούς (66) τούτους λόγους . Διαβάλλουσι (67) γάρ
et accepimus , cum Patre et Filio conjunctum esse ημάς ως καινοτομούντας περί του Πνεύματος του
Paracletum , nec cum creatura numerari . Nam in αγίου . Ερωτήσατε ούν τις ή καινοτομία . Ημείς

87 | Tim . 1 , 7 . 28 Ephe 35 Ephes. V, 6.

s. IV , 5.

(60) 'Αντεστάθμησαν. Coisl . primus et Regius D Frob . 1 εις δύο αδελφώ . Sex mss. ut in textu . Oc
primus αντεστάθμισαν. Paulo post editio Paris . εν currit Basilius eorum cavillationi qui , ut ait in
αγάπη πολλή . Deest postrema vox in septem mss. cpist. 51 , consubstantialis voce , et substantiam
et vetustioribus editionibus. communem , et ea quæ ex substantia orta sunt , de
(61) Kατα αλήθειαν . Editi ή κατά αλήθειαν con signari volebant. Unde sequeretur Patrem et Filium
tra veterum codicum fidem. Paulo post editi αλλο fraternam inter se cognaiionem habere ; quia , ut
τριώσειν . Harl. et Coisl. primus cum duobus aliis ibidem ait , fraterna sunt inter se quæ ex uno orla
ui in lextu . Sic etiam veius editio Haganoensis et sunt , 'Αδελφά γάρ αλλήλοις τα εξ ενός υφεστώτα .
Paris. secunda. ( 64) Ούτω γάρ. Vat. , uterque Reg . et Coisl . se
( 62 ) Ούτοι νύν . Ιta Harl. et Regius primus. cundus Τούτο γάρ .
Editi τοίνυν. Coisl . primus Αυτοί τοίνυν . Med . Αυ (65 ) Ο ευθής λόγος. Ιta Harl. , Coisl . uterque
tol vūv. Reg. secundus et Coisl . secundus OUTOL et alii nonnulli. Editi o ευθύς λόγος .
τοίνυν . ( 66) Τοίς κενούς . Codex Medicaeuς τους καινούς ,
( 63) Από μιάς . Prepositio addita ex septem novis sermonibus.
mss . et editione Hagan. et Froben . 1. Μox editio (67) Διαβάλλουσι γαρ ημάς . Regius uterque et
Froben. 2 el Paris. εις δύο , αδελφοί . Hagan. ct ( oisl . secundus διαβάλλουσιν ημάς
849 EPISTOLARUM CLASSIS II . EPIST . CCXXVI. 850

γάρ ομολογούμενο και παρελάβομεν, μετά Πατρός Α Ρatrem et Filium et Spiritum sanctum credhaus ,
και Υιού τετάχθαι τον Παράκλητον, ου μετά της atquein nomine Patris et Filii et Spiritus sancti
κτίσεως αριθμείσθαι . Είς γάρ Πατέρα και Υιόν και baptizamur . Quapropter nunquan Paracletum ab
άγιον Πνεύμα τεπιστεύκαμεν και βαπτιζόμεθα εις illius cum Patre et Filio conjunctione avellimus..
το όνομα του Πατρός και του Υιού και του αγίου Πνεύ Mens enim nostra a Spiritu illustrala ad Filium
ματος. Διά τούτο ουδέποτε της προς τον Πατέρα και respicit, et in illo velut in imagine Patrem videt .
Υιον συναφείας τον Παράκλητον αποσπώμεν . Ο Νeque igitur nomina ex nobis ipsis comminiscimur ,,
γάρ νούς ημών φωτιζόμενος υπό του Πνεύματος προς sed Spiritum sanctum Paracletum nominamus ,
Yίον αναβλέπει , και εν αυτώ ώς έν εικόνα θεωρεί neque debitam ei gloriam destruere volumus . Vere
τον Πατέρα . Ούτε ούν ονόματα παρ' εαυτών επινοού omnino haec nostra sunt . Ηorum gratia qui accu .
μεν , αλλά Πνεύμα άγιον και Παράκλητον ονομάζο- sat , accuset : qui nos persequitur , persequatur :
μεν, ούτε την οφειλομένην αυτώ δόξαν άθετείν κατα qui fidem habet calumniis quibus impelimur, para
δεχόμεθα . Ταύτά εστι τα ημέτερα μετά πάσης αλη lus sit ad judicium . Dominus prope est, nibil solli
θείας . Επί τούτοις ο κατηγορών κατηγορείτω και citi sumus +0 .
διώκων ημάς διωκέτω · και πιστεύων ταις καθ' ημών διαβολαίς ετοιμαζέσθω προς την διαδικασίαν. Ο Κύ
ριος εγγύς μηδέν μεριμνώμεν .
4. Εί τις εν Συρία συγγράφει , τούτο ουδέν προς Β 4. Si quis in Syria scribit, hoc nihil ad nos . Ex
ημάς . Εκ γαρ των λόγων σου δικαιωθήση , φησί , fuis enim , inquit , verbis justificaberis , et ex verbis
και εκ των λόγων σου καταδικασθήση (68). tuis condemnaberis " . Mea me verba judicent ; pro
Οι εμοί λόγοι έμε κρινέτωσαν » υπέρ δε αλλοτρίων pler alienos vero errores nemo nos condemnet,
ημάς σφαλμάτων μηδείς καταδικαζέτω, μηδέ τάς neque ante viginti annos scriptas a nobis epistolas
πρό είκοσιν ετών γραφείσας παρ' ημών επιστολές proferat , ut demonstret nunc communicatores nos
είς απόδειξιν προβαλλέσθω του νυν κοινωνικούς ημάς esse eorum qui ista scripserunt. Nos enim , anle
είναι τοίς εκείνα συγγράψασιν. Ημείς γάρ προ των quam hæc scriberent , laici ad laicos scripsimus ,
συγγραμμάτων , λαϊκοί όντες προς λαϊκούς επεστέλ antequam vel suspicionem ejusmodi quisquam in
λομεν (69) , προ του τινά και υπόνοιαν τοιαύτην κατ ' illos moveret ; nec de fide quidquam scripsimus
αυτών κινείσθαι · και έπεστέλλομεν ουδέν περί πί nec qualia illi nunc ad invidiam nobis creandum
στεως, ουδ' οία νύν επί τη καθ' ημών διαβολή περι circumferunt, sed salutationes nudas , quæ amicam
φέρουσιν ούτοι, αλλά ψιλάς προσηγορίας , αγαπητι compellationem persolvebant. 349 Nos enim pa
κήν προσφώνησιν αποπληρούσας . Ημείς γάρ ομοίως riter et eos qui Sabellii morbo laborant, et eos qui
και τους τα Σαβελλίου νοσούντας, και τους τα 'Αρείου Arii dogmata luentur, ut impios fugimus, et ana .
δόγματα εκδικούντας, ως ασεβείς , αποφεύγομεν και C thematizanmus . Si quis eumdem Ρatrem dicit ac
αναθεματίζομεν . Εί τις τον αυτόν Πατέρα λέγει και Filium et Spiritum sanctum , ae rem unam multis
Υιόν και άγιον Πνεύμα, και ένα πράγμα πολυώνυμος nominibus designatam esse statuit, unamque hypo
υποτίθεται , και μίαν υπόστασιν υπό τριών προσ slasim tribus appellationibus expressam ; talem
ηγοριών εκφωνoυμένην, τον τοιούτον ημείς εν τη nos in Judæorum parte numeramus. Sic etiam , si
μερίδι των Ιουδαίων τάσσομεν . Ομοίως και εί τις quis Filium Patri secundum essentiam dissimilem
ανόμοιον λέγει κατά την ουσίαν τον Υιόν τω Πατρί, dicit, aut ad creaturam detrahit Spiritum sanctum ,
ή εις κτίσμα κατάγει το Πνεύμα το άγιον , αναθεμα anathematizamus, et a gentilium errore non longe
τιζομεν , και εγγύς είναι της Ελληνικής τιθέμεθα abesse ducimus . Sed ora accusatorum nostrorum
πλάνης. Αλλά τα μεν στόματα των κακηγορούντων comprimi litteris nostris non possunt ; imo verisi
ημάς επισχεθήναι δια των ημετέρων γραμμάτων mile est, illos eliam defensionibus nostris irritari,
αμήχανον · μάλλον μεν ούν εικός και ερεθίζεσθαι et majora ac graviora in nos machinari. Cæterum
αυτούς επί ταϊς απολογίαις ημών , και μείζονα και aures vestras custodiri non difficile . Quare quod
χαλεπώτερα καθ ' ημών κατασκευάζειν τας μέντοι in vobis situm est , praestate. Sincerum nobis et
ύμετέρας ακοάς φυλαχθήναι ου χαλεπόν . "Ωστε , και minime præoccupatum calumniis cor vestrum ser
έστιν εφ' υμίν , τούτο ποιήσατε . 'Ακεραίαν ημίν και D vate : atque objectorum nobis criminum rationem
απρόληπτον ταις διαβολαίς την καρδίαν υμών φυλά a nobis postulate. Ac veritatem quidem si apud nos
ξατε και προς τα προβαλλόμενα εγκλήματα απαι inveneritis , ne detis locum mendacio. Sin autem
τείτε ημάς τας ευθύνας. Και ει μεν εύρητε παρ' ημίν nos ad defensionem infirmos senseritis, tunc cre.
την αλήθειαν , μη δώτε χώραν τω ψεύδει : εάν δε dite accusatoribus nostris , ut vera dicentibus.
άτονούντων ημών προς την απολογίαν αίσθησθε, τότε Vigilant illi , nobis ut noceant : hoc a vobis non
πιστεύσατε τοίς κατηγόροις ημών ως αληθεύουσιν. exposcimus . Nundinariam vitam agentes, struclam
'Αγρυπνούσιν εκείνοι προς το ημάς κακοποιήσαι : nobis calumniam ad lucri accessionem convertunt :
τούτο παρ' υμών ουκ επιζητούμεν . Εμπορικόν βίον vos autem adhortamur , ut diancatis domi , ac

6 Philipp . IV , 5 , 6. Malth . XII , 37 .

( 68) Καταδικασθήση . Ιta mss. sex . Edit, κατα ( 69) Επεστέλλομεν. Coisl. primus ei Meil , επε
κριθήση . στείλαμεν.
851 S. BASILII MAGNI 852
decore vos geratis , opus Christi in quiete perfi- A μεταχειριζόμενοι , παρεμπόρευμα ποιούνται την ημε
cientes , illorum vero congressus , qui ad audito- τέραν διαβολήν υμάς δε οίκοι μένειν και εύσχημο
res everlendos dolose fiunt, declinetis : ut et dile νείν, εν ησυχία το έργον του Χριστού (70) πληρούντας ,
ctionem erga nos sinceram custodiatis , patrumqueπαρακαλούμεν, τας μέντοι συντυχίας αυτών , τας δο
iderm servctis integram ac inoffensam , et probati
λερώς επί καταστροφή των ακουόντων γινομένας,
ac spectati , tanquam veritatis amici , apud Domiεκκλίνειν• ίνα και την προς ημάς αγάπην ακεραίαν
num comperiamini . φυλάξητε (71 ) , και την των πατέρων πίστιν άθραυ
στον διασώσητε , και παρά τω Κυρίω ευδόκιμοι φανήτε , ως φίλοι της αληθείας .

EPISTOLA CCXXVII' . ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΣΚΖ'.

Cum Euphronium Coloniensem episcopiad sedem Nicopolitanum transferendum decrevisseni, permolestum id accidit
clericis Coloniensibus, quorumnomulliiracundiameo perduxerunt,ul se ad tribunaliaabiturosminarentur , ac res
suas hominibus everlendurum Ecclesiarum cupidis commissuros.Basilius laudal eorum amorem in episcopum, sed mo
dumrequirit.Demonstrat eis provideri,dum Nicopoli providetur, neceos deserlurum episcopum . Spem afferiamplio
ris solutii, seque ad eos venturum.
Clericis Coloniensibus consolatoria . Τοίς εν Κολωνεία (72) κληρικούς παραμυθητική.
B
Et quid ita pulchrum et spectatum apud Deum Και τι ούτω καλόν και ευδόκιμον παρά Θεώ και
οι homines , ut charitas perfecta , quam comple- ανθρώπους, ως αγάπη τελεία , ήν πλήρωμα παντός
mentum totius esse legis * a sapiente didicimus είναι νόμου παρά του σοφού δεδιδάγμεθα διδασκάλου ;
magistro ? Quapropter approbo vestri in pasto "Ωστε αποδέχομαι υμών το διάπυρον της περί τον
rem amoris ardorem . Nam nec teners filio boni ποιμένα υμών διαθέσεως. Ούτε γάρ παιδί φιλοπάτορα
patris privatio , nec Christi Ecclesiæ pastoris ac πατρός αγαθού στέρησις ανεκτή , ούτε Εκκλησία Χρι
magistri secessus tolerabilis . Quare præclaræ ac στου ( 73 ) ποιμένος και διδασκάλου αναχώρησις
Donae voluntatis indicium in liac praestantissima φορητή . " Ωστε καλής και αγαθής προαιρέσεως από
erga episcopum vestrum animi affectione prae- δειξιν ( 74) εν τη υπερβαλλούση περί τον επίσκοπος
buistis . Sed tamen vestrum illud preclarum erga υμών διαθέσει παρέχεσθε . Αλλά το χρηστών υμών
patrem spiritualem studium , si modo et ratione τούτο και περί τον πνευματικών πατέρα ενδιάθετον,
contineatur, laudandum est ; sin autem 350li- μέτρα και λογισμό γινόμενον , αποδεκτόν έστιν ·
mites transcendat , non jain eadem approbatione έκβαίνον δε τους όρους ( 75) , ουκ έτι της αυτής απο
dignum est . Praeclara economia erga religiosissi- δοχής άξιον γίνεται . Οικονομία καλή περί τον θεοφι
mum fratrem nostrum et comministrum Euphro- c λέστατον αδελφόν υμών τον συλλειτουργών Ευφρόνιον
Lium ab his , quibus Ecclesiæ commissæ sunt παρά των οικονομείν τας Εκκλησίας πεπιστευμέ
gubernandae , facta est , necessaria tempori , per νων γεγένηται , αναγκαία τω καιρώ , λυσιτελής
utilis et Ecclesiæ ad quam translatus est, et vobis και τη Εκκλησία προς την μετετέθη ( 76 ), και υμίν
ipsis a quibus assumptus . Ilane ne existimelis hu αυτοίς αφ' ών ελήφθη . Ταύτην μη ανθρωπίνην
manam , aut ex cogitationibus susceptam homi- νομίσητε , μηδέ έκ λογισμών κεκινήσθαι τα γήινα
Eum terrena sentientium ; sed eos , quibus Eccle- φρονούντων ανθρώπων · αλλά τη συνηθεία του
siarum Dei sollicitudo incumbit, ex consueludine Πνεύματος τους την μέριμναν ανηρτημένους ( 77)
el conjunctione quam habent cum Spiritu , id των Εκκλησιών του Θεού τούτο ποιήσαι πέπεισθε ,
fecisse persuasum habele, atque hoc eorum ins και εμβάλλεσθε τη διανοία την ορμήν ταύτην , και
ceptum animis vestris mandate, et operam date σπουδάσατε αυτήν τελειώσαι. Δέξασθε ούν ήσυχή (78)
ut perfieiatur. Suscipite igitur tranquille et cum και μετ' ευχαριστίας το γενόμενον , εκείνο πεπεισμέ
gratiarum actione id quod factum est , habenles νοι , ότι οι μη δεχόμενοι παρά των εκκλησιών του
" I Thess. iv , 11 . 43 Ronn . ΧΙΙΙ, 10.

* Alias CCXCII . Scripta anno 573.
(70) Του Χριστού . Ιta tres vetustissimi codices ,
pro eo quod erat in editis του Κυρίου .
( 71) Φυλάξητε. Ιta sex mss . Editi διαφυλάξετε .
( 72) Toiç ér Kolwreia . Coisl. primus el Med .
non sine manifesto errore προς Νικοπόλει κληρικούς
παραμυθητική , Αd clericos Nicopolitanos consolata
ria. Deest παραμυθητική in duobus Regiis codi
cihus .
( 73) Χριστού. Non male in codice insignis Ec
clesiae Parisiensis χρηστού, boni pastoris secessus .
(74) 'ATÓ ElĘir . Edili addunt quiv . Sed melius
ea vox abesse visa est a codicibus velustissimis
Med . et Coisl. primo. Paulo post idem Coisl . ayon
παρέχεσθε.
(75) Τους όρους . fta Coisl . primus et Med . Deest
her epistola in Harleano codice . Editi του όρου.
( 76) Μετετέθη . Ιta niss . summo consensu . Editio
Paris . Letéon. Paulo post satis commode Coisl .
D primus et Med . τη συνηθεία του Πνεύματος , et
consuetudine Spirilus , id est , ex societale el con
junctione, quam babent cum sancto Spirilu. In banc
sententiam Tatianus, oral. adversus Græcos : réyovs
μεν ούν συνδιαιτoν αρχήθεν το Πνεύμα τη ψυχή, erat
φuidem ab initio Spiritus convictor anima. Legellatur
in editis τη συνεργία του Πνεύματος , οpe Spiritus .
Quæ quidem scriplura facilis el plana est . Sed quo
planior et facilior, eo minus proclive ſuit eam im
mulare, præsertim antiquioribus librariis, qui non
tantum sibi licentiæ sumebant , quantum recentio
res . Alleram autem , quam in contexlum recepimus,
cum obscura nonnullis videri poluerit, non miror
immutatam fuisse .
(77) 'Ανηρτημένους. Reg . Secundus et Coisl .
secundus ávnenuévous. Mox Coisl . primus et Med.
εμβάλεσθε .
( 78 ) Ησυχή . Ιta sex mss . Editi ήσυχως . Ιbidem
Coisl. primus el tres alii to revóuevov.
835 EPISTOLARUM CLASSIS II . EPIST . CCXXVII . 854

Θεού τα ταϊς Εκκλησίαις διατυπούμενα τη του Θεού A pro certo, eos qui res in Ecclesiis a Dei electis
διαταγή ανθίστανται . Μή δικαιολογείσθε προς την constitutas non admillunt, Dei ordinationi resi
μητέρα υμών την εν Νικοπόλει Εκκλησίαν. Μή τρα stere . Cavete litigctis cum vestra matre Ecclesia
χύνεσθε προς τους των ψυχών υμών αναδεδεγμέ- Nicopolitana ; nec animum in eos, qui vestrarum
νους ( 79) την μέριμναν . Εν γάρ τώ τα της Νικοπό animarum curam suscepere , exasperate. Dum
λεως συνεστάναι πράγματα και το καθ ' υμάς μέρος enim res Nicopolitanæ consistent , vestra etiam
συνδιασωθήσεται ( 80) : εάν δε εκείνης άψηται τις pars simul servabitur ; sed si illam aliqua tempe
σάλος , κάν μυρίους έχητε τους φυλάσσοντας υμάς , slas altigerit , etiamsi adsint vobis custodes innu
συμπαραναλωθήσεται το κεφαλαίω και το μέρος. meri , pars quoque una cum capite absumetur.
“Ως ούν οι τοίς ποταμούς παροικούντες , επειδάν Quemadmodum igilur qui ad fluvios babitant, si
έδωσί τινας πόρρωθεν οχυρώματα καταβαλλομέ- quos procul videant valida presidia aquis objic
νους ( 81) τοίς ρεύμασιν , ίσασιν, ότι αυτοίς προδιοι cere , intelligunt securitati suæ provideri , dum
κούνται την ασφάλειαν , τας επιδρομές των ρευμάτων incursus aquarum repelluntur ; ita etiam qui nunc
αποκρουόμενοι ούτω και οι νύν το βάρος της φρον- pondus sollicitudinis Ecclesiarum sustinent , in
τίδος των Εκκλησιών (82) αναδεξάμενοι εν τη των aliorum custodia securitati vestræ provident , tuli
άλλων φυλακή την καθ' υμάς άδειας διοικούνται · Β que eritis ab omni tumultu , aliis belli impetum
και εν σκέπη γενήσεσθε πάσης ταραχής , ετέρων sustinentibus. Ad hæc illud etiam vobis conside
υποδεχομένων του πολέμου τάς προσβολάς. Προς δε randum est , non vos ab eo repudiatos , sed alios
κακείνο ( 83) ενθυμείσθαι υμάς προσήκεν , ότι ουχ assumptos . Non enim invidi quidam sumus , ut
υμάς απέβαλεν , αλλ' ετέρους προσέλαβεν . Ου δή που qui sua dona etiam cum aliis communicare pos
γάρ βάσκανοί τινές εσμεν ημείς, ώστε τον δυνάμε- sit , eum cogamus gratiam inter vos concludere,
νον και άλλοις των εαυτού χαρισμάτων μεταδιδόναι et solis loci vestri finibus coerceamus . Nam nec
αναγκάζειν υμίν ( 84) εναποκλείειν την χάριν, και το qui fontem circumsepit, et aquarum exitum labe
καθ' υμάς μόνο χωρίω στενοχωρείν. Ούτε γάρ και ſactat, nec qui doctrinam uberem prohibet latius
πηγήν περιφράσσων, και ύδατος έξοδον λυμαινόμε- Πvere , extra invidiae crimen est. Suscipiat itaque
νος , ούτε και διδασκαλίαν διαρκή κωλύων επί πλείον et Nicopolis curam , et ad futuras illic sollicitu
χωρείν έξω του πάθους της βασκανίας εστίν . Εχέτω dines vestri cura accedat . Illi enim plus accessit
τοίνυν και την Νικοπόλεως μέριμναν , και το υμέτε- 351 laboris , sed de vestri cura nihil decessit .
ρον προσθήκη έστω των εκεί φροντισμάτων. Το μεν Hoc autem mihi et maxime doluit , et modum mibi
γάρ ανδρί πλείων προσήλθεν (85) ο κόπος, υμών δε visum est excedere , quod videlicet dixistis : volo
ουδέν έλαττούται η επιμέλεια . Εκείνο δε με πάνυ C rum compotes si non sumus , ad judicum tribuna
έλύπησε , και έξω εφάνη του μέτρου , το ειρήσθαι , lia abibimus , ac res hominibus committemus ,
ότι , αποτυχόντες των επιζητουμένων, τα δικαστή- quibus Ecclesiarum eversio caput est volorum.
ρια καταληψόμεθα , και επιστήσομεν ( 86 ) ανθρώπους Cavete igitur ne qui unquam insano furore acti
τοις πράγμασιν , οίς ή καταστροφή των Εκκλησιών vobis persuadeant , ut quidquam apud publica sub
ευχής έστι το κεφάλαιον . Μή ποτε ούν άφρονι θυ sellia proferatis, atque inde aliqua accidat eversio ,
μό φερόμενοι (87) τινες παραπείσωσιν υμάς φθέγξα- cujus pondus in eorum capita , qui causam prebue

( 79) Αναδεδεγμένους. Coisl . primus αναδεδει niensibus proprie servaretur, indicant quæ sequun.
γμένους. Paulo post Mediceus codex εστάναι πρά lur : Ad hæc illud etiam vobis considerandum est,
τματα . non vos ab eo repudiatos , sed alios assumptos...
(80) Συνδιασωθήσεται. Coisl. primus συνδιασώ Suscipiat ilaque et Nicopolis curam , et ad ſuluras
Çetal . lofra Vat., Reg . secundus, Coisl , secundus, illic sollicitudines vestri cura accedat , etc. Similia
Paris. et ad marginein Claron. τώ κεφαλαίω και legantur in epistola sequenti, in qua Basilius Colo
το υμέτερον. Ως ούν . nienses magistratus rogat, ut boni vasis usum com
(81 ) Καταβαλλομένους. Μed . codex προκατα munem habere cum vicinis non recusent ; ac Eu
βαλλομένους . phronium Coloniæ et Nicopolis communem patrem
(82) Των εκκλησιών . Ιta Coisl. ulerque , Med., D futurum pollicetur. Ridicula sane et absurda pro
Reg . secundus et Ρaris . Editi των εκκλησιαστικών. missa, si Euphronium Colonia non cum Nicopoli ,
(83) Προς δε κακείνο , etc. Dubitarunt eruditi sed cum aliis Ecclesiis episcopalibus Nicopoli suh
viri , utrum Euphronius, relicta Coloniensi Eccle jectis communem patrem erat habitura.
sia , ad Nicopolitanam translatus fuerit , an utram (84) Yuir. Ila mss . summo consensu , et paulo
que simul regendam susceperit. Utrumvis factum post το καθ' υμάς . Editi ήμίν el τω καθ' ημάς .
fuerit , cum ad summam Ecclesiæ utilitatem neces Paulo post λυμαινόμενος επαινετός . Sed postrema
sario tempore factum sit , maxima laude dignum vox multo melius deest in codicibus Med . et
videri , et Spiritui sancto attribui debet . Sed per Coisl . primo . Ιbidem Coisl . primus κωλύων μη επί
spicere mihi videor, ita rem constitutam fuisse lit πλείον.
alius Coloniæ , præter Euphronium , episcopus non (85) Πλείων προσήλθεν . Coisl. primus προήλθεν.
daretur. Promittit enim Coloniensibus Basilius , Med . πλείον προήλθεν. Paulo post deest τo in quin
eos et communem cum aliis provinciæ Ecclesiis que mss. ante ειρήσθαι , non tamen deest in Coisl.
utilitatem percepturos, et Euphronium ab illis pro primo et Med.
prie regendis non discessurum . In aliorum custo ( 86 ) Επιστήσομεν. Coisl . primus έπεισείσομεν.
dia , inquit , securitati vestræ provident, tulique eri Vat . , Paris. , Coisl . secundus ei Reg . secundus į TIL
tis ab omni tumultu , aliis belli impelum suslinenti σείσομεν .
bus. Hæc communia Coloniensibus erant futura ( 87) Φερόμενοι . Coisl . primus περιφερόμενοι.
cum aliis provinciæ Ecclesiis . Quid autem Colo Paulo post deest in eodem codice et in Medicæo
 835 S. BASILII MAGNI 556
rint , convertatur . Sed recipite et consilium no- A σθαι τι εις το δημόσιον , και γένητα : μέν τις εν
strum , quod vobis in paternis visceribus damus, τεύθεν καταστροφή (88) , περιτραπή δε των γινομέ
et religiosissimorum episcoporum dispensationem , νων το βάρος ταϊς κεφαλαίς των την αιτίαν παρα
quæ secundum Dei voluntatem facta est. Quin et σχομένων . Αλλά δεξασθε και την ημετέραν συμβου
exspectate nos , qui ubi advenerimus , si nobis λήν εν πατρικούς υμίν σπλάγχνοις προσαγομένην, και
Dominus faverit, quæcunque vestrain pietatem per την των θεοφιλεστάτων επισκόπων οικονομίαν , κατά
epistolam commonere non licuit, ea coram sugge βούλησιν Θεού γενομένην (89 ) . Και αναμείνατε και
remus, et ipsa re et opere, quantum in nobis erit, ημάς , οι παραγενόμενοι, εάν ο Κύριος ημίν συν
vous solari conabimur . εργήση , όσα ουκ ενεχώρει διά της επιστολής παρα
καλέσαι την ευλάβειαν υμών, δι' εαυτών παραινέσομεν, και την ενδεχομένην παραμυθίαν δι' αυτών των
έργων επαγαγείν υμίν πειρασόμεθα .

EPISTOLA CCXXVIII . ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΣΚΗ'.

Lautal Coloniæ magistralus, quod res ecclesiasticas non negligant : mærentes discessu episcopi sui hortatur, ut matri
Vicopoli communem parentem cedant,qui eosregerenondesinel, ac temporum difficultate considerala, episcopis igno
scani,qui hoc consilium necessitate adducti ceperunt. Promiuit majus solatium eorum quæ facla fuerani, si Doninus
dederit, ut ad eos venial.

Coloniæ magistratibus. Πολιτευομένοις Κολωνείας.

B
Accepi litteras dignitatis vestræ , et gratias egi 'Εδεξαμην τα γράμματα της κοσμιότητος υμών ,
Deo sanctissimo , quod rerum publicarum curis και ευχαρίστησα τώ παναγίω Θεώ , ότι , άσχολοι
occupati, ecclesiasticas haud parvi penditis ; sed όντες περί την μέριμναν των δημοσίων , ουκ εν παρ
de iis unusquisque velut de proprio negotio et έργα τίθεσθε τα των Εκκλησιών · αλλ ' έκαστος , ώς
ex quo vita sua pendeat , ita solliciti fuistis mibi. υπέρ (90) ιδίου πράγματος και συνέχοντος αυτού την
que scripsistis merentes discessu religiosissimi ζωήν , ούτως έμερίμνησε , και έπεστείλατε ημίν
cpiscopi vestri Euphronii : quem non abstulit vobis ανιώμενοι επί το χωρισμό του θεοφιλεστάτου επι
Nicopolis, sed si ex jure ageret , suum proprium σκόπου υμών Ευφρονίου : ον ουκ αφείλετο υμών ή
recepisse se diceret ; sed liberalius agens, vocem Νικόπολις , αλλά δικαιολογουμένη μεν είπoι αν, ότι
edet teneræ matri decoram , se communem vobis τον οικείον απέλαβε · θεραπευομένη δε φθέγξεται
cum patrem habituram , qui ex parle utrisque de υμίν φωνήν μητρί φιλοστοργη πρέπουσαν , ότι κοινών
sua communicabit gratia : neque illos quidquam έξει προς υμάς τον πατέρα , ος εν μέρει εκατέροις
pati sinet ab adversariorum incursibus, neque vos της εαυτού μεταδώσει χάριτος , ούτε εκείνους (91 )
consueta sollicitudine privabit . igitur et temporis c εάσει τι παθείν εκ της των εναντίων επιδρομής , και
difficultatem considerantes , et æconomiæ necessi υμάς της συνήθους κηδεμονίας ουκ αποστερήσει.
talent prudenter intelligentes, episcopis iguoseite, Τού τε ούν καιρού την χαλεπότητα λογισάμενοι , και
qui hanc viam ad constituendum Domini nostri το της οικονομίας αναγκαίον σώφρονι γνώμη κατα
Jesu Christi Ecclesiarum ordinem inierunt ; vobis μαθόντες , σύγγνωτε μεν τους επισκόποις επί ταύτην
autem ipsi ea suggerite, quæ viris et perfecta ελθούσε την οδόν της καταστάσεως των Εκκλησιών
propria intelligentia præditis, et amantium consilia του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού παραινέσατε δε
ad usus suos adjungere scientibus congruant. Vos εαυτοίς , και πρέπει ανδράσι τέλειον μεν τον οικείον
enim verisimile est multa eorum quæ commoven . νούν κεκτημένοις , ειδόσι δε και τας παρά των αγα
lur ignorare, eo quod sitis in extrema Armenia πώντων υποθήκας πρoσίεσθαι. Υμάς μεν γάρ εικός
constituti : nos vero qui mediis in rebus versamur , πολλά των κινουμένων αγνοείν , διά το εν εσχατιά
et quorum aures undique unoquoque die rumore της Αρμενίας τετάχθαι ημείς δε οι μέσοις εμβε
eversarum ecclesiarum percutiuntur , valde anxii 6ηκότες τοις πράγμασι , και πανταχόθεν έφ' εκάστης
sumus , ne forte communis 352 hostis diuturne ημέρας τας ακοάς βαλλόμενοι ( 92).των καταστρεφο
vitæ vestræ tranquillitati invidens, in vestris quo . μένων εκκλησιών εν πολλή αγωνί εσμεν , μήποτε και
que locis sua ipsius Zizania serere possit, cedat. D κοινός εχθρός, τη μακρά ειρήνη του βίου υμών (95)
que et Armeniorum regio in escam adversariis. βασκήνας, επισπείραι δυνηθή τα εαυτού ζιζάνια
Sed nunc quidem tranquilli et quieti sitis , veluti και τους καθ' υμάς τόπους , και γένηται και το των
boni vasis usum communem habere cum vicinis 'Αρμενίων μέρος κατάβρωμα των υπεναντίων . Αλλά
vestris non recusanies . Paulo post autem , si νύν μεν ησυχάσατε , ώσπερ σκεύους αγαθού χρήσιν

περί τούτων , quod in editis legebatur post φθέγ νοις .

ξασθαι .
Alias CCXC . Scripta anno 375.
(88 ) ' Εντεύθεν . Tres niss. recentiores ενταύθα .
(89) Γενομένην . Coisl . uterque et Reg. secundus
γινομένην . Infra Coisl . primus εγχωρεί.
(90 ) Ως υπέρ. Ιta omnes mss. Editi ώσπερ.
(91 ) Ούτε εκείνους . Codex Medicinus ούτε εκεί
(99 ) Τάς ακοάς βαλλόμενοι. Tres codices re
centiores ταις ακοαις βαλλόμενοι .
(93) Του βίου υμών . Quatuor mss. του βίου
ημών. Sed Coisl. primus et Med . cum editis co
sentiunt. Nihil mutandum esse inde patet, quod
longa illa pax non ad Basilium , qui in ipso incen
dio versabatur, sed ad Coloniam referenda sil.
857 EPISTOLARUM CLASSIS II . EPIST . CCXXIX . 888
κοινήν έχεις προς τους γείτονας υμών καταδεξά- A Dominus dederit ut ad vos veniam , majus etiam
μενοι μικρόν δε ύστερον, αν δω ο Κύριος την επι eorum quæ facta sunt solatium accipielis , si
δημίαν ημών , και τελεωτέραν παραμυθίαν των modo id vobis necessarium videbitur .
γενομένων εκδέξεσθε ( 94), εάν τούτο υμίν αναγκαίον
καταφανή .
ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΣΚΘ . EPISTOLA CCXXIX* .
Spiritus sancti consilio factum esse non dubitat, quod apud eos factum fueral. Laudat Pæmenii prudentiam el in refsla
um perficienda fortitudinem Hortatur ne Colonienses irritent : spem effert se ad eos venturum .
Τοίς κληρικοίς Νικοπόλεως . Clericis Nicovolitanis,

1. Και παρ' ενός ευλαβούς και δευτέρου γενόμε 1. vuou ve an uno aut allero homine pio fa
νον έργον πληροφορεί ημάς τη συμβουλία του Πνεύ clum est , id nobis certo persuadet, rem consilio
ματος γίγνεσθαι . " Οταν γάρ μηδέν ή ανθρώπινον Spiritus fieri. Elenim ubi nihil humani olb oculos
προ οφθαλμών κείμενον, μηδέ σκοπό οικείας απο positum , neque studio proprii commodi ad agen
λαύσεως προς τας ενεργείας ορμώσιν οί όσιοι (95) , dum sancti feruntur , sed quod Deo gratum est,
αλλ' ό τι ευάρεστον τώ Θεώ προθέμενοι, δηλον, ότι sibi proponunt ; liquet Dominum esse, qui eorum
B
Κύριός έστιν και τας καρδίας αυτών κατευθύνων . corda dirigit . Cum aulem spirituales viri consi
" Όπου δε άνδρες πνευματικοί των βουλευμάτων liorum auctores sunt, eosque sequilur plebs Do
κατάρχουσιν , έπεται δε τούτοις λαός Κυρίου εν συμ mini concordi sententia , quis dubitabit, quin com
φωνία της γνώμης, τις αμφιβαλεί μη ουχί τη κοι municatione Domini nostri Jesu Christi, qui suum
νωνία του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού , του το αίμα sanguinem pro Ecclesiis efudit , consilium captun
αυτού υπέρ των Εκκλησιών εκχέαντος (96), την sit ? Unde et ipsi recte existimastis religiosissimum
βουλήν γεγενησθαι ; "Οθεν και αυτοί καλώς εικάσατε fratrem nostrum et comministrum Pomenium
τον θεοφιλέστατον αδελφόν ημών και συλλειτουργών divinitus fuisse permotum : qui et adfuit vobis
Ποιμένιον (97) κατά Θεόν κεκινήσθαι , ός και επέστη opportune, et hanc consolandi rationem invenit.
υμίν εν καιρώ , και ήλθεν επί τον τρόπον τούτον της Quem quidem ego non solum ob rem utilem exco
παραμυθίας. Ου εγώ ουχί την εύρεσιν μόνον του gilatam laudo , sed animi etiani fortitudinem ad
συμφέροντος επαινώ , αλλά και το της γνώμης γεν miror ; quod nequaquam dilationibus rem protra
ναίον θαυμάζω , ότι , μή εις υπερθέσεις αγαγών το hens , debilitaverit eflagitantium studium, dede
πράγμα , εξέλυσε μεν την σπουδών των επιζητούν- ritque tempus adversariis sibi providendi , ae
των , έδωκε δε καιρόν φυλακής τους αντιποιουμένοις , c insidiatorum insidias exsuscitaverit , sed confestim
επήγειρε δε τας επιβουλής των εφεδρευόντων, αλλ ' præclarum consilium ad exitum perduxerit. Quem
ευθύς το καλώ βουλεύματι το τέλος επήγαγεν. quidem cum omni familia custodiat Dominus
"Ον πανέστιον (98) φυλάξειεν ο Κύριος τη εαυτού gratia sua , ut Ecclesia sui similis permanent in
χάριτι (99) , ώστε την Εκκλησίαν ομοίαν έαυτή δια successione non degenere ab antecessoris vir
μεϊναι εν τη ομοτίμω του προλαβόντος διαδοχή , και tute , nec detur locus maligno , qui nunc , si
μη δούναι χώραν τω πονηρώ , ός νυν , είπερ ποτέ , unquam alias, ægre fert præclarum Ecclesiarum
τη καταστάσει των Εκκλησιών δυσχεραίνει. slatum .
2. Τους δε εν Κολωνεία αδελφούς πολλά μέν και 2. Fratres autem qui in Colonia sunt, pluribus
ημείς παρακαλέσαμεν διά γραμμάτων και υμείς quidem et nos adhortati sumus per litteras : sed
δε αποδέχεσθαι αυτών οφείλετε την διάθεσιν μάλλον et vos debetis eorum studium probare magis ,
η παροξύνειν αυτούς , ως διά σμικρότητα παρoφθέν- quain quasi ob tenuitatem contemptos irritare, aut
τας, μηδε τη κοταφρονήσει προάγειν αυτούς εις φι contemptu ad contentionem provocare . Solent
λονεικίαν. Διότι πεφύκασί πως οι φιλονεικούντες enim qui contendunt , inconsultius se gerere , et
αβουλότεροι γίνεσθαι, και πολλά τών ιδίων κακώς δια multis rebus suis male consulere, ut molestiam
τίθεσθαι υπέρ του λυπήσαι τους έναντιουμένους . Ού- D exhibeant adversariis . Nemo autem adeo parvus
δείς δε ούτω μικρός ώς μη δύνασθαι νυν κακών μεγά- est, qui nunc non possit magnorum malorum
λων αφορμήν παρασχειν τοις έθέλουσιν αφορμήν. Και occasionem subministrare iis , qui occasionem
τούτο ού στοχαζόμενοι λέγομεν , αλλά πείρα κακών quærunt. Neque id ex conjecturis dicimus , sed
οικείων δεδιδαγμένοι , ά παραγάγοι ο Θεός ταϊς υμετέ- experientia propriorum malorum edocli , que
ραις προσευχαις ( 1 ) . Συνεύξασθε δε και ημίν την ευ 353 Deus precibus vestris avertat . Simul autem

( 94) Των γενομένων . Ηec addidimus ex mss .
quinque. Coisl . primus ibidem olEsc0e. Quatuor
alii εκδέξασθε . Medicaus δεξασθε . Solatii autem
nomine bis in locis intelligitur remedium quoddam
el temperamentum , ut in dillicilibus et molestis
rębuis . Vide Notas ad epist . 126 .
(93 ) Οι όσιοι . Ιta mss. omnes , uno Bigotiano
excepto, qui ad marginem habet oι όσιοι , et in
textu, ut editi οι άγιοι. Ιbidem Ρaris. , Bigot . el
Vat . άλλ' ή του ευαρεστεύειν. Duo alii αλλ' ή το ευ
αρεστεύειν. Consentit cuum editis Coisl. primus.
( 96) Εκχέαντος. Ιta niss. septerm . Edit . εκχέον
τος .
(97) Ποιμένιον . Addidimus hoc nomen ex octo
mss .
(98) Πανέστιον . Male interpres Panestium .
(99) Xápıtı, Coisl. secundus , Reg. secundus et
Bigot. χρηστότητι.
(1
A ) Προσευχαίς . Coisl . primus et Med . ευχαϊς .
Alias CXCII . Scripta anno 375 .
69 S. BASILII MAGNT 860
et nobis prosperum iter precemini , ut advenientes A oδίαν ( 9), ίνα παραγενόμενοι εφησθώμεν ( 5) υμίν
vobiscum gaudeamus de præsenti pastore, nosque επί τω παρόντι ποιμένι , και συμπαρακληθώμεν επί
mutuo de obitu communis patris nostri consolemur., τη αναχωρήσει του κοινού πατρός ημών.
EPISTOLA CCXXX .. ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΣΑ' .
Magistratus Nicopolis hortatur u , cum impletum sit quod penes episcopos erat, jam ipsi confirment id quod ab episcopis
constitutum est , el , eorum operá, onunium et in urbe et rure consensus in suscipiendo episcopo et repellendis ex !ernis
lentutionibus conspiret. Summum desiderium significat invisendæ Ecclesiæ Nicopolitanæ , quam recta doctrinæ meiro
polim vocal.
Magistratibus Nicopolitanis . Πολιτευομένοις Νικοπόλεως (4 ).
Ecclesiasticæ economiæ ab iis quidem fiunt, Αι περί τας Εκκλησίας οικονομίαι γίνονται μεν
quibus Ecclesiarum commissa sunt gubernacula : παρά των πεπιστευμένων την προστασίαν αυτών,
sed a plebe confirmantur. Quare quod penes reli βεβαιούνται δε παρά των λαών . "Ωστε (5 ) και μεν ήν
giosissimos episcopos eral , impletum est : quod επί τοις θεοφιλεστάτους επισκόποις , πεπλήρωται:
aulem reliquum est, jam ad vos spectat , si velitis το δε λειπόμενον ήδη προς υμάς βλέπει , εάν κατ
propio animo complecti dalum vobis episcopum , ο αξιώσητε εκθύμως ( 6 ) περιέχεσθαι του δεδομένου υμίν
B
et tentationes externas strenue repellere. Nibil επισκόπου , και τας παρά τών έξωθεν πείρας ισχυ
enim adeo pudorem inculil sive polestatibus , sive ρώς αποκρούεσθαι. Ουδέν γάρ ούτω δυσωπεί ούτε
reliquis , quicunque insident vestre tranquillitati , άρχοντας ούτε τους λοιπούς, όσοι βασκαίνουσιν υμών
ut concors in datum episcopum amor , et in resi- τη ειρηνική καταστάσει , ως σύμφωνον περί την του
slendo firmitas. Id enim illos in desperationem δεδομένου αγάπην , και το ισχυρόν της ενστάσεως (7) .
conjicit nefarii omnis conatus, si viderint artificia 'Απόγνωσιν γάρ έμποιεί αυτοίς πάσης επιχειρήσεως
sua neque a clero neque a plebe admilli . Quo πονηράς , εάν ίδωσι μήτε κλήρον μήτε λαόν τας αυ
crgo in bonum estis animo, date operam , ut eo των επινοίας παραδεχόμενον . " Ην ούν γνώμην έχετε
dem civitas animelur ; et tum populos , tum περί του καλού, ταύτην κοινήν ποιήσασθε της πό
omnes rure degentes , ut par est , alloquimini ; λεως και τους δήμους , και πάσι τοις oικoύσι την
bona eorum proposita roborantes, adeo ut vera χώραν διαλέχθητε επιρρώσοντες ( 8) αυτών τας καλάς
vestra in Deum charilas omnium fanma celebre- προαιρέσεις, ώστε διαβοηθήναι παρά πάσι το γνήσιον
lur . Utinam autem nos quoque digni habeamur, υμών της εις Θεόν αγάπης . Εάν δε (9) και αυτοί
qui veniamus aliquando ad vos , et Ecclesiam καταξιωθώμεν ποτε παραγενέσθαι και επισκέψασθαι
pietatis altricem invisamus : quam ut recte c την Εκκλησίαν την τροφών της ευσεβείας , ήν ώς
doctrine metropolim veneramur, quod jamdu- μητρόπολιν της ορθοδοξίας τιμώμεν , διά το εκ πα
lum a viris perquam venerandis , et Dei electis , λαιού υπό τιμιωτάτων ( 10 ) ανδρών και εκλεκτών του
alque amplectentibus cum qui secundum doctrinam Θεού οικονομείσθαι αυτήν άντεχομένων του κατά την
est, fidelem sermonenm , gubernetur : quibus di- διδαχήν πιστού λόγου , ών άξιον είναι τον νυν (11)
gnum esse eum , qui nunc designalus est , et αναφανέντα και υμείς εδοκιμάσατε , και ημείς συν
vos judicastis , et nos consensimus, Tantum Dei εθέμεθα . Μόνον φυλαχθείητε ( 12) παρά της χάριτος
gratia custodiamini, qui et prava inimicorum του Θεού , παραλύοντος (13) μεν τα πονηρά βουλεύ
consilia dissolvat , et robur ac constantiam vestris ματα των εχθρών, ισχύν δε και εντονίαν πρός φυλα
animis ad ea , quæ præclare decreta sunt, luenda κήν των καλώς δεδογμένων ταις ψυχαίς υμών έμ
inspiret. ποιούντος .

Alias CXCIV . Scripta anno 375.
( 2) Την ευοδίαν . Coisl. primus την υγείαν. Cla
rom. την υγείας και την ευοδίαν . Ιbidem Medicieus
Συνεύξασθε αεί μοι και υμίν .
(3) 'Eφησθωμεν . Cois!. uterque , Med . , Val. ,
Reg . secundus et Bigot. Ópullolõusv, acquiescamus.
( 4) Νικοπόλεως . Editi et plures mss. recentiores καταξιωθείημεν, quod eodem redit . Sed videntur
addinι διά τον χειροτονηθέντα επίσκοπον, ordinati
causa episcopi. Sed hæc melius desunt in antiquio
ribus codicibus. Non enim ordinatus fuit episcopus
Euphronius, qui dudum Coloniæ Ecclesiam rege
bai. Scribit autem ad magistratus Basilius , non
solum quia plurimum polerant in temperandis
populi animis , sed etiam quia eorum ad electionem
confirmandam consensus requirebatur. Unde Cæ
lestinus papa in epist. 7 : Nullus , inquit , invilis
delur episcipus. Cleri , plebis et ordinis consensus , et
desiderium requiratur. Gregorius Theologi pater in
epist. 22 , quam scripsit vacante sede Cesariensi ,
Basilium presbyterum commendat clero, honoratis,
el curialibus, ac loli populo.
( 5) "Ωστε . Editi addunt και νύν . Sed haec desunt in alii nonnulli ψυχαίς ημών .
omnibus mss . Ibidem Coisl . et Med . 7 dèy ñv ev tois.
(6 ) 'Εκθύμως . Ιta seplein mss.Editi ευθύς.
( 7) Ενστάσεως , etc. Ita mss . Editi αναστάσεως .
Εμποιεί γούν απόγνωσιν.
D (8) 'Επιρρώσοντες . Ιta Med . , Coisl . primus et
el Paris . Editi επιρρώσαντες .
( 9) Εάν δε, etc. Ita septem mss . Editi Είθε δε
typographi nimio grammaticæ studio contextum
immulasse.
(10) Τιμιωτάτων . Coisl . primus et Med . τιμίων .
( U ) Tòr rür . Posterior vocula addita ex oclo
mss.
(12) Φυλαχθείητε . Coisl. primus et Med . φυλα .
xOsiri, custodiutur. Quæ quidem scriplura eo magis
arridet , quod idem Basilius de Euphronio dicil in
epistola præcedenti. Sed lamen nibil immutandum
duxi, quia quæ sequuntur, non ad Pæmenium ,
sed ad Nicopolitanos referuntur.
( 13) Παραλύοντος . Regius uterque , Coisi . se
cundus, Val . , Pauris. et Βιgot. aller παραλύοντες,
el paulo post èu TOLOŪVTES .Ibidem Coisl . primus et
861 EPISTOLARUM CLASSIS II . EPIST . CCXXXI. 862
ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΣΛΑ' . 354 EPISTOLA CCXXXI*.
Bosilius Amphilochio commendat Elpidium , nuntiat de fratris fuga, de insidiis inimicorum suorum , et de Doarorum
Ecclesiæ perlurbulione. Horlalur ul se invisal, promiuit' sé brevi missurum opus de Spiritu sancio, quod eral
absolutum .
'Αμφιλοχία, επισκόπη Ικονίου . A Amphilochio , Iconii episcopo.
Ολίγας ευρίσκω του γράφειν προς την θεοσέβειαν Paucas invenio scribendi pielali luæ occasio
σου τάς άφορμάς , και λυπεί με τούτο του σμικρώς . nes, idque me angil non leviler . Perinde enim
"Ομοιον γάρ , ώσπερ αν ει και εξόν πολλάκις οράν est , ac si videre te sape cunι possem , teque frui,
σε και απολαύειν σου , ολιγάκις εποίουν τούτο . Αλλ' raro hoc facerem . Sed scribere mihi non licel ,
ουκ έξεστι μου γράφειν δι' απορίαν των εντεύθεν eo quod desint, qui binc ad vos proficiscantur ;
προς υμάς αφικνουμένων · έπει ουδέν έκώλυεν , siquidem nihil impediret, quominus veluti quæ
οιονεί εφημερίδα του εμού βίου τα γράμματα είναι , dam vilæ meæ ephemeris essent litteræ , quæ
τα καθ' εκάστην ημέραν συμπίπτοντα διαγγέλ quotidie contingunt nuntiantes dilectioni tuæ.
λειν ( 14 ) σου τη αγάπη. Εμοί τε γάρ κουφισμών Nam et mihi solatium affert de rebus meis tecum
φέρει το ανακοινούσθαί σοι τα καθ' ημάς , σε τε οίδα coinmunicare : teque novi nihil magis curauilem ,
ουδέν ούτω μεριμνώντα , ως τα ημέτερα . 'Αλλά νύν quam res meas. Nunc autem Elpidius ad suum
'Ελπίδιος, προς τον εαυτού δεσπότην επειγόμενος, herum festinans, ul propulset calumnias sibi ab
του αποδύσασθαι τάς διαβολάς τας ψευδώς αυτό inimicis nonnullis struclas , petiit a me epistolam .
παρά τινων εχθρών κατασκευασθείσας , ήτησεν ημάς Per quem et luam saluto pietatem ac tibi hominem
B
την επιστολήν. Δι' ού και προσφθεγγόμεθα σου την ° commendo , cum suo jure patrocinio tuo dignum,
ευλάβειαν , και συνιστώμεν σοι τον άνδρα διά τε το lum nostra causa : cui etiamsi nullum aliud testi
δίκαιον άξιον όντα της παρά σου προστασίας , και δι' monium dare possemus, at profecto quia permagni
ημάς « οιεί και(15 ) μηδέν άλλοέχομεν αυτώ μαρτυρείν , fecit, ut meas ad te litteras perferret , hunc inter
αλλ' ότι περί πολλού εποιήσατο γραμμάτων ημετέ familiares recense, meique sis memor , et pro Eccle
ρων γενέσθαι διάκονος, τούτόν τε έχε εν τοις οικείοις , sia precare . Notum autem tibi sit religiosissimum
και ήμών μέμνησο, και υπέρ της Εκκλησίας εύχου. fratrem meum exsulare , cum molestias sibi ab
Γίνωσκε δε , ότι ο μεν θεοφιλέστατος αδελφός ημών hominibus impudentibus exhibitas haud ferret.
υπερόριός έστι , τάς οχλήσεις μη φέρων των αναι Doara autem valde esagitantur, ceto obeso res hu
σχύντων . Δόαρα δε χειμάζεται, του κήτους του πο jus loci perturbante . Nobis autem inimici insidias
λυσάρκου τα εκεί συνταράσσοντος. Ημίν δε οι εχθροί in aula struunt , ut rerum gnari referunt : manus
τάς επιβουλάς επί του στρατοπέδου τυρεύουσιν , ώς autem Domini hactenus nobiscum est . Tanlum pre
και των ειδότων λόγος · η δε χείρ του Κυρίου τέως care , u ne perpetuo deseramur. Nam et frater
εστι μεθ' ημών . Μόνον εύχου μη εγκαταλειφθήναι tranquillo est aniino ; et Doara antiquum recepe
ημάς εις τέλος. Και γάρ και ο αδελφός διάγει άνε runt mulionem ; nihil autem habent amplius : ac
C
τος · και Δόαρα τον παλαιών απέλαβε μουλίωνα • consilia inimicorum nostrorum dissipabit Dominus .
πλέον δε έχει ουδέν και τάς βουλής των εχθρών Porro omnium et praesentium et impendentium
ημών διασκεδάσει ( 16) Κύριος . Πάντων μέντοι και των molestiarum solutio in eo pozita , ut le videam .
παρόντων και των προσδοκωμένων λυπηρών λύσις Quare siquando tibi licuerit, dum adhuc in terra
ημίν το σε θεάσασθαι . "Ώστε , εάν γένηταί σοι ποτεversamur , ne graveris nos invisere . De Spirilu
δυνατόν, έως έτι εσμέν υπέρ γής, καταξίωσον ημάς liber scriptus quidem a nobis est et absolutus, ut
ιδείν. Το περί του Πνεύματος (17) βιβλίον γέγραπταιipse nosti . Quominus autem mitterem in charta
μεν ημίν και εξείργασται , ώς αυτός οίδας αποστείλει
descriplum , prohibuere qui mecum sunt fratres ,
δε έν χάρτη γεγραμμένον εκώλυσάν με οι μετ' εμού cum se a te mandata habere dicerent, ut in mem
αδελφοί, είπόντες παρά της ευγενείας σου εντολάς branis describant. Ne quid igitur contra præce
έχειν εν σωματίω γράψαι. " Ιν' ούν μή τι δόξωμεν plum tuum facere videaniur , nunc procrastina
υπεναντίον ποιεϊν το προστάγματί σου , επέσχομεν vimus , sed paulo post miltemus , si quem idoneum
νύν , αποστελούμεν δε μικρόν ύστερον , μόνον εάν ad perferendum nanciscamur. Valens lætusque et
τινος επιτηδείου του διακομίζοντος επιτύχωμεν. Έρ- pro me apud Dominum deprecator doneris mihi et
ρωμένος και εύθυμος ευχόμενος (18 ) τώ Κυρία υπέρD IDei Ecclesiae , per sancti benignitatem
ημών χαρισθείης μου και τη του Θεού Εκκλησία τη
του αγίου φιλανθρωπία .
( 14 ) Διαγγέλλειν. Vel legendum διαγγέλλοντα , ut esse asseverat ; nedum ei nullum testimonium iri.
secunda manu scriptum invenitur in codice in buere possit ; iit omiltam ejusmodi coinmendatic
signis Ecclesiae Parisiensis ; vel verbum είναι de nem longe a Basilii urbanitale disiare.
lendum . Idem codex habuit prima manu olayyéa ( 16 ) Διασκεδάσει . Duo us . διασκεδάσοι .
awy, itidem ut Clarom . et Bigot. alter. (17) Πνεύματος. Editi addunt αγίου . Sed ea vo ,
( 15) Οι ει και. Ιta septem mss. Editi εί και . Sed nullo in codice mss. reperta .
ul plena sit bujus loci emendatio , legendum Exot (18) Ευχόμενος . Regius uterque , Bigot. alter et
jev, ut in interpretando expressimus. Hunc eniin Coisl. secundus υπερευχόμενος .
hoininem Basilius Amphilochii patrocinio dignum Alias CCCXCV . Scripla anno 375.
853 S. BASILII MAGNI 804
355 EPISTOLA CCXXXII: ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΣΑΒ' .
Perurbane gratias agit Basilius Ainphilochio ob missti ad Nalale Domini munuscula. Nuntiat de fratris fuga ; hortatur ul
se invisai; milit in commentario responsa Amphilochii quæstionibus.
Amphilochio , Iconii episcopo . A 'Αμφιλοχίω, επισκόπη Ικονίου ,
Quicunque dies litteras habeat luæ pietatis , ſe Πάσα ημέρα γράμματα έχουσα της θεοσεβείας
slus mihi dies est , et festorum dierum maximus. σου εορτή ήμίν έστι , και εορτών ή μεγίστη . " Οταν
Cum autem accedunt etiam ſesli symbola , quid δε και σύμβολα επιφέρηται εορτής , τι άλλο χρή ονο
aliud appellare oportet , nisi festum festorum , μάζειν ή ουχί εορτήν εορτών , ώσπερ ο παλαιός νό
quemadmodum lex velus Sabbala Sabbatorum sole μος Σάββατα (19) Σαββάτων προσαγορεύειν ειώθει ;
bat appellare ? Deo igitur gratias ago , ex quo didici Ευχαριστούμεν ούν τώ Κυρίω , μαθόντες, ότι και έρ
le et corpore valere , el Ecclesia in pace consti ρωσαι τώ σώματι , και ειρηνευούση τη Εκκλησία
luta salutiferæ dispensationis commemorationem της σωτηρίου οικονομίας την ανάμνησιν ετέλεσας.
peregisse . Nos autem turbarunt quidam tumultus ; “Ημάς δε θόρυβοί τινες διετάραξαν : ου μήν έξω
nec sine summo dolorefuimus, eo quod religiosis- κατηφείας διηγάγομεν , τω τον θεοφιλέστατον αδελφών
simus frater noster fugalus sit. Sed pro ipso pre- ημών πεφυγαδευμένος είναι . Αλλ' υπέρ μεν εκείνου
care, ut det illi Deus aliquando Ecclesiam suam προσεύχου, ίνα δώη αυτώ ο Θεός ποτε επιδείν την
videre a morsuun hæreticorum vulneribus cura εαυτού Εκκλησίαν των αιρετικών δηγμάτων (20 ) τα
lam . Nos autem etiam atque etiam velis invisere, τραύματα ιαθείσαν ' ημάς δε λίαν καταξίωσον επι
dum adhuc in terra versalnur . Fac rem . tibi quiderm B σκέψασθαι, έως έτι εσμεν επί γης . Ποίησον έργον
consentaneam , a me autem maximis votis expe σαυτώ μεν ακόλουθον, ημίν δε ευχής άξιον της με
1endam . Mirari autem licet ipsam etiam eulogia- γίστης. Θαυμάσαι δε έστι και την διάνοιαν των ευ
rum sententiam : quippe quia per ænigmata vali λογιών · ότι δι' αινιγμάτων ηύξω ημίν γήρας ισχυ
dam mihi precatus es senectutem . Ostendisti enim ρόν . "Έδειξας γάρ, ότι διά μέν των λαμπηνών (21)
le per lampenas ad labores nocturnos excitare : προς τους νυκτερινούς διεγείρεις καμάτους: διά δε
per bellaria vero integram partium omnium vale των τραγημάτων το πάσι τοις μέρεσι τετονώσθαι
ludinem spondere. Non enim mihi est ætas ad ro κατεγγυά . Ου γαρ έμοιγε καθ' ηλικίαν το τρώγειν ,
dendum , cum jampridem dentes et tempore et πάλαι των οδόντων έκ τε του χρόνου και της αρρω
infirmitale sint extrili . Quod quidem ad inter στίας εκτετριμμένων. Προς μεν ούν τα επερωτη
rogata attinet , factæ sunt in commentario respon θέντα γεγόνασί τινες εν τω υπομνηστικό αποκρί
siones quædam , quales potui , et ut per tempus σεις, οίας εμοί δυνατόν ήν, και ώς ο καιρός εδί
licuit. δου (22 ) .

EPISTOLA CCXXXIII“ . ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΣΛΓ'.

Contra Eunomianos , qui sibi divinæ essentræ comprehensionem arrogabant, demonstrat Basilius bonum quiddam mentem
esse ac mentis operationem , eamque si Spirirui sancto se !radai,ad Dei cognitionem evehi ; sed lantum cognoscere,
quantum as est infinitam majesialem a tenuissimo cognosci.
Amphilochio , qui eum consuluerat .
1. Scio me et ea de re audivisse , nec ignoro
hozninum constructionem . Quid ergo dicemus ad
bäc ? Nempe præclarum quiddam mens est : et in
ea habemus id quod est ad imaginem crcatoris .
Præclarum etiam quiddam est mentis operatio , que
A
Aljas CCCXCIV . Scripta anno 376 .
** Alias CCCXCIX . Scripta anno 376 .
( 19 ) Σάββατα. Ηanc vocen addidimus ex codici
bus Med . , Coisl. primo el Clarom . Plures in hanc
epistolam non habuimus. Festi symbola pariter
apud Greg. Naz . in epist. 53 et 54 de acceptis ab
Helladio muneribus intelligi debent, non , ul visum
est Billio, de litteris quaquaversum missis ut dies
festus nuntiarelur. Interdum elian præsentibus
clericis ejusmodi munera dari solebant. Legimus
enim apud Facundum lib. v , c . 2. Ibam solitum
esse in die sancio Paschæ , aui ante diem , dare de D
manu clericis quædam pro festivitate.
(20) Δηγμάτων . Sic oμe codicis Clarom . emen
datum quod corrupte in editis legebatur tpaupá
twy . Favent huic emendationi Coisl. primus et Med .
in quibus legitur δειμάτων , terrorum.
(21) Λαμπηνών». Verit interpres gestatorios cur
rus. Combefisius rhedas nobiles, tecios currus . Sed
quid ejusmodi rhede et currus ad noclurnos labo
C 'Αμφιλοχίω (25 ) ερωτήσαντι .
1. Οίδα και αυτός ακούσας τούτου , και γνωρίζω
των ανθρώπων την κατασκευήν. Τί ούν έρούμεν
προς ταύτα ; " Οτι καλόν μεν ο νούς και εν τούτω
χομεν το κατ' εικόνα του κτίσαντος . Και καλόν του
νου η ενέργεια και ότι, αεικίνητος ών ούτος , πολλά
res prodesse poterant ? Lampades ergo vel candelas
cereas sententia hujus loci interpretari cogit : quo
sensu lampenas interdum usurpari probant Marli
nius et Cangius. Ingeniosam munusculorum expli
cationem habenius apud Hieronymum in epistola 46
ad Marcellam , quæ cum ei varia munera , in bis
cereos , misisset, in singulis Hieronymus aliqna
mysteria tum sibi tum virgini convenientia peracule
exquirit. Cereos aulem non ut Basilius ad noclur
nos labores revocat : sed in virgine hanc vim habere
dicit, ut accenso lumine, sponsi exspectetur adventus :
in seipso autem ,ut el propter nocturnos melus, e!
animos semper malo conscientiæ formidantes, cereos
quoque accendisse sil gratum .
(22 ) Εδίδου . Coisi , ενεδίδου . Med . ανεδίδου .
(23 ) 'Αμφιλοχίω, etc. Hunc titulum eruimus er
codicibus Med ., Coisl. primo el Vaticano. Addunt
quinque codices τίς ή του νου ενέργεια , φui quesiera!
quænam sit mentis operatio. Edili habebant tio auto .
863 EPISTOLARUM CLASSIS II . EPIST. CCXXXII. 866

κις μεν φαντασιούται περί των ουκ όντων ως όντων , A cum in perpetuo motu versetur , sape vanas species
πολλάκις δε ευθυβόλως επί την αλήθειαν φέρεται . sibi ellingil de iis quæ non sunt , quasi sint; sæpe
'Αλλ' επειδή τούτω διτται δυνάμεις παραπεφύκα etiam recta ad veritatem fertur . Sed quia duæ illi
σι (24) , κατά την ημετέραν των εις Θεόν πεπιστευ adsunt virtutes , secundum nostram , qui 356 in
κότων υπόληψιν , η μεν πονηρά , ή των δαιμόνων , Deum credimus, sententiam , prava una , quæ dæmo .
προς την ιδίαν αποστασίαν ημάς συνεφελκομένη , η num esi , ad propriam defectionem nos altrahens ;
δε θειοτέρα και αγαθή προς την του Θεού ομοίωσιν divinior altera et bona , quæ nos ad Dei similitu
ημάς ανάγουσα · όταν μεν εφ' εαυτού μένη ο νους, dinem deducit ; mens intra se cum manserit, parva
μικρά καθορά και τα εαυτώ (25) σύμμετρα : όταν inluelur ac suo modulo æqualia : cum vero deci
δε τοίς απατώσιν εαυτόν επιδώ , αφανίσας το οικείον pientibus se tradiderit , proprium judicium oblitte
κριτήριον, φαντασίαις συνεστιν άλλοκότους . Τότε και rans, in visis versalur absurdis . Tunc lignum non
το ξύλον ουχί ξύλον είναι νομίζει, αλλά Θεόν · και lignum esse existimat, sed Deum : et aurum nom
χρυσόν ουχί χρήματα είναι κρίνει , αλλά σεβάσματα . pecuniam esse judicat, sed numen . Si vero ad
Εάν δε προς την θειοτέραν απονεύση μερίδα, και diviniorem sese converterit partem , ac Spirilus
τάς του Πνεύματος υποδέξηται χάριτας, τότε γίνεται εusceperit gratias , tunc percipit diviniora , quan
των θειοτέρων καταληπτικός , όσον αυτού τη φύσει Btum ipsius natura polest attingere . Tres igitur sunt
σύμμετρον . Τρείς ούν εισιν οιονεί βίων καταστάσεις : veluti vitæ conditiones, lolidemque mentis nostre
και ισάριθμοι τούτοις αι του νου ημών ενέργειαι . operationes . Vel enim prava sunt studia nostra , ac
" Η γάρ πονηρά ήμών τα επιτηδεύματα , και πονηρά pravi nostre videlicet mentis nrolus; ut adulteria ,
ημών δηλονότι τα του νου κινήματα · οίον μοιχείαι , furta , idololatria , calumnie , rixa , irie, contentio
κλοπαι, ειδωλολατρείαι, συκοφαντίαι, έριδες , θυμοί , nes , animi tumor, et quecunque inter opera carnis
έριθείαι, φυσιώσεις , και όσα εν τοις έργοις της apostolus Paulus recensuit 44. Vel media quaedam
σαρκός ο απόστολος Παύλος απαριθμήσατο · η μέση est mentis operatio , nec damnandum quidquam
τις έστι της ψυχής και ενέργεια , ούτε κατεγνωσμένον habens nec laudabile , velut artium cognitio et per
τι έχουσα, ούτε επαινετόν · ώς ή των βαναυσων τού ceptio , quas videlicet medias el indifferentes vo
των (26 ) τεχνών ανάληψις , ας δή και μέσας προσ camus , nec ad virtutem nec ad vitium ex seipsis
αγορεύομεν, ουδέν τω εαυτών λόγω πρός αρετήν ή propendentes . Ecquid enim mali habet ars guber
κακίαν αποκλινούσας . Ποία γάρ κακία κυβερνητικής nandi aut medendi ? Νeque etiam ipse per se
ή ιατρικής ; Ου μέντοιγε ουδέ αρεται αυται καθ' sunt virtutes, sed ex ulentium proposito ad utram
εαυτάς , αλλ ' εκ της των κεχρημένων ( 27) προαιρέ vis oppositorum partem deflectunt. Quæ autem
C
σεως προς την του ετέρου των αντικειμένων απο Spiritus divinitati mens immiscetur, ea jam specu •
κλίνουσι μοίραν . Ο μέντοι τη θεότητι του Πνεύματος latur magna , divinasque intuetur pulchritudines,
ανακραθείς νους , ούτος ήδη των μεγάλων εστί θεω quantum quidem gratia impertit, ipsiusque capit
ρημάτων εποπτικός , και καθορά τα θεία κάλλη , το constitutio.
σούτον μέντου , όσον η χάρις ενδίδωσι (28 ), και η
κατασκευή αυτού υποδέχεται .
2. " Ώστε , αφέντες εκείνας τας διαλεκτικάς έρω 2. Quare, omissis illis dialecticis quæstionibus,
τήσεις , μη κακεντρεχώς , αλλ' ευλαβώς εξεταζέτωσαν non subdole , sed pie expendant veritalem . Datum
την αλήθειαν . Δέδοται ημίν το του νου κριτήριον εις nobis est mentis judicium ad veritatis intelligen
την της αληθείας σύνεσιν . " Έστι δε η αυτοαλήθεια και tiam . Est autem ipsa veritas Deus noster . Menti
Θεός ημών . " Ωστε προηγούμενόν έστιν τώ να τον itaque præcipuum ac primarium est Deum nostrum
Θεόν ημών επιγινώσκειν · επιγινώσκειν δε ούτως ώς cognoscere ; cognoscere aulem quantum cognosci

i Galat . v, 19.

(24) Παραπεφύκασι . Ιta octo mss . Editi πεφύκα- Dillarum artium. Si quis faveret ms . codex , libenter
σιν. Ιllud autem παραπεφύκασι idem Sonat ac ad eliminassem hæc verba, quæ spuria esse nullus du
sunt , sive assectantur. Sic in epist. 272 ait magnis bilo, el idcirco in Latina interprelatione omillenda
potestatibus illiberales assentationes solere παρα esse duxi . Totam enim Basilii sententiam penilus
φύεσθαι. Multi autem ex antiquis scriptoribus duos deformant, quæ cum arles generatim complectitur,
genios nobis adesse dixerunt, ut pluribus testimo immerito illiberalium artium angustiis coerceretur
niis probat Cotelerius in Notis ad librum u Hermæ. Præterea profert Basilius exempli loco artem gu
Hic autem Basilius bonæ potestatis nomine non an bernandi et medicinam , quas absurdum sit inter
gelum intelligit , sed diviniorem polestatem , quæ nos artes illiberales numerare, præsertim medicinam .
ad Dei similitudinem deducit, diviniorem partem , Hanc artem ipse Basilius apprime callebat, leste
Spiritus sancti gratias. Similia habemus in Com Gregorio Naz ., orat . xx , pag. 335. Quanti medicos
mentario in Isaiam n . 21 , p . 394, ubi docet Basi facerel, perspici polest ex epist . 189 ad Eustachium
lius Spiritum sanctum ab anima infructuosa rece archiatrum , ibi assentiri se profitetur iis , qui omni
dere, iumque cadere sepes , angelorum custodiam ; bus rebus, quæ quidem in vila studio habentur,
et peregrinos irruere, nempe potestales peccalorum medicorum scientiam anteponunt . Vide epist . 84 ,
circa scientiam effectrices. Ibidem unus codex xató num. 1 .
γε . Tres alii , in his Medicaeus , κατά το . (27) Κεχρημένων . Ιta decem mss . Editi κεκτη .
(25) Τα εαυτώ. Coisl . primus τα εν εαυτώ. μένων ,
120, Tôr Baraúowr toútwr. Id est , illiberalium (28 ) 'Eνδίδωσι. Medicinus codex δίδωσι .
€7 S. BASILII MAGNI 86S

potestinfinita majestas a tenuissimo. Neque enim A δυνατόν γνωρίζεσθαι τον απειρομεγέθη υπό του με
propterea quod oculi ad res visibiles percipiendas κροτάτου . Ουδέ γάρ, επειδή οφθαλμοί εις κατανόη
destinantur, ideo jam res omnes visibiles cadunt σιν των ορατών εισι τεταγμένοι , ήδη πάντα τα ορατά
in conspcctum . Non enim cæli hæmisphærium uno υπό την όψιν άγεται. Ουδέ γάρ το ημισφαίριον του
obtutu conspicitur, sed objecta quidem oculis spe- ουρανού εν μιά ροπή (29 ) καθoράται , αλλά φαν
cie nos circumstal , at reipsa mulla , ut ne dicam τασία μεν όψεως ήμάς περιίσταται , κατά δε την
omnia , in ipso ignorantur : slellarum natura , ea αλήθειαν πολλά , ίνα μή πάντα είπω , έστιν εν αυτό
rum magnitudo , distantia , motus , concursus , decli τα αγνοούμενα · αστέρων φύσις ( 50) , μεγέθη τού
nationes , habitudines reliquiie , ipsa firmamenti των , διαστήματα , κινήσεις , συνδρομαι , αποστάσεις,
nalura, altitudo quæ se a concava circumferentia αι λοιπαι σχέσεις , αυτή η ουσία του στερεώματος,
ad usque convexam superficiem extendit. Non la το βάθος το από της κοίλης περιφερείας επί την
men dixerimus coelum esse invisibile, ob ea quæ κυρτήν επιφάνειαν . 'Αλλ' όμως ουκ αν είποιμεν αό
ignorantur : sed visibile , ob pauca quæ in eo cogno ρατον είναι τον ουρανόν διά τα αγνοούμενα, αλλ '
scuntur. Ita et de Deo . Si labefacta est a dæmonibus ορατόν διά την μετρίας αυτού κατανόησιν . Ούτω δή
mens, 357 simulacra colel , aut in aliam aliquam και περί Θεού . Ει μεν βεβλαμμένος εστίν υπό δαι
speciem impietatis abducetur . Si vero Spiritus B μόνων ο νούς , ειδωλολατρήσει, ή προς άλλο τι είδος
sese dederit ausilio, veritatem intelliget, et Deum ασεβείας παρατραπήσεται · ει δέ τή του Πνεύματος
cognoscet. Cognoscet autem , ut ait Apostolus, ex εαυτόν επιδέδωκε βοηθεία , την αλήθειαν γνωρίσει,
parte , sed in futura vita perſectius ; Cum enim ve και Θεόν επιγνώσεται ( 31 ) . Επιγνώσεται δε , ώς και
nerit quod perſectum est , evacuabitur quod ex parte “Απόστολος είπεν , εκ μέρους · εν δε τη μετά ταύτα
est 8. Quocirca et bona est mentis judicandi ζωή τελεώτερον : " Όταν γαρ έλθη το τέλειον , το
facultas, et ad finem utilem , Dei cognitionem , ten εκ μέρους καταργηθήσεται (52). " Ωστε και καλόν
dit , sed tamen tantum operatur, quantum assequi του νου το κριτήριον , και προς εύχρηστον τέλος ,
polest. την Θεού κατανόησιν, δεδομένον , ενεργούν μέντοι το
σούτον όσον αυτό χωρητόν .
EPISTOLA CCXXXIV .. * ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΣΛΔ' .
Refellitur Anomæorum cavillatio quærentium , Colisne quod nosti , an quod ignoras ?
Eidem ad aliam quæstionem responsio . C Το αυτώ (53) προς άλλο ερώτημα .
1. Quod nosti colis , an quod ignoras ? Si re 1. "Ο οίδας , σέβεις ; ή ο αγνοείς ; Εάν αποκρι
spondemus : Quod cognoscimus , loc colimus ; cito νώμεθα, "Ο οίδαμεν (54) , τούτο προσκυνούμεν , τα
ab illis occurritur : Quænam est essentia illius χεία παρ' αυτών η απάντησις , Τίς η ουσία (53) του
quod colitis ? Quod si nos ignorare fateamus essen προσκυνου μένου ; Εάν δε αγνοείν ομολογήσωμεν
tiam , relorquent denuo : igitur quod ignoratis , την ουσίαν, πάλιν ημϊν περιτρέψαντες λέγουσιν, ό.
koc colitis . Nos vero dicimus illud scire multipli. Ουκούν και ουκ οίδατε προσκυνείτε . Ημείς δε λέγο
cem habere sententiam . Nam dicimus a nobis co μεν ( 36 ) , ότι το είδέναι πολύσημον . Και γάρ την
gnosci majestalem Dei , et potentiam, et sapien- μεγαλειότητα του Θεού ειδέναι λέγομεν, και την δύ
tiam , et bonitatem , et providentiam , qua nostri ναμιν, και την σοφίαν, και την αγαθότητα , και την
euram gerit , ed justitiam illius judicii ; non ipsam πρόνοιας και επιμελείται ημών , και το δίκαιον αυτού
essentiam . Ιtaque captiosa interrogatio. Non enim της κρίσεως : ουκ αυτήν την ουσίαν . " Ωστε επηρεα
qui se essentiam non nosse dicit , confessus est se στική η ερώτησις . Ου γαρ και την ουσίαν μη φάσκων
Deum ignorare , cum ex inultis quæ recensuimus ειδέναι ώμολόγησε τον Θεόν μη επίστασθαι , εκ πολ
colligatur nobis Dei notio. Sed Deus , inquit, sim απηριθμησάμεθα συναγομένης ή μίν της περί
D λών ών
plex est , et quidquid in ipso recensucris ceu nolum Θεού εννοίας. 'Αλλ' απλούς , φησίν , ο Θεός , και πάν
el cognitum , ad essentiam altinet . Hoc ipsuin so όπερ αν αυτού απαριθμήση γνωστόν , της ουσίας
phisma est , inpumeris ineptiis refertum . Cum lot εστί . Τούτο δε σοφισμά εστι μυρίας τάς ατοπίας
et lanla sint quæ enumeravimus, ulruni hæc omnia έχoν . Τοσούτων των απαριθμημένων όντων , πότερον
essentiæ unius sunt nomina, idemque inter se va ταύτα πάντα μιάς ουσίας ονόματα ; και ισοδυναμεί

68 1 Cor . ΧΙΙ 9.

• Alias CD. Scripta anno 376 . nonnullis.

(29 ) ' Εν μιά ροπή . Reg. secundus εν μιά του
ουρανού ροπή .
( 30) Φύσις, Coisl . ulerque cum duobus Regiis
hallent φύσεις .
( 31) Επιγνώσεται. Editi bis habent επιγινώσκε
ται . Μss. utroque Ioco επιγνώσεται.
(52 ) Καταργηθήσεται . Medicaeus codex καταργή
σεται .
(53 ) Το αυτό , etc. lunc titulum eruimus ex co
dicibus Med . , Coisl . secundin Yaticano. el aliis
( 34) "Ον οίδαμεν . Quinque codices premittunt
öti, quod tamen nec Medicæus, nec Harlæanus, nec
Coislinianus primus agnoscunt.
(35 ) Τίς ή ουσία . Medicaeus et Regius secundus
τι η ουσία .
(56) Λέγομεν , ότι . Deest illud ότι in tribus mss.
non vetustissimis . Mox editi ειδέναι δηλονότι, sed
abest postrema vox ab antiquissimis codicibus el
pluribus aliis.
869 EPISTOLARUM CLASSIS II. EPIST. CCXXXIV . 870
αλλήλους το φοβερον αυτού και το φιλανθρωπον , το A lent terror illius et benignitas , justitia et vis crea
δίκαιον και το δημιουργικόν , το προγνωστικών και trix , prænotio et remunerandi ratio , magnificentia
το ανταποδοτικόν , το μεγαλείον και το προνοητικόν ; ct providentia ; an quodcunque horum dixerimus ,
ή και όπερ αν τούτων είπωμεν, την ουσίαν δηλού essentiam declaramus ? Nam si illud dicunt , ne
μεν ; Είπερ γάρ τούτο λέγουσι , μή ερωτάτωσαν , ει interrogent an essentiam noverimus Dei , sed per .
την ουσίαν οίδαμεν του Θεού , αλλά πυνθανέσθωσαν conlenlur an meluendum noverimus Deum , an
ημών , ει φοβερόν οίδαμεν τον Θεόν , ή εί δίκαιον , juslum , an misericordem ? Hæc nobis nota esse
ή ει (37) φιλάνθρωπον ; Ταύτα ομολογούμεν ειδέναι . confitemur . Quod si quid aliud dicunt essentiam ,
Ει δε άλλο τι λέγουσι την ουσίαν , μή παραλογιζέσθω . ne nos ludilicentur per illius simplicitatem . Ipsi
σαν ημάς διά της απλότητος . Αυτοί γάρ ώμολόγησαν siquidem confessi sunt:aliud alque aliud esse essen
άλλο ή άλλο είναι την τε ουσίαν και των απαριθμη tiam el uniimquodque eorum quæ enumeravimus .
μένων έκαστον . 'Αλλ' αι μεν ενέργειαι ποικίλαι , ή Sed variæ quidem operationes , essentia vero sim
δε ουσία απλή . Ημείς δε εκ μέν των ενεργειών plex . Nos autem ex operationibus cognosci a nobis
γνωρίζειν λέγομεν τον Θεόν ημών, τη δέ ουσία αυτή dicimus Deuni nostrum, sed ad ipsam essential
προσεγγίζειν ουχ υπισχνούμεθα . Αί μέν γάρ ενέρ accessuros non polliceiur . Ipsius siquidem ope
γειαι αυτού προς ημάς καταβαίνουσιν , ή δε ουσία B rationes ad nos descendunt , essetulia autem illius
αυτού μένει απρόσιτος . manet inaccessa .
2. 'Αλλ ' ει την ουσίαν , φησίν , αγνοείς , αυτόν 2. Sed si essentiam , inquit , ignoras , ipsum igno
αγνοείς . Συ δε αντίστρεψον , ότι Eί την ουσίαν λέ ras . Tu vero converte : Essentiam si dicis le nosse,
γεις ειδέναι , αυτόν ουκ επίστασαι . Ούτε γάρ ο λυσ ipsum non cognoscis . Neque enim , qui morsus a
σόδηκτος , βλέπων τον κύνα εν τη φιάλη . πλείον ορά cane rabido videt canem in phiala , plus videt
των υγιαινόντων · αλλά διά τούτο ελεεινός , ότι οίεται quam qui sani sunt ; sed idcirco dignus commise
βλέπειν & μή ορά . Μή ούν θαυμάσης τούτον της ratione est , quod pulet se 358 videre quæ non vi
επαγγελίας , αλλά της παρανοίας αυτόν ελεεινον det. Illum ergo ne mireris ob promissionem , sed
κρίνον . Γίνωσκε τοίνυν , ότι παιζόντων εστίν η φωνή : ob dementiam miserum judica . Perspeclum itaque
Εί την ουσίαν του Θεού αγνοείς , και μη γινώσκεις , tibi sit vocem esse ludificantium : Si essentiam Dei
σέβεις . Εγώ δε , ότι μέν έστιν, οίδα · τί δε ή ουσία , ignoras , quod ignoras colis . Ego vero illum esse
υπέρ διάνοιαν τίθεμαι. Πώς oύν σώζομαι ; Διά της novi : quid aulem essentia , supra intelligentiam
πίστεως . Πίστις δε αυτάρκης ειδέναι , ότι έστι Θεός, esse duco . Quomodo igitur salvor ? Per fidem.
ουχί τι εστι • και τοίς εκζητούσιν αυτόν μισθαποδό Fides porro satis idonea est, Deuin esse scire , non
C
της γίνεται. Είδησις άρα της θείας ουσίας ή αίσθη quid sit ; eumque remuneratorem esse eorum qui
σις αυτού της ακαταληψίας και σεπτόν ου το κατα ipsum quærunt. Cognilio igitur essentiæ in hoc
ληφθέν τίς η ουσία, αλλ' ότι έστιν ή ουσία . posila , ut ipsum non posse comprehendi per
spiciamus : illudque colimus , de quo cognovimus, non quid sit ejus essentia, sed hanc exsistere essen
tiam .
3. Και άντερωτάσθωσαν ούτω . Θεόν ουδείς εώ 3. Sed sic vicissim interrogentur . Deum nemo
ρεικε πώποτε : ο μονογενής Υιός , ο ών εις τον vidit unquam : unigenitus Filius , qui est in sinu
κόλπον του Πατρός, ούτος εξηγήσατο. Τί εξ Patris , ille enarravit * 6. Quid enarravit de Patre
ηγήσατο του Πατρός και Μονογενής ; Την ουσίαν, ή την Unigenitus ? Essentiam , an potestatem ? Si potesta
δύναμιν; Ει την δύναμιν (58 ) , όσον εξηγήσατο lem , quantum nuntiavit nobis , tantum cognosci .
ημίν , τοσούτον γνωρίζομεν . Ει την ουσίαν, είπε , mus . Si essentiam , dic ubinam dixerit ingeneralio
που είπεν αυτού την αγεννησίαν ουσίαν ; 'Αβραάμ nem esse ipsius essentiam . Quando Abraham ado .
πότε προσεκύνησεν; Ουχ ότε επίστευσε ; Πότε δε ravit ? Nonne quando credidit ? Quando autem
επίστευσεν ; Ουχ ότε εκλήθη ; Πού ούν ενταύθα ή credidit ? Nonne quando vocatus est ? Ubinam
κατάληψις αυτώ εμαρτυρήθη παρά της Γραφής; D tandem illum Scriptura testatur comprehendisse ?
Οι μαθηται δε αυτόν πότε προσεκύνησαν ; Ουχ ότε Quando itidem discipuli ipsum adoravere ? Nonne
την κτίσιν αυτώ είδον υποτεταγμένην ; 'Aπό γάρ cum creaturam ei viderent esse subjectam ? Nam
θαλάσσης και ανέμων υπακουσάντων αυτώ εγνώρι ex mari et venlis ei obtemperantibus agnovere
σαν αυτού την θεότητα . Ουκούν από μέν των ενερ- ipsius divinitatein. igitur ex operationibus cogni
γειών και γνώσεις , από δε της γνώσεως ή προσκύνησις . lio , ex cognitione autem adoratio . Credis me hoc
Πιστεύεις , ότι δύναμαι τούτο ποιήσαι ; Πιστεύω, facere posse ? Credo , Domine : et adoravit eum 47. Sie
Κύριε · και προσεκύνησεν αυτώ. Ούτως ή μεν fidem sequitur adoratio, fides vero per potentiam
corroboratur. Quod si dicis credenlem jam cogno
προσκύνησις τη πίστει ακολουθεί· η δε πίστις από
δυνάμεως βεβαιούται. Ει δε λέγεις τον πιστεύοντα scere ; per quæ credit , der bæc et cognoscit : aut

* Joan. 1 , 18. 17 Matth . IX , 28.

(57 ) " Η ει. Ρostrema νοcula addita ex noverm ac prorsus necessaria sunt ad absolvenaan sen
mss . tentiam .
(38 ) Ει την δύναμιν . Ηec addita e mss. decem ;
871 S. BASILII MAGNI 872
etiam vice versa , per quae cognoscit , per haec et A και γινώσκειν , αφ' ών πιστεύει , από τούτων και γι
credit. Cognoscinius autem Deum per potestatem . νώσκει · ή και ανάπαλιν , αφ' ών γινώσκει , από του
Quare credimus quidem ei qui cognitus est : eum των και πιστεύει. Γινώσκομεν δε εκ της δυνάμεως
vero qui creditus est, adoramus . τον Θεόν . " Ωστε πιστεύομεν μεν τώ (39) γνωσθέντι ,
προσκυνούμεν δε τώ πιστευθέντι .

EPISTOLA CCXXXV . ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΣΛΕ' .

Huic quæstioni , priorne cognitio un fides ? sic respondet Brasilius, ut fidem in disciplinis, cognitionem in Christiana reli
gione præire concedil. Sed cum Eunominni,si quis Deum a se cognosci fulereiur , slalim concluderent, Dei naturam
'gnosci : absurdu hæc illorum cavillatio refellitur.
Eidem ad aliam quæstionem responsio. Το αυτώ (40) προς άλλο ερώτημα .
1. Priorne cognitio , an files ? Nos porro dici 1. Τι πρότερον , ή γνώσις , ή η πίστις ; "Ημείς δε
nius generatim quidem in disciplinis fidem cogni- λέγομεν , ότι καθόλου μεν επί των μαθημάτων πί
Lioni præire : at in nostra doctrina si quis dicat στις γνώσεως προηγείται επί δε του καθ' ημά ;
preire cognitionenm fidei , non contendemus ; co- και λόγου , κάν λέγη τις προκαταρχειν την γνώσιν της
gnitionem quidem humano captui accommodalam . πίστεως , ου διαφερόμεθα · γνώσιν μέντοι την τη
Nam in disciplinis quidem oportet primum cre ανθρωπίνη καταλήψει συμμετρον. Επί μεν γάρ
dere hoc elementum alpha esse ; et ubi figuras et των μαθημάτων πιστεύσαι δεί πρώτον , ότι άλφα
pronuntiationem didiceris , lum demum accura λέγεται, και μαθόντα (41 ) τους χαρακτήρας και την
1am percipere notionem potestatis elementi. At εκφώνησιν , ύστερον λαβείν και την ακριβή κατα
in file que circa Deum versatur, preit illa cogi- νόησιν της δυνάμεως του στοιχείου · εν δε τη περί
latio, Deum esse : hanc autem ex creaturis colli Θεού πίστει ηγείται μεν η έννοια και περί του , ότι
gimus . Sapientiam namque , et polentiam , et έστι Θεός • ταύτην δε εκ των δημιουργημάτων συν
bonitatem , et omnia ejus invisibilia ex mundi άγομεν. Σοφών γάρ , και δυνατόν , και αγαθόν , και
creatione intelligentes , sic cognoscimus. Ita sanc πάντα αυτού τα αόρατα από της του κόσμου κτίσεως
illuan ceu nostrum ipsorum 359 Dominum susci νοούντες επιγινώσκομεν. Ούτω δή και Δεσπότην
pimus. Quoniam enim totius mundi conditor Deus , εαυτών αυτόν καταδεχόμεθα . Επειδή γαρ παντός
nos autem mundi pars sumus ; noster igitur etiame μεν του κόσμου δημιουργός ο Θεός , μέρος δε κόσμου
condilor Deus . Cognitionein istan fides sequitur , ημείς , και ημών άρα δημιουργός ο Θεός . Ταύτη δε
et lidem talem adoratio . τη γνώσει η πίστις ακολουθεί , και τη τοιαύτη πίστει
C
ή προσκύνησις .
2. Nunc autem propterea quod multa significat 2. Νύν δε , επειδή πολύσημόν εστι το της γνώσεως
cognitionis nomen , qui simplicioribus illudunt , όνομα , οι καταπαίζοντες των ακεραιοτέρων , και
ac gloriam ex paradoxis quærunt , instar eorum ομοίως επιδεικνύμενοι( 42) τούς παραδόξοις , ώς οι εν
qui in thealris sub omnium oculis calculos sub τοις θεάτροις εν ταις πάντων όψεσι τας ψήφους κλέ
ducunt, interrogatione universe instituta , omnia πτοντες , τη ερωτήσει του καθόλου το παν συναρ
simul complectuntur. Cum enim cognitionis no πάζουσιν . Επειδή γαρ το της γνώσεως όνομα επί
men ad mulla pertineat , cumque aliquid sciri πολύ διαβαίνει , και γνωστόν τι εστι , το μεν κατά
possil partim ex numero , partim ex magnitudine , αριθμόν , το δε κατά μέγεθος , το δε κατά δύναμιν,
partim ex potentia , partim ex modo exsistendi , το δε κατά τον τρόπον της υπάρξεως , το δε κατά
partim ex lempore generationis , partim ex essen τον χρόνον της γεννήσεως , το δε κατ' ουσίαν · ούτου ,
εν ερωτήματι (45 ) το όλον παραλαμβάνοντες , εάν
lia : illi interrogatione dum tolum comprehen
dunt, si nos ceperint confitentes Deum a nobis μεν λάβωσιν ημάς ομολογούντας , ότι γινώσκομεν,
cognosci , essentiæ cognitionem a nobis expetunt ; απαιτούσιν ημάς της ουσίας την είδησιν · εάν δε
si vero nos viderint in affirmando tiinidos , im ίδωσιν ημάς ευλαβουμένους προς την απόφασιν, πε
D
pietatis labem nobis allingunt . Nos vero id quod " ριτρέπουσιν ημίν της ασεβείας το όνειδος . 'Αλλ '
de Deo potest cognosci , scire confitemur , scire ημείς ειδέναι μεν ομολογούμεν το γνωστόν του Θεού,
aulein rursus, quid nostram fugiat intelligentiam . ειδέναι (44) δέ τι πάλιν ο εκφεύγει ημών την κατά
Quemadmodum igitur si a me scisciteris an co ληψιν. Ως ούν εάν με ερωτήσης , ει οίδα , τί έστιν
gnoscam quid sit arena , meque scire respondeam ; άμμος , κάν αποκρίνωμαι ( 45 ) , ότι επίσταμαι : συ
manifeste calumniaberis , si statim el illius nume κοφαντήσεις προδήλως , εάν ευθύς και τον αριθμών
Alias CCCCI . Scripla anno 376. (43) 'Er Èpurnyatı. Reg. secundus, P:: ris . et Coisl.
(39) Πιστεύομεν μέν τω. Sic codices mss. summo secundus évi tputhuati, una interrogatione.
consensu. Editi πιστεύομεν και τω. (44) Είδέναι. Legitur μή ειδέναι in Regio secundo,
(40) Τω αυτό. Ηic titulus desumptus ex codici ουκ είδέναι in codice insignis Ecclesiae Parisiensis..
bus Med. , Coisl . primo et Vaticano . Sed melius alii codices mss . el editi negatione ca
(41) Και μαθόντα. Conjunctio , que deest in edi rent. Hæc eniin si apponeretur , legendum esset : un
lis , legitur in decem nostris codicibus . ειδέναι , ότι πάλιν εκφεύγει , Nescire quod nostram
(42) 'Επιδεικνύμενοι. Legitur in sex mss . εν fugit intelligentiam .
επιδεικνύμενοι. Sed tres vetustissimi cum editis con (45 ) 'Aποκρίνωμαι. Ιta mss . plerique. Editi απο
sentiunt. κρίνομαι .
873 EPISTOLARUM CLASSIS II. EPIST . CCXXXV . 874

αυτής απαιτήσης · διότι η μεν πρώτη σου ερώτησις A rum exposcas ; quia prima tua interrogatio ad
προς το είδος έφερε της άμμου , η δε δευτέρα συκο arenæ speciem spectabal , posterior vero calumnia
φαντία περί τον αριθμόν αυτής περιετράπη . "Ομοιον ad illius numerum delectit . Ejusmodi est hoc
εστι τούτο το σοφισμα τω λέγοντι · οίδας Τιμόθεον ; sophisma ac si quis dicat : Nosti Timotheum ?
Ούκούν εάν Τιμόθεον οίδας , οίδας αυτού και την Profecto si Timotheum nosti , nosti et illius natu .
φύσιν · αλλά μήν ώμολόγησας ειδέναι Τιμόθεον , ram : sed cognoscere te Tinotlieum confessus es :
απόδος τοίνυν ημίν τον λόγον της Τιμοθέου φύσεως . redde igitur nobis rationem Timothei naturæ .
Εγώ δε και οίδα Τιμόθεον , και ουκ οίδα • ου μην Ego vero et novi Timotheum , et non novi , non
κατά ταυτόν , και εν τω αυτώ . Ου γαρ καθ' ό οίδα , quidem secundum eandem rationem , et in eodem
κατά τούτο και ουκ οίδα · αλλά κατ' άλλο μέν οίδα, genere. Non enim secundum quod novi , secun
κατ ' άλλο δε αγνοώ. Οίδα μεν γάρ αυτόν κατά dum illud et non novi ; sed secundum aliud novi ,
τον χαρακτήρα , και τα λοιπά ιδιώματα : αγνοώ et secundum aliud non novi . Novi enim illum
δε αυτού την ουσίαν . Επει και εμαυτόν ούτω του secundum figuram ac reliquas proprietates : illius
τω τω λόγω και οίδα και αγνοώ . Οίδα μεν γάρ vero ignoro essentiam . Nam sic et me ipse hac
εμαυτόν όστις ειμί • ουκ οίδα δε , καθο την ουσίαν ratione et novi et non novi . Novi enim quis ipse
μου αγνοώ . B sim : non novi aulem , quatenus naturam meam
ignoro .
3. Επει εξηγησάσθωσαν ημίν , πως είπεν ο Παύ 3. Alioqui exponant nobis isti , quomodo di
λος , ότι Νύν μεν εκ μέρους γινώσκομεν . " Αρα εκ xerit Paulus : Nunc quidem ex parte cognosci
μέρους την ουσίαν αυτού γινώσκομεν , οιονεί μέρη mus 48. Num igitur ex parte essentiam illius co
της ουσίας αυτού γινώσκομεν ; Αλλ' άτοπον , άμε- gnoscimus , ac veluti partes essentiae illius cogno
ρής γάρ ο Θεός. ' Αλλ' όλην αυτήν γινώσκομεν ; scimus ? Sed hoc est absurdum , siquidem partium
Πώς oύν , "Οταν έλθη το τέλειον , το εκ μέρους expers Deus. An essentiam totam cognoscimus ?
καταργηθήσεται ; Οι δε ειδωλολάτραι τι εγκαλούν- Quomodo igitur subjungit : Cum venerit quod per
ται ; Ουχ ότι , γνόντες τον Θεόν , ουχ ως Θεόν εδό- fectum est , evacuatilur quod et parle est 65
ξασαν ; "Η Γαλάται (46) δε οι ανόητοι υπό του Παύ Jam vero idololatræ cur incusantur ? Nonne ideo
λου διά τι ονειδίζονται , λέγοντος · Νυνί δε , γνόν- quod cognoscentes Deum , non tanquam Deum
τες τον Θεόν , μάλλον δε γνωσθέντες υπό Θεού, glorificaverint ? Αut etiam Galate insani cur pro
πώς επιστρέφετε πάλιν επί τα ασθενή και πτω bris afficiuntur a Paulo , qui dicit : Nunc auteni
χά στοιχεία ; Γνωστός δε πως ήν εν τη Ιουδαία ος cum cognoreritis Deum, imo cogniti silis α Dεο :
Θεός ; ' Αρα επειδή εν τη Ιουδαία ή ουσία , ήτις ° quomodo convertimini iterum ad infirma et egena
ποτέ (47) ήν , επεγνώσθη; "Εγγω , φησί , βούς τον elementa 80 ? Quomodo autem cognitus erat in
κτησάμενον αυτόν (48) : δηλονότι ο βους καθ' υμάς Judæa Deus ? An quia in Judæa nolum erat qua
έγνω την ουσίαν του κυρίου και όνος την φάτνην lis tunc esset illius essentia ? Cognovit , inquit ,
του κυρίου αυτού . "Έγνω ούν και ο όνος της φάτνης bos possessorem suum bl . Scilicet vestro juilicio
την ουσίαν . Ισραήλ δε με , φησίν , ουκ έγνω. 360 bos novit essentiam heri . Et asinus presepe
Τούτο εγκαλείται καθ' υμάς Ισραήλ, ότι την ουσίαν , domini sui. Novit igitur etiam asinus praesepis es
ήτις ποτέ εστι , του Θεού ουκ επέγνω . "Έκχεον, sentiam . Israel autem , inquit , me non cognovit .
φησί , την οργήν σου επί τα έθνη τα μη γινώ Id ex vestra sententia Israel incusalur , quod
σκοντά σε : τουτέστι , τά την ουσίαν σου μή κατ qualis tandem sit Dei essentia non agnovit . Ef
ειληφότα. Αλλά πολλαχώς η γνώσις , ώς έφαμεν . Γunde, inquit, iram tuam in gentes que le non na
"Η τε γάρ του κτίσαντος ημάς σύνεσις , και ή των verunt " ; hoc est, quæ luam essentiam non con
θαυμασίων αυτού κατανόησις , και η τήρησης των prehenderunt . At , ut diximus , cognitio est nur
εντολών , και η οικείωσις ή προς αυτόν . Οι δε , πάν- tiplicis generis. Cognoscimus enim , si conditorem
τα ταύτα παρωσάμενοι , επί εν σημαινόμενον την D nostrum scirmus , si intelligimus ejus mirabilia , si
γνώσιν έλκουσι , την θεωρίας αυτής (49) του Θεού mandata servamus , si cum ipso conjungimur. Isti
της ουσίας . Θήσεις , φησίν , απέναντι των μαρτυ autem , omnibus his rejectis , cognitionem ad
ρίων , όθεν γνωσθήσομαί σοι εκείθεν . Αρα το , unum significatum trahunt , contemplationem ip
Γνωσθήσομαι , αντί του την ουσίαν μου εμφανίσω ; sius Dei essentiæ. Pones , inquit, anie lestimonia ,
" Εγνω Κύριος τους όντας αυτού . Αρα ούν τών unde cognoscar a te inde " . Num illud , Cogno
μεν εαυτού την ουσίαν έγνω , των δε απειθούντων scar , idem valet ac naturam meam revelabo ? Do
έγνοεί την ουσίαν ; 'Εγινω Αδάμ την γυναίκα αυ minus cognovit qui sunt ejus " . Num ergo natu
του . Αρα την ουσίαν αυτής εγνώρισε ; Και περί ram eorum qui ipsius sunt cognovit , inobsequen
18 I Cor . XIII Σ 9. 49 jbid. 10. go Galat . IV , 9 . 31 Isa . T , 5. 5* Psal . LXXVIII , 6. 68 Exod . xxv ,
οι | Tim . , 19.
(46) " Η Γαλάται. Deerat ή in editis , quod ex ήτις ποτέ .
sex mss. codicibus restituiinus. (48 ) Αυτόν . Deest in tribus mss . Babent Harl
(47) " Ητις ποτέ . Sic eniendavimus ex uno codice Η Med . αυτήν .
Regio quod in editis legebatur ήτις τότε. Infra om (49) Αυτής. Ιta mss . octo. Editi αυτήν .
nibus codicibus mss . et editis consentientibus legitur
PATROL . GR . XXXII . 28
75 S. BASILII MAGNI 876
tium vero ignorat naturam ? Cognovit Adam uro- Α της Ρεβέκκας , Παρθένος , φησίν ανήρ ουκ έγνω
rem suam 55. Num naturam ipsius cognovit ? Et αυτήν · και , Πώς έσται (50 ) τούτο, επεί άνδρα
de Rebecca dicitur : Virgo erat , vir illam non ου γινώσκω ; ' Αρα Ρεβέκκας μεν την ουσίαν ου
cognoverat " . Et , Quomodo fiet istud , quoniam δείς επέγνω ; Μαρία δε τούτό φησιν · ότι ουδενός
virum non eognosco 37 ? Scilicet naturam Re ανδρός ενόησα την ουσίαν ; " Η το , Έγκω , επί των
beccæ nemo cognovit ? Num Maria hoc dicit : γαμικών συμπλοκών έθος τη Γραφή ονομάζειν ; Και
Nullius viri cognovi naturam ? Nonne potius il το γνωσθήσεσθαι τον Θεόν από του ελαστηρίου , τουτ
lud , Cognovit , de conjugalibus amplexibus solet έστιν , εμφανισθήσεσθαι τοις λατρεύουσι . Και το ,
in Scriptura usurpari ? Et quod dicitur fore ut " Εγνω Κύριος τους όντας αυτού , τουτέστιν , εδέ
cognoscalur Deus ex propitiatorio , idem est ac ξατο αυτούς διά των αγαθών έργων εις την προς
manifestus fiet sibi servientibus . Et , Dominus co αυτον οικείωσιν.
gnovit qui sunt ejus, idem est ac in suam familiari.
talem illos ob opera bona recepit .
EPISTOLA CCXXXVI “ . ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΣΛq '.
Pergil Basilius variis Amphilochii quæstionibus respondere : quomodo Christus nescire dicatur diem el horam ; de Jere
miæ valicinio in Jechoniam ; de Encratilarum quadam cavillatione ; de falo ; de emersione in baptismale ; de roce
priyor ' de essentia et hypostasi ; de mediis rebus in indifferentibus, a quo gubernentur.
Eidem Amphilochio. B Το αυτώ 'Αμφιλοχίω .
1. Quod jam a multis investigatum est evange 1. Έζητημένον ( 31 ) ήδη παρά πολλούς τοευαγγελι
licuni dictum , quomodo nescial Dominus noster κόν ρητόν περί του αγνοείν τον Κύριον ημών Ιησούν
Jesus Christus diem consumniationis ac horam 18 , Χριστόν την ημέραν του τέλους , και την ώραν , και
quodque maxime ab Anomæis perpetuo objicitur μάλιστα συνεχώς προβαλλόμενον παρά των 'Αν
ad eversionem Unigenili gloriæ , ut ostendatur ομοίων επί καθαιρέσει της δόξης του Μονογενούς εις
essentiæ dissimilitudo et inſerior dignitatis gra απόδειξιν του κατά την ουσίαν ανομοίου , και της
dus, cum nec eamdem naturam habere possit qui κατά την αξίαν υφέσεως, ως ου δυναμένου ούτε την
non omnia noscit , neque in una similitudine in αυτήν έχειν φύσιν , ούτε ευ ομοιότητι μιά νοείσθαι
lelligi cum eo, qui universorum cognitionem sua του μη πάντα ειδότος προς τον έμπεριλαβόντα την
prænoscendorum el assequendorum fulurorum είδησιν τών όλων τη προγνωστική εαυτού και επι
facullale complectitur ; id nunc a tua prudentia βλητική των μελλόντων δυνάμει · τούτο νύν ( 52) πα
nobis ut novum , propositum est . Itaque quæ a ρά της σής συνέσεως ημϊν ως καινόν προεβλήθη.
puero ex patribus audivimus , et ob bonarum re "A τοίνυν εκ παιδός παρά των πατέρων ηκούσαμεν ,
rum amorem citra examen suscepimus , hæc pos. και διά τήν προς τα καλά φιλίαν άβασανίστως παρ
summus dicere ; quanquam illa quiden Christoma - C εδεξάμεθα , ταύτα ειπείν έχομεν , των μεν Χριστο
chorum impudentiam non dissolvent (quæ enim μάχων την αναισχυντίαν ου διαλύοντα , ( τίς γάρ αν
Oratio eorum impetu fortior videatur ? ) , sed iis , και φανείη λόγος της ορμής αυτών ισχυρότερος ; )
que Dominum diligunt, et antecaplam ex lide de τοις δε αγαπώσι τον Κύριον , και της εκ του λόγου
clrinam deducta ex ratione demonstratione for αποδείξεως (33) ισχυροτέραν την εκ πίστεως πρό
tiorem tenent , salis magnam fortasse persuasie- ληψιν κεκτημένους , αρκούσαν ίσως παρεχόμενα την
nem 361 exhibebunt. Nimirum illud , nemo, ge πληροφορίαν . "Οτι το , ουδείς ( 54) , καθολικόν μεν
nerale quidem videtur esse nomen , adeo ut ne una είναι δοκεί ρημα , ώς μηδε έν πρόσωπον διά της
quidem persona per hanc vocem excipiatur. Sed φωνής ταύτης υπεξηρήσθαι · έστι δε ουχ ούτω παρά
non ita apud Scripturam usurpatur, quemadmo τη Γραφή αναφερόμενον , ώς τετηρήκαμεν επί του ,
dum observavimus in illo , Nemo bonus nisi unus Ουδείς αγαθός ει μή είς ο Θεός. Ουδέ γάρ εκεί
Deus 59. Neque enim hic se ipse excludens a boni εαυτόν έξω τιθείς της του αγαθού φύσεως ο Υιός ,
nalura Filius hæc dicit. Sed cum Pater primum ταύτα λέγει . 'Αλλ' επειδή το πρώτον αγαθόν ο Πα
bonum sit , illud , nemo, subintellecta hac voce , τήρ , το , ουδείς ( 55 ) , συνυπακουομένου του , πρώ
D
65 Gen. IV , 1 . 56 Gen. XXIV , 16. 51 Luc . 1 , 54 . 58 Marc . ΧΙΙΙ , 32 . 59 Marc . , 18 .

Alias CCCXCI. Scripla anno 376 .
(5 ) Πώς έσται. Editi addunt μου quod deest in
seplem mss.
(51) Εζητημένον . Editi Το εζητημένον, sed deest
arii: ulus in decem mss . codicibus .
( 32) Τούτο νύν . Medicaeus cum uno ex Regiis
τούτο νυν δή παρά της, etc.
(53 ) Αποδείξεως . Ιta editi et codex Hari. cum
Bigol . el Reg. primo. At in codicibus Med ., Coisl .
Iroque, Vat .. Paris . et Regiis duobus legillir åtto
xploews, ducta ex ratione responsione. Sed magis
placel vulgata scriplura , cum præsertim velerum li
brorum auctoritate non destituatur.
(34) "Οτι το , ουδείς . Ιta Harl., Med ., Coisl . pri
nus, Ciarom . et unus ex Regiis. Ed lio i Paris. o to,
ουδείς. Secunda το δέ , ουδείς . Paulo post Coist pri
ηιus cum uio ex Regiis υπεξαιρείσθαι .
(53) Το , ουδείς . Corruptissinia in editis el multis
mss. codicibus hæc verborum constructio . Sic enim
habent : τω ουδείς υπακουομένου του πρώτου , το δεύ
τερον ειρήσθαι πιστεύομεν . Sed illud το δεύτερον,
quoil lotuan hunc locum denormabat, deest in quin
que libris. Tolidem habent του πρώτος. Legitur το
ουδείς in sex aliis, quorum duo antiquissimi, Harl .
et Coisl . primus.
877 EPISTOLARUM CLASSIS II . EPIST . CCXXXVI. 88

τος , ειρήσθαι πιστεύομεν και το , Ουδείς οίδε A primus , dictum esse credimus ; et illud : Nemo
τον Υιόν ει μή ο Πατήρ . Ουδε γάρ εκεί άγνοιαν novil Filium nisi Paler 60. Neque enim hic igno
του Πνεύματος κατηγορεί , αλλά πρώτω (56) το ranlis Spiritum accusat; sed nature sue cogni
Πατρί υπάρχειν την γνώσιν της εαυτού φύσεως μαρ lionem Patri primo inesse lestalur . Sic et iliud ,
τυρεί. Ούτω και το , Ουδείς οίδε , την πρώτην εί Nemo scit , ab eo primam eorum quæ sunt, et
δησιν τών τε όντων και των εσομένων επί τον Πα quæ ſutura sunt cognitionem ad Patrem referente ,
τέρα ανάγοντος , και διά πάντων την πρώτην αιτίαν et in omnibus primam causam hominibus demon
τους ανθρώποις υποδεικνύντος ειρήσθαι νομίζομεν . stranle dictum credimus. Alioqui quomodo aut
Επεί πως η ταϊς λοιπαϊς μαρτυρίας της Γραφής cum reliquis Scripturæ testimoniis consentiat di
ακολουθεί το ρητόν , ή ταίς κοιναϊς ημών εννοίαις cium illud , aut cum communibus nostris notio
συμβαίνειν δύναται , των πεπιστευκότων εικόνα είναι nibus quadrare possit , qui credimus imaginem
του Θεού του αοράτου τον Μονογενή , εικόνα δε ου csse Dei invisibilis Unigenitum ; imaginem aulem
χαρακτήρος σωματικού , αλλ ' αυτής της θεότητος, non figuræ corporee , sed ipsius divinitatis , et
και των επινοουμένων τη ουσία του Θεού μεγαλείων, magnificorum attributorum , que in Dei essentia
εικόνα δυνάμεως , εικόνα σοφίας , καθό είρηται intelliguntur : imaginem virtutis , immaginem sa
Χριστός Θεού δύναμις, και Θεού σοφία ; Μέρος δε Β pientia , quatenus Christus dictus est Dei virtus ,
δηλονότι της σοφίας ή γνώσις : ήν ουκ εξεικονίζει el Dei sapientia 62 ? Profecto autem pars est sapien
πάσαν , είπερ τινών απολείπεται . Πώς δε και ο Πα tiæ cognilio , quam non totam repræsentat , si
τηρ , δι' ου τους αιώνας εποίησε , τούτω το ελάχι- quid_ei desit. Quomodo autem Pater ei , per quem
στον μέρος των αιώνων , την ημέραν εκείνην και sæcula condidit , minimam partem sæculorum
την ώραν , ουκ έδειξεν ; "Ή πως ο τών όλων ποιητής diem illum et horam , non Ostendit ? Αut quo
του ελαχίστου μέρους των υπ ' αυτού κτισθέντων της modo universorum Condilor, minimæ partis eo
γνώσεως απολείπεται ; Ο δε λέγων , πλησίον του rum , quæ a se condita sunt, cognitione destitue
τέλους , τάδε και τάδε εν τω ουρανώ σημεία και εν tur ? Qui autem dicit , appropinquante fine, hæc
τους κατά την χωρίοις φανήσεσθαι , πώς αυτό το τέ et illa in cælo signa et in terris visum iri , quo
λος αγνοεί ; 'Εν οίς γάρ λέγει , ούπω το τέλος , modo ipsum finent ignorat ? Dum enim dicit :
ουχ ως αμφιβάλλων , αλλ' ώς ειδώς διορίζεται. Νondum finis 68, non quasi dubitans, sed ut sciens
"Έπειτα μέντοι ευγνωμόνως σκοπούντι , πολλά και afirimat . Deinde , si quis equo animo considerel ,
από του ανθρωπίνου μέρους ο Κύριος διαλέγεται τοϊς multa et ex humana parte Dominus disserit Ιιο
ανθρώπους · οίον ( 57 ) , Δός μοι πιείν , φωνή εστι minibus : nam illud , Da mihi bibere 64, vox est
C
του Κυρίου την σωματικήν χρείαν εκπληρούσα. “ Domini , corporeain indigentiam explens . Atque
Καίτοι ο αιτών ουχί σάρξ ήν άψυχος , αλλά θεότης is quidem qui pelebat , non caro erat inanimata ,
σαρκι εμψύχω κεχρημένη . Ούτω και νυν το της sed divinilas carne animata utens. Ita et nunc
αγνοίας επί των οικονομικώς πάντα καταδεξάμενον , si quis ignorantiam illam ad eum referat , qui
και προκόπτοντα παρά Θεό και ανθρώποις σοφία omnia per dispensationem suscepit , et coram Deo
και χάριτι , λαμβάνων τις , ουκ έξω της ευσεβούς et hominibus sapientia et gratia profecit ; is extra
ενεχθήσεται διανοίας . piam non feretur sententiam .
2. Της σης δ' αν είη φιλοπονίας (58) εκθέσθαι τάς 2. Jam tuæ diligentiæ fuerit evangelicas voces
ευαγγελικές ρήσεις , και συγκρίναι αλλήλαις την exponere , et Matthaei ac Marci dicta inter se con -
Ματθαίου και την Μάρκου . Ούτοι γάρ μόνοι συν ferre. Hi enim soli circa bunc locum inter se
ενεχθέντες περί τον τόπον τούτον αλλήλοις φαίνον concurrisse comperiuntur. Et Matthæi quidem
ται . Η μεν ούν του Ματθαίου λέξις ούτως έχει : dictio sic se habet : De die autem illa et hora
Περί δε της ημέρας εκείνης και της ώρας (59) nemo scit , ne cælorum quidem angeli , nisi Pa.
συδείς οίδεν , ουδέ οι άγγελοι των ουρανών , ει ter solus 68. Marci autem ita : De die autem illo et
μή ο Πατήρ μόνος ή δε του Μάρκου : Περί δε της D tora nemo scit , neque angeli in cαlo , neque
ημέρας εκείνης και ώρας ουδείς οίδεν , ουδε οι Filius , nisi Paler 66. Quid autem in his observatu
άγγελοι οι εν ουρανό (60) , ουδε ο Υιός , ει μή dignum est ? JIllud nempe , Matthaeum quidem
ο Πατήρ . Τί τοίνυν έστιν εν τούτοις επισημήνασθαι nihil dixisse de Filii 362 ignorantia , videri ta
άξιον ; "Οτι ο μεν Ματθαίος ουδέν είπε περί της του men cum Marco consentire quoad sensum , dum
Υιού άγνωσίας : δοκεϊ δε τώ Μάρκο συμφέρεσθαι ait , Nisi solus Pater . Nos porro existimamus il
60 Malth . xl, 27 . 61 Matth . XXIV , 36 . 62 1 Cor . 1 , 24 . 63 Matth . XXIV, 6. 6. Joan .. IV , 7 .
os Matth . XXIV, 36 . 66 Marc . ΧΙΙ , 32 .
( 56) 'Α...λά πρώτω. Duo Regii codices , Vat. , τοίνυν το της άγνοίας επί τον προκόπτοντα . Celera
Clarom ., Bigot . el Paris . habent ändå atpūrov. Cum desunt.
edilis alii codices consentiunt. ( 58; Φιλοπονίας. Coisl . primus φιλοσοφίας , et ad
(57) Τοις ανθρώποις · οίον . Ηec addita ex codi marginem ut in editis .
cibus Med ., Harl.. Coisl. primo et uno ex Regiis. (53 ) Και της ώρας. Ηec desunt in pluribus mss .
Editi διαλέγεται . Το γάρ . Μox hae voces, του Κυ Paulo post quinque codices ή ώρας.
piou, desunt in codicibus Val . , Coisl. secundo et (60) OL Èr oupavo. Deest prima vocula in Coisl.
duobus Regiis . Paulo post septem codices : OŰTW secundo .
870 S. BASILII MAGNI 850

Oud , solus , ut angelis opponatur, dictum fuisse, Α κατά την έννοιαν , εκ του φάναι , Ει μη ο Πατήρ
minime vero Filium una cum suis servis copipre μόνος . Ημείς δε ηγούμεθα το , μόνος , προς την
hendi, quantum attinet ad ignorantiam . Est enim των αγγέλων αντιδιαστολήν (61 ) ειρήσθαι · τον δε
verax qui pronuntiavil : Omnia quæcunque habet Υιόν μή συμπαραλαμβάνεσθαι τους εαυτού δούλοις ,
Paler , mea sunt 67. Unum autem eorum , que κατά την άγνοιαν . 'Αψευδής γάρ ο ειπών , ότι Πάν
habel , est el ipsa bujusce diei et horæ cognitio . τα όσα έχει ο Πατήρ εμά εστιν. "Εν δε , ών έχει ,
Silentio igitur prætermittens, ut minine contro και η γνώσις έστι της ημέρας εκείνης και της ώρας.
Versam, sum ipsius pe: Sonam in Matilisei dicto Παρασιωπήσας τοίνυν , ως ομολογούμενον , το εαυ
Dominus , angelos dixit ignorare , scire autem Pa . του πρόσωπον εν τη λέξει του Ματθαίου ο Κύριος ,
frem solum , Palris cognitionem lacile suam ipsius τους αγγέλους είπεν αγνοείν , ειδέναι δε τον Πατέρα
esse docens , eo quod et alibi pronuntiarit : Sicut μόνον · τήν του Πατρός γνώσιν κατά το σιωπώμενον
cognoscit me Paler , et ego cognosco Patrem 68. και εαυτού είναι λέγων , διά τό και έν άλλοις ειρη
Quod si Pater Filium lolum tolaliter cognoscit', κέναι • Καθώς γινώσκει με ο Πατήρ , καγώ γι
ita ut el reconditam in ipso sapientiain omnem νώσκω τον Πατέρα . Ει δε γινώσκει ο Πατήρ τον
perspiciat : pari mensura el a Filio cognoscetur , Yίον όλον δι' άλου , ώστε και την εναποκειμένην
cum omni insila illi sapientia et prenotiοne fu- Β αυτώ (62) σοφίαν πάσαν επίστασθαι» κατά το ίσον
ιurorum . Sic igitur illud Matthsei , Nisi solus Ρα- μέτρων και επιγνωσθήσεται παρά του Υιού , δηλον
ler , interpretando leniendunr. ducimus. Marei ότι , μετά πάσης της ενυπαρχούσης αυτώ σοφίας
autem verba , quia aperle videntur ipsam Filium και της προγνώσεως των μελλόντων Ταύτης μεν
a cognitione excludere , ita intelligimus : Nemo ούν αξιούμεν της παραμυθίας το παρά τω Ματ
novit , neque angeli Dei , sed nec Filius nosset , θαίω κείμενον · Ει μή ο Πατήρ μόνος . Το δε Μάρ
nisi nosset Pater ; hoc est, causa ct principium κου , επειδή φανερώς δοκεί και τον Υιόν απομερί
cognitionis Filii a Patre est . Αc violenta quidern ζειν της γνώσεως , ούτω νοούμεν · ότι ουδείς οίδεν,
non est , si quis æquo animo audiat , hæc exposi ούτε οι άγγελοι του Θεού , αλλ ' ουδε ο Υιός (63)
ιιο ; quandoquidem non adjicitur solus , ut apud έγνω , ει μή ο Πατήρ τουτέστιν , η αιτία του εί
Matthæum . Mens igitur Marci est ejusmodi : De δέναι τον Υιόν παρά του Πατρός . Και αβίαστός έστι
die autem illa aut hora nemo scit , neque angeli τω ευγνωμόνως ακούοντι η εξήγησις αύτη επειδή
Dei , sed nec Filius quidem nosset , nisi nossel ου πρόσκειται το μόνος , ώς και παρά τω Ματθαίο.
Pater ; siquidem ei a Palre dala cognitio. Hoc "Έστιν ουν ο νούς και παρά τω Μάρκο τοιούτος • Περί
aurem de Filio el maxime pium et divinitati non δε της ημέρας εκείνης (64 ) ή ώρας ουδείς οίδεν ,
C
indecorum dictu est , eum ab eo , cui consubstan ούτε οι άγγελοι του Θεού , αλλ' ουδ' αν ο Υιός έγνω ,
tialis est , habere ul cognoscal, atque in omni sa ει μή ο Πατήρ εκ γάρ του Πατρός αυτώ υπήρχε
pientia et majestale divinitati suæ consentanea con δεδομένη και γνώσις . Τούτο δε εύφημότατόν εστι και
spicialur. θεοπρεπές περί του Υιού λέγειν , ότι ούπέρ έστιν
ομοούσιος , εξ αυτού και το γινώσκειν έχει , και το εν πάση σοφία και δόξη (65 ) τη πρεπούση αυτού τη
θεότητι θεωρείσθαι .
3. Quod special ad Jechoniam , quem proscri 5. Περί δε του Ιεχονίου , όν εκκήρυκτον από της
plum ex Judæa terra fuisse dicit propheta Jere Ιουδαίας γής γεγενησθαι φησιν ο προφήτης Ιερε
mias his verbis : Inhonoratus est Jechonias tan μίας ειπών: Ητιμώθη Ιεχονίας ως σκεύος , ου
quam vas , cujus non est utilitas ; et quia rejectus ουκ έστιν αυτού χρεία · και ότι απερρίφη αυτός
est ipse et semen ejus, neque ex semine ejus exsurgel και το σπέρμα αυτού , και ου μη αναστη εκ του
qui sedeal super solium David , princeps in Juda 69 : σπέρματος αυτού καθήμενος επί του θρόνου
siinplex et clara est oratio . Nam eversis Hierosoly Δαβίδ , άρχων εν τω Ιούδα : απλούς και σαφής
mis a Nabuchodonosor, dissolutum fueral regnum : έστιν ο λόγος . Καθαιρεθείσης γάρ της Ιερουσαλήμ
Tec jam patriae successiones principaluum , ut an . D υπό Ναβουχοδονόσορ, λέλυτο μεν τα βασίλεια , ουκέτι
lea , vigebant : sed lunc , imperio dejecti, in captivi δε πατρικαί διαδοχαι των ηγεμονιών (66 ) ήσαν ,
tale vivebant Davidis posteri . Reversi autem Sala ώσπερ και πρότερον · αλλά τότε μεν εξ αρχής επί
thiel et Zorobabel modo magis populari præerant της αιχμαλωσίας διήγoν οι απόγονοι του Δαβίδ:
populo " , translato deinceps ad sacerdotium im επανελθόντες δε οι περί τον Σαλαθιήλ και Ζοροβά
perio, propterea quod sacerdotalis et regia tribus βελ, δημοτικώτερον καθηγούντο του λαού , της αρχής
inter se commiscerentur. Unde Dominus et rex est λοιπόν επί την ιερωσύνην μεταπεσούσης , διά το

61 Joan . XY1 , 15. 68 Joan . 1 , 15. 69 Jer. XXII , 28 - 70 . 10 IEsdr . ΠΙ , 2.

( 61 ) Αντιδιαστολήν . Harl . cum uno es Regiis (64) 'Exeirns. Deest ea vox in pluribus codicibus
διαστ . non antiquissimis .
(62 ολήν
) Αυτώ. Editi εν αυτώ . Sed deest prepositio (65 ) Και δόξη . Ρro his vocibus habet Coisl . se
in pluribus mss. codicibus, iisqne optimæ nolæ. cundus και γνώσει , et scientia .
(63) Ουδε ο Υιός . Legitur in editis ουδ' αν ο Υιός ( 66) Ηγεμονιών . Ιta omnes nostri codices. Editi
έγνω. Sed deest άν in Coisl. primo, Harl. , Med . et ηγεμονικών. Ιbiderm editi το πρότερον. Deest vocula
wno Regio. in tribus velustissimis codicibus .
881 EPISTOLARUM CLASSIS II . EPIST . CCXXXVI . 883
αναμιγήναι την ιερατικήν και την βασιλικήν φυλήν. Aet pontifex in iis quae sunt ad Deum 11. Αc tribus
" Οθεν ο Κύριος και βασιλεύς έστι και αρχιερεύς τα quidem regia ad usque Curisti adventum minime
προς τον Θεόν . Και ουκ εξέλιπε μεν η βασιλική φυλή defecit ; nec tainer amplius sedit in solio Davidis
μέχρι της του Χριστού παρουσίας · ου μήν έτι εκά semen Jechoniæ . Nam solilni profecto regia di
θισεν επί του θρόνου Δαβίδ το σπέρμα του Ιεχονίου . gilas nuncupatur . 363 Omnino autem historia
Θρόνος γάρ δηλονότι λέγεται το βασιλικον αξίωμα. meministi , videlicet Judgean Omnem Davidi vecli.
Πάντως δε τηςιστορίας μέμνησαι, ότι υπόφορος μέν galem fuisse , et Idunseam, et Mo:: bitarum regio
ήν τώ Δαβίδ πάσα ή Ιουδαία , και η Ιδουμαία χώρα, nem , el Syriæ partes lum viciniores lum remotio
και η Μωαβίτις, και της Συρίας όσα τε πρόσχωρα res ad usque Mesopotamian , et ex altera parte
και τα πορδωτέρω μέχρι της Μέσης των ποταμών : usque ad flunien Ægypti . Itaque si nullus e poste
και καθ' έτερον ( 67) μέρος έως ποταμού Αιγύπτου . ris ad tantam potestatem pervenit, quomodo ve
Ει ούν ουδείς εφάνη επί τοσούτου αξιώματος των rum non fuil quod dictum est a propheta, nemi
μετά ταύτα , πώς ουκ αληθής και του προφήτου λόγος , nem sessurum in solio Davidis ex seinine Jecho .
ότι ουκ έτι καθιείται επί του θρόνου Δαβιδ εκ του niæ ? Nenio epim ex ipso ortus, hanc gloriam con
σπέρματος Ιεχονίου ; Ουδείς γάρ φαίνεται της αξίας secutus consperitur . Non tamen defecit tribus Juda ,
ταύτης επειλημμένος εξ αυτού . Ου μέντοι εξέλιπεν B donec venii cui repositum erat 11 : ui ne ipse qui
ή του Ιούδα φυλή , έως ου ήλθεν ώ απέκειτο, ός ουδε dem in corporali throno consedil ; quippe cum
αυτός έχαθέσθη επί του σωματικού θρόνου , μετα translatum jam esset Judaicum regnum in filiunt
πεσούσης λοιπόν της Ιουδαϊκής βασιλείας επί τον AscaloniteAntipatri Herodem, ejusque liberos, qui
υιόν του 'Ασκαλωνίτου Αντιπάτρου Ηρώδην, και Judæam in qualuor principalus diviserunt, præside
τους εκείνου παϊδας, οι εις τέσσαρας αρχάς κατενεί quidem Pilato , summam autem imperii Romani
μαντο την Ιουδαίαν , ήγεμονεύοντος μεν Πιλάτου , το potestatem tenente Tiberio. Sed thronum dicit Da
δε σύμπαν της Ρωμαϊκής αρχής κράτος έχοντος τidis, in quo Dominus sedit, regnum eversioni
Τιβερίου (68 ). Αλλά θρόνον λέγει Δαβίδ , εφ' ον και nulli obnoxium . Ipse enim est exspectatio gene
Κύριος εκάθισε , την ακαθαίρετον βασιλείαν. Αυτός είum 13 , non autem minimae pariis orbis terrarum ;
γάρ έστι προσδοκία εθνών , ουχί του ελαχίστου Erit enim , inquit, radix Jesse , et qui consurgit ut
μέρους της οικουμένης : "Έσται γάρ , φησίν , ή ρίζα princeps sit gentium : in ipso gendes operatunt ..
του Ιεσσαί , και ο ανιστάμενος άρχειν εθνών : Posui enim le in fædus populi , in lucem gentium 18 .
επ' αυτώ έθνη ελπιούσι . Τέθεικα γάρ σε εις δια Et ponam , inquit , in sæculum sæculi semen ejus, el .
θήκην γένους , εις φώς εθνών . Και θήσομαι , φησίν , ihronum ejus sicul dies cæli 76. Sic igitur et sacer
εις τον αιώνα του αιώνος το σπέρμα αυτού , και C dos permansit, quanquam Judææ sceptra non ac
τον θρόνον αυτού ως τας ημέρας του ουρανού . cepίι , et rex universae terre Deus . Atque confr
Ούτως ούν και ιερεύς ( 69) διέμεινεν , ει και με τα mala est benedictio Jacob, Et benedicentur in se
σκήπτρα της Ιουδαίας παρέλαβε , και βασιλεύς πάσης mine ipsius omnes tribus terræ 7 , et omnes gentes
της γης ο Θεός , και η ευλογία του Ιακώβ εβεβαιώθη : Christum beatum prædicabunt.
Και ενευλογηθήσονται τα ( 70) σπέρματι αυτού πάσαι αι φυλαι της γης , και πάντα τα έθνη μα
καριούσι τον Χριστόν.
4. Τοις δε κομψούς Έγκρατίταις προς το σεμνόν 4. Lepidis autem Encratitis ad præclaram eo
αυτών πρόβλημα , διά τί και ημείς ούχι πάντα rum quæstionem , cur nos etiam non omnibus ve
εσθίομεν , εκείνο λεγέσθω, ότι και τα περιττώματα scimur , hoc detur responsi, nos etiam excrementa
ημών βδελυσσόμεθα . Κατά μέν γάρ την αξίαν , λά nostra aversari . Ac quantum quidem ad dignita
χανα χόρτου ημίν εστι τα κρέα : κατά δε την των lem , olera herbæ nobis sunt carnes : quantum vero
συμφερόντων διάκρισιν, ώς και έν λαχάνoις το βλα ad utilium discretionem , quemadmodum et in ole
βερον του καταλλήλου χωρίζομεν , ούτω και εν τοις D ribus noxium a salubri separamus , ita et in car
κρέασι του χρησίμου το βλαβερών διακρίνομεν. Επει nibus ab utili noxiuin secernimus . Nam cerle et
του λάχανών εστι και το κώνειον , ώσπερ κρέας εστί και cicuta olus est , sicut etiam caro est vulturina caro :
το γύπειον · αλλ ' όμως ούτε υοσκύαμον φάγοι άν τις sed tamen nec hyoscyamum sanus quisquam co
νούν έχων, ούτε κυνός άψαιτο μή μεγάλης ανάγκης medet, nec cane vescetur , nisi urgenle sunama ne
κατεπειγούσης · ώς ό γε φαγών ουκ ήνόμησεν. cessitate : qui tamen comedit , non peccat .
5. Προς δε τους λέγοντας καθ' ειμαρμένην διοικεί 5. Jam quod attinet ad eos qui dicunt lato gu
σθαι τα ανθρώπινα , μή παρ' ημών ζήτει λόγους , bernari res humanas, ne me interroges, sed pro
αλλά ταις οικείαις της ρητορικής ακίσιν αυτούς κα priis rhetoricæ telis eos conſige, siquidem longior

71 Ηebr . x , 1 .
18 Gen. XLIx , 10. 78 ibid . “ Isa . Χι , 10. 18 Isa. XL1, 6. II Reg. 11, 13. 11 Gen. XXII , 18.

(67) Καθ' έτερον . Ιta Regii duo codices et Coisl .
secundus, sicque legit interpres. Editi καθ' εκάτερον .
(68 Τιβερίου . Editi addunt Καίσαρος , quod deest
in mss . novein .
(69) Και ιερεύς . Ρro hac voce legendurm putat
Canbefsiuς βασιλεύς . Sed inutilis emendatio , nec
ullo nititur codice ms. Supra docet Basilius Chri
stuin el regem esse et pontificem .
( 70) Ενευλογηθήσονται τω. Ιta decem mss .
exceplo tamen quod in nonnullis legitur èv to.
Editi εύλογηθήσονται εν τω.
885 S. BASILII MAGNI 834

est Itec questio pro mea presenti infirmilate. De Ατατίτρωσκε μακρότερον γάρ έστι το πρόβλημα της
emersione autem in baptismo haud scio cur tibi in παρούσης μου ασθενείας . Περί δε της εν τω βατ:τι
mentem venerit interrogare , siquidem accepisti σματι ανανεύσεως (71 ) ουκ οίδα τι επήλθε σοι έρευ
immersionem trium dierum figuram adimplere. τησαν , είπερ εδέξω την κατάδυσιν τον τύπον των
Ter enim mergi non polest , nisi qui toties emer τριών ημερών εκπληρούν . Βαπτισθήναι γάρ τρια
gat . Quantum ad vocem párov attinet, aculum to σάκις αδύνατον μή αναδύντα τοσαυτάκις (72) . Τον
num in prima syllaba reponimus. δε φαγον παροξυτονούμεν ημείς .
6. Eadem est essentiam inter et hypostasim dif 6. Ουσία δε και υπόστασις ταύτην έχει την δια
ſerentia , ac inter commune et singulare , inter φοράν, ήν έχει το κοινόν προς το καθ' έκαστον · οίον
animal et illum hominem . Quapropter 364 essen ως έχει το ζώον προς τον δείνα άνθρωπον . Διά τούτο
liam quidem unam in divinitate confitemur , adeo ουσίαν μεν μίαν επί της θεότητος ομολογούμεν , ώστε
ut essentiæ definitio non diverse reddatur : hypo τον του είναι λόγον μή διαφόρως αποδιδόναι : υπό
stasim vero propriam et singularem , ut inconfusa στασιν δε ιδιάζουσαν , ίν ' ασύγχυτος ημίν ( 73) και
nobis et clara de Patre et Filio et Spiritu sancto τετρανωμένη και περί Πατρός και Υιού και αγίου
insit nolio . Si enim non consideremus definilas Πνεύματος έννοια ενυπάρχη . Μη γαρ νοούντων ημών
B
uniuscujusque proprietates, puta paternitatem , filia τους άφωρισμένους περί έκαστον χαρακτήρας , οίον
tionem , et sanctificationem , sed ex communi es πατρότητα και υιότητα και αγιασμόν , αλλ' εκ της
sentiæ ratione Deum confiteamur, fieri non potest κοινής έννοιας του είναι ομολογούντων Θεόν, αμή
ut sana fidei ralio reddalur . Oportet igitur, ut com χανον υγιώς τον λόγον της πίστεως αποδίδοσθαι . Χρη
muni proprium adjungentes, ita fidem profiteamur : ούν , το κοινό το ιδιάζον προστιθέντας , ούτω την
Commune deilas, proprium paternitas ; atque hæc πίστιν ομολογείν : κοινόν η θεότης , ίδιον ή πατρό
conjungendo dicamus ; Credo in Deum Patrem . της συνάπτοντας δε λέγειν · Πιστεύω εις Θεόν Πα
Ac rursus in Filii confessione faciendum est si τέρα . Και πάλιν εν τη του Υιού ομολογία το παρα
militer ; adjungendum est communi proprium , ac πλήσιον ποιείν, το κοινό συνάπτειν το ίδιον , και
dicendum : Credo in Deum Filium . Pariter et de λέγειν · Πιστεύω εις Θεόν Υιόν. Ομοίως και επί
Spiritu sancto ad appellationis rationem accom του Πνεύματος του αγίου κατά το ακόλουθον της
inodanda pronuntiatio ac dicendum : Credo et in εκφωνήσεως την προφοράν σχηματίζοντας λέγειν ·
divinum Spiritum sanctum ; adeo ut omnino et Πιστεύω και εις το θείον ( 74) Πνεύμα το άγιον :
unilas servetur in unius deitatis confessione ; et id ώστε δι' όλου και την ενότητα σώζεσθαι εν τη
quod personarum proprium est confteamurin dis- c της μιάς θεότητος ομολογία , και το των προσ
crelione earum proprietatum , quæ in unaquaque ώπων ιδιάζον ομολογείσθαι εν τώ αφορισμό των
intelliguntur. Qui autem idem esse dicunt essen περί έκαστον νοουμένων ιδιωμάτων. Οι δε ταυτόν
tiam et hypostasim , coguntur personas tantum λέγοντες ουσίας και υπόστασιν αναγκάζονται πρόσ
confiteri differentes, et dum refugiunt dicere tres ωτα μόνον ομολογείν διάφορα , και εν τω περιίστα
hypostases, Sabellii labem inveniuntur non effu σθαι λέγειν τρεις υποστάσεις , ευρίσκονται μή φεύ
gere ; qui et ipse sæpe, elsi confundil notionem , γοντες το του Σαβελλίου κακόν , ός και αυτός , πολ
Conatur personas distinguere , dum bypostasim λαχού συγχέων την έννοιαν , επιχειρεί διαιρείν τα
eamdem ait pro usu subinde oceurrente varias per πρόσωπα , την αυτήν υπόστασιν λέγων προς την
sonas induere. εκάστοτε παρεμπίπτουσαν (73) χρείαν μετασχημα
τίζεσθαι .
7. Jam ad illam quæstionem , quomodo media 7. Και περί ών ηρώτησας , πως τα μέσα και τα
et indifferentia circa nos gubernentur ; utrum ſor αδιάφορα ( 76) περί ημάς οικονομείται , είτε συντυχία
tuito quodam casu , an justa Dei providentia ; hoe τινι αυτομάτω , είτε τη δικαία του Θεού προνοία ,
respondemus , sanitatem et morbum , divitias et εκείνό φαμεν , ότι υγεία και νόσος , πλούτος και
paupertalem , gloriam et ignominiam , quatenus bo- D πενία , δόξα και ατιμία , καθο μεν ου ποιεί τους
nos non reddunt possessores, non esse ex eorum έχοντας αγαθούς, ουκ έστι των κατά φύσιν αγαθών
numero, quæ natura sunt bona : quatenus vero καθο δε εύροιάν τινα παρέχεται ημών ( 77 ) τώ βίω,
prosperitatem quamdam in vita nostra efficiunt, αιρετώτερά εστι των εναντίων τα προηγούμενα , και
magis contrariis eligenda esse preposita , et ali- έχει τινά αξίαν λεγόμενα. Ταύτα μέντοι τοις μεν
quam verbo dignitatem habere . Atque haec quidem οικονομίας ( 78) ένεκεν δίδοται παρά Θεού , ως το

(71) 'Ανανεύσεως . Codex Parisiensis αναδεύσεως ,
secunda manu .
(72 ) Τοσαυτάκις. Ιta mss . plerique. Editi τοσάκις.
( 73) 'Huir . Edili nuiv te . Sed deest vocula in
tribus antiquissimis codicibus et aliis nonnullis .
(74) Εις το θείον . Videtur in Harlcano codice
Scriptum prima manu εις τον Θεόν.
( 73) Παρεμπίπτουσαν . Med ., _Coisl . primus et
ious ex Regiis παραπίπτουσαν. Existimat Combe
fisius verbum μετασχηματίζεσθαι sic reddendun:
esse , in varias formas mutari . Sed id non dicebat
Sabellius. Hoc tantum dicebat, ut legimus in epist.
214 : Unum quidem hypostasi Deum esse, sed sub di
versis personis a Scriplura repræsentari.
( 76) 'Αδιάφορα. Legitur διάφορα in tribus veli
stissimis codicibus et plerisque aliis.
( 77) Ημών. Deest in septem mss . , non tamen in
velustissimis tribus.
( 78) Οικονομίας . Ηac voce eleemosynam, sive
' rgitiones in pauperes, significari probavirbus ad
837 EPISTOLARUM CLASSIS II . EPIST . CCXXXVII. 886

'Αβραάμ , και το Ιώβ (79) , και τοις τοιούτοις · τοις Α nonnullis ad distribuendum dantur a Deo velut
δε φαυλοτέροις πρόκλησίς έστι του βελτιωθήναι κατά Abraham , Job , el similibus. Improbis vero pro
τον τρόπον ώς όγε μετά τοσαύτην παρά Θεού δε vocatio sunt, ut se ad meliorem frugem recipiani ,
ξίωσιν επιμένων τη αδικία αναντιρρήτως εαυτόν ita ut qui post tantam a Deo benignitatis significa -
υπόδικον τη κατακρίσει καθίστησιν. Ο μέντοι δί tionem perseverat in iniquitate , se ipse sine ulla
καιος ούτε παρόντος επιστρέφεται του πλούτου , ούτε excusationis venia obnoxium condemnationi con
μή παρόντα επιζητεί · ου γάρ απολαυστικός έστι stituat . Qui quidem justus est , neque ad divitias ,
των δεδομένων , αλλ' οικονομικός . Ουδείς δε τών νούν cum adsunt, adjungil animum : neque eas , Cum
εχόντων επιτρέχει τη ασχολία της των αλλοτρίων absunt, exquirit ; siquidem non fruitur concredi
διανομής , εάν μή προς την των πολλών αποβλέπη tis , sed earum administrator est . Nemo auten
δόξαν, οι θαυμάζουσι και ζηλούσε τους εν εξουσία prudens negotium ambit in alienis rebus distri
τινί καθεστώτας. Την δε νόσον ως άθλησιν οι δίκαιοι buendis , nisi respexerit ad laudem vulgi , cui ho
δέχονται , μεγάλους επί τη υπομονή τους στεφάνους mines in aliqua auctoritate constituti admirationi
αναμένοντες . "Αλλον δέ τινα εφιστάν τη διοικήσει sunt ac æmulationi . Morbos autem lanquam cer
τούτων ουκ απεμφαίνον μόνον , αλλά και ασεβές . lamen suscipiunt justi , coronas magnas ob patien
ciam exspectantes . Cæterum quemvis alium his rebus gubernandis præſicere non solum est absur
dum , sed etiam impium .
ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΣΛΖ' . 365 EPISTOLA CCXXXVIX .
Nonnullæ Basilii lilleræ ad Eusebium non perlatæ . In his autem nuntiat de adventu Demosthenis, de synodo ab eo coacın
in Galatia, de expulso Hypsino. eique suffecio Ecdicio, Gregorioabduci jusso, omnibus clericis Cësariensibuscurie
addictis, eodem onere së jasliæ imposilo his qui cum Basilio communicabant. Rursus alia synodus Nyssæex Galatis
11 Ponticis, qui nescio quem ad Ecclesias millunt. Cum Eustathioconspirant de episcopo Nicopolitanis dando in locuin
Theodolimortui. Resistunt Nicopolitani. Rumor synodiad Basilium aut cogendum cum illis communicare uul pel .
lendum . Graviler ægrotabal
Ευσεβίω , επισκόπο Σαμοσάτων . B Eusebio , episcopo Samosatorum .
1. Εγώ και διά του βικαρίου (80) της Θράκης 1. Ego et per vicarium Thraciæ scripsi pielati
επέστειλα τη θεοσεβεία σου , και διά τινος πραιπο tuæ ; et per præposilum quemdam Philippopolis
σίτου των κατά Φιλιππούπολιν θησαυρών εκ της thesaurorum , ex nostra regione in Thraciam abeun
ημετέρας επί την Θράκην διαβαίνοντος έγραψα ετέ tem , scripsi alias epistolas, eumque rogavi , ut illas
ρας επιστολάς ( 81), και παρεκάλεσα αυτόν ανελέ proficiscens sumeret. Sed neque vicarius litteras
σθαι , όταν απαίρη . 'Αλλ' ούτε ο βικάριος υπεδέξατο nostras suscepit . Peragrantibus enim nobis pare
ημών τα γράμματα . Περιοδευόντων γάρ ημών την ciam , cum advenisset in urbem vespere , summo
παροικίαν, επιστάς τη πόλει εσπέρας , όρθρου βα mane rursus abiil ; adeo ut ceconomos ecclesiæ la
θέος πάλιν απήλασεν · ώστε τους οικονόμους λαθείν leret viri advenlus, sicque manerent apud me lil
της εκκλησίας της του ανδρός επιδημίαν (82), και teræ . Præposilus vero , forte inexspectata aliqua il
ούτω μείναι παρ' ημίν τα γράμματα . Ο δε πραι lum necessilale urgente, profectus est , nec litteris
πόσιτος , τάχα άβουλήτου τινός αυτόν περιστάσεως susceptis , nec nobis salutatis . Αlius autem nullus
κατασχούσης, εξώρμησε, μήτε τας επιστολάς αν- reperiri poterat; unde tristes mansimus , quod nec
ελόμενος , μήτε ημάς θεασάμενος. "Αλλου δε ουδενός scribere nobis liceret, nec accipere a tua pietate
ήν επιτυχεϊν · όθεν έμείναμεν λυπούμενοι, ότι μήτε Jilleras. Atque equidem volebam , si res fieri po ·
επιστέλλειν ημίν έξεστι , μήτε δέχεσθαι παρά της ιuisset , que singulis diebus nobis accidunt , tili
σης θεοσεβείας γράμματα. Καίτοιγε έβουλόμην , εί nuntiare. Tam multa enim sunt, tamque præter
μοι ήν δυνατόν , τα έφ' εκάστης ημέρας συμπίπτοντα opinioneum , ut ephemeride opus esset : quanm etiarm ,
ημίν διαγγέλλειν σοι . Ούτω γαρ πολλά και παρά- probe scias , composuissem, nisi assiduitate even
δοξά εστι τα πράγματα , ώστε ιστορίας εφημερίδος luum mentem e proposito avocatam habuissem .
χρήζειν, ήν και συνέταξα , ευ ίσθι , ει μή τη συνεχεία των προσπιπτόντων τους λογισμούς είχον των
προκειμένων εκκρουομένους .
2. Επεδήμησεν ημίν βικάριος , το πρώτον και 2. Advenit nobis vicarius. primum et maximum
μέγιστον των ημετέρων κακών » άνθρωπος ει μεν malorum nostrorum : homo , an sententia hæreti
και αιρετικός το φρόνημα , ουκ επίσταμαι ( οίμαι cus , nescio ( arbitror enim illum omnis experlem
γάρ αυτόν παντός άπειρον είναι λόγου , και μηδε esse doctrinæ , nec habere sludium ullum aut
έχειν τινά σπουδήν μηδε μελέτην περί τα τοιαύτα : usum ejusmodi rerum ; nam in aliis illum video
έν άλλοις γάρ αυτόν ορώ τη ψυχή και τη σαρκι anima et carne , noclu et interdiu occupatum ), al
νύκτωρ και μηθ' ημέραν ενασχολούμενον ) , πλήν D certe haereticorum amicus : nec magis eos dili

epist . 31. Hæc interpretatio confirmatur ex com
mentario in Isaiam n . 54, p. 420 , ubi divites di
cuntur opes accepisse, ut pauperes juvent.
( 79 ) Και το Ιώβ. Ιta codices mss . seplem . Editi
to 'lazók . Neutrum legitur in Coisl . primo, sed
desunt tres hæ vocula .
( 80 ) Bικαρίου. Duo codices Vaticani και διά του
Μακαρίου βικαρίου , Ει per Macarium vicarium.
( 81) 'Ετέρας επιστολάς . Ηec desunt in codice
Coisl. primo.
( 82) Επιδημίαν. Ιta mss. decem. Editi αποδημίαν ,
Alias CCLXIV . Scripta anno 376 .
887 S. BASILII MAGNI 885
gens , quam nos odio habens. Coegit enim synodam A αλλά φιλαιρετικός και ου πλέον εκείνους φιλών και
impiorum media hience in Calatia , et ejecit qui . σιρος ημάς απεχθώς έχων. Συνεκρότησε μέν γάρ
dem Hypsinum , ejus autem loco Ecdicium consti σύνοδον αθετούντων εν μέσω το χειμώνα επί της
luit. Jussil abduci fratrem meum , ab uno homine , Γαλατίας και εξέβαλε μεν τον " Ύψιν (83 ) , αντικα
coque ignobili, accusatum . Deinde paulisper occu τέστησε δε τον Έκδίκιον . 'Αγώγιμον δε προσέταξε
patus circa res militares , rursus ad nos accessit, γενέσθαι τον αδελφόν τον εμόν, υπό ενός ανθρώπου,
iram cædemque spirans, ae onines voce unica cle και τούτου ασήμου , αίτιαθέντα . Είτα μικρόν ασχο
ricos Ecclesiae Cesariensis tradidit curite . Sedit ληθείς( 84) περί το στρατόπεδον, πάλιν ημίν επήλθε
autem Sebasliæ plures dies, secernens suos ab θυμού και φόνου (85) πνέων , και πάντας μεν μια
alienis , ac nostros quidem communicatores curia φωνή τους ιερατικούς της εν Καισαρεία Εκκλησίας
les appellans , ac muniis publicis addicens , eos παρέδωκε τη βουλή : εν δε Σεβαστεία έκαθέσθη πολ
vero qui Eustathio aſixi sunt, maximis fovens ho λας ημέρας φυλοκρινών (86) : και τους μεν ημίν κοι
noribus. Rursus Nyssz synodum Galalarum el νωνούντας βουλευτές ονομάζων , και καταδικάζων τη
Ponticorum celebrari præcepit. Illi autein morem υπηρεσία ( 87) των δημοσίων » τους δε τω Ευσταθία
gessere , 366 et convolantes miserunt quemdanm προσκειμένους ταϊς μεγίσταις τιμαίς περιέπων .
ad Ecclesias, qui qualis sit, nolim ego dicere ; sed Β Πάλιν σύνοδον περί Νύσσαν Γαλατών και Ποντικών
conjicere licet prudentiæ tuæ, qualem illum esse συγκροτηθήναι προσέταξεν . Οι δε υπήκουσαν, και
verisimile sit, qui talibus hominum voluntatibus συνδραμόντες έπεμψαν τινα (88) ταις Εκκλησίαις,
ministrat. Et nunc, lum cum hæc scriberem , ipsum δν ουκ άν ελοίμην εγώ είπείν οποίος , εικάζειν δε
illud agmen Sebastiam venit , ut et conjungantur έξεστι τη ση φρονήσει ποταπόν είκός είναι τον τοι
cum Εustathio , et una cum ipso res Nicopolitano- αύταις προαιρέσεσιν ανθρώπων υπηρετούμενον . Και
rum everlant. Nam beatus Theodolus obdormivit. νύν , ότε ταύτα επέστελλον , το αυτό τούτο σύνταγμα
lili autera hactenus primos vicarii assullus gene. επί την Σεβάστειαν ώρμησε , τω τε Ευσταθίω συν
rose ac fortiter repulere . Persuadere enim eis co αφθήναι, και μετ' αυτού τά των Νικοπολιτών κατα
zabatur, Eustathium ut reciperent, ac per eum ac στρέψασθαι . Ο γάρ μακάριος Θεόδοτος κεκοίμηται .
ciperent episcopum . Postquam autem vidit illos Και τέως μεν τας πρώτας του βικαρίου προσβολές
libenter non cedere , nunc conatur violeculiore γενναίως και καρτερώς απεχρούσαντο(89): πείθειν
manυ datum illis episcopum constituere. Rumore γάρ αυτούς έπειράτο δέξασθαι τον Ευστάθιον, και
autem jactatur et quædam exspectatio synodi, ad δι' αυτού λαβείν τον επίσκοπον · ώς δε είδεν αυτούς
quain me accersilum statuerunt ant communica εκόντας ουκ ενδιδόντας , νύν πειράται βιαιοτέρα χειρ'
C
lorem habere , aut sua uti consuetudine . Ac res εγκαταστήσει τον διδόμενον. Υποθρυλλείται δε τις
quidem ecelesiarum sic se habent. Ego autem quo και συνόδου προσδοκία , καθ' ήν προαιρούνται καλέ
modo me corpore habeam , tacere arbitror salius σαντες ημάς ή λαβείν κοινωνούς , η χρήσασθαι τη
esse quam scribere : propterea quod vera dicens συνηθεία . Τα μεν ούν των Εκκλησιών τοιαύτα.
tristitia alliciam , mentiri vero non possum , Εγώ δε αυτός όπως διάκειμαι κατά το σώμα .
σιωπάν ηγούμαι βέλτιον είναι και γράφειν· διότι τα μεν αληθή λέγων λυπήσω , ψεύσασθαι δε ουκ αν
έχομαι.
(83 ) Τον " Ύψιν . Ιta mss . decem . Editi " Υψιον. plurium et vitæ exemplo et nefariis molitionibus
(84) Vide Addenda . lædendarum .
( 85 ) Και φόνου . Crisl . primus et editi habent και ( 89) Απεκρούσαντο. Male in editis απεκρούσατο
Quod erralum ope velerum codicum susluimus.
φθόνου , spirαns invidiam. Sed alii codices φόνου , Tolum hunc locum minus belle interprelalur Tille
quoil melius videtur,
montius. Exislinial vicarium , cum primo repulsus
( 86) Φυλοκρινών . Cod'ces nonnulli φιλοκρινών . ſuissel a Nicopolitanis, postea violentiore many rem
Simili sensu legitur φυλοκρινών in libro De Spiritu azgredi cæpisse ; et idcirco immisisse agmen Aria
sancto cap . 29, et epist. 204, n . 2. norum . Sed cum Ariani Fronlonem episcopum or .
(87 ) Υπηρεσία. Ιta veteres libri . Editi υπηρετη- D dinaverint , ut per se palet ; adhibila a vicario vio
ola, quod tamen emendatum est in editione Paris . lentia, ut dalum episcopum constituerel, de imn.is
secunda .
sis Arianis intel.igi non debet, sed de iis, quæ
(83) "Επεμψάν τινα. Suspicatur Tillermontius postea vicarius per vim et impressionem egit , ut
huic homini dalam ſuisse quandam visitandi Ec ordinationem illam luerelur. Deceperunt Tillerson
clesias provinciam . Sed illud , miserunt ad Ecclesias , tium liaec verba , Και νύν, ότε ταύτα επέστελλον, Ει
jsdem esse crediderim ac episcopum ordinaverunt. nunc cum hæc scriberem , ipsum illud agmen , elc. ,
Sic enim videtur ipse Basilius interpretari in epi- indegne adduclus est , ut crederet ante adventum
stola 239 ut de eodem homine loquens ait : Ei ad Arialiorum jam repulsos vicar conalus fuisse. Sed
miseros homines , vernarum vernas, devenit nunc epi- ejusmodi loquendi rationes non tam stricle acci
scepalus nomen ... qualis est qui nuper ab Anysio et piendæ. Poluit enim dicere Basilius : Et nunc cum
Ecdicio Parnasseno missus esi , quem quidem qui con hæc scriberem , ipsum illud agmen Sebastiam venil ,
stiiuit, pessimum sibi ipsi futuræ vitæ vialicum in quamvis ab hoc eventu aliquod tempus eflluxissel.
Ecclesius immisil. Et in epist . 240, de Frontone lo Hinc in epist. 239 de rebus, quæ non paulo ante
quens ordinalo ab Arianis episcopo , ait : Οι επι - conligerant, eodem modo loquilur. Ait en un nunc
πεμφθέντες ημίν , φui in nos immissi sunt. Verisi episcopalus non en ad miseros bomines en vernas
mile ergo esi hunc hominem idcirco in Ecclesias vernarum devenisse; qualis est qui nunc ab Anysio
immissum dici , quia ab illius nequitia periculuin et Ecdicio missus esi ... Hi nunc fratrem meum Ayssa
jmpendebat, non unius Ecclesiæ 'everlendæ, sed expulerunt.
889 EPISTOLARUM CLASSIS II . EPIST . CCXXXIX . 890
ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΣΛΗ . EPISTOLA CCXXXI.! » .
Cum Fronto presbyter Ecclesiæ Nicopolitanæ episcopatum ab Arianis accepisset, ac unum aut alterum ex eodem clero
serum tibsiraxisset, consołolur Nicopolitanos presbyteros Busilius, eosque nec horum lioniinum lupsu anji debere de
moustr :11, nec quod ipsi extra muros precari coguniur, sed quo plures eastiterint lenluliones, eo uberiurei a Deo mer
ceien exspeciándum .
Νικοπολίταις πρεσβυτέροις . A Nicopolitanis presbyteris.
'Ελεξάμην τα γράμματα της ευλαβείας υμών: Accepi litleras pietatis vestræ , nec quidquam
και ουδέν έσχον καινότερον των εγνωσμένων ήδη polui recentius, iis quæ jain noverom , ex illis di
παρ' αυτών διδαχθήναι . Και γάρ έφθασεν η φήμη scere. Venit enim fama in omnem viciniam , illius,
εις πάσαν την περιοικίδα , του παρ' υμίν καταπε qui apud vos lapsus est , ignominiam circumſe
σόντος την αισχύνην περιαγγέλλουσα ( 90) , ός επιθυ rens : qui quidem inanis gloriæ cupiditate, lurpis
μία δόξης κενής την αισχίστην εαυτό συνήγαγεν simam sibi ipse comparavil ignominiam : et fidei
ατιμίαν , και ευρέθη των μεν επί τη πίστει μισθών quidem praemiis ob sui ipsius annorem decidit ; sed
δια την φιλαυτίαν εκπεσών : αυτό δε το δύστηνον lamen miseram illam gloriolam , cujus studio ven
δοξάριον , ου επιθυμήσας επράθη τη ασεβεία , ουκ dilus est inipietati, non conseculus est , ob eorum ,
έχων διά το δίκαιον μίσος των φοβουμένων τον Κύ qui Dominum liment, justum odium . At ille lotius
ριον . Αλλά εκείνος μέν παντός του εαυτού βίου suæ vitæ maniſestissimum protulit indicium ex
εναργέστατον εξήνεγκε δείγμα εκ της νυν προαιρέ præsenti consilio, se videlicet nunquam vixisse in
σεως , ότι ουδέποτε έζη επ' ελπίδι των αποκειμένων spe repositarum nobis promissionum a Domino :
ημίν επαγγελιών παρά του Κυρίου · αλλά εί τι
B sed si quid sibi aucuparelur humanarum rerum ,
εαυτό έπραγματεύετο των ανθρωπίνων , και ρήματα et fidei verba , et pietatis larvamı, omnia denique
πίστεω . , και πλάσμα ( 91 ) ευλαβείας , πάντα προς ad obvios quosque decipiendos elaborasse. Sed quid
την των εντυγχανόντων απάτην επετηδεύετο · υμάς eventus ille vos lædit ? An idcirco deterius quam
δε τι καταπονεί το συμβάν; Τι χείρους εαυτών antea vos habetis ? D. fect unus ex vestro catu :
γεγόνατε παρά τούτο ; "Έλειψεν εις εκ του πληρώ quod si etiam cum ipso abiere 367 unus aut al
ματος υμών · ει δε και συναπήλθε ( 92 ) που άλλος ter , miserandi illi ob lapsum : at corpus vestrum
είς , η δεύτερος , ελεεινοί (95 ) του πτώματος ούτοι , Dei dono integrum est . Nam et quod inutile erat ,
υμών δε το σώμα ολόκληρόν εστι τη του Θεού defluxit , nec mangum est quod remansit. Quod si
χάριτι. Και γάρ και το αχρειωθέν απερρύη, και ουκ illud vos angit , quod erira muros ejecti estis ; sed
έκολοβώθη τ μένον . Ει δε ανιά υμάς , ότι των τοί in protectione Dei celi commorabimini 78 , et ange
χων εξεβλήθητε· αλλ' εν σκέπη του Θεού του ου lus Ecclesiæ inspe, lor una vobiscum secessit .
ρανού αυλισθήσεσθε , και ο άγγελος και της Εκκλησίας Quare in vacuis edibus quotidie recubant , grave
έφορος συναπήλθεν υμίν . "Ωστε κενοίς εγκατακλί sibi ex populi dispersione judicium comparantes.
νονται ( 94 , καθ' εκάστην ημέραν, εκ της διασποράς Quod si quis hac in re labor, Domino confido , inu
του λαού βαρύ εαυτούς το κρίμα κατασκευάζοντες. c tilenn illum vobis non futurum. Quamobrem quo
Ει δέ τις και κόπος εστίν εν τω πράγματι, πέπει plures tentationes fueritis experti , eo locupletio
σμαι τώ Κυρίω μή εις κενόν υμίν αποβήσεσθαι τού rem ab æquo judice mercedem exspectale . Jiaque
το . " Ώστε όσο αν( 95) εν πλείοσι πειρατηρίοις γένησθε, nec præsentia iniquo animo ſerle, neque in spe
τοσούτω πολυτελέστερον παρά του δικαίου κριτου delicite . Adhuc enim perpusillum temporis, veniet
μισθόν αναμένετε . Μήτε ούν δυσφορείτε τους παρ ad vos auxiliator vester , et non tardabil "9.
ουσι , μήτε αποκάμνετε την ελπίδι . "Έτι γάρ μικρόν όσον όσον (96) , ήξει προς υμάς ο αντιλαμβανόμενος
υμών , και ου χρονιεί (97)
ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΣΛΘ. EPISTOLA CCXXXIX * .
Deplorat Basilius ærumnas Ecclesiæ , hominibus nequissimis ad episcopatum evectis, qualis erat is quem Anysius et Ecdi
cius in Ecelesius immiserunt. lidem Nyssa vile mancipiuni, Douris, ut mulierculæ impiæ assenturentur, hominem
pest ieniem , ſuyitivum serrum constituerunt. Quæril deinde Basilius quales dundæ Doroihco literæ , quem cum Sun
clissimo Romim ilurum suspicubalur Purum sperat ex luc legatione el Occidenlules accusat quod verilulem audire
nolint. Veneral in mentem Busilio privatim ad eorum coryphæum scribere.
Ευσεβίω, επισκόπη Σαμοσάτων . D Eusebio , episcopo Samosatorum .
1. " Έδωκεν ο Κύριος ημίν και νύν διά του ποθει 1. Dedit nobis Dominus etiam nunc per desi
νοτάτου και ευλαβεστάτου αδελφού ημών Αντιόχου deratissimum ac religiosissimum fratrem nostrum
1 Psal . XC , 1 . 19 Habac. 1 , 5 ; Ηebr . X , 57 .

(90) Περιαγγέλλουσα. Coisl . primus et Med . διαγ cundus et Ρaris . εγκατακρίνονται.

γέλλουσα
( 91) Πλάσμα . Coisl. primus πλάσματα.
( 92) Ει δε και συναπήλθε. Due priores voculae
desunt in vetustissimis codicibus Med. et Coisl.
( 93) 'E desiroi. Ila miss . summo consensu . Editi
λεεινού .
(94 ) Εγκατακλίνονται. Cois) . πlerque , Reg. se
(95) "00w är. Sic Med. et Coisl . ulerque. Edili
όσον . Deest άν in pluribus mss.
(96 ) " Οσον . Αdidimus ex Coisl. utroque , Reg .
secundo et Bigol. Semel lantium legebalur in edilis.
(97) Χρονιεί. Med. et ( oisl. prius χρονίσει.
Alias (Xul . Scripla anno 576.
Alias X. Scripla anno 376 .
801 S. BASILII MAGNI
Α.itiochum compresbyterum salutare sanctilalein A του συμπρεσβυτέρου προσφθέγξασθαι σου την οσιό
Luam , teque ut pro more tuo pro me preceris ad
hortari , et ex litterarum colloquio aliquod Iongie
absentiæ solatium consequi. Hoc autem orans pri
mum et maximum , quæso , pete a Domino , ut nos
a nefariis et pravis hominibus liberemur : qui po
pulos ita in suam polestatem redegerunt, ut nihil
aliud nunc , nisi Judaica captivitatis imaginem
intueri videamur. Quanto enim Ecclesiæ fiunt de
biliores , tanlo aniplius eMorescunt hominum im
perandi cupiditales : et ad miseros homines , Ver
narum vernas , devenit nunc episcopatus nomen ;
cum nullus ex Dei famulis eorum competitor fieri
velit , sedtantum homines desperati , qualis est qui
nunc ab Anysio Evippii alumno, et ab Ecdicio Par B
lasseno nissus est : quemqui constituit , pessimum " η των απεγνωσμένων, οποίοι εισιν οι νύν επιπεμ
sibiipsi futuræ vitæ viaticum in Ecclesias immisit.
lli nunc fratrem meum Nyssa expulerunt, et ejus loco
introduxerunt 368 hominem , vel potius mianci
pium paucis obolis venale , sed quod ad fidei corrup της Νύσσης (5 ) τον αδελφόν τονεμόν, και αντεισήγα
lelam allinet, his qui constituere , non inferius .
Quin et hominem pestilentem , pupillorum famu
lum , eumdemque a suis ipsius beris fugitivum ,
lil assentcntur mulierculæ impiæ , quæ prius qui
dem Georgio ad suum arbitrium , usa eral, nunc
vero hunc illius successorem nacta est, in oppidu
lum Doara miserunt , miserandum episcopatus no
men contumelia allicientes. Quis autem possit , ut
par esl , res Nicopolitarum lugere ? Nimirum miser
Ο μα . Τα δε Νικοπολιτών τις αν πρός άξίαν οδύραιτο ;
ille Fronto prius quidem defensionem simulaveral
veritatis, sed tandem lurpiter prodidit et fidem et
seipsum , ac mercedem proditionis accepit nomen
ignominiæ . Accepit enim ab illis episcopatus di
gnitatem , ut existimat , sed Dei gratia factus est
communis exsecratio totius Armeniæ . Sed tamen
nec quidquam est quod non audeant , nec destiluun
tur dignis se adjutoribus. Ceterum reliquas Syrie
899
τητα και σε μέν παρακαλέσαι τα συνήθη ποιείν ,
προσεύχεσθαι υπέρ ημών · εαυτούς δε ευρείν τινα
της μακράς ( 98) απoλείψεως παραμυθίαν εκ της διά
του γράμματος ομιλίας. Προσευχόμενος δε τούτο
πρώτος και μέγιστον παρακαλούμεν αιίτείν (99) παρά
του Κυρίου , ρυσθήναι ημάς από των ατόπων και
πονηρών ανθρώπων, οι τοσούτον κατεκράτησαν των
λαών , ώστε ουδέν έτερον νυν ή τα της Ιουδαϊκής
αλώσεως (1) ημάς ένεικονίζεσθαι πράγματα . " Οσο
γάρ επί το ασθενέστερον υπορρέουσιν αι Εκκλησίαι,
τοσούτον (2 ) επακμάζουσιν αι των ανθρώπων φιλαρ
χίαι. Και εις δυστήνους ανθρώπους οικότριβές
περιέστη νυν το της επισκοπής όνομα, ουδενός αι
ρουμένου αντεισάγειν εαυτόν των δούλων του Θεού ,
φθέντες παρ' 'Ανυσίου του θρέμματος Ευιππίου ,
και Εκδικίου (5 ) του Παρνασσηνού · δν κακόν (4)
εαυτό της μελλούσης ζωής εφόδιον εναφήκε ταις
Εκκλησίαις και καταστήσας. Ούτοι νύν εξήλασαν μεν
γον άνδρα , μάλλον δε ανδράποδον ολίγων οβολών
άξιον , την δε της πίστεως διαφθοράν εφάμιλλον
τους καταστήσασι . Δοάροις δε τη κώμη φθορών άν
θρωπον , ορφανών ( 6) οικέτην , αποδράντα μεν τους
εαυτού δεσπότας , διά δε κολακείας αθέου γυναίου, ή
πρότερον μέν Γεωργία έκέχρητο προς το ίδιον θέ
λημα , νύν δε τούτον έσχε διάδοχος εκείνου , έπεμ
ψαν , το ελεεινόν της επισκοπής καθυβρίζοντες όνο
του αθλίου Φρόντωνος πρότερον μεν δηθεν την υπέρ
της αληθείας συνηγορίαν σχηματιζομένου (7 ) , τελευ
ταΐον δε αισχρώς προδόντος και την πίστιν και εαυ
τόν , και μισθόν της προδοσίας λαβόντος όνομα ατι
μίας. Εδέξατο μεν γαρ παρ' αυτών επισκοπής αξίω
μα, ως οίεται γέγονε δε τη του Θεού χάριτι κοι
νόν βδέλυγμα πάσης της Αρμενίας. Πλήν ότι ούτε
αυτοίς (8) ατόλμητόν τι , ούτε απορούσι των αξίων

(98) Της μακράς . Coisl . primus et Med . της Ecdicii simul et Evippii longe antiquioris , ut patet
μακράν. ex epist. 128, alumnus dici , id est, ab Ecdicio el
( 99) Aίτεϊν . Ιta Harl . et Coisl , primus. Editi Evippio ordinalus el institutus. Sed cum Ecdicius a
αίτει. ( Bene . ] Demosthene constitulus luisset episcopus Parnas
(1) Ιουδαϊκής αλώσεως. Νοn captivitalem Baby senus , conjunxit se in concilio Nysseno cum Anysio
Jonicam intelligit Basilius, sed eas calamitates, quie Evippii alumno, et cum illo ea facinora designavit,
Hierosolymis, obsidente Vespasiano, acciderunt; D quæ Basilii et bonorum omnium lacrymis ac gemi
cum simul et externo premerentur bello , et dome libus materiam dederunt.
slicis seditionibus absimerentur, ut aiunt Orienta ( 4) " Ον κακόν . Quamvis antea Basilius plurali
les episcopi in epist. 92, ubi cum hoc Judæorum nupiero usus fuerit , unum tamen et eumdem homi
slalu comparant Orientis Ecclesias , quæ præter aper nem designat, ut perspicitur ex præcedenti ad Eu
tum hæreiicorum bellum , domesticis inter Catho sebium epistola.
licos dissensionibus laborabant. Eadem compara (5) Núoons. Quidam codices mss . cum editis
tione ulitur Basilius in commentario in Isaiam , Νύσης .
p . 455 . (6) Ορφανών». Duo codices non vetustissimi όρ
(2 ) Τοσούτον . Med . , Coisl . primus et alii duore φανόν.
centioresτοσούτω. Paulo post iidem duo codices ( 7) Σχηματιζομένου. Reg. secundus et Coisl.
Med . et Coisi . περίεστι νύν. secundus κατασχηματιζομένου . Ηoc Basilii judicium
(5) Και 'Εκδικίου . Μallet Cornbefisius Ει Ecdicii de Frontone confirmatur ex præcedenti cpistola.
Parnasseni. Sed repugnant non solum niss. codices , Cur autem eum existimet larvam pielalis hactenus
in quibus punclum ponitur post Eulitlov, ut indi præ se lulisse, nec lidem unquam vere et ex animo
celur Anysium non esse aluminum Evippii et Ecdi deſendisse , examinamus in Vila S. Basilii.
cii , sed ipsa etiam historia . Nam Ecdicius ille nu . ( 8) Ούτε αυτοίς . Ιta Harl , cum tribus aliis . Edit
per fueral creatus episcopus , il est in præcedenti ούτε εαυτοίς.
au Eusebium epistola. Quare Anysius non potuit
805 EPISTOLARUM CLASSIS II , EPIST . CCXL. 89 και
αυτούς συνεργών . Τα δε λοιπά της Συρίας άμεινον A res accuralius quam nos et novit et enarrabit frailer
ημών και οίδε και διηγήσεται ο αδελφός ( 9) Αντί Autiochus
όχος .
2. Τοις δε εκ της δύσεως αυτός προενέτυχες , δι 2. De rebus autem Occidentalibus prius ipse
ηγησαμένου πάντα του αδελφού Δωροθέου · ώ ποτα - didicisti , narrante omnia fratre Dorotheo, cui qua
πάς χρή δούναι πάλιν επιστολάς απιόντι; "Ίσως les dandæ rursus lilleræ abeunti ? Fortasse enim se
γάρ κοινωνήσει της οδού το καλό Σαγκτισσίμω ( 10) , itineris socium junget oplimo Sanctissimo , qui ma
πολλήν έχοντι σπουδήν, και περιιόντι την ανατο gno ardet studio ac Orientem peragrat, et ab in
λήν , και παρ' εκάστου των επισήμων υπογραφής signioribus quibusque subscriptiones et epistolas
και επιστολάς κομιζομένω . Τίνα ούν δεί επιστείλει colligit . Quæ igitur per ipsos scribenda sint, aut
δι' αυτών , και τους επιστέλλουσι πώς συνθέσθαι , αυ quomodo cum scribentibus consilia conjungenda ,
της μέν απορώ : εάν δε εύρης εν τάχει τους προς equidem dubito ; sed si cito reperias , qui ad nos
ημάς αφικνουμένους , καταξίωσον ημίν γνωρίσαι . proficiscantur, nobis exponere ne graveris . Mihi
" Εμοί μέν γάρ το του Διομήδους επέρχεται λέγειν' enim venit in mentem illud Diomedis usurpare ::
Μή όφειλες λίσσεσθαι ( 11 ) · διότι, φησίν , αγήνωρ Ulinam precatus non esses , quoniam , inquit, vir est
εστίν ο ανήρ . Τω όντι γάρ θεραπευόμενα τα υπερ- B superbus . Νam revera animi elati , dum obsequio
ήφανα ήθη έαυτών υπεροπτικώτερα γίνεσθαι πέ coluntur, solito arrogantiores fieri solent . Etenim
φυκε . Και γάρ , εάν μεν ιλασθη ημίν ο Κύριος , ποίας si nobis placetur Dominus , quonam alio admini
ετέρας προσθήκης δεόμεθα · εάν δε επιμείνη η οργή culo indigemus ? Sin autem perseveret ira Dei ,
του Θεού , ποία βοήθεια ήμίν της δυτικής οφρύος ; quale nobis presilium supercilii Occidentalis ? Qui
Οι το αληθές ούτε ίσασιν , ούτε μαθείν ανέχονται , veritatem neque norunt, neque discere voluiit , sed
ψευδέσι δε υπονοίαις προειλημμένοι, εκείνα ποιούσε falsis suspicionibus preoccupati eaderm nunc faciunt ,
νύν , ά πρότερον επί Μαρκέλλω πρός μεν τους την ac prius in Marcelli causa , in qua cum hominibus
αλήθειαν αυτοίς απαγγέλλοντας φιλονεικήσαντες , verilalem sibi nuntiantibus delitigarunt , hæresim
την δε αίρεσιν δι' εαυτών βεβαιώσαντες . Εγώ μεν vero per seipsos confirmarunt. Ego ipse citra com
γάρ αυτός άνευ του κοινού σχήματος έβουλόμην αυ muhem formain ad eorum coryphæum scribere
των επιστείλαι το κορυφαίω : περί μεν των εκκλη- volebam , de rebus quidem ecclesiasticis nihil , nisi
σιαστικών ουδεν, ει μή όσον παραινίξασθαι , ότι quatenus subobscure insinuassem , neque illos de
ούτε ίσασι των παρ' ημίν την αλήθειαν , ούτε την rebus nostris vera nosse , neque viam qua addiscere
εδόν δι' ής αν μανθάνοιεν ( 19) καταδέχονται καθόλου . possint , amplecti ; ac generatin admonuissem homi
C
δε περί του μη δείν τοϊς υπό των πειρασμών ταπει nibus , quos tentationes afflixerunt, insuflandum
νωθείσιν επιτίθεσθαι , μηδέ αξίωμα κρίνειν υπερ non esse , neque dignitatem æstimandam superbiam :
ηφανίαν, αμάρτημα και μόνον αρκούν έχθραν ποιή- quod peccatum vel unicum id valet , ut inimicos
σαν εις Θεόν . Deu efficiat.

ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΣΜ. 369 EPISTOLA CCXL *.

.
Basilius hortatur ad constantiam in persecutione, ac spe auxilii a Deo venturi consolatur : monet ne ſucum illis fucial
Frontonis rectæ fidei simulalio . Negal se unquam commissurum , ut Frontonem agnoscat episcopum , vel recipiat quos
ille ordinaverit,
Νικοπολίταις πρεσβυτέροις . Nicopolitanis presbyteris .

1. Και επιστείλαντες ημίν καλώς ( 13) εποιήσατε , 1. Recte fecistis, et quod scripseritis , et quod
και διά τοιούτου ανδρός επιστείλαντες , ός και άνευ per talem virum scripseritis , qui etiam sine lille
γραμμάτων εξήρκεσεν αν ημίν τήν τε επί ταίς ris potuisset nobis et idoneum in sollicitudinibus
φροντίσι παραμυθίαν ικανήν παρασχείν, και διδα solatium præstare , accurate de rebus edocere .
σκαλίαν ακριβή των πραγμάτων ποιήσασθαι . Πολλά p Mulla enim erant , que avebamus ex aliquo accu
γάρ ήν ά επεζητούμεν παρά του σαφέστατα επιστα ratissime sciente cognoscere , propterea quod ru
μένου μαθείν , διά το τάς φήμες πεπλανημένως προς mores vagi apud nos spargerentur ; sed omnia
ημάς διαβαίνειν , ά πάντα ( 14) ευσταθώς και έμπεί constanter ac perile exposuit nobis optatissimus
ρως διηγήσατο ημίν ο ποθεινότατος και τιμιώτατος ac reverendissimus fraler noster Theodosius com
αδελφός ημών Θεοδόσιος ο συμπρεσβύτερος. "A τοί presbyter. Itaque quæ mibi ipse suadeo , hæc

( 9) ο αδελφός . Editi addunt ημών, quod deest
in sex mss .
( 10 ) Σαγκτισσίμω. Ιta Harl. , Vat . , Regius uter
que el Coisl . secundus . Edili . Layxtrouw . Paulo
post editi εάν συ δέ . Deest pronounen in septein
mss . In editionibus Hag. el Froben . 1 deest etiam
alia vocula . Paulo post Medicaus codex συνεπιστέλ-
λουσι .
(11) Λίσσεσθαι . Cital Basilius ex Iliad . I , ver
Sus 695 el 695 .
( 12) Mur•Odroter . Ita quinque nostri codices op
time note . Editi μάθοιεν.
( 13) Kalās. Ila sex mss. Editi xalóv. Paulo post
Coisi. primus et Med . επιζητούμεν.
( 14) " A πάντα. Coisl . prinus et Med . πάντα . Νec
Ionge iidem codices παρόντα βίον . Sic videtur e
gisse Scultetus. Vertit enim in præsenti vita . Unde
Vapulat Combefisio. Sed non vidit Combefisius βίον
sive vilam hoc loco el pluribus aliis idem ac sæcu
lum sonare .
· Alias CXCII. Scripta anno 376 .
893 S. BASILNI MAGNI 896

etiam ad vestram pietatem scribo : nullis jarn ea- Α νυν εαυτοίς συμβουλεύομεν (13 ) , ταύτα και προς
dem ac vobis contigisse ; ac non solum lac ælale , την υμετέραν ευλάβειαν γράφομεν · ότι πολλοίς συν
sed præterito eliam tempore innumera ejusmodi έβη ταύτα , ά και υμίν» και ου κατά τον παρόντα
exempla , partiin historiaruin monumentis consi καιρόν μόνον , αλλά και εν τω παρελθόντι χρόνο
gnaia , partim nobis non scripla recordatione a μυρία των τοιούτων τα υποδείγματα: τα μεν έγ
peri'is tradita fuisse, quemadmodum virilim el γράφως αι ιστορίαι καταλελοίπασι, τα δε τη άγρά
oppidalim lentationes pro nomine Domini corri φιν μνήμη παρά των ειδότων διεδεξάμεθα· ότι και
puerint eos , qui in ipsum sperabant. Sed tamen præ κατά άνδρα έκαστον , και κατά πόλεις πειρασμοί
terierunt omnia , nec ærumna prorsus ulla perpe περιέσχον υπέρ του ονόματος του Κυρίου τους εις
luam habrt molestiam . Quemadmodum enim gran . αυτόν ήλπικότας. 'Αλλ' όμως παρήλθε πάντα , και
dines , torrentesque et quæcunque mala Cisu acci ουδέν των σκυθρωπων αθάνατον έσχε το λυπηρόν.
duni , mollibus quidem facile nocent ac ea vastant ; " Ως γάρ ( 16) αι χάλαζαι , και οι χείμαρροι, και
sed si in duriora incidant, patiuntur aliquid potius όσα των κακών αυτοσχέδια , τα μεν μαλακά βαδίως
quam lædunt : ila et vehementes tentationes in έβλαψε και διελυμήνατο, τοις δε αντιτύποις περι
Ecclesiam coniciratæ , imbecilliores fidei in Chiri τυχόντα έπαθε τι μάλλον ή έδρασεν ούτω και οι
stum firm.lale depreliensae sunt . Quemadmodum Β λάβροι κατά της Εκκλησίας πειρασμοί κινηθέντες
ergo grandinis nubes præteriil, el correns alveum ασθενέστεροι του στερεώματος της εις Χριστον
jorælerfluxit ( illa enim in serenilalem dissoluta ; πίστεως διεδείχθησαν . Ως ούν παρήλθε της χαλά
hic vero evanuil in profundum , viam , qua effluxit , ζης το νέρος, και παρερρύη την χαράδραν ο χεί .
siccam et aridam relinquens); ita et nunc in μαλδος (το μεν γάρ εις αιθρίαν διελύθη , ο δε εν
gruentes nobis procellae paulo post non erunt . Tan- Υφανίσθη το βυθώ , ξηράν και άνικμον την οδόν δι'
tumnodo in animum inducanus non ad presentia ής ερρύη καταλιπών) : ούτω και τα νύν ημάς χει
respicere, sed paulo remotiora spe intueri . μάζοντα μικρόν ύστερον ουκ έσται . Μόνον εάν κα
ταδεξώμεθα μη το παρόν οράν , αλλά τους μικρών
πορρωτέρω ταίς ελπίσιν ένατενίζειν,
2. Sive igitur , fratres, gravis tentatio ; labores 2. Είτε ούν βαρύς ο πειρασμός, αδελφοί , υπομεί
ac dillicultates perferamus ; nemo enim non per νωμεν τα επίπονα · ουδείς γαρ μή πληγείς εν αγώ
cussiis in certamine , nec pulvere aspersus , coro σι , μηδέ κονισάμενος , στεφανούται είτε κούφα
raliir ; sive levia hæe diaboli ludibria , et qui in ταύτα του διαβόλου τα παίγνια , και οι επιπεμφθέν
!JUS sunt immissi, molesti quidem sunt, eo quod τες ημίν , οχληροί μεν , διότι τούτου ( 17) εισίν υπ
ejus sint ministri, conilemnendi tamen , quia Deus C ηρεται , ευκαταφρόνητοι δε , ότι τη πονηρία αυτών και
illorum nequitiæ debilitalem junxil ; caveamus ne Θεός αδυναμίαν συνήψε : φυλαξώμεθα την κατάγνω
ob magnos in parvis incommodis ejulatus con σιν , ως επί μικρούς παθήμασι μεγάλα οδυρόμενοι .
demnemur . Unum enim dolore dignum , illius "Εν γάρ έστιν οδύνης άξιον , ή αυτού εκείνου απώλεια ,
ipsius pernicies , qui se ob temporariam gloriam του της προσκαίρου ένεκεν δόξης (είπερ ούν δόξαν
( si tamen gloria dicenda , palam se dedecorare ) χρή λέγειν το δημοσία ασχημονεϊν ) της αιωνίας των
æterno justorum honore spoljavit. Filii confesso δικαίων τιμής εαυτόν αποστερήσαντος . Τέκνα ομο
rum. fili estis martyrum, qui ad sanguinem usque λογητών , και τέκνα μαρτύρων εστε , των μέχρις
peccato restiterunt . Domesticis utatur quisque αίματος αντικαταστάντων προς την αμαρτίαν . Τους
exemplis ad rob'ir pro pietate ostendendum . Neino οικείους έκαστος χρησάσθωυποδείγμασι προς την υπέρ
Πostrum plugis dilainiatus est : 370 nullius edes της ευσεβείας ένστασιν ( 18). Ουδείς ημών(19) πληγαις
publicatæ sunt ; exsulis non fuimus ; carceres κατεξάνθη , ουδενός οίκος εδημεύθη · ου την υπερ
experti no su us . Quilnan mali nobis accidit ? ορίαν ωκήσαμεν , ου δεσμωτήριον εγνωρίσαμεν . Τι
nisi forte hoc sit molestium, quod nihil perpessi πεπόνθαμεν δεινόν ; ει μη τάχα τούτο λυπηρόν , ότι
sumus, neque digni liabili , qui pro Christo pale- p μηδέν πεπόνθαμεν , μηδέ ένομίσθημεν άξιοι των
remur 80. Sin autem quod ille domum occupat υπέρ Χριστού παθημάτων . Ει δε ότι ο δείνα τον
precationis , vos autem sub dio adoratis cæli et οίκον κατέχει της προσευχής , υμείς δε εν τω υπαί
lerrr Dominum , id vos angit , cogitate, undecim θρη προσκυνείτε τον ουρανού και γης Δεσπότην ,
discipulos in cænaculo conclusos fuisse , lum cum τούτο υμάς ανιά , ενθυμήθητε (20) , ότι οι μεν ένδεκα
ii , qui Dominum crucifixerant, in celeberrimo lem μαθηται εν τώ υπερών ήσαν αποκεκλεισμένοι , οι

80 Acl . V , 41 .

(13) Συμβουλεύομεν. Codex Med . βουλεύομεν . (18) "Ένστασιν . Male Combefisius vertendum pro
. nuntiat, adversus vim , quæ pietati infertur.
secindo et Caisl . secundo . Illud autem öga tūv (19) Ημών . In tota hac verborum complexione
κακών αυτοσχέδια interpretandum putal Coulleti primam personam apposuimus, quia sic reperimus
siis, quicunque mala subito accidunt , sed nibi vi in sex miss. codicibus. Edili vuov , et sic deinceps
diιur: Basilius ea αυτοσχέδια vocare , ut opponantur ωκήσατε .. ένομίσθητε .
iis , quæ hominum malitia inferuntur. (20) 'Ενθυμήθητε. Editi apponunt hic αδελφοί .
( 11 ) Διότι τούτου . Med . διότι τοιούτοι . Tors alii Sed ea vox deest jo sex codicibus mss .
tolices διότι τοιούτου .
207 EPISTOLARUM CLASSIS II . EPIST . CCXLI . 898
δε σταυρώσαντες τον Κύριον εν τω περιβoήτω ναώ Α plo cultum Jalaicum adimplerent. Judas enim qui
την Ιουδαϊκής λατρείαν έπλήρουν. Ιούδας γάρ , τον suspendio interire maluit , quam cum dedecore
ε :' αγχόνης θάνατος του μετ' αισχύνης ζήν προτιμή- vivere , forsilan iis qui nunc ad omnem hominuin
σας, έδειξε τάχα των νυν απερυθριασάντων (21 ) προς condennalionem sine rubore sese obfirmant , et
πάσαν ανθρώπων κατάγνωσιν , και διά τούτο αναιδώς idcirco impudentiam ad lurpia præ se ferunt me.
Jiorem se exhibuit.
προς τα αισχρά διακειμένων, εαυτόν αιρετώτερον .
5. Μόνον μη εξαπατηθήτε ταις ψευδολογίαις αυ 3. Tantum ne decipiamini illorum mendarjis ,
των (2 .) επαγγελλομένων ορθότητα πίστεως . Χρι- dum rectam fidem pre se ferunt . Christi ei.in
στέμποροι γάρ οι τοιούτοι , και ου Χριστιανοί , το αει mercalores ejusmodi homines , non Christiani ;
αυτοίς κατά τον βίον τούτον λυσιτελούν του κατ ' semper id , quod ipsis in bac vila ulile est , vilæ
αλήθειαν ζήν προτιμώντες. "Οτε ενόμισαν κτάσθαι ad veritatem accommodatæ anteponentes. Cum
την κενήν ταύτην αρχήν, προσέθεντο τους εχθρούς speraverunt adepluros se inanean illum principa
του Χριστού · ότε είδον τους λαούς άγριαίνοντας, ιun , adjunxerunt se inimicis Christi : ubi p pulus
σχηματίζονται πάλιν την ορθότητα . Ουκ οίδα επί jra eller alos vident, rursus reclam lidem simula . i .
σκοπον , μηδε αριθμήσαιμι εν ιερεύσι Χριστού τον No. agnosco episcopum , nec numerarim inter
παρά των βεβήλων χειρών επί καταλύσει της πί- B Clhristi sacerdoles eum qui a profanis manibus ad
στεως εις προστασίαν προβεβλημένον. Αύτη εστίν η eversionem fidei principalun accepit . Ηoc neum
εμή κρίσις. Υμείς δε εί τινα έχετε μεθ' ημών με est judi jumi. Vos autem si quam partem niecum
ρίδα , ταυτά ημίν φρονήσετε δηλονότι· ει δε εφ' εαυ- liabetis , eadem utique ac ego , sentietis : sin autem
των ( 23 ) βουλεύεσθε , της ιδίας γνώμης έκαστος κύ vobis ipsi seorsum consilium cap.lis , suæ quisque
ριός έστιν , ημείς αθώοι από του αίματος τούτου . sententiæ dominus est , nos ab hoc sanguine inson .
Ταύτα δε έγραψα , ουχ υμίν απιστών , αλλά το τινων les sumus. Hæc autem scripsi , non quod vobis
αμφίβολον στηρίζων εκ του γνωρίσαι την εμαυτού dilidam , sed ut nonnullorum dubitationem signifi -
γνώμην , ως μη προληφθήναι (24) τινα εις κοινω calione meæ sententiæ confirmem , ne qui commu
νίαν, μηδέ της χειρός αυτών επιβολήν δεξαμένους, Dione preoccupentur , neve , accepta ab eis manus
μετά ταύτα ειρήνης γενομένης, βιάζεσθαι εαυτούς impositione , postea pace reddita , via faciant, ut
έναριθμείν το ιερατικές πληρώματι. Πάντα τον in sacralo cæll recenseantur. Clerum omnem tumi
κλήρον, τόν τε κατά την πόλιν , και τον επί της παρ . φui in urbe , tum qui in parecia una cum omni po
οικίας, μετά παντός του λαού του φοβουμένου τον pulo Dominum timente per vos salutainus
Κύριον, ασπαζόμεθα δι' υμών (23 ) .

ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΣΜΑ' . EPISTOLA CCXLI ' .

Rationem reddit Basilius, cur sæpe in lilleris res molestas Eusebio nuntiel, nempe ut se ipse sublevel gemendo, e ! Euse
bium ad intentiorem pro Ecclesia precem excitel.
Ευσεβίω , επισκόπη Σαμοσάτων . Eusebio , episcopo Samosatorum .
C
Ούχ ώστε πλείους ποιήσαι τάς αθυμίας, των δυσ Non ut mærorem augeam , sæpe rerum molesta.
χερών πολλάκις εν τοις προς την τιμιότητά σου rum in datis ad tuam dignitatem litteris non parce
γράμμασιν ου φειδόμεθα , αλλ' ώστε εαυτούς τε memini, sed ut et niibi ipse solatium ſeram per
τινα ( 2 ) παραμυθίαν δούναι διά των στεναγμών, οι gemitus , qui solent quodammodo intimum dolorem
πεφύκασί πως το εν τω βάθει αλγεινόν διαφορείν , dissolvere, dum erunmpunt ; et magnum animum
όταν γίνωνται και την σην μεγαλόνοιαν προς εκτε tuum ad intentiorem pro Ecclesiis precem excitem .
νεστέραν την υπέρ των Εκκλησιών ευχήν παρορ Nam et Moses semper quidem pro populo orabat :
μήσαι . Επεί και Μωϋσής ηύχετο μεν αεί υπέρ του at cum pugnam cum Amalec committeret , non re
λαού δηλονότι · ότε μέντοι προς τον Αμαλήκ αγών misil manus ab aurora ad vesperam 81 ; sed sancti
αυτό συνειστήκει , ου καθηκε τας χείρας εξ έω μέ manuum extensio non alio, quam pugna , lerminala
χρις εσπέρας · αλλ' ή έκτασης των χειρών του αγίου est fine.
το τέλει της μάχης συναπηρτίζετο .

" Exod . Ivil , 12 .

21) Απερυθριασάντων . Ιta mss. quinque. Editi D του . Coisl. uterque et Regius uterque ut in textu.
απερυθριαζόντων. (25 ) Δι' υμών . Med. , Cois ) . Uterque et Reg . se
(1 ) Αυτών . Ιta iidem sex mss. Editi ανθρώπων. cundus διά σου .
(25) 'Εφ' εαυτών . Ιta Coisl . primus cum tribus ( 26) ' Εαυτοίς τέ τινα. Coisl . secundus et Reg.
aliis Editi αφ' εαυτών. secundus τινά εαυτοίς. Ηarl . αυτοίς .
(24) Μή προληφθήναι τινα . Ρaris. et Reg. secun Alias CCXL. Scripla anno 376 .
δus μη προληφθήναι τινας. Ιbidem editi χειρός αυ
859 S. BASILII MAGNI 90
371 EPISTOLA CCXLII . ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΣΜΒ .
Orientales inter molestissimas procellas spem suam in Deo collocant; mirantur nihil adhuc auxilii ab Occidentalibus re
nisse; brevi malorum suorum descriptione conantur eos ad opem ſerendam excitare .
Occidentalibus . A Τοις δυτικούς (27).
1. Cum Deus sanctus exitum ex omni amictione 1. Θεού του αγίου την εκ πάσης θλίψεως διέξοδος
his , qui in ipsum sperant , promiserit , quamvis τοίς ελπίζουσιν επ' αυτόν υποσχομένου , ει και εν
in medio malorum pelago deprehensi simus, ac μέσω τρελάγει κακών απελήφθη μεν (28 ) , και τρικυ
procellis , que a spiritibus nequitise in nos exci- μίαις παρά των πνευμάτων της πονηρίας εγειρομέ
tatæ sunt, probemur ; lamen resistimus in Christo ναις (29) ημίν βασανιζόμεθα , όμως αντέχομεν εν τω
nos corroborante , nec dissolvimus vigorem nostri ενδυναμούντι ήμάς Χριστό , και ου παρελύσαμεν
in Ecclesias studii , neque veluti fluctibus in tem τον τόνον της υπέρ των Εκκλησιών σπουδής, ουδέ,
pestate prevalentibus salutem desperantes , interi- ώσπερ εν χειμώνα του κλύδωνος υπερέχοντος απο
tum exspectamus : sed adhuc quantum possumus , γνόντες της σωτηρίας , την διάλυσιν αναμένομεν ·
studiujn retinemus, haud nescii eum etiam qui a αλλ ' έτι εχόμεθα της ενδεχομένης ημίν σπουδής,
ceto voratus fuerat , eo quod de se non desperave ειδότες , ότι και ο αταποθείς υπό του κήτους, διά
rit, sed clamaverit ad Dominum , salutem esse το μή απογνώναι εαυτού , αλλά βοήσαι προς Κύριον ,
consecutum . Ita sane et ipsi in extremum col της σωτηρίας κατηξιώθη . Ούτω δή και αυτοί , προς
lapsi malorum , spem in Domino collocare non de . έσχατον ήκοντες των κακών, της εις Θεόν ελπίδος
B
sinimus : sed undique illius opem circumspicimus. ουκ αφιέμεθα (30) : αλλά πανταχόθεν αυτού περισκο
Unde ad vos quoque, fratres nobis perquam co πούμεθα την βοήθειαν . "Οθεν και προς υμάς απ
lendi , nunc respeximus , quos sæpe quidem ærum εβλέψαμεν νύν , τιμιώτατοι ημίν αδελφοί , ούς πολλά
narum tempore nobis in conspectum prodituros κις μεν εν καιρώ των θλίψεων επιφανήσεσθαι ημίν
speravimus : sed ea spe dejecti, nos etiam diximus προσεδοκήσαμεν » αποπεσόντες δε της ελπίδος , είπο
all nosmetipsos : Exspectavi , qui simul contristare μεν προς εαυτούς και ημείς , ότι Υπέμεινα συλλυ
tur, et non fuit; et qui consolaretur, el non inveni 89 . πούμενον , και ουχ υπήρξε , και παρακαλούντα ,
Sunt enim ejusmodi calamitales nostræ , ut ad re και ουχ εύρον . Τοιαύτα γάρ ημών τα παθήματα ,
stri eliam orbis terminos pervenerint ; el quoniain ώς και των περάτων εφικέσθαι της καθ' ημάς (51)
patiente uno membro , paliuntur simul membra οικουμένης και είπερ πάσχοντος μέλους ενός συμ
omnia 83, decebat sane ut nobiscum , jam diu labo πάσχει πάντα τα μέλη , έπρεπε δήπου και ημίν εν
rantibus , misericordia vestra simul doleret . Non πολλά χρόνω πεπονηκόσι συνδιατεθήναι την ευσπλαγ
enim locorum vicinitas , sed spiritus conjunctio ne χνίαν υμών . Ου γαρ ή των τόπων εγγύτης , αλλ ' ή
cessitudinem facere solet , quam quidem nobis cum κατά πνεύμα συνάφεια εμποιείν πέφυκε την οικείω
vestra dilectione intercedere credimus.
C σιν , ήν ημίν είναι προς την αγάπην υμών πεπιστεύ
καμεν .
2. Qui fit igitur, ut non litteræ consolationis , 2. Τι δήποτε ουν ου ( 32 ) γράμμα παρακλήσεως ,
non fratrum visitatio , non aliud quidquam eorum , ουκ αδελφών επίσκεψις, ουκ άλλο τι των οφειλομέ
quæ nobis ex dilectionis lege debentur, evenerit ? νων ημίν παρά του θεσμού της αγάπης γεγένηται ;
Jam enim annus decimus lertius est , ex quo bæ Τρισκαιδέκατον γάρ έτος εστίν , αφ' ού ο αιρετικός
reticum in nos bellum exortum est ; in quo plures ημίν πόλεμος επανέστη : ενώ πλείους γεγόνασι ταις
evenerunt Ecclesiis alllictiones, quam evenisse me 'Εκκλησίαις αι θλίψεις των μνημονευομένων αφ ' ου
morantur, ex quo Evangelium Christi annuncia το Ευαγγέλιον του Χριστού καταγγέλλεται . " Ων τα
tur . Quas quidem singulas recensere vobis nolu καθ' έκαστον διηγείσθαι ( 55 ) υμίν παραιτούμεθα , μη
mus , ne sermonis nostri debilitas malorum evi ποτε το του λόγου ημών ασθενές την ενέργειαν (54) των
dentiam enervet : simul etiam non existimamus κακών υπεκλύση και άμα ουδέ (33) ήγούμεθα υμάς

81 Psal . LXVI , 95 . 83 1 Cor. xιι , 26.

Alias CLXXX!I. Scripta anno 376 . καθ ' υμάς , ut in epistola sequenti , το κρατούντι
(27 ) Toiç övtixois. Sic Coisl. uterque, Med ., της καθ' υμάς οικουμένης, Imperatori orbis restri.
Harl . et Vat . Editi : Δυτικούς επισκόπους ώστε συν-. D Si Basilius dixisset της καθ'ημάς οικουμένης, Orien
άρασθαι ταϊς Εκκλησίαις ανατολής καμνούσαις τώ tem designassel : vel ergo legendum καθ ' υμάς , vel
'Αρειανικό διωγμώ , Occidentalibus episcopis κι open simpliciter της οικουμένης, ut in epist . 92 , n . 1, ubi
ſerunt Ecclesiis Orientalibus Ariana persecutione Orientales dicunt calamjlaluni suarum famam etiam
vexatis. ad terminos orbis pervenisse , και επί τα έσχατα της
(28 ) 'Απελήφθημεν . Coisl. Secundus et Reg . se οικουμένης.
cidus . απελείφθημεν . ( 32) Τι δήποτε ούν ού . Ιta mss. et 2 editio Paris.
(29) Εγειρομέναις . Ιta sex mss. Editio 1 Paris. Prima habet Τι δήπω ουν γράμμα . 1bidem Harl .
επαγειρομέναις . Coisl.primus et editio 2 Paris . επ γράμματα.
εγειρομέναις . (35 ) Διηγείσθαι . Med . et Coisl . primus τα καθ '
( 50) 'Αφιέμεθα. Harl. αφιστάμεθα. Ιbidem editi έκαστα διηγήσασθαι.
επισκοπούμεθα. Septem codices niss . ut in textu . (34) 'Ενάργειαν . Colex Harlennus habet ενέρ
Non mullo post Harl . et alii nonnulli útñpxe . γειαν .
(31 ) Της καθ' ημάς . Quamvis eunes " codices ( 35 ) Και άμα ουδέ. Ιta sex mss . Editi hatert
wiss. el editi sic habeant, legendum tamen pulo this ουδέν.
901 EPISTOLARUM CLASSIS II . EPIST . CCXLIII . 902

διδασκαλίας προσδείσθαι , την αλήθειαν των πραγμά- A necesse esse vos docere , cum veritatem rerum
των πάλαι τη φήμη δεδιδαγμένους. Κεφάλαιον δε του jamdudum fama didicerilis . Summa autem mali
κακού : οι λαοί, τούς των προσευχών καταλιπόντες hæc est : plebs relictis precum domibus , in deser
οίκους , εν ταις ερήμους ( 36 ) συνάγονται . Θέαμα tis locis congregatur. Spectaculum nmiserabile ;
ελεεινόν , γυναίκες , και παιδία , και γέροντες , και οι mulieres , pueri , senes , et qui aliter infirmi sunt ,
άλλως (57) ασθενείς , εν όμβροις λαβροτάτους , και inler imbres vehementissimos , nives, venlos , bie
νιφετούς και ανέμους και παγετώ του χειμώνος , malem 372 glaciem , similiter quoque per æsta
ομοίως δε και ένα θέρει υπό την φλόγα του ηλίου εν tem inier solis ardorem sub dio misere persistunt.
το υπαίθρω ταλαιπωρούντες. Και ταύτα πάσχουσι Αιφue haec patiuntur , quod nolint pravi Arii fer
διά τό της πονηράς ζύμης 'Αρείου γενέσθαι (58) μή nmenti participes fieri .
καταδέχεσθαι .
5. Πώς αν υμίν ταύτα λόγος εναργώς παραστή 3. Quomodo hæc vobis oratio claré exprimat ,
σειεν , ει μή αυτή (59) η πείρα και η διά των οφθαλ- nisi experientia ipsa el spectaculum rei ob oculos
μων θέα κινήσειεν υμάς προς συμπάθειαν ; "Ωστε posite excilet vos ad commiserationem ? Ohsecra
παρακαλούμεν υμάς νυν γούν χείρα ορέξαι ταϊς κατά mus itaque , ut vel nunc tandem porrigatis ma
την ανατολήν Εκκλησίαις εις γόνυ κλιθείσαις ήδη , Β num Orientalibus Ecclesiis jam in genua inclina
και αποστείλαι τινας τους των μισθών υπομιμνή lis , et millalis , qui adnioneant de reservatis ob
σκοντας των αποκειμένων επί τη υπομονή των υπέρ mala pro Christo tolerata præmiis . Non enim lan
Χριστού παθημάτων . Ου γαρ τοσούτον ο συνήθης tum consuela oratio ellicere , quantum peregrina
λόγος ενεργείν πέφυκεν , όσον η ξένη φωνή εμπoιείν vox solet afferre solatii , præsertim ab hominibus
την παράκλησιν, και ταύτα παρά ανδρών γινομένη veniens ubique præclarissimam in partem Dei gra.
πανταχού (40 ) επί τοις καλλίστοις τη του Θεού χάριτι tia cognitis , quales vos fama omnibus hominibus
γνωριζομένων, όποίους υμάς ή φήμη πάσιν ανθρώ- annuntiat , ut qui permanseritis fide illesi , aposto
πους περιαγγέλλει (41 ), άτρώτους κατά την πίστιν licumque depositum inviolabile servaveritis. At
διαμείναντας , άσυλον την αποστολικήν παρακατα non ita res nostræ se habent ; sed apud nos sunt
θήκην διαφυλάξαντας. 'Αλλ ' ουχί και τα ημέτερα qui gloriae desiderio , et maxime everlenle animas
τοιαύτα · αλλ' έχoμέν τινας επιθυμία δόξης, και τη Christianorum tumore , efutierunt quorumdan
μάλιστα καταστρεφούση Χριστιανών ψυχάς φυσιώσει , novitatem verborum : unde Ecclesiæ quassalæ ,
καταθαρρήσαντάς (42) τινων καινοτομίας ρημάτων , quasi vasa quadam luxala , influentem heretican
όθεν αι Εκκλησίαι σαθρωθείσαι , ώσπερ αγγεία corruptelam receperunt . Sed vos , o dilectissimi no ..
C
αραιωθέντα , την αιρετικών διαφθοράν εισρυείσαν bis ac optatissimi, sauciorum quidem sitis medici,
εδέξαντο . 'Αλλ' υμείς , ώ αγαπητοί ημίν και περι sanorum vero hortatores ; quod ægrotuin est ad
πόθητοι, γένεσθε των μεν τραυματιών ιατροι , των sanitatem revocantes , et quod sanum incitantes ad
δε υγιαινόντων παιδοτρίβαι • το μέν νενοσηκός υγιά- pietatem.
ζοντες ( 43 ) , το δε υγιαίνον αλείφοντες εις ευσέ
βειαν .
ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΣΜΓ '. EPISTOLA CCXLIII .

Occidentalium opem implorat Basilius acnon solum Orientis malorum descriptione eos langere conatur, sed etiam peri
culum esse docel ne incendium Occidentem pervadat; unde quunlasit blasphemiæ impieias el licentia exponit.Legulus
missus Dorotheus , cum episcopis ob melum hostium abesse non liceret .

Πρός Ιταλούς (44 ) και Γάλλους επισκόπους , Ad episcopus Italos et Gallos , de perlurbatione ac
περί της καταστάσεως και συγχύσεως των confusione Ecclesiarum .
'Εκκλησιών .
1. Τοις ως αληθώς θεοφιλεστάτους και ποθεινοτά . 1. Vere religiosissimis ac charissimis fratribus
τους αδελφούς και ομοψύχοις συλλειτουργούς , τους Det unanimis comministris Gallie et Italie episco
κατά την Γαλλίας και Ιταλίανεπισκόποις, Βασίλειος pis , Basilius Cesaree Cappadocia episcopus. Do

(56) Ερήμοις . Μed . et Coisl . primus ερημίαις .
( 37 ) Οι άλλως. Μed . et Coisl. primus οι άλλοι. Εί
alii infirmi. Paulo post editi εν νιφετοίς . Deest prae-
positio in mss . codicibus.
( 58) Γενέσθαι . Colex Bigolianus a Combefisio
cilatus el Paris . secunda manu babent yeúst021 ,
qulod nolini pravum Arii fermentum quslare. Sed si
pili sensu Basilius in epist. 250 : Σύγγνωθι ημίν
μη καταδεχομένους της ζύμης γενέσθαι των ετερο-
διδασκαλούντων, Ignosce nobis, si committere noli
mus , ul ſermenti eorum , qui aliter doceni, participes
simus .
( 39 ) Ει μη αυτή . Coisl . primus et Med . εάν μη
αυτή .
( 40) Πανταχού . Deest in Harl., Vat., Reg. se
cundo, Coisl . secundo el altero Bigot.
( 41) Περιαγγέλλει. Ιta Harl. , Coisl . uterque et Re
gius uterque. Editi παραγγέλλει.
( 42) Καταθαρρήσαντας. Ηarl. et Reg. uterque et
Bigοι , καταθαρσήσαντας. Infra editi ώς αγαπητοί « t
spauuátwy. Codices mss. summo consensu , ul in
textu .
( 45) Υγιάζοντες. Coisl. primus υγιαίνοντες et
προς ευσέβειαν.
( 44 ) Προς Ιταλούς, etc. Hunc titulunm desumpsi
mus ex codicibus Harl., Med . et Coisl . primo. !n
edilis lituli loco apposita fuerant hæc verba toisas
αληθώς, etc. , quae cum ipso contextu epistolae cou
juncta sunt in tribus prædictis codicibus .
• Alias LXX . Scripta anno 376 .
903 S. BASILII MAGNI 914
minus noster Jesus Christus , cum suum ipsius cor- Α επίσκοπος Καισαρείας της Καππαδοκίας . Ο Κύριος
pus dignalus sit appellare universaln Dei Eccle- ημών Ιησούς Χριστός, σώμα εαυτού καταδεξάμενος
siam , nsque sigillatim aliorum invicem membra ονομάσαι την πάσαν του Θεού Εκκλησίαν , και τους
effeceril , dedit el nobis omnibus ad omnes neces καθ' ένα ημών αλλήλων αποδείξας μέλη , έδωκε και
situdinem babere secun um membrorum concor ημίν πάσι προς πάντας έχειν οικείως , κατά την
diam . Quapropter, elsi quam longissime ab invicem των μελών συμφωνίαν . Διόπερεί και πλείστον αλλή
sejuncti sumus habitationibus , at , conjunctionis λων διωρίσμεθα ταις οικίσεσιν , αλλά το γε λόγω της
Ilabila ratione , vicini inler nos sumus . Quonian συναφείας εγγύς αλλήλων εσμέν. Επεί ούν ου δύ
igitur non potest capul pedibus diccre : Opus vobis ναται η κεφαλή τοις ποσίν ειπείν, Χρείαν υμών ουκ
non babeo 8 « ; nec vos profecto commillelis, ut nos έχω , πάντως ουδε υμείς ανέξεσθε αποποιήσασθαι
velul aliengs rejicialis , sed tantum dolebilis ex ημάς , αλλά τοσούτον συμπαθήσετε ημών ταις θλί
ærumnis nostris , quibus tradili sumus ob nostra ψεσιν αίς παρεδόθη μεν διά τάς αμαρτίας ημών, όσον
peccalil , quantum nos vobiscum lætaniur, qui in και ημείς συγχαίρομεν υμίν δοξαζομένοις εν τη
pace voiis a Doning data glorian liabetis . 373 ειρήνη , ή έχαρίσατο υμίν ο Κύριος . "Ήδη μεν ούν
Jum quidem et alias clamavimus ad dilectionem και άλλοτε επεβoησάμεθα τήν υμετέραν αγάπην εις
vestram , αι μobis open el commiserationem in- Β αντίληψιν ημών και συμπάθειαν · αλλά πάντως διά
pen erelis : sed profecto , quia non implela erat το μη αναπληρωθήναι την εκδίκησιν(43), ου συνεχω
sindicla , concessum vobis non fuit ad ausilian ρήθητε διαναστήναι προς την αντίληψιν. Επιζη
dum exsuscitari. Illud enim maxime exiquinimus , τούμεν γαρ μάλιστα μεν και αυτό το κρατούντι της
ulipsi quoque orbis vestri imperatori vestræ pieta καθ' υμάς οικουμένης φανεράν γενέσθαι διά της
lis opera innolescal rerum nostrarum pert" rivalio ; υμετέρας ευλαβείας την ημετέραν σύγχυσιν · ει δε
aul si id dillicile fuerit , sallem a vobis veniant , τούτο δύσκολον , αλλ' ελθείν τινας παρ' υμών εις
qui visitent et consolentur allliclos, ut oculis suis επίσκεψιν και παραμυθίαν τών θλιβομένων , ίν '
subjiciant Orientis miserias, que nequeunt alribus οφθαλμοίς υποβάλωσε ( 46 ) τα πάθη της ανατολής,
accipi , quia nulla invenitur oratio, quæ res nostras άπερ ακοαίς αδύνατον παραδέξασθαι , το μηδένα
clare vobis exprimat. λόγον ευρίσκεσθαι εναργώς παριστώντα υμίν τα
ημέτερα .
2. Persecutio apprehendit nos , fratres in primis 2. Διωγμός κατειληφεν ημάς , αδελφοί τιμιώτατοι ,
rolendi , et persecutio um sævissima. Nain abigin και διωγμών ο βαρύτατος. Διώκονται γάρ ποιμένες ,
lur pastores, ut greges dispergantur. El quod gra C ίνα διασκορπισθώσι τα ποίμνια . Και το βαρύτατον,
vissimum est , nec qui vexantur , mala in martyrii ότι ούτε οι μεν κακούμενοι ( 47) εν πληροφορία μαρ
fiducia perſerunt, neque plebs in 11.arlyrum loco τυρίου τα πάθη δέχονται, ούτε οι λαοί εν μαρτυρων
athletas colit , quia Christianoruin nomine perse τάξει τους αθλητές θεραπεύουσι , διά το Χριστιανών
culores ornati sunt. Unum crimen est , quod nunc όνομα τους διώκουσι περικείσθαι . "Εν έστιν έγκλη
vehementer punitur, accurala custodia paternarum μα νύν σφοδρώς εκδικούμενον , η ακριβής τήρησης
traditionuin . Eam ob causam patria expelluntur των πατρικών παραδόσεων . Διά τούτο απελαύνονται
pii ; in desertas regiones transferuntur. Non canities μεν των πατρίδων οι ευσεβείς προς δε τας ερημίας
apud judices iniquitatis reverentiam habet , non μετοικίζονται . Ου πολιά τους (48) κριταίς της αδι
86 Ι Cor. ΧΙΙ , 21 .
(45) Την εκδίκησιν . Editi addunt ημών , quod mittat quos disponit coronari. Neque enim nobis igno
deest in tribus velustissimis codicibus ei in uno ex minia 'est pali a fratribus quod passus est Christus,
Regiis . Harlæani codicis non parum arridel hac nec illis gloria esi jacere quod fecerit Judas. Idem
Scriptura, διά το αναπληρωθήναι την εκδίκησιν , eo doret concilium Sardicense in epistola ad Juliwn
quod vindicta implealur. papam , el Liberius papa in epistola seprima ad Dio
(46 ) Υποβάλωσι. Ιta Harl., Coisl . uterque et nysium , Eusebium el Luciferum in exsilio consii .
Reg. ' secundus. Edili ÚTobawi. In alio codice D luitos. Gregorius Nazianzenus oral. XXII, p . 414 , de
Regio, qui est 1824 , legitur υπολάβητε . Paulo post Valentis persecutione sicIoquitur : "Αρτι δε ο απρε
editi παριστάντα. septem mss. uι in textu . πής άρχεται, και το αμύνειν Χριστιανούς πρόσχημα
(47) Οι μέν κακούμενοι . Ιta septem mss. Editi έχων της ασεβείας, τοίς αληθώς Χριστιανοίς επιφύε .
οι κακουχούμενοι . Ιbidem nonnulli codices οι δε λαοί ται • και τοσούτον εκείνου χαλεπώτερος γίνεται , όσο
ουκ εν, ele . Sepe alias Basilius, dum persecutiones τότε μεν η άθλησις περιφανεστέρα και λαμπροτέρα ,
Orientis describit , hoc incommodum commemoral, νύν δε και το παθείν αφιλότιμον, παρά γε τοις ου δι
quod non idem sit martyrii splendor ac sub ethni καίοις των παθών λογισταις: Nunc autem turpis et
cis imperatoribus. Non idcirco lamen de eorum qui indecora persecutio cooritur ; quæ, Christ anorum pa
patiebantur merito delrahi pulabat. Nam in epist. trocinium ad defensionem impietati suæ prælerens,
257 teslalur persecutores ipsos Christianum noinen veros Christianos aggreditur : hoc u.ique nomine su
objicere , ut adversariis martyrii existimationem periore perseculione acerbior, quod luin quidem mi
eripiant, ac simpliciores hac cavillatione decipi : at nime dubia el obscura eral martyrum decerlalio :
revera ejusmodi persecutionis, quæ a tribulibus nunc aulem res eo rediit, u ! crucialus quoque ipse
accidit , eo uberiora esse contendit præmia , quo et laude careal, sallem apud iniquos crucigluun ju.
gravior et ad cavenduin dillicilior est , ac minus ad dices .
martyrii laudem insignis, quam si ab ethnicis ex ( 48 ) Ου πολι?ι τοίς . Simplicior haec scriptura co
citarelur. Sic etiam Cyprianus in epistola 55 : Nikil dicum Harl. et Coisl. primi, quain vulgata od TOMI
interest quis iradat aut seriat, cum Deus tradi per παρά τοις .
905 EPISTOLARUM CLASSIS II. EPIST. CCXLIII . 906
χίας αιδέσιμος , ουκ άσκησις ευσεβείας , ου πολιτεία A exercitatio pietatis , non vita secundum Evangelium
κατά το Ευαγγέλιον εκ νεότητος εις γηρας διανυ a juventute ad senectam usque transacta . Sed sce
σθείσα . Αλλά κακούργος μεν ουδείς άνευ ελέγχων leratus quidem nullus sine certis indiciis condem
καταδικάζεται επίσκοποι δε από μόνης (49) συκο natur : episcopi autem ex sola calumnia damnati
φαντίας εάλωσαν , και μηδεμιάς αποδείξεως τοις sunt , ac nullo argumento criminationibus adjecto,
εγκλήμασιν επενεχθείσης ταϊς τιμωρίαις εκδίδονται . suppliciis traduntur . Imo nonnulli neque accusato
Τινές δε ούτε εγνώρισαν (50 ) κατηγόρους , ούτε είδος res agnoverunt , neque viderunt tribunalia , neque
δικαστήρια , ούτε εσυκοφαντήθησαν την αρχήν , αλλ ' omnino calumniis appetiti fuerunt , sed intem..
άωρί των νυκτών βιαίως άναρπασθέντες εις την pesta nocte violenter rapti , in longinquas regiones
υπερορίαν έφυγαδεύθησαν, ταϊς εκ της ερημίας κα fugati sunt , ex solitudinis incommodis ad mortem
κοπαθείαις παραδοθέντες εις θάνατον . Τα δε τούτοις objecti. Quæ autem ex his sequuntur, nota sunt
επόμενα γνώριμα παντί , κάν ήμείς σιωπήσωμεν» omnibus , etiamsi taceamus ; fuge presbyterorum,
φυγαι πρεσβυτέρων , φυγαι διακόνων , και παντός fuge diaconorum , ac cleri totius depopulatio. Ne
του κλήρου λεηλασία (51) . Ανάγκη γάρ ή προσκυνήσαι tesse enim est aut imaginem adorare 85, aut prava
τη εικόνι, ή τη πονηρά φλογή των μαστίγων παρα flammæ flagellorum tradi. Populorum gemitus ,
δοθήναι. Στεναγμοί (52 ) λαών , δάκρυον διηνεκές και Β continue privatim ac publice lacryme , omnibus
κατ' οίκους και δημοσία , πάντων προς αλλήλους inter se mala sua deflentibus. Nemo enim corde
οδυρομένων και πάσχουσιν. Ουδείς γαρ ούτω λίθινος est adeo lapideo , ut patre privatus , animo æquo
την καρδίαν, ώστε , πατρός στερηθείς , πράως φέρειν ferat orbitatem . Sonus lamentantium in urbe , so
την ορφανίαν. " Ηχος θρηνούντων εν πόλει , ήχος εν nus in agris , in viis , 374 in solitudinibus. Vox
αγροίς , εν οδοίς , εν ερημίαις . Μία φωνή ελεεινά una auditur, miseranda omnibus ac tristia lo
πάντων (53) και σκυθρωπά φθεγγομένων . Εξήρται quentibus . Sublatum est gaudium , et letilia spiri
χαρά και ευφροσύνη πνευματική . Εις πένθος έστρά- tualis . Versi sunt in luctum festi dies nostri 86 ;
φησαν ημών αι εορταί οίκοι προσευχών επεκλεί conclusæ precationum domus ; vacant altaria cultu
σθησαν · αργά τα θυσιαστήρια της πνευματικής spirituali . Non jam conventus Christianorum , non
λατρείας . Ουκέτι σύλλογοι Χριστιανών , ουκέτι διδα- jam presidentes doctores, non documenta saluta
σκάλων προεδρίαι , ου διδάγματα σωτήρια, ού πανη- ria , non solemnitates , non hymnorum nocturni
γύρεις, ουχ υμνωδίαι νυκτεριναι , ου το μακάριον ( 54 ) cantus , neque beata illa animarum exsultatio , que
εκείνο των ψυχών αγαλλίαμα , το επί ταϊς συνάξεσι ex synaxibus et communicatione donorum spiri
και τη κοινωνία των πνευματικών χαρισμάτων ταϊς c tualium animabus credentium in Dominum inna
ψυχαίς έγγινόμενον των πιστευόντων εις Κύριον . scitur . Decet nos dicere : Non est ix tempore hoc
Ημίν πρέπει λέγειν , ότι Ουκ έστιν εν τω καιρώ princeps , neque propheta , neque duo , neque oblatio ,
τούτω άρχων, ούτε προφήτης , ούτε ηγούμενος , neque suffitus , neque locus sacrificandi coram Do
ούτε προσφορά , ούτε θυμίαμα , ού τόπος του mino , et inveniendi misericordiam 67.
καρπώσαι ενώπιον Κυρίου, και ευρείν έλεος.
3. Ταύτα ειδόσιν επιστέλλομεν , διότι ουδέν μέρος 3. Scribimus hæc scientibus, cum pars nulla sit
έστι της οικουμένης , και τας ημετέρας λοιπόν ήγνόησε orbis terrarum , que jam calamitates nostras igno
συμφοράς. "Ωστε ου διδασκαλίας ένεκεν τους λόγους ret. Quare non docendi causa hæc a nobis disseri
τούτους ποιείσθαι ημάς νομίζειν προσήκεν , ουδε credendum , aut ut commonefaciamus vestram di
του (55) υπομνησαι υμών την εμμέλειαν. Οίδαμεν igentiam. Novimus enim nunquam vos nostri obli
γάρ , ότι ουκ άν ποτε επιλάθοισθε ημών , ου μάλλον terros esse , non magis sane quam matrem filiorum
γε ή η μήτηρ των εκγόνων της κοιλίας αυτής . wteri sui 88. Sed quoniam qui dolore aliquo detinen
"Αλλ ' επειδή οι περιωδυνία ( 56) τινί κατεχόμενοι διά tar, gemilibus levare aliquo modo angores solent ,
των στεναγμών κουφίζεις πως τάς άλγηδόνας πε iden et nos facimus ; excutimus quodammodo
φύκασι , τούτο και ημείς ποιούμεν · οίον αποσκευα- D ieroris pondus , dum dilectioni vestre multipli

Dan . ill , 10. 86 Amos vill , 10. 87 Dan . 111 , 38 , 39. 88 Isa . XLIX , 15 .

(49) Από μόνης. Quatuor codices non antiquis
simi υπό μόνης .
(50) ούτε έγνώρισαν . Νeque agnoverunt , id est,
accusatores producti coram illis non fuerunt. Desi
gnat illa vos įyvúpisav eum cognoscendi modum
qui certis et exploratis constat indiciis. Sic Basilius
in epist. 209 : Πρότερον αυτοί μετ' αλλήλων γνωρί..
σατε εαυτούς, ίνα γνώμεν προς τίνας ημίν έσται η
συμφωνία .
(51 ) Λεηλασία . Ιta veteres libri septem . Editi
λεηλασία !.
(32 ) Στεναγμοί. Codices recentiores non patici
στεναγμός . Ιbidem δακρύων διηνεκές in prima edi
lione Paris. Aliter aliis in codicibus editis et mss .
(33) Πάντων . Sic omnes mss . Editi απάντων. Ηic
PATROL . G . XXXII .
autem occurrit insignis varietas in quatuor mss.
non vetustissimis , in quibus sic legitur : Mia yuvin
ελεεινής πάντων τα σκυθρωπά φθεγγομένων .
(54) Ου το μακάριον . Ιta codices mss. octo . Editi
ούτε . Paulo post editi και επί ταϊς ... έγγίνεται . Tres
vetustissimi codices ut in textu .
(53) Ουδε τού . Tres vetustissimi codices ουδε τω .
Paulo post editi επιλάθησθε . Harl . et Coisl . primus
ut in textu .
(36 ) Οι περιωδυνία. Sic tres vetustissimi codices ,
quibus favent tres alii in quibus legitur ώσπερ οι
οδύνη. Legitur in Regio 1824, οι περί ευδονεία . Editi
οδύνη . Paulo post editi διαγγέλλομεν . Tres vetust s
simi" codices εξαγγέλλομεν .
29
 907 S. BASILII MAGNI 908
Bes nostras calamitates nuntiamus , si quo modo Αζόμεθα της λύπης το βάρος , δι' ών προς την υμετέ
vehementius ad precandum pro nobis commoti , ραν αγάπην τάς πολυειδείς ημών συμφοράς εξαγ
Dominum eroretis ut reconcilietur nobis . Quod si γέλλομεν, ει πως αν σφοδρότερον εις τας υπέρ ημών
ærumnæ quæ nos alligunt solæ essent , slaluisse προσευχάς κινηθέντες, δυσωπήσητε (57) τον Κύριον
mus utique apud nosmelipsos tacere , atque in in διαλλαγήναι ημίν . Ει μεν ούν αι θλίψεις ήσαν μοναι
commodis pro Christo perferendis gaudere : No:1 αι καταπονούσαι ημάς , κάν συνεβουλεύσαμεν εαυτοίς
enim sunt condigna passiones hujus temporis ad fu- την ησυχίαν άγειν, και χαίρειν τοις υπέρ Χριστού
turam gloriam , quæ revelabitur in nobis 89. Nunc παθήμασιν , επειδή Ουκ άξια τα παθήματα του
autem veremur, nequando ingravescens malum , νυν καιρού προς την μέλλουσαν δόξαν αποκα
velut flamma quaedam ardenlem materiam perva- λυφθήσεσθαι εις ημάς · νύν δε φοβούμεθα, μήποτ ;
dens , postquam consumpserit que proxima sunt , αυξανόμενον το κακόν , ώσπερ τις φλόξ διά της
attingat etiam et remotiora . Depascitur enim he . καιομένης ύλης βαδίζουσα ( 38) , επειδάν καταναλώση
reseos malum , et timor est ne , voratis Ecclesiis τα πλησίον , άψητας και των πόρρω . Επινέμεται
nostris , serpat postea usque ad snam partem γάρ το κακόν της αιρέσεως · και δέος εστί , μή , τας
vestræ paræciæ . Fortasse igitur , quia apud nos ημετέρας Εκκλησίας καταφαγούσα, έρψη λοιπόν και
B
abundavit peccatum , primi in escam tradili su επί το υγιαίνον μέρος της καθ ' υμάς παροικίας. Τάχα
mus crudelibus inimicorum Dei dentibus . Fortasse μεν ούν , διά το παρ' ημίν πλεονάσαι την αμαρτίαν ,
etiam , quod et verisimilitus est , quoniam Evan- πρώτου παρεδόθημεν εις κατάβρωσιν τοίς ωμοφάγους
gelium regni , capto a nostris locis initio , in om οδούσι των εχθρών του Θεού (59) : τάχα δε , ο και
nem pervenit terrarum orbem , idcirco communis μάλλόν εστιν είκάσαι , ότι , επειδή το Ευαγγέλιον της
animarum nostrarum hostis perficere conatur, ut βασιλείας , από των ημετέρων τόπων αρξάμενον , εις
defectionis semina , sumpto ab iisdem locis ini πάσαν εξήλθε την οικουμένην · διά τούτο ο κοινός
tio , in totum terrarum orbem diffundantur. Qui των ψυχών ημών εχθρός, τα της αποστασίας σπέρ
bus enim affulsit illuminatio cognitionis Chrisli so, ματα, από των αυτών τόπων την αρχήν λαβόντα ,
ad eos ut veniant eliam impietatis tenebræ , ma εις πάσαν οικουμένην διαδοθήναι φιλονεικεί . Εφ' ους
chinatur . γάρ έλαμψεν ο φωτισμός της γνώσεως του Χριστού ,
επί τούτους ελθείν και το της ασεβείας σκότος
επινοεί.
4. Vestras igitur existimale amictiones nostras , 4. Υμέτερα ούν λογίσασθε τα πάθη ήμών , ως
ut veri discipuli Domini. Νοιι le pecuniis , non ο γνήσιοι μαθηταί του Κυρίου . Ούχ υπέρ χρημάτων ,
375 de gloria , non de ulla alia ex rebus tempo ουχ υπέρ δόξης , ουχ υπέρ άλλου τινός των προσ
rariis bellum sustinemus : sed de communi hære
καίρων καταπολεμούμεθα (60) · αλλ' υπέρ του κοινού
ditate , patrio thesauro sana fidei stainus decer- κτήματος , του πατρικού θησαυρού της υγιεινούσης
tantes . Dolorem nostrum dolete , o vos fratrum πίστεως , εστήκαμεν αγωνιζόμενοι. Συναλγήσατε
amantes , quoniam occlusa sunt apud nos piorum ημίν , ώ φιλάδελφοι, ότι αποκέκλεισται μεν παρ' ημίν
ora , aperta vero omnis audas el blasphema lingua των ευσεβούντων τα στόματα , ήνοικται (61 ) δε πάσο
loquentium adversus Deum iniquitatem " . Colum θρασεία και βλάσφημος γλώσσα των λαλούντων κατά
næ et fulcrum veritatis in dispersione ; nos vero , του Θεού αδικίαν . Οι στύλοι και το εδραίωμα της
qui ob tenuitatem contempti fuimus , loquendi αληθείας εν διασπορά ημείς δε , οι διά σμικρό
destituimur libertate . Decertate pro populis , nec τητα (62) παρoφθέντες , απαρρησίαστοι . 'Αγωνιάσατε
spectate modo vestrum statum , videlicet quod υπέρ των λαών και μη το καθ ' εαυτούς σκοπείτε
in portibus tranquillis statis , Dei gratia omnino a μόνον , ότι εν λιμέσιν ευδίοις ορμίζεσθε, της του Θεού
burbine malorum ventorum vos protegente. Sed χάριτος πάσαν υμίν σκέπην χαρισαμένης (63 ) απ '
manum etiam Ecclesiis tempestate exagitatis por της ζάλης των πνευμάτων της πονηρίας. Αλλά και
rigite , nequando dereliela , penitus fidei naufra- D ταις χειμαζομέναις των Εκκλησιών χείρα ορέξατε
89 Rom . viii , 18 . 90 1 Cor . IV , 6. 91 Psal . LXXIV , 6.

(57 ) Δυσωπήσητε . Ιta sex mss . Editi δυσωπήσετε .
(58 ) Βαδίζουσα , επειδάν καταναλώση. Ιta oclo
mss., nisi quod in nonnullis recentioribus legitur
βαδίσασα . Ediki βαδίζουσα , επειδάν καταλάβοι και
καταναλώσει .
(59 ) Εις κατάβρωσιν τοίς ... του Θεού . Ιta tres
vetustissimi codices . Editi εις κατάβρωμα τους...
του Χριστού . Paulo post quinque codices non anti
quissimi αποστασίας δήματα .
(60) Καταπολεμούμεθα . Quinque codices recen
tiores πολεμούμεθα . Sic etiam habent editiones Ηa
ganoensis et Frobenianæ. Ibidem editi Ú TEÈO toŨ
κοινού θησαυρού του πατρικού κτήματος . Codices
miss. omnes ut in lextu . Iu codice Vaticano legitur
πνευματικού κτήματος.
(61 ) " Ην οικται . ta tres vetustissimi codices .
Editi ήνοίγη.
(62) Οι διά σμικρότητα . His ex verbis concludit
Combelisius hanc epistolam a solo Basilio scriptam
non fuisse. Id enim, inquit, in sua Basilius persona,
idque solius , non facile dicat , tanlæ sedis antistes ,
ipseque sic clarus. Nulla ratione nititur eruditi viri
observatio. Ut omitlam loca pene innumerabilia , in
quibus de se ipso Basilius demississime loquitur ;
certe in epistola 225 contemplum se ſuisse dicit a
judicibus, qui furorem suum in Gregoriuin Nysse
num verterant.
(63) Χαρισαμένης. Ιta tres vetustissimi codices
cum uno ex Regiis Editi χαριζομένης.
909 EPISTOLARUM CLASSIS II . EPIST . CCXLIII . 910

μήποτε , εγκαταλειφθεισαι , παντελώς υπομείνωσι της Agium perpetiantur. Ingemiseite nostra causa , quia
πίστεως το ναυάγιον. Στενάξατε εφ' ημίν , ότι ο Unigenitus blasphemalur, nec est qui contradical.
Μονογενής βλασφημείται , και ο αντιλέγων ουκ έστι . Spiritus sanctus rejicitur, et qui redarguere po
Το Πνεύμα το άγιον άθετείται , και η δυνάμενος test , fugatur . Multitudo obtinuit deorum , Magnus
ελέγχειν αποδιώκεται . Πολυθεΐα κεκράτηκε . Μέγας Deus apud illos et parvus . Filius non naturæ no
Θέος παρ' αυτούς και μικρός . Υιός (64) ουχί φύσεως men , sed dignitatis alicujus appellatio esse ; Spi
όνομα , αλλά τιμής τινος είναι προσηγορία νενομι ritus sanclus non complere Trinitalem sanctam ;
σται » το Πνεύμα το άγιον ού συμπληρωτικών είναι neque particeps esse divinæ ac beatæ naturæ , sed
της αγίας Τριάδος , ουδέ κοινωνών της θείας και μα una aliqua ex rebus creatis , temere et forluito
καρίας φύσεως, αλλ' έν τι τών έκ της κτίσεως , εική , Patri et Filio adjectus existimatur. Quis dabit ca
και ώς έτυχε , Πατρί και Υιώ προσερρίφθαι . Τις piti meo αφuam , el palpebris meis fontenm lacryma
δώσει τη κεφαλή μου ύδωρ , και τοίς οφθαλ rum " ? et diebus multis populum deflebo pravis istis
μοίς (65 ) μου πηγήν δακρύων ; και κλαύσομαι τον doctrinis ad exitiuin impulsum . Seducuntur sim
λαόν ημέρας πολλάς , τον ταϊς πονηραϊς ταύταις δι pliciorum aures , jamque assuelæ sunt hæreticæ
δασκαλίαις προς την απώλειαν συνωθούμενον . Παρα- impietati . Enutriuntur Ecclesiae infantes in do
σύρονται των ακεραιοτέρων αι ακοαι · εις συνήθειαν Β ctrinis impiis . Quid enim facient ? Baptismata apud
λοιπόν ήλθον της αιρετικής δυσσεβείας . Συνεκτρέ- illos , deductiones proficiscentium , visitationes
φεται τα νήπια της Εκκλησίας τους λόγους της ασε ægrotantium , consolationes merentium , adju
6είας. Τί γάρ και ποιήσουσι; Βαπτίσματα παρ' εκεί menta omnis generis, mysteriorum communiones :
νοις (66) , προπομπαι των εξοδευόντων , επισκέψεις que omnia , per eos administrata , populis vincu
των ασθενούντων , παρακλήσεις( 67) των λυπoυμένων , lum sunt concordiæ cum eis ineundæ ; adeo ut in
βοήθειαι των καταπονουμένων , αντιλήψεις παντο tra breve tempus, etianisi qua libertas detur , nulla
δαπαι , μυστηρίων κοινωνίαι · & πάντα , δι' εκείνων jam spes sit futura homines diuturna deceptione
επιτελούμενα , σύνδεσμος γίνεται τους λαούς της προς detentos , iterum ad veritatis agnitionem revocatum
αυτούς ομονοίας· ώστε , μικρού χρόνου προελθόντος , iri .
μηδ' ει γένοιτό τις άδεια , ελπίδα λοιπόν είναι τους υπό της χρονίας απάτης κατασχεθέντας , πάλιν προς
την επίγνωσιν της αληθείας ανακληθήναι .
5. Τούτων ένεκεν πολλούς ημάς έχρήν συνδραμείν 5. His de causis plures ex nobis oportebat ad ve
προς την υμετέραν σεμνότητα , και έκαστον των stram dignitatem accurrere , et unumquemque 37 €
εαυτού πραγμάτων εξηγητήν γενέσθαι. Νύν δε και C rerum suarunm narratorem fieri. Nunc vero et hoι
αυτό τούτο δείγμα γενέσθω υμίν της κακοπαθείας , ipsum vobis indicio sit illius in qua degimus alli
έν ή διάγομεν, ότι ουδ ' αποδημίας εσμέν κύριοι . Εί clionis , quod ne facultas quidem nobis est itineris
γάρ τις και προς το βραχύτατον της Εκκλησίας suscipiendi . Εtenim si quis vel brevissimo tempore
εαυτού (68) αποσταίη , εκδότους αφήσει τους λαούς τους a sua Ecclesia abfuerit, traditos relinquet populos
εφεδρεύουσιν. 'Αλλά τη του Θεού χάριτι ένα από insidiantibus. Sed , Dei gratia , unum misimus vics

99 Jerem . IX ,

(64) riós. Editi præmillunt articulum , qui deest mirum non fuisset sub hæretico imperatore, sed
in tribus vetustissimis codicibus . etiam eos ecclesiastica munia ita sibi arrogasse , ut
(65) Τσίς οφθαλμοίς . Sic tres vetustissini Co Catholicos excluderent. Non alio consilio Ariani
dices . Editi τοίς βλεφάροις . presbyleros Antiochenos , ut discimus ex canone 17
( 66) Παρ' εκείνοις . Ηic etiam sequimur tres ve Basilii , jurare coegerunt, se nunquam sacerdotio
Iustissimos codices. Editi παρ' εκείνων. Sequentia publice perfuncturos. Quineliam ambitionem suam
verba sic interpretaretur Combelisius : excedentium ad alias Ecclesias extendebant. Nam Eustathius,
pompæ funebres, deducta funera . Si cui magis arri- qui eorum ingenium noverat, hac arte eorum capla
deat bæc interpretatio, libera dalur optio eligendi. D vit benevolentiam : advocavit eos in Ecclesiam
Sed cum Basilius hoc loco recenseat præcipuos suam , concionati sunt summa cum potestate, tra
Arianorum aditus ad errorem insinuandum , multo ditus est eis populus , traditum altare, ac totam
aptior videtur hunc ad usum fuisse proficiscentium regionem peragrarunt , ubique episcopalem hono
deductio , quam pompæ funebres . Supra observa rem et observationem habentes , ut perspicitur ex
vimus morem fuisse, ut si quis episcopus ad con epistolis 244 et 251 .
cilium aut ad celebritatem aliquam vocarelur, mit ( 68) Εαυτού . Sic codices plerique mss . pro eo
Leretur qui eum deduceret. Unde Basilius hoc offi quod erat in editis αυτού . Non sine causa Orien
cium in se advocando prætermissum a Theodoro et tales hac excusatione utebantur, Metuendi enim
Meletio querilur in epist . 98. Negat se adfuturum locus erat, ne Occidentales suboffenderentur, si
in epist. 58, nisi , ut par est , advocetur. Eustatbii episcopi non venirent. Anno 371 , cum Orientales
clerici Arianos per totam diæcesim perhonorifice diaconum misissent, diaconum pariter miserunt
deduxerunt, epist. 251. Occidentales. Anno 372 nemo missus ab Orientali
( 67) Παρακλήσεις. Ιn pluribus mss. recentiori bus , sed per litteras suppliciter petierunt, ut plures
bus legitur παράκλησις el βοήθεια. Paulo post editi episcopi ad ferendum Orienti auxilium mitieren .
άπαντα . Harl . , Coisl. primus et plures alii ut in tur. Ai nullam prorsus responsionem impetrarunt :
textu . Quæ autem hic recensentur a Basilio, ma imo rediens Róma Evagrius presbyter nuntiavit
gna ex parte officia sunt episcoporum el presbyte Basilio, ipsius scripta Romanis displicuisse, ac vis
rorum . Indicant autem hæc verba non solum Aria ros autoritale prædilos Romam esse millendos .
nos ad has dignitates evehi solitos esse , quod sane
911 S. BASILII MAGNI 912

multorum, religiosissimum et dilectissimum fratrem A εστείλαμεν άντί πολλών, τον ευλαβέστατον και αγα
nostrum Dorotheum compresbyterum : qui et πητον αδελφόν ημών Δωρόθεον (69) τον συμπρεσβύτε
quæcunque effugerunt litteras nostras sua ipsius ρον · ός και όσα διαπέφευγεν ημών τα γράμματα
narratione potest supplere, cum omnia seculus sit τη παρ' εαυτού διηγήσει δυνατός έστιν αναπληρώ
accurate, et defensor sit rectæ fidei . Hunc susci σαι, παρηκολουθηκώς πάσι μετά ακριβείας , και ζη .
pientes in pace , celeriter diniiltite , bonum nobis λωτής υπάρχων της ορθής πίστεως . “ Ον προσδεξά
nuntium aferentem studii vestri ad fratres adju μενοι εν ειρήνη δια ταχέων ημίν (70) αποπέμψατε ,
vandos . αγαθά ήμίν ευαγγέλια φέροντα της σπουδής υμών ,
ήν έχετε προς το αντιλαμβάνεσθαι της αδελφότητος .

EPISTOLA CCXLIV . ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΣΜΑ'.

Cum Patropnilusmiraretur disruptam inter Basilium et Eustathium amicitiam, ac Busilium reprehendere videretur,
exponit ei Basiliusomnes ab origine dissensionis causas elmodos. Declarat sibi in exigenda abEustathio fidei formula
propositum aliud nihil fuisse, nisi ut a se et ab ipso Eustathio calumnias propulsaret. Narrat quomodo Eusiarhii et
Theophili agendi ratione afflictus, lilleras acceperit ab Eustathio, que communionem Busilio renuntiabant, eo quod
scripsissel ad Apolinarium, et cum Diodoro presbytero communicarei. His lilleris allonilum el slupentem Basiliun aliæ
exceperunt, quae erant ad Dazizam scripla, el Basilio perfidiam el corruptionem Ecclesiarum exprobrabant, in primis
vero quod ex dolo el insidiis formulam proposuissel. Testem conscientiæ suæ Deum invocat Basilius, sed mirari se dicit,
cur Euslathius tantopere exarserit ob ejusmodi formulam , quæ ipsius manu subscripla Romæ asservabatur, quamque
ipse synodo Tyanensi obtulerat. Sed hanc fidem damnai nunc Eustathius, eamdemque in actionibus inconsloniiam de
clarui. Nam qui a quingentis episcopis damnutus, acquiescere noluerat, sed eos episcopos non esse contendebat, muinc
aperle conjungitur cumiis, quos illi ordinaveruni.Quali vita etmoribus sint ejusmodi homines,taceremarull Basilius:
sed narrui quid sibi postmorbum gravissimum anno prælerilo in mentem venerit de hominum inconstantia. Quo in ge
nere nemini Eustathium cedere aii, idque probat ex variis illius parlium mulationibus, el ex variis formulis, quibus
subscripsit. Postremo rogal Patrophilum ul ad se scrival, utrum idem erga se permanere velit, an ex congressi cum
Eustathio mutalus sit.
Palrophilo , Ægeensis Ecclesiæ episcopo . Β Πατρoφίλω , επισκόπο της εν Αιγγεαϊς (71 ) Εκ
κλησίας.
1. Legi litteras tuas, quas per fratrem nostrum 1. Ενέτυχόν σου τοίς γράμμασιν, και διά του αδελ .
Strategium compresbyterum misisti , et legi liben φού ημών Στρατηγίου του συμπρεσβυτέρου απ
ler . Quidni enim libenter legerem , et a viro pru έστειλας , και ενέτυχον ηδέως . Πώς γάρ ουκ έμελλον ,
dente scriptas , el a corde , quod dilectionem erga και παρά ανδρός συνετού γεγραμμένους , και παρά
omnes ex Domini præceplo edoctum est servare ? καρδίας την προς πάντας αγάπην έκ της εντολής
Et fere cognovi cur præterito tempore silueris. του Κυρίου κατορθoύν δεδιδαγμένης ; Και σχεδόν
Hærenti enim similis eras et stupenti, quud Basilius εγνώρισα της εν τω παρελθόντι χρόνω σιωπής την
ille, qui cuidam a puero taliter inserviit , qui talibus αιτίαν. 'Απορoύντι γάρ εώκεις και εκθαμβουμένω,
quibusdam temporibus hæc et illa fecit, qui bellum ει Βασίλειος εκείνος , ο τοιώσδε δουλεύσας έκ παιδός
'cum innumeris aliis unius colendi causa suscepit , το δεϊνι , ο τάδε ποιήσας επί των καιρών τώνδε
is nunc alius ex alio factus sit , et bellum pro cha και τάδε, και τον προς τους μυρίους πόλεμον της προς
ritate præ se ferat, et quæcunque alia scripsisti, τον ένα θεραπείας ένεκεν καταδεξάμενος · ούτος νυν
satis animi stuporem in hac rerum preter opinio- έτερος γέγονεν εξ ετέρου , και πόλεμον αντί της αγά
nem mutatione demonstrans . 377 Quod si me ali- C της ανήρηται, και όσα άλλα επέστειλας , ικανώς της
quantum etiam perstrinxisti , id ægre non tuli. Non ψυχής την έκπληξιν εν τη παραλόγω των πρα
enim ita sum indocilis , ut amicas objurgationes γμάτων μεταβολή ένδεικνύμενος . Και εί τι ημών
fratrum moleste feram . Tantum enim abest , ut iis και καθήψω (72 ) , ουκ εδεξάμην τούτο δυσκόλως . Ού
quæ scripsisti , fuerim offensus, ut fere etiam mihi γάρ ούτως ειμι ανουθέτητος , ώς πρός τάς αγαπητι
risum moverint, quod cum tot ac tanta sint , quæ κάς επιπλήξεις των αδελφών δυσχεραίνειν. Τοσού
nobis videbantur mutuanı amicitiam antea firmare, τον γάρ απέχω τοις έπεσταλμένοις άχθεσθαι, ώστε
ipse ob exilia , quæ usque ad te pervenerunt , in μικρού και εγέλασα επ' αυτούς εί , τοσούτων όντων
tantum le scriberes sluporem incidisse . Itaque et και τηλικούτων , & ημίν έδόκει την προς αλλήλους
tibi idem , quod multis usu venit, qui omisso natu φιλίαν πρότερον βεβαιούν , αυτός επί μικρούς τους
re rerum examine , hominibus, de quibus agitur, μέχρι σου φθάσασι τηλικαύτην έγραψας ( 75) την
*
Alias LXXXII. Scripla anno 376. inissos fuisse patet ex his ejusdem epistolæ verbis ,
(69) Δωρόθεον . Missus etiam cum Dorotheo pre ut ipsi illi narrabunt. Similiter Cyprianus in epist.
sbyter Sanctissimus, ut palet ex epist . 253 et se 43 solum Mettium subdiaconum nominat, quamvis
quentibus. Quinetiam in epist . 263 gratias agunt ei socium adjunxisset Nicephorum acolythuin : et in
Occidentalibus Orientales ob litteras per compre epist. 46, quæ est S. Cornelii, de solo Nicepioro
sbyteros missas. Mirum autem videri' non debet, D fit mentio, ac prætermittitur Mettius.
quod solus Dorotheus nominetur . Sæpe enim in (70 ) 'Huir . Hanc vocem addidimus ex tribus ve
ejusmodi litteris solus ille nominatur,qui præci tustissimis codicibus .
puas commissi muneris partes sustinebat. Sic in (71) 'Er Aireais. Sic legitur in sex veteribus
epist. 220 solus Acacius , in epist . 264 solus Domni libris. Editi habent της εν Αγαϊς. Vox Εκκλησίας
nus commemorantur , quamvis utrique comites ad addita ex codicibus Harl . , Med. et Coisl . primo
junctos fuisse paieat, Acacio quideni ex epist . 220, (72) Kal naonyw . Deest voçula in Coisl. secundo.
Domnino autem ex 267. Initio epist. 48 unum epi (73) "Έγραψας . Ιta tres vetustissim codices .
stolæ bajuium memoral Basilius, sed tamen plures
Ed it i έγραφες
913 EPISTOLARUM CLASSIS II . EPIST . CCXLIV . 914
έκπληξιν πεπονθέναι . "Αρ' ούν και συ το των πολ- A attendunt, fiuntque non veritatis inquisitores, sed
λών πέπονθας , οί , καταλιπόντες των πραγμάτων differentiae personarum estimatores , obliti admoni
εξετάζειν την φύσιν , τούς ανθρώπους προσέχουσι, tionis illius , Cognoscere personam in judicio non est
περί ών οι λόγοι , και γίνονται ουχί της αληθείας bonum 98 .
εξετασται , αλλά της διαφοράς των προσώπων δοκιμασται , επιλαθόμενοι της παραινέσεως , ότι Επι
γινώσκειν πρόσωπον εν κρίσει ( 74) , oύ καλόν .
2. Πλήν αλλ ' επειδή Θεός πρόσωπον εν κρίσει αν 2. Sed quia Deus personam in hominis judicio
θρώπου ου λαμβάνει , ήν προς το μέγα δικαστήριον non accipit , quam mihi apud magnum tribunal de
απολογίαν παρεσκεύασα, ταύτην και σοι γνωρίσαι ſensionem paravi , eam et tibi notam facere non re
ου παραιτήσομαι . " Οτι ουδέν παρ' ημών το εξ αρ cusabo . Nimirum nulla a nobis ab initio neque
χής , ούτε (μικρόν ούτε μείζον γέγονε της διαστάσεως parva neque major orta est dissidii causa : sed ho
αίτιον · αλλ' άνθρωποι μισούντες ήμάς , δι' ας ίσασιν mines nobis non amici , ob quas ipsi sciunt causas
προφάσεις (75) αυτοί (ού γάρ έμε χρή λέγειν περί αυ- (non enim opus est me quidquam de his dicere) ,
των ουδέν) , συνεχείς έποιούντο τάς διαβολάς . Και continuas mihi calumnias struxerunt. Ac illas qui
άπαξ μεν ταύτας και δις απεδυσάμεθα · ώς δε απέ- B dem repulismus semel atque iterum : sed cum finem
ραντον ήν το πράγμα, και ουδέν όφελος της συν illi non ſacerent, nec quidquam prodesset continua
εχούς απολογίας, ήμών μέν μακράν απωκισμένων , defensio , proptereaquod , nobis procul dissilis ,
των δε ψευδολόγων εγγύθεν εχόντων ταϊς καθ ' ημών mendacii auctores cominus poterant suis contra
τιτρώσκειν διαβολαίς καρδίαν ευκαταγώνιστον , και nos vulnerare calumniis cor facile superabile, nec
ου δεδιδαγμένην την ετέραν των άκρών ακεραίαν edoctum aurem alteram absenti integram servare ;
φυλάττειν τω μή παρόντι • των Νικοπολιτών απαι Nicopolitanis aliqua fidei indicia ad persuadendum
τούντων τινά πληροφορίας πίστεως (και πάντως ουδε apla exposcentibus (quod ne vos quidem prorsus
υμείς ήγνοήσατε ) , έδοξεν ημίν την διακονίαν του ignorastis), nobis visum est scripti ministerium sus
γράμματος υποδέξασθαι . Έλογισάμεθα γαρ δύο κατ cipere. Putavi enim me duo perfecturum una et
ορθώσειν εν ταυτώ τούς τε Νικοπολίτας πείσειν eadem opera ; et Nicopolitanis persuasurum , ne
μή κακώς φρονείν περί του ανδρός, και των διαβαλ male de viro sentirent, et calumniatorum nostro
λόντων ημάς εμφράξειν τα στόματα, της κατά την rum ora obturaturum , fidei consensu calumnias
πίστιν συμφωνίας τας εκατέρωθεν συκοφαντίας απο utrinque excludente. Ac fides quidem conscripta
κλειούσης . Και δή και συγγέγραπτο μεν η πίστις , est, et a nobis allata : subscripta est etiam. Post
προσηνέχθη δε παρ' ημών» υπεγράφη δέ . Ως C quam subscripta , Iocus designatus est alterius
υπεγράφη ( 76 ) , και χωρίον υπεδείχθη συνόδου δευ conventus , et lempus aliud constitutum , ut et fra
τέρας , και καιρός έτερος · ώστε και τους κατά την tres nostri , qui in parecia sunt, convenientes, con
παροικίαν αδελφούς ημών συνελθόντας ενωθήναι αλ- jungerentur inter se , et genuina ac,sincera deinceps
λήλοις, και γνησίαν και άδολον του λοιπού είναι την foret communio . Itaque nos quidem advenimus
κοινωνίαν . Ημείς μεν ούν απαντήσαμεν κατά την prastituto tempore , et qui mecum conjuncti erant
προθεσμίαν, και οι συν ημίν αδελφοί οι μεν παρήσαν, fratres , partim aderant, partim confluebant, læti
οι δε επέρρεoν, φαιδροι πάντες και πρόθυμοι , ως omnes atque alacres , ut ad pacem currentes : litte
επί ειρήνην τρέχοντες και γράμματα παρ' ημών, ræ etiam a nobis ac cursores , qui nos adesse signi
και ημεροδρόμου σημαίνοντες , ότι πάρεσμεν · και ficarent, siquidem noster erat ille locus ad eos qui
γαρ ημέτερον ήν το χωρίον το αποδεδειγμένον εις concurrebant excipiendos designatus . Sed cum ex
υποδοχής των συντρεχόντων. Ως δε εκ του ετέρου altera parie nemo adesset, aut præcurrens , aut
μέρους ουδείς ήν , ούτε προτρέχων , ούτε ευαγγελι- nuntians adventum eorum qui exspectabantur ; qui
ζόμενος την παρουσίας των προσδοκωμένων : οι δε autem a nobis missi erant, cum rediisseny multam
παρ' ημών αποσταλέντες επανήλθον κατήφειαν πολ eorum qui illic sunt tristitiam ac murmurationem
D
λήν και γογγυσμ ών των εκεί διηγούμ ενοι , ώς καινής enarran tes , quasi nova fides a nobis promulgala
πίστεως παρ' ημών καταγγελθείσης και ελέγοντο esset, hique statuisse dicerentur , se certe suo epi
διορίζεσθαι , ή μήν μη επιτρέψειν τώ επισκόπω αυτών scopo ad nos proficiscendi copiam facturos non
προς ημάς διαβηναι • ήλθε δε τις και γράμμα φέρων esse ; cumque venisset quidam afferens nobis 378
ημίν αφωσιωμένον , και ουδεμίαν έχον μνήμην των epistolam perfunctorie scriptam , et quæ nullam
εξ αρχής συγκειμένων και ο πάσης δε μου αιδούς eorum de quibus ab initio convenerat , mentionem
και τιμής άξιος αδελφός Θεόφιλος , ένα των αυτώ habebat ; et cum omni mihi reverentia et honore
συνόντων αποστείλας , εδήλωσέ τινα, και ενόμισε και dignus frater Theophilus uno ex his qui cum eo
αυτό επιβάλλ οντα είναι ειπείν , και ήμίν ακούσαι sunt missi , nonnulla declarasset , quæ nec sibi
90 Deut. 1 , 17 ; Proν. ΧVΙΙΙ , 5.
( 74) 'Εν κρίσει . Ηec desunt in quinque nostris tuste editiones ut in textu.
codicibus, leguntur in Coisl . primo. ( 76) Ώς υπεγράφη. Editi his vocibus praemittunt
(73)Προφάσεις . Ιta septem omnes nostri coli xal, quæ conjunciin deest in sex mss. et editione
ces . Editi αιτίας. Paulo post editio Parisiensis Hagan . et Basil. prima . Ibidem editi & Trebelyon.
απεκδυσάμεθα. Coisl . uterque, Harl. et Μed . et ve Tres vetustissimi codices ut in textu .
 Θ13 S. BASILII MAGNI 916

indecora dictu et nobis auditu congruentia esse A πρέποντα . Επιστεϊλαι γάρ ουκ ήξίωσεν, ου τον και
ducebat. Scribere enim non dignatus est , non tam των γραμμάτων ελεγχον υφορώμενος τοσούτον , όσον
metuens ne ex litteris argueretur , quam sollicitus φροντίζων του μή εις ανάγκην ελθείν προσειπείν ημάς
ne nos necesse haberet lil episcopos salutare ; sed ως επισκόπους : πλήν γε δή , ότι σφοδρά ήν τα ρή
certe verba erant vehementia , et es pectore fer ματα , και από καρδίας έκθερμανθείσης εξενεχθέντα.
vente prolata . In his discessimus , pudore affecti , Επί τούτοις διελύθημεν κατησχυμμένοι , και συμ
concidentesque animo , nec habentes quod interro πεπτωκότες τη γνώμη , ουκ έχοντες και τι τοις έρω
gantibus responderemus . Interim non mullum tem τωσιν αποκρινούμεθα . Χρόνος δε ου πολύς εν τω
pus , et iter in Ciliciam : inde reditus , ac statim μέσω , και αποδημία μέχρι Κιλίκων κακείθεν επάν
litteræ communionem nobis renuntiantes . οδος , και γράμματα ευθύς, απαγόρευσιν έχοντα της
προς ημάς κοινωνίας ,
3. Ruptæ autem communionis causa , quod Apo 3. Η δε αιτία της απορρήξεως , ότι 'Απολιναρίω,
linario, aiebat , scripsissenius, et quod compresby- φησίν, έπεστείλαμεν, και τον συμπρεσβύτερον ημών
terum nostrum Diodorum haberemus communica Διόδωρον έχομεν κοινωνικόν ( 77) . Εγώ δε 'Απολινά
torem . Ego autem Apolinarium quidem nunquam ριον μέν εχθρόν ουδέποτε ήγησάμην , αλλ' έστιν εφ'
inimicum duxi , imo non desunt ob quæ etiam re B οίς και αιδούμαι τον άνδρα ου μήν ούτως εμαυτόν
verear virum : sed tamen non ita me homini con το ανθρώπω συνήψα , ώστε τα εκείνου εγκλήματα
junxi , ut illius crimina ipse suscipiam , cum certe αυτός υποδέχεσθαι · όπου γε έχω τινά και αυτός έγ
et ipse nonnulla habeam , quæ in illo reprehendam , καλείν αυτώ, έντυχών τισι των συνταγμάτων αυτού .
lcctis illius libris nonnullis . Non tamen de Spiritu Ου μην περί του Πνεύματος του αγίου ή αιτήσας
sancto aut librum me ab eo petere memini , aut αυτόν οίδα βιβλίον , η αποσταλεν υποδεξάμενος . Αλλά
missum accipere . Sed copiosissimum illum audio πολυφωνότατον μεν αυτόν ακούω πάντων συγγρα
omnium scriptoruin exstitisse : legi autem perpauca φέων γεγενήσθαι · ολίγοις δε εντετύχηκα των συντα
ex illius scriptis , neque enim mihi otium est lalia γμάτων (78 ) αυτού · ουδέ γάρ σχολή μοι εστι τα
scrutandi ; ac præterea difficilis quidam sum ac mo τοιαύτα διερευνάσθαι , και άμα δυσχερής τις ειμι προς
rosus ad recentiora admittenda ; quippe cum mihi την των νεωτέρων παραδοχήν, ώ γε το σώμα ουδε τη
per Corpus ne in lectione quidem divinitus inspi- αναγνώσει των θεοπνεύστων Γραφών φιλοπόνως και
ratæ Scripluræ laboriose atque ut par est, perstare καθ' όν δεί τρόπον συγχωρεί παραμένειν . Τί ούν
liceat. Quid hoc igitur ad me , si quis quid scripsit , προς εμέ τούτο, εί τις συνέγραψέ τι μή αρέσκον τω
quod cuidam non placeat ? Quanquam et oportet c δεϊνι ; Καίτοι ει δεί άλλον υπέρ άλλου τας ευθύνας
alium pro alio rationem reddere , is qui me accu υπέχειν , ο εμοί εγκαλών υπέρ 'Απολιναρίου απολο
Sat de Apolinario , respondeat nobis de Ario proprio γείσθω (79 ) ημίν , υπέρ Αρείου του ιδίου διδασκάλου ,
suo magistro , et de Aelio proprio suo discipulo. και υπέρ 'Αετίου του ιδίου αυτού μαθητού. Ημείς
Nos autem neque discipulum ulla in re habuimus , δε ούτε εδιδάχθημέν τι , ούτε έμαθητεύθημεν τω αν
neque magistrum hunc hominem , cujus crimina in δρί, ού τα εγκλήματα ημίν περιτρέπουσι . Διόδω
nos convertunt. Diodorum autem , ut beati Sylvani ρον δε , ως θρέμμα του μακαρίου Σιλουανού , το εξ
alumnum , ab initio suscepimus : nunc vero et di αρχής υπεδεξάμεθα (80) · νύν δε και αγαπώμεν και
ligimus et complectimur ob insitam illi sermonis περιέπομεν διά την προσούσαν αυτό του λόγου χάριν,
gratiam , qua multi ex iis qui illum conveniunt, δι' ής πολλοί των εντυγχανόντων βελτίoυς γίνονται .
meliores fiunt.
4. Propter has litteras , ut decebat , affectus, et 4. Επί τούτοις τοις γράμμασι διατεθείς, ως εικός
ad tam inexspectatam ac subitam mutationem ob- ήν, και εκπλαγείς προς την ούτω παράλογον και
stupescens , ne respondere quidem potui . Constri- αθρόαν μεταβολήν , ουδε αντιφθέγξασθαι ηδυνήθην.
ctum enim erat mihi cor, resoluta lingua , manus Συνδέδετο μεν γάρ μοι ή καρδία , παρείτο δε η γλώσσα,
torpelbat , atque in animi non fortis vitium incidi p νεναρκήκει δε ή χείρ και έπαθον πάθος ψυχής
(dicetur enim quod verum est , sed tamen venia αγεννούς (ειρήσεται γάρ ταληθές , πλήν αλλά συγ
dignum): prope factum est , ut me generis humani γνώμης άξιον): μικρού και εις μισανθρωπίαν έξ
odium caperet, nec ulli mores suspecti mihi non έπεσον , και πάν μοι ήθος ύποπτον ένομίσθη , και μη
essent , crederemque non esse in bominis natura είναι ένα ανθρώπου φύσει ( 81 ) το της αγάπης καλόν :
charitatis bonum ; sed nomen essc speciosum his αλλά ρήμα είναι ευπρόσωπον καλλωπισμόν τινα
qui illud pronuntiant aliquid honoris ferens, non παρέχον τοίς κεχρημένοις, ου μην ενυπάρχειν κατ '
iamen revera inesse hominis cordi hanc affectio αλήθειαν καρδία ανθρώπου την διάθεσιν ταύτην. Εί
aem . Si enim qui videbatur a puero ad 379 sum . γάρ ο δοκών εκ παιδός εις γηρας βαθύ επιμέλειαν
" ( 77) Κοινωνικόν . Ιta sex mss . Editi κοινωνόν. λογησάσθω .
(78) Συνταγμάτων . Ιta tres vetustissimi codices (80 ) Yπεδεξάμεθα . Ιta mss . Sex et vetuste edi
cum pluribus aliis. Editi συγγραμμάτων . Paulo tiones . Parisiensis απεδεξάμεθα .
post editi όν γε το σώμα. Uterque Coisl ., Med . , ( 81) Φύσει . Ιn natura hominis , id est , non este
Harl. et Reg. primus ut in textu. Editio Hagan , et in homine veram et sinceram charitatem . Vide
Basileensis prima ώς γε το σώμα . supra nolas in epist . 23 .
(79) Απολογείσθω . Harl . et Coisl . primus απο
917 EPISTOLARUM CLASSIS II. EPIST . CCXLIV. 918
εαυτου πεποιήσθαι εκ τοιούτων προφάσεων ούτω A mam usque senectam sibi ipsi invigilasse, talibus
ραδίως εξηγριώθη , μηδέν των ημετέρων υπολογισά de causis ila facile efferalus est , ' nullam habens
μεθος, μηδέ τήν εν τω παρελθόντι πείραν της ούτως rerum nostrarum rationem , nec præteriti temporis
ευτελούς διαβολής κυριωτέραν θέμενος · αλλ ' οίόν τις experientiam calumnia adeo vili potiorem ducens :
πώλος αδάμαστος , ούπω φέρειν καλώς τον αναβάτην sed veluti quidam pullus indomitus ascensorem
δεδιδαγμένος , εκ μικράς υποψίας ανεχαίτισε και recte ferre nondum edoctus, ob exiguam suspicio
απεσείσατο , και χαμαι έρριψεν οίς πρότερον επ nem recalcitravit , excussitque et humi projecit eos
ηγάλλετο · τι χρή περί των άλλων υπονοείν , πρός ούς de quibus antea gloriabatur. Quid de aliis suspican
ούτε ημίν τοσαύτα της φιλίας έστιν ενέχυρα , ούτε dum , quibuscum neque nobis tut ac tanta sunt
παρ' αυτών τοιαύτη της των τρόπων επιμελείας amicitia pignora , quique tot ac tanta non dederunt
επίδειξις ; Ταύτα κατ' εμαυτόν ανελίσσων εν τη morum probitatis specimina ? Hæc mecum animo
ψυχή , και συνεχώς στρέφων εν τη καρδία , μάλλον δε cum volverem , ac indesinenter corde versarem ,
αναστρεφόμενος (82 ) υπ' αυτών την καρδίαν , ούτω imo potius cum ab his cor meum versaretur, sic
δακνόντων με και νυσσόντων διά της μνήμης , ουδέν mordentibus me et recordatione pungentibus, nihil
εκείνους απεκρινάμην τοίς γράμμασιν ουχ υπεροψία illis respondi litteris ; non ex contemtu silens ( ne
σιωπή σας ( μή τούτο οιηθής, αδελφέ · ου γάρ ανθρώ- cogites, frater ; non enim apud homines causam
πους απολογούμεθα , αλλά κατενώπιον του Θεού εν dicimus, sed coram Dco in Christo loquimur) , sed
Χριστώ λαλούμεν ) , απορία δε και αμηχανία και το hesitatione as consilii inopia et quod nihil merare
μή έχειν ειπείν τι της λύπης άξιον. dignum dicere possemus.
3. "Εως εν τούτοις ήμεν , επικατέλαβεν ημάς έτερα 5. In his dum versaremur, exceperunt nos lit
γράμματα προς Δαζίζαν (83 ) τινά γεγραμμένα δή- tera aliae , ad Dazizan quenmdam Scriple videli
θεν, τη δε αληθεία πάσιν ανθρώποις έπεσταλμένα , ώς cet, sed revera ad omnes homines missæ , ut de
δηλοί αυτών ή ούτως οξεία διάδοσις , ώς εν ολίγοις clarat earum celerrima distributio , ita ut paucis
ημέραις εν παντί μεν τώ Πόντο κατασπαρήναι και diebus per omnem Pontum dispergerentur, et Ga
την Γαλατίαν επιδραμείν. Φασί δέ τινες , ότι και Jatiam percurrerent. Quinetiam nonnulli dicunt ho
Βιθυνους διεξελθόντες οι των αγαθών τούτων άγγε rum bonorum nuntios etiam peragrata Bithynia
λοι μέχρις αυτού έφθασαν Ελλησπόντου . Τίνα δε usque ad ipsum Hellespontum penetrasse. Qualia
ήν τα καθ' ημών πρός Δαζίζαν έπεσταλμένα , πάν vero fuerint ad Dazizan contra nos scripta , om
τως μέν οίδας. Ου γαρ ούτω σε μακράν της εαυτών nino quidem nosti . Non enim le adeo longe ab
φιλίας τίθενται , ώστε σε μόνον αγέραστος της τιμής amicitia sua removent , ut solum le honore illo non
C
εκείνης καταλιπείν. Ει δε ουκ ήλθεν εις σε τα γράμ donatum reliquerint . Quod si litteræ ad te non per
ματα , αλλ' εγώ σου αποστέλλω (84) . Εν οίς ευρή venerunt, at ego tibi eas mittam . In his hæc no
σεις ημάς κατηγορουμένους , δόλον και ραδιουργίαν, bis affingi crimina videbis, dolum et perfidiam ,
φθοράν Εκκλησιών , και ψυχών απώλειαν , και το corruptionem Ecclesiarum , et animarum perniciem ,
πάντων , ως αυτοί νομίζουσιν, αληθέστερον (85) , ότι et quod omnium , ut ipsi existimant, verissimum
εγκάθετον εκείνην την προβολής της πίστεως έποιη est, quod ex insidiis illam fidei formulam propo
σάμεθα , ου Νικοπολίταις διακονούμενοι, αλλ' αυτοί suerimus, non Nicopolitanis operam navantes, sed
λαβείν δολερώς ομολογίαν επινοήσαντες. Τούτων μεν ipsi eliciende per dolum confessionis consilium in
ούν κριτής Κύριος . Και γάρ τις άν γένοιτο των εν tendentes. Horum quidem judex est Dominus . Quæ
καρδία λογισμών εναργής απόδειξις ; Εκείνο δε αυ nam enim esse possit cogitationum cordis clara
των εθαύμασα, εί , ότι μέν (86) τώ παρ' ημών επιδο demonstratio ? Hoc autem in ipsis sum miratus,
θέντι βιβλία υπέγραψαν, τοσαύτη κέχρηνται διαστά cur ob subscriptum libellum , quem ipsis obtulimus ,
σει, ώστε και όντα και μη όντα εις την των εγκα tanto utantur dissidendi studio , ut et quæ sunt , et
λούντων αυτοίς πληροφορίαν συμφύρειν · ότι δε εν τη quæ non sunt , iis , a quibus accusantur, satisfa
“Ρώμη έγγραφος αυτών ομολογία της εν Νικαία D ciendi causa , commisceant ; illud autem non cogi
πίστεως απόκειται , τούτο ουκ εννοούσιν· ουδε ότι tent, suam fidei Nicænæ confessionem Romæ scri
διά της εαυτών χειρός επέδωκαν τη εν Τυάνοις συν plam servari , seque propria manu obtulisse synodo
όδω το από Ρώμης βιβλίον, και παρ' ημίν κατάκειται, Tyanensi allatuur: Roma libellum , qui apud nos
την αυτήν ταύτην πίστιν έχον. Και της ιδίας εαυτών servalur, eamdem fidem continens. Quin et concio
δημηγορίας επελάθοντο, ήν εις το μέσον καταστάν nis tunc a se habilæ obliti sunt, cum in medium

(82) 'Αναστρεφόμενος. Ιta tres vetustissimi co
dices cum aliis duobus. Editi στρεφόμενος . Paulo
post editi αμυσσόντων, dilacerantibus. Coisl. primi
et Harl . scriptura multo aptior et sanior, quam in
contextum adscivimus.
(83) Δαζίζαν . In epistola ad Olympium, que est
131 , legitur Δαζίναν, exceptis codicibus Μed . et
Val. qui habent AeElvav, et Harlæano, qui sic etiam
habuit prima manu . Utra lectio potior habenda sit,
non facile staluam . Sed tamen quia omnes codices
in hac epistola consentiunt, etiam ii qui in priore
habebant Δεξίναν, malim hunc hominem Dazizan
vocare.
(84) Αποστέλλω. Reg . secundus et Coisl . se
cundus αποστελω .
( 85) Αληθέστερον . Med ., Coisl . secundus et Re
gius secundus αληθέστατον .
(86) Εί, ότι μέν. Ιta tres vetustissimi codices
cum duobus aliis , et editiones flaganoensis el
prima Basileensis . Habent alie εί , ότε μέν .
 919 S. BASILII MAGNI 920
proleuntes fraudem deplorarunt, qua decepti , tomo Α τες τότε , οδύροντο μεν την απάτην, δι' ής υπήχθη
ab Eudoxii faciione composito consenserant ; unde σαν συνθέσθαι τω τόμο τω παρά του συστήματος
el hanc invenerunt errati illius purgandi rationem , Ευδοξίου συντεταγμένω " διότι ταύτην επενόησαν
ut Romam profecti, inde fidem Palrum acciperent, του σφάλματος εκείνου απολογίαν, το, απελθόντας εις
ita ut quod 380 Ecclesiis detrimenti intulerant Ρώμην , εκείθεν λαβείν τήν τών Πατέρων πίστιν :
malo approbando, id meliore introducendo emen ίνα , ήν εποίησαν βλάβην ταις Εκκλησίαις τη προς
darent. At qui itinera longissima pro fide susti το κακόν συνθήκη , ταύτην επανορθώσωνται τη επ
nuerunt , et sapientem illam concionem habuerunt , εισαγωγή του βελτίoνος. 'Αλλ ' οι τάς μακροτάτας απο
nunc nobis conviciantur, ut dolose ambulantibus δημίας υπέρ της πίστεως υποστάντες , και τα σοφά
et sub dilectionis specie ea quæ insidiatorum sunt , ταύτα δημηγορήσαντες, νύν λοιδορούνται ημάς , ως
facientibus. Patet autem etiam ex iis , quæ nunc δολίως πορευομένους , και εν σχήματι αγάπης τα των
circumferuntur, condemnatam ab illis esse fidem επιβουλευόντων ποιoύντας . Δηλοι δε και τα νύν περι
Nicænam . Viderunt eniin Cyzicum , et cum alia fide φερόμενα κατεγνωκέναι αυτούς της εν Νικαία πι
reversi sunt . στεως . Eίδον γάρ Κύζικος , και μετ' άλλης πίστεως
επανήλθον.
6. Sed quid in verbis inconstantiam dico , cum 6. Και τι το εν τοίς ρήμασιν ευμετάθετον λέγω ,
multo majora ex ipsis rebus gestis habeam illorum πολλώ μείζονας εξ αυτών των πραγμάτων της επί
in contraria mutationis argumenta ? Qui enim quin τα εναντία περιτροπής έχων τας αποδείξεις (87) ;
gentorum episcoporum sententiæ contra ipsos latæ Οι γάρ πεντακοσίων επισκόπων δόγματι κατ ' αυτών
non cesserunt , neque a gubernaculis Ecclesiarum εξενεχθέντι μή είξαντες , μηδέ καταδεξάμενοι της
discedere voluerunt, quamvis tot episcopi in eo οικονομίας των Εκκλησιών αποστήναι, τοσούτων είς
rum depositionis sententia conspirassent , propter- την της καθαιρέσεως αυτών γνώμην συμφωνησαν
των, διότι , φησίν, ουκ ήσαν Πνεύματος αγίου μέτ
ea , inquit, quod Spiritus sancti participes non erant ,
οχοι , ουδέ Θεού ( 88) χάριτι τάς Εκκλησίας οικονο
nec Dei gratia Ecclesias gubernabant , sed humana
potentia ac inanis gloriæ cupiditate principalus ra μούντες, αλλ' ανθρωπίνη δυναστεία και επιθυμία
puerant : hi nunc eos qui ab illis ordinati sunt, ut δόξης κενής τάς προστασίας αρπάσαντες · ούτοι νύν
episcopos suscipiunt . Quos meo nomine roges ve τους παρ' εκείνων χειροτονηθέντας ως επισκόπους
lim , etiamsi homines omnes contemnant , quasi δέχονται . Ούς ερώτησαν αντ' εμού , ει και των ανθρώ
neque oculos habeant, neque aures , neque cor πων πάντων καταφρονούσιν , ώς ούτ ' οφθαλμούς
sensu præditum , ut intelligere possint eorum quæ C εχόντων , ούτ ' ώτα , ούτε καρδίαν αισθητικής , όσον
fiunt repugnantiam ; roges, inquam , saltem in γούν δύνασθαι συνιδείν των γενομένων (89) το αν
corde suo quidnam habeant sententiæ ? Quomodo ακόλουθον , εν τη εαυτών καρδία τίνα διάνοιαν έχουσι ,
Πώς δύνανται δύο είναι επίσκοποι , ό τε καθηρημέ
ambo possunt esse episcopi , et qui ab Evippio de
positus, et qui ab eo ordinatus ? nam res utraque νος υπό Ευιππίου (90) , και ο παρ' αυτού κεχειροτο
est manus ejusdem opus. Qui nisi datum Jeremiæ νημένοςκαι της γαρ αυτής χειρός έργον αμφότερα .
donum habuisset diruendi ac reædificandi, eradi "Ος , ει μή είχε την δεδομένην τω Ιερεμία χάριν,
κατασκάπτειν και ανοικοδομεϊν , εκριζουν και κατα .
candi ac plantandi " , utique non hunc eradicasset ,
neque illum plantasset . Quod si alterum ei dederis , φυτεύειν , ούτ' αν εξερρίζωσε τούτον , ούτ' αν εκείνον
alterum etiam ei concedes. Sed illis , ut videtur, εφύτευσεν ( 91 ) . Ει δε το έτερον αυτώ δίδως , συγχώ

9. Jerem . 1 , 10.
es nac Eustathii ratiocinatione , si strictius sume
(87) Αποδείξεις . Ιta mss . sex . Editi υποδεί retur , datam ab hæreticis ordinationem non modo
ξεις . non legitimam , sed etiam invalidam ac prorsus
(88 ) Θεού . Deest ea Vox in codice Medicteo. nullam esse, ac Spiritum sanctum ab eis conferri
Paulo post nonnulli codices recentiores xat' ÉTTL - D non posse . Sed si ea fuit Eustathii sententia , cerle
θυμίαν . Basilio allingi non polest. Is enim testatur, can . 1 ,
( 89) Των γενομένων . Ιta tres vetustissimi codi Izoinum et Salurninum ex Encralitarum hæresi in
ces. Editi γινομένων . episcopalem cathedram a se susceplos esse. Reji
(90) Υπό Εύιππίου . Sic tres vetustissimi codi cit in eodem canone principium Cypriani el Firmi
ces . Editi παρά Εύιππίου . Ιbidem Medicaeus codex liani, qui nulli prorsus hæretico aut schismatico
παρά τούτου. Coisl . ulerque el Reg . secundus παρά relinquebant baptizandi aut ordinandi potestalem,
του αυτού . Consentit Harlpeanus curn editis . Mox ut qui non possent amplius Spiritus sancti gratiam
editi å popótepov. Quinque inss. ut in textu . Sic aliis præbere , a qua ipsi exciderant. In epistola au
etiam habet Haganoensis editio et prima Basi lem 240 , cum denuntiat Nicopolitanis ne quis
lcensis. communione Frontonis præoccupetur, neve ac
(91) 'Εφύτευσεν . Ηoc in loco et in aliis simili cepla ab eo manus impositione, postea reddita
bus, nempe in epistolis 226 el 251, non suo 10 pace vim faciat uit in clero recenseatur; cum hoc ,
mine loquitur Basilius, sed potius Eustathii, quem inquam , denuntiat, declarat ille quidem se hac in
deduclo ex ipsius sententia argumento in angustias re de canonum severitate nihil remissurum ; sed
concludit. Depositus enim a quingentis episcopis, tamen non obscure falelur ejusmodi ordinationes
eorum sententiæ non cessit : sed eos negavit epi validas esse , ac irlerdum in Ecclesiu pacis causa
scopos esse , utpote non participes Spiritus sancli; ratas haberi .
ut supra legimus in hac ipsa epistola, Sequerelur
921 EPISTOLARUM CLASSIS II . EPIST . CCXLIV . 999

ρήσεις αυτό και το έτερον . 'Αλλ ' είς σκοπός , ως A propositum unum est, suum ipsorum compendium
έoικε, το εαυτών ζητείν πανταχού , και φίλον μεν ubique querere , et amicum quidem ducere eum,
ηγείσθαι τον ταίς επιθυμίαις αυτών συνεργούντα , qui ipsorum cupiditatibus obsecundat : iniinicurr
πολέμιον δε κρίνειν, και μηδεμιάς κατ ' αυτού διαβο vero judicare, nec ulli in eum calumniæ parcere,
λής φείδεσθαι , τον ταϊς επιθυμίαις αυτών ανθιστά qui ipsorum cupiditatibus obsistit.
μενον .
7. Οίαι γαρ αυτών και αι νύν κατά της Εκκλησίας 7. Quales enim sunt etiamnum ipsorum contra
οικονομίαι ; Φρικται μεν διά τήν των ποιoύντων (92 ) Ecclesiam acconomiæ ? Horrendæ quidem ob eo
ευκολίαν , ελεειναι δε διά τήν τών πασχόντων αναι rum , qui id faciunt, instabilitatem , miserandæ
σθησίαν. Ευιππίου τέκνα , και Ευιππίου έκγονα διά vero ob eorum , qui patiuntur, stupiditatem . Evip
πρεσβείας αξιοπιστου εκ της υπερορίας μετακλη- pii filii et Evippii nepoles per legalionerm fide di
θέντες εις την Σεβάστειαν , έπιστεύθησαν τον λαόν . gnam ab extera regione accersiti sunt Sebastiam ,
Παρέλαβον το θυσιαστήριον , ζύμη εγένοντο της εκεί His creditus est populus : polili sunt altaribus,
'Εκκλησίας. Παρ' ών ημείς μεν ως ομοουσιασται ejus que illic est Ecclesia fermentum facii sunt.
διωκόμεθα. Ευστάθιος δε ο βαστάσας (93 ) εν τω IH nos tanquam homoousiastas persequuntur ; Eu
χάρτη από Ρώμης μέχρι Τυάνων το ομοούσιον , ού- B statius autem, qui in charta consubstantiale Roma
τος νυν αυτούς ανακέκραται · ει και ότι παραδεχθήναι Tyanos usque 381 attulit , nunc illis admistus
εις την πολυπόθητον αυτών κοινωνίαν ουκ ηδυνήθη : est : quanquam admitti in optatissimam ipsorum
η φοβηθέντων το πλήθος των κατ ' αυτού συμφωνη com :1.unionem non poluit , sive quod meluerint
σάντων , ή αιδεσθέντων το αξιόπιστον. Τίνες γάρ ήσαν multitudinem eoruin qui adversus illum consen
οι συνειλεγμένοι , και πώς μεν χειροτονηθείς έκαστος , serant, sive quod eorum reverili sint auctoritatem .
από ποίου δε του εξ αρχής βίου επί ταύτην παρ Quales enim essent qui congregati sunt, et quo
ήλθε (94) την δυναστείαν νύν , εγώ μεν μη ποτε ούτω modo corum quisque ordinalus , et a quali vita ab
σχολάσαιμι , ώστε τας εκείνων πράξεις εκδιηγεί- initio ducta ad hunc doniinalum pervenerit, precor
σθαι (95) . "Έμαθον γάρ προσεύχεσθαι , "Όπως αν equidem nunquam mihi tantum otii contingere , ut
μη λαλήση το στόμα μου τα έργα των ανθρώ . res illorua enarrem . Didici enim precari , Ul us
πων · αυτός δε έρευνήσας μαθήση κάν σε διαφύγη » meum opera hominum non loquatur 98. Ipse autem
τον κριτήν πάντως ου λήσεται. hæc, si scrutalus fueris , edisces ; et si le effuge
rint, profecto judicem non latebunt.
8. " Ο μέντοι πέπονθα πάθος , ού παραιτήσομαι και 8. Quo tamen fuerim animo, non gravabor et
C
προς την σην εξειπείν αγάπην , ότι πέρυσιν , ασθε luæ exponere dilectioni : nimirum anno præterito
νήσας πυρετω λαβροτάτω ( 96), και εγγίσας μέχρις cum ægrolassem febre gravissima, et ad ipsas
αυτών των πυλών του θανάτου , είτα υπό της του mortis portas appropinquassem , ac deinde Dei be
Θεού φιλανθρωπίας ανακληθείς , δυσχερώς είχον nignitale essem sanitali restitulus , egre ferebano
προς την επάνοδον , λογιζόμενος εις ολα πάλιν έρ- reditum, reputats mecum ad qualia redirem mala ;
χομαι κακά και κατ ' εμαυτόν εσκόπουν, τι ποτε atque apud me ipse considerabam quidnam tan
άρα εστι το εν τω βάθει της σοφίας αποκείμενον dem esset in profundo Dei sapientiæ reconditum ,
του Θεού , δι' ο έμοί πάλιν της εν σαρκί ζωής ημέ- propler φuod mihi rursus lies ad vivendum in
ραι συνεχωρήθησαν. Επειδή δε έγνων ταύτα, ελο carne concessi fuissent. Ubi autem hæc cognovi ,
γισάμην, ότι έβουλήθη ημάς ο Κύριος ιδείν παυσα voluisse Dominum arbitratus sum , ut viderem Ec
μένας του σάλου τάς Εκκλησίας , όν έπαθον προ clesias tempestate liberatas , quam antea pertule
τούτου επί το χωρισμό των διά την περιπε πλα rant ex separatione eorum , quibus omnia ob fi
σμένην (97 ) αυτοίς σεμνότητα πάντα πιστευομένων . clam eorum gravilalein credebanlur. Aut fortasse
" Η και τάχα τονώσαι μου την ψυχήν και νηπτικω eliam roborare animum meum et saltem in poste
τέραν πρός γε το εφεξής καταστήσαι ο Κύριος έβου- D ruit vigilantioren ellicere voluit Dominus , ut ne
λήθη , ως μη προσέχεις ανθρώπους , αλλά διά των hominibus attendat , sed per evangelica præcepla
ευαγγελικών εντολών καταρτίζεσθαι, αι ούτε καιρούς perficialur : quæ neque cum temporibus, neque cum
ούτε περιστάσεσιν ανθρωπίνων πραγμάτων συμμε humanarum rerum circumstantiis immutantur, sed
ταβάλλονται, αλλ' αι αυται διαμένουσιν , ώς προηνέ - eadem permanent, ut a veraci ac beato ore prolata
χθησαν από του αψευδούς και μακαρίου στόματος , sunt, ita perseverantia.
ούτω διαιωνίζουσαι.
35 Psal. XV1 , 4.
( 92) Των ποιoύντων. Ιta sex mss. Editi των (95) 'Εκδιηγείσθαι . Ιta Harl., (Coisl. uterque ,
τοιούτων . Reg . uterque. Editi εκδιηγήσασθαι. Ιbidem tres
(95 ) Ο βαστάσας. Ρro his vocibus quae in Sex vetustissimi codices τας εκείνων πράξεις. Editi τα
codicibus mss. leguntur, habent editi Σεβαστείας . εκείνων .
Quo quidem errato cum sensus perturbatus esset , (96) Λαβροτάτω.Ιta tres vetustissimi codices . Editi
librarii post ομοούσιον addiderunt κομίσας, quod de βαρυτάτω. Ιbidem editi εγγίσας σχεδόν . Μelius Harl. ,
levimus. Med . , quos secuti sumus .
( 94) Παρήλθε . Regius uterque et Coisl. secun ( 97) Περιπε.τ.λασμένην ». Sic mss. quinque . Editi
Jus TrapeaCóv. Ibidem vūv addidimus ex sex miss. πεπλασμένην,
923 S. BASILII MAGN
9. Homines vero nubibus similes sunt , quæ pro A 9. "Ανθρωποι δε ταϊς νεφέλαις έoικασι , προς τας
venlorum mutatione alias in aliam aeris partem ſe των πνευμάτων μεταβολάς άλλοτε κατ' άλλο μέρος
runtur. Et maxime isti , de quibus nobis sermo του αέρος έμφερομέναις. Και μάλιστα δή ούτοι ,
est, omnium , quorum periculum fecerimus, visi περί ών ο λόγος, πολυτροπώτατοι των εις ημετέραν
sunt inconstantissimi. An etiam in reliquis vitæ πείραν ηκόντων εφάνησαν. Ει μεν και εις τα λοιπά
rebus, dixerint qui una cum ipsis vixerunt ; sed του βίου πράγματα , είπoιεν αν οι συμβεβιωκότες :
quam in ipsis circa fidem inconstantiam ac levita και δ' ούν εμοί εφάνη , το περί την πίστιν αυτών
lem perspexi , non memini me in aliis hactenus aut ευμετάθετον , ουκ οίδα μέχρι του νύν έν άλλους ,
per meipsum vidisse aut ex aliis audivisse. Arium ούτε αυτός ιστορήσας , ούτε ακούσας ετέρων . 'Αρείω
initio sequebantur . Ad Hermogenem postea sese κατηκολούθουν το εξ αρχής μετέθεντο προς Έρμο
transtulerunt, ex diametroinimicum perverse Arii γένην (98 ) , τον κατά διάμετρον εχθρών (99) έντα
opinionis , ut demonstrat illa ipsa fides que Nice της 'Αρείου κακοδοξίας , ώς δηλοί αυτή η πίστις ή
ab illo viro prædicata est ab initio . Obdormivit κατά Νίκαιαν παρ' εκείνου του ανδρός εκφωνηθείσα
lermogenes , et rursus ad Eusebium transierunt , εξ αρχής . Εκοιμήθη Ερμογένης , και πάλιν μετέστη
coronze Arianæ coryphæum , ut afferunt qui experti σαν προς Ευσέβιον , άνδρα κορυφαίον του κατά
sunt. llinc cum excidissent ob quasvis tandem B "Αρειον κύκλου , ώς οι πειραθέντες φασίν . Εκείθεν
causiis , iterum reversi sunt in patriam , et iterum εκπεσόντες δι' ας δήποτε αιτίας , πάλιν ανέδραμον
Arianam occultabant sententiam . Promoti ad epi εις την πατρίδα , και πάλιν το 'Αρειανόν υπέκρυ
scopatum , ut media incidam , quot fidei formulas πτον φρόνημα . Παρελθόντες εις την επισκοπήν , ένα
ediderunt? Aliam Ancyræ , aliam Seleuciæ, aliam τα εν μέσω παραλίπω , όσας εξέθεντο πίστεις ;
Constantinopoli, eamque celeberrimam , 382 Lam 'Επ’ 'Αγκύρας άλλης , ετέραν εν Σελευκεία, ετέραν
psaci aliam , posthac Nice in Thracia aliam, nunc εν Κωνσταντινουπόλει , την πολυθρύλλητον , εν Λαμ
rursus aliam Cyzici , cujus quidem reliqua ignoro, ψάκω ετέραν , (1) μετά ταύτα την εν Νίκη της Θρά
sed hoc tantum audio , eos consubstantiali præter κης , νυν πάλιν την εν Κυζίκη (2 ): ής τα μεν άλλα ουκ
misso, simile secundum esscntiam nunc inferre, επίσταμαι, τοσούτον δε ακούω , το ομοούσιον κατα
alque una cum Eunomio blasphemias in Spiritum σιγάσαντες , το κατ' ουσίαν όμοιον νυν επιφέρουσι ( 3 ) ,
sanclum conscribere. Istä aulem fidei formula , και τας εις Πνεύμα το άγιον βλασφημίας μετ' Ευνο
quas recensui , etsi non omnes inter se pugnant, μίου συγγράφoυσι . Τούτων δε των πίστεων ας απ
al certe pariter animi ostendunt inconstantiam , ηριθμησάμην , ει και μη πάσαι προς αλλήλας έχουσιν
propterea quod nunquam iisdem in verbis pernia- c εναντίως , αλλ' ούν το ευμετάβολον του τρόπου ομοίως
nent. Hæc vera sunt , innumeris aliis silentio præ συνιστώσι , διά το μηδέποτε αυτούς επί των αυτών
teritis . Quoniam autem nunc etiam ad vos transie εστάναι ρημάτων. Ταυτά έστιν αληθή , μυρίων ετέ
runt , rescribas velim per eundem virum (dico ρων αποσιωπηθέντων. Επειδή δε και προς υμάς
autem compresbyterum nostru : Strategium ), utrum διέβησαν νυν (4) , αξιούμεν αντιγράψαι διά του αυτού
idem erga nos esse pergas , an sis ex congressu ανδρός (λέγω δε του συμπρεσβυτέρου ημών Στρατη
alienatus. Nam nec eos verisimile est tacuisse, nec γίου ) , είτε και αυτός διέμεινας προς ημάς, είτε και
teipsum , qui talia nobis scripsisti , non etiam erga ηλλοιώθης από της συντυχίας . Ούτε γάρ εκείνους
illos dicendi libertale usuin ſuisse. Quod si manes εικός ήν σιωπήσαι , ούτε αυτόν σε , τον ημίν τοιαύτα
in nostra communione, optimum hoc et omnibus γράψαντα , μή ουχί και προς εκείνους τη παρρησία
volis exoptandum . Sin autem le ad se pertraxere , χρήσασθαι . Ει μεν ούν μένοις (3 ) εν τη προς ημάς
triste id quidem : quidni enim fratris talis disjun- κοινωνία , τούτο άριστον , και ευχής της ανωτάτω
clio ? Sed tamen si nihil aliud , saltem in ejusmodi άξιον · ει δε σε προς εαυτούς μετέθηκαν, λυπηρόν
dispendiis ferendis abunde ab illis ipsis exercitati μέν : πώς γαρ ουκ αδελφού τοιούτου χωρισμός ; Πλήν
sumus . ει και μηδέν άλλο , το γουν φέρειν τας τοιαύτας ζη
D μίας παρ' αυτών εκείνων ικανώς εγυμνάσθημεν .

(98) Ερμογένην . Harl. Ερμογένη .
(99) 'Εχθρόν . Νοn male abest ea vox a codice
Medicæo . Baronius ad annum Christi 325, ex bis
verbis, ut demonstrat ipsa illa fides quæ Nicære ab
illo viro prædicata est ab initio , concludit memoria
Japsuin esse Basilium : siquidem non Hermogenes,
sed Leontius Cæsariensis episcopus interſuii con
cilio Nicæno. Hæc autem verba sic accipi possent,
ut Hermogenes Nicænam lidem prædicasse ab ini
lio dicerelur, id est , olim , jamdudum , non mullo
Tost synodum ipsanm , ut in can. 1 : "Έδoξε τοίς εξ
fxñs , visum esi antiquis . Sed cogunt me assentiri
Baronio quæ de eodem Hermogene leguntur in
epist. 81 , p. 174. Ibi enim conceptis verbis dici
tur : Magnam illam et insuperabilem fidem scri
psisse in mayna synodo.
( 1 ) Vide Addenda .
(2) ’Er. Kučino. Unus codex a Combeſisio citatus
από Κυζίκου .
( 3) 'Επιφέρoυσι. Ιta Harl . et Cois) . primus. Le
gitur περιφέρoυσι in Reg. secundo et Coisl . se
cundo. Editi επιφέρουσιν .
(4) Διέβησαν νύν . Ηic virgulam apposuimus ,
ut in quatuor niss . invenimus, nempe Harl., Coisl .
utroque et Regio secundo.
(5 ) Mérois Coisl . uterque et Reg . secundus
μένεις .
923 EPISTOLARUM CLASSIS II , EPIST . CCXLVI . 996
ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΣΜΕ'. EPISTOLA CCXLV ..
Per Strategium respondet Theophilo Basilius acdeclarat se nunquam ab eo amando discessisse, quamvis mullæ doloris
causæ acciderint;cæterum se cum hominibus fidem iam sæpe mutantibus communicare non posse.
Θεοφίλφ επισκόπω. A l'heophilo episcopo
Πάλαι δεξάμενος τα παρά της σής αγάπης (6) Cum jampridem accepissem a lua dilectione lit
γράμματα , ανέμενον διά γνησίου προσώπου αντ teras , exspectavi dum per idoneam personam re
επιστείλαι , ένα και όσα την επιστολήν διαφύγη και scriberem , ut et quidquid litteras effugisset, id mi
διάκονος των γραμμάτων αναπληρώση . Επεί ούν nister litterarum supplerel . Cum igitur accesserit
παρεγένετο ημίν ο ποθεινότατος και ευλαβέστατος ad nos desideratissimus ac religiosissimus frater
αδελφός ημών Στρατηγιος , αυτό ενόμισα δίκαιον noster Strategius , æquum mihi visum est ut eo
είναι χρήσασθαι διακόνω, τώ και ειδότι την ημετέ uterer ministro , quippe qui et meum animum co
ραν γνώμην , και δυναμένω γνησίως τε άμα και ευ gnitum habeat, ac possit aple simul et religiose
λαθώς διακονήσαι (7 ) τα παρ' ημών. Γίνωσκε τοί res nostras ministrare . Scias igitur, desideratis
νυν , ποθεινότατε ημίν και τιμιώτατε (8 ), πολλού sime ac honoratissime , plurimi a me fieri charita
αξίαν τίθεσθαι ημάς την προς σε αγάπην, ης, ένεκα lem mihi lecum intercedentem , a qua quidem
μέν της κατά ψυχήν διαθέσεως, ουδεμίαν ώραν (9) quantum ad animi afectionem allinet , ne unam
απολειφθείσιν εαυτοίς συνεγνώκαμεν , ει και ότι quidem horam mihi conscius sum me discessisse ;
πολλαι και μεγάλαι λύπης ευλόγου ( 10) γεγόνασιν quamvis mullæ ac magnæ justi doloris causæ ac
B
αφορμαι. Αλλ ' ούν εκρίναμεν τούτο, ώσπερ εν τρυ ciderint . Sed illud statuimus, velut in trutina , mo
τάνη , τα χρηστότερα τους αηδεστέροις αντιτιθέν lestis jucunda opponentes, meliorum momento ani
τες ( 11 ) , τη των αμεινόνων ροπή προσθέσθαι την mum adjicere . Sed quia res mulatæ sunt a quibus
γνώμης (12). Επειδή δε τα πράγματα ήλλοιώθη minime oportebat id fieri , ignosce et nobis, qui
παρ' ών ήκιστα έχρήν τούτο γενέσθαι , συγγίνωσκε non animo et sententia mutati, sed partibus trans
και ημίν ουχί την γνώμην αλλοιωθείσιν, αλλά την positi sumus . Imo vero nos quidem in iisdem ma
τάξιν ( 13) μεταθεμένοις. Μάλλον δε ήμείς μεν επί nebimus partibus, 383 sed alii sunt qui perpetuo
της αυτής μενούμεν τάξεως , έτεροι δέ εισιν οι συν transmulantur, et nunc aperte etiam ad adversa
εχώς μετατιθέμενοι , νύν δε και φανερώς προς τους rios Transfugiunt. Quorum quanti fecerimus com
εναντίους αυτομολούντες · ών όσου αξίαν έτιθέμεθα munionent , quandiu sanis partibus stabant, na
την κοινωνίαν, έως ήσαν ( 14 ) επί της υγιαινούσης ipse φuidem ignoras . Nunc autem si neque illos
μερίδος , ουδέ αυτός αγνοείς . Νύν δε , ει μήτε εκείνους sequimur, et eos qui idem ac illi sentiunt fuginus,
συνεπόμεθα , και τους τα αυτά φρονούντας αυτούς venia sane immerilo nobis denegetur, nihil anti
εκκλίνομεν, συγγνώμης αν δικαίως ( 15) τύχοιμεν , quius veritate ac propria securitate habentibus.,
μηδέν προτιμότερον της αληθείας και της οικείας
C
εαυτών ασφαλείας τιθέμενοι .
ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΣΜq' . EPISTOLA CCXLVI**
Basilius Nicopolitani cleri animos erigere conatur spe divini auxilii, hortaturque ut quod hactenus docuere, opere
perficiant.
Νικοπολίταις . Nicopolitanis.
"Οταν ίδω και το κακόν (16) ευοδούμενον , και την Cum video et malum ad optatos exitus perduci,
υμετέραν ευλάβειαν κεκμηκυίαν και απαγορεύου et vestram pielatem defatigari, animumque de
σαν ( 17) προς το συνεχές των επηρειών , αθυμίας spondere o continuas calamitates ; mestitia re
πληρούμαι . " Όταν δε πάλιν την μεγάλην χείρα του pleor . Sed rursus cum magnam Dei manum con
Θεού εννοήσω, και ότι οίδεν ανορθούν τους κατερ sidero , eumque nosse et confractos erigere , et
ραγμένους , και αγαπάν δικαίους , συντρίβειν δε justos diligere , superbos vero conterere, et po
υπερηφάνους , και καθαιρείν από θρόνων δυνάστας : lentes de suis sedibus dejicere ; rursus immu

(6) . Της σής αγάπης. Νonnulli mss . αγάπης letii vocatur σύνταξις in epist . 214. Gregorius de
gou. Sed Coisl. primus et Med . consentiunt cum
editis , excepto quod editi haberent αγάπης σης .
(7) Alaxornoai. Sic Med. et Coisl . primus. Editi
διακομίσαι . Νon exstat haec epistola in cod . Harl .
(8) Τιμιώτατε. Αddunt editi αδελφέ Θεόφιλε . Sed
hæc desunt in septem mss .
(9 ) "Ωραν». Sic Med. et Coisl. primus. Editi ήμέραν.
(10) Eůlórov . Hanc vocem addidimus ex se
plem mss.
(11) Αντιτιθέντες. Ιta Coisl . primus cum duobus
aliis . Editi αντιθέντες .
( 12 ) Την γνώμην . Codex Medicaus τη γνώμη .
Ιdem paulo post habet τούτο γίνεσθαι .
(13 ) Την τάξιν. Il est , non jarn sumusin par
tibus et communione Eustathji . Communio S. Me .
monachorum cætu , qui ab ipsius patris conimu
D nione discesserat , ait, μεθαρμόζεται και μετατάσ
GETQ ., orat. 3, p . 51. Basilius hom . 1 De jejunio,
p . 8 , eadem voce utitur, de eo loquens, qui reli
clis carnis partibus ad spiritum transit, ó repos To
πνεύμα μεταταξάμενος .
(14) "Εως ήσαν». Coisl. primus έως αν ήσαν.
( 15) Δικαίως . Μed . et Coisl. primuς δικαίας.
( 16) Και το κακόν. Conjunctio addita ex Medi
cæo , Coisl . , utroque et Regio primo. Deest hæc
epistola in codice Harlæano.
(17) Α ' παγορεύουσιν . Ιta Cois1 . uterque et Reg.
uterque . Editi απαγορεύσασαν.
· Alias CCCIX . Scripla anno 576 .
Alias LXŅI . Scripia anno 376 .
 927 S. BASILII MAGNI 928
tatus spe concepta allevor : ac confido vestris A πάλιν μεταβαλών κουφότερος γίνομαι ταις ελπίσι
precibus futurum , ut celerem nobis Dominus και οίδα , ότι δια των προσευχών υμών ταχείας
pacem ostendat . Tanlum ne defatigemini pre δείξει ημίν (18) ο Κύριος την γαλήνην. Μόνον μη
cando : sed quæ verbis docetis , eorum nunc αποκάμητε (19) προσευχόμενου · αλλ ' ών λόγοις έστε
opere clara omnibus sludele exeni pla proponere . διδάσκαλοι, τούτων επί του παρόντος καιρού έργο
πάσιν εναργή σπουδάσατε τοοθείναι (20 ) τα υποδεί
Ύματα .
EPISTOLA CCXLVII' . ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΣΜΖ'.
Nicopolitanos inter ærumnas spe divini auxilii consolatur, seque ait de illorum rebus cum potentioribus viris et coram et
per lilleras egisse .
Nicopolitanis. Νικοπολίταις (21).
Cum sanctitatis vestræ litteras legi , quantum "Οτε ενέτυχον τους γράμμασι της οσιότητος υμών ,
ingemui et lamentatus sum , quod meis ipsius au όσον εστέναξα και οδυράμην, ότι και ταυτα τα κακά
ribus hæc etiam mala accepissem , verbera et con. ταις εμαυτού ακοαίς υπεδεξάμην, πληγάς μεν και
tumelias in vos ipsos, depopulationem edium, ci- Β ύβρεις εις υμάς αυτούς, πόρθησιν δέ οίκων , και ερή
vitalis vastitatem , patriæ lotius eversionem , vexa μωσιν πόλεως, και πατρίδος όλης ανατροπήν , διωγμον
tionem Ecclesiæ , sacerdotum expulsionem , in Εκκλησίας και φυγήν ιερέων, επανάστασιν λύκων ,
cursionem luporum , et gregis dispersionem. Sed και ποιμνίων διασποράν. 'Αλλ' επειδή έπαυσάμι
postquam cessavi ingemere ac lacrymari , ad Do του στεναγμού και των δακρύων , προς τον εν ουρα
minum , qui in cælis est , respiciens , novi , et νούς Δεσπότην αποβλέψας, οίδα και πεπεισμαι , ό και
persuasum habeo , quod et vobis notum esse υμάς γινώσκειν βούλομαι, ότι ταχεία έσται ή αντί
volo, celerem adſuturam opem, nec perpetuam de ληψις , και ουκ εις τέλος έσται η εγκατάλειψις . "Ο
relictionem futuram . Quod enim passi sumus , μεν γάρ πεπόνθαμεν , διά τας αμαρτίας ημών πεπόν
ub peccala nostra passi sumus ; sed opem suam , θαμεν τήν δε αυτού βοήθειαν διά την περί τας Εκ
Jb suum in Ecclesias amorem ac misericordiam, κλησίας εαυτού αγάπης και ευσπλαγχνίαν ο φιλάν
Denignus Ostendet . Minime tamen omisimus et co- θρωπος επιδείξεται . Ου μέντοι παρελίπομεν και παρ
cam supplicare potentioribus viris , et ad eos qui όντες ( 99 ) τους εν δυνάμει καθικετεύοντες, και επί
nos in aula diligunt , scribere , ut rabidi hominis του στρατοπέδου τους αγαπώσιν ημάς επιστέλλοντες
ra comprimatur . Ac fore arbitror ut a multis con επισχεθήναι της οργής τον λυσσώντα. Και οίμαι παρά
lemnetur , nisi forte tempus perturbationis plenum C πολλών ήξειν αυτώ κατάγνωσιν , εάν μή άρα ο καιρός
bis , qui rem publicam gerunt , nihil ad isla otii θορύβου (25 ) πεπληρωμένος μηδεμίαν δω σχολήν
reliquerit, περί ταύτα τοις επί των πραγμάτων .

384 EPISTOLA CCXLVIII . ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΣΜΗ ' .

Minus molestum Basilio abesse Amphilochium , eo quodabsita persecutione usque ad sanguinis effusionem sæviente. Qui
dum enim Asclepius ex plagis mortuus. Spem hábel Basilius in Amphilochii precibus ; monet 'ül millal qui librum De
Spirilu sancio ſeral.
Amphilochio , Iconii episcopo .
'Αμφιλοχία , επισκόπω Ικονίου .
Ad desiderium nostrum dum respicimus , an "Όταν μεν προς την ημετέραν αυτών επιθυμίαν
gimur quod tantopere a lua pietate simus dissiti : απίδωμεν , αχθόμεθα τοσούτον διωκισμένοι της ευλα
dum vero ad luæ vitæ tranquillitatem , gratias ago βείας σου όταν δε προς το ειρηνικόν της σαυτού
Domino , qui tuam pietatem exemit ab hoc incen- διαγωγής , ευχαριστούμεν τω Κυρίω , το εξελο
dio , quod majorem in modum provinciam nostram μένω (24) την ευλάβειάν σου από του εμπρησμού
devastavit. Dedit enim nobis secundum nostra τούτου , ός πλέον επενείματο την καθ ' ημάς παροι
opera iustus judex angelum Satane, qui nos D κίαν . " Έδωκε γαρ ημίν κατά τα έργα ημών ο δι

* Alias CXC . Scriptta anno 376 .
Alias CCCCV. Scripla anno 376 .
( 18) 'Huir. Ita Coisl . vlerque el Reg. sccundus.
Editi vuiv .
(19) 'Αποκάμητε . Sic Med . , Coisl . uterque et
Regius primus . Editi αποκάμoιτε.
(20) Προθεϊναι . Coisl . primus et Vat . προσθεί
ναι .
(21) Νικοπολίταις . Codex Claromontanus addit
πρεσβυτέροις . Οui quidem titulus confirmari potest
ex codicilis Med ., Coisl . primo et Regio primo,
in quibus hæc epistola proxime antecedit epistolam
246 ad presbyteros cum boc titulo scriplam , tois
aútois. Unde utramque presbyteris scriptam esse
colligundum esset. Sed melius codex Vaticanus, in
quo hæc epistola ducentesimam trigesimam ad ma
gistralus Nicopolitanos scriptam proxinie sequitur
cum hoc litulo, tois autois, iisdem . Ad eosdem li .
bentius relulerim hanc epistolam , vel ad cives. Vi
detur enim iisdem de rebus agere ac præcedens,
quæ clericis scripta est. Præterea bis verbis, rer
bera et contumelias in vos ipsos, sacerdotum expul
sionem, non obscure Basilius eos , quos alloquitur ,
a sacerdotibus distinguit .
( 22) Και παρόντες . Ηec desunt in codice Medi
ceo.
( 23) Θορύβου . Coisl . primus θορύβων.
(24) Το εξελoμένω. ' Coist . primus εξελουμε και
Med . εξειχαμένη.
929 EPISTOLARUM CLASSIS II. EPIST . CCL . 930
καιοκρίτης άγγελον Σατάν , ικανώς ημάς κατακον- A satis superque vexat , heresimque acriter defen
δυλίζοντα , και σφοδρώς μεν εκδικούντα την αίρεσιν · dit , et bellum in nos en perduxit , ut ne sanguini
μέχρι τοσούτου δε τον προς ημάς εξαγαγόντα πό quidem parcat credentium in Deum . Nam profe
λεμον, ώστε μηδέ αίματος φείσασθαι των εις Θεόν cto dilectionem tuam non latet , Asclepium quem
πεπιστευκότων . Πάντως γαρ ουκ έλαθε σου την dam , eo quod communionem cum Doec inire nol
αγάπην , ότι 'Ασκληπιός τις , διά το μή ελέσθαι την let , ab illis verberalum , ex plagis mortuum esse,
προς τον Δωής κοινωνίας , τυπτόμενος παρ' αυτών vel potius per plagas ad vitam esse translatum .
ταις πληγαίς εναπέθανε , μάλλον δε διά των πλη Consentanea aulem huic facinori reliqua omnia
γών εις την ζωήν μετετέθη. Ακόλουθα δε εκείνω esse existima , persecutiones presbyterorum ac
πάντα οίου γίνεσθαι τα λοιπά διωγμούς πρεσβυτέ- magistrorum , el quetunque alia fecerint homi
ρων και διδασκάλων , τα άλλα όσα αν ποιήσειαν nes imperii auctoritate ad suum ipsorum arbi
άνθρωποι τη εκ της αρχής δυναστεία προς το εαυ trium abutentes. Sed horum solutionem nobis
των βούλημα κεχρημένοι . Αλλά τούτων μεν την Dominus precibus tuis dabit et patientiam , ut
λύσιν ημίν ο Κύριος ταϊς σας ευχαίς δώσει , και την lentationum pondus ſeramus, ita ut spe in ipso
υπομονήν ώστε βαστάσαι ημάς το βάρος των πει - reposita dignum est . Ipse vero digneris ad nos
ρασμών αξίως της επ' αυτόν ελπίδος αυτός δε κατ- B frequenter scribere de rebus fuis . Ac si reperias
αξίου και επιστέλλειν ημίν συνεχώς περί των κατά qui fideliter possit ad te perſerre elaboratum a
σεαυτόν . Κάν εύρης τινά τον πιστώς σοι δυνάμενον me librum , accersere ne graveris , ut tua appro
διακομίσαι το πονηθεν ημίν βιβλίον , καταξίωσον batione conſisi , in aliorum etiam manus illum
μεταστείλασθαι , ίνα , τη ση επικρίσει θαρρήσαντες, transmittamus. Valens , letus in Domino , et pre
και εις άλλων χείρας αυτό διαπεμψώμεθα. Έρρωμέ- cans, mihi ei Domini Ecclesiae concedaris , per San
νος , εύθυμος τω Κυρίω , υπερευχόμενος (25 ) , χα cti gratiam ..
ρισθείης μου και τη του Κυρίου Εκκλησία χάριτι του
Αγίου (26).
ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΣΜΘ'. EPISTOLA CCXLIX*.
Comanendat aliquem in hac epistola Basilius, quem beatum existimat quod hisce tumultibus liberetur, et convictum cuir
hominibus Deum timentibus elegeril
'Ανεπίγραφος , επ ' ανδρί ευλαβεί . Sine inscriptione, 'viri pii causa.
Συγχαίρω τώ αδελφώ τώδε , και των ενταύθα Gratulor huic fratri, quod et hisce nostris lumul
C
θορύβων απαλλασσομένω, και την σην ευλάβειαν tibus liberelur, et pietatem luam adeat. Nam bonum
καταλαμβάνοντι . 'Αγαθόν γαρ αυτο εφόδιον πρός sibi viaticum ad futuram vitam , bonum cum hooli
τον εφεξής αιώνα , την μετά των φοβουμένων τον nibus Dominum timentibus convictum , elegit. Quem
Κύριον αγαθήν διαγωγήν, εξελέξατο. "Ον και παρα et luæ dignitati commendo, et adhortor per eum , ut
τιθέμεθα σου τη τιμιότητι, και παρακαλώ δι' αυτού preceris pro mea miserabili vita , ut , liberatus ab his
εύχεσθαι υπέρ της ελεεινής ημών ζωής, ίνα , ρυσθέν- tentationibus, incipiam servire Domino secundum
τες των πειρασμών τούτων , αρξώμεθα (27) δουλεύειν Evangelium .
τω Κυρίω κατά το Ευαγγέλιον.
ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΣΝ . 385 EPISTOLA CCL “ .
Gratias [agil Patrophilo Basilius, quod ad se per Strategium scripserit, et a se diligendo non discedat. Rationem reaail
cur cum Eustathio communicare non possil.
Πατρoφίλω, επισκόπου της έν Αίγεαϊς Εκκλησίας Patrophilo , Ægeensis Ecclesiæ episcopo.
"Οψέ μεν εδεξάμην τας επί τοις προτέροις γράμ Sero quidem accepi lua prioribus litteris re
μασιν αποκρίσεις έδεξάμην δ' ούν όμως διά του D sponsa ; sed tamen accepi per optatissimum Stra
ποθεινοτάτου Στρατηγίου , και ευχαρίστησα τω Κυρίω, tegium, et gratias egi Domino , quod idem in di
ότι διαμένεις και αυτός εν τη προς ημάς αγάπη. "A δε lectione erga nos permaneas . Quæ autem nunc
νύν κατηξίωσας περί της αυτής υποθέσεως επιστείλαι, dignatus es de eoderm argumento scribere , de
απόδειξιν έχει της αγαθής σου προαιρέσεως ότι monstrationem habent bone luæ voluntatis ; cum
φρονείς τα δέοντα , και συμβουλεύεις ημίν τα λυσι sentias ea quæ decent et suadeas nobis ulilia . Sed
τελή . Πλήν αλλ ' επειδή πάλιν ορώ μακρότερον lamen quia rursus video longiorem nihi sermo
μοι (28) τον λόγον γινόμενον , ει μέλλουμι προς nem ſuturum , si velim unicuique eorun) , quæ
έκαστον τών έπεσταλμένων παρά της σής συνέσεως scripta sunt a tua prudentia , respondere : tan
(25 ) Υπερευχόμενος . Codex Claromontanus ad secundus. Editi & Euchusia , ut dignus fiam qui Do
dit nuwv , quod non legitur in Medicäo et Coisl . mino serviam . Deest hæc epistola in codice Har
priino, nec necessarium est . Alios in hanc episio læano .
jain codices non habuimus præler tres illos quos (28 ) Μακρότερόν μοι. Tres codices non anti
citavimus. quissimi μακρόν μοι .
(26) Χάριτι του Αγίου. Ηec desuntin colice Μe Alias CCXXXVUI, Scripta anno 376. ,
dieteo . Alias LXXXV . Scripla anno 376.
(27) 'Αρξώμεθα . Ιta Coisl . uterque , Med . et Reg.
 :

931 S. BASILII MAGNI 45

tum dicam , si pacis bonum solo pacis nomine Α αποκρίνεσθαι , τοσούτον λέγω ότι , το της ειρήνης
circumscribitur , ridiculum esse hunc et illum καλόν ει μεν εν τω ονόματι της ειρήνης περιγράφεται
eligentes , iis soiis pacem impertire , alios vero μόνω , καταγέλαστόν έστι , τον δείνα και τον δείνα
innumerabiles ab illius boni communicatione ex εκλεγομένους , τούτοις μόνον μεταδιδόναι του ειρτ
cludere. Sed si cum perniciosis hominibus con νεύειν ( 99) , ετέρους δε μυρίους αποκλείειν της προς
Sensio , iis, a quibus suscipitur, sub pacis specie το καλόν κοινωνίας : ει δε ή προς τους βλαβερούς
damnum infert hostile ; considera quinam sint συμφωνία εν ειρήνης προσχήματι τα των πολεμίων
illi , quibus se ipsos admiscuerunt qui nos iniquo τους προσδεχομένους εργάζεται , σκόπει (30 ) τίνες
odio oderunt ; quinam, inquam , sint , nisi homi- εισιν , οίς ανέμιξαν εαυτούς , οι το άδικον μίσος
nes ab eorum partibus stantes , qui nobiscum non εμίσησαν ημάς , αλλ ' οί της μερίδος των ακoινωνή των
communicant : neque enim nunc mihi opus est ημίν » ουδέ γάρ δέομαι νύν ονομαστί μεμνήσθαι.
nominatim illorum meminisse . Hi et accersiti Ούτοι και εκλήθησαν παρ' αυτών εις την Σεβάστειαν,
sunt ab ipsis Sebastiam , et acceperunt Ecclesiam , και παρέλαβον την Εκκλησίαν , και έλειτούργησαν επί
et sacrificaverunt in altari , et proprium panem του θυσιαστηρίου , και του ιδίου άρτου παντί μετέδω
omni distribuerunt populo , episcopi appellati καν τω λαώ , επίσκοποι κηρυσσόμενοι παρά τω εκεί
apud illius loci clerum , et per omnem regionem B κλήρω, και διά πάσης της χώρας , ώς άγιοι παρ' αυ
velut sancti ab illis et communicatores deducti . των και κοινωνικοί παραπεμπόμενοι . " Ων εί χρή
Quorum si oportet amplecti partem , ridiculum ελέσθαι την μερίδα , καταγέλαστόν έστιν εκ των ονύ
est ab unguibus ordiri , et non magis cum ipsis χων άρχεσθαι , και μη αυταίς αυτών ταις κεφαλαις
illorum capitibus rem habere . Quod si igitur ne προσδιαλέγεσθαι ( 31 ) . Ει μεν ούν ουδένα δεί καθόλου
minem oportet omnino hæreticum judicare , , ne αιρετικών νομίζειν , ουδε εκτρέπεσθαι , αντί τίνος ,
que aversari , cujus rei gratia , dic , quæso , te είπέ μοι , σεαυτόν αφορίζεις συ , και υποστέλλη την
ipse separas , et fugis nonnullorum communio τινων κοινωνίαν ; ει δέ εισί τινες φευκτοί , κατά τον
nem ? Si vero quidam fugiendi sunt , secundum της ακριβείας λόγον , είπάτωσαν ημίν , οι πάντα
accurate regule rationem , dicant nobis hi, quo- ακριβείς , της ποίας εισί μερίδος , ούς εκ της Γαλατίας
rum agendi ratio in omnibus accurata est , ex προς εαυτούς προσηγάγοντο (52); Ταύτα ει μεν άξια
qua sint parte quos ad seipsos ex Galatia accer λύπης σοι καταφαίνεται, τοις αιτίοις τούτων λογίζου
siverunt ? Ista tibi mærore digna videantur , τον χωρισμόν· ει δε αδιάφορα κρίνεις , συγγνωθι (53)
corum auctoribus imputa separationem ; sin au ημίν μη καταδεχομένους της ζύμης γενέσθαι ( 54) των
tem indiferentia judicas , ignosce nobis commit- c ετεροδιδασκαλούντων . "Ωστε , ει δοκεί , των ευπροσ
tere nolentibus, ut fermenti eorum qui aliter ώπων εκείνων ( 35) αφέμενος λόγων , εν πάση παρ
docent , participes simus. Quare , si videbitur , δησία έλεγχε τους μη ορθοποδούντας προς την αλή
speciosis illis prætermissis sermonibus, cum omni θειαν του Ευαγγελίου .
libertale cos , qui non recle ambulant in Evangelii
veritale, redargue.

(29) Ειρηνεύειν . Vat. , Reg . Secundus et Coisl .
secundus ευρηναίου [sic]. Paulo post edit. Paris .
το καλόν εκείνο. Deest ultima vox in quinque no
stris codicibus et in vetustis editionibus.
(30 ) Σκόπει . Ιta tres vetustissimi codices. Editi
σκόπησον.
( 31 ) Προσδιαλέγεσθαι. 1d est , si eorum , quos
advocavii Eustathius, amplectenda communio ; ri
diculum est eorum ducibus Euzoio et Eudoxio et
aliis impudentioribus Arianis eumdem honorem
non habere.
(32 ) Προσηγάγοντο . Medicaeus codex επηγά
γοντο .
(53) Σύγγνωθι . Coisl . secundus et Reg . secun
dus συγγνώση. lidem codices paulo post habent
ετεροδιδασκόντων.
(34 ) Της ζύμης γενέσθαι. Supra legebatur in
epist. 242 γεύεσθαι in quodam codice ms. Sed hic
nulla codicum varietas. Simillima Basilio suo dis
serit Gregorius in oral. Xli , pag. 203, ubi declarat
non omnem pacem esse amplectendam , sed ut demissionem potius quam arrogantiam el conluma .
optimam quamdam dissensionem , ita perniciosis
simam quamdam esse concordiali. Deinde banc
regulam apponit, qu :e cum Basilii agendi ratione
mirifice congruit : 'Αλλ' ού μεν άν ή πρόδηλα τα
της ασεβειας , και πυρί , και σιδήρο, και καιροίς , και
δυνάσταις, και πάσι πρότερον ομόσε χωρητέον , η
της ζύμης μεθεκτέον της πονηράς , και συγκαταθε
τέον τοίς κακώς έχουσι και ουδέν ούτω των απάν
των φοβητέον, ώς άλλο τι πρό Θεού φοβηθήναι, και
διά τούτο προδούναι περί της πίστεως λόγους , και
της αληθείας, αληθεία δουλεύοντας: ού δε το λυπούν
υπόνοια και φόβος ανεξέταστος , βελτίων του τάχους
ή μακροθυμία , και της αυθαδείας ή συγκατάβασις
Verum ubi aperte se prodit impietas, tum vero , no
D bis faciendum , ut adversus ignem el ferrum , ei tem
pora, et principes, ac denique prius adversus omnia
cominus feramur, quam ut mali ſermenti participes
efficiamur, ac male affeclis assenliamur. Nec quid
quam perinde meluendum , quam ne quid magis quam
Deum metuamus, ac propterea fidei el veritatis , cum
verilati serviamus, doctrinam per fide deseramus. At
cum suspicio sola animum nostrum male habel , ti
morque nullis cerlis argumentis innixus, lum rero
lenitalem potius quam celerilalem , et indulgentem
ciam adhibere convenit.
(55) 'Εκείνων . Deest ea vox in codicibus Harl .
et Med
955 EPISTOLARUM CLASSIS II . EPIST. CCLI . 954
ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΣΝΑ ' 386 EPISTOLA CCLI' .
Evæsenos laudal Basilius quod slent in fide, ac gratias agil, quod aures non præbuerint calumniis quas Eustathius et
struxerat, dolens se, eo postulante , fidei Nicænæ subscripsisse, quamvis antea eidem fidei Romæ subscripsisset. Demon
strat Eustathium in aliis rebus secum ipsum pugnare . Nam cum Arianos, a quibus depositus ſueral, negasset olim
episcopos esse,nunc iis,quos illi ordinaveruni, supplicat : et cum violenier exagitassel eos qui cum Arianis communi
cabani, nunc Arianorum communionem suppliciter pelit : sui semper compendii causa laudans aut viluperans, ac Ba
silio bellum indicens, ut placeat Euzoio. Declarat Busilius fidem suam unam semper el eamdem esse : negal se Spirim
tum Patri aul Filio præjerre, ut maledici dictitabant. Hortulur Evæsenos , ut in fide persevereni.
Τοϊς Ευαισηνοϊς (56 ) . A Evæsenis .
1. Eί και πολύ το πλήθος των περιεχόντων (57) 1. Etsi magnus numerus detinentium nos nego
ημάς πραγμάτων, και φροντίσι μυρίαις συνέχεται είorum , sollicitudinibusque infinitis occupatur 10
ημών η διάνοια, όμως ουδέποτε της μνήμης ήμών sler animus , nunquam tamen e memoria nostra
εξεβάλομεν την περί της υμετέρας αγάπης μέρι- projecimus vestre charitatis curam , precantes
μναν, δεόμενοι του Θεού ημών διαμείναι υμάς εν τη Deum nostrum ut permaneatis in fide , in qua sta
πίστει , εν ή (38) εστήκατε και καυχάσθε επ' ελπίδι tis et gloriamini in spe gloriæ Dei . Nam revera
της δόξης του Θεού . Τα όντι γάρ δυσεύρετον λοιπόν difficile jam inventu ac prorsus rarum , Ecclesia
και πάνυ σπάνιον ιδείν ' Εκκλησίαν ειλικρινή , μηδέν sincera , nihil ex temporum difficultate læsa , sed
εκ της των καιρών (39 ) χαλεπότητος παραβλαβείσαν, integram et inoffensam servans apostolicam doctri
αλλ' ακεραίαν (40 ) και άθραυστον την αποστολικήν Tam , qualem vestram ostendit his temporibus Ec
διασώζουσαν διδασκαλίαν, οίαν την καθ' υμάς έδειξεν clesiam qui manifestos in singulis generationibus
εν τοις παρούσα καιρούς και αναδεικνύς τους καθ' εκά facit eos , qui ipsius vocatione digni sunt. Ac det
στην γενεάν αξίους της εαυτού κλήσεως . Και δώη vobis Dominus bona Jerusalem supernæ , pro eo
Κύριος υμίν τα αγαθά Ιερουσαλήμ της άνω, ανθ' quod falsas contra nos calumnias in mentientium
ών τας ψευδείς καθ ' ημών διαβολάς επί τας των B capita rejecistis , minime dantes eis editum in
ψευδολόγων κεφαλάς απεπέμψασθε , μή δόντες αυ corda vestra. Et scio et persuasum habeo in Do.
τοίς είσοδος επί τας καρδίας υμών . Και οίδα και mino , mercedem vestram copiosam esse in cælis ,
πεπεισμαι εν Κυρίω , ότι ο μισθός υμών πολύς εν vel ob hanc actionem . Illud enim considerastis sa
τους ουρανούς (41 ) , και επί τη πράξει ταύτη . 'Έλο- pienter apud vos , quod quidem et veritati consen
γίσασθε γάρ τούτο σοφώς παρ' εαυτοίς , δ και έστι laneum , eos qui retribuunt nibi mala pro bonis
κατ' αλήθειαν , ότι οι ανταποδιδόντες μου πονηρά et odium pro mea in illos dilectione % 6, calumnias
αντί καλών (42) , και μίσος αντί της αγαπήσεώς μου mjhi nunc ob ea slruere , quæ ipsi reperiuntur
της εις αυτούς , διαβάλλουσί με νύν επ' εκείνοις, εις scriptis confessionibus comprobasse.
και αυτοί ευρίσκονται εγγράφους (43) ομολογίας εκ
θέμενοι .
2. Και ου μόνον εις ταύτην ενέπεσον την έναν 2. Neque in hanc solam inciderunt repugnan
τίωσιν, ίδια έγγραφα υμίν αντί κατηγορίας προφέ- tiam , ut propria scripta nobis criminis Ioco objia
ροντες ( 44) , αλλ' ότι και παμψηφί (45) παρά των cerent , sed etiam omnibus suffragiis ab iis , qui
συνελθόντων εις την Κωνσταντινούπολιν καθαιρεθέν C convenere Constantinopolim , depositi , illorum de
τες , ουκ εδέξαντο την καθαίρεσιν αυτών, σύνοδον depositione decretum non receperunt , synodum
άθετούντων προσαγορεύοντες , και μη καταδεχόμενοι impiorum appellantes , nec dignali episcopos illos
επισκόπους αυτούς λέγειν , ίνα μή την κατ' αυτών appellare , ne latam contra se sententiam confir
εξενεχθείσαν ψήφον κυρώσωσι . Και την αιτίαν marent. Et causam adjecerunt, cur non essent
προσετέθεσαν του μή είναι αυτούς επισκόπους , διότι episcopi : eo quod heresis , aiebant , nefarie essent
αιρέσεως, φησί , πονηράς προεστήκασι . Ταύτα δε signiſeri . Hæc autem evenerunt anle decem et

96 Psal . CVΙΙΙ , 5.

(36) Ευαισηνοίς. Const.primus ευαεισηγους , tum
eadem manu addilur ye. Ouolavois, scriptum inveni
lur, Thysianis . Codex Medicæus Evasivois, Regius
secundus Εύβισηνοίς .
(57) Περιεχόντων . Ιta sex mss . codices. Editi πε
ρισχόντων . 1bbidem duo recentiores mss . φροντίσει
δειναις , gravibus curis.
( 38 ) ' Er ý . Prepositio addita ex codicibus Med . , 244, n. 5 , ubi Basilius miratur, cur bilem Eusta
Coisl. primo et tribus aliis. Deest hæc epistola in
codice Harlæano. Ibidem Regius secundus et Cuisl .
secundus καυχάσθαι , et gloriemini. Paulo post iidem
codices habent δυσεύρετον, pro eo quod erat in
editis δυσάρεστον .
(59 ) Των καιρών . Vaticanus codex , Coisl. secun
dus el Reg. secundus του καιρού .
(40 ) 'Αλλ ' ακεραίαν . Ηec desunt in Coisl . primo
el uno ex tribus Regiis . Non multo post Medicæus
codex Και δοίη Κύριος .
(41 ) TONUS Èr, elc . Medicæus cum quinque aliis
πολύς εν τη πράξει ταύτη , celeris omissis. Coisi
nianus primus consentit cum editis. Non mullo post
quatuor codices non vetustissimi ανταποδόντες.:
(42 ) Καλών . Ιta Coisl . primus et Med . cum uno
ex Regiis. Editi αγαθών .
D (43) Έγγράφους. Ηic Iocus illustratur ex epistola
thji adeo nioverit ob postulatani ab eo fidei Nicænæ
confessionem ; cum ejusdem fidei confessio Romæ
servelur Eustathjimanu scripla , a quoeliam synodo
Tyanensi oblata est .
(44) Προφέροντες . Ιta Coisl. primus et Med . cum
tribus aliis . Editi προσφέροντες .
( 45) Παμψηφί. Vaticanus codex παμψηφεί. Paulo
post mulla desunt in Coisliniano primo et tribus
aliis , in quibus legitur επισκόπους , διότι αιρέσεως .
Alias LXXII. Scripta anno 376.
933 S. B.ISILII MAGNI 155
septem non exactlos annos . Erant autem duces eo- Α εγένετο (46) πρό δέκα και επτά ουχ όλων ετών.
rum , qui illos deposuere , Eudoxius , Evippius , "Ησαν δε οι έξαρχοι των καθελόντων αυτούς , Εύ
Georgius , Acacius et alii vobis ignoti . Qui vero δόξιος , Ευίππιος , Γεώργιος , 'Ακάκιος , και οι λοιποί
nunc in Ecclesiis dominantur , eorum 387 succes των υμίν (47 ) αγνοουμένων. Οι δε νυν κρατούντες (48)
sores sunt , alii illorum loco ordinati , alii ab ipsis των Εκκλησιών , εκείνων εισί διάδοχοι • οι μεν , άνς '
constituti.. αυτών χειροτονηθέντες , οι δε, επ' εκείνων αυτών
προαχθέντες .
3. Nunc igitur qui nos pravæ doctrinæ nomine 3. Νύν ούν οι ημίν την κακοδοξίαν εγκαλούντες
incusant , dicant nobis , quomodo hæretici quidem ειπάτωσαν ημίν , πώς μεν αιρετικοί ήσαν εκείνοι,
fuerint ii , quorum decretum de depositione non ών την καθαίρεσιν ουκ εδέξαντο; πως δε ορθόδοξοι
receperunt ? quomodo vero orthodoxi isti , qui ab ούτοι οι παρ' εκείνων προαχθέντες , και το αυτό
illis constituti sunt , et eamdem sententiam ac pa φρόνημα τοις πατράσιν αυτών διασώζοντες ; Ει μεν
tres sui conservant ? Nam si orthodoxus Evippius , γάρ ορθόδοξος Ευίππιος, πως ουχί λαϊκός Ευστάθιος ,
quomodo non laicus Eustathius, qui ab eo deposi ο παρ' εκείνου καθηρημένος ; ει δε αιρετικός εκεί
lus est ? Sin autem ille hæreticus, quomodo nunc νος , πως κοινωνικός Ευσταθίου νύν (49) , ο διά της
communicator Eustathii , qui ejus manu ordinatus B εκείνου χειρός προαχθείς ; Αλλά παιδιαί αύται,
es !? Sed hi sunt ludi , quos contra Ecclesias Dei κατά των Εκκλησιών του Θεού παιζόμεναι , προς το
ludunt ; ad suam utilitatem et accusare homines et εαυτών (50) συμφέρον, και διαβάλλειν ανθρώπους,
rursus commendare aggredientes . Basilidis Paphla και πάλιν συνιστάν επιχειρούντων . Τα Βασιλείδου
gonis altaria evertit transiens per Paphlagoniam του Παφλαγόνος θυσιαστήρια ανέτρεψε (31 ) παριών
Eustathius , ac in propriis mensis sacrilicavit : et την Παφλαγονίαν Ευστάθιος , και επί ιδίων τραπεζών
nunc supplex est Basilidi , ut recipiatur. Segrega- έλειτούργει και νυν ικέτης έστι Βασιλείδου , ώστε
vit Elpidium religiosissimum fratrem ob illius cum δεχθήναι. 'Αφώρισε τον ευλαβέστατον αδελφόν 'Ελ
Amasiensibus conjunctionem : et nunc supplex est πίδιον διά την προς τους εν 'Αμασεία συνάφειαν · και
Aspasiensibus , quærens eorum conjunctionem . Il νυνικέτης των Αμασέων(52) , επιζητών αυτών την συν
lius autem adversus Evippium prædicationes et αφειαν. Τα κατά Ευιππίου κηρύγματα (53 ) και υμείς
vos ipsi scitis quam essent horrendæ . Et nunc qui αυτοί επίστασθε όπως ήν φρικτά. Και νύν τους τα
Evippii sententiam tenent , eos laudibus ob reclam εκείνου φρονούντας επί ορθότητα αποσεμνύνει , μόνον
doctrinam extollit , modo ut ad illius restitutionis εάν εις την της αποκαταστάσεως αυτου σπουδών
studium , operam navent . Nos autem traducimur , c συνεργήσωσιν . "Ημείς δε διαβαλλόμεθα(54), ουκ επειδή
non quia mali quidquam admittimus , sed quia id ημείς αδικουμέν τι, αλλ' επειδή τούτο ενόμισεν ευ
existimavit sibi laudem conciliaturum apud Antio δοκίμησιν αυτώ φέρειν παρά τοις εν Αντιοχεία . Ουδε
chenos . Quos autem anno prælerito ex Galatia ac πέρυσιν εκ της Γαλατίας μετεστείλαντο , ως δι'
cersivere , ut idoneos , per quos liberam episcopa αυτών δυνάμενοι την παρρησίαν της επισκοπής απο

(46) 'Εγένετο . Ιta Medicaus codex cum alio. Editi
εγένοντο .
(47) Yuir. Sic Med . et Coisl.primus cum uno
ex Regiis, melius quain editi ημίν .
(48) Νύν κρατούντες. Ηec verba sic reddi pos
sent, qui nunc Ecclesias regunt. Sed credo Basilium
respicere ad violentam illam Arianorum domina
tionem, qui per fas et nefas episcopalus invade
bant. Hinc in epist. 244 Ouvastelav , dominationem
vocat episcopalem illorum dignitatem . Ait in epist. communio causam Eustathio poluit afferre.
223 Eustathium captare gratiam corum , qui nunc
dominantur , των νυν κρατούντων, Euzoium desi
grans. Demonstrat in epist . 243 , n . 4, Arianos om- D ejusque gregales acerrime exagitaret, ut est in
nia ecclesiastica munia in suam poleslalem ac di
Lionem redigere conari.
(49 ) Κοινωνικός Ευσταθίου νύν , Sic codices
nostri mss . summo consensu . Edili xolvwvò Eú
σταθίω ήν .
(50) 'Eavtör. Ila Coisl . primus et Med . cum uno
ex Regiis . Editi αυτών .
(51 ) Arétpeye. Sic Coisl . primus et Med . cum
tribus aliis . Editi ανέστρεψε . Ιbidern Med . περιών , bus deposilus fuerat , negabal episcopos esse, ul
( 52 ) Των Αμασέων. Amasiensium nomine in
telligit Basilius, non cives Amasize, sed hujus urbis
episcopum . Non enim populis supplicabat Eusta
itus, sed episcopis, quorum gratiam ambiebat ut
episcopatum retinerel. Sed paulo post his verbis ,
προς τους εν 'Αντιοχεία , Εuzoium designat Basi
kus . In epistola 244 Nicopolitanos vocat Theodotum
Nicopolis episcopum , Sebastenos in epist . 129 Eu
slalbium Sebastenum . fiuc accedit , quod Amasia
civitas erat catholicæ fidei retinentissima , etiam sub
Ariano episcopo, quem , pulso Eulalio, Ariani in
truserani. Hunc hominem sio aversala est civitas,
ut rediens Eulalius post pacem mortuo Valente con
cessam , non plures ex tota urbe , quam quinqua
ginta homines, cum hæretico communicanies inve
verit. Hæc discimus ex Sozomeno, lib . vii , cap. 2.
Quare Elpidii cum Amasiensibus civibus coinmunio
reprehendi non poterat : sola cum episcopo urbis
(55) Κηρύγματα. Videntur indicari celeberrime
illæ Eustatbii litteræ , in quibus cum Eudoxium
episi. 226, Evippium præcipue videtur acelo perſu
disse. lla enim κηρύγματα sive predicationes dis
tingui debent a concione, quam Eustathius habuis
se dicitur in epist . 244. In ea enim non videtur
lam vehementer in hæreticos inveclus ſuisse : sed
suum ipse peccatum plorabat, quod compositæ ab
illis formuläe subscripsisset. Al in celeberrimis lit
teris , quas ad omnes fraternitales misit , eos , a qui
pole hæreticos, eorumque communionem , ut perni
ciem animaruni, fugiendam docebat. Referendæ
ergo ad has litteras horrendæ in Evippium prædi
cationes .
(54) Διαβαλλόμεθα. Editi, excepta Paris . cdi
lione 2 , præmillunt šv, quæ conjunctio melius deest
in Coisl . primo el duobus aliis. Paulo post addidi
mus vocem ευδοκίμησιν ex septem Inss
937 EPISTOLARUM CLASSIS II . EPIST. COLI , 958
λαβείν , τοιούτοι εισιν , οίους ίσασι μεν και οι (53) πρός A tus possessionem reciperent , hi tales sunt , quales
ολίγον συγγεγονότες αυτοίς . 'Εμοί δε μή παράσχου και sciunt qui vel paululum cum illis versati sunt.
Κύριος τοσαύτην σχολήν ποτε , ώστε τας εκείνων Mjhi vero nunquam largiatur Dominus tantum otii ,
πράξεις απαριθμείσθαι ( 56) . Πλήν αλλ' υπό δορυφόροις ut illorum actiones enumerem . Sed tanien eorum
τοίς τιμιωτάτοις αυτών και συμμύσταις παραπεμ- quibus illi plurimum honoris et fidei habent , S2
φθέντες , διεξήλθον μεν δια πάσης αυτών της χώρας tellitio stipati , peragrarunt omnem illorum regio
τας των επισκόπων τιμάς και θεραπείας έχοντες : nem , episcoporum honoribus et officiis ornali .
εισήχθησαν δε περιφανώς εις την πόλιν εκκλησιά- Introducti autem sunt perhonorifice in urbem ,
σαντες μετά αυθεντίας . Παρεδόθη γάρ αυτοίς ο λαός , concionem habentes summa cum potestate . Tradi
παρεδόθη το θυσιαστήριον. 07 , επειδή (57 ) μέχρι Νικη tus enim est illis populus , traditum altare. Hi Ni
πόλεως προελθόντες ουδέν ηδυνήθησαν , ών επηγγεί- copolim usque progressi , cum nihil potuissent eo
λαντο διαπράξασθαι , πώς επανήλθον , και τως ώφθη rum quæ promiserant perficere , quomodo redie
σαν κατά την επάνοδον, ίσασιν οι παρόντες . Ούτως rint , qualesque in redeundo visi sint , norunt qui
αεί προς το εαυτών συμφέρον πάντα ποιoύντες φαί adfuerunt. Ita semper proprii compendii causa
σαν
νονται . Ει δε λέγουσιν , ότι μετενόησαν , δειξάτωσα omnia facere deprehenduntur. Quod si dicant eos
αυτών έγγραφον την μετάνοιαν, και αναθεματισμόν Β resipuisse , demonstrent scripto consignatam eo
της εν Κωνσταντινουπόλει πίστεως , και χωρισμόν rum pænitentiam , 388 et anathematismum fidei
των αιρετικών , και μη εξαπατάτωσαν τους ακεραιο- Constantinopolitane et secessionem ab hereticis,,
τέρους. Και τα μεν εκείνων τοιαύτα . nec decipiant simpliciores . Atque illorum quidem
res sic se habent..
4. Ημείς δε , αγαπητοί αδελφοί , μικροί μεν και τα 4. Nos autem , dilecti fratres , parvi quidem et
πεινοί , οι αυτοί δε αεί τη του Θεού χάριτι , ουδέποτε humiles sumus , semper tamen iidem Dei gratia ,
ταϊς μεταβολαίς των πραγμάτων συνδιετέθημεν . Πί nec unquam cum rebus immutali sumus . Fides
στις παρ' ημίν ουκ άλλη μεν εν Σελευκεία , άλλη δε εν apud nos , non alia Seleucie , alia Constantinopoli ,
Κωνσταντινουπόλει , και άλλη εν Ζήλοις , και εν Λαμ alia Zelis , et Lampsaci alia , et Rone alia : nec
ψάκω άλλη , και επί Ρώμης (38) ετέρα και η νυν quæ nunc circumfertur, a prioribus diversa , sed
περιφερομένη ου διάφορος παρά τις προτέρας , αλλά una et eadem semper. Quemadmodum enim acce
μία και η αυτή αεί ( 59). Ως γάρ παρελάβομεν παρά pimus a Domino , sic baptizamur ; quemadmodum
του Κυρίου , ούτω βαπτιζόμεθα · ώς βαπτιζόμεθα , baptizamur, sic credimus ; quemadmodum credi
ούτω πιστεύομεν · ώς πιστεύομεν, ούτω και δοξολο mus , sic et glorificamus ; neque separantes a Pa
γούμεν · ούτε χωρίζοντες Πατρός και Υιού το άγιον C tre et Filio Spiritum sanctum , neque preferentes
Πνεύμα , ούτε προτιθέντες Πατρός , ή πρεσβύτερον Patri , aut antiquiorem Filio Spiritum dicentes , ut
είναι του Υιού το Πνεύμα λέγοντες · ώς αι των βλα- maledicentium linguae confingunt. Quis enim adeo te
σφήμων γλώσσαι κατασκευάζουσι . Τίς γάρ ούτω merarius Dominicam reprobans institutionem , nomi
τολμηρός , ός , την (60) Δεσποτικής παρωσάμενος νο nibus proprium audeat ordinem excogitare ? Sed nec
μοθεσίαν, ιδίαν τολμά τοϊς ονόμασι τάξιν επινοείς ; creatum dicimus Spiritum , qui cum Patre et Filio
'Αλλ' ούτε κτιστόν λέγομεν το Πνεύμα, το μετά Πα conjunctus est , nec servilem audemus dicere eum ,
τρός και Υιού τεταγμένον · ούτε δουλικόν τολμώμεν qui principalis est "7. Ac vos adhortamur ut me
ειπείν το ηγεμονικόν . Και υμάς παρακαλούμεν με mores minarum Domini , qui dixit : Onine pecca
μνημένους της του Κυρίου απειλής, του είπόντος, tum et blasphemia remittetur hominibus : blasphemia
Πάσα αμαρτία και βλασφημία αφεθήσεται τοίς autem in Spiritum sanctum non remitietur, neque in
ανθρώποις · η δε εις το Πνεύμα το άγιον βλασ hoc sæculo , neque in futuro 98 , cavealis a pernicio
φημία ουκ αφεθήσεται, ούτε εν τω νύν αιώνι sis contra Spiritum doctrinis. State in fide ' ' , cir
ούτε εν τω μελλοντι : φυλάξατε (61) εαυτούς των cumspicite orbem terrarum , et videle exiguam esse
βλαβερών κατά του Πνεύματος διδαγμάτων . Στή hanc partem , quæ morbo laborat ; reliquam autem
D
κετε εν τη πίστει , περιβλέψατε εις την οικουμένην, Ecclesiam , quæ a terminis usque ad terminos
και ίδετε , ότι μικρόν εστι τούτο το μέρος το νενοση Evangelium suscepit, in sana hac versari et incor
κός : η δε λοιπή πάσα Εκκλησία , ή από περάτων rupla doctrina . Quorum et nos precamur , ne exci
εις πέρατα δεξαμένη το Ευαγγέλιον , επί της υγιούς damus communione , parlemque vobiscum habea
97 Psal . L , 14 . 98 Μatth . ΧΙΙ , 31 , 32 . 99 I Cor . xvi , 15 .

(55) Kal oi . Conjunctio addita ex Coisl . primo et Vat . et duobus Regiis .

Med . et uno ex Regiis .
(36) 'Απαριθμείσθαι . Medicaus επαριθμείσθαι .
Mox Vaticanus τιμιωτάτοις αυτό .
(57) 'E TELÓn. Sic Med . et Coisl . primus cum uno
ex Regiis . Editi įtel. lufra eosdem codices secuti
mutaviunus quod erat in editis , αεί μέντοι οι αυτοί.
( 38) Επι Ρώμης. Sic Med .. Vat. et unus ex Re
giis. Editι επι Ρώμη. Cloisl . uterque επι Ρώμην.
Mox deest negatio ante διάφορος in Coisl . utroque ,
PATROL. GR . XXXII .
(59) ' H uúrn del. Postrema vox addita ex Coisl .
primo , Med . et uno ex Regiis. Paulo post plures
codices από του Κυρίου .
(60) " Ος, την . Sic mss . Summo consensu . Eliti
ως την.
( 61 ) Φυλάξατε . Εditi addunt oύν, quod deest in
sex mss. Legendum videtur φυλάξαι εαυτούς. Μox
Coisl . primus cum uno ex Regiis περιβλέψασθε .
30
939 S. BASILII MAGNI 940

mus in justo Domini nostri Jesu Christi die , cum Α έστι ταύτης και αδιαστρόφου διδασκαλίας. " Ων και
veniet unicuique nostrum secundum opera sua da ημείς ευχόμεθα της κοινωνίας μη εκπεσείν, και
turus. υμίν (69 ) συνευχόμεθα την μερίδα λαβείν εν τη
ημέρα του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού τη δικαία , όταν έλθη δούναι εκάστω κατά την πράξιν αυτού .

EPISTOLA CCLII ' . ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΣΝΒ' .

Invitat Basilius Ecclesiæ suæ nomine, ut consuetudinem veniendi ad diem festum sancti Eupsychii redintegreni.
Ponticæ diæcesis episcopis . Επισκόποις της Ποντικής (63) διοικήσεως .
Martyrum honores omnibus quidem in Domi Μαρτύρων τιμαι πάσι μεν περισπούδαστοι τους
num sperantibus, summo studio esse debent ; sed επί Κύριον ήλπικόσιν, εξαιρέτως δε υμίν , τοις άρε
præcipue vobis virtutis cultoribus, qui vestra erga της αντιποιουμένοις , ο διά της προς τους ευδοκί
claros ac celebres conservos voluntatis propen μους των ομοδούλων διαθέσεως την προς τον κοινόν
sione amorem in communem Dominum ostendilis : Δεσπότην εύνοιαν επιδείκνυσθε · άλλως τε και διά
et maxime , quod aliquid allinitatis habeat accurata το συγγενές τι έχεις τον έν ακριβεία βίον προς τους
vivendi ratio cum iis qui per animi fortitudinem B διά καρτερίας τελειωθέντας . Επεί ούν επισημότατοι
consummati sunt . Cum igitur celeberrimi sint mar μαρτύρων Εύψύχιος και Δάμας , και ο περί αυτούς
tyres Eupsychius et Damas eorumque chorus , quo- χορός , ών ή μνήμη δι' έτους παρά της πόλεως ημών
rum memoria quotannis ab urbe nostra el tota vi και της περιοικίδος πάσης τελείται , υπομιμνήσκει
cinia celebratur , admonet vos , proprium suum υμάς , τον ίδιον εαυτής κόσμον , η Εκκλησία, διά
decus , Ecclesia , ac nostra 389 voce adhortatur , της ημετέρας φωνής παρακαλούσα , την αρχαίαν
ut antiquam resumatis visitandi consueludinem . απολαβείν της επισκέψεως υμών συνήθειαν (64).
Itaque ut magno questu vobis proposito in plebe "Ως ούν εργασίας μεγάλης προκειμένης ( 65) υμίν εν
que a vobis edificari cupit , atque ut premiis λαώ επιζητούνται την παρ ' υμών οικοδομήν , και
honori martyrum repositis, ita nostram suscipite μισθόν εν τη τιμή των μαρτύρων αποκείμενον ,
adhortationem et huic annuite petitioni , magnum δεξασθε ημών την παράκλησιν , και έπινεύσατε προς
nobis beneficium non multo labore tribuentes . την χάριν μικρή πόνο μεγάλην ημίν ευεργεσίαν
παρεχόμενου (66).

EPISTOLA CCLIII " . ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΣΝΓ ' .

Basilius ex his, quæ audient Antiocheni presbyteri a Sanctissimo, eorum sollicitudinem partim sedanaam esse , partim
acuendam nuntiat.

Presbyteris Antiochiæ . C Πρεσβυτεροις 'Αντιοχείας .

Sollicitudinem , quam pro Dei Ecclesiis halbelis,
partim quidem sedabit desideratissimus ac religio
sissimus frater noster Sanctissimus presbyter, to
tius Occidentis erga nos amorem ac studium expo
nens ; partim vero exsuscitabit ac magis exacuet ,
quantum studii res præsentes requirant, clare vo
bis per se ipse demonstrans. Nam omnes alii veluti
ex dimidio nuntiaverunt nobis et sententias Occi
dentalium , et rerum statum : ipse vero , cum ido
nelis sit qui et hominum consilia perspiciat , et
rerum stalum accurate investiget ; narrabit vobis
omnia , ac bonum vestrum studium ad omnia
quasi manu ducet . Quare materiam habetis con
gruentem eximio vestro proposito , quod semper
vestra pro Dei Ecclesiis sollicitudine declarastis . D
τελεία υμών προαιρέσει ήν αεί εν ταις υπέρ των Εκκλησιών του Θεού μερίμναις εδείξατε .
Την μέριμναν , ήν έχετε υπέρ των Εκκλησιών
του Θεού , εν μέρει μεν διαναπαύσει ο ποθεινότατος
και ευλαβέστατος ημών αδελφός Σαγκτίσσιμος και
συμπρεσβύτερος , διηγησάμενος πάσης της Δύσεως
την περί ημάς αγάπην τε και διάθεσιν · εν μέρει
δε και διαναστήσει και πλέον παροξυνεί , όσην σπου
δην επιζητεί τα παρόντα πράγματα , εναργώς υμίν
δι' εαυτού παραστήσας . Και γάρ των μεν άλλων
έκαστος , ώσπερ εξ ημισείας , ήμίν απήγγειλε ( 67)
και τάς γνώμας των εκείσε ανδρών , και την κατά
στασιν των πραγμάτων : αυτός δε , ικανός ών και
προαίρεσιν ανδρών καταμαθείν , και κατάστασιν
πραγμάτων ακριβώς διερευνήσασθαι , πάντα υμίν
έρεί, και προς πάντα χειραγωγήσει την αγαθών
σπουδήν υμών . "Ωστε έχετε (68 ) ύλην πρέπουσαν τη

Alias CCXCI. Scripta anno 376 .
Aljas CXCIX . Scripta anno 376 .
( 62 ) Και υμίν . Sic mss. septem. Editi και ημίν .
Sub finem editi δούναι ημίν . Ρostrema vox melius
deesse visa est in Coisl. primo et uno ex Regiis .
Editio Paris . 2 habet nuwv . Ibidem duo codices re
centiores κατά τα έργα αυτού .
(63) Της Ποντικής. Deest ea vox in cod . Harl.
-'Vide Addenda .
( 64) ' Yuwr ovrndelar. Ita Harl. et Coisl . primus
cum tribus alus . Editi ημών referendo ad επισκέ.
Yews , visitandi nostri consueludinem .
(63) Προκειμένης. Ιta Harl . et plures alii. Editi
προσκειμένης .
( 66) Παρεχόμενοι. Coisi. et alii nonnulli παρ
εχομένην.
( 67 ) Απήγγειλε. Ιta sex codices mss . Editi ανήγ
γειλεν .
(68 ) "Εχετε . Sic Harl . , Clarom., Bigot . alter,
Regius ulerque, Coisl . secundus. Editi Eyelv.
941 EPISTOLARUM CLASSIS II . EPIST. CCLV . 942
ΕΠΙΣΤΟΛΠ ΣΝΔ '. EPISTOLA CCLIV..
Salutat per Sanctissimum , seque ejus precibus commendal.
Πελαγίω (69), επισκόπω Λαοδικείας Συρίας . Α Pelagio , episcopo Laodiceæ Syriæ.
Παράσχου ο Κύριός ποτε και αυτό μοι εις όψιν Largiatur et mihi Dominus tandem aliquando ,
ελθείν τη αληθινή σου θεοσεβεία , και όσα ενελίπο ut in conspectum sinceræ tuæ pietati veniam , et
μεν τα γράμματα , ταύτα αναπληρώσαι ημάς τη quæ a litteris nobis defuerunt , ea coram explea
παρουσία . Οψε γάρ του γράφειν ήρξάμεθα, και mus . Enimvero sero scribere aggressi sumus , ac
πολλή ημίν ( 70) της απολογίας χρεία . Επειδή δε valde nobis opus est excusatione. Sed cum adsit
πάρεστιν ο ποθεινότατος και ευλαβέστατος αδελφός desideratissimus ac religiosissimus frater Sanctis
Σαγκτίσσιμος ο συμπρεσβύτερος, αυτός πάντα δι simus compresbyter, ipse tibi omnia narrabil, lum
ηγήσεταί σοι , τά τε ημέτερα (71 ) και τα από της nostra , tum que ab Occidente. As per hac quidem
Δύσεως . Και επ' εκείνους μεν ευφρανεί • τάς δε ήμάς gaudio te afficiet : dum vero perturbationes qui
κατασχούσας ταραχάς είπών , ίσως προσθήσει τινά bus commovemur, tibi nuntiabit , forte aliquid
λύπην και φροντίδα τοίς ήδη εναποκειμένοις τη αγαθή molestie ac sollicitudinis adjiciet his que jarm
σου καρδία . Ου μην άχρηστον το λυπείσθαι υμάς bono tuo cordi insident. Non tamen inutile est vos
τους δυναμένους δυσωπείν τον Κύριον . Εις δέον γάρ Δfligi , qui Dominum polestis placare . Commode
ημίν αποβήσεται ή υμετέρα μέριμνα » και οίδα ότι B enim nobis cedet vestra sollicitudo , nec dubilo
τευξόμεθα της παρά του Θεού (72 ) αντιλήψεως , έχον- " quin auxilium a Deo accipiamus , si nos vestre pre
τες την παρά των προσευχών υμών συνεργίαν. ces adjuvent . Quod si una nobiscum preceris , ut
Εάν δε συνεύξη ημϊν απαλλαγής των φροντίδων, curis eximamur, et accessionem aliquam viribus
και προσθήκην τινά τή δυνάμει του σώματος ημών corporis nostri postules ; prospere nos deducet Do
αιτήση , κατευοδώσει ( 73) ημάς ο Κύριος προς το minus , ut desiderium nostrum impleatur, et urba
την επιθυμίαν ημίν εκπληρωθήναι , και εις όψιν έλ nitali tuæ in conspectum veniamus.
θείν τη κοσμιότητί σου ( 74).
ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΣNE . 390 EPISTOLA CCLV “ .
Honorifica salutalio per Sanctissimum ab Occidente redeunlem.
Βίτω (75) , επισκόπη Καρρών . Vito , Carrhorum episcopo .
Είθε ήν μοι δυνατόν και καθ' εκάστην ημέραν Utinam possem eliam quotidie scribere pietali
επιστέλλειν τη ευλαβεία σου . Αφ' ου γάρ εις πεί luæ ! Ex quo enim experientiam cepi dilectionis
ραν ήλθον της αγάπης σου , πολύν έχω τον πόθον C tuæ, vehementer aveo maxime quidem tecum ver
μάλιστα μεν του συνδιάγειν σοι , ει δε μή , επιστέλ sari ; sin minus, litteras saltem mittere el acci
λειν γούν και δέχεσθαι γράμματα , ένα έχω και ση pere , ut queam et res nostras tibi indicare, et
μαίνειν τα κατ' έμαυτόν , και μανθάνειν τα περί quomodo le habeas discere . Sed quia non quae
της διαθέσεώς σου . Επειδή ( 76 ) δε ουχ όσα βουλό cunque volumus nobis adsunt , sed quæcunque
μεθα υπάρχει ημίν , αλλ' όσα ο Κύριος δίδωσι , Deus dat , cum gratiarum actione suscipienda
ταύτα οφείλομεν δέχεσθαι μετ' ευχαριστίας : ηυχα- sunt ; gratias egi sancto Deo, qui milii ad tuam
ριστήσαμεν τώ αγίω Θεώ παρασχoμένω ημίν υπό pietatem scribendi occasionem præbuit , adventu
θεσιν γραμμάτων προς την ευλάβειάν σου , την desideratissimi ac religiosissimi fratris nostri San
άφιξιν του ποθεινοτάτου και ευλαβεστάτου αδελφού clissimi compresbyteri : φui multum perpessus in
ημών Σαγκτισσίμου του συμπρεσβυτέρου · ός , πο conficiendo itinere laborem , omnia tibi accurate
λυν υποστάς εν τη οδοιπορία τον κόπον ( 77 ) , πάντα exponet , quæcunque in Occidente observavit . Ob
διηγήσεταί σοι μετ' ακριβείας όσα κατέλαβεν εν τη quæ debemus et Domino grates rependere , et eum
Δύσει. Υπέρ ών και ευχαριστεϊν οφείλομεν τώ Κυ- adorare , ut det et nobis pacen eamdem, nosque
ρίω , και προσκυνείν αυτόν , ένα δω και ημίν την invicem cum libertale recipiamus. Fraternitatem
αυτήν ειρήνην , και απολάβωμεν αλλήλους μετ' ελευ omnem nostro nomine saluta .
θερίας . Πάσαν την εν Χριστώ αδελφότητα άσπασαι παρ' ημών .

(69) Πελαγίω. Consentiunt cum editis in hoc ti- D dices . Editi αιτήσεις, ίνα κατευοδώση .
tulo codices antiquissimi. Coisl. secundus et Reg .
secundus Πελαγίω Λαοδικείας. Reg . primus Πελα
γίω επισκόπω .
(70) Πολλή ημϊν . Sic Coisl. primus et Med . , quod
melius visum est quam vulgata scriptura tomans
nuiv. Quanquam tota res parvi momenti, nec ma
gnum discrimen.
(71 ) Ημέτερα . Editi addunt τα παρεθέντα , sed
bæc desunt in septem mss .
( 72 ) Παρά του Θεού . Ιta Harl . cum tribus aliis .
Legitur in Medicæo et Coisl . primo tñs rozp'avtoa
αντιλήψεως .
(73) Αιτήση , κατευοδώσει . Ιta novem mss . co
( 74 ) Τή κοσμιότητί σου. Pronoinen deerat in
editione i Paris. Legitur in Medicæo et Coisl . primo
της κοσμιότητός σου.
( 75 ) Βίτω. Cod . Clarom. Tίτω , et ad margi
nem Blto). Codex Medicæus Bitti». Ibidem edili
Kapūv . Harl. , Regius uterque, Coisl . secundus et
Bigot. alter habent Kapov.
( 76 ) ' Επειδή. Ιta Harl . , Coisl . uterque et alii
nonnulli . Editi επεί .
( 77 ) Κόπον. Coisl . prinus et Med . κίνδυνον , pe
riculum .
• Alias CCCXI Scripla anno 376 .
Alias CCCXIV . Scripta anno 376.
945 S. BASILII MAGNI 944
EPISTOLA CCLVI .. ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΣNG' .
Cum audisset Basilius monachorum ædes ab Arianis igne succensas, fulurum sperabat ul ad se in ærumnis conſuge
rent. Sed cum id eis in mentem non venisset, saltem ad eos hortandi causa scribere cupiebal. Tandem hoc eis exhibel
officiun , oblata facultate Sanctissimi presbyteri , eosque consolalur spe ſuluræ mercedis, el ul pro Ecclesia orent ad
hörlatur.
Desideratissimis et religiosissimis fratribus compre- A Τοις ποθεινοτάτοις και ευλαβεστάτοις αδελφοίς
sbyteris Acacio , Aelio , Paulo , et Silvano , et Sil. συμπρεσβυτέροις (78 ) 'Ακακίω, Α
' ετίω , Παύλο
vino et Lucio diaconis et cæteris fratribus mona και Σιλουάνω , και Σιλουίνω (79), και Λουκίω
chis , Basilius episcopus . διακόνους και λοιπούς μονάζουσιν αδελφοίς,
Βασίλειος επίσκοπος .

Ego cum audissem vehementem illam persecul
tionem quæ in vos excitala est , et statim post
Pasclia eos , qui ad judicia et pugnas jejunarunt ,
vestris tabernaculis supervenientes, igni tradidisse
labores vestros , vobis quidem domicilium in cælis
non manufactum preparantes, sibi vero ignis the-
sauruni comparantes , quo ad vobis nocendum usi
sunt ; ingenui ex hoc eventu , non vestri , fratres ,
commiserescens , absit ! sed eorum qui ita sunt a
malitia absorpti , ut eo usque nequitiam suam ex
Tenderint . Futurum autem exspectabam , ut confe
stim ad paratum perfugium, humilitatem nostram , Β έφ' ετοίμην καταφυγήν την ημετέραν ταπείνωσιν
omnes accurreretis ; sperabamque daturum mihi
Doninum ex vestro complexu respirationem a con
linuis doloribus , meque præclarum illum sudorem ,
quem pro veritate stillatis , hoc inerti corpore exci
pientem , premiorum, que vobis a veritatis judice
reposita sunt , in partem aliquam venturum . Sed
quia id vobis ne in mentem quidem venit , nec
quidquam a nobis exspectastis solatii , cupiebam
saltem frequentes ad vos 391 scribendi invenire
occasiones , ut more eorum qui certantibus accla-
mant, ego etiam aliquid vobis per litteras ad boni ώσπερ οι τους αγωνιζομένοις υποφθεγγόμενοι , και
vestri certaminis horlatum clamarem . Sed ne hoc
quidem nobis facile fuit duas ob causas : primum,
quod ubi degerelis ignorabam : deinde quod non
C
multi hinc ad vos proficiscantur. Sed nunc Dominus
adduxit nobis desideratissimum ac religiosissi-
mum fratrem Sanctissimum et compresbyterum , per τες . 'Αλλά νύν ο Κύριος ήγαγεν ημίν τον ποθειν
quem et vestram charitatem saluto , et adhortor ut
pro nobis precemini latantes et exsultantes , quod
merces vestra multa est in cælis ? : et quia ad Do
minum loquendi habetis fiduciam , ne intermiltalis
noclu ac interdiu ad ipsum clamare, ut hæc Eccle
siarum sedetur procella , plebi reddantur pastores, et
Ecclesia ad suam ipsius dignitatem revertatur . Est
enim mibi persuasum , si modo reperiatur vox , quæ
Deum bonum fleclat, non longe facturum illum
miserationes suas , sed el nobis deinceps daturum
"Εγώ , ακούσας τον βαρύν εκείνον διωγμόν επανα
στάντα υμίν , και ότι ευθέως μετά το Πάσχα οι εις
κρίσεις και μάχας νηστεύσαντες , επελθόντες υμών
ταις σκηναίς , πυρί παρέδωκαν τους πόνους ύμών,
υμίν μεν την εν ουρανούς οικίαν την αχειροποίητον
ευτρεπίζοντες , εαυτούς δε το πυρ θησαυρίζοντες , και
εις την καθ ' υμών έχρήσαντο βλάβην , εστέναξα
μεν επί το συμβάντι , ουχ υμίν συναλγών , άδελ
φοί , μη γένοιτο! αλλά τοϊς ούτω καταβαπτισθεί
σιν (80) υπό της κακίας , ώστε μέχρι τοσούτου την
εαυτών πονηρίαν εκτεϊναι προσεδόκησα δε ευθέως
πάντας υμάς δραμείσθαι · και εν ελπίδι είχον , ότι
δώσει μοι ο Κύριος ανάπνευσιν (34) των συνεχών
οδυνων εκ του περιπτύξασθαι υμάς , και τον καλόν
ιδρώτα , όν υπέρ της αληθείας στάζετε ( 82) , το
αργά τούτο ( 85) σώματι υποδεξάμενος , έξειν τινά
κοινωνίας των αποκειμένων υμίν άθλων παρά του
κριτού της αληθείας . 'Αλλ' επειδή τούτο μεν ουδ' εις
έννοιαν υμίν ήλθεν , ουδε προσεδοκήσατέ τινα ανά
παυσιν έξειν παρ' ημών , επεθύμουν υποθέσεις γούν
ευρίσκειν συνεχείς των προς υμάς γραμμάτων , ίν ',
αυτός τινα υμίν διά γραμμάτων είς προτροπήν (84 )
της αγαθής υμών αθλήσεως ενεβόησα . Εγένετο δε
ημίν ουδε τούτο ράδιον διά δύο προφάσεις : μίαν μεν ,
ότι ουκ ήδειμεν όπου διάγετε ( 85 ) · ετέραν δε , ότι
ουδέ τπολλοί εισιν οι παρ' ημών προς υμάς απαίρον
τατον και ευλαβέστατον αδελφόν Σαγκτίσσιμον τον
συμπρεσβύτερον , δι' ού και προσφθεγγόμεθα υμών
την αγάπην , και παρακαλούμεν προσεύχεσθαι υμάς
υπέρ ημών , χαίροντας και αγαλλιωμένους , ότι ο
μισθός υμών πολύς εν τοις ουρανοίς , και ώς έχον
τας παρρησίαν προς τον Κύριον , μή ανείναι νυκτός
και ημέρας βοώντας προς αυτόν , υπέρ του παύτα
σθαι μεν τον σάλον των Εκκλησιών τούτον ( 86 ) , από
δοθήναι δε τους λαούς τους ποιμένας , επανελθείν δε
την Εκκλησίαν εις το οικείον αυτης αξίωμα . Πέ

1 Isa. LVΙΙ , 4. 9 Mauh . v , 19.

Alias CC . Scripta anno 376 . D (82) Στάζετε. Medicaeus codex κάμνετε .

(78 ) Συμπρεσβυτέροις . Sic mss . plerique . Editi
πρεσβυτέροις .
( 79 ) Και Σιλουίνω. Ηec addita ex Coisl . primo ,
Vai . et Clarom .
(80) Καταβαπτισθείσιν. Medicaeus βαπτισθεί
σιν.
(81) 'Ανάπνευσιν . Harl . αναπνεύσαι . Ιbidem
Coisl. secundus et Reg. secundus των συνεχών
οδυρμών .
(83) Τούτω . Editi addunt έμαυτού , quod melius
deest in codicibus Med . et Coisl. primo. Harl . oupati
το έμαυτού.
( 84 ) Εις προτροπήν . Harl . et Μed. εις προκο
πήν, αd boni vestri certaminis profectum .
(85 ) Διάγετε. Editi και διάγετε . Αbest ab omni
bus mss . conjunctio .
(86) Τούτον . Coisl . uterque et Reg . secundus
τούτων.
943 EPISTOLARUM CLASSIS II . EPIST. CCLVII. 946

πεισμαι γάρ , ότι , εάν ευρεθή φωνή δυσωπούσα A una cum lentatione exitum , ut ferre possimus 3 .
τον αγαθόν Θεόν ( 87) , ουκ εις μακράν ποιήσει τα Omnes in Christo ſratres verbis meis salutale .
ελέη αυτού · αλλά παρέξει ημίν λοιπόν συν τω πειρασμό και την έκβασιν , του δύνασθαι ( 88) υπενεγκεϊν .
Πάσαν την εν Χριστώ αδελφότητα ασπάσασθε εξ ημών (89) .
ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΣΝΖ '. EPISTOLA CCLVII *.

Osiendit etsi Christiani vocantur persecutores, non idcirco eorum qui vexantur minui mercedem, sed etiam augeri. Hor
tatur, ut nec exsiliis episcoporum , nec nonnullorum e clero perfidia, nec errantium multitudine moveaniur.
Μονάζουσι (90 ) καταπονηθείσιν υπό των Ad monachos ab Arianis vexatos .
'Αρειανών.
"Α κατ' εμαυτόν έφθεγξάμην , ακούσας περί του Quæ mecum ipse sum loculus , audita tenta
πειρασμού του επαχθέντος υμίν παρά των εχθρών tione , que vobis a Dei hostibusillata est , ea et per
του Θεού , ταύτα δε διά γράμματος απαγγείλαι προς litteras vobis signiſicare præclarum esse duxi : scili
υμάς καλώς έχειν ενόμισα , ότι εν καιρώ νομιζο cel , eo tempore quod pacalum existimatur , com
μένω ειρηνεύεσθαι έκτήσασθε εαυτούς μακαρισμόν , parastis vobismetipsis beatitudinent his qui per
τον υπέρ των διωκομένων ένεκεν του ονόματος του Β secutionem pro Christi nomine patiuntur,repositan.
Χριστού αποκείμενον . Ου γαρ επειδή όνομα προσ Non enim quia nomen blandum et lene his qui
ηνές και ήπιον περίκειται τους τα πονηράεργαζομέ- male faciunt , impositum est , idcirco res hostiles
νοις , τούτου ένεκεν και τα πράγματα νομίζειν χρή non esse existimandum . Ego enim truculentius ju
μή πολεμίων είναι . Χαλεπώτερον γάρ κρίνω εγώ τον dico a tribulibus bellum , quia hostes prius denun
παρά των ομοφύλων πόλεμον· διότι τους μεν προ liatos etiam effugere facile : at iis qui nobiscum
κεκηρυγμένους εχθρούς και φυλάξασθαι ράδιον , τοίς commiscentur , necesse est ad omnem injuriam ex
δε αναμεμιγμένους ημίν ανάγκη εκδότους είναι προς positos esse ; quod et ipsum vobis accidit. Νam et
πάσαν βλάβην · ό και υμείς πεπόνθατε . 'Εδιώχθησαν majores nostri persecutionem perpessi sunt , sed a
μεν γάρ και οι πατέρες ήμών ( 91 ) , αλλά παρά των simulacrorum cultoribus : et facultates eorum di
ειδωλολατρoύντων και διηρπάγη αυτών ο βίος , και reptæ sunt , et ædes eversæ, et ipsi fugati ab iis ,
οίκοι ανετράπησαν , και αυτοί έφυγαδεύθησαν , παρά qui bellum nobis aperte propter Clhristi nomen
των (92 ) φανερώς πολεμούντων ημίν διά το όνομα inferebant . Qui vero nunc prodierunt persecutores ,
του Χριστού. Οι δε νυν αναφανέντες διώκται μισούσε oderunt quidem nos æque ac illi , sed ad multorum
μεν ημάς ουδέν ήττον ή εκείνοι , εις δε τήν τών deceptionem Christi ostendunt nomen , ul ne con
πολλών απάτην τo του Χριστού προβάλλονται όνο- C fessionis quidem solatium habeant , qui vexantur :
μα , ίνα μηδέ τήν εκ της ομολογίας παραμυθίαν multis ac simplicioribus injuriam quidem nobis
έχωσιν οι διωκόμενοι , των πολλών και ακεραιοτέ fieri fatentibus , at in martyrii loco nobis 392 mor
ρων αδικείσθαι μεν ημάς ομολογούντων , εις μαρτύ lem pro veritate toleratam non ascribentibus.
ριον δε ημίν τον υπέρ της αληθείας θάνατον μή λο- Quapropter persuasum mihi est majora vobis , quam
γιζομένων . Διόπερ εγώ πεπεισμαι μείζονα υμίν( 93) iis qui tunc martyrium passi sunt , a justo judice
ή τους τότε μαρτυρούσε τον παρά του δικαίου κρι- premia servari ; siquidem illi et ab hominibus cer
του μισθον αποκείσθαι , είπερ εκείνου και την παρά tam et exploratam laudem consequebantur, et a
των ανθρώπων αποδοχήν ομολογουμένην είχον , και Deo mercedem exspectabant ; vobis autem in pari
τον παρά του Θεού μισθόν εξεδέχοντο , υμίν δε (94) bus præclare factis honores a populis non deferun
επ' ίσοις τοις κατορθώμασιν αι παρά των λαών τι tur ; unde par est multiplicatam reponi in futuro
μαι ουχ υπάρχουσιν· ώστε είκός πολυπλασίονα απο avo laborum pro pietate susceptorum remunera
κείσθαι εν τω μέλλοντα αιώνι των υπέρ της ευσεβείας tionem .
πόνων την αντιμισθίαν .

31 Cor. X , 13.

(87) Tor årador @ eór. Deest postrema vox in D bus illatæ cum ea quæ ab hæreticis inſertur , et quoa
Medicæo et Coisl. primo. Reg. secundus et Coisl . multitudine non definienda salus. Editi Ilpos pová
secundus τον αγαθόν Κύριον . ζοντας υπό 'Αρειανών καταπονηθέντας .
( 88) Του δύνασθαι . Editi addunt ήμάς, quod ( 91) Πατέρες ήμών. Ιta tres vetustissimi codi
deest in sex mss., non tamen in Coisl . primo. ces cum aliis pluribus. Editi πατέρες υμών.
(89) 'Εξ ημών. Non male Harleanus codex et (92) Παρά των . Editi premittunt αλλά , quod
Medicaeus παρ' ημών. Sed in simili clausula se deest in novem miss .
quentis epistolaelegitur εξ ημών omnibus codicibus ( 93) Μείζονα υμίν . Coisl . uterque , Med . et Reg .
consentientibus. secundus μείζονα ημίν. Sed Harleanus et alii coi
( 90 ) Morácovor, etc. Ita tres antiquissimi codi sentiunt cum editis.
ces . Addunt Medicæus et Coisl. primus : Evlade (94) ' Yuir dé . Editi præmittunt xai , quain vo
στάτη προς υπομονήν παράκλησις και σύγκρισης του culam sustulimus, quia melius abest a tribus mss .
τε από των ειδωλολατρών και του από αιρετικών etsi non vetustissimis. Hæc epistola in Harlæano
επαγομένου διωγμού , και ότι ου πλήθει οριστέον την codice sic finitur : ομολογουμένην είχον επ ' ίσοις
σωτηρίαν· Ρrαclarissima ad patientiam adhortatio , τους κατορθώμασιν.
el comparatio persecutionis a simulacrorum cultori * Alias CCCIIJ , scripta anno 576.
947 S. BASILII MAGNI 918

2. Quare adhortamur vos , ul ne animo in ærum- A 2. Διό παρακαλούμεν υμάς μη εκκακείν εν ταις
nis concidalis, sed in Dei dilectione renovemini , ac θλίψεσιν , αλλ ' ανανεούσθαι τη προς Θεόν αγάπη ,
quotidie studio vestro adjiciatis : scientes in vo και καθ ' ήμέραν προστιθέναι τη σπουδή , ειδότας(95 ),
bis debere reliquias pietatis servari , quas veniens ότι εν υμίν οφείλει το λείψανον της ευσεβείας σω
Dominus in terra inventurus est . Sive autem ejecti βήναι , ελθών ο Κύριος ευρήσει επί της γης. Και
sunt episcopi e suis Ecclesiis , hoc vos nequaquam είτε απεδιώχθησαν επίσκοποι των Εκκλησιών, τούτο
concutiat ; sive proditores nonnulli ex ipsis prodiere υμάς μη σαλευέτω· είτε προδόται εξ αυτών εφύη
clericis , neque hoc vestram in Deo fiduciam infir σαν των κληρικών , μηδε τούτο την πεποίθησιν
met. Non enim nomina sunt quæ salvos nos fa υμών την εις Θεόν σαθρούτω. Ου γαρ τα ονόμα
cient, sed propositum , ac vera in Creatorem nostrum τα εστι τα σώζοντα ήμάς , αλλ' αι προαιρέσεις , και
dilectio. Considerate in insidiis quæ Domino no η αληθινή περί τον κτίσαντα ημάς αγάπη . Ενθυμή
stro structæ sunt, principes sacerdotum et scribas θητε , ότι και εν τη κατά του Κυρίου ημών επιβουλή
et seniores dolum concinnasse , qui autem doctri- αρχιερείς μεν και γραμματείς και πρεσβύτεροι τον
nam sincero animo susceperunt, paucos ex populo δόλον συνεσκευάσαντο , ολίγοι δε των εκ του λαού
inventos esse , neque multitudinem esse que sal- ευρίσκοντο οι γνησίως τον λόγον καταδεχόμενοι :
vatur , sed electos Dei . Quamobrem nunquam vos B και ότι ου το πλήθος εστι το σωζόμενων , αλλ ' οι
perterreat magna populi multitudo ; qui velut aquæ εκλεκτοί του Θεού . "Ωστε μηδέποτε υμάς πτοείτω
maris a venlo in alias atque alias partes feruntur. λαού πολυοχλία , οι ώσπερ ύδωρ θαλάσσης υπό
Nam etiamsi unus salvetur velut Loth Sodomis, πνευμάτων μεταφερόμενοι. Εάν γάρ και εις σωθή
manere debet in recto judicio , immobilem retinens ώσπερ Λώτ εν Σοδόμοις , μένειν οφείλει επί της
in Christo spem , quia non derelinquet Dominus ορθής κρίσεως , αμετακίνητον έχων την εν Χριστώ
sanctos suos . Omnes in Christo fratres meo no ελπίδα , διότι ουκ εγκαταλείψει Κύριος τους οσίους
mine salutale : pro miserabili mea anima sincere αυτού . Πάσαν την εν Χριστώ αδελφότητα ασπάσα .
precamini. σθε εξ εμού : προσεύχεσθε γνησίως υπέρ της ψυχής
μου της ελεεινής .
EPISTOLA CCLVIII . ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΣΝΗ' .

Lauda! Basiliuscharitatem Epiphanii, qui ad se scripserit et fratres miserit, ac de componendis in Elæone monte dissen
sionibus cogitet. Delalam sibiab Epiphanio sedandæ controversiæ provinciam recusai ; seque aitjam per literassigni
ficasse Palladio et Innocentio , nihil a se addi posse Nicæno symbolo, nisi tantum de Spiritu sancto. Quod speclut ad
Antiochenam dissensionem , declarat se cum Melelio semper communicasse ac semper communicaturum , ac ipsum etiam
Athanasium cum eo communicare voluisse : cum iis aulem qui post Meletium venerunt, nunquam se communicasse,
quamvis eos non condemnel, nec adduci posse ut ad eos scribai. Ipsum Epiphanium rogat, ut dissensionem componere
conelur, et cum !reshypostases necesse esse eucistimet confiteri, hoc etiam doceal (ratres Antiochenos. Denique respondel
quæstioni in aliis litteris proposilæ , quid sint Magusæi.
Epiphanio episcopo . C 'Επιφανίο επισκόπο.
1. Quod jampridem exspectatum est ex Domini 1. Το πάλαι προσδοκηθεν εκ της του Κυρίου προό
' vaticinio , ac nunc tandem rerum experientia con ρήσεως , νύν δε λοιπόν τη πείρα των πραγμάτων
firmatum , fore videlicet ut propter multiplicatam βεβαιούμενον , ότι διά τό πληθυνθήναι την ανομίαν
iniquitatem charitas multorum refrigescat * ; id ψυγήσεται η αγάπη των πολλών , ήδη ( 96) κεκρατημέ
jam apud nos adimpletum visæ sunt abolere litte νον παρ' ημίν , έδοξε λύειν τα γράμματα της τιμιό
ræ præstantiæ tuæ ad nos allatæ. Vere enim chari τητός σου κομισθέντα . "Όντως γάρ αγάπης ένδειγμα
tatis indicium non mediocre, primum quidem quod ου το τυχόν , πρώτον μεν μνησθήναι ημών των ούτω
nostri memineris , qui adeo viles et nullius pretii μικρών και μηδενός αξίων · έπειτα και αδελφούς
sumus : deinde etiam quod fratres miseris invi αποστείλαι εις επίσκεψιν ημετέραν , πρέποντας είναι
sendi nostri causa , idoneos ministros pacificarum διακόνους ειρηνικών γραμμάτων . Ουδέν γάρ τούτου
litterarum . Hoc enim spectaculo nullum rarius est , σπανιώτερον θέαμα , πάντων προς πάντας λοιπόν
cuin jam omnes omnibus suspecti sint. Nusquam υπόπτως διακειμένων . Ουδαμού γάρ ευσπλαγχνία ,
enim misericordia , 393 ηusquam commiseratio , ουδαμού συμπάθεια , ου δάκρυον (97) αδελφικόν επ '
nusquam fraternæ lacrynja ob fratrem laboranlem . αδελφώ κάμνοντι. Ου διωγμοί υπέρ της αληθείας ,
Non persecutiones pro veritate tolerate, non tote D ουκ Εκκλησίαι στενάζουσαι (98) πανδη μεί , ουχ ο
Ecclesiæ ingemiscentes , non magnus ærumnarum πολύς ούτος των περιεχόντων ημάς δυσχερών κατά
nos circumstantium numerus ad mutuam nos sol λογος κινείν δύναται ημάς προς την υπέρ αλλήλων
licitudinem commovere potest . Sed lapsibus insul μέριμναν. Αλλά τοϊς πτώμασιν εναλλόμεθα , το
tamus ; lancinamus vulnera ; illatas ab hæreticis τραύματα επιξαίνομεν , τας παρά των αιρετικών
injurias , qui idem videmur inter nos sentire, in επηρείας , οι δοκούντες τω αυτώ κοινωνείν φρονή
* Matth . xxiv , 12.
• Alias CCCXXV . Scripta circa annum 377 . Coisl . uterque et quatuor alii ul in textu .
(95 ) Eldóraç. Mss . quinque non tamen antiquis (97 ) Oů dárpvor. Ita tres vetustissimi codices.
simi ειδότες . Editi hic eliam repetunt ουδαμού .
( 96) " Ηδη . Sic mss . novem pro eo quod erat in (98) Στενάζουσαι . Sic mss. Οmnes . Editi στενά
editis το δέ . Paulo post editi μεμνήσθαι των . Harl. , ζουσι ,
949 EPISTOLARUM CLASSIS II . EPIST . CCLVII. 930
ματι , επιτείνομεν , και οι εν τοις καιριωτάτοις A lendimus ; et qui in praecipuis capitibus inter sa
έχοντες συμφωνίαν εν γέ τινι πάντως διεστήκασιν consentiunt , in una aliqua re prorsus ab se invi
ατς ' αλλήλων . Πώς oύν μή θαυμάσομεν τον εν τοιού cem dissident. Quomodo igitur eum non admire
τοις πράγμασι καθαράν και άδολον την προς τους mur , qui in lali rerum slalu purum ac sincerum
τλησίον αγάπην επιδεικνύμενον , και διά τοσαύτης erga fratres amorem ostendit , et ex tanto maris et
Θαλάσσης και ηπείρου , της χωριζούσης ήμάς σωμα terræ , quibus corpore sejungimur intervallo, quan
τικώς , την ενδεχομένην επιμέλειαν ταϊς ψυχαίς ημών lum in se est , animarum nostrarum curam sus
χαριζόμενον ; cipit ?
2. Eθαύμασα δε σου κάκεϊνο, ότι και την εν τω 2. lilud autem etiam in te miratus sum , quod et
'Ελαιώνι των αδελφών διάστασιν λυπηρώς εδέξω, fratrum, qui in Eleone sunt , moleste tuleris dis
και βούλει τινά αυτοίς γενέσθαι προς αλλήλους sensionem , velisque aliquam ipsis fieri inter se
συμβιβασμόν . Και ότι σε ουδε τα παρευρεθέντα conciliationem . Quod autem te nonlatuerunt que
υπό τινών , και ταραχάς εμποιήσαντα τη αδελφό a nonnullis male excogitala , fratres conturbarunt ,
τητι , παρέλαθεν ( 99) , αλλά και την επί τούτοις μέ ac de his quoque sollicitudinem suscepisti , hæc
ριμναν ανεδέξω , και ταυτα απεδεξάμην . Εκείνο cliam mihi probata sunt. Illud vero non jam tua
δε ουκέτι της σης ενόμισα είναι συνέσεως άξιον , το Β judicavi esse prudentia dignum , quod nobis harum
ημίν την περί των τηλικούτων διόρθωσιν επιτρέ- rerum emendationem commiseris , hominibus ne
πειν , ανθρώποις ούτε χάριτι Θεού αγομένοις , διά que gratia Dei ductis , ut qui in peccatis vivamus ,
το αμαρτίαις συζην , ούτε τινά κεκτημένους περί nec ulla dicendi facultate præditis , eo quod a vanis
τους λόγους δύναμιν, διά τό των μεν ματαίων αγα- quidem libenter recesserimus , veritatis autem do
πητώς ( 1 ) αποστήναι , των δε της αληθείας δογμά- malum nondum assecuti idoneum usum simus .
των μη πω την προσήκουσαν έξιν αναλαβείν. Επ Jain igitur respondimus dilectis fratribus nostris
εστείλαμεν ούν ήδη τοις αγαπητοίς αδελφούς ημών, in Eleone degentibus , Palladio nostro et Innocentio
τους κατά τον Ελαιώνα , Παλλαδίω τω ημετέρω και lialo , ad ea que nobis ab ipsis fuerunt scripta , nos
Ιννοκεντία (2) τω Ιταλώ , προς τα παρ' αυτών ημίν scilicet nihil posse Nicene fidei adjicere, ne bre
έπεσταλμένα · ότι ουδέν δυνάμεθα τη κατά Νίκαιας vissimum quidem , excepla Spirilus sancti glorifica
πίστει προστιθέναι ήμεϊς , ουδε το βραχύτατον , tione, propterea quod majores nostri cursim hujus
τελήν της εις το Πνεύμα το άγιον δοξολογίας , διά partis meminerint , nondum tunc de Spiritu mota
το εν παραδρομή τους πατέρας ημών τούτου του questione . Que autem adtexuntur huic fidei do
μέρους επιμνησθήναι · ούπω του κατ ' αυτό ζητή- c gmata , de Domini Incarnatione, ea ut alliora no
ματος τότε κεκινημένου . Τα δε προσυφαινόμενα (3) straintelligentia, neque examinavimus , neque rece
τη πίστει εκείνη δόγματα περί της του Κυρίου pimus : scientes , ubi simplicitatem fidei semel sus
ενανθρωπήσεως , ως βαθύτερα της ημετέρας κατα tulerimus , nullum jam sermonum finem nos esse
λήψεως , ούτε έβασανίσαμεν , ούτε παρεδεξάμεθα · inventuros , contradictione nos semper ulterius
ειδότες , ότι , επειδαν την απλότητα της πίστεως abripiente ; ac simpliciorum animas conturbaturos,
άπαξ παρακινήσωμεν , ούτε τι (4) πέρας των λό novis rebus introducendis.
γων ευρήσομεν , άει της αντιλογίας εις το πλείον ημάς προαγούσης , και τας ψυχάς των ακεραιοτέ .
ρων παραταράξομεν ( 5) τη παρεισαγωγή των ξενιζόντων .
3. Την δε κατά 'Αντιόχειαν Εκκλησίαν , λέγω δή 3. Quod autem attinet ad Ecclesiam Antioche
την τώ αυτό φρονή ματι συμβαίνουσαν , δώη ποτέ nam , illam dico , quæ in eadem doctrina consentit,
ο Κύριος ιδείν αυτήν ηνωμένην . Κινδυνεύει γάρ largiatur aliquando Dominus ut 394 eau videa
αύτη μάλιστα δεδέχθαι τάς επιβουλές του εχθρού, ηus conjunctam, Periculum enim est , neipsa maxi
μνησικακούντος αυτή διά το πρώτον τοίς εκεί την me pateat insidiis inimici , qui ei succenset, quia
D
(99) Παρέλαθεν . Editi premittunt oύ . Sed nec simpliciorum animi novis rebus in symbolum in
negatio melius abest a codicibus Med . , Reg. primo, duciis læderentur. Minime autem mirum , si, quam
Coisl. secundo , Paris . et Bigot . vis Basilium nemo intelligendi et explicandi dogma .
( 1 ) 'Αγαπητώς . Ιta mss . novenm . Editi αγαπητι tis dono superaret , suarum tamen virium ac suæ
κώς. facultatis esse non putabat, altexta fidei Nicænie
(2) ' Irroxertio . Coisl . uterque, Harl., Med . et de Incarnatione dogmala examinare. Longe enim
Reg . secundus Ινοκεντίω. difficillimum sciebat esse formulam fidei ita consti
(3 ) Τα δε προσυφαινόμενα. Quod ait Basilius , luere , ut , quod omnino necessarium esse ad legili .
se atlexta Nicænæ fidei dogmata de Incarnatione mam formulam docet lib . i in Eunom ., p. 213, nihil
nec examinasse , nec recepisse, id de ipso dogmale ei desit , et hæreticorum usu teri non possit. Nec
accipi non debet, sed de modo dogmatis ita expri . eum latebat ipsos etiam Nicænos. Patres formulæ ,
mendi, ut hæretici eludere non possint. Nam ipsum quam primo condiderant, aliquid addere coactos
quidem dogma certissime tenebat Basilius , neque fuisse, postquam illam ab hæreticorum auribus no ..
ad eam rem opus babebat examine . Sed cum non abhorrere animadverterunt.
nulli formulæ Nicænæ aliquid de Incarnatione ad (4) Ούτε τι . Sic omnes inss . Editi ουκέτι .
derent ad comprimendos Apollinaristas ; id Basilius (5) Παραταράξομεν . Ιta Harl . , Reg. primus , Pa
nec examinaveral, nec receperat, tum quia altius ris. et Bigot . Legitur ταράξομεν 10 tribus aliis,
intelligentia sua esse ducebat ; tum quia metuebat nempe Coisl . utroque et Regio secundo. Editi tapaa
ne finem non haberent ejusmodi quæstiones , ac τάξομεν.
 931 S. BASILII MAGNI 952
illic primum Christianorum viguit appellatio . Ac Α των Χριστιανών προσηγορίαν έμπολιτεύσασθαι. Και
scissa quidem estIteresis contra rectam doctrinam , τέτμηται μεν ή αίρεσις προς την ορθοδοξίαν τέτμη
scissa etiam et ipsa contra se recta fides. Nos au ται δε και αυτή προς εαυτήν ή ορθότης. "Ημείς
tem , quia qui prior veritatem libere defendit , et δε, επειδή και ο πρώτος παρρησιασάμενος υπέρ της
bonum illud certamen Constantio imperante cer αληθείας , και τον καλόν εκείνον διαθλήσας αγώνα
lavit, Meletius est reverendissimus episcopus ; et επί των καιρών Κωνσταντίου , ο αιδεσιμώτατος Με
quia eum habuit Ecclesia mea communicatorem , λέτιός έστιν ο επίσκοπος , και έσχεν αυτόν ή έμή
magnopere eum diligens ob fortem illam ac invi Εκκλησία κοινωνικών , υπεραγαπήσασα αυτόν διά
ctam dimicationem , idcirco habemus illum hacle την καρτεράν εκείνην και ανένδοτον ένστασιν · έχο
nus , Deo largiente , communicatorem , et certe , si μεν (6 ) αυτόν κοινωνικών μέχρι του νυν τη του
Deus voluerit, habebimus. Nam et beatissimus papa Θεού χάριτι , και έξoμέν γε , εάν ο Θεός θέλη. Επει
Athanasius , cum Alexandriam venisset , omnino και ο μακαριώτατος πάπας Αθανάσιος , επιστάς
optabat , ut sibi cum ipso communio conciliaretur ; από 'Αλεξανδρείας , πάνυ έβούλετο αυτή την προς
sed malitia consiliariorum in aliud tempus dilata αυτόν κοινωνίαν καταπραχθήναι • αλλά κακία συμ
eorum conjunctio : quod utinam non evenissel ! βούλων είς έτερον καιρόν υπερετέθη αυτών ή συν
Nullius autem ex his , qui poslea introlerunt , com- Βαφεια: ώς ουκ ώφειλε! Τών δε τελευταίον έπεισελ
munionem unquam admisimus : non quod eos θόντων ουδενός ουδέπω την κοινωνίαν προσηκάμε
judicemus indignos , sed quod nihil habeamus , θα · ουκ εκείνους κρίνοντες αναξίους , αλλά μηδέν
unde hunc condemneinus . Atqui mulla quidem au έχοντες τούτου καταγινώσκειν . Καίτοι πολλά μέν
divimus a fratribus, sed fidem non adhibuimus, eo ηκούσαμεν περί των αδελφών , αλλ' ού προσηκά
quod coram accusatoribus non starent accusati , μεθα , διά το μή αντικαταστήναι τοίς κατηγόρους
sicut scriptum est : Lex nostra non judicat homi τους εγκαλουμένους κατά το γεγραμμένον , ότι Μή
„ nem , nisi prius eum audierit et noverit quid faciat. ο νόμος ήμών κρίνει ( 7) τον άνθρωπον , εάν μη
Quare nondum possumus , frater colendissime , lit- πρώτος αυτού ακούση , και γνω τί ποιεϊ . " Ωστε
teras ad illos dare , neque ad hoc cogi debemus. ούπω δυνάμεθα αυτούς επιστέλλειν , τιμιώτατε άδελ
Illud autem pacifico tuo animo dignum fuerit, non , φέ , ούτε αναγκάζεσθαι εις τούτο οφείλομεν. Πρέπον
unum quidem conjungere , aliud vero disjungere , δ' αν είη τη ειρηνική σου προθέσει με το μεν συν
sed ad eam conjunctionem , quæ prior exstitit, ea άπτειν , το δε διασπάν, αλλά τη προϋπαρχούση ενώ
quæ sunt separata reducere. Quapropter primum σει τα κεχωρισμένα προσάγειν . " Ωστε πρώτον μεν
quidem precare , deinde etiam , quantum in te si εύξαι , έπειτα και , όση δύναμις , παρακάλεσον , βί
C
lun erit , exhorta re, ut project a ex animis ambi ψαντας αυτούς εκ των ψυχών το φιλότιμον , και
lione, lum ad robur Ecclesiæ restituendum , lum ad υπέρ του αποδούναι την ισχύν τη Εκκλησία , και
coniprimendum inimicorum furorem inter se re καθελεϊν το φρύαγμα των εχθρών , συμβήναι αυτούς
concilientur . Valdé autem meum illud etiam ani προς αλλήλους. Ικανώς δε μου κακείνο την ψυχήν
mum recreavit , quod diligentia lua cæleris præ παρεκάλεσε , το προστεθέν παρά της σής ακριβείας
clare et accurate tractatis adjecit , tres necesse esse τους λοιπούς καλώς και ακριβώς θεολογηθείσι • το
hypostases confiteri. Quapropter hoc etiain a le τρεις αναγκαίον είναι τας υποστάσεις ομολογείν.
fratres Antiocheni edoceantur : profecto autem "Ωστε τούτο και οι κατά 'Αντιόχειαν αδελφοί διδα
jam edocti sunt . Nam sine dubio eorum amplexus σκέσθωσαν παρά σου · πάντως δε που και εδιδά
non esses communionem , nisi maxime tibi de hoc χθησαν . Ου γαρ αν είλου (8) δηλονότι την προς αυ .
capite caulum esset. τους κοινωνίαν , μή τούτο αυτών μάλιστα το μέρος
ασφαλισάμενος .
4. Gens autem Magusæorum (id quod alteris 4. Το δε των Μαγουσαίων έθνος (όπερ διά της ετέ
mihi litteris indicare gravatus non es ) frequens ρας επιστολής σημήναι ( 9) ημίν κατηξίωσας) πολύ
est apud nos , per omnes fere agros sparsa , colo- D εστι παρ' ημίν κατά πάσαν σχεδόν την χώραν δι
niis huc jampridem Babylone adductis . Hi utun εσπαρμένον , αποίκων το παλαιόν ( 10) εκ της Βαβυ
tur moribus peculiaribus : nulla ipsis cum reli λωνίας ημίν έπεισαχθέντων. Ο έθεσιν ιδιάζουσε
quis hominibus societas , nec fieri ullo modo κέχρηνται , άμικτοι όντες προς τους άλλους ανθρώ
potest , ut cum illis sermo babealur , siquidem πους · λόγω δε προς αυτούς κεχρήσθαι , καθό ( 11 )

8 Joan . VΙΙ , 51 .

(6 ) "Εχομεν . Ιta tres mss . vetustissimi . Editi και
έχομεν.
( 7) Κρίνει. Sic plerique mss. Editi κρινεί. Paulo
a :lle , quamvis in omnibus codicibus legatur tep!
των αδελφών , ιulια αudiuimus defratribus, legen
dium tamen videtur παρά των αδελφών . lic enim
fratrum nomine probabilius est eos designari, qui a
S. Melelii partibus stabant, quam qui a Paulini.
(8) " Αν είλου . Codex Mediceuς είλω .
(9) Enjñrai. Ila tres vetustissimi codices. Editi
σημάναι .
(10) Το παλαιόν. Ιta mss . quinque. Editi το
πάλαι .
(11 ) Καθό . Med . et Coisl . primus , καθ' όσον .
Harl . καθ' όν .
955 EPISTOLARUM CLASSIS II . EPIST . CCLX . 954
είσιν εξωγρημένον υπό του διαβόλου εις το εκείνου A diaboli facti sunt preda , ut illius inserviant vo
θέλημα , παντελώς εστιν αδύνατον . Ούτε γάρ βιβλία luntati. Nam nec libri apud illos , nec dogmatum
έστι παρ' αυτούς , ούτε διδάσκαλοι δογμάτων , αλλά magistri, sed moribus insulsis instituuntur, filius
έθει λόγω συντρέφονται , παίς παρά πατρός διαδε a patre impietatem excipientes . Jam vero præter
χόμενοι την ασέβειαν . Εκτός δή τούτων , και υπό hac quæ conspiciuntur ab omnibus, animalium
πάντων οράται , την ζωοθυσίαν παραιτούνται ως cædem aversantur ut inquinamentum , alienis
μίασμα , δι' αλλοτρίων χειρών τα προς την χρείαν manibus animalia ad suos usus necessaria 395
ζώα κατατφάττοντες ( 12) · γάμοις επιμαίνονται πα mactantes : nupliis insaniunt illegitimis , ac ignem
ρανόμοις · και το πυρ ηγούνται θεόν · και εί τι deum esse arbitrantur ; et si quod aliud institu
τοιούτο. Τας δε εκ του Αβραάμ γενεαλογίας ου tum ejusmodi. Cæterum magorum ab Abrahamo
δείς ήμύν μέχρι του παρόντος των μάγων έμυθο genealogias nemo hactenus nobis narravit : sed
λόγησεν · αλλά Ζαρνουάν τινα εαυτούς αρχηγός του Zarnuam quemdam generis sui auctorem esse ferunt .
γένους επιφημίζουσι . Διόπερ ουδέν έχω ( 15) πλέον Quapropter nihil amplius habeo, quod de his di
επιστέλλειν υπέρ αυτών τή τιμιότητί σου . gnitati tuæ scribam .
ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΣΝΘ . EPISTOLA CCLIX * .
Dolet Basilius quod pacem conciliare non potuerit , sed tamen nemini succensel.Non pelil ut se crebro invisant Palladius
el Innocentius , sed ut pro se precentur .
Παλ.λαδίω και Ιννοκεντίω μονάζουσιν ( 14) . B Palladio et Innocentio monachis.
Εγώ πόσον μεν υμάς αγαπώ , εικάζειν οφείλετε Quantum ego vos diligam , conjicere debelis
εξ ών ημάς αυτου αγαπάτε . Και ειρήνης μεν επ ex vestro in me amore . Et pacis quidem semper
εθύμησα αεί γενέσθαι βραβευτής , αποτυγχάνων δε oplavi concilialor esse, sed , re infecta , mæreo .
λυπούμαι μέν. Πώς γαρ ού ; Ου μήν ( 15 ) έχθραίνειν Quomodo enim non mererem ? Sed tamen ea
δύναμαι τισι τούτου γε ένεκεν , ειδώς , ότι πάλαι causa succensere nemini possum ; quippe cum
αφ' ημών ήρθη το της ειρήνης καλόν. Ει δε παρ' sciam pacis bonum jam olim a nobis esse subla
άλλοις ή αιτία της διαστάσεως , παράσχου Κύριος lum . Quod si in aliis causa residet dissensionis ,
παύσασθαι τους τάς διχοστασίας ποιoύντας . Ου μέν fasit Dominus ut dissidiorum aucļores conquie
του ουδέ επιζητώ συνεχή υμών την επιδημίαν ώστε scant. Non sane a vobis peto , ul me crebro
conveniatis. Quare non est cur ea de re causam
τούτου ένεκεν μηδε απολογείσθαι (16) μοι . Οίδα γάρ ,
ότι άνδρες τον πεπονημένον προελόμενοι βίον , και apud me dicalis . Novi enim homines , pauperem
αεί διά των χειρών εαυτούς τα αναγκαία συμπορι amplexos vitam , ac semper suis manibus sibi ne
ζόμενοι , πολύν αποδημεϊν χρόνον των ιδίων ου δύ cessaria comparantes, longo peregrinari tempore
νανται . 'Αλλ' όπουπερ αν ήτε , μέμνησθε ημών» και a suis ædibus non posse. Sed ubicunque locorum
προσεύχεσθε υπέρ ημών (17), ένα αυτοί γούν προς C fueritis ,nostri mementole : aepro nobis precamini, ut
εαυτούς ειρήνην έχωμεν και προς τον Θεόν , μηδε nos saltem nobiscum ipsi pacem habeamus et cum
μιάς τοϊς λογισμούς ήμών ταραχής ενοικούσης. Deo , nulla cogitationibus nostris perturbatione
insidente .

ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΣΞ' . EPISTOLA CCLX ** .

rogalu Optimi pluribus explicat Basilius illud Scripturæ : Omnis qui occiderit Cain ,septem vindictas exsolvet ; tum etiam
Lamechi ad uxores verba, et Simeonis ad Mariam.

Οπτίμω επισκόπο . Optimo episcopo.

1. Και άλλως ( 18) μεν ηδέως ορών τους αγαθούς 1. Cum et alias libenter videam optimos pueros,

( 12) Κατασφάττοντες . Codices nonnulli κατα
σφάζοντες. Βasilii narrationein confirmant Barile
sanes apud Eusebium , Præp. evangel., lib . vi , p . 275 , D
et ipse Epiphanius in Expositione cathol. fid. Pri
inus testatur legem esse apud Persas ut ' filias el
watres in matrimonium ducant ; neque id in Per
side solum fieri , sed etiam quotquot e Perside mi
grarunt , quos Magusæos vocant, iisdem in flagitiis
manere, et filiis quasi palriam hæreditatem hos mo
Jes tradere. Addil multos hactenus Magusixos repe
riri in Media, Ægyplo , Phrygia, et Galatia . Vide
p . 259. Epiphanius ait Magusæos apud Persas si
mulacra delestari, sed ea tamen adorare, siquidem
adorant ignem , solem et lunanı.
( 13) "Eyw . Coisl. primus elyov. Ibidem editi tn
τιμιότητί σου υπέρ αυτών . Tres codices vetustis
simi, ut in textu , nisi quod Harlæanus habet trepi
αυτών.
(14 ) Μονάζουσιν . Sic legitur in sex nostris codi
cibus. Edili uovayois. Tres codices, nempe Harl.,
Coisl . primus et Clearom . habent πρεσβυτέροις και
μονάζουσιν .
( 13) Ου μήν. Ιta tres vetustissimi codices. Plu
res alii ου μήν δέ . Editi ου μεν δέ .
(16) Μηδέ απολογείσθαι. Ιta tres vetustissimi
codices . Editi μη απολογείσθε.
(17) Υπέρ ημών . Ηaec desunt in Vaticano , Cois ) .
secundo et Reg. secundo .
( 18 ) Και άλλως . Ρost haec verba addidimus vo
culam ex codicibus Harl. et Med . et uno ex Regiis.
Ihidem Harlæanus codex prima manu ópū , et post
ea επειδή δε και μετά γραμμάτων. Ει alias quidem
libenter video, etc. , al ubi cum litteris etiani luis .
Editi επειδή δε και μετά γραμμάτων. Deest pring
vocula in quinque veleribus libris , altera in tribus.
Alias CLXXXIV. Scripla anno 377
• Alias CCCXVII . Scripta anno 377.
953 S. BASILII MAGNI υ
1um quia illorum mores ultra elalem egregie cont- Α παϊδας διά τε το υπέρ την ηλικίαν των ηθών ευστα
positi , lum propter eorum cum lua pietate neces θες και διά το προς την σην ευλάβειαν οικείον , αφ'
situdinem , ex qua etiam magni aliquid ab eis ου τι και μέγα προσδοκάν έστιν επ' αυτούς επειδή
exspectare licet ; postquam cum litteris luis vidi και μετά γραμμάτων σων είδον αυτούς προσιόντας
cos ad me venientes, duplicavi in illos amorem . μοι , εδιπλασίασα το επ' αυτούς φίλτρον . "Οτε δε
Ubi autem legi epistolam , ac in ea perspexi cum ανέγνων την επιστολήν , και είδον εν αυτή όμου
providam animi lui de Ecclesiis sollicitudinem , μεν το περί τας Εκκλησίας (19 ) προνοητικόν της
tum legende Scripture divine studium ; gralias σης διαθέσεως , ομού δε το περί την ανάγνωσιν των
egi Domino , ac bona precatus sum his qui tales θείων Γραφών επιμελές , ευχαρίστησα τω Κυρίω,
nobis afferebant litteras , imprimis vero ipsi illi , και επηυξάμην τα αγαθά τους τα τοιαύτα ημίν δια
qui nobis scripsit . κομίζουσι γράμματα , και πρό γε αυτών αυτό το
γράψαντι ή μίν.
2. Quæsivisti, celeberrimum illud dictum et 2. Επεζήτησας το πολυθρύλλητον εκείνο , και
apud omnes susdeque versalum , quam solutio παρά πάσιν άνω και κάτω περιφερόμενου ρητον ,
nem 396 habeat : nempe illud : Omnis qui occi τίνα την λύσιν έχει το , Πας ο αποκτείνας Κάϊν
derit Cain , septem vindictas solvet 6. Ηac autem Β επτά εκδικούμενα παραλύσει. Διά τούτου δε τέως
interrogatione , primum quidem leipsum demon.. μεν αυτός σεαυτόν συνέστησας , το του Τιμοθέου (20) ,
strasti id quod Paulus præcepit Timotheo ? ac και παρέδωκεν αυτώ Παύλος , ακριβώς φυλάττοντα
curate servare (liquet enim le allentum esse (δηλος γάρ ει προσέχων τη αναγνώσει ) · έπειτα και
lectioni ) ; deinde vero et nos , qui senes sumus, ημάς τους γέροντας , και γεναρκηκότας ήδη και το
et jam emarcuimus et tempore et imbecillitate χρόνο και τη ασθενεία του σώματος , και το πλήθει
corporis , el τηultitudine afflictionum , que plurime των θλίψεων , αί πολλαι νύν περί ημάς κινηθείσαι
in nos concitalæ vitam nostram prægravarunt , la εβάρησαν ( 21) ημών την ζωήν, όμως διανέστησας,
men exsuscitasti , ac ſervens spiritu nos frigescen και ζέων το πνεύματι κατεψυγμένους ήμάς , ως τα
les , tanquam lalentia in lustris animalia, ad me φωλεύοντα των ζώων , εις εγρήγορσιν μετρίαν και
diocrem vigilantiam et vitalem operationem revocas. ζωτικής ενέργειαν επανάγεις (92) . "Έστι δ' ουν το
Atque illud quidem dictum et simpliciter sic in ρητών και απλώς ούτω νοηθήναι δυνάμενον , και
telligi potest, et variam accipere explanationem . ποικίλον επιδέξασθαι ( 25 ) λόγον . Η μεν ούν απλου
Simplicior autem et quæ cuilibet possit sua sponte στέρα και παντί δυναμένη εκ του προχείρου παρα
occurrere sententia, nec est : oportere Cain septem- c στήναι διάνοια αύτη εστίν· ότι δεί τον Κάϊν επτα
plicem dare pænam peccalorum . Non enim est πλασίονα αποδούναι (24) την τιμωρίαν υπέρ ών
justi judicis, pares paribus statuere mercedes : ήμαρτεν. Ου γάρ έστι δικαίου κριτoυ ίσας πρός ίσας
sed necesse est ut mali inceptor cumulatias per- ορίζειν τας αντιδόσεις (25) · αλλ' ανάγκη , τον κατάρ
solvat debita , si niodo et ipse melior ex suppliciis ξαντα κακού μετά προσθήκης αποτίσαι τα οφειλό
futurus sit, et alios meliores facturus exemplo . μενα , ει μέλλοι αυτός τε βελτίων ταϊς τιμωρίαις
Quoniam igitur statutum est , ut seplemplicent γενήσεσθαι , και τους λοιπούς σωφρονεστέρους ποιή
Cain adimpleat peccatorum pænam , dissolvet, in σειν ( 26 ) τώ υποδείγματι . Ουκούν, επειδή τέτακτα !
quit, id quod divino judicio de eo decretum est , επτάκις αποπληρώσει την δίκην των ημαρτημένων
qui eum occidet . Hæc est sententia sua sponte ex τον Κάϊν , παραλύσει , φησί , τούτο το υπό της θείας
prima lectione nobis occurrens . κρίσεως επ' αυτώ δεδογμένον , και αποκτείνας αυτόν .
Ούτός έστιν ο νούς και εντεύθεν από της πρώτης ανα
γνώσεως ημίν προσπίπτων.
3. Sed quia solet profunda scrutari hominum 3. Επειδή δε έρευνάν πέφυκε τα βάθη των φιλο
laboris amantium animus , querit quomodo justi- πονωτέρων η διάνοια , επιζητεί , το δίκαιον πώς έν
tia in septemplici adiapleatur , et quid sint τα εκ- D τα επτάκις αποπληρούται , και τί τα εκδικούμενα ,
δικούμενα , utrum peccata septem, an unum pecca- πότερον τα αμαρτηθέντα επτά έστιν , ή εν μέν το
tum, et septem pro uno supplicia ? Semper quidem αμάρτημα , επτά δε επί τω ένα αι κολάσεις ; 'Αει
Scriptura remissionem peccatorum numero seple- μεν ούν ή Γραφή τον της αφέσεως των αμαρτημά
nario definit . Quoties, inquit , peccabit in me frater, των αριθμών εν τοις επτά περιορίζει . Ποσάκις ( 27 ) ,
et remillam illi ( Petrus est qui hæc Domino dicit ) ? φησίν , αμαρτήσει εις εμέ ο αδελφός μου , και

6 Gen. IV , 15. 7 Ι Τim . IV , 15 .

( 19) Περί τας Εκκλησίας . Sic mss . octo. Editi
περί της.
(20) Τιμοθέου . Ρost hanc vocem addunt editi
ποιών , φuod melius multo deesse visum est in duo
bus Regiis, Bigot. altero, Coisl . secundo et uno
Colbertino .
( 21) Eβάρησαν . Coisl . primusέβάρυναν.
(22 ) Επανάγεις . Ιta tres vetustissimi codices.
Editi επανήγαγες .
(25 ) 'Επιδέξασθαι. Νonnulli codices επιδείξα.
σθαι . Quidam alii υποδείξασθαι .
(24) 'Αποδούναι. Ιta Harl . et Coisl . primus . Med .
αποδιδόναι . Editi δούναι .
(25 ) 'Αντιδόσεις . Ιta Harl . et Coisl . primus cuum
Anglicano el uno ex Regiis .
(26) Ποιήσειν . Multi codices sed recentiores
ποιείν.
(27) Ποσάκις . Editi addunt γάρ , que vocula
957 EPISTOLARUM CLASSIS II . EPIST . CCLX. 938
αφήσω αυτώ ; ( "Ο Πέτρος έστι λέγων τώ Κυρίω . ) Α Νum usque septies ? beinae responsum Domini :
“Έως επτάκις ; Είτα απόκρισις του Κυρίου · Ουλέ Non dico libi usque seplies , sed isque septuagies
γω σοι έως επτάκις , αλλ' έως εβδομηκοντάκις seplies 8. Non enim ad alium numerum transivit
επτά. Ου γαρ επ' άλλον αριθμόν μετέβη ο Κύριος, Dominus , sed seplenarium multiplicans , in illo
αλλά τον επτά πολυπλασιάσας , εν αυτώ τον όρον modum constituit remissionis . Post seplem annos
έθετο της αφέσεως. Και δι' επτά μέν ετών ο Εβραίος Hebræus liberabatur a servitute ' . Septem hebdo
απελύετο της δουλείας : επτά δε εβδομάδες ετών τον mades annorum celeberrimum jubilæum olim elli
ονομαστον ιωβηλαίον εποίουν εν τοις πάλαι , εν ώ ciebant 10, quo sabbatum terra servabat, debita
έσαββάτιζε μεν ή γή , χρεών δε ήσαν αποκοπαι , rescindebantur, servi in libertatem asserebantur,
δουλείας απαλλαγή , και οιονεί νέος άνωθεν καθ ac veluti noyum de integro constituebatur ævum ,
έστατο βίος , εν τώ εβδοματικό αριθμό του παλαιού vetere per seplenarium numerum quodam modo
τρόπον τινά την συντέλειαν δεχομένου. Ταύτα δε finem accipiente. Hæc autem figuræ eran hujus
τύπου του αιώνος τούτου , ός διά των επτά ημερών seculi , quod per septem dies revolutum praeterit ;
ανακυκλούμενος ημάς παρατρέχει » εν ώ γίνονται in quo mediocrium peccatorum poenæ solvuntur,
αι των μετριωτέρων αμαρτημάτων εκτίσεις , κατά secundum benignam divini nostri Domini provi
την φιλάνθρωπον επιμέλειας του αγαθού Δεσπότου , B dentiam , ut ne infinito seculo tradamur ad sup
ως μη το απεράντο αιώνι παραδοθήναι ημάς εις plicius. Illud igitur, septies , propter hujus nundi
amorem dictum est, eo quod inundi amatores ex
κόλασιν . Το μεν ούν επτάκις διά την προς τον κό .
his debeant niasime puniri, quorum causa improbi
σμον τούτον συγγένειαν , ώς των φιλοκόσμων αν
θρώπων απ ' αυτών οφειλόντων μάλιστα ζημιούσθαι, esse voluerunt . Quae autem dicuntur εκδικούμενα ,
sive admissa a Cain 397 peccata intelligas, in
ών ένεκεν είλοντο πονηρεύεσθαι (98 ) . Εκδικούμενα
venies septem : sive pænas illi a judice constilutas,
δε , είτε τα παρά του (29) Κάϊν ημαρτημένα λέγοις,
ευρήσεις επτά είτε τα παρά του κριτου επ' αυτώ ne sic quidem a sententia aberrabis . In iis igitur
επαχθέντα ( 30) , και ούτως ουκ αποτευξη της εν quæ Cain perpetravit, primum peccatum , invidia
νοίας . Εν μέν ούν τους παρά του Κάϊν τετολμημέ- ob prielatum Abelem : secundum , dolus, quo allo
νοις πρώτον αμάρτημα φθόνος επί τη προτιμήσει culus est fratrem , dicens , Transeamus in cam
του "Αβελ δεύτερον δόλος , μεθ' ού διελέχθη το μυηι " ; tertiu ) , cedes, mali accessio ; quartum,
αδελφώ , είπών : Διέλθωμεν εις το πεδίον · τρίτον etiam fratris cedes , intentior iniquitas ; quintum ,
φόνος , προσθήκη του κακού • τέταρτον , ότι και quod primus homicida Cain , malum exemplum
αδελφού φόνος , μείζων ή επίτασις · πέμπτον , ότι sæculo relinquens ; sexlum , quod parentibus lu
C cluin incussit ; septimum , quod Deo mentitus est ;
και πρώτος φονεύς ο Κάϊν , πονηρόν υπόδειγμα το
βίω καταλιπών : έκτoν αδίκημα , ότι γονεύσι πέν interrogalus enim ; Ubi Abel frater tuus ? dixit
θος εποίησεν (31 ) · έβδομον, ότι Θεώ εψεύσατο · ερωτη Nescio 12. Septem igitur εκδικούμενα dissolveban
θείς γάρ, Που "Άβελ ο αδελφός σου και είπεν , Ουκ tur in Caini nece . Cum enim dixisset ei Dominus :
Maledicla terra , quæ aperuit os suum accipere
οίδα. Επτά ούν τα εκδικούμενα παρελύετο εν τω
αναιρεθήναι τον Κάϊν . Επειδή γαρ είπεν ο Κύριος, sanguinem fratris tui ; et : Gemens et tremens eris
ότι Επικατάρατος η γη , ή έχανε δέξασθαι το super terram ; dixit Cain : Si ejicis me hodie de
αίμα του αδελφού σου · και , Στένων και τρέμων terra , et a facie lua abscondar , et ero gemens et
έση επί της γης και ο Κάϊν φησίν : Ει εκβάλλεις με tremens super terram ; et omnis qui invenerit me,
σήμερον από της γης (32) , και από του προσ occidet me. Ad hoc autem dixit Dominus : Non
ώπου σου κρυβήσομαι , και έσομαι στένων και sic : qui occiderit Cain , seplem vindictas ex solvet 18.
τρέμων επί της γης και πάς ο ευρίσκων με Quoniam enim credidit Cain se facile a quolibet
αποκτενεί με. Προς δε τούτο ο Κύριός φησιν : Ούχ caplum iri , eo quod securitalem super lerram non
ούτω πάς ο αποκτείνας Κάϊν επτά εκδικούμενα haberet (maledicta enim terra propter illuın ) et a
παραλύσει. Επειδή γαρ ενόμισεν ευάλωτος είναι D Dei auxilio desertus esset , qui ei iratus erat ob
παντί ο Κάϊν , διά τό τήν επί της γης ( 53) ασφά- cedem ; ut neque e terra , neque e colo relicia illi
λειαν μη έχειν (επικατάρατος γάρ ή γή απ' αυτού ) , ope : Erit , inquit, omnis qui inveneril me , occidet
και της από Θεού βοηθείας ήρημώσθαι , όργισθέντος me . Arguens illius errorem Scriplura dicit, Non

11 Gen. TV , 8. 12 ibid . 9 . 13 ibid .

8 Matth . XVIII , 21 , 22. Deut . XV , 12 . 10 Lev . ΧΧV , 10.
11 , 12 , 14 , 15.
deest in tribus velustissimis codicibus : deest se
quens verbum in pluribus recentioribus. Ibidem
tres iidein codices αδελφός μου . Deerat vocula in
aliis et in editis ..
(28 ) Πονηρεύεσθαι. Editi το πονηρεύεσθαι . Deest
articulus in codicibus Harl . , Coisl . ulroque et duo
bus Regiis.
(29) Παρά του . Ιta Harl . , Coisl . uterque et Reg .
primus ..
( 50) Επαχθέντα . Sic tres vetustissimi codices .
Editi ορισθέντα .
( 31) Eποίησεν , lia Harl . , Coisl . uterque et unus ex
Regiis . Editi ενεποίησεν. Ιbidem eorumdem codicum
auctoritate emendavimus quod erat in editis Ocòv
έψεύσατο .
( 32 ) ' Απο της γης. Ιta tres vetustissimi codices
cum pluribus aliis . Editi από προσώπου της γης.
(53 ) Επί της γης . Sic Coisl. primus et Harl .
Quatuor alii εκ της γης. Editi από της γής.
939 S. BASILII MAGNI 9CO
είc , id est , non occideris. Lucrum enim mors est Α αυτώ επί τω φόνω , ώς ούτε από γής , ούτε απ' ου
his qui puniuntur, solutionem afferens ex mole ρανού αντιλήψεως αυτώ λειπομένης : "Έσται , φησί ,
stiis . Sed produceris in vita , ut pro meritis pec πάς ο ευρίσκων με , αποκτενεί με: ελέγχει (54 )
calorum rependantur tibi supplicia. Quoniam igitur αυτού το σφάλμα ο λόγος λέγων , Ούχ ούτω , τουτ
illud εκδικούμενον duplici sensu intelligitur, neio pe έστιν, ουκ αναιρεθήση. Κέρδος γάρ τοις κολαζομέ
peccatum , cui vindicta infligitur , et modus sup νοις ο θάνατος , απαλλαγής φέρων των λυπτρων .
plicii , per quod vindicta ; videamus an seplem 'Αλλά παραταθήση το βίω , ίνα κατ ' αξίαν των
suppliciorum modi inflicti fuerint ei, qui male ήμαρτημένων αντιμετρηθή σου τα κολαστήρια. Έπει
fecerat .. δή δε το εκδικούμενον διχως νοείται , τό τε αμαρ
τηθέν , εφ' ώ η εκδίκησις , και ο τρόπος της κολάσεως , δι ου η εκδίκησις · ίδωμεν ει επτά
τρόποι βασανιστηρίων επηνέχθησαν (53) τώ πονηρευσαμένω.
4. Seplem quidem peccata Caini superior enume. 4. Τα μεν ούν επτά αμαρτήματα του Κάϊν εν
ravit oratio. Nunc autem quærimus an scptena τους κατόπιν ο λόγος απαριθμήσατο . Νύν δε ζητούμεν
sint, quæ ipsi ad supplicium inferuntur ; ac sic ει επτά εστι τα εις κόλασιν αυτώ επαγόμενα, και
disserimus. Interrogavit Dominus 16 : Ubi est Abel φαμεν ούτως (56) . Μετά την πεύσιν του Κυρίου , Γιού
B
frater tuus ? quod quidem non discere volens , sed "Άβελ ο αδελφός σου ; ήν ουχί μαθείν βουλόμενος,
pænitentiæ illi occasionem præbens , benignus αλλά μετανοίας αυτό αφορμήν παρεχόμενος, o φιλάν
Dominus quæsivit, ut demonstrant ipsa verba . θρωπος Δεσπότης προσήγαγεν, ώς δηλοί αυτά τα
Postquam enim negavit ille , cito arguit, dicens : ρήματα. 'Αρνησαμένου γάρ αυτού , ταχύν ποιείται
Vot sanguinis fratris tui clamat ad me . Quare τον έλεγχον , είπών • Φωνή αίματος του αδελφού του
illud , Ubi est Abel frater tuus ? occasionem ei dabat βοά πρός μέ . " Ωστε το , Που "Αβει ο αδελφός σου ;
persentiendi peccati, non Deo cognitionem affere εκείνω αφορμήν εδίδου της συναισθήσεως του ήμαρ
bat. Νam si caruisset inspectione Dei , prelexlum τημένου , ού τω Θεώ εγίνετο διδασκαλίας πρόξενον .
habuisset , ut derelictus , nec ullo instructus præ Ει γάρ μή έτυχεν επισκοπής Θεού , είχεν αν τρόφα
sidio ad pænitentiam . Nunc autem apparuit ei σιν ώς εγκαταλελειμμένος, και ουδεμίαν λαβών αφορ
medicus, ut ad eum ægrotus confugiat. Ille autem μην εις μετάνοιαν . Νύν δε έπεφάνη αυτή ο ιατρός ,
non modo 398 abscondit ulcus, sed aliud insu ένα προσφύγη αυτώ (57) ο ασθενών. Ο δε ου μόνον
per efficit , cedi mendacium adjungens, Nescio . ου (57')κρύπτει το έλκος , αλλά και έτερον προσεξεργά
Num custos fratris mei sum ego ? Inde jam enu ζεται , το φόνο το ψεύδος επισυνάπτων , Ουκ οίδα . Μη
nera supplicia . Maledictα terra propter le. Unum C φύλαξ του αδελφού μου είμι εγώ ; Εντεύθεν λοι
supplicium . Operaberis lerrum . Aliud supplicium . πόν αρίθμει ( 38) τάς τιμωρίας. Επικατάρατος ή
Necessitas enim arcana quædam imposita illi erat , σή από σού . Μία κόλασις . 'Εργα την γην. Δευτέρα
ad opus agriculture urgens , ita ut ne volenti qui- αύτη . Ανάγκη γάρ τις άρρητος αυτό συνέζευκτο,
dem liceret l'equiescere , sed semper cruciaretur cum τρός το έργον της γης αυτόν κατεπείγουσα · ώστε
inimica sua terra , quam maledictam ipse sibi fe μηδέ βουλομένω αυτό εξείναι αναπαύεσθαι , αλλ ' αει
cerat, polluens eam fraterno sanguine. Operaberis αυτόν προσταλαιπωρείσθαι τη εχθρά αυτού γη , ήν
ergo terram . Grave supplicium , cum iis , qui odio επικατάρατος αυτός εαυτό (39) εποίησε , μιάνας αυ
habent , degere , comitem habere hostem, implaca- την αδελφική αίματι . 'Εργα ούν την γην. Δεινή
Jilem inimicum . Operaberis terram ; hoc est , in τιμωρία , ή μετά των μισούντων διαγωγή , σύνοικον
Tentus ad opera agriculturæ , nullum tempus re έχειν πολέμιον , άπαυστον εχθρόν (40) . Εργά την
milles, nec nocte nec dic solutus a laboribus , γην · τουτέστι , κατατεινόμενος τους έργοις τοις γει
sed domino quodam acerbo molestiorem habens πονικοίς , ουδένα χρόνον ανήσεις , ούτε νυκτός ούτε
arcanam necessitatem , ad opera te incitantem . Et ημέρας εκλυόμενος εκ των πόνων, αλλά δεσπότου
non adjiciet dare virtutem suam . Atque etiamsi τινός πικρού χαλεπωτέραν έχων την άρρητον ανάγ
illud non intermissum opus aliquem habuisset D κην , επί τα έργα σε διεγείρουσαν . Και ού προσθήσει
fructum ; ipse labor non mediocris fuisset cru δούναι την ισχύν αυτής.Καίτοι ει και το της εργα

16 Gen. IV , 9 sqq.

(34 ) 'Ελέγχει . Editi ελέγχει δέ , sed haec vocula
deest in septem codicibus mss.
(35 ) 'Επηνέχθησαν . Ηari . et Coisl . primus
επήχθησαν .
( 56 ) Ούτως . Ιta tres vetustissimi codices . Editi
ούτω. Μox iidem codices αδελφός σου έστιν ; ουχί
Malaiv. Totus hic locus non satis astrictus est : id
quod Basilio nonnunquam accidit ; nam ut verbo
rum constructio perspiciatur, cogitatione interpo
nenda est quædam parenthesis ab his verbis ily oux!
μαθείν , usque ad illa “Ο δε ου μόνον , vel etiam illa
'Εντεύθεν λοιπόν αριθμεί. Sed liac in interprelando
perspicuitatis causa negleximus.
( 57 ) Αύτο. Multis in codicibus recentioribus
deest ..
(37 ) Habent iidem codices ου μόνον κρύπτει
et sic legit interpres .
( 38 ) 'Αριθμεί. Ιta tres vetustissimi codices. Editi
απαριθμεί . Μox iidem et multi alii έργα. Editi
praon. Eadem infra occurrit varielas in hac voce
inter editos et mss . codices .
( 59) Αύτός εαυτώ. Deest prima vox in multis re
centioribus codicibus. Paulo post iidem non ha
bent αυτήν post μιάνας.
( 40 ) Εχθρών . Ρro hac voce legitur το μίσος in
tribus vetustissimis codicibus .
961 EPISTOLARUM CLASSIS II . EPIST. COLX . 962

σίας άπαυστον είχε τινα καρπόν , αυτός ο πόνος ου A cialus semper intento et laboranti . Sed quia et
μετρία βάσανος ήν το αει κατατεινομένω ( 41 ) και opus non intermissum , et infructuosæ circa ter
κοπιώντι . Επειδή δε και εργασία άπαυστος , και ram eruinnie (non enim dabat virtutem suam ) ;
άκαρπος ή περί γην ταλαιπωρία (ού γάρ εδίδου την tertium est hoc supplicium , inutilitas laborum .
ισχύν): τρίτη αύτη εστί τιμωρία η άκαρπία των πόνων. Gemens el tremens eris super terram . Duo alia
Στένων και τρέμων έση επί της γης . Δύο προσέθηκεν tribus adjecit : gemitum continuum , et tremoreia
άλλαις ταις τρισί : στεναγμών διηνεκή , και τρόμον corporis , virium firmitate membris destitutis .
του σώματος , τον εκ τηςισχύος στηριγμόν των μελών Νam quia male usus fuerat viribus corporis, sub
ουκ εχόντων . Επειδή γαρ κακώς έχρήσατο τη δυνά tractum illi robur, ita ut titubaret et quateretur,
μει του σώματος , υφηρέθη αυτού ο τόνος, της κλο nec panem facile posset ori admovere, aut potum
νείσθαι αυτόν και κατασείεσθαι , ούτε άρτον ( 42) sumere , cum improba manus post nefarium sce
ριδίως προσφέρειν δυνάμενον το στόματι , ούτε ποτών lus ne propriis quidem et necessariis corporis
προσκομίζειν » της πονηράς χειρός μετά την αν usibus jam ministrare sineretur. Aliud est suppli
οσίαν ( 43) πράξιν ουδέ ταϊς ιδίαις και αναγκαίαις cium, quod ipse palefecit Cain , dicens : Si ejicis
χρείαις του σώματος λοιπόν υπηρετείσθαι (44) συγ me nunc de terra , el a facie tua abscondar . Quid
χωρουμένης . " Αλλη τιμωρία , ήν αυτός απεκάλυψεν Β est illud , Si ejicis me de terra ? Id est , si me excludis
ο Κάϊν , είπών • Ει εκβάλλεις με νύν από της γης, ab utilitate qua ex ea percipitur. Non enim trans
και από του προσώπου σου κρυβήσομαι . Τί έστι ſerebatur in alium locum , sed excludebalur ab
το , Ει εκβάλλεις με άπό τής γής ; Τουτέστιν , ει illius bonis. Et a facie tua abscondar . Gravissimum
χωρίζεις με της απ' αυτής ωφελείας. Ου γαρ μετ hoc supplicium cordatis viris, separari a Deo . Et
ετίθετο εφ' έτερον τόπον , αλλ ' ήλλοτριούτο των απ ' erit , inquit, omnis qui invenerit me, occidet me .
αυτής (45 ) καλών . Και από του προσώπου σου Conjecturam facit ex præcedentibus consenta
κρυβήσομαι . Η βαρυτάτη κόλασις τούς ευφρονού neam . Si de terra ejicior, si a facie lua abscon
σιν ( 46 ) και από Θεού χωρισμός . Και έσται , φησί , dar , relinquitur ul a quolibet occidar . Quid igitur
πάς ο ευρίσκων με αποκτενεί με . Εικάζει εκ του Dominus ? Non sic . Sed posuit signum super ip
ακολούθου των προαγόντων (47 ) . Eί από της γης sum . Septimum hoc supplicium , ul ne abscondatur
εκβεβλημαι , εί από του προσώπου σου κρυβήσομαι , φuidem pena , sed manifesto signo omnibus prae
λείπεται από παντος αναιρείσθαι . Τί ούν ο Κύριος ; dicelur hunc esse nefandorum scelerum invento
Ούχ ούτως . 'Αλλ' έθετο σημείον επ ' αυτόν. Εβδόμη rem . Est enim , si quis recte ratiocinetur , gravis
αύτη τιμωρία , το μηδέ κρύπτεσθαι την τιμωρίαν, , sima pαnarum opproprium : quod quidem et in
C
αλλά σημεία προδήλω πάσι προκεκηρύχθαι , ότι judicio futurum didicimus, quia alii resurgent in
ούτός έστιν και των ανοσίων έργων δημιουργός . Και vitam æternam , et alii in opprobrium et dedecus
γάρ τώ ορθώς λογιζομένω βαρυτάτη κολάσεων ή sempiternum 15 .
αισχύνη : ήν και περί της κρίσεως με μαθήκαμεν, ότι ούτοι αναστήσονται εις ζωήν αιώνιον, και ούτος
εις αισχύνην και ονειδισμόν (48) αιώνιον .
5. Ακολουθεί τούτο ζήτημα συγγενές , το παρά 5. Sequitur hanc quæstionem alia similis, 399
του Λάμεχ ταϊς γυναιξίν ειρημένον , ότι "Aνδρα quod a Lamech uxoribus dictum est : Occidi virus
απέκτεινα (49 ) εις τραύμα εμοί , και νεανίσκον εις in vulnus mihi, el adolescentulum in livorem mihi :
μώλωπά μοι · ότι εί επτάκις εκδεδίκηται εκ Κάϊν , quoniam septies vindicatum est de Cain : de Lamech
εκ δε Λάμεχ εβδομηκοντάκις επτά . Και νομίζουσι autem septuagies septies 16. Existimant nonnulli a
τινες υπό του Λάμεχ ανηρήσθαι τον Κάϊν · ώς μέχρι Lamiech occisum esse Cain , quasi is usque ad
της γενεάς εκείνης διαρκέσαντος αυτού , επί το μα hanc alatem vixerit , ut longiores persolveret
κροτέραν δούναι την τιμωρίαν . "Έστι δε ουκ αληθές . panas. Sed id verum non est . Duas enim illum
Δύο γάρ φαίνεται φόνους πεποιηκώς, εξ ών αυτός cædes palrasse perspicitur ex his quæ ipse narral :
D
διηγείται : "Ανδρα απέκτεινα και νεανίσκον • τον Viruin occidi , el adolescentulum ; virum in vulnus,
άνδρα εις τραυμα , και νεανίσκον εις μώλωπα . "Αλλο et adolescentulum in livorem . Aliud igitur vulnus,
ουν τραύμα, και άλλο μώλων και άλλο ανήρ , και et aliud livor : ac aliud vir, et aliud adolescentu

15 Dan. ΧΙΙ , 2. 16 Gen. 19 , 23 , 24 .

(41 ) Κατατεινομένω . Sic mss . summo consensu ,
Satis tamen commode legitur in editis κατατειρο
μένω.
(42 ) Ούτε άρτον . Editi premittunt και , quod
deest in novem veteribus libris.
(43) 'Ανοσίαν . Sic reperimus in octo mss. Editi
ανόσιον ,
(44) Υπηρετείσθαι. harl . υπηρετήσασθαι.
(45) 'Απ' αυτής. Prepositio addita ex novem τηss .
(46 ) Ευφρονούσιν . Ιta tres vetustissimi codices.
Editi σωφρονούσιν . Paulo post editi και έστι . Μss .
ut in textil .
(47) Των προαγόντων . Coisl . secundus et Reg.
secundus των πραγμάτων, et paulo post υπό παντός .
(48) Και ονειδισμόν. Ιta tres vetustissimi codi
ces cum quatuor aliis . Editi και εις ονειδισμόν .
( 49) "Άνδρα απέκτεινα. Ιn Coisl. utroque , duo
hus Regiis, Vaticano et Bigot . altero sic legitur hoc
Scripture testimonium : "Ανδρα απέκτεινα και νεα
νίσκον . Τον άνδρα εις τραυμα , και νεανίσκον εις
μώλωπά μοι · Virum occidi et adolescentulum. Virun
in nulnus el adolescentulum in livorem mihi. Consen
liunt cum editis Medicælis , Harlæanus et Colberti
nus.
965 S. BASILII MAGNI 904

lus . De Cain vindicatum est septies , de Lamech vero A άλλο νεανίσκος . " Οτι εκ Κάϊν εκδεδίκηται επτάκις ,
scpluagies sepries. Æquum est ul quadringenta et εκ δε Λάμεχ εβδομηκοντάκις επτά. Τετρακοσίας
nonaginta subeaun supplicia ; si justum Dei judi- και εννενήκοντα τιμωρίας υποσχεϊν είμι δίκαιος :
cium de Cain , ut septem ille persolveret poenas . είπερ δικαία η του Θεού κρίσις επί τω Κάϊν , ώστε
Ille enim , quemadmodum ab alio non didicit occi επτά αυτόν παρασχεϊν τας κολάσεις. Ο μεν γάρ,
dere , ita non vidit pænas subeuntem homicidam . ώσπερ ουκ έμαθε παρ' άλλου φονεύειν , ούτως ουδε
Ego autem ante oculos habens eum qui gemebat , οίδε τιμωρίαν υπέχοντα φονευτήν · εγώ δε, εν οφθαλ
ei tremebat, et magniludincm iræ Dei , sapiens non μοίς έχων τον στένοντα , και τρέμοντα, και το μέγε
factus sum exemplo. Unde æquum est ul quadrin θος της οργής του Θεού , ουκ έσωφρονίσθην τω υπο
genta et nonaginta luam supplicia . Quidam autem δείγματι. "Οθεν άξιός είμι τετρακοσίας και εννενή .
in ejusmodi sententiam delati sunt , quæ non ab κοντα δούναι κολάσεις. "Ένιοι δέ τινες (50) προς
horrel ab ecclesiastico dogmate : scilicet a Cain τοιούτον ώρμησαν λόγον , ουκ απάδοντα του εκκλησια
usque ad diluvium septem præterierunt generatio στικού δόγματος • ότι από του Κάϊν έως του κατα
nes , et inflictum est universe terre supplicium , κλυσμού επτά παρεληλύθασι γενεαι, και επήχθη(51)
co quod late diffusa esset iniquitas. Peccatum au πάση τη γή ή τιμωρία, διά το πολλήν γενέσθαι χύσιν
tenn Lamechi non indigel diluvio ad curandum , Β της αμαρτίας . Το δε αμάρτημα του Λάμεχ ου κατα
sedipso illo qui tollit peccatum mundi 17. Enume- κλυσμού δείται προς θεραπείαν, αλλ' αυτού του αί
ra igitur ab Adam usque ad adventum Christi ροντος την αμαρτίαν του κόσμου . 'Αρίθμησον τοίνυν
generationes ; et invenies secundum Luca genealo- από 'Αδάμ μέχρι της παρουσίας του Χριστού τάς
giam in septuagesima et septima generatione γενεάς, και εύρήσεις , κατά την του Λουκά γενεαλο
natum esse Dominum . Atque hæc quidem pro γίαν, τη εβδομηκοστή και έβδομη διαδοχή γεγεννη
viribus investigata sunt , multis , quae investigari μένον (32) τον Κύριον . Ταύτα μεν ούν εις δύναμιν
poterant , pretermissis , ne ultra epistole nmodum εξητάσθη , πολλών των ενόντων εξετασθήναι παρ
sermonem producamus ; sufficiunt autem pruden- εθέντων , ίνα μή έξω του μέτρου της επιστολής τον
liæ tuæ vel exigua semina. Da enim , inquit, sa λόγον προαγάγωμεν· αρκεί δε τη συνέσει σου και το
pienti occasionem, et sapientior erit 18; et : Sermonenm
βραχέα σπέρματα . Δίδου γάρ , φησί , το σορώ αφορ
accipiens sapiens , laudabit illum, et aljiciel super
μήν», και σοφώτερος έσται · και , Λόγον δεξάμε
illum 19 νος σοφός, αινέσει αυτόν , και επ' αυτό προσ
θήσει,
6. Simeonis autem ad Mariam verba nihil ha 6. Τα δε του Συμεών δήματα προς την Μαρίαν
bent quod aut varium sit , aut profundum. Bene- C ουδέν έχει ποικίλον , ουδέ βαθύ Ευλόγησε γάρ αυτοίς
dixit enim illis Simeon, et dixit ad Mariam matrem Συμεών , και είπε προς Μαρίαν την μητέρα αυτού
ejus : Ecce hic posilus est in ruinam et resurrectio Ιδού ούτος κείται εις πτώσιν και ανάσταση
nem multorum in Israel, et in signum , cui contra πολλών εν τώ Ισραήλ , και εις σημείον αντιλε
dicetur. Tuam autem ipsius animain pertransibit γόμενον . Και σου δε αυτης την ψυχήν διελεύ
gladius, ut revelentur ex mullis cordibus cogitu σεται ρομφαία: όπως αν αποκαλυφθώσιν εκ πολ
tiones 20. In quibus illud miratus sum , quomodo , λών καρδιών διαλογισμοί. Εν οίς εκείνο εθαύμασα ,
præcedentia ut clara prætermillens, de hoc uno πώς , τα προάγοντα ως σαφή παρελθών , εν τούτο(55)
quesieris : Tuam autem ipsius animam pertrcis- επεζήτησας, το , Και σου δε αυτης την ψυχήν δι
ibit gladius . Ac mihi quidem non minus videtur ελεύσεται ρομφαία . Καίτοι εμοί ουχ ήττον φαίνεται
difficile, quomodo idem in ruinam positus sit et in άπορον, πώς και αυτός εις πτώσιν κείται και ανάστα
resurrectionem , et quid sit signum cui contradice σιν · και τι το σημείον το αντιλεγόμενον · και τρί
lur, quam illud tertium , quomodo Mariæ animam τον (54) , πώς της Μαρίας την ψυχήν διελεύσεται
pertransibit gladius . ρομφαία.
7. Existimo igitur in ruinam el resurrectionem D 7. Ηγούμαι τοίνυν ε.ς πτωσιν και αναστασιν ειναι
esse Dominum , non quod alii cadant, 400 et alii τον Κύριον , ουκ άλλων πιπτόντων , και άλλων αν
resurgant , sed quod vitium in nobis cadat , et vir- ισταμένων, αλλά του εν ημίν χείρονος καταπίπτοντος ,
bus resurgat. Eversor est enim corporearum libi και του βελτίoνος διανισταμένου . Καθαιρετική μεν
dinum Domini adventus, et excitator animæ pro γάρ των σωματικών παθών εστιν ή του Κυρίου επι
prietatum . Velut cum ait Ρaulus : Cum enim infir- φάνεια, διεγερτική δε των της ψυχής ιδιωμάτων.
mor , tunc potens sum ?? ; idem infirmatur et polens “Ως όταν λέγη Παύλος (55) : " Oταν ασθενώ, τότε

17 Joan . 1 , 29. 18 Proν . ΙΧ , 9 . 19 Eccli . XXI , 18 . 20 Luc. 11 , 34 , 53 . 21 II Cor. ΧΙΙ , 10.

(30) "Ένιοι δέ τινες. Poslrenma vox addita ex
tribus velustissimis codicibus.
(51) Kal żańzon. Sic iidem tres mss . Editi xal
ευθέως επήχθη el statim inflictum est, etc.
(52) Γεγεννημένον . Ιta plerique mss . codices .
Editi γεγενημένον.
(53) "Er zoito. Sic ope mss . codicum emenda
vimus quod pravein editis legebatur εν τούτω ..
(54 ) Και τρίτον . Legendum ή τρίτον, aut nulla
poteril erui ex his verbis sententia.
(53) Λέγη Παύλος . Ιta Coisl . ulerque, Med. et
tres alii . Editi λέγει ο Παύλος . Νon tamen deest ar
ticulus in Medicæo codice , sed deest in Harlæano.
965 EPISTOLARUM CLASSIS II . EPIST . CCLX . 966
δυνατός ειμι · και αυτός και ασθενεί και δύναται , αλλ' A est , sed infirmatur quidem carne , potens est au
ασθενεί μεν τη σαρκι , δυνατός δε εστι το πνεύματι. tem spiritu . lia et Dominus nequaquam aliis
Ούτω και ο Κύριος ουχί τοίς μέν του πίπτειν τας quidem cadendi causas prebet , aliis vero resur
αφορμας παρέχει, τοις δε του ανίστασθαι . Οι γάρ gendi . Νam qui cadunt , ex statu , in quo aliquando
πίπτοντες από της στάσεως , εν ή ποτε ήσαν , κατα erant, cadunt . Liquet autem nunquam stare infi
τίπτουσι . Δηλον δε ότι ουδέποτε στήκει (56) ο άπι delem , ut qui semper humi repat cum serpente
στος , αει χαμαι συρόμενος, μετά του όφεως , ώ συν quem assectatur. Non habet igitur unde cadat,
έπεται . Ουκ έχει ούν όθεν πέση , διά το προκαταβε . jam precipitatus infidelitate . Quare primum
βλήσθαι τη απιστία. "Ωστε πρώτη ευεργεσία τον beneficium est , ut qui stat in peccato, cadat
στήκοντα τη αμαρτία πεσείν και αποθανείν , είτα et moriatur , deinde vivat justitiæ et resurgat,
ζήσαι (57) τη δικαιοσύνη και αναστήναι, της εις utrumque fide in Christunm nobis largiente. Ca
Χριστόν πίστεως ( 58) εκάτερον ήμίν χαριζομένης. dant pejora, ut locum habeant meliora resur
Πιπτέτω τα χείρονα , ένα λάβη καιρόν τα βελτίονα gendi . Nisi cadai fornicatio , temperantia non
προς την ανάστασιν . Εάν μη πέση η πορνεία , η resurget . Nisi id quod a ratione alienum est ,
σωφροσύνη ουκ άνίσταται . Εάν μή ή αλογία συν conteratur, id quod rationale est in nobis non
τριβή , το λογιστικών εν ημίν ( 59) ουκ ανθήσει . Β Πorebit . Sic igitur in ruinam et resurrectioner
Ούτως ούν εις πτώσιν και ανάστασιν πολλών ( 60) . multorum .
8. Εις δε σημείον αντιλεγόμενον . Κυρίως ση 8. In signum autem cui contradicelur. Proprie
μείον έγνωμεν παρά τη Γραφή τον σταυρόν ειρη- signum novimus in Scriptura crucem appellari.
μένον. " Έθηκε γάρ, φησί, Μωσής τον όφιν επί Posuil enim , inquit, Moses serpentem super si
σημείου : τουτέστιν, επί σταυρού , " Η σημεϊόν έστι gnum " , id est , super crucem . Vel signum est in
το παραδόξου τινός και αφανούς πράγματος ενδεικτι- opinate cujusdam et obscure rei indicium : ac
κον - ορώμενον παρά των απλουστέρων, νοούμενον videlur quidem a simplicioribus, intelligitur autem
δε παρά των εντρεχών ( 61 ) την διάνοιαν . Επεί ούν ab his qui mente sunt perspicaces . Quoniam igitur
ου παύονται ζυγομαχούντες περί της ενανθρωπή non cessant digladiari de Incarnationc Domini :
σεως του Κυρίου · οι μεν ανειληφέναι σώμα, οι δε alii quidem eum corpus assumpsisse, alii vero in
ασώματος αυτού την επιδημίαν γεγενήσθαι διοριζό corporeum illius adventum ſuisse decernenles : alii
μενος · και οι μεν παθητών εσχηκέναι το σώμα , οι passibile corpus habuisse, alii specie quadam
δε φαντασία τινί τήν διά σώματος οικονομίαν πλη- corpoream dispensationem adimplevisse : alii ter
ρούν και άλλοι χοϊκόν ( 62 ), άλλοι δε επουράνιον restre , alii cæleste corpus : alii eum ab æterno
σώμα και οι μεν τηροαιώνιον την ύπαρξιν , οι δε c preexstilisse , alii ex Maria iluitiuum accepisse : pro
από Μαρίας την αρχήν εσχηκέναι διά τούτο Εις plerea In Signum cui contradicetur .
σημείον αντιλεγόμενον .
9. Ρομφαίαν δε λέγει τον λόγον τον πειραστικών , 9. Gladium autem dicit sermonem tentandi vim
τον κριτικών των ενθυμήσεων , τον διικνούμενον άχρι habentem et discernendi cogitationes , pertingen
μερισμού ψυχής τε και πνεύματος (65) , αρμών τε tem usque ad divisionem animæ et spiritus , ar
και μυελών , και κριτικόν ενθυμήσεων ( 64). Επειδή tuum quoque et medullarum 23. Quoniam igitur
τοίνυν πάσα ψυχή παρά τον καιρόν του πάθους οιονεί omnis anima passionis tempore cuidam veluti
διακρίσει τινί υπεβάλλετο , κατά την του Κυρίου φω dubitationi subjecta fuit, secundum Domini vocem ,
νην, ειπόντος , ότι Πάντες σκανδαλισθήσεσθε εν dicentis : Omnes scandalizabimini in me ** ; vatici
εμοί• προφητεύει ο Συμεών και περί αυτής της Μα natur Simeon et de ipsa Maria , astante cruci , et
ρίας , ότι παρεστώσα το σταυρό , και βλέπουσα τα vidente quæ gerebantur, et voces audiente ; post
γινόμενα , και ακούουσα των φωνών , μετά την του Gabrielis testimonium , post arcanam divinæ con
Γαβριήλ μαρτυρίαν , μετά την απόρρητον γνώσιν της ceptionis cognitionem, post plurima exhibita
θείας συλλήψεως , μετά την μεγάλην των θαυμάτων nmiracula , erit , inquit , quodam et circa animam
11 Νum . XXI , 8. 23 llebr. IV , 12. 21 Malth . xxvi , 31 .

(56) Στήκει . Tres codices non vetustissimi ha- D verba post ειρημένον. Paulo post legitur in pluri
bent ειστήκει . In iisdem desunt paulo post her bus recentioribus codicibus o onceióv Šoti, super
verba και συνέπεται . crucem , quæ signum est .
(57) Είτα ζήσαι. Consentiunt in hac scriptura (61 ) Παρά των εντρεχών . Ρ::ο his vocibus legi .
veleres libri. Editi είτα το ζήσαι. tur in quatuor codicibus non vetustissimis παρ'
(38) Πίστεως . Ρro hac voce miror legi γνώ αυτών .
σεως in tribus vetustissimis codicibus. Paulo post ( 62 ) Και άλλοι χοϊκόν . Deest conjunctio in Me
multi codices recentiores τα βελτίω εις την ανά dicæo et Coisl . primo.
στασιν . ( 63) Και πνεύματος . Ιn Medicino , Harl. , Coisl .
( 39) Το λογιστικών εν ημίν . Ιta Harl . et Coisl. primo et Reg. primo legitur xal Guuatos, usque ad
prinus. Editi το λογιστικών το εν ημίν . Legitur λο divisionem animæ el corporis.
γικόν in quinque codicillus non antiquissimis .. ( 64) Και κριτικόν ενθυμήσεων . Ηec desunt in
(60) Πολλών. Εις δε σημείον αντιλεγόμε nonnullis codicibus recentioribus, et videntur re
ror, etc. Consentientibus veteribus libris hunc dundare .
locum sanavimus. Legebantur enim in editis hæc
 9€7 S. BASILII MAGNI 963
tuam luctuatio . Oportebat enim Dominum 401 Α επίδειξιν , γενήσεται, φησί, τις και περί την σην
pro omnibus gustare mortem , ac propiliationem ψυχήν σάλος (65) . "Έδει γάρ τον Κύριον υπέρ παν
mundi factum , omnes justificare in suo sanguine. τος ( 66) γεύσασθαι θανάτου , και ελαστήριον γενόμε
Et te igitur ipsam , quæ cælitus didicisti quæ ad νον του κόσμου , πάντας δικαιώσαι εν τω αυτού αϊ
Dominum spectant , tanget quædam dubitatio . Hoc ματι . Και σου ούν αυτής, της άνωθεν δεδιδαγμένες
designat gladius . Ul revelentur ex multis cordibus τα περί του Κυρίου, άψεται τις διάκρισις. Του:
cogitationes : signilical , post scandalum , quod in έστιν ή ρομφαία . "Όπως αν αποκαλυφθώσιν από
Christi cruce contigit , discipulis ac ipsi Maria πολλών καρδιών διαλογισμοί: αινίττεται , ότι μετά
celerem quamdam medicinam aluluram a Do τον σκανδαλισμών , τον επί το σταυρό του Χριστού
mino , que ipsorum corda confirmaret in illius γενόμενον , τούς τε μαθηταίς και αυτή τη Μαρία τα
fide. Sic enim videmus et Petrunn , postquam χείά τις ίασις επακολουθήσει παρά του Κυρίου,
scandalum passus est , firmius fidem in Christum βεβαιούσα αυτών την καρδίαν εις την επ ' αυτώ
retinuisse . Quod igitur humanum erat, imbecil πίστιν . Ούτω γαρ είδομεν και Πέτρον μετά το σκαν
lum esse probatum est , ut potentia Domini demon . δαλισθήναι βεβαιότερον της εις Χριστόν πίστεως
straretur. αντισχόμενον . Το ανθρώπινον ούν σαθρόν διηλέγχθη ,
Β ίνα το ισχυρόν του Κυρίου διαδειχθή .
EPISTOLA CCLXI . ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΣΞΑ '
Cum scripsissent Basilio Sozopolitani nonnullos carnem cælestem Chris!o affingere et affeclus humanos in ipsam divini
talem conferre; breviter hunc errorem refellit ; (ic demonstratnihil nobis prodesse pussiones Christi, si non eamdem ac
nos carnem habuit. Quod special ad affectus humanos, probat naturales a Christo assumplos ſuisse, viliosos vero nie
ηιιααιια
Sozopolitanis . Τοίς εν Σωζοπό.λει .
1. Legi litteras vestras , fratres perquam reve 1. Ενέτυχον τοίς γράμμασιν υμών , αδελφοί τι
rendi , quas de rebus vestris scripsistis. Atque μιώτατοι , ά περί των καθ' υμάς πραγμάτων επ
equidem quod nos sollicitudinum socios adhibui εστείλατε . Και ότι μεν ημάς κοινωνούς φροντίδων
stis ad rerum vobis necessariarum ac studio digna- παρελάβετε (67) εις την των αναγκαίων υμίν και
rum curam, Domino egimus gratias . Sed inges σπουδής αξίων επιμέλειαν , ηυχαριστήσαμεν τω Κυ
muimus, ubi audivinius præler lurbas, quas Ariani ρίω . Εστενάξαμεν δε, ακούσαντες , ότι προς τη παρά
in Ecclesiis excitarunt, ac confusionem , quam in των 'Αρειανών επαγομένη ταραχή ταις Εκκλησίαις ,
fidei doctrinam induxerunt, adhuc et aliam quam- C και τη συγχύσει , ήν εκείνοι περί τον της πίστεως
dam novitatem , quæ in plurimum mærorem , ut λόγον πεποίηνται , έτι και άλλη τις υμίν ανεφάνη (68 )
mihi scripsislis, conjicit fraternitatem , vobis obor καινοφωνία , εις πολλών αδημονίαν εμβάλλουσα την
tam esse , ab hominibus nova et auribus fidelium αδελφότητα, ώς έπεστείλατε ημίν , ανθρώπων καινά
inaudita veluti ex Scripturæ doctrina introducen και ασυνήθη ταϊς ακοαϊς των πιστών ώς εκ της των
cibus . Scripsistis enim nonnullos apud vos esse , Γραφών διδασκαλίας δηθεν παρεισαγόντων. ' Εγράφετε
qui dissolvant salutarem dispensationem Domini γάρ είναι τινας παρ' υμίν τούς λύοντας την σωτήριον
nostri Jesu Christi, quantum in ipsis est , ac ever . οικονομίας του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού, όσον το
tant magni myslerii gratiam , taciti quidem a sæcu επ' αυτούς , και αθετούντας του μεγάλου μυστηρίου
lis 23 , sed declarati suis temporibus , cum Dominus , την χάριν , του σεσιγημένου μεν από των αιώνων,
qui jam omnia ad generis humanli niedelam attinen- φανερωθέντος δε καιρούς ιδίοις, ότε ο Κύριος, πάντα
tia percurrerat, post omnia suum nobis largitus est διεξελθών (69) τα εις επιμέλειαν ήκοντα του γένους
28 Ι Τim . 1 , 16 .

Alias LXV. Scripta circa annum 377 . την ψυχήν την σην. Μss . utin textu.
( 65 ) Σάλος. Falendum sane est lioc loco S. Ba- D (67 ) Παρελάβετε . Coisl . primus et Med . παρα
silium( quod equidem me certo scio rion sine ipsius λαμβάνετε .
pace dicturum ) longe aberrare et ab evangelica hi (68) 'Areçárn. Ita Coisl. primis et Med. cum
kloria et a recta Simeonis verborum interpreta tribus aliis. Edili ενεφάνη , exceptis tamen vetustis
tione. Nihil enim ejusmodi de sanctissima Deipara editionibus . Paulo post iidem duo codices 'Eypiosts
suspicari sinunt, cum ipsius constantia in filii γάρ είναι pro eo quod erat in editis 'Εγράφετε δε
morte oculis suis speclanda, tum teneræ ad eam είναι.
filii morienus voces. Sed quamvis illius fides ( 69) Διεξελθών. Nolandum diligenter hoc ver
minime vaciitaverit , non idcirco tamen materna bum , quod idcirco simillima voce Latina reddidi
viscera dolore illo caruerunt, quem ei sub gladii mus, penipe percurrerat, quia indicat Basilius Fi
nomine Simeon prædicit. Videtur Basilius hanc lium Dei, antequam nascerelur ex Virgine , anti
opinionem hausisse ex Origenis fontibus , quamvis quis patribus apparuisse . Hinc contendit in libro
in hoc legendo scriptore satis caulus fuerit. ld ii in Eumonium , eum qui Deus el angelus vocatur,
enim docet Origenes homil. 27 in Lucam . Non ac Moysi apparuit, non alium esse quain Filium .
nulli alii post Basilium scriptores idem commen Simili sensu Filius Dei apud Clementem Alexan
lum secuti sunt , quos recensel Petavius lib . XIV drinum in libro Quis dives salvandus, n . 8 , dicitur :
De Incarn . , c . 1 . A creatione mundi usque ad signum crucis humani
(66) Υπέρ παντός . Consentiunt in hac scriptura tatem percurrisse : 'Από γενέσεως μέχρι του σημείου
codices mss. Editi υπέρ πάντων , Paulo ante editi την ανθρωπότητα διατρέχων.
969 EPISTOLARUM CLASSIS II. EPIST . CCLXI . 970
των ανθρώπων (70) , επί πάσι την οικείαν έχαρίσατο A adventum . Juvit enim suam ipsius creaturam , pri
ημίν επιδημίαν. Ωφέλησε γάρ το εαυτού πλάσμα, mum quidem per patriarchas, quorum vitæ, it
πρώτον μεν διά πατριαρχών , ών οι βίοι υποδείγματα exempla ac regulae , volentibus sanctorum sequi
και κανόνες προετέθησαν τοϊς βουλομένοις ακολουθείν vestigia similique ac illi studio ad bonorum per
τοίς ίχνεσι των αγίων , και κατά τον όμοιον εκείνους fectionem pervenire, proposite fuerunt ; deinde
ζήλον φθάσαι προς την των αγαθών έργων τελείωσιν legem in auxilium dedit , per angelos eam ordinans
είτα νόμον έδωκεν εις βοήθειαν, δι' αγγέλων αυτών in manu Mosis 26 : lum prophetas , qui salutein
διαταξάμενος εν χειρί Μωϋσέως: είτα προφήτας , futuram prænuntiarent, judices , reges, justos, qui
προκαταγγέλλοντας την μέλλουσαν έσεσθαι σωτηρίαν, in manu 402 occulta ederent virtutes. Post hos
κριτάς , βασιλείς, δικαίους, ποιoύντας δυνάμεις εν omnes in extremis diebus ipse manifestatus est in
χειρί κρυφαία ( 714 ). Μετά πάντας τούτους, επ' εσχά carne , Facius est ex muliere, factus sub lege, ut
των των ημερών αυτός εφανερώθη εν σαρκι , Γενό eos , qui sub lege erant, redimeret, ut adoptionem
μενος εκ γυναικός (72) , γενόμενος υπό νόμον, ίνα iliorum reciperennus 17.
τους υπό νόμον εξαγοράση, ίνα την υιοθεσίας
απολάβωμεν .
B
2. Eί τοίνυν μή γέγονε του Κυρίου η εν σαρκί επι 2. Itaque si Domini in carne adventus non fuit,
δημία, ουκ έδωκε μεν ο Λυτρωτής το υπέρ ημών non dedit Redemptor pro nobis pretium morti ,
τίμημα το θανάτω, ου διέκοψε δε του θανάτου την nec per seipsum mortis regnum resecuit . Si enim
βασιλείαν δι' εαυτού . Ει γάρ άλλο μέν ήν το βασιλευό- aliud essel quod mortis imperio subjectum erat ,,
μενον υπό του θανάτου , άλλο δε το παρά του Κυρίου aliud quod assumplum a Domino ; non desiisset
προσληφθέν , ουκ άν μεν επαύσατο τα εαυτού (73) nors ea quæ sia suni , operari , nec lucrum no
ενεργών ο θάνατος: ουκ άν δε ημέτερον κέρδος εγέ strum factæ fuissent de feræ carnis passiones :
νετο της σαρκός της θεοφόρου τα πάθη : ουκ απέκτεινε non interemissel peccatum in carne ; non in Cbri
δε την αμαρτίαν εν τη σαρκί ουκ εζωοποιήθημεν εν sto vivificati fuissemus, qui erainus in Adamo
το Χριστό οι εν τω Αδάμ αποθανόντες· ουκ άν mortui ; non resarlum fuisset, quod collapsum
επλάσθη το διαπεπτωκός : ουκ ανωρθώθη το κατερ erat ; non instauratum , quod confractum ; non
αγμένον · ου προσωκειώθη τω Θεώ το διά της απά- conjunctum Deo , quod Serpentis fraude fuerat
της του όφεως αλλοτριωθέν. Ταύτα γάρ πάντα αναι abalienatum . Hæc enim omnia tolluntur ab iis ,
ρείται παρά των ουράνιον σώμα λεγόντων έχοντα qui dominumn dicunt colesle corpus habentem
τον Κύριον παραγεγενήσθαι. Τίς δε χρεία της αγίας , advenisse. Quid autem opus sancta Virgine , si non
Παρθένου, ει μή εκ του φυράματος του Αδάμ έμελ ex Adami massa assumenda erat caro deiſera ? At
λεν η θεοφόρος σαρξ ( 74) προσλαμβάνεσθαι; Αλλά quis ita audax , ut jaudiu silentio sopitum Valen
τίς ούτω τολμηρός, ώστε το πάλαι σιωπηθεν Ουαλεν lini dogma nunc rursus verbis sophisticis Scriptu
τίνου δόγμα νυν πάλιν διά σοφιστικών ρημάτων και rarumque scilicel testimonio renovet ? Non enim
της εκ των Γραφών δήθεν μαρτυρίας ανανεούσθαι ; recens est impium illud de apparentia dogma , sed
Ου γαρ νεώτερον τούτο της δοκήσεως ( 73 ) το ασέ jam olim ab insulso initium habuit Valentino, qui
6ημα, αλλά πάλαι από του ματαιόφρονος αρξάμενον paucas Apostoli dictiones divellens, impium sibi
Ουαλεντίνου , ός, ολίγας του Αποστόλου λέξεις αποσπα ipse commenlum struxit , formam dicens servi , et
ράξας , το δυσσεβές εαυτό κατεσκεύασε πλάσμα , non ipsum servum assumplum fuisse, et in similia
μορφήν λέγων δούλου , και ουχί αυτόν τον δούλον tudine Dominum factum esse pronuntians, sed , non
ανειληφέναι , και εν σχήματι λέγων τον Κύριον γε ipsum hominem ab eo fuisse assumplum . His
γενήσθαι , αλλ ' ουχ αυτόν τον άνθρωπος παρ' αυτού cognata videntur isti effutire, quibus quidem
96 Galat . 11 , 19 . 11 Galat . IV , 4 .

(70) Των ανθρώπων . Ιta Coisl. ulerque, Vat . et D celarum princeps dictus est . Verum alb his discre
duo Regii . Editi πάντων ανθρώπων. Paulo post pabat Valentinus, eumque leslatur Tertullianus
( oisl . primus et Med. ένσαρκος επιδημία . Νon ex carnem et nativitalem Christo altribuisse, lib . De
slat bæc epistola in codice Harlæano . carne Christi cap. 1 , quamvis banc carneni per
( 71 )_Κρυφαία. Ιta veluste editiones et omnes Mariam veluti per lubum transiisse fingerel. Cur
mss . Edilio Parisiensis xpatalą , in manu forii. ergo της δοκήσεως auctorem illum facit Basilius ?
( 79) Γενόμενος εκ γυναικός. Regius secundus Videlur S. Paier de Valentino sic slatuisse , quia
el Edisi . secundus γεννώμενος . Paulo post editi υπό illius de cælesti carne Christi commentam eodem
νόμου . Plerique mss. υπό νόμον . redibat ac Marcionis apparentia. ' Utraque enim
(73) Tà xuvtoũ. Coisl. secundus et tres Regii opinio Incarnationem evertebat : utraque carnem
codices to Eautoū . Paulo post Med . et Coisl . primus ejusmodi allingebat Christo, quæ cum eadem vide
εν τω 'Αδάμ αποθνήσκοντες . retur ac nostra , nec tamen eadem esset , non im
( 74) Η θεοφόρος σάρξ . Male in Vaticano et tri merito phantastica dici poluit. Eo libentius in eam
bus Regis η χριστοφόρος σάρξ. Μox illud δήθεν , partem accipio S. Basilis sententiam , quod eum
scilicet, ironiam indicat . minime latuerint commenta Valentini. Nam paulo
( 73) Της δοκήσεως. Ιllud apparenti commen ante cum eos notarel, qui Dominum dicebant ca
tum proprie illis tribuitur, qui carnem phantasti leste corpus habentem advenisse, lamdiu silentio so
cam Christo attribuebant : quales fuere post Si pilum Valentini dogma ab eis renovari declarat.
ineonem Basilides , Marcion et Cassianus, qui Do
PATROL. GR . XXXII . 31
974 S. BASILII MAGNI 972
Iugere convenit , novas inter vos turbas inducen- A προσειλήφθαι. Τούτους έoικασι συγγενή φθέγγεσθαι
libus. ούτοι , ούς αποδύρεσθαι ( 76) προσήκει , τάς νεωτερικές
υμίν επεισάγοντας ταραχάς .
3. Quod autem dicunt allectus humanos in 5. Το δε επ ' αυτήν λέγειν την θεότητα τα του
ipsam divinitatem transire , eorum est, quiin suis ανθρώπου (77) διαβαίνειν πάθη ουδαμώς σωζόντων
cogitationibus nullum ordinem servant , neque έστι το εν διανοίαις ακόλουθον , ούτε ειδότων , ότι
norunt alios esse carnis affectus, alios carnis ani άλλα σαρκός πάθη , και άλλα σαρκός εμψύχου , και
matæ , alios animæ corpore utentis . Est igitur άλλα ψυχής σώματι κεχρημένης . Σαρκός μεν ούν
carnis proprium secari , imininui et dissolvi : ίδιον το τέμνεσθαι , και μειούσθαι , και διαλύεσθαι :
et rursus carnis animale, fatigari , dolere, esurire, και πάλιν σαρκός εμψύχου το κοπούσθαι , και οδυνά
sitire et somno opprimi : animæ vero corpore σθαι , και πεινάν , και διψάν , και ύπνω κρατείσθαι :
utentis proprii sunt merores , et anxietales , et ψυχής δε σώματι κεχρημένης λύπαι, και αδημονίαι,
curæ , et reliqua ejusmodi. Quorum alia quidem και φροντίδες , και όσα τοιαύτα . "Ων τα μεν φυσικά
naturalia sunt , et animali necessaria : alia vero και αναγκαία τα ζώω, τα δε εκ προαιρέσεως μοχθη
ex prava voluntate , propter vitam male institu ράς , διά το ανάγωγον του βίου και προς αρετήν
B
tam , nec virtute ' informatam , superinducta . Unde αγύμναστον έπεισαγόμενα . "Οθεν φαίνεται ο Κύριος
liquet Dominum naturales quidem affectus sus τα μέν φυσικά πάθη παραδεξάμενος (78) εις βε
cepisse , 403 ad confirmationem veræ , nec phan βαίωσιν της αληθινής , και ου κατά φαντασίαν εναν
tastice Incarnationis , viliosos vero affectus , qui θρωπήσεως, τα δε από κακίας πάθη , όσα το καθαρόν
nostra vile puritatem coinquinant , ut intaminala της ζωής ημών επιρρυπαίνει, ταύτα ως ανάξια της
divinitate indignos rejecisse. Eam ob causam di αχράντου θεότητος απωσάμενος. Διά τούτο είρηται
ctum est , factum eum fuisse in similitudine car εν ομοιώματι γεγενησθαι σαρκός αμαρτίας . Ου γαρ
nis peccati ; non utique in similitudine car εν ομοιώματα σαρκός , ώς τούτοις δοκεί, αλλ ' εν
nis , ut his videlur , sed in similitudine carnis ομοιώματι σαρκός αμαρτίας . " Ωστε σάρκα μεν την
peccati 28. Quare carnem nostram una cum patu ημετέραν ανέλαβε μετά των φυσικών αυτής παθών,
ralibus ipsius affectibus assumpsit , peccatum vero αμαρτίαν δε ουκ εποίησεν. Αλλ ' ώσπερ ο θάνατος ,
non fecit" . Sed quemadmodum mors , quæ in εν τη σαρκι , διά του 'Αδάμ εις ημάς παραπεμφθείς,
carne per Adanmum ad nos transmissa , absorpta κατεπόθη υπό της θεότητος, ούτω και η αμαρτία
fuit a divinitate : sic et peccatum absumptum a εξανηλώθη ( 79 ) υπό της δικαιοσύνης της εν Χριστώ
justitia que in Christo Jesu est 30 : utin resur- c Ιησού ώστε ημάς εν τη αναστάσει απολαβείν την
rectione resumamus carncm nec obnoxiam σάρκα, μήτε υπόδικον θανάτω , μήτε υπεύθυνος
morti, neque subjectam peccalo. Hæc sunt, fra αμαρτία . Ταυτά έστιν , αδελφοί, τα της Εκκλησίας
tres , Ecclesiæ mysteria , hæ Patrum traditiones. μυστήρια , αύται των Πατέρων αι παραδόσεις . Δια
Obtestor hominem omnem , qui Dominum timet , μαρτυρόμεθα παντί ανθρώπω φοβουμένω τον Κύριον,
Deique judicium exspectat , ut ne variis doctrinis και κρίσιν Θεού αναμένοντι (80) , διδαχαίς ποικίλαις
abripiatur. Si quis aliter docet , nec accedit ad μή παραφέρεσθαι . Εί τις ετεροδιδασκαλεί , και μη
sanos fidei sermones , sed Spiritus Oracula reji- προσέρχεται υγιαίνουσι λόγους της πίστεως , αλλά
ciens , propriam doctrinam potiorem habet evan παρωθούμενος τα του Πνεύματος λόγια , την οικείαν
gelicis documentis ; talem vitate. Utinam autem διδασκαλίαν κυριωτέραν ( 81) ποιείται των ευαγγελι
Dominus largiatur , ut etiam aliquando in unum κών διδαγμάτων, φυλάσσεσθε τον τοιούτον . Παράσχος
conveniamus , ut quæ nostrum sermonem effu δε ο Κύριος και εις ταυτον ημάς αλλήλοις συνελθείν
gerunt , ea coram congredientes suppleamus ! ποτε ώστε όσα τον λόγον ημών διέφυγε , ταύτα διά
Nam vobis pauca ex mullis scripsimus, modum της κατ ' οφθαλμούς συντυχίας αναπληρώσαι (82 ) .
epistolæ excedere nolentes , tum etiam quia per: Και γάρ ολίγα εκ πολλών υμίν έπεστείλαμεν, ου βου
D
suasum habemus , iis, qui Dominum timent, satis λόμενοι έξω γενέσθαι του μέτρου της επιστολής και
esse vel brevem admonitionem άμα πεπεισμένοι , ότι τους φοβουμένους τον Κύριον
εξαρκεί και η δι' ολίγων υπόμνησις .
98 Rom . VΙΙ , 3. 29 ΙPetr . 11 , 22 , 30 Rom . V , 12 sqq.
(76 ) 'Αποδύρεσθαι . Coisl . primus αποδύρασθαι . mus . Editi τα ανθρώπων.
Non incommode reddi posset : qui quidem lugendi ( 78 ) Παραδεξάμενος. Sex mss . παραδεχόμενος ,
sunt, sicque habuit prior interpretatio. Sed sequi nempe Vaticanus , Coisl . secundus et quatuor Re
malui simillimum Basilii locum in epist . 210, ubi gii . Sed Coisl . primus et Med . cum editis consen
de iis qui Sabellianam impietatem renovabant, sic tiunt.
Ioquitur n . 3 : Ούς , εάν μή παύσωνται λαλείν κατά ( 79) Εξανη.λώθη . Codices nonnulli εξαναλώθη .
Θεού αδικίαν , οδύρεσθαι χρή μετά των άρνησιχρί (80 ) Αναμένοντι. Coisl . secundus et Reg. se
GTWV. Quibus quidem , nisi ' desinant loqui adversus cundus διαναμένοντι.
Deum iniquitaiem , lugendum est cum iis qui Chri (81 ) Κυριωτέραν . Coisl . secundus cum quatuor
stum negant . Ιbidem editi ημίν επεισάγοντας . Cois1 . Regiis προτιμοτέραν.
uterque cum duobus Regiis habent Quiv . Legitur (82 ) 'Αναπληρώσαι . Ιta Coisl. primus et tres
etiam βλασφημίας pro ταραχάς in Cois1. secundo Regii. Editi εναπληρώσαι . Ιbidem Coisl . primus es
el duobus Regiis . Med . απο πολλών.
( 77) Τα του ανθρώπου . Ιta Med . et Coisl. Dri
973 EPISTOLARUM CLASSIS II . EPIST . CCLXII .
ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΣΞΒ.
Cum ad Basilium Urbicius non sine aliqua timiditate el excusatione scripsissel, jubet eum Basilius hanc limiditatem
ejicere , rogatque ut sæpe ad se scribat, et quinam in sua Ecclesia sani sini in fide nuntiet. Audierat enim nonnullos er
his , quicum Urbicio erant, Deum in carnem conversum fingere. Horum errorem breviler refellil, Urbiciumque horla
tur, ut ecclesiastica emendatione hæc impielas non careat.
Ουρδικίω μονάζωντι ( 83).
1. Καλώς εποίησας επιστείλας ημίν » έδειξας γάρ
ου μικρον τον καρπόν της αγάπης και συνεχώς
πoίει τούτο. Μη μέντοι νομίσης απολογίας σοι δεϊν ,
όταν ημίν επιστέλλης. Γνωρίζομεν γάρ εαυτούς, και
οίδαμεν, ότι παντί ανθρώπων προς πάντας ομοτιμίας
ισότης εστί (84 ) κατά την φύσιν » υπεροχαι δε εν
ημίν ου κατά γένος, ουδέ κατά περιουσίαν χρημά
των , ουδε κατά την του σώματος κατασκευήν, αλλά
κατά την υπεροχής του φόβου του προς τον Θεόν.
" Ωστε , τί κωλύει σε , πλείον (83) φοβούμενον τον
Δεσπότην , μείζονα ημών είναι κατ ' αυτό τούτο;
Συνεχώς oύν ημίν επίστελλε , και γνώριζε , πώς ή
περί σε αδελφότης, και τίνες των της Εκκλησίας
της καθ' υμάς (86) υγιαίνουσιν· ένα ειδώμεν οίς χρή
B
γράφειν, και τίσιν επαναπαύεσθαι . Επει δε ακούω
τινάς είναι τους το ευθες περί της ενανθρωπήσεως
του Κυρίου δόγμα εν διαστρόφους υπολήψεσι πα
ραχαράσσοντας (87) , παρακαλώ αυτούς διά της στης
αγάπης αποσχέσθαι της ατόπου εκείνης εννοίας , ήν
έχειν τινές ημίν καταγγέλλονται , ως αυτού του Θεού
εις σάρκα τραπέντος , και ουχί προσλαβόντος , διά
της αγίας (88) Μαρίας το του Αδάμ φύραμα, αλλ'
αυτού τη οικεία θεότητι εις την υλικήν φύσιν μετα
βληθέντος.
2. Τούτο δε το άτοπον ελέγξει και πάνυ ράδιον.
'Αλλ ' επειδή αυτόθεν έχει το εναργές ή βλασφημία ,
νομίζω τώ φοβουμένω τον Κύριον αρκείς και μόνην
την υπόμνησιν. Ει γάρ έτράπη , και ήλλοιώθη . Τούτο
δε απείη και λέγειν και εννοείν , του Θεού είπόντος :
'Εγώ είμι , και ουκ ήλλοίωμαι . "Έπειτα , πώς εις
ημάς διέβη ή της ενανθρωπήσεως ωφέλεια, ει μή το
ημέτερον σώμα , τη θεότητα συναφθεν , κρείττον
εγένετο της του θανάτου επικρατείαςκαι. Ου γαρ τρα-
πείς (89) οικείον υπεστήσατο σώμα , όπερ, παχυν
θείσης αυτό της θεϊκής φύσεως , υπέστη . Πώς δε ή
απερίληπτος θεότης είς μικρού σώματος όγκον πε
ριεγράφη , είπερ ετράπη πάσα ή του Μονογενούς
φύσις ; Αλλά τούτο μεν ουδένα ηγούμαι νουν έχοντα ,
και τον φόβον του Θεού κεκτημένον , πάσχειν το
αρρώστημα . Επειδή δε ήλθεν εις εμέ ή φήμη , ότι
31 Malach . 11 , 6.
(85 ) Ουρβικιω μονάζοντι. Sic tres vetustissimi
codices. Editi cum duobus Regiis et Coisl. secundo D ctione tives tõv tñs xal' únās.
addunt : " Οτι ουκ ετράπη είς σώμα ο Θεός Λόγος ,
αλλ' ήνωσεν εαυτό το του 'Αδάμ φύραμα: Quod
Deus Verbum non conversum sit in corpus, sed sibi
univerit Adami massam .
(84 ) Όμοτιμίας ισότης εστί . Ιta Harl., Med . ,
Coisl . primus et Claron . Editi ομοτιμία εστί.
(83) Πλεϊον . Harl. , Colbert . el Clarom . addunt
ημών.
(86) Της καθ ' υμάς. Male 1m editiς της καθ '
nuãs, quod non minus pugnat cum antiquis codi
cibus, quam cum Basilii sententia . Ibidem in non
974
EPISTOL : CCLXII .
A Urbicio monacho .
1. Recte fecisti, quod ad me scripseris : osleri
disti enim fructum non exiguum charitatis , idque
velim frequenter ſacias. Nec putes tibi opus esse
excusatione, cum ad me scripseris. Nam me ipse
1ovi , et scio quemlilbet hominem omnibus parem
esse honore secundum naturam : præstantiam
autem in nobis , non ex genere , neque ex pecu
niarum copia , neque ex corporis constitutione,
sed ex excellentiori tiinoris Dei gradu proficisci .
Proinde, quid impedit quominus Dominum magis
metuens, major me in hoc ipso sis ? Scribe igitur
nobis assidue , ac significa quid rerum agal fra
Irum qui tecum suni conventus , et quinam in
vestra Ecclesia sani sint ; ut sciam quibus scri
bendum sit , et in quibus acquiescendum . Sed quia
audio nonnullos esse , qui rectam de 404 Incar
natione Domini doctrinam perversis opinionibus
depravent ; adhortor eos per tuam charitatem , ut
abstineant absurda illa opinione , quam quidam
tenere nobis nuntiantur , Deum ipsum in carnem
conversum ſuisse , nec assumpsisse Adami mas
sam , per sanctam Mariam , sed ipsum in sua ip
sius divinitate in materialem naturam fuisse trans
mutaliin .
2. Absurdum illud commentum confutare om
ηino facile . Sed quia sua sponte evidentiam habet
blasphemia , arbitror Dominum tinmenti satis esse ,
vel solam admonitionem . Si enim conversus , etiam
mutalus . Absit autem ut id aut dicamus , aut cogi
C
temus , cum Deus dicat : Ego sum , et non mu
tor 31 ! Deinde, quomodo ad nos transiit Incarna
tionis fructus, si non corpus nostrum divinitati
conjunctum , mortis dominatum superavit?
enim conversus est , proprium constituit corpus,
quod videlicet , densata in ipso deitate , substitic.
Quomodo autem incomprehensibilis divinitas parvi
corporis mole circumscripta est , si nempe conversa
est lola Unigeniti natura ? Verum hoc neminem ar
bitror, modo menle præditus sit , Deique timorem
habeat, morbo laborare . Sed quia venit ad me ru
nullis codicibus recentioribus legitur sine conjun
(87 ) Παραχαράσσοντας , παρακαλώ αυτούς . Ιta
oclo mss . , excepto quod in Medicæo el Harlæano le
galur oύς παρακαλώ. Editi παραχαράσσονται αυτούς,
õlá, etc. Ibidem legitur in codicibus Harl . et Med .
προς την σάρκα .
( 88 ) Αγίας . Deest ea vox in tribus Inss . non ve
tustissimis ..
( 89) Ου γαρ τραπείς . Legendum videtur Ει γάρ
τραπείς, vel “ Ο γάρ τραπείς . Ρostremam scriptu
rain in solo invenimus Coisliniano secundo . Cæ
teri consentiunt cum editis .
Alias CCCXLIV . Scripta circa annum 377 .
 913 S. BASILII MAGNI 976
nor, nonnullos ex iis qui cum tua charitate ver- Α τινές των μετά της αγάπης σου εν τη ασθενεία ταύτη
santur, hac infirmitate mentis teneri , necesse esse των λογισμών εισιν , αναγκαίον ήγησάμην , μη ψιλήν
duxi , ut salutatione nuda non ulerer , sed nea epi- ποιήσασθαι την πρόσρησιν , αλλ' έχειν τι την επι
slola aliquid tale contineret , quod posset eliam στολήν ημών τοιούτον , ό δύναται και οικοδομήσαι τας
animas Dominum timentium edificare. Adhortor ψυχάς των φοβουμένων τον Κύριον . Ταύτα ούν παρα
igitur, ut hæc ecclesiastica emendatione non ca καλούμεν διορθώσεως τυχεϊν εκκλησιαστικής , και της
reant , el vos ab haereticorum com munione sejun- προς τους αιρετικούς κοινωνίας υμάς απέχεσθαι:
galis : scientes indifferentia his in rebus nostram ειδότας , ότι το εν τούτοις αδιαφορείν ( 90 ) την επί του
in Christo libertatem tolli . Χριστού παρρησίαν ημών αφαιρείται .

EPISTOLA CCLXUI :: ΕΠΙΣΤΟΛΠ ΣΙΓ ' .

Gratias agunt Orientales Occidentalibus, quod magnum succurrendi Orienti sludium significaverint. Rogant ut hoc bane
ficium impendant vel invisendo vel saltem scribendo; eorum enim sententiam eo majoris futuram ponderis, quo magis
alieni sunt a simultatis suspicione. Rerum autem perturbationem non tam Arianis aliribuunt, quam iis qui sub pelle ovis
latentes grassantur, nempe Eustathio et Apollinario . Primi inconstantiu in fide describitur ; alterius varii errores re
censentur. Accusatur etiam Paulinusquod'Marcelli sectatoresrecipiai. Rogantur Occidentales, ut decernant recipiendos
esse eos qui ab errore discedent, obstinatos aulem excommunicandos.
Occidentalibus. B Τους Δυτικούς (91 ) .
1. Dominus Deus noster , in quem speravimus, 1. Κύριος ο Θεός ημών , εφ' όν ήλπίσαμεν (92 ), το
lantam cuique vestrum gratiam largialur , ut ad σαύτην υμών εκάστω παράσχου χάριν εις το επιτυ
propositam spem perveniatis , quanto ipsi gaudio χείν της προκειμένης ελπίδος , όσης αυτοί χαράς τας
corda nostra implevistis , tum ex litteris , quas καρδίας ημών ενεπλήσατε , έκ τε των γραμμάτων
nobis per optatissimos compresbyteros scri & έπεστείλατε ήμίν διά των ποθεινοτάτων συμπρε
psislis, tum ex commiseratione, quam ærumais σβυτέρων ημών , και εκ της συμπαθείας των καθ'
nostris impendistis , ut induti viscera misericordia , ημάς λυπηρών , ήν συνεπαθήσατε ημίν , ως ένδεδυ
quemadmodum prædicti viri nobis adnuntiaverunt. μένοι σπλάγχνα οικτιρμού , καθώς απήγγειλαν ημίν
Etsi enim vulnera nostra eadem permanent, ali οι προειρημένοι . Και γάρ, ει και τα τραύματα ημών
quod tamen solatium est , paralos 405 habere me όμοια διαμένει , αλλ' ουν φέρει τινά ημίν ραστώνην
dicos , qui possint , si tempus nanciscantur, cele το έτοιμους έχειν τους ιατρούς, δυναμένους , ει και
rem aferre nostris doloribus medelam. Quapropter ρού λάβουντο , ταχείαν επαγαγείν ( 93) των άλγημάτων
rursus etiam vos per dilectos et salutamus, et την ίασιν . Διό και πάλιν υμάς διά των αγαπητών και
adhortamur, ut si Dominus quidem facultatem vo C τροσφθεγγόμεθα , και παρακαλούμεν, ει μεν δίδωσιν
bis dederit al nos proficiscendi , ne pigremini nos υμίν ο Κύριος άδειαν του ως ημάς ( 94) αφικέσθαι, μη
invisere . Maximum enim mandatum est infirmo οκνησαι ημών την επίσκεψιν εντολής γάρ έστι της
rium visitatio. Quod si bonus Deus ac sapiens μεγίστης και των ασθενούντων επίσκεψις . Ει δε ο αγα
vilæ nostræ moderator, hoc benelicium in aliud 6ος Θεός και σοφός της ζωής ημών οικονόμος την
leumpus reservat ; saltem nobis scribile quecunque χάριν ταύτην είς έτερον καιρόν ταμιεύεται (95), αλλ '
a vobis scribi decet ad solamen allictorum et ere επιστείλατε ήμίν όσα παρ' υμών πρέπει γραφήναι εις
ctionem confractorum . Jam enim multæ contritio παράκλησιν μέν των θλιβομένων , διόρθωσιν δε των
nes Ecclesiæ exstilerunt, nobisque magna ex eis συντετριμμένων. Πολλά γάρ ήδη τα συντρίμματα της
allliclio : nec aliunde exspectatio ulla auxilii, nisi Εκκλησίας γέγονε , και πολλή ημίν επ' αυτούς ή
Dominus per vos , a quibus sincere colitur, miserit θλίψις και προσδοκία βοηθείας ετέρωθεν ουδαμόθεν ,
medelam . εάν μή ο Κύριος δι' υμών των γνησίως δουλευόντων
αυτό εξαποστείλη την ίασιν .
2. Audax quidem illa ac impudens Arianorum 2. Το μεν ούν ( 96) ιταμόν και αναίσχυντον της
liaresis , palarm aliscissa a corpore Ecclesize , αιρέσεως των 'Αρειανών , φανερώς απορραγές του
manet in suo ipsius errore , nobisque non mul- D σώματος της Εκκλησίας , μένει επί της ιδίας πλά
lum nocet , quia omnibus aperta ipsorum im νης, και ολίγα ήμάς λυμαίνεται , διά το πάσι πρόδη
pietas . Qui allein pellem ovinam induli sunt , λον αυτών την ασέβειαν είναι οι δε την δοράν του

* Alias LΧΧΙV. Scripta anno 577 .
(90) Αδιαφορείν . Med . et Clarom. αδιάφορον.
( 91) Τοίς Δυτικούς. Ιta Harl.. Med ., Coisl . pri
mus et tres Regii. Alius itidem Regius cum Coisl .
secundo el editi addunt : Επισκόποις περί Ευσταθίου
Σεβαστηνού , και Απολλιναρίου , και Παυλίνου , και
της εκάστου τούτων αιρέσεως , Αd Occidentales epi-
scopos de Eustathio Sebasteno, Apollinario et Paulino,
deine unius istorum cujusque hæresi.
(92) Idaicaper. lia mss. septem el editiones
Higali. et Basil. prim . Alize thiconev . Paulo post
pditio Basil. secunda ct Paris. dverit,sate. Soplem
pliss . et editiones antiquæ , ul in lixiu . Nec longe
quidam codices απεστείλατε et σπλάγχνα οικτιρμών.
(95) Επαγαγείν . Ιta octo mss . Editi επάγειν.
Mox editi και προσαγορεύομεν. Οclo mss . ut in
textu .
( 94 ) Ως ημάς . Coisl. primus et Med . προς ημάς .
Harl. et tres alii ως ημάς πορεύεσθαι . Duo alii
πορεύσεσθαι .
( 95 ) Ταμιεύεται. Regius secundus et Coisl . se
cundus tapeúseta .. Non longe ineple in duobus
Regiis codicibus suposôoxla pot. Non enim hæc
epistola unius scripta Basilii nomine.
( 96 ) Tò mér oùr . Deest ullima vocula in codicibus
yle:d . et Coisl. primo . Legitur το μέν γάρ in Harleano .
977 EPISTOLARUM CLASSIS II . EPIST . CCLXIII. 978
προβάτου περιβεβλημένοι, και την επιφάνειαν ήμε- A ac speciem blandam pre se ferunt ac leuein ,
ρον προβαλλόμενοι και πραείαν , ένδοθεν δε σπαράσ intus vero dilanjant crudeliter Christi gregem ,
σοντες αφειδώς τα του Χριστού ποίμνια , και διά το et proplerea quod ex nobis exorti sunt , facile
εξ ημών ωρμήσθαι , ευκόλως εμβάλλοντες βλάβην perniciem inferunt simplicioribus ; bi sunt , qui
τοίς απλουστέροις · ούτοι εισιν οι χαλεπού και δυσ molestiam exbibent , ac ægre vitari possuni.
φύλακτοι . Ούς αξιούμεν παρά της υμετέρας ακρι Hos rogamus ut vestra diligentia omnibus Ori
6είας προς πάσας τας κατά την Ανατολήν Εκκλη entis Ecclesiis denuntiet , ut, aut rectam viam
σίας δημοσιευθήναι : ένα , ή ορθοποδήσαντες , γνη ingressi sincere versentur nobiscum , aut, si
σίως ώσι συν ημίν, ή μένοντες επί της διαστροφής , in sua permaneant perversitate , damnum in
εν εαυτούς μόνους την βλάβην έχωσι , μη δυνάμενοι tra se solos contineant, nec possint ex incautá
εκ της άφυλάκτου κοινωνίας της ιδίας νόσου μεταδι communione morbum suum cum proximis com
δόναι (97) τους πλησιάζουσιν. 'Ανάγκη δε τούτων municare. Necesse est autem horum nominatim
ονομαστί μνησθήναι , ίνα και αυτοί γνωρίσετε τους meminisse , ut et ipsi cognoscatis eos qui lir
ταραχάς παρ ' ημίν (98) εργαζομένους, και ταις Εκ bas apud nos movent , eosque nostris Ecclesiis
κλησίαις ημών φανερόν καταστήσατε ( 99) . “Ο μεν manifestos facite . Nam sermo noster suspectus
B
γαρ παρ ' ημών λόγος ύποπτος εστι τους πολλούς , ως est pluribus , quasi forte ob privatas quasdam
τάχα διά τινας ιδιωτικής φιλονεικίας την μικροψυ simultates exili et jejuno in illos animo simus .
χίαν προς αυτούς έλoμένων υμείς δε , όσον μακράν Vos vero quanto ob illis longius degitis , tanto
αυτών ( 1 ) απώκισμένοι τυγχάνετε , τοσούτω πλέον majorem apud populos habetis auctoritatem , præ
παρά τους λαούς το αξιόπιστον έχετε, προς το και terquam quod Dei etiam gratia vos adjuvat ad
την παρά τού Θεού (2 ) χάριν συναίρεσθαι υμίν εις succurrendum iis qui vexantur . Quod si eliam
την υπέρ των καταπονουμένων επιμέλειαν. Εάν δε concordi animo plures simul eadem decernetis ,
και συμφώνως πλείονες ομού τα αυτά δογματίσητε , perspicuum est multitudinem decernentium omnibus
δηλον , ότι το πλήθος των δογματισάντων αναντίρ- persuastiram, ut decretum citra controversiam sus
ρητον πάσι την παραδοχήν κατασκευάσει του δό cipiant.
Υματος .
3. "Έστι τοίνυν είς των πολλήν ημϊν κατασκευα 5 Est itaque unus ex iis , qui nobis mullum
ζόντων (5) λύπην Ευστάθιος ο εκ της Σεβαστείας exhibent molestiae , Eustathius ex Sebastia in
της κατά την μικράν Αρμενίαν · ός , πάλαι μαθη- minore Armenia , qui olim edoctus ab Αrio , et
κευθείς τώ 'Αρείω, και ότε ( 4 ) ήκμαζεν επί της c cum is floreret Alexandria pravas in Unigenitum
'Αλεξανδρείας, τάς πονηράς κατά του Λίονογενούς construens blasphemias, eum seculus , 406 al
συντιθείς βλασφημίας, ακολουθών εκείνω, και τοις que inter germanissimos illius discipulos nume
γνησιωτάτοις αυτού των μαθητών εναριθμούμε ralus , posteaquam rediit in patriam , beatissimo
νος (5) , επειδή επανήλθεν εις την έαυτού , τα μακα Cæsarea episcopo Hermogeni, ipsum ob pravam
ριωτάτω επισκόπο (6 ) Ερμογένει της Καισαρείας, doctrinam condemnanti , confessionem sanæ fi
κρίνoντι αυτόν επί τη κακοδοξία , ομολογίαν έδωκε dei ohlulit. Atque ita ab ipso ordinatus , post
πίστεως υγιούς . Και ούτω την χειροτονίαν υπ' αυ illius dormitionem stalim ad Eusebium Constan
του δεξάμενος ( 7), μετά την εκείνου κοίμησιν πρός tinopolitanum accurrit , qui et ipse nemini con
τον επί της Κωνσταντινουπόλεως Ευσέβιον έδραμεν , cedebat in impio Arii dogmate luendo . Deinde
ουδενός έλαττον και αυτόν το δυσσεβές δόγμα του hinc ob aliquas causas , quæcunque illæ sint ,
'Αρείου πρεσβεύοντα. Είτα εκείθεν διά οίας δή- expulsius , cum ad suos populares venisset , ite
ποτε ( 8) αιτίας απελαθείς , ελθών τοίς επί της πα rum sese purgavit , impiam quidem occultans
τρίδος απελογήσατο πάλιν: το μεν δυσσεβές επι sententiam ; in verbis autem recti aliquid et accu
κρυπτόμενος φρόνημα , ρημάτων δέ τινα ορθότητα rati præ se ferens. Episcopatum forte adeplus ,
προβαλλόμενος (9). Και τυχών της επισκοπής, ως D illico comperitur anathematismum consubstan

(97) Μεταδιδόναι , Coisl. primus et Med . μετα
δούναι .
(98 ) Παρ' ημίν . Editi addunt και τα σκάνδαλα .
Quod additamentum deest in octo mss .
(99) Φανερόν καταστήσατε . Videtur prima specie
accuralior editorum lectio. φανερους καταστήσητε ,
Sed tamen discedere non libet ab auctoritale octo ve
terum librorum , cum præsertim eorum scriplura ,
quam in textu posuimus, commodo sensu non ca
reat. Legitur eliam pavepóv in editione Hagan . Ibi
dem Medicæus codex cum tribus Regiis 'Exxanglais
υμών. Sed magis placet vulgata scriptura. Supra enim
rogantur Occidentales , ut ejusmodi homines Orien
tis Ecclesiis denuntient.
( 1 ) Μακράν αυτών . Coisl . primus et Med. μα
κράν αυτοίς. Ιbidem editi τοσούτον. Coisl. primus et
tres alii ut in textu . Mox codices nonnulli apos tá.
(2) Παρά του Θεού. Deest prepositio in Coisl. 1 .
( 5) Κατασκευαζόντων . Ιta niss. octo . Editi παρα
σκευαζόντων.
( 4) Και ότε. Conjunctio addita ex sex mss .
( 5) 'Εναριθμούμενος. Ιta octo mss . Editi εν τοίς ...
αριθμούμενος , excepta tamen editione Hagan. que
cuin mss . consentit.
(6) Επισκόπω. Deest ea vox in codice Mediceo .
( 7) Δεξάμενος . Ηic editi addunt Ευστάθιος, φιιod
melius abest a codicibus Harl. el Coisl. primo.
Paulo post Medicaus codex εν Κωνσταντινουπόλει .
(8) Διά οίας δήποτε. Ιta Med . et Coisl . prinus.
Editi δι' ας δήποτε . Paulo post in Coisl . primo et
aliis nonnullis legitur απελογήσατο, πάλιν τo , elc .
( 9 ) Προβαλλόμενος. Ιta mss. sex . Editi προσβαλ
λόμενος. Paulo post editi φαίνεται γράψαι . Sex 19:55,
ul in textu ,
919 S. BASILII MAGNI 980
tialis scripsisse in Ancyrana synodo , que ab ip- Α έτυχεν , ευθύς φαίνεται γράψας αναθεματισμού του
sis habebatur. Ηinc autem cum Seleuciam ve ομοουσίου, εν τω κατά 'Αγκύραν γενομένων αυτούς
nisset , ea gessit cum suæ sententiæ consortibus συλλόγω . Κακείθεν επί την Σελεύκειαν ελθών, δέ
que omnes norunt. Constantinopoli autem iterum δρακε (10) μετά των εαυτού όμοδόξων και πάντες ίσα .
assensus est iis quæ ab hæreticis proposita fue σιν . Εν δε τη Κωνσταντινουπόλει συνέθετο πάλιν
runt . Αtque ita ex episcopalu ejectus , propter- τοίς από των αιρετικών προταθείσι. Και ούτως απ
ea quod antea Melitinæ depositus esset , hanc sibi ελαθείς της επισκοπής, διά το εν τη Μελιτινή ( 11 )
restitutionis viam invenit , ut ad vos se confer- προκαθηρήσθαι , οδον εαυτό της αποκαταστάσεως
ret. Quænam autem ei proposita fuerint a beatis επενόησε την ως υμάς άφιξιν . Και τίνα μέν έστιν &
simo episcopo Liberio , et quibusnam assensus προετάθη αυτό παρά του μακαριωτάτου επισκόπου
sit, ignoramus , nisi quod epistolam attulit , que Λιβερίου , τίνα δε και αυτός συνέθετο , αγνοούμεν , πλην
eum restituebat, eaque ostensa concilio Tyanensi ότι επιστολήν εκόμισεν αποκαθιστώσαν αυτόν, ήν
in suum locum restitutus est. Ηic nunc depopu- επιδείξας τη κατά Τυανα συνόδω, αποκατέστη τω
latur fidem illam, ob quam susceptus est , atque τόπο. Ούτος νυν πoρθεί την πίστιν εκείνην , εφ' ή
una cum iis est, qui consubstantiale anathemati- εδέχθη , και τους αναθεματίζουσι το ομοούσιον σύν
zant , seque ducem præbet hæresis Pneumatoma εστι , και πρωτοστάτης εστί της των πνευματoμά
chorum . Quoniam igitur istinc evenit illi facul. χων αιρέσεως . Επεν ούν αυτόθεν γέγονεν αυτώ ή
tas lædendi Ecclesias , ac dala a vobis fiducia δύναμις του αδικείν τας Εκκλησίας , και τη παρ'
utitur ad subversionem multorum , necesse est υμών δεδομένη αυτή παρρησία κέχρηται εις κατα
istinc quoque venire et emendationem , ac per lit στροφής των πολλών, ανάγκη αυτόθεν ελθείν και
teras Ecclesiis significari, quibusnam conditionibus την διόρθωσιν, και επισταλώναι ταϊς Εκκλησίαις ,
susceptus sit, et quomodo nunc immulatus irritum τίνα μέν έστιν εφ' οίς εδέχθη, πως δε νύν μεταβλη
faciat beneficium sibi concessum a Patribus qui θείς άκυροί την χάριν την δοθείσαν αυτω διά των
lunc erant. τότε Πατέρων .
4. Secundus post ipsum est Apolinarius , non 4. Δεύτερος μετ' αυτόν έστιν 'Απολινάριος , ου
parum et ipse Ecclesias contristans. Cum enim μικρώς και αυτός τάς Εκκλησίας παραλυπών. Τη
scribendi facilitate lingua ei ad omne argumen γάρ του γράφειν ευκολία προς πάσαν υπόθεσιν έχων
Lum prompla sit, replevit scriplis suis orbem ter αρκούσαν αυτή την γλώσσαν, ενέπλησε μεν των
sarum , contempla objurgatione illius , qui dicit : εαυτού συνταγμάτων την οικουμένην , παρακούσας
€αυe facere libros multos 31 : ita quoque profecto c του εγκλήματος του (12 ) λέγοντος , ότι Φύλαξαι
in multitudine peccata multa sunt. QuomodoQuomodo ποιήσαι βιβλία πολλά εν δε τώ πλήθει δηλονότι
enim possit in multiloquio 33 peccatum vitari ? πολλά και ήμάρτηται . Πώς γαρ δυνατόν εκ πολυλογίας
Illius igitur de theologia disputationes , non pe εκφυγείν αμαρτίαν; "Έστι μεν ούν αυτού και τα της
titis e Scriptura probationibus, sed humanis ar θεολογίας ούκέκγραφικών αποδείξεων , αλλ ' εξ ανθρω
gumentis nituntur. Sunt autem illi et de re πίνων αφορμών(13) την κατασκευήν έχοντα · έστι δε
kurrectione elucubrationes fabulose scriptæ , vel αυτό και τα περί αναστάσεως μυθικώς συγκείμενα ,
potius Judaice : in quibus ait nos rursus ad lega μάλλον δε Ιουδαϊκώς εν οίς φησι πάλιν ημάς προς
lem reversuros cultum, rursusque circumcisum την νομικής υποστρέφειν (14 ) λατρείαν , και πάλιν
iri, et Sabbala observaluros , atque abstenturos ημάς περιτμηθήσεσθαι , και σαββατίζειν, και βρα
• a cibis , et victimas oblaturos Deo , el adoraturos μάτων απέχεσθαι , και θυσίας προσοίσειν Θεώ , και
Jerosolymis 407 in templo , ac omnino Judæos ex προσκυνήσειν εν Ιεροσολύμοις επί του ναού , και
Christianis futuros. Quibus quidnam magis ridi όλως από Χριστιανών Ιουδαίους γενήσεσθαι . " Ων τι
culum esse possit, aut ab evangel.co dogmate ma αν γένοιτο καταγελαστότερον, μάλλον δε αλλοτριώ
gis alienum ? Deinde ca etiam quæ de Incarnatione τερον του ευαγγελικού δόγματος ; Είτα και τα περί
D
Iradidit , tantam intulerunt fratribus perturba- P σαρκώσεως τοσαύτην εποίησε την αδελφότητα την τα
Lionem , ut jam pauci ex iis qui legerunt , pri- ραχήν, ώστε ολίγοι λοιπόν των εντετυχηκότων τον
scam pietatis formam conservent : contra , pleri αρχαίον της ευσεβείας διασώζουσι χαρακτήρα " οι δε
que novitatibus intenti , ad quæstiones et ad pertina πολλοί , ταϊς καινοτομίαις προσέχοντες, εξετράπησαν
ces inutilium horum verborum investigationes de εις ζητήσεις και φιλονείκους εφευρέσεις των ανωφε
flexerint. λών τούτων ρημάτων ,

31 Eccle . III , 12. 35 Prow . Χ , 19 .

(10) Δέδρακε, Sex codices mss . έγραψεν. Coisl .
primus el Med. cum editis consentiunt.
11) Μελιτινή. Medicaeus cum tribus Regiis Με
λιτηνή .
( 12 ) Του εγκλήματος του , etc. Ita mss. septem.
Αlius habet του εντάλματος. Editi του Εκκλησια
«του λέγοντος ,
(13 ) Αφορμών . Coisl . secundus et Regius secun
dus λογισμών .
( 14) Υποστρέφειν. Ιta septem mss ., quorum ta
men duo habent αποστρέφειν . Sic etiam editio Ha
gannensis . Alice vero υποστρέψειν. Paulo post editio
Parisiensis προσφέρειν. Vetusta editiones, Harl , et
Yat. cum tribus aliis ut in textu . Duo alii neposkyelv.
SS1 EPISTOLARUM CLASSIS II . EPIST . CCLXIV . 989
5. Ο μέντοι Παυλίνος , ει μέν τι και περί την Α 5. Paulinus autem utrum aliquid et circa or
χειροτονίαν επιλήψιμον έχει, αυτοί άν είπoιτε ' ημάς dinationem reprehensioni obnoxiuin habeat , ipsi
δε λυπεί, τοίς Μαρκέλλου προσπεπονθώς (15) δό dixeritis. Nos sane mærore afficit , quod in Mar
γμασι, και τους ακολουθούντας αυτώ αδιακρίτως εις celli dogmata propendet , ac illius sectalores sine
την κοινωνίαν εαυτού προσιέμενος . Οίδατε δε , αδελ discrimine ad suam communionem admillit . Sci
φοι τιμιώτατοι , ότι πάσης ημών της ελπίδος αθέτη- tis enim , fratres maxime colendi , spenm nostram
σιν έχει το Μαρκέλλου δόγμα , ούτε Υιον εν ιδία υπο omnem everti Marcelli dogmale , quod neque
στάσει ομολογούν , αλλά προενεχθέντα , και πάλιν Filium in propria hypostasi confitetur , sed pro
υποστρέψαντα εις τον όθεν προήλθεν , ούτε τον Πα latum esse , et rursus reversum ad eum , eX
ράκλητον ιδίως ύφεστηκέναι συγχωρούν » ώστε ουκ quo processerat , neque Paracletum hypostasim
αν τις αμάρτοι Χριστιανισμού μεν παντελώς άλλο- propriain habere concedit : quare non aberra
τρίαν αποφαίνων την αίρεσιν , Ιουδαϊσμόν δε παρ- verit , qui a Christianismo penitus alienam he
εφθαρμένον αυτήν προσαγορεύων . Τούτων την επι resim pronuntiet , ac Judaismum corruptum il
μέλειαν γενέσθαι παρ ' υμών επιζητούμεν . Γένοιτο lam appellet . A vobis ut horum curam susci .
δ ' άν, ει επιστεϊλαι καταξιώσητε πάσαις ταϊς κατά piatis efflagitamus. Suscipietis autem , si omnibus
την Ανατολήν Εκκλησίαις , τους ταύτα παραχαράσ. B Orientis Ecclesiis scribere non gravemini , eos
σοντας , ει μεν διορθοϊντο , είναι κοινωνικούς · ει δε qui liæc depravant , si corrigantur , admittendos
επιμένειν φιλονείκως βούλoιντο ταίς καινοτομίαις , ad communionem ; sin autem pertinaciter novi
χωρίζεσθαι απ' αυτών . Και ότι μεν έδει ημάς συν talibus adhærescere voluerint , ab Ecclesiis ab
εδρεύοντας μετά της υμετέρας φρονήσεως εν κοινή scindendos. Atque id quidem factum a nobis
σκέψει τα περί τούτων διαλαβείν , ουδε αυτοί αγνοού- oportuisse , ut una cum vestra prudentia seden
μεν · αλλ ' επειδή ο καιρός ουκ ενδίδωσι , και το tes , communi deliberatione de his ageremus, ne
αναβάλλεσθαι βλαβερών , της απ' αυτών ( 16) βλάβης ipsi quidem ignoramus. Sed quoniam tempus
έρριζωμένης , αναγκαίως απεστείλαμεν τους αδελ . non permittit , et dilatio exitiosa est , illato ab ip
φούς · ένα όσα και την εκ του γράμματος διδασκα sis damno radice agente , necessario bos fratres
λίαν παρέλαβε , ταύτα παρ' εαυτών αναδιδάξαντες , misimus ; ut et quæcunque litterarum documenta
κινήσωσιν υμών την ευλάβειαν εις το παρασχέσθαι effugerunt , hac per se ipsi edocentes , pietatem
την επιζητουμένην βοήθειαν ταϊς του Θεού Εκκλη vestram incitent ad expelilum Dei Ecclesiis ſe
σίαις. rendum auxilium .
ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΣΞΔ'. EPISTOLA CCLXIV “ .
Bursam Basilius, oblata occasione Domnini et sociorum ejus, salutal el hortaturut oret pro Ecclesia, cui quidem sperat
Basilius pacem datum iri, nisi appropinquet defectio.
Βάρση, επισκόπη Εδέσσης, έν· εξορία όντι. C Barsa, Edessa episcopo, exsulanti,
Τώ ως αληθώς θεοφιλεστάτω και πάσης αιδούς Vere religiosissimo omnique reverentia et ho
και τιμής αξίω επισκόπιο Βάρση Βασίλειος εν Κυρίω nore digno episcopo Barsæ Basilius in Domino
χαίρειν . Έρχομένων των γνησιωτάτων αδελφών των salutem . Cum proficisceretur germanissimus fra
περί Δομνίνον (17) προς την ευλάβειάν σου , ήδέως ler Domuinus. ad luam pietatem , libenter occa
την αφορμήν των γραμμάτων εδεξάμεθα, και προσ sionem scribendi excepimus, teque per illum sa
αγορεύομέν σε δι' αυτών, ευχόμενοι το αγίω Θεώ Ιutanmus, Deum sanctum precantes , ut tandia cu
stodiamur in bac vita , donec digni habeamur ,
μέχρι τοσούτου φυλαχθήναι ( 18) τη ζωή ταύτη , μέ
χρις ου καταξιωθώμεν ιδείν σε , και απολαύσαι των qui le videamus , ac donis , quæ in te sunt, per
εν σοι χαρισμάτων . Μόνον εύχου , παρακαλώ , ένα ο fruamur. Tantum precare , obsecro, ut Dominus
Κύριος μη παραδώ ημάς εις τέλος τους εχθρούς του 408 non tradat nos in perpetuum inimicis crucis
σταυρού του Χριστού , αλλά φυλάξη ( 19 ) τάς εαυτού Cbristi , sed custodiat Ecclesias suas usque ad
Εκκλησίας μέχρι του καιρού της ειρήνης, ήν αυτός tempus pacis , quam novit ipse juslus judex , quando
οίδεν ο δίκαιος κριτής πότε αποδώσει . 'Αποδώσει sit redditurus . Reddet enim , nec nos perpetuo

(15 ) Προσπεπονθώς . Ιta Harl. cum Coisl. secundo D plures mitterentur, unus tamen nominaretur. Do
el quatuor codicibus Regiis. Medicæus et Coisl . pri mnino autem aliquem adfuisse comilem conjicimus
mus προπεπονθώς. Editi πεποιθώς . Paulo post editi ex epist. 267 ad eumdem Barsam , ubi Basilius la
κοινωνίας αυτού πρoέμενος. Octo mss. ut in textu . Lores lillerarum suarum fratres commemorat, hanc
Sic etiam emendatum est, in secunda editione Pari ipsam epistolam indicans . Ait enim se Barsa non
siensi . sæpe quidem scripsisse, sed tamen scripsisse : qui
(16 ) Της απ' αυτών . Ιta veteres libri summo con bus verbis unica designatur epistola .
Sensu . Editi της υπ' αυτών . (18) Φυλαχθήναι. Ιta mss. septem . Editi διαφυ
( 17) Των περί Δομνίνον . Existimat Combefsius λαχθήναι. Paulo post editi και αυτοπροσώπως ιδείν
solum Domninum sic honoris causa nominari, nec σε , octo mss . ut in textu .
ullos designari comites. Atque id quidem libenter (19) Φυλάξη . Sic Vat. , Coisl. uterque et Reg.
assentior doctissimo viro , solum hic Dominum no secundus ac Bigot . alter. Quatuor alii φυλάξει . Editi
minari ; non idcirco tamen , quod sociis careret, φυλάξοι.
sed quia illi præcipue honor habebatur. Sic enim * Alias CCCXXVI . Scripla circa annum 377,
fieri solere observavimus ad epist . 243, ut cum
183 S. B.ISILII MAGNI 981

aeseret . Sed quemadmodum Israelitis annos se- A γάρ, και ουκ εγκαταλείψει ημάς εις το παντελές
ptuaginta præstituit pro peccatis ad captivitatis 'Αλλ ' ώσπερ τοίς Ισραηλίταις την εβδομηκονταετίας
poenam 3* ; ita forte et nos omnipotens per statum ώρισεν υπέρ των αμαρτημάτων είς τήν της αιχμα
aliquod tempus traditos aliquando revocabit , ac λωσίας καταδίκην , ούτω τάχα και ημάς ο δυνατός
in pristinam pacen restituet ; nisi forte appro- χρόνω τινί ώρισμένη παραδους ανακαλέσεται ποτε
pinquat defectio , et quæ nunc fiunt, exordia sunt και αποκαταστήσει εις την εξ αρχής ειρήνην · ει μη
Ingressus Antichristi . Quod quidem si ita sil , άρα εγγύς πού έστιν η αποστασία , και τα νύν γι .
precare ut aut ærumnas auferat , aut nos inter νόμενα προοίμιά έστι της εισόδου του Αντιχρίστου .
ærumnas invictos bonus ille custodiat . Omnem “Οπερ δε εάν ή , προσεύχου ίνα ή τας θλίψεις παρ
illum cetum , qui pietatis tue consuetudine di- ενέγκη, ή ημάς απταίστους διά των θλίψεων ο αγαθός
gnus habitus est , per le salutamus. Pielaleni διασώσηται . Πάσαν την συνοδίαν την καταξιωθείσαν
tuam omnes , qui nobiscum sunt , salulant. Valens συνείναι τη ευλαβεία σου ασπαζόμεθα διά σου . Την
ae letus in Domino , et pro me orans , Ecclesiae Dei σην ευλάβειαν οι συν ημίν πάντες προσαγορεύουσιν .
serveris , Sancti gratia . Εδρωμένος και εύθυμος εν Κυρίω, υπερευχόμενός
μου , φυλαχθείης (20) τη του Θεού Εκκλησία χά
B
ριτι (21 ) του Αγίου .

EPISTOLA CCLXV . ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΣΞΕ' .

Basilius gratias agit Deo, quod iis, apud quos e.rsulan! conſessores, auxilia ad salutem providerit: seque, perspecto
illorum fideislullio adductum esse ait, il diaconum Elpidium cum iillerisad eos milleret. Laudal eos quod dannarerint
Apollinarium, cujus el nefarias molitiones, et impios de Trinitate, de incarnatione et promissionibus errores recensel
Sed queritur quod Marcelli discipuli a conſessoribus recepti (uerint sine Occidentalium el aliarum Ecclesiarum con
sensu . Scire cupit quibus conditionibus recepti fuerint.
Eulogio , Alexandro et Ηarpocrationi , Egypti epi- Ευλογία και Αλεξάνδρω και 'Αρποκρατιωνι , επι
scopis exsulibus. σκόποις Αιγύπτου (22 ) εξορισθείσιν .
1. Magnam in omnibus reperimus boni Dei erga 1. Μεγάλην εν πάσιν ευρίσκομεν του αγαθού Θεού
suas Ecclesias providentiam ; ita ut quæ molesta την περί τας Εκκλησίας αυτού οικονομίαν , ώστε και
esse videntur, nec omnino ex sententia occurrunt, τα δοκούντα είναι σκυθρωπά , και μη πάντη κατά
ea etiam ad multorum utilitatem dispensentur in βούλησιν απαντώντα , και ταύτα επ' ωφελεία των
occultissima Dei sapientia, et indeprehensis illius πολλών οικονομείσθαι , εν τη δυσθεωρήτη του Θεού
justitiæ judiciis . Ecce enim et dilectionem vestram σοφία, και τους ανεξιχνιάστους αυτού της δικαιοσύ .
ex Ægypti locis excitans Dominus, in media Palæ C νης κρίμασιν . Ιδού γάρ και την υμετέραν αγάπην
stina constituit , ad exemplum antiqui Israel , quem εκ των κατ’ Αίγυπτον τόπων αναστήσας ο Κύριος,
captivum in Assyriorum terram abducens , exstinxit εις μέσην αγαγών την Παλαιστίνην ιδρύσατο , κατά
illic simulacrorum cultum per sanctorum adven μίμησιν του πάλαι Ισραήλ, όν διά της αιχμαλωσίας
tum . Itaque et niinc ita factum invenimus , cum αγαγών εις την Ασσυρίων γην , έσβεσε την εκεί εί
reputamus Dominum , dum vestrum pro pietate δωλολατρείαν διά της των αγίων επιδημίας. Και νύν
certamen in medio proponit, vobis quidem exsilio τοίνυν ούτως ευρίσκομεν , λογιζόμενοι , ότι τον υπέρ
stadium aperuisse beatorum certaminum ; iis vero , της ευσεβείας αθλον υμών (25 ) προβαλλόμενος και
quibus vestrum illud eximium propositum ante Κύριος , υμίν μεν διά της εξορίας στάδιον ήνοιξε των
oculos versatur, manifesta ad salutem largitum esse μακαρίων αγωνισμάτων , τοις δε περιτυγχάνουσιν
exempla . Cum igitur Dei gratia didicerimus vestrum υμών τη αγαθή προαιρέσει εναργή τα προς σωτη
rectæ fidei studium , didicerimus et sollicitudinem ρίαν έχαρίσατο υποδείγματα. Επει ούν τη του Θεού
erga fratres , vosque non perfunctorie aut negligen- χάριτι εμάθομεν υμών την ορθότητα της πίστεως,
ter quæ ad communem utilitatem spectant et ad εμάθομεν δε το περί την αδελφότητα επιμελές , και
salutem necessaria sunt , exhibere , sed si quid ad D ότι ου παρέργως ουδε ήμελημένως παρέχεσθε ( 24)
Ecclesiarum ædificationem conducat, libenter sus . τα κοινωφελή και αναγκαία προς σωτηρίαν , αλλ ' εί
cipere ; æquum esse pulavimus , ut in bona τι προς οικοδομής των Εκκλησιών ενεργείν προαι
vestrae partis veniremus communionem , nosque ρεϊσθε · δίκαιον ελογισάμεθα (25 ) κοινωνοί γενέσθαι

28 Jerem . XXV , 12.

« Alias CCXCII . Scripta anno 377 .
(20 ) Φυλαχθείης. Sic tres antiquissimi codices
el Bigot. alter . Editi διαφυλαχθείης.
( 21) Χάριτι του αγίου . Sic mss . septem. Editi
χάριτι αυτού .
(29 ) Αιγύπτου . Ιta tres vetustissimi codices .
Editi Αίγυπτίους. Ιbidem Reg . secundus, Coisl . se
cundus et Ρaris. habent 'Αδελφοκρατίωνι , quod no
men inscile videtur unum ex duobus esse factum ,
id est ex 'Αδελφίω et “Αρποκρατίωνι . Νam inter
bos exsules episcopos numeratur Adelphius apud
Epiphanium cum pluribus aliis , bares. LXIII .
Simplicior Regii primi titulus , Επισκόποις Αίγυ
πτίοις εξορισθείσιν ,Episcopis Egyptiis ersulantibus.
(23) Υμών. Ιta Harl . et Coisl . primus . Editi
υμίν . Codex Medicaus ήμών.
( 24) Παρέχεσθε . Legitur in quatuor recentiori
bus codicibus παρέρχεσθε.
(25 ) Ε.λογισάμεθα . Ιta tres vetustissimi codices .
Editi ένομίσαμεν. Εosdem codices paulo post secuti
mutavimus quod erat in editis Ελπίδιον τον συνδιά
κονον. Ιbidem codex Medicinus απέστειλα .
983 EPISTOLARUM CLASSIS II . EPIST . CCLXV . 986
της αγαθής μερίδος υμών , και συνάψαι εαυτούς διά Α 409 per epistolam cum vestra pietate conjunge
του γράμματος τη υμετέρα ευλαβεία . Ούπερ ένεκα remus . Quapropter misimus etiam desideratissi
απεστείλαμεν και τον ποθεινότατον υιόν ημών και mum filium nostrum Elpidium condiaconum , qui
συνδιάκονον Ελπίδιον , ομού μεν την επιστολήν δια et epistolam perferret, et per se ipse potest nun
κομίζοντα, ομού δε και παρ' εαυτού δυνάμενον απαγ- tiare vobis, σuecunque litterarum effugerint docu
γείλαι υμίν όσα την εκ του γράμματος εκφύγη (26) menta .
διδασκαλίαν.
2. Μάλιστα δε ημάς επέρωσε προς την επιθυ 2. Mud autem me maxime impu.it, ut vobiscum
μίαν της συναφείας υμών ή ακοή του περί την ορθό- conjungi cuperem , quod vestruin recte doctrine
τητα ζήλου της ευσεβείας υμών · ότι ούτε πλήθει studium ad meas aures pervenit : quippe cum nec
συνταγμάτων , ούτε ποικιλία σοφισμάτων παρ librorum multitudine , nec sophismatum varietate
ηνέχθη υμών το στερρών της καρδίας · αλλ' επέγνωσε emota sit cordis vestri firmitas : sed eos agnoveri
μεν τους κατά των αποστολικών δογμάτων καινο tis, qui contra dogmata apostolica novilalem indu
τομούντας , σιωπή δε κατασχεϊν την ενεργουμένην cunt , nec silentio continere damnum ab illis illa
παρ' αυτών βλάβην ου κατεδέξασθε . Και γάρ το tum potueritis. Nam revera magnum reperimus
B
όντι πολλήν εύρομεν λύπην παρά πάσι τοις αντεχο dolorem in omnibus Domini pacem cordi habenti
μένους της του Κυρίου ειρήνης επί ταϊς νεωτερο bus, ex omnigenis Apolinarii Laodiceni novitati
ποιίαις ταϊς παντοδαπαϊς 'Απολιναρίου του Λαοδι bus : qui eo magis nos alllixit , quod ex nobis ab
κέως · ός τοσούτω πλέον έλύπησεν ημάς , όση έδοξεν initio esse videbatur. Aliquid enim ab hoste mani
είναι εξ ημών (27) το εξ αρχής . Το μεν γάρ παρά festo pali , etiamsi id sit molestissimum , res est
φανερού πολεμίου παθείν τι , κάν υπερβάλλη το tamen quodammodo toleralsilis patienti , sicut scri
αλγεινώ , φορητόν πώς έστι το καταπονουμένω, καθ ptum est : Si inimicus probris me affecisset, susti
ως γέγραπται , ότι Ει ο εχθρός ωνείδισέ με, nuissem ulique 28. Sed ab unanimi et necessario
υπήνεγκα άν · το δε παρ' ομοψύχου και οικείου aliquid accipere detrimenti, id omnino ad ſeren
βλάβης τινός πειραθήναι , τούτο δύσφορον παντελώς, dum difficile , nec ullam habens consolationem .
και ουδεμίαν έχουν παραμυθίαν. "Ον γάρ προσεδoκή- Quem enim exspeclaveramus socium nobis in
σαμεν συνασπιστήν έξειν (28) της αληθείας , τούτον defensione veritatis futurum , eum nunc invenimus
εύρομεν νύν εν πολλοίς εμποδίζοντα τους σωζομένοις , in multis obstanlem his qui salvantur, dum illorum
εκ του περιέλκειν αυτών τον νούν και αποσπών της abducit mentem , el avellit a reclis dogmatibus.
ευθύτητος των δογμάτων . Τί γάρ έν έργοις παρ' C Quid enim in actionibus ab eo non callide et au
αυτού τολμηρόν και θερμόν ουκ επράχθη ; Τι δε εν d'acter perpetratum ? Quid in sermonibus non juve
λόγοις ου παρεπενοήθη νεώτερον και επικεκινδυνευ niliter et periculose excogitatum ? Nonne Ecclesia
μένον ; Ού πάσα μεν Εκκλησία εφ εαυτήν έμερίσθη , omnis inter se divisa est , præsertim ex quo in
μάλιστα δε ταϊς υπό των (29) ορθοδόξων κυβερνω. gubernatas ab orthodoxis Ecclesias immisit qui
μέναις επιπεμφθέντων παρ' αυτού προς το σχίσαι, scindant , et illegitimos convenius proprios sibi
και ιδίαν τινά παρασυναγωγήν εκδικήσαι ; Ουχί vindicent ? Nonne ridetur magnum pietatis myste
γελάται το μέγα της ευσεβείας μυστήριον , ώς άνευ riinu , episcopis sine populo ac clero obambulan
λαού και κλήρου επισκόπων περιερχομένων , και όνο libus , ac nomen nudum circumferentibus , nec
μα ψιλόν περιφερόντων , ουδέν δε κατορθoύντων εις quidquarm ad promovendum pacis et salutis Evan
προκοπήν του Ευαγγελίου της ειρήνης και σωτη gelium facientibus ? Nonne illius de Deo sermones
ρίας( 50); Ουχί οι περί του Θεού λόγοι πλήρεις παρ' pleni sunt impiis dogmalibus , antiqua insulsi Sabel
αυτο εισιν ασεβών δογμάτων , της παλαιάς ασεβείας li impielate nunc ab eo in scriptis renovala ? Nam
του ματαιόφρονος Σαβελλίου δι' αυτού νύν ανανεω si quæ circumferunt Sebasteni, licta non sunt ab
θείσης εν τοις συντάγμασιν ; Ει γάρ & περιφέρουσιν in Nuicis, sed vere ipsius scripta sunt , nullum irm
οι Σεβαστηνοί , μή συμπέπλασται παρ' εχθρών, αλλά η pietatis superinde Iocum reliquit , eundem dieens
κατ ' αλήθειαν αυτού εισι συγγραφαν, ουδεμίαν εις Patrem et Filium et Spiritum , et alias quasdain
ασέβειαν υπερβολήν καταλέλοιπε , τον αυτόν Πατέρα tenebricosas impietales , quas nos ne auribus qui
λέγων και Υιόν και Πνεύμα (51) , και άλλα τινά dem admisimus , quippe cuni precemur ut nullam

38 Psal. Lίν, 13.

(26 ) Απαγγείλαι υμίν , όσα ... εκφύγη. Sic tres
iidem codices. Editi αναγγείλαι υμίν όσου... δια
πέφευγε. Legitur όσα in secunda editione Parisiensi .
( 27) Είναι εξ ημών . Harl . et Μed. είναι ημών.
bidem tres vetustissimi codices τοσούτον πλέον
έλύπησεν , όσον. Sed res tanti non videtur, ut con
lexlum mutemus .
( 28) " Εξειν . Coisl. primus έχειν. Ιbidem νύν
addidimus ex Coisl. utroque , Harl . et duobus Re
giis . Paulo ante Coisl . primus κάν υπερβάλη το
αλγεινόν.
(29) Υπο των. Ιta res vetustissimi codices.
Editi παρά των . Ιbidem Coisl. primus εφ' εαυτής .
(30 ) Και σωτηρίας . Ηec desunt in Harl . et Μed.
In aliis nonnullis desunt haec verba ειρήνης και.
(31) Και Πνεύμα. Editi addunt και πάλιν Υιόν
και Πατέρα , que melius multo absunt a tribus ve
lustissimis codicibus et Bigot. Ibidem legimus ex
codice Harleano σκοτεινά ασεβήματα . Ιllud autem
Tuvá deprompsinius ex eodem codice et ex Coisl.
primo , in quo legitur και άλλα τινά ασεβή δήματα,
et alia quaaam ampia verba . Scriptura codicis Har
987 S. BASILII MAGNI 988

partem cum iis qui sic loquuntur habeanus . A σκοτεινά ασεβήματα , και ημείς ουδε ταϊς ακοαίς ημών
Nonne doctrinam confundit Incarnationis ? nonne κατεδεξάμεθα παραδέξασθαι (32) , ευχόμενοι μηδε
dubia multis facta est salutifera Domini nostri dis . μίαν μερίδα έχεις προς τους εκείνα τα βήματα
pensalio ex lutulentis et lenebricosis illius de φθεγξαμένους. Ουχί συγκέχυται παρ' αυτό και της
Incarnatione quæstionibus ? Quæ omnia ut colli ενανθρωπήσεως λόγος ; ουκ αμφίβολος γέγονε τοις
gantur et arguendi 410 causa exponantur , longo πολλοίς ή σωτήριος του Κυρίου ημών οικονομία εκ
tempore et sermone opus est. Promissionum autem των θολερών αυτού και σκοτεινών περί σαρκώσεως
doctrinam quis sic obliteravit ac delevit , ut illius ζητημάτων ; "A πάντα συναγαγείν και εις έλεγχος
fabulosae nuge ? Qui quidem beatain spem reposi- καταστήσαι μακρού και χρόνου και λόγου δείται .
tam his , qui secundum Christi Evangelium vixe Τον δε των επαγγελιών τόπον τις ούτως φάνισε (53)
rint , ita exiliter et demisse ausus est interpretari, και ημαύρωσεν , ώς ή τούτου μυθοποιία ; "Ος γε την
ut ad fabulas aniles et Judaica commenta deflectat. μακαρίαν ελπίδα, την αποκειμένην τοίς πολιτευσα .
Denuo pollicetur templi instaurationem et cullus μένοις (34 ) κατά το Ευαγγέλιον του Χριστού , ούτω
legalis observationem , pontificem typicum post ταπεινώς και έρριμμένως ετόλμησεν εξηγήσασθαι ,
verum pontificem , victimas pro peccatis post ώστε εις γραώδεις (53) μύθους και λόγους Ιουδαϊ
Agnum Dei qui peccatum mundi Lollit 36 , baptismata B κους εκτραπήναι. "Ανωθεν επαγγέλλεται (56 )
varia post unicum baptisma , et juvence cineres , την ανανέωσιν , και της νομικής λατρείας την παρα
quibus aspergatur Ecclesia , quæ ob fidem in Chri τήρησιν , και πάλιν αρχιερέα τυπικόν μετά τον
stum non habet maculam nec rugam nec quidquam αληθινόν αρχιερέα , και θυσίαν ( 57) υπέρ αμαρτιών
ejusmodi 37 : lepræ expurgationem post resurrectio μετά τον αμνόν του Θεού τον αίροντα (58 ) την αμαρ
nis statum perpessionis espertem ; zelotypiæ obla τίαν του κόσμου και βαπτίσματα μερικά μετά το
tionem , ubi neque matrimonium contrahunt, neque εν βάπτισμα, και σπoδόν δαμάλεως ραντίζουσαν την
connubio junguntur ; panes propositionis , post 'Εκκλησίας την ουκ έχουσαν διά της εις Χριστόν
panem illuin qui de cælo descendit : lucernas ar πίστεως σπίλον ή ρυτίδα , ή τι των τοιούτων και
denles , post verum lumen . Et in summa , si man καθαρισμός λέπρας μετά την απάθειαν της ανα
datorum lex in dogmatibus abolila est, palam est στάσεως και ζηλοτυπίας προσφοράν , ότε ούτε γα
tunc Christi dogmata in præceptis legalibus anti μούσιν , ούτε γαμίσκονται » άρτοι (59) προθέσεως
qualum iri . Ob hæc pudor el verecundia vultus μετά τον άρτον τον εκ του ουρανού λύχνοι καιόμενο :
nostros operuit , el tristitia vehemens corda no μετά το φως το αληθινόν και όλως ει νύν ο νόμος
slra opplevit. Quapropler adhortor vos tanquam των εντολών εν δόγμασι κατήργηται, δηλον , ότι τότε
C
medicos peritos , et scientes in lenitate erudire eos ( 40) τα δόγματα του Χριστού εν τοις νομικούς εν
qui adversantur, ut illumconemini ad rectum Eccle- τάλμασιν , ακυρωθήσεται . Επί τούτοις αισχύνη μεν
siæ ordinem reducere , eique persuadere, ut com και εντροπή εκάλυψεν ημών τα πρόσωπα : λύπη δε
mentationum suarum Ioquacitatem contemnat ( et. βαρεία πεταλήρωκεν ημών τας καρδίας. Διό παρα
enim confirmavit verba proverbii : Non est in καλούμεν υμάς, ως επιστήμονας ιατρούς και δεδι
multo sermone peccatum effugere 38) ; eique fortiter δαγμένους εν πραΐτητι (41 ) παιδεύειν τους αντιδια
reclæ fidei dogmata proponatis, ut illius emendatio τιθεμένους , πειραθήναι αυτον επαναγαγείν προς
την ευταξίας της Εκκλησίας , και πείσαι αυτόν
manifesta fiat , ac fratribus innolescat illius peni-
tentia . καταφρονήσαι της πολυφωνίας των συνταγμάτων
( έβεβαίωσε γάρ τον της παροιμίας λόγον , ότι Ούκ έστιν εκ πολυλογίας εκφυγείν (42 ) αμαρτία ):
στεφρώς δε αυτό προβάλλειν τα της ορθοδοξίας δόγματα , ένα κακείνου και επανόρθωσις φανερά γέν
νηται , και τους αδελφούς αυτού γνωρισθή η μεταμέλεια .
3. Nec abs re fuerit de Marcelli discipulis pie 3. Εύλογον δε και περί των κατά Μάρκελλον υπο
talerm vestram commonere , ut nihil inconsiderate, D μνήσαι (43) την ευλάβειαν υμών, ίνα μηδέν απερι
nibil facile de illis slaluatis . Sed cum ob impia σκέπτως, μηδ' ευκόλως περί αυτών τυπώσετε . ' Αλλ '

36 Joan . 1, 29. 31 Ephe .

s v , 27 . 38 Prov . Χ , 19 .
læani eo magis arrisit, quod ei favet Medicæus
cum tribus aliis, in quibus •legitur σκοτεινά ασεβή
δήματα . Editi και άλλα σκοτεινά και ασεβή δήματα .
( 52 ) Παραδέξασθαι . Ηanc vocem , qua necessa
ria quidem non videtur , sed tamen nihil nocet ,
addidimus ex tribus vetustissimis codicibus el to
tidem aliis non ita antiquis.
(33 ) Ηφάνισε, etc. Sic tres vetustissimi codices .
Editi ημαύρωσε και ηφάνισε μυθολογία .
( 34) Πολιτευσαμένοις . Coisl primus πολιτευομέ-
νοις.
(53) Γραώδεις . Ιta mss . codices sex . Editi γραι
ώδεις .
( 36 ) "Άνωθεν επαγγέλλεται . Codices Harl , et
Med . και άνωθεν επαγγέλλεσθαι .
( 57 ) Και θυσίαν . Ιta sex mss. codices. Editi και
θυσίας .
(58 ) Τον αίροντα. Ιta tres vetustissimi codices .
Editi τον άραντα .
(39) "Αρτοι . Sic habent omnes editi et mss. , nisi
quod in codice ms. insignis Ecclesiæ Paris . legitur
άρτους et paulo post λύχνους .
(40 ) Kατήργηται , δηλον , ότι τότε . Ιta Regius
uterque, Coisl. secundus, Paris . et Bigot. Edili ou
κατήργηται , δηλον, ότι ούτε τότε.
(41) Πραΐτητι. Harl. et Μed , εν πραότητι .
(42) 'Εκφυγείν, Coisl . primus διαφυγείν . Med .
εκφεύγειν.
( 43) Υπομνήσαι. Quatuor codices non anti
quissimi υπομνησθήναι .
989 EPISTOLARUM CLASSIS II . EPIST . CCLXV. 990
επειδή δογμάτων ένεκεν ασεβών εξήλθε της Εκκλη- A dogmata exierit ille ex Ecclesia , necesse est illius
σίας (44 ) εκείνος , τους επομένους αυτό αναγκαίον , sectatores, anathematizata illa hæresi, sic ad com
αναθεματίσαντας εκείνην την αίρεσιν ούτω δε munionem admitti , ut qui nobis conjuncti per vos
κτους (43 ) γενέσθαι τη κοινωνία , έν ' οι ημίν συν fuerint , ab omni recipiantur fraternitale. Nune
απτόμενοι δι' υμών παρά πάσης δεχθώσι της άδελ enim pluribus non mediocris dolor inflictus , ubi
φότητος . Επει νυν γε ου μετρία κατέσχε λύπη τους audierunt eos ad vestram præstantiam 411.acce
πολλούς , ακούσαντας, ότι παραγενομένους προς την dentes , et admissos esse a vobis , et communionis
υμετέραν τιμιότητα και προσήκασθε , και κοινωνίας ecclesiasticæ factos esse participes . Ac vos quidem
αυτοις εκκλησιαστικής μετεδώκατε . Καίτοιγε ειδέναι par erat intelligere, Dei gratia nec in Oriente solos
υμάς έχρήν , ότι τη του Θεού χάριτι ούτε κατά την vos esse , sed et multos habere communicalores ,
'Ανατολήν μόνοι έστε , αλλά και πολλούς έχετε της Patrum illorum , qui Nicea pium fidei dogma expo
εαυτών μερίδος, οΐ τήν τών Πατέρων εκδικούσιν suerunt , recte fidei defensores ; et in Occidente
ορθοδοξίας , των κατά Νίκαιαν το ευσεβες δόγμα της omnes vobiscum ac nobiscum consentire : quorum
πίστεως εκθεμένων και οι της Δύσεως πάντες σύμ fidei lomum acceptum apud nos custodimus , el
φωνοι υμίν τε και ημίν τυγχάνουσιν · ών δεξάμενοι sanam ipsorum doctrinam sequimur. Decebat igi
της πίστεως τον τόμον έχομεν παρ' εαυτοίς , επόμενου Β ιur , omnibus , qui in eadem ac vos communione
αυτών τη υγιαινούση (46) διδασκαλία . "Έδει ούν πάν sunt , satisfieri, ut res gestæ magis firmentur ex
τας πληροφορείσθαι τους εν τη αυτή συναφεία τυγχά multorum consensu , nec pax scindatur, aliis absce
νοντας υμίν , ίνα και τα γινόμενα μάλλον βεβαιω- dentibus dum alii admittuntur . Sic igitur decebat
θη (47 ) εν τη πλειόνων συγκαταθέσει , και η ειρήνη concilium a vobis graviter ac leniler iniri de rebus
μή διεσπάτο , εν τη τινων προσλήψει ετέρων αφ ad omnes orbis terrarum Ecclesias spectantibus.
ισταμένων . Ούτως ούν ήν πρέπον βουλεύσασθαι υμάς Non enim qui cito aliquid decernit , laudandus est ;
στιβαρώς και πράως περί πραγμάτων πάσαις ταις sed qui firma et immobili norma omnia constituit,
κατά την οικουμένην Εκκλησίαις διαφερόντων . Ού adeo ut examinata subsequenti tempore sententia
γάρ ο ταχύ τι δογματίσας επαινετός , αλλ' ο παγίως probatior et spectatior fiat , is Deo et hominibus
και ασαλεύτως έκαστα κανονίσας , ώστε και εις acceptus est , ut qui sermones suos disponat in
τον μετά ταύτα χρόνον εξεταζομένην την γνώμην judicio 89. His verbis, quantum per litteras colloqui
δοκιμωτέραν φαίνεσθαι , ούτος απόδεκτος και παρά mihi licuit , pietatem vestram compellavi. Faxit
Θεώ και ανθρώποις , ως οικονομών τους λόγους αυτού autem Dominus , ut nos mutuo aliquando in unum
έν κρίσει . Ταύτα, όσα εδίδου ημϊν ή διά του γράμ C conveniamus : ut omnia ad Ecclesiarum Dei con
ματος ομιλία , προσεφθεγξάμεθα υμών την ευλά cinnitatem vobiscum constituentes , vobiscum reci
βειαν . Παράσχοι δε ο Κύριος και εις ταυτον ημάς piamus mercedem preparatam ajustojudice idelibus
αλλήλους γενέσθαι ποτέ • ίνα , πάντα προς καταρτι- prudentibusque dispensatoribus ! Nunc interim -
σμών των Εκκλησιών του Θεού μεθ' υμών οικονο gnemini ad me propositiones nillere, quibus assen.
μήσαντες, μεθ' υμών δεξώμεθα τον μισθόν τον ήτοι tientes Marcelli discipulos recepistis ; baud illud
μασμένον παρά του δικαίου κριτού τους πιστούς και ignorantes , etiamsi omnino id quod in vobis situm
φρονίμοις οικονόμους . Τέως δέ νυν καταξιώσατε ημίν est , sartum tectumque præstelis , non tamen vos
αποστείλαι τάς προτάσεις , εφ' αίς εδέξασθε τους rem tanti momenti vobismelipsis attribuere solis
Μαρκέλλου , εκείνο είδοτες , ότι καν πάνυ το καθ' εαυ debere ; sed uportere, ut el Occidentales, et qui ip

39 Psal. cxi, 5.

(44) 'Εξήλθε της Εκκλησίας . Μirum id vide Athanasius, opus habuissent illius discipuli confes
tur ac prima specie vix credibile, Marcellum ob sione fidei ad impetrandam confessorum Ægyptio
impios errores ex Ecclesia exiisse . Nam S. Athana rum communionem : nec Petras Athanasii succes
sius suspectum illum quidem , sed tamen purgatum D sor canones violatos, concessa illis communione,
habuil, teste Epiphanio, hæres. LXXI , p . 837. Hinc quereretur, ut videmus in epistola sequenti , si
illius discipuli communicatorias beatissimi papæ Ægyptum inter ac Marcellum ejusque clerum et
Athanasii litteras ostenderunt confessoribus £ gy plebem non fuisset rupla communio. Videtur ergo
ptiis , ibid . pag. 843. Testatur idem Epiphanius Marcellus sub finem vitæ aliquid peccasse, quod
varia esse Catholicorum de Marcello judicia, aliis Anatbasium ab ejus communione discedere coge
eum accusantibus , aliis defendentibus , pag . 834 . ret : el cum jamdudum a toto fere Oriente damna
Paulinus ejus discipulos sine discrimine recipie tus esset, amissa Athanasii communione, quæ uni
bal, ut in superiore epistola vidimus. Ipse Basilius cum ſere illius refugiuni erat , desertus ab omnibus
in epist. 69 queritur quod eum Ecclesia Romana in videri debuit, nec ei nova ignominia nolato pro
communionein ab initio suscepisset. Quomodo ergo desse polerat concessa olim a Romana Ecclesia
exiisse dicitur ex Ecclesia qui tot habuit commu communio .
nicatores ? Sed tamen S. Basilii testimonium cum (45) Ούτω δεκτούς . Has voces addidimus ex octo
sua sponte magni est momenti ( non enim ut in di mss.
judicandis Marcelli scriptis, ita in ejusmodi facto ( 46) Τη υγιαινούση . Ιta tres vetustissimi codi
proclive fuit errare), tum etiam hoc argumento ces . Editi τη υγιεί .
confirmatur quod Athanasius extremis vitæ suæ (47) Βεβαιωθή. Ιta Harl. et Μed . Editi έβεβαιώθη .
annis Marcellum a communione sua removerit. Ιbidem editi εν τη των πολλών et διέσπαστο , Tres
Neque enim , si semper cum eo communicasset vetustissimi codices ut in lextu .
991 S. BASILII MAGNI , 999
Oriente sunt communicatores , restitutioni eorum Α τους ασφαλίσησθε , μόνους εαυτούς επιτρέψαι πράγμα
consentiant. τοσούτον ουκ οφείλετε , αλλά χρή και τους εν τη
Δύσει, και τους κατά την Ανατολήν κοινωνικούς ,
συμψήφους αυτών τή αποκαταστάσει γενέσθαι .

EPISTOLA CCLXVI ' . ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΣΞ '.

Fatetur Basilius minus recle a se facium, quod non scripserit ad Petrum de iis quce egerant confessores ; cælerum ila
assuelum se esse iis, quæ non solum ab Arianis, sed etiam ab unanimibus suis molesta sibiaccidunt, ui ejusmodi reins
nec commotusfuerit, nec nuntiandus Petro duxerit. Sed tamen se ad confessores scripsisse, eosque hortatum esse, la
mali remedium ab iis exspectent, quibus hæc curare convenit. Laudal hac in re constantiam Pelriet studium canomur :
seque aii eodem studio ailuluclum ſuisse, ul nihil hactenus Galatis responderet, quia Petri judicium exspectabat ; sed
tamen eus sperat ad Ecclesiam ita adductum iri, ut ipsi ad Catholicos, non ad eos Catholici accessisse videantur. Dolel
quod Dorotheus Petrum minus leniler alloculus fuerit ; sed indigne factum esse demonstrat, u Meletius el Eusebiiis
inter hærelicus coram Damaso et Petro numerarentur. Prælerila oblivioni tradenda censel ; plurimi enim interesse, a
nunc maxime pax servelur.
Petro , episcopo Alexandriæ . Πέτρω (48) , επισκόπη 'Αλεξανδρείας .
1. Recte me reprehendisti, et ut decebat fratrem 1. Καλώς μου καθήψω και πρεπόντως πνευματικό
B
spiritualem ), dilectionem veram a Domino edoctum , αδελφώ , αληθινής αγάπην παρά του Κυρίου δεδι
quod non te de omnibus que hic geruntur, sive parvis δαγμένω , ότι σοι μή τιάντα και μικρά και μείζω
sive magnis , certioremfacinus. Νam et ili convenit φανερά ποιούμεν των τήδε. Και γάρ επιβάλλει και
nostra curare , el nobis ad luam charitatem de σοι φροντίζειν των καθ' ημάς , και ημίν τη ση αγά
rebus nostris referre. Sed noveris , frater nobis πη αναφέρειν τα ημέτερα . Αλλά γίνωσκε , τιμιώτατο
colendissime atque desideratissime , continuas ημίν και ποθεινότατε αδελφέ , ότι το συνεχές των
illas æruunas vehementemque illum lumullum , θλίψεων, και ο πολύς ούτος ο κλόνος , ο νυν σαλεύων
412 quo nunc exagitantur Ecclesiæ , id efficere , τας Εκκλησίας , προς ουδέν ημάς ξενίζεσθαι των
ut nihil ex his quæ fiunt , novum nobis videatur. γινομένων ποιεϊ . Ως γάρ οι εν τοις χαλκείοις τας
Quemadmodum enim ii , quorum aures in oſlicinis ακούς κατακτυπούμενοι ( 49 ) έν μελέτη εισί των
ærariis obtunduntur, ad sonos audiendos exerci ψόφων , ούτως ήμείς τη πυκνότητα των ατόπων
tati sunt : ita nos assiduitate absurilorun nuntio-- αγγελιών είθισθημεν λοιπόν ατάραχον έχειν και
rum assuefacii jam sumus , ut animulu impertur- απτόητον την καρδίαν προς τα παράλογα . Τα μεν
batum habeamus et interritum ad casus inopina ούν παρά των 'Αρειανών εκ παλαιού (30 ) κατά της
tos . Qux quidem ab Arianis janipridem in Ecle- c Εκκλησίας σκευωρούμενα , ει και πολλά και μεγά
sias struuntur , elsi multa et inagna , et per lo um λα , και κατά πάσαν διαβεβoημένα την οικουμένην,
divulgata terrarum orbem ; sunt tamen nobis tole αλλ' ούν φορητά ημϊν έστι , διά το παρά φανερών
rabilia , eo quod a manifestis inimicis ac veritatis εχθρών και πολεμίων του λόγου της αληθείας γίνε
doctrinæ hostibus fiant : quos quidem , cum consueta σθαι· ους , όταν μη ποιήσωσι τα συνήθη , θαυμάζο
non faciunt , lunc miramur, minime vero , cum μεν ουχ όταν μέγα τι και νεανικών κατά της ευσε .
magni aliquid aut lemerarii contra pietatem mo βείας τολμήσωσι. Λυπεί δε ήμάς και ταράσσει τα
liuntur . Sed merorem nobis ac perturbationen παρά των ομοψύχων και όμοδόξων γινόμενα . 'Αλλ'
afferunt , quæ ab unanimis et idem sentientibus όμως και ταύτα, διά το πολλά είναι , και συνεχώς
fiunt. Allamen et hirc ipsa , propterea quod multa εμπίπτειν ημών ταϊς ακοαϊς , ουδε ταύτα παράδοξα
suni , ac frequenter incidunt in nostras aures, ne καταφαίνεται . "Οθεν ούτε εκινήθημεν επί τοις πρώην
inexspectata quidem videntur . Quamobrem nec γινομένοις ατάκτως , ούτε τάς σας διωχλήσαμεν
commoti sunius ob ea quæ nuper præler ordinem ακοάς: τούτο μεν ειδότες , ότι φήμη διακομίσει αυτο
gesta sunt , nec aures tuas obludimus ; partim μάτως ( 51) τα πεπραγμένα, τούτο δε αναμένοντες ,
quidem cum sciremus famam sua sponte res ge ετέρους αγγέλους των λυπηρών γενέσθαι · έπειτα
stas perlaturam, partim exspectanles , dum alii lias D ούτε κρίναντες εύλογον είναι ημάς αγανακτείν επί
inolestias nuntiarent : postremo decorum esse non τοις τοιούτοις , ώσπερ δυσχεραίνοντας διά τι παρ
judicantes , ut ob alia indignaremur, quasi contem ώφθημεν . Αυτοίς μέντοι τοις ταύτα ποιήσασιν επ
plos nos esse egre ferrenius. His tamen qui haec εστείλαμεν τά πρέποντα , παρακαλούντες αυτούς ,
fecerunt scripsimus quæ conveniebant, adhortantes επειδή τινα διχόνοιαν έπαθον οι εκεί αδελφοί , της

* Alias CCCXXI . Scripta anno 377.
(48) Πέτρο , etc. In codicibus melioris note le
gitur cõ autó), quia scilicet præcessit alia ad eum
dem Petrum epistola : cujus titulum hic apposui
mus . In editis autem habetur argumentum quod-
dam totius epistolæ , quod ex tribus codicibus mss.
emendatum proferimus : Το αυτώ, απολογία καθ
αναμένω , διότι μηεσήμανεν αυτώ τα κινούμενα , και
είπερ ανάσχoιντο αυτού, οι κατά Μάρκελλον ενούνται
προς αυτόν , και μαρτυρία της ορθοδοξίας Μελετίου
και Ευσεβίου των επισκόπων : Eidem, responsio ad
illius querelas , quod non ei Basilius significassel ea
quæ movebantur : secum conjunctum iri Marcellianes,
si se patienter audiant . llem lestimonia de recta fide
Meleiii et Eusebii episcoporum .
(49) Κατακτυπούμενοι. Ιta omnes mss . Editi
κατατυπτόμενοι.
( 50) Εκ παλαιού. Ιta tres vetustissimi codices.
Editi έκπαλαι. Paulo post Coisl . primus et larl .
βεβoημένα.
(51) Autouutus. Ita Coisl. uterque, Harl., Regius
secundus ei Paris. Editi autómatos. Paulo pos!
Coisl. primus κρίνοντες .
995 EPISTOLARUM CLASSIS II . EPIST . CCLXVI 994

μεν αγάπης μή αι.οστήναι , την δε διόρθωσιν αναμέ- A eos , quia dissensio aliqua inter fratres , qui illic
νεις παρά των δυναμένων εκκλησιαστικώς ιατρεύειν sunt , intercesserat , ut a charitate quidem non
τα πταίσματα . "Όπερ επειδή εποίησας , καλώς και discedant , ab iis autem qui ecclesiastico jure erra
προσηκόντως κινηθείς , επηνέσαμέν σε , και ηυχαρι - tis mederi possunt, exspectent emendationem .
στήσαμεν (52) τώ Κυρίω , ότι εστί λείψανον της Quod cum praestiteris preclaro ac convenienti con
παλαιάς ευταξίας (53) σωζόμενον παρά σοι, και η silio , laudavi te , ac Domino egi gratias, quod ali
'Εκκλησία την έαυτής ισχύν ουκ απώλεσεν εν τω quæ veleris disciplinæ reliquie apud te serventur,
ημετέρω διωγμώ. Ου γαρ μεθ' ημών εδιώχθησαν nec Ecclesia suum ipsius robur in nostra persecu
και οι κανόνες. Πολλάκις ούν όχληθείς παρά των tione amiserit. Non enim nobiscum persecutionem
Γαλατών , ουδέποτε ηδυνήθην αυτοίς αποκρίνασθαι , passi sunt et canones . Itaque sepe a Galatisim
αναμένων τάς υμετέρας επικρίσεις . Και νύν , εάν ο portune rogalus , nondum illis polui respondere ,
Κύριος δώ , και θελήσωσιν ανασχέσθαι ημών, ελπί vestrum exspectans judicium . Et nunc si Deus de
ζομεν τον λαόν προσάξειν τη Εκκλησία ως μή αυ deril , nobisque patientem aurem præbeant, spe
τους ημάς ονειδίζεσθαι Μαρκελλιανούς προσκεχωρη ramus nos populum ad Ecclesiam adducturos, ita
κέναι (51), αλλ ' εκείνους μέλη γενέσθαι του σώματος ut non ipsis nobis exprobrelur 'nos ad Marcellia
της Εκκλησίας του Χριστού • ώστε τον πονηρόν ψό- Β nos accessisse , sed illi membra corporis Eccle
γον , τον κατασκεδασθέντα εκ της αιρέσεως , εναφα siæ Christi liant : et malum dedecus , qnod ex
νισθήναι τη ημετέρα προσλήψει , και μή ήμάς κατ hæresi aspersum est , nostra suscipiendi ratione
αισχυνθήναι ως προσθεμένους αυτοίς. delealur , nec nobis opprobriuin inuralur, ut ad illos
translatis .
2. Έλύπησε δε ημάς ο αδελφός Δωρόθεος , ώς αυ 2. Nos autem in tristitiam conjecit frater Doro
τος επέστειλας, μή πάντα προσηνώς , μηδέ πράως ελheus , quod , ut ipse scripsisti , non omnia leniler
διαλεχθείς τη κοσμιότητί σου . Και τούτο τη των et mansuele dixerit dignitati luæ. Alque id equi
καιρών λογίζομαι (55) δυσκολία . Έοίκαμεν γάρ εις dem temporum attribuo difficultati. Videor enina
μηδέν . ευοδούσθαι υπό των αμαρτιών ημών , είπερ mibi nulla in re ob mea peccata prosperos habere
οι σπουδαιότατοι των αδελφών ουχ ευρίσκονται προσ successus : siquidem fratrum optimi non compe
ενείς, ουδέ εύθετοι ταις διακονίαις , τώ μή πάντα riuntur lenes , neque ad obeunda munera idonei,
κατά γνώμην ημετέραν επιτελείν ( 56 ) . "Ος επανελ eo quod ex mea sententia non omnia peragunt. Is
θών διηγήσατο ημίν τας επί του σεμνοτάτου επι reversus mihi narra vit quos coram Damaso epi
σκόπου Δαμάσου προς την σην τιμιότητα γενομένας scopo reverendissimo cum lua prestantia sermones
C
αυτώ διαλέξεις, και έλύπει ημάς λέγων τοϊς 'Αρειο- 413 habuisset : ac dolorem mihi afferebat cum
μανίταις συγκατηριθμήσθαι (57) τους θεοφιλεστάτους dicerel numeratos in Arianis fuisse religiosissi
αδελφούς ημών τους συλλειτουργούς Μελέτιον και mos fratres comministros nostros Meletium et Ell
Ευσέβιον . "Ων ει και μηδέν άλλο συνίστη την ορθο sebium . Quorum reclam doctrinam etiamsi nihil
δοξίαν, ο γούν παρά των 'Αρειανών πόλεμος απόδει aliud commendaret, saltem illatum ab Arianis bel
ξιν έχει ορθότητος ουκ ολίγην τοίς ευγνωμόνως λογι lum non exile rectæ fidei indicium apud æquos re
ζομένους. Την δε σην ευλάβειαν συνάπτειν αυτοίς εις rum æstimatores haberet. Tuam autem pietatem
αγάτης οφείλει και η κοινωνία των υπέρ Χριστού conjungere cum illis ad charitatem debet ipsa
παθημάτων. Εκείνο δε πέπεισο , ώς αληθώς τιμιώ etiam ærumnarum pro Christo toleralarum socie
τατε , ότι ουκ έστι τι δήμα ορθοδοξίας, και μη μετά tas. Persuasum aulem sit tibi , vir cerle reveren
πάσης παρρησίας παρά τών (58) . ανδρών τούτων dissime, nullum rectæ doctrinæ verbum esse , quod
εκηρύχθη υπό Θεώ μάρτυρι και ακροαταίς ημίν . ab his viris cum omni libertate non ſuerit prædi
07 ουδ' αν προς ώραν αυτών εδεξάμεθα την συν catum , Deo leste et audientibus nobis. Qui proſe
( 52) Hυχαριστήσαμεν . Sic Harl. et Coisl. pri Arianis fuisse. Non alius ergo collocutus est cum
mus. Editi ευχαριστήσαμεν. Ιbidem editi ότι εστί τι D Dorollieo, nec alius Meletium et Eusebium tamin
λείψανον . Deest vocula in iisdem duobus mss. honeste appellavit. His adde adhibilam a Basilio ope
( 53) Ευταξίας . Editi addunt εκείνης , quod nullo ram , ul eximium illud par episcoporum apud Pe
in codice ms. reperitur. trum Alexandrinum purget. Demonstrat eum vel
( 54)• Προσκεχωρηκέναι. Codex MedicPlus παρα ob solam persecutionis societatem conjungi eum
κεχωρηκέναι . illis viris debuisse ; præterita libenter oblivioni tra
(55 ) Λογίζομαι. Coisl. primus et Med. λογιζόμεθα. dit , modo deinceps initium aliquod pacificum insti
(56) Ημετέραν επιτελείν . Harl . et Μed . υμετέ luatur. [ læc profecto probant iniquum illud de Me
ραν επιστέλλειν. lelio et Eusebio judicium , quod Basilio tantum
(57) Συγκατηριθμήσθαι . Ηec scriptura antiquis- inussil doloris , a Peuro profectum esse. Mirum id
simi codicis Coisl . videlur præſerenda vulgatæ our de tanto viro ac luctuosum : sed inde perspicitur
καταριθμείσθαι. Vix credibile est tain iniquum ser quid peccent studia partium . Videntur enini hanc
monem ex ore Petri Alexandrini emissum fuisse . Petro opinionem injecisse calidiores Paulini asti
Sed tamen Basilii querelæ non alium petere viden pulatores. Non æquior fuit in Meletium Hierony
tur, quamvis leniter rem insivuel et cum urbanis inus, ut patet ex ejus epistola ad Damasum papam .
sima quadam circuitione. Ait enim sibi narrasse ( 58) Tiapà tür . lla tres velustissimi codices cum
Durollieum quos cum Petro sermones coram Da pluribus aliis . Editi υπό των . Paulo post quatuor
maso habuisset, seque addil vehenrenter doluisse, uss . recentiores επεδεξάμεθα .
cum is diceret Meleiium et Eusebiun numeratos in
995 :: S . BASILII MAGNI 696

cto ne ad horam quidem admisissemus eorum com- A αφειαν , ει σκάζοντας αυτούς περί την πίστιν εύρο
munionem , si illos in fide claudicantes deprehen μεν. Αλλά, ει δοκεί , τα παρελθόντα εάσωμεν , τοίς
dissemus. Sed , si videbitur, omittamus præterita , δε έφεξής αρχήν τινα δωμεν ειρηνικήν. Χρήζομεν γάρ
futuris autem initium aliquod demus pacificum. αλλήλων πάντες κατά την των μελών κοινωνίαν , και
Nam nobis invicem indigemus omnes secundum μάλιστα νύν, ότε αι της Ανατολής Εκκλησίαι προς
membrorum societalem , et maxime præsenti tem ημάς ( 59) αποβλέπουσι, και την μεν υμετέραν ομό
pore, quo Orientis Ecclesiæ ad nos respiciunt, ac νοιαν αφορμήν εις στηριγμών και βεβαιότητα λήψον
vestra quidem illis concordia roboris et firmitatis ται· εάν δε αίσθωνται υμάς εν υποψία τιν προς
erit occasio ; sed si vos sentiant mulua aliqua su αλλήλους είναι, έκλυθήσονται και παρήσουσιν εαυτών
spicione laborare, resolventur ac manus remittent, τας χείρας, προς το μή ανταίρειν τοις πολεμίοις της
quominus obsistant lidei hostibus. πίστεως .

EPISTOLA CCLXVII '. ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΣΞΣ .

Basilius gravi corporis infirmitate, quominus Barsam ' invisat, et Ecclesiurum cura delenlus, desiderio suo per litle
ras satisfacit, eumque rogat ut pro se el pro Ecclesia orel ; jam se ad eum scripsisse declarat, et quædam miltis
munuscula .

Barsæ, episcopo Edessæ , exsulanti . Β . Βάρση, επισκόπη 'Εδέσσης, εν εξορία όντι .

Equidem pro mea in luam pietatem animi affe Εγώ της διαθέσεως μεν ένεκεν , ής έχω περί την
ctione exoplarem coram adesse, et veram tuam di σήν θεοσέβειαν , επεθύμουν αυτός παραγενέσθαι , και
lectionem per me ipse amplecti , ac Dominum glo- δι' εμαυτού περιπτύξασθαι σου την αληθινής αγά
rificare, qui in le magnificatus est, ac venerandama πην, και δοξάσαι τον Κύριον τον εν σοι μεγαλυν
tuam senectutem omnibus Dominum in terrarum θέντα , και το τίμιόν σου γήρας περιφανές κατακτή
orbe timentibus illustrem ac conspicuam præstitit. σαντα πάσι τοις εν τη οικουμένη φοβουμένοις αυτόν
Sed quia et gravis corporis infirmitas me allictat , επειδή δε και ασθένεια του σώματος βαρεία κατα
et Ecclesiarum cura non enarrabilis mihi incum πονεί με , και φροντίς Εκκλησιών επίκειται μου αμύ
bit, nec in mea situm est polestate , ut quo velia θητος , και ουκ ειμι εμαυτού κύριος προς το αποδη
proficiscar, et congrediar quibuscum cupio ; per μεϊν όπου βούλομαι , και συντυγχάνειν οίς επιθυμώ ,
litteras leņio meum bonis , quæ in le sunt, per διά του γράμματος αναπαύω τον πόθον δν έχω επί
fruendi desiderium ac eximiam tuam pielatein τη απολαύσει των εν σοί καλών , και παρακαλώ την
adbortor, ut pro ine ac Ecclesia preceris, ut Domi ανυπέρβλητόν σου ευλάβειαν εύχεσθαι υπέρ εμού και
nus det nobis sine offensione decurrere reliquoς και της Εκκλησίας , ένα ο Κύριος δω ημίν απροσκόπως
dies aut horas peregrinationis nostra , ac prestet “ παρελθείν τας λυπoυμένας ημέρας ή ώρας της παρ
etiam , ut videamus pacem Ecclesiarum ipsius , et επιδημίας ημών » παράσχου δε ημίν και ιδείν την
um de reliquis tuis comministris ac commilitoni- ειρήνην των Εκκλησιών αυτού , και ακούσαι περί τε
bus audianus ea quæ precamur, tum de teipso, των λοιπών συλλειτουργών σου και των συναθλητών
quæ die ac nocte populi tibi subditi efflagitant a & ευχόμεθα , και περί σου αυτού , και νυκτός (60) και
Domino justitiæ . Scito autem me 414 non sæpe ημέρας οι υπό σέ λαοί ζητούσε παρά του Κυρίου της
quidem scripsisse , nec quoties par fuerat , sed 12 δικαιοσύνης . Γίνωσκε δε, ότι πολλάκις μεν ουκ επ
men scripsisse ad tuam pietatem . Ac ſorte non po εστείλαμεν , ουδε οσάκις οφειλόμενον ήν , έπεστεί
Luerunt servare salutationes meas , qui ministe λαμεν δε όμως τη θεοσεβεία σου . Και τάχα ουκ
rium litterarum susceperant fratres . Sed nunc cum ηδυνήθησαν διασώσαι τάς προσηγορίας ημών οι πι
copia sit mibi quorumdam e nostris ad tuam prae . στευθέντες την διακονίαν των γραμμάτων αδελφοί.
stantiam proficiscentium , et litteras eis commisi 'Αλλά νύν, επειδή έπετύχομεν ημετέρων των οδοι
libenter, et misi nonnulla, quæ dignare a mea bu πoρoύντων προς την σην τιμιότητα , και τα γράμ
militate suscipere sine fastidio , ac mihi exemplo ματα αυτοίς ενεχειρίσαμεν προθύμως , και απεστεί
Isaac patriarche benedicere 40. Quod si quid etiam , D λαμέν ( 61 ) τινα , και καταξίωσον υποδέξασθαι παρά
ut occupati animumque curarum multitudine obru της ημετέρας ταπεινώσεως ανυπερηφάνως , και ευλο
tum habentes , decori negleximus , mihi ne impu- γήσαι ημάς κατά μίμησιν του πατριάρχου Ισαάκ .
laveris, neque afficiaris tristitia : sed tuam in om Ει δέ τι , και ώς ασχολούμενοι , και υπό πλήθους
nibus perfectionem imitare : ut el nos virtute tua φροντίδων τον νούν βαπτισμένον έχοντες , παρείδομεν
perfruamur, quemadmodum el reliqui omnes . Sa των πρεπόντων , μη λογίση ημίν, μηδε λυπηθής :
60 Gen. XXVII , 27 .
Π
Alias CCCXXVII. Scripta videtur anno 377 (60 ) " A νυκτός . Editi & και νυκτός. Deest con
exeunte , aut 378 ineunte. junctío in plerisque mss . Paulo ante Coisl . primus
(39 ) Προς ημάς . Ηarl . , Coisl . primus , Regius αθλητών.
primus, Paris. et Bigot. προς ημάς . Infra Reg. se (61 ) Απεστεί.λαμεν . Quinque codices έπεστείλα
cundus et Coisl . secundus την ημετέραν, et αίσθων μεν . Quatuor έστείλαμεν . Μox codex Medicaeus δε
ται ημάς. ξασθαι.
997 EPISTOLARUM CLASSIS II . EPIST . CCLXVIII . 998

αλλά μίμησαι την σεαυτού εν πάσι τελειότητα , ένα A nus , in Domino letus , ac pro me Orans , conceda
και ημείς απολαύσωμέν σου της αρετής, ώς και ris mibi et Dei Ecclesiæ .
οι λοιποί πάντες. 'Εδρωμένος , εύθυμος (62) εν Κυρίω , υπερευχόμενός μου, χαρισθείης μου και τη του
Θεού Εκκλησία
ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΣΞΗ'. EPISTOLA CCLXVIII ·.

Eusebio mirabiliter servato gratulatur, ejusque reditum sperat Ecclesiarum precibus concessum iri. De rebus illius ex
Libanio diacono edoctus, cætera scire avet, aut citius, aut sallem per Paulum presbyterum ,cum redibit. Nihil ei in
manus Iradere ausus esi ; eo quod viæ latronibus et deserloribus planæ sint. Exercitus adventu nuntiato sperat modi.
cam tranquillilatem ; tumque millel aliqueme suisad Eusebium .
Ευσεβίω εν εξορία όντι . Eusebio exsuli.
"Εδειξε και εφ' ημών ο Κύριος, ότι ουκ εγκατα Docuit nostra etiam ælale Dominus, sanclos suos
λείπει τους οσίους αυτού , τη μεγάλη και κραταιά a se non deseri , dum magna el polenti manu sua
χειρί αυτού περισκεπάσας την ζωήν της οσιότητος vitam sanctitatis tuæ protexit. Fere enim simile id
σου . Σχεδόν γάρ παραπλήσιον τούτο τιθέμεθα το εν ducimus ac in ventre ceti illa :sum permanere san
κοιλία κήτους απαθή διαμείνει τον άγιον , και εν ctum , et in vehementi flamma citra damnum ver
πυρί λάβρω αβλαβώς διαιτάσθαι τους φοβουμένους B sari homines Dominum timentes ; quandoquidem
τον Κύριον · όπου γε και την σην θεοσέβειαν παντα pietatem tuam bello undique, ut audio, vos cir
χόθεν υμίν , ώς ακούω , του πολέμου περιχυθέντος , cumstante , incolumem servavit . Et utinam servet
αβλαβή διεφύλαξε . Και φυλάξειέ γε (63 ) προς το εξής omnipotens Deus nobis, si vixerimus, peroptandum
ο δυνατός Θεός ημίν , εάν έτι ζωμεν (64) , το πολύευ spectaculum , aut saltem aliis, qui tuum reditum
κτον θέαμα ή τοίς γούν άλλοις , οϊ την σην επάνοδος perinde exspectant ut suam ipsorum salutem ! Nam
ούτως αναμένουσιν , ως οικείαν έαυτών σωτηρίαν . futurum mihi persuadeo , ut Ecclesiarum lacrymis
Πεπεισμαι γάρ, ότι τοϊς δάκρυσι των Εκκλησιών , et gemitibus , quos tua causa omnes effundunt, al
και τους στεναγμούς οίς επί σοι ( 65 ) πάντες στενά tentus misericors Deus incolumem te custodiat,
ζουσι προσχών ο φιλάνθρωπος, διαφυλάξει σε τώ βίω, donec annuat iis, qui eum noctu ac interdiu pre
έως αν δεν την χάριν τοϊς νυκτός και ημέρας δεομέ cantur. Equidem quæ usque ad dilecti fratris no
νους αυτού . Τα μεν ούν μέχρι της επιδημίας του stri Libanii condiaconi adventum contra vos acta
αγαπητου αδελφού ημών Λιβανίου του συνδιακόνου sunt, satis ex ipso transeunte edocti sumus : quæ
πεπραγμένα καθ' υμών (66) δι' αυτού κατά την vero ab illo tempore contigerunt, discere cupi .
πάροδον ικανώς εδιδάχθημεν τα δε απ' εκείνου του mus. Majora enim interjecto tempore et graviora
χρόνου δεόμεθα μαθείν. Μείζονα γάρ εν τω μεταξύ C audimus mala istic evenisse : que quidem , si fieri
και χαλεπώτερα ακούομεν γεγενήσθαι πάθη περί possit, etiam citius , sin minus , saltem per religio .
τους τόπους (67) · άπερ , εάν μέν ή δυνατόν , και θάτ sissimum fratrem Paulum compresbyterum , cum
τον (68), ει δε μή , διά γούς του ευλαβεστάτου αδελ revertetur, discamus ita esse, ut precamur, nempe
φου Παύλου του συμπρεσβυτέρου επανιόντος μάθοι vitam tuam incolumem et illæsam custodiri . Quo
μεν , ώς ευχόμεθα, ότι αβλαβής και ανεπηρέαστος niam autem audivimus cunctas prædonibus ac de
υμών φυλάττεται η ζωή . Διά δε το ακούσαι πάντα sertoribus refertas esse vias , veriti 415 sumus
ληστών και δησερτόρων (69) πεπληρώσθαι τά της quidquam in fratris manus tradere , ne ei etiam
οδού , εφοβήθημέν τι εις χείρας εμβαλείν του αδελφού , mortis causa simus . Quod si dederit Dominus mo
μη και αυτό (70) παραίτιοι θανάτου γενώμεθα . Εάν dicam tranquillitatem (siquidem exercitus audi
δε δώ ο Κύριος μετρίαν γαλήνην , ώς ακούομεν του mus adventum) , curabimus et nostrorum aliquem
στρατοπέδου την πάροδον , σπουδάσομεν και των mittere, qui vos invisat, et singula quæ ad vos
ημετέρων εκπέμψαι τινά , τον επισκεψόμενον και spectant, nobis nuntiet .
έκαστα ημίν των παρ' υμίν (71 ) αναγγέλλοντα .

62) Εύθυμος. Editi και εύθυμος. Deest conjun - D (69 ) και δησερτόρων . Ιta codex Vaticanus in duo
clio in plerisque mss . bus locis ; bis enim hæc epistola in eodem codice
(63 ) Πανταχόθεν... φυλάξειέ γε . Ιta veteres libri reperitur. Sic etiam codex Claromontanus. Regius
summo consensu. Editi πανταχόσε , et paulo post primus δησαρτόρων• secundos δισερτόρων. Coisl .
διαφυλάξειέ γε , primus δισεκτόρων : secundus δισερτέρων . Medicaeus
(64) " Ετιζωμεν . Ιta tres vetustissimi codices cum δυσερτόρων secunda manu ; at prima scriptum fuisse
pluribus aliis . Editi επιζώμεν. δεσερτόρων conjicit doctissimus Salvinius. Harlea
(63) οις επί σοι. Plerique mss . oύς επί σοί . Har nus nunc habet ut editi διακτόρων, at olim videtur
læanus et Medicæus consentiunt cum editis. habuisse δισερτόρων. Νon dubiumest quin legen
( 66) Καθ ' υμών. Multi codices καθ' υμάς . dum sit δησερτόρων, vel δεσερτόρων , cum constet
(67) Γεγενήσθαι πάθη περί τους τόπους. Ιta tunc Thraciam , ubi exsulabat Eusebius , gravissimo
Jarl . , Coisl . uterque, Vat. et Reg. secundus et ve bello arsisse.
Euste editiones . Parisiensis γίνεσθαι πάθη περί (70) Και αυτώ . Conjunctio addita ex sex mss .
εκείνους τους τόπους . (71 ) Παρ ' υμίν . Consentiunt in hac voce libri
( 68 ) Και θάττον . Conjunctio addita ex quinque veieres. Editi παρ' υμών. Ιbidem Coisl . secundus et
mss. melioris nolæ . Sic etiam eosdem seculi mula Reg . secundus τον και επισκευόμενος και αγγελούντα .
vimus quod infra legebatur in editis διαφυλάττονται! Alias IX . Scripla anno 378.
υμών.
 S. BASIL : I MAGNI 1000
999
EPISTOLA CCLXIX . ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΣΞΘ' .
Arinthæi mortui uxorem consolatur Busilius, eique auctor est, ul el rerum humanarum conditionis memor , el mariti tam
in hac vita splendorem considerans, tum etiani in altera felicitatem ob susceptum uxoris opera el consilio baptismun,
el ad promissam patientiæ mercedem respiciens, dolori modum imponat.
Ad conjugem Arinthæi ducis consolatoria . A Τη ομοζύγω 'Aρινθαίου στρατηλάτου (72 ) παρα
μυθητική .
1. Consentaneum quidem erat et debitum animi 1. Το μέν ακόλουθον ήν και οφειλόμενόν σου τη
tui stalui , ut ipse coram adessem et eorum quæ ac διαθέσει , ήμάς αυτους παρείναι, και συμμετέχειν
ciderant particeps fierem . Sic enim et dolorem των γινομένων. Ούτω γαρ άν εαυτών τε την λύπην
meum leniissem , et apud luam dignitatem conso κατεπραύναμεν , και τη σεμνότητί σου (73) της παρα
lationis officium implevissem. Sed quia non jam κλήσεως το εικός απεπληρώσαμεν . Επει δε ουκέτι
ſert amplius corpus meum longiores molus, eo re μου φέρει το σώμα της μακροτέρας κινήσεις , επί
dactus sum ut lecuin per lilleras colloquar, ne om την διά του γράμματος ήλθομεν ( 74) ομιλίαν , ώς αν
nino videar aliena existimare que acciderunt . Quis μη παντάπασι δόξαιμεν αλλοτρίως έχειν προς τα
ergo virum illum genuitu non prosecutus est ? quis συμβάντα . Τις μεν ούν τον άνδρα εκείνον ουκ έστε
adeo corde lapideo , ut ipsius causa ferventes la ναξε και τις δε ούτω λίθινος την καρδίαν, ώς μη θερ
crymas non profunderel ? Me verotristilia singulari μον επ ' αυτώ ( 75) αφείναι δάκρυον ; Έμε δε και
implevit, tuni honores, quos mihi privalim liabuil, διαφερόντως κατηφείας επλήρωσε , τάς τε ιδίας περί
considerantem , lum commune Ecclesiarum Dei έμε τιμές του ανδρός λογιζόμενον , και την κοινήν
patrocinium. Sed tamen mihi in mentem venit il- Β των Εκκλησιών του Θεού προστασίαν . ' Αλλ ' όμως
lum , cum homo esset ac convenienti in hac vita ελογισάμεθα , ότι, άνθρωπος ών , και λειτουργήσας
munere essel perfunclus , congruis temporibus τω βίω τούτω τα επιβάλλοντα , τους καθήκουσι χρό
rursus a Dco rerum nostrarum moderatore assum νοις πάλιν παρά του ( 76) οικονομούντος τα ημέτερα
ptum fuisse . Quæ quidem ut tua etiam prudentia Θεού προσελήφθη . "Α και την σην φρόνησιν ενθυ
considerans, casum animo æquo ſerat borlamur, μουμένην πράως έχειν επί το συμβάντι παρακα
et , quantum fieri potest, ærumnam moderate susti λούμεν, και, ως οίόν τε, μετρίως φέρειν την συμφο
neat. Idoneum quidem et lempus, ut cor tuin le ράν . Ικανός μεν ούν και ο χρόνος μαλάξαι την καρ
δίαν σου ( 77) , και πάροδον δούναι τοις λογισμούς :
niat, ct locum det rationi : sed tamen suspectus
mihi est ingens tuus mariti amor , ac lua in om αλλ' όμως ύποπτον ημίν εστι το άγαν σου φίλαν
nes benignitas ; ne forle meerori le dedas, ob siin δρον , και περί πάντας χρηστών , μή ποτε έκδοτον
plicilalem Imorum profundam accipiens plagam do- δώς σε αυτήν τω πάθει, δι' απλότητα ηθών βαθείαν
loris . Ac semper quidem utilis Scripturarum do την ( 78) πληγήν δεξαμένη της λύπης . Πάντοτε μεν
clrina , sed maxime ejusmodi temporibus. Memento ούν χρήσιμον το των Γραφών διδασκάλιον (79), μάλι
igitur latæ a Creatore nostro sententiæ , per quam στα δε επί των τοιούτων καιρών. Μνήσθητι τοίνυν
quotquot ex terra orli sumus , in terram reverti C της του κτίσαντος ημάς αποφάσεως , δι' ής (80) πάν
mur " : nec quisquam ita magnus, ul dissolutioni τες οι εκ της γής φύντες πάλιν εις γην υποστρέφο
jion sit obnoxius . μεν · και ουδείς ούτω μέγας , ώστε βελτίων φανήναι
της διαλύσεως .
2. Admirandus ille vir erat quidem eximius et 2. Καλός μεν ούν και μέγας και θαυμαστός (81 )
niagnus , el corporis robori parem habens animi εκείνος, και εφάμιλλος τη ρώμη του σώματος της
virtutem , fateor et ego , nemini sanc in utroque της ψυχής αρετήν , φημί κάγώ, ου μενούν έχων υπερ
secundus ; sed tamen homo eral , et mortuus est , βολήν εις εκάτερον , αλλ' όμως άνθρωπος , και τέθνη
ul Adam , ut Abel , ut Noe, ut Abrahani, ut Moses, κεν , ώς ' Αδάμ, ώς "Αβελ , ως Νώε , ώς 'Αβραάμ , ώς
ut alius quivis , quem ejusdem naturae participem Μωσης , ως όντινα αν είπoις των της αυτής φύσεως
nominaveris . Non igitur quod is ereptus fuerit in μετασχόντων (82). Μή ούν , επειδή αφηρέθημεν αυτόν ,
dignemur : sed 416 quod ab initio conjuncti cum αγανακτώμεν · αλλ' ότι την αρχήν συνωκήσαμεν

1 Gen. III , 19 .

Alias CLXXXVI . Scripla anno 378.
( 72) Στρατηλάτου . Ηanc vocern addidimus ex tri- D
bus antiquissimis codicibus .
(73 ) Τη σεμνότητί σου. Sic iidem tres codices .
Editi τη ση σεμνότητι .
( 74 ) "Ηλθομεν. Ιta tres iidem codices . Editi ήλθον.
Ibidem Coisl. primusTokytn . Harl. prima manu navti.
(75) 'Επ' αυτώ. Ιta mss . Sex . Editi υπ' αυτώ.
(76 ) Παρά του . Ιta tres vetustissimi codices . Editi
υπό του. Μox plures codices non antiquissinii προς
το συμβάν.
( 77) Καρδίαν σου . Vocula addita ex iisden : tri
bus niss. Paulo post editi Tepl Trávto .. llarl . et qua
luor alii ut in textu . Ibidem Med, et Coisl . primus
δώς σαυτήν τω . Harl. δώ σεαυτής τω.
( 78) Βαθείαν τήν . Sic mss. codices octo. Editi
βάθει αυτήν.
(79) Διδασκάλιον. Harl . διδασκαλείον.
(80 ) Δι' ής. Ιta tres vetustissimi codices . Editi
δι ' ήν . Paulo post editi αποστρέφομεν. Octo codices
ut in textu .
(81) Ο θαυμαστός. Sic tres vetustissimi codices.
Edili ο θαυμάσιος .
(82 ) Των ... μετασχόντων . Ιta tres vetustissimi
codices et Rigot. Editί τον... μετασχόντα. Μss . codi
ces quatuor των μετεχόντων. Μox Harlieanus coder
χάριν έχομεν . Ρlures alii non antiquissini συνοχή
σαμεν , χάριν έχωμεν .
1001 EPISTOLARUM CLASSIS II. EPIST . CCLXX. 1009

αυτώ, χάριν έχωμεν το συζεύξαντι . Το μεν γάρ( 85 ) Α ipso vixerimus , gratias agamus ei qui conjunxit.
στερηθήναι ανδρός κοινόν σοι πρός τάς άλλας γυναί Etenim viro orbari , tibi cum aliis mulieribus com
κας: επι δε τοιαύτη συνοικήσει ουκ οίμαι άλλης mune est : sed de tali conjugio non arbitror aliam
γυναικών τά ίσα έχειν σεμνύνεσθαι . “Εν γάρ τώ mulierem eque posse gloriari . Unum enim revera
ντι υπόδειγμα της ανθρωπείας φύσεως τον άνδρα exemplar nature humane virum illum Conditor
εκείνον ο κτίσας ημάς εδημιούργησεν · ώστε πάντες noster creaverat , unde omnes in eum conjicieban
μεν οφθαλμοί προς αυτόν έφέροντο , πάσα δε γλώσσα lur oculi, et lingua oninis res illius prædicabat :
τα κατ' αυτόν διεξήει γραφείς δε και πλάσται της pictores autem et statuarii forme dignitatem as .
αξίας απελιμπάνοντο ιστορικοί δε άνδρες, τα κατά sequi non poterant : historici vero , dum res pre
τους πολέμους ανδραγαθήματα διηγούμενοι , προς την clare in bello gestas reſerunt , in fabularum incrc
των μύθων εκπίπτουσιν απιστίαν . "Οθεν ουδε πι dibilium incommodum incidunt. Quare ne adduci
στεύειν ήνείχοντο οι πολλοί τη φήμη την σκυθρωπήν quidem plerique polerant ut farme tristenm illum
εκείνην αγγελίαν περιαγούση, ουδέκαταδέχεσθαι όλως , nuntium circumferenti crederent , aut omnino mor
ότιτέθνηκεν Αρινθαίος .'Αλλ' όμως πέπoνθεν και ουρανό tuum esse Arinthæum ſalerentur. Sed tamen per
και ηλία και τη συμβήσεται . Ούχεται καταλύσας pessus est , quæ et coelo et soli et terræ accident.
λαμπρώς , μη υπό γήρως κατακαμφθείς, μη καθ . B Abit splendidum nactus exituin , non senio fractus ,
υφείς (84 ) τι της περιφανείας : μέγας μεν εν τω claritate nihil imminuta : magnus in presenti vita ,
παρόντι βίω , μέγας δε εν τω μελλοντι " μηδέν εκ της magnus etiam in ſutura ; nec ex præsenti splen.
παρούσης λαμπρότητος προς την ελπιζομένην δόξαν dore detrimentum ullum passus exspectatæ glo
ζημιωθείς , διά τό πάσαν κηλίδα της ψυχής προς αυ riæ : eo quod omnem animæ maculam in ipso vi
ταις ταις (85 ) εξόδους του βίου το λουτρό της παλιγ læ exilu lavacro regenerationis repurgaverit . Quo
γενεσίας αποκαθήρασθαι. "Ων αυτή πρόξενος αυτό rum illi conciliatrix cum fueris et adjutrix, maxi
και συνεργός γενομένη , μεγίστην έχει παραμυθίαν· mum babe solatium , ac transfer animum a
και μετάθες την ψυχήν από των παρόντων επί την presentibus ad futurorum curam , ut digna ha
των μελλόντων μέριμναν , ώστε καταξιωθήναι δι' bearis, quæ per bona opera parem ac ille requietis
έργων αγαθών τον όμοιον αυτό της αναπαύσεως locum consequare . Parce malri senio confectæ ,
τόπον καταλαβείν . Φείδου μητρός γηραιάς , φείδου parce filiæ teneræ , quibus sola ad solatium relicta
θυγατρός νεαράς , αις μόνη προς παραμυθίαν λέλει es . Sis exemplum fortitudinis cæteris mulieribus ;
ψαι. Γενου υπόδειγμα ανδρείας ταις λοιπαϊς γυναιξί• et ila dolori moderare, ut neque illuin animo pro
και ούτω το πάθος μέτρησον , ως μήτε εκβαλείν της . jicias , neque a tristitia absorbearis . In omnibus ad
C
καρδίας , μήτε καταποθήναι υπό της λύπης. Επί nagnam patientiæ mercedem respice, quæ a Do
πάσι προς τον μέγαν της υπομονής μισθόν απόβλε mino nostro Jesu Christo in vita: a nobis actæ re
ψον , τον παρά του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού εν muneratione promissa est.
τη ανταποδίσει των βεβιωμένων ημϊν επηγγελμένον.

ΕΠΙΣΤΟΛΗ Σ0' . EPISTOLA CCLXX “.

Presbyterum aliquem Basilius in puniendis raptorious segniorem objurgat : ac sancu ul puella parentibus restitua
lur, raptor a precibus ejiciatur, et excommunicatus denuntietur, ejus adjulores per tres annos cum tola sua familia a
precibus ejiciuntur. Tólum etiam pagum , qui raplam receperat , aut custodieral, aut pro ea retinenda pugnaveral, a
precibus páriler ejicit.
Ανεπίγραφος , υπέρ αρπαγής . Sine inscriptione , de rapiu .
Πάνυ λυπούμαι, ότι ουχ εύρίσκω υμάς επί τοις Valde doleo, quod vos in vetitis rebus nec indi
απαγορευμένοις ούτε αγανακτούντας , ούτε δυναμέ- gnari reperiam , nec intelligere posse in ipsam ho
νους λογίζεσθαι , ότι εις αυτόν τον βίον και την ζωήν minum vitam et in bumanum genus scelus esse ac
την ανθρωπίνην παρανομία εστί και τυραννίς ή η εyrannidem , commissum illum rapίum , et faclarm
γινομένη αύτη αρπαγή , και ύβρις κατά των ελευθέ liberis injuriam . Scio enim , si id vobis omnibus
ρων . Οίδα γάρ, ότι , εί τοιαύτην είχετε γνώμην πάν esset sententiæ , jamdudum nihil prohibiturum
τες , ουδέν έκώλυε πάλαι του κακού την συνήθειαν fuisse , quominus mali illius consuetudo ex patria
τούτου εξελαθήναι της πατρίδος ημών . Ανάλαβε nostra pelleretur. Assume igitur in re præsenti
τοίνυν επί του παρόντος ζηλον Χριστιανούς και κι zelum Christiani, et pro sceleris merito commovere .
νήθητι αξίως του αδικήματος . Και την μεν παίδα , Ac puellam quidem , ubicunque inveneris , omni
όπουπερ άν εύρης , αφελόμενος πάση εύτονία, απο constantia auferens , reslilue parentibus : hunc
κατάστησον τους γονεύσι » και αυτόν δε εκείνον έξ- ipsum autem arce a precibus , eumque exconnu
όρισον των ευχών , και εκκήρυκτον ποίησον » και τους nicatum denuntia : atque eos etiam , qui cum eo

(83) Το μέν γάρ. Ρostrema vocula addita ex octo xalueleis. Ibidem multi codices non antiquissimi
mss. Paulo post iisdem freti codicibus jminutavi καμφθείς.
mus quod erat in elitis ärany yuvaixa . Nec longe (85) Πρός αυταίς ταϊς . Ιta omnes mss. Editi
editi δημιουργήσας ημάς έκτισεν. Tres vetustissimi προς ταϊς.
codices ut in textu . Alias CCXLIV . Scripta post annum 374.
(84 ) Μή καθυφείς . Coisl. primus cum alio μη
PATROL , GR . XXXII . 32
 1003 S. BASILII MAGNI 1004

facinus aggressi sunt , secundum 417 canonem A συνεπελθόντας αυτό, κατά το ήδη προλαβον παρ'
jam a nobis vulgatum , tres annos cum tolis suis * μών κήρυγμα ( 86) , τριετίαν πανοικεί (87) των
familiis a precibus ejice. Quin et illum ipsum pa υχών εξόρισον . Και την κώμην την υποδεξαμένην
gum , qui raptain recepit ac custodivit , aut etiam την αρπαγείσαν , και φυλάξασαν, ήτοι υπερμαχήσα .
ad eam retinendam pugnavit, universum a precum σαν , και αυτήν έξω των ευχών πανδημεί (88 ) ποίησον:
societate abscinde : ut discant omnes , tanquam ser ένα μάθωσι πάντες, ως όφιν , ώς άλλο τι θηρίον,
pentem , tanquam aliam quamvis bestiam , commu κοινόν εχθρών ηγούμενοι τον άρπαγα , ούτως απο
nem hostem existimantes raptorem , ita eum inse διώκειν (89) αυτόν , και προϊστασθαι των αδικου
ctari et injuria affectis opitulari. μένων.

EPISTOLA CCLXXI *. ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΣΟΑ ' .

Significal Basilius Eusebio, quicum olim et domum el pædagogum et omnia communia hubueral, quantum doloris accepe
rit, eo in civitate , in quam adveneral, non invento. Interim sese scribendo consolalur , eique Cyriacum , ul presbyterum
criminis experlem secumque conjunctum commendat.
Eusebio sodali commendatilia pro Cyriaco presbytero. Ευσεβίω εταίρω συστατική επί Κυριακή πρε
σβυτέρω .
B
Stalim et e vestigio post tuum discessum cum in Ευθύς και κατά πόδας (90) της σής αναχωρήσεως
civitatem advenissem , quanta, le non invento, af επιστάς τη πόλει , όσον ήθύμησα διαμαρτών σου ,
fectus sim tristitia , quid allinet dicere ad virum τί δεί και λέγειν πρός άνδρα ου λόγου δεόμενον,
verbis non indigentem , sed experientia edoctum , αλλά πείρα ειδότα , τω τα (91) όμοια πεπονθέναι ;
ut qui eodem modo affectus sit ? Quanti enim mihi "Οσου γάρ ήν άξιον εμοί ιδείν τον πάντα άριστον
fuisset pretii , Eusebium perquam optimum videre Ευσέβιον , και περιπτύξασθαι , και προς την νεότητα
et amplecti , ac recordatione ad juventutem iterum πάλιν τη μνήμη επανελθείν , και υπομνησθήναι
redire, et dierum illorum meminisse, in quibus ημερών εκείνων , εν αίς και δωμάτιον ημίν εν , και
nobis et domus una, et focus unus, et pædagogus εστία μία, και παιδαγωγός και αυτός, και άνεσις,
idem , et animi relaxatio , et studium , et deliciæ, και σπουδή , και τρυφή , και ένδεια , και πάντα ημίν
et inopia , et omnia inter nos ex æquo erant com εξ ίσου (99 ) προς αλλήλους υπήρχε. Πόσου οίει τίθε
munia ! Quanti me putas æstimaturum fuisse , ut σθαι με άξιον πάντα ταύτα διά της σής συντυχίας
hæc omnia in memoriam per luum congressum re αναλαβείν τη μνήμη , και το βαρύ τούτο γήρας απο
vocarem , et gravi hoc senio absterso, juvenis ile ξυσάμενον , νέον δοκείν πάλιν εκ γέροντος γεγεντ
rum ex sene factus viderer ? Sed his voluptalibus C σθαι ; Αλλ ' εκείνων μέν με διέφυγεν η απόλαυσις :
carui . Ut autem per lilleras prudentiam luam vi το δε διά γράμματος ιδείν σου την λογιότητα , και
derem , meque ipse quo poteram modo consolarer , τον ενόντα τρόπον εαυτόν παραμυθήσασθαι , ουκ
id mihi ereptum non est , reverendissimo compre- αφηρέθην τη συντυχία του αιδεσιμωτάτου Κυριακού
sbytero occurrerite Cyriaco , quem me tibi pudet του συμπρεσβυτέρου · δν αισχύνομαι συνιστών σου
commendare , eumque tibi proprium per memet και οικείον ποιών δι' εμαυτού , μή ποτε δόξω περί
reddere , ne forte perperam facere videar, ut tibi εργον τι ποιείν , σου προσάγων τα ίδια σου και εξ
adducam , quæ tibi propria sunt et eximia . Sed αίρετα. Αλλ ' επειδή με δεί και μάρτυρα είναι της

• Alias XI . Scripta in postremis annis S. Ba genera recensere, si eadem sententia comprehensi

silii . fuissent, qui nihil prorsus commiserant. Pagus ergo
(86) Κήρυγμα. Satis commode hac voce intelligi intelligi debet magna pars incolarum. Si quis tamen
posset epistola ad promulgandam excommunicatio existimet nullum in hoc pago presbyterum fuisse,
nem quoquoversum missa . Sed verisimile non est universosque incolas a precibus, quæ in alterius
hunc hominem a Basilio jam palam et aperte pro pagi ecclesia fiebant, exclusos fuisse ; illud semper
scriplum et excommunicatum fuisse . Tunc enim in manebit , quod nibi probandum proposui, nullam
presbyteris, qui ejusmodi hominem ab episcopo ex prorsus ecclesiam generali decreto interdicta i
comunicatum ad preces admisissent, audacia et D Basilio fuisse . Præterea cumaccurate distinguat
temeritas reprehendi deberent , non negligentia , delictorum species, inde sequitur, vel omnes no
quæ tamen sola a Basilio reprehenditur. Quare xn centes fuisse , vel nocentium et innocentium babi
ρυγμα nihil aliud videtur esse quam canon Basilii tum fuisse discrimen . Ex his illud eliani coiligi po
irigesimus, in quo de iis qui raptores adjuvant test, eos , qui raplorem juverunt, idcirco cum tota
eadem ac in hac epistola decernuntur. familia puniri, quia familia sceleris expers non
(87) Πανοικεί . Coisl . uterque et Med. πανοικι . erat : idque confirmat ipse Basilius , qui eos secun
(88) Πανδημεί. Visi sunt sibi in hoe Basilii de dum canonem jam a se edilum puniri jubet. Porro
creto eruditi viri imaginem quamdam generalis in hoc canone nemini prorsus nisi nocenti pæna
interdicti perspicere. Sed tamen non leve discrimen imponitur.
intercedit. Nam 1 ° quod sceleris conscios arcet a (89) 'Αποδιώκειν . Ιta mss . quatuor. Editi διώ
precibus argumento est liturgiam in hoc pago mi κιν .
nime intermissam fuisse. 20 Inde etiam sequitur (90) και κατά πόδας. Deest conjunctio in quin
non omnes pagi incolas a precibus remotos fuisse, que codicibus, non tamen in Coisl. primo, nec
sed eos tanium , qui scelus adjuverant. 3 ° ld con inutilis videlur .
firmatur ex accurata enumeratione eorum qui ope (91 ) Ου λόγου... ειδότα , το τα. Ιιa sex mss.
ram suam contulerant , aut puellam recipiendo, aut Editi ου λόγων... ειδότα τα .
occultando , vel etiam dimicando. Inulile enim et (92 ) 'Εξ ίσου . Ιta plerique mss. Editi εξ ίσης .
absurdum fuisset lam accurale varia delictorum
 1005 EPISTOLARUM CLASSIS II . EPIST . CCLXXII . 1006
αληθείας , και τους συνημμένους πνευματικώς τα μέ- A quoniam oportet me et testerm esse veritatis , et iis,
γιστα των εμοί προσόντων χαρίζεσθαι • το μεν περί qui spiritualiler conjuncti sunt, largiri que habeo
την ιερωσύνην ανεπηρέαστον του ανδρός ηγούμαι maxima ; viri quidem in sacerdotio innocentiam
και σου φανερόν είναι • βεβαιώ δε καγώ (95) , ουδε atque integritatem arbitror tibi quoque notam esse
μίαν γνωρίζων κατ ' αυτού παρά των πάσιν επιβαλ ac perspectam , lamen et ego hoc confirmo, cum
λόντων τας χείρας , των μη φοβουμένων τον Κύριον , nullam ei sciarm ab iis, qui manus in omnes injia
επήρειαν . Καίτοιγε εί τι εγεγόνει (94) παρ' αυτών , ciunt, nec Dominum timent , structam fuisse ca
ούθ' ούτως ανάξιος ήν ο ανήρ . Οι δε εχθροί του Κυ lumniam . Atque etiamsi quid ab eis accidisset , ne
ρίου βεβαιούσι τους βαθμούς μάλλον οίς αν προσπο sic quidem indignus esset 418 ille vir. Nam Do
λεμώσιν , ή αφαιρούνται τι της υπαρχούσης αυτούς nmini hostes gradus eorum quos impugnant , magis
παρά του Πνεύματος χάριτος. Πλήν αλλ' , όπερ έφην, confirmant , quam de concessa illis a Spiritu gra
ουδέ κατεπενοήθη τι του ανδρός (95 ). Ως ούν πρεσβύ- tia quidquam detrahurit . Sed , ut dixi , ne excogita
τερων ανεπηρέαστον, και ημίν συνημμένον, και πάσης tum quidem fuit aliquid in virum . Itaque illum ut
αιδούς άξιον , ούτω καταξίου αυτόν οράν , σαυτόν το presbyterum calumniae expertem , nobisque conjun.
ωφελών , και ημϊν χαριζόμενος. clum , et reverentia omni dignum videre ne grave
B ris , et tibi ipse consulens utililer, et nobis gratum
faciens .
ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΣΟΒ' .
EPISTOLA CCLXXII .
Com nuntiassel Basilio Acliacus diaconus Sophronium ipsi succensere, nonnullorum sermonibus deceplum ; mirari se sia
gnificat Basilius, quod adulatoribus aures præbuissel Sophronius; sequedeclarat, cum multos ab infantia usque ad se
neciutem dilexerit, neminiplus tribuisse, quam Sophronio. Quamobrem nihilmagis a se alienumesse, quam Hymelium
ipsi præferre, aur in Memnoniano negotio contra ejus voluntatem autrem venire.Ingenue narrat quid ' hac in re dixe
ril. Rogal ul has sibi suspiciones remittal, ac deinceps Busilii erga se amorem calumniu omni potiorem ducal.
Σωφρονίω μαγίστρο (96). Sophronio magistro.
1. 'Απήγγειλέ μου 'Ακτίακος (97) ο διάκονος , ότι 1. Nuntiavit mihi Actiacus diaconus, nonnullos
σε τινες έλύπησαν καθ' ημών , διαβάλλοντες ημάς ως tibi ut nobis succenseres persuasisse , calumniam
ουκ ευνοϊκώς προς την σην διακειμένους σεμνότητα . nobis inferentes, ut animo non amico erga tuam
Εγώ δε ουκ εθαύμασα εί τινές εισιν ανδρί τοσούτω affeclis gravitalem . Ego autem miratus non sum ,
παρεπόμενοι κόλακες. Πεφύκασι γάρ πως ταίς με si quidam tantum virum asseclentur adulatores .
γάλαις δυναστείαις αι ανελεύθεροι αύται παραφύε Solent enim quodammodo bagnis polestatibus illi
σθαι θεραπείαι · οί διά το απορείν οικείου αγαθού, C berales ejusmodi cultus adhærere, quibus cum de
δι ' ου γνωρισθώσιν , εκ των αλλοτρίων κακών εαυ sit bonum proprium unde cognoscantur, sese es
τους συνιστώσι . Και σχεδόν, ώσπερ ή ερυσίβη του alienis malis commendant. Et ſere, quemadmodum
σίτου εστί φθορά εν αυτώ γινομένη τώ σίτω, ούτω rubigo pestis est tritici in ipso nala trilico ; ila et
και η κολακεία της φιλίαν υποδυομένη , λύμη εστί assentatio se in amicitiam insinuans , pestis est
της φιλίας. Ου τοίνυν εθαύμασα, ώς έφην, εί τινες , amicitiæ . Non igitur , ut dixi , miralus sum si ,
ώσπερ οι κηφήνες τα σμήνη , ούτως αυτο ! (98) την quemadmodum fuci apiaria , ita isti splendidam
λαμπράν σου και θαυμαστής εστίαν περιβομβoύσιν . luam ac illustrem domum circumstrepant. Sed il
'Αλλ ' εκείνό μοι θαυμαστόν εφάνη και παντελώς lud mibi mirum et omnino inexspectatum visum
παράλογον , το σέ , άνδρα επί τω βάρει του ήθους est ,te, virun gravitate niorum maxime conspicuum,
μάλιστα διαφανή , ανασχέσθαι αυτοίς αμφοτέρας adductum esse, ut utramque illis præberes aurem ,
ανείναι τάς ακοάς , και διαβολήν κατ' εμού παρα et contra me calumniam acciperes : qui cum mul
δέξασθαι (99): ός πολλούς αγαπήσας εκ της πρώτης los dilexerim a prinja ætate usque ad hoc senium ,
ηλικίας μέχρι του γήρως τούτου , ουδένα οίδα εις neminem novi quem in amicitia integritati tuæ
φιλίαν της σής τελειότητος προτιμήσας. Και γάρ D pratulerim. Nam etiamsi ratio non persuaderet,
και ει μή ο λόγος έπεισε με αγαπάν τοιούτον όντα , ut le talem virum adamarem , inila tamen tecuni a
εξήρχει η εκ παιδός συνήθεια προσδήσαι με τη ψυχή puero consuetudo satis me tuæ agglutinaret animæ.
σου . Οίδας δέ όσον δύναται (1 ) πρός φιλίαν το έθος. Quantum autem valeat ad amicitiam consuetudo,
Ει δε ουδέν δείκνυμι της προαιρέσεως ταύτης άξιον, haud ignoras . Quod si nihil exhibeo hac voluntate
σύγγνωθι μου τη ασθενεία . Και γάρ ουδέ αυτός dignum , da veniam meæ imbecillitati . Neque enim
(93) Βεβαιώ δε κάγώ . Sic Harl . , Med ., Coisl . precesserat epistola . Editi τω αυτώ διά διαβολήν
uterque et Regius primus. Editi Paris . βεβαιώ σε tautoū , Eidem ob calumniam sibi insiructam .
κάγώ. Haganoensis et Basileenses βεβαιώ κάγώ . (97) 'Ακτίακος . Ιta Harl. , Coisl. prints , Med. ,
( 94 ) Εί τι εγεγόνει. Ιta HarJ. , Med . et Coisl . 2. Vai . , Reg. primus, Clarom , et Bigut. Legitur ’Ax
Editi εί τις εγεγόνει . Paulo post editi, Ει γάρ Tlavós in aliis tribus, nempe Reg. secundo, Coisl .
Š x pol. Ses mss . ut in lexlu . Sic etiam editio Ha secundo et Paris . Editi habebant Avtíoxos.
gal.. et prima Basileensis. ( 98 ) Ούτως αυτοί. Coisl. primus et larl . ούτως
( 95) Κατεπενοήθη τι του ανδρός . Ιta iidem sex ούτοι .
mss ., nempe Harl., Med. , Coisl. uterque et Regius (99) Παραδέξασθαι . Coisl . primus αναδέξασθαι .
uterque . Editi κατά ανδρός . (1 ) " Οσον δύναται. Harl . et Μed . όσα δύναται .
(96) Σωφρονίω μαγίστρω. Ιta Harl . , Med . et Alias CCCXXX . Scripta in postremis annis S.
Coisl. primus. Alii tv avto, quia ad Sophronium Basilii .
 1007 S. BASILII MAGNI 1008

ipse opus a mein amicitiae specimen exquires : sed Α έργον παρ ' εμού είς απόδειξιν της ευνοίας επιζητή
voluntatem videlicet optima quæque tibi precan σεις ( 2) αλλά προαίρεσιν δηλονότι τα βέλτιστά σου
tem . Absit enim ut aliquando res tuæ eo usque de συνευχομένην . Μή γάρ ποτε εις τούτο καταβαίη τα
primantur, ut adeo tenuium , qualis ego sum , be σα , ώστε της παρά των ούτω μικρών , όποιος αυτός
nelicio egeas . είμι, ευεργεσίας προσδεηθήναι .
2. Quomodo igitur ego contra te dicerem quid 2. Πώς oύν έμελλον εγώ υπεναντίον τί σοι λέγειν,
quam aut facerem in Memnonii negotio ? Hæc enim ή πράττειν εν τοις κατά Μεμνόνιον πράγμασι;
mihi narravit diaconus . Quomodo familiaritati tuæ Ταύτα γάρ μοι απήγγειλεν ο διάκονος. Πώς δε την
Hymetii opes anteposuissem , hominis ita prodige Υμητίου (3 ) ευπορίαν προτιμοτέραν έτιθέμην της
rem suam absumentis ? Profecto nihil horum ve σής οικειώσεως (4) , ανδρός ούτω δαπανώντος την
rum est : neque dixi , neque feci quidquam contra ουσίαν ; 'Αλλ' ουκ έστι τούτων ουδέν αληθές » ούτε
te . 419 Ιllud autem fortasse occasionem dedit τι είρηται παρ' εμού , ούτε πέπρακται υπεναντίον .
mentientibus, quod a me nonnullis tumultuantibus 'Εκείνο δε ίσως αφορμήν έδωκε τοίς τα ψευδή λέ
dictum est : Si statuit ille vir ad opus perducere γουσι, το παρ' εμού προς τινάς των θορυβούντων
consilium suum, sive tumultueunini , sive non , fient λεχθέν · ότι , Ει μεν προείρηται εις έργον αγαγείν
profecto , et Ioquentibus vobis et tacentibus , nihilo- Β την εαυτού γνώμην ο άνθρωπος , κάν θορυβήσετε
minus quæ sibi proponit . Sin aulem sententiam υμείς, κάν μή , γενήσεται πάντως και λαλούντων
mutaverit, cavete delurpelis venerandum ainici 10 ομών και σιωπώντων ουδέν ήττον τα σπουδαζόμενα :
stri nomen : neque sub specie studii in patronum ει δε μεταβουλεύσεται , μή παρασύρετε το σεμνότα
vestrum , vobis lucrum per terrores ac minas, quas τον ( 5) όνομα του φίλου ήμών, μηδε εν προσχήματι
intentatis , comparate . Ad illud autem qui testa δήθεν της περί τον προστάτην υμών σπουδής , εαυ
menta conscripsit , neque per me neque per alium τοίς τι κέρδος εντεύθεν , εξ ών επανατείνεσθε φόβον
de hoc negotio magnum minusve quidquam locu και απειλών, καταπράττεσθε . Προς δε αυτόν εκείνον
tus sum. τον τας διαθήκας γράφοντα ούτε δι' εμαυτού ούτε δι'
ετέρου εφθεγξάμην ή μικρών ή μείζον περί του
πράγματος τούτου .
3. Fidem autem his non debes denegare , nisi me 3. Και τούτοις άπιστείν ουκ οφείλεις , ει μή παν
omnino desperalum esse putes , ac magnum men τελώς με απεγνωσμένον ηγή (6) , και καταφρονείν
dacii peccatum parvipendere. Sed omnino mibi et της μεγάλης αμαρτίας του ψεύδους . Αλλά πάνυ
de hoc negotio suspicionem remitte, et in poste- . ημίν αυτός και την επί τω πράγματι τούτω υπόνοιαν
C
rum calumnia omni majorem existima meam in te άφες, και του λοιπού πάσης διαβολής υψηλοτέραν
animi affectionem : ac imitare Alexandrum , qui ποιού την εμήν περί σε ( 7) διάθεσιν, τον Αλέξαν
cum epistolam contra medicum ut insidiatorem δρον μιμούμενος, ός , επιστολήν κατά του ιατρού
accepisset, atque hoc ipso tempore medicamen- δεξάμενος ως επιβουλεύοντος , επειδή έτυχεν εν αυτώ
tum ad bibendum sumeret, tantum abſuit ut fidem τω καιρώ φάρμακον λαβών ώστε πιείν , τοσούτον
adhiberet calumnianti , ut simul legeret epistolarm , απέσχε πιστεύσαι το διαβάλλοντι, ώστε ομού τε την
et potionem biberet . Nullo enim ex iis, qui amici επιστολήν ανεγίνωσκε , και το φάρμακον έπινεν . Ού
liæ laude spectati sunt, ignobiliorem me esse pro δενός γάρ τών επί φιλία γνωρίμων ατιμότερον έμαυ
fiteor, siquidem nunquam in amicitia peccasse de τον αξιώ τίθεσθαι , τώ μήτε αλώναι ποτε εις φιλίαν
prehensus sum , ac præterea a Deo meo mandalum εξαμαρτών , και έτι παρά του Θεού μου λαβείν την
charitatis accepi : cujus libi sum debitor, non so εντολήν της αγάπης , ής χρεώστης ειμι ου μόνον
lum ob communem hominum naturam , sed etiam κατά την κοινήν των ανθρώπων φύσιν , αλλ' ότι και
quia privatim de tum in me, tum in patriam bene- ιδίως ευεργέτης σε γνωρίζω εμαυτού τε και της
ficum agnosco . πατρίδος .
EPISTOLA CCLXXIII * . ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΣΟΓ' .
Heram commendal homini jam sæpe de se bene merilo .

Sine inscriptione, pro Hera . D 'Ανεπίγραφος , περί " Ηρα.

Cum omnino persuasuin sit mihi me a tua digni . 'Ακριβώς πεπεισμένος ούτως ήμάς αγαπάν την
tale ita diligi , ut que ad me spectant, tua reputes ; σην τιμιότητα , ώστε τα ημίν διαφέροντα οικεία λο

Alias CCXVI . Scripta in postremis annis S. Ba.
silii .
(2) 'Επιζητήσεις . Ιta Harl . , Med . et Coisl. pri
mus . Editi επιζητείς. Paulo post eosdem tres codi
ces seculi mutavimus quod erat in editis εις τοσού
τον καταβαίη .
(3) Υμητίου . Reg. primus et Bigot . Υμιντίου .
(4) Οικειώσεως . Coisl. uterque, Reg . secundus
et Paris . olxlas . Harlæanus et alii cum editis con
sentiunt. Videtur non sine ironia Basilius Hymelii
opes prædicare , quem prodige res suas ait absil
mere .
(5 ) Το σεμνότατον . Ιta tres vetustissimi codices .
Editi το σεμνόν.
( 6 ) 'Απεγνωσμένον ηγή. Ιta Harl. et alii non
nulli. Editi ως απεγνωσμένον είναι ηγή . Deest ως
etiam in Coisl . primo. Ibidem multi codices xata
φρονείν με.
( 7) Περί σε . Harl . et Coisl . primus προς σέ . Infra
iidem codices προς φιλίαν.
1009 EPISTOLARUM CLASSIS JI. EPIST . CCLXXV. 1010
γίζεσθαι , τον αιδεσιμώτατον αδελφόν ημών "Ηραν , A coiendissimum fratrem nostrum Heram, quem non
δν ού κατά συνήθειάν τινα αδελφόν ημών προσαγο ex quadam consuetudine fratrem appello , sed ex
ρεύομεν , αλλά κατά ακριβεστάτης και ουδεμίαν έχου- accuratissima , et qua major esse non possit ami
σαν (8) υπερβολήν της φιλίας διάθεσιν, συνιστώ σου ciliæ affectione, summæ tuæ probitati commendo,
τη υπερφυεϊ καλοκαγαθία, και παρακαλώ oικείως (9) ac rogo , ut et illum non secus ac necessarium
τε αυτόν θεάσασθαι , και την κατά δύναμιν σοι πα tuum conspicias , eique pro viribus patrocinium
ρασχέσθαι αυτό προστασίαν εν οίς αν δέηται της impendas , quibusin rebus opus ei fuerit tua pru
μεγαλονοίας σου : ώστε με τους πολλοίς οίς ήδη dentia ; adeo ut inter multa , quæ jam de me meri
τετύχηκα παρά σοι αγαθοίς και ταύτην ένειν την tus es , hoc etiam beneficium numerare possim .
ευεργεσίαν συναριθμείν.
ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΣΟΔ' . 420 EPISTOLA CCLXXIV.
Commendat Himerio eumdem Heram, quem ab infantia usque ad senectutem amicum habuerat.
Ιμερία (10) μαγίστρω. Himerio magistro..

Η προς τον αιδεσιμώτατον αδελφόν " Ήραν φιλία B
μου και συνήθεια, ότι εκ πάνυ παιδός την αρχήν
έλαβε , και μέχρι γήρως συμπαρέμεινε ( 11 ) τη του
Θεού χάριτι, παντός άμεινον και αυτός επίστασαι .
Σχεδόν γάρ και την της σης μεγαλοφυΐας αγάπης
εξ εκείνου ημίν ο Κύριος έχαρίσατο , εξ ότου και
την προς αλλήλους ημίν γνώσιν προεξένησεν. Επει
ούν δείται της παρά σου προστασίας , παρακαλώ σε
και καθικετεύω, τη τε αρχαία ( 12) περί ημάς δια
θέσει χαριζόμενον , και τη νυν κατασχούση ανάγκη
προσχόντα , ούτως οικειώσατθαι τα κατ' αυτόν πρά
γματα , ώστε μηδεμιάς αυτόν ετέρας προστασίας
δεηθήναι , αλλ' επανελθείν προς ημάς πάντα καταπρα
ξάμενον τα κατ’ ευχάς · ώστε ταϊς πολλαίς ας πε
πόνθαμεν παρά σου ευεργεσίαις , και ταύτην ημάς
έχειν συναριθμείν , ής ουκ αν μείζονα εαυτοίς , C
ουδε μάλλον ημίν διαφέρουσαν ευρίσκοντες οικειού
μεθα.
ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΣΟΕ .
Eidem Heræ patrocinium implorat adversus inimicorum calumnias.
Meam cum fratre colendissimo Hera amicitiam
et consuetudinem a puero prorsus incepisse et ad
senectutem usque Dei dono perseverasse , nemo
est qui melius quam tu perspexerit. Ferme enim
et tuæ magnanimitatis amicitiam ab illo tempore
nobis Dominus largilus est, ex quo etiam inter
nos , eo donante , cognovimus. Cum igitur ei tuo
patrocinio opus sit, adhortor te ac rogo, ut et ve
teri nostræ amicitia aliquid tribuens , et ad urgen
tem nunc necessitalem altentus , ita negotia illius
tua facias, ut nullo alio patrocinio egeat : sed
omnibus ex sententia confectis, ad nos revertatur ;
adeo ut inter multa beneficia quæ tu in me conlu
listi , illud etiam queam numerare , quo majus
aliud , aut quod magis mea referat , mihi altribuere
ac vindicare non possim .
EPISTOLA CCLXXV** .

'Ανεπίγραφος , περί " Ηρα . Sine inscriptione, pro Hera .

Προέλαβες τάς παρ' ημών ( 13) παρακλήσεις εν τη Prævertisti preces meas tua erga colendissimum
προς τον αιδεσιμώτατον αδελφόν ( 14 ) ημών "Ηραν fratrem nostrum Heram animi affectione , ac libe
διαθέσει, και γέγονας αυτώ ευχής αμείνων των τε ralius cum eo egisti , quam precati fuissemus, cum
τιμών ταίς υπερβολαίς αίς εις αυτόν επεδείξω ( 15) eximiis honoribus quos ei habuisti , tum susceplo
και ταϊς εφ' εκάστου καιρού προστασίαις . "Όμως δε illius , quolibet tempore, patrocinio. Sed tamen cum
και ημείς , επειδή σιωπή φέρειν τα κατ' αυτόν ου res illius silentio præterire non possim , eximiam
δυνάμεθα , παρακαλούμεν σου την ανυπέρβλητον τι luam dignitatem rogo , ut et mea causa tuo in virum
μιότητα και εις ημετέραν χάριν προσθείναι τη εις p studio aliquid addas, eumque inimicorum suorum
τον άνδρα στουδή , και αποπέμψαι αυτόν τη πατρίδα calumniis superiorem in patriam remittas ; non
κρείττονα της παρά των εχθρών αυτού επηρείας: cnim nunc est extra invidiæ tela , multis illius vitæ
έπει νυν γε ουκ έξω εστι βελών του φθόνου , πολλών tranquillitatem perturbare conantibus. Quos contra

(8) "Εχουσαν. Editi hunc locum sic exhibent :
Και ουδεμίαν υπερβολήν της φιλίας διάθεσιν υπερ
εχομένην. Coisl. primus et Medicaeus nihil discre
pent ab editis, nisi quod habent : και της φιλίας
διάθεσιν υπερεχόμενον . Combefisius ut lucem affe
rat, legit trapsyouévny. Sed tota res enitescit ex co
dicibus Regio secundo, Coisl. secundo , ex quibus
addidimus έχουσαν et delevimus υπερεχομένην.
(9) Οικείως . Sic Med . et Coisl. primus cum aliis
duobus . Edili olxetov. Mox Regius secundus et
Coisl . secundus oις ήδη πέπονθα παρά σου .
(10) Ιμερίω . Coisl. primus et Clarom . Ημε
ρίω .
( 11 ) Συμπαρέμεινε. Μed . et Vat. cum Reg. se
cundo et Coisl . secundo παρέμεινε.
(12) 'Apyala. Deest ea vox in Coisliniano primo .
( 13) Παρ' ημών . Prepositio addita ex quatuor
mss., nempe Med ., Vat. , Reg. secundo et Clarom .
( 14 ) Adelpór. Coisl. secundus et Reg. secundus
el Clarom . εταίρον.
( 15) Eπεδείξω. Ιta Coisl . uterque et Reg. se
cundus . Editi απεδείξω.
* Alias CCCCXVI . Scripta eodem tempore ac præ.
cedens .
* Alias CCXVII . Scripta eodem tempore .
3011 S. BASILJI MAGNI 1012
unum habebimus praesidium insuperabile, si tua Α αυτού ( 16) επηρεάζειν επιχειρούντων τη άπραγμα
illum manu prolegere volueris. σύνη του βίου. Πρός ούς μίαν ευρήσομεν ασφάλειας
άρρηκτον , εί αυτός υπερσχειν την χείρα του ανδρός
θελήσειας.
EPISTOLA CCLXXVI ' . ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΣΟς".
Cum filius Harmalii a simulacrorum cultu ad religionem Christianam conversus ſuissel, hortatur patrem Basilius, ut filii
in iis, quæ ad corpus attinent, obedientia contentus, idem jus sibi in animam non arrogel, sed potius illius animi forti
tudinem admiretur , quod veri Dei cultum palerno obsequio antiquiorem habueril.
Harmatio magno . "Αρματίω ( 17 ) το μεγάλω .
Et communis hominum omnium lex cominunes Και ο κοινός πάντων ανθρώπων νομος κοινούς
parentes dedit adolescentibus senes : et nostra πατέρας ποιεί τους εν ηλικία (18) πρεσβύτας, κα :
Christianorum propria nos seniores in parentum ο ημέτερος δε των Χριστιανών ίδιος τους γέροντας
Ioco talibus constituit . Itaque 421 ne me inutili- ημάς εν γονέων τάξει καθίστησι τοις τηλικούτοις.
ter existimes ac citra necessitatem curiosum esse, "Ωστε μή περιττόν με ηγήση , μηδέ έξω των αναγ
si deprecatorem me prebeo pro tuo apud te filio . Β καίων περιεργάζεσθαι , ει υπέρ του παιδός εγώ
Ηujus quidem in ceteris obedientiam a te reposci πρεσβεύω του σου προς σέ . Ού την μεν εν τοις άλ
æquum judicamus : enim vero obnoxius tibi est, λοις υπακοήν άξιουμέν σε απαιτείν · υπεύθυνος γάρ
quantum ad corpus attinet, et ex lege naturæ et ex έστιν εις το σώμα , και το νόμο της φύσεως , και
civili illa qua regimur. Animam autem, ut ex divi- τα πολιτικό τούτω καθ' όν οικονομούμεθα την μεν
nioribus acceptam , credere par e - l alteri subjici του ψυχήν, ως εκ θειοτέρων έχων ήκεν , άλλο νομί
oportere , ac debilis Ionge omnium praestantissimis ζειν(19) υποκείσθαι προσήκον , και Θεώ οφείλεσθαι
Deo obstrictam esse . Quoniam igitur nostrum παρ' αυτής χρέα τά πάντων χρεών πρεσβύτατα .
Christianorum Deum , eumque verum , pluribus 'Επεί ούν τον Θεόν τον ημέτερον των Χριστιανών,
vestris diis, et qui per corporea symbola coluntur, τον αληθινόν, προ των παρ' υμίν πολλών , και δι'
anteposuit , non idcirco illi succenseas, sed potius υλικών συμβόλων θεραπευομένων προείλετο , μή δυσ
admirare animi fortitudinem , quod timore et obse- χεραίνειν αυτώ , μάλλον δε και θαυμάζειν της ψυ
quio palerno antiquius ei fuerit , per veram cogni- χής το γενναίον , ότι και φόβου και θεραπείας πατρι
tionerm ac vitain virtuti consentaneam conjungi κής προτιμότερον έθετο διά της αληθούς επιγνώσεως
cum Deo. Exorabit quidem te et natura ipsa , et και του κατ ' αρετήν βίου οικειωθήναι Θεώ Δυσ
morum lenitas in omnes ac mansuetudo, ut ne lan ωπήσει μέν ούν σε και αυτή η φύσις , και το του τρό
tillum quidem illi succensere in animum inducas. που πράον περί πάντα ( 20) και ήμερον , ουδε προς
Profecto autem nec meam deprecationem fastidies, ολίγον επιτρέψαι σου την επ' αυτώ λύπην » πάντως
vel potius per me adimpletam tuæ civitatis depre δε ουδε την ημετέραν ατιμάσεις (21) πρεσβείαν
calionem : quæ quia le amal , tibique bona omnia μάλλον δε την της της πόλεως δι' ημών πληρουμέ
precatur, leipsum quoque sibi videtur Christianum νην , ο τω (22) περί σε φίλτρω, και τα πάντα σου
suscepisse. Tanto illos gaudio perfudit fama subito εύχεσθαι τα καλά , και σε αυτόν οίονται Χριστιανών
civitati allata .. υποδέξασθαι . Ούτως αυτούς περιχαρείς διέθηκε φήμη
αθρόως εμπεσούσα τη πόλει.

EPISTOLA CCLXXVII “ . ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΣΟΖ' .

Basilius cum audissetex Theotecno de Maximi virlitubus, gratulatur ei, quod ex illustri genere ad evangelicam vilam
translatus fuerit; eique demonstrat unum esse expelendum et laudabile , alernum bonum : cælera aulem umbra esse le
nuiora et somniis fallaciora.
Maximo scholastico .
Retulit mihi honestus ac bonus Theotecnus quæ D
• Alias CCCLXV . Scripta in postremis annis
S. Basilii .
Alias XLII . Scripta in postremis annis S. Ba
silij .
(16) Πολλών αυτού . Sic tres iidem codices .
Editi πολλών αυτόν.
(17) Αρματίω. Νοn legitur το μεγάλο in non
nullis codicibus mss . recentioribus.
(18) Τους εν ηλικία. Nullus dubito quin legen
dum sit τοίς εν ηλικία, αdolescentibus. Combefisius
legendum putat véwv Tatépas, juvenum parentes .
Sed vir doctus idem commisit ac interpres, ut his
verbis èv jaexlą adolescentiam designari non intel
ligeret. Sequentibus autem verbis τους γέροντας
tuās, nos seniores, non ætateni , sed dignitatem
sacerdotii indicari existimo, ita ut idem valeant
ac nos presbyteros .
Μαξίμω (23) σχολαστικώ .
"Ανήγγειλέ μοι ο καλός και αγαθος Θεότεχνος τα
( 19) Νομίζειν . Harl . et Μed . νομίζων . Ιllua au
tem voultelv eodem modo intelligendum , ac infra
μή δυσχεραίνειν , vel referendo ad superius verburn
αξιούμεν, vel subaudiendo χρή , utin pluribus apud
Basilium locis .
(20 ) Περί πάντα . Quinque codices recentiores
habent περί πάντας , et paulo post επιτρέψει . Sed
vetustissimi codices cum editis consentiunt
(21) 'Ατιμάσεις . Ιta (res vetustissimi codices et
alii nonnulli . Legitur ατιμάσης in Regio primo et
Bigot . altero . Editi ατιμάσοις .
(22) 01... olortai. lia Coisl . primus, cui favent
Harl., Med . , Reg. secundus et Coisl. secundus, in
quibus legitur οϊονται. Editi ή ... oίεται. Μox Coisl .
primus περιχαρής, id est , Ιαίus nuntius
( 25) Μαξίμω σχολαστικώ. Sic reperimus in sex
veteribus libris, nempe Coisl. utroque, Harl. , Med . ,
1015 EPISTOLARUM CLASSIS II. EPIST . CCLXXVII. 1014

περί της σεμνότητός σου , και ενεποίησέ μου πόθον A ad tuam gravitatem spectant, mihique injecit desi
της σής συντυχίας , εναργώς (24) υπογράφων τα derium tui congressus , clare depingens oratione
λόγω της ψυχής σου τον χαρακτήρα και τοσούτον animi lui effigiem ; ac tantum in me tui amorem
εξέκαυσέ μου το περί σε φίλτρον , ώστ' , ει (25) μή incendit ut, nisi et senio gravarer , et mecum nu
και τη γήρα εβαρυνόμην , και τη συντρόφω κατειχή- trita detinerer infirmitate, et innumeris Ecclesiae
μην ασθενεία, και μυρίαις ταις κατά την Εκκλη curis constrictus essem , nihil remorari me posset ,
σίαν φροντίσιν ήμην πεπεδημένος , ουδέν άν με κατ quominus te convenirem . Neque enim parvum re
έσχεν αυτόν γενέσθαι παρά σε . Και γάρ ου μικρών vera lucrum est, ex ampla familia et illustri genere
τω όντι κέρδος , εξ οικίας μεγάλης και γένους περι ad evangelicam translalum vitam , refrenare ratione
φανούς προς τον ευαγγελικόν (26) μεταστάντα βίον , juventulem , carnisque libidines rationis imperio
χαλινώσαι μεν λογισμό της νεότητα , τα δε της σαρ subjicere, et humilitatem amplecti consentaneam
κός πάθη δούλα το λόγο (27) ποιήσαι · ταπεινοφρο Christiano , de seipso, ut par est , unde scilicet pro
σύνη δε κεχρήσθαι , τη οφειλομένη Χριστιανώ , φρο dierit , et quo abiturus sil, sentienti . Nam naturæ
νούνται περί εαυτού , οία είκός , όθεν έφυ , και ο (28) consideratio reprimit animi lumorem , et omper
πορεύεται . Η γάρ της φύσεως έννοια καταστέλλει jactantiam ac contumaciam exterminat ; ac uno
μέν της ψυχής το φλεγμαίνον , αλαζονείαν δε πάσαν B verbo , discipulum constituit Domini , qui dixit :
και αυθάδειαν υπερορίζει και το όλον , διαθητής του Discile a me quia mitis sum et humilis corde " . Re
Κυρίου καθίστησι , του είπόντος : Μάθετε απ' εμού , vera enim , fili charissime, unum est expetendum
ότι πράός είμι και ταπεινός τη καρδία . Τω όντι et laudabile , æternum bonum ; 422 hoc autem
γάρ , φίλτατε παίδων , μόνον περισπούδαστον και est, in pretio et honore esse apud Deum . At hu
επαινετόν το διαρκές αγαθόν. Τούτο δε έστιν ή παρά mana hæc tenuiora sunt umbra, et somniis falla
Θεού τιμή . Τα δε ανθρώπινα ταύτα σκιάς έστιν αμυ ciora . Juventus enim vernis floribus citius defluit,
δρότερα , και ονείρων απατηλότερα. "Η τε γάρ νεό et corporis venustas aut morbo aut tempore flac
της των τρινών ανθέων οξύτερον καταρρεί, και ώρα cescit . Αtque divitie quidem infide sunt : gloria
σώματος ή νόσω ή χρόνο καταμαραίνεται ( 29 ) . Και Fero facile mutabilis. Jpsa etiam artium studia hu
πλούτος μεν άπιστος , δόξα δε εύπερίτρεπτος . Αϊ τε jus ævi finibus continentur. Sed et eloquentia , quæ
περί τάς τέχνας διαπονήσεις το χρόνο τούτω συναπ studio digna omnibus videtur , auribus tenus gra
αρτίζονται. Αλλά και το περισπούδαστον άπασιν, tiam obtinet . Sed virtutis exercitatio preliosa est
οι λόγοι άχρι της ακοής χάριν έχουσιν . 'Αρετής δε habenti possessio , spectaculum occurrentibus ju
άσκησις τίμιον μεν κτήμα το έχoντι , ήδιστον δε cundissimum . His studium impendens , dignum le
C
θεαμάτων (50) τοίς εντυγχάνουσιν . "Ων επιμελού- " ipsum praestabis promissis a Domino bonis . Cete
ς
μενος , άξιον σεαυτόν καταστήσει των εν επαγγε rum quomodo ad optimarum rerum acquisitionem
ίαις αποκειμένων παρά του Κυρίου αγαθών . Τίνι pertingas, el quomodo acquisitas conserves , longius
δ ' άν τρόπο έλθους προς την των καλών ανάληψιν est dicere , quam pro præsenti sermonis instiluto :
και όπως αν τα κτηθέντα διασώσαιο ( 31 ) , μακρότε sed tamen venit mihi in mentem , bæc ipsa tibi
μον ειπείν ή κατά την παρούσαν ορμήν τού λόγου . dicere , ob ea quæ a fratre Theotecno audivi ; quem
'Επήλθε δ' ούν εμοί και αυτά ταύτά ( 32) σοι προσ semper quidem oplarim verum loqui , maxime vero
φθέγξασθαι , εξ ών ήκουσα παρά του αδελφού Θεο cum de le sermonem habet, ut uberius glorificetur
τέκνου • όν πάντοτε μεν εύχομαι αληθεύειν , μάλιστα in le Dominus , pretiosissimis pietatis fructibus ex
δε εν τοις περί σου λόγοις , ίνα πλέον δοξάζηται επί radice aliena abundanti ,
σου ο Κύριος , από ρίζης αλλοτρίας τους πολυτιμήτοις
καρπούς της ευσεβείας βρύoντι .

68 Matth . ΧΙ , 29 .

Vat . et Reg. secundo. Regius primus et edili tū D
autó, id est, Maximo philosopho , cui inscripla
erat epistola alias 41 , istam præcedens in antiquo
litterarum ordine . Utrumque Maximum distinguen
dum esse ostendetur in Vila S. Basilii .
(24) 'Εναργως . Sic mss. Septem. Editi σαφώς.
(25) 'Εξέκαυσέ μοι ... ώστ' , ει . Sic tres vetustis
simi codices. Editi εξέκαυσέ μου ... ώς. Ηabent etiam
Coisl. secundus el Reg . secundus εξέκαυσέ μοι .
(26) Ευαγγελικόν . Ιta Harl., Coisl. uterque ,
Med . et Reg secundus . Editi αγγελικόν.
( 27) To łóro . Ita Harl., Coisl . primus et Med .
Editi το λογισμώ.
(28) Kai oi . Voculam secundam addimus ex sex
mss . ibidem quidam codices πορεύσεται. Non multo
post editi μαθητής του Χριστού . Tres vetustissimi
codices et Reg. secundus utin textu .
(29 ) Καταμαραίνεται. Harl . απομαραίνεται. Qua
tuor alii codices non antiquissimi μαραίνεται .
(30) Θεαμάτων . Ιta Harl. , Coisl. primus et plures
alii . Vat . θαυμάτων , miraculum jucundissimum.
Editi θέαμα . Ιbidem editi ής επιμελούμενος. Septem
mss . ut in texlu . Paulo post iisdem freti codici
bus mutavimus quod erat in editis Tapa Ocoū aya
θών, το δε, ποία αν ... και πώς .
(51 ) Διασώσαιο. Ιta tres vetustissimi codices .
Fres alii διασώσοιο . Editi διασώσεις .
( 52 ) Αυτά ταύτα . Ιta mss . sex . Vaticanus coder
αυτού ταύτα . Editiones Hagan . et Basil . του ταύτα.
Paris . prima tà taūta . Aliera cum antiquioribus
consentit.
1013 S. BASILII MAGNI 1016

EPISTOLA CCLXXVIII . ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΣΟΗ'.

Cum sæpe Valeriani videndi spes Basilium frustrata esset, rogal eum per litteras ut ad se venire non gravelur.
Valeriano. A Ουαλεριανό.
Tuam ego nobilitatem , etiam in Orphanene cum Εγώ την ευγένειάν σου , και κατά την 'Ορφανή
essen , cupiebam videre. Sperabam enim le Corsa νην (53 ) γενόμενος , επεθύμουν ιδείν . Προσεδέκων
gænis versantem , libenter ad nos accessurum , si γάρ σε έν Κορσαγαίνοις διάγοντα μή οκνήσεις προς
conventum in Atlagænis celebraremus . At cum ημάς διαβήναι εν Ατταγαίνοις (34) τελούντας την
hunc conventum non habuerim , in monte videre le σύνοδον . Επει δε εκείνης διήμαρτον της συνόδου,
exoplabain . Rursus enim hic Evesus , cum non επεθύμουν ιδείν εν τω όρει . Πάλιν γάρ εκεί η Εύη
longe absit, spem congressus augebat . Sed cum σος (55) , πλησίον ούσα , την ελπίδα της συντυχίας
neutrum in locum venerim , scribere institui , ut ad επέτεινεν . "Ως δε αμφοτέρων διή μαρτον , ήλθον επί
me digneris proficisci, cum rem æquam faciens, το γράφειν , ίνα καταξιώσης με καταλαβείν » ομού
dum juvenis ad senem accedes ; tum per congres μεν το είκός ποιών, νέος φοιτών παρά γέροντι , ομού
sum aliquod a me consilium acceplurus , propter δε και δια της συντυχίας δεχόμενός τινα παρ' ημών
ea quod negotia Cæsareæ cum nonnullis habes, quæ συμβουλήν, διά το είναι σοι πράγματα πρός τινας
ut componantur , opera mea indigent . Itaque, si των εν Καισαρεία, τα δεόμενα της ημετέρας μεσι
molestum non est, ne pigreris ad me venire. τείας προς την διόρθωσιν. Εάν ούν ανεπαχθές ή , μη
B
κατοκνησης ημάς καταλαβείν .

EPISTOLA CCLXXIX " . ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΣΟΘ'.

Commendat præſecio civem Tyanensem .
Modesto præfecto . Μοδέστω (56) υπάρχω .
Quamvis multi litteras a me ad tuam dignitatem Καν πολλοί ώσιν οι γράμματα παρ' ημών προσ
perſerant, tamen ob eximium honorem , quem mihi κομίζοντες τη τιμιότητί σου , αλλά διά το υπερβάλ
babes, magnanimitati tuæ nullam arbitror mole λον της σης περί ημάς (57) τιμής ηγούμαι το πλή
stiam multitudine litterarum exhiberi. Quamobrem θος των γραμμάτων όχλον μηδένα παρέχειν τη με
libenter huic 423 etiam fratri hanc epistolam tra γαλοφυΐα σου . Διά τούτο προθύμως και το αδελφό
didi ; cum mihi compertum sit et ipsula omnium , τούτη την επιστολήν έδωκα (58) ταύτην · ειδώς ότι
que in optatis habet, compotem fore , et me apud και αυτός πάντων τεύξεται των σπουδαζομένων , και
te inter heneficos numerandum, qui beneficiorum ήμείς εν τοίς ευεργέταις λογισθησόμεθα παρά σου,
occasiones Donetue voluntati ministrem. Quam ad αφορμές ευποιιών προξενούντες τη αγαθή προαιρέ
rem itaque patrocinio tuo indigeat, ipse tibi expo- C σει σου . Το μεν ούν πράγμα είς και δείται της προ
net , si modo illum benigno digneris aspicere oculo , στασίας σου , αυτός έρεί, εάν αυτόν ευμενεί καταξιώ
eique apud præstantissimam tuam potestatem lo σης προσιδείν τα βλέμματι , και δώς αυτά θάρσες
quendi fiduciam dederis. Ego autem id quod in me ώστε φωνήν ρηξαι επί της μεγάλης σου και υπερ
situni esl , per litteras declaro , quidquid in illum φυούς εξουσίας · ημείς δε το ημέτερον διά του γράμ
fiet, proprium mibi emolumentum videri ; præser ματος παριστώμεν , ότι το εις αυτόν γινόμενον οι
tim quia Tyanis proſectus, hanc ob causam ad me κείον ηγούμεθα κέρδος · διά τό μάλιστα , εκ της
venit, quasi inagnum aliquod lucrum habiturus , si Τυανέων αυτών αναστάντα , τούτου ένεκεν ελθείν
epistolam meam veluti supplicantis insigne pro προς ημάς, ώς μέγα τι εξοντα κέρδος , ει την ημε
ferret. Itaque , ut et ipse de spe non decidat , et ego τέραν επιστολήν ανθ ' ικετηρίας προβάλουτο. "Ινα
honore consuelo perfruar, et luum illud bonarum ούν μήτε αυτός των ελπίδων εκπέση , και ημείς της
rerum studium etiam in presenti negotio adimplea- συνήθους τιμής απολαύσωμεν , και σοι ή περί τα
tur, precamur illum a te benigne suscipi, et inter αγαθά σπουδή και επί της παρούσης υποθέσεως
tuos maxime necessarios numerari . πληρωθή , αξιούμεν δεχθήναι αυτόν ευμενώς , και
έναρίθμιον γενέσθαι τοις οικειοτάτοις σου .

EPISTOLA CCLXXX*** . ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΣΠ' .

Commendal hominem sibi propinquum , quemque in filii loco habebat.
Modesto præfecto .
Quamquam audacia est tanlo viro per litteras
• Alias CCCCXXV . Scripta in episcopatu .
* Alias CCLXXIV. Scripta in episcopatu .
Alias CCLXXV. Scripta in episcopalu.
(55 ) Ορφανήνην . Coisi. primus et Clarom . 'Ορ
φανήν.
(34 ) Ατταγαίνοις. Coisl . primus 'Αταίνοις.
( 35) Εύησος . Coisl . primus Ενήσας.
D Μοδέστω υπάρχω .
Εί και τολμηρόν ανδρί τοσούτω διά γραμμάτων
(36 ) Μοδέστω. Ηic obiter monebo veteres libros,
in quibus hæ epistolæ vario ordine continentur,
που υπάρχου , sed επάρχου titulum Modesto tri
buere. Quod quidem recte emendatum fuit in editis .
(57) Περί ημάς. Ιta plerique mss . Editi προς
ημάς.
( 58 ) "Εδωκα . Reg . secundus δέδωκα .
 1017 EPISTOLARUM CLASS! S II . EPIST . CCLXXXI !. 1018

ικεσίας προσάγειν, αλλ' ούν και προϋπάρχουσα περί A supplicare , tamen honor , quem a le precepi, timi
ημάς παρά σου τιμή αφαιρείται της καρδίας ημών ditalein e meo corde expellit , ac fidenler ad te
το δειλών , και καταθαρρούμεν επιστέλλειν υπέρ αν scribo pro hominibus mihi quidem genere propin
θρώπων , οικείων μεν ημίν κατά γένος , τιμής δε quis , sed honore dignis ob morum probitatem .
αξίων οδιά την δεξότητα των ηθών . “Ο τοίνυν την Ιtaque qui hanc nostram reddit epistolam , mili
επιστολήν ημών ταύτην επιδιδούς ( 59) εν υιού μου loco filii est . Cum erg sola tua benevolentia ei
τάξει καθεστηκεν . Επεί ούν δείται μόνης της παρά opus sit , voti ul compos fiat, litteras meas quas
σου ευμενείας εις το γενέσθαι αυτά τα επιζητού libi vir memoratus, veluti quoddam supplicantis
μενα, καταξίωσον δέξασθαι μου το γράμμα , και ανθ ' insigne offert, digneris accipere , eique lempus eon
ικετηρίας προτείνεται σοι ο προειρημένος και δου cedere res suas enarrandi , et cum iis qui illum
ναι αυτό καιρόν διηγήσασθαι τα καθ ' εαυτόν ( 40), juvare possunt colloquendi , ut , jubente te , cito
και διαλεχθήναι τους δυναμένοις αυτό συνεργήσαι , oplata consequatur, ac mihi gloriari liceat, quod Dei
ένα το προστάγματί σου ταχέως τύχη των σπουδα dono datus sit mihi patronus, qui meos necessa
ζομένων , και εμού υπάρξη καλλωπίσασθαι ( 44 ) ότι rios , proprios supplices ac perfugas esse ducit .
μοι δέδοται τοιούτος παρά της χάριτος του Θεού προστάτης, ός τους εμοί προσήκοντας ιδίους ηγείται
ικέτας και πρόσφυγας .

ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΣΙΙΑ' , EPISTOLA CCLXXXI .

Rogat ul Helladius peræquatoris munere liberelur.
Μοδέστω υπάρχω.
Μέμνημαι της μεγάλης σου τιμής, ότι μου ( 42 )
μετά των άλλων έδωκας και το θαρσείν επιστέλ
λειν σου τη μεγαλοφυΐα. Κέχρημα: τοίνυν τη δωρεά.
και απολαύω της φιλανθρωποτάτης χάριτος, ομού
μεν έμαυτόν ευφραίνων εκ του διαλέγεσθαι ανδρί
τοσούτο , ομού δε και τη ση μεγαλoνoία καιρόν ενδι
δούς σεμνύνειν ημάς ταϊς αποκρίσεσιν . Επει δε
ικέτευσα (45) την σην ημερότητα υπέρ του εταίρου
ημών Έλλαδίου του πρωτεύοντος , ώστε, της επί
τη εξισώσει φροντίδος αυτόν ανεβέντα , εν τοις
πράγμασι της πατρίδος ημών συγχωρηθήναι μο
χθείν , και τινος ευμενους νεύματος ήξιώθην , ανα-
νεούμαι την αυτήν πρεσβείαν , και σε καθικετεύω
καταπεμφθήναι πρόσταγμα το άρχοντι της επαρχίας
συγχωρήσαι αυτή την ενόχλησιν . C
ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΣΤΙΒ'.
B. Modesto præfecto.
Memini magni honoris a te delati, cum mihi
inter alia fiduciam magnanimitati luæ scribendi
dedisti. Ulor igitur dono , ac beneficio humanissimo
fruor ; cum ipse gaudens, quod cum tanto viro col
Ιοquar, tum etiam magnanimitati tue occasionem
me responsis lioneslandi ministrans. Cum autem
jan Tue clementia pro sodali meo Hellallio prin
cipali supplicaverirm , ut exequandi cura liberato
laborem in res patriæ nostre impendere 424 liceal,
cumque me benevolo quodam nulu dignatus sis ,
preces easdem renovo , obteslorque mandalum ad
provincia rectorem mittas , ut ei hanc molestian
condonet.
EPISTOLA CCLXXXII ** .

Invitat ad celebritatem martyrum, non sine peracula reprehensione, quod non vocatus queratur, vocatus vero non
veniat.
Προς επίσκοπον ( 44 ) . Ad episcopum .
Mή καλούμενος εγκαλείς , και καλούμενος ουκ Non vocatus quiritas , vocatus vero non obsc
υπακούεις . 'Εκ δε των δευτέρων δηλος εί και τη queris . Liquet autem ex secundis te in prioribus
προτέρα σκέψει μάτην χρησάμενος. Ου γαρ αν ήκες , inani prælexlu usum esse . Neque enim venisses ,
εκ των είκότων , ουδε τότε κληθείς. Επάκουσον ούν ul credere par est , etiamsi vocatus lunc ſuisses.
καλούσι νύν , και μη γένη πάλιν αγνώμων ειδώς , Cbtempera igitur nunc vocantibus , et ne iterum
ως εγκλήματι προστιθέμενον έγκλημα βεβαιοί και fias iniquus , cum probe scias , crimen crimine
πιστοτέραν εργάζεται του προτέρου την κατηγορίας accedente confirmari , et secunda culpa certiorem
το δεύτερον. 'Αεί δε σε καί ημών ανέχεσθαι παρα fieri accusationem prioris . Te autem semper ad
καλώ · ει δε ημών ουκ ανέχη , αλλ' ού των μαρτύ- p liortor, me ut patienter feras : quod si me non
ρων αμελήσαι δίκαιον · ών ταϊς μνείαις κοινωνήσων fors patienter , saltem æquum fuerit , ut martyres
καλή . Δος ούν πρώτον μεν αμφοτέροις, ει δε τούτο nequaquam contemnas , quorum ul memoriis com
σοι μή δοκεί ( 45), τοίς γούν τιμιωτέροις την χάριν . munices advocaris. Fac igitur in primis ab ulris
que , sin lioc tibi visum non fuerii , sallem a
præstantivribus gratiam ineas.
(39) Επιδιδούς . Coisl . secundus επιδούς. (44) Προς επίσκοπον. Harl . et Clarom . επισκό
(10) Τα καθ' εαυτόν . Ιtalmss . Editi τα καθ' αυτόν . πω καλουμένω εις σύνοδον, Episcopo ad conventum
(41 ) Yπάρξη καλλωπίσασθαι . Jea tres vetustis vocato .
simi codices. Editi υπάρχη καλλωπίζεσθαι. (45 ) Μή δοκεϊ. Harl . μη δοκή.
(42) "Οτι μοι . Coisl. primus et Med . ότι με. Alias CCLXXVIII. Scripla in episcopal u .
( 43) 'Επει δε ικέτευσα . Coisl , primus επειδή δε ** Alias CCCXXXVI . Scripla in episcopatu .
Έκέτευσα.
1019 S. BASILII MAGNI
EPISTOLA CCLXXXIII '.
Spem afferi viduæ se illam visurum , alio conveniu , post eos quos brevi habiturus erat, indicto. Somnium quoddam illius
Ad viduam .
Diem quidem conventui idoneum inventuros nos
speramus, post eos conventus, quos in montanis
locis indicturi sumus. Colloqui autem tempus ,
præter conventus celebrationem , nullum aliud no
bis apparet , nisi quid præter spem Dominus dis
pensaverit . Conjecturam autem facere debu's ex
statu rerum tuarum . Si enim nobilitatem luam de
una domo sollicitam tanta circumstat lurba cura
rum , quantis putas me quotidie negoliis distineri ?
Tuum autem somnium perfectiore quadam ratione
arbitror id significare , contemplationis animi cu
ram aliquam esse suscipiendam ; ac oculos illos ,
quibus Deus conspici potest , esse sanandos. Cæ
terum solatium ex Scripturis divinis habens, ne
B
que me , neque alio quoquam ad ea quæ decent
perspicienda indigebis , satis munita Spiritus san
cti consiliis , ejusque præsidio , ad ea quæ condu
cunt.
EPISTOLA CCLXXXIV **.
Pelit ut monachi a tribulis sint immunes.
Ad censilorem , causa monachorum .
Equidem pulo jam normam aliquam constitu
1am esse apud tuam dignitatem de iis qu: spectant
ad monachos, adeo ut necesse non habeam peculiare
beneficium ipsis 425 petere , sed salis sit eis ,
communi cum omnibus perfrui humanitaie . Sed
tamen mei oflicii esse ducens , horum hominum C επιβάλλειν ηγούμενος φροντίζειν , τα δυνατά , των
pro viribus curam gerere , ad eximiam tuam pru-
dentiam litteras mitto , ut qui jam olim sæculo
nuntium remiserunt , ac suum ipsorum corpus ita
mortificarunt , ut neque pecuniis , neque corporeo της σωματικής υπηρεσίας δύνασθαι τι παρέχειν τοις
labore quidquam prodesse publice rei possint ,
tributis eximantur . Enimvero , si modo secundum
professionem vivant , neque pecunias , neque cor
pora habent ; cum illas videlicet in egenorum usus
profuderint , hæc vero jejunando ac precando con
triverint . Scio autem fore , ut nihil magis reverea τους ούτω βεβιωκότας παντός μάλλον δι' αιδούς άξεις,
ris , quam homines ita viventes , tibique illos ad
jutores parare velis , ut qui per evangelicum vi
vendi genus Dominum placare possint.
* Alias CCLXXXIV . Scripta in episcopatu .
Alias CCCIV . Scripta in episcopatu .
(46) Της συνόδου. Synodi nomine multa apud
Basilium significari solent, interdum episcoporum
concilia , interdum fidelium conventus ad dies fe
slos martyrum , til in epistolis 95 , 98 , 120. Ipsæ
etiam ecclesiæ vocantur synodi in epist 286 et
321. Hic autem eos conventus designat Basilius ,
quos, cum ecclesias agrorum visitaret , convocatis
presbyteris, indicere solebat : horum exempla ha
bes in epistola 278 .
(47) Συντυχίας δέ. Ιta Coisl. uterque , Reg. se
cundus el Clarom . Plures codices non habuimus in
ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΣΠΓ ' .
interprelalur.
A Ελευθέρα.
Ημέραν μεν επιτηδείαν της συνόδου (46 ) ελπί
ζομεν ευρίσκειν μετά τας κατά την ορεινήν μελλού
σας παρ' ημών τυπούσθαι ' συντυχίας δε (47 ) καιρός
άνευ της κατά την σύνοδον λειτουργίας άλλος ημίν
ουχ υποφαίνεται πλήν εάν μή τι έξω των ελπιζο
μένων ο Κύριος οικονομήση. Στοχάζεσθαι δε οφείλεις
εκ των κατά σεαυτήν (48) πραγμάτων . Ει γάρ τη ση
ευγενεία μιάς φροντιζούση ( 49) τοσούτος περίκειται
όχλος μεριμνών, πόσας νομίζεις ημάς τας εφ' εκά
στης ημέρας ασχολίας έχειν ; Το δε σον όναρ ήγου
μαι τελειότερον ενδείκνυσθαι , ώς άρα δέοι περί της
κατά ψυχήν θεωρίας ποιείσθαί τινα επιμέλειαν ,
κακείνους τους οφθαλμούς θεραπεύειν οίς ο Θεός
οράσθαι πέφυκεν. "Έχουσα δε την εκ των θείων Γρα
φιών παράκλησιν, ούτε ημών ούτε άλλου τινός δεη
θηση προς το τα δέοντα συνοράν , αυτάρκη την εκ
του αγίου Πνεύματος έχουσα συμβουλίαν και οδηγίαν
προς το συμφέρον .
ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΣΠΔ'.
Περί μοναζόντων 50) , κηνσίτορι .
Οίμαι μέν τινα ήδη τύπον κεκρατήσθαι παρά τη
τιμιότητί σου των μοναζόντων ένεκεν , ώς μηδέν
ημάς δείσθαι ιδιάζουσαν χάριν επ' αυτούς αιτείν,
αλλ' εξαρκεϊν αυτοίς , ει της κοινής μετά πάντων
απολαύσειαν φιλανθρωπίας · όμως δε και εμαυτώ
τοιούτων , επιστέλλω τη τελεία συνέσει σου τους
πάλαι μεν αποταξαμένους τω βίω, νεκρώσαντας δε
εαυτών το σώμα, ως μήτε από χρημάτων μήτε από
δημοσίους χρήσιμον , αφιέναι των συντελειών . Και
γάρ είπερ εισί κατά το επάγγελμα ζώντες , ούτε
χρήματα έχουσιν ούτε σώματα · τα μεν εις την των
δεομένων κοινωνίαν αποκτησάμενοι , τα δε εν νη
στείαις και προσευχαις κατατρίψαντες. Οίδα δε, ότι
και βουλήσει (51) σεαυτώ κτήσασθαι βοηθούς , δυνα
τους διά της κατά το Ευαγγέλιον πολιτείας δυσ
ωπήσαι τον Κύριον.
D thane epistolam . Editi συντυχίας καιρός.
(48) Κατά σεαυτήν. Sic iidem mss. Editio pri
ma Paris , κατά σεαυτόν .
( 49) Μιας φροντιζούση. Coisl . secundus et Reg.
secundus adiunt, quod deest tum in editis, tum in
codicibus Coisl. primo et Clar . , οικίας.
(50) Περί μοναζόντων . Ηunc titulum sic exlli
bent Coisl. primus et Med . Alii codices et edili
addunt ώστε αυτούς των συντελειών διαφείναι, με
€os a tribuiis eximal.
(31 ) Βουλήσει. Ιta Coisl . primus et Med . cum
aliis nonnullis . Editi βουλήση.
1021 EPISTOLARUM CLASSIS II. EPIST . CCLXXXVI. 109,
ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΣΠΕ'. EPISTOLA CCLXXXV*.

Commendat Ecclesite possessieres quæ nimiis tributis premebantur.

'Ανεπίγραφος , επί τη της Εκκλησίας προ- A Sine inscriptione , ut patrocinium Ecclesia conciliet .
στασία .
“ Ο της Εκκλησίας φροντίζων , και διά χειρός έχων Qui Ecclesiæ curam gerit , cuique possessionum
των κτήσεων την επιμέλειαν , αυτός έστιν την επι administratio commissa , ipse est , qui hanc tibi
στολήν επιδιδούς σοι ταύτην , ο αγαπητός υιός ο δείνα . tradit epistolam , dilectus ille filius . Huic digneris
Γούτω καταξίωσον , περί ών αναφέρει τη κοσμιότητί quibus de rebus ad tuam dignitatem referet , tum
σου , δούναι και λόγου παρρησίαν, και περί ών δια loquendi libertatem dare , tum asseveranti aures
βεβαιούται (52 ) προσχεϊν · ένα από γούν του νυν præbere : ut saltem nunc recreare se possit Eccle
δυνηθή ή Εκκλησία εαυτήν αναλαβείν , και της πο sia , et ab illa multorum capitum hydra liberari.
λυκεφάλου ταύτης ύδρας απαλλαγήναι . Τοιαύτη γάρ Pauperum enim possessio est ejusmodi , ut sem
η των πτωχών κτήσεις , ώστε αεί ημάς ζητήσαι τον per quæramus , qui eam suscipial ; eo quod Ec
υποδεχόμενον αυτήν , διά το προσαναλίσκειν μάλλον clesia suum insuper potius absumat , quam ex pos
την Εκκλησίαν , ή τινα καρπόν έχεις από των κτη sessionibus aliquid percipiat emolumenti.
μάτων .
ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΣΠη". EPISTOLA CCLXXXVI .
Significat Basilius fures in ecclesia comprehensos a se judicari debere, ac immerito Commentariensem sibi eorum rece
plionem arrogare .
Κομενταρησίω. B Commentariensi.
Επειδή τινες εν τη συνόδω (53) τήδε συνελήφθη Cum nonnulli in hac ecclesia comprehensi sint
σαν των τα πονηρά εργαζομένων , και κλεπτόντων malefici , qui furati sunt contra Domini præce
παρά την εντολήν του Κυρίου μάτια ευτελή πτω plum vilia pauperum vestimenta , quos induere
χών ανθρώπων , ους ενδύειν μάλλον έχρήν ή απο- oportebat magis , quam exuere ; cumque ab iis ,
δύειν " συνελάβοντο μεν αυτούς οι της ευταξίας quibus recti in Ecclesia ordinis cura incumbit ,
επιμελόμενοι της εκκλησιαστικής , νομίσας (54 ) δε comprehensi fuerint, ad te autem existimaveris ,
αυτό σου διαφέρειν , ώς τα δημόσια πράττοντι , τήν τών lil qui rem publicam geras , ejusmodi personarum
τοιούτων υποδοχήν (55) , επέστειλά σοι , γνωρίζων , ότι receptionem pertinere ; dedi ad te lilleras , ut le
τα εν ταις εκκλησίαις αμαρτανόμενα υφ' ημών (56 ) facerem certiorem , quæ in ecclesiis peccantur, ea
προσήκει της πρεπούσης τυγχάνειν διορθώσεως , δι a nobis , ut par est , emendari delbere , nec de his
καστάς δε περί τούτων μή παρενοχλείσθαι . Διά τούτο rebus judices esse interpellandos . Quapropter
και τα σλα αυτών , και δηλοί το παρά σοι κείμενον , vestes sacrilege subreptas , quas depositum apud
και η επί πάντων των παρόντων γενομένη αντι le inventarium , et in omnium astantium oculis
γραφή, υποδεχθήναι προσέταξα , και τα μεν ταμιευ C exscriptum exemplar declarat , recipi præcepi , et
θήναι τοις επερχομένους , τα δε διαδοθήναι τοίς παρ alias quidem venturis servari , alias vero jis qui
ούσι • τους δε ανθρώπους επιστρέψαι έν παιδεία και aderant tradi , 426 homines vero in disciplina
νουθεσία Κυρίου , ούς οίμαι εν τω ονόματι του Θεού atque admonitione Domini corrigi : quos spero in
βελτίoυς ποιήσεις προς το εφεξής . "A γάρ αι των Dei nomine meliores deinceps me redditurum .
δικαστηρίων πληγαι ουκ εργάζονται ( 57) , ταύτα Quæ enim tribunalium plagæ non efficiunt , ea
έγνωμεν πολλάκις τα φοβερά κρίματα του Κυρίου plerumque novimus tremenda : Domini judicia per
κατορθoύντα . Ει δε δοκεί σοι και περί τούτων αν ficere . Quod si tibi visum fuerit et de his ad Co
ενεγκείν τω κόμητα ( 38 ) , τοσούτον θαρρούμεν τοις mitem referre , adeo et juri , et viri integritati
δικαίους και τη του ανδρός ορθότητι , ότι επιτρέπο- confidimus , ut per me tibi liceat facere quod li
μέν σοι ποιείν ό βούλει . buerit.

( 52 ) Διαβεβαιούται . Sic mss. tres . Editi βεβαι consilio hanc epistolam scribit, nisi ut sibi judi
ούται . cium hujus rei vindicet ?
( 55) Εν τη συνόδω τήδε . Quamvis Haec verba ( 55) Υποδοχήν . Ad Commentariensem recepta
sic reddi possint, in hoc conrentu, id est, in aliquo rum personarum custodia observatioque perlineal,
martyrum festo , videtur lamen Basilius ipsum lo D ait lex dala anno 371 , cod . Theod . lib. ix , tit . 3,
cum , ut Commentariensi notum , desigvare, non p . 58 .
diem ſestum , qui forte illi non tam cognitus erat . ( 56 ) Υφ' ημών . Ιta Coisl . uterque et Reg. se
Porro ecclesias vocari synodos perspicinius ex cundus . Editi υφ' ημίν.
epist . 321 . ( 57) ' Εργάζονται. ( oisl . primus εξεργάζονται .
( 54) Νομίσας. Quamvis in hac voce consentiant ( 58 ) Το κομητι. Cormiten Orientis intelligit Go
editi et mss. codices, nullus lamen dubito quin Chofredus insotis ad legem modo citatam . Sed non
legendum sit ενόμισας , ut legit interpres ac legen- video cur non potius intelligendus sit comes Ponti
dum monet Conihelisius. Nam si legamus voul. cæ, cujus in diæcesi erat Cæsarea.
gas , referendum id erit ad Basilium . At quomodo * Alias CCXXIX.Scripta in episcopatu .
Basilius ejusmodi personarum receptionem ad Com Alias CCCCXVU . Scripta in cpiscopatu .
mentariensem pertinere existimasset, qui non alio
1023 S. BASILII MAGNI
EPISTOLA CCLXXXVIII .
Removel a precibus hominem nequissimum cum tota familia.
Sine inscriplione , contra ultorcs .
Dificillimum est cum hoc homine negotium . Non
enim habemus quid faciamus tam versipelli inge-
τιio atque , ut ex rebus ante oculos positis conji-
cere est , desperato . Nam in judicium vocalus, non
respondet ; quod si advenerit , lanta uberlale uli
tur dicendi ac jurandi , ut preclare nobiscum agi
putemus , si cito ab illo discedamus. Sæpe etiam
illum vidi crimina in accusatores convertenteni . Et
in summa , natura nulla est inter ea quæ hanc ter
ram depascunt, lam versuta , tamque ad malitiam
flexibilis , quam est viri illius , quemadmodum levi
facto periculo spectare licet . Quid autem me per
contamini , ac non vobis ipsi persuadelis , ut illius
Loleretis injurias, tanquam iram quamdam divini
B
lus inveclam ? Sed ne vos peccatorum communi
catio contaminet , cum omni sua familia a precum
consortio et a reliqua cum sacralis comniunione
separelur . Forte jam res cavenda effeclus , pudore
sufľundelur.
101A
ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΣΠΖ'.
A Ανεπίγραφος , επί εκδικηταίς .
Δυσμεταχείριστον έoικεν είναι το κατά τόνδε. Ού
γάρ έχομεν τι χρησόμεθα ούτω πολυτρόπο ήθει ,
ως εκ των όρωμένων έστιν εικάζειν , απεγνωσμένω.
Εις κρίσιν μεν γάρ καλούμενος , ουχ υπακούει(59):
κάν απαντήση, τοσαύτη χρήται περιουσία λόγων και
όρκων , ώς αγαπητόν ημίν ποιείν το ταχέως αυτού
χωρισθήναι . Είδoν δε αυτόν πολλάκις και περιτρέ
ψαντα τας αιτίας τους εγκαλούσι. Και όλως ουδεμία
φύσις των όσα την γην επιβίσκεται ούτω ποικίλη
και προς κακίαν εύπλαστος , ώς ή του ανθρώπου
τούτου · ως εξ ολίγης (60) της πείρας εστί το κατ'
αυτόν τεκμηρασθαι . Τί δε έρωτάτέ με , και ου πείθετε
εαυτούς υπομένειν (61 ) τάς παρ' αυτού αδικίας , ώς
οργήν τινα θεήλατον ; Υπέρ δε του μη υμάς μολύ
νεσθαι εν κοινωνία των αμαρτημάτων , πανοικεί (62)
των ευχών κεχωρίσθω , και της άλλης της προς τους
ιερατικούς κοινωνίας. "Ισως (65) παραφύλαγμα γενό
μενος, εντραπήσεται ,

EPISTOLA CCLXXXVIII**. ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΣΠΗ'.

Nefarium hominem , primum coram uno aul altero, deinde coram Ecclesia frustra reprehensum et a precibus remoum
excommunicat Basilius, ac velat ne quis cum eo misceatur.
Sine inscriptione , contra ultores . Ανεπίγραφος , επί εκδικηταίς .
Quos communes pænæ ad sanam mentem non ούς τα κοινά επιτίμια ου σωφρονίζει , ούτε το
revocant , nec a precum communione separatio ad είρχθήναι των ευχών άγει εις μετάνοιαν, ανάγκη
poenitentiam adducit, eos necesse est traditis a τοϊς παρά του Κυρίου δοθείσι κανόσιν υποβάλλειν.
Domino canonibus subjicere. Scriptum est enim : Γέγραπται γάρ : Εάν ο αδελφός σου αμάρτη ,
C
Si frater tuus peccaverit , corripe eum inter le et έλεγξον αυτόν μεταξύ σου και αυτού · εάν σου
ipsum : si te non audierit , assume tecum alium : μή ακούση , παράλαβε μετά σεαυτού άλλον : εάν
quod si ne sic quidem , dic Ecclesiæ : si vero neque δε μηδε ούτως, είπε τη Εκκλησία · εάν δε και
Ecclesiam audierit , sit tibi de cælero ut ethnicus et της Εκκλησίας παρακούση , έστω σοι λοιπόν
publicanus * ; quod ipsum et in isto factum fuit. ως εθνικός (64 ) και ο τελώνης · ό ούν εγένετο (65 )
Semel accusatus est : coram uno et altero convi και επί τούδε . "Απαξ ενεκλήθη επί ενός και δευ
clus fuit , tertio coram Ecclesia . Cum igitur 427 τέρου διηλέγχθη · τρίτον επί της Εκκλησίας. Επει
eum obtestati fuerimus , nec acquieverit , sit dein ούν διεμαρτυράμεθα αυτώ, και ου κατεδέξατο, λοι
ceps excommunicatus. Et hoc pago toli nuntietur, πόν έστω (66) εκκήρυκτος . Και διαγγελθήτω πάση
eum admillendum non esse ad ullam rerum ad τη κώμη απρόσδεκτον αυτόν είναι προς πάσαν κοι

43 Matth . ΧVΙΙ , 15-17 .

* Alias CCXLV. Scripta in episcopatu . lotis familiis arcet a precibus; communem irrogat
Alias CCXLVI. Scripla in episcopatui. pænam , quia , ut ibidem observavimus, commune
( 59 ) Ούχ υπακούει . Negatio addita ex Mediceo D peccatum erat . Quineti am in hac ipsa epistola cum
et duobus aliis. Ιbidem Coisl . primus τοσαύτην χρή ait, sed ne vos peccatorum cummunicatio contaminel,
ται περιουσίαν. cum omni sua familia a precum consorlio et reliqua
( 60) 'Εξ ολίγης . Coisl. primus εξ όλης. Medicaeus cum sacratis communione separelur, satis indical
cun: Reg. secundo el Coisi. secundo εξ ολίγου . Ρlu sibi innocentem hominis familiam non videri, seque
res in hanc epistolam codices non habuimus. metuere he pravo exemplo corrupla similem perni
( 61) Υπομένειν. Coisl. secundus et Reg . secun ciem aliis inferal .
dus vépelv. Vituperat S. Augustinus in epist . 250 (62) Ilavoinei. In Coisl. ulroque, el Med . et Rego
factum Auxilii episcopi, qui virum spectabilem secundo scribitur tavo : Y.1.
Classicianum cum lola familia excommunicaverat. (65) "Ισως . Sic quatuor nostri codices pro e0
Discrepat ergo Basilius ab Augustino, si hominis quod erat in editione 2 Paris . hs os.
nocentis innocentem familiam arcet a communione. ( 64) 'Εθνικός . Editi ο εθνικός. Μelius deest arti- ,
Sed nibil cogit ejusmodi decretum ei allribuere. culus in Coisl . primo.
Nullo certe in canone pænam ejusmodi imponit. In ( 65) Εγένετο. Editi addunt τούτο , φuod melius
epistola sequenti gravissimam infligit excommuni deest in Reg . secundo el Coisl . secundo.
cationem , sed nocentis familiam non tangit . Quod (66) "Εστω . Sic iidem duo codices. Editi έστει.
si in epistola 270 eos , qui raptorem juverunt, cum Ιbidem editi διαγγελήτω . Μss. διαγγελθήτω.
 1023 EPISTOLARUM CLASSIS JI . EPIST . CCLXXXIX . 1026
νωνίας χρήσεως βιωτικής , ώς , εκ του μη συνανα- A vitam pertinentium societatem : ιι ex eo quod
μίγνυσθαι ημάς αυτώ, γένηται παντελώς κατάβρωμα cum eo non commisceamur, sit prorsus diaboli
του διαβόλου . pabulum..
ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΣΠΘ' . EPISTOLA CCLXXXIX“ .

Rationes exponit cur eripere non possit hominem nocentem , qui sacram virginem famoso libello laceraverat, et legibus pri
nitus calumnias de integro renovaverul.

'Ανεπίγραφος , περί γυναικός καταπονουμένης . Sine inscriptione , de muliere aflicta.

Εγώ ίσον αμάρτημα κρίνας , και ανεπιτιμήτους Ego par peccatum esse judicans et impunitos
εάν τους αμαρτάνοντας, και υπερβαίνειν το μέτρον relinquere delinquentes , et modum transgredi
τη τιμωρία (67), την εμοί επιβάλλουσαν επέθηκα plectendo, penam que mihi competebat , huic viro
δίκην τάδε, εξορίσας αυτόν της εκκλησιαστικής κοι inflixi, arcens eum a communione ecclesiastica ;
νωνίας και τους ήδικημένους παρήνεσα μη εαυτούς et eos qui læsi sunt hortatus sum , ut se ipsi non
εκδικείν , αλλά τω Κυρίω την ανταπόδοσιν επιτρέ ulciscerentur, sed Domino ullionem permitterent.
ψαι . " Ωστε , ει τι όφελος ημών ( 68 ) παραγγελμά- η Quare si qua esset utilitas mearum admonitionum ,
των , τότε αν ηκούσθην , πολλά αξιοπιστότερον κε tunc fuissem exaudilus , sermone utens ejusmodi
χρημένος τώ λόγω ή όσον αν δυνηθείη δυσωπήσαι qui multo esset ad fidem faciendam aprior , quam
τα γράμματα . Επει δε ήκουσα ρημάτων πολλών ( 69) litteræ ad flectendum . Sed postquam verba au
εχόντων βαρύτητα , και τότε ησύχασα , και νυν ουκ divi valde gravia , et lunc silui , et nunc decere
οιμαι πρέπον είναι μοι περί των αυτών διαλέγεσθαι . me non arbitror de iisdem agere. Ego enim , inquit ,
Εγώ γάρ, φησίν , ανδρός υπερείδον, και παιδοποιίας virum , liberorumque procreationem et seculus
και βίου , ένα ενός τούτου τύχοιμι , της παρά Θεού (70) Contempsi , rei unius consequende causa , ut Deo
ευδοκιμήσεως, και παρά τους ανθρώπους του βελτίoνος probata essem , et bene apud homines audiren .
αξιούσθαι λόγου . Επειδή άνθρωπος εκ παιδός ταίς Sed postquam homo a puero in corrumpendis do
οικοφθορίαις εντετραμμένος , εισβιασάμενός ποτε τη mibus institutus, solita impudentia sese obtrudens
συνήθει εαυτού αναιδεία ενέπεσεν ημών τω οίκω , in domum meam aliquando irrupit , mihique co
και μέχρι ψιλής συντυχίας εγένετο γνώριμος ημίν , gnitus tantum fuit ex simplici colloquio , que igno
και αγνοία των κατ' αυτόν , και αιδοί τινι απαιδεύτω ratione illius morum ac imperito quodam pudore
προφανώς αυτόν αισχυνομένη ελάσαι · εις τοσούτον illum aperte verecundabar expellere ; eo impietatis
εξήλθεν ασεβείας και ύβρεως, ώστε εμπλήσαι μεν C ac contumelie clevenit , ut civitatem totain injurio
την πόλιν πάσαν των κατ' εμού ( 74 ) βλασφημιών , sis in me sermonibus repleret , meque famoso li
προγράμματα δε δημοσίων στηλιτεύσαι , εκτεθέντι επί bello valvis ecclesiæ affixo decantaret . Ob quæ etiam
των προθύρων της εκκλησίας . Εφ ' οίς και τυχών indignationem aliquam a legibus expertus , iterum
τινος παρά των νόμων αγανακτήσεως , πάλιν επαν rediens maledicta sua renovavit . Rursus referta
ελθών (72) ανενεώσατο τας αυτού βλασφημίας . Πά conviciis meis , foruin , gymnasia , theatra ac ædes
λιν των εμών λοιδοριών πλήρης ή αγορά , τα γυμνά eorum qui illum ob vitæ similitudinem recipiunt.
σια, τα θέατρα , αι οικίαι των δι' ομοιότητα του βίου Nec mihi turpissima convicia attulerunt , ut ex me
δεχομένων αυτόν. Και μηδε επί τούς βελτίοσι γνω lioribus rebus , ut oportebat , cognoscerer, eo quod
ρίζεσθαι, εν οίς ευπρεπές ήν , υπήρξε μοι εκ των apud omnes intemperantis animi notis inusta sim .
αισχίστων , διά το παρά πάσι τη ακολάστω γνώ- In his , inquit , alii quidem letantur maledictis ,
μη ( 73 ) γενέσθαι περιφανή . Επί τούτοις, φησίν , οι μεν proptereaquod natura conviciis gaudent homines :
ήδονται ταις βλασφημίαις, διά το φύσει χαίρειν ταίς alii vero se indignari dicunt , non tamen mecum
λοιδορίαις τους ανθρώπους · οι δε άχθεσθαι μεν λέ- dolent ; aliis persuasum est vera esse convicia ;
γουσιν , ου συναλγούσε δε · άλλοι πείθονται αληθείς dubitant alii , dum ei toties juranti animum allen
είναι τας λοιδορίας· άλλοι αμφίβολοι εισι , τω πλή- D dunt. Non est autem qui mei commiserescat :
θει των όρκων αυτού προσέχοντες . Ο δε συναλγών sed vere nunc solitudinem sensi , meque ipsa lu
ουκ έστιν· αλλ' όντως νυν της ερημίας ήσθόμην (74) : geo , non fratrem , non amicum , non cognatum ,

(67 ) Tη τιμωρία . Μed . et Vat. την τιμωρίαν.
(68) Ημών . Duo codices recentiores έμών. Μox
multi codices τώ λόγω, όσον. Νonnulli και όσον .
(69) 'Επει δε... πολλήν . Ιta Reg. Secundus et
Coisl. secundus . Αlii et editi Επειδή ... πολλών.
( 70) Παρά Θεού . Sic Med . et Coisl. primus. Editi
παρά Θεώ . Paulo post legendum Έπει' δε .
(71 ) Κατ ' εμού . Ιta Coisl . primus. Editi κατ'
έμαυτού. Paulo ante legendum αίσχυνομένη, mu
talo, ut sæpe alias, numero , vel aloxuvouévais .
( 72) 'Erare.106r. Ex his patet auciorem libelli
exsilio damnatum .
( 73) Γνώμη. Μallet Combefisiuς γλώσση . Sed non
favent codices mss. , nec opus est sanam lectionem
emendare . Subobscura autem hujus loci sententia
sic videtur explicari posse : Erat illa virgo ob fa
mosos libellus omnibus cognila, ila ut in omnium
sermone versaretur. Itaque si caluinniæ non ipsam
pudicitiam , sed aliud quidpiain oppugnassent, illud
saltem ex calumniis consecuta esset, ut eam omnes
virginem esse scirent . Sed cum maledicla in ipsam
pudicitiam erupissent, non jam sua illam virgini
ias, utpote incontinentis animi notis inuslam, apud
homines commendare potuit.
(74 ) Ησθόμην . Quatuor codices ήσθην. Vat.
ήσθην. Reg. secundus ήσθήθην.
Alias CCXLIX . Scripta in episcopalu .
 1027 S. BASILII MAGNI 1029
non servum , non liberum , neminem 428 omnino A και εμαυτήν οδύρομαι , ουκ αδελφόν , ου φίλον, ου
hominum habens qui meo dolore movealur ; et, ut συγγενή , ου δούλον , ουκ ελεύθερον , ουδένα ανθρώπων
mihi videtur, solam me hac urbc miseriorem in το παράπαν έχουσα συναλγούντα · και , ως έoικε ,
venio , in qua tam pauci improbos oderunt : qui μόνην έαυτήν ελεεινοτέραν της πόλεως ευρίσκω, εν
quidem illatam his et illis contumeliam non vi ή τοσαύτη σπάνις μεσοπονήρων εστίν ο τήν εις
dent in orbem progredi, ac ipsos aliquando ap αλλήλους γινομένην παροικίαν οίονται βαδίζουσαν εν
prehensuram . Cum haec et alia Ionge adhuc gra- κύκλω, και αυτούς ποτε καταλήψεσθαι . Ταύτα και
viora mihi cum innumeris lacrymis exposuisset , πολλώ έτι πληκτικώτερα μετά αμυθητων δακρύων
abiit ne me quidem a querelis immunem dimit προς εμέ διεξελθούσα , απήλθεν , ουδε εμε των μέμ
tens, quod cum palerno animo dolere cum illa de ψεων ελεύθερος αφείσα, ότι, δέον πατρικώς αυτή
berem , indifferens essein in tanto malo , et in alie συναλγείν, έναδιαφορώ κακό τοσούτω, και φιλοσοφώ
nis ærumnis philosopharer. Non enim jubes, aic εν αλλοτρίοις παθήμασιν.Ου γαρ χρημάτων άφεσιν (13 )
bat, ut pecuniarum jacturam contemnam , neque κελεύεις υπεριδείν , ουδέ τούς εις το σώμα πόνους
ut corporis labores perferam , sed ut lædar in συνενεγκείν· αλλ' εις αυτήν ζημιωθήνα : την υπόλη
ipsa ſama , cujus jactura fii cleri commune dam ψιν , ής ή βλάβη κοινή ζημία του κλήρου γίνετα..
nuιu . Ad haec verba quid me illi respondere velis , Β 'Επί τούτοις τοις ρήμασι τίνα με βούλει νύν προς
ipse , o admirande, judica ; cum apud me slatutum αυτήν ειπείν , αυτός δοκίμασον , ώ θαυμάσιε, έχοντα
kabeam , ut nocentes magistratibus non tradere, τοιαύτην κρίσιν παρ' εαυτώ, μή παραδιδόναι ταις
ita nec traditos eripere ; quibus id jam olim ab αρχαίς τους κακούργους, μη μέντου μηδε εξαιρεί
Apostolo dictum est , ut magistralum in malo σθαι (76 ) παραδοθέντας : οίς πάλαι προείρηται παρά
opere timeant : Non enim sine causa gludium por του Αποστόλου φοβείσθαι τον άρχοντα επί τω πο
lal **. Quemadmodum igitur tradere inbumanum νηρώ έργω · Ου γαρ εική, φησί , την μάχαιραν φε
est : ita etiam eripere illius est qui contumeliam ρεί . "Ωσπερ ούν το παραδούναι ου φιλάνθρωπον (77 ) ,
alit . Forte introitus in causam differetur ad no ούτω και το εξαιρείσθαι τρέφοντός έστι την παροι
strum usque adventum ; et tunc ostendemus , ni νίαν . "Ισως δ' άν γένοιτό τις υπέρθεσις της εισόδου
hil nos prodesse posse , quod non sint qui moreni μέχρι τηςήμών αυτών παρουσίας και τότε δείξομεν,
Serant ac obsequantur. ότι ουδέν ήμών όφελος , εκ του μή είναι τους πειθο
μένους .
EPISTOLA CCXC *. ΕΠΙΣΤΟΛΗ Σ ' .
Exporit Nectario quomodo eorum, qui pagis præficiuntur, id est chorepiscoporum , electiones peragi debeant.
Neclario .. C Νεκταρίω ( 78) .
Bona multa eveniant jis , qui tuam dignitatem Πολλά αγαθά γένοιτο τοίς κινούσε την τιμιότητά
ad continuum mecum per litteras colloquium in σου προς την συνεχή ομιλίαν ημών , την διά του
cilant . Non enim putes consuetudinis causa dici γράμματος (79) . Μή γάρ οίου συνηθείας ένεκενλέγε
a nobis lalia , sed ex vero animi affectu vocem σθαι παρ' ημών τα τοιαύτα , αλλά εκ διαθέσεως αλη
luam a me masimi fieri . Quid enim mihi charius θινής πλείστου αξίαν τίθεσθαι ημάς την φωνή σου .
esse possit Nectario , qui mihi a puero ex dotibus Τί γάρ αν εμοί Νεκταρίου γένοιτο τιμιώτερον , του
perquam eximiis notus fuit, nunc vero omni vir εκ παιδός μεν από των καλλίστων ημίν γνωρισθέν
lute ad tantum splendorem pervenil ? Qui se mihi τος, νύν δε εκ παντοίας αρετής εις τοσούτον περι
amicorum omniuin amicissimus qui luas ad me φανείας αναδραμόντος ; " Ωστε μοι φίλων απάντων
4* Rom . X1 , 4.

• Alias CCCXXIII . Scripta in episcopatu .

(75 ) "Αφεσιν . Μallet Combefisius αφαίρεσιν . Sed
nibil mulandum .
( 76 ) Μηδέ εξαιρείσθαι. Νοtum est olim episcopos D ( 77) s,Ουut φιλάνθρωπον.
pro nocentibus deprecatorum munere lungi solitos
esse . Videbitur Corte Basilius ab hac humanitale
discedere : non lamen discedit , nec pugnat cum Au
guslino , qui reorum patrocinium apud judices nie
rito ab episcopis scipi docet epist. 153 ad Ma
cedonium . Nam fatetur Augustinus in illa epistola
n. 20, pro iis qui aliena rapuere , magis apud eos
qui repelunt, quam apud eos qui judicant, intercedere
convenire. Id autem perfecit Basilius ; al ubi vidji
nibil se apud virginem læsam promovere, inceplo
destitit . Deinde vero addit idem Augustinus n . 22,
non audere se dicere, interveniendum esse pro ali
quo , ut quod scelere abstulit , sceleris impunitate pos abest a codicibus Harl. , Med . , Coisl . secundo et
sideai. Quamobrem non eral, cur Basilius depreca-
lorem se præberet pro ejusmodi sycophanta , quem
perspicuuin est ex luta hac epistola calumnias et
opprobria recantare noluisse. Ubi autem rei , inco
Tumi æquilale , liberari poierant, non deerat opera
Basiliu perspici potest ex pluribus epistolis .
Reg. secundus et Coisl.
secundus αφιλάνθρωπον.
(78) Νεκταρίω. Reg . secundus et Coisl . itidem
secundus to auto , quia videlicet in utroque codice
præcedit epistola 5 ad Nectarium qui filium ami
serat. Addit ulerque codes cum editis "Οτι ουκ άν
θρωπίνη περιδρομή τους επισκόπους δεί προχειρί
ζεσθαι , αλλά κατ' εκλογής του επί πάντων Θεού . Quod
non humana concursalione promoveri oportet episco:
pos , sed per electionem Dei qui est super omnia. Ver
rum hxc melius desunt in aliis mss., nec de epi
scopis, sed de chorepiscopis agit. Basilius.
(79) Τήν διά του γράμματος. Ρrimus articulus
Reg. secundo, el Bigol. altero ; sed legitur in Coisl.
primo et Reg. primo. Infra Coisl . primus Tl yło
έμοί.
2009 EPISTOLARUM CLASSIS II . EPIST . CCXC . 1050
φίλτατος ο σα μου γράμματα διαφέρων . Περί μέντοι A litteras afert . Quod autem allinet ad electionem
τής των προστησομένων της συμμορίας (80) εκλο eorum qui pagis præficiendi sunt , si quid cerle
γης, ει μεν ανθρώποις χαριζόμενος , ή ικεσίαις ενδι aut gratiam apud homines iniens , aut precibus
δούς , ή φόβο είκων ποιώ τι , μήτε ταύτα (81 ) ποιή- indulgens, aut timori cedens fecero; quidvis po
σαιμι . Ου γαρ οικονόμος , αλλά κάπηλος έσομαι , την lius quam electionem peragam . Non 429 enim
δωρεάν του Θεού προς ανθρωπίνας φιλίας διαμειβό- dispensailor ero , sed caupo humanis anticiis Lei
μενος . Ει δε αι μεν διδόμεναι ψήφοι παρά ανθρώπων donum permulans. Quod si dala suffragia ab lo
δίδονται , εκ της έξωθεν επιφανείας μαρτυρείν εχόν minibus dantur , qui ex specie externa testari
των , άπερ αν μαρτυρώσιν, αι δε κρίσεις των επιτη possunt , quæcunque testantur , illa autem judi
δειοτέρων των ειδότι τα απόρρητα των καρδιών παρά cia , quinan magis idonei sint , ei qui cordium
της ημετέρας ταπεινώσεως επιτρέπονται τάχα το arcana novil , a nostra humilitate perinituntur ;
παντί βέλτιον καταθέμενον την μαρτυρίαν , σπουδής illud sane universis satius fuerit, diclo testimonio ,
μεν και διαστάσεως πάσης ώσπερ οικείων (82 ) των a studio et contentione omni pro iis quibus da .
μαρτυρηθέντων αρίστασθαι, προσεύχεσθαι δε τω Θεώ lum est testimonium , quasi pro necessariis, abs
μη λαθεϊν το συμφέρον . Ούτω γαρ ουκέτι άνθρωπον tinere : Deum autem precari , ut quod utile
της εφ' εκάτερα εκβάσεως αιτιασόμεθα , αλλά το Β fuerit, non lateat. Sic enim non jam homini even
Θεώ την χάριν των γενομένων εισόμεθα. Καίτοι ει tum in utramque partein ascribemus ', sed Deo
κατά άνθρωπος γίνεται ταύτα , ουδε γίνεται αλλά gratias ob ea qua evenerint referemus . Ac pro
μίμησις μέν έστι, της αληθείας δε ( 85) πάμπληθες fecto si bæc secundum hominem fiunt, ne tiunt
απολείπεται . Σκέψαι δε, ότι ουδέ μικρός τις παρα- quidem : sed invitatio quidern sunt , a veritate
πε πηγε κίνδυνος τώ εκ παντός τρόπου το εαυτού autem absunt longissime. lllud etiam considera ,
κρατήσαι φιλονεικούντι , μή ποτε των αμαρτανομέ- ei , qui ut sua ipsius sententia vincat , omni Imodo
νων εφ' εαυτούς ελκύσωμεν την μερίδα . Πολλά γάρ contendit , non leve periculum propositum esse
αν αμαρτηθείη και παρά των ουκ άν προσδοκη ne peccatorum partem ad nos aliquando traha .
θέντων (84) ποτέ , διά το εύκολον της ανθρωπίνης mus. Enimvero etiam ab iis a quibus id nun
φύσεως . Είτα ιδία μεν τούς φίλους συμβουλεύσαντες quam exspeclasses , multa peccantur ob 1 alure
πολλάκις τα κράτιστα , κάν απίθανοι δόξωμεν τοίς human proclivitatem . Deinde vero privatim
βουλευομένοις, ου χαλεπαίνομεν· εν οίς δε ου βουλή amicis consilia dantes sepe optiana , elianisi con
ανθρώπων, αλλά κρίσις εστί Θεού, μή και των του sulentibus nihil videamur dicere quod persua -
Θεού κριμάτων προτιμηθέντες δυσχερανούμεν ; Εί deal , ægre non ferimus : quibus autem in rebus
C
μεν ούν παρά ανθρώπων δίδοται , τι χρή παρ' ημών non hominum voluntas , sed Dei judicium est ,
αιτείν ; αλλ' ουχί αυτόν παρ' εαυτού λαμβάνειν ; ει nos eliam Dei judiciis non anteponi indignabi
δε παρά Κυρίου , εύχεσθαι προσήκεν, αλλ' ουχί άγα mur ? llaque si hoc ab hominibus datur , quid
νακτείν · και εν τη ευχή , μή το ίδιον θέλημα αιτείν , opus est a vobis pelere ? nonne polius par fuerit
αλλ' επιτρέπειν τα οικονομούντε το συμφέρον quemvis hoc ipsum a semelipso accipere ? Sin
Θεώ (85) . Ο δε Θεός ο άγιος απαγάγοι πάσαν πείραν autem a Domino datur , precari decet , non vero
λυπηρών πραγμάτων από του οίκου υμών και αυτό indignari. Atque inter precandum nostra ipsorum
τε σου και πάσι τοις προσήκουσί σοι άνοσον και voluntas exposcenda non est : sed quod utile est
αβλαβή εν πάση (86 ) ευθηνία τον βίον επιμετρήσειεν. permittendum dispensanli Deo . Deus autem salt
clus omnem rerum molestarum experientiam a vestra domo arceat , atque lum tibi , tum omnibus
tuis necessariis morbi et damni expertem in omni prosperitate vitam impertiat.
( 80) Της συμμορίας . Ηac voce non designatur ctoritate antiquissimorum codicum , Coisl . , Med .
tola dioecesis, sed certus quidam pagorum numerus atque etiam Harl. qui sic habuit prima manu. Editi
chorepiscopo commissus, ut patet ex epist. 142 , ως υπέρ οικείων . Possent autem Basilii verba sic
ubi Basilius sic loquitur de quodam chorepiscopo : 0 intelligi : Abstinendum a contentionibus, quasi non
Καταξιώσεις δε , δηλονότι , και πτωχοτροφίαν της unus aliquis inter eos, quibus datum esi testimo
συμμορίας της υπ' αυτον επισκέψασθαι. Dignaberis nium , sed omnes nostri sint necessarii . Sed magis
autem et pauperum domum ad pagos ei commissos arridel sensus, quem in interpretando secuti sumus.
pertinenteim invisere. Ex hac autem epistola palel Similiter Basilius in capul jai Isaiæ, pag. 456, vi
chorepiscopos non ad arbitrium episcoporum de luperat ejusmodi electiones, in quibus unusquisque
signari solitos esse , sed rem electioni commissam non virtutem , sed necessitudinem el consanguini
fuisse . Quod minime mirum , cuin ipsi etiam in pa tatem spectat,
gis presbyteri el diaconi non sine electione ordina (83) Της αληθείας δε . Sic Mediceus et Harlen
rentur , ut patet ex epist . 54. Erat autem chorepi nus. Editi μίμησις μέν έστι της αληθείας, αυτής δε
scoporum sedes insigni alicui aflixa pago, cui alii της αληθείας , etc. Sed imitatio quidem sunt veritatis ,
pagi attribuebantur . Unde Basilius in epist. 188 , ab ipsa autem veritate absunt longissime.
can . 10 , auctor est Anıpbilochio ul agrum Mesliæ (84 ) Προσδοκηθέντων . Tres mss. non vetustis
subjectum Vasodis subjiciat . sini προσδοκωμένων,
(81 ) Μήτε ταύτα. Ita Harl . , Coisl. primus et Med . ( 85 ) Το συμφέρον Θεό. Regius uterque et Cois) .
Editi μήτε ταυτί . Veriendum putal Combefisius, secundus cum utroque Bigοι. Θεώ το συμφέρον . Ηac
hæc nunquam ſecerim . Sed nostra interpretatio con lectione confirmatur nostra interpretatio. Aliter
firmatur ex his quæ infra dicit Basilius : Al pro enim reddi potuisset , dispensanti quod utile est Deo .
feclu si hæc secundum hominem fiunt , ne fiunt quidem . ( 86 ) ' Εν πάση. Deest prepositio in tribus velu
(82 ) "Ωσπερ οικείων . Νilitur haec scriptura au stissimis codicibus.
1051 S. BASILII MAGNI 1002

EPISTOLA CCXCI * . ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΣΕ Α'.

Timotheum chorepiscopum , qui ex summo asceticæ vitæ ſervore ad sæcularia negotia delapsus fuerat, ad pristinam pieta
tem Basilius revocare conalur .
Timotheo chorepiscopo . Τιμοθέω χωρεπισκόπο .
Et scribere omnia quæcunque sentio , neque Και το πάντα γράφειν , όσα φρονώ , ούτε το μέτρο
epistolæ modo convenire video , neque alias sa της επιστολής ορώ συμβαίνουν , ούτε άλλως πρέπον
lutationis speciem decere ; et silentio praeterire τω της προσηγορίας είδει • και το σιωπή παρελθείν
pene impossibile mihi esl , justa in le iracundia μικρού και αδύνατον ( 87 ) εστί μοι , δικαίω θυμώ τώ
corde fervente. Mediam igitur viam inibo , alia κατά σου φλεγμαινούσης μοι της καρδίας. Μέσης
quidem scribens , alia prætermittens. Volo enim ούν βαδιούμαι , τα μεν γράφων , τα δε παρείς . Καθ
te reprehendere , si fas est , amica dicendi æqua άψασθαι γάρ σου βούλομαι, ει θέμις έστιν , έν ιστγο
bilitate . Quomodo Timotheus ille , quem a pueri- ρία φιλική . Εί Τιμόθεος εκείνος , όν εκ παιδός οίδα
tia ita sese ad rectam et asceticam vitam inten . μεν τοσούτον προς την ορθότητα και τον κατησκη
disse novimus, ut immoderationis in his rebus ac μένον βίον τω τόνο χρώμενον, ώστε εγκαλείσθαι
cusarelur ; 430 nunc ab ea re unice consideranda την εν τούτοις (88 ) αμετρίαν , αποστές νυν του σκο
discedens , quid faciendum sit , ut cum Deo con πείν πάντα τρόπον ό τι χρή ποιoύντα τω Θεώ προσ
jungamur, respicis ad ea quæ de te nescio quis οικειούσθαι , αποβλέπεις προς τα το δείναι δοκούντα
existimat , et suspensam ex aliorum sententia B περί σου , και της ετέρων γνώμης την ζωήν έχεις
vitam habes , et quomodo nec amicis inutilis sis , " εξηρτημένην, και όπως μή φίλους άχρηστος , μηδε
nec inimicis ridiculus consideras , ac ignominiam εχθροίς ής καταγέλαστος ενθυμή , και την παρά πολ
apud mullos ut magnum aliquod malum formi λών αισχύνην , ώς δεινόν τι , φοβή , και ουκ εννοείς,
das ; nec cogitas le dum in his rebus immoraris, ότι εν όσο περί ταύτα τρίβη, λανθάνεις σεαυτόν της
impruden tem m
præcipuu ac prima rium vitæ ge προηγουμένης ζωής αμελών ; " Οτι γάρ ουκ εγχωρεί
nus negligere ? Plenæ enim sunt Scripluræ lesti αμφοτέρων όμου περιγενέσθαι , τών τε κατά τον
moniis , quibus edocemur non posse simul utra κόσμον τούτον πραγμάτων , και της κατά Θεόν πολι
que retineri , mundi hujus negotia et vitam se τείας , πλήρεις μέν (89) αι θείαι Γραφαί , ών εδίδαξαν
cundum Deum ; plena est etiam ipsa natura ημάς πλήρης δε και αυτή η φύσις των τοιούτων
ejusmodi exemplis. Nam in mentis actione duo υποδειγμάτων εστίν . " Εν τε γάρ τη κατά τον νούν
simul cogitare omnino non possumus. Atque in ενεργεία δύο νοήσαι κατά ταυτόν νοήματα παντελώς
iis quæ sensu percipiuntur , duæ voces simul αμήχανον έν τε ταϊς κατά την αίσθησιν αντιλήψεσι
emissæ auribus capi eodem momento et discerni δύο φωνάς όμου προσπιπτούσας ταϊς ακοαίς δέχε
non possunt ; idque cum duo nobis ad audien σθαι εν ταυτώ και διακρίνειν αδύνατον και τούτο
dum meatus aperti sint. Oculi quoque , nisi abo C δύο ακουστικών πόρων ημίν ανεωγμένων. Οφθαλμοί
in una aliqua re visibili defigantur , suum munus δε, εάν μή αμφότεροι προς έν τι των ορατών αποτα
accur ate obire non queu nt. Atqu e ita est in re θώσιν , ενεργείν το έαυτών ακριβώς ου δύνανται. Και
bus naturalibus . Jam Scripturarum testimonia ταύτα μεν τα παρά της φύσεως : τα δε εκ των Γρα
libi referre non minus ridiculum , quam noctuam , φών σου διηγείσθαι ουχ ήττον εστι καταγέλαστον
ut aiunt , Athenas ferre . Quid igitur miscemus ή γλαύκα, φησίν (90), 'Αθηναίοις άγειν. Τί ούν τα
quæ misceri non possunt , tumultus civiles et άμικτα μίγνυμεν ; θορύβους πολιτικούς και ευσεβείας
pietatis exercitationem , ac non potius a tumulti άσκησιν , αλλ' ουχι αποστάντες των θορύβων , και
bus , et a negotiis gerendis aut alii exhibendis του πράγματα ( 91) έχειν και παρέχειν ετέροις ,
recedentes , nobiscum ipsi versamur ; et quod ημών αυτών γινόμεθα · και άν πάλαι υπεθέμεθα της
dudum suscepimus pietatis propositum , opere con ευσεβείας σκοπόν βεβαιούμεν τω έργω , και δείκνυ
firmamus , et calumniari volentibus ostendimus si μεν τοίς επηρεάζειν ημίν βουλομένοις , ότι ουκ έστιν
tum in illis non esse , ul molestiam nobis crcent , επ' αυτούς το λυπείν ημάς όταν έθέλωσι ; Τούτο δε
cum voluerint ? Hoc autem fiet , ubi nos ab omni έσται επειδάν πάσης λαβής ελευθέρους εαυτούς απο
ansa liberos exhibuerimus. Et hæc quidem lacte δείξωμεν . Και τούτα μεν εις τοσούτον . Είη δε ήμάς
nus . Utinam autem et simul aliquando congre- D ποτε και εν ταυτώ γενέσθαι , και ακριβέστερον βου
diamur , el diligentius deliberemus de iis quæ λεύσασθαι περί των συμφερόντων ταις ψυχαίς ημών ,
nostris animabus conducunt , ne inter inanes ένα μή εν τη περί των ματαίων φροντίδι καταληφθώ
curas deprehendamur , necessario exitu nobis μεν , της αναγκαίας εξόδου επελθούσης ημίν. Τους
superveniente. Cæterum iis quæ lua charitas δε αποσταλείσι παρά της αγάπης σου υπερήσθην,

• Alias CCCXL . Scripta in episcopatu.
(87 ) 'Αδύνατον. Sic veteres libri sex . Corrupte
in editis αδυνάτου . Μox tres codices φλεγμαινούσης
μου.
(88) 'Εν τούτοις . Tres mss. επί τούτοις . Μox
deest vūv in Medicæo .
( 89) Πλήρεις μέν . Quatuor codices non antiquis
simi πλήρης μεν η θεία Γραφή ών εδίδαξεν ημάς.
Paulo post Harlæanus codex 'Év tñ yap el 2352
ταυτό
(90 ) onoir , Coisl. primus et alius quidam qasty.
(91) και του πράγματα. Ιta ( Coisl . primus, Reg .
primus , Harl . et Clarom . Editi et nonnulli mss. των
πραγμάτων.
 EPISTOLARUM CLASSIS. III EPIST . CCXCIII . 1054
1033
οίς υπήρχε μεν ήδίστοις είναι και κατά την έαυτών A misit , sium valde delectatus : quæ quidem
φύσιν πολλαπλασίονα δε την ηδονήν ενεπoίει ( 92) et sua sponte erant jucundissima : at multipli
η προσθήκη του αποστείλαντος . Τα δε από του Πόν cem fecit voluplatem quod accessit a mittente .
του , κηρούς και άκοπα , ήδέως δέξαι , όταν αποστεί Ponti autem munuscula , ceras videlicet et acopa ,
λωμεν · νυν γαρ ημίν ου παρήν. cuin misero , libenter suscipe : nunc enim lis
carebain .
( 92) ' Erezoiar. Sic Med . , Harl. et Coisl . primus. dio inductim videtur fuisse in textum , άκοπα και
Editi επoίει. Paulo post auctoritate eorumden trium κηρούς .
codicum mutavimus, quod nimio grammaticæ slu

CLASSIS TERTIA .
Epistolæ nulla temporis nota signatæ . cum pluribus dubiis et spuriis nonnullis.

431 ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΣΕ Β'. EPISTOL A CCXCII .

Significat suum videndi Palladii desiderium , cujus uxorem videral , eumque hortatur ul vestimentum immortalitatis, nu
per in baptismo acceptum , ab omni macula purum conservet .
Παλλαδίω . B Palladio .
Το ήμισυ της επιθυμίας ημών εξεπλήρωσεν και Dimidium desiderii nostri Deus sanctus com
άγιος Θεός, οικονομήσας την συντυχίας της κοσμιω- plevit , dum fecit ut ornatissimae Sororis nostre,
τάτης αδελφής ημών της συμβίου σου. Δυνατός δε conjugis tuæ fruerer præsentia . Potest autem et
παρασχεϊν και το λειπόμενον , ώστε ιδόντας( 93) ημάς quod reliquum est preslare , ut et tuam quoque
και την σην ευγένειαν, τελείαν αποδούναι το Θεό nobilitatem videns , cumulatas Deo gratias agam .
την χάριν. Εν πολλή γάρ εσμεν επιθυμία • μάλιστα Nam desiderio multo incendor , nunc maxime ,
νύν, ότε ηκούσαμεν τετιμήσθαι σε τη μεγάλη τιμή , cuni audio te esse honore magno decoratum , im
τω αθανάτια ενδύματι , και περισχών (94) ημών την mortali scilicet indumento , quod naturam nostrant
ανθρωπότητα , τον έν τη σαρκι θάνατον εξαφάνισε, contegens, mortem carnis abolevit, et quod mor
και κατεπόθη το θνητόν εν τω της αφθαρσίας ενδύ tale erat , in immortalitatis vestimento albsor -
ματι . Επειδή ούν οικείον μέν σε εαυτό ( 95) ο Κύ plum est . Quoniam igitur le proximum sibi
ριος διά της χάριτος εποίησεν, ήλλοτρίωσε δε πάσης Dominus per gratiam effecit , removitque a pec
της αμαρτίας , ήνοιξε δε βασιλείαν ουρανών, και calo omni, et regnum cælorum aperuit , ac vias
οδούς τάς απαγούσας προς την εκεί μακαριότητα C ad futuram illic beatitudinem deducentes osten
υπέδειξε παρακαλούμέν σε , άνδρα τοσούτον φρονή- " dit ; adhortor te , virum tanto ceteris prudentia
σει των λοιπών υπερέχοντα, λελογισμένως την χάριν praestantem , ut prudenter beneficium accipias , ac
δέξασθαι , και πιστόν φύλακα γενέσθαι του θησαυρού , fidelis sis custos thesauri, cura omni regium de
πάση επιμελεία τηρούντα της βασιλικής παρακα- positum conservans; ita ut, postquam sigillum in
ταθήκης την φυλακήν, ίνα άσυλον την σφραγίδα δια legrum ac intactum custodieris , Donzino astes
σωσάμενος παραστής τω Κυρίω εκλάμπων εν τη refulgens in splendore Sanctorum , purum ab
λαμπρότητα των αγίων , μηδένα σπίλον ή ρυτίδα έμ- Omni macula et ruga vestimentum immortalitatis
βαλών (96) το καθαρό της αφθαρσίας ενδύματι, gerens, ac sanctimoniam in omnibus membris re
αλλ' εν πάσι τοις μέλεσι τον αγιασμόν διασώζων, tinens , ut Christum indutus . Quicunque enim ,
ως Χριστόν ένδυσάμενος . " Οσοι γάρ , φησίν, εις inquit , in Christo baptizati estis , Christum in
Χριστόν εβαπτίσθητε , Χριστόν ενεδύσασθε . "Έστω duistis *8 . Proinde membra omnia sint sancta ; adeo
ούν πάντα τα μέλη άγια , πρέποντα είναι σπέκεσθαι ut digna sint , quæ sancia illa ac splendida vesle
το αγίω και φωτεινό περιβλήματι . Operiantur.
ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΣΙΓ'. EPISTOLA CCXCIII ** .
Scire avet Basilius an Julianus usum manus receperit ; mulla præclare dicit de firmo et constanti mentis statu . Rogal Ju
lianum ul scepe ad se scribal.
Ιουλιανή (97) . D Juliano.
Πώς σου τον εν μέσω τούτον χρόνον το σώμα Quomodo tibi hoc interjecto tempore corpus se
έσχεν ; ει καθαρώς απέλαβες της χειρός την ενέο habuit ? omnino manus usum recepisti ? Quomodo

5 Galat. 10 , 27 .

( 93) '18 órtas. Habent eldóras Harl. et Coisl . pri (96) Εμβαλών . Quinque mss . non vetustissini
mus . In Medicæo codice non exstat hæc epistola. επιβάλλων .
( 94) "Ο περισχών . Ιta Harl . et quinque alii . Editi ( 97 ) Ιουλιανή . Mediceus et Coisl . primus addunt
et coisl. primus περιέχον. ηθική πάνυ ωραία , moralis omnino pulchra.
(95) Μέν σε εαυτό . Ιta mss. tres . Edifi σεαυτώ . Alias CCCLXXXVI.
Hari . et Paris . μέν σε αυτό . Paulo post Harl . πα Alias CLXVI .
λαιάς της αμαρτίας , α5 antiquo peccato .
PATROL . GR . XXXII . 33
1033 S. BASILII MAGNI 1030
etiam relique res vile ? an tibi ex sententia ce- Α γειαν ; Πώς δε τα λοιπά του βίου πράγματα ; ει
duni, quemadmodum optamus, el uti instituto luo κατά γνώμην χωρεί σοι , ώσπερ ευχόμεθα , και ως
Jebitum est ? Etenim quibus facile mutabilis sen έστιν οφειλόμενον τη ση προαιρέσει ; Και γάρ οίς
tenria, his minime mirum est vitæ ordinem non μεν εύκολος πρός μεταβολήν η διάνοια , τούτοις ου
constare ; quibus vero firma mens est, semperque δεν απεικός και τον βίον είναι μη τεταγμένον · οίς
constans et eadem , his consentaneum est vilam δε πεπηγυία η γνώμη , και αεί εστωσα και η αυτή ,
instituto congruentem ducere . Nam re ipsa nau τούτοις (98 ) ακόλουθον συμφώνως τη προαιρέσει την
clero non licet tranquillitatem facere cum volue ζωήν διεξάγειν . Τω όντι γάρ κυβερνήτη (99) μεν
rit ; sed nobis tranquillam nobis ipsis vilam con ουκ εφείται γαλήνην ποιείν ότε βούλεται : ημίν δε
stituere, etiam omnino facile , si lumultus nobis ακύμονα εαυτοίς καθιστάν τον βίον και πάνυ ράδιον ,
intus ex vitiis insurgentes compescamus , 432 εάν τους ένδοθεν εκ των παθών επανισταμένους
et his quze extrinsecus accidunt , altiorem animum ημίν θορύβους κατασιγάσωμεν , και των έξωθεν
stabiliamus. Nam nec damna , nec morbi nec re προσπιπτόντων υψηλοτέραν την γνώμην καταστη
liqua vitæ incommoda probum virum attingunt, σώμεθα . Και γάρ ούτε ζημίαι , ούτε άρρωστίαι, ούτε
quandiu animam habuerit in Deo ambulantem , et αι λοιπαι δυσχέρειαι του βίου , άψονται του σπου
prospicientem futura , ac procellas e terra excitatas B δαίου , έως αν έχη την διάνοιαν τω Θεώ εμπό
leviter et expedite superanlem . Siquidem qui vile ρευομένην (3), και το μέλλον αποσκοπούσαν , και
curis admodum deleiti sunt, veluti carnosæ aves της χαμόθεν έγειρομένης ζάλης κουφως και ευστα
frustra alis instructæ humi serpunt una cum pe λώς υπεραίρουσαν. Επεί οί γε σφοδρώς ταίς του
coribus . Te vero tantum videre per negolia nobis βίου μερίμναις κατειλημμένοι , οίον όρνιθες πολύ
licuit, quantum qui se in mari invicem prætereunt . σαρκοι εική το πτερόν έχοντες , κάτω που σύρονται
Allamen quoniam vel ex ungue licet tolum cogno μετά των βοσκημάτων. Σε δε τοσούτον ιδείν υπό
scere leonem , videmur nobis ex modico experi των πραγμάτων επετράπη μεν , όσον οι έν πελάγει
mento satis le cognovisse . Unde et hoc magni αλλήλους παραμειβόμενοι . Πλήν αλλ' , επειδή και εξ
facimus , res nostras a te in aliquo numero poni , όνυχος έστιν όλον γνωρίσαι τον λέοντα , εκ βραχείας
nosque a tua mente non abesse , sed tecum jugiler της πείρας ηγούμεθα σε ικανώς έγνωκέναι. "Οθεν
per memoriam versari . Scribere autem recorda - και μέγα ποιούμεθα το εν λόγω (2) σε τινι τα καθ'
tionis est significatio : quod crebrius feceris , co ημάς τίθεσθαι , και μη απεϊναι σου της διανοίας ,
nobis gratius facies. αλλά διηνεκώς σοι συνείναι διά της μνήμης . Δείγμα
δε μνήμης το γράφειν · όπερ όσο αν συνεχέστερον ποιής ( 3) , τοσούτω πλέον ημίν χαριή.

EPISTOLA CCXCIV .. ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΣΙΔ' .

Significat se vehementer oplare ut pielas, quam teneris eorum animis olim inseverat , ad summum perveniat. Demonstrat
ulitálutem doctrinæ libris consignalæ, quæ et absentibus et posteris prodesi.
Festo el Magno. C Φήστω και Μάγνω (4) .

Decet quidem et patres filiis providere , et agri
colas plantarum et seminum curam suscipere , et
magistros de suis discipulis esse sollicitos , ma
xime cum ob egregiam indolem meliores de se
ipsis spes ostendunt. Nam et agricola laboribus
gaudet , cum spicæ ipsi turgescunt, ac plantæ
crescunt : et discipulis magistri lælanlur, et li
beris parentes cum illi quidem virtule , hi vero
corporis mole augentur. Nos autem tanto majo-
rem de vobis habemus curam spemque præstan
tiorem , quanto pietas arte omni et omnibus ani- .
mantibus simul et fructibus melior est ; quam
leneris adhuc el puris animabus vestris radicilus
insitam a nobis et nutritam , etiam ad perfectum
ΙΙρέπει μέν που και πατράσι παίδων ιδίων προ
νοια , και γεωργοίς φυτών ή σπερμάτων επιμέλεια ,
και διδασκάλους μαθητών φροντίς , μάλιστα όταν
δι' ευφυΐαν βελτίoυς εφ' εαυτοίς υποφαίνουσι (5 ) τάς
ελπίδας . Χαίρει γάρ πονών και γεωργός , αδρανομέ
νων αυτώ ( 6) των άσταχύων ή των φυτών αυξανο
μένων· ευφραίνουσι δε και μαθηται διδασκάλους , και
παϊδες πατέρας , οι μεν προς αρετήν , οι δε προς
αύξησιν επιδιδόντες. Ημείς δε τοσούτον μείζονα μέν
εφ' υμίν έχομεν την φροντίδα , κρείττονα δε την
ελπίδα , όσον ευσέβεια πάσης μέν τέχνης , πάντων
δε ζώων ομού και καρπών εστιν αμείνων , την εν
απαλαίς έτι και καθαραις ταις υμετέραις ψυχαίς
ριζωθείσαν υφ' ημών και τραφείσαν ιδείν ευχόμεθα

Alias CCX. D (5) Ποιής. Ηarl . ποιείς .

( 98) Τούτοις . Reg . secundus et Coisl . Secundus
τούτους.
( 99) Κυβερνήτη . Reg. Secundus κυβερνήτης . Ιdem
cum duobus aliis ουκ έφίεται.
(1) Εμπορευομένην . Sic Coisl. primus et Harl .
Habet Medicinus έμπολιτευομένην. Editi συμπορευο
μένην .
( 2) 'Er lory, etc. Reg. secundus et Cois!. secun
dus εν λόγω σε τό καθ' ημάς.
(4) Φήστω και Μάγνω. Tres codices addunt ώστε
επιτείνειν την προς τα κρείττονα μάθησιν · Uι ad me
liora studium intendant.
( 5) Υποφαίνουσι. Duo Regii codices et Coisl . res
centior υποφαίνωσι.
(6 ) Αυτώ. Ιta codices quinque mss . Editi αυτών.
Paulo ante Reg . secundus et Coisl. secundus cum
utroque Bigot, Χαίρει γάρ πόνω. Garnier πόνων.)
 ί
1057 EPISTOLARUM CLASSIS NI. EPIST . CCXCV . 1078

και προελθούσαν εις ακμήν τελείαν , και εις καρ- A incrementum, maturosque fructus perductam vi .
πους ωραίους , συλλαμβανομένης ημών ταις ευχαίς dere cupimus , vestro discendi studio nostra
της υμετέρας φιλομαθείας. Ευ γάρ ίστε και την vota adjuvante. Probe enim scilis et nostram in
ημετέραν εις υμάς εύνοιαν, και την του Θεού συνερ vos benevolentiam , et Dei auxilium in vestris si .
γίαν ταις υμετέραις εναποκείσθαι γνώμαις , ών προς tum esse voluntatibus : quibus ad id quod decel
το δέον ευθυνομένων , Θεός συνεργός καλούμενος directis , Deus adjutor vocatus aderit et invocatus ;
παρέσται και άκλητος , και πάς φιλόθεος άνθρωπος et quisquis Deum diligit, sua sponte ad docendum
προς διδασκαλίαν αυτεπάγγελτος. 'Ανίκητος γάρ ή se offeret. Est enim invicta alacritas eorum qui
προθυμία των διδάσκειν τι χρήσιμον δυναμένων , ulile aliquid docere possunt, cum discentium men
όταν αι των μανθανόντων ψυχαί πάσης καθαρεύωσιν les ab omni puræ sunt obluctandi vitio. Itaque
αντιτυπίας . Ουκούν ουδε σώματος κωλύει χωρισμός , ne corporis quidem disjunctio est impedimento ;
του δημιουργήσαντος ημάς δι' υπερβολήν σοφίας quippe cum Conditor noster , ob sapientiae ac be
και φιλανθρωπίας μη συμπεριορίσαντος τοις σώ- nignitatis magnitudinem , nec corporibus cogita
μασι την διάνοιαν , μήτε μην τη γλώττη των λόγων tionem , nec lingua dicendi facultatem circum
την δύναμιν · δόντος δέ τι πλείον και από του χρό- scripserit ; sed et ab ipso tempore amplius quid
νου τους ωφελεϊν δυναμένους , ως μή μόνον τοϊς μα- Β dain iis, qui prodesse possunt , largitus sit , ita ut
κράν διεστηκόσιν , αλλά δή και τους λίαν οψιγόνους non solum longe dissitis , sed etiam sero admodum
παραπέμπειν δύνασθαι την διδασκαλίαν . Και τούτον nascituris doctrinam Transmittere valeant. Atque
ημίν ή πείρα πιστούται τον λόγον επείπερ οί τε hanc nobis sententiam confirmat experientia :
πολλούς πρότερον έτεσι γενόμενοι διδάσκουσι τους quandoquidem 433 et qui multis ante annis vixe
νέους, σωζομένης εν γράμμασι της διδασκαλίας : runt, erudiunt juniores, conservata in scriptis
ημείς τε κεχωρισμένοι τοσούτον τοίς σώμασι , τη doctrina : et nos , corpore ita dissiti , animo semper
διανοία σύνεσμεν αεί, και προσομιλούμεν ραδίως , της adsumus , ac facile colloquimur ; cum doctrina
διδασκαλίας ούτε υπό γης ούτε υπό θαλάσσης κωλυο neque terra neque mari prohibeatur, si qua vobis
μένης , εί τις έστιν υμίν των ιδίων ψυχών φροντίς . vestrarum animarum cura ac sollicitudo .
ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΣΙ. Ε '. EPISTOLA CCXCV *.
Hortalur ut cænobilicam vitam amplectantur, caveantque ne quis eos a Patrum fide abducat.
Μονάζουσι (7 ) . C Monachis.
Ηγούμαι μεν μηδεμιάς ετέρας υμάς τη του Θεού Arbitror equidem nullam aliam vobis Dei gratia
χάριτι παρακλήσεως δείσθαι , μετά τους λόγους ούς opus esse adhortationem , post eos sermones, quos
δι' ημών αυτών εποιησάμεθα προς υμάς , παρακα per me ipse apud vos habui, cum vos omnes hor.
λούντες υμάς πάντας την επι το αυτό ζωήν κατα larer , ut vitam communem ad exemplum apostolic:
δέξασθαι εις μίμημα της αποστολικής πολιτείας , instituti amplecteremini ; quod et accepistis u '
ο και εδέξασθε ώς αγαθόν δίδαγμα , και ηυχαριστή bonum documentum , el de hoc ipso gratis Doming
σατε δι' αυτο τω Κυρίω . Επει ούν ουχί δήματα egistis . Cum igitur verba non fuerint que a nobii
ήν τα παρ' ημών λαληθέντα , αλλά διδάγματα εις dicta sunt, sed documenta in rem conferenda ada
έργον προελθείν (8) οφείλοντα επί ώφελεία μεν υμών utilitatem vestram , qui me disserentem pertulistis ,
των ανεχομένων , επ' αναπαύσει δε ημετέρα των el ad consolationem meam , qui id dabam consilii,
υποθεμένων την γνώμην , εις δόξαν δε και έπαινον ac tandem ad gloriam et laudem Cliristi , cujus
του Χριστού , ου το όνομα επικέκληται εφ' ημάς : nomen super nos invocatum est *** ; hanc ob causam
τούτου χάριν απέστειλα τον ποθεινότατον ημών άδελ desideratissimum nostrum fratrem nisi, ut et:
φόν , ίνα και το πρόθυμον γνωρίση , και το νωθρον , quod alacre est cognoscat , et quod pigrum excilet ,
D
διεγείρη , και το αντιτείνον φανερον ημίν καταστή et quod reluctatur nobis indicet . Nam vehementer
ση . Πολλή γάρ ή επιθυμία και ιδείν υμάς συνηγμέ. cupio tum videre vos coadunatos , tum id de vobis
νους , και ακούσαι περί υμών , ότι ουχί τον αμάρ audire non jam vobis testibus carentem placere
τυρον αγαπάτε βίον , αλλά μάλλον καταδέχεσθε πάν vitain , sed id potius omnes amplecti, ut el cu
τες και φύλακες της αλλήλων ακριβείας είναι , και stodes sitis vestræ inter vos diligentiæ et testes
μάρτυρες των κατορθουμένων . Ούτω γαρ έκαστος preclare factorum. Sic enim unusquisque el pro se
και τον εφ' εαυτώ μισθόν τέλειον απολήψεται ( 9) , και ipse mercedem perſectum accipiet et pro fratris
τον έπί τή του αδελφού προκοπή : ον και λόγω και progressu ; quam quideni par est ut vobis invicem
*** Jerem . xiv , 9 .
(7 ) Μονάζουσι . Sic Harl. , Coisl . primus et Regius (8) Προελθείν . Ιta Harl . , Med. , Reg. uterque ,
primus . At Regius 2897 et Coisl. securdus sic ha Coisi . secundus et Bigot . Habet Coisl . primus ttpore
bent : Πρός μονάζοντας , δι' ής επιστηρίζει αυτούς ελθείν . Editi ελθείν.
προς την εν Χριστώ πολιτείας και πίστιν · Monachus ( 9) 'Απολήψεται . Duo mss . λήψεται . Paulo post
quos confirmai in vita secundum Christum et in fide. tres mss. παρασχέσθαι υμάς. Sed Harl . et Μed . cum
Editi addunt και φησιν, ότι η πίστις εστίν ή σώζουσα editis consentiunt.
διά αγάπης ενεργουμένη : Ει αil fidem que salvαι Alias CCXCV.
eam esse quce per charitatem operatur.
 S. BASILII MAGNI 104)
1039
verbo et opere concilielis ex continuis colloquiis Α έργω παρέχεσθαι υμάς αλλήλοις προσήκει εκ της
el adhortationibus. In primis autem adhorlor vos , συνεχούς ομιλίας και παρακλήσεως . Επί πάσι δε
ut Patrum fidei memores sitis , nec ab iis qui vos παρακαλούμεν μεμνήσθαι υμάς της των Πατέρων
in vestra solitudine abripere conantur, commovea πίστεως , και μη σαλεύεσθαι υπό των εν τη υμετέ
mini : illud scientes neque accuratam vilam , si ρα ( 10) ησυχία περιφέρειν υμάς επιχειρούντων εί
fide in Deum illuminala non sit, per se ipsam pro δότας (11) , ότι ούτε πολιτείας ακρίβεια καθ' εαυ
desse ; neque rectam confessionem , si bonorum τήν , μή διά της εις Θεόν πίστεως πεφωτισμένη ,
operum sit expers , commendare nos Domino ωφέλιμος , ούτε ορθή ομολογία , αγαθών έργων
posse ; sed necesse esse utrumque concurrere ; άμοιρος ούσα, παραστήσαι ημάς δυνήσεται τώ Κυ
ut Dei homo integer sit ac perfectus , nec aliqua re ρίω · αλλά δεί αμφότερα συνείναι, ένα άρτιος ή (12)
deliciente, vita nostra claudicet . Fides enim quæ ο του Θεού άνθρωπος , και μή κατά το ελλείπον χω
salvos nos facit , ea est , ut alii Apostolus , que per λεύη ημών η ζωή . Πίστις γάρ έστιν ή σώζουσα
ημάς, ώς φησιν ο Απόστολος , δι ' αγάτης ενερ
charilalem operatur 16 .
γουμένη.
EPISTOLA CCXCVI : . ΕΠΙΣΤΟΛΗ Σ '.
Excusatione utilur, quod viduæ mulabus diu usus sil : eximia ipsi ejusque filiæ præcepta tradit .
Viduc. B Ελευθέρα ( 13) .
Considerans tuum in me animum , ac studium Στοχαζόμενος σου της περί ημάς διαθέσεως , και
erga Dei opus cognitum habens, nuper lecuni ήν έχεις περί το έργον του Κυρίου σπουδήν έπιγι
tanquam cum filia liberius 434 egi , atque diutius νώσκοντες , κατεθαρρήσαμεν ως θυγατρός πρώην ,
mulabus tuis usus sum , parce quidem lanquam meis και ταϊς ημιόνοις επί πλείον ( 14) εχρησάμεθα , πε
utens : sed tamen illarum usum produxi Iongius. φεισμένως μεν ως ημετέραις ( 15 ) χρώμενοι • παρ
Hæc certe tuæ gravitati scribenda erant, ut scires ετείναμεν δ' ούν όμως αυτών την υπηρεσίαν. Ταύτα
animi affectus indicium esse quod factum est . ούν έδει επιστολήναι σου τη σεμνότητα ώστε είδέναι ,
Simul aulem dignitatem tuam per lilleras submo ότι απόδειξις έστι της διαθέσεως το γενόμενον ( 16) .
nemus , ut Domini memineris, et exitum ex hoc “Όμού δε και υπομιμνήσκομεν διά του γράμματος
mundo semper ante oculos habens , tuam ipsius την κοσμιότητά σου, μεμνήσθαι του Κυρίου , και την
Filam dirigas et prepares ad cause coram judice έξοδον την από του κόσμου τούτου προ οφθαλμών
qui decipi non potest , defensionem ; ut ob bona ποιουμένην αει , τον βίον εαυτής ρυθμίζειν προς
quera fiduciam habeas coram eo qui nostrorum απολογίας του απαραλογίστου κριτου , ένα γένηται
cordium arcana revelaturus est in die visitationis σοι παρρησία επί τοις αγαθοίς έργοις έμπροσθεν
ejus. Filiam nobilissimam per le salutanes ; al. C του τα κρυπτά των καρδιών ημών αποκαλύπτεις
que adhortor ut in meditandis Domini ora μέλλοντος εν τη ημέρα της επισκοπής αυτού . Την
culis vilain degat : quo illius animus doctrina ευγενεστάτην θυγατέρα ασπαζόμεθα διά σου και
oplima nutriatur, mensque illius crescat et ado παρακαλώ εν τη μελέτη των λογίων (17) του Κυρίου
lescat magis , quam ipsum corpus, dum a nalura διάγειν αυτήν , ίνα εκτρέφεται υπό της αγαθής δι
augetur. δασκαλίας την ψυχήν , και επιδιδό προς αύξησιν
και μέγεθος ή διάνοια αυτής μάλλον ή το σώμα υπό
της φύσεως.
EPISTOLA CCXCVII ** . ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΣΕΖ' .
Horlalur aa prelalem et commendal mulierem quæ hanc epistolam perferebal.
Viduæ. Ελευθέρα ( 18) .
Cum omnino mibi congruere judicarem , tum D Πάνυ έμαυτό επιβάλλειν κρίνων και διά τό της
46 Galat . v , 6.
Alias CCLXXXV . lalio. Nam cum soleant nomines suarum quisque
Alias CCLXXXVI rerum curam gerere ; nihil mirum si Basilius mu
( 10) 'Εν τη υμετέρα. Ιta Harl . prima manu , et labus parce ut suis usum se esse dicit , simul et suam
plures alii. Editi ημετέρα . in illis conservandis diligentiam , et amicam in
(31 ) Eιδότας. Medicaeus codex ειδότες. ulendo fiduciam indicans. Porro ea diligentius cu
( 12) "Αρτιος ή . Μss. duo άρτιός είη. rari , quibus quis utitur ut suis, ex alio Basilii loco
(13) 'Ελευθέρα. Reg . secundus et Coisl. secun perspici polesi, ubi diabolum his, qui se illi addixe
duς Ελευθέρα ετέρα, αd aliam viduam . runt, non ut propriis mancipiis uti, sed tanquam
( 14) Επί πλείον . Sic Med . , Coisl . primus et Reg . alienis abuti docet Comment. in Isaiam 11. 109,
secundus. Editi επί πλέον. Paulo post voculam δε pag . 454 .
addimus ex duobus mss. ante oύν όμως. Subinde ( 16) Το γενόμενον . Ιta Regius codex multo me
editi τη ση σεμνότητι . €oisl . prinus , Med . et Reg. lius quam alii et editi το γινόμενον .
secundus ul in textu . ( 17) Tôr doriwr . Sic " Regius et Ceisl . primus.
(15) Ημετέραις . Legit Combefisius cum inter Editi των λόγων .
prcle ' ujeté pais, parce quidem tanquam tuis utens . ( 18) Ελευθέρα . Addit Coisl . recentior Ιουλίττ :.
Sed repugnant inss. codices , ncc necessaria immu
1041 EPISTOLARUM CLASSIS III . EPIST . CCXCIX . 1012

ηλικίας πρεσβυτικον , και διά τό της πνευματικής A
διαθέσεως γνήσιον την ασύγκριτόν σου ευγένειαν
και εν τη σωματική παρουσία επισκέπτεσθαι , και
απούσης (19) μη απολιμπάνεσθαι , αλλά γράμμασιν
αποπληρούν το ενδέον , επειδή εύρον πρέπουσαν
διάκονον των προς την σην σεμνότητα γραμμάτων
τήνδε , δι' αυτής προσφθέγγομαι σε , προηγουμένως
παρορμών επί το έργον το του Κυρίου , ένα σε ο
άγιος Θεός , τιμίως παρενεγκών τας ημέρας της
παροικίας σου εν πάση ευσεβεία και σεμνότητι , αξίαν
και των μελλόντων αγαθών καταστήσειεν. "Έπειτα
δε και την προειρημένην θυγατέρα παρακατατίθε
μαι (20) σοι , ίνα ως έμήν μεν θυγατέρα , σεαυτής
δε αδελφήν ούτω δέξη , και περί ών άν τη ευσχή
μονί σου και καθαρά ψυχή ανακοινώσεται, ιδιοπαθή-
σης , και αντιλάβη αυτής , ως παρά του Κυρίου
προηγουμένως έχουσα τον μισθόν · έπειτα και ημάς
αναπαύουσα τους εν σπλάγχνοις Χριστού το της αγά
πης σου (21 ) μέτρον αποπληρούντας
propter provectam statem, tum propter spiritualis
a lectus sinceritatem , nulli comparabilem tuam
nobilitatem el corpore præsentem invisere, et ab
senti non deesse, sed lilleris , id quod deest , sup
plere : ubi nactus sum idoneam banc ministram
litterarum ad tuam gravitatem perferendarum ,
per ipsam te saluto, in primis adhortans ad Do
mini opus , ut te Deus sanctus, cum honore dedu
cens dies incolatiis tui in omni pietate atque gra
vitate , dignam eliam futuris bonis constituat .
Deinde vero et memoralam filiam commendo tibi ,
ut eam sicut meam quidem filiam , tuam vero
sororem suscipias ; el quibus de rebus cum præ
clara lua ac pura anima cominunicabit tuas pro
, prias esse existimes , ac opein feras , primum qui
B dem ac præcipue ul a Domino mercedem habens ;
deinde etiam ut nobis pergratum faciens, qui tibi
in Cbristi visceribus charitalis mensuram adim
plemus..

ΕΠΙΣΤΟΛΗ Σ Η '. EPISTOLA CCXCVIII .

Refellit cujusdam hominis dolum , qui aquæ vim quamdam prorsus absurdam inesse persuadebal.
'Ανεπίγραφος , επ' ανδρί ευλαβεί . Sine inscriptione, causa pii viri.
" Οτι μεν περί πάντων καταξιούς συμβούλους ημίν Quod me quidem dignaris in omnibus consi
και κοινωνούς φροντισμάτων κεχρήσθαι , ποιείς πρέ liario et curarum consorle uti , rem tua integri
πον (29 ) τη σεαυτού τελειότητα και σε ο Θεός της tate dignam facis ; teque Deus et pro tuo in me
τε αγάπης της περί ημάς , και της επιμελείας της amore , et pro vitæ instituendæ 435 diligentia re
κατά τον βίον αμείψαιτο (25 ) : ότι δε σου ήψατο ή muneretur . Illud autem miralus sum quod te hujus
απάτη τούτου , εθαύμασα , και ύδατί (24) τινα δύ hominis dolus altigerit , et aquæ vim quamdana
ναμιν άλογον παρεϊναι πεπίστευκας και ταύτα, ού C absurdam inesse credideris ; idque , nullo testi
δεμιάς μαρτυρίας βεβαιούσης την φήμην. Ούκουν monio famam confirmante . Nemo sane est eorum
εστί τις των εκείθεν ου μικρόν , ου μείζον λαβών εις qui illic degunt , φui speratum corporis levanmen
το σώμα , ών ήλπισε , το εαυτού αγαθόν·η ει μή magnum minusve consecutus sit ; nisi quis casu
τινι από του αυτομάτου γέγονε παραμυθία τις : et forluito nonnihil acceperit levaminis ; quale et
οποία (25) και καθεύδουσι και άλλα τινά κατά τον .dormientibus et alia quædam in vita agentibus
βέον ενεργούσιν επιγίνεσθαι πέφυκεν. 'Αλλ ' ο αναι accidere solet . Sed qui e medio tollit charitatem ,
ρών την αγάπην τα αυτόματα τη του ύδατος φύσει is persuadet simplicioribus , ut ea quæ fortuito
λογίζεσθαι τους απλουστέρους αναπείθει . " Οτι δε obveniunt , naturæ aquæ ascribant . Cæterum
αληθής ημών ο λόγος , έξεστιν εξ αυτής της πείρας quæ dico vera esse , potest ex ipsa experientia di
σε διδαχθήναι . scere .

ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΣΕ Θ'. EPISTOLA CCXCIX * .

Eximium virum qui e potentia civili ad tranquillam vitam recesserat, hortatur, ut censitoris munus in regione Iborilarum ,
spe mercedis a Deo consequendæ, suscipiat.
Κηνσίτορι (26) . D Censitori.
Είδότι μου έγραφες , ότι δυσκόλως έχεις προς την Scienti mihi scripsisti permoleslam tibi esse
των κοινών επιμέλειαν . Και γάρ παλαιός έστι λό rei publicæ administrationem . Nam antiqua ser
γος , τους αρετης μεταποιουμένους μή μεθ' ηδονής lentia est , virtutis sludiosos haud libenter in ma
εαυτούς επιβάλλειν αρχαίς . Τα γάρ τών ιατρευόντων gistratus sese conjicere . Que enim medicorum ,
ίδια , ταύτα όρώ και των αρχόντων όντα . Όρώσι γάρ ea magistratuum quoque propria esse video .

(25) 'Αμείψαιτο . Cum alio Coisl . primus αμεί

( 19) 'Arouons . Sic Claroin . melins quam alii et
eliti απούση. Ηoc enim verbum apud Basilium sena
per cum genitivo conjunctum .
(20 ) Παρακατατίθεμαι. Claron. παρακατατίθημι.
Paulo post editi αντιλάβης . Coisl . primus et Med .
ut in textu .
(21 ) 'Αγάπης σοι . Ηanc voculam addiclimus ex
Med . , Vat. et Calrom .
(22 ) Πρέπον . Coisl . secundus et legius secundus
τρεπόντως .
ψεται .
(24) Και ύδατι . Med.,Coisl. secundus , Reg . se
cundύς εί ύδατι. Μox editi ως το σώμα. Μss . qua
tuor ut in textu . Paulo post ex totidem mss . emen
davimus quod vitiose erat in editis ή τι μή τινι .
(25) Όποία . Sic mss . tres . Editi oία .
(26 ) Κονσίτορι . Ιta summo consensu mss . codi-.
ces . Editi Kηνσήτορι .
Alias CCXXXV .
Aliis CCCLII .
243 S.FBASILII MAGNI 1044

Vident enim mala , experiunturque insuavia , et Α δεινά , και πειρώνται αηδων · και επ ' αλλοτρίαις
ex aliorum incommodis proprios percipiunt do συμφοραίς οικείας καρπούνται λύπας · οι γε ως
lores ; saltem qui vere magistralus sunt . Nam αληθώς άρχοντες . Επεί όσον εμπορικών των ανθρώ
quicunque aucupantur quæstum , el ad divitias πων , και προς χρήματα βλέπον , και περί την δό
respiciunt , ac gloriam præsentem admirantur , ξαν ταύτην επτοημένον, μέγιστος των αγαθών τίθε
bi maximuin bonorum ducunt , polestatem ali ται το παραλαβείν τινα δυναστείαν , αφ' ής δυνήσο
quam assequi , unde amicis benefacere pos ται φίλους ευ ποιείν , και εχθρούς αμύνεσθαι , και
sint , et inimicos ulcisci , ac sibi ipsis oplala εαυτούς κατακτάσθαι τα σπουδαζόμενα. 'Αλλ ' ου
comparare. At lu non talis es . Quomodo enim ? τοιούτος σύ . Πόθεν , ός γε και της πολιτικής δυνά
qui e potentia civili , eaque tanta lua sponte μεως τοσαύτης ούσης έκών ανεχώρησας και εξόν
recessisti ; et cum tibi liceret civilali , lan σοι κρατεϊν πόλεως , ως μιάς οικίας , συ δε τον
quam domui uni , dominari , quieiam ac tran απράγμονα και ησύχιον εύλου βίον , το μήτε έχειν
quillam amplexus es vitam : nec habere nego- Β πράγματα , μήτε παρέχειν ετέροις πλείονος (27)
lia , nec exhibere aliis pluris existimans , quam άξιον τιθέμενος , ή όσου οι λοιποί τιμώνται το δυσ
alii morosos se præstare . Sed cum Domino vi τροπεύειν . 'Αλλ' επειδή ήσουλήθη ο Κύριος την
sum sit Iboritarum regionem cauponibus non Ι6ωριτών χώραν μη υπό καπήλοις ανθρώπους γε
subjici , neque nancipiorum foro descriptionem νέσθαι , μηδέ ώσπερ ανδραπόδων άγοράν (28 ) είναι
similein esse : sed unumquenique ut equum est την αποτίμησιν , αλλ' ώς έστι δίκαιον , έκαστον
describi ; accipe negotium , licet alias mole- απογράφεσθαι (29) · δέξαι το πράγμα , εί και άλλως
stum , sed tamen quod tibi apud Deum laudem οχληρόν , αλλ' ούν ως πρόξενον σοι γενέσθαι δυνάμε
et approbationem conciliare possit . Neque poten νον της παρά Θεό ευδοκιμήσεως . Και μήτε δυνα
tiam formides , neque paupertatem contemnas ; στείαν ύποπτήξης , μήτε πενίας καταφρονήσης ,
sed animi æquitatem iis quos reges , Irulina αλλά το των λογισμών άρρεπές τρυτάνης πάσης ( 50)
omni æquiorem exhibe. Sic enim et iis qui tibi αρρεπέστερον παράσχου τους διοικουμένοις . Ούτω
hoc muneris crediderint , manifestum fiet luum γάρ και τους πεπιστευκόσι φανερά γενήσεταί σου ή
justiliæ studium , et le ante alios mirabuntur. Aut περί το δίκαιον σπουδή , και θαυμάσονται σε (51)
etiamsi lioc illos lateat , Deum nostrum non la παρά τους άλλους . "Η καν εκείνους διαλάθη , τον
tebit, qui magna nobis proposuit bonorum operum Θεόν ημών ου λήσεται , τον μεγάλα ημίν προθέντα
przermia .. C των αγαθών έργων τα άθλα ( 52) .
436 EPISTOLA CCC : . ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΤΟ .

Patrem consolalur fuii morte in ipso ætatis flore abrepti afflictum .

Patri scholastici cujusdam fato functi consoia
toria .
Cum in secundo palrum loco nos Dominus com
stiluerit Christianis , puerorum nobis in eum cre
dentium commissa ad pietatem institutione ; aflli
ciionem tuam beati tui filii causa orlam nostram
quoque propriam esse judicavimus, ac ingemuimus σου πάθος και ημέτερον ίδιον είναι ελογισάμεθα,
jmmaturo illius discessu ; dolentes maxime lua
causa , ac considerantes quantum sit futurum dolo
ris pondus ei qui natura paler est , cum nobis έσται της οδύνης το βάρος πατρί τω κατά φύσιν ,
D
etiam , qui ex præcepto propinqui sumus, tanta
cordis mæstitia obvenerit. Illius enim causa nihil
triste aut pati aut loqui oportebat : sed miserandi
sunt, qui spe de eo concepla exciderunt. Ac vere
multis lacrymis ac gemitibus digni qui , cum filium
in ipso etatis More ad litterarum studia nisissent ,
1
Alias CCI.
(27) Πλείονος. Editi addunt σπουδής, quod per-
commode deest in codice llarlæano.
28) " Ωσπερ ανδραπόδων άγοράν. Ιta Harl . prima
manu ei Med . melius quam alii et editi ώσπερ εν
ανδραπόδων αγορά.
( 29) Απογράφεσθαι. Sex antiqui codices γράφε
σθαι . Sed tres antiquissimi ut in editis .
( 50) Πάσης. Ηanc vocem alldidimus ex Harl. ,
Val . , Coisl. secundo et tribus Regiis .
(31 ) Θαυμάσονται σε . Deest νοcula in codice
sled .
(32) Τα άθλια. Duo mss . τα έπαθλα .
Πρός πατέρα σχολαστικού (53 ) τελευτήσαντος
παραμυθητική.
Επειδή εν δευτέρα τάξει πατέρων έθετο ήμάς και
Κύριος τους Χριστιανούς , των παίδων ημίν των εις
αυτόν πεπιστευκότων την διά της ευσεβείας μόρφω
σιν επιτρέψας : το συμβάν επί τόν ( 54) μακάριον υιόν
και έπεστενάξαμεν αυτού τη αωρία του χωρισμού:
συμπαθόντες μάλιστα σοι , και υπολογισάμενοι ηλίκον
όπου γε και ημίν , τούς κατά την εντολήν ωκειω
μένοις , τοσούτον της καρδίας το κατηφές ενεγένετο .
Επ ' εκείνω μέν γάρ ουδέν έδει σκυθρωπόν ούτε πα
θεϊν , ούτε φθέγγεσθαι · ελεεινοί δε οι των επ' αυτώ
ελπίδων διαμαρτόντες . Και τω όντι πολλών δακρύων
και στεναγμών άξιοι , εκπέμψαντες (53 ) παίδα εν
(53) Σχολαστικού . Coisi. primus. Harl. et Μed.,
Πατρί σχολαστικού παραμυθητική . Deest σχολαστι
κού in Regio primo ,
(34) Επί τόν , etc. Sic Med . , Harl . , Coisl.el Bigοι .
Editi περί τον. Ιbidem deest ημέτερον in codicibus
Med. et Harl. Legitur nuūv idcov in Reg. secundo
el Coisl . secundo. Paulo post Harl. et Med , et duo
ali ενεγένετο . Editi εγένετο.
( 55 ) Εκπέμψαντες. Sic Coisl . primus , Harl . et
Clarom . Αlii εκπέμψαντα. Editi εκπέμψαντας . Ιbidem
Coisl. secundus et Reg. secundus άξιον. Paulo post
editi απευκτήν. Med . , Harl . et Coisl . ut in textu .
1043 EPISTOLARUM CLASSIS III . EPIST . Cce . 1046
αυτώ τω άνθει της ηλικιας επί λόγων άσκησιν , υπο- A longo illo ac tristi silentio conticentem receperunt .
δέξασθαι σιωπώντα την μακράν ταύτην και απευ Sed hæc nos quidem , tanquam homines , slatim
κταίαν σιωπήν. Αλλά ταύτα μεν ως ανθρώπους commoverunt , illacrymatique sumus immodice,
ημάς ευθύς εκίνησε και δάκρυον εξεχέαμεν προ ac gemilum emisimus ex medio corde non decoruin ,
πετές , και στεναγμόν αφήκαμεν εκ μέσης της καρ cum subito casus , veluti quædam nubes, rationem
δίας απαίδευτον » του πάθους αθρόως (36) , οίόν τινος nostram occupasset . At ubi ad nos reversi sumus,
νεφέλης , τον λογισμόν ημών περισχόντος . Επει δε ac respeximus mentis oculo ad naturam reruin
ημών αυτών εγενόμεθα , και διεβλέψαμεν τώ της ιumanarum , veniam quidem a Domino petivimus,
ψυχής οφθαλμώ πρός τήν φύσιν των ανθρωπίνων , quod abrepta niens nostra sic eventum illum sen
το μεν Κυρίω απελογησάμεθα , εφ' οίς κατά συν sisset ; nos ipsos vero monuimus , ut moderate ea
αρπαγήν η ψυχή ήμών διετέθη προς το συμβάν , feramus , que ex antiqua Dei sententia humane
εαυτούς δε ενουθετήσαμεν μετρίως φέρειν ταύτα, εκ naturæ sors exsistunt. Mortuus est puer vitalem
της παλαιάς του Θεού αποφάσεως συγκληρωθέντα ipsani etatem agens , clarus in equalium choris ,
τη ζωή των ανθρώπων. Ούχεται παίς αυτό της magistris charus : idoneus qui ex solo congressu
ηλικίας άγων το βιώσιμον , διαπρέπων εν χορούς vel ferocissimum ad benevolentiam pertraheret ;
ομηλίκων, ποθεινός διδασκάλους, από ψιλής της εν- B aculus in disciplinis, ingenio mitis , supra ætatem
τεύξεως εις εύνοιαν δυνάμενος και τον αγριώτατον temperatus : et si quis plura dixerit , veritatem
επισπάσασθαι · οξύς έν μαθήμασι , πράος το ήθος , tamen dicendo non assequelur : sed tamen homo ex
υπέρ την ηλικίαν κατεσταλμένος (37) · και πλείω homine genitus . Quid igitur talis pueri patrem
τούτων είπών, ελάττω άν τις είπoι της αληθείας : cogitare decet ? Quid aliud, nisi ut suiipsius patris
αλλ' όμως άνθρωπος παρ' ανθρώπου γενόμενος (38) . recordetur, qui mortuus est ? Quid igitur mirum,
Τί τοίνυν λογίζεσθαι τον πατέρα του τοιούτου προσ ex mortali genitum , mortalis patrem factum esse ?
ηκε ; Τι άλλο γε η αναμνησθήναι του εαυτού πατρός , Quod autem immature , et priusquam vita satiare
ότι τέθνηκε ; Τί ούν θαυμαστόν , εκ θνητου γεννη tur ; priusquam ad ætatis mensuram perveniret, et
θέντα , θνητου γενέσθαι πατέρα ; Το δε πρό ώρας, inolesceret hominibus , ac generis relinqueret
και πριν κορεσθήναι του βίου , και πριν είς μέτρον successionem : nequaquam haec doloris accessio,
ηλικίας ελθείν , και φανήναι τους ανθρώπους , και δια ut mihi ipse persuadeo, sed eventus sunt sola
δοχήν του γένους καταλιπείν ταύτα ουκ αύξησις tium. Gratise agende sunt divine dispositioni , quod
του πάθους , ώς έμαυτόν πείθω , αλλά παραμυθία non reliquerit in terra liberos orbos , nec viduam
του γεγονότος εστίν. Ευχαριστείσθαι οφείλει του C aut serumnis diuturnis obnoxiam , aut cum altero
Θεού η διάταξις , ότι μή κατέλιπεν υπέρ της ορφανά viro babitaturam et liberos priores neglecturam .
τέκνα : ότι μη γυναίκα χήραν θλίψει μακρά έκδοτον Quod autem vita pueri longius in hoc sæculo pro
αφήκεν, ή ανδρί ετέρω συνοικήσουσαν, και των προ ducta non fuit ; quis adeo inconsideratus , ut id
τέρων τέκνων καταμελήσουσαν . Το δε , ότι ου παρ maximum 437 bonorum esse non judicet ? Lon
ετάθη τω βίω τούτω η ζωή του παιδός , τίς ούτως gior enim hic commoralio , malorum plurium occa
αγνώμων , ώς μη το μέγιστος των αγαθών τούτο sio est . Non admisit malum , non struxit dolum
νομίζειν είναι ; Η γάρ επί πλείον ενταύθα διατριβή proximo ; non in id necessitatis venit, ut iniquo
πλειόνων κακών εστιν αφορμή . Ουκ εποίησε κακόν : rum societati admisceretur ; non implicatus est
ουκ έγραψε δόλον τώ πλησίον ·ουκ εις ανάγκης ήλθε malis forensibus ; non sustinuit necessitatem pec
φρατρίαις ( 59) καταμιγήναι πονηρευομένων· ουκ εν candi , non mendacium , non animi ingrati vitium ,
επλάκη τους κατ' άγοράν κακοίς ουχ υπέμεινεν ανά non avaritiam , non amorem voluptatum , non
γκην αμαρτημάτων , ου ψεύδος , ουκ αγνωμοσύνην , vitia carnis , quæcunque animis dissolutis in
ου πλεονεξίαν, ου φιληδονίαν , ου τα της σαρκός πάθη , nasci solent ; nulla macula inustus animo migra
όσα ταϊς αναγώγοις ψυχαίς εγγίνεσθαι πέφυκεν ου vit, sed purus abscessit ad sortem meliorem . Non
D
δεμιά (40) κηλίδι (41 ) την ψυχήν απήλθε κατεστι contexit lerra dilectum , sed cælum suscepit. Deus
γμένος , αλλά καθαρός ανεχώρησε προς την αμείνω
ληξιν. Ου γη κατέκρυψε τον αγαπητόν, αλλ ' ουρανός qui res nostras moderalur, qui unicuique tem
υπεδέξατο . Θεός και τα ημέτερα οικονομών , και τας των porum terminus præstituit , qui in banc vilam
χρόνων οροθεσίας εκάστο νομοθετών , ο αγαγών εις hunc deduxerat, idem etiam transtulit, Habemus
την ζωήν ταύτην , αυτός και μετέστησεν . "Έχομεν documenlum in Inaximis calamitatibus, celeberri
διδασκάλιον (49) εν ταις υπερβολαίς των συμφορών , mam illam magni Jobi vocem : Dominus dedit ,
την περιβόητον εκείνην φωνήν του μεγάλου Ιώβ . Dominus abstulit : sicut Domino visum est , ila et

( 36 ) 'Αθρόως . Ηarl. et Μed. αθρόον. ( 59) φρατρίαις . Μedicaeus codex φρατρία.

(57) Κατεσταλμένος . Reg . secundus et Bigot.
καθεσταμένος .
(38 ) Γενόμενος. Ιta Med . , Harl . et Coisl . primus.
Editi γενηθείς. Reg. secundus γεννηθείς . Infra eos.
dem codices seculi mutavimus quod erat in edi.
fis επί γης el των προτέρων γάμων.
( 40 ) Ουδεμιά. Editi addunt τούτων, nulla harum
rerum macula . Sed ea vox melius videtur deesse in
codice Harlæano .
( 41 ) Κηλίδι . Sic plerique mss . Editi κηλίδει .
(42 ) Διδασκάλιον . Νonnulli codices recentiores
διδασκαλείον.
1017 S. BASILII MAGNI 1 48
factum est . Sit nomen Domini benedictum in se · Α Ο Κύριος έδωκεν, ο Κύριος αφείλετο ώς το
cula "7 . Κυρίω έδοξεν , ούτω και εγένετο. Είη το όνομα
Κυρίου ευλογημένον εις τους αιώνας .
EPISTOLA CCCI *. ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΤΑ' .
Consolatur morte uxoris afflictum .
Marimo consolatoria . Μαξίμο ( 43) παραμυθητική .
Quomodo affectus fuerim audito casu , nulla mihi "Όπως διετέθημεν επί τη ακοή του πάθους, ουδείς
oratio ad clare exprimendum satis esse possit ; αν ημίν λόγος εις παράστασιν της εναργείας (44 )
cum quidem nunc considerarem illatum piorum αρκέσειε · νυν μεν την ζημίαν λογιζόμενοι (45), ήν
communi damnum amissa ordinis sui principe fe το κοινόν των ευλαβών έζημιώθη , την προστάτιν
mina ; nunc vero quantam in tristitiam delapsa του καθ ' εαυτήν τάγματος απολέσαν (46 ) · νύν δε την
essel gravitális tuæ serenitas cogitarem : ac do φαιδρότητα της σης σεμνότητος εις οίαν μετέπεσε
mum , cujus fortunas omnes laudabant, in genua κατήφειαν εννοούντες· οίκον τοις πάσι μακαριστόν
prolapsam , et convictum , qui harmonia summa εις γόνυ κλιθέντα , και συμβίωσιν διά της άκρας
conglutinatus erat , somno citius dissolutum animo B αρμονίας συμπεφυκυίαν ονείρου (47) θάττον διαλυ
intuerer . Quomodo , etiamsi essemus adamantini, θείσαν βλέποντες τη διανοία . Πώς ουκ άν , ει και
non inflexi animo fuissemus ? Mihi vero etiam ex αδαμάντινοι ημεν , τας ψυχάς κατεκάμφθημεν ; Ήμίν
primo congressu necessitudo quædam exstitil cum δε και εκ της πρώτης μέν ομιλίας οικειότης τις εγέ
tua dignilale ; tamque tuæ virtuti favi , ut omni νετο προς την σην σεμνοπρέπειαν , και τοσούτον σου
hora laudes tuas in ore haberem. At ubi etiam mihi τη αρετή προσετέθημεν , ώστε επί πάσης ώρας διά
cum beata illa anima exstitit familiaritas, mihi vere γλώττης έχειν τα σά : ότε δε και της μακαρίας
fuit persuasum , hanc Proverbiorum sententiam in εκείνης ψυχής εγενόμεθα εν συνηθεία , όντως επεί
vobis fuisse confirmatam , mulierem videlicet viro σθημεν τον της Παροιμίας λόγον εφ' υμίν βεβαιού
a Deo aptari *8. Adeo moribus congruebatis inter μενον , ότι παρά Θεού αρμόζεται γυνή ανδρί . Ούτω
vos, utroque tanquam in speculo alterius mores προς τρόπους ( 48 ) αλλήλους ήτε • ώσπερ εν κατόπτρο
in seipso repræsentante . Etiamsi quis plura dixe εκάτερος το του ετέρου ηθος εν εαυτώ προδεικνύς .
rit , ne minimam quidern partem eorum quæ pro Και πολλά αν είπών τις ουδέ πολλοστού μέρους της
merito dicenda essent, assequatur. Sed quid sen αξίας εφίκοιτο . Αλλά τι χρή παθείν προς νόμον
tiendum de Dei lege dudum vigente , ut qui slalo Θεού πάλαι κεκρατηκότα , τον έλθόντα εις γένεσιν
tempore in lucem editus est , rursus abeat ; el una . C τοίς καθήκουσι χρόνοις πάλιν υπεξελθεϊν , και ψυχήν
quæque anima, ubi necessariis vite officiis functa εκάστην λειτουργήσασαν τω βίω τα αναγκαία , είτα
est , lum demum vinculis corporis solvatur ? Neque των δεσμών (49) του σώματος απολύεσθαι ; Ούτε
primi id passi sumus , vir admirande , neque soli : πρώτου πεπόνθαμεν, ώ θαυμάσ:ε , ούτε μόνοι · αλλ '
sed quæ parentes et avi et inajores relro 438 ών γονείς πεπειρανται και πάππου , και οι άνω του
onnes experti sunt , ea nos etiam experimur . Alque γένους άπαντες, τούτων και ημείς εν πείρα γεγόνα
hæc vita exemplis ejusmodi referta est . Te autem μεν . Και πλήρης ο παρών βίος των τοιούτων παρα
lanlo cæteris virtute præstantem , in mediis etiam δειγμάτων . Σε δε , τοσούτον τη αρετή των λοιπών
ærumnis par est animæ tuæ magnitudinem infra διαφέροντα , και εν μέσοις τοις πάθεσι προσήκε το
ctam custodire, non damnum præsens iniquo animo της ψυχής ( 50 ) μεγαλοφυές αταπείνωτον διασώ
ferentem , sed ob beneficium initio collalum gratias ζειν (31 ) , μή τη νύν ζημία δυσχεραίνοντα , αλλά της
sargitori habentem . Mori enim commune est eorum εξ αρχής δωρεάς χάριν ειδότα τα δεδωκότι. Το μεν
qui ejusdem naturæ participes sunt : sed bonæ γάρ αποθανείν κοινόν των της αυτής μετεσχηκότων
uxoris consortio frui, paucis contigit , qui in vila φύσεως · το δε αγαθή συνοικήσαι ολίγοις τοις κατά
felices predicati sunt; quippe cum ipse ex sepa- τον βίον μακαρισθείσιν υπήρξεν· όπου (52 ) και αυτό
47 Jolb , 21 . 48 Proν . ΧΙΧ . 14 .
Alias CCCXLVI. D (43) Προς τρόπους . Ιta Coisl . primus , Harl . et
45 ) Μαξίμω . Ιn editis here epistola dicitur αν Med . et alii nonnulli . Editi προς τρόπου. Μox co
Entlypaços. Nomen Maximi, cui inscripta est , erui dices Sex προδεικνύς . Εliti προεδείκνυ . Sulinde editi
mus ex codicibus Harl . et Clarom . τί δεί παθείν . Tres vetustissimi codices cum alio
(44) 'Εναργείας . Ιta Harl. et Bigot . Editi ενερ ul in textu .
γείας . Ιbidem editi αρκέσει, plerique mss . ut in ( 49) Των δεσμών» . Coisl. primus τον δεσμόν .
textu . (50) Το της ψυχής . ila Harl. et Coisl. primus .
(43 ) Λογιζόμενοι . Uterque Coisl., Regius secun Editi το της σής ψυχής .
dus , Paris. et Clarom . λογιζομένοις. Sed erratum (51) Διασώζειν. Sic Harl., Med . et Coisl . primus .
esse patet ex his quæ sequuntur. Paulo post editi Editi διασώσαι. Ιbidem editi την νυν ζημίαν. Qua
καθ' εαυτόν . Sex mss . ut in textu . Barl . Secunda luor mss., in his Harl. et Coisl . primus, ut in textu .
manu et Med. καθ' εαυτούς . (52) Κατά τον βίον ... όπου . Sic emendavimus
1 ( 46) Απολέσαν . Ιta mss . quinque . Editi απώλε ope codicum Harl . et Med . quod erat in editis xata
σαν. Ιbidem Harleanus codex νύν δε και την φαι Θεόν... ήπου . Paulo post editi διάζευξιν , έν έστι.
δρότητα. Tres vetustissimi codices ut in lextu .
(47 ) 'Ονείρου . Harl . et Coisl . primus ονείρατος.
1089 EPISTOLARUM CLASSIS III . EPIST . CCCII. 1050

το λυπηρώς ενεγκείν την διάζευξιν ου μικρόν εστι A ratione dolor non parvum sit Dei donum , his qui
των εκ Θεού δωρεών τοίς ευγνωμόνως λογιζομένοις . rem æquo animo reputant. Novi enim multos , qui
Πολλούς γάρ έγνωμεν την διάλυσιν της ακαταλλή- tanquam oneris depositionem , matrimonii non con
λου (55) συνοικήσεως ώσπερ βάρους απόθεσιν δεξα- gruentis dissolutionem amplexi sunt. Respice in
μένους. Απόβλεψον προς τον ουρανόν τούτον , και caelum et solem : et creaturas omnes undelibet
τον ήλιον , και πάσαν περίσκεψαι την κτίσιν εν collustra , haec que tot et tanta sunt , paulo post
κύκλω, ότι ταύτα μεν, τοσαύτα όντα και τηλικαύτα, non comparebunt ; atque ex his oninibus illud col
μικρόν ύστερον ού φανήσεται » και εκ πάντων τούτων lige , nos, cum perituræ creaturæ pars simus, id
εκείνο συνάγαγε , ότι , μέρος όντες της αποθνησκούσης quod nobis ex communi natura convenit, accepisse ;
κτίσεως , το έκ της κοινής φύσεως (54) επιβάλλον siquidem et conjugium ipsum mortis est solamen .
ημίν υπεδεξάμεθα· έπει και ο γάμος αυτός του Nam quia semper permanere non dabatur, succes
αποθνήσκειν εστι παραμυθία . Διότι γάρ εις το παν sione generis perpeluitatem vitæ Creator concilia
τελές παραμένειν ουκ ενην , τη διαδοχή του γένους vit . Quod si id angimur, quod citius ante nos
το προς τον βίον διαρκές και Δημιουργός εμηχανήσατο . abierit, illi neinvideamus , quod molestiis vite haud
Ει δε , ότι θάττον προαπήρεν ημών , ανιώμεθα , μή multum oppleta fuerit, sed instar forum nitentium
βασκαίνωμεν τη μή επί πολύ των οχληρών του βίου Β nos eam adhuc desiderantes reliquerit . Sed te ante
αναπλησθείση , αλλά κατά την χάριν την των ανθών omnia recreet resurrectionis dogma , hominem
έτι ποθούντας ημάς επιλιπούση ( 53) . Προ πάντων δε Christianum , atque in futurorum bonorum spe vi
σε το της αναστάσεως δόγμα ψυχαγωγησάτω, Χρι ventem . Quare par fuerit de ea ila cogitare , quasi
στιανών όντα, και επ' ελπίδι των μελλόντων αγαθών viam quamdam confecerit , quam el nos oportebil
την ζωήν διεξάγοντα . Ούτως ούν διανοείσθαι προσ ingredi. Quod si nobis præivit , id gemitu dignum
ήκεν , ώς οδόν τινα παρελθούσης ( 56), ήν και ημάς non est . Nam forte paulo post sors nostra misera -
δεήσει πορεύεσθαι . Ει δε, ότι προ ημών, ουκ οδυρ bilior erit , si diutius dilali , pluribus fiainus sup
μών τούτο άξιον . Μικρόν γάρ ύστερον τυχόν το ήμέ pliciis obnoxii. Proinde ratio nostra , mæroris
τερον ελεεινότερον , εί , επί πλείον παραταθέντες , excusso onere , id curet , quomodo deceat nos in
τελείοσι γενοίμεθα τιμωρίας υπόχρεοι . Αλλά της posterum Domino placere.
λύπης το βάρος και λογισμός ημών αποσεισάμενος , την περί του πως ήμάς προσήκε προς το εφεξής ευαρε
στείν τω Κυρίω φροντίδα μεταλαβέτω (57) .
ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΤΒ'. EPISTOLI CCCII .
Brisonis mortui uxorem consolatur .
Πρές την ομόζυγον Βρίσωνος (58) παραμυθη- C Uxori Brisonis consolatoria .
τική .
" Όσον μέν έστενάξαμεν επί τη αγγελία του πάθους Quantum ingemuerim , nuntiato optimi hominum
του κατά τον άριστον των ανδρών Βρίσωνα , τι χρή Brisonis casu , quid vel dicere allineat ? Nam pro
και λέγειν ; Πάντως γάρ ουδείς ούτως έστι (59) fecto nemo ita corde lapideo, ut virum illum exper
λιθίνην έχων την καρδίαν , ός, εις πείραν αφικόμενος lus ac deinde audiens ex hominibus subito ereplum
του ανδρός εκείνου , είτ' ακούσας αυτόν αθρόως εξ esse , non commune humanæ vitæ damnum illius
ανθρώπων ανηρπασμένον , ουχί , ως κοινής ζημίαν jaclurant existimaverit . Meroremautem meum solli
του βίου , την του ανδρός στέρησιν ελογίσατο. Ημών cilludo de le statiin excepit , cum cogitarem , si Ilis
δε ευθύς την λύπην ή επί σοι φροντίς διεδέξατο , qui non sunt affinitate conjuncti , id quod accidit adeo
Λογιζομένων, ότι , ει τους πόρρω της οικειότητος grave et ad perferendum 439 didicile , quomodo
ούτω βαρύ και δυσφορον το συμβάν , πώς είκός υπό verisimile sit animam tuam in hoc casu aſlici, quæ
του πάθους την σην διατεθήναι ψυχήν , ούτω μεν el natura adeo benigna est et ad commiserationes
ρύσει χρηστήν ούσαν , και προς τας συμπαθείας propensa propler morum lenitatem , et ipsi casui
εύκολον διά την του τρόπου ημερότητα , ούτω δε ita subjecta, ut veluti bipartitam quamdam sectio
υποκειμένην τω πάθει , ώστε οιονεί διχοτομίας τινός D nem in conjugis separatione Senserit . Elenim si
εισθάνεσθαι εν τω χωρισμό του ομόζυγος . Και γάρ, revera , secundum Domini sermonem , jam non
οι τω όντι κατά τον του Κυρίου λόγον ουκέτι εισί sunt duo , sed una caro 49, profecto separatio ejus

49 Malib . XIx . 6 .

(55) 'Ακαταλλήλου. Harl. et Μed. κατ' αλλήλους .
ibidem multi codices recentiores δεχομένους. Paulo
post editi εις τον ουρανόν. Tres vetustissimi codices
at in textu . Mox Regius uterque, Coisl . secundus et
Vaticanus εκ πάντων τούτων, sine conjunctione.
(34) Φύσεως . Μed . κτίσεως . Paulo post idem cum
Hari. Διότι ένα εις το , etc.
(55) Επιλιπούση . Sic iidem tres antiquissimi
codices . Editi απολιπούση.
(56) Παρελθούσης. Ηarl . προελθούσης .
(57 ) Μεταλαβέτω. Ιta sex mss. Editi μεταβαλλέτω.
(58) Βρίσωνος . Reg. Secundus et Coisl . secundus
Βρίσσωνος . Αddunt editi χηρεύουσαν , υiduam, quae
vox deest in plerisque mss.
(59) Ούτως εστί . Sic Harl . et Μed . Deest εστί in
editis. Statim editi αυτός αθρόως . Μss . αυτόν . Sub
inde Harl. et Mell. άναρπασθέντα ουχ ώς .
Alias CCCXLVII ,
 1051 S. BASILII MAGNI 1033
modi non nminus habet doloris , quam si media και δύο, αλλά σάρξ μία , δηλονότι ουχ ήττόν έστιν αλγεινή
nostri corporis pars discinderetur. Αc tristia qui- ή τοιαύτη διάζευξις, ή εί το ήμισυ ημών του σώμα
dem ejusmodi, et his majora : sed quæ eorum quæ τoς απερρήγνυτο. Αλλά τα μεν λυπηρά τοιαύτα , και
evenerunt consolatio ? Primum quidem , vigens illa μείζω τούτων · η δε επί τοις συμβάσι παραμυθία
ab initio lex Dei nostri , necesse omnino esse , ut τις ; Πρώτον μεν , ή εξ αρχής κεκρατηκυία του Θεού
quisquis natus fuerit, stalo tempore de vila exeal . ημών νομοθεσία • το χρήναι πάντως τον είς γένεσιν
Si igitur sic res humane ab Adam ad nostra usque παρελθόντα τους καθήκουσι χρόνοις απιέναι του βίου.
lempora constitutæ sunt , communes naturæ leges Ει ούν ούτως από 'Αδάμ μέχρις ημών τα ανθρώ
animo iniquo ne ſeramus , sed Dei erga nos dis πινα διατέτακται , μή αγανακτώμεν επί τους κοινούς
pensationem amplectamur : qui jussit fortem illam της φύσεως νόμους (60) , αλλά καταδεχώμεθα την
animam ac invictam , non consumpto morbis cor εφ' ημίν του Θεού οικονομίαν, ός εκέλευσεν εκείνην
pore aut ætate confecto migrare ex sæculo ; sed in την γενναίαν ψυχήν και αήττητον , μη νόσω δαπα
ipso ætatis flore et in splendore rerum egregie in νηθέντος του σώματος , μηδε χρόνο καταμαρανθέν
bello gestarum vitam finire. Quamobrem moleste τος, αναχωρήσαι του βίου , αλλ' εν ακμή της ηλικίας
illud , ferre non debemus , quod a tali viro sumus και εν τη λαμπρότητα των κατά πόλεμον κατορθω
separali ; sed Domino gratias agamus , quod talis Ε μάτων (61 ) την ζωήν καταλύσαι . " Ωστε ουχ ότι έχω
viri convictu dignati fuerimus, cujus jacturam ρίσθημεν ανδρός τοιούτου , δυσχεραίνειν οφείλομεν :
totum fere imperium Romanum persensit ; quem αλλ ' ότι της προς τον τοιούτον άνδρα συνοικήσεως
et imperator ipse desideravit, et milites planxerunt, κατηξιώθημεν, ευχαριστήσωμεν τω Κυρίω , ού πάσα
et viri in maximis dignitatibus constituti ut ger- σχεδόν η Ρωμαϊκή αρχή της ζημίας επήσθητο (62 ) :
manum filium defleverunt. Cum igitur tibi suæ όν και ο βασιλεύς ανεκαλέσατο , και στρατιώται
ipsius virtutis reliquerit monumentum , satis ma. ώδυραντο , και οι επί των μεγίστων αξιωμάτων ως
gnum existima habere te tui doloris solatium . Dein
γνήσιον υιόν κατεπένθησαν . Επεί ούν κατέλιπέ σοι
de et illud scire le volo , eum qui non succumbia την μνήμην της οικείας αυτού (65 ) αρετής , αρκούσαν
aMictionibus , sed per spem in Deum doloris pon νόμιζε έχεις παραμυθίαν του πάθους . Έπειτα και
dus tolerat, magnam habere apud Deum patientiæ εκείνο είδέναι σε βούλομαι , ότι ο μη υποπεσών ταις
mercedem . Neque enim nobis itidem ut exlernis , θλίψεσιν, αλλά διά της προς Θεόν ελπίδος της λύπης
licet contristari de dormientibus per præceplum το βάρος απενεγκών , μεγάλην έχει παρά τω Θεώ
Apostoli »* . Sint et liberi tui tanquam imagines vive , της υπομονής την αντίδoσιν.Ουδέ γάρ ίσα τοις έξωθεν
absentiamillius quem desideras demulcentes . Quare επετράπημεν λυπείσθαι επί τοις κεκοιμημένους παρά
educandorum liberorum cura animum fuum a me- C της νομοθεσίας του Αποστόλου . "Έστωσαν και οι
rore avocet ; et sollicita quomodo reliquum tibi παϊδές σου ώσπερ εικόνες έμψυχοι, την απουσίας του
lempus sic iransigas, ut placeas Deo, egregia occu ποθουμένου παραμυθούμενοι . "Ωστε η περί την τε
patione cogitationes tuas delinies . Nam preparatio κνοτροφίαν ασχολία απαγέτω σου την ψυχήν από των
ad causam coram Domino nostro Jesu Christo λυπηρών και μεριμνώτα δε περί του πως ευαρέ
dicendam , ac studium veniendi in numerum eorum στως τω Κυρίω τον λειπόμενον εαυτης χρόνον δι
qui illum diligunt, idonea sunt que merori tene- ενέγκης , καλήν ασχολίαν επινοήσεις (64) τοις λογι
bras offundant , ut ab eo minime absorbeamur . σμούς. Η γάρ ετοιμασία της επί του Κυρίου ημών
Largialur autem Dominus cordi luo consolationem Ιησού Χριστού απολογίας , και η σπουδή του ευρε
ex bono suo Spiritu ; ut et nos , audito rerum tua- θήναι ημάς εναριθμίους τους αγαπώσιν αυτόν , ικανή
rum statu , recreemur , et omnibus tuis equalibus εστιν επισκοτήσαι τη λύπη , ώστε μη καταποθήναι
exemplum sis preclarum vile secundum virtutem ημάς υπ' αυτής . Παράσχοι δε ο Κύριος (63) τη καρδία
institute..
σου την εκ του Πνεύματος αυτού παράκλησιν του
αγαθού, ίνα και ημείς ακούσαντες τα περί σου ανεθώμεν , και πάσαις ταις καθ' ηλικίαν σοι ομοτίμοις
υπόδειγμα ης αγαθών του κατ' αρετήν βίου .
440 EPISTOLA CCCII '. ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΤΓ'.
Rogal ul imposila ob falsas criminationes equarum præstatio dimillalur .
Coriti privatarum . D Κόμητι πριβατών .
Illius loci incolæ ex ſalsa, opinor , calumnia di Οι του χωρίου τούδε εκ διαβολής, oίμαι , ψευδούς
gnitati tuæ persuaserunt , ut istis equarum præsta έπεισαν την τιμιότητά σου φοράδων τέλεσμα (66 )
49 * | Thess . iv , 12 .
Alias CCCCXXIII. εαυτού .
( 60) Της φύσεως νόμοις . Ηarl. et Μed . της φύ ( 64) 'Επινοήσεις. Reg. secundus . επιθήσεις.
σεως ημών παθήμασιν. (65 ) Ο Κύριος . Restituimus ex sex mss . cum in
(61) Κατορθωμάτων . Harl . et Μed . ανδραγαθη- editis deessel .
μάτων. ( 66 ) Φοράδων τέλεσμα . Recte Scullelunι castigat
(62) Επήσθητο . Reg . secundus, Clarom. et Bigot . Combefisius quod raptim vectigal reddiderit. At
επήσθετο. Μox deest articulus in nonnullis codici . idem immerito putat ob equarum possessionem
bus, conjunctio in aliis nonnullis. tribulum aliquod ejusmodi hominibus imposilum
(63) Οικείας αυτού . Codex Medicauς οικείας fuisse. Perspicuum est equas ipsas iis, quibus pa
 EPISTOLARUM CLASSIS III . EPIST. CCCVI. 1054
1035
τοίσδε επαγαγείν . Επεί ούν και το γινόμενον άδικον , A tionem indiceres. Cum igitur id quod factum est ,
και διά τούτο απαρέσκειν οφείλον τη τιμιότητί σου , injustum sit , et idcirco displicere debens dignitati
και ημίν λυπηρόν διά την προς τους δικημένους luæ, et mihi molestum propter necessitudinem
ημίν υπάρχουσαν οικειότητα : έσπεύσαμεν παρακα mihi cum iis qui læsi sunt intercedentem ; rogare
λέσαι την χρηστότητά σου μη εάσαι προβήναι τοίς festinavi benignitatem tuam , ut ne hominibus no
αδικείν επιχειρούσι την επήρειαν . cere volentibus injuriam ex sententia procedere
patiaris.
ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΤΑ' EPISTOLA CCCIV **.
Commendat aliquem de quo antea fueral loculus.
'Αβουργία . Aburgio .
Ούτός έστιν υπέρ ου και πρότερον διελέχθην σου Hic est ille, de quo mihi lecum etiam antea per
εά του διακόνου . Επειδή ούν έχων ήκε την επιστο diaconum sermo fuit. Cuin ergo a me tibi litteras
λήν παρ' ημών, απέλθοι έχων & βούλεται παρά σου . deferat, a te his quæ cupit impetratis discedat
ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΤΕ' . EPISTOLA CCCV* .
Commendat amicis suis hominem bene de illis merilum.
'Ανεπίγραφος , επί εναρέτοις ανδράσιν . B Sine inscriptione, causa virorum quorumdam vir
luie clarorum .
" Ηδη γνώριμος υμϊν έστιν και δεϊνα , ως αυτά δη Jam notus vobis ille est, ut ipsius ostendunt
λοι τα διηγήματα του ανδρός . Επί πάσης γάρ υμάς narrationes . Nam ad omnem vos occasionen in
προφάσεως έχει η γλώσσα αυτού , εν ορθοδόξων μνή ore habet : in orthodoxorum recordatione, in asce
μη, εν ασκητών φιλοξενία , εν πάση αρετή πρώτους tis hospitio excipiendis ac in omni virtute primas
υμάς ο ανήρ άγει . Κάν διδασκάλων τις μνησθή, vobis defert. Si quis de doctoribus mentionem in
ουκ ανέχεται προθεϊναι υμών ετέρους : εάν αγωνι- jicial , non patitur alios vobis anteponi : si de pie
στάς της ευσεβείας, και ικανούς το πιθανόν της αι tatis propugnatoribus et ad confulandas bæretico
ρέσεως διελέγξαι , ουκ αν έλoιτο έτερον προ υμών rum cavillationes idoneis , alium ante vos numerare
αριθμήσαι, προς πάντα ( 67 ) , άμαχον υμίν και αναντ nolit , testimonium vobis tribuens virtutis, quam
αγώνιστον την αρετήν μαρτυρών . Και ου πολύς nemo vincere et expugnare possit . Nec magnus illi
αυτό πόνος πείσαι , ταύτα λέγοντι . Διηγείται γάρ labor nec dicendo persuadere . Ioquitur enim au
ακοαίς μείζονα επισταμένων ανθρώπων, ή ών άν τις ribus honinum , qui norunt majora , quam quæ
νομισθείη μεθ' υπερβολής απαγγέλλειν . Ούτος τοίνυν quis enarrans exaggerare videatur . Is igitur ad vos
επανιών προς υμάς γράμματα ήτησεν, ουχ ένα εαυ- Erediens petit litteras, non uι mea opera in ve
τον υμίν οικειώση δι' ημών , αλλ' ίνα εμε ευεργετή stram familiaritalem insinuaret, sed ut beneficium
ση , του προσφθέγξασθαι τοις αγαπητοϊς μου (68 ) in me conferret , occasionem praebens salutando
αφορμήν παρασχόμενος · όν αμείψαιτο ο Κύριος της rum amicorum : cujus remuneretur Dominus bo
αγαθής προαιρέσεως . Και υμείς δε αυτώ ευχαίς και nam voluntatem . Vos autem ei precibus et bona
τη αγαθή υμών περί πάντας προαιρέσει την κατά vestra erga omnes voluntate gratias pro viribus
δύναμιν χάριν διανείμετε (69) . Σημαίνετε ημίν και persolvile . Significale eliam nobis quo sint loco
τα των Εκκλησιών όπως έχει. res Ecclesiarum .

ΕΠΙΣΤΟΛΗ Τη '. 441 EPISTOLA CCCVI ».

Rogal ul civibus Alexandrinis propinqui corpus, Sebusliæ mortui, publico mandato exportandum concedat, el aliquid
subsidii ex publico cursu ferri jubeal.
Ηγεμόνι (70) Σεβαστείας . Principali Sebastia .
Αισθάνομαι της τιμιότητός σου ήδέως ταςεπιστο Intelligo dignitatem tuam libenter litteras meas
λάς ημών προσιεμένης , και την αιτίαν γνωρίζω . o accipere , nec causam ignoro. Amans enim Doni
Φιλάγαθος γάρ ών, και προς ευποιίας πρόχειρος , cum sis , et ad heneficentiam propensus, quoniam
επειδή τινα εκάστοτε ύλην παρεχόμεθα σοι ικανήν tibi aliquam subinde malerian suppeditamus ido .

trocinatur Basilius, imperatas fuisse, idque in
multæ magis quam in Tributi loco ; siquidem eos
comes rei privatæ falsis criminationibus deceptus
damnaverat. Sic etiam Gregorius Naz. epist. 184
Nemesium flectere conatur, qui Valentiniano equo
rum multam ob aliquod delictum inflixerat. Nec
mirum est in Cappadocia, quæ oplimos equos ale
bat, ejusmodi multas impositas fuisse.
(67 ) Προς πάντα. Ιta Med . , Coisl . uterque et
Reg. secundus . Editi πρός πάντας.
(68 ) 'Αγαπητοίς μου. Reg. secundus et Coisl .
secundus aya untois Mol. Paulo post Coisl . primus,
Vat . et Clarom . αμείψεται .
( 69) Διανείματε . Ιta Med., Coisl . uterque , Vat .
et Reg . secundus. Editi διανείμαντες.
(70 ) Ηγεμόνι. Vide notas ad epist. 67 , ubi ea
dem voce non ducem aut præsidem , sed principa
lem seu primum curiæ designari observainus. Ne
que obstat huic interpretationi precatio Basilii, ut
viris illis aliquid subsidii ex cursu publico conce .
datur. Nam curialium nonnullas fuisse partes in re
gendo cursu publico observat Gothofredus in lit
De cursu publico, pag. 508.
Alias CCCLVII.
Alias CCXXXII .
Alias CCCCXXIV .
1053 S. BASILII MAGNI 105
neam, in qua animi tai magnitudinem ostendas , A δέξασθαι σου της προαιρέσεως το μεγαλοφυές , τροσ
ad meas epistolas accurris , ut quæ bonorum ope τρέχεις ημών ταϊς επιστολαίς , ως έργων αγαθώ
rum occasiones habeant. Venit igitur et alia occa υποθέσεις εχούσαις . "Ηκει τοίνυν και άλλη υπόθεση
sio, que tue in oιnnes benignitalis notis signari δυναμένη δέξασθαι (71 ) της σης περί πάντα δεξιότη
potest , simulque virtutum tuarum præconem in τος τους χαρακτήρας , ομού και κήρυκα των σω
medium adducit . Viri enim Alexandria profecti , αγαθών επαγομένη. "Ανδρες γάρ από της Αλεξαν
necessarii olicii causa , quodque communi Iolius δρείας κινήσαντες καθηκόντως ένεκεν αναγκαίου , κα
nature jure mortuis hominibus debetur, indigent κοινώς πάση τη φύσει των ανθρώπων τοίς απελθού
patrocinio tuo ; adeo ut jubeas , ut ipsis propinqui σιν οφειλομένου , δέονται της παρά σου προστασίας
corpus Sebastiæ, exercitu ibi commorante , mor ώστε κελεύσαι αυτούς σώμα οικείου ανδρός , κατά τη
tui , pullico mandato exportandum concedatur : επιδημίας του στρατοπέδου τελευτήσαντος τον βίο
deinde et quantum licebit, subsidium ipsis feratur εν τη Σεβαστεία , προστάγματι δημοσίω συγχωρη
ex publico cursu, sicque inveniant aliquod Ionge θήναι κινήσαι· έπειτα μέντοι και την δυνατήν αυ
peregrinationis per luam magnanimitatem sola τοίς παρασχεθήναι βοήθειαν εκ του δημοσίου δρό
tiuni . Hæc autem ad magnam usque transitura μου , ώστε ευρέσθαι τινά της μακράς πλάνης διά της
Alexandriam , atque ad illius incolas miram Iue B σης μεγαλοφυΐας παραμυθίαν . Ταύτα δε ότι μέχρι
dignitatis humanitatem perlatura , perspicuum est της μεγάλης διαβήσεται ' Αλεξανδρείας , και τους
prudentiæ tuæ, etiamsi ego non dicam . Ego au εκεί διακονήσει (72) το θαύμα της σης τιμιότητος.
tem et in multis, quæ jam accepi , hoc quoque be φανερόν τη συνέσει σου , κάν εγώ μή λέγω . Ημείς
ueficium numerabo . τε προς πολλοίς οίς ειλήφαμεν ήδη και ταυτην την
χάριν έναριθμήσομεν .
EPISTOLA CCCVII ' . ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΤΖ'.
Horlalur ut inter duos litigantes judicem se præbeat.
Sine inscriptione. 'Ανεπίγραφος .
Repellunt sæpe vel utiles sententias contentiosa Διωθούνται πολλάκις και τας χρηστάς διανοίας
indoles , idque præclarum et utile judicant, non αι φιλόνεικοι φύσεις, και κρίνουσι καλόν και χρήσι
quod aliis omnibus videtur, eliamsi profuturum μον ού το πάσι τοις άλλοις δοκούν, κάν η λυσιτελές .
sit , sed quod ipsis solis placet , etiamsi damnosum . αλλά το μόνους αυτούς αρέσκον, κάν επιζήμιον ή . Το
Causa autem , insipientia , morumque perversitas, δε αίτιον άνοια και σκαιότης τρόπων , ου προσεχουσα
C
non aliorum consiliis allendens, sed solis suis con ταϊς παρ' ετέρων συμβουλίαις , μόναις δε πιστεύουσα
fidens sententiis , ac subeuntibus cogitationibus. γνώμαις οικείαις και τους υποπίπτουσι λογισμούς.
Subeunt autem ea quibus gaudent; gaudent autem Υποπίπτουσι δε οίς χαίρουσι χαίρουσι δε οίς βου
iis que volunt. Qui autem ea que vult , judical λονται . Ο δε ά βούλεται νομίζων λυσιτελή , ουκ έστιν
utilia , non tutus est jusli judex , sed cæcis quos ασφαλής του δικαίου κριτής , αλλ' έoικε τυφλούς υπό
cæci ducunt, consimilis. Hinc et in damna facile τυφλών οδηγουμένοις. 'Εντεύθεν και προσπταίει
incurrit , et utilitatis magistrain . habet experien-ζημίαις ευκόλως · και του συμφέροντος διδάσκαλος
tiam . Huic nunc vilio obnoxius est qui cum hoc έχει την πείραν. Τούτο νύν ( 73) το πάθος υπομένει
viro contendit . Nam cum oporteret judicium per και το παρόντι συνεζευγμένος ανδρί . Δέον γάρ την
mittere communibus amicis ; imo cum a multis κρίσιν επιτρέψαι φίλους κοινούς , μάλλον δε παρά
sæpe judicatus esset , quibus jus et veritas cure πολλούς πολλάκις κριθείς , οίς έμελε του δικαίου και
erant , nunc cucurrit ad judices , et ad tribunalium της αληθείας, νύν έδραμεν επ' άρχοντας και την των
judicium , mavultque multis amissis pauca lucrari . δικαστηρίων κρίσιν , και αιρείται, πολλά ζημιωθείς ,
Data aulem a magistralibus judicia ne victoriam ολίγα κερδάναι . Αι δε παρά άρχουσι κρίσεις ουδε την
quidem sine detrimento ferunt. Sis ergo adjulor, D νίκην αζήμιον φέρoυσι . Γενού ( 74) δή βοηθός ,
442 o charum caput ; maxime quidem utrique li . φίλη κεφαλή , μάλιστα μεν αμφοτέρους τους κρινο
tiganti ( id enim pium est) probibens ne aid judicem μένοις (ευσεβές γαρ) κωλύων την είσοδον την προς
introeant ; leque ipsius loco judicem illi præbens. τον άρχοντα, και γινόμενος αυτούς αντ ' εκείνου δε
Quod si alteruter non obtemperat, nec sententiæ καστής. Ει δε απειθεί θάτερος , και μάχεται ταις
cedit , fave injuriam patienti ; et ei qui justa poslu- ψήφους , σύμπραξον τώ αδικουμένω , και πρόσθες
lat , patrocinium tuum impende. την παρά σου ροπήν τω ζητούντι τυχεϊν των δι
καίων .

* Alias'CCXLVII . Combefisius legendum docet διακομίσει .

(71) Δέξασθαι. Legendum conjicit Combefisius
δείξασθαι . Sed minine necessaria emendatio. Pro
babilior videtur infra ejusdem erudili viri conje
ctura , ubi legendum putat καθήκοντος .
(72) Διακονήσει. Sic editi ei tres codices , qui
buscum collata fuit hæc epistola , nempe Med . ,
Coisl . primus et Vaticanus. Sed tamen merito
(75) Τούτο νύν. Ιta Harl. et Μed . Edit . , Τούτο
tolvuv. Titulum huic epistolæ apposuimus, qualem
in codice Harlæano ei nonnullis aliis reperimus.
Editi addunt επι αποκαλύψει κρυπτών, occultorum
manifestationis causa .
(74) Γενού . Ιta vetustissimi tres mss . et ali
nonnulli . Editi ylvou.
10:57 EPISTOLARUM CLASSIS C. EPIST . CCCX .
ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΤΗ .
Pauperes et amiclos Capralis in.solas commendut.
Ανεπίγραφος , επί προστασία .
Και παρούσης της τιμιότητός σου τους αδελ
φοίς (75 ) , των από του χωρίου Καπράλεως ένεκεν,
διελέχθην, και προσήγαγον αυτούς τή ημερότητα
σου, παρακαλέσας σε έχοντα προ οφθαλμών την παρά
του Κυρίου μισθαποδοσίαν , προϊστασθαι αυτών , ως
πενήτων και καταπονουμένων εν άπασι . Και νύν
πάλιν διά του γράμματος την αυτήν ανανεούμαι πα
ράκλησιν , ευχόμενος τώ αγίω Θεώ και την υπάρ
χουσάν σου περιφάνειας και λαμπρότητα του βίου
συντηρηθήναι , και επί μείζονα ελθείν , ίνα από μεί
ζονος δυνάμεως πολυτελέστερα ήμάς έχης ευεργε-
τείν . "Οτι γάρ μία ημϊν ευχή (76) η παντός του
οίκου υμών σωτηρία , ήγούμαι πεπείσθαι σε .
ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΤΘ' ,
Commendal senem ex divite pauperrimum , el tribus liberis oneralum, de domus suæ censu sollicitum .
Ανεπίγραφος , επί ενδεεί .
Πάνυ κατέγνων του αδελφού τούδε φροντίζοντος
επί τη απογραφή του οίκου : ός γε ( 77) προλαβών
την αναγκαίαν ατέλειαν έχει από της πενίας . Από
γάρ βίου ευπόρου , ούτω του Κυρίου επί συμφέροντα
της ψυχής αυτού οικονομήσαντος , νύν εις την εσχά
την πενίαν περιετράπη , ως μόλις μεν και της εφ'
ημέρας (78 ) τροφής εύπορείν , ανδραπόδου δε μηδε
ενός κατάρχειν , από πολλών ών πρότερον είχεν εν
τη εαυτού δεσποτεία . Τούτω το σώμα περιλέλειπται
μόνον , και τούτο ασθενές και γηραιών , ως και αυτός
οράς και παίδες τρείς , προσθήκη φροντίδων ανδρι
πένητι . " Οτι μεν ούν ουδέν εδείτο της ημετέρας
πρεσβείας , ικανήν έχων την πενίαν δυσωπήσαι (79)
διά το φιλάνθρωπος του τρόπου , ακριβώς ήπιστάμην. C
Επει δε δυσάρεστοι οι αιτούντες, εφοβήθην μήποτε “
ελλιμπάνη (80) τι τών εις αυτόν οφειλομένων , και
επέστειλα , ειδώς , ότι η ημέρα αυτώ, εν ή αν πρώ
τον ίδη σου την σεμνότητα , αρχή ευθύμου βίου προς
τον μετά ταύτα χρόνον γενήσεται, και δώσει τινα
βελτίονα των πραγμάτων αυτού (81 ) μεταβολήν
ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΤΙ' .
Commendat cognatos suos ac cæleros Ariarathiæ incolas.
'Ανεπίγραφος, υπέρ συγγενών ,
Αυτή μου περισπούδαστον ήν συντυχείν σου τη
(73 ) Τοίς αδελφοίς. Mutata interpungendi ra
tione lucem huic loco afferre conatus sum . Sic
enim erat in editis , Και παρούσης της τιμιότητός
σου , τοίς αδελφοίς... διελέχθην. Unde interpres , ser- D όσγε . [ Recte.]
monem habui cum fratribus, eorum , qui Gapralis re
gione orli sunt, gratia : sed quos hic Basilius fratres
appellat, hi alii esse non possunt, quam selecti cives
Capralenses ac de rebus patriæ missi . Quare ne
quaquam bis fratribus res Capralenses commenda
bat, sed potius ei ad quem hæc scripta epistola.
Hos enim coram illo antea produxit, ut de rebus
Capralensium ageret : nunc eosdem cum litteris
miitit . Cælerum clarior multo esset tota verborum
complexio , si deessent the voces , τοίς αδελφούς. Sed
si retineantur, non puilo aliter, ac interpretalus
suin , accipi debere .
1053
EPISTOLA CCCVIII * .
A Sine inscriptione , patrocinii causa .
Ei cum fratres essent coram lua dignitate, eo .
rum causa qui locum Capralem incolunt, tecum
collocutus sum , et eos coram tua clementia pro
duxi , obseerans , ut ante oculos habens promissam
a Domino mercedem , prutegas eos ut pauperes ac
in cmnihus alllictos. Et nunc rursus per litteras
eandem renovo precationem , Deum sanctum ob
secrans , ul quæ nunc tibi adest claritas ac vitæ
splendor conservelur , atque etiam auctior fiat, ut
ex majore polestale locupletiora in nos beneficia
conferre possis. Hoc enim nobis unum in votis
esse, lotius vestræ domus incolumitatem , persua
sum tibi esse existimo.
EP : STOLA CCCIX " .
B Sine inscriplione, pro egeno .
Vituperavi prorsus hunc fratrem de domus suæ
censu sollicitum , quippe cum in antecessum ne
cessariam immunitatem paupertas ei tribuat . Nam
a vita opulenta , ita Domino ad animæ ipsius utili
talem dispensante, nunc in extremain egestatem
redactus est, adeo ut quotidianus etiam victus ci
vix suppetat , et ex multis mancipiis , quæ prius in
sua potestate habuerat, nulli prorsus imperet. Huic
corpus solum superest, idque, ut et ipse vides , in
firmum el senio confectuin , et liberi tres , accessio
curarum viro indigenti . Hunc igitur nihil opus ha
bere precatione mea , cum idoneam habeat ad ne
ciendum paupertatem ob morum tuorum humanita
lem , certo sciebam . Sed quia difficile est satisfacere
petentibus, timui ne cui officio ei debito deessem;
atque adeo scripsi , probe sciens diem illum , quo
tuam gravitatem primum viderit , initium vitæ
deinceps lelioris futurum, et meliorem aliquam
illius rerum mutationem allaturum .
443 EPISTOLA CCCX ***.
Sine inscriptione, pro cognatis .
Mihi ipsi admodum in oplalis erat cum tua fa
(76) Ημίν ευχή . Coisl . secundus et Reg . secun
duς ημών ευχή .
(77) " OS 78. Sic Med ., Coisl. primus et Vat. Editi
( 78 ) 'Eynuépar. Reg. secundus et Coisl . secun
dus εφημέρου . Ιbidem Vaticanus codex άνδραπόδου
δε μηδενός .
(79 ) Δυσωπήσαι . Reg. secundus et Coisl . secun
dus δυσωπήσαι σε.
( 80) 'Ελλιμπάνη. Coisl . secundus et Reg. secun
dus ελλιμπάνειν.
( 81 ) Αυτού. Ιta Coisl. primus et Vat. Editi αυτώ.
Alias CCXXXIII .
Alias CCXXX .
Alias CCXXXVII ,
1039 S. BASILII MAGNI 106)

cundia congredi pluribus de causis : primum , ut A
bonis , que tibi insunt , Iongo intervallo perfruerer ;
deindc , ut etiam pro Ariarathiæ incolis le preca
rer : quibus jamdudum gravalis dedit Dominus di
gnum solatium , probitalis luæ administrationem
illis concedens. Est autem et alia quædam meorum
cognatorum possessio, quæ valde gravalur, ac fere
caput est inopiæ Ariarathicæ : cui eliam precor, ut
benignitas lua , quantum fieri potest , medealur,
quo ab iis qui poliuntur, deinceps ferri possit.
λογιότητι πολλών ένεκεν : πρώτον μεν , ώστε απο
λαύσαι των εν σοί καλών διά πολλού του εν τω με
ταξύ χρόνου · έπειτα δε, και περί των κατά 'Αριαρα
θίαν ανθρώπων παρακαλέσαι σε οίς εκ παλαιού
θλιβομένοις έδωκεν ο Κύριος άξίαν παραμυθίαν ,
της σής ορθότητος την επιστασίαν αυτοίς (82) χαρι
σάμενος. "Έστι δέ τι και έτερον των συγγενών των
εμών πάνυ βεβαρημένον , και σχεδόν το καιριώτα
τον της 'Αριαραθικής απορίας υπάρχουν και παρα
καλώ ( 85) κατά το ενδεχόμενον ιατρευθήναι παρά
της σης χρηστότητος , ώστε φορητόν του λοιπού γε
νέσθαι τοις κεκτημένους .

EPISTOLA CCCXI . ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΤΙΑ' .

Rogat ut illius domus, qui hanc epistolam ferebal, publicis muneribus gravala subleveli --
Principuli .
Mullas me cogunt lilleras dignitati luæ scribere
qui assererationum mearum rationem non habent,
sed proprium quiddam ac eximiun in suis rebus
exquirunt. Jamdudum enim eis testificalus sum ,
ita te communem fore et equabilem nobis juris
custodem , ut nemo amplius quidquam ad hunani.
talem requisiturus sit , nisi plus justo avidus fue .
rit. Sed tamen ut huic homini salisfaceremus, de
dimus ei epistolam , commendantes eum libi , ro
gantesque ut et libenter ipsum videas, et quia
tempore faliscit illius domus in obeundis muneri
bus, eam , quantum fas erit, allevare digneris.
B Πρωτεύοντι.
Πολλές ημίν ποιούσι τας επιστολές προς την
σην τιμιότητα οι ταϊς διαβεβαιώσεσιν ημών μη
προσέχοντες , αλλ' ίδιόν τι και εξαίρετον εν τοις εαν
των επιζητούντες. Πάλαι γάρ ήμείς αυτοίς διεμαρ
τυράμεθα , ότι ούτως έση κοινός και ίσος των δι
καίων ημίν φύλαξ , ώστε μηδένα πλέον επιζητήσαι
τι των εις φιλανθρωπίαν, εάν μή που υπερβάλη (84 )
τη απληστία. " Όμως δε πληροφορούντες τόνδε ,
εδώκαμεν αυτή την επιστολήν , συνιστώντές σοι τον
άνδρα, και παρακαλούντες καλώς τε αυτόν ιδείν , και
διά το χρόνο κεκμηκέναι αυτού τον οίκον επί ταϊς
λειτουργίαις , της ενδεχομένης αυτον παρακλήσεως
αξιώσαι.

EPISTOLA CCCXII " . ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΤΙΒ'.

Commendut aliquem metuentem ne ex novo censu læderelur.
Censitori. C Κονσίτορι .
Nosti quæ accedant hominibus ex censibus tum Οίδας τας εκ των κήνσων και ωφελείας και βλά
lucra tum delrimenta . Quare huic ignosce in id βας, τάς γινομένας τους ανθρώπους. " Ωστε σύγγνωθε
vehementer incumbenti , ne quid damni accipiat : τώδε πολλήν ποιησαμένω σπουδήν μηδεμίαν υπο
quinetiam ei ad jus obtinendum pro virili patroci- μείναι βλάβην , και συνάρασθαι αυτό κατά δύναμιν
nari in animum inducas . προς το δίκαιον προθυμήθητι .

EPISTOLA CCCXIII ***. ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΤΙΓ'.

Rogat Galatice Censilorem , ul de censu domus Sulpicri aliquid remittal.

Censitori. Κονσίτορι .

Non licet eminus providentiam divinam intueri :
sed nos homines præ animi imbecillitate quæ ante
pedes posita sunt respicimus ; el sæpe dum ad bo
num finem deducimur, moleste ſerimus, tolerante
nostras inscitias eo, qui omnia in sapientia mode- 19 της αμαθίας του πάντα εν τη εαυτού (85) σοφία διο
ratur, Domino . Meministi enim quam moleste lunc
444 tulerimus impositam nobis sollicitudinem :
quot advocaverimus amicos, ut illorum opera in
Alias CCCCXXI .
* Alias CCCCXXVI .
Alias CCCLIII.
(32) Αυτοίς . Ηanc vocem addidimus ex quinque
mes. codicibus.
( 83 ) O και παρακαλώ . Deest conjunctio in Medi-
cæo, Coisl . secundo et Reg. secundu.
(84 ) Υπερβάλη. Coisl . secundus et Reg . secun
Ουκ έστι πόρρωθεν ιδείν τας οικονομίας του
Θεού · αλλ ' υπό μικροψυχίας οι άνθρωποι προς το
έν ποσίν αποβλέπομεν· και πολλάκις επί αγαθών
πέρας αγόμενοι δυσχεραίνομεν , ανεχομένου ημών
κούντος Δεσπότου . Μέμνησαι γάρ δή που όσον εδυσ
χεράναμες (86) τότε προς την επιτεθείσαν ημίν
φροντίδα , όσους παρελάβομεν των φίλων , εις το δι'
lus υπερβάλλη.
(85 ) Tη εαυτού . Sic tres vetustissimi codices .
Editi τη αυτού .
(86) Eδυσχεράναμεν , Regius uterque et Coist .
secundus έδυσχεραίνομεν . Paulo post editi ονομά
ζομεν. Sed potior visa Regii primi et Paris. ac
Bigot. scriplura, quam seculi sumus .
1061 EPISTOLARUM CLASSIS III . EPIST . CCCXIV . 1062

αυτών απώσασθαι την επήρειαν . Ούτω γαρ ωνομά- Ajuriam propulsaremus. Sic enim rern appellabamus
ζομεν το πράγμα . Αλλά νύν οράς οποία τα παρόντα . Sed nunc vides qualia sint præsentia . Præbuit
Παρέσχε γάρ σοι ο Θεός αφορμήν του την καλοκαγα enim libi Deus occasionem morum integritatis in
θίαν των τρόπων εις φανερόν αγαγείν, και παντί τω lucem proferendæ, lotique posteritali argumenta
εφεξής βίω αγαθής μνήμης αφορμές εναφείναι . bone memoriae relinquendi . Quales enim descri
Οποίαι γαρ αν ώσιν αι αποτιμήσεις αύται , τοιαύ priones censuum ipsæ fuerint , talis etiam earum
ται και αι επ' αυταίς μνήμαι παρά των επιγινο- recordatio a posteris conservari solet . Mihi autem
μένων διασώζεσθαι πεφύκασιν ( 87 ). Επει δε ουδε ευ Galatas ne oplando quidem potuisse ingeniuin
χομένοις Γαλάταις υπήρξεν άν φιλανθρωποτέρου humanius nancisci exploratum et persuasum est .
ήθους επιτυχείν, ακριβώς εγώ πεπεισμαι . "Έχω δε Nec Galatas solum beatos prædicare possum ob
ου Γαλάτας μακαρίζειν της σης επιστασίας μόνον , luam administrationem , sed et meipsum . Est enim
αλλά και αυτός εμαυτόν ( 88) . "Έστι γάρ κάμοι οίκος mibi etiam domus in Galatia ; ac domorum quiden
έν Γαλατία, και οίκων γε ο λαμπρότατος συν Θεώ , Dei dono longe splendidissima , in quam quidein
εις δν ει τύχοιμι παρά σου τινος βοηθείας (τεύξομαι si mihi aliquid præsidii concesseris ( concedes
δε έως αν η φιλία την οικείαν ισχύν έχη), μεγάλης autem quandiu amicitia suo stabit robore) , il
είσομαι τώ Θεώ την χάριν. Ει ούν τις λόγος παρά τη Β gentes Deo gratias habiturus sum. Si qua igitur
σή τιμιότητι της έμής φιλίας, ομολογουμένην τινά ratio apud tuam dignitatem amicitiæ meæ , ut
ωφέλειαν παρασχέσθαι τώ οίκο του θαυμασιωτάτου ratum quoddam beneficium tribuas domui ma
άρχοντος Σουλπικίου ( 89 ) , ήμών ένεκεν παρακλήθητι : gistralus maxime admirandi Sulpicii , fac mea
ώστε υφελείν τι της νύν ούσης απογραφής , μάλιστα causa exoreris : adeo ut de censu præsenti aliquid
μεν αξιόλογον , και της σης μεγαλονοίας άξιον , deinas , maxime quidem quod memorabile sit ,
προσθήσω δε , ότι και της ημετέρας πρεσβείας (90) et lua magnanimitatc dignum , addam etiam et
των αγαπώντων σε· ει δε μή , αλλ ' όσον οί τε και nestra qui te diligimus precalione. Sin minus ,
ροι (91 ) συγχωρούσι , και η των πραγμάτων επιδέ saltem quantum tempora concedunt, et rerum
χεται φύσις · πάντως δε ύφελείν, και μη εάσαι επί natura patitur : omnino autem aliquid demas ,
της ταυτότητος · ώστε ημάς (99) μυρίων ών έχομεν nec in eodem stalu relinquas : ut pro innumera
παρά του αγαθού άρχοντος ευεργεσιών μίαν χάριν bilibus beneficiis, quæ ab egregio illo magistralu
ταύτην διά της σης σεμνότητος αντεκτίσαι . accepimus , hanc unam gratiam tuæ gravitatis
opera referamus.
ΕΠΙΣΤΟΛΗ TΙΔ' . EPISTOLA CCCXIV *.
Rogal ul sua causa amorem erga fratrem , qui hanc epistolam l'erebat, multiplicet.
'Ανεπίγραφος , επί οικέτη. C Sine inscriptione , pro famulo.
Και πώς έμελλον εγώ γραμμάτων οικείαν αφορ Et quomodo ego domesticam scribendi occa
μην παρόψεσθαι, και μη προσερείν (93) την σην τι sionem negligerem , nec luam salutarem dignita
μιότητα , τούδε προς υμάς αφικνουμένου ; "Ος εξήρ tem , hoc ad vos proficiscente ? Qui quidem et per
κει μεν και αφ' εαυτού είπείν τα ημέτερα , και την της se posset nostra narrare , litterarumque vicem
επιστολής αποπληρώσαι (94) χρείαν · ήβουλήθη δε και explere : voluit tamen litteras etiam perferre,
γραμμάτων διάκονος γενέσθαι , διά το σφόδρα ήμάς eo quod me vehementer diligat , ac mihi ex lolo
αγαπάν , και εξ όλης ψυχής προσκείσθαι ημίν. Παν animo affixus sit . Cupil omnino el luum respon
τι (95) τρόπο και τα υμέτερα ρήματα επικομίζεσθαι sum referre , et libi suam operam præstare. Ila
βούλεται, και υμίν διακονείσθαι. Εδώκαμεν ούν αυτώ que ei dedi epistolam , φua tibi primum bona
την επιστολήν , δι' ής πρώτον μεν υμίν ευχόμεθα ompia precor, lum quæ hæc vita habet, tum
πάντα τα αγαθά, άτε ο βίος ούτος έχει , και όσα τον quæ promissam beatitudinem reposita servant :
εν ταις (96) επαγγελίαις μακαρισμόν αποκείμενα deinde etiam Deum sanctum rogo , ut eo ita dis
φυλάσσει έπειτα και δεόμεθα του αγίου Θεού οικο pensante iterum vobiscum congrediamur, Jum
νομηθήναι δεύτερον ημίν την συντυχίαν υμών , έως in terra versamur . Cæterum , quin erga memo

(87) Τοιαύται... πεφύκασιν . Sic tres vetustis- D cirina Patrum verique eorum sensus arbiter.
simi codices. Editi τοιαύτη και η επ' αυτούς μνήμη ...
πέφυκε . Ηabent etiam επ' αυταίς sex alii codices.
( 88 ) Εμαυτόν . Sic tres vetustissimi codices.
Editi εαυτόν .
(89) Σουλπικίου . Ιta Harl . prima manu . Editi
Ουλπικίου .
( 90) Πρεσβείας . Immorari non soleo in observan
dis interpretun, erratis, sed tamen hoc loco appo
nam speciem eruditionis Sculteti , ut quisque vi
deat quantum huic homini tribuendum sit. Sic igi
lur interprelalur : Quod ille sit ex ordine presbyle
rorum nostrorum . Unde Combefisius : Vapulet liro
qui sic delirel : eritque nobis homo sic inficelus do
( 91 ) Καιροί. Sic novem mss . Editi χρόνοι .
(92) " Ώστε ημάς. Coisl . primus et Med . ώς
ημάς .
( 93 ) Μή προσερεϊr . Negatio addita ex Cois) .
secundo et Reg. secundo.
(94) , Α
' ποπληρώσαι. iidem duo codices cum
Med. πληρώσαι .
(95) Ημϊν . Παντί τρόπω . Uterque Coisl. ημίν
παντί τρόπο.
(96) " Οσα τον εν ταις , etc. Reg. secundus et
Cois1 secundus όσα των εν ταις επαγγελίαις τον
μακαρισμόν αποκείμενον φυλάσσει .
* Alias CCXXXI.
 !

1063 S. BASILII MAGNI 1004

ratum fratrem amorem multiplices mea causa , A εσμέν υπέρ γης. Την δε εις τον προειρημένον αδελ
nullus dubito. Quare fac exoreris ut id reipsa ex φόν αγάπην ότι πολυπλασιάσεις ημών ένεκεν , ουκ
periatur.. αμφιβάλλω . " Ωστε παρακλήθητι έργο αυτό παρασχέ
σθαι την πείραν.
445 EPISTOLA CCCXV . ΕΠΙΣΤΟΛΗ TIE' .
Commendal viduam sibi propinquam ejusque pupillos.
Sine inscriptione, pro propinqua . 'Ανεπίγραφος, υπέρ συγγενούς .
Cum omnino persuasum habeam impetraturum Πάνυ πεπεισμένος μηδέν διαμαρτήσεσθαι περί ών
me quidquid juste a lua dignitate petivero, liben αν μετά του δικαίου παρακαλέσω την τιμιότητά σου ,
ter epistolam dedi ornatissime huic pupillorum προθύμως ήλθον επί το δούναι την επιστολήν τη
curatrici , quæ ædes incolit hydra quadam multo κοσμιωτάτη τήδε ορφανών προεστώση , και οικίαν
rum capitum acerbiores. Quibus omnibus accedit , οικούση ύδρας τινός πολυκεφάλου χαλεπωτέραν . Ε ::
ut sanguine inter nos conjuncti simus . Quapropter πάσι δε τούτοις υπάρχει ημίν το και οικείως έχειν
nobilitatem tuam rogo, ul el mihi aliquid tribuens αλλήλοις κατά γένος . Διό παρακαλουμέν σου την
et honorem pupillorum avo debitum conservans , ευγένειαν , και ήμάς τιμώντα , και το πάππο των
B
aliquid feras auxili : quo deinceps fiat illis lisec και ορφανών την οφειλομένην απoσώζοντα τιμήν, πα
possessio tolerabilis. ρασχέσθαι τινά βοήθειαν · ώστε φορητήν του λοιπου
την κτησιν αυτοίς καταστήσαι .
EPISTOLA CCCXVI . ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΤΙq ' .
Commendat hominem patrocinio ad ea, quæ sibi proponebat, indigentem .
Sine inscriptione, pro diveralo . "Ανεπίγ , αφος, υπέρ καταπονουμένου (97) .
Quanquam omnino persuasum habeo litteris Πάνυ πεπεισμένος μηδέν δείσθαι γραμμάτων
non indigere qui luam clementiam adeunt, pro τους προς την σην χρηστότητα αφικομένους , διά το
plerea quod ex animi probitate plura facis , quam πλείον ποιείν εκ της του τρόπου καλοκαγαθίας ή
quis obsecrans ad bonum adhortelur ; quia tamen όσον άν τις παρακαλέσας προτρέψαιτό σε προς το
hujusce filii cura majorem in modum langor, ad αγαθόν , όμως , διά το καθ ' υπερβολήν φροντίζειν του
ductus sum ut ad puram luam el doli expertem υιού τούδε , επιστείλαι τη καθαρά σου και αδόλεω
animam scriberem , commendans ljbi hominem ac ψυχή προήχθην , συνιστών σοι τον άνδρα , και παρα
C
rogans , ut quibus rebus poteris præstes, ei ad ea , καλών, εν οίς αν η δυνατόν, παρασχέσθαι αυτώ εις
quæ sibi proponit, luum pro viribus auxilium . τα προκείμενα την κατά δύναμιν σοι επικουρίαν .
Nullum autem alium ei opus fore patronum , si " Οτι δε ουδενός ετέρου δεηθήσεται προστάτου , σου
digneris totam potestalem quam tibi Dominus καταξιώσαντος πάση δυνάμει ήν έδωκέ σοι ο Κύριος ,
largitus est , ad illius patrocinium impendere, mihi χρήσασθαι εις την υπέρ αυτό προστασίαν, ακριβώς
omnino persuasum est. επίσταμαι .
EPISTOLA CCCXVII ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΓΙΖ'.

Amici occupationibus tribuit, quod rurolilleris suis respondeat. Rogal ul is qui epistolam ferebat, non frustra sepertulisse
sentiat.
Sine inscriptione , pro egeno. "Ανεπίγραφος , υπέρ ένδεούς.
Raras mihi ad luam dignitatem efliciunt litteras Σπανίας ημίν τας προς την σην τιμιότητα κατα
rara a te responsa . Indicium enim facio , cur σκευάζει επιστολάς το σπάνιον των αυτόθι (98) απο
molestiam meas litteras afferre dignitati tuæ pu κρίσεων. Δείγμα γαρ ποιούμεθα του όχλον ημών
tem , quod non accipiam his que subinde scribo D το γράμμα φέρειν τη τιμιότητί σου , το μη δέχεσθαι
responsiones . Sed rursus ad aliam traducit cogi- εφ' οίς αν εκάστοτε γράφομεν (99) τάς αποκρίσεις.
lationem consideratio multitudinis negotiorum Πάλιν δε εις ετέραν μεθίστησι διάνοιαν η έννοια του
tuorum ; ac tot et tanta in manibus habenti igno- πλήθους των περί σε πραγμάτων, και συγγνώμην
sco, si mei obliviscaris : cujus ne si sumnium qui- έχομεν τω τοσαύτα διά χειρός έχοντι επιλανθανο
dem esset olium et quies , ob vilem et abjectam μένω ημών, ών ουδε ει πάσα ην σχολή και ησυχία ,
vitam facile esset recordari . Te quidem sanctus διά το ταπεινόν του βίου μεμνήσθαι ράδιον . Σε μέν
ille et ad majorem splendorem perducat, et te sua ούν ο άγιος ( 4 ) και επί μείζονα της περιφανείας
ipsius gratia in præsenti claritate conservet . Mihi αγάγου, και τη παρούση λαμπρότητα συντηρήσοι τη
autem quælibet occasiones , novæ sunt scribendi εαυτού χάριτι · ημείς δε πάσαν πρόφασιν αμειβό
Alias CCXVIII . αυτόθεν .
Alias CCXIX . (99) Γράφομεν . iidem duo codices cum Μed . γρά
Alias CCXXII . φωμεν .
( 97 ) Υπέρ καταπονουμένου . Ιta Med . et due (1 ) "Arlos. Vaticanus et Claromontanus addunt
alii . Editi et Coisl. prinus , υπέρ καταποιουμένων. Θεός.
(98) Autó01. Coisl . secundus et Reg . secundus
1063 EPISTOLARUM CLASSIS III . EPIST . CCCXX , 100
μεθα γράμμασιν, ουχ ήκιστα δε την παρούσας διά A vices ; ista inprimis , propter hunc hominem , quedu
τόνδε , όν και παρακατατιθέμεθά σου, και αξιούμεν libi commendo ac rogo , ut se meas ad le litteras
λαβείν τινα αυτόν της των γραμμάτων ημών (2) δια non ſrustra perlulisse sentiat.
κονίας αίσθησιν .
ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΤΙΗ' 446 EPISTOLA CCCXVIII .
Rogal ul epistolam ferenti el sua el patriæ prosil commendatio.
Βασιλείου , ανεπίγραφος , υπέρ πατριώτου . Basilii , carens litulo , pro conterraneo .
Τους έκ της πατρίδος ημών αφικομένους συνίστη . Eos qui e patria nostra adveniunt, ipsum tibi
σί σου αυτό της πατρίδος δίκαιον : εί και ότι τη του commendat patriæ jus : lamelsi morum benignitate
τρόπου χρηστότητι πάντας υπό την έαυτού άγεις cuuctos qui quomodocunque tuo auxilio indigent ,,
πρόνοιαν, τους οπωσούν δεομένους τινός αντιλήψεως . sub luam adducis providentiam . Hunc itaque qui
Και τον εγχειρίζοντα τοίνυν την επιστολήν τη κο epistolam comitati tuæ traditurus est, filium illius
σμιότητί σου, τον υιόν τούδε , δέξαι , και ως πατριώ- suscipe , et tanquam popularem , et tanquam opis
την, και ώς δεόμενον αντιλήψεως, και ως παρ' ημών indigum, denique tanquam per nos tibi commen
συνιστάμενόν σου και εκ πάντων τούτων εν αυτώ Β datum ; atque iis ex omnibus unum quoddam illi
υπαρξάτω , τυχεϊν της ενδεχομένης παρά σου βοη contingat , ut scilicet auxilium a te quantum fieri
θείας εις τα προκείμενα . Δήλον δε , ότι επί τοις αγα polerit consequatur in negotiis suis. Liquet autem
θοίς έργοις αι ανταποδόσεις , ου παρ ' ημών των μι bonis operibus paratam esse remunerationem ,
κρών, αλλά παρά του Κυοίου , του τάς αγαθάς non per nos quidem pusillos homines, sed per
προαιρέσεις αμειβομένου . Dominum , qui præclaris institutis mercedem re
pendit.
ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΤΙΘ. EPISTOLA CCCXIX " .
Commendal hospitem omni subsidio in terra extranea egentem .
Ομοίως υπέρ ξένου . Similiter pro hospite .
Κατά πόδας της αναχωρήσεώς σου επέστη ημίν E vestigio recessus tui accessit ad me filius
ο υιός ούτος και την επιστολήν σοι ταύτην αποδιδούς , iste , qui hanc epistolam libi porrigit : is velut
χρείαν έχων , ώς ανήρ εν αλλοδαπή διάγων , πάσης homo in terra extranea degens , onini eget suh.
της παρά των Χριστιανών οφειλομένης τους ξένους c silio , quod hospitibus debetur per Christianos .
παραμυθίας. Το μεν ούν πράγμα ούτός σοι εναρ Et negotium quidem ipse tibi clarius enarrabit :
γέστερον διηγήσεται » την δε βοήθειαν αυτός παρ tu vero auxilium præbebis pro viribus , atque
έξεις , την σοι κατά δύναμιν , και αναγκαίαν τοις τρο necessarium rebus præsentibus. Si itaque aderit
κειμένοις . Εάν μέν ούν παρή ο ηγεμών, αυτός ξε præses , ipse videlicet ad eum duces hospilem .
ναγήσεις προς αυτόν δηλονότι . Επει δια των πολι Alioqui, per eos qui rempublicam gerunt con
τευομένων παρέξεις αυτό τα σπουδαζόμενα . Ου γαρ licies ei quæ expetit . Non eniin mediocriter mihi
μικρώς μου μέλει το πάντα αυτόν κατά γνώμην curæ est , ut peractis ex animi sententia omnibus
πράξαντα επανελθεϊν . revertatur.

ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΤΚ'. EPISTOLA CCCXX *** .

Testatur eum qui ad negotia procuranda missus ſuerat, etsi re infecta redit, non tamen pigriliæ accusandum . Scire avet
quo loco sint res ecclesiasticæ .

Ανεπίγραφος, επί προσηγορία . Sine inscriptione, salutandi gratia .

Διά μακρού ημίν υπήρξε προσειπείν την τιμιό
D
τητά σου , τώ τον ανακομίζοντα τάς αποκρίσεις πο
λύν χρόνον ενδιατρίψαι τη ημετέρα, και ανδράσι
και πράγμασι δυσχερεστέροις (3) περιπεσείν .
'Ενιαυτόν γάρ όλον άπεξενώθη της ενεγκούσης .
'Απάταις ανθρώπων και διαλύσεσιν υπαχθείς , εί της
παρούσης αυτώ κακουργίας κρατήσειε , του παντός
περιέσεσθαι , οψέ του κεφαλαίου της ζημίας επήσθε
το , εν τη κατά μικρόν απάτη της αισθήσεως κλεπτο
μένης . Επει ούν επανεισι, τών τε του αέρος όχλη
Longo intervallo nobis contigit tuam dignitatem
salutare ; eo quod qui responsa refert, diu in no
stra regione commoralus sil, ac tum in viros
morosissimos, tum in negotia difficillima inciderit.
Nam annum lolum abfuit patria . Is hominum dolis
el transactionibus in eam spem inductus se, si
præsentem nequitiam superaret , rei totius sum
mam obtenluruni , sero damni caput persensit :
cum fraus paulatim progrediens sensum præter
fugisset . Cum igilur redeat et ab aeris molestiis

( 2) 'Huwr. Coisl . primus huiv. Paulo ante legit
Contefisiuς προς πάσαν πρόφασιν. Sed uninusintel
Iexit illud αμειβόμεθα , cujus haec videtur esse sen
lentia : Quot occasiones occurrunt, totidem scri
bendi vices usurpo .
(3 ) Δυσχερεστέροις . Sic uterque Cois1., Med . et
PATROL , GR . XXXII .
Reg . secundus. Editi δυσχερεστάτους. Statim editi
απάταις γάρ , sed vocula deest in mss . quatuor .
Plures autem non habuimus in hanc epistolamı.
Ex Colelerii Monum . Ec . Gr. t. II , p. 94.
Ibid . , p . 93
Alias CCXXI.
3!
5067 S. BASILII MAGNI 1008

et ab hominum nequitia liberatus : salutamus te Αρών και της των ανδρών μοχθηρίας απαλλαγείς ,
per illum, rogantes ut nostri memineris in preci- ασπαζόμεθα σε δι' αυτού , παρακαλούντες μεμνήσθαι
bus (nam precum auxilio valde indigemus ), simul ημών επί των προσευχών (πολλής γάρ της εκ των
etiam certiorem te facio , qιος Deatus episcopus ευχών βοηθείας δεόμεθα) , και άμα σημαίνομεν , ότι
debito solvendo obnoxios reliquerat ( siquidem οι υπεύθυνοι καταλειφθέντες προς την του οφλήμα
in suo lestamento et debiti fecit mentionem , et τος έκτισαν παρά του μακαρίου επισκόπου , επι
unde el a quibus illud 447 solvi oporteret ), μνησθέντος εν ταις διαθήκαις αυτού τε του χρέους ,
eos amicis admonitionibus sprelis necessitatem και όθεν προσήκεν εκτισθήναι (4) , και διά τίνων ,
tribunalium exspectare . Quare sodalis roster re υπεριδόντες των φιλικών υπομνήσεων, τας εκ των
infecta rediit , atque hæc ipsa rogavit ul de co δικαστηρίων ανάγκας έκδέχονται . Διό άπρακτος
lestaremur, ne segnitiei aut pigritiæ apud tuam επανήλθεν ο εταίρος ημών , και ταύτα αυτά εξίω
dignitatem incusaretur. De his hactenus. Cæterum σεν αυτόν ( 3) παρ ' ημών μαρτυρηθήναι , ως μη αρ
quo in statu sint res Ecclesiarum , utrum conceda- γίας μηδέ ραθυμίας έγκλημα σχεϊν παρά τη τιμιό
tur ut in eodem statu permaneant, an in pejus ver τητί σου . Ταύτα μεν εις τοσούτον. Τα δε τών Έκκλη :
gant, aut spem aliquam habeant futuræ in melius σιών όπως έχει , είτε συγκεχώρηται μένειν επί της
mutationis , per aliquem e charis fratribus certiorem B ομοιότητος, είτε και προς το χείρον εκπέπτωκεν , ή
me facere digneris . τίνα (6) ελπίδα της επί το βέλτιον έχει μεταβολής ,
γνωρίσαι ημίν διά τινός των γνησίων αδελφών κατα
ξίωσον
EPISTOLA CCCXXI : . ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΤΚΑ'.
Ailctor hujusepistolæ , quem Gregorium Nazianzenum esse non obscure perspicitur, non sine solilo lepore Theclam ro
gal, ut his qui ecclesiæ conseplum exstruebant, vinum suppeditet , propterea quod vehemens anni præteriti frigus viles
succiderat.'
Thecle .. Θέκλη.
Præterito anno , etc. Το παριππεύσαν έτος , κ . τ . λ .
Vide inter S. Gregorii Nazianzeni epistolas , epist . 57.
EPISTOLA CCCXXII " . ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΤΚΒ'.
Rationem reddil cur sero respondeat : rogal ul post longam
redeat. hiemis absentiam sallem ad Pascha diem cum conjuge
Sine inscriptione, ut cum amico Pascha celebret. C 'Ανεπίγραφος , επί φίλω συμπάσχάσαι .
Acceptis luæ dignitatis litteris, gavisus sum , Δεξάμενος τα γράμματα της σης τιμιότητος
ιι par erat , et Domino gratias egi , atque paratus ήσθην, ώς εικός , και ευχαρίστησα τω Κυρίω, και
eram respondere , si quis opportune de rescri- προθύμως είχον αντιφθέγξασθαι, εάν τις κατά και
bendo subnonuisset. Νain negotium illud , de ρον περί αντιγράφων τέμνησε . Το γάρ πράγμα
quo mibi mandaveras , temporis progressu abso υπέρ ου ( 7) επέταξας ημίν, χρόνω ελάμβανε την κα
lutum est . Non eral 448 autem , antequam con τάστασιν . Ουκ ενην δε προ του πέρατος ασφαλές
licerelur , lutum quidquam respondere . Hæc mei ουδέν αποκρίνασθαι. Αύτη η αιτία της σιωπής ημών "
silentii fuit causa : non eniin segnities , neque ου γάρ δή ραθυμία , ουδε άγνοια του προσήκοντος .
officii ignoratio . Etiamsi enim omnino piger es Ει γάρ και όλως ήμεν ( 8) ράθυμοι , εσπουδάσαμεν
sem , tamen vilia mea coram tua dignitate occul πάντως επί της σης τιμιότητος συσκιάσαι ημών τα
lare omni modo studuissem . Nunc vero non pos ελαττώματα . Νύν δε ουκ έστιν ημών επιλαθέσθαι
sum ego tri oblivisci , ne brevissimo quidem σου ουδε το βραχύτατον (ή πρότερον άν τις εαυτόν
temporis spatio : aut cerle quispiam se ipse po αγνοήσειεν) : αλλά κάν επιστέλλωμεν , κάν μη, εν
tius ignoret : sed sive scribam , sive non , infi ιδρυμένον σε ταις καρδίαις εαυτών περιφέρομεν, και
xum te meo cordi circumfero : et Iongam illam D προς την μακράν απόλειψιν του χειμώνος ούτω δυσ
hiemis absentiam ita moleste fero , ut precer , si κόλως έχομεν , ώστε εύχεσθαι , ει μή αυτό σου ( 9)
integrum libi ipsi non est ob eas , de quibus au δυνατόν , διά τάς ακουομένας ασχολίας, καταλιπείν
divi , occupationes , rusticos relinquere , mihi oc τους αγροίκους , ημίν εγγενέσθαι πρόφασιν επιστηναι
casionem dari ad loca illa veniendi , ac vera illa τους τόπους , και της αληθινής ευσταθείας των σων
tuorurn morum integritate ac ornamentis fuis τρόπων και της κοσμιότητος απολαύσαι . Πάντως δε
perfruendi . Omnino autem salutarem Paschæ την σωτήριον ημέραν του Πάσχα μεθ' ημών ποιήσαι
diem nobiscum conaberis transigere , una cum προθυμηθήση , μετά της κοσμιωτάτης συμβίου σου ,

• Alias CCXII .
Alias CCXXIII ..
(4) 'Εκτισθήναι. Duo codices εκτίσθαι . Paulo
post male in editis έτερος . Μss. εταίρος.
( 5) Αυτόν . Νοn male deest in codice Vaticano .
( 6 ) "Η τίνα. Duo codices είτε τίνα . Ιbidem editi
γνωρίσαις . Quatuor mss . utin textu .
(7) Υπέρ ού . Duo mss. , περί ού . Paulo post edi
tio Paris . , oux tiny bé. Mss. ut in textil . Subinde
quatuor codices, σιωπής ημών. Editi σιωπής ημίν .
( 8) Hμεν . Deest ea vox in Med . et Coisl . priμο.
Duo codices , ει γάρ και άλλως εσμέν .
(9 ) Eί μή αυτώ σοι . Sanum locum Comlefisius
corrumpit, dum emendare cupit. Legenduru pulal si
jév aŭto sol , repugnantibus codicibus mss . ac ipsa
eliam sententia .
1069 EPISTOLARUM CLASSIS UI. EPIST . CCCXXIV . 10 70 και

ήν και προσαγορεύομεν διά σου , και παρακαλούμεν Α ' ornatissima tua conjuge : quam per te saluto et
συμπράξαι ημίν εις το επείξαι σε προς ημάς. rogo , ul tradita mihi opera luam ad nos profectiv
1 nem urgeat . '
ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΤΚΓ'. EPISTOLA CCCXXIII .
Gratias agil Deo, quod Philagrir servorum fuga ipsius litteras sidi conciliarerit : horlatur ut sæpe ad se scribat de ao.
mesticiš el ecclesiasticis rebus, acoperam suam Ecclesiarum pacificationi impendat. Cæterum sibi epistolam sero redo
aitam a Cyriaco ; sed tamen diligentiam suam non defuisse.
Φιλαγρίω 'Αρκήνω ( 10). Philagrio Arceno .
* Χάρις το αγίω Θεώ : ου γάρ αν είπoιμι χάριν Gratiæ Deo sancto ; non enim dixcrim me gra
έχειν τοϊς ήδικηκόσι σε , ότι μου γεγόνασι γραμμάτων : tiam habere his qui le leserunt , quod mihi litte
υπόθεσις . 'Αλλ' ο πανταχόθεν ευεργετών ημάς Κύριος : rarum occasio exstilerint. Sed qui nos undecun
οίδε και διά των λυπηρών πληρούν πολλάκις τας " que beneficiis aficit Dominus , novit per ipsas
παρακλήσεις. " Οθεν και ημίν την εικαιότητα (11) : etiam molestias implere sepe consolationes. Unde
των αποδράντων σε ( 12) , ευφροσύνης εποίησεν αφορ-: et mihi levitatem eorum qui a te aufugerunt ,
μήν . Αλλά γράφους ημίν διά πάσης προφάσεως: gaudii occasionerm effecit. Verum, qualibel oblata
τοιαύτα . γράφων, ούτω μεν από χρηστής γνώμης, η occasione , ad me scribe , cum scribas talia , ex
ούτω δε από γλώττης κεκαθαρμένης . Και γάρ ει μή voluntate adeo bona, et lingua adeo pura. Quan
φαμεν προσποιείσθαι το εν τη λέξει τερπνόν, αλλ' quam enim orationis, suavitatem sectari me non
ούν φυσικώς πως κατακηλούμεθα παρ' αυτού , και allirmo , tamen natura duce per illam demulceor ;
άγετε ήμάς , οι τον λόγον χαρίεντες , ώσπερ οι τάς ei vos quorum oratio suavis est ac jucunda , me
μελίσσας διά των κρουμάτων ( 15 ) . Πολλάς γε ούν perinde ducitis , ac apes tinnitibus ducuntur.
πέμπε τας επιστολές , και μακράς ως ένι μάλιστα Mullas igitur milte epistolas , et quam poteris
ου γαρ δή αρετή επιστολής ή βραχύτης, ου μάλλον Iongissimas ; non enim virtus epistolae brevitas ,
γε η ανθρώπου . Γράφε δε ημίν τά τε κατά τον οίκον , non sane magis quam hominis. Scribe autem no
όπως διάκειται, και αυτό σου το σώμα όπως υγείας bis el de rebus tuis domesticis, quo sint loco ; et
έχει και , ει τα των Εκκλησιών ησυχάζει • μέλει corpus tuum lil valeat, et ulrum res Ecclesiarum
γάρ σου και τούτων καλώς ποιoύντι . Και μέντοι και tranquillæ sint . Nam ct hæc tibi curæ sunt , nec
εί τις δύναμις συμπονείν τη ειρήνη και τη ένωσει immerilo . Imo etiamsi qua ' facultas de pace et
των διεστηκότων , μή παραιτού . Ο δε χρηστος Κυ- dissidentium conjunctione allaborandi , ne refu
ριακός ήψατο πρότερον της σπουδής , και τότε ημίν gias . Ceterum bonus ille Cyriacus prius diligen
απέδωκε την επιστολήν • επί δέ ( 14) τα λείψανα του C ia usus est, et tunc mihi reddidit epistolain : de
ουράγματος έσχε συναιρομένους , τα ημίν δυνατά . inde ad id quod supererat negotii adjutores nos ba
Επεστείλαμεν γάρ τω χωρεπισκόπω των τόπων· ός buit pro nostris viribus . Scripsimus enim ad loco
εάν ποιήση τι των προστεταγμένων , αυτά γνωρίσει rum chorepiscopum : qui quidem utrum aliquid ex
τα πράγματα . iis , quæ in mandatis habet perſeclurus sil , res ipsa
demonstratura est .

ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΤΚΔ' . 449 EPISTOLA CCCXXIV " .

Horlatur ut sibi caveal a Patricio homine vaſerrimo.
Πασινίκο ( 15) ιατρώ. Pasinico medico .
Δείγμα ( 16) του μή παρέργως σε έχειν περί ημάς , Argumento est me a le non negligi , quod
η ευθύς απ ' αυτών , ώς ειπείν , των θυρών της εισ statim ab ipsis judicii, ut ita dicam , januis me
έδου (17) προσφθέγγεσθαι ημάς . "Έστι μεν ούν και D salutasti . Atque illud quidem optabile est , lit.
8
αυτό σπουδής άξιον , το έντυχεϊν γράμμασι φιλικούς : teras amicas accipere : sed si quæ scribuntur, in
εάν δε και την επί τοις μεγίστους χρείαν ανύη τα rebus maximis usui sint , certe in prelio longe

(10) Φιλαγρίω Αρκήνω. Sic tres vetustissimi
codices, itidem ut editi . Reg. secundus et Coisl.
secundus , Φιλαγρίω 'Aρκίνω . Reg. primus , Φιλα
γρίω , tantum. Duo iidem mss . initio epistole , υπο
θέσεις.
( 11 ) Eiratórnta. Sic uterque Coisl. cum Regio
prinio et Paris . Huic scripturæ favel etiam Valica
is, qui habet , εκκαιότητα. Harl . el Reg . primus
ευη editis, σκαιότητα .
( 12) 'Αποδράντων σε. Sic Harl., Coisl. primus ,
Reg . prius et Vat . Editi , αποδρασάντων σε . Cla
τon., αποδράντων σου .
( 13) Κρουμάτων . Ιta tres vetustissimi codices
niss . et alii duo . Editi , κρουσμάτων .
( 14) 'Επί δέ . Sic mss . Editi , έπει δέ.
( 13) Πασινικω. Clarom., Παιωνίκη.
( 16 ) Δείγμα . Editi addunt, μέγιστον , sed deest illa
vox in sex codicibus. Ιbidein Crisl. primus, έχειν
προς ημάς. Coisl . secundus et Reg . secundus , μή
παρέργως έχειν.
(17) Της εισόδου. Magis arrisit haec scriptura
Reg. secuniliei Coisl. secundi, quam quod legitur in
aliis codicibus el editis , tñs órgū, ab ipsis viæ januis.
Eicoôoç in epist . 289 et 307 idem sonat ac judicium ,
sive introitusin causam , qui quidem sensuis mirifice
quadrat cum hac epistola . Ibidem Coisl.primus,tipoo .
φθέγξασθαι . Paulo post Med , Harl . , Coisl. primus,
ει δε και την... ανύει.
Alias CCCLV.
" Alias CCCLXXV.
1071 S. BASILII MAGNI 1072

majori sunt habenda . Ιtaque pro certo scias , Α γραφόμενα , πολλά πλείονος άξία γίνεται δηλονότι.
Patricium virum perquam optimum tanta suada Ευ τοίνυν ( 18) ίσθι , ως και τα πάντα ( 19) άριστος
plharmaca in suis labiis ferre , ut , non modo quod ανήρ Πατρίκιος τοσαύτα επί των χειλέων αυτού της
tu scripsisti , sed etiamsi Sauromatam quemdam πειθούς φέρει φάρμακα, ώστε μη ότι συ (20 ) επ
aut Scytham offenderit , ei facile quidquid libue έστειλας, αλλά κάν Σαυρομάτην τινά ή Σκύθην λάβη ,
rit persuadeat. Verumtamen illa bilaritatis verba πείσαι άν (21 ) ραδίως περί ών εθελήσειεν . Ου μην
non ex corde proficiscuntur. Jamdudum enim από καρδίας έστι τα της ευφροσύνης (99) εκείνα
oblinuit illa species , voce tenus simplices esse et δήματα. Πάλαι γάρ επιτετήδευται το σχήμα τούτο :
ineptos, ac paralos res suas cuivis judicio com μέχρι φωνής (25) χρηστους και απειρoκάλους δήθεν
millere ; sed ubi ad rem ipsam ventum erit, tu και ετοίμους είναι επιτρέπειν παντί δικαστηρίω τα
vero illic haud reperiaris . Sed hæc apud te dicta κατ' αυτούς· επειδάν δε επ' αυτών γένωνται των
sint , ut ipse agnoscas virum hunc alioqui non πραγμάτων , μή σύ γε εκεί (24) τύχους . Αλλά ταύτα
eum esse , quem facile ducas quo velis; atφue μέν μοι προς σε ειρήσθω, ίν ' αυτός τε ειδείης (23 )
etiam in animum tuum inducas , nequaquam verbis και (26) τον άνδρα ούτε άλλως όντα ευπαράγωγον ,
decoris allendere, sed dum rebus ipsis comproben - έτι και παρά σεαυτού πεισθής , μή τή των ρημάτων
tur, exspectare . B
προσέχειν ευπρεπεία , αλλά τους εκ των πραγμάτων
αναμένων ελέγχους .

EPISTOLA CCCXXV . ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΤΚΕ'.

Gratias agil quod ad se scripserit per communem filiam Icelium , quam laudat perhonorifice.
Magniniano . Μαγνινιανώ (27
Satis erant vel litteræ tuæ gravitatis ad me Εξήρχει και το γράμμα της σεμνότητός σου πά
omni lælilia perfundendum . Nunc vero cum et σαν ημίν εξεργάσασθαι ευφροσύνην . Νυνί δε και η
mulierum ornatissima , communis nostra Gilia κοσμιωτάτη γυναικών Ικέλιον ( 28) , η κοινή θυγά
Icelium , tuam mihi epistolam tradidit , læti τηρ ημών , την επιστολήν αποδούσα , πλέον ή εις το
tiam meam plus quam duplicavit non solum διπλάσιον την ευφροσύνην επηύξησεν · ου μόνον τω
quod viva sit imago probitatis tuæ , sed etiam έμψυχος ειχών είναι της σής (99 ) καλοκάγαθίας,
quod per se omne demonstret virtutis studium . αλλά και τα παρ' εαυτής πάσαν επιδεικνύναι αρε
Quare primum quidem eam libenter excepi pro της επιμέλειαν. "Ωστε πρότερον αυτήν ασμένως δε
pter te , deinde vice versa , beatuum te propter C« ξάμενοι διά σε , ύστερον αναστρέψαντες έμακαρί
illam prædicavi , quod le talis liberorum educa . σαμέν σε δι ' αυτήν, ότι τοιαύτης τεχνοτροφίας μι
tionis merces maneat a Domino Deo. Utinam au. σθοί σε μένουσι παρά του Δεσπότου Θεού . Αλλ'
lem et le aliquando videamus , atque bonis tuis ίδουμέν ποτε και αυτόν σε, και των εν σοί καλών
perfruamur , neque corporis infirma valetudine , απολαύσαιμεν, μήτε άρρωστίας, μήτε ετέρας τινός
neque ulla alia molestia congressum nostrum impe- δυσχερείας εμποδιζούσης ήμών τη συντυχία (50).
diente ..

450 EPISTOLA CCCXXVI " . ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΤΚ ' .

Salulat oblata occasione et hortatur, ut per totam vitam Dei meminerit.

Sine'inscriptione, admonitionis causa. Ανεπίγραφος , επι νουθεσία .

Dedit mihi Deus sanctus commodissimam lit "Έδωκεν ημίν ο άγιος Θεός οικειοτάτην πραγμά

Alias CCCLXXXI . Basilius epistolam 175. Non solum comitiz titulus

Alias CCXXIV . D deest in liac epistola , sed etiam Μαγνινιανός γoca
( 18 ) Eύ τοίνυν . Medicaeus codex , σύ τοίνυν . lur in codicibus Harl., Coisl. secundo et Reg. secun
(19) Ως και τα πάντα. Duo mss. ότι ο πάντων. do et editis . In Medicæo autem et Coisl. primo dici
(20 ) Μή ότι σύ. Coisl . primus et Med . , μηδ' ότι tur Μαγνημιανός . Sic etiam Harleanus secunda
ούν . manu . Al in epistola 175 Medicæus codex babel,
(21 ) Πείσαι άν . Sic Coisl. primus. Tres alii re Μαγνινιανώ , Coisl. primus et Clarom . , Μαγνηνια
centiores , πείση άν. Editi πείσει άν. νω. Εditi , Μαγνημιανώ . Quanquam forte he varie
(22 ) Ευφροσύνης. Sic mss. Editi, αφροσύνης . lates librariorum negligentiæ sunt tribuendæ , unus
( 23) Φωνής . Editi addunt , είναι, quod deest in que et idem Magninianus, sive Magnenianus, sive
qualuor mss . iisque antiquissimis. Ibidem Coisl . etiam Magnemianus. Nonnulli codices initio, Tie
secundus , ετοίμως επιτρέπειν. Ιdem codex cum tri εξεργάσασθαι .
bus aliis habet, καθ' εαυτούς. (28) Ικέλιον . Vat . et Bigot. , Εικέλιον .
(24) 'Εκεί. Deest ea vox in codice Medicaeo. (29) Tñs oñs. Sic Harl., Cuisl. primus. Editi,
(25) Eιδείης . Μss. quatuor , ειδής . Μox codex της υμετέρας. Paulo post iiden antiquissimi codi
Medicaeus , πεισθείς . ces habenί , δεικνύναι , et infra , Δεσπότου Χριστού .
(26) Kal. Fortasse istud xal collocandum sit sta Harleanus tamen secunda nmanu , Θεού .
tim ante vocem Éti quæ mox sequitur. Edit. (30) Τη συντυχία. Νonnulli codices , την συντυ
(27) Μαγνινιανώ. Ηunc Magninianum diversum vlay .
esse pulo à Magneniano comile, ad quem scripsit
1013 EPISTOLARUM CLASSIS II . EPIST . CCCXXIX. 1074
των ( 31 ) υπόθεσιν , τον αδελφόν τόνδε γνωρίσας ημίν , A terarum occasionem : qui mihi hunc fratrem no
τον άνδρα , ώ κατά την επάνοδος της προς την σην tum fecit, virum nempe illum , quo ad luam di
τιμιότητα έχρησάμεθα της εγγράφου (51 " ) ταύτης gnitatem revertente hujus per litteras colloquii
ομιλίας ημών διακόνω' ευχόμενοι τω Θεώ, επί μεί ministro usus sum : Deum rogans , ut magis ac
ζόν σε περιφανείας και δόξης προϊόντα , κοσμείν και magis dignitaie ac gloria crescens , et nos , el pa
ημάς και την πατρίδα πάσαν τη οικεία σεαυτού triam omnem propria lua virtute exornes. Ad
αρετή (52) . Παρακαλούμεν δε σε παρά πάντα τον hortor autem te, ul per totam vitam Dei memi
βίον μεμνήσθαι του κτίσαντός σε Θεού και τιμήσαν- neris , qui te condidit , ac honore cumulavit : ιι
τος : ένα προς τη του βίου τούτου λαμπρότητι έτι praeter hujus vite splendorem adhuc etiam glo
και της (321) ουρανίου δόξης αξιωθής, ής ένεκεν ' riam celestern consequaris : ob quam nobis, qui
πάντα ποιητέον ημίν , τους προς την μακαρίαν ελπίδα ad beatam spem vitam nostram dirigimus, facienda
την ζωήν ημών απευθύνουσιν. Sunt omnia ..

ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΤΚΖ'. EPISTOLA CCCXXVII .

Viro præpolenti bene precatur, ob honorem sibi ab illo habitum . Hortatur ut ad Ecclesiæ defensionem incumbat
'Ανεπίγραφος , επί παρακλήσει . B Sine inscriptione, exhortatoria .
Υπέρ ών παρόντας ημάς ετίμησας , και απόντων. Pro en quod præsenti mihi honorem habuisti ,
μεμνήσθαι καταξιoίς ( 33) (ήλθε γάρ εις ημάς ή et absentis meminisse dignaris ( ita enim auditio
ακοή ) , παρά του αγαθού Δεσπότου γένοιτό σοι αν. ne accepi ) , remunerationem consequaris Do
τιδοσις · και σε ίδοιμεν ( 34) εν τη μεγάλη ημέρα της mino optimo : teque videamus in magna illa
δικαιοκρισίας του Θεού ημών επί έργοις αγαθοίς justi judicii Dei nostri die ob bona opera pro
ευδόκιμον · ίνα ώσπερ της ενταύθα περιφανείας batum et spectatum : ut quemadmodum in hac
ήξίωσαι, ούτω και παρά τω ουρανίω βασιλεί σεμνό vita inclaruisti , ita etiam splendorem apud ce
τητος απολαύσης. Παρακαλούμεν ούν προηγουμέ lestem regem adipiscaris. Adhortamur igitur le
νως, τη Εκκλησία του Θεού διαρκή παρασχέσθαι την ante omnia , ut in Dei Ecclesiam juge conferas
σπουδήν · έπειτα και το εις ημάς ευμενές επαυξη- studium : deinde etiam , ut benevolentiam in
σαι , μνήμης τε πάσης και προστασίας ημάς άξιούντα, nos adaugeas , meque recordatione omni ac pa
σεμνύναι ημάς και γράμμασιν · ώστε απόδειξιν irocinio dignatus , lileris etiam cohonestes , ita
ημάς έχοντας , ότι ου βαρύνη ημάς επιστέλλον ut di compertum erit me tibi molestum non
τας (53) , συνεχέστερον σου τη μεγαλονοία καταθαρ esse , audeam ad tuam magnanimitatem crebrius
C scribere .
ρήσειν .

ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΤΚΗ . EPISTOLA CCCXXVIII **.

Salutal Hyperechium , seque ait non melius solito valere .
"Υπερεχίω . Hyperechio .
Και προσαγορεύω την τιμιότητά σου , και εύχο Et saluto tuam dignitatem , et tibi bene pre
μαί σοι τα αγαθά • εμαυτόν δε καταμηνύω σπουδών cor. Meas autem res scire etiam alque etiam
έχoντι πάντως είδέναι τα καθ' ημάς, μηδέν άμεινον aventi , declaro melius solito mihi non esse .
της συνηθείας πράττοντα (36) . Tών γάρ δυσφη Nolim enim gravius quidquam dicere , ne pror
μοτέρων φείδομαι , ώς αν μη πάνυ λυποίην τον τα sus eum, qui mihi oplima precatur, alliciam tri
βέλτιστα ημίν συνευχόμενον . stitia .

ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΤΚΘ. 451 EPISTOLA CCCXXIX

Gratias agit ob pisces ad se missos, sed multo magis ob litteras.
Φαλερίω . D Phalerio .
Πάνυ ήδέως έτέρφθην τους ποταμίοις ιχθύσι, μνη Suaviter omnino delectalus sum juvialibus
σικακήσας (37 ) αυτών την φυγήν ην έφυγον υπο piscibus , fugamque ultus sum , quam conçre

(31 ) Πραγμάτων . Commodissimam negotiorum ext ημάς .

pediendorum occasionem. Legendum putat Combe
fisias, γραμμάτων. Valde arridet haec sententia ;
sed quia nullus favet nis . codex , nihil ansi sumus
in ipso contextu mutare.
(31 ) Εγγράφου. Ιta mss . omnes . Editi , εγγρά
της.
(32) Πάσαν ... αρετή . Ηoc addita ex Med . , Coisl.
primo, Vat. et duobus aliis .
(32 ") "Ετι και της. Ρrimam vocem addidimus ex
quinque mss .
( 35) Καταξιoίς . Ιta mss . quatuor : editi , χατ
ηξίους. Paulo post Medicaeus codex . ήλθεν γαρ ως
( 34) "Ιδοιμεν . Sic duo mss. Editi , ίδωμεν . Paulo
post mss . tres, ήξίωσεν.
( 35) Επιστέλλοντας . Editi addunt, σου , sed deest
hæc vocula in quatuor mss. Deest eliam nuas in
codice Vaticano.
( 30) Πράττοντα . Ιta mss . Editi, πράττοντι.
(57) Μνησικακήσας. Bec scriptura, quae in editis
et nonnullis exstat mss . ac olim prima manu ex
slitit in Harlæano , displicet Combeſisio, legendu
Alias CCXXV .
* Alias CCCLXVII .
Alias CCLXXXII .
 1073 Σ * S. BASILII MAGNI 1076

tum ex glacie tectum subeundo ceperant. Ego Α δραμόντες την σκέπην την εκ του κρύους . Ιχθύων
tamen tzas litteras pluris facio quam pisces. Qua- δε ημίν τιμιώτερά σου τα γράμματα. " Ωστε επί
propter scribas' potius quam mittas . Quod si tibi : στελλε μάλλον ή απόστελλε. Ει δε ήδιόν σοι σιω
magis libuerit silere , saltem pro me precari ne πάν (39 ) , συ δε άλλ ' ευχόμενος υπέρ ημών μή δια
intermillas . λίπης (59 ) .
EPISTOLA CCCXXX * . ΕΠΙΣΤΟΛΗ Τ.Α.

. Queritur quod ad se non scribat .

Sine inscriplione. "Ανεπίγραφος...
Diligi te a me, disce ex his quæ scribo : me ,a A " Οτι σε φιλώ , οίς επιστέλλω μάθε. “ Οτι με μι- .
1e odio haberi, ex silentio agnovi. Scribe saltenm in σείς, οις σιωπάς έγνων . Γράφε δε κάν του λοιπού ,
posterum, calamo el atramento ac exili charta aman- καλάμω και μέλανι και βραχεί χάρτη φιλούντας( 40) -
les redamans. φιλών .
EPISTOLA CCCXXXI" . ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΤΑΑ .

Queritur quod iterum eadem de re scribere cogatur, monet ut vel sibi obsequatur, vel causam reddat, cur non ob
secutus sit
Sine inscriptione . * Β ..). "Ανεπίγραφος (41).

Frustra de iisdem bis 'scribitur. Aut'enim res * Μάταιον εστι δις περί των αυτών επιστέλλειν .
- ejus naturæ non est , ut emendari possit, ac frustra "Η γάρ φύσιν ουκ έχει διορθώσεως το πράγμα , και
* nobis adeuntes molesti sunt : aut nos contennunt : μάτην ημίν ενοχλούσιν οι προσιόντες , ή οι δεχόμενοι
qui epistolas * accipiunt , sicque lesipimus ' con- τας επιστολές παρορώσιν ( 42) ημών και ούτω μα
*
: 1emptoribus scribentes. Cum igitur jam de eodem ταιοφρονούμεν τοίς καταφρονηταίς (35 ) επιστέλλον
acceperis litteras, coactusque sim denuo scribere ; ' τες . Επεί ούν ήδη περί του αυτού εδέξω γράμματα ,
• aut corrige, si potes : 'aut causam indica cur que ηναγκάσθημεν δε και δεύτερον έπιστεϊλαι διόρθω
* præceperarzi non sint jamdudum peracta. ' σαι, ει σοι δύναμις , η γνώρισαν ημίν την αιτίαν δι'
• ήν πάλαι ου γέγονε τα προστεταγμένα ."

EPISTOLA CCCXXXII: ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΤΑΒ' . :

Ι Peracule nimium silentium exprobrai.
Alia sine inscriptione . C. "Άλλη ανεπίγραφος .
Unum vitæ indicium est sermo. Quomodo igitur “Εν γνώρισμα του ζήν ο λόγος . Πώς δε συ (44 )
2u : super terram versari putaberis, nunquam lo υπέρ γην είναι νομισθείης, μηδέποτε φθεγγόμενος;
quens ? Sed pelle silentium istud luum , scribens 'Αλλ' άπωσαι την σιωπήν σου, γράψας ημίν , και
nobis , ac le vivere indicans. εμφανίσας σεαυτόν ότιπερζής.
EPISTOLA CCCXXXIII ****. ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΤΛΓ'.
Monel ul notas el characteres perfectos faciat, et interpunctionibus sil attentus.
Notario .. Νοταρίω.
1. Sermones naturam habent alatam ." Quapropter Οι λόγοι τήν φύσιν υπόπτερον έχoυσι . Διά τούτο
- notis indigent, ut avolantium celeritatem scriptor 3 σημείων χρήζουσιν , ένα ιπταμένων αυτών λάβη (45)
apprehendat. Tu igitur, o puer, notas ac .chara το τάχος ο γράφων. Συ ούν, ώ παί, τα χαράγμα
cteres perfectos facias , 452 et loca ex ordine * τέλεια ποίει , και τους τόπους (46 ), ακολούθως κατι.
interpunctionibus distingue. Nam pusillo errore στιζε . Εν γάρ μικρά πλάνη πολύς ήμάρτηται λόγος
mulla vitiatur oratio ; scriptoris autem diligentia D τη δε επιμελεία του γράφοντος κατορθούται το λεγό.
perficitur sermo.. μενον,
que putat , μη κακήσας, non viluperari. Logitur in « διαλείπης .
φuatuor iss., μή κακίσας. Μed ., μή μνησικακή (40) Φιλούντας . Ηarl., φιλούντα.
caş. Hujus lectionis hæc erit sententia : non vitu . 141 ) 'Arenirpapoc. Reg. secundus et Coisl . se
Σ perat Basilius piscium fugam , fortasse quia - sub cundus addunt περί του αυτού . Editi τω αυτώ. lidem
C glacic creverant. Sed magis arridel vulgata scriplu codices infra thalient ήμίν ενοχλούσιν, quod nmelius
ra, nec sine lepore significat Basilius ullum se esse videtur, quam quod est in editis υμίν διοχλούσιν.
fugam piscium , et laborem in illis capiendis impen ( 42 ) Παρορωσιν . Coisl . secundus et Reg. Secun
sum . duς υπερορώσιν.
(38) Σιωπά » . Editi , το σιωπάν , sed deest articu (45 ) Καταρρoνηταίς . Ιta mss. Editi καταφρονητοίς .
lus in quatuor mss ; (44) Πώς δε σύ . Quatuor mss. πώς γαρ σύ. Thi
(39) Διαλίπης. Ιta Reg . primus , Harl . et Coisl . dein ex Med . et Coisl. primo legimus único yiv , et
primis et Bigot. Tres alii , μή διαλίπους . Editi, μή paulo post φθεγγόμενος . Editi υπέρ γής et φθεγξά
Alias CLXXVI . μενος ..
Alias CCXL . ( 45) Adón . Medicæus et Reg. secundus 2.160l.
• Alias CLXXVII. ( 46 ) Touç TÓTOUç . Ila Reg . secundus , Coisl . pri
Alias CLXXVIU . mus et Med . Editi τους τύπους
1077 EPISTOLARUM CLASSIS III . EPIST . CCCXXXV. 123

ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΤΛΑ' . EPISTOLA CCCXXXIV •

Mulla tradil præcepla recte scribendi.
Καλλιγράφω ( 47). Librario.
A
Ορθά γράφε , και χρώ τους στίχους ορθώς και Recta scribe, ac rectis ulere versibus : nec eve
μήτε αιωρείσθω προς ύψος ή χείρ , μήτε φερέσθω haltur in allum manus , nec feratur in precipitia .
κατά κρημνών. Μηδε βιάζου τον κάλαμον λοξά βα- Νeque cogas calamum oblique instar caneri
δίζειν , ώσπερ τον παρ' Αισώπω καρκίνον · αλλ' Æsopici procedere : sed recta perge , velut ad
ευθύ χώρει , ώσπερ επί στάθμης βαδίζων τεκτονι - amussim progrediens fabrilem , quæ ubique servat
κης ( 48 ) , ή πανταχού φυλάττει το ίσον , και πάν æqualitatein , et inæqualitatem omnem tollit . Quod
αναιρεί το ανώμαλον. Το γάρ λοξόν , απρεπές : το enim obliquum , indecorum est : quod autem
δε ευθύ , τερπνόν τους δρώσιν , ουκ εών ανανεύειν rectum , jucundum aspicientibus , non sinens le
και κατανεύειν , ώσπερ τα κηλώνεια , τους οφθαλ- gentium oculos sursum ac deοrsum instar tolle
μούς των αναγινωσκόντων όποϊόν , τι κάμοι συμ nonum commeare : quale est quod mihi accidit
€ έβηκε τοϊς γράμμασιν εντυχόντι τοίς σοίς . Των scripla lua legenli . Cum enim versus in scala
γάρ στίχων κειμένων , κλιμακηδόν , ηνίκα έδει με modum disponerentur ; ubi ab altero ad alterum
ταβαίνειν εφ' έτερον αφ' ετέρου ( 49), ανάγκη ην erat transeundum , necesse erat ad finem proximi
εξορθούν προς το τέλος του προσιόντος (50). Ενώ assurgere : in quo series cum nunquam appa
μηδαμου φαινομένης της ακολουθίας , ανατρέχειν B reret , erat rursus recurrendum , ordoque inqui
έδει πάλιν και την τάξιν επιζητείν , αναποδίζοντα rendus retrocedendo , sulcumque sequendo , quem
και παρεπόμενον το αύλακι, καθάπερ τον Θησέα το admodum Theseum : Ariadnes filum secutum
μίτο της 'Αριάδνης φασί . Γράφε τοίνυν ορθώς , και quisse ferunt. Scribe igitur recta , nec mentem obli
μή πλάνα τον νούν τώ πλαγίω και λοξώ των γραφο- quitate scriptorum atque insequalitate in errorena
μένων . inducas .

ΕΠΙΣΤΟΛΗ TAE . EPISTOLA CCCXXXV ..

- Significat Busilius se libenter omnes.Cappadoces Libanio erudiendos missurum : nunc autem mittit nobilem aaolescentem ,
amici filium , quem Libanio commendat.
Βασίλειος Λιβανίο . Basilius Libanio .

Αισχύνομαι καθ' ένα σου προσάγων τους Καππα Pudet me lidi Cappadoces singulalim adducere ,
δόκας , αλλά μή πάντας τους εν ηλικία πείθων , λό ac non ' omnibus adolescentibus persuadere , ut
γων και παιδεύσεως (31 ) αντιποιείσθαι , και σοι κε Titteris ac doctrina dent operam , leque ulanlur
χρήσθαι της ασκήσεως διδασκάλα . 'Αλλ' επειδή C exercitationis magistro . Sed quia omnes simul
πάντων εισάπαξ επιτυχείν , τα προσήκοντα σφίσιν nancisci non possumus ila aſſectos, ut convenien
αυτοίς αιρουμένων , ουχ οίόν τε τους εκάστοτε πει tia sibi ipsis eligant ; quibus subinde persuadeo ,
θομένους παραπέμπομέν ( 52) σοι , τοσούτον αυτοίς eos ad te mitlo , tantum in eos conferens benefi
χαριζόμενος , όσον και οι τοίς διψώσι καθηγούμενοι cii , quantum qui silientes ad fontes deducunt.
πρός, τας πηγάς (53) . Ο δε νύν προσιών , μικρών Qui vero nunc te adi , paulo post sua ipsius causa
ύστερον εαυτου ένεκεν σπουδασθήσεται , επειδάν σου in pretio erit , postquam tecum fuerit versatus .
συγγένηται . Νύν δε από πατρός έστι γνώριμος, μέγα Νunc autem ex patre notus est , magnum integri
επι . ορθότητι βίου και δυνάμει πολιτική παρ' ημίν late vitæ ac civili potentia apud nos habente no
λαβόντος όνομα : ός και εμοί (34) εις την άκραν φι men , mihique summa amicitia devincio . Pro qua
λίαν ήρμοσται. Ης αμειβόμενος αυτόν , το παιδί ut illum remunerer, hoc filio beneficium tribuo, ut
ταύτην την χάριν δίδωμι , σοι ποιών αυτον γνώριμον · ipsum tibi discipulum faciam ; rem sane maximis
πράγμα μεγίστης ευχής άξιον τοϊς αρετήν ανδρός νotis dignam apud eos , qui de viri virtute scienter
κρίνειν επισταμένους. judicant.

D
(47) Καλλιγράφω. Αddit Harl , στρεβλούς ποιoύντι
tous stiyous, lortuosos facienti versus. Quinoue alii
codices προς καλλιγράφον .
( 48 ) 'Επί στάθμης ... τεκτονικής. Νonnual co
dices στάθμη... τεκτονική .
(49) ' Εφ' έτερον αφ' ετέρου . Ιta sex mss. Editi
αφ' ετέρου εις έτερον .
(30 ) Του προσιόντος . Ιta 1res vetustissimi codi .
ces cum Reg. secundo et Coisl . secundo. Editi coū
προϊόντος.
(51 ) Παιδεύσεως . Editi addunt της σής , que verba
multo melius absunt ab omnibus nostris mss . codi
cibus .
( 52) Παραπέμπομεν. Sic mss . codices magno
consensa. Eliti παραπέμπομαι .
(53) Προς τας πηγάς . Prepositio addita ex co
dice Harlæano .
(54) "Ος και εμοί. Coisl . uterque et Reg. secun
dus os nàuoi. Ibidem Medicæus, Coisl . secundus et
Reg . Secundus εις την άκραν και μεγάλην φιλίαν.
Alias CLXXX.
Alias CXLII .
1019 S. BASILII MAGNI 3030
453 EPISTOLA CCCXXXVI :: ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΤΛq '.
Declarat Libanius se Basilii adolescentis virtutem admiratum esse, el Celsi ſortunus laudasse, quod is una cum Basilio
Athenas peleret ; ubi autem didicit Basilium , reversum in pairium , præstantissimum vitæ genus amplexum esse, et
ipsum et Cappadoces beatos existimasse. Basilii laudes de Firnoconfirmal. Quærit quid Firminus rerum agal : eumque
vartim laudat, partim de illo queritur .
Libunius Basilio. A Λιβάνιος Βασιλείο .
1. Aliquandiu est quod ad nos Cappadox venit 1. Διά χρόνου προς ημάς Καππαδόκης ήκει νέος .
adolescens . Primum hoc lucrum quod Cappadox. "Εν τούτο κέρδος, ότι Καππαδόκης . Αλλά και του
Sed et ex prima familia ille Cappadox . Alterum hoc πρώτου γένους ούτος ο Καππαδόκης (33) . Δεύτερον
Jucrum est . Sed et lilleras admirandi Basilii afferens τούτο κέρδος. Αλλά και γράμμα του θαυμαστού
hobis. Quo quid majus quis dixerit ? Ego enim , Βασιλείου κομίζων ημίν. Τουτί μεν, ότου τις είπoι
quem lui oblitum putas , etiam olim adolescentem μείζον ; Εγώ γάρ αν επιλολήσθαι σου νομίζεις, και
reverebar : et temperantia cum senibus certantem πάλαι νέον όντα ηδούμην · σωφροσύνη τε προς τους
videns , idque in illa urbe que voluptatibus scatel, γέροντας άμιλλώμενον ορών , και ταυτα εν εκείνη τη
et disciplinarum jam parlem magnam consecu πόλει , τη ταϊς ηδοναίς βρυούση και λόγων ήδη μοί
lum . Sed quoniam tibi visendas quoque Athenas ραν κεκτημένον μεγάλην . Επειδή δε ώήθης δεν
duxisti, idque Celso persuasisti ; gratulabar Celso , και τας Αθήνας ιδείν , και τον Κέλσον έπειθες :
quod ab animo luo penderet, Cum autem reversus συνέχαιρον το Κέλσω , της σης εξηρτημένο ψυχής.
esses , patriamque incoleres , mecum ipse dicebam : "Επανήκοντος δε σου και έχοντας την πατρίδα ,
Quid nunc nobis Basilius gerit , et quod vitæ genus B έλεγον προς εμαυτόν • Τι νύν ημίν ο Βασίλειος δρά,
amplexus est ? Num in foro versatur, veteres illos και προς τίνα βίον ώρμηκεν (56); "Αρ' εν δικαστη
rbetores imitatus ? an rhielores fortunatorum pa ρίοις τρέπεται (57) , τους παλαιούς ρήτορας ζηλών ;
trum filios ellicit ? Cum autem nonnulli venissent, ή ρήτορας ευδαιμόνων πατέρων απεργάζεται παί
qui nuntiarent te viam longe his præstantiorem δας ; Ως δε ήκόν τινες απαγγέλλοντες αμείνω
ingressum esse , hocque magis spectare , quomodo σε πολλά τουτωνί , των οδών πορεύεσθαι, και
Deo amicus evadas , quam quomodo aurum colli σκοπείν , όπως αν γένοιο Θεώ μάλλον φίλος , η
yas , et te et Cappadoces beatos prædicabam ; le συλλέξεις χρυσίον, ευδαιμόνισα (58) σε τε και Καπ
quidem , qui talem te esse velles ; illos vero , qui παδόκας » σε μέν, τοιούτον βουλόμενον είναι εκεί
talem possent civem ostendere. νους δε , τοιούτον δυναμένους δεικνύναι πολίτην.
2. Firmum autem illum ubique constantem per 2. Φίρμος (59) δε εκείνος , ως πανταχού διετέλεσε
durasse salis scio ; hinc enim ei eloquentiæ facullas. κρατών, εν οίδα : εντεύθεν γάρ αυτό των λόγων ή
Sed cum laudes multas adeplus sit, haud scio an δύναμις . Πολλών δε επαίνων απολαύσας , ουκ οίδα ,
unquam tanlas , quantas nunc ex tuis litteris ότι πώποτε τηλικούτων , ήλίκων νύν εν τοις σοίς
intellesi. Quod enim tu es , qui dicas neminem illius ακήκοα γράμμασι. Το γάρ μηδένα αν την εκείνου
glorian superasse : quarm hoc illi honorificurn cen- C δόξαν υπερβαλέσθαι σε τόν λέγοντα είναι , πόσον το
seri debel ? Pulo autem hos a te prius missos esse, χρή νομίζειν εκείνω ; Δοκείς δε μου και τούτους(60)
quam Firminum videres ; neque enim de illo nihil απεσταλκέναι πρίν ή τον Φιρμίνον ιδείν ου γαρ αν
habuissent litteræ. Et nunc quid rerum agit , aut αυτόν (61 ) ουκ είχε τα γράμματα . Και νύν τι ποιεί,
quid nieditatur Firminus ? Distineturne adhuc ή τι μέλλει Φιρμίνος ; " Έτ' έστιν εν τοις των γάμων
siuptiarum desideriis? an illa jamdudum cessarunt, πόθοις( 62), ή εκείνα μέν πάλαι πέτραυται , βαρεία (65)
sed urget curia ac omnino necesse est manere ? δε ή βουλή , και πάσα ανάγκη μένειν ; ή τίνες εισιν
an est spes aliqua illum denuo studiorum socium ελπίδες , ώς αύθις έσται λόγων κοινωνός ; Αποκρι
fure ? Det nobis aliquod responsum , atque illud νάσθω τι ημϊν · και είη μέν τι χρηστών . Ει δ' ουν
quidem , ut oplo , commodum . Sed si quid creabit τι και λυπήσει , του βλέπειν γε ημάς προς τας πύλας
molestiæ , saliem nos respiciendi ad porlas molestia απαλλάξει. Ει δε Αθήνησι νύν ο Φιρμίνος ετύγχα
liberabit. Sed si Firminus nunc Athenis versare νεν ών , τί αν έδρων οι βουλεύοντες παρ' υμίν ; "Η
tur, quidnam facerent vestri curiales ? Num Sala . την Σαλαμινίαν έπεμπον αν επ' αυτόν ; “Οράς , ότι

Alias CXLIII . πανταχού διετέλεσε κρατών, vertit Combefisius, ubi

( 55). ' O Kannadoxns: Hæc desuntsalis commode D que firma memoria ſuerit, vel retinucrit, ac vitupe .
in Regio secundo et Coisl. secundo. Mox Medicæus rul interprelem , qui sic reddiderat : Firminus vero
ότι τις .
ille, quan ubique iibi constanter adhærendo perdura
(36) "Ωρμηκεν. Ιta tres vetustissimi codices cum veril scio.
puribus aliis. Editi ώρμησεν. (60) Εκείνω... και τούτους . Sic plerique codi
( 57) Τρέπεται. Non male Coist . secundus et Reg . ces mss . Editi εκείνον... ταύτα .
secundus τρέφεται. (61) Ου γαρ αν αυτόν . Ηunc locum sanavimus
( 38 ) Ευδαιμόνισα . Νonnulli codices recentiores partim omnium codicum, qui halbent αυτόν, partim
ευδαι μόνησα . Harleani ope, in quo tegitur ου γάρ άν. Editi ή
(59) Φίρμος . Sic mss . novem. Editi Φιρμίνος . γάρ αν αυτός .
Scriplura veteruni codicum hinc eliam confirmatur, ( 62 ) Πόθοις . Codex Harleanus πότοις , nuptialibus
quod is quein tantopere laudaverat Basilius in epi conviviis , sicque legit interpres .
slola sua, necessario distinguendus a Firmino , de ( 63 ) Βαρεία. Νonnulli codices βαρεϊ: Paulo post
quo nihil habuerant Basilii lilleræ . Illud autem , os cditi dével. Multi codices mss . ut in lextu .
1081 EPISTOLARUM CLASSIS ( II . EPIST . CCCXXXVIII. 1082
και μόνον υπό των σων υβρίζομαι πολιτών . Ου μην A miniam ad ipsum mitterent ? Vides me a solis luis
έγωγε του φιλεϊν και επαινείν Καππαδόκας παύσο civibus injuria allici. Neque tamen ego propterea
μαι · αλλ' εύχομαι μεν αυτούς αμείνους γενέσθαι Cappadoces amare ac laudare desinam . Verum
περί εμέ , μένοντας δε επί των αυτών οίσω. Φιρμί- optarini quidem illos in me 454 fieri equiores :
νος δε μήνας ημίν συνεγένετο τέτταρας' ήμέραν δε sed si iidem permanserint, feram . Firminus menses
ήργησεν ουδεμίαν. Το δε συνειλεγμένον όσον εστίν , quatuor apud nos commoralus est : diem aulem
αυτός είση , και ίσως ου μέμψη. Προς δε το πάλιν nullam otiosus transegit. Quantum autem sibi com
αυτόν δεύρο δυνηθήναι ελθείν , τίνα χρή προσπαρα- paraverit , ipse cognosces , et fortasse non conque
καλείν σύμμαχον ; Είπερ γαρ ευ φρονούσιν οι βου reris . Huc autem ut ipse ilerum venire possit ,
λεύοντες (64) ( πρέπoι δ' αν ανθρώποις πεπαιδευμέ quinam adjutor advocandus ? Enimvero si recte
νοις) , τιμήσουσι (63) τοις δευτέροις , επειδή τους sentit curia ( hoc autem decuerit homines erudi
πρώτους έλύπησαν . los) , honorabit me posterioribus : quandoquidem
prioribus tristitia affecit.
ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΤΛΖ'. EPISTOLA CCCXXXVII ' .
Alium Cappadocem mitlit Libanio Basilius, quem filium suum appellat, utpole in ea dignitate constilulus, quæ ipsum om
nium patrem efficiebat. Hunc comitabatur alius adolescens, nobilis el ipse ac Basilii necessarius, sed non dives
Βασίλειος Λιβανίω . B Basilius Libanio .
Ιδού σου και έτερος ήκει Καππαδόκης , υιός έμός Ecce tibi et alius venit Cappadox , meus et ipse
και αυτός • πάντας γαρ ημίν είσποιεί ( 66) το σχήμα filius ; omnes enim nobis adoplat dignitas illa in
τούτο, ενώ νύν εσμεν . "Ωστε κατά γε τούτο αδελφός qua nunc sumus. Quamobrem hoc nomine frater
αν είη του προλαβόντος , και της αυτής σπουδής sit illius qui prius ad le venit , el cura eadem
άξιος, εμοί τε τω πατρί και σοι τη διδασκάλω » είπερ dignus, tam mihi patri , quam tibi preceptori; si
τι όλως πλέον δυνατόν έχειν ( 67 ) τους παρ' ημών fieri omnino potest , ut aliquid amplius habeant ,
ερχομένους. Τούτο δε λέγω , ουχ ώς ουκ άν της σής qui a nobis veniunt. Ηoc autem dico , non quod
λογιότητος πλειόν τι τους παλαιούς των εταίρων facundia tua non plus aliquid amicis veteribus
χαριζομένης , αλλ' ώς αφθόνου πάσι της ωφελείας tribuat ; sed quod uberrima utilitas tua omnibus
σου προκειμένης . Αρκούν δ' αν είη το νεανίσκω , proposita sit . Satis autem fuerit adolescenti , si
προ της εκ του χρόνου πείρας , εν τοις οικείους τε ante temporis experimentum inter familiares col
τάχθαι· ον αποπέμψαιο ημίν , άξιον τών τε ημετέρων locetur : quem ad nos remitlas velim , dignum et
ευχών και της σαυτού δόξης, ήν έχεις εν τοις λόγοις . nostris votis , et gloria isla tua , quam es elo
'Επάγεται δε και ηλικιώτην την ίσην έχοντα περί , quentia consecutus . Dicit autem secum et coe
τους λόγους σπουδών , ευπατρίδης και αυτόν και C taneum, pari litterarum studio preditum, et ip
ημίν οικείον · δν ουδέν έλαττον έξειν πιστεύομεν , sum quoque ex nobili familia prognatuin , nobis
καν πλείστον των άλλων τοίς χρήμασιν απολεί- que necessarium : quem nulla re inferioren, ſore
Τ.Οιτο . confidimus ; etiamsi plurimum ab aliis pecunia
superelur.
ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΤΛΗ' . EPISTOLA CCCXXXVIII " .
Gratias agil Libanius quod Cappadoces ad se miltat Basuius . Narral se lecta privatim illius epistola victum se ab eo con
ſessum esse, et cum postea eamdem Alypius coram pluribus honoratis viris legissel, omnes Busilio palmam delulisse .
Declurul se non curare quam divites sint discipuli, sed el egenos, modo studiosi sini, divitibus anteponere.
Λιβάνιος Βασιλείο. Libanius Basilio.
Οίδα , ότι πολλάκις τούτο γράψεις , το , Ιδού σου Scio le hoc crebro scripturum : Ecce tibi et alius
και έτερος ήκει Καππαδόκης. Πολλούς γάρ, oίμαι, venit Cappadox . Mullos namque, puto , missurus
πέμψεις · άει μεν και πανταχού τοίς εγκωμίοις τούς es ; semper et ubique me laudibus efferens , atque
κατ ' εμού χρώμενος , τούτω δε αυτό και πατέρας hoc ipso et patres et pueros provocans. At quid eve
κινών και παίδας . 'Αλλ' ό γε εγένετο περί την επι- D nit in epistolam tuam pulchram , non pulchrum
στολήν σου την καλήν , ου καλόν σιωπήσαι . Παρ fuerit silentio præterire . Assidebant mibi ex hono
εκάθηντό μοι των εν αρχή γεγενημένων άλλοι τε ουκ ratis , cum alii non pauci , tum longe oplimus Aly
ολίγοι , και ο πάντα άριστος Αλύπιος Ιεροκλέους pius Ηieroclis illius consobrinus . Uι ergo episto
ανεψιός εκείνου . Ως ούν έδοσαν οι φέροντες την lam reddiderunt, qui allulerant ; silentio tola per
επιστολήν, σιγή δια πάσης ελθών, Νενική μεθα , έφην, lecta, ridens sinιul et gaudens dixi : Victi suntus .
μειδιών τε άμα και χαίρων . Και τίνα συ νενίκησαι Interrogabant autem illi : Qua victus es victoria ?
νίκην , ήροντος και πώς ουκ αλγείς νενικημένος και ct quomodo victus non doles ? Viclus suni , aiebam ,

(64 ) Βουλεύοντες . Ηarl. βουλευταί . Ιbidem non
nulli codices, πρέπει .
(65) Τιμήσουσι. Reg. secundus et Coisl . secun
dusτιμήσουσι με . Αlli nonnulli τιμήσουσι σε .
( 65) Ημίν είσποιεί. Coisl . primus et Med ha
bent, ήμάς.
( 67 ) " Ολως πλέον δυνατόν έχειν. Sic tres vetu -
stissimi codices. Tres alii πλέον δυνατόν έχειν . Edit
είπερ τι πλέον έχειν δυνατόν. Μox editi πλέον τε
Tres vetustissimi codices ut in textu.
Alias CXLIV.
* Alias CXLV.
 1083
S. BASILII MAGNI
pulceliritudine epistolarum : vicit vero Basilius . Vir A. ' Εν κάλλει μεν , έφην , επιστολών ηττημαι (68 ) :
altem ille amicus est , et eam ob causam lælor . Βασίλειος δε κεκράτηκε . Φίλος δε ο ανήρ, και διά
Elec ego cum dixissem , ex ipsis lileris judicare τούτο ευφραίνομαι. Ταύτα ειπόντος εμού , παρ' αυτών
voluerunt de victoria . Ac legebat quiden Alypius , μαθείν ήβουλήθησαν των γραμμάτων την νίκην. Και
audiebant 455 vero qui aderant . Lata autem sen ανεγίνωσκε μεν ο 'Αλύπιος , ήκουον δε οι παρόντες.
Lentia esi , πιe nihil esse mentitum. Ει epistolam Η ψήφος δε ήνέχθη , μηδέν με εψεύσθαι. Και τα
liabens is qui legerat , exiit , aliis etiam, opinor , γράμματα έχων ο αναγνoυς εξήει, δείξων oίμαι και
Ostensurus , vixque reddidit . Scribe itaque similia , άλλοις , και μόλις απέδωκε. Γράφε τοίνυν παραπλή
et vince ; sic enim ipse vincam . Cæterum et illud σια, και,νίκα : τουτί γάρ έστιν έμε νικάν . Καλώς
recte conjicis , non pecuniis res nostras æstimari : δε κακείνο εικάζεις , ώς ου χρήμασι μετρείται (69)
sed satis esse ei qui dare non potest , ul' velit τα παρ' ημών · αλλ' αρκεί το μή δυναμένω δούναι ,
accipere . Si quem enim rescivero egenum , sed ta το βουληθήναι λαβείν . Κάν γάρ αίσθωμαί τινα εν
men litterarum studiosum ; is divitibus, anteponi- πενία, λόγων έρώντα , προ των πλουτούντων ούτος .
lur. Quanquam nos tales magistros experti non Καίτοι ου τοιούτων πεπειράμεθα διδασκάλων · αλλ '
sumus ; al nihil prohibebit nos hac parle esse ουδεν κωλύσει ( 70) ταύτη γε είναι βελτίονας . Μηδείς
meliores. Itaque nullus pauper huc pigretur. acce B
ούν πένης οκνείτω δεύρο βαδίζειν , ει εν εκείνη
dere , si hoc unum duntaxat possederit , ut sciat και κέκτηται μόνον , το επίστασθαι πονείν .
elaborare.
EPISTOLA CCCXXXIX :. ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΤΛΘ..
Basilius Libanio significat se laudem eloquentie illi concedere , ac jamdudum oblivioni tradilis, quæ apud sophislas didi
ceral, cum Mose et aliis prophetis versari.
Basilius Libanio .
Βασίλειος Λιβανίω .
Quid non dixerit sophista , et talis sophista , cujus Τί ουκ αν είπου σοφιστής ανήρ , και σοφιστής
artis proprium esse constat , el ex nagnis parva τοιούτος , ώ γε ίδιον είναι της τέχνης ώμολόγηται,
facere cuni voluerit, et parva amplificare ? Quale και τα μεγάλα μικρά ποιείν ότε βούλεται ( 71 ) , και
est quod et in nos declarasti. Nam epistolam illam τους μικρούς περιτιθέναι μέγεθος ; οποίον δή τι και
sordidam , ut vos dixeritis qui orationis delicias περί ημάς επεδείξω.. Τήν γάρ επιστολήν εκείνον
habelis, nibilo ea , quam in manibus habes, tolera την ρυπώσαν , ώς αν υμείς οι περί τους λόγους (72 )
biliorem , verbis ita extulisti, ut ab illa superalus , C
τρυφώντες είπoιτε , ουδέν ούσαν της εν χερσί σου
nobis primas in scribendo concederes : simile ταύτης ανεκτοτέραν , τοσούτον ήρας τώ λόγω, ώς
quiddam faciens Iusibus patrum, cum de victoriis, ηττηθήναι δηθεν αυτής , και ημίν των πρωτείων του
glas ipsi sponte cesserunt , liberos sinunt gloriari , γράφειν παραχωρείν : όμοιον ποιών ταις των πατέ
nec Jamni quidquam sibiipsis inferentes, el libero ρων παιδιαίς , όταν ταίς παρ' εαυτών νίκαις παρα
rum nutrientes æmulationem . Dici , profecio non χωρώσι (73) τοϊς παισιν εναβρύνεσθαι , ούτε εαυτούς
potest , quantum voluptatis habuerit oratio , dum τι ζημιoύντες, και των παίδων τρέφοντες το φιλότι
mecum jocareris : velul si quis Polydamas , aut μον . Τω όντι δε και αμύθητον όσην ηδονήν είχεν και
Milo , pancratii vel lucle certamen mecum ipso de- . λόγος εν τη προς ημάς παιδιά : οίον Πολυδάμαντός ,
treclet ; nam multa considerans , nullum reperi τινος ή Μίλωνος , παγκρατίου ή πάλης αγωνίαν
infirmitatis exemplum . Ιtaque qui verborum hyper- . παραιτουμένου την προς εμέ αυτόν ( 74) : πολλά γαρ
bolas consectantur , tuam hie magis admirantur περισκεψάμενος , ουδέν εύρον ασθενείας υπόδειγμα :
potentiain , qui ita le ipse ad nos jocando demit . ώστε τους τας υπερβολές των λόγων επιζητούντας
tere potueris, quam si barbarum super Atho navi , ενταύθα σε μάλλον άγανται της δυνάμεως , ούτω
gantem duxisses . Nos quidem, o praeclare vir, cum η δυνηθέντα ταϊς παιδιαίς- προς ημάς καταθήναι , η
Mose et Elia , similibusque beatis viris versamur, εί τον βάρβαρον ήγες ( 73) υπέρ τον "Αθω πλέοντα .
qui sua nobis voce barbara tradunt, nosque ab illis 'Αλλ' ήμείς μεν , ώ θαυμάσιε , Μωσεί και Ηλία και
Iradila loquimur, sensu quidem vera , sed verbis
τοίς : ούτω μακαρίοις ανδράσι σύνεσμεν , εκ της βαρ
rudia , quemadmodum hæc ipsa indicant . Nam si
nonnihil a vobis didiceramus , id die oblilleratum βάρου φωνής διαλεγομένοις ημίν τα εαυτών , και τα
παρ' εκείνων φθεγγόμεθα , νούν μεν αληθή , λέξιν
est. Tu vero nobis scribe , alia epistolarum adhi δε αμαθή , ώς αυτά ταύτα δηλοί. Ει γάρ τι και μεν

Alias CXLVI.
(68) "Ηττημαι . Sic tres vetustissimi codices . Editi
νενίκη μαι.
(69) Μετρείται. Νonnulli codices πράττεται.
(70) Κωλύσει . Sic tres vetustissimi codices . Editi
κωλύει.
( 71 ) " Οτε βούλεται. Sic Harl., Coisl . uterque et
Reg. secundus. Editi , οπότε βούλεται. Paulo post
jidem edili onolov on sú . Mss. quinque ut in lexiii .
(72 ) Οι περί τους λόγους . Tres mss . non velu
stissimi oι τα περί τους λόγους. Ιbidem editio Paris .
είπητε . Μss . omnes et elitis Basil . utraque είπoιτε .
( 73) Παραχωρώσι. Tres iss , nempe Vat., Reg .
secundus et Coisl. secundus tapéyos !. Paulo post
duo antiquissimi codices Coisl . et Μed . των νηπίων
τρέφοντες.
( 74 ) Πρός έμε αυτόν. Coisl . primus προς εαυτόν.
Mox editi εύσθενείας , roboris . Melius mulio Cois !.
secundus et Reg. secundus, quos seculi sumus .
( 75) Ηγες . Medicaus codex είχες.
 1185 EPISTOLARUM CLASSIS III . EPIST . CCCXLI . 1086
παρ' υμών διδαχθέντες , υπό του χρόνου επελαθό- A Dens argumenta , que et le ostendant , nec nos ar
μεθα . Αυτός δε επίστελλε ημίν , άλλας υποθέσεις επι guant . Filium Anysii jam libi adduxi, ut meum
στολών ποιούμενος · αι και σε δείξουσι , και ημάς ipsius filium. Quod si meus est hic puer, patris est
ουκ ελέγξουσι . Τον υιόν 'Ανυσίου (76 ) ήδη σου προσ filius , panper ex paupere. Quid autenı dicam , viro
ήγαγον, ώς έμαυτού υιόν . Ει δε έμός έστι παίς, του sapienti el sophistæ notum est .
πατρός έστι το παιδίον , πένης εκ πένητος. Γνώριμονι
• εξ το λενόμενον ανδρί σοφώ τε και σοφιστή .

ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΤΜ'. 456 EPISTOLA CCCXL :

Rursus ex præcedenti evistola ansam scribendi capil Libanius.

Λιβάνιος Βασιλείο . .: : Libanius Basilio . "

Εί πάνυ πολύν χρόνον εσκόπεις , τους αν άριστα . Si diu meditatus esses, quomodo his , que de
συνείπους τους περί των σων γραμμάτων ημετέροις tuis litteris scripseram, elegantissime assentireris ;
γράμμασιν , ουκ άν άμεινον τούτό μοι ποιήσαι ( 77) non , videreris mihi hoc nnelius prestitisse, quam
έδόκεις , ή τοιαύτα γράφων , οποία νύν έγραψας . " talia scribendo, qualia ηunc scripsisti . Enimvero me
Καλείς γάρ με σοφιστής του τοιούτου δεν είναι φής B vocas sophistam: sophistae autem esse dicis , ex parvis
τό , δύνασθαι τα μικρά μέν μεγάλα ποιείν , τα magna facere posse , ac rursus parva ex magnis.
δ' αυ (78) μεγάλα μικρά . Και δη την εμήν επιστολήν Ac meæ quidem epistolæ propositum ſuisse dicis ,
βεβουλήσθαι φής δείξαι την σην καλήν , ουκ ούσαν ul tuam pulchram , esse demonstraret, quamvis
καλήν είναι τε ουδέν ής νύν έπεμψας. βελτίω · όλως pulchra non sil ;, neque enim meliorem prorsus
τε ουδεμίαν είναι παρά σου λόγων δύναμιν των μεν esse , quam quæ nunc a le missa est ; ac omnino
νύν όντων εν χερσι βιβλίων τούτο ου ποιoύντων· ών nullam tibi esse dicendi facultatem ; cum libri qui
δε είχες πρότερον λόγων εξερρυηκότων . Και ταύτα nunc in manibus sunt, hoc minime præstent ; elo
πείθειν επιχειρών , ούτω καλήν και ταύτην , ήν λέγεις quentia vero , qua prius pollebas, effluxerit . Ει dum
κακώς (79), ειργάσω την επιστολήν , ώσθ' οι παρ hæc persuadere conaris, ita pulchram et illam , de
όντες ημίν ουκ είχον μή πηδάν αναγινωσκομένης. qua detrahis , epistolam fecisti , ut qui aderant non
Eθαύμασα ούν , ότι ταύτη την προτέραν καθελεϊν potuerint non saltare cum legeretur. Sunm itaque
επιχειρήσας, το φάναι ταύτη την προτέραν έoικέναι, miratus , quod ista priorem subvertere aggressus ,
ταύτη την προτέραν εκόσμη σας . Εχρήν δε άρα τον dum tamen isti priorem similem esse dicis, posle
τούτο βουλόμενον , χείρονα ποιήσαι ταύτην επί δια riore priorem exornaveris . Conveniebat autem
C
βολή της πρόσθεν. Αλλ' ουκ ήν , oίμαι, σον, αδικήσαι “ line in animo habenti posteriorem epistolam pejo
την αλήθειαν . Ήδίκητο (80) δ ' άν , γράφοντος εξ rem facere, ut sic detraheretur de priori . Sed
επίτηδες φαυλότερα , και ου χρωμένου τοϊς ούσι.. tuum , opinor , non eral veritatem ledere. Lesa
Τού αυτού τοίνυν αν είη το μήτε ψέγειν & δίκαιον autem fuisset , si consulto scripsisses deteriora , et
επαινείν, ίνα μή σε το πράγμα φέρον εις σοφιστάς iis quibus polles usus non fuisses . Itaque ejusdem
εμβάλη , πειρώμενον ταπεινά τα μεγάλα ποιείν . fuerit , nec ea vituperare que laudem merentur ; ne
Βιβλίων μεν ούν , ών φής είναι χείρω μεν την λέξιν , le res ejusmodi inter sophistas rejiciat, exilia , ex
αμείνω δε την διάνοιαν, έχου, και ουδείς κωλύει (81). magnis facere conantem . Libris igitur, quorum di
Τών δε ημετέρων μεν αεί , σών δε πρότερον , αι ρίζαι ctionem dicis pejorem esse , sententiam vero præ
μένουσι τε και μενούσιν έως αν ής : και ουδείς stantiorem, adligere , nec quisquam prohibuerit .
μήποτε αυτάς εκτέμοι (82) χρόνος , ουδ' άν ήκιστα " Eorum autem, que nostra semper sunt , et tua
άρδοις . quondam erant, radices et inanent in te , el mane
bunt, quandiu fueris, nec 'ullum eas tempus 'exci
derit , etiamsi minime rigaveris.
ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΤΜΑ'. EPISTOLA CCCXLI" .
Basilium Libanius existimat idcirco non scribere, quod iram non deposuerit, vel punire velit.
Λιβάνιος Βασιλείο . D Libanius Basilio .
Ού πω μοι της λύπης υφήκας , ώστε με (83) μεταξύ : Nondum mihi offensam remisisti, adeoque inter

( 76 ) 'Ανυσίου . Quamvis sex codices halbeant λώς . Ρaris . editio κακήν.

'Avúgiov. quia tamen hæc scriptura non videtur
senslii quadrare , textum mutandum esse non exi
stimavi.
( 77 ) Τούτό μοι ποιήσαι . Harl. , Med . et Coisl. pri
mus τούτου ποιήσαι , sed sensu prorsus repugnante ..
( 78) Tà 8 av . Sic mss . Ediii xal to.. Paulo post
cdicio Paris. elval is ráp . Mss . et edilio Basileensis
ut in textu .. !
( 79) Κακώς . Sic Basileensis editio et , quinque co
dices mss., guibus etiam alius favet , qui Isabel κα
( 80 ) Ηδίκητο Coisi. primus et Med. ήδικοίτο.
(81) Kwlúel. Quatuor mss . non antiquissimi xw
λύοι .
( 82 ) Εκτέμοι . Medicaiset Coisl . secundus εκτέμη .
(85) "Ωστε με: Pronomen additum ex quatuor
mss. Ιbidem tres codices vetustissimi μεταξύ τρέ-
μοντα γράφειν .
Alias CXLVII.
Alias CXLVIII.
1087 S. BASILII MAGNI 1088

scribendum tremo . Quod si remisisti, quamobrem Α γράφοντα τρέμειν . 'Αλλ' ει μεν αφήκας , τι ουκ επι
non scribis , optime? sin autem adhuc retines , στέλλεις , ώ άριστε; ει δε έτι κατέχεις , και πάσης
id quod cum ab omni erudita anima , lum a lua λογίας ψυχής και της σης έστιν αλλότριον , πως
alienuni est ; quomodo cum aliis prædices iram άλλους κηρύττων , μη χρήναι μέχρι δυσμών ηλίου
ad solis usque occasum servari non oportere , tu λύπην φυλάττειν , αυτός εν πολλοίς ηλίοις εφύλαξας ;
illam per multos soles servasti ? Num forle damnum "Η τάχα ζημιώσαι με προείλου ( 84), της μελιχράς
mihi inferre voluisti , mellila tua voce deſrau σου φωνής αποστερών ; Μή σύ γε , ώ γενναίε , αλλά
dans ? Absit , o generose : sed animo sis placido ac γενού πράος , και δος απολαύσαι (85 ) της παγχρύσου
miti ; et largiare , ut lingua lua , quæ tola aurea est, σου γλώττης .
perfruar.
457 EPISTOLA CCCXLII . ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΤΜΒ' .
Comparat Basilius præcedentem Libanii epistolam cum rosa et spinis.
Basilius Libanio . Βασίλειος Λιβανίω .
Qui rosa delectantur, ut par est elegantiæ stu Οι προς το ρόδον έχοντες , ώς τους φιλοκάλους
B
diosos delectari , ne ipsas quidem spinas , ex qui εικός , ουδε προς αυτάς τας ακάνθας , ών το άνθος
bus flos enascitur, oderunt, Audivi autem ex quo εκφύεται , δυσχεραίνουσι . Και τινος ήκουσα τοιούτον
dam , cum is fortasse jocans vel etiam serio tale τι περί αυτών παίζοντος τάχα , ή και σπουδάζοντος
aliquid de rosis diceret, veluti amatorios quosdam ότι , καθάπερ ερωτικά τινα κνίσματα τους εραστείς ,
stimulos amatoribus, ita tenues illas spinas natu τάς λεπτάς εκείνας ακάνθας ή φύσις τώ άνθει προσ
ram flori adjunxisse , ut ad majus desiderium in έφυσε , πρός μείζονα πόθον τοίς εύπλήκτους (86)
nexis apte aculeis legentes exstimularet . Sed quid κέντρους τους δρεπομένους υπερεθίζουσα . Τι βού
sibi vull rosa in lilleras introducta ? Nibil prorsus λεταί μοι (87) το ρόδον , τοίς γράμμασιν έπεισαγό
necesse est le edoceri , cum epistolæ luæ memine μενον ; Πάντως ουδέν δεί σε διδαχθήναι , της επιστο
ris : quæ forem quidem habebat rosæ, tolum no λής μεμνημένος της σης , ή το μεν άνθος είχε του
bis disertissima lingua ver expandens : sed quere ρόδου , όλον ημίν το έαρ τη ευγλωττία (88) διαπε
lis quibusdam el ex postulationibus adversum nos, τάσασα , μέμψεσι δέ τισι και έγκλήμασι καθ' ημών
spinosa erat . Sed mihi orationis tuæ vel spina vo εξηκανθωτο. 'Αλλ' εμοί των σων λόγων καθ' ηδονήν
luplali est , ad majus amiciliæ desiderium in εστι και η άκανθα , πρός μείζονα πόθον της φιλίας
Nammans. έκκαίουσα.
EPISTOLA CCCXLIII " . ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΤΜΓ' .
Laudat Libanius Basilii eloquentiam .
Libanius Basilio . C. Λιβάνιος Βασιλείω.
Si ista sunt linguæ incultæ , qualis esses , illam Εί ταύτα γλώττης αργοτέρας , τίς αν είης αυτήν
si acueres ? Tuo enim in ore eloquentie resident ακονών ; Σου μέν γάρ (89 ) εν τω στόματι λόγων
fontes rivulorum fluentis præstantiores : nos vero οικούσι πηγαι , κρείσσους ναμάτων επιρροής :
nisi quotidie irrigemur, superest silentium . ημείς δε ει μη καθ ' ημέραν άρδοίμεθα , λείπεται
το σιγάν .
EPISTOLA CCCXLIV *** ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΤΜΔ' .
Basilius inexcusabilem esse Libanium contendit, si ad se non scribal.
Basilius Libanio. Βασίλειος Λιβανίω.
Ad eruditionem tuam ut non crebro scribam , Το μή συνεχώς με γράφειν προς την σην παί
suadent et timor et imperitia : quod vero lu con δευσιν , πείθουσα το τε δέος και η αμαθία το δε σε
slantissime siles, quomodo reprehensionem effu • καρτερικώτατα σιωπάν , τί της μέμψεως εξαιρή
gies ? Quod si quis le, in lilleris viventem , ad scri σεται ; Ει δέ τις λογίσαιτο το και εν λόγοις σε
D
bendum tardum esse at pigrum consideraverit ; βιoύντα οκνείν επιστέλλειν , καταψηφιείται σου
tibi oblivionem nostri ascribel . Nam cui dicere in λήθην την προς ημάς. " Ω γάρ το λέγειν πρόχειρον,
promptu est , is nec ad scribendum imparalus. Hæc και το επιστέλλειν ουκ ανέτοιμον . Ο δε ταύτα

* Alias CXLIX .
Alias CL..
Alias CLI .
(84 ) Προεί.λου . Editi post hanc vocem addunt τι
μωρείσθαι με βούλει, quae desunt in omnibus mss .
(85) Απολαύσαι. Ιta Sex niss . codices . Editi απο
λαύειν .
(86 ) Εύπλήκτους. Legendum videtur ευπλέκτους .
Reg . primus habet åttańxto's. Reg. secundus et
Coisl. secundus & nepáxto's, quæ scriptura arridet
Combefisio, ac reddendum pulat, Aculeis casso rul
nere deterrentibus. Coisl . primus απληστοις .
( 87 ) Τι βούλεταί μοι, etc. Editi τι μοι δη βούλε
ται τοϊς γράμμασι το ρόδον έπεισαγόμενον ; Πάντως
ουδέν σε χρή . Quatuor mss. ut in textu .
( 88) Tη ευγλωττία. Sic mss . Sex. Editi της ευ
γλωττίας.
( 89 ) Σού μέν γάρ. Harleanis et Anglicanus σει
uèv ráp. Infra deest Étilocons in Medicæo et Coisl.
secundo . Ibidem edili huivoć. Sex niss. ut in lestu.
1089 EPISTOLARUM CLASSIS III. EPIST . CCCXLV . 1000

κεκτημένος , είτα σιγών , εύδηλον ως υπεροψία ή A autem qui possidet , ettamen silet, perspicuum est
λήθη τούτο ποιεί . Εγώ δε σου την σιωπήν αμεί eum aut ex contemptu aut ex oblivione hoc fa
ψομαι προσρήσει . Χαίρε τοίνυν , τιμιώτατε , και cere. Ego autem silentio tuo salutationem repen
γράφε ει βούλoιο • και μη γράφε , εί τούτό σου dam . Salve itaque, vir inprimis colende , et scribe
προσφιλές. si volueris : et ne scribas , id si tibi ila placuerit .

ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΤΜΕ. EPISTOLA CCCXLV ..

Nunc primum Libanius scribit Basilio. Meminil se olim illius eloquio valde deleclutum , sed lamen aliquando injuriam ab
eo accepisse, quod se in profundum Homerici (uroris rogatus introducere noluissei.
Λιβάνιος Βασιλείο. Libanius Basilio .

Μάλλον ότι μη πάλα: σου γράφειν ήρξάμην , Magis arbitror mihi opus esse excusatione, quod
οιμαι μου δείν απολογίας , ή νύν παραιτήσεως , ότι non olim ad le scribere incæperim , quam nunc
τούτο (90 ) ποιείν ήρξάμην. Έγώ γαρ εκείνος , ο recusatione , quod scribere incipiam . Ego enim ille
προσθέων , οπότε φανείης , και ώς ήδιστα υπέχων sum , qui accurrebam , 458 quoties in conspectum
τα ώτα τω ρεύματι της γλώττης , και λέγοντος ευ- Β prodires , et quam suavissime autres praebebam lin
φραινόμενος , και μόλις απαλλαττόμενος , και προς gua fuentis , teque dicente delectabar, vixque se
τους εταίρους λέγων , ώς ούτος ανήρ τοσούτω καλ cedebam , alque ad sodales dicebam : Hic vir tanto
λίων των 'Αχελώου θυγατέρων , όσο θέλγει μεν praestantior Acheloi hliabus , quanto mulcet qui
ήπερ (91 ) εκείναι , βλάπτει δε ουχ ώσπερ έχείναι . dem ut illæ , nec tamen ut illæ lædit. Et sane pa
Και μικρόν γε το μή βλάπτειν · αλλ' ότι τα τούδε rum est non lædere , imo illius cantilenæ lucro
μέλη κέρδος τα δεξαμένω. Τον ούν ούτως έχοντά sunt audienti . Cum igitur ita sim animo afectus ,
με γνώμης , νομίζοντα δε και φιλεΐσθαι , λέγειν δε meque diligi existimem et dicendi facultate prædi
δοκούντα μη τολμάν επιστέλλειν , εσχάτης αργίας , tus videar, scribere non audere extremæ inertiæ
και τούτ ' αν είη άμα ζημιούντος αυτόν (92) . Δηλον fuerit , simulque hominis sibiipsi damnum inferen
γάρ , ώς αμείψη μου την επιστολήν την μικρών και tis. Liquet enim fore, ul meam epistolam parvam
φαύλην καλή τε και μεγάλη , και φυλάξη δήπου, μη et vilem pulchra et grandi remunereris , caveasque,
με και δεύτερον αδικής. Οίμαι γάρ (93) πολλούς ne mihi iterum injuriam facias . Equidem arbitror
βοήσεσθαι προς το δημα και περιστήσεσθαι προς multos exclamaturos esse ad hoc verbum , et ad res
τα πράγματα κεκραγότας : Βασίλειος ήδίκηκέ τι κάν , ipsas concursuros , vociferantes : Basiliusne inju
σμικρόν ; ουκούν και Αιακός , και Μίνως , και ο C riam vel levem intulit ? Ergo et Æacus , et Minos ,
τούτου δε αδελφός . Εγώ δε σε τη μεν άλλη νενικη et hujus frater. Ego autem te in reliquis quidem
κέναι συγχωρώ · τίς δέ ιδών τέ σε , και ου φθονών ; victorem fuisse concedo ; quis enim te vidit, et
“ Εν δε τί σοι ήμαρτήσθαι προς ημάς , κάν σε τούτ non invidit ? Sed tamen unui in nos peccasli . De
αναμνήσω , πείθε τους αγανακτούντας μή βοάν . quo quidem si te admoneam , persuade indignanti
Ουδείς σου προσελθών και χάριν επαγγείλας ( 94) , bus ul ne vociferentur. Nemo est qui te conve
ήν δούναι δάστoν , ατυχής απήλθεν . Ειμι τοίνυν (93) niens ac beneficium petens , quod dari ſacile pos
των χάριν αίτησάντων μεν , ου λαβόντων δέ. Τί ούν sit , voli compos non abierit. Atqui ego ex eorum
ήτουν ; Πολλάκις έν στρατηγία (96) σοι συγγενόμε numero sum , qui beneficium petierunt quidem ,
νος , ήσουλήθην (97) διά της σής σοφίας εις το βά sed non acceperunt . Quid igitur postulavi ? Tecum
θος της Ομήρου μανίας εισελθείν . Ει δε το πάν ου in prætorio cum sæpe versarer, optavi ut sapien
δυνατόν , συ δε αλλ ' εις μέρος ημάς εισάγαγε τού tiæ tuæ ope in profundum Homerici furoris intro
κλήρου . Μέρους δε επεθύμουν , ενώ των Ελλήνων irem. Quod si , aiebam , totum id perfici non potest ,
κακώς πεπραχότων (98) , όν ύβρισεν Αγαμέμνων at lu tamen in partem sortis nos introducas, Con.
εθεράπευε δώρους . Ταύτ' εμού λέγοντος , εγέλας , D cupiscebanm autein partem illam , in qua cum
αρνείσθαι μεν ουκ έχων , ώς ουκ άν δύναιο βουλη- Grieci fortuna adversa uferentur, Agamemnon hunc
θείς , δωρήσασθαι δε ουκ εθέλων . Αρά σου και τοις ipsum, queno contumelia affecerat , muneribus pla

(90) " Οτι τούτο . Sic mss . sex . Editi ότε τούτο.
(91) Hπερ. Codices tres ήπερ , magis quam ille .
Paulo post editi αλλ ' ήδη τά . Μss. octo ut in textu .
(92 ) Εσχάτης αργίας, και τούτ ' αν είη άμα
ζημιoύντοςαυτόν . Forte legendum, εσχάτης αργείας
τούτ' αν είη , και άμα ζημιούντος αυτόν. EDIT.
(93 ) Οίμαι γάρ. Ιta codices mss. septem . Editi
οιμαι δέ .
( 94 ) Χάριν επαγγείλας . Reg . secundus et Coisl .
secundus απαγγείλας [ melius).
(95) Ειμι τοίνυν . Editi addunt εγώ, sed not pro
nomen deest in seplem siostris codicibus. Paulo
post pro μανίας, legendum μαντείας ,id est , dirina
lionis, existimat Combelisius, sed repugnant codi
ces omnes , nec favet ulla ratio.
( 96) 'Εν στρατηγίω. Sic mss . duo. Editio Basi
leensis et Coisl. primus, Harl . , Med . et Reg. pri
nus έν στρατηγίου. Editio Paris. έν στρατηγείο.
(97 ) Hβουλήθην. Ιta codices mss . septem et elli
tio Basileensis. At Parisiensis έδεήθην. Paulo post
editio eadem ου δυνατόν , έφην, sed postremum illud
verbum deest in seplem mss. et edit. Basil.
(98) Πεπραχότων . Ιta omnes mss. Editi πεπρα
γότων . Ιbidem editi ον ύβρισεν , deest vocula in 10
vem mss., sed tamen videtur ad sententiam neces
Saria . Habent sex codices θεραπεύων, Medicaus de
ραπεύει
* Alias CLII ..
1091 S. BASILII MAGNI 1092

cavit. Hec dicente me , ridebas , negare quidem A αγανακτούσιν , ότι σε έφην αδικείν , αδικείσθαι (99)
haud valens posse le si velles , sed tamen gratifi δοκώ ,
cari nolens. Num igitur tibi et iis, qui indignantur quod inferre te injuriam dixerim , injuria allici
videor ?
EPISTOLA CCCXLVI :. ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΤΜΗ' .
Libanius testatur de bonis moribus adolescentium quos Basilius miseral.

Libanius Basilio . Λιβάνιος Βασιλείο .

An iis quos misisti adolescentibus aliquid ad di Eί μέν τι περί τους λόγους τους νέους οις έπεμ
cendi facultaterm addiderim , ipse judicabis. Spero
ψας προσεθήκαμεν , αυτός κρινείς. Ελπίζω δε αυ
autem hoc , etiamsi parvum sit , magnum visum τό , κάν μικρών ή , μεγάλου λήψεσθαι δόξαν , διά
iri ob tuum in nos amorem . Quod autem tempe- την προς ημάς φιλίαν. "Ο δε προ των λόγων έπαι
rantiam et ' animum pravis voluptatibus liberum νείς , την σωφροσύνην , και το μή παραδούναι τας
laudas magis , quam facundiam , id omnino cura- ψυχάς ταϊς ου καλαίς ηδοναίς , πάνυ τούτου πε
runt , alyue vitam egerunt, ut illius, a quo missi
B ποίηνται πρόνοιαν ( 1 ) , και διήγαγον , ώς εικός
erant , non immemores agere par erat. Comple- ήν , του πέμψαντος (2) μεμνημένους ( 5) . Δέχου
clere jam lua pignora, et lauda eos qui et me et δή τα σεαυτού , και επαίνει τους σε τε πάμε το
le moribus suis exornarunt . Αdhortari autem le ad τρόπω κεκοσμηκότας . Παρακαλείν δε σε προς το
opem illis ſerendam , idem esset, ac patrem hor βοηθείν , όμοιον ήν τω πατέρα παισι παρακαλείν
lari ut liberis subveniat. βοηθείν .

459 EPISTOLA CCCXLVII . ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΤΜΖ' .

Libanius episcopos avariliæ accusat, el ideo timide petit a Basilio, ut ligna ad se miitat.
Libanius Basilio . Λιβάνιος Βασιλείο.
Omnis quidem episcopus res est , unde emolu Πάς μεν επίσκοπος πράγμα δυσγρίπηιστον (4) • συ
menti aliquid vix exspectandum sit : lu vero , δε όσα τους άλλους παρελήλυθας λογιότητι , τοσούτω
quanto reliquos eruditione superas , , tanto etiam και φόβον μοι παρέχεις , μή πως έξαρνος στης προς
majorem mihi timorem incutis, ne pelita mihi de την αίτησιν . Κάπειδή στρωτήρων δέομαι , κάμακας
neges . Nam tignis mihi opus est : perlicas autem C. δ' άν ή χάρακας άλλος είπε σοφιστής , ου χρίζων,
aut palos aliquis alius sopbista dixisset, non his αλλά τους σηματίοις εγκαλλωπιζόμενος , ή της
opus habens, sed voculas magis ostentans , quam χρείας ( 5) γινόμενος . Εγώ δε, ειμή συ παράσχους (0) ,
necessitati inserviens. Ego vero, nisi lu largiare, ύπαιθρος διαχειμάσω.
sub dio hiemabo. 1
EPISTOLA CCCXLVIII *** . ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΤΜΗ' .
Demonstrat Basilius non episcopos sed sophistas avaros esse el tenaces. Tigna mittil trecenta.
Basilius Libanio . Βασίλειος Λιβανίω.
Si Iucrari ilem valet ac γριπίζειν , et hanc sen Εί το κερδαίνειν τούτο γριπίζειν ( 7) λέγεται , και
tentiam habet vox illa , quam ex Platonis adytis , , ταύτην έχει την σημασίαν ή λέξις , ήν εκ των Πλά
sophistica lua nobis ars deprompsit ; considera, o τωνος αδύτων ή σοφιστική σου ημίν προεχειρίσατο,
admirande , utri sint tenaciores; nos qui sie per σκόπησον , ώ θαυμάσιε , τις μάλλόν εστι δυσγρί
epistolæ tuæ licentiain deligimur, an sophistarum πιστος · ημείς , οι ούτω δι' επιστολιμαίας δυνάμεως
genus, quorum ars est ex sermonibus quæstum αποχαρακoύμενοι » ή το των σοφιστών γένος , οίς
facere. Quis ex episcopis tributum imposuit ob D τέχνη το τελωνείν τους λόγους εστί . Τις των επι
sermones ? quis discipulos ſecit vectigales ? Vos σκόπων τους λόγους έφοροθέτησε ; τίς τους μαθη
estis , qui eloquentiam venalem proponitis, velut τευομένους μισθοφόρους κατέστησεν ; Υμείς (8) ο
mellis coctores mellitas placentas . Vides quenmad- προτιθέντες τους λόγους ώνια , ώσπερ οι του μέλι
modum senem etiam ad recalcitrandum provoca • τος έψηται τα μελίπηκτα . " Οράς , ως και τον γέ.

Alias CLIII . (4 ) Δυσγρίπιστον». Coisl . primus δυσγρή πιστον

** Alias CLIV .
*** Alias CLV .
( 99) Αδικείσθαι . Ιta Harl . , Med . et Coisl . primus .
Editi ήδικήσθαι .
(3) Πεποίηνται πρόνοιαν. Med . πεποίηται πρόνοια,
(2) Του πέμψαντος . Cod . Anglic. των του πέμ
ψαντος.
(5) Μεμνημένους . Sic duo codices Coisl . et Reg.
secundus, quibus favet Medicæus, in quo legitur
μεμνημένου. Editi μεμνημένοι.
Sic etiam utraque Basileensis editio.
( 3) "Η της χρείας. Αnle has voces addit Har
Ieanus codex μάλλον.
(6 ) Παράσχoις . Ιta sex codices mss. Editi παρά
σχης. Editio Basileensis παράσχoιο .
( 7) Γριπίζειν . Coisl . primus, ut antea , γρηπίζειν,
el paulo post δυσγρήπιστος. Sic etiam Basileensis
editio.
( 8) Υμείς . Ηarl . ώς υμείς.
1093 EPISTOLARUM CLASSIS III . EPIST . CCCLI . 1094
ροντα υποσκιρτάν παρεκίνησας ; Εγώ δε σου το ταϊς A ris ? Ego vero tibi in declamationibus pompan
μελέταις εμπομπεύοντι ισαρίθμους τοίς εν Θερμο ducenti tot ligna commodari jussi , quot milites in
πύλαις αγωνιζομένους στρατιώταις στρωτήρας χρη- Thermopylis pugnavere , singula prolixa , el secun
σθήναι προσέταξα , άπαντας ευμήκεις , και κατά dum tuum llomerum , umbram longam eſlicientia :
τον σον "Ομηρον , δολιχοσκίους ( 9) , ούς ο ιερός que Alpheus sacer se redditurum esse prouisit .
'Αλφαίος ( 10 ) αποκαταστήσειν κατεπηγγείλατο .
ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΤΜΘ . EPISTOLA CCCXLIX ..

Jocalur Libanius in Cappadociam, seque discipulos Cappadoces transmutulurum promillit.

Λιβάνιος Βασιλείο . , Libanius Basilio . ! .
Ου παύση , Βασίλειε , τον ιερόν τούτον των μου Non desines, Basili , sacrum hoc musarum do
σών σηκών μεστόν ποιών Καππαδοκών , και ταύτα micilium replere Cappadocibus , iisque griten ni
αποζόντων γριτης και χιόνος ( 11 ) και των εκείθεν vemque et cælera illius regionis bona redolentibus ?
καλών ; Μικρού δε με και Καππαδόκην έθηκαν , αεί Prope autem factum est, ut me etiam Cappadocem
B
μου το , προσκυνώ σε ( 12 ) , προσάδοντες. Δεί δε effecerint , semper mihi illud , προσκυνώ σε , occi
όμως ανέχεσθαι, Βασιλείου κελεύοντος . " Ίσθι τοίνυν , nentes. Attamen ſerendum est , Basilio ita jubente.
ως της μέν χώρας τους τρόπους εξακριβάζω ( 13 ) , Scito igitur, me regionis quidem mores diligenter
την δε ευγένειας και το έμμελές της έμής Καλλιό investigare , viros vero ad meæ Calliopes nobilita
πης μεταμφιάσω τους άνδρας , ίν' όφθείεν υμίν αντί lem atque concinnitatem transnjulaturum , ut vobis
φασσών περιστεοαι pro palumbis columbæ facti esse videantur.
ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΤΝ . 460 EPISTOLA CCCL * :
Respondet Basilius epistolæ præcedenti.
Βασίλειος Λιβανία ( 14). Basilius Libanio .
Λέλυται σοι το δύσθυμον . Τούτο γάρ έστω της Sedata est animi tui ægritudo. Hoc enim sit epi
επιστολής το προοίμιον . Συ δε σκώπτε και διάσυρε stolæ exordium . Tu vero irride el vellica res no
τα ημέτερα , είτε γελών , είτε σπουδάζων. Τί δε stras, sive jocans, sive ' serio . Quid aulem nivis
χιόνος ή γριτής εμνημόνευσας , παρόν εντρυφάν vel gritæ menlionem fecisti, cum liceret tibi dicie
ημών τοίς σκώμμασιν (15) ; Εγώ δε , ώ Λιβάνιε , riis in nos indulgère ? Ego autem , o Libani, libi ul
ένα σου και πλατύν κινήσω τον γέλωτα , υπό παραπε Crisum magnum 'moveam , hanc velo niveo tectus
τάσματι καλυπτόμενος χιόνος , την επιστολήν έγραψα , epistolam conscripsi : quam cum acceperis , ac
ήν δεξάμενος ψαύων ( 16) χερσί , γνώση ως κρυερά manu contigeris, sentiés quam sit gelida , quamque
τις αυτή και τον πέμψαντα χαρακτηρίζει έμφω referat eum a quo missa est , latitantem , nec extra
λεύοντα , και μη δυνάμενον έξω των δωματίων (17 ) ædes prospicere valeniem . Sepulcra enim sunt
προκύπτειν . Τάφους γάρ τους οίκους κεκτήμεθα , · ædes nostræ , donec ver successerit, et mortuos
μέχρις επιλάβοι το έαρ , και νεκρούς ήμάς όντας nos ad vitam reduxerit, rursus nobis , quemadmo
προς ζωήν επανάξη , πάλιν το είναι , ώσπερ φυτούς , dum plantis , largiens ut simus.
χαριζόμενον.

ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΤΝΑ ' EPISTOLA CCCLI * .

Libanium rogal Basilius ul ad se mittat orationem, quam de homine moroso summa celebritale pronuntiaverut.
Βασίλειος Λιβανίω . Basilius Libanio.
Πολλοί περιτυχόντες ημίν των αυτόθι ( 18 ) , εθαύ Multi corum qui istinc ad nos veniunt , tuam
μασάν σου την εν τοις λόγοις αρετήν. "Έλεγον γάρ D vim dicendi mirali sunt . Narrarunt enim speci

(9) Δολιχοσκιους. Ηomer. liad. Γ, ν . 346 et 355 .
( 10) Alcaioc. Sic Reg . secundus. Non illepide
auctor epistolæ lluvium obstringit restituendi pro
misso, ut gratuito a se dari osiendat . Habent Coisl.
primus et Med. ο ιερός δ' αποκαταστήσειν. Quatuor
alii ο ιερός αποκατασήσειν . Harl. ο ιερός Ευστάθιος .
Editi ο ιερός Δονάτος , excepta Basileensi editione
prima , que habet Ευστάθιος. Vaticanus, ουχ "Ομη
ρος δ' υποκαταστήσειν.
( 13 ) Γριτης και χιόνος . Sic mss . septem . Editi ,
γριτης και χιόνων .
(12) Προσκυνώ σε. Ιta septem mss . codices .
Editi προσκυνώ σοι.
( 13) Εξακριβάζω. Quinque codices εξακριβάζων .
Harl. ego.x.p.6áow . Habel etiam edilio Basileensis
εξακριβάζων.
(14 ) Λιβανίω. Αddit Harl. πρός τάς εκατέρας
επιστολάς, αd utramque epistolam; nempe quia in
hoc codice ante ultimam epistolam alia legitur, quain
paulo post apponimus, quæque sic incipil, té toa
θών , etc.
* (15 ) Ημών τοίς σκώμμασιν. Harl . τοϊς ημετέ
ροις σκώμμασιν.
( 16 ) Futwr. Ila tres velustissimi codices cum
Anglicano . Editi και ψαύων .
(17) Δωματίων . Reg . secundus et Coisl . secun
dus δωματίου . Paulo post editi επανάξει . Μss. ut in
textu .
( 18 ) Των αυτόθι. Reg. Secundus et Coisl . secun
duς των αυτόθεν
Alias CLVI .
** Alias CLVI .
Alias CLVIII.
1093 S. BASILIJ MAGNI 1096
men quoddarm valde splendidum editum fuisse ; Α επίδειξίν τινα γεγενησθαι λαμπράν άγαν, και αγών
atque uti dicebant , certamen maximum erat , adeo ήν , ώς έφασκoν , μέγιστος , ώς πάντας μεν συνδρα
ut concurrentibiis omnibus nemo alius in urbe μεϊν και μηδένα έτερον εν τη πόλει φανήναι, η
compareret, nisi solus decertans Libanius, et quæ μόνον Λιβάνιον αγωνιζόμενον , και πάσαν ηλικίαν
libet ætas auscultans . Nemo enim volebat a certa ακροωμένην . Ου γαρ ήξίου τις έξω των αγώνων
minibus abesse , non qui in dignitatis splendore γενέσθαι , ουκ αξιώματος όγκω συνών , ού στρα
constilulus, non qui in militum ordinibus illu τιωτικούς καταλόγους έμπρέπων , ου βαναυσοις τε
stris , non operarii et artifices . Quin et mulieres χναις σχολάζων. "Ήδη δε και γυναίκες παρείναι
certamini interesse festinabant. Quodnam autem κατεπείγοντο τοίς αγώσι . Τίς δε ο αγών; τίς δέ
certamen erat ? quæ oratio omnem populi conven . ο λόγος , και την πάνδημος συναγείρας πανήγυριν ;
lum colligens ? Narraverunt hominem morosum Και δή μοι ήγγειλαν δυσκόλου τρόπον ανδρός τον
Oratione descriptum et expressum fuisse . Quam λόγον ενστήσασθαι . "Ον ούτω θαυμασθέντα, μη κα :
orationem adeo visam admirabilem millere ne pi όχνει μου πέμψαι , ίνα καγώ των λόγων επαινέτης
greris , ut et ego sermonum tuorum laudator sim . είην των σων . Ο γάρ Λιβάνιον επαινών , και των
Qui enim laudo Libanium , etiam size operibus , έργων εκτός, τίς αν γένωμαι νύν υπόθεσιν επαίνων
B
qualis ero, laudum adeptus argumentum ? ευράμενος (19) ;

EPISTOLA CCCLII .. ΕΠΙΣΤΟΛΗ TNB'.

Millil Libanius suam De homine moroso orationem , seque tremere significal ac pene mente dejici, dum tam argui judicis
acumen formidat.
Libanius Basilio. Λιβάνιος Βασιλείο .
Ecce misi libi meam orationem , sudore dif Ιδού πεπομφα τον λόγον , ιδρώτι περιρρεόμενος.
Nuens. Quomodo enim sudore non perfunderer , Πώς γαρ ουκ έμελλον , ανδρί τοιούτω (20 ) πέμπων
ei viro orationem miltens, cujus ea est dicendi fa τον λόγον, ός ικανός έστι την Πλάτωνος σοφίαν και
cullas , ut Platonis sapientiam , et Demosthenis Δημοσθένους δεινότητα τη περί τους λόγους ευμαθεία
vehementiam frustra jactatas esse convincere δείξαι θρυλλουμένας μάτην ; Το δε εμον τοιούτον,
queal ? Sermo autem meus perinde est, ac si οίον κώνων ελέφαντι παραβαλλόμενος . "Οθεν πέ
culicem conferas elephanti . Hinc horreo ac tremo , φρικα και τρέμω, την ημέραν λογιζόμενος, καθ ' ήν
cum eam diem mecum reputo , qua meam inspi- επισκέψη τους λόγους μικρού δε (21 ) και των φρε
cies orationem ; imo etiam fere menle lapsus sum . C vūv ÈXTIÉTITUXA .

461 EPISTOLA CCCLIII “ . ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΤΝΓ' .

Laudat Basilius orationem Libanii ad se missann .
Basilius Libanio .
Legi orationem tuam , o sapientissime, et valde
adıniratus sum . O musæ , et litteræ , et Athenae,
qualia largimini vestris anatoribus ! Quales fru-
clus ſerunt , qui per breve quoddam tempus vo
Discum versantur ! Ο Γοnlem large se effundentem ,
quales præstitit haurientes ! Ipsum enim morosum
videbar mihi videre in oratione cum garrula mu
liercula versantem . Vivum enim et animatum ser
monem scripsit in terra Libanius, qui solus verbis
animam largilus est.
Βασίλειος Λιβανίω .
'Ανέγνων τον λόγον, σοφώτατε , και υπερτεθαύ
μακα . "Ω μούσαι , και λόγοι , και Αθήναι, οία τους
ερασταϊς δωρείσθε! Oίους κομίζονται τους καρπούς,
οι βραχύν τινα χρόνον υμίν συγγινόμενοι ? " Ω πη
γης πολυχεύμονος, οίους έδειξε τους αρυομένους!
Αυτόν γάρ έδόκουν (29 ) οράν εν τω λόγω λάλω συν
όντα γυναίω. "Έμπνoυν γάρ λόγον επί χθονός Αι
βάνιος έγραψεν, ός μόνος τους λόγους ψυχήν έχαρί
σατο
D

EPISTOLA CCCLIV ** . ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΤΝΑ'.

Gratias agit Libanius, ac vicissim a Basilio pelit ut ad se mittat orationem contra eorietatem
Libanius Basilio . Λιβάνιος Βασιλείο .
Nunc cognovi me esse , quod dicor : laudante Νύν έγνων είναι και λέγομαι · Βασιλείου γάρ μ
enim me Basilio , ex omnibus victoriam reporlo . EL επαινέσαντος , κατά πάντων έχω τα νικητήρια. Και
cum tuum suffragium acceperim , licet mibi su την ψήφον δεξαμένω (23 ) την σην έπεστί μοι βαδί

• Alias CLIX. sed hiec desunt in aliis mss . et editis , et ad margi

** Alias CLX . nem satis aple posila , videntur in ipsum contestun
Alias CLXI . inigrasse; sed necessaria non suni et facile sup
(19 ) Ευράμενος . Ιta codices sex . Editi ευρόμενος. plentur. Ibideni edili , tòy law Ouvóvta , sed articu
(20 ) Τοιούτω. Harl. τοσούτω. lus deest in quinque mss.
(11 ) Μικρού δέ . Cois!. secundus et Reg. secun (25) Δεξαμένω. Coisl. primus et Med . δεξάμενος.
lus μικρούδείν .
Paulo post codex Anglicanus et alii nonnulli jste
(22 ) 'Εδόκουν . Addit codex Harl . τον δύσκολον, σοβαρού του φρονήματος .
1097 EPISTOLARUM CLASSIS III . EPIST . CCCLVIII. 1098

ζειν μετά σοβαρού του βαδίσματος , οία τις αλαζών A perlo gressu incedere, instar nominis jactantioris
τους πάντας περιφρονών . Επεί ούν και σοι κατά omnes contemnentis. Quoniam igitur et ipse ora
μέθης λόγος πε πόνηται, βουλόμεθα τούτω περιτυ tionem contra ebrietatem elaborasti , eam volumus
χείν. 'Αλλά κομψον μέν τι λέγειν ουκ εθέλω· ο δε legere . Interea tamen lepidi quidquam dicere
λόγος όφθείς διδάξει με την του λέγειν ( 24) τέχνην. nolo : sed ipsa me oratio , ubi eam videro, artem
dicendi docebit .

ΕΠΙΣΤΟΛΗ TNE'. EPISTOLA CCCLV ..

Libunius Basilio primas eloquentiæ deſert.

Λιβάνιος Βασιλείο. Libanius Basilio .
" Αρα , Βασίλειε , μη τας Αθήνας οικείς , και λέλη Athenisne habitas , Basili , et tui ipsius oblilus
θας σεαυτόν ; Ου γαρ των Καισαρέων οι παίδες es ? Non enim Cæsariensium filii hæc audire po
ταύτα ακούειν ηδύναντο. Η γλώττα γάρ μοι τού tuerunt . Mea enim lingua his assuela non erat :
των έθας ουκ ήν · αλλ' ώσπερεί τινα κρημνόν δι sed velut in præcipiti quodam loco incederem , vo
B
οδεύοντος , πληγείσα τη των ονομάτων καινοτομία, cum novitate perculsa , et mihi patri dicebat : l'a
έμοί τε τω πατρί έλεγε• Πάτερ, ουκ εδίδαξας . "Ομη- ter, ista non docuisti : Homerus est hic vir, imo
ρος, ούτος ανήρ , αλλά Πλάτων, αλλ' 'Αριστοτέλης , Plato , imo Aristoteles , into Susario , qui nihil
αλλά Σουσαρίων (25) και τα πάντα επιστάμενος . Και ignoravit . Αtque haec quidem lingua . Tu vero ,
ταύτα μεν η γλώττα. Σε δε είη , Βασίλειε , τοιαύτα Basili , velim laudare ine possis ob talia.
ημάς επαινείν.
ΕΠΙΣΤΟΛΗ : TNς . EPISTOLA CCCLVI *.
Respondet Basilius epistolæ præcedenti, seque discipulum piscatorum esse profitetur.
Βασίλειος Λιβανίω. Basilius Libanio.

Δεχομένοις μεν ημίν α γράφεις, χαρά · απαιτου
μένους δε πρός & γράφεις αντεπιστέλλειν , αγών.
Τί γάρ αν είποιμεν προς ούτως αττικίζουσαν γλώτ
ταν , πλήν ότι αλιέων ειμι μαθητής, ομολογώ και
φιλώ ;
Quæ scribis , aceipio quidem lætus : sed dum
exigis, ut ad ea que scripsisti , rescrilbani , Sum
anxius . Quid enim ad linguam adeo atticissantem
dixerim , nisi me piscatorum esse discipulum pro
fileri ac gaudere

ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΤΝΖ' 462 EPISTOLA CCCLVII ***

Rogal Basilium Libanius ut sibi moerorem solvat ex aliqua illius epistola conceplum .
Λιβάνιος Βασιλεί . C Libaníus Basilio .

Τι παθών Βασίλειος έδυσχέρανεν το γράμμα, της
φιλοσοφίας το γνώρισμα; Παίζειν παρ' υμών έδι-
δάχθημεν · αλλ ' όμως τα παίγνια σεμνά , και οιονεί
πολιά πρέποντα . Αλλά προς της φιλίας αυτής και
των κοινών διατριβών, λυσόν μου την αθυμίαν, ήν
μοι έτεκεν η επιστολή.. ουδέν
διαφέρουσα .
Quid passus Basilius moleste tulit litteras , phi.
Iosophie specimen ? Ludere a vobis edocli sumus :
verumtamen ludicra gravia sunt , ac veluti cani
tiem decentia . Sed per amicitiam ipsam commu
nesque scholas , mihi solve mærorem , quem pepe
rit mihi epistola , a .. nequaquam dif
ferens .

ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΤΝΗ'. EPISTOLA CCCLVIII **** .

Dolel Libanius quod non sit cum Basilio ; gratulatur quod juvenum curam suadente Alcimo susceperit.
Λιβάνιος Βασιλείο . Libanius Basilio .

2 χρόνων εκείνων , εν οις τα πάντα ήμεν αλλή o lempora illa , quibus cuncta invicem cramus .
Λοις ! Νύν διωκίσμεθα πικρώς υμείς μέν έχοντες Nunc acerbe sejuncti sumus : vos quidem vobis
αλλήλους : εγώ δε ανθ' υμών οίοί περ υμείς ού- D mutuo potiti ; ego vero pro vobis neminem habens
δένα. Τον δε "Αλκιμον ακούω τα νέων εν γήρα τολ vestri similem . Porro Alcimum audio res juvenum
μάν , και προς την Ρώμην πέτεσθαι , περιθέντα σου in senectule audere, et ad Romam volare, post
τον του συνείναι τοίς παιδαρίους πόνον . Συ δε, τα quam eum laborem tibi imposuit, ut cum pueris
τε άλλα πράός τις , και τούτο οίσεις ου χαλεπώς • maneas. Tu vero, cum circa alia quoque mansue
έπει και ημίν του γράψαι ποότερον ουκ έσχες χαλε lus sis, hoc etiam non ægre ſeres ; quandoquidem
πώς. nec molestum tibi fuit, ut ad nos prior scriberes.

(24) Του λέγειν . Sic mss. septem . Editi του λόγου . ** Alias CLXIII .
(23 ) Σουσαρίων . Medicaus codex Σουδαρίων . *** Ex Cotelerii Monument. Ec. Gr . t . II , p. 96.
Alias CLXII. **** Ibid.
PATROL . GR . XXXII. 33
1099 S. BASILII MAGNI 1100
EPISTOLA CCCLIX . ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΤΝΘ' .

Silentium Libanio exprobrat Bisilius, seque ait libenter ad eum volaturum , si liceret ; sed cum id non liceat, sermones
millere .
Basilius Libanio . A Βασίλειος Λιβανίω
Tu quidem qui universam veterum artem tua in Συ μεν όλην την των παλαιών τέχνην εν τη σαυ
mente conclusisti, tandiu siles , adeo ut ne in lille του κατακλείσας διανοία, τοσούτον σιγάς , ως μηδ'
ris quidem aliquid lucri concedas nobis . Ego vero , εν επιστολαίς ημίν διδόναι τι κερδαίνειν . Εγώ δε ,
si tuta foret Dædali ars , ad le venissem , fabricatis είπερ ήν ασφαλές και του διδασκάλου (26) τέχνη ,
Icari alis . Attainen quoniam non licet ceram soli ήλθον αν παρά σοι , ποιησόμενος Ικάρου πτερόν.
committere; pro Icariis alis , mitto ad le sermonez , 'Αλλ' όμως επειδή ουκ έστι πιστεύσαι ηλίο κηρόν ,
qui ostendant amicitiam nostram . Hæc est autem αντί των Ικάρου πτερών , επιστέλλω σοι λόγους,
nalura sermonum , ut animæ insidentes amores δεικνύντας την ημετέραν φιλίαν . Φύσις δε λόγων,
maniſeslos faciant . Atque hæc quidem sermones. μηνύουσα τους κατά ψυχήν έρωτας . Και ταύτα μεν
Tu vero adduxeris eos quocunque voles ; atque οι λόγοι . Συ αυτούς άγοις όπου βούλει και τελι
lantis viribus præditus, taces . Verum ad nos quo κoύτoν κράτος κεκτημένος, σιωπάς. 'Αλλά μετάστη
que sermonum fontes transfer, qui ex ore luo pro σαν και εφ' ημάς τας από του στόματός σου των λό
fluunt. γων πηγάς.
EPISTOLA CCCLX " .. ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΤΞ' .
De sancta Trinitate et Incarnatione, sanctorum invocatione, eorumque imaginibus
Ex epistola ad Julianum Apostalam. Β 'Εκ της επιστολής αυτού πρός Ιουλιανόν τον
παραβάτην .
Secundum immaculatam fidem Christianorum , Κατά την θεόθεν επικεκληρωμένην ημίν αμώμη
quam divinitus sumus sortiti confiteor , et lestor τον πίστιν των Χριστιανών ομολογώ και συντίθημι
me credere in unum Deum Patrem omnipotentem , πιστεύειν εις ένα Θεόν Πατέρα παντοκράτορα , Θεόν
Deum Patrem , Deum Filium , Deum Spiritum san τον Πατέρα , Θεόν τον Υιόν , Θεόν το Πνεύμα το
ctum : unum Deum , tria adoro et glorifico . Confi- άγιον : ένα Θεόν , τα τρία προσκυνώ και δοξάζω .
leor autem et Filii in carne dispensationem , et Dei "Ομολογώ δε και την του Υιού ενσαρκον οικονομίαν ,
Genitricem sanctam Mariam , quæ illum secunduin και Θεοτόκον την κατά σάρκα τεκούσαν αυτόν αγίαν
carmen peperit . Suscipio autem et sanctos aposto- Μαρίαν . Δέχομαι δε και τους αγίους αποστόλους ,
los , prophetas et martyres ; et ad supplicationerm , προφήτας , και μάρτυρας , και εις την πρός Θεόν
quæ fit Deo , hos invoco, ut per eos , id est , inter έκεσίαν τούτους επικαλούμαι , του δι' αυτών , ήγουν
ventionem eorum , propitius 463 mihi sit miseri διά της μεσιτείας τών , όλεών μου γενέσθαι τον φι
cors Deus, et delictorum mihi redemptio fiat, et λανθρωπον Θεόν, και λύτρον μοι των πταισμάτων
condunelur. Unde et characteres imaginum eorum γενέσθαι και δοθήναι · όθεν και τους χαρακτήρας
honoro et osculor eximie, cum he tradite sint a C των εικόνων αυτών τιμώ και προσκυνώ , κατ' εξαί
sanctis apostolis , nec sint prohibite , imo in om ρετον τούτων παραδεδομένων εκ των αγίων απο
nibus ecclesiis nostris depictæ sint. στόλων , και ουκ απαγορευμένων , αλλ ' εν πάσαις ταις
εκκλησίαις ημών τούτων ανιστορουμένων .

EPISTOLA CCCLXI **. ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΤΞΑ'.

Apolinarium consulit auctor epistolæ de usiæ et substantiæ vocabulis ac de consubstantiali ; ac sibi simile sine discrimix
Juletur migis placere quam consubstantiale. Gregorium sodalem cum parentibus esse nuntial.
Apolinario . 'Απολλιναρίω .
Domino meo reverendissimo Apolinario, Basi Το δεσπότη μου αιδεσιμωτάτω 'Απολιναρίω , Ba
lius . Antea quidem ad te de Iocis Scripturarum σίλειος. Πρότερον μέν σοι περί των εν ταις Γραφείς
obscuris scripsimus , et gavisi sumus tum de ασαφών επεστέλλομεν, και ηυφραινόμεθα , ας τε
responsionibus luis, tum de promissis . Nunc vero έπεμπες , οίς τε υπισχνού . Νύν δε μείζων ημίν υπέρ
major nobis circa majora cura incumbit, in qua μειζόνων ή φροντίς προσελήλυθεν , εις ήν ουδένα έτε
alium neminem inter hujus temporis homines Dρον έχομεν εν τοις νυν ανθρώπους , τοιούτον κοινωνόν
habemus , ejusmodi consortem , et auxiliatorem , και προστάτην επικαλέσασθαι , όποϊόν σε και εν γνώ
ad quem recurramus , qualem te nobis Deus de σει και εν λόγω ακριβή τε ομού και ευπρόσιτον και
dit , et scientia sermoneque accuralum , simulque Θεός ημίν εδωρήσατο. Επεί ούν οι πάντα φύροντες ,
accessu facilem . Cum ergo ii qui cuncta permi και λόγων και ζητημάτων την οικουμένην έμπλή
scent , ac sermonibus quæstionibusque orbem re σαντες , το της ουσίας όνομα , ως αλλότριον των θείων

* Ex Cotelerii Nonumeni. Eccl. Gr. t. II, p. 97. Ex Monum . Eccl. Gr. t. II , p. 84 .

· Alias CCV .
(26 ) Fort. Δαιδάλου. CoTEL.ER.
1101 EPISTOLARUM CLASSIS III . EPIST . CCCLXII . 1109
λογίων , εξέβαλον , καταξίωσον ημίν σημάναι , όπως A plent, usie seu substantiae nomen , velut alienum
τε οι πατέρες αυτό έχρήσαντο , και ει μηδαμού εύρες a sacris litteris ejecerint, dignare significare mi
εν τη Γραφή κείμενον. Τον γάρ επιούσιον άρτον, και hi , quo pacto Patres eo usi fuerint , et an nul
τον λαόν τον περιούσιον , και εί τι τοιούτον , ώς ουδέν libi in Scriptura invencris positum . Nam pa
έχoντα κοινόν διαπτύουσιν . "Έπειτα μέντοι και περί. nem dictum επιούσιον, et populum περιούσιον , et
αυτού του ομοουσίου (ού ένεκεν ηγούμαι ταύτα κατα si quid simile , quasi nihil habeant bic commune ,
σκευάζειν αυτούς, βαθέως την ουσίαν διαβάλλοντας , despuunt . Deinde vero et de ipso consubstantiali
υπέρ του μηδεμίαν χώραν τω ομοουσίω καταλιπείν ) (propter quod puto eos ista adornare , qui sul
διαλαβείν ημίν πλατύτερον βουλήθητι , τίνα την διά slantiam penitus transligunt , ut nullum locuin
νοιαν έχει , και πως αν υγιώς λέγοιτο , εφ' ών ούτε relinquant consubstantialitati ) disceptare nobis
γένος κοινόν υπερκείμενον θεωρείται , ούτε υλικών ſusius velis, quem sensum habeat, et quomodo
υποκείμενον προϋπάρχον, ουκ απομερισμός του προ salubriter proferatur , in rebus , in quibus nec
τέρου εις το δεύτερον . Πώς oύν χρή λέγειν ομοούσιον genus commune superpositum cernitur , nec ma
τον Υιόν τω Πατρί, εις μηδεμίαν έννοιαν των ειρη- teriale subjectum prius exsistens , nec distributio
μένων καταπίπτοντας , θέλησον ημίν πλατύτερον primi in secundum . Qua igitur ratione eporteat
διαρθρώσαι. Ημείς μεν γάρ υπειλήφαμεν , όπερ άν B dicere Filium Patri consubstantialem , in nullum
είναι καθ' υπόθεσιν του Πατρός ουσία ληφθή , τούτο predictorum sensuum incidendo , fac ut nobis
είναι πάντως αναγκαίον και την του Υιού λαμβάνε- prolixius explices . Nos siquidem existimamus ,
σθαι. "Ωστε ει φως νοητόν, αΐδιον, αγέννητον, την quidquid ex hypothesi , Patris substantia esse
του Πατρός ουσίαν τις λέγοι , φώς νοητόν , αΐδιον , sumatur, idem omnino esse et substantiam Filii
γεννητών, και την του Μονογενούς ουσίαν ερεί. Προς sumi necessario debere ; adeo ut si quis subsian
δε την τοιαύτην έννοιαν δοκεί μοι ή του απαραλ- tiam Patris appellaverit lumen sub intelligentiam
λάκτως ομοίου φωνή μάλλον ήπερ ή του ομοουσίου cadens , eternum , ingenitum ; Unigeniti quoque
αρμόττειν . Φώς γαρ φωτί μηδεμίαν εν τω μάλλον substantiam vocaturus sit lumen sub intelligen
και ήττον την διαφοράν έχον , ταυτον μεν ουκ είναι tiam cadens , æternum , genitum . In bunc porro
( διότι έν ίδια περιγραφή της ουσίας εστιν εκάτερον ), sensum mihi videtur, vocem similis sine discri
όμοιον δε κατ' ουσίαν ακριβώς απαραλλάκτως, δρ- mine , magis congruere Σ quam vocem consub .
θώς αν oίμαι λέγεσθαι . Είτε ούν ταύτας χρή διαλέ stantialis . Nam lux quæ cum luce nullam habe :
γεσθαι τάς έννοίας , είτε ετέρας μείζoυς αντιλαβείν , secundum magis et minus differentiam , recle qui
ως σοφός ιατρός (και γάρ εξεφήναμέν σοι τα εν τη dem mea sententia dici potest, non eadem esse
καρδία ), το μεν άρρωστούν ίασαι, το δε σαθρον υπο- C cum illa ; quandoquidem in propria substantise
στήριξαν παντί δε τρόπο βεβαίωσον ημάς . Τους determinatione utraque consistit ; sed similis sc
μετά της ευλαβείας σου αδελφούς ασπάζομαι , και cundum substantiam absolute ac per omnia . Sive
αξιώ μετά σου εύχεσθαι υπέρ ημών , ίνα σωθώμεν . ergo las oporteat eloqui cogitationes , sive alias
“Ο εταίρος Γρηγόριος, τον μετά των γονέων ελόμε- Inajores assumere , tu tanquam peritus medicus
νος βίον , αυτοίς σύνεστιν, Υγιαίνων επιπλείστον (libi enim quæ corde gerimus fecimus manifesta),
φυλαχθείης ημίν, ώφελών ημάς και ταϊς ευχαίς και quod quidem ægrum est sana , quod vero debile
τη γνώσει . suffulci ; omni aulem modo confirma nos. Fra
tres qui lua cum pietate degunt saluto , et rogo, ut una tecum pro nobis orent , quo salutem con
sequamur. 464 Sodalis Gregorius, electa cum parentibus vila , apud eos est . Sanus ad plurimum
tempus conserveris nobis , adjuvans nos et precibus et doctrina .

ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΤΞΒ' . EPISTOLA CCCLXII *.

Respondetur præcedenti epistolæ , et quomodo Pater et Filius unum sint exponitur, exemplis e natura humana adductis.

Βασιλείω 'Απολινάριος . D Basilio Apolinarius.

Φιλοθέως πιστεύεις , και φιλολόγως ζητείς, και
παρ ' ημών το πρόθυμον οφείλεται διά την αγάπην,
ει και το έκανόν τώ λόγω μη έποιτο , διά τε το ημέ
τερον ενδεές, και το του πράγματος υπερφυές . Ουσία
μία , ουκ αριθμώ μόνον λέγεται , ώσπερ λέγεις, και
το εν μιά περιγραφή , αλλά και ιδίως ανθρώπων δύο
και άλλου ότουουν των κατά γένος ενιζομένων ώστε
ταύτη γε και δύο και πλείονα ( 27) ταυτόν είναι κατά
την ουσίαν , καθο και πάντες άνθρωποι 'Αδάμ έσμεν
είς όντες, και Δαβίδ και του Δαβίδ υιός , ως ταυτόν ών
Ut Dei amantem virum decet credis , et ut do
ctrinæ studiosus quæris ; atque a nobis promptus
animus debetur propter charitatem , licet scientia
suficicns non sequatur , cum ob indigentiam no
stram , tum ob rei immensitatem . Una substantia ,
non numero solum dicitur, quemadmodum ais ,
et quod est in una determinatione ; sed etiam
proprie duorum hominum et alterius cujusve ,
qui in genere adunantur : ita ut bac ratione duo
ac plures idem sint secundum subsiantiam ; in

(27) Fort. πλείονας . CoTEL . Ex Monument. Eccl. Gr . t . II , p . 86,

1103 S. BASILII MAGNI
quantum omnes homines Adam sumus , qui unus A εκείνω " καθά και τον Υιόν λέγεις καλώς τούτο είναι
simus ; et David , Davidis filius , qui idem sit cum κατά την ουσίαν , όπερ ο Πατήρ. Ουδε γαρ έτέρως
illo : sicut et Filium recte asseris id esse secun αν ήν Θεός ο Υιός , ενός ομολογουμένου και μόνου
dum substantiam , quod est Pater . Aliter enim Θεού του Πατρός · ώς που και εις 'Αδάμ, ο ανθρώ
Filius non esset Deus , cum in confesso sit unum των γενάρχης , και είς Δαβίδ , του βασιλείου γένους
esse ac solum Deum Patrem : quo pacto unus αρχηγέτης . Ταύτη γέ του και εν είναι γένος υπερ
Adam , hominum generis princeps ; el un !is Da κείμενον, ή μίαν ύλην υποκειμένην , επί Πατρός και
rid , regii generis auctor . Atque ita , unum esse Υιού , περιαιρεθήσεται των υπονοιών, όταν την γε
genus superpositum , aut unam malerian subje- ναρχικών παραλάβωμεν ιδιότητα της ανωτάτω αρχής,
ctam , in Patre et Filio , a cogitatis auferetur , και τα εκ των γεναρχών γένη , προς το εκ της μιάς
cum principalem assumpserimus proprietatem su αρχής μονογενές γέννημα μετρίως γάρ τα τοιαύτα
prenii principii , et genera ex generum principi- εις ομοίωσιν έρχεται . Καθο μηδέ του 'Αδάμ, ως θεο
bus, ad unigenitam prolem ex uno principio πλάστου , και ημών , ως άνθρωπογεννήτων , έν υπέρ
orientem . Nam aliqualenus tantum ejusmodi res κειται γένος · αλλ' αυτός ανθρώπων αρχή : μήτε ύλη
in similitudinem veniunt. Quoniam neque Ada- κοινή αυτού τε και ημών , αλλ' αυτός ή πάντων αν
mo , ut per Deum condito , et nobis , ut per ho- Β θρώπων υπόθεσις . Μήτε μήν του Δαβίδ , και του γέ
mines genitis , unum superponitur genus ; sed νους του εκ Δαβίδ , προεπινοείται , καθο Δαβίδ : επεί
ipse est hominum principium : neque materia περ ή του Δαβίδ ιδιότης , από του Δαβίδ άρχεται , και
communis est illi nobiscum ; sed ipse est cun η υπόθεσις των εξ αυτού πάντων, αυτός · αλλ ' επειδή
clorum hominum fundamentum . Neque etiam erga ταύτα απολείπεται , καθό εισιν έτεραι κοινότητες
Davidem ac genus ex Davide ortum , id prein- ανθρώπων απάντων προς αλλήλους , οίαι αν άδελ
telligitur , in quantum est David : quandoquidem φών • επί δέ Πατρός και Υιού τοιούτον ουκ έστιν ,
Davidis proprielas , a Davide incipit , et fun αλλά το όλον Πατήρ αρχή , και Υιός εκ της αρχής.
damentum omnium qui ex eo originem ducin , Ουκούν ουδε απομερισμός του προτέρου εις το δεύ
ipse est : sed quia haec deficiunt , in quan- τερον , ώσπερ επί σωμάτων, αλλ ' απογέννησις. Ουδε
tum aliae sunt communitates omnium hominum γαρ η Πατρόςιδιότης καθάπερ εις Υιον απομεμέρι
ad invicem , quales fra :rum : al circa Patrem et σται , αλλ' ή του Υιού έκ τής του Πατρός εκπέφνε :
Filium hoc non reperies , sed ex ιο1ο Pater prin- ταυτόν εν έτερότητι , και έτερον εν ταυτότητι καθο
cipium , el Filius ex principio. Quare nec distri λέγεται Πατέρα είναι εν Υιό, και Υιον εν Πατρί .
butio est primi in secundum , velut in corporibus, ο C Ούτε γάρ ή ετερότης απλώς φυλάξει την αλήθειαν
verum generationis productio : neque enim Pa της υιότητος , ούτε η ταυτότης αυ το αμέριστον της
Iris proprietas velut in Filium divisa fuit , sed υποστάσεως · αλλ' εκάτερον σύμπλοκον και ενοειδές
Filii proprietas ex paterna prodiit : idem in di ταυτόν ετέρως , και έτερον ώσαύτως · ϊνα τις τά ρή
versitale , et diversum in identitale : quomodo ματα , μη εφικνούμενα της δηλώσεως, εκβιάσηται ·
dicitur Patrem esse in Filio , et Filium in Palie.
βεβαιούντος ημίν του Κυρίου την έννοιαν, και εν τω
Neque enim diversitas absolule servabit verita μείζων μεν ισότητα ( 98 ) , παριστάνει τον Πατέρα ,
lem filiationis , nec rursus identitas indivisionem τον δέ Υιον, εν υποβάσει το ίσον έχοντα : όπερ εδί
hypostaseos : sed utrumque conjunctum est ac δαξεν εν ομοειδεί μεν , ύφειμένω δέ φωτί νοείν τον
unius modi ; idem diverse , et diversumi eodem Υιόν , μή την ουσίαν έξαλλάττοντας , αλλά το αυτό
modo ; ut vocabula , quæ ad rei declarationem υπερβεβληκός και εν υφέσει θεωρούντας . Οι μεν 19
pertingere nequeunt , per vim adducantur : con την ουσίαν εν ουδεμιά ταυτότητα παραδεξάμενοι , την
firmante intelligentiam nostram Domino , ('um ομοίωσιν έξωθεν φέροντες τω Υιώ προστιθέασιν · και
per vocem major 50 Patrem quidem in equalitate δή και έως ανθρώπων διαβαίνει , των όμοιουμένων
majorem exhibet , Filium vero in minori gradu τω Θεώ. Οι δε την ομοίωσιν τους ποιήμασι πρέπουσαν
preditum qualitate : quod docuit , in ejusdem p ειδότες , εν ταυτότητι μεν τον Υιόν συνάπτουσι Πατρί ,
speciei quidlem , at inferiori 465 lumine intelli ύφειμένη δε τη ταυτότητι • ίνα μή αυτός ο Πατήρ, ή
gere Filium ; non immulando substantiam , sed μέρος Πατρός , ά δυνατώς παρίσταται τώ , άλλος Υιός,
considerando idem , et superius el in ordine infe ούτω Θεός, ουχ ώς εκείνος , αλλ' ώς εξ εκείνου , ου το
riori. Al enim qui substantiam in nulla identitate πρωτότυπον , αλλ' εικών. Ούτος ομοούσιος , έξτρτ
adinittun !, similitudinem extrinsecus aferentes
μένως παρά πάντα και ιδιαζόντως · ουχ ώς τα όμο
Filio adjiciunt : quod sane ad . ipsos quoque ho γενή , ουχ ώς τα απομεριζόμενα , αλλ ' ώς εκ του ενός
mines transit qui Deo assimilati sunt. Qui vero γένους και είδους της θεότητος , εν και μόνον απογέν
cognoscunt similitudinem creaturis convenientem , νημα , αδιαιρέτω και ασωμάτω προόδα καθ' ήν μόνον
in identitate quidem Filium cum Patre conjungunt; το γεννών εν τη γεννητική ιδιότητα, προήλθεν εις
sed identitate submissiore ; ne ipse Paler sit , vel την γεννητικών ( 29) ιδιότητα .
pars Patris ; quæ potenter demonstrantur per illud, Alius Filius ; sic Deus , non ut ille , sed ut
60 Joan . ΧΙV, 28.
( 28) Ιοιι . μείζονα με εν ισ . CoTLLER. ( 29) Fort . γεννητήν . CoTEL..
1105 EPISTOLARUM CLASSIS 1 ! I . EPIST . CCCLXIV. 1106
ex illo ; non primitivum exemplar, sed imago. Hic consubstintialis , præcipue super omnia et
peculiariter ; non tanquain ea quæ sunt ejusdem generis , non tanquam ea quæ distributa sunt ;
sed velut ex uno genere unaque specie divinitatis, una et sola progenies , individuo et incorporali
progressu; per quem quod generat manens in generativa proprietate , processit in genitam pro
prietatem .
ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΤΞΓ'. EPISTOLA CCCLXII*.

Laudatur supra alios Scripturæ interpretes Apolinarius, ab eoque pelitur, ul se de rebus obscuris consuli patiatur.
'Απολλιναρίω . A Apolinario.
Το δεσπότη μου , το αιδεσιμωτάτη αδελφώ , 'Απο Domino meo , reverendissim o fratri , Apolina
λιναρίω , Βασίλειος. Διη μάρτομεν των προφάσεων , rio , Basilius. Elapse sunt occasiones, quibus li
δι' ών έναν προσειπείν σου την ευλάβειαν , καίτοιγε cebal pielalem tuam alloqui , elsi lubenter ad
ήδέως αν επι τοίς γράμμασιν εκείνους επιστείλαν liiteras illas rescripserimus . Te enim in silencio
τες . Σε γάρ έν σιωτη κατέχειν την ηδονήν επ' εκεί obtinere voluptatem in illis fælati sumus. Nam
νοις ήσθημεν. "Όντως γάρ ημίν έδοξας οίος πεπνύ revera nobis visus es solus sapere : interprelum
σθαι · των ερμηνευόντων δε σκιαι αΐσσουσιν( 30): autem umbrie volitant : ita ad solidum sensum
ούτως επ’ ασφαλούς της διανοίας την εξήγησιν άγων. expositionem ducis. Et certe nunc cognoscendo
Και νυν δή πλέον ο έρως της γνώσεως των θείων rum divinorum eloquiorum cupido majorem in
λογίων άπτεται της ψυχής μου . Προβαλείν μεν ούν modum tangit animum meum . At tibi proponere
σοι τών άπορουμένων τινά απoκνώ , μή δόξω πέρα quedam ex dubiis non audeo , ne videar ultra
του μέτρου εμφορείσθαι της παρρησίας . Σιωπάν δε modum fiducia repleri . Tacere vero iterum non
πάλιν ου καρτερώ, ωδίνων και έτσι προσλαβείν έφιέ suistinco , parturiens , adhucque anteverlere ge.
μενος . "Αριστον ούν μου κατεφάνη πυθέσθαι σου , s !iens. Quare optimum factu censui , ut percon .
πότερον εφίης ημίν, ώ θαυμάσιε , έρωτάς τι των B tarer ex le , num permissurus nobis sis , o admi
άπορουμένων, ή χρή την ησυχίαν άγειν . 'Οπότερον rande , nonnihil interrogare de controversis , an
δ' αν αποκρίνη , τούτο φυλάξομεν του λοιπού. Ερρω oporteat lenere silentium . Utrumvis porro re
μένον τε και εύθυμον και υπερευχόμενον έχουμέν spondeas , id observabimus deinceps . Sanum
σε διαπαντός . lætumque et pro nobis orantem te possideamus
semper .
ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΤΞΔ '. EPISTOLA CCCLXIV " .

Basilium frustra quæsilum in Cappadocia Apolinariusoblata occasione per litteras salutal. Nuntiat venisse episcopos
Ægyplius , el scriplit ulluta esse prorsus necessaria ad eos reſellendos , qui antea aperle contradicebunt, nunc occille
contrudicunt, introducto simili secundum essentiam , ul consubstantiale abrogetur. Sunæ fidei defensionem nemini mugis
congruere declarul, quam Basilio et Gregorio.
Βασιλείο 'Απολινάριος. Basilio Apolinarius.
Το δεσπότη μου , τω ποθεινοτάτω αδελφώ , Βασι Domino meo , exoplatissimo fratri , Basilio,
λείω, Απολινάριoς εν Κυρίω χαίρειν . Πού μέν ήμην c Αpolinarius in Domino salutein . Ubinai ipse
αυτός , δέσποτα , που δε ή ποθεινοτάτη φωνή και eram , domine , ubi vero desideratissima vox , el
γράμμα το σύνηθες και τι δε ου παρών αμύνεις, ή και consuelæ litteræ ? cur autem non præsens defen
απών παρακελεύεις , πολέμου τοσούτου κατά της dis , aut etiam absens cohortaris , tanto bello ad
ευσεβείας ερρωγότος , και ημών οίον εν μέση παρα verslis pietatem erumpente , nobisque velut in
τάξει βοώντων προς τους εταίρους διά την εκ των media acie clamantibus ad socios , propter ho
πολεμίων βίαν ; Σε δε , ουδ' όπως αν ζητήσωμεν , slium vim ? Te aulem , ne quidem quomodo que
έχομεν · έπει μηδε ου τυγχάνεις διατρίβων ευρί situri simus, intelligimus : quandoquidem nec in
σκομεν . 'Αλλ ' εζήτησα μεν εν τη Καππαδοκών , επει venimus locum 466 in quo versaris. Sed conqui
και ούτως ήγγελλον οι εν Πόντω σοι περιτυχόντες , sivi quidem in Cappadocia , quia sic nuntiaverant
επηγγέλθει σε θάττον επανήξειν ' ουχ εύρον δε ένθα qui le nacti fuerant in Ponto , promisisse te cilo
ήλπιζον. Νύν δε έτι σε κατά την αυτήν διάγοντα reversurum : nec reperi ubi speraveram . At nunc
χώραν ακούσας , ευθύς τω μηνυτή και το γράμμα cum audierim te adhuc ea in regione comino
ενεχείρησα. "Όπερ δεξάμενος, μή και του αντιγρά- rari , statim et indici epistolain tradidi. Qua ac
φειν απόσχη , ως και τούτου συναποδημούντος . " Ισθ : cepta , cave ne non rescribas , quod et is una
δε, ώς εν τω μεταξύ γέγονεν επισκόπων επιδημία Dή peregrinetur. Scito autem , quod interjecto 1ena
των απ’ Αιγύπτου , και γράμματα διεδόθη σύμφωνα pore advenerunt episcopi Ægyptii , et scripla
παλαιούς γράμμασιν , τοίς τε θείοις αυτούς, και τοις antiquis scriptis congruentia , necnon divinis
καθ ' ομοφωνίαν των θείων εν Νικαία γραφείσιν . ipsis, iisque que convenienter divinis conscripta

(30) Όδ. K , 493 . Ibid . , p. 90 .

Ex Monument . Eocl. Gr . t. II, p. 89.
1107 S. BASILII MAGNI 1108

fuerunt Nicae . Necessaria autem erat eorumdem A 'Αναγκαία δε ήν μετ' εξηγήσεως των αυτών επ
cum explanatione repetitio , propter minime sa ανάληψις , διά την ούχ υγιή των κειμένων παρεξ
nam pravamque contextus interpretationem , quam ήγησιν , ην εισήγoν οι πάλαι μεν άντικρυς αντιλέ
ii introduxerant qui aperle quidem olim con γοντες, νύν δε την αντιλογίαν εξηγήσεως σχήματι
tradicebant , nunc vero contradictionen sub spe- μεθοδεύσαντες · ένθα ήν ή του ομοουσίου κακούργος
cie enarrationis celant : ubi erat consubstantia . αναίρεσις , ώς ουκ οφείλοντος νοείσθαι κατ' ουδεμίαν
litatis maligna abrogatio , quasi non deberet in- άρνησιν Ελληνικήν· αντεισαγωγή δε του ομοουσίου
telligi juxta ullam Græcam abnegationem ; pro το όμοιον κατ' ουσίαν , όπερ επετηδεύθη , χυδαίως
consubstantiali aulem introducebatur simile se ονομασθεν, και κακοήθως νοηθέν · επειδή ή ομοιότης
cundum substantiam : quoil excogitatum est , των εν ουσία , εστι των ουσιωδών : ένα δή ούτως
confuse nominatum et maliciose intellectum : si- ώμοιωμένη ουσία νοηται , οίος αν είη και ανδριάς
quidem similitudo , rerum est quæ sunt in sub πρός βασιλέα. Προς άπερ αντεγράφη , το υπό των
slantia , non quæ substantiales sunt : quo scili ευσεβείν ειδότων και βουλομένων , ότι ουχ όμοιον
cet sic substantia assimilata intelligeretur , qua Θεώ , αλλά Θεόν δηλοί το ομοούσιον, ώς αν γέννημα
lis fuerit verbi gratia statua respectu imperatoris . γνήσιον και της αυτής ουσίας το γεγεννηκότι. Συν
Contra que rescriptum est quod ab hominibus β εισήγετο δε και το περί Πνεύματος , ως υπό των
pium dogma cognoscentibus et sectantibus tene Πατέρων εν τη αυτή πίστει το Θεό και το Υιό
lur , nomine consubstantialitatis Filium declarari κειμένου, ότι έστιν εν τη αυτή θεότητι . Την ούν
non similem Deo , sed Deum , utpole genuinam pro- της ευσεβείας ταύτης πρεσβείαν , τίνα είκός ήν
lem ejusdemque cum genitore substantiæ. Simul ούτω μετείναι , ώς τον σπουδαιότατον , άμα το δε
etiam allatum fuit quod ad Spiritum pertinet , σπότη μου Γρηγορίω, ος ουδ' αυτός ουδαμόθεν γρά
qui nimirum a Patribus in eaderm fidei exposi- φει , ουδε σημαίνει καθάπαξ ουδέν ; Έρρωσο , δέσποτα
lione Patri et Filio apponitur , quia in eadem ποθεινότατε .
exsistit divinitate . Hujus igitur piæ sententiæ legationem , quem decuit adeo persequi , ac le vi
rum laudatissimum , una cum domino meo Gregorio , qui pariter nullo ex loco scribit, nec vel semel de
quapiam re certiorem fecit ? Vale , domine maxime desiderabilis .
EPISTOLA CCCLXV . ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΤΞΕ' .

In summa Cappadociæ calamitate, cum fluvii inundatio res necessarius e vicinis provinciis advehere non sinerel, rogatur
Theodosius, ul ſuvium , pontis commoditale adhibita, veluti Rubrum mare pedibus pervium efficial.
Basilius magno imperatori Theodosio .
Calamitas accidit in regione nostra , non ex
CO poreo casu , sed ex aquarum effluvio. Unde
autem hoc , patefaciam . Plurima nivis emissio
facta est in nostram paludem . Qua nondum con
gelata , supervenit ventus calidus , silnulque cadit
australis imber. Quare subita confertaque orta
liquefactione , immensi moti sunt fluctus , cum
perenni luvio permisti , ac exundatione eaque
personante superantes lum linguam tum oculum .
Is est qui nobis sorte obtigit vicinus Buvius , ema
nans quidem ex Armenia , descendens vero ad
sacratissimum lacum Sebastenorum , in quem vere
nominati , ac generosi quadraginta Christi mi
lites , grari borei lante infixi sunt. Αc inde (ad-
uille me , optime imperator, vera dicentem ) 467
lle Muvius circumdans nos , velut gens quaedam
inimica et formidabilis , non parum nos terrel .
Nullo enini unquam vel tempore vel modo pe
dibus permeabilis , non permittit ut necessariae
nobis ac utiles regiones , transvehant merces op
portunas. Galatarum , inquam , et Paphlagonum ,
et Hellenopontiorum , per quas et ex quibus ob
veniunt quæ nobis sunt necessaria , præcipue pa
C Βασίλειος το μεγάλο βασιλεϊ (31) Θεοδοσίω .
Πάθος απήντησε τη καθ' ημάς χώρα , ουκ εκ σω
ματικής περιπετείας , αλλ' εξ υδάτων επιδρύσεως.
Πόθεν δε τούτο , δηλώσω . Γέγονε καταβολή χιό
νων (52) πολλή τη καθ ' ημάς λίμνη . Μήπω δέ αυτής
κρυσταλλωθείσης ( 53) , επιγίνεται πνεύμα θερμόν,
και όμβρος νότιος συμπίπτει αυτή (34 ) . Αθρόας ούν
γενομένης της τήξεως, ανείκαστα εκινήθη ρεύματα
αεννάω ποταμώ συνεπιμιγνύμενα το άλυι , έναύλιο
τε όντι , υπερβαίνοντα (35) γλώσση και οφθαλμώ .
Ούτος ο λαχών ημίν γείτων ποταμός • εκβλύζων μεν
έκ τής των Αρμενίων, εκβιβαζόμενος δε εν τη εεω
τάτη λίμνη των Σεβαστηνών , εις ήν οι φερώνυμοι
και γενναίοι τεσσαράκοντα του Χριστού στρατιώται
βορέου δεινού πνεύσαντος (56) ενεπάρησαν. Κακείθεν
( δέξαι με το αληθές λέγοντα , κράτιστε ) ούτος και
περικυκλών ημάς ώσπερ έθνος πολέμιον των φοβε
ρών, ου μικρώς ημάς εκφοβεϊ. Ποσί γάρ μηδέποτε
D
περαιούμενος (57 ) κατά τινα χρόνον ή τρόπον, τας
αναγκαίας ημίν και λυσιτελείς πατρίδας ου συγχωρεί
διακομίζειν τα εμπορευόμενα επιτήδεια . Λέγω δή
των Γαλατών και Παφλαγόνων και Ελληνοπον
τίων (38) , δι' ών και εξ ών τα αναγκαία ημίν πρόσ
εστι , μάλιστα και του άρτου δαψίλεια : κρυμώδους ού

Ex Monum . Eccl. Gr. t. II , p . 97 . (33) Al . υπερβάλλοντα . Ιb .

( 51) Al. τη βασιλεί tantum. Cor . (56 ) Αι . επιτονεύσαντος . ΙD.
(32; 4. χιόνος. ΙD . (57) ΑΙ. περώμενος. ΙD .
(33) ΑΙ. κρυστάλλω παγείσης . ΙD. (38) Α1. Ελλησποντίων. Ιb.
(34) ΑΙ. αυτώ . ΙD.
1103 EPISTOLARUJ CLASSIS III . EPIST . CCCLXVI. 1110
σης της περικύκλω γης , και εκ του περιέχοντος A nis abundantia : cum vicina undique terra fri
αέρος , εκ της αστραποβροντοχαλαζορειθροδαμά- gida sit , atque ex aere ambiente , perque iraia
στου ( 39) οργής δεσμουμένης. Ού μικρόν δε απειλεί fulgure, Ionitra , grandine , funline afligentem ,
και η του πατρίου άλγους 'Αργέου υπεροψία. Συ ούν colligata. Nec parum etiam nminatur patrii dolo
έκδυσωπηθείς , κράτιστε , φιλοτιμείσθαι θέλησαν την ris , Argei moniis supercilium. Tu igitur exOra
υπόφορόν σου γήν · ίν ' ούτω τούτω εν αφθονία γεφύ- 1us , praestantissime , bene mereri velis de terra
ρας περαιούσθαι εφαρμοσάμενος , δείξης αυτόν νέαν libi tributaria ; ut ila elliciens fluvium pontis
'Ερυθράν οδοιπόριστον . Και γάρ το πολυστενάκτώ commoditate trajici , Oslendas illum tanquain no
βίων (40) των Ιουδαίων σπλαγχνισθείς ο Κύριος, vum mare Rubrum pedibus pervium . Elenim
τούτους αβρόχοις ποσί βαδίζειν ευδόκησεν ως διά infelicem valdeque gemebundam Judæorum vi
ξηράς εν τη Ερυθρά , δεδωκώς αυτοίς προηγήτορα tam miseratus Dominus , ex bonitate sua VO
τον Μωσέα . Πολύς ούν ημίν και του ποταμού τρόπος, luit utii pedibus siccis per mare Rubrum ,
ανθρώπους μεν γέγονεν όλεθρος : άνω δέ πελαγίζοντος quasi per aridam , incederent , tradito iisdem
αυτού , και πάσαν χλοηφόρον γην έκθλίβοντος , και in ducem itineris Mose . llaque varia fluvii apud
εκ της ιλύος σκεπομένης της αρούρας, ανάγκη λι nos curricula , hominibus quidem fuere exilio :
μώττειν τον αρoτήρα βουν , και πάντα τα υποζύγια Bipso autem superne inundante , universalique
της περικύκλω γης. Και ει μεν ήν άνθρωπος αδι terram pascuam allerente , necnon arvis limo
κών , ουκ αν έπαυσάμεθα τους δικαστηρίοις χρώμενοι. obtectis , necesse est ut esuriat arator bos , cum
Τον δε νόμοις μη πειθόμενον μέγιστον ποταμόν , τι αν reliquis jumentis lotius regionis . Et vero si bo
άρα δέοι τις εφαρμόσασθαι ; Σοι ούν εύχεσθαι δεί, mo fuisset qui homini fecisset injuriam , non
κράτιστε , τώ εν μιά καιρού ροπή αναστείλαι δυνα destitissemus ad tribunalia rem differre. Ai in ma
μένω τον των οδοιπόρων κίνδυνον . ximum fluvium , legibus nequaquam obtemperan
lem , quidnam aliquis poterit adornare ? Quocirca ad te preces deferendæ sunt , potentissime, qui uno
lemporis momento, vialorum periculum sistere poles.
ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΤΞ' . EPISTOLA CCCLXVI.
ADMONITIO . En magni Basilii epistolam , ex prisco codice Venelo LXI , f. 324 , a me exscriptum ,
quue olim clarissimis quoque viris Marcianæ bibliothecæ descriptoribus Zannelio atque Morellin inedita visa
est ; atque ulrum sit alicubi postremis his annis edita , mihi non constat, sed certe in plenissima Garnerii edi
lione desideratur. Ea scribiiur ad Urbicium monachum , ad quem aliæ duæ Basilii epistolæ exstant , nempe
123 et 262 , in Garneriana editione. Argumentum tilulusque 'est, De continentia. Neque vero scriptum hoc
Basilianum diutius ego celandum arbitror, præsertim quia Suidas ac Photius nihil præstantius aut epistolari
characteri accommodalius Basilii epistolis esse judicarunt . Mai Biblioth . nov. Pair ., III , 450 .
Βασίλειος πρός Ουρβίκιον μονάζοντα περί εγκρα- C S. Basilii ad Urbicium monachum epistola de con
τείας . tinentia .
Καλώς ποιείς , όρους ημίν ευθείς ορίζων , ίνα μη Recte facis, justos nobis fines definiens, ut non
μόνον εγκράτειαν ίδωμεν (41 ) , αλλά και τον καρπόν solum continentiam , verum etiam ejus fructum co
αυτής. "Έστιν ουν ο καρπός αυτής , Θεού με τουσία . gnoscamus . Est igitur fructus ejus, Dei participa
Το γάρ μή φθείρεσθαι, Θεού μετέχειν εστίν » ώσπερ tio : etenim non corrumpi, perinde est ac Deum
το φθείρεσθαι, βίου μετουσία . 'Εγκράτεια γάρ έστιν participare ; sicuti corrumpi , mundi participatio
σώματος άρνησις, και ομολογία προς Θεόν . 'Απο est. Continentia negatio corporis est, et Dei
( 39 ) 'Αστραποβροντοχαλαζορειθροδαμάστου . bastenorum , gravi ſante borea , infixos fuisse, id
Cuin lota epistola Basilii stylo el ingenio discolor, peregrinitatem hujus epistolæ adeo confirmal, ut
tum maxime hoc plusquam sesquipedale verbum . inirer Tillemontium , qui hanc difficultatem oliserva
Unde non immerito Colelerius, qui hanc epistolam in vil , dubitare potuisse, utrum Basilius epistole au
lucem edidit, lom . Il Monum . Eccl . Græcæ, hanc ap ctor haberi necne deberet. Cum enim illa de qua
ponil notam p . 559. In primo e codicibus, inquit, draginta martyribus opinio recentiorum Græcoruin
emunctæ naris criticus adnotaverat : 'A trotoan D est, ut ipse observat Tillemontius, lom . V , p. 789,
αύτη , ούτε από των νοημάτων, ούτε από της φρά lum vero Gregorii Nysseni et Basilii testimoniis pe
σεως έoικεν είναι του Μεγάλου Βασιλείου. Ηoc est : nilus repugnat, quorum alter quadraginta martyres
Ista epistola , neque ex sensis, neque ex dictione vide in balneis publicis frigori exposilos fuisse narrat,
tur esse Magni Busilii. Videlur lamen Tillemontio lom . III , p . 511 , Basilius vero eos in urbe passos
bæc epistola juvenem el rhetorem Basilium non de esse, non vero in stagno declarat : Tunc igitur, in
decuisse, et Theodosium , cui inscripta est, non quit, tom . II , p . 152 , ea in illos lata sententia est ,
magnum illum imperatorem intelligit, sed præsiden ut sub dio pernoclarent , cum slagnum , circum quod
aliquem Cappadociæ . Iniquum sane essel in juvene condita erai civilas in qua sancti decerlabant, éssel
summain styli gravilalem requirere; sed lanien Ba velut quadam planities equitabilis , glacie illud Trans
silio nunquam defuisse crediderim pellucidum quem mutanle, cumque id ex frigore ad continentis naru
dam orationis nitorem , qui tuli epistolæ prorsus ram redaclum , super dorsum iter accolarum pedibus
deest. Auctor epistolæ imperatorem ipsum Theodo tulum preberet , prætereaque fluvii qui jugi'er fiue
sium , quem regnantem non vidit Basilius , manifeste bani , glacie constricti , desiissent manare, el agua
alloquitur, ut patet ex his verbis : Ej oớv èxõusw rum natura mollior in lapidum duriliem conversa
πηθείς , κράτιστε , φιλοτιμείσθαι θέλησαν την υπόφο essel , cum denique acres boreæ flatus animantia on .
pov gou Yny . Tu igiiur exoralus , prrestantissime, bene nia urgerent ad mortem .
mereri velis de ierra libi tributaria. Sed quod de (40) Αι, τον πολυστένακτον βίον . €οτ.
quadragiula huastyribus dicitur, eos in slagsium Se (41 ) "Ίδωμεν . Lege είδωμεν , ΕρΙΤ .
 S. BASILII MAGNI 1112
confessio : a quavis re mortali seniet abstrahit, et Α βαίνει ( 46 ) του θνητου παντός , ώσπερ σώμα έχουσα
instar corporis habet Spiritum Dei , et Deo nos του Θεού το Πνεύμα και Θεώ μίσγεσθαι ποιεί , ούτε
commiscet, æmulatione qualibet atque invidia ca. ζήλον έχουσα ούτε φθόνον. Ο γάρ ερών σώματος ,
rens. Nam qui corpus amat, alii invidet . Qui autem ετέρω διαφθονείται · ο δε μη κομισάμενος εις καρ
corruptionis morbum in cor non admillit, labori δίαν της φθοράς την νόσον , έρρωται λοιπόν πόνο
cuilibet deinceps sustinendo par est ; et licet cor παντί , καίπερ αποθανών μεν τω σώματι, ζων δε τη
pore occumbat, vivit immortalitali. Imo si rem αφθαρσία . Καί μοι τελείως καταμανθάνοντι , έγκρά
perfecte cognoscamus, continentia videtur esse Deus, τεια δοκεί ο Θεός είναι , ότι μηδενός επιθυμεί , αλλά
qui nihil concupiscit , sed omnia in se habet , nihil πάντα έχει εν εαυτώ και ουδενός ορέγεται , ουδε έχει
que appetit, nec sive oculis sive auribus passionem πάθος περί τους οφθαλμούς, ουδε περί τα ώτα αλλά
experitur ; sed nulla re indigens, plenus usquequa ανενδεής ών , πλήρης δι' όλου εστίν . Επιθυμία
que est . Concupiscentia morbus est animæ ; sanitas νόσος εστί ψυχής • υγεία δε , εγκράτεια. Ου μόνον δε
ejusdem , continentia . Verumlarnen haud in una περί εν είδος την έγκράτειαν δεί οράν, οίον ένεκεν
specie continentiam oportet spectare , veluti circa αφροδισίων , αλλά και περί τα άλλα όσα επιθυμεί η
res venereas ; sed et in alia re qualibet, quam ani ψυχή κακώς , ουκ αρκουμένη, τους αναγκαίους γίνεται
B
na prave appetit , necessariis non contenta . Gigni- " φθόνος διά χρυσίον , και αδικήματα μυρία δι' ετέρας
tur invidia , ob aurum , et improbitates innumerie , επιθυμίας . Και το μη μεθύειν , εγκράτειά έστιν · και
ob alias cupiditates . Jam et ebrietate carere , conti το μή διαρρήγνυσθαι υπερεμπιπλάμενον (47 ) . Και
nentia est ; el cibi crapula non dirumpi , et corpus το κρατείν του σώματος, εγκράτειά έστιν, και το
Suum cohibere , continentia est. Item pravis domi- κυριεύειν λογισμών πονηρών. Ποσάκις έτάραξεν ψυ
nari cogitationibus , quoties animam turbat aliqua χήν έννοια, ουκ αγαθή ούσα ούτε αληθής , και καρδίαν
phantasia neque bona neque veritati consentiens , εμέρισεν εις πολλά φροντίζειν κενώς. Πάντως ελευθε
corque in vanas distrahit curas . Prorsus nos libe ροί ή εγκράτεια, άμα θεραπεύουσα και δύναμις ούσα :
rus præstat continentia , quia simul medicina vir ου γάρ διδάσκει σωφροσύνην , αλλά παρέχει. Χάρις
tusque est : non enim temperantiain docet, sed præ έστιν Θεού εγκράτεια . 'Ιησούς εγκράτεια εφάνη , και
bet. Gratia Dei , continentia est . Jesus ipsa conti γή και θαλάσση κούφος γενόμενος . Ούτε γάρ γη εβά
nentia visus est , cum terra marique levior ſuit : στασεν αυτόν, ούτε πελάγη · αλλ ' ώσπερ επάτησεν
nam neque tellus illum portavit neque mare ; sed θάλασσαν , ούτως ουκ εβάρησεν την γην . Ει γάρ εκ
sicuti mare calcavit , ila telluri oneri non fuit. Nam του φθείρεσθαι το αποθανείν , εκ δε του φθοράν μη
εί ex corruptione mors sequitur , ex corruptionis c έχειν , το μη αποθανείν, θεότητα ο Ιησούς ειργά
autem immunitate , immortalitas ; utique Jesus dei ζετο , ου θνητότητα . " Ήσθιεν και έπινεν ιδίως, στα
talem magis præ se tulit quam mortalitalem ( 42) . αποδιδους τα βρώματα τοσαύτη εν αυτώ ή εγκράτεια
Manducavit bibitque singulari modo , quin quidquam δύναμις ήν , ώστε μη φθαρήναι την τροφήν εν αυτώ ,
comesum ex se redderel (43 ) : tanla quippe fuit in έπει το φθείρεσθαι αυτός ούκ είχεν . 'Ολίγον τι εν
eo continentic vis , ut cibus in eo non corrumpe- ημίν εάν η εγκράτεια , ανώτεροι απάντων εσμέν .
retur, quia ipse Jesus corruptibilitate carebat ( 44) . Si Και γάρ αγγέλους ηκούσαμεν άκρατείς γεγονένα!
πιοdo aliqua continentia in nobis sit , superiores κατασπασθέντας ουρανού δι' επιθυμίαν. Εάλωσαν
omnibus sumus . Νam et angelos audivimus, post- γαρ , ουχί κατέβησαν · τί γαρ έπραττεν εκεί αύτη ή
quam incontinentes sunt effecti, cælo propter con νόσος, ει μή τις εκεί τοιούτος οφθαλμός ήν ; Διά
cupiscentiam præcipites actos : victi sunt enim , non τούτο έφην: 'Ολίγον έγκράτειαν εάν έχωμεν, και του
ipsi per se descenderunt. Quid enim illic ageret βίου μή ερασθώμεν , αλλ' αιώνων των ανωτέρων ,
morbus hic , si (45) hujusmodi oculus ibidem exsti εκεί ευρεθησόμεθα όπου αναπέμπομεν τον νούν .
lisset ? Propterea dixi : Aliquantulum continentiæ si Δοκεί γάρ οφθαλμών είναι τούτον, τον τα αφανή ιδείν
in nobis sit , et munduin minime diligamus, sed δυνάμενον . Και γάρ λέγεται • Νούς ορά , και νους
celestia secula , illic inveniemur quo mentem in- D ακούει . Ταύτά σοι ολίγα δοκούντα, πολλά γέγραφα :
tenderimus. Hic enim videtur esse oculus, qui in ότι εκάστη λέξις, νους έστιν · και οίδα , ότι αναγνούς
visibilia cernere potest ; nam etiain vulgo dici solet : αισθήση .
Mens videt , et mens audit . Pauca libi hæc videntur, sed multa ego scripsi : etenim unumquodque
verbuni, sensus quidam est ; atque id scio le legentem fore cogniturun .

(42) Ludit quodammodo Basilius in vocabulis 0 ó
τητα et θνητότητα, quod Latine fieri nequit .
(43) Hac super re reverentissime theologiceque
scribit Athanasius Corinthi episcopus in fragmento
quod nos edidimus AA.class . i . X , p. 499-500, quod
incipit: Ζητούμεν,ει η πλήρωσης των βρωμάτων
επί Χριστού έκέκτητο και κένωσιν. Εrat enim nec
quoque una ex objectionibus hæreticorum . Definit
autem , corpus Christi bac in re fuisse cæteris sil
perius ,sicuti etiam in insolita nativitate. Ulitur quo
que Athanasius exemplo trinitatis illius apud Abra
hamum convivantis , neque tamen naturali necessi
tati obtemperantis ; quod item de Christo post resur
rectionem edente intelligendum dicit.
(44) Non natura , sed gralia el inbabitantis divini.
tatis privilegio . Videsis opus Severi Antiocheni contra
incorrupticolas, apud nos in Spicilegio Rom , ι. Χ .
(45 ) Grece , ει μή τις . Sed μή relundare videtur ,
propter ea quæ sequuntur.
(46) Αποβαίνει . Cod . prima mallu αποσβέννει
(47) Υπερεμπιμπλάμενον . Ρrima manu πιμτ :
UETOO
 APPENDIX

TOMI TERTII * OPERUM S. BASILIT MAGNI

COMPLECTENS

Viginti quatuor De moribus sermones ex ejus operibus a Symeone Metaphraste coilecios, ac

librum De virginitate ** falso ascriptum nomini Basilii.

468 MONITUM .

Primum in hac Appendice locum merilo sortientur viginti quatuor De moribus sermones, qui cum loli sint
ex Basilii operibus contexli , Basilium ipsum loquentem nobis exhibent, non alienos fetus illius nomini affin
guni. Hos consuit centones Symeon magister el logothela , Metaphrustes vocari solitus : quo in opere nihil
fere uppunit de suo , nisi cum rerum junctura unum aliquod verbum addi postulat aut mutiri. Non enim se
riem et ordinem penitus neglexit ; sed, si nonnulla excipias testimonia, quæ nec cum iis quæ praced unl. nec
cum iis quæ sequuntur, necessitudinem habent, cælera salis inter se apla et nexa sunt. Quod autem ejusmodi
operibus accidere solet, ut quæ nitebant in propria sede, deformentur in aliena , hoc vilium nun semper eſſugit
Di etaphrasles. Exempli gratia , negat Basilius in epist . 250, adduci se debere, ul communionem suam omni
bus concedat, ac nonnullos ab ea excludendos contendit: charilalem communioni substituit Symeon , el Basi
lium perabsurde loquentem inducit serm . 3 , 11. 2. Non levius peccat , cum impium Eunomii principium , ut
præclare dicium Basilii, reſerl, serm . 18, n . 1. Quod enim Eunomius præsentes et futuros lectores obtestatur,
ul verum ex multitudine non dijudicent , parli majori palma delata , nec dignitatum habeant rationem , neque
aures oblurenit poslerioribus , priorum agmini concessa victoria ; id Melaphrasles sancto Basilio affinxit; nec
subodoralus est in his verbis artificium hærelici, qui cum se el totius antiquitatis auctoritate et omnium Ec
clesiarum consensu premi videret , lanti argumenti momentum , dissimulando et cavillando , elevabat . Cæterum
salis utile hoc opus cum ipsa similium lestimoniorum appositione , quæ ex variis locis in unum coguntur :
lum etiam quia interdum prodest ad emendandum sancti Basilii contextum , ac mulia continet, quæ cum in
Busilii operibus non appareant , ex his quæ amisimus, erula videri possunt. Ejusmodi lestimonia stellulis
distinximus ab aliis , quæ suis reperla locis indicantur. In duobus Regiis codicibus, quibus usi sumus , gene
ralim ad marginem indicantur opera Basilii, sive orationes , ex quibus desumplum videtur unumquodque
testimonium : verbigratia, ex antirrhericis, ex asceticis, ex commeniario in Isaiam , ex epistolis , ex homil. in
Hlexaem . Soli Psalmi accuratius , apposito ipsius psalmi numero , citantur. In his ad marginem admonitive
nibus duæ orationes recensentur, quæ hodie non exstant, nempe homilia De eleemosyna et judicio (a) , serm .
4 , el homilia, Quod Deus incomprehensibilis , serm . 15 .
Prodierunt hi Sermones, inquiidoctissimus Fabricius (b) , primum Græce e bibl . Regis Christianissimi, Paris .
apud Guil. Morellum , 1556, 8º. Hinc a Simone Mailleo archiepiscopo Turonensi Translati in Latinum ser
monem, ibid. 1558 , 8º. Postea utraque lingua cum nova interpretatione Stanislai llovii, Francf . 1598 et
1611, 8º . Simonis a Maille interprelatio Latina servata est in Græco -Latinis operum Basilii editionibus.
Ex his elbicis suspicor esse homilias novem breviores, quas a Francisco Vergara versas esse Laline nar
rat Nicolaus Antonius in Bibl . Hispana. Archiepiscopi Turonensis interpretatio, quæ cardinali Lotharingio
nuncupata est, diligentiæ interpretis ac periliæ Græci sermonis egregium monumentum est, sed tamen eant
minime relinui, propterea quod doctissimus præsul, dum viliosi codicis contextum sequitur, plurima incidil
in errala quæ facile vitassel, si alium ejusdem Regiæ bibliothecæ codicem , qui magno mihi usui fuit, in
manibus hubuisset . Quare cum hoc opus ex comporlalis leslimoniis lexlum sil, salius visum est eam inter
pretationem apponere, quam suo quæque loco habuerant . Plurima tamen emendavimus, minus accurate red .
dila , aut minus clare. Quod autem special ad contextum , ex duobus codicibus Regiis, quibuscum collatus ſuil ,
eller, qui 1992 notatur, magno, ul jam dixi , præsidio mihi fuit ; aller, qui est 1910 , ab editis tam paruin
discrepat, ul ad primam viginti quatuor sermonum editionem adhibitus fuisse videulur.

• Nunc quarti. Epit .

In Appendice lomi Il nostræ recensionis. JD .
( a ) Homiliam De eleemosyna el judicio, junctis duabiis aliis , Græce publici juris fecit Chr. Frid .
Matthæi in libro cui titulus : Glossariu Græca minora, Mosque, 1774 , in - 4 . Eas Lalinitale donalas inse
ruimus lomo præcedenti. Io .
( b ) Bibliotheca Græca , nov . edit. 1. IX . Noliliam Fabricii integram dedimus supra inter Pro.ege
mona. Vide pag. CCLXSTi lomi I. ID
11 : 3 APPENDIX . SYMEONIS METAPARASTĄ . 1116

ΗΘΙΚΟΙ ΛΟΓΟΙ ΚΔ '

ΕΚΛΕΧΘΕΝΤΕΣ

ΔΙΑ ΣΥΜΕΩΝ ΤΟΥ ΜΑΓΙΣΤΡΟΥ ΚΑΙ ΛΟΓΟΘΕΤΟΥ

'Εκ πασών των πραγματειών του εν αγίοις Πατρός ημών Βασιλείου αρχιεπισκόπου Καισαρείας
της Καππαδοκίας .

SERMONES VIGINTI QUATUOR

DE MORIBUS

Per Symeonem Magistrum et Logothetam selecti ex omnibus operibus sancti Patris nostri
Basilii archiepiscopi Cæsareæ Cappadociæ .

469 DE VIRTUTE ET VITIO , A ΠΕΡΙ ΑΡΕΤΗΣ ΚΑΙ ΚΑΚΙΑΣ .

SERMO I.
1. ( 1 ) Dominus noster Jesus Christus apostolis
suis, Euntes, inquit, docete omnes gentes , docentes
ipsos ' , non liæc quidem observare, illa vero ne
gligere : sed servare oinnia quæcunque mandavi vo
bis 1 , id est , ne minimum quidem eorum pralerire
quæ præscripta sunt. (2) Etenim si non omnia es
sent nobis necessaria ad salutis propositum , non
utique omnia mandata fuissent conscripla : neque
fuisset sancitum , ut necessario servarentur omnia.
(3 ) Nos vero si vel unicuni mandatum confecisse
nos arbitremur (neque enim confecisse dixerim :
omnia siquidem inter se cohærent secundum sa
11am scopi ad quern tendunt rationein , sic ut uno B ανάγκης συγκαταλύεσθαι ), ουκ επί τοις παρεθείσα
exsoluto necesse sit alia etiam simul exsolvi ) , non την οργήν εκδεχόμεθα , αλλ ' επί τω κατορθωθέντι
ob ea que prætermisinus iram exspectamus, sed
propter illud quod videmur peregisse , præmia
præstolamur : haud scientes eum , qui ex decem la
Jentis sibi commissis unum aut alterum retinue
rit, reliqua vero reddiderit , non probum ob plura
persoluta agnosci , sed improbum et rapacem ob
paucorum direptionem argui . Quid autem dico di
reptionem ? quandoquidem is cui concreditum fue .
rat talentum unum , ac deinde id quod acceperat ,
integrum ac intactum reddidit , propterea quod
traditum talentum fenore non auxerit , condemna-
tur 3 : et qui per decennium patrem honoravit, et
poslea unam duntaxat plagam incussit, non ul pius
el beneficiis honore afficilur, sed ut parricida con
ΛΟΓΟΣ Α' .
3. Ο μεν Κύριος ημών Ιησούς Χριστός τους απο
στόλοις, Πορευθέντες , φησί , μαθητεύσατε πάντα
τα έθνη , διδάσκοντες αυτούς , ουχί τα μεν τηρείν,
των δε αμελείν, αλλά τηρείν πάντα όσα ενετειλά
μην υμίν», τουτέστι μηδέ μικρόν τι παρείναι των
διατεταγμένων. Ει γάρ μή πάντα ήμίν τρός τόν της
σωτηρίας σκοπόν αναγκαία ήν , ούτ ' αν εγράφησαν
πάσαι αι εντολαι , ούτ' άν πάσας φυλαχθήναι διηγο
ρεύθη . Ημείς δε μίαν που των εντολών πεποιηκέναι
νομίσαντες (ού γάρ αν φαίην ότι ποιήσαντες · πάσαι
γάρ αλλήλων έχονται , κατά τον υγιή του σκοπού (4)
λόγον, ώς εν τη λύσει της μιάς και τας λοιπές εξ
δηθεν τάς τιμάς αναμένομεν · ουκ ειδότες , ώς ο εκ
των δέκα ταλάντων της παρακαταθήκης έν που η
δύο κατασχών, τα δε λοιπά αποτίσας, ουχί ευγνώ
μων διά την απότισιν των πλειόνων γνωρίζεται, αλλ'
άδικος και πλεονέκτης επί τη των ελαττόνων απο
στερήσει ελέγχεται . Τί δε λέγω αποστερήσει ;
οπότε και το εν τάλαντον πιστευθείς , είτα αποδούς
εκείνο αυτό ολόκληρον και ακέραιον ο υπεδέξατο ,
ότι μη προσειργάσατο τα δοθέντι , κατακρίνεται
και ο δέκα έτη τον πατέρα τιμήσας , μίαν δε πλη
γήν ύστερον εμβαλών μόνην , ουχ ώς ευεργέτης τί
μάται, αλλ' ώς πατραλοίας καταδικάζεται . Ο τοί
νυν εν προκοπή γενόμενος αγαθών έργων, είτα πα
λινδρομήσας προς την αρχαίαν συνήθειαν , ου μόνον

* Μatth . ΧΧVΙΙ , 19. ibid . 20 , • Maith . XXV , 24-30.

(1) Ex asceticis, 328 . (4) Του σκοπου . Longe preferenda videtur hec
(2 ) Ιbid . , 329, scriptura ei quan esbibel contextus, toj dóyou
(3) Ιbid . , 328. σκοπόν .
1117 SERMO I. DE VIRTUTE ET VITIO. 1118

τον επί τοις προπεπονημένους μισθόν έζημιώθη , αλλά A demnatur. (6) Qui ergo in bonis operibus progres
και βαρυτέρας άξιούται της κατακρίσεως, ότι γευ.. sum fecit, deinde vero ad consuetudinem antiquam
σάμενος καλόν Θεού δήμα , και γνώσεως μυστηρίου revertitur, non priorum modo laborum mercedem
αξιωθείς , πάντα προέδωκεν, ηδονή βραχεία δελεασθείς . amittit , sed etiam graviorem condemnationein sub
il ; quod cum Dei verbum bonum degustaverit , mysteriique cognitione dignatus sit , perdidit om
nia , brevi voluptate inescatus.
2. Δέον ούν ήμάς, είπερ εθέλοιμεν ασφαλώς την 2.470 (7) Itaque si modo velimussubstratanıvitæ
υποκειμένην οδόν του βίου διαδραμείν , και παρα viam luto percurrere, atque animam simul et cor
στήσαι Χριστώ την ψυχήν τε ομού και το σώμα της pus vulnerum lurpitudine immunia offerre Christo,
εκ των τραυμάτων αισχύνης ελεύθερα , και τους επί coronasque ob victoriam accipere : oportet nos
τη νίκη στεφάνους λαβείν, εγρηγορότας περιέγειν animi oculos semper undecunque vigilantes cir
αεί τους της ψυχής οφθαλμούς , και πάντα υπ cumagere , et suspecta habere quæcunque jucunda
οπτεύειν όσα τερπνά , και μηδενι προσερείδειν την sunt, nec mentem in ulla re ejusmodi deligere ; ne
έννοιαν, μηδέ ει χρυσός φαίνοιτο χύδην προκείμε si aurum quidem videatur ſuse sparsum , quod in
νος, έτοιμος εις τας των βουλομένων χείρας ελθείν B cupientium manus venire paratum sit ( Divilie
( Πλούτος γάρ , φησίν , εάν δέη , μή προστίθεσθε enim , inquit , si afluant , nolile cor apponere*) ; neque
καρδία) : μηδέ ει γή βλαστάνουσα πάσαν ( 1 ) τρυφήν , si proferat terra delicias omnes ac sumptuosa la
και πολυτελείς δεικνύουσα σκηνάς ( Ημών γάρ το bernacula ( Nam nostra conversatio in cælo est, unde
πολίτευμα εν ουρανώ, εξ ου και Σωτήρα απεκδε eliam Salvatorem exspectamus Christum ') ; neque
χόμεθα Χριστόν ) : μηδέ ει χορείαι , και κώμοι , και si choreæ, el comessaliones, et ebrietales , et men
μέθαι , και καταυλούμεναι τράπεζας ( Ματαιότης så tibiarum modulis resonantes proponantur (Va
γάρ , φησί, ματαιοτήτων, τα πάντα ματαιότης ): nilas enim , inquit, vanilatum , omnia vanitas ") ; ne .
μηδέ ει σωμάτων κάλλη προτείνοιτο ( 2) , παρά que si offerantur corpora formosa , in quibus 2ni
πονηρών ψυχών ενοικούμενα ('Από προσώπου γάρ mæ pravæ inhabitant ( A facie enim mulieris velut a
γυναικός ώς από προσώπου όφεως φεύγε, φησίν facie serpentis fuge, inquit Sapiens ' ) ; neque si po
ο σοφός ) : μηδε ει δυναστείαι ( 3) και τυραννίδες , και
tentalus dominatusque, ac satellitum aut adulato
δορυφόρων ή κολάκων έσμοί , μηδέ ει θρόνος υψηλός rum turmæ , neque si promillalur allus thrones
και λαμπρός , υποζεύξας έθνη και πόλεις εις δουλείανatque splendidus , gentes ac civitates servituti non
ακούσιον : Πάσα γάρ σάρξ χόρτος , και πάσα δόξα voluntariæ subjiciens : Omnis enim caro fenum , et
ανθρώπου ως άνθος χόρτου εξηράνθη ό χόρτος , C omnis gloria hominis quasi flos feni : aruit fenum ,
και το άνθος εξέπεσε . Τούτοις γαρ δή πάσι τοις el flos cecidit 8. Elenim sub his omnibus adeo ju .
cundis communis ille hostis latital , exspectális
ούτω τερπνοίς ο κοινός υποκάθηται δυσμενής, ανα
μένων πότε ( 4) τοίς όρωμένους δελεασθέντες , της ecquando, rebus conspectis illecti , a recta delecta
μεν ευθείας εκτραπώμεν οδού , προς δε τον εκείνου mus via , ac nosipsos in illius insidias conjiciamus.
λόχον εαυτούς αποκλίνωμεν . Και δέος πολύ , μή ποτε Quinetiam metuendum valde esi, nequando ad hæc
προσδραμόντες άφυλάκτως αυτοίς , και την έκ της incaute accurrentes, ac perfruendi voluplatem mi
απολαύσεως τέρψιν ουδέν ήγησάμενοι βλαβερον , nime noxiam arbitrati , diaboli hamum deglutiamus
έγκεκρυμμένον τη πρώτη γεύσει το του διαβόλου (3) in primo gustu occullatum : deinde, ne ab hoc
καταπίωμεν άγκιστρον : είτα υπό τούτου , τα μεν tracti , partim libentes, partim inviti his rebus alli
εκόντες , τα δε άκοντες, προσδεθώμεν αυτοίς, και gemur, inscientesque a voluptatibus ad horrendum
προς το φοβερόν του ληστου καταγώγιον, τον θάνατον , latronis hospitium trahamur, ad mortem scilicet .
λάθωμεν ελκυσθέντες υπό των ηδονών . Αι μεν γάρ (8) Nam virtutes , cum ex studio et diligentia « On
άρεται , όταν εξ επιμελείας συναφθώσι τη φύσει, junguntur cum natura , nostra fiunt possessio , nos
ημέτερα κτήματα γίνεται , και ούτε επί γης μο- p que nec in terra laborantes deserere volunt , nisi
χθούντας ημάς απολιμπάνειν έθέλουσιν (ήν μή προς eas per vim ultro fugaverimus viliis introductis, et
βίαν αυτάς εκόντες αποδιώξωμεν ταϊς των χειρόνων ad futuram vitam festinantes precurrunt, et collo
επαγωγαίς ) , εκείσε τε επειγομένων προτρέχoυσι , cant inter angelos suum possessorem , et sub con
και τους αγγέλους τους κτησαμένους συνάπτουσι , ditoris oculis æternum fulgent . Diviliæ vero , et
και λάμπουσι δι' αιώνος υπό τους του κτίσαντος polentalus, et clariludo, et deliciæ, et omnis ejus .
οφθαλμοίς. Πλούτος δε , και δυναστεία , και περιφά modi turba quotidie per nostram insipientiam au
νεια , και τρυφή , και πάς ο τοιούτος όχλος , ο καθ' gescens , neque introivit nobiscum in vitam, neque

Psal . LXI , 11. 8 Philipp . 11 , 20. ° Eccle . 1, 2. ' Eccli . xxi , 2. 8 Isa . XL, 6.

( 1 ) Πάσαν . Ηanc vocem addidi ex contextu et σιον, servituti voluntaria subjiciens .

codice Rugio 1992, quo sæpissime utemur. Alter
enim , qui est 1910 , non magno usui fuit.
(2 ) Προτείνοιτο. Ιta cod . Reg. et contextus . Editi
προτείνου .
( 3 ) Ει δυναστείαι. Vocula addita ex contextu et
utroque codice. Mox contextus εις δουλείαν έχου
(4 ) Πότε. Minus recte recentiores editiones εί ποτε .
(5 ) Διαβόλου . Minus recle contextus δόλου .
( 6) Ex homil . xiv, in ebriosos , 122.
( 7) Ex ' homil . xxi, Quod rebus mundanis adhæ .
rendum non sit, 163.
¡8) Ibid . , Quod rebus, etc. , 167 .
1119 APPENDIX . . SYMEONIS METAPHRASTA . 1190

« un ullis unquam abiit : sed in unoquoque homine A ήμέραν εκ της ημετέρας ανοίας αυξανόμενος, ούτε
lixum et ratum manet, quod olim a justo dictum συμπροήλθε προς τον βίον ημίν , ούτε αυναπήλθε
est ; Nudus egressus sum ex utero matris meæ , nu τισιν · αλλά το το δικαίω πάλαι δηθεν, επί παντός
dus etiam reverlar " . ( 1) Utrum igitur tibi utilius ανθρώπου πέπηγε και κρατεί : Γυμνός εξήλθον εκ
lemporariam eligere voluptatem , et per eam acci κοιλίας μητρός μου , γυμνός και απελεύσομαι.
pere ælernam mortem : an virtute excolenda labo Τί ούν σοι λυσιτελέστερον ; την πρόσκαιρον έλέσθαι
res et ærumnas amplecti, et illius ope vitam æter ζωήν , και δι' αυτής (7 ) τον αιώνιον λαβείν θάνατον ,
narm consequi ? ( 2) Nam corporis pondera ex truti- ή την εν τη ασκήσει της αρετής ελόμενον κακοτά
næ nomentis æstimamus : sed quæ in vita eligenda θειαν , ταύτη προξένη χρήσασθαι της αιωνίου ζωής;
sunt, libero animæ arbitrio secernimus : quod et Τα μεν γάρ του σώματος βάρη , ταις επί της τρυτά
slaleram Scriplura nominavit ; quippe quia æqua νης ροπαίς δοκιμάζομεν · τα δε του βίου εκλεκτά ,
leni ad utrumque 471 inclinationem recipere po- το αυτεξουσία της ψυχής διακρίνομεν · δ και ζυγών
test . (3) Exempli causa, scortatio et pudicilia apud ωνόμασεν η Γραφή , διά τό ίσην δύνασθαι λαμβάνειν
te judicantur, et excelsa tua mens ejusmodi judi- την ροπήν έφ ' εκάτερα . Οίόν τι λέγω , πορνεία και
cio sibi commisso præsidet ; atque voluplale scor σωφροσύνη παρά σου κρίνεται, και υψηλός προκαθ
tationi favente , tinor Dei suppetias venit castino- Β έζεται σοι ο νούς , πεπιστευμένος το δικαστήριον και
nie. Quod si damnato peccato, victoriam pudicilie ή μεν ηδονή συνηγορεί τη πορνεία , ο δε φόβος του
dederis, de re sententiam rectam lulisti ; sin autem Θεού τη σωφροσύνη συνίσταται . Εάν μέν ούν κατα
ad voluplatem inclinans, preſerendum esse pecca δικάσης την αμαρτίαν , δως δε νικήσαι την σωφρο
tum pronunties, obliquum fecisti judicium , ob σύνην , ευθείαν εποιήσω την κρίσιν του πράγματος:
noxius factus exsecrationi ejus, qui dixil : Væ , qui εάν δε τη ηδονή τους την ροπήν, προτιμοτέραν απο
dicitis amarum dulce , et dulce amarum : qui dicitis φήνης την αμαρτίαν , σκολιών εποιήσω το κρίμα,
Τιcent tenebras , et tenebras lucem 10. ( 3) Quando υπόδικος γενόμενος τη αρά του ειπόντος : Ούαι, οι
igitur singule virtutes cum singulis vitiis judicium λέγοντες το πικρόν γλυκύ, και το γλυκύ πικρόν
subeunt, lunc judiciorum rectitudinem ostendilo οι λέγοντες το φώς σκότος , και το σκότος φως.
in occullo animæ tuæ tribunali , præceplumque 'Επεί ούν πάσα αρετή προς πάσαν κακίαν διαδικάζε
quasi assessorem adhibens tibi , odium in nequi ται , τότε δή επίδειξαι την ευθύτητα των κριμάτων
tiam lium commonstrato , aversans peccata , vir εν τω κρυπτώ σου της ψυχής κριτηρίων , και οιονεί
lules præferens. Si enim facis ul in singulis actio πάρεδρον σεαυτώ την εντολήν ποιησάμενος , δείξουν
nibus vincant apud te meliora , bealus eris In die το μισοπόνηρον, αποστρεφόμενος μεν τας αμαρτίας,
illa , cum judicabit Dominus occulta hominum secun- C υπερτιμών δε τάς αρετάς. Εάν γάρ εφ' εκάστης
dum evangelium nostrum " ' ; et , Cogitationibus inter πράξεως νικάν ποιήσης παρά σου τα βελτίονα , μα
se el accusantibus , aul et deſendentibus " , non ab κάριος έση 'Εν τη ημέρα εκείνη , όταν κρίνη και
ibis condemnatus quod ad mala inclinaveris : sed Θεός τα κρυπτά των ανθρώπων κατά το Ευαγγέ
justitia coronis honoralere, quibus virtutem per λιον ήμών · και , Μεταξύ άλλήλων των λογισμών
omnein tua vita coronaveris. ( 5) Quemadmodum κατηγορούντων , ή και απολογουμένων , ουκ απέρ
enim sagittarius jaculum ad scopum dirigit , si ne χη καταδεδικασμένος διά την προς τα φαύλα ροπής,
que excedens, neque deticiens, neque in alleru αλλά τους της δικαιοσύνης τιμηθήση στεφάνοις, ούς
Iram pariem declinans aberrat : sic judex debet ad παρά πάντα σου τον βίον την αρετήν εστεφάνωσας.
id quod justum est collineare, nec personarum "Ωσπερ γάρ ο τοξότης προς τον σκοπόν απευθύνει το
lhabens rationem ( Personam enim in judicio cogno . βέλος, ούτε υπερβολαίς, ούτε ελλείψεσιν , ούτε ταις
scere bonum non est ' ' ) , neque propensione agens, εφ' εκάτερα παρατροπαίς αποπλανών την τοξείαν
sed rectam minimeque distortam ferens senten ούτως ο κριτής οφείλει του δικαίου καταστοχάζεσθαι,
liam . Et cum duo ab ipso judicentur, quorum alter ούτε πρόσωπα λαμβάνων (Γνωρίζειν γάρ πρόσωπος
plus æquo, aller minus habeat, debet judex ambos εν κρίσει ου καλον) , ούτε ποιών κατά πρόσκλι
D
inter se exæquare, et tantum aufert ei qui plus σιν (8 ) , αλλ ' ευθείας και αδιαστρόφους εκφέρων τάς
salis habet, quantum ei qui injuriam accepit, deesse κρίσεις . Και δύο κρινομένων παρ' αυτώ , του τε
dprehendit .. πλεονεκτούντος , και του το έλαττον έχοντος, οφείλει
αυτός ίστασθαι επανισών αυτους προς αλλήλους, και τοσούτον αφαιρών του υπερέχοντος, όσον έλαττού
μενον ευρίσκει τον αδικούμενον.
3. (6) Nam possessiones reliquæ non sunt pos 3. Τα μεν γάρ άλλα των κτημάτων , ου μάλλον
sessorum magis quam quorumlibet eas adipiscen των εχόντων ή και ουτινοσούν των επιτυχόντων

• Job 1 , 21 . 10 Isa . V , 20. 11 Rom . 11 , 10. 12 ibid . 13. 18 Proν . ΧΧιν, 23 .

(1) Ex homil . in ps . LXI , 197. (6) Ex serm. De legendis libris gentilium , 177.
(2 ) Ιbid . (7) Δι’ αυτής. Sic uterque codex . Editi δι' αυτήν.
( 3) Ex homil. in princip. Proverb . , 106 . Mox in contextu της αιωνίου τρυφής.
(4) Ιbid . (8) Πρόσκλισιν. Sic in contextu recte emenda
( 5) Ibi : 1 . 103. tum est . Editi πρόκλησιν. Uterque codes πρόσκλησιν.
11ΟΙ SERMO I. DE VIRTUTE ET VITIO. 19
έστιν ώσπερ εν παιδιά κύβων, τήδε κακείσε μετα- Α cium , quippe cum velut in tesserarum Iudo huc et
βαλλόμενα μόνη δε κτημάτων ή αρετή αναφαίρε- illuc transferantur . Virtus autem ex possessioni
τον, και ζωντι και τελευτήσαντι παραμένουσα. bus sola est quie nequeal auferri, et viventi ac
"Οθεν δή και Σόλων μοι δοκεί προς τους ευπόρους εί mortuo non desit . Unde el Solon mihi videtur illud
πείν το, ad divites dicere
Ημείς αυτοίς ου διαμειψόμεθα Virtutem non mihi divitiis
Της αρετής τον πλούτον : επεί το μέν έμπεδον Permuture libel ; namque hæc consistit in ævum ,
Julel,
Χρήματα δ' ανθρώπων· άλλοτε άλλος έχει. Diviliæ cedunt nunc tibi , nunc alii.
Διό αρετής υμίν επιμελητέον, ώ άνθρωποι , ή και ( 1 ) Quare habenda est vobis , o homines , virtutis
ναυαγήσαντι συνεκνήχεται , και επί της χέρσου γε. cura , quæ et una cuin naufragio enatal, et nudum
νόμενον γυμνόν τιμιώτερον αποδείξει των ευδαιμό in lerran ejectum felicibus reddel venerabiliorem .
νων. Και ούτω βιώσωμεν , ώς μηδέποτε τα παρελ- ( 2) Αιque ita vitam instituamus , ut que prelerie
θόντα κρείττονα είναι των μελλόντων : Μηδε είπω runt, nunquam meliora sint sequentibus : Ne dixe
μεν , ότι αι ημέραι αι πρότερον αγαθαι ήσαν υπέρ ris , quia dies priores erant boni super los14. Si
ταύτας. Εάν γάρ αι προάγουσαι ημέραι βελτίoυς Β enim dies priores posterioribus sunt meliores , di
ώσι των μετά ταύτα, λεχθήσεται ημίν • Τοσαύτα celur nobis : Tanta passi estis sine causı 18 ? bonis
επάθετε εική , αμαυρουμένων των καλών υπό της ad nibiluin redactis præ subsequente negligentia .
εν τοις ύστερον αμελείας . " Ωσπερ γάρ ο τελειούμενος (3) Quemadmoiluin enim is qui ad perfectionem
τοίς έμπροσθεν επεκτείνεται , ούτως ο αμαρτάνων εις contendit, in anteriora progreditur : ila qui peccat,
το κατόπιν αναποδίζει . Τίς δε μείζων κακίας από 472 retro pedem refert. (4) Quodnam autem nia
δειξις, ή ή του αγαθού εγκατάλειψις ; Και πονηρίας jus nnolitice argumentum , quam a bono deficere ?
υπερβολή , το παροξύνει τον αγαθών και πράον . Το Summum est pravitatis , bonum ac mitem exaspe
γάρ έσχατον εν πονηρία , και προς εαυτό έστιν rare . Quod enim in improbitate extremum est ,
ασύμφωνον και έoικε το κακόν , ου το αγαθό έναν idem etiam secum ipsum pugnat. ( 5) Solet enim
τιούσθαι μόνον , αλλά και αυτό εαυτώ. "Ωσπερ ούν malum non solum bono, sed etiam sibimetipsi adver
ηττάται σκότος τη του φωτός παρουσία , και νικάται sari . Quemadmodum igirur vincuntur tenebræ lucis
νόσος τη της υγείας επιδημία, και η κατ' αρετήν præsentia, superaturque morbus sanitatis adventu ,
προκοπή επί το μείζον από των ελαττόνων την αύ (6) ac progressus in virtule, a minoribus ad majora
ξησιν έχει ούτω και η της κακίας χύσις από των capit incrementum : ita malitiæ effusio a parvis
υποδεεστέρων των εξ αρχής επί το ανήκεστον φέρε- C initiis , ad aliquid immedicabile devolvilur . ( 7) Porro
ται . Αρχή δε προς την ανάληψιν των καλών , ή ανα principium bonorum acquirendorum est recessus
χώρησις των κακών. "Εκκ.λινον γάρ , φησίν, από a malo. Declina a malo, inquil, et fac bonum 10.
κακού , και ποίησον αγαθόν. Ει γάρ ευθύς προσ (8) Elenim si statim ea quæ sunt perfecta, libi pro
έβαλέ σοι τα τέλεια , απώκνησας αν προς την εγχεί posuisset , ad ea lentanda ſuisses cunclantior ; nunc
ρησιν · νυνι δε τοις εύληπτοτέροις σε προσεθίζει, ένα aulem facilioribus teassuefacit, ut ad ea quæ sequun
κατατολμήσης των εφεξής. Ως γάρ επί της κλίμα- tur, aggredi audeas . (9) Quemadmodum enim in scala
κος πρώτη ανάβασις , ή της γης αναχώρησις : ούτως primus gradus, recessus ab huino est : ila in vitæ
επί της κατά Θεόν πολιτείας, αρχή προκοπής , και των secundum Deuin instilulo, proſectus inilium , dis
κακών χωρισμός . "Έως μεν ούν νήπιός έστιν έκα cessus a malo est . ( 10) Dum igitur unusquisque no
στος ημών , το εν τω παρόντι ήδύ διώκων, ουδεμίαν strum puer est , id quod adest jucundum persequi .
του μέλλοντος κηδεμονίαν ποιείται ανήρ δε γενόμε- tur, neque habet ullarm futurorum curam ; jam au
νος , μετά τον απαρτισμών των εννοιών, οίον οράν tem vir factus, post judicii perfectionem , videre
δοκεί τον βίον αυτώ σχιζόμενον προς αρετήν και κα sibi videtur bifidum vitæ iter ad virtutem et vi
κίαν · και πυκνον προς εκάτερον το όμμα της ψυχής lium , ac sæpe oculum animi in utrumque conver
D
μεταστρέφων , παράλληλα κρίνει τα εκατέρω προσ lens , comparando dijudicat quæ utrique insunt. Et
όντα. Και ο μεν των αμαρτωλών βίος πάντα δείκνυσι peccatorum quidem vita onnia ostendit in præsenti
τα του παρόντος αιώνος τερπνά · ο δε των δικαίων sæculo jucunda : justorum vero , sola ſuluri avi
μόνα υποφαίνει τα του μέλλοντος αγαθά . Και η μεν bona commonstrat. Et cerle salvandorum via ,
των σωζομένων οδος , όσον καλά υπισχνείται τα μέλ quanto pulchriora pollicetur futura , tanto laborio
λοντα , τοσούτον επίπονα παρέχεται τα παρόντα · ο δε siora exhibet præsentia : ( 11 ) jucunda autem et in
ήδύς και ακόλαστος βίος ουχί προσδοκωμένην εις lemperans vila non exspectatam in pislerum , sed

1 Eccle. VΙΙ , 11 . 18 Galat . μι , 4. 16 Psal. ΧΧΧνι , 27 .

(1 ) Ex serm . De legendis libris gentilium , 177 . ( 7) Ex Diomil. in peal. 1 , 95.

(2) Ex comment. in Isa . , 389 . ( 8) Ibid .
(3) Ιbid . (9) Ιbid .
(4) Ιbid . 110) Ιbid. , 95.
(5) Uterque codex indicat Antirrhet . (11 ) Ιbid .
(6) Ex comment, in Isa . , 388 .
123 APPENDIX . SYMEONIS METAPHRASTÆ 1191
jam presentein proponit voluptatem . (1) Beatus A ύστερον , αλλ' ήδη παρούσας προτείνεται την από
igitur ille qui voluptatis illecebris non deductus est λαυσιν. Μακάριος ούν ο μή περιτραπείς εκ των της
ad interitum , ac in utriusque viæ delectu non eam ηδονής δελεασμάτων προς την απώλειαν , και εν τη
ir.gressus est quae ducit ad pejora . (2 ) Bealus ille εκλογή ( 11 ) των οδών εκατέρων μη επιβάς της οδού
est qui ab omni spe rerum hujus mundi sermet » της αγούσης επί τά χείρονα . Μακάριος ο πάσης ελπί
ipsum abstraxit, ac unicam spem suam Deum habet. δος των κατά τον κόσμον τούτον εαυτόν αποστήσας ,
Quemadmodum enim maledictus est homo ( 3) qui και μόνην έχων εαυτού ελπίδα τον Θεόν . Ως γάρ
spem liabet in homine : ita benedictus est qui επικατάρατος άνθρωπος, ός την ελπίδα έχει επ ' άν
inititur Domino. Non enim spes in Deum alternas θρωπον · ούτως ευλογημένος και επιστηριζόμενος τω
vices admittit, nec solet Dominus plenam suam Κυρίω . Ου γαρ επιδέχεται επαμφοτερισμόν ή εις
opem ei ferre, qui modo quidem in pecuniis spem Θεόν ελπίς , ουδε καταδέχεται ο Κύριος ολόκληρον
suam constituit et in gloria humana ac mundi po- την παρ' εαυτού παρέχειν βοήθειαν τω ποτέ μεν
testate , modo vero Deum tanquam spem sibi pro- επί χρήμασιν ήλπικότι , και δόξη ανθρωπίνη , και δυ
ponit : sed vere acquiescendum in Dei auxilio . νάμει τη κατά κόσμον, ποτέ δε αυτόν ως ελπίδα εαν
του προβαλλόμενον · αλλά δεί αληθινώς επαναπαύ
B
εσθαι τη παρά του Θεού βοηθεία .
4. (4) Imperiti autem homines , mundique ama 4. 'Αμαθείς δε άνθρωποι , και φιλόκοσμοι ,
tores , cum boni ipsius ignorent naturam , sepe αγνοούντες αυτού του αγαθού τήν φύσιν , μακαρίζουσε
beala existimant, quæ nullius pretii sunt , divitias, πολλάκις τα μηδενός άξια, πλούτον , υγείαν, περιφά .
sanitalem , vilæ splendorem : quarum rerum nihil νειαν βίου , ών ουδέν έστιν αγαθόν τη εαυτού φύσει,
est sua ipsius natura bonum , non solum quod la ου μόνον καθότι βαδίαν έχει την προς τα εναντία
cilein contraria mutentur, sed quod ne bonos qui- περιτροπήν, αλλ ' ότι μηδέ αγαθούς δύναται τους κε
dem valeant possessores suos reddere. ( 3) Qui ergo κτημένους αποτελεϊν. Ο μεν ούν εν τω βίω τυγχά
in hac vita versalur, nondum propter incertum νων , ούπω μακαριστός, διά το άδηλον της εκβάσεως
exitum beatus est prædicandus ; qui vero suum ο δε συμπληρώσας τα επιβάλλοντα , και αναντιρρήτω
expleverit officium , vitamque cerlo fine clauserit , τέλει την ζωήν κατακλείσας , ούτος ήδη ασφαλώς
is jam beatus tuto dicitur . (6 ) Et qui faciunt bo- μακαρίζεται. Και οι μεν το αγαθόν εργαζόμενοι, εν
num , in ipsa actione consequuntur approbationem : αυτό το έργο το εναπόδεκτον έχουσιν · οι δε το
sed qui vitant malum , laudandi non sunt, si forte κακόν φεύγοντες , ουκ εάν άπαξ ή δεύτερον έκκλίνω
semel 473 aut iterum peccatum evitaverint, sed σιν, ώσιν αν επαινετοί , αλλ' εαν δυνηθώσι του κακού
C
si omnino mali experientiain declinare possint. " την πείραν εις το παντελές διαδράναι . Ει ούν δέοι
( 7) Si igitur oportet ut quisque vilam optimam eli βίον μεν άριστον έκαστον προαιρείσθαι , ήδύν δε
gal , speretque consuetudine jucundam redditum προσδοκάν τη συνηθεία γενήσεσθαι , εγχειρείν τοις
: "i , optima aggredi par est. Turpe est enim tempus βελτίστοις . Αισχρόν γάρ τον παρόντα καιρόν προ
præsens amillenles, elapsum postea revocare , cum εμένους , ύστερόν ποτ' ανακαλείσθαι το παρελθόν , ότε
nihil angi proderit. (8) Fieri non potest , ut divinæ ουδέν έσται πλέον ανιωμένους . Τα όντι γαρ αμήχα
gratiæ capaces reddamır , nisi malitiæ affectiones , νόν εστι χωρητικούς γενέσθαι ημάς της θείας χάρι.
quæ animas nostras occupaverant , expulerimus. τος, μή τα από κακίας πάθη προκατασχόντα τας
Vidi ego medicos, non prius danles salutaria me ψυχάς ημών εξελάσαντας. Είδος ιατρούς εγώ μή προ
dicamenta , quam per vomitum evacuassent mate τερον διδόντας τα σωτήρια φάρμακα , πριν εμέτους
riam morbidam , quam sibi intemperantes ex malo αποκενώσαι την νοσοποιόν ύλην , ήν εκ πονηράς
victu pepererant . Sed et vas graveolenti humore διαίτης εαυτούς οι ακόλαστοι εναπέθεντο . Αλλά και
prius imbutum , nisi ſuerit elolum , non recipit un αγγείον προκατειλημμένον υπό τινος υγρού δυσ
guenti ſusionem . Effundenda ergo quæ prius in ώδους , μή έκπλυθεν , ου μή δέξηται του μύρου της
erant , ut recipi possint que ingeruntur . (9) Νam D επιρροήν . Δεί τοίνυν εκχυθήναι τα προϋπάρχοντα ,
omnibus quidem adest Spiritus sanctus : sed jis ένα δυνηθή χωρηθήναι τα επαγόμενα ( 12) . Πάσι μεν
φuί puri sunt affectibus , peculiarem exhibet virtu- γάρ πάρεστι το Πνεύμα το άγιον· αλλά τους μεν καθ
1em ; at vero iis, quorum mens peccati sordibus αρεύουσι των παθών, την ιδίαν εμφέρει δύναμιν
perturbatur, minime. τοις δε το ηγεμονικών συγκεχυμένον έχουσιν από των
της αμαρτίας σπίλων, ουκ έτι .
5. ( 10) Fieri enim non potest, ut id consequamur 5. 'Αδύνατον γάρ , εις διαφόρους φροντίδας του νου
id quod contendimus, si mens in varias curas di μεριζομένου , κατορθούσθαι το σπουδαζόμενον· κα
Jucla sit, quemadmodum Dominus allirmayit , cum θώς ο Κύριος απεφήνατο , είπών : Ουδείς δύναται
(1 ) Ex homil . in psal. 1 , 93 . ( 8 ) Ex hom . in psal. LXI , 196 .
(2 ) Ex comment, in Isa . , 566. (9) Ex comment . in Isa , 379 .
(5 ) Ιbid . ( 10) Ex Regulis ſusius tractatis, 350.
(4) Ex hom . in peal. 1, 92 . ( 11) 'Exlornī. Sic Regius codex , melius quam
(5) Ιbid . editi επιλογή .
( 6) Ιbid . , 95.
(12 ) Επαγόμενα. Sic contextus et Regius codex .
(7) Ex serm . De legendis lib . gentilium, 181 . Editi υπαγόμενα ,
3123 SERMO 1. DE VIRTUTE ET VITIO. 1126
δυσί κυρίοις δουλεύειν " και πάλιν : Ου δύνασθε A dixit : Nemo potest duobus dominis servire 17 , et
Θεώ δουλεύειν και μαμωνά . Ούτε γάρ άλλης τινός rursus : Non potestis Deo servire et mammonæ 18.
εντολής τήρησιν, ούτε αυτήν την προς Θεόν αγάπην , (3) Nam nec aliud quodvis mandatum servare, nc
ούτε την προς τους πλησίον δυνάμεθα κατορθώσαι , que Deum aut proximum diligere possumus, si huc
άλλοτε περί άλλα ταϊς διανοίαις αποπλανώμενοι . et illuc mente divagemur. Neque enim artem aut
Ούτε γάρ τέχνης και επιστήμην ακριβώς καταλαβειν scientiam probe callere potest, qui ab alia ad aliam
δυνατόν , άλλοτε επ' άλλην μεταβαίνοντα ούτε μήν Iransit : neque unam etiam comparare, qui ea quæ
μιάς περιγενέσθαι, μη τα οικεία του τέλους γνωρί propria finis sunt , ignorat. Par namque est actio
σαντα . Δεί γάρ ακολούθους είναι το σκοπό και τας nes ad scopunı et finem quadrare : siquidem nihil
πράξεις, ώς ουδενός των κατά λόγον διά των ανοι- φuod rectum sit , via inepta et incongruenti peragi
κείων κατορθουμένου. Επει ούτε χαλκευτικής τέλος lur. Nam neque artis ærariæ finis per figlinæ opera
διά των έργων της κεραμείας περιγενέσθαι πέφυ acquiri solet : neque per sedulum tibiæ cantum
κεν , ούτε αθλητικοί στέφανου εκ της περί το αυλείν parantur athleticæ coronæ, sed unicuique lini pe
σπουδής κατορθoύνται · αλλ' εκάστω τέλει οικείος ο culiaris ac idoncus labor requiritur. Sic etiam
πόνος και συναρμόζων επιζητείται . "Ωσπερ ούν και exercitatio qua lil ad placendum Deo juxta Christi
ή άσκησις της κατά το Ευαγγέλιον του Χριστού Β Evangelium , recedendo a sollicitudinibus mundi,
προς Θεόν ευαρεστήσεως, εν τη αναχωρήσει των με et omni prorsus removenda mentis evagatione per
ριμνών του κόσμου , και τη παντελεί αλλοτριώσει των ficitur. (4) Quisquis igitur vere Deum sequi vult,
περισπασμών κατορθούται . Λυθήναι ούν δεί των vinculis affectionum vitæ hujus solvatur necesse
δεσμών της προσπαθείας του βίου , τόνγε αληθινώς es! : id aulem nisi per integrum secessum morum
ακολουθείν μέλλοντα τω Θεώ · τούτο δε ουκ άλλως , que veterum oblivionem perfici non potest . Quare
ή διά παντελούς αναχωρήσεως , και λήθης των πα nisi nos ipsi et a cognatione carnali et a socielate
λαιών ηθών κατορθούται . Ως ει μή αποξενώσαι μεν vitae removerimus , veluti ad alterum mundum per
εαυτούς και συγγενείας σαρκικής και κοινωνίας βίου , animi habitudinem transmigrantes , scopum no
οιονεί προς έτερον κόσμον διά της σχέσεως μετα strum attingere non possumus, Deo videlicet lit
βαίνοντες, αμήχανον ημάς περιγενέσθαι του σκοπού placeamus. (5 ) Quamobrem qui instilulum angelis
της προς Θεόν ευαρεστήσεως . Ο τοίνυν προς την equale amplexus est, si humanis vitiis inquinetur ,
αγγελικήν άξίαν μεταταξάμενος , ει τους ανθρωπίνους similis est panthere pelli , cujus sel: e neque pror
εμμολύνοιτο πάθεσιν , όμοιός έστι δορά παρδάλεως , sus nigræ sunt, neque albæ omnino, sed cuin sint
ής ούτε λευκή παντελώς η θρίξ, ούτε μέλαινα δι C diversorum colorum mistura distinctie et interpun
όλου , αλλά τη μίξει των ετεροχροούντων διεστιγμένη , clæ, neque in nigris numerantur, neque in albis .
ούτε εν τοις μέλασιν (1), ούτε έντοϊς λευκούς αριθμεί- (6) Quemadmodum ergo pictores, cum imagines ex
ται. "Ωσπερούν οι ζωγράφοι , όταν από εικόνων εικόνας imaginibus pingunt , crebro ad exemplar respi
γράφωσι , πυκνά προς το παράδειγμα αποβλέποντες , cientes , inde formam in suum 474 opus transferre
τον εκείθεν χαρακτήρα προς το εαυτών σπουδάζουσι conantur : sic etiam qui sese omnibus vir : utis
μεταθείναι φιλοτέχνημα' ούτω δεί και τον εσπουδα partibus absolutum perficere studet , ad sanctorum
κότα εαυτόν (2) πάσι τοις μέρεσι της αρετής απερ- vitas , velut ad simulacra quaedam viva el actuosa ,
γάσασθαι τέλειον , οιονεί προς αγάλματά τινα κι- . respicere debet, et quod illis inest boni suuum ini
νούμενα και έμπρακτα τους βίους των αγίων απο tando facere ..
βλέπειν , και το εκείνων αγαθών οικείον ποιείσθαι
διά μιμήσεως .
6. Ει γάρ βούς μεν συνεργός ημίν εις γεωργίαν 6. (7) Nam si bos, qui nobis adjutor ad agri
culturam datus , vocem nutritoris novit , eumque
παραδοθείς , και φωνής του τρέφοντος επαισθάνεται,
και τον συνήθως αυτό προσφέροντα την τροφήν έπι qui sibi pabulum afferre solet , agnoscit : asinus
γινώσκει · όνος δε αυτομάτως επί τους συνήθεις της D autem sponte nature ad consueta stabuli sui loca
festinat : si brutis animalibus tanta inest habiludo
καταλύσεως τόπους ορμά , και τοσαύτη τους αλόγους
προς τον επιμελούμενον η συνήθεια πόσον η λογική cum suo provisore : quanta dilectionis in Deum
φύσις της προς Θεόν αγάπης το μέτρον απαιτηθή mensura reposcetur a rationali natura ! (8) Non
σεται ; Ουδε γάρ μία πράξις τελειοί τον σπουδαίον enim actio una virum probum absolvit et perficit,
αλλά παντί προσήκει το βίω τας κατ ' αρετήν ενερ sed ad omnem vitam extendi oportet virtutis
γείας συμπαρατείνεσθαι. Και καθάπερ οι επί το opera . (9) Et quemadmodum qui in balneum ingre
λουτρών εισιόντες , γυμνούνται παντός περιβλήματος : diuntur, omni amictu nudanlur, ita etiam qui ad

17 Μatth. VI , 24. 18 jbid .

(1) Ούτε εν τοις με.λασιν , etc. Sic contextus et (4) Ιbid ., 312 .
Regius codex nmelioris nutr. Editi ούτε εν τοις λευ (5) Ex Serm . ascetico, 320 .
κούς αριθμείται , ούτε πάλιν εν τοίς με μελανωμένοις. (6 ) Ex epist . II , 73.
( 2) ' Eavtor . Desumpsimus hanc vocem ex con (7 ) Ex comment. in Isa . , 387 .
textu .. 18 ) Ex hom . in psal. xiv . 354 .
(3) Ex Regulis fusiųs tractatis, 341 . (9) Ex Serm, ascetico, 325 .
127 APPENDIX . SYMEONIS METAPHRASTÆ 128
asceticum vite genus accedunt , omni materia A ούτω χρή και τους τη άσκητική προσερχομένους( 9 )
sæculi hujus exuti, in vitae philosophicæ institutis ζωή , πάσης ύλης βιωτικής γυμνωθέντας , εντός (! )
versari debent . ( 1 ) Estole enim, inquit , prudentes του κατά φιλοσοφίαν γενέσθαι βίου . Γίνεσθε γάρ,
sicut serpentes " 9. Serpens , ubi jam exuenda est φησί , φρόνιμοι ώς οι όφεις · ός επειδάν αποδύεσθαι
pellis, in locum angustum el stricle corpus coer δέη την λεβήριδα , στενό τόπο και ακριβώς περι
centem sese immittens , sic senectom prudenter σφίγγοντι το σώμα επιδους εαυτόν, φρονίμως και
ac sapienter exuit. Quod it idem nos imitari vult συνετώς αποδύεται το γήρας . "Οπερ ούν και ημάς
Scriptura , per angustam et Arctam viam ingre- βούλεται ο Λόγος , διά της στενής και τεθλιμμένης
dienles , exuere veterem boninem , ac novum οδού πορευομένους , αποδύεσθαι μεν τον παλαιών
induere 11 , ut nostra quoque , velut aquile , juventa άνθρωπον , ενδύεσθαι δε τον νέον, ώστε και ημών
renovetur " . Nam lumine illucescenle evanescunt ανακαινισθήναι , ως αετού την νεότητα . Φωτός γάρ
lenebre , et sanitate redeunte molestiae morbi αναφανέντος, αφανίζεται σκότος και υγείας παρ
sedantur, et veritate demonstrata , mendacii na ούσης , τα οχληρά της νόσου πέπαυται · και αληθείας
tura redarguitur . Sed plerique ( 2) homines nubi- αποδειχθείσης , του ψεύδους ή φύσις ελέγχεται.
bus similes sunt , quæ pro venlorum mutatione 'Αλλ ' οι πολλοί των ανθρώπων ταϊς νεφέλαις εοί
alias in alian aeris partem feruntur : ( 5) el quibuς Β κασι, προς τας των πνευμάτων μεταβολάς άλλοτε
facile mutabilis sententia , his minime mirum est κατ ' άλλο μέρος του αέρος (10) εκφερομένοις " και
vitæ ordinem non constare ; quibus vero firma οις μεν εύκολος πρός μεταβολήν η διάνοια , τούτοις
mens est, semperque constans et eadem , his con ουδέν απεικός και τον βίον είναι μη τεταγμένον · οίς
sentaneum est vitam instituto congruentem du δε πεπηγυία ή γνώμη . και αεί εστωσα , και η αυτή .
cere . (4) Multi autem , dun pravas etiam compro τούτοις ακόλουθον συμφώνως τη προαιρέσει την
Dant actiones , dicacerm quidem lepidum dicunt ; ζωήν διεξάγειν . Πολλοί δε και τις πονηράς πράξεις
eum vero qια oscenza verba profert, urbanum ; αποδεχόμενοι, χαρίεντα μεν τον ευτράπελον λέγουσι :
acerbum et iracundum , hominem nominant non τον δε αισχρολόγον , πολιτικόν και τον πικρών και
contemnendum ; parcuin et illiberalem, ut sedu- οργίλον, ακαταφρόνητον ονομάζουσι τον φειδωλός
luen administratorem laudant ; luxurie diMueutem , και ακοινώνητον , ως οικονομικών , επαινούσι · τον
ut liberalem ; scortatorem et lascivum , ut virum άσωτον , ώς ελευθέριον· τον πόρνον και ασελγή .
rellus suis perfruenlein , et animi solutioris : απολαυστικόν τινα και ανειμένων και απαξαπλώς
uno verbo, vilio omni ex virtute adjacenti blan πάσαν κακίαν εκ της παρακειμένης(11) αρετής υπο
dum nomen imponunt. Tales ore quidem bene κορίζονται. Οι τοιούτοι το στόματι μεν ευλογούσι ,
C
dicunt , ut ait David 23 , corde vero maledicunt . κατά τον Δαβίδ , τη δέ καρδία καταρώνται . Εν γάρ
Nam verborum lenocinio maledictionem omnem τη των ρημάτων ευφημία πάσαν κατάραν επάγουσιν
in eorum vitam conſerunt, obnoxios illos æternæ αυτών τη ζωή , υποδίκους αυτούς τη αιωνία κατα
damnationi approbationibus suis constituentes . κρίσει δι' ών αποδέχονται καθιστώντες . "Ωσπερ ούν
( 5 ) Ut igitur non justijudicis pares paribus staluere ουκ έστι δικαίου κριτoυ σας πρός ίσας ορίζειν τας
niercedes , sed necesse est ut mali inceptor cu αντιδόσεις , αλλ ' ανάγκη τον κατάρξαντα κακού μετά
mulatius persolvat debita, si modo et ipse me προσθήκης αποτίσαι τα οφειλόμενα , ει μέλλοι αυ
lior ex suppliciis fulurus sit, et alios meliores τός τε βελτίων ταίς τιμωρίαις γενήσεσθαι , και τους
facturus exemplo : (6) ita et qui boni praetextu λοιπούς σωφρονεστέρους ποιείν τω υποδείγματα:
malum facit, duplici multa dignus est : tum quia ούτω και και το κακόν εν προσχήματι του αγαθού
quod non bonum est agit , lum quia ad scelus ποιών , διπλασίονος τιμωρίας έστιν άξιος , διότι
perpetrandum , bono , ut ita dicam , socio ab αυτό τε το ουκ αγαθόν εργάζεται , και κέχρηται εις
ulitur. το τελέσαι την αμαρτίαν , ώς άν είπoι τις , το καλό
συνεργώ.
475 7. (7) Cavendum igitur viro prudenti , ne D 7. Φευκτέον ούν τα σωφρονούντι το προς δόξαν
ad vulgi rumusculos vivat , et ea specte : quæ mul ζήν, και τα τοις πολλοίς δοκούντα περισκοπείν , και
titudini probantur; ac non potius rectam rationem μη τον ορθόν λόγον ηγεμόνα ποιείσθαι του βίου ,
ita vilæ ducem instituat , ut etiamsi hominibus ώστε κάν πάσιν ανθρώπους αντιλέγειν, καν άδοξείν
omnibus contradicendum sit, etiamsi male audien και κινδυνεύειν υπέρ του καλού δέη , μηδέν αιρείσθαι
dun , ac periculum bonesli causa subeundum ; ex των ορθώς εγνωσμένων παρακινείν . Τον γάρ μη

19 Μatth . Χ, 16 . 20 Matth . vii , 14. 31 Coloss, 111, 9. 125 Psal . Cιι , 5. 25 Psal . LXI , 5.

( 1 ) Es comment. in Isa , 378 . vimus pravarm lectionem προερχομένους .

(2) Ex epist . CC LIV, 381 . (9) 'Errós. Sic Regius couex el contestus, me
(5) Ex epist. CCxcιιι , 431. lius quam editi εν τοίς .
14) Ex hom . in psal. lai, 195. (10) Τού αέρος . Ηec addita ex Regio codice et
(5) Ex epist . CCLX , 596. contextu .
(6) Ex epist . L.III , 147. ( 11 ) Παρακειμένης . Sic contextus multo melius
(7) Ex serm . De legendis libris gent . , 183. quam Metaphrastes υποκειμένης.
(8) Προσερχομένους. Sic ope contextus emenda
1129 SERMO ΙI . DE VIRTUTE ET VITIO . 1150
ούτως έχοντα , τί του Αιγυπτίου σοφιστού φήσομεν A his, que recte statuta halbet , nihil prorsus movere
απολείπειν , ός φυτών εγένετο και θηρίον , οπότε βού velit . Nam qui non ita affectus est , eum ab Ægy .
λοιτο, και πυρ και ύδωρ και πάντα χρήματα είπερ ptio illo sophista quid diferre dicemus , qui , cum
δή και αυτός νυν μεν το δίκαιον επαινέσεται παρά vellet, planta fiebat et bestia , et ignis , et aqua , et
τοις τούτο τιμώσι · νύν δε τους εναντίους αφήσει λό res omnes ? Nam et ipse modo quidem justitiam
γους, όταν την αδικίαν ευδοκιμούσαν αισθηται , όπερ laudabit apud eos qui eam colunt : modo vero
δίκην ( ) εστι κολάκων , και της Αρχιλόχου αλώπεκος contrarios habebit sermones, ubi injustitiam pro
το κερδαλέον τε και ποικίλον ζηλούν ; Ο μεν γάρ bari animadverterit : quod quidem est adulatores
αληθής λόγος , και από υγιούς διανοίας προϊών , imitari , (4) et Αrchilochi vulpeculae astutiam ver
απλούς εστι και μονότροπος , τα αυτά λέγων περί sutiamque emulari . (3) Sermo quidem verus et a
των αυτών πάντοτε · ο δε ποικίλος και έντεχνος , sana mente proficiscens, simples est et unius ejus
πολύ το επίπλοκον και εγκατάσκευον έχων , μυρία demque rationis, eadem de iisdem semper alir
κατασχηματίζεται , και στρέφεται στροφάς αμυθή mans : varius vero et artificiosus , cum multum
τους, προς το των εντυγχανόντων αρέσκον μεταμορ- implexus sit et preparatus , sexcentas formas
φούμενος. " Οταν γάρ άλλως μέν φύσεως έχη (2) τα assumit, seque ad gratiam colloquentium conci
πράγματα, άλλως δ' οι λόγοι περί αυτών αναπείθω- B liandan transformans , in versutias innumeras
σι , στροφή τις έστι , μάλλον δε διαστροφή , υπό του Vertitur . Cum enim aliter natura se res habent ,
λόγου περί την αλήθειαν γινομένη . Και ο άλλως aliter vero de eis suadent verba , versutia quædam
μεν φαινόμενος , άλλως δε ών κατά αλήθειαν , στρο est , vel potius inversio veritatis per sermonem
φαίς κέχρηται λόγων, απατών τους συνόντας , ώσπερ facta . Et qui alius quidem videtur , alius reipsa
τους κύνας λαγωοι και αλώπεκες, ετέραν δεικνύον est, strophis sermonum utitur, ſucum faciens iis
τες , και ετέραν τρεπόμενοι . Η δε προς τους φαύ- quibuscum versatur, perinde ut lepores vulpesque
λους των λόγων συνήθεια, οδός τις εστιν επί τα Canibus, aliain viam commonstrantes , aliam car
πράγματα . Διό δή πάση φυλακή την ψυχήν τηρη- pentes. ( 6) Nam sermonibus pravis assuescere ,
τέον , μή διά της των λόγων ηδονής παραδεξάμενοι via quaedam est ad ipsa facta. Quapropter custodia
τινα λάθωμεν των χειρόνων , ώσπερ ου τα δηλητή- omni servanda anima est, ne quid vitiorum per
ρια μετά του μέλιτος προσιέμενοι. Ο μεν γαρ την sermonum voluptatem imprudentes suscipiamus ,
άχρι ρημάτων παρά τοις άλλοις φιλοσοφίαν έργω perinde ut qui cum melle sumunt venena . ( 7) Si
βεβαιών, quidem qui philosophiam verbotenus apud alios
manentem , facto confirmat,
C
οίος πέπνυται , τοι δε σκιαι αΐσσουσιν . fic solus sapit , at volitant alii velul umbra .
Επεί το γε λαμπρώς μεν επαινέσαι την αρετήν εις Quandoquidem magnifice virtutem collaudare in
το μέσον, και μακρούς υπέρ αυτής αποτείνειν λό propatulo , et longos de ea protrahere sermones ,
γους , ιδία δε το ηδύ προ της σωφροσύνης, και privatim vero voluptatem temperantiæ præferre,
το πλέον έχειν προ του δικαίου τιμάν , έoικέναι φαίην et quæstum justitiæ anteponere , hoc ego dixerim
αν έγωγε τοϊς επί σκηνής υποκρινομένοις τα δρά- simile esse actoribus scenicis personas quasdan
ματα · οί ως βασιλείς πολλάκις και δυνάσται εισέρ- Sustinentibus , qui plerumque velut reges et dyna
χονται , ούτε βασιλείς όντες , ούτε δυνάσται, ουδε μεν slæ prodeunt, cum nec reges nec dynastæ , ac
ούν τυχόν ελεύθεροι το παράπαν . Είτα μουσικός μεν fortasse ne liberi quidem prorsus sint. Ad hæc
ουκ άν έκών δεξαιτo ανάρμοστον αυτή την λύραν musicus non lubens patiatur dissonam sibi esse
είναι και χορού κορυφαίος , μή ότι μάλιστα συν lyram : neque præfectus chori chorum sibi aslare ,
άδοντα τον χορόν έχειν · αυτός δε τις έκαστος δια qui quam maxime concinnus non sit : a se autem
στασιάσει προς εαυτόν , και ουχί τους λόγους ομολο- quisque dissidebit ipse , nec vitam cum verbis
γούντα τον βίον παρέξεται ; Ούτε γάρ ίπτον ταχύν consentientem exhibebit ? (8) Neque enim equum
ποιεί ή του πατρός περί τον δρόμον εύμοιρία, ούτε D celerem reddit ejus qui genuit in cursu praestantia ,
κυνός εγκώμιον το έκ ταχυτάτων φύναι · αλλ ' ώσπερ neque canis laudatio est , ex velocissiinis prognatum
των άλλων ζώων ή αρετή εν εαυτώ θεωρείται εκά esse. Sed quemadmodum reliquorum animalium
στω , ούτω και ανδρός ίδιος έπαινος ο εκ των υπαρ- virtus in unoquoque consideratur : ita et viri pro
χόντων αυτώ κατορθωμάτων μαρτυρούμενος . 'Αρε- pria laus est , que ex propriis ipsius recte factis
της άσκησις, τίμιον μεν κτημα το έχoντι , ήδιστον testimonium habet. (9) Virtutis exercitatio , pre
δε θέαμα τους εντυγχάνουσιν . Οι γάρ την αρετήν , εiosa quidem habenti possessio , jucundissimum
μετιόντες, άστρους έοίκασιν , εν νυκτερινή συννε autem occurrentibus spectaculum . Nam qui vir
φεία ( 3) , άλλοις κατ' άλλα μέρη του ουρανού δια lulem colunt (10) , sideribus similes sunt in nebu

(1 ) “Όπερ δίκην. Reg . codex uterque, όπερ δίκης. (5) Ex hom . in principium Prov. 305 .
(2 ) "Εχη . Reg. codex 1992, έχει . Μox utergue ανα ( 6) Ex serm. De legendis libris gent. 175.
τείθουσι. ( 7) Ιbid . , 178 .
( 3) Συννεφεία . Male in editis συναφεία , quod qui (8) Ex bom . De Mamante, 185 .
dem ope contextus et Regii collicis emendavimus. (9) Uterque codex indicat llexaem .
(4) Ex serm . De legendis libris qent . 183. ( 10) Ex epist . CLIV, 245 .
PATROL . GR . XXXII . 36
 APPENDIX . - SYMEONIS METAPHRASTE 112
Iosa nocle alias aliis coli partes illustrantilus : quo- Α λάμπουσιν · ών χαρίεσσα μεν η λαμπρότης , χαριέ
rum 476 gralus quidem splendor, sed eo gratior, στερον δε δή που το απροσδόκητον . Τοιούτοι δή και
quod non exspectalur . Tales et illi sunt , pauci ούτοι , ολίγοι παντελώς και εναρίθμητοι, εν τη σκυ
admodum et facile mumerabiles, in hac tristi re θρωπη ταύτη καταστάσει του βίου οίον εν σκοτο
rum conditione, quasi in nocte illuni coruscantes : μήνη διαφαινόμενοι , πρός τώ εκ της αρετής χαρίεντι,
præter virtutis gratiain , inde etiam , quod rari sint έτι και το σπανία της ευρέσεως , το περιπόθητον
inventu , desiderium moventes. ( 1 ) Turpe est au έχοντες. Αισχρόν δε , αλλοτρίοις κόσμους κοσμείσθαι
tem alieno ornatu decorari eum qui sua ipsius vir τον τη οικεία αρετή διαφαίνοντα.
tule illustris est.
8. (2) Itaque ne mihi dicas a Deo malum origi 8. Και μη μου λέγε παρά Θεού το κακόν την γέ
nem habere : id enim impium est, propterea quod νεσιν έχειν ' ου γαρ ευσεβές τούτο, διά το μηδέν των
nullum contrarium a contrario gignalur. Neque εναντίων παρά του εναντίου γίνεσθαι . Ούτε γάρ ή
enim vila mortem generat , neque lenebræ lucis ζωή θάνατον γεννα , ούτε το σκότος φωτός εστιν
principium sunt , neque morbus opiſes est sanila αρχή , ούτε η νόσος υγείας δημιουργός · αλλ ' εν μέν
tis ; sed in affectionuin commutationibus , e con ταϊς μεταβολαίς των διαθέσεων , εκ των εναντίων
trariis ad contraria fiunt transitiones ; in genera B προς τα εναντία αι μεταστάσεις : εν δε ταις γενέ
lionibus vero , res singulæ quæ fiunt, non ex con σεσιν, ουκ εκ των εναντίων , αλλ' εκ των ομογενών
trariis , sed ex congeneribus producuntur. Malum έκαστον τών γινομένων προέρχεται . Το τοίνυν κα
igitur non est substantia vivens aut animala : sed κόν έστιν ουχί ουσία ζώσα και έμψυχος , αλλά δια
animäe afectio virtuti contraria, desidiosis ac iner θεσις εν ψυχή εναντίως έχουσα προς αρετήν, διά
libus , proplerea quod a bono deciderunt , indita . την από του καλού (6) απόπτωσιν τοις ραθυμους
Malum itaque forinsecus ne circumspicias , neve έγγινομένη . Μη τοίνυν έξωθεν το κακόν περισκόπει,
primigeniam quamdain malignitatis naturam μηδέ αρχέγονον τινα φύσιν πονηρίας φαντάζουν
comminiscare : sed suæ quisque malitiæ seipsum αλλά της εν εαυτώ κακίας έκαστος εαυτόν αρχηγών
agnoscal auctorem . (3) Nam si malum non esset γνωριζέτω . Ου γαρ αν , είπερ ακούσιον ήν, και μη
voluntarium , nec in nostra potestale silum , non εφ' ημίν, τοσούτος μεν εκ των νόμων ο φόβος τοις
lanlus limor a legibus impenderet injuriam in αδικούσιν επήρτητο, ούτω δε απαραίτητοι των δι
ferentibus , nec tam inexorabiles essent judicum καστηρίων αι κολάσεις , το πρός άξίαν τους κακούρ
animadversiones , quibus pro meritis rei plectum- γοις αντιμετρούσαι . Ει γάρ των κατά κακίαν και
,
tur . ( 4) Nam si viliorum aut virtutum principia C αρετήν ενεργημάτων ουκ εκ του εφ' ημίν εισιν αρ
non sunt in nobis sita , sed sunt necessitates ab χαι, αλλ' εκ της φύσεως αι ανάγκαι , περιττοί μεν
Orfu pendentes : inutiles sunt legislatores , qui οι νομοθέται τα πρακτέα ημίν και τα φευκτά διορί
nobis agenda ac fugienda præscribunt : inutiles ζοντες, περιττοί δε και οι δικασταί αρετήν τιμών
quoque judices , qui virtutem honore , vitium τες , και πονηρίαν κολάζοντες . Ου γάρ του κλέπτου
pænis afficiunt . Non enim furis est iniquitas , ne το αδίκημα , ουδε του φονέως , ώ γε ουδε βουλομένα
que homicidæ, qui ne volens quidem polerat ma δυνατόν ήν κρατείν της χειρός , διά το αναπόδραστον
num continere , ob ineluctabilem necessitatem της επί τάς πράξεις κατεπειγουσης ανάγκης. Μa
ipsum ad agendum impellentem . Vanissimi autem ταιότατοι δε πάντως ( 7) και οι περί τας τέχνας τε
profecto qui artes excolunt : quippe frugibus abun- νούμενου · αλλ' ευθηνήσει μεν ο γεωργός , μήτε σπέρ
dabit agricola , tametsi neque semina in terramı μα καταβαλών , μήτε δρεπάνην θηξάμενος υπερ
dejiciat, neque falcem exacuat : mercator itidem , πλουτήσει δε ο έμπορος, κάν βούληται , κάν μη , της
velit, nolit, supra modum dilescet, falo ei opes ειμαρμένης αυτό συναθροιζούσης τα χρήματα Α1
coacervante . Magnæ autem illæ Christianorum spes δε μεγάλαι των Χριστιανών ελπίδες φρούδοι ημίν
evanescentes excident nobis , cum neque justitia οιχήσονται , ούτε δικαιοσύνης τιμωμένης, ούτε κα
Ironoribus ullis afficiatur , neque puniatur pecca- D τακρινομένης της αμαρτίας , διά το μηδέν κατά προ
lum , propterea quod nibil ab hominibus libero αίρεσιν υπό των ανθρώπων επιτελείσθαι . "Όπου
animi preposito agalur . Νam ubi necessitas , et γάρ ανάγκη και ειμαρμένη (8) κρατεί, ουδεμίαν έχει
fatum dominatur, ibi meriti ratio nullum locum χώραν το πρός άξίαν, και της δικαιοκρισίας υπάρχει
habet : id quod tamen præcipuum justi judicii εξαίρετον. Και γάρ περί των συκών φασιν , ώς οι
fundamentum est . (5) Nain de fieis narrant ab aliis μεν τας αγρίας συνάς παραφυτεύουσι ταις ημέραις"
quidem ficos silvestres juxta hortenses conseri : οι δε τούς λύνθους εκδήσαντες , των ευκάρπων και
alios vero, dum grossos capriſici fructuosis ac ημένων συκών την ατονίαν ιωνται , δέοντα ήδη και
londesticis ficis alligant, ipsarium mederi infirmi- σκεδαννύμενον τον καρπόν τοϊς ολύνθους ετέχοντες.
tali, jam difluenten , ac evanescentem fruclum Τι δέ σοι το παρά της φύσεως αίνιγμα και ότι χP

(1 ) Ex hoin. De Mamante, 185. ( 6 ) Του καλού. Sic Reg . codex 1910. Male in
(2) Ex honi, il in Hexaem ., 16 . editis et contextu του κακού .
(5 ) Ιbid . ( 7 ) Πάντως . Legitur in contextυ πάντων .
( 41 Ex hom . vi in llexaem . , 56. ( 8) Και ειμαρμένη. Sic contexlus et Regius ευ
(5) Ex liom . v in llexaem ., 47 . dex. Editi και φύσις .
 11 ) SERMO II . DE DOCTRINA ET ADMONITIONE . 3134
πολλάκις ημάς και παρά των αλλοτρίων της πι- A grossis caprifici coercentes . Quid vult sibi illud
στεως εύτονίαν τινά προσλαμβάνειν εις τήν τών naturæ exemplum ? Quod nos vel ab iis, qui a fido
αγαθών έργων επίδειξιν . Εάν γάρ ίδης τον εν βίω alieni sunt , impetum quem dam ac vigorem ad
εθνικό , ή από τινος αιρέσεως ενδιαστρόφου της Εκ dandum bonorum operum specimen sæpe accipere
κλησίας απεσχισμένον , βίου σώφρονος και της λοι debemus. Etenim si videris eum , qui aut vitam
της κατά το ήθος ευταξίας επιμελούμενον , πλέον ethnicam agit , aut ob perversam quamdam hære
σεαυτού το σπουδαίον επίτεινον, ένα γένη παραπλή sim ab Ecclesia abscissus est, probæ ac continen
σιος τη καρποφόρο συκή , εκ της των αγρίων παρ tis vitæ et reliquæ moralis disciplinæ studiosum
ουσίας αθροιζούση την δύναμιν, και την μεν δύσιν esse, luam magis intende sedulitatem , ut fructi
επεχούση, επιμελέστερον δε τον καρπόν εκτρεφού feræ fico ex capriſicorum 477 præsentia colli
ση . Τινά δε των φυτών και την εκ φύσεως κακίαν genti vires , et deiluvium cohibenti, frucluinque
επιμελείαις γεωργών θεραπευόμενα έγνωμεν · οίον diligentius enutrienti , similis evadas . ( 4 ) Porro
τας οξείας ροές και των αμυγδάλων τας πικροτέρας, naturalia quarumdam arborum vitia agricolarum
όταν διατρηθείσαι το προς τη ρίζη στέλεχος , σφήνα diligentia curari novimus ; cujusmodi sunt mali
πεύκης λιπαρόν της εντεριώνης μέσον διελαθέντα punicæ acidæ , et amygdalæ amariores, quæ, uli
δεξωνται , εις εύχρηστίαν μεταβάλλουσι τότε του Β perforato ad radicem trunco pinguem pices cu
χυμού την δυσχέρειαν. Μηδείς ούν έν κακία διάγων neum per mediam medullam adactum susceperint ,
Εαυτού απογνώτω. Ει γάρ γεωργός των φυτών τας tunc succi acerbitatem in bonum usum transmu
ποιότητας μεταβάλλει , πολλώ μάλλον η κατ' αρετήν tans . Nemo igitur in vitio degens, de se ipse de
της ψυχής επιμέλεια δύναται παντοδαπών άρρωστη speret. Nam si plantarum qualitates agricola com
μάτων επικρατήσαι , εν Χριστώ Ιησού τω Κυρίω mutat , multo magis nullum est infirmitatis genus,
ημών , ώ ή δόξα και το κράτος νυν, και αεί, και εις quod non animæ in iis, quæ ad virtutem attinent,
τους αιώνας των αιώνων. Αμήν. cultura superare possit, in Christo Jesu Domino
nostro, cui gloria et potestas nunc , et semper ,
in sæcula sæculorum . Amen .
ΠΕΡΙ ΔΙΔΑΧΗΣ ΚΑΙ ΝΟΥΘΕΣΙΑΣ . DE DOCTRINA ET ADMONITIONE.
ΛΟΓΟΣ Ε. SERMO II .
1. Ει επί τοσαύταις παραινέσεσιν , άς έν τε το 1. (2) Si ex tot exhortationibus , .n quibus lung
προλαβόντε χρόνια παρακαλούντες υμάς ου διελίπο præterito tempore vos indesinenter adhortati su
μεν , και εφεξής των επτά της νηστείας εβδομάδων C mus, tum postea per has septem jejunioram hebdo
νυκτός και ημέρας διαμαρτυρόμενοι υμίν το Ευαγγέ madas nocte ac die Evangelium gratiæ. Dei sine
λιον της χάριτος του Θεού ουκ έπαυσάμεθα , ουδέν ulla intermissione vobis denuntiavimus , fruclus
γέγονεν όφελος, επί ποίαις ελπίσι διαλεχθώμεν σή nullus nullaque utilitas emersit : qua spe sermo
μερον ; Επεί και γεωργός , των πρώτων αυτώ σπερ nem hodie habebimus ? (3) Nam el agricola si
μάτων μη εκφυέντων , οκνηρότερός έστι προς το priora semina enata non sint, ad aliud semen in
δεύτερον ταίς αυταίς αρουραις πάλιν εγκαταβαλείν. jisdem arvis rursus spargendum segnior est et tar
" Ωστε κάν εσιώπησα , ευ ίστε, ει μή έφοβούμην το dior. (4) Quare etiam lacuissem , mihi credite ,
υπόδειγμα Ιερεμίου • ος προς απειθή λαόν φθέγγε nisi Jeremiæ timuissem exemplum : qui cum ad
σθαι μή βουλόμενος, έπαθεν εκείνα άπερ αυτός δι populum contumacem verba facere nollct, passus
ηγήσατο, ότι εγένετο αυτό πυρ εν τοις εγκάτοις , est qua ipse recenset, quod factus est ignis in
και παρείτο πάντοθεν , και ουκ ήδύνατο φέρειν . Έπει ejus visceribus , ac undique dissolvebatur, nec ferre
γάρ φύσει αρετή λόγου , μήτε ασαφεία κρύπτειν poterat " . (5) Nam si naturale sermonis munus est ,
τα σημαινόμενα , μήτε περιττόν είναι και μάταιον , neque obscuritate ea quæ significantur occultare,
εική τους πράγμασι περιρρέοντα : ου καλόν περί D neque supervacaneum esse et vanum , ac temere
πολλών εισάπαξ διαλεχθήναι , μή ποτε τη άμετρία rebus circumfluum : (6) non decorum est , de mul
του λόγου άχρηστα φανή τα φιλοπόνως συνειλε lis simul disserere, ne forte immoderato sermone
γμένα . Ατονούσα γαρ η διάνοια πάντων ομού περι inutilia evadant , quæ diligenter ac studiose col
δράξασθαι , όμοιον πάσχει γαστρί , διά την υπερ lecta sunt . Mens enim quæ apprehendendis simul
βολήν του κόρου , εις πέψιν αγαγείν τα παραπεμ omnibus impar est, haud aliter se habet ac ven
φθεντα μη δυναμένη. Βίαιον μέν γάρ μάθημα ου ler, qui ob nimiam saturitatem sumpios cibos
πέφυκε παραμένειν, το δε μετά τέρψεως και χάρι concoquere non potest. (7) Vix enim durare solet
τος εισδυόμενον μονιμώτερόν πως ταϊς ψυχαίς ενιζά- quod invitus didiceris : quod autem jucunde sua

2 Jcrem . 18 , 9.

(1) Ex hom . v in Hetaom ., 46 . ( 5 ) Ex hom . in illud , Allende tibi ipsi, 16 .

(2 ) Er hom . xty in ebriosos, 122. (6) Ex hom . in illuil , In principio erai Verbum , 138.
(5 ) Ιbid. (7 ) Ex hom . in psal . 1 , 91 .
( 4) Ιbid . , 125 .
 APPENDIX . – SYMEONIS METAPURASTÆ 1136
viterque acceptum est, tenacius in animis nostris Α νει . Διά τούτο και το έκ της μελωδίας τερπνόν
insidet . ( 1 ) Quapropter et dogmatibus immiscuit τοις δόγμασιν εγκατέμιξεν , ίνα τα προσηνεί και
harmoniæ dulcedinem , ut audiendi jucunditale ac λείω της ακοής το εκ των λόγων ωφέλιμον λανθα.
dulcedine eloquiorum utilitatem e sermonibus νόντως υποδεχώμεθα , κατά τους σοφούς των ιατρών,
latenter perciperemus : haud aliter atque sapientes οι των φαρμάκων τα αυστηρότερα πίνειν διδόντες
medici, qui nauseantibus potionem amariorem da τοίς κακοσίτους, μέλιτι πολλάκις την κύλικα περι
luri , sæpius calicem melle circumliniunt. Ideo χρίoυσι . Διά τούτο και τα εναρμόνια μέλη των ψαλ
concinni illi psalmorum concentus excogitati no μων ημίν έπινενόηται, ίνα ως οι παίδες ( 7) την ηλι
bis sunt , ut qui pueri sunt ælale , aut etiam omnino κίαν , ή και όλως οι νεαροί το ήθος, το μεν δοκείν
moribus juvenes , in ' speciem quidem cantent, re μελωδώσι , τη δε αληθεία τας ψυχάς εκπαιδεύωνται .
autem vera animis erudiantur . (2) Nam el equorum Και γάρ οι πωλοδάμναι τους δυσηνίους των πώλων
domilores non statim feroces pullos frenis angunl ουκ ευθύς κατάγχουσι τοις χαλινοίς , ουδε ανακρού
et exagitant ; sic enim recalcitrare et equites ουσιν · αναχαιτίζειν γάρ ούτω και αποσείεσθαι τους
exculere edocentur : 478 sed cedentes primum , επιβάτας διδάσκουσιν · αλλά συνενδιδόντες την πρώ
et ad eorum impetum sese accommodantes, ubi την και συνεξορμώντες αυτούς , επειδάν ίδωσιν υπό
eorum ardorem suo ipsorum impelu atque vehe B της οικείας ορμής και βίας τον θυμόν αναλώσαντας ,
mentia fractum et exhaustum animadverterint, τότε παραλαβόντες δεδαμασμένους , ευπειθεστέρους
tunc subaclos apprehendentes, illos jam per arlem ποιούσι διά της τέχνης. Τοις γούν επιμελώς εξ εκά
reddunt tractabiliores . (3) Qui enim diligenter στου την ωφέλειαν αθροίζουσιν , ώσπερ τους μεγάλους
ex quacunque re utilitatem colligunt, iis quasi των ποταμών , πολλαι γίνεσθαι πολλαχόθεν προσθή
magnis fluminibus solent undecunque fieri ac και πεφύκασι. Το γάρ και σμικρών επί σμικρώ
cessiones mullæ . Nam parvum parvo adjungere, κατατίθεσθαι , ου μάλλον είς άργυρίου προσθήκην η
non magis ad pecuniæ amplificationem , quam ad και εις ήντιναούν επιστήμην, ορθώς ηγείσθαι έχειν ( 8)
quamlibet disciplinam quadrare , prudenti viro το πεπυκνωμένη προσήκε .
videri debel.
2. (4 ) Quod enim labore partum est , cum gaudio 2. Το γάρ πόνο κτηθέν , περιχαρώς όπεδέχθη ,
suscipitur, et diligenter conservatur : contra , και φιλοπόνως διεφυλάχθη · ών μέντοι πρόχειρος και
que facile comparantur , ea cum contemplu pus πορισμός , τούτων ή κτήσεις ευκαταφρόνητος . "Ωσπερ
sidentur. (5) Quemadmodum igitur non invidens ούν, ουχί βασκαίνων ημίν των προς το ζην αφορμών ,
nobis adjumenta ad vivendum , omnia nobiscum C παραπλησίως τους αλόγους συναπογεννηθήναι πάντα
similiter ac cum belluis nasci Opiſex noster non ο Δημιουργός ημών ου συνεχώρησεν, αλλά την έν
permisit , sed inopiam rerum necessariarum ad δειαν των αναγκαίων γυμνάσιον ημίν της διανοίας
industriæ nostra exercitationem machinatus est : εμηχανήσατο· ούτω και την εν ταις Γραφείς ασά
ita et in Scripluris obscuritatem ad utilitatem φειαν επ ' ωφελεία του νου , διεγείρων αυτού την
mentis, excitans illius intelligentiæ vim , inesse ενέργειαν , επετήδευσε: πρώτον μεν ένα τούτοις
voluit ; primum quidem , ut his occupata , a dete ενασχολούμενος τών χειρόνων αφέλκηται · έπειτα ότι
rioribus avocetur ; deinde quia labore parta ma τα πάνω κτηθέντα μάλλον προσαγαπάται , και τα
gis amantur, quaeque longo lempore acyuiruntur, διά μακρού χρόνου προσγενόμενα μονιμώτερον πα
Constantius perimanent : quυ autem facile paran- ραμένει» ών δε δαδία ή κτήσης , ου περισπούδαστος
Tur, his non perinde avide fruimur. Negligitur ή απόλαυσις . Ευκαταφρόνητος γάρ ή των προχεί
enim rerum obviarum copia , neque ulla custodia ρων παρουσία , και ουδεμιάς φυλακής άξιουμένη τους
dignas ducit, qui possidel. (6) Turpe namque est έχoυσιν . Αισχρόν δε, των μεν σιτίων τα βλαβερά
rejicere cibos exiliosos , disciplinarum vero quæ διωθεϊσθαι· τών δε μαθημάτων, ά την ψυχήν ημών
animam nostram nulriunt , rationem nullam ha τρέφει , μηδένα λόγον έχειν · αλλ' ώσπερ χειμάρ
bere , sed torrentis in morem quidquid obvium D δούν κατασύροντας (9) άπαν το προστυγχάνον , έμ
est trahentes , id in animum recondere. Quemad βάλλεσθαι . Ως γάρ του μέλιτος ή φύσις ου τοσούτον
modum enim mellis nalura non tantum ratione το λόγω δύναται παραστήναι τους απείροις , όσον
perspici potest ab inexpertis , quantum ex ipso απ' αυτής της κατά την γευσιν αισθήσεως ούτως
gustus sensu ; ita nec bonitas coelestis doctrinæ ουδέ ή χρηστότης του ουρανίου λόγου εναργώς παρα
Tradi docendo potest , nisi veritalis dogmatibus δοθήναι διδασκαλίαις δύναται , εάν μή τα της αλη
accuratius exploratis , possimus propria experientia θείας δόγματα επιπλέον βασανίσαντες , δυνηθώμεν
perspicere Domini bonitatem . τη οικεία πείρα καταλαβείν τήν του Κυρίου χρήστό
τητα.
(1) Fx hom . in psal. 1, 90. contextil .
(2) Ex hom . in mari. Julitcam , 42. ( 8) "Εχειν. Melius in contextu ηγείσθαι έχειν .
(3) Ex serm . De legendis lib . genl., 184 . Primum verbum deeral.
(4 ) Ex homil. ii in Hexaen . , 23. ( 9) Χειμάρρουν κατασύροντας. Sie ope contexts
(5) Ex comment , in Isa .. 582 . emendavimus quol_erat in editis χειμάρρου κατα
( 6) Ex serm . De legondis lib . genl . , 179. σύρονος .
( 7) Ως οι παίδες . Prima vocula niclius deest In
 1301 SERMO II, - DE DOCTRINA ET ADMONITIONE . 1139
5. Του γάρ φιλανθρώπου Θεού και Σωτήρος ημών Α 3. ( 5) Cum enim benignus Deus et Salvator non
Ιησού Χριστού λέγοντος : Δεύτε πρός με , πάντες sler Jesus Christus dicat : Venite ad ine, omnes qui
20
οι κοπιώντες και πεφορτισμένοι, καγώ αναπαύσω laboratis , et onerali estis , el ego reficiam vos και
υμάς · ουκ ακίνδυνον απωθείσθαι τους τω Κυρίω δι' pëřiculosum est repellere eos qui per nos accedunt
ημών προσιόντας , και υπελθείν αυτού τον χρηστών ad Dominum , ejusque jugum suave subire volunt.
ζυγόν βουλομένους. Προσήκει δε τον παρελθόντα (6 ) Prelerita vero accedentium vita est expendenda ,
βίον των προσιόντων καταμανθάνειν , και οις μεν et iis qui aliquid recte jam gesserint , docunienia
ήδη τι κατώρθωται , τα τελειότερα των διδαγμάτων perfectiora tradenda sunt : qui autem ex prava vita
παραδιδόναι » τους δε εκ βίου πονηρού προς τον
ad perfectam vitam in Dei cognitione sitam trans
ακριβή βίον της θεογνωσίας ορμήσαντας ανακρίνειν eunt , lhos perscruliari par est , nimirum qualibus
χρή , οποίοι το ηθός εισι , μη άστατοι , και προς τας prediti sint moribus , num instabiles , et in consi
κρίσεις ευκίνητοι . "Ύποπτον γάρ των τοιούτων το liis suis facile mobiles . Suspecta enim taliuin
ευμετάθετον : οι προς το μηδέν εαυτούς ωφελήσαι , inconstantia : qui quidem preterquam quod ipsi
έτι και ετέροις αίτιοι βλάβης γίνονται . Επει δε nihil utilitatis capiunt, præterea sunt eliam cæle
πάντα επιμελεία κατορθoύται , και φόβος Θεού παν ris detrimenti auctores . Sed quia nibil est quod
τοίων ελαττωμάτων ψυχής περιγίνεται , ουδε τούτων Β
non labore et diligentia perſiciatur, ac timor Dei
απογνωστέον ευθύς , αλλά άγειν αυτούς εις τα προσ quævis animæ vilia superat : ne isti quidem sta
ήκοντα γυμνάσια δεί , χρόνο και επι πόνοις αγωνί tim desperandi , sed ducendi ad idoneas exercita
σμασι πείραν της κρίσεως αυτών λαμβάνοντας (1) ειones , et tempore ac laboriosis certaminibus fa
ώς εάν τι βέβαιον παρ' αυτοίς εύρωμεν , ακινδύνως cienda eorum propositi probatio , ita ut si quid
αυτούς πρoσίεσθαι · ει δε μή , έξω όντας αποπέμπε- firui in ipsis invenerimus , tulo admillanus ; secus
σθαι · ώστε αζημίωτον την πείραν τη αδελφότητα vero dum adhuc extra suni , dimillamus, nec eorum
γίνεσθαι . Τον δε από τινος περιφανεστέρου βίου probatio 479 danmni quidquam fratribus afferat.
προς την καθ' ομοίωσιν του Κυρίου ταπεινοφροσύ ( 7) Ei autem qui ab illustriore quodam vitæ genere
νην επειγόμενον (2) , ορίζειν χρή τινα των επονει secundum Domini exeniplum ad humilitatem festi
δίστων είναι δοκούντων παρά τοις έξωθεν , και επι nat , aliqua , quæ probrosa admodum apud externos
τηρείν ει μετά πάσης πληροφορίας εργάτην άνε παί esse videantur, præscribenda sunt ; observandum
σχυντον τώ Θεώ εαυτόν παρίστησιν. "Οσοι δε υπό que , num cum omni æquanimilate seipsum ceu
ζυγόν όντες δούλοι , ταϊς αδελφότησι προσφεύγουσι , operarium pudoris experlen Deo exhibeat . (8) Porro
νουθετηθέντας αυτούς , και βελτιωθέντας (5) απο quicunque servi sub jugo delenti , ad ;fratrum
πέμπεσθαι χρή τους δεσπόταις , καθ' ομοίωσιν του C conventum confugiunt, admoniti et meliores effecti,
μακαρίου Παύλου : ός τον Ονήσιμον γεννήσας διά ad dominos suos remiltendi sunt, ad exemplum
του Ευαγγελίου , απέπεμψε τη Φιλήμονι , τον μέν beati Pauli , qui cum genuisset Onesiuro per
πληροφορήσας , ότι ο ζυγός της δουλείας ευαρέστως Evangelium , eum ad Philemonem remisil 16, alteri
τω Κυρίω κατορθούμενος , βασιλείας ουρανών άξιον φuidem persuadens , servitulis jugum , si ita , ut
συνίστησε τον δε παρακαλέσας , μή μόνον ανιέναι Domino placet , feralur, cælorum regno digrios
την κατ' αυτού απειλήν , αλλά και χρηστοτέραν reddere; alterum vero exhortans , ut non solun
έχειν προς αυτόν την διάθεσιν. Ει μέντοι κακός ο minas servo iulentatas remilleret, (9) sed animo
δεσπότης τύχοι , παράνομά τινα. επιτάσσων , και etiam æquiore erga ipsum alliceretur. Sed tamen si
προς παράβασιν εντολής (4) του αληθινού δεσπότου dominus improbus sit , qui aliqua contra legem
και κυρίου ημών Ιησού Χριστού τον δούλον βιαζό- prescribat , vimque servo inferat ad mandata veri
μενος , αγωνίζεσθαι χρή , όπως με το όνομα του heri et domini nostri Jesu Christi violanda , cond
Θεού βλασφημηθή δια τον δούλον εκείνον , ποιήσαντά lus nobis adhibendus est, ut ne nomen Dei blasphe.
τι , ο μή αρέσκη Θεώ. Κατορθoύται δε αγών , ή εν metur propler servum illum , si quid fecerit, quod
τώ τον δούλον εκείνον καταρτισθήναι προς υπομονήν D Deo displiceat . Erit autem conatus laudabilis , si
των επιφερομένων αυτω μαθημάτων, υπέρ του πειθ vel servum illum confirmemus ad implenda con
αρχήσαι Θεώ μάλλον η ανθρώπω · ή εν τω τους stanler præcepta , quæ ipsi imposita sunt, ut Deo
υποδεχoμένους αναδέξασθαι τους υπέρ αυτού επαγo- magis obediat quain Ihomini 27 ; vel si , qui eum
μένους αυτούς πειρασμούς . Τους εν συζυγία δε γά- recipiunt, illatas sibi ipsius causa lentationes non
μου τοιούτω βίω προσερχομένους ανακρίνεσθαι χρή , recusent. ( 10) li vero qui matrimonio conjuncti, ad
ει εκ συμφωνίας τούτο ποιούσι , κατά την διαταγήν hujusmodi vils genus accedunt, interrogandi sunt ,

25 Μatth , XI , 28 . 26 Philem . 12. 11 Act . V , 29.

( 1) Λαμβάνοντας. Uterque codex λαμβάνοντες ποιήσαντά τι. Μelius in contextu .

( perperaul. (5) Ex Regulis fusius tractatis , 152.
( 2 ) Τον... επειγνόμενον . Syntaxeos ratio postin ( 6) Ιbid ., 30 .
Iat, τω επειγομένω. Επιτ. ( 7) Ιbid ., 353 .
( 5) Αυτούς , και βελτιωθέντας . Ηec addita ex ( 8) Ιbid .
contestu et Regio codice. ( 9) Ιbid.
(4) Εντολής. Editi addunt Θεού et paulo post μη (10) Ιbid . , 554.
1:59 APPENDIX . SYMEONIS METAPHRASTÆ 149

an mutuo consensu id efficiant ex Apostoli præce- A του Αποστόλου , και ούτως επί πλειόνων μαρτύρων
plo , sicque qui accedit , coram pluribus lestibus δέχεσθαι τον προσερχόμενον. Ει δε στασιάζοι το
recipiendus est. Quod si dissential altera pars, έτερον μέρος και διαμάχοιτο , έλαττον φροντίζον της
repugnetque , quod minus sollicita sit, quomodo προς Θεόν ευαρεστήσεως , μνημονευέσθω ο 'Απόστο
placeat Deo , in mentem veniat Apostoli , qui dicit : λος λέγων · 'Εν δε ειρήνη κέκληκεν ημάς ο θεός .
In pace autem vocavit nos Deus 28. ( 1 ) Eum igitur Τον τοίνυν εξερχόμενος από των ιδίων , σκοπό του
qui relictis suis Dominum sequi instituit , de iis, ακολουθήσαι τώ Κυρίω , ου χρή καταφρονητικώς
que spectant ad opes suas, non oportet esse negli- περί των διαφερόντων αυτώ διακείσθαι » αλλά πει
gentem ; sed illud curare , ut omnia accurate colli ράσθαι πάντα μετά ακριβείας λαβόντα , ώς τώ Κυ
gens , jam tanquam Domino consecrala cum omni ρίω λοιπόν αφιερωμένα , μετά πάσης ευλαβείας οι
pietate distribuat, aut per seipsum, si potest, eique κονομείν , ή δι' εαυτού , εάν δυνατός και εμπείρως
licet per experientiam , aut per alios , qui multo έχη , ή διά των μετά δοκιμασίας πολλής επιλεγέν
cum examine delecti sint , quippe editis specimini των , και απόδειξιν δεδωκότων του δύνασθαι πιστως
bus ostenderint se eas fideliter prudenterque distri και φρονίμως οικονομείν • ειδότα , ότι ουκ ακίνδυνος
buere posse , cum scire debeat ipsas non sine peri έστιν ούτε το προσαφείναι τους οικείους , ούτε το διά
culo aut propinquis relinqui , aut a quovis obvio B του τυχόντος οικονομήσαι . Ει γάρ και φροντίδα βασι
distribui . Etenim si is, cui cura regiarum posses λικών κτημάτων εγχειρισθείς , κάν μή νοσφίσταται
sionun commissa , etiamsi sæpe nihil interverterit πολλάκις εκ των έτοιμων , αμελεία δέ τινι κατα
ex iis quae in manibus habebat , sed negligentia προδώ τα προσκτηθήναι δυνάμενα , ουκ απολύεται
aliqua prodiderit quæ acquiri poterant , a crimine του εγκλήματος · τίνα χρή προσδοκών επί των ήδη
non absolvitur : qualem exspectandum est ob ea κατονομασθέντων τω Κυρίω την κατάκρισιν υπο
jam Domino dicata sunt condemnationein στήσεσθαι , τον χαύνως και ήμελημένως διατεθέν
subiturum , qui in eis administrandis ignave ac ne τα (4) προς την τούτων διοίκησιν ;
sligenter se gesserit ?
4. (2) Secessus autem a mundo , non est corpore 4. Κόσμου δε αναχώρησις , ουχί εξω αυτού γε
extra ipsum esse , sed animam ab affectionum cum νέσθαι σωματικώς , αλλά της προς το σώμα συμπα
corpore consensione avellere, ac sine civilale esse, θείας την ψυχήν απορρηξαι , και γενέσθαι άπολιν ,
sine domo , sine propriis rebus , sine amicorunn άοικον , ανίδιον , αφιλέταιρον , ακτήμονα , άβιον,
societate , sine possessionibus , sine rebus ad vi- απράγμονα , ασυνάλλακτον , αμαθή των ανθρωπίνων
ctum necessariis , sine negotiis , nullas res contra- c διδαγμάτων · έτοιμον υποδέξασθαι τη καρδία τας εκ
hentem , bumanarum 480 disciplinarum exper της θείας διδασκαλίας έγγινομένας διατυπώσεις :
lem , paralum ad suscipiendas corde informationes, Έτοιμασία δε καρδίας , η απομάθησις των εκ πονη
quæ ex doctrina divina ducuntur . Est autem cordis ράς συνηθείας προκατασχόντων αυτήν διδαγμάτων.
preparatio , documentorum ex prava consuetudine Πρώτόν γε πάντων , σπουδάζειν προσήκει τον φιλό
illud preoccupantium oblivio . ( 3) Αtque illud qui- θεον άνδρα περί την του λόγου χρήσιν μή αμαθώς
dem in primis homini Deum amanti sludio esse έχειν , αλλ ' ερωτάν μεν αφιλονείκως , αποκρίνεσθαι
debet, sermone non inscite uli , sed interrogare sine δε αφιλοτίμως , μη διακόπτοντα τον προσδιαλεγόμε
litigandi studio , respondere sine ambitione , non νον , όταν τι χρήσιμον λέγη , μηδέ επιθυμούντα τον
iulerpellare disserenten , si quid dicat utile , neque εαυτού λόγον επιδεικτικώς εμβάλλειν , μέτρα ορί
cupidum esse proprii sermonis ostentationis causa ζοντα λόγω και ακοή μανθάνειν δε ανεπαισχύντως,
interserendi, modum tenere loquendi et audiendi : και διδάσκειν ανεπιφθόνως , και εί τι παρ' ετέρου
discere etiam sine verecundia , docere liberaliter, δεδίδακται , μη αποκρυπτόμενον , ώς αι φαύλαι των
ncc occullare si quid ab alio didiceris , velut im γυναικών αι τα νόθα υποβαλλόμεναι · αλλά κηρύσ
probæ mulieres facere solent, quæ spurios partus σειν ευγνωμόνως τον πατέρα του λόγου . Τόνος δε
subjiciunt; sed grato animo parentem doctrince D φωνής ο μέσος προτιμητέος , ως μήτε διαφεύγειν
predicare. Vocis vero sonus mediocris preferendus την ακοήν υπό σμικρότητος , μήτε φορτικών είναι
est , ut nec exilior auditum praeterfugiat, nec nimia τω μεγέθει της διατάσεως προεξετάσαντα εν εαυ
contentione importunus sit. Expendendurn tecum τω το ρηθησόμενον , ούτω δημοσιεύειν τον λόγον.
prius quid dicturus sis , atque ita demum edendum Ευπροσήγορον εν ταις εντευξεσι , γλυκύν εν ταις
et vulgandum. Adeuntibus afabilem esse oportet , ομιλίαις · ου διά της ευτραπελίας το ηδύ θηρώμενον,
atque in colloquiis suavem ; nec voluptatem facelis αλλά διά της ευμενους παρακλήσεως το προσηνές
sermonibus aucupari , sed benigna adhortatione έχοντα • πανταχού το τραχύ , κάν επιτιμήσαι δέη,
Jenitalem obtinere. Ubique asperitas , etiamsi ob απωθούμενον . Προκαταβαλών γάρ εαυτόν διά ταπει.
jurgandum sit , rejicienda . Νam qui prior se ipse νοφροσύνης , ούτως ευπαράδεκτος έσται το δεομέν.

18 ΙCor , νιι , 15.

(1 ) Ex Regulis fusius tractalis , 331 . ( 3) Ιbid . , 73.

(2) Ex epist . 1 , 71 . (4) Διατεθέντα . Uterque codes και διατεθείς .
 SERMO II . DE DOCTRINA ET ADMONITIONE .
ης θεραπείας. Πολλάκις δε χρήσιμος ημίν και ο A per huiuilitatem objecerit , hoc pacto ei , cui cura
του προφήτου τρόπος της επιπλήξεως · ός τώ Δαβίδ lione opus est, acceplus erit. Plerumque vero utilis
αμαρτόντι , ου παρ' εαυτού επήγαγε τον όρον της nobis et illa increpationis ratio a propheta adhi
καταδίκης , αλλ' υποβολή προσώπου χρησάμενος , υita , qui , cum David peccasset , non a semelipso
αυτόν εκείνον του ιδίου δικαστην εκάθισεν αμαρτή- sententiam induxit condemnationis , sed accersila
ματος ώστε αυτόν καθ' εαυτου προεξενεγκόντα persona ulens, ipsum proprii judicem peccali con
την κρίσιν, μηδέν επιμέμψασθαι τον ελέγξαντα . stituit ; ita ut cum in se ipse sententiam dixisset ,
"Ολκός μεν γάρ ύδατος δείκνυσι την οικείαν πηγήν, nihil jam succenseret arguenti . (5) Nam aquarum
λόγου δε φύσις την προενεγκούσαν αυτόν , καρδίαν quidem rivulus fontenm suum indicat : sermonis all
χαρακτηρίζει . tem natura pectus , unde ensanavit , depingit ac
designal.,
5. Και ώσπερ επί των ιατρικών παραγγελμάτων , 5. (4) Atque ut in medicorum præceptis , cum
όταν ευστόχως και κατά λόγον γίνεται , μετά την opposite et ex ratione bunt , post experientiam
πείραν μάλιστα το απ' αυτών ωφέλιμον δείκνυται : maxime eorum utilitas solel ostendi : sic in spiri
ούτω και επί των πνευματικών παραινέσεων , επει tualibus exhortationibus , ubi maxime monita ac
B
δαν μάλιστα την έκβασιν λάβη μαρτυρούσαν τα P praecepta fuerint exitu testata comprobataque ,
παραγγέλματα , τότε το σοφόν αυτών και ωφέλιμον tunc ea sapienter uililiterque ad vitæ eniendalio
προς την επανόρθωσιν του βίου και την των πειθο nem atque ad obtemperantium perfectionem adhi
μένων τελείωσιν αναφαίνεται. Ο γάρ τον κείμενον bita fuisse apparet. (5) Nam jacentem qui erigit ,
ανιστών , υψηλότερος είναι του πεπτωκότος πάντως allior omnino lapso esse dellet : qui vero pariter
οφείλει · ο δε εξ ίσου καταπεσών , ετέρου και αυτός cecidit , altero qui erigat, etiam ipse opus habet .
του αναστήσοντος επιδέεται . Οι δε τυφλούς διδασκά- (6) Qui vero cecos doctores sui duces fecere, jucun
λους την οδηγίαν εαυτών επιτρέψαντες , εστέρησαν dissino se luminis fructu privaverunt . (7) Narm
εαυτούς της του φωτός απολαύσεως . Το γάρ μετά redarguere fratrem cum indignatione et ira, non
θυμού και οργής ελέγχειν τον αμαρτήσαντα αδελ.. est illum a peccalo liberare , sed seipsum delictis
φόν , ουχί εκεϊνόν έστιν αμαρτίας ελευθερώσαι, αλλ' obstringere . Oportet enim in mansuetudine corri
εαυτόν περιβαλείν πλημμελήμασιν. Εν γάρ πραό- pere eos qui resistant 29 : neque, cum ipse contem
τητι δεί παιδεύειν τους αντιδιατιθεμένους , και neris , ob id vehemens esse : ubi vero alium con
μη εν οις μεν αυτός παροφθη, σφοδρών είναι εν lemni videris, erga eum qui deliquit, indulgentiam
οίς δε αν άλλον καταφρονούμενον ίδη , την προς c ostendere : quin potius tunc in peccatum invelii
τον ημαρτηκότα μακροθυμίαν επιδείκνυσθαι » αλλά decet . Ita enim et suspicionem a te hominis se
και μάλλον δυσχεραίνειν επί το κακό τότε . Ούτω ipsum immodice amantis submovebis , et planis
γάρ και της φιλαυτίας την υποψίαν εκφεύξεται , και sime te non peccantem odisse, sed peccalum aver
απόδειξιν δώσει του μή τον ημαρτηκότα μισείν, αλλά sari declarabis. (8) Nam sollicitum esse et agere
την αμαρτίαν αποστρέφεσθαι · το μέν γάρ μή δι' non propter semetipsum , laus est animi Christum
εαυτόν (1) μεριμνάν και εργάζεσθαι , φιλοχρίστου et fratres amantis . (9) Omni igitur modo curandus
και φιλαδέλφου διαθέσεως εγκώμιον . Παντί τοίνυν infirmus , ac danda sedula opera , ut luxalum merm -
τρόπο χρή τον ασθενούντα θεραπεύειν , και σπου brum , ut ita dicam , 481 in suum locum restilua
δάζειν το εξηρθρωμένον , ίν' ούτως είπω , μέλος tur. Quod si in suo vitio qualecunque tandem sit,
έναρθρούν : εάν δε τη οιαδηποτούν κακία επιμένη , perseveraverit , tum perinde atque alienus dimit
αφιέναι ώς αλλότριον· γέγραπται γάρ Πάσα φυ lendus est . Scriptum est enim : Omnis plantatio,
τεία , ήν ουκ έφύτευσεν ο Πατήρ μου ο ουράνιος , quam non plantarii Pater neus celestis , eradica
εκριζωθήσεται . Εάν γάρ δυσαποσπάστως έχωσι bitur 10. (10 ) Quod si qui dificile avellantur a pro
των ιδίων εθών , και ταϊς ηδοναίς της σαρκός δου priis moribus, carnisque voluplatibus servire ma
λεύειν έθέλωσι μάλλον ή τω Κυρίω , και την κατά D lint quam Domino , et vitam secundum Evangelium
το Ευαγγέλιον ζωήν μή καταδέχωνται, ουδείς ημίν instituere nolint, nulla est nobis cum illis commu
κοινός προς αυτούς λόγος . Ημείς γαρ εν λαό απει nis ratio . Nos enim in populo inobsequenti el con
θεί και αντιλέγοντι δεδιδάγμεθα ακούειν , ότι Σώ . tradicenti edocti sumus audire : Servans serva ani
ζων σωζε την σεαυτού ψυχήν , και αλλοτρίαις mam tuam * , alienis peccatis ne communicave
αμαρτίαις μη κοινώνει . Και ει μή τις επιθυμητικώς ris . (11) Si quis alacriter non accedat ad psallendum ,
έρχεται επί το ψάλλειν , και ει μη επιφαίνεται (2 ) nec ferat præ se affectum illius , qui dixit , Quain

29 11 Τim . , 25. 16 Μatth . Χν , 13. 31 Gen. ΧΙΧ , 17 .

( 1 ) Μή δι' εαυτόν. Negationem , que prorsus ne (5) Es hom . in mart , Julillam , 42 .

cessaria est ad senlen : jæ serien , desumpsinius ex
codice Regio .
( 2 ) Επιφαίνεται. Uterque codex επιφαίνηται, et
anlea έρχεται, et paulo post codex 1910 ηγήται.
( 3) Ex epist . CΧΧΧΙV, 225 .
(4) Es hom . Adversus eos qui irascuntur. 83.
(6) Uterque codex indical serm . De ira.
( 7 ) Ex Regulis fusius tractatis, 393 .
(8 ) Ulerque codex indicat ascelica .
( 9 ) Ex Regulis brevius traclalis, 451 .
( 10) Ex epist. CCΧνιι , 350 .
! 11) Ex Regulis brevius Tractalis , 514 .
1143 APPENDIX . SYMEONIS METAPHRASTÆ

dulcia faucibus meis eloquia tuα ! super mel ori Α αυτώ ή διάθεσης του ειπόντος : Ως γλυκέα το λά
meo : nec pulet magnum detrimentumn desidiam ρυγγί μου τα λόγια σου ! υπέρ μέλι το στόματι
esse : aut corrigatur , aut expellatur, ne modicum μου και ει μή ζημίαν μεγάλην ηγείται την άργίας :
fermentum totam massam corrumpat 23. (1 ) Quoς ή διορθωσάσθω, ή εξαρθήτω (3) , ίνα μή μικρά ζύμη
communes pænæ ad sanam mentem non revocant, όλον το φύραμα δολώση . Ούς γάρ τα κοινά επιτίμια
nec a precum communione separatio ad pæniten ου σωφρονίζει , ούτε το ειρχθήναι των ευχών άγει
tiam adducit , eos necesse est traditis a Domino εις μετάνοιαν , ανάγκη τους παρά του Κυρίου δοθείσι
canonibus subjicere . Scriptum est enim : Si frater κανόσιν υποβάλλειν · γέγραπται γάρ : Εάν ο αδελ
tuus peccaverit, corripe eum inter te et ipsum : si φός σου αμάρτη , έλεγξον αυτόν μεταξύ σου και
te non audierit , assume tecum alium : quod si ne αυτού ( 6) : εάν σου μη ακούση , παράλαβε μετά
sic quidem , dic Ecclesice ; si vero neque Ecclesiam σεαυτού και άλλον · εάν δε μηδε ούτως , είπε
audierit , sit tibi ut ethnicus el publicanus ** . Quod τη Εκκλησία εάν δε και της Εκκλησίας παρ
ipsum et in isto factum fuit. Semel accusalus est : ακούση , έστω σοι ως ο εθνικός και ο τελώνης .
coram uno et altero convictus fuit : tertio coram “Ο γούν εγένετο και επί τούδε . "Απαξ ένεκλήθη ,
Ecclesia . Cum igitur cum obtestati fuerimus , nec επί ενός και δευτέρου διηλέγχθη , τρίτον επί της Εκ
acquieverit, sit deinceps excommunicatus . Εt hoc B κλησίας. Επεί ούν διεμαρτυράμεθα αυτώ , και ο
pago loli denuntietur, eum admillendum non esse κατεδέξατο, λοιπόν έσται εκκήρυκτος , και διαγγελ
ad ullam rerum ad vitam pertinentium societatem : θήτω πάση τη πόλει , απρόσδεκτον αυτόν είναι προς
ut ex eo quod cum eo non commisceamur, sit pror πάσαν κοινωνίας χρήσεως βιωτικής • ως εκ του μη
sus diaboli pabulum . (2) Ut enim pueruli disci συνανα μίγνυσθαι ημάς αυτώ , γένηται παντελώς κα .
plinarum negligentes , post inflicta illis a doctori- τάβρωμα του διαβόλου . "Ωσπερ γάρ των παίδων οι
bus verbera , allenliores effecti , precepta anaple- νήπιοι , κατολιγωρούντες των μαθημάτων , μετά τας
cluntur ; quemque sermonem ne audiebant quidem , μάστιγας , ας διδάσκαλοι αυτοίς ή παιδαγωγοί προσ
antequam vapularent , eumdem accepto e lagris άγουσι , προσεχέστεροι δέχονται τα διδάγματα και
dolore , jam inde apertis auribus et auditu perci- και αυτός λόγος πρό μέν των πληγών ουκ ήκουετο ,
piunt , ac memoriæ mandant : sic et his accidit μετά δε τας εκ των μαστίγων οδύνας άρτι των ώτων
qui Dei doctrinam perfunctorie negligenterque au διανοιγέντων , και παρεδέχθη τη ακοή και παρεδόθη
diunt , ejusque mandata pro nihilo ducunt. Post τη μνήμη ούτω και επί των παρακουόντων της
quam ipsi a Deo castigatione affecti fuerint , lum θείας διδασκαλίας και καταφρονητικώς προς τας
vis tandem Dei præcepla centies illis repetita , cen C εντολάς διακειμένων συμβαίνει. Επειδάν επαχθή
liesque ab eis neglecla , quasi primum ad eorum αυτοίς παρά του Θεού η παιδεία , τότε δή μόλις τα
aures pervenirent, suscipiuntur, ut ille ail : Disci αει λαλούμενα και αεί παρακουόμενα των του Θεού
plina Domini aperit mihi aures 35 . προσταγμάτων , ως πρώτον έμπεσόντα αυτών ταις
ακοαίς , παρεδέχθη , κατά τον λέγοντα , ότι “ Η παι
δεία Κυρίου ανοίγει μου τα ώτα .
6. (3) Quemadmodum autem qui mente infirmi 6. "Ωσπερ δε απαθώς χρή προσάγεσθαι τάς θερα
sunt, sedato animo curandi : ita vicissim ab iis πείας ( 7) τούς ασθενούσι κατά ψυχήν , ούτως πάλιν
qui curantur, objurgationes odii loco non sunt χρή τους θεραπευομένους μή προς έχθραν δέχεσθαι
accipiendæ , neque cura ea , quæ ex misericordia τα επιτίμια , μηδέ τυραννίδα νομίζειν την από
ad animæ eorum salutem adhibetur, ducenda est ευσπλαγχνίας επί σωτηρία ψυχής προσαγομένην αυ
pro tyrannide . Turpe est enim eos qui ægro cor των επιμέλειαν. Αισχρόν γάρ , τους μεν τα σώματα
pore sunt , tantum medicis confidere , ut sive se νοσούντας , τοσούτον τοίς ιατρούς καταπιστεύειν,
cent , sive urant , sive amarulentis medicamentis ώστε κάν τέμνωσι , κάν καίωσι , κάν πικροις τοις
molestiam creent , ipsos de se bene merilos fuisse φαρμάκοις ανιώσιν , ευεργέτας λογίζεσθαι : ημάς δε
patent ; nos vero erga animarum nostrarum medi- D προς τους των ψυχών θεραπευτάς , όταν δι' επιτόνου
cos , quando disciplina duriore salutem nobis affe αγωγής την σωτηρίαν ημίν κατεργάζονται ( 8 ) , μη
runt , non eodem modo allici. (4) Quando quidem την αυτήν έχειν διάθεσιν. Επεί ούν φοβερόν το κρί
terribile judicium imminet præfecto 482 non μα το προεστώτι μή ελέγχοντι τους αμαρτάνοντας ,
redarguenti peccantes : is cui demandata est com την κοινήν φροντίδα πεπιστευμένω" ως οφείλων λό
muois cura , ut rationem de singulis redditurus , γον δούναι περί εκάστου , ούτω διακείσθω , ειδώς ,
ita parare se debet : probe sciens si inciderit in ότι εάν εμπέση εις αμαρτίαν είς των αδελφών , μη
peccatum frater unus , cui antea justifcationem προειπόντος αυτό το δικαίωμα του Θεού , η εμπε

85 Psal . CΧVΙΙ , 103. 83 Gal . V , 9 . 3* Μatth . XVIII , 15-17 . 35 Jsa . L, 5.

(1 ) Ex epist . CCLXXXVIII, 426 . ( 7) Τάς θεραπείας . Ιdem τας ιατρείας , et paulo

(2) Uterque codex indicat epist. post αυτών επιμέλειαν , Editi et contextus habent
(3) Ex Regulis ſusius tractalis , 396 . αυτώ .
(4) Jbid . , 570 . ( 8) Κατεργάζωνται. Sic uterque codex. Editi κατ
(5) Εξαρθήτω. Codex 1992 έξω αρθήτω. εργάζονται . Infra legendum ut in contextu και την
(6 ) Αυτού . Ideal codex addit μόνου. κοινήν φροντίδα πεπιστευμένος.
1145 SERMO II . DE DOCTRINA ET ADMONITIONE , 1146

σων επιμένη , μη διδαχθείς τον τρόπον της επανορ- A Dei non declararit, aut si lapsus, in eo perstiterit
θώσεως , το αίμα αυτού εκ των χειρών αυτού εκζη non edoctus ab eo de emendationis modo , sangui
εθήσεται , καθώς γέγραπται· και μάλιστα , εάν μη nem ipsius ex suis manibus requisitum iri , uli
δι' άγνοιάν τι παρίδη των αρεσκόντων Θεώ , αλλά Scriptum est 36 : el maxime, si quid eorum qua pla
διά κολακείαν συμπεριφερόμενος τοις εκάστου κα cent Deo , non ex inscitia neglexerit, sed potius ex
κούς , την ακρίβειαν της πολιτείας έκλύση . " Ωσπερ eo quod ob assentationem ad uniuscujusquc vitia
δε ο προεστώς υπεύθυνος εστιν οδηγείν εις πάντα sese accommodet, disciplinæ integritatem labefa
την αδελφότητα , ούτω πάλιν και τους λοιπούς επι • ctarit. (3) Atque etiam quemadmodum præfectus
βάλλει, εάν ποτε υποπτευθή τι περί τον προεστώτα in omnibus fratrum dux esse debet , ita quoque
πλημμέλημα , υπομιμνήσκειν αυτόν τους προέχον vicissim reliquis convenil, si quando præſeclus ipse
τας την τε ηλικίας και την σύνεσιν . Εάν μέν ούν ή delicii alicujus suspeclus fuerit , ut ipsum admo
τι άξιον διορθώσεως , τόν τε αδελφόν ωφελήσαμεν, meant qui cum ætate tum prudentia præstant. Si
και εαυτούς δι' εκείνου , τον οιονεί κανόνα του ημε quid igitur fuerit , quod emendari operæ pretiun
τέρου βίου όντα , και τη αυτού ορθότητι το ενδιά sit , juvabimus el fratrem , et per illum nosmet.
στροφον ημίν διελέγχειν οφείλοντα , προς το ευθύ ipsos, eo qui veluti vitæ nostræ regula est , suaque
καταρτίσαντες· εάν δε μάτην τινές ταραχθώσι, πλη- Brectitudine perversitatem nostram redarguere de
ροφορηθέντες διά της φανερώσεως των ου μετά bet , ad rectam viam a nobis reducto : sin autem
αληθείας υποπτευθέντων , της επ' αυτώ διακρίσεως temere turbati fuerint nonnulli illius causa, ipsi , iis
απαλλάσσονται . quæ falso suspecta fuerant cognitis, certiores facti,
ab ea quam de ipso conceperant suspicione libe
rantur.
7. Ου γαρ άγνοείτε , ώς οι προεστώτες δημοσία 7. (4) Non enim ignoratis , eos qui præsunt, pa
πάσι προκείμενοι , ώσπερ οι εν τη θαλάσση προβε- lam omnibus propositos , veluti scopulos in niari
βλημένοι σκόπελοι , αυτοί τον θυμόν των εναντίων prominentes , furorem fluctuum hæreticorum exci
κυμάτων υποδέχονται , και περί αυτούς ρηγνύμενα, pere, qui dum circa eos franguntur, ea quæ retro
τα κατόπιν αυτών ουκ επικλύζουσιν . Εγώ μεν ούν sunt, non alluunt . (5) Ego quidem quæ oplima esse
α κράτιστα είναι κρίνω , τα μεν νύν ειρημένα , τα δε censeo, partim nunc dixi , partim vobis per omnem
παρά πάντα τον βίον υμίν ξυμβουλεύσω . Κάν γάρ ή vitam suadebo . (6) Etiamsi enim me corporis infir
του σώματος ασθένεια εμποδίζη με (ήν ουκ αγνοείτε mitas constringat ( quam prorsus non ignoratis ,
πάντως (1 ) , όση μου πάρεστιν , εκ της πρώτης ηλι- . quanta mihi adsit , a prima etate ad hunc usque
C
κίας μέχρι του γήρως τούτου συντραφείσά μου , και senectutem enutrita mecum , meque castigans se
παιδεύουσά με , κατά την δικαίαν κρίσιν του πάντα cundum justum Dei judicium , qui omnia in sapien
εν σοφία οικονομούντος Θεού) , αλλ' έως αναπνέομεν , tia moderatur ), ( 7) tamen quandiu respirabimus,
υπεύθυνοί εσμεν μηδέν ελλιμπάνειν τών εις οικοδο nihil debemus eorum omillere, quæ ad ædificatio
μήν των καλών . Υμείς δε , τριών αρρωστημάτων nem bonorum pertinent. (8) Vos vero cum tria
μη τω ανιάτω προσεoικέναι δόξητε , μηδέ τήν της sint egritudinum genera , ei quod insanabile est
γνώμης νόσον παραπλησίαν της των εις τα σώματα similes ne videamini, neque ostendatis animi mor
δυστυχησάντων δείξατε. Οι μεν γάρ τα μικρά των bum morbo eorum qui corpore ægrotant , consinj.
παθών κάμνοντες , αυτοί παρά τους ιατρούς έρχον- lem . Εtenim invaletudine parva qui laborant ,
ται • οι δε υπό μειζόνων καταληφθέντες αρρωστη- ipsi accedunt ad medicos : qui vero norbis majo
μάτων, εφ ' εαυτούς καλούσε τους θεραπεύσοντας οι ribus correpti fuere , medicos accersunt ad se : qui
δ' εις ανήκεστον παντελώς μελαγχολίαν παρενεχθέν- autem in aliquem alre bilis morbum prorsus ini
τες , ουδε προσιόντας (2) πρoσίενται . "Ο μή πάθησε medicabilem lapsi sunt, ne accedentes quidem ad
νύν υμείς , ορθώς έχοντας των λογισμών αποφεύγον inillunt. Quod cavete ne vobis nunc accidat, si eos
τες · αλλά και παιδεύθητε , και στοιχειώθητε τω φό- p qui mente ac ratione prediti sunt , fugiatis ; sed
σω Κυρίου του Θεού ημών , ίνα και των μελλόντων erudimini atque iniliamini limore Domini Dei nostri ,
αγαθών επιτύχετε , εν Χριστώ Ιησού τω Κυρίω ut futurorum bonorum participes esse possitis, in
ημών , ώ ή δόξα και το κράτος συν τω ανάρχω αυτού Christo Jesu Domino nostro , cui gloria et potestas
Πατρί , και το παναγίνω και ζωοποιώ Πνεύματι , cum æterno ejus Patre , et sanctissimo vivifica :)
νυν και αει , και εις τους αιώνας των αιώνων. Αμήν. leque Spiritu , nunc et semper , et in sæcula sæc'h
Iorum , Amen .

16 Εzech . J1 , 20.

(1 ) Εμποδίζη... πάντως . Sic uterque codex . (5) Ex serm . De legendis libris genl., 184 ,
Editi συμποδίση... πάντες. (6) Ex epist. ειι , 299 .
( 2) Προσιόντας . Codex 1992 προσιόντα. (7 ) Ιbid . , 302.
(3) Ex Regulis fusius tractatis , 371. (8) Ex seriu. De legendis libris gent., 184.
( 4) Ex epist . coι , 302 .
11.17 APPENDEX. SYMEONIS METAPURASTÆ 148

483 DE CHARITATE IN DEUM ET PROXI- A ΠΕΡΙ ΑΓΑΠΗΣ ΤΗΣ ΠΡΟΣ ΘΕΟΝ ΚΑΙ ΤΟΝ
MUM . ΙΠΛΗΣΙΟΝ.
SERMO III . ΛΟΓΟΣ Γ ' .

1. ( 1 ) Qui semetipsos a sæculi curis removerunt, 1. Τους των βιωτικών εαυτούς αποξενούντας με
cor suum omni custodia servare debent, ne un ριμνών , πάση φυλακή τηρείν προσήκει την έαυτών
quam Dei cogitationem abjiciant , aut memoriam καρδίαν, ώς μη ποτε την περί Θεού έννοιαν εκβάλ
illius mirabilium imaginibus vanarum rerum con λειν , ή την μνήμην των θαυμασίων αυτού φαντα
laminent ; sed ex perpelua ac pura recordatione σίαις των ματαίων καταρρυπαίνειν ' αλλά διά της
impressa animis nostris , velut sigillum indelebile, διηνεκούς (8) και καθαράς μνήμης εντετυπωμένην
sancta Dei cogitatio circumferenda. Ita eniin a ταϊς ψυχαίς ημών , ώσπερ σφραγίδα ανεξάλειπτον,
nobis comparatur Dei dilectio , quæ simul excitat την οσίαν του Θεού έννοιαν περιφέρειν . Ούτως γάρ
ad conficienda Dei mandata , et ipsa ab ipsis vicis. προσγίνεται ημίν ή προς Θεόν αγάπη, άμα τε δι
sim servatur, ut perpetua sit ac non inter εγείρουσα την εργασίας των εντολών του Κυρίου ,
missa. (2) Quem autem vehemens Christum se και υπ ' αυτών πάλιν αύτη συντηρουμένη προς το
quendi cupiditas lenet, is non amplius se ad ullam διαρκές και αδιάπτωτον . Ο δε σφόδρα τη επιθυμία
B
rem , quæ ad hanc vitam allineat , convertere po του ακολουθείν τα Χριστώ κατεχόμενος , προς ουδέν
test , non ad parentum , aut propinquorum amorem, έτι της ζωής ταύτης επιστραφήναι δύναται , ου προς
si Domini præceptis adverselur. Tunc enim locum γονέων ή οικείων φίλτρων, όταν έναντιούμενον ή τοις
etiam habet illud : Si quis venit ad me, et non odit του Κυρίου προστάγμασι. Τότε γάρ καιρόν έχει
patrem suum et malrem 37 , et cælera : (3) quod και τo , Εί τις έρχεται πρός με, και ου μισεί τον
eliam docuerunt nos sancti Domini discipuli , Ja πατέρα αυτού , και την μητέρα, και τα λοιπά
cobus et Joannes, qui patrem suum Zebedæum , καθά και οι άγιοι μαθηταί του Κυρίου υπέδειξαν
ipsumque, a quo lola illorum viclus ratio pende ημίν, Ιάκωβος μεν και Ιωάννης , καταλιπόντες του
bat, navigium reliquere ; Matthæus etiam , qui ab πατέρα αυτών Ζεβεδδαίον , και αυτό το πλοίον , την
ipso telonio surrexit , Dominumque seculus est, non πάσαν αφορμήν του βίου • Ματθαίος δε απ ' αυτού του
telonii solum relinquens enolumenta , sed peri- τελωνίου αναστάς , και ακολουθήσας τω Κυρίω , ου
cula eliam contemnens , quæ a potestatibus lum τα κέρδη μόνον τα εν τώ τελωνίω καταλιπών , αλλά
sibi tum consanguineis suis impendebant , quod και των κινδύνων υπεριδών , οι επακολουθείν έμελ
vectigalium rationes reliquisset infectas. Paulo λον αυτώ τε και τους οικείους παρά της εξουσίας ,
denique totus etiam mundus crucifixus erat , et C ατελείς τους λόγους του τελωνίου καταλιμπάνoντι
ipse inundo. (4 ) Cum enim pietatis amor animanı Παύλο δε και ο σύμπας κόσμος έσταύρωτο , και
occupal, tum ipsa omne pugnarum genus irridet ; αυτός τω κόσμω. " Οταν γάρ της ευσεβείας έρως την
atque etiamsi omnes illam rei adamalæ causa ja ψυχήν προκατάσχη , άπαν αυτή πολέμων καταγέλα
culis ligant , delectant magis quam excruciant . στον είδος καν πάντες αυτήν υπέρ του ποθουμένου
( 5) Nam si erga eos qui de nobis bene meriti sunt , τοξεύωσι , τέρπουσι μάλλον ή πλήττουσιν . Ει γάρ
benevolentiam amoremque naturalem habemus , διά τήν προς τους ευεργέτας εύνοιαν και το φίλτρον
nullumque non subimus laborem , ut beneficia φυσικώς αιρούμεθα , και πάντα πόνον εις ανταπόδο
prius in nos collata remuneremur ; quisnam sermo σιν των προσγενομένων ημίν καλών υπομένομεν,
Dei dona pro merilo explicare possit ? Tanta qui τίς λόγος αξίως εφικέσθαι των δωρεών του Θεού δύ
dem est horum multitudo, ut etiam numerum ef ναται ; Α? τοσαύται μεν εισί το πλήθος, ώς και
fugiant : item magnitudine tanta sunt et talia , με αριθμόν διαφεύγειν· τηλικαύται δε το μέγεθος και
vei unicum satis ad id sit , ut ovinimodam largitori τοιαύται , ώστε εξαρκεϊν και μίαν υπευθύνους ημάς εις
gratiam rependere debeamus . (6) Est autem adeo πάσαν χάριν τω δεδωκότι ποιήσαι . Ο δ' ούτως έστιν
bonus , ut neque remunerationem exigat, sed sat αγαθός , ώστε ούτε αντίδoσιν απαιτεί, αλλ ' αρκείται
labet , si solum pro iis que tribuit , diligatur. D μόνον αγαπώμενος εφ' οίς έδωκεν. "Ων απάντων
Quæ omnia ubi menle recolo (ut meum afl'ectum όταν είς έννοιαν έλθω (ένα το εμόν πάθος εξείπω),
prodam ) , in horrorem quemdam el terrificum εις φρίκην τινά και έκστασιν φοβεράν καταπίπτω ,
stuporen incido, nequando ob animi inconsideran μή ποτε εξ απροσεξίας του νου, ή της προς τα μά
liam , aut propter meam circa res vanas occupa ταια ασχολίας , της αγάπης του Θεού εκπεσών , όνει
tionem a Dei dilectione excidens, Christo sim de δος γένωμαι τα Χριστώ. Είς ονειδισμόν γαρ προσ
decori ac opprobrio . ( 7) Probro enim vertel Do οίσει τω Κυρίω την ημετέραν καταφρόνησιν ο διά
vino contemptum nostrum diabolus , ac de con βολος , και εγκαυχήσεται τη απειθεία ημών · ός γε

27 Luc . χιν , 26

( 1 ) Ex Regulis fusius tractatis, 342. (6) Ιbid . , 359 .

(2 ) Ιbid . , 549 . ( 7) Ιbid.
Ibid ., 549 . (8 ) Διά της διηνεκούς . Prepositio addita ex Co
(4) Ex hom . De S. Barlaum , 139 . dice Regio.
(5) Ex Regulis (usius lraciatis, 338 .
1149 SERMO III.- DE CHARITATE . 1150

ούτε κτίσας ημάς , ούτε αποθανών υπέρ ημών , αλλ' A tumacia et de defectione nostra gloriabitur : qui
όμως έσχεν ημάς ακολουθούντας αυτώ εν τη απει cum nec creaverit nos , nec pro nobis subierit
θεία , και εν τη αμελεία των εντολών του Θεού . morlem , tamen suæ contumaciæ , suæque in obser
Τούτο το όνειδος , το κατά του Κυρίου , βαρύτερόν vandis Dei mandatis negligentiæ socios nos ac
μοι των εν τη γεέννη κολάσεων φαίνεται , τώ εχθρό comites habuerit. Illud quod Domino inferetur pro
του Χριστού ύλην γενέσθαι καυχήματος και αφορμήν Drum , et illa adversarii jactantia mihi suppliciis
επάρσεως κατά του υπέρ ημων αποθανόντος και gehennæ gravior videtur, quod Christi inimico
αναστάντος . præbeamus materiam , 484 adversus eum , qui
pro nobis mortuus est el resurrexil , jactandi se et
efferendi.
2. Και γάρ Κύριον τον Θεόν αγαπάν δεί πάση τη 2. (2) Nam Dominum Deum oportet diligere ea
ενυπαρχούση ημίν προς το αγαπάν δυνάμει , και tota virtute, quæ nobis inest ad diligendum : dili
αγαπάν και τον πλησίον , και αγαπάν και τους έχ- gendus insuper proximus : sunt quoque et inimici
θρούς , ένα ώμεν τέλειοι , μιμούμενοι την χρηστότητα diligendi , ut simus perfecti , inimilantes benignita
του εν ουρανούς Πατρός , τον ήλιον αυτού ανατέλλον lem Patris nostri , qui in cælis est : qui solem suum
B
τος επί πονηρούς και αγαθούς · είς άλλα δε την του oriri facit super bonos et malos 38. Porro nefits
αγαπάν δύναμιν παραναλίσκειν ου συγκεχώρηται . est in alia perperan consumere vim diligendi. (3) Si
Το γαρ της αγάπης καλόν , ει μεν εν τω ονόματι charitatis bonuni solo charitatis nomine circum .
της αγάπης περιγράψεται μόνο , καταγέλαστόν έστι , Scribitur, ridiculum est hunc el illum eligentes,
τον δείνα και τον δείνα εκλεγομένους (1 ), τούτοις iis solis charitatem impertire, alios vero innumera
μόνοις μεταδιδόναι του αγαπάν , ετέρους δε μυρίους biles ab illius boni con.municatione excludere. Sed
αποκλείειν της προς το καλόν κοινωνίας. Ει δε ή si cum perniciosis hominibus consensio jis , a
προς τους βλαβερούς συμφωνία εν αγάπης προσχή- " quibus suscipitur, sub pacis specie damnum in
ματι τα των πολεμίων τους προσδεχομένους εργά fert hostile ; considerare debemus quinam sint ii
ζεται , σκοπείν οφείλομεν οις εαυτούς αναμίγνυμεν. quibus nos admiscenmus . ( 4) Si enim dilectus Dei
Ει γάρ ο αγαπητός Υιός του Θεού μισείται , τι μέγα Filius odio habetur , quid mirum si nos liomini
ει ημείς του μίσους αξιούμεθα παρά ανθρώπους , οίς bus odiosi sumus , in quibus profecto odium
περισσεύει το κτήμα του μίσους; Πλήν ούτε οικοδο exsuperat ? Cælerum neque ædificium consistere
μην συστήναι , συνδέσμων υφαιρεθέντων , δυνατόν , ablatis colligationibus potest , neque Ecclesia
ούτε Εκκλησίαν εις ύψος αυξηθήναι , μη συνδεδεμέ- c adaugeri , nisi pacis ainorisque vinculo fuerit col
νην τω συνδέσμω της ειρήνης και της αγάπης. Και ligata . Etenim nihil est paturæ nostræ adeo pro
γάρ ουδέν ούτως ίδιον της φύσεως ημών , ως το κοι priuin , ut muluo inter nos communicare, muluo
νωνείν αλλήλοις, και χρήζειν αλλήλων, και αγαπάν que indigere, atque ejusdem generis homines ad
το ομόφυλον . Πλέον γάρ ήμείς της ενός εκάστου amare . ( 5) Magis enim nos uniuscujusque fratrum
των αδελφών επικουρίας δεόμεθα , ή όσον ή ετέρα auxilio indigenius , quam manus altera alterius
των χειρών της ετέρας . "Όταν γάρ προς αυτά απίδω ope . ( 6) Cum enim hæc ipsa nostra membra cone
τα μέλη ήμών , ότι έν ουδέ εαυτώ προς ενέργειαν sides o, quorum nullum sibi ipsi ad agendum salis
αυταρκες , πώς έμαυτόν λογίσομαι εξαρκείν εαυτό est, quomodo mihi ipse videbor ad vitae negotia
προς τα του βίου πράγματα; Ούτε γάρ αν πούς sudlicere ? Neque enim pes tulo gradiatur , non
ασφαλώς βαδίσειε , μη συνυποστηρίζοντος του ετέ sululciente allero : neque oculus recle videat ,
ρου · ούτε οφθαλμός υγιώς ίδοι , μη κοινωνόν έχων non habens allerum consorlem , el cum eo socia
τον έτερον, και μετ' αυτού συμφώνως προσβάλλων liter his quæ videntur, intentus. Audicus accura
τοίς ορατούς. Και ακοή ακριβεστέρα , ή δι' αμφοίν tior, qui per utrosque meatus vocem suscipit, et
τούν πόροιν την φωνήν δεχομένη και αντίληψις fortior apprehensio digilorum conjunctione . Ει in
κραταιοτέρα τη κοινωνία των δακτύλων . Και άπαξ- D summa , nihil neque eorum qua natura , neque
απλώς , ουδέν ούτε τών εκ φύσεως, ούτε των εκ eorum quæ libera voluntale perficiuntur, citra
προαιρέσεως κατορθουμένων ορώ , άνευ της των conspirationem eorum quæ ejusdem generis sunt,
ομοφύλων συμπνοίας επιτελούμενον · όπου γε και perfici video ; cum et preces ipse, si desint qui
αυτή η προσευχή , μή έχουσα τους συμφωνούντας, conspirent, Ionge Sint seipsis debiliores. (7 ) Ad
αδρανεστέρα εστί πολλώ εαυτής . Νουθετείτω σε των moneat te muluus vespertilionum amor qui con
νυκτερίδων το φιλάλληλον, αι ώσπερ ορμαθος αλλή textim inter se cohærent : neque quod est separa •
λων έχονται και με το απεσχισμένος και ιδιάζον tum ac singulare, præstantius esse existima , eo

28 Μatth . V, 43-45 . 30 Join . XV , 18 .

( 1 ) 'Ex.lerouévouc. Sic uterqne coder . Editi (4) Uterque codex indicat epist .
εκλελεγμένους . ( 5) Ex epist. TCνι, 19υ.
(2) Ex comment . in Isa . , 4 10 . (6 ) Ιbid .
(3 ) Ex epist . CCL , 383 . (7 ) Ex hom , vi in Hexaem ., 77
 1151 APPENDIX .. SYMEONIS METAPHRASTÆ 3152

guod societatem cum unilate admittit . ( 1 ) Nihil A του κοινωνικού και ηνωμένου ηγου προτιμότερον .
enim nos ab invicem separat, nisi animi proposito Ουδέν γάρ ημάς χωρίζει απ ' αλλήλων, εάν μή τη
dissociemur. Unus nobis est Dominus, una fides **, προαιρέσει τον χωρισμόν υποστώμεν . Εις ημών Κύ
spes eadem . Sive capul vos ipsos existimalis, non ριος, μία πίστις , ελπίς ή αυτή . Είτε ούν κεφαλήν
potest caput dicere pedibus : Non est mihi opus εαυτούς λογίζεσθε , ου δύναται η κεφαλή είπείν τοις
vobis “ . Sive vos in alio ordine reponitis, nobis in ποσί • Χρείαν υμών ουκ έχω είτε και εν άλλη τάξει
eodem corpore constitutis non poleslis dicere : εαυτούς τάσσετε , ου δύνασθε τοίς εν τω αυτώ σώ
Vestri non indigemus. Nam et manus altera alterius ματι κατατεταγμένοις λέγειν (8) το , Χρείαν υμών
eget , el pes alter alterum firmal, et oculi per con ουκ έχομεν . Αϊ τε γάρ χείρες αλλήλων δέονται , και
cordiam clare ac perspicue vident. (2) Non enim οι πόδες αλλήλους στηρίζουσι , και οι οφθαλμοί εν
vos illa cogitatio delineat : Extra multorum ma τη συμφωνία το εναργές της καταλήψεως έχoυσι .
lum sumus, quamobrem quid nobis opus est cum Μή γάρ εκείνος υμάς ο λογισμός κατεχέτω, ότι
aliis communio ? Dominus enim insulas quidem a "Ημείς έξω του πάθους εσμέν των πολλών , και τις
continente per mare divisit , insularum vero in ημίν χρεία της προς αυτούς κοινωνίας; Ο γάρ Κύ
colas per charitatem cum incolis continentis jun ριος ημών τάς μεν νήσους της ηπείρου διά θαλάς
xit . ( 3) Hoc enim potissimum 485 amicus ab B σης διέστησε , τους δε νησιώτας τοϊς ηπειρώταις διά
adulatore differt, quod hic quidem ad delectatio της αγάπης συνέδησε. Και τούτο μάλιστα φίλος κό
nent loquitur, ille vero ne molesta quidem praeter- λακος διενήνoχε , τω τον μεν προς ηδονήν ομιλείν ,
miltit. ( 4) Scis quid a te præstandum sit proximo ? τον δε μηδε των λυπούντων απέχεσθαι. οίδας δέ τι
quod tibi ipsi ab altero vis fieri. Nosti quid sit ma ποιήσεις το πλησίον ; ό σεαυτώ βούλει παρ' ετέρου
lum ? quod ipse nolis ab alio pati . (5) Cum enim ex γενέσθαι . Οίδας ό τι ποτέ εστι το κακόν ; ό ουκ αν
Deo audiverim : In hoc cognoscent omnes , quod di αυτός παθείν έλoιο παρ' ετέρου . Εγώ γάρ ακούσας
scipuli mei estis , si diligatis invicem " , cumque παρά του Θεού , ότι 'Εν τούτω γνώσονται πάντες ,
extremum munus discipulis suis, suam in carne ότι εμοί μαθηταί έστε, εάν αγαπάτε αλλήλους :
dispensationem absoluturus , pacem suam Domi και ότι εξιτήριον δώρον τους εαυτού μαθηταίς, μέλ
nus reliquerit, dicens : Pacem relinquo vobis, pa λων συμπληρούν την εν σαρκί οικονομίας , την εαυ
cem meam do vobis 63 , dicere non possum , me sine του ειρήνην κατέλιπεν ειπών: Ειρήνην άοίημα
mutua charilale , et nisi , quantum in me est , pa . υμίν , ειρήνην την εμήν δίδωμι υμίν ου δύναμαι
cem cum omnibus habeam , dignum posse Jesu ειπείν , ότι άνευ της εν αλλήλοις αγάπης και άνευ
Christi servum vocari
C του, το εις εμέ ήκον , ειρηνεύειν πρός πάντας , δύνα
μαι άξιος κληθήναι δούλος Ιησού Χριστού .
3. (6) Eodem igitur modo communem et æqua 3. Ούτω τοίνυν προσήκει κοινήν και στην πάσι
lem omnibus inter se charitatem esse convenil , προς αλλήλους την αγάπην είναι , ως φυσικώς προς
quo homo naturaliter erga singula sua membra τα καθ' έκαστον εαυτού μέλη ο άνθρωπος έχει , επ
affectus est , qui lolum suum corpus pariter sa ίσης θέλων παντί τω σώματι την υγίειαν , διότι και
num vult, quando et uniuscujusque membri do ο πόνος εκάστου μέλους ίσης παρέχει το σώματι την
Ior equalem corpori molestiain exhibet . ( 7) Qui αηδίαν . Ο γάρ εν συνοδία τον ένα υπέρ τους άλλους
enian in conventu unum prae aliis diligit , seipsum αγαπών, κατηγορεί εαυτού μή έχων την τελείας
imperfectæ charitatis insimulat. Quare ex conventu αγάπην. Ομοίως ούν απόβλητός εστιν από συνοδία ;
contentio indecora et singularis amor sunt æqua . ή τε απρεπής μάχη , και η μερική διάθεσις. Από
liter amandandi . Oritur enim ex contentione inimi μεν γαρ της μάχης έχθρα γίνεται , από δε της με .
citia : ab amicitia vero particulari et sodalitale ρικής φιλίας και εταιρείας υποψίαι και φθόνοι γί.
suspiciones et invidiæ nascuntur . Cum enim νονταικαι πανταχού γάρ ή τού ίσου στέρησες αρχή
æqualitas aufertur, id ubique eis qui ea spolianlur, και υπόθεσις φθόνου και δυσμενείας τους έλαττου .
invidis et odii origo et causa est . Quemadmodum D μένους γίνεται . "Ωσπερ ούν ο αγαθός Θεός κοινής
igitur Deus optimus ex æquo impertit omnibus δίδωσι πάσι την του φωτός μετουσίαν, ανατέλλων
lucem , solem suum super juslos ac injustos ex τον ήλιον επί δικαίους και αδίκους, ούτως και οι
oriri curans ** : ita et Dei imitatores communem μιμηται του Θεού κοινήν τε και ομότιμον τήν της
et parem charitatis radium in omnes effundant. αγάπης ακτίνα επί πάντας φερέτωσαν. " Όπου γάρ
Ubi enim deficit charitas , illic utique ejus loco ελλείπει η αγάπη , εκεί πάντως αντεισέρχεται το
succedit odiun . Quod si , ut Joannes ait , Deus μίσος. Ει δε , καθώς φησιν Ιωάννης, ο Θεός αγάπη
charitas est " , prorsus necesse est diabolum έστιν, ανάγκη πάσα το μίσος είναι τον διάβολον .
odium esse . Sicut ergo qui habet charitatem , Deum "Ωσπερ ούν και την αγάπην έχων , τον Θεόν έχει ού
40 *s I Joan .
Epies . IV , 3. 411 Cor . XII , 13. 1 Joan. XUι , 33 . 63 Joan. Χιν , 27. ** Μatth . V, 45.
1V , 16.

( 1) Ex epist. cc , 501 . (5) Ex epist . cc1, 999 .

(2) Toid . (6) Ex serm . ascelico , 325 .
(5 ) Ex epist . ΧN , 98. (7) Ιbid .
(4) Ex hom . ix in Hexaem . , 83. (8) Λέγειν . Regius codex ειπείν χρείαν.
1153 SERMO IV.- DE ELEEMOSYNA. 15

τως και το μίσος έχων , τον διάβολον εν εαυτώ τρέφει . A liabet ; sic qui odium habet , is diabolum in seipso
Διά τούτο προσήκει την μεν αγάπην ίσης και ομοίαν nutril . Quamobrem ut æqualis similisque charitas
παρά πάντων τοις πάσιν είναι , την δε τιμήν κατά φuibusvis ab omnibus est exhibenda :ita honor,
το πρέπον εκάστω γίνεσθαι . Και ώσπερ εν ημίν uli addecet , unicuique est tribuendus . (5) Ει ut in
αυτοίς , ο μεν πόνος εκάστου των άρρωστούντων με nobismetipsis , dolor uniuscujusque ægrotantis
λών ίσως άπτεται του παντός σώματος, έστι δε όμως membri similiter totum corpus attingit, et tamen
έτερα ετέρων τιμιώτερα μέλη του γάρ ομοίως περί sunt inembra alia aliis præstantiora ( non enim
τον οφθαλμών και (1 ) περί τον του ποδός δάκτυλον pariter de oculo ac de pedis digito aficimur,
έχομεν , κάν ο πόνος τό ίσον έχη ) : ούτως την μεν etiamsi dolor æqualis sil) : ita unumquemque in
συμπαθή διάθεσιν , και την αγαπητικήν σχέσιν ίσην omnes qui in conventu vixerint, commiserationem
επί πάντων των εν τη συνοδία ζώντων είναι παρ' quidem atque amorem parem ostendere operæ
εκάστου προσήκει " η δε τιμή , κατά το εύλογον επί pretium est ; sed tamen , ut decet , iis qui utiliores
των χρησιμωτέρων το πλέον εξει . Επί γαρ των sunt, major deſerelur honor. Nam in bis qui
πνευματικών αλλήλοις συναρμοζομένων , ουδε ή (9 ) spirituali animorum conjunctione inter se sunt
σωματική συγγένεια πλέον τι κατά την αγάπην έξει: copulati , non ſutura est major dilectio ob cor
ουδε εί τις αδελφός τινος κατά σάρκα είη , η υιός, η B poralem consanguinitatem ; neque si quis quidem
θυγάτηρ , εν πλείονι διαθέσει προς τον τω γένει germanus alicujus frater sit , filiusve, aut filia , ma
προσήκοντα παρά τους άλλους γενήσεται η κοινωνία jorem erga consanguineum, quam erga alios ,ano
του αίματος. Ο γάρ εν τούτοις τη φύσει ακολουθών , rem afferet sanguinis conjunctio. Qui enim in his
κατηγορεί εαυτού , ότι ούπω τελείως απέστη της naturam sequitur, is nondum a natura perfecte
φύσεως, αλλ' έτι υπό σαρκός διοικείται . Το δε Θεό recessisse convincitur , sed etiamnuin a carne gu
ημών δόξα εις τους αιώνας των αιώνων . Αμήν . bernari . Deo autem nostro sit gloria in sæcula sæ :
culorum . Amen .
ΠΕΡΙ ΕΛΕΗΜΟΣΥΝΗΣ . 486 DE ELEEMOSYNA .
ΛΟΓΟΣ Δ'. SERMO IV.
1. Ει θαυμάζεις ( 3) τα χρήματα , άνθρωπε , διά την 1. (6) Si opes miraris, o homo , ob provenientem
απ ' αυτών τιμήν , σκόπει πόσον εστι προς δόξαν ex eis honorem , considera quanto sit ad gloriam
λυσιτελέστερον , μυρίων παίδων πατέρα προσαγο conducibilius , innumerorum filiorum patrem ap
ρεύεσθαι , ή μυρίους στατήρας έχειν εν βαλαντίω. pellari , quam innumeros in marsupio staleres ha
Τα μεν γάρ χρήματα καταλείψεις ενταύθα , και μη C Dere . Νam pecunias quidem relicturus hic es vel
βουλόμενος την δε επί τοις αγαθοίς έργοις φιλοτι- invitus ; contra , partam ob bona opera gloriam ex
μίαν αποκομίσεις προς τον Δεσπότην , όταν δημος portabis ad Dominum, cum scilicet circumstans
ζελος επί του κοινού Κριτου περιστάντες (4) , τροφέα coram communi Judice populus omnis, nutrilorem
και ευεργέτης και πάντα τα της φιλανθρωπίας απο et beneficum largitorem ac omnibus humanitatis
καλώσιν ονόματα. Και εν μέν πανηγύρει ουδείς appellabit nominibus . (7) Elenim in nundinis qui
λυπείται προέμενος τα παρόντα, και αντικτώμενος dem nemo dolet quod profundat que adsunt , et vi
τα ενδέοντα · αλλ ' όσωπερ αν ελάττονος τιμής τα cissim quæ desunt comparet ; contra , quo viliori
πολύτιμα πρίηται , τοσούτω χαίρει , ώς λαμπρού pretio res pretiosissimas emerit , hoc magis gaudet,
αυτό του συναλλάγματος γενομένου . Συ δε λυπή ut qui egregie negotiatus sit. Tu vero doles , quod
χρυσίον , και αργύριον , και κτήματα διδούς, τουτ aurum et argentum et opes tradas, hoc est, lapi
έστι λίθους και χούν παρεχόμενος , ένα κτήση την dem ac pulverem praebeas, ut beatam vitam acqui
μακαρίαν ζωήν ; Τί δε και χρήση των πλούτω ; εσθήτι ras . Sed cui fibi usui aurum ? pretiosa te veste anmi
πολυτιμήτω περιβαλείς σεαυτόν ; Ούκουν δύο μέν cies ? Annon duorum cubitorum tunica satis tibi
σοι πηχών χιτωνίσκος αρκέσει, ενός δέ ίματίου περι fuerit, et unius pallii amictus omnem indumento
D
βολή πάσαν των ενδυμάτων εκπληρώσει την χρείαν ; rum necessitatem explebit ? Uterisne divitiis ad
'Αλλ ' εις τροφήν καταχρήση τώ πλούτω ; είς άρτος lautius vivendum ? Verum panis unus exsaliando
ικανός αποπληρώσαι γαστέρα . Τί ούν λυπη ; ώς ventri sullicit. Quid igitur tristitia alliceris ? Cu
τίνος υστερούμενος ; Δόξης της από του πλούτου ; jusnam rei fecisti jacturam ? An glorie que ex di
αλλ ' εάν μη χαμαι ζητήσης την δόξαν, εύρήσεις την vitiis oritur ? Αι si humi gloriam non quesieris ,
αληθινήν και λαμπράν , προάγουσάν σε εις την βασι veram illam ac splendidam , quæ le in regnum ca
λείαν των ουρανών . Σκορπιζόμενος γάρ ο πλούτος, lorum deducet , invenies . (8) Dispersæ enim secun
καθ' όν ο Κύριος υποτίθεται τρόπον, πέφυκε παρα dum Domini monitum diviliæ solent permanere,

( 1) Περί τον οφθαλμών και. Ηec addita ex con
lexiu el codice Regio.
(2 ) Ουδε η . Ιdem codex ουδέν ή .
( 5) Ει θαυμάζεις , Legitur τι θαυμάζεις, φuid ad
miraris ? in duobuis codicibus Regiis , quibuscum
bras conciones contulimus. Sunl hi codices 1910
1992.
( 4) Περιστάντες . Legitur in contextu περιστάν
τες σε .
(5) Ex serm . ascelico , 325.
( 6) Ex hom . in illud Luca , Destruam , 45.
( 7 ) Ex hom . in Diviles , 52 .
(8) Ibid . , 55.
1155 APPENDIX . SYMEONIS METAPHRAST. E 116

clause autem alienari. Si custodies, non habebis ; Α μένειν συνεχόμενος δε , αλλοτριούσθαι . Έάν φυλάσ
si dispergas, non amittes. Dispersit enim , dedit pau σης , ουχ έξεις (7) : εάν σκορπίζης , ουκ απολέσεις.
peribus , justitia ejus manet in sæculum sæculi 18. Εσκόρπισεν , έδωκε τοίς πένησιν , ή δικαιοσύνη
( 1 ) Quare debent qui prudenter judicant , usum divitia αυτού μένει εις τον αιώνα του αιώνος. " Ωστε
rum ad dispensationem concessum existimare, non οικονομικών του πλούτου την χρήσιν, αλλ' ουκ απο
ad perfruendum : et his depositisletari, ut ab alie· λαυστικήν , τους σωφρόνως λογιζομένους νομίζειν
nis remoti , non egre ferre , ut suis privati . Quid προσήκε , και αποτιθεμένους χαίρειν , ώς αλλοτρίων
igilur afllictare ? quid animo discruciare cum au χωριζομένους , αλλ ' ουχί δυσχεραίνειν, ώς των οικείων
dis : Vende quæ habes , et da pauperibus "7 ? Etenim εκπίπτοντας . Τί ούν λυπη ; τι καταπενθείς τη ψυχή ,
si te sequerentur in futurum sæculum , ne sic qui ακούων: Πώλησον σου τα υπάρχοντα , και δες
dem essent sludiosius exquirenda, utpole quæ a πτωχοίς ; Ει μεν γάρ ήκολούθει σοι προς το μέλλον,
præmiis illic repositis obscurentur : sin autem ne ουδ' ούτως αν ήν περισπούδαστα , υπό των εκεί τι
cesse est ea bic manere , cur non ex his divenditis μίων επισκοτούμενα· ει δε ανάγκη μένειν ενταύθα ,
lucrum exportamus ? (2) Quisquis enim male suis τί μή πωλήσαντες , το απ' αυτών κέρδος απενεγκώ
rebus utilur, miserabilis est , non aliter quam qui μεθα ; Ο μεν γάρ κακώς τοίς ούσι κεχρημένος,
accepto ad hostes ulciscendos gladio semelipsumi B ελεεινός, ως και το ξίφει και έλαβε προς την των πολε
libens sauciat. Qui autem bene et secundum re μίων άμυναν , τούτω εκουσίως εαυτόν κατατιτρώ
ciam rationem res suas tractat, ac dispensator est σκων · ο δε καλώς και κατά τον ορθόν λόγον τα προσ
bonorum a Deo datorum , nec ea , ut ipse perfrua- όντα μεταχειρίζων , και οικονόμος των παρά του
luir , congerit , laude el amore dignus est obdile Θεού δεδομένων γινόμενος , μή ουχί προς ιδίαν από
clionem in fratres ac liberalem et beneficam indo λαυσιν θησαυρίζων, επαινείσθαι και αγαπάσθαι δι
lem . καιός έστι , διά το φιλάδελφον και κοινωνικών του
τρόπου .
2. (3) Videte quemadmodum multitudo peccato 2. Οράτε , ώς το πλήθος των ημετέρων αμαρτημά
rum nostrorum et anni tempestates a sua ipsarum των και τας ώρας των οικείων εξήγαγε φύσεων, και
nalura abduxerit, et temporum formas transmuta των καιρών τας ιδέας είς άλλοκότους κράσεις δι
verit in alienas temperaturas . (4) Omnia enim in- ήμειψε . Πάντα γάρ καινώς ( 8 ) υπερβάντα τους όρους
solito modo terminos creationis 487 transgredien- της κτίσεως , και κακώς εις την καθ' ημών συμφω
lia , ac male ad nostram conspirantia perniciem , νήσαντα βλάβην, του βίου και της ζωής τους αν
a victu et a vita mortales abigunt. Quæ ergo causa C θρώπους ελαύνουσι . Τις oύν της αταξίας και της
est inordinationis hujus atque confusionis ? (5) Ni συγχύσεως ή αιτία ; "Οτι λαμβάνοντες ήμείς, άλλοις
mirum quia cum acceperimus , aliis non imperti- ου παρέχομεν την ευεργεσίαν επαινούμεν, και ταύ
nus , laudamus beneficentiam, et eadem privamus της αποστερούμεν τους δεομένους . Δούλοι όντες
egenos. Liberi ex servis facti, conservorum non ελευθερούμεθα , και όμοδούλους ουκ οικτείρομεν :
miseremur ; esurientes nutrimur , et egentem negli- πεινώντες τρεφόμεθα , και τον ενδεή παρατρέχομεν.
gimus . Divitem datorem ac promum habentes parci 'Ανενδεή χορηγών και ταμίαν έχοντες , φειδωλοί εγε
effecti sumus , nihilque cum pauperibus communi- νόμεθα και ακοινώνητοι προς τους πένητας πολύ
camus . Oves nostre abundant fetibus , et major τοκα ημών τα πρόβατα, και οι γυμνοί των προβά .
sudorum numerus quam ovium . Horrea ob reposi των πλείους . Αι αποθήκαι το πλήθει των αποκει
larum frugum copiam in angustum coguntur, jec μένων στενούνται , και τον έστενωμένον ουκ έλεούμεν.
tamen hominis , qui angustiis urgetur , commise Πένης εί ; αλλ ' άλλον έχεις πάντως πενέστερον. Σο !
rescimus . (6) Pauper es ? Alter est te pauperior . δέκα ημερών τα σιτία , εκείνη μιάς. Ως καλός και
Sunt tibi cibaria dierum decem ; illi , unius. Quod ευγνώμων (9) , το σον περιττόν επανίσωσον προς τον
libi superest, ac redundat, id tu ceu bonus ac gra ενδεή . Μή οκνησης εκ του ολίγου δούναι · μή προ
tus ex equo cum egente partiaris . Ne dubites ex D τιμήσης το σον συμφέρον εκ του κοινού κινδύνου .
modico dare : ne commodum tuum periculo publico Kάν εις ένα άρτον περιστή ή τροφή , επιστή δε (10 )
anteponas. Quod si ad unum panem redactus cibatus ταις θύραις και ζητών, προκόμισον εκ του ταμιείου τον
sit , stetque pro foribus mendicus, promito ex penu ένα, και επιθείς ταις χερσί , προς ουρανόν ανατείνας ,
illum unum , quem imponens manibus, et intuens in είπε λόγον ελεεινόν ομού και ευγνώμονα : Είς άρτος
cælum , miserabilem hanc simul el gratam vocem ον οράς , Κύριε , και ο κίνδυνος προφανής , αλλ' εγώ

' Psal . cxi , 9 . 7 Matth . ΧΙΧ , 21 .

( 1) Ex hom . diviles , 54 . sumpta sunt . At duo nostri codices habent xorvos,

(2) Ex hom . de Invidia , 96 . communiter, unde arbitror factum esse xouvous in
(3) Ex hom . in Famem , 63 . editis.
(4) Jbid . , 63. (9 ) Καλός και ευγνώμων . Sic in homil. Basili .
(5) Ιbid . , 64 . Regiorum codicum alter καλός ευγνώμων. Editi κα
(6) bid ., 68 . λώς ευγνώμων . Μox editi επανάσωσον . Μss. ut in
( 7) Ουκ έξεις . Uterque coder ουκ έχεις. lexiu .
(3) kairāç. Sic legiiur in homilia unde hæc do (10 ) 'Επιστη δέ . Sic codices mss . Editi επιστη και.
1157 SERMO IV . - DE ELEEMOSYNA . 1138
την σην εντολήν εμού προτίθημι , και εκ του ολίγου A ermittito : Unus hic est panis , quem vides , Donline ,
δίδωμι το λιμώττοντι αδελφώ · δος δή και συ το et periculum aperte imminet, sed ego mibi tuum
κινδυνεύοντι δούλω. Οίδα σου την αγαθότητα, θαρρώ mandalum præpono, et ex modico tribuo esurienti
και τη δυνάμει' ουχ υπερτίθεσαι εις χρόνον τας fratri, jam tu quoque da periclitanti servo. Nori
χάριτας, αλλά σκεδαννύεις , όταν εθέλης, τας δωρεάς . tuam bonilalem , confido etiam polenliæ : non differs
Kάν ούτως είπης και πράξης , όν δίδως εκ της στε diu beneficia , sed dona tua , cum libet, spargis .
νώσεως άρτον, σπέρμα γίνεται γεωργίας , και πολύ Quod si ila loculus fueris ac feceris, quem ex an
χουν απογεννά τον καρπόν . gustia panem porrigis, is semen fiel segelis ac edet
fructus uberes.
3. Συ δε λέγεις μεν αγαπάν τον πλησίον ώς εαυ 3. (4) Tu vero dicis proximum tuum a te diligi
τον , το δε παρά του Κυρίου λεχθέν ελέγχει σε της ut teipsum ; sed quod dictuin est a Domino , de
αληθινής αγάπης απολειπόμενον. Ει γάρ τοσούτον monstrat te a vera charitate longe abesse. Si enim
απέδωκας εκάστω όσον και σεαυτώ, πόθεν σου ή των tantum tribuisti unicuique, quantum et libi ipsi ,
χρημάτων τοσαύτη περιουσία ; Ο γάρ αγαπών τον unde, quæso, hæc tibi divitiarum copia ? Qui enim
πλησίον ώς εαυτόν , ουδέν περισσότερον κέκτηται diligit proximum uti seipsum, nihil amplius quam
του πλησίον . Επει δε κέκτησαι συ , φαίνη δηλών Β proxinus possidet . Quia autem plus possedisti , ma
την οικείαν απόλαυσιν προτιμοτέραν της των πολ nifesle declaras le propria commoda mullorum so
λών 1αραμυθίας ποιούμενος · όσον γάρ πλεονάζεις latio præſerre. Itaque quo magis abundas divitiis,
το πλούτο , τοσούτον ελλείπεις την αγάπη. Ει γάρ eo magis charitate destitueris . Nam si proximum
έγαπήκεις σου τον πλησίον , πάλαι αν έμελέτησας luum dilexisses , jamdudum in alienandis facultati
των χρημάτων την αλλοτρίωσιν· νυνι δε προσπέφυκε tibus exercitatus esses. Nunc aulem adhærescunt
σοι τα χρήματα πλέον και τα μέλη του σώματος, και libi opes arctius quam membra corporis , dolesque
λυπεί σε αυτών ο χωρισμός , ως ακρωτηριασμός ( 1 ) dum a te separantur, perinde ac si præcipuæ cor
των καιρίων . Ει γάρ ήμφίεσας γυμνόν , ει έδωκας poris partes anmputarentur . Νam si induisses nu
πεινώντι τον άρτον σου , ει ή θύρα σου ανέφκτο dum , si dedisses esurienti panem luum , si fores
παντί ξένω , ει εγένου πατήρ ορφανών , εί παντί luä apertæ fuissent hospiti omni , si orphanorum
συνέπασχες αδυνάτω: υπέρ ποίων αν ελυπήθης χρη exstitisses pater, si miseratus fuisses infirmum om
μάτων , πάλαι μελετήσας αυτά διανέμειν τοϊς εν nem : de quibus , quæso , opibus nunc doleres , jam
δεέσιν ; "Ω πόσην έδει σε χάριν έχειν τώ ευεργέτη, pridem in eis egeno distribuendis exercitatus ?
και φαιδρόν είναι, και λαμπρύνεσθαι τη τιμή , ότι C (5) Quantam oportebat habere te benefico largitori
ουκ αυτός διοχλείς θύρας ετέρων , αλλά τάς σας gratiam , quam hilarem esse, quam letuum ob eum
άλλοι καταλαμβάνουσι ! Συμμεριστάς ποίησαι των qui libi defertur honorem , videlicet quod non per
σιτίων τους αδελφούς . Το αύριον σηπόμενον σήμε- turbes fores alienas , sed alii tuas occupent ? Parli
ρον παράσχου τη δεομένω. Πλεονεξίας είδος το χαλε- cipesfac cibariorum fratres . Quod cras putrescet , id
πώτατον ( 2 ) , μηδέ των φθειρομένων μεταδιδόναι hndie Irade egenti . Avaritiæ pessimum genus est,
τοίς ενδεέσιν . Ει και τον ενδεδυμένον απογυμνών , ne ea quidem quæ corrumpuntur, egenis erogare.
λωποδύτης ονομασθήσεται « ο τον γυμνόν μη ενδύων, (6) Si qui indutum nudat , furappellabitur,qui nudum
δυνάμενος τούτο ποιείν , άλλης τινός έστι ( 3) προσ- 488 non induit , cum facere possit , quanain alia
ηγορίας άξιος ; Του πεινώντός έστιν ο άρτος , ον συ appellatione dignus est ? Esurientis est panis , quem
κατέχεις του γυμνητεύοντος το ιμάτιον, και συ φυ tu delines ; nudi est pallium , quod lu in arca ser
λάσσεις εν αποθήκαις: του ανυποδέτου το υπόδημα , vas ; discalceati calceus, qui apud te putrescit; in
και παρά σοι κατασή πεται του χρήζοντος το αργύριον , digentis argentum , quod defossum habes . Quare
ο κατορύξας έχεις . " Ωστε τοσούτους αδικείς , όσους quot hominibus dare potes , ιοι sunt quibus infers
παρέχειν εδύνασο . Πώς σοι υπ' όψιν αγάγω τα πά injuriam . Quomodo libi ob oculos ponam ærumnas
θη του πένητος , ένα γνώς από ποταπών στεναγμών D pauperis , ut perspicias ex qualibus gemilibus tibi
σεαυτο θησαυρίζεις ; " Ω πόσου άξιόν σου φανείται εν ipse thesaurum colligas ? O quanti pretii tibi in die
τη ημέρα της κρίσεως το ρήμα εκείνο , Δεύτε , οι judicii videbitur verbum illud : Venile , benedicti
ευλογημένοι του Πατρός μου , κληρονομήσατε Patris mei, possidele paratum vobis regnum 48 ! Rur
την ήτοιμασμένην ύμϊν βασιλείαν ! Ποταπή δε sus quantus tibi horror sudorque et quanlæ tene
σου φρίκη , και ιδρώς , και σκότος περιχυθήσεται bre circumfundentur , judicium illud damnatorium
ακούοντι της καταδίκης , Πορεύεσθε απ' εμού , οι audienti: Discedite a me , maledicti , in lenebras er
κατηραμένοι , εις το σκότος το εξώτερον , το ήτοι- teriores , que parata sunt diabolo et angelis ejus !

68 Matth . ΣΧV, 34. 19 jbid . 41 .

(! ) 'Ακρωτηριασμός . Deerat in editis, legitur in
homil. et utroque codice .
(2) Το χαλεπώτατον . Sic uterque codex et homil .
Editί το χαλεπώτερον .
( 5) "Αλλης τινός έστι. Sic scripsimus accentuum
immutatione , pro άλλης τίνος εστί, quod legebatur
in editis . Edit.
( 4) Ex hom . in Divites , 52.
( 5) Ex hom . in illud Lucæ , Destruan , 49.
(6 ) Ιbid., 50 .
 1139 APPENDIX .. SYMEOXIS METAPIIRASTÆ 1100
( 1 ) Neque enim misericordia sinejudicio apud Deum , A μασμένον το διαβόλω και τους αγγέλους αυτού !
neque judicium sine misericordia . Ante judicium Ούτε γάρ ή ελεημοσύνη άκριτος παρά Θεώ, ούτε η
igitur diligit misericordiam , et post misericordiam κρίσις ανελεήμων . Προ μέν γάρ της κρίσεως αγαπώ
venit ad judicium. Ηaec autem inter se conjuncta ελεημοσύνην , και μετά την ελεημοσύνην έρχεται επί
sunt : misericordia cum judicio ; ne aut misericor. την κρίσιν. Ταύτα δε αλλήλοις συνέζευκται , ο έλεος
dia sola mollitiem pariat , aut judicium solum affe μετά της κρίσεως, ίνα μήτε ο έλεος μόνος χαυνότητα
rat desperationem . έμποιήση , μήτε μόνη η κρίσις απόγνωσιν ενεργά
σηται .
4. (2) Si non occidisti , non adulterium commi 4. Ει ουκ εφόνευσας, ούτε εμοίχευσας , ούτε έκλε
sisti , neque furatus es , neque contra quempiam ψας, ούτε κατεμαρτύρησάς τινος μαρτυρίαν ψευδή:
falsum testimonium dixisti : nihilominus tamen ανόνητον σεαυτώ ποιείς την περί ταύτα σπουδών,
adhibitam in his agendis diligentiam tibi infructuo μή προστιθείς το λείπον , δι' ου μόνου δυνήση εισ
sam ellicis, qui quod reliquum est non adjicias, ελθείν εις την βασιλείαν του Θεού . Και ει μεν ιατρός
quo solo possis in Dei regnum ingredi . Ac quidem επηγγέλλετο κολοβώματα μελών, εκ φύσεως ή εξ
si medicus ea membra quæ a natura vel a quapiam αρρωστίας προσόντα σου , διορθώσασθαι, ουκ αν ήθύ
infirmitate mutila habes, restituturum se promille. B μεις ακούων · έπει δε ο μέγας των ψυχών ιατρός
rel , profecto id cum mærore non audires : quia τέλειών σε διά της ελεημοσύνης ποιήσαι βούλεται τους
vero magnus animorum medicus le præcipuis rebus
καιριωτάτοις ελλείποντα , ου δέχη την χάριν, αλλά
destitutum vult perfectum reddere per eleemosynam , πενθείς και σκυθρωπάζεις οδυνώμενος την ψυχήν ,
beneficium ejusmodi non accipis , sed luges ac næ και ποιείς σεαυτώ άχρηστα πάντα όσα σοι προπε
res animo, tibique inutilia efficis, quæcunque antea πόνηται . Ου φιλοπονήσεις περί σεαυτού ; ουκ εν τω
laborasti . (3) Non libi ipse magnopere laborabis ? παρόντι αιώνι προαποθήσεις τάς του μέλλοντος ανα
non in præsenti sæculo recondes quæ ad ævi futuri παύσεις , προς το υπόδειγμα του μύρμηκος αποβλέ
requiem spectant, ubi ad formicæ exemplum re
ψας ; ός εν θέρει την χειμέριον τροφήν εαυτο θησαυ
spexeris ? quæ in æstate sibi ipsi recondit hiemale ρίζει , και ουχ ότι μήπω πάρεστι τα του χειμώνος
alimentum , nec , quia nondum adsunt incommoda λυπηρά , διά διθυμίας παραπέμπει τον χρόνον , αλλά
hiemis , segniter tempus traducit , sed inexorabili σπουδή τινι απαραιτήτω προς την εργασίας εαυτόν
quadam diligentia ad operam se ipsa urget , donec κατατείνει , έως αν την αρκούσαν τροφήν εναπόθηται
sufficientem in cellulis reposuerit alimoniam . Ne τοίς ταμιείοις · και ουδε τούτο δαθύμως, αλλά σοφή
que id negligenter, sed ellicit sapienli quadam so
τινι επινοία την τροφήν επιπλείστον διαρκεϊν μηχα
lerria, ut ipsuin alimentum quam diutissime conser- C
νώμενος. Διακόπτει γάρ ταις εαυτού χηλαις των
velur . Dissecat enim suis ungulis medios fructus, καρπών το μεσαίτατον, ώς αν μη έκφυέντες άχρη
ne germinantes sibi ad nutrimentum inutiles red
στοι πρός τροφήν αυτώ γένοιντο και διαψύχει τού
danlur. Eosdem eliani exsiccat , lum , cum eos sen
τους , όταν αίσθηται αυτών διαβρόχων και ουκ εν
tit madefactos : nec omni tempore eos expromit , παντί προβάλλει καιρώ, αλλ' όταν προαίσθηται του
sed cum aerem in sereno statu mansurum esse
αέρος εν ευδινή καταστάσει φυλαττομένου . 'Αμέλει
præsenserit. Non utique videas imbrem ex nubibus ουκ άν ίδοις όμβρον εκ νεφών επιρρυέντα , παρ' όσον
defluentem , quanto tempore a formicis exposilum
χρόνον εκ των μυρμήκων ο σίτος προβεβληται. Μί
frumentum est . (4) Imitare terram , o bomo ; fru
μησαι την γην , άνθρωπε , καρποφόρησαν ως εκείνη,
clum proſer velut illa , ne re inanimala videare de
μη χείρων φανής της αψύχου . Εκείνη μεν γάρ τους
terior. Dec enim fructus, non ut ipsa perfruatur , καρπούς ουκ εις εαυτής απόλαυσιν, αλλ' εις την σην
sed ad usum tuuin enutrivit. Tu vero quemcunque
υπηρεσίαν εξέθρεψε . Συ δε όν αν επιδείξη της ευ
beneficentiæ fructum ostenderis, eum tibi ipsi colli
ποιίας καρπόν , σεαυτώ τούτον συνάγεις , διότι των
gis , quia bonorum operum gratia in largitores re αγαθών έργων αι χάριτες επί τους διδόντας επανα
verlitur. Dedisti esurienti, et luum fit quod dalum
D στρέφουσιν . " Έδωκας το πεινώντι , και σον γίνεται
est, cum additamento rediens. Quemadmodum enim
το δοθέν , μετά προσθήκης επανελθόν. "Ωσπερ γάρ ο
frumentum , quod in lerram cadit, in lucrum 489
σίτος εις την γην πεσών , κέρδος τo πρoε μένω γίνε
cedit projicienti : ila panis in esurientem conje
ται · ούτως ο άρτος εις τον πεινώντα καταβλη
Clus, in posterum mullum aſſeret emolumenti.
θείς πολύχουν την ωφέλειαν εις ύστερον αναδί
δωσιν
5. (5) Si ſoribus tuis asliterit qui penuriæ suæ 5. Εαν παραστή τη θύρα σου και την χρείαν αυτού
querat levamen , ne videas inequalis . Ne dixeris : επανορθωθήναι ζητών, μη ανώμαλα ίδης. Μή είπης:
Ηic amicus est , hic consanguineus , hic bene de Ούτος φίλος, ούτος συγγενής , ούτος ευεργέτης · εκεί
nie meritus: i ! le peregrinus, alienus, ignotus. In νος ξένος, αλλότριος, άγνωστος. 'Ανώμαλα βλέπων,
æqualia si videas, non conscquere misericordiam . ουκ ελεηθήση . Φύσις μία· άνθρωπος, και ούτος
Natura est una : tum hic tum ille homo est ; penu- κακείνος: χρεία μία , ένδεια εν αμφοτέροις ή αυτή .
( 1 ) Ex hom . in psal. XXXI , 134. (4) Ex bom , in illud Lucæ , Distruam , 45.
( 2) Er hom . in Diviles , 51 . (5) Ex hom , dicta in Lacizis, 538
( 3) Ex liom . ix in flexuem ., 83.
1361 SERMO IV . DE ELEEMOSYNA . 1162

1ος τώ αδελφώ και το ξένω : μήτε τον αδελφών Aria una , egestas in utroque eadem : fratri da, et
αποστραφής, και τον ξένον αδελφόν οικείον ποίησαι . peregrino ; nec fratrem averseris , et peregrinum
Βούλεται σε παραμυθητικών είναι των δεομένων , ου pro fratre habe . Vult Deus te indigentibus solatium
προσωπολήπτην · ου τώ συγγενεί διδόντα , τον δε afferre , nullam personarum rationem habere, non
ξένον απωθούμενον . Πάντες γαρ συγγενείς , πάντες propinquo dare , peregrinum vero repellere . Omnes
αδελφοί, πάντες ενός πατρός έκγονοι . Είσί τινες εξ enim propinqui, omnes fratres, unius patris filii
επικρατείας κινδύνου τινός άναρπασθέντες υπό του omnes. (4 ) Sunt qui e faucibus periculi erepti
κτίσαντος , και μηδεμίαν έχοντες περιλελειμμένην fuere a Creatore, nec jam ullum habent sibi relictum
αυτοίς βίου λοιπόν αφορμήν , αλλά μόνη τη ψυχή vilæ subsidium , sed animam solam et corpus
και τω σώματι διαφυγόντες αυτόν . "Ημείς τοίνυν , periculo subduxere . Nos ergo , quibuscunque in
όσοι της των δυσχερών άγευστοι πείρας εμείναμεν , gustata rerum adversarum experientia , copiam
κοινήν εκείνους προθώμεν την ευπορίαν εαυτών . nostram communem cum illis faciamus. Ample
'Εναγκαλισώμεθα τους περισωθέντας μόλις των clamur fratres vix servatos, dicamus quisque cui
αδελφών» είπωμεν προς έκαστον έκαστος : Νεκρός que : Mortuus erat, et revizit; perierat , et inventus
ήν, και ανέζησε και απολωλώς ήν , και εύρέθη : est 49 * ; atque corpus nostro affine contegamus .
και το συγγενές σώμα σκεπάσωμεν . 'Aντιστήσωμεν Β Opponamus Inimici injuriis nostram consolatio
ταις του Δυσμενούς επηρείαις την ημετέραν παρά nem , ut etiam lædens non multum læsisse videatur,
κλησιν , ίνα και βλάπτων εκείνος μηδέν μέγα βλάψαι el bellum inferens , neminem victum ostendat, et
δοκή και πολεμήσας, μηδένα δείξη (1 ) νενικημένον » postquam disperdidit fratrum facultales , liberali
και περιελών την ευπορίαν των αδελφών , υπό της 1ate nostra victus comperialur .
ημετέρας φιλοτιμίας φανείη νικώμενος .
6. Διά μέν γάρ την αγάπην , εν απλότητα και ανει 6. (5) Oportet quidem ut qui liberalis est , ob
μένον είναι προς τους αιτούντας τον μεταδοτικών charitatem in simplicitate præbeat se erga pelen
δεί , κατά το φάσκον παράγγελμα : Το αιτούντί σε , les facilem , secundum illud præceplum , Petenli
a le , da 80 ; et rursus ratione necessitatem unius
δος: λογισμώ δε πάλιν διακρίνειν εκάστου την χρείαν
των προσαιτούντων , καθώς εν ταις Πράξεσι με μα . cujusque petentis discernas , ut ex Actis didici .
θήκαμεν . Διεδίδοτο γαρ εκάστω, φησί, καθ' και τι mus . Dividebatur enim singulis , inquit , proul
άν τις χρείαν είχεν . Επειδή γαρ πολλοί υπερβαί- cuique opus erat 81. Quia enim multi necessarium
νοντες την χρήσιν των αναγκαίων , αφορμήν έμπο. usum transilientes , mendicitatem ad negotiatio
ρείας και υπόθεσιν τρυφής ασελγούς ποιούνται την c nis occasionem , et lascivarum deliciarum mate
αίτησιν, επιστημόνως και οικονομικώς ταίς χρείαις riam convertunt: scienler et provide pro unius
εκάστου την διανομής των αναγκαίων γίνεσθαι δεϊ . cujusque necessitale distributio rerum necessa
Τοίς γάρ δή τα θρηνώδη μέλη προς την των γυναικών riarum facienda. ( 6) Qui enim lugubria carmina ad
απάτην συντιθείσι, και τα πηρώματα του σώματος mulierculas decipiendas componunt , et mutila
και τα έλκη προς εμπορείας αφορμήν συντιθεϊ- corporis membra , ac ulcera ad questus occa
σιν (2) , ου πάντως το δαψιλές της διακονίας ωφέλι sionem inveniendam confingunt , non sane his
μον' αφορμή γάρ αυτοίς εις κακίαν ή χορηγία γε copiosa erogatio proderit ; ipsis enim instrumen
νήσεται » αλλά μικρά δόσει χρή την των τοιούτων tum est ad nequitiam liberalitas : sed oportet mo.
υλακήν απωθεϊσθαι , το δε συμπαθές και φιλάδελφος dica erogatione ejusmodi hominum latratim ar
επιδείκνυσθαι (3) εν τοις μεθ' υπομονής την θλίψιν cere , misericordiam autem ct fraternam charita
φέρειν δεδιδαγμένοις , υπέρ ών και λεχθήσεται, ότι tem in eos ostendere qui res adversas patienter
Επείνασα, και εδώκατέ μοι φαγείν . Διά τούτο το perferre didicerunt , pro quibus et dicetur : ESu
όντι εμπειρίας χρήζει η διάγνωσις του αληθώς δεο- riti , et dedistis mihi manducare 82. ( 7) Quapropter ex
μένου , και του κατά πλεονεξίαν αιτούντος . Και ο perientia opus habet , ut is qui vere pauper est , ah
μεν τη θλιβομένω δους , τω Κυρίω έδωκε , και παρ' D eo , φui ex avaritia mendicat , secernatur. Eι
αυτού λήψεται τον μισθόν · ο δε το περιερχομένω quidem quisquis calamitoso dat , dedit Domino ,5
παρασχόμενος παντί , προσέρριψε κυνι φορτική διά et ab eo mercedem accipiet : qui vero errabundo
την αναίδειαν , ουκ ελεεινώ διά την ένδειαν. omni tribuit , projicit cani , molesto quidem ob
impudentiam , sed non miserando ob indigentiam .
7. Ακούσατε , οι πλούσιοι , οποία συμβουλεύομεν 490 7. (8) Audite, divites, quale pauperibus de
τους πτωχοίς διά την υμετέραν απανθρωπίαν , εγκαρ mus consilium ob vestram inhumanilalem , nempe
τερείν μάλλον τους δεινοίς , ή τας εκ των τόκων συμ ut gravissima quæque constanter ferant potius ,

59• Luc. XV, 24 . 80 Luc . V1 , 30. 51 Act. IV, 33. 32 Matth . XXV , 55 .
( 1 ) Δειξη . Codex 1992 δείξαι . Sic etiam homil . (4) Ex hom . Quod mundanis adhærendum non
Basilii . sit , 170 .
(2) Συντιθεϊσιν. Satis commode hoc verbum deest (5) Ex hom . in psal. xiv, 357.
in eodem codice . Legitur in contextu προτιθείσιν. (6) Ιbid .
(5) 'Επιδείκνυσθαι . Legitur in ipso Basilii con (7) Ex epist. CL, 241 .
textu επιδεικνυμένους . (8) Ex hom. in psal . XIV, 112.
PATROL , GR . XXXII . 37
1163 APPENDIX . SYMEONIS METAPARASTÆ 3164

quam calamitates ex fenore provenientes perpe- Aφοράς υποδέχεσθαι . Ει δε επείθεσθε τω Κυρίω, τις
tiantur. Morem si Domino gereretis , quid his χρεία των λόγων τούτων και Δανείζετε γάρ, φησί,
verbis esset opus ? Nam ait , Mutuum date iis , a παρ' ών ουκ ελπίζετε λαβείν . " Οταν γαρ πτωχή
quibus non speratis recepturos rosesse 53. Cum παρέχειν μέλλης (2) διά τον Κύριον , το αυτό και
enim pauperi Domini gratia dederis ; idem et δώρον εστι και δάνεισμα- δώρον μεν, διά την ανελ
donum est et fenus . Donum quidem , quod re πιστίαν της απολήψεως · δάνεισμα δε , διά την μεγα
cepturum te nihil esse speras : fenus vero , ol λoδωρεάν του Δεσπότου , του αποτιννύντος υπέρ αυ
Domini pro inope persolventis munificentiam , του · ός μικρά λαβών διά του πένητος, μεγάλα υπέρ
qui , paucis per pauperem acceptis , magna eo αυτών αποδίδωσι . Σκοπείτω τοίνυν τους ιδίους πόρους
rum loco redditurus est. ( 1 ) Consideret igitur των πλουτούντων έκαστος , εξ ών αναφέρειν δώρα
divitum quisque suos reditus, e quibus Deo dona μέλλει Θεώ , μή τον πένητα κατεδυνάστευσε , μή τον
oblaturus sit : num pauperem imperio suo oppres- ασθενέστερον έβιάσατο, μη τον υποκείμενον αυτώ πε
serit , num infirmiori vim intulerit , num a sub πλεονέκτηκεν , εξουσία χρώμενος αντί δικαιοσύνης.
dito quidpiam inique extorserit . Servare enim Το δίκαιον γάρ και την ισότητα κελευόμεθα φυλάς
quod justum est et æquum , etiam in seryos τειν και προς τους δούλους (3) . Μή γάρ ότι κρατείς,
B
præcipimur : noli vero quia superior es vim afferre, βιάζου " μηδε ότι δύνασαι , πλεονέκτει · αλλ' ότι
neque quia poles , extorquere , sed quia tibi per πάρεστί σοι τα της εξουσίας , δείξον τα της δικαιο
vires licet , exere justitiæ opera ; nam in quo nulla σύνης . Ου γαρ εν ώ μή δύνασαι, παρέξεις την
libi datur facultas , in eo sane nullum tui erga απόδειξιν της προς Θεόν υπακοής και του φό
Deum timoris atque obedientiæ specimen exhi βου · αλλ' εν ώ παραβήναι δυνάμενος , oυ παρα
bebis : sed in eo quod cum transgredi possis , βαίνεις . Ει δε αφελόμενος τα των πενήτων, πενησι
non transgrederis : si vero quæ pauperibus eri δίδως, κάλλιον ήσθα μήτε αρπάζων μήτε διδούς.
puisti , ea in pauperes erogas , præclarius tecum Ούτε γάρ εξ αδίκων κερδών ευεργεσία προς τον δεό
ageretur , si neque raperes , neque dares . Neque μενον δεκτή παρά Θεώ , ούτε και των αδικιών απεχό
enim beneficia ab iniquo quæstu in pauperes col μενος επαινετός , ει μηδενί μεταδοίη των εαυτού .
lala , Deo grata acceptaque sunt : neque qui Περί μέν γάρ των αδικούντων , και δώρα Θεώ προσ.
rapinis hujuscemodi abstinet , laudandus est , si φέρειν επιχειρούντων , γέγραπται · Θυσία ασεβών,
1e suo neminem juverit . De his enim qui injuste βδέλυγμα Κυρίως περί δε των μη ελεούντων: “Ο
possilent , atque dona oferre Deo aggrediualur , φράσσων τα ώτα αυτού του μη υπακούσαι πένη .
scriptum est : Sacrificium impiorum , abominatio c τος, και αυτός επικαλέσεται , και ουκ έσται ο
coram Domino 6. Ne bis autem qui nulla miseri υπακούων . Διά τούτο ή Παροιμία συμβουλεύει : Τίμα
Cordia permoventur , Qui obtural suas aures , ne τον Κύριον από σών δικαίων πόνων, και ατάρ
pauperem eraudiat , ipse etiam invocabit , neque χου αυτό από σων καρπών δικαιοσύνης . Ει γάρ
zrit qui exaudiat 58. Proplerea monet et hortatur εξ αδικίας και αρπαγής μέλλεις προσφέρειν τω Θεώ,
Parcemia : Honora Dominum de laboribus tuis κάλλιον μήτε κτήσασθαι τοιαύτην κτησιν , μήτε προσ
ustis : et primilias illi offer de tuis fructibus φέρειν εξ αυτής. Καθαρόν γάρ δώρον ανοίσει την
Tustitis 56. Si enim ex iniquitate et rapina quedam ευχήν (4) , ως γέγραπται· Ευχαι κατευθυνόντων,
ablaturus es Deo , præstantius esset neque lalia δεκται παρ' αυτώ . Και πάλιν , ει κτώμενος εκ δι
possedisse te unquam , neque ex his offerre. Pu καίων πόνων μή προσφέροις Θεώ προσφοράς αφ' ών
rum enim donum evehet precem, ut scriptum τρέφονται πένητες, άρπαγή λογισθήσεταί σοι, καθά
est : Preces eorum qui recto sunt corde , ac φησι δια του προφήτου Μαλαχίου ο Θεός • Αί απαρ
cepta sunt apud ipsum 57. Et rursum si possidenς χαι και τα επιδέκατα υμών μεθ' υμών εισι, και
e justis laboribus non obtuleris Deo oblationes , έσται η διαρπαγή εν τοις οίκοις υμών . Τί τοίνυν
quibus alantur pauperes , imputabitur tibi in ra μολύνεις τον σαυτού πλούτον, άνθρωπε , επεισάγων
pinani : ut per prophetam Malachiarm ait Deus : D αυτά τα μή δίκαια κέρδη ; τι βδελυκτής ποιείς την
Primiliæ et decimæ vestræ vobiscum sunt , et erit σαυτού προσφοράν , εξ αδικίας προσφέρειν επιχει
in domibus vestris direptio 58. Quid igitur tuas ρων, εν ώ μέλλεις έτερον πτωχόν ελεειν ; Εκείνον
divitias coinquinas, o homo, iniqua lucra his su ελέησον όν αδικείς · είς τούτον κατάχρησαι τη φιλα
peraddens ? Quid abominabilem facis oblationem θρωπία · τούτω χάρισαι , και πληρώσεις έλεον μετά
Imam ex injustitia , dum id oferre lentas cujus κρίσεως. Ου γαρ κοινωνήσει πλεονεξία Θεός, ουδε
nomine alterius pauperis miserturus es ? ejus mi ληστών και αρπακτων κοινωνός ο Κύριος · ουδε ως
sereare quem injuria afficis, in hunc summa ute αδύνατος τρέφειν τους πένητας, ημίν κατέλιπε τρέ

63 Lục. VỊ , 55. 54 Proy . XV , 8 . 38 Prov . XXI , 15 . 66 Prov . Ι , 9 . 57 Prov . XV , 8 . 58 Malach . III, 8.

( 1) Uterque codex indicat sermonem De eleemo [ minus recte.]

syna et judicio. Homiliam illam post Mallhæium de ( 3) Δούλους. Ιdem codex oμοδούλους .
nuo edimus ad calcem tomi tertii bujus editionis , (4) Την ευχήν. Sic ope ejusdem codicis emenda
col . 1755. vimus vulgatain lectionem che quxhv. Mox legene
(2) Μέλλης . Codex Regius melioris notε μέλλεις, dum videtur τρέφωνται .
 1163 SERMO IV . DE ELEEMOSYNA .
1166
φειν αυτούς, αλλά την δικαίαν και φιλάνθρωπον καρ- A re humanitate , huic gratificare , et adimplebis
ποφορίαν παρ' ημών ζητών , εις ημετέραν ευεργεσίαν . misericordiam cum judicio. Neque enim Deo ulla
Ελεημοσύνη εξ αδικίας ου γίνεται , ουδε εκ κατάρας est cum avaritia communicatio ; neque ullum est
ευλογία , ουδέ έκ δακρύων ευεργεσίαι. Κενοδοξίαι τα Domino cum prædonibus et rapacibus commer
τοιαύτα, και προς τους εξ ανθρώπων επαίνους, ου προς cium . Neque pauperes nobis enutriendos reliquit ,
τον έπαινον τον εκ Θεού . Εάν γάρ, ως Θεού την ελεη- quod eos alere non possit : 491 sed justitia at
μοσύνην ορώντος , ποιής αυτήν , φυλάξη μη ποιεϊν εκ que humanitatis uberem a nobis fructum eſflagi
πλεονεξίας, ειδώς ότι τον επόπτην Θεόν ουκ ευφραί- tans , eos summo suo in nos beneficio nobis com
νεις. Ούτως ούν ελεημοσύνην ποιώμεν , ίνα απολάβω mendavil. Eleemosyna ab injustitia non exsistit ,
μεν παρά Θεού· αποδίδωσι δε ο Θεός εκείνοις , ούςέπαι neque a maledictione benedictio, neque ex lacry
νεί , επαινεί δε πλεονέκ την ουδένα. Μή πλανάσθ ε· mis beneficia. Inanis gloriæ sunt ista, atque lau
ουκ άλλως αποδέξεται Χριστός τάς εις τους πτω dem humanam , non divinam venantur . Si enim ,
χούς φιλοτιμήσεις, ει μη λυθείεν αι κατά των αδε ut Deo inspectore, eleemosynam facis, caveto ne
κηθέντων πλεονεξίαι. Ούτως ο Κύριος απεδέξατο του eam ex alienorum usurpalione facias , non igna
Ζακχαίου την ορθότητα, και έφη : Σήμερον σωτηρία rus te hac ratione speculatori Deo non placere .
τω οίκω τούτω εγένετο· ότι προθέμενος αποδούναι Β Sic igitur eleemosynam faciamus , ut a Deo post
τετραπλάσιον , εί τι εσυκοφάντησεν, ούτω των υπο ea eam recepluri. Reddit enim Deus illis quos
λειπομένων χρημάτων τα ημίση πτωχούς απεμέρι- laudat ; rapacem vero neminem laudat . Ne de
σεν. " Ήδει γαρ ότι Χριστόν υποδέξασθαι βούλεται, cipiamini : non aliter Christo accepta erunt no
Δώμεν τοιγαρούν εξουσίαν , αδελφοί , υπερχεθήναι sira in pauperes beneficia , nisi prius alienis in
βουλομένη προς τους δεομένους τα πλούτω · μή juria ablatis penitus exsolvamur. Sic enim Do
παραδράμωμεν τους εν οφθαλμοίς ημών έτι και νύν minus gratam habuit Zacchæi probitalem : ac di
κειμένους Λαζάρους : μηδέ των ψιχίων της ημετέρας xil , Hodie salus domui huic facta est 69 ; quia
τραπέζης αρκούντων αυτούς εις κόρον βασκήνωμεν , cum instituisset quadruplum reddere , si quid de
μηδε τον ανήμερον εκείνον ζηλώσαντες πλούσιον, fraudasset , postea pecuniarum quas reliquas ha
προς την αυτήν εκείνο της γεέννης φλόγα μετέλθω- bebat , dimidium pauperibus dabat. Sciebat enim
μεν . Επει πολλά μέν του Αβραάμ δεηθησόμεθα quid sit Christum recipere. (3) Enimvero , fratres ,
τότε , πολλά δε εκάστου των βεβιωκότων καλώς divitiis effundi in egenos cupientibus per nos li
ουδέν δε έσται κέρδος ημίν της βοής. 'Αδελφός γάρ ceat ; ob oculos nostros hodieque jacentes Laza
ου Αυτρούται , λυτρώσεται άνθρωπος ; ' Ερεί δε ros ne prætereamus , neque eis mensæ nostræ
έκαστος εκείνων ημϊν κεκραγώς " Μή ζήτει φιλ C
micas , quæ ad ipsos salurandos suſliciuni, invi
ανθρωπίαν, ήν αυτός έφ' ετέρων ήγνόησας, μηδέ deamus , nec immittem illum divitem imitati , ad
βούλου λαβείν ούτω μεγάλα , συ των ελαττόνων φει eamdem atque ipse gehennæ flammam veniamus 60.
σάμενος · απόλαυε τούτων ών εν τω βίω συνέλεξας . Nam mullum quidem tunc Abrahamum rogabi
Δάκρυε νύν, επειδή τότε δακρύοντα τον αδελφών όρων mus , multum etiam quoscunque , qui vitam suam
ουκ ήλέησας . Ταύτα έρoυσι, και δικαίως , ημίν . Δέ probe transegerint : sed lucrum nullum ex nostro
δοικα δε εγώ, μή και πικροτέροις ημάς τούτων βά clamore consequemur. Frater enim non redi .
λωσι ( 1 ) ρήμασιν , επειδή και νικώμεν εκείνον , ώς mit , redimet homo 61 ? Unusquisque autem illorum
ίστε , τη πονηρία τον πλούσιον . " Οτι κόλακες μεν και clamans dicturus nobis est : Commiserationem
παράσιτοι , μετά το λαμπρώς εστιαθήναι παρ' ημίν, quam ipse erga alios ignorasti , ne quæras : ne
και τας χείρας πεπληρωμένας πολυτελών δώρων que velis accipere adeo magna , qui minorum
κατάγουσι , και μανθάνουσι παρ' ημών, ότι λυσιτελεί parcus fuisti : Truere his que in vita collegisti .
μάλλον των αρετών τα τοιαύτα μετιέναι και πράτ- Lacrymare nunc , siquidem lacrymantem func
τειν αυτοίς . Ει δε παρασταίη πένης ημίν, μόλις fratrem videns , non es misertus . Hæc dicent no
υπό του λιμού φθεγγόμενος , αποστρεφόμεθα, μετά D bis , nec injuria . Imo vereor ne nos impetant
σπουδής αποτρέχομεν , ώσπερ δεδoικότες , μή και της acerbioribus etiam verbis , cum vincamus illum ,
δυσπραγίας αυτής εκ του σχολαίτερον βαδίσαι μετά ut scitis , improbitate divitem . Nam assentatores
σχωμεν . Και ει μεν εις γην νεύσου την συμφοράν et parasiti (4 ) , postquam splendide apud nos epu
αισχυνόμενος , υποκρίσεως είναι λέγομεν εργάτην lati sunt , manus etiam pretiosis inuneribus ple
αυτόν · ει δε μετά παρρησίας προσβλέψοι διά το βαρύ nas reſerunt ; et discunt ex nobis , esse sibi uti
του λιμού κέντρον ημάς (2) , αναιδή πάλιν καλούμεν lius prosequi talia et efficere quam virtutem co
και βίαιον . Και ει μεν τύχοι καλυπτόμενος υγιέσιν lere . Quod si in nostrum conspectuna pauper ve
έσθήμασι δεδωκότος τινός , ώς άπληστον απελαύνο nerit , qui vix etiam præ fame loquatur, aversa -
μεν, και ομνύμεθα προσποιείσθαι πενίαν αυτόν · ει Your, festinanter transimus , quasi verili , ne si
59 Luc. XIX , 9 . 60 Luc . xvi , 20 sqq . 61 Psal . ΧLVΙΙΙ , 8.

(1 ) Βάλωσι. Uterque codex βαλούσι Γperperamj . (3) Ex hom . Quid mundanis adhærendum non
(2) Κέντρον ημάς. Sic uterque codex atque ipse sit, 168.
etiam Basilii contextus. Editi κέντρον , ημείς. (4) Ιbid . , 169 .
 1167 APPENDIX . SYMEUNIS METAPURAST Æ . 1168

etiam lentias gradiamur , ejusdem miserie effi- Α δε σκεπάζοιτο σεση πόσι ρακίοις , ώς οδιωδότα πάλιν
ciamur participes. Et , si in terram oculos, ca διώκομεν. Και ούτε το του κτίσαντος όνομα ταις
lamitate pudorem ei incutiente , dimiserit , eum ικετηρίαις εκείνος αναμιγνύς, ούτε το (7) μή τοιού
hypocrisis dicimus artificem ; si vero libere ac τοις πάθεσι περιπε σεϊν ημάς εξορκών συνεχώς , δύ
confidenter , fame graviter exstimulatus , aspe . ναται την ανελεή κάμψαι προαίρεσιν. Διά ταύτα υφ
xerit nos , e contrario impudentem appellamus ac ορωμαι βαρύτερον της γεέννης το πυρ , ήπερ εκείνος ο
violentum . Et , si opertus sit integris vestibus ab τον Λάζαρον υπεριδών πλούσιος. "Ίνα δε μή τουτο γένη
aliquo acceptis , quasi inexplebilem repellimus , ται , το ελέω τον έλεον προσκτησώμεθα , όπως και
ac juramus paupertatem ab illo simulari ; si vero των αιωνίων αγαθών επιτύχωμεν εν Χριστώ Ιησού
panniculis patridis amiciatur , rursus abigimus τω Κυρίω ημών , ώ ή δόξα και το κράτος συν τω
uti male olentem . Et quamvis Conditoris nomen ανάρχω αυτού Πατρί και το ζωοποιώ Πνεύματι,
precibus admisceal , ac similes ærumnas indesi νυν και αεί , και εις τους αιώνας των αιώνων .
nenter a nobis deprecelir, tamen immisericor 'Αμήν .
dem voluntatem fleclere non potest . Quapropter gehennæ ignem 'graviorem quam qui 492 di .
vitem illum Lazari despeclorem combussit , reformido . Quod quidem ne eveniat , misericordia
misericordiam comparemus , ul et æterna bona consequamur in Christo Jesu Domino nostro , cui
gloria et potestas, cum æterno ejus Patre , et vivificante Spiritu , nunc et semper , et in sæcula
sæculorum . Amen .
DE DIVITIIS ET PAUPERTATE, B ΠΕΡΙ ΠΛΟΥΤΟΥ ΚΑΙ ΠΕΝΙΑΣ .
SERMO V. ΛΟΓΟΣ Ε'.
1. ( 1 ) Putei bausti melius scaturiunt , sic et divitiæ, 1. Τα φρέατα εξαντλούμενα , εύροώτερα γίνεται
si stabiles sint, nihil prosunt ; si moveantur et και πλούτου το μεν στάσιμον , άχρηστον : το δε κι
Iransferantur , communem utilitatem promovent νούμενον( 8) και μεταβαίνον , κοινωφελές τε και έγκαρ
ac fructum ferunt . Ac mirari quidem mihi subit , πον . Και θαυμάζειν μου έπεισι , πώς μετά την περιτ
quomodo post superfluam et inutilem sumptuum τήν και άχρηστον των αναλωμάτων επίνοιαν, επει
excogitationem , (2) cum in sexcentos usus distra δαν είς μυρία διασπασθείς ο πλούτος έτι περισσεύς,
ctæ divitiæ redundant adhuc , in terra detrudun κατά γής ωθείται παρά του έχοντος , και εν απορρή
lur a possidente , et in abditis locis asservanlur. τους φυλάσσεται . Βαβαι ! ότε ουκ ηδυνήθη ταις μυ
Papæ ! postquam innumeris excogitatis modis au ρίαις επινοίαις εκδαπανήσαι τον πλούτον , τότε αυ
rum absiunere non potuit , tunc illud sub terra τον εις την γην απεκρύψατο. Και δοκεί μοι το πάθος
occultavit. (3) Videtur autem mihi vitium anime της του πλουσίου ψυχής τω των γαστριμαργων προσ
divitis , helluionum vitio simile , qui malunt præ εoικέναι , οι διαρραγήναι μάλλον υπό λαιμαργίας
ingluvie disrumpi , quam reliqui quidquam im - c αιρούνται , ή τι των λειψάνων μεταδούναι τοίς εν
pertiri egentibus . (4) Talis erat ille in Evangelio δεέσι. Τοιούτος ο εν τω Ευαγγελία πλούσιος . Παρέ
dives . Astabant qui animam ejus repelerent , et στησαν οι την ψυχήν απαιτούντες, κακείνος περί
ille secum disserebat de alimentis . Ηac ipsa nocte βρωμάτων τη ψυχή διελέγετο . Ταυτη τη νυκτί παρέ
abripiebatur , et ad multos annos rerum posses- λαμβάνετο , και εις έτη πολλά την απόλαυσιν εφαν
sionem animo sibi fingebat. ( 5) Insania ingens ! τάζετο . Μανία δεινή έως μεν εν μετάλλους ήν ο
dum quidem aurum in melallis erat , lerram scru χρυσός , ανηρεύνα την γήν · ότε φανερός εγένετο,
tabatur : cum aulem jam in propatulo est , rur πάλιν αυτόν εν τη γή αφανίζει. Είτ ' οίμαι συμβαί
sus illud in terra abscondit : deinde aurum dero . νειν τα κατορύσσοντι τον πλούτον , συγκατορύσσειν
dienti evenire arbitror , ut et cor suum simul και την καρδίαν: " Όπου γάρ ο θησαυρός σου,
delodiat. Nam , inquit , ubi · thesaurus tuus , ibi φησιν, εκεί και η καρδία . Δεύρο ούν, ποικίλως
el cor 64. (6) Age , igitur, o dives , divitias varie dis διάθου τον πλούτον , ώ πλούσιε . Μη βαρύτιμος έσο :
pensa , noli magno vendere , cave exspectes an μή ανάμενε σιτοδείαν , ίνα ανοίξης σιτοδοχεία με
nonæ charitatem ad horrea aperienda ; ne l'amem λιμον εκδέχoυ διά χρυσόν , μη κοινήν ένδειαν δι' ευ.
duri causa , ne inediam communem ob privatam πορίαν ιδίαν . Μη γίνου κάπηλος συμφορών άνθρω
opum tuarum copiam opperiare . Noli fieri caupo D πίνων " μή την οργήν του Θεού καιρόν ποιήσης πε
humanarum calamitatum ; ne iram Dei occasio ριουσίας χρημάτων . Συ γάρ πρός μεν τον χρυσόν
nein feceris aggerendæ pecuniæ . Tu enim aurum αποβλέπεις , τον δε αδελφόν σου ου προσβλέπεις
quidem respicis , sed fratrem tuum non respicis ; και του μεν νομίσματος επιγινώσκεις το χάραγμα,

69 Μatth . VI , 21 .

(1) Ex hom . in illud Lucæ , Destruam , 48. (6) Ex hom . in illud Lucæ, Destruam , 46 .
(2) Ex hom . in diviles , 54 . ( 7) Tó . Forle ti . Epit.
(3 Ex hom . in illud Lucæ , Destruan , 45. (8) Kiroúueror. Sic uterque codex et Basilii con
( 4) Ιbid . textus . Editi κοινούμενον.
(5) Ex hom, in divites , 54.
1109 SERMO V. DE DIVITIIS ET PAUPERTATE. 1110
και του δοκίμου διακρίνεις το κίβδηλον , τον δε άδελ- A et numismatis quidem notam agnoseis , et a sin
φον παρά την χρείαν παντελώς άγνοείς. Και η μεν cero adulterinum discernis , fratrem vero lem
εύχροιά σε του χρυσού υπερήδει , όσος δε σου ακο pore necessitatis prorsus ignoras. Ac nitidus qui
λουθεί του ένδεούς και στεναγμός , ου λογίζη . dem auri color valde admodum te oblectat , sed
quot et quanti egenorum gemitus te prosequantur,
non reputas .
9. Και τίνα , φησίν, άδικώ , συνέχων τα έμαυτού ; 2. (2) Cui , inquit , injuriam facio , dum mea
Ποία, είπέ μοι , σαυτού ; πόθεν αυτά λαβών εις τον custodio et claudo ? Quæ , dic mihi , lua sunt ?
βίον εισήνεγκας ; " Ωσπερ αν εί τις εν θεάτρω θέαν unde accepta in vitam intulisti ? Velut si quis ,
καταλαβών , είτα εξείργοι τους επιόντας , ίδιον εαυ loco in theatro ad spectandum occupalo , deinde
του κρίνων το κοινώς πάσι κατά την χρήσιν προ- ingredientes arceat , id sui ipsius proprium ratus ,
κείμενον · τοιούτοι είσι και οι πλούσιοι . Τα γαρ quod ad omnium communem usum proponitur :
κοινά προκατασχόντες , ίδια ποιούνται διά την πρό- tales quoque diviles sunt . Νam communia preoc
ληψιν. 'Επεί εί το προς παραμυθίαν της εαυτού cupantes , propria sibi faciunt eo quod præoccu
χρείας έκαστος κομιζόμενος , το περιττόν ήφίει το B paverint. Quod si sue quisque necessitati suble
δεομένω , ουδείς μέν αν ήν πλούσιος , ουδείς δε εν vandæ id modo quod satis est caperet, egenti vero
δεής. Ουχί γυμνός εξέπεσας της γαστρος ; ου γυμνός relinquerel quod superfluum est , nemo esset di
πάλιν εις την γην υποστρέφεις ; Τα δε παρόντα σου vis , pauper nemo . Nonne nudus egressus es ex
πόθεν ; Ει μεν από ταυτομάτου λέγεις : άθεος εί , μη utero ? nonne nudus iterum in terram reverteris 63 :
γνωρίζων τον κτίσαντα , μηδε χάριν έχων τα δεδω Uvde aulem libi præsentia bona ? Si a casu dixe .
κότι · ει δε ομολογείς είναι παρά Θεού , είπε τον λό ris : impius es , qui 493 non agnoscas Condito
γον ημίν δι' όν έλαβες. Μή άδικος ο Θεός, ο ανίσως rem , neque gratiam habeas largitori ; sin confi
ημίν διαιρών τα του βίου ; Διά τι συ μέν πλουτείς, teris esse a Deo, dic nobis rationem cur acceperis.
εκείνος δε πένεται ; “Η πάντως ένα και συ χρηστότη Num injustus Deus , qui nobis inæqualiter vitæ
τος και πιστής οικονομίας μισθόν δέξη, κακείνος necessaria distribuit ? Cur tu quidem dives, ille
τους μεγάλους άθλους της υπομονής τιμηθή . 'Αλλ ' autem pauper ? Annon utique, ut el tu benignita
αναγκαίος ο πλούτος διά τους παϊδας. Ευπρόσωπος tis ac fidelis dispensationis mercedem accipias , et
αφορμή πλεονεξίας αύτη . Τους γάρ παίδας προβάλ . ille magnis patientiae praemiis donetur ? ( 5) Sed ,
λεσθε , την δε καρδίαν πληροφορείτε . Μή αιτιώ τον inquis , necessariæ opes sunt propter liberos . Spe
αναίτιον · ίδιος έχει Δεσπότην , ίδιον οικονόμον παρ' C ciosus hic avaritie pretextus ; liberos namque
ου ( 1 ) τήν ζωήν εδέξατο , παρ ' αυτού τάς αφορμές pretenditis , interea vero satisfacilis vestro animo .
αναμενέτω του βίου . Μή τοίς γεγαμηκόσιν ουκ Noli culpam rejicere in insontem ; proprium Do
εγράφη τα Ευαγγέλια ; Ει θέλεις τέλειος είναι , minum habet , proprium reclorem : a quo vitam
πώλησον σου τα υπάρχοντα , και δος πτωχοίς. accepit , ab ipso vitæ subsidia exspectel . Num jis
" Οτε ήτεις παρά του Θεού την ευπαιδίαν , ότε ήξίου qui matrimonio juncti sunt , scripta non sunt Evan
γενέσθαι παίδων πατήρ, άρα προσετίθεις τούτο , Δός gelia ? Si eis perfectus esse , vende que habes , et
μοι τέκνα, ένα παρακούσω των εντολών σου ; δός μου da pauperibus 64. Cum prolem numerosam peteres
τέκνα , ένα μή φθάσω εις την βασιλείαν των ουρα a Domino , cum rogares ut fieres liberorum pater,
νών ; Τίς δε και εγγυητής έσται της του παιδος illudne addidisti : Da mihi liberos , tua ul violem
προαιρέσεως , ότι εις δέον χρήσεται τους δοθείσι; praecepta ? Da mihi sobolerm , ut ad regnum ce
πολλοίς γάρ ο πλούτος , υπηρέτης ακολασίας εγένετο. lorum non perveniam ? Ad hæc voluntatis filii quis
" Ορα ούν , μη μετά μυρίων πόνων τον πλούτον αθροί erit sponsor , quod videlicet dalis rebus recle
σας, ύλην αμαρτημάτων ετέροις παρασκευάσης , είτα usurus sit ? Nain divitiæ multis exstilere libidinis
ευρεθής διπλά τιμωρούμενος , ών τε αυτός ήδίκησας, D ministra , atque impuritatis. Vide igitur ne di
και ών έτερον εφοδίασας . Οι μεν γάρ παίδες παρά vitias laboribus permultis coacervatas, aliis ma
γονέων μηδέν δεξάμενοι , εαυτοίς πολλάκις οίκους teriam peccatorum facias , posteaque piectaris
εποίησαν · η ψυχή δε παρά σου εγκαταλειφθείσα , duplici pena , tum nomine eorum , que ipse ini
παρά τίνος ελεηθήσεται; Τί τοίνυν τοσούτον επτόη que egisti , tum eorum , quæ alter abs te adjutus
σαι περί τον χρυσόν ; perpetrarit. (4) Et quidem liberi , nulla a parenti
bus accepta hæreditate , plerumque sibiipsis domos pararunt : at tuæ animæ , si eam semel ne
gligas, quis miserebitur ? Quid igitur tanto auri desiderio afficeris ?
3. Τις καλλωπιστής ηδυνήθη μίαν ημέραν τω βίω 3. ( 5) Quis ex iis qui plus æquo vestium elegan
προσθείναι ; τινος εφείσατο θάνατος διά τον πλού liam affectant, potuit unam diem suæ ipsius vitæ
τον ; τίνος απέσχετο νόσος διά τα χρήματα ; " Έως adjicere ? cui pepercit mors ob divitias ? a quo

63 Job 1 , 21 . 6. Μatth . ΧΙΧ , 21 .

( 1 ) Παρ ' ού . Legitur apud Basilium παρ ' άλλου, (3) Ex hom . in divites, 59.
ubi tamen codex Colbertinus habet παρ' ού . (4) Ιbid . , 60 .
(2) Ex hom . in illud Lucæ, Destruam ., 49. (5) Ιbid ., 59 .
1171 APPENDIX .. SYMEONIS METAPHRASTÆ 1172
albstinuit morbus causa pecuniarum ? Usquequo Α πότε χρυσός , των ψυχών ή αγχόνη , του θανάτου το
aurum , animarum laqueus , mortis hamus , pec άγκιστρον, τό της αμαρτίας δέλεαρ ; "Έως πότε
cati illecebra ? Quousque divitise belli causa , quί- πλούτος , ή του πολέμου υπόθεσις, δι' ον ακονάτα:
bus conflantur arma , quibus acuuntur gladii , ξίφη , δι' ον συγγενείς αγνοούσε την φύσιν , και
propter quas cognati ignorant naturam : fratres αδελφοί κατ ' αλλήλων φονικόν βλέπουσι ; Τις έστιν
oculis ceden spirantibus sese invicem conspi- ο ψεύδους πατήρ ; τίς ο πλαστογραφίας δημιουργός ;
ciunt ? Quis est mendacii pater ? quis falsæ scri τις και την επιορκίαν γεννή σας ; Ουχ ο πλούτοςκαισυ,
pturæ opifex ? quis parens perjurii ? Nonne di ή περί τούτον σπουδή ; Τί πάσχετε , ώ άνθρωποι,
vitiæ ? nonne earum sludium ? Quid facitis, o τις υμίν τά υμέτερα εις την καθ' υμών επιβουλής
homines ? quis vobis , que vestra Sunt , in insidias περιέστρεψε ; Μή γάρ εφόδια κακών εδόθη τα χρή
vertit ? Absit enim ut pecuniæ datæ sint ad ma ματα , λύτρος ψυχήςκαι μη γαρ αφορμή απωλείας ; ει
loruin incitamentum . Redemptio sunt animæ . Ab μεν γάρ εφόδιον πρός αδικίαν ο πλούτος, ελεεινός και
sit enim ut occasio sint exilii . (1) Εtenim si di πλουτών · ει δε υπηρεσία προς αρετήν , ουκ έχει
vitiæ adminicula sunt ad injustitiam , miserabilis χώραν η βασκανία, κοινής της απ' αυτού ωφελείας
est dives : sin autem inserviunt virtuti excolen άπασι προκειμένης. Διά τούτο προσήκει απόντα τε
de , nullus est locus invidise , cum earum com- Β μή ποθείν τον πλούτον, και παρόντος , μή τα κεκτη
munis utilitas omnibus proponatur . (2) Propterea σθαι μάλλον φρονείν , ή το είδέναι αυτόν διατίθεσθαι .
par est absentes non desiderare divitias ; si vero Το γάρ του Σωκράτους εύ έχει · ός , μέγα φρονούντος
adsint , non magis ipsarum possessione gloriari , πλουσίου ανδρός επί τοις χρήμασιν , ου πρότερον αυ
quam scientia easdem dispensandi. Nam precla- τον θαυμάσειν έφη , πριν αν και ότι κεχρήσθαι τού
rum est illud Socratis , qui divitem quemdanı vi τους επίσταται πειραθήναι . Ο γάρ πλούτος και η
rum magnopere de pecuniis superbientem non υγίεια , υπηρεσία πολλάκις προς αμαρτίαν τοις κα
prius admiraturum se dixit , quam ipsa rei eipe- κώς χρωμένους τούτων εκάστω γίνεται. Πενία δε
rientia didicisset eum iis uti nosse . ( 3) Nam divi μετά αληθείας (6) , πάσης απολαύσεως τους σωφρο
liæ ac bona valetudo sæpenumero peccati admi νούσι τιμιωτέρα .
nistræ . sunt , his qui horum utroque abutuntur. (4) Paupertas autem cum veritate , possessione
omni apud sapientes pretiosior .
4944.(5) Sed horum nibil unusquisque nostrum 4. 'Αλλ ' ουδέν τούτων έκαστος ύμών εννοεί · αλλ'
cogitat ; verum hominem videns necessitate pres ορών υπό της ανάγκης άνδρα κατακαμπτόμενον, προ
sum , genibus provolutum ac supplicem , ecquid c των γονάτων ικετεύοντα, τι ου ποιoύντα ταπεινόν,
non humile facientem , ut vel fenore medealur ένα κάν δανείω την απορίαν παραμυθήσηται, ούν
inopiæ , non lamen ejus miseretur adversa præ ελεεί παρ' αξίαν πράττοντα · αλλ' άκαμπτος έστηκε
ter merilum fortuna ulentis ; sed inflexibilis stat , και αμείλικτος, εξομνύμενος και επαρώμενος εαυτώ,
et implacabilis , jurat, ac sibi male precatur nisi ή μην απορείς παντελώς και περισκοπείν και αυτός,
prorsus indigeat , ac ipse etiam circumspiciat num εί τινα εύρος των δανειζόντων , και πιστούμενος το
quem mutuo dantem inveniat , ac fidem faciens ψεύδος διά των όρκων, κακόν παρεμπόρευμα της
mendacio per juramenla , perjurium ceu malum απανθρωπίας την επιορκίαν προσκτησάμενος. Έπει
quemdam et adventilium inhumanitatis quæstum δάν δε και ζητών το δάνειον, τόκων μνησθή , και υπο
acquirit. Sed ubi qui muluum quærit , meminit θήκας ονομάση · τότε καταβαλών την οφρυν, προσέ
ſenoris, et nomen pignoris protulit , tunc demisso μειδίασε, και που και πατρώας φιλίας εμνήσθη , και
supercilio subridet , atque paternæ amicitiæ re συνήθη είπε , και φίλον και οψόμεθα , φησίν , εί
fricat memoriam , ac fainiliarem et amicum ap που τί έστιν ημίν αποκείμενον αργύριον . "Έστι δε
pellat . Ει videbimus , inquit , sicubi quidquam παρακαταθήκη φίλου ανδρός επ' εργασία παραθεμέ
recondatur argenti apud nos. Depositum utique νου ημίν. 'Αλλ' εκείνος μεν βαρείς εν αυτώ τους
vir amicus nobis quaestus ergo concredidit . Ve- Β τόκους ώρισεν ημείς δε πάντως επανήσομέν τι,
rum ille graves usuras mulur pecuniæ exigit : και ελάττοσε τόκους δώσομεν. Τοιαύτα κατασχηματι
sed nos profecto aliquid remittemus , et minori ζόμενος , και τοιούτοις λόγοις υποσαίνων και δελεάζων
daluri sumus fenore. Talia confingens , verbis τον άθλιον , γραμματείοις αυτόν προσκαταδή σας , και
que ejusmodi blandilus misero ac lenocinatus , ubi προς τη καταπονούση πενία έτι και την ελευθερίαν
illum Syngraphis obstrinxit , atque , praeter ur του ανδρός αφελόμενος ώχετο . Τι ποιείς , άθλιες χρή
gentem inopiam , libertatem etiam viro abstulit , ματα και πόρους επιζητείς παρά του απόρου ; Ε:
abit . Quid agis , miser ? pecuniasne et quaestum πλουσιώτερόν σε ( 7 ) αποφαίνειν εδύνατο, τι εζήτει
ab indigente postulas ? Si le diliorem Dosset παρά τας θύρας τάς σας ; "Ω της συμφοράς ! Επί

(1) Ex hom . De invidia , 96 . (6) Μετά αληθείας . Legitur in contextu Basili

(2) Ex serin . De legendis libris gentilium , 183 . μετά αυταρκείας αληθούς, cum rerum necessariarum
( 5) Ex hom . in psal . 1 , 52 . coγία.
(4) Ex hon. νιι in Heraem., 65 . ( 7 ) Πλουσιώτερόν σε. Sic Basilii contextus, me
( 5) Ex lion , in ps . XIV , 107. lius multo quam editi nostri πλουσιώτερον σου αυτόν.
175 SERMO V. DE DIVITIIS ET PAUPERTATE. 1114

συμμαχίαν ελθών πολέμιον εύρεν· αλεξιφάρμακα A reddere , quid ad tuas Januas quesivisset ? Ο
περιζητών , δηλητηρίοις (1 ) ενέτυχε . Δέον παραμυθεί rem miseram et calamitosam ! Venit subsi
σθαι του ανδρός την πτωχείαν, συ δε πολυπλασιά dium quærens : sed hoslem reperit ; remedium
ζεις την ένδειαν ώσπερ αν εί τις ιατρών προς dum requireret , in venena incidit . Oficium
κάμνοντας εισιών , αντί του εις υγίειαν αυτούς επαν luum fuerat viri sublevare inopiam : at tu ad
αγαγείν , ο δε και το μικρόν λείψανον της δυνά auges egestatem ; velut si quis medicus ægro
μεως προσαφέλoιτο . Και συ τοίνυν τάς συμφοράς los invisens , cum eis debeal restituere sanita
των άθλίων, αφορμήν πόρων ποιή · και ώσπερ οι tem , econtrario vel exiguas virium reliquias
γεωργοί όμβρους εύχονται εις πολυπλασιασμός των adimal. Tu igitur miserorum calamitates quæstus
σπερμάτων, ούτω και συ ενδείας και απορίας άν occasionem facis. Et sicut coloni ad seminum mul
θρώπων επιζητείς, ίνα και σοι ενεργά τα χρήματα tiplicationem imbres exoplant : ita et tu egesta
γένηται . les et inopias hominum oplas , libi ut quæstuosa
sint pecuniä.
5. Και ο μεν ζητών το δάνεισμα , μέσος αμηχα 5. Ac pecuniam quidem qui quærit fenore , in
νίας απειλ ημμένος , όταν μεν προς την πενία ν απίδη , respic
mediis dillicullatibus constitutus , cum it ad
απογινώσκει την έκτισιν· όταν δε προς την παρού- Β paupertalem , de solutione desperat ; cum vero
σαν ανάγκην, κατατoλμά του δανείσματος . Ως δε præsentem considerat egestalem , audax fit ad
τα μέν χρήματα υποβρεϊ , ο δε χρόνος προϊών τους fenus. (4) Sed cum sensin diffluunt pecuniæ , lem
τόκους εαυτό συμπροάγει · ου νύκτες εκείνω ανά pusque progrediens secuin fenus advehit , non
παυσιν φέρουσιν , ουχ η ημέρα φαιδρά, ουχ ο ήλιος noctes ei requiem afferunt , non dies hilaris est,
τερπνός · αλλά δυσχεραίνει τον βίον , μισεί τας ημέ non sol jucundus , sed vitan molesté fert. Odit
ρας προς την προθεσμίαν επειγομένας . Κάν καθεύδη , dies ad constilulum tempus festinantes . Quod si
ενύπνιον βλέπει τον δανειστών, κακόν όναρ τη κε dormiat , videt ſeneratorem in soinnis , malum
φαλή παριστάμενον · κάν γρηγορη , έννοια αυτό και somnium , capili astantem : si vero vigilet , co
φροντίς ο τόκος εστίν . 'Αλλ' έστιν ειπείν και προς gitatio ei et cura fenus est . (5) Verum et ad euin
τον δανειζόμενον · Πίνε ύδατα από σων αγγείων , και qui fenore accipit , dicere licet , Bibe aquas de
από σών φρεάτων πηγής: τουτέστι, μή επ ' αλλο tuis vasis 65 et de fontibus tuis, hoc est, ad alie
τρίας πηγάς βάδιζε , αλλ' εξ οικείων λιβάδων συν nos fontes ne accede, sed ex propriis laticibus tibi
αγε ( 2) σεαυτώ τας παραμυθίας του βίου . "Έχεις ipse vitae solutia compara . Habes vasa erea, ve
χαλκώματα , εσθήτα, υποζύγιον, σκεύη παντοδαπά ; stem , jumentum , diversi generis supellectilem ?
C
ταύτα απόδου · πάντα προέσθαι κατάδεξαι , πλην Hæc vende : induc in animum omnia projicere
της ελευθερίας . 'Αλλ ' αισχύνομαι αυτά δημοσιεύειν , preter libertatem. Sed me pudet , inquit , 1sthec
φησί. Τί ούν , ότι μικρόν ύστερον άλλος αυτά προκο voci præconis subjicere . Cur igitur paulo post
μίσει, και αποκηρύξει τα σα , και επ ' οφθαλμοίς alius ea exponel , tuorumque bonorum faciel au
σοις επευωνίζων αυτά διαθήσεται ; Βέλτιον ταϊς ctionem , 495 et vili pretio ob oculos tuos ven
κατά μικρών επινοίαις την χρείαν παραμυθεϊσθαι , del ? Salius est , arte et industria paulatim neces
ή αθρόως επαρθέντα τους αλλοτρίοις , ύστερον πάν silatem levare , quam alienis facultatibus subito
των ομού των προσόντων απογυμνούσθαι . Ει μεν elatum , deinceps omnibus simul bonis nudari. Si
ούν έχεις όθεν αποδώς , τι ουχί την παρούσαν ένδειαν igitur habes unde solvas , cur presentem egesta
εκ τούτων των αφορμών διαλύεις ; ει δε απορείς tem hisce auxiliis non depellis ? Sin solvendo non
προς την έκτισιν, κακόν κακό θεραπεύεις . Πένης es , malum malo curas . (6) Pauperes nunc , sed
ει νύν, αλλ' ελεύθερος : δανεισάμενος δε , ούτε πλου liber. Argentum si fenore sumpseris , non ditesces,
τήσεις, και την ελευθερίαν αφαιρεθήστη. Δούλος του sed libertate spoliabere. Qui pecuniam sumpsit
δεδανεικότος ο δανεισάμενος , και δούλος (3) μισθοφό- fenare , feneraloris servus est , imo servus stipen
ρος, απαραίτητον φέρων την λειτουργίαν. Οι κύνες D diarius, inexorabile exhibens ministerium . Canes
λαβόντες ήμερούνται • ο δανειστής λαμβάνων προσε accipiendo mansuescunt, fenerator vero recipiendo
ρεθίζεται . Ου παύεται υλακτών, αλλά το πλείον irritatur. Non enim allatrare desinit , sed plura
επιζητεί. Εάν ομνύης , απιστεί • ερευνά τα ένδον , exposcit. Si juraveris , non credit . Quæ in ædibus
τα συναλλάγματά σου πολυπραγμονεί . Επί γαμετής babes , perscrutatur ; tua diligenter indagat com
καταισχύνει , επί φίλων καθυβρίζει, εν ταις αγοραίς mercia . Præsente uxore , allicit le pudore , coram
άγχει, κακόν συνάντημα εορτής, αβίωτον σοι κατα amicis onit contumeliam ; in mercatibus fau
σκευάζει τον βίον . Αλλά μεγάλη , φησίν , η ανάγκη , ces constringit ; malus est ſesto die occursus ;

6s Prov . V, 15.

(1)Δηλητηρίοις . Sic Basilii contextus. Codex Re conjunctio deest in codice Regio 1992 et in con
gius 1992 habet δηλητηρίω. Editi δηλητήριον. textu Basilii ..
(2) Eúrazɛ. Sic idem ' Regius codex" et Basilii ( 4 ) Ex hom . in ps . XIV, 108.
contextus. Editi συνάγαγε . (5 ) Ιbid. , 109 .
3) Και δούλος . Editi iterum addunt και , sed hec (6) Ιbid .
1175 APPENDIX . - SYMEONIS METAPHRASTE 1176
vitam tibi reddit injucundam et intolerabilem . Αι Α και ουδείς μοι πόρος χρημάτων έτερος. Τί ούν το
magna, inquit, est necessitas , nec alia est paran όφελος εκ του την σήμερον υπερθέσθαι ; Το γαρ δά
dæ pecuniæ ratio. Quæ , quæso , utilitas ex ho νος ουκ απαλλαγήν παντελή , αλλά μικράν αναβολήν
diernæ diei dilatione ? Fellus enim non omnino της αμηχανίας παρέχεται . Μή δανεισάμενος μεν
liberat, sed consilii et mentis inopiam Lantisper ομοίως έση πένης και σήμερον , και προς το εφεξής :
tardat. Εtenim si argentum fenore non Suuis ; και νύν μεν ουδείς εγκαλέσει σοι πτωχεύοντι • ακού
hodie el postea simili modo eris pauper : nunc σιον γάρ το κακόν · εάν δε τόκους υπεύθυνος ής,
quidem nullus tibi vertit probro paupertatem , ουκ έστιν ος ου μέμψεται σου την άβουλίαν . Ήδη
siquidem malum est haud voluntarium ; si vero βούλευσαι πόθεν αποτίσεις . 'Αφ' ών λαμβάνεις ;
fenori fueris obnoxius , nemo erit qui le stultitiæ αλλ' ουκ εξαρκεί και προς την χρείαν, και προς
non condemnet. ( 1 ) Jam perpende unde sis solu την έκτισιν. Εάν δε δή και τους τόκους λογίση ,
lurus . Num ex iis pecuniis quas accipis ? Sed hæ πόθεν τα χρήματα εις τοσούτον πολυπλασιασθήσε
et ad necessitatem cohibendam et ad solutionem ται ; Ουδείς τραύματα τραύμασι θεραπεύει , ουδε
non sufficiunt . Quod si usuras etiam reputaveris ; κακώ το κακόν ιάται . Πώς oύν διατραφώ, φησίν ;
unde usque adeo multiplicabuntur pecunie ? "Έχεις χείρας , έχεις τέχνην μισθάρνει , διακόνει :
Vulnera vulnere curat nemo , neque malum και πολλαι επίνοιαι του βίου, πολλαι αφορμαι. 'Αλλ '
malo Sanat . (2) Αι , inquis , quomodo nutriar ? αδυνάτως έχεις και προσαΐτει παρά των κεκτημένων .
Manus habes , habes artem , loca operam tuam 'Αλλά αισχρόν το αίτεϊν ; αισχρόν μεν ούν ( 4) το
lucri gratia, ministra : multa sunt parandi victus δανεισάμενον αποστερείν . Είτα ο μύρμηξ μεν δύνα
consilia , multi modi . At id facere non potes ? ται , μή προσαιτών , μήτε δανειζόμενος , διατρέφε
Pete a possidentibus . At lurpe est postulare ? σθαι · και μέλισσαι τα λείψανα της οικείας τροφής
Turpius utique ſuerit creditorem datis ſenori pe βασιλεύσι χαρίζονται , οίς ούτε χείρας , ούτε τέχνας
cuniis defraudare . Deinde veru potest formica, nec ή φύσις δέδωκε . Συ δε το ευμήχανον ζώον ο άνθρω
mendicans , nec fenore accipiens , nutriri : apes πος , μίαν των πασών μηχανών ουχ εύρήσεις προς
itidem regibus largiuntur proprii alimenti reli την του βίου διαγωγήν ;
quias : quibus tamen nec manus , nec artes concessit natura . Tu vero industrium animal homo
inter artes omnes unam ad transigendam vitam non reperies?
6. (3) Dives es ? argentum ne des fenore. Pauper 6. Πλούσιος εί ; μή δανείζου (5 ). Πένης εις μή
es ? ne sunme fenore argentum. Εtenim si Iocuples . δανείζου . Ει μεν γαρ εύπορείς, ου χρήζεις δανείσμα.
es , nihil tibi fenore opus est : si nihil vero habes , C τος ει δε ουδέν έχεις , ουκ αποτίσεις το δάνειον . Μη
non pendes usuras . Noli luam ipsius vitam seræ pe δώς σεαυτού τον βίον εις υστεροβουλίαν . Ένί τούτω
nitentiæ objicere. Hoc uno præstamus divitibus nos διαφέρομεν των πλουτούντων οι πένητες , τη άμε
pauperes , curarum vacuitate : ac eos vigilantes ri- ριμνία και καταγελώμεν αυτών αγρυπνούντων, αυτοί
demus ipsi dormientes , ac curis semper distentos καθεύδοντες και συνεστώτων αεί και φροντιζόντων ,
et sollicitos , quieli et liberi . Debitor utique el pau αυτοί αφροντιστoύντες και ανέιμένοι . Ο μέντοι
per est, et curis multis anxius, et omni tempore οφείλων και πένης εστί, και πολυμέριμνος , και
cogitatione defixus, nunc quidem res suas æstimans, σύννους πάντα τον χρόνον , νύν μέν τήν εαυτού
nunc vero domos sumptuosas , divitum agros, oc ουσίαν αποτιμώμενος , νύν δε τάς οικίας τάς πολυ
currentium vestes. Hæc si mea essent, inquit, τελείς , τους αγρούς των πλουσίων (6) , τάς εσθήτας
tanti et tanti divenderem , atque liberarer 496 των εντυγχανόντων. Εί ταύτα εμά ήν, φησίν, απε .
fenore. Hæc ejus animo nocteque dieque insident. διδόμην τόσου και τόσου , και απηλλασσόμην του
Januam si pulsaveris , irrepit sub lectum debitor. τόχου . Ταύτα αυτού και νύκτωρ και μεθ' ημέραν
Velociler accurrit quis , et illius cor palpitat . Canis εγκαθέζεται τη καρδία . Εάν την θύραν πατάξης ,
latrat : ille sudore difuit , et anxielate corripilur , και χρεώστης υπό την κλίνην σφοδρώς εισέδραμε τις ,
quaque viafugiat, conspicit . Dies prescriptusinstal : D του δε επάταξεν η καρδία υλακτεί ο κύων , ο δε
anxie secum reputat quodnam dicturus sit menda- ιδρώτι ρείται, και αγωνία συνέχεται , και περισκοπεί
cium , et quo conficto prætextu depulsurus a se sit πόθεν φύγου. Η προθεσμία προάγει μεριμνά τι
creditorem . Quid te ipse bestie fecundissime ad- ψεύσεται , ποίαν πλασάμενος πρόφασιν τον δανειστών
jungis ? Lepores aiunt simul et parere , et nutrire , διακρoύσεται . Τί πολυτόκο (7 ) θηρίο σεαυτόν παρα
et superfetare : sic pecuniæ feneratoribus simul et ζευγνύεις ; Τους λαγωούς φασε και τίκτειν ομού, και
dantur ad pendendas usuras , et signuntur , et pul- τρέφειν , και επικυίσκεσθαι» και τους τοκογλύφους

(1 ) Ex hom .in psal. xiv , 110
(9) Ιbid . , 111 ,
(3) Ιbid . , 110.
(4) Αισχρόν μεν ούν . Legitur in contextu αισχρό
τερον .
( 5) Aarɛicov. Nullus dubilo quin legendum sit un
oavsiše , ne des ſenore, non vero, ne pecuniam sumas
ſenore. Rationem enim addit Basilius , quia diviles
tenore non indigent ; qua voce non pecuniam muluo
sumendam , sed mercedem ex collocata pecuniapro
venientem manifestum est designari. Delerrel ergo
divites a pecunia in ſenus collocanda . Legit archiepi
scopus Turonensis, ita ut legendum contendimus.
Vide notam nostram ad tom . I , col. 272. Epit .
( 6 ) Των πλουσίων. Codicum alter των πλησίον ,
proximi agros.
( 7) Πολυτόκω. Sic contextus . Eiti nostri πο
λυπλόκω .
 1177 SERMO V. DE DIVITIIS ET PAUPERT.ITE. 1178

τα χρήματα ομού και δανείζεται , και γεννάται , και A lulant . Nondum enim in manus accepisti , et tamer2
υποφύεται. Θύπω γάρ εδέξω εις χείρας , και του præsentis mensis quæslus a le exposcitur . Et hæc
παρόντος μηνός απητήθης την εργασίας . Και τούτο pecunia rursus fenore accepta , malum alterum alit ,
πάλιν δανεισθεν, έτερον κακόν εξέθρεψε , κακείνο έτε et illud alterum , atque sic malum in infinitum . El
ρον , και το κακόν εις άπειρον . Τόκος γάρ , ώς oίμαι, enim , opinor , τoκός, id est , partus , ob ingentem
δια την πολυγονίαν (1 ) του κακού προσηγόρευται : mali fecunditatem nominatur. Unde enim aliunde ?
πόθεν γαρ άλλοθεν ; "Η τάχα τόκος λέγεται διά τάς Αut forte τοκός , hoc est , partus , dicitur ob dolores
υδίνας και λύπας, ας έμποιεϊν ταις ψυχαίς των ac molestias, quas animis eorum qui fenore acce
δανειζομένων πέφυκεν . Ως γάρ ή αδίς τη τικτούση , perunt , solel creare . Ut enim puerperium parituræ,
ούτως ή προθεσμία το υποχρέω παρίσταται . Τόκος ita dies indicta debitori instal. Fenus fenori addi
επί τόκω , πονηρών γονέων πονηρόν έκγονον. Τάς tum , parentum malorum mala est soboles. Aiunt
εχίδνας λέγουσι την γαστέρα της μητρός διεσθιούσας viperas , dum gignuntur , ventrem malris corrodere :
τίκτεσθαι · και οι τόκοι τους οίκους των οφειλόντων fenus quoque , erosis ac consumplis debitorum ædi.
εκφαγόντες απογεννώνται. Τα σπέρματα χρόνω bus , nascitur. Seniina temporis progressu germi
ρύεται· ο δε τόκος σήμερον γεννάται , και σήμερον nant : usura vero hodie generatur , et hodie parere
οου τίκτειν άρχεται . Των αυξουμένων έκαστον, επει- Bincipii . Quidquid crescit, ubi ad propriam magni
λαν προς το οικείον αφίκηται μέγεθος, της αυξήσεως tudinem pervenerit , desinil augeri ; avarorum vero
σταται το δε των πλεονεκτων αργύριον τω χρόνω argentum omni tempore augesuit. Animalia ubi sus
αντί συμπαραύξεται . Τα ζώα παραδόντα τοις εκγό- soboli vim imperliverunt pariendi, supersedent
νους (2) το τίκτειν, αυτά της κυήσεως παύεται τα pregnatione : at feneratorum pecuniae et adnascen
δε των δανειστών αργύρια και τα επιγινόμενα τίκτει, les pariunt , et veteres renovantur. (5) Et sicut ii
και τα αρχαία νεάζει . Και ώσπερ επί της χολέρας οι qui cholera laborant, id seinper quod ante sumptun
το αει προϊστάμενον εξαιρούντες (3) , και πριν παν est , ejiciunt , et si anteintegram purgationem cibum
τελώς καθαρθήναι δευτέραν τροφήν επεμβαλλόμενοι , alterum capiunt , hunc rursus can dolore, et cum
πάλιν εμούσι μετά οδύνης και σπαραγμών : ούτω και nervorum convulsione evomunt : sic qui fenore ac .
οι δανειζόμενοι , τόκους εκ τόκων μεταλαμβάνοντες, cipiunt , usuris usurarum sese onerantes , et anle
και πριν εκκαθάραι τα πρώτα , δεύτερον έπεισάγον » quam priores usure purgentur , alteram adjicientes ,,
τες δάνεισμα , μικρόν χρόνον τοις άλλοτρίοις εναβρυ- parumper in alienis gloriati , tun demum rei etiam
νόμενοι , ύστερον και τα οικεία αδύραντο . Αλλά familiaris jacturam lugent. Atqui , inquis , inulti
πολλοί , φησί , και εκ δανείσματος έπλούτησαν . etiam fenore facti sunt divites . At vero plures , ar
C
Πλείους δε , oίμαι, και βρόχων ήψαντο . Συ δε τους “ bitror , ad laqueos pervenerint . Tu vero strange
απαγξαμένους ουκ αριθμείς , οι την επι ταις απαντή latos non numeras, qui yadimoniorum dedecus ml.
σεσιν (4) αισχύνην μη φέροντες , τον δι' αγχόνης nime ferentes, sibi mortem maluerunt laqueo con
θάνατον του επονειδίστως ζήν προετίμησαν . Είδος sciscere , quam probrose vivere. Vidi ego misera
εγώ ελεεινόν θέαμα , παίδας ελευθέρους υπέρ χρεών bile spectaculum , ingenuos pueros , ob patris
πατρικών ελκομένους εις το πρατήριον . Ουκ έχεις debita , venales in forum pertrahi . Non habes
καταλιπείν χρήματα τους παισί; μή προσαφέλη και pecuniam quam relinquas filiis ? Cave ingenuitateur
την ευγένειαν . "Εν τούτο διατήρησαν αυτοίς το κτήμα eis auferas . Unam hanc ipsis conserva libertaris
της ελευθερίας , την παρακαταθήκην , ήν παρά των possessionem , depositum illud, quod a parentibus
γονέων παρέλαβες . Ουδείς πενίαν πατρός ένεκλήθη accepisti . Nemini unquam patris paupertas data
ποτέ όφλημα δε πατρώον εις δεσμωτήριον άγει . Μη est crimini : at paternum debitum in carcerem du
καταλίπης γραμματείoν ώσπερ αράν πατρικήν εις cit. Ne relinquas syngrapham ceu paternam exse
παϊδας καταβαίνουσαν και εκγόνους . crationem in filios ac nepotes descendentem .
7. Πλούτος γάρ , φησίν, εάν βέη, μή προστίθεσθε 7. (6) Divitiæ enim , inquil, si affluant, nolite cor
καρδίαν . Θαύμασαν την φωνήν. Πλούτος , φησίν , D apponere 66. Ηanc vocem admirare . Divilia, inquit ,
εάν ρέη . Ρευστή ή φύσις του πλούτου , χειμάρρου si affluant. Flusa est divitiarum natura, torrente
οξύτερον τους έχοντας παρατρέχει» άλλοτε άλλον citius præterlabitur possessores , 497 alios aliter
πέφυκε παραμείβεσθαι. Και ώσπερ ποταμός αφ ' solet mutare. Quemadmodum luvius ab alto labens ,
υψηλού φερόμενος, εγγίζει μεν τοις παρεστώσι τη iis quidem qui ad ripam astant appropinquat, sed
όχθη , ομού δε ήψατο και ευθύς υπεχώρησεν ούτω simul ut contigit , stalim secedit : ila etiam divitia
και η του πλούτου ευκολία οξυτάτην έχει και ολι rum instabilitas velocissimam lubricamque præ
σθηραν την παρουσίαν , και άλλους εξ άλλων πα sentiam babet , alios ex aliis permulare solitam

66 Psal . LXI , 11 .

(1) Διά την πολυγονίαν . Sic inss . et contextus
Basilii . Editi διά τινα πολυγονίαν .
(2) Τοίς εκγόνοις. Sic codicum alter et Basilii
contextus. Editi εγγόνους .
(3) Εξαιρούντες . Legitur in contextu εξερώντες .
(4 ) 'Απαντήσεσιν . Longe praeferenda haec scri
ptura ei que legitur in contextu απαιτήσεσιν, εαα
clionum dedecus.
( 5 ) Ex hom , in psal. xiv, 112 .
(6 ) Ex hom . in psal. Lxi , 198 .
1179 APPENDIX . SYMEONIS METAPHRASTÆ
Hodie hujus est ager , cras alterius , et paulo post A
alius . Respice ad civitatis domos ; quot jam nomina
ex quo exstructæ sunt, accepere, aliter ab alio pos
sessore appellatæ . Quinetiam aurum semper e ma
nibus ejus quem penes est , elabens, ad alterum
transit , et ab illo ad alium . Comprehensam manu
aquam facilius possis continere, quam divitias tibi
constanter servare . Ne igitur invideas e valde locu
plelibus cuipiam , neque ejus vitam beatam esse
duxeris : et si undique ac ex uberi fontium scatu
rigine circumfluant pecuniæ , ne hanc rerum copiam
amplexeris. (1) Non semper laudabilis est pauper-
tas , sed quæ secundum evangelicum consilium ex
libera voluntate perficitur . Multi enim , cum paupe
res sint, si facultales spectes , proposito avarissimi
B
sunt : quos non salvat indigentia, sed propositum
condemnal . (2) Divitie autem et gloria , qualenus
bonos non reddunt possessores , non sunt ex eorum
numero , quæ natura sunt bona : qualenus vero
prosperitatem quamdanm in vita nostra efficiunt ,
nagis contrariis eligenda sunt paupertate et igno-
minia . Atque haec quidem nonnullis ad distribuen-
dum dantur a Deo velut Abraham , Jacob , et simi
libus . Improbis vero provocatio sunt , ut se ad me
liorem frugem recipiant , ita ut qui post tantam a
Deo benignitatis significationem perseverat in ini
quitale, se ipse sine ulla excusationis venia ob
noxium condemnationi constituat. Qui quidem
justus est, neque ad divitias, cum adsunt, adjungit
animum ; neque eas , cum absunt , exquirit ; siqui- C
dem non fruitur concreditis , sed earum administra-
lor est . Nemo autem prudens negotium ambit in
alienis rebus distribuendis , nisi respexerit ad lau
dem vulgi , cui bomines in aliqua auctoritale con
stiluti admirationi sunt ac æmulationi. (3) Quod si
in despiciendo corpore exercitati essemus, vis aliud
quidquam humanarum rerum admirareinur. Quid
enim jam nobis, si corporis voluptates fastidiamus ,
opus sit divitiis , equidem non video ; nisi jucundum
sit et gratum thesauris deſossis more fabulosorum
draconum invigilare .
8. (4) Id itaque præcipuum est , et cujus maxime
curam gerere Christianus debet , ut vitiosis affec
tibus qui varii sunt ac diversi , animamque coin
quinant, denudetur . Deinde vero oportet , ut qui ad D
sublimem secundum Deum vitam respicit , opes
suas ac facultates derelinquat : quia rerum terre
Warum cura ac sollicitudo magnam in animo aber
rationem generant. Cum igitur plures ad eumdem
salutis scopum intenti, communem inter se vitam
amplexi ſuerint, id inter ipsos ante omnia obtineat
necesse est , ut unum in omnibus sit cor, et volun
tas una , unumque desiderium atque ut precipit
(1 ) Ex hom . in psal . XXXIII , 147 .
Ex ep. ccxxxvi, 564.
Ex serm . De legendis libris gent. , 182 .
Ex serm . ascetico, 325.
(5) " Οτι χρησώμεθα . Basilii contextus έτι χρη
σόμεθα . Legitur χρησόμεθα, in cod . 1992. Supra
1180
ραμείβεσθαι πεφυκυίαν . Σήμερον τούδε ο αγρός ,
και αύριον άλλου , και μετ' ολίγον άλλου . Απόβλε
ψον προς τας εν τη πόλει οικίας , πόσα ήδη αφ ' ου
γεγόνασιν ονόματα μετειλήφασιν , άλλοτε απ' άλλου
των κεκτημένων ονομαζόμεναι . Και χρυσός αει τας
του έχοντος χείρας διαρρέων , εφ' έτερον διαβαίνει,
και απ' εκείνου προς άλλον . Μάλλον δύνασαι ύδωρ
τη χειρί περιλαβών κατασχεϊν , ή πλούτον διαρκώς
σεαυτώ συντηρήσαι . Μή τοίνυν ζηλώσης των υπερ
πλουτoύντων τινά, μηδέ μακαρίσης αυτού την ζωήν
καν πολλαχόθεν σου και εξ αφθόνων πηγών περιό
ρέη τα χρήματα , μη προσδέξη αυτών την περιουσίαν .
Ουκ αεί δε επαινετή η πτωχεία , αλλ ' ή εκ προαι
ρέσεως κατά τον ευαγγελικών σκοπόν κατορθουμένη .
Πολλοί γάρ πτωχοί μεν τη περιουσία, πλεονεκτικώ
τατοι δε τη προαιρέσει τυγχάνουσιν ούς ουχ η ένδεια
σώζει, αλλ ' ή προαίρεσις κατακρίνει . Πλούτος δε και
δόξα, καθο μεν ου ποιεί τους έχοντας αγαθούς , ουκ
έστι των κατά φύσιν αγαθών καθο δε εύροιάν τινα
παρέχεται ημών τω βίω, αιρετώτερά εστι των έναν
τίων, πενίας και ατιμίας . Ταύτα μέντοι τοις μεν οικο
νομίας ένεκεν δίδοται παρά του Θεού , ώς τώ 'Αβραάμ ,
και το Ιακώβ, και τοις τοιούτοις . Τοις δε φαυλοτέροις
πρόκλησίς έστι του βελτιωθήναι κατά τον τρόπον , ως
ό γε μετά τοσαύτην εκ Θεού δεξίωσιν επιμένων τη
αδικία, αναντιρρήτως εαυτόν υπόδικον τη κατακρίσει
καθίστησιν . Ο μέντοι δίκαιος, ούτε παρόντος επί
στρέφεται του πλούτου, ούτε μή παρόντος επιζητεί
ου γάρ απολαυστικός έστι των δεδομένων, αλλ ' οίκο
νομικός : ουδείς δε των ευ φρονούντων επιτρέχει τη
ασχολία της των αλλοτρίων διανομής, εάν μή προς
την των πολλών αποβλέπη δόξαν, οι θαυμάζουσε και
ζηλούσε τους εν εξουσία τινί καθεστώτας . Ε : δέ του
σώματος υπεροράν μελετήσαιμεν , σχολή γ' άν άλλο τι
των ανθρωπίνων θαυμάσαιμεν. Τί γάρ ότι χρησώ
μεθα ( 3) τώ πλούτω , τάς διά του σώματος ηδονάς
ατιμάζοντες, εγώ μεν ουχ ορώ πλήν ει μη , κατά
τους εν τούς μύθους δράκοντας, ηδονήν τινα φέρει
θησαυρούς κατορωρυγμένους επαγρυπνείν.
8. Το μεν ούν προηγούμενόν έστιν, ου μάλιστα
προσήκει τον Χριστιανών επιμελείσθαι ( 6), γυμνωθή
ναι τα κατά την κακίαν πάθη τα ποικίλα τε και διά
φορα , δι' ών μολύνεται η ψυχή . Xρή δε κατά δεύ
τερον λόγον , και την των υπαρχόντων αποταγήν
κατορθωθήναι , τω προς τον κατά Θεόν υψηλόν (7)
αποβλέποντι βίον· διότι πολύν παρέχει περισπασμόν
τη ψυχή ή των υλικών πραγμάτων φροντίς τε και
επιμέλεια . "Οταν ούν πλείους περί τον αυτόν βλέ
ποντες της σωτηρίας σκοπών , την μετ' αλλήλων
ζωήν καταδέξωνται , χρή τούτο προ πάντων εν αυτοίς
κρατηθήναι , το μίαν εν πάσι καρδίαν είναι , και
contextus και το Ιώβ .
(6) 'Επιμελείσθαι. Ηoc verbum deeral in editis ;
sed cum prorsus necessarium sit, illud desumpsiaus
ex contextu .
( 7) Τον κατά Θεόν υψηλόν . Codicum alter προς
θείον και υψηλόν . Contextus προς τον υψηλόν .
1181 SERMO VI . - DE AVARITIA . 1182
θέλημα εν, και μίαν επιθυμίαν, και καθώς νομοθετεί A Apostolus , unum efficiatur corpus ex diversis mem
ο Απόστολος , έν γενέσθαι σωμα εκ διαφόρων μελών bris coagmentalum 67. Hoc autem aliter perfici non
συνηθροισμένον. Τούτο δε ουκ έστιν άλλως κατορθω- polest, 498 nisi obtinuerit haec consuetudo, ut
θήναι , ει μή εκείνο κρατήσειε , το μή επονομάζεσθαι nihil nominatim ac peculiariler cuiquam tribuatur,,
τινι αποτεταγμένως μήτε ιμάτιον , μήτε σκεύος , μήτε neque vestimentum , neque vas, neque quidpiarm
άλλο τι τών εις την κοινήν ζωήν χρησιμευόντων : ένα aliud ex iis quæ conducunt vitæ communi ; ut sin
έκαστον τούτων της χρείας ή, και μή του κεκτημένου. gula usibus necessariis , non autem possessoribus
Και ώσπερ ανάρμοστόν εστι τω μείζονι σώματι το destinentur . Et siculi vestimentum parvum corpori
μικρόν ιμάτιον , ή τα μικροτέρω το τελειότερον , αλλ ' majori , aut majus parvo non convenit , sed quid
εκάστω το σύμμετρον εστι και επωφελές και ευάρ- quid cuique accommodatum est ,id utile est et conn
μoστον ούτως και ενταύθα ή κλίνη , τα στρώματα , modum : ita etiam alia omnia , lectus , stragula, ca
το θερμόν περιβόλαιον , το υπόδημα του πάνυ χρή- lidum vestimentum , valde indigenlis esse debent ,
ζοντος , ουχί του κεκτημένου είναι οφείλει. Και κα non possidentis . Quemadmodum enim medicamento
θάπερ των φαρμάκω ο τραυματισθείς , ουχ ο υγιαίνων qui vulneratus est , non qui sanus, utitur : sie etiam
κέχρηται , ούτω και των προς την άνεσιν του σώματος vir que ad sublevandum corpus excogitata sunt ,
επινοουμένων , ουχ ο τρυφών , αλλ ' ο χρήζων της Β non qui delicate vivit, sed is cui levamen opus est ,
ανέσεως απολαύει δικαίως (1), εν Χριστώ Ιησού τω merito perfruitur , in Christo Jesu Domino nostro ,
Κυρίω ημών , ώ ή δόξα και το κράτος εις τους αιώνας cui gloria et potestas in sæcula sæculorum . Amen.
των αιώνων. Αμήν .
ΠΕΡΙ ΠΛΕΟΝΕΞΙΑΣ . DE AVARITIA .
ΛΟΓΟΣ q' . SERMO VI ..
1. " Οταν εις οικίαν ανδρός άπειρoκάλου (2 ) εισ 1. ( 4 ) Quando in domum inepti viri ingredior ,
έλθω , και ίδω αυτήν παντοίους γεγανυμένην άνθεσιν , videoque ipsam omnigenis renidentem ornamentis,
οίδα ότι ούτος ουδέν των δρωμένων τιμιώτερον κέ intelligo eum nibil iis quæ videntur pretiosius pos
κτηται , αλλά τα μεν άψυχα καλλωπίζει , την δε ψυχήν sidere, sed ornare diligenter inanimata , animan
ακόσμητον έχει . Καίτοι μυρίου εφεστάσι τη θύρα vero incultam relinquere . Quanquam innumeri
πτωχοί , πάσαν ελεεινήν αφιέντες φωνήν · ο δε αρνεί stant pro foribus pauperes nullam non emiltentes
ται την δόσιν , αδύνατον είναι λέγων επαρκεϊν τοίς vocem miserabilem ; negat ille se daturum , seque
αιτούσι . Και τη μεν γλώσση εξόμνυται , υπό δε της ait suflicere non posse rogantibus . El lingua quidem
χειρόςελέγχεται· σιωπώσα γάρ ή χείρ την ψευδολο- C ejurat non posse, sed a manu arguitur . lla enim
γίαν κηρύσσει, περιαστραπτομένη υπό της επί του silet quidem , sed mendacium prædicat, annuli pala
δακτυλίου σφενδόνης . " Αθλιε και ταλαιπωρε, πόσους coruscans . Ο infelix atque miser , quot potest unus
δύναται είς σου δακτύλιος χρεών απολύσαι • πόσους tuus annulus ære alieno liberare ! quot domos cor
οίκους καταπίπτοντας ανορθώσαι ! Μία σου κιβωτός ruentes erigere ! Arca lua vestiaria vel unica potest
των ιματίων δύναται δήμον ολόκληρον ριγούντα περι lolum populum frigore rigentem amicere ; et lamen
βαλεϊν · αλλ ' υπομένεις άπρακτον αποπέμψαι τον πέ sustines pauperem non donatum dimillere, justam
νητα , μη φοβούμενος το δίκαιον της αντιδόσεως του judicis vindictam non reformidans. Non misertus
κριτου . Ουκ ήλέησας, ουκ ελεηθήση · ουκ ήνοιξας την es, non consequere misericordiam : non aperuisti
οικίαν, αποπεμφθηση της βασιλείας · ουκ έδωκας τον domum , a regno excluderis : " panem non dedisti ,
άρτον , ου λήψη την αιώνιον ζωήν . Αλλά πένητα λέ non accipies vitam æternam . Sed pauperem dicis
γεις σεαυτόν . Καγώ συντίθεμαι : πένης γάρ έστιν, ο leipsum ; et ego assentior. Pauper enim est , qui
πολλών ενδεής. Πολλών δε υμάς ενδεείς ποιεί το της multis indiget. Vos autem insatiabilis cupiditas
επιθυμίας ακόρεστον . Τούς δέκα ταλάντους άλλα δέκα multorum indigos ellicit . Talentis decem , decem
τάλαντα προστεθεικέναι σπουδάζετε · επειδάν είκοσι alia adjicere conamini : viginti coactis , lotidem
D
γένηται , άλλα τοσαύτα επιζητείτε , και αεί (3) το queritis , neque appetentiarm sistet quod semper
προστιθέμενον , ουχί την ορμήν ίστησιν , αλλ' αναφλέ- additur , imo accendit appetitum . Quemadmodum
γει την όρεξιν. " Ωσπερ γάρ τοις μεθύουσιν αφορμή enim ebriis vini accessio bibendi fit occasio : sic
του πίνειν η προσθήκη του οίνου γίνεται, ούτω και etiam recens ditali ubi multa acquisierint, plura
οι νεόπλουτοι πολλά κτησάμενοι , πλειόνων επιθυ concupiscunt, semper addendo morbum nutrientes ,
μούσι, τώ αει προστιθεμένω την νόσον τρέφοντες , eisque suum studium cedit in contrarium . Neque
και περιτρέπεται αυτοίς ή σπουδή προς το εναντίον . enim præsentia bona cum tanta sint, tantum illos
Ου γαρ ευφραίνει αυτούς τα προσόντα τοσαύτα όντα , exhilarant, quantum contristant quæ desunt, ea ,
όσον λυπεί τα ενδέοντα , άπερ αν αυτοίς ελλείπεις inquam , quæ sibi deesse pulant. Nam cum lælari

67 1 Cor. ΧΙΙ , 12.

( 1 ) Δικαίως . Minus commode deest ea vox in con ( 3) Και αεί. Voculam addidimus ex contextu et
textú Basilij. codicum altero . Ιdem codex paulo ante και επειδάν.
( 2 ) 'Απειρoκάλου. Addit Basilii contextus και 14) Ex hom . in Divites , 56.
οψιπλούτου, et sero divitis .
1183 APPENDIX . SYMEONIS METAPHRASTÆ 1184

ipsos par esset, ac gratiain liabere, quod iam mul- Α υπόθωνται . Δέον γάρ αυτούς ευφραίνεσθαι και χάριν
tis sunt opulentiores : contra ægre ferunt ac do
lent se forle ab uno aut altero locupletiore supe .
rari. ( 1) Neque eos qui se ipsis inferiores sunt
enumerantes , pro iis que habent , gratias persol-
vunt largitori benefico : 499 imo facta cum eu
quod præstantius est comparatione , quantum su
perentur reputantes , ita mærent et conqueruntur
bonis alienis privali , ac si suis spoliarentur.
(2) Nam qui necessarios terminos excessere, cum
jam sibi , more eorum qui in declive feruntur , ni-
bil firmum suppetat , ad quod se recipiant , nus .
quam ulterius abripi intermittunt : sed quo plura
compararint, eo magis opus habebunt paribus, aut
etiam amplioribus ad cupiditatem explendam , se
cundum Execestidæ filium Solonem , qui ait :
έχειν , τοσούτων όντας εύπορωτέρους : οι δε δυσφο
ρούσι , και οδυνώνται , ότι ενός που η δευτέρου των
υπερπλουτoύντων απολιμπάνονται. Και ού τους υπο
δεεστέρους απαριθμούμενου, την υπέρ ών έχουσι χάριν
αποπληρoύσι το ευεργέτη · αλλά τη προς το υπερέχον
συγκρίσει» όσον απολείπονται λογιζόμενοι , ώς οικείων
στερούμενοι των ετέροις προσόντων, ούτως αντώνται
και καταμέμφονται . Οι γάρ των αναγκαίων όρων έξω
γενόμενοι , παραπλησίως τους κατά του πρανούς φερο
μένους , προς ουδέν στάσιμον έχοντες αποβήναι , ουδα
μού της εις το πρόσω φοράς ίστανται · αλλ ' όσωπερ
αν πλείω προσπεριβάλωνται , τού ίσου δέονται , ή και
πλείονος προς την της επιθυμίας εκπλήρωσιν , κατά
τον Εξηκεστίδου Σόλωνα , ός φησι :
B

Diviliarum homini finis non constitit ullus . Πλούτου δ ' ουδέν τέρμα περασμένου ανδράσι
[ κείται .
In his etiam Theognide magistro utendum est , qui Το δε Θεόγνιδι προς ταύτα διδασκάλα χρηστέον ,
dicit : λέγονται :
Non amo divitias , non opto : sed mihi parvo Ουκ έραμαι πλουτεϊν , ούτ' εύχομαι · αλλά μου είη
Vivere contingat , nilque rimere mali. Ζην από των ολίγων μηδένέχοντι κακόν .
Ego autem Diogenis admiror omnium simul hu Εγώ δε και Διογένους άγαμαι την πάντων ομού
manarum rerum contemplum , qui se rege magno των ανθρωπίνων υπεροψίαν ός γε και βασιλέως του
pronuntiavit diliorem, quod in vita paucioribus μεγάλου εαυτόν απέφηνε πλουσιώτερον , τα ελαττό
quam ille egeret . Avaris autem , nisi Pythii Mysi νων ή εκείνος κατά τον βίον προσδείσθαι . Τοις δε
adsint talenta , nisi sint terræ tot el tot jugera , nisi πλεονέκταις , ει μη τα Πυθίου του Μυσού προσείη
pecorum greges innumeri, sufficiel nihil. (3) Sed τάλαντα , και πλέθρα γης τόσα και τόσα , και βοσκη
quemadmodum ii qui scalas conscendunt , pede μάτων έσμοί πλείους ή αριθμήσαι, ουδέν εξαρκέσει.
semper ad superiorem gradum erecto non prius C ' Αλλ' ώσπερ οι τάς κλίμακας αναβαίνοντες , αεί προς
conquiescunt , quam ad summum perveniant : sic et την υπερκειμένην (3 ) βαθμίδα το ίχνος αίροντες , ου
hi quando hunc divitem asseculi , confestim diliori πρότερον αφίστανται , πριν αν της άκρας αφίκων
adhuc pares fieri conantur : et ubi eum quoque at ται ( 6): ούτω και ούτοι , όταν τούτον τον πλούσιον
tigerint , studium suum ad alium transferunt, et non καταλάβωσιν , ευθύς τα πλουσιωτέρω παρισωθήναι
cessant ab appetenda potentia , donec in sublime φιλονεικούσι : καν επ ' εκείνον φθάσωσιν, επί τον άλλον
evecli , allo casu seipsos contundant . την σπουδών μεταφέρουσι , και ου παύονται της κατά
την δυναστείαν ορμής έως αν υψωθέντες, από με
τεώρου του πτώματος εαυτούς καταρρήξωσι .
2. (4) Atque ut qui præ insania mente moti sunt , 2. Και ώσπερ οι υπό μανίας παράφοροι ου τα
res ipsas non intuentur ; sed ea ex quibus alliciun πράγματα βλέπουσιν , αλλά τα εκ του πάθους φαν
tur : sic avarurum animus , pecuniæ aviditate obru τάζονται ούτως ή του πλεονέκτου ψυχή τη φιλο
lus, cuncta aurum , cuncta argentum videt : ac lu χρηματία καταχωσθείσα (7) , πάντα χρυσόν , πάντα
bentius aurum quam solem intueatur. Verti omnia άργυρον βλέπει . "Ηδιον αν ίδη (8) τον χρυσόν , ή τον
in auri naturam exoptat, atque in id incumbil pro ήλιον . Εύχεται πάντα προς την του χρυσού φύσιν μετα
virili . Quid enim non molitur propter aurum? Fru- D βληθήναι , και επινοεί μέντοι καθ' όσον οίόν τε . Ποίαν
mentum fit illi aurum , vinumin aurum concrescit, γάρ μηχανήν διά χρυσόν ου κινεί ; Ο σίτος χρυσός
lanæ illi in aurum vertuntur ; mercatura omnis, αυτό γίνεται ο οίνος εις χρυσόν μεταπήγνυται τα
omnis solertia parit illi aurum . Ipsum aurum gene- έρια αυτό αποχρυσούται · πάσα εμπορία, πάσα επί
rat semetipsum , dum per fenora multiplicatur ; νοια χρυσόν αυτό προσάγει (9) . Αυτός εαυτόν και
neque ullus finis reperitur cupiditatis. Ac pueris χρυσός απογεννά , πολυπλασιαζόμενος εν δανείσμασι
quidem gulosis plerumque concedinius, ut iis quæ και τέλος της επιθυμίας ουκ εξευρίσκεται. Τών μεν
cupiunt, sese abunde expleant, ut per majorem sa γάρ παίδων τοϊς λίχνοις αφειδώς πολλάκις ενδίδομεν
turitatem fastidium ipsis afferatur. Avarus non των περισπουδάστων (10) υπερεμπίμπλασθαι , ώστε
(1 ) Ex hom . in mart. Julittam , 39. (7) Καταχωσθείσα . Contextus κατασχεθείσα .
( 2) Ex serm . De legendis libris genl . , 183 ( 8 ) "Ιδη . Forte ίδοι . EDIT .
(3) Ex hom , in divites , 57. (9 ) Προσάγει. Sic codicum alter et Basilii con
(4) Ex hom . in illud Lucæ, Destruam , 47. textus. Editi προάγει .
( 5) Υπερκειμένην . Sic contextus Basilii . Editi (10) Των περισπουδάσεων . Sic idem codex et Ba
nostri υποκειμένην . sili contextus. Editi τα περισπουδάστω .
(6) Αφίκωνται. Forte εφίκωνται . ΕDIT .
1185 SERMO VI. DE AVARITIA . 1186
το υπερβάλλοντι κόρα την αποστροφήν εμποιήσαι . A item : sed quo pluribus impletur, hoc plura desi
“Ο δε πλεονέκτης , ουχ ούτως · αλλ' όσων πλειόνων derat. (4) Ignis postquam accensus est , ſestinat
εμφορείται, πλειόνων εφίεται. Το μεν πυρ επειδάν materiam omnem depascere : nec quisquam prius
καταπρήσεως άψηται , σπεύδει πάσαν επινεμηθήναι quam materia deficiat , eum sistere potest . Avarum
την ύλην και ουδείς αυτό (1) στήσαι δύναται , πρίν autem quid polest cohibere ? Igne ipso est aspe
αν επιλείπη η ύλη . Τον δε πλεονέκτης τι δύναται rior, omnia continenter depascens . Usurpavit quae
επισχεϊν; Πυρός έστι χαλεπώτερος, πάντα διά συν proximi sunt ; alius prodiit vicinus , ejus quoque
εχείας νεμόμενος . "Έλαβε τα του πλησίον · άλλος bona sibi assumpsit : 500 non attendit iis que
ανεφάνη γείτων , και τα εκείνου εξιδιοποιήσατο. Ού prius paria ſuerunt , quod multa sunt : sed iis quæ
τους κατόπιν προσέχει , ότι πολλά αλλά τους λείπου desunt, quod vicinos habet. Non lætatur possessis :
σιν, ότι γείτονας κέκτηται . Ουκ ευφραίνει τα κτη sed de iis quæ desunt, dolet : neque ad ea quæ
θέντα » αλλά λυπεί τα λειπόμενα • ου τη απολαύσει congessit perfruenda animum appellit , sed opum
των συναχθέντων προσέχει, αλλ' εαυτόν εκδαπανά τη ampliorum desiderio absumit semelipsum. Deinde
επιθυμία της του πλείονος κτήσεως . Είτα αγρυπνίαι hinc vigilia , cure , sollicitudines . Quid faciam ?
εντεύθεν , αι μέριμναι , αι φροντίδες . Τί ποιήσω ; Diruam horrea mea , el ampliora ædificabo. Stulte,
Καθελώ μου τάς αποθήκας , και μείζονας οικοδο- Β hac nocle animam tuam repetunt a le : quα autem
μήσω. "Άφρον , εν ταύτη τη νυκτί απαιτούσι παρά φαrasti , cujus erunt 68 ? (5) Hec irrisio stultitie
coύ την ψυχήν · α δε ητοίμασας , τίνι έσται ; superat supplicium eternum . Qui enim paulo post
Μείζων της αιωνίου κολάσεως και γέλως της άβουλίας . rapiendus est et abducendus , qualia in animo ver
Ο γάρ μετ ' ολίγον ανάρπαστος άγεσθαι (2) μέλλων , sal consilia ? Destruam horrea mea . Recte facis, ego
οία βουλεύεται ; Καθελώ μου τάς αποθήκας. Και ipse ei dixerim . Digna enim sunt quæ destruantur,
λώς ποιείς , φαίην άν έγωγε προς αυτόν· άξια γάρ iniquitatis horrea . Tuis ipse manibus dirue qua
καθαιρέσεως τα ταμεία της αδικίας . Κατάσκαπτε male ædilicasti. Solve frumentarias penus, unde
ταις εαυτού χερσίν, και κακώς ώκοδόμησας : λύε τα nemo unquam allevatus exiit . Desirue omnem do
σιτοδοχεία , όθεν ουδείς απήλθε ποτε παραμυθίας mum avaritiæ custodem , everle lecia , demolire
τυχών• αφάνισαν πάντα οίκον , πλεονεξίας φύλακα , murus , ostende soli frumentum cariosum , educ e
αποσκεύασον ορόφους , περίελε τοίχους , δείξον ήλιο carcere vinctas opes , produc in publicum tenebrosa
τον ευρωτιώντα σίτον, εξάγαγε εκ φυλακής τον δέ mammonæ conclavia : Destruam horrea mea , et ma
σμιον πλούτον , θριάμβευσον τα σκοτεινά του μαμωνά jora odificabo . Quod si haec quoque impleveris ,
καταγώγια. Καθελώ μου τάς αποθήκας , και μεί- . φuid tum excogitabis ? rursusne destrues, et rursus
ζωνας οικοδομήσω . Έάν δε και ταύτας έμπλή- " edificabis ? Quid stullius, quam laborare perpetuo ,
σης (3), τί ποτε άρα διανοηθήση ; ή που πάλιν καθ ædificare diligenter , et diligenter destruere ?
αιρήσεις , και πάλιν οικοδομήσεις ; Και τι τούτων ανοητότερον , απέραντα μοχθείν , οικοδομείν μετά
σπουδής, και μετά σπουδής καθαιρείν ;
3. Κάν μεν ακούσης , Πώλησόν σου τα υπάρ 3. (6) Quod si audieris : Vende quæ habes , et da
χοντα , και δός πτωχοίς , ένα έχης εφόδιον προς pauperibus 69 , ut habeas viaticum ad eternarm feli
την αιώνιον απόλαυσιν , απέρχη λυπούμενος · αν δε citatem , abis tristis : si vero audieris : Da pecu
ακούσης , Δός χρήματα γυναιξί χλιδώσαις , δος λιθο nias nulieribus luxuriosis , da lapicidis, fabris li
ξόοις , τέκτοσι , ψηφοθέταις , ζωγράφους , χαίρεις ως gnariis , hominibus calculos Iocantibus, pictoribus ,
δή τι χρημάτων τιμιώτερον κατακτώμενος. Ούχ οράς tunc perinde gaudes ac si quidquam pecuniis pre
τους τοίχους τούτους τους υπό του χρόνου καταρ- iosius acquiras . Non vides menia hree temporis
ρυέντας, ών τα λείψανα ώσπερ σκόπελοί τινες διά diuturnitale collapsa , quorum reliquiæ velut sco
της πόλεως πάσης ανέχουσι ; Πόσοι ήσαν κατά την puli quidam per totam urbem eminent ? Quot, cunn
πόλιν πένητες τούτων εγειρομένων, οι διά την περί exstruerentur , erant in urbe pauperes , qui ob col
ταύτα σπουδών υπό των τότε πλουσίων παρεωρώντο ; D latum in ea studium a divitibus ejus temporis ne
Πού τοίνυν ή λαμπρά των έργων κατασκευήκαι που δε gligebantur ? Ubi igitur splendida operum stru
και επί τη τούτων μεγαλουργία ζηλούμενος ; Ού τα μεν ciura ? ubi ille, qui magnopere laudabalur ob eo
συγκέχυται και φάνισται , ώσπερ τα κατά παιδιά , rum magnificentiam ? Nonne hæc quidem prolapsa
εν ταις ψάμμoις υπό των παίδων φιλοτεχνούμενα , et abolita , ut ea , quæ in arena a pueris ludentibus
ο δε εν τω άδη κείται , επί τη σπουδή των ματαίων exstruuntur, illum autem in inferno jacentem im
μεταμελούμενος ; Μεγάλην έχε την ψυχήν, άνθρωπε . pensi rebus vanis studii penitel ? Sis animo ma
Τοίχοι δε και μικροί και μείζονες την αυτήν χρείαν gno , o homo. Muri lum parvi tum magni eumdem
πληρούσι τοις έχουσιν. "Έχεις αποθήκας, εάν θέλης possidentibus usum praestant . (7) Habes horrea , si

68 Luc. XII , 18-20. 65 Μatth . ΧΙx , 21 .

(1) Aůro. Legendum videtur autó. Edit . (4 ) Ex hom . dicta in Lacizis, 590 .
(2) "Αγεσθαι. Codicum aller γενέσθαι . (5) Ex hom . in illud Lucær, Destruam , 48.
(3) ' Eur.lnons. Sic uterque codex et contextus. (6 ) Ex bom .. in divites , 55.
Editi εμπλήσεις . (7 ) Ex hon. in illud Luca , Destruam, 49 .
1187 APPENDIX . — SYMEONIS METAPHRASTÆ 1188

vis , domos pauperum . Thesauriza tibi thesaurum in Α τάς οικίας (3) των πενήτων. Θησαύρισον σεαυτώ
cαίο 10. Que illic reconduntur, ea non depascun- θησαυρόν εν ουρανό . Τα εκεί αποτιθέμενα ου σητες
tur lincæ, non corrodit caries , non prædantur fu μεταβόσκονται , ου σηπεδών επινέμεται , ου λησται
res . At egenis impertiar, cum secunda horrea im διακλέπτουσιν. Αλλά τότε μεταδώσω τους δεομένοις ,
plevero. Longum tibi vitæ tempus præfixisti. Cave όταν τας δευτέρας αποθήκας πληρώσω . Μακρούς
te prefinita dies festinans prevertat . Νam polici- σεαυτό τους χρόνους της ζωής έπηξας · και σκόπει ,
talio isthac nequilice argumentum est , non beni- μη σε προκαταλάβη και κατά προθεσμίαν επείγων. Και
gnitatis . Polliceris enim , non ut de postea, sed ut γάρ ή επαγγελία ου χρηστότητός εστιν αλλά πονη
presens submoveas . Nunc cum liceat , quid impedit ρίας απόδειξις . Επαγγέλλη γαρ , ουχ ένα δως μετά
quominus largiare ? Nonne adest indigus ? nonne ταύτα , αλλ' ίνα το παρόν διακρούση . Επει νυν τι το
plena sunt horrea ? an non parata merces ? an non κωλύουν την μετάδοσιν; Ού πάρεστιν ο ενδεής και συχ
clarum praecepίum est et perspicuum ? Esurienς πλήρεις αι αποθήκαι ; ουχ ο μισθός έτοιμος ; ου,
contabescit, nudus riget : strangulatur 501 is a ή εντολή τηλαυγής; " Ο πεινών τήκεται , ο γυμνη
quo debitum exigitur ; et lu eleemosynam differs in τεύων πήγνυται , και απαιτούμενος απάγχεται και
crastinum ? Audi Salomonem : Ne dixeris : Abi ac συ την ελεημοσύνην εις την αύριον αναβάλλη .
revertere, et cras dabo , cum hodie benefacere pos- Β "Ακουε Σολομώντος • Μή είπης : Επανελθών επά
sis " ; ignoras enim quid pariet dies sequens 79 νηκε , και αύριον δώσω, δυνατού σου όντος εν
( 1 ) Præterea , aurum cum das, et emis equum , non ποιεί · ου γαρ οίδας τί τέξεται η επιούσα . Είτα ,
mæres : cum vero peritura impertis , ac regnum χρυσόν μεν διδούς , και ίππον κτώμενος , ουκ αθυ
cælorum accipis , lacrymas effundis, et rejicis ro μείς : φθαρτά δε πρoέμενος , και βασιλείαν ουρα
gantem , ac dare recusas, sexcentas libi sumptuum νων λαμβάνων , δακρύεις , και αρνή τον αιτούντα ,
causas comminiscens. Quid respondebis judici ? και ανανεύεις την δόσιν, μυρίας προφάσεις αναλω
qui parietes vestis , hominem non vestis ? qui equos μάτων επινοών. Τι αποκριθήση τα κριτής και τους
Ornas, fratrem in sordibus jacentem aspernaris ? τοίχους αμφιεννυς , άνθρωπον ουκ ενδύεις ; και τους
qui putrescere sinis frumentum , esurientes non ίππους κοσμών , τον αδελφόν ασχημονούντα περιοράς ;
alis ? qui defodis aurum , oppressum contenmnis ? και κατασήπων τον σίτον , τους πεινώντας ου τρέφεις ; ο
ον χρυσόν κατορύσσων, του άγχομένου καταφρονείς ;

4. ( 2) Quomodo tibi pauperis calamitates ponam
ob oculos ? Ille re familiari circumspecta, videt
aurum sibi nec adesse , nec unquam adfuisse , sed C μεν αυτώ ούτε έστιν , ούτε γεγένηται (4) πώποτε :
vasa ac vestes , qualis esse solet pauperum pos
sessio , omnia paucis opolis estinmanda . Ecquid
igitur ? Tum demum miser convertit oculos in li
beros , ut in forum ducens, mortis inveniat reme
dium . Hic urgentis famis pugnam consideres, ve
lim , el palerni amoris . Fames quidem miserrimara
morlem minatur, nalura vero retrabit , suadetque
ut una cum liberis morialur : et sæpe impulsus,
et sepe retentus , tandein succumbit , necessitate
egestalis coactus . Sed quæ in animo consilia ver
sat pater ? Quem primum divendam ? quemnam
frumenti venditor lubentius conspiciel ? Accedam
ad maximum natu ? At ælatis jura revereor. An
ad minimum natu ? at me miseret illius ætatis,
calamitates necdum intelligentis. Hic claram ex
hibet parentum elligiem : ille idoneus est ad disci
plinas discendas . Heu , consilii inopiam ! Quo me
vertam ? in quem horum impingam ? qualem be
stiæ animum induam ? quomodo naturæ obliviscar ?
Omnes si servo , fajne videbo consumi omnes .
Unum si vendidero , quibus oculis reliquos aspi
4. Πώς σου υπ' όψιν αγάγω τα πάθη του πένητος ;
Εκείνος περισκεψάμενος τα ένδον , ορά, ότι χρυσός
σκεύη δε και εσθής, τοιαύτα οποία αν γένηται πτω
χών κτήματα ( 5), ολίγων τα πάντα οβολών άξια . Τ !
ούν ; Επί τους παίδας λοιπόν ο άθλιος άγει τον
οφθαλμών , ώστε αγαγών εις το πρατήριον , εντεύθεν
εύρασθαι του θανάτου παραμυθίαν. Νόησον ενταύθα
μάχην ανάγκης λιμού και διαθέσεως πατρικής . Η μεν
τον οίκτιστον θάνατον απειλεί, ή δε φύσις ανθέλκει ,
συναποθανείν τοίς τέκνοις πείθουσα και πολλάκις
ορμήσας , και πολλάκις ανακοπείς , τελευταίον εκρα
τήθη , υπό της αναγκαίας χρείας εκβιασθείς. Και οία
βουλεύεται ο πατήρ; Τίνα τούτων απεμπωλήσω ; τίνα
δε ήδέως ο σιτοπώλης όψεται ; 'Επί τον πρεσβύτατον
έλθω ; αλλά δυσωπούμαι αυτού τα πρεσβεία . Αλλά
τον νέον ; αλλ ' ελεώ την ηλικίαν αναισθητούσαν των
D
συμφορών . Ούτος εναργείς σώζει των γονέων τους
χαρακτήρας: εκείνος επιτηδείως έχει προς τα μα
θήματα . Φεύ της αμηχανίας! Τίς γένωμαι ; τίνι τούτων
προσκρούσω ; ποίαν θηρίου ψυχήν αναλάβω ; πώς
της φύσεως επιλάθωμαι ; Εάν πάντων αντίσχω
μαι ( 6), πάντας όψομαι δατιανωμένους το πάθει .
Εάν ένα πρόωμαι , ποίους οφθαλμοί- τους λειπο

10 Matth . VI , 20 . 71 Prov . III , 28. 72 Prov . XXVI , .

(1 ) Ex hom . in Diviles, 55. σεται , nec unquam adfuturum.

( 2) Ex hom . in illud Lucæ, Destruam , 46 . ( 5) Κτήματα . Deest ea vox in utroque codice ,
(3) Tàs oixias . Edili tàs xollias , ventres paupe quorum alter habet πτωχώ..
rum . Melius Basilii contextus ac nostri codices, ( 6) 'Εάν πάντων αντίσχωμαι. Ηec addita ex co
(4 ) Γεγένηται. Legitur in contextu Basilii γενή- dicum altero et contextu .
 SERMO VI . DE AVARITIA . 1190
1189
μένους προσίδω , ύποπτος αυτοίς ήδη γεγενημένος A ciam , illis jam perfidiae ac proditionis nomine su
εις απιστίαν ; Πώς oικήσω την οικίαν, έμαυτώ κατα spectus ? Quomodo habitabo domum , qui mihi ipse
σκευάσας την απαιδίαν ; πώς επι τράπεζαν έλθω , sim auctor orbitatis ? Quomodo accedam ad men
εκ τοιαύτης προφάσεως την ευπορίαν έχουσαν ; Και sam , cujus abundantia causam ejusmodi habet ?
και μεν μετά μυρίων δακρύων τον φίλτατον των παίδων Atque ille quidem innumeris cum lacrymis abit
απε μπωλήσων έρχεται σε δε ου κάμπτει το πάθος , charissimu ! n filiorum venditurus : te vero non
ις
ου λογισμών λαμβάνε της φύσεως . 'Αλλ' ο μεν λιμός flectit calamitas , neque animum tuum subit nalu
συνέχει τον άθλιον , συ δε αναβάλλη και ειρωνεύη , ræ cogitatio. Atqui fames miserum illum premit ,
μακροτέραν αυτώ κατασκευάζων την συμφοράν . Και tu vero cunctaris ac illudis , calamitatem ei red
και μεν τα σπλάγχνα προτείνεται τιμήν των τροφών : dens longiorem . Et ille quidem viscera sua pre
σού δε ου μόνον ουκ αποναρκά ή χειρ, εκ των τοιού tium alimentorum porrigit ; lua vero manus ex
των συμφορών υποδεχομένη τιμήματα αλλά και ejusmodi calamitatibus pretia referens, non modo
ζυγομαχείς περί του πλείονος · και όπως αν πολύ non slupet, sed de pretio etiam contendis , quasi
λαβών έλαττον δώης φιλονεικείς , πανταχόθεν βαρύ plus satis offeras, atque studium in eo ponis, ut
νων την συμφοράν το άθλίω . plus accipiens , minus des , misero undelibet accu
B mulans calamitatem ,
5. Την Σελευκίδα το όρνεον, επ ' ευεργεσία των 5. (4) Avem Seleucidem universorum opifex ho
ανθρώπων, ακόρεστον είναι ο κτίστης των όλων minum gratia condidit insatiabilem ; lu vero in
εμηχανήσατο · συ δε επί βλάβη των πολλών ακόρε multorum perniciein animum tuum inexplebilem
στον σεαυτού την ψυχήν κατεσκεύασας . 'Αλληλοφάγου effecisti. ( 5) Piscium plurimi vorant se invicem ,
των ιχθύων οι πλείστοι , και ο μικρότερος παρ' εκεί minorque apud illos alimentum est majoris . Et
νοις βρώμα εστι του μείζονος . Κάν ποτε συμβή τον si unquam contigerit , ut is qui 502 minorem
του ελάττονος κρατήσαντα ετέρου γενέσθαι θήραμα , superaverat , alterius fiat præda : ambo in unum
υπό την μίαν άγονται γαστέρα του τελευταίου . Τι et eumdem posterioris ventrem ingrediuntur. Quid
νύν ημείς άνθρωποι ( 1 ) άλλο τι ποιούμεν εν τη κατα igilur aliud nos homines agimus, dum tyrannide
δυναστεία των υποδεεστέρων ; τι διαφέρει του τελευ et potentia opprimimus inferiores ? Quid a po
ταίου ιχθύος και τη λαιμαργη φιλοπλουτία τους απλη stremo pisce differt is , qui pre voraci divitiarum
ρώτους της πλεονεξίας αυτού κόλπους αποκρύπτων cupiditate in inexplebilibus avaritiae sue sinibus
τους ασθενείς ; Εκείνος είχε τα του πένητος συ imbecilles abscondit ? Ille possidebat pauperis
τούτον λαβών μέρος εποιήσω της περιουσίας εαυτού . bona : tu ipsum apprehensum fecisti tuæ ipsius
C
'Αδίκων αδικώτερος εφάνης , και πλεονεκτικώτερος & opulentice parlem . Injustis injustiorein , et rapaci
πλεονέκτου . "Ορα , μή το αυτό σε πέρας των ιχθύων rapaciorem te ostendisli. Cave excipiat te iden
εκδέξηται , άγκιστρόν που , ή κύρτος , η δίκτυον . finis , qui pisces : bamus videlicet, aut nassa, aut
Πάντως γάρ και ημείς πολλά των αδίκων διεξελθόν rete . Omnino enim el nos , si multum admiserimus
τες , την τελευταίαν τιμωρίαν ουκ αποδρασόμεθα . iniquitatis, ultimam non effugiemus penam. * Pos
Εκ πλεονεξίας σοι κατέλιπεν ο πατήρ κτήματα : sessiones per rapinam partas tibi reliquit pater :
απόδος τω ήδικημένω , μή ως ιδίων αντιποιού · αμαρ redde tu injuria affeclo , ne lu tibi eas ut proprias
τίας έστι κληρονομία . Αδίκως καταδουλωσάμενος ο vindica ; peccati est hæreditas. Injuste in servilu
πατήρ αφήκε σοι δούλον · δος αυτό συ την ελευθε tem redactum tibi servum reliquit pater : eum tu
ρίαν , ένα κακείνω κουφοτέραν ποιήσης την βάσανον, liberiale dona, ut et illi efficias Ieviora tormenta ,
και σε αυτή την ελευθερίαν παρασκευάσης. Μή προ libique libertatem pares . (6) Ne causeris liberos .
φασίζου τους παίδας . Παϊδές εισι ; θησαύριζε αυτούς Sunt libi liberi ? collige ipsis thesaurum æternum .
θησαυρόν αιώνιον . Κατάλειπε αυτούς μνήμην αγα- Relinque illis recordationem bonani , magis quam
θην, ή πλούτον (2) πολύν πάντας ποίησαν του παι divitias multas . Fac benevolentia , ut omnes filii
δος του σου πατέρας διά της ευνοίας (5 ). Ανάγκη D tui sint patres . Aliquando de vita decedas necesse
σε ποτε απελθείν του βίου είτα τον σον παίδα εν τη est ; deinde filium fuum in immatura ætate relin
άφηλικία καταλείψεις , των προεστώτων δεόμενον. ques adhuc tutoribus egenlem . Quod si honestus
Εάν μέν καλός και αγαθός ής , έκαστος τον σον έκ fueris et bonus, unusquisque filium tuum ut suum
γονον ώσπερ ίδιον εκθρέψει» μεμνήσεται γάρ, ότι enutriet ; nam eis in mentem veniet fuisse le
και συ ορφανών πατήρ έγένου. Εάν δε εν πονηρία quoque orplianorum patrem ; sin autem posten
ζήσας , και πολλούς λυπήσας, και παντός θηρίου χα quam in malitia vixeris, multosque affeceris mce
λεπώτερος γενόμενος τους συντυγχάνουσιν , υπεξέλ rore , el in eos qui tecum congrediuntur fera omni
θους του βίου , κατέλιπες τον σον έκγονον κοινών fueris acerbier, ila demum migras de vila ; filium
εχθρών των ζώντων . "Ωσπερ γάρ τέκνον σκορπίου και tuum reliquisti communem viventium hostem .

(1 ) "Ανθρωποι. Sic uterque codex et contextus .
Editi ώ άνθρωποι .
(2) "Η πλούτον . Editi ού πλούτον . Cum Basilii
contextu consenlit uterque codex .
(3) Διά της ευνοίας. In contextu Basilii satis
connode emendatum est διά της ευποιίας , benefa
ciendo , quamvis duo tantum codices hanc scriptu
ram agnoscant, cæleri cum editis consentiant.
( 4 ) Ex hom . in divites , 57 .
(5) Ex hom . vil in Hexaem ., 65
(6) Ex hom . dicta in Laciris , 591 .
1191 APPENDIX . -SYMEONIS METAPHRASTÆ 1192
Quemadmodum enim qui scorpii natum conspexe- A θεασάμενος φοβείται , μη ποτε εις ηλικίαν έλθόν
rit, timet ne quando ælate provectior imitelur μιμήσηται τον πατέρα και ούτω και τα σα έκγονο
patrem : ita etiam fuis liberis paterne nequitis πονηρίας πατρικής είναι κληρονόμα υποπτευόμενα ,
heredibus , priusquam ad etatem pervenerint , πρίν εις ηλικίαν έλθείν , παρά πάντων επιβουλευ
struentur ab omnibus insidie . ( 1 ) Νam ut flumina θήσεται . Ως γάρ οι ποταμοί εκ μικράς της πρώτης
ex parvo initio profecta , deinde per eas que pau- αρχής ορμηθέντες, είτα ταϊς κατ ' ολίγον προσθήκαις
latim fiunt accessionesintolerabiliter aucta, quidquid ανυπόστατον λαμβάνοντες την αύξησιν , τη βιαίω
obsistit et objicitur, id violento impelu secum tra της φοράς το ενιστάμενον παρασύρουσιν · ούτω δή
hunt; ita etiam diviles ex parva potentia prodeuntes , και οι πλούσιοι εκ μικράς δυνάμεως προελθόντες (6 ) ,
ubi ex iis quos jam potentia sua oppressere infe και εκ των ήδη καταδυναστευθέντων την του πλείον
rendæ injuriæ facultatem ampliorem adepti sunt , αδικείν δύναμιν προσλαμβάνοντες , τοίς προηδικη .
lunc reliquos una cum iis quos prius injuria afe- μένους τους λειπομένους καταδoυλoύνται , και γίνεται
cere , redigunt in servitutem , fitque ipsis potestalis αυτοϊς δυνάμεως αύξησις η περιουσία της πονηρίας,
incrementum magnitudo nequitie, cum unusquis- πλείονα λόγον εκάστου των δικημένων έχοντος με
que eorum qui jam injuria afecti sunt , magis sol- προσπαθείν τι κακόν, η δίκην λαβείν υπέρ των φθα
licitus sit , ne quid mali ulterius paliatur, quam ut B σάντων.
de iis quæ perpessus est , vindiclam sumat.
6. ( 2) Ne igitur concupiscas agros proximi . Ne 6. Μή τοίνυν επιθυμήσης της του πλησίον χώρας
sulcum sulco adjiciens , agrunι ιυum paulatiτη Μή αύλακα αύλακι προστιθείς , κατά μικρόν αύξανε
adaugeas . Quantum enim ex aliena accessione την γήν (7 ) . "Οσον γάρ πλατύνεις εκ της αλλοτρίας
Ierram dilataveris , tanto majus peccatum tibi προσθήκης την γην , τοσούτω μακροτέραν σοι τη
accersis. Et terra quidem quæ tibi paulatim acces αμαρτίαν κατασκευάζεις . Και η μεν γή ενταύθα
serat, et per avaritiam parla fueral, hic remanet , παραμένει , κατά μικρόν σοι προχωρηθείσα , και διά
nec amplius tua est, sed heredum , ac iniquas opes της πλεονεξίας γενομένη , ουκ έτι ση , αλλά τών μετά
relinquis successori . Terra in ælernum stat 73 : σε , και αφιεις άδικον τω διαδεχομένω τον βίον. Ή γη
peccatum vero sequetur 503 ut umbra , anime έστηκεν εις τον αιώνα : η δε αμαρτία ακολουθήσει
omni adherens . Quemadmodum enim unibra se-" ως σκιά, πάση επομένη ( 8) ψυχή . " Ωσπερ γαρ ή
quitur corpus : ita et peccatum animæ adhæret. σκιά τω σώματι έπεται , ούτω και η αμαρτία τη
(3) Praeterea quicunque usurpatis proximorum agris, ψυχή συμπέφυκεν. "Αλλως τε όσοι μετά παρορισμού
limiles possessionum suarum plus æquo extende των πλησίον , τους όρους των οικείων κτήσεων υπερ
runt , eo quod possessiones ille non sine gemitibus C εξέτειναν , διά το από στεναγμού των ήδικημένων
eorum qui injuria afficiebantur, fuerant acquisite , συμπε πορίσθαι τάς κτήσεις , αλλότριοι της θείας
facti sunt a divina benedictione alieni . Unde ubi απεδείχθησαν ευλογίας » ώστε ένθα ζεύγη δέκα βοών
decem boum juga , ut est apud Isaiam 74 , arave ειργάσατο, κατά τον Ησαΐαν, μόγις κεράμιον εν
rant , vix laguncula una vindemiabitur, et ubi sex τρυγηθήναι και ένθα εξ ατράβαι κατεσπάρησαν,
arialæ fuerant seminatæ , vix tres fructuum men τρία μέτρα συνάγεσθαι τον καρπόν . Πονηρός εν πόλει
suræ colligentur. ( 4) Malus in urbe , malus ruri σύνοικος, πονηρός εν αγρούς ο πλεονέκτης. Η θά
vicinus est rapax . Novit mare terminos suos : nox λασσα οίδε τα όρια αυτής · ή νύξ ουχ υπερβαίνει
antiguos limites sibi prescriptos non transgredi- οροθεσίας αρχαίας. Ο πλεονέκτης δε ουκ αιδείται
tur. At vero homo rapax non verelur lempus, non χρόνον, ου γνωρίζει όρον , ου συγχωρεί ακολουθία
agnoscit terminum , successionis ordini non cedit : διαδοχής • αλλά μιμείται του πυρός την βίαν , πάντα
sed ignis vim imitatur , invadit omnia , omnia de- επιλαμβάνων , και πάντα επινεμόμενος . "Οσα επι
pascitur. Quaecunque videt oculus , ea concupiscit βλέπει ο οφθαλμός , τοσούτων επιθυμεί ο πλεονέκτης.
rapax . Non explebitur oculus videndo 18 , neque Ου πλησθήσεται ο οφθαλμός του οράν , και ου
rapax satiabitur accipiendo . Infernus non dixit , η κορεσθήσεται φιλάργυρος του λαμβάνειν. Ο αδης
Sufficit 76 , neque rapax unquarn dixit , Suflicit . D ουκ είπεν , 'Αρκεί , ουδ' ο πλεονέκτης είπέ ποτε
(5) At vero quid inde lucri ? Vigiliæ ,curæ , sollicitu 'Αρκεί. Το δε εντεύθεν κέρδος τί ; 'Αγρυπνίαι , με
dines . Judex exspectatur, et ipse circumspecial ne ριμναι , φροντίδες . Δικαστής προσδοκάται, και ούτος

53 Eccle. 1 , 4. 14 Isa. V, 10. 75 Eccle. 1, 8. 16 Proν. ΧΧVΙΙ , 27 ; ΧΧΧ , 16.

(1 ) Ex hom . in diviles , 57. bro melius quadrat. Cum ea consentit Coloertinus

(2) Ex hom . in Lacizis , 590.
(3) Ex comment, in Isu . , 486.
(4) Ex hom . in diviles, 57 .
( 5) Ex hom , dicta in Lacizis , 591 .
(6) Οι πλούσιοι εκ μικράς δυνάμεως προελθόν-
CES . Pro his vocibus legitur in contextu ol Štrl uéya
της δυνάμεως προελθόντες, φui ad magnam poten
tiam provecti sunt . Sed nostra scriptura longe vide
Lur præferenda, ac cum aliero comparationis mem ·
codex , nisi quod habet εκ μακράς, guod erratum
est librarioruin .
(7) Τήν γήν . Minus commode in contexlu την σην.
(8) Πάση επομένη. Sic videtur emendandum φuod
legebatur in contextu πάσι παρεπομένη. Quae scri
ptura cum vitio non careret, inde factum ut illud
Trão ! in nonnullis codicibus mss. expungerelur. Esi
eliam expunclum in hac novissima editione.
1193 SERMO VI . DE AVARITIA . 1194
περισκοπεί , μή εις δικαστήρια παρασυρή . Βουλεύε- A ad judicitim pertrahatur. Deliberat noctu , quos
ται εν νυκτί , τίνας των πικρών συνηγόρων παρα amarulentos patronos subornet , ut falsa testimo
σκευάσει , ένα ψευδείς μαρτυρίας (1 ) εκμισθώσηται · nia mercede redimat , quomodo eum qui desolatus
πώς εκπολιορκήσει τον έν τη ερημία , πώς καταδυ est expugnet , quomodo eum opprimat potentia , ac
ναστεύσει τούτου , και εν δικαστηρίω την αλήθειαν in ipso judicio occultata veritate , et judicem fal
κλέψας, αμφοτέρους αναλώσει , και τον δικαστών lens , et injuria affectum bonis spolians , utrum
παρακρουσάμενος , και τον αδικηθέντα (9) πλεονεκτή que voret. Pecunias alias profert in medium , alias
σας . Τον πλούτον , τον μεν δημοσιεύει , τον δε κατ defossas habet , ad spes incertas seponens , all
ωρυγμένον έχει προς ελπίδας τάς αδήλους αποτιθέ spes , inquam , quæ spes nequaquam sunt . Et
μενος , ελπίδας τάς ουκ ελπίδας . Ει γάρ προς ελπίδας enim si ad spes reconderentur , in æternam
ήν ή άπόθεσις , προς την αιωνίαν ελπίδα εγένετο αν η spem fieret illa præparatio . Nunc autem sub
παρασκευή . Νυνί δε υποκρύπτει τη κλίνη τον πλούτον lecto divitias incertas abscondit , venturum da
τον άδηλον, την επερχομένην ζημίαν αποστρέφειν mpum avertere se ralus . Sed an ventura sit
oιόμενος . 'Αλλ' ει μεν ήξει ποτέ ή χρεία , άδηλον : unquam ulendi necessitas , incertum ; contra , ve
ήξει μέντοι καιρός , ενώ μεταμεληθήσεται , μή οικο niet tempus, in quo pecunias non distribuisse pe
νομήσας τον πλούτον . Τούτο πρόδηλον , καγώ είμι ο Β nitebit . Ηoc certum est , et indubitatum , et ego
εγγυώμενος . Τι ποιείς , άθλιε ; Τη γη παραδίδως τον sponsor sum . (6) Quid agis , miser ? Huni thesau
θησαυρόν. Πότε χρήση τους παρουσι και πότε απολαύ rum mandas . Quandonam uteris præsentibus ?
σεις αυτών , άει τους πόνους της κτήσεως συνεχόμε- quando his frueris semper acquirendi labore de
νος ; Ου προφασίζη μυρία, ϊνα λάβης τα του πλησίον ; tentus ? annon innumera causaris, ut rem proximi
Επισκoτεί μοι , φησί , του γείτονος ή οικία · θορύβους usurpes ? Mihi , inquit , tenebras ofundit domus
ενίησιν , ή το αποπλανώμενον υποδέχεται . Ε : επιθυ vicini , turbas excitat , aut errones suscipit. Si do
μείς της του γείτονος οικίας , γείτων δέ σοι πάντως mum vicini desideras , nec libi unquam vicinus
ου λείψει , ανάγκη σε δηλονότι επί τα έσχατα φθάσαι defuturus est , necesse est videlicet , ut ad extremos
της καθ' ημάς οικουμένης . Ει δε τούτο αμήχανον , orbis nostri terminos le conferas . ( 7) Quod si id
από της πρώτης έννοίας παυσον σεαυτού την προς fieri nequit , a prima cogitatione cohibe tuum ad
το κακόν ορμήν, ώ άνθρωπε , αρκούμενος οίς παρ malum impetum , o homo , his quæ antea posse
έλαβες, επιμένων οίς έχεις ειδώς , ότι και μεγέθη disti contentus , slansque his quæ habes : non igna
οικιών, διά το εξ αδικίας συστήναι , έρημά έστι των ras , ædium magnitudines , eo quod ex iniquitate
οικητόρων , και πλήθος χώρας εκ πλεονεξίας περι constructæ essent , habitatoribus vacuas esse , et
ληφθέν ( 5) άγονον πολλάκις των καρπών απεδείχθη . C jugerum multitudinem ex rapinis comparalarm
Προλαμβάνει γάρ πολλάκις την μέλλουσαν κρίσιν Sape infecundam effici . Antevertit enim sepenu
η θεία δίκη , και ήδη τας αδίκως περιωρισμένας οί mero futurum judicium divina ultio , ac terminis
κίας εις άχρηστον περιίστησιν , από της πολυανθρώ- injustis circumscriptas domos nulli jam aptas usui
που οικήσεως και της λαμπράς ευθηνίας ερήμους relinquit , ex magna hominum 504 frequentia :
των οικτόρων ποιούσα . Ο γάρ των αλλοτρίων έρών splendido apparatu vacuas habitatoribus redigens .
μετ' ου πολύ θρηνήσει, των ιδίων αποστερούμενος . Νam qui aliena cupit , non multo post Iugebit, propriis
Τι τον Ναυουθαι τον Ιεζραηλίτην απέκτεινεν ουχ suis privatus . (8) Quid Naboth Jezraelitam inter
ή του 'Αχαάβ (4) επιθυμία του αμπελώνος ; emit ? Nonne cupiditas Achaab vitem illius concu
piscentis ?
7. Μνήσθητι της ημέρας εκείνης, εν ή 'Αποκα 7. (9) Recordare illius diei , in quo Revelat ira
λύπτεται οργή απ ' ουρανού . Μνήσθητι της ενδόξου de cælo "" ; veniat tibi in mentem gloriosus adven
του Χριστού παρουσίας , ότε αναστήσονται , οι μεν lus Christi ; cum qui bona egerint , resurgent in
τα αγαθά πρά ξαντες, είς ανά στασιν ζωή ς , οι δε resurrectionem vitæ ; qui vero mala , in resurre
τα φαύλα , είς ανάστασιν κρίσεως . Εκείνα λυπείτω D clionem judicii *8. Hæc te tristitia aficiant , non
σε , και μη λυπείτω σε ή του Θεού εντολή . Πώς molestum tibi sit præceptum Dei . Quomodo flectam
σε δυσωπήσω ; τι φθέγξομαι; Βασιλείας ουκ επι te ? quid dicam ? Regni non teneris desiderio, non
θυμείς , γέενναν ου φοβή πόθεν ευρεθή ίασις τη times gehennam , unde sanitas animæ luæ conci
ψυχή σου ; Ει γάρ τα φρικτά ου φοβεί ( 5) , τα φαι liabitur ? Etenim si non lerrent horrenda , si læla
δρά ού προτρέπεται , λιθίνη καρδία διαλεγόμεθα . ac hilaria non exstimulant, lapideum cor alloqui

17 Rom . 1 , 18 . 18 Joan . V, 29 .

(1) Μαρτυρίας . Codicum alier μάρτυρας, falsos
tesles .
(2) Τον αδικηθέντα . Contextus τον νήπιον, in
fantem .
( 3) Περιληφθέν . Sic codicum aller . Editi περι
βληθέν. Paulo post ejusdem codicis ope emendavi
muis vilium vulgatæ els xpnotóv . Contextus paulo
post πε πορισμένας, injuste comparatas domos .
PATROL . GR . XXXII .
(4) 'Ayado. Sic contextus et codicum alter . Editi ,
Χαάμ .
(5) Ου φοβεί. Sic uterque codex . Editi ου φοβή .
(6) Ex hom . in divites, 57 .
( 7) Es comment. in Isa . 486.
( 8) Ex hom . in diviles , 57 ,
( 9) Ιbid., 38 .
38
1198 APPENDIX . - SYMEONIS METAPHRASTÆ
ιnur. (1) Velim te ab injustitiae operibus paululum A
respirare , o avare , et cogitationibus tuis otium
dare , tecum ut reputes ad quem finem studium
ejusmodi rerum tendat . Habes lot jugera terræ ara
bilis , totidem terrae arboribus consile , montes ,
campos , sallus , luvios , prata . Quid igitur post
haec ? Nonne tres terræ cubiti le exspectant ? nonne
paucorum lapidum onus misero corpori custodien
do erit satis ? Ob quam rem iniquc agis ? quid ma
nibus infrucluosam sterilitatem atque inexstingui .
bili perpetuoque igni materiam coacervas ? Num
landem resipisces ab hac ebrietate ? num recipies
te ad saniorem mentem ? num ad te redibis ? num
Christi judicium tibi pones ob oculos ? Quam alla επειδάν σε κύκλο περιστάντες οι δικημένοι κατα
turus es excusationem , cum ii qui injuria affecti βοώσι σου επί του δικαίου κριτου ; Τί ποιήσεις ;
fuerint, jam le circumstantes, adversum le clama- Β ποίους συνηγόρους μισθώση και ποίους μάρτυρας παρα
bunt coram æquo judice ? Quid ergo facies ? quos
conduces patrones ? quos testes duces ? quomodo
illudes judici, qui nullis artibus decipi potest ? Nul
lus ibi adest rhetor, non sunt verba suasoria , quæ
judici veritatem suffurari possint : non sequuntur
adulatores , non pecunie , non fastus dignitatis.
Desertus ab amicis , destitutus fautoribus , sine
patrocinio, citra defensionem , pudore suffusus re
linqueris , tristis , mæstus , solitarius , Giducia ac
libertate loquendi carens . Quocunque enim con
vertes oculos , clara et aperta conspicies scelerum
argumenta ; binc pupilli lacrymas , illinc viduæ gemi
tum , aliunde egenos abs te pugnis oblusos, servos
quos cecidisti , vicinos quos ad iracundiam provo C
casti . Insurgent adversum te omnia : te luarum
actionum malarum chorus pravus stipabit. Nullus
est ibi negandi locus , sed obturatur omne OS
impudens . Nam ipsa testimonium in unumquem
que ferunt opera , non quidem vocem emittentia ,
sed talia apparentia , qualia a nobis peracta sunt .
Fugiamus igitur folis viribus gravissimum ava
ritiæ vitium : fugiamus , inquam , ut et indicta
nobis supplicia vitemus , et æternorum bonorum par
cicipes efficiamur, in Christo Jesu Domino nostro ,
cui gloria , et potestas, cum principio carente Patre,
ac sanctissimo et vivificante Spiritu, nunc , et sem
der , et in infinita sæcula sæculorum. Amen .
505 DE PECCATO .
SERMO VII .
1. ( 2) Magnum ac varium bellum nobis , dileelis
simi , quotidie infert hostis veritatis . Infert autem ,
uti scitis, dum cupiditates nostras jacula adversum
nos efficit, semperque vires a nobis ad nos læden
dos mutuatur. Et quemadmodum improbi homines
ac rapaces , quorum opera ac propositum est ex
alienis ditescere , sed quibus non suppelit potentia
ut violentiam apertam exerceant , vias insidiose
( 1 ) Ex hom . in divites , 57 .
(2) Ex hom . xxi , Quod mundanis adhærendum
non sit , 163 .
(3) Συντέτακται . Contextes συντέταται , et paulo
post , αναμένουσιν οι πάντες.
1106
Έβουλόμην σε μικρόν αναπνεύσαι των έργων της
αδικίας, ώ πλεονέκτα , και δούναι σχολήν τους εαυτού
λογισμούς , ώστε ενθυμηθήναι , προς ποίον πέρας ή
σπουδή των γινομένων συντέτακται ( 3) . "Έχεις γης
αροσίμης Πλέθρα τόσα και τόσα , γης πεφυτευμένης
τοσαύτα έτερα , όρη , πεδία , νάπας , ποταμούς, λιβάδας.
Τί ούν μετά ταύτα ; Ουχί τρείς σε πήχεις αναμένου
σιν ; ουχί λίθων ολίγων βάρος αρκέσει πρός φυλακής
τη δυστήνω σαρκί ; Υπέρ τίνος παρανομείς ; τι συν
άγεις χερσίν άκαρπίαν, και ύλην τω αιωνίω πυρί ;
Ου νήψεις ποτέ από της μέθης ταύτης ; ουχ υγιανείς
τους λογισμούς ; ουχ εαυτού γενήση ; ού προ οφθαλ
μών λήψη τοτου Χριστού δικαστήριον; Τί απολογήστ .
στήσεις και πώς παραπείσεις τον απαραλόγιστον δικα
στην ; Ούκ ένι ρήτωρ εκεί, ουκ ένι πιθανότης δη
μάτων , κλέψαι δυναμένη του δικαστού την αλήθειαν·
ουκ ακολουθούσαν οι κόλακες , ου τα χρήματα , ούχο
όγκος του αξιώματος. "Έρημος φίλων, έρημος βοη
θών , ασυνηγόρητος , αναπολόγητος ( 4 ) , κατησχυμμέ
νος απολειφθήση , σκυθρωπός , κατηφής , μεμονωμέ
νος , απαρρησίαστος. " Όπου γάρ αν περιαγάγης τον
οφθαλμών , εναργείς όψει των κακών τας εικόνας : έ»
θεν του ορφανού τα δάκρυα , εκείθεν της χήρας τον
στεναγμών, ετέρωθεν τους κατακoνδυλισθέντας υπό
σου πένητας, τους οικέτας ( 5) ούς κατέξαινες , τους
γείτονας ούς παρώργιζες. Πάντα σοι επαναστήσεται ,
και πονηρός χορός των κακών σου πράξεων περι
στοιχίσεται σε . Ουκ έστιν άρνησις εκεί , αλλά
εμφράσσεται ( 6) πάν στόμα αναίσχυντον . Αυτά γάρ
εκάστου καταμαρτυρεί τα πράγματα , ου φωνήν
αφιέντα , αλλά τοιαύτα φαινόμενα οία υφ' ημών κατ.
εσκεύασται . Φύγωμεν τοιγαρούν το της πλεονεξίας
χαλεπώτατον πάθος , όση δύναμις φύγωμεν , ένα και
την απειλουμένην ήμίν τιμωρίαν φύγωμεν, και των
αιωνίων αγαθών επιτύχωμεν εν Χριστώ Ιησού τω
Κυρίω ημών , ώ ή δόξα και το κράτος, συν τω ανάσχα
αυτού Πατρί , και το παναγίω και ζωοποιό Πνεύ
ματι , νυν , και αει , και εις τους ατελεύτητους αιώνας
των αιώνων . Αμήν .
D ΠΕΡΙ ΑΜΑΡΤΙΑΣ .
ΛΟΓΟΣ Ζ' .
1. Πολύν, αγαπητοί , και ποικίλον εφ' ημέραν ημίν
ο της αληθείας εχθρός προσάγει τον πόλεμον . Προς
άγει δε , ως ίστε , τας ημετέρας επιθυμίας καθ ' ημών
βέλη ποιούμενος , και παρ' ημών εις το βλάπτειν
ημάς αεί λαμβάνων ισχύν . Και καθάπερ οι πονηροι
και πλεονεκτικοί των ανθρώπων , οίς έργον μέν έστι
και προαίρεσις εκ των αλλοτρίων πλουτεΐν , δύναμις
δε ου πάρεστιν ώστε μετά παρρησίας βιάζεσθαι , ταις
(4) 'Αναπολόγητος . Sic Basilii contextus . Edit
habebant απαραλόγητος .
(3) Τους οικέτας. Ηoc additum ex contextu.
( 6) 'Εμφράσσεται. Sic Basilii contextus. Editi
nostri φράσεται .
 11197 SERMO VII . DE PECCATO . 1198
οδούς έφεoρεύειν ειώθασι• και ει ιδωσι τι χωρίον περί Λ occupare solent , et si viderint circa eas .0cm
αυτάς , η φάραγξι βαθείαις διερρωγός, ή φυτών πυ quempiam , aut vallibus profundis præruplum , aut
κνότητι σύσκιον , εις τούτο καταδυόμενοι , και την εκ arborum densitate umbrosum , eo recipientes se ,
πολλού πρόοψιν των οδοιπορoύντων τοιούτοις υπο et eminus prospiciendi vialoribus facultatem his
τεμνόμενου προκαλύμμασιν , αθρόως επιπηδωσιν αυ- priccidenles inlegunmentis , ex improviso in illos
τοις , ώστε μη δυνηθήναι τινας τους του κινδύνου insiliunt, ila ut nemo possit periculi laqueos videre
βρόχους ιδείν , πριν είς τούτους έμπεσείν· ούτως ο antequam in eos incidat : sic inſensus nobis ab
δυσμενής άνωθεν ημίν και πολέμιος διάβολος , τας initio et adversarius diabolus, voluptatum munda
των κοσμικών τέρψεων υποτρέχων σκιάς , αι περί την narum umbras subiens , quæ circa bujus vitæ viam
οδον του βίου πεφύκασι δειναι κρύψαι ληστήν , και ad occultandum prædonem et ad dandas insidia
τον επιβουλεύοντα ποιήσαι λαθεϊν , εντεύθεν απρο tori latebras idoneæ esse solent, inde inopinato
όπτως τάς της απωλείας ( 1 ) υποσπείρει παγίδας ημίν . interitus laqueos nobis subjicit
2. Αλλ ' ώσπερ οι των πόλεων περίβολοι , κύκλο 2. (3) Sed quemadmodum urbium muri in cir
πάσι περικείμενοι , πάντοθεν τας των πολεμίων cuitu omni ex parte circumducti , undecunque
προσβολές απείργουσιν · ούτω και ο φυλάσσων ημάς hostium assultus arcent : sic et custodie nostre
B
άγγελος και προτειχίζει εκ των έμπροσθεν , και όπι - angelus et præmunit a fronte , et a lergo custodit ,
σθοφυλακεί , και ουδε τα εκατέρωθεν αφύλακτα nec quidquam utrinque incustoditum relinquit :
καταλείπει · αλλ' αεί παρεδρεύει τους πεπιστευ sed semper excubias agens , Domino credentibus
κόσιν επί τον Κύριον , εάν μή ποτε αυτόν ημείς εκ assidet , nisi nos illuin operibus pravis abiga
των πονηρών έργων ( 2) αποδιώξωμεν. "Ως γάρ τάς mus . Quemadmodum enim fumus apes fugat , et
μελίσσας καπνός φυγαδεύει , και τας περιστεράς ſelor columbas expellit : sic angelum vitæ nostræ
απελαύνει δυσωδία • ούτω και τον φύλακα της ζωής custodem lacrymabile ac graveolens peccatum abi
ημών άγγελον η πολύδακρυς και δυσώδης αφίστησιν sit.
αμαρτία .
3. Ευχής μεν ούν άξιον , μή προσάψασθαι του κα 3. (4) Optandum igitur fuerit , ut ne atlingamus
κού · δεύτερος δε πλούς , ευθύς μετά την πείραν malum . Allamen secunda superest navigatio , ut
ώσπερ ιοβόλου πληγήν αποφεύγειν . Οίδα γάρ τινας slalim post experientiam illud tanquam besliæ ve
έν νεότητι προς τα της σαρκός πάθη κατολισθήσαν nenatæ plagam declinemus . Novi enim quosdom ,
τας , και μέχρι πολιάς αυτής διά συνήθειαν του qui in juventute ad carnis vitia delapsi , usque ad
κακού , ταίς αμαρτίαις παραμείναντας . "Ωσπερ γάρ c ipsam canitiem in peccatus propter mali consuetu
οι εν βορβόρο κυλινδούμενοι χοίροι αεί προσπλάτ dinem perseveraverunt . Quemadmodum enim sues ,
τουσιν εαυτοίς τον πηλόν , ούτως ούτοι το έκ της qui sese in ceno obvolvunt , semper magis ac ma
ηδονής αίσχος καθ' εκάστην ημέραν προσαναμάσ- gis luto asperguntur : sic ii quotidie magis ac ma
σονται . Η γάρ αμαρτία , έως μεν ωδίνεται, έχει gis voluptatis dedecus contrahunt (5) . Peccatum
τινά αισχύνην · επειδάν δε τελεσθή , τότε αναισχυν- enim , quandiu parturit , pudorem quemdam incu
τοτέρους ποιεί τους εργαζομένους αυτήν . "Εως til : ubi autem perfectum est, tum impudentiores
μεν ουν μικρά αμαρτάνομεν και ολίγα, ώσπερ τα eos facit qui commiserunt . (6) Dum igitur parva
φυτά υπό πραείας αύρας περιδονούμενοι , ηρέμα peccamus et pauca , leniter quodamniodo commo
πως σαλευόμεθα · επειδάν δε πλείω και μείζονα ή
vemur, velut plantæ quæ a leni aura agitantur :
τα κακά, κατά την αναλογίαν της των αμαρτη ubi vero plura majoraque fuerint mala , pro ratione
μάτων αυξήσεως και ο σάλος επιτείνεσθαι πέφυκε .
incrementi peccatorum etiam commotio augeri
Και οι μεν επί πλέον σαλεύονται οι δε μέχρι του solet . Ει alii quidem multum commoventur ; alii
και αυτόρριζοι ανατραπέντες καταβληθήναι , όταν
λαίλαπος πάσης βιαιότερον τα πνευματικά της πο vero usque adeo, ut etiam radicitus eversi dejician .
tur, cum spiritualia nequitiæ quasi radices animæ,
νηρίας τάς οιονεί ρίζας της ψυχής , αίς επεστήρικτο D quibus per fidem in Deum subnixa erat, omni tur .
τη πίστει τη κατά Θεόν, απορρήξη. Το μεν γάρ bine violentius abruperint. Qui enim invitus at
ακουσίως του προσήκοντος αμαρτόντι κάν συγγνώμη
officio discedit , 506 (7) ſorte veniam aliquam
τις ίσως παρά του Θεού γένοιτο · τω δέ εξεπίτηδες obtinebit a Deo : qui vero fuerit consulto mala
τα χείρω προελoμένω ουδεμία παραίτησις , το μή amplexus , implacabiliter supplicia Ionge majorn
ουχί πολλαπλ ασίω την κόλασιν υποσχεί ν. Και γάρ των
perferet. (8) Peccata enim alia sunt involuntaria .
αμαρτανομένων τα μεν ακούσια εστι, τα δε από γνώ
alia a pravo animo oriuntur. Aliter utique datui
μης πονηράς αμαρτάνεται . "Αλλως oύν τα ακούσια
venia involuntariis : aliter ea quæ ex prava volun:
τυγχάνει συγγνώμης , και άλλως τα εκ μοχθηράς
tale fiunt , condemnantur . Siquidem unus aliquis

(1) Της απωλείας. Sic Basilii contextus , melius (4) Ex hom . in psal. 1, 96 .
quam editi nostri της σωτηρίας. Codex Regius 1999 ( 5) Uterque codex indicat serm . ethic .
της αμαρτίας . (6) Ex hom . in psal. Lxi , 194 .
(2) Εκ των πονηρών . Ιdem codex διά των πο 10) Ex serm . De legendis libris gent . 181 .
νηρων.
(8) Ex hom , in princip . Prov. 104.
( 3) Ex hom . in psal . xxxi , 148.
 109 APPENDIX. – SYMEONIS METAPIIRISTÆ 1900

peccavit , brave ab initio educatus ; quippe el 2 Α προαιρέσεως κατακρίνεται . Ο μεν γάρ τις ήμαρτε,
parentibus injustis procreatus introivit in vitam , πονηρώς το εξ αρχής τετραμμένος και γάρ και
elinler verba factaque iniqua nulritus fuit : aller vero υπό γονέων αδίκων εις τον βίον παρήχθη, και συν
multa habens virtutis incitamenta , educationem ετράφη και ρήμασι και πράξεσι παρανόμοις. "Αλλος
honestissimam , admonitionem parentum , magi δε πολλά έχων τα προκαλούμενα αυτόν εις αρετήν,
strorum disciplinam , auditionem diviniorum ser ανατροφήν σεμνοτάτην , νουθέτησιν γονέων, διδα
monum , castigatam moderatamque diætam , et alia σκάλων ( 5) ακρίβειαν , ακρόασιν λόγων θειοτέρων ,
quibus anima ad virtutem instituitur, postea ta δίαιταν κατεσταλμένην , τάλλα οίς ψυχή παιδαγωγεί
men delapsus est et ipse in idem peccatum ; nonne ται προς αρετήν · είτα και αυτός εις την αυτήν
ergo jure ac merito qui ejusmodi est , supplicio αμαρτίαν υπώλισθε . Πώς oύν ουχί βαρυτέρας δι
graviori punietur ? Nam ille quidem ob sola inspersa καίως ο τοιούτος της τιμωρίας αξιωθήσεται ; Ο μεν
animis nostris salutaria subsidia accusabitur, ut γάρ επί μόναις ταϊς κατεσπαρμέναις εν ταις εννοίαις
eis non probe usus ; sed hic insuper , ut proditor ήμών σωτηρίοις αφορμαϊς εγκληθήσεται, ώς ου χρη
omnis sibi concessi adjumenti , ac negligentia in σάμενος αυταίς υγιώς · ο δε προς τούτω (4) , και ως
pravam vitam abreptus . προδεδωκώς πάσαν την δεδομένην αυτό συνεργίας
Β και δι' απροσεξίαν εις τον πονηρόν βίον κατασυρείς.
4. (1 ) Quænam igitur peccata veniam apud Deum 4. Ποία ούν των αμαρτημάτων συγγνώμην έχειν
oblinere possunt , et ob quæ et ob qualia delicia fit δύναται παρά τω Θεώ και πόσα δε και πηλίκα αμαρ
quis contumaciæ judicio obnoxius ? Neque in mula τήσας τις, υπεύθυνος γίνεται το κρίματι της απει
litudine neque in magnitudine peccatorum , sed in θείας ; Ούτε εν τώ πλήθει των αμαρτανομένων, ούτε
una lantummodo cujuscunque tandem præcepli vjo . εν τω μεγέθει των αμαρτημάτων , έν μόνη δε τη
latione , contumaciam adversus Deum clare judi- παραβάσει ούτινοσουν προστάγματος σαφώς κρίνο
cari , communemque sententiam a Deo ferri in μεν ( 3) την πρός Θεόν απείθειαν , και κοινόν κατά
omnem inobedientiam invenimus, Scripturas sacras πάσης παρακοής του Θεού το κρίμα ευρίσκομεν, τάς
δικm evolvinus . Αιφue in Veteri quidem lego θείας αναλαβόντες Γραφάς. Εν μέν τή Παλαιά το
korrendum illum ipsius Achar exitum 79 , aut φοβερόν εκείνο του "Αχαρ αναγινώσκοντες τέλος, ή
ejus qui Sabbato ligna collegerat bo , hisloriam : την κατά τον έν Σαββάτω ξύλα αναλέξαντα ιστορίαν ·
quorum neuler unquam aliud in Deum peccasse ών εκάτερος ουδέν ουδέποτε άλλο ουκ εις Θεόν ημαρ
aut in hominem, sive magnum sive parvum depre- τηκώς , ουκ άνθρωπον δικηκώς , ου μέγα , ου μικρών
henditur. Sed alter quidem ob solam ac primam όλως, ευρίσκεται . Αλλ' ο μεν επί μόνη και πρώτη
lignorum collectionem inevitabiles penas luit , ne C των ξύλων συλλογή απαραίτητον δίδωσι την δίκην
penitentiae quidem invento loco , quandoquidem ουδε μετανοίας τόπον ευρών : προστάγματι γάρ Θεού
Dei jussu confestim a cuncto populo lapiditus παρά παντός του λαού παραχρήμα λιθοβολείται. Ο
obruitur . Alter vero , quod solum sustulisset aliquid δε , ότι μόνον ύφείλετό τι των αναθημάτων, ούπω δε
ex donariis et muneribus , iisque nondum in syna- εισενεχθέντων εις την συναγωγήν , ουδέ προσδε
gogam exporlalis, necdum ab iis qui ad talia reci χθέντων υπό των επιτεταγμένων τα τοιαύτα .
pienda destinabantur, assumptis , non sibi modo , αίτιος απωλείας , ουχ εαυτό μόνο, αλλά και γαμετή
sed uxori eliam et liberis exitii alque perniciei au και τέκνοις, προς δε και αυτή σκηνή , συν πάσι τοις
ctor fuit, prælereaque et ipsi tabernaculo una cum ιδίοις εγένετο, "Έμελλε δε ήδη θάττον και τον λαόν
suis omnibus . Jamque peceati vindicta , ignis in άπαντα , πυρός τρόπον , επινέμεσθαι της αμαρτίας το
modum , populum omnem populatura erat , idque , κακόν , και ταύτα , ούτε ειδότα το γεγονός , ούτε συν
cum neque rem nosset , neque peccanti conscius εγνωκότα τα αμαρτήσαντι, ει μή ταχέως εκ της
essel, nisi statim ob virorum interfeclorum claden πτώσεως των αναιρεθέντων ανδρών συνετρίβη μεν ο
contritus populus fuisset , iram Dei sentiens, ac λαός αισθόμενος της οργής του Θεού , έπεσε δε άμα
Jesus Nave filius pulvere conspersus procidisset D τοις πρεσβυτέροις καταπασάμενος χούν Ιησούς και του
una cum senioribus , sicque reus per sortem depre- " Ναυή και ούτω διά κλήρου φωραθείς ο ένοχος την
hensus , eas quas dixi pænas dedisset . (2 ) Quid vero είρημένην δέδωκε δίκην . Τί δέ Μαρία η αδελφή Μωύ
Maria Moysis soror ? Illa cum solum aliquid contra σέως ; Αύτη κατά Μωϋσέως επειδή είπε τι μόνον εν
Moysem improbando dixisset , idque ipsum vere καταγνώσεως μέρει, και τούτο αληθές (γυναίκα γάρ ,
( uxorem enim, inquit , Ethiopissam sibi adjunxit) , φησίν , Αίθιόπισσαν έλαβεν εαυτώ) , τοσαύτης επει
tantam experta est Dei indignationem , ut ne ipso ράθη της του Θεού αγανακτήσεως , ώς μηδε αυτού
quidem Moyse precante peccati poena ipsi remittere του Μωϋσέως ικετεύοντος συγχωρηθήναι αυτή της
tur 81. Sed istorum quid meminisse necesse est , 507 αμαρτίας το επιτίμιον . Και τι δεί περί τούτων λέ

79 Jos. VI, 25.80 Νum. XV , 36 . 81 Νum . 11 , 17 sqq .

(1 ) Ex Proæmio De judicio Dei , 217 . (4) Προς τούτω. Sic idem codex et contextus.
(2) Ιbid . Editi προς τούτο.
(3) Διδασκάλων . Ηanc vocem addidimus ex con (5) Koirojer . Legendum videtur ut in contestu
textu et codicum allero . κρινομένην .
1801 SERMO 111 . DE PECCATO. 1902
γειν , αυτόν τούτον αφέντας Μωϋσέα , τον του Θεού Α ipso Moyse preterito, Dei famulo, magno illo viro ,
θεράποντα , τον μέγαν εκείνον , τον τοσαύτης μεν και lol ac tantis honoribus a Deo insignio , el ipsius
τηλικαύτης αξιωθέντα παρ' αυτού τιμής, ούτω δε υπό testimonio ita comprobalo , ut audierit : Novi le
αυτού μαρτυρηθέντα , ως ακούσαι , Οιδά σε παρά pra omnibus , et invenisti gratiam coram me 81 ? Hic
πάντας , και είρηκας χάριν ενώπιόν μου; Ούτος enim ad aquas contradictionis, nulla alia de causa ,
γάρ επί του ύδατος της αντιλογίας , ουδενός ένεκεν nisi quod tantummodo populo ob aquæ penuriam
ετέρου , ή ένα μόνον είπη τω λαώ γογγύζοντι δι ' murmuranti dixerat, Num ex hac petra educam ro
απορίαν ύδατος , Μή εκ ταύτης της πέτρας εξάξω bis aquam 8 ' ? hac sola de causa statim a Deo commi
υμίν ύδωρκαι τούτου μόνου ένεκεν ευθύς απειλής nationem accepil, fore it non ingrederelur in ler.
παρά του Θεού δέχεται , εις την γην της επαγγελίας ram promissionis, quæ omniuni, quæ Judæis pro
ουκ εισελεύσεσθαι , ήτις ήν τότε των πρός Ιουδαίους nissa fuerant , Inc summa erat . Cum igitur video
επαγγελιών το κεφάλαιον . "Οταν ούν ίδω τούτον hunc rogantem , et veniam non oblinentem ; cum
παρακαλούντα , και μή συγχωρούμενον · όταν έδω video nullam illi tot ac tanta recte facta brevis
μηδεμιάς συγγνώμης διά τα τοσαύτα κατορθώματα hujus verbi veniam impetrasse ; nonne revera
επί τη βραχεί εκείνη καταξιούμενον δήματι ουχί secundum Apostolum severitatem Dei cerno st !
όντως ορώ Θεού αποτομίαν , κατά τον Απόστολον ; Β nonne ita persuadebo milhi plane verum esse illud :
ουχί κακείνο αληθές είναι πεισθήσομαι , το , Ει ο δί Si justus vix salvus efficitur, impius et peccalor uni
καιος μόλις σώζεται, ο ασεβής και αμαρτωλός που parebil 88 ? El quid hæc commemoro ? Beli sacer
φανείται ; Και τι ταύτα λέγω ; Ηλεί ο ιερεύς υπέρ dos , vitæ alioqui integerrima , propterea quod in
του ιδίου βίου μηδέν εγκαλούμενος , ότι μή τους υιούς filios suos vehementius non inveheretur, lanta ira
επεξήλθε σφοδρότερον , τοιαύτην εκίνησεν οργήν τη Dei lenitatem incendit , ut , alienigenis. irruptionem
μακροθυμία του Θεού , ώστε επαναστάντων αλλοφύ . facientibus, illi ipsi ejus filii una die in bello inter
λων , τους μεν υιούς αυτού εκείνους αναιρεθήναι κατά ficerentur , superareturque universus populus , non
τον πόλεμον εν μια ημέρα , ηττηθήναι δε σύμπαντα paucis ex eo cadentibus, imo etiam circa arcam
τον λαόν , και τούτων πεσείν ικανούς, γενέσθαι δε sancti fæderis Dei fierent , quæ pe audita quidem
και περί την κιβωτόν της αγίας του Θεού διαθήκης, unquam antea fuerant : sic ut arca quam neque
& μήτε ηκούσθη ποτέ πρότερον · ώστε , ής ούτε Israelitis, neque ipsis sacerdotibus omnibus, neque
" Ισραηλίταις , ούτε μήν αυτούς τους ιερεύσιν άπασιν, quovis tempore contingere licebat , quæque non in
ουδε πάντοτε , άπτεσθαι θεμιτόν ήν , ουδε τόπος αυ quovis loco asservabatur , alio aliunde exportata
την ( 1 ) ο τυχών υπεδέχετο, ταύτην υπό χειρών ασε sit ab impiis manibus, et pro sanctuario in simula -
Cών άλλοτε αλλαχόθεν μετακομίσεσθαι (2) , και αντί C crorum delubris collocata fuerit . Εx quibus con
των αγίων, ειδώλων ναοίς αποτίθεσθαι . 'Εφ' οίς πό- jectare fas est , quanto risui Iudibrioque ipsuu
σον τινά συνέβαινεν είναι και κατ' αυτού του ονόμα- etiam Dei nomen alienigenie illi habuerint . Αd hec
τος του Θεού γέλωτα και χλεύην παρά τους αλλοφύ cl ipse Heli miserrimo exilu viiam finiil , eique mi
λοις, στοχάζεσθαι πάρεστιν. Επί τούτοις και αυτός nalus est Dominus fore ut semen ejus a sacerdotali
ο Ηλεί τέλει χρησάμενος οικτροτάτω, απειλήν εδέ dignitate submoveretur : quod et contigil : lamı tsi
ξατο του και το σπέρμα αυτού απoκινηθήσεσθαι του senex ob suos ipsius mores nullo unquam crimine
ιερατικού αξιώματος : όπερ και γέγονε . Καίτοι , του accusalus est . Imo etiam neque filiorum suoruin
μεν ιδίου βίου ένεκεν, ουδέν ήτιάθη ο πρεσβύτης hagilia tacitus sustinuit: sed multum admonuerat ,
ποτέ . Και αυτοίς δέ τοις υιοίς ουχ υπέμεινεν έφ ut ne amplius in ejusmodi peccatis perseverarent.
ησυχάσαι · αλλά πολλά μέν παρήνει, περί του μηκέτι Aiebat enim : Absit , filii ! non sunt boni rumores ,
τις ομοίοις εμμένειν , Μή τέκνα , λέγων, μη · ουκ quos audio de vobis 86. Quoniam tamen quou par erat
αγαθαι αι ακοαι , άς εγώ ακούω περί υμών . " Ομως animi sludium in ipsos non ostendit, sibi ac illis
επειδή περ ουχί τον πρέποντα ζήλον κατ' αυτών επ . ipsique populo lanlam iram Dei accendit . (3) Et
εδείξατο, εαυτώ τε κακείνοις , και τω λαώ, τοσαύτην videtur quidem objurgatio finem habere peccatoris
την του Θεού ανήψεν οργήν. Καίτοι έoικεν ο μέν D correctionen, opprobrium vero ad lapsi confusio
έλεγχος τέλος έχειν την διόρθωσιν του αμαρτάνοντος : nem inferri. ( 4) Etenim eliamsi videatur quispiam
ο δε ονειδισμός επι άσχημοσύνη του έπταικότος γί- preclare periulla fecisse, paucorum vero vel etian
νεσθαι . Ει γάρ και τα πλείστα κατωρθωκέναι δοκεί unius cujuslibet præcepti negligens fuerit , aut de
τις , ολίγων δε που, ή και μιας εστινοσουν εντολής linquenti indiferenter acquieverit , neque diligens
αμελήσει , ή τα πλημμελήσαντι αδιαφόρως εφησυχάσει , studium secundum Dei judicium adhibuerit, juslas
και μη ζηλον αγαθών κατά το κρίμα του Θεού επιδεί hoc solum nomine penas luet . Quod si etiam im
ξεται , επί ταύτη μόνη δικαίως υφέξει . Καν εξ αγνοίας prudens tale quid peccel, neque eo prætextu sup
πάθη τι τοιούτον , ουδε ούτως ατιμώρητος διακεύγει . plicium effugiet .
89 Exou . ΧΧΧΙΙ . 12. 83 Νum . ΧΧ , 10. 86 Roιη . ΧΙ , 22 . 85 I Pel . IV, 18. 86 I Reg . 1 , 24 .
(1) Τόπος αυτην . Sic opo contextus et alterius ( 2 ) Μετακομίσεσθαι . Forte μετακομίζεσθαι. Ενιτ .
codicum einendavimus pravam lectionem co topos ( 3) Ex hom. in ps . χιν , 555 .
autńy . Ibidem . ope contextus emendavimus quod (4) Unus codex indicat scroi. ascet
erat apud Symeonem , ojōé tots,
1205 APPENDIX . - SYMEONIS METAPIIRASTÆ 1204
5. (1 ) Ejus quidem generis judicia plurima in A 3. Τοιαύτα μεν ούν ότι πλείστα κατά την μαλαιών
Veteri Testamento adversus omnem inobedientiam Διαθήκην ευρίσκομεν κατά πάσης παρακοής τα κρί
reperinus; nec vero his pauciora , Novum legendo ματα : ουχ ήττον δε τούτων εν τη Καινή ερχόμενες ,
dum pergimus , sed et mullo hic severiorem αλλά και πολλά πλείω κατα μανθάνω του κρίματος
deprehendimus judicii acerbitatem , ut illud , την σφοδρότητα , οίον · ο δούλος ο γνούς το θέλη
Servus qui cognovit voluntatem 508 domini sui μα του κυρίου αυτού , και μη ποιήσας , δαρήσε
el non fecit , vapulubil multis ; qui autem non co ται πολλάς · ο δε μη γνούς , ποιήσας δε άξια
gnovit , et ſecil digna plagis , vapulabit paucis 67. πληγών , δαρήσεται ολίγας · και όλως ουκ απολύ
Christus profecto nec eum qui peccarit imprudens σαντος μέν του Χριστού ούτε τον κατ' άγνοιαν ήμαρ
a pænis liberat , et in eos qui prudentes delin τηκότα της τιμωρίας , σφοδρότερον δε κατά των εν
quunt , vehementiores minas intendit . Et rursum , γνώσει την απειλής επιτείναντος . Και πάλιν , ' Ο οί
Colum , inquit , et terra transibunt , verba autem ρανός , φησί , και η γη παρελεύσεται , οι δε
mea non preteribunt 88. Βeatus quoque apostolus λόγοι μου ου μή παρέλθωσι . Και ο μακάριος από
Paulus ait , Consilia destruentes , el omnem alii στολος Παύλος φησι • Λογισμούς καθαιρούντες ,
ludinem extollentem se adversus scientiam Dei , και πάν ύψωμα έπαιρόμενοι κατά της γνώσεως
et in capίiuitatem redigentes omnem intellectum Β του Θεού , και αιχμαλωτίζοντες πάν νόημα εις
in obsequium Christi 89. (2) Omnem altitudinem , την υπακοήν του Χριστού . Πάν ύψωμα και παν
omnemque intellectum , non hunc, vel illum . El νόημα , ουχί τούτο , ή εκείνο . Και εν έτοιμη έχον
in promptu habenles ulcisci omnem inobedien - τες εκδικήσαι πάσαν παρακοήν . Και αλλαχού πά
tiam 90. Et alibi rursum : Qui talia agunt , digni λιν : Οι τα τοιαύτα πράσσοντες , άξιοι θανάτου
sunt morte !! ; et rursum : Qui in lege gloriaris , εισίν και πάλιν : "Ος εν νόμω καυχάσαι , διά της
per prαυaricationem legis Deum inhonoras 91. Ιtaque παραβάσεως του νόμου τον Θεόν ατιμάζεις. " Ωστε
nihil apud Deum impunitum relinquitur. Sed si hæc ουδέν ανεκδίκητον άφίεται παρά τω Θεώ. Ει δε
verba sunt solum sine re ; ecce qui Corinthi uxo ταύτα λόγοι μόνον , και ου πράγματα : ιδού και την
rem patris habebat , qui cum hoc uno excepto , nul γυναίκα του πατρός έν Κορίνθω έχων, ουδέν έτερον
lius alterius flagitii insimularetur, lainen non solum έγκληθείς , επί τούτω μόνω ου μόνον αυτός πα
ipse traditur Satanae ad carnisinteritum, donec dignis ραδίδοται το Σατανά εις όλεθρον της σαρκός , άχρις
pænitentiæ fructibus emendasset peccatum , sed uni αν τοϊς αξίοις καρπούς της μετανοίας διορθώσεται
versam simul Ecclesiam ,quod id scelus ulta non esset, το πλημμέλημα , αλλά και πάσα όμου η Εκκλησία,
in hæcconjicit viluperia .(3 )Quid vero Ananias ille, cu επει μή επεξήλθε το αμαρτήματι , εκείνους περι
jus mentio est in Actis ? Quodnam aliud malum per βάλλεται τους εγκλήμασι ( 4) . Τί δέ 'Ανανίας και εν
pelrasse invenitur, præter illud ipsun ? Ubi igitur ταϊς Πράξεσι; τι άλλο κακόν πεποιηκώς ευρίσκε
apparet , ipsum ira lanta dignum fuisse ? Divendi ται , ή εκείνο αυτό ; Πού νυν τοσαύτης οργής άξιον
tis suis facultatibus , pecunias detulit ad pedes φαίνεται ; " Ιδιον κτήμα πωλήσας , ήνεγκε τα χρή
apostolorum : sed tamen , quod aliquam pretii ματα θεϊναι παρά τους πόδας των αποστόλων ,
partem seposuisset , propterea eadem hora una νοσφισάμενος από της τιμής , και επί τούτω παρ'
cum uxore morte plectitur , neque id consecutus αυτήν την ώραν άμα τη γυναικι θανάτω καταδικά
ut de agenda ob admissum peccatum pænitentia ζεται , ουδε τους περί μετανοίας λόγους επί του
quidquam audiret , nec saltem invento tempore, αμαρτήματα μαθείν καταξιωθείς , ού του κατανο
quo ob scelus compungi posset , nec accepto ail γήναι γούν επί τούτω καιρόν εύρων , ού του μετα
agendam pænitentiam præfinito spatio . Porro talis νοησαι προθεσμίαν λαβών . Ο δε του τοιούτου και
ac tanti judicii exactor , lantæque Dei in peccan τηλικούτου κρίματος υπηρέτης , ο μακάριος Πέ
lem iræ minister , beatus ille Petrus , omnibus τρος , ο πάντων μεν των μαθητών προκριθείς , μό
discipulis prælatus, cui soli majora data quam aliis νος δε πλείω των άλλων μαρτυρηθείς και μακαρι
sunt testimonia , qui predicatus est beatus , cui o σθείς , και τας κλείς της βασιλείας των ουρανών τε
claves regni cælorum concredilæ sunt , cum audit στευθείς , όταν ακούη παρά του Κυρίου , Εάν μη
a Domino, Si non lavero le , non habebis partem νίψω σε , ούκ έχεις μέρος μετ ' εμού , ποίαν άρα
mecum 93 , quale cor , queso , et quantumvis lapi- και την οπωσούν λιθίνην καρδίαν ου δυσωπήσει προς
leum ad metum judiciorum Dei non incitet ? φόβον των του Θεού κριμάτων , και ταύτα , ουδε
præsertim cum nullius peccati , nulliusve con μιάς μεν αμαρτίας , ουδέ μιάς καταφρονήσεως έμ
lemplus significationem ullam dedisset , imo po φασιν δούς , τιμή δε μάλλον τη περί τον Δεσπότην
lius egregio honore Dominum affecisset suum ; υπερβαλλούση ( 5) χρησάμενος , και την προσήκουσαν

87 Luc . ΧΙΙ , 47. 88 ΑΜatth. ΧΧV, 33 . 89 Η Cor , X, 5 . 90 ibid . 6. 91 Rom . 1 , 52 . 95 Rom . 1 , 93.
98 Joan. Χαι , 8.

(1) Ex Prooemio De judicio Dei, 219 criminationes, nempe, Quid vullis , in virga reniam.
(2 ) Ιbid . 220 . ad vos ? etc.
(5) Ιυ . 221 . ( 5) Υπερβαλλούση . Ηanc vocem ex contesta
4 Toic épravynacı, Referuntur in contextu illə desumpsimus.
1205 SERMO YO . DE PECCATO . 1206
δούλα και μαθητή ευλάβειαν επιδειξάμενος . Ιδών Α ac convenientem servo et discipulo reverentiam
γρ τον εαυτού και πάντων Κύριον , και Θεόν , και declarasset . Cum enim vidisset suum et univer
βασιλέα , και Σωτήρα , και όμου τα πάντα , εν υπ sorum Dominum ac Deum , et regem , el serva
ηρέτου σχήματι διαζωσάμενον το λέντιον, και νίπτειν torem simulque omnia , in ministri habitu linteo
τους πόδας αυτού βουλόμενον , ευθύς ώσπερ είς συν cinctum , et pedes ipsius lavare volentem , mox
αίσθησιν ελθών της οικείας αναξιότητος , και το ut conscius indignitatis suæ , et ob accedentis
αξίωμα του προσερχομένου καταπλαγείς , εξεβόησε : dignitatem attonitus , exclamavit : Domine, tu mihi
Κύριε , συ μου νίπτεις τους πόδας ; και πάλιν lavas pedes 94 ? et iterum : Non lavabis mihi pe
Ου μη μου γίψης τους πόδας εις τον αιώνα. Επί des in æternum $8 . Hac de causa tantæ ei inten
τούτω την τοσαύτην έκδέχεται απειλήν , ώς ει μή duntur mine , ut nisi celeri ac fervida obe
έφθασε τη ταχύτητα και σφοδρότητα της υπακοής dientia emendasset contradictionem , non Do
διορθωσάμενος την αντιλογίαν , ουδέν αν αυτό των mini testimonia beatum eum prædicantia , non
παρά του Κυρίου μακαρισμών τε και δωρεών και dona , non promissa , neque etiam accepla a Deo
επαγγελιών , ουδε αυτή η τού ( 1 ) Θεού και Πατρός et Patre talis ac tantæ in Filium unigenitum be
της τοιαύτης και τοσαύτης εις τον μονογενή Υιον nevolentiæ revelatio, 509 hanc inobedientiam sa
B
ευδοκίας αποκάλυψις ήρκεσε παραμυθήσασθαι την nare poluisset .
παρούσαν απείθειαν .
6. 'Αλλά ταύτα μεν εάν θέλω καταλέγειν , όσα ευ 6. Sed si omnia recensere velim , quæ in Veteri
ρίσκω έκ τε της Παλαιάς και Καινής Διαθήκης , επι ac Novo Testamento nanciscor , fortasse narran
λείψει με τάχα διηγούμενον ο χρόνος . Πλήν εκείνο tem me tempus deficiet. (3) Nunc illud tantum
μόνον προς το παρόν μνημονεύσαι αναγκαίον , το εν commemorandum est , quod in magna ac horren
τη μεγάλη και φοβερά της κρίσεως ημέρα προς da judicii die Dominus noster Jesus Christus his,
τους εξ αριστερών του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού qui ad levam ipsius stabunt dicturus est : Disce
ισταμένους λεχθέν παρ' αυτού : Πορεύεσθε απ' dite a me, maledicti , in ignem æternuin , qui pa
εμού , οι κατηραμένοι , εις το πυρ το αιώνιον , το rulus est diabolo , et angelis ejus 98 : non quia oc
ήτοιμασμένον το διαβόλω, και τους αγγέλοις αυ- cidistis , aut fornicali estis , aut mendacium dixi
του : ουχ ότι εφονεύσατε , ή επορνεύσατε , ή εψεύ- stis , aut cuipiam intulistis injuriam , aut aliud
σασθε , ή τινα ηδικήσατε , ή άλλο τι των απαγορευ- quidquam saltem minutissimum ex iis quo pro
μένων , κάν το βραχύτατον γούν , επράξατε , αλλ ' hibila sunt , fecistis : sed quia bona opera ne
ότι των αγαθών έργων ήμελήσατε . Επείνασα γαρ, ο glexistis . Eauriui enim, inquit , et non dedistis mihi
φησί , και ουκ εδώκατέ μοι φαγείν• εδίψησα , και manducare : silivi , et non dedistis mihi potum :
ουκ εποτίσατε με ασθενής και εν φυλακή , και infirmus el in carcere, el non visilaslis me 97. Qui
ουκ επεσκέψασθε με . Ο τοίνυν μή έκθηλυνόμενος, igitur mollitie non difluit , et a continentia ac
μηδε κατακαμπτόμενος υπό της έγκρατείας, πάσαν temperantia minime delectit , is non omnen pec
φυγήν (2 ) αμαρτημάτων κατώρθωσεν· ει δέ τα μεν cali fugam consecutus est : sed si plurima qui
πλείστα έφυγες , υφ' ενός δε κρατείται , ουκ έγκρα dem effugit, ab uno vero superalus est , non
της ο τοιούτος , ώς ούτε υγιής και ένα σωματικό temperans ille est , ut neque sanus qui vel unico
πάθει παρενοχλούμενος · ούτε ελεύθερος ο υφ' ενός corporis morbo agitatur: neque liber , qui uni
και του τυχόντος κυριευόμενος . Τοις μεν ούν ιάσιμα quicunque ille sit domino paret . (4) His quidem
αμαρτάνουσιν απειλεί ο λόγος , επισκέπτεσθαι εν quorum sanabilia sunt peccata , interminatur
ράβδω τας ανομίας αυτών , και εν μάστιξι τάς άδι Scriptura fore , ut visitet Dominus eorum iniqui
κίας αυτών · τοις δε ανιάτως έχουσι λέγει · Τί έτι tales in virga , et eorum injustitias in verberi
πληγήτε, πάσας διεξεληλυθότες τάς πληγάς; Πασών bus 07 " ; sed his qui insanabiliter peccaverunt di
κατεφρονήσατε των επιστρεπτικών μαστίγων , συν cit : Quid adhuc percutiamini 98 plagas omnes
τριμμος υμάς μένει . Των δε περιστατικώς συμ- D experti ? Omnia contempsistis inflicta ad emen
βαινόντων τινά μεν αμαρτημάτων ένεκα γίνεται dandum flagella , contritio vos manet. Ex iis au
τινά δε εις διόρθωσιν του ήθους των πειραζο μένων : tem calamitatibus quæ eveniunt, aliæ quidem acci
άλλα δε υπέρ του εκτριβήναι τους απεγνωσμένους , dunt ad punienda peccala , aliæ ad mores eorum
ως επί του Φαραώ . Τούτοις γάρ ουκέτι πληγαι, qui tentantur emendandos , alie ad eos qui despe
ουδε μάστιγες , αλλ ' αφανισμός απειλείται . Τί έτι rantur alierendos , ut in Pharaone . His enim non
πληγήτε , ών και τα σώματα και αι ψυχαι μεμα jam plagas aut flagella , sed interitum minatur.
στίγωνται , και ουδαμού ή διόρθωσις ; έστι δε πολ . Quid adhuc percutiamini vos , quorum corpora et
λάκις και η νόσος ωφέλιμος , όταν παιδαγωγείν μέλ. animæ flagris concisa sunt , nec usquam emen

96 Joan . XIA , 6. 98 ibid . 8. 96 Matth . XXV , 41 . 97 ibid , 42. 97 • Psal . LXXXVIII , 33 . 98 Jsa. 1 , 5 .

( 1 ) Αυτή η τού. Sic nostri codices et contextus . Ιbidem legendum από της εγκρατείας .
Elitί αυτή αυτού . (3) Ex Procemio De judicio Dei , 222.
( 2) Πάσαν φυγήν. Legendum μή πάσαν φυγήν , ( 4) Ex comment. in Isa . 389 .
si sententiam sibiron repugnanteni habere volumus.
1207 APPENDIX . SYMEONIS METAPHRASTÆ 1203

datio ! ( 1 ) Erit enim utilis sapenumero vel mor- Αλη τον αμαρτάνοντα και η υγεία βλαβερά , όταν
bus , cum videlicet peccantem refrenabit. Et nocua εφόδιον γίνεται προς αμαρτίαν τω έχοντι . Ούτω και
est sanitas cun peccati instrumentum fit re τα χρήματα ήδη τισιν υπηρεσία προς ακολασίαν
cte valenti . Sic et pecuniae nonnullis jam ad εγένετο , και πενία πολλούς εσωφρόνισε των ώρμη
libidinem inservierunt ; paupertas vero pluri- μένων κακώς. Μήτε ούν φύγης & μή δεί , μήτε
nos ad vitia nmagnopere propendentes repressit . προσφύγης ή μή δεϊ ( 8) · αλλ' έν σοι φευκτών
Νeque igitur fugias qua non oportel ; nec confu- ήτω , η αμαρτία και μία καταφυγή εκ των κακών ,
gias ad quem non oportet : sed unum libi fugien- @cbs .
dum sit peccatum , et unum ex malis refugium
Deus.
7. (2) Multi quidem priorum peccatoruin oblivi 7. Οι μέντοι πολλοί των ανθρώπων και λήθεν
scuntur , nullam eorum habentes rationem , ac ποιούνται των προτέρων αμαρτημάτων , αδιαφο
ea contemnentes , quasi nulla futura sit ultio . ρούντες επ' αυτούς και καταφρονούντες , ώς μηδε
Qui vero judicium Dei jugiter habet ob oculos , μιάς εκδικήσεως γενησομένης . Ο δε το δικαστήριον
credilque cerlo fore , ut omnes coram Christi tri του Θεού προ οφθαλμών διά παντός έχων , και πε
bunali sistamur, ut reportet unusquisque ea que B πεισμένος , ότι πάντες παραστησόμεθα τα βήματι
fiunt per corpus , juxta id quod fecit, sive bonum , του Χριστού , ένα κομίσηται έκαστος τα διά του
sive maluinº' , is in anxietate semper versalur, et σώματος προς ά έπραξεν , είτε αγαθών , είτε φαύλον,
hunc animæ suæ dolorem sanare studens , per εν αγωνία καθεστηκε πάντοτε , και την άλγηδόνα
suas ad Deum confessiones se ipse accusat , ex τη εαυτού ψυχή ταύτην ίστασθαι ( 9) φροντίζων , αυ
emplo illius qui ait : Dolor meus in conspectu τος ειυτου κατηγορεί διά τών προς τον Θεόν εξ
meo semper 1. ( 3) Multi vero etsi a pravis operibus ομολογήσεων , κατά τον λέγοντα : Η άλγηδών μου
recesserunt , dum 510 priora facta recordatione ενώπιόν μου έστι δια παντός . Πολλοί δε και επι
percurrunt , per eam sæpe quiescens renovant στρέψαντες από πονηρών έργων, οιονεί τάς μνή
peccatum . (4) Silentio cnim sopita improbitas, la μας των παλαιών έργων παρακατέχοντες , δε αυ
lens est morbus in anima. (5 )Cæterum eorum qui των πολλάκις ανανεούνται την ησυχάζουσαν αμαρ
peccant dimissio fit per derelictionem . Quorumi τίαν . Κακία γάρ σιωπηθείσα , νόσος υπουλός έστιν
autem curam gerit , de iis ait Scriptura : Non le εν τη ψυχή . Η δε άνεσις των αμαρτωλών κατά
deserum , neque te derelinquo 1 : e contrario de εγκατάλειψιν γίνεται. "Ων μέν γάρ προνοείται ο
quibus prorsus desperat , hos ad carnis et cogita- λόγος , φησιν : Ου μη σε ανώ , ουδ' ου μή σε εγκα
C
tionum suarum desideria explenda liberos dimislil, ταλείπω : ών δ' αν παντελώς απογνώ , τούτους άν
quod eis profutura non sit animadversio . (6) Quo- έτους αφίησι ποιείν τα θελήματα της σαρκός , και
njam enim hoc peccatum vulnere , livore ac των διανοιών αυτών , ώς της παιδευτικής ανωφελούς
plaga lumenle pejus est ; non est malagma impo αυτοίς εσομένης . Και γάρ έπει υπέρ τραύμα και
Here tanquam ad plagam , neque oleum , ut ad μώλωπα και πληγήν φλεγμαίνουσαν ή αμαρτία
vulnera : nec jam opus est hisce remediis : quippe έστιν , ουκ έστι μάλαγμα επιθεϊναι ως προς την
znajora sunt , inquit , symplomala quam ut hisce πληγήν , ουδέ έλαιον ως προς τα τραύματα : ουδε
medicamentis cedant . Εt quia ola gens peccatrix χρεία της από τούτων βοηθείας μείζονα γάρ , φησί,
τα συμπτώματα ή ώστε τούτοις ένδούναι . Και επει
est , populusque omnis peccatis plenus , ob id ad
δή (10 ) όλον το έθνος αμαρτωλόν , και πάς ο λαός
omnes sæpenumero pervenit supplicium . Et omne
πλήρης ανομιών , διά τούτο και η κόλασις επί πάν
cor mæret 3 , dum in captivitatem abducitur pofu
τας πολλάκις έφθασε . Και πάσα καρδία λυπτρο
lus ob peccala . Quemadmodum igitur sectionis ,
aut cauterii causam non sustinet medicus , sed γέγονεν , εις αιχμαλωσίαν αγομένου του λαού διά το
morbus : sic et civitatum eversiones ab innu αμαρτήματα. " Ωσπερ ούν της τομής , ή του και
nera peccatorum multitudine exorta , omnem que- D τηρος , ούχ ο ιατρός αίτιος , αλλ' η νόσος » ούτω και
relam a Deo propulsant. οι των πόλεων αφανισμοί , εκ της άμετρίας των
αμαρτανομένων την αρχήν έχοντες , τον Θεόν απά
σης μέμψειως απολύουσιν .
8. ( 7 ) Invadunt enim propter paucos in omnem 8. " Ερχεται γαρ και δι' ολίγους κακά, και μοχθη
populum mala , ac flagitium unius plebi toli no ρίας τινός παραπήλαυσε δήμος . " Αχαρ ιεροσύλησε ,
cet . Achar sacrilegium commisit , el lotus casti και όλη η παράταξις έμαστίζετο . Ο Ζαμάρι πάλι :

49 II Cor . V , 10. i Psal . XIIVIT , 18 . 2 Jos , I, . 3 Isa . I , 5 . * Jos . VII , 1 .

(1) Ex nom. in pε . ΧLV , 171 . (7 ) Ex hom . in famem et siccil . 66.

(2 ) Ex hom . in psal. xxxvII , 570 . 181 ? un dɛi. Codicum alter, ois un oei.
( 3) Unus codex indicat comment, in Isa . ( 9) "ίστασθαι . Μelius in contextu , ιάσασθαι.
( 4) Uterque codex indical serm . ethic . 1! idem εκ τη εαυτού ψυχή .
(5) Ex comment. in Isa , 482 . (10) Επειδή. Sic emendavius opc Regii codicis
( 6) Ex comment, in Isa , 390 . 1999. Editi, επεί μή .
1209 SERMO VII . DE PECCATO . 1210

εις τας Μαδιανίτιδας εξεπόρνευε , και ο Ισραήλ A gatus est exercitus . Zambri Madianitidas scortatus
έπιπτεν εις δίκην. Και καθάπερ ο λοιμός , επειδάν esto , et Israel panas dedit. (2) Ac ul pestis ,
ενός ανθρώπου ή κτήνους άψηται , κατά διάδοσιν ubi unum hominem , aul jumenlum atligil , conta
επί πάντας τους εγγίζοντας διανέμεσθαι πέφυκεν : gio in proximos quosque serpere solet : sic el
ούτω και οι εργάται της ανομίας , το ίδιον κακόν iniquitatis operarii proprium malum in omnes
επί πάντας άγειν φιλονεικούσι , πολλούς εαυτοίς πα transfundere conantur , multosque sibi similes
ρατλησίους γενέσθαι φιλοτιμούμενοι , ίνα εν τη fieri magnopere cupiunt , ut in vitiorum socie
κοινωνία των κακών διαφεύγωσι τα ονείδη : και late infamiam vitent ; atque aller alteri morbum
άλλος άλλω της νόσου μεταδιδόντες , συννοσούσιν αλ. impertientes , egrolant sinoul , simulque percunt .
λήλους και συναπόλλυνται . Ούτε γάρ πυρ , εύκατα Nam neque ignis , materiam suscipiendæ flammæ
πρήστου ύλης ανάμενον , δυνατόν μή ουχί επί πάσαν idoneam nactus , cohiberi potest, quominus uni
αυτήν διαβήναι , άλλως τε καν επιτυχη πνεύματος versam pervadat , maxime , si vehemens ventus
επιφόρου την φλόγα διακομίζοντος · ούτε την αμαρ- flamman pervelhat : neque fieri potest , ut pec
τίαν , ενός αψαμένην , μή ουχί πάντας τους εγγίζον catum , quod unum aliquem alligerit, ad om
τας διελθείν , εξαπτόντων αυτών των πνευμάτων της nes vicinos non transeat , si nequiliæ spiritus il.
πονηρίας . B lud accendant.
9. Αί μέν γάρ διά του σώματος πράξεις και χρόνου 9. ( 3 ) Etenim corporeæ actiones et tempore
δέονται , και ευκαιρίας , και κιμάτων , και συνερ- indigent , et opportunitale , et labore , et adjulori
γών , και της λοιπης χορηγίας . Αι δε της διανοίας bus , denique reliquo commealu . E diverso , co
κινήσεις άχρόνως ενεργούνται , ακόπως επιτελούν- gitationis niolus citra termporis moran fiunt ,
ται , απραγματεύτως συνίστανται , πάντα καιρόν perficiuntur citra lassiludinero , citra negotius
επιτήδειον έχουσι . Και πού τις των σοβαρών και ullum consistunt, idoneum ipsis est tempus omne .
κατοφρυωμένων επί σεμνότητι , πλάσμα σωφροσύ Et sane nonnunquam invenitur qui arrogans
νης έξωθεν περικείμενος , εν μέσοις καθεζόμενος sit , superbiatque de gravitale et castitale , quique
πολλάκις τους επ' αρετή αυτόν μακαρίζουσιν, απ extrinsecus præ se ferens temperantiæ larvam ,
έδραμε τη διανοία προς τον της αμαρτίας τόπον ( 1 ) ac plerumque inter eos , qui ipsuin ob virtutem
εν το αφανεί της καρδίας κινή ματι . Είδε τη φαν beatum prædicant , desidens medius, mox tamen
τασία τα σπουδαζόμενα , άνετυπώσατό τινα ομιλίαν cogitatione per occullum cordis notum ad pec
ουκ ευπρεπή , και όλως εν τω κρυφία της καρδίας cali locum accurral. Videt animo concupita , com
εργαστηρίω εναργή την ηδονήν εαυτώ ζωγραφή- c miniscitur congressun quempiam indecorum,
σας , αμάρτυρον έσω την αμαρτίαν ειργάσατο . Το ac denique in abdita cordis officina , claram in
γάρ πλείστον της αμαρτίας εν τη ορμή πληρούται seipso voluplatis specien depingens , inlus pec
τη κατά πρόθεσιν · διότι αι μεν του σώματος πρά catum sine lestibus perpetrat . Peccati enim ma
ξεις υπό πολλών διακόπτονται , ο δε κατά πρόθεσιν xima pars in voluntatis appetitione absolvitur ;
αμαρτάνων των τάχει των νοημάτων συναπαρτιζο- propterea quod corporis actiones a 511 multis
μένην έχει την αμαρτίαν. "Ως γάρ ή σκιά τω σώ interpellantur : qui vero peccat voluntate , starim
ματι , ούτω ταϊς ψυχαίς αι αμαρτίαι παρέπονται , celeri cogitationum molu peccatum explevil .
εναργείς τάς πράξεις εξεικονίζουσαι . Τελεία μεν ούν ( 4) Uι enim umbra corpus , sic peccata animas
κακία , το και γνώμη και πράξεσιν αμαρτάνειν · comitanlur , gestorum imaginent claram exprimen
ήμισυ δε του κακού , επί της ορμής της κατά διά lia . ( 5 ) Esi enim perfecta malilia , cum quis et
νο ! αν στήνει την αμαρτίαν. Ου πάντη ουν ατιμώ voluntate peccat el factis : dimidia vero mali pars
ρητος και κατά διάνοιαν αμαρτάνων · αλλ' όσον έλ est , cum peccallim in aninii proposito manet.
λείπει του κακού , τοσούτον αυτό των πόνων ύφαι- Itaque qui cogitatione peccat , non omnino reunan
ρεθήσεται . Τον μέντοι παραδεχθέντα εις την άδελ surus est inulus : sed quantum deficit a malo,
φότητα , είτα την ομολογίαν αθετήσαντα , ούτω χρή D tantum ei penarum remilletur. ( 6) Utique horum
οράσθαι , ώς εις Θεόν εξαμαρτόντα , εφ' ού , και εις unusquisque , qui inter fratres admissus fuerit ,
εν την ομολογίαν των συνθηκών κατέθετο . Εάν δε posteaque professionem suam resciderit , perinde
εις Θεόν αμαρτήση τις , φησί , και τις προσεύξε- aspici dellet , ut qui in Deum peccaverit , « Oram
ται περί αυιού ; “Ο γάρ αναθείς εαυτόν τώ Θεώ , quo , et in quo paclorum confessionem de
είτα προς άλλον βίον αποπηδήσας , ιερόσυλος γέγο- positit . Si vero , inquit , in Deum quis peccave
νεν, αυτός εαυτόν διακλέψας , και αφελόμενος το rit , et quis orabit pro cu ? Qui enim seipsum
του Θεού ανάθημα . Ούς εύλογόν έστι , μηκέτι θύραν dicavit Deo , el deinde ad aliud vilic genus trans
των αδελφών ανοίγεσθαι, μηδέ ει κατά ψιλήν πάρ- iit , factus est sacrilegus , cum ipse sui ipsius
Nudi. xxv , 6 . 6 ! Reg. 1 , 23 .

( 1 ) Tónov . Sic contexius et ulerque codex. Edliti , (4) Es hom . in divites, 53

τόπον . ( 5 ) Ex comment , in 154, 459 .
(2 ) Ex hom . in psal. 1, 96 . (6) Ex Regulis 'usius tractalis, 753.
(3) Ex hom , in illud , Allende tibi ipsi, 17 .
1911 APPENDIX . SYNEONIS METAPIRASTÆ 1912
fur Iuerit , donariumque Deo consecratum abs- Α οδον σκέπης ένεκεν επιδημήσειεν . Ο γάρ αποστο
tulerit. Quibus æquum est non amplius fores λικός κανών φανερός , κελεύει (4) ημάς στέλλεσθαι
fratrum aperiri , ne si in brevi quidem transitu από παντός ατάκτου , και μη συναναμίγνυσθαι αυτό,
ad poscendum lectum accederent. Perspicua est ένα εντραπή .
enim Apostoli regula , qua jubemur subducere nos ab omni inordinato , neque commisceri cum illo ,
ut confudatur.
10. ( 1 ) Sic enim a principio absque spinis rosa 10. Ούτω γαρ και το ρόδον άνευ ακάνθης ήν την
nascebatur ; postea vero floris pulchritudini ſuit αρχήν βλαστηθέν , υπέρ δε τώ κάλλει του άνθους ή
spina adjuncta , ut fruendæ voluplati foret dolor άκανθα παρεζεύχθη , ίνα το τερπνό της απολαύ
contiguus , dum recordaremur peccati , cujus σεως εγγύθεν έχωμεν παρακειμένην την λύπην ,
causa ad hoc damnata terra est , ut nobis spinas μεμνημένοι της αμαρτίας , δι' ήν ακάνθας και τρι
proferret atque tribulos. Sed affectionum depra βόλους ημίν η γη ανατέλλειν κατεδικάσθη . Αλλ ' ή
valio , per ignorationem Dei , improbam cognitio των παθών κακία , διά της περί Θεού άγνωσίας ,
nem insevit. (2) Siquidem magnus ille athleta Job αδόκιμον γνώσιν έντίθησιν . Ο μεν γαρ μέγας αθλη
Centationes omnis generis perpessus , non igno .. Β της Ιώβ , παντοίους υπομείνας πειρασμούς , συκ
rabat undenam hoc sibi eveniret. Quapropter di ήγνόει όπόθεν αυτώ τούτ' εγένετο . Διό έλεγε : Βέλη
cebat : Sagittæ enim Domini in corpore meo sunt, γάρ Κυρίου εν τω σώματι μού έστιν , ών ο θυμός
quarum ira meum edibii sanguinem ' . David εκπίνει μου το αίμα . Ο δε Δαβίδ επειδή περί την
vero cum anima ipsa ægrotaret , se ipse ulci. ψυχήν αυτήν ενενοσήκει , αυτός εαυτόν ετιμωρείτο ,
scebatur atque affligebat , seque omni pienarım παντοίαις υποβάλλων κολάσεσιν εν τοις της εξομο
eneri subjiciebat in variis confitendi modis . λογήσεως τρόπους . "Οτι γάρ τα βέλη σου ενεπάγη
Quoniam enim sagittæ tuæ infixæ sunt mihi , in σάν μοι , φησί , και έπεστήριξας επ' εμέ τήν
quit', el confirmasti super me manum tuam . Non χειρά σου . Ούκ έστιν ίασις εν τη σαρκί μου από
est sanitas in carne
mea a facie iræ lux . Non προσώπου της οργής σου . Ουκ έστιν ειρήνη εν
est pax ossibus meis a facie peccatorum meorums. τοίς οστέοις μου από προσώπου των αμαρτιών
Porro sagittæ hic memoratæ mihi videntur esse μου . Και μοι δοκεί τα ενταύθα λεγόμενα βέλτη λογικά
spirituales , imo vero ipsa Dei verba , quæ pun είναι μάλλον δε αυτούς τους του Θεού λόγους , νύτ
gebant ac vulnerabant ipsius animam , et de con τοντας και τιτρώσκοντας αυτού την ψυχήν, και την
scientia ipsa sumebant supplicium , eamque ca
συνείδησιν αυτού τιμωρουμένους και κολάζοντας.
stigabant . Vir enim hic tantus cum esset, totque C
Επεί τοσούτος ήν ( 5) ο ανήρ , και τοσούτων τετυ .
a Deo bona consecutiis , tamen factum lurpe pa χηκώς υπό του Θεού , αισχρά πράξει εαυτόν εξέδω
travit. Quoniam enim inermis inventus David , κεν . Επειδή γαρ άφρακτος ευρεθείς , ουκ αντέσχε
ignitis maligni telis non resistebat, jure in anima προς τα του πονηρού πεπυρωμένα βέλη , είκότως
sauciatus, concupiscentia correptus est . Quemadmo- την ψυχήν τρωθείς , εάλω τη επιθυμία . " Ωσπερ δε τα
dum autem Job diaboli sagiltas , immissa videlicet του διαβόλου βέλη , τα έλκη τα επιτεθέντα τω Πώς
corpori s : o ulcera , quia permissu Dei acciderant, κατά του σώματος , επειδή κατά συγχώρησιν εγίνετο
sagiltas Domini vocavit , dicens : Nam sagittæ Do. του Θεού , βέλη Κυρίου ώνόμασεν , είπών , Βέλη γαρ
mini in corpore meo , quarum ſuror ebibil meum Κυρίου εν τω σώματι μού έστιν , ών ο θυμός αυ
sanguinem ; ita verisimile est ideo Davidem hic sa των εκπίνει μου το αίμα ούτως εικός και τον Δα
gillas Domini nominasse, quia ex Domini concessu βίδ ενταύθα βέλη Κυρίου ειρηκέναι , επεί κατά
inimicus eum oppugnabat, ut edisceret non dicere : συγχώρησιν του Κυρίου κατεστρατεύσατο αυτού και
Non movebur in æternumº. Quia enim Dei gratia robo . αντίπαλος , ένα μάθη μή λέγειν· ου μή σαλευθω
ratus, magna aliquando de se senserat , ita ut arro. εις τον αιώνα. Επειδή γάρ τη χάριτι του Θεού δυ
ganter diceret : Ego autem diui in abundantia 512 , ναμούμενος , μέγα έφ ' εαυτο εφρόνησε ποτε , ώς
mea : Non movebor in æternum 10 ideo jure tenta D απαυθαδιάσασθαι και είπείν , Εγώ δε είπα εν τη
lori traditus est , qui animam ejus adortus, ma ευθηνία μου : Ου μη σαλευθώ εις τον αιώνα
jus ei quani Jobo damnum intulit . τούτου χάριν είκότως παρεδόθη τα πειράζoντι , ός
της ψυχής αυτού καθαψάμενος , μειζόνως αυτόν ή τον 'Ιω6 έζημίωσεν .

11. (5) Ego autem tria hæc video animi afectiv
nis discrimina in inviolabili Christo obediendi ne
cessilate , servorum , mercenariorum , filiorum . Aut
enim supplicii melu a malo declinamus, versamur
que in affectu servili ; aut mercedis lucra requiren
11. Εγώ δε τρείς ταύτας διαφοράς της διαθέσεως
προς την απαραίτητον ανάγκην της υπακοής του
Χριστού καθορώ , δουλείαν , μισθαρνίαν , υιότητα .
" Η γάρ φοβούμενοι τας κολάσεις εκκλίνομεν από
του κακού , και εσμεν εν τη διαθέσει τη δουλικι :

* Job vi , 4 . 8 Psal . XXXVI, 3-4 . 3 Psal. XXIX , 7. 10 ibid .

( 1 ) Ex hom . v in Hexaemer. 45 . (4 ) Φανερος , κελεύει . « orie φανερως κελευει , vel

Ex hom . in psal . xxxvII , 364 . φανερός , κελεύων. Επιτ .
Ex Regulis fusius tractatis, 329 . (5 ) Ην . Forte ών. Εp .
1213 SER210 VII . DE PECCATO. 1214

ή τα εκ του μισθού κέρδη διωχοντες , ένεκεν της Α tes , ob nostram ipsorum utilitatem mandata exple
εαυτών ωφελείας πληρούμεν τα προστεταγμένα, και mus, et hoc pacto mercenariis eflicimur similes ;
κατά τούτο προσεοίκαμεν τοίς μισθίοις · ή δι' αυτό aut ob ipsum honestum , et amorem illius qui legem
το καλόν , και την προς τον δεδωκότα ημίν τον νόμον nobis dedit , gaudentes quod digni simus habili,
αγάπην, χαίροντες ότι ούτως ενδόξω και αγαθώ Θεώ qui tam glorioso ac Dono Deo serviamus; et ila
δουλεύειν κατηξιώθημεν · και εσμέν ούτως εν τη των demum ut filii aficimur. Neque igitur is qui in ti
υιών διαθέσει . Ούτε ούν ο έν φόβω τας εντολάς κατ more perficit mandala , semperque desidiæ pænam
ορθών, και αεί το της ραθυμίας επιτίμιον υφορώ veretur , alia quidem quæ sibi præcepta fuerint ,
μενος, τα μεν ποιήσει των προστεταγμένων αυτώ, exsequelur , alia vero negligel : sed omnis inole
τα δε παρόψεται· αλλά την επί πάση παρακοή έκ dientiæ vindictam sibi ex æquo metuendam suspi
δίκτσιν ομοίως φοβεράν εαυτό υπολήψεται και διά cabitur. Et idcirco bealus prædicatur qui scilicet
τούτο μακαρίζεται , ώς ουδέν αιρούμενος παριδείν Bilil eorum que ad officium pertineant, przeler
των δεόντων (Μακάριος γάρ, φησίν , ανήρ ο φοβού millere velit . Bealus enim vir , ait , qui timet Domi
μενος τον Κύριον · διά τί ; ότι εν ταις έντο.λαίς num " . Quam ob causam ? quia in mandatis ejus
αυτού θελήσει σφόδρα). Αλλ' ουδε ο μισθωτός volet nimis ' ' . Sed neque mercenarius quidem quid
παραβήναι τι των διατεταγμένων αιρήσεται . Πώς Β quam eorum quæ præscripta sint, violare volet . Quo
γάρ κομίσεται τον μισθόν της εργασίας, μή πάντα modo enim operæ mercedem referel, si pacla omnia
πληρώσας τα συμπεφωνημένα; Και γάρ εάν έν τι non servaverit ? Etenim si vel unum ex iis quie ne
λείπη των αναγκαίων, άχρηστον το έργον τώ κεκτη cessaria exstiterint, defuerit, inutile opus possessori
μένω κατέστησε . Τίς ούν , μενούσης ( 1 ) έτι της βλά reddidit. Ecquis igitur, manente detrimento , mer
βης , μισθόν υποτελεί το αδικήσαντι ; Τρίτον ήν ή cedem persolval injuriæ actori ? Tertium minisie
κατά αγάπην υπηρεσία . Τίς ούν υιός σκοπόν έχων rium erat ob charitatem prestitum. Quis igitur
την του πατρός ευαρέστησιν , επί τοις μείζοσιν αυ filius, cum ei scopus sit , ut complaceat patri , ipsum
τον ευφραίνων, των μικροτάτων ένεκεν λυπείν αιρή in rebus majoribus lætitia aſſiciens , tristitiam ob res
σεται ; Οι τοίνυν τάς πλείστας των εντολών παραβαί minimi momenti afferre volet ? Qui igitur maximam
νοντες, εν ποία μέρει τετάχθαι βούλονται και μήτε ως violant mandatorum partem , quo in numero colio
Πατρί υπηρετούντες τω Θεώ, μήτε ως μεγάλα επ cari cupiunt ? cum neque ut Patri obsequantur Deo,
αγγελλομένω πειθόμενοι , μήτε ως Δεσπότη δου neque ut magna pollicenti pareant. neque ut Domi
λεύοντες . no serviani.
12. Πώς δε τον καθ ' ηδονήν βίον του κατ' εντολήν C 12. Quomodo si vilam voluplariam vilæ quæ juxta
προτιμήσαντες, ζωής μακαριότητα , και ισοπολιτείαν mandala degitur , anteponamus, vilæ beatitudinem ,
τις αγίων , και τας μετ ' αγγέλων ευφροσύνας εν et civitatis cum sanctis jus æquale , et cum angelis
προσώπων Χριστου εαυτούς υποθώμεθα ; Νηπίας όν gaudia in Christi conspectu nobis pollicemur ? Sunt
τως φρενος τα τοιαύτα φαντάσματα . Πώς έσομαι animi vere stolidi talia commenta . Quomodo cum
μετά Ιώβ , ο μηδε την τυχούσαν θλίψιν μετ' ευχα- Job ero , qui ne levissimam quidem calamitalent
ριστίας δεξάμενος ; Πώς μετά Δαβίδ, ο μή προς τον cum gratiarum actione perlulerim ? Quomodo cum
πολέμιον μακροθύμως διατεθείς ; Πώς μετά Δανιήλ, Davide, qui leniter me non gesserim cum adversar.
και μη μετ' εγκρατείας διηνεκούς και δεήσεως φιλο rio ? Quomodo cum Daniele, qui assidua abstinen
πόνου τον Θεόν εκζητήσας ; Πώς μεθ' εκάστου των tia el , sedula precatione Deum non exquisierinı ?
αγίων , και μη τοίς ίχνεσιν αυτών περιπατήσας ; Τίς Quonmodo cum singulis quibusvis sanctis , qui illo
ούτως άκριτος αθλοθέτης , ως τών ίσων αξιώσαι r'um vestigia seculus non sim ? Quis certaminum
στεφάνων τον νικητήν , και τον μηδέν γωνισμένον ; arbiter ita judicii expers esl , ul victorem et eum
Τις στρατηγός εις την μερίδα των σκύλων εξ ίσου qui non decertavit, paribus coronis dignos esse
ποτέ τούς νενικηκόσι τους μηδε φανέντας επί της censeat ? Quis imperator iis qui vicerint, et iis qui
μάχης εκάλεσεν ; Αγαθος ο Θεός , αλλά και δίκαιος. D ne comparuerint quidem in pugna, distribuit un
Δικαίου δε , η πρός άξίαν αντίδoσις, καθώς γέγρα quam æqualem spolioruid partem ? Deus quidem
πται · 'Αγάθυνον , Κύριε , τοίς αγαθοίς . Τους δε bonus est , sed est quoque justus. Justi autem est
εκκλίνοντας εις τάς στραγγαλιάς , απάξει Κύριος remunerare pro merilo , sicut scriptum est : Bene
μετά των εργαζομένων την ανομίαν . 'Ελεήμων , fac, Domine, bonis . Declinantes autem in obligatio
αλλά και κριτής . Αγαπά γάρ ελεημοσύνης και κρί nes , adducet Dominus cum operantibus iniquita
σιν ο Κύριος . "Έμαθες επί τίνας το έλεος ; Μακάριοι , lem 13 . sericors quidem est, sed et judex. Diligit
φησίν , οι ελεήμονες , ότι αυτοί ελεηθήσονται . enim , inquit , misericordiam et judicium Dominus " .
"Οράς, πώς κεκριμένως κέχρηται το ελέω , ούτε Didicistine quinam sint, 513 quorum miserealur ?
ακρίτως ελεών , ούτε ανηλεώς κρίνων; 'Ελεήμων Beati , inquit, misericordes , quoniam ipsi misericor.

11 Psal . CΧΙ , 1 . 12 ibid . 13 Psal . CΧΧιν. 4-5 . 16 Psal . XXXII , 5 .

( 1 ) Merouons. Minus commode deest ea vox in contextu Basilii . Ibidem legimus ut in contextu tū
κεκτημένω . Εditi , των κεκτημένων.
1915 APPENDIX . - SYNEONIS METAPIIRASTÆ 1216

diam consequentur 15. Vides (quam considerale uta- Αγάρ ο Κύριος και δίκαιος. Μή ούν εξ ημισείας
lur misericordia ? Neque citra judicium misericors τον Κύριον γνωρίζωμεν , μηδε αφορμήν ραθυμίας
est , neque judicat citra misericordiam . Misericors την αυτου φιλανθρωπίαν λαμβάνωμεν . Διά τούτο
enim Dominus el justus 16. Ne igitur dimidia ex βρονται , διά τούτο κεραυνοί , ίνα μή καταφροντα :
parte Dominum cognoscamus , neque ipsius beni η αγαθότης. Ο τον ήλιον ανατέλλων, και αβλεψίαν
gnitas ignavie nobis occasio sit . Ιdeo toilrua , ideo καταδικάζει . Ο τον όμβρων διδούς , και το πυρ βρέ
fulmina, ut ne conteninatur bonitas . Qui efficit ut χει . Εκείνα της χρηστότητος , ταύτα της αποτο
sol oriatur 11 , ipse etiam ceciliate multat 18. Qui μίας. " Η δι' εκείνα αγαπήσωμεν , ή διά ταύτα φοβτ
inbrem dal 19 , etiam ignem pluit 20. Illa clemen θώμεν ( 5) , ίνα μή ρηθή και ημίν : " H του πλούτου
tiam , hæc severitatem indicant. Aut propter illa της χρηστότητος αυτού και της μακροθυμίας
diligamus , aut propter haec timeamle , ne nobis καταφρονείς, αγνοών» , ότι το χρηστών του Θεού
quoque dicatur : An diuitias bonitatis ejus et Ionga- εις μετάνοιάν σε άγει ; Κατά δε την σκληρότητά
nimilatis contemnis, ignorans quod benignitas Dei ad σου , και αμετανόητον καρδίαν , θησαυρίζεις σε
penitentiam te ducii ? Secundum autem duritiam tuam, αυτώ οργήν εν ημέρα οργής . Τί δέ μοι το όφελος
el impænitens cor , thesaurizas libi iram in die των άλλων κατορθωμάτων , ει μέλλοιμι , μωρόν εί
ire 11. ( 1 ) Ecquid mihi proderunt cetera recte facta, Β πως τον αδελφόν , ένοχος γενέσθαι τη γεέννη ; Τί γάρ
si propterea quod fratren fatuum appellavero , sin όφελος της από των πολλών ελευθερίας το υφ ' ενός
gehenna addicendus ? Quam enim utilitatem perci- κρατουμένω εις δουλείαν ; Ο γάρ ποιών , φησί ,
pit qui a mullis liber est, si vel uno redigitur in την αμαρτίαν , δούλός έστι της αμαρτίας. Τι δε
servitutem ? Qui enim , inquit, facit peccatum , ser κέρδος της εν πολλοίς απαθείας το υφ' ενός πάθους
υus est peccati 22. Quid etiani cuiquam prodest mullo- φθειρομένο το σώμα ; Ο γάρ το θέλημα του Θεού
run morborum esse experien, si ipsius corpus εργαζόμενος , μη καθώς δε θέλει ο Θεός , μηδε εν δια
vel ab uno morbo corrumpitur ? (2) Qui enim vo θέσει της προς Θεόν αγάπης τούτο ποιών , ανόητον
luntatem Dei facit, sed non ut vult Deus, neque in χει την τούτου σπουδών . Αμήν γάρ λέγω υμίν ,
affectu amoris erga Deum id facil, inutile hatel ope- φησίν , ότι απέχουσι τον μισθών αυτών . Τοιγαρ
ris studium : nam ail, Amen dico vobis , quia rece ούν , ει μή της πρώτης σεαυτού γενέσεως , άνθρωπε ,
verunt mercedem suum *3 . (3) Itaque primæ luæ ori μέμνησαι, εκ της καταβληθείσης υπέρ σου τιμής
fivis si memr non es , o hono, ex persoluto pro λάβε τινά του αξιώματος έννοιαν» απόβλεψόν σου
le prelio aliquam dignitatis tuæ potionem accipe, προς το αντάλλαγμα , και γνώθι σεαυτού την αξίαν.
ad pretium illud quo commutatus es respice , luam C Το πολυτιμήτο αίματι του Θεού ήγοράσθης · μη
que agnosce dignitatem . Emptiis es pretiosissimo γίνου δούλος της αμαρτίας . Σύνες σεαυτού της τε
Dei sanguine, peccati ne fias servus . Intellige luam μής, ίνα μή παρεικασθής τους ανοήτοις κτήνεσι .
præstantiam , ull ne jumentis insipientibus assimile Πώς γαρ των οικετών άρξετε , αυτοί δουλεύοντες
ris . Quomodo enim vos , qui stultis perniciosisque επιθυμίαις ανοήτοις και βλαβεραίς, ως ανδράποδα ;
concupiscentiis servitis velut mancipia, servis im Πώς τους παίδας νουθετήσετε , ανουθέτητον ζωήν και
perabitis ?* Quomodo liberos vestros recte instilue αδιάτακτον ζώντες; " Ωσπερ γαρ εμοί ανάγκη επί
tis , qui expertem disciplinæ et ordinis vitam degi κειται , και ουαί μοι έστιν, εάν μη ευαγγελίζω
lis ? Ut enim mihi incumbit necessitas, et vit mihi μαι , και αναγγέλλω τα δικαιώματα του Θεού νυκτός
esl , ut ait Apostolus, nisi eravgelizarero ? ", el justi τε και ημέρας , κατά τον Απόστολον ούτω και υμίν
Liam Dei nocte dieque vobis annuntiavero . Ita etiam ίσος ο αγών , απορραθυμήσασιν, ή ατόνως και έχ
vobis par periculum, si vel desilise vos dederitis , λελυμένως πρός τε την φυλακήν των παραδεδομέ
vel renisse et dissolule in iis quæ vobis tradun νων και την διά των έργων πλήρωσιν διατεθείσιν.
tur lum retinendis , lum opere complendis verse "Ο .1όγος γάρ δν ελάλησα , φησίν ο Κύριος , εκείνος
mini, Sermo enim quem locutus sum , ait Dominus, κρινει τον κόσμον εν τη εσχάτη ημέρα . Αεί μεν
ille judicabit mundum in extrema die 25. (4) Semper D γάρ επιθυμών του καλού , αεί δε αποτυγχάνων αυ
enim quod bonum est cupiens, ab eoque semper του , ούκ άλλην τινά αιτίαν έχω τους γινομένοις έπι
aberrans, nullam aliam possum eorum quæ fiunt νοείν, πλήν γε δή του πεπείσθαι παλαιών αμαρτημά
causam invenire, nisi quod persuasum habeo , me των εκτιννύειν δίκας, "Ως ούν ειδότες , ότι αντιπρόσ
velerum peccatorum pænas persolvere . Ut igirur ωποι ή μίν οί της θεοπνεύστου Γραφής λόγο : στήσον
scientes adversa fronte nobis divinæ Scripturæ ται επί του βήματος του Χριστού και ούτω και προς
sermones, pro tribunali Christi oppositum iri ; ita χώμεν νηφόντως τοις λεγομένοις , και εις έργων
et iis quæ dicuntur, summa cum vigilantia allen προαγαγείν τα θεία διδάγματα σπουδαίως επειχθώ
damus, et ad opus perducere divina præcepla cum μεν , ότι ουκ οίδα μεν ποία ημέρα και ώρα ο Κύριος

15 Malth . 7. 16 Psal . cxiv , 5 . 17 Μatth . V , 45 . 18 ΙV Reg . VI , 18 . 19 Zach . Χ , 1 . 20 Gen. ΧΙΧ ,

21 Rom . 1 , 4 , 5 . 22 Joan . V , 54 . 13 Matili . VI , 2 . 26 JCor . 18 , 16 . 23 Joan . 31 , 48 .

( 1 ) Ex Regulis (usius tractatis, 329 . (4 ) Ex epist. 1.ΙΧ , 155 .

(2 ) bid . ( 5) " Η διά ταύτα φοβηθώμεν . Ηec addita es to
( 3) Ex hom . in psal . suvIII , 185. dicum altero el cojiitalul .
3217 SERMO VIII . DE POENITENTIA . 1218

ημών έρχεται . Αυτή η δόξα και το κράτος εις τους A studio properennus ; quia qua die et liora Domini: s
αιώνας των αιώνων. Αμήν. noster venturus sit , nobis plane est incertum .6 .
Cui quidem gloria , et polestas , in sæcula sæculo
rum . Amen .
ΠΕΡΙ ΜΕΤΑΝΟΙΑΣ 514 DE POE NITENTIA.
ΛΟΓΟΣ Η ' . SERMO VII.
1. Διττός μοι φόβος ενέσκηψε τοίς της διανοίας 1. (2) Duplex timor sobiit mentis meæ sinus tua
κόλποις εκ της περί σε υποθέσεως . " Η γάρ τις causa . Aut enim præoccupans me immisericors
ασυμπαθής τρόπος προκαταρξάμενος εις μισανθρω- quidam animi motus in crimen inhumanitatis con
πίας έγκλημά με περιορίπτει , ή αύθις συμπαθείν jicit , aut rursus misereri volentem , etiam ut ad
εθέλοντα , και προς τα πάθη μαλακίζεσθαι, κακώς rilia remollescam , male convertil. Quare et hanc
διατίθησι . Διόπερ και διαχαράττειν μέλλων τουτί meam epistolam exaraturus, manum quidem lor
μου το γράμμα , την μεν χείρα ναρκώσαν τους λο pescentem ratiocinationibus corroboravi, sed vul
γισμούς ενεύρωσα , το δε πρόσωπον , ή πορημένον εκ lum , ex concepta propler te tristitia anxium , mu
της επί σοι κατηφείας , αλλοιώσαι ουκ ίσχυσα , το- Β Lare non potui ; tanto mihi incusso pudore , ut
σαύτης μοι επικειμένης αισχύνης , ως και την του oris etiam flexus, labiis meis in luctum conversis ,
στόματος σύμπτυξιν παραχρήμα πίπτειν, των χει slatim concideret. Hei mihi, quid dicam , aut quid
λέων μου εις κλαυθμών εκτρεπομένων. Ούμου ! τί cogitem in trivio constilulus ? Si mihi prioris luæ
είπω , ή τι λογίσωμαι , εν τριάδα (1) απειλημμένος ; vanæ vivendi rationis veniat in mentem , cum cir
Εάν έλθω εις μνήμην της προτέρας σου ματαίας cumfluerent le divitie , ac humi repens gloriola ,
αναστροφής , ότε σοι περιέρθει πλούτος , και το horreo ; cum adulatorum le sequeretur multitudo,
χαμαιρεπές δοξάριον , φρίττω' ηνίκα είπετό του κολά fruererisque brevi ac temporaria voluptate , non
κων πλήθος, και τρυφής απόλαυσις πρόσκαιρος μετά sine manifesto periculo el iniquo quæstu : el par
προφανούς κινδύνου και αδίκων πόρων και τη lim quidem magistratuum timor te de salute cogi
μεν αρχοντικοί φόβοι διερείπιζόν σου την της σω tantem exagitaret ; partim vero publicorum nego
τηρίας υπόνοιαν , η δε δημοσίων θόρυβοι διασάλευόν tiorum tumullins luam interturbarent domum ,
σου την εστίαν , ή τε συνοχή των κακών απεσφαίριζε alque inalorum frequentia mentem luam ad eum ,
σου τον νουν προς τον δυνάμενόν σοι βοηθείν ' ηνίκα qui opitulari tibi poterat , relorqueret ; cum paula
κατά μικρόν έμελέτας περιβλέπεσθαι τον Σωτήρα , lim Servatorem circumspicere meditareris, limores
φέροντα μεν προς ωφέλειαν τους φόβους , δυόμενον C quidem tibi ad tuano utilitalem inferentem, liberan
δε σε , και σκέποντα , παίζοντα κατ ' αυτού εν ταις lem vero ac proiegenlem le , qui ei , dum in iuto
αδείαις · ηνίκα εγυμνάζου πρός μεταβολήν σεμνού esses , illuseras; cum le ad innovandos acquiren
τρόπου , σκυβαλίζων μέν σου την πολυκίνδυνον περι dosque honestos mores exerceres, periculosissimam
ουσίαν , οίκου τε θεραπείας , και συνοίκου ομιλίας luam opulentiam nibili faciens, reique familiaris
απαρνησάμενος . "Όλος μετάρσιος , ώσπερ ξένος και curam el uxoris consuetudinem refugiens. Quin
αλήτης , αγρούς και πόλεις εξαμείβων , κατέδραμες etiam lolus sublimis, velut peregrinus el erro , agris
επί τα Ιεροσόλυμα , ένθα σου και αυτός συνδιατρίβων el civitatibus peragratis , petisti Jerosolyma, ubi el
εμακάριζον των αθλητικών πόνων , ότε εβδοματικούς ipse tecum conmoratus ob athleticos de lalores
κύκλους νηστις διατελών Θεώ προσεφιλοσόφεις , ομού beatum predicabam, cum per seplenarios circulos
και τας των ανθρώπων συντυχίας λόγω τροπής υπο- jejunus perseverans Deo philosophareris, sintulque
φεύγων , και ήσυχίαν εαυτώ εφαρμόσας , τους πολι congressus humanos veluti in fugam conversus de
τικούς θορύβους εξέκλινας . Σάκκω δε τραχεί το vitares , alque tranquillo vivendi genere tibi paralo ,
σώμά σου διανύττων , και ζώνη σκληρά την οσφύν civiles lumultus declinares . Præterea corpus tium
περισφίγγων, καρτερικώς τα οστά σου διέθλιβες . cilicio aspero lancinans, et zona dura astringens
Λαγόνας δε ταις ενδείαις κοιλαίνων μέχρι τών νω- DIambos tuos , patienter Ossa tua alterelias . Quin et
τιαίων μερών υπεχαύνωσας · και φασκίας μεν ilia inedia concavans, ea usque ad dorsi paries
απαλής την χρήσιν απηρνήσω ένδοθεν δε τάς λα laxa effecisti, atque fasciæ mollis rejecto usu , ab
πάρας σικύας δίκην υφελκύσας , τους νεφριτικούς domen intrinsecus cucurbitæ in morem contractum ,
χωρίους προσκολλάσθαι έβιάζου . " Ολην δε την της renibus adherescere cogebas . Ad haec, evacuato
σαρκος πιμελήν εκκενώσας, τους των υπογαστρίων carnis loto adipe , exsiccasti strenue mealus sub
οχετους γενναίως εξήρανας , γαστέρα τε αυτην ταϊς ventre sitos , et ipso venire inedia coarctalo , facie
ασιτίαις συμπτύξας , τα πλευριτικά μέρη , ώσπερ bas ut costatæ partes, lecli quasi quædam eminen
τινά στέγης εξοχήν , τοίς του ομφαλού μέρεσιν επ lia umbram inducerent partibus umbilici. Alque
εσκίαζες . Και συνεσταλμένω όλα τα οργάνω, κατά contracto toto organo , nocturnis horis confitens

25 Luς . ΧΙΙ , 40

(1 ) 'Εν τριόδω. Sic ope contextus emendavimus (2) Ex epist . ΧΙν , 133 .
quod erat in editis , εν προόδω .
1919 APPENDIX. - SYMEONIS METAPURASTÆ 1920

Deo , lacrymarum rivis barbie pilos madefactoς Α τάς νυκτερινές ώρας ανθομολογούμενος τω Θεώ , τους
complanabas. Quid autem opus est recensere me των δακρύων οχετοίς γενειάδα έμβρoχoν καθωμάλι
singula ? Mermineris quot sanctorum Ora exceperiς ζες . Και τι με δεί καταλέγειν έκαστα ; Μνήσθητι
osculo , quoi sacra corpora amplexus sis, quot viri όσα αγίων στόματα φιλήματι κατασπάσω όσα ιερά
manus tuas velut intaminalas foverint, quot servi σώματα περιεπτύξω, όσοι σου τας χείρας ως αχράν
Dei velut veneranles confugerint ad genua lua com τους περιέθαλπον · όσοι δούλοι Θεού , ώσπερ λάτρεις ,
plectentes . υπέδραμον τοϊς γόνασί σου περιπλεκόμενοι .
515 2. At horum quis tandem finis ? Adulterii 2. Και τούτων τέλος τί ; Μοιχικής φήμης δια
fama nuntiali crimen , sagitta velocius pervolans , βολή , βέλους οξύτερον διιπταμένη , τιτρώσκει ημών
aures nostras sauciat , acutiore stimulo viscera τας ακοάς, ακμαιοτέρα κέντρα τα σπλάγχνα ημών
nostra compungens . Que tam artificiosa presti- διανύττουσα . Τίς ή του γόητος τοσαύτη έντεχνος
gialoris versulia in tam perniciosum casum le con ποικιλία εις τοσούτον σε περιήγαγεν ολέθριον σκέ
jecit ? quænam diaboli sinuosa retia le constrin λισμα ; ποία πολύπλοκα του διαβόλου δίκτυα περι
gentia , virtutis nervos immobiles reddiderunt ? quo σφίγξαντά σε , τας της αρετής ενεργείας ακινή τους
abiere laborum tuorum narrationes ? Sed fortasse απήλεγξε ; που μου τα διηγήματα των σων πόνων
equum non est his fidem adhibere ? Ει quomolo o B oύχεται ; 'Αρα γάρ απιστήσαι άξιον ; Και πώς ουχί
non ex manifestis ea eliam credemus quæ hactenus εκ των εναργών και τα τέως αφανή εις πίστιν δεξί
abscondita fuerunt ? siquidem animas que ad Deum μεθα ; εί τας τω Θεώ προσφυγoύσας ψυχάς φρικτούς
confugiebant , juramentis horrendis olostrinxisti , όρκους κατέκλεισας , οπότε παρατετηρημένως του και
cum tamen nominatim quidquid his voculis est , et και του ού το περισσόν το διαβόλια προστενέμητα:.
non amplius est, diabolo altribuntur 27. Ιtaque si- "Όμού τοίνυν και παρορκίας όλεθρίου γέγονας έγ
mul quoque exitiosi perjurii fuisti sponsor, atque γυος , και φαυλίσας της ασκήσεως τον χαρακτήρα ,
instituti ascetici cliaractere in contemplum adducio , μέχρι των αποστόλων και αυτού του Κυρίου ανέπεμ
ad apostolos usque ipsumque Dominum dedecus ψας το αίσχος . Κατήσχυνας το της αγνείας καύ
ac infamiam transmisisti. Dedecorasti castitatis χημα , εμωμήσω της σωφροσύνης το επάγγελμα,
gloriationem , labe aspersisti continentice volum , εγενόμεθα αιχμαλώτων τραγωδία , Ιουδαίους και
captivorum facti sumus tragedia , a Judeis et gen- "Ελλησι δραματουργείται τα ημέτερα. Διέτεμες φρό
lilibus res nostræ in scenam et actus deducuntur. νημα μοναχών , τους ακριβεστέρους εις φόβον και
Discidisti monachorum sludia : diligentiores cali δειλίαν ήγαγες, θαυμάζοντας έτι του διαβόλου την
tioresque in metum formidinemque conjecisti, ad- δύναμιν τους αδιαφόρους εις ακολασίας ζηλον μετ
huc diaboli potestaten admirantes ; negligentiores c εθηκας . "Έλυσας , όσον επί σοί , το του Χριστού καύ
vero ad sequendum incontinentiæ exemplum tra χημα , Θαρσείτε, λέγοντος , εγώ νενίκησα τον κό
d.xisti. Dissolvisti , quantum in le fuit , gloriatio- σμον , και τον τούτου άρχοντα . Εκέρασας τη
nem Christi , qui dixit : Confidile , ego vici mun πατρίδι κρατήρα δυσφημίας. "Όντως εις έργον ήγα
dum 28, ejusque principem . Craterem dedecoris γες τας Παροιμίας : Ως έλαφος τοξευθείς εις το
miscuisti patria . Vereimplevisti Proverbium, Velut ήπαρ. ' Αλλά τι νύν ; Ου πεπτωκεν και της ισχύος
cervus sagitta ictus in gecore. Sed quid jam ? Non πύργος , αδελφέ, ουκ έμωμήθη τα της επιστροφής
cecidit fortitudinis turris , ο frater : non obsordue- φάρμακα , ουκ απεκλείσθη του φευκτηρίου ή πόλις .
runt correctionis ac conversionis remedia : non oc Mή τω βάθει των κακών εναπομείνης : μη χρήστης
clusa est civilas perſugii. Ne in profundo maloruin σεαυτόν τα ανθρωποκτόνω. Οίδεν ανορθούν κατερ
permaneas , nec le lradas homicidæ . Novit Dominus ραγμένους ο Κύριος . Φεύγε μη μακράν, αλλά προς
elisos erigere . Ne procul ſugias , sed ad nos recurre . ημάς ανάδραμε . Ανάλαβε πάλιν νεανικούς πόνους ,
Resume iterum labores juveniles, secundis recte δευτέροις κατορθώμασι διαλύων την χαμαίζηλον και
factis humi repentem sordidamque voluptatem de- γλοιώδη ηδονήν. 'Aνάνευσον προς την του τέλους
lens . Respice ad finis diem , ila vilæ nostræ vici ημέραν ούτω προσεγγίσασαν τη ζωή ημών , και
num ac propinquum ; et nosce quoniodo jam Ju- D γνώθι , πώς λοιπόν Ιουδαίων και Ελλήνων παίδες
daeorum et gentilium filij ad Dei cullum compel συνελαύνονται προς θεοσέβειαν, και μη απαξαπλώς
luntur, nec omnino abneges mundi Servalorem : ne απαρνήση των του κόσμου Σωτήρα μή σε ή φρικων
le maxime horribilis illa comprehendal sententia : δεστάτη εκείνη καταλάβη απόφασης , ότι Ουκ οίδα
Non novi vos , quinam sitis "' . υμάς , τίνες εστέ.
3. ( 1 ) Unius viri erat prædicatio Joannis, el om 5. Ένός ανδρός ήν Ιωάννου το κήρυγμα , και πάν
nes ad pænitentiam traxit ; lu vero qui per pro τας είλκε προς την μετάνοιαν · συ δε , διά προφη
phelas doceris : Lavamini, mundi estote 50 ; qui per των διδασκόμενος Λούσασθε , καθαροί γένεσθε
Psalmos admoneris , Accedite ad eum , et illumina διά Ψαλμών νουθετούμενος : Προσέλθετε προς α
mini " 1 : qui per apostolos faustum illum nuntium τον και φωτίσθητε· δι' αποστόλων ευαγγελιζόμε

1: Matth . v , 57. 28 Joan . TV1 , 35 . 13 Matth . ΧΧV , 12 . 30 Isa. 1 , 16. 31 Psal . ΧΧΧνι , 6

(1 ) Ex hom . in sanctum baprisma , 114 .

1221 SERMO VIII . DE POENITENTIA . 1992

νος : Μετανοήσατε , και βαπτισθήτω έκαστος A audis : Agile pαnitentiani , et baptizetur unusquisque
υμών επί τω ονόματι του Κυρίου Ιησού εις veslrum in nomine Domini Jesu in remissionem pec
άφεσιν αμαρτιών , και λήψεσθε την επαγγελίας calorum , et accipietis promissionem Spiritus 3* ; qui
του Πνεύματος : υπ' αυτού του Κυρίου προσλαμ- ab ipso Domino invitatis , dicenle : Venile ad me
βανόμενος , λέγοντος: Δεύτε πρός με πάντες οι omnes qui laboratis , et onerali estis , et ego ref
κοπιώντες και πεφορτισμένοι , καγώ αναπαύσω ciam vos 33 ; hæres tamen , deliberasque et cuncta
υμάς · οκνείς , και βουλεύη , και διαμέλλεις. Εκ ris. A puero fidei rudimentis imbutus, nondum
νηπίου τον λόγον κατηχούμενος , ούπω συνέθου τη assensisti veritati ? semper ediscens , nondum
αληθεία και πάντοτε μανθάνων , ουδέπω ήλθες προς pervenisti ad cognitionem ? Per omnem vitam ex
την επίγνωσιν ; Πειραστής διά βίου , κατάσκοπος plorator, ad senectutem usque speculator, quando
μέχρι γήρως , πότε γενήση Χριστιανός και πότε σε landem fies Christianus ? quando agnoscemus te ut
γνωρίσομεν ως ημέτερον; Πέρυσι τον παρόντα και nostrum ? Anno superiore hoc lempus præstolabare,
ρόν εξεδέχoυ , νυν πάλιν αναμένεις τον επιόντα . nunc rursus exspectas venturum . Cave deprehen
"Ορα , μη ευρεθής μακροτέρας της ζωής τάς υπο daris promissa facere vita longiora . Ignoras quid
σχέσεις ποιούμενος. Ουκ οίδας τί τέξεται η επιούσα : sequens dies 516 parlurus sit ; ne promilte quæ
μη επαγγέλλου τα μη σά. Επί ζωήν σε καλούμεν , B tua non sunt . Ad vitam te , homo , νοcanus ; quid
άνθρωπε · τι αποφεύγεις την κλήσιν; επ' αγαθών fugis vocationem ? ad bonorum participationem ;
μετουσίαν· τί υπερβαίνεις την δωρεάν; Βασιλεία quid donum pretermittis ? Apertum est celorum
ουρανών ήνοικται · ό καλών αψευδής : η οδός ραδία , regnum ; verax est qui vocal ; via facilis, non len .
ου χρόνου , ου δαπάνης , ου πραγματείας χρεία: τι pore , non sumptu , non labore opus est : quid diſ
μέλλεις ; τι αναδύη , τί φοβή τον ζυγών , ώσπερ δά fers ? quid tergiversaris ? quid jugum perhorrescis
μαλίς τις απειρόζυγος ; Ου τρίβει τον αυχένα , αλλά velut jurenca quædam jugum nondum experla ?
δοξάζει . Ου γαρ δεσμείται ή ζεύγλη περί τον τρά Collum non oblerit , sed condecorat. Neque enim
χηλον , αυτεξούσιον επιζητεί τον υφέλκοντα . Οράς , jugale vincluτη circa collum ligatur, sed ultro ac
ότι κατηγορείται Εφραίμ, ώς παροιστρώσα δάμαλις, libere trahentem poscit. Vides incusari Ephraim ,
ότι άτακτα περιπλανάται , τον του νόμου ζυγόν ατι tanquam vitulam eestro percitam " , quod inordi
μάζων ; Υπόθες σου τον αδάμαστον αυχένα γενού nale oberrel legis jugum dedecorans ? Subde indo
υποζύγιον του Χριστού , ίνα μή αφειμένος της ζεύ mitam cervicem luam : Christi fias jumentum , ut
γλης, μηδέ ελευθεριάζων τω βίω, ευεπιχείρητος ής ne jugo solutus liberioremque vitam degens , capi
τοις θηρίοις . C a bestiis facile possis.
4. Ει χρυσόν τη Εκκλησία διένεμον , ουκ άν μοι 4. (1 ) Quod si aurum Ecclesiæ distribuerem , non
είπες : Αύριον ήξω , και αύριον δώσεις · αλλ' απ utique esses mihi dicturus : Cras veniam , et cras
ήτεις αν ήδη την διανομήν κατεπείγων , και έδυσφό dabis ; sed jam exposceres urgens distributionen ,
ρεις προς την υπέρθεσιν . Επει δε ουχ ύλης εύ et dilationem animo iniquo ſerres. Sed quia non
χροιαν , αλλά ψυχής καθαρότητα προτείνεται σοι materiam pulchre coloratam , sed animæ puritatem
ο μεγαλόδωρος , προφάσεις πλάττη , και αιτίας tibi offert magnus donorum largilor, comminisce
απαριθμή . Ει δούλος ανθρώπων ήσθα , προεγράφη Fis excusationes , atque causas recenses. Servus
δε δούλοις ελευθερία , ουκ άν επί την κυρίαν απήν hominum si esses , servisque fuisset proposita liber
τησας , συνηγόρους μισθούμενος , και δικαστές πα tas , nonne ad stalam diem occurrisses , conducens
ρακαλών, ώστε πάση μηχανή προς ελευθερίαν εξ patronos, judicesque rogans , ut machinatione omni
αιρεθήναι ; " Η που και ράπισμα , την τελευταίαν in manu millendorum numerum ascribereris ? Quin
των δούλων πληγήν , υπέρ της μετά ταύτα των αι et alapam , postremam servorum plagam , ut in
κισμών απαλλαγής καταδέχoυ . Επειδή δε δούλον posterum a verberibus liber fieres , acciperes . Quo
όντα σε ουκ ανθρώπων , αλλά της αμαρτίας , καλεί niam autem servum te non hominum , sed peccati ,
προς ελευθερίας και κήρυξ , ίνα λύση μέν σε της αι- D vocat ad libertatem praeco , ut te solvat ex captivi
χμαλωσίας , ισοπολίτην δε τοις αγγέλοις ποιήση, και tale et ex æquo cum angelis civitate donet , et filium
υιον μεν αποδειξη του Θεού , είσποιηθέντα διά της Dei elliciat adoptatum gratia , ac bonorum Christi
χάριτος , κληρονόμον δε των αγαθών του Χριστού hæredem : nondum tempus esse hæc dona exci
ούπω λέγεις είναι σοι καιρόν δέξασθαι τα διδόμενα . piendi dicis . O impedimenta prava ! o lurpem er
"Ω των πονηρών εμποδίων ! ώ της αισχράς και ατε. interminatam occupationem ! Quousque landem
λέστου ασχολίας ! "Έως πότε ηδοναί ; έως πότε ηδυ voluptates ? usquequo deliciæ ? Viximus mullune
πάθειαι ; Πολύν εζήσαμεν χρόνον τω κόσμω , ζήσωμεν tempus mundo , reliquuin vivamus et nobisipsis .
λοιπόν και εαυτούς . Τί ψυχής αντάξιον ; τι ισοστά Ecquid animæ æquiparabile ? quid regno cælorum
σιον της βασιλείας των ουρανών ; Τίς αξιοπιστότερος comparanduin ? Quis tibi consiliarius fide dignior
σοι σύμβουλος του Θεού και τις φρονιμώτερος του σοφού , quam Deus ? quis prudentior sapiente, aut quis uli

31 Act . ι , 38 . 38 Mattli . XI , 28. 36 Ose . IV , 16 .

(1 ) Ex homilia in sanctum baptisma, 196 .

1225 APPENDIX – SYIEONIS METIPIIRASTÆ
Dior bono ? quis Conditore conjunctior ? Nec Eve A ή τις ώφελιμώτερος του αγαθού ; τίς του κτίσαντος
profuit serpentis consilio credidisse magis quam οικειότερος ; Ουδέ τή Εύα συνήνεγκε τη του όφεως συμ
Domini. O inepla verba ! Non vacat sanari; non βουλή πεισθήναι μάλλον ή τη του Δεσπότου . "Ω της ατο
dum ostendas mibi lucem ; nondum conjungas me πίας των λόγων ! ουκ άγω σχολήν υγιαναι · μή πω μου
regi Nonne hæc aperte loqueris ? Imo etiam his δειξης το φώς : μήπω συνάψης τη βασιλεί. Ού ταύτα
absurdiora. Tu enim si esses tribulis publicis ob λέγεις άντικρυς ; Μάλλον δε τα τούτων άλογιστότερα.
nosius, nuntiarelurque undelibet debitoribus re Συ δε , ει μεν ής εγγεγραμμένος τους δημοσίοις οφλή
scissio eris alieni : deinde essel qui le perinjuriam μασι , χρεών δε αποκοπαι τους υπευθύνους περιηγγέλθη
expertem facere hujus condonationis conaretur ; σαν , είτά τις ηνο προς επήρειαν άμοιρών σε ποιήσαι της
indignareris utique el clamares, ut legitima commu συγχωρήσεως ταύτης επιχειρών : ήγανάκτεις αν και
nis beneficii portione spoliatus. Postquam vero εβόας , ως το επιβάλλον σου μέρος της κοινής χάριτος
non praeleritorum modo condonatio , sed futurorum αφαιρούμενος. Επειδή δε ου μόνον άφεσις των παρ
etiam largitiones prænuntiate sunt; lc ipse injuria ελθόντων , αλλά και δωρεαι των μελλόντων προεκη
alliciens, quantum ne ullus quidem inimicus im ρύχθησαν , αυτός εαυτόν άδικών , και μηδ' αν τών έχ
precalus esset , putasne te convenienter consuluisse, θρών σοι τις επηράσατο , οίει προσηκόντως βεβο
B
utiliterque tibimetipsi providisse , qui scilicel non λεύσθαι , και λυσιτελώς εντεθυμήσθαι περί σεαυτού ,
admillas condonationem , sed in ære alieno immo ός γε ου δέχη την άφεσιν, αλλ' εναποθνήσκεις τους
riaris ? Si multa sunt peccata tua , ne desperes ob οφλήμασιν ; Ει μεν πολλά σού έστι τα αμαρτήματα ,
mulliiudinem . Ubi enim abundarit delictum , super μή αθυμήσης τώ πλήθει. " Όπου γάρ επ..είνασεν
abundavit gralia 35 ; si modo gratiam suscipias. η αμαρτία , υπερεπερίσσευσεν η χάρις : εάν δέχη
517 ( 1 ) Sin autem parya ac levia , nec ad mortem την χάριν . Ει δε μικρά και ευτελή , και ου προς θά
fuerint peccata lua, cur anxius es de futuro , qui νατόν σου τα αμαρτήματα , τί αγωνιάς το μέλλον,
haud ignave præterita pertuleris ? ός γε ουκ αγεννώς τα παρελθόντα διήνεγκας;
5. Nunc velul in trutina animam luam , o homo, 5. Νύν ώσπερ επί τρυτάνης εστάναι νόμιζε σου
appendi existima , hinc ab angelis , hinc a demoni- την ψυχήν , άνθρωπε , ένθεν υπ' αγγέλων , κακείθεν
bus altractam . Ulris, quæso , dabis cordis momen υπό δαιμόνων διελκομένην . Τίσιν άρα δώσεις την
tum ? quid apud te vincel ? voluptas carnis, an ροπής της καρδίας σου τότε και τι παρά σοι νικήσει ;
animæ sanctimonia ? præsentium oblectatio , an ηδονή σαρκός , ή αγιασμός ψυχήςκαι απόλαυσις των
fulurorum desiderium ? angeline le suscipient, an παρόντων , ή των μελλόντων επιθυμία ; άγγελοι σε
detinebunt qui jam tenent? In acie duces lesseram c παραλήψονται , ή καθέξουσιν οι κατέχοντες ; Επί
tribuunt sub se militantibus , ut et amici facile se παρατάξεως οι στρατηγοί το σύνθημα τοις υπ ' αυ
invicem inclament, et si in conflictu fuerint cum τους διανέμουσιν , ίνα και οι φίλοι ραδίως αλλήλους
hostibus commisti , queant citra confusionen ανακαλώνται , και προς τους εναντίους εαν ταις
sejungi . Agnoscet le nemo , nosterne sis , an συμπλοκαϊς αναμιχθώσιν , ευκρινής δύναται υπάρ
hostium , nisi mysticis signis necessiludinem alli χειν ο χωρισμός . Ουδείς επιγνώσεται σε , ει ημέ
nitatemque ostenderis, nisi siguatum sit super le τερος εί , ή των υπεναντίων , εάν μή τοις μυστικοί;
lumen vultus Domini 36. Quomodo vindicabit te συμβόλους παράσχη την οικειότητα , εάν μή σημειωθε
angelus ? quomodo eripiel ex hostibus, nisi agno επί σέ το φως του προσώπου Κυρίου . Πώς αντι
verib signaculum ? Quomodo dicturus es lu , Dei ποιηθή σου ο άγγελος ; πως δε αφέληται τον εχθρών,
sum , si notas ac insignia non exhibeas ? Thesaurus εάν μή επιγνώ την σφραγίδα; Πώς δε συ έρείς,
non obsignalus deripi a furibus facile polesl ; ovi Του Θεού είμι, μή επιφερόμενος τα γνωρίσματα ;
signo carenti tuto slruuntur insidiæ . (2) Si quis ' Ασφράγιστος θησαυρός ευεπιχείρητος κλέπταις:
medicus promitteret tibi , se artibus quibusdam πρόβατον ασημείωτον ακινδύνως επιβουλεύεται. Ε :
ac industria juvenem te ex sene facturum esse, τις ιατρών επηγγέλλετό σου , μηχαναις τισι και επι
D
nonne desiderares illam adesse diem , in qua le νοίαις νέον ποιήσειν εκ γέροντος , ουκ αν επεθύμησας
ipsum visurusesses adælatis vigorem reversum ? Sed ελθείν εις εκείνην την ημέραν , εν ή σεαυτόν οράν
cum pænitentia facturam se spondel ac pollicetur, ut έμελλες προς ακμής υποστρέφοντα ; Επειδή δε την
anima tua quam vetustale confecisti , ac iniquitati- ψυχήν σου αναθηλήσεις επαγγέλλεταί σοι ή μετά
bus rugosam maculosamque reddidisti, ad pristi νοια , ήν συ έπαλαίωσας , και ρυσήν αυτήν εκ των
num forem redeat ; aspernaris benefacientem , nec ανομιών και εσπιλωμένην απέδειξας , καταφρονείς
accurris ad promissionem . llane vero magnum του ευεργέτου , και ου προστρέχεις ( 3) τα επαγγέλ
pollicitationis miraculum videre non cupis ? quo ματι. Ουκ επιθυμείς ιδείν , τι το μέγα θαύμα της
modo sine matre regeneretur homo ? quomodo in υποσχέσεως; πώς άνευ μητρός αναγεννάται άνθρων
veteralus et erroris desideriis corruptus , vigeat πος ; πώς ο παλαιούμενος και φθειρόμενος κατά τάς
rursus , repubescatque et ad verum juventutis επιθυμίας της απάτης , σφριγά πάλιν και αντβά,

33 Rom. v 20. 36 Psal . VΙ , 7 .

( 1 ) Ex homilia in sanctum baptisna , 117 . ( 3 ) Προστρέχειc . Codicum alter prima manu , προ
( 2 ) Ibid . έχεις [ melius ].
1925 SERMO . Yill . DE POENITENTIA , • 1926
και εις το αληθινόν άνθος της νεότητος επανέρχεται ; A florem revertatur 17 ! Tot ac tantis bonis , o miser ,
Τοσούτων αγαθών και τηλικούτων , άθλιε , προτιμο voluptatem ducis potiorem ? Novi enim procra
τέραν άγεις την ηδονήν ; Νοώ γάρ σου την υπέρ stinationem tuam , quanquam eam verbis conte
θεσιν , κάν περιστέλλη τους ρήμασιν · αυτά βοά τα gis ; clamant res ipsæ, tametsi voce taces : Sine
τράγματα , κάν τη φωνή σιωπάς : " Έασον αιοχρή ular corpore ad fruendas turpes libidines , voluter
σωμαι τη σαρκι προς την απόλαυσιν των αισχρών , in cæno voluptatum , cruentem manus , diripiam
έγκυλισθώ τω βορβόρο των ηδονών , αιμάξω τας aliena , dolose ambulem , pejerem , mentiar ; et
χείρας , αφέλωμαι τα αλλότρια , δολίως πορευθώ , tum pænitentia, cum viliorum tandem finem re
επιορκήσω , ψεύσωμα:• και τότε η μετάνοια , όταν cero . Quod si peccatum bonum est et honestuin ,
ληξίν ποτε των κακών υποδέξωμαι. Ει μεν ούν καλών illud ad finem usque serva ; sin noxium est pa
η αμαρτία , φύλασσε ταύτην είς τέλος : ει δε βλαβερά tranti , quid in exiliosis immoraris ? (2) Non videt
τω ποιoύντι, τί επιμένεις τοϊς όλεθρίους; Ου βλέπει Deus quæ fiunt ? non agnoscit luas cogitationes ?
Θεός τα γινόμενα και η ου νοεϊ σου τα ενθυμήματα ; ή an iniquitates tuas juval ? Suspicatus es , inquit,
συνεργάζεται σου ταϊς ανομίαις ; Υπέλαβες γάρ iniquitatem , φuod ero tibi similis 38. Tu autem
ανομίαν , φησίν , ότι έσομαί σοι όμοιος. Συ δε morlalis viri amicitiam cum ambis, beneficiis
B
ανδρός μέν θνητού φιλίαν πραγματευόμενος , δι' ευ eum allicis , dicisque ea ac facis, quibus gaudere
εργεσίας αυτόν προσάγη, εκείνα λέγων και πράττων , ipsum intelligiς ; sed Deo conjungi volens , et in
οίσπερ αν αυτόν αίσθη χαίροντα : Θεώ δε προσ Mii locum te receplum iri sperans , si interea la
οικειούμενος , και εις την του υιού τάξιν ελπίζων men quæ Deo inimica sunt perpetres , el per legis
παραδεχθήσεσθαι , τα έχθρα τω Θεώ πράττων , και violationem cum dedecores ; unde maxime illum
διά της του νόμου παραβάσεως ατιμάζων αυτόν εξ οfendis , indene ipsius familiaritatem necessilu
αν μάλιστα προσκρούεις , εκ τούτων ελπίζεις την dinemque tibi polliceris ? Vide ne liberationis spe
οικειότητα ; "Όρα , μή επ' ελπίδι της απολυτρώσεως, tibi ipse malorum copiam congerens , peccatum
πλήθος κακών σεαυτώ συλλεξάμενος, την μεν αμαρ- quidem coacerves , venia vero priveris . Deus non
τίαν αθροίσης , της δε συγχωρήσεως αποτύχης. Θεός irridetur 39. 518 Cave abutaris gratia ad quæ
ου μυκτηρίζεται . Μή εμπορεύου την χάριν . Μη stum . Ne dixeris : Bona est quidem lex , s : d ju
είπης : Καλός μεν ο νόμος , αλλ' ήδίων ή αμαρτία . cundius peccatum . Diaboli hamus voluplas est,
“ Ηδονή άγκιστρόν εστι του διαβόλου , προς απώλειαν trahens ad perniciem . Voluptas est mater peccati :
έλκον. "Ηδονή , μήτηρ της αμαρτίας · η δε αμαρτία peccatum vero stimulus mortis est 40. Voluptas
το κέντρον εστι του θανάτου . Ηδονή , τροφός του C nutris est alerni vermis : quæ ad tempus quidem
αιωνίου σκώληκος · ή πρός καιρόν μεν καταλεαίνει demulcet perfruentem , deinde vero germina ſelle
τον απολαύοντα , ύστερον δε πικροτέρας χολής ποιεί amariora producit. Quid facis, o homo ? Cum
ται τάς αναδόσεις . Τι ποιείς , άνθρωπε ; "Οτε δυνατός idoneus es qui opcreris , absumis in peccatis juvon .
εί έν έργοις , την νεότητά σου ταίς αμαρτίαις προσ tulem tuam . Postquam elanguerunt organa , lunc
αναλίσκεις. "Όταν αποκάμη τα όργανα , τότε προσ ea Deo ofers, cum non amplius potes his ad ul
άγεις αυτά τω Θεώ, ότε εις ουδέν αυτούς έστι χρή- lam rem uti : sed ea necesse est Lorpere , ob diu
σασθαι , αλλ' ανάγκη κείσθαι , διά τον εκ του χρόνου tinam labem , vigore et robore resoluto . Continer:
μαρασμόν , παραλυθέντος του τόνου . Η εν γήρα tia in senectule continentia non est , sed lasci
σωφροσύνη , ου σωφροσύνη , αλλ' ακολασίας αδυνα viendi impotentia . Mortuus non coronatur : nenio
μία. Νεκρός ου στεφανούται : ουδείς δίκαιος , δι' ideo juslus, quod ei mali faciendi facultas non sit .
αδυναμίαν κακού . "Εως έστι σοι δύναμις, λόγω κρά Vires ac potentia dum libi suppelunt, fac vincas
τει της αμαρτίας · τούτο γάρ έστιν αρετή , έκκλισις ratione peccatum . Hoc enim virtus est , declinare
από κακού , και ποίησις αγαθού . Η δε αργία της πονη a malo, et efficere bonun ). Nam cessare a malo,
ρίας ούτε επαίνων αυτή καθ' εαυτήν , ούτε κολάσεων neque . laude , neque castigatione ex se dignum
αξιούται . Εάν δι' ηλικίαν παύση της αμαρτίας , της D est. Peccare si desieris ob elalem , beneficinai est
ασθενείας ή χάρις . 'Επαινούμεν δε τους κατά προαίρε infirmitatis . Laudamus autem eos qui animi pro
σιν άγαθούς , ου τους υπό τινος ανάγκης εξειργομένους . posito boni sunt , non eos , qui necessitate aliqua
Τίς δέ σοι τον όρον της ζωής έπηξε ; τίς σου την coercentur. Cæterum quis tibi vitæ limitem præ
προθεσμίας του γήρως ώρισε ; τίς ούτως αξιόπιστος fixit ? quis certum senectutis terminum tibi delirri
παρά σοί των μελλόντων εγγυητής; Ούχ οράς νήπια vit ? quis sponsor futurorum apud te adeo Ide
άναρπαζόμενα και τους εν ηλικία απαγομένους ; Ουκ dignus ? Annon vides infantes abreptos ? annon
έχει μίαν προθεσμίαν ο βίος . Τ ! αναμένεις πυρετού vides eos qui ælale vigent, abduci atque de me .
σοι δώρον γενέσθαι την μετάνοιαν , ότε ουδε φθέγξα . dio tolli ? Nullum præfinitum tempus vita habet.
σθαι δυνήση τα της εξομολογήσεως ( 1 ) σωτήρια Quid exspecias , dum febris beneficium libi sit
ρήματα : τάχα δε ουδέ ακούσαι καθαρώς επιτραπήση , penitentia , quando nec pronuntiare poteris sa
97 39 Galat. vi , 7 .
Ephes. JV, 22. 88 Psal. XLIX , 21 . 60 I Cor, XV, 56.

(1) Της εξομολογήσεως . Desunt liesin contextu . (2) Ιbid . 118.

PATROL . GR . XXXII . 39
 1227 APPENDIX . SYMEONIS METAPHRASTA 1928
lutaria confessionis verba , neque forte tili clare Α αυτή τη κεφαλή ένοικούσης της νόσου , ού χείρας
audire licebit , morbo capul ipsum occupante : non άραι εις ουρανόν , ουκ επί πόδας διαναστήναι , ου
manus ad cælum allollere , non in perles erigi , non κλίναι γόνυ εις την προσκύνησιν , ου διδαχθήναι
genu flectere ad adorandum , non commode do χρησίμως , ουχ ομολογήσαι ασφαλώς , ουχί πιστεύσα!
ceri , non accurate confiteri , non credere in Deum , Θεώ( 4), ουκ αποτάξασθαι των εχθρώ , τάχα δε , ουδε
non inimico renuntiare , forle vero, neque intel συνετώς έπακούσαι ( 3) μυσταγωγούμενος , αμφίβολος
ligenter audire dum initiaberis, cui dubilent qui ών τοϊς παρουσιν , άρα ήσθετο ( 6) της χάριτος, η
adsunt , utrum senseris gratiam , an sine sensii quæ αναισθήτως έχει των γινομένων ; "Οταν δε και επι
aguntur accipias ? lino etiamsi scienter gratiam. στημόνως την χάριν δέξη , τότε το μεν τάλαντον έχεις,
suscipias, tunc quidem talentum babes , sed lu την δε εργασίαν ουκ επιφέρη ( 7 ).
crum non refers..
6. (1) Ad malefaciendum , fratres , vafer calli 6. Σοφός έστι του κακοποιήσαι ο πονηρός , άδελ
dusque est diabolus . Intelligit nos homines in præ φοί • συνορά , ότι κατά το παρόν ζώμεν οι άνθρωποι,
senti solum tempore vivere ; actionemque omnem και πάσα πράξις κατά το ενεστώς ενεργείται. Την
in præsenti lempore fieri. Quamobrem hodierna ούν σήμερον κλέπτων ημών διά της μεθοδείας , της
die nobis fraudulenler subrepla , nobis ' spem cra αύριον ημίν τας ελπίδας περιαφίησιν . "Η γάρ ουχί
slinæ relinquil . Nonne suggerit ut hodie perpe την μεν αμαρτίαν σήμερον ποιείν υποβάλλει , την
tremus peccalum , suadet autem , ut justitiam in δε δικαιοσύνην εις την αύριον πείθει ημάς ταμιεύ
crastinum reservemus ? Deinde cum dies crastina σεσθαι ; Είτα επειδάν η αύριον έλθη, πάλιν έρχεται και
venit , rursus accedit malus noster divisor, sibique κακός συμμεριστής ημών , αξιών την σήμερον εαυτό,
hodiernum , Domino vero crastinum poscil , atque την δε αύριον τω Κυρίω και ούτως αεί , το μεν
sic semper præsens quidem per voluptatem sub . παρόν δι ' ηδονής ύφαιρούμενος , το δε μέλλον ταις
trahens, futurum vero spei nostræ proponens , ελπίσιν ημίν προσαφιείς , λανθάνει ημάς αποβουκα
imprudentes nos et incautos e vita subducit. λών της ζωής. Τοιαύτην είδον εγώ ποτε πανουργίας
( 2) Vidi ego aliquando talen callidae avis astutiam. όρνιθος ευμηχάνου . Εύαλώτων γάρ αυτής των νεο
Nimirum cum pulli ejus essent caplu faciles ob των υπαρχόντων δι' απαλότητα , εαυτήν προβαλλο
teneritudinem , se ipsa objiciebal ut paralam pre μένη ως έτοιμον θήραμα , και ταις χερσί των αγρου
dam , atque ante venantium manus volitans , ne όντων ενστρεφομένη , ούτε άώσιμος ήν εκ του προ
que facile poterat a venatoribus capi , neque spem χείρου τους θηρευταίς , ούτε απόγνωσιν αυτοίς εν
capiendæ prædæ eis adimebal ; sed interea , dum C επoίει της άγρας ' αλλά ταϊς ελπίσιν αυτούς τοικίλως
ipsos spe varie detinerel, ac circa se occuparet, παρακατέχουσα , τή περί αυτήν ασχολία , τους νεοσσοίς
fugiendi 519 copiam ac securitatem pullis suis την άδειαν της φυγής προεξένησεν , είτα το τελευ
subministravit, ac postremo ipsa quoque simul ταίον και αυτή συναπέπτη . Φοβήθητι , μή και στα
avolavit. Time ne et libi similia accidant, qui παραπλήσια πάθης , εν ταις των αδήλων ελπίσι τα
certa incertorum spe derelinquis . ( 3 ) Vide etiam , φανερά προϊέμενος . "Ορα , μήποτε ενιαυτόν εξ ενιαυ
ne , dum pænitentiam ex anno in annum , e mense του , και μήνα εκ μηνός , και ήμέραν εξ ημέρες
in mensem , e die in diem rejicis , in diem inexspe- υπερτιθέμενος την μετάνοιαν , εμπέσης ποτέ εις ήν
' ctatam aliquando incidas, cuin jam deficiet te vi ου προσδοκάς ήμέραν , ηνίκα άν επιλείπωσί σε
vendi facultas, eritque undique anglistia , et alli λοιπόν αι του ζήν αφορμαι · απορία δε ή πάντε
clio cujuscunque levainenti expers , desperantibus θεν, και θλίψις απαραμύθητος : άπειρηκότων μεν
medicis, desperantibus et propinquis, cum crebro ιατρών , άπειρηκότων δε των οικείων · ότε πυκνώ
el sicco anhelitu pressus vehementi ſebre inter άσθματι και ξηρώ συνεχόμενος , πυρετού λάθρου δια
pas partes inſlari manle alque succedente, inge καίοντος τα ένδον και υποσμύχοντος , στενάζης μεν
misces quidem pectore imo, sed qui condoleat re από μέσης καρδίας, τον δε συλλυπούμενον ουχ ευρή
peries neminen ; ac Ioquere quidem tenue aliquid D σεις και φθέγξη μέν τι λεπτών και αδρανές , ο δε
el remissum : sed non erit qui audiat ; quidquid ακούων ουκ έσται » πάν δε το λαλούμενον παρά σου
autem proferes, velut deliramentum contemnetur. ως παραφροσύνη καταφρονείται . Τις υπομνήσει σε
Quis le le penitentia sulimonebit allo et gravi περί μετανοίας τότε κεκαρωμένον τω πάθει ; Οι
sopore ex morbo correptum ? Merent propinqui, προσήκοντες αθυμούσιν, οι έξω του πάθους κατα
worbum alieni coniennunt : monita quasi pertur φρονούσιν , ο φίλος οκνεϊ την υπόμνησιν , ώς ταραχήν
1 :ationem aferentia negligit amicus , aut forte εμποιούσαν , ή που και ιατρός εξαπατά, και σεαυτόν
etiam medicus decipit , nec de leipso desperas ob ουκ απογινώσκεις διά το φύσει φιλόζωον . Ο θάνατος
niluralein vite amorem. Aslat mors , urgent qui παρέστηκεν, οι απάγοντες κατεπείγουσι. Τίς ο εξαι
abducant. Ecquis te eripiet ? Deus , qui contemplus ρούμενος και Θεός , ο καταφρονηθείς ; Αλλ ' εισακούσεται
est , le scilicet tum exaudiet ? Tu eniin eum nunc τότε συ γάρ αυτού νύν εισακούεις . Προθεσμίας

(1) Ιbid . , 19 . cum Deo pacisci.

(2) Ιbid . , 120. ( 5) Επακούσαι . Contextuς επακολουθήσαι.
( 5) Ιbid ., 121 , ( 6) "Ησθετο . Melius in contextu ήσθου , el έχεις .
(4) Πιστεύσαι Θεώ. Contextus συνθέσθαι Θεώ , ( 7 ) 'Επιφέρη . Forte αποφέρη . EDIT.
129) SERMO VIII. DE POENITENTIA . 1950

δώσει καλώς έχρήσω τη δεδομένη . Μηδείς σε εξαπα- Α audis . Tempus praefinitum prorogabit : scilicet dato
τάτω κενούς λόγους. Επιστήσεται γάρ σοι αιφνίδιος tempore probe usus es. (2) Nemo te seducat inani
όλεθρος, και η καταστροφή ομοίως καταιγίδα παρ bus verbis " . Nam repentinus tibi imminebit in
έσται . "Ηξει άγγελος κατηφής , απάγων βιαίως και teritus *s , et exitium procellæ simile aderit . Veniet
σύρων σου την ψυχήν δεδεμένην ταίς αμαρτίαις , angelus tristis , abducens violenler trahensque
πυκνά μεταστρεφομένην προς τα ώδε , και οδυρομέ- animam tuam peccatis vinctam , crebro se ad ea que
νην άνευ φωνής, του οργάνου λοιπόν των θρήνων απο hic sunt convertentem , ac sine voce gementem ,
κλεισθέντος. "Ω πόσα σπαράξεις σεαυτόν! πόσα στε occluso jam gemituum ac lamentorum organo. O
νάξεις ! άπρακτα μετανοών επί τοις βουλευθείσιν , quam dilaniabiste ipse! quantum ingemisces ! sed
όταν ίδης την φαιδρότητα των δικαίων εν τη λαμπρά le tuorum consiliorum frustra pænitebit, cum vi
διανομή των δώρων , και την κατήφειαν των αμαρ- debis hinc hilaritatem justorum de egregia dono
τωλών εν τω σκότει τα βαθυτάτω. Οία έρείς εν τη rum distributione lætantium , illinc mærorem pec
οδύνη της καρδίας σου τότε ; Αϊ με ! μη απορρίψαι calorum qui in altissimis tenebris jacebunt . Quæ
το βαρύ τούτο φορτίον της αμαρτίας , ούτω βαδίας tunc dicturus es in dolore cordis tui ? Hei mihi !
ούσης της αποθέσεως , αλλά τον σωρόν των κακών hoc grave peccati onus , cum id exuere ila ſacile
τούτων εφέλκεσθαι . Αί με ! τάς κηλίδας μή άπο- Β esset , non abjeci : sed horum malorum acervum
πλύνασθαι , αλλ ' έστιγμένον είναι ταίς αμαρτίαις . traxi . Hei mihi ! maculas ac sordes non ablui :
Νυν αν ήμην μετά των αγγέλων · νυν αν τοις ουρα sed sum peccatorum notis compunctus. Nunc es
νίοις αγαθοίς ενετρύφων . "Ω των πονηρών βουλευ sem cum angelis : nunc coelestium bonorum deli
μάτων! διά πρόσκαιρον αμαρτίας απόλαυσιν , αθά ciis fruerer. O prava consilia ! ob temporariam
νατα βασανίζομαι • δι' ηδονήν σαρκός , το πυρί παρα peccati delectationem æternum excrucior : ob car
δίδομαι . Δικαία η κρίσις του Θεού . Έκαλούμην , και nis voluptatem igni trador. Justum est judicium
Dei : vocabar, et non obediebam : docebar, et ani
ουχ υπήκουον έδιδασκόμην , και ου προσεύχον · δι
εμαρτύραντό μου , εγώ δε κατεγέλων . Ταύτα και τα mum non allendebam : obtestabantur me, et ego
τοιαύτα ερείς αποκλαιόμενος σεαυτόν, εάν προαναρ deridebam . Hæc et alia ejusdem generis proferes,
πασθής της μετανοίας . "Ανθρωπε, ή την γέενναν deflens tenietipsum , si hinc ante pænitentiam abri
φοβήθητι, ή της βασιλείας αντιποιήθητι . Εμοι δα piaris . O bomo, aut gehennam melue, aut enilere
κρύειν επέρχεται , όταν ενθυμηθώ , ότι τα έργα της ut regnum adipiscare . Mihi quidem subit la
αισχύνης προτιμάς της μεγάλης δόξης του Θεού· και crymari , cum hoc mecum reputo, quod lurpi
διά τό της ακολασίας ηδυ , δυσαποσπάστως έχων της ludinis opera ingenti Dei gloriæ præfers, quod
αμαρτίας, των εν επαγγελίαις αγαθών σεαυτόν απο- C que peccato firmissime inherens ob libidinis de
κλείεις , ώς μη ιδείν τα αγαθά Ιερουσαλήμ της lectationem , a promissis bonis le ipse excludis,
επουρανίου . sic ut tibi cælestis illius Jerusalem bona videre non
liceat .
7. Βούλεται σε ελεήσαι , και των αυτού οικτιρμών 7. (5) Vult tui misereri judex , teque miseratio .
μεταδούναι ο κριτής, κατά τον ειπόντα: 'Αγαπά num suarum facere participem, ut ille ait , Diligit
ελεημοσύνης και κρίσιν ο Κύριος . ' Αλλ' εάν μεν misericordiam et judicium Dominus 43. Si modo
εύρη σε μετά την αμαρτίαν ταπεινόν , συντετριμμέ post peccatum repererit te humilem , contritum ,
νον, πολλά μετακλαύσαντα επί τοις πονηροίς έργοις, prava opera multum deploranten) , 520 ac ea quæ
τα γενόμενα κρυφή ανεπαισχύντως δημοσιεύσαντα, clam facta sunt evulgantem citra pudorem , rogan
δεηθέντα αδελφών συγκαμεϊν σοι προς την ίασιν, tem fratres tibi ut sint adjumento ad accipiendam
όλως ελεεινόν σε γενόμενον εάν ΐδη , άφθoνόν σοι την niedelam , uno verbo si commiseratione dignum
αυτού ελεημοσύνην επιχορηγεί • εάν δε καρδίαν αμε viderit , abunde tibi suam impertielur misericor
τανόητον , φρόνημα υπερήφανον , απιστίας του αιώνος diam . Si vero cor pænitere nesciuin , menlem su
του μέλλοντος , αφοβίαν της κρίσεως , τότε αγαπά D perbam , animum futuro sæculo non credentem , ac
επί σοι την κρίσιν . "Ως γάρ ιατρός εμμελής και nullum judicii timorem conspexerit, lunc in te
φιλάνθρωπος , καταντλήμασι πρότερον και περιπλά- judicium diligit . Ita enim bonus ac humanus nie
σμασιν απαλούς πειράται καταστείλαι το οίδημα dicus fomentis prius ac remediis mollibus lumo
επειδάν δε ίδη ανενδότως και σκληρώς αντιτυπούντα rem sedare conatur : postquam vero viderit molem
τον όγκον , δίψας το έλαιον ( 1) και την μαλακήν αγω nihil remittere , atque induratam renili ; tum
γήν , αιρείται λοιπόν την του σιδήρου χρήσιν . Τους demum rejectis oleo ac molliore curandi ratione,
γάρ από πολλών πτωμάτων πολλάκις διαναστάντας ferri usum adhibet. (4) lis enim , qui ex multis
εκ της κατά φιλανθρωπίαν χειραγωγίας , είτα ύστερον casibus sæpe misericordiæ divinæ præsidio erecti
υπό των ασθενειών κρατηθέντας , απειλεί παντελώς sunt, ac deinde infirmitatibus succubuere , mina

31 Ephes . V, 6. 441 Thess . V, 3. 13 Psal . XXX1 , 5 .

(4 ) Το έλαιον. Sic contextus . Editi τον έλεον, mi (3) Ex hom . in psal. XXXII , 134.
sericordiam. Infra editi αρωγήν δέ τινα . (4) Clerque codex indical commenc, in 1se.
(2 ) Ιbid . 121 .
 1931 APPENDIX . STJEONIS METAPIIRASTE . 1973

tur omnino Deus se non remissuu . Ait enim , Α ο Θεός μή αφήσειν . Ουκέτι γάρ, φησίν , ανήσω τας
Nun amplius remittam vobis peceala vestra **, αμαρτίας υμών · έμφασιν ημίν παρέχων του πολ
( 1 ) indicans se jam sæpenumero similia prius condo λάκις ήδη πρότερον επί τοις ομοίους συγκεχωρη
nasse : siquidem fieri nequit, ut quis sine venia κέναι . Χωρίς γάρ της παρά του Θεού αφέσεως , επι
quæ a Deo conceditur, vitæ secundum virtutem διδόναι τινά εαυτόν τώ κατ' αρετήν βίω, αμήχανον.
instituendæ sese dedat. (2) Vull enim , ut is qui in Τον γάρ έν τισιν αμαρτίαις εξετασθέντα , είτα ανα
peccatis quibusdam versalus est , et deinde ad sa τρέχειν επί τον υγιή βίον επαγγελλόμενον, βούλεται
niorem vitæ rationem pollicelur se recepturum , πέρατε μεν ορίζειν τα παρελθόντα , αρχήν δέ τινα
finem imponat præteritis, factoque post peccata ποιείσθαι μετά τα ημαρτημένα , οιονεί διά της μετα
initio quodam , quasi per pænitentiam reviviscat. νοίας αναβιώσκοντα . Συνεχώς δε ταύτα επαγγελλό
Contra, qui isthæc promillil sine ulla intermis . μενον , και συνεχώς αυτών αποπίπτοντα, ως παν
sione, etjugiter ab his excidit, illum velut penitus τελώς αυτόν απεγνωσμένου , της φιλανθρωπίας έχ
desperalun a sua clementia excludit. Non enim κλείει . Ου γαρ ο ειπών , " Ηγιαρτον , είτα επιμένων
qui dicit , Peccavi, et postea in peccato perseverat , τη αμαρτία , ούτος εξομολογείται · αλλ ' ο κατά τον
is confitetur : sed qui ubi juxta Psalmistam pecca Ψαλμωδόν ευρών την αμαρτίας αυτού , και μισήσας.
tum suum deprehendit,illud olit 5. Quid enim emo- Β Τί γάρ όφελος τω άρρωστούντι (8 ) ή παρά του
Oumenti affert egrolo mediei cura , quando is qui ιατρού επιμέλεια , όταν τα φθαρτικά της ζωής και
adversa valetudine viilur, suæ vitæ exilialia con κάμνων επιτηδεύη ; Ούτως ουδέν όφελος αδικημάτων
quirit ? Sic qui adhuc peceat, nibil ei utilitatis συγχωρουμένων το έτι άρρωστούντι , και ακολαστη
accedit ex peccatis condonalis : neque qui impu- μάτων αφιεμένων το έτι ακολασταίνοντι .
rus est , quidquam percipit lucri ex remissis impu
diciliæ viliis .
8. ( 3 ) Desine itaque proximi lui vitia explorare ; 8. Παύται τοιγαρούν τα του πλησίον κακά περι
cave cogitationibus olium dederis alienum mor εργαζόμενος μη δίδου σχολήν τους λογισμούς αλλό
bum inquirendi ; sed ad teipsum perscrutandum τριον εξετάζειν αρρώστημα· αλλ' επί την οικείαν
converle oculos . Sunt enim nec pauci, qui festu · έρευνας στρέφε σου το όμμα (9) . Πολλοί γάρ το μεν
cam quidem animadvertunt in oculo fratris, tra κάρφος το εν τω οφθαλμώ του αδελφού κατανοούσι,
ben vero in suo ipsorum oculo non vident 6. Εα την δε εν τω οικείω οφθαλμώ δοκών ουκ έμβλέπουσι.
quae extrinsecus sunt ne circumspίce , numcubi Μη τα έξω περισκόπει , είπoυ τινός μώμον εξευρείν
cujuspiam reprehendendi locum possis invenire, C δυνηθείης , κατά τον Φαρισαίον εκείνον , ος ειστήκει
Pharisieum illum initatus , qui stans se ipse ju- " εαυτόν δικαιών , και τον τελώνην εξευτελίζων. Αλλά
sliticabat, ac publicanum habebat despicatui . Imo σεαυτόν ανακρίνων μή διαλείπης , μή τι κατά τας
vero ne intermittas leipsum percontari , nunquid ενθυμήσεις ήμαρτες , μή τι η γλώσσα παράλισθε
deliqueris cogitatione , nunquid lingua labarit της διανοίας προεκδρα μούσα, μη εν τοις έργοις των
mentem precurrens , nunquid in manuum operibus χειρών πέπρακται τι τών άβουλήτων . " Ωσπερ γιο
factum sil involuntarium . (4) Quemadmodum enim αμήχανον υγείαν αναλαβείν μή της νόσου απαλλα
fieri non potest ut quis sanitatem recuperet , nisi γέντα, ή εν θερμότητι γενέσθαι τον μη καθαρός
depulsus morbus sit : velut ut quis calefiat, nisi πεπαυμένον της καταψύξεως ( ανεπίδεκτα γάρ ταύτα
plane sedatum sit frigus ; neque enim haec simul αλλήλοις ) : ούτω και τον μέλλοντα εν αγαθώ βίω
consistere possunt : similiter et qui bonam vitam γενέσθαι , πάσης προσήκει της επί το κακόν συν
agere cupit , eum par est ab omni mali consortio αρείας απαλλαγήναι · ου γάρ χρόνου ποσότητα , δια
recedere. (5) Non enim lemporis diuturnitale , sed θέσει δε ψυχής ή μετάνοια κρίνεται . Οι δε χωρι
sinimae affectione penitentia dijud.callur . (6 ) Qui σθέντες του κενού βίου , και προς την θειοτέραν ζωήν
vero ab inani vita recesserunt, et ad diviniorem εαυτους ασκούντες , μή έφ' εαυτούς , μηδέ καταμόνας
scipsos exercent , ne apud se , neque scorsim soli D ασκείσθωσαν: εμμάρτυρον γάρ είναι προσήκει τον
se ipsi exerceant ; testibus enim non carere decet τοιούτον βίον , ώς άν εκτός είναι πονηράς υποψίας.
vicam ejusmodi, ut extra pravam suspicionem sit Και εί τις πάλαι δελεασθείς , ή πλούτου κόνιν εξ αδι
posita 521. ( 7 ) Quod si quispiam jam olim inesca κίας εφ' εαυτόν συνεφόρησε , και τον νούν ταίς τούτου
lis, aut divitiarum pulverem inique apud se co μερίμνας κατέδησεν · η μύσος ασελγείας προσήψε
acervavit, earumque curis illigavit animum ; aut τη φύσει δυσέκνιπτον · ή των άλλων εγκλημάτων
lasciviæ scelus quod vus elui potest, naturæ ad επλήρωσεν εαυτόν · ούτος, ώς έτι καιρός , πριν ελθείν
junxit ; aut criminibus aliis semel exsatiavit ; is , εις τελείαν απώλειαν , αποθέσθω των φορτίων τα

* Isa . 1 , 14 . 65 P5: il . XXXI , 3. • * 31 ::th. VΙΙ , 3.

( 1 ) Ex comment in Isa . , 407 (6 ) Vierque codes indical comment. in Isn .
2 lid , 408 . 17 ) Ex hom . Quod mundanis udhærendum ROR
(3 ) Ex hom . in illud : Allende tibi ipsi, 21 . sli , 168 .
14 ) Ex hom , in psal . xxxIII , 153 (8 ) Αρρωστούντι. Contextus αδικούντι .
15 ) Ex epist . CLXXX9mi, can. 2 , el «p . ECXVIII , (9) Το όμμα. In contexu additur της ψυχής.
Can . 84.
12.3 SERMO VIII . DE POENITENTII . 1234

πλείονα , και πριν υποβρύχιον γενέσθαι το σκάφος , Α υ adhuc tempus est , anlequam ad integrum
εκβολήν ποιησάσθω των αγωγίμων , ά μή δεόντως exiiium perveniat, deponal majorem sarcinaruin
συνέλεξε. Τα χρήματα εκβληθέντα καλώς , ούτε parlem , et priusquam navis submergalur, mercium
απόλλυται τοις εκβαλούσι και ρίψασιν · αλλ' ώσπερ indecore congestarum ejectionem facial . ( 4 ) Neque
εις ολκάδας άλλας ασφαλεστέρας τινάς τας των πε vero pecuniæ probe ejectæ pereunt effundentibus
νήτων μεταθέντα γαστέρας , διασώζεται , και φθάνει ac projicientibus ; sed quasi in alias quasdam one
προς λιμένας ελθόντα, και φυλάττεται τοις εκβαλούσε rarias naves tutiores, pauperum videlicet ventres,
κόσμος . exportalæ conservantur, et ad portus perveniunt,
custodiunturque jacientibus , quibus ornamento
sunt.
9. Τα γάρ χρόνω κρατυνθέντα πάθη πρώτον μεν 9. (5) Tempore corroborata mala primum qui
χρόνου δείται προς την διόρθωσιν · έπειτα ισχυράς dem tempore indigent ul sanentur ; deinde forli
και ευτoνωτέρας διαγωγής , ει μέλλοι τις του βάθους ac firma agendi ratione, si quis velit ad imum
αυτού καθικνείσθαι , ώστε πρόρριζα εξελείν τα χρό- ipsum pertingere, adeo ut radicitus evellantur que
να μακρύ ταϊς ψυχαίς ερριζωθέντα. Τοιαύτη ή longo tempore in animis radices egerunt. (C) Haud
έμμελής των Νηνευϊτών μετάνοια , και η σοφή και Β absimilis fuit summa illa absolutaque Ninivita
πεπυκνωμένη θλίψις εκείνη , ήτις ουδε τα άλογα rum pænitentia, atque prudens vehemensque
ασυνετελή της τιμωρίας αφήκεν · αλλά και αυτά eorum afflictatio , quæ ne bruta quidem animan
βοών εξ ανάγκης εμηχανήσατο. 'Εχωρίσθη γάρ της
lia a pænis immunia exemit : sed ea eliam ne
βοός ο μόσχος, απηλάθη της μητρώας θηλής ο αρ cessario clamare artificio quodam adegit. Sepa
νειός : παιδίον επιμάζιον ουκ ήν εν ταις της τεκού
ratus namque est vitulus a vacca , semotus est a
σης αγκάλαις επιδεικνύναι : φωναι δε παρά πάντων materno ubere agnus, puer lactens in maternis
οικτραι αλλήλαις αντιβοώσαι και αντηχούσαι . Τα uluis minime conspiciebatur ; voces vero emille
τέκνα λεμώττοντα τας πηγάς εζήτει του γάλακτος : bantur ab omnibus miserabiles, vicissim clamano
αι μητέρες το φυσικό πάθει διακοπτόμεναι , συμ tes , ac resonantes. Partus esurienles lactis fontes
παθέσι φωναίς ανεκαλούντο τα έγγονα τα βρέφη quærebant ; malres naturali affectione discerplæ ,
κατά τον όμοιον τρόπον λιμώττοντα , σφοδροτάτων vocibus commiserationem suam significantibus
κλαυθμό ανερρήγνυντο και απέσπαιρον · αι τεκού revocabant fetus. Eumdem ad modum infantes
σαν ταϊς φυσικαίς άλγηδόσι κατεκεντούντο τα fame laboranies , ejulatu vehementissimo frange
σπλάγχνα . Ο πρεσβύτης επ' εκείνων εθρήνει , και
bantur, palpilabantque , et matrum viscera na
C luralibus
την πολιάν έτιλλε και εσπάραττεν . Ο νεανίσκος doloribus compungebantur. Inler illos
και ακμάζων, σφοδρότερον απωδύρετο: ο πένης Debat senex , el canos vellebat, discerpebalque .
εστέναξεν ο πλούσιος επιλαβόμενος της τροφής , Adolescens, et qui lorenti etate erat, vehemein
ήσκει την κακοπάθειαν ώς σώφρονα . Ο βασιλεύς lius lamentabatur ; ingemiscebal pauper ; dives ,
αυτών , την λαμπρότητα και την δόξαν εις αισχύνην deliciarum oblitus , afflictationi ut bonæ se dede
μετέβαλεν . 'Απέθετο τον στέφανον , και κόνιν της bat. Rex ipsorum splendorem gloriamque transmu
κεφαλής ( 1) κατεχέετο την άλoυργίδα δίψας , σάκκον tavit in verecundiam . Deposita corona , capul ci
μετημφιάσατο· τον θρόνον τον υψηλών αφείς και
nere inspersit ; purpura abjecla , induit saccum :
μετέωρον , ελεεινώς τη γη προσεσύρετο την ιδιά throno allo et sublimi dereliclo, miserabili habilu
ζουσαν και βασιλικήν καταλιπών ευστάθειαν (2) , humi repebat : repudiata propria ac regia gravi
συνεθρήνει το δήμο είς εγένετο των πολλών , ότε late , Jugebat cuni populo, unus e mullis factus et
τον κοινόν πάντων Δεσπότην έβλεπεν οργιζόμενον . plebeius , quod communem Dominum omnium vi
Τούτο δούλων ευαισθήτων φρόνημα . Τοιαύτη των deret iratum . Hæc est servorum sensu præditorum
αμαρτίαις ενεχομένων ή μετάνοια: ένα διά πάσης prudentia : talis onlinun peccatis implicilorum
ηλικίας ή σκυθρωπότης κρατήση , αισθομένης τε και D pænitentia , ut tristitia occuparel ætatem omnem ,
αναισθήτου , της μέν κατά προαίρεσιν , της δε κατ' Tuin sentientem , tum non sentientem , illam sponte,
ανάγκην . Διά τούτο ιδών αυτούς ο Θεός ούτω τα hanc præter voluntatem . Propterea cum vidisset
πεινωθέντας , ως επί υπερβαίνουσαν εαυτών ταλαι Deus ipsos sic humiliatos, ut condemnarent sese
πωρίαν ταγγενή κατακρίναντας , και το πάθος ήλέησε , ad gravissimas mulctas omnis generis, et doloris
και της τιμωρίας ανήκε , και το χαίρειν εδωρήσατο eorum misertus est, et pænam remisit, et gaudium
τοις ευαισθήτως πενθήσασιν. "Ιδιον γάρ της του Θεού jis qui sano consilio luxerant, largitus est . ( 7) Pro
φιλανθρωπίας , το μή σιωτή τάς κολάσεις επάγειν, prium est enim Dei in homines amoris nequaqua " )
αλλά προκηρύσσειν , διά των απειλών προκαλούμε . silentio pænas irrogare : sed eas prænuntiare, per
νος (3) εις μετάνοιαν τους ήμαρτηκότας : ούτω γάρ minas peccalores provocando ad pænitentiam : qua

(1 ) Της κεφαλής. Editi , επί της κεφαλής. Μelius (4) Ex hom . Quod mundanis adhærendum non sit ,
in contextu quem secuti sumus. 168.
(2) Ευστάθειαν . laud paulo nmelior haec scri (3) Ex epist. Cνι , 245 .
ptura , quam quod in ipso contextu ευπάθειαν. (6) Ex buip, in famem , etc. , 65.
(3) Προκαλούμενος . Contexlus προκαλουμένου . ( 7) Ex comment , in Isa. , 480.
Uterque codex προσκαλούμενος .
1233 APPENDIX . SYMEONIS METAPHRASTÆ 1256

gendi ratione usus est erga illos Jone opera . Nec Α και τούτοις πεποίηκε δια του Ιωνά. Και τώ Ισραήλ
acite exitium perniciemque induxit 522 Israeli ημαρτηκότι ου σιωπή επήγαγε τον αφανισμόν αλλά
peccanti : sed famulum suum ad fundendas pru κινών εις την υπέρ του λαού τον εαυτου θεράποντα ,
populo preces excitans, his verbis prædixit : Di προεκήρυσσε λέγων · "Αφες με , και εξαλείψω τον
mitte me ; et delebo populum hunc 67. Rursus simile λαόν τούτον . Παραπλησίως δέ τι και εν τώ Ευαγγε
quidlarm in Evangelio etiam per parabolam a ficu λίω περί της κατά την συκήν παραβολής μεμαθή
sumplam sumus edocti ; quippe dominus ejus dicit καμεν, του δεσπότου αυτής λέγοντας τη γεωργών
agricolæ : Ecce anni ires sunt ex quo venio ad hanc Ιδού τρία έτη έρχομαι επί την συκήν, ζητών καρ
ficum , quærens fructum in ea , et non invenio : suc . πόν εν αυτή , και μη ευρίσκων : έκκοψον αυτήν .
cide illam . Utquid etiam terram occupat 68 ? (1 ) Ita "Ινα τι και την γην καταργεί ; Τοιγαρούν προς
que in quod tempus rejiciemus pænitentiam . ? annon τίνα καιρόν υπερτιθέμεθα την μετάνοιαν ; ουκ εκνή
recipiemus nos ad bonam frugem ? annon a cor ψομεν ; ουκ ανακαλεσόμεθα εαυτούς από του κατά
sueta vivendi ratione revocabimus nos ad Evangelii συνήθειαν βίου προς την ακρίβειαν του Ευαγγελίου;
integritatem ? annon ob oculos nobis ponemus il ουκ εν οφθαλμοίς ληψόμεθα την ημέραν Κυρίου την
lam Domini metuendam ac conspicuam diem , in φοβεραν εκείνην και επιφανή , εν ή τους μεν τη δεξιά
qua hos quidem qui ad Domini dexteram per sua B του Κυρίου δια των πράξεων προσεγγίζοντας βασι
opera accesserint, regnum colorum suscipiet ; illos λεία ουρανών υποδέξεται τους δε προς την αριστε
vero φui ob bonorum operum privationem ad sini- ράν διά την ερημίαν των αγαθών έργων απεωσμέ
stram dejecti fuerint, gehenna ignis et tenebræ νους (5 ) , γέεννα πυρός και σκότος αιώνιον κατακρύ
æternæ involvent ? Illic , inquit, erit fletus, et stridor ψει; 'Εκεί έσται , φησίν, ο κ.λαυθμός και βρυγμός
deniium 19.. (2) Nos autem acriter ac cito peccamus , των οδόντων . 'Αλλ ' ήμείς την μεν αμαρτίαν επιτε
sed negligenter , segniterque penitentiam amplecti- λούμεν συντόμως (6) , ολιγώρως δε και βαθύμως ανα
mur. (3) Celorum quidem regnum concupiscere λαμβάνομεν την μετάνοιαν . Και βασιλείας μεν ουρα
nos dicimus , et tamen de iis quibus comparari νων επιθυμείς λέγομεν , εξ ών δε έστιν αυτής επιτυ
potest, nihil sumus solliciti ; imo tametsi nullum χεϊν ου φροντίζομεν· αλλά μηδένα πόνον υπέρ εν
pro conficiendo Dei mandato laborem subimus, ni τολής του Θεού καταδεχόμενοι , των ίσων τιμών
hilominus equales honores ac premia cuum iis qui τευξεσθαι τοις μέχρι θανάτου προς την αμαρτίαν
ad mortem usque peccato restiterint , recepturos αντικαταστάσιν εν τη ματαιότητα του νοός ημών υπο
nos esse præ mentis nostræ vanitale existima τιθέμεθα (7 ) . Αψώμεθα τοίνυν, άψώμεθα ποτε της
mus. (4) Simus tandem aliquando de animabus no φροντίδος των ψυχών ημών , αδελφοί : λυπηθώμεν
stris solliciti , fratres, dolearnus anteacle vite va- C επί τη ματαιώσει του προλαβόντος βίου: αγωνισύ
nitatem , decerlemus pro futuris. Ne maneamus in μεθα υπέρ των μελλόντων : μή τη ραθυμία και τη
socordia hac et dissolutione , neve præsens quidem εκλύσει ταύτη εναπομείνωμεν , και το μεν παρόν
tempus per jugem pigritiam amittentes , in crasti αεί διά ραθυμίας προϊέμενοι, προς δε το αύριον και
num vero et in posterum differentes operuin ini το εφεξής την αρχήν των έργων υπερτιθέμενοι, είτα
tium, deinde ab eo qui animas nostras reposcit , καταληφθέντες υπό του απαιτούντος τας ψυχάς ημών,
inventi imparali a bonis operibus, a nuptialis tha- απαρασκεύαστοι των αγαθών έργων , της μεν χαράς
lami gaudio excludamur, et frustra inutiliterque του νυμφώνος αποβληθώμεν, αργά δε και ανόνητα
ploremus, lunc vitæ tempus male præteritum lu κλαίωμεν (8 ) , τον κακώς παρεθέντα του βίου χρόνου
gentes , cum nihil amplius profuerit penitentibus . οδυρόμενοι τότε , ότε πλέον ουδέν εξέσται τους μετα
Hec est penitentiae etas , illa remunerationis ; hec μελουμένους . Ούτος ο αιών της μετανοίας , εκείνος
operæ et laboris, illa rependendæ mercedis : hæc της ανταποδόσεως ούτος της εργασίας , εκείνος της
tolerantiæ, illa solatii . Nunc Deus adjutor est eo μισθαποδοσίας: ούτος της υπομονής, κακείνος της
rum qui se a via mala convertunt ; tunc horrendus παρακλήσεως . Νυν βοηθός των επιστρεφόντων από
et quern nullus fallet, humanarum actionum , ver D οδού κακής ο Θεός , τότε φοβερός και απαραλόγιστος
borumque et cogitationum inquisitor. Nunc expe των ανθρωπίνων πραγμάτων και ρημάτων ( 9) και
riinur lenitatem , tunc justum judicium cognosce ενθυμημάτων εξεταστής . Νύν της μακροθυμίας απο
mus, cum videlicet resurgemus, alii ad supplicium λαύομεν, τότε την δικαιοκρισίαν γνωρίσομεν, όταν
æternum , alii ad vitam æternam , et unusquisque αναστώμεν , οι μεν εις κόλασιν αιώνιον, οι δε εις ζωήν

7 Εxod . XXXII , 10. 48 Luc. Χι, 7. 49 Μatth . ΧΧV, 30.

( 1 ) Ex Regulis fusius tractatis , 328 .
(2) Ex hom . in famem , etc. , 65 .
(3) Ex Regulis fusius tractatis , 328 .
(4 ) Ιbid . 397 .
( 5) Διά την ερημίαν... άπεωσμένους. Sic ope
contextus emendavimus vulgatam lectionenı ôlà tñs
ερημίας... επεγνωσμένους .
(6) Συντόμως . Haud scio an preferenda sit haec
scriptura ipsi contextui, in quo legitur συντόνως .
( 7) Τιμών ... υποτιθέμεθα . Sic restituimus ope
codicis Regii et contextus. Editi ήμών υπερτιθέμεθα.
(8) 'Αργά δε και ανότητα κλαιωμεν . Ηec addita
ex contextu et codicum altero , Idem codex toy xa
κώς παρoφθέντα. Editi προεθέντα . Μelius in contextu
παρεθέντα.
(9 ) Και ρημάτων . Ηec addita ex contextu et codi .
cum allero .
1257 SERMO IX . DE ORATIONE . 1258
αιώνιον, και απολάβη έκαστος κατά την πράξιν αυ- A secundum sua ipsius opera recipiet. (3) Vobis vero ,
του . Υμίν δε , όσοι έπεστυγνάσατε τη ασχημοσύνη quotquot de actionum improbatarium turpitudine
των καταγνωσθέντων , εκείνο εντελλόμεθα (1 ) : Εάν doluistis , illud præcipimus . Si videritis quos slul
μεν ίδητε μετανοούντας επί τη ατοπία των πεπραγ tiliæ gestorum suorum pæniteat, eorum miserea
μένων , συμπαθήσατε ως οικείους μέλεσι νενοσηκό nuini tanquam vestrorum membrorum ægrotantium ;
σιν · εάν δε απαυθαδιαζομένους και καταφρονούντας sin pervicaces ac vestram pro ipsis mestitiam sper
της υμετέρας επ' αυτούς λύπης αίσθησθε, Εξέλθετε nentes senseritis , Exite de medio, el separemini, et
εκ μέσου αυτών και αφορίσθητε , και ακαθάρτου immundum ne tangatis 80 : ut sic illi quidem pu
μη άπτησθε· ίν ' ούτως οι μεν εντραπέντες, εις επί dore affecti, suam ipsorum pravitatem cognoscant :
γνωσιν έλθωσι της οικείας κακίας: υμείς δε του ζή 523 vos vero mercedem æmulationis Phinees 51
λου του Φινεές τον μισθόν υποδέξησθε παρά του Σω recipiatis a Servatore nostro Jesu Christo , cui glo
τήρος ημών Ιησού Χριστού , ώ ή δόξα και το κράτος , ria , el polestas , nunc et semper, et in secula se
νυν και αει, και εις τους αιώνας των αιώνων . Αμήν. culorum . Amen .

ΠΕΡΙ ΠΡΟΣΕΥΧΗΣ . DE ORATIONE.

ΛΟΓΟΣ Θ'. B SERMO IX
1. Xρή την προσευχήν μή εν συλλαβαίς ημάς 1. (4) Orationem non syllabarum numeris ab.
εκπληρούν , αδελφοί , αλλά προαιρέσει μάλλον ψυχής, solvere nos oporlel, o fratres ; sed animi volun
και πράξεσι ταίς κατ' αρετήν παντί τω βίω παρ late, rectisque per totam vitam actionibus. Neque
εκτεινομέναις . Ουδέ γάρ ήγούμεθα τον Θεόν της διά enim Deum arbitramur ut verbis moneatur, indi
των λόγων υπομνήσεως δείσθαι , αλλ' ειδέναι και μη σere ; sed nosse, ne pelentibus quidem nobis , que
αιτούντων ημώντα χρήσιμα. Η γαρ θεία ακοή ου conducibilia sint . ( 5) Ulique auditus divinus voce
φωνής δείται προς αίσθησιν· οίδε γάρ και εν τω κινή non indiget ad percipiendum , siquidem petita eliam
ματι της καρδίας γνωρίσει τα επιζητούμενα . "Η in cordis motu cognoscere valet. Nonne scis Moy..
ουκ ακούεις , ότι Μωϋσής μηδέν φθεγγόμενος , αλλά sen , cum nibil loqueretur, sed tacilis suis suspi
τοίς άλαλήτους εαυτού στεναγμούς εντυγχάνων το riis Dominum interpellaret, a Domino auditum ,
Κυρίω, ηκούετο παρά του Κυρίου λέγοντος · Τί βοάς dicente .: Quid clamas ad me 62 ? (6) Qui nulla vir
πρός μέ ; Οι δε εν τω βίω μεν μηδεν κατορθoύντες , εν δε bute vitam suam exornant, nihilominus tamen sese
τη παρατάσει της προσευχής νομίζοντες δικαιούσθαι , existimant in precum suarum longitudine justificari ,
τούτων ακουέτωσαν των δημάτων : " Οταν τας χεί verba bæc audiant : Cum extenderilis manus , arer .
ρας ύμών εκτείνητε πρός με, αποστρέψω τους C tam oculos meos a vobis : etsi mulliplicaveritis
οφθαλμούς μου άφ' υμών και εάν πληθύνητε την ειρρlicationem, non exaudiam vos 68. Neque enim
δέησιν , ουκ εισακούσομαι υμών . Ου γαρ απλώς precum verba simpliciter prolata juvant, sed si cum
τα ρήματα της προσευχής ωφελεί, αλλά το μετά vebementi affectu depromantur. Nam et Pharisæus
σπουδαίας διαθέσεως αναπέμπεσθαι. Επει και ο hæc apud se orabats * , non apud Deum : respicie
Φαρισαίος ταύτα προς εαυτόν προσηύχετο, ουχί bat namque ad seipsum ; siquidem in superbia
προς τον Θεόν : επανήρχετο γάρ προς εαυτόν , επεί peccato versabatur. Quapropter et Salvator ail :
περ εν αμαρτία της υπερηφανίας εγίνετο. Διά τούτο Orantes autem nolite multum loqui sicut ethnici : pu
και ο Σωτήρ Προσευχόμενοι δε μη βαττολογείτε , tant enim quod in multiloquio suo exaudiantur 86
ώς και οι εθνικοί δοκούσι γάρ , ότι εν τη πολυλο et illud : Ex multiloquio non effugies peccatum ,
για αυτών εισακουσθήσονται και το, Εκ πολυ Hoc est causæ, cur Deus oculos averlat, cum
λογίας ούκ έκφεύξη αμαρτίαν . Τούτο εστι το αί extenderint manus, quod ipsa supplicationis sym
τιον του αποστρέφεσθαι ( 2 ) τους οφθαλμούς του Θεού , bola ad irritandum illum sint occasiones . Quem
όταν έκταθώσιν αι χείρες, διότι τα της ικετηρίας admodum si quis dilectum alterius filium occiderit,
σύμβολα παροξυσμού εισιν αφορμαι . "Ωσπερ αν είp ac nmanus suas adhuc cruentalas ad infensum sibi
τις υιόν τινος φονεύσας αγαπητόν, έτι ήμαγμένας patrem exporrigat , dexteramque ellagitet amici
τας χείρας έχων , προτείνου αυτάς τώ πατρί χαλε- tise ; nonne sanguis filii in ipsiusinterfectoris mans
παίνoντι, δεξιάν φιλίας αιτούμενος : άρ' ουχί φανές apparens patrem injuria affectum acrius exaspe
του τέκνου το αίμα εν τη χειρί του παιδοφόνου μάλ rat ? Ejusmodi sunt Judæorum preces ; siquidem
λον είς οργήν τον δικημένον εγείροι ; Τοιαύται εισε cum extendunt manus, admissum in unigenitum
και αι των Ιουδαίων ευχαι , όταν εκτείνωσι τας χεί Filium scelus Deo el Patri revocant in memoriam ,
ρας της εις τον μονογενή Υιόν αμαρτίας αναμιμνη atque per singulas extensiones suas ipsorum ma
σκόντων τον Θεόν και Πατέρα , και καθ' εκάστην nus sanguine Christi plenas ostendunt. Enimvero

80 II Corr . VI , 17. 51 Νum . ΧΧν , 11 . 32 Εxod . XIV, 15. 83 Isa , 1, 13. 8. Luc. XVIII , 11 . 65 Matth .
VI , 7. 86 Proν . Χ , 19 .
(1) 'Εντελλόμεθα . Contextuς διαστελλόμεθα . (4) Ex hom , in mart . Julittam , 35.
(2) Του αποστρέφεσθαι . Male in contextu το απο (5 ) Ex hom . in psal. cxiv , 200.
στρέφεσθαι. (6) Ex comment. in lsa . , 408 .
(3 ) Ex hom . in ebriosos , 130.
1979 APPENDIX . SYMEOXIS METAPIIRASTE 1240

qui in sua cecitale perseverant , cedis palerne A έκτασιν τάς χείρας εαυτών του αίματος του Χριστού
sunt hæredes . Sanguis enim ejus, inquiunt, super τλήρεις επιδεικνυόντων. Οι γάρ επιμένοντες τη τω
nos , et super filios nostros 57 , ρώσει , της πατρικής μιαιφονίας κληρονόμοι υπάρ
χoυσι . Το γαρ αίμα αυτού, φησίν (6) , εφ ' ημάς , και
επί τα τέκνα ήμών.
2. ( 1 ) Semper igitur , o homo, Dei memineris et 2. Διά παντός τοίνυν μέμνησο του Θεού , άνθρωπε ,
illius liniorem in corde habelo , alque ad commu και έχε τον φόβον αυτού εν τη καρδία σου , και πάν
nionem precum omnes adjunge. Magnum enim est τας εις την κοινωνίας των ευχών παραλάμβανε. Με
eorum qui Deum placare possunt auxilium . Nam γάλη γάρ και η των δυναμένων δυσωπείν τον Θεόν
el viventibus nobis in hac carne bona erit adjutrix βοήθεια . Και γάρ και ζώσιν ημίν τήν εν τη σαρκι
precatio , et inde proficiscentibus idoneum viaticum ταύτην ζωήν, αγαθή έσται βοηθός ή προσευχή και
ad futurum evum. Quemadmodum autein sollici- απερχομένους εντεύθεν, εφόδιον διαρκές προς τον
ludo res bona est : ita rurslis animum despondere αιώνα τον μέλλοντα . "Ωσπερδε ή φροντίς πράγμα εστιν
el desperare ac de salute diffidere , res sunt animæ αγαθόν : ούτω πάλιν ή αθυμία και η απόγνωσις , και το
noxiæ . Spem itaque in Dei bonitate colloca , et il δυσελπίστως έχειν προς σωτηρίαν , των βλαπτόντων
lius auxilium exspecta : certo sciens , si recle ac B εστί την ψυχήν . Επέλπιζε τοίνυν τη αγαθότητι του
sincere ad 524 ipsum convertamur, futurum ut Θεού, και εκδέχoυ αυτού την αντίληψιν , γινώσκων,
non modo nos omnino non rejiciat , sed etiam no ότι εάν καλώς και γνησίως προς αυτόν επιστραφώ
bis adhuc precum verba proferentibus dicat : Ecce μεν, ου μόνον ουκ απορρίψει ημάς εις το παντελές,
adsum 68. (2) Quis enim vel malam admittat cogita αλλ' έτι λαλούντων ημίν τα βήματα της προσευχής
tionem , vel malunt perficiat ; si Deum credat ubi- ερεϊ: Ιδού πάρειμι . Τίς γάρ πιστεύων είναι παν
que esse Iocorum , adesse his que fiunt , unicuique ταχού τον Θεόν , και παρείναι τοίς γινομένοις , και
interesse actioni , ac cordium consilia introspicere ? εκάστη πράξει παρεστάναι , και ταϊς βουλαίς των
Sed rati vel Deum non inspicere , vel non curare ea καρδιών ενοράν » ή την έννοιαν την πονηράν παραδέ
quæ aguntur ; sic homines ad impia patranda faci χεται , η τελεσιουργεί το κακόν ; Αλλ' ή μη εφορών
nora animum conferunt . (3) Quies igitur princi τον Θεόν , ή μή μέλειν αυτώ των γινομένων υπολαμ
pium expurgationis aniinæ , nec lingua loquente res βάνοντες· ούτως ορμώσι προς τας ανοσίας ( 7) πρά
humanas, nec oculis nitidos corporum colores aut ξεις οι άνθρωποι . Αρχή δε καθάρσεως τη ψυχή ήσω
concinnitales circumspicientibus ; nec auditu ani χία , μήτε γλώσσης λαλούσης τα των ανθρώπων,
mæ vigorem dissolvente per acroamata modorum C μήτε οφθαλμών ευχροίας σωμάτων και συμμετρίας
ad voluptatem compositorum , aut per hominum περισκοπούντων , μήτε ακοής τον τόνον της ψυχής
facelorum ac ridiculorum verba : id quod maxime έκλυούσης έν ακροάμασι μελών προς ηδονήν πεποιτ
animi vim frangere solet . Mens enim, que ad μένων, μήτε ρήμασιν ευτραπέλων και γελοιαστών
externa non dissipatur, neque per sensus in mun ανδρών, και μάλιστα λύειν της ψυχής τον τόνον πέ
dum diffunditur, redit quidem ad sc ipsa ; per se φυκε . Νούς γάρ μη σκεδαννύμενος επί τα έξω, μτζε
autem ad Dei cogitationen ascendit, alqne decore υπό των αισθητηρίων επί τόν κόσμον διαφορού
illo illustrata , ipsius etiam naturæ obliviscitur , nec μενος , επανεισι μεν προς εαυτόν , δι' εαυτού δε
jam cibi cura distrahitur aut amictus sollicitudine; προς την περί Θεού έννοιαν αναβαίνει κακείνω τα
sed terrenis curis vacua, omne suum studium ad κάλλει περιλαμπόμενος , και αυτής της φύσεως λή
ælerna bona adipiscenda transfert . θην λαμβάνει: μήτε πρός τροφής φροντίδα , μήτε
προς περιβολαίων μέριμναν την ψυχήν καθελκόμενος αλλά σχολήν από των γηίνων φροντίδων άγων,
την πάσαν εαυτού σπουδήν επί την κτησιν των αιωνίων αγαθών μετατίθησι .
3. ( 4) Neque igitur patiare mediam vitæ partem 5. Μή ούν καταδέξη διά της κατά τον ύπνον αναι
inutilem tibi esse per somni soporem : sed divida σθησίας το ήμισυ της ζωής αχρειoύν · αλλά μεριζέσθω
tur tibi noctis tempus in somnum et precationel : D σοι της νυκτός ο χρόνος είς τε ύπνον και προσευχήν
iino somnus ipse exercitatio sit pielalis . Sæpe enim αλλά και οι ύπνοι αυτοί μελέτημα έστωσαν της ευ
expressæ in somno species nescio quomodo vesti σεβείας . Πεφύκασι γάρ πως αι καθ' ύπνον φαντασίας,
gia quædam ac reliquiæ esse solent diurnarum ώς τα πολλά , απηχήματα είναι των μεθημερινών
curarum . (5) Ecquid igitur beatius , quam slalim φροντίδων. Τί δε μακαριστότερον ανθρώπου, του ευ
quidem ac dies incipit ad preces surgenlem , hy θύς μεν άρχομένης ημέρας εις ευχάς ορμώντος, και
mnis el canticis creatorem venerari; exinde sole ύμνους και ωδαίς γεραίροντος τον κτίσαντα , είτα
jam clare dilucescente ad opera conversum, comi- ηλίου καθαρώς επιλάμψαντος επ' έργα τρεπομένου,
lante ubique oratione , hymnis etiam opera tan πανταχού αυτό της ευχής συμπαρούσης , και (8)

57 Matth . XXVII , 23. 88 Isa . LN11 , 9 .

( 1) Ex epist . CLΧΧιν, 262 . (3) Ex epist H , 72.

(2) Ex comment . in Isa . , 416. (6) Φησίν . Ιegisse videtur interpres φασίν . Εοιτ .
(3) Ex epist. 1 , 72 . ( 7) Ανοσίας . Uterque codex ανοσίους.
Ex hom . in mart. Julittam , 36. (8) Kai. Forle ú; vel őste. Edit .
12 !! SERNO IX . DE ORATIONE .
τοίς ύμνοις , ώσπερ άλατι , παραρτύειν τας εργασίας ; A quam sale condire ? siquidem hilarein jucundamque
το γάρ ιλαρόν και άλυπον της ψυχής κατάστημα , αι animæ æquabilitatem hymnorum solatia conferunt .
των ύμνων παρηγορίαι χαρίζονται . Ευχαι και προ (2) Preces ante cibun fiant, que donis Dei digne
της τροφής αξίως γενέσθωσαν τών του Θεού παρο sint, luin quæ nunc largitur, tum quæ in futurum
χών , ών τε νύν δίδωσι, και ών προς το μέλλον ετα recondidit ; preces etiam post cibum , quæ et gra
μιεύσατο· ευχαι και μετά τάς τροφές , ευχαριστίαν tiarum actionem pro acceptis bonis et promisso
των διδομένων έχουσαι, και αίτησιν τών επηγγελμέ rum petitionem habeant. (3) Est autem oratio illa
νων . Ευχή δε καλή , η εναργή έμπoιoύσα του Θεού præclara, quæ perspicuam Dei nolionem animæ im
έννοιαν τη ψυχή τούτο γάρ έστι Θεού ενοίκησις, το primit : idque Dei inhabitatio est , insidenten in
διά της μνήμης έχειν ενιδρυμένον εν εαυτό τον tus Deum memoria complecti. Sic Dei efficimur
Θεόν . Ούτω γινόμεθα ναός Θεού, όταν μή φροντίσι lemplum , cum nec lerrenis curis perpetuus me
γηίναις το συνεχές της μνήμης διακόπτηται , μηδε morize tenor interpellatur, nec improvisis commo
τείς απροσδοκήτοις πάθεσιν ο νούς έκταράσσεται lio : ibus perturbalur mens, sed omnia fugiens ad
αλλά πάντα αποφεύγων , επί Θεόν αναχωρή , εξελαύ Deum secedit, repellens provocantes ad libidinem
νων τα προσκαλούμενα αυτόν εις ακρασίαν πάθη , και affcctiones, ac in studiis ad virtutem ducentibus
τοις πρός αρετήν άγουσιν επιτηδεύμασιν ενδιατρί- Bitnmcratur. (4) Sed quod aliis diluculum, id pieta
βων. Και όπερ τοις άλλοις ο όρθρος εστί , τούτο το tis cultoribus media nox : cum maxime noelurna
της ευσεβείας αγωνιστή το μεσονύκτιον , μάλιστα quies otium anime largiatur , neque oculis , neque
σχολήν τη ψυχή της νυκτερινής ησυχίας χαριζομέ auribus quidquam visu aut auditu exiliosum in cor
νης, ούτε οφθαλμών, ούτε ώτων βλαβερές ακοάς ή immillentibus, sed menle sola per se cum Deo ra
θέας παραπεμπόντων επί καρδίαν · αλλά και μόνου tionem habente, seque corrigente 525 per pecca
καθ' εαυτόν (1) του νου τω Θεώ συνόντος , και διορ torum recordationem el regulas sibi ipsi præscri
€ ουμένου μεν εαυτόν εν τη μνήμη των ημαρτημένων , Denle ad vitia declinanda , ac Dei auxilium ad ea ,
όρους δε εαυτό τιθέντος προς την έκκλισιν του κα quie sludio habel, perficienda implorante.
κού , και την παρά Θεού συνεργίαν εις την τελείωσιν
των σπουδαζομένων επιζητούντος.
4. Τούτο και η κατά Μωϋσέα παραινίσσεται ιστο 4. (5) Hoc etiam nobis innuit Moysis historia ;
ρία , ότι διά το τους προκόπτοντας μη εξομαλίζειν quippe que tunc fiebant , conditionis humane erant
τάς πράξεις , αλλά ποτέ μέν κρείττον βιούν, ποτέ δε symbola, quod ii qui proficiunt , non pari ratione
τ.: ατονίαν εκλύεσθαι ασθενέστερον ενεργείν , της ac lenore operantur : sed modo melius vivunt,
Ανθρωπίνης καταστάσεως σύμβολα ήν τα τότε γινό- C modo vero ob innbecillitaten franguntur , suasque
μενα . Ει μεν γάρ επήρε τας χείρας , ενίσχυεν Ισραήλ : languidius exerunt actiones . Εtenim si Moyses at
ότε δε καθηκε τας χείρας , ενίσχυεν 'Αμαλήκ . Τουτ lollerel manus , vincebat Israel 69 : quando vero
έστι , καταπιπτούσης ημών της δραστικής δυνά eas demittebal, prævalebat Analec. Hoc est , nostra
μεως, ισχύει τα αντιπαλαιοντα ημίν » ύψουμένης δε facultas actuosa siquando fatiscil ac prosternitur,
και διαιρομένης , δυνατώτερον γίνεται το διορατικόν in nos prævalent ailversariæ poleslales : e contra
εν ημίν επαίρει μεν γάρ ό τα άνω ζητών , εκτείνει rio, si ea sublata in altum sil el erecta ; vis nu
δε και της εις τα σωματικά βοηθείας επιδεόμενος . Ο stra videndi vires majores resumit. Siquidem qui
τοίνυν εν τω ναώ του Θεού γενόμενος , ου κακολογίαν , quaerit sublimia , sustollil : extendit vero , qui ad
ου ματαιότητα, ουκ αισχρών πραγμάτων δήματα , comparandas res corporales auxilium rogat.
απαγγέλλει , άπαγε ! αλλ' 'Εν τω ναώ αυτού, κατά (6) Qui igitur in templo Dei est , non convilia ,
τον Δαβίδ , πώς τις λέγει δόξαν. Εστήκασιν οι nou res vanas, non verba obscenis rebus referta
απογραφόμενοι τα βήματα άγγελοι πάρεστιν ο Κύ- profert , alisil : sed In templo ejus , ut ait David ,
ριος τάς διαθέσεις των εισιόντων επισκοπών. Η quisijue dicit gloriam . Astant angeli, qui verba de
προσευχή εκάστου πεφανέρωται τώ Θεώ τίς εκ δια D scribunt : adest Dominus, qui animum ingredien
θέσεως , τις επιστημόνως επιζητεί τα ουράνια» τις liului intuelur. Preces uniuscujusque manifesiæ Deo
αφωσιωμένως άκροις τοις χείλεσι τα βήματα φθέγ sunt ; quis ex atleclu , quis scite exquirat cælestia ;
γεται , ή δέ καρδία αυτού πόρρω απέχει από Θεού . quis perfunctorie et extremis labris verba pronun
Kάν εύχεται , υγίειαν σαρκός , και σωματικών πλού tiet , cor vero ipsius procul a Deo. Quod si oral,
τον , και δόξαν ανθρωπίνην επιζητεί. Δεί δε ουδέν τού carnis sanitaleni, opesque corporeas el humanam
των , ώς ο λόγος διδάσκει , αλλ' 'Εν τω ναώ αυτού gloriam efflagilal. Horum aulem nibil pelendum
πάς τις λέγει δόξαν . 'Αλλ' , ω του θαύματος ! Οι est, ut Scriptura docet : sed In lemplo ejus unus
ουρανοί διηγούνται δόξαν Θεού. 'Αγγέλοις έργον , φuisque dicit gloriam 80. Verum , o rem admiratione
19 Exod. XVII, 11 . 60 Psal . ΧΧνι, 9.

(1 ) Και μόνου καθ' εαυτόν . Forte μόνου και καθ' ( 4) Ιbid., 73 .

εαυτόν. EDIT . ( 5) Ex cogment. in Isa . , 408.
(2 ) Ex epist . 11 , 74. (6) Ex honi, in psal. XXVII, 122 .
( 5) Ιbid . , 75 .
1243 APPENDIX . + SYMEONIS METAPURASTÆ 104

dignan ! Cali enarrant gloriam Dei 61. Deum glo- Α δοξολογείν τον Θεόν . Πάση τη στρατιά των επουρα
ria allicere, angeloruni munus est . Hoc unum est νίων έν τούτο έργον , δόξαν αναπέμπειν το κτίσαντι .
totius cælestis exercitus officium , referre creatori "Η κτίσις πάσα , ή τε σιωπώσα και φθεγγομένη , ή τε
gloriam . Creatura omnis , tum silens, tum loquens, υπερκόσμιος , ή τε περίγειος , δοξάζει τον κτίσαντα .
tum celestis , tum terrena , dat gloriam conditori . "Ανθρωποι δε ελεεινοί , καταλιπόντες τους οίκους και
Miserabiles vero homines, postquam ædibus suis επί τον ναόν δραμόντες (3) , ως δή τι εαυτούς ωφελή
relictis ad templum cucurrerunt , quasi quidpiam σοντες , ουχ υπέχουσι τας ακοάς λόγοις Θεού , ου
consecuturi emolumenti , lamen Dei verbis aures λαμβάνουσιν αίσθησιν της εαυτών φύσεως , ου λυ
non præbent, suam ipsorum naturam non sentiunt ; πούνται εις μνήμην των αμαρτιών αφικνούμενοι, ου
non mærent dum reminiseuntur peccatorum ; non τρέμoυσι την κρίσιν · αλλά μειδιώντες και τας δεξιάς
timent judicium; sed arridentes , et inter se jun- αλλήλοις εμβάλλοντες, τόπον μακρολογίας τον οίκον
gentes dextras , precationis domum in : locum im ποιούνται της προσευχής , παρακούοντες του Ψαλμω
modicæ loquacitatis vertunt , aspernati Davidem δου διαμαρτυρομένου και λέγοντος , ότι 'Εν τω ναώ
declarantem et dicentem : In templo ejus unusquis του Θεού πάς τις λέγει δόξαν. Συ δε ου μόνον ού λέ
que dicit gloriam . Tu vero non modo non loqueris : γεις, αλλά και ετέρω εμπόδιον γίνη , επιστρέφων προς
sed alleri etian esimpedimento, qui eum tibi red- Β εαυτόν . Μή γάρ δόξης επιδέεται ο Θεός, αλλά σε βού
das allentum . Deus enim minime indiget gloria ; λεται άξιον είναι του δοξασθήναι . Διότι , “Ο σπείρει
sed te vult esse dignum , qui consequare gloriam . άνθρωπος , τούτο και θερίσει .
Quapropter, Quod seminat homo , hoc el melet 69 .
5. ( 1 ) Censeo autein oportere Deo bona largienti 5. Xρή δε διδόντι μεν τα αγαθά τω Θεώ χάριν εί
gratias agere , procrastinanti vero non succensere . δέναι , ταμιευoμένω δε μή δυσχεραίνειν . Και ει μεν
Et sane si nobis dederit tecum esse, optima hæc παράσχοιτο συνεϊναι, ταύτα ημίν άριστά τε ομού και
simulque jucundissima parabimus ; si rent differat , ήδιστα ηγησόμεθα · ει δε αναβάλουτο, πράως οισομεν
damnum leniler ferennus. Νam melius profecto, την ζημίαν . "Αμεινον γάρ που πάντως , ή ώς αν ήμείς
quam nos ipsi cligere possimus, nostra moderatur. προειλοίμεθα , διοικείται τα ημέτερα. 'Αλκυών εστ :
(2) Halcyon avis marina est , Hæc depositis in ipsa θαλάττιον όρνεον . Αύτη παρ' αυτούς νοσσεύειν τους
arena ovis, secundum ipsa littora fetificare solet ; et αιγιαλούς πέφυκεν , επ' αυτής τα ωά της άμμου
circa mediam fere biennem pullos excludit , tum καταθεμένης και νοσσεύει κατά μέσον που τον χει
cum mare multis et violentis ventis ad terram μώνα, ότε πολλούς και βιαίους ανέμους η θάλασσα τη
526 alliditur . Allamen consopiuntur venti om γή προσαράσσεται. 'Αλλ' όμως κοιμίζονται μεν πάν
C
nes , quiescunt æquorei fluctus per seplem dies, τες άνεμοι , ήσυχάζει δε κύμα θαλάσσιον , όταν άλ
quibus halcyon ovis incubat . Nam totidem diebus κυών επωάζη τας επτά ημέρας : έν τοσαύταις γάρ
solum pullos excludit . Cum autem et victu ipsis μόναις εκλεπίζει τους νεοττούς. Επει δε και τροφής
opus sit, alios septem dies ad pullorum incremen αυτοίς χρεία , άλλας επτά προς την των νεοττών αυ
tum Deus munificentissimus miniino huic animali ξησιν ο μεγαλόδωρος Θεός το μικροτάτο ζώο παρ
præstitit. Quainobrem et omnes nautæ hoc sciunt , έσχετο. " Ωστε και ναυτικοί πάντες ίσασι τούτο , και
diesque illos appellant halcyoneos. Res illæ per αλκυονίδας τας ημέρας εκείνας προσαγορεύoυσι . Τα
Dei in bruta providentiam sancitæ sunt et ordina τα σοι εις προτροπής του αιτεϊν παρά του Θεού τα
tæ, ut tu bis incilatus , ea quæ ad tuam salutem προς σωτηρίαν διά της περί τα άλογα του Θεού προ
pertinent, a Deo exposcas . Quid tua causa , qui fa νοίας νενομοθέτηται. Τί γάρ ουκ αν γένοιτο των πα
ctus es ad Dei imaginem, etiam preter exspecialio- ραδόξων ένεκεν σου , ός κατ' εικόνα γέγονας Θεού,
nem fieri non possit , cum avicula adeo exigue όπουγε υπέρ όρνιθος ούτω μικράς ή μεγάλη και
gratia vastum et horrendum mare in media hieme φοβερά κατέχεται θάλασσα , εν μέσω χειμώνι γαλή
quiescere jussum , delineatur ac frenetur ? Si enim νην άγειν επιταχθείσα ; Ει γάρ αλκυόνι τα τηλικαύτα
halcyoni tanta largitur , quanto majora iis qui o χαρίζεται , πόσω μείζονα δώσει τοις εξ όλης καρδίας
ipsum toto corde invocant , concessurus est ? ° επιβοωμένοις αυτόν; Πείσωμεν τοιγαρούν εαυτούς ,
Quapropter, o fratres, illud statutum habeamus , αδελφοί, και εν ταις άλλαις ημών αιτήσεσι, και εν
cum cæteris in precibus nostris , tum etiam tenta καιρώ πειρασμού , μή προς ανθρωπίνας ελπίδας απο
tionis lempore , non ad humanas spes accurrere , τρέχειν , μηδέ εκείθεν εαυτοίς τάς βοηθείας θτρά
neque hinc venari nobis auxilium : sed in lacry σθαι · αλλ' εν δάκρυσι και στεναγμούς , και φιλοπόνο
mis et suspiriis et laboriosa prece, vigiliisque assi προσευχή , και αγρυπνία εντόνω , τας δεήσεις ποιεί
duis preces fundere. Sic enim sua levalur anxie σθαι. Ούτω γαρ λαμβάνει βοήθειαν εκ θλίψεως, και
tate , qui et humanum auxilium ut vanum conte της ανθρωπίνης βοηθείας ως ματαίας καταφρονών,
mnit, et spes in eum , cui servandi nostri est po και τη επί τον σώζειν δυνάμενον ημάς ελπίδι στηρι

61 Psal . XVI , 2. 61 Galat. vi , 8.

(1 ) Ex epist . 1 , 70 . Regius εν ναώ Θεού Contextu επί τον ναόν . Here in

(2 ) Ex hom. VIII Heraem., 73. editis nostris dcerant .
(3 ) Δραμόντες . Contextus συνδραμόντες . Codex
1945 SERMO X. DE JEJUNIO. 12 16
ζόμενος . " Οτι αυτό πρέπει η δόξα και η προσκύνησις A testas , nititur. Quoniam ipsi debetur gloria , et
συν τω ανάρχω αυτού Πατρί και το ζωοποιώ Πνεύ adoratio , cum æterno ejus Patre , et vivificante
ματι , νυν και αεί , και εις τους αιώνας των αιώνων . Spiritu , nunc et semper, et in sæcula sæculorum .
'Αμήν. Amen .
ΠΕΡΙ ΝΗΣΤΕΙΑΣ . DE JEJUNIO .
ΛΟΓΟΣ '. SERMO X.
1. Στρατηγοί μεν εις παράταξιν τον στρατόν καθ 1. (2) Duces cum aciem instruunt , exhortatoriis
ιστώντες, τους παρακλητικούς λόγους προ των αγώνων orationibus ante conflictum uli solent , tantamque
κέχρηνται, και τοσαύτην έχει δύναμιν ή παραίνεσις , vim habet ea exhortatio, ut etiam mortis contemp
ώστε και του θανάτου πολλάκις καταφρόνησιν έμ lum frequenter afferat. Similiter palæstræ inagi
ποιείν . Γυμνασται δε και παιδοτρίβαι , προς τους εν stri el pædotriba , cum ad stadii certamen athletas
τοίς σταδίοις αγώνας τους αθλητές προσάγοντες , producunt , multa disserunt de labore pro coronis
πολλά περί του χρήναι πονείν υπέρ των στεφάνων perferendo , adeo ut multis persuaserint , ut vin
διακελεύονται ώστε και συνεπείσθησαν πολλοί τη cendi studio corpora contemnerent. Proinde mihi
περί την νίκην φιλοτιμία των σωμάτων υπεριδείν . Β quoque , qui Christi milites ad bellum cum invi
Τοίνυν και εμοί τους Χριστού στρατιώτας προς τον sibilibus hostibus gerendum instruo , et albletas
κατά των αοράτων εχθρών πόλεμον διατάσσονται , και pietatis per abstinentiam præparo ad justitiæ co
τους αθλητές της ευσεβείας επί τους της δικαιοσύνης renas , opus est oratione exhortatoria . (3) Angeli
στεφάνους διά της έγκρατείας παρασκευάζοντι , sunt qui in singulis ecclesiis describunt ac recen
αναγκαίος ο λόγος της παρακλήσεως . "Αγγελοί εισιν οι sent jejunantium capita . Vide ne ob parvam edu
καθ' εκάστην εκκλησίαν απογραφόμενοι τους νηστεύ liorum voluptalem simul et priveris angeli recen
οντας . " Ορα , μή διά μικράν ηδονήν βρωμάτων sione , et leipsum apud eum qui exercitum collegit
ζημιωθής μεν την απογραφής του αγγέλου , υπόδικον obnoxium facias desertoris crimini. Minus peri
δε σεαυτόν λειποταξίου γραφής των στρατολογήσαντι culum , si quis ſugiendo scutum in acie abjicere
καταστήσης . Ελάττων ο κίνδυνος , ρίψασπιν επί πα deprehendatur , quam si magnum illud sculum ,
ρατάξεως ελεγχθήναι τινα , ή το μέγα όπλον την jejunium , videatur projecisse . Dives es ? Ne jeju
νηστείαν αποβαλόντα φανήναι . Πλούσιος εί ; Μή nium affeceris contumelia , excludens illud fasti
καθυβρίσης την νηστείαν , απαξιώσας λαβείν αυτήν diose a mensæ tuæ consortio , neve absque ullo
ομοτράπεζον , μηδέ της οικίας αυτού άτιμον απο honore e domo tua ipsum expuleris , a voluplale
πέμψη παρευημερηθείσαν υπό της ηδονής: μη ποτέ C victum ac superatum; ne quando te reum peragat
σου καταγγείλη επί του νομοθέτου των νηστειών , apud jejuniorum legislatorem , teque longe majori
και πολλαπλασίονά σου από καταδίκης επαγάγη την condemnatum inedia mulelet , sive ex adversa
ένδειαν , ή εξ αρρωστίας σώματος , ή εξ άλλης τινός valetudine corporis , sive ex alio quopiam tristi
σκυθρωπής περιστάσεως . Ο πένης μη ειρωνευέσθω casu . Qui pauper 523 est , ne ludum jejunium
προς την νηστείαν , πάλαι σύνoικoν αυτήν και ομο- faciat ; quandoquidem illud jam olim habet et do
δίαιτον έχων. Γυναιξί δε ώσπερ το αναπνείν , ούτως το mesticum , et mensæ socium . Porro mulieribus
νηστεύειν οικείον εστι και κατά φύσιν . Οι παίδες , quam est naturale respirare, tam est conveniens
ώσπερ των φυτών τα ευθαλή , τω της νηστείας ύδατι jejunium . Pueri , velut plante virides , jejunii aqua
καταρδευεσθωσαν . Τοις πρεσβύταις κούφον ποιεί τον irrigentur . Senibuslevem reddit laborem contracta
πόνον ή εκ παλαιού προς αυτήν οικείωσις · πόνοι jam olim cum jejunio familiaritas ; labores siquί
γάρ εκ μακράς συνηθείας μελετηθέντες , αλυπότερον dem quoruin factum est experimentum longo usu ,
προσπίπτουσι τοις γεγυμνασμένους . Τοϊς οδοιπόροις minore molestia eficiunt exercitatos. Viatoribus
ευσταλής εστι συνέμπορος η νηστεία. "Ωσπερ γάρ expeditus itineris comes est jejunium ; quemadmo
ή τρυφή αχθοφορείν αυτούς αναγκάζει , τάς απολαύ dum enim luxus cogit illos onus perferre, nimirum
D
σεις περικομίζοντας ούτω κούφους αυτούς και ευ ea quæ ad delicias spectant circumferentes : sic
ζώνους η νηστεία παρασκευάζει . Και τοις μεν του jejunium eos et leves reddit et expeditos . Atque
κόσμου στρατιώταις, κατά την των καμάτων ανα hujus mundi militibus pro laborum ratione auge
λογίαν, το σιτηρέσιον αύξεται · τοις δε πνευματικούς tur obsonium : contra , inter spirituales milites qui
οπλίταις , ο έλαττον έχων της τροφής , το μείζον έχει minus habet alimenti, plus habet honoris . (4 ) Qua
του αξιώματος . " Ατοπον ούν εστι μη χαίρειν επί propler valde absurdum est non lælari de sanitate
υγεία ψυχής , αλλά λυπείσθαι επί βρωμάτων απαλ animæ , imo de commutatis cibis dolere , ac videri
λαγή (1 ), και πλείονα χάριν φαίνεσθαι διδόντας ηδονή 1ales qui plus tribuamus voluptati ventris, quam
γαστρος , η επιμελεία ψυχής. Κόρος μεν γάρ εις curæ mentis. Nam in ventre sislitur satietatis de
γαστέρα την χάριν ίστησι , νηστεία δε προς ψυχήν lectatio , sed jejunium in animam subvehit lucrun.
αναβιβάζει το κέρδος. Μη μιμήση της Εύας την (3) Noliimilari Eve inobolientiam , noli rursus

( 1 ) 'Απα.λ.λαγή. Melius in contextu υπαλλαγή . (4 ) Ex hom ) . 1 De jejunis , 2 .

(21 Es bom . Ji De jejunir , 10 . (5 ) Ιbid. , 3.
(5 ) Ιbid ., 11 .
 1218
1237 APPENDIX , - SYEONIS METAPHRAST E
Serpentem in consilium adhibere , edulium ad car- Α παρακοήν μή πάλιν σύμβουλος παραδέξη τον όφιν,
nem mollius curandam proponentem . Ne causeris φειδού της σαρκός την βρώσιν υποτιθέμενον. Μη
corporis infirmam valetudinem ac debilitatem . προφασίζου αρρωστίαν σώματος και αδυναμίαν · ω
Neque enim mihi istas excusationes profers : sed γάρ εμοί τάς προφάσεις , αλλά το ειδότι λέγεις.
scienti dicis. Age, dic mihi, jejunare non potes, et Νηστεύειν ου δύνασαι, ειπέ μου ; κορέννυσθαι δε διά
Saliari per totam vitam ac conficere corpus pondere βίου , και συντρίβειν το σώμα τω βάρει των εσθιομέ
ciborum potes ? Atqui infirmis , non ciborum va νων δύνασαι ; Και μην τους ασθενούσιν ουχί βρωμά
rielate , sed inediam et abstinentiam a medicis των ποικιλίαν, αλλ' ασιτίαν και ένδειαν οίδα τους
prescribi scio. Qui fit igitur , ut cum ista possis , ιατρούς επιτάσσοντας. Πώς oύν ο ταύτα δυνάμενος ,
illa le non posse causeris ? Utrum ventri facilius εκείνα προφασίζη μη δύνασθαι ; Τι εύκολώτερον τη
est tenui victu transmittere noctem , an copia ci γαστρί , λιτότητα διαίτης παρενεγκείν την νύκτα , η
borum gravatu ra jacere ? nisi forte a naucler is δαψιλεία βρωμάτων βεβαρημένην κείσθαι; ει μη
dices onusiam sarcinis navem facilius servari quam και τους κυβερνήτας φήσεις , βαρυνομένην τους αγω
expeditam et levem . Nam oneris magnitudine gra 2- γίμοις ολκάδα ευκολώτερον σώζειν της ευσταλεστέρας
vatam , quamvis exiguus fuctus adoriens demer και κούφης. Την μέν γάρ παραπεπιεσμένην τω
git: contra , cujus sarcina moderata est ac modica , Β πλήθει , βραχεία κύματος επανάστασις κατεβάπτισεν
ή δε συμμέτρως των αγωγίμων έχουσα , ραδίως υπερ
hæc facile fluctus superat.
αίρει του κλύδωνος .
2. ( 1 ) Quanquam non arbitror tanto mihi la 2. Πλήν ου τοσούτου μοι δείν αγώνος ηγούμαι την
bore opus esse , ut vos ad jejunium exhorter , περί νηστείας παράκλησιν , όσον του μή τινα τους
quanto ut dehorler ne quis in vilium ebrietatis κακοίς της μέθης περιπεσείν . Την μεν γάρ νηστεία ,
incidat. Nam jejunium quidem plerique partim και διά την συνήθειαν , και διά την προς αλλήλους
ob consuetudinem , partim ob pudorem inter ipsos αιδώ , οι πολλοί καταδέχονται . Φοβούμαι δε την μέθτν.
mutuum suscipiunt. Verum ab ebrietate meluo , ήν , ώσπερ τινά κλήρον πατρώον , οι φίλοινοι διασώ
quam vinolenti non aliter quaw palernam hæredi ζουσιν . Ως γάρ οι πρός τάς μακράς αποδημίας απαί
latem mordicus tenent. Quemadmodum enim qui ροντες , ούτω τινές των ανοήτων σήμερον προς τας
longinquam profectionem adornant , ila nonnulli πέντε τών νηστειών ήμέρας οινίζονται. Τι ποιείς ,
vecordes hodie adversus quinque dierum jejuniuni άνθρωπε; Ουδείς γυναίκα σεμνήν νόμοις γαμικές
vino indulgent . Quid agis , o homo ? (2) Nemo pu · επάγεσθαι μέλλων , παλλακίδας και εταίρας προλα
dicam uxorem legitimo conjugio duclurus , prius βών εισoικίζει" ου γάρ ανέχεται η νομίμη την μετά
scort:a el concubinas donum inducit . Νeque enim C των διεφθαρμένων συνοίκησιν . Μή τοίνυν και συ,
conjux legitima patilur convictum contubernium- προσδοκωμένης νηστείας, προεισαγάγης την μέθην,
que corruptarum . Proinde tu quoque cuum exspe- την πάνδημον πόρνην , την της αναισχυντίας μητέρα,
ctalur : jejunium, cave prius introducas ebrietatem, την μαινάδα , την προς πάσαν ιδέαν άσχημοσύνης
scortum illud publicum , impudicitiæ maliem , in εύκολον. Τον νηστεύοντα , εΐσω των ιερών περιβόλων
Snientem, ad omnia turpiludinis genera proclivein. παραδέχεται ο Κύριος · τον κραιπαλώντα , ώς βέβτίον
Jejunantem intra sacra sepla suscipit Dominus : και ανίερον, ου πρoσίεται . Εάν γάρ έλθης αύριον
al luxu crapulaque plenum , veluti profanum et a οίνου απόζων , και τούτου σεσηπότος , πώς την χραι
sacris alienum , nequaquam 528 admittit. Etenim πάλην εις νηστείαν σου λογίσομαι ; Μή γάρ ότι
si cras venias vinum redolens, idque cruditale cor πρόσφατον ουκ ενεχέω τον άκρατον , άλλ' ότι οι
ruptun ac putrefactum , quomodo tibi crapulam καθαρεύεις οίνου , τούτο λογίζου. Πού σε ταξω ; εν
pro jejunio imputabo ? neque enim illud cogita , τοις μεθύσοις , ή εν τοις νηστευταις; Η παρελθούσα
quod merum libi recens infusum non est : sed οινοφλυγία προς εαυτήν επισπάται η παρούσα έν
quod a vino purus non es , hoc reputa . In utro δεια νηστείαν προσμαρτυρεί . 'Αμφισβητήσιμος εί
le ordine collocabo? inter ebrios , an inter jeju - η τη μέθη ώσπερ ανδράποδον, και ουκ αφέξεται σου
nantes? Preterita vinolentia te sibi asserit : pre- δικαίως εναργείς τάς αποδείξεις της δουλείας παρ
sens inedia jejunium testificatur. Anceps es , et εχομένη, την οσμήν του οίνου ώσπερ αγγείο ένα
controversum temulentiæ veluli mancipium , nec μείνασαν .
unquam dimittet le , idque optimo jure : quippe quæ manifesta servitutis argumenta proferat , odo
rem vini velut in lagena residentem .
3. ( 5) Cujus magistri præsentia puerorum stre 3. Τίνος διδασκάλοι παρουσία παίδων θόρυβον ου
pitus tam subito con pescit , quam jejunium ob τως αθρόως καθίστησιν , ώς ή νηστεία παραφανείσα
oriens civitatis lumullus coercel ? quis comessator ταραχήν πόλεως καταστέλλει ; ποιος κωμαστής εν
prodiit in jejunio ? quis chorus lasciviens a jejunio νηστεία προήλθε ; ποίος χορός ασελγής από νηστείας
coactus est ? Meretriciæ cantilenæ, insanä sallalio συνέστη ; "Ασματα πορνικά και ορχήσεις εκμανείς
nes subito diffugiunt e civitate , a jejunio tanquam εξαπίνης της πόλεως υπεξέρχονται , ώσπερ υπό δι

( 1) Ex hom . 11 De jejunio , 15. (3 ) Ιbid . , 13.

(2) Ιbid . , 12.
1249 SERMO X. DE JEJUNIO . 12Ο
χαστου τινος αυστηρού της νηστείας φυγαδευθεί- A ab austero quopiani judice in exsilium acle . Quod
σαι ( 1 ) . Ει δε πάντες αυτήν εις την υπέρ των πρακ si omnes jejunium ad res gerendas in consilium
τέων σύμβουλον παρελάμβανον , ουδέν έκώλυε βαθείαν adhiberent , nihil obstarei quominus per universum
ειρήνην είναι κατά πάσαν την οικουμένην μήτε terrarum orbem alta pax esset , videlicet nec aliis
εθνών επανισταμένων αλλήλοις , μήτε στρατοπέδων gentibus in alias insurgentibus , nec exercitibus
συροηγνυμένων. Ουδ ' άν όλως είχον αι ερημίαι τους manus inter se conserentibus. In summa , nec de
κακούργους , ή αι πόλεις τους συκοφάντας , ή τους serta haberent maleficos, nec civitales sycophanias,
καταποντιστάς η θάλασσα . Ουδ ' αν ούτως ήν ο βίος nec mare piratas . Nec vila nostra tol suspiriis , lot
ημών πολυστένακτος και κατηφείας πλήρης , ει νη mæroribus esset differla , si jejunium vilam no
στεία τον βίον ημών έπρυτάνευε . Δηλονότι εδίδαξεν stram gubernarel. Videlicet unumquemque doceret
αν πάντας ουχί βρωμάτων μόνον, εγκράτειαν , αλλά non tantum ab eduliis abstinentiam , verum etiam
και φιλαργυρίας, και πλεονεξίας , και πάσης κακίας ab avaritia el rapinis , denique ab omni vilio pror .
παντελή φυγήν τε και αλλοτρίωσιν. Αύτη τον μέγαν slis abhorrere , et alienum esse. (4) Jejunium
Σαμψών ετιθηνήσατο , και έως ότε συμπαρήν τω magnum illum Sampsonem educavit 63 , idque
άνδρι , κατά χιλίους έπιπτον οι πολέμιοι , και πύλαι quandiu viro adſuit , cadebant hostes mille, urbium
πόλεων ανεσπώντο , και λέοντες την ισχύν των χει B portæ evellebantur , leones robur manuum illius
ρών ουχ υφίσταντο. " Οτε δε μέθη αυτών και πορνεία non sustinebant . Al simul atque ebrietas ac scor
παρέλαβον , αλώσιμος ήν τοίς εχθρούς , και των talio apprehendit hominem , facile in manus bo
οφθαλμών στερηθείς , παίγνιον προέκειτο τους παιδα stium incidit, atque exoculatus, pro ludo expositus
ρίοις των αλλοφύλων . Νηστεύσας Ηλίας , απέκλεισε est pueris alienigenarum . Elias , cum jejunasset,
τον ουρανόν τρία έτη και μήνας έξ. Επειδή γάρ είδε clausit coelum tres annos , ac menses sex . Elenim
πολλήν εκ του κόρου τικτομένην την ύβριν , αναγκαίως cuxn videret mullam nasci e satietate pelulantiam ,
αυτοίς την ακούσιον εκ του λιμού νηστείαν επήγαγε , necessario illis involuntarium ex ſame jejuniun in
δι' ής προς το άμετρον ήδη χεομένην αυτών την luit , per quod citra modum jam effusanı illorum
αμαρτίαν έστησεν , οίον καυτηρί τινι ή τομή τη iniquitatem cohibuit jejunio , velut ustione aut
νηστεία τήν εις το πλέον πρόοδον του κακού διακόψας . sectione quadam , majorem mali progressum inter
"Ινα γάρ μαλάξη την αμάλακτον καρδίαν των σκλη cidens . ( 5 ) Ut enim hominum durani cervicem
ροτραχήλων , είλετο και εαυτόν τη κακοπαθεία συγκα habentium cor indomilum emolliret , vir justus
ταδικάσαι και δίκαιος . Διά τούτο , Zη Κύριος , εί έσται volui et seipsum ea cala nilate cum cæteris con
ύδωρ επί της γης, ει μή δια στόματός μου , φησίν . demnare . Propterea , Vivit Dominus, inquit , si erit
Ούτως απέδωκε και τη χήρα τον παίδα , ισχυρός φα C aqua super terram Σ nisi per os meum 64 : sic et
νείς κατά θανάτου διά νηστείας . Ούτε δε ευποιίας roddidit viduæ filium , fortis factus adversus
σαλπιζομένης όφελος , και νηστείας δημοσιευομένης ipsam mortem per jejunium. Nam nec boni operis
κέρδος ουδέν . Τα γαρ επιδεικτικώς γενόμενα ου luba nuntiati utilitas ulla ; nec fructus ullus jeju
προς τον αιώνα τον μέλλοντα τον καρπόν επεκτείνει , nii in publicum jactati. (6 ) Quæ enim ostentationis
ελλ' εις τον των ανθρώπων έπαινον καταστρέφει. causa fiunt, ea nequaquam porrigunt fruclum in
“Ελισσαίω δέ ποταπός ο βίος ; πως μεν παρέα της sæculum venturum , verum in hominum laudem
Σουναμίτιδος της ξενίας απέλαυε ; πως δε αυτός commendationemque desinunt . ( 7) Rursus quinain
τους προφήτας εδεξιούτο ; Ουχί λάχανα άγρια και victus Elisei ? quomodo apud Sunamitidem hospi
άλευρον βραχύ την φιλοξενίαν επλήρου ; ότε και tio usus esi ? quomodo ipse prophetas excepil ?
της τολύπης παραληφθείσης , κινδυνεύειν έμελλον οι Nonne agrestia olera ac farinæ pauxillum hospi
αψάμενοι , ει μή τη ευχή (2) του νηστευτού ήμαυρώθη . 1alitatis nunus erpiebant ? quo tempore etiam co
το δηλητήριον . Και άπαξαπλώς , εύρους αν την νη- Iocynthide stumpia , erant periclitaturi qui gusta
στείαν πάντας τους αγίους εις την κατά Θεόν πολι rant , ni fuisset jejunatoris 529 prece dissipatum
τείαν χειραγωγήσασαν . D venenuni. Alque, ul semel omnia dicam , reperies
quolquot fuere sancti , omnes per jejunium ad vi
tam Deo dignam institutos fuisse.
4. "Έστι της φύσης σώματος ήν καλούσιν αμίαντον, 4. Ea est natura corporis cujusdam , quod
ανάλωτος πυρί ήτις εν μέν τη φλογή κειμένη , απην amianion vocant , ut igni consumi non possit. Id
θρακώσθαι δοκεί εξαιρεθείσα δε του πυρός , ώς si in flamma ponatur videlur quidem ignescere , it
ύδατι λαμπρυνθείσα ί5 ) , καθαρωτέρα γίνεται . Τοιαύτα in prunam verli : sed si eximatur igni , perinde
ήν τα των τριών παίδων εκείνων σώματα , εκ της quasi fuisset aqua illustratum , evadit purius.
νηστείας έχοντα το αμίαντον . Εν γάρ τη μεγάλη liujusmodi erant Trium illorum puerorum corpora,,
63 Judic , x1, 14 sqq. 66 11 Reg . Χνι, 1 .
(1 ) Φυγαδευθείσαι . Codicum aller φυγαδευθέντα. (4 ) Ex hom . 11 De jejunio , 14.
(2) Eůzn. Stc contextus et codicum aller. Editi ( 5) Ex hom . i De jejunio, 5 .
ψυχή (6 ) Ιbid . , 2.
να του πυρος ώς ύδατι λαμπρυνθείου, Hee al (7) Ιbid . , 5.
dita ex eodem codice el ex contextu .
 APPENDIX . SYMEONIS METAPHRASTÆ 192
1951
naturam amianti per jejunium habentia. Siquidem A φλογή της καμίνου οιονεί χρυσοί τήν φύσιν όντες ,
in vehementi fornacis flamma quasi natura fuis- ούτω κρείττους της από του πυρός διεδείκνυντο βλά
sent aurei , ila apparucrunt noxa ignis ac injuria 6ης . " Ηπου και χρυσού δυνατώτεροι διεδείκνυντο . Ού
superiores. Quin et aliro oslensi sunt fortiores . γάρ εχώνευεν αυτούς το πυρ , αλλ ' εφύλαττεν αυτούς
Νeque enim ipsos cornflabat ignis , sed integros il- ακεραίους . Καίτοι ουδέν αν εκείνην τότε την φλόγα
libalosque tuebatur. Αtqui niliil est quod illam υπέστη, ήν νάρθα και πίσσα και κληματίδες έτρεφον,
um flammam sustinere poluisset , quam naphthe, ως επί τεσσαράκοντα εννέα πήχεις αυτήν διαχείσθαι,
pix et sarmenta sic alebant, ut ad quadraginta και τα κύκλω αυτής επινεμομένην , πολλούς των
novem cubitos diffusa esset , atque circumjacentia Χαλδαίων εξαναλώσαι Εκείνην τοίνυν την πυρκαϊάν
depascens , plurimos Chaldeos absumpserit. Ηoc μετά νηστείας εισελθόντες , κατεπάτουν οι παίδες ,
igitur tantumincendium pueri cum jejunioingressi λεπτον αέρα και ένδροσον εν ούτω λάβρω τώ πυρί
conculearunt , liquidum ac roseiduum aerem in igne αναπνέοντες . Ουδέ γάρ των τριχών το πυρ κατετάλ
tam vehementi respiranles. Neque enim ignis μησε , διά το υπό νηστείας αυτάς εκτραφήναι . Δανιήλ
vel pilos illorum ausus est allingere , eo quod a δε ο ανήρ των επιθυμιών , και τρεις εβδομάδας άρτον
jejunio essent aliti . Porro Daniel vir desiderio- μη φαγών, και ύδωρ μη πιών , και τους λέοντας
rum 65 5 cum tres hebdomadas panem non edisset , Β νηστεύειν εδίδαξεν , εισελθών εις τον λάκκον. "Ωσπερ
nec bibisset aquam , demissus in lacum etiam leo γάρ εκ λίθου , ή χαλκού , ή άλλης τινός στερεοτέρας
nes jejunare docuit . Neque enim leones dentes in ύλης εμπεπηγέτι , εμβαλείν ουκ είχον τους οδόντας
illum impingere valuerunt , perinde quasi e lapide, οι λέοντες. Ούτως οιονεί βαφή σιδήρου το σώμα του
aut ære , aut alia quapiam rigidiore materia con ανδρός η νηστεία στομώσασα , αδάμαστονεπoίει τους
crelus ſuisset. Adeo jejunium velul quædam ſerri λέoυσιν . Ουκ άν κατετόλμησε Μωϋσής καπνιζομένης
tinctura firmarat viri illius corpus , ac leonibus της κορυφής προσβαλείν τω όρει, ουδ' άν έθαβόησεν
insuperabile reddiderat. ( 1 ) Nequaquam Moses au '. εισελθείν εις τον γνόφον, ει μη νηστεία καθώπλιστο.
sus ſuisset verticem montis fumadlem attingere , Διά της νηστείας την εντολήν υπεδέξατο, δακτύλω
neque ingredi in nubem , nisi fuisset jejunio obar Θεού γραφείσαν εν ταις πλαξί και άνω μέν ή νηστεία
malus. Per jejunium legem accepit digito Dei νομοθεσίας πρόξενος γίνεται, κάτω δε η γαστριμαργία
scriplam in tabulis , atque in montis quidem ca εις ειδωλολατρίαν εξέμηνε . Τεσσαράκοντα γάρ ήμε
cumine jejuniuin legem impelravit , in radice vero ρων προσεδρείαν νηστεύοντος και δεομένου του θε
montis ingluvies ad idololatriam dementavit. Quod ράποντος άχρηστον απέδειξεν οινοφλυγία μία . “ Ας γάρ
enim famulus quadraginta dies jejunus assidue η νηστεία έλαβε πλάκας δακτύλω Θεού γραφείσας ,
versans cum Deo deprecansque confecerat , id C ταύτας η μέθη συνέτριψεν ουκ άξιον κρίναντος του
unica lemulentia reddidit irritum, infrugiferumque . προφήτου μεθύοντα λαόν νομοθετείσθαι παρά του
Nain tabulas quas jejunium impetrarat conscriplas Θεού . Τί τον Ησαύ εβεβήλωσε , και εποίησε δούλον
digito Dei , ebrielas comminuit ; judicavit quippe του αδελφού ; ού βρώσις μία , δι' ήν απέδοτο τα προ
propheta ebrium populum dignum non esse , qui τoτόκια ; Τεσσαράκοντα Ηλίας ημέραις νηστεία την
legem acciperet a Deo . Ecquid inquinavit Esalt , et ψυχήν αποκαθάρας , ούτως εν τω σπηλαίω τω εν
servum fecit fratris ? nonne edulium unum , cujus Xωρής έδεϊν κατηξιώθη , ως δυνατόν έστιν ιδείν άν
gratia vendidit jus primogenili 66 ? (2) Cum qua - θρώπω , τον Κύριον. Τίνων » έπεσε τα κάλλα εν τη
draginta dierum jejunio repurgasset animam Elias ; ερήμω, ού των κρεωφαγίας επιζητούντων ; Εκείνοι
ita demum in spelunca quæ est in Choreb , pro έως μεν ηρκούντο το μάννα , και τώ εκ της πέτρας
meruit videre Dominum , quantum quidem licet ύδατι , Αίγυπτίους ενίκων, διά θαλάσσης ώδευον , Ουκ
homini videre . (3) Quorum cadavera prostrata sunt ήν εν ταϊς φυλαϊς αυτών ο ασθενών. Επειδή δε
in deserlo 67 ? nonne eorum , qui esum carnium ενεθυμήθησαν των κρεών των λεβήτων, και εστρά
flagitabant ? Illi donec erant contenti manna , et φησαν ταίς επιθυμίαις εις Αίγυπτον, ουκ είδον την
aqua de petra fluente , superabant Ægyptios , per γήν της επαγγελίας .
mare faciebant iter, Non erat infirmus in tribubus eorum 68. Posteaquam vero recordati sunt carnium
ollas , et desiderio reversi sunt in Ægyplum , non viderunt teriam repromissam .
5. Ac ne Daniel quidem ille sapiens visiones D 5. 'Αλλ ' ουδ' αν ο σοφός Δανιήλ τας οπτασίας είδεν,
vidisset, nisi jejunio reddidisset animam linpi ει μη νηστεία διαυγεστέραν εποίησε την ψυχήν.
diorem . Siquidem pinguiore paslu ceu ſumosi qui 'Εκ γάρ της ταχείας τροφής οίον αιθαλώδεις άνα .
dam vapores exhalantur, qui lucem 530 sancti θυμιάσεις αναπεμπόμεναι , νεφέλης δίκην πυκνής,
Spiritus in hominis mentem irradiantem , quasi τας από του αγίου Πνεύματος επιγινομένας έλλάμ
densa nubes interveniens , intercipiunt. ( 4) Som ψεις επί τον νούν διακόπτουσιν. Και ύπνου κουφοι ,
ni leves , ejusque modi , qui excuti facile possint , και ευαπάλλακτοι , φυσικώς ακολουθούσι τώ λεπτά

65 Dan . x , 2. 66 Ηebr . 1 , 17 . 67 Psal . Cιν , 37. 68 Exod. xvi , 5.

( 1 ) Er hom . i De jejunio, 4. (3 ) Ibid . , 8 .

( 2) bid. , 5. ( 4) Ex epist. 1, 75.
12.13 SERMO Χ . DE JEJUNIO . 1254
της διαίτης: κατ' επιτήδευσιν δε ταις περί των με- A naturalem cum tenui victus ratione necessitudi
γάλων μερίμναις διακοπτόμενοι . Το γάρ βαρεϊ nem habent : imo vero de industria magnarum
κάρω κατακρατείσθαι , λυομένων αυτού (1) των με rerum curis interrumpantur . Nam altiore corre
λων, ώστε σχολήν αλόγους φαντασίαις παρέχειν , εν plum esse sopore, membris solutis, ita ut facilis
καθημερινό θανάτω ποιεί τους ούτω καθεύδοντας. paleat adilus imaginibus a ratione alicnis, id quo
Μωϋσής, δευτέραν λαμβάνων νομοθεσίας , δευτέρας tidiane morti addicit ita dormientes . (4 ) Moses ut
νηστείας προσεδεήθη. Και Νινευΐταις ει μή και τα alteram acciperet legem , altero jejunio opus ha
άλογα συνενήστευσεν , ουκ άν διέφυγον την απειλής buit . Nisi et una cum Ninivitis jejunassent e!
της καταστροφής . Μέγα αγαθών ανθρώποις ή νη ipsa bruta aninialia , baudquaquam efugissent sub
στεία , ήτις απόφασιν Θεού ανεκαλέσατο . Έκηρύχθη versionis ' comminationem . ( 5) Magnum procul du
έν Νινευί τριήμερος καταστροφή και ενίκησεν η bio mortalibus bonum est jejunium , quod quidem
προς τον Θεόν επιστροφή την καταστροφήν · ή γάρ Dei decretam revocavit . Proclamata est Ninive
post triduum subversio , et conversio ad Deum
απειλή της καταστροφής , διά την επιστροφήν ανείθη .
Ευγνώμονες (2) αμαρτωλοί ο: Νινευΐται , ακούσαν vicit subversionem . Subversionis siquidem com
τες του Ιωνά κηρύσσοντας την καταστροφήν , τω minatio propter conversionem relaxala est . Can
τρόπο της νηστείας έστησαν την απειλήν , και το B didi et ingenui peccatores Ninivitæ , audito Jona
φαρμάκω της εξομολογήσεως και προσευχής έπ subversionem prædicante , per jejunii modum coni
minationem cohibuerunt, et confessionis oratio
εσπάσαντο την σωτηρίαν . Τίς τον εαυτού οίκον ήλάτ
τωσεν εν νηστεία ; Αρίθμησον σήμερον τα ένδον , nisque remedio allraxerunt salutein. (6) Quis rem
και αρίθμησον τα μετά ταύτα , ουδέν διά την νη familiarem diminuit in jejunio ? Recense hodie
στείαν λείψει των εν τω οίκω. Ουδε έν ζώον οδύρε- donus supellectilem, ac postea denuo numera ,
ται θάνατον, ουδαμού αίμα ( 3) , ουδαμού απόφασις , nihil deerit ob jejunium in rebus domesticis.
παρά της απαραιτήτου γαστρος έκφερομένη κατά Nullum animal deploral mortem , nusquam san
των ζώων. Πέπαυται μαγείρων μάχαιρα · η τρά- guis , nusquam sententia ab inexorabili ventre
πεζα αρκείται τους αυτομάτους. Τοις δε κομψούς adversus animantia prolata . Cessat macbæra co
'Εγκρατιταϊς προς το σεμνόν αυτών πρόβλημα : quorum , mensa contenla est sponte nascentibus.
Διά τί και ημείς ουχί πάντες εσθίομεν ; εκείνο λε- ( 7 ) Lepidis autem Encratitis ad preclaram eorum
γέσθω , ότι και τα περιττώματα ημών βδελυσσό- questionem , Cur nos etiam non omnibus vesci
μεθα. Κατά μέν γάρ την αξίαν , λάχανα χόρτου mur ? hoc detur responsi , nos etiam excrementa
ημίν εστι τα κρέα : κατά δε την των συμφερόντων nostra aversari . Ac quantum quidem ad dignita
C
διάκρισιν , ώς και έν λαχάνους το βλαβερών του lem , olera herbæ nobis sunt carnes : quantum
καταλλήλου χωρίζομεν , ούτω και εν τοίς κρέασε vero ad utilium discretionem , quemadmodum et
του χρησίμου το βλαβερών διακρίνομεν. Επείτοι λά in oleribus noxium a salubri separamus , ita et
χανόν εστι και το κώνειον , ώσπερ κρέας έστι και το in carnibus ab utili noxium secernimus . Nam certe
γύπειον · αλλ ' όμως ούτε υοσκύαμον φάγοι άν τις et cicuta olus est, sicut etiam caro est vulturina :
νούν έχων , ούτε κυνός άψαιτο, ει μη μεγάλης sed tamen nec hyoscyamum sanus quisquam co
ανάγκης κατεπειγούσης · ώς όγε φαγών ουκ ήνο- melet , nec cane vescetur , nisi urgente summa
μησεν. 'Ανάπαυσόν σου τον μάγειρον, δός αργίαν necessitate ; qui tamen comedit non peccat. (8) Da
τα τραπεζοποιώ · στήσουν την χείρα τω οινοχόω · 1o respirationent et moram coquotuo, sine va
παυσάσθω ποτέ και ο τάς ποικιλίας των βρωμάτων care structorem mensarum ; siste pocillatoris ma
επιτηδεύων · ήσυχασάτω ποτέ και ο οίκος από των num ; sit aliquando respiratio variorum bellario
μυρίων θορύβων, και του καπνού και της κνίσσης , rum ac cupediarum architecto ; conquiescat lau -
και των άνω και κάτω διατρεχόντων , και οιονεί dem ipsa domus ab infinitis tumultibus , a fumo,
απαραιτήτω δεσποίνη τη γαστρί λειτουργούντων . a nidore, ab bis qui sursum deorsum cursilant,
Δότω τινά εκεχειρίας και η γαστηρ τω στόματι• D ac ventri velut imperiosae domine ministrant .
σπεισάσθω ημίν πενθημέρους σπονδάς, η αεί απαι Det , del , inquam , aliquantum vacationis et
τούσα και ουδέποτε λήγουσα, η λαμβάνουσα σήμε venter ori ; paciscalur nobiscum quinque dieruin
ρον , και αύριον επιλανθανομένη . "Οταν εμπλησθή , inducias , qui semper alioqui flagitat , nec un
περί εγκρατείας φιλοσοφεί • όταν διαπνευσθή , επι quam desinit , dum quod accepit hodie , cras
λανθάνεται τών δογμάτων . obliviscitur . Cum ſuerit explelus , lum de absti
nentia philosophatur : ubi delumuit, dogmatum il
lorum obliviscitur.
6. Αλλά καιρος ήδη λοιπόν , και προς τον επι 6. (9) * Sed jam lempus est , ut causa apud im

( 1 ) Αυτού. Codicum alter αυτών. ( 4) Ex hom . i De jejunio, o .

(2) Ευγνώμονες , etc. Locum lunc sanavimus et (5) Ex hom . Ju De jejunio, 622 .
supplevimus quæ deerant ope codicum alterius et (6) Ex hom . 1 De jejunio , 6.
ipsius contextus. Editi ευγνωμόνως του Ιωνά . ( 7) Ex epist . ccΧΧΧνι , 365.
( 3 ) Ουδαμού αίμα . Ηec addita ex eodem codice ( 8) Ex bon , i De jejunio, 6 .
el ex contextu . (9) Uterque codex indical epist .
1233 APPENDIX .. SIMEONIS METAPIIRAST E 126
peratorem insanabilia nobis praecipientem breviler Α τάττοντα ημίν τα ανίατα βασιλέα μικρών απολογη
dicta , desinainus. ( 1 ) Velis nobis , serenissime, σαμένους , καταλύσαι τον λόγον . Φείσασθαι ημών βέ
parcere ; qui tanlum possidemus , quantum , si λησον , γαληνότατε , τοσαύτα ημών κεκτημένων , όσα ,
hodie comedere voluerimus , nobis non sufliciet. αν σήμερον θελήσωμεν φαγείν, ουκ εξαρκέσει ημίν .
Cessat apud nos , ut par est , coquorum ars ; ' Αργεί γάρ, ώς εικός , παρ' ημίν μαγείρων τέχνη ,
nec eorum culler sanguinen altingit 531 Cibo- μάχαιρα δε αυτών αιμασιν ου προσομιλεί. Τα βέλ
rum nostrorum oplimi , quibus affluimus , herba τιστα των παρ' ημίν βρωμάτων , εν οίς ή δαψίλεια,
riim folia suni cum pane asperrimo , et vino χόρτων φύλλα συν άρτω τραχυτάτω και το εξεστη
acescente : ne scilicet slupentes sensus nostri ob κότι ούνη , ώστε μη εκθαμβείσθαι ημών τα αισθητή
ventris ingluviem in vesania versenlur. (2) Et ρια υπό της γαστριμαργίας , και επ' αφροσύνη μη
quemadmodum in vestimento necessarium præci πολιτεύεσθαι . "Ως γάρ εν τω ενδύματι Υγείσαι
pue sectandum : ita in cibo panis explebit ne . προσήκει το χρειώδες, ούτω και εν τη τροφή άρτος
cessitatem ; aqua sedabit silim recte valenti : εκπληρώσει την χρείαν, και ύδωρ θεραπεύσει την
quibus accedent quecunque ex leguminibus pul- δίψαν το υγιαίνoντι , και όσα έκ σπερμάτων παρ
menta corpori vires ad necessarios usus conser οψήματα προς τας αναγκαίας χρείας την ισχύν το
vare possunt. Ejere aulem decet , non belluan. B σώματι δύναται διασώσασθαι . Εσθίειν δε , μη λυσ
lium speciem præbenles , sed ubique modestiam σώδη γαστριμαργίαν επιφαίνοντα , αλλά πανταχού
et lenitatem atque in voluplalibus continentiam το ευσταθές και πράον και περί τας ηδονάς έγκρι
retinentes. (5) Sed quid faciam ? Cum eorum τες διασώζοντα . 'Αλλά τι πάθω ; " Οταν μέν απίδω
quæ dicta sunt copiam considero , ultra mo προς το πλήθος των ειρημένων , έξω εμαυτόν ορώ
dum ferri me video : cum autem ilerum ad του μέτρου φερόμενον · όταν δε πάλιν προς το ποι
sapientiæ in opificiis splendescentis varietatem κίλον της εν πάσι του Θεού σοφίας αποβλέψω , ουδε
respicio , ne incepisse quidem narrationem milii ήρχθαι νομίζω της διηγήσεως : άμα δε και το παρα
videor. Atque etiam diutius detinere vos non κατέχειν υμάς επί πλείον , ουκ άχρηστον . Τί γάρ
ſuerit inutile . Quid enim quis ab hoc tempore άν τις ποιοί τον μέχρι της εσπέρας χρόνον; ουκ
ad usque vesperam facere possit ? Vos non ur επείγουσιν υμάς οι εστιάτορες , ουκ αναμένει υμάς
gent convivalores , non vos compolationes exspe τα συμπόσια . "Οθεν, ει δοκεί, τη σωματική νηστεία
clant. Unde , si videtur , corporali jejunio ad εις την των ψυχών ευφροσύνην αποχρησόμεθα (5 ).
exhilarandas animas utemur. Sæpe inservisti car Πολλάκις υπηρέτησας τη σαρκι προς απόλαυσιν,
ni ad voluptatem capiendam : holie anime ser- c σήμερον τη διακονία παράμεινον της ψυχής . Κατα
vire persevera . Delectare in Domino , et dabit τρύφησον του Κυρίου , και δώη σοι τα αιτήματα
tibi petitiones cordis tui 69. Quid enin prodest , της καρδίας σου . Τί γάρ όφελος νηστεύειν τω σώ
quæso , corpore jejunare , animam vero innunie ματι, την δε ψυχήν μυρίων κακών εμπεπλήσθαι και η
ris malis refertam esse ? Qui vero male non agil , μή κακόν μέν εργαζόμενος , σχολήν δε άγων, τι συ
alias aulem otium agit , quid non loquitur vani ? φθέγγεται των ματαίων ; τί ουκ ακούει των ατόπων ;
quid absurdi non auscultat ? Nam olium Dei li Σχολή γάρ άνευ φόβου Θεού , πονηρίας διδάσκαλος
more destitutum , iis qui tempore uli non norunt, τοϊς άκαιρουμένοις εστί. Τάχα μεν ούν τι και όφελος
magister est pravitalis . Fortassis igitur aliqua εν τοις λεγομένοις ευρήσετε · ει δε μή αλλά το γε μη
eliam utilitas ex iis que dicuntur , percipietuir a αμαρτάνειν εκ της ενταύθα υμίν ασχολίας περίεστιν.
vobis ; sin minus , saltem licct vobis per præsen " Ωστε το επί πλέον κατέχειν , επί πλέον εστίν υμα;
tem occupationem non peccare . Quare diutius των κακών υπεξάγειν , και προς την των ουρανών
vos detinere , est diutius vos a delictis amovere , βασιλείαν χειραγωγείν , ής γένοιτο πάντας ημάς επι
alqne ad cæleste illud regnum veluti manu τυχείν , εν Χριστώ Ιησού τω Κυρίω ημών, ότι αυτό
ducere . Quod quidem assequi nos omnes contin πρέπει ή δόξα , και η τιμή , και η προσκύνησις,
gat , in Christo Jesu Dormino nostro , quia illi D συν τω ανάρχω Πατρί, και το παναγία και ζων »
debetur gloria , et honor , atque adoratio , alernoque ποιο Πνεύματι , νυν και αεί , και εις τους αιώνας
simul Patri , ac sanctissimo vivificantique Spiritui , των αιώνων . Αμήν .
nunc et semper, et in sæcula sæculorum . Amen .
DE MORTE. ΠΕΡΙ ΘΑΝΑΤΟΥ ,
SERMO XI . ΛΟΓΟΣ 1Α' .

1. (4) O rem mirandam , charissimi ! 11111111s 1. "Ω του θαύματος , αγαπητοί ! πως έκαστος ημών
quisque nostrum ubi e inalerno sinu exivil, statim μετά το τους μητρώους κόλπους αποφυγείν, ευθύς

60 Psal . XXX1, 4.

(1 ) Ex epist . XLI , 124 ( 4) Ex h . Quod murdanis ndhærendum non sil, 165 .

(2) Ex episi. 11 , 74. ( 5) ' Αποχρησόμεθα. Sic coilxtus et codicu.
13) Ex hom . vii in lieguem ., 79 . ailer. Editi αποχρησώμεθα .
 SERMO -X1.- DE MORTE. 1258
τοϊς του χρόνου ρεύμασιν ενδεθείς υποσύρεται: A temporis fluento illigatus rapitur , semper a tergo
κατόπιν αεί την βεβιωμένην ημέραν εών , και προς diem quam vixit relinquens , nec unquam ad
την χθες επανελθείν ουδέποτε, κάν θελήσοι , δυνά hesternam , . etiamsi velit , reverti valens . Nos
μενος. Ημείς δε ήδόμεθα επί τα πρόσω φερόμενοι , autem lætamur cum progredimur ulterius , et per
και τας ηλικίας αμείβοντες, ώς τι προσλαμβάνοντες , mulala ætate quasi nonnihil acquirentes , gau
χαίρομεν , και μακάριον κρίνομεν, όταν εκ παιδώς demus , ac beatum quiddam ducimus , cum quis
μεν ανήρ , εκ δε ανδρός γένηται τις πρεσβύτης . ex puero vir , et ex viro senex factus est. Sed
'Αγνοούμεν δε άρα τοσούτον απολλύντες εκάστοτε fugit nos, tantum vite spatium a nobis amitti ,
της ζωής , όσον εζήσαμεν » και ουκ αισθανόμεθα δα quantum viximus ; sicque inscientibus nobis vita
πανωμένου του βίου , καίτοιγε αεί μετρούντες αυτόν absumitur , quanquam semper ipsam ex eo quod
από του παραδραμόντος και παραρρεύσαντος • ουδε ante actum est , quodque jam præterfluxit , me
εννοούμεν, ώς άρα άδηλον , οπόσον ο προς την οδοι liamur : neque cogitamus quam incertum sit ,
πορίαν ταύτην εκτεέμψας ημάς ενδούναι το χρόνο 532 quantum nobis temporis ad hunc cursum
βουλήσεται . Ουδε εθέλομεν σκοπεϊν ακριβώς, ποία μέν impertire velit qui nos ad hoc iter perficiendum
κούφα φορτία προς τον τοιούτον δρόμον ημίν, και συμ misit. Neque diligenter considerare volumus , quæ
μεθίστασθαι δύναται τους συλλέξασι: ποία δε βαρέα και Β sarcine leves sint nobis ad hunc cursum, et ta
δυσχερή και προσηλωμένα τη γή , και ου πεφυκότα les , ut cum colligentibus transferri possint : que
τους ανθρώπους οικειούσθαι καθάπαξ, ουδε συγχω vero graves sint et molestæ , atque humi defixæ ,
ρούμενα διά της στενής εκείνης πύλης ακολουθήσαι et ejusmodi, ut suapte natura hominum propriæ
τοίς έχουσιν. ' Αλλ' όσα μεν χρή συλλέγειν , καταλιμ- nunquam esse possint , nec possessores suos per
πάνομεν· ών δε υπεροράν προσήκει , ταύτα συλλέ angustam illam portam subsequi permittantur.
γομεν. Και & μεν ημίν ενωθήναι , και κόσμος όντως Sed tamen relinquimus quæ colligenda erant :
γενέσθαι δύναται συμφυής ψυχή τε και σώματι , quæ vero contemnere par fuerat , colligimus. Et
τούτοις ουδέ προσέχομεν · α δε αλλότρια μένει δι quæ nobiscum copulari , vereque esse possunt
ηνεχώς , μόνην ημίν εναποματτόμενα ( 1 ) την αισχύ ornamentum animæ simul et corpori conveniens ,
νην , ταύτα αθροίζειν επιχειρούμεν , μοχθούντες δια his ne attendimus quidem : quæ vero perpetuo
κενής, και πονούντες πόνον, οίόν τις εαυτόν απα aliena manent , solam nobis infamiam inurentia ,
των , εις τετρημένον πίθον αντλείν εθελήσειεν. "Ωσπερ ea coacervare nitimur ; inanem operam sumen
γάρ ού τινα συντεταμένην πορείαν ανύοντες , επί τα tes , atque ejusmodi suscipientes laborem , perinde
πρόσω τας των ποδών βάσεις άμιλλωμένας άλλήλαις cut si quisplain , seipsum seducens , in pertusun
εις δρόμον αμείβοντες, και την αεί προτέραν έτι dolium infundere voluerit. ( 2) Quemadmodum
της γης έρεισθείσαν δευτέραν αποδεικνύντες τη τα enim qui aliquod iter haud remisse susceptuin
χεία μεταθέσει της άλλης, ραδίως επί το της οδού conficiunt , gressus pedum ad cursun peragendum
τέρμα χωρoύσιν· ούτως οι προς το ζην παραχθέντες certatim ulterius promoventes , jugilerque gres
υπό του κτίσαντος, ευθύς εν αρχή τοϊς του χρόνου sum humi prius fixum veloci alterius translatione
τμήμασιν επεμβαίνοντες, και το πρότερον αεί κατα posteriorem reddentes , pertingunt facile ad via
λιμπάνοντες ύστερον , επί το πέρας φθάνουσι της finem : ita qui in vitam a Conditore introdu
ζωής . Και γάρ συνεχής τις οδός υφη πλώσθαι μου cti sunt, statim in ipso initio particulas lempo
δοκεί η παρούσα ζωή, και πορεία διειλημμένη ταϊς ris ingredientes , ae priorem semper posterio
ηλικίαις καθάπερ σταθμούς • αρχήν μεν εκάστω της rem relinquentes, ad vitæ terminum perveniunt.
οδοιπορίας παρέχουσα τας των μητέρων ωδίνας, Nam hæc vita præsens mibi videtur continua
τέρμα δε υποδεικνύσα του δρόμου τας των τάφων quaedam et porrecta via esse , et iler elalibus
σκηνάς · και προς εκείνας άπαντας άγουσα , τους quasi quibusdam mansionibus interstinctum :
μέν θάττον , τους δε βραδύτερον , και τους μεν διά quod ut profectionis initium partuna maternum
πάντων των του χρόνου διαστημάτων οδεύσαντας , D unicuique exhibet , ita cursus finem tentoria
τους δε ουδε τους πρώτους έπαυλισθέντας του βίου sepulcrorum ostendit . Αtque hue omnes con -
σταθμούς . ducit , alios cilius , serius alios , et hos quin
dem per omnia temporis intervalla profectos , alios vero ne in primis quidem vitæ stationivus
commoralos .
2. Ο γάρ πλάσας ημάς και ψυχώσας Θεός , ιδίαν 2. (3) Deus enim qui formavit nos el animavil,
έδωκεν εκάστη ψυχή την του βίου διαγωγήν , και άλ animæ cuilibet tribuit propriam quandam vila:
λοις άλλους όρους έπηξε της εξόδου . Τον μέν γάρ επί moram , et aliis alios exitais terminos præfixit.
πλείον παραμείνει τη παρουσία της σαρκός ώκονό- Εtenim certo quodam consilio voluit alium diu
μησε τον δε θάττον απολυθήναι των δεσμών του lius in carne permanere ; statuit vero alium ocius
σώματος ετάξατο , κατά τους αρρήτους αυτού της vinculis corporis exsolvi , juxta ineffabiles sapien
σοφίας και της δικαιοσύνης λόγους. " Ωσπερ γάρ οι liæ atque justitiæ suæ rationes . Quemadmodum
( 1 ) Εναποματτόμενα. Sic Regius codex tolies (2) Ex hom . Quod mundanis adhærendum non sili,
citalus , ac ipse eliam contexlus . Edili ÈVOLTTOTI66 164.
μενα .. (3) Ex hom . in mari . Jaliltam , 5 ?.
PATROL . GR . XXXI . 40
1959 APPENDIX , – SYMEONIS METAPHRASTÆ 1260
igitur. ex iis qui in carcerem conjiciuntur, alii A εν ταις ειρκταις εμπίπτοντες, οι μεν επί πλείονα
diulius detinentur in carcerum cruciatibus , alii χρόνον τη κακώσει των δεσμωτηρίων (4 ) εναποκλει
ab ea calamitate liberantur citius : sic et animæ, ονται , οι δέ ταχυτέραν ευρίσκουσι την της κακοπα .
aliae quidem diutius , alie vero minus in hac vita θείας απαλλαγήν ούτω και αι ψυχαι, αι μεν επ
detinentur , pro cujusque merito ac dignitate , πολύ προσκατέχονται τη ζωή ταύτη , αι δε επ' έλατ
Deo , qui nos condidit , rebus cujusque nostrum τον , κατά την αναλογίαν της αξίας εκάστου σοφώς
prospiciente sapienter , et alte , sicque , ut mens και βαθέως , και ώς ουκ άν εφίκoιτο νούς ανθρώ
hominum attingere non possit . (1 ) Quemadmodu m πων, τα περί έκαστον ημών του κτίσαντος ημάς
enim qui in navigiis dormiunt, sponte a vento in προβλεπομένου Θεού . " Ωσπερ γάρ οι εν τοις
portus deducuntur , et quamvis ipsi nequaquam πλοίοις καθεύδοντες αυτομάτως υπό του πνεύμα
sentiant , cursus tamen eos ad terminum ducit : τος επί λιμένας άγονται , κάν αυτοί μή αισθάνων
sic et nos , diffluente vitæ nostræ tempore , in . ται , αλλ' ο δρόμος αυτούς προς το τέλος επάγει · ούτω
sensibili vitæ nostræ cursu velut continuo quodam και ημείς , του χρόνου της ζωής ημών παραρρέον
et irrequieto motu unusquisque ad proprium fi τος , οίον τινι κινήσει συνεχει και απαύστω προς
nem festinamus. In hac vita viator es : omnia το οικείον έκαστος πέρας τω λανθάνοντι δρόμο της
transeunt , post tergum tuum relinquuntur omnia . Β ζωής ημών κατεπειγόμεθα. Οδοιπόρος εφέστηκας το
Plantam , 533 herbam , aquam , aut quidvis aliud βίω τούτω πάντα παρέρχη , πάντα κατόπιν σου γίνε
aspectu dignum in via vidisti : paulum oblecia ται . Είδες επί της οδού φυτόν ή πόανή ύδωρ , ή ότι
lus, mox præteris . Rursus in lapides , convalles , αν τύχοι τωναξίων θεάματος : μικρών ετέρφθης, είτα
precipitia , scopulos et palos , aut etiam in feras , παρέδραμες. Πάλιν ενέτυχες λίθους και φάραγξι,
in animalia repentia , in spinas , et in aliud quod- και κρημνούς και σκοπέλους και σκόλοψιν , ή που και
vis infortunium incidisti : postquam es paululum θηρίοις, και ερπετούς, και ακάνθαις, και τισιν άλλοις
afflictus , mox ista reliquisti . Vita est ejusmodi : των οχληρών και μικρόν ήνιάθης, είτα κατέλιπες . Τοιού
neque ejus deliciæ , neque molestiae constanter τος ο βίος: ούτε τα τερπνά μόνιμα , ούτε τα λυπηρά
perseverant. Hodie tu coluisti terram , cras alter, διαρκή κεκτημένος . Σήμερον την γην συ εγεώργη .
post hunc colet et alius . Vides agros hos et do σας, και αύριον άλλος , και μετ' εκείνον έτερος .
mos sumpluosas ? quoties singula , ex quo exsi “Οράς τους αγρούς τούτους και τις πολυτελείς οικίας ;
stunl , nomen jam mutavere ? Dicebantur hujus πόσα ήδη ονόματα αφ' ού γέγονε τούτων έκαστονήμει
esse , postea ipsis impositum est nomen alterius, ψε ; Του δείνος ελέγετο, είτα μετωνομάσθη προς έτερον,
ad alium transierunt , tum demum alterius essc C προς τον δείνα μετήλθεν, είτα νύν άλλου λέγεται .
dicuntur. Νonne ergo vita nostra via est , alio Αρ ' ούν ούχ οδός ημών ο βίος, άλλοτε άλλον μετα
tempore alium excipiens , et in qua sibi invicem λαμβάνων, και πάντας έχων αλλήλους έφεπομένους ;
succedunt omnes ? ( 2) Alias quidem vias quæ ex Τάς μεν ούν άλλας οδούς , όσαι προς πόλιν εκ πό
urbe ad urbem ducunt , licet declinare , et per λεως άγουσιν , έστιν εκκλίναι , και μη οδεύσαι τον
eas non proficisci , si quis ila volet : hæc vero μη βουλόμενον · η δε της ζωής ταύτης οδος , καν
vilæ islius via , etiamsi nos differre cursum vo ημείς αναβάλλεσθαι βουληθώμεν τον δρόμον , περι
luerimus , eos qui in se incedunt viatores violen λαβούσα προς βίαν , επί το τεταγμένον υπό του Δε
ter apprehensos ad destinatam a Domino melam σπότου πέρας έλκει τους επ' αυτής. Και ουκ έστι
trahit. Nec fieri potest , ut is qui semel extra τον άπαξ υπεκδραμόντα την επί τόνδε τον βίον φέ
portam ad hanc vitam deducentem egressus est , ρουσαν πύλην , και της οδού ταύτης επιβάντα , μη
idque iter inivit , non etiam ad illius terminum και προς το τέλος ταύτης ελθείν .
perveniat .
3. (3) Ne igitur pretiosissimis vilissima praeferte , 3. Μη τοίνυν προτιμάτε των πολυτιμήτων τα ατι
neque male commuletis , dum mortalem hanc μόται , μηδέ κακοί συναλλάκται γίνεσθε, την φθεε
vitam immortali beateque illi quieli anteponitis . ρ ρομένην ζωήν της αφθάρτου και μακαρίας καταστά
Siquidem præter ignominiæ affectiones , quibus σεως ( 5) προτιμώντες. " Ανευ γάρ των παθημάτων
voluptarii plerique subjecti sunt , adhuc etiam της ατιμίας, οίς οι πλείστοι των φιληδόνων υπόκειν
wilæ necessitales , magnanimitatem animæ fran ται , έτι και αι κατά τον βίον χρείαι , της ψυχής το
gentes , ipsam veluti redigunt in servitutem , dum μεγαλοφυές κατακάμπτουσαι, οιονεί δουλoύνται αυ
ad carnis famulatum illam detrahunt. Ubi au την, προς την υπηρεσίας της σαρκός κατασύρουσαι.
tem servilus , illic esse et ignominiam liquet. "Όπου δε δουλεία , εκεί δηλονότι και ατιμία. Φευ
Fugienda igitur est vita , cui ignominia conjun- κτέον ούν την ζωήν , ή το άτιμον παραπέφυκεν.
cla est .
Non magna facio , inquit , si me hero tradain Ουδέν γάρ , φησί , μέγα ποιώ, έμαυτόν σοι απο
tibi ; Tδιδούς το δεσπότης

(1 ) Ex hom , in psal. 1 , 94. (4) Τών δεσμωτηρίων . Ιdem coder των δεσμών ,
(2 ) Ex liom . Quod mundanis adhærenaum non sil , in iuculorum crucialibus.
164 . ( 5 ) Καταστάσεως. Sic Regius coder et center
( 3) Ex liom . in psal cxv, 375. lus . Edini xatATIQUGCWS.
........
1261 SERMO XI . DE MORTE . 162
Δούλος γαρ ών σος , σοι προσάγω (1) το σόν Α Tibi namque servus , quod luum est tibi offeru,
[ κτημα.
Πάντως γάρ του κτίσαντος δούλον υπάρχει το εκτι Omnino enim res creatæ Creatoris servæ sunt .
σμένον . Τοιγαρούν ζωντα μεν εν τη σαρκί πάροικον (4) Οportetigitur viventem in carne incolarm esse
είναι προσήκει τον άνθρωπον μεταβαίνοντα δε από hominem ; migrantem autem ex hac vita , in pro
της ζωής ταύτης, τους οικείους τόπους εναναπαύε- priis locis requiescere. Propterea etiam Abra
σθαι . Διά τούτο και 'Αβραάμ εν μέν τη ζωή παροι ham in hac vila incola erat cum alienigenis , ac
κεί τους αλλοφύλοις , ουδε βήμα ποδός ιδίας γης κε ne passum quidem pedis terræ proprie possedit :
κτημένος · εν δε τη ταφή οικείαν εαυτό την δεξαμε in sepultura autem propriam sibimelipsi terram ,
νην αυτού το σώμα γην αργυρίου έπραγματεύσατο. que corpus ipsius exciperet , argento mercatus
Μακάριον ούν τω όντι , μή ως οικείους προστετηκέναι est. Porro bealium plane fuerit , rebus terrenis
τοίς εν τη γή , μηδέ ώσπερ πατρίδος τινός φυσικής non ut propriis nos addicios esse , neque rebus
αντέχεσθαι των ενταύθα (2) · αλλά την εκ καταδίκης præsentibus tanquam naturali cuidam patriæ
ενθάδε διαγωγήν βαρυνομένους , ούτω παροικείν, ώς adhærere : sed nostram hic commorationem , quæ
υπό δικαστών τινων επί τισι πλημμελήμασιν εις ex condemnatione nobis imposita est , molesle
την υπερορίαν εκ της ενεγκούσης απελαθέντας. Αλλά B ferentes , ita peregrinari , quasi ob aliqua delicia
πλούτω κoμάς ; και επί προγόνους μέγα φρονείς (3) ; a judicibus in exteram regionem ex patria pulsi
και επαγάλλη πατρίδα και κάλλει σώματος , και ταϊς essemus . (5) Efferris vero ob divilias ? jactas le
παρά πάντων τιμαϊς ; Είτα ουκ οίδας , ότι θνητός εί, ob injorum nobilitatem ? de patria ac pulchritu
ότι γή εί, και εις γην απελεύση ; Περίβλεψαι τους dine corporis, degue delatis ab omnibus honori .
προ σου εν ταις ομοίαις περιφανείαις εξετασθέντας. bus gloriaris ? Itane ignoras , mortalem te esse ,
Πού οι τάς πολιτικές δυναστείας περιβεβλημένοι και του terram esse ct in terram reversurum ? Circum
οι δυσμαχώτατοι ρήτορες , που οι στρατηγοί , οι σα spice cos , qui ante le degerunt in similibus splen
τράπαι , οι τύραννοι ; Ου πάντα κόνις ; ου πάντα μύθος ; doribus. Ubi sunt qui magistralus civiles gessere ?
ουκ εν ολίγοις οστέοις τα μνημόσυνα αυτών ; "Έγκυ ubi 534 rhetores illi inexpugnabiles ? exercituυτη
ψον τοίς τάφους, ει δυνήση διακρίναι, τίς ο οικέτης duces , satrape, tyranni ? Annon omnia pulvis ?
και τίς ο δεσπότης, τις ο πτωχός και τις και πλούσιος . annon omnia fabula ? annon ipsorum memoria
Διάκρινον , εί τις σοι δύναμις, τον δέσμιον από του conservatur in paucis ossibus ? Conspicito sepul
βασιλέως, τον ισχυρών από του ασθενούς , τον ευ cra , num possis servum ab hero , et pauperem
πρεπή από του δυσειδούς. Και μεμνημένος της φύ C a divite discernere. Discerne, si quo modo potes ,
σεως, ουκ επαρθήση ποτέ . vinclum a rege , ſortem a debili , formosum a de
formi. Itaque naturæ si memineris , nunquam le
extolles.
4. Τί γάρ όφελος πλουσίω αποθνήσκοντι , μη δυνα . 4. (6) Quæ enim utilitas est diviti morienti, cum
μένω λαβείν τον πλούτον σύν εαυτό ; όσγε τοσούτον non queat secum auferre divitias ? qui scilicet id
από της απολαύσεως έκέρδανε μόνον , όσον την ψυ ex earum possessione lucra : us sit solum , quod
χήν αυτού εν τη ζωή ταύτη παρά των κολάκων μα . ipsius anima in hac vita ab adulatoribus beala
καρισθήναι . Εν δε τα αποθνήσκειν ου λήψεται πά prædicata sit. Verum cum morilur, non assumet
σαν ταύτην την περιβολήν» μόλις ένδυμα λήψεται omnem hanc opulentiam : vix indumentum acci
καλύπτον αυτού τα άσχήμονα , και τούτο , εάν δόξη piet, quo pudenda ejus legantur , idque, si visum
των οικετών τους περιστέλλουσιν. Αγαπητόν αυτώ , fuerit famulis ipsum amicientibus . Bene cum eo
γης ολίγης λαχείν και ταύτης δι' οίκτον διδομένης actum fuerit , si exiguam terram Sortiatur ; earn
αυτό παρά των κηδευόντων, οίτινες αυτώ παρέχον que ipsi a funeris curatoribus dalam ob commise
ται ταύτα , αιδοί της κοινής και ανθρωπίνης φύσεως , rationem , qui ei isthaec praestant , ob communis
ουκ αυτώ χαριζόμενοι , αλλά τιμώντες την ανθρω- D humane nature reverentiam , non ei haec largien
πότητα . "Ωστε ουδέν των εν τω βίω τερπνών , εφ' tes , sed humanam naturam honore alficienles .
ών οι πλείους με μηνασιν, ημέτερον όντως έστιν , ή (7) Ιtaque nihil eorum quae in vita jucunda sunt , et
γενέσθαι πέφυκεν · αλλ' ομοίως απάντων αλλότρια guorum gratia plerique insaniunt , vere nostrum
φαίνεται, τών τε απολαύειν δοκούντων , των τε ου est, aut ex se esse posset : sed ipsa omnibus pa
προσπελαζόντων αυτούς . Ου γαρ ει χρυσόν τινες εν riter extranea , tum iis qui eis frui videntur, lum
τω βίω συναγάγοιεν άπλετον , ίδιος αυτών μένει δι iis qui ne illa quidem attingunt. Nec enim si qui in
ηνεκώς · αλλ ' η ζώντας έτι πανταχόθεν αυτόν περι vita plurimum auri congesserint, id ipsorum pro
σφίγγοντας αποδιδράσκει , προς τους δυνατωτέρους prium perpetuo manet ; sed aut adhuc viventilus

(1 ) Προσάγω. Sic etiam idem codex cum con (4) Ex bom . in psal . siv , 352.
Textu. Editi προάγω. (5) Ex hom . in illud, Aliende tibi ipsi, 21 .
(2) Των ενταύθα . Ηic quoque Regius codex con (6) Ex hom . in psal. XLVIII , 187 .
Sentit cum contextu . Editi habebant της ενταύθα . ( 7) Ex hom . Quod mundanis adhærendum r.on
(5) Μέγα φρονείς . Sic Basilii contextus . Codex sil , 163 .
Αλegus μεγαφρονείς. Editi μεγαλοφρονείς .
1263 APPENDIX . SYJEONIS METAPIIRASTA 1904

ac illud undique constringentibus elabitur ad po- A μεταρρυείς , ή προς τη θανάτω γεγενημένους ήδη
tentiores affluens, aut jam mortem oppetenles dese καταλιμπάνει , και ουκ εθέλει τους κτησαμένους συν
rit , nec vuit una cum iis qui ipsum compararunt , εκδη μείν. 'Αλλ' οι μεν υπό του προς βίαν χωρίζον
peregre proficisci. Sed hi quidem ab eo , qui vi ani τoς τας ψυχάς της ταλαιπώρου ταύτης σαρκός έλκό.
mas a misera hac carne separat , ad ineluctabilem μενοι προς την αναγκαίαν οδον , πυκνά μεταστρεφό
migrationen tracti , frequenter convertentes se ad μενοι προς τα χρήματα, τους εκ νεότητος επ' αυ
pecunias, sudores quos a juventute ob eas emisere, τοίς ιδρώτας αποδακρύουσιν · ο πλούτος δε εις ετέ .
veplorant ; divitiæ vero in alienas manus commi. ρων χείρας ορά , μόνον εκείνους τον επί τη συλλογή
grant , posteaquam solum illis colligendi laborem μόχθον και το της πλεονεξίας έγκλημα προστριψά
atque avaritiæ crimen asciverint. Neque si quis μενος . Ούτε εί επί γής πλέθρα κτήσαιτά τις μυρία,
innumera terre jugera possident, et magnificaς και μεγαλοπρεπείς οικίας, και ζώων αγέλας παν
ædes , et animantium greges omnis generis , fue τοδαπών , και την εν ανθρώποις άπασαν περιβάλλοντο
ritque humano omnipotentatu seplus , his perpetuo δυναστείαν , απολαύοι δι' αιώνος αυτών : επ' ολίγον
fruitur : sed eorum dominus brevi dictus tem δε κύριος τούτων (2 ) ονομασθείς, άλλοις πάλιν της
pore , aliis rursus opes cedit, ipsum vero exigua tellus ευπορίας εκστήσεται , βραχείαν γήν αυτός υποδύς .
recondit . Imo etiam sape ante sepulturam, et ante- B Πολλάκις δε και πρό του τάφου , και προ της εντεύ
quam hinc discedat , videbit sua bona ad alios , θεν άπαναστάσεως, εις ετέρους , και πολεμίους
eosque fortasse inimicos , transire . An ignoramus τυχόν , την ευπραγίαν όψεται μεταβαίνουσαν . " Η
quam multi agri , quam multæ ædes , quam multæ ουκ έσμεν, οπόσοι μέν αγροί, όταν δε οικίαι , πόσα
gentes ac civilates , etiam adhuc viventibus qui ea δε έθνη και πόλεις , και ζώντων (5) έτι των κτησα
possederant, aliorum dominorum nomina prioribus μένων, ετέρων ονόματα μετημφιάσαντο δεσποτών ;
exutis induerint ? et quemadmodum ii qui olim και ώς οι μεν πάλαι δουλεύοντες , επί τον της αρχής
servituti addicebantur , conscenderint principalus θρόνον ανέβησαν » οι δε κύριοι και δεσπόται καλού
thronum : qui vero domini herique vocabantur, si μενοι , στήναι μετά των αρχομένων ηγάπησαν, και
cum subditis sederent, bene secum actum arbitrati τοις εαυτών δούλοις υπέκυψαν , ώσπερ εν κύβων
sint , ac succubuerint suis ipsorum servis , rebus , περιτροπαίς , μεταχθέντων άφνω των πραγμάτων
velut in lesserarum circumactu , derepente trans αυτοίς ;
inutalis ?
5. ( 1 ) Quanılocunque herbam ſeni et forem con 5. "Οταν ίδης βοτάνην χόρτου και άνθος, εις έν
spexeris, veniat tibi in mentem humana natura , hanc C νοιαν έρχου της ανθρωπίνης φύσεως, μεμνημένος
sapientis Isaiæ imaginem recordanti : Omnis caro της εικόνος του σοφου Ησαΐου , ότι Πάσα σάρξ ως
ut fenum , et omnis gloria 535 hominis ut flos feni 7o. χόρτος , και πάσα δόξα ανθρώπου ως άνθος χέρ
Nam vitæ brevitas , et prosperitatis humanæ læti του . Το γάρ ολιγοχρόνιον της ζωής , και το εν ολίγο
tia , hilaritasque haud diu duratura accommodatis- περιχαρές και ιλαρόν της ανθρωπίνης ευημερίας ,
simam apud proplietam sortita est similitudinem , κυριωτάτης παρά τω προφήτη τετύχηκε της εικόνος.
Hodie qui floret corpore , qui præ deliciis carno “Ο σήμερον ευθαλής τω σώματι , κατασεσαρκωμένος
sus est , qui colorem præ ælatis flore eſflorescenlem υπό τρυφής , επανθούσαν έχων την εύχροιαν υπό της
præ se fert , qui riget el acer est , et cujus nequit κατά την ηλικίαν ακμής , σφριγών και σύντονος ,
sustineri impetus , hic idem cras miserabilis est , και ανυπόστατος την ορμήν , αύριον αυτός ούτος
aut tempore marcidus , aut morbo dissolutus . Quis- ελεεινός , ή τω χρόνω μαρανθείς, ή νόσω διαλυθείς .
piam divitiarum copia inclaruit , ipsumque adula “Ο δείνα περίβλεπτος επί χρημάτων περιουσία , και
torum circumstat multitudo : adest lictorum ami πλήθος περί αυτόν κολάκων · δορυφορία φίλων προσ
corum , gratiam illius venantium , comitatus : fre ποιητών , την απ ' αυτού χάριν θεραπευόντων : πλήθος
quentes sunt consanguinei, iique simulationis ar συγγενείας , και ταύτης κατεσχηματισμένης έσμός
tificio eruditi : adest agmen sequacium innumero- D των εφεπομένων μυρίος , των τε επί σιτίων και των
rum , qui partim parandi sibi gratia , partim ob alias κατ' άλλας χρείας αυτό προσεδρευόντων · ούς και
necessitates ipsi aslant : quos dum et abiens , elite προϊών και πάλιν επανιών και επισυρόμενος , επί
rum rediens , secum trahit, in se occurrentium con φθονός έστι τοϊς εντυγχάνουσι . Πρόσθες το πλούτο
citat invidiam . Adde divitiis etiam civilem aliquam και πολιτικής δυναστείαν , ή και τας εκ βασιλέων
potestatem , aut etiam dilalos a regibus honores , τιμάς , ή εθνών επιμέλειαν, ή στρατοπέδων ηγεμο
aut gentium gubernationem , aut exercituum impea νίαν , τον κήρυκα μέγα προ αυτού βοώντα , τους
rium , præconem magna voce ante ipsum claman ραβδούχους ένθεν και ένθεν βαρυτάτην κατάπληξιν
lem , liclores hinc el inde subditis timorem gravis . τοίς αρχομένους εμβάλλοντας , τας πληγάς , τας δη
simum inferentes, plagas, publicationes bonorum , μεύσεις, τάς απαγωγάς , τα δεσμωτήρια , εξ ών αφό

10 Jsa . XL , 6.

( 1 ) Ex hom . v in Heraem. , 41 . από τούτων , ab his accepto nomine

(2) Κύριος τούτων. Sic codex Regius, multo me ( 5 ) Ζώντων . Ηanc vocern addidimus ex codice
lius , quam quod in editis ac ipso coplextu legitur, Regio et contextu .
1965 SERMO XI .-DE MORTE . 1266

ρητος και των υποχειρίων συναθροίζεται φόβος. Και Alexsilia , vincula , e quibus intolerabilis ille sul
τι μετά τούτο ; Μία νύξ, και πυρετός είς, η πλευρί- jectorum metus concrescit . Quid vero post hoc ?
τις , ή περιπνευμονία , ανάρπαστον εξ ανθρώπων una nox , aut una ſebris, aut pleuritis , aut pulmonis
απάγουσα τον άνθρωπον οίχεται, πάσαν την κατ' inflammatio , hunc hominem ex hominibus abre
αυτόν σκηνήν εξαπίνης απογυμνώσασα, και η δόξα plum abducit, illico omnem illius scenam nudat,
εκείνη ώσπερ ενύπνιον απηλέγχθη . " Ωστε επιτέ atque gloria illa ceu somnium esse convincitur.
τευκται το προφήτη ή προς το αδρανέστατον άνθος Quare apte propheta humanam gloriam cum debi
της ανθρωπίνης δόξης ομοίωσις . lissimo flore comparavit.
6. 'Αλλά τίνα ημίν ευπρόσωπον αιτίαν της φειδω 6. (3) Sed quamnam speciosam parcimoniæ cau
λίας οι περί τήν ζωήν ταύτην επτοημένου προβάλ sam nobis afferunt ii qui alloniti hujus vilæ rebus
λονται; Ου πωλώ τα υπάρχοντα , ουδε δίδωμι τοίς adeo inhiant ? Non vendo quæ habeo , neque do pau
πτωχοίς , διά τάς αναγκαίας χρείας του βίου · αλλ' peribus, ob necessarios vitæ usus . Sed posteaquam
απολαύσας αυτών παρά πάσαν μου την ζωήν , μετά divitiis fruitus fuero per omnem vitam meam, post
την τελευτής του βίου , διαδόχους ποιήσομαι τών έμοι finem vitæ meæ pauperes constituam hæredes fa
προσόντων τους πένητας. "Οτε ουκέτι έση εν αν cultatum mearum . Cum jam non versabere inter
θρώποις, τότε γενήση φιλάνθρωπος · όταν νεκρόν σε B homines, lum bumanus fies et liberalis ; cum mor
ίδω , τότε είπω φιλάδελφον. Πολλή σου χάρις της luum te videro , lunc dicam le fratris amanten .
φιλοτιμίας , ότι εν τω μνήματι κείμενος , και εις την Multa libi debebitur gratia ob munificentiam , quou
διαλυθείς , αδρός γίνη ταις δαπάναις και μεγαλόψυ in sepulcro jacens et in terram resolutus , jam in
χος. Ποίων, είπέ μοι , καιρών τους μισθούς απαιτή- Sumptibus faciendis largus exstiteris atque magna
σεις, των εν τη ζωή , ή των μετά την αποβίωσιν ; nimus. Dic mihi , quæso , quorumnam temporum
'Αλλ' ον μέν έζης χρόνον, καθηδυπαθών, και τη τρυ . mercedem exposces , eorumne quibus vixisti , an
φή διαρρέων , ουδε προσβλέπειν ήνείχου τους πένη eorum , quæ post mortem secuta sunt ? Sed quo
τας : αποθανόντος δέ (1) ποία μέν πράξιςκαι ποιος δε tempore vivebas , voluptatibus deditus et deliciis
μισθός εργασίας οφείλεται ; Δείξουν τα έργα , και diffluens, ne aspicere quidem egenos sustinuisti.
απαίτει τας αντιδόσεις . Ουδείς μετά το λυθήναι την Jam autem quonam actio est mortui ? que quoque
πανήγυριν πραγματεύεται , ουδε μετά τους αγώνας operis merces debetur ? Ostende opera , et reposco
επανελθών στεφανούται , ουδέ μετά τους πολέμους remunerationem. Nemo solulis nundinis negotiatur :
ανδραγαθίζεται . Ου τοίνυν ουδέ μετά την ζωήν ευ nec post certamen superveniens coronatur, nec post
σεβεί δηλονότι . Εάν γάρ μέλανι και γράμμασι κατ C bellum egregia edit facinora. Neque igitur post vitam
επαγγέλλη σας ευποιίας, τις αναγγελεί σου τον και locus ullus est pietatis excolendæ. Nam si atra
ρόν της εξόδου ; τίς εγγυητής έσται του τρόπου της mento ac tabulis ſore te beneficium polliceris , quis
τελευτής ; Πόσοι υπό βιαίων ανηρπάσθησαν συμ annuntiabit tibi exitus tempus ? quis generis mortis
πτωμάτων, ουδέ φωνήν δηξαι συγχωρηθέντες υπό sponsor erit ? Quot violentis casibus abrepti sunt,
του πάθους ! Τι αναμένεις καιρόν , ενώ πολλακις quibus ne vocem quidem edere per morbum licuit !!
ουδέ των λογισμών των σεαυτού έση κύριος ; νυξ Quid igitur exspectas tempus , in quo plerumque
βαθεία , και η νόσος βαρεία , και ο βοηθών ουδαμού. rationis non eris compos ? cum videlicet erit 536
Είτα περιβλεψάμενος ώδε κακείσε, και ιδών την profunda nox , morbus gravis, nemo usquam qui
περιεστωσάν σε ερημίαν , τότε αισθήση της άβουλίας : adjuvet . Deinde conjectis huc et illuc oculis , Cir
τότε στενάξεις την άνοιαν , εις οίον καιρόν έταμιεύου cumstantem le solitudinem conspiciens, tunc de
την εντολήν, εν τη ζωή μεν απολαύων των ηδονών, mentiam tuam intelliges ; tunc lugebis stultitiam ,
αποθανών δε διαπραττόμενος τα διατεταγμένα. "Οτε quod præceplum disculeris in hoc tempus, interim
έζης, σεαυτόν της εντολής προετίθης " μετά δε τον dum vivebas voluptatibus indulgens : ( 4) morluus
θάνατον, τότε την εντολήν των εχθρών προτιμάς . vero , mandala perſiciens . Quoad vixisti , te ipso
" Ινα γάρ μη λάβη ο δείνα , λαβέτω, φησίν , ο Χρι- D pretulisti mandato ; mortuus vero , tunc inimicis
στός . Και τι τούτο ; εχθρών άμυνα, ή του πλησίον preceptum anteponis. Εtenim neaccipiat homo ille ,
αγάπη ; accipiat, inquit , Christus . At quid illud ? hostiumne
ultio , an proximi charitas ?
7. Μη τοίνυν οδυρώμεθα τας εντεύθεν εξόδους, και 7. (5) Ne igitur corum qui hinc excedunt, maxi
μάλιστα των οσίων ανδρών , αλλά τας γενέσεις μάλ meque piorum sortem lugeamus, sed potius ortum ,
λον και τάς εις την ζωήν ταύτην παρόδους . Η μεν et eorum in hanc vitam ingressum . Nam introitus
γάρ εις τον κόσμον τούτον είσοδος δι' ατιμίας εστί in bunc mundum adjunctam habel ignominiam sor
δύπου και δυσωδίας , και ών ουδ' άν την θέαν ευκό dium felvrisque et earum rerum , quarum ne aspe
λως ανάσχοιτο τις της ζωής ημών καθηγουμένων ( 2). clum quidem facile ferre posset nostrum aliquis ,
Διά γάρ των τοιούτων ή πάροδος της σαρκίνης γε- qui in vita proivimus . Per talia επίτη πιεcessitate

( 1 ) 'Αποθανοντος δέ. Ηaec etiam , quae deerant in (3) Ex hom . in Divita, GO

editis, ex eodem codice et contextu supplevimus. ( 4) Ιbid . , 61 .
( 2 ) Τις... καθηγουμένων . Legendumn videtur τις (5) Ex bom , in psa
των ... καθηγουμένων . EDIT .
1257 APPENDIX . -- SYNEONIS MET.IPURAST.E 1268
naturae constitutus est carnee nativitalisingressus : Ανέσεως τω της φύσεως αναγκαίο νενομοθέτηται και η
contra , exitus , et is qui hinc fit abscessus , pretiosus δε έξοδος , και η εντεύθεν απαλλαγή , τιμία και πε
est et illustris, non omnium hominum , sed eorum , ριφανής , ου πάντων ανθρώπων , αλλά των οσίως και
qui sancte et juste hanc vitam transegerunt. Pre δικαίως τον ενταύθα βίον διενεγκόντων . Τίμιος γάρ
liosa igitur est mors, non pretiosus hominum ortus. ο θάνατος, ουχί τιμία των ανθρώπων η γένεσις
Seminalur enim , inquit, in ignobililale, surgit in glo Σπείρεται γάρ , φησίν , εν ατιμία , εγείρεται εν δόξη
ria: seminalur in corruptione, surgit in incorruptione " . σπείρεται εν φθορά, εγείρεται εν αφθαρσία . Και
Cum etiam Judaice interirent homines, abominanda ότε μεν Ιουδαϊκώς απέθνησκον οι άνθρωποι, βδε
erant cadavera : ubi vero contigit mors pro Chri λυκτά ήν τά θνησιμαία : ότε δε υπέρ Χριστού και θά
slo, reliquiæ sanctorum ejus sunt preliosæ. Antea νατος, τίμια τα λείψανα των οσίων αυτού. Πρό τού
dicebatur sacerdotibus et Nazaræis : Non contami του ελέγετο τοις ιερεύσι και τους Ναζιραίοις το , Ου
nabilur super ullo morluio : el , Siquis leligerii ca μιανθήσεται επ' ουδενί τεθνηκότι και το, 'Εάν τις
daver , immundus eril 78 ; item , Lavabis fua ipsius άψηται νεκρού , ακάθαρτος έσται και το, Πλυ
vestimenta 78. Nunc autem qui martyris ossa leti νείς σεαυτού (6) τα ιμάτια . Νύν δε ο αψάμενος οστέου
gerit, ex insidente in corpore gratia quamdam san μάρτυρος , λαμβάνει τινά μετουσίαν αγιασμού εκ της
ctitatis participationem accipit. Preliosa enim est B του σώματος παρεδρευούσης χάριτος . Τίμιος γάρ
in conspectu Domini mors sanctorum ejus 74. Com εναντίον Κυρίου ο θάνατος των οσίων αυτού.
para itaque mortem nativitali ; ac eum qui liberatus Σύγκριναν τοίνυν τη γενέσει τον θάνατον, και παύ
est ignominia , lugere desinas . ( 1 ) Cum justis enim σαι οδυρόμενος τον της ατιμίας απαλλασσόμενον .
exsultare , simulque lætari , præcipit nobis sermo Δικαίοις μεν γάρ συσκιρτάν και συναγάλλεσθαι ο
divinus : lugeamus vero et lamentemur cum iis qui θείος λόγος ημίν επιτρέπει τους δ' εκ μετανοίας
ex pænitentia effundunt lacrymas : aut etiam eos αφιείσι δάκρυον, συμπενθείν και συνοδύρεσθαι και
qui nullo doloris sensu tanguntur , deploremus, quod τους αναλγήτως διακειμένους αποκλαίεσθαι , ότι
perire se ne intelligant quidem . Cælerum implevisse ουδέ ίσασι πώς απόλλυνται. Ουχί δε επί θανάτω
mandatum haudquaquam putandus est , qui hominum ανθρώπων κατακλαύσαντα , και συνεκβοήσαντα ( 7)
mortem deplorat et cum lugentibus edit clamorcm . τους πενθούσι, πληρωτήν προσήκει νομίζειν είναι της
Neque enim laudaverim medicum , qui cum opem εντολής. Ουδε γάρ ιατρών επαινώ, τον αντί του βοη
ægrotantibus ferre deberet , morbis ipse replere θείν τοις κάμνουσιν , εαυτόν τών νοσημάτων ανα
lur. (2) Sic etiam David cum amicissimum sibi Jo πιμπλάμενον. Ούτω και ο Δαβίδ τον φίλον ολοφυρό
natham Jugeret , hostem quoque suun una luxit,
C μενος Ιωνάθαν , συναπεθρήνησε και τον εχθρόν εαυ
Doleo super le , inquiens, frater mi Jonathan ; et , του, 'Αλγώ επί σε, λέγων, αδελφέ 'Ιωνάθαν» · και,
Filia Israel, super Saul lete 75. Hunc quidem lugel , Θυγατέρες Ιερουσαλήμ, θρηνήσατε επί Σαούλ .
ut peccalo immortuum ; Jonathan vero ut hominem Τον μέν γάρ θρηνεί, ώς εναποθανόντα τη αμαρτία
sibi per totam vitam conjunctissimum . τον δε Ιωνάθαν , ώς μέχρι παντός αυτώ κοινωνή
σαντα του βίου.
8. (3) Homines enim mors invadit , espletis vitæ 8. Θάνατοι γάρ τοις ανθρώποις επάγονται , των
Terminis , quoς unicuique ab initio constituit ju- όρων της ζωής πληρωθέντων, ούς εξ αρχής περί
dicium justum Dei , quid cuique nostrum con έκαστον έπηξεν η δικαία του Θεού κρίσις, πόρρω
ducat, longe prospicientis. At filii charissimi mors θεν το περί έκαστον ημίν συμφέρον προβλεπομένου .
animum tuum dolore opprimit. (4) Quis enim adeo 'Αλλά παιδός αγαπητού θάνατος εκπιέζει σου την
corde lapideo , aut omni humanæ naturæ ex ψυχήν . Και τίς ούτω λίθινος την καρδίαν , ή έξω
pers , ut in 537 ejusmodi eventu nihil patiatur, παντελώς της ανθρωπίνης φύσεως , ώστε απαθώς
aut modicum dolorem animo accipiat ? Domus splen- ενεγκείν το συμβάν , ή μετρίω πάθει την ψυχήν κα
dide successio, fulcimentum generis, patria spes , ταληφθήναι (8) ; Οίκου λαμπρού διαδοχή , έρεισμα
parentum piorum germen cum innumeris votis p γένους, πατρίδος ελπίς , γονέων ευσεβών βλάστημα
clucatum , in ipso ætatis Nore, ex mediis patris υπό μυρίαις ευχαϊς έντραφέν, εν αυτώ τα άνθει της
manibus ereptum abit. Hæc quam adamantis na ηλικίας όν, εκ μέσου των πατρικών χειρών άναρπα
luram non valeant dissolvere , et ad commisera σθείς ούχεται . Ταύτα ποίαν αδάμαντος φύσιν ου ,
lionem adducere ? (5) Igitur si ob ea quæ accide ικανά εκλύσαι , και εις συμπάθειαν αγαγείν ; 'Αλλ '
runt lugere , et lacrymas effundere volumus , tem εάν μεν ποτνιάσθαι επί τοίς συμβάσι και δακρύειν
pus vitæ nobis non sulliciet; nec ' si homines βουλώμεθα , ουκ εξαρκέσει μέν ο χρόνος του βίου :

11 Cor. Xy, 42 , 43. 19 Levit . XI, 39. 18 ibid. 25. 7+ Psal . CXV , 18 12 Reg . Ι , 26 .

( 1) Ex hom . in mart . Julitlam , 41 . πλυνείς αυτού . Legitur in ipso contextu πλυνεί

(2) Ex hom . De gratiarum actione, 28 . εαυτού .
(5) Ex hom . Quod Deus non est auctor malo (7 ) Και συνεκβοήσαντα. Ηec addita ex Regio
rum , 74 . codice et contextu .
(4 ) Ex epist. 77 . ( 8) Καταληφθήναι . Regius coder 1992 , καταβλη
15 ) Ibid . θήναι .
(6) Π.λυνεις σεαυτού. Sic Regius codex . Editi
1969 SERMO XI. DE MORTE . 1270

πάντες δε άνθρωποι μεθ' ημών στένοντες , παριστά- Α omnes nobiscum gemant , infortunio planctum
ναι απαθή τον οδυρμόν ου δυνήσονται αλλά κάν τα adequare poterunt : imo etiamsi luviorum aque
των ποταμών ρεύματα δάκρυαν γένηται , εκπληρώ- Iacryime fant , nequibunt casus illius lamenta ex
σαι των συμβάντων τον θρήνον ουκ εξαρκέσει . Διό plere. (4) Quare adhortor te , ut strenuum athletam ,
παρακαλώ , ως γενναίον αγωνιστής , στήναι προς το ut contra plagæ magnitudinem obnitaris, nec suc
μέγεθος της πληγής , και μη ύποπεσείν τω βάρει της cumbas ponderi doloris , neque absorbearis ani
λύπης , μηδέ καταποθήναι την ψυχήν· εκείνο πε mo ; persuasum habens , etsi rationes eorum quæ
πεισμένον , ότι κάν οι λόγοι των παρά Θεού οικονο a Deo dispensantur, nos latent , at profecto quod a
μουμένων διαφεύγωσιν ημάς , αλλά πάντως γε το sapiente nosque amante dispensatur , accipiendum,
παρά του σοφού και αγαπώντος ημάς οικονομηθεν etiamsi molestum sit. Novit enim ipse , quomodo
αποδεκτόν έστι , κάν επίπονον ή . Αυτός γαρ οίδε , unicuique dividat quod utile est, et quam ob cau
πως εκάστω διατίθησι το συμφέρον , και διά τί άνισα sam inæquales vitæ terminos nobis præstituat.
τίθησιν ημίν του βίου τα πέρατα . "Έστι γάρ τις αν Est cnim causa aliqua hominibus indeprehensa,
θρώπους αιτία ακατάληπτος , δι' ήν οι μεν θάττον ob quam alii quidem citius hinc abripiuntur, alii
εντεύθεν απάγονται , οι δε επί πλείον προσταλαιπω vero diutius in bac calamitosa vita ad ærumnas
ρείν τω οδυνηρώ τούτω βίω καταλιμπάνονται . " Ωστε Β perferendas relinquuntur. Ιtaque in omnibus ad
επί πάσι προσκυνείν αυτού την φιλανθρωπίαν οφεί orare illius in nos amorem debemus, nec ægre
λομεν , και μή δυσχεραίνειν μεμνημένοι της μεγά- ferre ; memores magne illius et celeberrime vocis,
λης εκείνης και αοιδίμου φωνής, ήν ο μέγας αθλητής quam magnus ille athleta Job emisit , cum in uno
Ιώβ έφθέγξατο, επί μιάς τραπέζης ιδών δέκα παί convivio liberos decem exiguo temporis momento
δας εν βραχεία καιρού ροπή συντριβέντας : “ Ο Κύριος oppressos vidit : Dominus dedit , Dominus abstulit :
έδωκεν , ο Κύριος αφείλετο (1) • ως τω Κυρίω έδο sicut Domino visum , ila el factum est 16. Admirabi
ξεν, ούτως και εγένετο . Ημέτερον τούτο το θαύμα lem illam vocem nostram faciamus : par merces a
ποιησώμεθα · ίσος ο μισθός παρά του δικαίου κριτου justo judice paria preclare facia designantibus .
τοίς τα ίσα επιδεικνυμένοις ανδραγαθήματα . Ουκ Non sumus filio orbali : sed restituimus ei qui mu
απεστερήθημεν του παιδός , αλλ' απεδώκαμεν τω ιuo dederat. Νeque exstincta est illius vila , sed in
χρήσαντι ( 2) • ουκ ήφανίσθη αυτού η ζωή , αλλ' επί melius transmutata : neque humus dilectum no
το βέλτιον διημείφθη : ου γή κατέκρυψε τον αγαπη strun obtexit, sed cælum suscepit. Paulisper er
τον, αλλ' ουρανός υπεδέξατο. Μικρον αναμείνωμεν , spectemus ; et una cum eo quem desideramus ,.
και συνεσόμεθα το ποθουμένω . Ουδε πολύς ο χρόνος c
C erimus . Νeque Iongum est tempus sejunctionis ,
της διαστάσεως , πάντων ώσπερ εν οδώ τω βίω τούτω cum omnes in hac vita tanquam in via ad idenı
προς το αυτό καταγώγιον επειγομένων · ενώ ο μέν diversorium contendant : in quod hic jam advenit ,
προκατέλαβεν (3) , ο δε επήλθεν , ο δε επείγεται , ille supervenit , alter ſestinat : finis autem unus
πάντας δε έν υποδέχεται τέλος . Ει γάρ και θάττον omnes excipiet . Etsi enim citius viam confecit ,
την οδόν κατέλυσεν , αλλά πάντες την αυτήν πορευό- eamdem omnes ingredimur , omnesque idenn ma
μεθα , και πάντας το αυτό αναμένει κατάλυμα . net diversorium . (5) Fac recorderis patris tui ,
'Αναμνήσθητι του σου πατρός , ότι τέθνηκε . Τί ούν qui mortuus est . Quid igitur nirum , ex mortali ge
θαυμαστόν, εκ θνητου γεννηθέντα , θνητου γενέσθαι nitum , πιortalis patrem factum esse ? Quod autem
πατέρα ; Το δε πρό ώρας, και πριν κορεσθήναι του immature, et priusquam vita satiaretur , priusquam
βίου , και πριν είς μέτρον ηλικίας ελθεϊν, και φα ad ætatis mensuram perveniret , et innotesceret
νήναι τους ανθρώπους, και διαδοχήν του γένους κατα hominibus , ac generis relinqueret successionem :
λιπείν ' ταύτα ουκ αύξησις του πάθους, αλλά παρα nequaquam hæc doloris accessio, sed eventus sunt .
μυθία του γεγονότος εστίν , ότι μή κατέλιπεν υπέρ solatium , quod non reliquerit in terra liberos Or
γής ορφανά τέκνα : ότι μη γυναίκα χήραν θλίψει bos , nec viduam aut erumnis diuturnis obnoxiam ,
μακρά έκδοτον αφήκεν , ή ανδρί ετέρω συνοικούσαν, D aut cum altero viro habitaturam et liberos priores
και των προτέρων τέκνων καταμελούσαν . Το δε , ότι neglecturam . Quod autem vita pueri longius in
ου παρετάθη τω βίω τούτω η ζωή του παιδός , τις hoc sæculo producta non fuit ; quis adeo inconsi
ούτως αγνώμων , ως μή το μέγιστος των αγαθών deratus , ut id maximum bonorum esse non judicet ?
τούτο νομίζειν είναι ; Η γάρ επί πλείον ενταύθα δια Longior enim hic commoralio, malorum plurium
τριβή , πλειόνων κακών εστιν αφορμή . occasio cst.
9. Τίνος ένεκεν ουχί θνητά φρονείν περί του θνη 538 9. (6) Quorsum non prius assuevisti de mor
του προειθίσθης, αλλ ' απροσδόκητον του παιδός τον tali mortale quiddam sentire, sed mortem filii susce
θάνατον προσεδέξω ; " Οτε σοι πρώτον ηγγέλθη του pisti præter exspectationem ? Ortus filii cum tibi mi

16 Job 1 , 21 .

(1 ) 'Αφείλετο . Uterque codex et editio prima Pa infra , συνοικήσουσαν, et καταμελήσουσας

ris . αφείλατο . ( 4) Ex epist v, 78 .
(2 ) Χρήσαντι. Codex Regius 1992, χαρίσαντι . (3) Ex epist . ccc , 436 .
3) Προκατέλαβεν. Contextus προκατέλυσεν. et 161 Ex home in mart. Julittam . 72
1971 APPENDIX . SYMEONIS METAPIIRASTÆ 1972
mum nuntiatus est, si quis e interrogasset quale Α υιέως και τοκετός , εί τις σε εΐρετο , Ποταπόν εστι το
esset quod natum est, quidnam tunc respondisses ? τεχθέν , τι ποτε αν απεκρίνω; άρα άλλο τι αν είπες .
aliudne dixisses , nisi quod homo sit quod natum est ? ή ότι άνθρωπός έστι τό γεννηθέν ; Ει δε άνθρωπος ,
Quod si homo, utique et mortalis . Quid igitur miri, και θνητός δηλονότι. Τί ούν παράδοξον , ει απέθανεν
si mortuus est mortalis ? Annon vides solem orientem και θνητός ; Ουχ ορίς ήλιος ανατέλλοντα και δυό
et occidentem non vides crescentem lunam et de μενον ; ουχ οράς την σελήνην αύξουσαν, είτα φθ :
crescentem ? nou terram virentem , deiude arescen νουσαν; ου την γην θάλλουσαν , είτα ξηραινομένων ;
tem ? Quid igitur mirum , si nos quoque cum pars Τί ούν θαυμαστόν , εί και ημείς, μέρος όντες του
simus mundi , eorum que mundi sunt, participes κόσμου , απολαύομεν των εκ του κόσμου και Παιδός
simus ? Filij charissimi , aut uxoris gratissimæ , aut αγαπητού , η γυναικός καταθυμίας, ή άλλου τινός
alterius cujuspiam eorum qui sunt amicissimi , et των φιλτάτων και κατά πάσαν εύνοιαν συνημ
omni benevolentia atque necessitudine conjuncti , μένων στέρησις , ουδέν δεινόν τω προεσκεμμένω ,
privatio, baudquaquam futura est diolesta et gra και τον ορθόν λόγον ηγεμόνα της ζωής έχoντι , αλλά
vis homini provido , et rectam rationem vite du - μή κατά συνήθειάν τινα πορευομένω . "Έθους γάρ
cem habenti, non autem ex consuetudine quadam , χωρισμός και τους αλόγους έστι δυσφορώτατος . Και
incedenti . Nam acerbissimum est vel ipsis brutis B ποτε είδον εγώ βουν επί φάτνης δακρύοντα, του συν
animantibus a consuetudine avelli . Εquidem ego νόμου αυτό και όμοζύγου τελευτήσαντος. Και τα
ipse vidi aliquando bovem in præsepi illacryman λοιπά των αλόγων σφοδρώς της συνηθείας έστιν
lem , paslus ac jugi socio morte sibi prærepto. ιδείν άντεχόμενα .
Quinetiam videre est reliquas belluas consueludini
valde admodum adhærescere.
10. (1 ) Non existimavi æquum esse ut officio meo 10. Αλλά γάρ ουκ ενόμισα δίκαιον είναι παραλι
deessem , nec ad te, quæ illius mater es , sermonem πεϊν το επιβάλλον εμοί , και μή και προς σέ , την εκεί
converterem . Novi qualia sint matrum viscera ; νου μητέρα , τον λόγον τρέψαι. Οίδα γάρ ποταπά των
atque conjicio quantum probabile sit in presenti- μητέρων τα σπλάγχνα και λογίζομαι, πόσην εικός
bus malis dolorem esse. Filium amisisti , quem επί τούς παρουσιν είναι την άλγηδόνα. Παίδα έζη
viventenm matres omnes predicabant beatum, tales- μιώθης, όν περιόντα μεν εμακάρισαν πάσαι μητέρες ,
que suos esse optabant ; mortuum vero perinde και ηύξαντο τους εαυτών τοιούτους είναι : αποθα
luxerunt, ac si suum quæque humo contexisset . νόντα δε εστέναξαν, ως εκάστη τον εαυτής τη
llius mors plaga exstitit patriae ; cum illo magnum C κατακρύψασα . Εκείνου ο θάνατος πληγή της πατρί
et illustre genus concidit , veluti fulero sublato δος εγένετο· εκείνο το μέγα και περιφανές γένος
concussum 0 incursam mali dæmonis, quantum συγκατέπεσεν , ώσπερ ερείσματος ύφαιρεθέντος κα
poluit mali palrare ! O terra talem coacta susci τασεισθέν . "Ω συνάντημα πονηρου δαίμονος, πόσον
pere casurm ! Horruit forte ipse sol , si quis in eo ίσχυσε κακόν εξεργάσασθαι ! "Ω γη τοιούτον αναγ
sensus, triste illud spectaculum . Et quis tantum di κασθείσα υποδέξασθαι πάθος ! "Έφριξε τάχα και ο
cere poterit , quantum inops consilii animus sugge ήλιος, εί τις αίσθησις αυτό, το σκυθρωπόν εκείνο
rit ? Verum nostra non fiunt citra providentiam , θέαμα. Και τί άν τις τοσούτον είποι , όσον η αμη
quemadmodum in Evangelio didicimus, ne passe- χανία της ψυχής υποβάλλει ; 'Αλλ' ου γάρ απρο
rem quidem cadere sine voluntate Patris nostri ?? . νόητα τα ημέτερα , ως μεμαθήκαμεν εν τω Ευαγγε
Quare si quid contigit, voluntate contigit Conditoris λέω, ότι ουδε στρουθίον πίπτει άνευ θελήματος του
nostri . Quis autem Dei voluntati resistit 78 ? Suscipia- Πατρός ημών . " Ωστε εί τι γέγονε , θελήματι γέγονε
unus quod accidit ; moleste enim ferentes, neque id του κτίσαντος ημάς. Τα δε βουλήματι του Θεού τις
quod factum est reparamus, ac præterea nosmet άνθέστηκε; Καταδεξώμεθα το συμβάν δυσανασχε
ipsos perdimus. Ne culpemus jusium Dei judicium . τούντες γάρ ούτε το γενόμενον διορθούμεθα , και εαυ
Ninium imperiti sunιus , quam ut arcana illius O τους προσαπόλλυμεν . Μή κατηγορήσωμεν της δικαίας
judicia exploremus . Nunc Dominus amoris in se κρίσεως του Θεού . 'Αμαθείς εσμεν , ώστε τα άρρητα
Tui periculum facit. Tibi nunc tempus est, ut per αυτού κρίματα δοκιμάζειν . Νυν σου λαμβάνει την
patientiam partem martyrum consequare . Macha- δοκιμήν ο Κύριος της προς αυτόν αγάπης · νυν σου
bæorum mater 79 septem filiorum mortem conspexit , πάρεστι καιρός διά της υπομονής την μερίδα των
nec ingemuit , nec ignobiles lacrymas effudit : sed μαρτύρων λαβείν. Η των Μακκαβαίων μήτηρ επτά
gratias agens Deo, quod videret eos igne et ferro παίδων είδε θάνατον, και ουκ άνεστέναξεν , ουδε
et acerbissimis verberibus e vinculis carnis ex αφήκεν αγεννές δάκρυον · αλλ ' ευχαριστούσα τω Θεώ,
solvi , Deo quidem probata fuit, celebris vero ha ότι έβλεπεν αυτούς πυρί και σιδήρο και ταις χαλε
bita est apud homines. Amictio magna , fateor et πωτάταις αικίαις των δεσμών της σαρκός λυομένους,
ego : sed et magna a Domino præmia patientibus ευδόκιμος μέν παρά Θεώ, αοίδιμος δε παρά ανθρώ

21 Μatth . Χ , 19. 78 Rom. 18 , 19. 79 || Machab . VII , 20.

(4 ) Ex epist . ν1 , 78 .
12.3
SERMO XI . DE MORTE . 1274
πους εκρίθη . Μέγα το πάθος , φημί καγώ αλλά με- A reposita. Maler cum effecta es 539 , puerumque
γάλοι και οι παρά του Κυρίου μισθοί τοίς υπομέ- vidisti , ac gratias egisti Deo , plane sciebas mor
νουσιν αποκείμενου . " Οτε έγένου μήτηρ, και είδες talem a te, cum mortalis sis, genitum esse. Quid
τον παίδα , και ηυχαρίστησας τω Θεώ, ήδεις πάντως, igitur mirum, si mortuus est mortalis ? Sed dolet
ότι θνητή ούσα θνητον εγέννησας. Τί ούν παράδοξον , nobis , quod prefer tempus . Incertum , utrum hoc
ει απέθανεν ο θνητός ; Αλλά λυπώ ήμάς το παρά non fuerit lempestivum : nos siquidem eligere que
καιρόν. "Αδηλον , ει μή εύκαιρον τούτο · επειδή animabus utilia sunt, et praefinire terminos humanic
ημείς , και εκλέγεσθαι τα συμφέροντα ταϊς ψυχαίς , vitæ non novimus . Circumspice lotin terrarum
και ορίζειν προθεσμίαν ανθρωπίνης ζωής, ουκ επιστά orbem , in quo habitas, et cogita om . in mortalia
μεθα . Περίβλεψαν τον κόσμον άπαντα, ενώ κατ esse quæ videntur, omnia corruptioni obnoxia .
οικείς · και εννόησον , ότι πάντα θνητά τα δρώμενα · Respice ad celum , et illud ipsum aliquando dissol
και πάντα φθορά υποκείμενα. 'Ανάβλεψον προς τον vetur : ad solem , ne ille quidem permanebit; stellæ
ουρανόν, και ούτός ποτε λυθήσεται » προς τον ήλιον, omnes, animalia terrestria et aquatilia, terræ or
ουδέ ούτος διαμενεΐ • οι αστέρες σύμπαντες, ζώα χερ nalus , terra ipsa , omnia corruptioni obnoxia , oin
σαία και ένυδρα, τα περί γην κάλλη , αυτή η γη, nia paulo post non amplius ſutura. Horum cogita
πάντα φθαρτά , και πάντα μικρόν ύστερον ουκ εσό- B tio sit casus solatium . Cave calamitatem seipsa me
μενα . Η τούτων έννοια , παραμυθία έστω του συμ tiaris : ita enim tibi videbitur intolerabilis : sed eam
βεβηκότος . Μή καθ' εαυτό μέτρει το πάθος • αφόρητον cum omnibus rebus humanis comparans, inde repe
γάρ ούτω φανείται σοι• αλλά τους ανθρωπίνοις πάσι ries illius solatium . His aulem omnibus illud vali
συγκρίνουσα , εντεύθεν εύρήσεις αυτου την παραμυ dissimum addendum habeo : Parce marito : aller
θίαν . Επί πάσι δε εκείνο είπείν ισχυρόν έχω · Φείσαι alteri solamen eslole : ne facias ei graviorem ca
του ομοζύγου · αλλήλοις γένεσθε παραμυθία : μη lamitatem, dolore te ipsa conficiens .
ποιήσης αυτω χαλεπωτέραν την συμφοράν, το πάθει
εαυτήν καταναλίσκουσα .
11. " Υποπτον γάρ ημίν εστι το άγαν σου φιλό 11. ( 1 ) Sed lamen suspectus mihi est ingens luus
τεκνον, μήποτε έκδοτον δως σαυτήν τω πάθει , δι' filii amor, ne forte mærori te dedas, ob simplicita
απαλότητα ηθών βαθείαν την πληγήν δεξαμένη της lém morum profundam playam recipiens doloris.
λύπης . Ουδέν γάρ των συμβαινόντων ημίν ώς λυπη (2 ) Nihil corum quæ nobis accidunt, ut molestum
ρον υποδέχεσθαι χρή , κάν προς το παρόν άπτεται iccipere oportet, elianisi in presentia infirmitatem
της ασθενείας ημών. Ει γάρ και τους λόγους αγνοού nosiram tangat. Eisi enim rationes ignoramus, ob
C
μεν , καθ' ους έκαστον των γινομένων ως καλόν παρά quas unumquodque eorum quæ contingunt , veluti
του Δεσπότου ημίν επάγεται · αλλ' εκείνο πεπείσθαι bonum a Domino nobis exhibetur : tamen hoc no
οφείλομεν , ότι πάντως συμφέρει το γινόμενον , ή bis persuasum esse debel , omnino utile esse quod
ημίν διά τον της υπομονής μισθόν , ή τη παραλη evenil : sive nobis, ob patientiæ mercedem : sive
φθείση ψυχή , ίνα μή επί πλέον τη ζωή ταύτη επιβρα animæ assumpiä , ne diutius in hac vita immorans,
δύνασα , της έμπολιτευομένης τω βίω κακίας αναπλη- Vigente in hoc mundo malitia repleretur. Si enita
σθή . Ει μεν γάρ έν τη ζωή ταύτη ή των Χριστιανών hac vita circumscriberetur Christianorum spes ,
ελπίς περιόριστο , εικότως χαλεπόν αν ένομίσθη το non immerilo sane molestum videretur citius a
θάττον διαζευχθήναι του σώματος ει δε αρχή του corpore disjungi: sin autem veræ vitæ initium est ,
αληθινού βίου τους κατά Θεόν ζώσιν εστι τό των iis qui secundum Deum vivunt, animæ e corporis
δεσμών τούτων των σωματικών την ψυχήν έκλυθήναι , vinculis solutio , quid tristitia afficimur, sicut et
τι λυπούμεθα , ώς και οι μη έχοντες ελπίδα ; 'Αλλ ' ji qui spem non habent ? ( 3) At viri charissimi pri
ανδρός φιλτάτου στέρησις ανυπομόνητόν σου την συμ vatio intolerabilem tibi calamitatem facit. Et ego
φοράν εμποιεί . Κάγω συντίθημι. " Οτι μεν γάρ λυ assentior. Tristem enim esse calamitalem , optimi
πηρα συμφορά του πάθους του κατά τον άριστον των D illius viri casum , omnes scimus. Νam profecto
ανδρών εκείνον , άπαντες ϊσμεν . ΙΙάντως γαρ ουδείς neino ita corde lapideo , ut virum illum experlus
ούτως έστι λιθίνην έχων την καρδίαν , ός εις πείραν ac deinde audiens ex hominibus subilo ereptum
αφικόμενος του ανδρός εκείνου , είτ ' ακούσας αυτόν Esse , non commune humanæ vitæ daninum illius
αθρόον εξ ανθρώπων άναρπασθέντα , ουχ ως κοινήν jacturam existimaverit . Quod si his qui non sunt
ζημίαν του βίου την τούτου στέρησιν ελογίσατο. Εί affinitate conjuncli, id quod accidit adeo grave et
δε τοις πόρρω της οικειότητος ούτω βαρύ και δύσ ad perferendum difficile : quomodo verisimile sit
009 το συμβάν , πώς είκός υπό του πάθους την σην εnimam tuam in hoc casi aftici, que ipsi ita est
διατεθήναι ψυχήν , ούτως υποκειμένην το πάθει , subjecta , ut veluti bipartitam quamdam sectionem
ώστε οιονεί διχοτομίας τινός αισθάνεσθαι εν τω του in conjugis separatione 'senserit ? ( 4 ) Ejusmodi
φιλτάτου χωρισμό τελευτήσαντος ; Και γάρ ουχ ήττον enim separatio non minus habet doloris, quam si
έστιν αλγεινή ή τοιαύτη διάζευξις , ή εί το ήμισυ media nostri corporis pars discinderetur. Αc tri

( 1 ) Ex epist. CCI.ΧΙΧ , 415 . ( 5) Ex epist. CCC111 , 438 .

( 2) Ex epist . CI , 197 . (4 ) bid . , 439 .
 273 APPENDIX . SYMEONIS METAPHRASTÆ 1978
$ tia quidem ejusmodi, et his majora ; sed que in A ημών του σώματος απερρήγνυτο . Αλλά τα μεν λυ
his quae evenerunt consolatio ? Primum quidem πηρα τοιαύτα, και μείζω τούτων · η δε επί τούτοις
vigens illa ab initio lex Dei nostri , necesse omnino παραμυθία τις ; Η εξ αρχής κεκρατηκυία του Θεού
esse, ut quisquis natus fuerit , stato tempore de ημών νομοθεσία • το χρήναι πάντως τον είς γένεσιν
vita exeat. Si igitur sic res humanæ ab Adam ad παρελθόντα , τους καθήκουσι χρόνοις απιέναι του
mostra usque tempora constitutæ sunt , communes βίου . Ει ούν ούτως από 'Αδάμ μέχρις ήμών τα αν
nature 540 casus animo iniquo ne feramus , sed θρώπινα διατέτακται , μή αγανακτώμεν επί τοις
Domini erga nos dispensationem amplectamur . κοινούς της φύσεως ημών παθήμασιν , αλλά καταδε
(1 ) Ac semper quidem utilis Scripturarum doctrina , χώμεθα την εφ' ημίν του Δεσπότου οικονομίαν . Πά
sed maxime ejusmodi temporibus . Memento igitur τοτε μεν γάρ χρήσιμον το των Γραφών διδασκαλείον,
latæ a Creatore siostro sententiæ , per quam quot μάλιστα δε επί των τοιούτων καιρών . Μνήσθητι τοί
quot ex lerra orti sumus, in terram reverlimur 80 * νυν της του κτίσαντος ημάς αποφάσεως , δι' ής πάντες
nec quisquam ita magnus, ut dissolutioni non sit οι εκ της γής φύντες , πάλιν εις την γην υποστρέ
obnoxius. Admirandus ille vir erat quidem eximius φομεν· και ουδείς ούτω μέγας, ώστε βελτίω φανήναι
et magnus, ct corporis robori parem habens animi της διαλύσεως. Καλός μεν ούν και μέγας ο θαυμα
virtutem , fateor et ego ; nemini sane in utroque Β στος εκείνος, και εφάμιλλος τη ρώμη του σώματος
secundus, sed lamen homo erat, et mortuus est , τήν της ψυχής αρετήν , φημι καγώ • ούμενούν έχων
ut Adam , ut Noe , ut Abraham, ut Moses , ut alius υπερβολήν εις εκάτερα , αλλ ' όμως άνθρωπος , και
quivis , quem ejusdem naturæ participem nomina τέθνηκεν , ώς 'Αδάμ, ώς Νώε , ώς 'Αβραάμ , ώς
veris . (2 ) Unum enim revera exemplar nature hu- Μωϋσής , ως όντινα αν είπης των της αυτής φύσεως
mance virum illum Conditor noster creaverat ; unde μετασχόντων . Εν τω όντι υπόδειγμα της ανθρωπείας
omnes in eum conjiciebantur oculi, et lingua om φύσεως τον άνδρα εκείνον ο κτίσας ημάς εδημιούρ
nis res illius prædicabat ; piclores autem et sla γησεν · ώστε πάντες μεν οφθαλμοι προς αυτόν εφέ
tuarii forma dignitatem assequi non poterant ; ροντο ' πάσα δε γλώσσα τα κατ' αυτόν διεξήει · γρα
historici vero , dum res præclare in bello gestas φείς δε και πλάσται της αξίας απελιμπάνοντο :
referunt , in fabularum incredibilium incommodum ιστορικοί δε άνδρες , τα κατ' αρετήν ανδραγαθήματα
incidunt. Quare me adduci quidem plerique pote- διηγούμενοι , προς την των μύθων εκπίπτουσιν άπι
rant, ut faniæ tristem illum nuntium circumferenti στίαν . "Οθεν ουδε πιστεύειν ήνείχοντο οι πολλοί τη
crederent, aut omnino mortuum esse talem virum φήμη την σκυθρωπήν αγγελίαν περιαγούση , ουδε
faterentur. Sed tamen perpessus esi , quæ et cælo C καταδέχεσθαι όλως, ότι τέθνηκεν ο τοιούτος . 'Αλλ '
et soli et terræ accident. (3) Ila igitur dolori mo όμως πέπoνθεν ά και ουρανό και ηλία και τη συμ
derare, ut neque illum animo projicias, neque a βήσεται. Ούτω τοίνυν το πάθος μέτρησον , ώς μήτε
tristitia absorbearis . εκβαλείν της καρδίας, μήτε καταποθήναι υπό της
λύπης.
12. (4) Eos autem , qui dum vivunt , mutuo con 12. Τους γάρ κατά τον βίον συναφθέντας αλλήλοις ,
junguntur, ac deinde morte a se invicem divellun είτα θανάτω διισταμένους , οδοιπόρους λογίζου πι
tur , viatoribus cogita non esse absimiles , unam ραπλησίους, μίαν πορευομένους οδόν , και διά την
et eamdem euntibus viam , et propter continuam συνεχή μετ' αλλήλων διατριβήν ενωθείσιν υπό της
inter se confabulationem necessitudine atque con συνηθείας. Ο επειδάν την κοινήν οδόν διεξελθόντες ,
suetudine devinciis . Hi post eniensum iter com καταλάβωσι λοιπόν σχιζομένην αυτήν , της χρείας
mune , ubi seclam viam repererint , necessitate jam ήδη αναγκαίως μεριζούσης εκάτερον , ου τη συν
cvgente ut aller ab altero separetur , nequaquam ηθεία προσκαθεζόμενοι αμελούσι των προκειμένων,
consuetudine detenti negligunt quod sibi propo αλλά της εξ αρχής κινησάσης αυτούς αιτίας υπο
suerant : sed causam quæ se initio compulit , in μνησθέντες , προς το οικείον έκαστος αποτρέχουσε
memoriam revocantes , ad suam quisque inetamp πέρας. Ως ούν εκείνοις άλλος μεν ήν ο σκοπός της
contendunt . Quemadmodum igitur his alius erat οδού , συνέβη δε αυτούς και κατά την οδοιπορίαν εκ
vie scopus , intercessit autem ex consuetudine της συνηθείας οικείωσις · ούτω και τους εν γάμω,
inter ipsos , cum iter facerent , necessitudo que- ή άλλη τινί κοινωνία βίου συνημμένους , ίδιον προ
dam ac familiaritas : sic etiam iis qui nuptiis aut έκειτο δηλονότι της ζωής το πέρας συναφθέντας
alia quapiam vitæ societate conjuncti sunt , fuit δε αλλήλους , αναγκαίως το προδιατεταγμένον της
procul dubio prestitutus proprius quidam vite ter- ζωής τέλος εχώρισε και διέλυσε . Ευγνώμονος δε δια
minus; sed tamen ipsos inter se conjunctos pre- νοίας , ουκ επί το χωρισμό δυσφόρως έχειν του
definitus vitae finis necessario separavit ac sejun- συναφθέντος , αλλ ' επί τη εξ αρχής συναφεία χάριν
xit . (5) Ιtaque grati animi fuerit non egre ferre έχειν το συγκληρώσαντι . Συ δε , και ότε περιήν σου
80 Gen. μι , 19.

( 1 ) Ex epist . CCLXIx , 413. (4) Ex hom , in marl. Julillan , 38.

(2) Ιbid . , 416 . (5 ) Ιbid .
( 5) Ιbid .
1977 SERMO XII . DE ANIMI DEJECTIONE. 1278

ο ανήρ ή το παιδίον , ή οτιούν ών οδύρη νύν , ουχί A separationem illius qui conjunctus fuerat : sed ei
χάριν είχες των παρόντων των δεδωκότι , αλλ' εν qui hujusce consortii auctor ſuerat , gratiam ob
εκάλεις υπέρ των ελλειφθέντων . Ει μεν ανδρί μόνο primam conjunctionem habere. Tu quoque cum
συνώκεις , ότι μη παίδες ήσαν οίους έβούλου : ει δε superstes esset vir tuus , aut inſanlulus , aut
και παιδες παρήσαν , ότι μή υπερεπλούτεις . "Ορα quodlibet eorum que nunc lamentaris, nullas gra
τοίνυν , μήποτε αυτοί εαυτούς αναγκαίας των φιλτά - les rependebas bonorum præsentium largitori :
των τάς στερήσεις κατασκευάζωμεν · παρόντων μεν , imo de absentibus conquerebaris. Et quidem si
ουκ αισθανόμενοι , παρελθόντων δε , περιεχόμενοι . absque prole cum viro degebas , querebare quod
Επειδή γαρ παρακειμένων των εκ Θεού αγαθών filii quales desiderasses , libi non essent : sin autem
ουκ ευχαριστούμεν, αναγκαία ημίν η αφαίρεσις διά habebas filios , dolebas quod non alueres divitiis .
την αίσθησιν γίνεται . " Ωσπερ γάρ οι οφθαλμοί το Cave igitur , ne forte charissimorum privationem
άγαν προκείμενον ούχ ορώσιν , αλλά δέονται συμμέ nobis ipsis reddanius necessarium , cum non alli
τρου τινός αποστάσεως · ούτω και αι αχάριστοι ψυ ciamur illorum præsentia , sed amissos deside
χαι έοίκασιν εν τη αλλοτριώσει των αγαθών της παρ remus. Quoniam enim pro præsentibus bonis a
ελθούσης χάριτος επαισθάνεσθαι . "Οτε γάρ απέ Deo collatis grates non persolvimus : ideo privari
λαυον των χρηστοτέρων , ουδεμίαν χάριν τα δεδωκότι Β nos is necesse est, ut affectus noster 541 cont
γινώσκοντες μετά την στέρησιν , το παρελθόν μα . moveatur. Quemadmodum enim non vident oculi
καρίζουσιν. 'Αλλ' ήμείς αφέντες τας επί τοις απούσι quod nimium propre admolum est , sed congruenti
λύπας , διδαχθώμεν την επι τοίς παρούσιν ευχαρι- aliquo spatio indigent : ita et ingrazie anime per
στίαν αποδιδόναι . Είπωμεν , εν μέν ταις σκυθρωπο bonorum abalienationem videntur de præterilo be
τέραις περιστάσεσι των πραγμάτων , το σοφό neficio allici. Nain cum fruerentur bonis , nullam
ιατρώ : 'Εν 0.λίψει μικρά ή παιδεία σου ημίν . tum gratiam habebant largilori ; sed ubi sunt iis
Είπωμεν · 'Αγαθόν μοι , ότι εταπείνωσάς με . Είπω spolialæ , id ipsum quod evanuit , laudant æsti
μεν, ότι Ουκ άξια τα παθήματα του νυν καιρού manique . (1) Nos autem merorem ex iis que de
προς την μέλλουσαν δόξαν αποκαλυφθήναι εις sunt emergentem amandantes , discamus ob præ
ημάς . Είπωμεν , ότι 0.λίγα ών· ήμαρτομεν μεμα sentia gratias exsolvere . Dicamus sapienti medico
στιγώμεθα . Παρακαλέσωμεν τον Κύριον , ότι Παι in tristioribus rerum infortunjis , In tribulatione
δευσον ημάς , Κύριε , πλήν εν κρίσει , και μη εν parra , disciplina tua nobis 81. Dicamus : Bonum mihi
θυμώ . Ελεγχόμενοι γάρ υπό Κυρίου παιδευόμεθα , quia lumiliasti me 82. 1icamus : Νon sunt condigna
ίνα μή συν τω κόσμω κατακριθώμεν . Εν δε τη φαι- e passiones hujus temporis ad futuram gloriam φuα
δροτέρα του βίου διαγωγή εκείνην λέγωμεν του Δα revelabitur in nobis 83. Dicamus : Pauca præ iis
βιδ την φωνήν : Τι ανταποδώσομεν τω Κυρίω περί «φue peccanimus accepimus verbera 86. Obsecremus
πάντων ών ανταπέδωκεν ημίν ; καλώς απορoύντος Dominum : Castiga me , Domine , verumtamen in
του Προφήτου , και περισκοπούντος αυτού την πε judicio , et non in furore 85. Cum enim redarguimur,
νίαν , ότι ουδέν έχει προς αντίδoσιν άξιον · ος εφ' a Domino corripimur , λοι cum hoc mundo
ούτω μεγάλαις και λαμπραϊς ευεργεσίαις, ούμεν- damnemur 88. Αt vero in letiore vil e statu emil
ουν εχούσαις υπερβολήν , πολλαπλασίονα ημίν τα tamus illam Davidis vocem : Quid retribuemus Do
εις ύστερον επαγγέλλεται αγαθά , " A οφθαλμός ουκ mino pro omnibus quæ retribuit nobis 87 ? recle ni
είδε , και ούς ουκ ήκουσε , και επί καρδίαν αν mirum dubitante Prophela , ac inopiam suam cir
θρώπου ουκ ανέβη , ά ήτοίμασεν ο Θεός τους αγα- cunispiciente , talern videlicet , ei ut nihil suppete
πώσιν αυτόν. "Ων και ημείς επιτύχουμεν , εκ των ret dignum quod retribueret. Dominus enim post
παθών της σαρκός εαυτούς εκκαθάραντες , χάριτι beneficia adeo magna splendidaque, et quibus nibil
και φιλανθρωπία του Κυρίου ημών Ιησού Χρι- praestantius , nobis in posterum multo majora pol
στου , ώ ή δόξα , και το κράτος , νύν και αει , και licelur, Quæ oculus non vidit , nec auris audivit, et
εις τους αιώνας των αιώνων . Αμήν. D in cor hominis non ascenderunt quæ præparavit
Deus diligentibus se 88. Quæ utinam nos corporeis his affectibus repurgati consequi etiam valeamus,
per gratiam ac humanitatem Domini nostri Jesu Christi, cui gloria , et poteslas, nunc et semper,
el in sæcula sæculorum . Amen .
ΠΕΡΙ ΛΥΠΗΣ ΚΑΙ ΑΘΥΜΙΑΣ . DE TRISTITIA ET ANIMI DEJECTIONE.
ΛΟΓΟΣ ΙΒ' . SERMO XII .
1. " Οταν ίδω και το κακόν ευοδούμενον , και την 1. (2) Cum video et malum ad optatos exilus
υμετέραν ευλάβειαν κεκμηκυίαν και απαγορεύουσαν perduci , et vestrain pietatem defaligari , animum
προς το συνεχές των επηρειών , αθυμίας πληρού- que despondere ob continuas calamitales , mestilia

61 Isa . ΧΧνι , 16 . 82 Psal . CΧVΙΙ, 71 . 83 Rom . viii , 18. 8. Job XV , 11 . 83 Jerem . 8 , 24 . 86 1 Cor .
88
8ι , α . 67 Psal . CΧV , 12. * I Cor. 1 , 9.

( 1 ) Ex hom . in murt. Julillam , 40. (2) Ex epist . CCXLVI , 383.

1279 APPENDIX .. SYMEONIS METAPHRASTÆ 128 )
releor . Sell rursus cum nmagna Dei manual con - A μαι. " Οταν δε πάλιν την μεγάλην χείρα του Θεού
sidero , eumque nosse et confractos erigere , et ju- εννοήσω , και ότι οίδεν ανορθούν τους κατερραγμέ
sios diligere , superbos vero conlerere , et polentes νους και αγαπάν δικαίους , συντρίβειν τε υπερτρά
de suis sedibus dejicere : rursus immutatus spe νους , και καθαιρεϊν από θρόνων δυνάστας · πάλιν
OI.cento allevor . ( 1 ) Novi el persuasum habeo , μεταβαλών , κουφότερος γίνομαι ταις ελπίσι . Και
quod et vobis notum esse volo , celerem adſuluram οίδα και πεπεισμαι , ό και υμάς γινώσκειν βούλα
opem , nec perpetuam derelictionem futuram . Quod μαι , ότι ταχεία έσται η αντίληψις , και ουκ εις
enim passi sumus, ob peccata nostra passi sumus ; τέλος έσται η εγκατάλειψις . “A μεν γάρ πεπόνθα
sed opem suam , ob suum in servos suos amorem μεν , διά τας αμαρτίας ημών πεπόνθαμεν · την δε
ac misericordiam , benignus ostendet. (2) Sive αυτού βοήθειαν διά την περί τους δούλους αυτού
enim peccatorum solvimus pænas , suficiunt fla αγάπης και ευσπλαγχνίαν ο φιλάνθρωπος επιδείξε
gella ad cvertendam deinceps Dei in nos iram 69 ; ται. Είτε γάρ αμαρτημάτων αποτίννυμεν δίκας ,
sive ad sustinenda pro pietate certamina bis len έκαναν αί μάστιγες προς παραίτησιν λοιπόν της εφ'
tationibus vocamur , justus est certaminum arbiter, ημίν οργής του Θεού · είτε εις τους υπέρ της ευσε
ut non sinat tentari nos ultra quam ferre possui βείας αγώνας διά των πειρασμών τούτων κεκλήμς
mus : sed nobis reddat pro toleratis jamlaboribus, Β θα , δίκαιος και αθλοθέτης μή εάσαι ημάς πειρασθή
patientiæ et spei in ipsum nostræ coronam . ( 3) Quis ναι υπέρ και δυνάμεθα υπενεγκείν · αλλ ' επί τοις
enim animo ita adamantino , quis ita commisera πεπονημένους αποδούναι ημίν τον της υπομονής και
tionis omnis ac mansuetudinis expers , ut audiens της εις αυτόν ελπίδος στέφανον . Τίς γάρ ούτως αδα
gemilum 542 undique auras nostras ſerientem , μάντινος την ψυχήν, τίς ούτως παντελώς ασυμπαθής
velut ex tristi quodam choro communem quamdam και ανήμερος , ως ακούων του πανταχόθεν ημάς (7)
ac consonan lamentationem edente , non animo do- προσβάλλοντος στεναγμού , οίον από τινος χορού
jeat , non humi procumbat, et non penitus inextrica κατηφούς , κοινόν τινα θρήνον και σύμφωνον προσ
bilibus his curis labescat ? llæc autem dico , (4 ) non ηχούντος, μή ουχί παθείν την ψυχήν, και κατακαμ
consolandi gratia : quis enim sermo invenialur φθήναι εις γην , και ταίς αμηχάνους ταύταις ανίαις
tanlæ medicus calamitatis ? sed cordis mei dolo παντελώς έκτακήναι ; Ταύτα δε λέγω , ου παρακλή
rem , quantum possumus , vobis hac voce significo. σεως ένεκεν , ( τίς γάρ και λόγος ευρεθείη τοσαύτης
συμφοράς ιατρός ; ) αλλά την οδύνην της καρδίας μου , καθ' όσον δυνατόν , εκ της φωνής ταύτης υμίν
διασημαίνων .
2. (5) Perspeximus enim astutiam belli diaboli- C 2. 'Ελογισάμην γάρ το έντεχνον του διαβολικου
ci , qui , ubi vidit in hostium persecutionibus mul πολέμου · ος επειδή είδεν εν ταις παρά των εχθρών
liplicari in vobis virtutem , ac magis florere , mula επηρείαις πληθυνομένην την αρετήν εν υμίν , και
vit suum ipsius consilium , nec jam perte bellum μάλλον θάλλουσαν , μετέστρεψεν εαυτού την βουλήν ,
gerit , sed occultas nobis insidias struit , oblegens και ουκ έτι εκ του προφανούς πολεμεί , αλλά κεκρυμ
callidam nocendi voluntatem nomine quod circum μένας (8 ) ημίν τας ενέδρας τίθησι , καλύπτων αυ
ſerunt hostes , ut et patiamur eadem quæ patres του την επιβουλήν διά του ονόματος ού περιφέρου
nostri , nec videamur pati pro Cbristo , eo quod σιν οι πολέμιοι • ίνα και πάθωμεν τα αυτά τους
Christianorum nomen habeant et ipsi persecuto- πατράσιν ημών , και μή δόξωμεν πάσχειν υπέρ
res . (6 ) Hec nos perculserunt , et propemodum Χριστού , διά το Χριστιανών όνομα έχειν και τους
mente emoverunt. Ad has autem cogitationes illa διώκοντας . Ταύτα ημάς εξέπληξε , και μικρού δείν ( 9) ,
etiam accessit : Νum Dominus servos suos reliquit ? έξω έποίησε των λογισμών . Συνεισήλθε δε τούτοις
num novissima hora est , et defectio per hæc in τους διαλογισμούς κακείνη η έννοια Αρα μη εγκατέ
greditur , ut reveletur landem iniquus ille , filius λιπεν εαυτου τους δούλους ο Κύριος και άρα μη
perditionis , qui adversatur , et effertur adversus εσχάτη ώρα εστι , και η αποστασία διά τούτων λαμ
omnem qui dicitur Deus aut numen 30 ? Sed tamen D 6άνει την είσοδον , ίνα λοιπόν αποκαλυφθη ο άνομος,
sive temporaria est ista tentatio , ſerte illam , ut ο υιός της απωλείας , και αντικείμενος, και υπερα!
boni Christi athlelæ : sive etiam res summo inter ρόμενος επί πάντα λεγόμενον Θεόν ή σέβασμα ;
itui tradite sunt , animo ne concidamus ob pre- Πλής , είτε πρόσκαιρός έστιν ο πειρασμός , βαστά
sentia , sed exspectemus e cælis revelationem , et σατε αυτόν ως καλοι (10) του Χριστού αγωνισταί :
adventum magni Dei et Salvatoris nostri Jesu είτε και τη παντελεί φθορά τα πράγματα παραδέ
Christi. Etenim si creatura omnis dissolvelur , et δοται , μή ακηδιάσωμεν προς τα παρόντα · αλλ '
transmutabitur mundi hujus figura , quid mirum αναμείνωμεν την εξ ουρανών αποκάλυψιν και επι
89 I Cor. Χ , 15 . 90 ] Thess . J , 3.
( 1 ) Ex epist . CCXL 1 , 53 .
( 2 ) Ex epist . CAL , 252 . υμάς .
( 3) Ιbid. (8) Κεκρυμμένας. Sic idem codex et contextus.
(4 ) Ex epist . ΧΧΙΧ , 1109 . Editί κεκρυμμένως.
( 5) Ex epist . CΧΧΧΙΧ , 250 . (9 ) Mirpoù èεir. Deest postrema vos in utroque
(6 ) Ιbid . , 251 . codice Regio..
(7) 'Huds. Sic Regius codes cum contextu . Editi ( 10) Ώς καλοί . Contextus οι καλοί.
1983 SERMO XII . - DE ANIMI DEJECTIONE . ( 282

φάνειας του μεγάλου Θεού και Σωτήρος ημών Ιησού Aest nos quoque , qui rerum crealarum pars su
Χριστού . Ει γάρ πάσα ή κτίσις λυθήσεται , και με mus, communibus malis affici , ac Tradi afflictio
ταποιηθήσεται το σχήμα του κόσμου τούτου , τι nibus, quas pro virium nostrarum modulo infligit
θαυμαστών και ημάς , μέρος όντας της κτίσεως , nobis justus judex , non tentari nos sinens supra
παθείν τα κοινά πάθη , και παραδοθήναι θλίψεσιν , id quod possumus , sed dans una cum tentatione
ας κατά το μέτρον της δυνάμεως ημών ώρισεν ο exitum , ιι perferre possimus 31 ? Ne igitur: defi
δίκαιος κριτής , ουκ εών ημάς πειρασθήναι υπέρ και ciamus , fratres : exspectant enim nos. inartyrum
δυνάμεθα , αλλά διδούς συν τω πειρασμό και την coronæ : parati sunt confessorum chori manus
έκβασιν , του δύνασθαι ημάς υπενεγκείν ; Mή τοίνυν vobis porrigere , inque suum numerum recipere .
αποκάμωμεν, αδελφοί • αναμένουσι γαρ ημάς οι των Memineritis veterum sanctorum , quorum nemo
μαρτύρων στέφανου • έτοιμοί εισιν οι χοροί ομολο deliciis inserviens, aut adulationibus delinilus, co
γητων προτείναι υμίν ( 1 ) τας χείρας , και δέξασθαι ronas palientiæ consecutus est ; sed omnes per
υμάς εις τον ίδιον αριθμόν . Μνήσθητε των πάλαι magnas afflictiones quasi per ignem tentati , expe
αγίων , ότι ουδείς τρυφών , ουδε κολακευόμενος , των rimentum sui dederunt. ( 5 ) Beatus qui dignus ha
στεφάνων της υπομονής ήξιώθη · αλλά πάντες διά betur, qui pariatur pro Christo. Beatior quì ajora
μεγάλων θλίψεων πυρωθέντες , το δοκίμιον επεδεί- Β patitur , quandoquidem afflictiones teniporis prae
ξαντο. Μακάριος ο καταξιωθεις των υπέρ Χριστού sentis dignæ non sunt , quæ comparentur cum
παθημάτων . Μακαριώτερος δε ο πλεονάσας εν τοις gloria , que deinceps revelabitur in nobis . (6 ) Qui
παθήμασι • διότι ουκ άξια τα παθήματα του νυν και enim non succumbit afflictionibus, sed per spem
ρού προς την μέλλουσαν δόξαν αποκαλυφθήναι εις in Deum doloris pondus tolerat , is magnam habei
ημάς . Ο γάρ μή υποπεσών ταϊς θλίψεσιν , αλλά apud Deum patientiæ mercedem .
διά της προς Θεόν ελπίδος , της λύπης το βάρος υπενεγκών , μεγάλην έχει παρά Θεώ της υπομονής την
αντιδοσιν .
5. " Ωσπερ ούν οι σκώληκες τους απαλωτέρους των 3. (7) Quemadmodum igitur in lignis teneriori .
ξυλων εντίκτονται μάλιστα , ούτως αι λυπαι τοίς bus gignuntur vermes : sic tristitia in molliore
μαλακωτέρους ήθεσι των ανθρώπων εμφύονται . hominum indole innascitur. 543 Nec vero mil
Ούτε δε γυναιξιν , ούτε ανδράσιν επιτετραπται το lieribus , neque viris eſfusior ille luctus fletusque
πολυπενθές και πολυδακρυ · αλλ' όσον επιστυγνάσαι permissus est : sed tantum , quantum fas est , affli
τοις λυπηροίς , και μικρόν τι δάκρυον επιστάξαι , ctari de adversis , et parum lacrymari , idque la
και τούτο ήσυχή , μη αναβρυχόμενον , μηδέ υλολύ- C cile, sine fremilibus, sine ejulatibus, adeo ut nec
ζοντα , μηδέ καταρρηγνύντα χιτώνα , ή κόνιν χεόμε vestis scindatur , nec cinis inspergatur , nec aliud
νον , μηδ' άλλο τι τοιούτον ασχημονούντα των επιτη- quidquam eorum indecore fiat , que studiose fa .
δευομένων παρά των απαιδεύτως εχόντων προς τα cere solent qui ad humanos casus nulla imbuti
ανθρώπινα (2 ) . 'Ανάνδρου γάρ ψυχής , και ουδένα ſuere disciplina. Etenim animi est ignavi , nul
τόνον (3) εκ της επί Θεόν ελπίδος εχούσης , το σφο lumque ex reposita in Deo spe robur habentis,
δρώς καταρρήγνυσθαι και υποπίπτειν τοις λυπηρούς . frangi admodum , et adversis succumbere . (8) Na2
Το μεν γαρ δάκρυον , ώσπερ εκ πληγής (4 ) τινος, lacrymæ velut ex quodam ictu , ex improviso casu
της προσβολής του αβουλήτου την ψυχήν τύπτοντος percutiente animam , eanmque contraliente , com
και συστέλλοντος και καταθλιβομένου του περικαρδίου presso circa cor spiritu , oriri consuevere : gau
πνεύματος , αποτίκτεσθαι πέφυκεν · η δε χαρά οίον dium vero est animæ ob res ex sententia succeden
σκίρτημά τι εστι της ψυχής επαγαλλομένης τους les gestientis , quidam quasi saltus . Dinc differunt
κατά γνώμην . "Οθεν και τα περί το σώμα συμπτώ- corporis symptomata . Tristes quidem subpallidam
ματα διενήνoχε . Τούς μεν γάρ λυπoυμένοις , ύπ lividamque ac rigentem habent corporis molem :
ωχρος και πελιδνός και κατεψυγμένος ο όγκος τους D inest vero eMorescens quædam et subrubra corpo
δε φαιδρυνομένοις , εξανθούσα και υπέρυθρος ή ris habitudo lætis et hilaribus , anima tantum non
του σώματος έξις , μονονουχί πηδώσης της ψυχής, prosiliente et prorumpenle ad exteriora pre volu
και προωθουμένης υφ' ηδονής εις το έξω . Και plate . (9) Ac noviinus multos in gravissimis adver
πολλούς έγνωμεν έν συμφοραίς ανηκέστους απο sitatibus sibi per vim a lacrymis temperasse ; quo
στάξαι δάκρυον βιαίως εγκαρτερήσαντας : είτα τους rum alii posthac in imniedicabiles morbos incide
μεν εις ανήκεστα εκπεσόντας πάθη , αποπληξίας Γιτιt, in apoplexiam , paralysimque; alii vero on
ή παραλύσεις τους δε και παντελώς αποψύ nino supremum diem obierunt , quod eorum vires ,

911 Cor. x , 13.

( 1 ) Υμίν . Sic Regius codex 1992 , cum contextu , quam editi nostri , πηγής.
et paulo post υμάς. Editi ημίν et ημάς . (3) Ex epist . CXXXIX . 231 .
( 1 ) Προς τα ανθρώπινα. Haud scio an melior sit (6) Ex epist. ccC1 , 459 .
haec scriptura , quam quod in contextu legitur, προς ( 7) Ex hom . De gratiarum actione, 30 .
τα ουράνια. ( 8) Ιbid . , 28.
(3) Τόνον . Sic contextus. Editi nostri τόπον . ( 9) Ιbid . , 29 .
( 4) llanrñs. Sic etiam contextus, multo aplius
1285 APPENDIX .. SYMEONIS METAPHRASTÆ 1984

quasi debile quoddarm fulcrum , pondere tristitie A ξαντας , ώσπερ ερείσματος ασθενούς της δυνά
frangerentur. Nam quod videre in flamma licet, quam μεως αυτών τω βάρει της λύπης αποκλασθείσης.
fumus proprius, si non exeat , sed circumvolvatur, "Ο γάρ επί της φλογος οράν υπάρχει , υπό του
suffocat ; id eliam in facultate, qua animal consti οικείου αυτήν καπνού καταπνίγεσθαι , μη υπ .
luitur , fieri dicunt , nimirum extabescere illam et εξιόντος , αλλά περί αυτήν είλουμένου τούτο φασι
exstingui præ doloribus , si nullus ad exteriora και επί της οικονομούσης το ζώον δυνάμεως γίνε
aperiatur exitus. ( 1 ) Cur enim Lazari causa Chri σθαι · απομαραίνεσθαι γάρ υπό των οδυνηρών και
stus llevit ? cerle ut querulorum ac luctus aman κατασβέννυσθαι , μηδεμιάς γενομένης επί το έξω
lium ad flendum propensionem , animique eorum διαπνοής . Τίνος γάρ ένεκεν επί τω Λαζάρω ο Χρι
demissionem sanaret . Quod enim citra ullam στός εδάκρυε ; των οδυρτικών πάντως και φιλοθρή
animi commotionem , sed ad erudiendos nos la νων το άγαν περιπαθές και ταπεινόν επανορθούμε
crymalus est Dominus , perspectum est ac mani νος. "Οτι γάρ ουκ έμπαθές ήν το δάκρυον του Κυ
festum ex illo : Lazarus amicus noster dormit , ρίου , αλλά και διδασκαλικών , εκείθεν δηλον : Λάζαρος
sed vado ut a somno excitem eum " . Quis nostrum ο φίλος ημών κεκοίμηται , αλλά πορεύομαι να
deflet amicum dormientem , quem aliquanto post εξυπνίσω αυτόν . Τίς δε ήμών κοιμώμενον οδύρεται
sperat expergefactum iri ? Lazare , teni foras95. Β φίλον , όν μικρόν ύστερον προσδοκά διυπνίζειν; Λά
Morluus revocabatur ad vitam ; alligatus ambu ζαρε , δεύρο έξω » και ο νεκρός έζωοποιείτο , και ο
labat. Inest miraculum in miraculo. Pedes liga- δεδεμένος περιεπάτει . Θαύμα εν θαύματι • χειρίαις
bantur institis , nec tamen a motu prohibebatur . δεδέσθαι τους πόδας, και μη κωλύεσθαι προς την
Elenim aderat vis quaedam obice major . Quomodo κίνησιν· μείζον γάρ ήν το ενισχύον του εμποδίζοντος.
igitur Dominus , qui erat talia facturus , casum il Πώς oύν και τα τοιαύτα ενεργείν μέλλων, δακρύων
Ium lacrymis dignum judicasset ? Annon palam άξιον το συμβάν έκρινεν ; " Η δήλον , ότι πανταχόθεν
est, ipsum infritatem nostrarm undique suful- ημών το ασθενές υπερείδων , μέτρους τισί και όρους
cientem , eas affectiones quæ inevitabiles sunt ct τα αναγκαία περιέλαβε πάθη : το μεν ασυμπαθές ως
necessaria , intra modus quosdam ac terminos θηριώδες εκκλίνων, το δε φιλόλυπον και πολύθρηνος
continuisse ? Apathiam quidem vitavit tanquam ως αγεννές παραιτούμενος . Ο δε Ιώβ , τί ; μη αδα
quiddam ferinum : noluit tamen morori ac tri- μάντινος ήν την καρδίαν ; μή εκ λίθου ήν αυτώ πε
stitia deditus esse , ac multum lacrymari , quod ποιημένα τα σπλάγχνα ; "Έπεσον αυτώ δέκα παίδες
hoc illiberale esset et ignavum . (2) At vero Job, εν βραχεία καιρού ροπή , μια πληγή συντριβέντες,
quid ? num illi adamantinum erat cor ? num com- C και εν τω οίκω της θυμηδίας, εν τω καιρό της απο
pacta ei erant ex Saxo viscera ? Ceciderunt ei λαύσεως , επικατασείσαντος αυτούς του διαβόλου το
decem liberi in brevi temporis momento , una plaga οίκημα . Είδε τράπεζας αίματι μεμιγμένην· είδε
obtriti , in domo jucunditatis , in tempore deli παϊδας διαφόρως μέν κατά τον χρόνον αποτεχθέντας,
ciarum , decutiente in eos domum diabolo. Vidit κοινή δε υπεξελθόντας του βίου ( 3) το τέλος. Και
mensam sanguine immistam , vidit liberos diverso ουκ ώμωξεν, ου κατετίλατο κόμην , ουκ αφήκε τινα
quidem lempore nalos, sed unum commmunemque φωνήν αγεννή , αλλά την αοίδιμον εκείνην και παρά
sortitos vitæ exitum . Non ejulavit, 544, non co πάσιν ανυμνουμένην ευχαριστίαν απεφθέγξατο : "Ο
mam evellit , non emisit vocem ullam degene- Kύριος έδωκεν, ο Κύριος αφείλετο ως τω Κυρίω
rem , sed celebrem illam et ab omnibus decanta έδοξεν, ούτως και εγένετο · είη το όνομα Κυρίου
lam gratiarum actionem protulit : Dominus de ευλογημένον . Μή ασυμπαθής ο άνθρωπος ; Και πώς;
dil, Dominus abstulit : sicut Domino placuit , ita ός γε περί εαυτού λέγει : 'Εγώ έκλαυσα επί παντί
et factum est ; sit nomen Domini benedictum % . θλιβομένω. Αλλά άρα μή εψεύδετο ταύτα λέγων;
Num homo ille erat expers affectionum ? At quo Και μην μαρτυρεί αυτή η αλήθεια , ότι προς ταίς
modo ? cum ipse de se dicat : Ego flevi super omni λοιπαίς αρεταίς και αληθινός ήν · "Ανθρωπος γάρ,
alicio 98. Estne his dicendis mentilus ? Imo vero D φησίν , άμεμπτος , δίκαιος, θεοσεβής , αληθινός.
præter cæteras virtutes veritas veracem eum quo 'Αλλ' οι πολλοί των ανθρώπων ωδαίς τισι προς το
que fuisse declarat , his verbis : lomo inculpαιus , κατηφές πεποιημέναις καταθρηνούσι , και μέλεσι
justus, pius , veras 96. Verum hominum plerique γοεροίς εκτήκειν εαυτών τας ψυχάς επιτηδεύουσι • και
cantilenis quibusdam ad mestiliam compositis ad ώσπερ των τραγωδών ίδιόν εστι το ανάπλασμα και η
flendum abutuntur , studentque animum suum mo σκευή , μεθ' ης τα θέατρα καταλαμβάνουσιν · ούτως
dulis lugubribus absumere ; et quemadmodum pe οίονται προσήκειν και το πενθούντι πρέπον είναι
culiaria sunt tragodis fictio et apparatus, quocum σχήμα , μέλαν ιμάτιον , και αυχμηράν κόμην, και
theatra conscendunt : ila et lugenti hanc existi σκότος εν οικία , και ρύπον , και κόνιν, και μέλος
mant speciem convenire, vestem atram , comam στυγνόν , αει νεαρον της λύπης το τραύμα τη ψυχή

9: Joan . ΧΙ , 11 . 95 ibid . 45. Jop 1 , 21 , 28 Job XXX, 23. 96 Job 1 , 1 .

( 1 ) Ex hom . De gratiarum actione, 29. (3 ) Biov . Addidimus hanc vocem ex codec Regio
(2 ) 1bid . , 50 . ? contextu .
 1983 SERMO XII .
διασώζοντι (1 ) : ουκ ειδότες ( 2), ότι ψυχή ή άπαξ A squalidam , tenebras in domo , Sordes , pulverem , e '
προσδεθείσα το πόθω του κτίσαντος, και τους εκεί
κάλλεσιν ενειθισμένη φαιδρύνεσθαι , το περιχαρές
αυτής και εύθυμον υπό της ποικίλης μεταπτώσεως
των σαρκικών παθημάτων ου μεταβαλεί, αλλά τα τοις
άλλοις λυπηρά προσθήκην ευφροσύνης ποιήσεται.
"Ωσπερ γάρ οι ασθενείς τα όμματα , των άγαν λαμ
πρώντας όψεις απάγοντες , άνθεση και πόαις προσανα
παύουσιν · ούτω χρή και την ψυχήν μή συνεχώς
καταβλέπειν το λυπηρόν , μηδέ τούς παρουσιν ανια
ρούς προσκείσθαι , αλλά προς την θεωρίαν των όντως
αγαθών περιάγειν αυτής τα όμματα .
res tristes ponere ob oculos , nec jugiter in præsentibus ærumnis deſigi, sed bona vera speculari .
4. Αί γάρ λύπαι την ψυχήν, ώς το πυρ τον χρυσόν ,
απελέγχουσι • και το όντι τοίς καλώς παρεσκευα
σμένους αι θλίψεις οιονεί τροφαί τινές εισιν , αθλη- B dam alimenta ac athletice exercitationes , sunt bene
τικά (5) γυμνάσια , επί την πατρώαν δόξαν τον αγω-
νιστην προβιβάζουσαι . Η δε εις άγαν κατήφεια γί
νεται της αμαρτίας αιτία, της μέν λύπης βαπτιζού
σης τον νούν και αμηχανίας εμπoιoύσης ίλιγγον , της
δε απορίας των λογισμών την αχαριστίαν απογεννώ
σης . Αισχρόν ούν, ευλογείν μεν ημάς επί τοϊς χρη
στοτέροις , σιωπάν δε επί τοις σκυθρωποτέροις και
επιπόνοις πράγμασιν. Αλλά τότε και πλέον ευχαρι
στεϊν δεί, ειδότας , ότι “Ο αγαπά Κύριος , παιδεύει ,
μαστιγοι δε πάντα υιον· δν παραδέχεται . Και
δύεται εκ θλίψεως τους αγίους αυτού ο Θεός, ουκ
αδοκιμάστους αυτούς καταλιμπάνων , αλλά την υπο
μονήν αυτοίς χαριζόμενος . Ει γάρ ή θλίψις υπομο-
νήν κατεργάζεται, η δε υπομονή δοκιμήν» και την
θλίψιν αφαιρούμενος , της δοκιμής εαυτόν απεστέρη-
σεν. Ως ούν ουδείς στεφανούται άνευ ανταγωνιστού ,
ούτως ουδε δόκιμος αποφανθήναι δύναται ει μή (4 )
διά θλίψεων . Εκ πασών ούν των θλίψεων ρύσεται
αυτούς , ουχί μή εών αυτούς θλίβεσθαι , αλλά συν τω
πειρασμό και την έκβασιν του δύνασθαι υπενεγκεϊν
χαριζόμενος . Ο δε λέγων μη πρέπειν το δικαίω την
θλίψιν , ουδέν έτερον λέγει, ή μή αρμόζειν το άθλη-
τη ανταγωνιστήν.
5. Επει δε φέρει παραμυθίαν οδυρομένους και κοι
νωνία των στεναγμών , επιστυγνάζειν μεν ταϊς συμ
φοραίς των πεπονθότων ακόλουθον . Ούτω γαρ εαυτόν
οικειώση τους πάσχουσι, μή καθιλαρευόμενος των
συμφορών , μηδε εναδιαφορών τοϊς αλλοτρίοις αλγή-
μασιν . Ου μην περαιτέρω γε συνεκφέρεσθαι τοις λυ- D
πουμένους προσήκεν, ώστε η συνεκβοών , ή συνθρη-
νεϊν τω πεπονθότι , ή εν τοις άλλοτρίοις μιμείσθαι
και ζηλούν τον εσκοτωμένον υπό του πάθους, οίον
1 Ηebr . Σι , 6. 98 Κοιν . ν , 3. 99 1 Cor . x , 15.
(1 ) Διασώζονται . Sic uterque coder. Editi διασώ
ζόν τι. Minus commode contextus , διασώζον refe
rendo ad μέλος .
(2) Ουκ ειδότες . Ηoc verba usque ad ποιήσεται
non reperta in contextu .
(3 ) Αθλητικά. Legitur in contextu, αθλητικαί και
γυμνάσια.
( 4) Elun . Prima vocula addita ex contextu et
DE ANIMI DEJECTIONE, 1280
lugubrem cantum , mæroris vulnus semper receng
in animo servanti : nescientes animam que semel
Conditoris sui capta est desiderio, earumque re
rum quæ illic sunt pulchritudine exbilarari assue
vit , summum illud gaudium et alacritatem , corpo
rearum perturbationum vicissiludine non mutare,
imo quæ cæteris sunt molesta , ad lælitiæ acces:
sionem convertere. (5 ) Ut enim ii , quibus oculi in
firmi sunt, oblutus suos a rebus nimis ſulgidis de
flectunt, eosque florum et herbarum recreant con
spectu : ita quoque non debet anima semper sibi
4. Molestiæ siquidem animum , ut ignis aurum
probant : (6) alque reipsa allliciiones, quasi quæ
preparatis atque instructis : que athletam ad po
lernam gloriam deducunt. (7 ) Nimia vero tristilia
causa lil peccati , quod demergat mentem mæror,
inducatque vertiginem clesperatio , et vitium ingrati
animi pariat consilii inopia . ( 8 ) Turpe est igitur
nos benedicere in rebus secundis , silere vero in
tristibus et adversis . Imo lunc etiam gratias ube
riores agere oportet , cum noverimus, quod Quem
diligit Dominus , castigat, flagellat autem omnem
filium quem recipit 97. (9) Itaque liberat ex tri
bulatione sanctos suos Deus, non quod illos ci
tra probationem relinquat, sed quod patientiam
ipsis
ipsis largiatur. Nam si tribulatio patientiam ope
largiatur . Νam
ratur , patientia vero probationem 38 : qui tribula
C tionem detrectat , probatione se ipse privat. Quenm
admodum ergo nemo coronalur sine adversario :
sic neque probatus quisquam pronuntiari potest ,
nisi per tribulationes . Ex omnibus igitur tribulatio
nibus ipsos eruet , non quod divexari eos non si
nat, sed quod cum tentatione exitum etiam prae
beat, adeo ut ferre valeant 19. Qui vero afflictionem
justo minime convenire asserit , nihil aliud dicit
quam alhlelæ non congruere adversarium cum quo
decertet..
545 5. ( 10) Quoniam vero societas gemituum
affert solalium lugentibus, por ſuerit de alienis ca.
lamitatibus ac ærumnis afliclari. ( 11 ) Nam hoc pa
cto alictorum conciliaturus tibi es benevolentiam ,
neque hilarem te ostendens ob eorum adversita
tes, neque alienam amictionem indiferenter per
Ferens . Minime tamen convenit dolentium nmiseris
plus quo comrnoveri , sic ut aut conclames, aut
lugeas cum afflictalo , aut alienis in rebus hominem
Regio codice. Paulo post idem codex , δύεται.
( 5) Ex hom . De gratiarum actione, 32.
( 6) Ex hom. in psal. XXXI, 143.
(7) Ex hom . In ſamem el siccitatem , 68.
(8) Ex hom. in psal. XXXII , 144.
(9 ) Ιbid ., 146.
( 10) Ex hom . Adversus calumn . S. Trinitatis, 603.
( 11 ) Ex hom . in mart. Juliituni , 41 .
1287 APPENDIX . SYMEONIS METAPHRASTÆ 1309

a tristitia ocecatum initeris emulerisque : exem- A συγκαθειργνύναι εαυτόν και συμμελανει μονείν , και
pli causa , si una cum ipso le ipse includas, et in χαμαι συγκαθήσθαι , και κουράς αμελείν . Εκ τούτων
duaris veste atra , si pariter jaceas humi, comam γάρ επιτείνειν μάλλον έστι την συμφοράν , η κατα
que negligas . Εx iis enim magis crescit quain ele πραύνειν . 'Αλλά δάκνεσθαι μεν υπό των γινομένων,
vatur calamitas. ( 1 ) Attamen abs re non fuerit, iis και ήσυχή τοις λυπηρούς επιστυγνάζειν προσήκες
quæ accidunt angi , et lacile de adversis afllictari, εν συννοία προσώπου , και σεμνότητι βάρος εχούσης
ita ut ex vultu , qui cogitatione defixus sit , exque το της ψυχής πάθος διασημαίνοντα . Φθεγγόμενον δε ,
modestia , quæ gravitatem adjunctam habeat, animi ουκ ευθύς επιτηδάν ταις επιτιμήσεσι προσήκεν ,
affectum significes . Ubi autem ad colloquium ven ώσπερ εναλλό μενον και επεμβαίνοντα τοις κειμένοις .
tum est , non statim ad objurgaliones devenire de- Φορτικών γάρ τοις υπό λύπης την ψυχήν κεκακωμέ
cet , velut jacentibus insultantem ac illudentem . νοις ή επιτίμησις , και άμα δυσπαράδεκτοί είσι τοις
Nam objurgationes iis quoruni animus præ tristitia κάμνουσι , και προς παρηγορίαν απίθανοι των απα
cruciatur, molestæ sunt et graves : simulque ser θώς παντάπασι διακειμένων οι λόγοι . "Ωσπερ γάρ
mones eorum qui nullo prorsus doloris sensu alli- οφθαλμώ φλεγμαίνοντι και το απαλώτατον των παρ
ciuntur, ægre audiuntur a mærentibus, et ad eos ηγορημάτων ανίαν έμποιεί· ούτω και ψυχή υπό θλί
B
consolandos vim non habent persuadendi. (9 ) Quem- και ψεως βαρείας κεκακωμένη , καν πολλήν παράκλησιν
admodum enim oculo inflammalo lenimentum vel φέρη ο λόγος , οχληρός πως είναι δοκεί εν τη πει
tenerrimum dolorem affert ; ita animæ gravi mee ωδυνία προσφερόμενος. "Οταν δε ίδης επί μετανεία
rore allliciæ , etiamsi mullum solatii ſerat oratio , των ημαρτημένων τον αδελφόν οδυρόμενον, σύγκλα
molesta tamen quodammodo videtur , in ipso dolo σον το τοιούτω , και σύμπαθε ( 5 )· και γάρ σοι υπάρ
ris articulo adbibila . (3) Quando autem videris ξει εν αλλοτρίοις πάθεσι το οικείον επανορθούστα :.
Tralrem lugentem ob peccatorum poenitentiam , la "Ο γάρ υπέρ της του πλησίον αμαρτίας θερμόν απο
crymare cum viro ejusmodi, ac illius commise στάξας δάκρυον, εαυτόν εξιάσατο, δι' ών τον αδελφών
resce ; lunc elenim tibi licebit ex malis alienis luumi απωδόρατο . Υπέρ αμαρτίας κλαίε . Αύτη αρρωστία
corrigere. Νam qui fervidas lacrymas pro peccato ψυχής , αύτη θάνατός έστι της αθανάτου , αύτη πεν
proximi elundit, dum fratrem deſlet, medelur θους αξία και οδυρμών ασιγήτων . Επί ταύτη πιν
sibimelipsi. Luge peccati causa . Anime griludo δάκρυον δέοι , και μη διαλείπου στεναγμός εκ μέσης
est peccatum , mors est animæ immortalis, pecca καρδίας αναπε μπόμενος . Ούτως έκλαιεν Ιερεμίας
lum luctu atque irrequietis lamentis dignum est . επί τους απολλυμένους του λαού · ώ γε επειδή ουκ
Ob hoc fluant lacrymæ omnes , nec cessent duci ex C ήρχει το εκ φύσεως δάκρυον , πηγήν επεζήτει δακρύων
pectore imo suspiria . Sic Jeremias deſlebat qui ex και σταθμόν έσχατον. Υπέρ δε τούτων απάντων ευ
populo peribant ; idemque cum sibi naturales la χαριστήσωμεν Χριστώ τω Θεώ ημών, ότι αυτό πρέ
crymæ non satis essent , lacrymarum ſontem inqui πει πάσα δόξα , τιμή και προσκύνησις, συν τω αν
rebat et extremam mansionem '. Pro omnibus au άρχη Πατρί , και το παναγία και ζωοποιώ Πνεύματι,
tem his gratias agemus Christo Deo nostro , cui νυν και αεί , και εις τους αιώνας των αιώνων.
debelur omnis gloria , honor et adoratio, simul et 'Αμήν.
principio carenti ejus Palri , et sanctissimo vivificantique Spiritui, nunc et semper, ut in sæcula sæ
culorum . Amen .
DE PATIENTIA ET LONGANIMITATE . ΠΕΡΙ ΥΠΟΜΟΝΊΗΣ ΚΑΙ ΜΑΚΡΟΘΥΜΙΑΣ .
SERMO XIII . ΛΟΓΟΣ ΙΓ'.
1. (4) Nemo ex malis quæ passus est , adduca 1. Μηδείς εξ ών έπαθε λυπηρών αναπεισθή λογι
tur ut cogitet ac dicat res nostras providentia nulla σασθαι τι και λέγειν , ώς άρα ουδεμία πρόνοια τάττει
gubernari, neque Domini administrationem ac ju- τα καθ' ημάς , μηδε κατηγορείτω της οικονομίας του
dicium incuset : sed in athletam Job intueatur, Δεσπότου και κρίσεως · αλλ' εις τον αθλητών Ιώβ
D
ipsumque sibi cogitationum meliorum consiliarium οράτω , κακείνον σύμβουλον ποιείσθω του κρείττονος .
adhibeat. Repulet omnia ex ordine certamina, in 'Αναλογιζέσθω τους αγώνας άπαντας εφεξής , εν οίς
quibus ille victor exstitit , et quot jaculis a diabolo εκείνος ήρίστευσε και πόσοις βέλεσιν υπό του δια
pelitus lethalem nullam plagam acceperit. 546 βόλου βληθείς , ουκ εδέξατο καιρίαν πληγήν. Πιεριείλε
Evertit quident illius domestican prosperitatem , μέν γάρ αυτού την ευπραγίαν των οικείων , καταχώ
eumdemque alternis adversitatum nuntiis obruere σαι δε αυτόν ταϊς επαλλήλους των κακών έβουλεύσα.
statuerat . Cum enim prior cladem aliquam adhuc το φήμαις . "Ετι γάρ του προτέρου την τoιάνδε συμ
annuntiaret, nuntius alter rerum deteriorum tristi φοράν εξαγγέλλοντος , έτερος άγγελος ήρχετο, χειρό
tiam afferens veniebal : malaque connectebantur νων πραγμάτων φέρων κατήφειαν · αλλήλοις τε επι

1 Jerem . XI , 1 .
( 1) Ex hom . in mart . Julittam , 42 . sil , 171 .
(2) Ex epist. VI , 78 . (5) Kal oújtabε . Hæc addidimus ex codice Rrgio.
(3) Ex hom . in mart, Julittam , 42 . Legitur in contextu hujus editionis συμπαθεί [f.
14 , Ex hom . Quod mundanis adhærendum non συμπάθει].
4289 SERMO XIII . DE PATIENTIA . 1200

συνήπτετο τα δεινά , και την των κυμάτων επιδρομήν Α inter se , et calamitates fuctuum incursum inita
έζηλουν αι συμφοραί , και πριν ή παυθήναι το πρό- bantur, atque priusquam priores lacryine sedaren
τερον δάκρυον , ετέρου προσήγετο πρόφασις. Ο δε lur , aliarum afferebatur occasio . Sed ille tempe
ώσπερ τις πρόβολος ειστήκει , τάς του χειμώνος υπο statis exceplo impetu, et undarum vi in spumam
δεχόμενος προσβολές , και άλλοιών εις άφρον των commutala , velut scopulus stabat , emittebatque ad
κυμάτων, την βίαν, και την ευγνώμονα προς τον Dominum gratam illam vocem , niec quidquam eo
Δεσπότην ήφίει φωνήν , και ουδέν των συμβαινόντων rum quæ accidebant , lacrymis dignum duxit . Ubi
δακρύων ήξίωσεν . Επειδή δε ήκε τις αγγέλλων , ώς vero advenit qui narraret quemadmodum filiis et
τοίς παισι και ταϊς θυγατράσιν ευωχουμένους επετί filiabus convivantibus violentus quidam ventus
ναξε πνεύμα τι βίαιον το της ευφροσύνης δωμάτιον , ollectationis domum conquassasset , tunc soluna
τότε μόνον την εσθήτα διέρρηξε , το της φύσεως επι scidit veslem , ostendens condolentem naturam , al
δεικνύμενος συμπαθές , και ότι πατήρ είη φιλόστορ que iis agendis declarans patrem esse se libero
γος οίς έπραττε μαρτυρούμενος και ταϊς ευσεβέσιν rum amantem , piisque illis vocibus quod evenerac
εκείναις φωναίς κοσμών το γινόμενον, έλεγεν: Ο ornans dicebal : Dominus dedit , Dominus abstulit :
Κύριος έδωκεν , ο Κύριος αφείλετο· ώς τώ Κυρίω sicut Domino placuit, ita et factum esi ? : tantum
B
έδοξεν , ούτω και εγένετο μονονουχί τοιαύτα βοών : non clamans in hunc modum : Pater vocatus sum
Έκλήθην πατήρ, εφ' όσον ο τούτο με ποιήσας έβού dum voluit qui me patrem effecit. Statuit rursus
λετο χρόνον. Περιελείν μου τον έκ της γονής στέ sobolis mihi coronari auferre, haud repugno quo
φανον έβουλεύσατο πάλιν , ου διαμάχομαι περί των minus sua auferat. Obtineat quod Domino vi
ιδίων αυτώ. Κρατείτω το τώ Δεσπότη δοκούν αυτός sum est ; ipse est generis conditor , ego orga
έστιν ο πλάστης του γένους, εγώ δε όργανον τι num ; quid necesse est, servus eum sim , dolere
με χρή δούλον όντα δυσχεραίνειν ανόνητα ( 1 ) , και me frustra , ac de sententia quam nequeo irritain
μέμφεσθαι ψήφον ήν ου δύναμαι λύειν Τοιούτοις facere , conqueri ? Verbis ejusmodi quasi jaculis
τον διάβολον ο δίκαιος κατηκόντιζε ρήμασιν. Επει- justus ille diabolum confodit . Postquam autem
δή δε αυτον νικώντα είδε πάλιν ο δυσμενής, και iterum inimicus eum vidit esse victorem , nec
ουδενί τούτων τιναχθήναι δυνάμενον , αυτή τη σαρκι ulla harum erumnarum concuti posse, tentationis
το της πείρας προσήγε μηχάνημα , και το σώμα admovit machinamentum carmi ipsi , et corpore in
μαστίξας αρρήτους πληγαϊς , σκωλήκων αναδίδο fandis vulneribus percusso effecit, ut ex eo ver .
σθαι πηγάς εξ αυτού παρεσκεύασε » και των της νium foiles seaturirent; virumque ex regioChrono
βασιλείας θρόνων τον άνδρα καταγαγών , επί κοπρίας c deturbatum , in sterquilinio collocavit . lle vero vel
εκάθισεν (2) . Ο δε και τοιούτοις βαλλόμενος πάθεσιν, talibus angustiis lacessitus , permansit immolus ; et
ακίνητος έμενε και σπαραττομένου του σώματος, lacerato corpore , pietatis thesaurum in recondito
άσπιλον (3) εφύλαττε τον της ευσεβείας θησαυρόν εν animæ recessu inlaminatum servabat.
τω κρυπτώ της ψυχής.
2. Ουκ έχων τοίνυν ό τι ποιήσει λοιπόν ο πολέ 2. Cum igitur non haberet quod jam faceret
μιος , επί την της αρχαίας επιβουλής έρχεται μνή hostis , insidiarum velerum recordalur ; atque ad
μην , και την του γυναίου διάνοιαν υποσύρας εις impiam ac blasphemam sententiam uxoris animum
ασεβή γνώμην και βλάσφημον , δι ' εκείνης σαλεύειν pertrahens , opera illius aggrediebatur athlelam
επειράτο τον αθλητήν . Και η μεν προς τον μακρόν concutere. Ac illa quidem laboris diuturnitati ce
πόνον (4) απαγορεύσασα , το δικαίω παρίστατο , κάτω dens , justo astilit , humi prona , manus super iis
γενευκυία, και τας χείρας επί τοις όρωμένοις συγ quæ videbat complodens, pietatis ei fructus expro
κρούουσα , και τους της ευσεβείας αυτώ καρπούς brans , hinc velerem rei familiaris opulentiam
ονειδίζουσα , και καταλέγουσα μεν την παλαιάν ευθη recensens , illinc mala præsentia commonstrans ,
νίαν των οικείων , υποδεικνύσα δε τα παρόντα κακά , et qualem ex qualibus sortitus esset vitam , et
και οίον εξ οίων έλαχε βίον , και τίνα των πολλών Duam pro multis sacrificiis nercedenm a Domino
θυσιών εδέξατο παρά του Δεσπότου μισθόν . "Έλεγε recepisset . Et semper verba pusillo quidem mulir
τε αεί της μέν των γυναικών ολιγοψυχίας άξια δή rum animo digna proferebat, sed talia tamen , quæ
ματα , ταράξαι δε πάντα άνδρα δυνάμενα , και περι virum omnem perturbare, et animum vel fortem
τρέψαι και γενναίαν διάνοιαν. ΙΠλανήτις γάρ και subvertere possent. Vaga , inquiebat, et ancilla
λάτρις περιέρχομαι (5 ) , η βασιλις δουλεύω , και oberro , regina servio , et ad meorum famulorum
προς τας των εμών οικετών χείρας ήνάγκασμαι manus respicere coacia sum , et quæ multos olim
βλέπειν , και τρέφουσα πάλαι πολλούς , αγαπητώς nutrivi, bene nunc mecum agi existimo si enu
εκ των αλλοτρίων παρατρέφομαι νύν . Και ότι καλόν triar ex alienis . Addebat melius esse ac utilius si

2 Job 1 , 21 .

( 1 ) 'Arórnta Sic uterque Regius codex et con
lestus. Male in editis nostris avónta .
( 2 ) 'Exdolcer. Sic ulerque codex et contextus.
Εύili εκάθιζεν .
PATROL. GR . XXXII ,
(5) "Ασπιλον . Contextus άσυλον , ηυιοlatum.
( 4) Πόνον . Contexlus χρόνων
(5 ) Περιέρχομαι . Regius codex 1992 περιέρχομαι,
φησίν
41
1291 APPENDIX.. SYMEONIS METAPHRASTÆ 1992

de terra se ipse exscinderet, impiis verbis utendo, A είη και χρήσιμον , ασεβέσι χρησάμενον ρήμασι , και
547 el gladium irae conditoris exacuendo, quarm εαυτόν της γης εκτεμεΐν, το της του κτίσαντος
si malorum tolerantia sibi ipsi et uxori certami- οργής ακονήσαντα ξίφος, ή διακαρτερούντα προς τα
num laborem proroget . Ιlle vero his verbis magis δεινά , τον εν τοις αγώσι μόχθον εαυτό τε και τη
quam ullo malorum priorum ofensus , et vultum συνοικούση μηκύνειν . Ο δε επί τούτοις τοις βήμα
ira replente , ad uxorem velul hostem conversus, σιν άχθεσθείς , ως επ' ουδενί των προτέρων κακών,
quid dicit ? Quare lanquam una de stultis mulieri και θυμού το βλέμμα πληρώσας , και προς την γυ
bus locuta es 3 ? Depone , o mulier, inquit , illud ναίκα καθάπερ προς πολεμίαν αποστραφείς , τι φη
consilium . Quousque dictis tuis dedecorabis vitam σιν ; "Ινα τι ώσπερ μία των αφρόνων γυναικών
communem ? Mentita es , et quod utinam Deus έφθέγξω ; Κατάθου , φησίν , ώ γύναι , την συμβου
avertisset , institutum meum tuis istis verbis , et λήν . Μέχρι τίνος την κοινήν εν οις λέγεις υβρίζεις
vilam meam calumnia aspersisti . Videor nunc mihi ζωήν ; Έψεύσω, και την εμήν , ώς ουκ ευχόμην,
dimidia ex parte impie egisse : siquidem unum αναστροφήν διέβαλες εν οίς ελάλησας, και τον εμόν
quidem corpus utrosque nos nuptic prestilerunt , βίον. Εξ ημισείας ή σεβηκέναι νενομικα νύν επει
sel tu prolapsa es in blasphemiam. Si bona susce- R δή περ εν μέν σώμα άμφοτέρους ημάς ο γάμος
pimus de manu Domini , mala non sustinebimus 4 ? * εποίησε , συ δε εις βλασφημίαν κατέπεσας. Εί τα
Redigas tibi in memoriam præterita bona . Com αγαθά εδεξάμεθα εκ χειρός Κυρίου , τα κακά ουχ
pensa bona malis. Nullius hominis vita perpetuo υπoίσομεν ; 'Ανάμνησον των φθασάντων σεαυτήν
beata est : seniper felicem esse , solius Dei est. Τα αγαθών · αντισήκωσον τα κρείττω τοις χείρoσιν. Ού
igitur si ob presentia dolore afficeris , ex preteritis δενός ανθρώπων ο βίος διόλου μακάριος : το διά
te ipsa consolare . Nunc lacrymaris , al prius ri παντός εύ πράττειν μόνου Θεού εστι . Συ δε ει τους
sisti : nunc pauper es, al prius fuisti dives ; bibisti παρουσιν αλγείς , από των προλαβόντων σαυτήν
limpidum vitae laticem, jam turbidum bibens animo παραμύθησαι. Νύν δακρύεις , αλλ ' εγέλασας πρότε
æquo patiare . Ne fluviorum quidem fluenta perpe ρον · νυν πτωχεύεις , αλλ ' έπλούτησας πρότερον :
luo apparent pura . Est autem fluvius vita nostra , έπιες το διειδές νάμα του βίου , και το θολερόν πί
ut nosti , continue fluens ac fluctibus alternalim νουσα καρτέρησον. Ουδε τα των ποταμών ρεύματα
sibi succedentibus referta. Etenim jam pars præ διόλου φαίνεται καθαρά ποταμός δε , ώς οίσθα , και
terfluxit , pars adhuc transit : pars jam emersit e βίος ημών , ρέων ενδελεχώς , και κύμασιν αλλεπαλλή
fontibus , pars vero emersura est , et ad commune λοις πληρούμενος . Το μεν γάρ αυτού προέρρευσεν
mortis mare festinamus omnes. Si bona suscepi- C ήδη , το δε έτι πορεύεται , το δε άρτι προέκυψε τών
mus de manu Don.ini, mala non sustinebimus ? πηγών , το δε μέλλει και προς την κοινήν άπαντες
Cogimusne judicem nobis perpetuo paria suppe του θανάτου σπεύδομεν θάλατταν. Εί τα αγαθά
ditare ? docethusne Dominum, quomodo debeat εδεξάμεθα εκ χειρός Κυρίου , τα κακά ουχ υποί
vitam nostram moderari ? Decrela sua penes ipsum σομεν ; 'Αναγκάζομεν τον κριτην όμοια χορηγείν τα
sunt . Res nostras pro suo arbitratu regit . Est enim πράγματα δι' αιώνος ημίν; διδάσκομεν τον Δεσπότην ,
Sapiens ; et quod utile est , id suis servis admelitur. όπως χρή διεξάγειν τον ημέτερον βίον; Αυτός των
Cave curiosius perscruteris Domini judicium . Equi οικείων ψήφων έχει την εξουσίαν · όπως βούλεται,
bonique fac solum quæ ab illius sapientia dispen τάττει τα καθ' ημάς · σοφός δε έστι , και το λυσι
santur. Quidquid dederit tibi , cum gaudio accipe . τελούν επιμετρεί (2 ) τούς οίκέταις . Μή περιεργάζoυ
Ostende in adversis , exstitisse te latitia pristina του Δεσπότου την κρίσιν · αγάπα μόνον τα παρά της
dignam . His dicendis repulit Job et hunc diaboli αυτού σοφίας οικονομούμενα . " Οπερ αν δω σοι , τούτο
assullum , et plenam ei cladis ignominiam incussit . δέχoυ μεθ ' ηδονής: δείξον εν τοις άλγεινοίς ως και
Quid igitur binc evenit ? Fugit iterum ab illo mor της ευφροσύνης αξία της πρόσθεν ετύγχανες . Ταύτα
bus , tanquam qui accessisset frustra , nec quid ο Ιώβ λέγων , απεκρούσατο και ταύτην του διαβό
quam amplius effecisset. Reversa caro in alteram D
λου (5) την προσβολήν , και τελείαν αυτή την της
pubertatem reviruit, Ποruit rursus vita omnibus ήττης αισχύνην επήγαγε . Τί ούν εντεύθεν συνέβαι
rebus, et duplicatæ divitiæ undecunque in domum νεν ; "Έφυγεν αύθις η νόσος αυτόν , ώς εική προσ
confluxerunt, ut quasi nibil amisisset , unam par ελθούσα, και μηδεν ανύσασα πλέον . Ανέβαλεν εις
tem haberet , pars vero altera justo esset patientiae δευτέραν ήβην η σάρξ , ήνθησεν ο βίος πάλιν τοις
merces . ( 1 ) Ex illo igitur animi fortitudinem unus άπασι , και διπλασίων πανταχόθεν επί τον οίκον και
quisque discamus, qui rebus suis retro sublapsis , πλούτος συνέρρευσεν· ένα το μεν ως μηδέν απολω
ac egens ex divite , orbus ex pulchræ prolis parente λεκώς έχη , το δε υπάρξη της καρτερίας το δικαίω
lemporis momento faclus, non solum idem per μισθός . Εκ τούτου τοίνυν ανδρίαν ψυχής έκαστος
mansit , infractos animi sensus ubique retinens , παιδευώμεθα • ος ου μόνον, προς τα εναντία του βίου

3 Job 11 , 10. • jbid ..

( 1 ) Ex epist . 1 , 73. (3) Του διαβόλου . Editi και του διαβόλου , Repre
(2) 'Επιμετρεί. Sic Regius eolex . Editi επιμε lit ei uxorem et diaboli assultum . Regium codicem
ερείν. Contextus επιμετρών . el contextum sequi maluimus.
1995 SERMO XIII . DE PATIENTIA . 1291

περιπεσόντος αυτώ , πένης εκ πλουσίου , και άπαις A sed ne amicis quidem, qui ad consolandum vene
από καλλίπαιδος εν μιά καιρού ροπή γενόμενος , rant , insultantibus et dolores conjunctim intenden
διέμεινεν και αυτός , αταπείνωτον πανταχού το της tibus , ira commolus est .
ψυχής φρόνημα διασώζων · αλλ' ούτε των φίλων , των εις παραμυθίαν ηκόντων, επεμβαινόντων αυτώ και
συνεπιτεινόντων τα αλγεινά , παρωξύνθη.
3. "Έστιν ότε και κατά πείραν ταϊς ψυχαίς αι του 548 3. (2 ) Fit quoque aliquando , ut vitæ in
βίου δυσκληρίαι τους ανθρώπους προσάγονται , ίν' επί forlunia irrogentur hominibus ad animas proban
της δυσκολίας απελεγχθώσιν οι δόκιμοι , είτε πλού das , ut inter difficultates deprehendantur , qui
σιοι , είτε πένητες. Εκάτεροι γάρ δια της υπομονής probi sint , sive diviles, sive pauperes . Utrique
δοκιμάζονται καν τούτο μάλιστα τω καιρώ δια enim per patientiam probantur : et maxime hoc
δείκνυται ο μεν , ει κοινωνικός και φιλάδελφος και lempore declaratur, sitne hic liberalis et fratrum
δε , ει ευχάριστος και μη τουναντίον βλάσφημος , amans ; sitne ille gratus et beneficiorum memor,
ταϊς του βίου περιφοραίς οξέως συμμεταβάλλων το ac non contra blasphemus, cujus animus statiin
φρόνημα. Και κυβερνήτης μεν ο χειμών, και τον vitæ vicissitudinibus mutetur. (3) Navis quippe
αθλητών το στάδιον , τον στρατηγόν η παράταξις, Β gubernalorean tempestas , athletam stadium , impe
τον μεγαλόψυχον ή συμφορά τον Χριστιανόν δε και ratorem acies , magnanimum virum calamitas ,
πειρασμός δοκιμάζει . Και ώσπερ τους αθλητές οι Christianum tentatio probat . (4) Quemadmodum
των αγώνων κάματοι τοίς στεφάνοις προσάγουσιν , enim certaminum labor athletas ad coronam, ila
ούτω και τους Χριστιανούς ή εν τοις πειρασμούς etiam Christianos probatio in tentationibus ad per
δοκιμασία προς την τελείωσιν άγει, εάν μετά της fectionem adducil , si modo ea quæ a Doniino dis
πρεπούσης υπομονής ευχαριστία πάση τα οικονο pensantur, cum debita patientia in omni gratia
μούμενα παρά του Κυρίου καταδεξώμεθα . Πένης rum actione suscipiamus . (5) Pamper es ? cave
εί ; μή αθυμήσης , αλλ ' έχε την ελπίδα προς τον animum abjicias, sed spem habeto in Deum . Nun .
Θεόν . Μή γάρ ουκ επιβλέπει την στένωσιν ; "Έχει quid enim non videt angustiam ? Habet cibum
την τροφήν εν χειρί , και παρέλκει την δόσιν , ίνα in manibus : sed differt largitionem , ut probet
σου δοκιμάση το βέβαιον , ίνα καταμάθη την γνώ tuam constantiam , ut animum agnoscat , silne
μην , ει μή τη των ακoλάστων και αγνωμόνων έστιν intemperantibus et ingratis consimilis. Hi enini,
ομοία . Και γάρ εκείνοι , μέχρι μεν εν τω στόματι dum in ore sunt cibi , benedicunt, adulantur , supra
τα σιτία τυγχάνει , ευφημούσι , κολακεύουσιν, υπερ modum admirantur ; paululum vero dilata mensa ,
C
θαυμάζουσιν · ολίγον δε της τραπέζης υπερτεθείσης, " blasphemiis velut lapidibus impetunt eos quos
ώσπερ τισί λίθοις ταις βλασφημίαις βάλλουσιν ούς προ paulo antea propter ciborum voluptatem colebant ..
βραχέως ( 1 ) διά την ηδονήν προσεκύνουν. Ηλίαν είχεν Eliam habebat Carmelus, excelsus mons et inhabi
ο Κάρμηλος , όρος υψηλών και άοίκητον, έρημος έρη- tabilis , solitudo solitarium : verum anima eral
μον · ψυχή δε ήν το δικαίω τα πάντα , και της ζωής justo instar omniu vita
omniumm,, vitæque erat viaticum spes ,
εφόδιον , ή προς Θεόν ελπίς . Ζών δε ούτως, λιμώ την quam in Deo reponebat. Etsi autem sic viveret,
ζωήν ουκ απήλλαξεν· αλλ' οι αρπακτικώτεροι και fame tamen vitam non finivit : sed avium rapacis -
μάλιστα γαστρίμαργοι των ορνίθων , ούτοι διεκόμιζον simæ et voracissimæ , hæ ipsæ afferebant cibum : et
τα σιτία , και τροφής εγένοντο το δικαίω διάκονοι, justo erant victus ininistra eædem , quæ solent
οι τάς αλλοτρίας τροφάς εκ συνηθείας αρπάζοντες : alienos cibos diripere , ac transmulata per Domini
και το Δεσποτική προστάγματι την φύσιν διήμει præceptum natura , panis ac carnium fidæ custodes
ψαν, πιστοί φύλακες γενόμενοι των άρτων και των effectæ sunt. Habebat etiam Babylonicus lacus
κρεών . Είχε και ο Βαβυλώνιος λάκκος τον Ισραηλί Israelitam juvenem , calamitale quidem captivum ,
την νεανίσκον , αιχμάλωτον μεν την συμφοράν , ελεύ animo vero ac constantia liberum . Quid tum inde ?
θερον δε την ψυχήν και το φρόνημα. Και τί τα παρ'D Leones quidem preter naturam jejunabant , Haba-
εκείνον ; Οι μεν λέοντες παρά φύσιν ένήστευον , ο δε cuc vero illius altor ferebatur per aerem , angelo
τούτου τροφεύς Αββακούν εφέρετο δι' αέρος , κομί hominem una cum obsoniis portante : et ne justus
ζοντος του αγγέλου μετά των όψων τον άνθρωπον: fame premeretur, tantum lerræ ac maris spatium
και ίνα μή λιμώ πιεσθή δίκαιος , τοσαύτης υπερ brevi temporis momento prætervectus est pro
ηνέχθη γης και θαλάττης ο προφήτης ένα μικρό μορίω pheta , quantum a Judæa ad Babylonem usque
καιρού , όσην έκ της Ιουδαίας μέχρι Βαβυλώνος extenditur 8. Quid rursus solitudinis populus ,
ηπλώσθαι. Τι δε πάλιν και της ερήμου λαός , ού Μωσής Moyse prefecto ? quomodo fuit ei per quadraginta
επετρόπευσε και πώς ώκονομήθη τον βίον εν έτεσι annos dispensalus victus ? Illic erat nemo , qui
τεσσαράκοντα ; Ουκ ήν εκεί σπείρων ανήρ , ου βούς sementem faceret : non bos, qui traheret aratruin :
έλκων άροτρον , ουχ άλως , ου ληνός , ου ταμιείον : non area , non torcular , non cella penaria ; et la

Dan . XIV , 50-58.

( 1) Πρό βραχέως. Contextus addit ίσα Θεώ. (4) Ex epist. CI , 197 .

(2 ) Ex hom . in famem el siccitatem , 66. (5) Ex hom . in famem el siccitalem , 67.
(5) 1bid . , 67 .
12 5 APPENDIX . SYMEONIS METAPHRASTÆ 1906
men sibi suppeletal victus citra sementem , citra A και την τροφήν είχον άσπορον και ανήροτον · και τας
arationem : fontes denique qui prius non exstile πηγάς έχορήγει πέτρα , ου πρότερον ούσας , αλλ '
rant , sed in necessitate eruperant, petra submi εκραγείσας επί της χρείας. Και συ τοίνυν καρτέ
nistrabat. Tu igitur velul strenuus Job , paliens esto ρησον επί της συμφοράς , ώς ο γενναίος Ιώβ, και μη
in calamitale , et ne evertaris a lempestale, nec παρατραπής έκ τού κλύδωνος , μηδεν αποβάλης ών
quidquam ex his, quas lecum vebis , virtutis mer φέρεις αγωγίμων της αρετής . Ως βαρύτιμον ενθή
cibus abjicias. Serva in animo gratiarum actionem κην την ευχαριστίαν διάσωσον επί της ψυχής, και
tanquam vecluram pretiosissimam , et lu quoque λήψη και συ της ευ αοιστία τα διπλασίονα την
pro gratiarum actione voluptatem duplo majorena τρυφήν (8) .
consequere.
4. ( 1 ) Atqui non is cui necessaria desunt , lole 4. Καίτοι ουχ ο απορών των αναγκαίων , καρτε
ρικός · αλλ ' ο εν αφθονία της απολαύσεως εγκαρτε
rans est : sed is , qui inter bonorum fruendorum
copiam in malis ferendis perseverat. 549 (2) ρών τους δεινοίς . Νοσείς ; ευθύμει , ότι “ Ον αγαπά
Æger es ? æquanimiter tolera , quoniam Quem di Κύριος παιδεύει . Πτωχεύεις ; ευφραίνου, ότι Λα
ligit Dominus castigat 6. Pauper es ? Ietare , quia ζάρου σε τα αγαθά διαδέξεται . 'Ατιμάζη διά το
manet te successio et hereditas Lazari . Contume- και όνομα του Χριστού και μακάριος εί, ότι σου ή αισχύ
lias pateris propler nomen Cbristi ? beatus es , νη εις δόξαν αγγέλου μεταβληθήσεται. Oικέτης εί ;
quoniam tibi ista confusio angelici consortii glo- ευχαρίστει και ούτως, έχεις τον σεαυτου ταπεινό
riam parat . ( 3) Servus es ? babe etiam eo nomine τερον ευχαρίστει ότι ενός υπερέχεις, ότι μη εν τω
gratiam , est aliquis te dejectior; gratias repende, μυλώνι καταδεδίκασαι, ότι μη πληγάς λαμβάνεις.
quod uni præstez , quod non sis addictus pistrino, Ουδένα επιλείψουσιν αι του ευχαριστείν αφορμαί .
quod plagas non accipias . Nemini procul dubio Ξύλω αδίκως κολάζηκαι τη των μελλόντων ελπίδι
desunt gratias agendi occasiones . Fuste plecteris χαίρε . Δικαίως κατεδικάσθης ; και ούτως ευχαρί
iminerito ? gaude spe futurorum . Jure damnatus στει . Επει δε και πράξεις σπουδαίαι των παλαιών
es ? sic etiam grales age . (4) Ει quoniam bone ανδρών , η μνήμης ακολουθία προς ημάς διασώ
quoque priscorum hominum actiones aut memoriæ ζονται , ή ποιητών ή συγγραφέων φυλαττόμεναι λό
successione ad nos usque conservantur, aut in γοις , μηδε της εντεύθεν ωφελείας απολειπόμεθα .
poetarum aut historicorum monumentis custodiun- Οδον , ελοιδόρει τον Περικλέα των εξ αγοράς τις
tur , ne utilitas quidem que hinc nasci potest , de- ανθρώπων · ο δε ου προσεύχε · και εις πάσαν διήρ
sit nobis . Verbi gratia , homo quidam circumfora κεσε την ημέραν , ο μεν αφειδώς πλύνων αυτόν τοις
neus conviciis Periclem consectabatur ; hic autem C ονείδεσιν , ο δε ου μέλων αυτώ (9) . Είτα , εσπέρας
non attendebat; et die tota perstitit uterque , ille ήδη και σκότους απαλλαττόμενον μόλις, υπό φωτί
quidem permultis probris incessens, hic vero nie παρέπεμψε Περικλής, όπως αυτό μη διαφθαρή το
quaquam curans . Deinde vespere jam facto , tene προς φιλοσοφίαν γυμνάσιον . Πάλιν έτυπτε τις τον
brisque obortis vix discedentem Pericles facem Σωφρονίσκου Σωκράτην εις αυτό το πρόσωπον εμ
præferens deduxit, ue sibi desineret exercitatio phi πεσων αφειδώς · ο δε ουκ αντήρεν , αλλά παρείχε το
losophia. ( 3) Rursus , cum percuteret quidam παροινούντι της οργής εμφορείσθαι , ώστε εξοιδείν
Sophronisci filium Socratem , in ipsam faciem facto ήδη και ύπουλον αυτό το πρόσωπον υπό των πληγών
sæpius ini pelu : hic autem nihil repugnavit, sed είναι. Ως δ' ούν επαύσατο τύπτων , άλλο μεν ουδέν
sivit ebriosum illum iram suam exsatiare sic ut ο Σωκράτης ποιήσαι , επιγράψαι δε τω μετώπω λέ
intumesceret jam ejus vultus præ plagis, esselque γεται , ώσπερ ανδριάντα τον δημιουργόν: “ Ο δείνα
saniosus . Ubi autem ille a verberibus destitisset, επoίει » και τοσούτον αμύνασθαι . Ευκλείδη δέ τις το
Socrates quidem nihil aliud fecisse dicitur, quam Μεγαρόθεν παροξυνθείς, θάνατον ήπείλησε και έπ
fronti suæ quasi statuæ inscripsisse auctorem , ώμοσεν · ο δε αντώμοσεν , ή μήν ελεώσασθαι (10) αυτόν ,
Talis faciebat ; seque hoc modo vindicasse. (6) D και παύσειν χαλεπώς προς αυτόν έχοντα . Το δέ του
Quidam vero Euclidi Megarensi iratus, mortem ei Κλεινίου , των Πυθαγόρου γνωρίμων ενός , χαλεπόν
minitatus est , ac juravit : hic vicissim juravit ſa πιστεύσαι από ταυτομάτου συμβήναι τοίς ημετέροις ,
cturum utique, ut is placarelur, ac sibi infensus αλλ' ουχί μιμησαμένου σπουδή . Τ ! δε ήν ο εποίησεν
esse desineret . ( 7) Quin et illud Clinia , qui unus e εκείνος ; Έξον δι' όρκου τριών ταλάντων ζημίαν
Pythagoræ discipulis est , vix crediderim cum no αποφυγείν , ο δε απέτισε μάλλον η ώμοσε, και ταύτα
stris institutis fortuito consentire , non consulto ευορκεϊν μέλλων • ακούσας, εμοί δοκείν, του προσ
ea imitari. Ecquid autem erat , quod fecit ille ? τάγματος του τον όρκον ημίν απαγορεύοντος . Και

6 Hebr. xli , 6.

(1) Ex hom . quadraginta martyres , 154 . ( 7) Ιbid ., 179.

(2) Ex hom . in psal. lix , 192 . ( 8) Την τρυφήν . Sic Regius codex . Contestus et
(3) Ex hom . in mart, Julillam , 39 . editi της τρυφής.
(4) Ex serm. De legendis libris gentilium , 178 . ( 9 ) Αύτω. Forte αυτού . Εριτ.
(5) Ιbid . , 179 . ( 10) Ίλεώσασθαι , Lege , ελεώσεσθαι . Ιb .
(6) Ιbid . , 178
1997 SERMO XIV.- DE FUTURO JUDICIO . 1208
τουτί μεν το τού Κλεινίου , αδελφόν εκείνων των παρ- A Jurejurando cum eu liceret talentorum trium efu
αγγέλματι · το δε του Ευκλείδου , τω τοις διώκουσιν gere multam , solvere maluit quam jurare , idque
εύχεσθαι τα αγαθά , αλλά μή έπαράσθαι · ώς όγε εν cum non esset falso juraturus, præceptum quo no
τούτοις προπαιδευθείς , ουκ έτι αν εκείνους ως αδυ bis jusjurandum interdicitur , ut mihi videtur, edo
νάτοις διαπιστήσειεν. "Έστω σοι τοίνυν ή εντολή του clus . Atque hoc Cliniæ factum , illi præcepto germa
Θεού σύνοικος, οίόν τι φώς και διαύγειαν προς την num est ; Euclidis vero ei quod persequentibus
των πραγμάτων διάκρισιν αδιαλείπτως παρεχομένη : bene precari jubet , mala vero nequaquam : adeo
ήτις πόρρωθεν τήν της ψυχής σου επιστασίαν προ ut qui his jam antea fuerit imbulus , non amplius
κατασχούσα , και τας αληθείς περί εκάστου δόξας nostris , ut impossibilibus, fidem deroget . Contu
προευτρεπίζουσα , υπ' ουδενός εάσει σε των προσ bernale igilur semper tibi Dei mandatum eslo,
πιπτόντων αλλοιωθήναι» αλλά προσευτρεπισμένον τη perpeluam tibi dans lucem , et veluti facem præfe
διανοία , ώσπερ τινά σκόπελον θαλάσσης γείτονα , rens , discernendis dijudicandisque rebus : quod
ασφαλώς και ασείστως των τε βιαίων πνευμάτων και quidem eminus animi tui principatum præoccupans,
κυμάτων ( 1 ) τάς προσβολές υπομένειν , εν Χριστώ verasque de singulis opiniones prius informans
Ιησού τω Κυρίω ημών, ώ ή δόξα εις τους αιώνας atque preparans , nullis te casibus alienari atque
των αιώνων. Αμήν . B immutari permillet : sed tota mentis acie præin
strucium , veluti quemdam vicinum mari scopulum , rapidos violentorum ventorum et Aucluum impetus
luto atque immobiliter sustinere te faciet, in Christo Jesu Domino nostro , cui gloria in sæcula sæ
culorum . Amen .
ΠΕΡΙ ΜΕΛΛΟΥΣΗΣ ΚΡΙΣΕΩΣ . 550 DE FUTURO JUDICIO .
ΛΟΓΟΣ ΙΔ' . SERMO XIV.

1. " Οταν μέλλης επί τινα ορμάν αμαρτίαν , εννόη
σόν μοι εκείνο το φρικτών και ανύποιστον του Χρι
στου δικαστήριον , ενώ προκαθέζεται μεν επί θρόνου
τινός υψηλού και επηρμένου ο κριτής, παρέστηκε δε
πάσα ή κτίσις υποτρέμουσα την επιφάνειαν αυτού
την ένδοξον. Παράγεσθαι δε μέλλομεν καθ ' ένα εις
εξέτασιν των βεβιωμένων ημίν . Είτα τα πολλά πο
νηρά πεποιηκότι κατά τον βίον, φοβεροί τινες και
κατηφείς παρίστανται άγγελοι , πυρ βλέποντες , πυρ c vitam perpetraverit , horribiles quidam ac morosi
αναπνέοντες, διά την πονηρίαν της προαιρέσεως:
νυκτί έoικότες τα πρόσωπα , διά το κατηφές και μισ
άνθρωπον . Είτα βάραθρον βαθύ , και σκότος αδιεξ
όδευτον , και πυρ αλαμπές εν τω σκότει , την μεν καυ lem et hominum odio. Poslea animo tibi fingas
στικήν δύναμιν έχον , το δε φώς αφηρημένον . Είτα barathrum profundum , tenebras impenetrabiles ,
σκωλήκων τι γένος ιοβόλων και σαρκοφάγων , απλή -
στως έσθίον και μηδέποτε κορεννύμενον, αφορήτους
οδύνας έμποιούν τη καταβρώσει είτα την πασών
χαλεπωτάτην κόλασιν , τον ονειδισμόν εκείνον , και
την αισχύνην την αιώνιον . Τούτων το φόβο ( 2) παι
δαγωγούμενος , οιονεί χαλινώ τινι ανάκοπτε την ψυ
χήν από της προς τα φαύλα επιθυμίας. Ο γάρ την
ημέραν εκείνην και την ώραν προ οφθαλμών τιθέ
μενος , καθ' ήν πάσα ή κτίσις περιστήσεται τον κρι
την , τάς ευθύνες των πεπραγμένων αποδιδούσα , και
αει μελετών την επί του απαραλογίστου κριτηρίου
απολογίαν· ο τοιούτος ή ουδέν παντελώς , η ελάχιστα
αμαρτήσεται» διότι το αμαρτάνειν ημίν κατά απου
σίαν του φόβου του Θεού γίνεται. Οίς δε άν εναργής
παρή των απειλουμένων και προσδοκία , ουδένα καιρόν
δώσει τους τοιούτοις ο σύνοικος φόβος εις άβουλήτους
πράξεις ή ενθυμήσεις εκπεσείν .
1. (3) Cum ad aliquod peccatum impelli te vi
deris , horrendum illud et intolerabile Christi
tribunal, ques0, cogita : in quo presidet quidem
judex in alio quodam et sublimi throno, omnis
vero creatura ob gloriosum ejus conspectum con
tremiscens astat ; imo vero futurum est ut sin
guli adducamur, eorum quæ in vita egerimus
examen subituri. Deinde ei qui mulla niala per
angeli assident , ignem ex oculis emittentes , ignem
spirantes, adeo perversi animo judicioque depra
vati sunt : nocti vultu similes , ob faciei tetricita
ignem splendoris expertem, vim quidem urendi in
tenebris habentem , sed luce destitutum : subinde
vermium quoddam genus venenatum ac carnivo
rum , edens insatiabiliter, nec unquam exsatiatum ,
intolerabiles dolores morsibus inducens : postre
mo supplicium omnium gravissimum , probrum
illud et dedecus sempilernum. Horum melu du .
ctus , quasi freno quodam a pravis concupiscentiis
tuam cohibe animam . (4) Qui enivo diem illam
D atque horam ante oculos positam habet, in qua
creatura omnis actionum suarum rationem reddi
tura judicem circumstabit , semperque suam pro
illo tribunali , quod decipi nequit , defensionem
meditatur , is aut nihil aut omnino levissima pecca
bit , quia peccare nobis ob absențiam timoris
Dei contingit. Quibus autem clare observabitur
intentarum minarum exspectatio , bis nullum tem
pus dabit insitus timor involuntarias actiones aut
cogitationes incidendi .

(1)Και κυμάτων . Ηec desumpsimus ex codice Re ταύτα και , etc. Contextus ταύτα φοβού και τούτω.
gio. Totuslic Ioeις έστω σοι τοίνυν usque ad finem (3) Ex hom . in psal . xxxIII, 151.
pon repertus in operibus S. Basilii. (4) Ex epist . CLäXlV , 269 .
(2) Τούτων τω φόβω. Sic Regius codex . Editi
1209 APPENDIX - SYMEONIS METAPHRASTÆ 1500

2. ( 1 ) Sirenui etenim Dei athlelæ , qui cum invi- A 2. Και γάρ και οι γενναίοι του Θεού αθληται , ικα
sibilibus inimicis per omnem suam vitam valde νως παρά πάντα τον βίον εαυτών τοις αοράτους
colluclali sunt, postquam eorum omnes insecta εχθρούς προσπαλαίσαντες , επειδάν πάσας αυτών
liones effugerint, prope vilæ finem constituti , a υπεκφύγωσι τάς διώξεις, προς το τέλει του βίου
Seculi principe examinantur, ut si reperiantur γενόμενοι , ερευνώνται υπό του άρχοντος του αιώνος ,
aut vulnera ex certaminibus, aut aliquas maculas, ένα αν μέν ευρεθώσιν έχοντες τραύματα από των
aut peccati vestigia retinuisse , delineantur : sin παλαισμάτων , η σπίλους τινάς και τύπους της αμαρ
autem inveniantur invulnerati et intemerati, a τίας . κατασχεθώσιν· εάν δε άτρωτοι ευρεθώσι και
Chrislo tanquam invicti et liberi in requiem trans άσπιλοι, ώς ακράτητοι όντες, ως ελεύθεροι υπό Χρι
ferantur. Et hæc ipso Domino discere potes , circa στου αναπαύωνται . Και ταύτα μάθοις αν εξ αυτού
suæ passionis tempus dicente : Nunc princeps του Κυρίου λέγοντος περί τον καιρόν του πάθους
hujus mundi venit, et in me non habebit quid Νύν ο άρχων του κόσμου τούτου έρχεται , και εν
quam ' . Enimvero qui peccatum non admiserat , εμοι έξει ουδέν. 'Αλλ' ο μεν μη ποιήσας αμαρ
nihil illum in se habere dicebat : satis autem fue τίαν , έλεγεν έχειν ουδέν ανθρώπω δε αύταρκες,
rit homini, si audeat dicere : Venit princeps mundi εάν τολμήση ειπείν , ότι "Έρχεται ο άρχων του
hujus , et in me habebit pauca et parva . (2 ) Cogita , D κόσμου τούτου , και εν εμοί έξει ολίγα και μικρά.
quæso , horrenda illa mala , quæ a Deo puniendis "Εννόησόν μοι τοιγαρούν τα από του Θεού φοβερά
infligentur : nimirum cum offundentur stellis επιπίπτοντα τους κολαζομένους , όταν σκότωσις μεν
tenebre , deficielque Iux solis , nec luna amplius γένηται αστέρων , άφεγγής δε ο ήλιος , και η σελήνη
illustrabitur , cum , fulminibus percurrentibus , ουκ έτι (6) πεφωτισμένη , όταν σκηπτοί διατρέχοντες,
horrendo cum fragore ruent lonitrua 8 ; cum aer και βρονται φοβερώς καταρρηγνύμεναι όταν υπέρ
capiti imminens obscurabitur, ita ut cruciatus κεφαλής αήρ εσκοτισμένος υπάρχη , ως πανταχόθεν
eorum qui iræ fuerint traditi , nulla ex parte so απαραμύθητον είναι τοίς τη οργή παραδεδομένους
latiuin aut levamen admillat. Creatura enim , con την βάσανον. Η γάρ κτίσις , τα ποιήσαντι υπηρε
ditoris 551 administra , vehementer ad iniquoς τoυσα , επιτείνεται μεν εις κόλασιν κατά των αδίκων ,
plectendos exasperalur : mitigatur vero et demul ανίεται δε εις ευεργεσίαν υπέρ των επ ' αυτώ πεποι
celur ad eos qui suam in ipso fiduciam reposue θότων . Και καθάπερ 'Επί ενί ( 7) αμαρτωλώ μετα
rint, afficiendos beneficio. Et quemadmodum Su νοούντι χαρά γίνεται εν τοίς ουρανοίς , ούτω και
per uno peccatore pænitentiam agenle gaudium est παροξυσμός και λύπη επί τοις αποστατούσι διά της
in cælis 10 : ita quoque indignatio et tristitia est αμαρτίας του κτίσαντος . Τότε το πυρ ήτοιμασμένον
C
super iis , qui per peccatum a Conditore deli είς κόλασιν (8) τώ διαβόλω και τους αγγέλοις αυτού
ciunt. ( 3) Tum ignis qui diabolo et angelis ejus in διακόπτεται τη φωνή του Κυρίου· ένα επειδή δύο εί
supplicium paratus est , voce Domini interciditur ; σιν εν τώ πυρί δυνάμεις, ή τε καυστική και η φωτι
ut cum duæ sint in igne facultates , quarum una στική , το μεν δριμύ και κολαστικών του πυρός τους
comburit , altera illustrat, ignis quiden asperilas , αξίοις της καύσεως προσαπομείνη , το δε φωτιστικών
ac torquendi proprietas iis qui adustione digni αυτού και λαμπρόν τη φαιδρότητι των ευφραινομένων
sunt servetur ; illius vero splendor et claritas ad αποκληρωθή ώς αλαμπές είναι το πυρ της κολάσεως,
hilaritatem eorum qui lætam ac beatam vitam άκαυστον δε το της αναπαύσεως απομείναι ( 9). Και
acturi sunt , destinetur : adeo ut supplicii quidern μη αμφίβαλλε . Εν γάρ ταις των βεβιωμένων ημίν
ignis obscurus sit ; qui vero in oblectamentum , vi ανταποδόσεσι, του πυρός ή φύσις διαιρεθήσεται» και
careat comburendi. Neque ea in re tibi addubi το μεν φώς, είς απόλαυσαν τους δικαίοις· το δε της
tandum esse cogita . (4) Nam cum rerum in vita καύσεως οδυνηρόν, τοίς κολαζομένους αποταχθήσε
gestarum merces retribuetur, natura ignis divi ται . Φοβερωτέρα δε του σκότους και του πυρός του
detur ; cujus quidem lumen , justorum oblecta αιωνίου ή αισχύνη εστίν , ή μέλλουσι συνδιαιωνίζειν
mento : urendi vero molestia, papiendorum tri- p οι αμαρτωλοί , αει εν οφθαλμοίς έχοντες τα ίχνη της
buetur ultioni . (5) Horribilior autem tenebris et εν σαρκι αμαρτίας, οιονεί τινος βαφής ανεκπλύντου ,
igne æterno ignominia, in qua æternum vivent τη μνήμη της ψυχής αυτών εις το διηνεκές αναμέ
peccatores, semper ob oculos habentes vestigia νοντα (10). Ολίγων δε εστι το προσελθείν τω φωτί το
admissi in carne peccati , quæ in modum indelebilis αληθινώ, και αποκαλύψαι , και μετά την αποκάλυψαν
cujusdam lincturæ perpetuo in animæ eorum me των κρυπτών , μή απελθείν αισχυνθέντας τα πρόσ
moria permansura sunt . Paucorum autem est ac ωπα . Θεού γάρ αλλοτρίωσις, και αποστροφή , και των

1 Joan , XIV, 30 . 8 Μatth . ΧΧιν, 29. Sap. V, 18-21. 10 Luc. IV, 10.
( 1 ) Ex hom . in psal . vii , 99 . (7) Ένί, Deest in cod . 1992
( 2) Es comment. in Isaiam , 581 . (8 ) Είς κόλασιν. Ηec desunt in eodem codice.
( 5) Ex hom . in psal . sxvIII , 121 . ( 9) Απομείναι. Uterque codex απομένη . Ιbideo
(4) Ex hom . vi in Heraem . 52 . cod . 1992 μή αμφίβαλλε ως εν ταις , etc.
(5) Ex hom . in psal. xxxii, 147. ( 10) Αναμένοντα. Ιdem codex επιμένοντα , Co
(6 ) Oux Éti . Sic contextus cui lavent nostri co τα.
textus παραμένοντο
dices. In his enim legitur' ουκ έστι . Editi ουκ έσται.
1301 SERMO XIV . - DE FUTURO JUDICIO. 1502
εν τη γεέννη προσδοκωμένων κολάσεων αφορητότε- A cedere ad veram lucem , ac revelare, et post occul
ρόν εστι και βαρύτερον τω παθόντι , ώς οφθαλμώ φω lorum revelationem , facie non confusa abire. Dei
τος στέρησις , κάν μή οδύνη προσή . Πάσαν γάρ ομού enim a nobis alienatio atque aversio, illi qui eam
την αφ' ού γεγόνασιν άνθρωποι τω λόγω τις συλλα patitur , intolerabilior graviorque est quam cælera
βών και εις εν αθροίσας ευδαιμονίαν , ουδέ πολλοστή gelhennae exspectata supplicia : ut oculo privatio
μέρει των αγαθών εκείνων ευρήσει παρισουμένην " Iulinis, licet alius non adsit dolor. (5) Si quis
αλλά πλείον του εν εκείνοις ελαχίστου τα σύμπαντα enim omnem simul ex quo homines nati sunt feli
των τήδε καλών κατά την αξίαν αφεστηκότα , ή καθ' citateın sermone complexus, in unum coacervave
όσον σκιά και όναρ των αληθινών (1 ) απολείπεται . rit , eam tamen comperiet ne minimæ quidem
Μάλλον δε , ίν ' οικειοτέρω χρήσωμαι παραδείγματι ,
bonorum illorum parti æquiparandam esse ; sed
όσα ψυχή τοις πάσι τιμιωτέρα σώματος, τοσούτω omnia præsentis vilæ bona plus a minima futuro
και των βίων εκατέρων εστί το διάφορον . ruin dignitate distare, quam a rebus veris umbram
el somnium . Iino vero, ut exemplo magis idoneo utar, quanto anima omnibus præstat corpori, lanta
est et utrinsque vitae diferentia.
3. Αλλ' οι πολλοί των ανθρώπων, διά το , “ Ο μεν Β 3. Sed homines multi propter eum Scripture
δαρήσεται πολλάς , ο δε ολίγας , τέλος είναι της locum qui habet , ( 4) Hic quidem υαpulabil nullis ,
κολάσεως τους κολαζομένους φασίν. "Οπερ ουκ εν τη ille vero paucis " , finem tandem suppliciorum
του χρόνου παρατάσει ή συμπληρώσει , αλλ' εν τη habituros esse eos qui puniuntur asserunt . Sed
διαφορά της κολάσεως γίνεται . Του γάρ Κυρίου ποτέ tamen ut hic mullis vapulet, ille vero paucis , non
μεν αποφαινομένου, ότι απελεύσονται ούτοι εις κό- temporis diuturnitate aut complemento, sed penae
λασιν αιώνιον , οι δε δίκαιοι εις ζωήν αιώνιον· ποτέ δε diversitate perficitur. Cum enim Dominus pronun
εκπέμποντός τινας εις το πυρ το αιώνιον το ήτοιμα- tiet aliquando hos in supplicium alernum iluros ,
σμένον τώ διαβόλω και τους αγγέλοις αυτού , και άλ justos autem in vitam æternam · ; aliquando vero
λοτε ονομάζοντος γέενναν πυρός, και επιφέροντος τηittat quosdam in ignem eternum paratum diabolo
" Οπου ο σκώληξ αυτών ου τελευτα , και το πιο et angelis ejus ** , et alibi gehennæ ignis mentione
ου σβέννυται και έτι πάλιν διά του προφήτου περί facta , subjiciat illud : Ubi vermis eorum non mori
τινων ειρηκότος , ότι ο σκώληξ αυτών ου τελευτήσει , lær, et ignis non exstinguitur 1% ; cumque rursus
και το πυρ αυτών ου σβεσθήσεται » τούτων και των de quibusdam dixerit per prophetam , vermem eo
τοιούτων πολλαχού της θεοπνεύστου Γραφής κειμέ rum non moriturum , neque ignem eorum exslin
νων , έν πάντως και τούτο της μεθοδείας του διαβό- c clum iri 15 : haec igitur el horum similia cum in
λου , το τους πολλούς των ανθρώπων , ώσπερ επιλαν multis divinæ Scripturæ locis habeantur, hoc quo
θανομένους των τοσούτων και τοιούτων του Κυρίου que unum profecto est ex artificiis diaboli , ut
multi homines velut obliti lot et talium Domini
αποφάσεων , τέλος κολάσεως , εις το μάλλον κατα
τολμάν της αμαρτίας, εαυτούς υπογράφειν. Ει γάρ Sententiarum , quo majore cum audacia peccent,
της αιωνίου κολάσεως έσται ποτέ τέλος , έξει πάντως sibi finem supplicii fingant. 552 Eteni