Thầy giáo: Đỗ Thế Anh ĐT: 0913.783.

482 Trường THPT Chuyên Trần Phú

Chủ đề 7: Tổng hợp các dao động điều hoà cùng phương, cùng tần số
A. Lý thuyết
1. Độ lệch pha giữa các dao động điều hoà cùng tần số
Cho hai dao động điều hoà cùng tần số:
x1 = A1 cos(t + 1 ) ; x2 = A2 cos(t +  2 )
Độ lệch pha của dao động 2 so với dao động 1 là:
21 = (t + 2 ) − (t + 1 ) = 2 − 1
+ Nếu  21  0 : Dao động 2 nhanh pha hơn (sớm pha) dao động 1
+ Nếu  21  0 : Dao động 2 chậm pha hơn (chậm pha) dao động 1
Tóm lại pha ban đầu của dao động nào lớn hơn thì dao động đó sớm pha.
* Các trường hợp đặc biệt (3 trường hợp):
+ Nếu  = 2k (k = 0,  1,  2...) : Hai dao động cùng pha
x1 v1 A1
Tại mọi thời điểm: = = 0
x2 v2 A2
+ Nếu  = (2k + 1) (k = 0,  1,  2...) : Hai dao động ngược pha
x1 v1 A
Tại mọi thời điểm: = =− 1 0
x2 v2 A2

+ Nếu  = (2k + 1) (k = 0,  1,  2...) : Hai dao động vuông pha
2
x12 x22
Tại mọi thời điểm: + =1
A12 A22
Khi dao động 1 đang ở VTCB ( x1 = 0) thì dao động 2 ở vị trí biên ( x2 =  A2 )
2. Biểu diễn dao động điều hoà bằng vectơ quay
Cơ sở biểu diễn: Dựa trên mỗi quan hệ giữa dao động điều hoà và chuyển động tròn đều
Cách biểu diễn: x = A cos(t +  )
x  Vectơ quay OM vẽ tại thời điểm t = 0
 OM = A
OM : 
(OM , Ox ) = 
3. Tổng hợp dao động điều hoà cùng phương cùng tần số bằng phương pháp vectơ quay Fresnen
x1 = A1 cos(t + 1 ) ; x2 = A2 cos(t +  2 )

  A1 = A1
x1  A1  
( A1 ; Ox) = 1

  A2 = A2
x 2  A2  
( A2 ; Ox) =  2
  
Dao động tổng hợp: x = x1 + x 2  A = A1 + A2
 Thầy giáo: Đỗ Thế Anh ĐT: 0913.783.482 Trường THPT Chuyên Trần Phú

x cũng là dao động cùng phương, cùng tần số và có dạng: x = A cos(t +  )

Trong đó:
A= A12 + A22 + 2 A1 A2 cos 
A1 sin 1 + A2 sin  2
tan  = (công thức này hầu như không dùng)
A1 cos 1 + A2 cos  2
Ta luôn có: A1 − A2  A  A1 + A2 và 1     2 (với 1   2 )
4. Các trường hợp đặc biệt
a) Hai dao động cùng pha:  = 2k (k = 0,  1,  2...)
A = A1 + A2
 = 1   2
b) Hai dao động ngược pha:  = (2k + 1) (k = 0,  1,  2...)
A = A1 − A2
Nếu ( A1  A2 ) →  = 1
Nếu ( A1  A2 ) →  =  2

c) Hai dao động vuông pha:  = (2k + 1) (k = 0,  1,  2...)
2
A= A12 + A22
d) Hai dao động cùng biên độ A1 = A2
  + 2
x = 2 A cos cos(t + 1 )
2 2
5. Các phương pháp tổng hợp dao động điều hoà cùng phương, cùng tần số
a) Nhận xét về độ lệch pha  để đưa về trường hợp đặc biệt
b) Dùng máy tính Casio
c) Vẽ giản đề Fresnen
d) Dùng công thức tổng quát
Bài tập vận dụng
Bài 1:Tính độ lệch pha giữa các đại lượng x, v, a, Fhp trong dao động điều hòa và viết hệ thức độc lập giữa
chúng:
x = A cos(t +  )

v = x ' = − A.sin(t +  ) = A.cos(t +  + )
2

 v sớm pha so với x
2
x2 v2
+ =1
A2 vmax
2

a = v ' = − A 2 cos(t +  ) = A 2 cos(t +  +  )


 a sớm pha so với v hoặc a ngược pha so với x
2
 Thầy giáo: Đỗ Thế Anh ĐT: 0913.783.482 Trường THPT Chuyên Trần Phú

a2 v2
2
+ 2
=1
amax vmax
Fhp = − k .x = kA cos(t +  +  )
 Fhp ngược pha so với x

F2 v2
2
+ 2 =1
Fmax vmax
Bài 2: Cho hai chất điểm dao động điều hòa dọc theo trục Ox, cùng vị trí cân bằng O có phương trình dao
động:
2 
x1 = 6cos( t + )(cm); x2 = 4cos( t − )(cm)
3 3
a) Tìm độ lệch pha của dao động x2 so với dao động x1
b) Tìm thời điểm đầu tiên 2 chất điểm gặp nhau.
c) Khi x1 = 3 2(cm) thì x2 = ?
Giải
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
Bài 3: Cho hai dao động điều hòa có phương trình:
 
x1 = 8sin( t + )(cm); x2 = 4cos( t + )(cm);
3 3
a) Tìm độ lệch pha của dao động x2 so với dao động x1

b) Ở thời điểm x1 = 2 3(cm) thì vật ở dao động 2 cách vị trí cân
bằng một đoạn là bao nhiêu?
c) Ở thời điểm x1 = −2 3(cm); v1  0 thì x2 , v2 là bao nhiêu
Giải
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
 Thầy giáo: Đỗ Thế Anh ĐT: 0913.783.482 Trường THPT Chuyên Trần Phú

……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
Bài 4: Tổng hợp các dao động điều hòa cùng phương, cùng tần số sau:
 
a) x1 = 4cos(2 t + )(cm); x2 = 4cos(2 t − )(cm)
3 3
x = 4 / 3 + 4 −  / 3 shift 23 = 4
 x = 4cos(2 t )(cm)
2
b) x1 = 8cos(2 t + )(cm); x2 = 4cos(2 t )(cm); x3 = 4 3 cos(2 t −  )(cm)
3
82 / 3 + 4 + 4 3 −  = 4 63 / 4
3
 x = 4 6 cos(2 t + )(cm)
4
Bài 5: Một vật có khối lượng m = 400( g ) thực hiện đồng thời hai dao động cùng phương, cùng tần số:
x1 = 3 cos(10t +  / 2) cm; x2 = 4 sin(10t ) cm. Tìm cơ năng dao động của vật là:
Giải
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
Bài 6: Một vật khối lượng m = 200 g tham gia đồng thời hai dao động điều hòa cùng phương có phương trình:
 5 
x1 = 3 sin(20 t + )(cm); x2 = 2cos(20 t + )(cm) . Tìm độ lớn hợp lực tác dụng lên vật tại t = ( s) .
2 6 120
Giải
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
Bài 7: Một chất điểm thực hiện đồng thời hai dao động điều hòa cùng phương cùng tần số với biên độ lần lượt
là A1 và A2 với A1  A2 . Nếu hai dao động thành phần lệch pha nhau π / 2 thì biên độ dao động tổng hợp là 10
 Thầy giáo: Đỗ Thế Anh ĐT: 0913.783.482 Trường THPT Chuyên Trần Phú

cm. Nếu hai dao động thành phần ngược pha thì biên độ dao động tổng hợp là 2 cm. Hỏi nếu hai dao động
thành phần cùng pha thì biên độ dao động tổng hợp là bao nhiêu?
Giải
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
Bài 8: Một vật tham gia đồng thời vào hai dao động điều hòa với các biên độ thành phần là A 1 = 8 cm, A2 = 4
cm và biên độ dao động tổng hợp là 4 3 cm.
a) Tìm độ lệch pha  giữa hai dao động thành phần.
b) Tìm góc lệch pha giữa dao động thứ nhất và dao động tổng hợp
Giải
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
 Thầy giáo: Đỗ Thế Anh ĐT: 0913.783.482 Trường THPT Chuyên Trần Phú

Bài 9: Một chất điểm tham gia đồng thời hai dao động điều hòa có cùng tần số trên trục Ox. Biết dao động 1 có
biên độ A1 = 5 3 cm, dao động tổng hợp có biên độ A (cm). Dao động 2 sớm pha hơn dao động tổng hợp là  /3
và có biên độ A2 = 2A. Giá trị của A bằng
Giải
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
 Thầy giáo: Đỗ Thế Anh ĐT: 0913.783.482 Trường THPT Chuyên Trần Phú


Bài 10: Hai dao động điều hòa cùng phương, cùng tần số có phương trình x1 = A1cos(t − ) và
6
x2 = A2cos(t −  ) . Dao động tổng hợp có phương trình x = 9cos (t +  ) . Để biên độ A2 có giá trị cực đại thì
A1 có giá trị là bao nhiêu?
Giải
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………


Bài 11 (ĐH 2012): Hai dao động cùng phương lần lượt có phương trình x1 = A1 cos( t + ) (cm) và
6

x2 = 6cos( t − ) (cm). Dao động tổng hợp của hai dao động này có pt: x = A cos( t +  ) (cm). Thay đổi A1
2
cho đến khi biên độ A đạt cực tiểu thì A1 bằng bao nhiêu?
Giải
 Thầy giáo: Đỗ Thế Anh ĐT: 0913.783.482 Trường THPT Chuyên Trần Phú

Kí hiệu góc belta. Dùng

định lý hàm sin để có đk
cực trị

Bài 12 (ĐH 2014): Cho hai dao động điều hòa cùng phương, cùng tần số có phương trình lần lượt là
x1 = A1cos(t + 0,35)(cm); x2 = A2cos(t − 1,57)(cm) . Dao động tổng hợp của hai dao động này có phương trình
là x = 20cos(t +  )(cm) . Tìm giá trị cực đại của (A1+A2)
A. 35 cm B. 40 cm C. 25 cm D. 32 cm
Giải
0,35(rad )  20 ;0
−1,57(rad )  −90 ;0
A = A1 + A2
Áp dụng định lý hàm sin cho tam giác:

……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
Về làm cách dùng điều kiện có nghiệm của
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
pt bậc 2
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
 Thầy giáo: Đỗ Thế Anh ĐT: 0913.783.482 Trường THPT Chuyên Trần Phú

Bài 13: Hai chất điểm dao động điều hòa cùng phương, cùng tần số, có phương trình dao động lần lượt là:
x1 =A1cos ( ωt+φ1 ) ; x 2 =A2cos ( ωt+φ2 ) . Cho biết: 4 x12 + x22 = 13(cm 2 ) . Khi chất điểm thứ nhất có li độ
x1 = 1(cm) thì tốc độ của nó bằng 6 cm/s, khi đó tốc độ của chất điểm thứ hai bằng.
A. 8 cm/s. B. 9 cm/s. C. 10 cm/s. D. 12 cm/s.
Giải
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
 Thầy giáo: Đỗ Thế Anh ĐT: 0913.783.482 Trường THPT Chuyên Trần Phú

Bài 14: Hai con lắc lò xo giống hệt nhau đặt trên cùng mặt phẳng nằm ngang. Con lắc thứ nhất và con lắc thứ
hai cùng pha với biên độ lần lượt là 3A và A. Chọn mốc thế năng của mỗi con lắc tại vị trí cân bằng của nó.
+ Khi động năng của con lắc thứ nhất là 0,72J thì thế năng của con lắc thứ hai là 0,24J.
+ Khi thế năng của con lắc thứ nhất là 0,09J thì động năng của con lắc thứ hai là bao nhiêu?
Giải
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………

+ Khi động năng của con lắc thứ nhất là 0,72J thì thế năng của con lắc thứ hai là 0,24J.

+ Khi thế năng của con lắc thứ nhất là 0,09J thì động năng của con lắc thứ hai là bao nhiêu?
 Thầy giáo: Đỗ Thế Anh ĐT: 0913.783.482 Trường THPT Chuyên Trần Phú

Bài 15: Có hai con lắc lò xo giống hệt nhau dao động điều hòa trên mặt phẳng ngang dọc theo hai đường thẳng
song song cạnh nhau và song song với trục Ox. Biên độ con lắc thứ nhất là 4 cm, con lắc thứ hai là 4 3 cm .
Con lắc hai sớm pha hơn con lắc một. Trong quá trình dao động khoảng cách lớn nhất giữa hai chất điểm dọc
theo trục Ox là 4 cm. Khi động năng của con lắc 1 cực đại W thì động năng của con lắc 2 là.
Giải
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………

Tại thời điểm

Bài 16 (THPTQG 2015): Một thấu kính hội tụ có tiêu cự 15 cm. M là một điểm nằm trên trục chính của thấu
kính, P là một chất điểm dao động điều hòa quanh VTCB trùng với M. Gọi P’ là ảnh của P qua thấu kính. Khi P
dao động theo phương vuông góc với trục chính, biên độ 5 cm thì P’ là ảnh ảo dao động với biên độ 10 cm. Nếu
P dao động dọc theo trục chính với chu kì 0,2s và với biên độ 2,5 cm thì P’ có tốc độ trung bình trong thời gian
0,2s là:
A. 1,5 m/s B. 2,5 m/s C. 4,5 m/s D. 2,25 m/s
Giải
 Thầy giáo: Đỗ Thế Anh ĐT: 0913.783.482 Trường THPT Chuyên Trần Phú

……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
+ Dùng đường tròn khi độ lệch pha bất kì
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
+ Nếu 2 dao động cùng pha, ngược pha thì
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
không cần dùng đường tròn.
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
Bài 17: Dao động của một chất điểm là tổng hợp của hai dao động điều hòa cùng phương, có phương trình li độ

lần lượt là x1 = 5cos(t − )cm và x2 = 5 3 cos(t )cm . Tại các thời điểm x1 = x2 thì li độ của dao động tổng
2
hợp có độ lớn là:
A. 5 3 cm B. 10cm C. 0 D. 5cm
Giải
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
 Thầy giáo: Đỗ Thế Anh ĐT: 0913.783.482 Trường THPT Chuyên Trần Phú

Bài 18: Cho hai con lắc lò xo mắc vào hai mặt tường đối diện nhau và cùng đặt trên mặt phẳng nhẵn nằm
ngang. Các lò xo có độ cứng lần lượt là 100 N/m và 400 N/m. 2 vật có cùng khối lượng. Kéo vật 1 về bên trái,
vật 2 về bên phải rồi buông nhẹ để hai vật dao động cùng năng lượng 0,125 J. Biết khoảng cách lúc đầu của hai
vật là 10 cm. Khoảng cách ngắn nhất giữa hai vật trong quá trình dao động là:

A. 6,25 cm B. 6,15 cm C. 5,75 cm D. 6,05 cm

Giải

5 2,5
1 (t = 0) O1 10 O2 2 (t = 0)
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
Ko cộng hoặc trừ dao
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
động trên máy tính
được vì 2 dao động
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
khác nhau về omega
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………………
 Thầy giáo: Đỗ Thế Anh ĐT: 0913.783.482 Trường THPT Chuyên Trần Phú

………………………………………………………………………………………………………………………

……………………

x(cm)
Bài 19: Dao động của một vật có khối lượng 200 g là tổng hợp của hai dao động điều hòa cùng
D2
phương D1 và D2. Hình bên là đồ thị biểu diễn sự phụ thuộc của li độ của D 1 và D2 theo thời gian. 3
Mốc thế năng tại vị trí cân bằng của vật. Biết cơ năng của vật là 22,2 mJ. Biên độ dao động của D2 O
0, 4 t(s)
là bao nhiêu? D1
A. 5,1 cm. B. 5,4 cm. C. 4,8 cm. D. 5,7 cm.

……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
Thầy giáo: Đỗ Thế Anh ĐT: 0913.783.482 Trường THPT Chuyên Trần Phú