Tap 1 - Nhung Bai Hoc Vo Long

TËp 1 cê vua - nh÷ng bµI häc vì lßng
Môc lôc
Bµi häc Néi dung Trang
Bµi 1 Bµn cê vµ qu©n cê. V¸n cê.

Môc ®Ých cña v¸n cê 5
Bµi 2 Tèt. Phong cÊp Tèt.
B¾t Tèt "qua ®êng" 10
Bµi 3 TÊn c«ng vµ phßng thñ.
ChiÕu. ChiÕu rót. ChiÕu ®«i 13
Bµi 4 ChiÕu hÕt. Mat 17
Bµi 5 Çch ghi chÐp v¸n cê.
Çc ký hiÖu quan träng 21
Bµi 6 Níc nhËp thµnh 26
Bµi 7 Hoµ cê. ChiÕu vÜnh viÔn 30
Bµi 8 Hoµ "pat" 34
Bµi 9 Gi¸ trÞ cña çc qu©n.
§«i ®iÒu vÒ t çch ®Êu thñ 38
Bµi 10 Mét sè v¸n cê gi¸o khoa 43
Bµi 11 ChiÕu mat Vua ®¬n ®éc.
B»ng hai Xe. B»ng HËu vµ Xe 49
Bµi 12 ChiÕu mat b»ng Xe
54
Bµi 13 ChiÕu mat b»ng HËu 59
Bµi 14 ChiÕu mat b»ng hai Tîng 64
Bµi 15 Hai M· bÊt lùc 69
Bµi 16 Çc v¸n cê gi¸o khoa.
Mét sè sai lÇm c¬ b¶n khi ra qu©n 73
Bµi 17 Çc TEST kiÓm tra
79
5
Bµi häc1
Bµn cê vµ qu©n cê. V¸n cê.
Môc ®Ých cña v¸n cê.
6
Cê Vua - lµ trß ch¬i gi÷a hai

ngêi - gäi nhau lµ “®Êu thñ”, “®èi
thñ” hay “®èi ph¬ng” - b»ng çch
lu©n phiªn thùc hiÖn çc níc ®i
tu©n theo nh÷ng ®iÒu luËt quy
®Þnh tríc.
Bµn cê Vua h×nh vu«ng, bao
gåm 64 « cê t« mµu s¸ng, tèi xen
kÏ. Çc « cê mµu s¸ng, theo quy íc,
gäi lµ « tr¾ng. Cßn çc « cê mµu a b c d e f g h
tèi - lµ « ®en.
Bµn cê cã 8 hµng ngang, ®îc Ngoµi ra, bµn cê cßn cã çc
“®Æt tªn” lÇn lît b»ng çc sè tõ 1 ®êng chÐo, gåm çc « cê cïng mµu
®Õn 8, vµ 8 cét däc - b»ng çc ch÷ nèi liÒn gãc víi nhau. Ta gäi tªn cña
çi La-tinh “a”, “b”, “c”, “d”, “e”, mçi ®êng chÐo b»ng çch ghÐp tªn
“f”, “g”, “h” (1). « cê ®Çu vµ « cê cuèi. VÝ dô: ®-
êng chÐo “a1-h8”, “e1-a5”, v…v
(1) (1).
Mçi ®Êu thñ - tríc khi v¸n cê
b¾t ®Çu - cã 16 qu©n cê cïng mµu
tr¾ng hoÆc ®en, gäi lµ qu©n
Tr¾ng vµ qu©n §en, gåm 1 Vua, 1
HËu, 2 Xe, 2 Tîng, 2 M· vµ 8 Tèt.
Vua  
V
HËu  
a b c d e f g h H
Xe  
Nh vËy, v× mçi « cê ®ång X
thêi n»m trªn mét cét däc vµ mét Tîng  
hµng ngang, nªn khi ghÐp “ch÷” T
cña cét däc víi “sè” cña hµng
M·  
ngang, ta sÏ cã tªn cña « cê. VÝ dô:
« “a4”, « “c6”, « “g2”, v…v (2).
M
(2) Tèt  
_
Tríc khi v¸n cê b¾t ®Çu, hai

®Êu thñ s¾p xÕp çc qu©n cê vµo
7
bµn cê nh h×nh (3). CÇn ®Æc biÖt

lu ý: bµn cê ph¶i ®îc ®Æt gi÷a hai Xe di chuyÓn (vµ ¨n qu©n
®Êu thñ, sao cho, « cê gãc bªn tay ®èi ph¬ng) theo çc hµng ngang vµ
tr¸i cña mçi ®Êu thñ (“a1” vµ cét däc (tøc lµ theo ®êng th¼ng)
“h8”) lu«n lu«n lµ « mµu ®en. vÒ çc híng vµ víi sè lîng çc « tuú
Ngoµi ra - ®Ó ghi chÐp v¸n cê ý trong giíi h¹n cho phÐp.
chÝnh x¸c - nªn s¾p xÕp çc qu©n (4)
Tr¾ng vµo hµng ngang 1 vµ 2, cßn
çc qu©n §en - vµo hµng ngang 7
vµ 8.
(3)
a b c d e f g h
Trªn h×nh (4), Xe Tr¾ng cã

thÓ di chuyÓn tíi mét trong 9 «
trèng (®¸nh dÊu chÊm): “a6”,
a b c d e f g “c6”, “d6”, “e6”, “b3”, “b4”, “b5”,
h “b7”, “b8”. Ngoµi ra, Xe Tr¾ng
çnh HËuçnh Vua cßn cã thÓ “¨n” Xe §en ë “f6” b»ng
çch bá qu©n Xe nµy ra khái bµn
LuËt cê Vua quy ®Þnh: cê vµ “thÕ ch©n” vµo ®ã.
Tr¾ng lu«n lu«n ®i tríc. Tuy nhiªn, Xe Tr¾ng “b6”
Ngêi chiÕn th¾ng sÏ lµ ®Êu kh«ng ®îc quyÒn ¨n Tîng Tr¾ng
thñ “b¾t lµm tï binh”, hay “chiÕu “b2” - do cïng bªn, còng nh kh«ng
hÕt” (cßn gäi lµ “mat”) Vua ®èi ®îc phÐp di chuyÓn tíi çc « trèng
ph¬ng tríc. V¸n cê cßn cã thÓ kÕt “b1”, “g6” vµ “h6” - do bÞ çc
thóc th¾ng lîi khi ®èi ph¬ng xin qu©n kh¸c c¶n ®êng.
thua (hay “®Çu hµng”) hoÆc Xe §en “f6” cã kh¶ n¨ng -
“rông cê” (hÕt thêi gian cho phÐp). hoÆc di chuyÓn tíi mét trong 7 «
NÕu kh«ng, v¸n cê sÏ kÕt thóc trèng (“c6”, “d6”, “e6”, “g6”, “h6”,
hoµ. “f7”, “f8”), hoÆc ¨n Xe Tr¾ng ë
“b6”, hoÆc ¨n Tîng Tr¾ng ë “f5”,
Çch ®i çc qu©n cê nhng kh«ng ®îc phÐp “nh¶y qua
®Çu” çc qu©n kh¸c tíi çc « “a6”,
 Xe  “f1”, “f2”, “f3” vµ “f4”.
8
 Tîng 
Tîng di chuyÓn (vµ ¨n qu©n

®èi ph¬ng) theo çc ®êng chÐo vÒ
çc híng vµ víi sè lîng çc « tuú ý
trong giíi h¹n cho phÐp.
Khi b¾t ®Çu v¸n cê, mçi
®Êu thñ cã 2 qu©n Tîng: mét lu«n
ab c d e f g h
lu«n di chuyÓn däc theo çc «
Trªn h×nh (5), HËu Tr¾ng,
tr¾ng (gäi lµ Tîng « tr¾ng), cßn T-
hoÆc cã thÓ di chuyÓn tíi mét
îng kia - däc theo çc « ®en (Tîng «
trong 22 « trèng (®¸nh dÊu chÊm),
®en).
hoÆc ¨n Xe §en “b7”, hoÆc ¨n T-
Trªn h×nh (4), Tîng Tr¾ng «
îng §en “e8”. Cßn HËu §en “a8” -
®en “b2” cã thÓ - hoÆc di
do ®øng ë gãc bµn cê - nªn chØ cã
chuyÓn tíi mét trong 6 « trèng
thÓ nh¶y tíi mét trong 10 « (®¸nh
(®¸nh dÊu nh©n), hoÆc ¨n Xe §en
dÊu nh©n) th«i.
ë “f6”. Song qu©n Tîng nµy kh«ng
cã quyÒn “nh¶y” tíi “g7” hay ¨n
“h8”.  Vua 
Tîng Tr¾ng « tr¾ng “f5” cã
nhiÒu kh¶ n¨ng lùa chän h¬n v× cã Vua di chuyÓn (vµ ¨n qu©n
thÓ di chuyÓn tíi 11« kh¸c nhau, ®èi ph¬ng) theo tÊt c¶ çc híng
trong khi Tîng §en “h8” cña ®èi (hµng ngang, cét däc hay ®êng
ph¬ng l¹i “yÕu”: nã chØ cã thÓ di chÐo) nhng chØ mét « kÒ bªn.
chuyÓn tíi duy nhÊt « “g7” mµ Vua lµ qu©n quan träng
th«i. nhÊt trªn bµn cê - nªn lµ “nh©n
vËt” duy nhÊt kh«ng thÓ bÞ “¨n”
 HËu  hay “nhÊc” ra khái bµn cê. Tuy
thÕ, Vua kh«ng cã quyÒn di
HËu lµ qu©n m¹nh chuyÓn tíi çc « ®ang bÞ çc qu©n
nhÊt trªn bµn cê - nhê kh¶ n¨ng di (kÓ c¶ Vua) cña ®èi ph¬ng “kiÓm
chuyÓn (vµ ¨n qu©n ®èi ph¬ng) so¸t”, còng nh kh«ng cã quyÒn ¨n
theo çc ®êng th¼ng (nh Xe) vµ qu©n cã “b¶o vÖ” cña ®èi ph¬ng.
theo çc ®êng chÐo (nh Tîng) vÒ
çc híng vµ víi sè lîng çc « tuú ý (6)
trong giíi h¹n cho phÐp.
(5)
9
Cßn cã thÓ ®Þnh nghÜa

çch ®i cña M· theo çch kh¸c: M·
di chuyÓn (vµ ¨n qu©n cña ®èi ph-
¬ng) theo h×nh ch÷ L in! (7).
Mçi níc ®i, M· thay ®æi
mµu « cê, ch¼ng h¹n M· ®ang
®øng ë mét « ®en, th× « M· cã thÓ
nh¶y tíi ch¾c ch¾n ph¶i lµ « tr¾ng
a b c d e f g h vµ ngîc l¹i.
(7)
Trªn h×nh (6), Vua Tr¾ng cã
thÓ di chuyÓn tíi mét trong 6 «
(®¸nh dÊu chÊm). Vua Tr¾ng
kh«ng ®îc phÐp nh¶y vµo çc «
“e4” (thuéc quyÒn kiÓm so¸t cña
Vua §en), còng nh “e2” (®ang bÞ
Tîng §en “c4” tÊn c«ng). Cßn Vua
§en chØ cã thÓ di chuyÓn tíi hai «
“c6” vµ “d4”, bëi lÏ hai « “c5” vµ
“e5” ®ang bÞ Tîng Tr¾ng kiÓm a b c d e f g h
so¸t, « “e4” “víng” Vua vµ « “e6” -
thuéc tÇm kiÓm so¸t cña Xe. Còng Ngoµi ra, M· lµ qu©n cê duy
kh«ng thÓ ¨n Tîng Tr¾ng “d6” ®îc nhÊt trªn bµn cê ®îc phÐp nh¶y
v× Xe ®èi ph¬ng ë “h6” ®ang b¶o qua ®Çu çc qu©n kh¸c - kh«ng
vÖ. phô thuéc vµo çc qu©n cïng bªn
hay cña ®èi ph¬ng.
 M·  Trªn h×nh (7), M· Tr¾ng
“g1” dï bÞ çc qu©n “bao bäc” -
M· lµ qu©n cê cã lèi di vÉn cã thÓ nh¶y tíi çc « cê trèng
chuyÓn (vµ ¨n qu©n cña ®èi ph- ®¸nh dÊu nh©n (“e2”, “f3”, “h3”).
¬ng) rÊt ®Æc biÖt - theo ®êng Cßn M· §en “f6” cã quyÒn lùa
chÐo cña h×nh ch÷ nhËt gåm chän: hoÆc nh¶y tíi mét trong 6 «
3x2=6 hoÆc 2x3=6 «, tõ mét gãc - trèng (“d7”, “e4”, “e8”, “g4”, “g8”,
n¬i M· ®ang ®øng - sang gãc ®èi “h5”), hoÆc ¨n HËu Tr¾ng “d5”.
diÖn - theo tÊt c¶ çc híng cã thÓ
(7).
10
Bµi tËp thùc hµnh

Ngêi ch¬i cê cÇn thiÕt ph¶i “biÕt” bµn cê mét çch thuÇn thôc - thËm
chÝ khi kh«ng cÇn nh×n!. Kinh nghiÖm cho thÊy B¹n trÎ nµo ®¹t ®îc ®iÒu
nµy ngay tõ nh÷ng bµi häc ®Çu tiªn - thêng sÏ dÔ dµng n¾m b¾t nhiÒu
kiÕn thøc phøc t¹p sau nµy. Ngoµi ra, kh¶ n¨ng nhanh chãng “t×m” ngay ra «
cê - cho dï nh×n tõ phÝa bªn Tr¾ng, hay phÝa bªn §en - còng rÊt quan träng.
§Þnh híng trªn bµn cê yÕu - cã thÓ vÝ nh lµm to¸n, nhng l¹i kh«ng thuéc B¶n
cöu ch¬ng vËy. Cho nªn ngay tõ buæi ®Çu, çc B¹n nªn thêng xuyªn luyÖn
tËp trÝ nhí cña m×nh vÒ kiÕn thøc çc « cê trªn bµn cê.
Nµo, chóng ta h·y cïng gi¶i nh÷ng bµi tËp díi ®©y.
Bµi 1: Kh«ng nh×n bµn cê, h·y viÕt tªn lÇn lît tÊt c¶ çc « cê t¹o nªn
çc ®êng chÐo:
* a1 - h8 : a1 , b2 , c3 , d4 , e5 , f6 , g7 , h8.
* h1 - a8 : _________________________________
* e1 - h4 : _________________________________
* f1 - a6 : _________________________________
Bµi 2: Kh«ng nh×n bµn cê, h·y:

* ViÕt tªn hai ®êng chÐo c¾t nhau t¹i « “c4” : ___________ vµ
___________
* ViÕt tªn cña tÊt c¶ çc « cê t¹o nªn hai ®êng chÐo trªn:
___________________________________________ vµ
___________________________________________
Bµi 3: Kh«ng nh×n bµn cê, h·y viÕt mµu cña çc « cê sau:
* a1 : ___®en____ * a8 : __________ *
h1 : _________
* h8 : __________ * e1 : __________
* e8 : _________
* d1 : __________ * d8 : __________
* e4 : _________
* b5 : __________ * g2 : __________
* h7 : _________
Bµi 4: Kh«ng nh×n bµn cê, h·y viÕt tªn « cê n¬i:

* Cét ®øng “e” c¾t ®êng chÐo “h3 - c8” : __« e6___
* Hµng ngang 5 c¾t ®êng chÐo “b1- h7” : __________
10
* Cét ®øng “g” c¾t ®êng chÐo “h1 - a8” : __________

* §êng chÐo “a1 - h8” c¾t ®êng chÐo “e1 - a5” : __________
Bµi häc 2
Tèt. Phong cÊp Tèt.
B¾t Tèt “qua ®êng”.
Trong khi tÊt c¶ çc qu©n Trªn h×nh (9), kh¶ n¨ng çc
Vua, HËu, Xe, Tîng vµ M· cã thÓ Tèt Tr¾ng cã thÓ ®i ®îc ®¸nh dÊu
di chuyÓn tuú ý vÒ tÊt c¶ çc híng, chÊm, cßn çc Tèt §en - ®¸nh dÊu
Tèt chØ ®îc phÐp ®i th¼ng vÒ nh©n. Tèt Tr¾ng “c2” vµ Tèt §en
phÝa tríc (vÒ híng ®èi ph¬ng) mét “c7” - tuú theo lùa chän cña ®Êu
« mµ th«i. thñ - cã thÓ tiÕn mét hoÆc hai «
cê. Tèt §en “f4” kh«ng cã níc ®i do
(8) bÞ Tèt cïng bªn “f3” c¶n ®êng. Tèt
Tr¾ng “b2” - dï ®ang ë vÞ trÝ ban
®Çu - xong còng chØ tiÕn ®îc
mét «. Cßn çc Tèt Tr¾ng “d3” vµ
“e4” sÏ chØ tiÕn tõng « mét vÒ
phÝa tríc.
(9)
a b c d e f g h
Tuy nhiªn, Tèt cã “ngo¹i lÖ”:

tõ vÞ trÝ ban ®Çu (hµng ngang 2
cho Tèt Tr¾ng, vµ hµng ngang 7
cho Tèt §en) mçi mét Tèt, tuú theo
ý nguyÖn cña ®Êu thñ - cã thÓ
tiÕn th¼ng vÒ phÝa tríc mét hoÆc a b c d e f g h
hai « cê (Tèt Tr¾ng “a2” vµ Tèt
§en “g7” trªn h×nh (8)). Khi Tèt ®· Cã thÓ nãi, Tèt lµ qu©n
rêi khái vÞ trÝ ban ®Çu, Tèt sÏ chiÕn ®Êu yÕu nhÊt trªn bµn cê:
chØ ®îc tiÕp tôc di chuyÓn vÒ chØ ®i th¼ng vÒ phÝa tríc, víi
phÝa tríc 1 « cê th«i (Tèt Tr¾ng chØ mét «, kh«ng ®îc tho¸i lui!.
“e4” trªn h×nh 8). §µnh r»ng Tèt cã thÓ di chuyÓn tõ
11
vÞ trÝ ban ®Çu tíi hµng ngang kÓ c¶ khi ë ®©y cã Tèt kh¸c cïng
cuèi cïng trong 5 níc ®i, nhng than mµu.
«i, con ®êng ®i kh«ng tr¶i th¶m Nh vËy, trªn h×nh (9), Tèt
®á vµ r¾c hoa hång!. §êng ®i cña Tr¾ng “h7” cã thÓ ¨n Xe §en “g8”
Tèt víng ®Çy Tèt cña ®èi ph¬ng, vµ ngay lËp tøc phong cÊp. T¬ng
cha kÓ biÕt bao nguy c¬ bÞ çc tù, Tèt §en “a7” cã thÓ ¨n M·
qu©n cña ®èi ph¬ng tÊn c«ng, Tr¾ng “b6”, Tèt §en “c7” - thËm
r×nh rËp. Nhng “vinh quang” lín chÝ - cßn cã thÓ “chän” xem nªn
lao sÏ ®Õn víi nh÷ng “chó lÝnh ¨n M· Tr¾ng “b6” hay “d6” h¬n?.
ch×” dòng c¶m: khi Tèt tiÕn tíi V× thÕ, Tèt §en “c7” cã tíi 4 kh¶
hµng ngang cuèi cïng (hµng ngang n¨ng ®i kh¸c nhau!.
8 cho çc Tèt Tr¾ng vµ hµng
ngang 1 cho Tèt §en), ngay lËp tøc, NÕu Tèt Tr¾ng - khi tiÕn
Tèt ®îc biÕn thµnh qu©n bÊt kú hai « trong mét níc ®i tõ vÞ trÝ
cïng mµu, trõ Vua. CÇn nhÊn m¹nh ban ®Çu - vît qua « cê thuéc tÇm
r»ng sù lùa chän lµ bÊt kú, trªn bµn kiÓm so¸t cña Tèt §en, th× Tèt §en
cê sau ®ã cã thÓ cã hai HËu, hay cã thÓ “b¾t”, tøc lµ ¨n Tèt Tr¾ng -
ba Xe cïng mµu,… Trong phÇn lín t¬ng tù nh khi Tèt Tr¾ng nµy chØ
trêng hîp, HËu lµ sù lùa chän sè 1, tiÕn cã mét « vËy. LuËt nµy gäi lµ
v× lµ qu©n chiÕn ®Êu m¹nh nhÊt “b¾t Tèt qua ®êng”.
trªn bµn cê. Còng v× thÕ, ta gäi lµ
Tèt phong cÊp sÏ chÝnh x¸c h¬n lµ (10a)
Tèt phong HËu.
Trªn h×nh (9), khi Tèt Tr¾ng
“h7” tiÕn xuèng “h8”, th× ngay lËp
tøc (trong cïng mét níc ®i) sÏ biÕn
thµnh - hoÆc HËu, Xe, Tîng hoÆc
M· Tr¾ng.
Kh¸c h¼n víi çc qu©n Vua,

HËu, Xe, Tîng hay M· - “®i thÕ a b c d e f g h
nµo th× ¨n qu©n thÕ ®Êy”, Tèt ¨n
qu©n ®èi ph¬ng kh«ng gièng nh
çch Tèt di chuyÓn, mµ chÐo mét (10b)
« - theo ®êng chÐo - vÒ phÝa tríc.
Sau khi ¨n qu©n ®èi ph¬ng vµ
chuyÓn sang cét ®øng bªn c¹nh,
Tèt tiÕp tôc tiÕn th¼ng vÒ phÝa
tríc, tõng « mét, trªn con ®êng míi,
12
Tuy nhiªn cÇn ®Æc biÖt lu

ý: quyÒn “b¾t Tèt qua ®êng” chØ
cã hiÖu lùc ngay lËp tøc, ë níc ®i
tr¶ lêi. NÕu ®Ó muén h¬n, quyÒn
nµy kh«ng cßn t¸c dông n÷a.
RÊt nhiÒu B¹n trÎ “nhÇm
lÉn” - nªn “b¾t qua ®êng” c¶ Xe,
c¶ Tîng vµ çc qu©n kh¸c cña ®èi
ph¬ng. ThÕ lµ sai, lµ ph¹m luËt -
a b c d e f g h
v× ta chØ ®îc phÐp “b¾t Tèt qua
®êng” mµ th«i.
(10c)
a b c d e f g h
H×nh (10a) lµ thÕ cê cã
thËt, x¶y ra trong mét Gi¶i cê trÎ
løa tuæi díi 8.
ThÕ cê Tr¾ng th¾ng.
Tr¾ng chØ cÇn ch¬i 1.Vg2 Vg5
2.Vf3, tiÕn Vua ¸p s¸t, vµ cïng víi
sù hç trî cña M·, sÏ b¾t Tèt §en
“c4” ®Ó sau ®ã dÔ dµng tiÕn Tèt
Tr¾ng “b2” xuèng phong HËu.
Song ®Êu thñ ch¬i qu©n Tr¾ng,
ch¾c do “quªn” luËt “b¾t Tèt qua
®êng”, ®· quyÕt ®Þnh tiÕn Tèt
“b2” ngay 2 « (xem h×nh (10b)).
KÕt qu¶ lµ: §en “b¾t Tèt qua ®-
êng” (xem h×nh (10c)) vµ v¸n cê
kÕt thóc … hoµ.
13

Xin mét lÇn n÷a nhÊn m¹nh, r»ng ngêi ch¬i cê cÇn thiÕt ph¶i n¾m
v÷ng bµn cê kÓ c¶ khi bÞt m¾t l¹i. Nh÷ng ai cã kh¶ n¨ng h×nh dung râ rµng
« cê trong ãc, mµu cña nã, n»m ë ®©u, nh÷ng hµng ngang, cét däc hay ®êng
chÐo nµo c¾t qua ®©y, qu©n nµo ë vÞ trÝ ban ®Çu sÏ ®øng ë ®ã,…, ngêi
®ã sÏ dÔ dµng ®Þnh híng ®îc trong nh÷ng ®ßn phèi hîp phøc t¹p sau nµy.
H·y cïng tiÕp tôc luyÖn tËp chñ ®Ò nµy.
Bµi 5: Kh«ng nh×n bµn cê, h·y viÕt mµu cña çc « cê sau:
* a3 : __________ * b6 : __________
* d7 : _________
* e2 : __________ * f4 : __________
* f6 : _________
* c8 : __________ * g3 : __________
* c2 : _________
Bµi 6: H·y tëng tîng trong ®Çu thÕ cê: Tîng Tr¾ng ®øng ë “c2”, M·
§en ®øng ë “c6”. H·y viÕt tªn çc « cê:
* Tîng Tr¾ng cÇn ph¶i nh¶y ®Õn ®Ó tÊn c«ng M· §en: ______ vµ
______
* M· §en cÇn ph¶i nh¶y ®Õn ®Ó tÊn c«ng Tîng Tr¾ng: ______ vµ
______
Bµi 7: Kh«ng nh×n bµn cê, h·y viÕt l¹i tuyÕn ®êng ®i cña M·:
* Tõ « “b1” tíi « “a1”: __Mb1 - a3 - c2 - a1__ (M - lµ tªn viÕt t¾t cña
M·).
* Tõ « “a1” tíi « “b1”: _______________________
* Tõ « “g1” tíi « “b1”: _______________________
* Tõ « “h3” tíi « “e2”: _______________________
* Tõ « “c1” tíi « “c8”: _______________________
* Tõ « “f3” tíi « “d5”: _______________________
13
Bµi häc 3
TÊn c«ng vµ phßng thñ.
ChiÕu. ChiÕu rót. ChiÕu ®«i (lìng chiÕu).
Cê Vua lµ trß ch¬i chiÕn 5. tÊn c«ng l¹i (cßn gäi lµ

tranh, ë ®ã, lùc lîng cña hai bªn “ph¶n c«ng”) hoÆc qu©n
g©y søc Ðp lÉn nhau, t¹o ra çc kh¸c cã gi¸ trÞ t¬ng ®¬ng
mèi ®e do¹ tiªu diÖt hoÆc ®¸nh (hay m¹nh h¬n cµng tèt),
®æi. Nãi mét çch kh¸c, v¸n cê - hoÆc môc tiªu quan träng
vÒ c¨n b¶n - ®îc cÊu thµnh tõ çc nµo ®ã cña ®èi ph¬ng.
cuéc tÊn c«ng, vµ ngîc l¹i, ng¨n
chÆn, ®Èy lui tÊn c«ng - tøc lµ DÔ dµng nhËn thÊy r»ng
phßng thñ. Khi v¸n ®Êu b¾t ®Çu, khi mét qu©n ®ang bÞ Tèt hoÆc
tiÒm n¨ng “tÊn c«ng” vµ “phßng M· cña ®èi ph¬ng tÊn c«ng, th×
thñ” cña hai phÝa ngang nhau, ®Ó biÖn ph¸p phßng thñ sè 3. v« t¸c
råi cuèi cïng giµnh chiÕn th¾ng lµ dông.
bªn khai th¸c tèt h¬n nh÷ng tiÒm
n¨ng nµy. (11)
Khi ®èi ph¬ng tÊn c«ng mét

qu©n, bªn phßng thñ cã thÓ ¸p
dông mét trong nh÷ng biÖn ph¸p d-
íi ®©y ®Ó b¶o vÖ qu©n nµy:
1. hoÆc dïng chÝnh qu©n
®ang bÞ tÊn c«ng, hoÆc
qu©n kh¸c, - tiªu diÖt ngîc
l¹i qu©n tÊn c«ng;
2. “s¬ t¸n”, di chuyÓn qu©n a b c d e f g h
bÞ tÊn c«ng sang vÞ trÝ
kh¸c an toµn h¬n. Cã thÓ Trªn h×nh (11), Tr¾ng võa
nãi ng¾n gän lµ “ch¹y”; ®i Xe tõ « “f1” sang « “c1” nh»m
3. “bÞt”, hay phong to¶ ®êng tÊn c«ng qu©n Xe §en “c8”. Lóc
tÊn c«ng cña ®èi ph¬ng nµy, §en cã thÓ ¸p dông mét sè
b»ng çch dïng mét qu©n biÖn ph¸p phßng thñ nh sau:
kh¸c che ch¾n; * dïng chÝnh Xe “c8” ¨n l¹i
4. dïng mét qu©n kh¸c cïng bªn Xe “c1” cña ®èi ph¬ng;
b¶o vÖ qu©n bÞ tÊn c«ng; * ch¹y Xe nµy sang çc cét
däc kh¸c;
14
* dïng M· §en “e6” nh¶y

sang “c5” hoÆc “c7” bÞt ®êng tÊn
c«ng;
* dïng M· §en “e6” nh¶y
sang “d4” tÊn c«ng l¹i Xe Tr¾ng
“b3” (anh ¨n Xe t«i, t«i ¨n l¹i Xe
anh!);
* chuyÓn Xe “a7” vÒ “a8”
b¶o vÖ Xe “c8”; a b c d e f g h
Ngoµi nh÷ng çch trªn, §en
cã ®ßn ph¶n c«ng tuyÖt vêi: dïng Trªn h×nh (12a), HËu Tr¾ng
Xe “a7” ¨n Tîng Tr¾ng “a3”, ®ång tõ « “c6” ®ang chiÕu Vua §en
thêi t¹o lu«n thÕ tÊn c«ng ngîc l¹i “a8”. §en ph¶i“g¸c” l¹i mäi toan
Xe Tr¾ng “b3” (biÖn ph¸p sè 5). tÝnh ®Ó t×m çch b¶o vÖ Vua
ngay lËp tøc. Hä cã thÓ chän mét 3
Khi mét qu©n nµo ®ã cña çch: hoÆc dïng HËu ®¸nh ®æi
®èi ph¬ng tÊn c«ng Vua vµ ®e do¹ HËu Tr¾ng, hoÆc ch¹y Vua sang «
“¨n” Vua ë níc sau - ta gäi lµ chiÕu “b8”, hoÆc nh¶y HËu lªn “b7” bÞt
Vua. Khi Vua bÞ chiÕu - kh¸c víi ®êng chiÕu.
khi mét qu©n bÞ tÊn c«ng, ngêi
ch¬i cê cÇn ph¶i cã biÖn ph¸p - (12b)
ngay lËp tøc - “gi¶i nguy” cho Vua.
Trong 5 biÖn ph¸p phßng thñ kÓ
trªn, ta thÊy râ r»ng chØ cã thÓ ¸p
dông 3 biÖn ph¸p ®Çu tiªn:
1. ¨n qu©n ®ang chiÕu;
2. ch¹y Vua khái níc chiÕu;
3.bÞt ®êng chiÕu,
vµ khi ®èi ph¬ng chiÕu Vua b»ng
M· hoÆc Tèt, chØ cßn l¹i 2 biÖn a b c d e f g h
ph¸p phßng thñ ®Çu. Cßn cÇn lu«n
lu«n ghi nhí r»ng: Vua kh«ng ®îc Trªn h×nh (12b), Tr¾ng
phÐp ch¹y sang çc « ®ang bÞ ®ang chiÕu Vua §en b»ng M·. Lóc
qu©n hoÆc Tèt cña ®èi ph¬ng tÊn nµy, §en chØ cã hai biÖn ph¸p b¶o
c«ng. vÖ Vua: hoÆc dïng Tîng ®¸nh
®æi M·, hoÆc ch¹y Vua sang “f8”
(12a) hay “h8” (mµ kh«ng ch¹y lªn “h7”
®îc - v× « nµy bÞ M· tÊn c«ng).
(12c)
15
a b c d e f g h
NÕu trong thÕ cê trªn h×nh

(13) mµ ®Õn lît §en ®i, th× b»ng
çch
di chuyÓn Xe §en sang mét « cê
kh¸c (ch¼ng h¹n nh “a3”, hay “e3”,
hay thËm chÝ ¨n Xe Tr¾ng “f2”),
a b c d e f g h §en sÏ më ®êng cho qu©n Tîng ë
“d5” chiÕu Vua Tr¾ng. Níc chiÕu
Trªn h×nh (12c), Vua Tr¾ng nh vËy ®îc gäi lµ chiÕu rót (hay
®ang bÞ Tèt §en “c2” chiÕu. chiÕu më).
Tr¾ng cã thÓ lùa chän mét trong 2: NÕu Xe §en di chuyÓn sang
hoÆc dïng Tîng ¨n Tèt nµy (cßn « “h3” ®Ó chiÕu Vua Tr¾ng lu«n,
Vua Tr¾ng kh«ng ®îc phÐp ¨n Tèt th× níc chiÕu nµy gäi lµ chiÕu ®«i
- v× ®©y lµ Tèt cã b¶o vÖ), hoÆc (v× c¶ hai qu©n Tîng vµ Xe cïng
ch¹y Vua sang çc « kh«ng bÞ chiÕu Vua) hay lìng chiÕu. ChiÕu
chiÕu nh “a1” hay “c1”. ®«i lµ níc chiÕu nguy hiÓm cho
Vua, v× Vua chØ cã duy nhÊt mét
(13) biÖn ph¸p phßng thñ: ch¹y. §¬n
gi¶n lµ v× kh«ng thÓ hoÆc ¨n,
hoÆc bÞt ®êng chiÕu cña hai
qu©n ®ang chiÕu trong chØ mét
níc.
(14)
16
a b c d e f g h
Bµi 8: H·y ®i mét níc Tèt (17)

Tr¾ng sao cho ®èi ph¬ng kh«ng
thÓ ¨n ®îc Tèt nµy?
____________________________
____________________________
(15)
a b c d e f g h
Bµi 11: Vua Tr¾ng cã thÓ

®i ®îc níc cê nµo?
____________________________
a b c d e f g h ____________________________
Bµi 9: Tr¾ng cÇn ®i níc Tèt

nµo ®Ó cã thÓ tÊn c«ng hai qu©n
§en cïng mét lóc? (18)
____________________________
____________________________
(16)
a b c d e f g h
Bµi 12: H·y ®i liÒn 4 níc cê

a b c d e f g h b»ng Xe Tr¾ng ®Ó chiÕu Vua §en
?
Bµi 10: Nh÷ng Tèt nµo trong ____________________________
sè Tèt Tr¾ng khi tiÕn lªn hµng ____________________________
ngang 4 sÏ kh«ng thÓ bÞ ®èi ph- ____________________________
¬ng ¨n?
____________________________
____________________________ (19)
17
a b c d e f g h
Bµi 13: Tr¾ng chiÕu Vua

§en nh thÕ nµo ®Ó kh«ng bÞ ¨n?
____________________________
____________________________
18
Bµi häc 4
ChiÕu hÕt - Mat.
§iÒu g× sÏ x¶y ra khi Vua bÞ chiÕu chØ cã Ých, nÕu cã môc
chiÕu, song kh«ng cã bÊt cø biÖn ®Ých nhÊt ®Þnh.
ph¸p nµo (trong 3 biÖn ph¸p kÓ Çc thÕ cê trªn h×nh vÏ tõ
trªn) cã thÓ b¶o vÖ ®îc Vua? §iÒu (20) ®Õn (31) lµ mét sè thÕ chiÕu
nµy cã nghÜa lµ: Vua bÞ chiÕu hÕt tiªu biÓu. H·y nghiªn cøu kü
hÕt, hay mat (“mat” theo tiÕng A- vµ cè g¾ng nghi nhí “cÊu tróc”
rËp, lµ “chÕt”). Lóc nµy, v¸n cê chiÕu hÕt - v× ®©y lµ nh÷ng t×nh
ngay lËp tøc kÕt thóc, vµ ®Êu thñ huèng chiÕu hÕt hay gÆp nhÊt
chiÕu hÕt Vua ®èi ph¬ng lµ ngêi trong thùc tÕ thi ®Êu.
chiÕn th¾ng.
NÕu ®©y lµ v¸n cê trong (20)
Gi¶i, hay trong TrËn ®Êu, ngêi
chiÕn th¾ng sÏ ®îc 1 ®iÓm, cßn
ngêi thua - 0 ®iÓm. Khi Gi¶i hay
TrËn ®Êu kÕt thóc, Ban tæ chøc sÏ
céng tÊt c¶ sè ®iÓm mçi ®Êu thñ
®¹t ®îc ®Ó x¸c ®Þnh thø h¹ng: ai
cã tæng sè ®iÓm cao h¬n sÏ xÕp
trªn, vµ ®Êu thñ giµnh tæng sè (21)
®iÓm cao nhÊt sÏ lµ Nhµ v«
®Þch!.
Nh vËy, chiÕu hÕt, hay mat
Vua ®èi ph¬ng - lµ môc ®Ých cao
nhÊt cña mçi v¸n cê.
Thùc tÕ cho thÊy, çc B¹n trÎ

míi häc ch¬i cê rÊt thÝch chiÕu
Vua, hy väng trong sè çc níc (22)
chiÕu “phËp phï” nµy “ch¼ng
may” cã thÓ chiÕu hÕt ®îc Vua
®èi ph¬ng ch¨ng? CÇn x¸c ®Þnh
râ: ®iÒu nµy trong cê “h¹i” nhiÒu
h¬n “lîi”, bëi lÏ kh«ng ph¶i níc
chiÕu nµo còng tèt, nhiÒu níc
chiÕu cßn g©y t¸c h¹i v× “gióp”
®èi ph¬ng t¨ng cêng thÕ cê!. Níc (23)
17
(24)
(29)
(25)
(30)
(26)
(31)
(27)
Trong v¸n ®Êu cña çc ®Êu

thñ tr×nh ®é cao, kÕt côc chiÕu
hÕt thêng hiÕm khi x¶y ra. Khi
mét bªn bÞ thiÖt h¹i nÆng nÒ vÒ
lùc lîng hoÆc thÕ trËn (nh mÊt
qu©n, hay thÕ cê suy yÕu nghiªm
(28) träng), th× ®Êu thñ nµy sÏ kh«ng
18
“®îi” cho ®Õn khi Vua cña m×nh

bÞ “mat”, mµ tù xin thua (®Çu
hµng). Cßn ®Êu thñ kia sÏ ®îc
c«ng nhËn th¾ng v¸n cê, t¬ng tù
nh khi anh ta chiÕu hÕt Vua ®èi
ph¬ng vËy.
§èi víi çc ®Êu thñ tr×nh ®é
cao, cè t×nh “d©y da”, kÐo dµi
thêi gian trong thÕ cê v« väng - lµ
thÓ hiÖn kÐm t çch. Cßn ®èi víi
çc B¹n míi tËp ch¬i, viÖc chiÕn
®Êu ®Õn “h¬i thë cuèi cïng” lµ
®iÒu dÔ hiÓu vµ tù nhiªn, bëi lÏ,
®«i khi cßn cã thÓ gì hoµ ®îc
nhiÒu thÕ cê “thua thËp phÇn” c¬
mµ!.
19
(32) Bµi 16: Mat 1 níc

____________________________
(35)
Bµi 17: Tr¾ng ®i níc cê nµo

®Ó chiÕu hÕt Vua §en? (Mat 1 n-
Bµi 14: Tr¾ng ®i níc cê nµo íc)
®Ó chiÕu hÕt Vua §en? (Mat 1 n- ____________________________
íc)
____________________________ (36)
(33)
Bµi 18: Mat 1 níc

____________________________
Bµi 15: Mat 1 níc
____________________________ (37)
(34)
Bµi 19: Mat 1 níc

____________________________
21
(38)
(41)
Bµi 20: Mat 1 níc

____________________________ Bµi 23: Mat 1 níc
____________________________
(39)
(42)
Bµi 21: Mat 1 níc

____________________________
Bµi 24: Mat 1 níc
____________________________
(40)
(43)
Bµi 22: Mat 1 níc

____________________________ Bµi 25: Mat 1 níc
____________________________
22
Bµi häc 5
Çch ghi chÐp v¸n cê.
Çc ký hiÖu quan träng.
Gièng nh nh¹c c«ng kh«ng §en: Ve8, Hd8, Xa8, Xh8,

thÓ thiÕu çc nèt nh¹c, ngêi ch¬i cê Tc8, Tf8, Mb8, Mg8, a7, b7, c7,
kh«ng thÓ thiÕu ng«n ng÷ ®Æc d7, e7, f7, g7, h7.
biÖt cña qu©n cê. §iÒu nµy cÇn (44)
thiÕt ®Ó ®äc tµi liÖu cê vµ ghi
chÐp l¹i çc v¸n ®Êu.
Nghiªn cøu tµi liÖu lµ c«ng
viÖc ®Æc biÖt quan träng ®èi víi
bÊt cø ngêi ch¬i cê nµo thùc sù
mong muèn hoµn thiÖn tr×nh ®é
cña m×nh. Chóng gióp t×m ra vµ
kh¾c phôc sai lÇm, giíi thiÖu vµ
chØ dÉn nhiÒu lèi ch¬i mÉu mùc
trong v¸n ®Êu cña çc cao thñ cê Trong çch ghi chÐp thÕ cê,
hiÖn t¹i vµ qu¸ khø. ThiÕu tµi liÖu cÇn lu ý mét sè ®iÓm sau:
cê, sÏ rÊt khã cãp nhÆt ®ñ kinh - Tèt kh«ng cã ký hiÖu, nªn
nghiÖm cÇn thiÕt, con ®êng tõ khi viÕt vÞ trÝ cña Tèt, ta chØ cÇn
ngêi míi tËp ch¬i ®Õn danh hiÖu viÕt tªn « cê.
KiÖn tíng sÏ dµi h¬n rÊt nhiÒu - - Ghi chÐp thÕ cê Tr¾ng tr-
bëi lÏ ngêi ch¬i cê ph¶i tù kh¸m ph¸ íc, thÕ cê §en sau.
nhiÒu ®iÒu, mµ lÏ ra cã thÓ tiÕp - Ghi chÐp vÞ trÝ cña çc
thu qua nh÷ng kinh nghiÖm do qu©n lÇn lît theo tr×nh tù Vua,
nhiÒu thÕ hÖ tríc ®· khai ph¸. HËu, Xe, Tîng, M· vµ Tèt.
Tõ bµi häc 1, v× ®· biÕt - §èi víi cïng mét qu©n, ghi
çch gäi tªn cña tÊt c¶ çc « cê trªn chÐp lÇn lît vÞ trÝ tõ cét “a” sang
bµn cê, còng nh ký hiÖu ng¾n gän cét “h”, vµ khi chóng ®øng trªn
cña çc qu©n, nªn ta cã thÓ ghi cïng mét cét däc - th× lÇn lît tõ
chÐp bÊt cø thÕ cê nµo. Ch¼ng hµng ngang 1 ®Õn hµng ngang 8.
h¹n, cã thÓ ghi chÐp l¹i thÕ cê ban
®Çu cho c¶ hai bªn Tr¾ng vµ §en DÔ dµng ghi chÐp c¶ v¸n cê
(44) nh sau: nÕu n¾m v÷ng mét sè ký hiÖu
Tr¾ng: Ve1, Hd1, Xa1, Xh1, quan träng díi ®©y:
Tc1, Tf1, Mb1, Mg1, a2, b2, c2, - ®i tíi, di
d2, e2, f2, g2, h2. chuyÓn tíi;
23
: ¨n qu©n; xÕp çc ký hiÖu còng nh ý nghÜa

+ chiÕu; cña chóng.
++ lìng chiÕu;
# chiÕu hÕt, mat; Tr¾ng: Minh Trang - §en: Y Duy
0-0 nhËp thµnh
ng¾n; 1. e2-e4
0-0-0 nhËp thµnh dµi; Sè 1 biÓu thÞ sè thø tù cña níc ®i,
! níc ®i m¹nh; cßn “e2-e4” cã nghÜa lµ: Tèt
!! níc cùc m¹nh; Tr¾ng tõ « “e2” di chuyÓn tíi «
? níc ®i yÕu; “e4”.
?? sai lÇm nghiªm 1. …
träng; e7-e5
= phong cÊp Tèt. Ba dÊu chÊm ®Æt sau sè thø tù
biÓu thÞ níc ®i cña §en. §en tiÕn
Bëi v× mçi níc cê ®Òu cã sù Tèt cña m×nh tõ « “e7” lªn « “e5”.
di chuyÓn qu©n hoÆc ¨n qu©n, 2. Qd1-h5?
nªn khi ghi chÐp hoµn chØnh, ta Mb8-c6
ghi vÞ trÝ qu©n ®ang ®øng tríc, Tr¾ng nh¶y HËu tõ “d1” lªn “h5”:
sau ®ã ®i ®Õn ( - ) hay ¨n ( : ) tíi « ®©y lµ níc cê yÕu. §en tr¶ lêi
nµo ®ã, ghi sau. Ch¼ng h¹n: Tîng b»ng çch nh¶y M· tõ “b8” lªn “c6”
tõ « “f1” ®i tíi « “c4”, ta ghi: - ®Ó b¶o vÖ Tèt “e5”.
2. Tf1-c4, 3. Tf1-c4
hay M· tõ « “f3” ¨n qu©n ®èi ph- Mg8-f6??
¬ng ë “e5”, ta ghi: Tr¾ng tiÕn Tîng tõ “f1” lªn “c4”,
6. Mf3:e5, trong khi §en ®¸p l¹i b»ng níc nh¶y
trong ®ã, çc sè 2 vµ 6 lµ sè thø tù M· tõ “g8” lªn “f6” - mét níc cê sai
cña níc ®i. lÇm nghiªm träng, dÉn ®Õn …
thua ngay lËp tøc.
Khi Tèt Tr¾ng “c7” tiÕn tíi 4. Hh5:f7 #
hµng ngang cuèi cïng “c8”, ngay HËu Tr¾ng tõ “h5” ¨n Tèt §en “f7”
lËp tøc, Tèt sÏ phong cÊp - lóc nµy vµ chiÕu hÕt Vua §en. Xin h·y ghi
®Êu thñ ch¬i qu©n Tr¾ng muèn nhí thÕ cê chiÕu hÕt cuèi cïng trªn
phong HËu, khi ®ã ta ghi: h×nh (45) nµy.
9. c7-c8=Q
(45)
Nµo, h·y s¾p xÕp l¹i trªn
bµn cê thÕ cê ban ®Çu (44), ®Ó
cïng ®äc mét v¸n ®Êu vÝ dô. Xin
®Æc biÖt lu ý ®Õn tr×nh tù s¾p
24
1. e4
e5
2. Tc4
Hg5?
3. Mf3!
H:g2
4. Xg1
Hh3
V× thÕ cê chiÕu “mat” nµy 5. T:f7+!
xuÊt hiÖn v« sè lÇn trong v¸n ®Êu Xem h×nh (46)
cña çc B¹n míi häc ch¬i cê, nªn ®-
îc gäi lµ “mat vì lßng”! (46)
Trªn thùc tÕ, ®Ó tiÕt kiÖm

thêi gian, ngêi ch¬i cê thêng ¸p
dông lèi ghi chÐp ng¾n gän, bá
qua vÞ trÝ ®øng cña qu©n, chØ
ghi chÐp sè thø tù, tªn qu©n cê vµ
« cê mµ qu©n nµy sÏ di chuyÓn
hoÆc ¨n tíi. Tuy nhiªn
trong lèi ghi chÐp nµy cÇn lu ý:
* NÕu hai qu©n cïng tªn (vÝ 5. ...
dô nh 2 M·, hay 2 Xe) ®Òu cã thÓ Vd8
nh¶y tíi mét «, th× khi ghi chÐp, NÕu 5…V:f7, Tr¾ng sÏ ch¬i
cÇn ghi râ qu©n nµo trong sè 2 6.Mg5+ vµ 7.M:h3 - vµ h¬n HËu,
qu©n nµy, b»ng çch thªm ch÷ cña giµnh u thÕ lín.
cét däc, hay sè cña hµng ngang vµo 6. d4
phÝa tríc tªn cña « cê qu©n sÏ di e:d4??
chuyÓn tíi (ch¼ng h¹n 6…Mge7, §en nªn cè g¾ng cÇm cù b»ng níc
hay 9.X8d2, v…v). 6…d6. Sau níc ®i trong v¸n, §en
* §èi víi Tèt, nÕu trong çch ch¾c ch¾n mÊt HËu.
ghi chÐp hoµn chØnh lµ 3. f4:e5, 7. Xg3!
th× trong çch ghi ng¾n gän, chØ §en xin thua, v× HËu hÕt
cÇn 3.f:e5 lµ ®ñ. ®êng ch¹y. Tèt nhÊt cho §en lóc
nµy lµ ®µnh dïng HËu ¨n Xe
H·y bµy trªn bµn cê vµ ®äc Tr¾ng, vµ Tr¾ng sÏ cã u thÕ rÊt
mét sè v¸n cê díi ®©y. lín.
Tr¾ng: A - §en: B Tr¾ng: C - §en: D
25
Trong nhiÒu tµi liÖu cê cæ xa, nã

1. g4? cã tªn gäi lµ “mat ®Çn ®én” (47).
e5
2. f3??
Hh4 # Tr¾ng: E - §en: F
(47) 1. e4
e5
2. f4
Tc5
3. f:e5??
Hh4+
4. Ve2
NÕu 4.g3, §en sÏ 4…H:e4+ vµ 5…
H:h1- Tr¾ng mÊt Xe. Song thµ nh
thÕ cßn h¬n, v×:
ThÕ chiÕu mat nhanh nhÊt 4. ...
cã thÓ x¶y ra tõ thÕ cê ban ®Çu. H:e4 #
Bµi tËp thùc hµnh 3.Tf1-c4 d7-d6 _________
4.Mb1-c3 Tc8-g4 _________
Bµi 26: H·y viÕt l¹i thÕ cê 5.0-0 Mc6-d4 _________
“mat vì lßng” trªn h×nh (45). 6.Mf3:e5 Tg4:d1 _________
7.Tc4:f7+ Ve8-e7 _________
Tr¾ng:______________________ 8.Mc3-d5 # _________
____________________________
____________________________
________________________ Bµi 28:
(48)
§en:_________________________
____________________________
____________________________
______________________
Bµi 27: H·y ghi chÐp l¹i v¸n

cê díi ®©y theo lèi ng¾n gän.
1.e2-e4 e7-e5 _________ Níc cê nµo cã lîi nhÊt cho Tr¾ng?

2.Mg1-f3 Mb8-c6 _________ 1.______________________
26
(49)
Bµi 32: Mat 1 níc

Bµi 29: Mat 1 níc 1.______________________
1.______________________
(50) (53)
Bµi 33: Mat 1 níc

Bµi 30: Mat 1 níc 1.______________________
1.______________________
(51) (54)
Bµi 31: Mat 1 níc Bµi 34: Mat 1 níc

1.______________________ 1.______________________
(52)
27
(55)
Bµi 35: Mat 1 níc

1.______________________
(56)
Bµi 36: Mat 1 níc

1.______________________
(57)
Bµi 37: Mat 1 níc

1.______________________
28
Bµi häc 6 Trong thÕ cê trªn h×nh (58),

c¶ Tr¾ng lÉn §en ®Òu cã thÓ
Níc nhËp thµnh. chän nhËp thµnh ng¾n hay dµi.
Gi¶ sö Tr¾ng quyÕt ®Þnh
Khi ch¬i bÊt kú níc cê nµo nhËp thµnh dµi, cßn §en nhËp
trªn bµn cê, hai ®Êu thñ b¾t buéc thµnh ng¾n, th× sau khi c¶ hai bªn
ph¶i tu©n thñ quy t¾c quan träng: hoµn thµnh níc ®i, ta nhËn ®îc
mçi níc ®i chØ ®îc phÐp di thÕ cê nh trªn h×nh (59).
chuyÓn mét qu©n. Song quy t¾c
nµy cã “ngo¹i lÖ” duy nhÊt: hai (59)
®Êu thñ trong mçi v¸n ®Êu ®îc
phÐp thùc hiÖn mét níc cê ®Æc
biÖt víi hai qu©n cê cïng mµu di
chuyÓn cïng mét lóc - Vua vµ Xe.
Níc cê phèi hîp nµy gäi lµ níc nhËp
thµnh.
Níc nhËp thµnh ®îc thùc
hiÖn nh sau: chuyÓn Vua tríc, vÒ
híng Xe, qua çch mét « (« cïng
mµu), sau ®ã chuyÓn Xe qua ®Çu NÕu tõ thÕ cê h×nh (58) mµ
Vua vµ ®Æt vµo « c¹nh Vua. Vµ Tr¾ng muèn nhËp thµnh ng¾n,
v× mçi ®Êu thñ cã hai Xe, nªn cã th× Vua Tr¾ng sÏ chuyÓn tõ “e1”
hai kiÓu nhËp thµnh: qua “g1”, cßn Xe - tõ “h1” qua
* nhËp thµnh ng¾n - cßn gäi “f1”. T¬ng tù nh khi §en muèn
lµ nhËp thµnh çnh Vua, ký hiÖu nhËp thµnh dµi: Vua tõ “e8”
ng¾n gän lµ “0-0”; chuyÓn qua “c8”, cßn Xe - tõ “a8”
* nhËp thµnh dµi - hay nhËp qua “d8”.
thµnh çnh HËu, ký hiÖu lµ “0-0-
0”. CÇn ®Æc biÖt lu ý: mçi bªn
chØ ®îc phÐp nhËp thµnh mét lÇn
(58) trong suèt v¸n ®Êu, víi nh÷ng
®iÒu kiÖn b¾t buéc sau ®©y:
1. nÕu Vua vµ Xe cho ®Õn
thêi ®iÓm nhËp thµnh cha hÒ di
chuyÓn khái vÞ trÝ lÇn nµo (nÕu
mét Xe ®· di chuyÓn råi, cßn Xe
kia cha - th× chØ ®îc nhËp thµnh
vÒ phÝa qu©n Xe cha di chuyÓn);
2. nÕu gi÷a Vua vµ Xe
kh«ng cã bÊt cø qu©n nµo kh¸c;
29
3. nÕu Trªn h×nh (61), Vua Tr¾ng

Vua trong thêi ®iÓm nhËp thµnh cã thÓ nhËp thµnh c¶ ng¾n lÉn
kh«ng bÞ çc qu©n kh¸c cña ®èi dµi. Trong khi ®ã Vua §en kh«ng
ph¬ng chiÕu; thÓ nhËp thµnh ®i ®©u ®îc c¶ v×
4. nÕu Vua khi nhËp thµnh « “d8” (lµ « Vua nµy ph¶i ®i qua
kh«ng di chuyÓn qua « cê ®ang khi nhËp thµnh dµi) còng nh «
bÞ qu©n ®èi ph¬ng tÊn c«ng; “g8” (lµ « Vua sÏ ®øng sau khi
5. nÕu Vua sau khi nhËp nhËp thµnh ng¾n) ®Òu ®ang bÞ
thµnh kh«ng r¬i ®óng vµo níc hai qu©n Tîng Tr¾ng tÊn c«ng.
chiÕu cña qu©n ®èi ph¬ng;
(61)
Khi Xe ®ang bÞ ®èi ph¬ng
tÊn c«ng, hoÆc trong qu¸ tr×nh
nhËp thµnh ph¶i di chuyÓn qua «
bÞ qu©n ®èi ph¬ng tÊn c«ng - sÏ
kh«ng ¶nh hëng g× ®Õn níc nhËp
thµnh víi qu©n Xe nµy.
(60)
NhËp thµnh - lµ níc cê ®Æc

biÖt quan träng, kh«ng nh÷ng chØ
®a Vua vµo vÞ trÝ an toµn, mµ
cßn nhanh chãng ph¸t triÓn lùc l-
îng, phèi hîp hµnh ®éng gi÷a hai
Xe trªn hµng ngang cuèi. Kh«ng Ýt
trêng hîp chØ sau mét níc nhËp
thµnh, Xe ®ang tõ gãc bµn cê bçng
H×nh (60) lµ t×nh huèng khi ngay lËp tøc tham chiÕn ...
kh«ng bªn nµo cã quyÒn nhËp
thµnh: Vua Tr¾ng “e1” ®ang bÞ (62)
Tîng §en chiÕu (®iÒu 3), cßn Vua
§en kh«ng thÓ nhËp thµnh ng¾n
thËm chÝ c¶ sau khi Xe tõ “g8”
quay trë vÒ vÞ trÝ ban ®Çu “h8”
(®iÒu 1), còng nh kh«ng thÓ
nhËp thµnh dµi do “víng” Tîng
“c8” (®iÒu 2).
30
Lît §en ®i 2. 0-0-0+!

Vc8
1. ... 3. V:b2
X:b2? Tr¾ng h¬n Xe vµ th¾ng.
Níc ¨n Tèt thiÕu thËn träng.
(63) Bµi 39: Vua nµo cã thÓ

nhËp thµnh ®îc? VÒ phÝa nµo?
V× sao?
___________________________
___________________________
___________________________
___________________________
___________________________
(65)
Bµi 38: Vua nµo cã thÓ
nhËp thµnh ®îc? VÒ phÝa nµo?
V× sao?
___________________________
___________________________
___________________________
___________________________
___________________________
Bµi 40: Mat 1 níc
1.______________________
(64)
(66)
31
Bµi 41: Tr¾ng nªn ch¬i níc

cê nµo ®Ó kh«ng cho §en nhËp
thµnh?
1.______________________
(67)
Bµi 44: Mat 1 níc

1.______________________
Bµi 42: Mat 1 níc

1.______________________
(68)
(70)
Bµi 43: Mat 1 níc b»ng 3

çch kh¸c nhau.
Bµi 45: Mat 1 níc
Çch 1:
1.______________________
1._________________
Çch 2:
1._________________
Çch 3:
(71)
1._________________
(69)
32
Bµi 46: Mat 1 níc

1.______________________
33
Bµi häc 7
Hoµ cê. ChiÕu vÜnh viÔn.
30
Kh«ng ph¶i bÊt cø v¸n cê

nµo ®Òu sÏ kÕt thóc th¾ng lîi cho
mét bªn. NhiÒu khi, kh«ng ai trong
sè hai ®Êu thñ chiÕu hÕt ®îc Vua
®èi ph¬ng, khi ®ã v¸n cê sÏ hoµ.
Mét vÝ dô ®iÓn h×nh nhÊt: sau
cuéc “giao tranh” d÷ déi, lùc lîng
hai phÝa ®¸nh ®æi hÕt lÉn nhau,
vµ trªn bµn cê chØ cßn l¹i … ®óng Hoµ cê
2 Vua. Song v× kh«ng Vua nµo ®-
îc phÐp ¸p s¸t Vua ®èi ph¬ng, nªn (74)
kh«ng thÓ chiÕu hay chiÕu hÕt
®èi ph¬ng ®îc. SÏ v« nghÜa nÕu
cø tiÕp tôc v¸n ®Êu - hoµ cê.
1. Më réng h¬n ra, mét sè
t×nh huèng thÕ trËn ®îc tÝnh hoµ
cê khi mét bªn - mÆc dï cã u thÕ
vÒ lùc lîng - song kh«ng ®ñ ®Ó
chiÕu hÕt Vua ®èi ph¬ng. Ch¼ng Hoµ cê, nÕu Tr¾ng n¾m v÷ng
h¹n: ph¬ng ph¸p phßng thñ
a) Mét bªn cã Vua vµ Tîng,
cßn bªn kia - chØ cã Vua (72).
d) Mçi bªn ®Òu cã Vua vµ
(72) mét Tîng cïng mµu (75).
(75)
Hoµ cê
b) Mét bªn - Vua vµ M·, cßn

Hoµ cê
bªn kia - chØ cã Vua (73).
Lý thuyÕt cê biÕt ®Õn v«
c) Mét bªn - Vua vµ 2 M·,
vµn t×nh huèng thÕ trËn víi t¬ng
cßn bªn kia - chØ cã Vua (74).
quan lùc lîng hoµ cê, song ®ã lµ
(73)
nh÷ng trêng hîp phøc t¹p - chóng ta
34
sÏ xem xÐt sau. ChØ xin nhÊn (hoÆc kh«ng biÕt çch) chiÕu hÕt
m¹nh mét ®iÒu: kh«ng chØ “t¬ng Vua ®èi ph¬ng trong vßng 50 níc.
quan lùc lîng” gi÷a hai bªn, mµ cßn §©y lµ trêng hîp hoµ cê theo luËt
c¶ “thÕ ®øng cña çc qu©n” trªn 50 níc víi lu ý quan träng sau: trong
bµn cê sÏ quyÕt ®Þnh “tÝnh chÊt suèt 50 níc cê nµy, c¶ hai bªn
hoµ” cña thÕ cê. kh«ng ®i mét níc Tèt nµo hoÆc
H·y cïng xem vÝ dô gì hoµ kh«ng ¨n mét qu©n nµo. NÕu cã,
tiªu biÓu díi ®©y (76). 50 níc míi sÏ ph¶i tÝnh l¹i tõ thêi
®iÓm ®i Tèt hoÆc ¨n qu©n.
(76)
3. Khi hai ®èi thñ - do ng¹i

lµm suy yÕu thÕ cê cña m×nh -
lÆp ®i lÆp l¹i çc níc ®i, th× v¸n
cê còng sÏ hoµ. Theo luËt cê hiÖn
®¹i, hoµ cê ®îc c«ng nhËn cho bªn
®Ò nghÞ x¸c nhËn thÕ cê bÊt
biÕn 3 lÇn, cã nghÜa lµ cïng mét
Lît §en ®i thÕ cê x¶y ra 3 lÇn, kh«ng b¾t
buéc liªn tiÕp, mµ cã thÓ ë çc thêi
T×nh thÕ §en v« cïng nguy ngËp ®iÓm kh¸c nhau cña v¸n cê.
v× Tèt Tr¾ng “d7” chuÈn bÞ
phong HËu. Nhng: 4. Khi c¶ hai bªn tù nhËn
1. ... thÊy kh«ng ®ñ c¬ së giµnh chiÕn
Mc5+! th¾ng, cã thÓ hoµ theo tho¶ thuËn.
Níc “tham ¨n” M· 1…M:e5 sÏ thua Trong trêng hîp nµy, mét bªn chñ
ngay v× 2.d8=H. ®éng ®Ò nghÞ tríc (nãi víi ®èi
2. Vc4 thñ:”®Ò nghÞ hoµ!”), cßn bªn kia
M:d7 sÏ xem xÐt lêi ®Ò nghÞ nµy vµ
3. M:d7 ®ång ý. TÊt nhiªn, v¸n cê sÏ tiÕp
Hoµ cê. Tr¾ng h¬n M·, tôc nÕu ®èi ph¬ng tõ chèi.
song kh«ng ®ñ ®Ó chiÕu hÕt Vua
§en (®iÒu 1.b). 5. Khi mét bªn thùc hiÖn
hµng lo¹t níc chiÕu liªn tôc Vua
®èi ph¬ng, sao cho Vua nµy kh«ng
2. §Ó v¸n ®Êu kh«ng kÐo thÓ “trèn” khái çc níc chiÕu, v¸n
dµi ®Õn … v« tËn, hoµ cê sÏ ®îc cê kÕt thóc hoµ kü thuËt do chiÕu
c«ng nhËn cho bªn yÕu trong trêng vÜnh viÔn. §©y lµ ®Êu ph¸p quan
hîp ®èi thñ - mÆc dï cã ®ñ lùc l- träng cho bªn yÕu tho¸t khái …
îng cÇn thiÕt - song kh«ng thÓ thua cê.
35
(77) 1. . .
.______________________
2.__________________________
(79)
Lît Tr¾ng ®i
§en cã u thÕ ¸p ®¶o. Song nhê ®i

tríc, Tr¾ng gì hoµ b»ng “chiÕu Bµi 48: §en ®i tríc vµ gì hoµ
vÜnh viÔn”: 1. . .
1. Hf8+ .______________________
Va7 2.__________________________
2. Hc5+! (80)
Vb8
RÊt tiÕc nÕu §en ch¬i 2…b6,
Tr¾ng sÏ 3.H:c7+ Va8 4.Hc8+
Va7 5.Hc7+, v…v, chiÕu vÜnh
viÔn).
3. Hf8+
Va7
4. Hc5+
Hoµ.
Bµi 49: §en ®i tríc vµ gì hoµ
1. . .
Bµi tËp thùc hµnh .______________________
(78) 2.__________________________
(81)
36

1. . . Bµi 53:Tr¾ng ®i tríc vµ gì hoµ
.______________________ 1. ________________________
2.__________________________ 2.__________________________
(82) (85)
Bµi 51: §en ®i tríc vµ gì hoµ Bµi 54: §en ®i tríc vµ gì hoµ
1. . . 1. . .
.______________________ .______________________
2.__________________________ 2.__________________________
(83)
(86)
Bµi 52:Tr¾ng ®i tríc vµ gì hoµ

1. ________________________ Bµi 55:Tr¾ng ®i tríc vµ gì hoµ
2.__________________________ 1. ________________________
2.__________________________
(84)
(87)
37
Bµi 56:Tr¾ng ®i tríc vµ gì hoµ

1.________________________
2.__________________________
Bµi häc 8
Hoµ “pat”.
§«i khi trong v¸n ®Êu xuÊt
hiÖn t×nh huèng khi tÊt c¶ çc
qu©n (kÓ c¶ Vua) cña bªn cã lît ®i
®Òu kh«ng thÓ ®i ®îc níc nµo,
trong khi Vua l¹i kh«ng bÞ chiÕu
(tÊt nhiªn, nÕu Vua bÞ chiÕu mµ
kh«ng thÓ ch¹y ®i ®©u ®îc - lµ Lît §en ®i
mat). T×nh huèng nµy gäi lµ “pat”, (90)
vµ hoµ cê.
Víi çc B¹n míi häc ch¬i cê,
“pat” thêng x¶y ra khi Vua “trÇn
trôi” bÞ bao v©y gi÷a dµy ®Æc
qu©n vµ Tèt cña ®èi ph¬ng - song
do thiÕu hiÓu biÕt kü thuËt chiÕu
hÕt, hoÆc do cÈu th¶, v…v, bªn
Lît §en ®i
m¹nh h¬n “lì níc”, nªn ®µnh “bá
phÝ” thµnh … “pat”.
(91)
Trªn çc h×nh tõ (88) ®Õn
(95) lµ mét sè thÕ “pat” tiªu biÓu
thêng gÆp trong thùc tÕ.
(88)
Lît §en ®i
(92)
Lît §en ®i
(89)
38
Trong thùc tÕ thi ®Êu cña

çc vËn ®éng viªn Cê tr×nh ®é
cao, ®«i khi bªn yÕu h¬n cã c¬ héi
thÝ qu©n thµnh c«ng mét (thËm
chÝ hai, hay ba) qu©n cuèi cïng
®Ó chñ ®éng “®Æt” Vua cña
m×nh vµo thÕ “pat” vµ gì hoµ.
Lît Tr¾ng ®i
§©y lµ ®Êu ph¸p chiÕn thuËt cao
cÊp, gäi lµ ®ßn phèi hîp “pat” ,
(93)
mang l¹i vÎ ®Ñp vµ sù tho¶ m·n
cao ®é vÒ tinh thÇn, kh«ng kÐm
g× khi th¾ng cê!
Trong thÕ cê trªn h×nh (96),
Tr¾ng cã u thÕ ¸p ®¶o víi nhiÒu
mèi ®e do¹ “chÕt ngêi” nh 1.Hc7#
hay 1.a7. Song §en, v× ®îc ®i tríc,
Lît Tr¾ng ®i ®· ph¸t hiÖn ra con ®êng gì hoµ
(94) tuyÖt vêi b»ng çc níc thÝ liªn
tiÕp, ®ång thêi ®Æt Vua cña
m×nh vµo thÕ “pat” vµ gì hoµ.
(96)
Lît Tr¾ng ®i
(95)
Lît §en ®i
1. ...
Tc6+!
Lît Tr¾ng ®i 2. H:c6
B¾t buéc. Giê Vua §en ®· n»m
H·y nghiªn cøu kü vµ ghi nhí trong thÕ “pat”, chØ cßn l¹i c«ng
nh÷ng thÕ cê nµy. viÖc cuèi cïng: hy sinh nèt Xe.
2. ...
Xg1+!
39
3. V:g1
Pat. Hoµ.
(97)
Tr¾ng ®i vµ gì hoµ.
§Çu tiªn, Tr¾ng “®Æt” Vua cña

m×nh vµo thÕ “pat” tríc:
1. Xh7+
§en ®i. Tr¾ng gì hoµ. Vg3
Bíc tiÕp theo: thÝ Xe. Nhng nh
§en ch¬i: thÕ nµo? Kh«ng thÓ 2.Xh3+? v×
1. ... 2…V:h3, Vua Tr¾ng cßn « “f2”
Hb6+ ®Ó ®i. Ho¸ ra, Tr¾ng cã thÓ ®Ò
Tr¾ng nªn tr¸nh Vua ®i ®©u? Ng- nghÞ thÝ Xe cña m×nh “vÜnh
êi míi häc ch¬i cê cã thÓ cho r»ng viÔn”: hÔ Xe §en ®i ®©u trªn
®©y lµ c©u hái thõa! “Tr¸nh sang hµng ngang 8, Xe Tr¾ng sÏ “truy
« “c8” lµ tÊt nhiªn råi, ®Ó cßn b¶o kÝch” ®Õn ®Êy trªn hµng ngang
vÖ Tèt s¾p phong HËu”. Than «i, 7, vµ nÕu Xe ¨n Xe, sÏ hoµ “pat”…
®ã l¹i chÝnh lµ níc thua cê (v× sao, 2. Xe7!
sau ta sÏ biÕt). Trong khi chØ cÇn Xa8
tr¸nh Vua vµo gãc bµn cê “a8”, 3. Xa7
Tr¾ng sÏ gì hoµ nhê “pat”: Xd8
2. Va8! 4. Xd7
H:c7 Trong cê, qu©n Xe truy
Pat. Hoµ. kÝch “vÜnh viÔn” nh trªn, gäi lµ
TÊt nhiªn, nÕu §en ch¬i qu©n “Xe ®iªn”.
2...Ha6+, Tr¾ng sÏ 3.Vb8 Hb6+
4.Va8!, vµ còng hoµ.
(98)
40

(99) 2.______________________
(102)
Bµi 57: Tr¾ng ®i vµ gì hoµ.

1.______________________ Bµi 60: Tr¾ng ®i vµ gì hoµ.
2.______________________ 1.______________________
2.______________________
(100)
(103)

1.______________________ Bµi 61: Tr¾ng ®i vµ gì hoµ.
2.______________________ 1.______________________
2.______________________
(101) (104)

1.______________________
1.______________________
38
2.______________________
(106)
(105)

Bµi 63: Tr¾ng ®i vµ gì hoµ. 1.______________________
1.______________________ 2.______________________
2.______________________
39
Bµi häc 9
Gi¸ trÞ cña çc qu©n.
§«i ®iÒu vÒ t çch cña ®Êu thñ.
N¶y sinh c©u hái: nh©n tè B¶ng I biÓu thÞ gi¸ trÞ cña
nµo trªn thùc tÕ quyÕt ®Þnh gi¸ tÊt c¶ çc qu©n cê theo sè ®iÓm.
trÞ cña qu©n nµy hay qu©n kh¸c? B¶ng I
Chóng ta ®Òu thÊy trªn bµn
cê, çc qu©n cê kh¸c nhau cã nh÷ng Tèt P =
kh¶ n¨ng kh¸c nhau. Ch¼ng h¹n cã 1
qu©n chØ nh¶y mét níc tõ gãc bµn M· N =
cê nµy sang gãc ®èi diÖn, trong 3
khi qu©n kh¸c cÇn tíi vµi níc ®i; Tîng L = 3
mét sè qu©n chØ di chuyÓn theo Xe R =
mét mµu «, trong khi qu©n kh¸c cã
4,5 - 5
thÓ qua hÕt lît 64 « cê trªn bµn cê;
HËu trong trung t©m bµn cê cã
HËu Q = 9
thÓ kiÓm so¸t tíi 27 « cê cïng mét Vua K = 3
lóc, trong khi M· - chØ cã 8, v…v.
Râ rµng r»ng, chÝnh tÝnh n¨ng §«i ®iÒu ®¸ng nãi vÒ gi¸
®éng hay kh¶ n¨ng chiÕn ®Êu cña trÞ cña Vua. V× lµ “nh©n vËt”
mçi qu©n cê sÏ quyÕt ®Þnh søc quan träng nhÊt trªn bµn cê, gi¸ trÞ
m¹nh, hay gi¸ trÞ cña qu©n cê ®ã. cña Vua kh«ng thÓ ®em so s¸nh
Lý thuyÕt vµ thùc hµnh ®· víi gi¸ trÞ cña bÊt cø qu©n nµo
thiÕt lËp hÖ thèng gi¸ trÞ cña çc kh¸c. §Çu v¸n cê, khi trªn bµn cê
qu©n, gióp ngêi ch¬i Cê ®Þnh h- cßn ®«ng qu©n, Vua kh«ng tham
íng chÝnh x¸c trong thi ®Êu, nhÊt gia tÝch cùc vµo cuéc chiÕn, thËm
lµ khi ®æi qu©n, nh»m tr¸nh thiÖt chÝ ngîc l¹i, rÊt cÇn thiÕt ®a Vua
h¹i vµ mÊt m¸t vÒ lùc lîng - nguyªn “Èn nÊp” vµo nh÷ng vÞ trÝ an
nh©n chñ yÕu dÉn ®Õn thua cê. toµn ®Ó ®èi ph¬ng khã tÊn c«ng
§¬n vÞ ®o gi¸ trÞ cña çc ®îc (ch¼ng h¹n nh nhËp thµnh).
qu©n, theo quy íc - b»ng qu©n cê Nhng cê cµng chuyÓn s©u vÒ tµn,
yÕu nhÊt trªn bµn cê: Tèt. Còng khi mµ phÇn lín lùc lîng cña hai
chÝnh v× Tèt cã gi¸ trÞ “yÕu” phÝa ®· ®¸nh ®æi hÕt cho nhau,
nhÊt, nªn thËm chÝ kh«ng ®îc møc ®é nguy hiÓm gi¶m xuèng
xem nh mét “qu©n”. ®Õn møc thÊp, Vua bçng trë thµnh
qu©n tÊn c«ng tÝch cùc. ChÝnh
trong cê tµn, kü thuËt ch¬i Vua sÏ
40
®ãng vai trß quyÕt ®Þnh. Nh×n trÞ tuyÖt ®èi, gi¸ trÞ cña qu©n cê
chung, gi¸ trÞ vÒ “søc m¹nh” cña trªn bµn cê … trèng. Nhng trong
Vua ®îc xem nh xÊp xØ víi Tîng v¸n ®Êu, lèi bè trÝ toµn côc còng
hay M·. nh vÞ trÝ ®øng sÏ g©y ¶nh hëng
®Õn tÝnh n¨ng ®éng còng nh søc
Khi mét bªn “hy sinh” qu©n m¹nh cña tõng qu©n. Qu©n trong
cña m×nh ®Ó “lÊy l¹i” qu©n cã gi¸ trung t©m cã tèi ®a søc m¹nh,
trÞ t¬ng ®¬ng cña ®èi ph¬ng, ta trong khi còng qu©n nµy ë gãc bµn
gäi lµ ®æi qu©n. Trªn thùc tÕ, cê - bçng “yÕu” h¬n rÊt nhiÒu.
kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i hai qu©n Hay cã thÓ nãi, Xe ë ®Çu v¸n cê
cïng tªn ®æi cho nhau míi gäi lµ g©y ¶nh hëng ®Õn thÕ cê yÕu
®æi qu©n, vµ b¶ng II sÏ gióp cho h¬n nhiÒu so víi M·. Nãi çch
çc B¹n míi häc ch¬i nhanh chãng kh¸c, bÊt kú qu©n cê nµo tham gia
n¾m b¾t chÝnh x¸c gi¸ trÞ t¬ng cuéc chiÕn sÏ ®îc ®¸nh gi¸ gi¸ trÞ
quan gi÷a çc qu©n. cao h¬n so víi qu©n cê kh«ng hÒ
di chuyÓn níc nµo!.
B¶ng II V× thÕ, tuú theo tÝnh chÊt
thÕ cê, gi¸ trÞ t¬ng ®èi cña çc
Q = ZZZZZZZZZ qu©n sÏ thay ®æi. Kh«ng hiÕm
Q = TT khi qu©n cê yÕu nhÊt (theo gi¸ trÞ
Q = VVS = tuyÖt ®èi) l¹i ®ãng vai trß quyÕt
SSV ®Þnh. Tèt ®«i khi cã thÓ nãi lêi
R = ZZZZZ “cuèi cïng”, trong khi qu©n kh¸c
R = VZZ = m¹nh h¬n nhiÒu - l¹i bÊt lùc (107).
SZZ
L = S = (107)
ZZZ
LN > T > LP
NN > T > NP
LN = TZZ
NÕu mét bªn trong qu¸ tr×nh

giao tranh bçng h¬n qu©n, hoÆc
cã qu©n cã gi¸ trÞ lín h¬n, th× ta
nãi, ®Êu thñ nµy cã u thÕ vËt §en ®i. §en chiÕu hÕt Vua Tr¾ng
chÊt. trong 1 níc: 1…f1=M #
Gi¸ trÞ cña çc qu©n chóng

ta xem xÐt tõ ®Çu ®Õn giê - lµ gi¸
41
Khi mét bªn “cè ý” bá mét

qu©n m¹nh ®Ó lÊy qu©n yÕu h¬n
cña ®èi ph¬ng (víi môc ®Ých ®¹t ,.,.,.,
®îc lîi thÕ nµo ®ã), ta gäi lµ thÝ
qu©n. T¹i thêi ®iÓm thÝ, gi¸ trÞ Trong khi thi ®Êu, ®Æc
cña qu©n ®ét ngét thay ®æi, dêng biÖt thi ®Êu Gi¶i, ngêi ch¬i cê
nh ý nghÜa “vËt chÊt” kh«ng cßn cÇn ph¶i tu©n thñ mét sè quy t¾c
quan träng, ý nghÜa “chÊt lîng” trë tèi thiÓu díi ®©y:
nªn hµng ®Çu. Vµ hiÓn nhiªn, t¹i 1. “Ch¹m qu©n - ph¶i ®i”.
thêi ®iÓm “mat”, qu©n cã gi¸ trÞ NÕu ®Õn lît ®i, ®Êu thñ ch¹m
lín nhÊt trªn bµn cê sÏ lµ qu©n trùc qu©n cña m×nh - th× buéc ph¶i ®i
tiÕp chiÕu hÕt Vua. qu©n nµy. NÕu ch¹m qu©n cña
“NghÖ thuËt ch¬i cê, vÒ ®èi ph¬ng - th× buéc ph¶i ¨n.
b¶n chÊt kh«ng cã g× kh¸c - lµ kü 2. Khi muèn s¾p xÕp cÈn
n¨ng khai th¸c tèi ®a søc m¹nh thËn l¹i qu©n cê nµo ®ã trªn bµn
tiÒm Èn cña mçi qu©n cê”. cê khi ®ang thi ®Êu, cÇn th«ng
b¸o tríc cho ®èi thñ biÕt b»ng çch
(108) nãi “xin söa qu©n”, hoÆc “söa
qu©n”.
3. Níc cê ®· ®i råi kh«ng ®-
îc ®i l¹i.
4. Trong qu¸ tr×nh thi ®Êu
çc Gi¶i chÝnh thøc, tuyÖt ®èi
kh«ng ®îc phÐp sö dông çc tµi
liÖu ghi chÐp hoÆc in Ên, còng
nh kh«ng ®îc tham kh¶o ý kiÕn
Lît Tr¾ng ®i hay th¶o luËn víi bÊt cø ai kh¸c
ngoµi Träng tµi, hoÆc thiÕu sù
1. NÕu Tr¾ng ch¬i 1. X:a6, gi¸m s¸t cña Träng tµi.
ta nãi, Tr¾ng ®æi qu©n bÊt lîi. 5. Nghiªm cÊm “quÊy rèi”
2. NÕu Tr¾ng ch¬i hay lµm ®èi thñ mÊt tËp trung t t-
1.H:b8+, ta nãi, Tr¾ng ®æi ëng (kÓ c¶ nãi víi ®èi thñ khi hä
qu©n. ®ang suy nghÜ níc ®i).
3. NÕu Tr¾ng ch¬i
1.H:h7+!, ta nãi, Tr¾ng thÝ Çc ®Êu thñ Cê cÇn cã t¸c
qu©n ®Ó chiÕu hÕt Vua ®èi ph- phong ®óng mùc vµ lÞch sù. Nªn
¬ng: b¾t ®Çu còng nh kÕt thóc v¸n
1. ... ®Êu b»ng hµnh vi b¾t tay nhau,
V:h7 kh«ng phô thuéc th¾ng, thua thÕ
2. Xh3 #. nµo. Nªn häc phong çch thÓ hiÖn
42
th¸i ®é b×nh tÜnh vµ lÞch sù khi v¸n, ch¬i çc v¸n cßn l¹i theo kiÓu
thua cê. “bu«ng xu«i”, hoÆc thËm chÝ bá
ThËt rÊt kh«ng ®Ñp khi mét cuéc gi÷a chõng.
sè ®Êu thñ do thua liªn tiÕp mÊy
43

(111)
(109)
Bµi 67: H·y ®¸nh gi¸ thÕ cê.

Bµi 65: H·y ®¸nh gi¸ thÕ cê. ___________________________
___________________________ ___________________________
___________________________ ___________________________
___________________________ ___________________________
___________________________
(112)
(110)
Bµi 68: V¸n cê sÏ kÕt thóc

Bµi 66: V¸n cê sÏ kÕt thóc nh thÕ nµo nÕu:
nh thÕ nµo nÕu: c) Tr¾ng ®i tríc?
a) Tr¾ng ®i tríc? d) §en ®i tríc?
b) §en ®i tríc? ___________________________
___________________________ ___________________________
___________________________ ___________________________
___________________________ ___________________________
___________________________ ___________________________
___________________________ ___________________________
___________________________
43
Bµi 71: §en cøu HËu thÕ nµo?

___________________________
(113) ___________________________
(116)
Bµi 69:§en ®i. KÕt qu¶ thÕ nµo?

___________________________
___________________________ Bµi 72: §en cøu HËu thÕ nµo?
___________________________
(114) ___________________________
(117)
Bµi 70: Tr¾ng ®i. KÕt qu¶ thÕ

nµo?
___________________________ Bµi 73: Tr¾ng ®i vµ chiÕu hÕt
___________________________ Vua §en trong 2 níc (mat 2 níc)
1.______________________
(115) 2.______________________
(118)
44
Bµi 74: Tr¾ng ®i. Mat 2 n-

íc.
1.______________________
2.______________________
Bµi häc 10
Mét sè v¸n cê gi¸o khoa.
H·y bµy nh÷ng v¸n cê díi §en b¶o vÖ « “f7”, nhng b»ng biÖn
®©y trªn bµn cê, vµ cè g¾ng lý ph¸p sai lÇm. LÏ ra nªn ch¬i 3…
gi¶i nh÷ng ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ He7, víi diÔn biÕn tiÕp theo cã
kÌm theo çc níc ®i. Xin ®õng ng¹c thÓ lµ 4.Mf3 Mc6 5.Mc3 Mf6, vµ
nhiªn v× ®«i khi bªn chiÕn th¾ng HËu Tr¾ng buéc ph¶i lui.
còng bÞ ®¸nh dÊu chÊm hái (?). 4. d4!
§µnh r»ng th¾ng lîi thËt ®Êy, ...
song do ®èi ph¬ng ch¬i cßn “tÖ” Sau çc níc 4.H:e5+ He7 5.H:g7,
h¬n. GÆp ph¶i ®èi thñ m¹nh h¬n Tr¾ng còng cã u thÕ, nhng sÏ khã
víi nh÷ng sai lÇm t¬ng tù, rÊt cã th¾ng h¬n nhiÒu.
thÓ t×nh thÕ sÏ kh¸c. 4. ...
T:d4
Tr¾ng: G - §en: H 5. T:h6 ...
Tr¾ng tiªu diÖt qu©n b¶o vÖ «
1. e4 “f7”.
e5 5. ...
2. Tc4 T:b2??
Tc5 (Xem h×nh 119)
3. Hh5 ... (119)
Çc B¹n míi häc ch¬i rÊt thÝch
nh÷ng níc ®a HËu “tham chiÕn”
sím nh thÕ nµy - víi hy väng ®èi
ph¬ng sÏ m¾c sai lÇm. GÆp ph¶i
®èi thñ “cøng cùa” h¬n, níc HËu sÏ
trë nªn mÊt thêi gian v« Ých.
3. ...
Mh6??
45
§en qu¸ tham ¨n qu©n nªn “quªn Tr¾ng kh«ng nh×n ra mèi nguy
mÊt” mèi ®e do¹ nguy hiÓm cña hiÓm, nÕu kh«ng hä ®· ch¬i
®èi ph¬ng. LÏ ra cÇn cè g¾ng kÐo 3.Mf3.
dµi cuéc chiÕn b»ng níc 5…0-0, 4. ...
mÆc dï khã cøu næi v¸n cê nÕu Hh4+!
Tr¾ng ch¬i ®óng - v× hä h¬n mét
qu©n. (120)
6. H:f7 #.
Tr¾ng: K - §en: L
1. f4
...
Níc cê nµy kh«ng hoµn h¶o b»ng
1.e4 hay 1.d4 - v× kh«ng më ®êng
cho qu©n nµo. “Võa míi chª níc chiÕu ë “h4”
1. ... xong, b©y giê l¹i ®¸nh dÊu chÊm
e5 than!” - §óng, lóc nµy t×nh thÕ
Ngîc l¹i, §en quyÕt ®Þnh thÝ Tèt hoµn toµn kh¸c: nÕu chiÕu ë níc
®Ó giµnh lîi thÕ: lùc lîng cña hä sÏ thø hai lµ mÊt thêi gian v« Ých,
nhanh chãng tham chiÕn. th× lóc nµy níc chiÕu - lµ m¹nh
2. f:e5 ... nhÊt, th¾ng cê ngay lËp tøc. H·y l-
Tr¾ng nhËn “quµ”, song mÊt thêi u ý ®Õn vÞ trÝ quan träng cña
gian quý b¸u. Níc 2.e4 vÉn h¬n. qu©n Tîng §en “d6”.
2. ... 5. g3
d6 T:g3+!
§en më tiÕp ®êng cho qu©n Tîng ThËm chÝ cßn cã thÓ ch¬i 5…
kia. SÏ cã b¹n hái: “ThÕ sao kh«ng H:g3+!.
nh¶y HËu lªn “h4” chiÕu?” - 6. H:g3 #.
V©ng, nhng ý nghÜa cña v¸n cê
kh«ng ph¶i lµ sè lÇn chiÕu, níc
chiÕu nµy thùc sù bÊt lîi cho §en: Tr¾ng: M - §en: N
sau khi 2…Hh4+ 3.g3, §en mÊt
thêi gian ch¹y HËu, ®ñ cho Tr¾ng 1. e4
kÞp cñng cè l¹i thÕ cê cña m×nh. e5
3. e:d6 2. Mf3 d6
T:d6 3. d4
4. b3?? ... Md7
46
Tr¾ng tÊn c«ng Tèt “e5”, vµ §en tho¸t, v× sÏ mÊt HËu ®øng phÝa
b¶o vÖ - song vÞ trÝ M· “d7” c¶n sau) 6…d:e5 7.H:e5, §en chØ mÊt
trë tÇm ho¹t ®éng cña çc qu©n mét Tèt th«i.
kh¸c. §¬n gi¶n h¬n c¶ lµ 3…e:d4. 5. Mc6+! ...
4. Tc4 §©y chÝnh lµ níc “chiÕu rót” ta
Te7? ®· biÕt tõ tríc: M· nh¶y sang bªn,
Bá ngá « “f7” yÕu. Níc tr¶ lêi m¹nh më ®êng cho HËu phÝa sau chiÕu
nhÊt lóc nµy lµ 4…c6!. Vua ®èi ph¬ng (121).
5. d:e5 (121)
d:e5??
Níc thua cê. CÇn ph¶i bá Tèt ®Ó
cøu cê: 5…M:e5 6.M:e5 d:e5
7.Hh5 g6 8.H:e5 Mf6 v…v.
6. Hd5!
Mf6??
NÕu §en ch¬i 6…Mh6, Tr¾ng sÏ
7.T:h6 0-0, vµ h¬n mét qu©n. Tuy
nh thÕ vÉn h¬n lµ …
7. H:f7 #. 5. ...
He7
Hay kÓ c¶ 5…Te7 8.M:d8 - víi
Tr¾ng: O - §en: P cïng mét kÕt côc.
6. M:e7,
1. e4 §en xin thua - v× mÊt HËu.
e5
2. Mf3 Tr¾ng: Q - §en: R
Mf6
Tr¾ng tÊn c«ng Tèt “e5”, §en ph¶n 1. e4
c«ng l¹i Tèt “e4”. Mf6
3. M:e5 2. Mc3 g6
M:e4? 3. Md5? ...
§en cÇn tríc tiªn ®uæi M· khái vÞ Tr¾ng ch¬i cê “lõa”, hy väng ®èi
trÝ nguy hiÓm, råi sau ®ã míi b¾t ph¬ng m¾c sai lÇm.
l¹i Tèt ®èi ph¬ng. 3. ...
4. He2 M:e4
Mf6?? Còng ®îc. Ngoµi ra cßn cã thÓ 3…
Trong khi t×m çch cøu M·, §en M:d5 hoÆc 3…Tg7.
“mÊt” nhiÒu h¬n. Níc tr¶ lêi m¹nh 4. He2
h¬n ph¶i lµ: 4…He7 5.H:e4 d6 Md6??
6.d4 (M· Tr¾ng kh«ng thÓ ch¹y
47
§óng nh Tr¾ng mong ®îi. ChØ

cÇn ch¬i: 4…c6! 5.H:e4 c:d5
6.H:d5 Tg7 - cê §en sÏ ®Ñp “tuyÖt
vêi”.
5. Mf6 #.
(122)
§en xin thua. HËu cña hä

hÕt ®êng tho¸t th©n.
H·y ®Æc biÖt lu ý ®Õn lèi
bè trÝ hÕt søc ®¬n gi¶n vµ hîp lý
cña çc qu©n Tr¾ng, ®Æc biÖt lµ
hai Tèt trung t©m “d4” vµ “e4” -
Níc chiÕu mat “th¾t cæ”, t¹o ra mét phßng tuyÕn cùc kú
sau nµy ta sÏ cã dÞp biÕt râ h¬n. ch¾c ch¾n.
Tr¾ng: S - §en: T Tæng kÕt l¹i, ®Ó ®Þnh híng

tèt h¬n khi b¾t ®Çu v¸n cê, çc
1. e4 B¹n míi häc ch¬i cê nªn cè g¾ng
e6 tu©n thñ ®Õn møc tèi ®a 10 quy
2. d4 t¾c ra qu©n ®¬n gi¶n sau ®©y.
g6 1. H·y b¾t ®Çu v¸n cê b»ng
3. Mc3 níc 1.e4 hoÆc 1.d4.
Tg7 2. Nªn ph¸t triÓn çc qu©n
4. Mf3 nhÑ (Tîng vµ M·) chØ mét níc vµ
Hf6?? kh«ng g©y c¶n trë çc qu©n kh¸c.
LÏ ra §en nªn tiÕp tôc ph¸t triÓn
b»ng: hoÆc 4…Me7, hoÆc 4…d6, 3. Nªn nhËp thµnh ng¾n
hoÆc 4…d5. ngay tõ nh÷ng c¬ héi ®Çu tiªn.
5. Tg5,
4. Kh«ng nh¶y M· ra biªn.
(123)
5. Kh«ng ®i çc níc Tèt v«
nghÜa.
48
6. Sau khi nhËp thµnh,

kh«ng tiÕn çc Tèt tríc mÆt Vua
lªn 2 «.
7. §a Xe ra çc cét ®øng më.

8. Kh«ng ph¸t triÓn HËu
qu¸ sím, dÔ bÞ qu©n nhÑ hoÆc
Xe cña ®èi ph¬ng lîi “temp” tÊn
c«ng.
9. Khi cha kÕt thóc ph¸t

triÓn qu©n, cÇn thËn träng khi
¨n Tèt cña ®èi ph¬ng. Kh«ng ¨n
Tèt khi lµm chËm ph¸t triÓn.
10. Sau mçi níc cê ®èi ph-

¬ng võa ®i, cÇn kiÓm tra xem hä
cã tÊn c«ng qu©n nµo, hay do¹
chiÕu mat ë ®©u kh«ng.
49

Bµi 75: H·y bµy trªn bµn cê v¸n cê
díi ®©y.
Tr¾ng: U - §en: V
1. e4
c5 (124)
2. c4
d6
3. d3
Mc6
4. Md2?
Níc hiÓn nhiªn lµ 4.Mc3.
4. ...
Mf6
5. Me2? ... H·y t×m níc ch¬i tiÕp
Tr¾ng liªn tiÕp vi ph¹m quy t¾c sè m¹nh nhÊt cho §en?
2 trong bµi häc: ph¸t triÓn qu©n, 7.. . .___________________
song g©y c¶n trë ®Õn çc qu©n Bµi 76: H·y bµy trªn bµn cê
kh¸c. Hai M· c¶n ®êng hai Tîng v¸n cê díi ®©y.
ph¸t triÓn, tÊt nhiªn sÏ n¶y sinh Tr¾ng: X - §en: Y
nhiÒu bÊt lîi thÕ trËn nguy hiÓm 1. e4
kh¸c. c6
5. ... 2. d4
Tg4 d5
6. a4? 3. e5
... f6?
Vi ph¹m quy t¾c sè 5: tiÕn Tèt v« Më ®êng chÐo “h5-e8” rÊt nguy
nghÜa. hiÓm khi Vua cha nhËp thµnh.
6. ... 4. Td3
Mb4! Md7??
§en nhËn thÊy Tr¾ng rÊt “khã §en kh«ng nh×n thÊy mèi ®e do¹
kh¨n” nªn quyÕt ®Þnh “cµi cña Tr¾ng.
bÉy”… (125)
7. h3?? ...
“BÉy” sËp. LÏ ra nªn ch¬i 7.Mb3
hoÆc 7.Mf3.
49
(126)
H·y t×m çc níc ch¬i tiÕp

m¹nh nhÊt cho Tr¾ng?
5.______________________ H·y t×m çc níc ch¬i tiÕp
6.______________________ th¾ng cê cho §en?
7.______________________ 4.. . .___________________
5.______________________
Bµi 77: H·y bµy trªn bµn cê 6.______________________
v¸n cê díi ®©y.
Tr¾ng: Gibeau - §en: Lazard (127) E.Cook
1. d4
Mf6
2. Md2? ...
C¶n trë Tîng « ®en. Çc níc 2.c4
hay 2.Mf3 m¹nh h¬n nhiÒu.
2. ...
e5
§en thÝ Tèt ®Ó nhanh chãng tæ Bµi 78 (khã): Tr¾ng ®i tríc
chøc tÊn c«ng. vµ gì hoµ b»ng “pat”.
3. d:e5 1.______________________
Mg4 2.______________________
4. h3?? ... 3.______________________
Tr¾ng ch¬i cÈu th¶, kh«ng t×m 4.______________________
hiÓu râ ý ®å cña ®èi ph¬ng tríc (128)
khi tr¶ lêi (quy t¾c 10). LÏ ra cã
thÓ tiÕp tôc: 4.Mgf3 Tc5 5.e3
Mc6 6.Mc4 b5 7.Mcd2 a6 8.a4,
thÕ cê Tr¾ng thËm chÝ m¹nh h¬n
chót Ýt.
50
Bµi 79: Tr¾ng ®i. Mat 2 n- Bµi 81: Tr¾ng ®i. Mat 2 n-
íc. íc.
1._______________________ 1._______________________
2._______________________ 2._______________________
(131)
(129)
Bµi 82: Tr¾ng ®i. Mat 2 n-

Bµi 80: Tr¾ng ®i. Mat 2 n- íc.
íc.
1._______________________
1._______________________
2._______________________
2._______________________
(132)
(130)
51
Bµi 83: Tr¾ng ®i. Mat 2 n- Bµi 84: Tr¾ng ®i vµ gì hoµ

íc. pat.
1._______________________ 1._______________________
2._______________________ 2._______________________
(133)
52
Bµi häc 11
ChiÕu mat Vua ®¬n ®éc.
Mat b»ng 2 Xe. Mat b»ng HËu vµ Xe.
§Ó ®i hÕt con ®êng tõ 1/ Khi phèi hîp “hµi hoµ” víi

“lÝnh míi” ®Õn KiÖn tíng, ngêi nhau, hai Xe dÔ dµng chiÕu hÕt
ch¬i cê ph¶i bíc lªn rÊt nhiÒu bËc Vua ®èi ph¬ng mµ kh«ng cÇn
thang hoµn thiÖn. Lµm quen víi ®Õn sù trî gióp cña qu©n nµo kh¸c
nh÷ng quy t¾c c¬ b¶n cña trß ch¬i (kÓ c¶ Vua). §Ó lµm ®îc ®iÒu
- míi chØ lµ bíc ®Çu tiªn. Bíc thø nµy, b»ng çch tõng bíc kiÓm so¸t
hai, rÊt quan träng - lÜnh héi kü tÊt c¶ çc « cê theo hµng ngang hay
thuËt chiÕu hÕt Vua “®¬n ®éc” cét däc, hai Xe dån Ðp Vua ®èi ph-
trong çc t×nh huèng cê tµn ®¬n ¬ng tíi mét c¹nh nµo ®ã cña bµn
gi¶n. cê, råi ra ®ßn chiÕu mat quyÕt
Chóng ta ®· biÕt - khi n»m ë ®Þnh.
trung t©m bµn cê - Vua kh¸ n¨ng
®éng v× cã thÓ di chuyÓn tíi 8 « (134)
xung quanh. Song nÕu ë c¹nh cña
bµn cê, Vua cßn 5 «, vµ ®Æc biÖt
khi ë gãc bµn cê, Vua chØ cßn l¹i 3
« ®Ó di chuyÓn. Tõ ®©y dÔ dµng
suy ra kÕt luËn quan träng: chiÕu
hÕt Vua ë c¹nh hay gãc ®¬n gi¶n
h¬n nhiÒu so víi ë trung t©m cña
bµn cê. Vµ v× thÕ, tríc tiªn cÇn
dån Vua vÒ c¹nh hoÆc gãc cña H×nh (134) lµ thÕ cê chiÕu
bµn cê b»ng çc bíc “khèng chÕ” mat cuèi cïng. Xe “b8” ra ®ßn
kh¶ n¨ng di chuyÓn cña Vua - mét chiÕu mat, trong khi Xe “a7” ®ãng
çch tuÇn tù vµ cã kÕ ho¹ch. vai trß “c¾t ®êng” - kh«ng cho
CÇn lu ý mét ®iÒu: trong Vua ®èi ph¬ng ch¹y lªn hµng
qu¸ tr×nh chiÕu hÕt Vua ®èi ph- ngang 7.
¬ng, ph¶i lu«n lu«n ®Ò phßng kh¶
n¨ng “pat” - nhÊt lµ ®èi víi çc B¹n (135)
míi häc ch¬i - bëi nguyªn nh©n chñ
yÕu cña “pat” lµ tÝnh hÊp tÊp vµ
cÈu th¶.
53
b¾t ®Çu thùc hiÖn tuÇn tù çc bíc

cña kÕ ho¹ch.
1. Xb2 ...
C¾t ®êng ch¹y “ngîc” cña Vua,
chø kh«ng chiÕu.
1. ...
Vd3
2. Xa3+
Vc4
Trong thÕ cê trªn h×nh (135), §en §en rÊt “kh«n”: hä cè t×nh ch¹y
chØ cÇn ch¬i: Vua ®Õn s¸t Xe ®Ó hy väng B¹n
1. ... m¾c sai lÇm: 3.Xb4+ V:b4. Lµm
Xa1 # sao b©y giê, hay tõ bá kÕ ho¹ch?.
Kh«ng, B¹n chØ cÇn chê ®îi chót
lµ chiÕu mat Vua Tr¾ng. Ýt nh»m chØnh ®èn l¹i thÕ trËn tr-
íc khi tiÕp tôc kÕ ho¹ch ®· ®Ò ra.
H·y bµy lªn bµn cê thÕ cê 3. Xh2! ...
h×nh (136), råi ch¬i çc níc chØ ra TÊt nhiªn, 3.Xc2+? ch¼ng ®Ó lµm
díi ®©y vµ cè g¾ng lý gi¶i ý g× vµ kh«ng n»m trong kÕ ho¹ch.
nghÜa cña chóng, B¹n sÏ n¾m ®îc 3. ...
cÇn ph¶i dån Ðp Vua ®èi ph¬ng Vb4
vÒ c¹nh bµn cê råi chiÕu mat nh 4. Xg3! ...
thÕ nµo. Tr¾ng ch¬i níc chê ®îi thø hai, chø
kh«ng 4.Xh4+? v× 4…V:a3. Hy
(136)
väng B¹n hiÓu râ ý ®å cña Tr¾ng:
kh«ng chØ ®a Xe ra thËt xa khái
Vua song vÉn c¾t ®êng, mµ cßn
duy tr× sù phèi hîp hµi hoµ gi÷a 2
Xe trong t¬ng lai: nÕu ch¬i níc
4.Xah3? ch¼ng h¹n - hai Xe sÏ
“dÉm” lªn ch©n nhau!.
4. ...
Vc4
Lît Tr¾ng ®i 5. Xh4+!
...
Tríc khi b¾t ®Çu, ph¶i x¸c Lu«n lu«n lu ý ®Õn vai trß “lu©n
®Þnh râ B¹n cÇn dån Vua vÒ c¹nh lu” cña 2 Xe: khi th× “c¾t ®êng”,
nµo cña bµn cê: gi¶ sö B¹n muèn khi th× chiÕu,…
chiÕu hÕt Vua ë hµng ngang 8. Ta 5. ...
Vd5
54
6. Xg5+
Ve6 Khi chiÕu hÕt b»ng 2 Xe,
7. Xh6+ cÇn ®Æc biÖt lu ý mét sè kh¶ n¨ng
Vf7 “pat” cã thÓ nh h×nh (137) vµ
Vua ®èi ph¬ng l¹i “¸p s¸t” Xe mét (138). Tu©n thñ chÆt chÏ çc bíc
lÇn n÷a. Hai Xe ¸p dông ®Êu ph¸p tr×nh bµy trong vÝ dô trªn, B¹n sÏ
“chê ®îi” quen thuéc b»ng çch tr¸nh ®îc nguy c¬ “pat”.
chuyÓn qua çnh bªn kia.
8. Xa5 (137)
Vg7
9. Xb6!
Vf7
10. Xa7+
Ve8
11. Xb8 #.
Xong!.
Khi ®· cã nh÷ng kinh Lît §en ®i

nghiÖm nhÊt ®Þnh, trong thÕ cê
trªn h×nh (136), B¹n sÏ chän con ®- (138)
êng ng¾n h¬n ®Ó chiÕu hÕt Vua
®èi ph¬ng: dån Vua vÒ hµng
ngang 1.
1. Xa4
Vd3
2. Xb3+
Vc2
3. Xf3! ... Lît §en ®i
Níc cê “®Þnh híng” cho t¬ng lai!.
NÕu ch¬i 3.Xh3, ch¾c ch¾n sau Hai Xe cßn cã thÓ chiÕu
nµy B¹n sÏ mÊt thªm thêi gian ®Ó hÕt Vua ®èi ph¬ng trong trung
di chuyÓn Vua cña m×nh ra chç t©m cña bµn cê, nÕu cã sù hç trî
kh¸c. cña Vua.
3. ... Trong thÕ mat trªn h×nh
Vb2 (139), c¶ 9 « cê xung quanh Vua
4. Xg4 §en ®Òu bÞ tÊn c«ng hÕt, trong
Vc2 ®ã mçi Xe vµ Vua tÊn c«ng 3 «
5. Xg2+ trªn 3 hµng ngang liÒn nhau. Mat.
Vd1
6. Xf1 #.
55
(139) (140)
Lît Tr¾ng ®i
2/ ChiÕu hÕt Vua ®èi ph- H·y xem 2 ph¬ng ph¸p

¬ng b»ng HËu vµ Xe dÔ h¬n chiÕu hÕt Vua ®èi ph¬ng ng¾n
nhiÒu so víi chiÕu hÕt b»ng 2 Xe gän nhÊt.
v× HËu rÊt m¹nh. Tuy nhiªn còng I/ 1.Xc3+ Vb4 2.Xc4+ Vb5
v× thÕ, nguy c¬ “pat” cao h¬n, ®ßi 3.Hb3+ (kÕ ho¹ch dån Vua theo cét
hái ngêi ch¬i cê c¶nh gi¸c cao ®é. ®øng quen thuéc) 3…Va5 4.Xa4
VÒ nguyªn t¾c, cã thÓ ¸p #.
dông kÕ ho¹ch t¬ng tù nh khi 2 Xe. II/ 1.Xb5+ Vc6 2.Hd5+
Ngoµi ra, v× HËu cã kh¶ n¨ng b¶o Vc7
vÖ Xe theo ®êng chÐo vµ kh«ng 3.Xb7+ (dån Vua theo hµng ngang,
cho phÐp Vua ®èi ph¬ng ¸p s¸t, ta nhng víi nhÞp ®é nhanh h¬n - v×
cßn cã thÓ dån Vua vµ chiÕu hÕt HËu b¶o vÖ Xe theo ®êng chÐo)
nhanh h¬n. 3…Vc8 4.Hd7 #.
56
(141)
Bµi 85: Tr¾ng ®i. Mat 4 níc. T×m hai çch gi¶i kh¸c nhau.
Çch 1: 1.________________
2.________________
3.________________
4.________________
Çch 2: 1.________________
2.________________
3.________________
4.________________
(142)
Bµi 86: Tr¾ng ®i. Mat 2 níc.

1._______________________
2._______________________
(143)
54
Bµi 87: Tr¾ng ®i. Mat 2 níc. T×m hai çch gi¶i kh¸c nhau.
Çch 1: 1._________________
2._________________
Çch 2: 1._________________
2._________________
(144)
Bµi 88: Tr¾ng ®i. Mat 2 níc. T×m 5 çch gi¶i kh¸c nhau.
Çch 1: 1._________________
2._________________
Çch 2: 1._________________
2._________________
Çch 3: 1._________________
2._________________
Çch 4: 1._________________
2._________________
Çch 5: 1._________________
2._________________
55
(145)

1._______________________
2._______________________
(146)

1._______________________
2._______________________
Bµi 91: Bµy thÕ cê díi ®©y lªn bµn cê:

Tr¾ng: Vf2, Hh3, Xa1, Xh4, Tf4, a2, c2, d3, e4, g2;
§en: Vh8, Hb2, Xa8, Xf8, Mg3, a7, c6, c7, d6, f5, h7.
Lît Tr¾ng ®i. Tr¾ng chiÕu mat Vua §en trong 3 níc.
1._______________________
2._______________________
3._______________________
56
(147)

1._______________________
2._______________________
(148)

1._______________________
2._______________________
Bµi häc 12
ChiÕu mat b»ng Xe.
Kh¸c víi 2 Xe, hoÆc HËu vµ cña qu¸ tr×nh chiÕu hÕt phô thuéc
Xe, mét Xe kh«ng ®ñ kh¶ n¨ng dån c¬ b¶n vµo sù phèi hîp hµi hoµ vµ
Vua ®èi ph¬ng vÒ c¹nh cña bµn cê m¹ch l¹c gi÷a Vua vµ Xe - t¹o nªn
vµ chiÕu hÕt - Xe cÇn sù hç trî kü thuËt xö lý u thÕ, thùc sù cÇn
cña Vua. H¬n n÷a, sù thµnh c«ng
57
thiÕt ®èi víi mçi vËn ®éng viªn nhau. Trong lý thuyÕt cê, vÞ trÝ
Cê. hai Vua ®øng “®èi mÆt” vµ çch
Còng kh¸c víi 2 Xe, hoÆc nhau 1 « theo hµng ngang hay cét
HËu vµ Xe, kÓ c¶ ®îc sù hç trî däc nh vËy gäi lµ thÕ ®èi Vua.
trùc tiÕp cña Vua, mét Xe chØ cã
thÓ chiÕu hÕt Vua ®èi ph¬ng ë (150)
c¹nh hoÆc gãc bµn cê mµ th«i.
Tríc khi lµm quen víi kÕ
ho¹ch dån Vua vµ chiÕu hÕt, xin
çc B¹n hÕt søc lu ý ®Õn cÊu tróc
cña çc thÕ chiÕu hÕt cuèi cïng -
h×nh (149) ®Õn (151).
V× theo LuËt, hai Vua
kh«ng ®îc phÐp “¸p s¸t” nhau, nªn
nhiÖm vô cña Xe vµ Vua trong qu¸ Mat
tr×nh chiÕu hÕt ®èi ph¬ng trë nªn
râ rµng: Xe - tÊn c«ng, cßn Vua - Trªn h×nh (150), v× Vua §en
canh g¸c vµ c¾t ®êng. ®· bÞ dån vµo gãc, nªn thÕ “®èi
Vua” kh«ng cßn cÇn thiÕt n÷a - v×
(149) Vua bªn m¹nh chØ cÇn “c¾t” hai «
“g7” vµ “h7” lµ ®ñ.
H·y xem thÕ cê trªn h×nh

(151) víi lît Tr¾ng ®i. Râ rµng,
Tr¾ng kh«ng hÒ muèn ®i chót
nµo, song buéc ph¶i ®i (v× LuËt
kh«ng cho phÐp bá lît!).
(151)
Mat
Trªn h×nh (149), Xe tÊn
c«ng, trong khi Vua Tr¾ng “c¾t” 3
« “a7”, “b7”, “c7” lµm Vua ®èi ph-
¬ng hÕt ®êng tho¸t. NÕu Vua
Tr¾ng ®øng ë “a6”, Vua §en sÏ
ch¹y tho¸t ngay “Vb8-c7”, cßn nÕu
Vua Tr¾ng ë “c6” - sÏ “Vb8-a7”.
Tõ ®©y ta rót ra kÕt luËn quan Lît Tr¾ng ®i
träng: bªn m¹nh chØ cã thÓ chiÕu
mat Vua ®èi ph¬ng ë c¹nh cña bµn Tr¾ng buéc ph¶i ch¬i:
cê khi hai Vua ®øng “®èi mÆt” 1. Ve1 ...
58
ThÕ “®èi Vua” cÇn thiÕt!.

1. ... 1. Xa4 ...
Xc1 #. TÊt nhiªn kh«ng chiÕu - v× chiÕu
chØ kÐo dµi thêi gian v« Ých.
T×nh huèng thÕ cê, khi mét 1. ...
bªn kh«ng cã níc ®i nµo m¹nh, mäi Ve5
níc ®i chØ lµm cho thÕ trËn suy §en cè kÐo dµi thêi gian ®Õn møc
yÕu thªm - ta gäi lµ xung-xo¨ng tèi ®a. NÕu 1…Vc5 sÏ 2.Vf2 Vb5
(theo tiÕng §øc - Zugzwang - cã 3.Xh4! - Vua kh«ng ch¹y “nhanh”
nghÜa lµ “níc b¾t buéc”). §©y lµ b»ng Xe, vµ Xe vÉn hoµn thµnh
thuËt ng÷ thêng gÆp trong lý nhiÖm vô c¾t ®êng.
thuyÕt Cê (xem phÇn “Bµi tËp 2. Vf2
thùc hµnh”). ...
Gi¶ sö trong mét v¸n cê B¹n Xe kh«ng thÓ “Ðp” Vua ®èi ph-
ch¬i xuÊt hiÖn thÕ cê nh h×nh ¬ng h¬n ®îc n÷a - giê ®Õn lît Vua.
(152). Vua §en ®øng ë vÞ trÝ 2. ...
thuËn lîi trong trung t©m - víi Vd5
nhiÒu kh¶ n¨ng di chuyÓn - vµ 3. Ve3
quyÕt cÇm cù ®Õn cïng ®Ó gì Ve5
hoµ. Hai Vua ®· ®èi nhau!. Xe cÇn
chiÕu ngay ®Ó c¾t thªm mét hµng
(152) ngang.
4. Xa5+!
Ve6
5. Vd4! ...
SÏ sai lÇm khi B¹n cè chiÕm thÕ
“®èi Vua” - 5.Ve4, v× Vua ®èi ph-
¬ng sÏ “ph¸” ngay b»ng çch 5…
Vd6 hay 5…Vf6. V× vËy, Tr¾ng
Lît Tr¾ng ®i chê ®îi, mêi Vua ®èi ph¬ng ch¬i
NhiÖm vô cña Tr¾ng: dån 5…Vd6. Song ®èi ph¬ng h×nh nh
Vua vÒ c¹nh hay gãc bµn cê ®Ó ®· “kh«n ra”…
chiÕu mat, song kh«ng ®îc qu¸ 50 5. ...
níc ®i - v× hoµ (xem bµi häc 7). Vf6
Tríc tiªn cÇn x¸c ®Þnh ngay: B¹n 6. Ve4 ...
®Þnh dån Vua ®èi ph¬ng ®i Lèi bè trÝ Vua theo “níc ®i cña
®©u? Gi¶ sö vÒ hµng ngang 8, khi M·” nh thÕ nµy cã lîi cho bªn
®ã, ta sÏ “c¾t ®êng”, kh«ng cho m¹nh: tríc sau g× ®èi ph¬ng còng
Vua ®èi ph¬ng ch¹y “ngîc” vÒ sÏ r¬i vµo thÕ xung-xo¨ng.
hµng ngang 1.
59
6. ... 17. Vb5

Vg6 Vb8
7. Vf4 HoÆc 17…Vb7 18.Xg7+, v…v.
Vh6 18. Xg7
8. Vg4 Vc8
Vg6 19. Vb6
Níc b¾t buéc ®¸ng buån. Cßn nÕu Vd8
§en “tù nguyÖn” 8…Vg7, Tr¾ng 20. Vc6
sÏ c¾t thªm mét hµng ngang n÷a Ve8
ngay b»ng 9.Xa6!. 21.Vd6
9. Xa6+ Vf8
Vf7 22. Xa7 ...
10. Vg5 Tr¾ng t¹m dõng “truy kÝch” ®Ó
Ve7 chuyÓn Xe ra xa …
11. Vf5 22. . . .
... Ve8
TiÕp tôc ®ît truy kÝch míi!. Hoµn 23. Xb7! ...
toµn v« nghÜa nÕu ch¬i 11.Xa7+? Vµ l¹i thªm mét níc “chê ®îi” …
v× 11…Vd6, vµ Tr¾ng sÏ kh«ng cã 23. . . .
g× hay h¬n lµ ph¶i quay Xe l¹i Vf8
“a5”. 24. Ve6
11. . . . Vg8
Vd7 25. Vf6
12. Ve5 Vh8
Vc7 26. Vg6 ...
13. Vd5 Xong. Vua ®èi ph¬ng hÕt ®êng
Vb7 ch¹y tho¸t.
Chó ý: Vua tÊn c«ng Xe!. 26. . . .
14. Xh6! ... Vg8
§Êu ph¸p chê ®îi quen thuéc. 27. Xb8 #.
14. . . .
Vc7 KÕ ho¹ch chiÕu mat trªn
15. Xg6!! ... ®©y lµ ®¬n gi¶n vµ dÔ hiÓu
Hy väng B¹n hiÓu râ b¶n chÊt cña nhÊt. Tuy nhiªn, khi ®· lÜnh héi
níc chê ®îi: Tr¾ng chê §en ch¬i nh÷ng kinh nghiÖm nhÊt ®Þnh,
15…Vd7 ®Ó chiÕu. bªn m¹nh cã thÓ kÕt hîp “c¾t” Vua
15. . . . ®èi ph¬ng theo c¶ cét däc lÉn
Vb7 hµng ngang - do ®ã, qu¸ tr×nh
16. Vc5 chiÕu mat sÏ nhanh h¬n (xem h×nh
Va7 152).
60
1. Xa4 7. Xd5
Ve5 Vb6
2. Vf2 NÕu 7…Vc7 sÏ 8.Xd6.
Vd5 8. Vd6
3. Ve3 Vb7
Vc5 9. Xb5+
4. Xd4 ... Va6
Níc cê “mÊu chèt”: víi sù hËu 10. Vc6
thuÉn cña Vua, Xe “c¾t” bµn cê Va7
kh«ng ph¶i thµnh 2, mµ thµnh 4 11. Xb1
phÇn - trong ®ã, Vua ®èi ph¬ng Va8
bÞ “dån” dÇn dÇn vµo gãc. 12. Vc7
4. ... Va7
Vb5 13. Xa1 #.
5. Ve4
Vc5 §en cã thÓ ch¬i kh¸c, song
6. Ve5 kÕ ho¹ch cña bªn m¹nh kh«ng thay
Vc6 ®æi. Nãi chung, Xe vµ Vua chiÕu
hÕt Vua ®èi ph¬ng - trong mäi
t×nh thÕ - kh«ng qu¸ 20 níc.
61
(153)

1._______________________
2._______________________
(154)

1._______________________
2._______________________
(155)

1._______________________
2._______________________
(156)
59

1._______________________
2._______________________
3._______________________
(157)

1._______________________
2._______________________
3._______________________
Bµi 99: Rñ thªm mét B¹n cïng líp, hoÆc cïng ®éi, thùc hµnh víi thÕ cê
trªn h×nh (152). Mçi ngêi ch¬i qu©n Tr¾ng mét lÇn, vµ c¶ hai bªn ghi chÐp
çc níc ®i. NhiÖm vô: Tr¾ng dån vµ chiÕu hÕt Vua ®èi ph¬ng t¹i cét ®øng
“a” kh«ng qu¸ 20 níc ®i. Ai chiÕu hÕt Vua ®èi ph¬ng nhanh h¬n sÏ lµ ngêi
th¾ng cuéc.
(158)
60

1._______________________
2._______________________
(159)

1._______________________
2._______________________
3._______________________
(160)

1._______________________
2._______________________
3._______________________
61
Trong çc bµi tËp díi ®©y, Tr¾ng th¾ng b»ng çch ®Æt §en vµo t×nh
thÕ “xung-xo¨ng”.
(161)

1._______________________
2._______________________
(162)

1._______________________
2._______________________
(163)

1._______________________
2._______________________
62
Bµi häc 13
ChiÕu mat b»ng HËu.
Còng nh b»ng Xe, chiÕu hÕt

Vua ®èi ph¬ng b»ng HËu chØ x¶y
ra ë c¹nh hoÆc gãc cña bµn cê. V×
thÕ, kÕ ho¹ch chiÕu hÕt b»ng Xe
hoµn toµn cã thÓ ®em ¸p dông cho
HËu. Song trªn thùc tÕ HËu m¹nh
h¬n Xe rÊt nhiÒu, nªn qu¸ tr×nh
chiÕu mat ch¾c ch¾n sÏ nhanh
h¬n, vµ nguy c¬ “pat” - v× thÕ - (166)
còng cao h¬n. Bªn m¹nh h¬n cÇn
®Æc biÖt lu ý vÒ “pat” khi Vua
®èi ph¬ng bÞ “Ðp” s¸t vÒ c¹nh cña
bµn cê.
(167) lµ mét sè thÕ chiÕu mat
®iÓn h×nh b»ng HËu. Còng nh khi
chiÕu hÕt b»ng Xe, Vua bªn m¹nh
sÏ ®ãng vai trß “c¾t ®êng”. (167)
(164)
Tuy nhiªn, kh¸c víi chiÕu

hÕt b»ng Xe, thÕ “®èi Vua”
(165) kh«ng cßn quan träng n÷a (h×nh
167). Cßn h×nh (165) vµ (166)
minh ho¹ “kiÓu” chiÕu mat tiªu
biÓu: Vua ®èi ph¬ng bÞ chiÕu
63
hÕt b»ng HËu ®îc Vua b¶o vÖ tõ

phÝa … sau lng.
(168)
Lît §en ®i
(171)
Trªn h×nh (168), Tr¾ng cã

thÓ chiÕu hÕt Vua §en trong 1 níc
b»ng 3 çch kh¸c nhau: 1.Hb8 #,
1.Hc8 # vµ 1.He7 #.
(169) Lît §en ®i

(173) lµ mét sè thÕ “pat” ®iÓn
h×nh.
(172)
Lît §en ®i
Trªn h×nh (169), §en cã thÓ

chiÕu hÕt Vua Tr¾ng trong 2 níc
b»ng 5 çch kh¸c nhau: 1…Hh2;
1…Hf2+; 1…He4; 1…Hf5; vµ
1…Vd3. Cßn nÕu §en ch¬i Lît Tr¾ng ®i
1...Hf3??, Tr¾ng “pat”.
(173)
(170)
64
3. Vf3
Ve6
4. Vf4
Vf6
5. Hd6+
Vf7
6. Vg5
Vg7
Lît Tr¾ng ®i TÊt nhiªn khi 6…Ve8, Tr¾ng sÏ
ch¬i 7.Hc7! (c¾t ngay Vua ®èi ph-
H·y cïng xem kÕ ho¹ch ¬ng) 7…Vf8 8.Vf6! Ve8
chiÕu hÕt Vua ®èi ph¬ng b»ng 9.He7(c8) #, hoÆc 8…Vg8
HËu nh thÕ nµo (174). 9.Hg7#.
7. He7+ ...
(174) SÏ yÕu h¬n nÕu 7.Hf6+ Vg8, vµ
b©y giê nÕu 8.Vg6?? - §en “pat”.
7. ...
Vh8
Chó ý! Khi Vua ®èi ph¬ng bÞ Ðp
ra c¹nh bµn cê, sÏ rÊt dÔ “pat”.
8. Vg6 ...
Tr¾ng chuyÓn Vua ®Õn gÇn Vua
®èi ph¬ng ®Ó chuÈn bÞ hç trî cho
Lît Tr¾ng ®i
HËu, chø kh«ng 8.Vf7 - “pat”.
8. ...
V× Vua ®èi ph¬ng n»m gÇn
Vg8
gãc “h8” nhÊt - nªn chóng ta x¸c
9. Hg7 #.
®Þnh kÕ ho¹ch dån Vua ®èi ph-
HoÆc 9.He8 #, hay 9.Hd8 #.
¬ng vÒ ®©y.
1. Hd3 ...
Kh¸c víi Xe, v× HËu m¹nh
DÔ dµng nhËn thÊy r»ng çc níc
h¬n rÊt nhiÒu, nªn mét m×nh HËu
chiÕu ®Òu v« t¸c dông.
cã thÓ tù dån (chø kh«ng chiÕu
1. ...
hÕt) Vua ®èi ph¬ng vÒ gãc bµn
Ve6
cê. Ph¬ng ph¸p nµy - ®µnh r»ng
2. Ve2
kh«ng ph¶i lµ ng¾n gän nhÊt -
Ve5
song kh¸ ®¬n gi¶n, vµ hÇu nh cã
TÊt nhiªn, bªn yÕu cè duy tr× Vua
thÓ lo¹i bá hoµn toµn nguy c¬
trong trung t©m cµng l©u cµng tèt,
“pat”.
n¬i hä kh«ng bÞ ®e do¹ “mat”.
Xem l¹i thÕ cê trªn h×nh
(174).
65
1. Hd3 ... kÝch” b»ng HËu ngay (®Ó tr¸nh

Còng cã thÓ b¾t ®Çu b»ng çc níc “pat”) vµ chuyÓn Vua tíi gÇn.
kh¸c nh 1.Hd7, 1.Hg4 hay 1.Ha4. 8. ...
1. ... Vf8
Ve6 9. Vf2
2. Hd4 ... Vg8
Cø mçi níc ®i, HËu khèng chÕ 10. Vf3
Vua ®èi ph¬ng mét chót … ...
2. ... Cè t×nh dån tiÕp Vua ®èi ph¬ng
Vf5 vµo gãc “h8” rÊt dÔ “pat”: 10.He7
3. He3 ... Vh8 11.Hf7?? - pat. §Ó ®iÒu t¬ng
Ch¾c B¹n ®· “nhËn” ra lèi di tù kh«ng x¶y ra, tèt nhÊt, khi Vua
chuyÓn HËu - t¬ng tù nh “níc ®i ®èi ph¬ng ®· bÞ “Ðp” vÒ c¹nh cña
cña M·” ®èi víi Vua ®èi ph¬ng. bµn cê råi, ta “chõa” ra cho hä Ýt
3. ... nhÊt lµ 2 - 3 « ®Ó … ®i.
Vg4 10. . . .
4. Hf2 Vf8
Vg5 11. Vf4
NÕu 4…Vh3 sÏ 5.Hg1!. Vg8
5. Hf3 12. Vf5
Vg6 Vf8
6. Hf4 13. Vf6
Vg7 ...
7. Hf5 HoÆc 13.Vg6. Vua Tr¾ng ®· “tËp
Vg8 kÕt” ®Õn vÞ trÝ cÇn thiÕt.
8. Hd7! ... 13. . . .
Khi Vua ®èi ph¬ng võa bÞ “Ðp” Vg8
vÒ c¹nh cña bµn cê, ta dõng “truy 14. Hg7 #.
66
(175)

1._______________________
2._______________________
(176)

1._______________________
2._______________________
(177)

1._______________________
2._______________________
(178)
64

1._______________________
2._______________________
(179)
Bµi 110: Tr¾ng ®i. Mat 2 níc. T×m 3 çch gi¶i kh¸c nhau.
Çch 1: 1._________________
2._________________
Çch 2: 1._________________
2._________________
Çch 3: 1._________________
2._________________
Bµi 111 (khã): H·y bµy lªn bµn cê trèng 5 qu©n HËu sao cho chóng
kiÓm so¸t tÊt c¶ çc « cßn l¹i trªn bµn cê?
____________________________
____________________________
(180)
65

1._______________________
2._______________________
3._______________________
(181)

1._______________________
2._______________________
3._______________________
(182)

1._______________________
2._______________________
3._______________________
4._______________________
66
(183)

1._______________________
2._______________________
(184)

1._______________________
2._______________________
Bµi 117: H·y bµy trªn bµn cê thÕ cê: Tr¾ng: Vg1, Hh1;
§en: Vg8.
Tr¾ng ®i. Níc cê nµo lµ m¹nh nhÊt cho Tr¾ng? Tr¾ng chiÕu
mat nhanh nhÊt bao nhiªu níc?
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________
Bµi häc 14
ChiÕu mat b»ng hai Tîng.
67
ChiÕu mat b»ng hai Tîng Mat

phøc t¹p h¬n so víi chiÕu mat b»ng (186)
Xe hay HËu, tuy vÉn tu©n theo
cïng mét nguyªn t¾c: khèng chÕ
vµ dån Vua ®èi ph¬ng.
Sù kh¸c biÖt gi÷a chiÕu mat
b»ng hai Tîng so víi b»ng Xe hay
HËu ë chç:
1. Phèi hîp khèng chÕ, dån
vµ chiÕu mat Vua ®èi ph¬ng b»ng
3 qu©n (Vua vµ 2 Tîng), chø Mat
kh«ng ph¶i b»ng 2 qu©n (nh 2 Xe,
Xe vµ HËu, Vua vµ Xe, Vua vµ Ta thÊy râ h×nh ¶nh “ph©n
HËu); c«ng tr¸ch nhiÖm” gi÷a çc qu©n
2.ChiÕu mat chØ x¶y ra ë cña bªn m¹nh khi chiÕu mat: mét
gãc, hoÆc çc « s¸t gãc bµn cê - Tîng chiÕu, Tîng kia c¾t mét ®êng
kh«ng thÓ “cè t×nh” chiÕu mat ch¹y tho¸t ra, cßn Vua bªn m¹nh -
Vua ®èi ph¬ng ë c¹nh bµn cê ®îc. c¾t nèt ®êng tho¸t phÝa cßn l¹i!
Mét sè t×nh thÕ mat ë c¹nh bµn cê Còng tõ hai thÕ mat trªn,
vÉn x¶y ra, song nguyªn nh©n: do chóng ta rót ra thªm mét kÕt luËn
®èi ph¬ng ch¬i yÕu. VÒ nguyªn quan träng vÒ vÞ trÝ ®øng cña
t¾c, chØ cã thÓ chñ ®éng chiÕu Vua bªn m¹nh khi chiÕu mat: lu«n
mat Vua ®èi ph¬ng ë mét trong 12 lu«n ë « cê çch « gãc theo “níc ®i
« “a1”, “a2”, “a7”, “a8”, “b1”, cña M·”. NÕu ®Êu thñ kh«ng
“b8”, “g1”, “g8”, “h1”, “h2”, “h7” tu©n thñ kÕt luËn nµy, sÏ kh«ng
vµ “h8”. thÓ chiÕu mat Vua ®èi ph¬ng ®îc.
H×nh (185) vµ (186) minh
ho¹ thÕ mat cuèi cïng b»ng hai T- (187)
îng.
(185)
Lît §en ®i
68
Trªn h×nh (187), Vua Tr¾ng 2.Vg1 Tf2+ 3.Vh2 Tg3+ 4.Vg1,
gÇn bÞ “Ðp” vµo gãc bµn cê, cßn v…v.
Vua §en (®¹i diÖn cho bªn m¹nh) 2. Vg1
®· khèng chÕ mét trong hai « then Vg3!
chèt - lµ “c2”. Nªn ch¾c ch¾n mat: 3. Vh1
1. ... Tg2+
Tc4+ 4. Vg1
2. Va1 Te3 #.
Tc3 #. Khi chiÕu mat b»ng 2 Tîng,
cÇn ®Æc biÖt ®Ò phßng mét sè
(188) t×nh thÕ “pat” cã thÓ x¶y ra, nh
trªn çc h×nh tõ (189) ®Õn (191).
(189)
Lît §en ®i
Trªn h×nh (188), Vua Tr¾ng

®· bÞ “Ðp” vµo gãc, song Vua §en Lît §en ®i - pat
(bªn m¹nh) cha chiÕm vÞ trÝ then
chèt (hoÆc “f2”, hoÆc “g3”). Tuy (190)
nhiªn, kh«ng thÓ ch¬i ngay lËp tøc
1…Vf2? ®îc v× “pat”. Lµm sao
b©y giê? Ph¶i bè trÝ l¹i lùc lîng:
1. ...
Tf4
Môc ®Ých: gi¶i phãng « then chèt
“g3” cho Vua. B¹n cã thÓ hái: sao
l¹i chän chÝnh « “g3”, mµ kh«ng Lît §en ®i - pat
chän “f2”? Tr¶ lêi: v× Tîng « tr¾ng
®· c¾t mét ®êng tho¸t cña Vua (191)
®èi ph¬ng qua « “f1”, nªn tõ “g3”,
Vua bªn m¹nh sÏ c¾t nèt ®êng tho¸t
cßn l¹i. Ngoµi ra, çc níc chiÕu lóc
nµy ®Òu v« t¸c dông: 1…Tg2+
69
3. ...
Vc5
4. Te4! ...
H·y chó ý: Tîng Tr¾ng « tr¾ng
c¾t thªm mét ®êng chÐo n÷a: “h1-
a8”, vµ vïng “tam gi¸c tù do” cña
Vua §en bÞ thu hÑp l¹i.
4. ...
Lît Tr¾ng ®i - pat Vb5
5. Vb3
B©y giê chóng ta cïng xem Vc5
xÐt çc bíc tuÇn tù trong kÕ ho¹ch 6. Te5 ...
khèng chÕ, dån vµ chiÕu mat Vua Tr¾ng chê ®îi lÇn n÷a …
®èi ph¬ng b»ng 2 Tîng (192). 6. ...
(192) Vb5
7. Td4! ...
… ®Ó ®Õn lît Tîng « ®en lµm
nhiÖm vô cña m×nh.
7. ...
Va5
NÕu 7…Va6, Tr¾ng sÏ 8.Vc4! -
chø kh«ng ch¬i 8.Vb4?? - pat.
Lît Tr¾ng ®i 8. Vc4! ...
NÕu 8.Td3?? - pat.
1. Tf4! ... 8. ...
Hai Tîng Tr¾ng kiÓm so¸t 2 ®êng Va6
chÐo “h2-b8” vµ “h3-c8” - t¹o 9. Tc6 ...
thµnh phßng tuyÕn v÷ng ch¾c Thªm mét níc chê ®îi.
ng¨n kh«ng cho Vua ®èi ph¬ng lät 9. ...
qua nöa bµn cê phÝa bªn kia. Va5
1. ... 10. Tb7
Vc5 Va4
TÊt nhiªn, nÕu 1…Vc6 sÏ 2.Vc4. 11. Tb6
2. Vc3 Va3
Vd5 12. Vc3
3. Tf5 Va2
... Còng kh«ng tèt h¬n cho §en nÕu
Tr¾ng chê ®îi … ch¬i 12…Va4 v× 13.Tc6+ Va3
14.Tc5+ Va2 15.Vc2.
70
13. Td5+ 18. Td4 #.

Va3
NÕu 13…Vb1, Vua §en cßn bÞ Nh×n chung, tõ mäi t×nh
mat nhanh h¬n: 14.Te3! Va1 huèng thÕ cê ban ®Çu, bªn m¹nh
15.Vb3! Vb1 16.Te4+ Va1 chØ cÇn qu·ng 18-20 níc ®Ó
17.Td4 #. chiÕu mat Vua ®èi ph¬ng b»ng 2
14. Tc6 Tîng. §µnh r»ng ®«i khi bªn m¹nh
Va2 cã thÓ ch¬i hiÖu qu¶ h¬n ë ®©u
15. Vc2! ®ã, rót ng¾n qu¸ tr×nh chiÕu mat
Va1 qu·ng 2-3 níc, song trªn thùc tÕ,
TÊt nhiªn, nÕu 15…Va3 sÏ ®iÒu nµy kh«ng cã ý nghÜa ®Æc
16.Tc5+ Va2 17.Td5+ Va1 biÖt. §èi víi çc B¹n míi häc ch¬i cê
18.Td4 #. - tèt nhÊt - nªn tu©n thñ chÆt chÏ
16. Tc5 ... çc bíc trong kÕ ho¹ch “khèng chÕ,
Tr¾ng “c¾t” tríc ®êng tho¸t. dån vµ chiÕu mat” võa nªu ë trªn,
16. . . . kÕt hîp luyÖn tËp lu©n phiªn tõng
Va2 nhãm 2 B¹n mét (råi ®æi vÞ trÝ
17. Td5+ cho nhau), çc B¹n sÏ nhanh chãng
Va1 n¾m v÷ng “quy tr×nh” chiÕu mat
®¬n gi¶n nµy.
71
(193)

1._______________________
2._______________________
3._______________________
(194)

1._______________________
2._______________________
3._______________________
(195)

1._______________________
2._______________________
3._______________________
(196)
69

1._______________________
2._______________________
3._______________________
4._______________________
(197)

1._______________________
2._______________________
(198)

1._______________________
2._______________________
3._______________________
(199)
70

1._______________________
2._______________________
3._______________________
4._______________________
(200)

1._______________________
2._______________________
(201)

1._______________________
2._______________________
3._______________________
4._______________________
5._______________________
71
(202)

1._______________________
2._______________________
3._______________________
(203)

1._______________________
2._______________________
(204)

1._______________________
2._______________________
3._______________________
4._______________________
5._______________________
6._______________________
72
7._______________________
Bµi häc 15
Hai M· bÊt lùc.
Trong tÊt c¶ çc t×nh huèng

cê tµn chiÕu mat chóng ta ®·
nghiªn cøu tõ nh÷ng bµi häc tríc, u
thÕ nhá nhÊt cña bªn m¹nh ®ñ ®Ó
chiÕu mat Vua ®èi ph¬ng - lµ mét
Xe. NÕu nh thÕ, theo “thang” gi¸
trÞ cña çc qu©n, hai M· m¹nh h¬n
Xe (2 M· = 3+3 = 6, trong khi Xe =
4,5-5), nªn ¾t h¼n sÏ dÔ dµng Lît Tr¾ng ®i
chiÕu mat Vua ®¬n ®éc? Trªn h×nh (205), nÕu Tr¾ng
1. Song thËt kú l¹, hai M· - ch¬i
kÓ c¶ khi ®îc sù hç trî trùc tiÕp 1. Mc6+ ...
cña Vua - kh«ng ®ñ kh¶ n¨ng §en sÏ kh«ng bao giê tr¶ lêi b»ng
chiÕu mat Vua ®èi ph¬ng, nÕu 1…Va8?? v× sÏ 2.Mc7 #, mµ:
®èi ph¬ng phßng thñ chÝnh x¸c! . 1. ...
Gi¶ sö bªn m¹nh ®· “Ðp” ®- Vc8!
îc Vua ®èi ph¬ng vµo s¸t gãc bµn ®Ó tho¸t ra ngoµi. NÕu Tr¾ng cè
cê ( trªn thùc tÕ, bªn m¹nh lu«n t×nh “giam” Vua §en b»ng 2.Mc5
lu«n cã thÓ dÔ dµng lµm ®îc hay 2.Mf8 - sÏ “pat”. Cßn nÕu:
®iÒu nµy) nh h×nh (205) vµ (206). 2. Me5
Lóc nµy dêng nh chØ cÇn nç lùc Vb8
cuèi cïng, ch¾c h¼n cã thÓ “®Èy” kh«ng râ, Tr¾ng cÇn tiÕp tôc nh
®îc Vua ®èi ph¬ng vµo “líi”. Nh- thÕ nµo ®Ó cã thÓ “Ðp” Vua §en
ng than «i, 2 M· kh«ng thÓ thùc vµo gãc bµn cê mµ tr¸nh ®îc “pat”.
hiÖn ®îc ®iÒu nµy. Chóng ta h·y
cïng xem t¹i sao. H·y thö çch kh¸c:
1. Mc5
(205) Va8
2. Me4 ...
Çc níc 2.Md7, 2.Ma6 vµ 2.Mc6 sÏ
“pat”.
2. ...
Vb8
73
3. Md6 Còng cã thÓ 2.Vg2! ®Ó tho¸t ra

Va8 ngoµi, nhng kh«ng 2.Vf1?? v× 2…
4. Md5 Me3 #. Kh«ng thÊy ®êng ch¬i
Vb8, tiÕp cho §en.
vµ Tr¾ng kh«ng ®îc g× h¬n.
HoÆc lµ:
Thö thªm lÇn n÷a: 1. ...
1. Md4 Ve1
Va8 2. Vh1
2. Mb5 Me3
Vb8 3. Vh2
3. Ma7 Vf2
Va8 4. Vh1,
4. Md5 vµ thªm mét lÇn n÷a, cuéc “truy
Vb8 kÝch” bÊt thµnh. Còng kh«ng kh¸
5. Mb4 g× h¬n cho bªn m¹nh nÕu trong çc
Va8, thÕ cê nµy ( 205 vµ 206) ®èi ph-
KÕt qu¶ t¬ng tù: cho dï Tr¾ng cã ¬ng ®i tríc.
“cè” ®Õn nh thÕ nµo.
Nãi tãm l¹i ®Ó gì hoµ, bªn
phßng thñ chØ cÇn ch¬i cÈn thËn,
Ngîc l¹i, trong thÕ cê trªn nhÊt lµ khi Vua ë c¹nh hay gãc cña
h×nh (206), bªn yÕu cã thÓ dÔ bµn cê. §èi víi çc ®Êu thñ Cê
dµng gì hoµ chÝnh … t¹i gãc bµn tr×nh ®é cao, hai bªn sÏ ®ång ý
cê. hoµ ngay nÕu nh÷ng t×nh huèng t-
(206) ¬ng tù x¶y ra.
2. Tuy nhiªn, nÕu bªn yÕu

“bçng” cã thªm mét Tèt, th× thËt
bÊt ngê - trong phÇn lín trêng hîp -
®ã chÝnh l¹i lµ “tai ho¹” cho hä.
H·y xem thÕ cê trªn h×nh (207).
(207)
Lît §en ®i
1. ...
Mh3+
2. Vh1 ...
74
(208)
Lît Tr¾ng ®i
V¸n cê cã thÓ tiÕp diÔn nh Lît Tr¾ng ®i

sau:
1. Md5 Tëng r»ng M· §en cã thÓ
Va8 gióp ®îc Vua, song do vÞ trÝ
2. Mc7+ ®øng qu¸ yÕu, nã bçng g©y tai ho¹
Vb8 …
3. Ma6+! 1. Mf7!
Va8 Md6!
4. Mb5! ... §en “®Ò nghÞ” ®èi ph¬ng ¨n M·,
MÊu chèt cña vÊn ®Ò: nÕu lóc nhng Tr¾ng ®©u cã dÔ m¾c lõa
nµy §en kh«ng cã thªm Tèt, cê sÏ …
hoµ “pat”. Song v× cã Tèt, §en 2. Mh6+!
buéc ph¶i … tiÕn Tèt. Vh8
4. ... 3. Mg5! ...
d6 (d5) §en bÞ xung-xo¨ng. Gi¸ cã thÓ bá
5. Mbc7 #. lît ®i …
3. ...
Sù cã mÆt cña qu©n m¹nh Mf5 4.
h¬n, ®«i khi còng lµ nguyªn nh©n Mgf7 #.
dÉn ®Õn thua cê (208).
75
(209)

1._______________________
2._______________________
(210)
Bµi 131: §en ®i. Mat 2 níc.

1._______________________
2._______________________
Bµi 132: Kh«ng nh×n bµn cê, h·y ghi l¹i 4 “tuyÕn ®êng” kh¸c nhau
cña M· tõ « “a8” tíi « “b7”.
VÝ dô: Ma8 - b6 - a4 - c5 - b7
Çch 1:_____________________
Çch 2:_____________________
Çch 3:_____________________
Çch 4:_____________________
(211)
73

1._______________________
2._______________________
3._______________________
Bµi 134: Díi ®©y lµ v¸n cê trong trËn ®Êu “®ång lo¹t” cña Andre
Cheron, nhiÒu n¨m V« ®Þch níc Ph¸p, víi rÊt nhiÒu ®Êu thñ kh¸c nhau cïng
mét lóc.
Andre Cheron - NN, 1929
1. e4 e5
2. Mf3 Mc6
3. Tc4 d6
4. Mc3 Tg4
5. h3! ...
Níc cê b¾t ®Çu cho mét chiÕn dÞch ®Æc biÖt trong cê - gäi lµ “gµi bÉy”.
5. ... Th5?
§en m¾c bÉy. LÏ ra §en nªn ch¬i 5...T:f3 6.H:f3 Mf6 (phßng thñ níc 7.H:f7
#) 7.d3, thÕ cê Tr¾ng dï ®Ñp h¬n, song cßn ph¶i “chiÕn ®Êu” l©u dµi.
6. M:e5! ...
Níc thÝ M· tuyÖt vêi!.
6. ... T:d1??
§en kh«ng hiÓu “chuyÖn g×” ®ang x¶y ra, nÕu kh«ng hä ®· chÊp nhËn mÊt
Tèt trong ph¬ng ¸n: 6…M:e5 7.H:h5 M:c4 8.Hb5+ c6 9.H:c4, hoÆc ®¬n
gi¶n lµ 6…d:e5 7.H:h5 (h×nh 212).
(212)
74
Lît Tr¾ng ®i
H·y kÕt thóc th¾ng lîi cho Tr¾ng.

7._______________________
8._______________________
Bµi 135: H·y xem thªm mét “bÉy” khai cuéc kh¸ phæ biÕn.
Mullok - Kostic, 1912
1. e4 e5
2. Mf3 Mc6
3. Tc4 Md4?
§en gµi bÉy - xong kh¸c víi v¸n tríc (bÉy thËt) - lµ “bÉy gi¶”. Gµi “bÉy gi¶”
cã thÓ nguy hiÓm cho ®Êu thñ gµi bÉy, bëi nÕu ®èi ph¬ng kh«ng m¾c
bÉy, thÕ cê cña B¹n sÏ yÕu ®i. Nh lóc nµy, Tr¾ng cã c¬ héi giµnh u thÕ
ph¸t triÓn : 4.c3 M:f3+ 5.H:f3. Song Tr¾ng thÊy Tèt “ngon” qu¸, nãng véi,
mµ kh«ng kiÓm tra kü hËu qu¶ …
4. M:e5? ...
Bíc 1 cña th¶m ho¹.
4. ... Hg5!
Tr¾ng kh«ng tin ë m¾t m×nh. Vµ …
5. M:f7?? ...
Bíc 2 - vµ lµ bíc cuèi cïng cña th¶m ho¹. Song còng kh«ng thÓ 5.Mg4 v× 5…
d5!, §en sÏ hoÆc h¬n Tîng, hoÆc h¬n M·. Tuy nhiªn nÕu biÕt tríc, Tr¾ng
vÉn cßn c¬ may cøu cê: 5.T:f7+ Vd8 6.0-0 H:e5 7.c3 víi ý ®å 8.d4 - bï cho
mÊt mét qu©n, Tr¾ng lÊy l¹i 2 Tèt vµ nhiÒu c¬ héi tÊn c«ng khi Vua §en
“kÑt” trong trung t©m.
5. ... H:g2
6. Xf1 ...
(213)
75
Lît §en ®i
H·y kÕt thóc th¾ng lîi cho §en.

______________________________________________________________
______________________
Bµi häc 16
Çc v¸n cê gi¸o khoa.
Mét sè sai lÇm c¬ b¶n khi ra qu©n.
Lý do chñ yÕu khi mét ®Êu §Ó tiÖn nghiªn cøu çc v¸n
thñ thua cê lµ m¾c sai lÇm. §«i ®Êu víi nh÷ng sai lÇm phæ biÕn
khi, sai lÇm trong khai cuéc (giai díi ®©y, çc B¹n nªn ghi nhí, hoÆc
®o¹n më ®Çu v¸n cê) cã thÓ xem l¹i 10 quy t¾c trªn thËt kü
nghiªm träng ®Õn nçi lµm “háng” cµng tríc, råi ®èi chiÕu víi nh÷ng
lu«n c¶ v¸n cê. Trong Cê, t¬ng tù sai lÇm ®Êu thñ m¾c ph¶i trong
nh trong cuéc sèng, ta ph¶i “tr¶ gi¸” v¸n - ®Ó tõ ®ã rót ra cho b¶n th©n
cho nh÷ng sai lÇm, sai lÇm cµng nh÷ng kinh nghiÖm bæ Ých vµ
lín th× “gi¸” ph¶i “tr¶” cµng cao!. quý b¸u.
Trong bµi häc 10, chóng ta
®· biÕt “10 quy t¾c ra qu©n c¬ Gambit §an-m¹ch
b¶n” - mçi ®Êu thñ khi thi ®Êu nªn 1. e4
tu©n thñ ®Ó tr¸nh m¾c ph¶i e5
nh÷ng sai lÇm ®¸ng tiÕc. Trong t- 2. d4
¬ng lai - khi nghiªn cøu s©u h¬n e:d4
vÒ khai cuéc, nh÷ng quy t¾c nµy 3. c3
sÏ ®îc tæng qu¸t ho¸ thµnh nguyªn d:c3
t¾c ra qu©n, phÇn quan träng NÕu khai cuéc ®îc xem nh nh÷ng
kh«ng thÓ thiÕu ®îc trong lý níc ra qu©n ®Çu tiªn, th× gambit -
thuyÕt Cê hiÖn ®¹i. lµ kiÓu khai cuéc ®Æc biÖt, khi
mét ®Êu thñ “cè t×nh” thÝ Tèt,
76
hoÆc thËm chÝ qu©n cho ®èi ph- ®æi HËu cã lîi b»ng 7…H:d2+ khi
¬ng víi môc ®Ých ph¸t triÓn lùc l- hä ®ang h¬n 2 Tèt. Song:
îng nhanh nhÊt ®Ó tÊn c«ng. 7. Mgf3!
4. Tc4 ...
c:b2 Tr¾ng thÝ tiÕp Tèt thø ba ®Ó
5. T:b2 ... nhanh chãng ®a thªm lùc lîng ra
Tr¾ng thÝ liÒn hai Tèt - bï l¹i, ph¸t trËn.
triÓn xong hai Tîng trªn hai ®êng 7. ...
chÐo tÝch cùc chÜa th¼ng vµo H:g2
Vua ®èi ph¬ng. 8. Xg1
5. ... T:d2+
Tb4+
Phßng thñ chÝnh x¸c lóc nµy ph¶i (215)
lµ 5…d5! víi ý ®å tr¶ l¹i cho ®èi
ph¬ng mét, thËm chÝ c¶ 2 Tèt ®Ó
ph¸t triÓn. Ph¬ng ¸n cã thÓ lµ: 5…
d5! 6.T:d5 Tb4+ 7.Mc3 T:c3+
8.T:c3 Mf6 9.Mf3 M:d5 10.e:d5
He7+ 11.Vf1 0-0 12.Hd4 Hf6
13.H:f6 g:f6 14.T:f6 Md7, víi thÕ
trËn c©n b»ng.
6. Md2
Hg5? Ch¾c h¼n §en ®· h×nh
(214) dung ra thÕ cê nµy tõ khi quyÕt
®Þnh ch¬i 6…Hg5. Tr¾ng lµm g×
b©y giê: ¨n Tîng b»ng HËu sÏ mÊt
M·, ¨n Tîng b»ng M· sÏ mÊt Xe,
cßn ¨n Tîng b»ng Vua sÏ 9…H:f2+.
9. Ve2!! ...
Níc cê nµy - h¼n §en kh«ng nh×n
ra trong khi tÝnh to¸n - duy tr× cho
Tr¾ng cuéc tÊn c«ng nguy hiÓm.
9. ...
§en vi ph¹m quy t¾c 8: ®a Hh3
HËu ra “tham chiÕn” qu¸ sím. Tuy 10. H:d2 ...
nhiªn, dêng nh §en cã lý do “chÝnh (216)
®¸ng”: ë “g5”, HËu kh«ng chØ b¶o
vÖ Tèt “g7”, mµ cßn t¹o ®e do¹
“kÐp” - tÊn c«ng Tèt “g2” vµ do¹
77
Cã ai ®ã nh×n vµo thÕ cê

nµy mµ kh«ng biÕt vÒ nh÷ng g× Râ rµng, v¸n cê nµy minh
x¶y ra tríc ®ã ch¾c h¼n sÏ rÊt ng¹c ho¹ rÊt râ nÐt tÇm quan träng cña 2
nhiªn v× dêng nh chØ cã mçi quy t¾c sè 8 vµ 9, ®Æc biÖt lµ
Tr¾ng ch¬i!. §en h¬n 3 Tèt (!) quy t¾c sè 9: khi cha kÕt thóc
song hä tr¶ gi¸ qu¸ ®¾t: tÊt c¶ çc ph¸t triÓn qu©n, cÇn thËn träng
qu©n (trõ HËu) cßn nguyªn vÞ, khi ¨n Tèt cña ®èi ph¬ng. Kh«ng
trong khi Tr¾ng ®· kiÓm so¸t çc ¨n Tèt khi lµm chËm ph¸t triÓn.
®êng chÐo vµ cét ®øng quan träng Tr¾ng: C - §en: D
®Ó chuÈn bÞ tÊn c«ng. Kh«ng cã
g× ng¹c nhiªn nÕu cê §en “tan” sau 1. e4
thªm vµi níc n÷a. e5
10. . . . 2. Mf3 f6?
Mf6 §en vi ph¹m quy t¾c sè 2, tiÕn Tèt
11. T:f7+! chiÕm mÊt vÞ trÝ ph¸t triÓn hiÓn
Vd8 nhiªn cña M·. Cha kÓ, vÞ trÝ ®øng
NÕu 11…V:f7, §en sÏ mÊt HËu v× cña Vua §en bçng bÞ më ra nguy
12.Mg5+; cßn nÕu 11…Vf8 sÏ hiÓm, t¹o ®iÒu kiÖn cho ®èi ph-
12.Ta3+ d6 13.T:d6+! c:d6 ¬ng tæ chøc tÊn c«ng. Hä cã thÓ
14.H:d6+ V:f7 15.Mg5+ vµ còng ch¬i hîp lý vµ ®¬n gi¶n h¬n b»ng
mÊt HËu. 2…Mc6, 2…Mf6, hoÆc thËm chÝ
12. X:g7 2…d6.
M:e4 3. M:e5! ...
13. Hg5+!!
M:g5 (218)
14. Tf6 #.
H×nh (217) lµ thÕ mat cuèi cïng.
(217)
78
7. Hf5+
Vh6
Tr¾ng tÊn c«ng tiÕp nh thÕ nµo?
8. d4+ ...
Tîng “c1” lîi “temp” nhËp cuéc.
8. ...
g5
9. h4!
...
Tr¾ng quyÕt ®Þnh thÝ M· ®Ó Tr¾ng ®e do¹ tung thªm Xe “h1”
khai th¸c vÞ trÝ Vua §en yÕu. vµo trËn b»ng ®e do¹ 10. h:g5++.
3. ... 10. . . .
f:e5? d5!
§en vi ph¹m tiÕp quy t¾c sè 10, véi NÕu 10…Vg7 sÏ 11.Hf7+ Vh6
vµng “nhËn quµ”, trong khi lÏ ra 12.h:g5 #.
nªn ch¬i 3…He7 4.Mf3 H:e4+ 11. Hf7! ...
5.Te2 Mc6 6.Mc3 - víi thÕ cê yÕu Tr¾ng kh«ng chØ ch¹y HËu, mµ
h¬n, chø kh«ng thua ngay. c¾t lu«n ®êng tho¸i cña Vua §en.
4. Hh5+! 11. . . .
... d:c4
Níc th¾ng cê, xuÊt ph¸t tõ sai lÇm 12. h:g5 #.
2…f6. Xem h×nh (219).
4. ...
Ve7 (219)
NÕu §en ch¬i 4…g6, Tr¾ng sÏ
thùc hiÖn ®ßn tÊn c«ng ®«i
5.H:e5+ He7 6.H:h8 vµ giµnh u
thÕ lín.
5. H:e5+
Vf7
6. Tc4+
Vg6
Tr¾ng liªn tiÕp lîi “temp” (temp -
cã thÓ hiÓu nh níc ®i) ph¸t triÓn. Mét bøc tranh chiÕu mat
Cßn §en lÏ ra nªn bá thªm mét Tèt ngo¹n môc: tÊt c¶ çc qu©n §en
n÷a ®Ó b¶o vÖ « “f5” quan träng, ®øng “nh Trêi trång” t¹i nguyªn vÞ
hy väng kÐo dµi cuéc chiÕn: 6… xem Vua cña m×nh bÞ ®èi ph¬ng
d5 7.T:d5 Vg6 8.h4 h6 9.T:b7! chiÕu mat nh thÕ nµo!.
Td6 (9…T:b7 10.Hf5 #) 10.Ha5.
79
80
Tríc khi vµo phÇn bµi tËp thùc hµnh, chóng ta cïng xem mét ®Êu thñ
“suy nghÜ níc ®i” nh thÕ nµo ®Ó gi¶i quyÕt bµi to¸n “tÊn c«ng vµ phßng
thñ”.
(220)
Lît Tr¾ng ®i
Tr¾ng tÊn c«ng Tèt §en “d5” 4 lÇn (b»ng Tîng, HËu vµ 2 Xe), trong
khi §en phßng thñ (b¶o vÖ) chØ 3 lÇn (b»ng Tîng vµ 2 Xe). ThÕ nhng
Tr¾ng vÉn kh«ng thÓ ¨n ®îc Tèt nµy. H·y xem:
1.T:d5? T:d5 2.X:d5 X:d5 3.H:d5?? R:d5 4.R:d5
(221)
KÕt qu¶ cuèi cïng trªn h×nh (221). Tr¾ng mÊt HËu (9 ®iÓm) ®Ó ®æi
l¹i mçi 6 ®iÓm (cña Xe vµ 1 Tèt). T¹i sao vËy? Lý do: HËu lµ qu©n tÊn
c«ng thø 3, trong khi ®èi ph¬ng cã 3 qu©n phßng thñ!.
NÕu ta thay ®æi vÞ trÝ cña HËu tõ “d3” sang “b5”, t×nh thÕ bçng thay
®æi tøc kh¾c.
(222)
79
Lît Tr¾ng ®i
Tr¾ng vÉn tÊn c«ng Tèt §en “d5” 4 lÇn, cßn §en phßng thñ 3 lÇn. LÇn
nµy, Tr¾ng ¨n h¬n Tèt:
1.T:d5 T:d5 2.X:d5 X:d5 3.X:d5!. Sù kh¸c biÖt quan träng!. LÇn tríc,
Tr¾ng kh«ng thÓ ch¬i ®îc níc nµy.
3…X:d5 4.H:d5
(223)
Tr¾ng h¬n mét Tèt

Nh vËy, B¹n cã thÓ ¨n h¬n lùc lîng cña ®èi ph¬ng chØ khi:
1. Sè lîng çc qu©n tÊn c«ng nhiÒu h¬n sè qu©n phßng thñ;
2. Gi¸ trÞ cña qu©n tÊn c«ng t¹i thêi ®iÓm ®æi qu©n ph¶i nhá h¬n,
hoÆc b»ng víi gi¸ trÞ cña qu©n phßng thñ. Qu©n tÊn c«ng lín nhÊt sÏ ®¸nh
®æi cuèi cïng.
H·y tù gi¶i ®¸p mét sè bµi tËp.
(224)
80
Lît §en ®i
Bµi 136: §en tæ chøc tÊn c«ng Tèt “e5” nh thÕ nµo? Tr¾ng sÏ phßng
thñ ra sao? §en cã ¨n ®îc Tèt nµy kh«ng? T¹i sao?
______________________________________________________________
______________________
(225)
Lît Tr¾ng ®i
Bµi 137: LiÖu Tr¾ng cã tÊn c«ng ®îc Tèt “d5” cã lîi?
______________________________________________________________
______________________
(226)
Lît §en ®i
Bµi 138: LiÖu §en cã thÓ mÊt Tèt nÕu b©y giê hä ch¬i 1…e5
81
______________________________________________________________
______________________
(227)
Lît §en ®i
Bµi 139: §iÒu g× kh¸c biÖt gi÷a thÕ cê nµy vµ h×nh (226)? LiÖu níc
1…e5 b©y giê cã lîi cho §en kh«ng? T¹i sao?
______________________________________________________________
______________________________________________________________
________________
(228)
Lît Tr¾ng ®i
Bµi 140: Tr¾ng sÏ ch¬i nh thÕ nµo ®Ó ch¾c ch¾n h¬n qu©n?
______________________________________________________________
__________________________________________________
(229)
82

1._______________________
2._______________________
(230)

1._______________________
2._______________________
(231)

(Hai M· kh«ng “bÊt lùc”!)
1._______________________
2._______________________
(232)
83

1._______________________
2._______________________
(233)

1._______________________
2._______________________
Bµi häc 17
Çc TEST kiÓm tra
Test sè 1
(234)
(235)
§en ®i. Mat 1 níc

____________________________ Tr¾ng ®i. Mat 2 níc
____________________________ ____________________________
____________________________
____________________________
84
(238)
(236)
Tr¾ng ®i. Mat 2 níc

____________________________
____________________________
____________________________

____________________________
____________________________ (239)
____________________________
(237)
Tr¾ng ®i. Mat 2 níc (xung-xo¨ng)

____________________________
____________________________
____________________________
Tr¾ng ®i vµ gì hoµ
____________________________ §¸nh gi¸ cña HuÊn luyÖn viªn
____________________________
____________________________
85
(240)
§en ®i tríc vµ ¨n h¬n qu©n

____________________________
Tr¾ng ®i vµ gì hoµ ____________________________
____________________________ ____________________________
____________________________
____________________________
(241)
Test sè 2
(242)
(243)

____________________________
____________________________
86
____________________________
Tr¾ng ®i. Mat 2 níc ____________________________
____________________________ ____________________________
____________________________
____________________________
(246)
(244)

____________________________
§en ®i. Mat 2 níc ____________________________
____________________________ ____________________________
____________________________
____________________________
(247)
(245)

____________________________
____________________________
Tr¾ng ®i vµ gì hoµ ____________________________
87
§¸nh gi¸ cña HuÊn luyÖn viªn: (249)
(248)
§en ®i. Hä cã thÓ ¨n h¬n
Tèt “e4” ®îc kh«ng?
____________________________
____________________________
____________________________
____________________________
____________________________
Test sè 3
(250) Tr¾ng ®i. Mat 1 níc

____________________________
____________________________
(251)
88
Tr¾ng ®i. Mat 2 níc Tr¾ng ®i vµ gì hoµ

____________________________ ____________________________
____________________________ ____________________________
____________________________ ____________________________
(252) (254)
Tr¾ng ®i. Mat 3 níc Tr¾ng ®i. Mat 2 níc

____________________________ ____________________________
____________________________ ____________________________
____________________________ ____________________________
(253)
89
(255)
§en ®i vµ gì hoµ
____________________________
____________________________
____________________________
(257)
Tr¾ng ®i. Mat 2 níc (xung-xo¨ng)

____________________________
____________________________
____________________________
§¸nh gi¸ cña HuÊn luyÖn viªn:
Tr¾ng ®i vµ ¨n h¬n qu©n

____________________________
____________________________
____________________________
(256)
Test sè 4
(258)
90
Tr¾ng ®i. Mat 1 níc Tr¾ng ®i. Mat 3 níc

____________________________ ____________________________
____________________________ ____________________________
____________________________
(259) (261)
Tr¾ng ®i. Mat 2 níc §en ®i vµ gì hoµ

____________________________ ____________________________
____________________________ ____________________________
____________________________ ____________________________
(260) (262)
91
(264)

____________________________ Tr¾ng ®i vµ gì hoµ
____________________________ ____________________________
____________________________ ____________________________
____________________________
(263)
(265)

____________________________ Tr¾ng ®i vµ ¨n h¬n qu©n
____________________________ ____________________________
____________________________ ____________________________
____________________________
92
Test sè 5
(266)
(268)

____________________________
____________________________ Tr¾ng ®i. Mat 2 níc
____________________________
____________________________
____________________________
(267)
(269)

____________________________
____________________________ §en ®i vµ gì hoµ
____________________________ ____________________________
____________________________
____________________________
93
(270)
(272)

____________________________
____________________________
____________________________
____________________________
(271) ____________________________
____________________________
(273)

____________________________
____________________________
____________________________
94
____________________________
____________________________
____________________________
Test sè 6
95
(274)

________________________________________________________
(275)

____________________________________________________________
________________________
(276)
4

____________________________________________________________
____________________________________________________
(277)
____________________________________________________________
________________________
(278)
5
Tr¾ng ®i. Mat 2 níc (gi¶ sö

Vua vµ Xe Tr¾ng cßn ë nguyªn vÞ)
____________________________________________________________
________________________
(279)

____________________________________________________________
________________________
(280)
§en ®i vµ gì hoµ
____________________________________________________________
________________________
6
(281)

____________________________________________________________
________________________

Tap 1 - Nhung Bai Hoc Vo Long

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Tap 1 - Nhung Bai Hoc Vo Long

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

TËp 1 cê vua - nh÷ng bµI häc vì lßng

Bµi häc Néi dung Trang

Bµi 1 Bµn cê vµ qu©n cê. V¸n cê.

Cê Vua - lµ trß ch¬i gi÷a hai

Tríc khi v¸n cê b¾t ®Çu, hai

bµn cê nh h×nh (3). CÇn ®Æc biÖt

Trªn h×nh (4), Xe Tr¾ng cã

Tîng di chuyÓn (vµ ¨n qu©n

Cßn cã thÓ ®Þnh nghÜa

Bµi tËp thùc hµnh

Bµi 2: Kh«ng nh×n bµn cê, h·y:

Bµi 4: Kh«ng nh×n bµn cê, h·y viÕt tªn « cê n¬i:

* Cét ®øng “g” c¾t ®êng chÐo “h1 - a8” : __________

Tuy nhiªn, Tèt cã “ngo¹i lÖ”:

Kh¸c h¼n víi c¸c qu©n Vua,

Tuy nhiªn cÇn ®Æc biÖt lu

Bµi tËp thùc hµnh

Cê Vua lµ trß ch¬i chiÕn 5. tÊn c«ng l¹i (cßn gäi lµ

Khi ®èi ph¬ng tÊn c«ng mét

* dïng M· §en “e6” nh¶y

NÕu trong thÕ cê trªn h×nh

Bµi tËp thùc hµnh

Bµi 8: H·y ®i mét níc Tèt (17)

Bµi 11: Vua Tr¾ng cã thÓ

Bµi 9: Tr¾ng cÇn ®i níc Tèt

Bµi 12: H·y ®i liÒn 4 níc cê

Bµi 13: Tr¾ng chiÕu Vua

Thùc tÕ cho thÊy, c¸c B¹n trÎ

Trong v¸n ®Êu cña c¸c ®Êu

“®îi” cho ®Õn khi Vua cña m×nh

Bµi tËp thùc hµnh

(32) Bµi 16: Mat 1 níc

Bµi 17: Tr¾ng ®i níc cê nµo

Bµi 18: Mat 1 níc

Bµi 19: Mat 1 níc

Bµi 20: Mat 1 níc

Bµi 21: Mat 1 níc

Bµi 22: Mat 1 níc

Gièng nh nh¹c c«ng kh«ng §en: Ve8, Hd8, Xa8, Xh8,

: ¨n qu©n; xÕp c¸c ký hiÖu còng nh ý nghÜa

Trªn thùc tÕ, ®Ó tiÕt kiÖm

Tr¾ng: A - §en: B Tr¾ng: C - §en: D

Trong nhiÒu tµi liÖu cê cæ xa, nã

Bµi 27: H·y ghi chÐp l¹i v¸n

1.e2-e4 e7-e5 _________ Níc cê nµo cã lîi nhÊt cho Tr¾ng?

Bµi 32: Mat 1 níc

Bµi 33: Mat 1 níc

Bµi 31: Mat 1 níc Bµi 34: Mat 1 níc

Bµi 35: Mat 1 níc

Bµi 36: Mat 1 níc

Bµi 37: Mat 1 níc

Bµi häc 6 Trong thÕ cê trªn h×nh (58),

3. nÕu Trªn h×nh (61), Vua Tr¾ng

NhËp thµnh - lµ níc cê ®Æc

Lît §en ®i 2. 0-0-0+!

(63) Bµi 39: Vua nµo cã thÓ

Bµi 41: Tr¾ng nªn ch¬i níc

Bµi 44: Mat 1 níc

Bµi 42: Mat 1 níc

Bµi 43: Mat 1 níc b»ng 3

Bµi 46: Mat 1 níc

Kh«ng ph¶i bÊt cø v¸n cê

b) Mét bªn - Vua vµ M·, cßn