[Kabanata 28]
Hindi ko
October na, dalawang linggo na din ang lumipas mula
nang ipatapon sa malayong lugar ang pamilya Alfonso.
Ramdam sa buong bayan ang labis na kalungkutan sa
sinapit ng pinakamabuting gobernador na nagsilbi sa
bayan ng San Alfonso. Wala na ang sigla ng palengke,
plaza at mga pasyalan, halos lahat ay apektado sa
pagkawala ni Don Mariano at ng kaniyang pamilya.
"Magandang umaga sa inyong lahat... Ako'y nagagalak
dahil narito kayo upang tunghayan ang inagurasyon ng
magiging bagong Gobernador ng San Alfonso na si
Kapitan Vicente Flores na ngayon ay tatawagin bilang
Gobernador Flores" panimula ni hukom Fernandez,
dumayo pa siya dito sa San Alfonso para basahin ang
kautusan ng gobernador-heneral na ma-promote si
Kapitan Flores. Nandito kami ngayon sa labas sa tapat
ng munisipyo ng San Alfonso, may entablado sa gitna
at naroon sa itaas sila Kapitan Flores, hukom
Valencaino, hukom Fernandez at iba pang opisyal mula
sa kalapit bayan ng San Alfonso.
"Sa ilalim ng kautusan ng ating minamahal at
kagalang-galang na gobernador-heneral na
representante ng Imperyong Espanya ay mula sa araw na
ito, Oktubre 14, 1891, ang bagong tagapamahala ng San
Alfonso ay si Gobernador Vicente Flores" patuloy niya
pa, at nagpalakpakan naman ang mga tao habang nag-
shashake hands si hukom Fernandez at Kapitan Flores.
"Maraming Salamat sa mainit niyong pagtanggap...."
Panimula ni Kapitan Flores. Habang nakangiti ng todo.
"Alam naman natin ang masaklap na nangyari sa aking
matalik na kaibigan na si Don Mariano Alfonso at sa
kaniyang pamilya... ngunit huwag kayong mag-alala
nais kong ipagpatuloy
ang hangarin at layunin ng mga Alfonso na matagal
nang namuno sa ating bayan" sabi pa ni Kapitan
Flores. Napatingin naman ako kay ama, wala namang
reaction ang mukha niya. samantalang halata namang
nangangamba at nalulungkot si ina. Nasa tabi ko din
ngayon si Maria at Josefina na bakas din sa itsura
nila na hindi sila masaya na si Kapitan Flores ang
magiging bagong gobernador ng San Alfonso.
"Sisimulan ko ang aking magandang layunin sa pagtatag
ng mga bagong opisyal na aking pinapagkatiwalaan
upang masiguro na tapat at sang-ayon din sila sa
aking prinsipyo" dagdag pa ni Kapitan Flores at
naglakad-lakad siya sa gitna ng stage.
"Nais kong italaga si Heneral Seleno bilang punong
heneral ng hukbong pangkapayaapan at pinuno ng mga
guardia civil ng San Alfonso" patuloy niya,
nagkatinginan naman kami nila Maria at Josefina. Alam
kong nararamdaman na nila na mukhang hindi magiging
maganda ang mga susunod na mangyayari.
Nagpalakpakan naman ang mga tao habang umaakyat si
Heneral Seleno sa entablado at nag-shake hands sila
ni Kapitan Flores. Sa sobrang ngiti ni Heneral Seleno
ang sarap punitin ng mukha niya. ughh.
"Nais kong batiin si hukom Valenciano dahil siya ay
makakasama na ngayon sa mga hukom na mamumuno sa Real
Audencia ng Maynila at magiging katuwang at kanang
kamay ni hukom Fernandez" sabi pa ni Kapitan Flores,
naglakad naman papalapit si hukom Valenciano at nag-
shake hands silang tatlo.
So ibig sabihin bakante ngayon ang pusisyon kung sino
ang magiging hukom ng San Alfonso?
"At ngayon nais kong masaya nating salubungin ang
magiging bagong hukom ng San Alfonso na si...
Ginoong Maximo Rosalejos" tugon pa ni Kapitan Flores.
Napahawak ako kay Maria at Josefina. Bakit ganun?
Bakit parang pakiramdam ko may mali sa mga pangyayari
ngayon?
Umakyat din sa stage si Maximo Rosalejos habang abot
tenga yung ngiti niya at nakikipag-shake hands sa
kanilang lahat.
"At syempre bilang isang gobernador kailangan ay
bigyan ko ng pansin ang mga taong may malaking
naambag sa kaunlaran ng San Alfonso, siya at ang
kaniyang pamilya ay matagal nang nagbibigay ng
maraming trabaho at nagpapaunlad ng kabuhayan,
industriya at ekonomiya ng ating bayan... Mga
kababayan nais kong salubungin natin ng masigabong
palakpakan ang aking magiging kanang kamay at
pangalawang makapangyarihang opisyal ng San
Alfonso... si Don Alejandro Montecarlos" masayang
tugon ni Kapitan Flores. Nanlaki naman ang mga mata
namin ni ina, Maria at Josefina at halos lahat ng tao
ay napalingon kay ama na ngayon ay napangiti ng
kaunti nang marinig ang sinabi ni kapitan Flores.
ANOOOO?
HINDI MAAARI!
Tumayo na si ama at umakyat na rin sa entablado sa
gitna, agad siyang sinalubong ng palakpakan at yakap
nila Kapitan Flores, hukom Fernandez, hukom
Valenciano, Heneral Seleno at Maximo Rosalejos.
Sa mga oras na ito, kitang-kita ko ang galak at saya
sa mga ngiti nila... pero hindi ko maiwasang magduda
sa biglaang pagkakaroon ng pusisyon at kapangyarihan
ni ama.
Ayokong isipin... pero alam kong posibleng may
kinalaman at alam niya ang mga pinagagawa ni Heneral
Seleno at Maximo sa pamilya Alfonso.
Kinagabihan, hindi ako makatulog ng maayos.
alam pero parang binabagabag ako ng mga pangyayari.
Alam kong hindi ito naaayon sa nakatakdang dapat
mangyari... hindi nakasulat sa diary at sa nakaraan
na naging opisyal si Don Alejandro.
Pero bakit ganun?
Nagbago na ba talaga lahat ang na nakatakdang
mangyari?
Kailangan kong makausap si madam Olivia. Pero wala
siya ngayon dito sa San Alfonso, noong nakaraang
linggo ko pa siya pinuntahan at hinahanap pero sabi
ng ibang madre doon, umalis daw si madam Olivia at
hindi nila alam kung saan ito nagpunta. Haaays.
Nagulat ako nang biglang kumatok si Maria sa pinto,
magtutulug-tulugan na lang sana ako kaso nakita na
niya na gising pa ako. "Hindi ka rin makatulog?"
tanong niya at naglakad siya papalapit sa akin at
umupo sa kama ko.
"Kapatid ko, Alam kong nag-aalala ka kay Juanito...
pero siguro dapat mo ng tanggapin na hindi kayo ang
para sa isa't-isa" sabi pa niya, parang bigla namang
sumikip yung dibdib ko. Buti na lang madilim dito sa
loob ng kwarto ko at iisang gasera lang yung
nagbibigay liwanag dito kaya hindi nakikita ni Maria
ang mga luha na namumuo ngayon sa mga mata ko.
"P-paano ba masasabi na ang dalawang tao ay hindi
para sa isa't-isa?" tanong ko sa kaniya, napabuntong-
hininga naman siya. Alam kong mabigat din ang
pinadadaanan niya dahil sa lihim nilang relasyon ni
Eduardo.
"Maraming maaaring humadlang sa pag-iibigan ng
dalawang tao ngunit bukod sa tatag at tibay ng
kanilang pagmamahalan, nakasalalay rin ang kanilang
relasyon sa tadhana... Oo mahal ka ni Juanito at alam
kong mahal mo rin siya... ngunit ngayon malayo
na kayo sa isa't-sa, hindi mo alam kung nasaan siya,
tinuturing nang nagkasala ang pamilya nila at
kailanman ay hindi makapapayag si ama na magkatuluyan
kayong dalawa" paliwanag pa ni Maria at hinawakan
niya ang kamay ko. "Carmelita... sana maintindihan mo
na hindi kayo ni Juanito ang para sa isa't-isa..."
sabi pa niya at alam kong nalulungkot din siya
sabihin ang mga salitang iyon.
"S-sa tingin mo... kayo ni Eduardo? Para ba kayo sa
isa't-isa?" naiiyak kong tanong sa kaniya. Napayuko
naman at napailing si Maria. "Sa umpisa pa lang alam
kong hindi kami ang para sa isa't-isa... alam kong
kailanman ay hindi makakapayag si ama na ipakasal ako
sa kaniya, pero alam mo naman sadyang pasaway ang
ating puso at hindi ito nakikinig sa ating utak,
sinunod ko pa din ang tinitibok ng puso ko pero
ngayon napag-isip-isip ko na malabo nga na
magkatuluyan kami ni Eduardo" sabi pa niya at
napansin kong umiiyak na din siya.
Niyakap ko na lang si Maria, sa mga oras na ito
pareho kami ng pinagdadaanan. Parehong imposible
pagbigyan ni ama na makatuluyan namin ang mga taong
mahal namin.
Kinabukasan, sinama ako ni ina sa palengke sa
kabilang bayan. Naalala ko tuloy nung first time kong
makapunta sa palengke dito, at kasama pa namin si
Juanito. habang namimili ng isda si ina nagulat kami
nang biglang may grupo ng mga guardia civil na
nakasakay sa mga kabayo at nagmamadaling dumaan sa
gitna ng palengke. Sinisigawan nila yung mga taong
naglalakad sa gitna at pinapatabi.
"Anong nangyayari? May nangyaring gulo ba?" tanong
nung tindera ng isda sa katabi niyang tindera naman
nggulay. "Ahh! Baka pupunta sila ngayon sa dating
bahay nila aling Trinidad, na malapit sa ilog" sagot
nung tindera ng gulay at napa-tsk-tsk ito.
"Hindi ba matagal ng walang nakatira sa bahay nila
Aling Trinidad? Mula noong biglang naglaho ang buong
pamilya nila at nalaman na lang natin na napatay na
pala sila" sabi nung tindera ng isda. Napa-iling-
iling naman yung tindera ng gulay.
"Hindi mo ba alam? Diba nga nakaligtas si Cristeta?
Bumalik siya dito at tumira ulit sa bahay nila" sagot
nung tindera ng gulay.
Biglang nanlaki yung mga mata. OMG! Kailangan kong
makausap si Cristeta!
Gusto ko sanang magpaalam kay ina pero mukhang hindi
niya ako papayagan dahil loyal siya kay ama. Naalala
ko yung tumakas kami nila Maria at Josefina papunta
sa hacienda Alfonso nung pinahalughog ni heneral
Seleno yung buong bahay nila. Sinumbong kami ni ina
kay ama.
Nakita kong busy pa din sa pagpili ng gulay si ina
kaya pasimple akong humakbang papaatras at tumakas sa
kaniya. Agad kong pinara yung paparating na kalesa na
walang laman at sumakay doon. "Manong, sundan mo yung
mga guardia civil" pakiusap ko sa kutsero agad naman
siyang tumango at sinundan yung mga guardia civil na
nagmamadali kanina.
Ilang minuto lang ang tinagal ng byahe, napatigil
naman si manong kutsero nung makita niya yung grupo
ng mga guardia civil na nasa tapat ng bahay kubo nila
Cristeta. "Binibini... hindi po ako maaaring lumapit
doon" narinig kong sabi nung kutsero, sabagay baka
madamay pa siya kapag lumapit kami sa mga guardia
civil.
Ilang sandali lang, nanlaki ang mga mata konang may
buhat-buhat yung dalawang guardia civil na banig at
may bangkay sa loob nito. Puro dugo yung banig.
Inilipag nila ito sa lupa at binuklat, biglang
nanghina yung mga tuhod ko nang makita na si Cristeta
yung duguang bangkay na nasa loob ng banig.
mas ikinagulat ko nang makitang bumaba sa isang
kabayo si... Leandro.
ANONG GINAGAWA NIYA DITO?
"Nako! Binibini... narito pala si Heneral Leandro
Flores, baka po maparusahan tayo" natatakot na sabi
nung kutsero sa'kin at dahil dun bumaba na ako ng
kalesa. "Sige po mauna na kayo" sabi ko sa kaniya.
Sabay dukot sa bulsa ko para kumuha ng pambayad pero
narealize ko na... WALA PALA AKONG PERA!
Sinama lang ako ni ina dito sa palengke at hindi niya
ako binigyan ng pera! Waaahhh!
Napatitig lang sa'kin yung kutsero at mukhang naiinis
na siya. Gosh!
Bigla kong napansin yung silver na bracelet na suot
ko. Mukhang mamahalin to, pwede na rin siguro to
pambayad. Napapikit na lang ako at hinubad ko na yung
silver na bracelet na pagmamay-ari ni Carmelita,
nakita ko lang yun kaninang umaga sa jewelry box
niya.
"Manong pwede na po ba to?" tanong ko sabay abot nung
silver na bracelet. Bigla namang nanlaki yung mga
mata nung kutsero at kumikinang-kinang pa habang
pinagmamasdan yung bracelet. Napangiti pa siya ng
todo at saka umalis na.
Haaays. Sorry talaga Carmelita... don't worry mag-
iipon ako para mapalitan ko yung mamahaling bracelet
mo.
Teka! Speaking of Leandro... bakit tinawag siyang
Heneral ni manong kutsero kanina?Napatingin ako
ngayon sa grupo ng mga guardia civil na nasa tapat ng
bahay nila Cristeta, nakita ko ring pinagmamasdan
maigi ni Leandro yung bangkay ni Cristeta at may
sinusulat siya sa maliit na notebook. My gosh!
Nakadamit Heneral nga siya!
Magtatago na lang sana ako kaso nagulat ako nang
biglang mapalingon sa kinatatayuan ko yung isang
guardia civil. "Heneral! Narito po ang isa sa mga
Binibining Montecarlos" narinig kong sabi niya, agad
naman napalingon sa'kin si Leandro. Nagulat din siya
nang makita ako.
Agad niyang inabot dun sa guardia civil yung notebook
na hawak niya at tumakbo siya papalapit sa akin.
"Carmelita! A-anong ginagawa mo dito?" gulat niyang
tanong. Tiningan naman niya ako mula ulo hanggang
paa. "Ayos ka lang ba? May nangyari ba sa iyo? Paano
ka nakarating rito?" nag-aalalang niyang tanong,
hahawakan niya sana ang magkabilang balikat ko pero
napatigil siya dahil madaming tao ang nasa paligid
ngayon.
Tiningnan ko naman siya ng diretso sa mata, ayokong
isipin na pinapatay niya si Cristeta. "I-ikaw? Anong
ginagawa mo dito?" tanong ko sa kaniya, wala akong
balak sagutin yung mga tanong niya hangga't hindi
niya sinasagot ang tanong ko.
"May nagbalita sa akin kanina sa opisina na
natagpuang duguan at patay na raw ang isang dalagita
na nakatira dito malapit sa ilog... nagtungo sa
Laguna kaninang umaga si Heneral Seleno kung kung
kaya't ako na lang ang nag-asikaso muna ng kaniyang
trabaho" sagot ni Leandro. Napatingin naman ako sa
kaniya mula ulo hanggang paa. Grabe! Bagay pala sa
kaniya yung general outfit.
"Kailan ka pa naging Heneral? Bakit hindi ko
alam----" hindi ko na natapos yung sasabihin ko kasi
biglang ngumiti
si Leandro. "Naitaas ang ranggo ko noong nagpunta
kami ni Heneral Sergio sa Cavite bago siya dakpin at
ibalik sa San Alfonso, si Heneral Sergio ang
nagtalaga sa akin bilang Heneral bago siya hulihin,
ngunit hindi ko man lang siya napasalamatan at
naabutan bago siya hatulan ng kamatayan dito sa San
Alfonso dahil hindi ako pinayagang makaalis agad sa
Cavite ni hukom Fernandez, dahil walang magbabantay
ng kaayusan at kapayapaan doon" paliwanag pa ni
Leandro. Naalala ko na nagpaalam siya sa akin noon na
pupunta sila ni Sergio sa Cavite, kaya nung
pinahalughog ni Heneral Seleno yung hacienda Alfonso,
tanging si Don Mariano lang ang dinakip noon kasi
nasa Cavite si Sergio at kasama niya noon si Leandro.
"Kakarating ko lang din sa San Alfonso kaninang
madaling araw at balak kitang dalawin sa inyong
tahanan mamayang gabi upang surpresahin at ihatid sa
iyo ang magandang balita na heneral na ako" masayang
sabi ni Leandro. Sa totoo lang parang gumaan ang
pakiramdam ko, mabait na tao si Leandro at alam kong
pinaghihirapan niya ang mga bagay na natatamasa niya
ngayon. Hindi niya ginagamit ang pangalan at
kapangyarihan ng kaniyang ama na si Kapitan Flores
para lang ma-promote siya.
Magsasalita pa sana ako kaso biglang sumigaw yung
guardia civil na tumitingin sa bangkay ni Cristeta.
"Heneral Leandro! Buhay pa po ang binibini!" sigaw
niya, agad kaming napatakbo ni Leandro papunta sa
kanila. hinawakan niya ang pulso ni Cristeta. "Mahina
ang pulso niya... dalhin siya agad sa pagamutan!"
utos ni Leandro at agad nilang binuhat at sinakay sa
kalesa si Cristeta. Naistatwa naman ako sa
kinatatayuan ko, umaasa ako na buhay pa sana si
Cristeta, dahil siya lang ang makakapagpatunay na
hindi talaga kasama sa rebeldeng grupo si Don
Mariano, Sergio Alfonso at Kapitan Corpuz , para
malinis din ang pangalan nila Donya Juanita,
Angelito, Sonya, Ignacio at Juanito.
Ayon kasi kay Ginoong Valdez at sa sulat din ni Ca-
tapang, hindi nga nila kaanib si Don Mariano. Pero
hindi ko naman pwedeng gamiting witness si Ginoong
Valdez dahil hindi siya paniniwalaan at baka
baliktarin at mahatulan din siya ng kamatayan.
Tanging si Cristeta lang at Mang Pipoy ang pag-asa
ko... dahil alam kong nagsisinunggaling sila.
Agad akong sinakay ni Leandro sa kabayo niya.
"Binibini... ihahatid na kita sa inyo" sabi niya pa
sa'kin. nakaupo ako ngayon sa harapan ng kabayo at
nasa likod ko siya. "Pwede bang puntahan muna natin
si Cristeta? Gusto kong malaman kung ayos lang siya?"
pakiusap ko kay Leandro, napangiti naman siya ng
kaunti at alam kong papayag siya at hindi
makakatanggi sa akin.
"Sige na nga... pero sandali lang ah" sabi niya at
pinatakbo na niya yung kabayo.Pagdating sa
paggamutan. Napatingin at napalingon ako sa buong
paligid. Hanggang 2nd floor lang yung hospital sa
panahong to, at parang bahay lang. grabe! Ibang-iba
sa magaganda at matataas na builing ng hospital sa
modern world.
Agad sinalubong ng mga babaing nakaputing baro't saya
at isang matandang lalaki na naka-puti rin ang mga
guardia civil na may buhat kay Cristeta at ipinasok
ito sa loob. Susunod na sana kami ni Leandro kaya
lang biglang may guardia civil na lumapit sa kaniya.
"Heneral Leandro, kakatanggap ko lang po ng sulat
mula sa mensahero ng munisipiyo na pinapatawag daw po
kayo ngayon ng inyong ama na si Gobernador Flores"
sabi nung guardia civil, tiningnan naman ni Leandro
yung sulat at napatingin siya sa akin.
"Ayos lang ako, dito lang muna ako, babantayan ko
muna si Cristeta" sabi ko, pero parang nag-
aalinlangan pa rin si Leandro umalis. "Dito ka lang
ha, hintayin mo ako, ihahatid kita sa inyo" sabi pa
niya. napatango naman ako.
Pero bago siya makasakay sa kabayo, agad akong
humabol sa kaniya dahil naalala kong hindi ko pa
nasasagot yung mga tanong niya kanina. "S-sandali!
Heneral Leandro... hindi ko pa pala nasasagot ang mga
katanungan mo, tumakas lang ako kay ina nang malaman
ko na patungo kina Cristeta yung mga guardia civil na
dumaan sa palengke at hindi ko rin akalain na
makikita kita doon" sabi ko, nanlaki naman yung mga
mata ni Leandro.
"Ibig sabihin hindi alam ngayon nila Donya Soledad
kung nasaan ka?" gulat na tanong ni Leandro,
napatango lang ako. Bakas sa mukha ni Leandro na
nastress siya dahil sa sinabi ko, agad niyang tinawag
yung isa sa mga tauhan niya. "Sarhento Santos ...
pumunta ka ngayon sa hacienda Montecarlos at
ipagbigay alam mo sa kanila na kasama ko ngayon si
Binibining Carmelita at ihahatid ko siya mamaya sa
kanila" utos ni Leandro dun sa tauhan niya, Napatango
naman ito at sumakay na ng kabayo saka tuluyan ng
umalis.
"Dito ka lang Binibini... babalik ako" sabi pa ni
Leandro at tuluyan na siyang umalis. Ngayon ko lang
narealize na malaking gulo pala ang ginawa kong
pagtakas kay ina kanina. For sure mapapagalitan nila
ako mamaya huhu.
Dahan-dahan akong pumasok sa loob ng hospital, at
nakita ko kung gaano kahirap at sitwasyon nila dito.
Hindi kumpleto ang gamit at kakaunti lang ang mga
nurse at doktor. Hindi rin uso ang anesthesia sa
panahong to kaya kapag ooperahan ang pasyente for
sure masakit talaga yun.
May ilang batang may sakit at ubod na ang payat na
nakahiga na lang sa kama. Ang isa namang matanda sa
tabi nito ay nakabalot na ng kumot at binalot na rin
ng banig ng mga nurse habang nag-iiyakan sa tabi ang
pamilya niya.
Pag-akyat ko sa second floor, nakita kong kakatapos
lang gamutin at lagyan ng puting tela ng mga nurse
ang wrist ni Cristeta. Nakapikit lang si Cristeta
pero alam kong gising na siya, hinang-hina siya at
sobrang putla na rin niya, marami na sigurong dugo
ang nawala sa kaniya.
"kamusta na ang kalagayan niya?" tanong ko dun sa
isang nurse, pero napa-iling lang siya. hindi naman
na ako nakapagsalita, ibig sabihin ilang oras o araw
na lang ang itatagal ni Cristeta bago siya bawian ng
buhay.
Umalis na yung mga nurse at kaming dalawa na lang
naiwan ni Cristeta dito sa second floor. Umupo na ako
sa tabi ng kama niya at pinagmasdan siya. Gusto ko
sanang hawakan ang kamay niya kaya lang alam kong
masakit iyon dalhin doon niya sinugatan ang sarili
niya, naglaslas siya.
Ilang sandali pa, dahan-dahan niyang iminulat ang
kaniyang mga mata at napatingin siya sa akin. "B-
binibining Carmelita? I-ikaw po ba i-iyan?"
nanghihina niyang tanong. Napatango naman ako, at
dahil dun napangiti siya ng kaunti.
"H-hindi po ba kayo galit sa akin? N-napahamak po ang
pamilya Alfonso d-dahil sa akin" sabi niya at nakita
kong may namumuong luha sa mga mata niya. hinawakan
ko na lang yung ulo niya. "Hindi ako galit sa iyo
Cristeta... gusto kong maintindihan ka" sagot ko,
napangiti naman ng kaunti si Cristeta.
"Binibini... m-maaari po akong humingi ng p-pabor sa
iyo?" tanong niya pa. napangiti naman ako, yung ngiti
na parang sinasabi ko na naiintindihan ko siya.
"Oo naman... ano yun?"
"B-batid ko po na hindi na ako magtatagal pa... kung
kaya't n-nais ko pong ipahatid na lang sa inyo ang
aking mensahe para sa pamilya Alfonso..." sabi niya
pa, tapos tuluyan nang bumuhos ang mga luha niya.
"M-malaki po ang kasalanan ko sa kanila... N-
nagsinunggaling po ako, Hindi po totoong
pinagsamantalahan ako ni Ginoong Sergio" pag-amin
niya pa. nanlaki naman yung mga mata ko, So tama nga
ako! Nagsinunggaling siya!
"A-ang totoo po niyan... m-may relasyon po kami ni
Ginoong Sergio, at totoo rin po na m-may nangyari sa
aming dalawa, ngunit bigla na lang po nagbago si
Ginoong Sergio at nais niyang putulin na ang relasyon
namin dahil balak na siyang ipakasal ni Don Mariano
sa isang dalaga na anak ng isang mayamang pamilya sa
Bulacan" paliwanag ni Cristeta. Hindi naman ako
makapagsalita, hindi ko rin mapigilan na maluha
habang nakikinig sa istorya ng pag-iibigan nila ni
Sergio.
"L-labis po akong nasaktan at dinamdam ko po na mas
pipiliin pa ni Ginoong Sergio na sundin ang kaniyang
ama kaysa piliin na makasama ako, kung kaya't
tumestigo po ako laban sa kaniya, si Ginoong Maximo
Rosalejos po ang nag-kumbinse sa akin at ipinangako
rin po niya na bibigyan ako ng tahanan sa malayong
lugar upang makapagsimula muli" tugon pa
ni Cristeta. At hindi na maawat ang kaniyang pag-
iyak. Hinimas-himas ko naman ang ulo niya para
tumahan siya.
Naiintindihan ko si Sergio, pareho sila ni Juanito na
buong puso at handang sundin ang kanilang ama.
"K-kaya lang po mukhang nilinlang po ako ni Ginoong
Maximo dahil hindi niya po tinupad ang kaniyang
pangako na bibigyan ako ng matitirhan sa malayong
lugar... n-napagalaman ko rin po na pinapatay na nila
si M-mang Pipoy matapos itong tumestigo laban kay Don
Mariano sa hukuman sa Maynila, nararamdaman ko pong
papatayin na rin nila ako kaya inunahan ko na po
sila, mas gugustuhin ko pong ako ang papatay sa
sarili ko" sabi pa ni Cristeta. Kaya pala naglaslas
siya. Teka! Omg! Hindi pwede! Wala na si Mang Pipoy!
"B-bakit naman nila ipapapatay si Mang Pipoy?" gulat
kong tanong kay Cristeta pero napapikit lang ito bago
magsalita. "A-ang totoo po niyan, hindi po talaga
kaanib sa rebeldeng grupo si Mang Pipoy, ang asawa
niya po ang totoong kasapi ng rebeldeng grupo ni Ca-
tapang, mas pinili po ng asawa niya na bumalik ng San
Alfonso pero nang mahirapan po ito na mabuhay bilang
taga-ani, sumapi po siya sa grupo nila Ca-tapang na
nagtatago sa kabundukan" sagot ni Cristeta. Napaisip
naman ako ng mabuti, naalala kong sinabi noon sa amin
ni Mang Pipoy noong pumunta kami sa tahanan nila sa
Laguna na bumalik ng San Alfonso ang asawa niya at
nagtatrabaho ito sa aming hacienda pero bigla na lang
nawala yung asawa niya at hindi na nakabalik pa.
"Pero bakit naman tetestigo si Mang Pipoy laban kay
Don Mariano? Hindi naman kasapi ng rebeldeng grupo si
Don Mariano at sa tingin ko wala
naman siyang ginawang masama kay Mang Pipoy" tanong
ko kay Cristeta.
"T-tama po kayo Binibini... hindi po talaga kasapi ng
rebelde si Don Mariano, Kapitan Corpuz at Ginoong
Sergio... i-inamin po sa akin ni Mang Pipoy na nais
niya lang ipagbigay alam sa mga opisyal at sa
pamahalaan na may umuusbong na rebeldeng grupo na
nais magpabagsak sa gobyerno, dahil may matinding
galit po siya sa mga rebeldeng grupo ni Ca-tapang
nang malaman niyang sinundan po ng kaniyang asawa si
Ca-tapang na dating nobyo nito noong kabataan po
nila" sagot ni Cristeta. Napanganga na lang ako. Omg!
So ibig sabihin bukod sa nagsawa na mabuhay bilang
taga-ani yung asawa ni Mang Pipoy, may past din sila
ni Ca-tapang!
"S-sobra po ang galit ni Mang Pipoy sa mga rebelde,
nalinlang din po siya ni Maximo, binayaran po siya ng
dalawang daang piso upang tumestigo laban kay Don
Mariano at para rin maalarma ang gobyerno at puksain
na ang rebeldeng grupo ni Ca-tapang" sagot ni
Cristeta. Napatulala lang ako ng ilang Segundo.
So ibig sabihin... na-frame up nga talaga si Don
Mariano, Kapitan Corpuz at Sergio!
Bigla kong naalala yung sinabi ni Don Mariano kay
Juanito noong nasa Fort Santiago kami...
"Ang tanging sinisisi ko sa pagkakataong ito ay ang
sarili ko... sinisisi ko ang sarili ko dahil masyado
akong nagtiwala sa mga taong tinuring ko nang
kapatid" panimula ni Don Mariano. At ipinakita niya
kay Juanito yung ekis sa likod niya.
"Pinagkatiwalaan ko ng buong puso ang taong nag-udyok
sa akin magpalagay ng markang ito noong matapos ang
gabi ng pasasalamat sa patron ng San Alfonso,
sinabi niyang pareho kami magpapamarka ng ganito
bilang tanda ng aming pagkakaibigan at pagkakaayos..
ngunit hindi ko akalain nilinlang niya lang ako"
dagdag pa ni Don Mariano.
Bigla kong naalala yung salaysay noon ni Kapitan
Corpuz na si Don Alejandro/ama ang nag-udyok sa
kanila magpalagay ng tattoo na ekis sa likod bilang
tanda ng kanilang pagkakaibigan.
At ang markang ekis na iyon sa mga likod nila ang
naging matibay na katibayan na kasama sila sa
rebeldeng grupo ni Ca-tapang.
Pero bakit walang marka ng ekis si Don Alejandro/ama?
Kung sabay-sabay sila nagpa-tattoo.
"Cristeta... alam mo ba kung paano nagkaroon ng marka
ng ekis si Mang Pipoy?" tanong ko sa kaniya pero
napa-iling lang si Cristeta, sabagay hindi naman
lahat ng ginagawa ni Mang Pipoy ay alam niya. nagulat
ako nang biglang umubo ng malakas si Cristeta at may
dugong lumabas sa bibig niya. at dahil sa panic agad
kong tinawag yung mga nurse at doktor. Agad naman
silang dumating at inasikaso si Cristeta.
Naghihingalo na at hinahabol na ni Cristeta ang
paghinga niya. Nagulat ako nang bigla siyang
mapatingin sa akin at hinawakan niya ang kamay ko.
"B-binibini... m-may isa pa po pala akong
kahilingan... h-hanggang ngayon po hindi ko pa rin
alam kung sino ang nagpapatay sa aking buong pamilya"
nanghihina niyang sabi. Hinawakan ko namang ng mabuti
yung kamay niya.
Hanggang ngayon pala hindi pa rin nalalaman kung sino
ang nagpapapatay kina Aling Trinidad, Mang Nestor at
sa mga kapatid niya.
"M-maaari niyo po bang alamin iyon para sa akin... h-
hihintayin ko pong ibalita niyo sa
puntod ko sa oras na malaman niyo na kung sino po ang
nagpapatay sa aking buong pamilya... hihintayin ko po
ang araw na iyon Binibining Carmelita----" hindi na
natapos ni Cristeta yung sasabihin niya kasi bigla na
siyang napapikit at tuluyan nang nalagutan ng
hininga.
Napatulala na lang ako habang hawak ang kamay niya na
wala ng buhay.
Wala na si Cristeta.
Wala na rin si Mang Pipoy.
Paano ko na ngayon papatunayan na walang kasalanan si
Don Mariano at Sergio Alfonso? Upang malinis ang
pangalan ng pamilya Alfonso.
Ilang sandali pa, nagulat ako nang biglang may
sumigaw mula sa likuran ko. "CARMELITA!"
Pag-lingon ko tumambad sa harapan ko ang galit na
itsura ni Don Alejandro. Napatingin siya kay Cristeta
na ngayon ay wala ng buhay. Napatayo naman ako at
pinunasan ko ang mga luha ko.
"Ama----" magpapaliwanag sana ako kaso bigla na akong
hinila ni Don Alejandro papalabas ng paagamutan at
sapilitang pinasakay ng kalesa.
"SA BAHAY NA TAYO MAG-UUSAP!" sigaw niya pa, Nalaman
na niya na tinakasan ko si ina at ngayon ay sobrang
galit na siya. hindi ko alam pero first time ko
matakot ng ganito at masigawan ng ganito sa harapan
ng madaming tao.
Pagdating sa bahay, agad bumaba ng kalesa si ama at
sapilitan niya ulit akong hinila papalabas, agad
naman siyang pinigilan ni ina pero wala itong nagawa
kasi mas malakas pa din si Don Alejandro, pagdating
sa salas, tinulak niya ako dahilan para masubsob yung
pisngi ko sa sahig, napahawak naman ako sa pisngi ko
na ngayon ay ang hapdi-hapdi na.
"Ama! Huminahon po kayo!" sigaw ni Maria at Josefina
at agad silang tumakbo papalapit sa akin. Nanlaki
yung mga mata ni Josefina nang makita niya yung
gasgas sa pisngi ko.
"Alejandro! Tama na iyan!" awat pa ni ina habang
nakayakap siya kay Don Alejandro dahil gusto niya pa
din akong bugbugin.
"LAGI MO NA LANG AKO SINUSUWAY CARMELITA! ANONG
GINAGAWA MO SA PAGGAMUTAN? AT BAKIT KAUSAP MO ANG
DALAGITANG TUMESTIGO LABAN SA MGA ALFONSO?" sigaw
niya, at sobrang namumula na siya sa galit. Napahawak
naman ako sa pisngi ko, naiiyak na ako sa sobrang
hapdi.
Bigla ko tuloy naalala yung sinabi ni Cristeta na
hindi nga talaga kaanib sa rebelde sila Don Mariano,
Kapitan Corpuz at Sergio. At nakuha lang nila Don
Mariano at Kapitan Corpuz yung marka ng ekis sa likod
nila dahil nilinlang sila ni Don Alejandro.
Napapikit ako sa inis at tumayo na. "Paano po nawala
yung marka ng ekis sa likod niyo?... ama" matapang
kong tanong. Biglang nanlaki yung mga mata ni ama.
Nagulat naman si ina, Maria at Josefina dahil sinagot
ko ng diretso si ama.
Naalala ko na sa panahong ito, sobrang hindi
katanggap-tanggap na sagutin ng anak ang kaniyang mga
magulang. "SINASABI MO BANG MAY KINALAMAN AKO SA
PAGKAKULONG AT PAGKAMATAY NILA?" sigaw ni ama. Nakita
naman naming napasilip yung mga kasambahay at ilang
hardinero sa labas. At dahil dun agad kumilos si ina
at pinalabas niya muna yung mga kasambahay at
sinarado niya yung mga bintana.
"Bakit po kayo nanahimik noong nahatulan si Don
Mariano?! Pero ayon kay Kapitan Corpuz nakipagbati pa
kayo sa kanila atsabay-sabay pa kayo nagpalagay ng
marka bilang tanda ng inyong pagkakaibigan!" tanong
ko pa, sobrang pula-pulang na yung mukha ni Don
Alejandro at nanginginig na din siya sa galit. Hindi
ko naman mapigilan ang mga luha ko dahil rin sa galit
at inis.
"Carmelita! Tumigil ka na! huwag mong bastusin ang
iyong ama!" awat pa sa akin ni ina. Samantalang gulat
na gulat din si Maria at Josefina sa mga narinig
nila.
"MAS PINANINIWALAAN MO NA NGAYON ANG KASINUNGGALINGAN
NI CORPUZ?!" galit na sigaw pa ni ama. Habang
nakatingin ng diretso sa mga mata ko, hindi naman ako
natinag at nakatingin din ako ng diretso sa mga mata
niya.
"Isa lang sa inyo ang nagsasabi ng totoo at nagsasabi
ng kasinunggalingan... at sa pagkakataong ito...
napatunayan ko na ikaw po ama ang nagsisinunggaling!"
sabi ko pa at dahil dun nakatikim ako ng malakas na
sampal mula kay ama dahilan para mapatumba at
bumagsak ako sa sahig.
"Carmelitaaaa!" narinig kong sigaw nila Maria at
Josefina at agad niya akong niyakap at hinarangan
mula kay ama. "Tama na po! Tumigil na kayo!"
pagsusumamo nila, agad namang lumuhod si ina sa
harapan ni Don Alejandro.
"Tama na pakiusap! Alejandro huwag mong saktan ang
iyong anak! Pakiusap!" hagulgol ni ina, bigla namang
tumigil at parang nahimasmasan si Don Alejandro nang
makita niyang nakaluhod na si ina sa harapan niya
para sa akin.
Napatingin si Don Alejandro sa akin, at sa
pagkakataong iyon, nararamdaman ko na unti-unti nang
naglalaho ang mabuting kalooban ni Don Alejandro na
nakilala ko.
Makalipas pa ang tatlong araw, tuluyan na kaming
hindi nagpapansinan ni Don Alejandro, hindi rin ako
sumasabay sa kanila sa hapag-kainan at hindi na nila
ako pinipilit pa dahil pinag-utos rin ni Don
Alejandro na hayaan lang muna ako.
Nandito ako ngayon sa kwarto ko habang paulit-ulit
binabasa yung tulang ginawa para sa akin ni Juanito
noon. Namimiss ko na siya. siguro kung nandito lang
siya mas magiging madali sa akin ang lahat dahil
kahit papaano gumagaan ang pakiramdam ko kapag
nakikita ko ang mga ngiti niya.
Nagulat ako nang biglang sumulpot si ina sa likuran
ko "Sa totoo lang para sa akin iyan ang
pinakamagadang tula ng pag-ibig na nabasa ko"
panimula ni ina. Agad ko namang tinago sa baul yung
sulat ni Juanito. haays, nakalimutan ko pala i-lock
yung pinto kaya hindi ko namalayang nakapasok si ina.
Nagulat ako nang biglang hawakan ni ina yung ulo ko
at hinimas-himas niya yung buhok ko. "Anak
pagpasensyahan mo na sana ang iyong ama, alam mo
namang madali siyang magalit at may sakit pa siya sa
puso... nawa'y maintindihan mo sana na tao lang din
siya at nasaktan din dahil sa mga salitang binatiwan
mo sa kaniya" paliwanag pa ni ina. Napayuko na lang
ako, alam kong hindi naman tama na sagutin ko si Don
Alejandro o kung sinumang mas nakatatanda sa akin
kaya nga pinagsisisihan ko rin iyon.
"Siya nga pala dumalaw kanina si Ginoong Leandro pero
pinakiusapan ko muna siyang dumalaw na lang sa ibang
araw dahil alam kong hindi pa rin maganda ang
pakiramdam mo... Oo nga pala, anong masasabi mo na
ganap ng heneral si Ginoong Leandro?" tanong pa ni
ina, bigla namang napawi yung ngiti niya nang makita
niya na hindi naman ako ngumiti.
"Carmelita... anak, alam mo namang ginagawa namin ng
iyong ama ang lahat para mapabuti ka at ang mga
nakatatanda mong kapatid ... sana naman maintindihan
mo at maging bukas ang iyong isipan na hangad lamang
namin ang inyong kaligayahan" sabi pa ni ina.
Napatango naman ako. tapos nagulat ako nang bigla
niyang hinawakan ang magkabilang balikat ko at
tiningnan ako ng diretso sa mga mata habang matamis
siyang nakangiti sa akin.
"Napag-usapan na namin ng iyong ama na ituloy na ang
iyong pagpapakasal upang magkaroon ka na ng ibang
pagkakaabalahan at maunawaan mo na rin ang
responsibilidad ng pagiging isang ina ng tahanan at
magulang" sabi pa ni ina. Nanlaki naman yung mga mata
ko.
Whut?
SO IBIG SABIHIN MATUTULOY NA ANG KASAL NAMIN NI
JUANITO?
Hindi ko alam pero bigla akong napangiti at naluha,
tears of joy ika nga.
"Oh? Anak... sabi ko na nga ba matutuwa ka sa
ibabalita ko eh... ngayon napatunayan ko na mahal mo
nga siya" sabi pa ni ina at niyakap ako.
"Sige na, matulog ka na ng maaga, bibisita bukas ng
tanghali sila Heneral Leandro at Gobernador Flores"
tugon pa ni ina, at dahil dun biglang nanlaki yung
mga mata ko at nawala yung ngiti ko.
ANO?
IPAPAKASAL AKO KAY LEANDRO?
Agad akong napabitaw kay ina at hindi ko na matago
ngayon yung nabubuong galit at inis, dali-daling
pumunta sa opisina ni Don Alejandro dito sa bahay,
"Carmelita anak! Sandali!" narinig kong habol ni ina
pero dire-diretso lang ako sa paglalakad hanggang
makarating ako sa opisina
ni Don Alejandro.
Naabutan kong nagbabasa siya ng mga sulat at
napatingin siya sa akin nang bigla kong binuksan yung
pinto ng opisina niya nang hindi man lang kumakatok.
"Ayoko magpakasal... bawiin niyo yung utos----" hindi
ko na natapos yung sasabihin ko kasi biglang tumayo
si Don Alejandro at halatang umaakyat na yung dugo
niya sa ulo niya dahil sa galit.
"Bakit? Hindi ba't nagsabwatan kayo ni Juanito upang
hindi matuloy ang kasal niyo? Tinulungan mo pa nga
silang mapalapit ni Helena Flores upang hindi ka
maikasal kay Juanito, hindi ba't ikaw na rin mismo
ang umamin sa aming lahat na si Leandro ang mahal
mo?" tugon ni Don Alejandro. Natulala lang ako, hindi
ako nakapagsalita. Wala akong masabi dahil... totoo
nga naman na ayokong matuloy noon ang kasal dahil
para iyon kay Juanito. Pero hindi totoong may gusto
ako kay Leandro.
"Carmelita... tama na, huwag mo ng umpisahan pa ito"
narinig kong pakiusap ni ina at naiiyak na naman
siya. Napapikit na lang ako sa inis. Pasalamat si Don
Alejandro hindi ko kayang matiis na masaktan si Donya
Soledad.
"Pero hindi pa ako handa... ayokong ikasal" sabi ko
pa sabay talikod at umalis na ko. Ayoko ng
makipagtalo pa kay Don Alejandro dahil alam kong
labis na masasaktan si ina.
Kinabukasan, hindi ako nakatulog ng maayos, Alam kong
hindi nakasulat sa diary at hindi nakatakdang ikasal
si Carmelita at Leandro!
Nagulat ako nang biglang dumating si Theresita at
nakabihis siya. Omg! Aalis na siya?
Agad akong napabangon at tumakbo papalapit sa kaniya.
"Saan ka pupunta? Iiwan mo na rin ako?" reklamo ko,
natawa naman si Theresita. "Po? Hindi ko po kayo
magagawang iwan kailanman Binibini... at huwag po
kayong mag-alala hindi lang po ako ang aalis...
kasama po ikaw" sabi niya pa. Whut?
"Kaya po magbihis na kayo para hindi po tayo mahuli
sa pag-alis ng barko papuntang Cebu" sabi pa ni
Theresita tapos binuksan na niya yung cabinet ko at
kinuha yung mga damit ko at nilagay iyon sa bagahe.
"Huh? anong ibig mong sabihin?" nagtataka kong
tanong, nananaginip lang ba ako? dahil ba sa
kagustuhan ko na makaalis na sa lugar na to kaya
kahit sa panaginip G na G ako umalis?
"Hindi pa po ba nasabi sa inyo nila Binibining Maria
at Josefina?" tanong ni Theresita. Napailing-iling
naman ako.
"Ahh! Oo nga pala, maagang umalis kaninang umaga sina
Don Alejandro, Donya Soledad, Binibining Maria at
Binibining Josefina upang dumalo sa hinandang salo-
salo ni Gobernador Flores para po sa pagbisita ng
Gobernador ng Laguna dito po sa San Alfonso"
paliwanag pa ni Theresita. Habang abala siya sa pag-
iimpake ng gamit ko.
"Hindi na po nila kayo ginising dahil ngayon na rin
naman po ang alis natin nila madam Olivia papuntang
Cebu, kinausap po ni madam Olivia si Don Alejandro
kagabi, hatinggabi na nga po iyon eh, sinabi po ni
madam Olivia na kailangan niyo daw po muna ng oras
upang makapag-isip-isip dahil masyadong mabilis ang
mga pangyayari at labis po kayong nasaktan sa
pagkawala ng pamilya Alfonso na naging malapit din po
sa inyo... kaya pumayag po si Don Alejandro na
mamalagi muna kayo sa Cebu nang dalawang linggo upang
mahimasmasan... bago po itakda ang araw ng kasal niyo
ni Heneral Leandro" dagdag pa ni
Theresita. Haays, So tuloy pa rin pala yung kasal?
Ughh.
Sa daungan na kami sinalubong ni madam Olivia, at
nalaman ko na pinakiusap din pala ni madam Olivia na
isama si Theresita para kahit papaano ay hindi ako
malungkot.
Agad akong napayakap kay madam Olivia nang makita ko
siya. "San kayo galing madam Olviia? Bakit di man
lang kayo nagsabi kung saan kayo pupunta?" reklamo ko
sa kaniya, napangiti lang si madam Olivia. "May
inasikaso lang akong importanteng bagay, ang mahalaga
naitakas kita ngayon kay Don Alejandro kahit sandali
lang, kailangan nating gumawa ng paraan upang hindi
matuloy ang kasal niyo ni Leandro Flores" sabi pa ni
madam Olivia, nauna naman na umakyat sa barko si
Theresita kaya hindi niya narinig ang pag-uusap
namin.
"Madam Olivia! Ano pong gagawin natin? Hindi dapat
matuloy ang kasal, bakit po nangyayari ito?" sabi ko
pa, napatango-tango naman si madam Olivia.
"Malaki ang kutob ko na tuluyan nang nagbago ang
lahat ng nakatakdang mangyari, nagbago na ang
tadhana, at hindi ko alam kung ano pa ang maaaring
mangyari, basta isa lang dapat ang masiguro mo
Carmela... dapat siguraduhin mong mabuhay si Juanito
dahil iyon ang misyon mo dito, maaaring magbago na
rin ang nakatakdang araw ng kamatayan niya at iyon
ang ikinatatakot ko" sabi pa ni madam Olivia. Biglang
umihip ang malakas na hangin at kumulimlim rin ang
kapaligiran, natakpan ng makapal at itim na ulap ang
papasikat na araw.
Sa mga oras na ito, bigla akong nakaramdam ng takot.
Natatakot ako na baka hindi umayon ang tadhana sa
misyon ko.
Halos dalawang araw naman ang byahe namin papuntang
Cebu sakay ng barko. Sa totoo lang, mas sibilisado at
mas maganda ang Cebu. Marami na ring istraktura ang
nakatayo dito. Naalala ko na ang Cebu ang dating
Kapital ng mga Kastila sa Pilipinas bago ito inilipat
sa intramuros sa Maynila.
Pagbaba namin ng barko agad kaming sinalubong nung
isang kutsero. "Maayong buntag" bati niya. napangiti
naman kami. Nag-usap sila ni madam Olivia sa salitang
Cebuano, samantalang nakatingin lang kami ni
Theresita sa kanila kasi hindi namin maintindihan
kung anong pinag-uusapan nila.
Ilang sandali lang napangiti ng todo yung kutsero at
agad niyang kinuha yung mga gamit namin. At pinasakay
na kami sa kalesa niya. narealize namin ni Theresita
na nakikipag-bargain pala si madam Olivia ng pamasahe
papunta sa kumbento na pinamumunuan ni madam Ofelia.
Habang nasa byahe kami, nakatanaw lang ako sa bintana
ng kalesa. Naalala ko tuloy noong unang beses ako
makasakay ng kalesa noong bago pa lang ako sa
panahong to, tuwang-tuwa ako habang pinagmamasdan ang
pamumuhay ng mga tao sa panahong ito.
Namimiss ko na rin yung mga araw na iyon na wala pa
akong problema at hindi pa ako umiibig kay Juanito.
Dahil tahimik lang at payapa ang puso ko noon.
Halos kalahating minuto na kami sa byahe nang
mapadaan kami sa isang napakagandang beach. Kulay
asul ang dagat habang kumikislap ito dahil natatamaan
ng sinag ng araw, sobrang puti ng buhangin at ang
sarap din ng ihip ng hangin.
"Anong dagat po ito madam Olivia?" narinig kong
tanong ni Theresita kay madam Olivia. "Narito tayo
ngayon
sa Alcoy, Cebu at ang dagat na iyan ay kilala sa
sobrang ganda at puti ng buhangin" paliwanag pa ni
madam Olivia. Omg! Bigla kong naalala na balak naming
pumunta noon nila daddy, jenny at Emily sa Tingko
beach sa Alcoy, Cebu para magbakasyon nung second
year high school ako pero hindi natuloy kasi
nagkasakit si Emily.
Hindi ko akalaing makakarating pa rin ako dito sa
pambihirang pagkakataon.
Nagulat naman kami nang biglang napatigil yung kalesa
at agad bumaba yung kutsero. Halatang problemado siya
habang pilit niyang pinapatakbo yung kabayo niya pero
ayaw pa rin nitong tumakbo.
Nakatayo lang yung kabayo at ayaw niya gumalaw.
Nagsalita ng Cebuano si madam Olivia at kinausap niya
yung kutsro, napatango naman yung kutsero. "Ano pong
sabi niyo madam Olivia?" tanong ni Theresita.
"Ang sabi ko, Pagod na siguro ang iyong alaga, hayaan
na muna natin siya makapagpahinga" paliwanag ni madam
Olivia. At dahil dun inutusan ni madam Olivia si
Theresita na kuhaan ng malinis na tubig na maiinom
yung kabayo habang kinuhaan naman nung kutsero ng mga
damo na ipapakain dun sa kabayo.
"Uhmm... madam Olivia----" hindi ko na natapos yung
sasabihin ko kasi biglang ngumiti si madam Olivia.
"Sige na! alam ko namang gusto mong magtampisaw sa
dagat eh" sabi niya at dahil dun napangiti ako ng
todo at niyakap siya.
"Tama na ang kakayakap baka hindi na ako makahinga
niyan" biro pa ni madam Olivia. "Basta wag kang
lulusob sa tubig ah, paa mo lang ang babasain mo"
bilin pa ni madam Olivia agad naman akong napatango
at tumakbo agad papunta sa dagat.
Kahit pa ang haba-haba ng saya ko at sumasadsad
ito sa buhangin wala akong pakialam, dahil sabik na
sabik ako sa dagat. hinubad ko na ang tisnelas ko na
gawa sa abaca at nilublob ko yung paa ko sa tubig.
Whoaa grabe! Ang lamig!
Napalingon ako sa likod at nakita ko sa di kalayuan
na kausap na ni madam Olivia yung kutsero. At naroon
na rin si Theresita at may dala siyang balde ng
tubig. Feel ko susunod na din ngayon dito sa
Theresita para makapag-tampisaw din sa dagat.
Binalik ko na ang tingin ko sa napakagandang
karagatan. nakakatuwang isipin na kahit nasa 19th
century ako ngayon, natupad ang pangarap ko na
makapunta dito sa napakagandang dagat na sakop ng
Alcoy, Cebu.
Ilang sandali pa, napalingon ako sa gilid ko at
nakita kong may tatlong lalaking mangingisda ang
naglalakad sa dalampasigan. Biglang nanlaki yung mga
mata ko nang makilala ko yung isa sa mga
mangingisdang naglalakad ngayon papalapit sa kin...
Parang bumagal ang buong paligid habang pinagmamasdan
ko ang lalaking matagal ko ng inaasam na makita...
Si Juanito.
Bigla siyang napatingin sa kin. at bakas rin sa mga
mata niya ang pagkagulat nang makita ako. napatigil
siya sa paglalakad at dahil dun napalingon sa kaniya
yung dalawa niya pang kasamahan. "Bakit? Juanito? may
problema ba?" tanong nung isa. Nagtataglog sila.
Napatingin yung dalawang mangingisda sa akin, at
napatingin sila ulit kay Juanito. nagtataka sila
ngayon kung bakit kami nagtitigan ni Juanito.
"Kakilala mo?" tanong nung isang mangingisda tapos
tiningan ako mula ulo hanggang paa. "Ay! Delikado...
mayaman ang Binibining iyan" narinig kong bulong pa
nung isang mangingisda sa kasama niya. Tiningan ko
rin mula ulo hanggang paa si Juanito, nakadamit
mangingisda din siya ngayon, at medyo madumi ang
damit niya, may mga sugat sa kamay din si Juanito at
wala siyang tsinelas.
Sa totoo lang nasasaktan akong makita siyang
naghihirap ng ganyan. Ang dating laging naka-barong o
naka-tuxedo na si Juanito at may makikintab na
sapatos ay halos wala ng maisuot ngayon.
"Paano kayo nagkakilala?" tanong nung isa pang
mangingisda kay Juanito, pero hindi pa rin niya
inaalis ang mga mata niya sa akin. Samantalang umaasa
naman ako na magkakausap kami ulit. Nakatitig lang
din siya sa'kin at ilang saglit pa iniwas na niya ang
tingin niya sa'kin.
"Hindi ko siya kilala" sagot ni Juanito at nagpatuloy
na sila sa paglalakad nung mga kasamahan niya.
~Hindi mo na kailangan pa
Ito'y sabihin pa
Na mayroong nagbago
Sa loob ng puso mo
Wala akong magagawa kundi palayain ka
Kaya pinilit kong wag aminin sa iyo~
~Kung alam mo lang kaya?
Ang tunay na nadarama
Nanaisin mo pa bang lumayo sa piling ko?~
~At kung alam mo lang sana
Kailanma'y di mawawala
Ang pag-ibig ko sayo lagi nasa puso ko~
Parang biglang nadurog yung puso ko. Nakatingin lang
siya ng diretso sa paglalakad hanggang sa malagpasan
ako. Para hindi ako ngayon nag-eexist sa harapan niya
dahil hindi man lang siya tumingin sa akin hanggang
sa makasakay na sila ng bangka.
At ngayon ako na lang ang mag-isang nagmamasid sa
kaniya habang unti-unting nawawasak ang puso ko sa
katotohanang hindi na niya ako gustong makita pa.
Dear Diary,
Habang ang malalaking alon ay umaagos ngayon sa
dagat,
Habang ang sinag ng araw ay nagbibigay ng liwanag na
sapat,
Ang puso ko ngayon ay unti-unting nadudurog at
nawawasak.
Nasasaktan,
Carmela
*******************
Featured Song:
'Kung alam mo lang kaya' by Roxie Barcelo
=================
[Kabanata 29]
"Binibining Carmelita! Tara na po!" narinig kong
tawag ni Theresita na kumakaway mula sa malayo at
dahil dun natauhan ako, sumakay na sa bangka si
Juanito at yung dalawa niya pang kasamang
mangingisda.
Hindi ko akalain na makikita ko siya dito. So ibig
sabihin dito sila pinatapon?
"Binibini!" narinig kong tawag ulit ni Theresita at
ngayon ay tumatakbo na siya papalapit sa akin. "N-
nakakain at nakapagpahinga na po ang kabayo, m-maaari
na daw po tayong magpatuloy sa byahe" hinihingal na
sabi ni Theresita. Napalingon ulit ako sa bangkang
sinasakyan nila Juanito, sobrang layo na nila at nasa
gitna na sila ng dagat.
Sa totoo lang, kung pwede lang gusto kong tumayo na
lang doon buong araw at hintayin na makabalik sila
Juanito. Pero alam kong imposible iyon, at kung
makita ko man siya ulit, alam kong itatanggi niya
ulit na kilala niya ako.
"Binibini? Ayos lang po ba kayo? Bakit parang
nakakita kayo ng multo?" nagtatakang tanong ni
Theresita habang inuusisa ng mabuti ang itsura ko.
"Huh? p-pagod lang siguro ako sa byahe" sabi ko na
lang at naglakad na kami pabalik sa kalesa.
Sa huling pagkakataon nilingon at tinanaw ko ulit ang
bangkang sinasakyan ni Juanito. Halos tatlong linggo
ko din siyang hindi nakita at gustong-gusto ko talaga
siya yakapin kanina. Pero alam kong imposible
mangyari iyon...
"Carmelita... bakit ang tagal mo? Nakakahiya sa ating
kutsero" nagtatakang tanong ni madam Olivia. "W-wala
po, pasensiya na" sagot ko na lang at sumakay na rin
kami ni Theresita sa kalesa. Hindi ko alam pero ayoko
talagang umalis sa lugar na iyon, nagbabakasakali ako
na makikita ko ulit si Juanito doon.
Pagdating sa kumbento agad kaming sinalubong ni madam
Ofelia, ang punong madre ng Cebu. "Salamat sa Diyos
dahil nakarating kayo rito ng matiwasay" sabi niya
sabay yakap kay madam Olivia. Nag-mano naman kami ni
Theresita sa kaniya.
Napansin kong tiningnan ako ng mabuti ni madam Ofelia
"Siya ba ang bunsong anak ni Don Alejandro
Montecarlos na si Carmelita?" tanong niya kay madam
Olivia. Tumango naman si madam Olivia.
"Napakaganda ng inyong lahi, kamukhang-kamukha mo ang
iyong ate Maria at Josefina" sabi niya pa sabay yakap
din sa'kin. "Nagagalak akong makilala ka
Binibining... Carmelita" bulong niya pa sa'kin. Sa
totoo lang parang medyo naweriduhan ako sa binulong
niya, para kasing nagdududa siyang tawagin ako na
Carmelita.
OhMy Gosh!
Hindi kaya... Alam niya na hindi ako si Carmelita?
Waaaahhh!
"Maligayang pagdating din sa iyo munting Binibini"
bati naman ni madam Ofelia kay Theresita. Bigla
namang nagulat si Theresita hindi niya akalaing
babatiin siya at papansin ni madam Ofelia. "Hija,
narito ka upang mag-aral rin... huwag kang mag-alala
hindi ka namin sisingilin, sapat nang makita naming
pinagsisilbihan mo ng buong puso at tapat si
Binibining Carmelita" sabi pa ni madam Ofelia kay
Theresita at niyakap niya ito. Sobrang bait at
approachable naman pala ni madam Ofelia.
Pagpasok namin sa loob, binati kami ng ilan pang
kababaihan dito sa kumbento.
Si madam Ofelia lang ang sanay magtagalog kaya hindi
namin masyado nakakausap yung ibang nag-aaral na
babae dito. Hinatid na kami ni madam Ofelia sa kwarto
namin, share kami ng kwarto ni Theresita at kitang-
kita ko sa mukha ni Theresita na hindi siya
makapaniwala na makakapag-aral na siya.
"Binibini! Nananaginip po ba ako? huwag niyo na po
akong gisingin ah, gusto ko na pong manatili dito!"
sobrang saya niyang tugon habang umiikot-ikot sa loob
ng kwarto.
Hinawakan ko naman siya sa magkabilang balikat
dahilan para mapatingin siya sa'kin. "Hindi
habambuhay mananatili sa loob ng bahay at dedepende
lang sa lalaki ang mga babae, sa paglipas ng panahon
maaaring magbago ang lahat... sana nga lang maabutan
mo ang panahon kung saan pantay na ang karapatan ng
mga kababaihan at kalalakihan" sabi ko, nagtaka naman
yung itsura ni Theresita.
"Po? Anong pong ibig niyong sabihin Binibini?"
nagtatakang tanong ni Theresita, Siguro nga hindi
niya maiintindihan ang sinasabi ko dahil sa panahong
ito hindi pa pantay ang karapatan ng mga babae at
lalaki. Kung tutuusin maswerte pa pala ako dahil
nabuhay ako sa modern world na kung saan kung anong
kayang gawin ng lalaki ay kaya ring gawin ng mga
babae.
Napangiti na lang tuloy ako. "Wala... ang sabi ko
masaya ako para sayo" sabi ko na lang, bigla naman
akong niyakap ni Theresita. "Sobrang saya ko po
talaga Binibini dahil nakilala ko po kayo... alam
niyo po ba dati bihira niyo lang po ako pansinin kasi
lagi lang po kayong nasa loob ng kwarto, kaya nga po
nagulat ako pagbalik niyo po ng San Alfonso bago mag-
fiesta eh lagi niyo po akong kinakausap at
nakikipagkwentuhan pa po kayo sa akin" sabi niya pa
dahilan para mapangiti ako, hindi ko akalaing ang
masungit, bitter at maarte na katulad ko ay
magagawang pasayahin ang isang tao na tulad ni
Theresita.
Kinabukasan, maaga kaming nagising alinsunod sa
patakaran ni madam Ofelia na dapat bago mag 5 am ay
gising na kami. Gosh! Hindi pa man din ako nakatulog
ng maayos kagabi kakaisip kay Juanito.
Nakapila na kami ngayon sa labas habang isa-isang
chine-check ni madam Ofelia ang ayos at tamang tindig
namin. Napatigil siya sa tapat ko at tiningnan ako
mula ulo hanggang paa at dahil dun na-insecure tuloy
ako. Omg!
Ilang sandali pa matapos niya kami isa-isahin,
pumunta na siya sa harapan. At nagsalita siya gamit
ang dialektong Cebuano, nagkatinginan na lang kami ni
Theresita nang biglang mahati yung pila namin.
Pumunta sa right yung ibang babae at nasa left naman
yung iba. "Binibining Carmelita magtungo ka sa kanan,
kayo ay nakatalaga ngayon sa paglilinis ng kumbento,
Samantalang ikaw naman Binibining Theresita sumama ka
naman sa grupo ng kaliwa, tayo ay pupunta sa palengke
upang mamili ng agahan" sabi ni madam Ofelia at dahil
dun naghiwalay na kami ni Theresita.
Nakaalis na sila madam Ofelia, sa totoo lang gusto ko
sana sumama sa kanila para makagala naman ako dito sa
Cebu kaya lang dito ako na-assign sa paglilinis. Si
madam Olivia naman ang nagbabantay sa amin ngayon.
Pinupunusan ko ngayon yung malaking salamin na
nakadikit sa pader malapit sa hagdan.
Habang pinupunasan ko yung salamin hindi ko alam pero
napatitig ako dito, Grabe! Kapag nakita ko ito sa
museum
after 124 years, ipopost ko to sa Instagram at
ipagmamalaki ko na nilinis ko to noon. Haha!
"Ikaw pa rin ba yan Carmela?" tanong ni madam Olivia
na bigla na lang sumulpot sa likod ko dahilan para
mapatalon ako sa gulat. "Madam Olivia! Wag naman po
kayo manggulat ng ganern" reklamo ko pa sa kaniya
pero tumawa lang siya.
"Sa tingin ko gumaan na ang pakiramdam mo ngayon
dahil nabibiro mo na ulit ako ng ganyan" sabi pa ni
madam Olivia at napa-pout naman ako. "Tama nga kayo
madam Olivia, siguro nga kailangan ko lang ng time
and space para hindi na ma-stress" sagot ko pa, haay
ang sarap sa feeling makapagsalita ng malaya tulad ng
ganito, medyo nag-aadjust pa rin kasi ako sa
pagsasalita ng purong tagalog.
"Time and space sa problema... pero sa puso hindi
uubra yan" sabi pa ni madam Olivia dahilan para
mapaisip ako ng mabuti. "Minsan kahit anong pilit
natin lumayo at tanggalin sa isipan ang isang tao
hindi natin iyon magagawa... at ang pinakamagandang
paraan para diyan ay ang huwag mong pigilan ang
nararamdaman mo" tugon pa ni madam Olivia at dahil
dun napatigil ako sa pagpunas ng salamin at
napalingon sa kaniya.
"Pero... hindi po ba dapat hindi kami magkatuluyan ni
Juanito?" tanong ko, iyon ang number one rule ng
misyon ko, hindi dapat ako mainlove kay Juanito at
ganun din siya sa'kin. "Hindi dapat IKAW mainlove kay
Juanito... ngunit gaya nga ng sinabi ko mukhang
nagbago na ang tadhana... nailove na rin sayo si
Juanito... at sa ngayon hindi ko na alam kung ano pa
ang maaaring mangyari" sagot ni madam Olivia.
"So ibig sabihin... kami ni Juanito... pwede
kaming----"
hindi ko na natapos yung sasabihin ko kasi biglang
nguniti si madam Olivia at nagsalita. "Ang iyong
misyon ay siguraduhing mabuhay si Juanito upang
makabalik ka sa iyong panahon... at ano ba sa tingin
mo ang pangunahing dahilan kung bakit ninanais ng tao
mabuhay?" tanong pa ni madam Olivia, napaisip naman
ako ng malalim. Ah!
"Dahil sa Pag-ibig" sagot ko. napangiti at napatango
naman si madam Olivia.
"Kung iisipin pag-ibig ang dahilan kung bakit pinili
ng ating Panginoong Hesus na mamatay upang matubos
ang mga kasalanan ng tao, dahil iyon sa kaniyang
lubos na pag-ibig sa atin, Ganoon din naman ang mga
taong dumaranas ng matinding karamdaman... bakit
patuloy pa rin silang lumalaban at nagkakaroon ng
pag-asa? Dahil iyon sa pag-ibig ng mga taong
nagmamahal at nagmamalasakit sa kanila... Bakit kahit
pasaway at palaging nagkakasala ang mga tao ay
patuloy pa rin silang pinapatawad ng Diyos? Dahil
mahal tayo ng Diyos" paliwanag ni madam Olivia.
Pagkatapos hiniwakan niya ang magkabilang balikat ko
at iniharap ako sa salamin.
"Alam kong hindi lang dahil sa misyon na ito kaya mo
ginagawa ang lahat ng ito para kay Juanito... Alam ko
ring hangad mo ang kaligtasan niya dahil umiibig ka
na sa kaniya" sabi pa ni madam Olivia. Habang
nakatingin kaming dalawa ngayon sa salamin.
"Ngayon malinaw na sa akin ang lahat... Umibig rin sa
iyo si Juanito hindi dahil ikaw si Carmelita... kundi
inibig ka niya bilang Carmela, ang totoong ikaw"
patuloy pa ni madam Olivia habang hinihimas-himas
niya ang buhok ko.
"Marahil ay kamukhang-kamukha mo nga si Carmelita...
ngunit kahit nga ang
kambal na sobrang magkamukha ay makikita mo pa rin
ang pagkakaiba sa kanila, ikaw man si Carmelita sa
panlabas na anyo, ikaw naman si Carmela sa puso't-
isipan" dagdag pa ni madam Olivia at hinawakan niya
yung kuwintas na bigay sa'kin ni Juanito. "Nagdududa
ka pa rin ba sa pag-ibig ni Juanito?" tanong sa'kin
ni madam Olivia. Tinitigan ko naman yung kuwintas na
bigay niya na suot ko ngayon.
Sa simula pa lang... hindi ko akalaing mahuhulog sa
akin si Juanito.
Pagkatapos ng tanghalian, kami ni Theresita ang na-
assign sa paghuhugas ng plato. Si Theresita ang
nagbobomba ng poso samantalang ako naman ang
naghuhugas ng pinggan at baso.
"Binibining Carmelita... may sasabihin po ako sa
inyo" mahinang tugon ni Theresita at nagpalingon-
lingon siya sa paligid, parang sinisugardo niya na
walang ibang makakarinig sa sasabihin niya sa'kin.
"Ano yun?" nagtataka kong tanong at napalingon-lingon
din ako sa paligid. Agad namang tumigil sa pagpoposo
si Theresita at umupo sa tabi ko. "Hindi po ako
sigurado pero parang nakita ko po kanina sa bagsakan
ng isda sa palengke si Ginoong Juanito" bulong niya
pa at dahil dun nanlaki yung mga mata ko.
"N-nakita ka niya?" tanong ko sa kaniya, napa-iling
naman si Theresita. "Hindi po siguro, kasi abala siya
sa pagbubuhat ng mga banyera ng isda... gusto ko nga
po siyang tawagin kaya lang nasa tabi ko po si madam
Ofelia" sabi niya pa, biglang lumakas ang kabog ng
dibdib ko. so ibig sabihin pangingisda na talaga
ngayon ang ikinabubuhay nila Juanito at maaari ko pa
siyang makita ulit kapag pumunta ako sa palengke.
"Pero baka namalik-mata lang po ako... imposible pong
makita natin dito si-----" hindi na natapos ni
Theresita yung sasabihin niya kasi bigla kong
hinawakan yung braso niya. "Makinig ka Theresita,
hindi ka nagkakamali, si Juanito talaga iyon, nakita
ko siya sa dagat kahapon" pag-amin ko at dahil dun
nanlaki naman yung mga mata ni Theresita at
napanganga siya.
"Kaya dapat maging mas maingat tayo, hindi alam nila
ama at ina na dito pala sa Cebu ipanatapon sila
Juanito, at kapag dumating sa kanila ang balita
siguradong papabalikin agad tayo sa San Alfonso"
bilin ko pa sa kaniya, napatango naman si Theresita.
Alam kong nananabik na din siya makita si Angelito.
"Ano pong gagawin natin?" tanong ni Theresita. At
dahil dun nagplano na kami. Hindi ako aalis dito sa
Cebu nang hindi ko man lang nakakausap at nakikita
muli si Juanito.
Kinabukasan, maaga ulit kaming gumising at hinati na
naman kami ni madam Ofelia sa dalawang grupo. Napag-
planuhan na namin kagabi na magpapanggap kaming may
sakit at tatakas kami para puntahan si Juanito sa
palengke. Kasama din nila madam Ofelia si madam
Olivia dahil didiretso sila sa isang pagpupulong sa
simbahan ng Dalaguete.
Madali naman kami ni Theresita nakatakas sa kumbento
kasi abala yung ibang kasama namin sa kumbento sa
pagtatahi. Buti na lang din marunong na si Theresita
pumunta sa palengke kaya hindi kami naligaw.
Pagdating namin sa bagsakan ng mga isda, nagpalingon-
lingon kami sa paligid, umaasa na makikita agad namin
si Juanito, hindi naman kami nabigo dahil natanaw ko
agad si Juanito na pababa pa lang ng bangka at may
buhat-buhat siyangmalaking banyera ng mga isda.
Naka-topless siya ngayon at hindi ko maiwasang
mapalunok na lang habang pinagmamasdan ang abs niya.
My gosh! Kyaaahh!
"Binibini! Naroon po si Ginoong Juanito" bulong
sa'kin ni Theresita sabay turo kay Juanito na kanina
ko pa tinititigan. "Ang ganda pala ng katawan ni
Ginoong Juan-----" hindi na natapos ni Theresita yung
sasabihin niya kasi binigyan ko siya ng wag-mong-
pagnanasaan-ang-boyfie-ko-look
"Sabi ko nga po, Binibini ikaw lang po ang may
karapatang pagnasaan si Ginoong Juanito hehe" palusot
pa ni Theresita. Whuut? Pinagnanasaan ko ba si
Juanito?
Haays! Konti lang naman hehe.
"Tatawagin na po ba natin siya?" tanong ni Theresita
at dahil natauhan ako, hindi ko namalayan na
nakanganga at patulo na yung laway ko habang
pinagmamasdan si Juanito. Waahh!
"Huh? ah-eh! Sandali lang, wag muna... susundan natin
siya pauwi mamaya" bulong ko kay Theresita.
Napalingon naman sa'kin si Theresita at puno ng
pagtataka ang itsura niya. "Bakit hindi na lang po
natin siya lapitan ngayon na?" tanong ni Theresita at
dahil dun napahinga ako ng malalim.
"Basta... sundan na lang natin siya pauwi" sabi ko na
lang, sa totoo lang natatakot ako na baka kapag
nilapitan namin siya, itanggi na naman niya na kilala
niya ako.
Makalipas lang ang kalahating minuto, pagkatapos
hakutin ni Juanito ang lahat ng nahuli nilang isda,
naupo siya at nagpunas ng pawis. Inabutan din siya ng
kape nung mga kasamahan niya, kape lang ang almusal
nila.
Parang kumikirot tuloy yung puso ko habang
pinagmamasdan
siya, kung dati samo't-saring ulam ang nakahain sa
mesa nila sa tuwing kakain sila ng almusal pero
ngayon tanging kape na lang ang inaalmusal niya.
Pasimple pa kaming naglakad ni Theresita papalapit sa
kanila habang nagpapanggap na tumitingin din sa mga
isda. "Pare, ayos na ito pang-almusal ng pamilya
namin, mauna na kami ah" narinig kong sabi nung isang
mangingisda at tumango naman yung manong na nag-
aasikaso ngayon sa mga isda na nahuli nila. Nakita ko
namang sumama sa kanila si Juanito at sumakay na sila
ulit sa bangka. Omg! So ibig sabihin uuwi na sila!
"Binibini! Paano na iyan?" nagpapanic na tanong ni
Theresita, mukhang kinakabahan din siya na hindi
namin maabutan sila Juanito na ngayon ay nakasakay na
sa bangka. Agad kong natanaw yung isa pang bangka na
nasa daungan at medyo malapit kina Juanito, natutulog
yung isang manong sa bangka. Agad kong hinawakan si
Theresita at hinila ko siya papatakbo dun sa manong
na nagpapahinga sa kabilang bangka.
"Manong, pwede po ba rentahan yung bangka niyo----"
hindi ko na natapos yung sasabihin ko kasi napataas
yung kilay nung manong na ngayon ay mukhang naiinis
kasi ginising namin siya. "Binibini... hindi niya po
tayo naiintindihan" bulong ni Theresita. Gosh! Hindi
rin ako marunong mag-cebuano huhu.
Nagulat naman ako nang biglang kunin ni Theresita
yung mga barya ko sa bulsa at pinakita dun sa manong
na may ari ng bangka. "Ikaw... kuha ito... basta...
kami sakay bangka mo" paliwanag ni Theresita dun sa
manong habang tinuturo yung bangka niya at yung pera
na hawak niya. tapos tinuro ako ni Theresita "kini
nga babaye mobayad kanimo"
(this girl will pay you) sabi pa ni Theresita, Ano
daw? Marunong palang mag-bisaya si Theresita eh.
Bigla namang bumulong sa'kin si Theresita
"Binibini... ang sabi ko po ikaw ang magbabayad...
narinig ko lang pong sinabi iyon ni madam Ofelia sa
isa niyang estudyante noong nasa palengke po kami
kahapon" at dahil dun nanlaki yung mga mata ko. Omg!
Magkano ba? Nilabas ko na lahat ng barya ko sa bulsa.
Bigla namang umaliwalas yung mukha nung manong at
napangiti siya sa'min, nagets na siguro niya ngayon
yung gusto naming sabihin. "Nakasabot ko" (I
Understand) masayang tugon nung manong at kinuha niya
agad yung pera na inabot ko at agad niya kaming
inalalayan pasakay ng bangka at masaya niyang
tinanggal yung tali ng bangka, nagsimula na siyang
magsagwan at kumanta-kanta pa siya. "Manong... sundan
mo... po iyon" paliwanag pa ni Theresita sabay turo
sa bangka nila Juanito na medyo malayo na sa amin.
Napatango naman si manong at napangiti "Nakasabot ko"
nakangiting tugon ni manong at sobrang sigla niya
habang nagsasagwan. At dahil dun napabulong ako kay
theresita. "A-anong nangyare? Bakit ang saya niya?"
nagtataka kong bulong. Napaisip naman ng mabuti si
Theresita.
"Ah! Baka po dahil sa perang binayad niyo" sagot
niya, mas lalo tuloy akong nagtaka, puro barya nga
yun eh, yun ang binigay sa'kin ni Maria bago kami
bumyahe nila madam Olivia papuntang Cebu.
"Isaang daang piso po kasi ang binigay niyo sa kaniya
kaya sobrang saya po niya" sabi pa ni Theresita. Oh!
100 pesos lang naman-----OMG! Oo nga pala! Sobrang
laking halaga na ng 100 pesos sa panahong to. waaahh!
Gosh!
Bakit ba kasi nakalimutan ko huhu.
Ilang sandali lang natanaw na namin ang isa pang
island at nakita kong dumaong na doon ang bangkang
sinasakyan nila Juanito. Napayuko naman kami ni
Theresita at napadapa sa bangka ng biglang kinawayan
nung manong na may-ari ng bangkang sinasakyan namin
sila Juanito at ang mga kasamahan niya. "Akong mga
higala ko lang mao nga swerte karon, na ko moadto sa
balay sa ulahi" (my friends i'm so lucky today, i'll
go home) masayang tugon nung manong sa grupo nila
Juanito, napangiti at kumaway-kaway naman sila.
Shocks, muntik na nila kaming makita dahil sa sobrang
saya ni manong.
napasilip kami ni Theresita ng konti at nakita naming
abala naman na sa pagbuhat ng isang sako at isang
timba si Juanito at naglakad na siya papalayo.
Pagdaong nung bangka na sinasakyan namin sa baybay,
agad akong bumaba sa bangka, "Binibini! Mababasa po
ang laylayan ng inyong damit" narinig kong paalala pa
ni Theresita pero hindi ko na yun inintindi, hindi
dapat mawala sa paningin ko kung saan pupunta si
Juanito. "Abi-abi dinhi sa bohol" (Welcome here in
bohol) sabi pa nung manong. Ano daw? Bohol lang yung
naintindihan ko.
Teka!
OMG! Nasa Bohol na kami? So ibig sabihin sa Bohol
pala pinatapon ang pamilya Alfonso.
"Sandali lang Binibini..." habol niya pa sa'kin
habang inaalalayan siya nung manong. "Babalik kami...
sandali lang ah" paliwanag niya pa dun sa manong,
napatango naman yung manong at nag-bow. Siguro
sobrang sapat na yung binayad namin para hintayin
niya din kami.
May kasama pang tatlong mangingisda
si Juanito at sabay-sabay silang naglalakad habang
dala-dala ang mga pasalubong para sa kanilang
pamilya, ilang sandali pa, biglang humiwalay na yung
dalawang mangingisda at lumiko sila sa kaliwa at
nagpaalam na kay Juanito, samantalang lumiko naman sa
kanan si Juanito.
Wala siyang tsinelas kaya madumi at may sugat na rin
ang kaniyang talampakan habang naglalakad sa
kalsadang lupa na puno ng mga matatalim na bato.
Ilang sandali pa, biglang may mga batang sumalubong
kay Juanito at binigyan niya sila ng tig-iisang
prutas ng bayabas. Tuwang-tuwa naman yung mga bata at
nagpatuloy na sa paglalaro.
Medyo malayo si Juanito sa amin kaya hindi niya pa
napapansin na sinusundan namin siya ni Theresita,
ilang saglit lang tumigil na siya sa isang maliit na
bahay kubo na nakatayo sa ilalim ng puno ng niyog
malapit dito sa dagat. Bigla namang bumukas yung
pinto at sinalubong siya ni... Sonya.
Napansin ko na medyo malaki na ang tiyan ni Sonya,
dumating na rin sila Ignacio at Angelito at may dala-
dala silang mga niyog at panggatong, marurumi at
simple na rin ang pananamit nila.
Pumasok na silang lahat sa loob ng bahay kubo at
naiwan lang kami ni Theresita dito sa likod ng puno
ng niyog habang tinatanaw sila sa di kalayuan.
"Binibini... pupuntahan po ba natin sila?" tanong ni
Theresita at malungkot din ang itsura niya.
Hindi ko alam pero parang biglang nawala yung tapang
ko, parang natatakot ako harapin sila, hindi ko alam
kung anong sasabihin ko.
"Huwag na muna" sabi ko na lang, magsasalita pa sana
si Theresita pero hindi na niya tinuloy pa, natakot
na rin siguro siya harapin ang pamilya
Alfonso. Aalis na lang sana kami kaya lang biglang
may paparating na grupo ng mga kalalakihan mula sa
likod namin at huli na ang lahat, hindi na namin
nagawang makapagtago pa dahil nakita na nila kami.
Waaahh!
"KINSA KA? UG DIIN IKAW GIKAN?" (who are you? and
where are you from?) sigaw nung matandang lalaki na
medyo payat, may mahabang balbas at bulag ang
kaniyang kaliwang mata. May dala-dala silang itak at
mukhang kakagaling lang nila sa kakahuyan para
manguha din ng panggatong.
Agad kaming napaluhod ni Theresita dahil sa takot.
"H-hindi po kami m-masasamang tao" paliwanag ko,
dahil sa sigaw nung matandang lalaki kanina, naalarma
yung mga ibang tao na nakatira dito sa paligid at
nagsilabasan sila sa kanilang mga bahay.
"Mga Tagalog... marahil ay mula po sila sa Maynila"
tugon nung isa pang kasamahan nung matandang lalaki.
Humakbang naman papalapit sa amin yung matandang
lalaki at hinawakan niya yung baba ko para tumingin
ako ng diretso sa kaniya.
Tiningan niya ako ng mabuti at tiningan niya din ako
mula ulo hanggang paa. "Walang duda... isa kang
Mestiza" sabi pa niya. Ang mga mestiza ay mga taong
may dugong Pilipino at Espanyol. "Mestiza na
nabibilang sa isang mayamang pamilya mula sa
Maynila... hindi ba?" tanong niya pa, agad namang
hinawakan ni Theresita yung kamay nung matanda para
tanggalin ang pagkakahawak nito sa akin.
"Pasensiya na po ngunit hindi po kayo dapat
nagpapadalos-dalos sa pananalita at paghawak sa aming
Binibini" reklamo ni Theresita pero agad siyang
tinulak nung matandang lalaki.
"Pantay-pantay ang estado ng pamumuhay ng
mga tao dito... huwag niyong asahan na igagalang
namin kayo!" seryosong sabi nung matandang lalaki sa
amin ni Theresita. Napayuko na lang ako at hindi ko
mapigilan ang panginginig ng kamay ko, hindi ko alam
kung anong pwede nilang gawin sa amin.
"NGAYON SABIHIN NIYO KUNG SINO KAYO AT BAKIT KAYO
NANDITO? ISA BA KAYONG ESPIYA?" sigaw pa nung
matandang lalaki, nanlaki naman yung mga mata namin
ni Theresita dahil sa gulat. "H-hindi po kami---"
hindi ko na natapos yung sasabihin ko kasi biglang
may nagsalita mula sa likod namin.
"Ipagpaumanhin niyo na po Tatang Caloy, mga panauhin
po namin ang dalawang Binibini" narinig kong sabi ng
isang pamilyar na boses. Ang boses na matagal ko ng
hinihintay at inaasam marinig muli...
Ang boses ni Juanito.
Napalingon kami ni Theresita sa kaniya at nakita
naming nakatayo siya sa likod namin at nasa tabi niya
si Angelito at Ignacio.
"Pasensiya na nagpaalam lang sa akin kanina mamasyal
ang aming bisita ngunit naligaw ata sila" sabi pa ni
Ignacio. Nagkatinginan naman sila tatang Caloy at
yung mga kasamahan niya. "Sigurado ba kayong kilala
niyo ang mga ito?" tanong niya pa kina Juanito.
"Opo tatang, kakilala po namin sila mula sa Bulacan"
sabi pa ni Angelito. Napaisip naman ng mabuti si
Tatang Caloy at napatango na lang siya. "Bueno, huwag
niyo ng hahayaang makapaggala ang inyong mga panauhin
ng walang kasama na taga-rito, mahirap na baka
mapahamak pa sila" sabi pa ni tatang Caloy at umalis
na sila.
Napahinga na ako ng maluwag, Grabe! Akala ko
katapusan na namin ni Theresita kanina. Napatingin
ako kay Juanito at nakita kong nakatingin siya ng
seryoso sa akin. Galit pa rin ba siya?
"Sa loob na ng bahay kayo magpaliwang" narinig kong
sabi niya pa sabay talikod at naglakad pabalik sa
loob ng bahay kubo nila. Agad naman akong inalalayan
ni Ignacio tumayo at inalalayan naman ni Angelito si
Theresita.
Bakit ganun? Bakit galit pa rin sa'kin si Juanito?
may sinabi at ginawa ba kong masama sa kaniya bago
sila umalis ng San Alfonso?
Pagpasok namin sa loob ng bahay agad sinarado nila
Angelito at Ignacio ang pintuan at mga bintana.
"Carmelitaaa!" narinig kong tawag ni Sonya na nasa
kusina at agad siyang tumakbo papalapit sa akin at
niyakap ako. "Paano mo nalaman na nandito kami?"
excited niyang tanong, Grabe! Kahit papaano may nag-
warm welcome pa din sa'min dito.
"Uhh--- mahabang kwento eh... basta ang importante
nagkita ulit tayo!" sabi ko sa kaniya at niyakap niya
ulit ako. habang yakap-yakap ko si Sonya, biglang
napawi yung ngiti ko nang makita ang kalagayan ni
Donya Juanita na nakahiga lang sa kama, payat na
payat na siya at sobrang namumutla pa.
Napatingin sa akin si Donya Juanita at napangiti siya
ng kaunti nang makita ako, "Mula nang mamatay si ama
at kuya Sergio tuluyan nang nanghina si ina at hindi
na siya nakabangon pa, sa bawat araw na lumilipas mas
lalong nanghihina ang puso ni ina" narinig kong sabi
ni Sonya, sa mga oras na iyon, naramdaman kong may
mga luhang namumuo sa mga mata ko habang dahan-dahan
akong naglakad papalapit sa higaan ni Donya Juanita.
"K-kamusta ka na Binibining Carmelita? N-nagagalak
akong
makita ka muli" tugon ni Donya Juanita at hinang-hina
na siya, hinawakan niya yung kamay ko at napaupo
naman ako sa kama sa tabi niya. "Oh? H-huwag kang
umiyak... hindi ba dapat masaya ka na makita a-ako"
sabi pa ni Donya Juanita at pinunasan niya ang mga
luha ko.
"S-sayang nga lang at hindi na tayo nakapagkwentuhan
pang muli... m-marami pa naman sana akong nais
ibahagi sa iyong kaalaman at karanasan" patuloy pa ni
Donya Juanita. At biglang siyang inubo dahilan para
lumapit agad si Juanito sa kaniya at inabutan siya ng
isang basong tubig, ininom naman niya ito at kahit
papaano ay nahimasmasan na siya.
"H-hindi pa naman po huli ang lahat... pwede po akong
dumalaw dito sa inyo araw-araw para makapag-kwentuhan
po tayo" sabi ko pa, napangiti naman si Donya Juanita
at hinimas-himas niya ang kamay ko. "N-natutuwa akong
malaman na paglalaanan mo pa ako ng iyong oras
Binibini... n-ngunit baka hindi na tayo umabot pa
riyan... ramdam ko na nalalapit nang matapos ang o-
oras ko" sabi pa ni Donya Juanita at napaubo na naman
siya, dahilan para mapatakbo papalapit sa kaniya sila
Sonya, Angelito, Ignacio at Theresita.
"Ina... huwag mong sabihin iyan... gagawin ko po ang
lahat para mabuhay kayo!" pagsusumamo ni Juanito na
ngayon ay umiiyak na habang hawak-hawak ang kamay ng
kaniyang ina.
Nginitian naman ni Donya Juanita ang anak niya "A-
alam ko anak, alam kong kaya pinili mo ring mag-
doktor kahit pa nais mong maging pintor ay dahil nais
mong alagaan at gamutin ako" sabi pa ni Donya
Juanita, hindi naman nakapagsalita si Juanito at
patuloy pa din siya sa pag-iyak.
"P-pero ngayon malaya ka na anak, maaari mo nang
ipagpatuloy ang pangarap mo, Wala na rin naman na ang
iyong ama na dapat sinusunod mo, at ngayon malapit na
kaming m-magkitang dalawa" paliwanag pa ni Donya
Juanita. Napatingin naman si Donya Juanita kay
Ignacio.
"Ignacio Hijo... alam kong alam mo na kahit hindi ka
nanggaling sa sinapupunan ko ay halos parang anak na
rin ang turing ko sa iyo... nawa'y alagaan at mahalin
mo ng buong puso si Sonya at ang inyong magiging
anak" bilin ni Donya Juanita kay Ignacio, napaluha at
napatango naman si Ignacio.
"Inaaa! Huwag mo kaming iwan!" hagulgol ni Sonya at
napayakap siya sa kaniyang ina. Hinimas-himas naman
ni Donya Juanita ang likod ni Sonya na nakayakap sa
kaniya. "Sonya ang nag-iisang prinsesa ng ating
pamilya... igalang, sundin at mahalin mo rin ng buong
tapat ang iyong asawa na si Ignacio, magkakaroon na
rin kayo ng anak kung kaya't ibuhos mo rito ang lahat
ng naging pagkukulang ko bilang ina sa inyo, palagi
mo ring pangalagaan ang iyong kalusugan upang hindi
ka matulad sa akin na palaging nagkakasakit dahilan
para hindi ko kayo maalagaan ng mabuti" bilin naman
ni Donya Juanita kay Sonya.
Nang mahimasmasan na si Sonya, si Angelito naman ang
yumakap kay Donya Juanita. "A-angelito... patawarin
mo ako kung maaga akong mawawala sa iyo, p-pero alam
kong kahit bata ka pa ay malawak na ang iyong
kaisipan at magagawa mong mabuhay ng mag-isa kahit
wala na kami ng iyong ama... p-palagi mong sundin ang
iyong kuya Juanito, Ate Sonya at Kuya Ignacio...
igalang, mahalin at ituring mo silang mga pangalawang
magulang mo" bilin ni Donya Juanita kay Angelito na
ngayon ay ayaw nang bumitaw sa pagkakayakap sa
kaniyang ina.
"Inaaa! Parang awa mo na! huwag mo kaming iwaaaan!"
pakiusap pa ni Angelito at nababalot na ng mga luha
ang kaniyang mga mata. Hinila na at niyakap na lang
ni Sonya si Angelito para makausap naman ni Donya
Juanita si Juanito.
"A-at ikaw... Juanito ang naging anghel ng ating
pamilya, h-hindi ko pa pala nasasabi sa iyo na ikaw
ang naging swerte sa ating pamilya kung kaya't
isninunod ng iyong ama ang pangalan mo sa pangalan
ko" paliwanag pa ni Donya Juanita kay Juanito. ahh!
Kaya pala Juanito ang naging pangalan niya ay dahil
hinango ito sa pangalan ni Donya Juanita.
"Ipinagbubuntis kita noon at nasa barko kami ng iyong
ama papunta ng Maynila upang dumalo sana sa binyag ng
anak ni Kapitan Corpuz na si Ignacio, dalawang araw
nang malakas ang alon at hangin sa karagatan at
nangangamba ang lahat na baka lumubog ang barko
ngunit hindi ko rin akalain na doon na kita
isisilang" patuloy pa ni Donya Juanita at hinimas-
himas niya ang ulo ni Juanito.
"A-alam mo ba anak, pagkasilang ko sa iyo, tumigil na
rin ang malakas na hangin at alon, sinabi ng lahat na
ikaw raw ang swerte ng gabing iyon, may sakit ako sa
puso at hindi ko na kaya pang ipanganak ka ngunit
hindi mo ako pinahirapan, bigla ka na lang lumabas sa
sinapupunan ko nang hindi man lang ako nahirapan,
kaya sinabi ng iyong ama na dahil sa labis na
pagmamahal mo sa akin ay ginawa mo ang lahat para
hindi na mahirapan sa panganganak ang iyong ina...
kung kaya't Juanito ang ipinangalan niya sa iyo at
nais niyang ang mga magiging anak mo ay Juanito rin
ang ipangalan sa kanila bilang alaala na ang
pangalang Juanito ay tanda ng pagmamahal
sa ina" tugon pa ni Donya Juanita at hindi na rin
maaawat ang pagbagsak ng mga luha niya.
"M-mula ngayon... ikaw na ang magsisilbing ama at ina
ng ating pamilya, alagaan mong mabuti ang iyong mga
kapatid dahil ikaw na lang ang natitirang p-pag-asa
nila" sabi pa ni Donya Juanita at bigla siyang
napahawak sa dibdib niya.
"Ina! Ina!.." tawag ni Juanito sa kaniyang ina at
inutusan niyang kumuha ng gamot at isang basong tubig
si Angelito pero huli na ang lahat...
Dahan-dahan nang ipinikit ni Donya Juanita ang
kaniyang mga mata habang naiwan namang may ngiti sa
kaniyang labi at tuluyan na siyang nawalan ng
hininga.
Napabitaw na lang si Donya Juanita sa kamay ko na
kanina pa nakahawak sa kaniya. Napatulala na lang ako
sa walang buhay niyang katawan habang naririnig ko
ang hinagpis at pagdadalamhati ng kaniyang mga anak
na naiwan.
Napahawak na lang ako sa bibig ko habang patuloy ang
pagbagsak ng mga luha ko. hindi ko matanggap na wala
na rin si Donya Juanita.
Namatay siya dahil hindi na nakayanan pa ng kaniyang
puso ang mga problema at paghihinagpis mula nang
mawala ang kaniyang asawa at panganay na anak. Ayon
sa diary, hindi rin nakasulat dito ang kamatayan ni
Donya Juanita... ngunit dahil nagbago na ang tadhana
at ang mga nakatakdang mangyari...
Isa lang ang ibig sabihin nito... namatay rin siya
para kay Juanito.
Kinahapunan, nakaupo lang kami ni Theresita sa labas
ng bahay nila Juanito habang abala sila sa pag-aayos
ng isang araw na pagburol kay Donya Juanita.
"Binibini... mukhang malabo
pong makausap niyo ngayon si Juanito" narinig kong
sabi ni Ignacio na nakatayo ngayon sa likuran namin
at may dala siyang kape para sa aming dalawa ni
Theresita.
"Pakisabi na hindi ako aalis dito hangga't hindi ko
siya nakakausap" pakiusap ko kay Ignacio, at inabot
na niya sa amin yung kape. "Nais niyo po bang ihatid
ko na kayo? Saan po pala kayo tumutuloy ngayon?"
tanong pa ni Ignacio.
"Sa Mambaje/Alcoy kami tumutuloy ngayon, nirentahan
lang namin ang isang bangka na tatawid sa dagat
papunta dito sa Bohol" sagot naman ni Theresita.
"Kung gayon... baka hinahanap na kayo sa tinutuluyan
niyo" nag-aalalang tanong ni Ignacio. Sa totoo lang
wala na akong pakialam kung isumbong kami ni madam
Ofelia kay Don Alejandro, ang importante makausap ko
ngayon si Juanito. Alam kong kapag umalis na ako dito
sa lugar nila, baka hindi ko na sila muling makita
pa.
"Kaya nga po, kaso nga lang desidido talaga si
Binibining Carmelita makausap si Ginoong Juanito"
sabi pa ni Theresita kay Ignacio. Tulala lang ako at
hinayaan kong sila na lang ang mag-usap.
"Oo nga pala Theresita, mula ngayon huwag mo ng
tatawaging Ginoo si Juanito dahil ang pagkakaalam ng
mga tao rito ay nagmula kami sa Bulacan at naisipan
lang namin na lumayo na sa magulong mundo ng siyudad
at dito na lang kami maninirahan" paliwanag pa ni
Ignacio at dahil dun napalingon ako sa kanila.
"Ang pangalang Alfonso at Corpuz ay hindi na namin
ginagamit dahil sa pangamba na baka hanapin at
pilitin kami ng rebeldeng grupo ni Ca-tapang na
sumama sa kanila, mahigpit na pinag-utos ni Donya
Juanita at ayon na rin sa huling sulat sa amin ni
Sergio na mabuhay na kami ng tahimik at huwag nang
maghihiganti pa dahil mas lalo lang lalaki ang
problema kung babawi kami sa mga taong sumira sa
pangalan ni Don Mariano at ng aking ama" patuloy pa
ni Ignacio.
Hindi ko alam pero napatingin sa akin si Ignacio nung
sabihin niya yung salitang 'Sa mga taong sumira sa
pangalan ni Don Mariano at ng aking ama'
Pakiramdam ko parang sinasabi niya na kadamay ang
pamilya namin doon.
Magsasalita pa sana ako kaso nagulat kami nang
biglang dumating si Juanito at kasama niya si
Angelito. "Ignacio, gawin na natin ang kabaong ni
ina" malungkot na sabi ni Juanito at napatigil siya
nang makita ako.
"A-ano pang ginagawa niyo dito? Akala ko umalis na
kayo" reklamo niya pa, magsasalita sana si Theresita
pero pinigilan ko siya. "Juanito... kailangan kitang
makausap" pakiusap ko sa kaniya pero iniwas niya lang
ang tingin niya sa'kin at napabuntong-hininga siya.
"Sige na... kahit sandali lang... hindi ako aalis
dito hangga't-----" hindi ko na natapos yung
sasabihin ko kasi biglang tumalikod si Juanito at
naglakad siya papalayo dahilan para habulin ko siya
at hinawakan ko ang kamay niya para pigilan siya.
Napatigil naman siya sa paglalakad habang nakatalikod
pa din sa'kin pero hindi naman niya inalis ang kamay
niya sa pagkakahawak ko.
"Juanito... pwede bang sabihin mo kung bakit ka
nagagalit sa'kin? may ginawa ba kong masama? Bakit
hindi ka tumugon sa mga sulat ko na pinaabot ko kay
Eduardo noon? Bakit hindi mo rin ako sinipot sa
tagpuan natin? Bakit----" hindi ko na natapos yung
sasabihin ko kasi bigla nang
humarap sa'kin si Juanito at tiningnan niya ako ng
diretso sa mga mata.
"Bakit mo kailangang guluhin ulit ang buhay ko? hindi
mo ba naiintindihan na ayoko nang makausap at makita
kang muli? Ayoko ng magkaroon ng kaugnayan sa iyo...
dahil sa tuwing nakikita kita... naalala ko ang
kataksilang ginawa ng iyong ama sa aking ama!" galit
niyang tugon at bigla na siyang bumitaw sa mga kamay
ko.
"P-pero sabi mo habang nasa tabi mo ako... g-gumagaan
ang pakiramdam mo" sabi ko pa sa kaniya, parang
nadudurog na ngayon ang puso ko, hindi ko na
mapigilan ang mga luha ko lalo na nang maalala kong
sinabi niya iyon sa akin noong nakakulong siya sa
kulungan sa barko at pinuntahan ko siya doon para
gamutin.
"Carmelita... alam ko namang narito ka lang upang
humingi ng tawad at makipagkaibigan sa akin... ngunit
hindi mo na iyan kailangan pang gawin... mula ngayon,
isipin mo na lang na kailanman ay tayo nagkakilala"
sabi niya pa sabay talikod at naglakad na papalayo.
Hindi na ako nakagalaw pa mula sa kinatatayuan ko,
hindi ko na rin nagawang tawagin siya sa huling
pagkakataon dahil ngayon malinaw na talaga na nais na
niya akong burahin sa buhay niya.
Pagbalik sa kumbento, agad kaming sinalubong ni madam
Olivia "Saan ba kayo nanggaling? Buti na lang
nakumbinse ko si madam Ofelia na inutusan ko lang
kayo mamili ng mga libro sa bayan" sabi ni madam
Olivia, agad naman niya kaming pinapasok sa loob,
buti na lang abala sila madam Ofelia sa pagluluto ng
hapunan.
Paakyat na kami ng hagdan nila madam Olivia nang
bigla kaming napansin ni madam Ofelia. "Oh?
Binibining Carmelita
at Theresita... narito na pala kayo... tara na ihain
na natin ang mesa" narinig kong sabi niya.
"Ahh! Madam Ofelia, mukhang masama po ang pakiramdam
ni Carmelita, si Theresita na lang muna ang tutulong
sa inyo" sagot ni madam Olivia, napatango naman si
Theresita at agad sumunod kay madam Ofelia, tulala
lang ako habang akay-akay ni madam Olivia paakyat sa
kwarto.
Pagpasok namin sa kwarto agad sinara ni madam Olivia
yung pinto. "Carmela! Ano bang ginawa niyo ni
Theresita? Saan kayo nagpunta? At bakit hindi niyo
man lang pinaalam sa akin?!" sermon ni madam Olivia,
hindi naman na ako nakapagsalita pa, tulala lang ako
at parang sobrang bigat ng dibdib ko.
"Carmela? Kinakausap kita----" hindi na natapos ni
madam Olivia yung sasabihin niya kasi hindi ko na
napigilan yung mga luha ko na kanina ko pa
pinipigilan.
"G-gusto ko ng umuwi" sabi ko na lang at tuluyan nang
bumagsak ang mga luha ko at tinakpan ko na ang mukha
ko gamit ang mga kamay ko, agad naman akong niyakap
ni madam Olivia. "Hija... dalawang linggo pa ang
paalam natin kay Don Alejandro dito" sabi pa ni madam
Olivia habang tinatapik-tapik niya ang likod ko.
"M-madam Olivia gusto ko ng bumalik sa panahon ko...
g-gusto ko ng umuwi" pakiusap ko pa sa kaniya,
napahinga naman ng malalim si madam Olivia. "Kaunting
tiis na lang Hija... malapit nang matapos ang mga
paghihirap mo, malapit nang matapos ito" sabi pa ni
madam Olivia, ramdam ko na sobrang bigat din ng
pakiramdam niya pero kahit ganoon pinipili niya pa
ring manatili sa tabi ko.
Kinabukasan, nagpaalam na kami kina madam Ofelia
dahil babalik na kami sa San Alfonso, sinabi na lang
ni madam Olivia na na-home sick daw ako at gusto ko
ng makapiling ulit ang pamilya ko sa San Alfonso.
Matapos ang halos dalawang araw na byahe sakay ng
barko pabalik sa San Alfonso, sinalubong naman ako ni
ina, Maria at Josefina. Samantalang nagtatampo pa rin
daw sa'kin si Don Alejandro kaya hindi niya pa din
ako kinakausap.
Makalipas pa ang tatlong araw, ibinalita sa akin ni
Maria na nakapag-usap na sina Goberandor Flores at
Don Alejandro, at balak na nga nilang ipagkasundo
kami ni Leandro.
P
"Mas maganda ka Carmelita kapag nakangiti ka... kaya
ngumiti ka na" sabi sa'kin ni Maria habang inaayos
niya ang buhok ko, "Oo nga, sigurado naman kami na
mamahalin ka ng tapat at lubos ni Heneral Leandro
kung kaya't huwag ka ng mag-alala" sabi pa ni
Josefina habang inaayos ang mukha ko.
Nandito kami ngayon sa kwarto ko, hapon na, at ilang
oras na lang dadating na sila Leandro at Gobernador
Flores upang mamanhikan. "Kalimutan mo na si
Juanito... kung mahal ka niya talaga hindi ka niya
dapat papakawalan ng ganun-ganun na lang" sabi pa ni
Josefina. At sumang-ayon naman si Maria.
"Oo nga, kung mahal ka niya talaga dapat sinundan ka
niya dito" dagdag pa ni Maria. magsasalita na sana
ako para ipagtanggol si Juanito kaya lang biglang may
batong tumama sa bintana ko dito sa kwarto dahilan
para mapatigil at pamalingon kami sa bintana.
Nakasarado yung bintana ko kaya hindi nakapasok yung
bato.
Nanlaki naman yung mga mata nila Maria at Josefina
"Josefina! Tawagin mo ang mga guardia personal! Baka
may magnanakaw na----" hindi na
niya natapos pa yung sasabihin niya kasi sinuway ko
siya.
"Sshh... sandali lang... akong bahala dito" sabi ko
na lang at naglakad ako papalapit sa bintana.
"Carmelita! Nahihibang ka na ba? Baka may masamang
mangyari sa iyo!" suway pa sa'kin ni Josefina.
Magkayakap naman sila ngayon ni Maria at nagpapanic
na dahil sa takot.
Sa totoo lang, hindi ako nakaramdam ng takot ng mga
oras na iyon, parang inuudyukan pa ako ng puso ko na
lumapit at alamin kung anong meron sa likod ng mga
bintanang iyon.
Dahan-dahan kong inalis yung pagka-lock ng bintana at
binuksan ito.
Nanlaki ang mga mata ko at bigla akong naistatwa sa
kinatatayuan ko nang makilta ko kung sino yung
nakatayo sa ibaba sa tapat ng bintana ko...
Si Juanito
~Mahal na mahal
'Yan ang damdamin na sa 'yo'y nararamdaman
kung 'di mo alam?
Puso 'di mapalagay 'pag 'di ka namamasdan o, bakit
ganyan?
At maging sa 'king pagtulog laging alaala ka
Nais makapiling; nais makayakap sa t'wina
heyehey~
~Nang dahil sa 'yo
Ang puso kong ito ay natutong magmahal, sadya bang
ganyan?
Sana, pag-ibig na nadarama'y pakaingatan
wag paglaruan
Dahil minsan lang umibig ang napili ay ikaw
Huwag sanang sasaktan,
Ang puso na sa 'yo'y nagmahal
nagmahal~
~Tawag ng aking damdamin
Ay ikaw at walang iba
Ang lahat-lahat sa akin ay ikaw lang talaga
Puso'y huwag paluluhain
Ang pagsamo ko'y dinggin
Tunay na tunay mahal ka sa akin!~
nakangiti siya ngayon at nakatitig sa mga mata ko
dahilan para mapangiti at mapaluha ako.
Dear Diary,
Alam kong sa kabila ng mga mapapait na nangyari sa
buhay namin ni Juanito nitong mga nakaraang araw ay
nagpapasalamat pa rin ako dahil hindi dito matatapos
ang istorya namin.
At umaasa ako na mula sa araw na ito, malaya ko nang
maipagsisigawan sa buong mundo na mahal ko siya... at
mahal din niya ako.
Nagmamahal,
Carmela
****************
Featured Song:
'Mahal ka sa akin' Tanya
=================
[Kabanata 30]
Nakangiti habang nakatingala ngayon si Juanito sa
akin, dahilan para mapangiti at mapaluha ako.
"Carmelita... Ano? Anong mayroon------" hindi na
natapos ni Maria yung sasabihin niya kasi nanlaki din
yung mga mata niya nang makita si Juanito.
"T-tatawagin ko na ba ang mga guardia personal? A-
anong mayroon d-diyan?" kinakabahang tanong ni
Josefina, napalingon naman ako sa kaniya at nginitian
ko siya, sinenyasan ko din siya na lumapit sa amin at
dumungaw din sa bintana.
Dahan-dahan namang siyang naglakad papalapit sa amin
at napanganga din siya nang makita si Juanito sa
ibaba. "A-anong ginagawa ni Juanito dito? P-
paanong----" hindi na niya natapos yung sasabihin
niya kasi biglang sumenyas si Juanito na mag-usap daw
kami sa lawa ng luha.
Napa-Oo naman agad ako.
"Carmelita! Baka mahuli kayo... at saka paparating na
sila Heneral Leandro at Gobernador Flores" paalala
sa'kin ni Maria. nakita ko namang nag-suot na ng
sombrero na gawa sa banig si Juanito at pasimple na
siyang umalis, naka-damit pang-hardinero siya ngayon
at hindi rin siya nahalata ng mga guardia personal.
"Ate Maria... kailangan kong makausap si Juanito"
pakiusap ko sa kaniya, napahinga naman ng malalim si
Maria at niyakap ako. "Sige... sasabihin ko muna kay
ama at ina na hindi ka pa namin tapos ayusan,
ipapasundo kita kay Theresita kapag dumating na sila
Gobernador Flores at Leandro" sabi pa ni Maria at
dahil dun napangiti ako ng sobra.
"Mag-ingat ka Carmelita ah" bilin pa ni Josefina at
niyakap ko din siya saka dali-dali na akong tumakbo
papalabas, dumaan
ako sa likod ng bahay, halos abala naman ang lahat
kaya hindi na nila ako napansin pa.
Pagdating sa lawa ng luha, wala naman doon si
Juanito, nagpalingong-lingon pa ako pero walang ibang
tao doon.
Gosh! Baka nahuli siya?
Hindi ko alam pero bigla tuloy akong kinabahan...
bakit kasi tinangka niya pang pumasok dito sa
hacienda Montecarlos haays.
"Binibini..." narinig kong tawag niya mula sa likod
ko. Paglingon ko nakangiti siya ngayon at parang
nahihiya.
Hindi ko naman mapigilang mapangiti habang hindi
namin maialis ang mga mata namin sa isa't-isa. "P-
paano ka pala nakapunta dito?" tanong ko sa kaniya.
Naglakad naman siya papalapit sa'kin.
Dugdugdugdugdug!
"May isang kaibigan ang tumulong sa akin makasakay ng
barko papunta dito sa San Alfonso... at pagdating ko
rito tinulungan din ako ni Eduardo makapasok dito"
sagot niya, ahh! Kaya pala nakadamit pang-hardinero
siya, nagpanggap siguro siyang hardinero dito sa
amin.
"Uhmm... M-may babalikan ka ba sa bahay niyo? Kaya ka
nagtungo dito sa San Alfonso?" tanong ko pa. Gosh!
Carmela bakit kinakabahan ka? Kyaaah!
Napakamot naman siya sa ulo at parang nahihiya siya
habang nakangiti. "W-wala... m-may gusto akong
balikan d-dito at umaasa rin ako na sana hindi pa
huli ang lahat" sagot niya pa tapos humakbang ulit
siya papalapit sa'kin at dahil dun napalunok na lang
ako dahil sa kaba.
Dugdugdugdug!
"Ahh... A-ano ba yung gusto mong balikan?" tanong ko
pa. Gosh! Parang sasabog na yung puso ko lalo na kasi
hindi
inaalis ni Juanito yung titig niya sa'kin. Waaahh!
"Ikaw" sagot niya. at dahil dun napatulala at
napanganga lang ako.
Bigla siyang napangiti at napakamot ulit sa ulo.
"Binibini... naalala mo ba noong una tayong magkita?
Sinabi mo sa akin noon na kahit anong mangyari hindi
dapat ako mahulog sa iyo" nakangiti niyang sabi.
Napaisip naman ako ng malalim. Sinabi ko ba yun?-----
WAAAAHH! OO NGA! SINABI KO NGA!
Naalala ko na yun yung time na nahulog ako sa bintana
ng dormitoryo namin sa Maynila at naroon din si
Juanito, sinabi ko sa kaniya na huwag siyang ma-
fafall sa'kin. Omg!
"Pasensiya na kung hindi ko napigilan ang damdamin
ko... at ayoko ng pigilan pa ito, gusto kong malaman
mo na ikaw lamang ang tinitibok nito" Sabi niya pa
sabay hawak sa kamay ko at itinapat niya iyon sa puso
niya. Naistatwa lang ako sa kinatatayuan ko, at gulat
na gulat na nakatitig sa mga mata niya.
Ohmygosh! Hindi ko akalain na ganito pala ka-intense
ang magtapat sayo ang isang lalaki ng personal
Waaaahh!
"Patawarin mo rin ako kung hindi kita kinausap ng
maayos noong nakaraang linggo, akala ko ay kung
patuloy kitang iiwasan makakatulong ito upang mabura
ka na sa isipan at puso ko... pero nagkamali ako,
habang lumalayo ako sa iyo mas lalo namang nananabik
ang puso ko na makita ka" paliwanag niya pa,
GOOOOOSH! Hindi ko akalaing ang sarap pala pakinggan
ng mga salitang ganito! Waaaahh!
"At kung iyong pahihintulutan Binibini... nais ko
sanang hayaan mo ako na maipakita sa iyo ang malinis
na hangarin ng puso ko" sabi niya pa, habang
nakatitig pa rin ng diretso sa
mga mata ko. My gosh! Pinagpapawisan na ako at
nanlalamig na din yung kamay ko na hawak ngayon ni
Juanito. Kyaahh!
"Binibini?" tanong niya pa. Omg! Hinihintay niya pala
yung sagot ko. Waaahhh!
"Huh? Ahh---Ehh--- A-ayos lang" sagot ko, napangiti
naman ng todo si Juanito. "Talaga? Pumapayag ka na
ligawan kita?" tanong niya habang nakangiti ng todo.
At dahil dun napangiti at natawa tuloy ako.
"Oo nga" sagot ko pa, napatalon naman sa tuwa si
Juanito at niyakap ako. "Ibig sabihin TAYO NA?"
bulong pa sa'kin ni Juanito, hindi ko alam pero
tinakpan ko na lang yung mukha ko dahil sa kilig.
Omg! Baka mapansin niya na namumula yung mukha ko.
kyaaahh!
"Akala ko ba ligaw pa lang? bakit... tayo na agad?"
pakipot ko pa pero shems! um-Oo na kaya ako?! Grab
the Chance Carmela!
natawa naman si Juanito. "Nagbabakasakali lang
hahaha" sagot niya pa at dahil dun kinurot ko yung
braso niya.
"Ikaw talaga! Gusto mo lang ako linlangin eh" pang-
asar ko pa, pero nagulat ako kasi niyakap niya ulit
ako. Hindi naman ako kumawala kasi gusto ko rin naman
haha char!
"Mahal kita" bulong niya pa, dahilan para maistatwa
na lang ako habang magkayakap kami.
Hindi ko namalayan na napangiti ako at napapikit
habang yakap-yakap ko siya, gusto kong maramdaman ang
mga puso naming tumitibok ng magkasabay habang ang
malamig na hangin na dumadampi sa aming mga balat ay
nakikisaya sa aming mga pusong nagdiriwang ngayon.
Ayoko nang kumawala sa kaniya... at alam kung mula sa
mga oras na ito, hindi na ako bibitaw pa.
Halos isang oras din kami nagkausap
ni Juanito nang biglang dumating si Theresita at
sinundo na ako dahil dumating na raw si Gobernador
Flores at Leandro.
"Carmelita..." tawag pa sa'kin ni Juanito habang
hawak-hawak niya ng mahigpit ang kamay ko. ayoko pa
sanang umalis kaya lang baka mapahamak sila Maria at
Josefina na nagsinunggaling para sa akin. "Wag kang
mag-alala... sasabihin ko kay ama na hindi matutuloy
ang kasal" sabi ko pa sa kaniya, nakahinga naman ng
maluwag si Juanito. Nalaman pala niya na ikakasal na
ako kay Leandro nung pumunta kami sa bahay nila sa
Bohol, sinabi raw ni Theresita iyon kay Angelito at
sinabi naman sa kaniya ni Angelito kaya nagdesisyon
talaga siya na sundan ako dito sa San Alfonso.
"Ngiti na... sige na" sabi ko pa tapos hinawakan ko
ang pisngi niya at pinangiti siya. Natawa naman siya.
Nag-thumbs up naman ako sa kaniya at bigla siyang
napangiti... at nag-thumbs up din siya.
Masaya akong malaman na okay na siya...
Pagdating sa loob ng bahay, masayang nag-uusap si Don
Alejandro at Gobernador Flores sa papasok sa pintuan
ng bahay habang nasa likod naman nila si ina. Dumaan
kami sa likod ng bahay at pasimple kaming umakyat ni
Theresita sa hagdan nang hindi nila napapansin kasi
abala sila sa pagkwekwentuhan.
Pagdating ko sa kwarto, nakahinga na ng maluwag sila
Maria at Josefina. "Tara na... kanina ka pa nila
hinihintay" nagpapanic na sabi ni Maria habang
pinapagpagan ang laylayan ng damit ko at inaayos
naman ni Josefina yung buhok ko.
"Maraming salamat" yun na lang yung nasabi ko sa
kanila, napatigil naman si Maria at Josefina at
napatitig sa'kin
sabay ngiti. "Wala iyon... ang magkakapatid dapat
nagtutulungan, tayo-tayo lang ang maaaring magdamayan
sa hirap at ginhawa" sabi pa ni Maria at nag-group
hug kami.
Napakaswerte ko talaga na nakilala at naging kapatid
ko sila.
Pagbaba namin sa hagdan agad napatayo si Leandro na
naka-damit pang heneral, may dala siyang bouquet ng
white roses at inabot iyon sa akin habang nakangiti
siya ng todo.
"S-salamat" sabi ko na lang, hindi naman maalis ni
Leandro yung titig niya sa'kin habang nakangiti pa
rin siya.
"Bueno, tayo'y kumain na... naghanda kami ng
masasarap na pagkain para sa inyo, nawa'y masiyahan
kayo" anunsyo pa ni Don Alejandro at nagtawanan naman
sila ni Gobernador Flores. Sa totoo lang, namiss ko
yung mga panahon na malayang nagtatawanan si Don
Alejandro at Don Mariano.
Nasa hapag-kainan na kami nang biglang dumating si
madam Olivia. Inimbitahan naman siya ni ina na
sumabay na sa aming salo-salo kaya nakaupo rin siya
ngayon sa tabi ko.
Habang nasa tapat naman namin si Leandro at
Gobernador Flores.
"Hindi ko akalaing ang samahan ng ating mga pamilya
ay magiging mas malalim pa, nagagalak ako na tinugon
niyo ang aking kahilingan" sabi pa ni Don Alejandro.
Napatingin naman ako sa kaniya. Whuut?
So ibig sabihin siya ang nag-request na maikasal kami
ni Leandro?
"Mas maswerte kami amigo dahil magiging bahagi kami
ng inyong napakasayang pamilya... biro ko nga kay
Leandro na magkaroon sila ng maraming supling ni
Binibining Carmelita upang sumaya at lumaki rin ang
aming pamilya" kantyaw naman ni Gobernador Flores at
dahil dun
nanlaki tuloy yung mga mata ko at napatingin ako kay
Leandro na ngayon ay natatawa na lang sa pinagsasabi
ng tatay niya.
Gosh! Eto na naman tayo sa paramihan ng anak ughhh.
"Tunay nga na ang dalawang pusong nagmamahalan ay mas
lalong pinaglalapit ng tadhana at gumagawa ito ng
paraan upang sila ay magkatuluyan" sabi pa ni Don
Alejandro at nagtawanan sila. Oo nga pala, hanggang
ngayon naniniwala pa rin sila sa sinabi ko noon na si
Leandro ang mahal ko kaya hindi natuloy ang kasal
namin ni Juanito.
Tahimik naman kami nila Maria, Josefina at madam
Olivia.
"Nasabi nga sa akin ni Leandro na matagal na pala
silang may relasyon ni Binibining Carmelita... bago
pa man siya magtungo sa Cuba" sabi pa ni Gobernador
Flores at dahil dun napatingin silang lahat sa'kin
lalo na si Don Alejandro at ina.
"T-talaga? May namamagitan na sa inyo ni Ginoong
Leandro noon pa man, anak?" gulat na tanong ni ina.
Napatingin naman ako kay Leandro na ngayon ay mukhang
nagsisisi kung bakit niya sinabi iyon sa tatay niya.
Napatingin din ako kay Maria at Josefina na ngayon ay
mukhang guilty din dahil kasabwat sila ni Carmelita
sa pagtatago ng katotohanan. At napatingin din ako
kay madam Olivia na ngayon ay mukhang nag-iisip ng
malalim at hindi siya nagsasalita.
"Carmelita?" tanong pa ulit ni ina. Napahinga na lang
ako ng malalim at napatango. Hindi naman nila
maiintindihan kung itatanggi ko na wala naman kaming
relasyon ni Leandro kasi hindi naman ako si
Carmelita... kaya lang wala na akong magagawa. Ako si
Carmelita sa panahong to at ang mga nakaraan niya ay
nakaraan ko rin.
Hindi na lang ako kumibo dahilan para magsalita na si
Leandro "Ipagpaumanhin niyo na po sadyang mapag-biro
lang talaga ang aking ama" sabi niya, magrereact pa
sana si Gobernador Flores kaya lang nagets na niya na
mukhang hindi natuwa si Don Alejandro sa ideya na
nagkaroon ng secret boyfriend ang anak niyang si
Carmelita.
"Ah! Ano pong masasabi niyo sa aming mga putaheng
inihanda?" sabi ni ina, halatang sinadya niyang
ibahin ang usapan. "Napakasarap po ng inyong mga
niluto, nagagalak po akong matikman ang lahat ng ito"
sagot naman ni Leandro at ganadong-ganado siya
kumain.
Sandali namang napatahimik ang lahat, nakayuko na
lang ako habang kumakain pakiramdam ko kasi na-bad
trip talaga si Don Alejandro nang malaman niyang
lihim na lumandi ang anak niya. Haays! Akala niya
siguro may gusto lang talaga si Carmelita kay
Leandro, hindi niya in-expect na nagkaroon ito ng
relasyon.
"Bueno... Anong petsa niyo ba gusto ganapin ang kasal
ng ating mga anak?" panimula ulit ni Gobernador
Flores at dahil dun nanlaki yung mga mata ko at
napatingin ako kay Leandro na ngayon ay nakangiti
sa'kin.
Nagkatinginan naman si Don Alejandro at ina. "Nais
sana naming maganap ang kasal sa buwan ng Mayo" tugon
ni ina, Nagkatinginan naman si Leandro at Gobernador
Flores.
"Hindi ba masyadong matagal? Mas mabuti kung maikasal
na ang dalawang bata sa lalong madaling panahon"
suhestiyon pa ni Gobernador Flores. Whuuut? As in
agad-agad?
"Alam naman nating napakaraming trahedyang nangyari
nitong mga nakaraang buwan kung kaya't mas mabuti
kong palilipasin muna natin ang kalungkutan ng lahat
magbuhat nang mawala si Don Mariano at ang kaniyang
pamilya ay----------" hindi na natapos ni ina yung
sasabihin niya kasi bigla siyang sinagi ng mahina ni
Don Alejandro dahilan para marealize niya na hindi
niya dapat inungkat ang pangalan ni Don Mariano at ng
mga Alfonso sa harap ng bagong Gobernador.
"Ah-ang ibig ko pong sabihin kagalang-galang na
Gobernador Flores ay kung maaari sa Mayo na lang po
ganapin ang kasal at kung natatagalan pa po kayo
maaari po nating hingin ang opinyon ni madam Olivia"
sabi pa ni ina, Napatingin naman kaming lahat kay
madam Olivia na ngayon ay wala pa ring reaction.
Halos walang kurap akong nakatingin kay madam Olivia,
Gosh! Sana magets niya na ayaw kong ikasal kay
Leandro at hindi dapat kami ikasal.
"Madam Olivia... ano po ang inyong masasabi? Anong
buwan at araw po kaya magandang itakda ang kasal ng
mga bata?" tanong pa ni ina. Inilapag naman na ni
madam Olivia yung kutsara at tinidor niya at nagpunas
siya ng bibig.
"Walang kasalan na magaganap" diretso niyang sagot
dahilan para magulat kaming lahat. WHAAAAT?
Agad akong napahawak sa braso ni madam Olivia, kahit
pabor sa'kin yung sinabi niya natatakot pa din ako na
baka pag-initan siya ni Gobernador Flores at Don
Alejandro!
"A-ANONG IBIG MONG SABIHIN MADAM OLIVIA? SINO KA PARA
MAGDESISYON NG GANIYAN?" galit na tanong ni Don
Alejandro. At napadabog pa siya sa mesa, agad naman
siyang hinawakan ni ina upang paupuin.
"Madam Olivia... Ano ang iyong batayan upang sabihin
iyan?!" galit na tanong din ni Gobernador Flores.
Agad naman siyang inalalayan at pinakalma ni Leandro.
Hindi naman natinag si madam Olivia at tiningan lang
silang

dalawa "Pasensiya na kung hindi ko agad nasabi sa
inyo, kaya ako naparito ay upang ipaalam sa inyo na
si Binibining Carmelita ay desidido maging katuwang
ng simbahan" sagot ni madam Olivia, gulat namang
napatingin sa'kin si Maria at Josefina.
"Nais mo ring maging madre Carmelita?" gulat na
tanong ni Josefina at ramdam ko naman ang init ng mga
mata nila sa'kin dahil lahat sila ay nakatingin
sa'kin ngayon.
"Carmelita? Anong ibig sabihin nito? Bakit hindi mo
agad ipinaalam sa amin?" galit na tugon ni Don
Alejandro, napatingin naman ako kay madam Olivia at
parang sinasabi niya na umayon na ako sa sinabi niya
dahil iyon lang ang tanging paraan para hindi matuloy
ang kasal kay Leandro.
Napahinga na lang ako ng malalim at napapikit bago
magsalita "Uhh--- O-opo! Pasensiya na po kung hindi
ko nasabi agad... k-kasi biglaan talaga at buo na po
ang desisyon ko na maging madre" sagot ko, pagmulat
ko ng mata nakita ko ang iba't-ibang expression ng
mukha nila. Hindi makapaniwala at malungkot ang
itsura ni Leandro, takang-taka naman si ina, Maria at
Josefina, galit naman ang itsura ni Don Alejandro,
samantalang biglang hindi na nag-react si Gobernador
Flores.
Whoa.. okay lang kay Gobernador Flores na hindi
matuloy ang kasal namin ni Leandro?
"Ngunit... ang kasunduang ito ay---" hindi na natapos
ni Don Alejandro yung sasabihin niya kasi biglang
nagsalita si madam Olivia.
"Bilang punong madre ng San Alfonso at Maynila,
iginagalang ko ang inyong kagustuhan ngunit mas
mahalaga sa pagkakataong ito ang nais tahakin ni
Binibining Carmelita" matapang na sabi ni madam
Olivia. Bigla namang
napatayo si Josefina at lumuhod sa harapan ni Don
Alejandro.
"Ama... alam po naming mahalaga ang inyong desisyon
ngunit nang ako po ay magpasya na mag-madre ay buong
puso niyo naman pong tinanggap, nawa'y huwag niyo rin
po sana ipagkait kay Carmelita ang hangarin niya"
sabi ni Josefina habang nakaluhod, lumuhod na rin si
Maria.
"Nawa'y pagbiyan niyo na po si Carmelita... minsan
lang po siya humiling sa inyo kung kaya't huwag niyo
po sana itong ipagkait sa kaniya" pakiusap din ni
Maria, at lumuhod na rin ako sa harapan ni Don
Alejandro.
Napapikit naman sa galit si ama at bigla siyang
napatayo. "Gobernador Flores... ipapaumanhin niyo na
po ang pangyayaring ito, kalimutan niyo na lang din
po sana ang mga inasal ng aking anak, huwag po kayong
mag-alala bilang padre de pamilya ng Motecarlos ako
na po ang bahala dito, aayusin ko po ito" pakiusap ni
Don Alejandro, napabuntong-hininga naman si
Gobernador Flores at napatayo na rin siya.
Halatang disappointed siya sa mga pangyayari at isa-
isa niya kaming tiningnan bago tuluyan nang lumabas
ng pinto at umalis. "Pasensiya na po Don Alejandro,
ako na po ang bahalang kumausap kay ama, maraming
salamat po sa inyong mga inihanda at magandang gabi
rin po sa inyo... lalo na sa iyo Binibining
Carmelita" tugon pa ni Leandro, halatang dismayado
rin ang itsura niya nang magtama ang mga paningin
namin.
"Aalis na rin po ako, maraming salamat din po sa
inyong oras... at hinihiling ko po na maging bukas
ang inyong isipan at bigyang pansin niyo rin po ang
kalagayan ng inyong mga anak... Don Alejandro"
matapang na tugon ni madam Olivia. Napapikit
na lang ulit sa galit si Don Alejandro at nakita kong
hinawakan ni ina ang nanginginig niyang kamao.
Napatingin naman sa akin si madam Olivia at napatango
bago siya lumabas ng pinto at tuluyan na ring umalis.
Nang makaalis na silang lahat ibinaling na ni Don
Alejandro ang matalim niyang tingin sa amin, lalo na
sa akin, alam kong sobrang dismayado siya ngayon at
hindi niya rin inaasahan na magagawa namin siyang
pagtulungan sa harapan ni Gobernador Flores.
Tinalikuran na niya kami at padabog na umakyat sa
kwarto nila ni ina, "Alejandro!" tawag pa ni ina at
hinabol niya ang asawa niya.
Sobrang bigat ng pakiramdam ko, masyado ko nang
nabibigyan ng problema si Don Alejandro. Tutulo na
sana ang luha ko kaya lang biglang hinawakan ni Maria
at Josefina ang kamay ko, nakaluhod pa rin kaming
tatlo ngayon.
"Magiging maayos rin ang lahat Carmelita... nandito
lang kami para sa iyo" sabi pa nila at niyakap nila
ako. Sa pagkakataong iyon, pakiramdam ko ako na ata
ang pinaka-maswerteng kapatid nila.
Kinabukasan, matapos kaming mag-almusal nagulat ako
nang makita si Leandro sa salas. "Magandang umaga
Binibining Carmelita" bati niya sa'kin at ipinatong
niya ang kaniyang sumbrero sa kaniyang dibdib,
Napalingon naman ako kay ina na paakyat pa lang ng
hagdan, mukhang siya ang nagpapasok kay Leandro.
"Maaari ba tayong mag-usap?" tanong niya pa, halatang
namamaga ang mga mata niya, umiyak ba siya?
"S-sige" sagot ko na lang at naupo na kaming dalawa
sa salas. Napadaan naman si Maria at Josefina, binati
nila si Leandro bago umakyat sa kani-kanilang kwarto.
"K-kamusta na si Don Alejandro?" tanong ni Leandro,
Napahinga na lang ako ng malalim.
"Hindi ko pa siya nakakausap, maaga siyang umalis ng
bahay kanina" sagot ko, napatango-tango naman si
Leandro. "Ikaw Binibini? Kamusta ka naman?
Napagalitan ka ba ni Don Alejandro?" nag-aalala
niyang tanong. Napa-iling naman ako.
"Ayos lang ako... ikaw? Kamusta ka naman?" tanong ko
naman sa kaniya, napangiti naman siya ng kaunti.
"Magmumukha ba akong sinunggaling kung sasabihin ko
sa iyo na labis na nagdaramdam ang puso ko" sagot
niya at dahil dun napalunok na lang ako.
Sa totoo lang nakokonsensiya ako, hindi deserve ni
Leandro ang masaktan ng ganito, alam kong mahal na
mahal talaga niya si Carmelita, kaya ko man
magpanggap bilang Carmelita sa panlabas na anyo,
hindi naman kayang magpanggap ng puso ko.
"Patawad... hindi ko sinasadyang masaktan ka"
nakayuko kong sagot, nagulat naman ako nang biglang
hawakan ni Leandro ang kamay ko.
"Huwag kang humingi ng tawad Carmelita... kasalanan
ko ang lahat ng ito, alam kong nagkulang akong
patunayan sa iyo ang pag-ibig ko lalo na noong umalis
ako upang tuparin ang pangarap ko" paliwanag niya
habang nakatingin ng diretso sa mga mata ko.
"Hinihiling ko na hindi pa sana huli ang lahat...
alam kong may parte pa rin ako sa puso mo, marahil ay
naguguluhan ka lamang ngayon dahil sariwa pa ang
magagandang alaala mo sa pamilya Alfonso, kung kaya't
bibigyan kita ng panahon upang makapag-isip-isip pa
ng mabuti, umaasa ako na ako pa rin ang pipillin mo"
patuloy pa ni Leandro, Napatulala lang ako sa kaniya,
hindi ako makapagsalita, hindi ko alam kung anong
sasabihin ko.
"Natanggap ko kaninang umaga ang sulat mula sa
gobernador-heneral, nais niyang pamunuan ko ang hukbo
sa Cavite at sanayin silang mabuti... hindi ko pa
alam kung hanggang kailan ako mananatili roon ngunit
asahan mo Binibini na araw-araw kitang padadalhan ng
sulat, nawa'y tugunin mo rin sana ang mga liham ko"
sabi pa niya, napangiti na lang ako ng kaunti at
napatango sa kaniya, Sa totoo lang nararamdaman kong
napakabuting tao ni Leandro, lagi niyang
naiintindihan ang mga sitwasyon, yun nga lang
nagkamali lang siya ng minahal.
Makalipas pa ang dalawang araw, nabalitaan ko mula
kay Eduardo na bumalik na sa Bohol noong isang araw
si Juanito dahil nagpadala ng sulat si Angelito na
biglang dinugo raw si Sonya at muntik ng malaglag ang
sanggol sa sinapupunan niya.
Hindi na raw nakapagpaalam pa si Juanito dahil
naghigpit si Don Alejandro ng mga guardia personal sa
aming hacienda. At nalaman din nila na hindi na
matutuloy ang kasal namin ni Leandro kung kaya't
galit na galit talaga si Don Alejandro at ayaw na ni
Juanito na madagdagan pa ang galit ni Don Alejandro
kapag nalaman niyang tumatakas ako at nakikipagkita
sa kaniya.
Pero babalik daw si Juanito sa susunod na linggo para
bisitahin ako, naiintindihan ko naman nasa emergency
state ngayon si Sonya at sobrang nag-aalala rin ako
para sa kaniya.
Bukas ng umaga ay aalis na rin kami papuntang Cebu,
pumayag na si Don Alejandro na maging madre ako at sa
Cebu na ako magsasanay. Halos dalawang araw ko rin
siya hinihintay sa labas ng kwarto nila ni ina o sa
opisina niya sa bahay para makapagpasalamat
pero hindi ko siya naaabutan at sa tuwing susubukan
kong kausapin siya hindi niya ako pinapansin at hindi
niya rin ako kinikibo. Palagi na lang sa'king
sinasabi ni Josefina na ganun lang daw talaga si ama
kapag nagagalit at nagtatampo siya, mga isang linggo
ka niyang hindi papansin at kakausapin.
Si Ina, Maria at Josefina ang naghatid sa akin sa
daungan. Kasama ko namang babyahe papuntang Cebu si
madam Olivia at Theresita.
"Masaya ako para sa iyo anak... huwag mo sanang
bigyan ng sakit ng ulo si madam Olivia ah" bilin pa
sa'kin ni ina at niyakap niya ako, sunod namang
lumapit sa'kin si Josefina.
"Sayang nga lang dahil dito ako nakatalaga sa
simabahan ng San Alfonso... ngunit pagkatapos mo mag-
aral at magsanay hihilingin ko kay Gobernador Flores
na italaga ka rin dito sa San Alfonso upang magkasama
na tayo" masayang tugon ni Josefina at niyakap niya
rin ako.
"Alam kong si Juanito talaga ang dahilan nito at
kasabwat niyo si madam Olivia... pero huwag kang mag-
alala susuportahan kita sa kahit anong gusto mo"
bulong pa sa'kin ni Josefina mukhang hindi naman
narinig ni ina kasi magkausap sila ngayon ni madam
Olivia. Napangiti na lang din ako at niyakap ko rin
siya ng mahigpit. Oo nga pala, nakwento ko kay
Josefina at Maria noong isang araw na nakita ko si
Juanito sa Cebu at sa Bohol pala ngayon naninirahan
ang buong pamilya nila. Nalungkot din sila nang
malaman nila na patay na si Donya Juanita.
Lumapit naman sa'kin si Maria at napansin ko na
naiiyak na siya "Mag-iingat ka Carmelita ah, lagi
mong tatandaan na mahal na mahal ka namin at gagawin
namin ang lahat para sa iyo"
sabi pa niya at niyakap niya rin ako ng mahigpit.
"Hangad ko ang walang hanggang kaligayahan niyo ni
Juanito" bulong niya pa sa'kin. hindi ko naman
mapigilang maluha dahil sa totoo lang mamimiss ko
sila at hindi ko rin alam kung kelan ko ulit sila
makikita, baka abutin na rin ako ng February sa Cebu.
Pagdating sa Cebu, dalawang araw umulan kaya hindi
kami agad nakapunta ni Theresita sa Bohol kasi
malalakas yung alon sa dagat at hindi kaya ng mga
maliliit na bangka na bumyahe, nag-aalala rin ako na
baka may nangyari nang masama kay Juanito sa gitna ng
dagat habang nangingisda sila.
"Binibini... ayos lang po ba kayo?" tanong sa'kin ni
Theresita, bigla tuloy akong natauhan hindi ko
namalayan na nakatulala pala ako ngayon sa bintana
habang bumubuhos ang malakas na ulan.
"Huh? Oo naman" sagot ko na lang, umupo naman siya sa
tabi ko at napatulala na rin siya sa bintana.
"Iniisip niyo po si Ginoong Juanito noh?" pang-asar
niya pa, Bigla tuloy akong napangiti. Ganun ba talaga
ka-obvious ang pagka-obsess ko kay Juanito? kyaaahh!
"Sakto lang" sagot ko, Gosh! Pakipot muna haha.
"Sigurado po akong madalas din kayong iniisip ni
Ginoong Juanito... sabi nga po nila kapag umiibig ang
isang tao hindi nito kayang kontrolin ang puso't-
isipan niya, kahit anong gawin niya ay paulit-ulit pa
ring gumugulo sa isipan niya ang taong tinitibok ng
puso niya... magkaugnay po kasi ang puso at isipan at
kailanman ay hindi ito mapaghihiwalay at matuturuan"
sabi pa ni Theresita. Haaay Grabe! Matalino rin
talaga ang batang to, bagay na bagay talaga sila ni
Angelito...
hmm... Teka nga! Speaking of Angelito Aha!
"Talaga? Kung gayon iniisip ka rin siguro ni Angelito
sa mga oras na ito" pang-asar ko pa sa kaniya, bigla
naman siyang napatingin sa'kin at namula ang mga
pisngi niya, at dahil dun natawa tuloy ako sa
reaction niya, Haays! Ganyan na ganyan din yung
reaction ko noon nung na-fafall na ako kay Juanito
Haha.
"P-paano niyo naman po nasabi? Sa tingin ko po hindi
po ako ang tipong babae ni Ginoong Angelito" depensa
pa ni Theresita pero halatang umaasa naman siya.
haays.
"Paano mo malalaman kung hindi mo aalamin?" sabi ko
pa, Whew! Feel ko tuloy love expert ako ngayon haha!
"Po? Dapat ko po bang itanong sa kaniya kung gusto
niya ako?" nagtataka niyang tanong. Whuut?
"No! ah-este! NOong mga nakaraang buwan nahalata ko
lang na may gusto siya sayo" sabi ko pa, Gosh! Muntik
na kong madulas doon ah. "At huwag mong itatanong sa
kaniya kung may gusto siya sayo, paano kung wala
naman? Edi napahiya ka... hmmm... mas mabuti kung
alamin mo sa paraang hindi niya mahahalata" sabi ko
pa, mas lalo namang nagtaka si Theresita.
"Paano po? Hindi ko alam kung anong gagawin ko" sabi
pa niya at mukhang nawiwindang na rin siya.
"Titigan mo siya sa kaniyang mga mata... at doon mo
mahahanap ang kasagutan sa iyong mga katanungan" sabi
ko pa, Grabe! Nagiging matalinhaga na rin ako ah!
Haha!
Gusto ko talagang magkatuluyan sila ni Angelito...
sayang nga lang wala akong idea kung sino ang
makakatulyan ni Angelito kahit pa nanggaling ako sa
future. Hindi naman kasi ako aware na may mga kapatid
pa pala si Juanito. Haays.
Kinabukasan, pagkagising ko napangiti na lang ako ng
todo nang makita na tumila na ang ulan. Maganda na
ang sikat ng araw. Dali-dali naman akong naligo at
nagbihis at bumaba na sa kusina. Linggo ngayon at
free day namin, ibig sabihin pwede kaming pumunta
kung saan namin gusto basta kailangan lang namin
magpaalam kay madam Ofelia.
Sinabi naman ni madam Olivia kay madam Ofelia na
ipapasyal niya kami ni Theresita sa Fort San Pedro,
pero nung papunta na kami sa Fort San Pedro
napakiusapan namin si madam Olivia na pupunta kami sa
kabilang isla, sa Bohol.
Pumayag naman si madam Olivia at wala na siyang
nagawa pa dahil alam niyang hindi namin siya
tatantanan ni Theresita hangga't hindi siya
pumapayag. At mukhang gusto rin naman niya makita ang
pamilya Alfonso, Sumakay na kami ng bangka patawid sa
kabilang isla, hindi na rin namin nakita yung manong
na binayaran ko ng 100 pesos, mayaman na siguro siya
ngayon haha.
Pagdating namin sa Bohol, agad naming inakay sa
magkabilang braso si madam Olivia at excited namin
siyang hinila papunta sa bahay nila Juanito. Naabutan
naming nag-bibilad ng bigas si Ignacio habang
nagsisibak naman ng kahoy para sa panggatong si
Angelito. Naka-topless ngayon si Angelito kaya
naistatwa si Theresita sa kinatatayuan niya at
naglalaway na siya ngayon haha!
"Magandang umaga mga Binibini... hindi ba't bumalik
kayo ng San Alfonso? Paanong---" hindi na natapos ni
Ignacio yung sasabihin niya kasi biglang nagsalita si
madam Olivia. "Hindi ba pwedeng nais ko lamang kayo
makita muli?" nakangiting tugon ni madam Olivia at
dahil dun napangiti si Ignacio
at agad napayakap kay madam Olivia. Kung tutuusin
sobrang close talaga si madam Olivia sa pamilya
Alfonso at Corpuz.
"Maraming salamat Madam Olivia... sobrang nagagalak
po akong makita kayo" tugon pa ni Ignacio. Bigla
naman siyang napatingin kay Angelito na ngayon ay
tulala rin nang makita si Theresita. "Angelito!
Magdamit ka! Nakakahiya sa mga Binibini" suway ni
Ignacio kay Angelito at dahil dun bigla siyang
natauhan at napatakbo papasok sa bahay nila.
"Nasaan si Juanito at Sonya?" tanong ni madam Olivia.
Oo nga! Kanina pa ako nagpalingon-lingon sa paligid
para hanapin si Juanito pero hindi ko siya makita.
"Nasa hilot po ngayon si Sonya, susunduin ko po siya
mamaya, masyado po kasing konserbatibo ang kumadrona
dito at tanging mga babae lamang ang pwedeng pumasok
sa tahanan niya" natatawang tugon ni Ignacio. "At
nasa baybay po si Juanito, nangunguha po siya ng mga
buko" sagot pa ni Ignacio at napatingin siya sa'kin
nung sinabi niya yung pangalan ni Juanito, para bang
sinasbi niya na 'Oh ayan! Alam mo na kung nasaan yung
bebe mo' haha!
Pinapasok na kami ni Ignacio sa loob ng bahay kubo
nila, napansin kong luminis at umayos na rin ang mga
gamit nila, mukhang masaya na silang nagsisimula
muli. Nalaman ko rin na sa bandang gitna lang ng isla
inilibing si Donya Juanita, sinamahan naman kami ni
Ignacio sa lugar kung saan inilibing si Donya Juanita
at nag-alay kami ni madam Olivia at Theresita ng
dasal at bulaklak para kay Donya Juanita.
Tanghali na nang makabalik kami sa bahay nila,
nakasaing na rin si Angelito, at nakikipaglaro siya
sa mga
bata na nagtatakbuhan malapit sa bahay nila, napansin
ko namang bigla siyang nahiya at natorpe na naman
nang dumating kami at makita muli si Theresita.
ilang saglit pa dumating na si Juanito, may mga
kasamahan siyang grupo ng mga kalalakihan at may
dala-dala silang sako-sako na mga buko. Napangiti si
Juanito nang makita kami, agad niyang nilapag yung
mga buko na dala niya at tumakbo papalapit sa amin.
Agad siyang nag-mano kay madam Olivia "Madam
Olivia... nagagalak po akong makita kayo" masayang
tugon ni Juanito at nag-aalinlangan siyang yakapin si
madam Olivia kasi madumi ang damit at kamay niya at
medyo pawisan din siya. Pero para sa'kin ang hot pa
rin niya sa pangingin ko kyaaahh!
Hinawi ni madam Olivia ang buhok ni Juanito sa noo
niya. "Masaya akong nagagawa mo pa rin ngumiti
Juanito" nakangiting tugon ni madam Olivia. At
niyakap niya si Juanito, nakakatuwa silang pagmasdan
kahit papaano parang naging pangalawang ina na rin si
madam Olivia sa magkakapatid na Alfonso.
"May bukod tanging Binibini po ang nagpapangiti
talaga sa akin" sagot niya pa kay madam Olivia sabay
tingin sa'kin. Kyaahh!
Dugdug. Dugdug.
Gosh! Ako yung nagpapangiti sa kaniya? Bigla naman
akong sinagi ni Theresita at Ignacio at inasar-asar
na nila kami. Hindi ko naman mapigilang mapangiti
habang magkatinginan kami ni Juanito. Omygosh! Hindi
ko akalaing tatalab sa'kin ang mga salita niya Waaah!
talagang naka-adapt na ang puso ko sa panahong to My
Goodness!
Sabay-sabay kami nag-tanghalian, kanin at daing na
bangus ang aming naging tanghalian. Hindi pala
nakapangisda
si Juanito nang halos dalawang araw dahil medyo
malakas ang ulan at malalakas ang alon sa dagat.
Habang kumakain kami nawindang ako kasi wala palang
kutsara at tinidor sila Juanito kaya nagkakamay lang
sila. "Binibini? Hindi po ba kayo marunong magkamay?"
tanong ni Angelito. Napatango na lang ako, never ko
pa na-experience kumain ng nakakamay.
"Huwag ka mag-alala Binibini noong una kaming
makarating dito, hindi rin kami marunong nila Kuya
Juanito, Kuya Ignacio at Ate Sonya pero tinuruan kami
ni ina, sinabi niya sa amin na masanay na kami sa
simple at payak na pamumuhay malayo sa karangyaan na
kinamulatan namin" sabi pa ni Angelito, Wala si
Ignacio ngayon sinundo niya si Sonya.
"Halika... tuturuan kita" sabi naman ni Juanito at
umupo siya sa tabi ko, at dahil dun bigla akong
kinabahan. Omg! Ang lapit niya sa'kin ngayon Waahh!
Bigla niyang kinuha yung kamay ko at tinuruan niya
ako kung paano kunin at hubugin yung kanin. "Madali
lang diba?" nakangiti niya pang tugon, napangiti rin
ako at napa-thumbs up sa kaniya. Nakita ko namang
nakangiti ng todo at halatang nag-eecheos sila Madam
Olivia, Theresita at Angelito sa amin.
Ginawa ko naman yung tinuro ni Juanito at masasabi
kong madali lang pala talaga kumain ng nakakamay,
nagulat ako nang biglang tinapat sa akin ni Juanito
yung kamay niya na may ulam at kanin. Omg! Susubuan
niya ba ako? kyaaahh!
"Nako! Huwag ka nang mahiya Ate Carmelita..." narinig
kong pang-asar pa ni Angelito. Grabe! Feel na feel ko
na talaga na belong ako sa family nila dahil tinawag
na ako ni Angelito na Ate. Napatingin naman ako sa
kamay ni Juanito at sinubuan na niya ako. Waahh! Ang
init ng mukha ko huhu.
"Hala! Kuya Juanito namumula na parang kamatis ang
buong mukha ni ate Carmelita" pang-asar pa ni
Angelito. Shocks! Hindi ko akalaing ang lakas din
pala ng trip ng kapatid niya huhu.
"Kumain ka na nga lang diyan Angelito... alam ko
namang kanina mo pa gustong subuan din si Theresita
eh" pang-asar naman ni Juanito kay Angelito at dahil
dun bigla kaming natawa kasi si Angelito naman ang
namula sa hiya.
Sa totoo lang, nakakatuwang pagmasdan na malaya na
silang nakakangiti at nagsasaya ngayon.
Pagkatapos ng tanghalian habang naghuhugas kami ni
Theresita ng mga pinagkainan. Hindi ko namalayang
nakangiti na pala ako sa ere. Gosh! Nahihibang na
talaga ako! Waaah!
"Binibini... alam ko na! si Ginoong Juanito ang
dahilan ng mga ngiting iyan" narinig kong pang-asar
ni Theresita at dahil dun natauhan tuloy ako, mukha
akong baliw kakangiti kanina pa dito.
"Huh? h-hindi ba pwedeng masaya lang ako d-dahil
nagiging maayos na ang lahat?" palusot ko pa mukhang
hindi naman nakumbinse si Theresita sa palusot ko.
"Talaga po? Para po kasing iba ang sinasabi ng inyong
mga mata eh" pang-asar pa ni Theresita. Gosh! Oo nga
pala, sinabi ko sa kaniya na hindi nagsisinunggaling
ang mga mata Haaays.
"Ohh? Baka nagkamali ka lang ng interpretasyon"
palusot ko pa, magsasalita pa sana si Theresita kaya
lang biglang bumukas yung pinto dito sa kusina at
tumambad sa harapan namin si Juanito. Biglang nanlaki
yung mga mata ko nang makita na naka-topless lang
siya ngayon!
*Gulp*
"P-pasensiya na... hindi ko alam na nandito pala kayo
sa kusina" gulat na tugon ni Juanito at dali-dali
niyang kinuha yung damit niya pang-itaas na nakasabit
sa likod ng pinto at sinuot ito. Ewan ko ba parang
biglang nahimasmasan ang puso ko na kanina pa
nawiwindang dahil sa abs at ganda ng hubog ng katawan
ni Juanito.
Omg! Carmela! Wag mo siya pag-nasaan! Kyaaahh!
Hindi ka ganyan pinalaki ng daddy at mommy mo!
Pero kasi... nakakaakit naman talaga yung abs niya
eh----Gosh! Erase! Erase! Erase!
"Binibini? Tinatanong po kayo ni Ginoong Juanito"
narinig kong sagi ni Theresita at dahil dun bumalik
na ko sa realidad. Hindi ko naman namalayan na kanina
pa pala ako kinakausap ni Juanito kasi sobrang
nadistract ako sa abs niya. My Gosh!
"Uh---Binibining Carmelita maaari ba kitang
makausap?" tanong pa ni Juanito, Napatingin sa
hugasin namin "Ah! Ako na po ang bahala dito
Binibini... sige na po pagbigyan niyo na si Ginoong
Juanito" sabi pa ni Theresita at parang
pinapagtulakan niya ko kay Juanito.
"S-sige... Uh... saan ba tayo mag-uusap?" tanong ko
kay Juanito, bigla naman siyang napangiti. "Sa
Maribojoc, Fuerte de San Vicente Ferrer" sagot niya.
Ano daw?
"Whoa! Ang ganda naman dito!" nakangiti kong tugon
habang manghang-mangha sa nakikita ko ngayon. May pa-
triangular na shape na building na gawa sa bato.
"Ito ang Bantayan ng Punta Cruz, itinayo ito upang
makita agad ang mga paparating na pirata na may balak
sakupin ang lugar na ito..." panimula ni Juanito.
Ohh! So ito pala yung Punta Cruz Watch Tower Omg!
"Nakakikita mo ba ang krus na iyon?" sabi pa ni
Juanito sabay turo sa malaking krus na nakatayo sa
dulo ng watch tower na nakaharap sa karagatan.
"Naniniwala ang mga tao rito na sa tulong ng krus na
iyon ay pinoprotektahan nito ang mga mamamayan laban
sa mga pirata, Ang toreng ito ay inialay bilang
pagkilala sa pangalawang patron ng Maribojoc na si
San Vicente Ferrer, kilala ang patron na si San
Vicente bilang patron rin ng mga mangingisda"
paliwanag pa ni Juanito habang nakatanaw kami sa
karagatan. Medyo malakas din ang hangin at sobrang
sarap talaga sa pakiramdam.
Grabe, Sa totoo lang ngayon ko lang narinig ang
tungkol sa watch tower na ito, hindi ko akalaing may
natatagong napakagandang kasaysayan at lugar pala
dito sa Bohol, sana lang madami pa ang makaalam
tungkol dito.
Napatingin
naman ako kay Juanito na ngayon ay nakapikit at
dinadama rin ang masarap na ihip ng hangin.
"Juanito... bakit pala pangingisda ang napili mong
kabuhayan?" tanong ko sa kaniya at dahil dun iminulat
na niya ang mga mata niya at napatingin siya sa'kin.
"Bata pa lamang ako nang turuan akong mangisda ni ama
sa lawa ng luha, naging libangan din namin ang
pangingisda kung kaya't nang malaman ko na dito kami
sa Bohol ipinatapon ng pamahalaan, laking pasasalamat
ko dahil kahit papaano ay may alam ako sa
pangingisda... kaya lang wala kaming bangka na
maaring gamitin kaya nakikisama lamang ako sa grupo
nila tatang Caloy sa pangingisda" sagot pa ni
Juanito.
Halos isang buwan na rin ang lumipas mula nang
ipatapon sila rito, at alam ko namang madali silang
nasanay sa pamumuhay rito. "Si Sonya ang gumagawa ng
mga gawaing bahay at nag-aalaga kay ina, si Angelito
naman ang madalas mag-igib ng tubig at gumawa ng
mabibigat na gawaing bahay, si Ignacio naman ang
nangunguha ng panggatong, nagsasaka at kung minsan ay
nakikitanim siya ng mga kamote at patatas sa bundok
kasama ng pamilya ni tatang Caloy" patuloy pa ni
Juanito, kahit mahirap nagtutulungan pa rin sila,
isang kaugaliang pinoy na dapat nating pinagmamalaki.
"Ikaw Binibini? Kamusta naman kayo?" tanong ni
Juanito, napahinga naman ako ng malalim. "Marangya
nga ang pamumuhay namin... hindi naman ako masaya"
sagot ko, bigla namang hinawakan ni Juanito yung
balikat ko at tinapik-tapik ito.
"Nagbago na si ama... hindi na siya ang Don Alejandro
na nakilala ko" sabi ko pa, minsan iniisip ko,
kasalanan ko ba kung bakit naging ganun si Don
Alejandro? Kung hindi ko
sinira ang kasunduang kasal sa pagitan namin ni
Juanito, hindi siguro nagalit ng ganun si Don
Alejandro at hindi niya magagawang pagtaksilan si Don
Mariano.
Bigla namang hinawakan ni Juanito ang magkabilang
balikat ko dahilan para mapaharap ako sa kaniya
"Binibini... patawarin mo ako kung nagalit ako sayo
dahil sa iyong ama... kahit alam ko naman na wala
kang kasalanan... pangako hindi na ako muling
magagalit sayo dahil lamang sa iyong ama" sabi pa ni
Juanito at ngumiti siya, yung ngiting parang sinasabi
niya na naiintindihan at tatanggapin niya ako kahit
anong mangyari.
Napangiti naman ako napa-thumbs up... natawa naman
siya at nag-thumbs din sa akin. Kung ganito lang lagi
kami, kahit ano sigurong pagsubok kakayanin ko.
Hapon na at papalubog na ang araw, nakatitig pa rin
kami ni Juanito sa napakaganda at napakalawak na
karagatan. "Binibini... may isang lugar pa pala akong
nais ipakita sa iyo" sabi niya pa, napalingon naman
ako sa kaniya. "Saan? Baka hanapin na tayo nila madam
Olivia" sagot ko, syempre gusto ko pang makasama siya
ng matagal kaya lang ayokong mag-alala at magtanong
si madam Ofelia kay madam Olivia kung bakit ginabi na
kami.
"Huwag kang mag-alala, ipinaalam na kita kay madam
Olivia na gagabihin tayo, sinabi rin naman niya na sa
amin muna kayo magpapalipas ng gabi at bukas na lang
ng umaga kayo babalik sa Mambaje" sabi ni Juanito.
Omg! Mag-slesleep over kami kina Juanito? Kyaaahh!
"Saan ba tayo pupunta?" nakangiti kong tanong sa
kaniya, nahalata niya siguro na bet ko din yung idea
na mas matagal pa kaming magkakasama.
"Sa lugar kung saan may patunay na may liwanag sa
kabila ng dilim" sagot pa ni Juanito, napakunot naman
yung kilay ko, Ano daw? Ginagamitan na naman niya ako
ng makata words niya ah.
Nakasakay kami ngayon sa maliit na bangka habang
nagsasagwan si Juanito dito sa isang ilog at madaming
puno sa tabi. "Nasaan ba tayo?" tanong ko pa, habang
nakahawak ako ng mahigpit sa gilid ng bangka kasi
baka tumaob ito, Gosh! Baka may crocodile dito huhu.
Hindi ko naman pinapahalata kay Juanito na natatakot
ako kasi baka asarin at pagtawanan niya lang ako.
"Nandito tayo sa ilog ng Abatan" sagot niya, medyo
madilim na ang paligid pero naaaninag ko pa rin siya
at ang mga ngipin niya. "Ano bang gagawin natin
dito?" tanong ko pa, hindi naman sa nagrereklamo ako
pero kasi hindi ko naman ma-appreciate yung ilog at
mga puno kasi gabi na, wala na kong masyadong makita.
"Basta... maya-maya malalaman mo rin" masayang tugon
pa ni Juanito, magrereklamo pa sana ako kay lang
bigla akong may naaninag na maliit na liwanag na
lumulipad papalapit sa amin.
OH MY GOSH!
Kung hindi ako nagkakamali... isa yung FIREFLY!
Nanlaki yung mga mata ko nang biglang dumapo yung
firefly sa gilid ng bangka namin kung saan nakahawak
ako. Gosh! First time ko makakita ng firefly Waaahh!
Ang ganda!
"Narinig mo na ba ang alamat ng alitaptap?" tanong ni
Juanito, hindi ko naman maialis yung mga mata ko dun
sa cute na firefly na na-goglow in the dark. Omg!
"Uh--- parang narinig ko na, kaya lang hindi ko
maalala" sagot ko, nakwento na ata
sa akin iyon dati ni mommy nung bata pa ko kaya lang
hindi ko masyado pinansin kasi mas busy ako manuod ng
cartoons.
"Hayaan mong ikwento ko sa iyo" panimula pa niya,
Bigla namang lumipad papalapit sa akin yung firefly
at dumapo siya sa palda ko. Omg! Gosh!
Pinagmamasdan ko ng mabuti yung firefly at nagsimula
namang magkwento si Juanito...
Noong unang panahon, may isang makisig na binata na
nais mag-asawa ng pinakamagandang dilag. Siya ay
mayabang at masyadong malaki ang pagkakilala sa
sarili. Kung minsan tuloy, nagdaramdam ang ilang mga
dalaga sa kanya dahil sa pamimintas niya kahit
nakaharap ang dalaga.
Isang araw, papunta na siya sa bundok upang manguha
ng yantok nang masalubong niya ang isang
napakagandang dalaga na nakasuot ng puting-puti.
"Napakagandang dalaga," wika niya sa sarili at tuloy-
tuloy na nilapitan niya ito. Nang malapit na siya,
nagtatakbo ang dalaga at nawalang parang bula.
Hinanap niya ang dalaga sa buong kagubatan ngunit
hindi niya nakita.
Sa tagal at hirap na dinanas ng binata sa paghahanap
sa dalaga, nagalit siya."hindi ka talaga maganda. Ang
ilong mo'y pango, ang mata mo ay duling at ang mga
tenga mo ay malalapad!" sigaw ng binata.
Dahil sa pagkahapo ay nahiga siya sa lilim ng punung-
kahoy para magpahinga. Naidlip siya at nang magising,
nakita niya ang magandang dilag. Alam niyang maganda
talaga ang dalaga at hindi totoo ang sinabi niya.
"Ininsulto mo ako, kaya mula ngayon, ikaw ay magiging
isang kulisap. Manunumbalik lamang ang anyo mo kapag
naipakita
mo sa akin ang isang dalagang mas higit ang
kagandahan sa akin. Humayo ka at hanapin mo ang
dalagang sinasabi ko para mabalik ang dati mong
anyo," ang utos ng engkantadang babae.
Lumipad ang binatang naging kulisap upang hanapin ang
babaeng mas maganda pa kaysa sa engkantada. Naghanap
siya gabi't araw. Upang makita niya ang babaeng
gaganda pa sa sumpa sa kanya, nagdala siya ng ilaw
tuwing gabi. Ang binatang yaon na naging kulisap ang
tinawag natin ngayong... alitaptap.
"Aww... ang lungkot naman pala ng nangyari sa
kaniya... Sana mahanap na niya ang babaeng mas
maganda sa diwata" sabi ko pa, nagulat naman ako kasi
biglang tumigil sa pagsasagwan si Juanito.
"Nakita na niya ngayon ang hinahanap niya... ang
pinakamagdang babae na nakilala niya" sagot ni
Juanito at nagulat ako kasi nakatingin siya ngayon ng
diretso sa akin habang nakangiti ng todo.
Dugdug. Dugdug.
Kasabay nito ay ang paglipad ng alitapap na nasa
palda ko at dumapo siya sa isang puno na malapit sa
amin. Biglang nanlaki ang mga mata ko at napanganga
ako dahil sa pagkamangha nang biglang umilaw ang
buong puno, kasunod nito ay ang sunod-sunod na pag-
ilaw din ng iba pang mga puno na nasa paligid namin.
OMG!
Nababalot ngayon ng milyon-milyong firefly ang buong
paligid. ANG GANDAAAAA!
Nagulat naman ako nang biglang inilahad ni Juanito
yung palad niya sa tapat ko, nakababa na pala siya sa
bangka, Ahh! Kaya pala tumigil na siya sa pagsasagwan
kasi titigil kami dito sa ilalim ng puno na punong-
puno ng milyon-milyong alitaptap na nagliliparan.
~Ikaw ang bahandi (Ikaw ang kayamanan)
dugay ko nang gihandum (Matagal kong iniingatan)
Ikaw ang bituon (Ikaw ang bituin)
Sa ngit ngit kong baybayon (Sa madilim kong
baybayin)~
~Ikaw lang akong, akong higugmaon (Ikaw lang ang
aking, aking mamahalin)
Ikaw lang ako, Ako matinud-anon (Ikaw lang, ako, akoý
tapat sayo)~
~Ikaw akong hangin
Ikaw akong ulan
Ikaw akong langit
ug ang akong kalibutan (At ang aking daigdig)~
~Ikaw akong gahapon (Ikaw aking kahapon)
Ikaw akong karon (ikaw aking ngayon)
Ikaw akong kanunay (Ikaw lang walang iba)
Pulong ko tinud-anay (salita kong ito'y totoo)
Kasing-kasing paminawa (pakinggan mo sinisgaw ng puso
ko)
dinuyugan ning gitara (sinamahan pa ng gitara)
wa ka nag inusara (hindi ka nag-iisa)
kanimu nahigugma. (sayo'y nagmamahal)
Ikaw~
Nagliliparan na ngayon ang mga alitaptap sa paligid
namin, at hindi ko mapigilang mamangha sa sobrang
ganda ng kapaligiran na nakikita ko. Dito sa Abatan
River nakatira ang milyon-milyong mga alitaptap na
malayang lumilipad at nagpapalaganap ng liwanag.
Napatingin ako kay Juanito na nasa tabi ko ngayon,
narealize ko na kanina pa pala siya nakatingin at
nakangiti sa akin. Siguro na-weweirduhan siya sa'kin
dahil sobrang saya ko ngayon at sobrang napaligaya
talaga ako ng napakagandang tanawin na ito.
Nagulat ako nang bigla siyang humakbang papalapit sa
akin habang nakatingin ng diretso sa mga mata ko,
parang nanigas naman ang buong katawan ko nang
maramdaman ko ang kaniyang kamay sa likuran ko.
Dugdug. Dugdug.
"Hinding-hindi ko malilimutan ang gabing ito... ang
gabi kung saan nahanap na ng alitaptap ang babaeng
pinapangarap niya" sabi pa ni Juanito at dahan-dahan
niyang inilapit ang mukha niya sa mukha ko. At sa
pagkakataong ito, dahan-dahan kong ipinikit ang aking
mga mata at mainit na sinalubong ang pagdampi ng mga
labi niya sa labi ko.
Dear Diary,
Hinding-hindi ko rin malilimutan ang mga oras na
ito...
Ang oras kung saan naging-isa ang mga puso namin ni
Juanito.
Nagmamahal,
Carmela
******************
Featured Song:
'Duyog' by Jewel Villaflores
[Kabanata 31]
"Carmelita... bakit gising ka pa?" narinig kong
bulong ni madam Olivia, nasa higaan kami ngayon nasa
gitna si madam Olivia, nasa tabi naman ako ng bintana
at nasa kabilang side naman ni madam Olivia natutulog
si Theresita.
First time ko matulog sa bahay kubo at sobrang fresh
pala, hindi mainit at hindi rin ganoon kalamig, basta
masarap sa pakiramdam. Naririnig ko rin yung ingay ng
mga kuliglig sa gabi at sobrang sarap sa tenga. Kung
iisipin, sana hanggang ngayon tinatangkilik pa rin ng
mga Pilipino at pinagmamalaki ang mga bahay kubo
dahil isa itong simbolo ng kultura ng mga Pilipino.
Haays. Napansin din siguro ni madam Olivia na galaw
ako ng galaw sa higaan kasi hindi ako makatulog dahil
sa... KILIG! My Gosh!
Hatinggabi na ngayon at kanina pa kami nakauwi ni
Juanito, mula nung... Gosh! Nag-kiss kami hindi ko na
magawang tumingin ng diretso sa mga mata niya kasi
sobrang nahihiya ako! Waaahh!
Kahit pa hindi naman yun yung first kiss namin...
pero iyon ang pinaka-romantic! Kyaaahh!
"Matulog ka na, maaga pa tayo aalis bukas" narinig
kong sabi ni madam Olivia at nagtaklob na siya ng
kumot. Omgg! Napalingon naman ako sa gilid, kahit
medyo madilim naaaninag ko pa Rin si Juanito na
nakahiga sa isang maliit na banig sa sahig at katabi
niya si Angelito, Samantalang nasa kabilang kama
naman si Sonya at Ignacio.
Tiningnan ko pa siya ng mabuti... tulog na ba siya?
Gosh!
Nagulat ako nang maaninag ko na bigla rin siyang
lumingon sa'kin dahilan para mapataklob na rin ako ng
kumot. Shocks! Di rin siya makatulog kyaahh!
Maloloka na ata ako sa kilig!
Kinaumagahan, nakatulala lang ako sa kisame habang
nililigpit ni Theresita yung hinigaan namin, kanina
pa bumangon si madam Olivia at tinutulungan na niya
ngayon maghanda ng almusal si Sonya. Samantalang
kanina pang madaling araw bumangon si Juanito,
Angelito at Ignacio para kumuha ng mga panggatong,
kamote at saging.
"Binibini... hindi pa po ba kayo babangon?"
nagtatakang tanong ni Theresita. Alam kong kanina pa
siya hindi mapakali kasi gustong-gusto na niya ayusin
yung hinigaan namin kaso nandun ako nakahilata pa rin
sa kama at tulala sa kawalan.
"May problema po ba? Kagabi pa po kayo tulala" puna
niya pa at dahil dun napabangon na ako. At napakamot
ng lang sa ulo. Gosh! Bakit ba kasi hindi ko ma-
express ng maayos yung feelings ko para kay Juanito!
Haays. Baka isipin niya na hindi ko nagustuhan yung
halik niya pero ang totoo halos ikabaliw ko na
ngayon.
"Nandiyan na po pala sila" narinig kong excited na
tugon ni Theresita at agad siyang tumakbo papalabas
ng bahay, napasilip naman ako sa bintana and GOSH! OO
NGA! NANDIYAN NA SILA!
Nagtatawanan habang may dala-dalang mga kahoy, saging
at kamote sila Juanito, Ignacio at Angelito. Gosh!
Lalo na si Juanito parang sobrang ganda ng gising
niya!
Bigla namang napatingin si Juanito sa bintana kung
saan ako nakasilip at dahil dun nahuli niya na
tinitingnan ko siya! Agad akong napayuko at nagtago
sa ilalim pero nauntog ako sa dulo ng higaan dahilan
para mapahawak ako sa noo ko huhu.
Awtsuu!
Nagpagulong-gulong ako sa higaan dahil sa sakit nang
bigla kong marealize na nakatayo na pala sa tapat ko
si Juanito at nakangiti siya ng todo habang
pinagmamasdan ang kabaliwan ko. Shocks!
"K-kanina ka pa diyan?" gulat kong tanong at agad
akong napaupo ng maayos. Omg! Bakit hindi ko
namalayan na nakapasok na pala siya dito sa loob
huhu.
"Kanina ko pa hinihintay na magising ka para maibigay
ko sa iyo ito" nakangiti niyang sagot sabay abot
sa'kin nung kumpol ng bulaklak ng sampaguita.
"Pasensiya na kung hindi rosas ang kaya kong ibigay
sa iyo ngayon ... ngunit gusto kong malaman mo na ang
bulaklak ng sampaguita ay sumisimbolo sa walang
hanggang pag-ibig at ang ibig sabihin ng bulaklak na
ito ay----" hindi na natapos ni Juanito yung
sasabihin niya kasi inunahan ko siya magsalita...
Alam ko naman ang ibig sabihin ng sampaguita.

"Sumpa kita" sagot ko, napangiti naman si Juanito at
napaupo rin siya sa kama sa tabi ko. inamoy ko naman
yung sampaguita at ngayon ko lang na-appreciate ang
kakaibang bango na taglay nito, Naghahatid ito ng
bangong kailanman ay hindi mo malilimutan. Paboritong
bulaklak kasi ni Lola Carmina ang sampaguita at
madami siyang tanim na sampaguita, naalala ko
naikwento niya noon sa'kin ang ibig sabihin ng
sampaguita at ito ay ang Sumpa kita or I Promise you
"At huwag kang mag-alala... hindi ko naman talaga
paborito ang rosas eh" sagot ko pa, totoo naman eh si
Carmelita lang naman talaga ang mahilig sa rosas.
Bigla namang napangiti si Juanito. Dugdugdug!
"Sinusumpa ko na hindi magbabago ang pag-ibig ko
sayo"
sabi niya, dahilan para mapangiti na lang ako ng
todo. Kapag inlove ka talaga hindi mo na mapipigilan
ang pagngiti ng puso mo.
Nakababa na kami ngayon sa bangka, inihatid kami ni
Juanito at Ignacio. "Maraming salamat sa inyo, nawa'y
mag-iingat kayo at makapag-kwentuhan sana tayo muli"
paalam ni madam Olivia, nag-mano naman sa kaniya si
Juanito at Angelito bago sumakay ulit sa bangka.
"Madam Olivia maaari ko po ba kayong makausap?"
tanong ni Juanito at agad silang nagbulungan ni madam
Olivia, nagkatinginan naman kami ni Theresita at
medyo inilapit namin yung tenga namin sa kanila para
marinig namin ang pag-uusap nila kaso hindi pa rin
namin narinig. Gosh! Ano yun?
"Talaga po? Maraming salamat po talaga Madam Olivia!"
masayang tugon ni Juanito at napatalon pa siya sa
tuwa. Halaaa! Ano yun?
Nakangiti rin ng todo si madam Olivia at Ignacio.
Okay so kami na ni Theresita ang OP huhu.
Habang nasa byahe kami pabalik sa kumbento, kinukulit
namin si madam Olivia kung ano yung pinagbubulungan
nila ni Juanito kanina pero ayaw niya sabihin. At
dahil dun wala na kaming nagawa pa ni Theresita kundi
sumuko na lang kasi ayaw talaga magsalita ni madam
Olivia. Hmm... malalaman din namin yun tsk tsk.
Pagdating sa kumbento, agad kaming sinalubong ni
madam Ofelia. "Madam Olivia... saan kayo nanggaling?
Bakit ngayon lang kayo nakabalik? Kagabi pa kami nag-
aalala kung nasaan kayo----" hindi na niya natapos
yung sasabihin niya kasi tinapik-tapik ni madam
Olivia yung balikat niya.
"Huminahon ka lang Ofelia... ipinasyal ko lang ang
dalawang Binibini at wala na kaming masakyan kagabi
kung kaya't napag-pasyahan namin na magpalipas na
lang ng gabi sa isang bahay-tuluyan" sagot ni madam
Olivia, napahinga naman ng maluwag si madam Ofelia.
At pinagpahinga na muna niya kami sa aming mga
kwarto.
Hmm... Bahay-tuluyan? Hotel ba yun? sabagay uso naman
na ang mga hotel sa panahong to.
Naikwento ko naman kay Theresita yung date at kiss
namin ni Juanito at napapatalon na lang siya sa kama
dahil sa kilig Kyaahh!.
"Binibini! Ang ibig sabihin ba nito... magkasintahan
na kayo ni Ginoong Juanito?" tuwang-tuwang tanong ni
Theresita. Napatklob na lang ako ng unan sa mukha
dahil sa kilig. Gosh!
"Oo! Waaahh!" sigaw ko pa at pareho na kaming
napatalon ni Theresita dahil sa tuwa. My gosh! Hindi
ko akalaing sa panahong ito ako magkakaroon ng
boyfriend haha!
Bigla naman kaming napatigil nang biglang bumukas
yung pinto at tumambad sa harapan namin si madam
Olivia. "Aalis tayo sa Miyerkules, kung kaya't
tapusin niyo na ang mga dapat niyong tapusin upang
payagan kayo ni madam Ofelia" sabi niya, magtatanong
pa sana kami ni Theresita kaya lang bigla na niyang
sinara yung pinto at umalis na siya. Nagkatinginan na
lang kami ni Theresita at pareho kaming walang idea
kung saan kami pupunta.
Nag-aral ako ng mabuti, pinag-aralan ko ring mabuti
ang Rosario at ang mga dasal, hindi naman sumuko si
madam Olivia turuan ako mag-tahi ng pasikreto habang
busy si Theresita sa iba niya pang gawain.
"Marunong ka na magluto, maglinis
ng bahay, mag-rosario, at gumawa pa ng iba pang
gawain... ngunit ang pagtatahi ay hindi mo
binibigyang pansin" narinig kong sabi ni madam Olivia
habang nasa balkonahe kami at nag-buburda kaming
dalawa, red rose ang tinatahi ni madam Olivia
samantalang white rose naman sa'kin.
"Ughh.... Hindi ko naman kasi passion to madam
Olivia, nasusugat na rin yung mga kamay ko kakatahi"
reklamo ko pa, napa-iling-iling naman si madam
Olivia. Tanghali na, pero sobrang aliwalas ng paligid
at hindi mainit. Totoo nga yung sabi nila na noong
unang panahon hindi ganun kainit sa Pilipinas kahit
pa sobrang balot na balot ang pananamit ng mga tao sa
panahong to kasi hindi pa ganoon kalala ang air
pollution na nagiging cause ng Global Warming.
"Hindi ba narinig mo na ang tungkol sa alamat ng
rosas noong namasyal kayo ni Juanito sa Binondo?"
pang-eechoes ni madam Olivia at dahil dun gulat akong
napatingin sa kaniya.
Omg! Alam kong nagpaalam noon si Juanito kay madam
Olivia para maipasyal niya ko sa Binondo pero paano
niya nalaman na nanuod kami ng teatro at alamat ng
rosas ang palabas? Wala naman akong natatandaan na
kinuwento ko sa kaniya na nanuod kami ng teatro ah.
"Naririnig ko ang iniisip mo" sabi pa ni madam Olivia
habang abala siya sa pagtatahi. Whuut? At dahil dun
mas lalong nanlaki ang mga mata ko. Omg! Nababasa ni
madam Olivia ang iniisip ko? Waaahh!
"Oo nga, nababasa ko nga ang iniisip mo" sabi niya pa
at dahil dun napatayo ako at napaatras sa kaniya.
Gosh!
"Oh? Bakit parang gulat na gulat ka? Kailanman ay
hindi ba sumagi sa iyong isipan ang katauhan ko?"
nakangiti
niyang tanong. Shocks! Si madam Olivia pa kaya ang
kausap ko ngayon? O baka sinasaniban na siya? Waaahh!
"Huminahon ka nga Carmelita... ako pa rin ito"
mahinahon niyang sagot habang nakangiti at natawa
siya. "Maupo ka nga... hindi kita sasaktan at hindi
ako nananakit ng tao" dagdag niya pa, at dahil
feeling ko parang ma-ooffend si madam Olivia dahil sa
reaction ko, huminga na lang ako ng malalim at umupo
ulit sa tabi niya. Kaya lang ang awkward ng upo ko
kasi sobrang kinakabahan ako baka bigla niya akong
atakihin. My gosh!
"Ipagpaumanhin mo kung ngayon ko lang sinabi sa iyo
na nababasa ko ang nasa isipan mo at hindi lang sa
iyo kundi sa iba pang tao na nakakasalamuha ko"
panimula niya pero bumalik pa rin siya sa pagtatahi.
Napalunok na lang ako habang nakatitig pa rin sa
kaniya, nasa 60 plus na ang edad ni madam Olivia at
kahit ganoon ay maganda pa rin siya, siguro nung
kabataan niya mas maganda pa siya.
"Maraming salamat sa iyong papuri" sabi niya pa sabay
ngiti. Gosh! Oo nga pala nababasa niya ang nasa utak
ko, ang creepy huhu.
"M-madam Olivia a-ano po ba kayo?" tanong ko,
napangiti naman siya sabay tingin ng diretso sa akin.
"Malayo sa inaakala mo Carmela... Ngunit hindi ako
nalalayo sa inyong mga tao" sagot niya. Whuut? Ano
daw?
"Katulad mo ay may misyon din akong dapat gampanan at
may parusang dapat pagbayaran" patuloy niya pa,
Habang nakatingin siya ngayon sa kalangitan.
"A-ano pong misyon at parusa ang tinutukoy niyo madam
Olivia?" tanong ko pa, napapikit naman si madam
Olivia habang nakatingala sa kalangitan.
"Isang bagay na parehong dapat
kong gampanan... ang aking misyon ay kakambal ng
parusang aking pupunuan, tulad ito ng isang rosas na
nakakaakit at sadyang napakaganda ngunit kailangan
mong tiisin ang pagbaon ng mga tinik nito sa iyong
kamay bago mo mapitas at mapasa-iyo ang natatanging
bulaklak na ito" paliwanag niya pa, napatingin ako sa
rosas na tinatahi ko.
"Ang pagkamit ng tagumpay ay hindi madali, tulad ng
pagpitas ng rosas, minsan kailangang may
magsakripisyo at dumanak ang dugo bago mo ito makuha"
dagdag niya pa, parang biglang sumikip ang puso ko.
Ang mga sinasabi ni madam Olivia ay parang unti-
unting nagbibigay liwanag sa akin.
Ngayon malinaw na sa akin... kakambal ng aking misyon
ay may mga buhay na nagsakripisyo. At ang mga dugong
dumanak ay kapalit ng katagumpayan ng aking misyon sa
panahong to, at ito ay ang buhay ni Juanito.
"Carmela... lagi mong tatandaan na hindi mo ito
kasalanan at walang may kasalanan nito, tadhana ang
mismong sumulat ng mga nangyari at mangyayari pa
lamang at ang mga pangyayari ngayon ay hindi na
katulad sa nakaraan ni Carmelita, dahil kayo ni
Carmelita sa panahong ito ay iisa" sabi niya pa sabay
tingin ng diretso sa mga mata ko.
Sa mga oras na iyon, habang nakatingin ako ng diretso
sa mga mata ni madam Olivia biglang may alaala na
pumasok sa aking isipan. Si Carmelita.
Simple, tahimik, magalang at masunurin siya sa
kaniyang mga magulang at nakatatandang kapatid.
Madalas lang siya nasa bahay, nagbabasa ng mga libro
sa kaniyang kwarto at minsan sa hardin nila sa
hacienda Montecarlos, paborito siya ng kaniyang ama
at ina na si Don Alejandro at Donya Soledad. Palaging
sinusunod ni Don Alejandro ang mga luho ni Carmelita
tulad ng pagpapabili ng mga libro at mga gamit sa
pagtahi, palagi namang kinakantahan ni Donya Soledad
si Carmelita at kinukwentuhan ng mga alamat at
nakakatakot na kwento noong bata pa siya, madalas
namang isinasama ni Maria at Josefina si Carmelita
saan man sila magpunta, mahal na mahal nila si
Carmelita.
Unang pag-ibig ni Carmelita si Leandro noong unang
beses pa lang nila magkita, umiiyak siya noon dahil
pinalibutan siya ng mga pato at tinulungan naman siya
ni Leandro, nang nag-dalaga at nag-binata na silang
dalawa, nagtapat ng pag-ibig si Leandro sa kaniya at
agad naman niya itong sinagot, naging lihim lang ang
sikreto nila dahil strikto si Don Alejandro sa mga
manliligaw ni Carmelita.
Ang ilang taong relasyon ni Leandro at Carmelita ay
naputol nang umalis si Leandro papuntang Cuba upang
tuparin niya ang kaniyang pangarap na maging sundalo
at magsanay doon.
Palagi namang pinapasaya ni Helena at Sonya si
Carmelita dahil nalugmok ito nang iwan siya ni
Leandro, si Helena at Sonya ang naging karamay niya
bukod kay Maria at Josefina na nagpapasaya rin sa
kaniya. Hindi nagtagal, unang beses na nakita ni
Carmelita si Juanito sa kaarawan ni Helena sa mansyon
ng mga Flores.
Agad na nahulog ang loob ni Carmelita nang kausapin
siya ni Juanito dahil pinakilala ito ni Sonya sa
kaniya, alam naman ni Carmelita na may kuya si Sonya
pero kailanman ay hindi niya pa ito nakita dahil
halos sa Maynila na rin lumaki si Juanito dahil doon
siya nag-aaral.
Hiniling ni Carmelita sa kaniyang ama na si Don
Alejandro na ipakasal siya kay Juanito, bukod sa
umibig agad siya kay Juanito ay gusto na rin niya
makalimutan agad si Leandro, kahit pa alam din niya
na ang matalik niyang kaibigan na si Helena ay
matagal nang may gusto kay Juanito ay pinili pa rin
niyang sundin ang kaniyang puso. Hindi naman
nakatanggi si Don Alejandro sa kagustuhan ni
Carmelita dahil mahal na mahal niya ang kaniyang anak
at sang-ayon din siya na maipakasal ito sa isang
Alfonso.
Madali namang napapayag ni Don Alejandro si Don
Mariano dahil matalik silang magkaibigan. Naitkada na
ang araw ng kanilang kasal at sobrang saya ni
Carmelita, masunurin at kailanman ay hindi sumuway si
Juanito sa kagustuhan ng kaniyang ama na si Don
Mariano kung kaya't pumayag din siya maikasal kay
Carmelita.
Ngunit sa kalagitnaan ng kanilang paghahanda sa kasal
ay nalaman niyang maging si Juanito ay may gusto rin
kay Helena, pero kahit ganoon ay mas nangibabaw pa
rin ang kaniyang pagmamahal kay Juanito, masaya na
siyang mahalin si Juanito kahit iba ang nilalaman ng
puso nito, sa sobrang pagmamahal niya kay Juanito ay
handa niyang ibigay ang lahat, naging mabait naman si
Juanito sa kaniya at kinalimutan na niya si Helena at
tinuruan niya ang kaniyang puso na mahalin si
Carmelita.
Nagkaroon ng lamat ang pagkakaibigan ni Helena at
Carmelita dahil sa isang lalaki, ngunit wala nang
nagawa pa si Helena kung kaya't nagtungo na lang siya
sa Espanya at kinalimutan na niya ang pag-ibig kay
Juanito at ang pagkakaibigan nila ni Carmelita.
Dumating naman si Leandro upang pigilan ang kasal
pero inamin ni Carmelita na si Juanito na talaga ang
tinitibok ng puso niya. Sa paglipas ng mga araw
napalapit din sila ni Juanito sa isa't-isa, masayang-
masaya na si Carmelita kahit alam niya na hanggang
kaibigan lang ang tingin sa kaniya ni Juanito at
sadyang ayaw lang nito suwayin ang kaniyang ama.
Masyadong nabulag sa pag-ibig si Carmelita at kahit
siya lang ang nagmamahal kay Juanito ay sapat na iyon
sa kaniya. Dumating ang araw ng kanilang kasal na
matagal nang pinakahihintay ni Carmelita, ngunit
biglang naglaho ang kaniyang pangarap na makasama si
Juanito habambuhay dahil biglang may bumaril kay
Juanito at tumama ito sa kaniyang puso na naging
dahilan ng kaniyang pagkamatay.
Labis na dinamdam ni Carmelita ang nangyari, ang
kaniyang nag-iisang pag-ibig at pangarap ay nauwi sa
trahedya, kung kaya't napag-desisyunan niyang
magpakamatay na lang at sumunod kay Juanito sa
kabilang buhay. Ngunit bago siya magpakamatay ay
nagtungo muna siya sa simbahan at humingi ng tawad sa
Panginoon dahil sa gagawin niyang pagpapakamatay.
Nakilala niya rin noong araw na iyon si madam Olivia
at doon ay binigyan siya ng pagkakataong maisulat
muli ang kanilang nakaraan ngunit kailangan niyang
tapusin ang kwento nila ni Juanito sa pamamagitan ng
pagpapakamatay niya at pagkalunod sa lawa ng luha,
upang hintayin ang pagdating ng tamang panahon sa
tulong ng isang babaeng isisilang sa loob ng ikaapat
na salin ng henerasyon.
At ang babaeng iyon ay... Ako.
Ang ikaapat na salinlahi mula sa henerasyon ng
panganay na kapatid
ni Carmelita na si Maria Montecarlos. Ako na
isinilang sa parehong araw ng pagkasilang ni
Carmelita at sa petsa na kung saan sumasapit lamang
kada-apat na taon. Ang February 29.
Naaninag ko si Carmelita na naglalakad papalapit sa
akin at may luhang pumatak sa kaniyang mga mata,
inilahad niya ang palad niya sa tapat ko, pero nang
iaabot ko na yung kamay ko sa kaniya, naramdaman ko
na lang na bigla akong napaatras at parang hinihila
ako pabalik...
Pabalik sa panahon kung nasaan ako ngayon.
Bigla akong natauhan at nagising, nandito pa rin kami
ni madam Olivia sa balkonahe sa labas at seryoso
siyang nakatingin sa akin. "Carmela, nagbago man ang
mga pangyayari... hindi pa rin magbabago ang
katotohanan na ikaw si Carmela Isabella, na nagmula
sa makabagong panahon" bilin pa sa akin ni madam
Olivia.
Tama nga si madam Olivia, magkaibang-magkaiba kami ni
Carmelita. At ang pagkakaibang iyon ang nagtulak para
kami ay maging isa.
Makalipas ang dalawang araw, nandito kami ulit ngayon
sa Bohol. Tulala pa rin ako dahil sa mga nalaman ko
tungkol kay Carmelita at ang mga alaala niya ay
alaala ko na rin.
"Binibini! Hindi po ba dapat maging masaya kayo kasi
makikita niyo na ulit ang inyong nobyo" narinig kong
pang-asar pa ni Theresita. At dahil dun bigla akong
natauhan. Shocks! Oo nga makikita ko ulit si Juanito!
Waaaahh!
Pagdating namin sa lugar nila, halos walang tao,
hapon pa lang naman pero nakasarado na yung ibang
bahay dito. Napahawak tuloy sa'kin
si Theresita, natatakot din siguro siya kasi parang
ghost town yung dinatnan namin dito.
Kumatok na kami sa bahay nila Juanito pero naka-ilang
katok na kami wala pa ring sumasagot. Napatingin na
lang kami ni Theresita kay madam Olivia pero kalmado
lang ang itsura niya, "Madam Olivia... wala po atang
tao dito" takot na sabi ni Theresita, nahahawa na rin
ako sa pagkatakot niya, feel ko kasi baka biglang may
mga zombies na sumulpot na lang sa paligid. Waaahh!
Omg! Baka naging zombie na si Juanito!
"Huminahon nga kayong dalawa... maghintay lang tayo
dito" mahinahong sabi ni madam Olivia, agad naman
akong napahawak sa braso niya. "Maghintay na lang
tayo maging zombies madam Olivia?" nagpapanic kong
tanong biglang nawala yung stress ko kanina, totoo
nga yung sabi nila kapag depress ka manuod ka na lang
ng mga horror movies dahil siguradong magigising ang
diwa mo.
Napakunot naman yung noo ni madam Olivia
naweweirduhan na siguro siya sa'kin. Samantalang,
nagtaka naman yung itsura ni Theresita "S-sombis?
(Zombies) Ano po iyon Binibini?" nagtataka niyang
tanong. Gosh! Di pa pala uso ang idea ng zombies sa
panahong to Shocks!
"Huh? ah-eh may sinabi ba kong ganun? Wala naman ah"
pagtanggi ko, napakunot naman yung noo ni Theresita.
"Mayroon po Binibini... kakasabi niyo lang po ng
salitang iyon" pilit pa ni Theresita. Gosh! Paano ko
ba lulusutan to?
"Wala kaya... ang sabi ko----" hindi ko na natapos
yung sasabihin ko kasi biglang may narinig kaming
tunog ng tambol at sabay-sabay bumukas yung mga pinto
at bintana ng mga bahay at masasayang naglabasan yung
mga tao. Waaahhh!
"Maligayang pagdating!" sigaw ni Angelito, at nasa
likod niya sila Juanito, Ignacio at Sonya kasama pa
ang iba pang mga mamamayan na naninirahan dito at
nakangiti silang lahat. Napatulala naman kaming
dalawa ni Theresita kasi parang sinalubong kami ng
fiesta.
Samantalang nakangiti na ngayon si madam Olivia at
isa-isa siyang niyakap ng magkakapatid na Alfonso.
"Maraming salamat po talaga madam Olivia" sabi ni
Juanito at napatingin siya sa'kin. "Napakalaking
regalo na po ito para sa akin" dagdag pa niya.
Oh! My! Gosh!
Birthday ni Juanito ngayon?!
October 21?!
Nakita kong nilabas na nung ibang mamamayan dito yung
isang malaki at napakahabang mesa at may malaking
dahon ng saging ang nakasapin sa ibabaw ng mesa, isa-
isa rin nilang inilapag ang napakaraming pagkain at
kanin. Gosh! Parang boodle fight.
"Maligayang kaarawan Juanito Cristobal" bati nung
matandang lalaki na tinawag nilang tatang Caloy.
Gosh! Cristobal pala ang ginagamit nilang apelyido.
Nagpalakpakan naman yung mga tao at lahat sila ay
nasa tapat na ng mesa na punong-punong ng pagkain
ngayon. Napatingin naman sa'kin si Juanito at
sinenyasan niya ako na tumabi sa kaniya.
Naglakad na kami ni Theresita papalapit sa kanila,
halos lahat sila ay nakatingin sa'min ngayon. Omg!
"Mga minamahal kong kaibigan nais kong ipakilala sa
inyo ang babaing bumihag sa puso ko... si Carmela"
sabi ni Juanito, napangiti naman silang lahat sa'kin.
Samantalang hindi ko naman maalis ang mga mata ko kay
Juanito na ngayon ay nakangiti rin sa'kin at
nakatingin ng diretso sa mga mata ko.
Tama ba ang rinig ko? tinawag niya akong Carmela?
Ang totoong pangalan ko!
Bigla niyang inilapit ang bibig niya sa tenga ko
"Pasensiya na Binibini... ngunit hindi kits maaaring
ilagay sa panganib kapag sinabi ko ang totoong
pagkakakilanlan mo" bulong niya pa. napatulala naman
ako sa kaniya. Ahh! Oo nga pala madaming galit sa mga
Montecarlos at hindi rin nila pwedeng malaman na
nandito ang isang Montecarlos at nakikihalubilo sa
kanila.
"Napakaganda naman ng iyong nobya, ngunit mukhang
galing siya sa isang mayamang pamilya" narinig kong
tanong nung isang lalaki na malaki ang pangangatawan
na parang wrestler at halos mapanot na rin ang
kaniyang ulo, nasa tabi siya ni tatang Caloy.
Nagkatinginan naman kami ni Juanito, Gosh!
"Tama nga kayo si Binibining Carmela ay mula sa
kilalang pamilya sa Bulacan" sagot ni madam Olivia.
Napangiti naman silang lahat. "Kami'y nagagalak dahil
narito ka upang makisaya sa amin Binibining Carmela"
sagot ni tatang Caloy.
"Tayo na at magsimulang kumain at ipagdiwang ang
kaarawan ni Juanito" masayang tugon ni tatang Caloy
at nagsimula nang magkainan ang lahat. Fight!
Grabe ang sasarap ng pagkain, at mas lalong masarap
kumain kapag naka-kamay haha!
May lechong baboy, inihaw na manok at isda, mga gulay
at samo't-saring prutas na nakahanda sa mesa. Masaya
naman ang lahat at nagbibiruan pa habang sama-sama
kaming nag-sasalo-salo. Grabe! First time kong kumain
sa isang boodle fight at sobrang saya pala. Kitang-
kita ko kung paano nagkakaisa at laging sama-sama ang
mga Pilipino sa panahong ito, isang patunay ng isang
pinagmamalaking katangian ng mga Pinoy... ang
pagbabayanihan.
Pagkatapos namin kumain ay naghanda ng mga palarong
pinoy sila tatang Caloy at Ignacio. Naglaro kami ng
patintero, luksong tinik at baka, tumbang preso,
agawang buko at taguan.
Madali akong natanggal sa patintero kasi first time
ko lang maglaro nito at nataya agad ako ni Angelito.
Sa huli, ang team nila Theresita at Angelito ang
nanalo haaays, at ang team namin nila Juanito ay
natalo.
Sa luksong tinik at baka naman, nanalo naman si
Theresita kasi halatang binababa ni Angelito yung
kamay at likod niya kapag si Theresita na ang
tatalon. Tsk! Natalo na naman kami nila Juanito huhu.
Sa tumbang preso naman, sineryoso talaga ni Juanito
yung paglalaro at agad niyang nataya si Angelito,
sunod naman ako kasi nadapa ako kakatakbo haha!
Sa agawang buko naman, si Angelito ang nanalo at
nakakuha ng buko sa mga lalaki kasi siya ang
pinakabata sa kanila at ang liksi-liksi niya tumakbo.
Samantalang, si Theresita naman yung nanalo sa mga
babae kasi bigay todo talaga si Angelito sa pag-
checheer sa kaniya kaya inspired na inspired siya
haha!
At sa taguan naman, si Angelito ang unang naging
taya. Agad naman kaming nagtago lahat. Pero nauna
niyang nahuli sila tatang Caloy. Agad naman akong
umakyat sa puno ng mangga malapit sa baybay ng dagat
at doon nagtago. Hindi ko akalaing makakapaglaro ako
ng mga larong Pinoy na tulad nito, nakakalungkot lang
na unti-unti nang nakakalimutan ng mga kabataan sa
makabagong panahon ang mga larong pinoy na tumatak na
sa ating kultura at kasaysayan.
Napadaan naman na si Angelito at hinahanap na niya
kami, napatakip na lang ako sa bibig at pilit na
pinipigilan ang tawa ko kasi mukha siyang ewan
kakaikot-ikot sa paghahanap, mukhang ako na lang yung
hindi pa niya nahahanap kasi nakita kong nakasunod na
rin si Juanito at tinutulungan niyang maghanap si
Angelito.
Nagulat naman ako nang biglang tumigil si Juanito sa
tapat ng puno na pinagtataguan ko at napasandal siya
dito, ilang sandali lang bigla siyang napatingin sa
lupa at napansin niya ang shadow ko sa itaas ng puno
dahilan para mapalingon at mapatingala siya at
nagkatinginan kami.
Bigla naman siyang natawa, ituturo na niya sana ako
kaso sinenyasan ko siya na huwag siyang maingay.
Dahil dun bigla siyang napangiti, yung ngiting parang
nang-eecheos at agad siyang umakyat din sa puno.
"Bumaba ka... baka mahulog ka" reklamo ko sa kaniya,
matibay naman yung puno ng mangga pero natatakot ako
na baka mabali yung mga sanga. Waaahh!
"Matagal na akong nahulog sa iyo, kaya wala ka nang
dapat ipangamba" nakangiti niyang sagot, naramdaman
ko namang biglang uminit yung pisngi ko. Gosh! Uso na
rin pala talaga ang mga pick-up lines sa panahong to
huhu.
Umupo na siya sa tabi ko, nakaupo kami ngayon sa
isang matibay na sanga ng puno na ito at nakaharap
kami sa karagatan.
"Bilib talaga ako sa iyo, hindi ko akalaing kayang-
kaya mong umakyat sa matataas na lugar" narinig kong
sabi pa ni Juanito, napangiti naman ako. Gosh!
Naalala pa pala niya nung umakyat ako sa bintana ng
kwarto niya haha!
"Sabihin mo nga... isa ka bang diwata o engkantada?"
pang-eecheos pa ni Juanito. natawa naman ako. tss...
adik sa mga fairytales ang isang to ah haha!
"Hmm... sabihin na lang natin na isa akong
spiderwoman" biro ka pa, napakunot naman yung noo ni
Juanito parang naweiweirduhan siya pero natatawa rin.
"S-spayderwoman?" natatawa niyang tanong. Haays. All
time favorite ko talagang superhero si spiderman
haha!
"Isang ordinaryong tao na biglang nakagat ng isang
makapangyarihang gagamba at dahil dun naging isang
makapangyarihang nilalang" sagot ko, Gosh! Ang lalim
ko na rin magtagalog ah!
"Saan mo naman narinig iyan? Parang ngayon ko lang
nalaman iyan" naweiweirduhang tanong ni Juanito.
haays. Namiss ko to, nung mga araw na naweiweirduhan
talaga siya sa mga sinasabi at kinikilos ko haha!
"Wala lang... narinig ko lang kung saan-saan" sagot
ko, napatango naman si Juanito, habang nakatingin pa
rin sa'kin.
"Narinig mo na ba ang kwento ng isang makisig na pusa
at makulit at maingay na daga?" nakangiting tanong ni
Juanito, ako naman ngayon yung naweirduhan sa kaniya.
Oh? Parang never ko pa narinig yun ah.
"Isang araw may isang maginoo at napakagwapong pusa
ang naglalakad, bigla siyang may nakasalubong na
makulit at ubod ng daldal na babaeng daga, kinulit
siya ng kinulit ng dagang iyon at kung ano-ano ang
mga kinukwento nito sa kaniya" panimula ni Juanito.
Hmm... Teka! Bakit parang kilala ko kung sino ang
pusa at dagang iyon ah.
"Kakainin sana ng pusa ang napakaingay na daga kaso
dahil mabait at maginoo siya hindi na lang niya
pinatulan ang dagang iyon, hanggang sa paglipas ng
araw unti-unting nakikilala
ng pusa ang daga at natutuwa na siya sa tuwing
magkausap at magkasama sila at naging magkaibigan
sila" patuloy niya pa. Aba! Aba! Parang related sa
totoong buhay ang kwento nila ah.
"Sa sobrang lapit nila, nahulog ang loob nilang
dalawa sa isa't-isa, kahit pa alam nilang imposibleng
maging sila, pinagpatuloy pa rin nila ang pag-iibigan
nila at nagpakasal silang dalawa" dagdag pa ni
Juanito, Bigla naman akong natawa. "Oh? Anong
nakakatawa sa kwento ko?" nagtatakang tanong ni
Juanito.
"Wala lang, para kasing ang gara kung magpapakasal
ang pusa at daga" sagot ko, hindi ko talaga ma-
imagine na ikakasal ang pusa at daga Hahaha!
Nagulat ako nang biglang sumeryoso ang itsura ni
Juanito "Sinasabi mo bang hindi tayo maaaring
magkatuluyan at magpakasal?" pagsusungit niya, bigla
naman akong napatigil sa pagtawa. Whut? Ano daw? Omg!
"Huh? a-ang ibig ko sabihin yung pusa at daga
kasi----" hindi ko na natapos yung sasabihin ko kasi
bigla siyang nagsalita.
"Magkaiba sila" sagot niya. Omg! Baka iniisip niya na
dahil mahirap na siya at mayaman pa rin ako ay hindi
kami pwedeng magpakasal.
"Huh? yung pusa at daga nga yung tinutukoy ko"
reklamo ko pa, pero nakakunot pa rin yung mga kilay
niya.
"Ahh... alam ko na, ang gusto mong iparating ay ang
pusa ay para lamang sa pusa at ang daga ay para
lamang sa daga kung kaya't hindi sila maaaring
magkatuluyan" pagsusungit niya pa. Omaygash! Sinasabi
ko na nga ba eh! Dapat hindi na lang ako tumawa huhu.
"Hindi sa ganun... Haaays, syempre pwede naman" sabi
ko pa tapos hinawakan ko yung kamay niya para suyuin
siya pero hindi siya nagrereact. "Magsama kayo
ni Leandro" pagtatampo niya pa at bumaba na siya sa
puno. Whuuut? Ano namang kinalalman ni Leandro dito
huhu.
Gosh! Hindi ko akalain na napaka-matampuhin pala ng
lalaking to ah!
Bumaba na rin ako sa puno at hinabol ko siya dahilan
para makita ako ni Angelito. "Huli ka!" sigaw niya at
nagtakbuhan silang lahat pabalik sa base, kahit si
Juanito tumakbo rin pabalik sa base, kung sino kasi
yung mahuli bumalik sa base siya ang magiging taya.
At ako nga ang naging taya dahil nahuli ako makabalik
sa base. Ughh!
Nakita ko namang natatawa na si Juanito pero nung
hinawakan ko siya sinungitan niya ako. Aba! Nagpapa-
bebe talaga siya ah!
"Uyy! Nagtatampo ka pa? Sorry---Ah! Este pasensiya na
oh" sabi ko pa, napatingin naman lahat sa amin at
natatawa sila. Mukha kasi kaming shunga na nag-LQ.
"Ewan ko" sagot niya sabay alis, pero naaninag ko na
napangiti siya. Omaygash! Pinagtitripan niya ba ako?
haaays.
Bigla namang lumapit sa'kin si Theresita at Sonya
"Hala ka! Siguradong dadamdamin ni kuya Juanito ang
away niyo" sabi ni Sonya at halatang exaggerated lang
ang pagkakasabi niya dahil gusto niya rin ako
pagtripan. Haays! Pero kahit na hindi naman totoong
galit si Juanito ayoko namang hindi niya ko
pinapansin huhu.
Sabagay kasalanan ko rin naman, hindi ko kasi
sineryoso yung kwento niya. haays.
"Alam ko na! para mawala ang tampo ni kuya Juanito
kantahan mo na lang siya, tutal kaarawan naman niya
ngayon" sabi pa ni Sonya. At napatang-tango naman si
Theresita.
"Tama po Binibini, kantahan niyo na lang si Ginoong
Juanito tutal hindi rin po kayo nakapaghanda
ng regalo sa kaniya" tugon pa ni Theresita. Shocks!
Oo nga pala, hindi ko naman kasi alam na ngayon ang
birthday niya eh.
"Sige na nga" sagot ko, napangiti naman ng todo si
Sonya at Theresita. "Tara na! naroon ang gitara ko sa
loob ng bahay" excited na bulong pa ni Sonya at agad
na nila akong hinila papasok ng bahay.
Gosh! hindi pa man din maganda ang boses ko At hindi
rin ako marunong mag-gitara huhu. Buti na lang
naniwala si Sonya na masakit ang mga daliri ko dahil
sa pag-akyat sa puno kaya hindi ako makakatug-tog ng
gitara kaya nag-volunteer siya na siya na lang ang
tutugtog.
"Ano bang kanta ang nais mong ihandog kay kuya?"
tanong ni Sonya, hapon na at abala ang ibang tao sa
labas na maglinis ng mga pinag-kainan namin kanina at
yung mga ginamit sa palaro.
Gosh! wala akong idea sa mga sikat na kanta sa
panahong to Waahhh!
Pero may isang kanta akong alam at natatandaan ko rin
ang chords niyon dahil sinubukan akong turuan noon ni
Daddy mag-gitara at ang kantang iyon ang una niyang
tinuro sa akin. Kaya lang hindi pa rin ako natuto
tumugtog ng gitara haha.
Kinagabihan, hindi pa rin ako pinapansin ni Juanito.
halos 3 oras naman kami nag-practice ni Sonya, at
dahil expert siya sa mga musical instruments madali
niyang nasabayan yung kakantahin ko at sinabi ko rin
sa kaniya yung chords nung kanta.
"Binibini... kayo po ba ang gumawa ng kantang iyan?"
manghang-mangha na tanong ni Theresita. Natawa naman
ako at napailing. "Kung gayon, sino at saan niyo po
narinig ang kantang iyan?" nagtataka niyang tanong.
Hindi ko naman masabi
sa kaniya na apo hiking society ang original na
kumanta nito pero yung version ng imago ang
kakantahin ko dahil hindi pa sila pinapanganak sa
panahong to.
"Basta... isang napakagaling na banda at grupo ang
gumawa ng kantang ito" sabi ko na lang. hindi naman
na sila nagtanong pa. Whew!
Bigla namang lumapit sa akin si Sonya "Sobrang
nagpapasalamat ako dahil inaalagaan at minamahal mo
ng sobra ang kuya ko, sobrang nagagalak din ako dahil
naging kaibigan kita Carmelita" nakangiting sabi
sa'kin ni Sonya at niyakap niya ako.
"Ako rin... sobrang nagpapasalamat ako dahil nakilala
at naging kaibigan kita" tugon ko, sobrang saya ko
dahil kahit papaano ay naranasan kong magkaroon ng
totoong kaibigan na tulad ni Sonya. Kahit pa hindi
naman talaga ako ang original bff niya, masaya pa rin
ako dahil tinuring at pinaranas niya pa rin sa akin
ang pagiging tapat niyang kaibigan.
Sinindihan na ni Ignacio ang apoy sa gitna habang
dinadagdagan naman ni Juanito ng gatong ang apoy.
Nakapalibot kami ngayon sa apoy at para kaming nag-
bobonfire camping. Habang tanaw na tanaw namin ang
libo-libong nagkikislapang mga bituin sa langit.
"At bilang pagtatapos ng ating pagdiriwang sa
kaarawan ng aking pinakamabait at pinakamamahal na
kuya Juanito ay may ihahandog na awitin ang kaniyang
kasintahan na si Carmela bilang regalo" panimula ni
Sonya, nagsipalakpakan at hiyawan naman yung mga tao
dito, nasa 30 katao din ang kasama nila Juanito sa
kanilang baryo.
Napatayo naman ako sa gitna sa tabi ni Sonya na
ngayon ay hawak na niya ang gitara niya. "Uh--- Sana
masiyahan kayo sa awiting ito... at gusto kong
malaman mo Juanito na ikaw lang ang tinitibok nito"
panimula ko pa sabay turo sa puso ko. at dahil dun
bigla silang naghiyawan at inaasar na nila ngayon si
Juanito na ngayon ay namumula na ang buong mukha.
Samantalang ako kinakabahan naman kasi baka pumiyok
ako Shocks!
"Napakwerte naman ni Juanito oh!" narinig naming
pang-asar pa nung isang lalaki na kasamahan niya sa
pangingisda. Napatingin naman sa'kin si Juanito at
nararamdaman kong natutuwa at kinikilig siya. Kyaahh!
Sinimulan na ni Sonya kalabitin ang kaniyang gitara,
tiningnan ko naman ng diretso si Juanito sa mata at
gusto kong maunawaan niya ang nais ipabatid ng puso
ko sa pamamagitan ng kantang ito na Ewan by Imago...
~Hindi ko alam kung bakit ka ganyan
Mahirap kausapin at di pa namamansin
Di mo ba alam akoy nasasaktan
Ngunit 'di bale na basta't malaman mo na~
~Mahal kita, mahal kita
Hindi to bola
Ngumiti ka man lang sana
Ako'y nasa langit na
Mahal kita, mahal kita
Hindi to bola
Sumagot ka naman wag lang...Ewan~
Tss... naalala ko yung sagot niya sa'kin kanina na
'Ewan ko' at nagtatampo din siya kanina kaya ito ang
napili kong kanta. Nakita ko namang biglang napangiti
si Juanito at halatang natatawa siya sa'kin ngayon.
"Lapitan mo na Juanito!" sigaw pa nila. Napatayo
naman si Juanito habang nakangiti ng todo at
naglalakad papalapit sa akin.
"N-nagtatampo ka pa din ba?"
tanong ko pa sa kaniya. Bigla naman siyang natawa.
"Hindi ko akalaing magagawa mo akong haranahin" sabi
pa niya, at dahil dun napa-pout ako. tsk!
"Masyado kasing matampuhin yang puso mo eh, ang hirap
suyuin" reklamo ko pa sa kaniya, napakamot naman siya
sa ulo. "Edi naniniwala ka na na maaaring
magkatuluyan at ikasal ang pusa at daga?" nakangiti
niyang tanong sabay hawak sa kamay ko.
"Ayieeeeee!" narinig naman naming hiyawan nung mga
tao. Gosh! uso na rin pala talaga ang mga echeosero
at echeosera sa panahong to kyaaahh!
Napatango naman ako at hindi ko mapigilan ang mga
ngiti sa labi ko, nagulat ako naman ako nung bigla
akong yakapin ni Juanito. "Ipangako mo ah, na
hinding-hindi iiwan ng daga ang pinakamamahal niyang
pusa at kailanman ay hindi siya magpapakasal at
sasama sa kapwa niya daga" bulong pa sa'kin ni
juanito. natawa naman ako sa sinabi niya, haays.
Hindi na lang kasi niya diretsuhin na ipangako ko na
hindi ko siya iiwan at hindi ako magpapakasal sa iba
eh.
"Oo... pangako hindi kita iiwan at hindi ako
magpapakasal kay Leandro" sagot ko, naramdaman ko
namang niyakap niya ako ng mahigpit kasabay nun ang
mas malakas na hiyawan at pang-eencheos ng mga tao
dito. Kyaahh!
Kaso bigla akong may narealize... at kumalas ako sa
pagkakayakap ni Juanito dahilan para mapatahimik yung
mga tao.
"Teka nga!... ibig sabihin ikaw yung pusa at ako
naman yung daga?!" reklamo ko sa kaniya, bigla namang
natawa si Juanito at nakisabay din yung mga tao.
Gosh! alam kong alam niya na hate na hate ko ang daga
tapos... magigng daga ako sa kwento!
"isang dagang ubod naman ng ganda" pambobola
pa ni Juanito at dahil dun napangiti ako at kinurot-
kurot ko siya. umiwas-iwas naman siya dahilan para
habulin ko siya, at maghabulan kaming dalawa.
Nakisali naman sa habulan sila Theresita, Angelito,
Ignacio at sila tatang Caloy. Tumugtog naman ulit si
Sonya ng isang masiglang awitin at nagkantahan kaming
lahat habang naghahabulan.
Sa totoo lang, hinding-hindi ko malilimutan ang araw
na ito.
Dahil ito ang pinakamasayang araw na nangyari sa
buhay ko.
Kinabukasan, maaga kaming gumising ni Theresita at
luminya sa labas ng kumbento, hatinggabi na rin kami
nakauwi kagabi nila madam Oliva at Theresita galing
sa baryo nila Juanito sa Bohol. Sinabi naman ni madam
Olivia kay madam Ofelia na may pinuntahan lang kaming
importante kaya ginabi kami.
Lumabas na si madam Ofelia at naglakad siya papunta
sa gitna, pinagmasdan naman niya kaming lahat ng
mabuti. Nagulat ako nang bigla siyang mapatingin
sa'kin at humakbang papalapit sa akin. "Binibining
Carmelita... may sulat para sa iyo mula sa isang
lalaki nagngangalang Eduardo..." panimula ni madam
Ofelia sabay abot sa akin nung sulat.
Nagtaka naman ako, bakit ako padadalhan ng sulat ni
Eduardo?
"ipaliwanag mo sana sa akin kung ano ang relasyon mo
sa lalaking nagpadala ng sulat na ito?" seryosong
tanong ni madam Ofelia, napatingin naman ako kay
madam Olivia na ngayon ay tahimik lang.
Magsasalita na sana ako kaso biglang sumabat si
Theresita sa usapan namin "Madam Ofelia,
ipagpaumanhin niyo po ngunit nakatatandang kapatid ko
po si Eduardo at sa tingin ko po sa pangalan lang ni
Binibining Carmelita niya ipinangalan ang
sulat na iyan na para sa akin dahil mas madali pong
makakarating ang kaniyang mensahe dahil prioridad po
ng opisina na unahin ang mga pangalan ng kilalang
pamilya, naniniwala po ako na baka importante po ang
gustong sabihin sa akin ng aking kapatid kaya sa
pangalan po ni Binibining Carmelita Montecarlos niya
pinadala ang sulat" paliwanag ni Theresita. Napaisip
naman ng mabuti si madam Ofelia at napatingin kay
madam Olivia.
"Totoo ba ito madam Olivia?" tanong ni madam Ofelia
kay madam Olivia."tama ang narinig mo madam Ofelia,
magkapatid si Theresita at Eduardo" sagot naman ni
madam Olivia.
Inabot na ni madam Ofelia yung sulat kay Theresita at
umalis na siya. naghanda muna kami ng almusal at
tinapos ang aming mga aralin bago kami umakyat ni
Theresita sa kwarto upang basahin ang sulat ni
Eduardo.
"Binibini... sa tingin ko po para sa inyo talaga ang
sulat na ito" tugon pa ni Theresita sabay abot sa'kin
nung sulat, "Huh? eh bakit naman ako susulatan ni
Eduardo?" tanong ko sa kaniya, napakibit-balikat
naman si Theresita. At dahil dun binuksan ko na lang
yung sulat at sabay naming binasa.
Oktubre 22, 1891
Binibining Carmelita, alam ko pong hindi dapat ako
manghimasok sa pamilya niyo ngunit hindi po ako
makapapayag sa narinig ko pong pag-uusap nila Don
Alejandro at Gobernador Flores kahapon, nais pong
ipakasal ni Don Alejandro si Maria kay Gobernador
Flores sa darating na linggo upang mapagtibay po ang
kanilang samahan. Dahil naudlot po ang kasunduang
kasal niyo kay Heneral Leandro, napag-desisyunan na
po ni Don Alejandro na si Maria na lang ang
ipapakasal niya sa mga Flores,
at pabor po si Gobernador Flores na maikasal kay
Maria. Binibining Carmelita alam ko pong tutol rin po
kayo sa plano ng inyong ama kung kaya't humihingi po
ako ng tulong sa inyo. - Eduardo.
Nabitawan ko yung sulat na hawak ko at napatulala na
lang. hindi rin nakapagsalita agad si Theresita at
gulat na gulat din siya dahil sa aming nalaman.
Biglang sumikip ang dibdib ko at napaupo ako sa
kama."Binibini! ayos lang po ba kayo?" nagpapanic na
tanong ni Theresita. Hindi ko matanggap na...
Nang dahil sa akin... masisira ang buhay ni Maria.
Agad kong kinuwento kay madam Olivia ang lahat, at
nagpaalam naman siya kay madam Ofelia na babalik kami
ng San Alfonso, sinabi din ni madam Olivia ang
totoong dahilan kung kaya't pumayag na rin si madam
Ofelia.
Nagpaiwan naman si Theresita sa Cebu at sinabi niyang
sina na rin ang magsasabi kina Juanito na babalik
muna kami ni madam Olivia sa San Alfonso upang
pigilan ang kasunduang kasal ni Maria kay Gobernador
Flores. Apat na araw na lang kasi bago ang kasal nila
at kailangan makarating na kami ni madam Olivia sa
San Alfonso sa lalong madaling panahon.
Halos dalawang araw din ang byahe sa barko pabalik ng
San Alfonso, pagdating namin sa hacienda Montecarlos.
Nagulat si ina nang buksan niya ang pinto at tumambad
ako sa harapan nila.
"Carmelita anak... bakit hindi ka nagpasabi na uuwi
ka? Ipinasundo sana kita sa daungan" nag-aalalang
tanong ni ina pero niyakap din niya ako. nakita ko
namang pababa ng hagdan si Don Alejandro at napatigil
siya ng makita ako.
"C-carmelita... sino ang naghatid sa iyo? Hindi ka
maaaring basta-basta makalabas ng kumbento"
gulat na tugon ni Don Alejandro at napatigil din siya
nang makita si madam Olivia sa likuran ko. "Ahh...
ngayon alam ko na" dagdag niya pa, at umupo siya sa
salas at nagsimulang magabsa ng diyaryo.
Alam kong dapat ko munang puntahan si Maria sa kwarto
niya pero hindi na ko makapagpigil pa, gustong-gusto
ko na kuwestiyunin si Don Alejandro kaya agad akong
naglakad papalapit sa kaniya.
"Ama! Totoo po ba na balak niyong ipakasal si Ate
Maria kay Gobernador Flores?!" reklamo ko sa kaniya,
dahilan para mapatakbo si ina sa akin, "Carmelita!
Huwag mo nang simulan ito" suway sa akin ni ina, pero
hindi ako natinag.
Agad namang ibinaba ni Don Alejandro yung diyaryo na
hawak niya at tumingin siya sa akin. "Kararating mo
lamang at heto binabastos mo na naman ako" seryosong
tugon ni Don Alejandro. Napapikit na lang ako sa
inis.
"Ama! Masyado nang matanda si Gobernador Flores para
kay Ate Maria! kasing edad lang ni ate Maria ang
panganay na anak ni Gobernador Flores na si Natasha
kaya-----" hindi ko na natapos yung sasabihin ko kasi
biglang tumayo si Don Alejandro at nanlilisik yung
mga mata niya.
"Kaya dapat sundin ko ang sasabihin mo? Hindi ko
maintindihan ngunit napapansin ko na malaki na ang
pinagbago mo Carmelita! Kailan at saan mo natutunan
suwayin ako ng ganito? ... ahh! Alam ko na sa tingin
ko ay nakuha mo ang mga asal na iyan sa babaeng
kasama mo ngayon" tugon pa ni ama sabay tingin kay
madam Olivia.
"Sinasabi lamang ni Carmelita kung ano ang tama"
sagot naman ni madam Olivia at bigla silang pinag-
gitnaan ni ina. "Alejandro, tumigil ka na, igalang mo
ang punong
madre" suway ni ina, napapikit na lang sa inis si Don
Alejandro at ibinaling na niya sa'kin yung paningin
at galit niya.
Narinig ko namang pinakiusapan ni ina si madam Olivia
na umalis muna dahil usapang pamilya ito, wala namang
nagawa si madam Olivia kundi sumunod na lang pero
bago siya lumabas ng pinto tiningnan niya si Don
Alejandro at nagsalita siya "Don Alejandro, wala sa
kamay mo ang mga dapat mangyari, tandaan mo na ang
iyong paghahangad ng kayamanan at kapangyarihan ay
may kapalit na parusang hindi mo inaasahan" banta pa
ni madam Olivia habang nakatitig ng seryoso sa mga
mata ni Don Alejandro
"Wala kang karapatan pagsalitaan ako ng ganyan!"
sigaw niya kay madam Olivia pero hindi na siya
pinansin pa ni madam olivia at tuluyan na siyang
umalis.
"Mula ngayon ipagbabawal ko na lumapit ka sa
matandang babaeng iyon!" sigaw naman sa'kin ni ama.
At dahil dun mas lalong kumulo yung dugo ko. "Pero
wala namang kasalanan si madam Olivia! Ang usapin
dito ay ang pag-alok niyo kay Gobernador Flores na
ipakasal sa kaniya si ate Maria!" reklamo ko pa.
naramdaman ko namang hinawakan ni ina ang braso ko.
"Tama na anak" pagsusumam pa ni ina.
"Nauubos na ang pasensiya ko sa iyo Carmelita...
hindi mo na ako ginagalang! Nang dahil sa pag-unawa
ko sa sitwasyon mo kung kaya't hindi kita
pinaparusahan... ngunit ngayon ay sumusobra ka na!"
sigaw pa ni Don Alejandro, dahilan para bumaba si
Josefina at Maria mula sa kwarto nila.
"Carmelita? Anong ginagawa mo dito?" gulat na tanong
ni Josefina. at agad silang napatakbo ni Maria sa
akin.
"Ama... pagpasensiyahan niyo na po si
Carmelita... bata pa po siya at hindi niya pa po
makontrol ang galit niya" pakiusap ni Maria pero
balak talaga akong sampalin ulit ni Don Alejandro
kaya lang napigilan agad siya ni ina.
"Paluhurin ang batang iyan sa asin hangga't hindi ko
sinasabing maaari na siyang magtungo sa kwarto niya!"
galit na tugon ni Don Alejandro at agad niyang
tinawag yung mga kasambahay at pinakuha sila ng asin
at bilao.
"Alejandro! Huwag mo nang gawin ito! Pagsasabihan ko
na lang si Carmelita!" pakiusap ni ina pero wala
talagang balak si Don Alejandro patawarin ako.
"Hindi magtatanda ang batang iyan hangga't hindi
nakakatikim ng parusa!" sigaw pa ni Don Alejandro at
padabog siyang bumalik sa kwarto nila ni ina. Agad
naman siyang hinabol ni ina at Maria.
Inilapag na nung kasambahay namin sa tapat ko yung
bilao na punong-puno ng matatalim na asin.
"Carmelita... humingi ka ng tawad kay ama" narinig
kong sabi ni Josefina, pero lumuhod pa din ako sa
asin. Bigla naman akong napasigaw sa sakit, at
naramdaman kong unti-unting bumabaon yung matatalim
na butyl ng asin sa tuhod ko dahilan para masugat
ito. At dahil maalat ang asin naramdaman kong
humahapdi ang mga sugat ko na nababaon sa asin.
"itaas moa ng iyong kamay Binibini" utos pa nung
kasambahay. Tinaas ko naman na yung kamay ko.
"Esmeralda! Pinag-uutos ko na itigil mo na ito" utos
ni Josefina kay masungit naming kasambahay na
Esmeralda pala ang pangalan niya.
"Patawad po Binibining Josefina ngunit ang utos
lamang po ni Don Alejandro ang susundin ko, at
kabilin-bilinan niya po na bantayan ko si Binibining
Carmelita sa parusa niya" sagot
ni Esmeralda. Bakas naman sa mukha ni Josefina ang
inis.
"A-ayos lang ako ate Josefina, kaya ko to" sabi ko
kay Josefina at manigayk-ngiyak na ko sa sakit. Wala
naman nang nagawa si Josefina kundi umupo na lang sa
tapat ko, habang nakatayo naman si Esmeralda sa gilid
ko.
Pinunasan naman ni Josefina yung luha ko.
"Carmelita... naalala mo ba noong nasa barko tayo
pabalik ng San Alfonso para sa Fiesta? Sinabi ko sa
iyo noon na ikaw ang dahilan kung bakit sumaya at
nabuo muli ang pamilya natin diba? At ikaw ang
pinakamamahal at paborito ni ama at ina" panimula ni
Josefina. Napatango naman ako. naalala ko nga na
sinabi iyon sa akin ni Josefina at sinabi niyang
malalaman ko din sa pagdating ng panahon.
"Naalala ko noong mga bata pa kami ni Maria at
Josefina, hindi pa ganoon kalalim ang pagmamahalan ni
ama at ina, pinagkasundo lang din si ama at ina ng
kanilang mga magulang, at kahit pa anak na nila kami,
nararamdaman namin na hindi pa nila ganoon kamahal
ang isa't-isa, ngunit nang isilang ka ni ina at
dumating ka sa buhay namin, biglang nagbago ang
lahat, dahil sa pagiging masayahin, malambing at
palagi mong pinaglalapit si ama at ina ay natutunan
nilang mahalin ang isa't-isa, dahil sa iyo nabuo at
naging makulay ang pamilya natin" paliwanag ni
Josefina. Bigla namang may alaalang pumasok sa isipan
ko, ang alaala ni Carmelita.
Ang mga ngiti niya noong bata pa siya ang nagsilbing
dahilan upang maglapit ang kalooban at puso ni Don
Alejandro at Donya Soledad.
Naramdaman ko ang pagdaloy ng mga luha sa mata ko,
pakiramdam ko ay ako ang sumisira sa magandang
relasyon ng pamilya Monetcarlos.
"Naiintindihan ko naman na nagdadalaga ka na, ngunit
huwag mo sanang hayaang masira muli ang pamilya
natin" naiiyak na tugon ni Josefina. Sobrang bigat ng
kalooban ko. hindi ko sinasadya at hindi ko gustong
masira ang pamilya ni Carmelita.
Napahinga na lang ako ng malalim at napatayo na, pero
pinigilan ako ni Esmerlda "Binibini... kabilin-
bilinan po ni Don Alejandro na hindi kayo makakaalis
sa pagluhod sa asin hangga't hindi niya sinasabi"
protesta ni Esmeralda pero agad akong inalalayan ni
Josefina tumayo.
"H-hindi na kailangan... hihingi na ako ng t-tawad
kay a-ama" sagot ko, niyakap naman ako ni Josefina.
"Naniniwala ako na nasa iyong puso pa rin ang
paggalang at pagmamahal" bulong niya pa. at
inalalayan na niya ako paakyat ng hagdan papunta sa
kwarto ni Don Alejandro.
Pagdating doon ay naabutan naming sinisigawan ni Don
Alejandro si Maria habang humahagul-gol naman sa iyak
si ina sa tabi ni ama. Nakaluhod ngayon si Maria sa
tapat nila at nanginginig siya sa takot.
Bigla namang napatingin sa amin si ina, at agad
siyang tumakbo papalapit sa amin upang pigilan kami
lumapit sa kanila. "Josefina! Carmelita! Bumalik na
kayo sa ibaba-----" hindi na natapos ni ina yung
sasabihin niya kasi biglang napalingon sa amin si Don
Alejandro.
"Hindi ba't sinabi kong lumuhod ka sa asin! Sinusuway
mo na naman baa ng utos ko Carmelita!" sigaw ni Don
Alejandro sa akin at namumula na talaga ng todo ang
mukha niya dahil sa galit. "At ikaw naman Josefina!
Huwag mong kokonsentihin ang kapatid mo!" sigaw naman
niya kay Josefina, agad namang napaluhod si Josefina
sa tapat niya.
"Ama patawad po ngunit may nais
pong sabihin si Carmelita sa inyo" panimula ni
Josefina habang nakayuko siya, at sinenyasan niya ako
na lumuhod na din at humingi ng tawad. Napahinga
naman ako ng malalim at dahan-dahang lumuhod kahit pa
sobrang sakit ng tuhod ko na nasugat dahil sa
pagluhod sa mga asin.
"Wala akong oras diyan! Sa ngayon ay bumalik kayo sa
ibaba!" galit na sigaw pa ni Don Alejandro at nagulat
kami nang bigla niyang hilahin yung buhok ni Maria
dahilan para mapasigaw siya dahil sa sakit. Agad
naman kaming tumakbo papalapit sa kanila at pinigilan
si Don Alejandro na pilit sinasabunutan at
pinagsasampal si Maria.
"Ama! Walang kasalanan si Maria!" sigaw pa ni
Josefina, habang pilit namin silang inaawat,
napalingon naman ako kay ina na nakaupo lang sa sahig
at humahagulgol. "Ina! Tulungan niyo kami!" tawag ko
pa kay Donya Soledad pero hindi siya kumibo, umiiyak
lang siya doon sa isang sulok.
"TUMIGIL NGA KAYONG DALAWA!" sigaw pa ni Don
Alejandro at agad niya kaming tinulak papalayo ni
Josefina dahilan para matumba kami sa sahig. Habang
hawak-hawak niya pa rin ang buhok ni Maria.
"A-ama! P-patawad po... h-hindi ko po s-sinasadya!"
pagsusumamo pa ni Maria. napatulala naman ako sa
kanila, bakit galit na galit si Don Alejandro kay
Maria? at bakit sinisigawan niya din si Maria kanina
pagdating namin sa kwarto nila ni ina?
"BINIGYAN MO NG KAHIHIYAN ANG PAMILYA NATIN! NILAGAY
MO SA KAHIHIYAN ANG PANGALAN KO SA HARAPAN NI
GOBERNADOR FLORES! HANGGA'T KAILAN NIYO BA AKO
BIBIGYAN NG SAKIT NG ULO NI CARMELITA HA!" sigaw pa
ni Don Alejandro at hinampas niya ng malakas sa mukha
si Maria dahilan para matumba si Maria at sumobsob
yung mukha niya sa sahig.
"AMA!" sigaw ni Josefina at agad kaming lumapit kay
Maria para yakapin at harangan siya mula sa
pambubogbog ni Don Alejandro.
"BUKAS NA BUKAS DIN AY IPAPALAGLAG MO ANG
PINAGBUBUNTIS MO!" sigaw pa ni Don Alejandro kay
Maria!
Biglang napatigil ang mundo ko, napatingin ako kay
Josefina at maging siya ay gulat na gulat din dahil
sa narinig niya. kaya pala galit na galit at halos
patayin ni Don Alejandro si Maria, samantalang
humahagulgol naman sa pag-iyak si ina at wala na rin
siyang pakialam kahit bugbugin ang anak niya dahil...
BUNTIS SI MARIA!
"A-ama! Huwag po! H-hindi ko po kayang m-mawala ang
b-bata sa sinapupunan ko" pagsusumamo pa ni Maria kay
Don Alejandro at agad siyang gumapang at yumakap sa
paa ni Don Alejandro para makiusap.
Hindi naman ako makagalaw, hindi rin ako makapgsalita
parang hindi na rin ako makahinga dahil sa mga
naririnig at nalalaman ko.
Bigla namang kinuha ni Don Alejandro yung isang sulat
sa gilid ng mesa niya. "ANO? ITATANGGI MO PA? HINDI
KO HAHAYAANG MABUHAY ANG ANAK NIYO NG HAMPASLUPANG
HARDINERONG SI EDUARDO!" sigaw pa ni ama at pinunit
niya yung isang sulat sa harapan ni Maria at
inihampas iyon sa pagmumukha niya.
"IPAPALAGLAG MO ANG ANAK NIYO AT MAGPAPAKASAL KA KAY
GOBERNADOR FLORES!" sigaw pa ni ama. At sinipa niya
si Maria na kanina pa nakayakap sa paa niya.
"A-ama! H-huwag p-po... h-hayaan niyo pong isilang ko
ang batang ito... m-magpapakasal pa rin po ako kay
Gobernador Flores" pakiusap pa ni Maria. napapikit na
lang sa galit si Don Alejandro at agad niyang
pinagbabasag yung mga flower vase sa gilid ng bintana
dahil sa galit.
"HINDI MAKAPAPAYAG SI GOBERNADOR FLORES NA MAGKAROON
NG ANAK SA IBA ANG MAPAPANGASAWA NIYA! KAYA'T DAPAT
MAMATAY NG BATANG IYAN SA NGALAN NG ATING PAMILYA!"
sigaw pa ni ama. Napatingin ako kay ina na nakahiga
na sa sahig at hindi na maawat sap ag-iyak,
napatingin din ako kay ama na sobrang galit nag alit
at puro problema na ang kinakaharap ngayon,
napatingin naman ako kay Josefina na hindi na malaman
ang gagawin, at napatingin din ako kay Maria na
patuloy bumubuhos ang mga luha niya at pilit iniinda
ang pananakit at galit ni Don Alejandro sa pag-asang
mabubuhay ang pinagbubuntis niya.
Ang pinagbubuntis ni Maria ay ang pagmumulan ng lahi
ni lola carmen, lolca carmina, mommy carmenia, Jenny,
Emily at... Ako.
At kung hindi ako kikilos... mapuputol ang lahi namin
at hindi magkakaroon ng pagkakataong mabuhay sila sa
mundo.
"KAILANGANG MAPAGTIBAY ANG TIWALA AT SAMAHAN NG ATING
PAMILYA SA MGA FLORES! DAHIL-----" hindi na natapos
ni Don Alejandro ang sasabihin niya dahil tumayo ako
at humakbang papalapit sa kaniya at tumingin ng
diretso sa kaniyang mga mata.
"A-ama pakiusap... hayaan niyo pong mabuhay ang bata
sa sinapupunan ni ate Maria at huwag niyo na po
siyang piling ipakasal kay Gobernador Flores at
matali sa kamay nito habambuhay... d-dahil handa na
po akong magpakasal kay Leandro" sabi ko, at
naramdaman kong dumaloy ang luha sa aking mga mata.
Napatulala naman si ina, Maria at Josefina sa akin.
At nagulat naman ako nang bigla mapahinga ng malalim
si Don Alejandro at niyakap niya ako.
Dear Diary,
kasabay ng mabigat na desisyon kong iyon ay pilit
namang sumisigaw ang puso ko at humihingi ng tawad
kay Juanito.
Patawad Juanito... ngunit hindi ko na matutupad ang
pangako ko sa iyong hindi kita iiwan at hindi ako
magpapakasal kay Leandro.
Dahil sa pagkakataong ito... kailangan kong pumili
kung ang buhay ng magiging anak ni Maria? na magiging
pinagmulan ng lahi ng mga taong mabubuhay palang sa
hinaharap.
o ang pag-ibig ko sa iyo na alam mong kailanman ay
hindi magbabago kahit hindi man tayo magkatuluyan.
Nagdadalamhati,
Carmela
[Kabanata 32]
'Carmela'
Hindi ko maalis ang titig ko sa pangalan ko sa
kuwintas na gawa sa kahoy na binigay sa akin noon ni
Juanito. hindi nagawang mahalin ni Juanito si
Carmelita pero bakit nahulog siya sa'kin?
Dahil sa pag-ibig na ito mas lalong nagiging mahirap
ang misyon ko. ang tanging kailangan ko lang gawin ay
siguraduhing mabuhay si Juanito pero dahil sa mga
pangyayari kailangan ko na din protektahan ang
pamilya Montecarlos lalo na ang ipinagbubuntis ni
Maria na pagmumulan ng aming lahi.
Nagulat ako nang biglang kumatok at pumasok si
Josefina sa kwarto ko at may dala-dala siyang mga
halamang gamot. "Kamusta na ang iyong sugat? Dumudugo
pa rin ba?" tanong niya habang naglalakad papalapit
sa akin at umupo sa tabi ng kama ko.
"Kamusta na si Maria?" tanong ko, napahinga naman ng
malalim si Josefina. "Kakagaling ko lang sa kwarto
niya, hindi siya maaaring makalabas dahil ipinagutos
ni ama na ikulong siya sa kaniyang kwarto hangga't
hindi pa nila alam kung kailan siya ipapadala sa
Laguna, sa tahanan ni Tiya Rosario" sagot ni Josefina
at inumpisahan na niyang gamutin ang sugat sa tuhod
ko.
"A-aray!" hindi ko mapigilang mag-react kasi sobrang
hapdi talaga ng sugat ko at hindi ako makalakad ng
maayos. "Bakit ipapadala sa Laguna si ate Maria?"
nagtataka kong tanong. Sa totoo lang, duda na ako at
unti-unti nang nawawala ang tiwala ko kay Don
Alejandro.
"Malaking kahihiyan sa oras na malaman ng lahat na
buntis si Maria at hindi pa siya kasal, kung kaya't
sa tingin ko nais siyang itago ni ama sa malayong
lugar, malayo dito sa San Alfonso kung saan
pinapangalagaan
talaga niya ang pangalan natin" paliwanag pa ni
Josefina habang hinuhugasan ang sugat ko.
"pero natatakot ako na baka ipalaglag ni Don
Alejand----ah este ni ama ang anak ni ate Maria?"
sabi ko pa kay Josefina, napa-iling-iling naman siya.

"Nangako ka naman na ikaw na lang ang magpapakasal sa
mga Flores, at dahil sa ginawa mo nailigtas mo si
Maria at ang anak niya, at sa tingin ko hindi naman
magagawa ni ama na ipapatay ang magiging apo niya"
tugon pa ni Josefina at binalot na niya ng puting
tela ang magkabilang tuhod ko. "Sa ngayon ipahinga mo
muna ang iyong paa para madaling gumaling ang iyong
mga sugat, si Esmeralda muna ang magsisilbi sa iyo
habang wala pa si Theresita" sabi pa ni Josefina. At
iniligpit na niya yung mga gamit na ginamit niya sa
paggamot sa sugat ko.
Tama nga si Josefina. Dahil sa pagpayag ko na
magpakasal na sa mga Flores, nawala na ang pag-
aalinlangan ni Don Alejandro.
"Pero bakit kay Gobernador Flores pa ipapakasal si
Maria? hindi ba pwede si Leandro?" tanong ko, nagulat
naman si Josefina.
"A-ayos lang sa iyo ikasal ang dating nobyo mo sa
iyong kapatid?" gulat na tanong ni Josefina. Oh!
Gosh! Oo nga pala! May past si Carmelita at Leandro
huhu.
"Huh? h-hindi naman sa ganun pero kasi... m-masyadong
matanda si Gobernador Flores" sagot ko pa, napaisip
naman ng malalim si Josefina.
"Huwag kang maingay ah... ngunit sa iyo ko lang
sasabihin ito" sabi pa ni Josefina at lumapit pa siya
sa'kin para bumulong. "Napag-alaman ko mula kay
Eduardo ayon kay Laura ang tagapagsilbi ng mga Flores
na matapos maudlot ang kasunduang kasal niyo ni
Leandro at magtungo
ka sa Cebu ay kinausap ni ama si Gobernador Flores at
sinabing si Maria na lamang ang ipapakasal ni ama kay
Leandro pero tumutol si Leandro, mataas na rin ang
katungkulan ni Leandro bilang Heneral kung kaya't
hindi na ganoon kadali ang pilitin siya sa
ipinagkasundong kasal, ayon din kay Laura sinabi daw
ni Leandro na kung hindi lang ikaw ang papakasalan
niya, walang iba sa aming mga Montecarlos ang
papakasalan niya, hindi naman ako pwede dahil ganap
na akong madre" bulong pa ni Josefina, at dahil dun
hindi ako nakapagsalita. Tunay nga na mahal na mahal
talaga ni Leandro si Carmelita.
"At alam mo ba bago pa pala mamanhikan si Heneral
Leandro dito sa atin ay iminungkahi na pala ni
Gobernador Flores dati pa na nais niyang magpakasal
kay Maria, ngunit hindi iyon natuloy dahil ang kasal
niyo talaga ni Leandro ang pinagtutuunan ng pansin ni
ama at nang maudlot ang kasal niyo wala ng nagawa si
ama kundi pumayag na lang sa kagustuhan ni Gobernador
Flores na maikasal kay ate Maria... dati pa alam iyon
ni Maria ngunit hindi niya lang naikwento sa iyo"
patuloy pa ni Josefina. Gosh! kaya pala nung
namanhikan sila dito sa bahay at sinabi ni madam
Olivia na hindi ako maaaring ikasal, hindi masyado
nag-react si Gobernador Flores dahil okay lang sa
kaniya.
Bigla ko tuloy naalala yung sinabi sa akin ni Maria
bago kami sumakay ng barko nila madam Olivia papunta
sa Cebu...
"Mag-iingat ka Carmelita ah, lagi mong tatandaan na
mahal na mahal ka namin at gagawin namin ang lahat
para sa iyo" sabi pa ni Maria at niyakap niya din ako
ng mahigpit. "Hangad ko ang walang hanggang
kaligayahan niyo ni Juanito"
Ibig sabihin alam na niya noong mga araw na iyon na
ipapakasal siya kay Gobernador Flores kung hindi
matutuloy ang kasal namin ni Leandro pero hindi niya
pa din ako pinigilan at nagsakripisyo siya para sa
kapakanan ko at ni Juanito.
Napayuko na lang ako, na-guiguilty ako kasi dahil sa
kagustuhan kong makasama si Juanito nalagay sa
problema si Maria.
"Sige na magpahinga ka na... sigurado akong bukas na
bukas kakausapin na ni ama si Gobernador Flores at
magpapadala na ito ng sulat kay Heneral Leandro na
nasa Cavite ngayon" sabi pa ni Josefina at tuluyan na
siyang umalis.
Kinabukasan, nagising ako dahil sa pagpasok ni
Esmeralda sa kwarto ko. "Binibini... hinihintay na po
kayo ni Don Alejandro at Donya Soledad sa hapag-
kainan" sabi niya. napaupo naman ako sa kama. At
isinuot ko muli yung kuwintas na bigay ni Juanito.
"Pakisabi hindi ko pa kaya bumangon... dito na lang
ako kakain sa kwarto----" hindi ko na natapos yung
sasabihin ko kasi biglang nagsalita si Esmeralda.
"Hindi po maaari Binibini... ipinagutos po ni Don
Alejandro na sumabay kayo sa kanila sa pagkain"
matigas niyang sagot. Napapikit na lang ako sa inis.
Gusto ko sana siyang sagutin pero naalala kong siya
pala ang mayor doma at pinakapinagkakatiwalaan ni Don
Alejandro na kasambahay namin dito at dahil mainit pa
ang dugo sa'kin ni Don Alejandro for sure si
Esmeralda ang kakampihan niya. haaays!
Wala na kong nagawa kundi bumangon na lang kahit
masakit pa din yung mga tuhod ko pinilit kong tumayo
at maglakad, inalalayan naman ako ni Esmeralda.
Pagdating namin sa hapag-kainan naabutan kong nakaupo
na doon si Don Alejandro, ina at Josefina. Wala pa
din si Maria dahil ayaw siyang palabasin ni Don
Alejandro sa kwarto niya.
"Magandang umaga anak" bati ni ina at agad siyang
humalik sa pisngi ko. "Kamusta na ang iyong tuhod?
Ibig mo bang magpatawag na ako ng manggagamot?" nag-
aalala niyang tanong, napa-iling naman ako. tumayo
naman si Josefina at inalalayan na din ako makaupo sa
upuan ko habang hindi naman kumibo si Don Alejandro
at abala pa din siya sa pagbabasa ng diyaryo.
Habang kumakain kami, walang kumikibo sa amin,
tahimik lang kaming apat lalong-lalo na si Don
Alejandro. Kahit pa masaya siya dahil napapayag na
niya ako magpakasal kay Leandro alam kong masama pa
din ang loob niya dahil sa pagtatalo namin noong mga
nakaraang araw at kagabi.
"Uhh--- ama... ina... isa po ako sa itinalaga ni
madam Olivia na mamuno sa sama-samang pagdadasal sa
plaza sa araw po ng mga patay" masayang tugon ni
Josefina, napangiti naman si ina at napangiti ng
kaunti si Don Alejandro.
"Masayang-masaya ako para sa iyo anak... alam kong
tama ang desisyon ni madam Olivia na ibigay sa iyo
ang responsibilidad na iyon" nakangiting tugon ni
ina. At napangiti na din ako. "Congrats----Ah! Este
nagagalak din ako para sa iyo ate Josefina" sabi ko.
napangiti naman si ina at Josefina sa akin. Gosh!
muntik na ko dun ah.
Bigla namang nawala yung mga ngiti namin nang biglang
may putik na binato sa bintana ng hapag-kainan sa
likod ni Don Alejandro. At dahil biglang napatayo si
ama at narinig namin ang kaguluhan sa labas.
Agad dumungaw sa bintana si Don Alejandro samantalang
sumunod naman kami sa kaniya,
"ANG KAPAL NG MUKHA MO ALEJANDRO! ANONG KARAPATAN MO
IPAKULONG AT IPATAPON ANG ANAK KO!" galit na sigaw ni
Mang Raul, babatuhin pa sana niya kami ng putik kaya
lang bigla siyang napigilan ng mga guardia personal,
tinutukan ng baril at pinadapa.
Nakita ko namang napapikit sa galit si Don Alejandro.
"Mahal ko, huwag mo na lang ito pansinin, hayaan mo
na lang, makakasama pa sa puso mo kapag pinatulan mo
si Mang Raul, ako na lang ang bahalang kumausap sa
kaniya" pakiusap ni ina habang nakahawak sa braso ni
Don Alejandro. Hindi naman natinag si Don Alejandro
at agad siyang naglakad papalabas ng pinto at
pinuntahan si Mang Raul.
Agad naman kaming sumunod sa kaniya, "HINDI NILA
SINASADYA ANG NANGYARI KUNG KAYA'T HAYAAN MO NA LANG
SILA!" sigaw pa ni Mang Raul pero agad siyang
hinampas ng baril sa bibig nung isang guardia
personal sa utos ni Don Alejandro dahilan para
magdugo ang bibig ni Mang Raul.
"Malakas na ang iyong loob at nagagawa mo na akong
sigawan at pagsalitaan ng ganyan dahil alam mong
papaalisin na rin kita rito..." panimula ni ama at
hinampas niya din si Mang Raul.
"Wag!" pagpigil ko kay Don Alejandro pero agad akong
hinawakan ni ina at Josefina para pigilan.
"Carmelita, huwag mong hayaang magalit na naman sa
iyo ang iyong ama!" suway sa'kin ni ina dahilan para
mapaluha na lang ako at panoorin na lang ang
pambubogbog ng mga guardia personal kay Mang Raul.
"N-nasaan si Eduardo?" tanong ko kay Josefina,
napayuko naman siya. "Kaninang umaga ko lang din
nabalitaan na pinadakip ni ama si Eduardo at
ipinakulong ito sa bayan sa ilalim ni Heneral Seleno
at inakusahan ni ama si Eduardo na may balak na
masama kay Maria" sagot ni Josefina.
Ano?
Gagawan na naman nila ng kwento ang isang inosenteng
tao?
Gustong palabasin ni Don Alejandro na may masamang
balak si Eduardo kay Maria upang makulong ito at
malayo kay Maria. at nag-protesta si Mang Raul na ama
ni Eduardo at Theresita.
"IKULONG ANG HAMPASLUPANG IYAN! AT HIHINTAYIN KO ANG
UTOS MULA KAY GOBBERNADOR FLORES KUNG PAANO DAPAT
TAPUSIN ANG MATANDANG YAN!" utos ni Don Alejandro sa
mga guardia personal, agad nilang pinatayo si Mang
Raul na duguan at hinang-hina na dahil sa pambubogbog
nila.
"T-tandaan mo... isinusumpa kong babalikan kita!"
matapang na tugon ni Mang Raul habang nakatingin ng
diretso sa mga mata ni Don Alejandro, at dahil dun
sinuntok siya ni Don Alejandro sa mukha.
"Ito ba ang kapalit ng pagtanggap ko sa iyo at sa mga
anak mo dito sa tahanan ko? ito ba ang kapalit ng
pagbigay ko sa inyo ng marangal na trabaho at maayos
na pamumuhay? Kung pagbabanta at pagsumpa mo sa akin
ang kapalit ng lahat ng kabutihang pinakita ko sa iyo
marapat lamang na kunin ko ang buhay mo bilang bayad
sa lahat ng utang na loob mo sa aming pamilya!" galit
na tugon ni Don Alejandro. Hindi naman natinag si
Mang Raul at dumura pa ito sa sahig. Puno na ng dugo
ang laway niya.
"Trabaho at tahanan lamang ang binigay mo sa amin
ngunit kailanman ay hindi mo kami trinato at
pinasweldo ng maayos kung kaya't wala kaming utang na
loob sayo!" banat pa ni Mang Raul, at dahil dun
inutos ni Don Alejandro na bugbugin pa siya ulit.
"Wag! Tama na!" sigaw ko pa pero pilit akong hinila
nila ina, Josefina at Esmeralda papasok sa loob ng
bahay. Pagdating sa loob, narinig kong sumisigaw si
Maria at kinakabog niya yung pinto ng kwarto niya sa
itaas.
"Ama! Wag niyo po saktan si Mang Raul! Parangawa niyo
na!" sigaw pa ni Maria. pupuntahan sana namin siya
kaya lang pinigilan kami ni ina. "Ako na ang kakausap
kay Maria, bumalik na kayo sa mga kwarto niyo,
magagalit ang inyong ama kung pati kayong dalawa ay
manghihimasok sa problema niya kay maria" tugon ni
ina, wala naman kaming nagawa ni Josefina kundi
sumunod sa kaniya.
Kinabukasan, nagpaalam si Josefina na magtutungo kami
sa simabahan sa bayan upang magdasal at makatikim din
ako ng sariwang hangin sa labas para mabawasan ang
mga problema ko. pumayag naman si Don Alejandro pero
pinasama niya sa amin ang sampung guardia personal
niya.
"Carmelita... alam kong inaalala mo si Juanito, nais
mo bang magpadala ng sulat sa kaniya? Hihingi ako ng
tulong kay madam Olivia" sabi ni Josefina, napailing
naman ako habang nakatanaw ngayon sa bintana ng
kalesa. Nasa byahe kami ngayon papunta sa simbahan sa
bayan. At sa kabilang kalesa naman na kasunod namin
nakasakay yung mga guardia personal na pinasama
sa'min ni Don Alejandro.
"Sa totoo lang, hindi ko alam kung anong sasabihin sa
kaniya kung kaya't hindi na ako nagtangkang magsulat
pa, hindi ko kayang ipaliwanag sa kaniya na hindi ko
na matutupad pa ang pangako ko... at kung makita ko
man siya muli, hindi ko rin alam kong anong gagawin
ko, wala na akong mukhang ihaharap sa kaniya" sabi ko
habang nakatulala sa labas. Napahinga naman ng
malalim si Josefina at napatanaw din siya sa bintana.
Napadaan kami ngayon sa isang malawak na lupain na
kung saan nakatanim ang libo-libong bulaklak ng
sampaguita. Bigla ko tuloy naalala yung araw na
binigyan ako ni Juanito ng bulaklak na iyon, yung mga
araw na akala ko walang hanggang ang tuwa na
nararanasan namin.
Sumalubong sa amin ang mahalimuyak na bango ng
sampaguita at dahil dun nakita kong napangiti at
napapikit si Josefina habang dinadama ang malamig na
hangin at mabangong paligid.
"Narinig mo na ba ang alamat ng Sampaguita?" tanong
sa'kin ni Josefina. Narinig ko na dati pero hindi ko
na maalala. Napailing na lang ako, ngumiti naman si
Josefina at nagsimulang magkwento...
Sa isang malayong bayan sa Norte ay may isang
napakagandang dalaga na Liwayway ang pangalan.
Ang kagandahan ni Liwayway ay nakarating hanggang sa
malalayong bayan. Hindi naging kataka-taka kung bakit
napakarami ng kanyang naging mga manliligaw.
Mula sa hilaga ay isang grupo ng mga mangangaso ang
nagawi sa lugar nina Liwayway. Sa kasamaang palad, si
Tanggol, isa sa mga ito ang inatake ng baboy-ramo.
Ang binata ay dinala sa ama ni Liwayway para mabigyan
ng pang-unang lunas. Iyon ang naging daan ng
paglakalapit nila.
Umibig sina Liwayway at Tanggol sa isa'y isa sa
maikling panahon ng pagkikilala.
Nang gumaling si Tanggol ay nagpaalam kay Liwayway at
sa mga magulang niya. Anang binata ay susundin ang
ama't ina upang pormal na hingin ang kamay ng dalaga.
Puno ng pangarap si Liwayway nang ihatid ng tanaw si
Tanggol.
Subalit dagling naglaho ang pag-asa ni Liwayway na
babalik si Tanggol tulad ng pangako.
Ilang pagsikat na ng buwan mula nang umalis ito
ngunit ni balita ay wala siyang natanggap.
Isang dating manliligaw ang nakaisip siraan si
Tanggol. Ikinalat nito ang balita na hindi na babalik
si Tanggol dahil may asawa na ito.
Tinalo ng lungkot, pangungulila, sama ng loob at
panibugho ang puso ni Liwayway. Nagkasakit siya.
Palibhasa ay sarili lang ang makagagamot sa
karamdaman kung kaya ilang linggo lang ay naglubha
ang dalaga at namatay.
Bago namatay ay wala siyang nausal kungdi ang mga
salitang, "Isinumpa kita!... sumpa kita!"
Ang mga salitang "Isinusumpa kita!... sumpa kita!"
ang tanging naiwan ni Aniway kay Tanggol.
Ilang araw makaraang mailibing si Liwayway ay
dumating si Tanggol kasama ang mga magulang. Anito ay
hindi agad nakabalik dahil nagkasakit ang ina. Hindi
matanggap ng binata na wala na ang babaing
pinakamamahal.
Sa sobrang paghihinagpis, araw-araw ay halos madilig
ng luha ni Tanggol ang puntod ni Liwayway. Hindi na
rin siya bumalik sa sariling bayan upang mabantayan
ang puntod ng kasintahan.
Isang araw ay may napansin si Tanggol sa ibabaw ng
puntod ni Liwayway. May tumubong halaman doon,
halaman na patuloy na dinilig ng kanyang mga luha.
Nang mamulaklak ang halaman ay may samyo iyon na ubod
ng bango. Tinawag iyong sumpa kita, ang mga huling
salitang binigkas ni Liwayway bago namantay. Ang
sumpa kita ay ang pinagmulan ng salitang sampaguita.
Hindi ko alam pero parang mas lalong bumigat ang
pakiramdam ko, ang alam ko lang 'Sumpa kita' ang ibig
sabihin ng Sampaguita, hindi ko alam na may malungkot
palang istorya sa likod ng napakabango at
napakagandang bulaklak na iyon.
"Carmelita... ayokong matulad sa istorya ni Liwayway
at Tanggol ang pag-iibigan niyo ni Juanito... nag-
aalala ako na baka isipin ni Juanito na hindi na siya
mahalaga sa iyo sa kabila ng matiyaga niyang
paghihintay sa iyo, tulad ni Liwayway na hindi
binigyan ni Tanggol ng paliwanag sa lalong madaling
panahon ay naghinagpis siya" sabi ni Josefina at
dahil napatingin ako sa kaniya. Hinawakan naman niya
ang kamay ko.
"ang pag-iwas ay hindi solusyon sa mga problema at
ang hindi pagpapaliwanag sa isang tao ay mag-iiwan ng
isang malaking katanungan na dadalhin niya
habambuhay" dagdag pa ni Josefina. Kung sabagay, tama
siya. kung hindi ako magpapaliwanag kay Juanito
habambuhay niyang hahanapin ang sagot sa tanong na
kung bakit ko hindi tinupad ang pangako ko sa kaniya.
At ayokong mangyari na isumpa ako ni Juanito dahil sa
gagawin ko.
Pagkatapos ng tanghalian, umakyat na ako sa kwarto ko
at napagdesisyunan ko ng magsulat ng liham para kay
Juanito at agad kong inabot ito kay Josefina. Pero
bago ako bumalik ng kwarto ko napadaan ako sa kwarto
ni Maria. naka-kandado yung kwarto niya at alam kong
na kay Don Alejandro ang susi at hindi niya ako
papayagang makapasok sa kwarto ni Maria. Napalingon
ako sa paligid, walang ibang tao, mukhang
nagsisiyesta ang lahat.
Naglakad ako papalapit sa pinto ng kwarto niya at
itinapat ko ang tenga ko doon. Wala akong marinig,
parang sobrang tahimik ng kwarto niya. napalingon ako
muli sa paligid bago kumatok.
Pagkatok ko narinig ko ang yapak ng mga paa sa loob
ng kwarto. "Ate Maria... ako ito si Carmelita" bulong
ko sa maliit na butas sa gilid ng pinto at itinapat
ko ulit yung tenga ko sa pinto.
Narinig ko namang bumilis yung yapak nung mga paa sa
loob ng kwarto at agad nagsalita si Maria. "C-
carmelita! I-ikaw ba talaga iyan?" narinig kong
tanong niya na halos pabulong din.
"Oo ako to, k-kamusta ka na?" tanong ko sa kaniya,
ilang Segundo din siyang hindi muna sumagot. "Ate
Maria?" tanong ko pa ulit. Kinakabahan ako na baka
biglang lumabas ng kwarto si Don Alejandro at makita
niyang nandito ako tapat ng pinto ni Maria. i
"N-nasaan si Eduardo? A-anong ginawa ni ama kay Mang
Raul?" tanong ni Maria na may halong paghikbi,
umiiyak na siya ngayon.
Hindi ko alam kung anong sasabihin ko, paano ko ba
sasabihin na pinakulong at kinasuhan ni Don Alejandro
si Eduardo? At paano ko sasabihin na halos mamatay na
si Mang Raul kanina dahil sa walang awang pambubogbog
sa kaniya?
Napapikit na lang ako at napahinga ng malalim.
Ayokong magsinunggaling kay Maria pero kung sasabihin
ko ang totoo baka makasama sa batang dinadala niya.
Magsasalita na sana ako kaso inunahan ako ni Maria
"K-k alimutan mo na Carmelita... hindi ko na dapat
itanong pa kung ayos lang sila dahil alam kong hindi
titigil si ama hangga't hindi sila napaparusahan"
sabi niya at kahit hindi ko siya nakikita ngayon alam
kong magang-maga na ang mga mata niya sa kakaiyak, at
dahil dun hindi ko na rin napigilan pa ang pagpatak
ng mga luha ko.
"P-patawad ate Maria... d-dahil kung nung una pa lang
pumayag na ako na makasal kay Leandro, hindi ka na
sana maipapangako kay Gobernador
Flores at hahayaan na lang ni ama ang pagbubuntis mo
dahil wala na siyang magagawa pa, dahil sa akin
nalagay sa peligro ang buhay ng anak niyo ni Eduardo"
tugon ko pa, at tinakpan ko na lang ang bibig ko
dahil baka may makarinig ng pag-iyak ko.
"W-wala kang kasalanan Carmelita... kami ni Eduardo
ang nagkamali, hindi na dapat namin ginawa ang bagay
na alam naming pagsisisihan namin, kasalanan ko ang
lahat ng ito" tugon pa ni Maria habang patuloy din
siya sa pag-iyak.
"Hindi pagkakamali ang magiging bunga ng pag-iibigan
niyo ni Eduardo... dahil ang batang iyan ang
pagmumulan rin ng mga taong pinapahalagahan ko" tugon
ko pa, kahit hindi man maintindihan ni Maria na ang
anak niya ang pagmumulan ng lahi ng mga mahal ko sa
buhay, nais kong malaman niya na hindi aksidente o
pagkakamali ang pagbubuntis niya. dahil lahat ng
batang pinapanganak sa mundong ito ay landas na
tatahakin at misyon sa buhay na dapat gampanan.
Kinahapunan, ibinalita sa akin ni Josefina na narinig
niya na ipinag-utos ni Don Alejandro na patayin si
Mang Raul mamayang hatinggabi ng palihim. Dadalhin
daw sa kabundukan si Mang Raul at doon papatayin sa
pagtaga ng itak si Mang Raul ng mga guardia personal
ni Don Alejandro.
Hindi maaari!
Mabait, tapat at mapagmahal na ama si Mang Raul,
naalala ko noong una ko siyang nakita tumulong siya
sa amin sa kusina noong tinuturuan ako nila ina,
Maria at Josefina na magluto ng agahan at kaldereta.
Pinaglalaban lamang niya si Eduardo na gustong
ipakulong at ipatapon ni Don Alejandro, siguradong
magdadalamhati si Eduardo pag nalaman niyang brutal
na pinatay ang ama niya.
Palagi pa man din ako tinutulungan ni Eduardo sa
tuwing kailangan kong tumakas upang puntahan si
Juanito, siya din ang nagpapaabot ng mga sulat namin
sa isa't-isa. At siya din ang ama ng pinagbubuntis ni
Maria, si Eduardo ay ninuno ko din.
At dahil dun napag-desisyunan ko na kailangan ko
silang tulungan ni Mang Raul. Sumang-ayon naman si
Josefina at agad kaming nagplano.
Kinagabihan, hindi naman kami nahirapan tumakas ni
Josefina dahil wala si Don Alejandro at ina sa bahay,
dumalo sila sa kaarawan ni Heneral Seleno sa bahay
nito sa bayan. Nasa Maynila naman si Gobernador
Flores dahil pinatawag siya ng Gobernador-Heneral.
Samantalang, sakay na ng barko si Leandro pabalik
dito sa San Alfonso nang mabalitaan niya na matutuloy
na ang kasal namin, ayon kay madam Olivia. At
naipadala na rin niya yung sulat ko para kay Juanito.
Si Josefina ang pumasok sa opisina ni Don Alejandro
para kunin yung susi, nasa kulungan ng hacienda
Montecarlos si Mang Raul, hindi pa naisusuko ni Don
Alejandro si Mang Raul dahil wala pa ang pahintulot
ni Gobernador Flores na dalhin ito sa bayan sa ilalim
ng pamamahala ni Heneral Seleno.
9 pm na ng gabi, nakuha na namin ni Josefina yung
susi at dali-dali kaming lumabas ng bahay at nagtungo
sa pinakadulo ng hacienda Montecarlos, na kung saan
tinatapon ang mga sirang gamit.
Pagdating namin doon, naabutan naming tulog na tulog
na ang mga guardia personal. Kanina bago mag-hapunan,
palihim naming nilagyan ang mga alak na inumin ng mga
guardia personal na nakalagay sa kusina, walang
kamalay-malay si Esmeralda na ang pagkain at inuming
inihanda para sa mga guardia personal na magbabantay
ngayong gabi sa selda kung saan nakakulong si Mang
Raul ay may halong pampatulog.
Dahan-dahan at maingat kaming dumaan sa pagitan nung
mga tulog na tulog na mga guardia civil sa labas ng
kulungan kung nasaan si Mang Raul. "Ikaw na ang
kumausap kay Mang Raul, magbabantay na lang ako dito
sa labas baka upang senyasan ka kung may paparating
pang ibang bantay o baka mawala na ang epekto ng
pampatulog na nainom ng mga bantay na ito" sabi ni
Josefina, napatango naman ako at agad pumasok sa
loob. sinindihan ko na yung gaserang dalda-dala ko,
naabutan kong nakaupo lang at tulala si Mang Raul
habang nakasandal sa pader.
"B-binibining Carmelita? A-ano pong ginagawa niyo
dito?" gulat na tanong ni Mang Raul, ibinaba ko na
yung gasera sa sahig at agad kong kinuha yung susi at
binuksan yung kandado sa selda niya. "M-mapapahamak
po kayo Binibini, sigurado pong mapaparusahan kayo ng
iyong ama!" nag-aalalang tugon ni Mang Raul,
tiningnan ko naman siya ng diretso sa mata.
"Huwag po kayong mag-alala Mang Raul, kayang-kaya ko
po tiisin ang parusang ibibigay ni ama sa akin, pero
hinding-hindi ko po kayang makita na malagay sa
peligro ang buhay niyo" sagot ko sa kaniya, napangiti
naman at napaiyak si Mang Raul.
Natanggal ko na yung kandado at agad kong binuksan
yung pinto ng kulungan niya. "Tumakas na po kayo Mang
Raul at magtago po kayo sa malayong lugar, sigurado
pong ipapahanap kayo ni ama kung kaya't mag-iingat po
kayo" bilin ko pa sa kaniya, magkahalong ngiti at
iyak naman ang nangingibabaw na emosyon sa mukha ni
Mang Raul.
"Maraming salamat Binibining
Carmelita!" tugon niya pa at agad na siyang dumaan sa
likod at tuluyan na siyang nakaalis. Paglabas ko sa
main door sa harapan, naabutan kong nakatayo at
nagtatago sa ilalim ng puno si Josefina. Napangiti
siya nang makita ako at agad kaming bumalik sa
mansyon. Whew! Grabe sobrang nakahinga ako ng maluwag
pagdating sa kwarto ko dahil matagumpay naming
naitakas si Mang Raul.
Kinabukasan, nagising kami sa ingay at sigaw ni Don
Alejandro, galit na galit siya nang malaman na
nakatakas si Mang Raul. Agad akong kinatok ni ina sa
kwarto at pinababa sa salas. Naabutan kong nakatayo
at nakayuko sa harapan ni Don Alejandro si Josefina,
Esmeralda at yung mga nakatulog na guardia personal.
"Alam kong isa sa inyo ang tumulong na makatakas ang
walang modong Raul na iyon! Sino ang may kagagawan ng
lahat ng ito?!" sigaw pa ni Don Alejandro, pero
napatigil siya nang makita akong pababa na ng hagdan
at papalapit sa kanila.
"Mukhang puyat ka ata Binibining Carmelita? Parang
may pinagkaabalahan ka kagabi" sarcastic na sabi ni
Esmeralda at dahil dun napatingin silang lahat
sa'kin. "Esmeralda! Tandaan mo kung ano ang lugar mo
sa bahay na ito" suway naman ni ina at tiningnan niya
ng masama si Esmeralda, pero hindi natinag si
Esmerlada at pilit niya pa din pinaparating na ako
ang nagpatakas kay Mang Raul.
Tumayo na ako sa tabi ni Josefina at napayuko na
lang. bigla namang hinawakan ni Josefina ang kamay ko
na nanginginig na ngayon sa kaba.
"Donya Soledad paumanhin po ngunit kung titingnan po
natin... si Binibining Carmelita lang po naman ang
may pinakamalakas ang loob na sumuway at kumalaban sa
mga utos ng kaniyang ama" banat pa ni Esmeralda,
hindi naman nakasagot si ina dahil saksi siya sa
madalas na pagtatalo namin ni Don Alejandro.
Biglang napatingin sa'kin si Don Alejandro. "Sa
pagkakataong ito Carmelita... ang parusa dahil sa
pagsuway sa utos ko bilang kanang kamay ng Gobernador
ng San Alfonso ay pantay para sa lahat at kahit anak
kita, hindi ka makakaligtas sa parusa" seryosong
tugon ni Don Alejandro habang nakatingin ng diretso
sa mga mata ko. bigla na lang akong napayuko, hindi
ko alam kung anong sasabihin at gagawin ko.
"Sinasabi ko na nga ba... matigas talaga ang ulo ni
Binibin----- " gatong pa ni Esmeralda pero hindi niya
natapos yung sasabihin niya kasi biglang nagsalita si
Josefina.
"Hindi sapat na dahilan para pagbintangan agad si
Carmelita dahil lang sa madalas nilang pagtatalo ni
ama!" matapang na tugon ni Josefina habang nakatingin
ng masama kay Esmeralda. Naramdaman ko ang higpit nga
hawak ni Josefina sa kamay ko dahil sa pagka-inis kay
Esmeralda.
"Binibining Josefina... ang iyong reaksyon ay
nagpapakita na marahil ay kasabwat ka rin Binibining
Carmelita sa pagtulong sa pagkatakas ni Mang Raul"
tugon ni Esmeralda. At dahil dun kumulo yung dugo ko.
matagal ng sinusubukan ng babaeng ito ang pasensiya
ko eh.
"Bakit Esmeralda? May ebidensiya ka ba? Paano namin
matatakas si Mang Raul sa kabila ng mahigpit na
pagbabantay ng mga guardia personal sa kaniya? Ha!"
banat ko pa kay Esmeralda at dahil dun napatingin sa
mga guardia personal ang lahat.
"Paano kayo natakasan ng matandang iyon?" seryosong
tanong ni Don Alejandro sa mga guardia personal,
napayuko naman sila
at nagtuturuan kung sinong magsasalita. "Hindi niyo
sasabihin?!" galit na sigaw pa ni Don Alejandro
dahilan para magulat sila.
"D-don Alejandro... p-patawad po dahil hindi po namin
nabantayan ang bihag dahil pare-pareho po kami ng mga
kasamahan kong nagbabantay noong gabing iyon na
nakaramdamn ng hilo, at nang magising po kami ay wala
na po sa selda ang bihag" sagot nung isang guardia
personal. Napapikit naman si Don Alejandro dahil sa
inis.
"Bakit naman kayo mahihilo? Ano bang nakain niyo?!"
galit na tanong ni Don Alejandro. Bigla namang
napatingin yung mga guardia personal kay Esmeralda.
"Tanging ang pagkain at inumin lang po na dala ni
Esmeralda ang aming kinain kagabi" sagot nung guardia
personal. Bigla namang nanlaki ang mga mata ni
Esmeralda.
"W-wala po akong kinalaman diyan Don Alejandro..."
depensa ni Esmeralda pero tiningnan lang siya ng
mabuti ni Don Alejandro.
"Kung gayon sino ba ang naghanda ng pagkain ng mga
guardia personal?" sabat naman ni Josefina.
"A-ako po ang naghanda ng pagkain nila ngunit maaari
pong may ibang tao ang naglagay ng pampatulog sa mga
pagkain inihanda ko po, inutusan po kasi ako ni Donya
Soledad na linisin po muna ang opisina niyo bago ko
po ihatid sa mga guardia personal ang mga pagkain
nila" paliwanag ni Esmeralda at napatingin siya sa
amin ni Josefina ng masama.
"Sinasabi mo bang may ibang tao ang naglagay ng
pampatulog sa mga pagkain upang ikaw ang
pagbintangang nagpatulog sa mga bantay??" seryosong
tanong ni Don Alejandro. Napatango naman si
Esmeralda.
"Opo. Maaari pong ang gumawa niyon ay malayang
nakakaikot sa mansyon"
sagot ni Esmeralda sabay tingin sa'min ni Josefina.
At dahil dun napatingin din sa amin si Don Alejandro.
"Paano naman mabubuksan ang selda ni Mang Raul?"
tanong ko kay Esmeralda. At biglang nanlaki yung mga
mata niya. alam ng lahat na ang susi ay nasa opisina
ni Don Alejandro.
"H-hindi ko alam... bakit ako ang tinatanong------"
hindi na natapos ni Esmeralda yung sasabihin niya
kasi bigla siyang napatigil sa pagsasalita nang
magets niya kung ano yung gusto kong sabihin.
"Sa iyo na mismo nanggaling na inutusan ka ni ina na
maglinis sa opisina ni ama... kung gayon tanging ikaw
lang ang nakapasok noong gabing iyon sa opisina ni
ama" sabi ko. bigla namang natulala si Esmeralda at
napaluhod siya sa tapat ni Don Alejandro.
"D-don Alejandro halos magtatatlumpu't taon na po
akong naninilbihan sa inyo at sa inyong ama...
kailanman ay hindi ko po kayo sinuway at nagawang
pag-nakawan" sabi pa ni Esmeralda. Napaisip naman ng
mabuti si Don Alejandro at napatingin sa amin ni
Josefina.
"Halughugin ang gamit ng lahat! Hanapin ang susi!"
galit Na utos ni Don Alejandro at dali-daling kumilos
yung mga guardia personal at hinalughog ang mga
kwarto namin. Napahawak naman ako ng mahigpit sa
kamay ni Josefina. Inabot ko sa kaniya kagabi yung
susi matapos namin maitakas si Mang Raul, at hindi ko
alam kung saan niya nilagay. Gosh! baka nasa kaniya
pa?
Napatingin ako kay Josefina pero parang relax na
relax lang siya habang ako tense na tense na. hindi
ko naman siya matanong kasi nasa harap pa namin sila
Don Alejandro.
Ilang saglit lang may limang guardia personal ang
bumalik kay Don Alejandro at inabot
nila yung susi kay Don Alejandro. Hindi na ako ngayon
makahinga dahil sa sobrang kaba "Don Alejandro,
natagpuan po namin ang susing ito sa loob ng kwarto
ni Esmeralda" tugon nung guardia personal at dahil
dun biglang napayuko at paulit-ulit na lumuhod si
Esmeralda sa harapan ni Don Alejandro.
"W-wala po akong kinalaman d-diyan! M-maniwala po
kayo sa akin" pagsusumamo niya at nanginginig na siya
sa takot. Napapikit naman sa galit si Don Alejandro.
"IPALIWANAG MO KUNG BAKIT MO PINATAKAS ANG MATANDANG
IYON?!" galit na sigaw ni Don Alejandro kay
Esmeralda. Napaiyak na lang si Esmeralda at paulit-
ulit na nagmamakaawa.
"Hindi mo na pala kailangang ipaliwanag... alam
naming magkaibigan kayo ni Mang Raul at hindi na ako
magtataka kung sinuway mo ang utos ko! Lumayas ka na
dito at huwag ka ng babalik pa!" sigaw pa ni Don
Alejandro, tumalikod na siya at agad nagtungo sa
opisina niya.
Agad namang dinampot ng mga guardia personal si
Esmeralda na patuloy pa ding nagmamakaawa at umiiyak
habang nakadapa sa sahig. "M-maniwala po kayo! Wala
po akong kasalanan!" sigaw niya pa. lumapit naman si
ina sa kaniya at tinulungan siyang makatayo.
"Tumahan ka na Esmeralda... at umuwi ka na sa inyo ng
mapayapa" mahinahong tugon ni ina. Bigla namang
napatigil si Esmeralda sa pag-iyak at tumingin ng
diretso sa mga mata ni ina.
"Donya Soledad... ang kaaway po ng inyong asawa ay
hindi lang po nasa labas dahil maging dito sa loob ng
inyong tahanan ay may taksil na naninirahan"
seryosong tugon ni Esmeralda sabay tingin sa'kin. at
dahil dun pinag-utos na ni ina na hilahin na si
Esmeralda papalabas ng hacienda

Montecarlos, kinuha naman nung iba pang kasambahay
yung mga gamit ni Esmeralda at inihatid sa labas.
Tama nga si Esmeralda... nagagawa kong suwayin ang
utos ni Don Alejandro na aking kapamilya.
Kinabukasan, nagulat ako pagbaba ko ng hagdan papunta
sa hapag-kainan para mag-alumsal ay nakita ko si
Leandro sa salas at kausap niya si ina.
"Magandang umaga anak... kanina ka pa hinihintay ni
Heneral Leandro, pero ayaw ka niyang ipagising" bati
ni ina, napangiti naman sa'kin si Leandro at inabot
niya ang isang bouquet ng red roses.
"Handa naman po akong maghintay kay Binibining
Carmelita kahit kailan" sagot ni Leandro. At
napangiti naman si ina. Mukhang bet na bet na niya si
Leandro.
"Oh sige... maiwan ko na kayong dalawa" paalam ni ina
habang nakangiti ng todo. Umupo na kami ni Leandro sa
salas. Alam ko na kung bakit nandito siya, natanggap
na niya yung sulat ni Don Alejandro na matutuloy na
ang kasal namin.
"Kamusta na Binibini?" nakangiti niyang tanong.
Napangiti naman ako ng kaunti. "Ayos lang" sagot ko.
pero parang naggtaka yung mukha ni Leandro.
"Sigurado ka? Ayos ka lang? bakit parang malungkot
ang iyong mukha?" nag-aalala niyang tanong at dahil
dun napahinga ako ng malalim. Hindi ko naman pwedeng
sabihin na dahil namimiss ko na si Juanito.
"Si ate Maria kasi----" hindi ko na natapos yung
sasabihin ko kasi bigla siyang nagsalita. "Ahh...
alam na namin ang tungkol kay Maria... nasabi na ni
Don Alejandro kay ama" sagot ni Leandro, medyo
awkward kasi kung pag-uusapan namin yung tungkol kay
Maria. haays.
"Ikaw? Kamusta ka na pala?" tanong ko naman
sa kaniya dahilan para mapangiti siya ng todo.
"Ayos lang naman... wala naman akong problema sa mga
bagong sundalong sinasanay namin... at masaya din ako
dahil nakabalik na si ate Natasha mula Espanya" sagot
ni Leandro at dahil dun nanlaki yung mga mata ko.
"S-si Helena?" tanong ko sa kaniya. Naalala kong
nagtungo si Natasha at Helena nung nalaman na ng
lahat ang oplan tigil kasal.
"Naiwan sa Espanya si Helena... may isang kastilang
binata mula sa kilalang pamilya doon ang nais
pakasalan si Helena" sagot ni Leandro. Buti pa si
Helena malapit na magkaroon ng happy ending,
samantalang kami ni Juanito-----Haaays.
"Sa totoo lang nalulungkot ako dahil nasira na ang
pagkakaibigan niyo ng aking kapatid na si Helena,
ngunit umaasa pa din ako na muli kayong magkakabati
at hindi rin sana maaapektuhan ng away niyo ang
relasyon natin" sabi ni Leandro at dahil napatingin
ako sa kaniya. Whut? Ano daw?
"R-relasyon? Natin?" nagtataka kong tanong bigla
naman siyang napangiti. "Hindi ba nakatakda tayong
ikasal? ... kung gayon ibig sabihin tayo na" diretso
niyang sagot habang nakangiti ng todo. At dahil dun
nanlaki yung mga mata ko. Whaaat?
Gosh! kami ni Juanito tapos... kami din ni Leandro?!
Wala akong kamalay-malay na two timer na pala ako
Waaahhh!
"Huh? ahh-ehh kasi... ano... ganun ba talaga yun?"
tanong ko sa kaniya. Omg! Hindi ko naman masabi sa
kaniya na may Juanito ako. Oh noes!
Napatango naman si Leandro at hindi pa rin nawawala
ang mga ngiti niya sa kaniyang labi. "Uhmm...
Leandro... ano kasi... masyado atang mabilis... alam
mo na----" hindi ko na natapos yung sasabihin ko kasi
nagulat
ako nang bigla niyang hawakan yung kamay ko.
"Mabilis o mabagal sa huli pag-ibig pa rin naman
iyon... at isa pa mabilis rin naman naging tayo noon
eh" sabi niya pa at dahil dun napanganga na lang ako
habang biglang may alaalang pumasok sa isipan ko. isa
sa mga alaala ni Carmelita kay Leandro...
Sa gitna ng lupain ng rosas masayang nakangiti sa
isa't-isa at nagtititigan si Carmelita at Leandro.
Dalagita at binatilyo pa lamag sila noon pero ang
pag-ibig nila sa isa't-isa ay wagas. "Binibining
Carmelita... marahil ay alam mo na sa umpisa pa
lamang na agad akong nabihag ng iyong mapupungay na
mga mata at matatamis na mga ngiti... sa umpisa pa
lang ay agad nahulog ang puso ko sayo kung kaya't
nawa'y tanggapin moa ng pag-ibig ko na buong puso
kong iaalay sayo" pagtatapat ni Leandro at may inabot
siyang pulang rosas kay Carmelita.
Napangiti naman ng todo si Carmelita at masaya niyang
inamoy ang bulaklak na bigay ni Leandro. "Leandro...
tinatanggap ko ang pag-ibig mo" sagot ni Carmelita,
agad napangiti ng todo si Leandro at nagtatatalon
siya sa tuwa. Napatakip naman ng mukha si Carmelita
dahil sa sobrang kilig. Agad siyang niyakap ni
Leandro at pinagsigawan sa buong mundo na mahal siya
nito.
"Binibining Carmelita?... ayos ka lang?" tanong ni
Leandro, at dahil dun bigla akong natauhan. "Huh? ah-
eh nahihilo lang ako, iidlip muna ako saglit sa
kwarto" paalam ko sa kaniya sabay tayo at umakyat
pabalik sa kwarto ko. narinig ko pang tinawag niya pa
ako pero hindi na ako lumingon.
Bago ako makapasok sa kwarto nakasalubong ko si ina
"Oh? Tapos na kayo mag-usap ni Heneral
Leandro? Nakaalis na ba----" hindi na natapos ni ina
yung sasabihin niya kasi bigla niyang hinawakan yung
mukha ko.
"Ayos ka lang ba Carmelita? Bakit parang namumutla ka
ata?" nag-aalalang tanong ni ina at hinawakan din
niya ang kamay ko. "at nanlalamig din ang mga kamay
mo" dagdag niya pa.
Napapikit na lang ako, para kasing umiikot ang
paningin ko. at sobrang lamig din ng pawis ko. "Tara
na... magpahinga ka muna" sabi pa ni ina at
inalalayan niya ako papasok sa kwarto at pahiga sa
kama.
"Hindi ka pa ata nag-aalmusal... sige dadalhan na
lang kita dito" narinig kong sabi pa ni ina at
tuluyan na siyang lumabas sa kwarto. naiwan naman ako
doon mag-isa, at nang iminulat ko ang aking mga mata,
unti-unti nang naglalaho ang pagkahilo ko. napatingin
ako sa labas ng bintana at napansin kong biglang
lumakas ang hangin.
Hindi ko alam pero malakas ang kutob ko na may
mangyayaring masama.
Hapon na ng magising ako, nakita kong inaayos ni
Josefina ang pagkain ko. "Oh? Carmelita... hindi mop
ala nagalaw ang almusal at tanghalian mo, mas lalo
kang manghihina niyan" sabi ni Josefina at agad
siyang umupo sa kama ko at inalalayan niya akong
umupo.
"Ano bang nangyari sayo? Daig mo pa si ate Maria na
mahilo ng biglaan... teka! Wag mo sabihing----" hindi
na natapos ni Josefina yung sasabihin niya kasi
binigyan ko siya ng what-are-you-talking-about-look.
"Hindi ako buntis... alam kong malaki ang respeto
sa'kin ni Juanito kaya----" ako naman yung hindi
nakatapos sa pagsasalita kasi biglang napailing-iling
si Josefina with matching nakapamewang pa.
"Hindi natin masasabi iyan... sabi nga nila kapag
parehong biglang bumugso ang init ng damdamin at
pagmamahalan ng dalawang magsing-irog ay hindi na
iyon mapipigilan pa" sabi ni Josefina. Naiwan naman
akong tulala at walang masabi. Gosh!
"Siguradong mabubugbog ka din ni ama kapag nabuntis
ka ni Juanito... tingnan mo hanggang ngayon
nakakulong pa rin sa kwarto at hindi pa rin
pinapansin ni ama si ate Maria" tugon ni Josefina. At
nilagay na niya yung mga pagkain sa harapan ko.
"Anong balak ni ama kay ate Maria? kelan siya
dadalhin sa Laguna kay Tiya Rosario?" tanong ko.
napahinga naman ng malalim si Josefina. "Hindi ko pa
alam, pero sa ngayon narinig ko na gusto munang
mahanap ni ama si Mang Raul at sabay silang parusahan
ni Eduardo" tugon ni Josefina. Parang biglang bumigat
na naman ang puso ko. si Eduardo ay magiging asawa ni
Maria at ang anak nila ay si Carmen at ang magiging
anak ni Carmen ay si Lola Carmina at ang magiging
anak ni Lola Carmina ay si Mommy Carmenia at ako ang
magiging panganay na anak ni mommy at papangalanang
Carmela.
"Kumain ka na... gusto mo bang ipainit ko pa ito?"
tanong pa ni Josefina. Pero bigla siyang napatitig sa
akin. "Carmelita... ngayon ko lang napansin na may
balat ka pala sa likod ng batok mo" tugon niya, medyo
nakababa kasi yung damit ko sa likod kaya kitang-kita
yung likod ng batok ko.
Gosh! wala nga palang balat si Carmelita!
"Huh? peklat lang ata to, nakuha ko siguro to nung
inaawat natin si ama nung binubugbog niya si ate
Maria" palusot ko pero mas lalong napakunot yung
kilay ni Josefina. "Pero dapat sugat pa yan... bakit
biglang naging peklat agad----" hindi na niya natapos
yung sasabihin niya kasi biglang bumukas yung pinto
at pumasok si ina, may dala-dala siyang halamang
gamot.
"Gising ka na pala anak... heto ginawan kita ng
gamot, mainam ito upang gumanda ang pakiramdam mo at
mawala ang pagkahilo mo" tugon ni ina at inabot na
niya sa'kin yung gamot.
"Salamat po" tugon ko, napangiti naman si ina at
hinimas-himas niya ang ulo ko. "Walang anuman iyon
anak... Oo nga pala, aalis kami ng iyong ama bukas ng
gabi, naatasan kasi siya ni Gobernador Flores na
tingnan ang mga naaning bigas sa bayan at mukhang
aabutin kami ng umaga bago matapos ang pagsusuri sa
mga iyon, ipapadala kasi ang mga produktong iyon sa
Maynila" tugon ni ina, at binigyan niya ako ng ngiti
na makakapagpawala ng problema.
"Sige na magpahinga ka na, tayo na Josefina huwag mo
ng guluhin ang kapatid mo, magbabasa tayo ngayon ng
libro" sabi niya pa kay Josefina, agad naman
nagreklamo si Josefina pero wala siyang magagawa
dahil inutos iyon ni ina. Kahit pala si Josefina
tamad din magbasa.
Kinagabihan, nakadungaw lang ako sa bintana habang
tinatanaw ang madilim na kalangitan, wala akong
makitang bituin ngayon sa langit. 10 pm na ng gabi,
humiga na ako sa kama, hinayaan ko lang bukas ang
bintana upang matanaw ko ang kabilugan ng buwan.
Ilang saglit pa dinalaw na ako ng antok, pinatay ko
na ang gasera at ipinikit ko na ang aking mga mata
pero nagulat ako nang bilang may kalabog akong
narinig sa bintana at dahil dun agad akong
napabangon.
"S-sino yan?" tugon ko, agad kong kinapa yung gasera
pero nahulog ito sa sahig.
Gosh!
Napatigil ako nang biglang may shadow akong nakita sa
tapat ng bintana. Sisigaw na sana ako kaya lang
biglang tumakbo papalapit sa'kin yung shadow at agad
akong niyakap at tinakpan ang bibig ko. Waaahh!
"C-carmelita... ako to! si Juanito!" narinig kong
sabi nung shadow at dahil dun napatigil ako sa
pagpupumiglas. Bigla naman niyang kinuha yung gasera
at sinindihan iyon. Natulala na lang ako at
napanganga at hindi makapaniwala na nasa harapan ko
ngayon si... Juanito.
Nakangiti siya at napakamot sa ulo niya. "Ano?
Naniniwala ka na?" nakangiti niyang tanong, lumapit
naman ako sa kaniya at agad kong hinawakan ang mukha
niya. Whoa! Totoo nga!
"Hindi nga ako nananaginip!" tugon ko pa at agad ko
siyang niyakap. Pakiramdam ko ligtas ako ngayon sa
piling ng mga yakap ni Juanito.
"Pasensiya na kung ngayon lang ako nakarating...
nahirapan kami ni Ignacio makahiram ng bangka papunta
dito sa San Alfonso" tugon pa ni Juanito at dahil dun
napatitig ako sa kaniya. "Kasama mo din si Ignacio?
At bakit kailangan niyo pa ng bangka? Maaari naman
kayong makapuslita sa barko" gulat kong tanong,
hinawakan naman ni Juanito ang mukha ko at tiningnan
ako ng diretso sa mata.
"Itatanan kita Carmelita" sagot niya at dahil dun
biglang nanlaki yung mga mata ko. Whuut? Tama baa ng
rinig ko?
"Mag-tatanan tayo at lalayo na tayo sa lugar na ito,
pupunta tayo sa malayong lugar na kung saan walang
ibang makakaalam at hindi tayo masusundan ng iyong
ama" tugon pa ni Juanito. napayuko na lang ako at
napabitaw sa hawak niya.
Halo-halong bagay ang naglalaro ngayon sa isipan ko.
"Carmelita... nasabi sa akin ni Theresita na kaya
hindi ka na nakapag-paalam bago ka umalis ay dahil
itinakda ni Don Alejandro makasal si Maria kay
Gobernador Flores... pero hindi ko akaling papayag ka
na magpakasal kay Leandro, nang matanggap ko ang
iyong sulat na pinadala ni madam Olivia hindi na ako
nag-alinalangan pang sundan ka dito kahit alam kong
delikado" tugon niya pa at niyakap niya ako mula sa
likod ko. ramdam ko ngayon ang hininga niya sa leeg
ko.
"Wala na kong magagawa... gustong ipapatay ni ama ang
bata sa sinapupunan ni ate Maria dahil ipapakasal
siya kay Gobernador Flores, ang tanging paraan lang
para maligtas si ate Maria at ang anak niya ay ang
matuloy ang kasal namin ni Leandro" sagot ko pa,
naramdaman ko naman ang pagbuo ng mga luha sa mata
ko. pero agad hinawi ni Juanito ang mga luha na
papatak pa lang sana sa mga mata ko.
"Hindi mo naman kailangang gawin iyon... nakaisip
kami ni Ignacio ng paraan, nalaman din namin na
pinakulong ngayon si Eduardo sa bayan, itatakas namin
si Eduardo bukas ng gabi at hihintayin namin kayo ni
Maria sa dulo ng lawa ng luha, sa likod ng aming
tahanan noon, doon namin itinago ang bangkang ginamit
namin ni Ignacio" sabi ni Juanito. mas lalo namang
nanlaki ang mga mata ko. Oo nga pala, kaibigan din
nila ni Ignacio si Eduardo. At malaki din ang
naitulong ni Eduardo sa amin.
"Ibig sabihin... magtatanan din si Eduardo at Maria?"
gulat kong tanong sa kaniya. Napatango naman si
Juanito. at hinawakan niya ang magkabilang balikat ko
"Kung kaya't sumama ka na sa akin... ilalayo kita sa
iyong ama" sagot niya pa. napatitig naman ako kay
Juanito at nakita kong may luhang pumatak
sa kaniyang mga mata.
Kung sabagay... posible naman iyon. Kapag nailayo ko
na si Maria kay Don Alejandro maliligtas na ang bata
na nasa sinapupunan niya. at may dahilan na ako para
hindi magpakasal kay Leandro.
"Ano? Sasama ka na sa akin?" tanong ni Juanito, halos
wala siyang kurap na nakatitig sa akin ngayon.
Napangiti naman ako napatango. "Basta ipangako mo sa
akin na kahit anong mangyari... mabubuhay ka" sagot
ko. bigla namang napangiti ng todo si Juanito at
niyakap ako.
Napapikit na lang ako at niyakap ko siya ng mahigpit.
hindi dahil sa misyon ko kaya gusto ko mabuhay ka
Juanito...
kundi dahil mahal na kita at ayokong mawala ka...
kinabukasan, maaga akong bumangon at nagtungo sa
tapat ng pinto ng kwarto ni Maria. ipapasok ko sana
yung sulat ko sa kaniya na tatakas kami mamayang gabi
at sasama kina Juanito. pero napatigil ako nang
marinig kong papalabas ng opisina si Don Alejandro at
kausap niya si Maximo Rosalejos, ang abogadong
nagbaliktad kay Don Mariano, Sergio at Kapitan
Corpuz.
Agad akong nagtago sa likod ng isang malaking shelves
ng libro sa labas ng kwarto ni Maria.
"Maraming salamat Don Alejandro! Asahan mong
pagbubutihin ko ang aking trabaho... siya nga pala,
balita ko hindi na natuloy ang kasal ni Maria at
Gobernador Flores... naikwento pa man din sa akin ni
Gobernador Flores na sobra siyang matutuwa kung
maikakasal siya kay Maria" - Maximo.
"Sa ngayon, alam kong tayo pa lang nila Gobernador
Flores ang nakakaalam na buntis ang aking anak na si
Maria, ngunit nasabi sa akin ni Gobernador Flores na
handa pa din niyang pakasalan si Maria kung
ipapalaglag
ang bata sa sinapupunan nito... may kakilala ka bang
magaling na hilot?" tanong ni Don Alejandro kay
Maximo. At dahil dun parang biglang gumuho ang
paligid ko dahil sa narinig ko.
ANO? BALAK PA RING IPAPATAY NI DON ALEJANDRO ANG ANAK
NI MARIA?!
"Ang aking asawa ay may kilalang magaling na hilot
mula sa Norte, kailan mo ba nais ipatawag sila dito?"
tanong pa ni Maximo.
"Sa tingin ko sa loob ng tatlong buwan kapag medyo
malaki na ang bata sa sinapupunan ni Maria, maaari ng
ipalaglag iyon... ipapadala ko muna siya sa Laguna
upang itago siya sa mga tao at hindi na kumalat pa
ang kahihiyang ito" sagot ni Don Alejandro at ilang
saglit pa bumaba na sila ni Maximo.
napaupo na lang ako at napatulala sa likod ng shelves
na pinagtataguan ko. Hindi ko akalaing malilinlang
ako ni Don Alejandro, kahit makasal kami ni Leandro
ay balak pa din niyang ipapatay ang anak ni Maria at
ipakasal ito kay Gobernador Flores.
Agad akong dumiretso sa kwarto ni Josefina at sinabi
ko sa kaniya ang lahat ng narinig ko sa pag-uusap ni
Don Alejandro at Maximo kanina. Sinabi ko din sa
kaniya na itatakas kami ni Juanito. agad namang
pumayag si Josefina at sinabi niyang siya ang gagawa
ng paraan para payagan siya ni Don Alejandro na
makapasok sa kwarto ni Maria upang sabihan ito at
makapaghanda na sila.
Sa aming tatlo, pinaka-pinagkakatiwalaan ni Don
Alejandro si Josefina kung kaya't mas mapapadali ang
pagtakas namin.
Kinagabihan, 7 pm pa lang ng gabi, pero pakiramdam ko
parang ang bilis tumakbo ng oras. 10 pm kasi dapat
nandoon na kami ni Maria sa likod ng hacienda
Alfonso. Kaso 7 pm na nasa
hapag-kainan pa kami at hindi pa umaalis sila Don
Alejandro at ina.
Nakakulong pa din si Maria sa kaniyang kwarto kaya
kami lang ni Josefina ang kasama ni Don Alejandro at
ina sa hapag-kainan.
"Sa Linggo darating dito si tiya Rosario upang
sunduin si Maria, nawa'y ayusin niyo na ang tutuluyan
niya" tugon ni ina. Ibig sabihin may dalawang araw na
lang kami bago ipadala si Maria sa malayo, kaya dapat
maitakas na namin siya ngayong gabi bago mahuli ang
lahat.
"Ipapaubaya ko na sa mga kasambahay ang pag-aasikaso
kay Maria, abala si Josefina sa kaniyang paghahanda
sa nalalapit na pag-aalay ng dasal sa araw ng mga
patay... at ikaw Carmelita gusto kong magbutihin mo
na ang paghahanda mo sa nalalapit niyong kasal ni
Leandro sa katapusan ng Disyembre" tugon ni Don
Alejandro, agad kaming napatingin sa kaniya,
magrereklamo sana ako kaso biglang hinawakan ni ina
ang kamay ko at sinenyasan akong wag nang simulan ang
pagtatalo sa pagitan namin. Napahinga na lang ako ng
malalim at napapikit sa inis.
Tama. Dapat talaga makatakas din ako ngayon.
8 pm na umalis sila Don Alejandro at ina sakay ng
kalesa papunta sa bayan. Agad akong umakyat sa kwarto
at inayos ko na ang gamit na dadalhin ko. ilang
saglit pa, nakita kong pinatay na ng mga kasambahay
ang ilaw sa salas, pinatay na rin ni Maria at
Josefina ang ilaw ng gasera sa kwarto nila, at alam
kong iyon na ang sign ng pagtakas namin. Pinatay ko
na ang gasera sa kwarto ko at dali-dali akong dumaan
sa bintana.
Pagdating ko sa baba, dahan-dahan akong nagtungo sa
likod ng bahay, at nakita kong dahan-dahan ding
bumababa sa hagdan si Maria
at Josefina. Ilang saglit lang nandito na rin sila sa
likod ng mansyon.
"Mag-iingat kayong dalawa ah! At kapag naayos na ang
lahat... sulatan niyo ako at ako ang pupunta sa inyo"
sabi ni Josefina, kahit madili nakita kong naluluha
siya. agad namin siyang niyakap ni Maria.
"Pangako... hinding-hindi tayo magkakahiwalay" sabi
ni Maria. at nag-group hug kami. "Sige na. umalis na
kayo baka maabutan pa kayo ng mga guardia personal"
tugon ni Josefina. Nilagyan kasi namin ulit ng
pampatulog yung mga pagkain at inumin ng mga guardia
personal, sinabi ni Josefina na siguradong malalaman
ni Don Alejandro na kaming dalawa ang nagtakas noon
kay Mang Raul dahil kami din ang nagbigay ng
pampatulog sa mga guardia personal. Pero hindi na
mahalaga iyon ang importante pareho kaming malayo ni
Maria sa mga plano ni Don Alejandro.
Tig-isang bagahe lang ang dala namin ni Maria at sa
likod ng mga puno kami dumaan, madilim at tahimik na
din ang paligid at halos walang tao ang naglalakad sa
daan. Isang kilometro lang naman ang layo ng hacienda
Alfonso sa bahay namin kaya mabilis kaming nakarating
doon, dumaan kami ni Maria sa sikretong lagusan
papunta sa mansyon ng mga Alfonso na ngayon ay sarado
na at halos walang katao-tao, mula ng mamatay si Don
Mariano at mapatapon sa Bohol ang pamilya Alfonso,
napunta na sa pangangalaga ng pamhalaan ang hacienda
Alfonso at ang lahat ng ari-arian nila.
May sampung guardia civil lang ang nagbabantay ngayon
sa hacienda Alfonso at halos lahat sila ay nasa gate
at nagkwekwentuhan.
Agad kaming nakapasok ni Maria sa basement ng mansyon
ng mga Alfonso, at
nagtungo kami sa likod ng bahay nila na kung saan
matatagpuan ang dulo ng lawa ng luha. Napatingin ako
sa orasan na bigay ni Josefina, 9:30 na ng gabi.
"N-nasaan na sila?" bulong ni Maria, hawak ko ngayon
ang kamay niya at ramdam kong kinakabahan at
nanginginig siya.
"maya-maya lang darating na sila... at nangako si
Juanito na itatakas din nila ni Ignacio si Eduardo"
sabi ko kay Maria, naaaninag ko namang napangiti
siya.
Umupo muna kami sa likod ng isang puno habang
hinihintay sila, nagpalingon-lingon ako dahil
hinahanap ko yung bangka na sinasabi ni Juanito pero
hindi koi to makita.
11 pm na ng gabi wala pa din sila. Kinakabahan na
kaming dalawa ni Maria. "Carmelita... paano kung
napahamak na sila?" nag-aalalang tugon ni Maria at
napayuko na lang siya sa sobrang kaba. Tinapik-tapik
ko naman ang likod niya.
"Walang masamang mangyayari sa kanila... nangako sa
akin si Juanito" sabi ko pa. at pilit kong hinihiling
na tuparin ni Juanito ang pangako niya.
Ilang saglit lang bigla kaming napatigil ni Maria
nang may marinig kaming yapak ng mga paa sa likod ng
bahay. Agad akong napatayo at hinila ko si Maria
upang magtago kami sa likod ng puno.
Bigla namang bumukas yung pinto sa likod ng bahay at
tumambad sa harapan namin si Juanito at Ignacio na
hingal na hingal habang akay-akay si Eduardo na
hinang-hina na.
"Eduardo!" tawag ni Maria at agad siyang tumakbo
papunta kay Eduardo at niyakap ito. Kahit puno ng
pasa sa mukha ay nagawa pa din ni Eduardo ngumiti
nang makita si Maria sa harapan niya. "Salamat sa
Diyos at buhay ka pa mahal ko... at maraming
salamat din sa inyo Juanito at Ignacio" tugon pa ni
Maria habang yakap-yakap ng mahigpit si Eduardo.
Bigla namang napatingin sa'kin si Juanito at dahil
dun tumakbo na rin ako papalapit sa kaniya at niyakap
siya. "Akala ko hindi ka masaya na makita ako eh"
pang-asar pa ni Juanito. at dahil dun kinurot ko
siya. "Nakakainis... pinaghintay niyo pa kami...
hindi mo lang alam kung gaano ako nag-alala sa inyo"
sagot ko pa, bigla naman silang natawa ni Ignacio.
"Haay... Binibining Carmelita sabihin mo na kasing
nananabik kang makita si Juanito at mahal mo din siya
para hindi na humaba pa ang usapan" narinig kong
pang-asar ni Ignacio. Pero agad siyang sinagi ni
Juanito.
"Tumigil ka na nga pare, alam kong mahal naman ako ni
Carmelita kahit di niya sabihin" parinig pa ni
Juanito. napayuko naman ako, Gosh! never ko pa pala
nasasabi sa kaniya na mahal ko din siya.
"Pero syempre iba pa rin kapag narinig mo mismo sa
mahal mo ang mga salitang 'Mahal din kita" banat pa
ni Ignacio, sabay tingin kay Eduardo at Maria.
napangiti naman si Eduardo at Maria.
"Tara na nga... naiinggit ako sa inyo, wala dito ang
mahal ko eh, hinihintay na niya ako kaya tayo na"
sabi pa ni Ignacio at kinuha na niya yung bagahe
namin ni Maria. "Sigurado kayo? Ito lang ang gamit na
dadalhin niyo?" nagtatakang tanong ni Ignacio habang
dala-dala yung tig-isang bagahe namin ni Maria.
"Oo naman... basta't kasama mo ang mahal mo, hindi na
mahalaga kung ang mga materyal na bagay na mayroon
kayo" sabi pa ni Maria. bigla namang napangiti ng
nang-eecheos si Ignacio at napatingin sa'min ni
Juanito.
"Ganoon rin
baa ng pananaw mo Binibining Carmelita? Basta kasama
mo si Juanito sapat na?" pang-asar pa ni Ignacio.
Napatango na lang ako at napatakip sa mukha ko,
Grabe! Hindi ako makatingin ngayon kay Juanito bakit
ba kasi pinagtitripan kami ngayon ni Ignacio. Haays.
"Tama na yan Ignacio... nahihiya na tuloy si
Carmelita" awat pa ni Juanito. tapos bigla niya akong
inakbayan. "Tara na, mahal ko" bulong niya pa sa'kin.
Dugdugdugdugdug!
My gosh! parang mahihimatay ako sa kilig! Waaahh!
"Nasaan ang inyong bangka?" tanong ni Maria at akay-
akay niya ngayon si Eduardo. Habang nauuna namang
maglakad si Ignacio dala-dala ang mga gamit namin.
"Itinago namin ni Juanito ang bangka kanina sa ilalim
ng bangin na iyon, napag-alaman kasi namin na kada-
dalawang araw kung mag-ikot ang mga guardia civil na
nagbabantay dito" sagot ni Ignacio sabay turo dun sa
bangin sa di-kalayuan.
"Gusto mo bang magpahinga muna? Medyo malayo pa ang
ating lalakarin papunta doon" tanong sa'kin ni
Juanito habang nakaakbay pa din siya sa balikat ko.
Gosh! sobrang lapit niya sa'kin ngayon, ramdam na
ramdam ko ang init ng katawan niya at ang tibok ng
puso niya.
At kahit medyo madumi na ang damit niya, ang bango
niya pa rin. Kyaahh!
"A-ayos lang kami... tumuloy na tayo para hindi
masayang ang oras" sagot ko, napangiti naman si
Juanito. "Sayang gusto ko pa man sana ikaw dalhin
doon" sabi pa ni Juanito sabay turo sa ilalim ng puno
na madadaanan namin.
Napataas naman yung kilay ko "Anong meron dun? Bakit
mo naman ako dadalhin doon----" hindi ko na natapos
yung sasabihin ko kasi nagulat ako nang bigla akong
halikan ni Juanito sa labi. As in yung smack lang.
WAAAAHHHHHH!
"Para gawin sana yan... kaso pasensiya na hindi ko na
napigilan pa" tugon pa ni Juanito habang nakangiti ng
todo. Samantalang nasitatwa naman ako sa kinatatayuan
ko at ramdam ko pa din yung pagdampi ng labi niya sa
labi ko kahit parang 2 seconds lang yun.
Magsasalita pa sana ako kaso bigla ng kumaripas ng
takbo si Juanito, alam niya sigurong makakatikim siya
ng kurot at pangingiliti galing sa'kin kaya agad
siyang tumakbo.
"Ikaw talagaa!" tawag ko pa sa kaniya, agad namang
hinuli ni Ignacio si Juanito at isinuko siya sa'kin.
"Oh ayan! Pagbayaran moa ng ninakaw mong halik kay
Binibining Carmelita" pang-asar pa ni Ignacio at
dahil dun bigla kaming namula ni Juanito sa hiya.
Omg! Nakita nila?
"Tss... kung maghahalikan lang kayo, doon niyo gawin
sa pribadong lugar, hindi dito malapit sa amin" pang-
asar pa ni Ignacio, napatingin naman kami kay Maria
at Eduardo na ngayon ay natatawa na lang din. Omg!
Nakita nga nilang lahat huhu.
At dahil dun agad kong kinurot si Juanito sa
balikat."A-araay!" reklamo niya pa. "kaasar! Ayan
nakita tuloy nila" reklamo ko pa sa kaniya. Bigla
namang hinawakan ni Juanito ang kamay ko.
"Babawi ako..." pakiusap niya pa. in-erapan ko naman
siya at napa-pamewang ako. "Paano? Ha?!" hamon ko pa
sa kaniya. Pero nagulat ako nang bigla siyang ngumiti
at hinawakan niya yung mukha ko at hinalikan ako
ulit. KYAAAAAAHHHH!
"Oh! Binawi na niya yung halik niya... huwag ka na
magalit" narinig kong pang-asar pa ni Ignacio. At
dahil dun dalawa silang hinabol ko. "Kakalbuhin
ko kayong dalawaaaa!" sigaw ko pa pero nagtatawanan
at tumatakbo sila papalayo sa akin.
"Juanito! baka gusto pa ni Binibining Carmelita ng
isang halik mula sayo-----" hindi na natapos ni
Ignacio yung sinasabi niya kasi bigla kaming
nakarinig ng putok ng baril at bigla siyang nadapa.
At napasigaw habang nakahawak sa braso niya.
"Ignacio! Ayos ka------" hindi na rin natapos ni
Juanito yung sasabihin niya at bigla din siyang
natumba sa lupa at napayuko ng sunod-sunod kaming
nakarinig ng putok ng baril at nakita namin ang isang
dosenang guardia civil na papasalubong sa amin habang
nakatutok ang kanilang mga baril sa amin.
Agad akong napadapa at napayakap kay Juanito. nakita
kong wala namang tama ng baril si Juanito,
samantalang may dalawang tama naman ng bala si
Ignacio sa balikat at patuloy itong nagdurugo.
Napatingin naman ako sa likod at nakita kong hawak-
hawak na ng mga guardia civil si Maria at Eduardo.
Napatingin ako sa gilid pero nasa bangin na kami
ngayon, wala na kaming matatakbuhan pa. "ANG LAKAS NG
LOOB NIYO ITAKAS ANG MGA ANAK KO!" sigaw ni Don
Alejandro at agad siyang bumaba sakay ng kabayo,
naglakad siya papalapit sa amin at agad kaming hinila
ni Maria. bumaba na rin sa kabayo si Heneral Seleno
at Maximo.
"Aray!" reklamo ko pero tinulak lang ako ni Don
Alejandro papunta dun sa mga guardia civil at agad
nila akong hinawakan. "Ama! P-patawad po... huwag
niyo po silang sasaktan!" pakiusap ni Maria at hawak
na rin siya ngayon ng mga guardia civil.
Agad namang dinampot ng mga guardia civil si Eduardo,
Ignacio at Juanito at pinaluhod sila sa harapan
ni Don Alejandro.
"ANG KAKAPAL TALAGA NG MGA MUKHA NIYO!" sigaw pa ni
Don Alejandro at tinutok niya yung baril kay Eduardo
at ipinaputok ito.
"WAAAAAG!" sigaw ni Maria at agad siyang
nagpupumiglas, tinamaan si Eduardo ng bala sa tuhod.
Agad napasigaw si Eduardo dahil sa sakit pero
hinampas lang siya nung guardia civil dahilan para
mawalan siya ng malay. "AMA! TAMA NA! HUWAG MO SILANG
SASAKTAN!" sigaw pa ni Maria. pero sinampal lang siya
ni Don Alejandro.
"TUMIGIL NA KAYO!" sigaw ko pa kay Don Alejandro pero
sinampal niya din ako. "Sinasabi ko na nga ba! Ang
lakas talaga ng loob mo suwayin ang utos ko! hindi ko
na alam kung anong gagawin ko sayo! At ngayon sasama
ka pa sa Juanito na yan! Hindi ba ikaw na rin ang
nagsabi na si Leandro ang mahal mo?! Bakit sasama ka
ngayon sa Alfonsong ito na naging dahilan ng
kaguluhan ng lahat!" galit na sigaw sa'kin ni Don
Alejandro. Napaluhod naman ako at nagmakaawa sa
kaniya.
"Tama na po... huwag niyo po silang sasaktan"
pagmamakaaawa ko pa, first time kong magmakaawa ng
ganito at gagawin ko ang lahat para kay Juanito.
"Kung hindi dahil kay Esmeralda hindi ko malalaman na
sasama kayo sa mga hampaslupang iyan! Hindi ko
akalaing mas pipiliin niyo ang mga lalaking iyan
kaysa sa pamilya natin!" sigaw pa ni Don Alejandro.
Napatingin naman ako sa gilid at nakita kong nakatayo
doon si Esmeralda habang nakangiti at tuwang-tuwa na
nakikitang nahihirapan kami ngayon ni Maria.
Ibig sabihin... sinundan at minanmanan pala kami ni
Esmeralda. Para makaganti sa ginawa namin ni Josefina
sa kaniya.
"Paano ba iyan? Ignacio at Juanito... Nilabag niyo

ang parusang ipinataw sa inyo ng batas" tugon ni
Heneral Seleno at ipinagutos niya na dakpin na si
Eduardo at ibalik sa kulungan. Samantalang naiwan
namang nakaluhod si Ignacio at Juanito.
"kayong dalawa ay napatawan na hindi na ipatapon sa
malayong lugar at hindi kayo dapat muling tumuntong
sa lupaing ito... dahil ang katumbas iyon ng paglabag
sa hatol sa inyo at ang kabayaran niyon ay...
kamatayan" tugon pa ni Maximo.
Biglang tumigil ang pagikot ng mundo ko, at parang
tumigil ang paghinga ko. Ang sinumang lumabag sa
parusang exile ay mahahatulan ng kamatayan.
Biglang napayuko si Juanito at Ignacio. Naalala ko
yung sinabi ni Juanito na hindi sila nagdalawang isip
pumunta dito ni Ignacio sa San Alfonso para iligtas
kami nila Maria at Eduardo kahit na alam nilang
delikado.
Delikado sa puntong kapalit nito ay ang buhay nila.
"Heneral Seleno... patayin na sila" narinig naming
sabi ni Don Alejandro. agad akong napahawak sa braso
ni Don Alejandro. "A-ama... h-huwag po! G-gagawin ko
po ang lahat... w-wag niyo lang po silang sasaktan"
pagsusumamo ko pa pero inalis lang ni Don Alejandro
ang kamay ko na nakahawak sa kaniya.
"Ama... pakiusap huwag niyo pong gawin ito" pakiusap
pa ni Maria. pero hindi rin siya pinansin ni Don
Alejandro. biglang humarap sa'kin si Don Alejandro at
tiningnan ako ng diretso sa mata pero si Heneral
Seleno ang kausap niya.
"Heneral Seleno... unahin si Juanito Alfonso... at
siguraduhing susunod siya sa kaniyang namayapang ama
at kapatid" seryosong tugon ni Don Alejandro. bigla
naman akong yumuko sa lupa at paulit-ulit na nakiusap
sa kaniya pero hindi siya nakinig.
Itinutok na ni Heneral Seleno ang kaniyang baril kay
Juanito. "Paalam sa iyo Ginoong Juanit----" hindi na
natapos ni Heneral Seleno yung sasabihin niya dahil
agad naitulak ni Ignacio si Juanito sa bangin dahilan
para hindi tamaan ng bala si Juanito at malaglag ito
sa bangin diretso sa malawak na katubigan ng lawa ng
luha.
"Waaaaaag!" agad akong nakakalas sa pagkakahawak ng
mga guardia civil at napatakbo sa bangin, nakita ko
ang pagbagsak ni Juanito sa lawa at agad pinaputukan
ng mga guardia civil ang parte ng lawa na
pinaghulugan niya.
Parang biglang bumagal ang takbo ng mga pangyayari,
nabaril at hinampas sa ulo si Ignacio dahilan para
mawalan din ito ng malay. Nakita ko namang nahimatay
si Maria at binuhat na siya ng mga guardia civil na
may hawak sa kaniya. Agad namang sumakay ng kabayo si
Maximo at Don Alejandro upang sundan pababa ng bangin
sa lawa ng luha si Juanito.
Nagsisisigaw naman si Heneral Seleno at pilit na
pinag-uutos na paulanan ng bala ang lawa ng luha.
Ilang saglit pa, bigla akong nanghina at parang
tumigil ang pagtibok ng puso ko nang makita ko ang
pagdanak ng dugo sa lawa ng luha.
Nabalot ang lawa ng luha ng mga dugo ni Juanito.
Dear Diary,
Sabihin mong hindi nangyayari ito!
Sabihin mong isang masamang panaginip lang ito!
Sabihin mong nagkakamali lang ako!
Hindi ko kayang tanggapin na... patay na si Juanito.
Nakikiusap,
Carmela
***********************
Source of Alamat ng Sampaguita:
http://m.gintongaral.com/mga-alamat/alamat-ng-
sampaguita/
=================
Kabanata 33
[Kabanata 33]
Kasalanan ko ang lahat ng ito...
Hindi ko na dapat pinakialaman ang mga nakatakdang
mangyari...
Hindi ko na dapat sinunod ang tibok ng puso ko para
kay Juanito...
"Binibini... mahigpit pong bilin ni Don Alejandro na
hindi po ako aalis dito sa inyong kwarto hangga't
hindi po kayo kumakain" narinig kong sabi ni
Esmeralda at inilapag na niya yung pagkain na dala
niya sa mesa.
Si Esmeralda ang nagsumbong kay Don Alejandro,
Heneral Seleno at Maximo kagabi nang tinangka naming
tumakas ni Maria at sumama kina Juanito. kaya ngayon
nakuha niya muli ang tiwala ni Don Alejandro at
nakabalik siya dito sa hacienda Montecarlos bilang
mayor doma ng mansyon.
"U-umalis ka na" sabi ko na lang, hanggang ngayong
umaga hindi matigil ang pagbuhos ng mga luha ko.
nakaupo ako ngayon sa gilid ng kama sa isang sulok at
pilit kinukumbinse ang sarili ko na isang masamang
panaginip lang ang nangyari kagabi... na hindi pa
patay si Juanito.
"Hindi po ako aalis dito hangga't hindi niyo
ginagalaw ang pagkain niyo" seryosong tugon ni
Esmeralda. hindi ko na lang siya pinansin at
nagtaklob na lang ako ng unan sa mukha ko.

Hindi pa ako kumakain mula kagabi, at ngayon mag-
hahapunan na wala akong gana at balak kumain.
"Kailangan niyo pong kumain-----" hindi na natapos ni
Esmeralda yung sasabihin niya kasi biglang bumukas
yung pinto ng kwarto ko at pumasok madam Olivia.
"Ako na ang bahala sa kaniya" tugon ni madam Olivia
pero tinitigan lang siya ni Esmeralda.
"Kabilin-bilinan po ni Don Alejandro na hindi po ako
aalis dito sa kwarto ni Binibining Carmelita
hangga't------" hindi na naman natapos ni Esmeralda
yung sasabihin niya kasi agad siyang pinatigil at
sinuway ni madam Olivia.
"Narito ako upang makausap si Carmelita---" hindi
natapos ni madam Olivia yubg sasabihin niya kasi
biglang nagsalita si Esmeralda at tinaasan pa siya ng
kilay.
"Ipinagbawal ni Don Alejandro ang sinumang panauhin
na nais dumalaw ngayon kay Binibining Carmelita"
mataray na sagot ni Esmeralda, nagulat naman siya
nang biglang dumating si ina.
"Kahit pa ako ang nagpapunta kay madam Olivia?" tugon
ni ina, agad napayuko si Esmeralda.
"P-pasensiya na po Donya Soledad hindi ko po batid na
kayo po ang nagpapunta kay madam Olivia dito"
paliwanag ni Esmeralda. lumapit naman si ina sa
kaniya at tinapik ang balikat niya.
"Lumabas ka na, kami na ang bahala kay Carmelita...
at huwag mo subukang banggitin ito sa aking asawa"
tugon ni Donya Soledad. napatango naman agad si
Esmeralda at dali-daling lumabas ng kwarto dahil sa
kaba.
"Carmelita anak" tugon pa ni ina at agad siyang
lumapit sa akin at niyakap ako. Buti na lang
naiintindihan ni ina ang narardaman ko ngayon.
"Carmelita... kumain ka na parangawa mo na, ayokong
magkasakit ka" sabi niya pa habang pinupunasan ang
mga luha ko.
lumapit na din sa'kin si madam Olivia at iniabot niya
ang pagkaibg dala-dala ni Esmeralda kanina.
"Malamig na ang sabaw... sandali lang at iinitin ko
muna" tugon ni ina at agad siyag lumabas dala ang
pagkaing hindi ko man lang nagalaw.
pagkasara ng pinto agad akong napahawak sa kamay ni
madam Olivia, hindi ko man sabihin ang dinadamdam ko
ngayon alam kong alam na niya.
napahinga ng malalim si madam Olivia. at hinimas-
himas
niya ang ulo ko.
napansin ko na parang namumula din ang mga mata ni
madam Olivia at parang pagod na pagod siya.
"Carmela... Hija, naalimpungatan ako kagabi, batid ko
na na may hindi magandang nangyari kagabi ngunit wala
akong nasagap na balita, sinubukan kong pumunta rito
kaninang umaga ngunit ayaw akong papasukin ni Don
Alejandro, kung kaya't hinintay ko muna siyang
makaalis bago humingi ng pahintulot kay Donya Soledad
na makausap ka" panimula ni madam Olivia, ramdam ko
din ang pag-aalala niya ngayon. at Oo nga pala
magkaaway na din sila ngayon ni Don Alejandro kaya
mahihirapan na siya makapasok dito sa hacienda
Montecarlos.
napayuko na lang ako at hindi ko magawang tingnan ng
diretso si madam Olivia sa kaniyang mga mata.
"Hija... sabihin mo... anong nangyari? ako'y
nagtataka dahil wala namang balitang kumakalat sa
labas" tugon pa ni madam Olivia at agad niyang
hinawakan ang magkabilang balikat ko at iniharap ako
sa kaniya.
"Carmela... sabihin mo na" pakiusap niya pa.
napahinga na lang ako ng malalim at napapikit. Alam
kong madidisappoint si madam Olivia kapag nalaman
niya na nabigo ako sa misyon ko.
"Sabihin mo na sa akin Hija, ang aking kakyahan ay
may limitasyon din sa panahong ito, hindi ko
nalalaman ang lahat at bawat nangyayari sa inyo ni
Juanito" nag-aalalang tugon ni madam Olivia.
napahawak na lang ako ng mahigpit sa kamay niya bago
magsalita.
"W-wala na po si Juanito... p-patay na po siya" tugon
ko, biglang nanlaki ang mga mata ni madam Olivia at
hindi siya nakapagsalita.
Kagabi, matapos itulak ni Ignacio si Juanito sa
bangin at nahulog

ito sa lawa ng luha, agad pinaulanan ng bala ng mga
guardia civil ang parte ng lawa kung saan nahulog si
Juanito. ilang saglit lang, kumalat ang dugo sa tubig
at agad bumaba si Don Alejandro at Maximo upang
sundan si Juanito sa tubig, pero inabot sila ng isang
oras hindi nila nakita ang katawan ni Juanito.
Nang dahil sa nangyari, naramdaman ko na lang na
parang biglanf dumilim ang paligid at pagkagising ko
kaninang umaga nandito na ako sa kwarto.
Ikinulong na rin ako ni Don Alejandro dito sa kwarto
ko.
"m-madam Olivia... p-patawad po..." pagsusumamo ko
pa, bigla namang napahawak si madam Olivia sa puso
niya at napapikit siya.
"M-madam Olivia! Ayos lang po ba kayo?" nagpapanic
kong tanong at agad ko siyang inalalayn. Nagulat
naman ako nang biglang iminulat ni madam Olivia ang
kaniyang mga mata na parang walang nangyari, at
diretso siyang tumingin sa'kin.
"Nararandaman kong... Hindi pa patay si Juanito!...
Nasaan ang diary?!" tugon ni madam Olivia at dahil
dun dali-dali kong kinuha yung diary ni Carmelita na
nakatago sa ilalim ng kama at iniabot ko iyon sa
kaniya.
Nagulat ako nang biglang yakapin ni madam Olivia yung
diary at napaiyak siya. "S-salamat naman" tugon niya
pa habang yakap-yakap ng mahigpit ang diary.
napatulala na lang ako sa kaniya, hindi ko
maintindihan ang mga kinikilos niya.
Nagulat ako nang biglang tumingin sa'kin si madam
Olivia at agad niyang hinawakan ang kamay ko at
inilagay sa tapat ko yung diary.
"Sa oras na umapoy ng kusa at maging abo ang diary na
ito,
iyon ang hudyat na nabigo ka sa misyon mo... na hindi
mo napigilan ang pagkamatay ni Juanito" paliwanag ni
madam Olivia at binuklat niya yung first page ng
diary at itinuro ang bahagi ng papel na nabalot ng
itim na kulay, parang nasunog ito.
"Bawat pahina ng diary na ito ay kwento niyo ni
Juanito, ang muntikan na niyang pagkamatay ay
nagdulot ng pagkasunog ng bahaging ito ng diary"
patuloy pa ni madam Olivia, dahan-dahan ko namang
hinawakan ang nasunog na page ng diary, at kasabay
niyon ay ang pagpatak ng luha ko.
Ibig sabihin... dahil buo pa din ang diary na ito,
buhay pa din si Juanito.
Agad kong kinuha yung diary at niyakap din ito ng
mahigpit. Sobrang nagpapasalamat at natutuwa ako
ngayon dahil buhay si Juanito!
Kung nasaan man siya... nais kong malaman niya na
mahal na mahal ko siya, ang mga salitang iyon ay
hindi ko man lang nasabi sa kaniya.
naramdaman ko namang tinapik-tapik ni madam Olivia
yung likod ko. "Carmela... tandaan mo sa oras na
mabigo ka sa iyong misyon... Hindi ka na makakabalik
sa iyong panahon" sabi pa ni madam Olivia. Alam kong
sa mga oras na ito, nangangamba rin siya sa mga
posibleng mangyari.
Ilang saglit pa, dumating na si ina at nagpaalam na
si madam Olivia dahil baka maabutan pa siya ni Don
Alejandro dito.
Buti na lang naipaliwanag sa akin ni madam Olivia ang
lahat, Kahit papaano nakahinga na ako ng maluwag
dahil buhay si Juanito.
"Halika anak... gusto mo bang subuan pa kita?"
malambing na tugon ni ina at dahil dun napangiti ako.
at napailing.
"Wag na po ina... ang laki-laki ko na magpapasubo pa
ako" tugon ko, napangiti
naman si ina at hinimas-himas din niya ang buhok ko.
"Naalala ko tuloy noong bata ka pa, kapag
nagkakasakit ka lagi mo akong kinukulit na subuan ka
pa" nakangiting tugon ni ina. napatulala naman ako sa
kaniya habang biglang may alaala ni Carmelita ang
pumasok sa isipan ko...
Halos limang taon lang noon si Carmelita nang isang
gabi nagkaroon siya ng mataas na lagnat. Labis na
nag-alala si Don Alejandro at Donya Soledad at
binantayan nila buong gabi si Carmelita hangga't
hindi bumababa ang lagnat nito.
Matiyaga rin nilang inalagaan, kinuwentuhan ng mga
istoryang pambata at sinusubuan si Carmelita sa
tuwing kakain ito.

"Oh? Anak? ayos ka lang? may dumi ba sa mukha ko?"
nagtatakang tanong ni ina at dahil dun bigla akong
natauhan. Napangiti na lang ako at sinimulan ko nang
kumain.
ilang sandali pa habang kumakain ako napansin kong
parang may gustong sabihin sa akin si ina pero
nagaalangan siya.
"Ina... bakit po?" tanong ko, bigla siyang napatingin
sa akin at napahinga ng malalim at hinawakan ang
kamay ko.
"Anak... gusto kong malaman kung bakit ka tumakas at
sumama kay Juanito? hindi ba ayaw niyo noon matuloy
ang kasal niyo?" tanong ni ina. napayuko naman ako.
hindi ko alam kung saan ko sisimulan ang paliwanag sa
kaniya.
Napayuko naman ako at hindi ko alam kung anong
sasabihin ko, hinawakan naman ni ina ang balikat ko
at tinapik-tapik ito. "Kahit di mo sabihin anak...
alam kong umiibig ka na sa kaniya, nakakapanghinayang
lang na sana hindi na nangyari ang lahat ng ito, na
sana kayo pa din ni Juanito ang nakatakdang ikasal"
tugon ni ina, napahinga na lang ako ng malalim at
ipinagpatuloy ko na ang pagkain ko.
"Ngunit sadyang mapaglaro talaga ang tadhana... kung
kalian naman nahulog na ang loob niyo sa isa't-isa...
marami naming hadlang sa inyong dalawa" dagdag pa ni
ina tapos tiningnan niya akong diretso sa mata.
"Carmelita anak... sana huwag mo din kami kalimutan,
lagi mong tatandaan na ang kapakanan niyo lamang ang
laging iniisip ko at ng inyong ama, may mga bagay
talaga siguro na hindi para sa atin, kung kaya't
palayain mo na si Juanito, mas mahihirapan lamang
siya kung matatali siya sa iyo dahil imposibleng
pumayag ang iyong ama na magkatuluyan kayo ni
Juanito...Hindi naman ibig sabihin na kapag pinalaya
niyo na ang isa't-isa ay hindi niyo na mahal ang
isa't-isa, minsan ang pagpapalaya sa minamahal upang
hindi na siya mahirapan ay isang sakripisyong tanging
labis na pag-ibig lamang ang nakakagawa" paliwanag pa
ni ina. Naramdaman ko na lang na pinunasan ni ina ang
luha na dumadaloy sa aking mga mata at niyakap niya
ako ng mahigpit.
"Huwag kang mag-alala nagawan na ng iyong ama ng
paraan upang hindi kumalat ang balita na sumama kayo
ni Maria kina Juanito at Eduardo, at para hindi
malaman ni Gobernador Flores ang nangyari kagabi"
tugon ni ina. napatitig na lang ako sa kaniya, for
sure magagalit talaga si Goberador Flores pag nalaman
niya na tatakasan ko ang anak niya.
"at Ayon sa iyong ama, hindi pa rin nila nahahanap
ang katawan ni Juanito, malaki ang posibilidad na
buhay pa siya... nakakulong naman ngayon si Eduardo
at Ignacio at hindi ko alam kung kalian sila
hahatulan" sabi pa ni ina. gulat akong napatingin kay
ina. Oo nga pala! Nawalan ako ng malay nung nahulog
si Juanitosa bangin at hindi ko na alam kung anong
nangyari kay Eduardo at Ignacio.
"Ina... kamusta na po sila Eduardo at Ignacio?" nag-
aalala kong tanong, bakas naman sa mukha ni ina na
nag-aalala din siya. "Ang kwento sa akin ng iyong
ama, papatayin din dapat si Ignacio kagabi ngunit
sinabi ni Ginoong Maximo Rosalejos na maaaring kasama
na din sa mga rebelde sila Juanito, Ignacio at
Eduardo. Kung kaya't papaaminin muna nilasi Ignacio
at Eduardo" patuloy ni ina. bigla kong nabitawan ang
kutsara na hawak ko dahil sa pagkabigla.
Imposible.
Gusto lang nila i-frame up sila Ignacio at Eduardo!
Balak naman talaga ipapatay ni Don Alejandro si
Eduardo upang hindi na sila magkatuluyan ni Maria. At
pakiramdam ko gusto din ni Maximo makaganti kay
Ignacio dahil matagalna silang magkaaaway at
magkalaban noong nag-aaral pa lang sila sa kolehiyo.
Sinasabi ko na nga ba, hindi sila titigil hangga't
hindi nauubos ang mga Alfonso at ang mga malapit sa
kanilang pamilya.
Kinabukasan, nalaman ko na lang na pinadala na ni Don
Alejandro si Maria sa Laguna, samantalang pina-iwan
pa rin ako dito dahil sa katapusan na ang nakatakdang
kasal namin ni Leandro.
Nakatitig ako ngayon sa painting ni Carmelita na
nakasabit sa pader ng kwarto ko. Siguro mga 12 years
old lang siya nang ipinta ang larawang iyon. Kung
iisipin, ganyang-ganyan din talaga ang itsura
ko nung 12 years old ako.
Pero kung titingnang mabuti iba ang sinasabi ng
kaniyang mga mata sa mga mata ko. Inosente, tahimik,
masunurin at mapagmahal ang nakikita ko sa kaniyang
mga mata.
Hinawakan ko ang kaniyang larawan, alam kong ang
kaniyang diwa, puso at kaluluwa ay nagpapahinga
ngayon sa loob ng diaryat buong puso niyang binigay
ang tiwala sa akin na muli kong isulat ang kwento ng
buhay niya.
"Maraming salamat Carmelita... kahit hindi naman tayo
personal na magkakilala, ipinagkatiwalamo pa din ang
buhay mo sa akin... huwag kang mag-alala hinding-
hindi kita bibiguin" pangako ko sa kaniya. Alam kong
narito lang din siya sa paligid at ginagabayan ako.
Inip na inip na ako ngayon, at sobrang nag-aalala ako
sa kalagayan ni Juanito, alam kong buhay pa siya
ngunit natatakot ako na baka nabalian siya ng buto? o
napilayan siya?. O kung nakakain a ba siya?
Nakapagpahinga ba siya? Nagamot ba ang mga sugat
niya? Hays.
Wala din akong mapagsabihan ngayon ng mga problema
dahil hindi na ako madalaw ni madam Olivia dahil
nandito si Don Alejandro madalas sa bahay, at lagi
naman siyang inaasikaso ni ina. Napagalitan din si
Josefina dahil napag-alaman nila Don Alejandro na
kasabwat din naming siya sa papapatakas kay Mang Raul
at tinulungan din niya kaming makatakas ni Maria.kung
kaya't ipinagbawal din ni Don Alejandro na pumunta
siya sa kwarto ko.
Nagulat ako nang biglang bumukas ang pinto, inaasahan
ko na si Esmeralda lang iyon at tatarayan na naman
ako pero nagulat ako dahil si Josefina ang pumasok sa
kwarto ko at dali-dali niyang isinara ito.
"Anong ginagawa mo dito? Baka mapagalitan ka ulit
ni----" hindi ko na natapos yung sasabihin ko kasi
bigla akong sinuway at pinatahimik ni Josefina.
"Carmelita! Nasa labas ng hacienda si Theresita!"
nagpapanic na sabi ni Josefina at dahil dun nanlaki
ang mga mata ko. Bakit nandito si Theresita? Hindi ba
niya alam na delikado ngayon ang buhay niya dahil
galit si Don Alejandro sa tatay at kapatid niya.
"Nakita siya ni ama? Kailangan niyang makaalis dito
bak-----" hindi ko na naman natapos yung sasabihin ko
kasi pinakalma ako ni Josefina kahit pa nagpapanic
din siya.
"Hindi lang si Theresita ang problema... may mas
malaki pa!" tugon pa ni Josefina at agad niya akong
hinila papalabas ng kwarto. Naguat ako nang makitang
walang katao-tao sa labas. Nasaan sila Esmeralda?
"Dumating si madam Ofelia at inaasikaso siya ngayon
nila Esmeralda, binulong sa akin ni madam Ofelia na
naghihintay si Theresita sa labas ng hacienda
Montecarlos, kailangan ka daw niya makausap, may
importante daw siyang sasabihin" tugon pa ni Josefina
habang tumatakbo kami pababa ng hagdan at papalabas
ng bahay, nasa hardin pala sila madam Ofelia at
Esmeralda.
Gosh! So ibig sabihin isinama ni madam Ofelia si
Theresita ditto sa San Alfonso!
Natanaw ko na si Theresita sa labas ng gate, buti na
lang tanghaling tapat na at mataas ang sikat ng araw
kung kaya't nakasilong at nagsisiyesta ngayon ang mga
guardia personal. Nakasilong sa isang puno sa labas
si Theresita at nakataklob din siya ng belo.
Agad akong nag-over the bakod, "Carmelita...
baka mahulog ka" narinig kong nag-aalalag bulong ni
Josefina. Pero huli na ang lahat dahil nakatawid agad
ako sa medyo mataas na bakod na gawa sa bato. "Ayos
lang ako, bumalik ka na sa loob baka mapagalitan ka
pa ni ama" tugon ko, gulat naming nakatitig lang si
Josefina sa akin at halatang hindi siya makapaniwala
na natalon ko yung bakod na yun.
"T-teka! P-paano mo nagawa iyon?" gulat at
nagtatakang tanong ni Josefina, gosh! Di ko naman ma-
explain sa kaniya na sanay na akong umakyat sa mga
bakod at bintana dahil palagi akong tumatakas noon
kay daddy kapag gagala ako.
"Uhh---- pumasok ko na sa loob baka hanapin ka ni
Esmeralda" sabi ko na lang sa kaniya," Pero paano
ka?" tanong niya pa. alam kong wala siyang balak iwan
ako dito.
"Ayos lang ako, tutal palagi naman na akong
napapagalitan ni ama... sanay na ako,pero ikaw hindi
ka dapat madamay dito" sabi ko pa, magsasalita pa
sana si Josefina kaya lang natanaw naming na
paparating sila Esmeralda at may iba pang siyang
kasambahay na kasama at hinahanap nila si Josefina.
Wala naman nang nagawa si Josefina kundi bumalik na
at magpakita kay Esmeralda. Dali-dali naman akong
nagtago sa likod ng isang puno, agad naman akong
natanaw ni Thresita, tatakbo n asana siya papalapit
sa akin kaya lang sinenyasan ko siya na wag muna
dahil baka Makita kami nila Esmeralda.
Ilang saglit lang, umalis na rin sila kasama ni
Josefina at narinig ko na kaya pala siya hinahanap ni
Esmeralda dahil maghahanda sila nila madam Ofelia
para sa paparating na padasal sa plaza sa araw
ng mga patay.
Nang makalayo na sila agad akong tumakbo papalapit
kay Theresita at niyakap siya ng mahigpit. Habang
yakap-yakap ko si Theresita naramdaman kong pumatak
ang mga luha niya sa balikat ko. Umiiyak siya.
Alam kong sobrang nasasaktan siya ngayon dahil
muntikan ng mamatay ang tatay niya na si Mang Raul at
nanganganib naman ang buhay ng kuya niya na si
Eduardo.
"P-patawad Theresita" bulong ko sa kaniya, ako na ang
humihinging tawadsa lahat ng kasamaan at pagpapahirap
na ginawa ni Don Alejandro sa pamilya nila.
"W-wala po kayong kasalanan Binibini..." tugon niya.
Napayuko na lang ako.
"Ang kasalanan ng aking ama ay kasalanan din ng aming
pamilya at kasalanan ko din" sagot ko, bigla naming
hinawakan ni Theresita ang kamay ko. "Binibini...
magkaiba po kayo ng iyong ama, kailanman ay hindi mo
po ako tinuring na alalay o kasambahay, pinaramdam
niyo po sa akin na parang kapatid niyo rin po ako
kung kaya't kailanman ay hindi ko po kayo
iiwan...tulad ng isang kapatid na nagmamalasakit"
sagot ni Theresita at dahil dun kahit sobrang
nagdadalmhati ang puso ko ngayon dahil sa mga sinabi
niya nagawang ngumiti ng puso ko.
Tama si Theresita, minsan ang tubig ay nagiging mas
matimbang sa sariling kadugo.
"Oo nga po pala Binibini! Kailangan po nating pigilan
si Binibining Sonya... balak po niyang lumuhod at
makiusap kay Don Alejandro para sa buhay ni Ignacio"
tugon ni Theresita at dahil dun parang biglang
tumigil ang mundo ko.
ANO?
NANDITO DIN SA SAN ALFONSO SI SONYA?
HINDI SIYA MAAARING MAKITA
NILA DON ALEJANDRO DAHIL ANG PAGBALIK NIYA DITO SA
SAN ALFONSO AY PAGLABAG SA PARUSANG IPINATAW SA
KANILA, AT KATUMBAS NIYON AY KAMATAYAN!
Dali-dali kaming pumara ng kalesa at nagpahatid sa
bayan. Habang nasa byahe kami nalaman ko mula kay
Theresita na nakabalik na ng Bohol si Juanito at
nagpapagaling na ito, nang malaman ni Sonya na nahuli
si Ignacio, agad siyang lumapit kay Theresita,
humingi silang tulong kay madam Ofelia na makasakay
ng barko papunta ng San Alfonso sakto naming papunta
din ng San Alfonso si madam Ofelia kaya sumabay na
sila.
"Ano? Paano si Juanito? Alam ba niya na nandito kayo
ngayon sa San Alfonso?" gulat kong tanong, medyo
malapit na kami ngayon sa bayan at pansin ko na ang
daming tao sa labas kahit tanghali na at sobrang
tirik ng araw.
"H-hindi po alam ni Ginoong Juanito na sinundan po ni
Binibining Sonya si Ginoong Ignacio, tumakas lang po
kami dahil alam po ni Binibining Sonya na hindi siya
papayagan ng kaniyang kuya na sundan si Ginoong
Ignacio"tugon ni Theresita.
Napapikit na lang ako sa inis. Hindi ba nila alam na
delikado ang ginawa nila. Siguradong kahit babae pa
si Sonya hindi siya papalagpasin ni Don Alejandro!
"Mahina at hindi po makagalaw ng maayos si Ginoong
Juanito, nabali po ang kaniyang kanang braso, kung
kaya't si Ginoog Angelito po ang naghahanapbuhay
ngayon, at hindi rin po niya alam na tumakas si
Binibining Sonya" patuloy pa ni Theresita. Siguradong
mag-aalala ngayon si Juanito at Angelito para sa
kapatid nila at kay Theresita.
Magsasalita pa sana ako kaso biglag tumigil na ang
kalesa, nasa bayan na kami. Napansin
kong ang daming tao ang nagkukumpulan sa labas ng
munisipyo. Pero hindi ko Makita kung anong meron doon
dahil nakaharang ang mga tao.
Si Theresita ang nagbayad sa kutsero dahil wala akong
dalang pera. Pagbaba naming sa kalesa dali-dali
kaming sumingit sa napakaraming taong nagkukumpulan
hanggang sa makalapit kami sa harap at matanaw ko
kung ano yung pinagkakaguluhan nila.
Biglang nanghina ang tuhod ko at hindi ako makagalaw
sa kinatatayuan ko nang marealize ko kung anong meron
at kung sino ang nasa labas ng munisipyo.
Si Sonya.
Nakaluhod siya ngayon sa tapat nila Don Alejandro,
Heneral Seleno,hukom Valenciano at Maximo. Habang ang
mga tao ay walang tigil sa pagbubulungan.
"Bilib ako sa inyo... ang lalakas ng loob niyo
tumapak sa lupain ng San Alfonso kahit alam niyong
ikamamatay niyo ito! Hindi ko akalain na tulad ka rin
ng iyong ama at kapatid na walang takot harapin ang
kamatayan... gusto mo na rin bang sumunod at Makita
sila?" sarcastic na tugon ni Heneral Seleno kay
Sonya. Pero patuloy lang sa pag-iyak at pagmamakaawa
si Sonya.
"P-pakiusap... pakawalan niyo na po ang asawa ko...
pangako hinding-hindi na po kami magpapakita at
manggugulo sa inyo" pagsusumamo pa ni Sonya,
lalapitan ko na sana siya kaya lang nagulat ako nang
biglang may humawak sa kamay ko para pigilan ako,
nanlaki na lang ang mga mata ko nang Makita si
Leandro sa likod ko.
Nakatitig siya ngayon sa mga mata ko at napailing
siya, "Carmelita... huwag... pakiusap" tugon niya pa,
alam kong nag-aalala siya dahil siguradong hindi ako
mapapatawad ni Don Alejandro kapag nangialam
ako sa kanila at Makita ng buong mamamayan ng San
Alfonso na sinusuway ko siya.
"Nako! Malabo naming mapagbigyan ang kahilingan mo...
ngunit may naisip pa akong paraan upang makasama mo
ang asawa mo"tugon pa ni Heneral Seleno, bigla naming
nabuhayan ng pag-asa si Sonya at paulit-ulit siyang
yumuko sa lupa.
"K-ahit ano po gagawin ko palayain niyo lang po ang
asawa ko" pagsusumamo pa ni Sonya. Pero tumawa lang
sila Heneral Seleno, hukom Valenciano at Maximo.
"May isang paraan lang upang makasama mo ang asawa
mo... dapat kang mamatay!" tugon pa ni Heneral Seleno
at nagtawanan ulit sila. At dahil sa ginagawa nila
ngayong pagpapahiya at pagaalipusta kay Sonya hindi
na ako nakapagpigil pa. agad akong bumitaw sa
pagkakahawak n Leandro at dali-daling naglakad
papunta sa kanila at pumagitna sa kanila.
"CARMELITA! ANO SA TINGIN MO ANG GINAGAWA MO?!" sigaw
ni Don Alejandro. At dahil dun napatahimik ang lahat
at napatingin sa amin. Agad namang sumunod si Leandro
sa akin at pumagitna din siya.
"H-heneral Leandro? Huwag mo sabihing-----" hindi na
natapos ni Heneral Seleno yung sasabihin niya kasi
agad nagsalita si Leandro.
"Ipagpaumanhin niyo po ngunit... hindi po nararapat
ang inyong inaasal lalo na sa harap ng isang Binibini
at ng maraming tao" diretsong sagot ni Leandro
napatingin naman ako sa kaniya. Anong ginagawa niya?
Bakit niya kinakalaban ang mga kakampi ng kaniyang
ama?
"Pinupuna mo ba ang mga aksyon at pamumuno namin?"
seryosong tanong ni Heneral Seleno. Nagsimula namang
magbulong-bulungan ang mga tao.
"Hindi po sa ganoon Heneral Seleno ngunit nais ko
lang po ipagbigay alam sa inyo na si Binibining Sonya
po ay nagdadalang tao at nakakasama sa kaniyang
kalusugan ang pagkabilad ngayon dito sa initan" tugon
pa ni Heneral Seleno, bigla namang natawa si Heneral
Seleno.
"Tama lamang iyon sa kanila... ang mga taksil ay
hindi dapat binibigyan ng konsiderasyon, kung
kakampihan mo ang taksil na iyan Heneral Leandro
paano pa kami at ang mga taong bayan makaaasa at
makakasiguro na tapat ka sa iyong tungkulin at
serbisyo" tugon pa ni Heneral Seleno, hindi naman
nakapagsalita si Leandro.
At dahil dun tiningnan ko ng masama si Heneral
Seleno"Wala ka sa lugar para pagsalitaan ng ganyan si
Heneral Leandro! Baka nakakalimutan mo Heneral Seleno
magkapantay na ngayon ang ranggo niyo ni Heneral
Leandro" banat k okay Heneral Seleno pero tinawanan
niya lang ulit ako.
"Haay,ipagpaumanhin mo Binibini ngunit wala na akong
balak patulan ka, isipin mo na lang kung anong gusto
mong isipin at gagawin ko naman kung anong dapat kong
gawin" tugon ni Heneral Seleno. Magsasalita pa sana
ako kaya lang agad pinag-utos ni Don Alejandro sa mga
guardia civil na buhatin at paalisin ako doon sa
harapan nila.
"Ipagpaumanhin niyo na ang inasal ng aking anak,
natural lang po na kampihan niya ang matalik niyang
kaibigan na si Sonya" paliwanag ni Don Alejandro kina
Heneral Seleno at sa mga tao.
"Kung gayon... ano na ang dapat nating gawin sa isang
matalik na kaibigan ni Binibining Carmelita?" tanong
naman ni Heneral Seleno kay Don Alejandro. Tahimik at
walang kibo naman ang mga tao sa paligid.
Bakas sa mga mukha nila ang takot at awa para kay
Sonya.
"Mukhang nananabik na siyang Makita ang kaniyang
asawa... bakit hindi natin pagbigyan?" singit ni
Maximo. Hawak-hawak naman ako ngayon ng dalawang
guardia civil at nandito na kami sa gilid. Natanaw ko
naman si Theresita,lalapit sana siya sa'kin pero
sinenyasan ko siyang huwag lalapit dahil siguradong
ipapahuli siya ni Don Alejandro kapag nakita siya.
"Kaya lang hindi pa ako tapos sa pagpapahirap sa
kaniya... pero maaari ka namang mauna na Binibining
Sonya" tugon pa ni Maximo. At dahil dun napahagulgol
si Sonya at patuloy na nagmamakaawa sa kanila.
"kayong mag-asawa ay parehong lumabag sa batas...
inabuso niyo ang ipinataw na parusa sa inyo, ang
pagtapak niyo muli dito sa lupain ng San Alfonso sa
kabila ng hatol sa inyo na pagpapatapon sa malayong
lugar ay malinaw na nilabag niyo, kung kaya't dapat
niyong harapin ang parusang... kamatayan!" tugon pa
ni Maximo. Nagsimula namang magbulung-bulungan ang
lahat. Agad akong pumiglas sa pagkakahawak ng mga
guardia civil pero masyado silang malakas.
"Waaaaag! Pakiusap!" sigaw ko pa, hindi ko na
mapigilan ang pagdaloy ng luha sa aking mga mata.
"Ano sa tingin mo Don Alejandro? Bilang pangalawang
pinuno at makapangyarihan sa buong lalawigan ng San
Alfonso, ano ang iyong hatol?" tanong pa ni Heneral
Seleno kay Don Alejandro, napatingin si Don Alejandro
sa'kin at kay Sonya. Alam kong mahalaga din sa kaniya
si Sonya dahil matalik
itong kaibigan ni Carmelita mula pagkabata, at
nasubaybayan niya rin si Sonya sa paglaki dahil
malapit ang pamilya Alfonso sa aming pamilya.
Alam kong alam niya na walang kasalanan si Sonya at
hindi dapat siya madamay dito. Alam kong alam niya na
hindi dapat dinadanas ni Sonya ang lahat ng ito.
"Hindi natin maaaring ipagsawalang-bahala ang lahat
ng ito Don Alejandro, ano na lang ang sasabihin ni
Gobernador Flores pagbalik niya?" dagdag pa ni
Heneral Seleno.
Napapikit na lang si Don Alejandro bago magsalita.
"Ibigay ang parusang naaayon sa kaniyang kasalanan"
Parang nabuhusan ng malamig na tubig ang buong
katawan ko at nanghina ang mga tuhod ko dahil sa
narinig ko.
Alam kong alam niya na maaari niyang iligtas si Sonya
ngunit pinili niya pa ding hatulan ito ng kamatayan.
Ngayon alam ko na, sa ngalan ng pangalan at
kapangyarihan handang isakripisyo ni Don Alejandro
ang lahat kahit pa ang ga taong nagging malapit sa
kaniya.
Nagulat ako nang biglang nilabas ni Heneral Seleno
ang kaniyang baril at itinutok ito kay Sonya na
ngayon ay nakaluhod pa din sa tapat nila at
nanginginig sa takot.
"Waaaaag! Parang-awa niyo na! Ama iligtas mo si
Sonya!" sigaw ko pa pero parang walang naririnig si
Don Alejandro, hindi niya ako nililingon.
"Ang batas ay batas... walang makakaligtas sa hatol
ng batas" tugon pa ni Heneral Seleno, napaiyak naman
yung ibang tao at lalong dumami ang nakikiusyoso.
Nagpupumiglas pa din ako sa mga guardia civil pero
nagulat ako nang biglang lumapit si
Leandro "Pakawalan niyo siya" utos ni Leandro,
nagkatinginan naman yung dalawang guardia civil pero
wala silang nagawa kundi sumunod s autos ng heneral.
Binitiwan na nila ako at agad akong tumakbo papalapit
kay Sonya at niyakap siya ng mahigpit. Hindi ako
nakapagsalita tanging mga luha at hikbi ko lang ang
nangingibabaw sa lahat. Naramdaman ko namang dahan-
dahan akong niyakap pabalik ni Sonya.
Hinang-hina na siya at namumutla na. "N-
nagpapasalamat ako na hanggang sa mga huling oras na
ito h-hindi mo pa din ako iniwan" bulong ni Sonya,
narinig kong masasalita pa sana si Heneral Seleno
pero pinigilan siya ni Leandro.
"S-sobrang nagpapasalamat ako dahil naging k-kaibigan
kita... at kahit hanggang dito na lang ang buhay
ko.... A-asahan mo na ang pagkakaibigan natin ay
habambuhay kong babaunin at aalalahanin" tugon pa ni
Sonya. Hinawakan niya ang magkabilang balikat ko at
pinunasan ang mga luha ko, kahit pa patuloy din
umaagos ang mga luha niya.
"P-pakisabi na lang kay kuya Juanito at Angelito na
humihingi akong tawad sa kanila d-dahil pinili kong
sundan dito si Ignacio at iwan sila...at higit sa
lahat p-pakisabi din kay Ignacio na p-patawad dahil
hindi na niya magagawa pang m-makita ang anak
namin"tugon pa ni Sonya at mas lalong hindi na niya
napigilan ang mga luha niya. Napahawak siya sa tiyan
niya, medyo malaki na ang tiyan niya. Parang bigla
namang nadurog ang puso ko nang maalala yung araw na
kung saan nalaman nila na buntis si Sonya, sobrang
saya namin noon. At noong mga araw na iyon ang lahat
ay masayang umaasa na magkakaroon sila
ng Masaya at buong pamilya.
"P-pakisabi sa kaniya na m-mahal na mahal ko siya...
at hihintayin ko ang muli naming p-pagkikita" sabi pa
niya,
Kasabay ng pag-agos ng mga luha niya tanging si
Ignacio pa rin ang laman puso't-isipan niya.
"Ngayon na" narinig kong utos ni Heneral Seleno at
dahil dun agad akong hinila ng mga guardia civil
papalayo kay Sonya. "Sandali laaang! Parang-awa niyo
na! waaaaag!" pakiusap ko pa, pero patuloy lang akong
hinila papalayo nung dalawang guardia civil, tumabi
nman yung mga tao dahil dadaan kami at agad nila
akong isinakay sa kalesa ni Don Alejandro. Pero bago
nila isara ang pinto, napatigil ang lahat nang
umalingangaw ang tatlong putok ng baril.
"Hindi! S-sonya!" tawag ko pa, pero hindi ko makita
ang kinaroroonan nila, ilang saglit lang isa-isa nang
nagsialisan ang mga tao at mababakas sa mga mukha
nila ang labis na kalungkutan at takot.
Napatulala na lang ako nang makita ang walang buhay
na katawan ni Sonya na nakahandusay na sa sahig
habang naliligo sa sarili niyang dugo.

Parang biglang nanghina ang buong katawan ko. Hindi
ko matanggap ang katotohanang hindi man din naisilang
ang anak nila ni Ignacio.
Sa maikling panahon nakasama ko si Sonya nagging
totoo at tapat siyang kaibigan sa akin. Isang tunay
na kaibigan na handang tumulong anumang oras. At
ngayon,hindi ko man lang siya nagawang tulungan,
hindi ko man lang nagawang iligtas siya sa
kapahamakan.
Biglang may alaala ni Carmelita na pumasok sa isipan
ko...
Unang nagkakilala si Sonya at Carmelita sa fiesta sa
San Alfonso noong mga bata pa sila, naging magkaklase
din sila sa ilalim ng
pagtuturo ng isang guro ng musika, madalas nilang
libangan ang pagtugtog ng piano,violin at gitara.
Lalong-lalo na si Sonya, siya ang pinakamagaling sa
lahat. Hindi nagtagal naging kaklase din nila si
Helena at naging magkakaibigan silang tatlo.
Si Sonya ang pinakamaingay at pinakamkwela sa kanila,
si Sonya rin ang isa sa pinakanasiyahan nang malaman
ang relasyon ni Carmelita at Leandro. At siya din ang
pinakatuwang-tuwa nang malaman na may gusto si Helena
kay Juanito.
Samantalang siya din ang pangunahing nagreklamo nang
ipakasal siya ng kaniyang ama na si Don Mariano kay
Ignacio. Madalas maikwento ni Sonya kay Carmelita na
naiinis siya kay Ignacio at parang aso't-pusa sila
pero palagi siyang ineengganyo ni Carmelita na
pakasalan na si Ignacio hanggang sa ikinasal na sila
at nahulog na ang loob niya ka Ignacio.
Nasasaktan akong malaman na hindi ko man lang
nasuklian ang lahat ng kabutihang nagawa niya para sa
akin at sa pagkakaibigan namin.at mas lalo akong
nasasaktan dahil ang ginawang pagtulong ni Ignacio na
maitakas ako at si Maria ay magiging dahilan ng
pagkasira ng pamilya nila at pagkamatay ni Sonya.
November 2, 1891
halos dalawang araw na rin ang lumipas mula nang
patayin sa tapat ng munisipyo si Sonya. hindi pa rin
mabura sa isipan ko ang masaklap na pagkamatay niya
at ng anak niya.
nakatulala ako ngayon sa piano dito sa mansyon,
bahagi din ng mga alaalang pumasok sa isipan ko ay
ang madalas na pagtugtog at pag-awit ni Sonya at
Carmelita sa piano na ito.
"Sigurado akong
panatag ay masaya ng nagpapahinga si Sonya sa
kabilang buhay, malayo sa trahedyang dinanas niya sa
mundong ito" narinig kong sabi ni Josefina na nasa
likod ko na pala ngayon at dahil dun natauhan ako.
"Maaari mo pa namang ipaabot ang iyong mensahe at
panalangin para kay Sonya, magtirik ka ng kandila
mamaya" tugon pa ni Josefina, bakas rin sa mukha niya
ang pagdadalamhati dahil sa pagkawala ni Sonya.
Oo nga pala isang sa mga paniniwala lalo na sa
panahong ito na ang kaluluwa ng namayapang tao ay
nanatili pa dito sa lupa ng 40 days.
"Carmelita... maaari ko bang hiramin ang rosaryo na
bigay ni tiya Rosario sayo noon? nais ko kasing
gamitin iyon sa pangunguna ng dasal mamaya.
napaisip naman ako ng mabuti, at biglang pumasok muli
ang alaala ni Carmelita sa isipan ko...
Noong mga bata pa sila, isang pasko ng gabi habang
nagbibigayan at nagbubukasan sila ng mga regalo,
nakatanggap si Josefina ng isang makintab at
napakagandang asul na rosario mula kay tiya Rosario
pero nagustuhan iyon ni Carmelita at pilit niyang
hiningi ang rosario na iyon. walang nagawa si
Josefina kundi ibigay na lang kay Carmelita ang
rosariong iyon, kahit gustong-gusto niya ang bagay na
iyon nagpaubaya pa rin siya sa kaniyang kapatid dahil
mas bata ito.
niyakap ko na lang si Josefina, nakakatuwang isipin
na hindi man lang siya naghinanakit sa kaniyang
kapatid. bigla tuloy akong nakonsyensya nang maalala
ko kung pano ko sigawan, awayin at magalit noon kina
Jenny at Emily sa tuwing gusto nilang hingiin ang mga
gamit ko.
"Sandali lang ah, kukunin ko lamg" tugon ko kay
Josefina at agad kong kinuha sa cabinet yung rosario
na tinutukoy niya.
pagbaba
ko ng hagdan naabutan kong nakatayo pa din siya sa
tapat ng piano, pinagmasdan ko siya ng mabuti,
natutuwa ako na isa na siyang ganap na madre.

lumapit na ako sa kaniya at isinuot sa kaniya ang
rosario na iyon. "Sayo na iyan, binabalik ko na iyan
sa totoong may ari" sabi ko, napangiti naman ng todo
si Josefina at agad niya akong niyakap dahil sa tuwa.
"Talaga? Maraming Salamat Carmelita! Wala ng bawian
yan ah" tugon niya pa, napangiti naman ako at
napatango.
"Hindi ko naman mababawi iyan dahil ikaw naman talaga
ang totoong may-ari niyan" sabi ko pa, at sa mga oras
na iyon ngayon ko lang nakita na ganun kasaya si
Josefina, at nagagalak ako dahil naging dahilan ako
ng kaniyang kasiyahan.
Nandito kami ngayon sa sementeryo ng San Alfonso
upang dalawin ang mga magulang ni Don Alejandro at
ang mga ninunong lahi ng mga Montecarlos. dumiretso
na si Josefina sa plaza kasama nila madam
Olivia,madam Ofelia at Natasha. susunod naman kami
mamaya pagkatapos namin ngayon dumalaw dito sa
sementeryo.
Mag-aagaw dilim na, nakatayo kami ngayon sa mga
puntod nila. "Naalala mo ba anak ang ikinuwento ko
noon sa iyo, ang pinagmulan ng lahi ng iyong ama?"
tugon ni ina,umiling na lang ako habang nakatingin sa
mga puntod ng mga Montecarlos.
Makalipas ang dalawang araw nang mamatay si Sonya,
hindi na ako nagsalita pa, alam kong wala rin naman
akong mapapala kung aawayin ko si Don Alejandro, kung
kaya't pinili ko na lang manahimik at hindi na lang
siya pansinin.
"si Don Patricio Montecarlos ay isang purong Kastila
na nagmula sa Espanya at nagtungo ditto sa Pilipinas
noong 1788, at napangasawa niya ang isang magandang
Pilipina na
anak lamang ng isang magsasaka dito sa San Alfonso na
si Felisidad, agad nahulog ang loob ni Don Patricio
at pinakasalan si Felisidad, bumili ng isang lupain
si Patricio at nagging pangunahing hanapbuhay nila ni
Felisidad ang pagtatanim a pag-aalaga ng mga manok
hanggang sa lumaki ang kanilang kita at nakabili sila
ng marami pang lupain na sakahan at nagging maunlad
ang kanilang negosyo... hanggang sa maitayo ag
hacienda Montecarlos at makilala ang pamilya
Montecarlos bilang pinakamayaman at pinakamatagumpay
na pamilya pagdating sa pagnenegosyo dito sa San
Alfonso" panimula ni ina, napatingin naman ako sa
puntod ni Don Patricio at Donya Felisisad. Buti pa
sila kahit hindi naman mayaman ang pamilya noon ni
Felisidad hindi iyon nagging hadlang para
magkatuluyan sila.
"Si Don Patricio ang lolo ng iyong ama,
nakapanghihinayang lamang dahil hindi mo siya
naabutan, kung nakita mo noon ang lolo Patricio mo
mapapansin mong magkahawig na magkahawig sila ng
iyong ama" dagdag pa ni ina, alam ko namang ginagawa
niya ang lahat upang mapangiti ako kaya ngumiti na
lang ako kahit konti.
Bigla namang hinawakan ni ina ang kamay ko,
"Carmelita anak... gusto ko sanang malaman mo na
malaki ang isinakripisyo at paghihirap ng ating mga
ninuno upang matamasa natin ang marangyang buhay
natin ngayon, dugo at pawis ang kanilang ibinigay
para sa atin kung kaya't iyon ang labis na
pinahahalagahan at iniingatan ng iyong ama... sana ay
maintindihan mo siya" tugon pa ni ina.napatingin
naman ako
kay Don Alejandro na nakapikit ngayon ang mga mata at
taimtim na nagdadasal sa harap ng puntod ng kaniyang
ama.
Ano na lang din kaya ang mararamdaman ni Don Patricio
at Donya Felisidad kapag nalaman nilang naging
masamang tao ang kanilang apo?
Sa tingin ko ay madidismaya at malulungkot din sila.
"bakit sobra ang mga kandilang dinala mo? Para kanino
mo iaalay iyan?" nagtatakang tanong ni ina. medyo
malayo kami ngayon kay Don Alejandro kaya okay lang
na sabihin ko sa kaniya. Umupo na ako at isa-isang
sinindihan ang anim na kandila na dala ko.
"Ang mga kandila pong ito ay para sa mga kaluluwa ng
mga taong namayapa na, na malapit sa puso ko, ito
pong isa ay para kay Don Mariano Alfonso, ang
dakilang ama na hanggang sa huli ay nanindigan sa
katotohanan at tinanggap ang kaniyang sinapit na
mapait na kapalaran, ito naman po ay para kay Heneral
Sergio Alfonso, ang matapang na panganay na anak na
naging isang dakilang mandirigma at piniling mamatay
para sa kaniyang minamahal na alam niyang kailanman
ay hindi niya makakasama, ito naman po ay para kay
Cristeta na nabulag sa pag-ibig at dumanas ng
matinding paghihirap dahil sa pagkamatay ng kaniyang
buong pamilya, ito naman po ay para kay Kapitan
Corpuz na buong puso at tapat na naglingkod sa bayan
at kay Gobernador Mariano Alfonso, ito naman po ay
para kay Donya Soledad ang dakila at mapagmahal na
ina na kahit dumaranas sa isang matinding karamdaman
ay nagagawa padding ngumiti at maging Masaya para sa
kaniyang mga anak...at itong huli ay para kay
Sonya,ang isang tapat na kaibigan na alam kong
kailanman ay hindi na ko makakahanap pa ng tulad
niya" paliwanag ko, habang sinasabi ko ang mga
salitang iyon at inaalala ang ga taong nagbuwis ng
buhay para kay Juanito, hindi ko mapigilan ang
pagbuhos ng mga luha ko.
Paalam sa inyo...
Napatingin naman ako kay ina at napansin kong may
namumuong mga luha sa kaniyang mga mata pero agad
niya itong pinigilan at pinunasan para hindi ko
mahalata."Tara na anak, baka hinihintay na tayo ni
Josefina sa plaza" tugon ni ina, napatango na lang
ako at tumayo na. pero nagulat kami nang biglang may
isang guadia civilang kumakaripasng takbo sakay ng
kabayo papunta kay Don Alejandro.
"Bakit? Anong problema?" tanong ni Don Alejandro dun
sa guardia civil. Bakas naman sa mukha niya ang
pagkatakot. Napansin naming may bahid ng dugo ang
kaning uniporme at parang kakagaling niya lang sa
digmaan.
"D-don Alejandro.... S-sinalakay po ng mga rebelde
ang plaza!" nagpapanic niyang tugon. Pare-pareho
kaming nasitatwa at hindi nakapagsalita dahil sa
pagkagulat.
"N-nasaksak po si B-binibining Josefina! Malubha po
ang kalagayan niya" dagdag niya pa, parang biglang
gumuho ang mundo ko. Bigla namang nahimatay si ina
buti na lang at nasalo siya agad ni Esmeralda.
Hindi!
Hindi totoo ito!
"SINO ANG MAY KAGAGAWAN NITO?!" sigaw ni Don
Alejandro, ilang sandal pa biglang may sampung kabayo
ang dumating sakay ang iba pang mga guardia civil na
duguan din at may dala-dala silang isang duguang
rebelde.
Agad inihulog sa kabayo nung isang guardia
civil yung nabihag nilang rebelde at itinulak at
pinaluhod ito tapat ni Don Alejandro.nanlaki naman
ang mga mata ko nang makita kung sino ang rebeldeng
iyon.
SI Mang Raul.
"Siya po ang sumaksak kay Binibining Josefina habang
nagdadasal po sila nila madam Ofelia, madam Olivia at
Binibining Natasha sa plaza" tugon nung guardia
civil.
Agad nilapitan ni Don Alejandro si Mang Raul at
pinag-sisipa ito. "WALANG HIYA KA!" sigaw niya pa.
hindi naman natinag si Mang Raul at parang hinahamon
niya pa si Don Alejandro na sipain pa siya.
"WALAG KASALANAN SA IYO ANG ANAK KO!" sigaw pa ni Don
Alejandro. At patuloy niyang binugbog si Mang Raul,
dumating naman si Heneral Seleno at pinaawat na sila.
"Kailangan natin ang bihag na rebeldeng ito upang
matunton at mahuli pa natin ang iba pang kasapi nila"
tugon ni Heneral Seleno, napapikit na lang sa galit
si Don Alejandro, pero bakas pa rin sa mukha niya ang
kagustuhang patayin sa bugbog si Mang Raul na ngayon
ay basag na ang mukha.
Nilapitan ni Heneral Seleno si Mang Raul at hinawakan
ang kwelyo nito, "Sabihin mo! Sino ang may pakana ng
lahat ng ito?! Kayo ba ang rebeldeng grupo ni Ca-
tapang?!" sigaw ni Heneral Seleno kay Mang Raul pero
hindi ito kumibo at nagsalita.
Paulit-ulit na tinanong ni heneral Seleno si Mang
Raul pero hindi pa rin ito sumagot hanggang sa
tinutuok na ni heneral Seleno ang baril sa ulo ni
Mang Raul. "Magsasalita ka ba? o hihintayin mo na
lang pumasok ang balang ito sa utak mo?!" inis na
tugon ni Heneral Seleno.
Nanlaki naman ang mga mata ni Mang Raul at napayukp
siya sa takot. "Hubarin ang kaniyang damit pang
itaas!" utos ni
Heneral Seleno sa mga guardia civil at sapilitan
nilang kinuha ang damit pang itaas ni Mang Raul.
Nagulat kami nang makita ang marka ng ekis sa likod
ni Mang Raul, ang sinyales na kasapi siya ng
rebeldeng grupo ni Ca-tapang.
"Ngayon sabihin mo sa amin! Bakit niyo inatake ang
plaza at sinaksak si Josefina?" seryosong tanong ni
Heneral Seleno, nagulat ako nang biglang tumingin ng
diretso si Mang Raul sa mga mata ko.
Matapos namin siyang tulungan makatakas hindi ko
akalaing ito ang igaganti niya sa amin.
"S-si Catapang po ang aming p-pinuno... n-ngunit ang
utak po ng lahat ng ito at a-ang nagplano ng p-pa-
atake at patayin si B-binibining Josefina ay si...
Juanito Alfonso" sagot ni Mang Raul.
Sandaling tumigil ang pag-ikot ng mundo ko.
Imposible!
Hindi iyon magagawa ni Juanito! Hindi niya kayang
pumatay ng tao!

"N-nang malaman po ni Juanito na pinag-utos ni Don
Alejandro na patayin si Sonya, nagsimula na po siyang
gumawa ng plano upang makapaghiganti, sa mga namumuno
at para sa personal na layunin" patuloy pa ni Mang
Raul.
ilang sandali pa may dalawang guardia civil sakay ng
kabayo ang paparating.
"Don Alejandro! Heneral Seleno! nilusob rin po ng mga
rebelde ang kulungan! itinakas po nila si Ignacio at
Eduardo!" tugon nung guardia civil, napasigaw naman
sa inis si Heneral Seleno at bigla siyang napatingin
kay Mang Raul.
"Sinasabi ko na nga ba! ang pag-atake niyo sa plaza
ay isang paraan para guluhin ang atensyon namin upang
madali kayong makapasok sa kulungan" sigaw ni Heneral
Seleno at nagulat kaming lahat ng ituktok
niya muli sa ulo ni Mang Raul ang kaniyang baril at
pinaputok ito.
Bigla namang napatingin sa'kin si Don Alejandro,
"Tingnan mo ang ginawa mo Carmelita! pinalaya mo ang
hampaslupang iyan at binigyan mo siya ng pagkakataong
saktan ang kapatid mo!" galit na tugon sa'kin ni Don
Alejandro.
napaluhod na lang ako at napatulala, dahil sa
kagagawan ko napahamak tuloy si Josefina.
Napamura sa inis at napasigaw sa galit si Don
Alejandro at agad niya kaming pinasakay sa kalesa
upang puntahan si Josefina.
napadaan kami sa plaza at kitang-kita kung paano
sinira at sinunog ng mga rebelde ang ibang mga
tindahan sa paligid nito, kalat-kalat rin ang mga
gamit at may iilan pang piraso ng tsinelas ang
nakakalat sa kalsada. Halos lahat ng tao ay nagtatago
ngayon sa kanilang mga bahay sa pangambang muling
umatake ang mga tulisan, nagkalat naman ang mga
guardia civil sa paligid upang magbantay at
panatilihin ang kaayusan.
napapikit na lang at napaiyak si ina nang makita kung
gaano napinsala ang plaza at ang mga dugong nakakalat
sa kalsada.
alam naming isa sa mga dugong pumatak doon ay ang
dugo ni Josefina.
pagdating namin sa paggamutan, naabutan naming
nagkakagulo at hindi magkamayaw ang mga nurse at
doktor, maraming mga sugatang guardia civil ang
ginagamot ngayon, ang ilan sa kanila ay patay na pero
pilit pang sinasalba.
si Don Alejandro ang unang nakakita kung nasaan si
Josefina at agad siyang tumakbo papunta sa
pinakadulong higaan, dali-dali naman kaming sumunod
ni ina, may limang nurse at
isang doktor ang pumipigil ngayon sa pagka-ubos ng
dugo ni Josefina.
agad kong hinawakan ang kamay ni Josefina, at kahit
wala siyang malay alam kong naririnig niya ako "L-
lumaban ka... P-pakiusap w-wag mo kaming iwan!"
pagsusumamo ko pa sa kaniya. napaupo naman si ina sa
gilid habang yakap-yakap siya ni Don Alejandro ng
mahigpit at pareho silang tumatangis.
"malalim ang tinamo niyang saksak sa sikmura,
malubhang tinamaan ang kaniyang atay kung at maraming
dugo rin ang nawala sa kaniya..." tugon nung doktor,
napahawak ako ng mahigpit at napayakap kay Josefina,
wala na akong pakialam kahit naliligo na rin ako sa
mga dugo niya.
"P-pakiusap... w-wag mo kaming iwan..." tugon ko pa,
nagulat ako nang biglang iminulat ni Josefina ang mga
mata niya at kahit namumutla at hirap na hirap na
siya nagawa niya pang ngumiti sa akin. "P-pangako...
hindi ko kayo iiwan" tugon ni Josefina at dahil dun
agad lumapit si ina at Don Alejandro at niyakap din
siya.
"Wala ng bawian yan ah" tugon ko pa, napangiti naman
ulit si Josefina.
"Sa tingin ko ay kailangan ng pasyente ng puspusang
pag-aalaga at pahinga upang mabawi niya ang kaniyang
lakas" tugon pa nung doktor, at bakas sa mukha niya
ang saya dahil nagkamalay na si Josefina.
Makalipas ang tatlong araw, hindi pa maaaring makauwi
ng bahay si Josefina kaya madalas kaming nasa
paggamutan, lalong-lalo na si ina hindi pa siya
umuuwi ng bahay, ako ang taga-kuha ng gamit niya at
ng mga pangangailangan nila.
ganoon din si Don Alejandro, isinantabi muna niya ang
trabaho upang maalagaan at matutukan si Josefina.
maputla at mahina pa rin si Josefina pero sabi ng
doktor normal lang iyon dahil maraming nawalang
dugo kay Josefina at kailangan niyanv kumain ng
madami upang manumbalik ang kaniyang lakas.
"Anong gusto mo? ipagluluto kita ng masarap na
pagkain" tanong ko kay Josefina, napatingin naman
siya sa akin at pansin kong namumula ang kaniyang mga
mata.
napailing na lang siya at ngumiti "G-gusto ko sana ng
k-kaldereta" tugon ni Josefina at dahil dun napangiti
ako. Naalala ko nung hindi pa ako marunong magluto ng
kaldereta at parating noon ang pamilya Alfonso,
iniligtas ako ni Josefina at siya anf nagluto ng
kaldereta ala Montecarlos style.
"Hintayin mo lang... siguradong lalakas ka kaagad
kapag natikman mo ang mga luto ko" sabi ko pa at
dahil dun napangiti si Josefina, aalis na sana ako
kaya lang nagulat ako nang bigla niyang hawakan ang
kamay ko.
nagulat ako nang ilagay niya sa kamay ko ang asul na
rosario na binigay ko na sa kaniya "I-itago mo na
iyan... sa iyo na iyan" tugon niya pa, napatitig
naman ako dun. at agad kong ibinalik iyon sa kamay
niya.
"Sayo naman talaga yan... kaya ikaw dapat anf magtago
niyan" tugon ko, hindi ko alam pero sa mga oras ns
iyon parang mat kakaiba sa mga mata ni Josefina,
magkahalong lungkot at saya ang nararamdaman niya.
"A-alam mo ba kung ano ang i-ibig sabihin ng asul na
rosario?" tugon niya habang nakangiti siya ng kaunti,
umupo naman ako sa tabi niya.
"Ang asul na rosario ay sumisimbolo sa kulay ng
karagatan at kalangitan, sumisimbolo rin ito sa
pangako ng Diyos na kailanman ay hindi siya
magbabago, siya ang Diyos noon, ngayon at
magpasawalang hanggan" paliwanag ni Josefina.
napangiti naman ako at napatitig
sa asul ma rosario na iyon, nakakatuwang isipin na
kahit dumadaan sa matinding problema si Josefina nakatingin siya ng diretso sa akin at pareho kaming
ngayon ay nagtitiwala at nananalig pa din siya sa hindi kumibo ng ilang segundo.
Panginoon.
hindi ko namalayan ang pagpatak ng mga luha ko habang
"Sumisimbolo rin ang asul na kulay na ito sa pag-ibig nakatingin sa kaniya, naka-benda ang kanang braso
at pag-asa..." patuloy pa ni Josefina, hinawakan niya at mapapansin agad ang mga galos at pasa niya sa
naman niya ang mukha ko. katawan.
"Carmelita, kapatid ko... lagi mong tatandaan na may malaking sugat din
kahit anong mangyari, na kahit ano pang unos o
problema ang dumating... palaging nasa tabi natin ang siya sa itaas ng mata at pasa sa bibig.
Diyos... at sa anumang trahedya ang mangyari sa iyong
buhay... huwag na huwag kang mawawalan ng pag-asa na
darating ang panahon magiging ayos din ang lahat"
dagdag pa ni Josefina, kasabay ng mga salitang nasasaktan ako.
binitiwan niya ay ang pagpatak ng mga luha niya.
hindi ko rin mapigilan ang pagbuhos ng mga luha ko at
agad ko siyang niyakap.
nasasaktan akong makita na ang dating masiyahin,
magiliw at malusog na Juanito ay taliwas ngayon sa
nakikita ko.
Tama si Josefina, sa kabila ng bagyong dumating
kasunod nito ay ang pagsibol ng liwanag... ng pag-
asa.
aalis na sana siya kaya lang bigla akong tumakbo
papalapit sa kaniya at hinawakan ang kamay niya para
pigilan siya. napatigil naman siya pero hindi pa din
Nagpaalam na ako kay Josefina, babalik din ako niya ako nilingon.
mamayang hapon pagkatapos ko magluto ng paborito
niyang pagkain at maayos ko din ang mga gamit na
pinapakuha ni ina.
"K-kamusta ka na? n-nagpapasalamat ako sa Diyos
dahil----" hindi ko na natapos yung sasabihin ko kasi
biglang kumalas si Juanito sa pagkakahawak ko at
paglabas ko ng paggamutan, wala akong masakyan na hinarap niy ako.
kalesa kung kaya't maglalakad pa ako ng kaunti
papunta sa kalsada. habang naglalakad ako, napatigil
ako at napatulala nang makita... si Juanito.
"Anong sinasabi mo? Hindi ba dapat kang magalit
sa'kin?" seryoso niyang tugon, sinubukan ko naman
siyang hawakan ulit pero umiwas siya.
nakatayo siya sa ilalim ng puno, nakadamit pang-
magsasaka at nakasuot siya ng isang malaking sumrero
na gawa sa banig.
"H-hindi ako naniniwala sa sinasbi nila... alam kong
hindi mo magagawa iyon... Hindu ikaw yung tipo ng tao
na papatay upang makapaghiganti at hindi-----" hindi
ko na naman natapos yung sasabihin ko kasi biglang
nagsalita ulit si Juanito.
nakatingin lang siya sa'kin at alam ko sa mga oras na
iyon, ang mga tingin niya ay nangangahulugan na
kinasusuklaman niya ang pamilya namin.
"Itigil na natin ito" tugon niya, napatulala na lang
ako sa kaniya at napayuko. hindi na siya si Juanito
na kilala ko.
"P-pinangako mo sa'kin na... k-kahit anong mangyari
hindi magbabago ang pagtingin mo sa akin dahil lang
sa ama ko si Don Alejandro" tugon ko, pero diretso pa
ding nakatingin sa'kin si Juanito.
"Isang kasinunggalingan lamang ang lahat ng iyon"
diretsong sagot ni Juanito, parang biglang tumigil
ang pag-ikot ng mundo ko at pilit kong inaalala ang
lahat ng sinabi niya sa akin noon...
Ngayon malinaw
na sa akin ang lahat, kaya niya ako binalikan at
nagtapat siya ng pag-ibig niya sa akin noon ay isang
kasinunggalin lamang.
tumalikod na si Juanito at balak na niyang umalis
pero agad ko siyang pinigilan at nahawakan ko ang
dulo ng kaniyang damit sa likod.
nanlaki ang aking mga mata nang makita ang marka ng
ekis sa likod niya.
ibig sabihin... kasapi nga siya sa rebeldeng grupo ni
Ca-tapang!
~Patawad Di ko ninais na masaktan
"Ngayon alam mo na... nilinlang lang kita upang Patawad Siguro nga'y kasalanan~
makuha ko ang loob mo at makaganti sa inyong ama,
ngunit nahuli tayo ni Don Alejandro at pinaulanan
nila ako ng bala sa ilalim ng tubig, hindi sila
tumigil noong gabing iyon hanggat hindi nila ~Ayoko nang maulit ang dating pagkakamali
nasisigurado na patay na ako, buti na lang at
nakalangoy ako at nagtago sa isang kuweba hanggang Umibig ng tunay biglang binawi Ayoko nang lumuha
makaalis sila... kung nakuha ko na kayo ni Maria, dahil labis na akong nasaktan
hindi na sana namatay pa si Sonya" seryosong tugon ni
Juanito. Umibig ng tunay ngunit ngayon Ako'y maghihintay~
parang gumuho ang mundo ko, parang hindi na siya ang Napatulala na lang ako sa kaniya habang sumasabay ang
Juanito na kilalang-kilala ko. pagdaloy ng mga luha sa mata ko, Kasabay ng pagdurugo
ng puso ko ay ang pag-ihip ng malamig na hangin.
"k-kung ganon... i-ikaw ang nagplanong s-saktan si J-
josefina?" tanong ko, hindi ko naman mapigilan ang Dear Diary,
panginging ng kamay at ng buong katawan ko dahil sa
mga nalalaman ko.
Posible bang magbago ng tuluyan ang taong buong puso
mo pinagkatiwalaan at minahal?
nakatingin lang ng diretso si Juanito sa mga mata ko
at halos hindi siya kumukurap, sabi nga nila kapag
nagsasabi ng totoo ang isang tao kayang-kaya niya
tumingin ng diretso sa mata. Kung Oo... isa lang ang ibig sabihin nito, ang puso
ni Juanito ay nabalot na ng galit, at kasalanan ko
kung bakit nabago ang tadhana, kasalanan ko kung
bakit nagbago si Juanito.
"Oo... ako nga" diretso niyang sagot. Ang mga tingin
niya ang lalong nagpapadurog sa puso ko, parang
hinihintay na lang niya na magalit, sumigaw at
sumpain ko siya. Nasaaaktan,
Carmela
~Ayoko nang isipin pa ang lumipas
Ayoko nang isipin ang pangako mong sabi mo'y wagas *******************
Di narin mababalik ang dati Featured Song:
Pati ang masasakit mo saki'y sinabi~ 'Maghihintay' by Yeng Constantino

Author's Note: Hi mga besh! pasensiya na kung now
lang ako nakapag-update huhu. may biglaanf thesis
meeting kasi kami kahapon and sira pa ung laptop ko
kaya matagal ko matapos ang isang kabanata pag sa
phone lang ako nagtytype huhu. Anyway, Thank youuuu
sa patuloy niyong pagsuprta :) don't worry sisikapin
kong makapag-update sa lalong madaling panahon kahit
malapit na ang thesis proposal namin My Gosh! Hahaha!
Thank you and God Bless you all <3
=================
Kabanata 34
[Kabanata 34]
"Oo... ako nga" diretso niyang sagot. Ang mga tingin
niya ang lalong nagpapadurog sa puso ko, parang
hinihintay na lang niya na magalit, sumigaw at
sumpain ko siya.
"H-hindi ako naniniwala..." sagot ko sa kaniya, pero
hindi pa rin nagbago ang expression ng mukha niya.
"k-kung kasinungalingan lang ang lahat... hindi ko
dapat naramdaman ang saya mula sa iyo... kung
kasinunggalingan lang ang lahat... hindi ko dapat
nakita ang tunay na ngiti sa mga labi mo"
Sabi nga nila, ang pag-ibig ay hindi madaling
ipaliwanag, kulang ang mga salita upang mailarawan
ang pagmamahal, pero sa oras na maramdaman mo ito,
hindi mo na kailangang magsalita o magpaliwanag pa...
dahil ang mga puso na natin ang kusang nagsasabi sa
isa't-isa na... mahal kita.
"Mula ngayon ayoko nang makita ka pa... dahil sa
tuwing nakikita kita, hindi ko mapigilang makita ang
lahat ng mapapait na nakaraan na ginawa ng iyong ama
sa pamilya ko!" namumula at nanginginig sa galit si
Juanito nang bitawan niya ang mga salitang iyon sa
harap ko at tumulo ang mga luha niya habang pilit na
inaalala ang pagkamatay ng mga magulang at kapatid
niya.
Sinubukan kong humakbang papalapit sa kaniya pero
agad siyang umatras. "At mula ngayon... hanggang dito
na lang tayo... dahil buburahin na kita sa buhay ko"
tugon pa ni Juanito agad akong napatingin ng diretso
sa mga mata niya.
buburahin na kita sa buhay ko
buburahin na kita sa buhay ko
buburahin na kita sa buhay ko
gusto ko mang mag-bulagbulagan, gusto ko mang
magbingi-bingihan sa pagkakataong ito pero
alam kong kahit anong mangyari hindi pa rin ako
makakatakas sa katotohanang... kinakamuhian na rin
ako ni Juanito.
magsasalita pa sana ako kaso biglang bumukas ang
malaking gate at sunod-sunod na pumasok ang
magagarang karwahe at mga guadia civil.
Iyon ang sasakyan ni Gobernador Flores!
Agad nanlaki ang mga mata ni Juanito at ilang sandali
pa may isang lalaki na naka-damit magsasaka din ang
tumakbo papalapit sa kaniya, nagkatinginan kami nung
lalaki at nagulat ako dahil pamilyar sa'kin ang
itsura niya...
Isa siya sa mga mangingisdang kasamahan ni Juanito sa
Bohol.
"Umalis na tayo dito! Parating na ang mga Flores!"
nagpapanic na tugon nung lalaki kay Juanito at agad
silang naglakad ng normal papalayo upang hindi sila
mahalata. Nakatanaw lang ako sa kanila at umaasang
lilingon pabalik si Juanito... pero hindi niya
ginawa.
Natauhan lang ako nang biglang mag magsalita mula sa
likod ko "Magandang umaga Binibining Carmelita...
kamusta na ang iyong kapatid? Nariyan ba ang iyong
ama?" tanong ni Gobernador Flores. Eleganteng-
elegante at sobrang marangal ang kasuotan ni
Gobernador Flores, ang bawat hibla ng tela ng
kaniyang damit ay sagisag ng kaniyang kapangyarihan.
"N-nagpapahinga na po ang aking kapatid at nasa bayan
po si ama" sagot ko habang nakayuko. Ayokong mapansin
nila na namamaga ang mga mata ko.
"Bueno pakisabi sa iyong ama na dumaan ako dito,
hindi ko na lang muna aabalahin si Binibining
Josefina dahil nagpapahinga siya ngayon, pupunta na
lang ako mamayang gabi sa inyong tahanan" sabi ni
Gobernador Flores at parang good mood na good mood
siya
ngayon. Masaya siguro siya dahil hindi nasaktan ang
anak niyang si Natasha nang umatake ang mga rebelde.
Pero bago sumakay muli si Gobernador Flores sa
karwahe niya napalingon muna siya sa akin "Siya nga
pala, Binibini balita ko binastos mo raw si Heneral
Seleno noong isang araw sa harapan ng munisipyo?"
tanong ni Gobernador Flores, bigla kong naalala yung
araw na iyon, kung saan lubos na nagpakababa si Sonya
at lumuhod sa harapan nila Don Alejandro, Heneral
Seleno, hukom Valenaciano at Maixmo sa harapan ng
munisipyo upang magmakaawang pakawalan si Ignacio.
Aminado naman ako na sinagot-sagot ko din nung araw
na iyon si Heneral Seleno.
Bakas sa expression ng mukha ni Gobernador Flores na
naniniwala siya sa sumbong ni heneral Seleno, kung
ganun, bakit niya pa ako kailangang tanungin? Alam
naman na pala niya ang sagot.
Nakatingin lang ako ng diretso sa kaniya at hindi
nagsalita, at dahil dun napatango-tango na lang siya
"Kung sabagay, kung matalik na kaibigan ko rin naman
ang papatayin... hindi ako magdadalawang isip na
ipagtanggol ang kaibigan ko... bilib ako sa ginawa mo
Binibini, isa kang tunay at tapat na kaibigan" tugon
pa ni Gobernador Flores at halata sa tono ng boses
niya na gusto niya akong asarin.
Pasakay na siya ng karwahe niya nang mapatigil siya
dahil nagsalita ako "Hanggang saan po ba ang kaya
niyong isakripisyo para sa inyong kaibigan?" diretso
kong tanong at dahil dun napalingon sa'kin si
Gobernador Flores at biglang nawala ang mapang-asar
niyang ngiti kanina lang.
"o hanggang ilang kaibigan po ang kaya niyong
isakripisyo para sa kapangyarihan?" patuloy ko pa,
bigla namang nanlaki
ang mga mata ni Gobernador Flores, ramdam ko ang
takot at galit sa mga mata niya. ilang Segundo kaming
nagtitigan lang, parehong hindi nagsalita pero kahit
hindi man kami gumagamit ng mga salita ang mga mata
pa rin namin ay patuloy na nag-uusap.
Alam kong may kinalaman siya sa lahat ng ito, hindi
namam siya ang maluluklok sa kapangyarihan kung hindi
siya gumawa ng paraan para siraan at patalsikin ang
pamilya Alfonso.
"Ngayon naiintindihan ko na, na sa likod ng mapang-
akit at napakagandang rosas ay may tinatago itong
taglay na tinik na makamandag" seryosong tugon ni
Gobernador Flores. At nakatingin pa din siya ng
diretso sa mga mata ko, hindi naman ako natinag.
"Para maputol ang gandang tinataglay ng rosas...
kailangan itong putulin sa ugat at hayaang malanta sa
kawalan" dagdag pa ni Gobernador Flores. Hindi ko
alam pero sa mga oras na iyon, alam kong may nais
siyang ipahiwatig sa akin. Bigla akong kinilabutan at
nakaramdam din ako ng takot. Nagsisisi tuloy ako kung
bakit kinalaban ko pa siya kanina.
Biglang natigil ang tensyon sa pagitan namin nang
biglang dumating ang isa pang kalesa at ang iba pang
grupo ng mga guardia civil. sakay ng kalesa si
Leandro.
Agad itong nagmano at sumaludo sa kaniyang ama "Tama
lang ang pagdating mo anak, nasa kalagitnaan kami ng
masayang pag-uusap ng iyong mapapangasawa" narinig
kong tugon ni Gobernador Flores at nakangiti na siya
ngayon, bigla namang napangiti si Leandro at
napatingin sa akin.
"Nagpapasalamat at nagagalak ako dahil nagkakasundo
kayong dalawa" sagot ni Leandro, at napansin namin
ang dala niyang kumpol ng mga rosas. Bigla itong
kinuha ni Gobernador Flores at pinagmasdan. At
dahil dun biglang nahiya si Leandro dahil nahuli siya
ng kaniyang ama na manligaw.
"Nasaan ang mga tinik ng rosas na ito?" tanong ni
Gobernador Flores, napahawak naman sa batok si
Leandro.
"Tinanggal ko na po ama... baka mo masugatan at
masaktan si Binibining Carmelita" nahihiyang sagot ni
Leandro, nagulat naman ako nang biglang tinapat
sa'kin ni Gobernador Flores yung mga rosas na dala ni
Leandro.
"Kahit tanggalin mo ang tinik sa mga rosas na ito,
hindi mo pa rin maaalis ang bakas at katotohanang
nagtataglay ito ng tinik na maaaring makasakit" tugon
pa ni Gobernador Flores at ibinalik na niya kay
Leandro yung mga rosas. Medyo nagtataka naman ang
mukha ni Leandro dahil sa pinagsasabi ng tatay niya.
"Ang payo ko lang sa iyo anak... huwag kang
papalinalang sa ganda ng rosas na iyan... dahil baka
may tinatagong tinik pa iyan na maaaring makasugat sa
iyo, at huli na para pagsisihan mo" sabi pa ni
Gobernador Flores kay Leandro at tinapik niya ang
balikat nito, at nagpaalam na siya. sumakay na siya
sa karwahe niya at tuluyan nang umalis, nakasunod
naman sa kaniya ang ilang mga guardia civil
Agad naglakad si Leandro papalapit sa akin at iniabot
niya ang kumpol ng mga rosas na dala niya.
"Pagpasensiyahan mo na ang aking ama, sadyang
mapagbiro at mahilig lang siya sa matatalinghagang
literatura" nakangiting tugon ni Leandro, kinuha ko
naman na yung mga rosas na bigay niya at napatitig
dito.
Para mawala ang tinik ng mga rosas kailangan itong
putulin. Anong gagawin ko?
Nagulat ako nang bigla hawakan ni Leandro ang
magkabilang balikat ko. at dahil dun natauhan at
napatingin
ako sa kaniya. "Oo ng apala... Carmelita... ayos ka
lang? nasaktan ka din ba? Kamusta si Josefina?
Kamusta kayo?" tuloy-tuloy na tanong ni Leandro at
bakas sa mukha niya ang pag-aalala. "Pasensiya na
kung natagalan ako sa pagdating, hindi ako pinayagang
makaaalis agad sa kabilang bayan" paliwanag ni
Leandro.
"A-ayos lang iyon... at ayos lang din kami,
nagpapagaling na si Josefina" sagot ko, nakahinga
naman ng maluwag si Leandro. At bigla niyang
hinawakan ang mga kamay ko. aalisin ko sana ang kamay
sa pagkakahawak niya kaya lang naalala ko na
pinagkasundo pala kami at baka ma-offend siya.
"ngayon ay mapapanatag na ang aking kalooban dahil
walang masamang nangyari sa iyo at bubuti rin ang
kalagayan ni Josefina" tugon pa ni Leandro at nagulat
ako kasi bigla niya akong niyakap.
"Hindi ko mapapatawad ang sarili ko kapag may
nangyaring masama sa iyo... mahal ko" bulong niya pa.
hindi naman ako makapagsalita, hindi ko alam kung
anong dapat kong sabihin... pilit kong hinahanap ang
sagot sa tanong na bakit hindi tumitibok ang puso ko
para kay Leandro?
sila Juanito. pero hindi ako nakakaramdam ng takot sa
kanila dahil mas nangingibabaw pa din ang pag-asa ko
na hindi pa rin sila tuluyang nagbago.
Napatingin ako sa gilid at nanlaki ang aking mga mata
nang makita si Juanito na nakatayo sa di-kalayuan, sa
ilalim ng puno sa dulo at katabi niya yung lalaking
sumundo sa kaniya kanina. "Mula ngayon ihahatid na kita at kung hindi man kita
maihtaid araw-araw sisiguraduhin kong mababantayan ka
ng aking mga tauhan" tugon pa ni Leandro at agad
siyang lumingon sa likod at pinalapit ang pitong
Nakatitig lang siya sa amin at alam ko na sa mga oras guardia civil na kasama niya.
na iyon... hindi totoong hindi niya ako nagawang
mahalin dahil nababakas sa kaniyang mga mata ang
selos na nararamdaman lamang ng isang taong
nagmamahal. "kolonel Santos, mula ngayon ay itatalaga kita bilang
punong tagapag-bantay ni Binibining Carmelita
Montecarlos hanggang sa kami ay maikasal" tugon ni
Leandro dun sa isang lalaki na matangkad at
kayumanggi
Kumalas na si Leandro sa pagkakayakap sa akin at ang balat.
napatingin siya sa basket na dala ko "Saan ka
pupunta?" nagtataka niyang tanong.
"Masusunod po Heneral!" diretsong sagot ni Kolonel
Santos at sumaludo siya kay Leandro.
"Ah... uuwi ako sa bahay kukunin ko yung mga gamit na
pinapakuha ni ina at ipagluluto ko ng kaldereta si
ate Josefina" sagot ko, napatingin naman si Leandro
sa paligid. "T-teka... hindi ko naman kailangan ng bantay, kaya
ko namang-----" hindi ko na natapos yung sasabihin ko
kasi agad nagsalita si Leandro.
"Nasaan ang kalesang maghahatid sa iyo? At nasaan din
ang iyong mga bantay?" tanong pa ni Leandro, at dahil
dun napatingin din ako sa paligid lalo na sa "Mas mabuti nang sigurado tayo, mas mapapanatag lang
kinaroroonan kanina nila Juanito... natatakot ako na ang kalooban ko kapag alam kong may mga taong
baka makita siya ni Leandro. Buti na lang dahil wala poprotekta sa iyo" tugon pa ni Leandro. Hindi naman
na sila, nakaalis na sila. na ako nakapagsalita pa, kung sabagay tama naman
siya, maraming galit ngayon sa pamilya namin at
nagawa na nilang saktan si Josefina. Nagawang saktan
ni Juanito ang mga taong mahahalaga sa akin.
"W-wala, mag-aabang lang ako ng masasakyan sa
labasan" sagot ko at dahil dun biglang napakunot ang
noo ni Leandro. "Hindi maaari, Hindi kita
papayagan... delikadong lumakad ka mag-isa, hindi Wala na ba talaga siyang pakialam sa akin at sa
tayo nakasisiguro kung nasaan na ngayon ang mga nararamdaman ko?
rebelde, maaaring nasa paligid lang sila at
naghihintay ng tamang pagkakataon upang saktan ka"
nag-aalalang tugon ni Leandro. Tama nga siya, nasa
paligid lang ang mga rebelde... nasa paligid lang

"Tayo na, ihahatid na kita sa inyo" narinig kong
tugon ni Leandro, napatango na lang ako at sumakay na
sa kalesa niya, mabait at maalalahanin si Leandro,
kung pwede lang maturuan ang puso... sana dati ko pa
nagawa.
Pagdating namin sa hacienda Montecarlos, agad kaming
sinalubong nila Esmeralda. Nanlaki ang mga mata niya
nang makitang kasama ko si Leandro "M-magandang umaga
po Binibining Carmelita at Heneral Leandro" bati niya
at napayuko siya ganun din yung iba pang mga
kasambahay na nasa likod niya.
"Binibini... inayos ko na po ang mga dadalhin niyo"
tugon ni Esmeralda at parang bigla ata siyang bumait,
agad niyang pinag-utos sa isang kasambahay na ibaba
na yung mga gamit na dadalhin ko.
"At Heneral Leandro kung si Don Alejandro po ang
inyong pakay, marahil ay gabi pa po siya makakauwi
dito sa mansyon" tugon ni Esmeralda, napailing naman
si Leandro.
"Sinamahan ko lang si Binibining
Carmelita, ihahatid ko rin siya mamaya pabalik sa
paggamutan" tugon niya at dahil dun agad akong
napalingon sa kaniya, whut? Akala ko aalis na siya
pagkahatid niya sa'kin dito?
"Nagugutom na rin ako... maaari ko bang matikman ang
luto mo?" nakangiting tanong ni Leandro, napansin ko
namang napangiti at kinilig din yung mga kasambahay
na kasama ni Esmeralda dahil sa charm ni Leandro pero
agad silang sinuway ni Esmeralda.
Gusto ko sanang tumanggi kaya lang baka sabihin nila
ang KJ ko naman, kaya wala na lang akong nagawa kundi
pumayag na mag-stay muna sandali si Leandro.
Habang nagluluto ako sa kusina, hindi pa rin mawala
sa isipan ko si Juanito... at ang di ko inaasahang
pag-uusap namin kanina. Kahit hindi naging maganda
ang muling pagkikita namin kanina, nagpapasalamat pa
din ako dahil buhay siya.
Makatarungan at mabait si Juanito, alam kong hindi
niya magagawang ipapatay si Josefina o ipagkanulo
kami ni Maria sa mga rebelde para lang makaganti kay
Don Alejandro.
"Binibini... kumukulo na po ang niluluto niyo"
narinig kong sabi ni Esmeralda dahilan para matauhan
ako, hindi ko namalayan na kumukulo na pala ang
kalderetang niluluto ko, at dahil dun agad kong
inalis yung palayok sa pugon pero nakalimutan kong
gumamit ng sapin sa kamay dahilan para mapaso ako.
Ouch! Huhu.
Hindi naman ako pinansin ni Esmeralda at agad na
niyang sinalin yung ulam sa magandang lagayan.
Napahawak na lang ako sa daliri ko na napaso at
sinipsip iyon. Akala ko manhid na ako, hindi pa pala.
"Isusunod ko na lang po ang tubig at kanin" tugon pa
ni Esmeralda at agad siyang kumuha ng mga baso at
plato. Kinuha ko na yung ulam at dinala iyon sa
hapag-kainan kung saan naghihintay si Leandro.
Naabutan kong nakatanaw siya sa isang painting
malapit sa bintana.
Last supper of Christ ang painting na iyon.
Nakasanayan na ng mga Pilipino ang maglagay ng
larawan ng Last Supper ni Jesus Christ sa mga hapag-
kainan. Agad napalingon at napangiti si Leandro ng
makita ako at umupo na siya sa upuan.
"Hmm... sigurado akong masarap ang luto ng sinta ko"
narinig kong sabi pa niya at agad niyang tinikman ang
kaldereta na niluto ko. "Kung ganito lang din ang
aabutan ko sa hapag-kainan araw-araw at gabi-gabi,
hindi na ako aalis pa ng bahay" dagdag pa ni Leandro,
Oo nga pala isa siyang Heneral, maaaring madestino
siya sa ibang lugar. Kaya lagi siyang wala.
Ilang sandali pa, dumating na si Esmeralda at dala-
dala na niya ang kanin at tubig. nagpasalamat naman
si Leandro at nagsimula na siyang kumain, pero
napatigil siya nang mapansin niyang hindi ako
kumakain.
"Carmelita... kaya nga ako nakikain sa inyo dito
upang sabayan ka kumain" sabi pa niya, napailing
naman ako.
"Wala akong gana" sagot ko, totoo naman eh, sa dami
ng iniisip ko wala na akong oras para isipin pa ang
pagkain. Nagulat naman ako nang biglang hawakan ni
Leandro ang kamay ko.
"Nakikita mo ba ang obrang iyon?" sabi niya sabay
turo dun sa painting ng Last Supper of Christ na
tinitingnan niya kanina. "Alam mo ba... dahil sa
propesyon ko, kahit problemado at nagluluksa ako sa
pagkamatay ng mga kasamahan kong sundalo, araw-araw
sa tuwing gumigising ako lagi kong iniisip na baka
ito na ang huli, ganoon rin sa tuwing kumakain ako,
kahit hindi ko gusto ang ulam pinipilit ko pa ding
kumain dahil patuloy ko pa ding iniisip na baka ang
agahan, tanghalian o hapunan kong iyon ay ang huli
kong kain" paliwanag niya. napatingin naman ako dun
sa painting. Masayang kumakain si Hesus kasama ang
kaniyang mga disipilo, batid ni Hesus na iyon na ang
kaniyang huling hapunan kasama ang mga tao pero
masaya siyang nakisalo sa kanila.
"kung kaya't huwag dapat lagi mong papahalagahan ang
pagkain... dahil hindi tayo sigurado kung iyon na baa
ng huli" patuloy pa ni Leandro, parang naliwanagan
ako sa sinabi niya. wala namang kasalanan ang pagkain
sa problema ko kaya hindi ko dapat ito ipagsawalang-
bahala.
Ngumiti na lang din ako at sinimulan ko na ding
kumain. Pagkatikim ko ng kalderetang niluto ko bigla
akong napaubo at uminom ng tubig, Gosh! ang alat!
Agad akong napatingin kay Leandro na maganang
kumakain pa rin ngayon, enjoy na enjoy niya yung
niluto ko. di ba siya naaalatan?
"Uhh---Leandro... m-may iba pa kaming ulam... gusto
mo bang-----" hindi ko na natapos yung sasabihin ko
kasi biglang nagsalita si Leandro. Gosh! naaawa ako
sa kidney niya, for sure mapupuno ng asin ang katawan
niya huhu.
"Uubusin ko ang lahat ng ito, pinaghirapan ito ng
mahal ko eh" tugon niya pa, at dahil dun napatulala
na lang ako sa kaniya. Tsk! Nang dahil sa pag-ibig
for sure magkakasakit siya niyan dahil sa sobrang
alat. Hindi ko naman mapigilang matawa kasi halos
nakalahati na niya yung super alat na kaldereta ko.
"Ayan... buti naman at napangiti din kita" sabi pa
niya, at sa mga oras na iyon, alam kong hindi naman
pala ganun kahirap mapalapit kay Leandro.
Kinabukasan, nabigla ako nang sabihin ni Don
Alejandro na pupunta kaming lahat sa Maynila upang
ipagamot si Josefina. Hindi ko na rin pinakain pa kay
Josefina yung kalderetang niluto ko kagabi kasi
sobrang alat nito, makakasama iyon sa kalusugan niya.
Pasakay na kami ngayon sa barko papunta sa Maynila,
sinabi ni Don Alejandro na mas bago at moderno ang
mga kagamitang sa panggagamot sa Maynila kung kaya't
mas madaling gagaling si Josefina. Kay Maximo
Rosalejos muna pinaubaya ni Don Alejandro ang
hacienda Montecarlos, nasa San Alfonso na rin si
Gobernador Flores kung kaya't tumahimik na ang bayan
at mas lalong naghigpit si Heneral Seleno sa
pagpapanatili ng kaayusan sa buong lalawigan ng San
Alfonso.
Makalipas ang tatlong araw na byahe papuntang
Maynila, agad na dinala si Josefina sa Hospital de
San Juan de Dios. Ang pinakamatandang hospital sa
Pilipinas. halos dalawang araw din siyang nanatili
doon, at tinutukan ng mabuti ng mga doktor.
Madalas nagpapahinga at natutulog si Josefina kung
kaya't hindi namin siya makausap, palagi ding nasa
tabi niya si ina at halos hindi rin umaalis si Don
Alejandro sa piling niya.
"Nakapaghanda ka na ba ng regalo para kay ama at
ina?" tanong ni Maria, narito rin sila ngayon ni tiya
Rosario, kakarating lang nila kanina mula sa Laguna.
Halos tatlong linggo na ring buntis si Maria pero
hindi pa
masyado halata, dahil na rin siguro kasi maluwag ang
pananamit sa panahong ito.
Nagtataka naman akong napatingin kay Maria "Ngayon na
ang ika-dalawampu't anim na anibersaryo ng kasal
nila" tugon niya at dahil dun nanlaki ang mga mata
ko.
"Huwag mo sabihing nakalimutan mo? Ikaw pa man din
ang palaging nagpapaalala sa lahat ng kanilang
anibersaryo" dagdag pa ni Maria. Omg!
"Kung sabagay, batid ko na maraming kang problemang
iniisip ngayon, kung kaya't nakalimutan mo na ang
espesyal na araw na ito" patuloy pa ni Maria.
napatulala na lang ako sa bintana. Narito kami ngayon
sa kwarto ni Josefina dito sa hospital at mahimbing
siyang natutulog. Kaya pala nagtungo muna sa Laguna
si Don Alejandro at ina, upang makapaghanda. Ngayong
araw na rin maaaring makalabas ng hospital si
Josefina.
"Maaaring nakalimutan ko na... maaari ring hindi ko
talaga alam" sagot ko, napabuntong-hininga naman si
Maria at hinawakan niya ang kamay ko. "Alam kong
galit at nagtatampo ka pa din kay ama... ngunit huwag
mo sanang kakalimutan na siya pa din ang ama natin"
tugon pa ni Maria. napatingin naman ako sa kaniya,
nung una naramdaman ko ang pagiging ama ni Don
Alejandro pero sa paglipas ng mga araw habang
tumatagal ako dito patuloy rin ang paglabas ng mga
baho at kasamaan ni Don Alejandro.

"Hangad lamang ng ating mga magulang ang ikabubuti
natin, alam kong may karapatang magalit sa akin si
ama dahil sa ginawa ko, sinuway ko ang mga utos niya,
sa umpisa pa lang ay hindi dapat ako nakipagrelasyon
ng lihim kay Eduardo at hindi dapat ako nagpadala sa
tukso at bugso ng damdamin ko kay Eduardo at
ngayon... kinalaban na niya si ama at iniwan na din
niya ako" naiiyak na tugon ni Maria. at dahil dun
niyakap ko siya.
Sa pagkakataong ito, naiintindihan ko ang
nararamdaman at pinagdadaanan ngayon ni Maria, dahil
halos magkapareho kami ng sitwasyon, ang mga lalaking
pinakatiwalaan at minahal namin ay pareho kaming
iniwan sa ere.
Nagsilbing isang malaking araw ang nangyaring ito sa
buhay ko, kahit anong mangyari... kahit gaano mo
kamahal at kakilala ang isang tao... hindi ka pa rin
makakasiguro kung ang puso niya ay magiging tapat sa
iyo hanggang sa huli, kaya sa mundong ito... wala
tayong dapat ibang pagkatiwalaan kundi ang sarili
lang natin.
Kinahapunan, bumyahe na kaming lahat papunta sa
Laguna sa bahay nila Tiya Rosario, masaya kaming
lahat dahil mabuti na ang kalagayan ni Josefina,
medyo maputla at nanghihina pa siya ngayon at hindi
rin makapagsalita ng maayos dahil nawala ang boses
niya. at kahit saglit na ngiti lang ang ibinibigay
niya sa amin, nagiging panatag na ang kalooban namin.
Pagdating sa Laguna, sa bahay nila Tiya Rosario.
Rinig na rinig na namin ang tugtugan at kasiyahan sa
loob ng mansyon. "Amigo!" bati ng isang matandang
lalaki na putting-puti ang buhok at sobrang tangkad.
Nagulat ako nang makitang sumunod sa kaniya ang isang
pamilyar na babae... si Nenita, ang kasamahan ko sa
kumbento sa Sta.Isabel sa Intarmuros.
"Maligayang anibersaryo sa inyo" nakangiting bati
nung matandang lalaki at agad niyang kinamayan si Don
Alejandro at hinalikan ang kamay ni ina. Bigla namang
lumapit sa akin si Nenita at niyakap niya ako dahil
sa tuwa.
"Carmelita! Nagagalak akong makita ka muli" tugon
niya at halos mapunit na ang mukha niya sa kakangiti.
Buti pa siya nagagawa niyang ngumiti ng malaya.
"Kamusta ka na? paano ka nakalabas sa kumbento?"
gulat kong tanong, at tiningnan ko siya mula ulo
hanggang paa. Hindi na siya nakadamit pang-madre, sa
halip, eleganteng-elegante na at sobrang marangya na
ang pananamit niya ngayon.
Mas lalo siyang napangiti ng todo dahil hindi ko
mapigilang mamangha sa nakikita ko ngayon. Sa porma
at sa dami ng alahas niya, kitang-kita kung gaano
kataas ang antas ng pamumuhay niya. Bigla niyang
hinawakan ang mga kamay ko "Pasensiya na kung hindi
ko naibalita sa iyo agad, naging mabilis kasi ang mga
pangyayari sa paghahanda sa nalalapit kong kasal
noon, wala na akong oras upang magpadala pa ng sulat
sa inyo nila Josefina----"hindi na niya natapos yung
sasabihin niya kasi biglang nanlaki ang mga mata ko
dahil sa gulat.
"Ano? Kinasal ka na? paano ang pagsisilbi mo para sa
simbahan?" sunod-sunod kong tanong. Bigla namang
napatingin si Nenita sa paligid at napansin naming
naglalakad na papasok ng bahay sila Don Alejandro,
ina, Maria, Tiya Rosario habang buhat-buhat naman ng
ibang guardia personal si Josefina paakyat sa
inihandang kwarto ni Tiya Rosario.
Lumapit naman sa amin yung matandang lalaki na
sumalubong kanina kay Don Alejandro at hinalikan si
Nenita sa pisngi. "Maiwan ko muna kayo mahal... may
importante lang kaming pag-uusapan nila Don
Alejandro"
malambing na paalam nung matandang lalaki kay Nenita
at nag-bow din siya sa akin. Napatango na lang ako at
hindi pa rin ako makapaniwala sa mga nalalaman ko.
Pagkaalis nung matandang lalaki agad akong napahawak
ng mahigpit sa kamay ni Nenita. "Seryoso ka?
Nagpakasal ka sa matan----" hindi ko na natapos yung
sasabihin ko kasi inunahan na ako ni Nenita.
"Hindi na mahalaga kung matanda o biyudo na siya...
ang mahalaga nabigyan niya ako ng marangyang buhay at
ang pamilya ko... at alam kong mahal na mahal niya
rin ako" confident na sagot ni Nenita. Napatulala na
lang ako sa kaniya at hindi na nakapagsalita pa.
nasisilaw ako sa dami ng ginto at diyamante na mga
alahas na suot-suot niya ngayon. Sobrang nabusog nga
siya sa pagmamahal sa pamamagitan ng mga mamahaling
bagay na yan.
"bukod dun maaari pa naman akong magsilbi sa
simbahan... hindi naman ibig sabihin na nagpakasal na
ako ay hindi na ako makapagsisimba araw-araw, siguro
ang misyon ko sa buhay na ito ay pagsilbihan ngayon
ang asawa ko" patuloy niya pa. naaalala ko na nag-
aaral pa lang pala siya maging madre noong nakasama
ko siya noon sa Sta. Isabel, hindi pa siya ganap na
madre kaya pwede pa siyang mag-asawa.
Bigla naman niyang hinawakan ang magkabilang balikat
ko "Alam kong natural na iisipin ng mga tao na
mukhang pera at ambisyosa ang tulad ko na
magpapakasal sa isang mayamang biyudo na may edad na
tulad ni Manuel, pero sa totoo lang... bukod sa pera
ay malalim din akong dahilan..." patuloy niya pa at
napahinga siya ng malalim bago magpatuloy sa
pagsasalita.
"Kaya ako nagpakasal kay Manuel ay para
makalimutan ko ang aking nobyo na iniwan ako dahil
ayaw sa akin ng mga magulang niya... sabi nga nila,
kung mahal mo ang isang tao dapat ipaglalaban mo ang
pag-iibigan niyo... pero paano kung ikaw na lang ang
lumalaban? Paano kung napagod at tumigil na siyang
ipaglaban ka? Paano kung siya na ang kusang bumitaw
sa kabila ng mahigpit na pagkakahawak mo sa mga kamay
niya?... at isang araw bigla ka na lang matatauhan na
baka nga hindi ka na niya mahal dahil kung mahal ka
pa niya, hindi niya dapat bibitawan ang kamay mo sa
gitna ng laban" patuloy niya pa. hindi ko alam pero
parang biglang tinamaan ng pana ang puso ko. tamang-
tama ako sa mga sinasabi niya. dapat na ba akong
gumising sa realidad?
"Natuturuan ang puso Carmelita... nasa tao
nakakasalalay kung bubuksan niyo ito o hindi? Matagal
man nating matutunan ang isang bagay... pero sa
paglipas ng panahon matutunan din natin ito, at kapag
dumating ang oras na iyon mamamalayan mo na lang na
naturuan mo na ang puso mong mahalin ang isang tao na
akala mo noon ay hindi mo magagawa... sa mundong ito
maraming posibleng mangyari, kung minsan hindi natin
napapansin ang taong laging nasa tabi natin dahil
nakatingin tayo sa malayo pero sa oras na lumingon ka
sa tabi mo mapapagtanto mo na lang na bakit mo pa
kailangan piliting tanawin ang imposible? Bakit hindi
mo na lang subukang hawakan ang kamay ng taong kahit
anong mangyari ay nasa tabi mo pa din nang sa gayon
hindi ka na mahirapan pa" dagdag pa ni Nenita sabay
ngiti, yung mga ngiting nagsasabi
na naiintindihan niya ang lahat ng pinagdadaanan ko
ngayon.
Sa mga oras na iyon, ang mga salita niya ang tumatak
sa isipan ko at pilit na bumaon sa puso ko.
Nagtatawanan at parang walang problema ang lahat ng
tao ngayon dito sa mansyon ni Tiya Rosario na
nakikiisa sa pagdiriwang ng ika-26 na anibersaryo ng
kasal ni Don Alejandro at ina. Nakaputi at sobrang
ganda ni ina sa mga oras na ito habang sumasayaw sila
ni Don Alejandro sa gitna kasabay ng tugtuging
nakakaindak.
Nagbibiruan at walang humpay naman ang tawanan ng iba
pang mga bisita na halos ka-edad at malapit sa
kanila. bigla ko tuloy naalala sila daddy, jenny at
Emily. Dahil sa sobrang busy ni dad sa work, never
niya na-invite ang mga kaibigan niya sa bahay namin
para mag-celebbrate o magkasiyahan man lang. siguro
dahil na rin sa pagiging workaholic niya, medyo
nalayo na siya sa mga kaibigan niya. di tulad sa
panahong ito, parang sobrang lalim talaga ng
pagsasamahan ng bawat isa.
"Isa... Dalawa... tatlo!" sigaw ng photographer at
agad niyang kinuhaan ng litrato si Don Alejandro at
ina na kanina pa naka-pose sa gitna. Napatulala ako
sa camera na gamit sa panahong ito, pa-square at
medyo malaki. sobrang liwanag din ng flash ng camera
as in parang biglang kumidlat sa buong bahay. kung
hindi ako nagkakamali, ang camerang iyon ay ang
Daguerreotype. Ang sikat na camera noong 19th
century.
Napatitig lang ako doon sa camera at hindi ko
mapigilang mamangha. Grabe! Hindi ko akalaing
makakakita ako ngayon ng ganito ng live. "Carmelita
anak, Sunduin mo si Josefina at Maria sa taas,
magpapakuha
tayo ng litrato" narinig kong utos ni ina at hindi pa
rin mawala ang mga ngiti sa kaniyang labi. Napatango
naman ako at agad pinuntahan si Josefina at Maria sa
kwarto nila sa itaas.
Naabutan kong inaayusan ni Maria si Josefina. Habang
inaalalayan naman ni Tiya Rosario si Josefina sa
likod dahil hindi nitong magawang umupo ng walang
nakaalalay. Napangiti naman ng bahagya si Josefina
nang makita ako.
"M-maayos na ba ang itsura ko?" mahinang tugon ni
Josefina. Buti na lang dahil maganda ang pagkakayos
ni Maria kay Josefina kaya nagawa niyang papulahin
ang mga pisngi at labi nito. Pero nababakas pa din sa
mga mata ni Josefina ang sakit ng mga sugat na tinamo
niya.
"Mas gaganda ka pa kung isusuot mo ito" sabi ko pa
sabay suot sa kaniya nung blue rosary. Napangiti
naman si Josefina. Napatingin din sa amin si Tiya
Rosario at mukhang nakilala niya yung blue rosary na
iyon. Kahit nanghihina pa din si Josefina ay pinilit
pa din niyang hawakan ang mga kamay ko.
"M-maraming salamat Carmelita... h-habambuhay kong
aalalahanin ang rosaryong ito na naglalaman ng pag-
ibig m-mo" tugon niya, hindi ko naman mapigilang
mapaluha dahil sa sinabi niya at agad akong yumakap
sa kaniya, yumakap din sa amin si Maria at dahil dun
nag-group hug na naman kami.
"Natutuwa ako dahil lumaki kayong tatlo na
nagmamalasakit sa isa't-isa... bihira lamang ang
magkakapatid na nagdadamayan sa hirap at ginhawa...
at iilan lamang ang kayang magsakripisyo para sa
kaniyang kapatid" tugon ni Tiya Rosario. Nalulungkot
ako dahil hindi kami naging ganito ka-close nila
Jenny at Emily. Pero masaya ako dahil kahit papaano
naranasan ko magkaroon ng mabubuti at mapagmalasakit
na
mga ate na tulad ni Maria at Josefina.
Binuhat ng dalawang guardia personal si Josefina
pababa ng hagdan kung saan nag-aabang ang lahat para
sa family picture namin. Maluwag naman ang baro't
saya na suot ni Maria para hindi mahalata ang umbok
sa tiyan niya.
Nakaupo sa gitna si Don Alejandro at ina. Samantalang
nakaupo naman sa kabilang gilid ni Don Alejandro si
Josefina dahil kailangan nito ng suporta dahil hindi
niya pa kayang tumayo o umupo mag-isa. Samantalang
magkatabi naman kami ni Maria at nakatayo sa likod ni
Don Alejandro at ina. Mga ilang Segundo din kaming
naka-pose doon at fierce look lang dapat kasi medyo
matagal ang exposure kung kaya't hindi mo magagawang
mag-smile o tumingin ng diretso talaga sa flash dahil
siguradong mawiwindang ka sa sobrang liwanag ng
flash.
"Uno... Dos... Tres!" sigaw nung photographer sabay
*click*
Sa totoo lang, nakokonsyensya ako dahil parang inagaw
ko ang pagkakataong ito kay Carmelita. Pero sobrang
nagpapasalamat din ako dahil ang larawang ito ay
magsisilbing alaala at patunay na nakasama ko sila.
Kinabukasan, tanghali na kami nagising dahil halos
napuyat kami sa party kagabi. Agad akong nagtungo sa
kusina upang kumuha ng tubig, naabutan kong
naghahanda ng almusal si Maria, samantalang nagbabasa
na ng dyaryo si Don Alejandro sa hapag-kainan,
"Magandang umaga kapatid ko... nais mo bang tikman
ang putahe na niluto ko ngayon para kay Josefina"
nakangiting tugon ni Maria. kung sabagay, tanghali na
pala kaya mag-bubrunch na kami. Agad akong lumapit sa
kaniya at tinikman ang niluluto niyang kaldereta ala
Montecarlos style. Sa totoo lang, sobrang sarap ng
luto niya, kuhang-kuha talaga nila ni Josefina ang
lasa ng pinagmamalaking kaldereta ng pamilya.
samantalang ako... nevermind.
"Oo nga pala, ipagtimpla mo ng kape si ama" tugon pa
ni Maria. nabasa ko sa mga mata niya na gusto niyang
pagtimplahan ko ng kape si Don Alejandro para mawala
na ang tampo nito sa akin. Hanggang ngayon kasi ay
hindi niya ako kinakausap lalo na ng malaman niya na
pinakatakas namin si Mang Raul at si Mang Raul ang
nagtangka sa buhay ni Josefina.
"Kape lang iyan Carmelita... wala naman akong
sinabing humingi ka ng tawad kay ama" sabi pa ni
Maria. nafeel niya din siguro na nag-aalinlangan ako
gawin ang inuutos niya. magsasalita na sana ako kaya
lang bigla kaming napatigil at nagulat ako nang
biglang umalingangaw sa buong bahay ang sigaw ni ina
mula sa itaas.
"HINDEEEE!" sigaw niya at dahil dun agad kaming
napatakbo papunta sa kwarto nila, halos nabulabog din
si Tiya Rosario at ang mga kasambahay niya. ganoon
din si Maria at Don Alejandro ay kumaripas ng takbo
papaitaas.
Nagulat kami nang makitang bukas ang pintuan ng
kwarto na tinulugan ni Josefina at Maria. "ANAAAAK!
PAKIUSAP! GUMISING KA!" sigaw pa ni ina, at kahit
hindi ako pumasok sa kwartong iyon, kahit pa ang
mukha lang ni ina ang nakikita ko ngayon na
humahagulgol at naglulupasay sa sahig habang pilit na
inaalog ang katawan ni Josefina na kahit anong lakas
ng tapik at yakap ni ina ay... hindi pa rin siya
nagigising.
"J-JOSEFINA! G-GUMISING KA!... H-HINDI MAGANDANG BIRO
ITO! J-JOSEFINA!" sigaw ni Maria at agad itong
yumakap at tinapik-tapik din si Josefina. Nakita ko
namang napaluhod na lang bigla si Don Alejandro sa
kama at napahawak ng mahigpit sa kamay ni Josefina
habang pilit niyang tinatago ang hinagpis niya.
"TUMAWAG KAYO NG DOKTOR!" utos ni tiya Rosario sa mga
kasambahay niya at agad naman itong sumunod sa utos.
Sa totoo lang, parang biglang nanlamig ang buong
katawan ko, hindi ko na maramdaman ang sarili ko.
para akong nilalamon ng kalungkutan habang
pinagmamasdan ang mga nangyayari sa paligid ko. ang
mga iyak at pagsusumamo ni Maria at ina habang pilit
niyayakap at ginigising si Josefina ang nangingibabaw
sa lahat.
Naramdaman ko na lang ang tuloy-tuloy na pag-agos ng
mga luha ko habang pinagmamasdan ang kamay ni
Josefina na ngayon ay mahigpit pa ding nakakapit sa
rosaryong binigay ko sa kaniya... pero ilang sandali
lamang, kasabay ng mga luhang pumapatak sa mga mata
ko ay ang dahan-dahang pagkahulog ng rosaryong iyon
sa kamay niya... tuluyan na siyang bumitaw.
Parang biglang gumuho ang mundo ko.

Ayokong tanggapin ang katotohanang... wala na si
Josefina.
"Sa ngalan ng Ama, ng Anak at ng Espiritu Santo.
Amen, O Diyos, nawa'y gabayan niyo po ang kaluluwa ng
aming minamahal na kapatid na si Josefina Montecarlos
na ngayon ay tutungo na po sa piling niyo..."
Nakatulala at patuloy lang ang pagbagsak ng mga luha
ko habang pinagmamasdan ang pagsasaboy ng pari ng
holy water sa kabaong ni Josefina. Nandito kami
ngayon sa sementeryo sa San Alfonso kung saan
nakalibing
din ang mga ninuno ng pamilya Montecarlos. Makulimlim
ang kalangitan kahit pa tanghaling tapa tang mga oras
na ito.
"J-josefina! Anak ko! bakit? B-bakit mo kami
iniwan?!" pagtangis pa ni ina habang pilit siyang
niyayakap ng mahigpit ni Maria at Tiya Rosario dahil
nanghihina na si ina sa kakaiyak. Hindi namin
nagawang iburol pa si Josefina dahil kailangan naming
makabalik dito sa San Alfonso upang dito siya ilibing
dahil na rin sa kagustuhan ni Don Alejandro.
Nakatayo naman sa tabi ng pari si Don Alejandro
habang nakaalalay sa kaniya si Maximo dahil bigla
itong nahilo at muntik ng atakihin sa puso dahil sa
sobrang pagdadamdam at pag-iyak sa pagkawala ni
Josefina. Narito rin sa paligid sila madam Olivia,
Gobernador Flores, Natasha, Leandro, Heneral Seleno,
hukom Valenciano at hukom Fernandez, at ang iba pang
nakikiramay.
Parang unti-unting nadudurog at kumakalas sa
pagkakakapit ang puso ko habang pinagmamasdan ang
dahan-dahang pagbaba ng kabaong ni Josefina sa ilalim
ng lupa, napapikit na lang ako habang yakap-yakap ang
blue rosary sa tapat ng puso ko...
Alam kong nariyan ka lang sa paligid Josefina... alam
kong masaya ka na ngayon sa piling ng Panginoon,
patawarin mo ako...dahil sa akin nanggyari sa iyo
ito... hindi ka dapat namatay ng maaga, hindi mo
dapat dinanas ang lahat ng ito kung hindi ko
pinakialaman ang tadhana, marahil ay alam mo na
ngayon ang katotohanan na hindi ako ang tunay mong
kapatid na si Carmelita... patawarin mo rin ako kung
hindi
ko sinabi sa iyo ang totoo.
Sa totoo lang, dahil sa iyo mas lalong napadali ang
pamumuhay ko sa panahong ito, kahit pa palagi mo
akong inaasar at pinagkakatuwaan masaya pa din ako
dahil nagkaroon ako ng pagkakataong makilala ka at
mapalapit sa iyo. Sa ngayon hindi ko na alam ang
gagawin ko... sana ay narito ka sa piling ko upang
damayan at yakapin ako muli...
Hindi ko na napigilan pa ang bigat ng nararamdaman ko
at ang pagbugso ng mga luha ko, naramdaman kong
nanghina ang mga tuhod ko at napaluhod na lang ako sa
lupa habang pinagmamasdan ang pagbaon ng alaala ni
Josefina sa ilalim ng lupa na kung saan kailanman ay
alam kong hindi ko na maaabot pa.
"ANAAAAAK KO! JOSEFINA! WAG MO KAMING IWAN!" sigaw pa
ni ina at bigla siyang nawalan ng malay dahilan para
paypayan at mag-alala ang mga tao sa kaniya. Gusto ko
mang lumapit at yumakap sa kaniya pero hindi ko
magawa, parang nanigas na ako sa kinaroroonan ko.
hindi ko kayang lumapit sa kanila habang dala-dala
ang katotohanang... ako ang dahilan ng pagkamatay ni
Josefina.
Naramdaman kong biglang may humawak sa magkabilang
balikat ko upang tulungan akong bumangon muli,
paglingon ko ay tumambad sa harapan ko si Leandro,
katulad niya alam kong alam niya ang sakit na
dinadala ko ngayon. Dahan-dahan niya akong niyakap,
at sa mga oras na iyon nagpapasalamat ako dahil
narito siya sa tabi ko, at hindi niya ako iniwan.
Hindi ko mapigilang maibuhos ang mga luha ko sa yakap
ni Leandro, at ilang saglit pa dahan-dahang pumatak
ang ulan sa kalangitan, para bang nakikiramay ito sa
kalungkutan nararamdaman namin ngayon.
Pagmulat ko ng mata ay hindi ko inaasahang makita ang
taong responsable sa pagkamatay ni Josefina... si
Juanito.
Nakatayo siya sa di kalayuan sa gilid ng isang
malaking puntod at nakatingin ng diretso sa akin,
habang nakalagay ang sombrero niya sa tapat ng dibdib
niya.
Humiwalay na si Leandro sa pagkakayakap sa akin
"Mabuti pang magpahinga ka na Carmelita... ihahatid
na kita sa inyo at kung ibig mo ay dadalawin din kita
mamayang gabi" sabi ni Leandro, pero hindi ko pa rin
maialis ang mga mata ko kay Juanito. "Carmelita?"
tugon niya pa at dahil dun napalingon siya sa likod,
buti na lang at agad nakapagtago si Juanito sa likod
ng malaking puntod.
"Gusto mo na bang umuwi? o baka gusto mo munang
dumaan sa lupain ng mga rosas?" tanong pa ni Leandro.
Ibinaling ko na agada ng tingin ko sa kaniya baka
kasi magtaka siya kung ano yung tinitingnan ko sa
bandang likod niya.
"G-gusto ko ng umuwi" sagot ko na lang, agad naman
akong inalalayan ni Leandro at naglakad na kami
pasakay sa kalesa. Inaalalayan din ng mga guardia
personal si Don Alejandro at ina pabalik sa kalesa.
Kahit umuulan ni isa sa amin ay walang tumakbo o
sumilong. Di alintana ang buhos ng ulan, bawat patak
ng ulan na tumatama sa aming katawan ay isang hampas
na nagmumulat sa amin sa katotohanan.
Malungkot na katahimikan ang sumalubong sa amin
pagdating namin sa hacienda Montecarlos. Halos lahat
ay walang kibo at hindi nagsasalita. Mabait,
mapagmahal at masiyahin si Josefina, halos lahat ng
trabahador at tagapagsilbi dito sa hacienda
Montecarlos ay kinakaibigan niya kung kaya't ganoon
na lang ang lungkot na nararamdaman ng lahat dahil sa
pagkawala niya.
"Ako na ang bahala kay ina... maya-maya ay magigising
na rin siya, ang mabuti pa tingnan mo naman ang
kalagayan ni ama mula kagabi ay hindi pa siya
kumakain" tugon ni Maria habang kinukumutan si ina,
magang-maga rin ang mga mata niya dahil sa pag-iyak,
pero kahit ganoon mas inuuna niya pa rin ang
kalagayan ng iba kaysa sa kapakanan niya.
Tumango na lang ako at nagtungo sa opisina ni Don
Alejandro, dito siya dumiretso kanina pagdating namin
sa bahay at hanggang ngayon ay hindi pa rin siya
lumalabas sa opisina niya. hindi ko pa siya
nakakausap mula nang huling magkasagutan kami, alam
kong may kasalanan din ako pero hindi ko alam kung
anong gagawin ko...
Napahinga na lang ako ng malalim at kumatok na sa
pinto ng opisina niya, pero nakaka-ilang katok na ako
ay hindi pa rin siya tumutugon. Dahan-dahan ko ng
binuksan ang pinto at nakita kong wala siya doon sa
opisina niya.
"Si Don Alejandro po baa ng hinahanap niyo Binibini?"
narinig kong tanong ng isang kasambahay na may dala-
dalang pagkain para kay ina. Papasok na sana siya sa
kwarto nila ina kaya lang napatigil siya nang makita
ako sa tapat ng pinto ng opisina ni Don Alejandro.
Napatango naman ako, "Kanina pa po siya nasa kwarto
ni Binibining Josefina" patuloy niya pa sabay bow at
pumasok na siya sa kwarto nila ina upang ihatid ang
pagkaing dala niya.
Napalingon naman
ako sa kwarto ni Josefina na nasa pinakadulo.
Matagal-tagal na rin mula nang huli akong nakapasok
sa kwarto niya, nasa Maynila kasi siya noong mga
nakaraang buwan kung kaya't hindi kami
nakakapagkwentuhan sa kwarto niya, bukod dun siya din
ang madalas tumambay sa kwarto ko.
Dahan-dahan akong naglakad papalapit doon, kahit
hindi ako kumatok alam kong naroon si Don Alejandro
dahil rinig na rinig ko ang pagtangis niya. sabi nga
nila, kadalasang pinipigil ng mga lalake ang pag-iyak
lalo na sa harapan ng ibang tao pero tao lang din
sila, nasasaktan at nahihirapan, sa oras na nag-iisa
na sila doon nila binubuhos ang mga luhang matagal
nilang inipon at pilit itinago sa kanilang mga mata.
Aalis na lang sana ako dahil ayoko ng abalahin pa
siya pero napatigil ako nang marinig siyang
magsalita, "S-sino iyan? J-josefina anak ko... ikaw
ba iyan?" narinig kong pagtangis niya, napansin niya
siguro ang shadow ko sa ilalim ng pinto kung kaya't
alam niyang may tao dito sa labas ng kwarto at
naghihintay na makausap siya.
Napayuko na lang ako at dahan-dahang binuksan ang
pinto. Bakas sa mukha ni Don Alejandro ang pagka-
dismaya nang hindi ang inaasahan niyang si Josefina
ang makikita niya. namumula at namamaga na ang
kaniyang mga mata sa kakaiyak habang yakap-yakap ang
damit pang-madre ni Josefina na lagi niyang suot.
Nakahandusay din siya sa sahig at may tatlong bote ng
alak ang nakakalat sa paligid niya.
Sa aming tatlo, si Josefina ang pinakamasunurin at
hindi sumuway sa kaniya. At ang pagkamatay ng anak ay
isa sa pinakamasakit na trahedyang sasapitin ng isang
magulang.
"P-patawad po kung n-naabala
ko kayo... aalis na po----" hindi ko na natapos yung
sasabihin ko kasi bigla siyang nagsalita.
"K-kung may isang taong d-dapat sisihin sa sinapit ni
Josefina... ay ako iyon" panimula niya. pasuray-suray
na rin ang kaniyang mga mata at parang anumang oras
ay babagsak na siya dahil sa matinding pagkalasing.
Naglakad na ako papasok sa loob at pinulot ko ang mga
bote ng alak na nakakalat sa sahig. "K-kumain na po
kayo ama... makakasama po sa inyo ang mga ito" sagot
ko na lang, pero nagulat ako nang bigla niyang
hawakan ang kamay ko at dahil dun napatingin ako ng
diretso sa mga mata niyang punong-puno ng pagsisisi
at pagdadalamhati.
"C-carmelita... anak... Tama ka, kasalanan ko ang
lahat ng ito... nakipagsabwatan ako kay Gobernador
Flores upang makapag-higanti sa pagmamaliit at
paglapastangan ni Don Mariano sa pamilya natin nang
baliin niya ang nakatakdang kasal niyo ni Juanito..."
panimula niya, at dahil dun nanlaki ang mga mata ko
dahil sa pag-amin niya.
"m-masyado akong nabulag sa galit at hinanakit dahil
nagawa niyang ipahiya ang pamilya natin sa buong San
Alfonso at nakarating din ang balitang iyon sa
Maynila, Totoong siniraan at ginawan lang namin siya
ng kwento na naging dahilan ng pagkaaresto at
pagkamatay niya... A-alam naming makapangyarihan din
si Kapitan Corpuz at Sergio Alfonso at m-magagawa
nilang baliktarin ang sitwasyon... kung kaya't hindi
na rin namin sila pinalagpas..." Pag-amin ni Don
Alejandro, nanginginig ang mga kamay niya ngayon na
nakahawak sa kamay ko at hindi rin maaawat ang
pagdaloy ng mga luha niya sa kaniyang mga mata.
Halos walang kurap akong nakatitig sa kaniya at hindi
ko magawang makapagsalita o gumalaw man lang dahil sa
pagkabigla.
"T-tumigil na po kayo... t-tama na po" pakiusap ko
pa, hindi ko na rin mapigilan ang pagbagsak ng mga
luha ko. matagal ko ng inaasam na marinig mismo sa
bibig ni Don Alejandro ang katotohanang may kinalaman
siya sa pagkamatay ni Don Mariano at pagkasira ng
pamilya nito.
"A-ang inosente at walang kasalanan kong anak ang n-
nagbayad ng lahat ng katarantaduhan ko!" sigaw pa
niya at bigla siyang nagwala at pinagbabato niya ang
mga bote ng alak sa gilid. agad ko naman siyang
niyakap at pinigilan, sa mga oras na ito ramdam na
ramdam ko ang sobrang pagsisisi at sakit na
nararamadaman niya ngayon.
"H-hindi pa ako nakontento... pati ang buhay ng
inosenteng si Sonya ay hindi ko din pinalagpas!"
sigaw niya pa, parang biglang kumirot ang puso ko,
bigla kong naalala yung araw na kung saan napilitang
umayon si Don Alejandro na patayin si Sonya sa harap
ng munisipyo... sa harap ng madaming tao.
Biglang nagsipasok sila Esmeralda at ang iba pang
kasambahay nang marinig nila ang pagkabasag ng mga
bote dito sa kwarto ni Josefina. Agad ko naman silang
sinenyasan na lumabas na muna at hayaang maibuhos
ng ginawa ko at ang pag-protekta ko sa pamilya
natin!" tugon niya pa. parang biglang tumigil ang
pag-ikot ng mundo ko.
Sinasabi ko na nga ba... kaya pala kahit anong
mangyari ay pinagpipilitan ni Don Alejandro na
maikasal ang isa sa amin sa mga Flores ay dahil
natatakot siyang baka dumating ang araw na baliktarin
at pagtaksilan din siya ni Gobernador Flores.
"I-ilang dekada na ang lumipas... ngayon lang nalagay
sa alanganin ang pangalan ng pamilya Montecarlos...
a-ayokong maging kahihiyan sa lahat... a-ayokong
sirain ang tiwalang ibinigay ng ating mga ninuno"
pagsumamo pa ni Don Alejandro, napatulala na lang ako
sa kaniya. Sa kabila ng lahat ng nangyari, ang
pangunahing may kasalanan pa rin ng lahat ng ito...
ay ako.
Kung kaya't ako rin ang dapat gumawa ng paraan. Ako
pa rin ang dapat magsakripisyo.

ni Don Alejandro ang lahat ng pagsisisi at sama ng

Kaya pala nananahimik at hindi niya nagawang
ipagtanggol noon si Don Mariano ay dahil kasabwat
talaga siya.
"I-ito na siguro ang k-kabayaran ng lahat ng ginawa
ko sa p-pamilya Alfonso... a-ang buhay ni Josefina
ang naging kabayaran ng lahat ng kasalanan ko sa k-
kanila" pagtangis niya pa at bigla siyang napahawak
ng mahigpit sa ulo niya at inuntog-untog ito sa gilid
ng kama. Agad naman akong lumapit sa kaniya at inawat
siya.
loob niya.
Nag-bow naman sila at isinara muli ang pinto. "N- Kinabukasan, nagtungo kami ni Don Alejandro at ina sa
ngayon hindi ko na alam ang g-gagawin ko... C- mansyon ng mga Flores. Narito kami
carmelita anak! Ikaw na lang ang pag-asa ko!" nagulat
ako nang bigla niyang hawakan ang magkabilang balikat ngayon at nakikipag-salo sa kanila sa hapagkainan.
ko, naiintindihan kong lasing na lasing lang si Don
Alejandro pero nababakas ang sobrang takot sa mga
mata niya, parang nasisiraan na siya ng ulo.
"Ipinaaabot ko ang taos puso kong pakikiramay sa
pagkawala ng inyong anak na si Josefina" tugon ni
Gobernador Flores, tumango naman si Don Alejandro at
"K-kailangan mong maikasal kay Leandro! Kailangan ina.
maging isang pamilya ang Montecarlos at Flores! D-
dahil kung hindi... m-mawawalan ng saysay ang lahat

"Nakasisiguro po ako na ngayon ay masaya na si
Josefina sa piling ng Diyos" tugon naman ni Natasha.
Nasa pinaka-gitna ng mesa si Gobernador Flores
samantalang nasa kaliwa naman niya si Don Alejandro,
katabi naman ni Don Alejandro si ina, at nasa tabi
naman ako ni ina.
Nakaupo naman sa tapat namin si Leandro at nasa tabi
niya si Natasha. "Don Alejandro... Donya Soledad...
Naiintindihan ko po kung nais niyong malipat ang
nakatakdang petsa ng kasal namin ni Binibining
Carmelita dahil na rin sa mga nangyari nitong
nakaraang araw" tugon naman ni Leandro, napangiti
naman ng kaunti si ina.
"Maraming salamat sa iyong pag-unawa Heneral Leandro
ngunit ang iyong paghihintay ay sapat na, narito kami
ngayon upang ipagbigay alam sa inyo na ibig naming
matuloy pa rin ang kasal sa nakatakda nitong araw, sa
katapusan ng Nobyembre" sagot ni ina. Napatingin
naman ako kay Don Alejandro, walang kaalam-alam si
Donya Soledad sa lahat ng kasamaan at pagtataksil na
ginawa ng kaniyang asawa sa pamilya Alfonso. Hindi ko
naman magawang sabihin kay ina ang totoo dahil ayokng
masira rin ang tiwala niya kay Don Alejandro.
Napangiti naman ng kaunti si Leandro sabay tingin sa
akin. "Kung gayon, ang pagiging isa ng ating pamilya
ay isang malaking karangalan sa amin..." nakangiting
tugon ni Gobernador Flores at itinaas niya
ang wine glass niya.
"Salud" tugon ng lahat, bukod sa akin.
Sa pagkakataong iyon, unti-unti ko ng nararamdaman
ang tali na pupulupot sa leeg ko pagdating ng
panahon.
"Sa totoo lang... hindi ko maitago ang saya na
nararamdaman ko... parang panaginip lang ang lahat,
ilang linggo na lang, magiging ganap na kitang asawa"
nakangiting tugon ni Leandro, nandito kami ngayon sa
hardin nila at naglalakad-lakad kami. Samantalang
patuloy pa ding nag-uusap sila Gobernador Flores, Don
Alejandro at ina sa loob ng bahay nila.
Napatingin lang ako kay Leandro, parang hindi siya
nagbago, iyon pa rin ang mga ngiti niya noong sinagot
siya ni Carmelita.
"May tanong lang ako... bakit nagawa mo pa din akong
mahalin at hintayin?" tanong ko sa kaniya, alam kong
si Carmelita naman talaga ang mahal niya, si
Carmelita ang nakikita niya sa akin ngayon.
"Tanging ang puso lang natin ang makakasagot niyan...
walang tamang sagot sa tanong kung bakit mo mahal ang
isang tao, dahil ang pag-ibig ay hindi iniisip... ito
ay nararamdaman at nagmumula sa ating puso... sa oras
na maramdaman mo ang pagtibok nito alam mong kahit
anong gawin mo ay hindi mo na ito mapipigilan at
hindi ka na makakawala pa" paliwanag ni Leandro. Kung
sabagay tama nga siya. kahit anong gawin ko ay hindi
ko pa din mapigilan ang pagtibok ng puso ko para kay
Juanito.
"Oo nga pala... madalas kong mapansin na suot mo ang
kuwintas na iyan, ano ang ibig sabihin niyan?" tanong
ni Leandro at dahil dun napatingin at napahawak ako
ngayon sa kuwintas na gawa sa kahoy na
bigay sa akin ni Juanito.
Hindi ko mapigilang mapangiti habang inaalala ang
ibig sabihin ng kuwintas na iyon. "Ito lang ang
tanging bagay na nakakapag-paalala sa akin kung sino
talaga ako... ang totoong ako sa likod ng mapaglarong
tadhanang ito" sagot ko sa kaniya. Napatango naman si
Leandro, alam kong hindi niya naiintindihan at
kailanman ay hindi niya maiintindihan na ang babaeng
kaharap niya ngayon ay isang impostora lamang.
Magsasalita pa sana si Leandro kaya lang bigla kaming
nakarinig ng ingay at sigawan mula sa labas, sa tapat
ng gate ng mansyon nila. Agad hinawakan ni Leandro
ang kamay ko at dali-dali kaming tumakbo papasok ng
bahay.
Naabutan namin si kolonel Santos na nakatayo sa labas
ng pintuan ng bahay. "Gobernador! Sinalakay po ng mga
rebelde ang tahanan ni Ginoong Maximo Rosalejos
kanina lang! at may binato pong sako ang mga rebelde
sa labas ng inyong tahanan ngayon!" tugon ni Kolonel
Santos. At dahil dun agad kaming napasilip ng bintana
at tumambad sa harapan namin ang dose-dosenang
guardia personal ng mga Flores at mga guardia civil
na naka-pwesto na ngayon sa tapat ng gate ng mga
Flores bilang depensa.
Agad kinuha ni Leandro ang kaniyang armas at dire-
diretso siyang lumabas. Hindi ko na siya nagawang
pigilan pa dahil sa matinding pagkabigla at takot.
Nagtatakbuhan na ngayon ang ilang rebelde papalayo,
pinaulanan sila ng bala ng mga guardia civil at
guardia personal pero wala ni isa sa kanila ang
tinamaan. Agad sumaludo ang mga guardia civil at
guardia personal ng dumating si Leandro sa tabi
nila.
"sa tingin ko ay hindi pag-atake ang pakay ng mga
rebelde ngayon sa aming tahanan... kundi ang paghatid
ng mensahe sa pamamagitan niyon" panimula ni Leandro
sabay turo dun sa sako, agad na pumwesto at tumayo
ang mga tauhan niya at nagbigay daan sa kaniya,
naglakad si Leandro papalapit sa tapat ng gate nila
kung saan naroroon ang iniwang sako ng mga rebelde.
Gusto ko sanang lumabas at sumunod kay leandro para
tingnan kung anong laman niyon pero agad akong
pinigilan ni ina at Don Alejandro. kung kaya't wala
na akong nagawa pa kundi magmasid na lang sa mga
nangyayari mula dito sa loob ng bahay nila.
Agad na dinampot ni Leandro ang sakong iyon at
binuksan, biglang dumanak ang dugo sa sahig at parang
biglang bumaliktad ang sikmura ko nang makita namin
kung ano ang laman ng sakong iyon kahit malayo kami
sa kanila.
Ang ulo ni Maximo Rosalejos.
Halos napatigil ang lahat at bakas sa lahat ang takot
at pangamba dahil sa mga kayang gawin ng rebeldeng
grupo ni Ca-tapang.
Nakita kong napapikit na lang sa galit at lungkot si
Don Alejandro, malapit siya kay Maximo. At ang
sinapit nito ngayon sa kamay ng mga rebelde ay hindi
katanggap-tanggap.
kinatatakutan ni Don Alejandro. ang masira ang
"MULA SA ARAW NA ITO, IPINAG-UUTOS KO ANG MAHIGPIT NA koneskyon niya sa makapangyarihang gobernadora ng San
PAGBABANTAY NG MGA GUARDIA CIVIL SA BUONG LALAWIGAN Alfonso.
NG SAN ALFONSO! ANG SINUMANG MAHULING MAY TINATAGONG
ARMAS SA KANILANG MGA TAHANAN AT MAY KAHINA-HINALANG
KILOS AY PAPATAYIN!" utos ni Gobernador Flores. At
dahil dun agad naglibot ang mga guardia civil sa
buong lalawigan... sa pagkakataong iyon kinakabahan
na ako sa mga posibleng mangyari. Nagkalat ang mga dugo at gamit sa buong paligid,
tanging ang pagtangis ng iilang maliliit na bata na
maagaang naulila dahil pinaslang ang kanilang mga
magulang ang maririnig sa buong kapaligiran. Hindi
ko mapigilan ang matinding pagkakirot ng puso ko
/> dahil sa mga natutunghayan ko. narito ako sa panahon
kung saan ang mga nasa katungkulan at kapangyarihan
ang may hawak ng buhay ng mga mahihirap at walang
kalaban-laban na mga mamamayan.
Kinabukasan, nagulat ako nang mabalitaan na lilisanin
na muna namin ang San Alfonso at magtutungo kami sa
Maynila dahil sa mga death threat na natanggap ni Don
Alejandro kagabi. Wala na rin akong nagawa pa, sa
totoo lang natatakot at nangangamba din ako, nagawa
na nilang saktan at mapatay si Josefina at Maximo. Pagdating namin sa daungan, agad na pumalibot sa amin
Hindi imposibleng gawin rin nila iyon sa amin at sa ang mga guardia civil na nakasunod sa kalesa namin
pamilya Flores. kanina pa. kanina pa naghihintay sila madam Olivia,
Leandro, Natasha, hukom Valenaciano at hukom
Fernandez sa pagdating namin sa barko. Naiwan naman
sa San Alfonso si Gobernador Flores at Heneral Seleno
Nasa kalesa kami ngayon papunta na sa daungan, mag- upang pulbusin ang mga pinaghihinalaan nilang kaanib
tatanghaling tapat na pero halos walang katao-tao sa sa rebeldeng grupo ni Catapang.
kalsada. Maraming mga guardia civil ang nagkalat sa
buong paligid at patuloy na nag-roronda. Napadaan
kami sa isang sakahan at naabutan naming sinusunog
nila ang bahay kubo ng isang mahirap na pamilya Sa itaas ng barko ay matatanaw ang labis na
kasabay niyon ay pilit na binubugbog at pinapaamin kalungkutan at trahedya na nangyayari ngayon sa San
ang padre de pamilya ng tahanan, samantalang Alfonso. Ang dating maganda at ubod na sigla na bayan
nagsusumamo at pilit na nagmamakaawa naman ang ng San Alfonso ay napalitan na ngayon ng isang
asawang babae at ang mga maliliit nilang anak. tanawin kung saan naghahari ang kamatayan.
Gusto ko sanang bumaba para awatin sila pero tumutol
si Don Alejandro at ina. "Anak... ang utos na ito ay
hindi maaaring baliin ng isang tulad mo" paliwanag ni Hindi dapat nangyari ang lahat ng ito... kasalanan ko
ina. Wala naman na akong nagawa pa kundi pagmasdan na ang lahat ng ito.
lang ang walang awang pambubugbog ng mga guardia
civil at pagpapahirap sa mga mahihirap na pamilya.
alam kong wala na akong magagawa pa, kung
pakikialaman ko sila siguradong magagalit ng tuluyan
sa akin si Gobernador Flores at iyon ang pinaka-
Ako ang nagdala ng kamatayan sa bayan ng San Alfonso.
Napatigil ako nang biglang may lalaking bumangga sa
akin pag-akyat ko ng barko, agad niyang hinawakan ang
kamay ko at tinakpan ang bibig ko sabay hila sa akin
papasok sa isang napakadilim na kwarto. hindi ako
napansin nila Don Alejandro at ina dahil nauna silang
umakyat sa akin, at sumabay rin sap ag-akyat ang iba
pang mayayamang pamilya na ibig din magtungo ng
Maynila upang lumayo sa San Alfonso kung kaya't
napahalo ako sa madaming tao.
Nasa isang madilim na imbakan ng alak kami ngayon, at
tanging ang maliit na bitana lamang sa itaas ang
nagbibigay liwanag dito sa loob ng silid na ito dito
sa barko.
Pilit akong pumiglas sa pagkakahawak nung lalaki,
nakatakip ng pulang tela ang kaniyang mukha, pero
ilang sandali lang tinanggal niya iyon... bigla akong
napatigil at napatulala sa lalaking humila sa akin...
hindi ako makapaniwala na narito ngayon si Juanito.
nakatingin lang kami ng diretso sa mga mata ng isa't-
isa. Hawak niya ngayon ang kamay ko at nakapulupot
naman ang isa niyang kamay sa tagiliran ko... gusto
ko siyang yakapin. Pero ilang sandali lang bigla
siyang natauhan at umiwas ng tingin sabay bitaw sa
akin.
"N-nagkakamali ka ng iniisip... hindi ako naparito
ngayon upang makita ka" tugon niya pero hindi na niya
magawa ngayong tumingin ng diretso sa mga mata ko.
napayuko na lang ako at napahawak sa kamay ko na
kanina lang ay hawak-hawak niya.
"Oo nga pala... bago kami umalis, gusto ko sanang
sabihin sa iyo ang huling habilin ni Sonya bago
siya..." hindi ko na natapos ang sasabihin ko kasi
parang isang malaking kurot sa dibdib ang alaala ng
pagkamatay niya.
"nais niyang humingi ng tawad sa iyo dahil nagtungo
siya dito sa San Alfonso upang makiusap kay ama na
palayain si Ignacio nang hindi nagpapaalam sa iyo,
ibig rin niyang ipaabot sa iyo na ang ginawa niyang
iyon ay hindi niya pinagsisisihan" sabi ko, dahan-
dahang napatingin sa akin si Juanito at nakita ko ang
pagdaloy ng mga luha niya sa kaniyang mga mata.
"S-sa tingin mo... bakit maglalakas
ng loob si Sonya makiusap sa harapan ni Don
Alejandro?" seryosong tanong ni Juanito. napatulala
lang ako sa kaniya at hindi na ako nakapagsalita pa.
"Bagama't alam niya na ang pagbalik niya sa San
Alfonso ay delikado... umasa pa rin siya na baka
sakaling pagbigyan siya ng iyong ama na akala niyang
nagmamalasakit sa kaniya" patuloy pa ni Juanito.
kitang-kita ko ngayon ang nag-aapoy na galit at
hinanakit sa kaniyang mga mata.
"A-ano bang ginagawa mo dito?" tanong ko sa kaniya,
pero ilang Segundo siyang hindi umimik. napatingin
ako sa balisong o maliit na kutsilyo na nakasuksok sa
ilalim ng damit niya. at dahil dun biglang nanlaki
ang mga mata ko at biglang lumakas ang kabog ng
dibdib ko.
Hindi maaari!
Imposible!
Hindi totoo ang lahat ng ito!
Nakita kong dahan-dahang kinuha ni Juanito ang
kutsilyong iyon at hinawakan ito ng mahigpit.
Napahakbang ako paatras at napatigil ako nang tumama
na ang likod ko sa dingding. Ilalabas na sana niya
ang kutsilyong iyon pero bigla siyang napatigil, at
tumingin ng diretso sa akin. "Hanggang sa huli...
hindi ko inaasahang sasabihin ko pa rin ang mga
salitang ito sa iyo... hanggang sa huli, hangad ko
ang kaligayahan mo sa piling ni Leandro" tugon niya
at bigla niyang binitiwan ang kutsilyo na hawak niya
kanina. Parang biglang umagos ang lahat ng kaba at
takot na nararamdaman ko kanina nang bumagsak ang
kutsilyong iyon sa sahig.
Naglakad na siya papalabas at sa bawat hakbang niya
ay ramdam ko ang bigat na pinapasan niya sa mga oras
na ito. Nagulat ako nang biglang bumukas ang pinto at
dahil dun agad akong napayuko at nagtago
sa likod ng mga bariles ng alak.
"Ano? Nakita mo na ang bunsong anak ni Don
Alejandro?!" tanong ng isang lalaki na nakadamit
kutsero, at may kasama pa siyang isa pang lalaki na
nakadamit tulad ni Juanito.
"Hindi" diretsong sagot ni Juanito. napakamot naman
sa ulo at mukhang dismayado ang dalawang lalaking
kausap niya.

"Malalagot tayo kay Ca-tapang nito, kailangan nating
makuha ang Montecarlos na iyon!" reklamo nung
lalaking nakadamit kutsero. Tulala naman at hindi
umiimik si Juanito.
"Sigurado ka ba Juanito?... kanina lang dito ko
huling nakitang napadaan ang Montecarlos na iyon"
dismayadong tanong nung isa pa.
Papasok na sana yung dalawang lalaki dito sa loob
kung saan ako nagtatago pero biglang may isa pang
lalaki na naka-barong ang dumating... Si Eduardo.
"Mga kasama... nakita kong nakasunod ang bunsong
Montecarlos kina Don Alejandro at Donya Soledad sa
silid nila" tugon ni Eduardo, at nagulat ako nang
bigla siyang mapatingin sa pinagtataguan ko.
Alam na niya na nandito ako? alam niya na nagkausap
kami ni Juanito?
"Tara na! paalis na ang barko... baka maghinala ang
mga guardia civil sa mga kinikilos natin" tugon pa ni
Eduardo at dali-dali na silang umalis. Nakita kong
napalingon pa sa akin si Juanito sa huling
pagkakataon bago siya sumunod sa kanila.
Anong ibig sabihin nito? Bakit pinagtakpan ako ni
Juanito at Eduardo?
Kinabukasan, maaga akong lumabas sa aking silid at
nagtungo sa dulo ng barko upang pagmasdan ang
pagsikat
ng araw. dahil sa madalas na pagsakay ko sa barko sa
panahong ito, hindi na ako nahihilo pa. maaliwalas
ang kalangitan at madaming ibon ang nagliliparan sa
himpapawid.
~Sa pagsapit ng dilim ako'y naghihintay pa rin
Sa iyong maagang pagdating
Pagkat ako'y nababalisa kung 'di ka kapiling
Bawat sandali mahalaga sa atin~
~Tulad ng ibong malaya ang pag-ibig natin
Tulad ng langit na kay sarap marating
Ang bawat tibok ng puso'y kay sarap damhin
Tulad ng himig na kay sarap awitin.~
Mabuti pa ang mga ibon na malayang nakalilipad
ngayon... malaya silang nakakalipad at parang walang
problema na iniinda.
"Kung gayon... mas gugustuhin mo na lang ba maging
ibon?" narining kong tanong ni madam Olivia na nasa
tabi ko na pala. At dahil dun nanlaki ang mga mata ko
dahil hindi ko man lang namalayan na nandito na pala
siya sa tabi ko.
"Huwag mo nga ako tingnan ng ganyan... sadyang
malalim lang ang iyong iniisip kung kaya'y hindi mo
namalayan ang paghakbang ko papalapit sayo" tugon ni
madam Olivia. Oo nga pala, nakakabasa siya ng isip.
Napahinga na lang ako ng malalim at pinagmasdan ko na
ulit ang mga ibon at karagatan. "Sa pagkakataong
ito... sa tingin ko ay si Leandro na ang nakatadhana
sa iyo" tugon pa ni madam Olivia at dahil dun
napalingon ulit ako sa kaniya, diretso naman siyang
nakatingin sa karagatan.
"Pero ang kapalaran pong ito ay para kay Carmelita...
hindi po ako si Carmelita" sagot ko sa kaniya,
napailing naman si madam Olivia. "Ang kapalaran ni
Carmelita ay kapalaran mo din... alam kong
nagdadalawang
isip ka pakasalan si Leandro dahil sa oras na
magtagumpay ka sa iyong misyon ay magigising na lang
si Carmelita na kasal na pala siya kay Leandro..."
patuloy pa ni madam Olivia, bigla tuloy akong
napaisip ng malalim. Napaka-unfair naman nito sa part
ni Carmelita, wala siyang kamalay-malay na magiging
asawa niya si Leandro.
"Pero huwag kang mag-alala, ang alaala ni Carmelita
pagkagising niya ay ang mga panahon kung saan hindi
pa dumadating si Juanito sa buhay niya, ang panahon
kung saan naghihintay siya sa pagbalik ni Leandro"
tugon pa ni madam Olivia. At bigla siyang napapikit.
"Ngunit ang lahat ng iyon ay mangyayari lamang kung
magtatagumpay ka sa misyon mo... sa oras na mabigo ka
sa iyong misyon na pigilan ang pagkamatay ni
Juanito... mananatili ka na sa panahong ito bilang
Carmelita... at si Leandro ay nakatadhana na sa iyo"
dagdag pa ni madam Olivia at dahil napatulala na lang
ako sa kaniya.
Kahit saan pala ako magpunta... wala akong takas.
Magtagumpay o mabigo man ako sa misyon ko, hindi pa
rin ako makakatakas kay Leandro.
Nobyembre 25, 1891.
Halos dalawang linggo na kami ngayon dito sa Silang,
Cavite. Dahil sa kahilingan ni Leandro na tumira kami
malapit sa kanila. siya ang punong heneral dito sa
Cavite kung kaya't mas mapapanatag ang kalooban niya
na maprotektahan ang pamilya namin.
Narito kami ngayon sa isang simbahan upang mag-
komipsal. Isang tradisyon sa simbahang katoliko ang
pagkokompisal ng magpapakasal bago sila ikasal.
Never pa ko nakapag-kompisal sa buong buhay
ko, kaya hindi ko alam kung anong gagawin ko. "Sa
ngalan ng Ama, ng Anak at ng Espiritu Santo, Amen.
Ang ating Diyos ay mapagpatawad, nakikinig siyang
mabuti sa mga hinaing, panalangin at pag-amin natin
sa ating mga kasalanan, ang pagtatapat sa ating mga
kasalanan ay lubos na kinalulugdan niya..." patuloy
nung pari, may nakaharang na tabla sa pagitan namin
at may maliliit lang itong butas, naaaninag ko ang
matandang pari na nasa loob.
"A-ako po ay isang makasalanan... at humihingi po ako
ng tawad sa Panginoon, alam ko pong alam niya ang
pinagdadaanan ko ngayon at humihingi po ako ng tulong
dahil hindi ko na po alam ang aking gagawin" sagot
ko, naaninag ko namang napatango ang pari.
"Sa mundong ito... hindi pa huli ang lahat, hindi mo
man sabihin sakin ang buong detalye ng iyong
kasalanan, batid naman ito ng ating Panginoon... ang
awa ay magmumula sa Diyos at ang gawa naman ay
nakasalalay sa iyo, kung minsan may mga pagkakataong
nadadaig tayo ng ating puso... ngunit ang paggamit ng
utak ay isang matalinong paraan, hindi lahat ng bagay
ay dapat pinapadaan sa puso dahil mabisa pa din ang
paggamit sa ating isipan" tugon nung pari. ang mga
salita niya ay diretsong tumama sa puso ko. tama nga
siya, siguro panahon na upang gamitin ko naman ang
utak ko.
Ang pagpapakasal ko kay Leandro ay makapagliligtas sa
pamilya namin. Dapat ko ng kalimutan si Juanito dahil
ang pag-ibig ko sa kaniya ang maglalagay sa
kapahamakan naming dalawa.
Siguro tama din si Nenita, baka natuturuan talaga ang
puso... at alam kong hindi naman ako mahihirapang
mahalin si Leandro.
Habang papalapit ang araw ng kasal namin ni Leandro
ay mas lalong bumibigat
ang pakiramdam ko, abala si ina sa pagbuburda ng
wedding gown na ginawa niya para sa akin, si Maria
naman ang nag-aayos ng lahat mula sa simbahan, sa
handaan, sa mga magiging bisita at sa mga dekorasyon.
Samanatalang, dumating na si Gobernador Flores at
Heneral Seleno galing sa San Alfonso upang dumalo sa
kasal namin ni Leandro. Halos gabi-gabi naman
dumadalaw si Leandro sa bahay upang kamustahin ako,
pero hindi na siya nakadalaw pa kagabi dahil isang
pamahiin sa kasal na sa simbahan na dapat magkita ang
babae at lalaking ikakasal.
Nobyembre 30, 1891.
Ang katapusan ng Nobyembre ang nakatakdang petsa ng
kasal namin. 3 am na ng madaling araw, 5 am dapat
nasa simabahn na kami dahil madaling araw ginaganap
ang kasal sa panahong ito.
"Masikip ba anak?" nag-aalalang tanong ni ina habang
tinutulungan niya akong isuot ang wedding gown na
gawa niya. isa din kasi sa pamahaiin sa kasal ang
hindi dapat pagsukat ng wedding gown, kung kaya't
nag-aalala ngayon si ina dahil sa mismong araw ng
kasal ko pa isusuot ng first time ngayon ang damit na
ginawa niya.
"Ayos lang po" sagot ko na lang, hindi naman ganun
kasikip yung wedding gown pero hindi lang ako
komportable kasi abot hanggang leeg yung damit at
balot na balot ako. napatingin na ako ngayon sa
salamin, at nakita kong napaluha si ina habang
pinagmamasdan ako.
"P-parang ang bilis ng pag-usad ng panahon... parang
kailan lang ay sanggol ka pa ngunit ngayon...
ikakasal ka na anak ko" tugon ni ina, bigla tuloy
akong napaluha dahil sa kaniya. Bukod sa hindi pa
ako handa magpakasal kahit ganoon ay sobrang natutuwa
ako dahil ramdam na ramdam ko ang pagmamahal ng isang
ina mula sa kaniya.
"Halika na... pumili ka na ng mga alahas na isusuot
mo" tugon niya pa at may kinuha siyang isang jewelry
box na punong-puno ng mga alahas. "Pumili ka na anak"

"K-kayo na po ang pumili para sa akin... ina" sagot
ko, bigla naman siyang napangiti kahit pa may
namumuong luha sa kaniyang mga mata. "Hanggang
ngayon... nilalambing mo pa rin ako" sabi niya pa. at
agad niyang kinuha ang dalawang pares ng gintong
hikas at isinuot iyon sa akin.
"Ang hikaw na ito ay regalo sa akin ng iyong ama
noong kaarawan ko, mula pa ito sa Pransya" sabi niya,
naramdaman kong tatanggalin niya dapat yung kuwintas
na bigay sakin ni Juanito na suot ko ngayon. Pero
agad akong napahawak sa kamay niya upang pigilan
siya.
"Sigurado ka anak? Isusuot mo yan?" nagtatakang
tanong ni ina. Napatango naman ako, puno ng
makikintab na alahas at palamuti ngayon ang kasuotan
ko, pero tanging ang kuwintas na iyon ang namumukod
tangi dahil ito ang pinaka-simple sa lahat.
"Ayoko pong mahiwalay ang kuwintas na ito sa puso ko,
dahil ito na lang po ang natatanging alaala ni
Juanito sa akin" sagot ko, napangiti naman si ina at
niyakap niya ako.
"Balang araw maiintindhan mo din anak...
maiintindihan mo hangad lamang namin ng iyong ama ang
kabutihan at kaligtasan mo" sagot ni ina habang
tinatapik-tapik ang likod ko. napatitig naman ako
ngayon sa salamin na nakatapat sa
akin ngayon habang yaka-yakap ako ni ina.
Hangad ko ang kabutihan at kaligtasan ng pamilya
mo... Carmelita.
Sa simbahan ng San Jose sa Las Pinas gaganapin ang
kasal namin ni Leandro. Naalala ko na ang simbahang
ito ay kilala bilang St. Joseph church sa Las Pinas
kung saan matatagpuan ang nag-iisa at kauna-unahang
Bamboo organ sa buong mundo.
Papasikat na ang liwanag nang dumating kami sa
simbahan, halos nakaputi at elegante ang pananamit ng
lahat ng bisita na dadalo sa aming kasal. Sinalubong
ako ni Tiya Rosario at inalalayan niya ako makababa
sa kalesa, maraming mga bulaklak na naka-display sa
buong paligid. Madami ding mga guardia civil at
nakapwesto sa bawat sulok.
Napangiti ako nang biglang may isang batang babae ang
lumapit sa akin at iniabot niya ang kumpol ng white
roses sa akin. Nagpasalamat naman ako at hinalikan
siya sa pisngi.
"Maraming salamat anak... lagi mong tatandaan na
mahal na mahal ka namin ng iyong ina" bati sa'kin ni
Don Alejandro at niyakap niya ako. nasa labas pa kami
ngayong ng simbahan at ihahatid nila ako ni ina sa
altar.
Yumakap din sa akin si ina at itinaklob na niya ang
puting belo sa mukha ko. ilang sandali pa, biglang
bumukas ang napakalaking pintuan ng simabahan na gawa
sa kahoy at ang lahat ng tao sa loob ay nakatingin na
ngayon sa akin.
Natanaw ko si madam Olivia at Maria na maluha-luha
ngayon at nakangiti sa akin, naroon din si Nenita,
ngumiti siya at tumango sa akin nasa tabi naman niya
ang asawa niyang si Manuel. Naroon din ang
ilan sa mga madre na estudyante ni madam Olivia,
natanaw ko din si madam Ofelia at Esmeralda.
Paglingon ko naman sa kaliwa ay naroon naman sina
Natasha, Gobernador Flores, hukom Valenciano at hukom
Fernandez. Inimbitahan din ni Gobernador Flores ang
gobernadora-heneral ng Pilipinas pero hindi ito
nakapunta dahil may importante itong pupuntahan.
Naroon din sila kolonel Santos at ang ilang tauhan na
sundalo ni Leandro. At sa dulo ay natanaw ko si
Leandro na nakadamit pang-heneral ngayon, nakangiti
siya at nakatingin ng diretso sa mga mata ko habang
dahan-dahan akong naglalakad papalapit sa kaniya
kasabay nito ay ang pagtugtog ng napakagandang tunog
ng Bamboo organ.
Punong-puno ng mga bulaklak at magagarbong dekorasyon
ang simbahan, natanaw ko din ang napakalaking altar
sa gitna at nasa ibaba nito nakatayo ang paring
magkakasal sa amin ni Leandro.
Alam kong ilang Segundo na lang ay malapit ng magbago
ang buhay at kapalaran ko. hindi ko akalaing aabot
ako sa ganito. Ang pagbago ng tadhana ay hindi natin
inaasahan, kung minsan bigla-bigla na lang tayo
magigising sa katotohanan na unti-unti na palang
nagbabago ang lahat nang hindi natin namamalayan.
Halos nakangiti ang lahat ng tao ngayon at bakas sa
mga mukha nila ang saya habang pinagmamasdan ang pag-
iisang dibdib namin ni Leandro. "Ikaw na ang bahala
sa aking anak Leandro" tugon ni Don Alejandro at
tinapik niya sa balikat si Leandro. Napatango naman
si Leandro at napatingin sa akin sabay ngiti,
inilahad niya ang palad niya sa akin.
Napatingin ako sa mga kamay niya, siguro nga ito na
ang
simula ng bago kong buhay... ito na ang simula ng
kwento namin ni Leandro.

Iaabot ko na ang kamay ko sa kaniya pero nagulat at
napatigil ako nang makita ang isang taong hindi ko
inaasahan na makakrating ngayon dito... si Juanito.
Naka-damit kutsero siya habang nakatayo sa pinakadulo
ng simbahan, halos walang kurap siyang nakatingin ng
diretso sa akin at pinagmamasdan ang paghawak ko sa
kamay ni Leandro.
"Sa ngalan ng Ama, ng Anak at ng Espiritu Santo,
Amen. Narito tayo ngayon upang saksihan ang pag-
iisang dibdib ni Heneral Leandro Flores at Binibining
Carmelita Montecarlos... ang sinumang tutol sa kasal
na ito ay inaanyayahan naming magsalita bago mag-
umpisa ang ganap na pag-iisang dibdib ng dalawang
magkasintahang ito" panimula nung pari. napalingon
naman ako kay Juanito, pero nakatingin lang siya sa
akin.
Ilang saglit pa parang biglang gumuho ang mundo ko at
nabagsakan ako ng langit at lupa nang makitang
tumalikod si Juanito at tuluyan na siyang naglakad
papalayo...
~Kahit di mo sabihin
Aking napapansin
Di na kita pipilitin
Dahil di mo naman aaminin~
Tuluyan na ngang bumitaw si Juanito sa pagkakakapit
ko.
~Nagbago ang higpit ng yakap mo
Tuluyan na niya akong binura sa puso't isipan niya.
Nagbago rin kung paano mo tawagin ang pangalan ko
Tuluyan na siyang lumayo at hinayaan akong mapunta sa
Ang halik mo'y nagbago iba.
Di ko alam bakit nagkaganito~
Siguro nga ang kwento namin ay hanggang dito na lang.
Dahil hindi ko na magagawang ipaglaban pa ang pag-
ibig ko sa kaniya ngayong malinaw na sa akin na wala
~Kahit na hindi mo sabihin pa na akong halaga sa buhay niya.
Nararamdaman kong ayaw mo na
Ayaw mo nang magpatuloy pa~ Nasasaktan,
Carmela
~Kahit na sabihing mahal pa kita
Walang magagawa kung ayaw mo na ********************
Paano na? Featured Song:
Di ko kayang mag-isa~ 'Himig ng Pag-ibig' by Asin
'Kahit di mo sabihin' by Juris
Ngayon malinaw na sa akin ang lahat... kahit hindi =================
niya sabihin, alam kong wala na siyang nararamdaman
at wala na siyang pakialam sa akin.
Kabanata 35
[Kabanata 35]
Dear Diary,
Sobrang sikip ng dibdib ko at parang hindi ako
makahinga, naramdaman ko na lang ang patuloy na
pagpatak ng mga luha ko habang pinagmamasdan si
Juanito na patuloy naglalakad papalabas ng simabahan.
Hanggang dito na lang ba talaga kami?
"Ang kasal ay isang sagrado at banal na pag-iisang
dibdib ng dalawang pusong nagmamahalan----" hindi na
natapos nung pari yung sinasabi niya kasi biglang may
putok ng baril ang umalingawngaw sa labas ng
simabahan at nagkagulo ang lahat.
"UMAATAKE ANG MGA REBELDE!" sigaw ng isang guardia
civil na biglang pumasok sa simbahan at bigla siyang
humandusay sa sahig nang tamaan siya ng bala sa
likod. Dali-dali namang sinarado ng dalawang guardia
civil dito sa loob ng simabahan ang pintuan ng
simabahan upang hindi makapasok ang mga rebelde.
Gusto ko sanang pigilan sila dahil nasa labas ngayon
si Leandro at sinara nila ang pinto. Pero pinigilan
ako ni ina at Maria.
At dahil dun nagsitakbuhan at nagsigawan ang lahat ng
tao dito sa loob ng simbahan. Bigla namang napahawak
si Leandro sa kamay ko at agad niya akong dinala
malapit kina Don Alejandro, Maria at ina na ngayon ay
gulat na gulat din at magkakahawak na.
"Dito ka muna Carmelita... huwag kang lalayo sa iyong
pamilya" nagmamadali niyang tugon, hindi naman na ako
nakasagot pa kasi bigla na niyang kinuha ang armas
niya at may ibinulong siya kay Kolonel Santos saka
dire-diretsong tumakbo papalabas ng simbahan. Sumunod
naman sa kaniya si Heneral Seleno at ang ilan pang
mga guardia civil dito sa loob.
Kahit nakasara ang malaking pintuan ng simabahan
rinig na rinig pa rin namin mula sa labas ang sigawan
at ang malalakas na palitan at putukan ng mga baril.
"Huminahon kayong lahat... hindi hahayaan ng ating
mga sundalo na makapasok dito sa loob ng simbahan ang
mga rebelde, at bukod doon naniniwala ako na hindi
magagawang dungisan ng mga rebelde ang loob ng banal
na simbahan" sigaw nung pari at dahil dun napatahimik
ang lahat ng tao dito sa loob ng simabahan at sama-
sama kaming nanalangin.
Hawak ni Maria at ina ang mga kamay ko ngayon, pare-
pareho kaming nanginginig sa takot at hindi alam ang
gagawin. Maging sa itsura ni Gobernador Flores,
Natasha, hukom Fernandez at hukom Valenaciano ay
mababakas din ang matinding pagkatakot.
Kahit ipikit ko ang aking mga mata, kahit hindi ko
man nakikita ang nangyayari ngayon sa labas...
nararamdaman ko pa din kung gaano katindi at kadami
ang mga dugong dumadanak sa mga oras na ito. Hindi ko
mapigilang mag-alala sa kalagayan ni Juanito...
TEKA!
Kaya ba siya nandito kanina ay para pangunahan ang
pag-atake at maudlot ang kasal namin ni Leandro?
"Ama namin, sumasalangit Ka, Sambahin ang ngalan Mo,
Mapasaamin ang kaharian Mo, Sundin ang loob Mo------"
Napatigil ang lahat nang biglang maghari ang
nakakabinging katahimikan mula sa labas, sa bawat
Segundo na lumilipas ang aming pangamba at kaba ay
mas lalong lumalakas. Halos lahat kami ngayon ay
nakatingin sa pintuan ng simabahan.
Biglang napaatras at nanlaki ang mga mata ng lahat
nang biglang umalog ang pintuan ng simabahan. Parang
may pwersa sa labas ang pilit na tumutulak dito upang
bumukas anng pinto.
Ang mga rebelde!
"Sumunod kayo sa akin!" sigaw nung pari sabay lakad
papunta sa gilid ng altar at may pinto sa gilid nito,
nagunahan ang mga tao at dali-daling sumunod sa pari.
"Huminahon kayo! Huwag kayong mag-unahan... mas
mahihirapan tayo makalabas dito" patuloy pa nung pari
pero hindi pa rin nakinig ang mga tao. sa mga
pagkakataong ito sa oras ng panganib, kapag takot na
ang naghari sa puso't-isipan ng isang tao hindi na
nito makokontrol pa ang sarili at tanging ang iisipin
lamang nito ay ang makaligtas sa paparating na
panganib.
Wala ng nagawa pa yung pari kundi tumakbo na din
papunta sa pinto sa gilid kung saan nag-uunahan na
yung mga tao, agad namang hinawakan ni Don Alejandro
ang kamay ni ina, hinawakan naman ni ina ang kamay ni
Maria at hinila naman ako ni Maria.
"NANDYAN NA SILA!" sigaw nung isang lalaking
nakabarong, napalingon kami sa likod at nakita naming
unti-unti nang bumubukas ang pinto ng simbahan. At
dahil dun mas lalong nagtulakan ang mga tao at
napabitaw ako sa kapit ni Maria.
"Carmelita!" sigaw niya pero huli na ang lahat dahil
tuluyan nang bumukas ang pinto at dali-daling sumugod
at nagtakbuhan ang mga rebelde papasok ng simbahan sa
pangunguna ni Ignacio.

Punong-puno ng mga bakas ng dugo ang kanilang mga
damit, ang ilan sa kanila ay may dalang malalaking
sundan o itak at ang ilan naman ay may hawak na
mahahabang baril na nakuha nila sa mga napatay na
guardia civil sa labas.
Agad inilibot ni Ignacio ang mga mata niya at bigla
siyang napatigil nang makita si hukom Valenciano,
dali-dali siyang tumakbo papalapit sa walang kalaban-
laban na si hukom Vaelciano at sinapak ito
sa mukha, nagsitakbuhan din ang iba pa niyang
kasamahan na mga rebelde at pinaghihila nila ang mga
mayayaman at makapangyarihang kastila na dumalo dito
sa simbahan.
"Huwaaaag!" sigaw ni ina, nang biglang hilahin ng
tatlong rebelde si Don Alejandro papalabas din ng
simbahan. Napasigaw din si Natasha nang hilahin din
ang kaniyang ama na si Gobernador Flores. Maging ang
matandang si hukom Fernandez at Manuel ay hinila at
pinagsasapak din.
Napatakbo kami ni ina, Maria, Natasha at madam Olivia
papalabas ng simabahan upang sundan sila. At dahil
dun agad kaming sinigawan at pinaluhod din ng mga
rebelde. Parang biglang nabuhusan ng napakalamig na
tubig ang buong katawan ko nang makita ko ang
kalagayan sa labas ng simabahn. Nagkalat ang mga dugo
at walang buhay na mga guardia civil at iilang mga
rebelde sa kalsada.
Sa pagkakataong iyon, ang mga rebelde ang naggwagi.
Nakatayo ang ilan sa mga sugatang rebelde at
nakatingin silang lahat ng masama sa amin. Sa mga
tingin pa lang nila ramdam ko na kung paano nila kami
papatayin.
Nanlaki ang mga mata ko nang makita ang nakahandusay
na katawan ni Leandro at Heneral Seleno sa gitna,
parehong naliligo sa dugo. Gusto ko sanang tumakbo
papalapit kay Leandro pero agad akong tinulak ng
isang rebelde at pinabalik sa pagluhod.
"Hindi sa lahat ng pagkakataon kayong mga nasa itaas
ang magwawagi... dahil ang kasamaan niyo ay hindi
habambuhay maghahari!" galit na galit na sigaw ni
Ignacio at agad siyang naglakad papalapit
kay hukom Valenciano at itinapat ang itak sa leeg
nito. "Hinatulan mo ng kamatayan ang aking ama ng
walang basehan!... at iyon ang magiging basehan ko sa
pagpataw ng kamatayan sayo!" nanginginig sa galit na
sigaw ni Ignacio, napayuko naman paulit-ulit si hukom
Valenciano pero huli na ang lahat dahil agad itinabak
ni Ignacio ng malakas ang itak sa leeg ni hukom
Valeciano dahilan para dumanak ang napakaraming dugo
at halos humiwalay ang ulo ni hukom Valenciano sa
kaniyang katawan.
Napatulala kaming lahat at hindi namin magawang
tingnan ang kahabag-habag na kamatayang dinanas ni
hukom Valenciano. Ilang sandali pa, nagulat kami ng
biglang hinila ng dalawang guardia civil ang katawan
ni Leandro at Heneral Seleno. Buhay pa sila!
Nanghihina at napaubo ng dugo si Leandro nang bigla
siyang itulak at pinaluhod sa harapan ni Ignacio.
Hinang-hina at halos basag din ang mukha ni Heneral
Seleno, agad na lumapit si Ignacio kay Heneral Seleno
at kinuwelyuhan niya ito. "Walang hiya ka! Pinatay mo
ang asawa ko at anak ko!" sigaw ni Ignacio at
sinuntok niya sa mukha si Heneral Seleno dahilan para
mapabagsak ito sa sahig. "Wala kayong ginawa kundi
patayin ang mga inosente! At ngayon pagbabayaran niyo
ang lahat ng iyon!" sigaw pa ni Ignacio at hinampas
niya rin ng itak si Heneral Seleno sa likod, tumagos
ito sa dibdib niya at namatay si Heneral Seleno nang
dilat ang kaniyang mga mata.
Nagulat ako nang biglang magtama ang mga mata namin
ni Ignacio, sa totoo lang hindi ko siya masisisi kung
nagawa niyang gumamit ng dahas at pumatay upang
makapaghiganti sa mga taong sumira rin sa pamilya
niya.
Iniwas na ni Ignacio ang mga mata niya sa'kin at
ibinaling ito kay Don Alejandro na ngayon ay
nakahalik na sa lupa at sobrang nanginginig sa takot.
Hinde!
Kahit pa galit ako kay Don Alejandro sa mga kasamaang
ginawa niya... kadugo at ninuno ko pa rin siya, hindi
ako makakapayag na mamatay siya.
Dahan-dahang naglakad si Ignacio papalapit kay Don
Alejandro na biglang nanigas sa takot nang mapagtanto
niya na siya na ang sunod na papatayin ni Ignacio.
Nakatayo lang si Ignacio sa tapat niya at napahawak
ito ng mahigpit sa itak niya.
"Hindi ko akalaing magagawa mong pagtaksilan ang
aking ama at si Don Mariano, noong una ay inakala
kong ayaw mo lang makisali sa gulo at hindi pa ako
makapaniwala na magagawa mong linlangin si ama at Don
Mariano na magpalagay ng markang ekis sa likod upang
gamitin itong ebidensiya laban sa kanila... sabi nga
nila, kadalasan mas dapat tayong mag-ingat at umiwas
sa mga taong nananahimik lamang, dahil sila kung
minsan sila ang mga taong hindi man magsalita ang mga
kilos at utak nila ang may kakayahang gumawa ng mga
kataksilang pambihira" seryoso at nanginginig sa
galit na tugon ni Ignacio, patuloy na pumapatak ang
dugo sa itak niya na mula kay hukom Valenciano at
heneral Seleno.
"B-bakit Don Alejandro? bakit mo nagawang hatulan ng
kamatayan si Sonya? A-alam kong kahit papaano ay
itinuring mo din siyang anak d-dahil halos
nasubaybayan mo din ang kaniyang paglaki kasama ni
Carmelita... n-nasa iyo ang desisyon noong araw na i-
iyon... m-maari mong iligtas ang buhay niya at ng
anak namin, p-pero bakit sa kabila niyon ay pinili mo
pa ding hatulan siya ng k-kamatayan? BAKIT?!"
nanginginig sag alit na sigaw ni Ignacio habang
patuloy na bumubuhos ang mga luha sa kaniyang mga
mata. Paulit-ulit lang na lumuhod si Don Alejandro at
nagmamakaawa na huwag siyang patayin. Tulala naman at
nanginginig sa takot si Gobernador Flores na nasa
tabi niya dahil alam niyang siya na ang susunod.
Napatigil ang lahat nang patakbong dumating si
Juanito, wala siyang itak o armas na hawak at malinis
din ang kaniyang damit. Walang bakas ng dugo, parang
hindi siya nakipaglaban.
"Ignacio! Sandali!" sigaw niya, at dahil dun
napatigil at napalingon sa kaniya si Ignacio. Gulat
na gulat si Juanito sa mga nakikita niyang mga
duguang bangkay na nakakalat sa sahig at ang iilang
mga rebeldeng sugatan at tinutulungan pa ng iba
nilang kasamahang rebelde.
Mas lalong nanlaki ang mga mata ni Juanito nang
magtama ang mga mata namin. Ilang Segundo kaming
nagtitigan, parehong hindi alam ang mga gagawin.
Biglang humarap sa kaniya si Ignacio at nakahawak pa
din ito ng mahigpit sa kaniyang itak, gulat na
napatingin si Juanito sa itak na hawak ni Ignacio na
naliligo na sa dugo.
Magsasalita na sana si Juanito pero biglang tumunog
ang kampana ng simbahan at ilang saglit pa,
umalingangaw sa kapaligiran ang paparating na grupo
ng mga sundalo at guardia civil mula sa Cavite sa
pamumuno ni kolonel Santos.
Napalingon ako kay Leandro na ngayon ay hinang-hina
na pero umaliwalas ang mukha niya ng makita ang hukbo
na dala-dala ni kolonel Santos. Bigla kong naalala
kanina, may binulong si Leandro kay Kolonel
Santos... ibig sabihin inutusan niyang tumawag ng
karagdagang hukbo si kolonel Santos, at kahit alam
niyang kakaunti lang ang bilang nila laban sa mga
rebelde, lumaban pa rin si Leandro.
Napasigaw ang lahat at nasimulang magtakbuhan nang
biglang barilin ni kolonel Santos si Ignacio habang
nakasakay ito sa kumakaripas na takbo ng kabayo.
Tatlong bala ang pinaulan ni kolonel Santos at lahat
ng ito ay diretsong tumama sa tiyan at dibdib ni
Ignacio dahilan para mabitawan niya ang itak na hawak
niya at mapabagsak sa sahig.
Bigla naman akong hinila ni Maria, at namalayan ko na
lang na hila-hila na rin siya ni Don Alejandro at ina
kasama sila Gobernador Flores, Natasha, hukom
Fernandez at akay-akay nila si Leandro papasok muli
sa loob ng simbahan dahil patuloy nang pinapaulanan
ng mga sundalo at guardia civil na kasama ni kolonel
Santos ang mga rebelde.
Hindi na naisara ang pinto ng simbahan dahil nasira
na ito ng mga rebelde. Kung kaya't kitang-kita ko
kung paano isa-isang namamatay at nauubos ang mgga
rebelde. Agad kong nakita si Juanito na dahan-dahang
gumagapang sa gilid ng isang bakod na gawa sa bato
habang akay-akay si Ignacio na duguan at naghihingalo
na ngayon.
Nakababa na ng kabayo si Kolonel Santos at papalapit
na siya ngayon kina Juanito at Ignacio. HINDE!
At dahil dun bigla akong bumitaw sa pagkakakapit kay
Maria at dali-daling tumakbo papalabas ng simabahan,
pero bigla akong napatigil at nanigas sa kinatatayuan
ko ng biglang may balang dumamplis sa pinakadulo ng
tenga ko dahilan para biglang nag-mute ang paligid at
wala akong marinig.
Napahawak
ako sa tenga ko at halos bumigay ang puso ko ng
makita ang napakaraming dugo sa kamay ko. napatingin
ako sa paligid at parang bumagal ang lahat kasabay
niyon ang ingay at sigawang hindi ko naririnig.
Pinag-babaril ng mga sundalo ang mga rebelde at
pinagsisipa pa ito, napalingon naman ako sa
kinaroroonan nila Juanito at Ignacio na ngayon ay
nadakip na ni kolonel Santos.
Biglang nanghina ang tuhod ko at parang biglang
umikot ang buong paligid dahil sa pagtama ng bala sa
tenga ko, ramdam ko ang hapdi at umuugong na sakit
mula sa tenga ko na ngayon ay hindi maaawat sa
pagdudugo. Naramdaman ko na lang ang pagbagsak ko sa
sahig habang nakamulat ang mga mata at natutunghayan
ang kaguluhang nangyayari ngayon sa paligid ko...
Napatingin ako kay Juanito at nakita kong bihag na
siya ngayon ni kolonel Santos habang si Ignacio ay
wala nang buhay na nakahandusay sa kalsada. Biglang
napatingin sa'kin si Juanito at kitang-kita ko ang
pag-aalala at pagkagulat sa kaniyang mga mata nang
masaksihan ang pagbagsak ko sa lupa.
Naramdaman ko na lang ang pagpatak ng mga luha ko
habang unti-unting nagdidilim ang aking paningin at
tinatanaw si Juanito na gulat na gulat na nakatingin
din sa akin habang hinihila nila kolonel Santos
pasakay ng kalesa.
Sa mga oras na iyon, masaya akong makita siya bago
tuluyang magdilim ang aking paningin at mawalan ng
malay.

"A-anak? C-carmelita? N-naririnig mo ba ako?" nag-
aalalang tanong ni ina, pagmulat ko ng mata ay siya
agad ang nakita ko, paulit-ulit niyang sinasabi ang
mga salitang iyon at kahit hindi ko masyado marinig
ay naiintindihan ko pa din. "S-salamat sa Diyos at
buhay ka
anak ko!" pagsusumamo niya pa sabay yakap sa'kin ng
mahigpit.
Napatingin naman ako sa paligid at narealize ko na
nasa isang kwarto ako dito sa Hospital de San Juan de
Dios, kung saan na-confine din noon si Josefina. "K-
kamusta na ang iyong pakiramdam? May masakit ba sa
iyo? Tatawag ako ng doktor----" hindi na natapos ni
ina yung sunod-sunod na tanong niya dahil bigla kong
hinawakan ang kamay niya.
"Ayos lang po ako..." tugon ko, kaya ko naman tiisin
kahit pa medyo mahapdi pa din ang sugat sa bandang
kanan na tenga ko. nakabalot ngayon ng puting tela
ang sugat sa tenga ko at amoy na amoy ko din ang
matapang na amoy ng halamang gamot na nilagay doon.
"Esmeralda magpadala ka ng sulat sa aking asawa at
sabihin mong umuwi siya ng maaga dahil gising na si
Carmelita... at magtawag ka na din ng doktor" utos ni
ina kay Esmeralda at dali-dali naman itong sumunod.
Napalingon pa ako sa paligid at pansin kong wala dito
si Maria.
"A-alam ko kung sino ang hinahanap mo anak... W-wala
na si Maria, nakipagtanan siya kay Eduardo kagabi"
tugon ni ina at bakas sa tono ng boses niya na galit
siya at hindi niya nagustuhan ang ginawa ni Maria.
Nanlaki lang ang mga mata ko at gulat na gulat na
nakatitig kay ina. Ano? Bakit siya sumama kay
Eduardo? Kaanib ng mga rebelde si Eduardo at si Don
Alejandro ang nagpapatay kay Mang Raul na ama ni
Eduardo?!
"Hindi ko lang maintindihan... nagkulang ba kami sa
pagbibigay ng paalala at pagmamahal sa inyo ng inyong
ama? Kung kaya't ganoon na lang sa inyo kadali iwan
kami?" naghihinanakit na tugon ni
ina. Hindi ko alam pero napayuko na lang ako. bakit
nga ganun? Bakit pa gang puso natin ay natutong
magmahal at labag dito ang ating mga magulang pero
nagagawa pa din nating suwayin sila at sundin ang
bugso ng ating damdamin.
Pero kahit anong mangyari hindi pa rin natin masisi
ang puso natin dahil minsan lang ito tumibok at sa
oras na mangyari iyon hindi na dapat natin sayangin
pa, dahil minsan lang dumating sa buhay ng tao ang
totoong pag-ibig, hindi ito nahahanap o napupulot
lang kung saan-saan.
Napatitig ako sa isang maliit na sobre na inabot sa
akin ni ina, dahan-dahan kong kinuha at sinimulang
basahin iyon...
Mahal kong ina,
Patawarin niyo po ako sa aking desisyon. Huwag po
kayong mag-alala dahil nakasisiguro po akong iingatan
at aalagaan po ako ni Eduardo, nagkausap po kami
kagabi at pinagtapat niya sa akin ang lahat,
humahanap lang po siya ng tiyempo na makapagsimula
kami muli, at naniniwala po ako na ito na iyon. Huwag
din po kayong mag-alala dahil sa oras na maayos na po
ang lahat bibisitahin ko po kayo, at madalas din po
akong magpapadala ng sulat sa inyo, pakikamusta na
lang din po ako kay ama at Carmelita, mahal na mahal
ko po kayo... sadyang nais ko lang magsimula ng
bagong pamilya kasama si Eduardo.
Nagmamahal,
Maria
Ilang Segundo akong napatulala sa sulat ni Maria.
alam kong mabait at handang tumulong anumang oras si
Eduardo, pero hindi ko pa rin maiwasan ang mangamba
dahil tulad ni Juanito, hindi imposibleng hindi rin
magbago si Eduardo.
"Hindi ko lang matanggap na matapos ko kayo palakihin
ng maayos at tama ay magagawa niyo pa din kaming
suwayin at iwan"
patuloy pa ni ina habang patuloy na dumadaloy ang mga
luha sa kaniyang mga mata. Hindi ko rin naman
masisisi ang sakit na nararamdaman ngayon ni ina,
alam kong hindi pa rin niya matanggap ang pagkawala
ni Josefina at ngayon naman ay nasa malayong lugar na
si Maria at wala kaming ideya kung nasaan siya ngayon
at kung maayos lang ang kalagayan niya.
Tinupi ko na yung papel at ibinalik iyon kay ina.
Napayakap na lang ako sa kaniya, alam kong sobra ang
sakit at hinanakit ang dinadamdam niya ngayon. Ilang
saglit pa biglang kumatok si Esmeralda sa pinto at
pagbukas niyon ay nasa likod na niya si Ginoong
Hidalgo, ang doktor na minsan ko na ding nakasalamuha
sa Maynila noon.
"Donya Soledad, hindi raw po maaaring istorbohin si
Don Alejandro sa kanilang pagpupulong kasama si
Gobernador Flores at ang Gobernador-Heneral ng
Pilipinas" tugon ni Esmerlda at dahil dun nanlaki ang
mga mata ko. Whuut? Kausap na nila ang Gobernador-
Heneral?

Pero sabagay hindi imposible iyon dahil sa ginawang
pag-atake ng mga rebelde sa kasal namin ni Leandro
mukhang naalarma ang pamahalaan.
Napansin kong parang mas lalong nastress si ina dahil
sa narinig niya, agad akong napahawak sa kamay niya
"N-nangangamba ako ngayon sa kalagayan ng pamilya
natin... dahil may mga usap-usapan na si Maria ang
nagbigay ng impormasyon sa mga rebelde nang atakihin
nila ang araw sana ng kasal niyo ni Heneral Leandro"
tugon ni ina, napatulala lang ako sa kaniya at hindi
ako nakapagsalita.
Ano? Imposible iyon... pero...
Bigla kong naalala na si Maria ang in charge sa lahat
ng plano at detalye ng kasal namin ni Leandro, at
ngayon bigla na lang siya nawala at sumama kay
Eduardo matapos
ang matagumpay na pag-atake ng mga rebelde at
pagpatay sa iilang opisyal kasama na si hukom
Valenciano at Heneral Seleno at lubhang ding
nasugatan si Leandro.
Teka! Ang huli kong naalala ay naitakas nila Natasha
si Leandro, samantalang nadakip naman nila kolonel
Santos si Juanito... at napatay si Ignacio.
Parang biglang kumirot ang puso ko nang marealize na
wala na din si Ignacio. Pero kahit papaano
nakasisiguro ako na namatay siya ng mapayapa dahil
naipaghiganti niya ang brutal na pagkamatay ng
kaniyang ama na si Kapitan Corpuz, si Sonya, at ang
anak nila na hindi man lang naisilang sa mundong ito.
Kahit papaano ay nakapaghiganti siya kay hukom
Valenciano at Heneral Seleno.
"Magandang umaga Donya Soledad at Binibining
Carmelita" bati ni doktor Hidalgo, at ibinaba na niya
ang ilan sa mga dala niyang kagamitan sa panggagamot.
"Ipagpaumanhin niyo kung ako lang ang bakanteng
doktor sa mga oras na ito, ang espesyalistang doktor
sa tenga ay abala ngayon sa isang operasyon" tugon ni
doktor Hidalgo, napatitig naman ako sa kaniya, siguro
kung maayos pa ang lahat, baka doktor na rin ngayon
si Juanito at tulad ni doktor Hidalgo ay
makapagsisilbi na rin siya sa mga may sakit at
nangangailangan ng tulong.
Tiningnan ni doktor Hidalgo ang sugat sa kanang tenga
ko at may nilagay siyang panibagong gamot dito.
"Mabuti na lamang at agad nalapatan ng lunas ang
natamo mong sugat Binibining Carmelita... dahil kung
hindi ay maaaring tuluyan ka nang hindi nakakarinig
ngayon" tugon ni doktor Hidalgo. Maging si ina ay
nagulat din sa sinabi ni doktor Hidalgo. Bigla naman
akong napa-aray dahil madiin ang pagtapal
nung nurse ng puting tela sa sugat ko.
"D-doktor Hiidalgo, kamusta na po ang kalagayan
ngayon ng anak ko? wala naman pong matinding
komplikasyon, hindi ba?" nag-aalalang tanong ni ina.
Hindi naman nakapagsalita agad si Doktor Hidalgo at
naghugas na siya ng kamay niya.
"Sa totoo lang, hindi ako nakasisiguro kung magiging
normal pa din tulad ng dati ang panrinig mo
Binibining Carmelita... maaaring makaramdam ka ng
pagkahilo o pagugong ng tenga mo kung minsan at sa
tuwing mangyayari iyon ay mas mabuting magpahinga ka
at pakalmahin ang iyong sarili" paliwanag ni Doktor
Hidalgo.
Sa pagkakataong iyon, napahawak na lang ako sa tenga
ko at napatulala na lang ako sa kawalan habang
iniisip ang mga posibleng mangyari sa'kin. kahit
anong mangyari, kahit napunta man ako sa panahong
ito, katawan ko pa rin ito, kung gayon magtagumpay
man ako sa misyon ko habambuhay ko na dadalhin ang
sugat na ito sa tenga ko.
Nalaman ko na dalawang araw pala akong nawalan ng
malay matapos ang pag-atake ng mga rebelde sa kasal
namin ni Leandro. At nalaman ko rin mula kay ina na
abala ngayon si Don Alejandro upang ipahanap si Maria
at gusto nilang palabasin na kinid-nap lang nila
Eduardo si Maria upang hindi akusahan si Maria at ang
pamilya namin na tumutulong sa mga rebelde.
Nalaman ko din na nakakulong na ngayon si Juanito sa
Fort Santiago at pilit siyang pinapaamin kung nasaan
nagtatago ang mga rebelde ngayon. Bigla kong naalala
ang lecture noon ni Prof. Hermios sa history
class namin kung paano pinapahirapan at tinotorture
ang mga nahuhuling kasapi ng mga rebelde.
Agad akong napabangon, at naabutan kong nasa tapat ng
bintana si ina at nagtatahi siya. napatigil siya sa
pagtatahi nang makita ang pagbangon ko. "Carmelita?
Bakit? May kailangan ka?" sunod-sunod na tanong ni
ina at agad siyang lumapit sa akin. Medyo naramdaman
ko ang pagkirot ng tenga ko pero hindi ko pinahalata
kay ina dahil alam kong mag-aalala lang siya lalo at
baka hindi niya na ako palabasin dito sa hospital.
"Ina... maaari ko po bang makita at makausap si
Juanito?" tanong ko sa kaniya, napatulala naman sa
akin si ina at hindi siya nakapagsalita agad. "A-alam
ko pong imposible ang h-hinihingi ko pero... h-hindi
po kasi ako mapapanatag hangga't----" hindi ko na
natapos yung sasabihin ko kasi biglang hinawakan ni
ina ang kamay ko at hinimas ang buhok ko.
"Medyo Malabo ang hinihiling mo anak... p-pero huwag
kang mag-alala... gagawa ako ng paraan" tugon niya,
hindi ko naman mapigilang mapangiti kahit pa patuloy
ang pagdaloy ng mga luha ko. "Gagawin ko ang lahat
para sa iyo anak..." tugon niya pa sabay yakap ng
mahigpit sa akin. Alam kong alam ni ina na hindi
mapapalagay ang loob ko hangga't hindi ko nalalaman
ang kalagayan ni Juanito. Alam kong alam niya na ang
pinagdadaanan ko ngayon.
Makalipas pa ang dalawang araw, nakalabas na ako ng
hospital, maayos naman na ang pakiramdam ko at narito
kami ngayon sa bahay nila Leandro sa Cavite dahil
kasalukuyan siyang nagpapagaling ngayon.
"Binibining Carmelita, hinihintay na po kayo ni
Ginoong Leandro sa kaniyang silid" tugon nung isang
kasamabhay nila, naiwan naman sa salas si ina habang
kausap si Natasha. Hindi naman kami nag-iimikan ni
Natasha dahil alam kong galit pa din siya sa'kin
dahil sa away namin ni Helena.
Pagdating ko sa kwarto ni Leandro, naabutan kong
nakasandal siya sa kama niya at may hawak siyang
maliit na baul. Agad siyang napangiti nang makita
ako, namamaga at puro galos at sugat din ang mukha
niya dahil sa natamong pambubugbog at mga saksak mula
sa mga rebelde.
Malinis at maayos ang kwarto ni Leandro, madami ring
mga medalya na naka-display sa bawat sulok ng kwarto
niya na natanggap niya bilang karangalan sa kaniyang
propesyon. Ang mga nagkikislapang gintong medalyang
iyon na sumisimbolo sa pagiging matagumpay niya at sa
pagkamit niya sa kaniyang mga pangarap ay may
kakambal ding kabiguan, dahil ang kapalit ng pagtupad
niya sa kaniyang pangarap ay ang tuluyang paglayo ng
loob ni Carmelita sa kaniya.
Hindi ko rin maintindihan dahil maging ako ay hindi
ko pa ding magawang pasunurin ang puso ko na ibigin
siya.
Naramdaman ko ang bigat ng puso ko habang
pinagmamasdan siya, Nang dahil sa akin muntik nang
malagay sa panganib ang buhay niya, dahil sa akin
nabago ang tadhana at nangangamba din ako sa
kaligtasan niya.
Agad niya akong sinenyasan na umupo sa tabi niya at
dahil dun dahan-dahan akong umupo sa tabi niya.
"Nagagalak ako dahil maayos na ang kalagayan mo mahal
ko" tugon niya at agad niyang hinawakan
ang kamay ko. napatingin naman ako sa mga kamay namin
na magkahawak ngayon. Sinusubukan ko namang pakinggan
ang tibok ng puso ko para sa kaniya... pero kahit
anong gawin ko hindi ko pa rin ito marinig at
maramdaman.
"Hindi ko alam kong anong gagawin ko nang makita kong
tinamaan ka ng bala, mabuti na lamang dahil agad kang
nakita ni Esmeralda at isinugod sa hospital" tugon ni
Leandro, so ibig sabihin si Esmerlada ang unang
tumulong at nag-first aid sakin? Pero bakit niya
ginawa yun? akala ko galit siya sa'kin.
"Nabalitaan ko din ang nangyari sa iyong kapatid na
si Maria, at huwag kayong mag-alala hindi ako
makapapayag na mapahamak ang kapatid mo, ang pamilya
niyo at lalong-lalo ka na... mahal ko" patuloy niya
pa. napatango naman ako. buti na lang kahit anong
mangyari, narito pa rin si Leandro upang tulungan at
intindihin ako.
Ilang saglit pa binuksan na niya yung maliit na baul
na hawak-hawak niya kanina. At napatulala ako sa
laman niyon, madaming mga lumang sulat na mula kay
Carmelita at ang iilan ay may nakadikit pang mga
bulaklak na ngayon ay tuyo na.
"Naalala mo ba ang lahat ng ito? Nagtatago pa ako sa
palikuran upang basahin lamang ang mga liham mo noong
nagsisimula pa lang ang relasyon natin" nakangiting
tugon ni Leandro at may kinuha siyang isang liham at
inabot iyon sa akin.
Abril 21, 1881
Napatulala lang ako sa sulat na iyon, kahit hindi ko
na basahin anng liham na iyon ay alam ko na ang
nilalaman nito dahil biglang may alaala ni Carmelita
ang pumasok sa isipan
ko...
"P-para sa akin?" nahihiya at gulat na tanong ni
Leandro, kahit bata pa ang itsura ni Leandro at
Carmelita ay mababakas pa rin ang pag-ibig sa mga
tinginan nila na tanging nakikita lang sa mga
nakatatanda.
Napatango naman si Carmelita at agad binuksan ang
kaniyang pamaypay at itinakip niya ito sa mukha niya
upang hindi makita ni Leandro na nag-bublush siya.
napangiti naman ng todo si Leandro at binasa na niya
ang sulat ni Carmelita sa harapan nito,
Mahal kong Leandro,
Ipagpatawad mo kung sa pamamagitan ng liham na ito ko
masasabi ang mga salitang nais kong sabihin sa iyo,
sa totoo lang hindi ako sanay makipag-usap ng ganito
sa ibang tao lalo na sa harapan ng isang lalaki na
tulad mo. Ngunit lalakasan ko na ang loob ko para sa
iyo, nais ko sanang magpasalamat dahil iniligtas mo
ako laban sa mga pato na nais umatake sa akin, hindi
man ako pormal na nakapagpasalamat sa iyo noong araw
na iyon dahil sa takot ay alam kong alam mo na lubos
kong tatanawin na malaking utang na loob iyon sa iyo.
Sa tingin ko ay magiging isang dakilang sundalo ka na
magtatanggol sa mga naapi balang araw, at
ikinagagalak kong matunghayan ang araw na iyon.
Nagpapasalamat,
Carmelita
Napatulala na lang ako kay Leandro na ngayon ay
nagtataka kung bakit nakatitig lang ako kanina pa sa
liham na inaabot niya sa akin. "Nais mo bang basahin
muli?" tanong niya, at dahil dun natauhan na ako at
napailing.
"Hanggang ngayon ay sariwa pa rin pala sa iyo ang
unang sulat na ibinigay mo sa akin, tandang-tanda ko
pa kung paano namula ang iyong mga pisngi nang araw
na iyon" nakangiting tugon ni Leandro.
Parang mas lalong bumigat ang pakiramdam ko, lalo na
sa tuwing nakikita ko ang mga ngiti niya. mas lao
tuloy akong na-guiguilty dahil parang niloloko ko
siya.
"Simula nang araw na iyon, nang dahil sa iyo
nagkaroon ako ng pangarap at ituloy ang nasimulan ng
aking ama sa larangan ng pagiging sundalo, at bukod
doon ay pangarap ko ding magkatuluyan tayo" tugon ni
Leandro.
Napatingin ulit ako sa sulat na iyon, hindi mawala sa
isip ko ang huling salitang sinabi ni Carmelita...
Sa tingin ko ay magiging isang dakilang sundalo ka na
magtatanggol sa mga naapi balang araw, at
ikinagagalak kong matunghayan ang araw na iyon.
So ibig sabihin, ang mga salita talaga ni Carmelita
ang nag-udyok sa kaniya na tahakin at tuparin ang
pangarap niyang maging sundalo. Pero si Carmelita rin
mismo ang unang nasaktan nang umalis si Leandro upang
abutin ang pangarap niya at iyon ang naging dahilan
ng pagkasira ng relasyon nila.
"Ang nangyaring ito sa atin ay magsisilbing tanda at
aral na dapat ay laging maging handa laban sa mga
hindi inaasahang pag-atake mula sa tulisan... Nais ko
ring pangunahan ang pagbibigay parangal sa
kabayanihang ginawa ni Heneral Seleno na maging
hanggang sa huling hininga niya ay naging tapat pa
din sa tungkulin sa bansang Pilipinas at sa imperyong
Espanya" tugon ni Gobernador Flores. Narito kami
ngayon sa sementeryo sa Paco, Manila dahil ngayong
araw na din ang libing ni Heneral Seleno at hukom
Valenciano.
"Ang sinapit naman ni hukom Valenciano sa kamay ng
mga rebelde ay hindi natin palalagpasin, asahan
niyong ang hustisya sa kaniyang pagkamatay ay ating
makakamit!" sigaw pa ni Gobernador Flores at
umayon sa kaniya lahat ng mga may dugong banyaga at
mayayaman na narito rin ngayon.
Sandali namang napatahimik ang lahat habang
pinagmamasdan ang kabaong ni Heneral Seleno at hukom
Valenciano na tinatabunan na ngayon ng lupa.
nagpaputok din ng 21 gun shot ang mga nakapwestong
sundalo bilang pagbibigay karanagalan sa propesyon ni
Heneral Seleno bilang isang sundalo at Heneral.
Bigla ko tuloy naisip si Ignacio at ang iba pang
kasamahan nilang rebelde na namatay rin. Bakit ganun?
Ang mga tunay na bayani ay hindi man lang nabigyan ng
karangalan at maayos na libing. Mas lalo akong
nalungkot nang nabalitaan ko na tinapon lang sa patay
na lawa ang mga bangkay ng mga rebelde at kabilang
doon ang bangkay ni Ignacio.
Napatingala na lang ako sa kalangitan. Maaliwalas ang
langit at maganda rin ang sikat ng araw.
Sonya... Ignacio... Alam kong masaya na kayong
magkapiling ngayon, Maraming salamat sa lahat ng
tulong at pagmamahal na pinaramdam niyo sa akin.
Hanggang sa muli nating pagkikita. Hangad ko ang
kaligayahan at kapayapaan niyong dalawa.
"Ayon na rin sa kautusan ng ating pinakamamahal na
Gobernador-Heneral, Gagamitin ko na rin ang
pagkakataong ito upang ipakilala sa inyo ang magiging
bagong punong heneral ng hukbo ng San Alfonso... si
Heneral Leandro Flores" anunsyo ni Gobernadoor
Flores, nakangiti namang lumapit si Leandro sa tabi
ng kaniyang ama at tinanggap ang parangal mula dito.
Kahit pa naka-saklay siya dahil hindi niya pa kayang
lumakad ng walang suporta ay sinikap niya pa ding
tumayo at tanggapin ang parangal sa gitna.
Nagulat ako nang mapatingin sa akin si Leandro sabay
ngiti ng todo. Matapang, magiting at tapat
sa tungkulin si Leandro, alam kong karapat-dapat siya
sa pusisyon na iyon, pero hindi ko alam kung bakit
hindi ko mapigilang mag-alala. Dahil kaakibat ng
mataas na pusisyong iyon... mas malaki at mabigat na
responsibilidad ang kaniyang kakaharapin. At
natatakot ako na baka dumating ang araw na maging
balakid ako sa pagtupad niya sa kaniyang tungkulin.
"Nais ring bigyang parangal ng Gobernador-Heneral at
itaas ang ranggo ni Kolonel Santos na sa utos ni
Heneral Leandro ay nagligtas sa amin sa pagkakabihag
mula sa mga rebelde" tugon pa ni Gobernador Flores,
ngayon naman ay si Kolonel Santos ang pinarangalan
niya na magiging isang Heneral na rin ngayon. "At ang
huli nais ko ring ipakilala sa inyo ang magiging
bagong punong hukom ng San Alfonso na mangunguna sa
pagpapatupad ng hustisya... si Hukom Manuel Velario"
tugon pa ni Gobernador Flores. Nanlaki ang mga mata
ko nang marinig ang pangalan ng asawa ni Nenita at
dahil dun napatingin ako sa kaniya. Nakangiti at
sobrang saya naman ngayon ni Nenita na todo suporta
sa kaniyang asawa na nakikipag-kamay at
pinapalakpakan na ng mga tao ngayon. Wala siyang
kamalay-malay na sa oras na tumaas ang iyong pusisyon
kasabay rin nito ang pagdating ng mga panganib sa
buhay nila.
Kinabukasan, nagulat ako dahil maaga pa lang ay
sinabihan ako ni Don Alejandro na magbihis dahil may
pupuntahan daw kami. "Saan daw po kami pupunta?"
bulong ko kay ina pero narinig ni Don Alejandro ang
sinabi ko kaya lumingon siya sa akin. "Malalaman mo
rin Carmelita" seryosong tugon ni Don Alejandro, alam
kong hindi na siya galit sa'kin lalo na dahil pumayag
na akong magpakasal kay Leandro
pero umiiwas at natatakot pa din ako sa kaniya lalo
na ngayong beast mode ulit siya dahil sa pagtatanan
ni Maria at Eduardo at pinagdududahan din si Maria at
ang pamilya namin na sumusuporta sa mga rebelde.
Bago ako sumakay sa kalesa ay niyakap pa ako ni ina
"Anak... intindihin mo na lang ang iyong ama...
marami lang siyang problema ngayon, lalo na't hindi
pa rin kami sigurado kung talagang nakipag-tanan si
Maria o binihag siya ng mga rebelde" paliwanag ni
ina. Maging siya ay kitang-kita ko na lubos na nag-
aalala din. Malaki na rin ang eyebags niya at mukhang
hindi na siya nakakatulog ng maayos.
Tumango na lang ako. at sumakay na sa kalesa,
pinasama din sa akin ngayon si Esmeralda upang
magbantay sa akin. Habang nasa kabilang kalesa naman
nakasakay si Don Alejandro kasama ang bagong punong
hukom ng San Alfonso na si Manuel Velario.
Napadaan kami ngayon sa Coastal sa Manila bay,
sobrang ganda at ang linis pa ng Manila bay. Kung
sana napalagaan lang ito ng mabuti sa mga susunod na
generation, sigurado akong ma-eenjoy ng lahat ang
angking ganda at linis nito.
Napatingin ako kay Esmeralda na ngayon ay poker face
lang na nakatanaw sa bintana. "Uhmm.. S-salamat ng
apala dahil tinulungan mo ako nung tinamaan ako ng
bala sa tenga" tugon ko sa kaniya. Napatingin naman
siya sa'kin at tumango.
"at patawad din dahil pininaniwala namin noon ni
Josefina na ikaw ang nagpatakas kay Mang Raul" tugon
ko pa, napatingin naman siya ng diretso sa mga mata
ko. sa totoo lang, naguguilty talaga ako
dahil friname up namin siya noon.
Nagulat ako nang bigla niyang hawakan ang mga kamay
ko "Ako nga dapat ang humingi ng tawad sa iyo
Binibini... nang dahil sa akin muntik nang mamatay si
Ginoong Juanito at nahuli rin sila Ginoong Ignacio at
Eduardo" tugon niya. Oo nga pala, minanmanan niya
kami at sinumbong kina Don Alejandro noong itatakas
sana kami nila Juanito.
"Ayos lang yun... at least quits na tayo" sagot ko
pero biglang nagtaka yung istura niya. Ayy! Shocks!
Ano bang pinagsasabi ko!
"Ahh-eehh... ang ibig ko sabihin bati na tayo" sagot
ko na lang. napangiti naman siya ng bahagya. Alam
kong kahit medyo mataray at authoritarian si
Esmeralda ay may malambot pa rin siyang puso.
Halos kalahating minuto din ang lumipas nang marating
namin ang Intramuros. Nagulat ako nang tumigil kami
sa tapat ng Fort Santiago. Teka!
Kaya ba ako isinama ni Don Alejandro ngayon dito sa
Fort Santiago ay dahil nandito si Juanito!
"Buenos Dias, Mi nombre es Don Alejandro Montecarlos
un funscionario de San Alfonso y este es mi amigo
Manuel Velario el juez de la corte de San Alfonso"
(Goodmorning, I am Don Alejandro Montecarlos an
official of San Alfonso and this is my friend Manuel
Velario a judge of the court in San Alfonso) pakilala
ni Don Alejandro sa mga kastila at opisyal na
nakabantay sa tapat ng Fort Santiago.
Tiningan naman ng mabuti nung punong guardia civil si
Don Alejandro at hukom Manuel Velario mula ulo
hanggang paa. May inabot na papel si Don Alejandro at
agad itong binasa nung punong guardia civil.
ilang sandali lang, tumango siya at ibinalik ang
papel kay Don Alejandro pero napatigil siya nang
makita kami ni Esmeralda na nakasilip sa bintana ng
kalesa.
"Que hay de ellos? Que son esas dos damas?" (how
about them? Who are those two ladies?) nagtatakang
tanong nung punong guardia civil, napalingon din sa
amin si Don Alejandro at hukom Manuel Velario.
"Oh! Esa es mi hija y su doncella" (Oh! That is my
daughter and her maid) nakangiting tugon ni Don
Alejandro. tiningan naman kami ng mabuti nung punong
guardia civil.
"Que hacen aqui?" (what are they doing here?) seryoso
niyang tanong. Hindi naman agad nakapagsalita si Don
Alejandro, buti na lang dahil sumabat na si hukom
Manuel Velario sa usapan nila.
"Senor, son parte del caso que vamos a investigar"
(Sir, they are part of the case that we are going to
investigate) tugon ni hukom Manuel Velario, tiningnan
ulit kami nung punong guardia civil at ilang sandali
lang napatango na rin siya.
"Bien" (Alright) tugon niya at inutos niya sa mga
tauhan niya na pagbuksan kami ng gate.
"Gracias amigo" tugon ni Don Alejandro sabay sakay sa
kalesa. Napayuko naman kami ni Esmeralda nang
mapadaan ang kalesang sinasakyan namin sa tapat ng
punong guardia civil na iyon. Hindi ko alam pero
parang nagdududa siya kung bakit kami ni ina nandito.
Mula kasi nang maipasok kami ni Ginoong Valdez dito
sa Fort Santiago noong ililigtas sana namin si Don
Mariano pero nabigo kami at nahuli si Juanito ay
naghigpit na ng todo ang mga guardia civil at
opisyal na nagbabantay dito sa Fort Santiago.
Pagpasok namin sa loob ay agad kaming inalalayan ng
iba pang guardia civil at naglakad kami kasunod nila
Don Alejandro at hukom Manuel Velario na ngayon ay
sinalubong na ni hukom Fernandez. "Kanina ko pa kayo
hinihintay..." tugon ni hukom Fernandez at nag-shake
hands silang tatlo.
"Hindi mo na sana kami hinintay pa... amigo" biro
naman ni hukom Manuel Velario. At nagsindi sila ng
tobacco.
"Ngunit kailangan niyo marinig ang pag-amin at
salaysay ng rebeldeng iyon bago ito bawian ng buhay"
tugon ni hukom Fernandez at dahil dun gulat akong
napatingin sa kaniya. Napatingin din siya sa'kin at
mukhang sinasadya niya na sabihin at iparinig sa'kin
na mamamatay na si Juanito.
Naramdaman ko namang hinawakan ni Esmeralda ang
balikat at kamay ko upang pakalmahin ako. "Tayo na...
hindi na ako makapaghintay malaman ang mga nalalaman
niya" tugon pa ni hukom Manuel Velario na mukhang
excited at pursigido talaga sa trabaho niya.
Naglakad na kami papunta sa dungeon, ang lugar kung
saan nakakulong ang daan-daaang mga bihag. Napakapit
na lang ako ng mahigpit kay Esmeralda habang
sinusundan namin sila hukom Fernandez, hukom Manuel
Velario at Don Alejandro na patuloy pa ding nag-uusap
ngayon tungkol sa mga gawain ng mga rebelde.
Ilang saglit pa parang nanlamig ang buong katawan ko
at nanghihina ang mga tuhod ko nang marinig ang sigaw
at hinagpis ng isang pamilyar na boses... ang boses
ni Juanito.
Umaalingawngaw sa buong
paligid ang mga sigaw at panaghoy niya na
nakapagpapadurog lalo sa puso ko.
"Noong isang gabi pa namin sinimulan ang pagpapahirap
sa kaniya ngunit hindi pa rin siya natitinag... ayaw
niya pa din sabihin ang mga nalalaman niya tungkol sa
rebeldeng grupo ni Ca-tapang" tugon ni hukom
Fernandez. napatigil kami sa tapat ng isang
napakadilim na selda at tanging isang malaking gasera
lang ang nagbibigay liwanag sa loob.
"binuksan nung isang guardia civil na nasa loob yung
selda at pinapasok sila hukom Fernandez, hukom
Velario at Don Alejandro. pero nung papasok na kami
ni Esmeralda pinatigil niya kami "Hanggang diyan na
lang kayo" seryosong tugon nung guardia civil sabay
sara nung selda at dahil dun napahawak na lang ako sa
pagitan ng mga rehas.
"Ahhhhhhh! Mga hayop kayo!" sigaw pa ni Juanito.
parang biglang sumabog ang puso ko nang makita ko ang
kalagayan niya ngayon. Nakatali sa likod ang
magkabilang kamay niya at habang nakakabit doon ang
isang malaking lubid na hinihila siya pataas sa ere.
Kung hindi ako nagkakamali, ang paraan ng pag-
totorture na iyon ay tinatawag na Strappado... na
kung saan nakatali ang mga kamay ng biktima sa
likuran kasabay niyon ang paglambitin sa ere dahilan
para mabali ang mga buto sa balikat.
"MAGSASALITA KA? O MAMAMATAY KA?" sigaw nung isang
guardia civil na may hawak na latigo at pilit na
pinaghahamapas sa likod at sa buong katawan si
Juanito dahilan para mapuno ng mga sugat at dugo ang
katawan ni Juanito.
Bigla namang hinila nung isa pang guardia civil yung
tali dahilan para umangat si Juanito at mapasigaw
siya ulit dahil hindi na kaya ng kaniyang dalawang
balikat ang bigat
ng kaniyang katawan. "MAMATAY NA KAYO!" galit na
sigaw ni Juanito at dahil dun bigla siyang hinampas
ng malakas nung guardia civil at binitiwan ang lubid
dahilan para bumagsak siya sa sahig at naunang tumama
ang mukha niya sa matigas na semento.
"Tamaaa na!" awat ko sa kanila. hindi ko na kaya pa
ang mga nakikita ko, maaari niyang ikamatay ang
pagpapahirap sa kaniya ngayon.
Napalingon naman silang lahat sa'kin at maging si
Esmeralda ay nagulat din at hinawakan ako. "Ngayon
alam ko na kung bakit mo sinama dito ang anak mo Don
Alejandro" tugon ni hukom Fernandez. Hindi naman nag-
react si Don Alejandro.
Hindi ko na mapigilan ang pagdaloy ng mga luha ko
habang pinagmamasdan ang kaawa-awang kalagayan ni
Juanito. ilang sandali pa, dahan-dahang napalingon at
napatingin sa akin si Juanito. natatakpan na ng mga
namumuong dugo ang mata ni Juanito, pero kahit alam
kong hindi niya ako masyado makita ngayon... alam
kong alam niya na narito ako ngayon sa piling niya.
"Gagamitin mo ba ang anak mo upang mapaamin ang
rebeldeng ito?" pang-asar na tanong ni hukom
Fernandez kay Don Alejandro, napapikit lang sa inis
si Don Alejandro.
"Nagkakamali ka hukom Fernandez... nais lamang
ipakita at ipaintindi ni Don Alejandro kay Binibining
Carmelita ang lahat at kung bakit nagawang sirain ng
mga rebelde ang kasal nila ni Heneral Leandro Flores"
paliwanag ni hukom Velario pero mukhang hindi naman
kumbinsido si hukom Fernandez.
"Uuwi na kami" tugon ni Don Alejandro sabay talikod
kina hukom Fernandez at hukom Velario, lalabas na
sana siya sa selda pero bigla siyang pinigilan ni
hukom Fernandez.
"Don Alejandro...
alam ko ang lahat ng tumatakbo sa isipan mo... alam
kong nagbabakasakali ka na mapaamin ang binatang ito
kung gagamitin natin ang anak mo na lubos na
minamahal niya" tugon ni Don Alejandro. at dahil dun
napatingin ako sa kaniya.
Ano?
Gusto nila akong gawing pa-in o (bait) upang mapaamin
nila si Juanito?!
Napatulala lang ako kay Don Alejandro. nakayuko siya
ngayon at hindi makatingin ng diretso sa akin.
"Papasukin dito si Binibining Carmelita" utos ni
hukom Fernandez sa mga guardia civil pero napatigil
sila nang sumigaw si Don Alejandro.
"HUWAG NIYONG SUBUKANG HAWAKAN ANG ANAK KO! KUNG AYAW
NIYONG PAGSISIHAN ITO!" galit na sigaw niya at
umalingangaw ito sa buong selda.
"Bakit Don Alejandro? nagbago na ba ang isip mo? Alam
kong ikaw at si hukom Velario ang itinalaga ngayon ni
Gobernador Flores upang alamin ang kinaroroonan ng
mga rebelde, alam ko ring ayaw mong madungisan ang
iyong trabaho at ayaw mong masira ang tiwala sa iyo
ni Gobernador Flores, at higit sa lahat alam kong
ayaw mo rin madungisan ang pangalan ng inyong pamilya
na ngayon ay mukhang nalalagay sa panganib" pang-asar
na tugon ni hukom Fernandez.
Hindi naman nakakibo si Don Alejandro at dahil dun
agad lumapit sa kaniya si hukom Velario "Ang
pagpapahirap sa rebeldeng ito ay sapat na upang
umamin siya kung talagang may nalalaman siya... ang
pagbisita namin dito ay alinsunod sa kautusang
imbestigahan ang pag-atakeng ginawa nila, walang
kinalaman dito ang anumang personal na ugnayan ni
Juanito at Binibining Carmelita kung kaya't matuto
kang
lumugar sa iyong mga pananalita" paalala ni hukom
Velario kay hukom Fernandez na ngayon ay nagulat
dahil sa sinabi sa kaniya ni hukom Velario.
Palabas na sana ng selda si Don Alejandro at hukom
Velario nang biglang magsalita pa muli si hukom
Fernandez "Baka nakakalimutan mo Don Alejandro...
alam kong pinagtakpan mo ang naudlot na
pakikipagtanan noon ni Binibining Carmelita sa
rebeldeng ito, Ano na lang kaya ang gagawin ni
Gobernador Flores sa iyo at sa pamilya mo sa oras na
malaman niyang binayaran mo ang lahat ng taong
nakakaalam ng kataksilan ng anak mong si Binibining
Carmelita sa anak niyang si Leandro" nakangising
tugon ni hukom Fernandez at dahil dun napatingin ako
kay Don Alejandro na ngayon ay gulat na gulat din.
Kaya pala walang balitang kumalat sa buong San
Alfonso noong nahuli kami nila Don Alejandro, Heneral
Seleno at Maximo na tatakas kasama sila Juanito ay
dahil ginawan na iyon ng paraan ni Don Alejandro na
hindi makarating kay Gobernador Flores.
"Gusto ko lang ipaalala sa iyo Don Alejandro na kami
ang kakampi mo... huwag ka sanag maligaw dahil hindi
ka makasisiguro kung may babalikan ka pa sa oras na
lumihis ka ng landas" banta pa ni hukom Fernandez,
tiningnan lang siya ni Don Alejandro ng masama saka
tumalikod na at lumabas ng selda. Napatingin pa ako
kay Juanito sa huling pagkakataon na ngayon ay
nakatingin din ng diretso sa akin at hinang-hina na.
"Nagsasayang lang tayo ng oras dito" galit na tugon
ni Don Alejandro at agad niyang hinawakan ang kamay
ko at naglakad ng mabilis papaalis sa lugar na iyon.
Sa pagkakataong iyon, ayokong umalis
sa lugar na iyon dahil hindi ko alam kung makalalabas
din doon si Juanito ng buhay tulad ko.

Nakatulala lang ako ngayon sa tapat ng bintana dito
sa bahay na tinutuluyan namin sa Silang, Cavite. Gabi
na pero hindi pa rin umuuwi si Don Alejandro, mukhang
problemado at abala siya ngayon sa pag-iisip at
paggawa ng paraan upang masolusyunan ang mga
problemang kinakaharap ngayon ng pamilya namin.
Ilang sandali pa nagulat ako nang biglang bumukas
yung bintana sa likod ng kwarto ko at may isang
lalaking nakaputi at pulang pantalon ang pumasok sa
loob ng kwarto ko. "S-sino ka?" hindi ko alam pero sa
mga oras na iyon ramdam na ramdam ko ang takot mula
sa puso ko at hindi rin ako makahinga ng maayos
dahilan para mapaatras ako at kinuha ko din yung vase
na malapit sa akin upang ibato sana dun sa lalaking
nanloob sa akin.
"L-lumayo ka sa'kin!" reklamo ko pa, sisigaw na sana
ako kaso biglang tinanggal nung lalaki yung pulang
tela na nakatakip sa mukha niya at nagulat ako nang
marealize kung sino siya...
Si Ginoong Valdez.
Medyo payat at umitim si Ginoong Valdez, hindi ako
makapaniwala na ang dating maginoo at tanyag na
propesor at librarian ay isa na ring ganap na rebelde
ngayon. Naalala ko na dati pa pala siya kasapi ng mga
rebelde mula nang mapatay ang kaniyang kapatid na si
Don Diosdado. Huli kong nakita si Ginoong Valdez
noong patayin sa bagumbayan si Don Mariano at mula
noon ay nagtago na siya dahil nalaman na din ng mga
opsiyal sa gobyerno na kaanib siya sa mga rebelde.
"B-binibini... ipagpaumanhin mo kung natakot kita...
ngunit kailangan mong malaman ang lahat ng ito"
panimula ni Ginoong Valdez,
napatigil naman kami nang biglang kumatok si
Esmeralda sa pinto ko.
"Binibini... narito na po ang gatas na pinatimpla
niyo sa akin" narinig naming tugon ni Esmeralda, at
dahil dun dali-daling nagtago si Ginoong Valdez sa
ilalim ng kama ko, at agad naman akong nagtungo sa
pinto at kinuha kay Esmeralda yung gatas. "Maraming
salamat, matutulog na ko" dire-diretso kong sabi,
magsasalita pa sana siya kaya lang sinarado ko na
yung pinto. Nakita naman naming nawala na yung shadow
niya sa ilalim nung pinto dahil umalis na siya.
Ni-lock ko agad yung pinto, Inilapag ko na rin yung
gatas sa gilid ng mesa at sinarado rin yung mga
bintana saka lumapit kay Ginoong Valdez na ngayon ay
kakalabas lang sa ilalim ng kama. "Ginoong Valdez,
ano pong ginagawa niyo dito? Delikado po ang ginawa
niyo" nag-aalala kong tugon. Napahinga naman ng
malalim si Ginoong Valdez at hinawakan ang
magkabilang balikat ko upang tumingin ako ng diretso
sa mga mata niya at makinig ng mabuti sa mga
sasabihin niya.
"Binibining Carmelita... matagal na dapat akong
nagpakita sa iyo upang sabihin ito ngunit hindi ako
makahanap ng pagkakataon dahil mahigpit ang
pagbabantay sa iyo mula nang magpatupad ng
paghihigpit si Gobernador Flores sa San Alfonso...
ang totoo niyan, gusto ko ring humingi ng tawad sa
inyong pamilya dahil sa pagkamatay ni Binibining
Josefina" panimula niya, napatulala lang ako sa
kaniya. Oo nga pala, kasama siya sa mga rebelde.
"Totoong pinagplanuhan namin ang pag-atake sa plaza
ng San Alfonso noong araw ng mga patay, totoong si
Juanito ang utak ng lahat ng iyon upang
makapaghiganti sa mga opisyal na pumatay kay Sonya sa
tapat ng Munisipyo, pero naniniwala ako na walang
kinalaman si Juanito sa pagkamatay ni Josefina...
hinding-hindi magagawa ni Juanito saktan ang mga
inosente lalo na si Josefina na naging malapit din sa
kaniya" paliwanag ni Ginoong Valdez. Napaatras naman
ako at napayuko. Tandang-tanda ko pa yung araw na
inamin sa'kin ni Juanito na siya ang may pakana sa
pagkamatay ni Josefina.
"S-si Juanito na po mismo ang umamin sa akin na
plinano niyang ipapatay si Josefina sa tulong ni Mang
Raul" tugon ko kay Ginoong Valdez. Napailing naman si
Ginoong Valdez.
"si Mang Raul ay sumapi sa grupo namin nang ipakulong
ni Don Alejandro si Eduardo at plinano din siyang
ipapatay ni Don Alejandro ngunit sa tulong mo ay
nakatakas siya" tugon ni Ginoong Valdez. Mas lalo
tuloy naguluhan ang utak ko. bakit ako lang ang
kinikilala ni Mang Raul na nagpatakas sa kaniya?
Malaki rin ang nagawa ni Josefina upang makatakas
siya.
Bigla kong naalala yung gabi nung tinulungan namin
siya ni Josefina makatakas. Naalala ko na nagpaiwan
sa labas si Josefina upang bantayan kung may dadating
na mga guardia civil at ako lang ang pumasok sa loob
ng selda ni Mang Raul, ako lang ang nakita at nalaman
niyang nagpatakas sa kaniya. Hindi niya alam na
tinulungan din siya ni Josefina... kaya siguro nagawa
niyang saktan si Josefina.
"Wala sa plano ang pagpatay kay Josefina... nagulat
na lang kami lalo na si Ca-tapang nang mabalitaan na
sinaksak ni Mang Raul si Josefina, ang pangunahing
pakay namin sa pag-atake ay makalikha ng
gulo at mapatay sana sila Gobernador Flores na naroon
din sa plaza nang gabing iyon, naniniwala kami na
tanging personal na galit lamang si Mang Raul kay Don
Alejandro kung kaya't nagawa niyang saktan si
Josefina" patuloy pa ni Ginoong Valdez.

Napaupo na lang ako sa higaan ko at napatulala sa
kawalan habang pilit pinapasok sa isipan ko ang lahat
ng sinasabi ngayon ni Ginoong Valdez sa harapan ko.
"P-pero bakit sinabi ni Juanito na siya ang nag-utos
kay Mang Raul na saktan si Josefina?" tulala kong
tanong, napahinga naman ng malalim si Ginoong Valdez.
"Hindi ko rin alam... ilang beses na tinanong ni Ca-
tapang si Juanito tungkol diyan ngunit sinasabi lang
ni Juanito na plinano niya talaga iyon upang
makapaghiganti kay Don Alejandro... pero hindi ako
naniniwala... at alam kong hindi ka rin naniniwala na
magagawa iyon ni Juanito" tugon pa ni Ginoong Valdez
at napahimas siya sa noo niya.
"P-pero bakit inaamin ni Juanito na siya ang
nagpapatay kay Josefina?" tanong ko, napailing-iling
at napaisip din ng mabuti si Ginoong Valdez.
"Iyon ang malaking katanungan sa akin... ilang beses
ko na rin tinanong si Juanito ukol diyan ngunit pilit
niya pa ding sinasabi na plinano niyang ipapatay si
Josefina, kilala ko ang batang iyon, mabait at
busilak ang kaniyang kalooban, ngunit nagagawa niyang
magsinunggaling kapag may kailangan siyang
protektahan... at hanggang ngayon hindi ko alam kung
ano at sino ba ang kaniyang pinoprotektahan" tugon ni
Ginoong Valdez. Bigla tuloy ako napaisip din
ng malalaim. Hindi kaya tama si Ginoong Valdez? Baka
may pinoprotektahan talaga si Juanito? at sino iyon?
Imposibleng pumatay si Juanito ng mga inosente at
naniniwala din ako na hinding-hindi magagawa ni
Juanito saktan ang mga taong napalapit sa kaniya lalo
na si Josefina. Bigla kong naaalala yung araw na
nakasakay kami ng barko papuntang Maynila at bigla
niya akong hinila at dinala sa imbakan ng mga alak.
Natakot ako noong nilabas niya yung kutsilyo na hawak
niya at alam ko na noong mga oras na iyon ay
papatayin niya dapat ako... pero hindi niya ginawa.
Nagsinunggaling din siya na hindi niya ako nakita
noong tinanong siya ng iba pa niyang kasamahang
rebelde.
"At dahil sa nangyari... napagtanto ni Ca-tapang na
mabisang paraan upang makapaghiganti kina Don
Alejandro at Gobernador Flores ang pagbihag sa
kanilang mga anak kung kaya't nanganganib ang buhay
niyo ni Maria, maging ang buhay nila Natasha at
Leandro ay nanganganib din ngayon" sabi pa ni Ginoong
Valdez at dahil dun gulat akong napatingin ng diretso
sa kaniya. Nakita ko ang maliit na kutsilyo na
nakasuksok din sa ilalim ng damit niya.
"N-nagkakamali ka Binbining Carmelita... hindi ako
naparito upang saktan ka, nais ko lamang makausap ka
at ipaalam sa iyo ang mga totoong nangyayari"
paliwanag niya. unti-unti namang nawala ang kaba ko
dahil kahit papaano ay naniniwala at malaki ang
tiwala ko kay Ginoong Valdez.
Bigla akong napatingin muli ng diretso kay Ginoong
Valdez nang may maalala ako isang importanet bagay
"A-alam niyo po ba kung nasaan ngayon si Eduardo at
ate Maria?" tanong ko, napayuko naman si
Ginoong Valdez.
"Kumalas na sa kapatiran si Eduardo dahil nais niyang
mabuhay ng payapa kasama ang anak ng pangunahing
kalaban ng aming grupo, tulad niyo ni Juanito ay
hindi rin dapat pa ipagpatuloy ni Maria at Eduardo
ang pag-iibigan nila, ilang beses ko na sinabihan si
Eduardo na huwag niyang ituloy ang balak niya ngunit
hindi siya nakinig, nalaman na lang namin na umalis
na siya noong isang araw at isinama niya si Maria...
at dahil dun galit na galit si Ca-tapang at
pinapahanap sila ngayon" sagot ni Ginoong Valdez.
Parang biglang kumirot ang puso ko. bukod sa
pinapahanap din ngayon ni Don Alejandro sila Maria ay
ganoon din ang ginagawa nila Ca-tapang. Ang ginawa
nila ang mas lalong nagpahirap sa sitwasyon ng
dalawang magkalabang panig.
Ilang sandali pa biglang umupo din si Ginoong Valdez
sa tabi ko. "Binibining Carmelita... nais ko ring
malaman mo na ang ginawang pag-atake ng grupo namin
sa kasal niyo ni Leandro ay hindi alam ni Juanito,
wala siyang kinalaman sa pag-atakeng iyon" tugon
niya, kaya pala malinis ang damit noon ni Juanito
nang patakbo siyang dumating at pinigilan si Ignacio
ay dahil hindi talaga siya kasali sa pag-atakeng iyon
dahil hindi niya alam.
"Kung kaya't natatakot ako na baka hindi nila
tantanan ang pagpapahirap kay Juanito upang mapaamin
siya, wala siyang masasabi sa kanila dahil hindi
talaga niya alam kung nasaan na ang grupo namin
ngayon at kung ano pa ang mga susunod na plano ni Ca-
tapang" tugon ni Ginoong Valdez. Biglang sumikip ang
dibdib ko nang maaalala ang hindi makatarungang
kalagayan ngayon ni Juanito.
"A-ano
na pong gagawin natin ngayon Ginoong Valdez?" tanong
ko sa kaniya, sa mga oras na ito, tanging ang buhay
ni Juanito ang mahalaga sa akin.
"Mahalaga si Juanito para kay Ca-tapang dahil isa
siyang Alfonso, nang malaman ng mga mamamayan na
sumapi na si Juanito sa grupo namin ay mas lalong
dumami ang ibig sumanib sa adhikain naming tapusin na
ang ilang siglong pagpapahirap ng mga kastila sa
atin, kung kaya't bumuo ngayon ng plano si Ca-tapang
upang maitakas namin si Juanito, hindi niya alam na
lumapit ako sa iyo, alam mo namang matindi ang galit
ng aming pinuno sa pamilya niyo kung kaya't kahit
anong mangyari ay hinding-hindi siya hihingi ng
tulong sa iyo kahit pa alam niyang magagawa mo kaming
tulungan" tugon ni Ginoong Valdez.
"A-ako? paano ko kayo matutulungan?" gulat kong
tanong. Biglang lumapit sa akin si Ginoong Valdez at
ibinulong niya sa akin ang plano...
Kinabukasan, maaga akong bumangon dahil hindi rin ako
nakatulog ng maayos dahil sa mga nalaman ko mula kay
Ginoong Valdez kagabi, lalo na ang planong naisip
niya na sa tingin ko ay magagawa ko naman at gagawin
ko din para kay Juanito.
Nagtungo muna ako sa bahay nila Leandro upang
bisitahin siya. pero tulog pa siya kaya tumambay muna
ako sa salas upang hintayin siyang magising.
"Mukhang napapadalas ang pagdalaw mo dito ah" nagulat
ako nang marinig ang boses ni Natasha na nakatayo
ngayon sa pinto ng kusina nila at nakatingin ng
diretso sa'kin. napatayo naman ako at nag-bow sa
kaniya.
"Magandang umaga" bati ko,
wala akong time magpaka-bitchesa ngayon pero mukhang
si Natasha ay game na game pa din.
"Anong maganda sa umaga? Alam ko namang narito ka
lang upang utuin ang kapatid ko na mahal mo siya..."
tugon niya at dahil dun gulat akong napatingin sa
kaniya. Teka! Pano niya nalaman?
"Babae din ako Carmelita... alam ko at nababasa ko sa
iyong mga mata na hindi si Leandro ang nilalaman ng
puso mo, alam kong ginagawa mo lang ito para sa
pamilya mo" patuloy niya pa at naglakad siya
papalapit sa akin habang nakataas pa din ang kilay
niya.
"pero kahit ganoon, gusto ko ring maging miserable
ang buhay mo, pasalamat ka na lang dahil mabait si
Leandro... pero ako Hindi" tugon niya. sa totoo lang,
kitang-kita ko sa mga mata niya na gustong-gusto na
niya ako balatan ng buhay ngayon dahil sa inis.
"Wala na rin naman akong magagawa dahil masyadong
nabulag sa iyo si Leandro... pero tandaan mo hindi
lahat ng bulag sa pag-ibig ay habambuhay magbubulag-
bulagan... maaring ang iba ay magising na sa
katotohanan, at hinihiniling ko na magising na rin
sana si Leandro sa katotohanang pinapaikot mo lamang
siya" tugon niya pa. magsasalita na sana ako kaya
lang bigla naming narinig na nagsalita si Leandro na
ngayon ay nakatayo na sa itaas ng hagdan nila habang
gamit pa din ang saklay na pang-suporta niya sa
paglalakad.
"Sinong magigising?" tanong ni Leandro, nanlaki naman
ang mga mata ko nang mapatingin sa kaniya. Narinig
kaya niya yung sinabi ni Natasha kanina?
Bigla namang ngumiti si Natasha "Kanina
ka pa kasi hinihintay ni Carmelita... sinabi ko lang
na tulog ka pa kaya hintayin ka na lang niya
magising" tugon ni Natasha. Napangiti naman si
Leandro at bumaba na sa hagdan, agad naman akong
lumapit sa kaniya at inalalayan siya sa pagbaba.
"Talaga? Sana kanina niyo pa ako ginising upang hindi
na nasayang pa ang oras ng aking sinta" tugon ni
Leandro, napa-whatever look naman si Natasha. "Aalis
na muna ako, maiwan ko na kayo... sana sa susunod na
pagbisita ni Carmelita dito ay magising na ng kusa
kapatid ko" dagdag niya pa. alam kong may gusto
siyang iparating kay Leandro sa mga sinabi niyang
iyon. Tama nga si Natasha, mukhang magiging miserable
ang buhay ko dahil sa kaniya.
Nang makaalis na si Natasha ay agad sumandal si
Leandro sa balikat ko at dahil dun nagulat ako,
nakaupo na kami ngayon sa salas at kaming dalawa lang
dito. "Nais ko lang humimbing sandali mahal ko" sabi
niya. hindi naman na ako nakagalaw pa, bigla ko tuloy
naalala nung sumandal din si Juanito sa balikat ko
noong nasa ilalim kami ng puno ng mangga. Halos hindi
ako makahinga noong oras na iyon at natatakot ako na
baka marinig ni Juanito ang tibok ng puso ko.
"Carmelita... bakit mo ako minahal?" nagulat ako sa
tanong niya. hindi ko inaasahang itatanong niya iyon.
Sa totoo lang hindi ko naman talaga siya mahal, kaya
hindi ko alam kung paano sasagutin ang tanong niya.
pero ayoko din naman sabihin iyon sa kaniya dahil
alam kong masasaktan siya lalo na ngayong
nagpapagaling pa siya, makakasama iyon sa kalusugan
niya.
"D-diba ikaw na rin ang nagsabi
na walang tamang sagot kung bakit mo mahal ang isang
tao, dahil ang pag-ibig ay nararamdaman, hindi ito
iniisip" sagot ko, bigla namang napangiti si Leandro
at tumingin ng diretso sa mga mata ko.
"Sabi ko na nga ba... palagi mong tinatandaan at
sinasapuso ang mga sinasabi ko, ngayon sigurado na
talaga ako na mahal mo ako" nakangiti niyang tugon at
nagulat ako kasi bigla niyang hinawakan ang mukha ko
at dahan-dahan niyang nilalapit ang mga labi niya sa
labi ko.
Hindi ko alam kung anong gagawin ko, hindi ko gustong
halikan si Leandro pero ayoko din namang masaktan ang
loob niya.
Ipinikit na niya ang kaniyang mga mata at ilang
Segundo na lang ay mahahalikan na niya ako... at
dahil sa panic bigla akong napaiwas at napatayo.
"Uhh--- ano kase... baka may makakita sa'tin" palusot
ko, gulat naman at halos hindi makapaniwala si
Leandro dahil sa ginawa ko.
"A-alam mo na... baka kung anong sabihin nila kapag
nakita nila tayong-----" hindi ko na natapos yung
sasabihin ko kasi biglang nagsalita si Leandro.
"Naiintindihan ko... pasensiya na kung naging
padalos-dalos ako, hindi ko akalain na tatanggihan mo
ang halik ko na dati ay nagpapangiti sa iyo" tugon
niya, bakas sa mukha niya ang matinding pagka-
dismaya, parang bigla tuloy akong na-guilty dahil sa
ginawa kong pagtanggi sa halik niya.
Gosh! Carmela! Binigay mo na sana! Hindi naman big
deal iyon, kung tutuusin madami namang naitulong sa
iyo si Leandro, isipin mo na lang na ang halik na
iyon ay ang pagtanaw mo ng utang na loob sa kaniya.
Parang gusto kong itulak palabas yung konsensya na
bumabagabag ngayon sa utak ko. haays. Kahit kelan
hindi maiintindihan ng utak ang nararamdaman at
pinagdadaanan ng puso, dahil kahit anong mangyari
alam kong hindi ko magagawang pasunurin ang puso ko
na mahalin si Leandro.
Pagdating ko dito sa tinutuluyan naming bahay sa
Cavite ay agad akong nagtungo sa kusina upang uminom
ng tubig dahil pakiramdam ko ay natutuyo na ang
lalamunan ko. hindi pa rin mawala sa isipan ko ang
nangyari sa amin ni Leandro kanin, matapos ang
pagtanggi ko sa halik niya bumalik na si Leandro sa
kwarto niya at sinabi niyang gusto na niyang
magpahinga. Gusto ko sanang mag-sorry sa kaniya kaya
lang hindi ko alam kung paano ko sisimulan... at sa
tingin ko kailangan niya munang mapag-isa kaya umuwi
na lang ako.
Pagpasok ko sa kwarto ko nagulat ako kasi sobrang
linis na nito, as in parang nasa hotel ako na laging
bagong linis at maayos ang mga kwarto. "Nagustuhan
niyo po ba Binibini?" nagulat ako nang marinig kong
magsalita si Esmeralda na nasa likod ko na pala.
"S-salamat sa pag-linis at pag-aayos ng kwarto ko"
tugon ko.
"Si Donya Soledad po ang naglinis ng kwarto niyo...
sabi po niya kailangan daw po ninyo ng maayos at
maaliwalas na lugar para gumanda at gumaan po ang
pakiramdam niyo" sabi ni Esmeralda. Whoa! Seryoso?
Ang sipag naman ni ina.
"Nasaan si ina?" tanong ko sa kaniya, gusto ko sanang
magpasalamat dahil sa ginawa niya.
"Ahh... natutulog po siya ngayon, mukhang napagod sa
paglilinis ng buong bahay kanina" tugon
ni Esmeralda. At dahil dun naisipan kong ipagluto na
lang ng hapunan si ina bilang pasasalamat sa ginawa
niya.
Sa tulong ni Esmeralda nakapagluto ako ng kaldereta
ala Montecarlos style na kanais-nais naman ang lasa.
Inihain ko na iyon sa mesa at saktong kababa lang ni
ina mula sa kwarto niya. "Ina! Tara po kain na tayo!
Pinagluto ko kayo" pagmamalaki ko sa kaniya,
napangiti naman siya at agad lumapit sa akin. Parang
namamaga ang mga mata niya at pagod na pagod na siya.
nakita kong hawak niya ngayon ang puting balabal na
tinatahi niya nitong mga nakaraang araw. umiiyak na
naman siguro siya dahil sa pagkawala ni Josefina,
madalas niya kasing tahina ng puting balabal si
Josefina na nagagamit nito dahil isa siyang madre.
"Ako'y nagpapasalamat at lubos na nagagalak dahil
narito ka ngayon sa piling ko anak" tugon ni ina
sabay himas sa buhok ko, niyakap ko na lang siya.
alam kong hindi biro ang pinagdadaaanan ngayon ni ina
at ako na lang ang tanging anak niya na nasa tabi
niya ngayon. Hindi ko na rin sinabi pa sa kaniya na
balak akong gawing pa-in ni Don Alejandro noong isang
araw upang mapaamin si Juanito dahil alam kong mag-
aaway lang sila ni Don Alejandro at makakadagdag pa
iyon sa alalahanin niya.
"Basta lagi mong tatandaan na kahit anong mangyari,
habambuhay akong magpapasalamat sa Diyos dahil
ibinigay ka niya sa akin Carmelita" tugon niya.
parang mas lalong gumagaan at pakiramdam ko habang
yakap-yakap ako ni ina.
"Alam mo ba kung ano ang ibig sabihin ng pangalang
Carmelita?" nakangiting tanong ni ina. Napangiti
naman ako at napailing.
"Ang iyong pangalan ay sumasagisag sa iyong kakayahan
na makamit
ang mga bagay na imposible... at naniniwala ako na
anumang pagsubok ang dumaan, magtatagumpay ka anak
ko" paliwanag ni ina. Napangiti naman ako, kahit
hindi naman talaga Carmelita ang totoong pangalan ko,
alam kong ang Carmela ay hango pa din sa pangalang
iyon.
Magkaiba man kami ng pangalan, personalidad at ugali
ni Carmelita. Ang mga taong minahal at
pinapahalagahan niya ay minamahal at pinapahalagahan
ko din. At isa na rito si Donya Soledad na tinuturing
ko ng ina.
Habang kumakain kami, nagulat kami nang biglang
dumating si madam Olivia. Wala ngayon dito si Don
Alejandro kaya madali siyang nakapasok sa bahay.
"Bakit madam Olivia? Anong problema?" nagtatakang
tanong ni ina. Hingal na hingal at mukhang may
importanteng sasabihin si madam Olivia kaya nagmadali
siyang makapunta dito.
Agad kaming napatayo ni ina at inalalayan siyang
umupo, kumuha naman ng tubig si Esmeralda at ininom
iyon ni madam Olivia. "Madam Olivia... m-may nangyari
ba? Bakit ka nagmamada----" hindi ko na natapos yung
sasabihin ko kasi biglang hinawakan ni madam Olivia
ng mahigpit ang kamay ko.
"N-napag-alaman kong papatayin na si Juanito sa ika-
pito ng D-disyembre" tugon ni madam Olivia at dahil
dun parang biglang tumigil ang pag-ikot ng mundo ko
at namanhid ang buong katawan ko dahil sa nalaman ko.
"A-ano? Bakit papatayin nila agad si Juanito nang
hindi man lang dinidinig ang kaso sa korte" reklamo
ni ina. Napahinga naman ng malalim si madam Olivia.
"Sa kaso ni Juanito, hindi na kailangan
pa ng pagdinig sa korte dahil malinaw na kaanib
talaga siya sa mga rebelde... kaya lang tumagal ang
paghatol ng kamatayan sa kaniya ay dahil umaasa sila
hukom Fernandez na ituturo niya ang kinaroroonan ng
mga rebelde pero hindi nagsalita si Juanito... kung
kaya't tatapusin na ang buhay niya" paliwanag ni
madam Olivia na tulala rin habang nakwekwento.
Hindi maaari!
December 5 na ngayon... so ibig sabihin dalawang araw
na lang papatayin na nila si Juanito. "N-napag-alaman
ko din na bibitayin si Juanito sa harap ng madaming
tao upang matakot ang mga ito na kumalaban at
magrebelde rin sa pamahalaang Espanya" dagdag pa ni
madam Olivia.
Kailangan ko ng gumawa ng paraan!
"Binisita ko rin kanina si Juanito at nalaman kong
alam niya kung nasaan si Eduardo at Maria" tugon pa
ni madam Olivia at dahil dun biglang nabuhayan ng
pag-asa si ina. "S-sigurado ka madam Olivia? N-nasaan
daw sila?" tanong ni ina. Napayuko naman si madam
Olivia.
"Hindi niya sa akin nasabi dahil biglang ng dumating
ang mga guardia civil at pinahinto na ang pag-uusap
namin" tugon ni madam Olivia. Pero kahit ganun,
kitang-kita ko pa din na nabuhayan ng pag-asa si ina
dahil kahit papaano ay may nakakaalam kung nasaan
ngayon sila Maria at Eduardo.
Kinagabihan, nagulat ako nang biglang kumatok si ina
sa kwarto ko at nakitang kasama niya si Ginoong
Valdez. "Pinagtapat na din sa akin ni Ginoong Valdez
ang lahat... at naniniwala din akong hindi magagawang
saktan ni Juanito si Josefina" panimula ni ina. Napa-
bow naman sa'kin si Ginoong Valdez.
"Nahuli ako ni Donya Soledad na paakyat sa bintana ng
kwarto mo, inakala niyang ako si
Eduardo kung kaya't nagpakilala na ako" tugon naman
ni Ginoong Valdez. Whoa, hindi ko akalaing okay lang
kay ina malaman na nakikipag-usap ako ngayon sa mga
kalaban ng asawa niya.
Bigla namang hinawakan ni ina ang kamay ko "si
Juanito na lang ang tanging pag-asa natin anak upang
malaman kung nasaan si Maria at nais kong tumulong sa
inyo" tugon ni ina at dahil dun bigla akong napayakap
sa kaniya. Kahit kelan ay hindi matatawaran ang pag-
unawa at pagmamahal na binibigay niya sa 'kin ngayon.
"Natatandaan mo pa ang plano Binibining Carmelita?"
tanong ni Ginoong Valdez at napa-thumbs up naman ako
sa kaniya...
Medyo alanganin ang plano namin pero malaki ang pag-
asa ko na magtatagumpay kami dito.
Kinabukasan, hapon na ng magtungo si madam Olivia
dito sa Cavite, pinagpaalam ni ina kay Don Alejandro
na pupunta lang kaming tatlo sa simbahan ng Santo
Domingo sa Maynila upang magsimba. Pumayag naman si
Don Alejandro dahil kasama namin si ina.
Agad kaming nagtungo sa bahay ni hukom Fernandez at
nakumbinse ko siyang gamitin ako upang mapaamin si
Juanito. gabi na nang makarating kami sa Fort
Santiago at hindi naman kami nahirapang makapasok
doon dahil kasama namin si hukom Fernandez na ngayon
ay hindi na makapaghintay na malaman mula kay Juanito
kung nasaan ang mga rebelde.
Nasa labas naman ng Fort Santiago nag-aabang sila
Ginoong Valdez at ang ilan pang mga rebeldeng
naaatasan magtakas kay Juanito. ang apat na guardia
personal na kasama namin ay mga rebelde na nakasuot
lang na pang-guardia personal upang makapasok din
sila sa loob ng Fort Santiago.
Hindi ko alam pero habang naglalakad kami papalapit
sa selda ni Juanito ay mas lalo akong kinakabahan.
"Tama ang desisyon mo Binibining Carmelita, ang iyong
gagawin ay magsasalba sa iyong pamilya at ganoon din
sa imperyong Espanya" nakangiting tugon ni hukom
Fernandez.
"Hindi naman kita sasaktan... kaunti lamang...
konting sugat at dugo mula sa iyo upang maalarma si
Juanito" tugon pa ni hukom Fernandez. At dahil dun
mas lalo akong kinabahan at napahawak sa leeg ko.
sigurado akong hindi magdadalawang isip si hukom
Fernandez na gilitan ang leeg ko hangga't hindi
nagsasalita si Juanito.
Tumingin naman si hukom Fernandez kay ina na ngayon
ay tahimik lang at tulala habang nakasunod din sa
amin at nasa tabi niya si madam Olivia. "Huwag po
kayong mag-aalala Donya Soledad... kaunting sugat
lang po ang gagawin ko kay Binibining Carmelita" sabi
pa ni hukom Fernandez, tumango lang si ina at
nagpatuloy pa din sa paglalakad. Siguro kinakabahan
din si ina ngayon tulad ko.
Ilang sandali pa ay napatigil na kami sa tapat ng
selda ni Juanito. nakabibinging katahimikan ang
bumabagabag sa akin ngayon. Binuksan na nung isang
guardia civil yung selda at agad nilang ginsing si
Juanito na ngayon ay hinang-hina at duguan na
nakahandusay sa malamig na sahig.
Biglang inilagay ni hukom Fernandez ang kamay niya sa
palibot ng leeg ko at itinapat ang kutsilyo dito.
"Umpisahan na natin ang palabas" nakangiting bulong
sa'kin ni hukom Fernandez. Bigla naman
akong napapikit dahil hindi ko inaasahang ang
simpleng pagdikit lamang ng kutsilyong nakatapat sa
leeg ko ay makakasugat na agad sa akin.
Nanlaki ang mga mata ni Juanito nang makita ako na
bihag ngayon ni hukom Fernandez. "Juanito Alfonso...
ayoko na sanang umabot pa tayo dito ngunit sadyang
matigas ang ulo mo... hindi ka nadala sa mga parusang
ipinataw ko sayo, sana naman ay magsalita ka na sa
pagkakataong ito... dahil kung hindi mauunahan ka ng
sinsinta mo sa kabilang buhay" pang-asar na tugon ni
hukom Fernandez kay Juanito. nakatingin lang ng
masama si Juanito kay hukom Fernandez, gustuhin man
niyang pumiglas sa pagkakahawak nung mga guardia
civil ay hindi niya magawa dahil hinang-hina na siya.
"Huwag mo na sayangin pa ang natitira mong lakas...
bibig mo lang ang kailangan mong gamitin upang
iligtas ang mahal mo" tugon pa ni hukom Fernandez. At
nagulat ako kasi bigla niyang binaon yung kutsilyong
iyon sa leeg ko dahilan para maramdaman ko ang
matinding hapdi sa lalamunan ko at dumanak ang dugo
ko.
"HINDE!" sigaw ni ina dahilan para mapalingon sa
kaniya ang lahat at dahil dun nagkaroon ako ng
pagkakataon na makawala sa pagkakahawak ni hukom
Fernandez at agad kong inagaw sa kaniya ang kutsilyo.
Bigla namang sumugood yung apat na rebelde na kasama
namin na nakadamit pang-guardia personal at sinaksak
sa leeg yung mga guardia civil dahilan para mapatay
ang mga ito agad at tanging si hukom Fernandez lang
ang natirang sa panig ng kalaban.
"A-anong ibig sabihin nito?" gulat na tanong ni hukom
Fernandez at napataas siya ng kamay bilang tanda ng
pagsuko. "N-nilinalang niyo ako!" sigaw niya
pa. halata sa mga mata niya ang matinding pagkagulat
at pagkatakot.
Bigla namang lumapit sa akin si ina at ibinalot niya
sa leeg ko yung puting balabal na suot niya upang
pigilan ang pagtulo ng dugo mula sa leeg ko. "Pareho
lang tayo... niloko mo rin kami" sagot ni ina. Kung
hindi pa sumigaw si ina kanina siguradong tinuluyan
na ni hukom Fernandez gilitan ang leeg ko. buti na
lang dahil medyo mababaw lang ang sugat na natamo ko.
"Ngayon tapusin na natin ang palabas" seryoso kong
tugon habang nakatingin ng diretso kay hukom
Fernandez. "T-teka! S-sandali! H-huwaaag!" sisigaw pa
sana siya upang humingi ng tulong pero agad siyang
sinaksak nung dalawang rebelde sa leeg dahilan na
upang madali siyang bawian ng buhay.
"Tara na! umalis na tayo dito" nagpapanic na tugon ni
madam Olivia, agad namang inalalayan at binuhat nung
dalawang rebelde na nakadamit guardia personal si
Juanito at agad kaming lumabas ng selda. Minsan nang
itnuro ni Ginoong Valdez sa amin ang mga sikretong
daan dito sa Fort Santiago kung kaya't natatandaan ko
pa kung saan ako dumaan noon kaya hindi ako nahuli ng
mga tauhan noon ni Heneral Seleno.
Hawak-hawak ko ngayon ang kamay ni ina habang nauuna
naman kami ni madam Olivia tumakbo, nasa likuran
naman yung apat na rebelde at buhat-buhat nila si
Juanito na ngayon ay hinang-hina na at hindi na
makapagsalita pa.
Natanaw ko na yung dulo ng sikretong lagusan at sa
di-kalayuan ay natanaw ko na din sila Ginoong Valdez
at ang iba pa nilang kasamahan na nakadapa ngayon sa
damuhan upang hindi mapansin ng mga guardia
civil. pero napatigil kami nang makita ang isang
mataas na bakod na nakaharang na sa gitna ng lagusan.
 Minsan din ay luluha
para matamo niya ang limang sunod-sunod na tama ng
bala sa kaniyang dibdib at tiyan. Di ka na maninimdim
"Mauna na kayo, hilahin niyo si Juanito sa kabila"
tugon nung isang rebelde na nakilala kong kasamahan Pagkat sa buhay mo
niya noon sa pangingisda sa Bohol.
"HINDEEEEEE!" Ay may nag mamahal parin~

Agad namang sumampa si Madam Olivia sa bakod, sasampa

na sana si ina kaso napatigil kaming lahat nang bigla Parang biglang gumuho ang mundo ko nang makitang ~Iingatan ka
naming marinig ang sigawan ng mga guardia civil at bumagsak sa harapan ko ang duguan at wala ng buhay na
umalingawngaw sa buong paligid ang putok ng mga katawan ni ina. Aalagaan ka
baril.
Sa puso ko ikaw ang pag-asa

Hindi ko matanggap at hindi ako makapaniwalang... Sa 'ting mundo'y

"MGA REBELDE!" sigaw nila. At nakita namin ang mga wala na siya.
anino nila na nagtatakbuhan papalapit sa amin. May gagabay sa iyo
Nagsimula namang magpaputok sila Ginoong Valdez mula
sa kabilang hanay upang pigilan ang pagdating ng mga Ang alay ko'y itong pagmamahal ko
guardia civil. ~Sa buhay kong ito
May nag mamahal aakay sa iyo
Tanging pangarap lang
Aking inay ikaw ang nagbigay
"Ina! Sumampa na po kayo" sigaw ko kay ina na ngayon Ang iyong pag mamahal
ay natulala na at mukhang gulat na gulat sa mga Ng Buhay ko
pangyayari, nagulat ako nang bigla niya akong niyakap Ay makamtam~
at napaluha siya. Buhay na kay ganda

Pangarap ko na makamtan ko na~

~Kahit na sandali
"Bilisan niyo!" sigaw nung apat na rebeldeng kasama
namin. Pero huli na ang lahat dahil naabutan na kami Ikaw ay mamasdan
ng mga guardia civil sa pangunguna nung kastila na
punong guardia civil na nagbabantay sa tapat ng Fort Ligaya'y tila ba
Santiago.
Walang hanggan~
Bigla akong niyakap ni madam Olivia "S-sa
pagkakataong ito Carmela... isinakripisyo ni Donya
"Espere!" (Hold on) tugon niya sabay paputok ng baril Soledad ang buhay niya para kay Juanito... dahil alam
dahilan para tamaan sa tuhod at sa katawan yung mga ~Sana'y di na magising na niya kung sino ka at ang misyon mo sa panahong
rebeldeng kasama namin at nabitawan nila si Juanito. ito" bulong sa akin ni madam Olivia.
Kung nangangarap man din

Kung ang buhay na makulay

"Para sa iyo ito anak" tugon ni ina at nagulat ako Biglang bumagal ang pag-ikot ng paligid. At napapikit
dahil bigla siyang bumitaw sa pagkakayakap sa akin at Ang tatahakin na lang ako habang inaalala ang mga huling sinabi ni
dali-daling tumakbo papunta kay Juanito at iniharang ina...
niya ang sarili niya upang hindi tamaan ng bala si Minsan ay nadarapa
Juanito dahilan
Para sa iyo ito anak

Dear Diary,

Bakit?

Bakit hanggang sa panahong ito?

Wala akong karapatang makapiling ang aking ina...

Nasasaktan,

Carmela

******************

Featured Song:

'Iingatan ka' by Carol Banawa

=================