EFES

OGDOAS

SCHOLASTICA
CONTINENS
Diagraphen Typicam .
Artium
Latine .
Grammatices Graca DER
Logices:

UIT
Rhetorices,
Que
&lt

Aftronomices.
41 ( NBURG
Erhices.
Phyfices.
Meraphyfices, feu Ontologie.
Ex Præftantium hujus temporis virorum lucubrationibus,
Pro Do & rinæ & virtuture ſtudiosa;aventute:
CONFECTA

Iacobo Lorhardo, Gymnaſij Sangal

lenfis Re & ore, & in Eccleſia
Chrifti fesyo :
APYD GEORGIVM STRAVB
Sangalli: ANNO, 1606,

AFT SCVCIA

Lင်
 IN OĞDOADA SCHOLASTICAM

Iacobi Lorhardi viri reverendi& clariſſimi, Eccle

1 Gz Sanctogallenſisſervi& Gymnaſij Rectoris pra

ceptoris ſui fideliffimi
.
EPIGRAMMA.

Vm Laurus non una tibi, Parafima triumphi

ComMi Daphni, verè Lauriger ,obtigerit
Ex tribusà Mufis ,fumma cum laude triumphis:
Ablatis: rarum quod foleteſse decus:
Te quis Apollineò nonpredicei ore, decorun
Artibus omnigenis:omnigenis ftudijs.
Laure vigefcediu ,porrònihil indigefrondis ::
Laure vigefcedim ,Laurevigefce diu .
Gallopoli Iohannes lacobus Friſiusloa: lae :
Theologi Profeſſoris, in celebri ſchola
Tigurina F.Kalendis Martijs,

Aliud Epigramma
( Edite Grammatici Latia Grajaqueloquelas
,
CA Neſcioquod veftro majus oritur opus!
Cedite qui Logicas tractanteshactenus artes:
Queritis, ut ftudium famarecentet anus:
Cedat Rhetoricos cuicunqueexpingere campos.
Cura fuit,mufcis ex Elephantas agens:
1
Cedite ſidereosqui mente capeſsere motus
Tentatis varios, lege manente, poli :
Cedant quirecta fcribunt pomeria vita ,
Socraticamque docentmoribus ire viam :
qui Phyficam tradatnon eft fuccinctirarten ,
Entis ad puritam propeſtringat iter.
Vive diw, Lorharde,meum decus,inclyre praca
Iuftitia : 0 animigloria magna mei.

1 IOHANNES Felix COLER

Tigurinus .
 NOBILISSIMIS ET VIRTVTVM ARE

tiumque optimarum ſtudioſiſsimis Adoleſcentibus, BONA ,

VENTVRAE, IOHANNI MELCHIORI , & FRIDERICO ,

Bodekeri's, fratribus Germanis, Genevenli in

Gymnaſio, celebri pietatis & virtutum .
officina viventibus;

Filys,
NOBILISSIMI, VEREQVE GENEROSI VIRI, DOMINI BONAC
VENTTRAE BODE KERI, Elgoviæ Domini, & Sacræ Ceſarez
Majeſtati à Consilijs & c.
Jacob Lorhard dikyuu.

VANTA fit Schematiſtica , ſeuTypica, uti vocant, artium ac diſci

plinarumétantárews utilitas hominem inter eruditos, qui neſciat,ar

bitror eſseneminem.Verbo dicam ,quod res videtur effe:Hujusunius
beneficio,paucorumnunc annorum ſtudio cöſequimur ſinguli,quod feculisante

vix multis parabant univerſi. Quod ego quidem hortandi magis,quám ſecus
exiſtimantes sugillandi ergó dičtum àmeintelligi cupio. Cum igiturfuperiori
tempore talem injus alteriusartisdietútwow , expræftantium hominum

lucubrationibus,juventutis causâ, inftituiſjem , camque nonnullis judicij non

panitendi viris, non tantum non difplicereintelligerem fed

: hortatibus etiam
incitarer,ut horis vacuis ,quas vellem ,reliquaspotiores,e in Scholis harum
temporumuſitatiores artes,pari ratione, iſtis adjcerem ( èquibus honoris
caufa nomino,Amplißimumo Sapientißimü virum , Dominum Main .
radum Gmunderum , Reipublicæ nostra Proconfulē a Scholarcham
dignißimum :Ornatißimum Conſultißimumque virum , Dominum Mela
chiorem Guldium ,urbis hujusPerfcriptorem Archicum & Scholarcham
Dominos perpetuamibi obfervantia colendos: Reverendum & eximiū. Chris

fi fervum , Dominum Otmarum Scheitlium , Ecclefia paſtoremca

Scholarcham fidelißimum ,
fratrem ac compatrem in Chriſto obſervandum :
įtemque;
itemg præſtātiſsimūpietateet eruditione virü , Dominūlohã . Iacobum

Colerum, Ecclefiæ veſtræ Elgovienfis Antiſtiten , e vicinarum Ephorum

vigilantißimum , fratrem honorandū. ) obfequendum putavihonefte illorum
voluntati;hancque Ogdoada Scholaſticam confeci, exhibentē humariarīlite

Tarum Studioſis Adoleſcentibus Grammaticen Latinam . & Gracam , Logicē,

Rhetoricen , Aſtronomičē ,Ethicen, Phyficen, Metaphyſicen, ſeu Ontologiam ,

év TÚTYMépet. Cogitanti vero mihi,ad quosnam molitio hacchartacea potiſsimu

mittenda foret:vos, Generoſiſsimorum Parentum verè Generoſi fily ,in mene

tem veniftis, ut quorī laudatiſſimis literarijsconatibus

, nec prorſusobfutura :

nec D. Patri, viro iudiciofißimo,displicitura eſſe videretur.Requirebat etiam

beneficētißima in me Paterna domus veſtra aliquam jampridem reciprocade

gratitudinis meæ ſignificationem : quam qualemcunque hac advos.Agco

. Pavissi
jnſtitutâ edere vifum fuit.Accipite igitur, Nobiliſſimi Adoleſcētes,frõte opel

lam hancſerena, o contra vetulorum quorundam cauſſationesaßerite,quibus

nihilplacet ,nifi.fuum.Ego quidem nihil-quicquam habeoscur illosmorer. Per

fimiles , licet.
mefui fint,cum fuifimilibus,& ternùm Maléloquantur devolun
tatibus,ſtudys & laboribus bonorum :nimirum ,quia benè loqui non didicerunt. -
Naſuti ſintuſquelicet, fint denique Naſus,
Quantum noluerit ferrerogatus Atlas..

Artes ratione & iudicio cupientibus diſcere üzòuſar oúvexfov.axtív,xalowpalon

FOLYTéov, ut à Polybij iudicio mea gratiam ineat fententia .
Deum Patrem Domini noftri IESV CHRISTI ſupplex veneror,ut ftu
djs & laboribus veftris; ad gloriam excella ſua Maieftatis, ad Ecclefiae
Reip. Chriſtiane emolumentum ,ad familiæ veftrædecuse illuſtrationem ,ad
veſtram denig,omnium æternam salutem per Spiritum fuum cumulatè benedia
cat,aternùm , Amen.PerferipſiGallopoli,urbe celebri in fædere Reip.Helve:

tica fingulariDei beneficiojlluftriffimaatq.potentiſſima, quam

flluftrior atque potentior Iehova dextra diutiffimèab omni

detrimento ſartam te&tam integramq; conſervet, Amen ,

Anno ultima Numinis
patiétia, 1 6 06,24 Feb.
 Primitiva, Gentilis : 41 , Tiguria
que fue eſt nus, Roinanus,
originis : ut, Poſseſsiva :ur, Her .
Menfi, tu, Nomi culeus, Regins.
dormio C. nalis, Patronymica : ut,
eaſ; vel Priamsdes,
Diminutiva:ut,ſer
rSpecies, vulis à fervils.
quá nof Derivativa Denominativa :ut
mmatica

citar an 9:48 aliena L annona abannies.

vox fit eft origini : | Pronominalis : ut , mens à mei,
tes ue

room
èbere

vel ut, Menſulu , tuus à 101, fuus à fui,el.

eft ens
us haq

munia tuns , dormi. Verbalis:ut,bibulus à bibo.

Gra
part
firi
rect
j.jun
doc
lug
ars

Erym.clngiz,que accidē turio, GcEft Participialis :ut, amatius , a mão

eft cxplicatio na [ 14 que Lj hec vel d.us.
Turæ fingularū vos funt Adverbialis ; ut, craftinses, heo
( un , Stu NOL.THIR , ſternus, pridienus.
quibus quoque res Figura , Præpofitionalis:ut,fupernia ,
vocantur. Harian quâ nof exiraneis,intraneus.
conſiderentur citur an Simplex et in opofics :ut, brevis,ego, lego foto
Lvoxfirvel Compoſita:!!,perbrevis,egomet ;perlegocc.
invariabilis . L. singularis, qui de uno intelligis
Numerum , tur : ut, homo ,
Variabilis

qui eft vel Pluralis , qui depluribus intelli

gitur: ut, homines.
per

Diviſio.es [ Prima,de feipfa loquens;ut, Fgo

enim vox.o. Perſonam , Petrus fcio
Bis vel que eft vel Secunda ,ad quam fermofit: ut,
yos Romani peritis.
Tertia, de qua fermo eft: ut, PA
Caſus

ter ipfe adeft.

,funt

Rectus: ut, No.

ui
vel

,Obliqui

Termina . minativus.
q

tionem , qua Hæc variaa

Gen.
;ur

fit vel per Dat. ( tio termirs

Ac . tionis diri
Vo . 12:r declina
LAbl . tio, vide D.
Modos et rempora, et dicirao
i Syntaxis,videQ. A (bum ,vide F. L'Conjugatio, quă uſurpat Vere
 Fa :ut, Ken . Maſculinū , cui prae
ſa, merle, poniporcji,hic.
Ecclefiaftes Fæmininú , oni pra
a , Celias, a . pori poteft hæc.
Prima, cu. ás : ut famis Neutrú , chi preponi

Genus
jus Geni. | liâs. poreft, hoc.

, uod
Commune, cui pre Herum cogni.

vel
tivus fin. mies:ui, epi

eſt
q
gulares de tome.es. Nomi. põspoteji hicohæc , 110 abuſu magis
finit in ius:ut Nul ni: quod ratione fexus bebiia : quàm è nu .
la nullius,
eſt vox ut, de mare cane, non ' meroſareguld .
I fola folius, rei vel dico : hac canis: fed rum multitu.
utra utrius, hicianis .
Declinatio

perfona. dine, perer.de

Hujus Dubium ,cui præponisgronibus eft .
Seconda, cujus Geniti corſide. poteſt hice hæc, fine
Harcompetit

vus fingularis definit in I, rentur refpeétu ſex iis : ut, a .

vel
eft
B.

velius: ut,Magiſter,ma marus cortex ainara

giftri, Dominus, domini, cortex , hodiernu dies
Jeamnü, ſeamni, vir, viri, v hodierna dies, ( Proprium ,

,uod ntivú
fatur, faturi, nullus, nub Omne, cui praponi quod unirei

vo
lius,Nullum ,nullius. poteft hic, hæc, hoc : vel perſona
e:adjecti
Subſta
Qualitas.Eſt

vel m
ut, bic, hæc, boc felix . competit :

F'tru
ftat
ſubo
que

que
vel
Tertia, cujus Genitivus rVnigger
ft

eſt
Ht , Petrus,
q
Nomen

fingularis definit in is : ut, meru : ut , Tigurum.

enim

animal, animals . Hujus Prono pater. Commúe,

vel

Varietatem è lexiris Lari . Duorú : quod muliva

mini,
nis ſus exhibet melius, vide , D. ut, Clodi cöpetir : ut,
quam regulæ aliquam . us clodia flurus, hõo :
inalte . magiſters Dicitur ap.
Quarta, cujus Genitivus magitra . pellativú.
fingularis definit in us, Vna terminationë gēeris
velu : domas, domus, cot. Adje & ivú . onssiut,bic bec,hoc felix .
Mobile

nu , cornu, quod fubfta Duas terminationes et

Quinta cujus Genitivus tipo vel fi duo genera,com müefi :et
fingularis definit in eidi. ne, vel mes neairū. ut fort is forte.
Participio, diante alio Tres terminationes egen
Lufisfjllabu :ut,spes,spër.j
vide . E.
adjectivo tria diſiınita geneza : ut,
adjicitur, \doetus, docta doctum .
its que vel encomparabile ride.c.
Comparabile vide , c .
Incompact
 Vsparum :ur,idoneus,fobriis,confpicuus. OC,
Dus:ur, reverendus,colendus, moribundus,
Mus : Nt, opimus, doc.
C. Ivus : ut, redivivus.cc.
Plex : a1, mulriplex. &c.
Incomparabile per
Tinus : ut , matutinus, ſerotinus. Or,
gradus: qualia funt Compofita àfero gero:
et ut,frugifer, corniger.com c.
pleraque, qua defie Multa fubftantiva compoſitione adje& iva fa & a:us, degener, inermio,
nemt vel in
impuna , inimunis.co.
Adje & iva quedam unius terminationis : ut, equefter ,ſylvefter, cio
cur, memor,campefter.doc,
Qucrum doctor & magiſter oprinus,uſuseft,

( Poſitivum , qui primum gradum ponit : ut, [ Termi- ( Maſc. ſin IOR:
do & us. nacio, & ut, doo
Comparabile

Comparativum , quiſuperiorem primo | que eſtFæm . ( dior.

[ Regulare, graduponit. Hujus confiderentur & vel Neutra , in IUS:
quod com Ssimus, ut, dodius:
,idque

paratur per Termina. | , um,. OR : ur,

vel

gradus Superlativum, | cio , que eft , Rimus, th

Formatio , quaSoudodior .
quifupremã gra. vel 4, UM. cafuiğiaddit vel " us : ut,
dú indicat, Hujus i Limus, a , um. dodius.
Loonfideranda eft. fiDefinenti, ſecunde declinationis addit
Formatio , ſsimus, a, um .
que caſuiin Er definenti, ſecunde declinationis ada
Omnes : ut,bonus, melior, ope dit rimus, a, um.
Irregulare , et timus. Itertiæ declinatiouis definenri, limus,
habet gradus Comparativum , « ſuperla. 4,4m , addit.
yel tivum : ut,deterior,deterrimus.
Poſitivum w ſuperlativum :ut, fidus, fidifsimus.
Pofitivum e comparativum : ut, Ingens, ingentior.

A 2 Proпоцси
 rfgo.
Prima: ut *
Nos .

Ta, vos.
Perſona , Secunda :
Vocativi ionei.
quæ eft vel
Nofter, noſtri.
Noftras, noftratese

rrui
Tertia: ut, ille
Liplessi:
Omnibus tribus communis: ut , idem , et ipſe. Dicimus enim
idem ego,idem tu, idem ille, ego ipſe, tuipſe, ille ipſe.

Demonſtrativa : ut, Ego, tu, hic, iſte.

D.
Pronomen eft Relativa : ut, is, ipſe, qui, et ille, nonnunquam.
vox, nominis no
Qualitas,
reperendi vicem
. Hluj ucões que effvel Reciproca:ur, Sui, fuus.
.
agens
fideretur Interrogativa: ut, Quis,cujus, cuja, cujum , cujas?

Poſseſsiva: ut, Meus, tuus,fuus,nofter, veſter.

Gentilis : ut, Noftras, veſtra .

Maſculinum : ut, Meus.

Femininum : ut, Mea ,

Genus ,
quod eft Neutrum : ut, Meum.
vel

Commune; ut, Noftras, veftras, cuja .

Omne: ut, Ego, tu ,fui.

Participium
 [ Præſens, idque in Sans:ut, amans.
Ens : ut, docens.
rrus : ut,amatus.
Tempus,quod eft vel . Præteritum , idque velin ſus : ut, vifus.
(xus : ut, fixus.
Futurum ,quod definit velin F Rus:ut,amaturus,
Dus: ut, amandus .
Cpræſens : ut, amans, legens.
A &tiva, eaque vel Futura : ut,amaturiis, lecturus.
Præterita : ut, Amatus,
E. Paſsiva, eaque vel Futura :ut, amandus,
Præſens : ut ftans, curens,
Participium eft
rox, à yerbo qui. ardens.
Neutra, eaque vel
dei teinp 15 et Futura : ut,ſtaturus, Curſu
| fignificationem ; Significatio, quæ eft rus, arſurus.
ve
á nomine autem [ Præſens:ut,precans.
genges, calumn et Deponens, eaque vel Præterita :ur,precatus.
declinatiöein acs Futura :ut, precaturus.
cipiens. Huiusto Præfens activa: ut, Crimi.
fideranda yeniūt 11ANS.
Præterita a &tiva et paſsi.
Communis ; eaque va : ut, Criminatus.
vel Futura activa : ut, Crimi.
naturILS .
Futura paſsiva; ut, Crimi,
nandus,
r Maſculinum ,in Us.
Genus,quod eft pel Femininum ,in A.
Neutrum , in Um.
Omne, in Ans et Ens.
Caſus, quot nominum.
Prima in A.

.
fus
Declinatio Secunda in
Lum .
Tertia in Sans.
Lense

Verbum
 Diviſio
Verbixir
ÇAnalogum , rađivú,quod in o definitv addita lite Paſsivo: ut, Deponens,

in
rentur
quod plenè et ) - R format exſe paſsiva:ue,amo,amor. quod in or definens, paſsia
perfectè fecă . Paſsivum , qred in ordefinit, da demo vam quidem formā refert,
mans
ujus emm

i prâ litera R, rcdit in verbó Activum :ut, significationè verò Paſsiva

Verbu
.ignific

duin normam
actione
confide
ſpaſsion

certæ alicujus L Amorimo. deponens aclionem fignifi.

,vox
aut
eft

= 1t4twor cỡ . Genere tantum alte cat vel abfoluta : ut, orior,

H

jugatiöis fle . [ Abundans, rutro esque vel morior,nafcor:veltranseño

Elur.Eftque eâdě termi. forsyengédmotor: rē:ut,criminor,conſequor,
vel natione ba . Perſo . 1 ur, decet, de : Horum multa funtin oire
bens utriusg, i nis.
nis: i . I cent, oporterē, ļ nibus quatuor conjugatio .
generis fignis de ver. K oporteret, nibus.
ficationě, dj- | bi eft μονοπρόσωπο :: Activo, Paſsivoque abſoa
vel
Derivatio

citurq; co . ut,rader,mifeo | luto :ut, Neutrú, quod in

Anomalum inúe:ut, Cri ret. od m definens abſolută
eft, quod nec minor te e | Temporibus, qualia actionem ,hoc eft, in aliud
vide
G.

plenènecper. abste. ſunt, memini,odi,cæpi. non transeuntē fignificat:

fe &tè fecundit Perſonis, Téporibus ut, fto, curro, ſedeo, jaceo ,
mormă cer- Defe & ivú, eg modis : qualia ſunt, ſum .forem , fio,exiſto ,que
tæ alicujus ex * quod defici. infit, ovat, cedo, pro dic, | ſubſtantiva appellantur:
quatuor con . tur vel aut da:Sis,pro fivis,ſultis aut abfolutam pafsionem ,
jugationibus pro ſivultis,fodesprofiau hoc eſt,ab alio non manan,
fleétitur.Eftq; des,ave, fulve, aufim , foo | rē fignificat:ut, doleo,fria
vel 1
xim , faxo, foreni,ajo, in 1 geo,ardeo,gaudeo .
Lquam , fari :quc omnia ufu fiuntdifcenda.
Heteroclitum , quod ( Vno modo:qualia funt hæc trid:Fero, volo,fu.
diverſe à normis ana.Pluribus ( Duabus Conjugationibus:
Llogis flectitur,vel | modis ide; } ut,ltra,ferreo,fulgeo,ftrideo,
[ Indicativus, per quê aliquid fim- l vel figeo tueur,teiges, cieoelde
Modi : pliciter in dicatur: ut, foribo,ſiriffi. vo , fervo, fulgo, ſtrido, Sugo,
quifuit imperativus, per quem aliquid poſtulatur vel ruor,tergo,610.
qua . Optativus, eft Grecorú. (imperatur:ut,fcribe. Aktiva e paſsiva formá: ut,
F.

1407 Subjun & ivus, per quem alij orationi alia fub- fabrico, fabricor , fruftro, fru ,
Jungitur interventu con- ſcum Samare . Aror.co.
Tem. junétionis,veladverbij: ut, tem amaviſse. Analogè anomale : ur,
pas. H. veniam fi Deo placuerit. pore: Amaturű edo, edes c es, edito eft, edi
Infinitivus , qer quem ali. ut, Lefse. ( tur aeftur, efum og eftã ,eyr,
Conju quid fignificatur fine per- Gerundia in SDi.
gatio fona numero:ut,firibe. I fine tempo ſum . do.
(videR. re ; ldque vel Lre, ut funt {Supina in 14. Ldum .
Derivatio,
 Pinchoativū, quod in ſcorel ſcor tertiæ cõjugationisdefinīs, inch Ostereicõrinssa
tienen exprimit:ut,albeſco, gliſco,adipiſior,deferiſcor ,irafcor,putrefco ,fracefcoeć.
Deſiderativum ,quod in ſo tertia conjugationis definens,defiderium adioni perf .
cienda ſignificat : ut, capeſso, laceſso, faceſso, vife.co.
G. Frequentativum , quod in co, to ,tor, ſo, ſo, xo, xor, prime conjugationis deo
Derivacio , fanens, frequentem feu crebram actionem fignificat: ut, vellice, vifiro, quiritor, res
varione 64 Sponſo, qualo, nexo, amplexer.
Meditacivum , quod in rio quarta conjugationis definens, cupiditatem et affe& um
jus verbum
actionis tentande fignificat : ut, efurie, lecturio, nupturio, parturio , canatunio.
eft vel
Diminutivum , quod in lo prima conjugationis definens,diminutionem ſuiprimis
tivi fignificat : ut, forbillo ,cantılle, vacillo ,adillo.
Imitativú, qnod in ſo, Ilor, o cor,norprimaconjugationis definens, imitationen
Signifini :ur, Patriſso, Atticiſso,Graciſsor,piriſso, Baccbor, ebulofophor pöetor,domis
nor , vulpinor, ceculra, ideft, imitor Cecos, Feftus.

Præſens , quo ſignificatur prefens actio vel paſsio:ut,amo,ama, 7 Horum Temporã

Amem , mare c . in omnibns mo

H. ( Imperfe & um ,per quod fignificatur actio vel du formationem

pafsio cæpra,fed nondum abfoluta: ut,amabā. tradāt libelli Eleo
Tempus , Præteritum , Perfectum , per quod fignificatur a &tio vel x mērarij,claſsibus
quod eft vel quod eft vel pafsio nuper abfoluta:ut, amavi.erc. inferioribus de
Plusquamperfectum , per quod fignificatur Itinari; autorum
actio velpaſsiojam pridem abfoluta: ut, ama. I prefertim leo
veram..
1 xicorum Ufuso
Futurum , per quod fignificatur future actio velpaſsio: ut, ima.
bo, amato . G.

Prima, quæ in præfenti tempore modi infinitivi definit io are, vel ari, cum a longo
antere velri : ut ,amâre,amari.
K. Secunda , que in præfenti tempore madi infnitivi definir in ere veleri, cum e lon .
Conjuga . go ante revelri : ut, docere doceri.
10, eſt vel Tertia , qus in prafenti tempore modi infinirivi definir in ere, cum e brevi anse re:
ut , legere : veliæ i ſene er præcedenti: ut, legi.
Quarta , que in præfentitempore modi inpruri definit in ire, veliricum longoi
ambe le pelri : 41, audire, andira

layariabilis,
12

1. Verbis alijsq;vocibus adjungitur , ad aliquam circumftantiam illarums

fignificandum : et dicitur Adverbium : vide m.

L.
Invariabilis, que per 2. Multiplicis orationis partesin certas fententias aprè conjungit: et dicio
tur Coniunctio, viden ,
numeros, perſonas, et
terminationes no po
teſt variari:ſedimmur
tabilis manet. En al 3. Aljs vocibus praponitur:clicur Præpolitio, vide O.
tem vel

4. Sermoni interjicitur,ad fignificandum animi affectum ,vel geftum : 6t

dicitur Interjectio, vide P.

Circums
 rLoci :ut, Ubi, bic, ific, illic. ec.
Temporis : ut, jam, nunc, nuper, post, modo. O ho
Accelerandi: ut, ftatim ,protinu. 66.
Numerandi: ut, femel,bis, ter. OC.
Negandi: ut, non, haud, nequaquam.mmc.
Afhrmandi: ut, etiam , na, quidni. ( .
Demonſtrandi: ut, En , ecce , CC647. ego co
Optandi: ut, Urinam , ôfi.cc.
Horcandi: ut, Eia, age, agite ,amabo.ac.
Ordinis : ut, deinceps, deinde, poftea. c.
Interrogandi: ut, Cur, quare, quamobrem , quidita ? nonne, utrum , annon ,
num, nunquid. gl.
Similitudinis: Quafi, uri,ficut,ut, perinde, tanquam , fic,ita, ceu. C.
M.
Qualitatis: ut, quomodo, do &tè, pulcbrè, eleganter, fortiter,benè malè. ec.
Circumſtantia, Quantitatis: ut, multùm, parùm, parumper, valdè, nimis, faris, affatim ,
quam fignificat abundè. C.
Adverbium ,eft Dubitandi: ut, fortaſse, fortaſsis, fortè, forſitan, forſan. OC.
Perſonalis: ut, mecum , tecum , fecum , nobifcum , vobiſounol.
Vocandi : ut, Hers, 6 pc
Refpondendi : xt, Hem , bei. & r.
Separandi: ut, feorfum ,feparatim ,nominatim , privatim , modd, duntaxar,
bifariam , trifariam.ee
lurandi: ut, Hercle, pol, cedepol, ecaftor. doc.
Eligendi ; ut, potius, imò, praſertim ,pracipue,potiſsimùm ,inprimis,cumpri
mis, magis, maximè. C.
Congregandi : ut, fimul,unâ, pariter, universè,fummatim ,conjun & im.co.
Concedendi: ut, Efto, fit, fanè,esco
Prohibendi : ut, ne, nequaquam . C.
Eventus : ut, forte fortuna, fortuitd
..
Comparandi : ut, magis, minus, dodius, rarius, tam , quàm , oprime, pero
fime, & c.

Eft autem
10
Copulativa : ut, Et, etiam , que, quoque,nee,
neque, item, tùm, tum : Cùm , tum , inſuper,
rCongregativa, præterea, adhac,deinde, quin, quinetiam ,
bacquevel
Enunciativa,
eaque vel Conditionalis : #t, si, ſin ,ni, nif .
N :
Eft autem Diſcretiva: ut, quidem , fed, yerò, verim ,ata
Conjú &tio tem, etſi, tametfi, quanquam , quamvis, licèt,
vel tamen ,
Segregativa,
lague vel.

Disjun & iva : ut, ve, vel, aut,'five, ſeu, en

trum , num , an anne.cc

Cauſalis : ut, Nam, nam que, enim , etenina,

enimverò, quia, quoniam , quòd, quandoquia
dem , ut, quò, ne, quin.
Ratiocinativa, que eft vel

Conclufiva : ut, Ergo, ita, itaque, igitur,

ideo,quare, quamobrem ,quapropter quocircay
proprerea,proinde,

El vera
 II
rad Abs
apud pexes absque
ante .per Cum
adverſum pone COTAM

-
adverfus prope clame
cio poft de
rSeparabilis ab alijs citra propter E
pocibus, quales funt circum præter ex
circiter fecus pro
circa ſecundum pre
contra fupra fine
extra trans teniso
0. erga ulira In
infra ufque fub
Ef verd Præpoſitio inter verfu . ſuper
intra ſubter
juxta proculs

"Di
dis
Infeparabilis ab
Lalis pocibus; ut funtse

Com

B 2 Interjc & ionis

7
12
rGaudentis :wt, Evax , io, oh , o, evobe, evoc.

Dolentis: ut, Ah , ah , heu , chew, hei, proh.

Admirantis : Ht,papa ,vah ,

Indignantis : ut, Hem , ehem , hau, malùm , vak .

Metuentis : wt, at, atat.

P.
Interje&tionis modi Faſtidientis : * t, Apage, ehe,phy.

funtvel 3
Silereiubentis : ut, St; bat,pax , pl .

Comminantis : ut, Va, veh, hem

Ridentis : ut, ha, ha , he. 1

Exclamantis: ut, 0 , proh .

Lacrimantis : ut, hei, hoi,oh, ah.

qui ab aljs afferuntur modi,ferè ad adverbiumrediguntur.

Hactenus de prima parte Grammaticæ ,Ery

mologia nimirum : Sequitur de Syntaxj.

Syntaxis
 Subſtantivicum ſubſtantivo fine conju n.
tione : que conveninnt vel numero , geneire ,

Nominis
perſona, o cafu : ut, Regina pecunia, bell.no
tor equus, magiſter virtutis philofopbus : vel

nientia

vel
numero, perſona et cafu folüm : ut, Effos
diuntur opes, jrritamenta malorum .

, arumg
Variabilium Adjectivi cum ſubſtantivo : qua convenia
Conve
vocum
cum variabilia unt numero,genere,perfona e caſa :ut,chan
Regularis

vel
l

bus, nempe in Tus pater .

Adjectivi cum adje & ivo, ſubſtantivi vi
numero , gene
que

cario : qua conveniunt numero, genere, pero

vel
eſt

re, perſonu un
CASU Sons, es caſu : ut, Oprima prima.
Adjectivi cum ſubſtantivo : que convie

minis
niunt, numero, genere, perſona o caſu: ut,
meum caput.
Prono
Interrogativi cum nomine vel pronomine
le redditivo:que congeniūt vel numero, genere,
vel

Syntaxis eft, perfona & caſu: ut, Cuidediſti? Patri. Quis

que pocŭ fin. mein ſequitur? Ego. Cujus eft codex ? Men .
gularum con Cuja litera ? tua. Cujum pecus ? Meum : vel
ftrudioně ſeu genere, numero ego perſona, non autem cafu :
compofitionē, ut , Cujus funtades ? Med.
faciendæ ora . Relativicum antecedente nomine, quod re
s. ta

tionis ergò do. fert:que conveniūt numero,genere,perfona,

ura

@cafu , fed non femper cafu ; nam isfequenti

, ide.

cet. Eft en vel

vFig

verboreſpondet: ut, lucra, qua datæ funt.Li.

1
vel cipij

tera , quus accepi.

A & ivicum ſubſtantivo:que conveniunt nu.
Parti

mero , genere, perfona, otaſu: ut, noftrieb

&oide
.,iRe

feryans bomo.
s
v

Invariabiliú Paſsivi cum duorum fubftantivorum priore :

in alijs fc: 46C64 que conveniunt numero, genere, perfora, e
dentibus voci Cafu; ut,herbadicta eſt Helenium . Tullia ns.
invariabilium ,
Verbi

Lta fuerathomo.
cum

cum variabili . | Nominativo : quæconveniunt numero,

bus vel inva perfona: tu legis, ille dormir.
riabilibus vide. Vocativo : que conveniunt numero eo per
K, i fona fecunda;ut, Claudiſalve.
B 3 Invarian
14
91. Cum nomine : ut, bene longus. adprimé urile,
longè princeps civitais, nihilfuprà .
Generalis 2. Cum verbo : ur, eleganter loquirur, difputat.
3. Cum participio : ut, re&tè pardii .
4. Cum adverbio : ut, bene mane . Sat cirò, sifat
bеnе ..

1. Eò , quò , boc , conveniunt cum comparativo :uty

Adverbij eò majus. Quò quiſque major. Hòc melius.
vel 2. Quàm ,,comparativo o ſuperlativo: ut, Nihil
eft ex omnibus rebus bianis præclarius aut praftarius,
quam de Republica benè mereri: Quàm maximus potui
itineribus ad Amanun yeni.
R. 3. Tàm : ut, ſuperlativo : ut, Tàm maxime res .
Invariabilium LSpecialis ! maxima, OC,
cum variabili 4. Longè, muliò , tanid, orgyaniò, comparativis
bus e invaria. w ſuperlativis : ai, longè melior, longè oprinius,
bilibus, Et pel muleo jucundior, mulià que un diſsimus,
S. Adverbia numerum fignifiuanria conveniunt nou
minibus numeralibus,diftributivis, et cardinali,
bus;ut,bisdena. Odties fepiči folis anfractus. Tercentu
i nivërtondent dumetajıvenii.

Generalis , dum ſemper antecedit: ut, Et QC.

yoces alias vel femper ſequitur :ut, Que.erc.
Antecedicolequitur:ut,etiam.ece
Conjunctionis Quò, ne, ut, conjunctivi modi verbis:
vel ut, Adfum , quò fcias. Venio, ne ſtomacberse.
Dico, ur faxis.
2. Quòd, indicativi & fubjun & ivi modi
Specialis verbis conveniunt .
1 3. Conjun &iones difcretiva, etſi,tametfi,licer,
quanquam , quamvis, Indicativum olub .
junctiyum recipiunt.

Redio
 Subftárivi
IS

quod
vel
I. Regit genitivum , quo in dicatur cujus aliquid fit:ut fententia
Ciceronis, vitajuſtoram ,filius ejus.
2 Regit gerūdiú in di, cùm fignificat facultatē :ut,Licētia ludēdi.

Nominis
3Regit duos genitivos vel duos ablativos laudus aut vituperij,

eiusque
quorum alter eft adje &tivum alter fubftantivum : ut, hofpes multi
joci,virgo Sparſo ore. Afinus longis auribus. ( filio, & gratiâ .
pel
Variabilium

( 4.Opus, regit ablativú ut:autoritate tua nobis opus eft, o cone

I Regit genitivú,cùm eſt partitivú :ut, Nemo hominū:alter borü .
Quis omniū ? Talia ſunt,nemo, nullus,quidā, qunquă ,quicquã, alia
vel

1
quis,alter,multī ,plusznibil hoc,idzuter,neuter, quis,qua,quod,vel
quid .) ( genitivum : ut, ftudiofius laudu , nefiius fati,fecurus
S. 2.cùm ſig. I damni, integer vita .
Rectio eft ficar ſtu- Infinitivum:ut, parat us omnia për peri.
dium reo | Gerundiumin di:ut,peritus definiendi:
quäde vox
vocem die git vel Supinum in u :ut facileintelle & u ,natu maximus .
verfa vel 3. Regitgenitvú, cùm eft verbale: ut, Tempus edax terum. Ted
cafus,vela . Rax propofiti, (noftri,profufusfui.
lius accidē. 4.Regit genitivum , cùm eft Participiale: ur, amans, obſervans
Adje
quod

5. Regit genitivum , cùm eſt vel nomen velpronomē loco nominis

tivi

tis cujusda
vel

ſubſtantivi in genere neutro poſitum : ut,dimidium facti,qui bene

&

flexiõe feu
terminatio capit habet, multum cibi, quid morbi ?
Invariabilium

6 Regit dativum ,cùm fignificatcommoditatem vel contrariuni;

Verbi

neregit. Eft
autē yocü ut, commodum mihi, incommodum tibi.
v.I, .ide

7; Regit ablativum , cùmeſt graduscomparativi : ut, argentum

pel
vilius eſt auro .
,Xv.ide

8. Regir genitivum pluralem , cùm eft gradu ſuperlativi: ut,

Eloquentium juris peritiſsim 146 .
9.Regit accuſativum & ablativum ,cùm fignificat inenfuram :
longus ſeptem pedes e pedibus. -
10 Dignus & indignus regúcablativum ;ur,dignum laude vie
rum Muſavetat mori .
II . Regit Genitivum vel ablativum , cùm fignificar copiam
inopiam : ut, plenus bonorum o bonis.
12. Genitivum & dativum , cùm fignificat affinitatem aut corso
trarium : ut, afinisfufpicionis egofufpicioni.
13. Participia caſum verbiſuiregunt:ut,accufandus deſidid.
14. Quædam participia paſsiva regunt accuſativum : ut
pertafus ignaviam , exofus nuprias,
B 4 Vaibi
 16
r1. A tivum regit accuſativum : ut,fcribo Epiftolam .
2. Paſsivum regit ablativum , vel fineprepofitione : ut, fortes creantur fertibus: vol
cum præpofitione : ut, à frigore uftus.
3. Neutrum ,velnulum exſe cafum regit : ut, ſedeo : vel activi imitatione cafum ejus
mutuatur : ut, vivere Bacchanalia , olere bircum : velablatipumpafsipi cumprepo.
fitione: ut, vapalo à te, caleo à fornace.
4. Deponens, vel nullum exſe cafum habet : ut, loquor: vel adivi imitatione accuſa
rivun aſciſcit: ur, fequor conſuetudinem .
5.Utor, fruor, fungor, potior,veſcor, ablativum regune.
6. Quodlibet verbum regit Dativum perfonæ veltes, cui aliquid tribui vel adimi
in dicatur: ut, cede majori,parce minori, habere odio, defpe&tui, ludibrio.Pofthabee
Te, antebabere, anteſtare alicui.
Caſus

7. Verba rogandi duos accuſarvos regunt, alterum perfona, alterum rei : ut, oro to
Nam

illud. I alia funt:Doceo, erudio ,monco, celo ,confulo, interrogo, rogo,obfecro, porco,
poftulo, flagito, exigo,voco,nomino, dico, appello, nuncupo. & c.
Verbi
uod
regit

8. Verbum copiæ regit ablativum : ut, faturare fefanguine. Abundare exemplis,

vel
,T.

doctrina.
q

9. Verba precij o æftimationis Genitivum e ablativum regunt : ut, quanti

facis : magni.Quanto emiftis magno. Quibus precis veneuntporci ? Merces licent
preſenti pecunia:die wahren ſind vmb bar gelt feil.Licerie licitari aurco : Ein
goldguldin drauff bictten .Licere venditoris; licerie licitari emptoris eft .
1o . Verba curæ & perturbationis genitivum ablativum regunt : ut diſcrucior ani.
mi, e animo : pendeo animi, & animo .
II . Verbum judiciale regit gentivum , velaccuſativum : ut, arceſsere capitis, poftu
verbum

lare repetundarum , liberare crimine, abfolvere criminis.

aliud
, ide

12. Verbum memoriæ regit genitivum e accuſativum : memini hujus rei, e bane
rens : obliviſcor, reminifcor, recordor hujus rei & hanc rem.
V
v

13. Verbum ſubſtantivum , aut eius vicarium ,regitpoft fenominativum :ut, Tullius
eft Romanu, vivimus beati, fimusmiſeri.
14. Verbum fubftantivum regirpoft fe,velgenitivum ſignificantem poſseſsore m .
ut, crit' humanitatis veftra : vel pro genitivis, mei, rui, ſui, noftrum , noftri,
veftram , veftri nominativum poſseſsivorum : ut, meum , tuum , ſuum , noftrum ,
veftrum : ut, Non eftmeum contra aliquem dicere.
15. verbum fubſtantivum , cum fignificat idem , quod habere, regit Dativum : ut,
eft mihipater, id eft,habeo patrem .
16. verbum fubftantivum ,cùmfignificat idem quod afferre duplicem Datipum 16 .
git, unum perfona alterum rei; ut, erit tibi laudi, cordi, cute, voluptati,
 17
17. Mevsagórana, refert e intereſt, commoditatem vel oficium fignificantia, re
gunt genitivum :ht, Refert illorum , intereſt reipublica.
18. nowagóowwx, refert e intereſt progenitive mei, tui, ſui, noftrum , noftri, ve .
ftrum , veftri, regunt ablativospoſseſsivos,meâ, tuâ, fua,noftrâ,veftrâ: ut, refert inde
tereft meâ, tuâ,ſua:cc.
19. Movoapóowia,referce intereſt regunt etiam genitivos illos preciie eſtimario
ms
Naſu

nis, tanti, quanti, magni, parvi. In reliquis ſapiushabent, multum , plm , plnrimum ,
Ca

magis, minus, parum, paululum ,pauxillum , nihil, aliquid.

uod
regi r

20. Quinque hæc : Miſeret, miſerefilt, miſeretur, lædet, piget, poenitet, pudet, re.
vel
,q

gurt accuſativum perſone e genitivum rei : ut, Omnes noftrimer nos poexitet,Pus
detmeftultitia.
21. Verbum infinitivum ósongócwmov, regit ante ſe accuſativum , poft fecafum fui
Derbifiniti: ut,Rumor eft te amare Phronefiumi.
Verbum

22. Gerundia a & ivèſignificantia regunt etiam accuſativum rei: ut, refecandum eft
aliud

ulcera, e curandum .
V.

[ 1. Deliberativum verbam aut fimileztegitaliud verbum modi infinitivi:ut, obliviſior

vigilare.
2. Verbum motus ad locum regit ſupinumin um :ut, Eo cubitum , venio poftua

13. Verbum motus èlocotegitfupinum in u ;ut,

: Redco obfonatu ,furgo cubita

C Invariabilium
 Adverbiorum
118 1
11. Deriuativa primitiroruni caſus retinent : ut, nihilo minus, omnium elegan .
rifsimè, convenienteïnatura.
2. Adverbium locigenitivum regit: ut, ubicerrarum : longè gentium abeft.
( genitivum : ut,pridie,poſtridie ejus diëi.
fregunta
3. Adverbia temporis L Accuſativum : ut,pridie nonas.
pridie & poftridie vel Antecedunt verbum mediante quam : ut, pridie
Lquàm exceſsit è vita,
4. Adverbia quantitatis regunt genitivum : ut, paululùm agelli. Saris ver .
Præpofitionum

borum. Multùm loquentie , parum fapientie .

X En & ecce, Nominativumo accuſativum regunt.
Inuariabi.
lium o vel 1, Duodecim hæregunt ablativum :A, ab, abs,absque, cum ,corum ,clam ,è,
ex , pre , pro, fine.
2. Tenus vel ablativum ſingularem : ut, verbotenus : vel genitivum pluralens
regit :ut, crurum tenus à miento palearia pendent.
3. Sex hæ ablativum regunt & accuſativum: ut, in,ſub,ſubter ,ſuper,procul,
clam : ut, procul dubio, non procul Neapolim , clam patre, clam pos.
4. Cæteræ omnes accuſativum regunt, ſuntque triginta xna . Vide in
Etymologia.
Interje
ionu

O, regitNominativum , accuſarivum , g Vocativum .

&

2. Hei, vel finecafu eft, vel dativum, & vocativum regit.

3. Heu , regit Dativum , accuſativum , ovocativum .
4. Heus, Vocativum regis.
s. Væ, Dativo jungitur.
L6.proh, accuſativum habet « Vocativum .

Tantum de Syntaxi regulari : ſequitur de Figurata,

Syntaxis
 19
1. Nomen : ut, abeft biduiſc: itinere. Pro virilimea, fo : parte.
Tonat ſc : cælum .
2. Pronomen : ut, memini audire, fo :me.

,conēdeeft
perfectă
Ellipſis
&conftru
3. Verbum : ut, Quid tu hic ?ſubintellige , facis .

vel ùm
4. Participium : ut, reus maieftatisfc :lafe .

iad
lis
s. Adverbium : ut, pridie quàm diſceſsi, id eſtpoſtquam difcefsi;
eos

bic deeft, pot.

Genera
ſyntax
etotius

1. Caufæ , quod poniturin ablativo : ut, gladio ferire : cla .

,ag
vel

THS doctrina.
2. Temporis : cujus ſpatium per quàm diu intellectum in
Accuſativo ponitur : ut,ab hinc annos prope viginti.
Præpoſitio

3. Temporis, cujus terminus perquando intellectus in Abla .

tivo ponitur : ut, bora nona convenimus : illo dormiente,
nomine

nobis in yitis.
vel

4. Oppidi ſignificantis motum ad locum,quod in Accuſa .

6.
in

tivo ponitur ;ut, Baſiléam eo.

5 Oppidi ſignificantismotum per locum vel è loco in Ab.
Y. lativo ponitur : ut, iter Tiguro, Bafilea, Geneva facere.
Quâ venis ? hac inquam ,
Syntaxis figu
rata eft, que à 6. Oppidi fingularis numeri, declinationis prime o ſecun .
de, ſignificantis quietem in loco : quod ponitur in geni
normis conſtru
dionis communis tivo : ut, fum , vivo Vienne, Lugduni.

vocum declinar. 7. Oppidi fingularis numeri,declinationis tertid, fignificano

tis quietem in loco :quod in Dativo vel Ablativo ponia
Eftque vel
tur : ut, fum carthagini, Lacedæmoni,
8. Oppidi pluralis numeri, cujusvis dedinationis ſignificantis
,ide lis

quietem in loco, in Ablativo ponitur :ut, Sum Minture

nis, Bruxellis, Parſijs.
Specia

9 Locorum aliorum : quod ponitur in Ablativo : ut,Iet

ra marique.
2.,A
v

10. Domus, ruris, humus, militiæ : qua oppidorum fym .

taxin ſequuntur : ut, Sum Domi : co domum , venio domo,
fum ruri, eorus, venio rure, jaceo humi, bumoſurgere.
Domi militieque virtus confpecta.
Pleonaſmus eft is, cùm vox aliqua in oratione redundat:ut,ſic ore locuta
eft, redundat ore. Terra Grecia, redundat terra. parvus bumuncio, re.
dundat parvis. Adfum coram , redundat coram . Er décus @ formain
regina pecunia donat,redundar, c.
LEnallage vide z . C 2 Enallage
 rordinis vocum , cùm fiilicet mutatus eft ordo vocum, quemratio syn.
taxeos prafcribit: ut, Italiam contra, pro contra Italiam . Quorum è uume.
ro, pro quorum numero. His accenfa ſuper, pro ſuperbis accenfa.
2 .
Enallage eſt permu.
tatio vel
Partes orationis inter fe permutantur:st, aliud
cras, pro alims dies craftinus, fiire tuum, profcientia
tua. Apparere præftat, pro apparitio præftat; poftre
Vocis provoce mum vale, pro poftrema valedi&tio.
cùm vel

Accidentia partium orationis permutantur: ut,

Languis meus, promiſanguis..

5, cialis
 ſ1. Syntheſis, que nomini ſingularicolle & ivo jungit veladje & irum vel verbū
plurale : ut, Pars bominum vulnerati. Avium capit. Pars epulis onerant
menſas.
2. Zeugma, cim duobus aut pluribus ſubſtantivis, quamvis diverſi numeri,
jungirur adje &tivum , vel verbum quodium priore aut propiore convenit, ut,
Caper tibiſalous & hædı: 6 genus virtus niſi cum re vilior alga eft. Sunt
nobu mitia porna, caftaneæ molles, o preſsi copia laitis.

ſi . Cum duobus pluribusve ſubſtantivis jungitur veladj'étirum

vel verbum plurale quod cum digniore convenit numero , vel
Aa. genere vel perfonâ ( Eft autem dignior numerus pluralı lingu .
Specialis eft, qua lari: mafculinum genus feminino,perfuna prima , fecunda fé.
ſpeciatim ab ali ) 3. Syllepſis į cunda tertiâ ) : ut, Dumfara Deusque finebant: Pater og ma.
duos modos ter ſunt mortui. Ego e Balbus ſuſtulim u manus. Si laut
444 norma velcõ .
babet
venientie vel reco Tullia, lux noftra, valeris,
tionis difcedit.Eft .
que vel 2.Eſt, cùm duobus,pluribus ve ſubſtantivis, cujuscung fine geo
neris @ numeri, jungitur adjectivum plurale ni urrum : ut, dia
vitia ,decus gloria in occulus fita ſunt:Regna,in peria,nobilio
lates, honores, divitiæ incafu fita funt.or.

4: Prolepſis eft, cùm quod commune eft duobus vel pluribus, precedit; eo
idemmox diftinguiturper partes,verbo non refumpto : ut, Aquila volunt, bec
aboriente : illa ab occidente. or.
5. Heleniſmus vel Græciſmus eſt; cùm Latina vocesconftru &tionem fequun .
tur Gracanicam : ut; duke fatis humor . Os humerosqueDeo fimilis. Dolea '
caput. Mirari laborum . Diſinere irarum: Vifum fieft domi: Regnare populos
rum , ldiari laborum . Dedir getare:Dignus am ari. Gr ..

C 3 ;, Coronis,
22
1. Vocativus, quis adeft.

Expreſsus: ut, Ego Petrus. QC.

2. Nominativus vel, Implicitus, ſeu Ellipticus: us, puto, id eff,
Lego puto.

Coronis de obſervatione | 3. Pars orationis loco nominativi poſita :ut,amare,pro amor.co. 1

corum quæ in Grammatie
ca,cùm compofitione,tùm 4. Verbum finitum : ut, Volo, loquor , & c.
refolutione,ob oculos pues 1

ris verſari debent. Quen | 5. Verbum infinitum ,fi adeft:ur, Volo facere. & c.
gatur
6. Caſus verbo debitus : ut, ſiribo literas. Rumor eft te defignaſse
fcelus. C.

7. Cæteræ parets orationis, que dictis vel ante vel poft, vel in .
ter ponuntur.C.

Finis Grammaticæ Latinæ.

Syllabarum
 DE QVANTITATE SYLLABARVM
SEY EARYM TEMPORIBVS .

Longa
[ 1. Poſitione, cùm nempe vocalem fequuntur dua confortantes,

vel
vel una duplex : ut, fermo, axis.
Uſitata

2. Uſu : ut, penultima in alirus,folius.Hæc innotefcit autoritate

qua

precipue Dactylio Spondai, in hexametro o pentametro

Quantitas

vel
eft

carmine. Vide. C.
.
eaque

L3, Naturâ, vide, A.

vel

1. Simuta, qualis eftb, c, d, f, g , p, q, t, cum liquidi, qualis

Anceps

eftl, m, n , r, vocalem ,quanon eftnaturâ longa, sequitur:ut,

tenebra, patria, patres.
2. Genitivorum in ius pronominum .
Syllabarum 3, Hic pronomen ſeu articulus.
confideretur 4. In 0 ; ut, fermo,addo, dedo,
vel s. In 1 : ut, mihi, tibi, fibi,ubi, ibi, véluti, niſi, uri,
6, Numeralia in A primitiva :ut, quadraginta .
Brevis

' 1. Naturâ : ut, fecunda fyllabain voce legere. Vide B.

2. Pofitione, cùm fcil. vocalem ſequintur vocals : ut, tertia
Vidſio
Eli e

Syllaba ir yoce miſeria, fi enim tolas a , erit longum i uspore

D.

genitivus ſecundedeclinationis.
r Diaſtole,que eſtproductio ſyllaba naturâ correpræ : ut,exer .
Inuſitata ; } cet Diana coros .
ut in Syſtole,quæ eft correptio fyllaba naturâ produ &ta; ut,cõnubio,
jungam ſtabils, obftupuiſteteruntque profteterunt.

Natura
24
1. Monoſyllabæ definentes in quamvis vocalem , e in confonantem c, r .
n , es; ut,lac , yer, ren, ros. OG.
2. Delinentes inic, u : ut, vidi, cornu, fruElu .

Ulimaz
3. Ablativi in a “ e prima e quinta declinationis : ut, mensâ , spe, fide,

generu
ſunt
cujus
epitome.
4. Præpofitiones in a, & Adverbia in e ca o orta à nominib14 : ut, jux.
ta , doctè, commodatò.
F. Dativio Ablativi in o fecunda declinationis.
6. In as vos : ut, bonitas, doctos.
7. In estertia declinationis non creſcentes genitivis :hi, nubes. 6 .
8. In es quinta declinationis : ut, ſpecies, res.
9. Verba ines : ur, doces, leges, ames,audies.
10. Aries, paries, abies, bares, merces,
II Græca : ut, lebes, tapes.
A. 12, Dacivi & ablativi in is fecunda declinationis.
Naturâ longa 13. Quartæ conjugationis in is : ut, audis,ſiis.
14. Nomina in us tertiæ declinationis, qua u in obliquis retinent : ut,
eftfuba,vel
Salusfalutis.

1. Diphthongus : ut, ceras, dieta.

2. Infinitivusprime,fecanda u quarta conjugationis.
Penuliina

3. Derivativa quædam brevium primitivorum : ut, lego , lex legis.

4. Ailjectiva in Icus, alis, ilis, anus, enus, imus,inus, aris, orus,
oſus, atus, icus, utus & ivus:ut, pofticus, animals , juvenilu, prima .
nus, Damafcenus,opimus, clandeftinus, caballınus apud Perfium , ſcholaris,
honorius, formoſus, laureatius ,auditis, Cornutus, fativus,
5. Definentia in do,go ,al ,ela, le ,imenorta à verbis quarta conjugatio .
inis @gumen : ut, ieſtudo, vertigo, vectigal, querela ,ſervile farlimen ,
lenimen , polumen .
6. In trimus : ut, patrimus.
7. Inigo verba : ur farigo, inſtigo, caſtigo.
8.Præterita dilayilaba :ut,veni, vidi, vici,ſedi.
9. Dativi ablativi quintæ declinationis ; ut,diebus,rebus ſpeciebus,

[ 1. In voce fuppofiritius,Martialis.
Antepenultima 2. verba in utio : ui,cacurio.
3. Quædam in urio : ur,prurio, featurio,
14. Tegula à tego, regina à rego.
Natura
 25
i In a de quedam : ut, arena ,cubile .
2 Præcer que, ne Enclitica, Nec, donec, an , in , vir, cor, pes, es do is proo

Wiima
nomen ,
3. Bene, malè, modd, ritè.
4. Detinentia in b ,d,l,monosyllaba,m , n , r:ut, ab, ob,ad,mel,fel,circem ,
flumen ,azger.
5. Arbosclabos ,pro arbox o labor.
16. Ines,is, us.
Penulcima

1. Peregrina inicus : ut, Getulicus, comicus.

B. 2. Lubricus, rufticus, vitricus, urbicus.
Natura brevis 3. in Jis verbalia : ut. flexilis .

taba eſt vel 4. Compoſitione: ut, compater à pater.

s. Inalquædam : ut; puteal,animal,
6. In timus : ut, legitimus.
7. Dedi datws, ftets ftatus, fiindo fcidi,citus, litus , fatus,ratw , rutus,catus ,
agnitus,
8. In inus , materiam non formam fignificans:"ut," Prafinus, faginus,chri
jallinus.
ſ1. Nomina in itius : ut, fiditius, triticem .
2. Verba quadam in urio : ut, efurio,
Antepenultima 3. Verba tertia conjugationis, que primam fuabam
in praterito; repetunt: ut, pepuli, tutudi, a pelle ,
Tundo,

ConGdere
i
26
ſi. Dactylus,qui conftat prima longa, pofterioribusduas
1. Pes, quia bus brevibres:ur,dicere.
est vel

Spondæus , quiconfiat duabus longis: ut, dixi.

C
Cólidere
(Hexameter ,qui conftat quatuorprimispedibus velda
turautem cylis velfpondais : quinio folo d'actylo: fexto autem vel
2. Verſus,
qui est vel : vel ſólotrochæo : ut,vir bonus et prudens,
Jólo fpondcor
audébit dicere pentheu .

Pentameter, qui conftat primoet fecundo vel ſpondas

vel Dactylo; tertio et quarto daciyles, & duabus ſyllabus
inmedio & fine incerciſis, qua quintam pedem faciuns:
Lut,eft virtus placitus abftinuißé bonis.

Synalæphe, cum vocalis vocalem ſequentem antecedens eliditur : xf,

D. Muli ili terris jactatus et alto.
Elifio , qu&

ftvei Ecthlipſiscum vel vocalis vel confona, nullam vocalem antecedens

Lelidisur :ut, Audin qua loqueris :pro,audis ne, qua loqueris.

Ratio
 Subſtantivorum
Appendix de ratione variandæ Orationis. 27
1. Per ſynonyma propria vel tropicè idem fignificantia ; ut, fortitudo,
mag innimitas.
2. Addito ſubjecto in quo res nomine ſubſtantivo fignificata inhæret, ut
;s
fic
Simplicj

forritudo anını ,animi altitude,celfitas,excellētia,magnitudo,roburanimi.

3. Mucarione fubitantiviin adiectivum , adduo fubjecto ejus rei, que
vel
er

nomine fubftantivodenotatur,ut fortis animit ,robuftus,exelfiw ,invictus,in

;

fractus,magnis,ingens animus.
4.Per periphratın feu definu ionem feu defizjprionem : ut, animustes ad
verfus patienter o fortiter perferendi, Virtus quâres adverſe facilè per
feruntur.
124brı

s Per rerum bonarum laudem malarum verò vituperium : ut, Laus

nis
æ

asos
fand

Temperanse, decus temperantie, oruamentum temperantie, Ebrietas: La

10 tio
ijo

besebrietats, dedecus, infamia ebrietatis : « fimilia.

van
con
1/ora
vel
in

11. Perſynonyma propria vel tropica :ut, falſum ,vanum, mendax , abſur
vorum

dum ,commentizium filum ,adulterinum , fucatum ,fucoſum ,leve, nuga.

fAdje
iicq
el

torium.
;
&
v

2. Per diſsentanea : ut, remotum á vero ,diſentiensé pero, diſirepans á

vero , abhorrens á vero,alienum á vero,ad verſum vero, contrarium vero,, diso
junctum dvero, difcedens ávero, declinansá vero, deficiens á vero, quod
abeſt á recto,pugnans chm vero, non verum.
3. Per additum ſubſtantivum ſubje& ti: ut, fortis,animoſus, virmagno
animo,erecto animo,vir magni animi,acris anime, fortis animi,plēus animi,
4. Per ablativum cauſæ :ut, viribus yalens, viribus excellens, viriumro .
bore infignis, manu promprus, fortitudine praftans, fortisanimi laude dla
( rus, inſignis,excellens,fortianimo præditus.
Cõjun

Verborum , Vide. B.
,& ēpe

Nominativum .
t a

Adverbiorum , Vide. C.
n

1 Genitivum.
Adjectivi Dativum .
Simul. v'ide. D , | Accuſativum . V'ide,
ya E

( Subſtantivij ( per plurescaſus Vocativum .

Lablativum .
Metonyiniam . ?
| tropiain,
Brevi, firqvel Tropos Metaphoram . Exempla ufus dar.
Sététia ; Synechdoche.
Schemata. vide . F. ( l'ide. 17.
ca vel
Per eundem caſum , mutatis pbraſibus, mixtisque figuris,
Llongiore;utin fenthymematibus,
Syllogiſmis, Vide, H. D 3 Verborum
128
1. Per ſynonyma propria vel tropica:ut.Amare , diligere, deperire, favere,ampleo
&ti,ftudere: vindicare,ulcifci: mandare,dare in mandatis,daremandata jubere, pr€.
cipere, injungere ,poſcereab aliquo, requirere, poftulare, exigere, velle, imperare.
2 Per mutationem verbi in nomen ſubſtantivum ,abeodem verboflexum oderie
vatū, da conjugatū cum eo , velsynonymum , quod ſubſtantivum abelio verbo regas
tur : ut, amoreinflammari,amore capi, amorem erga aliquem habere ,amore ardere,
B. amore flagrare :yindiétam capere, fumere,perfequi, Uitionem capere, fumere, per.
Verborum : ſequi.
borum varia :13. Permutationem verbrin nomen adjectivum conjugatum cum eo , vel Synony.
mum, quodregatur ab alio verbo : ut, charum habere, intimum habere.
tio fit vel
4. Perpræpolitiones adhibitas, quarum beneficio phrafes pulcherrima Geleo
1 gantiſſimaconfici poſsunt :hæc res mihi in amore eft, in delicusiamorew erga aliquem
babere.
5. Permutationem verbiin verbum fubftantivum , quod poft feregat nominati.
vum adjectivi, vel potiusdefinitione o periphrafi verbi : ut, amare, eſse bene anio
matum eiga aliquem , oprimam erga aliquem aliujus eſse roluntatem . fecundam
in aliquem eſse voluntatem alicujus, benè alicui yelle, alicujus caufa bene velles
Volo; non abborret mea voluntas,

1. Per Synonyma : ut, velut, veluti.

C.
i 2. Per nomina : ut, verbigratia, verbi caufâ, exempliloco, exempligratiâ,exem.
Adverbio . sâ
i plecau .
rum :horum
3 . Adverbia nominibus adje&tivis convenientia, mutantur in adjectiva , á quibus
variatio fit onia funt, vel Synonyma: at adje &tira, quibus antea conveniebant , mutantur in
vel 1 :
ſubſtantiva ; ut,-perpetuò vera : fic mutatur: ut, perpetua verildim. Hæc fententia.
non femper vera eft: non eft perpetua veritats ,

Adj. civi
 1. Mutatione Syntaxeos conveniencie in ſyntaxin redionis fubftantivi ad
jundi , quod regar genitivum ſubjecti:ut, Elegans diftin & io, elegantia diſtinctioni:
Magnits animus, magnitude animi; fortis animus, furtitudo animi; fidus amicus,
fides ainé , vel amicitie. Fidum me eſse amicum -cognofces, fidem amicirames
D. coganfies, fidem erga te meam cognoſies;pulcheranimus, pulchritudo animi; feo
Adjectivi a rox pictor, ferovia victoria; Beasa vita, beatitudo vire ; pulchra gloria ,pulchritu .
fubftantivi do gloria; contáinna oratio, concinnitas orationis; acuta rario , acumen rationis;

fimul:buruin , atuium argumentum, acumen argumenti; nervoſa oratio, nervoſitas orationis

variatio fit vera oratio, veritas orationis, falſa orario, falfitas oracionis; elegantes mores, ele .
gintia murun ; levis diftinétio, diftinétionis levitas, commentitia diftin &tionis le
vitas; opulentiſsimagratia Dei, abundans amor Dei, abundantia amoris. Sic Deus
abundancia fui erga nos amoru donavit nob.us faum unigenitum filium . Conti .
melia acerbitas, procontumelia acerba .
2. Tormodis mutato ſubſtantivoet adj:divo ,quot modis ſupra oftenfum in yao
riatione fingularum vocum.

Nominativum :ut aſsenturio longè frequentius Principum potentiam ſubvertir,

quàm vis hoftilis. 5
Genitivum.ut Regum opesfipius aſsentationis peflis, quàm hoftium vis affixit.
E.
Dativum : ur,afsentation purnus, quàm hoftibus afcribendum est, fi regum opes
Variatio - | diminuantur.
rentiæ per Accuſativum : ut,ſapius aſsentationem plus detrimenti attuliſse regum opibus,
Efus mutata I quam hoftes, conſtat.
rafi fitvel Vocativum : ui o pefiis aularum aſsentatio, qua plus damaiſepiſsime Regum
Per opibus attulifti,quàm hoflium ſævitia.
Ablativum : ut, habent Reges,quòd fibiab adulatione, boſte domeſtico,plus me
tuant,quàm al bofte externo.

D ] Variatio
 1. Epizeuxis : ut,aſsentario asentatio ( inquam ) est, qu & fepiusRee
gum apices dejecit ,quàm boftis..
2. Anadiploſis:ui, liofiis regium porenriam fape debell.erir, debellao
vit fepius afsentatio . ( vertir,hali is rarius,
3. Climax :ut, Adulatio ſapereges capit , eaprosdecipit, deceptos fub .
4 Anaphora : ut, adulatio inprimu regións infidiatur, adulatio ho.
tinin potentiam fuperat . 1
5. Epiſtrophe : 11. mucro hofiilis regum latera fape perfodit , ſed do
dulatio fepius perfoder.
6. Symploce :ur fruus inimicorum regum arcesfepe expugnat,ſvaru
frais
adulations regum animos ſapitus expugnat.
7. Aliis figuris permiftis: ut , queres regum animos faſcinat ? adu .
fatio. Queres aularum pefi'is est Padulatio. Quares fepius percellit re
F. gum potentiam ,quam hoftwładulatio .
Variatio fententiarum 8. Epanalepfis : ut, evertitcrebrò bojlili ladiusroges : at crebrius
adulatio evertit,
perfihemata ubi concur
9 Epanodos : ut, Crudelisné adulatio magis, an magis hofiis? (ru
rit mutatio per cafus
delus eft fanè hoftis : at magis adulatio.
10. Paronomaſia : ut, ubi adulatio locum in aulis invenit, facilius
principes circumvexit, quam hofiis.
11. Polyptoton : ur, hoftibus externis Reges funt hoftes :Cadulation
ni,que hofiis omnium faviſsimusest, hofies non erunt ?
12. Exclamacio : ut , ô pofis capitalus aſsentatio : 6 furia aularum
perverſi ;sima : ô labes vitæ fadißima : 6 hoftium omnium crudelißima ,
13. Sub exclamatione eſt etiam vxopuzic : ut, wiremini , prim
cipes, quod multis malis aula lalozent,o Respub.fine hoſt in tereant :
id tribuitur vefire culpa,ac definite mirari: dures enim præbetis aßino
Tatoribus , quos fugere et vitare debebuaris : illi inficiunt aula ; elli ever.
tunt Respubl. illi funthoftes domeſtici, quos vofmnet ipſi foretis, tanto
quum in finu.

14. Epanor.
 31.
14. Epanortholis : ut,ſunt reprimendi á principibus hoftesterum
publicarum , imò porius comprimendi aſsentatores, everſores principă.
15. Apofiopeſis :ut,contra hoftein menia oppugnaten , omnis defen
fio paratur: at contra aſsentatores : non audeo totum dicere : vercor
enim ne exulcerem magis illorum animos , quos fanatos iupio ,
16. Apoſtrophe: ur, arma exped :untur adverfius eos , qui agros vao
fiant; cur non, principes.expromitus ſeveritateni juftam adverfus eos,
quiblandtüs vos ipfos deprædantur ?
17. Proſopopæja: ut , prodeat Alphonfus aliquis, qui principes fuo
Variatio fententiarum exemplo doceat, contra amicos magis orare, quam contra apertas bo
per ſchemata vbi concur- ftium phalanges.
ril mut alioper safus 18. Addubitario : ut, nefcio an capitalior poßit eſse regnorum per
nicies, quam est aſsentatio ? Calapulte quidem e machine bellico
muros dejiciunt, aſsentatores verò animis regum expugnandis arietes
admovent: quibus expugnatu maximum totu nationibus fepeimmi.
net exitium .
19. Communicatio : ut, Quero à vobis, Principes,quid faceretis, si
lurca interitum veſtris minitarerur urbibus ? profectò qua ratione eas
defenderetis, cogitaretis: nuncigitur cur palpatoribus obviam non itis,
quicitiis exiindunt 10tas regiones, quâm vos putatis.
20 Prolepſisi ut, fi quis fortè miratur, quid fitquod tantam ruinam
importent regnis palpatores, cum nullam vim externam admoveants
nempe mujor vis , amicitia prætextu incautos ſubvertere, quàm pa .
làm armis oppugnare .

Dcus
326
1.Nominativum :ut, Deus eft Parens torius Mundi,
Jehova præpotensrerum omnium creator eft.
Saneta Trinitas omnium rerum caufa fons et origo eft.
Jehova eſt genitoret effe &tor torius univerſitaris.
Deus eft autor et rffector cali et terra.
Autor ullius conditæ rei præter Deum eſt nemo .
Autoret conditor huius pulcherrimi edificij eft folus Deus,
Deus omnia pariter condidit ,
Caleffis majefias nihil non creavit.
G. Vis divina suncta omnino effecit.
Deus totum hunc Mundum generavitet ornayit celeſte lumen .
Mundum condi . 2. Genitivum : ut, Dei folius opus eft hic pulcherrimus mundus,
dit. Hic nomen Dei Dei folius fuit ,omnia ex nikilo excitare.
Caeleftis Numinis totaunirer fir aspræclaruin artificium eft.
mutatur per cafus
3. Dativum : ut, Soli Calefti majeftati omnium rerum effedio adfcriben .
da eft.
Quod conditum eſt,quo : Deo autorinon tribuatur? nihil.
4. Accuſativum : ut , Deum totius univerſi autorem conſervatoremg, efse
conftat.
Vrinam Deum autorem effe & oremq, omnes creature agnoſiant. 1
s Vocatiyum : ut, o Deus, conditor et creator univerſitarus agc.
6. Ablativum : ut, a Deo omnia facta ſunt, et fine eo fidum eſt nihil.
Vnde inndus orties generatuset concretus est, nifi à neo ?
Estne res ulla, qua à iebova effe& a non fit? certe nulla .
7. Similiter pluribus modis.

1. Propoſitionibus quas majores vocant.

H. 2. Medio termino ſeu argumento.
Syllogiſmis. Nimi. 3. Minore , extremo Conilafionis, fum : vtrumq extremum cum medio
rum in corum vel Majore S'terminoin præmiffus diſponatur atque ita reperatur,

Gramma.
 GRAMM ATICAE GRAECAE 33

DIAGRAPHE
rSpecies, Primitiva, quæfua eft originis :ut,
quả no
citur, an fyw ,budw .
rCommunia vox fit
tica

vel
accidentia, ( Derivativa. Vide.A.
. jus ique
ipes
mma

quæ ſunt Figura , Simplex & incompoſita :wt, Barcem

ere
Grans
parte
princ s

ſEtymologia quà no ? χύς..

rectè
fcrib
loqu
fume
doce
ars
eft

quaelt expli Citar, an

E

catio nature
vox fit, ( Cópoſita :wt.Berxuary @ ,d'sáyw .
vel
ſingularum
vocum feu rinvariabilis. Vide. o.
notarum , rSingularis, qui de uno intelligi
quibus quægs turiut, äv@gwn , homo.
res vocan (Numerum Dualis , qui de duobus intelligi
per iabilis

tur. Harum Divi. qui eft vel tur:ut,dv@grw ,duo homines.

conſiderētur fio . En Pluralis , qui depluribus intelli.

ensin gitur: ut avo gw Tou, homines.
Var

vax om Prima, de feipfa loquens : ut,

( nis vel Perfonam | skype hoá.
ne

quæ eft vel Secunda, ad quam fermo fit :ut,

Terminacio

υμείς ρωμαιοικείθε .
Tertia, dequa fermoeft: ut, tam
Caſus

L ?wpéregt.
qunt

ui
vel
per
vel

rRectus:ut Nominati- 7 Hacvari.

qfir

Obliq

Genitivus . ( vus. atio ter

Dativus. minations
:t
,u

Accuſativus. dicitur
Vocativus . Declinaa
LAblativus. tio . Vide.
( B.
Modos da tempora , & dicitur conju
( gatio, quam ufurpat verbū . Vide. H.
Syntaxis. Vide. T.
E Deriva. '
 34
Gentilis:ut,pwuxios.
Poſseſsiva :ut, igandets.
Nominalis eaque vel Patromynica:ut, mgrauidus.
Diminutiva: ut, aliérov.
1
| Denominativa;ut,ſvamos,
Pronominalis :ut,fuós,gós,sós.
iva

Prima ,præſentis indicativi,qualia ſunt comparativa da ſuperlativa: ut, åBraww fit

erivat

βέλτερος, σ βελτα/ Φ , σ βέλτισα ,άφερα fr, Φερτερ , φέeισος,φέρλισος, φέρ [ατος.

originis
aliene
Eftque

rua:uta Abagaytai, mãyux.

eſt
A ua
vel

Primapræteriti paſsiva | muzut, à yeygappai,ypampaña

,q
D

Eaque pel Kloos:ut,abéYanmou, fannos.

àerſonais

mos,poft ovel 6: ut, ab omnexe, c'exnouds vel isegafusos,

Verbal
eaque

www.ut, à Vevón LASCI,VOKUWP .

vel
p

roo:ut á réteſo ,régis..

Secunda præteritipar wut ab wrouxovi, ovouxsix ,
fiva. Eaque yel ix,vo ante cou expuncto ;8t, seoigXP70 , onuacia .

*T* t,76701x ]X!, TT0017

Tela :ut, 2017era ,
Tessur, voulós.
Tertia perſona præte- x Tug ; ur, a nena122,Talug.
ritiperfe & ipaſsivi, el TUD :117 , custavlwg.
que pelin | τυριον : ut, ψαλτήριον.
TOONO7X;ut, didixutgow, merigga ,
Léos,ba,bow; Ut, 38& a / éos, és, éopa

Hiut, TUTÝ .
aiut,dog á .
Prima præteriti medii os:ut, abym.
eaque vel in as: ut voua's .
15;ut, Turis.
Prima perſona aoriſti ſecundi in :ut,fdparov,dpa-uw .À déguw.
Participialis; ut, oppurainos špprouevégregos
Adverbialis : ut ab ivw ,avútigos,na tw nafótipos.
Præpofitionalis;ur, ab vnig ,inėgtigos ,à asi, agótipos, ab :v év Alov intus, ab eis éiw ,ab ii; rife ,
à mgås meo, apóow ego aigpw proculab avad krw , à malax7w, atopi, a opiß,aba': 0,6.1, is, ab and
Lásode ab vaspiaope .
Declinatio
 Articulus. Vide. C.
33
Nomen. Vide. D.
ſi . Subjecta que ſuntPronomen .Vide. F.

Participium . Vide. G.
ces: ut, orquías Hujus Dativus ſemper
Prima, ģ habet Iota ſubſcripum in
nomina vltima vocali.
tivum * Vocativus autem Nomi
( Pariſylla- terminat nativi in na proprij finit
. ujus atio

bica, cu - velin Lus: ut, ó Axsus in *; appellativi in a.

notētur

^ Delinentia in Ja , d'ança
Declin

jus obli- Sccunda quæ

qui non nominanivú ſ a :utgå
a :ut,årý
ng
& apurü , & circū flexum
, aque ex
B.

θεία ..
Simpl
H

plures has tertminatvel Tretinent a in omnibus o

vel

( -ut, yvápex j bli quis .

bēt fylla in
E

bas,quam res: ut, Jéos

Nomina Tertia in 0 :ut, toiſto , ó articulusprepoſitivus.

tivus:Eft Louiut, na.nov.

que vel
declinatio

ws: ut, ) In hac declinatione accētus ſem

Diviſio

lo
Quarta "Liews ( per eft in antepěnltima,licet ul
enim

in wy: ut, timafillonga .

vel
.Eft

olyewej ra Birra
1 uer,
Impariſyllabica, cujus obliqui excedunt No Vocales 4. xv, dogu.
.Couraéta
onrrahēs
ſyllabas

minativum numero ſyllabarum. Taliseft quino WaNW .

nimirù
vnam
duas

s
,vqux
.Eels
ag

io inat ione [ v, barlu ,

obli

ta declinat , cujus term funt vel

in
,cin

( Conſonæs . spátus
Prima , cujus termina. ( xs: ut, duguzas. σ , μελας .
tiones nominative ſunt : ut, dugevés. { , négaf.
vel G , ut, Teixo L & st.
is: ut opis,
Secunda, cujus terminationes nominativa ſunt vel L ': ut, Cinkai,
Tertia, cujus terminario nominativa eft ovs; út, Baginews.
fws: ut, nws.
Quarta in wiut , nebw .

Quinta fas, purum : ut, ngéus,

vel in Axs 1 ui, nigas,
2 Articulus
 .

36
róhic 2
( Præpoſitivus m.bec
Tohoc ll Hic declinatur infecunda & tertia de
Articulus eft vel Subiúčtivus fosqui cunarione Nominum .
2
vel poſtposi - nque
tivus :ut, lig
confideretur
declinabilis
omen

Maſculinú, cui preponipoteſt 6:ut,óévne, vir.

perſone
Duius

Fæmininum.cuipraponipoteft :ut,idóža glo

quod
vox

Genus
vel

112 .
rei
eſt
N
H
.

quod
vel

Neutrum ,cui præponi poteſtTo:ut,ſoypájpeceli- Generis cognitio ab uſu

eft

tera. facilius certius peti

Commune, cui praponiporeſt óxour ratione tur, quàm è numeroſa
fexus habitá :ut,o xain Evd CEOS. regularum multitudine
Dubium ,cui præponipoteft ſine reſpectu fexus
è, ý vel Tè,ut: orain contingather, xos to the
mifericordia.
enim .Eft

Omne,cuipreponipoteſt 6,9,16,ut ósý Topánas.J

Diviſio
nomen

Viumque

rVnius generis [ Proprium quod uni rei velper

vel

Subſtantivum ut, natuie fonæ competit:ut, 17 ,

vel
eft

quod ſubſtat Duorum : ut,

Petrus, Tallmonis, Vrbs Galli,
adiettivo : Et } βασιλευς , βα Sangallum .
que vel σίλισσα,άναξ,,
ävarra , cúpi Commune,quod multis compe
μαχO , συμ . tit:ut avbqw , bomo,milanós,
Luaxis. uvius.

Adiectivum.Vide. E

Adjectivum

{
 37,
Γας, αινα , αμ: ut, μέλας,μέλαινα,μέλα , .
Tria genera, trestermi- υς,εια,υ: ur, γλυκύς, γλυκεία ,γλυκύ.
naiiones :ut
* ες,εσσα,εμ:κι ιωεμόεις, ώεμόεσσα, ώεμόεμ
ile
er

ος, α ,ομ :ut , αγών, αγία , άγιομ.

i,dque
velp
Mob

ές η, έμκι, απλές , απλά, απλών.

ivis

1
eue r

ης, ες :κι , αληθής, αληθές .

ftqdianr
ivumcuu

ις, έ: κι , φιλόπαρις, φιλοπάe ..

Adi
adj
fubj
quo
vel
E.

Tria genera , & duas ter.

E
.
&
t

ως, ωμ: κι, ευγέως,ευγεων.

minationes: ut,
ω ,ερ: κι.τέρω τίρεν.
ωμ, ομικι , ευδαίμων, ευδαιμον.

( Tria genera , & unam ter- sæpiut, wanaz.

radus

minationem :ut, αξ: κι, άρπαξ.

ulare
esgur

Γας! ut, μέλας.

,uodiat

ης :ut , σαφης .
Reg
per
omn
var

Pofitivum
parabile

υς: μι ήδύς.
q

cuius termi .ας; κι, χαρίας.

nationes funtos : ut, leurs
idque

8ς : ut, απλες .
Com
vel

ωμ : ut, ευδαίμων.

Γος, litera ultima Nominativi σmutata in τερος ,τερα τερμ .

o retento,cum longa eft penultima: mutato vero inw, cum ea
tivú

dim eft. brevα με λευκός, λευκότερος , άγG- αγεώτερG- .

tis addito ad maſculinum pofitivum tipos jota exciſo zapies, kaelegipc ,
Compara

ss addito ad mafculinum pofitivum tegos: ut, čuvés surssip G.

ww, addito ad neutrum pofitivum ésegos :ut, budisedop?idlaptoresepe .
ας
.

addito adneutrapoftisi ut,τεροs:ur, μελας,μελάντερ ,σαφκς, σαρεσει

us spord's sidutegos,moćnag,Manag7opesos
| αρ .
Superlativum Vide. 7 .
Irregulare, quod vel non omnes gradus babet:pel fihabet, non fecundum regulas ex- ".
( pluatas:que ufu veniunt difcenda e .
E 3 Superla.
 8
13
'os, mutato o intat :után , a goal ?Qui
esadjecto eilar q exciſoiota:ut,zapisis, waēleçue]os.
t 89, adejcto talos :ut, čuvas fuvýsalos.
Superlativum . wysadjecto ad Neutrum esallos:ut,sucháujewu: fud asovéçue]cs.
Hic fit à polite - as
Voin 25 Adiecto neutrisle ] B & c.
US
ар.

[ Prima: ut, éyw , & c.

agens.Huius
confideretur
eclinabilis
Pronomé
repetendı
nominis

( Perſona,quæ eft Secunda : ut, où, & c.

vicem
non
dvox

vel
,eſt

Tertia :ut, Autos &c.

Demonſtrativa:ut, éya , où š1, EXEīvos, d'eiver.

Relativa:ut,dulos
Qualitas,quaeſt.
vel
Reciproca :ut, ô, ưès, áulos,o qčlopos.

( Poſseſsiva :ut, fuès, cès vwítepos & c.

Mafculinum : ut, fòs.

Femininum : ufjú.
LGenus, quod eft
vel | Neutrum: ut, o fuòv.

LOmne:ut, byw, où, , Deiva .

:

Participium
 39
Præfens da fa &tivum : ut, olúziwy.
vel Paſsiviú :ut, 67u7 ] óuevos.

įMedium : ut, ölulójsvos.

Præteritum ſativum : ut, o 7elupws.

& vel Páſsivũ :ut, 67elujeubyG.
Lmedium :ut,óUTWS.

A &tiv : ut, olúelias.

Aoriſtus. Paſsiv :ut, o7uqlèvis.

primus, vel ( Medi:ut, ómunfájeevosi

Tempus quod eſt vel; Aoriſtus Activiut ,ölutāv.

Secundus Paſsiv: ut, o7UTES.

isque vel (Medi:ut, o Tu tóueves.

Futurum S A &tiv:ut, öjúfwy.

primum , Paſsiv : ut, öluq Oncóuevos.
jdque vel Medi:ut, olvaſóuevos.
Participium eſt
vox declinabi. Futurum rActiv :ut,olutãy.
lis à verbe fecundum , Paſsivist, ó Tumyróuevos.
quidem tempus idque vel ( Medi:ut, ölutjuayos.
- fignificatio
nem : à nomine Paulo poft futurum , quod verbipaſsivi
autem genus,
tantum eft,ut,oletufóusvu
.
á caſum ac rActiva.
fcipiens. Huius Paſsiva .

confideranda Significatio Neutra.

veniunt quæ eftvel Media .
Deponens.
Genus,quodutNominis eft.
Caſus,ui nominis.
Declinatio, ut Nominis.
E 4 Verbum
1
 CAnalogum , quod plenè & perfectè fecundúm nor- ( Attivum : ur,qút
mam certa alicujus è fex Barytonu , tribus circum- 11w & c.
flexis, & quatuor in jus flectiur.Eftque vel * Paſsivum : ut,Jure
Cropean C.
fignificans

FAbundans , eadem terminatione havens uiriuſque ge

confideretur

neres ſignificationem ,diciturquecommune vel Medium :

paſsionem
adionem

Divifio
verbum

κι , βιαζομάισε, άυπό σε .
.Hujus

[ Paſsivo, ut deponens, quod in quasdefi.

aut

in

nens, paſsivam quidem formam refert,

& vum ur
Anomalum , deficit
fignificationem verò paſsivamdepenens,
Defe
quod

rGénere actionem fignificat:ut,má rouan,pugno.

vel

eft quod nec

i

plene nec per tantum | Activo, paisivoqueabfoluto : ut, Neu .

feété fecun alteru- trum : quod in w definensaut abfolatam
di normam tro, eoge actionem , hoc eft in aliud non tranfeun
certa alicujus vel untem ſignificat : ut, igéxw, curro : aut

conjugationis abfoluram pafsionem ,hoc eſt, abalio non

flectitur. Eft (manantem ſignificar:ut, vyrobw, valeo .

que vel
Perſonis unde försyongóowner .& c.
verbum del movengoow top :ut,d'st, xgì,agénu.
Temporibus doc.
Conjugabilis

( Perfonis, temporibus & modis :qualia ufus docer,

Verbum

Heteroclitum , quod diverſ eà normis analogis flectitur:

Lut, gupéw, & Eugaw Judo C.
vox
eſt
H.

Derivatio . Vide.l.

ſindicativus: ut,ypáow ,yérpapa.

Imperativus: ut, yea pe.
Modi,qui funt Optativus: ut, ypa poojus,
Conjunctivus: ut,ypaqw .
Infinitivus: ut, ypápeut,

Tempus. Vide. K.

_Coniugatio. Vide. L.
Deriva :
 41
I 1. rImitativum , r12w : ut, Erwitw , Grecor,DinitritwjmitorPhilippú.
Derivatio, | idque definitof afw: ut, Talesafw , patriſso .
ratione che velin (wśw: ut, tatpalco,patriſso .
jus ver Inchoativum : ut, yupaoxw , feneſco.
bum eft Defidera- faw : ni, pa onlić w cupio diſcere, Deutséw, cupio fugere,
vel tivum, vel I crocſáw cupio mori.
in Lείω : ut, πολεμησείω, bellum cupίο , γαμησείω ηupturie .
Præſens
Præteritum imperfectum
K. Præteritum perfe&tum
Tempus, Præteritúplus quàm perfe & ú Horum temporum in omnibusmodis
Aoriſtus primus formationem tradunt libelli Ele
quod eft
vel Aoriſtus ſecundus mentary.
Futurum primum
Futurum fecundum
Paulo poſt futurum
ſ1 . Cujus characte- ( Præſenti2,7,0,71; ut, déißw.tojstw ,ypa Qw ,Jumlw .
riſticæ ſunt Tem - Futuro 4: ut, heefw.
pore Præterito 0: ut, deneipa .
2. Cujus characte . [Præſenti y; %, % x ]: ut, neyw,Thexw , Bpéxw , Tictw .
Futuro & ut, neqw.
ſex ytona

riſticæ funt tem.

pore Præterito, % : ut , Nelexa.
L. jugatio

ſunt
Bar

3. Cujus character ['præſenti 0,6,7.

ejus

riſticæ funt tem - Futuro o .

[ Præterito x.
Con
vel
eft

pore.
4.Cujus characte. [ Præſenti for, 17.
riſticæ ſunt tem- Futuro o velę.
pore , | Præterito x, vel X.
5. Cujus characte- ( Præſentin , je,vzpo
riſticæ funt tem - Futuro eadem .
pore Præteritox .

6.Cujus characte. [ Præſenti w , purū quod antefevel vocalem ,veldi

riſticæ ſunt tem - Futuro, o . (phithongü habet.
i pore [ Præter to, X.
Circumflexa.Vide.M . Infus.Vide.N , E Circum
 42
! M. ft.Cuius characteriſtica in prafentie:xem .w mecüa.
Cjrcumflexa quæ oritur
ex fexta cõiugatione Ba. 2.Cuius characteriſtica in prafentia:urloéw, Boão.
rytona in ów awów, Ha .

rumfunt.3 (3. Cuius characteriſtica in prafenti o :ut, zaurów , xpurde.

I Cuius characteriſtica eff, & E : nt, tíônpel,fibelop.

N 2.Cuius characteriſtica eft nebo a breve:ut,ismui, is alou.
In js.Harum funt 3.Cuius characteriſtica eft, weĝo:ut, did wpidid olov.
4. Cuiuscharacteriſticael y productum á correptumine
,the
Lyrous, Cynulok.

fi.verbis aliisque vocibus adiungitur, ad aliquam circume .

In variabilis,quæ per ftantiam illarum ſignificandam :& dicitur Adverbium Vin
de. P.
numeros perſonas ,
terminationes non 2. Multiplices orationis partes in certas fententias aptècom .
poteſt variuri ſedim iungit, & dicitur Coniunctio. Vide. 2 .
mutabilis manet. Ea 3.Alius vocibuspreponitur:& dicitur Præpoſitio . Vide.R
Anlem vel 4. Sermoni intericitur, ad ſignificandum animi affectum .
velgeftum : & dicitur Interiectio. Videos.

>

Circumitan
 45
cloci: # !, ilūdz hic, & 0769r, ifric,éxtiilic ,xamai, humi, bygùs,propè, énéHIVCE,

ultra, uzupay ,longè, ixàs procal,spavéds, in celo ,« Ilwyooy, Aihenus,öitosdomi

,
örnado domum , spævóce in cælum , & J hóale Athenas, oxolev domo , spovót eu
celirus, & Alu'y fey, Athenis.
Teporis :ut ,vup, não;& ulín « ,ftatim, usloupsop,perendie, Apoxilės,nu diustertius.
Circumftantia

ape, ολιγάκις raro.

Numeri : κι , δις, bis, πολλάκις,
dverbium

Negandi:vt å , non, šdapãs, nequaqua,škısa,minime , sdn7a,haudquaquam .

fignificar

Affirmandisut,vainita,dantñs, vere,ov]ws & Tõvle revera ,návlasjononinò.

Démonſtrandi: ut, id'ò, ecce, évbád's, hic,qvi@ nvid'e ecce.
quam
vel
eſt
,A

Optandi:ut, tits, & őször fe, utinam , á Penoy, penesāpene,movetur per tres
perſonas. Itaque magis verbum .
Hortandi:ut, ãye, age, posé agè,& a,quéancov, mitte ,fine,heb /beit/ haltſtill.
Ordinis: ut: içãs, deinde, Erta ,poſtea.
Interrogandi:xt,nóre,quãdo, sega,numão ,nani,j,num , dlatı.cur’símte,pro
Títols,curnim ?
Similitudinis: ut, wares, ficutxaláteg quemadmodum , ádws aliter, 4078,fi
Cut,date, ficut.
Qualitatis:ui,xalās.puchrè,qwpiausio latinè,&eyered'èp ,gregatim ,érapatan
ÉUTWsim more, feuerzavpiśws,folerter ,fubdole.co.
Quátitatis: ut, ayap, valdè,jiovov8xinon tantă, gorge, lente aut vix , órágou

paululum .
Dubitandi: ut, iras, fortaſsé, ráxa, forfitan .
Vocandi : ut, viw, keus, coi, obe.
Separandi : ut, ävev, finé,idíc ,privatim ,duziosią ,publice, xovvix, communiter,
móvov,folum , a lavprater.
lurandi: ut, vn,per ,jedi, non per,
P.

Eligendi: ut;pãoy ,potius,ngótopov ,citins.

Congregandi; ut, öja , fimul,cußolo comprehenfim .
Concedendi: ut, elev, eſto.
Prohibcodi : ut, pà, ne, pind aspeãs,nequaquam .
Eventus: ut , xatá cuyxugíay, forte fortuna .
Coinparandi :ut,pãrãoy,magis,atlonminus,párae, maximè.
Declarandi : ut, duada,fcilicet, jyou videlicet, T8t650., boceſt, duéncije
Cauſæ : ut, évexa, caufa, xágur, gratia. ( xempligratia.
F 2 Conjun
Celandi : ut , netpa ,clam ,
 onjun
vel
Q
eſt
C 44 rCögregativa s Copulativa:ut,na !, T, , que cc.
( iativa eaque vel Conditionalis:ut,e.fi äv, fi, eav liv, fi.
hæcque vel Segregativa SDiſcretiva :ut , vero C.
eaque vel Difun & iva :ut, i aut,nè,aut štor five doc
Cauſalis:ut uxiyag, etenim , öri quia inadin ,poſtquam nudismes, quan .
Ratiocinativa doquidem ,yas,enim ,
laque vel Concluſiva: ut,ärge velaga ergo,igituróp, itaque Tcirew , igitur dia 75/
quapropter
era vel
[ Monofyllaba ere valik mole
lagós. συμ ,.
rával nata
dia HET
Separabiilis παρα, avli.
eaque vel eni
Difayllaba a mis
αμφί .,
Rræpofitio

ante,
υπο .
υπέρ
vel
eſt
P

råer.
iel

raugens Ķ 2x
λι
Inſeparabilis eage Bis , inaos

vei Privans Swe

VK
Difficultans:ut diso.
olyauaiuJ

Admirandi:ut,Babae papa pei , papa , tamxiag idem .

Approbandi:ut,'ovye,euge.
Abominandi :ut, daaye, apage ,w ,is,apage.
jaa
1/2
S

Cominandi:ut, šai,va
1
| Dolendi :ut, de moi, heu mihi, psüheu ia beu.
Exclamandi : ut, co,is,is,Owee Uwec,
Metus:ut ,d', dë, atjat,é,,,á,ebem .
Indignandi : ut, grüproh .
Lærandi:ut,'ovoi evax,is, ju
Ridendi :ut, , cs,at,ba,ba, he.
Tantum de Etymologia :fequitur de fyntaxi: Syntaxis
 45

vel eabilium
[ 1.Articuli,cum fubftantivo vel adiettivo, que conveniunt ge

vocumeniencia
nere,numero , & caft :uto nívdwos,hacpericulã é seglwlxóo,
hic inilitaris.

Vari
idqu 2.Nominis fubftantivtcum fubftantivo, finecõiun &tione, quæ
conveniuntnumero,genere cafu ,ut, o añp ogñtup nugator
Conv
Regularis

Orator, pro ampcdnsnugatorius,owing tuxn fortunajalvatrix

eſtque

aisasainp vir latro.

vel

Nominis adie & ivicum ſubſtantivo vel adiettivo fubftantivi

vicario,qua conveniuni genere numero caſu :ut, xoxice jes
Tyntaxis

yáan magnīvitium , pisos Qin fidus amicus.

4.Pronominis adiectivi cum ſubſtantivo que conveniunt,
vel

numero ,genere & cafu, ut euaxevarimeum caput.

eſt
S

5.Pronominis interrogativicum nomine redditivo que con

veniunt caſu :ut,live ed wxos cui dediſti, talpí us patrimeo.
GPronominis interrogativi cum pronomine redditiva,qua
ſequitur?ėyw ,ego.
conveniunt caſu ,ut tío por estonstei, quis me
7.Pronominis relativi cum antecedente nomine quod refert,
õ coveniunt numero & genere,non ſemper cafu, quiſequenti
verbo reſpöder :ut,la ypacjepela ,ad idolac, là ypatuje cela ,átérina
Qe :hicprius relativă cafus eft nominativi:pofterius Accufati
8.Participji adiectivi cum fubftantivoque conveniunt ( vi.
genere, Numero & cafu ,ut 17mp ayana .
9. Participiipaſsiviinter duo fübftantivapoſiti,quorum illud
cum prioriſubſtantivo convenit genere, ut ýturía & tèxun áva
Ipwa .
10. Nominativi ćum verbo,que conveniunt 'numero & perfo .
na, ut εγω γραφω,σύ καθευδας, εκείνος αναγινώσκα.
11. Vocativicum verbo,que conveniunt in numero & perfona
fecunda,ut xãope Fátep.
Invariabilium Vide V.
LRectio ,quæ eft quando vox vocem certo fineregit. Vide.x.
( Figurata.Vide Bb.

F 3 Invaria
 Generaliter
46
ri.Cum nomine:ut,xou.de réor , admodum inevenis.

el rbii 2.Cum verbo : 16,terpa Tudosi Badila Jihyen vif allen Vieren.
3 Cum participio :
ut : djela5penlo Qevywp, ugiens non refpici
endo.
Adve
Invariabilium

pe

4. Cum adverbiis ipſis:ut,jóvov šgi, tantum non: étod@ s Tadasfa

Localia me dudum , őtw xaxão, tàm malè.
Us.Cum præpofitione,at do note ,uff ein mal/ oder ein weil.
rin loco
pel
e
V.

De loco Conveniunt cum ſuis reſponſivis ſeu redditivis.

Ad locum
Specialiter

Temporalia

Per locú

Nūv cum quo vis tempore convenit, excepto plusquam

perfecto.
Lju epop cum quovis tempore convenit,exceptopluſquam
perfecto & futuro xhéo , cum imperfetto vel aoriſto.
Avevou cü futuro. AtomnitemporioteXO TOTE, praterquã
perfecto,ñónpræteritofuturo, apamp, tel.com, odevole ſo
Cõiúctiöe se

lis præteritis:& vt os futuro & præfenti,apiųpreterito indi

cativi, fws praterito ,
indicativi fubiunctivi.
infinitivj.o
Špecialiter

Generaliter. & c.
vel

S1.Cauſales iva, ús, it wo , une fimiles verbis indicativi, Optativi

| fubiunctivi,& infinitiviconveniunt: Wo üse cum infinitivo.
2.Cēditionales, céu, dy, Ây, xãy, cum Indicativo, Optativo ( lubium
ctivo.

13.66, őta wis cum Indicativo optativo & ſubiunctive.

Rectie
 Subftátiv
47
7

quod
ſi.Regit genitivum ſignificanten cuius fit, ut fooi tapamaíwp.
2.Cum fignificat facultatem ,regit infinitivum :ur, if soiaTg Raifev.
3.Cum ignificat rem ſeu personam , regie vel duos genitivos,aut nes
minativumo darivum , item accuſativum laudis vel, vituperä quorum
alier eſt ſubſtantivum ,alter adrectivum ;ut,aviq usyanoRondo aing Heo
Nominis

L >« o branges avis keszą Asales,vir magnus confilio,

ſ1.Partitivum cam eft genitivum regit:ar soils a:vtæp nemo idorum ,

er abilium

2. Cum ſignificat differentiam genuirum regit:ut,štipop To nibs .

3. Cum fignificat ſtudiam & curam & limilia ac contraria , regit:
genitivum :ut, nav/adettepayaggóo aosin omnia vērri poft habere niggie
Vari
vel

por arbgwanpbomirum ftudiofus, vel curas idémaros xpauawa parcus pee

voructio

cuniarum funapos ts tapis peritus tocrivel infinitivum :ut,vfurazosyvürste

m

celerrimus ad cognofçendum sureklāvou dízios malouma mai inavos, ovde siopas

X.Re

ναι πανας ..
vel
eft

4.1'erbale cum eft itemque denominativum , a participium nominala

gerit:vum regit:xt.3u112nos enaive, quafitivus laudo e igißww ( .partiisa
pium nominale .)nowpinducendo exercitatus•
Adiectivi

5 Adie &tivum nomen vel pronomen loco fubfiantini nominis in genere

quod

Neutro pofirum ,regu genitivum nominis fubjtanrıvı:utTo špicu Tüm 67&

θωρ : τιτο των πραχθένίων..
6.Adiectivum commodiratisaffinitatis & contracji Dativun regit
U1,75To isivänxoip xyxlop nai owoherop . Hoc eft o unibus bonü ſulurare.
7. Adie &ivum gradus comparativin.git genitivum : ut, mérſww dreſave
Agr.
& Adiectivum accuſationis, damnationis , abfolutionis genitivum
criininus regit. ur, svogos deous reus vinculi Et darivi : ut , svoxao.Ty ngious
obnoxius judicio
9. Adiectivum ſuperlativum genitivum vegit:ut, navlan ocgw7lor, om
nium ſapientifsimus.
10 Adiectivum menfuræ varie regir cafu fuos quod ufu diſcitur.
11. Adiectivum Dignicatis Genitivum o Darivum habet :ut aşuc into
vx. Et işion wwe dignum me.
12.Adjectivum copiæ geniriyum babet ; ut, megis ázadman
Ver bi lider
live
Invariabilium fide.dk

3 : Verbi
48 ri. Adiva accuſativum regunt:ut. 7pºwtargea li épü Brézus oi.
2. Paſsiva ginutivum cum præpofitione:ut, ielid . Dieu únors, io & us fum abste. vel
darivum : ut, 7570 aiapxulximoi hoc actumefi à me .
3. Neutra deponen: ia o comunia ſeu Media , ſignification is active velpaſsive, a &ti.
vorum vel paſsevorum rečtionem imitantur:abſoluta poruntur abfolutè: ut, péuy w næi
λανθάνω σε, πασχειυποσ νόσο , οργαζομαι τις γεύ, μινι γή όργαλείαι ύπομα .
4. Verba uſum & acquiſitionem fignificantia Dativum habent : ut, xpiatai tois
Bertigors, optimis uri. ( dácnw et api uxtımÁV.
5. Quædam a &tivaduplicem habent Açcuſativum unum perſone,alterumrei : ut,doo
6.Verba copiæ genitivum og dativum regunt:ut, ar ašnu Forsúgy géuxorº
Regit t
Caſimiu

7. Verba precii Gæſtimationis Genitivum & Dativu regunt: ut, aflatai Tiunas
ali quid emere malo, næi tõunrw.
8. verbum debuxe genitivum regit:ut deómai os rogo te.
9. Verba pudendi, blandiendi, orádi miferédi accuſativumregunt :ut, aioznosa
HX1 vrão:pudet me apud vos,videomar7gãær vereor Troas, norantów os, Adalor te Demo .
ſthées, & Cicero aşıw of, oro re énew cé miſereortui, ( oos, certo tecum.
10. verba comitandiæ certandi darivum babent:ut, enouae oor ſequor te, acnek.com
Ierbigi

11. Verba hortādi o reprehendedi dativū bahent:ut,napanLEAFUa coi,adbortorte,

tailouw , farmax.77w odrobiurgote. Interdum etiam accuſativum .
vel
od

12 Verba judicialia accufandi, abiolvendiaccuſativum perfone, ogenitivum rei

V

habent :ut, ypápw of porzsias accufo re adulterij.

13.Verba conandi conſequendi fruftrandigenitivum habent: it, soráforex ? Tá év
reyev, collineo ad bene dicendum , ipinésaunigerio aſsequi virtutem , adrolux sivėnaidos ,
fruftrariſpe.
aliudbum

14.Verba probibendi, fruendi(.ent g&lten . ) e abftinendigenitivum habět:ut,

z

čígyw cè avgós, prohibeo te igne, étaipã xxnga'vdeos, 3 entgılt eines bsfwichts .

vide
Ver

Is.Verbaincipiendi,delinendi,liberandi,genitivūhabent:ut, ogzouai dózs,nauw

16. Damnandi verba genitivum habent. ( μανίας, λήγεπόνων.
17. Participandi verba dativă perſone et genitivă rei babēt:ut,uztézucor Twxyadww.
18. Verba privatiöis accuſativü perfona e genitivūreihabent : ut,apendijw od Tó £8.
19. Verba admirandigenitivum babent:ut, bxvuajw o8,mirorte. Interdum accu
fativăperfonæ vel rei,cum genitivo:ut,Oxvidáſuočlūs næppusias miror tuam licétiam ,
20.VerbaMemoria y oblivionis accuſativum do genitivum babent.
21.Verba curandi negligendi cupiendi contemnendigenitiyum babent.
22. Verba ſenſuum genitivum habent,
23. Verba ſtudii genitivum habent.
24.Verba poſseſsionis genitivum habent,Tuxsipindivy.
25 Verba differentia genitivum babent:ut. xanapo durou šde'v szögås drapéger.
26 yerbum ſubſtantivum aut eit vicarium regit poſt ſeNominativum :ut, túmiós
pauxio :Cateraufus docebit. Verbum
2.Verbú
aliud

49
vel

ſ1. Deliberativum , & tum regit verbum infinitivimodi:ut,Býleta TiVEIN .

2. Verba Motus ad locum infinitivum regūt: ut, ja Jovárnáceo da ,veni
Salutatum .
3. Verbum infinitivum perſonale, regit ante ſeaccuſativum , poft fe autem
( cafum verbifiniti.
Loci Genitivum : ut nģyo.
Adverbiorum

Temporis genitivum : ut, ófè tho muégas.

Numeri genitivum: ut, ÖTCS Tð éviQUS.
Separandi: nt, zwpistävős.wu.
Celandi: ut, λάθρα των φίλων, κρίβδα διόζη , άλλωνε θεώμ..
Ordinis genitivum :ut, iDeção Tô evós.
Caufe : ut , το βελτίσε ένεκα,τέτε χάριν.
Comparandi : κι, πλείςομ της ημερας .
Derivativa primitivorum cafum retinent:ut, afiws tõdóys. opoíws To
ίς άλλοις: Ίλιομ είσω.
Anvariabilium

Adverbia congregandi dativü habent:ut, õua timuosce, õug tožsámhois.

Accuſativo gaudentjurativa: ut, vadíc , pa da.
Vocandi adverbiumw, alisque ferviensaffectibus vocativum habent:
ut, a naop.
I
.a

Approbandiadverbia vocativum habcnt: ut, a návles. Cætera ulus

Lſubminiſtrabit.
( Vnius. Recipi. (Genitivum éx, ég, ngò, & v?i, onò.
unt enim tan- Dativum ,duæ év & Gwy.
Præpofitio. tum LAccuſativum . éis do que di
num gud
funt rectio . rGenitivi & accufativi tantum : ut,fex illa ,
nis vel Multiplicis . ára , doà, xolles, peta, Ategi, ÚTÈD.
enim funt Etiam dativi.agos, mapa, únò. Lectio auto
rum cætera docet.

Conjunctionum . doc.
( Indignandi,genitivum: ut, QeŰ Tã & vdeos.
LInterjectionum Comminandi dativum : ut, sai jos åreßéc . Cætera ex
Lulu annotabis .

Syntaxis
 ( Nomen

Pronomen.

lis
:eaque eos
Ellipſis cum ad perfectam Verbun

Genera
ſyntax
conſtruclionem deelt vel
torius
vel Participium

Adverbium

Præpoſitio . & c.
Pleonaſmus, cum vox aliqua in oratione redundar: ur,
Bb
vñiáspredundat yn

Vocis
voce
Syntaxis figurata rOrdinis vocú:ut,insoueurw ,pro řsowirocy.
eft quæ à normis cum
pro
vel Partes orationis inter ſc permu.
conſtructionis co.
tantur: ut, opa opoziù pro dospéwser
munis vocum de
ſicht faur. póßor Brétespro poße.
clinat.Eft quevel Enallage qua gouGo
eft per muta
tio vel
Accidentia partium orationis
permutantur.

Specialis.Vide.co

Specialis
 ſi. Syntheſis que nomini fingulari collettivo iungit vel adie
Etivum vel verbum plurale:ut, Quou toðTOS és sp O TOMUSAEUS,
χαίρεσαι τους αποσκώπης σι και λοιδορεμμένοις. Ηec είt natura
multitudinis ,gaudet irriforibus & convitiatoribus. Lucianus
įv dro E. W TERVOU, V TÉ € 5oy, filia adeftis nė. Sophocles.

2. Zeugma,cum duobus aut pluribus ſubſtantivis ,quamvisdi

verſi numeri iungitur adiectivum vel verbum , quod cum pri
ore aut propriore convenit :ut Eßçãróic107, rayw : Habtei fünt,
pater
& ego 2.Corinth τι.θνήσκει πατηρ σος καιτα τεκνα. Moritur
tuus & liberi.Eurupides.
2.Cum duobus pluribusve subſtantivis
iungitur veladiectivum vel verbumpluran
с.
le,quod cum digniore convcnit numéro, vel
Specialis eft; que
genere vel perſona : ut, id ġ ó maling og nazis
peciatim ab ali
durcóptevor'élnrēju év oe.Eccepater tuusiwego
qua Norma vel | 3.Syllepſis duos dolentes quærebamus te. Luca 2 .
convenientia vel modos habet
rectionis difcedit.
2.Cum duobus pluribusve ſubſtantivis,
Elique vel cujuscunque fint generis & Numeri iungi
tur adiectivum plurale neutrum : ut, Tlevíce
και πλάτος αναγκαία τω βίω : Paupertas &
divitia neceſsaria' vita . Theodoret.de Pros
videntia.8 .

Prolepſis,cü quod communeeft, duobus velpluribus,precedit,

& idem mox diftinguitur per partes verbo non refumpto: ut ,
ομοπάτριοί πολλακις εκ μιας γασρός, μέν άρσίω, ή δε θηλεια ,
vívovarsape numero ex eodem patre,eademque Marre(dizerji)
nafcuntur liberi ,alier Mufculus, alter Feminina. Lucianus.

FINIS SYNTAXE O S ..
-
r

1
20
 DIAGRAPHE ARTIS LOGICAE

(Simplex unam rem , vel una,velpluribus

[ Thema,quod eft | vocibus explicans:ut homo, Seßio Criſti ad
id ,de quo agitur dextram Patris,
Eftque vel Coniunctum , multas res, multis vocibus
Argumétú

Lexplicans: ut, homo eft creatus ad imaginë

arguědū
aliquid

Logicæ (qua eft ars ( Dei

quod
Efte

ratione bené uten .

affe

CDeclarans. ſi.nóyos: Sunt domi

vel
ad
&teft
ü

di.) ſubieétum eft ſInventio cilia fcu fedesp quas

quodvis propofitü
qua eft vel cumThemate fim
quod autmenteco
artificio- plici, vel cum coniä .
gitari, aut loquela
imprimis ſus diſcur | Et partibus fingulis
ſcriptioneve expo
Huius
Demonftrans ſus cūThe diſcurrendum eſt, ad
nipoteft.Huius par mate pro- argumentum , quod
eft

tesfunt
pofito vel| nobis conveniat, eru.
fimplici, endum.
velutra

Amplificans que par:

te thema
tis coniñ

Eti perca
tegorias
argumē.
Illuſtrans
н
tetur

LDiſpoſitio.Vide. EE.

А Sunt
 ntan
ratu
arlo
argumento

ueex ūtiali
ale

iter
uod ex

uod tir

tè
it
uod s
qrtifici

e
conſide
originu
acollegor

Primú
xulopui
Artific

fimplic
compar
Simpl

quygevis

,perfect
Airws
qftque
arguun
fubfids
aurora

conſent
Conſe

abfolu
Confen
oarguit
accito
uut

autem
.Anullo

ftg

ſunt
hine

quam
l&Alte

rei
alio

,el
fue
fefe

feu
vel

cum
vel
ereft
eft

t
S

in
ſi dáy B.Eft enim caufaid , cuius vi res eft.

vq
,.E

.,
E

re
,
,

ta
u

Cauſ
Huius
| Ffficiens. Vide. B

note
ut
Γσωμαϊκά και αισθης
corporea ac / efilis: ut

jaaI'
Materia quæ limus terræ ejt mate

2Diſtributio
eft caufa ex ria fenſilis corporis
qua aliquid humani.
eft factum

f
ύλι Efta vel | ασώματG- ο νοήγε

.E
in corporea o intito
Lligebilis & c.

Forma qua eft caufa, per quam res

eſt id, quod eſt,et propierea hinc áca

butio
teris rebus gowdasdiftinguitur: ut
fermo ille erat Deus Ioh.1 v1.Hic fer.

Diltri
mo deſcribitur á forma eſsentiali,

2.
Lo quod nimirūſit Deus.Des enim pro
priè loquendo non offici, non adiña
Eti:fed formavox eft.Sic Deus deſcri
bitur à forma, quod
fit ( pirritus.lobo
4. V'24

Finis.V'ide. F
Effcctum Video
Subic &tum Vide. X.
ni & modo quodā:ut funt
i Adiunctum .Vide.I.
Diſsentaneum . Vide, M.

Comparatuin . Vide.o.
A primo ortum . Vide. P.
Llnartificialium.vidt
. B B.

Efficiens

1
 3
i.dáy Q.Eft enim caufa efficiens, à qua aliquid eft.
Protrcans, querem antea nondum exiſtentem efficit. Sic Deus vo
B fficiens.Huius

cat là perovla, ut fintRom.4 . Bertholdus Niger chymicus Monachus,

vel

natione Germanus Venetiis in venit bombardas .

1.
notetur

Conſervans, que id quodiam eſt, porrò utfit,efficit.Sic nutrix tue .

Liur & confervatprolem .Volucres cælialıt Deus. Math . 6.
E

rsola, qua efficit finealijs, vel quæ fociam in agendo non habet . Sic
Nilus cædis Rutulorum folus fuit autor AEneid . 9 .

( Pari: út Pater, Filus & Spiritus Sanftus funtſocia

Diſtributio.E ft

cauſa parisdignitatis & poteftatis creaturarum .

Socia, que
ſ Principalis, xugía, imperans, que ?
vel

non fola, utitur adjuvante adrem efficien

2.
2.

fed cum a. dam : ut, deceptionis Eva principa

liis efficit, lis cauſa fuit Diabolus.
id que po
teftate eo ſagens ipſa, & dici.
tur miniſtra: ut, af

vide.C.
dignitate Impari :
Luel & tunc Ai tionis lobi caufa
Lalia est Adiuvans , miniftra fuit Sata
quæ princi nas .
pali est ad
jumento , Non agens ipfa, &
League vel dicitur instrumen .

tum : ut, deceptionis

Evæ inftrumen :um
| fuit ferpins.
Perſe . Vide D.
jaa
{

iPeraccidens. Vide.E.
14 Cauſa
 4
( Evidens, qua manifeftèfefeftatim ingerit fenfibus.
(1. vel
LOcculta, que non ſenſibus, ſed ratiocinatione eší indaganda.

(Proxima, qua immediatè caufa effecti exiftit. Dicitur uegos, item

propinqua. Sic actionum huinanarum proximacães caufa est
voluntas hominum .
2.vel
Remota, quamediatè caufa effetti exiſtit. Dicitur fuper G.Sic aco
itionum humanarum remota i éjjeros caufa eft providentia Dei.
Caufa
Socia
iterum

2
hæc
eit
C

ſinterna, que intus agit intra rem : ut, Deus eft interna caufa fidei.Ac
tionum humanarum interna caufa eft voluntas hominis.
3. vel
Externa , quæ extrinfecus agit : ut , fidei caufa, externa est miniſter
verbi. Providentia Deieft actionum humanarum & aliarnm creatu ,
rarum caufa.externa .

A peny gueva ,quæ eft inter na affectio, diſpoſitio ,

feu naturalis in clinatio impellens ad facien .
dum quid piam : ut, cutis aftrictio, &prohibi
ta iranspiratio caufa funt z ponyóuercur febris
[ Impellens, qua inci- ! putrida.
tat, co movet ad a.

gendum aliquid ..' Apona ]cpxlxi qua eft caufa externa, interio ..
Estque vel. rem (aponyguévny)irritans:ut, a ponalapulnai
febrisputridæ caufafunt Aquilones, o frigera
14.vel conſtringentia, iieinque balnearum comfirine
i gentium ufus..

Impulſa, qua agitmota & impulſa aliunde; ſed tamenliberè & itra
coactionem : ut, amavitt, beneficio provocuitu tuo.Cic.lib , Ep.14 .

Cauſa

í
 5
D. (Naturalis , qua natura ,hoc eft ,ingenitavi, ductu & inftinčtu na
Cauſa efficiens (uræ agit.sic magnes natura rrahit ferrum , & ad Arctuum po
perjeel, que ab i lum femovet.
interno princi. Voluntaria, que deſtinato ( Mutabilis,ut,homo in hac vita .
promota, vi & cnfilio ac certa de libera

facultate infira tione agit utVirgil. AEne

agit. Ejtque vel | id.7. Confilio banc õnes a
nimis que volentibus ur Immutabilis :ut Deus; cuius dona
Lbë . Afferimur. Eftque vel i voluntaria funt duelquevale .

E. ( Præternaturalis, tæpå Theóquiliw quæ fuanatura non eſt de

Cauſa efficiens permuta ad hunc effectum producenzum ut, affectus peccato
accidens eft qua rum exſiſiunt per legem.Rom.7.Hic lex eft caula per accidens
præter naturam e Juam naturam .
peccatorum præier
voluntatem efficit [ Inſcia ,que effećti fui eft ignara, velim
aliquid, tantum ab * Involuntaria ,que prudens.viquod Chujusnatus eft Btt
ex terna cuufa im . prater
prætor conjilium lebemi,caufiinícia fuit AuguflusCafar
confilium lehemi,
pulſa.Eftque a proprium in promulgans edictum ,ut quisquecenſe
vitéqu:epiam fureiurèſübditis.
( cit.Eft que vel Coacła que viavovlsew compellitur
ad faciendum quidpiam.Sic Carolomă
us frater Pipini ordinem Monafticum
( sufirpit coaclus à Papa Zacharia.

ŞAlius el principalis & ögzatex ]cvixos.

F Aly ſubordinati:
Finis eft cuúfu , cuius V nusultimus feu extremus,fummum bonum dictus.
gratia quidprameft: 1. Alij proximi.
x1,Filius hominis ve 3.aliusAdæquatus.
nit fervarequod pe Non adaquatus.
rýtMath.18 r Alius externus
Finiuin
Alius internus.

Ad 3 Effc &tum
 rimmanens , que in ipſo agente ma

net :ut,ſentire injenju:intelligere in

rivelmenic.
Trangiens, quæ extra agens fepro
ÇA &tio efficientis i feriitalis sitio Dei eft creatio.
Évégzua . Eſtque [ Dividua,quæ motionis & progref- disa
Eöfideratur

fionispárribusatque temporibus di
Separacim
fectum
cauſurum

1.Efficientis
fingularum
effectum

&: uomodo

ftingu.lvr, neque fimuliotaeſi.Di.

respectu
cauſarü
exiftit

].vel
autem
quod

2.vel atur įvd ensztén.Q. Talis ačtus eft

cvel

effe

Eſtque
eft

vel
G

m
vi

eft

fanctificatio hominis, que non fimul

,

u
q

10tafit, ſed gradatim .

Individua, qua fimul tota eft: Talis Fu2
Lactus eſt remißio peccatorum .
Opus actione efficientis produitum ,èvégripia ,améneque. Sic
animæ & corporis dua {vesyuas concurrunt ad unum commu
ne a molénerua .
tum
Se,quod fitnatura vel confilio Húc pertinent [ Abſurdo. dad
argumenta ab
fub.
Vtili .
per
v2el

Accidens , quod [ Præternaturale quod accidit prater natu .

prater naturā ralem ordinem ,vim , efficaciam o inclina
vel confiliumentionem .
L venit.Eftque Involuntarium quad accidit non proviſum

præcogitatum , prameditutum , nec arie vel

( dedita operafi.clum .
2.Materiæ quod eſtex Materia factu : Sic veftis eft effectumpanni: corpus
bominis gleba terre.Dicitur Materiatum.
3. Formæ. Vide. H
14.Finis.Vide. 1 .

Coniunctim refpectu plurium cauſarü fimul:& efi Eſsentia: q eſt effectum ex

materia & forma conſtitutum. Talia effictafint omnes fubftantia naturales.

Forma
1

1
 H. ( Res habens formam , Sic homo eft effectum ani.
Formæ , merationalis .

quod est , Rei illius facúltas & actio propria , manansè. Dicitur formatum .
Ivel forma effentialiut, vis calefaciendi in pipere est

à formaeffentialıp peris.
1. Finis, quod eft omne id ,quod ad certum finem feu ufum deſtinatum eft sicfom .
nus eſt deſtinulusrefrétioni. Habitationidiſtınata domus: de fenſioniarma : e.
ruditioniſtudium . Dicitur Finitumfeu deſtinatum .

Proprium , cuiſolıadiunclum aliquod competit: Vtprimas

tus in Ecılefia competit foli Chrifio.
ſi . vel . Commune, cui communiter cum alijs adiunctum aliquod
convenit :ut, homofentit.
Primú, cui proprie,principa.
K. lıtır á primò in eſt vel adeſt
Subiectum adiunctum : Vi anima eſt vir
eft quod ad tutis vel vity primūſubrečtū ,
pa'I

inct is fub trpaslev Sexkinov

Jatur.Eftas Secundarium ,quod contra ſe
vel habet. Vt homo eftfecundaria
rRecipiés, quod recipit ſubiectum virtutis vel v'iti.
Adiun, fin 1 fefex generi in eſt primòfpeciebusin
Etü veks Ғизор. 1 At ſecundario.

iAdj Elly év6 , in quo fcilicet est adiüctü

aliquod: Vi eruditio i homine.
á velã, cui vel cujus:ut arca
jad

2. vel nū lehoværevelatur timēti

ส่
bus ipſum , pl, 25. Paulus eft
Lfervus lefu Chriftı.Rom . I.
Occupans , circa quod ſAdæquatum , quod reciprocatur
res vel perſona occupa cum adiuncto.
tur, dicitur obiectum . Non adæquatum , quod non reci.
LElique vel | prócatur cum adiun . Slatius.
, ed eo eft vel
Léto f Anguſtius
4 Adiuns
 8
rSubſtátia ut, Natura Chriſti humăa in
bypostali 78 nógoueſt adiunétum šow .
cujus ne d'Es, non accidentarium ,
XUS cum

Jubiecto ef . Proprietas . štrúdus ex effentia neceffa.

ffentialiseſt. rio, o inſeparabiliter orta ,eiqueCúp
Eftque vel ! 4uG , perpetuonexa . Dicitur adiš .
člunr characteriſticon idiopašowdeso
Inhærens

Tale adiunctum corporis eft Toc6TKO .

ſubiecto

1/4
Ebæret
uod
, stys

II

rSeparabile, quod aitu adeffe

.in
q

velačtu, abeffepotefi à fubiecto .

[Receptum, Accidentarium , tale adiunctum est aqua calor :
cujus nexus cum mentis notitia : cordis lætitiatria
v,Eftq

quod recipi
ſubiecto eft acci. ftitia .
el

tur à ſubie
dtum

'dentarius. Elle
tur

cło . Estque
Adiunc
quicqui
perfona
adiügi

vel ( vcl Inſe parabile, quod acłu nõ po .

test ſeparari afübiecto: ut albedo
ſex
est
L.
rei
.

cygni: Aethiopis & corvinigre

įdo: cæcitas talpa.

FAcquiſituni erittney, quod noftra in duftriâ acqui

ritur: ut eruditio prudentia, fideshiſtorica.
v2el

Occupatú
eft,quodcir. Infuſum , quod non acquiritur nostra induſtria , fed
ca aliquid ſingulari gratia divinitus nobis confertur: ut fides
fubieétum [ Jal vifica , fpes& c.
occupatur : ÇAntecedens, quod ſubrečtum antecedit: ut luna
ut P12 OCCU fervando
pallorpluviam . surora ortum ſolis. Sic
pantur inle. Adhærens | rum adiunctum antecedês efl Electro # pò xalaßo.
ge Domini. quod ſub: 1 añs tõ xóous Eph.I.

Sunt igitur iecto ad . Simulexiſtens, ſeu coèxiſtens, quod fimul cum

adiunétü oc hæret. Est . fubiecto exiſtit:ut Tempus.
cupatum le- ( que vel Conſequens,quod fubiictū antè exiſtens demum
s
gi Do mi ni.. conſequitur: Talia adiuncta morbifunt oupalcó .
Lualde fequentia morbum. Dilcen.
 Diverſa, quæ ita diſſentiunt, ut tamen reipſa fimulin uno eodemqueſubicito
wnəursus
paupponb

le poljint:utpaupirtas& eruditioin homine : divitia & impietas. Dicuntur

riff

diſtincta tw róyw , xalérivcray.

runs
offip

[ Diſparata,quorum unum multis pariter opponi.

zoW
a
!
:
r

mo
tur: ut liberalitas avaritia ,prodigalıtas. Des la

genereproxi
Cótraria
opponitur
pis, arbor.Homo, aſinus,leo.Dicunturévavka člen

oppofita
cõrinētur
jera.

funtque
quorī
tintū
funt
unā
uni
Relatà, quorum unum uni ita opponitur

eodē
utğ
fub
vel
ut tamen aliâs confenfio inter ea effe: hoc
Oppofita ,que ita diffenti eft,unum alterius caufa,effectum ,ſubiect
unt ut nunquam fimul in um veladiunctum effe poſjit :ut,paternon
uno eodemque ſubiecto,fe eft filius: Signum non eftres fignata;fer
cundum idem , adidem , eo vus non eft Dominus. Dicuntur ártire
dem que tempore ele pof μενα προς τι.
fint.Dicuntur diſtincta tu Adverſa, que inquovis
eivas eſſentiâ ,realiter,fubie Repugnantia ſubiecto ſibirepugnant.
ĉtis:ut, eadem femella non quorum uni ut,bonnm malum :Deus
eft fimul virgo & conjux. uni ita opponi | Satan : virlus vitium
Sunt autem oppofita vel lur, ut nulla ( & c.
nunquam con
ſenſio inter ea
effepoßit. Süt
( que vel Privantia quain fubie
Eto mepuxótifibi repug
nant: ut cæcitas, viſus.
Horum alterumdicitur:
Vide. N

( Habitus éges qui eft res , cuius ſubjectum est capax pernatură : ut viſusin
Nhomine.
Privatio séqxoto eft abfentia habitus in ſubieciowepuxóm :ut cæcitas in ho
mine, Talpa enim aut lapis non eft cæcus, quia per i Naturam non funt capaces
Lvidendi
facultate.

BB Comparata
 IO

Contra& ta qua in i voce cõrinetur & exprimitur.

[ Prior dicttur apacio .
[ Comparatio , Explicata,quæ
qua est vel partibus plenè
'est diſtincia : Poſterior anéd case in dißimi
0.
quarum lium explicatione anandcoas.
Comparata [ Paria quorum eadem est quätitas Dicī :
(unt quæ in . tur aqualia ir a ,tacandc : rora compa
Pier fe.compa ) ratio dicitur wapan indoo uos.
rantnr. Ho . | Maius cuius quan
rum notetur Quanti titas exceditucileri
tate eag
fort: its, difficilius:
vel
ut,Templo mejorest
Imparia ,quorum Chriftus Mat.12.
quantitas con eft
eadem . Dicuntur
Species- Sunt in equalia άνισα ..
enim compa Minus cuius quan
Eſt autem impar
fata velin vel titas excedri ürüflow
melior
facilius : ut,
eft fapientia robore
hoceft ,robur minus
eft fapientia.Eccle
Viajt.9.

similia , quorum eadem eſt qualitas..

Dicátur proportionalia, an..loga. Eo
rum comparatio di citur αναλογισP G
cávanogia :ut qualis vir, talustratio.
Qualitate Seneca. Imago animifirmo eft.
!
funig, vel
Diſsimilia quorum non est eadem qua
litas:ut cogitationes mưa non funt ut
Lcogitationes vefira leja. 55. v.8.
Orta
 70

rConſenta- Cauſa & effecto ( Totum

P ( Exſimpli- | neistátùm tantùın qualia Vide..
cibusran . vel ex funt Parsis
Orta à primis ſuntpri-
rumfymbol.z.Ideo per tumável Difienta Lue.R.
inide jebabèt adid ,quod ex neis etiam Reliquis etiam confentác
arguunt, ficutprima,un Lvide . T. Lis.Vide, s.
dioriantur. Orta ſunt
vel ( Omnibusprimis.Vide.z .

"Summum , quo nullum eft fuperius:

utjargumentum in logicis.

1/4I
Genus/peciebus fin Subalternum , quod genres eft infe
| gulis totam fuam ef rioris, e ſpecies ſuperioris : ui, caufa
Mentiam æqualiter Lin logicis.
communicans : ut 4
2

1 eft quod nimal. Hoc fymbolă

Totum
bube:partes.Est, eft cauſa.Dicitur 10 ( Proximum inter quod & fpeciem
gue vel tum xabóng totum nullum aliud eft genus : ut,proximū
generale vel generi genus hominis eſt animal.
.vel

cum , totum arribu

trvum xal éu Eſtque Remotum , inter quod & fpeciem
interjacet genusaliud ,ut corpus res
motum genus eft hominis.

Integrum ,cujuseffentiam conftituunt partes.Hoc fymbolum eſt

effecti.
Dicitur ökov ,cúvodov, totú integrale ,ſubſtantial, cujus
parseff extra partem .Sic homo eft integrum quid.conftitutum ex
corpore anima.

1
d BB 2 Pars
 12

( Species , totam (Subalterna , quæ pecies et fuperioris genus inferioris: ut,

cjentiumgene. homo eſt peciesanimalis, a genusfingulorum : ut, adami.
rus particip.ins Hevec .
Est igiturſym
bolum effecti. Infima, quæ in alias fpecies eft čtou Go, quales funtres indi.
ars netur

Eilque vel Lvidua, & fingulares:ut,Petrus, lacobus, Stephanus. 23

conti
ique
tR
P vel
ettoro
á,que
jt

Incorporcæ, ut,animerationalis partet:

ſunt mens & voluntas.

1 Eſſentiales Corporeæ ex Materiæ

ſeu ſubftã . diverſis natu
?
ciales : ceris compoſita. ut in homi.
funt partes quarum una ne corpus et
rei vel non eft cxtra anima.
alteram , álte
raque ratio
734

Lnem babet, Formæ

I

Membrum eft Integrales, eæ funt partes rei corporeæ, in qua pars effe
parsiniegri ef extrapartem :ut, caput, brachia, venter, pedes, funt
fentiam confti partes integrales corporis . Dicunturpartes quätitalba.
tuens. Est igi vk.
tur fymbolum
cauſa. Sūt: au [ Principales ſinequibus Caput
tem partes. integrü incolume ma- Cor in corp
sin corpore
ore.
vel

nerenon potest: ut funt į Ventriculus

2.

Minus principales, finequibus integrum poteftma

manne
Lre incolume: ut, unguis,polus,in corpore .

Ortac
1
7
-
 a tum ans ſubie &tum (10ado
[ Cõugat , que funt ( Concre ,quod eft nomen fignific 13
voces destrunis eye rei l junctopraduum ue juftius : calidus. Dici.tur élecOJ ÉDES ,
diun neis
sg

fimilitudine ſub unuin

imirum
o.Sunt
omnibu
:cöfenta
ffecto

quafi iuguin devincte:

vel,caufa

ut fupuens, fipientia,
eex
n
t &a

Sapiéter. Dicūrurous
$J/xx,ovſuya, 5.7wFusHo | Abſtractum , quod eft nomen ſignificans adjun &tum absquº ſub ,
rum alteruin dicitur iecto:ut juftuia , calor . Dicitut ifacpaugeoiw ,jcu 'aqaugima, insp .
Secundúdici que per
fefui natură habēt,
ultra quam iá něrefe Relatú [Rationis , qualis rea
runtur ad alterü yer. quod di la : 10 eſt generwolpe

I.vel
botenus tantum :utfci citar fü . cierum.
entia eſt relatūrei ſci damenta

03yoduni
wnioni
oyuly
bilis: fecundum fua terminus
7ad'1

Realis, ( Patrem .

innsip
orwapas
urefpe
ntur

Estque
relata and
natura est qualitas ni

oxforo
à quoitē, qualis

uou
tque

inter
ta

duo
materia .

p
!
)
(
mirumanim , habitus. inter Filiam ,
eru

us
&teft
unud
Relae

Secundú efle quorá le uf : pa

ref
ali
qu
ad
S
i

ter,
funt m

tota effentia in mutua

2.vel
Horu
partes

relative cofiſtit ut, Pa SAccidens,in creatis.

ter, filius Dominus fer Non accidens in Deo
vus. Rex ſubdirus.
μονώνυμα unius nonni
nus, cū utraq, res feu rinterna inter Deum
perfona, interquas eſt Patrem & Filium in
vel
l

3.
2.De

relatie ūo nõine appel divinis.

látur,ut frater,hofpes | Externa inter Deum
Avóórusıx quorū utrug Lo creaturas.
fuum diftin &tů nome
habet ;ut pater, filius, Corre
gener , focer, maritus, latum , Mutua ou reciproca
ego dico ut inter Patrem eru
4.vel

AEquipa- (uxoroC
rata ă ſunt æqualiter tur ter Filiun .
parie.fimula natura : minus ad
ut,pater diernus filius Non mutua non
lies
Wimale,
Inæqoaracala tous,
2008

ut reciproca ut interfico
ī non ſunt æqualiter am fcibile.
paria nec fimulnalu:
Ta et tēpore:ut crea .
Jer, creatura, BB 3 Orta
14
( Distributum quod in partes diſtribuitur :ut, corpus & animaſunt
partes hominis diſtributi. Homo bos,leo,fiuntpartes fiu ſpec.es uni
malis diſtributi.
rEfficientes ut, ſacra fcriptu .
ra eſt vil Prophetarum vel
Apiflolorum .

T.

Oya etiam ex r Cauſis cuius materiales : ut vaſi Tinpli

dujintaneis partes nimi- | Salomonis, alia erant aurea ,
funt inquilius rū funt cau alia argentes , alia anba .
confideratur fa diftrıbuti
tùm confenfus vel

partiumin to Formales : ut animaleſi ve

to , tư duy sen öncyou vel inayop:omnis a .
fropartiumin Diftributio ,quæ eft | ger eft aut quadratus aut lon
terje.Sunt au- rei ad explicandum Effectis Vic i gus,aut cunearus,aut trique
Item vel, propofita apta ac le- de.V trus.Columella lib.5: Cáp.z.
gitima diſtınctio.
Hæc eft vele
Finales . ut Multi ex dormie

tibus inpulvere terræ Xper

Subiectis. giſcentur: hi ad vitam æter
Vede. X nám :illi ad approbria & con
templum aternum.Duw.12 .

Adjunctis.Vide.r. 1

Diſtributio

1
 15
Calius in agrum ſuum . proficiſ
alius admercaturam fcitur
rEfficientis: ut, vocãdo- fuam .
rum ad nuptias magras
regis illius , reliquiprehenfos fervoscontume
lijs affectos trucidarunt.
ularum

Pauci obtemperarunt vocationa

204
Sing
S

Materiæ: ut partes quadam arca ( Auro .

,

Diſtributio ex
fadire facta fuerunt èx
effectis est cu ( Lignis & c.
1 us paries funt
ffecta diſtri Formæ : ut rationis in rinvenire.
puti.Poteſt au homine est ſtaven
em hujus,mo Inventadiſponere.
i diſtributio
eſse ex effectus Finis : ut ad verbipræconium ( Prophetæ .
caufarum vel Ldeputatıfunt duerws,
LApoſtoli.
1

CMoralis.

Conjunctarum , nempe Materiæ & formæ

limul & dicitur divifio generis in ſpecies : ut Ceremonialis ,
( lex Dereft vel
Forenſis .
X,

Diſtributio - eſt ſubjectis eſt fluxta viam .

pres purusfiini ſubjecta di- | Inpetroſa. Huc pertinetdiſtinctio nominis
Pochuti: uifemen verbiDe Ivſpivas. A cauchur in fuos
sudut aliud fignificatus.
Interram bonam .
7.

Ditributio ex adjun & is eſt,cujuspartesfunt adjuncta Vetus.

afirburi: ui Fædus gratieest vel Novum
BR Orta cxom
4
16

[ Nomen Notatū, perfonæ velrei certo confilio impoſitum , cujus origoo

ftendi poteſt: ut, Propheta, qurfurura predicit.Apoftolus, qui immediatè
á Christo miſſus est .locuples,qui locis abüdat. Cafar , qui ex utero matris
eft cælus.
Nocatio, nominis è ſua origine interpretatio, quâ oftenditur unde ali.
quid dicatur: ut, Sucramentum dicitur à facrando : logica ab informan .
do tòraóyou: Aprilis ab aperiendo.

Definitú, quod definitione ex plicatur: ut, arsbene loquendieſt Gran

Z. matica. Grammatica eft definitum c .
Orta ex
Vocis

omni. ( Simplicis, quâ ex plicatur ſignificatusillius: ut, Gob

vel

bus pri gotha, qui eſt locus Calvariæ Math. 27.

mis ſūt
Conjunctæ, qua explicatur ſignificatus phraſeos: ut
Lquid fit federe ad dextram Patris.

Pre
Definitio , FGenus, quod commune est definito
quâ expli cum omnibusfpeciebus unius gene
ris : ut, animal.
catur,quid
quidque 1. Partes Differentia, quæ definitum àſpecie
fit . Eft que quaſunt | bus reliquis eiusdem generis diſcer
Rei, qua
Lvel ( nit.ut, rationale.
ex plica
iur,quid ( Perfe &ta, proprie diéta definitio, cu
res vely
jus differentia fumpta eft à formaef.
perſona 2. Spelentiali definiti:ui,homo eft animub
fit Hujus cies 'est rationale: Hæc duplex efi.vide.A A.
Lnotētur enim de

finito rei imperfecta, deſcriptiodicta, cujus

vel differentia fumpta eſt non à forma
eſsentialı: (edúb alijs argumıniis:
V t vita noftra eft vapor .Juccub.4 .
0.14.00
Duplex
 17

F1.dór G -Eft explicatio generis proximi

& differentie sidomci /ubftantia ali
cujus.
2.Inſtrumentum d'eiços, qua eft ſeries
quædam Syllogifmorum ex diaspécut
Subftátiæ. Entis incipiens, & per remotionem par
hujus note . tium oppofitarum partes fubječtieſsen ; Exempla afferentur in
Duplex
definitio

tiales omnes es tandem perfectam ex lectionibus.

bæc
AA
eft

illis definitionem proximo genere

differentia conſtantem pecifica colli.
gens, ut ex partium illarumproprieta.
tibus ráfos aliquod poſtea defubiecto
illo demonftrari poßir. j

Próyou.Eft explicatio fubie tiaccidentis

& caufæob quam accidens illud fubiecto
Proprij infit.
Táxsi hu
jus notetur 2. Inftrumentum απόδειξις, quaet e- παραδειγματισμG
ries quadam fyllogifmorum ,ex proprie- * hujus explicationibus

tatibus certarum ſubiectipartium col. refervetur.

ligens partes caufa to má 18s,ob quam
Tad illud
fubiecto illeproprièineft.j

CC Argumentum
18
raóx @ u:
Est enim Teſtimonium argumentum , quod non ex Thematis
conjuncti parribus,
ſed extrinfecus
aſsumitur ad fidem faciendam .

( Perſonæ derealiqua :ut Chriſti corpus etiam poftafcenfum

eſt viſibilis nature,quia id videruntStephanus ó Paulus:
В В. & lohannes teftatur vifurosillud, quipupugerint ipſum .

vel
I.
[ Lex naturalis.
Argumen
tum inar Mos feu Conſuetudo,
tificiale est Rei, cum re confentiens confir. Conſcientia.

Mediatum
manda. Talia teſtimonia ſunt Gnomæ .
quod alrã
de vim ar Proverbia .

profectum.
guendi af Ange Regulæ artium.
Diſtributio

per
( umit,et di los Speculabi.
citur, Tefti. Prophe Principia lia .
Eenim

monium Divinū , tas ( Practica.

. ft

vel autori quod De Apoſto . Martyrjum .

tas. Hujus um habet Llos Obligatio .
autorem . Immediatū à Deo Teftainentum .
confideren
Efig vel ipfo, fine miniſtro. Tabulæ publicæ .
rum opera : ut hic Libri rationum .
vel
2.

eft filius meres & c. Chirogropha.

Math . 3 . Pignora.
PDiabolorú: ut no. Hypothecæ , Apothecæ

Non di- | vite qui fis nempe Moniméta ſeu lapides

vinum memoriæ
Sanctus ille Dei,ex. Ime cauſa ex

Lidque vel clamat ftru &tj.

Diabolus
Marc . I. 5.2.
Trophæa .
Hominū.V'idecc . Miracula .

Suum ip Liberum : fic tohã | Portenta.

ſius nes liberè confeffus ( Signa:fimilia.
&
pro
est , 10h. 1.5.20 .
prium
idque vel Coactum : qualeperhibentqueſtionem exper.
L1, & ali ſimiles.
Alterius . Domine tu nofti, quòd amem te inquit Petrus
Lioban . 21. v. 17:
Huma .
.
 19
CC.. [ Amici & c. [ Projnimico & multum valet:ut Chriſtus eſt verax ,
Humanú | Inimici, quod dviam Dei doucit , quia id ipfimet inimici ejus
teſtimo- ab inimico per. { funt teftati. Math, 22. 0.17.
niú eftvel ( hibetur :idq; vel Contra inimicum et parùm , vel nihil valet .
[ Quæſtione ( Primapoteſt eſſe :cur Maximas feu ex doctrina inventioniso
duplici . \ regulas quas vocant conſequen- mittamus,velpotiusejcia
quarum * tiarum mus ?
conftat

secúda'cur Sophifmatū Elenchosj

,APPENDIXEa

2. Quia multæ tales maximæ non funtCatholicæ: ideog, nullum , non

inventionis
doctrinam .

modò in inventione,ſednein arte quidem locü haberepoſsunt.Nam

maximasillasprincipia oportet eſse, e fundamenta diſputationü: q
Primæ

ſunt ,quàm commodi allatura.

nificertiſsima fuerint,plus nocumēti
ad

ſ1. Argumentorum proprietates, vires & affectiones ex

plicanı : Et ficad argumentorum doctrinam , hoc eft in
2. Quia ventionem proprièpertinent.
де Са 2. xpoliesce ſunt veritatis & falfitatis. At spíce huic nul
tholicæ lus locus eft in eugeosi: ſed in regulis dipoſituinis Axio
ifunt vel matice .
,quafionis

3. Regulæ (. ut illis quidem placet. ) & nepotapla conſe

quentia & inconſequentia . At ugíce huic nullus locus
λύσει

Secundæ
dodrina

Leſt, niſi in regulis dipofitionis fyllogiſtice.

Elenchis

[ 1 &topoyens et 70féubacislogica, tantùm ab ea abborrēs,quantùm

,quia
eft
de

à veritate error, á virtute vitii : Barbarifmus,folæciſmus à Gram

matica . Singula enim præcepta logice ſunt fingularigula perfectif
sima, quibus modiſophiftarum , captionesque diſsolvi poſsunt. Ni
mirum ut& fui & obliquijndex estrectum : Ita principium omne
artis, & fuiet cötrarij lumēeſt.Quare omnis illa de refellendis Sop
hismatis doctrina nihil eſtquă pcelaccteguía quædam futilis, ex
vera artis velignoratione ( ſiperfecta fuerit.)vel certèimperfectio
neprofecta .
2. Superflua.Incommětarij tamē vice opere precium fueritalizuid
arī technas & fallaciaspoſsimus,cùm
de ýs admonuiſse ,quò ſophiſt
felicius detegere, tim facilius devitare. éxbpõragard posárnbrías,
Torreógrynua :fallacisuti, hominis eſt veritatem averfàntis . Gale
nus. Vide, DD). СС 2 Captio .
20
rinuſitatis & dicitur infolentia .?
Simplicem ,
cum verbis Ambiguis & dicitur homo Hac fophif
utimur vel nymia.si mata ad o.
Circa dictio Improprijs rationis ar

nem eamque * tes perti

vel rAmphibologia. nent, earü .

pracep
que
Compoſitam : Fallax Compofitio de din iis detegū
viſio. tur .
Left que vel
Captiones

Prava ex pofitio.
( 1. Idem ſenſu eſt cum
igitur
funt

quaſtione.
vel
D.
D

1. Ratio :cum
ſcilicet pro- 2. , Æquè obſcurum
argumento acquaftio : ut, oran
affertur, dum eft pro mortuis,
quod vel quia ſunt in purgato
Erio.
(Prior eſt petitio | 2. dúois:quæ fitperdefinitionem argu
principų: hujus menti : debet enim id quod pro argu ,
notetur mento affertur, affectum eſse ad illud
Extra dictionem , quod in quaſtione est arguendum; hoc
hæ ad logicam péc eft illuſtrandum, explicandum , pro
tant. Etfi autem bandum ; quod
fieri nonpoteft, nififit
extra diſpoſitionë quodam modo notius,illuſtrius & pro
nullacaptio occur babiliuseo, quod arguēdum eft , inhac
rat : tamé in doc
captione femina ſunt inepta diſpoſi
trina in ventio
tionis, in axiomate ĉoupéow feu dubio .
nis ſemina ſunt Poſterior eſtcaptio ti avertis cisárlis , non caufâ, utcau
duarum captio- la. Cauſa nomine
gēeraliter uſurpato proquovisargumē.
num ,
to. Ethæc captio fingulorü argumétorá preceprisrefèllitur.
In hac captione femina ſunt axiomatis falſi, déc8, quod
Lrefellitur ex ipfarum rerum cognitione.
Diſpo
 iudicatur.Hujus

Materia
21

( Antecedens argumentum ógu vyšusva quod

argumento
argumenti
difpofitio
Axioma
eſt res arguenda. Item fubiectum .

notētur
aliquid

Partes
quod
cum Conſequens argumentum , ő @ Šmoulev Gu,quodeft
non
qua
aut
eße
eft
Lres arguens. Item prædicatum .
Subſtantivi
ſpoſitio

rVerbivel infimplici axio .

Manifefta

Forma eft ( Alius mate

iudicandum.Di

vinculü Cójunctionis vel

diſponendis
Diſpoſitio
arguments

Lvel Alicuius aquipol Incompoſito axiomate.

:qua
vel
fecunda

eft
logica

lentis particula
pars
bene
alia
EE
de
eft
ad
eft

Affirmatum , cuius vinculumaffirma

Axioma
Specie s

tur:ut cæña Domini eſt Sacramentum .

enim
vel
.Eft

Affirmatio autem hæc nihil aliud eft

quam ouviens conſequentis cum ante Vtrumque eft.
cedenteper affirmationem vinculi. Vide. FF.
Negatum ,cuius vinculum negatur:ut
corporis Chriſti in cæna facra nulla est
μετασία,συνεσία, ενεσία,ύπασίαinpane.
Negatio hæc nihil aliud eft quam dice
geriscõfequentis ab antecedente per ne
gationem vinculi.
Modificatióis,undeAxiomata dicütur
πάθο

Modificata, feu Modalia .

Æquipollentiæ , unde Axiomata nun- | Vide dehis ad
cupaniur Æquipollentia . y monitionem in
Converſionis; unde ( Convertentia . fine doctrine.
Axiomata appellan Axiomatica.
tur vel ( Converſa. HH . .

( Dianæa. Vide II
Cryptica ſeu occultata.Vide. PP;

CC 3 Primæ
 22
Vniverſale, cuius conſequens omni ante
cedenti diſtributivè tribuitur:ut,Homo eft
ainmal.Huic accidunt figna ceu note:Om
Generale nis,nullus, & c
Verum

pSimplex quod verbi Hoc q , vel * Particulare, cujus confequens commune

que
vel
FF
eſt

vinculo continetur: particulari antecedentitribuitur: ut non

ut,ſermoille erat De ſemper viola non / mper lilia florent. Ho
us. Charitas ædificat. funt mortales. Huic accidunt Signa:
mines
Eft autem Axioma ceu notæ : Quidam , aliquis, multi & c .
fimplex vel Speciale feu Proprium ſeu ſingulare, cujus confequens
antecedentiproprio ſeu fingularitribuitur:ut,verbum
erat in principio.Iob.l.V.I.Petrus eft Apoftolus.
Compoſitum.Vide GG
rCopulatum , cuius conjunctio eft
GG. [ Congretativum ,cuins pulairva:ut, o prodefje volūt, de

Axioma compoſi- cējunctio eft cögregati- lectare Poëtæ ,

ium eft, quod vin i va Eftque vel Connexú cujus conjunétio eft conexi
culo conjunctio va ſeu conditionalis : ut, fiquis diligit
nis continetur . I
ime,fermonem meum ſervabit.
taque conjunctio ( Diſcretum , cujus coniunctioeſt diſ
ne affirmata, af cretiva:ut, Vt definit vires :tumen
firmatur, negata Segregativum cuius con- eſl laudanda voluntas.
neg.itur. Eft au- | junctio eſt ſegregativa. Diſjun &tum , cuius conjunctio est
tem Axioma com- ( Est autem vel diſjunctiva: ut aut operibus iufti
pofitum vel ficamur, aut gratis.

HH Admonitio fubiungenda do &trinæ diſpoſitionis Axiomaticæ .

Exfpectabit nācforſan aliquis, dum ego de Modalibus, deæquipollétia , de cóver
lione axiomatû dicam aliquid. Verum æquipolletiæ doctrina à Logica aliena eft,
arquead Grammaticen fiquid utilitatis habet eſt releganda. Cóverſionis & Mo.
daliú .patuloteXvía nihil ufus aut fructus habet. Cowimenta hacfunt, ab homini.
bees malè feriatisin Scholas introducta ,in quibus legendis adoleſcentes ſtudioſibonas
horas malè collocarent Equidē ego fic iudicare foleo ,tricasiſt.ase in prias prorſus in .
dignas effe ,quæ non dico doceri,fedrefelliulterius debeant. Earum refutationem ,fi
quispaulo curiofior videre cupiat,confulat P. Rami Scholas,Dialect.lib, 6.cap.30
Dianxa
14 & lib.7.cap.4
Taleum in quartü iftud caput lib.2.Dialect.
 tus æa

ſidóy . Eft cum ex alio aliud axioma deducitur, 23

:ujus iſmus
huian

Fr.noy GuiEjt d'évata qua quæftio cum argumento ita diponitur, $ t

not
cru
Di
II

pofito antecedente neceſario concludatur .

Syllog
Hnotetur
2. Materiaf1 . Eft queſtio dubia ſeu controverfa.
12. Argumentum quo quæftio ella confirmatur.
( Propoſitione, õ Confequente tan
ef prima Premi
- | tim que/ttons Par
ſa qua argumen - te.
3.Forma eſt ( Præmiſfis rum difponitur
2.Species

legitimaſyl. duabus. vel cum

logifmi ( Tota queſtione.

apta diſpo Aſsumptione,qua eft præmiſsa ſecunda,
ſitio, con Lèpropofitione affumpia.
ftans ex Concluſione, neceſſariò, vi argumenti in premiſſis
Methodus

i legitimè diſpoſiti, deducta .

notetur

Diſtributio Vide. RR
bujzes

I. nóy qu.Eft difpofitio plurium argumentorum , adidem Thema ex

plicandum adhibitorum ,ita ut naturâ priusprecedat, naturâpofte
rius fequatur.
Stotum parte. 2
2 artes

1.Naturalis argumento | Genus ſpecie.

rum ſeries, que eſt cum Integrum membro. Fgeneraliora
P

generaliuspræcedit:fpe- Commune proprio notiora e

cialius ſequitur. Talia Vniverſale
ſinguları priora natu
Definitio generis râ ea nobis
funt
definitionſ
epeciei. J &c .
2. Connexio partium Lectoris.
1.Finis Recreatio velk
explicationis perusta Auditoris .
Barry ſeu träfitionem Proponendum eſt de quare dicturi
2,Modus

ģ eftvinculum partiü fcriprurive

fimus : quæ ſumma fcilicet
Nam

explicationis cum oſlē. eft, e comprehenfiarei tractanda so

Thematis propoſiti explicatio imparo
ditur quid dictum ſit
tes eſt deſtinguenda.
& quid fequatur,de Partes ordine eo,quo funt in partitio
quo fitdicendum . Hu .
ne pofitæpertra & ande sunt : una par
Ljus notetur
te declarata, pertranfitionem ad fequě
tem partem accedendum . Diſtribu .
 24

ſ1.nón G.Eft inquo diſponit ur cum ( Prædicatum in propofitione.

argumento quæftionis

3.Differentia
Subiectum inaſsumptione.

eſt rque
Caffirmans,cujus Vniverſalis in quo utraque
vel
.Eſt

partes omnesfunt

vel
Vte
premiſsaeſt univerſalis.
Simplicem

affirmantes Generalis Particularis inq uo alterată

notetur
. uius

isque vel * tum

præmiſsarum eft univer.
Negans, cuius al falis.
H

tera præmißarū Specialis . In quo utraque premißa eſt pe.

& conclufio eft propriaſeu individua .
cialis ſeu
negans.
Diſtributio

Si.nóv G.Eſt diſpoſitio argumenti cum ſeparatis partibus

quaſtionis,predicato quidem in propofitione,fubiecto au
tē in aſsumptione. Prima.vide.LL
KK

ſeu 2.Numcrus terna

in

4. Figur a
species ziua rius Secunda. Vide.MM

Ariſtoteli. Tertia.Vide.NN

Hurus nore " 3. Literæ figni- [ Alignificat univerſalem affirmantem ?

tur ficantes Axio
matū quantita E ſignificat univerſalem negantem .
tē & qualitatě | I ſignificatparticularem affirmanten ,
Nam Lo ſignificatparticularem negantem .

5'Redu &tio. Syllogifmorum fecunda& tertiæ figurarum ( ğ earum dicta

eſtperfectio à vulgoLogicorum ) merum eſt figmentum .Quia confiten
dum eßet, inanem harum figurarum doctrinam eſse,fi nihil neceßariò
concluderent earum exempla ,nifi ad primam figuram reducerentur. & c.
Compoſitum .Vide. 00 .

Primæ
 [ Propoſitionc Subjectum
ſidóyo.Eft in qua argumentum eft inn
Aſsumptione Predicatum .
w rAffirmans [ Bar.Omne animal eſt Subſtantia.
in Barbara Ba.Omnis homo est animal.
LL r
Primæ
notetu
figure

ut. ( Ra.Ergo omnis homo eſtſubftantia.

rVniverſalis,

Negans in CCc.Nullus timidus eſt liber.

um
s e
di
ion

Celarent: Là omnis avarus eft timidus.

mulog
2. or
us
Mo
rat
vel
ali
Syl
qu
:eft

ut LRent.Ergonullus avarus eft liber.

f

[ Da . Omnis lafcivus corporis motus eft à Deo

Affirmans prohibitus.
in Darij ut Ri . Quadam faltatio eft lafcivus corporis
motus.
Particularis L1.Erge quedam ſaltatio eft à Deo prohibita.

Fe. Nihil eſt peccatum ,quod divinitus eſt ap

Negans in probatum.
Fer10 :ut, Ri.Quedam Stratagemata bellica ſunt din
vintus approbata.
O. Ergo quædam Stråtagemata bellica non

Sunt peccata.

rAffirmans (Is cui Ananias eſt mentitus; eft Deus.

ut, Spiritui fanéto Ananias eſt mentitus.
Specialis Ergo Spiritus Sanctuseſt Deus,

feu proprius
Non contentus ſuis rebus,ñon eft dives,
Negans üty Avarus eft non contentus ſiris rebus.
( Ergo avarus non eft dives.

DD Secunda
 26 .
( Propofitione ?
Prædicatur .
1. xóy Gu.Eft in qua argumentum eſte .
( in (Aſsumptione ]
Secundæ

( Primus, 1 CelTurbatus Nulling benè utitur ratione.

notetur
figura

Cefare: ut A. Omnis Sapiens benè utitur ratione.

MM

fyllogifmus
fecundum

I. Vniverſalis ( Re.Ergo nullus ſapiens eft turbatus.

Modi

negans :
alius
quos
eft

Secundus ( Cam.Omnis res mortalis eſt compoſita.

2.

Cameſtres Es. Nullus animus eſt compoſitus.

out ; ( Tres.Ergo nullus animus eſt mortalis.

ſFes. Nulli veri diſcipuli Chriſti perfequun

Primus , tur Ecclefiam .
Feſtino:ut Ti. Quidam Põtificij perfequütur Eccleſiã .
2.Particularis No. Ergo quidam Pontifici non ſunt veri
Negansvel Ldiſcipuli Chrifti.

Secundus ( Ba.Omne quod alicubieft,loco continetur,

Baroco: ut Ro.Deus loco non continetur.
L Co.Ergo Deus non eft alicubi.

Chriſtus non fuitSamaritanus.

[ Primus ut Simon Magus fuit Samaritanus.
LErgò Simon Magus non fuit Chriſtus.
3.Specialis
Negans vel (Emus corporis aványnay in cæna frequenta.
mus, quod pro nobis traditum eft.
Gloriofum Criſti corpus pro nobis non of
Secundus traditum .
Ergo illiusávézynozy in Cana non frequen
tan .

Tertia
 27

fu.nóy Qu.Eft inqua argumentumin Propofitione ?

Affumptiones'eft Subjectum.
ÇAffirmans (Da. Omnem furem noclurnú licet interficere.
ut, Darap - RaOmnēfurē nocturnū occidere eft hominēoc
Vniverſa . I ti [Pri . Ergo quědähominem occidere licet( videre.
lis Negans:ut ( Fe . Nulla audacia eft virtus.

Felapton Lap.Omnis audacia eſt confidentia.

Ton. Ergo quadam confidentia non eft virtus.
e us
ifm

Primus Diſ.Quidam verè fideles funt pau

NN aur

um
æ

ion
di
log
Terti
notet
quor
figur

effeus

Difa. A.omnes verè fideles fürbeati(peres

rat
Mo
Syl
ali
2.

Affirman mis :ut, ( Mis.Ergo quidā beatifuntpauperes.

tes PLat . Omnis doctrina virtutum ne
Secun- ! ceſsaria eft oratori.
Particula ! dus Dan L Doctrina vitutum eft philoſophia.
ris hujus
rifi: ut, Si . Ergo philofophia eſt neceffaria o
funt duo ratori.

Primus ( Bo. Quidācredētes nõſunt divites.

Bocar Car.Omnes credentes ſuntpų.
Negantes do:ut, Do.Ergo quidä py non funt divites.
Fe.Nulla legitima provocatio Chri
Secun- ſtiano eſt prohibita.( litigano ferēſis.
dus Fe- Ris. Quedă legitima provocatio eft
Lrifon ut Oo.Ergo quadam litigatio forenſis
Chriftiuno non eft prohibita .
buius lis
noteik
Specia t

C1. Nomen drcitur enim expoſitorius à quibusdam .

rAffirmās: Abel fuitpreſsus cruce .
ut, Abel fuit fanétus.
Ergo quidam fan &tipremuntur cruce.
2.Differétia
Alius enim Tob non fuit fceleratus.
( eft lob fuit gravisimèafflictus.
Negans:ut " Ergo quidem gravißimè afflitti non
Junı ſizlerati.
DD 2 Syllogilini
compoſicinotetur
28 ( 1.dóy Q.Ef Syllogifmus,in quo tota quaftio eftparsaltera propofitionis affir ..

Connexus
mare & compoſite,argumentum autem reliquapars..
Syilog

notetur
2.Nomen,Dicitur ómo elixosgeneratim .
00

,huius
mi

1. nóv . Eft / yllogifmus compoſitus,cuius propoſitio eft connexa,feu :

(
:

conditionalis .
3iſtributio.Eft

2.Nomen . Diciturſyllogiſmus umbelxàs peciatim , conditionalis.

Primus qui aſsumit [Si poſt confecrationem panis Euchari
Modi

propofitionis antece- | fticus frangitur, tùm neceſse eſt panem

duo

'dens do conſequens remanere.

3.
Denim

concludit :ut At poft confecrationem panis frangi..

vel

tur . I.cor.10.16 .

Secundus ,qui tollit Ergopoft.confecrationem panis remanet.

propofitionis confe- SiChriſtus non eft Deus ille iſraelis, nors
quens, ut tollat an eft adorandus.
( recedens: ut At Chriſtus eſt, adorandus.
( Ergo eſi Deus ille Iſraelis.
ſinóy G.Eſ Syllogifmus compofitus,cuius propoſitio eſt dif-
| junčta.
( Diſjúętuse
2. Nomé.Dicitur Syllogiſmus
CAlternativus .
Diſjun & us
huius note: faut dies eft, aut nox..
At dies non eft.
Primus ,qui tollit unum , LE
Ergo nex.
Greliquum concludit:ut
2.Modi

ſ Autdies eft aut nox..

duo

12
Ainox non eft.
Ergo dies.
Aut ex Evangeli con .
cione, aut ex lege acce
Secundus,quiè propoſitione piſtis Spiritum Sanctü
parcibus omnibus affirmata Gal.3 .
aſumi unum : reliquü rol Atex Evangely concio
Llu :ut, ne accepiftus..
Ergo non ex lege.
Dilpoſitionis

1 1
 tamplificatur
Redudanti
Defe
fiinóyou.Efque naturalem.dipoſitionem certismodis ingeniofe occultat. 29

abeft
cum um
,2.us
&vel
eft
eſt
ſ1.Defectus,cum che rSubjectum feu pars antecedens illius :

c
1.
qua pars deeft ut, In mundo erat: fc :verbum ,Jeu Ser-*
Diſpoſitionis

Axioma
mo, hoc eſt filiusDei lohan.l. v.10 .

Huins
occultatæ
crypricæ

Prædicatum , ſeu pars conſequens il

noretur

I.
lius:ut, Si primitiæ fanćłæ ſunt,ſancta
PP
fen

eftetiä maßa :6 liradıx fanéta eft,etiá

rami.Hicdeeſt conſequens : Ita ſiputer
Abraham ſanctus eft fancti
ſunt etiam
eiusfily.Rom.11.V.16 .
notetur
Horum
ſubje
quod
vel
&um
eft

rSubjectum illius : ut in pſalmoprima

V.1.8.2 ponitur Subjects (quod eftpie
us) deſcriptio, quinque conſtans argu
2. Redúdantia , mentis .
cum quid præter Prædicatum illius, Cic.I.off. Omnis q
eſsentiales para
à rationefufcipitur de aliqua reinfii
tes accedit
tutio; debet à definitione proficiſci, ut
intelligatur, quid fitidde quo diſputa
tur. Hic præterquàm quod antecedens
pro arte,deſcriptionem artis habet : con
Jequens jeu prædicatum etiam ampli
ficatur á fineĆo.
3. Tranſpoſitio partium :ut,Nihil feciße be
2.Syllogifmus

[ nignè eſt:pro : - Benignè

feciſse nihil eft.
2. di

1 ſ1.Altera pramifHic defe

Mo

Jarum tantum . Etus' dici. ,

huius

Defectus | 2. Vtraquepre- tur En .

eft cum de- miffarum thyme
ejt vel 3. Conclufiota: ma.Vide.
tum .
22.
4 Aſsumptio &
concluſio . J
2 Redundantia.Vide S S.
3. Transpofitio
cum partium or 3. Tranſpoſitio.Vidi . AAA.
do immutatur. LzMethodus. Vide BBB. DD 3 Huius
 30
( 1.dóyo.Eft imperfectus Syllogifmus aliqua fuiparte defe & tus.
2inis Nota
ſi.Brevitas,quòd omiſsaparsvelo Gnomo sfit.
F

( Regula ufitataj s .
i L2.Infirmitas & incertitudo omiſs apartis.
QQ r
Hujus
notetu

11.Propoſito cum ( Virtus est bona: 7 Hic deeft

ſoilicet ſubiectūą propofito:
.Eft entia
ſmi

(Simplicis, cum pars antecedentis in Buna funt

Syllogi
Differ

aliqua antecedentis, conſeyuente re- ( Ergo expetenda y expetenda.

oobje

Hic deest
vel

fiveſubiectum five | petitur: ut,

ab
3.
&

pradicatumſii, inco | 2. Afsumptio, cã { aßumprio

ſequente Enthyme- fcilicet pradica. Quifemper eget Avarusſē.
matis repetitur: ut ; tum anteceden- | non eftdives per eget.
Homo éſi animal.Er. tis repeiitur in cã Ergo avarus nõ
go homo eft fubftan- \ Jequente,ut, Left dives
tia. Hic ſubjectum

antecedentis repeti. 3.Concluſio :praſertim cùmplura argumenta ad

tur in conſequente , eandem fententiam firmandam adhibentur :ibi

Enthymematis. De enim tadiofum atque odiofum eßet fubinde com ,

eft hic interdum : clufionem repetere.co

1 14.Aſsumptio & conclufio . & r.

Compoſiti.Vide. Rad

Compoſiti
 31
Dies eft Hic deeft propoſi
Neutraut [
tio: Sidies eft,nox
rPropoſitio cum |Ergo nox non eft j non eft.

onbeni
repetitur in con Nemo imens Deum Hic deeft propofitio:
RR
Compoſiti | Sequente pars contaminat fe adul- 1 Sinemo timensDeum
antecedentus vel
terio . Ergo nemo con contaminat ſe aduba
Syllogismi
taminans ſeadulte- terio : ergo nemocon
Enthyměa taminans fe adulte
rio, timetDeum .
left inquo de Crio, timet Deum & c.
eft Syllog.fi

tiutcompoſi
vel 2 , Affumptio:ut,1cb.is.v. 22. Si non veniſsem & locutus eſsem eis,
peccatum non haberent: nunc autem non habent, quod prætexant
peccato.Deejt hîc aſsumptio : Atqui veni & locutus fum eis.

3.Concluſio:ut,Gal.3.v.18 .Nam ſi ex lege eſt hæreditas; non iam ex

promiſsione. Abrahæ verò per promifsionem gratificatus eft Deus kan
Creditatem.Hic deeſt conclufio :Ergò non ex lege.

fi.doyu.Eft quicquid preter propofitionem ,aßumprionem & com

SS
clufionemprincipalis Syllogifmiaccedit.
Redudantia ,
( Approbatio Dubiæ .
que dicitur 2.Finis duplex
Profsyllogif - LAmplificatioj Pramiſsavely
Contractæ
mus,cuius pe Sorites. Vide.TT.
ctetur
Singulares quadam forma feu Modi:ut, Dilemma . Vide. V v .
Trilemina. Vide.rr.
Tetraleina. Vide.cz

DD soritz
 32 fi . dóyou . Eft Syllogifmus cum pro/syllogifmis in o'utus,in quo plures premiſ
Ja quàm dua eó ordine.connectuniur,ut,emper pixi-catum fit ſubjectum ſe
quentis: undeconcluſio infertur, in qua fubjecto prima įramiſe aitribuiiur
predicatum ultima premiſe.
Vnus tantum cum nimirum tres folümodò ſunt premiſa
Soriræ
notetur

ut, Heb.7:
TT

Chriſtus eft Sacerdos fecundum ordinem Melchizedech.

2.Proſsyllogiſmi
cum quibus com-
Melchizedech eſt matur quam Abraham :
Abraham eſt major quàm Levi :
Ergò & Chriftus ift'major, quàm Levi.
Hic principalis Syljogiſmus eft:
Abraham eſt major quám Levi, ut pote proavus Levi,
Chriſtus eſi major ,quàm Abraham :
Ergo Christus eſt major quàm Levi:
Aſsumptio probaturhoc proſsyllogiſmo:
Melchizedech ejt major quàm Abraham : quia accipiexs
decimasmajor eſtdante.

:4 odi.ro
nimirum
præmißa

Lplicatur,ſuntvel Chriftus eft facerdos fecundum ordinem Melchizedech.

Piurem
plures
uàm

Ergo Chriſtus eſt major quàm Abraham .

funt
,it
,q
:u um
rres

ſ Afflictio parit patientiam :

M
Patientia experientiam :
Experientia pem :
Spes non confundit.
A Syllogiſmusprincipaliseft:
Spes non confundit .
Afflictioparit fpem .
Ergo afflictio non confundit.
Aſsumptionis profyllogifmuseft:
Experientia parit ſpem .
Afflictio parit experientiam :
Ergò afflictio parit fpem .
Hujus prnſyllogiſmi aſsumptionis profillogifmus,
ſeu Epilogilinuseji:
Patientia parit experientiam .
Afflictio paritpatientiam .
LErgò afflictio parit experientiam . Dilem
 33
Saóyo Eft enim Syllogifmus cum duobusprofyllogifmiscomplicatus, in quo qua
ſtio controverſa concluditur argumentoducto à DISTRIBVTIONE dua bus ne
ceffario duntaxat partibus, avladungmeéves & auéows oppoſitis cõſtante, quară
alterutram adverſarius concedere neceffe habet i utramvis autem concefferit
adverfus ipfum tamen concluditur.
. ilemmatis
nosetur

2.Nomina ſ 1.SyllogiſmusCornutus, à Gellio,

VV

dicitur
D

L2. Complexio ,à Cicerone.

3. Notatio. Dicitur diarpepec , quafidis vel dsorās naußavójuzvoj ,hoc eft, bis
veldupliciter capiens &conftringens adverfarinm .

"Primus eft in cujusprincipalisyllogifmo tollitur utrumg, cornu in dilem

matisconſequente propofitionis connexapoſitum , ut tollaturantecedens,
duo odi

additis duobus profljllogifmis,quorum priore prius dilemmatis membruā :

poſteriore poſterius probatur:ut,Non eft cuiquam abfenti obtrectandum .
4.M

Nam fi amicius eſt,curpræſentem potius non admonet: Sin inimicus, cur

odium eius jrritas dotibinoces?Queſtioeſt, An ſit cuiquam abfenti obtre
Etandum . Negatur argumento petito à diſtributione conftante partibus
duabus immediatècontrariis,quianec amico, nec inimicofit obtrectan
dum.Concluditur hocprincipaliSyllogifmo.Si cuieft obtrectandum , tùm
aut amico aurjnimico erit obtrectandum . At neque amico neque jnimico
eft obtrectandum . Neutriigitur. Aſſumptio probatur hoc profyllogifmo
duplici:Priore:Si amicus potiuspræfenseft admonendus,non eritei abfen .
ti obtre&tandum . Atprimum .Ergo opoſtremum.Pofteriore: Si inimicio
dium irritas, & tibinoces, non eft ei abſentiobtrectandum . At prius.Ergo
es poſterius.
Secundus.Vide..XX

Secundus
34

Secundus cum principali Syllogiſmo, ex altero tantum cornu dilt mmatis concludi
profyllogiſmorú autem aliero probaturaßumprio principalis Sylloguſursi, altero
? ınprobus cur accuſas? Prin.
aßumptio Profſyllogiſmi:ut,Si improbus eft, cur uieris S
cipalis Syllogiſmus eft: Siprobusejt,non debes eum accujare.Atqui probus eft. Ergò
non debes eum accuſare. Aßumprio probatur hoc prollyllogifmo: Aut probus eft aut
improbus. Non autem improbus.Ergo probus Huius profſyllogifmi afsunprio proba
tur ifto Epilogiſmo: Si effét improbus non eo ntcreru Arquico uteris. Ergo improbus
noneft.

YY

trilemma. Eft ſyllogifmuscum profyllogifmis complicativ , in quo quaftio cötraum

Va argumento ducto a Diſtributionc, tribus duntaxat partibus neceſsariò conftan
renegatur ,partibusõnibus negaris:fubieéto cuilibetparti Argumento, cur negetur

ZZ

Tetralemma eft Syllogiſmus, cum profillagiſmiscomplicatus, inquo quaftio contra

verfa argumento dułto à Diſtributionc, quatuor duntaxat paribus neceſsario cão
ftante,negatur ,partibus omnibus negatis fubjecto cuilibet argumento , cur negerut,

AAA Syllogifmivel Enthymematis.doc

. Nomen Inverſiopartium
ſi
Transpolitionis 2.1óg Qu.Eft occultatio Syllogifmi vel Enihymematu ( C, CUM
Iparies cujus tranponuntur.

Methodi
 35
( 1.Delectatio . Lectoris.
f1.Finis,quieft velit
Commotio . fredaAuditoris.
BBB

Methodi dipofitio 2.Nomen Dicitur Methodus prudentia.

cryptica eft ,quâpro
ratione temporum

ú
( Primus eft, cū lumina (Definitiones.

Homogécor
locorum & perſo quædam omittuntur, Partitiones.
Barum ,in explican utfunt: iTranſitiones

notetur
(dis rebus utimur .

buius
Hujus notetur J.Nomen .Dicitur émuori, commo.
ratio in eademire :item išvynong im
Modi
tres
3.

Gágness ÉTTEÇegraoia ,expolitio .

Secundus eft
fuperfluitas 2.dóyou. Ef cumeadem res & fer
ri love redundã tentia veliisdem , velaliis verbis .
tis vel teratur :ut, creavit Deus hominem
ad imaginem fuam : ad imaginen
Dei creavit eum.Gen.I.v.27.doc.

Heterogencorum.Vide.ccc

Tertius eft inverſio Methedı.Vide.FFF

EE Hetro
 fi.dóy Eft cum ea adduntur eßentiali explicationialicujus
rei qua ad ejus tractationem propriènon pertinent.
PExordium .
Nomen .Dicitur Proæmium .
Præfatio.
2.nóv . Eft quo aditum 'nobis paramus ad diſse.
rendum de re illa ,cuius gratia dictio velfcriptio
pra
cipuè eft fufcepta.

Principium
Benevolentia.
ССС notetur
bujus j.Finestres Attentio .
Docilitas,
Heterogeneorum
redundantia note 4.Inventio & difpofitio, qua eadem eft, cum aliis
tur partibus orationis,
eft.Orationis

( Liberum ,qualiutimur in re minimè odio

Locus

fa, nullam auditoris lectoris offenſionem

verentes :
qui
vel
2.

rodiofa Narratio be
nevolentia

captatrix .
Inſinu Cuius
tio

rAudiés !
ans in * partes
Diſtinc

tia .

Petitio
re vel Sunt Facilita
5.
in

tis fima
plicita
tem ora
tionis be
nè accia
Trifti Lpiendi,
Simplex .
‫بها‬Floridum . quale eft pf:45

Reliquus curſus.Vide. DDD

Finis.Vide EEE

Reliqui
 Amplificat i
37

notetur
hujus
ri. dóy Gu. Eft cum fententiaalicujus explicatio copiofior & auctior
efficitur.
,

2. Vſus, Maximus est in Concionibus & orationibus. Nam propo

fito aliquo Argumento, confiematur & jlluſtraturjllud Teſtimo
nijs & exemplis: redduntur ejus Cauſa : oftenditur ufus: deducun
tur ex eo confectaria, nempe doctrina, confutationes, reprehenſion
DDD . nesmorum ,inſtitutiones,confolationes: jlluſtratur remotioneop

Reliqui poſitorum , prolepſi objectionum , comparatione cum alijs. Am .

curſus o Lplificationum enim ijdem ſunt Locj,quiprobation

& um .
rationis
redun
dantia
eft vel
Digreſsio , waçéxßagis, cum videlicet vel gratiæ veljncunditatis, vel
excitandi caufà aſsumitur extrinſecus etiam id , quod ex principaliex
plicatione non confequitur . Gen. 2. v. 8, talis extat wapexbaris, qua
jnterriputa narrationede hominis Creatione, exponit, quod & quale
domiciliū fuerit hominiper gratiam Deipreparatum . Hác abſoluta in
ftituitur contraria ad rempropofitam avaßarsg. Cujusexemplum extat
( Gen.2.v.15.

Fipia
 38
Epilogus.
notetur
Finis

Nomen.Dicitur Peroratio.
EEE

Paries Nomen.Dicitur Concluſio .

[Brevis ,ávexeQadaiwas, feu fummaria repetitio corum , quæ funt propo.

lita, capitum .
2.

rCohortatio ,ut auditores vel lectores noftra orationi fidem adhibe.

2.vci

unt.
Petitio , ut orationem muliò tenuiorem , quàm ut argumenti digni.
tati ac magnitudini, & auditorum expectationi refpondeat, boni
Lconfulans.
inverſions
Methodi
notetur
FFF

[ i.dby.Eft cum ſpecialia generalibus, velnaturid tempore pofteriora, ndo

tura tempore prioribus præponuntur.
Γύτερον πρότερον.
2. Nomen , Dicitur
2. úsop'worse

rPoetas.
Vlus apud Oratores.
Ipſum fpiritum ſanctum.Dan.cap.2.V.20 & fiquentibus. Item
Llohu.v.1o . & alibi

FINIS LOGICAE

Logices autori,qui eftPater æternus , æterni abys,Fili ſui Voigcoiti, cum

æterno Spiritu, fit benedictio ,gloria laus & imperium in
dies æternitatis,Amen, Amen .

Methodus
 39
Cum hæc pagella vacaret, viſum eſt quantumvis étapoyevdoarútwory hancce de
rationcformandi ſacras óusríasadicere.Quod factum , ftudiofe lector
bonam in partem ,opinor , interpretabere.

CGrammatica: fi vox hebrea ex.o.

T.vel graca ex Novofingularem a
liyuam habeat emphaſin; vnde au
TVerborum ditores ædificaripoßint,ea urgenda
premendag erit.
Rhetorica ſiverba S S. vel tropice
Explicatio velfiguratèfunt enunciaia :lum ad
ne brevi, proprium fenfum ſunt revocanda,
clara d per ratiog elocutionis reddenda.
picua 1.Propofitum indicandum fideia .
nalogicè.
2 Thema, quod tractatur termino
Methodus
for Rerum ubi ) Theologico enunciandum. 1
mandi facras Declarationis .
ossías confi 3. Argumenta Demonftrationis
ftit in poderanda Amplificationis
Applicatione

five Lvel illuftrationis..

rDo & rina Theologica.

Thcorica,que eft vel
(Redargutio opinionis falfe & jn .
( rellectus carnis.
ſConſolatio .
Practica, qua eft vel
Correctio vita
 1
}
 RETHORI CAE ARTIS DIAGRAPHER

FRegina bominum
1. Nomen . Dicitur
Yuxaywyös,flexanima
[ 1. uſus. Per fefe plurimum poteft: ut, in Carione,quitamerſi ceteris eloquã
;Rhetorices

tie laudibus maximènudus efset: tamen elocutionis fplendore o copia, Ayo

bonitate quadam expedita, o profluente celeritate, Orator proximus opis .
Elocutio
oRberorices
rationis
,qoreruj
dicendi

mi numeratas eft.
benè

ronézo . Tropis eft elocutio, qua vox à nativa, propria gram .

nars ue

,pars
que
eft

eſt
exornarrix

matia fignificatione in altam immutatur .

notetur

2. Cauſa procreans, 7 Nam ut veftus frigoris depillēdi caufarla

Hujus

Necefsitas inopia i perra eſt primum : poftadbiberi ékpia eft

. ujus rs
Tropu
notetu

coada loo anguftijs * ad ornatü etiam corpuisse dignitatem :

3. Finis , Delectatio 1 " Ita verbs modificatio inftituta eft inupia
H

lucunditas que J caufa, fregueniata delectations,

4. Modus & conditio. Verecundus debet eſse Tropus, ut de.

ductus eſse in alienum locum, non trruifse : atque ut precario,
non vi venifse videatur,
Durities,grece sextagenous, Abu fio di& a : ut,
Species

Singulorum

inftar montus equum ædifiant. Hoc in verbo ,

Partes

edificant eſt vynecdoche ſpeciei, fed durior

duc
2.

2.

of in equalior, 41 proinde nx7678 7in : cung

verbum , ædificare, fi vocu érumovlpi etes ,ſpea
ciatim hgnificet ædes facere, Durroil igi
5. Come tur syne doihe ad equum deduiitur. Sic
munia parnirda civium cataihreſtu è duttur pro
Milone ociifor ilvium;cùm parrtida propria
acciden
. ura

Tignificet patris interfecturein .

tia qua
Fig
ide

Audacia , yn opborn: ur hominu vira fowinin

funt Tres
D
.

umbre . Candidsor cygne 'bidera formofior

porum
alba . Ing. Ellog 7 deGalatea.
rel
Plurium continuatio . Muy píx permutatio fext :
inverfio : ut, Terene Sine Cerere @ Buicho friget
enus. Hic continuatio eft triplicis caufaeffcrentis
Metonymie qui Ceres pro pane, Baucb w pro vino,
Menm pro, amor,e accipitur,
1 6. Generai tide. Ao
LPronunciatio. Vide. L.
Troporuma
 Sudy B. E, tranusconfentancorum , cum nimirum viciſsitudo &
converſio ejt eoram .
"Efficientis cum caula efficiens pro effects
Metorymia ponitur:ut, Ceresprofrumenio : Burchus on
Cauſæ cum \'Zeber pro vino: Homerusprofcriptus: Venus
nouerut

Juliet nou pro amore, Mars pro bello: Spiritus Despre

huius

men ciulaj rretuan peritus Dei. Totl.2.V.28 & c.

omuaskuo 1 Materialis,cum vox Materiam propriè fig .
i mia

pro fiet nificansprore effi etapon !rur : ut frumen

orumtionum

ony

σημανάκω tum propane è frumento cocto.Aurum pro

2. m
Mod
:ut mum

Mer
eni

ponitur. Ea 7 nummus aureis.Avena profiſtula ex u Vina

Eft
ex
afica

a'{"s
fimpl

eft vel Eclog. Virgil. 1. Ferrun .,pro vomere:& s,pro

Pri
eft

( lituo & c.
Tinp
Modi
gener
funt
fere
duo

Effecti.Eft cum vox eff Etum proprie fignificans, caufa vi

4.

cem explet : ut , Nola ſuſpenfam & incertam plebem

Romanorum obſcurape, cá cæca expectatione pender ..
Spes obſcura ducuur, quia reddit incerros ſperanies : 6ix
pectat:o c &carquia cacos ignaros exſpectantes reddit.
Subiecti Metonymia eft,cum vox ſubrectum propriè fig
nificans pro adiuncto ponitur :ut, Secula pro hominibus
feculorum . Tempora,morespro hominibus in ten.pore,v :)
'cerris moribus viventibus : jum proximus ardei , Viole
vel

gon , pro domus V calegontes, de ganſen on forg hauß .

2.

Adiuncti Metonymia eft ;cum vox adıùndum proprièfig

mificans pro fubiectoponitur: ut, Luxuries, pro luxurioje:
Crudelitasprocrudelt :avarina pro avaro : fuperbiapre
Iwperio:fcelu profieleſto.br .:
'roria e 1 Tropus à difsentaneo ad diſsent. neū : ut, pape valde açilis vir:
id eft,minime agilis vir. Heus bone vir , curaft probe: Id ejt: tits noule,
cur ſtrimprobě.co.

Comparatum : ut Metaphora.l'i 'e.B

Secundum
Diſtributum : h . S, t.ecdicke.j.de.c .
Methaf hora
 3

1.In rebus animalibus aliud pro alio ponitur:wt,Livius à Cato

ne allatrari eft folitus.
B
Metaphora eft 2. Inanimapro inanimisfumătur.ut, Claſsiq,immitit hubenas.
quando ex fimi
lifignificatur fi . 3.Pro rebus animalibus inanima; ut , Ferro an fato virtus Argi.
mue:ut cum vum occidit,
Synechdoches

( 4Pro rebus inanimis animalia :ut,fedet infcius (MetusJaliodo

norerup

G. Ef tropus, quo ex parte totã ,ani ex totopars fignificatur& intelligi.

Ciaoy
Partis

[ Membri, cum fcilicet vox Membrum propriè ſignificans

el

loco integriponitur: ut, Mucro progladio. Testupro domo;

ve

parietes prodomo,Mania pro urbe.csc

Speciei, cum ſcilicet vox ſpeciem propriè fignificans, pro

genere ponitur:vt, Sex centa lucet ejusmodi proferre. Pláu .
2.ModiEA
enim tws.& c.

u Lnecdoche
Tocius

Integri,cum vox integrum propriè fignificans,pro mem

vel

bro ponitur:k1,Virgil.Eclog.I- Pabula guſtafsentTrova, Xã

er

pro,partempabulorum & pariēXan

thumque bibiſseni;
( tbi.

Generis cum vox genus proprié fignificans, profpecie ejus

ponitur:ut,Virtus pro fortitudine : Vrbspro Troia: populus
promiluribus:Confulpro Cicerone:hoſlus pro Catilina. Ő

Figura
 Dimenſione
4
FPoética, qua (Rhythmus , qui eſt numeruspoèticus
j'perpituiscer. cerium numerum ſyllabarum ,inclau .

vel
torum ſpacio. Sila ſimiliter definentium , continens,
rum legibus Metrum ,feu verſus, quieft Numerus
Γι τηςλέξεως,, aftringutur. I poetuus certos pedes certis locis colio.
dictionis. Eſtque vel lcatos habens.
Figura au Oratoria , qua eſt numerusfpaciorum & fyllabarum
D. tem . dictio non incertus quidem , ſed tamen & poetici & fibiipfo

ur
er
Figura nis eft, qua perpetuà diſsimilis..

fimilit
reperu
,dgrel
Simili s
eft elo elocuno ve Eadem : ut in Fpizerxi,

jouw
idem
ú
curio, Pitur & or.. Continuè , in qua idem fonusſimili.

,c
i
qua o .. natur dic cum idem ter , & continue in eadem
rat10 tionibus apo
fonus con- fentëtia vel ſine vel cum
fim tè & iucune Repetito . tinuè, nullo Epenshefi intertofita ile.
Iplex dè inter le ne, qua eſt alius voces ratur : ut, Occidi, occidi,
Gram- refonanti. ejusdem ſo . interven . Ab Corydo ,Corydo.Etlo.
mati. bus. Ea exi. I ni, ſuavi .. tu , reperi. Igū formofavale ,vale,in .
ca. d . ftit in fono- tatis aut tur, in ſen . quit lola.Virg Ecloga .3.
recta i rum vel amplifica tentia vil.
Şanadiploſivide.E.
clim tionis cau.

Diver
Climace. Vide. F.
pluci. Sa, frequê.
cöfue Diſunetė, cū idem fonusſimiliter qui
i tatio . Eftg .
cudine dē : fedita repetitur, ut inter repetitio
Soni vele
tradu. (nem aliquid intercedat.Hocfit. Vide.G.
ilis

citur.
[ Paronomalia.Ea E87 ,quae' tio ci mu.
Dilsim

Eftque
vel tatione velliteræ velfyllaba fimulſigni,
su
u: i

ficationem mutat: ut, Hunc avium dul.

cedo.ducit in avium .Nolor [ selindator,
ne videar adulator . Vorž bimini nazo,
anvannaredire maliti & Amari iniun.
dum eft, finihilinſit . mari ce.
Polyfrow Wincido
2. Tas diæyóidsiſententia video dan

Inadi.
 Anadiploſis eft,qua idem fonusin claufula fententiæ præcedentis,& in princi
E
2. piofequentis iteratur:u1,Deiphobumy videtlacerum crudeliter ora : Ora manusge
ambas.Virg. AEnud.8.
** f Climax.gradatio eft,cum Oratio tribus aut compluribus gradibus ita progre
Jditur,ut antecedens fequenti loco priusrepetatur, quàm proximum aßumalur: ut ,
1 Nec verò fe populofolum fed fenatuicommifit ,nec jinatur modò, fed etiam publicis
prafidis o armis neque his tantum ſed eius poteftaticuifenatustotam Remp.com
mijit, pro Milone. In urbe luxuries creatur:ex luxurie avaritia exiſtat necefseeſt, ex
avaritia erumpat audicia :unde omnia fcelera & maleficia gignuntur.Cic. pro Rojo
si lamer,

3 ( Anaphora, qua idem fonus in principiis clauſulară repetitur: ut, Caruit

GHoc
loco

foro poftea Pompejus caruitſenatu.caruitpubliço: Cic pro Milone.

vel
fit
in

Epiſtrophe,qua idem fonusin fineclaufularü repetitur:ut Animum vimo

cere iracundiamcahibere victoriam temperare úc. Cicpro Marcello .

CEpanalepni,qua idem finusin principio & fine fententia fimiliter repea.

Diver
urin

titur ut,Non eſt eft flagitium ,adoleſcentulum ſcortari,neque petare, xon

Gis

ift. Terët in Adelph. Amboflorētesætatibus Arcades.ambo Virg Eclog 7 .

Epanodo, qua idem fonusin principio de medio,velin Medio é fine res

peritur :ui, puice n meam relinquo vobis:pacem illam meam do vobis : non
prout muudus dat,ego do vobis.Ioh 14:v.27.Impara anwan Mókus áriose
que, em buwisaxíoxecu, id eft, Annoja vulpes agrè capiturx uitamente
piw.
tur , Proverbium .

H. Polyptotó eft quo voces eins lem thematis,ſexoriginis alia angalia terminatio
ner perútur: ut,omnia vincu'amor,nos cedamusamursiSi canimus ſylvasfyl
vajunt conſule dignker

Figura

i
1querorum
fententia
diavoirs.

ogitatione
cdeliberacio
fenteriin
Figura

figuratür
arima
aliguu

fententia
Over

cedocuiivne
ſatur
velin
6.012

Logiſmo
g1987a
off
tis

zjis
?ef

ſententia
e

fune
1.

uafane
.o
1. Exclamatio eft figurain Logifmo per nomina, adverbia do varias in

figura
A
jou
qus
terjectiones, affectuum videlicet notas expreſa aut intelletta :41,01er .
eſt
q
,
que,quaterquebeati & c: AEneid . mulier,magna eſt fidestua, Macho
i ; 2.25. Tanta molis erat Romanam condere gentemt irg .AEneid. I

Correctio quarespofitas à affirmatas repente

corrigimusiut, Firmiſsimum exercitum inviéto
genere veteranorum milium comparavit, pas
2 Revocatio fuieft trimoniumque ſuum effudit : quamquam , non
qua quidpå quod | ſumus ufi eo verbo,quo decurt . Non enim effu
vel dicturieramus dit: fed in falutē Reipublicæ-collocavit.Cicphilpi
vel iam diximus,
certis de caufis re- Reticentia,qua orationis curſus ita abrumpitur
vocamus. Efigue ut pars eius aliqua ferè principalis reticeatur
vel
ui, quosego:ſedmotospraſtai componere fluctue
Virg AEneid.I.

3.Apoſtropheeft, quâ oratio ad aliam quandam rem , quàm orationis "

curſusinftitutusreclus pofi ulat,convertitur: ut, vos ó clariſsima 1
mundi lumina, labentem ,celoyu o ducitis annữ , Libero alma Ceresa,
Virgilius Georg.s.

4.Proſopopæia eft,qua perfona noftra depoſita,aliud quiddam conve.

nienter & decenter loquens facimus& introducimus :ut, CuVerr .!
Sicilia tota ,fi una voce loqueretur,hoc diuret: Quod auri, quod argen .
11,quod ornamentorum in meis urbibus, fedibus, delubris full oc od
mihitu C. Verres eripuiftiid .
( Dialogiſmo. Dide.K
Dialo.
 7

ne
fi.Addubitatio ,quaipfi nobifcum de

verſatuogatio
rebus aut dicendus aut faciencias dels
beramus, difquirimus, rogare us :ut,

Interr
inqua r
( Deliberatio, qua quid primum querur ? quinnai pouf
de rebus o dubljimum exordiars uut quod, ant a quesa
is actrius delibe- o bus auxilium petam ? Ør.
ratur . Ejlque vel | 2. Communicatio . cum quis boni .
tate & certliudine caiifa Jua fretus, d .
lium aliquem in conjilium aahibet,
Jenientiumyue rogat : ui Gen 18. v.13
14.ultur Abraham comunicatione
hacad Deum : Aunquid eram alfper
desiuftum cum impio : &&
x Occupatio cum alieni confily interrogationem ita occu
Dialogiimus eft, ipamus canievernimus, ut ad tamſimulrefpondeamus di
cum oratio qual luendam :ht,Math.11.v.26. Servator inquu :Etiam Pater,
colloquendoofer Iquia ita placuit tibi.Coc...off Quamquam te Marce fili,ax
mouinando con
inū iam undieniem Cratippuin , idque Athenis. & .c.
formatur & exor
juodig
1154uos

matur. Confiftit Permiſsionc,quá licentia,poreſtas ant laus factt alicujus

auo

que velin conceditur, ui reliqua,qua ad inftustum nofirum faciunt

onb
paa
ut

magus exagger.iri pofsint :ut , Tribuo Græcis literas,do mul

tarum artium diſciplinum , non adimofermonis leporem ,
ingeniorum acumen, dicendi copi..m , denique ttiam fiqua
fibi alia fumunt,non repugno : Teſtimoniorum religionens
á fidem iftunatio non coluus.Cuc pro Flacco.

Conceſsione,quâ dictun aliquod, aut argumentum ad

verſario ila conceditur, ut ipfius car Bunoceatur,noftræ ve
rò commodetur.Verr.7:S11 fucrilegus,fi fur,lit flagitiorum
omnium vitiorumg, Princips:at eſt bonus imperator. AE
(neid 10 : Italiam perutfatisautoribus: Eſto.

Pronutr
 uaeftornat onis
cPronunciati
3
ogitarionis
penunciatio
artesduæ
SPrimum optanda nobis .

nuteist
auribu
:debita
Voxuius
ſi.Bonitas ģ Deinde quacunque ea fuerit,tuenda do exercenda.
funt
L.

.H
2.Modus:Omniu proferetur fono vocis rebus,quæ dicútur, accommodato
q
(
a
)
.

('Graviſsima, nam ſubmiſsoillo murmure debr

litatur.omnis intentio .

3.Præceptum generale
V numinejis Acutiſsima. Omnia namque dicere slamose

Lurfanum eft.

4 .Virtus eft crebra mutatio.

5 Vιτιυηι μονοτονία .
6. Moderatrix varietatis vocalis oft animi cogitatio .Hæc enim füm 1 cdr .
Ja eftpronunciationis, ut vox ſit animi interpres ac nunca. Sunt enin
voces ui nervrin fidibus:atque ita fonant,ut à motu animifunt pula.
Singula verba . In horum pronuncatione, tropurum genes
ra,fi qua infunt aćłuola ,reluceant neceſse eſt : Non enim
aliter fronta, neque Metaphora illuftrior & unimofior 14
7.Obiectum telligeretur.
funt vel Tota fententia, in qua figure omnis generis affectusque
comprehedūrur.Hic eft cantus quidam de quoʻTullius ii
Oratore & Fabius: Is conſiſtu in vocis flexione, ſeu in
( tenſione remiſsione.
1
[ Miſeratione vox erit flexibilis,plena, interrupraflebilis.
Ira undia vox erit acuta , incitata, crebro in idons,
5. Diverſitas | Mecu a verecundia contractus& haſitans fonus eft.
in ajfectibus: Voluptate tenerum ,lene,effu fum ,hilaratum voluigirisus
ut in optatur.
Dolore ( extra commiferationem )grave quiddam & imo
prefsu acfono obductum requiritur .
Blandiendo.falis facundoioganavle vis vox 6 ſubmil :
Ja eft. & c.

( A & tio feu geſtus,oculis tributus. Vide M

A tionis
 9

Animatarum
fHominú omnium. Hac enim imperiti,hac vulgus, hac
denique barbari maximè commoventur. Verba enim ne
minem movent,nifi eum qui eiusdem lingua focietate coa

,: t
junctus eft :fententiaeg:Jæpe acuta , non acutorum homini

u
ſenſuspræter volant.Actio verò quæ præ ſe motum animi
fert,omnes movet : risdem enim omnium animi motibus
Rerum

concitantur, & eos iisdem notis in aliis agnofcunt bin .

fe ipfi iudicant.Argumēto magno eft Pantomimus, quifo
ſermo

lo geſtu ,fine voce ,omia ſpectantibus fignificat:utgiftusin

uintiliano

tanta per tot genteslinguarum diverſitate,tanquam com

Eft
Prettantia
Actionis
chironõia

munis hominum fermo eſse videatur.

eſtus
dicitur
M.
lex

.Nam
«
à
Qg

Beſtiarum fignis
,qua affectus fuos enunciant.
Inanimatarum . Sic enimpičtura o imagines tacitè loquütur.
Corporis:ut,Cicero nominat.
In ca Cicero & Demoſthenesduo fummioratores ſummum ſtudium polu
êre.Quintilianus aútor eft chironomiam ab heroicis uſque temporibus re
probatam , à Platone quoque in partecin
petitam ,ab ipfo:etiam Socrate
( vilium pofitam virtutum .

Geſtus Virilis, de quolex una fummaeft, ut omnes

vocis flexiones
ſubjequatur ,non hıc verbaexprimens
ſcenicus:fed univerfura rem & fententiaminon de
monftratione,ſed ſignificatione declarans,laterum in
tu epta

Totius corporis flexione hac forti da virili, non abſcenada hiſtrioni

in quo conſideră bus, fedab armis aut etiam à palaſira . Trunco igitur
Præc
geſ

da funt torius corporis orator feipfum moderetur: gefticulatio

de

autem ridicula eft.

Status corporis,quifit fecüdum naturam tr &tus doo

_excelfus.Contrarianntatiuo vacillatio-inderoruijt.

Partium corporis Vide. N.

b Partium
 Modeſtia & metus den :iſso capite ſignificatur :id
quod Virgil .in Didone ( Homerus in Vlyſse propo
rCapitis , eage nit:eòque geftupar ef Ciceronis timorem in princi
præcipua cumpris ſignificatum eße.
kilo corporisfta Alpectus vertitureodem ,quò ge;fuscorporis:excep
tu conſentientis,qua aut damnanda aut removenda fint, ut via
tis. Sed deamur averſarı.Solo tamén capite geftum facere,
i vitiofum /cenicis doctoribus vijum ejt.
Frontis:quam ferire in dolore,Ciceronividetur oratorium . Fabiofie
nicum .
Oculorum . In ore ac vultu funt omnia :in po autemipfo dominatus
,Virtutes
expoſita

eft omnis oculorum.Vultusautem imago eft animi, indices oculi. Qua

liquarum
corporis

ſunt
Publium

re cum effeceris, ne quid ineptum aut vultuofum fit, tum oculorum

quddum
quidem

:ut

magna debet eſse moderatio,quiquot animi motusfunt, totſignifica

ratio
item
in
N.
eft

tioncs & communicationes habent. Tullius in Pifonem cavillaturin,

:a

Leptum & difcrepantem oculorum motum . 11

Brachii.Nam brachium proceriùs proiectum , quaſi quoddam telura

orationis eft, continuoſque acdecurrentes locos miximè decct ; do cum
fpeciofiusquiddam , uberiusque dicēdum eft. Siniftrum vero brachi.
um ,ſi quideo agendum lit ,eò uſque allevandum est, ut quaſi norma.
lem angulum faciat.
Manus. Manus enimminus arguta, digitis ſubſequens verba, non ex Pa
primens,tantum poteft,ut finehactrunca vidratur actio. Nam call
ræpartesloquentem adiuvant, manus propè opfa loquitur. Siniftra
autem fola;nunquam geſtum facit: dextra jelèfrequenter accommo.
dat. Quantus vero fitiunttarum manuŭgejlus, plaraque in poetis il
luftria exempla dernonftrant. Manus vero co naplodere eft fienicum ,
Digitoruin. Video
Pectoris & ventris, quæ projcerevitium eft, cedere etiam pectus
Vitia ferè | Fubro foenicum .
notata - Fæmoris . At id ferire( quod Athenis primusfeciſse creditur Cle
funt ma on )uitatum indignatos decet, & excitat auditorem .
¿ gis, quim Pedū. In dextrisacievu latus vacılläre,alt:rnis ped kusinfiftédo,
ulle virtu riduculum vft : fupploſiotamen pidis in contınilombus minipress
tes.ut
dus eft fimēdisopportuni,Diſcursore inipt,'simtü eft Liglio.
 primiscomunis

[Maximè , quo medius digitus in pollicem contrahitur,explicatis tribus, duoque

in

medy ſubpollicem veniunt: &geftus eft inftantior & tribus pollice preſsis.

Allevata -acfpectante humerum

igitorum
ifingularis

Indicis , ( .quo Craſsă in finexprobrando | manu paulum inclinatus affir

quidam
geftus uorsen

exprimendo animi do- & inducando mat.

tq
. lle

Verſus in terram & quaſi pro .

;eft
,o

lore atque impetu fcien

qD
:a

ter ufum fignificat An . inus urget.

tonius: )qui
Aliquando pro numero unitatis eft.

Complicatorum digitorum.Eft enim ille verecunde orationi aptiſsimus,

quo quatuor primis leviter in fummum coëuntibus digitis non procul ab ore
aut pectore f rtur ad nos manus, & deinde prona ac paululum prolata laxa
tur. Quintilianus credit hoc modo cepiſse Demoſthenem in illo pro Ctefiphonte
timido, fummiſsog principio:fic item formată Ciceronis manum , cum diceret
Si quid eft in me ingenij ,& c.

Pacificator in ſtatuis,quiinclinato in humerum dextrum capite, brachio ab

aureprotenſo ,manum infeſto polliceextendit:quiquidem maximè placuit ijs,
• Iquife dicerejublata manu iactabant.

FINIS RHETORICAE;
 www .dr
Lor o,"
gen
1
1
1
 Y
Sphærica

ASTRONOMI CAE SCIENTI AE DIAGRAPHE ,

verſatur
primum
Mundi
poloso
mobile
primo
axem
moru
ſuper
, uod
(circa
ue
circulariter
equators
q

ſi dáy Qu.Eft enim'phæra Materialis ,ſeu artificialis, phare Natu

ptAstronomiæ

occaſum
volvitur
notetur
uius

ralis,/eu ultimi celi quatenus movetur effigies, ex certis quibusdã

.ujus rur
boris
orek
cæleftium

ſeu
moruum

24.

circulis artificioſe ,tanquàm in una corporis globoſi circumferen

ab
in

obſerve
artes

H
)
.
&(qrina
funt
duce uæ

tia deſcriptis extructa, qua omnis primimotusratio demöſtratur.

,)eft
do

FRectam , in qua uterque polus phare eft.ir

C

horizonte.

2.Diviſio,ratione Obliquam , in quam alter polorum pharae

poſitus infphæram , levatür(non tamen perpendiculariter )ſuper
Imago lis

horizontem alter infra eandem deprimitur.

Materia
Sphera

Parallelam , in qua polipbare cum polis ho

,que
eff

rizontis uniuntur.
fCentrum , quod eft globulusille in phere Materialis medio,
artes
conftat
: uibus

centrum mundi Naturalis, à quo om

ſunt

reprafentans terram
3
P ua

nesrečta adrelum educta ſunt inter feæquales.

,q

Axis,qui eft linea recta,àpolo per centrum phare ad polum

ducta, circa quam immobilem phæra volvitur.
Poli,quifunt duo ( Supra horizontem ,diciturfeptentrio
extrema axis phenalis , Arcticus, Borealis, Aquilonaris.
ræpunéta , quibus
velut'ianua car- | Infra horizontem nobis quilater,dici.
dinibus vertitur: tur Meridionalis, Antaréticus, Auftra
horum alter Llis, Notius.

Circuli , qui ſuntcirculares eius armilla, congrua difpofitio

ne diſtincta, repreſentantes certos cæli ultimi traétus quibus
ipfum in partes locis diſtinct as dividuum eft : & per quos
phenomena 'Motus eius demonftrantur. Vide ..

Phænomena . Vide. 69.

Theorica, que planetarum mótum (qui ſecun . Orbes Theoriarum.Vide...
dus & propriusdicitur, & ſuper polos axem
zodiaci ab occafu verlies ortum circulariter ) .
per Theorias eorum fingulas exquirii . Hujus | Apparentiæ ſecundorñ mo
a a torú
not : ntur Lbiliü.vide, iry
 ( Æquinoctialis.Vide.B.
ſMasimi velmagni Zodiacus.Vide. D.

po4'I
velMaiores : ut, Duo coluri . Vide.l.
Horizon.Vide.L
Meridianus .
Minores:ut funt Duo tropici .
Diftin
enim
ſunt
i.&oli

Duo polares.
A

Æquinoctialis.
Zodiacus .
Mobiles:ut, Duo Coluri.
2.vel

Duo tropici.
Duopolares.
Immobiles: us, Horizon .
Meridianus.
Horu
notent ur
m

Duo polares .
A.

Paralleli : ut, Duo tropici.

104.8

Æquinoctialis .
| Ho rizon paralielus .
Zodiacus.
Obliqui :ut,
estetur

Horizon obliquus.
Duo coluri .
uarūno
.ſectionrü
io

Meridianus.
circulo
Partic

Recti:ut,
LHorizon rectus.
in
Q

Numerus. Quilibet circulus(ut& orbis)360 habetſectiones .Et qualibet

ſectiorurſusſecatur in 60.fexageſimas, & qualibet haru :n
ſexagefim a
rum in alias6o . fexageſimas,& fic deinceps. Gradus.
ſı. Generaliter
Partes.
( Trecentelima
Zodiaco agatur, gradus.
a

| ſexageſimapart 2 In fpe AEquinoctiali,tempora.

Nomin

tes dicuntur cie , ſi de cæteris circulis , partes,

Minu) Horú fexageinedicitur minuta prima:

2.
.

Partium ſupe- |ta . primorz ſexageſimaMinuta fecüda:ficis.

riorum ſexage dorā ſexagefimæ dicütur tertia Minuta do
ſima generali fic deinceps. At in primis plerüg fubfilli
(

ter dicuntur Scru- mus.Cetera enim nõ nifi peraalog , inrio.

vel lpula. J tefcunt. A Equi
. uius roctialis

( 1.nóv Q.Eft enim circulusſphere maximus mobilis, à polis phare æquidi- 3

f1.co quegevos, equidialis, Clans,
2AEquator .
AEquin
noretu

2.Nomina . -.Parallelorum { Medius.

B.
H

Max ?inus,
14. Cingulum primi motus.
ſ1.Eft menſura primimotus,quia foluscirculoră in reclad obliquafphe.
ra ad motum phara aqualiter movetur,ad axem erectus exiſtens ab om
ni horizonte bifariameodem loco diviſus.

2.Eft menſura temporis,quia temporum ,quafolſub Zodiaco incedens de..

fcribit, quantitatem terminar, e metitur.
3. Oitendit in Eccliptica duopuncta æquinoctialia : dum duobus in locis
eam interfecat,ijualoca ſunt principia Arietis & Libre, inquibus à polis
6.vfuse
Officia

mundi Solæqualiter abeft, & equinoctium efficit in univerfaterra ,noftro

feculo ad 10. velit.Martij, & ad 13.vel 14. Septembris.
.

4.Eft menfura Anomalie zodiaci,omniumg; eius fignorum & graduum .

5. Dividit fpharam in medietatem borealem , in qua polus ſeptentriona
ur7

liseft: & in meridionalem , in qua polus eft auſtrinus.

cujuslibet
6.0
ftellarü
circulo
Ecliprica
nüerat
graduã

6. Dividit Zodiacum in figna ſeptentrionalia meridionalia.

punčti
dem
hoc
eu
b
eft
cali
,aut
q
vel
A

ſi.Declinatio ,qua eft arcus circuli declinationis, fcilicetHorizētis

i
f
,
.

ſio.q

rectefeu meridiani, interceptus inter aquinoctialē contrūſtelle

ef lio
deſcé

vel quodlibet datü punctum :vel eft diftantia datipūlti ab æquis

Aſcé
vel
et
2.

noctiali verfus alterutrum polum breviſsima.

( Recta, ſ eftarcus æquno & ialis intercepto inter locī verű aquinoctöver
ni circulū declinatiou ,daticuisscūg, pūéti celi.Circuli declinationi
autē uon poſsunt õnesfabricarepræter duos coluros , q ex eorūnumero
funt.Horizõ vero reditus,ficut& meridiāus eos omnes poteft ſupplere.

Obliqua , ğ eft arcu equinoctialis interceptus inter locüverő equinos

ftij verniew iHud pū & ū æquatoris, quod una cüdata ſtella fupra borizo
lē exoriturvelſub eundem defcendit:
3. Differétia afcenfionalis,qua eft arcw equatoris,quo aftëſio vel defiēro ſtel
la recta vel obliqua inter fe differunt. ( ortū darialicuius pun diin cælo .
4. Amplitudo ortiva,ő eft arcus borizūtis intercept inter aquino& ialēgy
vide, c
2 In Geogaphia
 4
rin Geographia ( Longitudinem , quaeſi arcus æquinoctialis, interceprus in
Hujus ope nu ter duos meridianos, quorum alter per Infulas. Fortunat as;
meramus loco . alter per verticem loci ducitur.
rum in globo, Latitudinem , qua est arcus Meridiani interceptus inter a .
terreno ( quinoctialem & verticem vel Zenith loci.
C.
In yuwuovoxſ ad conficienda ſciaterica,ſeu horologia ſolaria :circulihujus bene.
ficio horarum iuſta pacia diſtribuuntur.
In Aſtrologia. Menfura eft hic circulus diſtinctionā.domiciliorum , & directio.
nesgubernat: quibus artificiofapradiétione eventuum tempora innoteſcunt.

[1..dóy G.Eſt enim circulus phare.maximusmobilis, fub quo planeta perpe.

tui verſantur.
2. Differentia à reliquis omnibus circulis. Hic enim foluslatitudinem habet.
," ujus cus

Cateri tantùm velut circulareslineæin fphæra deſcripti intelliguntur.

noretur

CZodiacus ab animalium ſignis in.eo depictis ..

Zodia

3.Nomina.. Experlopós G. , Signifer.

D.
H

Dicitur Circulus fignorum ;duodecim videlicet.

xuxa ounožos, circulus obliquus.
ÇEcliptica, quia luminaria tantùm fub hac linea' :
deficiunt.

4.Linca : [ 1. Nomina xúxaQu unvanès, circulus ſolaris, der Sonnen cirs

Media.Hu Lakel. &c.
jus notētur L2 .. Definitio. Eft enim Ecliptica circuli phara.maximimobilis.

( Latitudinem ; Septen Duodecim.

àb . Ecli trioné | Hujus quantitas
qua
ptica vergit. eft graduum . Sedecim , fecun
5. Diviſiovel in LAuftrú . dum recentiores.

Jecundum
vel Longitudincm ,cujus ratione dividitur in partes duodecim ,que
ſigna vel dwdex /mjeépsa dicuntur , quarum quod libet habet 30.
gradus: unde Zodiaci longitudo eft gradaum 360.Signorī horum
notetur . Viae. E ..
6. Vſus. Vide.. H ..
Signo.
 i.Numerus duo. 7 Sunt Aries Taurus,Gemini, Cancer, Leo, Virgo; 5
denarius. ŞLibraque , Scorpius, Arcuenens, Caper, Amphora, Piſces..
2. Charactercs : V, 8 , 11, 69,2, m , 1 , m ,+, Yo , X.

3. Initiú, quodeft fectio ſi. Quo folinBoream attolli-7 per hac tranfiensi
Zodiaci da aquinoctia- | tury.vernale dictum . equinoctium pro
lis verna,tanquam pa- | 2. Quo folin Auſtrum defcen.creat in univerfa
terra .
Signorum
,E.orentur

Etum maximè principa dit, autumnale dictum .

le inter cardinalia,quo- 3. Quo fol ab æquatore longiſsimè di Per hac meãs
ſunt quatuor.
rum greſsus ad Boreă vergit,aſtıvü dictü foli pedem fi
N

Quo fol ab aquatore lõgi (simédi- ſtit, & ſolſti

Lgreſsus ad Auſtrū vergit , hyemale | tium efficit.
rAries. ( dietiej
Taurus ,
Septentrionalia | Gemini.
qualia funt Cancer
ctiones

Leo .

Virgo ( us,piſces:
Diſtin

Auſtralia : ut ſunt, Libra fcorpius ſagittarius,capricornus;Aquari

figna

Aſcendentia ex auſtrocum fole & reliquis planetis in Septentrionē:

in
:

ut, Capricornus,aquarius,pifces ,aries, Taurus;gemini.

Deſcendentia cum fole& reliquisplanetis ex feptentrionein auſtrā :
(ut, Cancer,Leo ,Virgo,libra ſcorpius fagittarius.
3,lia funt

rVernalia, nimirum figna primiquadrantis, quibus Sol Aries:

tempore verisà verno equinoctio ab æquatore in Boream Taurus.
recedit:ut, (Gemini
A

Æltiva; nimirum ſigna ſecundi quadrantis ,quibus [ Cancer.

Solin æftate à folftitioaſtrvo ad aquatorem reverti- Leo.
tur : ut LVirgo.
Vide

Autúnalia, ſigna videlicet tertü quadratis, quibus ( Libra.

F.

Solin autumno ab'autumnaliæquino &tio , ab aqui. Scorpius.

noctiali in auſtrum : deſcendit:ut; Sagittarius.
Hyemale ,figna nimirum quarti quadrantis, qui-- [ Capricornus
әріл:5

bus.Soltempore brumepoft folftitium hybernum ad Aquarius.

Leguatorem denuò afcendit :ut,. ( Piſces.
AA 3 ſigna2
 Aries .

ſ Cardinalia,quacardinalibus punctis. Cancer.

Libra .
ASigna

proximè ſuccedunt :ut,

fuit
. lia

Capricornus
F.

Media ,queinter cardinalia& communia locantur, & fix.1 ( Taurus.

ſole in eis conſtituto perfectiorem aeris tem- | Leo .
dicuntur, quòd
periem experimur, quàm in cardinalibus eft:ut, Scorpius.
LAquarius.

Communia,que fixorum præcedentium & cardinaliū ( Gemini.

ſequentium naturam communiter participant: & diowua, Virgo .
1
bicorporea dicuntur , ab imaginibus oitava phara,qnadu- Sagittarius.
Lplicatæ pinguntur:ut, ( Piſces.

[ Primæ triplicitatis SArics .

ſeu Trigoni:ut * Leo . Dicitur Trigonus Igneus.

( Sagittarius. lo
lia a

Secundæ triplicita- ( Taurus. า

A.Sign

2.
G.
funt

tisſeu Trigoni: ut, Virgo . Dicitur Trigonus Terreus.

( Capricornus
4
Tertiæ triplicitatis ( Gemini.
Libra . Dicitur Trigonus Aereus.
feu Trigoni:ut,
LAquarius.
Quartæ triplicitatis Cáncer.

feu Trigoni: ut, Scorpius. Dicitur Trigonus Aquens.

Piſces.

Vlus
 7

fu. Sicut AEquinoctialis primimotus : ita Zodiacus vel Ecliptica ſecundorum

mobilium menfura eft.Ipfa enim omnia in motibusfuishunc circulum , ejusque
polos obſervant. Sol enim ſub Ecliptica perpetuò incedit, ab ea neminimum
quidem digrediés. Cateri Planetæ ab Ecliptica ultra fuos definitos limites non
exfpaciantur : nec tamen extra zodiacum evagantur.Stella fixa autem , ubi
toto celo ſint, diftantias
ſuas abEcliptica, quas olım habuerunt,ftructiſsimè
hodieque tuentur.
[ Longitudinem , qua eft arcus Ecliptica in
Fixarum terceptres inter locum verum asuinocti
2. In hoc verni & circulum latitudinis ftella, qui
circulo Erraticarú eft circulus magnus mobilis, per polos, Eclipti
vel

numer - cam & datam ftellam ductus. Extaliū circu

mus ſtel. lorū latitudinis numero eft coturus folftitiorā .
larum Cujuscun Latitudiné, quæ eft arcus circuli latitudinis

I que puniti inter Ecclpricam et centrumſtelle interceptus,

(cali
.vfus

hoceft, Est distantia ſtelle ab Ecliptica ver

( fus alterutrum polorum Eclptica breviſsima.
3. Iuxta hujus circulipartes totum calum , adeog totus Mundus in 12.fignatri
buitur . Vnde ipfius gratiaftells tàm fixe quàm erratica ,quin & repentina,
squales funt cometa, aliique Meteora in hoc aliove figno eſse dicuntur.
4. In hoc circulo notantur gradusfignorum , cum quibusftella ,tàm in recta,
quàm obliqua fphæra oriuntur & occidunt.
5. Obliquitas Eclipticæ cauſa eſt inæqualitatis dierum tàm naturalium in
phara, quàm artificialium in obliqua phara.
utraque
6. Hic circulus deſcribitpræcipua anni tëpora: nimirü Annā motu folari,Mē
struŭ moru lunari, & 4. annipartes, ver ,æftatem ,autumnü, hyemem :quibus
addipotest Annus Magnus Platonicus, cõstans una revolutione ſtellari fixarī
Super poloszodiaci:fi modò Mundã tanıū tēpus edurarefumm :1sOpifex vellet.
7. Ecliptica monfirat loca a tempora Eclipſium Solis et luna: quatan :ā fub ipfa deficiit.
8. Sicut ab obliquitate Eccliptica polirus ſeu delincuti0 Tropicoruin: ita à polu ejus polaris
um detineario dependet.
9. obliquitate ejusdem iàm zona quàm Climata determinantur.
lo. Præcipuo munere defungiturin Aſtrologia. Etenim ipfe cufpides domorum diſtinguit:
in eo aſpettivos e configurationes planetarum obfervantur : præcipuum iudiciumiàm in
( Thematibus, quàm in revolutionibus & directionibus ab hoc circulo defumitur.
4 Coluro .
 3
ſl aór G. Sunt circuli ſphere maximi mobiles, per polosiphare ducti.
2. Nomen . Dicunturcirculi declinationum .
ſ1. Fulciunt;phere materialis circulosmobiles .
ſua mutua moriſtrani o fuftinenipolos ſphare.
2. Sectione
3. Monſtrant 4. Ecclıpricæ puncta cardinaliäi nimirum , 2. ſoliſti

3 . Vſus tralia ( 2.equinoctialia.

.com 4. Dividunt Ecclipticam in 4. quadrantes, quibus Sol 4.-Annipar.
olurorum

munes. tes definit.

5. Notant pancta Eccliptica, quibus Sol velæqualiter à polis phera
. otetur

abeft, vel adalterum quam proximè accedit.

6. Diſtinguit Eccliptica & aquinoctialis quadrantes, qui in fphæra
C
N
.Í

reza đawalter coriander.

1. dóy G. Eft circulus phara maximus mobilis, per polos

2
phare topuncta aquinoctialia ductus.
ſ 1. Monittat ſectionefua cum Eccliptica pun&ta aqui.
nochialia, quibus ſcilicet Ecclipirca & aquater fefe
PÆquino interfecant, & folin ijs aquinoctium efficit in vni
& tiorú . Hu . verfa terra, exceptis regionibusfubfpheraparalella.
Species

jus notetur
enim
alius
ft

2. Dividit Eccliptic am in Medietatem feptentriona

4.
.E

lem & meridionalem , non aliter quàm ipfe aquinoc

Vlus

tialis.
2.

3. Diſcernit figna,in quibus Sol efficit dies longiores

noctibus, ab ijs fignis, quibus dies brevioresnoctibus
fiunt.
4. Docet qua medietates Eccliprica & aquatorisin
phara obliqua.equaliter cooriantur.

5. Deſignat duo alta folftitia in phara recta, quibus

JC: Solper Zenith tranfit.
( Solſtitiorum . Hujus notetur. Vide. K.

Coluri
 Fr.nóy Q.Eft circulussphere maximus mobilis, perpolos para doprinela folli.
tialia dulus .
Solstitiorum

( 1.Sectione
ſuacum Eccliptica möftrar duopuncta folſlitialia ſeu tropica,
notetur

ſeu converſiones:quorum alterum nobis,qui

Coluri

in quibus fiunt ſolis ftationes

extra tropicos habitamus, dicitur aſtivā , ſeu altum , in principio cancri,
K.

quädo aſiate Solin Meridiano altiſsimus eſt, & zenith nostro proximus:
Alterum hybernum ,ſeu imum ,inprincipio capricorni,quando folhyeme
in meridiano humilimus & à Zenith noſtro remotiſsimus eft.jllis autem
qui intra Tropicos degunt,duo altaet duo ima ſunt folftitia.Duo quidem
alta, Sole per Zenith.quo aliud punétüſupra horizontem altius non eft .)
tranfeüte ,quod fitduobus Ecclipticalocis,à principio căcri vel capricorni
equaliterremotis : Duo vero ima, ſole in punctis Tropicis, ( quaà Zenith
ipforum verſus polosutrinque ſuntremotifsima.)conſtituto.
Tempore [ Graduum.25.
2. In hoc circulo, arcu nimirü inter
Ptolomai: Scrupulorum . St.
æquatorē et Eclipticam intercepto, Sectionum 20 .
metimur maximam Solis declina .
Noftro : ita (Graduum . 23.
Vlus

tionem , ſeu obliquitatem Eclipti- decrevit ut Scrupulorum ferè

ca: qua fuit Lhodiefit 28 .
3.Indicat loca Eccliptica,quibus Sol ad zenith noftrü proximèaccedës ef
ficit diem artificialēlõgiſsimā, velac eodēlõgiſsmè refugiés, breviſsimă.
4. Zodiacum dividit in Medietatem afcendentem & defcendentem .
5. Diſtingunt ſigna,quæ in fphæraobliqua rectè, et qua obliquè oriuntur
Medietas enim deſcendens oritur rectè: aſcendens obliquè.
6.Notat puncta Ecliptica , quibusmaxima differentia afcenfionum rec
tarum & obliquarum tontingit.
7. Diſtinguit ſigna ,in quibus ſolecõſtituto dies artificiales augentur,no
tibus decreſcētibus ,abys, quibus dies minuŭtur augeſcentibus noctibus.
8. In hoc oirculo ſunt polizodiaci:eorumg,diſtantiam à polisaquinoclia
lis in eodem numeramus, quæ æqualis eft u bliquitatiEliptice, fiudecli .
nationi Solis maxima.
9 : In hoc circulo determinātur latitudines zonari. Duplici t ! enim Ec
lipticæ obliquitas, zona torrida: diftantia polorī Eccliptics e: aqua 10 ' is
i frigidarü :etreſidui duo arcus temperatarum latitudinem terminant.
bb Horizon
To
i. Xór G.Es circulus fphæra maximusimmobilis, à punctoverticali quodt
directo verticicapitis,
ſive cujusque loci ſuperimminet) æquidiſtans.
(1. op Guthsof ews, terminus & finis vifionis, ap .
parentem mundipartem ,abeaqua occultarur des
finiens.
1. Totius, 2.Finiens, finitor.
dicitur j. Terminúscæli.

20. Nomina 4 . Circulus hamipharij

s. Gyrus terreſtris .
Partium Orientalis dicitur ab CHoroſcopus. ORE
Horizontis

Aſtrologis Domus prima ..

Loccidentalis Domus feptima.

Cuſpisſeprimæ domus.
note
:L.
u r

3. Centrum eft Terracentrum , vel potiusoculus noster in terra ſuperficie, da he

finiens partem Mundi apparentem .

4 Numerus. Infphara Materialivnicus poteft fufficere, etfi plures sint,fingu. : 01
li fingulis punétis terra fecundum longitudinem & latitudinem debiti.
0
Rectum , in cujus plano incumbit axis Mundi:feu,quiæquinoctia. mbis
lem ad angulos rectos ſecat.
ctio

Obliquum , ſuper quem alter polorūphara attollitur : alter infra inct

12.
eundem deprimitur:feu ; qui æquatorem ad angulos obliquosfecati B.ve
Diſtin

Parallelum , In cujus polossphäre cardines incidunt:ſen quiaquas

si

Lorisplano vnitur.

Frationalem , quem ſupra definivimus. In

( I. Eft tanta terre portioin quanta phenomenacali(ut the

funt ortus & occaſusftellarum ,altitudopoli, quantitde 41
tes & initia dierum do noctium , item aëristemperies E
No Senſibi- Gc:) ad fenfum nonmutanınr.
lem duc. 2. Eft circulus qui in globi terreni ſuperficierotunda
plici mo determinant fegmentum quoufy, viſus extendi poteß .
( da Nam ultra hunc viſus, tumore rotunditatis terra ime
peditus loca pofitanon cernit.
( 6. Vfus,.Vide. M. Vlus
 11. Dividit pharam in medietatem viſui patentem feu fuperam , occultam
feu inferam .
2. Meridiani defcriptio in fphæraab Horizonte dependet, tranfit enimper e
jus polos.
3. Oftendit differentiam phara recta, obliqua & parallela .
4.Horizon obliqures fecernit ftellasperpetuò apparentes & perpetuo lacentes
abis, quæ oriuntur & occidun.
5. In hoc circulo notantur ftellarum & cujuſcunquepuneticælı ortusſeu af
cenfio & occafusfeu deſcenſio.
6. Oftendit qui gradus Eccliptica, quod tempus ſeu parsaquinoctialis cum
quovis cæli pun & to tàm in recta quàm obliquaſpbæraafcendat. Hinchoraor.
ius & occafus cujuſque pun &ti in cælo innotefcit.
7. Cujuſquepuneti cæli differentiam aſcenſionalem determinat.
Víus
M.

8.In hoccirculo numeratur amplitudo ortiva cujuſ puncte cæli.

9. Cauſa eft diei do no &tis artificialis
10 Oftendit cauſam aqualitatis dierum dy noctium artificialium in fphæra
recta , & inequalitatis in phara obliqua.
II. Oftendit, quaftelle, aut quæ partescæli, quovismomento'ın hamifphærio
nobis conſpicuo ſint: item que Paivójeva cæleftia, qualia funt Eclipſes, con
jun &tionesftellarum cum Luna & c. nobis apparerepoſsint & qua non .
12. Ab eo numeramus crepuſculum matutinum. Solenim oriturus, quando
18.vel 19.gradibus in circulo verticali uumcratisab horizonte abfuerit,aëris
ſuperiorregio illuminari &crepuſculum incipit. Sic ſitoiidem gradibuspoſt
occafum defcenderit, crepufculum definit.
13 In Geographia ab hocnumeramuselevationem poli & equinoctialis, quis
bus de latitudinecujufque loci certiores fimus.
14. In yuwpovexã hujus circuli beneficio boras ufurales tàm aquales quàm
planetarias,de die & nocte, cæloſereno,cognofcimus.
15. In Aſtrologia in conſtituendothemate, omnis diſtinctio domiciliorum ab
1 eo depondet : Initrumenim ſumiturab horiſcopo feu oriente quem horiză ( lim
cut & domum feptimam fou occaſum ) deſignat.

! 6 b 2 Meri
 iz Posógos: Ef circulusfphæra maximus immobilis,per polosmundi et horizontis
( μεσημβρινός. ( ductus.
Meridianus .
Circulus Medij diei.
Circulus Media noctis
2. Nomina. Medium cæli.
Dicitur Circulusmedi cæli.
Decima domus.

Cuſpis Regalıs.
rani

Cardo Regius.
Meridi

Cor cæli.
notetu

LCulmen cæli & c.

N.

3. Numerus . In Shara materiali unicus fatisest :etfi alioqui fint plures:quorü

primus eft ,quiper Infulas Fortunatas ducitur. Ab eo caterinumerantur verſus
ortum ,imitando fignorum Zodiaci ordinem . ( poſtica.
ſ1 . Diſtinguit
partem mundiorientalem feu anticam ab occidentali fex
2. Oftenditplagă Meridionalem et ſeptentrionalē . Dextra enim ejus,qua
faltépore meridiei nobis cõpicitur,meridiērefpicit,et ſiniſtra feptérrionē.
3. Secat bifariä ſegměta æquatoris omniumg eiusparalleloră,tàm fupra,
quum infra horizontem exiſtentia. Tranſit enim per uirorumg,polos.
4. Tempus diurnum ei nocturnum ,hocet,diemetnoctem artificialem
bifariam dividit.

5. Definit tempus meridiei et media noctisitempusſemidiurnum et femi ';

Vlus

nocturnū. Sol enim in eo cõſtirutuspari intervallo abortu et occaſu abeft.

6. In omni phara obliqua vices horizontis recti ſupplet, cùm ad aqua
torem fimiluier ſitrectus.
7. Meta cſt, à qua numerantur tempora ab aquali aquatoris motu de
fcripta quorum principale eft, diei Naturalis initiū , quod vel à meridie,
vel à media nocte lumi folet.

8. In co notatur zenith, punctum ſupra horizantem altiſsimum ,à quo

omnium ſtellarum diftantias metimur.
9. In hunc circulü ſól omnesgſtella ubiinciderint, ſunt vel inaltiſsima
elevatione, nimiră in zenith, tuncg, dicuntur culminare,velininfima
depreſsione, nimirum in Nadir. Id quod ınſtellisperpetuò apparentibus
manifeftum eft.
Cætera Vide..
 13

10. In hocnumeramus diftantias Tropicorumtotamque Eclipticæ obliquita

folštitio obſervata, minor
tem.Ex altitudine enim folis meridiana in vtroque
ex majore ablata relinquit Tropicorum distantiam , cujus dimidium est di

ftantia Wnius Tropici ab equatore :

n . In Meridiano obſervamis & numeramuslatitudinem locorum in terra

delevationem poli, quæ est arcus Meridiani inter horizõtem & polum Mun .
diapparentēinterceptus, perpetuò æqualis latitudini loci . obfervantur au
tem hæcita : cognita ſtelle alicujusinoccidua maximad minima altitudine
meridiana, earumque differentia dimidia : tollatur hæc ex altitudinemaxi.
prodit, altitudopoli est .
ma , veladdatur adminimam ,quod

12. In eodem circulo numeramus etiam elevationem equinoctialis, quaest

arcus Meridiani inter horizontem & æquatorem interceptus, & dicitur com
plementum latitudinis loci, estque aqualis complemento altitudinis polaris,
inter zenith & polum apparentem contentus. Obſervatur autem altitudo a
quinoctialis: Inventaper obſervationes vtraque ſolstitialialtitudine, & per
eas vnius Tropiciremotione ab æquatore: tollatur hæc ex altitudine folstitiali
estiva ,veladdatur folftitialibrumalialtitudini: quod prodit ,altitudoaqua

toris est, latitudiniscomplementum .

13. Meridianiterminant longitudinėslocorum in terra.

In Meridiano determinantur latitudines zonarum : colurus enim folſti

14 :
tiorum ei quotidie bis vnitur: Item climátum latitudines, ſive initia, media
&fines hóc circulo notantur. In eodem circulo , præfertim in globo terrenofi .
gnato quærimus Antecos, Periecos & Antipodás..

15. Ab hoc circulo numeramus ( ut es ab horizonte ) horas vfuales ..

16. In Aſtrologia hic circulus cuſpidem regalem in erigendis thematibus de

duas cardinales domos,decimam & quartam , feu ſummum &imum cælide
precipuum iudicium ex gradu culminante, & decima
notat. Sumitur autem
doma ..
bb 3 Tropi
 14 (1. dóy Gu. Sunt circuli fphæraminores, mobiles, equatori paralleli, Eccliptica
utring, attingentes: velfunt circuli phara mobiles, in motu primo à punétism
Ecclipticæ folftitialibus defcripti.
ſ1. Tropici,quia cumfol ad eos pervenit ,poftea adequatorem revertitur:vel
2. Nomina quia à pun &tu Tropic is defcribuntur.
Dicuntur 2. Solſtitiales, vel circuli folftitiorum , quod propter Ecclipticæ infenfilem :
declinationi mutationem ,foleoloco aliquor dies quaſi ſtare videatur.
f1a6yG.Est circulusſphere minor mobilis,& quatori paralelus, Eiclipria
cam in principio cancri, five in puncto maximè boreo attingens.
(1. Tropicus cancri, quia Ecclipticam in principio cana
m

Tropicus
Tropicoru

Cancri. cri attingit.

Numerus

Hujus no 2. Tropicus aftivus.

notetur

binarius

3. Circulus Golfturi eſtivi, quod in eſtate foladerm

2.Nomina. accedit.
P.

Dicitur 4. Circulus folftitialis seatifozliv.

3.

5. Tropicusſeptentrionalisvel Boreus , quia in ea milo

len
diparte est.
6. Circulus alti folftitij,quia fol in eo exiftens, nobis
qui extra Tropicos in Borea habitamus, in Meridiano
est altiſsimus, o noſtro zenith proximus .
1. a6ye : Eſt.circulus fphæraminor mobilis, aquatori parallelus Ecclia
pticam in primo pun &to capricorni attingens
Tropicus 1. Tropicus capricorni, quod in principio capricorni
capricorni (malik.
Ecclipticam tangit.
hujus no . 2. Xolmegir Græcis. Tropicus hyemalis, hybernu brko
tetur
2. Nomina . | 3. Circulus folfterý byberni, quod foltemporebyberne
Dicitur eum aſsequitur.
4. Circulus imifolſtiti ,quia folin eo, à noftrozenith
remotiſsimus eft, w in Meridi ano altitudinem bumibia
mam babet. ( corni
1. Monſtrát in Eccliprica puncta Tropica feu folftitialia.ſi :principia cancri e caprio
2. Determinant maximam folisdeclinationern: que hodieest.23graduum , 28.ſcrabe Ta
pulorum : qua Tempore Proiemai fuit 23. graduum.51 . fcrupulorum ,et 20.ſectionumo
3. Determinant etiam Eccliptica obliquitatem . Sunt enim limites via folaris,quos
4. us

Solnon egreditur.
Vf

4. Ad horum alterutrum ,folperveniens pundonoftro verticali aut proximus eft,aut

ab eo remotiſsimus. ( simani
s. In ſphæra obliqua metiuntur diem C nodem artificialem longiſsimamo breviſo
6. Tropician in cælo, quam in terra includunt zonam torridam ,camg à zona tem .
Polarium
(perata utraque feperani,
 I. dóy : Sunt enim circuli phare minores, mobiles, aquatoriparalleli,
per Eccliptice polos tranſeuntes: vel ſunt circuli fphare mobile , motu
primo à polis Eccliptica deſcripti.
2 Ratio Nominis. Dicuntur enim [ Propèpolosſphere confiftunt.
A'Polis zodiacimotu primodeſcris
Polares partim quod ibuntur.

rArcticus, qui est circulus ſphere minor, mobilis aquatori

3. Nume parallelus, perpolum Ecclipticæ boreum tranſiens.

2. rus bina- Antarcticus ,quieſt circulus fphæræminor mobilis, æquatori
Polari- tius
Lparallelus,per polum Eccliptica Auſtrinum tranſiens.
um no
tetur
4. Diftantia à polis fphæræ feu Mundi. Ea tanta eft, quanta Tropicorum
ab equatore,nimirum noftro feculo 23.graduuŭ 28.ſcrupulorum . Quania
enim eſtEcclipticæ obliquitas,
ſeu quantā tropici ab æquatore receduni,
tantundem poliEccliptica àpolis mundi digrediuntur.

Co. Monſtrant polos zodiaci, eorumque diftantiam à polisaqua

toris metiuntur.

2. Terminant zonas temperatas. Areticus quidem tempera

Vſus
tam borealem : AntarEticusautem Auftralem : easque à duabus
frigidis, quas complexu fuo ambiunt, feparant.Vnde duopola
res unâ cum Tropicis tàm cælum quàm terram in quinque zon,
nas diſtinguunt.6.

Tantūm de Sphæricæ partis Imagine; nimirum Iphæra

Materiali ejusque partibus & partium uſibus. Sequiturdephize
nomenis , quæ à converſione primi mobilis dependent,
quæ dicta Sphærica eſt.

BB Do &trina
 ( Prima Aſtro- ( Aſcenſiones Afcenfio autem Astronomic ſigni ef ar.
a
nomicos ortus cus æquinoctialis,qui cum aliquo figno,vel quovis ar. 4. Einimalno ja
& occafus fi- . fanciaen la cap42 ohm
cu Ecclipticæ dato fupra Horizontem afcendit.vide.l
gnorü Eclip- Deſcenſiones. Defcenfio autem Aftronomica fignie 150 re b:esel
ande472 esteang
ma
69 garcusæquinoctialis, qui cum aliquo figno vel quovis
tica tradir,
Do &trinæ dicuntur ; - arcu Eccliptice dato ſub Horizonté dejiendır. Dehar fasteneceria

spherice . gnorūeAſtro- generalis eft Regula: Defcenfio cujusque partis Eczerindem puebran
nomic cliptica æqualis est partisoppoſite é ſuaipſius aſcen- Prionesinterne
partes
funt qua Lfioni. 3 Arcus diſcreti qu
, od
tuor: qua- | Secunda Poëticos ortus & occaſus ſtellarü di&tos,quatenusnimirum t Pares Belupi:ea
rum ubun difantes,baber
illi examinantur ad folem exponit. Vide S.
Diebus Vide. 2 . Patres Ecclapriceo
Binorum Ecclapte
Tertia de Horis Vide. Ee.
efcenfiones funt ſemic
( Anno. Vide. ff. Aſcentiones rea
Quarta varietatem phanoměwy pro diverſitate pofitus ſphareofter uen funt menfura
dit. Vide. ablata aſcenſionibus T
CHARLOT
Recta quenumeratur in phararetta, ſeu, quafumitur cxTA.
bulis afcenfionu rectarum Quæcunque
m .computataru fc: ad rectam fphe . 1. de
ri. Diſtribu - ram . Vide, s .
m Tam verificantur,

tio. Est e- Obliqua, quæ in obliqua computatur fphara ,feu quadepromissurum Eclipia
afcenfione steet
nim ea pro tur ex tabula aliqua afcenfionum obliquarum.Vide
. T. Aſ ce nſ
Nota : 9. ione
diverſitate
notetur

Sphara vel Parallelæ afcenfiones nulla ſunt.Infphæraenimparallela rad! Loelorum. fium

Hujus

tioneprimimotus nulla circuliportið afcenderepoteft,cum lo.

R.

tum hemiſpherium ibi veluti lapis molaris circumagatur.

[ Septen . Ve

obligne
spb.era
( Pone Phară velrectam vel aliquă obliquam :revolve ipſam trionali
eff
2. Modus in- donec arcus æquatoris, five aſcenſio data ,fine fuo horizontem
tum
veniendi ar- i orientalem , defcenfio autem occidentalem attingat: ibi
bor
cü Ecliptica, horizontis & - Ecliptica feitio finem arcus Ecclprice correſpon OF
e qui data al dētis offeret,numerati ſc:arcus cõtınvi,abaquinoctio verno . TA
cenſioni velo Sin vero detur afcēſio veldefcenfio diſcreta,gradum Ecclip. bo
deſcenſion ticæ quære, tàm principio, quam finireſpondentem . ( Auſtralij

correſpondet . .
Arcus igitur,inter eos gradus interceptus, iseft,qui quæritur
Is talis eſt. Hoc modo per aſcenſiones ở defcenfiones ftellarum dat asif
Lvefligantur etiam Eccliptica graduscoòrientes. & r. மாலாம் பார்
, qua aftenfort
Hujus
 fondyg . Est enim afcenfio arcus Ecclipticare & a, cum de aquatore major portio afcendit,
quam arcus ille in Eccliprica obtinet.
2. Ratio appellationis ab angulis dedu &ta , quos Ecliptica borizon utrinque conformat
peulo re &tiores,five inter femagis aquales. Unde eis Major equatoris portiocongruere debet.
Hujuurs

ri. Quadrantes Ecclptica inchoari à punctiscardinalibus,& quantur ſuisafcenfionibus:

notet

Hoc eft quadrantes Ecclipticæ, quorum initia funt cardinalia pun &ta, babent deco
S.

quatore itidem quadrantes coäfcendentes,

2. Porciones continue à folftitijs inchoata uſque ad æquino& tia, re&è afcendunt.
3. Arcus difcreti, quò ad ſolſtitia propius acceſserint, eò rectius afcendunt.
4. Partes Ecclipticæ aquales equaliter ab uno @ eodem quatuor pun&torum cardia
Tæbnnovem

nalium diftantes, hahent aquales afcenfiones.

5. Partes Eccliprice oppoſitæ habent equales afcenfiones.
6. Binorum Eccliprice quorum cunque quadrantum immediatèfeſe ſubſequentium
3.

afcenfiones funtfemicriculus.
7. Aſcenſiones re &ta propter angulorum re & itudinem ſuiuniformem habitudi.
nem ſuntmenfura afcenfionum obliquarum . Nam differenria aſcenſionalis, addita vel
ablata afcenfionibus rectis, facit aſcenſiones obliquas. Ideo nifi illa habeantur:hæneſ.
ciuntur.
8. Quæcunque de aſcenſionibus re &tis dicuntur, in meridiano etiam omnium loco .
rum verificantur, cum og ipfe ex rectorum numero circulorum fit. Hinc tranfitus ifti
fignorum Eccliptica per Meridianum dicuntur non modo Mediationes cali,fed etiam
afcenfionesrečte medij cali.
9. Aſcenſiones recta numerant longitudines partium 'Eccliptice, ut omnium
Differentia

LAtellarum, fecundum partesſeu tempora æquatoris.

ſ1. Vnam oqeandem afcenfionum partium Ecclptica ut

spberaua
noretut
qua
Hujus

obliq

r Septen Vtraque | quorum zenith estinter æquatorem & polarem urdicum

eft
in
1.
vel

trionali eſt triplex in hac Sphera differentia afceniſionalis, aſcenſione recta

T.

Nam minor eft. Hujus 9.concluſiones ſunt.Vide v..

borizõres 2. Aliam , eamque à priori diverſam ſub polari circulo
obliqui antarctico. In hac Sphæra differentia aſcenſionalis efta .
rationem qualis fue afcenfioni recta . Huius conclufiones 3. Vide.x.
babent 3. Aliam intra polarem o polum Mundi. In hac Sphara
Auſtralij yel differentia afcenfionalus magnitudine accedit afcenfio .
nesfuasrectas, vider.

1
2. Differentiæ patefacienda Modus:qui eſt differentia Afcenfionalis; Nimirum portio da
Cquatoris, qua aftenfio rectav obliqua interfe differunt.
Сс Aſcenſionum
 ( Prima:Dua Medietates Ecclipticæ inchoata à punétis equirottis
libus æquantur ſuis afcenfionibus.
Secunda: Partes illarum medietatum vel etiam Medietates qud

cunqne alibi inchoata ,, non aguantur afcenfionibus fuis ſed ha .

bent vel majorem vel minorem de aquatore portionem coafcen
dentem .

Tertia Portiones continue Medietatis Eccliptica inchoate ab a.

quinoctio verno uſque ad æquinoctium autumnale, five ab initio
arietis, ad finem virginis aſcendunt magis obliquè ,quàm inſpha
ra recta . Contrà verò inaltera Medietate portiones ab æquino

Etio autumnaliuſque ad vernum magisrečte afcendunt.

Quarta: Arcus diſcreti, quò fuerint aquinoctio verno propiores,
eò magis obliquè afcendunt, rectius autem quò ad aquinoctium
Afcenfionum autumnale propiusacceſserint.
Quinta: Partes Ecclipticæ æqualiter ab uno eodem puncto.Cara
obliquarum
dinaliremotæ,
ficut aqualesdcclinationes: ita etiamæquales dif,
concluſiones
ferentias aſcenſionales habent. 1.
ſunt
Aſcenſiones obliquepartium Eccliptica abvno aquinoctia
Sexta:
lium punctorum æqualiter diftantium , æquales funt.
Septima: Aſcenſiones obliquæpartium Eccliprica abunó folftitia
T
lium punétorum equaliter diftantium, quamquam inæquales
a
ſunt:iamen fimulſumpta,&quanturafcenfionibus earundempar
tium Ecliptica rectis, itidem fomul
ſumptis.
O & ava: Signorum oppfitorum aſcenſiones fimulſumpta , aguan
tur eorundem fignorum afcenfionibus rectis fimul ſumpris.
Nona: Afcenfio partis Eclipticæ æqualis eft defcenſioni ſignioppo
fiti.
Decima : Partes E ccliptica recte orientes, obliquè defcendunt, &
contrà. Vnde, quacunque de aſcenſionibuspartium Eccliptica di
& tafunt, in deſcenſionibus etiam partium oppolitarum verificano
tur .

Hujus
 propria
Hujus
cóclufi
ſurit one

19
X.

fPrima: Ab equinoctio verno integer quadrans antè & poſtnumeratus,hoc eji,

tota Medietas Ecclipticæ afcendens nullam habet afcenfionem obliquam .
Secúda : Medietas Eccliptice deſcendēs totā æquatorem coäfcendente habět.
Tertia: TotinsMedietatisEclipticæ defcendentis, omniumg ejus & fingulară
partiū afcenfiones rectiores quidem ſunt,quam in phara recta: Alterius verò
Medietatis à capricorno per arietem ad cancrum non modo non obliqua magis
fednullæprorſusfunt.
quàm ejusdem medietatis afcenfiones recta,
Quarta: Arcuă Ecliptica diſcretorä medietatis deſcendentis aſcenſiones du .
pla funt ad aſcenſiones eorundem arcuum in phera recta, hoceft.aquantur e
ſunt iones

orum & etiam oppofitorum arcuum afcenfionibus rectis fimulſumpris .

Hujus
concluf

: non omnes Eclipticæpartes oriuntur veloccidunt: fed aliqua circa fol

[ Prima
ftitium aſtivum ſemper apparent, earumque oppofita femperoccultantur.Re
Y.

liquæ totum aquarorem coäſcendentem habent.

Secunda: Arcus Eclipticæ,in Medietate defcendente, qui quidem oriuntur
occidunt,in aſcenſionibus fuismaiorem partem de æquatore abfumunt,hoceft,
afcendunt rectè, & quidem ordinerecto: Reliquam veroportionem æquatoris,
arcubus circa aquinoctium vernumrelinquunt. Hi autem arcusEcliptica or .
dine inverſo, feu prapoftero oriuntur: partes enim pofteriores pracedunt,&
priores fequuntur.
Tertia
: Aſcenſiones fignorum
ſeu arcuum diſcretorum , præpſterè orientium ,
ablatæ ex afcenfionibusfignorum oppofitorum
relinquunt arcum æqualem af
cenfionibus eorundem fignorumrectis, fimulfumptis.
Poericus

Fortus vel elevatio [ Coſmicus, eft quando ftella unâ cum fole fupra Hori
autem

ftella five apparitio | zontem oritur .

Eſt
2.

ejusdem fuprallori. Acronychus, eft quando ftella fupra horizontë exori

tur, fole è regione fub horizontem deſcendente.
Zontem ad folem Heliacus eſt
determinata . Eſta , quando ftella ,que antea propter
folis vici.
vel nitatem non conſpiciebatur, iam ipfo remoto noćtu ite
rum apparere incipit.
Occaſus vel deſcé. Ś Coſmicus,eſt quandoſtella fub Horizontem occidit,fo
ſus vel occultatio eo I le ex adverfofupra horizontē ſe elevante. (tē occidit.
jusdem ſubter Hori. Acronychus, eft quando ftella una cum fole fub Horizon
zontem ad folem de- Heliacus eſt quando ftella ,qua antea propter folis ab ea
( terminata Eſtą vel majorem diftantiam noctu conſpiciebatur, iam ipſo ap
Cc 2 Dies
( propinquante apparere definit.
 20
Cróygu. Sunt quos Aſtronomi certa quantitate peræquatoris revolutio.
nes dimenſos confidcrant..
ri.nóy C.Eft enim portio æquato
Aſtronomici

ris,motui folis fub Ecliprica proprio

refpondens.
notetur
.Horum

( I. dór u. Sunt pa.

Diſtributio
cia temporum quibus ( Verum , feu apparens , feu
integer æquator, una inequale , quod est afcenfio
Naturales

cum additamento ,mo feu portio æquatoris corre

2.
in
notetur
horum

tui folis proprio corre pondens motui folis proprio

.Sunt butio

pondente revolvitur. vero;ſeu apparenti..

Additamenti notetur
Diſtri

Mediú feu aquale, quod eft

enim
vel

portio æquatoris æqualis mo

( tuifolis.Medio fiveæquali,
funt
Dies
vel
Aļa

[ Veros ſeu 'apparétes feu inæquales, quibus

præter integram aquatoris converſionem
2. Diſtributio accedunt additamēta apparentia feu vera .
ratione addi Hæccum fintinæqualia, ipfos etiam dies in
tamentorum aquales efficiunt ..
in dies vel Équalesſeu ,Medios ,quibus præter integră

aquatoris converſionem apponuntur addi-

tamenta media feu aqualia..

3.Initium , ſumiturnon ab horizonte, fed à circulo Meridia.

no,five à Meridie ,velMedia nocté. Meridianus enim ubique

locorum ſe ficutHorizon rectus habet..
Artificiales. Vide. Bb .

Politici ſen.civiles.Vide D. d.

Artificia :
 21

SI. dóza Diei ſolaris.Eſt enim dies artificialis temporis folis cen
fpatium , quo
trumſupra Horizontē commoratur. Ecötra nox-Artificialis eſttempus,quofo
2. doy Q Dieiſtellaris. Vide.Co. ( lis centrā infra horizontē later.
. rtificialium

ſi.Infphæra recta est perpetui æquinoctrū, hoc eſt, Dies arti

ficiales noctibusfuis fimper æquales deprehendütur.Quiaet
notetur

dies diebus , & noctes noctibus,fingula ſingulis funtæquales.

Bb

2. In ſphæra obliquatantum duo funt in annoæquinoctia,

A

fole exiſtente in principisarietis & libre.

3. In ipharaobliqua ſeptentrionali dies artificiales,fole ver
Jante in borealibusfignus,longioresſunt nočtibus fuis:in au
ſtralibus:verò breviores. In phæra autem obliyua Meridio
nali hæc in fignisoppoſitis verificantnr.
4 In ſphæra obliqua ſole commorante in folftitioaſtivo,dies
eft in toto anno longiſsimus, & nox breviſsima: In folftitio
vero brumali dies ejt breviſsima & nox longiſsima.
5 . Inſphæra obliqua,pertotā Medietatem Ecclipticæ defcen
Concluſiones
dente ſol
m efficit diespofterosbreviores antecedentibus:no
quædă de die čtes autem longiores.Vice verſain Medietate aſcendente po
bus & noctis ſteri dres augentur: noctes verò minuuntur.

bus artificiali- 46 Sole exiſtente in locis Ecclipticæ æqualiter ab eodëpuncto

|Ibus Solſtitialiremotis,dies diebus,et noćtes noctib9.ſuntaquales.
17.Sole exiſtentcin locis Ecclipticæ æqualiter ab eodé punčto
aquinoctialıremotis,dies unius æqualis eſt nocti alterius.
8. Graduum Ecclipticæ oppofitorum , ad quos fol poſt ſeme-
ſtre accedit, dies unius eft nocti alterius æqualis.
9. In fphæra obliqua ,quò major eft elevatio poli,eò majora'
;
junt incremětu dietet noctis lõgiſsima& breviſsima,nec no
et reliquarum ,ſua samē ſervata proportione: donec fub po
laribus circulis dies longiſsima fit 24. horarum , & indein :
plures dies Natarales excreſcat.
10. Dies artificiales, qui aliquot dies Naturales cõplećtūtur :
(.quod fitintra polares :) majores ſuntnoctibus oppofitis.
. In iphæra parallela totus annus in vnum dié,et unā noćtē.
( artificialem fecatur.Dies tamen noclēmagnitudine vincit.
66 Lis »
3,
 22 C1.In fphæra re &taftelle in univerſum omnes habent perpetuum æqai.
Ca.
noctium , quandoquidem Horizon rectus omnes æquatoris parallelos
Dies ftellæ bifariam dividır.
est tempus 2.In fphæra obliqua ſtella fixa,quarã declinatio Borealis ab aquino
quo ftella
Ciali major eft coplemento latitudinisloci, cujus modi apud nos funt
úrfé,plauſtrum capella & c.eternā diēhabere dicuntur.
Hori- | Stella poláris
Super
Izotēfertur. 3. Infphæra obliqua,quarã declinatio auſtralis excedit complementi
Nox ſtellæ latitudinis loci, quales apudnos funtCanopus & alia, quarum propè
est tempus | polum Auftrinü præter 20 inſignes tres maximejlluſtres et clariſsime
quo ipſa in- noctem habere
ftella eſse dicuntur,aternam ſtatuuntur.
fra Horizo. 4. Stellæ intermediæ in phara obliqua,vices dierü et noctii obeunt.
tem ab oc- i s. In fphæra obliqua erratica ſtella,quoniam Zodiacă totum ficutfol
cafu ad or- pervagătur, varietates dierī & noctiū,ſicut et ipſe ſol,obfervāt õnes.
tum redit. 6. Propter motā firmamentipropriü fit,utftella quadam fempiterne
De his notă apparitionis,ſucceſsu temporis oriri & occidere incipiant o contra.
tur conclu- ftella boreales eternosdies agāt: auftra
7. In ſphæra parallela omnes
fiones ſe lesperpetuas noctes ducāt, nifi quatenusmotibus fuis propriüsex uno
dierū'noterür
politicorú

quentes Lin aliud hemipherium vel afcenduntvel defcendunt.

.Civiliú

1.aórG.Sunt tempusvux Onuopívov ,proutcuivis genti vel Nationi confuetum

est illud inchoare & ufurpare.
Dd
feu

ſ1. Iudæi enim divina autoritate diem ab occafu folis incipiunt: ut et Athenia
enfes olim :item Silefij hodie & Itali, quorum horologia in occaſu folisboram
2. Initium vigefimam quartam fonant, inde ab integro iterum ircipiunt.
five princi- 2. Babilonijab ortu folis inchoant die ficut& hodie Noribergenfes.
pium quod | 3. Vulgus apud nos diem non in ortu folú ,fed in crepufculo matutino ordiri
diverfumeft foler.
apud varios 4. Vmbri, Aegyptij, Alexandrini,Arabes ,ficutet Aſtronomorūplerique cxoro
populos, dium diei in meridiem ponunt.
5. Romanidiem à media no& e funt exorfi ,quă confuetudinem Myfi retinēt.
6. Germani communiter diem inchoanttàm à media nocte,quam à merdie,
fiquidem horologia ufitata utroque ifto tempore ad eumerorum initiaredes
unt.

" Diem
3.Diſtributio. Tri. Modemartificialem :bac tribuebaturolimin horas12
buuntur enim dies
Antemeridianum ?
politici ficut & as Numerádo fcilicet à me .
2. In tempus
ſtronomici dia nocte
i Pomeridianum
Hora
 ſ1.dór G : Eft enim vel vicefima quarta diei naturalis, vel duodecima ( 23
noretur

diei artificialispars.
.Horæ

( partes.
Ee

ſinóry o.funt duodecimecujufq, diei vel noctis artificialis

Nominis
.2.Vſus. Apud veteres fuit.
Diſtributio

Ratio
fTempo . ( 1. Dicuntur enim xarixaitemporales propter commo
rales: feu ditates rerum agendarum .
inæqua 2. Dicuntur inæquales quia non quidem unius et ejus
2.
in

les ba dem diei vel noctis: fed diverfarum dierum partesifta

rum pe- duodecimæ inæquales funt:nam cum eorü incremento

ctetur
& decremento ipfa fimiliter variantur.
i 3.Planetariæquòd planetæ luarü virtutü feu influétia
Lrūdominia fecundü iftas horas inter fepartiri céſentur .
Æqua- C1 . NórG.Sunt viceſima quarre partes diei naturalis,
onomicú

les : harū_ 2. Ratio nominis. AEquales dicuntur, quia omnes omnium

notetur įdierum naturalium partes24.
funt æquales. & o.
Sidereum

fpacium , quo felveladidem Ecclipticæpun

1. nóv ..Eſt enim Temporis
tur

Vertétem
notetur
Aſtr

Etum veladeandem ftellarumfixarumrevolvitur.

cujus

btropicũ
note

ujus
: ujus

fi. dáy G.Est enim Temporis fpacium ,quo folſub Ecliptica ab

b:ſeu

en

eodem ad idem punctum redit.

Dicitur

(perat.
Nom
diſtributio

ſi . Temporalis,quia quaternas anni viciſsitudines tě

Diſtributio
noretur

2.

2. Naturalis , quia nature veſtigia fequendo, tempori

.Aani
Pf

menfurando accomodatur.
in

13. Tropicus feu vertens & c.

in
2.

3. Quantitas, eſt inæqualis,propter inæqualem aquinoctiorü

proceſsionem , aliâs major, alias minori Medius feu æqualis,qui

ad aquinoctium medium computatur, continet dies naturales

365, horas 5.49ʻ.15” .46''.Sed verus hicannusfeu apparens in.
terdum excreſcit ( ultra dies 365.horas's ) in fcru56'53 " ," .in .
_terdū vero diebus et horis dićtis ſuppaddit tantū42' 38" 29"
notetur

ſ1. dáy Gu. Eft temporis fpacium ,quo foljub orbeſtellifero ad

eandem ftellam fixam revenit.
2. Quantitatis. Cötinet æqualiter ſemper dies 365 horas 69 .
39'.10". Hic annus propter equalitatem fuam eft regula an.
ni vertentis.

13.Initium .Id commodiſsimè poniturin prima ftella arieris.

Politicum . Vide. Gg CO 4 Politic
 24 ( 1. nóve . EA Spacium , quod vel ad ſolisvel lune, vel etiam utriuſque curfum populari gena
tium numeratione accommodatur.
.Politici
notetur
(1.50
ſi. Iulianus, Communis, habens dies 365
anni
Gg

quo nos hoe | Intercalaris , habens dies 366. Nam ſex illa hora Super365.
2. Diſtri- die utimur. quater fumpia ,quarto anno intercalari eficiuni diem adders
dum ; 65 . 1 175
butio , Eſt Eſt que vel
enim an 2. AEgyptius habens perpetuòdies 365.
nus bic vel
12.7
13. j*lunationes
Initium

13. Iudaicus qui continet interdum

1. Vetuſtioribus Romanis à Martio fiebar:Poſterioribus à folftitio hyberno,
2. Iudæis fit à Novilunio , quod equinoctio verno eft proximum .
3.

3. Arcicis à folftitio æftivo, fiveà Novilunio ei propinquo.

4. Aſiaticis ab æquino &tio autumnali. c .
s. Nobis à Calendis lanuarijs.
ſ1. Signorum Eccliptica aſcenſiones ea funt, quem ad modum fupra 4:0
de afcenfionibus rečtis eft di& um .
2. Omnes ftella oriuntur ego occidunt, nec ulla inoccidua, nec ſemper
occultata manet: ided etiam nulla est, que ortus o otcafus Poèticos So
ſı . Sphæræ vitare poſsit,Ar & us & Aniar& icus circuluzbenullueft.
reétæ , feu | 3. Quotiescunque diurno motu puncta æquino&tialia ad meridianis
corum loco . I devolvuntur, Eccliptica adre&tos angulos borizontem , a ! 9 in pundis
rum , quorū tropicis fecat.
Pheno zenith in -
ména 4. Hic perpetuum eft aquinoctium .
quatorem 5. Sol quotannis bis per zenith.eorum locorum tranfiens, eisfit verti
primi mo .
incidit. Hu Calis quando nimirum fuerit in parallelorum medioſeu maximo.
bilis ya.
jus ſphera 6. Sol donec totum zodiacum percurrit , quantū defcendit à zenith
rietas fe.
phenome in Auftrum , tantundem etiam digreditur ab eodem in boream .
quiturva mwphie
rium po- funt con 7. Hicquatuor ſunt folftitia. Duo ima,fole ad latera Mundi defcen.
. dente, & in Tropicispun &tis conſtituto: Et duo alta, cum nimirum ſol
firum
clufiones: in ipſum , æquatorem inciderit,
Sphare.
Alius 8. Hic quotannisgemine ſuntæftates,Sole aquirodia accedente. Sic
nim eft etiam geminas quafi byemes ifta terra habet, folefc: prope Tropicos
verſante, ubi radios magis obliquos demittit.
pofitus,
9. Quinque differentias umbrarum habent, Meridionalem fcilicet,
Septentrionalem (undesuploniiſunt,) Orientalem ,Occidintalen :
quas folin partibusMundi oppofieis projci facit ; do perpendicularem , tich
Llimodo eriam hec.Umbrenomen uſurpare poteft.
2. Sphærę obliquæ ,feu eorum locorum quorum Vide. Hb.
3. Sphæræ parallelæ , feu eorum locorum, quorum zenith cum polo Mundi unitur.
( Vide.nn. Sphæræ
 ‫ܨܐ‬
1. Signorú afcenfiones rectificantur, feu examinătur regulis afcenfio .
num obliquarum .
2. Stellæ aliqua boreales femper fupra horizontě manentes habent a
ternos dies: & ex oppofito no nulla æterna nocte obſcurantur.Vndeiſtæ
eguatorem
Tropicum

nulliortui & occafui Poëtico obnoxiæ fiunt,Arcticus autem et Antar

confiftit
Zenith
1.ancri

eticies qui
ſunt limites ſempapparentiü ant
ſemper latentiü partiū Mā
intra
conclufiones
:co
parvovívcop

diſuntintra polares circulos,unde ipfi magnitudinē eorü nõ adæqua *.

Duobus Ecclipticæpunctis, quorü declinatio borealis latitudiniloci
3.
Hujus
ſunt

eftæqualisin meridianoſuperiori conftitutis; ipſa Eccliptica erecta eft

phæræ æ

he
quorum
obliqu
locorum

ad Horizontem ; attamen ab eo nec in Tropicis,nec in dequinoctialibus

corum
.Hh
feu

punétis fecatur:Poli Ecclipticæ tunc in Horizonte inveniuntur.

S

4. Dies artificialis non ayuatur noctifue exceptis tantum illis duobus

diebus, quibus in omni obliqua pheraelt aquinoctiū univerſale. Diei
autem maximi longitudo in illo terræ tractu poteſt horas 13. cum dimi
5. Sol quotannis fitbis verticalis. Cum enim adıllos (dia conficere.
gradus, quorum declinatiolatitudini loci æqualis eft,perti
Eccliptica
gerit; Convertitur in parallelo per zenith ducto.
6.Sol à Zenith in Meridiano ulterius in auſtrü ,quã in boreă deſcendit .
:7 . Quatuor etiam ſunt ſolſtitia ,duo álta: & duo ima.
8. Geminas etiam habět áſtates hyemes: impares tamen fi temporis
durationem , & caloris aflive remiſsionem , eique ſuccedens frigus
fidcres. Nam quò propiusad.Tropică cancri zenith acceſserit, eò magis
diuturnie apera eſthyems.Sole circa auſtrum occupato breviorau
tem minusgs frigida, ſole Tropicum capricorni tenente. Adeò, ut in locis
dicto Tropico vicinis, æſtatesbina, quasfolquotannis per zenith tră .
fibipfisnul.
ſiens efficit, altce am hyemem omninò excludant, ipſaque
la hyeme interveniente connectntur.
9. Quinque umbrarum differentias habent : niſi quod Meridionales
umbre maxima longitudinem borealium maximarum exæquare non
( poſsunt.
2. Zenith in cancri Tropico eſt. Vide li
3.Zcnith intra Tropicum cancri dopolarem articum habetur. Vide. Kk.
4 Zenith in ipſo polari ſeptentrionalicirculo quieſcit.Vide.Ll
.
15. Zenith intra polară boreum & polum Mundi vicină verſatur.Vide.mm .
Dd Hujus
conclufiones
126 ( 1. Signorum afcenfiones magis oblique funt,quam intra zonam torridam , minus tamen zo
dauvomewn
quam in temperata .
.Hujus

2. Omnes ftella ,quas circulus polaris boreus amplectitur,ſuntperpetue apparitionis: oppas

ſunt
:bæ
Ii

fito verò polari comprehenfa perpetuò latent . Ar &ticus & Antar &ticus circuli aquales funt lunges
circulis polaribus, nam cum ipſis uniuntur.
3. Inicio Cancri in Meridiano ſuperioriconftituro, ipfa Eccliptica erecta eft, feu angulosyte
ctos conformat cum Horizonte, o ab eo in punctis æquinoctialibus dividitur. Ac tum poliEle
clipricæ utring in Meridiani og Horizontu fectione mutua reperiuntur.
4. Dies artificialis longiſsima eft ſoleper zenith tranſeunte; Breviſsima,fe ab eo in meridia
no remotiſsimus fit: aqualis autem, fi dimidiata fuerit bac diſtantia.
5. Semel duntaxat fol fic verticalis, nimirum in primo cancri pun & o.
6. Solin Meridiano ultra zenith.nunquam in boream afcendit :fed extra principium catho
cri perpetuò Auftrinus eft.
7. Tantum duo funt ibi folftitia:Unum altū, o alterumimum . Altum ,fole in Tropico ceno
cri per zenith eunte: Imum , in Tropico oppofito, in illo dies eft longiſsima:In hoc breviſsima 27,
8. Vna hic aftas eſt, ſole propè zenith perſante: byems loco oppoſite.
9. Quatuor habent umbrarum differentias orientalem , occidentalem , bórealem osperpena E
dicularem : Unde iftorum locorum fitusprimus eft, quibus Umbra Meridionalis deficit. Hic
igitur étopónior incipiunt ,
conclufiones

ří. Cum augmenta altitudinis polarisaugetur obliquitas.afcenfionum fignorum Zodiaci.

daivovévw
Hujus

2. Plurimæ ftelle femper manent confpicua; quantò enim altius attollitur polus, tanto plexo
ſunt
Rk

res ftellæ occafui obnoxia eſse definunt:cotidēetiã ex oppofito ad hemiſpheriū noftrā no ama
be
:

plius exoriūtur, Ardicus etiã et Antarcticus circuli majores ſunt polaribus, Minores Tropics,
3.Eccliptica nunquam fit ere &ta ad horizontem , nec etiam cum eo unitur. Angulum autem
quantum fieri poteftmaximum conformat cum Horizonte ,quando principium cancri fuerit
in Meridiani parte ſuperiore: Minimum, ſi in inferiore. Polus Ecclipricaſeptenirionalis net
ad horizontem , nec ad zenith devolvitur.
4. Major eftdierum & no&ium artificialium inæqualitas. Dies longiſsima eft, & nox brca
viſsima, fole adzenith proximéaccedente:breviſsima dies @ nox longiſsima, fole maximè
remoto: AEquino & ium verò eft in locis intermediys. Porrò longiſsima vel dies velnox non
minor eſse poteſt horis 13. cum dimidia; attamen ad 24 horas non cxtenditur.
5. Sol hic nunquam fitverticalis, nec etiam in Meridiano Horizontem ſtringir.
6.Sol inmeridiano perpetuò manet Auſtralis
.
Hare
7. Duo ſunt folftitia , Altum , in principio cancri: Imum, in principio capricorni. ba
Vna eft Una tamen fi qualitas temperies aëris confideretur, diſsimiles la
8. & ftas , hyemsbe
funt. Loca enim Tropićio vicina, Majorēaftum , minusg frigoris fentiunt :fed polaribus magis
1 propinqua, plusfrigoris, quam caloris experiuntur. Medium Dero ejus zona temperatam o
gratam aëris difpofitionem exfrigore a calore commixtam habet.
9. Tres differentias umbrarum babenti orientalem , occidentalem : os ſeptentrionalem ,Hue
jue zone incola dicuntur éropéenni, Hujuspio
 Pr. Aſcenſiones Medietatis unius Ecclipticæ,qua Afcendens vocatur,nec ( 27
rectæ funt, necobliqua: fed nullæomninò. Alterius autem Medietatis arcuum
afcenfiones dupla funt ad aſcenſionesſuasrectas.
2. Omnes ftella ,quarü declinatio major eſt obliquitate Eccliptice, aut nõ oc
cidunt ,fi boreales fint:aut non oriuntur,fi fuerintAuſtrales.Circuli enim , qui
ſemper apparentium & latentium limitesſunt,cum Tropicis uniuntur.
Hazvioaned

3. Primo puncto cancri inmeridianiſuperiorem Medietatē delato,Eccliptica

ifupiuos
sunfarq
specyfod
snịnh
sawo

cum Horizõte, quantü quidem poteft ,maximum angulum creatē: fed cum eo
11:

prorſus cõformat, quando eidē medietatimeridianiprincipiū capricorni

nylā
applicat ;tum enim plana rorum omnino uniuntur. Polusitē Eccliptica boreus
in zenith incidit. Hinc in utrog ſemeſtri,quo folvelafcendentem vel deſcen
dentem Eccliptica medietatemperambulat ,ipfeex omnipartehorizontis orič
talis oritur, & ex omniparteoccidentalis occidit.
4 Longiſsima dies eſt horarum 24 ,nox breviſsima eft vel momētum ,velom
ninò nihil. Eodem modo nox longiſsimacum die breviſsima fe habet.
5. Soliscentrum quotannis bus ſtringithorizontem fineoccafu vel.ortu ,nimi
rum in punétis Tropicis. Tropici enim Horizontem iangunt.
6. Sol Tempore meridiano ſemper auftralis confpicitur; veruntamen in Tropi.
coaftivo
fub Mediā no &tē,feu in circulo Media noctis, in borea etiam cernitur.
7. Duo habentfolftitia: Altā sncācro: Imü in capricorno. Quod fi verò adAna
logiă folftitioră in cæteris conis (quibusfolftitiá dicitur velmaxima velmini
ma elevatio ſolisin Meridiano.refpiciamus: Tria habebunt folftitia .Altū unte
in cancro,ubi elevatioſolis aquat diftantiaTropicorü:Ima duoquorü alterum
itidem eft in Tropico cancri verſus Boreă, fivein circulo media noctis, quo loco
ſolftringensHorizontě, altitudinem ſupra Horizontem in Meridiano habet
minimam .Alterum in Tropico capricorni, quo itidem Horizontem ftringit.
8.Vnam aftatem unamg habeni hyemem .Extamen videntur omninò opponi
aftatio hyemi degentiü
ſub Tropico: Quārus enim eft aftatis fervor
ſubtropi
co, tanta eſt frigoris intenfio ſubpolaribus:& è contra quantum de calore illic
tempore hyberno remittitur(ſi quidēillic nulla eft frigoris intēſio ſ
, ed aſtus im
menfi aliqua remiſsioprogelu hyemali cenfenda eft. Tranıundem afperitas fri
goris hic mitigatur.
9. Quatuor vmbrarum differentias habēt.Orientalem ,Occidentalem Septen
trionalem & Meridionalem : hanc tamen femeltantum in anno, eamg in infi
nitum ejectam ,ſolein Tropico cancri ad circulă Media noctis deſcendente. His
Llocis definunt étegórnic & incipiunt tepíoxsos. Dd 2 Hujus
 [ 1. Non omnes Ecclipticæ partes afcendunt ſupra Horizontene, fed quædam perpetud ſupra,
quædam perpetuò infra euin manent : reliquarum ille, quain medierate ejus defiendente
Sunt oriuntur ordine inverfo ſeu prapoftero,
2. Pauculæ funt ſtelle, que oriri et occidere poſsunt; quæ fiilicet non multum ab equatore
declinant, Arcticus enim et Antarcticus circuli,majores funt Tropicu , el equatoripropiores.,
3. Eccliptica Horizontem , dum una converfio fit,bisomni loco ferat: inguli fe &tionum mo.
do ad orium ,modoad Auſtrū, modò ad Occafum ,modò ad Boream refpiciunt, li quandocan,
conclufiones
päivojiwww

cri initium in circulo Medi dier fueritad rectitudinem , quantum quidem fieripoteft, waxi,
. ujus

mè accedunt: fedfi in circulo media noctis fit initium idem cancri; anguliiſti maximè obli
Mm
ſunt

quefcunt. Polus Ecclipticæ circa zenith circumvolvitur..

hæ
H

4. AEquino & ium habent ficut alia terra loca, Sole in arietem vel libram ingrediente. At in :
duobus illis gradibus quorum declinatio borea æqualu eft diftantiæ poli mundi à zenith , dies
artificialis 24. borarum eſt, noéti vero de Naturali die Unicum tantùm momentum relin
quitur. inde dies artificialis per.tot dies naturales extenditur, qua Solus moras proprius ad
conficiendum arcum Eccliprice duobus illis gradibusinterceprum qui inocciduus eft poftulat
Idem nocti inſignis oppofitisaccidit.
s:Solin ijs Eccliptice gradibres conftitutus, quorum declinatiofiueborea fiveauftrina aqualis
eft diftantie zenith à polo Munds,fringit Horizontem in ſectioneejus cum Merediano:at
tamen fine ortu vel occafu. Hoc quotannis . quater fit. Ac tùm veldies vel nox artificialia
diem totum naturalem aquat..
6. Solin Meridiani Medietate ſuperiori conftitutu ,ea quidem anni parte; qua fupra Hori
zontem commoratur in auſtro-cernitur ſed tempore eſtivo in circulo Medid noctis,ſeu merio
diani inferiore Medietate aliquot diebus in borea confpicitur.
7. Unicum habentfolfticium ,altum nimirum, in ] ropico.cancri: Nam oppofitum eos later,
Sediuxta analogiam de qua ante di&um eftfex folſtuia ilis ſunt.Duo alta , fole in Tropico
Cancri exiſtente :et quatuor ima,quibus Solu.centrum borizontem infectione cum Meridiano
feu radit .
tangit
8 Únam eſtatem , Unamque hyemem habene. Porro videntur omninò opponi aftari et hye.
mi degentium intra tropicos. Etenim loca illa perpetuo frigore adeo rigeni,ut maris glacialis
nives et glacies quotannu tantum duobus menfibus refolutæ navigationibus acceſsú ad e4 .
rum accolas permittat ,
9. Quatuor umbrarum differentias habent. Orientalem , occidentalem auftralem et borete
lem . Auſtralis tamen.brevitatem borealis aſsequi non poteft. Hic funtwopísniom.

Hujusi
 29

..ſi. Nullas habent fignorum afcenfiones, ſed tora "Medietas zodiaciborealis

lemper
fupra Horizontem , altera infra eum manet, idque propter Horizon
tem & aquatorem , unitos.

2 : Primi motus.converfio nullum ortum & occaſum ſtellarum efficit.

3. Horizon Ecclipticam perpetuò, & tantum in aquinoctialibus pun &tis, do

s

ad eosdem angulos
fecat.
concluſione
pauvojévow

4 . Dies artificialis in totum ſemeſtre extenditur, ficut& nox ..

. ujus
fount
Nn
he

5. Sol in æquinoctialibuspunctisconftitutus, in Horizonte circă circa rotatur:

H
:

Oritur enim folin æquinoétio verno (moru proprio, non motu diurno cò dela.
tus .) & occidit in autumno .

6. Nec ſol,nec ulla fella ,nullaque Mundiparsad Horizontem comparata,po

teſt orientalis veloccidētalis auſtralis, vel borealis dici. Orrus enim & occaſus
ibenulluseft: nec ad ullam horizoniis,partem polus mundi magis, quam ad a
liam declinat, cujus inclinationis gratia , ea pars borealis, eique oppoſita Me
ridionalis dici poſsit.Hinc velnanquam ,vel femper eis est Meridies oriens ( c..
Meridiani enim omnes totius terrae ibi conveniunt.

7. Voicum Solftitium habent, Alium ſc: in cancro . Sed fecundum aliorum

folftitiorum Analogiam huic alto folfitio duo ima annumerari poſsunt, que
ſunt in principis Arielis& libra , quibus ima Solis altitudo fupra forizontem '
in Meridianis eft. Aiquoniam Meridianus ibicertus nullus est, fed omnes
fimul convenrunt, & uſurpari poſsunt sol in Tropico & aquinoctialı circum
'dućtusmaximam & miniman altitudinem omnibus equaliter communicat ..
Solſtuia igitur in numera ibi ficri neceſse erit : niſipracsèiad horam horeque'
fcrupulum ingreſsus folis in ifta cardinalia punctă,folftitia illa referrefludes:
amus .

8. Vriam eſtatem unamque hyemem habent: vel poriustenuemremiſsioner

| frigoris ſentiunt, & acerrima diuturnaque hyemepremuntur. Namradijfo
lis toto ſemeſtri eis nulli lucent: reliquo ſemeſtrivaldeſuntobliqui.
1 9. Vmbras habent in omnes mundi parlesaqualiter proiectas. Suntguetle
Lady των ποδισκίωμ..
Ddi 3i Oibe
30
ſ1. Tóy Q. Suni effigies/phare ſtellarum fixarum , vel alicujus ex fep :
tem erraticis, ex certis quibusdamorbibusſe mutuò ambientibus, ar- 17
tificiosè
ftru & ta, quibus vel fphæræ ftellaram fixarum , vel alicujus pla.
neta motus ratio demonftratur. M

fi. dóy Q. Sunt figure rotunda, qua ex ſuis centris & polis deſcrie
prereprafentant illiusmodi orbes in cælo, qui cauſaſuni vario
rum motuum , quibus ftella volvuntur.
1. Eccentricus. Vide 00 .
Theoria ſ1. nóy : Sunt enim duo orbes Theoriarum cum
arius
us

rum pla jusvis ex ſeptem Planetis, diformes, concentrici

.Numer
ſepten

netarum & eccentrici fimul,quieccentricos omnes intra

tur
es

vel secu-a fecomplectuntur, quibus que tota haraplane

orum
note

dorum
Orb

2. Defe. I tæmundo concentrica efficitur.

2.

rentes
h

mobilið
;

2. Converſionisratio . Non habent enim pecu.

notetur Apogaž. i liares & Separatascīverſiones, fed fimulæqua.
Horum liter circumeunt,hac motus Analogia,ut puſsior
notetur unius pars perpetuò tenuiori alterius parti ada
@
hareat.Vnde etiam pro uno orbe haberipoſsent,
qui tamen intra fe alios orbes includunt.
s cia

ſ1. Apogæa o perigaaplanetarum ipfi mo.

2

ufufi
.

tibus ſuis ſub zodiaco promovent.

o
Of

2. Totam pheram cujusvis Planetarum it

efficiunt Mundo concentricam .
3. Trium fuperiorum , ficut & Venerisó
Mercurij deferentibus, Munus deferenda
( nodos committitur

3. Epicyclus. Vide. 29.

4. £ quans . Vide. Rr.
5. Eccentricus eccentrici. Vide. Ss.
2
6. Orbes Deferentes nodos.Pide.Tt.
13. Diſtinctio duplex .Vide V u.

Eccentrici
00. rrici

37
Fr.dór G. Eft orbis Theoriară cujusvis ex feptē Planetis, uniformis,eccētricas,
Eccent
noretu

centrum Mundiambiens, & vel Planetam vel Epicyclum immediatè ferens.

orbis

ſ1.Eccētricus diciturſpecialiter ,propter diverſi ejus cētrā à Zodiaco.

2. No- 2.Deferens centrum Epicycli,idque in Theorijsſex Planetarum , qui
mina Epicyclis utuntur.,
( 3.Deferens corpus vel centrū Solis in fola Solis Theoria. ( Planetari .
1. Secundum eccentricorum converſiones numeramusmotusperiodicos
2.Per hunc
feu orbē, ſen circulum demonftratur,Planetasin alijs zodiaci
partibus velociores,in alistardiores eſse.
Apogæum dóyeur, quod eftpă .
3. In hoc circulo nota -ºſ
mus puncta à quibus tum in circumferentia totiusorbis
omnis ſeu præcipua à terra remotiſsimum . Vide.pp!
computationu Anom- - Perigæum epíyesoy, quod'eſt pun
Vlus

aliarum ratio depen- | Etum in circumferentia totius orbis

3.

det, nimirum Lterraproximum .

4 Obeccentricum in Theoria SoliseMedius folis motus extra Apogeum
& perigaum differtab ejus vero motu . Sicpropter eundēdiffertAnoman
lia media & vera : Exquibus aspoola paiperis feu aquatio elicitur.
5. Eccentricorum declinatio ab Eccliptica in ſex planetis prater ſolem ,
orum
noretur

Lexplicat corum latitudines,tàm boreales,quàm auſtrales.

punorum
.&Pp

1. Determinatio , quæ fitper lineā ex Centro Mūdiper Centri eccētrici eiettä ,

H
t

& utring, ad circüferentiam terminată,& hæc linea nominaturlinea Apogei.

1. Nóy Gu. Eft enim eccentricitas diſtantia Centri eccentricia
2. Officium centro zodiaci: Sive eſt recta , à centro Mundi ad centrum ec
lineaapogeu: centrici ducta.
Nam in ea 1. Hincplanetasà terris aliâsremotiores, aliâs viciniores
metimur ec eisdem eſse demonftratur.
centricitatē . 2.Eccétricitas caufa eft, g eadem equationes fey Apoeta
2. s
Vſu

Hujus note Paspéous epicyclorum aliquando majores, aliquando mi

tur nores funt.
3 . Eccentricitas Eccētricicaufa eft, quod in Theoria ſolis
linea veri motus differt à linea medij ſen æqualis motus e
jus. Quod.a.in folis Theoria eft ipſum corpo feu Centriſo
in alijs Theoris eft Epicyclus, ſeu centrum Epicycli.
Llis:id
Did Epicycli
 32
1. dóy G :Est orbiculus Theoriarum Planetarum ,qui orbi alteri cuidam toru
infertus, ab eodem circumfertur.
2. Locus . In omnibus, præterquam in folis Theoria.

ſ1 . Epicyclus communiter .
3. Nomina . . 2. Anomalia ſeu inæqualitas Prolemæo.
notetur

13. Anomalia commutationis Copernico.

Epicyclin

ſi . Per Epicyclumſalvatur alteraanomalia motus longitudinis Planeta.

rum . Solent enim Planeta in ijsdem locis Eccentrici aliquando magis, 4
29.

liquando minus ueloces eſse ,quàm eccentricitatis ratio poftulat.

2. Epicycluscaufa eft, ficut velocitatis concitatioris Giarditatis remiſ.
sioris: ita & ftationum & regreſsuum Planetarum quinque, prater Lø.
minaria ,

3. Per Epicyclos demonſtratur magis evidensratio inequalis diſtantia

Officia

planetarum à terra, qua etiam in oculosvulgi cadere

potest. Hinc ali
Vſus
ſeu

quoties contigit, ut Martis ftella propter propinquitatem ad terramin

imo Epicycli in folita magnitudine apparens,pro nova ſtella fueritbabi.
ta ,qua tamen aliâsin Epicycli ſummitate conſtruta tanta exilitate viſa
est ,ut vix ftellas ſecundamagnitudinis æquaret.
4 . In eo determinamus Apogeum & perigeum ,nimirum per lineas e
ductas excentro vel Mundi, velEccentrici, vel fuæ æqualitatis, & tra
+ jectas per Centrum Epicycli. Iſte. n . linea inferiori ſua ſectionecum cir.
cumferentia Epicycli, perigaum five augis oppofitum : fuperiori verò
augem ,
feu Apogæum denoiant.
5. ln co numeramus Argumentum ( arcum , qui ultimam æquationem,
adeoque verum planeta locum prodit.)medium :cujus initium depender
ab Apogeo medio : & verum ,ſeu aquatum ,quod a vero Apogeo numera
tur uſquead Planetam .
6. Epicyclus in tribus fuperioribusPlanetis, ut & in Venere & Mercks .
rio, declinans plano fuo à plano eccentrici, oftendit alteram latitudinis
Linaqualitatem qua fefeejus caufa immifcet.

Æquantis
 33
ſi.nóy : Eſt enim circulus in Theorijs Planetarü in planoEccentrici defcrip
. Equantis

la
tus,ad cujuscentrā ,quodcung illud ſit,Eccentrici et epicycli motus aqualis éft.
noretur

( 1. Circulus æqualitatis.
Rr

2. Nomina 2. Æquator.
A

13. Eccentricus æquator.

3 . Centrum : dicitur punctum æqualitatis..
4 Ofticij tranſlatio in Orbem deferentem Nodos in Theoria luna.
fi . Eit regula motus eccentricorum in omnibus planetis præter ſolem .
2. fequantis eccentricitas in tribus fuperioribus& in Venere atz, Mer
curio caufaeft, quod linea veri mo1148 Epicycli eorum differi à linia Me.
di motus: & inde verus motus ab eorundem moiu Medio: item Anomalia
5. us

Eccentri Media à vera .

Vl

3. Epicyclorum trium ſuperiorü ,atque Veneris & Mercurij cõverſiones

hoc ipſum æqualitatis punctum obſervare animadvertuntur.
4. AEqualitatis punctum caufa eft, ut extra Apogeum & perigeum Ec
centrici Epicyclo conſtituto, apogæum Epicyclı medium verum , ficut
Eccentruus
Eccentri
notetur
. icitur
rbis

i & punctum contactus &inde Aromalia epicycli ſeu Argumentum Me

aSs

Ldium & verum inter fe diſcrepent.

dO

(1.16yQ . Elt orbis Theorie planetarum uniformis, eccentricus, centrum Mun .

di ambiens, & alium orbem eccentricum continens.
Γι . έκκεντρος εκκέντρα..
2. Nomina | 2. Eccentricus Eccentrici.
Dicitur 3. Eccentrus Eccentri.

4. Deferens augem Eccentrici ejus, qui intra eum eft incluſus.

Locus . Theoria Mercuri ,propter multiplicesmotusillius varietates.
1. Hic orbis motu ſuo circa ſuum centrum circumducit centrum Eccen .
trici, quod hac converſione parvum circulum defcribit.
2. Eccentricitatem Eccentrici hıc orbis mutat. Maxima enim est Eccen
Vlus

tricitas, five maxima centri Eccentrici & mundi est diftantia, quando
4.

bujus orbis motu centrum eccentricus in ſummitate circuliparvifuerit:

minima autem fiin imo.
3.Hicorbis in Theoria Mercurij,rationě explicat,quareMercurius quo
tannis ſemelà terraremotiſsimus ſit,minimasy, in Epicyclo profthapha
reſes habeat & tamen bis terræ proximus fiat,atqueproſthaphereſes ma
Еe Orbis
'Lximè augeat.
34
1. nóv . Est orbis in Tbeoria dlicnazes Plazta viforinis, õrentricus,
totum Planetæ fphæra fjſtenacontinens, No losjub Exclipuca cir.
cumducens .

2. Nodi , quifuntduo punet: Eccentricorum , quibus plana corum ab

Eccliptice plano interfecantur.

C1.Pun &a interſectionum .

Cl. Nomina 2. Nodi .
13. cúvdeouo.
Tt.
Orbis dea ( 1. Avækibáfwy, afcendens, quo Pla
ferentis 3.Nodorum neta ab eo ultra Ecclipticam in bore
Nodos no am afcendit, nofirojz zenith fit pro
zelur 2. Differentia, ! pior. Diciturcaput Draconis..
Est enim alius
2. Kalaßißálwy, defcendens, qua
Planeta iu Auſtrum deſcendit. Dici.
tur cauda Draconis .
4. Locus, Tantum in Theoria luna.

1. Interſe & ionum nodos fivecaput& caudam Draconis,

& unâ cum illis limites maximarum latitudinum , adeoque
omnium latitudinum varietates per Zodiacum defert.

5. Vſus 2. In Lunæ Theoria beneficio hujus orbisfcitur,quaNovi

ſeu of. Klunia & plenilunia fint Eccliptica .
ficia
3. In eadem Theoria orbis hujus Centrum quod idem est cum
Zodiaci centro, pro æqualitatis centro accipitur. Vnde etiam
ipfe hic orbisAEquansappellatur ,iuxta quem Eccentrici moa
Lus regularis & aqualis deprehenditur.

Oibes
 35
11. Löy G: Sunt enim quorıım piſsitudoeft æqualis, hoceft,
quorum utraque fuperficiesex uno d codem centro deſcribi
Vnifor tur.
incs ; ho. 1. Eccentrici .
rum Ipe 2. Æquantes .
Etetur 2. Species 3. Eccentri eccentrorum , quâ funtunus orbis.
Lqua funt 4 . Orbes nodorum .
5. Integræplanetarum phara .
vel

6. Item Epicycli.
1.

1. nóy.Gu. Sunt enim , quorum piſsitudo eftin.equalis,ma

por alibi, alibiminor: hoc eft,quorum ſuperficiesnon ex uno
Difor eodemque, funt.
fed ex diverſiscentris deſcripta
mes; horü 1. Deferentes Apogea.
Orbes

notetur 2. Eccentri eccentrorum ,quâ dividuntur in

funt

2. Species
enim
V
1.

Lqualunt duos orbes.

fi . dóy Qu. Sunt enim , quorum idem cum Mundo cen
ienti
1. Cócentrici; trum elt.
horum notetur ri. Deferentes nodos.
2. Species 2. AEquàns in Theoria Lunx .
13. Integræ phare caleſtes.
Mundo

Fi . nóv . Sunt enim quorum centrum à mundicentro

vel

aliud & diverfumeft.

2.

1. Etcentrici.
2. Epicycli .
2. Eccétrici; 2. Species 3. Eccentri eccentrorum .
C1 . Saturni .
horum ſpecte .
2. Iovis .
ca 4. AEquantes 3. Martis .
4. Veneris ,.
16 : 15. Mercurij.
Diſtributio . Vide, XX.

13.Concentrici & eccentrici ſimul Vide.ry.

Ee 2 Diſtributio
 1. Intra fe alium continendo eccentricum centrum
mundi itidem ambientem , utfunt Eccentri eccento
rum .
[ 1. Ambiunt
centrum Corpus ?
Xx.
Diſtributio mundi, idg 2. Intra ſenon | Planeta
vel continendo a
Eccentrici Dicuntur ſpecialiter
lium orbem Eccentrici.
Nam als
fedvel (Epicyclú

2. Non ambiunt centrum mundi,fed longe ſupra illud elevatifunt,

Vt funt Epicycli..

7 y. f1.nóy Qu. Sunt enim quorum altera ſuperficies Mundo concentri

Concentrico- | ca , altera verò eccentrica eft..
2
rum & eccen .
tricorú fimul 2. Species ÇApogæa,
notetut Deferentes
Perigæa ,

Doctrina
 (1. Eccentricus, qui corpusfolis defert.Vio
1ECTS de. Z z .

Orbes
2.Duo deferentes Apogaŭ Eccentrici,qui

tres
tur
Eccentricum intra jecontinent, & totam

1.
ia
Solis pharam faciunt concentricam.Vi.

noten
Theor
hujus
Solis
de. A A.

;n
i
unturfou 3 His acceſsit iuxta copernici demonſtra
neta

tiones Eccentrus Eccentri,propterea quod

ntur

Apogea folisinequaliter incedant, deca

ticæ
i ēpla

centricitasmutetur. Vide..BB.
. radu
Erra
ſept

1. Motus
duo
hac
ſeu

longitu 2. Apogæi feu Augis motus Vide.CC.

H
t
c

dinis & 3. Linea Medymotus folis .Vide.DD.

ITV
latitudi 4. Linea Verimotus folis.Vide. E e .
Doctrina nis 7.Pla . 5. Anomalia annua ejus, vel Argumentü.vie
Theorica netaru , de. FF.
6. Medius & verusmotus.Vide. GG .
Japparen nimirum
Wanda 7. Proſthaphæreſes, vel Æquatio .Vide. HH .
tias expli.
8. Motus ſecundum latitudinem . Vide. II.
catfecun
dorum
Lunæ . Vide. Kk.
mobilii,
que funt
ſtellevel Saturni.
lovis .
Martis . } raьм м.

Veneris. Vide. NN .

( Mercurij. Vide. oo.

2. Paſsiones Planetarum ,que comitantur orbium eorum hypo

theſes, Vide. 22.

Fixæ ,fiveftellæ octavi orbis.Vide. V v .

Dat Ee: 3 Hujus

 Z z. ſi . Qualitas. Movetur enim regulariter circa fuum centrum ſecun
Hujus Motus dum fignorum ordinem (otro Ta‘ETTÓLLEYQ .)ſub Eccliptica ,
inotetur 2. Quantitas. Circuit femel annuoſpacio ,five diebus 365, o boris

| ſex propè.

ſi . Secundum Alphanſinorum doctrin.im moventur circa centrum

Mundi & polos Ecclipticæ ,ſecunclum lignorum feriem ,virtute ofta.
A. vafphæra, unam cum ea periodum rejtventes annis 49000. Het
Horū motus promovent apogæum Eccentrici paulatim in confequentes Eco
motu
qualitas ſta- cliptica gradus.]
tuitur diver. 1. Prolomæus eos omnino ax14785
La. Nam 214tumat .
2. Propter inexſpectabilem ; 2. Alphonſiniputarunt eos inequa
horum orbium fegnitiem ac litcr ritu octava phare annis
tarditatē, in periodica quă- 49000 revolvjad principium .
titate diſsentiunt Artifices. 3. Copernicus demonftrat eos per
Nam Zodiacum tranfire annis 17 08.
4. AEgyptij per ſtellarum fixarum
Lorbem annis degiptiis 50718
ferè.

2. Qualitas. Convertitur circa fuum centrum , quod eſt parvicir.

BB . celli centrum ,contra fignorum
ſeriem .
Hujus motus
notetur Quantitas periodica:Annis AEgyptiis 3434. Hujus orbis 0:0!u de
monfirat apogæum folis verum inæqualiter proripire Eccentri
Lcitatem mutari.

cc . Motus Apogæi vel Augis est Arcas Ecclipticæ ab Arietis principio usque ad
lineam Augis.
DD . Linea Medij motus folis eſtrecta ex Centro Mundi ad Ecclipticam extenſa,
equidiſtans oj , quæ ex Centro Eccentrici ad folis Centrum ducitur.
E E. LineaveriMotus folis eft recta ex Centro Mundiper Centrum folisad Ecclips
ticam extenſa.

Hujue no
 ſto doyo . Anomalia annua eft arcus Eccliptica ab Apogei linea,fé.
fignorumſeriem uſqueadlineam motus folis.
cundum
Placa
Mediam , qua in linea Medi motus terminatur.
FF. 2. Diſtribution
Hujus no. in Veram , qua in linea verimotusfinitur.
telut
17,
3. Nomen . [ Anomalia folis annua.
Anomalia Eccentri.
03/com | Dicitur
LArgumentum folis ab Alphonfinis..!
anim

YEH GC.Arcus Medij motusest arcusEcclipticæ ab equinoctio verno fecundum figno

plot
rum feriem ,uſque ad lineam medij motusSolis. Sed arcus veri motus, uſque
adlineam verimotus numeratur ,
tr ::

ma juu. Proſthaphæreſisſenequatio motus folis,eſt arcus Eccliptica, qui inter lineam

veri & medý, motus ejus intercipitur. Hic autem arcus nullus est ,fole in Apo
l geo vel Perigæo verſante, propier linearum medij & veri motus concurſum :
Labe
maximus autem est in longitudine media.

1 * 1. Motus ſecundum latitudinem nullus est, quia Eccentriciſolis planum ab Eco

Carte
clipticæ plano nunquam digreditur, fed fubea folem perpetuo incedere facit;
adeò, ut Eccliptica via Solaris nomine ab Aſtronomis inſignita fuerit.Vnde
etiam ad ejus viam , tanquam ad Meram immotam reliquorumPlanetarum
five exorbitationes ab Eccleptica exiguntur .
& stellarum omnium latitudines ·

In Luna
Bed
 40
1. Eccentricus (1. Qualitas.Movetur fecundum fignorum ſeriem ,aqua.
unus, deferens liter circa centrā Eccliptica, ſeuMundi, & circa polos,
Epicyclő five à polisEcliptica utrinque quinque gradibusdiftantes.
ejus cētri.Hu
jusumotus note 2.Tempus Convertitur femel ſpaciomenſtruo.Hoc mo.
t167 ( tu circumfert centrum Epicycli æqualiter
per zodiací .
(1. Qualitas. Moventur conira fignorum feriem t.
2. Duo deferentes
Apogeum &- Peri- | qualiter,circaMundi centrum ,et circa eofdem cum
ese

eccentrico polos.
Orbnqu

gtū Eccentrici.Ho
2. Tempus. Convertuntur femel dicbus triginta
qui

rum motus notetur

1.

duobus ferè .
ſi . Qualitas. Epicyclus enim hic Eccentrico inſertus
,ở
3. Quartus or- ſupra Centrum zodiaci elevatus, movetur in fuperiore
notentur

bis, Epicyclus parte contra , & in inferiore parte

ſecundum lignorum
Theoria
Lunæ

nimirum ferês feriem .

In
K.
K

corpus luna . 2. Tempus . Circa axě proprium Eccentrici plano pero

Hujus motus pendiculariter inſiſtentem ,aqualiterabApogeo medio
notetur ſemel circuit diebus vigintifeptem , & horis fermèire
decim .
4.Quintus, Orbis Concentricus, or- ( 1. Qualitas. Movetur cötra ſigno.
bes dictos ambiens, q dicitur Aequãs | rum
feriem aqualiter circa cen
luna, vel deferens caput & caudam trum & polosEccliptica.
Draconis: item circulus Nodorum . 2. Tempus . cõvertitur femel an
Hujues motus notetur, Inis novendecim ferè.

2. Linea Medijmotus Luna ,eft recta ex Centro Mundiper Centrum Epicycli

ad zodiacum extenſa.
3. Linea veri motus lunæ eft recta ex Centro Mundiper Centrum corporis luna
ris ad zodiacum extenſa.
4. Medius motuslunæ eft arcus zodiaci ab arietis initio per confequentiam
fignorum, uſque ad lineam e medij motus Luna.
5.Verus lunæ motus eft, quiadlineam verimotus extenditur.
6. Longitudo Lunæ á ſole eſt arcus zodiaci à linea Medy motusfolis,fecun
dum ſignorum feriem ad lineam medij motus Luna.
17. Vide.LL.
LL.7
 41
7. Longitudo duplicata ,ſeu Centrum Luna est arcus Zodiaci ab Apogao Ec
centrici fecundum fignorum feriem ,uſque ad lineam Medi motus luna.

8. AEquatio Centri,feu profthaphærefis Eccentrici eft arcus Epicycli inter A.

pogæum ejus :Medium d verum interceptus.

ſi . Media est arcus Epicycli inter Apogæum ejus medium

9. Anomalia centrum corporis luna interceptus, numeraties in eam par
Epicycli teni, in quam Epicyclus movetur.
2. Vera eft, quæ à vero Apogeo initium ſumit.

10. Proſthaphæreſis Epicycli velaquatio Argumenti est arcus Zodiaci inter

lineam Medij & veri motus interceptus.
11. Diverſitas Diametriest arcus zodiaci,quoproſthaphareſes Epicycli periges
excedunt eafdem Apogeas.
LL
.

12. Scrapula Proportionalia ſuntSexageſima partes diverſitaris Diametri

vel exceſsus, quibus Profthaphereſes Epicycl.ad aliaEccentrici loca extra A.
pogeum &oPerigaum aquantur vel corriguntar.
13.Ratio latitudinis lunæ ita fehabet: Tota via lunaris Ecclipticam ſeu viam
ſolarem duobus locis oppofitis interſecat, da ana Medietate in Boream , alte
ra in Auſtrum declinat .Ideo Planum Eccentrici ſeu Epicycli Centrum ( qua
idem funt.) quod per Zodiacum aqualiter movetur, uno menfe duntaxat bis
in Ecclipticam incidit, reliquo autem tempore velin Boream velin Auftrum
exit.

14.Maxima latitudo luna eft ab Eccliptica utrinque graduum quinque:Ma

netque invariabilis hæc orbis lune obliquitas five latitudo .
15. Motus capitis Draconis Medius eſt arcuszodiaci ab Arietis initio contra
fignorum ſeriem ufque ad locum capitis Draconis.
16. Motus capitis Draconis verus est Arcus zodiaci ab Arietis initio ſecun
dum fignorum ſeriem ufque ad locum capitis Draconis.
17. Motus
feu Anomalia latitudinis est arcus Zodiaci áloco capitis Draconis,
Lfecundum fignorum feriem ufque ad locumLuña.

In hiſtribus
 1. Qualitas, Movetur ſecundü fignorum ſeriem ,
circa polos proprios ab Ecclipticæ polis utrinque
inæqualiter declinantes ,æqualiter circa Acqu1n.
1.Vnus Eccé. tium fuorum centra, qua ſunt in linea Apoges
tricus, defe- I verſus Apogaõ ,duplamhabentia à Centro Mun
rens Epicy- di diftantiam ad Eccentricitatem Eccentrici.
clum . Hujus

notetur mo- Tempus,circulam fuum Saturni aanis 30.

tus
abfolvunt, Eccentricus lovis annis Iz.
Lquidem Martis biennio propë.
s e
bequ
1. in

2. Duo defe. ri. Qualitas. Moventur enim fecundum fignorum

Or
qu

rétes Apogeü feriem circa centrum & polos Eccliptica virtute

& Perigaum octave ſphera ( Aly honfinis quidem Junam cum
Eccētrici.Ho. ea periodum reſtituentes.
rū motusno
1
tetur . L2. Tempus. Anni 49000 .
MM .
In his tri
bus Pla fi. Qualitas Movetur enim in ſuperioreparteſe.
netis no cundum , & in inferiore cótra fignorum fuccefsio.
tentur eo nem , circa axesproprios mobiles,planisgfuorum
3. Epicyclus
Eccentricorum obliquè infiftentes, aqualiter ab
ferens corpus spogeo medio, quod deſcribiturper rectamex
Planete. Hun centro equantisper cen :rum Epicycli,uſque ad
jus molas no circumferentiam ductam .
tetur

Saturni 7 Semelannuoſpa.
2. Tempus ſi. facio &aliquotdie
circuit Epi lovis j'bus amplius.
cyclus 2. Martis femel paulò plus quàm
Ubiennio.
}

4. Æquans ſeu equator quitamen non orbis ſed circulus est.

2.Cætera que hacpectantplicetcolligere ex numero binariofequente.
2 Linc3
 43
2. Linca Medij motus Planeta vel etiam Epicycli: ea eſtrecta ex centro eMundiad
zodiacumextenſa,aquidilt ansei,qua ex Centro æqualitatis ad Epicyclicentrum
ducitur.

k . Lincaveri Motus Epicycli: ea eft recta ex centro Mundiper Centrum Epicycliad

zodiacum extenfa .
4 Lineaveri Motus Planeta : ea eſtrecta ex centro Mundi Mundiper corpus Planeta
ad zodiacum extenſa.

Quiditas Medij &veri motus Planeta et Epicycli. Mediusmotus eft arcus zadiaci
ab equinoctio verno fecundum figuorum ſeriem , ufque ad lineam medij motus
Planete. Verus motus Epicycli ab eodem initio per ſignorum fucceſsionem , ufque
ad veri motus Epicycli lineamporrigitur. Åt verus motus Planeta eodem mo.
do ad lineam verimotus planetenumeratur.

6. Anomalia Eccentrici, vel Centrum Medium & aquatum . Eft ea arcus zodiaci
ab apogæi linea, fecundum fignorum ſeriem ,uſque adlineam Medij morus Plia
neta. Aſt anomalia Eccentrici vera aut aquata vel centrum æquatum in linea
veri motus Epicyclıfinitur.
7. Proſthaphæreſis Eccentrici, velæquatiocentri in Eccentrico.E57 ea arcus Eccen
trici inter lineam Medij & veri motus Epicycli comprehenſus .

18. Proſthaphæreſis Eccentrici velaquatio Centriin Epicyclo. Eft arcusEpicycli in

ter Apogaum Medium & verum interceptus.
9. Anomalia commutationis,vel argumétă mediü & verum.Eft arcus Epicycli
ab Apogeo medio, numeratus in eam partem ,in quam Epicyclus movetur,ufque
adplanetam . At Anomalia verapendet à vero Apogao.
10.Æquatio argumenti .Eft arcus zodiaci inter lineam verimotusEpicycli, da li
neam veri motus Planeta interceptus.

1. Longitudo media. Sunt Eccentrici puntta duo, in quibus Proſthaphærefis Ec

centri maxima eft. Et determinatur hæc per recta ex punétointercentrum Mä .
di & Eccentrici Medio, eductam ad angulosrectos linea Apogai, & circumferen
tiam Eccentrici contingentem .
12. Exceſsus longitudinis longioris & propioris.Sunt arcus zodiaci ,quibus Profiha
phaereſes Epicycli in longitudinibus medijs conftituti, ſuperant profthaphærefes
Epicycli Apogeas; vel ſuperantur ab ejusdem Epicycliprofthaphærefibus peri
gais.

13. Scrupula
44

13. Scrupula proportionalia longiora & propiord; Sunt hoc in loco, partes fexage.
fima exceſſus longioris vel propioris,quibus aquationesargumentiadalia Eco
centrici loca extra Apogeum, perigaum & longitudines medias equantur.
14. Diameter.longitudinum mediarum in Epicyclo; Est recta in planoEpicycliper
Centrum ejus ducta, & ad Diametrum abſi dum perpendiculariter erecta.In
hanclineam Planetæ incidentis.diftantia media eft inter maximam in Apogas
Epicycli, & inter minimam in ejusdem Perigao.
15 Diameter abfidum in Epicyclo. Estrecta per Centrum Epicycli, & per utramge
abfidem ,fiveper Apogeum & Perigaum verum ducta. Secat héclinea pláe.
num Epicycli, medietatem orientalem & occidentalem .
16 .. Medietas Epicyclifæperior & Inferior. Superior eft quafupraDiametrum lon.
gitudinum Mediarum à terra remotior eft, inqua Apogæum ejus mediat. In
ferior eſt, inqua mediat Perigaum ..
17. Medietas Epicycli orientalis & occidentalis.. Orientalis eft, quainter Apo
gaum & Perigaum Epicycli intercepta ,, orientem refpicit:: Occidentalis, que
occafui est propenfa.
18. Latitudo ab Eccentrico cauſsata: Hujus ea est conditio; quòd Eccentricorum
plana declinant utrinqueab.Eccliptica, fệcantes.eam in Mundi Centro, obli
quitaté fixa..
19 .. Anomalia latitudinis,quam Eccentricus affert.. Epicyclorum plana duplicem
habent inclinationem ſeu librationem & utramquemutabilem quidem, fed
tamen cum periodo.Eccentricorum ſuorum proportionalem ..

( Prior.eft, quæ facit Diametrum abfidum Epicycliulira citra.

que Eccentrici planum inclinari maxime que contingit.Epicy
clo in limitibus verſante & abfolvitur ſuper.Diametrum lon:
20 .. Diametrili- gitudinum mediarum ..Dicitur éyxanais
bramentorum ſeu

inclinationum . Pofterior eft, qua facit Diametrumlongitudinum mediarum

harum .. Epicycli ultra citraque planum Eccentricireflecti, maximég

contingit Epicyclo innodisverſante, & abfolvitur fupra Dia..

imetrum abjidum . Dicitur.no[wors:

Veneria
 45
i. Qualitas: Movetur fecundum fignorum feriem ,cir
ca axem & polos proprios, una cã deferentium Apo
gan polis vagos,æqualiter circa centrum aquantis cir
culi ,quod eft in linea Apogei ultra centrum Eccentri
( i. Eccentricus :
ci, duplam habensà centromundidiftantiam ad Ec
hujus motus no- centricitatem Eccentrici ..
tetur

2. Tempus . Periodum fuam abfolvit annuoſpacio

folis Eccentrico ..
precisè.cum

2: Duo defe ft. Qualitas..Moventur ſecundum fignorum feriem ,

circa centrum Mundi & polos proprios, ultracitrage
rentes Apoge
phare.
um .Eccentrici . Eccliptica polosvagos, virtute octave
Horum motus
2. Tempus. Vnam periodum reftituunt ( iuxta Al
3910

spectetur
( phonſinum abacum Jannis 49000 .
norentur

i
. eneris

1. Qualitas. Movetur in parte ſuperiore fecundum ;in

NN

inferiore contra fignorum fuccefsionem , circa axem

V

3 Epicyclus: ifuum proprium mobilem planoque fui Eccentrici ob

Hujus motusco Liyuè infiftentem, aqualiter ab Apogeo medio, quod

fideretur defcribitur per rectam ex Centro æquantisper centrā

Epicycli ufque ad wopopérapejectám .

[2.. Tempusi Convertitur Menſibusprope.19 ..

14. Circulus aquans ..

2. Harmoniamotus, quaVenus folem obſervat; eft in motuperiodico Ecccn

trici. Ipfe enim ex actècum folis Eccentrico reducitur.
3. Pun &ta, linea , arcus idem funt,qui in fuperioribus tribusErronibus.

4. Linea etiam medi motus Veneris eadem eft cum linea Medij motus folis, fi
cutú ipfe Mediusſolis & Veneris Motus idem funt..
5. Varietas latitudinum r'eneris & Mercurij fimilima funt,ideovide in Mer
1 Licuri, bewpię .. Mercurij,
3
 fi. Qualitas. Movetur fecundum fignorum feriem circa
axem úpulesproprios,unà cum deferennium Apogea psa
1. Eccentri- lis vagos, æqualiier circa centrum aquantis circuli, quod
cus, hujus est in linea apogaimedi , loco modio inter centrum Mun.
motus note .
di & ejusorbis qui Eccentrus Eccentriest.Occupatautem
imum circuliparvi,à Centro Eccentrici defcripti.cc.
2. Tempus . toſolvit circuită unum ſpacio annuo pre.
Orbes

cisè cum Eccenirico ſolis .

2. Duo deferi . Qualitas. Moventur fecundum fignorum ſerien cir
1.

rentes Apoe- | ca Centrum Mundi & Polos proprios,ultra citraqueEcz

um equantis. cliptica polosvagantes, viriute octavæ fphæra .
Horum motus 2. Tempus . Vnam periodumreftituut ( iuxta doctri.
obfervetur nam Alphonſinorum .) annis 49000 .
ij
tur

ì. Qualitas. Movetur contra ſignorum ordinem & quali

. ercur
noten

3. Eccentrus ter circa fuum centrā, quod idem eſt cumparvi circuli
Oo

Eccētri. Hu centro, cir a proprium axem & polosproprios, una cum

M

jus motusno- deferrentium Apogeum aquantis polisvagos.

2. Tempus Circumit ſemel pacio anni, quo Eccentricus
i femel etiam circuit ad lineam Apogei.
4. Epicyclus. Vide.PP .
3. Circulus. Aequans.
2. Harmonia quâ Mercuriusfolem obſervar, in hoc confiftit,quod Mercurius,
ut & Venus, inmotu periodico Eccentrici Solialligatus eft. Convenit enim
etiam ipfius revolutio exarctiſsimè cum folis Eccentrico.
3. Puncta, lineæ & arcus idem quiin Venere & fuperioribus tribus erraticis.
4. Latitudo, fimilis eft latitudini Veneris, niſi quod Eccentricus & Epicyclus
Mercurij declinant in auſtrum ..
5. Lati- Vna ab Eccentriciobliquitate eaque mobili dependet. ( pēdent.
tudo Reliquæ dua ab Epicyclorü inclinationibus fimiliter mobilibus de
6. Libratio deviationis, qua maximafit Epicycli Centroin Apogeo & Peri
geo Eccentrici verſante.
7. Epicyclorum plana, quæ fuperduas diametros, abfidum fi:& longitudinum mediari
inclinantur, & in utramque Eccentricorum partem librantur:attamen cum Eccentrico.
yumperiodisproportionaliter,
8. Prior, Epicycli exorbitatio, éyndicis maxima eft in nodis.
19. Altera Epicycli exorbitatio nówus maxima eſt in limitibus vel in Apogeo O perigco.
Hujus
 47
ſi. Qualitas. Moyetur in fuperiore parte fecundum ; in inferiore contra
fignorum
PP. feriem , circa axem fuum proprium mobilem , planoque fui Eccentrici obliquè inf .
Hujus mo. ftentem , equaliter ab Apogeo medio, quod defcribitur per re &tam ex Centro aquá.
trh notetur tis percentram Epicyclı ufque ad circumferentiam emiſsam ,
( 2 Tempus. Convertitur menfibus ferequatuor.

ſeniyo . Suntprincipalia apparentiarum accidentia ,feu affe &tiones ,qua ipfis Planeris,dum
longitudinum o latitudinum ſuarum fpacia decurrunt, ad yeniunt, etiam qualicunque oba
Qe onumarum

fervationi obvia
noterur
planet
Paſsi

Dire &ti, Planeta dire&tus dicitur, quando linea i

veri Motus ejus, boc eft, ipfefuo corpore fecun
dum fignorum feriem incedit. Tales funt
vel

Retrogradi. Ketrogradus Planeta dicitur, i foliquings

I.

quando iterum inprecedentia retrocedit. Errones ;

Stationarij. Stationarius dicitur, quando con i preter folē
fubfiftere videtur et lunam .
Ľdem loco zodiali aliquandiu
1. Orirur ex
collatione con Veloces vel andicurfu dicuntur, quando motus eorum verus.
verfionis Epi. major eft five pelocior, fecundum fignorum ſeriem ,quàm mo
Cyclicujusque tus medius,
rar

vel
tuo

cum fuo Eco Tardi vel velcurſudiminuti vocantur, quando motus eorum
2. ne

2.
qua

centrico. Hac verus,tardior eft fecundum fignorum feriem , quàm motus Mon
Ge

ratione Pla . dius,

netafunt, Mediocres dicuntur, quando morus verus ſecundum fignor
( rum feriem aquatur Motui Medio.

Pauêti numero funt, quandolinea veri motus et . 1

rum precedit in fignorum ſucceſsionelineamMo.
vel
3.

tus medi.
Minuti numero funt, quando eadem linea peri
motus fequiturlineam motus Medij.

2. Oritur ex comparatione motus uniuscujuſq, Planeta cum motu alterius.Vide. RR

3. Oritur excomparatione fex Planctarum ad motum folis.Vide, ss.

14. Oritur ex collatione motuumplanetarum ad globum terræ . Vide. TT .

Ff 4 Planeta
48
fi.cüvedos, Coitus,conjunctio eorum , cum videlicet fub eodem zodia
ci gradu, vel eodem caliloco verfantur.Hujusnota eft d.
2.Sextilis aſpectuseorum planetarum eft, qui ſexta zodiaci parle,
hoc eſt, duobus dodecatemoris, five 60 gradibus inter fe diftans.
Dicitur eça'yor . Ejus Nota est *.
RR .
3. Quadratus tetegywves aſpectus earü est ſtellarum , qua fe mutuo
Planetarum ſic pulſant, ut quadrante zodiaci,hocest, tribus dodecatemoris,ſi
Principales ve 90 gradibus ,vera earum loca á fe invicem diſsideant, Noiaejus
poſitus feu a - esto.
pe &tus funt 4. Trinus vel triquetrus Tpiywvos aſpectus eſt earum Stellarum ,que
| Semutuo ita intuentur, ut triente zodiaci, hoc eft, quatuor dodeca
afint.
temorijs,ſeu 120 gradibus loca earum à feinvicem remot
Nota ejus est . A.
5. Oppoſitio planetarum est,cum planeta in graduszodiaci oppo.
ſitose diametro à ſeſe receſserunt. Diciturdicuete Q. Ejusnota
Lef o .
[ Aucti lumine funt,quandopoſt conjunctionem cum
Sole, ſolab ipfis, velipſi à ſole recedunt, uſque dum
maximam diftantiam ab eo obtinuerint.
r1. Lumine
vel Minutilumine funt,quandopoft ſuperatam longiſ
.
simam remotionemſuam à lole ,fol.ad ipfos, velipsa
ad folem denuo appropinquant.

2. Hypaugi fiunt, quandopropter folis vicinitatem , radijs ejus

SS. abfconditi latent, velut prorſies lumine deſtituti.
Hac ratione
2

Planeta funt Orientales

funt, quimane ſolis ortum antevertunt.
vel

ń ( Occidentales, quiſolis occaſum vefpericomitantur.

4. Ortus & occaſus viciſsitudinibus obnoxi: quaresex ijs que

fupra de ortibus Acronycis, heliacis & poëticis dicta ſunt intelligi
( potest.
Hinc
 [ 1. Terra eſt cauſa parallaxeos.Parallaxis eft arcus circuli verticalis per ftellam
aliquam daram ductus, inter verum & apparentem locum interceptus.

fi . dóy G. eft privatioluminis Luna, qua fitobiectu terra,

in diametrali amborum Luminarium oppofitione.

2. Terra lumen Sine mora, qua tota quidem

Solis lunæ inter luna obſcuratur ſed fatim.com
cipiens, eam lu- > ( Totalis,quà ſubitò ex umbra éluttatur,
tota lung ob
oritur
inc
quod

mine facit defi

.TT

cere. Eclipſis lu- 2. Diſtri- Scuratur.Ejl- Cummora , iqua non tota fo

H

naris notetur butio . que vel Lum Luna obſcuratur ſed ali
Alia est .
Le quandiu etiam obfcura ma
ner.

Partialis, quapars tantum Luna deficitur lu

mine. & c.

1. Eft averſio radiorum Solis à terra qua fit

propter interpofitam Lunaminter terram do
1. nóyou folem . Vel,
2. Eft amiſsio luminis Solaris in terra, quæ
3. Luna magnitu fit objectu Luna in viſibile luminarium con
e a apparen
dinſu Ljunctione.
teftellas,nec noſo . ( 1. dóy G. Quando fol totus ex vi
lis interdū radios Su amittitur.

terra adimit, fo. Totalis 2. Adiunctum :Est enim finemo

hujus ra . Nam & fitanta fit Eclipfisfo
lemquedeliquium
pati facit. Eclipfis 2. Diſtri- notetur lis,quanta eſsepoteſt maxima : Sol
Lolaris pectentur butio.A tamen tam diu non latet, ut mo .
lis enim ram facere dicipoſsit.

est.
2 ( Partialis, qua parstantum folis obfcuratur.

In ftellis
Gg
 0
$
fi . Quot. Vide XX.

fi. 2. Quarum ſphararum " Motibus ftella illa incedant.

feu circulorü.Vide77. )

1. Inæqualis anni Magnitudo. Ecclipricam namg, veram ,

dum niringue à Media recedit, non in eodem loco aquato
rem fecarepoſse ,conftat. Sectio igitur fia vaga eft. Quare
etiam primus gradus Arietis primi mobilis, & per confe
notetuir
Octav
ſtellis

quens, utrumque aquinoctium & folftitium , adeoque om

orbis
fixis

nes gradus Ecliptica incertas ſive vagas fedes habent, Ex

In

2. Quæ phæno- I quo conficitur, solem non pofse quotannis, aquis interſtig
mena per iftos tis ad eoſdem gradusEclipticæ reverti. Hoc itaque modo
motus falvari anni magnitudo apparens velvera variaripoteſt.
pofse exiſtimen- 2. Obliquitas zodiaci mutabilis. Cum enim caput Arietis
tur. Sunt tria . e - libre Octavefphæra ſupponituræquatori appropinqua

re, iterumque ab eo recedere fieri non potest, quin nonage

fimus gradus à ſectioneverna aliam atque aliam declina,
tionem ab aquatore obtineat.
3. Motus inæqualis ſtellarum fixarum . Conftat enim ag.
gregatum ex motibus Nona & octave phare inæqualem
ſtellarum progreſsum exiftere. Pofito enim æquali motu
centri circellorü propter converſionem nona fphæra; Trepi
dationis motusper totum femicirculam Boreum augebit
motum nona fphæræ ,& in altero ſemicirculo tantundem
fabtrahet; adeo ut illius alterius ſemicirculi gratiaftellare,
fiant.
( trograda
Quid

ſi. Motus ſtellarum fixa- ( Medius.Vide. z z .

3.
fit

rum ſeu Augium Plane-

tarum vel Verus. Vide. Aaa .

2. Motus trepidationis octava fphæra.Vide.Bbbr

Æquatio octava phara .Vide. Ccc.

Motus
 1. Ef diurnus, feu quotidianus, ab ortu in occafum :qui ei,ficut &
| reliquo toti Syſtemati cali ,à decima fphæra, ſeu primomobili ineſt,
quo ipſa, uno
die naturali ſuper polos Mundirevolvitur.

(1. Locus: Sub Ecliptica immobili circa ejusdempo .

los.

2. Eft qui fit ſe- 2. Adjunctum . Est tardiſsimus.

cundum figno.
feriem , cujus J 3. Cauſa. Ineft, firmamento ftellarum fixarum
XX . notetur propter nonam pharam .
Motus ſunt
tres 4. Tempus . Periodum ejus definivit Ptolomau
annis 36000. Alphonſini 49000.& C.

1. Nomen . Motus dicitár Trepidationis.

2. Locus. Octavus orbis quâ caput Arietis & libra

Eccliptica ejus in circumferentia duorum circulo
3. Eft acceſsus
rum parvorum ,circa caput Arietis & libre Eclip .
& receſsus
. Hu - rica Nonafphæræ circumrotantur.
jus notetur

3. Conditio : quaeft, quod bine Ecliptice illa in

capite Cancri capricorni femutuo dividunt.

14. Periodus eft Alphonſinis 7000 annorum & c.

Obſerva
 Circulus equinoctialis in primoMobili deſcriptus.

ΥΥ .. 's . Vna in primo Hæ femper ſuntconjun Eta in eo.

Obſervatur Mobili dem plano, ideoque pro una habite
bic 2. Ecliptica | 2. In nonaphe | dicuntur Ecliptica Media vel fixa.
eaque tri. 14

( plex
3.In octava phara, quæ à Media utrinque digredit
femidiametrorum , parvorum cir
tur,pro quantitate
culorum . Hæc dicitur Ecliptica vera &Mobilis.

zz. Medius est arcus Eclipticæ vera , ab aquinoctuo verno fecundum fignorum
ſucceſsionem uſque ad circulum , per polos Ecliptfixa,
ica & per Centra circulo.
rum , ductum ,numeratus.

Waa. Hicad circulum , per polos Eclipticefixe, & per capita Arietis & libræo

Etava phara, ductum , deducitur. 1

Bbb. Eft arcus circuliparvià pūlto maximè Boreo fecundum conſequent iamme
.
tus ejus, uſque ad caput Arietis Mobile.
Ccc. Eft arcusEcliptice Mobilis inter circulum per polos Eclipticæ fixa,& caput do
rietis fixum , ſeu Centrum Circelli ductum inter capusArietis Mobile inter,
ceptus.

Aeterno aſtrorum rerumque Creatarum

omnium Soli Sapientjiuſtoque

νομοθέτα fit gloria in

Omnes omnium feculoruminfinitas eternitates, Amen.

***
 . 1

DIAGRAPHE PHILOSOPHIAE
Ethicæ ſeu Moralis .

Próyoo,feu definitio : Eft enim finishominis id ,propter quodille à

Ethicæ ' quaest Deo est conditus.
doctrina de fine
hominis ) obie
( Summus , five principalis, nimirum Recta
étum eft finis ho- | Diſtributio.Eft | vita.Vide A.
minis Hujus no enimfinisho
tetur L minis alius Subordinatus, fiveminus principalis : nimia
rum beata vita ; quæ recta vita pramium est
( Vide r .

Próxos : Virtus, est conſtans propoſitum vivendifecundum legem .

Eçoxò fplendor & exuperátia, que eſt virtusheroica ,nõpecie,fed

A.
quantitate a communivirtute diſcreta .
Recta vita est

que fecundü Adverſum , quod est vitium .

legem vivitar

Cujus modi Diſparatum , hypocrifis, fiveſimulatio virtutis.

vita conſtans
propoſită vir. Cauſa procreans , qua est Deus : qui igniculos virtutum inhomi.
tuus appellatur. nebus ordinarie per certamedia ,ut pote per principiorü practicorü
Hujus notetur | meditationem doctrine inſtitutioně,exemplorü aliorü confiderati
onem ,legum deniq civilium metum ,exuſcitat, movendo volun
tatem , ut conſtanter fibiproponat
fecundumlegem vivere.

Forma. Vide B.

i Species.Vide c .

Forma
-

.
 rDeum : colendo cum .
[ Simplex, per quã
B. cognofcimus qua- Proximum :fuum ei tribuendo.
Forma,eſicongr: eitia les noslex eſse ve
cum lege, lige nimirum lit erga vel ( Nos ipſos: Temperanter vivendo.

Harum.Vide
Nature ,aliisque ex hac

Impares
extructis . Eft autem lex | Comparata ,per ( Pares.

, vel
Naturé notitia difiri ., quà facta legum Superiores, que'circa no

C.
@
winis honefti & turpis i cotétione,fcimus biliora obiecta verfüntur.
nobifcum nata. Hujus i quară potiſsimi
confideratio eft vel in delectu fit ha
bēdaratio.Com . Inferiores, qua circa igno.
parantir autem Lbiliora objecta verfantur.
Lleges vel

1. Lex humana cedit divine.

Libero : eo femper
ſuperiores leges 2. Communia anteferenda
preferuntur infe- Sunt minus communibus.
Elc &tio,que rioribus : et tunce

fit tempore ; lectioně ſeguentes 3. Leges,que fimpliciterhow

C. vel
Harum legum regula gubernant neſta precipiunt, utilitati

cöfideretur vel i publice preferenda.

Non libero.Vide D .. 1

( Intelligentia.Vide.E,

No
 3
Præferuntur, cum nimirum graviore aliquo malo premimuit',
quod depellereá nobis cupimus:verbi gratia :externa media
cultus Dei libera tempore officüs reliquis univerſis præponere
debemus : Non libero.a.tempore, ea officuserga parentes, co

gnatos, aliosq; præftandis.pro neceſitate,& circumſtantiarum

ratione poliponimus.
D.
Nó libero & tum Non præferuntur, in ijs mimirum , ad quæ nulluss vir bonus ſe
inferiores legesfu- . cogipatitur,fedextrema quagefubeunda,& mortem potius
perioribusvel oppetendam dicit : quomodo leges
, quarum violatio fimplici
ter aurimpia eft, ant turpis, nunquam funt alüs in elećtione
poſtponenda : immo veró que fimpliciter Deum refpiciunt,
in collatione, aliis legibuis, officia etiam juſta precipientibus,
ſemper anteponende. Quodfinobis tempore non libero etiam
optio detur: uiſiſalvi eſse velimus, aut pietatis aut honeſta
tis leges violemus,putá ,ut aut Deum abnegemus,aut aliquem
occidamus :neutrum est eligendum.Nam inter mala pæne qui
dem electio conceditur,fed non inter malaculpa.Peccata enim
ex & quoſuntfugienda.

Legum
 Definitio . Ef.n.nihilaliud, quam re té agendorum cognitio,
circa parvitatesrerum & magnitudines, atjomnes officiorš
aftimationes, aliag extrinfeca earum momenta, perſonarum
denig, caufarum temporum et circumſtantiarum neceſsitates
( incomprehenſibiles preceptis ) occupata .

Difficultas. Non enim illa niſi longo rerum ufu comparatur.

E.
Adverſum Imprudentia ;qua notitias naturales non excutit,
Legum intellige. collationem bonorum ignorat,indelecturerum cæcutit. Hujan

est appellata.Hujus itaim.

Sobolesest temeritas.Vt, enim prudens omnia cautè:
prudens tēerèagit, quicquid agit.
conſideranda
( Primum eſt :leges ſecundum quas vivendum noſse. Id
icia

quod non tantum de lege Naturæ;fedcùm de alüsex hat

. rum

extructtis legibus,tum de inſtitutis

ſingulorum ,inquibus
Off
quo

vivimus locorum proprüs est intelligendum . Si fueris

Roma Romano vivito more : Si fueris alibivivitoficut

! ibi. Quos verſus de decoro, non de honeſto, quod ubique

eft idem , accipito .

Secundum eſt : Conferre leges,tùm nimirum , cảmancia

piti tenemurſententia diftri &ti, ignoramusg , hanc an
illam ,ſequamur.
Tertium .Vides

Tertium
 55
Prima: Divina humanis præponenda. Hinc illud Periclis:
δεϊμε συμπράτταν τοισ φίλοισαλλα μεχρι θεών ..

Secúda . Communiora minus cõibus :publica privatis prahabenda.

Tertia . in electione fimpliciter honeſta nunquam poſtponenda legi

B.
bus utilitatis, quamvismaximeet communiſsima . Benè autem di.
Tcrtium est fiernantur fcelerate actionesab indecoris: inhonefte à turpibus. Non
delectus rerü
| ſunt faciéda mala ,ut eveniant bona. Actiones non finibus duntaxat,
gubernatus Sedcauſis quoque efficientibus & formisfuisdeſtinguantur. Princeps
regulis qua- *1' Condenfis inſignevobis prudentia fpiritualisexemplum reliquit:cuj
rum
cum à Carolo .9.Gall.:rege oprio daretur, ut aut Mißam , aut mortē,
aut perpetuumcarcerem eligeret, prudenter ille reſpondit :fe Deofe
juvante primum nunquam electurum , duo reliqua regis arbitrio

relinquere: Deum tamen fua hæc omnia providentia gubernatu

rum . Qui quidem princeps fuo nos exemplo docuit : malorum , quo
rum infonti propter religionem optio datur, nullum efſe eligendum ,
ne nos met ipfos admiſſi criminis ſuspicioniinvolvamus.u duabic Opá
coordoy.ouoo d'èőxvoy députhucydides lib.2 : Infcitia fiduciam :pru
dentia verò cunctationem affert .

3 Species
 Gabyoo :virtus, quâ legitimo Deum honore veneramurfive colimus. Ef
autem veneratio feu cultus Dei, vel Vide G.
Species

Pietas, hujus
funt

notetur Adverſum ,impietas.

F.

Diſparatum , ſimulatio pietatis.

[Ad nos ipſos, (Fortitudo. Vide H.

Probitas, que eſt virtus, eftqz rel
perquá nos in hnmanis rectè Temperantia. Vide Los
Lserimus ,Hacgrelata vel
LAdalios . Viden .

Cognitio Dei, que eſt internus cultus Dei, cum ita Deum
ſínteruus tātum , cognofcimus, ficut ſein nature operibus patefecit. N B. Cogo
qui tantum in a nitio Dei ex operibus gratia , ad i beologiam pertinet.
nimocõfiftir, eft !
G. vel Timor Dei , qua eft cultus Dei internus. quo majeftatem
Culcus Dei ) Deireveremur, peccatumg fugimus.
eft vel
Precatio , quæ eft cultus Dei internus extero
Internus e externus fimul, nus fimul, quo neceſsaria ab eo perimus,
qui in affectu & externis geſti.
bus actionibusquè confiftit . Eft Gratiarum actio, qua eft cultus Dei interni
vel
& externus fimul, quo Deo pro bonis datis debio
tai laudem reddimus.
[ Definitio, Fortitudo eft probitas, perquam excelfum o in vi & um in rebus
omnibus animum tenemus .

H.
Adverſum , quod eft mollitudo.
Hujus obfervetur .
Diſparatum , quod eft fimulatio fortitudinis.

{Magnanimitas. Vide 1.
( Species, qua funt
[ Patientia. Vide K.

Magna
 7
[ Definitio. Magnanimitas eſt fortitudo perquam magno et in .
victo animo túm arduas & periculiplenasrésaggredimur, ións
1. externa omnia defpicimus.
Magnanimitatis
notetur Adverſum , quod eſt Pufillanimitas

( Diſparatum , quod est ſimulatio magnanimitatis.

-Definitio. Patientia eft fortitudo,perquam magno & invicto animo
K: adverſa quag toleramus.
Patientiæ

obferve Adverſum . Impatientia.

tur
( Diſparatum , ſimulatiopatientia.
Definitio. Temperantia eſtprobitas,que certas voluptatese capiditates'n.co
deratur.
xóyoo. Eſt enim continencia Temperantia ?
que voluptates & cupiditates corporis mo

Vide
L.
rContinentia ,

M.
deratur,
Hujus notetur
hujtis obfer
yentur Adverſum , incontinentia ,

Species Diſparatum ,ſimulatio continentie,

rózou. Eftſumpruum temperantia.

Parfimonia , próxo
Lhujus nótatur Adverſum . Profufio feu prodigalitas.

Diſparatú, ſimularioparſimonie .
Cóyo.Eſtcontinentia a ſuperfluo cibo potu.

H. ( Sobrietas.hujus Advería ſunt voracitas.

confideretur Ebrietas.
Et autemcon Diſparatum ſimulatio fobrietati .
tinentia vel ( xóyor. Eft continentia ab amore illegitimo do immodico cona
Caſtitas bu. ceſse veneris ufu.
jus notetur Adverſum ,libido venerea , ex quidquid impudicum eft.
Diſparatum fimulatio caftitatis.
4 Probitas,
 18
Práy G.Eſt.n.ea quæ omnes mores & geftusad
Morum ex naturæ covenientiam exigit. Vide.o.
ternorum : ea
eſt civilitas. Adverſum , Rufticitas.
Hujus note
tur ( Diſparatum ,fimulatio civilitatis.
rCum noſtra

potißimum
laude coujú ſaóv Q. Eft enim probitas qua internos affectus
Piobitas

gubernamus.
adalios

(ta.Eftq; mo
relata

deratio vel
vel
N.
eſt

Adverſum , immodeftia.

Quorunda
animiaffect. Diſparatum , ſimulatiomodeſtie.
Privatis & dicitur leni.
uum , qua di
Manſuetudo: tas & placabilitas cujus
citur Mode.
.ſuntcies

ea eft qua ab advcrſa ſunt iracundia

fia. Ejus no
Spe

tetur omni inordi- e implacabilitas: Hujus

nata ira nobis Diſparatú eft ſimulatio
těperamus & lenitatis et placabilitatis
excitatam fus- Viris principibus & di
bito refrena- citur.clemêtia , cujus ad
mus,Eft que verſum est crudelitas:
velin Diſparatúm : ſimulatio
i clementie.
Cum aliorum potiſſimum
ſrógco : Eſt.n.modeſtia qua no
Llaude conjūćta . Vide .2 . Humi . | freconfiü infirmitatis nemini
litas
nos anteponimus.
obfer- Adverſum :fuperbia.
vetur Diſparatum ſimulatio humili.
b wjus
bujus Liatis.

1
Hæc
 TróyG ; est civilitas fermonis
Coitas,
per quam nos alijs affabiles
hujus no 3 prabemus.
tetur Adverſum moroſitas.
Faciédo;
Diſparatum : ſimulatio comi
eſto, vel
tatis.com

0. Próx : Eficivilitas fermonis,

Hæc confia Vrbái- quâ in falibus lepidis
, jocisque
ftit vel in liberalibus modeſtam dexieri
tas, huj ?
notetur tatem ufurpamus,
Sermõe, vel Adverſumáypoixíc ruſticitas

in ſpecie ficdieta.
Difparatum βωμολοχία Jeur
1 Lilitas.

ſa -yos: Eft civilitas,per quam

Continendo;eftde- ab intempeſtivo fermone ab
cens ſilentium , hujus ftinemus.
conſideretur Adverſum loquacitas.
-
Diſparatum : fimulatio filen
Ltý decentis.

ſluvéili do råóyos: est en im civilit as per quam

diciturve nos metu infamia eorü qua nos de
Geſtuum affecti- recundia;, decēt,pudet. Siveeft metusinfamia .
onumg externa- hujus no Adverfum Impudentia.
rum compofitio tetur
( Diſparatum pudor vitioſus.
ne. Est velin ata .
Virili:dici- raóyos. Eſt enim civilitas ,per quam
tur gravi- | decoram & cõvenientē dignitatem
tas . Hujus intotius vitæ actu pre nobis ferimus.
notetur Adverſum , levitas.

(Diſparatum , ſimulatio gravitatis.

Amicitræ
to
Próxos.est charitas erga proximum ,per qua
ſtudemus.
ipli prodeſse
( Charitas, que ( Liberali Adverſum , illiberalitas.
gratuitò exer. tas , hujus Diſparatum , Avaritia.
l. cet amorem notetur
Hujus noftrum erga Móyos : Eſt charitas fivebenevolētia mutua
, non latens.
pecies alios.Esto, vel Amicitia,
eft hujus note - Adverſum , inimicitia .
tur
Diſpararum , ſimulatio amicitia.
Iuſtitia qua ex debito exerce- Species.Vide.R.
. de.s.
tur.Ai
Lour

Socialis ; quâ duo velplures moribus ac ætate aquales ſe mutuo amore,

ob boni alicujus amorem ,profequuntur.Quod bonum
fi honeftum est,
R.
Amicitiæ perfettam : inutile et jucundum iantùm , imperfectam gignit amicini.

species
Politica, qua parentibus cum liberis, utrisg, cum cognatis,ſervis cum
Dominis,fubditis cum Magiſtratibus, intercedit; & iüm familiaritas,
(tùm concordiadicitur,

Próyos: Juftitia eft probitasſuum cuiqua ex debito tribuens.

S. Adverſum Injuftiria
Hujus Diſparatum ,fimulatio juſtitie.
note
tur [ Communis, ad quam praftandam omnes & finguliobligan
Species tur . Vide: T.

Propria.Jide.I.

Et hæc
 IL
rréo: Ef juftitia nemini nocens.

Officium : Nec infert aliis injuriam. Hoc eſt. Corpori,

fama,vita,a ut bonis aliorum vi vel frande non nocer:
ſInnocentia ab alis quibus infertur,injuriam , fi poteft,propulfat,
hujus notetur
rillatio injuria.
Adverſa duo
Omnibus pro Deſertio affe&ti injuria.
promiſcuè. Eftgo
Del
( Diſparatum fimulatio innocentia,
Echæc
debetur

Veracitas. Vide v .
vel

Ofervantia .

Vota
PVoluntatis; fvota . ?
proſalute
l qualia funt Preces ) proximi.
raóyos; eft enim gratitudo
juftitia jucundam accepti Officiorum oblatio.
T.

Benefa & oribus beneficy confervans mer

tantùm dicitur moriam . Declaratur hæc
Gratitudo: Hujus memoria fignu vel Dona .
potetur FaQi; ſunt
L que vel
Officia
Ofici præftita.

Adverſum , ingratitudo.

b : 2 Vera cita

.
112

próxos.Eft enimveracitas juſtitia per quamrē,ficut ſeſehabet,efferimus.

Candor, qui apertè cùm proximo agit : et que au
dit dextrè interpretatur, eftkjemper conjunctus cum
veracitate; cum hoc pugnat ſimulatio & calumnia,

u .
Adjunctum Fides,que est di&torum , conventorum conftantia ,&
Veraci .
hæc veracitatem conſequitur. Subbacetiã eſt taciturni
tas. Hujus
tas,arcana ſibicredita non patefaciensalis. Hujus ada
notetur
Lverſum est deceptio. 1

Adverſum mendacium .

(Diſparatum fimulatioveracitatis...

Cašyos.Eft enim obfervantià Iuſtitia ,per quam homines nobis atate,

|ftatu,donisve
ſuperiores cultu
quodam ei honore veneramur.
Obſervatia .
Hujus note
Vitium oppoſitumirreverentia.

Propria
 Paózos. Eft enim ea, quam folus Magiſtratus ad communem
Reipublicæ ftatum incolumem conſervandum exercer.
Propria
noretur
bujus

Promulgatione,căm

injuſtitia
adverfum
leges promulgătur, quæ 1

togara
Hufu
in nullius fraudem : in
omnium falutē cedunt.

.
[ Togata ,tě.
pore pacis , Executiõe.(NB.Exe.
confpečta,qcutio finulla eft inanis Severitas. Afli &torú.
enim

eft inlegum clemétia dicitur:ſini. Neceſsaria

ft ſio vel

mis rigid.Tyranis eft ) in puniendis Sine malo

Cumprocircumftantia deli & u vel dolo peco
X'

rum varietate adhi. Lenitas

e,Divi

( cantium .
betur, modò. eft Läs eft vel
Probabilis, dū tolerabilior
pana propter bonum publi.
cum defanabilibus fumitur.

Bellica, que bellum juftum cum aquitate adminiftrat, Hujus adverſum iniuſticia
belluca. :

b Reda
i
14
Paóyos. Eft enim beatitudo ftatus five conditio hominis, quâ ipfi bene eft.

Adverſum Infelicitas,
Y.
Rectæ vitæpræ . [ Tranquillitate mentis.
Bonus ftatus Vede z.
niú ſeu beata vi
e ſeu beatitudinis animi,qui con .

confiderentur fifter yel in

Internæ * Lætitia cordis. Vide A A,

Bonus ſtatus corporis, qui dicitur Sanitas.

Partes Vel Vide B B.

Bona fama. Vide CC.

Externæ ,eaq funt
Vitæ fufficicntia , Vide DD ,

Hujus
1
 15
SaórG.Eſtenim tranquillitas mentis ſtatus animipa catus è certitu
z. dine declinatarum perrećtam vitam panarum acquifitus.
Hujus con
ſideretur
oppofitum Mentis perturbatio , à certa perſuaſione promeritarum
per vitam improbam penarum orta .

raóyes: Eft enim lætitia cordis , ſtatus animi latus, quo cor hominis è
rectifictorum memoria gaudium concepit, ó propter fpem prami,
AA.
quod virtuti eſt propofitum ,letatur.
Hujus ob
fervetur Contrarium ,dolor ex male vite recordatione,panarumg, exfpecta
itione orius.

BB. raóyou.Eftenim Sanitas ſtatus corporis, quo aétionibus ſalubriter os

Hujus ob beundis illud eftapiü ,conſiſtitque in supaoía ,& falubridla whárth
ſerverur
Adverſum ægritudo, five Morboſa corporis conftitutio.
CC .
Bona enim fama eft honefta aliorum de nobis opinio.
Hujus ob .
5
firverur
Adverſum . Mala fama.
Móyes. Eſt enimvitæ ſufficientia rerum , tùm ad vitam ,tùm ad civi
clem converſationem neceſsariarum poßeßio.
DD.
Hujus ob.

Jervetur .
loppofitum ,Egeſtas,que rebus ad vitam neceßarys nos defituir

Finis Philoſophiæ Ethicæ.

i
Rectitudinis & beatitaris omnis largitori ſit gloria
in æternamfempiternitatem .
 DIAGRAPHE PHILOSOPHIAE

Phyſicæ

[ Activum , à quo efficitur Motus, ut forma;ab

hac enim omnis provenit actio : eſtque propter
hanc activitatēmagisnatura , quàm materia .
Principia

ſIntrinſeca Paſsivum (Determinata ad certos motus re

Primóvel

quori al- ut Mate- * cipiendos.

funt
quæ

terum est
ria, que | Libera per ſe, et æquè apta ad om
1.
,

eft vel inesetiä cötrariosmotus ſuſcipiédos.

Priva- Materia , que eſt principium ſubftã

itio . tiale, unde corpusnaturale fit et con
Extrinſeca . Vide. A ftat : ſeu eſt primum ſubiectum cuiuff
Phyſicæ ,
rei, ex quo quodvis corpus naturale
ubiectü ,
perfe, & non fecundum accidés gene
liftcorpus
ratur, et in quodrefolvitur ultimum .
natura
lemobile. Estuel prima & inſenſibilis, vel fecă
rCon- da & fenfibilis .
Hujus ſtitué
notentur
tia, ut Forma, ğ eftprincipiū , quod materia
additum rei eſsētiam largitur. Hæc ex
ēte potentia facit Ens aclu . Hec Sca
ligero expoteſtate Materiæ, educitur :

Secundò vel aliis ex těperatis qualitatibus in com

muni materia .

Tranſmutantia, quale vnicâ eftprivatio ,quæ

est abſentia formeinfubiecto cü aptitudine ad
eam recipiendam . Hæc velut occaſio Materia est
ad formam .
2. Paſsiones propriæ . Vide B
13. Species Vide.r.
Extrinſeca
 TVniverfalis: Kt, Deus, cuius motu omnia
CEfficiés,gole gnbernantur;five virtuscalefiis..
eft principia
externum á
quo fit mo Particularis : ut, Natura , que organum en

tius.Eftqvel Dei, quæ non agit niſi virtute caleftiscum

Perſe, ad primacarſe efficientis.
quaspro
priè fe [Principalis, cuius gratia tota
quitur univerſitas eft fačta: Gloria
Vniver- | Dei.
effe &tus. |
Suntque falis ,isg Minus principalis,cuiusefui
A. vcl vel omnes in Mundoffecies ferve.
Extrinſeca , Finis eft caufa re debent:41, Hona.
que extra
propter quam
rem confi. res naturalis
fiunt, ip Particularis,adquam tanquam ad ſum
ifre. El quevel
Mamys mo mum bonum
quæque res Phyl:ca in fua
vent din
genere ex Nature prafcripto tendir. Ex
cuntur ab
firé nihil aliud eft, quam cuiusg, Teina
Ariſtotele turalis actio & propria functio á forma
Cauſa . Ez
ciusprofecta, unde finis forma inila
funt. bus naturalıbsessxpe conveniunt.

Fortuna, quaeft caufa peraccidens eorum que cem

filio & Fx wegzupéo swsſ1:ſirpiuntur,utfiquis
foſsurus
Per accidens agrum invenit Thefaurum . Hæc Chriftianisrectius
quibus ex ac- eſt particula divine providentia. Deo enim prori.
cidēte effectus dente permittente,omnia fiunt:nihil fortuitò, 11
aliquis adiun - ſtıbus facris literis.
funt
gitur; ut
Caſus,qui eſt caufa peraccidens eorum quæ citr.1 co
| filium & electionem fufcipiuntur: ut,fitripes deor
um cadensfedes
fiat,
Paſsiones
 Definitio : eft enim motusa &tus ( imperfe& us.)
CMO cius quod poteſtate eft, qua poteftate eft.
tus raquo, unde initiam fumit mot:ls.
Termini

Simpliciter
propinquun
tauſa ns
Perma Qui . LAdquem , in quo quiefiit motus.

operatur
excitat
movens

contatti
,eefficie
recipit

corporeo
motionem
dicitur

naturale
.Estque
motum
agens
nentis Les.L c . Ut movendo,à moris via

agēte
quod
Subfta .
oæ

quod
feu
ciſsim aliquid patiatur ,
Intern

affert

, u
ab
alteri
id
mutati

quod
C

feu
tiævel

H
q;v, ualis

el
Finis quia ex materia o forma

.Fill
eag el

,g;v
est

um
| rum . eſt compofiiū, os partim de

propri
2. Vide čtu partim poteftatecöftat .
2. Ut quarents actum ba .

jus
M.

eft
Paſsiones

bet, eatenus agai in aliud ,

propria

quatenus vero potentian

funt

Infi. habet, eateries patiendo to.

vel

idqus nentis

nitú , liquid inſe recipiat.

l'ide. 3. Ui unumquodque duin
LN, agit, aſs:milet fibiid,quod
perma
Non

patitur, ficpaulitin cosha

Genera: irarium patiens reddat fia,
proprietates
pariensctumquod

( bifimile
comparati

cio feuer
tus. Vide Secundum quid naturale, quod red
befunt
eft
ejt
,t

Hujus

motum dicitur, c virtute tansùm ego,

u

E,
dentmis

ages
ad

porenria agir ( line contactu :) e morio .

vel rale

Corrup
Subje
dicitur
molile

tio feu nes excitado nihil viciſsimpatitur,ut eft

Acci
natu
rem

interitis.
eſi
Inhabitat

corpus califte. Omnia enim ag niia,

et
B

cum materia pariëtenon funt copula

ratione

( Vide. F.
fAugme . ta , in agendo nihilpariuntur viciſsim .
vel

tatio . Vio 1. Quale eft ipſum agēs actu , sale deba

de G. omne pariens eſse poteftate.
Qua
Diminu 2. Patiesiorumz poreftate fit, et aptū ad
tica .
cio. Via pariendū, non fecüdū vnā aliquă parića
tis , ut
i de. H. 3. Agens et paties non debet eſse conii .
Qualitatis, fteft nuum cognatü, ejusdemg ſpeciei em
Externe

Lalteratio Videi . naturé, quia hoc non patitur neg agit

Circumſtat ut eft opx in ſeipfum .
ko

feumot us localw.videk . 4. gens o “ patiës ſe contingere oportet

CLocus Vide P. tacu vel immediato yel mediato
Vacuum . I ide.s. 0 : { ributiones . l'ide C
Tempus . Vide. I , La Liūtastillide.d . An 2 Divifio
 Naturalis,quifit à natura ceu principio interno. Hic femper
eſtuniformis : Nam granum avena non niſi avenamprofert.
Eftg inprincipio debilior, in fine
fortior.
[ Per ſeſen propri Animalisqui r Voluntarius cum ngecupéru in bominibus

us, quo ilito cor. fit ab anima . Iratione vtentibus.

pus mobile mo- | Hicvarius eft.
vetur :ut homo Eſtque in prin
iviſio
motus

inſita vimove cipio tardior,

enim
vel
, st

tur. Eſtquevel
eC

in medio cele
D

rior,in finelă . Involunta- ( Brutis animalibus.

guidior.Eft ex rius in
tem vel Hominibus ftultis.
Per accidens ( Violentus qui ( Pulſio,qua mavensà fe dipellitmobile; ut,
eft ,quo alieno
fit vi : ut, cum ſunt percuſsio, iaculatio, protuſio.
nec infito mo- lapis furfum ia
bile movetur :
citur.Eft in prin | Tractio, qua movensad fe trahit mobile:
uiftella mově cipio vehemen- ut inſpiratio,id eft,acris attractio
tur motu ecci tior, in medio
dextario orbi
remiſsior, in fi. Vectio , qua corpus mobile vehitur non per
um quibus fút
ne quieſcit om- Se fed per aliud ,ut in curru fedensmovetur o
affixa. Eſtque ninó. Hujusmo.
ninó. Hujus mo. ad motum currus..
vel
tuis quatēus.lo
calis intelligi. | Vertigo, qua mobile in gyrum vertitur, ut
tur,fpecies funt imolaris lapis, velrota.
Expers violentie, Cum partes moventur admotum toti
cum aliquid move | us : ut, partes corporis, quamdiu ſuntin
tur ad motum al corpore per accidens fedcitra violentia,
terius. Sic mota i moventur , quia moto corpores ip; & GHO
navi ſarcina étia : quc moventur
aut nauta quief- Cum accidens movetur ad motum fub
cens vehitur cum ftantiæ cuiinhæret.Sic enim cädor ofi
navi. Idezfit vel milia, item animus ſemper per accidens
movetur quia corpore cui infunt, meto,
Lipfa quoque moventur.
Adjuncta
 ( 1.Motus omnis ſucceſsive do in tempore fit, nihilque momento mo
D veikt .
|Adjuncta feu.2.In omni motu movens fimul eft cum mobili, & cum eodem con
proprietates jungitur, ſivecontingat rem motam corporaliter, five virtualiter.
3.Inter vltimum & primum motum nihil eſt intermedij , fed cor
tactus neceßürió requiritur.
Cróy :Eft enim generatio mutatio à non eſse ad eſse,hoc eft, quà
acquiritur nova formafubftantialis:ut cum é tauro fiunt apes, ex
equo crabrones, qui antea non erant. Vel: Generatio eft mutatio,
qua res tota mutatur, & idem ſenſile fubjectum non manet : ut ,ſi ex
cibo fit ſanguis,ex aqua aër ,neutrum manet,quod anteaerat.
ſí. Ingeneratione eadem fubftätia non manet, fed ex una pro
ducitur alia; incæteris auté motus propriè diétıſpeciebus ma
net eadë formaeadëgſubstätia hoceft,tota formafubftãtialis
Axiomata

& fpecifica,qua totüdicitur,quoniä rei integritaiě conftituit.

E. 2. In omni generatione requiritur ſubiectum , nullag poteft

precedente materia .
efe generatio fine
Generationis
3 . Ea materia habilis fit oportet, ut unum ex altero poſsit
Vem ortus note
generari
tur
4 Differt generatio à creatione, quod generatio ab Entepo
tentiâ ad Ens actu : Creatio à non Ente omnino procedii ad
eſse.Illa hominum etiam artificum in Natural quod Metal
lorum ſignificant imperfeétorum mutationes artificiales, ex
natura longo uſu excuſsa & perveſtigatæ probata imitatioe )
hacfoliusartificis Dei eft, in rebus quafcunquevult.

5. Generatio , non ut metusfit in tempore,feu ſucceſivé,ſed

in momento,feu puncto temporis .

6. Generatio non est iter illud ad formam acquirendă fed eft

forma inductio ofinis motus..

AA 3 Corruptionis
 aóy Q: Et enim Corruptio Mutatio ab eße ad non eſse, vel que
in Materia abijcitur forma fubftantialis;ut,cum ex homine naſis
tur ferpens,ibienim homoefie definit.

e 1. Sicut in generatione totum eſse rei acquiritur : ita in cor

Corruptionis ruptione totum eſserei deperditur.
fiu interitus
2. Gencratio unius eft corruptio alterius : & corruptiouni
Axiomata

notetur .
us, eft generatio alterius.
3. Cum materia ſine
forma eſse nequeat, & verò duabus for
mis ſpecificis perfici non poſsit:propterea una orientezalierais
eapreexiftens interit.

1
4. Rerum ut generationes,ita & corruptiones perpetuò in
hac natura durant quadam ſucceſsione.Primó quia materia
inſubjecto perpetuò manet . Secundò quia primum principi.
um immobile ſemper manet & agit , & exparata Materiares
naturalesproducit.I'nde ex corruptione fequitur generalia

perpetua,quadam ſerie .

5. Nihil in id quod omnino & actu non eft, interit ,fed in als
ud aliquod Ens abit:ficut nihil ex eo,quod actu non eft.gent,
ratur :fed ex eo,quod actu certa forma praditumeft.

Augmentatio

!
 7
? Stóyo : Eſt enim augmentatio feu accretio mutatio minoris quantita
tis in maiorem ,uſque ad terminum præfinitum à Natura .
Proprietate s
C1. Vt ex aliqua extrinfecus accedente materia res fiat major, quæ
Materiaeſt Nutrimentum extrinfecus aſsumptum , & intrinfecus
ita præparatum , 11t poßitin rei fubftantia converti. Fiunt autem
corpora maiora per extenfionem membrorum. Zabarella.
2. Quæ augetur & imiminuutur,neceſsariò locīt mutät. Etenim
.

quod augeſcit, eum , quem primòoccupat anguftiorem ,połea am

pliorem occupat locum . Quod vero decreſcit ,ex ampliore loco in
minorem cogitur.

3. Itaq, augmentatio non fit adveniente incorporeo fed corporee,

ſiquidem idquod augetur, corporeum eft: ideog ,quod eidem ad
Augmen venit, corporeum fitneceſsum eft.
tatio fer 4 . Id quod augetur, manet conſervatur idem Numero.Eadem
accretio. eſt caro, que antea minor eft,&
poſtea major eſt facta.
Hujus no 5. Nun modo totum fit majus,fed unaqueque pars ejus apta pro
Tetur Lportione augefcit.
Cauſa. Auctio fit beneficia anime veget antis,quæ cumper totam vitam
penitus eadem Numero maneat, ad materiam , quæ ſecãdum partes fin .
it Grenovatur, informādam & animandam extenditur: fluente verò
Materiæ alıquaparte,anima cum illa non fiuit, fed adaliasremäentes
puries retrahitur, vndefit, ut cadem forma permanente ,vivens quels
idem Numero confervetur.
Subiectú

Ordo . Id quod in vivētibus & animalibus primòaugetur,partes ſunt

auctio

fimilares. His enim auctis & illa (animalia )augeri eft neceſse .
Eormæ non Materia :auctore Ariſtotele.
eft

Compofiti, nõ Formænec Materie, aucture Scaligero, cui ego

aſsent:on: că id propriè angeſcat, cui fit acceflio. At nec
forme
Inec Materiæ fii acceſjio.Ergo compoſito. Ergo illud augetur.
Adeptam infiam
Termini. A Natura hi ſunt cuig, corporiprefixi, 1 magnitudinem .
quos ultra citraj, nequit confiſtererectum . Ceſsat ,
namg in adultis hæc mutatio,proptervel Subiectirecipiétis
Lineptitudinem .
jedis 4 Diminutio

1
 t Crónu . Eft enim diminutio mutatio de maiore quantitate in mino.
H rem . Sicenim ſtirpes animätia & reliqua viventia aliquandiu 6vm.
Diminutio tinuò augentur, poſt marceſcunt, & paxlatim diminuuntur.
hujus notes
tur. Cauſa. 'Languentes anime vires. Cum enim facultas commutaus
nutrimentum in corpore non amplius in tantum reftaurat, quantum
amiſsum eft, quavis parteminore fiente,totum diminuitur.
1.

Alteratio , qua eſt Mutatio in qua eodem fenſili ſubiecto manente, alia qualitas ac.
quiritur vel abijcitur: ut in aqua fitalteratio, cum abiecto frigore recipii calorem :
tem cum ex molli corporefitdurum .

Próxo :pegà enim eſt Mutatio loci ſubiecti:st,proieEtio lapidis furſä

eft copa

Adiunctum : Eft primus omniä , quia finehoc reliqui eſse non poſsüt.
K.

фера fеи rCircularis, qui perpetuò æqualem à Cen

motusloca tro diſtantiam retinet, quo metuprini
lis , Hujus Simplex mobilc volvitur 24 horis, cuius vietii
obfervetur & vnius reliqua mobilia uniformiter movētur.
Diſtributio . modi fi--|
( Eft enim vel bique fi rMedio in

milis, a Rectus, fublime. hoc motu elemě

vel qui fit tadres elemen
recta Sublimi tares moventur.
vlà ad mediü
Lá deorfū ]

Compoſitus: qui fit mixto ex vtrisque modo, đ

competit mixtis corporibus, animalibus, nubibus,
Lfluminibus.

Quies
1
 9
Próva :Quies eft privatio motus ejus quod aptă adrecipiendă moti
baber naturam :ut dum resfrigida eft, qua debet calefieri, dicitur
quieſcere.Vel, eft motusperfectio & finis.

Naturalis, cujus principium eſt intrinfecum , ut quả

resin ſua forma loco perdurat, & ad quam quie
tem naturali inclinatione fertur : ut lapis, interra

tanquamloco proprio naturali quiete quieſcit: extra

L Diſtributio . verò eam quieſcit violenter. Sic terra& aqua qui.

Quies. Hu- Quies alia efcunt quiete naturali,cum ſunt in centro,autquam

Jus notetur proximépoſsunt, ad centrum acceſserunt. Ignis au
tem draer in loco alieno non quiefcunt.

Violenta , cujusprincipium eft extrinfecum ,ut cum

corpus in alião loco externa vi detinetur. Sic 7 homine
qui vinculis detinetur, qnies eſt violenta. Item
quando vefica ſpiritusplenaſubaquam ſuper pofito
( pondere deprimitur.

Subſtantiam ,quando res nec de integro ge

neratur nec corrumpitur.

Specicsfunt totidem Quantitatem , quando nec major nec minor

quot ſpecies motus; fir.
fecundum
feilicet Qualitatem ,quando non recipit aliam for
mam accidentalem .

Locum , quando non tranſfertur de loco in .

1 lоcкт.
M. Finitum , eft cujus est aliquis finis determinus. In eſ proprié corpori quanto id
clquantitatis

1
ВЪ Infinitum
fro raóyou: Eft enim infinitum , cujus quantitatem fi accipias,ſemper ali.
quid extra fumiperpetuopoteft, hoc eft: revera infinitum eft, in quoli
partes non folum ejusdem rationis ſed etiam ejusdem quantitatis ac.
cipiantur nunquam tamen ad finem pervenitur.
N Actu , cujus quantitas non capi nec aſsignari poteft.il
Infinitú in rerum natura non eft.
hujus no [ Perfectibile
ſuo actu, hoc eft, ut aliquädo in acti

ntia
tevel
telur Diſtributio . traduci pofsit, ſicut es potentiâ ejiſtaina , quis
Eft enim in paulòpoft actu fit ftatua

Pogz
ea
finitum vel Imperfectibile ſuo actu ,hoc eſt qua nunquam in
aiti deducipoteſi.Tale infinitum eſt in rerumna.
tura.Ita dies poteſtate eſse dicitur, quitamennä .
quam ita actu exiftit, aut fimultotus fit, fed fem
per unapars alteramfequitur. Et quem ad modi
certamina Olympica dum quidem durāt, parim
ſunt actu, partim poteftate: eodem 79.0 do infiniti
poteſtate erii, quodin actum nunquam educeiur.
Evide.o

Próx : Fſt enim infinitum potentia, cuius partesnon quidem funt fimul
actu , fed fubinde fuccedentes: feu ad cujus ultimam appofitiöcm vel door
fionem perveniri non poteft,
Subieétum

Magnitudo , féu quätitas continva , que femper dividipoteft in par.

tes diviſibiles ejusdem rationis, in qua proportione nunquam adin
Hujus diviſibile aliquid pervenitur.Omne
nifini fiquidem continuum diriſibile
est in ſemper diviſibilia.
ti po
tentia
Numerus, inquo fpectatur infinitummodo contrario, nempe perado
note
ditionem , non autem per diviſionem . In numeris enim adáutio in in
finitum abit. Quantumvis enim magnus fit numerus ſemper tamy.
nius unitatis additiče fit major. At divifio in numeris non abit inni.
finitum , fed ad vnum aliquem numerum non amplius diviſibilem,
nimirum adnnitatem tantum pervenitur .

Locus
 ri

froy Gu.Eft enim locus terminus corporis ambientis immobilis primò.veleſt ſuo
ficies ( .concavanon convexa .) corporis continentis (.non contents.).

raóyou: Eſt enim fuperficiesproprié & imme

Proprius | diatérem locatam continens. Celum ultimü
hujus no- } igitur in loco non eft, quia nullam habetſu
1.vel tetur perficiem continentem .
Locus.Huyu

Proprietas : Eft equalis locato ſecundumom

nes dimenſiones, hoc eft, nequemajor-neg,mi
notetur

nor eſtre, quam continet.

Dítiributio
P.

[Naturalis , quò locatum ſuana

Eft enim lo turâ fertur, atque in eodem
cus vel quieſcit & confervatur: ut ig
nis naturalis locus eftfuperior
aeris regio : terra ad inferio -
Diſtributio
rem aeris partem movetur, ibi.
Eft enimvel
que manet .
Violentus , eft in quem locatü
vi detruditur, & propterea in
eo non quiefcit, nec conſerva
tur, ut cum lapis'in ſublimepro
ycitur: Sicpomipendentın ar
( bore .
Communis,qui multa corpora fimul continet, non autě
primo; fed peraliud ,mcrito propri loci. Sic enim in calo es,
quia in aere es,quia interra es, quam terra ambit & con
tinet.In terrarurrfus,quia in hoc loco, id estin hac parte
aeris ſuperficie que tuum duntaxat corpus continet.
Celum igitur,aer & terra loca ſunttibi cum omnibus com
munia.
2. vel. Vide. Q.
13 vel.Vide. R.
Dextrum , quod digniuseft tõſiiniſtro.
1
Differentiæ . Ante,quod præftatyw poſt
Bb . 2 Per ſc
Surſum ,quod dignius eft ta deorfum .
 12 ( Perſe, qui eſt corporum ,qua alterius ratione non movětur:ut,corpus natu .
rale, quia id per ſe habet magnitudinem , ideo eius perfequogeji locus. Jis
homo quoniam perſe movetur,per fequoqueest in loco.

2
2. vel Per accidens, qui est corporum , quaratione alterius movětur, at ſuntacci
dentia , qua in eodem loco ſunt,in quo ſubiecte, quibus
inhærent separatım
enim folaſubliſtere nöpoſsunt.lia Gymnaſium hocperfein loco est, color ve
10, ornatus, & amplitudo in eodem loco funt, ſed per accidens. Sic corpus
i per ſe in loco est :animaper accidens propter corpus in quo est .

ſ circumferiprivus aliâs commenſurativus

, dimenſivxs, qui propril
phyſicus est, in quo eadem est dimenſio loci Creilecata, quomodoHj.
poſtaſes corporeæ dicuntur tantü efse inloco . Quo modo verum est,duo
corpora in eodem loco eſse non poffe. Nam diverſorum corporum mia
gnitudinesfeu dimenſiones non pofsuntfimul efse, fed aliasalis cedere
est neceſse.
A.
Definitivus,qui competit illis fubftantiis,que dimëſionibuscarent, qual
3. Philippo
Melathõi quoniam ſuntfine Materia, circumfcribi non pofsint,cum:g /ubflantia
est enim fint finita ,& propterea eas alicubieſse neceſse jit, dicimus eas definitive
locus vel in loco eſse, ut funt Angeli & animi hominum perſe conſiderati,funt
enim hi in loco,fed fineomniextenſione, diftione o di panſione: Hoc
modo multi Spirituspoſsunt eſse fimul in uno có codem loce, Marb . S.
ubilegio Demoniorum in obfejjocrat.

Repletivus, qui foliDeo omni potenti & infinito competit qui ubique
est ſubstantia & potentia. Act. 17.06 .
ſnoj ut quorundam . Vacuum est.locus non repletus corpore ..
ſince conditum mundum . Nam ani e cum nulla fuit fuperficiescorpe.
l'acuum feu Nullitas ex ris continentis.
inane . Hu. definuiõe Verum autem est hiper vacuum non intelligitur locus: fed non locus.
Jus notetur hac eaque poftmundum condirum : Nam ita nihil vacuum eſt in mundo ſedias
Lvel lum ulrimum inferioresspberas: beignem bic àerem, bic ter , am
Laquam itu locus contiver.
Tempas
 13
Tempus

raya : Estenim Tempusnumerus numeratusipfius motusper prius & pofte

notetur
.Hujus

,
riusſeu: Tempus eft id quod numeratur vel numeraripoteſtper priusaut po
flerius.
[ Præteritum ,quod fuit & elapfum est.
Partes ratione diſcreta
funt ( Futurum ,quod erit & nondum est.

( Diſtinctio & interfe &tio prateriti ſcilicet & fx

turi,

Inſtans ſeu præſens quod non pars temporis: quiaparsomnis metitur totă,
iam eft to view. Hoc tem- & ex partibustotum componitur. Aitò vwò nec
porispariium est metitur nec componit tempus. Menſura autım
T

( temporis eft calı,præcipuè Solis converſio.

Confert rebus interitum & corruptionem , ſed per accidens. Cume.

nim tempusſit quantitas accidensque Morus ( perfe corrumpentis.)
nihil ipſum agit. Et vita noftra est actus animæ, in quem nihil habet
tempus aut iuris aut imperi: fed calı varii motus variasfaciunt im
preſsiones, quibus corpus noſtrum ad intemperiem cvebatur. Sca
liger.
(Regularis , qui æquali tempore aquale
(Effc &ta
pacium conficit, ut metus primimobilis
ſemper 24. horisconficitur.
j.velis
Irregularis , quiæquali tempore non a
fpacium conficit: ut animalia alias
quale
Confert tempus celerius, alias tardius moventur.
,
motui acciden .
tia, à quibus mo. Velox, que brevi tempore magnü inter
tus dicitur vallum conficit: ut cælum ſingulisdiebus
naturalibus circum volvitur femel.

( 2.vel
Tardus, qui longo tempore parum pacij
conficit: ut Saturnus 30.annisſemel tan .
Ltum propriomotu Zodiacum pertranfit.
Bb 3 Species
 14
rGenerale, omnia catera complectens: ut, Mundus xóou Qu aborns.
tu, a tÒ Tv & täönc dictus: non quod extra hunc viſibilemmi.
dum nihilfit: cum extra eum alie Dei creaturæ
fint plurima & exi
mie, quales funtangeli & beatorum hominum mentes: fed quod fit
univerſitasomnium Dei ſenſibilium & corporearum creaturarum.
Species cor . Hujus notetur. X.
porisnatura Simplex. Vide A A.
lis fiunt cor- Speciale ,
pris vel i Compoſitum .

Próza : Fſi enim Mundus ordinata compages ex cælo ,terra , adeoqué ceteris
rebus, que in his continentur, coagmentata.
rcælum
Teller

Materia,quæ funtcorpora naturalia ſenſililia "! Elementa

Xujus
801e11

Ex elementis orta
H

Formaeft unicusillemirabilis & perfectiſſimus ordo , quo res ille inter fecon .
nexe, ac / picntiſsimècopulate fint ac diſtincte.Vnde palàm fit mundum non
eſse animatum , cum nec partes ejus omnes fint animala: nec contrarias & fibi
ipfi repugnantes qualitates & conditiones admiital,quod in animatus fit.
Cauſa efficiens Deus,Verbo Dei & ipfi etiam Piatori in Timão. Hinc conftat no
e/seaternum : ſed cæpiſse , quia res naturales omnes caufam efficientem requi
runt, fi quidem nihil concretum & partibus coagmentatum à feipfo effici po
tuit ;cumque ex materia & formaconſtructus fit,ab alio condirus fit in tempo
ris aliqu.iparte neceffumeft.
( 1. Solnunc multo propior eft terre, quàm Ptolomei æta.
Corruptio . Incli- te: vel quod paulatim fiatlanguidior: vel quod terram
nitiam adın teri- viribusex hauſam propiorefitu foveat.
tum quia 2. Omnia elementacum longo temporum tract Sot
infectae impuriora reddita, faciuniutſtirpium & homi
num Natura ſit deterior , & ad fineclutě do interitem
Figura . Vider ( vergai
Accidentia que
Lſunt i Quantitates.Vide z .

1
Figura
 r 1. Ariſtoteles ipſum vocat orbem . 1. de cælo cap.s IS
2. quia corpori,quod debet omnia corpora, cum fimplicia tim
T
mixta continere, debetur figuraperfectiſsima e capaciſsima.
Figura est ſpherica At ea eft fphærica ſeu rotunda.Ergo.
Jou rotunda quias . Cum præcipu a integrales mundipartes quales funt,cælum ,

aqua,aer, terra ſenſibusiudicentur effe circulares & ſphariik ,

Lquid ohftat,quo minies totusmundus ctiam ſit eiusmodi.
1. Cælum ſi infinitus eſset, in gyrum , ut experientia
Quantitas

docet ,cercumagi non poteft.

2. Nihil quod terminis clauditur, eft infinitum . At omne
Continua,ratione corpus, ipfumq
; adeo calum clauditur terminis cumfi
vel
eft

hujus mundus eft guram habeat, claudeniem corpus.Ergò.

finitus,quia 3. Quia nullum infinitum corpus movetur tempore fini.
to. Cælum autem convertitur tempore finito, nimirum
fingulis diebus naturalibus ſemel.Ergò finitum eft.
4. Quiareliqua omnia celo continentur. Ergò finiuntur
Ergò funtfinita.
1. Quia fiplures eſsent mundi: tum ,quia omnia gravid
Z

naturaliter deorſum : levia furſum feruntur omnia t1s.

mulia vario iactarentur & terra alterius mundi ad
hujus mundi centrum tanquam ad locum ſuum natura .
lem , & ignis alterius müdi ad circü ferentiam hujus mia
di moverttur,aut ignis, aut terra hujus mundiad centri
Diſcreta ratione alterius mundi tenderct.Hocautem fieri non poteft, quid

hujus Mundi non Terra ab unomūdoad alterum tranfire volēs percurre .

Sül plures fed unusret priusregionem ſui orbis, atque ita grave inſublime
tantum ferretur,quod eius Quretrepugnat. Ignis quoque perme
dium unius orbis pertranfiret ad ignem alterius, quo
quidem pacto leve tenderet deorfum ,quod fimiliter con
tra cura eft.
2. Quia unui eſt univerſiprincipium ,feu primum mo
vens: Erga etiam unicus tantum mundus,quia conveni
niens eft mundum fuo Archerypo ſeu intelligibili exem
plari refpondere. Plato in Timão.
3. Quiahumana proſapia hiſtoria non niſi unum exhi
bet ,Genel. ви 4 Simplex
16
rašy : Corpus enim fiimplex efi quod principium Motus localisſim
plicis in feipfo babes

Próy @ : Eft enim corpus conftans quod

!
eadem forma pery etuò perdurai, net
AA lang mutationem recipit,
Simplex cor
p146 bujus no

Conftans
rrón Q. Eft enim cælum
ob
hujus .
ſimpli
corpus naturale,
fervetur
ciſimum ,folidum ,ipha
ricum pellucidumow
Diſtributio orbem mobile.
Species.Cæ
LEj enim vel lum hujus
Diviſio.Vide. TB.
noteiur

Figura . Vide.DD.

Materia Vide.EE

Formia . Vide.FF.

Motus. Vide. GG .

Partes eſsentiales ſeres

Inconftans: ' 'ide.Q2 ( biles.Vide HH

Diviac

1
 17

SImmobile, quale eft extimum illud & fupremum quod Empyreum

dicitur ,quodque Ariſtotelem etiam agnoviſse non nulli inde conclu .
dunt,quia is divina övla fupramundum collocet, ceu immutabilia
atcbxiquod quidē cælū ,quia eft immobile non eft hujus oxényewo.
Prózou: Eft enim illud , à quo motus diurnus,

BB qui omnium primus eft,maximég conſpicuus,

proficifcitur, & eft orbis decimus.Ejus motus
Diviſio celin
( Primum hujus circularis rectus.24. horisſuper polos& axem
eft vel in *
potetur mundi ſeu aquatoris ab ortu in occafum ver
Mobile

gensreliquos omnes fecum rapit...

Effectum Motus femper æquabilis, nunquam
remiſsior,nunquam velocior. Hujus efféctum
eft generatioda corruptio rerum naturalium
perpetua.
Fró a :Eſt enim fecundum mobile,quod pre
termotum illum diurnum ; quem àprimo mo.
bili accipit, alium motum ,huic feré contrari .
Secundum um haber.

huius confide Cróyou: Eft enim phara

nona áraspa .
r Chriſtallinú
in fio

Jeu aqueum Ratio nominis : dicitur

Divi

hujus notes aqueum quia nulla in eo

ſtella fulgent,fedadmo
dum tranſlucidum exi
rès & perfpicuž, aqua .
rum refert fimilitudině.
Stellatum . Vide.CC.

С. Stellatum
78

påóy du: Eft enim celum habens ftellas 7:01usfi.

militudine præditum .

pFixas ,hujues Nomen : octava pheri ,firmamentum .

no.'etur
rändavès , non errans.

Spacioſitas ſes capacitas,Sunt enim ineo ita

numere qualifiella .

Adjun
Dignitas . Cum enim hoccalum ( slira quod

&a
CC
nullum globum cæleftem dari putavit Ari
Stellatum quod
ftoteles ) caufa fit conſtantis vita, & efficiat,
continet ftellas ut res magis eodem modofe habeant, quam
easg vel Il
reliqui orbes: ideo pluribus aftris, tanquam
viribus preditum eſt, ut hoc munuspraſtet
( Ariſtoteles lıb.2-de.cælo.cap.12 .

( Saturnus in phara feptima.

Extremos

pSuperiores luppiter infphæra fexta .

ſunt
ut
vel
et

Mars in phara quinta.

Erraticas +
five pla.
[ Venus in tertiapara
netas, eof
Inferiores
que vel
Mercurius in fecunda.
utfunt

LLuna
LLu n in infima.

quiunicus cft sol, in quarto

Medios fcilicet orbe.

Figura
 19
Prima
Pulcherrima
Fi. Quia hæc figura emniū Perfectiſsima
DD
eft Capaciſsima.
Figura e 57 Ad motum Commodiſsima.
rotunda
2. Quia extra fummum orbem nullum eft vacuum . Nam ſi figura eiu
"Sou globo - reitarum linearum eßet, profecto extra ipſum ó locus eſset de corpies
‫ل‬ aul Vacuum .
3. Quia motus ſtellarum fixarum eſt rotundus.
4.Motus folis & luna eft rotundus omniumgſyderum errantium .
5. Quia aſtrorum figura eft rotunda .
fi . Quia quod fub fenfum cadit,id tätùm ratione materie fub
fenfum cadit. At cælum ſubſenſum vifus cadit . Ergò ratione
materic. Ergò cælum est évacu.
Fročiést 2.Quia calum eſt Ens mobile ,conftat materia & forma .Ergo
cælum non eft aucu.
3.Quantitas,raritas denfitas comitanturmateriam : hecom
EE .
Materia i nia in cælo reperiuntur.Ergo in eo etiam eſt materia .
1.Quia omnes formeſblunares, ita materiā
CHJUS ob
informāt,ut ab ea feiungi nequeant: unde om
fervet ar
nia ex iis conflat a interitum experiuntur. Cor
vel pora autein cæleftiafunt immortalia .
2. Quia motus cæli ſpecie differt à corporibus
Diſcrimen ſeu diver
firas àmateria inferi- | sublunaribus convenienti moru . Ergo diver
Jamin cælo naturam arguit.
orum corporum que
3. Quia quæcunque communicant materia ,ea
dicitur quinta ſubſtä quoque invicem transmutantur : quæ vero no
Lora, quodprobatur mutantur, diſsimili conſtant matéria . Cælum
autem & inferiora non tranſmutantur. Ergó
eandem materiam non habent.
4. Quia inferiorum corporum materia eftin
potentia adplures formas Elementares : illorú
autem fcilicet cælestium materia tantum ad
unam cælefiem formam eft dwelne aprare
Сс 2 Formu
Lcipiendani
.
20

Tantum in formans,non intelligens.

FF. ri. Quia cum cælum à fe non moveatur, exter..

Formaqk4 num motorem deſiderat, qui alius præter intel
est vel ligentiam eſse non poteft.

Aſsiſtens extrinfe- } 2. Cum motuum celeſtium leges, ordo, & con

cus & intelligens ftantia manifeſtéobfervērur: fieriid non poteſt
niſi ab intellectrice vi,corporis experte, quania
.
hil est nifi intelligentia.Falluntur igiturquice .
Llum animatum dicunt, anima intrinfeca.

ſi. Quia eft cæliperfectio,ideoque non prater,fed fe

cundum naturam ille competit.
1. Circularis isque
cælo naturalis 2. ſi contra naturam illi conveniret non poffet tot fe.
GG . culorum ætatibus durare ,quia ea qua nature aluna :
Motus
funt,fempiterna eſse nequeunt..
Iqui est

2. Continuus, non interruptus, ideoque perpetua eft in cælo quietis pria

vatio.

3. Ergò non rectus: ideoque cælum corpus eštneque gravencque leve ullo
(modo.

Partes
 21
ſi: Denlior. Quia ut lucis capax eſse poſſet, denfam effe oportebat.
Namex materiæ celeftis contractione & cödenfatione orta eſt fingulis
lux fiderilus ..

ſi. Quia lunam videmus eſse globofam . Cum autem om.

nia aſtracjusdem ſintMateriaiidem de omnibus ſtatu
endum .

2. Globoſa 2. Quia natura nihil fruftra faciensprocul dubio eam

AH İſtelles figuram attribuit , quæ ad moi um progreſsivum
Partes cæli miminé idonea habetur: convenientiſsimum autem ad
Jeſsentiales per manendum in uno loco. Sphærica autem figura eft
(enfibiles Chujus modi.
ſunt ftella.
Et autem Sola, ut, Sol, reliquas omnes
fuo plendore obfuf
Nella pars Cans .
Tcali
3. Lucida : idque
luce nativa vel Mutuatitia etiam : ut cæteræ præter folem omnes
propter propria lucis exilitatem & debilitatem á
maximo illo luminarı illuſtrata.

4. Mobilis cum ſuoorbe

Fixas. Vide. Il rióyg: Stella errantes funt que
infra octavam fphæram fingula in
ſingulis reliquis ſeptem orbibus di-,
pofita peculiari modo circum fe.
Ls. Diviſio runtur .
in Errantes feu pla
Medius quaſi dex
netas Harum note . do coryphaus, Solo
Dviſio :Pla- | Vide NN
( iur.
netarum l- *
nim alius eft | Extremiſunt reliqui
omnes , di &tı ſtipalo
res , Videos
С. Fixx
3
22

Say . Sunt enim ftelle fixe,quæ octavo orbiinhærentes tardifsimè cum

eo moventur, eandemque inter feperpetuò fervantdiſtantiam .

Proprium diſcriminans eas à Planetis,fiintillatio,cujus caufa eft inter

capedo ſpacij, ob quam ſpecies are viſamiſsæ pre tenvitate vixiam va
lent senſorium imbuere, ideo fit, utdum ex illis viſionem elicere potentia
conatur, labore fatiſcatac tremat; qui tremor cauſa est, ut videatur a.
ftrum per ſcintillationem tremere.

[ Prima, qualpræter ſolem do lunam .) plen .

dore reliquas omnes vincunt,& terra majo
Magnitudine res ſunt centies ſepties, cum undecim ſexa.
II.
gefimis quartis, earumgfunt 15 .
Fixæ :ha.
Tuin no .
Secunda, quatcrram fuperantoctogies fep
tetur.
in ſtributio

ties quarum funt 45 .

Numerabiles Tertia : que terram fuperantfeptuagies bå

nobis notas .cum triente,funtijue.205.

Di

quarum funt
mille viginti Quarta :quæ terra majores ſuntquiquagies,
cum ſemiſse & numerantur 477.
dua ,qua inter
ſe differunt
Quinta: que terram excedunt tricies femel
funtque 217 .

Sexta : quæ minimæfunt, ſuperantterrama

( gnitudinēpauloplusde ciesocties,etſñt.49.

Configuratione. Vide. KK
Situ . V'ide. LL .
Innumerabilcs, ſporades diēta quarum ordo & numerus ignoti

( funt & ſparſifine ullo ordine eſsé videntur.

Confi .
 23
feruogow70s, hoc eft figurā veleffigiem animalič ali zrum Via
rerum exprimentes, ut agnofci facilius poſsent, quarum
KK .. funt. 48. & dicuntur imagines cæli,/ da era ,atque afira.
Configuratio nchac
rationefuntvel

Lapagpahles.figuram noillam exprimenses, ut reliqua.

Aries .
Taurus,
Gemini .
Cancer .
Leo .

rin Zodiaco :#t 12 conſtellationes feu Virgo .

Libra .
figna & dwd'exatuuóquce
Scorpius .
LL . Sagitarius.
Situ. Itaget Caper .
+
funt vel Amphora.
( Piſces.
Extra Zodiacum . Vide. MM .

C6 Ext .
 ( Maior
rVrſa
Minor .
Draco.

Cepheus.
Bootes .
Boreales,feptentrionalibus Corona borcalis.
conpicua, 21 aſterilmis feu Engonaſis.
imaginibus comprehēla :ut Lyra.
Avis ſeu gallina
Cafsiopeia .
.Perſeus.
Heniochus.

Ophiuchus.
MM
rCetus . Serpens ophiuchi .
Extra Zo .
Orion . Sagitta.
diacum Eridanus . Aquila .
Vunt vel Lepus . Delphinus.
Caisina- Equiſectio.
jor. Pegaſus.
Auſtrales,que Procyon . Andromeda .
Triangulus .
meridionale
bus terris cer Argo .

nuntirisima Hydra.
Cancer.
ginibus com Corvus .
prehenfa : ut Centaurus.

Beſtiaquam centaurus gerit,feu lapus.

Ara five thuribulum .
Corona auſtrina.
Piſcis auftralisſeu magnus.

Hujus
 25
raóz @: Eft enim Solplanetarum maximus & lucidiſsimus, lucem ,
calorem , evim vivificam toti mundo imperriens, fuoquemotu
temporum viciſsitudines deſcribexs.

Quantitas: Eſt enim Major terra , centies ſexagies ſex’es.

NN Situs : Medium inter omnes planet.is occupat locum . Nam ſi efset

Hujus notetur infeptima(phara, ètantalocorum diſtantia multò remiſsius inter
ventu lucis inferiora corpora calefaceret, omnia que frigoribus
propemodum obrigerent: Si in prima,omnia ardoribus deflagrar
ent, ob ejus vicinitatem .

raóyo: Eſt enimprivatioſeu averſioradiorums

Solis, ob inter pofitionem lunaris corporis inter
folem & noftrum vifum . Cum enim Sol autor
fit effons lucis diurnæ: obſcurari is nullo modo
poteft, niſi quodradij ejus impediri poſsunt á
Defeétus : hujus | lune corpore denfo & folido,quò minus in ter .
notetur ram ferantur.

Tempus, Fit in conjunctione corporis utriuſq .

Quantitas: "Nunquam Sol totus obfcuratur.

Nam luna minor eft, quam sol, & proindevni,
verfum ejus lumen adimereimpos.

Calidus ?
Qualitas. Et enim y Moderate
Siccus

od Hi
 )
26
raó a Eſt enim Planeta plumbeo feu pallido colori
[ Saturnus temperatura frigidus & ficcus, & proinde mulus
I hujus no naturæ ac vitæ humane inimicus.
telur Quantitas.Terrâ maior nonagies ſemel.
Sicus . Remotiſsimus.

Superiorcs
Proy Q : Eſt enim planeta Saturno ſuccedensmaxi
ſupra folem
mè lucidus:temperaté calidus é humidrs, Saturn
ſcilicet, lupiter
malas conditiones temperās, vite imperator & lar.
hujus no .
gitor : cum calidum & humidum generationimaxi
titur
iné conveniant.

Quantitas: Terram ſuperdt nonagies quinquiesc

OO
gun
pad
H)!

ferè femiſse.

Mars hu- próx : Eft Planeta calidus,ficcus rutilus,feu in flão

ljus note me moremrubens.
tur
Quantitas : Major eſt terra femel cum una tertia.
Cróy Gu: Sunt enim planeta inferiores, qui infra folem ab Afiro.
nomis collocantur .

Fay Gu:planeta ſolifuccedens, mediocriter

calidus & humidies,ſplendidiſsimus actan .
Inferiores Venus hujus to fulgore lucens,ut eius radius umbra red
horum no . notetur datur.
Species

tetur Quantitas incerta. Traditur tamen terra

( minor vices octies, aut tricies feptics,

fróy quest enim planeta Solis comes parum

que albicans& cjuscü quo jungitur, natu
Mercurius raſeſe applicäs, ideog, varius á verſatilis .
hujus note Apparentia . Raró cernitur ob exiguum in
tervallum ,quo à fole elongatur.
Quantitas . Putaturæquare vicefimam ſe
partem globi ierreni.
cundam
Luna. Vide PP.
luna
 fašyg :Eft enim omnium planetarum infimus, humidus & frigidus, proprio
quidem , ſediamen maiori ex parte Solis luminelucens.

Quantitas ( Terrà ſecundum Copernicü ,quadragies ter minus octavaparte.

minor eft
ndocriir
Luna
bujies

sole
fepriesmillies,minusSexagefimâfecundà.
PP

froy Gueſt privatio luminis Solaris in luna , ob interpoſitionem

Terræ inter Solem & lunam è diametro oppofita.Tunc enim ter
Defectus ra interveniens inter Solem & lunam non tantum ſuadenſitate

ſeu Ecclip - radiosſolaresexcipit, co quo minus in lună ſpargantur, impedit:

fis. huius fed etiam umbra fuâ lunam ſoli oppofitam involvit.
obfervetur
( Particularis ,cum illud fydusuna aliqua parte obſcu
species iratur.
( Totalis ,cum illudfydus totum obfcuratar.

Qualitas. Humectandi vipreditaeft.

Effectus : 'Pro eius in cremento do decremento humores etiam creſcunt & de

creſcunt,oftreeg & conchylia lunari hacpoteftateaugětur atque minuuntur:
Lut docet Ariſtoteles lib.4.de hiſtoria animal.

od 2 Cordus
1
128 *Dicitur Elementaris regio.
Eft mundiparsinferior, Gua Elenenia & cun ct 4
qua in iis funt,quæquc ex illis fiunt agen run
1.Locusqui . tur,complectitur.

Contiguus regioni calefti ita quodammodo

continuu ,ut nullum vacuum inter cælum.clemen
taque intercedat.
2. Definitio Sunt corpora fimplicia homogenea, ex quibus rés
omnesconcretæ primum cumponuntur, in qua ultimo refola

Corpus ſimplex vuntur,ipſaverò in nulla fepriora.Hincrerum [ Principia.

inconftans qua mixiarum funt
lia corpora ſunt rignis . iNutrices.
Elementà. hujus
notetur Aer:
3.Numerus quaternarius
Aqua.

Terra.

CAMedio furfum corporum leviä ( Ignis..

4. Motus naturalis ( Aeris .

[ Terra.
sFigura

Ad medium deorſú ,utsorporā ,

gravium , Aquæ.
vel
ğ

ſi Contingit extremitatem rei ,cuijungitur,fic,ut ad rticon

tacta figuram ſe accommodet.Experimur aquam in vafero
tundo rotundam : in quadrato quadratam habere figuram .
L2Globofa eft & rotunda; ut toium univerfum glebolum eft

6. Proprietates. Vide RR.

7.Differentiæ . V'ide. SS.
8 Formæ ,funt qualitates.Vide.EEE .
9, Contactus Vide: 000.
Mixtio , f'ide. 222
Proprie
 ri . Conjunctionem eorum .
( Prima eftinon eſse | 2. Alenda nutrienda á procreanda corpor :1,
Jimplicia fed im cum ex unopuro Elemento nihil generetur.Mix
puniora propter tum enim non habet fummum gradum in qua
Llitatibus:fedin miſtione qualitatum .
( Facilior (cilicet των συμβολικώμ, que ha

Vniues
aliud
bent fimilem qualitatem . Sic aer in aqua

eaqu
vel
in
facile tranſit . Nam cum calor, aquam
ſe
paravit á humare infiütus diſsolvit, a
qua in aerem convertitur:
Citior eorum quæ in qualitate patiente,
humare ſcilicet conveniunt :tunc enim fe
cundum agentes, in ſe agunt fortius.
Secunda,funt per Difficilior muliorum quam paucorum :
RR
petuo mutabilia, ideo ex igne aqua ,ex aere terra, e vicif.
Proprietates Sex ſe mutuo ge
'
sim ex aqua ignis,cr exterra aer difficili.
quarium nerabilia . Eftque us generatur.
bæc mutatio Ele Tardior Twvervußórwp, qua qualitutis
mentoruin vel communione nulla funtconjuncta.
Duorum in tertium : cum fcilicet duo Elemēta
nulla qualitate conveniunt:ut ex aqua & igne
aer velterra ,ex acre & terra ignis velaqnage.
nerabitur.Si enim ex igne adimatur ficcitas,cu
maneat calor, & ex aqua adimatur frigus, o
maneuthumor,tunc ex utroque aer,ut tertium
Elementum generabitur. Horum caufa eft mu
i qua actio contrariorum .

Tertia proprietas:Elementatota non trans mutantur( quia aliâs ſe

queretur eorü deſtructio.) ſed fecundum partes
fuas, tim inter
ſe in
vicem ,tune in compoſitis corporibus.

od 3 Differentiz
 obſervetur
ſi.doy : Eft enim Elementum calidiſsimum ,ſic

:hujus
Ignis
cum & leviſsimum .
2. Locus : ſummus inter Elementa,proximusluna
globo.
3. Ex qualitas eſt calor, fiperans ficcitatem .
Proprietas: ſimplex puriſsimus fervor in fua

( Leve, quod phera, nullam vim conſumendi obtinens, ficui no

ſua innata ſter compofitus culinaris ignis: qui tamen ipfe noſter
vi orari ut cumque verax , non omnia conſumit.

tateſurfum fimplicitatem &

5. Inviſibilitas, propter fummam
fertur.Eft raritatem corporis.Todicepevès enim feu perſpicui,
SS . que tum niſi condenſeiur,eft aégalop.
Differé . 6.Conlervatio ,quæ fitá cælo, ut á loco proprio,im
tiæ. Efte primis per motum circularem , qui vim habet diſsi
nim Ele- pandi,attenuandi, rarefaciédi , & propterea ignem
mentum 'conſervandi. Niſi enim ignis moveatur, extingui.
vel tur, &propterea per motum in orbem confervari
neceſse est .

fi:Aggregat ea , quæ ejusdem ſuntgeneris.Que

.7. ecta

autem diverſi ſuntgeneris,difiungit. Ariſto

Eff

teles lib 3. de calo cap 8.textu 74 .

2. Iuftè adhibitus à Chymie peritis ,habitus eft
proradice velpotiusefficiente Elixiris,
3. Aquæ quoque durerræ frigiditatem tempe
rat, & ita quidem certum temperationis mo
dumftatuit, utmixta producantur.
Aér Vide. TT.
Grave. Vide.Tr.

Aer
 37

fi. tóy :Eft enim elemětum moderatè calidum , & humidifsimum ,complens
omnem locum nullo alio corpore repletum .
notetur
2. cxa qualitas, humorſzperanscalorem .
Suprêa
, ujus
fubigne

" Quantitas : est enim igni vicinior, incipiens à cacuminil us mon

partes
locus

h
hujus
egio
fint

tium , & finiens in principio loci ignis: longé major reliquis .

l3.oci
R
.
,

Qualitas: calıda est & ficca,cum propter perpetuum primimobilis

Quantitas
s
er t

cum quo circulariter rapitur, motum : tum propter is nis propinquio

buju
note
TT

tatem .
wir
.A

[Minor estate,quàm infima propter folisaliitudinem , et ver .

ticinostro vicinitatem .
notitur
Media
ujus

Maior hyeme, quàm infima propter folis depreßionem ,& à

( vertice noftro distantiam .
,h

reme

ſ1 . Quia corpusillud nõ poteſt eſse frigidiſsimu

Non

etfimulaér: quia nihil violentum ſeu contra

ext

naturam ,perpetuü eft. Ariſtoteleslib.1.decæ

Frigida

lo cap. 3. tex 1.18.

2. Quia nõ algeſcitpropter dylosiçeny, quia
evenepiseeory, aut calıdum autfrigidum
ante
Quali oportuit eſse. Ši calidum dixeris nullum locum
tas eft habebit coletopisacous,quia frigus ubi non eft,
enim
conflipari non poteft. Sinfrigidum , àquonam
femper fit factus frigidus nõ immerito quæritur, cum
vel Ljua naturaſit calidus. Zabarella .

Sed comparatione & currypítel ſuperioris& inferior,

ris, quod raritas & levitas eius testatum faciunt.
Infima Vide Zabarella .
Humida.
( Effectusfeu Vſus. Vide xx.

Dd Inz finna
32
Quantitas . Initium fimit à ſuperficie terra , & pretenditur:qxo)
que radyj folis à terrareflexirefiliunt.

Infima hujus ſı. Propter morum cæli.

notetur Calida
Lz . Propter radiosſolaresa terra refractos .

Qualitas ſi . Ob propriam naturam aèris.

Humida 2. Ob humidos vapores,ex terra

[ quotidie exhalantes,eamgue inficientes.

1. Inmixtionereliqua elementauniri,da mixtum conftitvere neque.

unt, niſi aérperuniverfam mixti ſubſtantiam penetret, eamquefus
bigat, & ad generationem habilem reddat,terreas quidem & craffa
ſübtiliores & rariores efficiendo: aqueas verò inflando & dilatando,
ne concıdantaut collabantur. ,
XX

Effectusfeu
2. Corporibus generatis praſertim animalibus infervit, dum at
vſus.
tractus reſpirando ,cordis aliorumque membrorum aftuantiumfer
vorem contemperat.

3. Spirituum quoque generationi conducit : ideoque aérem eſse no .

fcripfit Avicenna.
frorum corporum veluti pabulum

4. Denique fine hoc Elemento nec aves volare, nec ullum animatum
corpus vitam prorogare poteft, cum vita in calido & humido conſi.
stat. Aristoielestıb.
de iuventute & fenecture.

Cirave;
 33
raów : Est enim aqua Elementum grave,
frigidum & humia
dum , terram undique ambieris & interfluens.

Conditio gravitatis . Gravis eft aqua comparatè, reſpectuni

mitū aéris & ignis,quibus
ſubýcitur: adterrà autem collatale
Ita namquefuopte ingenio deorfum tēdit ;uini
vis dici poteft.
notetur

hilominusſupra terramemineat.
Aqua
: uius
h

Quodque non rarò aſcendit & fuperna capeſsit: id fit fecun .

dum Cardanum ideò, quia natura dedit aqua, ut tantum af
cendat, quantum defcendit. Secundum Scaligerum verò non
rr propriâ natura aque,feuriquadam abillo corpore impulſa .
Grave, cuod
fuapte vi Conditio frigoris.Aquanon est frigidiſsimum Elementum ,
inclinative, quia non adeò remotum est à motu Cæli, ſicuti Terra, quæ om
deorfumien nium maximé à fonte & principiocaloris diſtat.
dit. Es que
vet Caufa intcr fluxus, ecur aqua non ſemperterræ incumbat,
tcrra veròfubjaceat : eil animantium commoditas, qua terra
aquis tectănec produci, nec foveri poſsent: Sed omnia ſub mer .
Sapremerentur,ſterilefcerent & Sujfocarentur.
( Perſe quia cjuspartes;ut gutta funtrotunda,par.
Figura eft tes autem homogeneorum corporum imitantur
rotunda naturam totius.
Cum terra:quia ſi navigantibus polusnunc affur.
git, nūc deorſum vergit ſequiturtumorem quen .
Ldam ei ineſſe, etita rotundum .
Primus: Mollificat concreta corpora, ad formam
fuam faciliusfufcipiendam ,unde velut mater eſt
y ſus in
omnis generationis. Terra enim miſi irrigetur hu
mixtione
more nihil ex ea produci poteft.
Secúdus : Frigiditate natural; temperat calorem
ignis, qui veluti pater generation is dicipotest.
1
Species ratione. Vide.cz
Terra .Vide AAA. Ee Species
34
rStabiles, ut, mare, de quo in meteorologicas,
Situum
& loco .

rum vel Fluxæ, quæperpetua ſcaturigine funt, & in montibuspotif.

ſimum propter eorum frigiditatem humiditatem gen. ran .
turávalles pererrant.

Minores, ut fontes, nempe cum vapores terrein ſciffuris á

ZZ . cavernis montium in aquam refolvuntur, á guttatim defiil.
Species Quáti- |lant, qua undiquaquein loco decliviori confluentes, tandem
ratione tatis vel erumpentes fontem faciunt.

Majores , utflumina ,quorum caufæ cædene funt quæ & forti

um. Est enim flumen nihil aliud quam fantium oricorum
concurſus.

Dulces, Contrahentes nimirum dulcorem ex terra pura.

Amaræ, ex terra nitrofa, feu adusta.

Salſæ exterra fale infecta.

Quali Acerbæ & astringentes ex terra alumine mixta.

( talis,
Frigidæ propter ferri aliorumque frigidorum metallorumma
teriam.

Calidæ abigne,qui in alveis per quos decurrunt continetur,de

perpetuo ardente bitumine, partim fulphure fovetür.He pro
Junt ad exiccädasvitiofas & putridashumiditates in corpori
bus affectis.

sulphureæ ex fulphure. Harum præcipua vis estpenetrareú

'Lexiccare.

Terra
 38
folidum , graviſsimum .
fazo . Eft enim Elementum facciſsimum , frigidum , eáque denfun

'1. Quia fuis terminis facilimè,alienis difficilime contin

netur.
1. Sicciſsimum 2. Quia affufum humorem omnem combibens fuapte
natura exficcat. Humor enim non pertinetad continuane
das partes terræ fimpliciter: fed ad miſtorum partes con .
Ljungendas.

2. Probatio ri. A fonte caloris eft maxime omnium remotum .

1
differentia . | 2, Frigida quia
confidereur

rī definitio. 2. Ob immobilitatem frigidum fitboc Elementum .

Terre

nis que ſunt

AAA
bujus

3. Denfum folidum : quia frigidum :ex quo oritur denfitas e ſoliditas,ideo .

que quafi funda.nentum eſt,Juſtinenstotam hanc Machinam Mundi, & qua
cunque ejus complexu comprehenduntur,

4. Graviſsimum : quia ex denſitate & foliditate oritur gravitas, que coro

pera facit fitu infima , c in Centro mundi recumbentia ,

ri . Quia uni corpori fimpliciunus du .

taxat motus naturalis competit : Tera
Naturalis re autem naturale eft defcendere.
Terra. Non 2. Quia fi motus ille efset naturalis,
naturalis conveniret etiam partibus, cum idem
1. Si , moveretur est ego totius ea paruā motus fit :& tamē
Terra, motus ille conftat, partes nõ in orbem, sed deors
sut aut i fum vergere.
Immobili Violécus. Quia nullum violērum perpetuum
Non violēs
és

2. Quia nulla Terræ pars ſive magne

To
či

tas: hujus
1.

noterut tils * fiveparva,poteft á medio avelli, eso

Lad conirarium extremum moveri,
Figura. Vis 2. Q : 1ia ſemper fignaſex Zodiaci fuper terram ſunt totidemque infra
de BBB Horizontem delueſcunt: quod non fieret, fi terra extra mundi centrum
Sita eſset.
Magnitu 2. Caula efi Natira ejies gravitas: quæ cum fit maxima; effiiit, ut terra locă
do . Vide. maxime á iælo remos um, hoc eft medium Mundiappetat, ibique fixa con
Сс С. Lguieſiat, nec aliorfum niſi per vim educi poſsit.
Ee 2 Figura
Leffc &ta. Vide,DDD.
 ſi. Quælibet enim Terra pars ſuoptepondere in medium nititur,ſuisque
conglobatur nutibus;ac maior parsminorem trudit, quoſque perveniatur
ad Medium & ita neceſsum eſt Terre partibuscompreſsis undique verftu
centrum Terram in ſphericam figuram componi.

2. Idem probant ea,quæ fenfuiſuntconſpicua.['idemus enim cum Luna de

BBB: ficet,eam per circularemſectionem obfcurari:quod ex eo fane oritur, quia
Figura Terra , cujusinteriectu obſcuratur,rotunda eft á globoja.
rotüda
3. Confirmat idipfum aſpectus ſyderum.Sienim terre ſuperficies eſser pla.
na : incola ejus,qui ad Auſtrum ſunt, & quiad Aquilonem , eundem habe
rent Horizontem ,easdem ftellas, viderent. At hoc eft falfum .Ergo & c. Idge
patet inde, quia progredientibus ab Aquilone verſies Auſtrum , non appa
rentſupra lineam verticis eadem fydera,quæante apparebant, & quæ ad
Aquilonem afpiciebantur, occultari incipiunt, paulatimquefeſe produnt,
Ljua ad Auftrum fulgent:quod fimiliteraccidit is ,qui ad Aquilonēpergūt.

CCC .. Magnitudo . Non eft admodum magna;ita ut comparata ad complexum fit

mamenti, aliorumque ſuperiorum orbium , fit inftar
puniti. Ariſtoteles i .Meteoro
rum cap.14 .

DDD $ 1 . Aeris & aque mollitiem ſua ficcitate temperat; & humorem per ſena
Effecta in : | turaquæ fuafluentem ,,veluti repagulo cohibet & fiſit .
mixtione
duo: 2. Corpora concreta conſolidat & durabiliora reddit, atque aptiora:
Lad.conſervandas figurasformas..

Formz
 37

Primariæ
fr.aór : Suntenim qua evidenter de facilius

fciatur
harum
deprehenduntur.
raóyo primiriæ funt quæ pri .
Manifeſta
mó Elementis in ſunt, & reli
harum no
quarum fenfibiliū qualitati
tetur
caufæ funt.
2.Diviſio

Numerarius
us
ſunt enim

quatern
EEL. vel
Formz,
feu quali
Caliditas.
tates fine quibus
elementa nec intel
Frigiditas.
ligi,nec mifceripos3
funt. Eæ funt vel
Humiditas .

ivifio Siccitas.

Actuoſas.vide FFF
3D
in

Patibiles vide 1.1.T.

Secundariæ.Vide K.K.K.
Obſcura.Vide M.M.M.

3 Haram
3's
ſinóyou : Active.enim
feu actuofa funt,que agendivim , eamque adver
Sam habent.
2. Officium . Nam in mixti generatione paſsibiles qualitates terminant
Guniunt : ipſa à paſsibilibres nequaquam terminabiles. Abſolute igitur
ſunt activa.
1.nóvQ : Eft enim qualitas prima activa, còngre.
ganshomogenea mixtilia, că diſgregis heterogenea.

Obiecta
quafunt
ſir.Homogenea , hoc eft, 'non tantum quæ funt

Calor cujus unius fpeciei:fed etiam quæ fimilem habent qua

litatem ,& bomogeneam naturam , ut uniripf

2
notetur
fint. Mercenarius in dilucid. vnde ficcum a
humidum tum in mixtione túm in coétioneper
calorem congregantur,non quatenus ſunt con
s

FFF. traria:fed quatenus inter ea intercedit uçãous

Specie

Harum utapte mifceri poſsint.

3.

notetur 2.Heterogenea, hoc eſt, quefunt diſsimilis na.

turæ , qualitatis ( temperatura, queg in unam
naturam converti non poſsunt. Mercenariu
in dilucidat.
.Ratio
3. effectionis. Vide GGG .
ri . Attenuare.
2. Diſsolvere.
3.Digerere.
4 , A & tiones
4 . Maturare.
qua ſunt 5.Incidere.
6. Aperire obſtructos meatus.
67.Rarefacere.
Frigus.Vide.HUH.
1.Duæhe qualitates veluti Concordes & amicæ ad
mixti generationem concurrunt ut cauſe efficientes .
Generant enim illæ calidum dofrigidum ,cum vincūt
Vlus officium Materiam .

2. Dominæ funtpaſsivarum . Niſi enim dominētur,

regere de elaborarcillam materiam non poſsent.Vn
denon fieret generat19,/ed inconcoctio cinquinatio.
Diſtinctio
 39
Perſe..Hoc modo calor calorem tantum , & nullam uv
[ ,&
GGG
ftantiamproducit, quia nihil virtute propria ultra pro
Diſtinctio Confideratur priam peciem agit.
calor, ut caufa efficiens
generationis, vel Vt eftinftrumentum Naturæ . Hoc modo omninoſub ,

ftantiam producere poteft. Sic enim calor, ut aniw a in

i ſtrumentum fanguinem
generat carnem .

fóy Gu : Eft enim frigiditas qualitasprima activa congregans cùm

homogéea ,túm heterogenea. Sic enim in metallis, diverſagêera me
sallorum commixta fimul manét, quamdiu maſa est frigida e nõ.
dum à calore liquefacta.

HHH . [ Aſtringere.
2.Denfare.
Frigus hujus
2. A &tiones 3.Obſtruere .
objeruetur
4 . Calorem nativum obtundere.
is . Corpora gravia & craſsa reddere.

Ante rem miftam generatam :& fic

verè negai concurrere Averroes.
Poſt rem miftam conftitutam , &
[ Per ſe fic miſto conſtituto & percalorem
idque genito ultimum complementum ad
3 Ratio effectionis vel
dit. Congelando enim facit ad par
ſeu generationis. tium conftantiam , & aptitudinem
Frigus concurrere i affert adattum ſecundum five ope
L’ationes. Mercenarius & Zabarella.
poße conſideratur
ad miſti generatio
kem ve
Quatenus calorem contemperat, fervorē
ejus moderatum reddit. Et hac ratione efficit
generationem .
Ee 4 Patibiles
40
raóyG : Eftenim bumiditas qualitas paribilis, ſuorer.
fe continens,
mino difficulter, alicne facile
Humiditas:
Cujus note . Difilucre

2. Subiectorum bu . Scu .
midorum proprieta
tes, quafunt Dilatare ſe, nec facile corpori
11. fur fuperficie coerceri. Ideò vi
Patibiles, num in vale ligneo, vel calic
quæ funt Lconfervari oportet, ne diffluat.

Caóy ficcitas qualitas patibilis, que fuo faci

: Eft enim
alieno autem termino difficulterclauditur.
Siccitas.

Hujus obfer.
vetur

2. Tapaderypceloopòs. Sic lapis fua figura & ſuperficie

facile clauditur, alienos autem terminos non recipit:
projectus in aliquod vas non figuratur ad figuram vho
lis,fed proprios terminos retinet.

Sccun
 41
( 1. dóy : Sunt enim fecundequalitates,quæ ex primarum temperatu
Tra & mixtione profluunt, atque ita quafi illarum propagines atque fo
bükesfunt.
2. Nonnen : Dicuntur enim tangibiles, quòd tactu potiſsimùm obfer
vari poßint,gozoetiam pertinent ceterorum fenfuum objecta, colores,
Sapores,odores ,deqüabies in doctrina ſenfuum .
ſi . Raritas eſt qualitas;fecunda,à calore ut plurimum orta, habens
partes extenuatas, nec inier ſe ita probè compactas: ut, herbe,
pruine nubes.
KKK. 2. Denſitas eſt qualitas orta à frigore ,partes habens conſtrictas
Secunda & ;folidè cohærentes; ut, vitrum , glacies
, cos, lapis, ferrum , om
riæ, harü niaque Metalla .
notetur
3. Levitas eſt qualitas plærum que orta à calore, ſurſum omnia e
vehens.
4 Gravitas eſt qualitas deorfum ad centrum vergens & movens
3. erus

orta àfrigore.
Num

5. Durities est qualitas, denſas de benè compr.ctas partes habens,

difficulter cedensfactui, & á ſiccitatéorta: ut, Metalla, lapides.
6. Mollities eft qualitas,partesleves habens, facile taĉtui cedex
tes, orta ab humiditate: ut, cerafa matura, caro &c.
7. Craſsitics eſt qualitas orta á ſíccitate ,partes habensſolidas:ut,
ferrum , glacies coct.
8. Subtilitas eft qaalitas partestenues habens: utflatusin åère.
9. Ariditas eſt qualitas orta á ficcitate,partes habens humoris fe
réexpertes. (facile effugitet elabitur. ut. onun
10. Lubricitas eft qualitas ab humidiate produtia , quafactum
11. Lentor eft qualitas ab humiditate exorta ,parteshabens tena
ces & glutinoſas ;ut,pix .
12. Friabilitas eſt qualitas ex ſiccitate orta,habenspartes non co
harentes, ideoqfacile
ue artevuur; utjal.
13. Aſperitas eſt quálitas ex ficcitate prognata ,quæ habet partes
prominētes ,tačtū ,dum cõsrečtatur,offen dětes:ut, pumex , cortex.
14. Lævitas eſt qualitas exorta ab humiditate, fuperficiem habēs
Laqualem , tačtum , dum contingitur, oblectans aiquedemnlcens.
ff Obſcuræ
 42
fr . déya : Qualitates obſcuræ nihil aliud funt,qu:im Istentes alfiontite

2.Nomina
quadam poteſtates , quibus res Naturalis agunt velp.top!ur orguid, ce jiu
ratio exprimis & fecundisqualitatibus non facile reddipotjt.
.dıcū

1. Tertix, quia primas dficundis conſequuntur.

l
tur

2. Specificæ, quia funt facultates of jocicndicırtas actiones natura .

ve
curæ

les,quafunt proprie fpecieialicui.

3. Formales, quia á formeipfi, adeoque eſsentia rei procedunt.
MMM.Obſ

4. virtuales, quia perhas exerit fe virtus illa in ceteris effectionibiu

i producendis, que non inveniuníkr in alys corporibus.
notetür
occultæ
arum
feu

3. Singulare & proprium temperamentum iduccurzacía dictum .

h
;

fi.Magnes quidem habet primasfecundas qualitates, quia eft lapis fic

cus, durus & alper,ejusqueproprium eft attrahere ferrum,quod reliquis
lapidibus eſt impoſsibile.
cleo

2. Amygdalas amaras ebrietatem arcere experientia docet. Hic fi dica

mus amaritudinem hujus effectus eſse caufam ,iure quæritur, cur ea ama
Tagad'Erype.

ritudo, quæ in amygdalis eft, hoc tantum faciat, ánon quæ in fructibus
4. uong

G herbis eft alis.

3 . Sic quotidie videmus huncbubulas carnes, fuillas illum ,alterum po
mum & cafeum averfari; ita ut ne odorem quidem ferre poffit .
4. Ferrum á lapilli certorum animalium ventriculis attcruntur, que
neignisquidem tàm brevifpacio comminuerit .
5. Taliselt pæonia contra Epilepſian .
6.Fæniculum ad ocularum aciem .

7. Alplenum ad medendam exuberaniem atram bilem .

8. Ruta conira venena .
venenum .
,
9. Smaragdusa Coitum : inquo geſtatus digitorumpiturs

Lad ſvilum .
*Memoriam .
10. Rhebarbarum edacit bilim .
11. Agaricum pituit.im educit.
| 12. Epithymum purgat folam atram bilem
( Divi10.vide. İNNN . Diviſio
 43
ſi. Tóy @ : Eſt enim mutua & naturalis quædam affectio da
confpiratio inter res phyſicas, expeculjari & occulta cogna
tione orta .

2. Exempla: Sic ex animalibus lacerta animalefthominiNa

Γσυμπάθειαμ,, tara amicum . Taurus ſylveſter ad fici arborem alligatus fit
bujus notetur
placıdiſsimus. Ruta ad ficum Jata latiſsime& uberrimèpro
.Divifio
NNN

venit .Vlmusvuibus adefse gaudet. vitis & olea mutuo fru

untur Confortio .& c.
in

I. dév: Eft enim naturalis rerum phyſicarum inimicitia

velrepugnantia: ſeu quando aliquaſibi ipfis infifta & fimu.
laté diſsentiunt, cæcisque laborant difcordijs.

Exempla : Sic Leo ad cantum galli expavefcit. Elephas odit

Αγαπάθεια ,,
murem , & ápabulo, inquo Murem conſpexit abhorret: Mugil
hujus notetur * flagrant odio. Milvus da vulpespuellino
& lupus piſcismutuo
generiadverfantur. Braſsica viti. Lupus ovibus . Homo ho
mini. Hucrefer, quando ex recens interempti hominis cada
vere preſente homicidi auctor e fanguis vel ex vulnere vel

paulati
naribu s m effluit.

Contactus
st
 44
( 1.Nomen ,dicitur corporalis.
Diſtributio

[ Proprium
ſeu ſunt
2.dóy Gu:Eft quando duorum corporum ſuperfícies fimul
verum , hujus ut mutuò & femovere& à fe moveripofsint.
notetur
in

( Diſfimilia.Nec enim quod

omnino
ſimile eft in fimile
000.
notetur
Conta
bujus

. agit: alioquin idem in fe

3. Subje&tú ſuntea
&s

ipſum ageret, adeog, nihil

u

qua in fe mutuò a .
in corruptibile & immobi.
gunt du patiuntur, Horum
nimirum Corpora le foręt.
unum di.
hæc inferiora, quo
citur agēs
rum moventia con- Similia. Nec enim quod alterum
tingunt ea , qua mo
ventur. Sunt autē prorfus & per omnia aliud patiens
eft in id agit ,cum quopla- vide PPP
Lea quodammodo, né nullam natura conves
nientiam habet ſi quidem
candor à linea nihil pati
potejt: aut linea à candore,
( nifi forte
per accidens.

( I'Nomen : dicitur enim virtualis.

Improprium
hujus notetur

2.dby :Eſt cum non ſuperficies: ſed virtus unius car poris ad
Superficié alterius pervenit,quo contactu folcalefacut Terram ,
& magnes attrahit ferrum .

Horum
 45
ſ1.tvégyesa ,A & tio qua eſt aſsimilatio qualitatis ſenſibilisagentis.
adqualitatem patientem , transmutans corpus motum forma
accidentaria .

Γένυλοι )
2.Species res quo ad ſuntactu .
Horum
alterum
dicirur

αυλοι »quoad fune

PPP

Agens hujus
3. Situs debet quidem ſeparatum à patiente eſse; ſed non nimis,
notetur
verum ut fe contingere poßint: non autem continuari.
1.nóv G.Eft enim id primum agens, in
quo motionis principium confiftit.
Primium hujus
in ſio

notetur 2.Proprietates : Nihil repatitur ab eo ,

Divi
4.

( inquod agit.& c.

( 1.nór Gu: Eft enim id poſtremum agens,

Poftremum
quod cumre,qua fit ,coniungitur.
Lhujus notetur
Proprietates . Hoc proprié repatitur, ab ,
Leoinquod agit .& c.
ſi, švégyese ,Paſsio que eſt aſimilatio qualitatis patientis, ad
qualitatem agentem ſenſibilem .
2.Species:restantum êvvias,quoad funt duyduet, ſeu poteftate:
patiuntur magis minus prout majore mino reve poteſtate
Patiens hujus funt ad patiendum prædité.
notetur 3.Aptitudo: oportet enimpatiens eſse dipofitum & idoneum
ad patiendum . Quod vero contumax acrebelle eſt aut viribus
pollens,veldifficile vel nil patitur.
4 Situs . Agensnon debet eſse continuum agenti. Nam conti
nua,quæq; ejusdem ſunt nature,feipfa
in non agunt, Sed ſepa
rata ab agente: veruntamen nec adeo ſeparata , ut ſemu
l tuo contingerenequeant : Nam legitima agentis & patientis
ſeu corporalifeu virtuali.
Lapplicatio cft neceſaria in contactu

Mixtio
Ff 3
 artificialu
Commun
impropri
notetur
ujus
.
Pi.nóv Eft in qua partesquidem miſcen -tur ,ſed fine altera.

hfcu
:
trone ometamorphoſitotiusfitbſlantic'omniumizaccidentiū .

z.Species
( Appofitio , in qua ea , que inter fe mifcentur,in tàm par
vaspartesſecantur,utunacuey fenfitiminimé apparent

funt
quæ
vel
& poflea ſimul conīgantur,urſi particula hordei tri
tici fimul ingåtur in farina, ita ut quævis fit propter
222 quamvis collocata .
Mixtio : burius
2.Confufio,in qua ea qua miſcentur non modo in mi
notetur diftin
nimas partes, que non conſpiciuntur, fecantur: fed ita
lic vocis in fua
inter feconfunduntur, ut ſepurati neque int :utfiaqua
fignificata ( no
vinumdiluo:autpharinaca pharmacis m fceo, que ila
diviſio) Eft au
confunduntur,ut difcerninon poſsunt.
tem mixtio
Definitio : Mixtio est miſcibilium alteratorum unio.
vet
2. Subjectamiſcibilia.Horum.Vide RRR .
3. Quidin mixtis intereat.Ipfa mix ! ılıa quodamo do ( nonär.
funtin mixto , nimirum aétu fuointe
icisjintereunt, feu non
Propria
noterar
phyfica

gro,quia fulam formam integram non retinent.

bujus

4.Quid in mixtis maneat.Ipfa mixsilia in mixio qudammodo

o

r
(non darūs) manent funt, nimirum d w auki : quia non
prorſus corrupta fuerunt.Element a igitur in mixto é fecun .
dum fubftantias, hoceſi, formas fubftantiales & fecundura
qualitates, refractus tamen omnes e immutatas & ad medio
critatem redactas ,remanent. Ariſtoteles lib.2. degener cap.7.
fic inquit: Elementa in mixto non omnino integra & immu
tata ſervari neque fecundum fubftantiam corruptam :fedma
nere in mixto repreſa,dcaſtigataſolum in exellentiis fuis.
Generatione: Nam in generatione, forma,
que potentia in erat accedit quidım ad Ma
Differentia à teriam : veruntamen Materia haudquaquam
cæteris moius mifcetur, ut in mixtione.
Speciebus.Dıf 2. Accretione. Nam in acerctione alimentum
fert enim mix corpori non miſcetur: ſed interit corpore ma.
tie à nente integro .
1
3 AlcerationeNam in altcratione affe&tiones habis
tus cum ipfis fubftantiispermifieri non poſsunt: ſed ilo
lis tantum adiunguntur de inharcnt,
Sub .
16. Effectusſeu loboles. Vide.sss .
 diciones
CEt: ut miſcibilia eandem habeant Materiam , fintque
invicem agentia do patentia.

quarum
2 Eft:ut miſcibiliaalteritur,id quod fineactiſe & paljon

Con
ne fieri nequit.
: 3 Vt Difficile mifceantur,quorum.alterum ait omnino
patibile eft,aut maximè aptum adpatiendum : alterum
veròparvam patiendi vim habet: túmenim id , quod
ex uiroque confurgit, imbecillum eft, á parum habet
mixti.
RRR 4. Vemiſerbilia fint diasp:12, & in partes minutiſi
Subjectamiſcibilia. mis f.cile divide queant:fičenim eo melius uniri queñt.
Horum notetur 5.Vecerta fit proportio & quantitas eorum ,quæ inter ſe
miſcentur. Si enim multa cum paucis, velmagna cum
parvis conjungantur, mixtionem non efficient,quia id
quodfuperat,alterum in ſuam naturam convertit á in
(terimit.
( Non merâ qualitatum alteratio
ne abſque ulla fubftätia mutatiče.
Sed actione & paſsione mutuả ,.
facta per qualuates,fubftantia to
tæ comminu uniur, contemperan
tur, & ita novis quidam oboritar

[ 1. Alterari actus: qui quaſi communis fiat om

nibu : " Elementis qualitatibus
yuia viri
bus ferè mixtis, &fit tanquam vinculum
contrariarum naturarum ,fub quo
funt paria concordi pace ligantur. Ariſtoteles,
|| 2. Species
principes autem hæc i2. degener.Hoc quoque vult vox
quæ funt ( Vnio) qua nihil eft aliud. quam
fit:
Eleměta , conglutinatio quædam a reductio
quorum five concordia rerum mixtarum
propria diverfarum , quà miſcibilia illain
unam trāsmigrent natura o unum fiant
funt
Lspecie.
2. Non corrüpimiſieri enim nö eſt corrumpi e miſis
Lilia no intereāt ſed feryantur Ff 4 Elucu.n
 48
róyos: Eft enim Tempramentum quatuor Elementorum congrua atg, proportionalis miftio ad
a & iones rette obeundas,
temperament um

ſi. Caliditas iguis omnium qualitatum eft 4 .

& tuofiſsima, e in agendo cateris potentior : 0
ſoboles
miſtionis
.notetur

ideo in proportione pari cum reliquus pofita pre .

&ujus
SSS
Effe
um

valet, & abfum :nam agendi vim reliquorum

Hſex
eft
t

Arithmetica,cùm æqualia Elemē.
ta æqualibusponderibus mole aig
magnitudine cöcurrüt:quod aqua
le ad pondus dicitur. Hoc tempera.
Proportio
vires ſuperar,
2: Siomnium elementorum pare equalis efset
quantitas, mixtum illud nec in loco quieſcere,
neque ad locum uſpiammoverspoſset.Nam fi in

mentum facilius .cogitari, quàm terra vel loco proprio quiefcat: lamterra cetera
reperiri poteft. Diu enım (etfi fit.) vincet, quia -unum quod queeo in loco fiffitur
fubfiftere nequit, quia, naturaliter, quod Elemento vincenti proprium
qua
vel
eft
3.

fuerit. Si autem moveatur, vel furfum vel deor.

ſum movebitur . Sifurſum : neceſse eft, ut Ele.
menta levia in illo predominentur: Se deorſum:
gravia prevalebunt.

Calidum,

Simplex , inquoy. Humidum .

na tantum qualio
Geometrica , quæ eft qualis eun . tas excellit, ut Frigidum .
que, oprimè tamen confentiens, et
cuique rei ad peculiarem ſui natu. Siccum.
Tam conveniens elementorü coitio :
Unde dicitur temperies ad infticiā.
Calidumo humidunh
Hujus proportionis Temparamen- Compofitum , in
3. eeta

Ltum eft vel. quo bina qualita . Calidum & ficcum .

tes conjuncta ex
Eff

( Generatio fimplex. Vide.TTT. cellunt. Nimirum Frigidumo bumidum .

vel
Corruptio naturalis ſeu putrefactio . Vide.vvv .
Icon Frigidum o ficcum .
.

Generatio
 si
fi.Materia ex qua : Fumus.
noretur
Ignira
horum

2.Nomen græcum ÚTEMLQV22 , facili incenfiome .

3.déy : Iznula ſunt Mettora ex fumis accenſis es ardentibus genita, & in
ſtar ignis exardefcentia.

1,Simplex notetur
ſi.róx :Simplex eft cujus Materia fim
plex ejt pura,minuſqueterreſires aut
vifcofa.
2. Species varia fecundum multipli

hujus
cem difpofitionem halituum fecuada

Ιτωμ συνάσεων, raritatem , denſitatem , ſubrili ate y,

craſsitië, magnitadinem , pauci ate it,
quæ revera ſüt
e maiorcm ,minoremque levitatem .
corpora . Hoc
4:Species feu rAſcendens, quod ex
Meteorит ve io
genera. Aliud fumis calidiſsim's,fic
ré exiſtens eft
Accenſ

cis I loviſsimis in ſu
velin

enim genuseſt vel

quæ
fit

( Aere.Eft - premum aerii locu e

3.

que id vectis accenfisg, pro

vel ducitur.Hoc eſt vel
Vide.

| Defcendens.Video

Cavernis terre .

2.Miſtum.Vide.x .

12,5ãy fuqéoewy apparentiarum ,ſcu impreſsionum.Video.

: GS Aſcen .
 54
fi . dóy Qu. Eft enim id, quod habet omnes partescontinuas or
coherentes.

CFlamma, feu fax ,ſeu candela accenfa eft fumusconti.

nºuus, rarus & tenuis, in longum & latum aqué diften
[ Conjunctum fus, quifuperioreparteaccenfus inftar facisinflammata
hujus notetur ardét. Ariſtoteles. 1. Mete : 4.
Species
Trabs, feu ignisperpendicularis, Trabs eft fumus lon
Ęſcendens

2.

gus, & arctius concretus

, qui aquabiliter accenſus tras
bis repreſentat ſpeciem . Dicitur ignisperpendicularis,
feu pyramidalis.
vel
efi
A

Bolis ſive iaculus eſt fumusmediocriter longus, craſsio

ribus partibres aqualiter cum fubtilioribus commixtis
conftans, qui accenſus in fummo aëre furſumque evo
lans teli ardentis diſcurrentisque formam commenta
tur.

ſ1.dóró : Diſiun &tum Metcorum eſt, cujuspartesmagis ſunt

diſperſa & diſsita.
Species
funt
quæ

ſi Capræ ſaltantes, que funt fumidiſjunéti, in longum

Difunctum magis
2.

, quám in latum porrecti, ac neutiquam interup

Lhujus notetur ti, qui accenſi motu & ſcintillatioonein morem capra .
rum ſaltantium ſe habere videntur.

1 2. Scintillæ volantes, qua funt,fumiin multas minu

tasque partesſparſi, ſtipularum
quorum finguli inftar
Linflammantur.

Difcen .
 ( 1. sóng : Deſcendens meteornm eft, quod ex fumis minus calidis
pote;t,fedinfraſummum aërem accen
ficcis ortum , altius evchi non
ditur .

ſi ay @ : Eſ fumus mediocriter compactus

globatus, quiſupernèaccenfus á nube deorfum rem
pellitur, & itajtelle écælodecidentis imaginem no
bis offunait.
cade
note
Sell atur
. ujusns

2. Nomina : dicuntur enim hæftellæfydera diſcur

1.
H

rentia .
flamma in exhalatione ad longit
ſı . Cum
Diſcendens
protenſa accëditur perſucceſsivă genc
Hujus note
rationi m funditur dum vna pars alteri
Medio

3. Ortus ignem celeriter communicat.

vel
:2.t
u
us

2. Cum exhalatio ipfa ab uno loco ada

2.Loc
aëre

lium fertur & itaſjderis volantis ſpeci .

vel
in

em prabet.

( Rectus, quando exhalatio rectå deor.

4 Mo- fum tendit.

tus qui ,
Left veb Obliquus, quando Materia obliquè con
ftituitur ad latus impellitur.
2. Lancea ardens, qua eft fumus oblongus, benè com .
pactus,qui accenfus è medio aëre in mare velterrăinſtar
titionis detruditur
2. Infimo. Video

" In
GS
 60

ſ1.dóy Gu: Meteorum in infimo aéregeneratum eft, quod ob caloris inopiam als
tius evehinequit, & proindemimo aère inflammatur.
2. Caufa. infimus enimàèrpropter Solis accefsumů receſsum modò calet,
notetur
Intimo

modo frigit, modò humidus, modo ficcuseſt.

ujus
10.

3. Tempus. Hæc Meteora in autumnoomnium maxime contingunt,quia tund

loco
In
H

faucile horum Mateo

ierra nec nimio frigore conſtruita ,nec nimio æfin exficcata ,
.

rorum materiam edere poteft .

rDraco volans eft fumus craffior ,nec valde coagulatus & compreſsus, qui
in ſublime evectus et accenfus impulſu frigida nubis curvatur flectia
tur, ejusque partesmedia ventrem , dua autem extrema caput caudam
que Draconis referunt.

1. Locus r . Appare hoc Meteorum cre

brius circa camiteria, a loca ſupplicys
Species

not niū deſtinata, paribula, & in quibus

Ignis erraticus ſeu fatuus eft
fumus craſsur á tenacior,
inimo aëreper antiperiſtaſin
#nocturni frigoris accēlus,qui
vento agitaiusdeclivioralo
ca pelit & viatores à recla
via in præcipitia vel aquas
plerumque deducere folet.
Hujus notetur.
Lig
Lignnis
is lambens . Vide...
magna militum firages eft edita, quodè
cadaveritus vificoſ: exhalatiões prode
ant. 2. Apparet in malo ani aniennis
navium in magnis tempeft.iribus.
2. Cauſa :Vnituofitas materia .
FVnus & fimplex , Helena
dictus. Infelix nautis pu
Species . Eft taries.
ivel
1
Duplex: ut, Cuftor & polo
lux, proſperi tranquillig
ilprafagus aèris.

Ignis
 49

Cr.nóv .: Eſlenim generatio fimplex mutatio,quâpræcedéte miſtio

ne Ele nentorum ,à primis qualitatibus facta,nova generatur fub
ftantia.In hac enim orituraliquid ex aliquo,quòd penitusnon eft,
hoc eft ex materia ,ſivere, in qua eſt privatio forme ſubſtantialis
recipiende:ut quado ex eo ,quod
non eft homo aut planta, homofit
TTT vel planta .
Gencrationis filmfimplici enim nova oritur ſubſtantia.
fimplicis note- | 2. Differential 2, In truc?el non oritur nova fubftantia, fed id ,
à generatione quod fubftantici eft recipit in fé aliud quiddam,
καλά . quo prius non'erat affečtuni:ut quando calor ant
i frigus in homine generatur.
rSiccuin

3.Materia quæ funtos

Homidum

Calor
4 . Generantes cauſed
Frigus

Virtus celeſtis,
| femini infita
sen Ab hac Elementorum cona

5. Agens proximū . Facultas plaſti creſcentium & certo modo

cafeu temperatorum fit coaluus,
Facultas for- & forma naturales produ.
matrix cuntur .

1
Putre :
GS
 (1. Modus. Nam cum qualitates fcilicetcalor & frigus,ut caufa ge
nerantes non vincunt,fed earum vis aut eft imbeciliior, anipror
fus corrumpitur,tùm cruditas velpurrefactioſequiſolet,que ma
ximèſimplicigenerationi eſt contraria. Etenim quem idrnodun
ᏤᏤᏤ
miſtum generatur ex unióne humidi cum ficco, facta a calorena
Putrefactio
feu turali, hoc eft convenientem proportionem habente: Ita è conira.
naturalis cor . no,fi calor hic recedat vel ita minuatur,ut nequeat amplius rege.
rupto.Hujus na
re continere duaspaſsiv.as,Jeparatur humidum á ficco & Jiuc
cedit corruptio.Zabarella de mift.gener. inter.lib. 2. cap . I.

2 dóy G :Putrefactio enim eft corruprio caloris naturalis & propri

in unoquoque humido,ab alieno calore ſcilicct ambientis profecta
Arift.lib. 4. Mateor.cap.1.Hujusdefinitionis confirmatio in expli
.
cationibus afferetur.

ſı. Totalis feu perfecta,qua miſtum corpus ex toto, & omni ex

parte, five omnino putreſcit,quando nimirü penitus abiun
gitur humidum à ficco,& perfecte in Elementa diſsolvitur,
Species

ita ut nihil ejus reliquum appareat niſi terra. Zabarella.

Hoc modo putrefcuni,caro,pomum omniaquemiſta ,qua foli
da & per excenſsum terrea ſunt,fiquidem evocato propria
3.

calore humidum quoque exiſtens educitur ad externa, ibiq;

tandem confumitur ,itaut remaneat terra
ficca.

2. Partialis feu imperfecta, quando perfecta illa ſeparatio

non fit,& tuncdicitur miftum interire fecüdum pariem , vel
aliqua ex parte dißolvi, & ut ait Ariſtoteles,à naturali fua
conft.tutione recedere.4 . Mateor cap . I.
Mixtis præfertim fluidis & Úts
Bónwsaquofis:ut in vino.
Hac accidit in corporibres Elementaribus ( excepto igne)
igualenus quidem funtpermiſta.

Com
1
 Cauſaefficiens
SI
sinór Gu: Meteoron eft corpus imperfectè mix
tum ,ex exhalationum materia caloré Solis,ſtel
larumg, virtute in terra vel aére effectum .

vel
2.
ÜTop Quoixin quod eft primusmotor, prin
cipium effectivum omnium rerum , Na
tura melior, ipſe Deus,qui fingulari qua
damöguovia regionem creavit Elemen
Imperfe &tè mi tarem ,utMeteororü domicilium regioni
ſta,qua ex incon atheredſubiacens eſset.
ſtante e infir (Remota , que eſtmotus& in
ma Elementoră Auxus corporum caleſtrum , ģ
Compoſita ſeu concretiğe gene Phyſical materiam ab elementis evocat
mixta corpora rantur & pypte Leag, vel & in ſublime tollit.
Juni quæ ex fim rea durabilia no Propinqua & inſtrumentalis
pluium nimirü funt. Qualia ſūt qua corpora caleftiaad hæc ef
Elementorum
Meteorum Hy Lfecta utuntur.Vide.l .
"Bizitimă contë
jus notetur
peratione coales 3.Materia. Vider.
cunt. Sunt aute 4.Formaliscaufa ,quæ efficit, ut exhalationes
vel furfumevectæ aliis atquealiis ſpeciebus appa
reant,eft varia effectio materiæ fubie£ta.
1. Demóſtratio ſapiétia Dei
2. Præſagia futurorum evés
5.Finales caufatuum
Animautium .
Plantarum .
3 alus

Aliarum rerum , qui

S

bus fubtrahuntur ve
nenati vapores, neillis
nocumenioeſse queant.
6.Locus, eft totum illud fpacium quod à luna
ad terram uſque porrigiturde vocatur der, in
quo oriuntur proprièdicta péléwça.
1
Gg 2 Sunt
7.Species.yide.d .
i Perfectemiſta.Vide.
 Sunt
B. [ Calor, aquam ac terram pervadens,easque rarefaciens, attenvans do atten
vandoin halitusſolvens, quos pariter in ſublimeeffert, interveniu levitatis,
qua calorem ipſum & rarii alem confequitur.

( Frigus exhalationes elevatas furſumque evectas congelans & conftringens.

ſRemota , ut quatuor Elementa,imprimis Terra c aqua, que duo maximè

Materia
eſtaact

præbent Materiam meterorū, quòd formaeorum muietur in aliam formam ,

exhalationusfc:Arift. 1. Met.cap 2 .
7.

Fumus, qui eſt exhalatio tenuior, calida

ficca, è terris potiſsimum locis aren
ribus, virtute fyderum á calore folisad
Propinqua, quæ eft exhalatio feu ignis ufque Elementum lublua.xa vào .
dva buuiaois,ex partibusterrada. Vapor, eſt exhalatio craffior, calida co
qua extenuatis reſolutisque geni- humida, ex aquis prefertim aqueiſvecor
( ta. Eſt autem exhalatio hac vet
poribus excitata, & vel calore ſyderā ſur
ſum ſublata velin cavernis terre conclko
Sa.cruio .
ſi . suprema.

1 Loci ,in quo ſi. Regio2 . Media.

generátur.Eft | acris
d autem is. 13. Infima.
Species Ha 2. Caverna terra . Fumus
diſtinguun. Alterutra exhala .
tur ratione
Materiæ quæ tio;nimirum vel
Ivel eft vel
(Vapor
2. Cauſarum ( Vtraque
nempe ſignita Vide. ε.
Formæ , ratione cujus

( Meteora funt vel Aquea. Vide BB.

Aerea Videy..

Ignita
 57
ſ1.a.jo : Eft fumusratus og fubtilis, qui accenſus euro per aërem difperfui aliquando
bominum veſtimentis, eorumque o equoruń capillis fine ulla la fione inbærefcit,

11. Quidam enim purane boc Meteorum fineomni caufa phyfica eſse
1. prodigiofum .
2. Caufa
Ignislam .
bens . Hu fvdofo 2. Quidam enim cenſent oriri illud nonnunquam ex fudoreanimali.
litt notetur duplex um pracalidi temperamenti, cum velociori agitatu incalefcunt, ago
pinguem viſcoſumque bumorem exſe proferunt, qui fimiliter, atque
ignis fatuusaccenditur.
3. Locus. In terra cavernis confpici eius modi ignes & Meteora teftantur, qui ters
( ram effodiunt,v Metalla inquirunt, item rerum fcriptoresMetallicaruin ,

1. nóy @ : Mereorum ignitum miſtum eft cujus exhalatio ob admiffioncm vaporis im .

purior, craffior & viſio fior.
CI. : Eft enim ortum è Materia copiofiore.
ſtado : Eft enim Meteorum igneum ortum ab exhalatione
noteturs
Duran

ficca, vifcofa, copiofa , ampla, arctè compacta, inque ſuprea

bujus

K, mum aërem epeita, ibique inflammata ,exſe vel omnes vela.

Miftó ig. liquas inpartesradios ſeu capillos ſpargens, og certa alicujus
nitum Me . ſtelle dominio fubie& um Arift: 1. Meteor, cap. 7 .
Locus

reorú.Hujus 1. Eft ſuprema aëris regio: Nam quod nec in infima

80121KY nec in media gignatur, teftatur eius motus ab ortu in
2.

occafum , quo vna cum aëre volvitur. Arift. ibid.

z . Extra Zodiacum Tropicos,quia inmius calor ,
Species

Species qui partes Tropicis fubie &tas pervadit, comete mate .

Cometa: 1 riam diſsolvit o abfumit.
hujus [immobilem , qui in ſummi aeris inferiore
notetur parte confiftit. Hæc enim craſsıor eft, nec una
Diſtinctio cum calo circum volvitur, inſuper virtus pla .
ratione loci neta alicujus, fub quonatus eſt cõera infirmie
ſubietti nor eft, qua ut illū motu ſuo covertere pofsit.
Mobilem.qui in ſupera aërs regione oritur ,
LEft autem hic motus. Vide. a
4Diſtin & io ratione figuræ .Vide.k.
5. Diſtinctio ratione coloris. Vide p .
6. Diftin &tio rarione temporum . Vide. f
7. Finis Video
Evaneſcens. Vide, Hb Eſt
 ri. Simplex, quando cum aëre, in quo harer, o motu primo,ab ortu in occidentem
fimpliciter circum volvitur.
Eft autem
hic ejus mo 2. Varius feu permiſtus, quando prateriam di tum.communem motum contera
tus vel fione tranſverſi, motuque errariio in varias ( alipartesdeducitur, vel ex impulſa
alicujuslyderis in cometam dominanis, vel certè quia cometa Materiam invitana
tem fequitur, o ad eam partem ,qua illa ei fuggeritur, paulatim ferpit.

1. Crinitam , qui eſt rotundus cometa, conftans ex materia, que omni ex parte efi
Diſtinctio fimilis, o undiquaqueradios quoſdam tanquam orinesemittit.
ratione fi- . 2. Barbara, eft cometa oblongus og productior, appendicem deorfum inftar barba
suree in Llatioris vergentem babens. c.

V Candidum .
Diftin &tio | Rubicundum ,'o penèfan. Horum Cauſa, eft Materiæ diverfitas, pauciras,
ratione colo. guineum Yraritas: Item afirorum : P9€ dominantium
rum in Lucidum ,hoc eſt, hoc eſt nec idwouyugaox ,
Candidum , nec rubentem . J

Diſtinctio ſ r.Apparitionis,quo oririe apparere ſolēt:Annus plerumque Squalidus, ficcus,

rative Tem. tumno, byeme, aftate;vere: rariſsimètamen vere.
poris, quod 2.Durationis que fumina eft,autore Seneca,ſex mēſium :Minima feptem dierum,
aliud est | Plinio autore,

- 1. Siccitates inuſitatas.
2.- Immenſas ac ardentiſsimosæftus:
3. Ventorum afsiduas agitationes.
4. Sterilitatem .
Finis. eo effe. ' s Annonæ caritatem .
&tus Deſignat 6. Peſtem .
enim cometaraj 7. Térræ motus,
procreant 8. Aquarum inundationce.
9. Nufragiæ ,
10, Bella ,
11. Clades.
12. Principum interitus.
-3. Adeoque millemala C.

Evanel

!
 1. 26yo-:Eft enim exhalatio calida y facca craſsior, magifque vifcofa, in rube defa
interceptao concluſa, o per antiperiſtafin inflammata , atgènubemagno im.
petu excuſsa e deorſum decidens,
2. Generatio , Fit quando exhalatio cum calida & ficca,tùm calidad humida ,
eag copiofu incidit in nubem, a ab ea circumdatur, & ceu cute obducitur, ex vel
per motum pel perantiperiftafin incenditur: & quia accenfa rarefit, magnog poa
notetur
Tôirru
natu exitum è nube quærit, dum eam landem rumpit, horrendur edir fragorem .
hujus

1. n.7o . Eft enim Tonitru fonus, quein ficcaexhalario intra nubē ma.
1.

gnam acdenſam conclufa, er idu vehementi eam diſrumpens,effiuit.

Cvno v tunc fit crepirus fimilis ei,
Adiun

ſpiritus plena.
( Effringit | quem edhe vefica
funt
auæ

2. Sonorum die Bictu vel Diverſo, extunc fittonitru multi

&
3.
q

verſitas. Exbala. ( plici crepitu refunans.

tidenim. Nubě vel " Non effringit ſed intus rixatur, e oritur tu .
Evaneſcés,
( multuofus fonus o obscurior,
quod ob pau .
Citatem Ma .
[ 1.26y @ : Eſt enim flamme micatio ab exbalationibus ac .
terie citius
cenfis, bénube erumpentibus exorta .
diſsipatur : 2. Fvlgur ſeu 2. Epidavex, Prius apparet fulgur,quam audiatur tonitru :
ft,Flume.nu
coruſcatio . quia aſpectus auditum antevertit Vifus enim re fpeétabili
ju notentu
1 r ( Hujus notetur oblata nullo tempore eget; ad eam percipiendam , fed fta
tim intuetur: Auditus vero tempusrequirit, ob aurium an .
4.Species.Vide.s. ( fractus.

Annuum : Majori enim exparte generantar fulmina aftaris tem

pore, cùm maximi calores vigent, plurima exhalariones craſsa
in ſublime adducte de conſtricte ſunt: In vere do autumno minus
5. Tempus frequentia ſunt . Rariſsima in hyeme.
eft vel Diurnum . Fiunt interdiu es noctu . Interdiu autem Majora to
nitrua o minores corufcaciones contingunt; Noctu accidit con .
trarium .

Naturale unum potiſsimum , quod depurat aërem , confumptum

6 Effeétú venenofis haluribus.
eft vel
Prodigiofum « admirabile, de quo vide Senecam & Plinium .

Hb Species
 60
Pridáy G :Eſt enim illud ſubtile,flammei ,purum & fincerum ,idco.
SPecies

1. Tere- que anguſtiſsimapenetrat,& quæ maximè refiftunt,frangit.

fulmen
aliud

brans 2. nomen , dicitur Ariſtoteliäggins nopauvós.

Effcéta
enim
Eft
R.

cujus ſ1 . Hoc integris loculis as & Jalvis vaginis gladiusliquatur

.

notetur .
2. Tangit finenota, propter fubtilitatem materie, & celerita
tem inpetus penetrat poros corporum antequam incendere
aut conſumere eapoſsit.
1. noyQ : Quod conglobatum eſt, & fpiritus coacti commixtam
vim habens diſsipato uctu rympit.
2. Diſ. 2. Nomen. Telum fulmineum .
cutiens. 3. Effectum . cum hoc fulmine ſæpe lapis ſolidiſsimusex muliis fuli.
ginoſis & conglutinoſis exhalationibus coagulátur, qui unå ejectus
Lduriſsima etiam corpora devaſtat.

3. Vrens,quod igneum magis eft, quam flammeum ,ideoque materia ſpiſsitudi

nem non penetrat, ſed tantum infufcat & amburit leviter forbero dicitur
|Ariſtoteli.
( 1.aby Qu:Sunt enim qdoucla talia Meteora , qua dali nullibireipfae
xiſtant,ſpecie tamen & figura viluntur,
etuma
r

Prinóza: eft Meteorum apparens,ſpeciem exhibens aperientis ſelect

Chisaſ

debifcentis cæli.
not
buj

Meteororú 2. Modus generationis. Generatur, quando exhalatio denfa &

τωμεμφάσε. vifcofa , ſerena noche ad ſummam aëris oyam evecta in extremispare
wyqua Ari. tibus, qua rariores ſunt,infiammatur, mediis verò denfioribusnon di
cenfis: tùm enim propter album illum & luminolum partium extre
toteli dici:
marum , & nigrum ſeu ceruleum medii colorem cavitas quadam, fex
Sbecies

tur, pár
fovea apparet, u. cælum quafi difcedere videatur.
(pała note
2.

Nomenfi S Magnum & amplum dicitur zesum, biatus latinis.

fuerit. Parvnm , dicitur foped .
Colores nubium Vide.
Iris Video
Halo . Video
Parelius. Vide X
Paraſelene. Vide. Yo
Virgæ . Vide w.
Lacteus circulus, Vide, an ,

Colores
 ( 1.Deſcriptio . Effinguntur in nubibus à fole vel luna illuminatis.
2. Materia:quam nullam habent; quo nomine ettam inter éid whai& apparen
Colores

tias, eu pareisfive páopala referuntur.

nubium
noretur
Harum

1.Generatio. Generatur hic :, quando in nubě

rariorem , et ex vapore ſubtiliore parumque
condenſato conſtantem , lux luminarium ca
Albus hujus leftium incidit, eamque penetrat,& in totum
notetur
eius corpus æquabiliter diffunditur,
2. Onjeetwois. Serenitatis & ficcitatis eſt nunci.
us, quia tenues ha & rare nubes parum aut
nihil humoris continent & facile diſsipantur.
1.nóv - Eſtcolor productusin nube ex denſi
Niger hujus & craſsa materia conſtante,parumque lumi
Differétiæ nis recipiente .
notetur
quatuor.Ex 2.cripfwaris: Denunciat graves tempeſtates
enim talis
Llargos imbres.
color vel CI.nova generationis, Fit enim cum nubesha
bent in ſe humidum fumaſum terreſtri aduſto
commiftum , in quod incidens ſolis radius non
penetrat, ſed repercuſsus duplicatur, rubeum .
Rubens hujus
que colorem efficit.
L notetur
rSerenitatis.veſpertino nimi.
rum tempore, quia nuběra
σημίωσις , nun ram & æſtu diurno folis ex
cius enim eft ficcatam eße oſtendit.
vel 2. Tempeſtatis,matutino ni
mirum tempore, quia often
folem multos vapores at
dit
Ltrahere in fublime.
(1. Generatio.Fit enim cum nubeseſt aquoſado
rorida, ac ftillare iam incipit recepto lumine:
Viridis hujus quod enim aqueæ eſt inicčtum materia, colo
notetur. remefficii viridem .
2. Significatio. Hæc nubes ab aqua cogiã mag
Hh 3 ILS
nas denotapt luvias.
 fi.dáy G :Eft enim iris arcus multicolor ,in naberorida,opaca & cocava , ex ra .
diorum folis oppofitireflexione apparens.
Çi.Apparitio ,quabis poteft fieri.
CI.Solaris
Diſtin
frequentior 2.Tempus uno die fcilicet horis doctis.
hujus note. ( Eadem
2. Species.Eft tur
( Diverſa.
notetur

enim Iris vel

buius

3.Loca quæ funt.

v.Iris

LOppoſita.& c.

L2.Lunaris & rariſſima.& c.

1.Puniceus ſiverutilius primusfeu fupremus eſt quifit infic

xione rarißima in nubisparte denfiore vel magis tenebricofa.
vbrenim fulgidum pernigrum conjicitur ,puniceum refert co .
lorem ,quem Senecaflaminam nominat.

2. viridis, qui medius ex debiliore infractione in remotiore

3.Color . Eft & aquofiorenubis parleexiftit.
hic vel

3.Cæruleus,qui tertius & interior ab infractione debilißima

oritur, adro ut viſus lumen infractum vixpercipiat: & proin.
de color iſtius partis ad aliquam obſcuritatem is nigredinem
vergit
4.čavdès, flavus,quiex commiſtiõepunicei & viridis nafcitur.

1. Phyſica.Signat enim pluviam :quia non niſi nuberorida,

qua inimbrem ſolvi parata eſt, reſplendet.
Significatio
Iridis eft vel" 2. Meta phyſica. Ex iuſtituto enim divinoſignificat nunquam
poft hac futuram totius terræ eluvionem .

Halo
 1.Arca latinis.
i.Nomina ſu Plinio .
12.Coroan
Senecæ .
11 2.nóv Q :Eft enim circulus Solem , lunam aliamve majorem ftellam
ambiens, ex radiorum in nubibus refractione effectus,

0. 3 Generatio.Fit,ſimulta exhalatio, velnubes æquabili denſitate in

Halo.Hujuns òrbem (parfa, fub Sole,alıovefidereconſtituta ſit,ita,ut radius corpos
jobferventur risluminoſi,propternubis denſitatem rectà progredinequeat,fed de
filiat, acper omnes extremitates diffundatur, & ita aream quan :
dam rotundam efficiat.

4.Tempus.Non potefi generari,nifi àèr fitpacatus : quoniam venti

omnem turbant figuran .

5.Locus:frequentior confpicitur ſubluna, quàm fole,quia folis fervor

coagmentarı halıtus non finit.
( 1.Sicorona magis magisge denfetur, aquam pra
nunciat.
46. Significatio 2.Si diſsipetur : ventos indicat.
13. Si paulatimextenuetur ferenitatem arguit.
1.nóy - Eſt imago Solis à latere ejus in nube denſa ,plana, quieſcente
com aquofaper.radiorum Solis refractionem expreſsa.
X
Parelius hu- } 2.émpáveie multiplex.Videtmur enim pluresafpicere Soles:unum in .
jus notetur proprio orbe, alterum in nube, à qua imagoilia reverberata ad no
prum aſpectum delata eft. Contingit enim nonnunquäplures nubes
ad Solis imaginem recipiendam aptas collocari, ut imago Solis adună
perducta, aliam imagincm in altram xubem imprimat ,& hac rurſus
in aliam ,ficqueplures Soles fimulvideantur.
3 Tempus . Apparent ejus modi Idola fæpises oriente vel occidente soa
lezeb nubes eo tempore denfiores ,radiisque ſolaribusnon diſsolutas.
14.Significatio .Naturaliter pluviam futuram indicat.
Hh Para
4
64

fi.dór G :Eft imago luna ,ex refractione radiorum lunarium in nube

levi & humida repræfentata.

2.Nomen Plinius vocat Nocturnos Soles. '

t.
Para ſelene
3.Teinpus.Confpicitur hocéid whoy potiſſimum ,quandoluna eſt ple
Hujus note
tur . na osplendore excellit.Tunc enim in nube humida & iufto intervala
lo diſtante eius facies velut inpeculo cernitur,

4 . Significatio: Naturaliter pluviam futuram portendit .

ri.Nomen.Dicuntur Columnelle & funestentory.

aby G :Sunt linea recta,quas Solis radij directe, in nubem aquofam,
diſsimiliter tamen raram , incidentes de refracti efficiunt.

3.Generatio.Fiuntenim quando ad Solislatera, mediocri tamen in

W. tervallo,nubes in aquabili concretione ,alias videlicet partes denfio .

res habens,alias rariores ,radiis ſolaribus penetratur, obdiverfita
Virgæhari
notetur. variis imbuiturcoloribus qui quoniam ad nubis cavi.
tem partium
ſe accommodantes perpendiculariter verſus terra ſuperficiem
tatem
protenduntur, virgarum peciem exhibent.

4. TempusMatutino potiſsimum & veſpertino tempore ut plurimü

apparent.

( s. Significatio.Semper ſignafunt pluviarum ,

Gala
b, ujus ta
Galaxi
notere

riNomen latinum.Circulus lacteus.

2.Nóy
Q :Eft lucidus quidam candor,fereno cælo con picuus,ex crebrarü & mi.
nutiſsimarumſtellarum radiis in nubem tenuem & raram ſibi ſubjectam in
cidentibus, & diffractis diſperſisque effectus. Ariſtoteles.I.Meteor.cap. 8.
3.Locusputativus.Conſiſtit in aere hie circulus.
4.Formafeu modus generationis.Eft concretio latèdiffufa & exuberans exha
lationum inflammataviadmodum frequentium ftellarum qua,funt in en ca
liplaga,in qua ille viſitur.
5.Locus verus. Cum Galaxias circulus tot annorum feculis nunquam fit mx
tatus nec major nec minor fuerit:non erit exhalatio in aere accenſa :Ideoquelo
cus ejus non aer:fedo tavaphara.Eritg luměquarundamftellarum minutif
ſimarum . Meteora non funtperpetua. Galaxias autem eftperpetuus.Ergò non
erit etiam Meteorum .

Fróya : Meteorum aqueumeſt, quodex vapore plenius à frigareconſtricto e

eteora
noretur

quaſi conſolidato conſtat.

Morum
Aquea

2.Generationismodus. Quando enim Solis & reliqnorum aftrorum motu

BJB
.
.H

calore, é locis humentibus vapor evocatur, calorem fuum adventitium obfria

guscircumftās inprimis mediaregionis deponit, & caloris difceffu ,& -locifrigore
rurſus-cogitur, & in aerea natura ,aquaoritur ,qua denuo in terrä decidit. Aris
Stotetesi .. Meteor.cap.9 .
rMedia Videyy ) Tantum.Nam in fummaejusregione, cum
ob aquofam vaporis gravitatem , propter
3. us

ſíAer cujus quam altius efferrineqit,túmob intenfum

Loc
qui
vel
eſt

regio note ejus regionis calorem , & orbicum rapidif

tur vel fimumque motum hujusgeneris Meteora
fieri non poße,reétè ftatuit Ariſtoteles.I.
LInfima Vide ? J Meteor.cap.z.

( 2.Terræ interiora feu vifcera ,quorüratione Meteora diftribuütar Vide.

(

li In qua
 faóxG : Nubes eſi váper humidus & craſse, à Sole ad Mediam
aeris regionem elcvitus, qui frigore illius loci conflrictus &
quaſi congelatus pendct.
2. Quantitas.Siparvusfuerit, Nubecula dicitur.
3.Color. Quidiverſus eff, pro diverſitate Materia vaporoa
Gimmiſjione luminisji ellarum .
1.Potentia . Dei.
[Nubes Hujus ! 4.Cauſæpendu- 2. Calor Solis.
litatis in aere
obfervetur 3.Aeris motus.
ſunt Aylmegíszessin ea .
-5 . Calor oúp Quo
feu cõgenitus, quem har
wy t
fiun
qua
vel
In

bet inclufam .
Ventórum flantium admotum větorum
5. Motus, feu à quibuscientur nubes.
impulfus. Is eft | Ventorum non flantium , ad Matum Solis.
Tempore Lab Ortu in occafum .
Sterilem, quæ eft tenuis & lucida, ideoque ob
raritatem fuam vel evanefcit, vel ventorum
6. Diviſio in impulſu & caloreSolis diſsipatur.
Pluvia.Hujus

-Nubem vel fæcundam quaeft nigra,denfa,& irriguo hx

more featens, ideoque ad pariendam pluviam
notetur

Lidonea.
[1.nóyo : Eft cnim pluvia fluxusnubis facunde in deftil
lantes
aqua guttasà Calore Solis refolutæ, quæ fuoponde
Ex nubibus re depreſa in terram decidunt.Arift.1
. Meteor.cap.9.
. iſtributio

quagignun . raóy: Eft enim naturalis pluvia, 7

ributio

tur: ut funt, tota oritur à caufisphyficis,eaque de

pluit guttulas aquarum ..
Naturalem
2.Diſt
in

Imbrem , qui eſt cum guttula

D
z

Hujus note
in

crebriores o minutioresob vapo .

Nix
Vide

tur
ris tenuitatē iugitenore defluüt.
es

Nimbum , qui eft cum gunia paulo

grandiores e cum imperu iadunt, ob
nubem admodum craſsam o humoris
Prodigio plenam atque propter algoris vim; vel
ſam . Vide ddo Laerem prevalidum Hujus
notetur
Hujus

67
dd

( 1. dáy G : Eſt enim prodigioſa pluvia , quæ préter ufitatum Nature ordinem
accidit, ut
fires aliæ ,quàm aquie decidunt, nimirum , cum pluit lacle,fanguine
putibus, ramis, lapidibus,ferro,lanuguine, crucibus. ac.
*Finalis :aliquando Mortalıum terror velaliud quidpiam .
12.Caufæ , Remota : Deusfecundascauſas ita diſponens.
( Efficiens , Propinqua, varia commiftio exhalationum cum va
į pore humido, congruente qualitatum vi.
finoy : Eft enim Nex nubesfriabilidenſitate conglaciata, & antequam in
notetur
&Nivis

aquam folvatur, inter defcendendum à frigoretenuiter congelatainſtar lana

carminatæ .

2. Adiunctæ ſ 1. Merito partium magis aërearum , quãob caufam etiäfpu

albedinis ma albefcit & aqua interfufo oleo.

cauſa imț u - 2. Frigiditati humorem fortiterconſtringenti: unde quifrigi

taiur
Ldas incolunt regiones,ut ſeptentrionales,candidiores ſunt.

sxswp, qua paulatim & mollioribus particulisdecidit.

13. Species Lucélos, que denfioribus & durioribusparticulis defcendit .
ſ1.nóy Gui Eſt enim grando nubes in ayuam converfa, & in
frigore conglaciata.
defcenfu
2.Generatio . Hæc enim aqua exqua grando fit, celerius á
frigore ambiétis aëris congelatur,quia retinet in ſe aliquid
fsuperio- | caloris, quem ad conglaciationem multum conferrecon
re. ut, ftat experientia , & docet Ariſtoteles.
Grando. (Minor & rotunda, cum ſcilicetremotius à ter .
$3 Hujus no- 3. Figura \ ra generatur & altius defertur.
In lofima | tetur eft vel Major e angularis, ſiprope terram producia
regione a ( tur, æftate & autumno.
lia fiūt in 4. Tempus anni. Eft in definitum . Provenit finediſcrie
parte ejus mine quovis anni tempore.

SRos Vide.nn.
i Pruina Vide. AA.
[ Inferiore;utfunt Nebula . Vide.us.
ÜGlacies.Vidc.xx.
Ros
 1
68

ſinór Gu: Roseſt vapor ſubtilis & humidus,non proculà terra ſublevatus,qui
noctis temperata frigiditate denſatus & in aqua guttastenuiſsimas refulutus
in terramſparſim decidit.
2. Generatio . Fit ficut & pruina,cum tranquillum & ferenā tempus eſt: tur.
bato enim & infeſtato pluviisaut ventis cælo, concrefcere vapor non poteft.
(Manna, eſtros temperatiſsimi túm cælitúm loci, ex puriſsimo & præpin
*H.Rotetur

guitera vapore, in aëre convenientem ad modum percotto frigore

os

Species
u

temperatanoctis denſato,genitus.
notetu
H
,e

funt
n

bujus

1
quæ

Mel

( 1. áby Mel enim eſt vapor quidam dulcis, floribus & frugibus
3.

infidens, quem apes inde colligunt. Non autem ipfamel faciunt.

Ariſtoteles. 5. de hiſt.animalium.22.
2. Locus. Eſtrarius in regionibus viſcoſum & nubilum aérem ha
bentibus,per quem bumor iſtetranfire nequit. Frequentius in loci
Lorientalibus, ob aèrem ibipuriorem & fereriorem .

( 1. kóy :Eft vapor infidens herba, qua Ladon,fiveledum

Ladanum . dicitur, rcfudatione foliorum permixtus .
Hujus no- 2. Locus Arabia Nabathaa regio Arabica , Sirie con
(tetur termina.
1. Terram madefacit, irrigatque, & herbefcentem ſegetum viridi
Effectus tatem evocat & nutrit.
Lă ſunt 2. Nocet, quia niſi excutiatur, fubeunte poſtea ardore Solis, in aru
iginem & putredinem vertitur.
tur
na
.Hujus

ſi. Tóyo : Eſt enim pruinavapor tenvis à terra in proximum aërem á Selec
Prui
note
00.

vectus, & á frigore in falis quaſi formam conſtrictus.

2. Adiun &tã. Candida eft ob nimiam frigiditatem ,qua albedinis eft indicium .
3. Locus. Frigidus.
4. Tempus.Aurora abundans frigorecongelativa
Effectus

5. Ventus flansborealis.
6. Duratio . Diutiusperdurat,quamros.
(1. Hieme calorem intus in arvis concludit om in radices agit .
2. Intempeſtiva & ferior, adurit germinum oculos, &invitatam vern
temporis clementiam , ftirpium & vinearum iuventutem enecat, atqut
omnem interdum fpem fructuum ,vel vna faltem nocte pracidit .

Nebula
 69
1,167 G :Eft enim Nebula vapor denfus, in imo aëre, oriente potiſsimum vel occia
dente Sole, excitatus, frigorcquepaulatim condenfarus aërem proximum obo
NebulaHujus fcurans.
noretut ſ1. Serenitatem promittit, fi fueritrarior, & calore ſolis orientia

( 2.okuliadis
omnir vel abſumatur vet in terram reprimatur.
2. Pluviam , få denfiorfuerit o ſurſum attollatur.
finoze : Glacies eft aqua in ftagnio, plaudibus, fluminibus,aliisve ejus modi locis
congelata,

2. Modus generationis. Congelatur aqua, non fola hybernifrigorisefficien .

X X tia : fed admiftio etiam terrena concretionis concurrit, qua congelationem ma
Glaciei notegnopere juvat, eò, quòd terraexfe denſa exiſtit, « craſsitiem fua fpontis iureapo
petit. Si namque ad congelandam aquam fola frigorisexuperantia fatefset:
cùm aqua fummè fit frigida ,in ſuo naturali ftatu non liquida eſset, ſed in gelu
cöatta . Idem quoque denive & grandinedi&tum volumus : nimirum eam conge
lationem ita á frigore fieri, ut terrena illa miſtio e non nibil caloris frigidita .
tem ueceſsario comitari debeat: fiquidem ad concretionem femper aliquid etiam
Caloris requiri docet Ariſtoteles 4. Meteor.cap. so

i, Mare. Video tebehen

Fontes
notetur

1. réyo . Fons eftaqua intra finusterræ ab aere aut vapore ob frigiditatem

horum

iftius loci addenſato, o in aquam converfogenita, qua manante fons filter

2.

tet, fluvius labitur.

Ratione vil
ratio

I. Secundú Ariftotelem . Generatur 4qua font ana og fluvialisex

cerum terre aëre, in terra cavernis ega hiaribus colle &to, qui frigore primum ibi
orta Meteoja condenſatur, crafseſcit, es in aquam convertitur, quadeindeguts
Gene

diftribuuntur tatim in vnum aliquemlocum capaciorem fertur, tandiu in eodem

2.

commorans, donec acceſsione continente major fadaloco aliquo

opportuo erumpat.
2. Secundum Eclefiaftem cap. 40. Fontium o fluminum prin
cipium eft mare, quod per occultos meatus, o Cuniculos magnam
aqua copiam in diverſas terrapartes effundit, undefontes é flumia
na proveniunt. Que bic alia quæftiones oriuntur in explicationibus
L diſsolvenda erunt.

113.Flumina, Sum fontium concurrentium effe &ta. Oys -

3

II Máre.
 70
Conóy@. Eft enim Mare aquarum omnium, que ſub cælo funt,receptaculum , falſum , perpe.
tuo æftu fluensacrefluens. intra alveum tamen ſuum , [eſe continens,
2. Origio, In ipso Mundi naſcentis exordio á Deo eft productum : eiusque porenti imperio
ed loci, ubi nunc feffitat, conceſsir, Omnes namque aque par: in conditæ ab initio Mundi,
partim verò de fluviis,fontibus & fiuminibus collecta, exeunt in mare, illudque conficiunt,

3. Adiun &tum . Non redundar ſ1. Quia bic terminus Marid Deoſtatutusarg, prafixus eft.
influxu quotquot aquarum ,nec 2. Quia quantum aqudin ipfum influit, tantundem rura
ſupra lultora excrefcit fus exit, adeoque radius Solus exhauritua inque vapores ca
tva nefiir .Arift. 2. Meteor.cap. 2.
f . Quod marina aqua, cum decoquitur, evaporat aqueres
humor, qui colle &tus ego confiftens feorfim , dulcem habet
noietur

faporem : Partes igirur terrea remanentes faljuginis fuere

are
. ujus

4. Saporis ſalſuginei cauſağ | caufa.

.de
M
H

est, quòd vi Solis partes maris 2. Quia, Mare verſus Auftrum & in æftare magiset fala
tenuiſsima e fuaviſsima ex. fum , quoniam ſol eo tempore & loco plus vaporum dului.
tenuentur in vaporem : caſsio . um extruf ,
res autem magive aduftarelir. | 3. Si vaſculum occluſum cerâ immitatur in Mare, tim
quantur, qua deinde cum aqua aqua tenuis pura o duliis perceram delabituro veluti
maris permiſta,falſum illum & percolatur, propter feclufionem terres & fpifs101W l'A
amarum fuporem efficiunt, ad poris.
omnem enim falſum faporem 4. In noftris corporibus urina falſa eft, quia quod fub.
requiruntur duo bec: Siccum rile ,tenue “ ſuave erat in cibu , á calore nativo est trapſo
terreſtre do aduftio: ex illo fit miſsum ad membra nurrienda .
Sapor; ex hac verò falfugo. Hec 9. Quia marina aqua teftibus medicis calefacit « exiccat,
ſententia probatur multis indi. caterisque aquis gravior eft, faiiliusquefuftinet ac levat
cik . pondera . Ergo ei inſunt partes adufte.
6. Quia vapores afcendentes in dulcem pluviam concref
cunt.
7.Denique quis Maris ſumma aqua falfior eft ,quàm pro
l funda,cum ſolu calor illam magu , quàm banc exerceat.

ſı. Violentus, quo Mare à ventis nunc in hanc, nunc in illam partem impellitur,
8. Mo. I pro ratione flatuum , qui tunc in eo dominantur,
tnis eft : 2 Naturalis, quo maris aqua reciproca agitatione nunc ad littus accedunt, nunt
| vel 1 in ſe redeunt , ſubſids.nique fenis quibusque horisbas vices repetentes. Hujus come
fiderentur. Vide un
J
Species. Vide ja
Hujus.com
 71

.Nomina Dicitur
, aftus,'acceſsus,reciprocatio,regurgitatio,feu fervor Maris.
2.Caufa effectrixputatur lune Motus,quo una cúprimo mobili diurna cover
fione circumvehitur.Compertum namque eft lunam humidis corporibus do
minari, ideoque non folum lumine caloreveſuo tumefactas aquas rarefacit:
fedetiam injetla qualitate occulta harum incrementa & decrementa efficit.
.wwujusrentur

Luna ergo,dum fuper Horizontem maris paulatim ſeſe effert ,ex obliquo ſpar
git radeosſuosin mare,ſuoque lumine quod á Solehabet,calefaciens,exhalatio .
confide

nes mari commixt.as diſgregat & dilatat,quibus dilatatispaulatim mare cref

cit,intumeſcit & acceſsum eius efficit. Rurfus autem dum paulatim à Meridia
H

no digreditur, & ad Horizontem deſcédit, öblıquiores fubinderadios ſpargens

minus eft efficax : ideó & aquæ defcendētes tumorem illum remittunt, refiú
xusmaris efficitur.Eodemquemodo fit noctu , lunâ ab occafus termino ad me
ridianum defcendente, indeque ad alterum ortus limitem vergente. Atque ita
| Semper mare luna matuifecundum ,modo accedit,modorecedit,fecundùm mo
tum diurnum eiusdem , qui in quatuor quartas eſt diviſus, ita utſingulisquar
tisſex horæ tribuuntur,ideoque & mare quater ſingulis diebus movetur, bis
fuendo & bis refluendo.
Adjun

rTardius 7 Hujus caufa eft, Diverſitas ex

1. Accidunthi æftus alias xortus Luna, & afcenfionum figo
a
t&3.

j norum Zodiaciinæqualitas.
Celerius
Celeriu
CI.Locorumſitus.

Majores ] 2.Regionum qualitas.

2 Súthiæftusalibix Minores Hujus caufa ] 3. Diverſitas luminis in
luna .
i Ferè nulli ſunt
4. Aquarum diſsimilis

( Natura .

4.Cauſa finalis , Ne Mareputreſceret.Sicut enim aer àventis purgatur & ve

lut renovatur: ita hic motus aquas Maris à putredinetuetur.

ti Species
Specics
aliud
are
pipi
eft
M
. Vniverſale, quod reliqua Maria vaftitate de magnitudine vincit, ambitque
totam trrram ,unde mare magnum vocatur, vel Oceanus.

Particulare, quod perMedias terrasirrumpens [Germanicum:

diffunditur, & mediterraneü dicitur. Nõrarò Gallicum .
Speciale nomen fortitur á finitima terra quam Perficum .
rorum

Calluit & dividitur in Mare Caſpium.com

notetur
Meteo
aereor um

Cindy Meteora aerea funt, qua vehementius impulſa, aeris fimilitudixem

quandam habent, & in eundem dißolvuntur.
Xi

ſi.abyG.Ventus eft ex halatio multa de copiofa, á terra

progreffa, que accurrentefrigore repulfa & repreßa,pau
latimin obliquã retorgeutur, &că impetuper aerēruit.
2, ocusionis

2.Modus generationis. Solis & aliorum ſyderum attra

Aer,in quofit Etu & imprimis peculiari quorundam aftrorum influxu,
generat

ventus . Hu
halitus confertim in ſublime elati ad mediam aeris regi.
jus notentur
qui
vel
eft

onem tendunt: inde ab aere illo frigido o denſoprotrufi,

L

refracto & diſsultanti impetu refiliunt, & quia pulſu

deorſum aguntur, & ob infiram levitatem in ſuperiora
contendunt, dumneutra pars vincit, quaſipartita con
tentione, neque ſurſum , neque.deorſum , fedoblique fe
runtur.
( Regulares qui ( Indefiniti. Videos
ex certa de
vel
L.

finita Mundik
regione oriun
tut. Suntque
3.Diſtributio
vel Stati. Vide op .
Ecraticos vide XX.

2. Provinciales.Vide.ft.
*24.Oppoſitio de contrarietas. Vide ww.
(
Terræ viſcera: in quibus fit Terra motus, Vide adeco

lodefiniti
 73
12 @ : Suæt enim indefiniti venti, quinon pirant ad certum temporib terminum .

1.1670 ; Sunt enim quid quatuor mundi cardinibus, ortu , occafo .ſeptentrio.
ne, meridie ſpirant.
2. Nomen: Disantar vulgo cardinales.
( 1. Qualitas efterCalidus
nim cum ſuis colla Moderate
teralibus
Principes

Siccus
noterar

notetur
orum

orum
6niti
,Inde

1. Subrolanus, 1.Omnium eft faluberrimus.

.ro

:1.
H

απκλιώτκς . Hu . 2. Serenitatem affert.

b

jus notetur 2. Effe & um 3. Reddit corpora expedita , mollia ,

4. Animos efficit alacres ad omnes
actiones peragendas.
3. Terminus à quo, feu principsum , quod est ortus
Lequi no dialus.

1. Qualitas. Eft enim cum ſuiscolla . Frigidus.

ies
Species

teralibus, Humidus..
Spec

Nubilus.
ſunt

3.
vel
2.

2.Zephyrusfeu 12. Effe & um . | Tempeſtuoſus.

Favoniusbujus Eft enim Fertilis. ( lutaris.
notetur Corporibus, & animis minus fa
3 . Terminus & quo,ſeu principium , quod eft occafus
aqui no & ialis.
1 . Qualitas eft enim cum fuiscollate.
S Frigidus.
ralibus Siccus.
1. Grandines.
2 Nives.
3. Fulmina.
3. Aquilonis 4. Puritas eris.
notetur 2 Effe & ú. 5. Veneni. ?
amolirio .
6. Peſtis, j'amoolirio
7. Corporum Corroborario.
8. Interdum , nimia conſtipatio
valetudini nocens
13 Terminus á quo feu principiū ,quod eft Septentrio .
4. Auſturvíto , Vide, 7t ,
Kk 'Auſtri
( 2.Principibus adundi,l'ide, vv .
74
Calidus.
TT I. Qualitas. Eſtenim cum ſuis collateralibus.
Auſtri na (Humidus .
tetur 2.
2. Effectum .Pluvic.
13. Terminus á quo,ſeu principium , quod eft Meridies.

ſi. nóy : Hi enim funtilli venti, qui ad lateraprincipalium tanquam

focido comitesadijciuntur.
2 Nomen . Dicuntur collaterales.
ſ1 . Cæciasſeu Helleſpontus, ab ortu folftitiali ſubſolanoad
Principi I. ditus.
bus adiū 2. Eurus feu Vulturnus, ab ortu brumaliſubfolanoadditus.
eti. Horü 2.
1. Caurus, feu Corus,feu Olympias, Zephyro ab occaſuſel
Species

notetur ftitiali additus.

( 2.asif, id eft, Affricus, ab occaſu byberno Zephyro additu .
3.

3 : Aparêtiæ addi- S Ortum Boreas.

tur verſus Occaſum Cyrcius.

4. Auſtro additur Sortum

Euronotus.
( verfiss Occaſum Libonotus.
ſ1. nóvo : Stati enim venti funt, qui ftatis & certis anni temporibus
pirant.
2. Nomen . Anniverſarij dicuntur; quod fingulisannis adidemtem
puo redeanr.
00
Statorú
ventorum ſeteliæ, quifunt venti aquilonares, qui circa canicule ortum
notetur o quadraginta diesperflant, & intenſiſsimum Sirjardorem fua
viſsimofuo flatu mirificè mitigant Gleniunt.
Ornithiæ ſ
. en Chelidonie. Hifuntvētiſeptentrionales
, qui ver.
no tempore, circa hirundinum adventum novem , vel,ut, Colu
mella vult, triginta diebus fpirant.

Errati
 75
CI.lóy Q : Erratici enim ventiſunt,qui non ex certa Mundiplaga oriuntur, fed
orum

upiam oberrare videntur.

.rraticur

ſ1.nóv :Eftenim prefter halitus per antiperiſtaſin , vel

notet

butio.Suut

repercuſsu vel arietatione, ex parte ignem concipienser

xx

ſi.Cum igne:
E

inardeſcens, ac depreſsa nubis pecu erumpens, & proxi

ut Prelter. ma quæque non folum profiernens.fed etiam amburins.
hujus nore Fulmeplus habet flamma, minus fiatuu.
Diſtri
enim

tur. Preſter plus flatuühabet nimusflammid.

vel
2.

2 Diffe
2x Fulminis Materia eft ſubtilior.
rentia à Preſteris materia minus.
fulmine Fulmen non gignitur nifi præeunte toni.
3 * truo ..
Preſter contra .

. Sunt enim venti vehementißimi & impe

fi.lóyou
Cứ pluviis , quènube impulſa, erumpētescũ imbribus
tuofifsimi
vel grandinibusgraſsantur eo omnia profterrunt.'
hujus note!
2.Sinc

tur 2.Species : ut, Exhydria.

igne

Ciaoy .Eſt enim ventus repentinus

vel
«

Cuvehemcns, quiè multis pirationi

bus denfis& confertim acervatis col.
( 1. Ecnephias lectus, equè nube violenter compreſsa
hujus notetur lateque fracta exortus,magnoimpeta
deorſum fertur, ierēſemperobfcurās.
2.cmpeeiwcis. Eft maximarum tempe
Sine pluvijs Llarum nuncius indubitatus.
funt
2. Turbo . Eſl ventus repentinus, qui effracta nube
erumpens& in gyrum contortus obvia quaque cors
Lripit,ſurſum attollit & inftar rote verfat.

Kika Proviciales
76

ies
fi.noyG : Qui certisprovinciisdo regionibus funtfamiliarca

2.Spec
ſ1.Cyrcius Gallia Narbonenfi

enim
+

.Sic
H.
Provinciales. 2.BoreasThracia
Hornm note
3. Carbalus Sicilia Seſt familiari .

4.IapyxCalabria

Ls.Olympias Monti Tharſalie )

rSubſolanus.
Wu . ri.Ex diametto oppoſitifunt
Oppoſitio vento . [ Zephyrus.
rum & contrarie
TAS
2. Obliquè oppoſiti, fimul flantesfapenumero. Quò antena
Vunt obliquiores, eò majores interfepugnas es tempeftatesciét.

ſinóy Qu.Eft agitatio & concußio terre, orta ex conflictu & impul.
ſu pirituum & ventorum ,cavitatibus terræ inciuforum ex objiru
Elis meatibus et poris vierumpere pugnantium .
2. Generatio.Fit ab halitu ſéufprritx terræ vifceribus incluſo ở fo .
aad ras exire contendente, cumque is viam , qua cumpat, non inve
Terræmo . nit, retro fertur ,atq; in fe revolvriur, ú exitu frujira queſto cm
tus. Hujus na- | nes anguſtias dimovet,dumque cffringere clauſira ó convellereni
tetür titur ,motum concitat.
3. Tempora. Tuncpotißimum fiunt terramotus crebri & magni,
cum magna exhalationum copia tcrræ finibus eft incluja; ut Calo
tranquillo & vere,ac autumno.
4.Loca. Regiones intérius fungole& concava .
sSpecies. 7

6. Dura- Vide.Bez
tio .

· Signa.
Species
 Tremor ,quieft agitatio terre in lateranavigii more, unde ruing exiſtit
Species ædificiorum .
Pulfus,qui eft agitatio qua ex imo terra concutitur, & furfum deorſum
iactatur ſpiritu rectåafcendere conante.
Duratio

Hiatus ,cum terra ingenti hiatu dehiſcit & abfumptisoppidis ant adifici
( is profunda apparet vorago.
vel
eft

1. Continua,cum longo tempore absque aliqua intermißione terra com

cutitur & movetur, ở durat plerumque ad dies quadraginta .
z- Interpolata quandonon continuo terra quaſsátur,fed interdum à mo
tulibera quieſcit,quitamen poftaliquot dies redit.
Præcedentia
ABB

ſ1.Magna aeris tranquillitas. Tunc enim multa exhalatio in terra fa

nu conclufa,nec in aerem evocata,terram prepediem quaſsabit.
2Si interdiu velpaulo pofioccaſum Solis,jereno calo appareat nube
cula tenuisporreéta & longa ,inſtar linea, quia cum cælum ventis oro
vel afunt

funt nubis Materia vacet, nubecula admodum recta

vaporibus,qui
& tenuis relinquitur.
Sign

3,Tumor& commotio aquamaris ventis filentibus:qua fitex mag

na pirities copla confertim egreditentante.
4.Si aqua in puteiscbulliat ca aſcendat & turbidior reddatur. Fla .
equentia

tus enim ex imoſubiens terram atque adeò aquam fuperpofitam in

ſublime effert.
feu ta

1.Aliquando motu circumducta & in orbem verſata terra lo

Subſ
effec

cum commutat.
2.Nonunquam rerra larè diffuſa recedit, forbetqueprofundis
faucibus totas urbes & biatum rurſusclaudit, nullo earumrem
licto veſtigio.
3.Nonrarò ignium fiufiammarum fit eruptio:nove aquarum
[ caturigines.fontium lacuum.fiuminum exortus contra de
ficcatio.
4.Interdum aqua antea frigida,poft terra motum calide flu
unt,& ècontrario repide frigidaevadunt.
5.Szpiſsimep :jlulintes Morbiſunt fecuti, quia halitusvene
mail intusconclufierumpurt, Dehus & aliis effectis vide Pli
nium or.p.83 uſqucad culput, 113.
Kk 3 Perfecta
 78
folida & conſtante elementorum
fi. dóy Q : Corpus perfecté mixtum eſt, quod
concretione conftat, & propterea diutius curat.
miltorum
erfecte

raó . Eft enim corpus vitæexpers.

notetur

Inanimum fi.nóyQ.Metallum eſt corpus perfeété miftum & inani.

-

matum ,ex fulphure & argento vivo mixtis & tempera .

P

notetur
áfuxom

Metallur
tis in terre venis natü. Cum enim ſulphur argenium
.Hujus

notent
bujus a
vivum in venis metallorum reperiatur, ex his pro tem
peramenti & mutua permiſtionis varietate metalla ex
oriri Chymie profeſores fiatuunt.
rSulphur.Eſt materia metallaris ex fubti
liore exhalatione pingui & unctuoſa ,ve.
I.
1. Pro- nis terreincluſa ,confians.
2.Materia

pinqua Argentum vivum . Ef materia metalla .

conftans ex vapore ſubtiliore aqueo,
ris,
ributio

Species

quicum terra conglutinatur, & per ca

recioſ

lorem Sulphuris decoquitur.

2.
2.Diſt

Vnus aridus , hoc eft, magis terreus

Lapide
Terræp s
in

2 : Remota eſt . quă aqucus:ex hoc duriora foſsilia,

Vide
vide
ppp
888

halitus in ter- lapides nimirum concreſcunt .

re viſceribres i Alter humidus & glutinoſus, hoc
Llatens duplex eft magis aqueus,quàm terreus. Ex
efficiens

hoc metalla propriefic dicta. Ariſto

Cauſa

teles.3 . Meteor.cap.7.
Cæleſtis 7 qui attenuat, coquit tempe
3.

Calor frat probéquemiſcet omnes

Elementaris j materiæpartes.

Frigus quod maſsam calore ita temperatam , & ad

hoc
velillud Metalli
genus parparatā, condenſato
Lconcrefcere facit.
4.Locus Vide.yyy
s.Forma Vide.cod.
6.Diſtributio . EEL

(Animatuměje,Luxop Vide.gee
Locus
 70
Locus

ſ1. Generalis ſeu communis, Gremium terra .

yyy

2.Specialis feuproprius,Inter lapides ideoque magis in montibus,quam in pla

Hitie; propter foliditatem enim retinent calorem melius: In planitie autem ça
facile difflatur.
Llorpropter terremolliciem
fi . Quælibetſpecies fuam habet eſsentiam de
ladd. Forma Metallorum non eft amperfectam .

una fed differensſpecific,hoc eft: 2. Quælibet ſpecies habetfuam definitionem .

differüt metalla interſe formis in . 3 . Suos colores.
communicabilibus. Quia. 4 Suas vires.
5. Suos uſus. Scaliger.
1.nóy : Aurum eſt Metallum puriſsimum ,ex
argēto vivo, puro ,fixo, rubeo & clariſsimo; pu
riſsimo pariter Jälphure rubeo non adurente,
optimè inter ſe temperatisgenitum .
notetur

ri . Molliſsimum .
Auri

2.Adiúcta. 1 2. Tenuiſsimum .
Eft enim 3. Pinguedine carens.
metallorü 4. Graviſsinium .
Saporis.
( Pura,in quibusfactaeſt Ls . Præſtátis ſuavitate Odoris .
. iſtribucio

decoctio magis exquiſi

tay ut. 1.Difficilis quidem admodum ; tefte
natura,
experientia, ob ignorantia
mor

3. Tóxois 2.Attamē poſsibilis:fiquidem cum

in
D

artificia ars æmula s imitatrix ſit natura ,

lis. Hec non video cur Natură in efforman
ftatuitur dovero auro imitari non poſsit ,in
quit Iohannes Magirus, Medicine
Doctor &philofophiæ peripatetice
iprofeſsor doctiſsimus.
Argentum eft metallum pură ,ex argento vivo claro
L'albicante, & exſulphure ferèfixo,purogenitum .
LImpura.Vide.333
Kk 4 Impura
 Plumbum.Hu
80

ſinór G.:Impura Metallafunt,quæ ex impuriore

notetur
fulphure de mercurio coſtant.

one ctio
ſi . Góru . Eſt enimpluinbi Metallum è plurimo iraſso,

ratiſtin
c minuspuroargento vivo , á pauciore faculento o
adurente ſulphure procreatum .
Impura
noietur

2.Di
,horum

Nigrum . Plumbum nigrum ifi.

335.

1.Quædā Mate. " quod ex impurivre argento vivo

rie 404
plus hu cóftat, minus eft elaboratum , &
coſtat

pas
moris vel propierea vilioris quoque preti .

ify
Mercury Candidum . Plumbă candidun
babent ut 2. Calo ,
melalbum eft, quod plenius per .
ris. quo
funt coftum aliquanto puriore conftat
coquitur
Diſtinctio

Materia .
Stannum eft metallum albumn , ex multo, neque ita puroar .
gento vivo, extrinfecus albo, intrinfecus autem rubeo, & ex
2.

Julphureimpuronon benè digeftogenitum .

fi. dóyu . des eft metallum impurum , ex pluri

Æs: hujus | moſulphure rubeo & craſso, pauco argento vi.
notetur vo impuriore genitum .
2.Species,quæ eft es cyprium , quod copiofénaf
citur in Infula cypro,unde cuprum dicitur.
2. Qua
dam plus ſi . aéy : Ef Metallum impurum , ex plurimo
terre vel ſulphure crudo,terreſtricadurente,modicogs
ſulphu. argento vivo, fimiliter impuro genjium .
risint,
Ferrum .
1. Eft quidem duriſsimum .
Hujus no
tetur
2. Attamen alsiduo ufu conteri
2.Propric . tur: quia ad tjus generationem
tates , minus argenti vivi, ſeu humoris
:
plus verò fulphuris iarreſires com
CHirit .
Orichalcum . Vide .***.

Orichal
 81

diunéta
Pinoy :E es faetitium , e per colatum colore axri,fed magis flavef
cente .
'1. Olim nativum
fuiſseteftatur Pliniuslib.34. Cap.2.
Orichalci 2. Ære nobilius
er notetur
3. Nunc nativum nullum eft.
L4 A multis ex Metallorum cenſu excluditur.

( 1.1oy : Sunt enim corpora perfectémiſta,äfuxa ,dura, ex ficcater.

reſtri exhalatione, unituoſitate quadamaquoja per mixta,per tempo
ris diuturnitatem , vi caloris & frigoris, atque virtate minerali ,con
glutinata .
( 1. dáy Q. Sunt enim qui ex Materia non
valde compacta conſtant, ideoque partes
habent raras.
: orüm
notetu
Poroſ ir

:hujus us
r
1. nóv G : Eft enim lapis rarior,
notetu
ToPh

facile friabilis, apper & haud

h
Diſtributio

Adiunctum
equus.
Calidus eft Cardano.
lapides

044
enim
unt
vel

Lapides. vulgares, qui Non calidus Scaligero, i

.2.
S

2.

Horum ta fcribenti cötra Carda

excraſsiore da
Species

notetur
impuriorema. num . Tophum calidumef
teria congelas se , quistibi dixit? Nam
2.

cunt. Suntque neque guſtu neque tattu ,

vel
neys Medica experientia
id vel inventum vel re
pertum eft. Exercit. 57.
Pumex eft lapis rarus & cavernoſies,
ſeuſpongie modo fiſtulofus, ad lavi.
gandum accommodatus: Cujus tres
funt modi apud Scaligerü exerc: 113.
Solidi.Vide.:10
PrecioG . Vide. x * % .
1
il Solidi
 ſi dóyo .Solidiainque laj : jo, quip.-ries continuites & validins coa
ctas habent.
notetur

(Silex e? l.podus, e durus, unde ferramentiincuſsu

orum
,Sólıdı

ignis elici putel.7 : de Scaliger. Exirc. 108.

carentes
066

Nitore
1. dágos . Ifi lipis folidus, nitore Carens, &
.H

granulis conftans, cujus in ai uendo ferro upsis

ut
1. Cos:hu - 1 . Stálıyır Exerc. 108 .
jus note " 2.Species . Coricula ,feu Lydiu : lapis, quo Me
thy talli affricate ,ſincera à nobis ſeu adulteris
Ldignofcuntur. Scaliger. Exert. 128.

Saxum lapis multus & durus eft, ex magna quantitate

Materia fortiter concrctæ conftans.
Smiris lapis durus, quo vitrum finditur. Scaliger exerc .
2. Diſtribu .
135.
tio. Suni es
Pyrites, vulgo Marchaſita, est lapis,quichalybepercuffie
nim vel
Ljcintillas ignisedit. Scaliger exerc. 104.

PinoyG : Marmor eft lapis folidus,nitidus e

Nitore præ- / ximius, maculis e coloribus variis commen
ditifolidila. i darus.
pides funt [ Alabaſtrites, qui eft Marmorper.
Marmora .
picuum , candidum , è quo Pyxides
Horum no
pro odoratis unguentis fiunt.
tetur 1 2. Species Ophites qui eſt Marmor. maculis
præcipua ſerpentum fimile.
Porphyrites, qui eſt Marmor, ru
beis o quaſi candidis maculis di
Itinctum : ſeu potiusrubeis cum maa
culis internitenubus.

Prction:
 83
nominata
Species
faéy ...Sta: en im quiex fubtiliore & tenuiore materia, ſingulari cæli ini
emwa
nereiür
ajus

X?! €61 ( cunt

2.
Pretioſi

( 1.100 G :Gemma eft lapispretiofuscum Materiæſubtilitate ed elegantis

.:G
H
noretur
linjus

peciofus, viribus inſignis & nobilis.

Próyons Eft enim gemma translucida ,colore ferro tandenti
HIN

Nobiliſsimæ

non ab fimilis in enarrabilis duritiejó precö.

individua

Extra au- [ Indicus, inftar nucis avel

Adamas
quarum

notetur

rum ut line.
hujus
ſunt

| Arabicusillo minor .
1.
1.

2. Locus naf
citur vel r1 . Adamas Conchrós dictus in .
s

ſtar grani milý.

Specie

2.Macedonicus, cucumeris fe .
funt
quæ
vel
3.

In auro x men æquans.

ue 3. Cypricus, ærei coloris.
4.Sıderites, ferreo colore ful
gens: hi duo pofteriores degene
res habentur .

3 Adiuncta durities, qua tanta eft, ut ne mallei quidem

ferrei ictibus cedat neque ignibus atteratur ,fed folo hircia
no ſanguine frangatur, maxime ſi aliquot ante dies hir
cuspetroſelino & o
filere montane fit educatus cu
vino
z. inus .ee

Ljus rationem fe neſcire ipfe Scaliger fatetur exercit. 344 .

nobiles
Vide.uc

2Sapphirus.
M

¿Smaragdus
4 Hyacinthus.
samethyſtus .
6 Carbunculus.
7Chalcedonius Vide. Add
8Rubinus
9 Chvyfolithus,
10 Afterites.
ITA chares
12 Sardius,
131 aſpis .
14 Onyx . LI 2 Sap ,hir:13
Los Turcois
1
94
82.Saphirus eftgemmatransparens ,magna duritie,cærulo dielifiicolore pre
dita ,caftitatem confervans & cor corroborans.
3.Smaragdus eft gemmatranſparens,fragilis,dura tamen ,viridis coloris, ejus
que lucidi,quanquam terreni.Caftus dicitur, quod in coitu frangatur.Venenis
etiam refiftit. Scaliger.exercit.53.
4. Hyacinthus eſtgemma lentis magnitudine, fulgorem violaceum referens
cor confirmans & hilaritatem excitans.
5.Amethyſtus eft gemma eundem ferë cum hyacintho obtinens colorem , nifi
quodin hoc emicans fulgorpurpureus,in illo languidior & dilatior fit. Imbi
lico admotus vini vaporem ad ſe attraherete diſcutere, & ficá crapula vin
dicare dicitur ab Ariſtotele.
6.Carbunculus velPyropres eſt gemmalucidißimiignis flammamreferens,ve
nenis & toxicis inimica,
7. Calchedonius eft gemma lucida o pulcra, irſtar ftellæ refulgës, cujus vis eft
contra triſtitiam & rimorem .
λλλ

8.Rubinus eft gemmarubea, pertenebras in peciem fcintille alicujies micās.

9. Chryſolithus eſi gemma lucida, aurei coloris, z.irici.tte nitore lucis nie
tens, Melancholia adverſa.
10Aſterites eſt gemmadura ,ſplendida,que dum convertitur, Solem aut etiam
lunam intus lu centem oſtendit.
11.Achates ejt gemmacoloris varietate præftantiſsima,que un1,9401d colores,
omnibusgemmis opponitur,á venenis pefiiferis adverjiri, prudentiam ac fa
cundiam praſtare creditur.
12Sardius eſi gemma fulva,feu corneo colore rubens,ingenium acucns,homines
letos reddens,& fanguinem è naribusprofluentem compefcens.
13.Iaſpis eft gemma viridis,maculis aui gostuis fanguineis interpuncta, quaſi
è directo ventriculiſuſpendatur,eundemi confirmare creditur
14.Opyx eft gemma pelucıda,unguis digitorum humanorum carnibus impo
fiti coloremreferensie mollis.
15. Turcois eft gemina obſcurior coloris cærulci ex viridirelucentis, vifism bor
correcreans

Minus
 85
ſi.Chryſtallus, eft l.pis pellucidies,candidus, ex glaciegelu vehementiore con
cretus ( utpiurimumjib terra generatus,ubi hyberna nives rigent , ut in tau
tibus alpinm .

2.Corallium eft lapis ramofus ex planta maris aere indurata genitus. Eſtque
Album ,nigrun , rubeum.hoc præſtantißimum .
3. Gagates velſuccinum eſt lapis è liquido bitumine, é littoribus in mare de
fuente, & rigorecondenſato genitusprocellisquein littus provolutus.Candidă
reliquis anteftat.
Nobilcs

4 . Hæmatites eft lapis cujus color externus eft fanguincus internus ferrugi
Minus
funt

neus,tanta duritie ,ut vix limamſentiar. Dicitur fanguinem fiftere.

Pep

5. Magnes ſer ſiderites eſt lapis colore ad caruleum vergente præditus,ferram

naturali facultate attrahens.

HIS ACCENSENTVR :
6.Chelidonius, qui eſt lapillus exiguus in pullorum hirundinum ventriculo
inventus, colore fuſco ex nigro aut
fubrufopermiſto.
7.Alectorius eji lapis Criſtallo obſcurior, in ventriculo capi anno atatis 9 & s
generalis, magnitudine faba .
8.Aetites eſt lapis cortice duro,fcabro & minime levi,in Aquila nido invětus.
9Borax,aliâs Chelonites velBufonius eft lapis in capite bufonis fenis & mag
ni repertus.
1o Quadruseft lapis in Cerebro vulturis.
Quiris eft lapis in nido upupa .
12Sauriteseft lapis in venire Saure vel lacerti.
13Limaceus eft lapis in capire limacis , quæ cortice non tegitur generats .
14Gemmapercarum efi lapis in percapiſceparvo,fed magnum caput haben .
le riperta.
is Carpionis lapis in hujus piſcisfaucibus. riperitur.
16Oculi cancrorum funilapides bini candidi in oculis cancrorum præfertim
| feme!laram in venti . !

L17 Margarita efflupiséconchyliismarinis natus, corticibus rotundis conſtans.

Ll3 Terra
precioſæ
Terræ ridóy G -.Sunt lentefcentes e medie Nature inter Metallé & lapides.
2. Adjuncta friabilitas. Poſsunt enim firè inminui iſsimae partise j ulveren
orıım
fucci

redigi.
!!!!
:hPPP
2012

butic
ſeu

Liquida que [Sai Vide.EE [ 1. nóv . Ef ſuccies concretres, pero

um

liquari pof- Alumen.Pide.com puuitatem vitream obtinens.

corpor
Diſtri
horum

funt. Hujus Bitumen Vide TTT 2.Nomen latinum : dicitur Atra

in
1.

generis ſunt 1 mentum ſuloriam . Etiam Chalcă

jicci quidam thum.
concreti: u1 3.Locuse [Terræ venis.
| Vitriolum hujus modus ge Saxorum commiſsu
natetur neratio . ris

nis. Naſci- Dum ex isguttalim

tur aut in deftillat.
Dumex ijs ſtiriarum
inſtar dependtt.
In canaliam fundum
:utollioraacant

Lincidit.
mlapideſ
liquid
Non
tamen
quam

ÇAuripigmentum feu Arſenicam efi fuccus concreius

, lutei coloris
,ut

inpıčturis aureum colorem referens calidum & ficcum in 4 : gradu

co venenum præfentiſsimum . Scaliger.
Sandaracha'ift terrarufa cinnabariscolore,nonnihiladluteum ver
gens,in Metallicis venis plerumque cum auripigmento nafcens,il.
dolens ſulphuris virus.
Calxétierra ficcior lapide coita,que poftquam arfirit aqua incëdi
tur ,olio extinguitur.Dicitur viva,quod intusoccultū igné cotineat
Gypſum eftterracandida,tenaxe levis,calcicognata, fed non ita
calida,quæ ex fumma tellure effoditur. Factitium é quodam lapide
fit , in laminas ſciſsile,eoque tectoria parietibus inducuntur.
Creta eft terra ienax albißima in Inſula creta foſsilis.
Ochra eſt terra levißimao intia , è qua exufta in olles novis luto circunlitis fit
rubrica fabrilis,quæ ducir ur Kótelſtein qua tamen eriam eft nativa,
Argilla eft terra pinguis olenta è qua fiuntfigulīna vaja.
Terra figillata vel Lemna eſt portio terre valde rubens , in Iufula Lemono eta
effoſsa o Diane facerdotis figillo obfignata. Effoditur hode ctiam in Selefia com
Hafhalerra lemnia non deterioro renens refiftit.
Terra Armenia eft portio terræ in .lrmenia effoſsa colore pallido egregie ficcās.
Sal
 87
fr. déy 3. Eft corpus metallicum , friabile, ex fucco humidoaqueo, do croſse
terreo, mixtis & decoctis genitum .
fi . Abſtergendi. ſinóyos.Eft falfoſsilis,amariſ

2. Efficacia | 2. Expurgandi . ( SalAmmo- | fimes, lubarena ardëtiſsima

lleu pore's . Atringendi niacus: lu in Cyrenaica ortus.
| itas . Haber 4. Dilsipandii jus noietur 2. Nomen alterum . Dicitur
vim 15. Attenuandi. Cyrenaicus.
noretur

1 In mon . salgemmæ eftful foſsile , è fodinis crurus,

bujus

tibus ca. cryftalliin morem tranſlucens, I candidus.

Eftque
terra
Sal

isque
FF

dut
lis
elu

In

ditur
vel
Sal nitri, feu pétrofum eft,quodexroagulero
feufoſs
Natura
reperii

Ecampis humore in locis fubterraneis humidis 1nfar

vel
ur

effoditur ſtıria fulla dependet ant inftar

frigoris conge
arinis, latiin parietibusnitet. Hodie eriam arte in
Diſtributio

quibus irum colligitur.

tegitur,
.Salejt

remotis Sal Indicus of ſalquadantenusnigricans vel

vel
3.

fubrufus, in India ex mõte Oreméo excifus ..

( Fontalis, quando fontes, rivuli, calore folisexio

cati in ſalem convertuntur.
Extra terram , í Fluvialis , quando fluvius aliquis ramenta fert,
effofius ex aquis quæ in falım denfantur.
o dicitur ve Stagnalis à ftagnis,qua fale aftuant.
Marinus, quando in extremis littoribus tenuis
Lquidum fälgignitur.

( 1. dégos: Eſt qui fit ex aquis velmarinis, fluvialibres,

Artificialis, ſu lacuftribus, falſis, fontanus,puteanis, vel etiam ex muita
factitius. Jeu runativa jonrium .
coctus . Hujus Hallæ Saxonia .
notetur 12. Loca ? ( Thuringia
Salina
Haſsia
Alumen :
 Alumé
88
9hTDI ufis
72
3::200
ſ1.nóy : Eft falsugo,vel falfus fidcrterre, ex " elimo.cõcroliens. I'liniu.
( Liquidum , molle,puingueélican Pija!*,cx . 111. merſa
Ő I charta etiam pofsima, ficcita airamnitim rciinet neper
fluat. Dicitur Roche & Rubrum .
2.Diſtri. FRotundum , quodf rmam habet fuccars.
butio . Spiſsú . Sciſsile, quod in c. prilamnia quædam canefcentia
LEft vel ☺ ( vel eft į dehifcens videtur .
Nigrum , quod in Cypro invenitur, quopurgaturanrum .
fuccus terra, lentus, tenax ,picifimilis,faciliime ignem con
Ci . doy @: Eft enim
Bitumen

Durum

cipiens
notetur
noretur

ſ1. dáy Qu. Eft enim fortiusconcretum tenax , inftar terreegleba

:hujus
.bujus
nam

carbonum .
ÇAſphaltus eſt bitumen nigricans,pici ſimile,fed durius o ma.
gis in Piſsatum ,ſplendidius & minus malè olens. Nafcitur in
Diſtributio

Species

tota regione Babylonica do Aphaltie lacu . Plinius.

Pıſsaſphaltus eft bitumen quodammodo nigricans terrene
2.
vel
Eſt

concretionis.
2.

Succinum eſt bitumen & pinguedoterræ ex maris aſtu colore

velflavo velpellucidore , velcandido& obfcuro. Candidum
Liquidum

Lautem eft precioſiſsimum .

noretur
:bujus

1. doy : Eft quod útoleofus liquor diffinit.

1.aóy : Estbilnmē liquidum , olei lentore & craf
fitie, tantam vimignis habens, ut ignes ex longin
( Naptha quo ad fetrahat & in flammetur,nec abaquainfu
hujus fareftinguipoſsit,fed ab eamagis per antiperiftalin
Species

notetur | accendatur.
2. Nomen . Dicitur petrolium , quaſi dicasNaphta
2.

petrea , cum è petris profluit.

Todáy Qu. Eſi bitumen fragrantiſsimum ut cumpre.
Ambra crofiſsimis conferatur mercil us..
hujus į 2. Nomcn . Dicitur Arabica.
notetur ) 3. Locus. Nafcitur circa Sichrim , Arabie felicisop.
Lpidum .

Corpus
 Sinóyu. Eft corpus perfe&tèmiftum ,animado vita præditum ,
Corpus externum .
2. Partes Anima vitam ſuppeditars .
I. dóy : Eft enim planta vel ftirps corpusperfecte mai
animarum
Corpus
noretur

fum , vigente anima tantum preditum

fuxou
hujus

(1. E terra naſci.

S88
open
ſeu

2. Effe ta few 2. Vivere.

3. Virere
ενεργειαι:
4. Ali.
5. Augeri.
3. Inftrumentum ( Nativus ?
ad vitam & cõfer Moderatus feu legitimi
vationě fuieft, ca temperatus, quem ftir.
Diſtributio
animatum

Ajdsonovs lor in humido tar pes exterra rurinharent,

b, ujus lis
fenfus ex a
quam materi be- Adve n- perradices attrahunt.
. orpus

notetut
Natura
titius J
vel

pers : ut, plă . rens tum

ef
C

ſ1.doy : Ea fit ,quando

ta vel ftirps.
pläta ficciores reddütur
Hujus note.
'ob calorem internā , pro
Totalis qua greſsu temporis humidi
totam ali abſumentem .
Diuturni.
4. Aridi- quam plan .
tas feu taminfeſtat. 2. Adiun . I tas. & c .
eta vel Brevitas.
corrup- Eftque vel
OC.
tio . Ea eft
Præternatu . Fraldo Berry .
vel
ralis, feuvio-Vide.ooo.
lenta. Eacon- και καλά μάραν
( tingit vel Lav.Vide.tit,
Partialis. Vide.uuu

5. Species. Vide.000 .
6. Affectiones quadam . T'ide.cand
7. Partes. Video Song
1
8.Summaginera.Vide.3333
M74 Coro
A6Ivlxóy,fentiens.Videointer
 SO

( 1.16 Q .: Ea enim eft, quando nimio frigore planta perit.

Corruptionis | 2. Modus . Frigus enim in profundum fubiens,tetidum vaporem

role olécu feu calorem àradicibus influentem arcet, longiusque actum ene
noteiur
Cat, quo extinéto, planta pabulo deftituta tabeſcat.

.Tempus , Non flt, niſi cum fummafrigoris eft immanitas. Tum

enim ipſas etiam radices invadit,qua aliâs terrâ operta, plerum .
que ab eius iniuria ſuntimmunes.
1
1. dóyo.Eft quando'aſtus plantas veluti torret, & humidum , ca.
TTT 1
loris fcilicetfubie £tum&pabulum exhaurit, attenuando illud
Gorruptionis refolvendo: & ita cum humido exſpirat etiam calor, ab aftuevo.
καλαμάρανσίμ: catw .
notetur
FVnum , quando germinaturiunt,quia tunc funila
2. Tempus xiores.
duplex Alterum poſt fructificationem , quando omni fucco
Lexhauſted debilitata funt.
UUD
ſi dáy: Eft cnim ea cum alicuius partis calor nativus vel áfrin
Corruptionis gore, velab aftu, vel etiam vulnere extinguitur, quam fequitur
partialis nute . mortificatio.
Nomen latinum . Dicitur fideratio .
Vnam tantum ortus rationem haber:
ut. in herbaceo genere pleræque que
Naſcuntur ( Manifeſto. Solo femine feruntur.Harum notetur.
fponte. Ide- Ex quo alia Vide.XXX.
000 que ex fe Pluribus modis propa . ( Olea .
Species plan. mine vel ( santur. ut funt Ficus.
tarum . Alia e
Ceraſus.
nin Obſcuro & incognito.V'ide.Witt.

LArte & induftria hominum propagantur.Vide.www .

Harum
 9L
fi.Modus Semen in terram humidam incidens emollitur, calore tum natu
Yalıtum cælefti fovetur,& intumefcens propter humorem illi á terra in fluen .
tem rumpitur,eaque parte,quaiam ruptum eft germen enafcitur molle quidem

2 á tenueprincipio,tamen poſtea firmius & craßius redditur: cum pars una ae

rea'nature particeps,ſurſum aſcendit, altera verò,quia terreſtris & craßa in
um

terris refidens coaleſcit. Ita ergo planta ex ſemine oriuntur, quem vrtum dein
xxx
Har
erur
not

cepsterrahumor fovet,calore decoclus & abinterna ipfarum natura attractus

&
& quæ fucco plus affluuntearum quoque incrementu m majus eft, & celerius :
quatamen in crementi varietas potius ex forma dependet.
fOcymum .
1.Intra dies ternos:ut,
( Rapa.
2.Quarto die:ut, lactuca.
3.Quinto :ut Cucurbita .
2. Tempus. Que 4. Sexto :ut, Beta .
dam oriuntur
5. Octavo :ut, Atriplex,
6.Decimo.ut Braſica.
Vigeſinro :ut, Pórrum .
8.Quadrageſimo:
vel Apium .
9. Quinquagefimo:)
}
(Peonia .
10.Vix intra annum :* t,
( Mandragora
1. Vis
forma.
3. Cauſæ diverſi 2.Vis inſiticaloris earum ,vel imbecillitas.
tatis oriendi Mollites.
I Durities.
3. Seminum
Liso vel *
FRaritas.
LaDenſitas

Mm į Obſcuro
 92
1. Obſervatio , á Theophraſto profeeta.
ri.Ea eft Theophrafto authore,certa quadam terra é aquapu
trefcentispermiſtio, qua deinde calure,tum Solis,tumproprio
in ifta.Materia conſervato, apta redditur generationi pon
ty tanearum. plantarum . Vt enim calor alienus putredinis eft
Obſcuro & in caufa :ita novarum formarum in res;quæputruere, inductio.
Icognito ſemi nem facit Solis omniumque aftrorum calor benefiius qui in
Ine . orientium pontanea generatione rerum putrem materiam , coctionefe
notetur parationeque inutilis ab utili preparat , & ftirpium inducit
Cauſ a

formam .
2.

2.Aerterraquefuiproprietate,ortusquiſponte fit,plantarum
Junt etiam caufa ,
ſi quidem pro earumvario in fubftantia,
in qualitatibusg primis acfecundis ftatu varias mutationes ac
generationes rerum fiericertum eft.
3.Quin etiam planta fæpe ex duro prodit lapide: der fiquidem
lapidi incluſus nititur afcendere: fed cum non inveniat exi
tum reflectitur , & ex fuiagitatione calefit, & humorem , qui
eft inlapide reliquum trahitſurſum exitque vapor cã humo
reillo et ex illo vapore do humoreèlapide educto generatur
planta, concurrentevi caloris folaris
(Glycyrhyza.
Radice, interram depreſsa :ut
( Lilium .
Rofa.
CWU
( Terræ in fixo ut Salix Dicitur peciatim
Artes induſt
ria hominum Vitis i propagatio.
Morus.
propagantur 2 Stolonefive. Plantæ trunco (Pomus
variei nimiru
furculo videlicet intru
Dicitur infitio fueQue
fione furculi τευσις
inter lignā
corticem :ut,
Pyrus:
3. Cum ( quodrarumtamen ) foliumierre infoſü ( Ficus Indie
Serminat in novam prolem :ui folium LOpontia.

Stir
 93
rVrbanæ & mites, domeſtica dieta, que in
Terreſtes,qua- hortisnafcuntur.
rum locus na . Montibus
turalis eft Terra Agreſtes quenafcütur vel in Vallibus

Sutquevel Sylvis
nturaffe

Aquatiles ,quarum ( Majoribus : ut Mari.

ſı. Natali Fontibus .
ortus eft vel in 4.4
onespium

folo. Ratio Minoribus vel in Mollioribus

quis vel
fumu

ne natal is
ià&Scir

rivis .
vel

fole planta i Stagnāti aquai

funt vel
Calido :
Frigido
(2.Quædam delectantur loco Aprico.
Vmbroſo.
Saxis.

Arena.
( 1.Tempus germina proferendi. Hoc autem eft ver, quo iufta

2. Varietatein humoris copia hyemecollecta,ipfeque etiam innatuscalor ,vi

germinatione . externi caloris excitatur , atque plantarum cutis corporisque
Hic fpeétatur. univerſi patefacti iă ſunt meatus, forasque fuccus ed ucitur.
Celeritas inculta celerius cultis proferuntgermina .
Tarditas.Culte ferius incultis germinant.
[ Fæcundæ r fSemel in tola vita ..
Semel tantum in Anna
utfuccola la
3.Fecúditatea calida Sæpius & vely Bis in anno.
Atirpium alias Et fructi. ( Terin anno .
( Conti nentcr: ut ficus propter caloris do huo
funt ficant
morispinguis abundantiam .
vel
2.

Mali Profuſiſsima enim haara

Iofecúde
bores funt,fantumque a
4.Subftantiæ proprietat . En
Alternis al limenti anno uno in fru
e.Vide Beee.
ctanm generatione abſūs
Lannis ut
LsQualitatibus.Vide
inunt utadinopiam reda
YYYY
Etasſterilesfequēti a nno
Pyri eße neceje fit. Mm Sub
 94

Animatas
quafunt
Stirpes,inquas ( Amieitas: ita ficoruta eſt amica,
exercenivel Inimicitias:fic olea quercã averfatur:braſsi

vel
Loa vilem & rutam , filix arundinem .

Solo homine ( Vniverſo . De quare

ejusque corpo- Certis parti- Medici.
Animalia ubi i revel Lbses corporis J
BBBB.
intercedunt
Subſtantia [ Amicuseſt feniculu
plantis amicia ( Serpenti . Injinica ruta, fraxi
plantarum
tiæ velinimici- Reliquis Lnus.
proprietas tie aut cum etiam a- | Scorpioni infeſium eft Acomitü,
Vpeclatur in
nimali amicum album teratrum quo ad
earum effe
ibus. Sic moto reviviſcitocymü in quo
Etis in res
& ex quo najci obfervatur c.
Inanimatas:fic viſcid æthropidis viclauſtraomnia recludi ſcripti
tant: Hybiſciradıx & portulaca ac Mercurialisfuccus, noftrıtemporis
experimento, vim ignis eludunt. & c.
[ Primo
Calida Secundo
* YYYY Tertio * gradu,
Pro coalitu & con
LQuarto
semper atione qua
litatum Elementa Primo
rium , quatuor funt. Frigidæ Secundo įgrado
gradus in plantis. Tertio
Quadam enim funt Quarto
Pri gra
[ Primomo do
Humidz Secundo grada.
Tertio )

Quarto
Primo ]
Sicca Secundo grada
Tertio

L Quarto
Partes
 faba . EeTient quibus anima vegetans nutritionem præcipue perficit, caiumque ys

Liquidæ
tamconfervati
Succus eft pars liquida, in ipfis ftirpium ſubſtanciisdiffufa,
Principales

que quafi fanguis earum confervat Ditam .

:uč
Lacrymæ funt humores, qui ex pläris fua fponte exudant,
notetur
: arum

vel folis calore eduéta vel copia expreſsi, velab ipfis plantis,
Similares aliqua occaſionedehiſcentibusexpulfi.
b

eiusdem Suntg Aqueæ, ut quc in gummiconcrefcunt.

fubftantia. vel Piccæ , qua in reſinam coëunt.
Diſtribucio

Suntque
Caro eft craſsior ftirpisfubftantia ,conftans ex humore con
dæ

pel
planrarum

creto muſiulis animalium refpondens.

Soli
arces

/2.nt
vel

Fibræ funt partes pralonga continue fiſsiles, que eodem

u

u:. t
funt
An
vel
Ad

modo in plantam vniverſam feruntur, quo vene og nerviin

.P

animalibus, quorum exemplo ba quoque in plantis, alia ve .

ne, alia nervi appellantur, Vena quidem majores ac fuccio
lentiores fibra :Nervi autemtenuiores efficciores,
fi, aby @ . Sunt quaex fimilaribus conſtant.
FRadix, que eſt ima pars plante, quæ quafios in terra
Perennes

defix4, congruens alimentum attrahit es partibres

ominibus fappeditat .
butio

Diſsimi
ſunt
qua

larcs bs ., Caulis ſeu caudex vel eriam trancus & ftipes eſt !
Diſtri

Tum note. pars planta ,quæ áradice proximèfupraterram afsur.

Liar git inquam tanquam in venam cavam alimentum ex
in
2.

radice primum afcendit, & plenius concoctum ad rem

liquas partes defertur..
Matrix feu medulla five næpidix eft pars plante in
terna in medio ftirpis laritans conftans ex carne e
humore,
Pami ſunt partes plante, quæ tanquam brachia é
( caule pel caudice in multitudinem diffunduntur.

Anniverſarias ( Surculus,qui eft parsque exramis fim .

quo annuarim | plex annuatim oritur.
renafiumtur. Flos eft qui ex furculo pender.
Sunt
Fru & us qui ex flore furculiexiftit.
( Minus principales. Vidé, etia

Minus
 76 rCortex, qui eft veluti tūica quedă, ex fibris Cutis cum tenuior fuerit
Minus prin- contexra , quasplanta ob ducătur. Dicitur vel Cortex , tamcraſsior„}
cipalis funt | Folia, que fune quafs excrementum plantarum humore conftantia fibrisque.
( 1.1.7G . Ef enim arbor planta lignoſa,
diſsolutu contumax , craffitudine o ale
litudine inter omnes maxime, cui calle
Simplicem que dex pro ſuperficie eftperennis e -matuo
funt inter plantas ra fimplex ,
maxima py craſsi Pomus ,
fsime;ut, Arbores Firmior Ceraſus,

Perennem
Harum pederus rem ; at Pyrus,
. umque
vel 2 Diſtribu Quercus.
tio . Habet er 06.
ue

,eunděbabēt nim beccato Infirmioré : at, vitis,

Cauletcumq

multiplex
dicem vel o fõ funt aliigenera
Quibus
m

caulis

qua ad berefiūt, etabso.

haben

vel
eft

Tum amplexx vivKNI .

vel

Perfe &tæ , que [ Tenuëutfunr interplātas lignoſas minima: - * t, Suf

primasey maxi.
.Plantarum

frutex ſeu Cremium : quod est ſiirps,minimæ inter lie

umma
genera

mas plantarum gnofas altitudinis ego crafsir dins ,Candiceperēnimula

???
ſunt
alie

partes, ſaperfi. Roſa

tiplici e farmen taceo :ut,
/S

ciem nimirum Salvia .

eradicem evi Althæa.
denter Labent. Craſsum , ar ſunt inter firpesmediocres, ideog, facile
Heproſuperficie in arboră naturam ,ftolonum abfusfsionetranfeunt :ut,
Natutá pel ftirps inter lignofas altitko
Frutices. Eftautem Frutex
dine et craſsitudine mediocru ,cui profuperficiecft 44m .
dex perennis, natura multiplex u trafsus:
Savellana.
Sambucus.
Nõperénemut-omne herbarum genus,Eft autem berba flirpsmis
nor, cujus fuper,bcies ex caule fed nonperenni, verum annuo, a lie
gno ex parteconftat.Huc pertinēt Fruges que funtberbeefsi
Olera apie
2.Specics

Caulemnon habent.
Cryo : Sunt que velfuperficit vel radice carět: vel quibus bæc obfcuriſsimo
Imperies ( Tubera, quorü totafubftãtia eft radix . ( vel prorfusverè nõ infüt.
Harü fpecta Fungi,in quibus,una ſuperficies fpe&tatur,
( AT Viſcum
La Caſsutha } quorutm manifefta non eft radix ,
quoru
Epithy.ru]. Aishw .
 97
1. diy 3. eft enim corpus animatum fenfu preditum ,
1.nón :Pars corporis animatieſt omneid, in quod idem corpus di..
fentiens
.,Aidilfiton

vifum , totum vel benèeſse nequit.

noterat
ujus

ſi . Nó :Sunt, quecum Naturam habeant fluentom ,

****
fea

non cohærentem , aliarum adminiculo ſuſtentantur.

H

Concentä
obfervetur
ſi xóy : Eſt enim humor pars corporis liquida
.Harum

fluida, in paciiscorporis animaticonienta,

noretur
Partes

faciens.
& ad ejusdem conſervationem
Humores
.Pariis

. umoris
noretur 1. Náy :Infitus eft toti maſsa cor.
poris'oupeulos & congenitus, à ſes
Diſtributio

mine & ſanguinemēſtruo ortus,qui

notetu
Inſitu r
h: ujus m
corpori ab ipfa conformatione ineſt.
Partes
Diſtributio

ſunt
alie

2. Nomen . Radicalis.
.2.

3diuncta
Dicitur Primigenius .
Diſtribucio

2iſtributio

ſ1 . Pinguis.
2.
.in

enim
Eſt

2. Aéreus .
A

3. Oleofus.
in
2.

4 . Cui immediatè calor nati :

in
D

vus non aliter, quam flamma

Candela, eoquefimili modo cõ .
fervatur.
5. Reficitur indies cx alimēro.

Aquiſitú, qui inſiti repa . [ Primarius.

randi caufa , ab alimento. | Vide. 6006.
rum utiliore parte proficif.Secúdarius
citur. Eftquepel L'ide.neMB
Spiritus.Vide. je je jeje
Continentes. Vide. EEEE .
Species. ÇAnimal. Eft corpus animatum , fentiens & locoſeſemovens.

Left enim
lywópuley. Vide.

j NY Primari
 98
( 1.1.2 @ : Eft qui immediatè ex alimentis in epate perco &tis ,progignitur, Chylw igitur non eff
bumor primarius.

rss
anguini
ri. rózo . Eft enim humor calidies, temperatus, dulis, rubicundus,

Sangui
S.notetu
in venis Meſaraicis præparatys, e in hepare, ex partibus byli
temperatioribus, pinguioribus & aëreis confectus,
1. Quo conftamus: eodem nutrimur. at fanguinept
ro contamus fa &ti in viera. Ergò.
tutij

Effectum . 2. Hic folus humor pervafa in totum corpus diftris

rutiles ad
mar

Solies nu buitar , vad 097nespartesaccedir.

note8.

nutritio.
Pri
888

trit omnes 3. Solus dulcis eft ad nutriendum aptis: reliqui

nem mA.
animalis ſunt velanlari vel acidi.
ximè fa
cientes: partes quia | 4. Quia bic folus fibrarum beneficio concrefiere at
i corporiaſsimilari poteft.
ut ſunt
1 3.Locus, Vene.
Diſtributio

1. nóye .. Eft humor frigidus, bumidus, albus & infipidues, ex

frigidiore portione Chyli in epale genitue, *t temporis pro
Pituita . greſsu, coctione majoré, Sangesis efficiatur, & corpus natrite
2.
in

Pituita poſsit.
Doterar 2. Locus ſeu receptaculum. Humori natura nulla » , quod
eam ex purget condidit : fi quidem humor bic, non utique fan
cuari, fed in corpore manens alt erari poflulat.
'1 , aby @ .Sunt qui alendo corpori ſunt inutiles, ideoque d Nature ex
purgantar.
B. ilis aht

[1.4.7 @. Bilis fiava feu cholera,(4,4

notei
Flav
fiave

humor excrementitiis, calidus on

generationis

ficcus, amarus, exiēnioribus orbe

Excreme lidioribus chyli pari:bus pretted .
Modus

titios. Ex tus, o in vefia fellea colle & tos.

Fiūt
vel

crementi [ 1. In ſeconda 2. Officium . Infiuit hic humor ex

2.

tiorum bu. coctione una veſica feluspermeatum xoandez

morum no. ad finem inteftinı duodeni, utfit
cum ſanguine
tetur acrimonia tarda inteſtinaad excie
in hepate,
1 tionem ſtimulet, lentamque pirvi.
Secernuntur
tam, interioribus membranis inha
utfunt rentem deturber.
Arra Vide.run
Serum . Vide, u * * 4.
2. Ex tertia coćtione, qua fingularum ejf partium , relinquuntur.
( vide a namn Bilis
 erinoretur
d. 99
1141. Bilis atra, feu Melancholia eft humor frigidus ergo ficcus,craſsuis, nigricans, acerbuis or ult.
diss, ex craſsiore o feculentiore alimenteparte enaris @ è liene expurgatus.
.nu
1x

( 1.267 7. Eft humor excrementitius, ex polu ,autquovis liquore, quo cibus iis antriculuper .
S

funditur, actione caloris in hepate genitus.

2. Officium . Hujusparsmitior unâ cum ſanguine in venius diſtribuitur, eundem.que coétio .
ne e fibraruin copia craſsiorem factum ,diluit, & tanquam vehiculum in extrem.2007ports
deducit: reliqua pars inutilior ftatim adrenes es hinc per vreteres ad veficam expellitur.
3 Effectum materiacum . Ilmateria urine. Urina autem nihilaliud eft, quam ſerum in
iecore vafis alteratum , à renibus attractum, o in veficam depulfum & denique permes .
cum urinarium exeretum , ut fanguis purior reddatur.

Cí. Perrotum 1. dóző: Sudor eſt ſerum ,in iecore alteratum , ex fanguini perve
corpus : flt hendo per venas tranſmiſsuin, 'eo demum ex venis ipfis, per infenfi
Sudor: bujus les corporismeatiesin ajuefpeciem expulfum .
notetur rfitatus a , queus.
12. Color [ Flavus.
| Rarior
λλλλ ( Sanguineus Orubës obtenuitatem .
In tertia
coctione I,1690. Lacryma eftirüs, qui in venis capiris er angulorum , qui
bumores. in oculis funt, contentus, per foramina lacrymalia ad internum o
excremen culi angulum, & per fuiſsuram conjunctive erumpit, compreſsios
ne, aut dilatatione.
titj qui
Vecernun 2. Subiectuni, Solus homo, quifolus maret & gaudet : unde di.
latantur vel comprimuntur vena.
TUT, ETUIN . 2. Per partem
punt aut
Facilitas

aliquam de
1. In iis , qui corporis conſtitutione prediti ſunt frigidioredo
terminatan : ut
bumidiore, tenera, molli atque efferrinata, cerebro udo, huo
Lacbryma. Hu . mecto que es languido. Unde pueri & famina magis, quàm
Ljus notetur mafculi, quicunque è viris animos geruntmuliebres, fa
cilius or largius lachrim .. fundunt.

Item in iis qui carunculas por meatus angulorum oculi

majores com laxiores habent,
4. Difficultas velimpoſsibilitas in iis, quibus caro lacrymalis
obducir venus, atque adeò fluxum lacrymarum impedit,
1

N: Spiritus
..
 100
V. aby @ : eft fubftantiapertenuis, aërea ac vaporoſa, primum anima inftrumentum ad fuxe
dise's obeun das.
2. Adiun &tum . ( 1. Tales funt fpiritus,qualis eorum eft materia.
Spiritus

fimilares
No eſt athereus i z. Accendi, refrigerari, augeri, minui eo extingui poſsunt.
notetur

Bencas
etceleftis. Sed 3. Ad eorum conſervationem aëris inſpiratio eft neceſsaria.
elementaris quis L4. Vinum corpus elementare in Rundumą inftaurat fpiritus .

Finlitum ,ſeu [ 1.16 G.Eft fubftantia aërea & tenuiſsima fingulismerkbris foliduina
Diſtributio

fixum ſeu nata, do exſemine genitali,aprincipum paruāfacultatere& rier pro.

complanaa creata, caloris nativi prima proximaque fedes o facultatum anina
tum. Hujus cum corpore tanquam vinculum quoddam .
rinn'

notetur
in
3.

2. Differentiæ tot, quot partium nature o temperamenta . C.

1. nóyos : Eft enim is, qui in ſpiritus implantati fubfidium eminat, ne ex .
Solvatur & evanefcat.
butio

Naturalem , qui eft vapor tenuis, ex puriore ſanguinisparte in ice

core procreatus, atque inde penas in habitum corporis diffufus, ad
Diſtri

Influen , naturales omnes afliones abſolvendas.

Vitalem , qui eſt balitus tenuiſsimus ex in ſpiralo aëre naturali
2.

tem : Hu.
in

jus notes Spiritu, ad finiftrum cordis finum erecto, infira cordi propretare
genitus, & perarterias in vniverfum corp :46 excurrens, VINE VIVIA
ficam eidem fuppeditans
Animalem qui eſt halitus puriſsimus, ex porrione vitalis fpiritu ,
ad cerebrum ſubveiti,infitaejus facultaregenitus congue per nerves in
corpius diffufius, ut motum , fenſum , omneſque adiones animales
cieat,
NNNN 1.26zo . Cuntenim qui ex fanguine multiplici concoétoione elaborate,humidum infia
Huinoru tum fuu radicale inftaurant.
fecúdario. Ros. Eft bumor, qui ex fanguine in vapore reſoluto partim per vena
Tum note rum i unicas reſudans, partim per earum oſcilla diffluens, inftar roris
tur diftillat.
L2 Specics , Gluten est humor, exrore primum ad fubftantiam partis appofito og
adherefcente, um deinde ácolore partium uinmutato genitus. Distur
Lgluren, quia partibus agglutinatur.

Continen
Continen

Homogenea
noretur
partium

ſimilares
Tot

noietur

Spermaticas
JEFF

[ i.dáyqu. Suntenim , que obfirmă &folidă, quă habent ſubftantiam confiftūt

barī
ſex .
finoyQ.Sunt enim qua undique in fimilesſecundum fenfuspartes.

notetur
harum
eiusdem fpeciei dividi queunt.
partes ributio

ſinóro. Sunt enim quæ immediatè ex feminis craſsa

mėntogenerantur & in adultus difficile coalefcunt.

Adiunctanracias
2.Diſt

fi. dáyG.Sunt animantis partes duriſsime,

.' otetur
horum
vel

ſsa
ficcißima, frigidiſsima,à ſeminis craſsamento
Diſtributio
in

per exuſtionem genita, ad totiusſtabilitatem

O
n & fulcrum .

xoia
"Per illorum ſubſtantiam nulli diſeminā
in
2.

tur nervi.
2.Sieſsent åso Inoxè,aſsiduos laboresnon
Species

perfentiſcerent, & ea triſtisſen

fine dolore
fatio aut maximam actionum partem tol
2.

Lleret aut faltem fruſtraretur.'

Próx : Éſ ſubſtantia ſeu pars, of
sibus paulo mollior, & aliis omni
Cartilago hu- bus membris durior, flexilis quo
jus notetur daminode.
2.Finis. Facta eft ad cuftodiendas
( part:s motxi diſtinatasi
1
Ligamenta.Vide..coo.
Membranæ.Vide, aan.
Nervi . Vide.sees
Arterie , Vide.co00 .
Venz Vide.tttt !
Fibræ Vide.uuuu

Adeps Vide.0000.
Cutis. Videxxx.
Carnoſas.Vide.lt

Heterogeneas feu diffimilares.Vide. wwwal.

Nn 3 Ligamenti
Ligamér
102

ri.dóyos: Eft pars corporis fimplex , genita ex ſemine, dura, cartilagine tamen
mollior, & cedens tactui,oſsa inter feconnectens & reliquas partesoſsibus.

2.Portio quædam , tendo & chorda ditt a qua eſt parsfimilaris, genita ex fibris
nervis & ligamentis in muſculo mixtis,qua omnes ducuntur articuli,ut voli .
tati vifum eft

75.7 ** Mēbrana eftpars ſimilaris,ex femine geita, tenera, fingulas alias partes tegěs.
( 1.dór Gu. Nervi ſuntpartes ſpermatica,à cerebro anipwalimedulla exorta, in
? ervorum

terioriparte medullares,exteriori membranacea ſpiritum animalem deferin .

tes ad fenfum & motum.
Molliores
notetur

fidéy G. Sunt qui ex priorecerebriparte orti ſenfum exquifitiorem

notetur
888

horum

ovçuylaufeptem
N

perducunt,atque in fenfuum organa propagantur.

C1.Par mollißimam in oculi centrum inſeritur.Dicuntur Nervi
2.arum

viſorij ſen oprici,greco nomine.

2.Propagatio nervorum eft,oculos moventium .
:h
2iſtributio

3.Socictas partim fpargiturin lingke tunicams, fuppeditans

civim guftandi:partim inreliquasfacieipartes.
4.Coniugatio portione quadam inpalatum , quadam intuni
cam linguæfubienfam decurrit, & guftui infervit,ut tertia.
,D

5. cuguryia per meatumauditorium in auris tympanum fertur

& dicuntur nervi auditorij .
6.Nervorum paramplißimum vagatur & exurritper omnia
ferè viſcera.
7. Parfere ab occipite & pinalimedulla exortum , in lingue a.
Llaryngis muſculos inſeritur, & linguam movere dicitur.
finóros: Sunt in quibus obtufior magis eſt facultas,qui
Durioresſen que prodeunt à pinalimedulla & deferunt partibus in
craßiores hu ternis fenfum & virtutem motricem .
jus notetur
[ Cervicis ſeptem .
2.gufurias | 7 horacis duodecim .
( triginta Lumborum quinque.

Oſlis ſacriſex :quæ omnes

ſpargunt ramos in
reliquas corporis partes,
Arteriarum
 riarum

103
Próxos.Sunt vaſa concava ,oblonga, duplici tunica, eaque craßißima conſtan
corotut
Arte
note

tia ,deducendo vitali fpiritui,nec non temperando & expurgandocordis fingu

larium partium calori dicata .
2.Origo Oriuntur ex corde; ex ( Aorta, eft arteria magna, omnium arteriari
cujus ſinu ſiniſtro due princi- | ftipes,qua.vitalem fpiritum omnibus corporis
palesprofiliunt arterie á qui- partibus deferunt.
bus ceu truncis reliqua omnes Venofa . Arteria venoſa ex ſiniſtrocordis tha
ortum accipiät, quarum alia lamo orta inpulmonem porrigitur, ex quo af
dicitur Arteria : fert aerem refrigerandi cordis ergo.

1.dóy @ Vena eft pars ſimilaris,rotunda

noteturales

fiſtula inftar excavata ,ab hepateor.

sorerur

tauna conſtans tunica,fibris triplicibus contexta ,fanguinem pro nutrimento,

Princip
Venæ

Diſtribucio
TTTT

barā

una cum naturaliſpiritu,fingulispartibus deferens.

faóyo.Sunt á quibusceu truncis oriuntur reliqua .
ſr . Vena porta , quæ eft vena inſignis, ex concava hepatis parte
Specie s

prodiens, & omnes meſaræi venas excipiens quibus ex ven.

in
2.

2.

triculo & inteftinis chylum accipit & adiecoris concavādefert.

2.Vena cava, que magna dicitur,ex gibba hepatisparte naf
citur per totam animalis longitudinem exurrës, fanguinem
omnibris partibus pro nutrimento defert.
Venx portæ funt vel Meſaraica.
Hæmorrhoides.
Minus principales ( Interiores ſunt ( Emulgentes.
vena funtramivel venc
ſunt ores

Seminales.
Exteri

lugulares
Venä сavu ſi. Capite
vel
in

Juntg vel Soporales

2. Trunco intercoſtales.
3.Brachiis ( Humcraria.
Axillaros

Mediana .
Sciatica .
4. Pedibus
Saphena.
Nn Fibrarum
104 (r . 266.Fibra funt partes ſimilares,ex semine
genitæ, albe e ſolide, o pafsim in
UVVU. totum membrum ſparſa.
Fibrarú ( Re & as, qua fecundum membri longitudinem feruntur, o arcana vi
pecten . Diſtribu . ) attractionialimentiferviunt.
tio in Tranſverſas, que fecundum corporis longitudinem t7auſverfim pofits
alimentam attractü retinent.
Obliquas , quæ fecundum obliquum organo obducuntur, & prioresdan
decuſsatim fecant,expellendique vim babent.
pppp. Adeps eſt pars corporis fimilaris,bumida v ex ſanguis, ex aërea, e pinguiore fanguinis
parte pervaforum tunicas exſudante, á frigiditate partium nervofarum concreſcens.
Xxxx Curis eft pars fimilaris o ſpermasica, ampliſsima, omniumque partium corporis tegue
mentum .
*** 7. Carnoſæ ſunt, quæ ex fanguine generantur, o ſunt mufculorum caro. Eft autem caro
pars fimilaris mollis, rubicunda, ex fanguinis coágulo concreta ,
1, 2by @ : Sunt qua exhmilaribuscompofuse, diverſe ſuntſubſtantie o nominis.
raóyo : Eſt enim fumnia corporu pars, globofa , collo fuperpofita,
facultatis animalis ſedes.
rio dóze : Eſtos capitis craſsum , rotandum , viginti
oſsium us
notetur

ofsibus & quibus dam futuris diftinctam , cerebrar

Caput
: ujus

Numer
Cranirum

tegens, o undique obvallans,

H

funt verticis.
CDuo
notetu

2.
hujus

Vnum frontis.
Vnum occipitis.
Duo temporum
Externæ

Vnum opuroadies hoceft cuneiforme.

externe

Diſsimila
Partes

Vnum sbobadeshoceft crebriforme.

quales

rium que
ſunt

Duodecim maxille ſuperiores,

2.
Dtributio

e organica
dicuntur Prima eft orðali, per capitis träfveri
uut
enim

noteikt
fvel

ſum ,abuna aure procedens verſus alte .

S.2.

ram , os frõrwannectésreliquo corpori

3. Nume- secunda eft ſagittalu, quæ fecundam
rus ſuru. longitudinem capirisprocedensconne .
Tayum ter dit duo ofia verticis.
narius. Su- * Tertia axuß Audio à pofteriori parte
tura enim | ab una aure afcendens ad finem ſuture
Facies.Vide. ſagittalss, rurfus deflectuur ad alteră
Aaaaa , aurem in formam literen,oosoccipi.
Truncus.Vide. Eefst, Luis Anne &titur reliquo corpori,
Artus. ſubquovide ago
( Internæ . Vide, um Faciei
 io's
fi. dáyG.Ef in homine id totum ,quod frontifubeft: vel, ut ait Ariſtoteles, Eft
pars, qua calvefubjeéta eft, anteriore parte.
norerur

ri.noy @ :Oculus nihil aliudeft,quam viſive virtutis organon , tunj.

Facici

cis & humoribus conftans.

macar

Oculir
notetu
borum
peu

ſ1. Cornca,quæ perfpicua eft,inftar cornu le

[ Tunica ( .præter rens .
albam , qua ' à 2.Vuea,quod rve folliculo,équo peduncu.
peritoneo orta culus avulfus eft,fimillimafil, & hæc cor .
Partes

capiti toniungit | nea adhæret & pupillam complectitur.

2.

oculum , unde = 3:Retina, qua ex ipfamer viſorij nervi ſub

coniuctiva e tantia elicitur, afferexsoculo ſpiritum ani
2.Partes

adnata dicitur) malem à rurfus cerebro imagines.

funt quatuor 4. Denique Aranea, aranei telam pra fe fe
rens, & hac cryſtallinum humorem
fuafede
vitreum ab albugineo
( continet & ſeparat.
Humores: ( 1.Eft aqueus, in fervienscolligendis imaginibus.
quorum | 2.Cryſtallinus,qui præcipuum vifus eft opgavop .
Lires funt 3.Vitreus,faciens ne imagines penetrent,fedrefrin
igantur.

( I.dáy G. Auris eft parscorporis organica,Auditus ögzavou.

Auris ſpect Nervi.
andus Membranæ .
Lz.Partes que ſunt ri .Malleus7 horum colliſione
Olsa 2.Incus. fonus fieri dicie
( 3.Stapes j'tur.
Cartilago
ic .

Naſus Vide. BRRRR .

Genæ.Vide. yyyy .

LOs.Vide.ddddd

Oo Nali
 106
( 1.dór G.Nafus eft pars organica , in media facie pofita,reſpirationis&
3333 odoratus όργανον.
Naſi obſer
Superior ,ofjea ,& immobilis, & dicitur fuos ſeu jfpec.
vetur Eld'inscribriformecolatoriš :checparsefl interior:Ex.
2.Partes qua - terior verò eft dorſum raſi.
rum alia eft | Inferior eſt mobilis,in qua funt globulusnaſi, ala , que
conſtant ſuis muſculis, cavitates utrinque ad alarum
Llatera, foraminaſepium cartilagineum .
Próxos.Gena nihil aliud eft quammaxilla ſuperior & inferior.
YYYYY fubjecta
Superior,qua eftpars faciei fronti proximè
Genarum nox 2.Partes. Ge- auribus utrinqueab imo à gingivis terminata, plu
tetur
L na eſt vel ribusfolidis& duris oßibres conſtans.
Inferior eft pars facieiinfima de mobilis, dentes in
feriores continens.
ſidórG.Os totum eft illud fpacium ,quod diductis labris adimas uſque fauces
dd
Oristur

interiacet.
odd
note

fridáyG.Sunt oſsa omnium duriſsima, intus cava , venulis,

ſı.Dentes arteris & nervis prædita ,molliendis& præparandis veniri
culo cibis deſtinata.
2.Partes

horum
notetur Molares . 20.
ſuut
que

(2.Numerus:Sunt32 Inciſores.8.
i Canini. 4 .
2.Lingua, qua eftpars carnea, rara & laxa, ſpongia inftar, medio in ore
pofita,guſtatus & fermocinationis organum ,
3.Palatum eftparsoris fuperior,modicè cõtaforamini
va bus pertufa ,qui.
bus è cerebro pituitain os deſcendit.
4. Gurgulio eſt caro fungofa,oblonga,à palato in os propendens, advo
cis articulata in homine modulationem conferens.

Trunci
 102
2676 : Eft enim Truncus corpus fine capite e artubus, boc eft finebrachija e pedibus.
[ 1.a. G. Eſt Trunci pars anterior, qua collo fubiedla coftis utrin .
que circunſcribitur, eftque fedesmembrorum vitaltum .
roMolles & carnex,funtmufculi complures in thoracefiri,
cujus modifuntreſpirationus omnes maſculi, & fiapularum
fere omnes,es brachium moventes quidum .
runcinoretur

Superior 2. Huc pertinent Mammæ , quæ funtpartes in media rho .

e dicitar

Partes
propriæ
racus regione, ad latius ejus fita , glandulofe, venu da arterijs
thorax
funt interlexie, lactw generationi in faminis inſervientes, quod
.treer

reu pectus
( Lau ) nibil aliud eſse ait Ariftoteles quam ſanguinem fupera
hujus no.
T

fluum mutatum & dealbatum . 4. de generat. animalium

1614T
cap. 8 .
Ossop nowegosådos appellatur, Ereſt pars antea
Anterior

rior in quam coſta conveniunt, & fub qua

eaque

ventriculi os delitefcit.
vel

Hujus extremitas cartilaginea os fiposidės

2

enfi forme,ſcutale malum granatu dicitur.

Ofsexo
2. Duæ claviculæ , feu furcula, qua naridet
cartilagi: dicütur & funt gemina ofsa,collo proximèfube
ncæ He
ieda, o à fummus humeris vergencia
Sunt tri.
3. Conftat (Veræque, sop'ow coarticulan .
Pars
una

L'places
eft

Thorax coſtis tur, ea ſunt feptem ſuperiores

2.

24. Utring, Nothæ , feu fpuriæ , impera

fırlicet 12. feda funt, pofse pectošu non
funt vel coarticulantur, o ſuntquina
Lque inferiores.
Inferioris - 1. Deſcriptio. Eft ubi coſte definunt, deorfum ad coxas uſque ego
e dicitur | pubem protenſa .
venter bu Si Superior; quæ fupra umbilicum eft, ad defcenfum
Ljus noselur 2. Partes / coftarum puristum protenſa. Duitur iarasgror.
que funt inferior, que ab umbilico ad pilofasufque genitalia
um partes pertingit. Dicitur vargásgwy ,
Poſterior que dorfum dicitur .Vide. 1783 .
( poltetio

Oo Pufer cris
Pofterioris
108

notetur
33373. ra . Nomen . Dicitur dorfum .

conſtituentes
2. 1676. Dorfum eft totus ille defcenfus ab occipire ad infim.us ufque nates,
Partes ſi . Scapulæ, que duo funtofsa, poſt thoracem in dorſopisa , clavibw.obrachio inartir 1
culaia, ad coltarum robur, o muſculorum implantationem .
2.Spina dorſi eft ipfa pondylorum ſeries Septeniſune coli ſeu cervici.
3.

ſtruttura, á primacervicis vertebra ad | Duodecim thoracis.

coccygem uſque extenſa, erigendo curso Quinquclumbar um.
vandoque corpori conveniens.Hujus para Sex ofsis facri.
tes ſunt vertebra 34. quarum Quatuor oſsis coccygis .
3. Coxæ five coxendices ſunt duo ofsa robufliſsima, facro ofsi utrinque infira, al
funt mufculoft. Os autem facrum ex quinque velfex osuum
definentia in nares, quæ
junctura eft conflatum , in medio ferecorpore fitum ,ut ſuper eo quiefctntereliqua ofsa,
tàm inferiora quàm fuperiora mopeantur.
Vnum os magnum .
Brachium , quod | Muſculi Septem regunt motum brachij.
ab bumero ad cu . quorum . Quaterni vero, quio lacerti dia.
bitum permeat.
( cuntur, regunt cubutimorum .
Hujus partes ſunt Venä ( Humeraria.
Linfignes ? Axillaris.
( ritur Vinai
LMediana.
[Majore o inferiore quoddie
Cubitus eft tota illa ( Duobus Minore & fuperiore, quod
Mäus qua eß rotum pars, quæ inter bra. ( dicitur Radius .
illud quod à fcapula chiale, o cubusi ar 33. Muſculis, ad brachialis o manx m0..
ad fummos uſquedio į riculum eft conftans, Ltum comparatis.
Wong
onp

gitos protenditur. [ 1. Nomen gracum napais.

SX
zün/

Hujuspartes funt Brachiale | z.aóyo.Efpars mãusubicubic

bujus note rusdefinit er ca fummamäuco.
1.O &to.oſsa . (ar&tatur
Manus extrema 2 Ligamentúirāſverfi.
feu ſumma, qua äx3 Inbgnis arteria in fisse
eft pars á carpo ai Utrobrachio.
ugg ad extremos Poft bra- f 1. Nomen gracum uifansipawp.
ungues apprehen , chiale 2. 1676. Eftpars fummamanus
fionis organum . hujus no inter carpum o digirosfila.
Hujus partes funt | retur 3. Partes ( Pofteriosa cicato
ſunt po arti ulantur.
Pedes. Vide. 99.999 . 4. Ofsa Anteriora um die
Digiti.
Llicenxun . (quorum Digiti
L81068
 109
( 1.Partes, quæ funtterna officula.
Digiti horum ſí. Pollex quòd robore & magnitudine pol
ingulorum leat.
notentur
( 2. Numerus quinarius . 2.Index .
1
3.Medius.
4.Medius Annularis.
is .Minimus feu Auricularis.
Pinóy Peseſt pars corporis,quatoxeinſerta à naribus adplantam ufque
notetut

por
pedis

rigitur, ambulandi &ſtandiorganum .

Adoos

( Femur,quodá coxa ros omnium maximum .

uſque ad genu por. | Mufculi.
rigitur. Hujuspar- ,
tes ſunt Caro glanduloſa ad inguina conſiſtens, wbibeho
bones
generantur .
Partes
funt

Genu,
quod est femoris ex tibia ( Anteriorpars dicitur parella.
2.

dearticulatio Hujus

Poſteriorparspoples apellatur.
Crus eſtpars Pars anterior dicituravlescumpesona
à genu ad pe. i ? Pars poſterior
pulpofa dicitur yacgexvýucey.
dem parvu ? Partes funt ola interius& marus dicitur Tibia.
protējucujus.Llongs quorum Exterius & minus dicituFibula.
r
( 1.Olsibus 38 .
Pesparvuseſt quiſub ipfo talo incipit 2.Muſculis 22, quibus digiti ex
& ad extremitatem digitorñ excur- tenduntur ,flectuntur & ad ſe in
rit. Conftat autem vicē adducütur, feu deftrabátur.

>

Oo 3 Internarum
1
 ho

fl.nóv. Sunt quaoculis non funt expoſitaſed inventribusinternis contente ,

Internarum

Nutricioné
ab externis teguntur.
ſ1.Dicútur organa naturaliq ,quia naturali facultati ſeu anina
notetut

ferviūt
codiõi
dedita
Membra
contenta

buic
vegetative ſerviunt.

vel
Illu

( Alophagus, Eft parsmembranea ,nervea ,dus

infimus

Faciunt
1. bus i unicis conſtans, à faucibus ad ſuperius os
Vencer
notetur

Primæ
Hujus

ventriculi deſinens,& abumo potum in ven

funt
ailia
vel
ad
2. triculum deferens.
1.

Ventriculus.Eft parsafophago fuccedensmem

Locus

branoſa cava pharica , duabus proprys cunicus

conftans,fub diaphragmate in medio pene cor.
2

pore fita, prime coctionis officina, nutrimentă

ingeſium convertensin chylum , cujus ací io zú
dwois dicitur .Hujus partes. Pide. XXX KM
LInteſtina.Vide.ninis

Secundæ . Vide. Mijerejejo

Generationem.Vide..vvvvv
2 - involucrum :continens ea:quod eft Peritonaum .
2. Venter inedius Vide. $%%%%
3 Venter ſupremus.Vide. TITAT.
Partes
ujus

1. Orificium fuperius, non raro ftomachus dictum quod veteres medici

funs
.KA
**

la capdíay appellarunt, quia exquiſitifsimofenfu eftpræditum .

H

2. Inferius orificium , wulweds, fouianitor dictum .

2. Locus . Eft panniculus qui omentum dicitur, efique membrana ex duabus
tunicis conflata, à peritoneo orta, plurimis nervis at rys venis que interiex .
ia,proximè tegens ventriculum , eiuſque calorem fovens.

Interircrum
 711
1 dóz @ :Sunt oblonga, rotunda « concava corpora adpodicem ufque produtta, alterandis
, ntestinorum

aliquantulum cibu ,diftribuende in iecur chylo, o adevehendas ſuperfluitates instituta.

poróze , Ejt inteſtinum gracile,ſupremum ,proximè veniri .
culo, longitudinein duodecim digitorum & quans.
anana

Duode-
noretur

num : 2 Meatus quidam ex pifcuta fellea pertingens,qni inrebit

Gracilia, bujus no- flavam bilem, ut ejus acrimonia inteſtina ad excretionem
i

quorum tetur ſtimulentur, lentaquepituita adbærefiens membranis de.

fubftãtia turbetur.
eft tenui. lejunum eſt inteftinum gracile,duodeno continuum, habens multas
or . Sunt .
,2iſtributio

venas meſataicas, qua optimam shyli partem ex illo, majori copia rapi
que unt, ideoque reliquis inteſtinis inanius apparet.
ileos eft inteftinum reliquis gracilius eo tenuius,plurimosanfra& usobrio
nens, ideoque chylum diutius retinet, ut fuccusinde mclius eliciatur, nec
in
D

oples fitſubinde novos cibos ingerere.

1. nóym . Craſsa inteftina funt,quæ denfiorem babent tunicam .
: orumr
Craſsa
notetu

ſ1. Cæcum eſt in teſtinum craſsum , amplum er breve, unicum ha .

bens orificium , in quo concurrunt ileos e colon excrementa exci .
k

piens, vreliquum fuccum eliciens dofecesreliquas in colon trans .

mittens.
2 Colon eſt inteſtinum craſsius cæteris, multos babens majores
anfractu , veluti cellulas, excipiens fecesego ne fluxu inpolantario
2. Partes profluant, eas in meatus anguftiores transmittens.
feu fpe
cies in . Inferior é mufculis in orbemn circum
feriera fufis conftringitur, quiſphincteres di
tria cuntur; ne ante iuſsum rationis dovoa,
luntatis arbitrium fecesab alvo extrü
3 .Re & um eft inteftinum dantur.
craſsume infimum nullu
Media eft quidam in medio inteſtino.
orbibies @ anfractibus in.
rum collocatus panniculus, MESEN ,
tortum, inextremum po.TERIV M.Eſtas membrana duabus two
dicem dipanens, by excres
nicis, Denis & arterijs innumeris adia
menta eyebës. Hujus pars
pecopioſo e adenibres contexia, & in
medio inteſtinornm ,confiziens ilingue
Linvicem colligans,

Secundæ
 rutile alimen . 1. do 6.Epar eft pars organica infimi ventris, conftans carne rubra, fanta
.Secundæ
rum elabos guini nuper coagulato finill:ma, proximè fub diapbragmate in dextro
rant. Tale eft hypochondrio fita,fanguinis efficina,
coctionis

2. A & io xóuwois ,dictwois.

partes

Epar: bujus
noretur
aur

3. Partes feu luperfici. Sr. Exterior, gibba di &ta, qua laris eft.
Me
He
de
fe

Les qua funt 2 Interior, cava dicta, qua aſpera eft.

1. aéro . Veſicula fellea eft pars membranea, unicam
Bilioſum
itabilem O fimplicem habens tunicam fed variam triplici ville .
Flavam quá rum genere textain, oblonga rotundaque cava iecoris
yel
.Et

excipit vefi- parti connexa bilem ex illo attrahens es in inteftina

ca fellea, (uo propelleus.
jus notetur runus iu hepar diftinguitur, bilem in fe
2. Ductus alliciens.
(duo Alcer in duodenum fertur, eandem in
Linteſtina derrudens.
Atram , quam excipit lien , qui eft membrum rarum , fungofum , carne
obfcura confans, in finiftro hypochondito forum , ex adverfo iecoris, 45
notetur

Excreme
Renes
horum
expurgătia

tum inutia
Seorſum

que ex illo atram bilem attrahens,

membra

le evebunt. ( 1. Numerus, Sunt duo.

1.
. ujus
ſunt

Hæc evacu . folide, humore

2. 26; G. Sunt partes carnoſe, denſa, omaximè
H

ant humo. Serofo fanguinem repurgantes .,

ri

rem pel
Miniſt

[ Venæ emulgente s, que funt vena à vena cava orte, do

inrenes in feria , aquofam ſuperfluitatem exſanguine e
3.

mulgentes e ad renes devebentes,

Vreteres, qui ſuntduo urinarij canales, orti ex lacunis re .
num, albi, conftantes una fimplicitunica , urinam vreium
h: ujus r
Veſica
notetu

Secretam in veficam deducentes.

1. nóyos. Vefica eft parsnervoſa, duabus tunicis conftans, triplici
2.

fibrarum genere intexta, rotunda Q aliquantum oblong4, fate

in hypogaftrio, urinam ab ureteribus accepiam forasexcernens.

1. Fundum, in quo continctur urina: boc fenfin

in cervicem carnofiorem definit : mufculo cingitur,
qui ianitoris vicem gerit, ne izpitis nobis effluatko
) Partes rina .

12. Cervix ,

Membra
 ſeminar
communi
Vrique

1.Vaſa
eaque
fexui
113
fune Praóyou.Suntvafa à teſtibus furfum afcendentia ,in Faqaşárlead
tioni

woerd ninferta,femenque utilem ſuperfluitatem maſa ſanguinea ,

Membtia ra

que materia eftfeminis fpiritumque vitalem , qui calorem ſeminis

genera
fervien

producit in attum ,ad tefies deferentia.

ſunt
vel
vvv

2.Partes Dexttumáuéowså trunco defcendentis cava ortum .

siniftrum , ab emulgenteramo profectum .
f1.nóy G. Sunt partesmolles glanduloſa ,albe,rare,&
cavernoſa,in quibus ſemen'excoquiture perficitur,
2. Teſtes horum 3.Locus Maior in viris.
notetur Minor in faminis.
fExtra corpusin viris.
2. Quantitas Intra corpus inmulieribus, utrique las
teribus uteri accumbens.
3.wagasátas,funt duo vaſa candida, glandulofa & cavirnoſa, orta á
uliar
tum

, emen in teftibus elaboratum deferentia :in viris adpenis radică

unt

teſtibusſ
feupenis
noterat
a

infaminis ad fundum matricis .

veltan
compet

uirga
v.bujus
Vnipec

Viris
membr

( 1.nóvG.Eftparsin maribuspendula prelonga, undiquaquefiftrilo

:
,
ia

Sa ,adfemen exernendum aptißima.

1. Duo nervi cavi
2.Meatusunicus,feminidurine communica
2.Partes 3.4.Muſculi.
5. Venæ & nervi plurimi.
6.Membrana nervofa.
7. Cutis .

Extremitas glans, confrans nervoſa ſubſtantia , qua tegitur curica .

Llari excreſcentia ,qua dicitur Praputium .
Fæminis: ut Matrix vel uterus, qui eft parsfamina membranea, tuni.
ca conſtans, vel ut ex duabus dividuis cogmentatus, rotunda in infimo
venirc fita propria & ingenita facultateex femine prolificofatum efforg
mans, eundem fovens,maturumqueexcludens,

!
Vento
 f
1. Commune interſtitium , Diaphragma; quod eftpanniculus rotundus, ex carne, nervo
er membranis conftans,undique lateribus tranfverfim ,et dorſo circaduodecimam rertebram -
alligatus, membranaturalia à vitalibus dirimens.
2. Succingens quadam et ample &tens omnes in thorace contentaspartesmembrana firmif-
sima roborisque nafta plurimum Plevra di &ta.
[ 1. 1672 : Cor eſt pars principalis ventris medij, dura, den fa mo folida carne con .
ſtans, jtriplici rillorum genere intertexta, figurepyramidaliç nucipineanor .
fentris
fff r

diſsimilu, facultatis vitalis domiciliam , eftque vit & principium fons caloris et
Medij
notetu

vivifici nećtaris, arteriarum pifcoux es featurigo pulſus e reſpirationis primus

{

autor, quo vigente vigent omnia, languente langueſcunt intereunte intereunt.

.V

ſinóro : Refert formam Luna creſcentis,

do finiftrâ muliò major eft, atque ex ve
notetur

na cava ſanguinem ed influentem exci Inter utramque 1

hujus
Cor

pit, preparat, & perficit magis, eumque interje &tus eft u

Dextra, g
diſtribuit partim in pulmonem pro co panies quidam
vocatur ,
jusdem nutritione, partim in finiftrum diſcludēs, vulgo
vēter,finus cordis finum ,per meatusnon admodum i septum medium
thalus
dexter.H4 occultos, ut fit materia ſpirituum vitas dictus, craſsus
lium , quidem primo
jus notetur introitu appa
Vena cava, hujus oftio pra .
2. Duo iacet appendix membranoſa rens, fed paula
es

Partes

vala anfractuoſa auriculaá fimilis poſt ascuratius

funt
Parc
que

qualūs tudine diđa, amplior, craf- | inſpectări, mul

3.

2.

siorisfanguinis conceptaculã . tis foraminibus

Vena arterioſa. pervium , ut à
fraóye . Habetformam coni, ac ſuperior dextro in fnia
Siniſtra, eft,magıq infubftantiam cordis demer . | ftrum finusfacia
dicitur vë- ſus, ſpiritum viralem ex puriſsimo fan- lius fitaditu ,
ter , finus et guine genitum cötinens, o in corpus as quicquid contra
thalamus ortam diſtrubuës, o viciſsim aërem , ex Galenum Near

finiſter. pulmore per arteriă venoſam accipiēs. terci clamitest .

Hujus no Arteria magna.
1 tetur 2. Duo Arteria venofa.Hujus orifi.
vaſa cio adiacet appēdix membra .
Cqueſūt noſa anfractuofa, auri cula à
fimilitudine dičta, minor, aë.
Cris conceptaculum
Plumo, Vide.goonte Pulmonis
Pulmõis
noretny
115
1000.

fráze : Eſ pats rara , levis fpongiofa ac velut ex fpumoso ſanguine concreta , teſtudinifimilis,
in tborace fita ,ejusque totam cavitatem implens reſpirationes vocis organum .

2. Partes per Membranam Dextra Supe. 7 Palam .

Vtraque duo . | riore Diſcre
(quæ dicitur Mediaftinus)
funt
( diftinct e due: bus conſtar gloor Iofe- y tis fæpè
Siniſtra | bus: uno (riore ) LObſcure
1. nóző : Cerebrum eft pars mollis, alba, e Medullaris, ex puriſsima feminis & fpirle
fabricata, in gyros quafi cırcumvoluta, à menyngibus circumdata, es
tuum portione
in oranj cavitate contenta, facultatis animali principium ,
2. Locus. Hoc vifcerum eft excelſiſsimum , proximumque calo: Hanc babent fenfus
arcem : hicculmen altiſsimum : bic mentis regimen. Eſt enim cerebrum non modo fena
* 777
Suprem i fuum fedes,& motuum a poæizionwpartifex, fed & fapientiæ eft domicilium , memo.
ventris ria , juduci, cogitationum , quibus Deo genus hominum eft fimillimuin .
Dura mater fiveMenynx eft Membrana exterior, dura cutia
organum
facultati 1. Propriæ cularis, fupra pism cranio alligata, cerebrum cingens, o undio
animali continentes que muniens.
inferviens * fut dua mēs F1. 267, Pia mater eft membranatenuiſsima, pro .
ximum do immediatum cerebri velamen, non ex.
ef Cere. brane ,qua.
brum .Hu . rum altera Pia mas teriorem modo ſuperficiem tegens, fed in penitiores
|j146 notes eft ter. Hu . ejus recefsus pervadens.
3. res

jus norco fi. vtin omnes cerebri finus ſeinfinuet.

Par

2. Finis 2. Ne gravitate & pondere cerebro fit

-1
tenuita- moleſta.
3. Ve vafa peruniverſum cerebri corpus
deducar.
Anterior (t dóyo . Anterior proprer Magnitudinem totius Nomen ré.
hujus no . Itinet es propriè dyróprio cerebrum distur.
teran 2. Adjun & tæ cavitates ampla, intervallu realiter diftincta
( qua nominantur ventriculi Hórum . Vid ያያያያያ .
Poſterior næpeyrepanis, cerebellum , vocatur, quod videtur Natura in an.
terioria fubfidium fabricaſse, ut fiilicettranſiniſsun à cerebri finibus
nimalen Spiritum confervaret, fpinali medulle adaptaret.

Pp Horum
 116
fi . dór G. Sunt receptacula fpirituum ,quiperarterias aſsidue ex corde adve .
huntur, & in his lucidiores, e quaſi exigneis cæleftes flammafiunt, ad actiones.
orum
.$8notetur

quaternarius
animales ritè perficiendas..
888

us
1. Dexter ſi aóy Gu: Eft qui conſiſtit in dextra cerebri parle, per totam
H

Numer

hujus no , ejus longitudinem protenfus,ab anterioribris ad pofteriorafia.

tetur guram ſecticirculireferens ..
2.

2. Vſus: ſpirituum animalium præparatio & generatio.

2. Siniſter, qui in ſiniſtra cerebri parte conſiſtens, eandem cum dextra
habent formam
fitum ,ufum . Hucporunt
fenfum communem , qui divers
Forum ſenſuum obiecta diſcernit .
3. Medius, qui eſt duorum ventriculorum concurfus, & commumis ca
vitas, in quam ſuperiorum ventriculorumuterga humilioreſuiſedede
hiſcit. Hucponunt imaginatricem .
4. Quartus ſinus eſt cerebello & fpinalimedulla communis, omnium mi
nimus & folidiſsimus, quiſpiritus animales á prioribus excipit, & pinals
medulla tranſmittit. Hicconſervatur Memorid .,

ri. Nomen Dicitur Beſtia .

2. nóv. Eft animalratione carens, fenfutantum preditum ..

Terreſtres:has Quadru .
A" noyou

( Perfectiores , ğ Süt quæ aërem (Greſsibiles, pedes.

. nimaleſ

corpus' habent inſpiratioe hau- quautuntur VideoTit

integrumet ca- riunt, & extra greſsu in TT.
goooo

3. Diſtri . ſura carent ,aquam in ter - terra. Sunt- Reptilcs.

vel
A

butio quæquefanguia fra degunt vel que'vel Vide.

Beſ tia rü. ne quem intra faltem exeadē VUUUU.
990
Lalia ſüt se gignunt ſunt l'victum petunt. Volatilesỹide.9 %.
prædita . Sunt Suntque vel

Aques. Vide: XXXXX

Imperfe&tiores:Vide.coG L
LE'Mnogoy five novinov. Vide. Als

Quadrupedes
des ru
Quadr
notitu
Horum

117
ſi dáy . Sunt quepedibus incedunt quaternis iisdem propemodum ,quibusho
mopartibusconfiantes ,nifi quod pro brachiispedes habent priores.
f -Canibus.bilis.
2:Varia conſtitutio.Nam in Porcis . phlegma, Sexcellunt,
sexcello
In aliis aliy humores.
Ranæ .
Diſtribucio

Oviparas ſütque Crocodilus..

ova pariunt, ex Lacerta .
quibus deinde fo. Salamandra .
TTTTT

ris animal exclu . Stellio ..

3.
in

dunt: ut, Chamæleon .

rras

&
vivipa
barum
notetu

( Serpenttes quatuor pedibuspraditi.

ſinór . Sunt que vivum animal & perfectum pariunt.
2.Facultas reſpirationis.Habent enim pulmonem amplum ,denju mo
carnofum ,fanguine refectum , ideoque reſpirant.
( Pedem habent SEquus.
[Paucos fatus folidum ut.. Alinus.& c.
Fætifica- edunt,ut quam Cornibus carent item ( Bos .
tio. Quæ | biſulca qua plerumque Cervus.
Ldam i ſuntcornuta : ut, Caper & c
Multos fetus edunt,ut multifida ,quæpe- s Canes .
Simiæ .
( des habeni in plures partes fectos :ut

UUUUU Serpentcs;qui ſerpendodo concolvendo ſe promovent.

Reptiles ſunt,quam Omnis generis vermes; qui perinde, ut alia quadrupedes ovi:

humu repunt etvel lpara ,ovapariunt.

Volatilcs
118

rudéy @ . Sunt aerea naturæ beſtie , bipedes, wultifidos pedesta.

bentes alis feu pennis fupra terramı volando ſe promoventes.

2.Defectus renium de veſicæ quo

fit,ut nec urinam emittant,ff
cuti quoque exiguo potufunt conteniæ ob naturam calıdan a
ficcam quam babent.
00400
Volatiles beftia 3.Generatio.Fit ex ovogac imprimis ex albugine:vitello enim nu.
funt que utun- |initur,doncc excludatur.Vegetantur autem a vitum concipiño
tur in aere vola ova à calore faminarum incubantium .
14 :ut Aves. Ha .
rum notetur
4. Tempus excludendi:AEſtate celerius quam hyeme. Gallinas
nim die 18 fatum excludüt áſtáte,hz eme.25.

5.Niſipariant laborant morbo , & intereunt.

( Carnivoras,utfunt,qua Accipiter.
ungues habēt adăcosiút, Milvusda

Diſtributio ratione Vermivoras.

victus in
Herbivoras.

Frugivoras,

Aquca
 119
"1. nóy@. eft animal fanguineum ,aquea & frigide fubftantia,corpore oblongo, cua
te ſquimmata, in aqua degens.
2. Propagacio . Fit per ſeminaler utplurimuin propagationem , fed cum hoc difa
crimine, ut quidam ova generent, o aquis fovendacommittant: quidam verd via
vos pariantfetis, ut, Cete in gentia,Delphinus phoca,
3. Tempus coitus. Gregatim purcuin pari verfantur, & coëunt in occurfu levier
exiquo contadu, ut viſum fallini, corcipiuntque femelle ova in matrice, ſed es
non perficiunt, nec fetus dant priuquama laile feu femine mafiuli afpergantur,
in que enim ova ſemen in afculi ešjcitur, ex illis fiuntpiſces: reliquamanentſterilia.
1. Cor, quod plerisqueinest, ſed inverſum , contra quàm in cateris animalia
bus, à quo in branchias meat is quidam porriguncur, per quos humorem , qua
Partes

XXXXX oreacceperunt,reddüt, & fir ventilatio @ refrigeratio quoque cordis.

4.

Aqueæ be 2. Dentes, qui ferè omnes ferrariſunt, non nullis in lingua quoque ſíti.
.

fiæ fant 3. Lingua, que dura eft & peneſpinea,ac ita debærefcens, ut interdum line
gua ( artis yideantur.
in qua de.
gunt ejus qz 4. Audiendi, odorandi er ſentiendi partes confpicuas habent nulla
natkyAM AC s. Oculi finepalpebris.
Sanguinei

temperame. 6. Pulmone carent & afpera arteria, ideoque non edunt vocem nec ſpirăt.
notetur

tum obrinēt
:horum

( 1,1676 . Sunt quihabentfanguinem o propriè dicunturpiſces,

Degentes

xtpifces. Salmo .
autem

Piſcis note. Magnos, cete di&tos. | Delphinus,

aquis
.Sunt

Balæna,
vel

Diſtributio

ut ſunt
in

Phocna
Diſtributio

[ Anguilla.
Lucius.
in

Tiura.
in

Carpio.
Medios ut funt Perca.
Salpa.
Scapius.
Tinca.
rBdellæ .
( Minimos : ut ut funt Turdi.
Surduli.C.
( Exſangues. Vide. I pyet.
Degentes in aqua terra siupıßiss di& os, Vide.ww www .

Exlangues
 120
? Sepia.
Loligo.
r Molles que neque Squamas ; neque aperam cutē Lolius.
***** , neque tefteam babent : ut funt , Polypus.
Exlangues LLapus marinus .
u vel
Duros , qui cruſta aliqua vel tefta per. ; Cancer.
Ldura, integuntur : ut ſunt Conchylia.
Loftrea. & .
1. 167o . dupiß funt ancipitis nature in utraquefede viventia, habentque pribe
mones respirant, dormiunt quoque ore, vel fiftula,extrA aquam ex ſerta,

Horum Rana.
notetur Quadrupedia utfunt Crorodilar.
Lutra.
Taxus,
Diſtributio in ,
Reptilia : ut Natrix.
Mergus.
Volucria: ut Vrinatrix.
| Anas .
1.2.76: Infe&ta funtbeftia imperfe& iores, fanguine Carentes, incifurie
diftinctum corpus babentes, o propterea non refpirantes.
rCaput.
2. Partes tres venter .
( Intermedium aliquod fpacium .
1
3. Murmur quod edunt apes e mufca nonfit fpiritum redděnbwpiſces
Imperfe & iores funt
quarum corpus noni. ribus, ſed aguiatu interioru ſpiritus. Omnia enim illa mēbrana Septotraſ.
verſo ſubdire, qua pracin & um corpus diftinguitur, e ad quam speriews
ra cohæret, ſed diviſā
ibi in cluſus atteritur, fonantfeu obftrepunt.
atio

quodammodo appa .
'1. Excænoſa terra e roleribus putrefcentibuseruca
ret, quaque ſanguine
putri fimout ex
Gener

carent, atque ex pu . Aqua putri culites.

Itredine oriuntur: ut, Luto vermes .
4.

Infe &ta. Horum note . 2. Ex mixto etput ref | Ex aſino ſcarabai.

cente caduyere ut Ex tauro apes ,

ŁEx equo reſpa.

calor cæleftis in aëredifufus eorum fcilia
eft que ex puiti n . atcria urlunur.
13. Caufa efficiens Calor mifti, in ijsqui va miific o putroſ
Ls. Gencra, Vode,' ** Luente riknur, Geneas
 Mulcæ .'
Binis : ut * Calices.
Papilionek
enera

Pennata pennis Apes.

funt
. lia
enim
.**
dxo

conftantia Quater Velpæ .

AG

nis ut Cicada .
Scarabæi.
Cunt
Cantharides.

(Et quorum pennatenuiores vaginula quadam includunent,

Formicæ.
Gradatim : ut Aranei.
[ 1 Ambulant Compedes.
ŠLocuftæ .
Saltatim : "wtPu
Pennis carentia feu h lice
s.
impennia , que bumi Vermes .
gradiuntur Bruchus.
Aurelia,
2. Humirepunt:ut, Eruca .
Nitedula.
Tinea.
( Scorpio, cui ſolicanda aculeo eft armata .
ſi. dózo . Eft animal ratione præditum .
Hominis

2. ifoxs, Ut omnium creaturarum nobiliſsimus eft, ad cujus utilitatem carera omnia funt
noretur

fada: ita corporis og omnium partiā ſtructuram præ alijs animalibus elegantiſsimam et pule
Ta

cberrimam habet. Pronaque cum pečtentanimalia cætera terram , Os hominsſublimededit

calumque rueri, iuſsit o ere &tos ad fidera tollere vultus.
réficiens fpiritues ſ 1. róző: ſemen eft corpus humidum ,spumoſum v album , ex re.
Principium

in femine Maris et liquius alimenti ultimi, or ſpirituum ubig, oberrantium permi.

siva
ria

feminæ prolificoer ftione, vi teſtium infira elaborarüm , generandi animalis gratia.

fecado. Hujus no rSeroſa bumiditas, qua ex fanguine generatur:Unde femē
espaſ
Mate

eſse excremětum non ſubſtantia ,fed abundantia utile, ul

Partes

( tetur
.3.

te

Serola bu timi alimentiſanguinei aſserit Ariftoteles de generat.a .

miditas feu Spiritus, ſeupars ſpiritualis,qua (nimal, cap.18. & 19.
craſsamērā nibil aliud eft ,quă ſpiritus vitalu , a parcerias ſpermaticas
in femine. ad teſtes deferturubicũ ſanguine exquifitè miſcetur, et ex .
Ságu is mate rnus į duobus unicum fit corpus: ideoque femex'compoſitum eſse
Leu Meftruusti.Bb Lexfpiritu & aquaait Ariſtoteles 2 ,degeneratióne:cap.2
4.Coceptio. Vide.co.
s Conformario Vide. D d .
16. Procreatio , five partus Vide.Ee eq Hujus
 1122

po nóv . Sanguis maternus feu meniruus qui eſt excrementum fanguint,

gezilum à calore fi:mine propter ſpeciei,confervationem .
2.Nomen .Dicirur menſtruus, quod,fingulis menfibus excernaiør, quitamen
141179

ftatim á cõceptione cohibetur. Dicitur etiam excrementūfangrinež, non quod in

?!

afjiimilari nequeat , & qualitate ſit nexiuin ( falfò enim neoterici quidam hoc
affirmăt.)
ſed quod quantitate nimia luxurias,á carnibusiam expletis & qua
li faturatis,in venas maiores refundatur, á evomatur.
3 Adiunctum.Eft laudabilis de alimentarius hic fanguis .
ут
отс(

4. Caufa efficiens. Calor femelle debilis. Cum enim femina maribusfint frigi .
diores,non poſsuntultimum alimentum totum conficere,c in fubftantiam cor.
poris eonvertere ,ideoquep.zulatım ad venas uteri mittitur,ut exccruatur,
incipit anno ætatis 14.plerumque.
5. Tcmpus excretionis ( 49 .
[ Definit vel
A.
150 .
16. Vfus.Eft neceßarius ( Fiat conceptus.
tum ut Fin utero .
Nutriatur conceptus į Extra uteruns.
uprin

ri.noy Gu. Conceptio eft feminis retenti ad officium promotio.

ur

Horror levis totius corporis in ſemin'in confiur ( u.

conc
Buder
lii

Seminis retentio fi uterios internum exquiſite connive an

1id
4.
1lid

Lenis doloris fenfus circa umbilicam oberrans.

2. Signa Menſtrua defita.
Miminx extuberantes.
Nauſea .
Vomitus

Fi.Semen itaque virile, in uterum tanquam in agrum firariſsima

offufum , cum famineo exquiſite miſcetur, ftatimqur expermixtis
le minibusmatrix colligitfeſe , do contrahit, & ita corruzanttur, ut $
nullumintus in ıne fpaciun relinquat. drift.7. dehiſt.un!m ,c«p:4.
3Mödus 2.Semen ita excepium de arctiſsime comprehenfum fuo calore, cum
ingenita oroprietate fover ureriis, vires ejusſopitas é deliteſcentes :m
excitai, & ad agendum exſtimulat : & ita quod duvdutt tanium e
krat,erumpit in actuin .
Conformatio
 123
ſu Seminum firitus quo tanquen inftrumento divina generandi facultas utitur, in profun .
dam ſeu centrum fubiens, opus formationis fæiusaggreditur, & 017 svi jégre in conceptu 16
nit & conftituit Arift. 2. degen anim , cap. 4 .
2. Opus boc fine ordinatione, pofitione,fecretione, concretione, denſatione, rarefactione,
extenfione, contractione, non fieri,ftaruit, Arift. ibid.
3. Ea propter in feminis ſubſtantiam ,ex heterageneis partibus conſtantem ,dum agere incie
perforrities, diſsimilis ejus partesprimum ſecernit, tenuiores quidein, o magiſpiranoſas in •
tro recondens: frig diores autem eu craſszores, quas fæmineum femen ut plurimum juppidi
onformacio

4. Mediæ ille & nobilores feminispartes ad offigurationem (rat, extrinfecus obducens.

membrorumiralore et ſporita inflantur: ex craſsioribus autem partibies exficcatis fiuntmema
Hnotetur

brãe, quibus ferwregicuret inuoluitur. Arift. lib 2. degen.cap368 7 de, hiftor.anim.cap.7.

[ Prima duviop appellatur, proximè o immediate fetum ávertice adimos
Dd
. ic
C

5. Haru mems pedes inrelves, or excrementūferofim võrinės,in quo veluti natat færus.
brann um nu. Secunda Alantous dicitur, interprimer tertiam , tenuu , infirma et ana
Wierus eft ter gufi, felnm tantum medium ambiens, efique urine receptaculum .
narines. Tertium runica chorion vocarur, elig, extimu, tosum fætum continens,
Leg utero ad herefcens, venarum & arteriarum umbilicalium iuteriectu.
6. His velut fepimen:15,feminis interior o ſubtiliſsimapars , dum eſt obvall.eta, virtu for
mativa , ſpiritus que viralis, ex eodem femine, quod omnes partes potentia continent, tam fi
milares, quam inftrumentales, fimul incboat, & quafi delineat, ita ut tot harum partium
Tud:a qulflexordia conjpiciantur, idque circa diem feptimum fieri folet. Arift. 1. degen, ao
nim . cap.4 .
7. Cum enim fpiritus vitalis, qui opifex el generationis, idem fit, o in eadem materiam
á caloredifpofiiam & alteratai uno eodemque agat niomento, quid probibet , quo minus
hocagens naturale omnes partes fimul & femeldelineer?
8. Ordine tamen unum membrum alterum perfiut; ariſtotele 2. degen, anim cap.1.
2. de partibus anim. cap . I.
9. Ecnobiliores e magis neceſsaria omnium prime:ignobiliores og minus neceſsaris po.
firemæ perficruntur.
Io . Itaque partes Spermaticas facultas formatrix primoperfiiit: maribus quidem ; 0 . fea
minu l'110 40. aut 42 die.
11. Neque obfiat,quod doctissimi quidem obiiciunt, tantillum femen bisparribus confirma
endi non fufficere;iniqua enim non folum formationi fedetian anthroniuloquendo fufficer
re, lilaruit bilfophus lib 3 de geney anni ,tap. 7 .
2. Dnedefinuju modicunque quod fe& tr abiva velanima'is riri fe&tion:r,fieriporest )
in uguain frigidiin conjuraiur, fornite ninjufikla mugitudinem vix juptræbui. mnjias
1 lb.; di pariurilim .cuip 3 .

29 Puft.
124
13.Poft permaticam delineationem carnoſa offinguntur, ex altero generationis
principio fanguine fcilicet ,qui per umbilicalem venam effluit.

14.Cum autem triplex ſit caro , quæ viſceribus innafeitar. I.caro viſcerum fa
géyxuua.2.Caro mufculorum ,qua proprie & abfolute caro dicitur 3. Peculiaris

cujus libet partiscaro: Triplicem quoque hanc carnem non fimul,fed ordinegene .
rari veroſimile eft.

15. Primum enim carnes parenchymatum , móx caro peculiaris partium , & deo
mum mufculorum carnes coagmentantur.

16.Atque inter parenchymata ,primum omnium hepar perficitur, quia fangui

nem eò primum refundit umbilicalis vena, quo fuſo concretoque fit caro : uzinde
cordis tum reliquorum viſcerum .

17Ita ergo dearticulatus & abfolutus infans incipit poft:45.dies. Et primum vitä
plantæ viuit imperfectiſsimam ,poſt modo animalis, poftremo hominis . Ariſtote..
1. degen anim & 2. de gen.anim.z.

18.Id autem non ratione forme (quia fimplex eft & individua ) ſed ratione ma
teriæ, hoc eft arganorum quibus ad actus fecundose fundliões edend 2s,utitarno
bilis illa. ÉVTEREXEIA , Arift.2.de gen.anim.c :3.

19.Suſcipit autem alimentum Embryo per.umbilicum.tantum ; quod dein iecur

conficit, & omnibus membris
, miniſtrat :nondum tamen movetur propter imbe .
cillitatem cerebri & nervorum mollitiem.Arift.7.de hiſt.anim.cap.9 .

20.Tenella & inbecilla infantis membrapaulatim à culore reficcătur,& folidā.

ſentire, max moveri e calcitrare.
tur & fenforiisperfectis incipit fatus

21.Citius vero mas quàm femina movetur:mares enim quia 30. die conforman
tur, nonagefimo moventur,quidies tertium menfim complets fæmine quia 42
die conformantur,vigefimo centeſima movětur hac ellicirca finē mēſis quarti.

Partus
 125
( 1. Partim uteri conatu : il
lius enim mole & excre
procreatio
notetur

mentorum copia gravatus

e, nartus

fi.Cum nutritus accrevit infans toto temporisſui ſeſe exonerare contendit.

bac
five
,IE

2. Partim proprio luogs

P

pacio, grandiorfactus prodit in lucem ,

motu: Spirandi enim neceſ
2.Stato partustempore valva dehiſcunt, qua å ſitas, inopia alimenti, co
partu mox occluduntur, id quod fieri videmus, į anguſtia loci ,cogunt illum
inquit Galenus, ſed quomodo fi.it ,ad mirari tantă Lappetere exitum :
poſsumus. Avicenna apellat opus fupramirabilia omnia mirabile.
Dehiſcenteutero,infins procedit incaput,dcrebra vebementi calcirratio.
ne membrane tres diftrahuntur & divelluntur, & ita ex.naturæ præfcripto
editur infans .

4.Partus hic certum non habet nec definitum in homine tempus: quidam enim
leptimo,ut plurimum nono,rarißimèundecimonaſcuntur :Octavo enim men
Separtus editus ,raro aui nãquivitalis eße cõfreuit. Arifi.lib.7.dehift.arm.4
fi . nóv.Çwóquia funt naturæ corpore& quibusdam tantum fenfibusmotuque
contrahendi jeſedilatandıque pradita.
.norerur

2.Nomen . Ab Hermolaodicuntur Plantanimalia: A Budæo Plantanimes : ob

jwopow

mediam c tertiam naturaminter plantas de animalia Nam cum animalibus

69

fenfum tantummodo habent: unde fuaviter attracta e affe &ta ſeſe dilatant,
compūćta verò conirahunt. In effigie autem corporis ad naturam plantarum
accedunt.
Saxis Holothurio .
Stella marina .
1 Pulmo marinus.
Vrtica .
3.Formæ,que promaiore
velminorf
eentiendi vir . Spongia .
tute differunt,ampiata y ut funt Arbor, ſ' in provicia Putiferãea
men adhærent vel oritur : quæ appropinquante ho
Arēx minequaſiverecunda contralt
ramos, receděte expandit: quam
obcaufam incolæ arborem Pudi
Limo cam nominant. Scaliger.
Qq 3 Animą
 126
1.aóz @ , Anima efterrengriæ corporis phyfici e organici, vitam habentis potentid Arifl 2*
de Animacap 1. Text.60 . Seu : Anima eft principium quo vivimus, jintimus, noreinur á
intelligimus primò.2. de An . cap. 2. text . 18 .
1 1626. Anima vegetans efi actus primus corporis organici phyfici, quo illud via
vit, nutrimento aſsumptonutruur, augerur, o fimile pobrin ſpeire gignit,
ſi ao 0: Eft animæ vegeraniis faculis ,rurnmenium yi ch
loris innati, in corporis animati fubftantiam conyertens, ut

peratio.fft
reparerur id ,quod abfumitur.
[ . adG : Iſt alimenti transmutatio unr naturalis.

nutritio
notetur
ſi. Aliquid quod netřili Tiibetanima vigés.

:he, ujres
70711 x
Altri
hujus 2. Rer 1 2. Aliquid quod nuleidtur fiilistl i el preus

O
quilita , vivens .
ur
.Animæ
norerne

3. Aliquid quo nutriatur fiileet autrinten.

notetur

Lium
Ff

1101etur
ſinó? 0 : E /? facultas murrizioni fans.
plantarum
Vegetans

x
lans, qui alimentum recipiunali.

hujus ctri
bujus

guanti reierum nativo calore fubia

Coco git ulterkic
2. Conco , Elixaco. Vide. Gg.
& õis . dif Macurario l'ide,Hb.
ferentia Aſsatio. l'ide
Potentiæ

3. Ser . 3 Oppofita at: fix, qu& eft imperfe.

Faculta va fi . idio prerario concoctionu , ob natis
cres

cultar
vicalori penuriam que frigis duirut,
2.

tes tres
tes 4. Concoctionis fubiecta.Vide. Bk.
Attra & rix est facultasminiftra alımın üst
conveniens per villos redes inita menibiu
recipiens : Scaliger.
Rerentrix efi vis fainulans, arrraðumru.
trimentum , donec alteretur per fibr.is obli.
quas conſervans.
Expulrrix eſt facultas miniſtra, alteratum
vel ſecretum á partibus per vidostianjvero
Auctrix . Vide.Il. lfos expillerisa
Procreatrix feu generatrix ,mlin ,
3. Affe& io ,vita l'ide. Nu.
4 Privatio , Mors . L'idele
Sentiens beftsaruun. Vede Rr.
Lintelligens bonus in ,vidutti Elixationis
 xatrion
etu
127
Gg
Eli
nol

ſidóy Qu. Elixatio eft indefiniti humidi concoétio,ab humido calido facta.
2.Res elixanda . Ejt humor aereus feu aquens, cuius concoctio ab eo calore fit,
qurin humore ineft.Ideò quæ in fart.iginecoquuntur,non elixantur,ſed aſsan
tur ,quppe cum abigne ca mutentur e afficiuntur.
3.Res non elıxanda. Id enim ,inquo nihil humorisin eft ,non elixatur : ut funt
lapides: Neque ex inquibus in eft quidem humor, non tamen præ craſsitie ſupe.
i rari poteft:ut fientligna.
| 4 Imperfe &tio ,codurres, que eft clixstiorudis,falta propter defectum caloris,
Lquuin circumfuſo humore in eſt.
Pasy . Et alimenti rjus,quod in arborum fructibusineft concoctio.
Hh 2.Subjecta maturabilia fintomnia, quæ fiuntex aereis humida,

Macurationis ex humidistenuia, ex tenui'us craſsiora .

notetur 3. Cauſa. Natura ipſa eorumquemaureſcunt alia ad ſeallicit alia
reiicit .

4. Oppoſitacruditas wuótus:que eſt imperfectamutatio fructusa

Llimenti,ob defectum caloris miturintis.
fróy. Afsario eſt concoctio humidi internifacta à caloraficco e ex
Aſsationis IT aneo .
tereinr 2.Contraria sér obois,femiuſalatio ,quæ eft imperfecta afsatiopropter
Culoris inopiam .

ro Prima exercetur in ventriculo, & dicitur chylifícatie

χύλωσις. ,
Conco & ionis ſubject.
Santiria à quibus tri. 2.Secunda inepate , & dicitur fanguificatio aquátworço
plex eft concoctro 3. Tcrtia in fingulis partibus,c dicitur aſsimilatio,
ομοίωσις..

es 4 Au &tricis
123

Pinoy Gu. Eft vis anim & vegetantis, qua corpus animatum , ex afsimila
to alimēto nutritum in omnes dimenſionesex tenduur, & iuftam ma
gnitudinern conſequitur,ad edendasproprias á convenientes actiones
2 Obiectum idem cum obiecto alıricis, fcilicet Nutrimentum .
‫ژ‬. Subiectum , corpusamimatum .
4. Effectrix caufa, Anima.
Ll. 5. Inſtrumentum ,Nativus calor.
Auctricis 6. Identitas cum alirice, Scaligero quidem exerc. 101. fe &t. 17.
( pettēlur i Fine . Altruis enim facultatisfinus eft inſtauratiopar.
tium confumptarman: Audiricis acquiſitio iufla magni
tudinis.
2. Forma . Nutritionis forma eft ipla mutatio ſex aſsimi
Differentia latio: Accretionismotusextenſionis.
ab altrice . 3. Modo mutationis. In nutritione nulla fit mutatio
( Differt corporis fecundum locum : Auctionem locifequiturmu
tat10 .
4. Ratione temporis : Nutrix ſemperdurat, quamdin
corpus vivit : Auctrix definitam habet metam : Cefsans
Lpoft annum ætatis.30.

Mm . pi . dóy Q. eſt vis anima, ex femineprolifico novam fubftantiam effin

Procrea- gens, etfimilem eiquod nutritur, ad perpetuăſpecierü confervationem .
trixſell Alteratrix, quæ eft facultasminiftra, quxfemē,fubiec
genitrix tam generationis materiam non ſolum imprimit, ve
hujus no 2. Facultates rum etiam in fecundisqualitatibus mutat & alterat.
tetar Ladminiſtra Formatrix a destinh durąuis, qua corpus ipſum di
i finĉtius efformat utſeperatam formam acquirat;divi
.
( næprorſus originis,omnibus injita ſemiribus.

Vita
 129
[ 1. nóv . Vita eſt anima ,eiusque organi corporis per coniunétionem & unio
nem utriusque actus e vigor.
2. Subieétum calidum & bumidum radicale legitima menfurâ temperatd .
if Calor.
Humor.
Nn r

2.Cæleſtium corporum influxus.

notetu
Vitæ

3.Syderum appećtus & irradiatio.

3. Adiú &tæ longitu. J 4.Qualitas regionis.
dinis vel brevitatis 5.Soli bonitas inclementia .
cauſa 6.Teniperamentum naturale.
7. Sexus, Maſculinus eft famina vivacior.
8. Sex res non naturales medicis dictæ & c.
1. nóv . AEtas Scaligero eft rei exiſtentia fub tempore.
Véleſt vitæ periodust patium ,quo inſitum corporis vin
ventis temperamentum per fe evidentem mutationem
ſubit. råórG.Eft primaatas, qua generantur & per
ficiuntur animata ,eaque in annum ferè quin
tum d vicefimum profertur.
Calida Tum enim calor
Puerit

4 . Adiun &a atas innatus plus hus

huju
Diſcrimina

hujus notetur midi aerei vita

ias

lis inſtauratore
.ficit , quam abſü
ceu
tria

notetur
2

ptum fuerit ,ideo

2.Adjú . que etiam corpo .
& ta eft raplurimã adon
Humidaj leſcunt.
ſpecies

L2Analoga veri.
Species

Infantia ,que ad tertiü quartumve an

u

rum exit.
3.

Puericia propriè diâa qad decimă annā ſe pro

Pubertas que ad 18 annú extenditur. ( fert,
Adoleſcencia, qua in 25 excurrit annum .
luventus ſeu florida ætas Video o.
Rr Iuventutis
Senectus.Vide pp.
130
ſi déry G. Eſt cun animal adfummum perfeétionis fuagradum pervenit,
inque ſuo vigore fine decremento animadvertitur, tantundemque reci
pit pernutritionem ,quantum amiſit.
00 . rCalida
luven- 2 Adiuncta . 1. es In hac corpusmulta bilefcatet.
tutis EM Sicca J
note
2. Analoga æftatieft.
( Juventus propriè diéta, in qua viget evidenter calornatura
lis, & à vigeſimo quinto adtrigefimum quintum aut qua
13. Species drageſimum porrigitur .
Virilis ſeu confiftens ætas, in qua calor naturalis declinare
remitti incipit, nondum tamen admodum fenfibiliter, ad
Lquinquageſimum annum procurrens.

1. dáy G. Senectus feu atas decrefcens eſt, cum vis auctrix non ſolum cor
pus augere definit, fed ob caloris & humide defectum à vigore fit declina
tio, & evidentes functionum & virium contingunt declinationes.

Calida
I.
& inf
L ino
se
Pp . ( Humidaj
Seec 2. Adiuncta
* )
tutis Lovyspiou reliquarum atdiam .
(2.
-note Sicca j
3. Analoga. Reſpondet hyemi.

[ Prima, in qua evidenter declinant vires de calor : fuperef

tamen voluntas & promptitudo ad agendum , & à quina
4. Species
Senect quageſimoadquintum vel fexageſimæannum protenditur .
us
Vltima & decre pita verèmorbuseft, vitam que claudit
,

Mortis
 131
fi.noy Gu . Mors eſt omniñ animefunctionŭ ceſsatio ,propter cöpoſiti diſsolutioně,
2.Modus.Anima non realiter à corpore fecundum ſitum abiungitur. Sat enim
eftli definat cſse in incorpore informativè, hoc eft, fi iam non illud vivificet,
diſsoluto actralis coniunétionis nexu .
ur s
bu rali

3.Cauſa.Fit mutue unionis corporis & anime difiunétio ob caloris nativi ex

notet

ſtinctionem & humidi radicalis abfumptionem .

mors
Nacu
juş

fi.ady Gy. Eft humiditatis native à proprio naturali calore cõſumptio

& diſsipatio, quo imminuto ob defectum pabuli calor flacceſcit ſen .
ſimque contabefcit.
2. Modus . Non ipfe calor per fe,multo uſu debilitatus atquedetritus
Mortis
noretur

cutſentit Scaliger) aboletur :fed potius igni eft fimilis, quificutinſu

Q.9

non atterituryed idoneitantum fomitisdefectu : ita da calidum in

natū deficiētepabulo deficit,penitus que illo cõfumpto,etiã cõfumitur
Speciei
Modi

3.Nomen . Dicitur ( Animalibus yrgas.ſenectus.

enim
vel
.Eſt
ſeu

Légavots xala Quote

σιμin Plantis Quavois, ariditas.
1. nóy Qu.Eft extinctio caloris præter ( Aer omnino deficit,intercep
Ratione
ius
ta

corrumpitur

ætaris rationes. ta reſpiratione.

Violen
morsbu

aliis
notet

rDeficientis Aer inſpiratres calidus eft: ut

vel
Modus
ur

ecalor

CAfeipfo & frigidi idge contigit in balneo & tempore

dicitur ua cum vel
2.l

eſtivo cum calor ſufficienti

y

ρανσις βιαι ,
refrigeratione defectusinva
G. Hujus Lleſcit & femet ipſum conficit.
pečtentur ( Virioli:ut in peſte & c.
modi Deficiunt,
LAquæ cum illa vel Vitioffunt
æ .
Abalio ayu ſi. dóc.Quæ fit ab exteino princip io .
dicitur cBetis | 2 Cauſa.Fit à cõrrario frigore quando ab eius violèria ca
hujue note lor humidumque eiusdem pabulun opprimitur. Sic homi.
tur. nes nivium multitudin: in itineribus detenti diutilus, vita
2.Ratione excedūt, & quãdo nimia frigiditate veneni alicujus calor
Sanguinis e l exftinguitur
alımēti cum ſ 1. Pabulum calori ſubtrahitur.
nin:irū vel { 2.Debita inter calurē o alimentā proporzio tollitur orci
3. Ratione cordu tãquã fontis, cū fulicet motus eius labefa &tatu Tūce.
nim calor languefcit, & extremuw : deficit. Rr à Scariensis
 132
právo Eſtev teléxeia apprehendens & percipiensea , qua extra ipfum
funt,ob
iečta nimirum fenfibilia .
Subjectuin adequatum.Animal.
3 Finis :ut noxia vitare, falutaria proſegui poſsit.Moli Quza boni dóweis

1.Vegetans ad fuam actionem perficiendam calore tuntum .

tirur naturali do inſtrumentis coctionibusdeftinatis: Seniuns
autem calore animali & minifterio partium ,ad achones ani
4.Differentia males deputatarum .
á vegetante 2. Vegetáns exiraſo nihilpercipit & cognofcit : fentiens percia
Sentiends

cipit varia obiecta.

nolitur

3.Vegetansfeu nutriens in fuum objectum nimirum alimen

Ri

tum agit,nihilque ab eo repatitur:Sentiens ab obje&tis

fuispa
( titur; in qua varia agit.

5. Animæ occupatio.Debet eſse intenta ad ſenfile fuum . 14

6.évosyua ,dicitur fenfatio ,quæ eft motus quidam anime fentientis interventu
corporei organi factus..
7.Facultas & potentia ,qua animafentiens poteſt ſentire: & refidet in fpiriti
bus animalibus,& ex cerebropernervos ad utriusquefenſus organum tranfit.
ibique habet rationem
forma & agentis.

8.Objectum quod eft fenfile.vide.ss

9.Modus fentiendı.Vide.Tt.

10. Organum.Vide. V v .

11.Medium inter fenſile,& organum fenforium.Vide.Xxz

12.Prima
. Vide.Yy.

Objeâi
 133
Fi.dóy Qu. Eft quod fenfupercipipoteft.ess-bloy. dio Axpeco
Commúe ( i . Nóg. Eft quod communipluriam fenfuum
Senſile obiectum comprehenfione percipitur.
perſc : i fenfile pero Motus.
quod je hujus | 2. Species Quies.
44llius notetur Guinque Figura .
Numerus.
Diſtribucio

alius in
terven Magnitudo .
tu per fi. dóyG. Eft quod uno tantum
fenfupercipitur,
noretur
fonfilis
.Oibje

cipitur. Proprium | nec ullo alio .

in
2.
&tSs

Eſte vel hujus no Color, viſu oculi.

tetur Sonus , auditu auris.

2. Species Odor, olfaétu narium .

( quinque Sapor, guſtu lingua.
Qualitates, tactiles tactu cutisner
( vof&, qualis eft manus.
Senfile per- ſi. Senſile peraccidens eft, quod interventu alius percipi
accides hu tur. 1

jus notetur | 2. Eft à quo fenfres propriè nihilpuritur,quatenus tale eſt,

aby G. du -ziſed quatenusfit proprium : ut, fiquem alba veſte indutum
( plex confpiciam , eumque Diaris filium eſse indicem . Accidit
Lenim huic albo, quod viſu percipitur, at Diaris fitfilius.
3. Situs ad fenforium deber eſse conveniens. Decipitur enim verbigratia vifus
ſiquidobijcitur oculis nonfecundum rectam lineam : Et ignis quiá latereman
nuselt, nonfic eam affi 1t, utqui ei ſubiectus eft .
4. Diſtantia obiecti ad ſenforium debet efse iufta e moderata . Alba enim res,
alio interdum.pparet colore, quoniam à vilunimis diftat.
5. Mora requiritur madrrata, quia quacunquefubitò in fenfusincúrrunt,
( quaſi momento prætervolant, nihil admodum eosafficiunt.

In modo
 1134
fentiendi
fi. Obiecta facultatem fentientem depotentia deducunt inaelim .
notertur
modo

2. fentiret: fed patiens: Ex

Sentiens facultasnon efl agens,qui aliasſeipſam
bac
Tt
In

demg eſt hic ratio ,quæ in combuſtibili,quod feipfum non comburit,

fedrequi
.

caufa externa,quaillam potentiam in combuſtibili transportet in aétum .

ritur
3.Eft autem eadem facultasqua agitéopatitur.Eadem enim tum informat
organum , tùm informato utitur. Ratione priorismunerispatitur, quia propri
um organi officium eſt recipere fpeciem epati: Ratione pofterioris , quatenus
percipit cognoſcit & iudicatobiecta,agit.Zabarella defenfu agente cap: 9 .
4. Sencilianon fubftantiam fuam , fed fpeciemitanium & imaginem à ſe emit
tunt, qua in potentiamfenfitivam agit& in actumeamducit. Speciem autem
ſenſitivam obiectum reale repreſentantem vulgo intentionem vocant. Zaba
rella . lib . 1. de viju cap. 6 .
5 . Sicuti enim cera ſigilliimaginem absque communicatione ullius materiare
cipit, fiveferreum fit figillum ,five aureum : jta fenſusfui fenfilis fpeciem abs %
Imateria fufcipit.
fentientis
. rgani
notetnr

1.Officium proprium : Recipere fpeciem .

anima

2. Nomen . Dicitur Senforium , aut Annesou .

V
O
v

3. doy Q. Eſt pars corporis, quâ fenfilia oblata, facultas fentiens percipit. '

Comune unde ( Peripateticis cor .

origo omnis fen- | Medicis cerebrum . Nam teftatur autoalía ,ner.
fus. Hoc eft. vos ortus sužinitium trahere non à corde :ſedà
[ cerebro.
4.Diſtri rViſus cculo.
butio in Proprium , quo quilibet | Auditus . aure.
fenfus peculiariter uti- Olfactus naribus.
tur : no Gultus lingua.
Tactus cute nervoſa.
5. Conditio . debet organum ſecundum naturam eſse diſpoſitumintegrum , vi
gens & illafum .Sic enim febricitantisguftxi dulcia videntur efse amar a ,quia
Linftrumentum ,fcilicetlingua eft vitiata .

Medij
 135
fı. Deſcriptio.Eft per quod res fenfilis ad pliquen fenfum perfertur,
Xx ut inter vifum e coloratum corpus eft aer luce illuſtratus.
Medzi inter 2. Neceſſitas. Nam ſenſilepoſitum auéows ſuper jenforium nullam
Senſile & or efficit áío Anosy : ut fi corpus coloratū tāgat oculü ,nihil videre poterit.
ganum feno * 3. Requifitum . Debet efse coveniensở naturaliter fe habens nec a
rium note- | lienaqualitate,aut difpofitione, aut proportione commutatum . Sic
enim in tenebris de coloribus nemo certe poteft iudicar e ,quia ad vifis
Lrequiritur mediumilluminatum . -

fráy Q.Senfus eft facultas resfingulas accom

modato corporis organopercipiens.
ſinór Qu. Sunt fenfus in exteriore
Externos corporis parte magis reſidentes, &

rVis apprehenſiva; res externas præfentes.comprehen .

notetur

dentes.
: orum
fenfus

quâ præfentia e
2. Obie&tum . Rei præfentis fpecies.
Species
quinque

abſētia obiecta per

h

cipimus : & hæc con Vifus.Vide.zz.

3.

tinet fenfius hujus

notetur Auditus.Vide.Ece.
ry
2.Diſtributi o

facul
Prima
tatum prin Olfactus. Vide Hhb.

cupia;quafit*
Guſtus. Vide Ppp.
in

Tactus. Vide Ttt.

Commoditas / Viſus.
4.Finis

ut, * Auditus.
LOdoratus .
rGuftus fine qui
Neceſs bus nulla
itas :it Yanimal
vivere po
Internú.VideVyv. ( Tactus j teſt.
3.Affcctiones Vide• goo.go.
RE 2 Viſus
Vismotiva.f'idea
( 136
1.Obiexqı ,quia percipittotum corpus, fecusac alij Tenſiu .
|2.Finis, quia maximeadrerum cognitioncm confert.
5. Velociſsimæ conceptionis.
Mirificx organiſtructure.

2.Nóv Qu.Eftenim vifus exterior fenfus,quifacultate aſpettabile efficit actu

afpeétubile.
Crów.color eſt extremitas perſpicuiin cor
pore terminato.

Requiſita
ſ1. Extremitas in corpore.
2.Pellucidum , cum in tenebris nullus
noietur

appareat color .

.
ziſus

C
Colores 3. Corpus definitum, quoniam eorum ,
Z
V

Coloris & quæ longius à nobis diftant, color nõ cer

notetur initur.
a
ŞAlbed
Colores

Extremi
3.Obiecta radian Nigredo.
vel

di in ſe vim haben
tia;quæ funtvel [ Puniceus

Purpureus
Intermedii Flavus.
Viridis,
& ex his

Mixti .

Luminoſa corpora.Vide.Aad.
A'vávoua,qu& noétu tantum videntur.
4. Medinmo diaparès,per
quod color ad viſum defertur ,quod eft corpusper.
fenfum oculorum movens.
picuum ,non ſuoſed alieno lamine
5.Organum.Vide. Bbb.
Miniſtri. Vide. Coc .
6.

Modus vifionis.Vide.Ddd.

Lumina
 137
rCorpus caleſte.
Simplicia:øt Aer.
Diſtributio in funt i Aqua ."
Vitrum .
Luminoſorum
Solida & compoſita :ut Cornua polita.
corporum note funt iCryſtallus.
IKT Lumen.Eft actusperſpiui ,qua eftperſpicuum hoc eſt lumen eſt a
Etusperfpicui non qua eft corpus,ut aer vel aqua, ſed quatenusper
Lipfum aliquid videri poteſt.

Bbb. Organum eft oculus & praſertim pupilla, sógu dicta, que nihil aliud eft,
quam humor ille, quem Medici Cryſtallinum vocant: in quotanquam in fpeculo,&
vero viſus inſtrumento refulgentſpeciescolorata .

Ccc.
ſi Nervioptici in oculum implantati.
Miniſtri
ſunt ( 2. Spiritus animales contenti in ipfis.

T.1 Eft is veriſimilior,quem aſtruunt Peripatetici, quod nimirum vifio fiat

ſolareceptione fpeciei aſpectabilis,nihilque ab oculo adrem viſibilem emit
tatur, necradius, nec lumen , necfpiritus.
Ddd
Modus
2.Fit viſio in inſtanti,& peciesrei viſibilis una eademque motione affi
ciunt & pellucidum , & in oculosſefeinſuunt, ibique reflectuntur, & coe
fit agnitio,
unt, quade inde apprehenfa fenfuicommuni offeruntùr, ubi
difcretio iudicatio de illis.

$$ Auditus
..
 138
...Præftantia.Nam fecundum vifum , reliquis preflar, conducens ad difciplinarum comma

obfervetur
nicationem .

furlicet
Obie
buius
Sonus
gdp
any
eft
&
u m 2 167.Eft fenfus exterior, obie &tum audibile percipiens
1 noy @ Sonus eſt qualitas in aere ex binorum corporum folidorum collifione excitats,ad
3.

auditum uſque perveniens , illum quialtoraus o de porentia in a & um epocans,

[Propriè di& um fonum ,qui ab inanimis excitatur corporibus.
finiro . Vox eft fonus animalis, qui seris in gurture at.
tradireſpiratione excitatur,
utio
neum

PWYNN vocem , que 2. Subiectum . Non omnia animalia vocem edunt, fed
caufar
diftrib
Ratio
Eee s

ab animatu exci. que fanguinea reſpirant. Vnde rede proverbium babet:

Audatu
noretur

in
2.

tatur.Vocis note- Mutus piſcis.

rinarticulata, que nihil certi efficit, cuiusmodi

Vox
vel
eft
funt voces beluarü,mugitus,hinnitus rugitur .

3.
Articulaca, jes certas diftin & us pouibus efferens
quale eft vox hominus & dicitur fermo, qui eft
nunciu interpres propriæ cogitationw ,ex meu
186 cogitatione procedens,

Simplicem qui ſ Acutus , qui celeriter ad organum auditus penetrat.

eft vel Gravis, qui turdè multoque tempore auditum ferit .

-1.267 Eft nihil aliud niſigeminatio five reciprocatie

Hi
7

foni, falta ex refradrone aeris in aliquo cavo oppofire.

Proprietates

Multiplicem Sonus reflexus.

( bajus notetur .Nomen Dicitur
(Echo.
.
1 Extremas tantum ſyllabas vocis aut foni alia
cujus ad auditum noftrum defers.

2.Fic repercuſsio in omni fono,quando definit,

five Echo y reflexio, verùm non percipitur ab
debilen o objturam reflexionem ,
4. Organumfaufenforium . Vide.Fff.
internum eft aer ille receptus in organo,
1.Medium CAer dentes
Externum
LAqua.
16.Modus,Vide.G8& Organum
 SExternum binæ aures, tàm effabrè à Natura fatta,utfonum & reii
Fff. pere de continere queant.
Organum -Internum : Nerviauditori ,ex quinta coniugatione in axres expanſi,
auditus eft
qui de inde in cavitate tribus ojsiculis, malleo, incudi & -ftapedicon
vel iunguntur: qua oſsicula, runica denfa & ficca rympanum dicta regit,
Lubicontineturaër vernaculus er immobilis.

693.Modus Percuſsus à duris folidisque corporibusaër externus, & foniqualitate

affectus, vicinum aërem alierat, hic proximum afficit, donec continuatione
ad aurem perventum fuerit .Hunc fonum vernaculus aër ſtatim excipu , & in
nervum áx85ıkögtranfmittit, qui fonorum omnium imagines ad fenjumcım .
munem , tanquam iudirem do cenforem vehit.

( 1. tóy Go. Elt ſenſies externus, ſenſília odorabilia percipiens.

2 áxpißoia Canibus 2 reslongè difsitas percipientibus hoccine fixo
in Vulturibus $ ft.
3. Infirmitas in humine.
Hbh.
$ 1 . doyQ.Eft qualitas mixti corporis, ex ficco ſapido, com
Odora
temperato cum humido orta , & à calore educta.
tus feu (1.Corpusmixtum .Nam corpora fimplicia ;cu .
Volfactus
2. Subic | jus modi funtElementa odore carent.
notetur & tum in . 2. Siccum ſapidum cum humido. Lapis enim
quo,odo- j odorem non habet, quia nulliuseft faporis: Li
4. Senfile, rum Lgna odorem habent, quia fapore funtpradita.
odorabile, Exterior Solis | odorata corposa laxans
eft odor . 3. Cauſa ef & qualitaiem educens
& vel
ficiens. Ca. Lignis j atque extrahens.
Hujus pe.
ctttur
lor q eſt vel Interior, artifex odoris, coquens & alterās,
Lmiſcensque humidum cum ficco, tempera
Differentiæ . Vidc. lii. ( tumque reddens,
5. Finis . Vide Kkk.
6. Organum . Vide.lll.
7 . Med ' uin perceptionis. Vide. Mmm .
8. Modus odurandi. Vide Nnn .

y . Subiectum ejuod vide.000.

SS 2 Differen
1140
(Dulcis ſeu gratus ex ficciin humido congruè temperatë
ri,. " Extremi refolutioneortu ...
Differen . | Amarus, ſeu moleſtus,feu fætor,ex.ficciin humido craſse
ciæ odores Trefolutione orius.
Junt vel, 2. Interimedijpro diverſa ficciin Gravis, Amarus .
humido affectione: ut Stypticus, Acerbus.
Kkk.Finis priocipalis:ut alimenta á non alımen is diſcernantur,quia odores fint
quafi indices utilium nutrimentorum & non utilium : A cujus enim odore ab-. 1
horret animal, ab ejus efu quoque abſtın t.
4
ri. Conſiſtunt inter calvariam unde fit,ut
Oll . Organum eft inter calvariam . ſine reſpiratione odores non ſentiamus.
illud ſunt duo proceſsusmamilla- | 2. Sunt eſsentie vaporoſa, ideoque cum odoo
res ab anterioribus cerebriventri- ribus fimilitudinem habint.
culis prodeuntes,nervis molliſsi- 3. Sentiunt exactius, quam cerebrum . 7
mis non abfimiles & fummo nari. 4. Ante cerebri vētriculos collocantur, tan.
umoſsi obiecti quia. quam exploraiores halitu tim cerebrum fiue
Lbeuntium ..
Mmm Medium percep- CAër
tionis odorum funt Quatenus pradita ſunt decopão.
e liquid
LAquaj
( 1. Odor quandoque fugat& interficit animaliaa.
vnn . Modusodorandi. 2. Confortat cerebrum & calefacit. 1
l'apores: odoriferi 3. Flores aftate odarem ſpargunt.
exhalanıá reodo 4. Ventus impedit inquealiam & aliam partem pellit
.
rata quia 5 . Mánu aërem ad nares ad odoratum trahimus.
6.Siiſta reſolutio nõeſset citiſsimèodorē perciperemu.
ſi . Sanguinea .
200. Subiectum quod fi. In aëre cúm 2. Exlanguia ..
odorum ſunt ani.
13 Aquatilia pulmone prædita.
malia ,
2. In aqua:utpiſces,qui eminus etiam eſsas odorantur.
Wer aquam .

Gulus
 147
( 1. Neceſsitas. Hoc indigent neccfsirià omnia animalia upote (ficut & tactu .)
facto cauja alimenii fentiendi,potiffimùm .
2.nóvQ.Eſt ſenſies exterior, ſenfilia guſtabilia
percipicns.
Fi . Habentòbiecta formaliter diftinéta ..
3.Differentia à tactu quia. 2. Habentduo organa.
( 3 , Habent diſtinctas facultates.
( 1.167G -.Sapor eſt affectio, feu qualitas corporis mixa
ri à ficco terreftri in humido aqueo per calurem gene
rata .
PPP s
notetur
Guſtu

2.Materia. Siccum terreum cum humido aqueo mix

Ium . fInternus e naturalis den
rix nativus. 1
Solis .
4. Obiectum Toyeusin ,
Externus Acris .
guſtabile quod ſpecia
3.Cauſa.Calor vel i Ignis
sim eft ſapor hujus.no
tetur 2.Faucium animalis, qui degu
ftatæ rei ſaporesde porētia trás
firt in actum :
Dtributio

Dulcis.qui eft fapor extremus ex

Extréos. mediocride temperato ficco terre
4.

Extremi. Ariæ humido aqueo, moderatogs

fin

funt, qui caloreprofectus.Huc pertinet pin .

fimplices guison
& conira- 2. Amarusqui eſt fapor extremus
l'ex :multo ſicco terreftri, o pauco
rij vocan .
tur.Suntg i humidoper abundantem cuilorem
i genitus.
Intermedios.Vide 299.

5 Organum.Vide Rrr .
6.Medium.Vide S ss.
facilef.porcm lingua
ſapidaſi actu eft humida,
5.Modus. Guftus modus eft :Res
imprimit: ſin autem ficca eft comminuiturprius, & mox cum humiditatelin
gua perzniſeetur,& qualitis ſapidu in humire reſidens abluitur, & linguanır
Lvojioripartiſpeciem fuicommunicat.
S. 3. Intermediorum
1142
51.Nomen.Dicuntur enim compofiti.
riSalſus ex abundanie humido aqueo da ficco terren

219 craſso ,per calorem abundantem & exficcātempro

Intermediorum dułtus.
notetur 2. Acer, ex materiatenui, caloris exceſsu immo
2.Species derato genitus,erodens& pungens linguam .
quinque 3 .Auſterus,ex materia craſsaper imbecillum calo.
rem genitus,linguam contrahens.
4. Acerbus magis quam auſierus, aſiringens .
5.Accidus ex materia tenni per in beallum caloren
Leduétus, vehementer noruicans & contrahens.

ſiRequifitum.Vtearitopercipere poſurf.pores,nec humidam opora

Årg tet eſse actu ; nec talem , ut hunctari omninò non pofsit i nec ali
Organum eft quo ſapore proprio occupatum .
lingua hujus,
notetur 2.Miniſterium . In fer vit guſtatui non parum ;tám tunica fui inte.
riore nervojäoria á tertio dari nere: oram cerebri: túm nervo,ex
quarta coniugatione in hanc tunicam derivaro, quifi vel lafu ,
vel tranpofitus fit ,omnia infipida redduntur.

SiExternum eftnullum :quagufusefi tatlus quidam , & quia humidun

in quo fapor eft non niſi iactu percipitur.
Sss ‫ و‬.
Medium
2.Internum caro pfimufculofae fungoſalingua ,quaplina eft humidi
tateſaliva, cujus beneficio fubfiantia nervosalepores percipit nde aris
dalingua omnique ſalivá defiituta
faporem nullum percipit.

Tactus
1
 143
1. Adiundum . Maximè eft ignobilis, & veluti beluinus, & hominibus now

quia homines,fedquia animalia, inhærens.

2.dáy Gu. Eft fenfusexterior, qualitates tactiles percipiens.
3. éxpéßesa in homine.Eft enim in eo exquifitiſsimus cum ejus temperamentum
melius perfectiusque ſitquàm cæterorum animalium .
4. Senſorium , quod vnum eſt, per totum corpus diſperſum .
Generatim to ostav: cujus privatio eſt ava toloko
Calidum .
[ Primæ: | Frigidum.
7 5. Obie ut , Humidum .
Siccum .
obferverur

&um eft Speciatim Qxa

latestactiles; ee Aſperum
e
Tot

Lquue Læve.
q e vel
& us
Ta
t

Secun Durum
da qua Mollc.
Aridum .
funt
Lubricum ,

6.Inftrumentum proximum funtner- | Lentum .

vipertotum corpus diffufi: & quòfub- [ Friabile.
tiliores, eò tact: es eſt crepißésopos
[ Externum nullum .
rCaro ,
( Reino aut
7.Medium Inter - tum :utQuiddam fimile carniquando inftrumen
num tum tactus eft tectum .
Luel Propinquum & fubiectoidem cum inftruméto tatlus,
ratione tantum de nóyw diverſum in iis quæ
fenforium
tectum non habent.
8. Modus . Fit tactus, quando obrectum organo proximèadmotum illud afficit,
Delta tiquefram éçuy imprimit. Sic enim calor aqua calıda neceſsariò exlxūsin tar
1 gentis introducit manum , fi eo calore in calefcere debet. Agunt tamēnihilomi
ſenſoriū non afficerent : quod
nus đúnws &perfpeciem ea qualitates: quia fi
ne delationeſpecirrumper medium ad organum fieri non poſseſtatuii Zaba
Lrella lib.dejenſ agente cap. 6.
Interio .
1144
fi . dóy G. Sunt qui ſpecies rerumſenſibilium non ſolum preſentes
fedő
abſeniespercipiunt,cenfent, duudicant, & diutius confervant .
2. Locus . Conſiſtunt intra cranium .
'1. dów . est fenfusinterior, omnium exteriorum ſens
ſuă ſpecies apprehendēs & à le in vicem defcernens. Si
cut enim omnes lineæ ducta à circum jenentia circuli
conveniunt in centro :ita omnes fenfusex teriores eorü
que objecta in hoc fenfu conveniunt, ibig completa
perfecta fit operatio fenfitivæ potentie .
2. Senſile ejt quavis rei cuiufuis ab exterioribusper
cepta ſpecies.
[ 1. Senſus | 3. Subiectum , præter hominem etiam bruta animar
commu tia.
Numerus
ternarius

nis : hu- 4.Numerus.Eſt unus.

DRU .. rCor Ariſtoteli.
jus fpec- *
Interio tetur Cerebrum rectius Platoni, Galeno dom
3.

rú fen
5. Locus nibus medicis, quia hic nervorum eft orige:
Trum
quia hoc tafo fenfusperit . Eodem curato
obferve
fenfus viget.
6. Organum eſt anterior cerebripars, humidior & ad
recipiendum aptior.
7. Actiones. Sunt mixta ex crganicis & ſimilaribus
quia tum conformatione lefa; tum temperamento mu
tato actiones intercipiuntur c non rarò prorfus abo
llentur.
2. Phantaſia. Vide. Xxx.
3. Menoria. Vide Tyy.
4. Obiecta. Non modo rerum à fenfibusexterioribus coram oblat arum ,
ſed etiam abfentium & præteritarum iid * acimagines.Non enim fingu
lifenfusexteriores cognofcunt fe fentire . Oculo enim non video mevide
re, nec auribus audire. Iam vero nos or videre & audire percipimus,er
go interiore quodam communiſonſu & c.

Phanta Gæ
 145
Xxxr ſiæ

(1dóy G.Eft
fenfus interior,
ſpecies á fenfu communiperceptas,vel à ſeforma
Phanta
norcru

tas diutius retinens, & diligentius examinans.

2.Subiectum.Ineft tam brutis,quam hominibus.Eftque inbrutis fumma ani
me vis In hominibusinferior mente,àqua ipſaregitur, fi non vel quieſcit,vel
libera vagatur,ut in fomno.Tùm enim Phantafia à mente non recta & guber.
nata abſurda multa, resgplanè diverſiſſimascolligit& cogitat,ficut in mor
bis id non rarò contingit,
3 Obiectæm.Sunt ſenſilia á ſenſu communi communicata:veletiam imagines,
rerum , quas ſuavi, exquapiam interna cauſa ſib effingit & efformat.
4.Organum . Medius cerebri ventriculus,qui anteriore eſt ficcior,& ad confer
vandum aptior.
Ls. Temperamentibonitas ingenij efficit bonitatem .

1.nóv veft interior ſenſies,quiſpecies omnes ſenſibiles iudicatas atque cogita

tas tanquam depoſitum recondit ac ſervat,uteas, cum opus fuerit , exhibeat.
2.Obie &tum.omnespeciespreterita ,que ſenſibus perceptæ fuerunt.
Memoriæ

3.Subiectum . Animafentiens,non intelligens.Bruta enim animanta prater ho

noretur

minem etiam memoria valent, qua aliquem temporis fenfum habēt, nidos bla .
Yyy

tibularepetunt, fobolem internofcunt.Somniare etiam equos,canes, boves ,oves

capras tradit Ariſtoteles 4.de hiſt.animal.cap.16.
4Oppoſitum :Oblivio.
5. Modus
. Fit quando res fenfibus precept& vel utpicturam quandam in ani
ma fentiente,eiusque organo relinquüt,quemadmodum figillum ſuiveftigium
in ceram imprimit, quodà motofigillo remanet.

6.Motio.Recordatio,evéuvnors eſtprogreſsioquapotëtia memorandi ex aliquo

aliquibusve memoria comprehenſis,venit in cognitionem eius quod nec memo
ria occurebat,necà memoria penitus exciderat. Hujus fubicctum eſt folusHo.
mo;qui quò ingeniofior,eo facilius reminiſcitur.
7.Organum eſtpoſtrema cerebri pars:utpote folidior.
8. Homen
Mater Mufarum : Mater fapientia , &c.

'T Senſum
 (146
FVigilia que elfenfuum actio & motus ,quem calor & piritus in omnia mem .
bra effufiusefficit.
Pinoy.Eft ceßatio naturalis ſenſus communis & primi, atque exterio.
lSenjuulij

rum omnium ,adanimantium quietem & falutem inſtituta.

ſ1.Non abfolutè omnes fenfus,quia opus non eft ligari eti
. iiones
junt

am reliquos fenfus internos: quod fi autem his contingat,

.
(g .

2. Subiectum contingit quia contingit illi.

2.Facultas rationalis non dormit. Nam ex actionibus es
Lius quibus in fomno defungitur, id colligitur.

3.Cauſa proximaeft fpirituum detentio & ab operando prohibitio ,per ob

Somnurshujus

ſtructionem via facta;perquam fpiritus commeant: quæ obſtructio fit va

poribus è ventriculo in caput aſcendentibus, quibus opplen :ur radices
nervorum , per quos piritus animales ad externorum ſenfum domuulia
notetu

effundendi erant. liuic cauſæ accedunt & aliæ, ut labor, defatigatio, im .

modicus cúm calor,túm
frigus, nimia evacuatro, mollis friétio , ſuavitas:
Cantus, tenebre.

4. Locus non cor, fed cerebrum .

sFinis Salus animantis, virium inftauratia ; ſi quidem adhibeaturmo
deratus.

ſary . Somniñ eſt vifum ex fenfuum motu velre.

rum in vigilia pirceptarum reliquiis oboriam, &
dormientium animalium cerebro obverfans.
6. Socium rábes. 2.Tempus.Peračta fit coctione, cum ſanguiseſt trā.
Somnium :hujus
quilus, & d, fecatus. Tum enim fpecies phantaſmas
notetur
ium ,confervata, quieta ó ſedata
fomnia efficiunt.
3.Subiectum . Homines & bruta animantia :plus
tamê homines quam bruta, Somniant etiaminfan
tes.

14:Diviſio.Vide. 222

Diviſtones
 147

p" Ajéowsinfpirantur.
PADeo , & funt 6eón euala , fupeéows, interventu An
& veb i gelorum
ŞHyperphy
fica quand Cuepepeynxa, anxia cura á Satana queſita
kuru non ex
vouſque impiis & facrificiis impetrata,
re'efformat cujus modi Ethnuorum fuerunt quiſo
Ifed extrin . lenniter prius luſtrati, horum excipien
Jerus im- 'ADiabolo, & dorum cauſa ad aras procumbebant.
Diviſiones

miſsa capit ſunt d'acovió l'Ampeodemálce, qua inopinato o præter

.Somnia

funt.Vide
Suntq; vel lepifa. ' Hec fpem á Diabolojuggeruntur, cujusmo
222

Vtraqne
Lque vel di Ethnicorum , & lymphaticorum ho
funt
alia

minum olim , é deinde Munichæorum

Ada
fuerunt: hodie Anabaptiftarum á En

A
..
( thuſiaſtarum quorund.im .
I. nóv 2. Suntquanatura in phátafia efformat, vel rectè
valēs, velesiam'affecta ſ
, uâ viinternâ , vel externo prin
cipioincitata.
Cogitatione & imaginationererum quibus perdi
Origo

em occupati fuimus& dicuntùr Animalia .

velex
fiunt
2.
,

Phyſica . Melancholicorum funt

Horum no triftia de funeribus caligi
tetur Affe & tione corporum ne, tenebris.
temperamentorā, Flavabile preditorum funt
e humorum incur- | cruenta , furoris, & incen
fionibus. Suntyue A - diorum plina .
naloga humori deno . Sanguineorum iucunda.
minanii. Nam Pituitoſoruin ignava & a.
quoſa de natationibus, plu
výs & ſimilibus.
Fortvita , quenec ad divinam , nec ad phyſicam aliquă rationem referri pof
| ſunt,fed cafu ac vice fortvita continguni, ac in nihilã abeunt,raro cffectum .
fortuia .
TE 2 Vtra
 48
"Aompa: qua á (Hominum corporal i ſimentes non poſsunt.)obf.:
Demone malitioſe | canis cogitationibus contaminare ..
injciuntur. How Ignaros homines varia ſuperſtitione imbuere fie
rum finis est, os aliquorum fomniorum eventu :ad irrogandam
A Ada. Lýsfidem pellexerint.
Vtraque (1.nór G. Sunt que aliquid praſagiunt & fignificant.
ſunt vel ( Divina; que conſtanti & certa veritate futuroseven
tus pranunciant,& divinorum myſteriorum ſunt ple
σωμανικά , Species niſsima
, ideoque indubitata fides illisadhibenda.
oxoplavk: [Signa quæ funt corporum af.
x@u notes
fectiones, temperiem & humo
2.

tur Naturalia, qua ad rumplenitudinem autpēuriam ,

fignificãdum quid. Morbos item indicates autpre
piam valent, ew Sagientes ..
propterea obſervat
tionem .funt di- Cauſa : rerum futurarum fom
igna. Suntque vel. nia dicuntur illa principia feu
incitamenta , quibus ad aliquid
Lfaciendum inducimur .

ſi: dáy Gu.Eft altera ſenſitive anime vispræcipua,motus animales tum :

internos tùm externos in corpore ciens.,
2. Obiectum . Motus animales, quibus animal fuxixãsm
movet
o ur .

Cí : Quia quamovētur;alicujus
gratia moventur;quod'
Faculta absque imaginatione & appetitu fieri nequit que in
tis Moti- 3. Differentia nutrice animifacultate non reperiuntur :
va note à nutriente
tur : 2 : Quia planta , in quibus tantùm viseſt nutriens in- .
iftrumenta non habent admotum apta.

Appetitiva.Vidé, B Bbbi .
4. Species
( Locomotiva. Vide. Doddi .

Appeti-
 149 )
Pinoy Gu.Eft vis anima; qua ſui confervandi caufa inclinatur & fertur ant
fitum bonum , quod ſenſus ſeguiendum iuſserint:vel averfatur mas
mal velin
lum ,quod idem fugiendumprobaverint.
2. Subiectum.Vniverſum genusanimalium .
Appetici

[ Bonum [Verè
noretur

3.Obiectum eft šveli tale .

BB
væ
bb

(Malum | Apparenter ]
4 :Organum.Cerebrum .

Concupiſcensēm . fi.lóy: Sunt Motus cordis à Notitia& cogni

Oupeylexe qui eſt tione obiecti excitati, illudant Profequentes,
qua animalad bo
oriuntur

aut fugientes.
utraque
notetur

[ Tantum præſens
Huius

num quoddam de
Affe
hac

quod gignit latitiam

&tEx
.Appetitus

lectabile iucun
us
ſtque
&t'.Effe

dum fertur:acerba eſtque affectus quo

svel io

( Boni,qui ex obie- fe dilatat & exten

eft

autem de ingrala
Diſtributio.Sunt
E

refpuit Eto bono & iucun- dit cor , amplectendo

do apprehenfo o- | fuaviter praſens bo
riuntur, ea quia num .
lenio amico fpi
vel

rituum & caloris Tantum abſens,

2.

moruciēt cor:prop quod parit fpem que

terea naturamfé- eſt ſuavis motus cor
tientis animantis dis dilatantis & præ

Irafcibilis θυμικός. fovent & confer- parantis ſe ipſum ad

vant:Horum affe- illud bonum ample
love Aupoud'us, qui
eft qua animalfer Etuum obiectă est Lectendü că vēerit.
tur ad bonum ali. bonum vel

quod, quod finc dif Mali qui ex obiecto malo do ingrato ap

ficultate la labore prebējo oriūtur, & quia motu inſuavid

adipiſci non poteft afpero cient cor, propterealadunt & de

J ftruunt naturam Vide.Coc.

Tt 3 Affectus
 150 Præſente,eſt que triflitia, que eft motus cordis, quo fe coni
CCcc
mali
Affe
&uſunt Simplices ,quorum Idea feu trahit & conjiringut,retra&tu nimirum ad principia fuapi
forma eſt unicus tantum gene ritibus, ut malum præfens epiret.
s

ris, quia commoventur ab uno | Abſente feu futuro,eftque Merus, qui eft motus cordis feco.
malo o ingrato obie &to vel ftringeniis & fugiraniu malum futurum ,
1,16) . Sunt qui expluribus animi motibus conftant.
[ Primus eft aftri &tio ex quafi compreſsio
Ira ,ex triftitia eiupiditate cordw orta ex prafenti malo, quod à fe dee?"
Mixti feu Species | ulcifcendi orta , Huru morus x pilar cor .
compofiti eft duplex. Secundus, eft dilatatio cordis, quo cor
noteiur i conatur malum in ipjum autorē rycers
2.

Odium ,eft ita continuat a vel invere7ata :jeu eſt affectus ex'ira ortus 7l
fugiens obre &tum in gratum cum offinpone longa
Zelus efl affectus ex ainore o tra Ortu cum fiilicet : irafcimur ei, à quo
ladımurobid , quod amamus,
targeougerxuix eſt affectus ex odio em gaudio mixrik , cum odio impulfi
tatutivæ

Lgaudemus alior um alainitatibus.

Cairo Efi vis anima,qua animal rotum aut aliqua falië corporisparte loco moveriſeu de uno
ttur
dd
noieomo

loco in alium progredipoteft,

eft et
Quo
move
dupl
facul
DD
Loc

Finis qui eft obie tumojentin cuius vel profequendi [ antum movent.
firciens
ica

velfugiendi.caufa animaimutat locum. Eftque Non etiam mobile,

Requiſ

Efte

Movens quia iubendo« volendo movet potenciam locomorirani.

ef
2.

Proximum , umirū dui xuis nonmique mos

Mobile, quia moverur tūà ratione & imaginatione cognitunze imo
prius ab apperibili ab - peratum exequirur , o inactum producit.
Liecto.Eftque del Remotum , quod eft vel ratio pel pbantafia,
que apprehendunt, cognofcunt bonuia pel 114
Llum obiectum
2. Quo mover. Vide EE ee .
Torius.
1
1 3 Quod movetur eſt animalratióe vel* i Partis aut Membrie
3. Principiamotions . Vide, Ffff
Terreftribus greßitsi
Aereis volatus.
4. Motus qui eft in Aquatilibus natatus,
| Serpentibus
| Erucis yreptatus
Vermibus
** Princeps certarum partium motus qui eft Reſpiratio. VideG G88. Quo
 352
ÇAriſtoteli Corfalfo.
Generalc, quod eft
(Medicis cerebrum verè

( Ariſtoteliſpiritus vit alis falfò.

EEee .
Quo movet eft ( Proximum feu Medicis mufculus, cujus ſub
inftrumentum αμέσου ſtantia conformatio talis eft,
corporeum . ut commodiſsimècontrahı & ex
Hoc est vel Ltendipoſsit .

Internum , eſtque flexura,

Particulare cujusque membriin qua id
& vel quieliit, à quoprincipium
Adiuvans , quiefcens eft motus.
e immobile eft, fi
quid : m nihil move- Externum, quiefcens eft,
ri poteſt, niſi aliquo cui morum animal inniti.
immobili firmeiur. turquodquetanquám ful
tElique vel crum corpori moto fubijci
tur : finehocenim nulla vi
naturali fieripoſse viditur,
ut corpus de loco in locum

( tranſjeratur.

Senſitivain ?
Ffff. brutis Ha tamen duæ caufa appetitum referripos

Principia Cognitio sunt,finehoc enim necratio in hominitus

060 W40- L eaque vel Intelle &ti- necphantafia in brutis aliquam vim mo
tionis vain homi- | vendi habet: fed ab eo ſtimulata & cxcita
funt Lnibus ta movent.
Lapret.tus.

It Reſpira
 [ 1. Móy G : Eft motus thoracis & pulmonis, quo äër inpirature
exfpiratur.
2. Modus.Attrahitur externus aër perarteriam vocalem inter .
ventu diaphragmatisad pulmones: hi dilatando fefe, quaſi folles
aërem attrahunt, in cor effundunt, frigidam ei qualitatem imper.
tientes, fed mox reciproca viciſsitudine eundem aérem æſtu cordis
calefactum ,ſeſecontrahendo, ejciunt. .

ſtor tvo , inſpiratio, qua aër in pulmones inſpirando at

trahitur.
3. Partes
G68S | ÉXT VON,que aérem calefactum , & cum eo halitus fuli
Reſpirationis Lginofosexſpirando reddit.
notetur
4. Adiunctum Eſtpartim voluntaria ,partim naturalis.

FEfficiens eft facultasmotrix ,vel animalis, quaà

cerebro in reliquum corpus influens motum efficit .
Cor.
Diaphragma .

rVenoſa.
Inſtrumenta | Arteria
5. Caufæ con Vocalis.
ſunt
tinentes

Pulmo , qui moveturaccidentaa

rio, nempe thoracis, motu , adva
Lcuifugam .

ſ1. Cordis refrigeratio, & tutela na- ,

tivi caloris.
Finalis eft
2. Spirituum nutritio, qui reficiun
tur aërefibi
ſociali.
Intelli.
 Intelligentia.
Anima rationalis,
( 1. Nomen. Dicitur Mens.
λόγος..
vy .
τόπος τωμέιδωμ..
2. Definitio . Eft ſubftantia in corporea & fpiritualis,hominis corpori conjus.
eta, finecorporis tamen organo intelligens.
. ntelligentis

3. Locus . Eft in toto corpore & in qualibet ejus parte fecundum eſsentiam .
4. Radix.cor. Nam id prius animatur, quam reliqua membra.
noterur

ſı. nóv Q.Eft facultas anima, res intelligibiles, cognos

tt
I

cens & diudicans.

FA &tio, quatenus fua vi interna mens

3. Operatio . intelligite iudicat.
Intellectio Paſsio, quatenusſpecies intelligibiles

quæ est tùm i apprehendit, qua tamen non perimēs,

ifedperficiens eſt pepeſso.
3. Medium , quod diciturfpecies Et eft accidens ſpiri
"Intellectus tale, quod à phantaſia intellectui iransmiſsuni rem
hujus note materialem repræfentat

ΓΙ . Γόνα αύλα .
* övla evulde
6.Dux
a
2. ŠSingulari . Perpeciene
facul 4. Obicctum • Vniverſalia . )
tates
3. Ipfemet . Nam ipſe feipfum intelli
I git peciem , verum refle,
ſed non per
Lxionem .

Diſtributio . Vide. HHhh.

Voluntas. Vide.Llll.

Diſtributio
 .
154
134
Γπας κακός ..
*j.No, Capax.
men Materialis,
dici Poſsibilis.
Potentialis.
Patientem
Habitualis ..
hujusnote.
Actualis cumiam intelligit & c.
2. nóv . Eft quifurmas ó picies rerum info
recipita
In
I.

1. Nomen . Tobxlanos vgs..

2. dór G. Eft quiſpeciesàpatibiliintellecture.

ceptas & poteftate inuelle&tas facit actu intelligie
Agentem
hujus note ſi.xwpisos, ſeparabilis
įtur 2. áropy aves.
3. Adinncta 3. depeeg insa
LA 4. áratus
15. Merusactus..
HHhh ſ1 . nóy G.. Est qui fimplicesrerum notiones ape.
Diſtribution Simplicem prehendit & cognofcit..
intellectum
hujus note 2. Nomen . Dicitur vóxois årlây xàs ådsmusea
tur ή των νοημαιωμ..
1. dày Q.Eſtquiresplures ſeu complexas & con
butio
in

junctascolligit .
2.

fidoy . Eft quires ſimplcesmul

Diſtri

Compofi [ Noëti- tas diſponit partim componendo,

in
2.

tum intela cun: partim dividendo .

lectum :hu hujus } 2. Effectus Veritatis & falfitatis

jus note. ur note iudicium .

tur 3. Nomen . Dicitur cürDenis xais
διαίρεσις των νοημάτων..
Dianoëticum 'ide. Ilina
is. Vide.K Kkka Diance
 759
Dianoetici

( tóv . Eft quiab uno ad aliud diſiurrit, & cx collatione diverfarum rerum
norerur

aliquid coiligit.
Ini

2.Nomen facrorueGu Ratiocinatio...

diavosa Diſcurſus.
Cróy u Ratiotinatio eft Mentis difcurſus,ex
(Ratiocinando | trium vonjátwp compofitione confequenti
Ratiocinatio am inferensa
nis notetur

zimodus: Dif 2.Effectus. Conſequentic & inconſequétia

Currit Mës vel iudicium .

Sidón G.Eft dif.urſus,quomens per plures,

Ordnatio Or è no . muitis compoſitas ſententias difcur

dinationis norens, eas ſibi cognitas pro naturæ fuælu

tetur ceea claritate collocat, & in ordinē redigit.
2. Effectus.Ordinis confafionis indicium .

fr.dépesquitantum intelligit doratiocinatur propter

Coewpulancouzi cognitionem ,ut resverècognojidi .
Kkkk hujus ob . 1 rVeritas ,

Tertia diſtribu : Tervetur í 2. Finis : vel

tio in iniellečti ( Fallitas.

[ 1. nóyos quiintelligit & ratiocinatur propter opus.

Trpaxarova
hujus no- ( 2.Finis Attia .
Ltetur ;

do 2 Voluntatis
1955
raóyou.Eft anime intelligentis vis,qua ea, qua ab intelli etu apprehenſa ini
dicata fuere,humo velaligit z eiaver fatur .
2.Nomen.Diciturà Scaligero ellam volitio. AbAriftotele Appetitus rationalisa
Bonum 1 ( v trum .
3 :Obiectum vel
(Malum Evel φαινόμενoμ.

4.Adiunctum . Ef libera ſecundum eſsentiamfuam. Libere movetur & vult

Voluntaris

vel non vult.Et hanc facultatem nulla unquam ratione amittit

Vello
LLII

felicitæ, funt quas voluntasfuapropria natura in & perſe eli

notet

Cliylıbereque agens fleciit uppeinum .

ut

Locomotiva inquam voluntas habet

& iones
S ciones

imperium decachrov . Ad mentis enim

funt
vel
bæ

decretume voluntatis imperium ocu

A
t

los aperimus, claudimuus: huc convertia

A

Imperatæ ſuntquas mus, iſt hinc avertimus: manum admo

imperat voluntasfi venuspoculis, vel amouemus & re .
trabimres.
eri per inferiorespond
tencias,qua obedire - Appetcns. Hrjus facultatis & fi ante
Lpoſsunt.Tales funt ipfium dubiiſiima fuit harmonia cum
volun tate: tamen pofteaquam præcep
Wlle

tiregulam tranfgreſsa efl voluntas, iu

fo Deiiudicio concentus ille fuil diſse
Z lutus, fecundum Theologos.
6 Modus.quo potentia voluntatis in actum exit. Virior inter,diverſas finten
tia eft:voluntatem perfe & a feipfa internoque principio excitari ad ea, ik #
funt expetenda vel fugienda,koceft ,ad velli o nolle,ojuvguidiminnatoprin .
cipio & ipfam quandoque mentem luplam ad proprias aétiones edendas in .
citat.Scaliger exerc. 307 fe& t.25.23.Verè itaqui o ex omnium gentium confine
(su ducinus: Volovelle. Hic enim eft ačius,à fu oprincipio in jedefivcns.
Finis
Mentis illuminatori . voluntatis noftrarettori
firgloria dieina, Amer .
 METAPHYSICAE SEV ONTOLO

giæ Diagraphe
.

Fróyos :Intelligibile dicitur omne,quod

intellectu percipiac comprehëdipoteft,

Diſtributio
Intelligibile
[ Nihil:hoc fimpliciter non est
Generaliſsi

vel
aliquid.

est
:
misdiſtribu
tionibus. In

Metaphyſicæ ( Vniverſa. telligibilis ( Eſsen

( que est J7- lis,quaco autem note Poſitivum , tia.
srun Tô von . i fistit in quod ponit Vide
78 | vealều, Intelligi. Aliquid : feu affir A.
bilium
quatenus ab quodfim- mat quid.
homine natu- | Entium pliciter piam . Eſte
raliratioris tum non est vel Ens.

lumine fine nihil.Eſt Vide

ullo materia z vel B.

conceptu est

intelligibile .)
partes funt
dua; Altera
Negativú.Vide RRR.

Communiſsimis attributis .VideC.

Particularis. Vide EE .

444 Hujus
 rur
Próza : Eſsentia cst aliquid poſitivum ,per quod Ens e87 id
obſerve
quod eft.A Scholajiicis dicitur barbara voce Entitas Yeu qui.
Hij

ditas .
A.
is

( Simplcx, que Enti fimplici competir.

ÇRealis; que Compofita, quæ Enricompoſitocom
eft actus En " petit.
Tisrealis ,quu
2 SAbſoluta,quæ Entis estabfoluti
Diſtributio.tenusejl tale.

st g
Vtia
e,
Est enim El Reſpectiva ,qua Entis est reſpectivi.
sentia vel

Imaginaria ; rGenèrica; quam Ens á

que est actus Vniverſalis Juo genere habet cum
Entis ratióis, quaest Ex . alia ſpecie communem .
quatenus est tis univer .
tale. le Silis. Faque
vel
Specifica, per quam
Ens in certa pecie con
iuxitur.
2

Singularis, que cuivis Entiſingulari

individuo competit.
 3

vel s
rincomplexú, quod per ſe

I.En
raógcs:Ens 257 aliquid pofitivum ,efsentia

est
præditsem . V nofimpliciconceptu co
prehendi poteft.
notetur

Próyes :Ens reale est Ens, quod

Hujus

Complexuni, quod per fe

Ens

Diſtributio
B.

per eſscntiam fiuam reipſa ,ctiă V nofimpliciqz cöceptu cô

vel sest
citra mentis cogitationě exi Prehendi nequit.

2.En
fiere aptumeft. Abſolutum , quod nullum
Ens
in

ad aliud habet refpectum .

buuntur
Reſpectivum , quod in re
videatur
Reale
hujis

spectu ad aliudconſistit.

diſtri s
[ Primum feu

ſpecie
claſses

velnsest
quod idé est ( Univerſale, quod in multis
,ua
in
increatum . 5. per eßentie comunicationē
q

3.E
Ens Autom exiftereaptum est.
primum est, Singulare , quod efsentiam
qisodàfeipfo habet individuam , alisg
Diſtributio exiftu . fecidum naturam anonywa
l sest

vov.
in Ens vel
© "Azov Immateriatú, quod
4.En

Secundum , ab omnimateriæ fivſenſi

e
ve

ſeu à primo lisfive intelligibilis concre

ortum , vel tione est liberum .
creatum.Ens " Evunov Materiatum , quod
ntæusg

autem fecun ex aliqua materie concre

ri
ari

dum estquod tione conftat.

ſu
,Vt
v

Labalio exiftit ſPermanens, quod totam

l s
5.tEn

Rationale feu rationis. Eſt (wamefentiam ſimulpoßi

ve
es

autem Ensrationis,quodfo det ,fine partium eßentia

lamentis cogitationead mo lium fiuxud additione.
dum Entisrealis fingitur,co Succeſsivum , cujus cfsen
citra eam nihilest. Dicitur tia in continuopartium ef
Ens fictum ,c !maginariú. sentialium fluxu & addi.
( tione conſistir.
A AA 2 Com
 ujus ntia
4

r
PróxG :Eſt enim Exiſtentia actus, quo

.notetu
Exiſte
Ens exiſtit ,pendensab ipſius efsentia.

H
1. alia (Realis
est

[ Imaginaria.

Species Increata .
tot , quot 2. alias
ſunt ſpecia
Creata .
es genera
lis Entis
Simplicia, qua
omni Enti ab . LEßentia. [ Abſoluta.
ſoluté conveni. 3. al ia s
unt,fine diſju ( Reſpectiva.
Etione . oppofi- |
torum ſuntque
vel CVniverſalis.
C. .
4. alia
Communiſsima
Singularis .
intelligibilium
Entium attributa
Sunt vel
Subſtantialis.
5. alia
LAccidentalis

Duratio.Vide D.

Conjuncta. Vide E.
4

Duratio
 raóyos : Eft enim durario permanfi. Entis in actu exiſtendi.
fabiuluia, que eſt ia ippu.
durasio jimplicia σικόν,,
ter infinita o im. quod pror
mutabilis Entis in , prium eft
rAeternitas, creati. ſubſtantia

intellectu
Subſtan . Spiritualis

vreperitur
que eft dura . Limitata , queeſt

Reale
intrinfecú, tiale , quod o incor .
Duracio

.E;revera
tio,à qua Ens duratio ſecunduin

extra
noretur

,qjfg uod
denominatur quid infinita En . quod eft du. ſubftantijs pored ,

el
.Hujus
D.

eternū, Eſtqz tis creati, ğ prin . ratio, per creatis in

vel cipium quidem et quod Ens eft. Et vel 1
Succeſsionem ha . creatum re . Phyficii,
enim
vel

bet ,fed fine deſti. vera in fua quod pro

Diſtributio

tuitur,five in ſeſe, exiſtentia prium eft

five reſpectu no. permanet. ſubſtantia
ſtri. E tg, vel corporea.
e,ft

Mométa Accidentale , quod ac .

neú, quod cidentibus ineft.
bunuin

partiū fuco
ceſsionë ſe Hora.
pa
jfa

Tépus quod | cundū prius Extrinſecum , quod eft | Dies .

eft durario o pofterius duratio certa ac deter- Menfis,
fimpliciter excludit. minata ,partim Dei, par. Annus.
finita Succeſsi. tim hominum ſapientă | Luftrum .
mutabilis En, vum , quod voluntate a conflio in- Seculum .
tis creati, à partiū fuc ftituta, ad menfurandū item :
qua illud de. ceſsioně se o notificandum tempus Ver.
nominatur cundü prius intrinfecum . Hujus fpes Aeſtas.
tēporale.Eſt- o poſterius Lciesſunt Autumnus .
que vel admirit H4 Hiems.co.
jus differen
tie et quaſi
partes ſunt
pixſēs, preo
teritum o Imaginarium , quod fola mentis cogitatione
futuru ! | fingitur,do extracam nihil eft.

a aa 3 Conjuncta
 6
io
I claſsis funt,{ Perfeâ . Vider .

LImperfectio.vide f.
Simplicitas.Video.
2 claſsis ſunt
Compoſitio . Vides
Voitas.Vide H.
SVoita
3.claſsis ſunt
LMultiplicitas .vide ho
ipoſsunt
confiderar
rAbſoluta ,quæ in ſe 4 chaſsis funt. Tofinitas.Vide1 .

LFinitas . Videi.
ſinereſpectu ad ali.
ud. Horum ſpecies ſillocale.Vide K.
diſtribui poßunt ,
Locale. Videk .
in claſses Novem
E.
hafce: Neceſsitas.Vide L.
Conjuncta ſunt, 6 claſsic funt S Necef
que omnibus En
Contingentia.'idel.
libus non fimpli.
poſsibilitas. Vide M.
fedcum dis
citer, 7 claſsis ſunt
jūctione oppoſita Impoſsibilitas . Vide.m.
conveniunt. Ho Veritas , Vide N.
rum alia ſunt 8 claſsis ſunt
Fallitas.Viden.

9 claffisfunt SBonitas.Video
.

Malitia.Video.

Refpc & iva.Pide v .

1 Perfectio
perfeétuin
Perfect
perfect1
7
actus
.Eqligy
Increata'qu £ Oli prima Entiineſt,omnem excludens imperfectionem ac limitationem .
efi
,F. uâ
vel

vide ditta quozet, perfectio independens,fumma acillimisala .

Generica, quae
Ens cum alio Eni .
rSimplex; riscans, que requiritur foi. se ejw dem genc.
Per quá tun . licet vel ad efsentium Entusio ris habet loin.
umquodge tuuendam, vel efsenti.im Ens munem ,
Ens crearu Ik cotoutam neceſserij in
Creata.qua Enti in ſuo gine. Separabiliter confequitur. tj.kz

Urrug
à primoente orto revel fpecie Specifica, que

, æc
vel
eft
cvj isque speciei

b
ineit, femper in- l est perfectū.
cludens aliquen
totus efl proprio
limperfectionem
limitationem rinnata que rExtenſiva,
Unde dreta quo Cóparata ; Entà primio Pit quà Ens ,
que eſt, perfe tio i perquă Ens fue ortik in fecundum
depenedés pars creatü , vel eft. ib alijs Quantitaie

Uirugz
ticipata , ac limi; fecum pel Accidenta dicirur Na. eft perfecú.

vel
ria , que en furalis pero

eſt
cü alio col.
Liata. Eft vel
latú , magu ri continge . fectio.
aut minus ter da lepa.
perfe &tum rabilier in . Adieticia, Inten Gvaj
duitur. eft. Eft z vel que Enti per quá Ens
poft fui orri feundum
demi ineſse Qualitarem
incipir. Left perfe&tū .

Privativa , que eft defectus perfe&tionis, Enti alicui pernaturam ineſse

f. pojsibilis veldebule ,
Imperfectio eft à qua
Ens denominatur im.
perfectum . Eft & vel Negativa,que eft defe & us per fe& ionis,Enti alicuiper Nsturas
Lnoncompetents ,

Simplicitas
 8
1 G. rAbſoluta,quæ est immunitas Enris increati ab omni prorfus
Simplicitas eſt actus | realiex diverſis compoſitione.
fimpluis, quatenus
est ſimplex . Ejlz vel i Comparata ,qua eft immunitas Entis creati ácerta aliqua
Lcompoſitionis realis fpecie.

rEnte
1. Vna CX
Eſsentia.
LE
GenereVnivoco
Generalis,qua 2. altera exx
omniEnticrea iDifferentia pecifica

to reipfa com [ Subjecto

t s
Realis, qua peti . Huju 3. tertia ex
s
revera En Specie funt LAdjuncto inhærēse.
Actu
ti alicui in
est, citra 4 quarta ex
S.
mentis cogi. exf Potentia paßiva.
Compoſitio tationem .
eft actus com ta Specialis , quanõ omni Enti ſi.Vna ex partibusſub.
Elig, vel
poſiti, quate creato competit, ſed tantùm jectivis, cujusmodi
nus est com
illi, quod rationem totius ſuntſpecies generi ſub
pofitum . Fifty Sufcipu.Ejus pecies princi- jecte .
vel
funt
Ipes 2. Altera ex partibus
eßeniialıbus
, ut ſunt
Materia & Forma.
3. Tertia ex partibus
integralibus.

Rationalis , que Enti alicuitribuitur fecundum noftrum concipi

Lendi modum ,tametfi ei reipfa non infit.

Vnitas
 Prima, per quam Ens increatum modo fimpliciſsimo a
uatenus

perfectiſsimo eft Unum . Hæc Unitas principium eſt 10 %

Vnitas
Unills
apel
actus
unum

Eſsentialis, per tantùm omnis Unitaris fecunda; ſed etiain omnis mul
H.
, ft

(Realis,per quam Ens in se titudinis, quæ in rebus creatis cernitur.

.Eeft
q

ዓ quam Ens eft Unum , fine ſuniverſali.

realiter eft refpectu ad ali. A prima orta fca fecunda per !
unum. Et. ad. Eftqvel quain omne Ens creatum in fe Singulari, o Unitas
que yel eft Unum . Hæc tribuitur Enti | Numerica ſeu indivi.
vel dualis dicitur,

Generica, per quam Ens cum alio genere

vel Univoco vel Analogo, vel proximo vel
ieſt Unitas * remoto, eft Unum.
Specifica, per quam Ens cum alio fpecie
Accidentaria , efl Unum : ut, bomo cum homine Unus eft
per quam Ens ca U Specie.
alio , certo quodit Cauſalis ,per quam Ens cum alio caufâ alia
modo ac refpectu 1 qua eft Unum five illa fit Eficiens ,five Mae
Rationa. efi Unum . Huj:46 2 eft Unitas seria,five Forma, five Finis.
lis, perquă multa funt fpe. Effectiva, perquam Ens cum alio effecto
Ens ratione cies, quæ in tres aliquo eft unum .
ordines reposan . [ Subjeđiva, per quam Ens cum alio fub .
eft Unum .
tur. je&to eft unum, ſive illud
fit recipiens, five
is eft Unitas occupans.
Adjunctiva, per quam Ens cum alio ada
jun & o eft Unum , five illud fit receprum , five
Loccupatum ,

rEſsentia
b. Realis, per quam Ens realiter | Cauſa.
Multiplicitas eft a & us eft Multiplex, five Effe & o.
Multiplicis, quatenus Subje &to .
eft Multiplex,Eftg vel Adjuncto.
Rationis, per quam Ensta Partibus.
tione ef multiplex. Alie quodam modo.

bbb Infiniras

7
90
Abſoluta,perquam Ens fimpliciter eft infinitum.Eag iomnem
limitationis, terminationis & dimenfionis tàm actum , quàm
potentiam paſivam abEnte, cui inest, excludit .Neg, 2 confifiit
'in extenſione aliquainterminata Entis ſecundum quantitatem ,
1. vel in negatione confummatæ perfectionis :fed potius in exel.
Infinitas est actus | lentia ſumma perfectionis..
infiniti quatenus
est infinită. Eſte
vel

Reſtricta, per quam Ens fecundum quid eft infinitum . Eagſo

lum ačtum limitationis, terminationis & dimenſionis,abEnte,
cui ineft excludit, non quidem in fe,fed reſpectu noſtri ſenſus,
feu intellectus,aut alius circumſtantia. .
<

i Finitas est actus finiti ,quatenus est finitum . Eag tám potentiam paßiuam ,
quàm actum limitationis, terminationis & dimenfionis fimpliciter includis.

K. Illocalitas , eft immunitas Entis primi & increati ab omniprorfus locire

alis & propriè dicti, in qua exiſtat, indigentiâ & neceſsitate. Dicitur alio nomine
Vbiquitas & Omnipræſentia, quia per hancprimum Ensest vbig & omnipraſēs. -

Localicas
 IL

Spiritualis in quofub
Iftantia incorporea fin
nita exiſtit.
Subſtantialis ,
qui eſt recep
taculum fub
ftantia. Eſto
vel Corporalis , in quo
( Realis qui citra
mētis cogitatio ſuliftantia corporeals

k. nem reipfà in xiftit.

Localitas est per quam Natura reperi
Ens creatum non tan tur. Eftis vel
ไ
ium aptum eft locari:
fed etiam actu ſemper
á neceſsariò in uno
aliquo loco exiſtit. Eft Accidentalis ,quieft receptaculum aku
autem locus in genere Lcidentis.
receptaculum locati.
Efig vel

Imaginarius, qui à mente noſtra fingitur, & alicui Enti

tribuitur.

bbb 2 Neceſitas
 fiabipfa efscntia Entis .
Abſoluta , quäEns
ſimpliciter fecundü
Naturam ſuam est rMateria.
immutabile ,hoc est, | 2 à caufa aliqua intrinfeca.
fecundum omnes Entis Forma .
temporis differītiasa
aliter fe habere non
poteft; omnem ex- 1 3 à proprietate aliqua eſsentiali.
cludens contingen
L. tiam.Hæc pēdet vel
Neceſsitas eſt actus 4 ab accidente quodam communi á
Neceſsary, quate inſeparabili.
nus est Neceßariü :
feu, ut clarius lo
quar , est qualitas,
per quam Ens ali.
rEfficiente
ter ſe habere non riab aliqua caufa extrin
poteft.Eftg, vel Hypotheticafeucē Seca Fine.
ditionalis,per quam

Ens ex fuppofitione
certe conditionis no
poteft aliter fe habe
re; ſemper aliquam
includenscontingě- 2 à manifesta abſurditate & contra
tiam . Hæc pendet dictionis implicatione, quæ ex contra
vel
ria affirmatione aut negatione fequi.
tur.

Contin
 13
* 1. ab ipſa eſsentia Entis
.I. Materia .
ateri .
Contingentia est actus con- 2. á caufa aliqua Entis intrinfecak
tingentis, quatenus est con LForma.
tingens, feu ut clarius loquar,
eft qualitas,per quam Ens 3.à proprietate aliqua Eſsentiali.
aliter fe habere poteft.Hæcpē. 4. ab indifferenzia & indeterminatione principij
det vel
Lextrinfeci ad caufandum .
M.

Poſsibilitas eſtactus poßibilis ,quatenus eft poßibile: feu eſt id , per quod aliquid est
poſsibile,hoc eft tale, ut pofsit actu eße, ſine repugnītia ( evtipárows implicatione.
3 [ Abſoluta, per quam aliquid ſimpliciter eft
.m. impoßibile, hoc eft tale, ut nullo modo & re
Impoſsibilitas eſt actus impoſsibilis, fpectu poßit eße poßibile.
quatenus eſt impoßibile:ſeu eſt id,per
quod aliquid est impoſsibile; hoc est,
tale, ut non poſsit actu eße, ſine re
pugnātia og éY TOQ rews implicatio- Limitata, perquam aliquid,quod per ſepol
ne.Etque vel sibile est, tamen impoßibile dicitur ſecun
dum quid.

БЪь š . Veritas
 Reique ( Incomplexa, ( Primağab æterno
est con- | perquam Ens in Creatore exiftit
.N . gruëtia incomplexum
Veritas est illius cü dicitur veri .

Conformi- fuả Na- Eftque vel Aprima orta , qua Vtraque est velneceſ
tas Entis turá. in ipſis Creaturis Saria ,vel contingexs.
cum fuo Eſtque exiftit.
Archetypo vel

Eſtque vel

Complexa, per quam Ens Com

Lplexum dicitur verum .

Conceptus , qua eft conformitas illius cams

re ,quam repræſentar.
Signi,qua eſt Congruen
tia illius cum reſignata. Sermonis,per
Hujus fpecies funt veri quam fermodi
tas vel Citur verus.
Vocis, qua eft cõgruentia
illius cum re,quam ſigni
ficat: estque vel Scripturæ ,per
quam fcriptura
( dicitur vera .

rRei

Signi.
n. Falſitas est incongruentia Entis Cincomplexa
cum ſuoArchetypo. Eftque vel
Complexa.
Neceſſaria

Contingens .
Bonitas
denoinaru
bonum Bonitas
qualitasuatenus
actus
boni
EnsO.
ua
el
eſt
eu
f
;feft
àeſt

.finereſpectu
g,v.E
q

Apparens, qua eff qualitas imaginaria , per quam Ens videtur bonum, quod repera bonum
Abloluta
igrii
non eft.
aliud
bonü
vere
quă
Ens
per
ad
eft
fe

rinfinita, ſeu prima que foli Enti-increato ineft. Eftque fons omnis bonitatis
tin
,

finita.
pqualitas
.evidetur
,vbonum
reveraquam
Vera

rVniverſalis,quæ Enti creo

reals
jig
uæ
ri
Ens
el
er
qft

Naturalis,
eft

Eſsentialis,que Enti | ato ,in genere,quatenus eft

E ,U
,

quæ eft con creato , neceſsariò do Ens, ineft.

yeniēlia Ens innmutabiliter ineft. Particularis , qua Enti
tis cuin re Eftque vel creato in ſpecie quatenus .
guila crea . Left tale Ers, ineft,
tionis feu.
Natura ge.
vierāris Efts
que vel Accidentalis , quæ Enti creato contingenter G 4 ..
Naturali

Finita ſeu Lcidentaliter ineft.

ſecunda,
Enti crea . CHabitualis fest
( Generalis,
to ineſt, tā. que in Eth permanēs, qua ipo
qua imago nicos etiam fi creature intelo

Utraque
bonitatus cadit, o di. ligentiineſt,eamo
prime per citurprobi 3 perficit & dife
Eftque

vel
eft ponit ad bene sa
paticipas y Moralis , ģ tas,
vel

tionemei. i eſt cõvenië. gendum .

dē impref tia Ent is ca Actualis feutraa
ſa. Eftque legeMorali: Specialis , fiens, quæ ipfis ar
Poſitiva

vel que in Chris dionibus morali

seu
ſtıãos cadit, bus creature in .
e dicitur telligentis ineft,e.
pietas asque laudabiles
í fan &titas, reddit.

rHabitualis, que creatura in .

telligenti ineft.
Artificialis que eſt convenientia
Entis.cum regnla artis. Eftque vel Actualis, que a &tionibus vel
operibus creaturæ intelligen
( Reſpectiva. vide P. ( tis ineft.
b.bb 4. Reſpectiva +
16
P. [ Honeſtas ,per quam Ens alteri eft honorificum .
Reſpe &tiva bonitas eft per quam Ens
alteri eft verè bonum . Eftque vel Ucilitas per quam Ens alteri eft utile & commodum.

lucunditas per quã Ens alteri eſt jucundū o dele &tabile.

rApparens,per quam Ens videtur Malum , quod revera malū von el,
0
Malitia eſt defectus boni. CAbſoluta , per quam Naturalis. Vide Q.
tatis à quo Ens denomina. Vera,perquam Ens Ensverè in feeft malū
tur Malum , Eftque vel verè in fe eſt malā , fine reſpectu adali. Moralis. Vide R.
ſine reſpectu ad aliud.Eſi que yel
Lud, Eſtque vel Artificialis. l'ides.
(artificialis.Vi des

( Refpe &iva . Vide T.

Naturalis, que eft difcrepantia Entis àregula Creationis, feu naturæ generantis.

Naturali Generalis: ut, " CHabitualis: ut,

improbitas virium Morale,
R.
Moralis, que eſt
diſcrepantia En. Eſig vel Utrag eft vel
tus à lege Morale
Seu A &tualis:ut,ille
!
Specialis : ut, que in adtione
Pofitiva
Leo Limpietas Lconfiftit,

Artificialis
 17

S. Artificialis, que eft difcrepantia Entis à regula artis.

[ Turpitudo, per quam Ens alteri eft turpe, feu indecorum .

T.

Reſpe & iva, per quam Ens

alteri verè eft Malum . Eftg Inutilitas, per quam Ens alteri eft inutile,feu nocivum .
vel

Injucunditas, per quam Ensalteri eft injucundum ,feu'moleftum .

( Principium . Vide vv .
[1. Ens omne eſt vel
Principiatum . Vide vr.
Caufa . Vide X.
2 Ensomne eft vel
Cauſatum. Vide x .
[ subjectum .Vider.
3. Omne Ens eft vel
V. Ladjun & um . Videy.
Signum . Vide z .
Conjun &taattributa reſpectiva
4. Omne Ens eſt vel
funt, quæconfiftunt in relatione
Signatum Videz ,
gbone og babitudine ad aliud ..
Totum . Vide A A.
Hujus generis fpecierum claſses
5. Omne Ens eſt vel
funt Pars, Videa'a.
Idem . Vide B B.

6. Omne Ens eſt vel

Diverfum . Videbb.
Ordinatum . Vide CC .

7. Omne Ens eſt vel

Inordinatum . Videco
Prius . Vide D D.
18. Omne Ens eft vel
LPoſterius. Vide dd.
CCC Principium
 principi
depende
.Princi
Effque
nde

principiatum
Vy

haber.Esra
vel
o
,u
id

Primú
Elsendi
originem
[ Imaginarium , quod alicui non nifi fecundum noftrum concipiendi modum

aliquid
.Eftque
primò
exıstı
competit.

vel mgz
; nde

unde
vel

vel
Simpliciter ? Intrinfecum .

Veru
u

eſt
primi, quod
nullum ha - Extrinfecum .
bet aliud ſe
prius princi. Tranfiens .
( Perſe,quod
pium ..
Jua propria
Permanens.
vi & nutu -
ra ad prin Secundum
Reale, quod
cipiatum
alicui reipfa quid primü,
refertur.
quod habet'l
competit,ci. Eſtque vel
tra mentis aliud ſe prins
noſtra cun Трrinсiргит.
А primo dipen. 1
ceptionem .
Eltque vel dens, eft quod pri
mo eſt ſubordina- i
tem. j
( Principium cognofcendi.Vide EE.

Per acciders, quod ad principiatūrefertur ex refpectu quodama

Lexirinfeco & accidenturio .

Principium cos
 disurudapun
P2Jousor
nidiu
va'ins
Jou8o
anb
maa
ijoʻ '19

( incomplexum , nimirum terminus fimplex, integram fententiam non

!!'}d.!

abfolvens.

ſImmediatú , quod non ha Commune ,cujus

bet aliud mediu ſeu princi ufum multùm ar
pium , per quod à priori deo tesfibi vendicant.
xilascãsdemostraripofsit. Ta
le est vnicum illud: Impoſsi
bile eft aliud ſimulefse& no
eſse, fervatis omnibus legi

vel mque
bus αντιφάσεως..

Utru
eft
Complexum.nimi
rum integra propofi
tio, ex qua conclufio
deducitur ac proba
( tur. Efique vel

Mediatum , quod habet ali

ud Medium ſeu principium , Proprium , cuius
perquod à priori d'Elxlixãsde ufus ad vnam
duntaxat artem
monstraripoſsit.
Lpertinet.
( Imaginarium

VV ( Reale.

Principiatum eft id quod á principio

dependet.Eft que vel [Incomplexum.

Complexum .
CCC 2. Cauſa
20
( Perſe ,que vipropria caufatur ..
I
Per accidens que vi extranea
caufatur,
Ordinaria,quæ fecundum com .
munem & ufitatum nature ora
dinem caufatur.Et dicitur Na..
turalis.

( 1 Modo Extraordinaria ,quæ pretervel'

caufan 2 * Supra communem & ufitatum

di. Etfic naturæ ordinem caufatur. Et

Diſtinctione
[ s alia est dicitur præternaturalis vel ſu-.
generales. He pernaturalis.
Jumuntur vel Neceſsaria, qua neceßariò feu
х
ex 3 ſimpliciter cauſatur.
Cauſa eftprin
Contingens, qua contingenter -
cipium unde
caufatur.
caufatum de Naturalis, qua ex fola Nature
pendet . Hujus vi & inſtinctu caufatur. ,
confiderentur

4 Proæretica, quæ cū Moralis ;

wegaipech feu ex li
bera e voluntaria
cõſtitutioc & ordina
tione caufatur. Eft- . Artificia
que vel : I lis
Communis, qua generalem
caufandi influxi preſlat. Dici
tur generalis ſeu univerſalis.
Ils
Propria quæ fpecialem caufan
di influxum præfiat.Diciturſpe.
[ cialis feu particularis. .
2.Ordine caufandı.Ta .
3 Naturâ & conditioneipfius caua.vide pp.
Ls ip es Videiww .
LSpeci ordine
 21
rSimpliciter, que nullam prorfus aliä caufam
[ Prima,qua in caufando le priorem & Tieperiorem habet : feu,qua in
caufindi.Etfic

I.ziel

prtiunc fupremum cauſando ab alia planè eft independens.

iacumobtinat. Eſique "
Ordine

prima vel Secundum quid ,que certo duntaxat reſpectu

cumfi

feu in certo genere c ordine caufa prima est .

eft

( Secunda,que á primain cauſando dependet..

ſimmediata ſeu proxima.

2.vel

Remota,quæ intervētu muliarum caufarum cau .

Matur .
LMediata eaque vel
Propin qua,que ſinemultarum ,feu unius tantùm
Lcaule interventu caufatur.

Solitaria,quæ finealia cjusdem gencris velordinis caufa caufatur.

Per fe
vel
3.

[Coordina - 7
Socia , quæcum aliaejusdem ta Per accidens :
.TT
7

slivet
gineris vel ordinis cauſacau Subordi . „ Neceſſario
2
Jatur.Eft quevel nata
( Cótingenter.

Totalis, quefufficiens est ad caufandum fine alterius confortio. .

vel

( Partialis, que inſufficiens est ad caufandum finealterius confortio. .

0006 3 Naturæ
 Principalis ,que in cauſando primas obtiner.
" 1.velu
|Minus principalis ,quæ in caufando fecundasobrinet.
.
Naturae conditione rVnivoca, que eiusdem eftfpecieitum caufare.
ipſius caufa. Sic caufa ; 2. vela
et (Aequivoca , quæ non eft eiusdem ſpeciei cum cauſato.

Psubſtantialis, quæ fecundum abſolutam fuam effentiam eft

13. vel ſubſiantia.
( Accidentalis, quẻ eff accidens.

Vleimus, ad quem Simpliciter, qui nul

reliqui fines refe- lum prorſus alii finem
runtur. Ejtque vel | habet ad qué referdiur .
ſFinis, est caufa extrin ult1971 us
ſeca ,cuius gratiâ fini. Secundum quid, qui
tum eſt. Etque vel certo tantùm refpedu
í falis eft.
Vlcimo ſubordinatus,qui tanquă intermen
Species

dius ad uliinum refertur.

caufa

Extrinſeca, g Principalis, Externa.agonxlxground,

ipalis
alia
enim
.Eſt

extra efsenti Impulſiva, que extra prinspalem

us
., aque

ſui cauſatiexi.
princ

quid efficientem efficientem exiſtir,

Min
vel

frit. Ejtque vel principalim , ad

e

efficiendum im Interna, apexysuéru

pellit. Eftque vel intra principalem effici
Efficiens eſt cauſa
entem exiſtit.
extrinſeca , à qua ef.
fectum eft. Eft que Adiva, 7 in cauſando
vel
ſeſe movet , er dicitur ad
Inſtrumétalis, miniſtra oub of yos.
ww

Intrinſeca, que eſsenriam caufandi que principali

.

conftituit, Vide did . efficiëti infervit, Paſsiva, quæ in cauſano

ab eaque ad effi. I do ab alio dunta rat vel
ciendum aſsumi movetur, vel refpicurur:
Tur. Eft que vel. ad hanc pertinet caufa
Lexemplaris.
Eft a
 23
[ Tranſiens, que non niſi potentia
manet in Materiato.
Senglis & corporea ,
est tx qua Materiatú

Materia ,que est corporeum confiat.

Permanens , que actu manet in
iautom

caufa intrinfeca Eſtque vet

vel
dich

exqua Materia. Materiato .

tum est. Estque | Intelligibilis & in
vel corporea, est ex qua
Materiatum incorpo

( reum conftat.
( Generica, que formatum à fuogenere habet.
Forma, est caufa intrinſeca ,

lpirquam formatum est.

Efique vel Specifica, per quam formatum in certa ſpecie
Lcomftituitur,& eljeniciliter ab alijs difcernitur,
( Perſe.
1
refficiētis, Effc & um . i Per accidens .
ratione
dicitur

Ordinarium .
Materie ,Materiatū .
Et

Eftque

| Extraordinariu .
vel

Cauſatú, est principia Forma,formatum . Neceſsarium .

ſ
1 um á Caufa depēdēs..
Contingens.
Naturale.
SNat
4
προαιρετικός
LFinis, finitum . [ Morale.

Artificiale.

CCC Subjectum
124
TVniverſale, rabro lutú,
| quod ad . cui adjun

est umque
iunéto fuo clum fine

est adæqua. ulla limite

Vtr
r

vel
Sinhærentiæ ,quod tum , & cum tione ineft.
adjunctum in fe eo reciprocă
fe recipit, ſeu in
Particulare
quo adjunctum
Recipiens, exiſtit. Eſtque vel quod ad Linnitatu

quod ad . iuncio fuo a ( 141 4Qjun

guftius est tum non
junctum
Y fent extra
recipit.Eft fimpliciter
Subjectum est que vel quod adjä. fed fecădú
cui aliquid præ Letum paiet į lquid inest .
ter effentiam
adjungitur:ſeu .
quod adjuncto
Jubjicitur. EN rConexionis,quod ad
que vel
junctum extrinfecus
ad ferecipit
Adhærentiæ ,quod adjun
Etum ad ſe, vel circaferent
cipit.Eftqae vel

Circumſtantiæ , quod
adjunétum circa feree
Lcipit.

Loccupans.Videyo

Occupans
 25
[ Primarium ,quod ad .
juncto ſuo primariò
objcitur.
rCommune ,
ſi.vel "
circa quod
multa ſimul
Secundarium , quod

Vtrumque
adjuncta
adjuncto ſuo fecunda
verſantur;

eft
Per fe, circa ( riò obýcitur.

quod adjū
ctum perfekt
verfatur.
Immediatum , quod
Eftque vel i Proprium ,
adjuncto fuo fine Mer
V circa quod
unum dun dio obijcitur.
Occupans,circa
quod adjuncta taxat adjū. 2.vel
occupatur.Dici. {tum verſa.
tur objectum . tur .
Mediatum , quod ad
Eftque vel
juncto fuo mediante
Lalio objcitur.

( Peraccidens, circa quod adjunctumper accidens verfatur,

ddd
Adjunctum
 76

Simpliciter ,
quod cfsenia
li ý edice
20? a ncxu că
fubjecto fuo
cohæret . Dici

tur adjun
ετά επώδες

Jeu αχώριςου
rNeceſsarium ,
Vide00
quod ſubiecto
neceßario in
Secundum
eft.Et vel ne
quid , quod
cesſarium
certo quodā
Receptum

[ Inhærens, quod refpectu füb.

à,qtubjeco

à fubjecto in ſe jecto frio im

recipit
uod

ſe recipitur, feu
vel

mutabiliter
.Eur
ſ

quod in fubiecto inest .

ineft.Eftquevel Contingens, quod ſubjecto
fuo cntingēter fiu mutabiliter

y ineft,feu quod poteſt inefse

Adjuntum non ineſse. Dicitur accidens ſe.
est cui alla ( parabile, xwpssono

quid fubjici
111r, feu quod Adhærensquod
fubjecto pre Connexum , quodextrinfecus cum ſubjecte
à ſubjecto vel
ter effentiam adfé, vel circa recipiente conjungitur.
adjungitur. ferecipitur.Eft
Efique vel Circumftans, quod extrinfecusſubjectura
que vel
( recipiens cireumfiat.

Occupatumn ,quod circa objectum occupatur feu verfatur.

VHKmque
 27
( Simpliciter, quod per naturam ita
uni inest, vt nullo modo ac repects plu
ribusſubjectispoſsit effe commune .
Propriuin, quod unitantùm
fubiecto ineſt & extra illud
alij non competit. Dicitur
09. qucest

idusua ſeu proprietas.Eštque Secundum quid , quod certo dütaxat 1

fi.vel propriuin vel
reſpectu uni ſubjecto inest, non pluri
Vtrum

bus.

Commune , quod per naturampluribus ſubjectis ineffepotest,

( Nativum , quod fuo fubiecto à primoortu ineft.

L2.velo

( Adventitium , quod postortüm demum incipit inefse fuofubiecto .

ddd Signum
2$
roert @ ouc , quod eft fimulacrume
rei fenfilis, per fe phantajia ob.
jectum .

( Primú, quodrom
prout est extra a .
nimum , primó ac
immediatè intel

ligentirepralētut
Néquc cft fi
rInternum ,quod mulacrum
cognoſcenti in
rei intelligi
tus aliquid de. bilis, perle
lignat, com dici intellectui
tur conceptus . objectum . Secundum ,quod
Naturale,quod | Elique vel Latinè dici rem prout eft ex
tra animum in
ex nature ordi. tur Notio .
telligentirepre
natione vim LEl quevel
habet fignifica fecundariò
Jentat
& usr817cs accia
di aliquid. Hoc
τα νοήματος ..
apudomncsge
Z ies idem figni.
Signum eft ficat.Eſique vel
Ens fenſile,
Externum , quod aliquid cognoſcenti exteriusfig
cognofcenti ( nificat.Vide BR.
ſignatum
Vignifiians.
Eſtque vel

( Arbitrarium.Vide.yy .

Eftque
 29
Præfentem .
Neceſsariú quod certò aliquid
fignificat: ut, fumusignem , ve
ftigium pedem ,imago in ſpiculo P.1. ſignatrem
vel Præteritam
vuliū ,dicitur Texjungick græcis.
BB ue
Eitq

Futuram .
vel

anbul1111
pan
Contingens, quod incertòali Antecedit, & dicitur
quid fignificat:atlac in māmil antecedeus .
lispartum : rubedo celi veſper
tina,ferenitatem ſequentis diëi:
rifuślatitiam . 2. Rem quă } Confequitur, & dici
Vignai vel tur Conſequens.

Cum ea cohæret, & di .

Leitur conjunctum .

ddd 3 Arbitrarium
30

1.Ratione
efficientis
[ Typilegales.
[ Sacrumſeu Myſticum , quod ryeteris,
ex inſtituto divino aliquid Sacramě

vel
,et
Significat,qualia funt ta Tefta
menti

diverfum
fundatur
( Novi.
,qſique
Reale
rebus
uod
vel
in
.
E

ſ Artificiale, quod ab ar
te excogitatur feu confi
citur ad fignificandum
aliquid : ut, ſtatura ,pi
Profanum ſeu politică, altura ,fylus in fciaterio .
quod ex inſtituto humão C.
yy aut diabolico aliquid fi- >
Arbitrarium , eſt gnificat .Efquevel Inartificiale, quod fine

quod ex infiituti arte ex fola confuetudine

one voluntaria vfurpatioe
et communi
vim habet figni vim ſignificandi habet:
ficandi aliquid.1 ut, hedera reſpectu vini
deog, apud omnes vendibilis : Fafces repes
genies idem non Etu impery, etc.
ignificat. Eſique
Ratione

vel
finis.eſt
vel

F.1.Notificans,quod nosireinotitiä deducit ,yvespouas

2.

Iudicium , fennzeichen. merckzeichen.merckinal.

2.Commonefaciés,quod nobis rei alicujus memoriz

renovat: dicitur pevõua , uvućowcy, monimentum ,
doncfzeichen. Denckmal.

-3.Obfignans quod dealiquo nos certificat & confir

Linat.o@pagis, ic caéycouc ,ſigillum , Waarzeichen
( Verbale. Viderne
Verbale
 31
Categorema, ( Primæ notionis
quod estvox rē

relignificata
aliquam inte
gre ſine alia ſig

vel
nificās. Eſtgivel

eſt
,o
Secundæ notionis

I.
Syneategorema, Adverbia .

diſtributiones
quod est vox rem
ſumuntur
Vtriusque
aliquam integrè cū Præpofitiones?
Pronunciatum ,
Lalia ſignificas.niſūt
vel
ex

quod rem animo

I' Conjú &iones .
conceptam an
nunciando ſigni
Interjectiones.
2.2. ficat.Diciturvox
Abſtracta, unam rem feor
Verbale est prolata ab Arifto
tele σύμβολομα fim fignificans :ut,candor,
quod in ver CI . vel albor,humanitas
εμή:ψυχι παθα
|bes funda Cócreta , rem cum alia con
μαγος ..
tur. Eftque iunétam ſignificans:ut că
vel Ldidus, bumanus.
Propria ,rem ſine tropofig
Scriptum , quod 2. Mo- ) 2. vel nificans.
rem animo con . do fig: Inpropria, rem cum trop
nifica Lignificans.
ceptam per forip
di Certa , rem unam certè ac
turam fignificas
Diciturvox fcr . est- diftinétè fignificans.
Ambigua, res multas acdi
pta :ab Ariſtotele 13. vel
σύμβολου ή έμή verſas indiſtinctè ac confu
Lpavinasiudas Seſignificans. Dicitur æquin
Lyoca. Vide jeje.

ddd Eftque
 rCaſu, quæ res Natura omnibus d'rerfas fortuitò a fine certa
ratione fignificat,cujiesmoiliest vox Guili, Iuris.Mali.& c.

pepe
Eftquc ambigua sIndigentiam vocabulorum pro
vel ex
prioruin .

Conſilio ,quares Naturâ di.

verſas propter certam ratio
nem ſignificat, nempe pro
pter vel Mutuam rerum inter ſe analo

giam ,cognationem vel affectio

( nem .
( Incomplexum

Complexum .
Corporeum

Incorporeum .
Naturale
3
Signatum , eſt id quod cognofcenti Supernaturale.
à figno ſignificatur. Eftque vel ( Terrenum
43
Cæleſte .
Subſtantia
53
( Accidens.
[ Præſens
Præteritum

Futuruin . Totum
 ſpecies.Ef
univerſal
Genus
cötinet
39

eftuod
torā
que
ſub
vel
fe
Perfe &um , quod Summum , quod nullam fe fuperius

,q
ex æquofpeciebus baber.
rVniverſale,quod ſuis eſt commune , Remota,cui
partes babet fibi e dicitur genus mediatè fpeciesfút
ſubjectas, quibus ſynõymū,univocă, 1 Subalternum , l ſubjecte .
fingulis fuam ef nxb tv Eftque vel \ quod fuperioris *
sentiam commu ſpecies inferioris
nicat. όλομ καθόλο και genus eſse poteſt, Proximum, cui
Eftque pel Eftque pel immediatè pesies
,qas.Eftque

funt ſubjectar
propriè
tpartes
&habet
.Tftque
totum
ocum
partes
babet

uod
quod

Per
ft

vel
AA

di
vel

ſe
e
,
.E

Imperfectum , quod inequaliter, hoc eft, fecundum prius

& pofterius ſpeciebusfuis fe communicat. Dicitur yềvo
após év feu,dip’évès,feu analogum .
Subalterna, que ita
Species eft, ut alio refpee
Eſsentiale ,quod &tu genus eſse poſsit, ſeu
conſtat ex partie que immediatè ſe india
bus eſsentialibus. Perfecta,quæ ex | viduis communicat.
Species,eſtrotum equo individuis ?
Univerſale ,indivi se communicat.
dua ſub fe conti Eftque vel Infima,quæ immediatè
Lnens, Eftque vel individua ſub fe haber.
Imperfecta, qua inequaliter individuisſuis
Le communicat,
Homogeneum & ſimilare, quod conftat ex partibus
Integrale,quod conſtatex homogeneis.
partibus integralibus. Eft Heterogeneum eu diſsimilare, quod conftat ex para
que vel tibus beterogeneis.
1. Cauſata ratione caufarum .
Per accidens,quod conftatexpartie 2. Cauſæ ratione caſatorum .
bus impropriè di &tis. Cujusmodi funt | 3. Subje &ta ratione adjunctorum .
14. Adjun &a ratione fubje&torum . eee Pars
6-1
Species, qua eft pars generi fubjeéta,
[ Subje iva,que
toti' Vniverfalia
Jubordinatur
Per ſe ,qua Eftque vel Individuu in , que eſt parsfpeciei fxbo
jecta .
refertur
ad totum ( Materia .

perſe. Eft. | Eſsentialis ,que

que vel totum efsentia Forma .

le conftituit.
då. Genus. า
Eftque vel
Parseſt que ၂Ge quatenus ad tota
Differen ti aſ
fubtoto co funt affecta.
tinetur. rHomog en ea ? Principalis ,
Efique vel ſimilaris ejusde ad totius cu .
cum Toto nomi .
fimplici
Integralis , que nis & cricks. ter oft necef

Efique
totum integra saria ,

vel
le conſtituis .
Eſique vel

Heterogenca,
& diſsimiliaris,
diverſi à Toto
nominis etisids.
Minus prin
cipalis , quæ à
toto al eſse po
teft citraipfi
145 interitum .

1. Caufæ ratione caufati.

Per accidens, qua refertur ad 2.Cauſata ratione caufarum .

totum peraccidens, cujusmodi
ſunt 3. Adjunétaratione fubjectorum .

14. Subjecta ratione adjunctorum .

BB Identitas
 35
[Rationis , per quam Vnum Enscum alio ratio , hoc est ficundi
mentis noftre conceptum eft idem .

Numerica, que confiftit inter

ea ,quæ numero, hoc eft,vnac
eâdem effentia ſingularicover
niunt.
1. Identitas
B.B. efi vel
Identitas est con
Specifica, quæ eſt interea,qua
venientia unins
pecie infima interfe conveni
Entis cum alio, unt.
orta exunitate a Generica que eſt inter ea ,qua
licujus tertij, genere interfe conveniunt.
qilod vtriq, com
petit.Eftaue vel Realis,per qu.tm Cauſalis , quæ eft ÇEfficiétis.
vnum E225 cum conveniëtia En . | Materiæ ,
alio ratiöe alicy . 2.Identitas tium ratione ali- , Formæ.
ius tertijrealiter eft vel cujus caufa, five ( Finis.

eſt idem . Huius

fpecierum tres
Effećtiva, quzeſt conveniëtiæ
Sunt Claſſes.
Entiumralive alicuiuseffecti.

13.Identitasſubjectiva & adjunctivaVider]

cee 2 Identitas
 36
Extenſiva.
Subjectiva, que esta Aequalitas, qua est idétitas
convenientia Enti . Entium , orta ex unitate gă
um ratione fub je titatis, five illa fit
Etifiveillud
fit reci ( Intenſiva
pičs,fiveoccupans.
Identi tas

Huc et
pertin
111.

[ Primaria, que Simplex, in

est convenien . ter duos tan .
tia Entium fe . tum termin
cundum qua
nos cöfiftens.
litatem .

rag
Similitudo
Adjun & iva ,quaest

vel
convenientia Enti quæest idē

vi
um refpectu adjun titas Entju,
Leti, live occupati. aqua fimilia
dicütur ipfa.

Estque vel Secundaria , Copolita,,

qua est conve inter quatu
niētia Entium or terminos
Jecundum mo verfata : A
tū a relatio
nalogia, ſeu
nem .
proportio
Ldieta .

Diverſitas
 37
Rationalis, que fit fecundum noftrum concipiendi modum .
Núerica, interea ,

pugna.Eft
diverfitas
que numero, hoceft
tDiftin
&iouæ
fine
que
vei
eft
;q effentia ſingulari
inter fe differunt.
1. Diſtinctio Specifica, interea,
est vel qua pecie infima
differunt.
bb. Realis, qua Generica,inter ea , vide X
Diverſitas eft citra mētis Lqua genera differât
diſsenſio uni Cauſalis, eorum
cogitationě
rus Entis aba
revera iny's que cau adifferät.
lio, orta ex
ſ diſtingu
untur loci | 2. Diſtinctio Effectiva, eorum,
terti, in quo
comparantur habet . Hu eft vel Lqua effecto differüt.
pluralitate. Subjectiva,eorum ,
juspecieru
Efique vel tres funt quæ ſubjecto diffe
clalles 3. Diſtinctio eft runt.
vel Adjunctiva, corü,
que adjuncto diffe
runt.

( Oppoſitio.Vide.sk
finzqualitas,quæ est diver .
1
fitas Entium fecundü quă
titatem
[ Primaria , nimirum diver
* . Hucpertinent
fitas Entium ſecãdùm qua
litatem .

Diſfimilitudo, qua eft di

verſitas Entrum , á qua dia
cütur diffimilia. Elique vel Secundaria, nimirum di
verſitas Entium fecundùm
Motum & relationem .

eet 3 Oppoſitio
 C1. Requifitum : ut nimirum oppofitorum sec unum alteri,nec urria
que uni & eidem tertiofecundum idem ,adidem , creodem tempore
convenire pofſit.
[ Diſparatio, inter Adverſativa eorü,
ea fcilicet, quorü quorum unum ab
unum multis pa alio no pendet,fed
riter opponitur. Poſitiva perpetuò diſjidet.
corum ,

Oppofitio eft que fibi Reſpectiva cor ,

invicem quorum unum ab
diverſitas cã
pugna. Huius 2. Diſtribu affirma- alio dependet ob
notetur tio . Eft enim
té oppos | mutuum inter fe
oppofitiovel nuntur ( reſpectum .
Efque' ſContradictio eo
Contrarietas,in vet rum, quorum uni
alterum fimplici
ter ea , quorum 4
num uni tantum ter immediate
opponitur. Eft que Negati - negat & excludit:
vel va corī , ut funtEns & nó
quorum | Ens .
Hnum Privatio eorum ,
alteri quorum unum al
negatè terum tantùra fe
opponi- cundùm quid ne
tur. Eft- i gat & excludit,
que vel nempe in codem
Subjecto, quod té
Quxe ad reception
nem
utriusque,
cum certi temporis
determinatione .
Cuiusmodi funt :
habitus a priva
tio .

Tábus
 39
[ Originis , eorum , quo
rum unum origine prius
est altero . Dicitur ordo

naturæ , ſex ordo elić.

r Primarius. isque di .
vel

( Realis,qui citra " Temporis ,eorum ,quo

mentis operatio YHLM , tinum tempore pri
125 est altero.
nem reipfa intera
entia diverſae.
xiftit.Eſl quevel ( Loci, qui est coră, quo
rum unī perſe priorem
Secundarius , eft. locum obtinet præ alio.
Lque vcl
Dignitatis,quiest eori ,
с С.. quorum vnumper ſe di
lidzis ordo, est di gnius præstantius est
pofitio Entium altere .

diverforum fecus
dim prints & po Enumeratióis naturaa

teriils. Efique vel lis, qui est eorum , quo

1
rum vnum perfein enu
merandoprius eftaltero,
CArtificialis, guem ars
nobis in cognoſcendo, &
agēdo preſcribit.Vide .

Rationalis , qui à recto mentis judi- Arbitrarius, eft quem

Lcio & iizſtituto pendet. Eſique vel quisque titra artis præ
fcriptum ex ceterario .
nis circumftätiacon
ſideratiöe istinit, Dicia
Ltur etră ordo prudétie.
eee Enque
 rinventionis,quidirigit mentem noftram in per .
fcrutandis et indagādis rebus ignotis,ducendonos
fecundum quid ad priora fimpliciter.
à prioribus
( Theoricus ,quipro fine ha
bet folam rerumcognitio
hem . Estque vel
Do & trinæ ,qui dirigit mentem nostram in docen
4štque

dis & tradendis es,quæ nobisſunt nota, ut eò fa

vel

cilius & melius abalys percipiantur,ducendo nos

E

Là prioribus fimpliciter ad priora fecundum quid .

[ Intentionis,qui
in conſultando
obfervatur.
De utroque est Axioma ; Quod
Practicus,qui pro fine ha
primum in intentione; id ulti
bet actionem , feu effectio
mum est in executione, e con .
nem . Estque vel
* tra; quod vltimum est in in .
tentione, illud primum est in
executione.
Executióis, qui

post conſultatio
nem in operando
& exſequendo
Lubfervatur.

oc. colazio inordinatio, est carentia ordinis inter Entia diverſa.

Prioris
 41
1.xalà Dúow ,fecundum naturam ſex originem .

2. xalo zgóvoy,fecundum tempus.

DD . dd .
3. xalalómov,fecundum locum .
Prioris & pofterioris
modifunt 4. xala tle açíay,ſecundum dignitatem .

5.xall' aesfuòp , fecundum numerum .

(16
6.. xalà yviodu,fecundum cognitionem ,

Increata. Vide FF,

Vna de ſubſtantia. Ei autem ſub

Santia Ens incomplexum per sexy
| fubfiftens. Eſtque vel
Particularis Metaphyſica
Creata. Vide GG .
lor
pars, agit de Ente incom
plexo in ſpecie.Hujus par
les funtdua.

Altera deAccidente. Vide AAA:

Sff Increata
 ( Non eſse univerſalem hoceft,vel
genere vel fpecie vnam ,
[ Eſsentia, que eſt actus
purus, per quem Deus
FF. est id, quod est , & ab
Increata, qua a ſeipſa alijs omnibus Entibus Sed ſingularem , hoc est numero
& per feipfam exiſtit: diſcernitur.Hujus con- vnam .
ut ſolus Dens, qui est ditio est
Ens primum , fimpli.
ciſsimum & perfeétif
simum , principium Summa Simplicitae.
omnis boni in Natura. vide γγγ.

capriseido
Eiusconſideranda ve Proprietates
niunt fecundum no- | Attributa divi. Dei quæ ſunt
Iſtrum concipiendame- vina, qua ſunt
dum , vel vel Summa perfectio
Actiões Dei ( vided did

132
Vide zzz .

su
TI/
../

Ju mm2
 43
377. Summa ſimplicitas el proprietas Dei, fecundùm quam ille eft fimplicifsimilis, expers omnu
compofitionis realis. Summa
proprietas

finfinitas, que eſt perfectio Dei , fecundùm quam ille eſt abfolutè infinicus, expers
1.
umma
fecundùm

omnis determinationis, limitationis , ac menfurationis paſsive.

. fsimus
&perfe
eperfe
quan
ddd
Dei

Vbiquitas ,quæ est perfectio Dei, fecīdum quamille est omnipreſens, omnis expers
tio
S, ft
ille
ieſt

Lexiſtentiæ localis.
[ Abſoluta neceſsitas, fecundùm
rimmutabilitas, que est perfe &lio Dei , fecun . 1 quam Deus fimpluirer in ſua ef
pecierum

din quamsille ab /olutè est immutabilis,expers | sentia ſealiter babere nequit.

us.Huj
claſses

Summa
ſexpers
quing
omnis
defect
ſunt

omnis pafsiræ ad mutationem in fefe recipien.

,a

Immortalitas abſoluta, eft fes

2.

dampotentia. Hujus quaſi ſpecies funt

cüdum quam Deus nunquam mo .
ritur, nec morti eſt obnoxius.
Aeternitas , que est perfectio Dei,fecundum quam ille eſt expers omnis principi,
fuccefsienis & finis.
[Abſoluta , fecundùm qua ? Deres in feeft bonus, finereſpectu
ad creaturas, Dicitur bonitas naturalis.
Bonitas, quæ eft
[ Generalis , quam Deus erga omnes
perfectio Dei, ſe. ſuas creaturas exerce'; cujusmodi
cundum nil. Reſpectiva ,fecundum ſunt: amorcm benignu as generalis.
Summa

le est optimus om quam Deus erga fuas Specialis ; quam Veracitas.

nusexpers mali. creaturas eft boris. Di. " Deres erga crea Fidelitas.
3.

Hæc eft vel cirur boitas moralis. turas ελόγος, Miſericordia .

Eft que vel præfertim genus iuftiria.
humană exercet. Clementia.
Cuí usmodefunt leci
[Beatitas, que eft perfe &tio Dei, perquam ipfe eft jeipfo contentus,nulliusbonialius
Summa

indigus.
Sapientia feu omniſcientia,que est perfectio Dei, fecundum quam ille est perfe & è
Sapiens,nulli ignorantia errorive ſubjectus,
Potentia feu omnipotentia, que cſt perfectio Dei, fecundùm quam omnia e velo
le facere poteft ,que cum ejus natura non pugnant 77ipkop implicant.
4
.

s.Vide. ah ,

Summa
14
444
Dominatio,qua est poteftas abſoluta Dei,quam habet in xeliculas
fuum univerſum .
11.5.Summa
Libertas ,eft indifferentia abſoluta Dei ad agendum & non agendü
( tam hoc ,quàm illud,abomni neceſsitatis externa violētiafejéta.

Aeternæ
[ Præordinatio,quaeſt actio externa , que
ille ab atet no,pro liberafua Kdoxia decre.

,vel
vis,quidfuo quod tempore futurum eſset,
ac certa etiam media adid ordinavit .
Generales
Præcognitio, eſt actio Dei externa,quaille
,eæque

omnes res futuras, abaterno, antequàm

vel

s existant,praſcivit.
ſInterna feu
Temporale

immanétes, Creatio qua eft actio Dei externa,quá in

quæ in Deo principio temporis mundum , omnesty re
terminătur, rum peciesin eo contentas modo hyperphy
;ut

& in aliud foco produxit ,& adhuc nonnullarumine

extraDeum dividua ſuo tempore producit..

objectum no ( Ordinaria, qui

feruntur;.. Gubernatio rerum , Deus fecüdum uſi.
ZZZ
est actio Deiexterna tatum commu
Actiones quales funt
Dei ſunt ; ea, quibus quâ mundum à fe fa- nem naturæ ordine
vel Deus feipſū étum , omniaz; que curſum à fefan
in eo funt,fapienier citum , res munda
cognoſcit,
ac potenter adminia nasadminiſtrato
vult, amat.
a u
Externfe ftrat ac confervat. confervat.
( Eftque vel Extraordinaria;
tranfeuntes
que in aliud eft quâDeuspreter
extra Deum communem & ufi.
tatum naturæ or
objectum fe
runtur. Ex dinem à ſe fanati
(queſūt vel. Speciales,ğcrea- ( Redemptio quadam in mundo
turas intelligě- Regeeratio adminiſtrat & con
tes præferti gēm luftificatio. | ſervat.
hümanā attīgăt: Salvatio do quarü doctrina Theo
Cujusmodi funt ( alie , j lagie ſancte est. Sub
 FEfsétia,qua est ſubstätie create actusprimus, Rationc.
per quem illa est, id quod eft . Eftgdiſtincta às
fubftantia creatatura ( Realiter.

Compoſitio , que est

proprietas fecundùm
quam ſubstatia crea
ta est compofita.
Accidentia ſunt ( Proprietates
GO ſubstätia create idrajala, que Perfectio creata,qua
Subſtantia creata , [ vel funt est proprietas, fecun
dum quam ſubſtätia
eft qua à Deo fuãin
creata eft infuo gēere
tempore origiem ha
bet. In hac generali. & ordie perfecta.Hu
rSpiri juspecies funtVideo
ter ſumpta conſide
tus .
randajunt
2. Diftri . Vide
butio.Om HH . Motus, qui ſunt [A &io-7 Omnis ea
nis enim aétus, fecundum nes nim ſub
Jubſtätia quos ſubstantia ftãtia crea
creata est Cor creata dicitur ad Sata vela .
vel pus . gere velpati.Sőt1 gitaliquid
Vide Ug vel Paſsi- vel patio
LL ones

Finitudo ..
. G-

Perfectionis SMutabilitas. Omnis enim ſubftantia creata eft mutabilis el

create ſpecies 2.Teinpus. Exporu

.
Naturalis bo
( unt
nitas. Omnis enim fubftätiacreata naturaliter est bo
Potentia e na & ad agendum apta.
Spiritus
igendi.
46
ſi . Móy Qu.Est enim fpiritusfubftantia creata, molis corporea expers.
91.Ex nihilo immediatèproduci.
2.Efscãüroprou a uog poy,materia de formaexpertë.
3. Else dperystarch quosì, magnitudinis & partium
2. Affe &tiões, expertem .
quæfunt fe infenfilem .
4. Eſse per
5. Eſse in loco fine e
fpatij localis occupationfeu reples
tione.
fInnata,qua est ( Intelligendi .
* Volendi,

,uelitas
facultas
Loco movēdi.

vel
Qua
eſt
q
HH . Naturalis, &
Spiritus con naturalire
Angelus, qui Intellcétua- velatione

Adventitia
fiderentur
eftfpiritusin lis, ğ eft no- pendens.

,eaque
telligës, im titia Angeli, Superna
mortalis, per vel quam de re- turalis, à
mi

fe ab omni bus habet. | Supernatu

corporis unio Eſtque vel rali Leire
3. Species. I ne liber, in velatione
Eft enim minifterium . , Lpendens.
Spiritus Deida homi ;
vel num cöditus. Moralis, que eſt'habitus,
Hujus confi per quam Angelus ad mora .
2.ui us

deranda Cles actiones disponitur.

Mot
vel
eft

CNatu .
,q

Actio, Pinterna.? ralis.

vel Exter. Jutrag, Mo.
Forma fub na . J eſt vel ralis .
Artifi
ftantialis,
Lcialis,
LvideKK. Paſsio .

3. Diftin & io Bonú 2. Angelã, de quibus

Etbica in Malú j Theologia fanéta.
Forma
 47
( Natura, que est ſubftantia in corporea ad informandă cor
pus naturale inanimatum deftinata.

KR. Vegetans, que infor

mationi corporis vi
ſubstantialis,
Forma Irratibalis.qua ventis, quatenus eft ving,
qua est ſpiritus à Deo
eft ſpiritus bea vens, eſt deſtinaia.
creatus in hæc finem ,
tus, qui extra
ut cü materia unitus
informet corpus na- Anima
, quæ est corpus organi
cum feorfum
turale. Eštque vel ſubſtätia incor
a
porea ad infor- | fubfiftere ne- Sentiés, que inform
quit.Hujus pe- tõi animalis, quatenus
mädum corpus
naturale äima . ciesprīcepsjút. Left animal eft deftiata .

tum deftinata.
Eftque vel

Rationalis,qua eft piritusintelligensex

tra corpus humanum , cum quo naturali,
ter vivit,ſubfifterepotis ,

Corps
 rLongum
ſiejseper ſequantum ,& extenfum in Latum
2. elle menfurabile. ( Profundum
3. effe terminatum ſuperficie .
4. Habere perſefiguram .
fitum, ordinem & diftantiam partium ,
5.Habere
C..Affe &tioncs 6.occupére replere certum patiam locale.
qnefunt 7. effe per fe diviſibile in partes corporeas.
8.ſuſcipere rationem termini localis, à quo, ad quem .
9.eſse per fe fenfile.
19.efse alteri corpori continuum vel contiguum .
Cælú ſupremú, ampliſsimum .
quod eft corpus Capaciſsimi.
Immateriatum, á Deo immedia- | Lucidiſsimi.
quod ex nulla tè ex nihilo crea Infupremo
LL
materia eft produtum , ut fitfpic | Mundi loco
Corpus,eft
Etum . Eius pecin rituum homi- ſuper reliquos
Subjectü cre
esfunt numg, creatorá celosaſpectabi.
Cată, per se domiciliū , Hu - les collocatum
dimenſione
jus propriū ad- 1 & firmatum .
conſtans.
junctum eſt efsel
Hujus ob .
Materia prima, que est corpus
Serventur 2.Diftritutio, à Deo immediaté ex nihilo creatü
Eft enim om .
utfit principium primum Mate
Lae corpus vel .
(riale corporum naturalium .
( Naturale, quod in phyficis
tractatur,

Materiatum , quod ex
Materia aliqua eftpro

( ductum . Eftque vel Artificiale, quod in artibus

præſertin mecha nicis tracta
tur .

Accidens
 49
I. Inhärere alicui,feu in eſse fubjecto in
harentie.

2. Eſse imperfectius fubftantià .

3. Eſse naturâ pofterius fuo fubjecto :

, quafunt. 4.Et per confequensnon conftituere ef

Affectiones
sentiam abfolutam fui ſubječti, fed eam
confequi conftitutam vel neceſsariò vel
contingenter.

5. Prædicari defuofubiecto wapwróuws,

fed in concreto,
hoc est ,non in abſtracto,

6.Notificare ſuum ſubjectum .

7. Nonpofse tranfire de uno fubjeéto in

aliud.

Accidens eft Ens

8. Produci velper motum , vel fine moa
incomplexum ,in
* u,per fimplicememanationem autrefab
Jalio tanquă ſub taiionem .
jecto inherentia
exiſtens.Hujus
notentur

Quantitas. Vide
BBB

Abſolutum , quod
eſsentiam habet Qualitas.Vide
2. Diſtributio.Eft vel abſolutam . Hujus EEE

peciesſunt
Motus Vide GGG
( Relpectivum . VideMMM
SSS Hujus
 rLongitudo,
eft magnia
iudo fimplex,
ſecundữ quam
aliquid est lõa
gum.
Simplex, Latitudo, ſ
rExtenfiva,
que una di. | et magnitudo
ſecurdum
menfone fimplex,fecite
qua aliquid cöftat eft dum quam ac
.
eft extēſum que vel liquid eft latū .
fMagnitudo, feu mējura. Profuditas,
qua eft quan . bile.Dicitura
quaeſt magni.
tiras abſoluta, quantitas tudo fimplex,
à qua aliquid | Molis. Eft fecundi quan
dicitur in se vel
aliquid eff
Abſoluta à
ur

magnú Efter profundum .

entis
BBBderet

qua aliquid vel Intenfiva,

Superficiés,
CAbftra &tum , dicitur in ſe
s

fºcũdữ quá
Huju
accid
confi

qne eſt magni,

ut Quantitas quätum , fi aliquid in fe tudocompofi.
eft accidens ,à ne compara .
tione ad ali. recipit gra | Compo . ta ex longit% .
quo ovaliquod dus perfectio dine et latitu
ud . Eftque ſita, que
denominatur onis. Dici.
pluribus dine.
vel
quantum . Eft tur quantiti dimenfio. CorpusMa
vet perfectionis, nibus con.thematici ,
virtualis,
fiat. Eftg, quo ejtmagnis
gradualis tudo compoſi
Lvel
ta ex longituto
Primus, dine, latitudis
PA & ivus, qui ſua est ne profuns
Concretú, Numerus, eft quo nữeo originis, ut, ditare. Dicio
Compara
ut Quantum . ta. Vide quãtitas abfo- rus ali. vnitas qua: tur Moles fest
Vide DDD . CCC. luta , ſecundum quid. Eft: tētis per că trina dimëſio,
quam aliquid que vel numerāus. Gracetoodiz .
dicitur nume
στασία ,.
rabile . Eſtque A primo ortus , qui à prio
vel mofuam trahit originem .
Pafsivuis , eft multitudo reră diverfarums
U11C1414 .
Comparata
 B
Magnitudo.
ri Parvitas.
CCC .
Longitude:
Comparata , à qua aliquid dicitur ,'- Brevitas.
quantum non fimpliciter , fed cum SLatitudo. i
comparatiõe ad aliud .Hujusfpecies3 Anguſtia .
\ funt S Altitudo.
4 Humilitas.
f Gravitas.
s
Levitas .
( Perſe ,cuiquantitas per fein hares.

I
Per accidens , quod propter aliud cui adjungitur, dicitur
Lquanturs .
( Extenſivè, quod est manfurabile & :
reipſa diviſibile in partes, ex quibus
DDD . [ Abſolutè quantum , conſta .
Concretun ut quod affećtum esty Intenſivè, quod est graduum capax ,
Quantum quod " quantitate abſoluta; & in eos mentis cogitatione dividi
est affectü qua & vel tpoteft.
ritate. Efik vel

Æqualitas ſen paritas,perquam cõ

parata interfe habent unam & cã

Comparatè quan- dem quantitatem .

tum , quod affectum
est quantitate com- Inæqualitas , imparitas, perquam
parata. Hujus pro- i comparata inter fe non habet xname
prietas est L& eandem quantitatem .

‫کر دیا‬ 888 2 Hujus

 12
Viſibilis.
SVnius fenfuus Audibilis .
Per ſe ſenfilis, propria, qua Olfacilis.
qua per fenfü uni tanium Guſtabilis.
Apprehédi po- ſenſui objci Tactilis.
teft. Eftg vel poteft. Et vel
confideretur

Virageft.
accidentis

[ Abſtractum ,quod Vide FFK

Plurium.communis, queplus
.. ujus

eft qualistas , que

EEE

Lribfen
us fibus obýcipoteft.
eft accidens abro
H

lutum , à quo Ens

denominatu qu
r a.
le. Eftquo vel
Per ſe inſenſilis ,quia per fe fenfu apprehendi
nequit

Simile. Sunt autem propriet

fimilia, qua una do cadem
qualitate
funt affetta.
Concretum , quod eft Qualc.Hocid dicitur,
quod qualitate eft affectum . Huic quatenus că
aliocomparatur,accidit efse
Difsimile. Sunt autem pre

priédißimilia, que non

una
cadēg qualitate
ſunt affected

Vtraqus
 33
rAbfoluta, per quam Ens diponi.
tur ad agendum fimpliciter
fine
A &tiva,perquam determinatione.
Ens aptum est ad
Innata, qua En- | naturaliter agen
ti à primo ortus dum . Eftque vel Determinata , per quam Ers di
fui principio in . ponitur ad bene vel malè agen
est. Estgivel Cum .

FF .

Vtraque ( Paſsiva,per quam Ens aptum eft ad patiendumu

oft vel

( Infuſa, qua à Deo immediaté ex fingularigratia EM

ti alicui communicatur .
Adventitia, 484

Enti extrinfecus. [ Naturalis, quæ folius nature vi

advõit. Eftg, vel conſtat,
Acquiſita, qua
virtute creati Intellectualis ,
öylos acquiri intelle .
qua
tur. Eftgvel Habitualis, qua { tum difponit
Audio etinduſtria & informat.
creatura intelli

gētis acquiritur. Moralis, quæ

Estque ve volütatem di .

põit & infor

mat.

888 ; Motus
 radio ,que ( Immanens, que ipfum agens refpicit
est actus a perficit ,non aliud exira agens,objectumo
gentis qua
tenus est

sxqui
I
agens. Eſt

Simple
conftat
que vel
moribu
Eftque
alijs
non
Paſsio , est
vel
ex

actus,pati
entes qua- | Tranfiens, qua ad aliud , extra agens, ob .
tenuseſtpa- Ljećtum fertur.
tiens
ſablolutus, quifwanaturâ eft indiffe
rens,ad diverfa feu oppofita objecta.
ſ1 . Ex modo mo
GGG
vendi alius est | Deterininatus, qui ad unum certum
Motus est acci
objectü est ( Naturalis , quivinatu .
dens fecundum limitatus. ra ad bonum vel mali
quod Ens dici.
Eftz vel naturale eft determina
tur agerevel ( Momentácus , tur .
pati . Eftquevel
2. l
ve

2. Ex modo qui fitin momē. Moralis ,

durationis to . qui ad bo .
alius est Succeſsivus qui ni velms
fit in fuccefsione* Volútari- lum mora
3. Ex termino ad quem . us, qui ex leest deter
Vide HHH certa me- minatus,
I cert
3vel
vel
4.

Neceſsarius, q neceſsarié fit. aspécdcon

5.

Contingens & cõtingēter fit. Iftat. Elig Artificia

Spontaneus q ſua ſpontis eft. vel lis, q ad bo
Violentus , qvi quadam fit . num vel
malam ar
Phyſicus, q modo fit naturali.
Hyperphyſicus, qui modo fir tificiale est
LiSupernaturali. determina

Compoſitum.VideL LL

Extermino
 : 35
rimmediata, qua eft pro
( Creatio qua eft | ductio hyperphyſica Jub.
m ino

productio hyper- Santia ex nihilo .

queerm

Productio , | phyſica ſubſtan

HH
aliu
Ext sH

quo ſubſtātiæ virtute infi- *

ad

Subſtantialis, tia de novo nita folius Dei Mediata qua eſtproductio

qui ad ſubſtà incipit eſse. facta ; ſine coorpe hyperphyſicafubftantia ex
tiam termina . Eſtque vel ratione caufa fe- ( aliquo.
tur. Eftque vel cunde. Efta,vel

Naturalis , quæ corpus who

Geératioeſt pro- turale producit

Deſtruc. duétio fubſtätia
tio . Vide. virsute caufele
Accidentalis . III. cunde facta.Eft- Artificialis,qua corpusar.
Vide KKK Lque vel tificialeproducitur.

rimmediata, qua eft deftruétio

ÇAnnihilatio ,quæ eft de- hyperphyſicafubftãtia in nihilis
Rructio hyperphyſica
fubftantie virtute infi
nita folius Desfacta. Mediata , qua eft deftruétio hy
111 Eftque vel. perphyſica fubftátie in aliquid.
Deſtructio eft modus,
quo fubftantia definit
eße.Eftquevel Naturalis quà corpus naturale
corrumpitur.
Corruptio, que eft de
pructio fubfiantiæ vir
tüte cauſæ ſecunda facta Artificialis,qua corpses artifici.
Eſtque vel į ale corrumpitur.

5 4 Motus
 56

( Augmentatio, qua major quantitas acquiritur.

Diminutio , quâ minor quantitas acquiritur.

RKK
Motus accidétalis, ſ simpliciter.
eſt qui ad accidens Alteratio , qua alia quantitas aquiritur vel . Secundùm
terminatur. Hujus
L quido
funt
pecies
ſ simpliciter ,
MotusJocalis,quoalius locus acquiritur velo Secundùm

Conditiones
Lquid .

(1. Vt uterque terminus tam à quo,

I.
quàm ad quem ſit ſubstantia.
2. Vt terminus à quo definat eſse, 1la
manente tamen ejus materia .
3. Vt terminus ad quem de novo inci .
"Subftãtialis quieft piat eſse.
cõverfio ūiusſub 4. Vt adfitprincipium efficiens, &
flantia in aliam . quidem fubstantiale, à quo fiatco »
LLL Dicitur barbara Lverſio.
Diſtributio

Motus compoſi- voce Trásſubſtā. Annihi

tus est, qui ex mo ciatio μέθεσίωσις .. ( Hyperphyſică, latione.
tibus conftat fim- Hujasnotentur quafit virtute
plicibus. Dicitur folius Dei, media .
2.
in

fuel Bong muta conſtat ex Crea

tione.
tio, feu transmu .
liatio. Esta vel Phyſicam , qua ſ Coru .
fit virtute na- ptione
tura constat. nata .

( que ex Tali.
Gene
ratione J

Accidentalis, quaest converſio vnius accidentis in aliud.

Reſpectivum
 75
1. Subjectum relationis, quod estEns abſolutum , à relatione fibi in
berente formaliter denominatum five fit fubftantia,fiveaccidens.
2.Fundamentum relationis,quod est Quantitas.
Ens abſolutuin , cujus beneficio relatio Qualitas
Subjecto ſao inest. Eftque illud vel Motus,
fecundüquod

3Terminus re
confiderandæ

fi. Conditiones lationis, qui est ( Natura Dei

MMM
accidēs
Relatio
eſpe

proprietas
1. (Subſtantia.
uod

growdles que adă Ens abſolutum ,

refertur
veniunt
vu
alterum
.uæ
eft
eft
ujus

relationisovou et ad quodfubje &tū Voluntate Hominum

R
i

Accidens,
q
&
,
unñ
ens
.ad

ſūt
Cúgasi ſunt ne. ( relationis )or
H

ceßarie.Suntg dinatur fiveà

1 , Reciprocari inter fe.
numeroquin que 4.Relacum ,quod refpe&tum habet 2. Eſse fimulnaturâ,ideo .
ad correlatum .
que fe mutùo ponere og
os Correlatum , quod refpe &tum tollere.

Horŭ
babet ad relatum .
3. Unum per alterum de.
finiri e cognofci.

Rationis, qua tota in fola mentis conceptione e fi &tione conſistit,

& extra eam nihil eft.

2. Species. Re Perfecta feu Utraque Naturalis ,que Enti abfo .

latio enim alia Realis, que Enti per fe,que ni luto per naturam ineft.
est vel abſoluto citra hil efsēti& ab
vel
est

mentis cogitatio- folutæ fibiha . Voluntaria, [ Dei.

nem realiter in. bet admixtū . qux Enti ab.
Left. Eftque vel Imperfe & a, foluto ex pa
qua aliquid er &tione aut in
sentia abſolu : ftitutione vo.
ta, fibi habet luntaria inest | Homj.
Ladmixtum . five num

Concretum ,ut Relatum ,quod ex relationis natura eſt astimandum ,

bbb aliquid
 [ Perfecta, 1441 Subſtantialis , qua eft negatie
fimpliciter habitusſubftätialisin Enie, cui
habitum ex per naturam ineſse poteſt aut
cludit in illo debet,
)
Ente , cui in
eft, Dicitur

Utt raque
Vera , ğ totalis, feu [ Inhæré . r Quana 3
NNN revera abſoluta pri tis ,per titatis.

l
| Accidéta- i quäremo

ve
es
Aliquid Nega Enti, ha- vatio.
tivú nihil ali- bitu's ca. lis , quaeſt vetur ab Qualis :
Entead- tatis,
ud est, quam paciineſt, Imperfecta, negatio
Privatio qua Dicitur que habitum habitus iunctü

eſt Negatio ha privatio ſecundă quid accidēta . inherēs. Motus.

lis in Ente Eftque Relati.
bitus in Ente, realis.Eſt- duntaxat ex
cuiis tunc inef- que vel cludit. Dici . cui ineſse vel Lonis.
se autpoteftaut tur privatio poteſt aut
debet. Eftque particularis, debet. Eft- | Adhærentis, per te
vel feu fecüdum que adiü- quam removetur
Lquid. Eti vel. ab Ente adiuncta
Ladhærens

Fieta , qua Enti alicui revera non ineſt, ſed per folam mentisfrom
& tionem tribuitur.Dicitur rationis feu imaginaria.

FINIS ONTOLOGIÆ . Cùy beão >

.
 TRANSPOSITA , OMISSA ET ERRATA POTIORA
fic reitituuntor:

In Grammatica Latina.

ab amans,fervantiſsimusà fervans.Pagbin verbo Neutro deleantur he vo

ces: & item -vox : forem . Pag.7. in verbo imitativo pro, ſsor,ponaturto &: tor. O
pro Greciſsor, ponaturGræcor. Pagio ad vocem Conditionalis addatur:five cône
xiva. Pag 13. in Regula Pronominis Interrogativideleantur hæc verba:'vel genere,
Numero& perfona,non autem calu; ut Cujus ſuntades. Mee : Hec enim ad Synta
xin figuratam , Enallagen ſci accidentiü vocis pertinent. Pag: 16. Regulade verbis
copia addantur ad voces:Verbum copia , & inopiæ :ut, Item Exemplum inopia Carere
liberis. Ibidem in regula de verbo Iudicialiprovoce: Accuſativum : ponatur,Abla
tivum . Pag 17.ad regulam 22, adiungatur Hæc 21. Verbum Decet, accufativumre.
git:ut;Mores hi decent adoleſcentem.Pag 19 inregula:Pleonaſmusdc:deleatur pro
nomen ;is. Pag, 23. pro voce: Vſitata,ponatur: Frequensfeu crebraids proinufiiata ,
Infrequensfeu rara. Ibidem ad hæc verba. 3. Natura, apponatur: Confuetudoferè
: altera est Natura.Vnde quod
Poëtis in confuetudinem venit, licet contra naturam
fit,pronaturalihaberiparùm interest. Pag 24.Ad regulas depenultimisnaturaló
gis addipoſsunt & huio.Quedam in compofitione longa fiunt:ut Colléga, à colligo.
II. Quædam Derivativaà brevibus verbis penultimas babent longas :ut Regis deſ
fónigs á Rego &.12 . Futura omnium conjugationum conjunctivi Modietiam irre
gularium in prima ſecunda perfonapluralis Num.penultimas habent longas: ut
Amaverimus, non amaverimus: Tulerimus, fuerimus,voluerimus; Meminerimus,
& c.13. Futura, 3 & 4. Conjugationis Plural. Numeri, Indicativi Modi perſona
id 2: ut; Legeris, Audiémus, audiétis & c, Pag.25: ad Regulas de brevibus Na
primis
apponantur & ha : 9 Preterita conjunctivi modi in perfonis
iura penultimis
& fecundis pluralisnumeri: ut. Amavérimus, non amaverimus: Tulérimus, non
tulerimus. io. Futura indicativi mòdi in omnibus cõjugationibus p perſonas plura .
Numeri: ut érimus; non erimus. Et hoc verbum eam baber quantitaté, etfi adjun
gatur futurispaſsivisconjunctivi modi: non enim dicitur:Fáæti erimus: fed fačtié.
rimus.Pag 26. Ad pedem ſpondeum adğçi endus etiam Trochans;quiconftat priore
Syllabalongá, pofteriore brevi: ut, dixit.
In Græca Grammatica:

Pag: 44: Grammat. Grecapro and lúasponatur állacs

bbb 3
 In Logicis.
Pag7.log. In Regula subjectirecipientis ſecundarij,ad hæc verba: virtutisvelvit
adýciatur: quod.pag.8log.ad adjunctă adharens,addanturhæc Exempla:Sic pres
cientia Dei fuitadjunctum antecedens, non autem carſa lapfus Adami.Sic Decres
sum do permiſsio Deiadjunctaantecedentia, nõ autem Caufafuerunr lapfus Ada
mi. Ibidem ad adjuncti coexiſtentis,feucõcomitantis exemplu addatur& códicio
Inequa nó :ut, Remiſsio pecatorü noftrorñ à Deo promiſsa eftdi darur Credentibus
cã conditione, fifc: & ipfipænitentiã agātdo remittăt debitoribus fuis.Heccöditio
autēnequaquãeft caufaefficiens, fed adjunctü äpa ó'yrapbou Pág
. 9. In regalade
privatione,pro voce:facultate,ponatur facultatis.Pag13. Inexéplo inequiparatori,
pro voceCreatorsponatur :Deus. Nãcreator et creatura
fimulfunt quch, xas xeórico
nifi quisvelit aternā oretorem , quacreatorflatuere
, , & ita creaturas facereo'rtain
anteq effent šita. In principio-tēporis creator fuit creator aclu.no abaterno :Geni.
ver.i. Pag is.indefinitiõeDiſtributiois pro voce,Effponatur,è.Pag 17.pro voce peças
d'arpa tisuos,ponatur tapadesyuatiguès. Pag 19.adhæc verba: Nifi in Regulisdi
pofitionis Syllogiſtica ,addäturhac:Si modò veritatis et falfitatistribunalin doctri
na formalocü habere poteft:ut quibresdā.placuiſse videmus.Pag 20.ad hæc verba : In
axiomatecupéow ſeu dubio adyciatur :Cujus reporàgrow tribunalcõfequentia in
cöſequentiaest fyllogifmus.Etpaulo poft ad hoc verba: exipfarü rerum cognitione
adjciatur:qua fola funs seilapsov & tribunalveritatis velfalfitatis Axiomatis aué
08. Pag.25. pro exemplo Syllogiſmi Negantis fingularis ponatur hoc : vox clamantis
in deferio acinon est Chriſtus.tohannes Baptiftaeft vox illa clamantis&c. Ergòlo .
bannes Baprifa non eft Chrifius. Pag 35.pro voce én egepravic ponitor swegepyariah
In Rhetoricis

Pag. II. ad Regula de indice digito,pronomen :qui, adjcitor-explicatus. Ibidem all

vocem Pacificator, adde: habitus feugeftus.
In Astronomicis.

Pag I. in alteraparte diftributionis Aſtronomia adhæc verba: verfusortum cireuls

riter, addatur: volvitur. Pag.2. ad vocem : Meridianus; adijce literam N. Ibidem
ad voces :Duo Tropici; appone:P.Ibidem ad vocabula :Duo polares,adjunge Q.Pag
27.Num 3.pro Createm ,ponecreat: Pag31.pro mgoolapásgeoispone agoo tapaupeos.
Pags2.pro digredittur,ponaturdigreditur.
In Ethicis.

Pag. II . pro Ofervantia ponatur:Obfervantia. Pag 13. pro voce livespone fine.
in Phyſicie.
Aug. 12. in litera R. poft hae verba: Philippo Melanchthonieft, deleatur vox Exim
 Pag: 79 ad poftiunculá de credita,à multis præclaris cùm Philofophis,tùm Theologis,
poſsibilitate Chryſopæiæ, adde: At ego ftatuo, Creaturæ perſe jmpoſsibilem clac ar
ri veri & naturalis fa & ionem ; cum modus, naturæ à Deo cocelsus , ad id efficiondum
prorſus huc uſque abftrufus fic cuftoditus fat, ut ne Satanam quidem modum illum
velin revelatis habuiſse, vel uſpiam ſine fraude declaraſse, compertum lt.Nemoigi.
tur hominum illam naturæ viamjncognitam imitabitur. Si qui videri volunt conhce
Icaurum ; nelsio ego, an aurum verumcum rebus ireposidén confundant:an verò quid
piam aliud agant. Quod G hujus modi uſurpant rúrxusur, jam illud , quod fa & itant, au
rum , non eft Naturale verumque: fed súykulow: etli omnia etiam Naturalis auri con
Cucta examina fuftineret: adeò ut non de nihilo distra & io illius vetita efle perhibeatur.
Etenim Metallica « Mineralia corpora ſexcenties licet reſolvas, atque depures: tamé
manent Corpora,fuis Materija ato formis cõftantia: Et propterea etl lexcenties inter
fese miſceas atque confundas ;verè tamen uniri nonjta poſsunt,quemadmodú prima
auri forma,cã prima auri Materin, à Natura,Creatoris beneficio cõjungicur, atque in
unú perfectú ſui Generis iidos elaboratur. Hoc moueſt de chryſopæia ,hominis quide
imperiti harum rerum , iudicium : ſed tamen peritioribusæquo feanimo ſubijcientis:
dum nimirum avotia, non jam auri, quoquo modo fa & i: ſed ipfius modi faciendi, te
Ais fieri poſsit. Cæterum , líqui reperiuntur, qui non folum ipă veri & naturalis copia
auri inſolenter abundant: ſed etiam alios câdem beant, ſcilicet; ij videant, cujus furis
· miniſterio utantur, & quanti pignoris, corporis nimirum , animæquç ja&turam faciác
inevitabilem . Artis quidem Archimicæ libros diligenter conquiſivit Diocletianus, &
conquiſitos vulcano uftulandos tradidit,ne amplius Aegyptij ex hujusmodi arcificio
ditefcerent,velrebus innoyandis fuderent.Cælius lib.7.cap.z.
In Metaphyſicis.
Pag 36. inter hec verbæ: adjuncti five occupatiponaturfoverecepti.Pog24. mat,
apstroy,porekalapotnov. Et pro ywreip,ydsv Pag 48pro vocibus:Subjectum crea
sum , colloca,fubftantiacreata. Pag 58 pro literis. NN N.poneRRR.
Cætcra lector æquus ipſemet obſervabit, & corriget.
Laus Deo uni, timendo, diligendo,super
genia, amen.

Quicquid adhuc ſuperestvitaj labilis hujus,

fiquidadhuc fuperest :
0 æterne pater
Damihi converſis utimoribus Unica faximus
lušta,voluntatj persoluendatud.
Iacob Lorhard.
 1

1
>