1.

Ομάδα Εκπαιδευόμενων – Ομάδες Στόχοι

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΕΝΗΛΙΚΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΟΜΕΝΩΝ

1. Έρχονται στην εκπαίδευση με συγκεκριμένους στόχους

(επαγγελματικούς, εκπλήρωσης κοινωνικών ρόλων, προσωπική ανάπτυξη, απόκτηση κύρους)
2. Έχουν ευρύτερο και διαφορετικό φάσμα εμπειριών
3. Έχουν αποκρυσταλλώσει τους προτιμώμενους τρόπους μάθησής τους
4. Έχουν τάση για ενεργητική συμμετοχή
5. Αντιμετωπίζουν εμπόδια στη μάθηση:
1. Κακή οργάνωση μαθησιακής διαδικασίας
2. Κοινωνικές υποχρεώσεις και καθήκοντα
3. Εσωτερικά εμπόδια: α. Προϋπάρχουσες γνώσεις – αξίες, β. Ψυχολογικοί παράγοντες, γ. Άγχος

ΠΡΟΥΠΟΘΕΣΕΙΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΗΣ ΜΑΘΗΣΗΣ

1. Εθελοντικός χαρακτήρας εκπαίδευσης

2. Αποσαφηνισμένοι εκπαιδευτικοί στόχοι
3. Άψογα οργανωμένο εκπαιδευτικό πρόγραμμα σε όλα τα επίπεδα
4. Άμεση σχέση περιεχομένου με τις ανάγκες και τις εμπειρίες των εκπαιδευόμενων
5. Λαμβάνονται υπόψη οι προτιμώμενοι τρόποι μάθησης – εξατομικευμένη προσέγγιση
6. Ενθαρρύνεται σταδιακά η ενεργητική συμμετοχή στην εκπαιδευτική διαδικασία
7. Διερευνώνται τα εμπόδια στη μάθηση και οι τρόποι υπέρβασής τους
8. Διαμορφώνεται μαθησιακό κλίμα που χαρακτηρίζεται από ουσιαστική επικοινωνία, συνεργατικό πνεύμα και αμοιβαίο σεβασμό

Ενήλικας: αναλαμβάνει ρόλους ενηλίκου, π.χ. πλήρως απασχολούμενου, συζύγου, γονέα, πολίτη που ψηφίζει. Γινόμαστε όταν φτάνουμε
στην αυτοαντίληψη ότι εμείς είμαστε υπεύθυνοι για τη ζωή μας, ότι είμαστε αυτοπροσδιοριζόμενοι.

-1-
 1. Ομάδα Εκπαιδευόμενων – Ομάδες Στόχοι

ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΔΥΣΧΕΡΑΙΝΟΥΝ ΤΗΝ ΕΝΤΑΞΗ ΚΑΙ ΠΑΡΑΜΟΝΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΕΥΠΑΘΩΝ ΟΜΑΔΩΝ ΣΕ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

ΓΕΝΙΚΑ ΠΑΛΙΝΟΣΤΟΥΝΤΕΣ – ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΚΑΤΑΧΡΗΣΗΣ ΤΣΙΓΓΑΝΟΙ ΦΥΛΑΚΙΣΜΕΝΟΙ Α.Μ.Ε.Α. ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΕΣ ΚΑΙ

ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΣ – ΨΥΧΟΤΡΟΠΩΝ ΟΥΣΙΩΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΕΣ
ΠΡΟΣΦΥΓΕΣ ΜΕΙΟΝΟΤΗΤΕΣ
1. Μη προσφορά Διαπολιτισμική Εκπαιδευτικό επίπεδο Επισφαλής σχέση με Ιδρυματοποίηση Νοητική στέρηση Μαθησιακά
θέσεων εργασίας επικοινωνία τους εκπαιδευτικούς (αποκοινωνικοποίηση, Έκπτωση δεξιοτήτων και εμπόδια - Γλώσσα
2. Έλλειψη θεσμούς έλλειψη ανθρώπινης νοημοσύνης
προγραμμάτων που επαφής, προσωπικού
ανταποκρίνονται χώρου και χρόνου)
στις πραγματικές Προβλήματα Ανάγκη για Προβλήματα από την Έλλειψη βασικών Αυτισμός Εκπαίδευση (88%
ανάγκες και καθημερινής ζωής ψυχοκοινωνική υπαγωγή στην κοινωνικών Διαταραγμένη δεν ολοκληρώνουν
ενδιαφέροντα υποστήριξη κατηγορία δεξιοτήτων κοινωνική συμπεριφορά την υποχρεωτική)
3. Έλλειψη συνέχειας «Τσιγγάνος» και επικοινωνία,
προγραμμάτων Οικονομική – Έλλειψη βασικών Κακές συνθήκες Χαμηλό επαναλαμβανόμενη και Στερεότυπα και
4. Έλλειψη εργασιακή δεξιοτήτων διαβίωσης επαγγελματικό προφίλ στερεοτυπική προκαταλήψεις
οικονομικών πόρων κατάσταση συμπεριφορά
5. Μη σύνδεση Ζητήματα Πολιτισμική ένδεια Έλλειψη ευκαιριών Χρόνιες ψυχικές Οικονομική και
προγραμμάτων με νομιμοποίησης και εκπαίδευσης και διαταραχές – εργασιακή
δίκτυο παροχής ισότητας ευκαιριών απασχόλησης *Σχιζοφρένεια κατάσταση
ψυχο-κοινωνικών Περιορισμοί *γυναίκες
υπηρεσιών για Ψυχολογικές Άγνοια πρόσβασης σε Χρήση καθημερινής ζωής,
κοινωνική δυσκολίες πληροφορίες και εξαρτησιογόνων έλλειψη ενδιαφερόντων
επανένταξη ευκαιρίες ουσιών και πρωτοβουλιών,
6. Έλλειψη Σκληρές συνθήκες στην Διάρρηξη μειωμένη βλεμματική
οικογενειακής αγορά εργασίας οικογενειακής ζωής και λεκτική επικοινωνία,
υποστήριξης νωθρή έκφραση και
Προκαταλήψεις ΤΡΙΤΗ ΗΛΙΚΙΑ - ΑΝΑΓΚΕΣ
7. Προηγούμενες
- Ανταπεξέρχονται στις καθημερινές ανάγκες στάση, απόσυρση και
αρνητικές εμπειρίες απομόνωση, δυσκολίες
- Έκφραση και επικοινωνία
από εκπ. σύστημα σε διαπροσωπικές
- Συνεισφέροντας αισθάνονται χρήσιμοι
8. Ψυχικά και σχέσεις και κοινωνικές
- Ανάγκη άσκησης επιρροής
κοινωνικά
- Φορείς κοινωνικής προσφοράς και αλλαγής καταστάσεις
προβλήματα

-2-
 1. Ομάδα Εκπαιδευόμενων – Ομάδες Στόχοι

ΟΜΑΔΑ ΑΝΑΓΚΕΣ ΠΟΥ ΙΚΑΝΟΠΟΙΟΥΝ ΟΙ ΟΜΑΔΕΣ

= δομημένη συνάθροιση ατόμων όπου κάθε άτομο: - Απόδοση – παραγωγικότητα
- έχει συνείδηση της παρουσίας των άλλων - Διαμόρφωση εικόνας εαυτού
- αλληλεπιδρά με τους άλλους, άρα πολλαπλασιαστικό αποτέλεσμα - Διαμόρφωση εικόνας άλλου και σχέσεων
- πιστεύει ότι θα ικανοποιήσει τις ανάγκες του - Κοινωνική και πολιτιστική ένταξη
- δέχεται ότι έχει δικαιώματα και υποχρεώσεις - Επεξεργασία πληροφορίας
- μοιράζεται κοινή ταυτότητα – συλλογική αντίληψη - Κοινωνική επιρροή
- βιώνει μορφή εξάρτησης - Προσωπική ανάπτυξη
- αλληλεξάρτηση ως προς την επίτευξη κοινών στόχων - Οικειότητα, φιλία, συντροφικότητα, αγάπη, αλληλοφροντίδα
*δυναμικό σύνολο: αλλαγή σε ένα μέλος επηρεάζει τα υπόλοιπα - Στήριξη - ασφάλεια – ανήκει σε ένα διαπροσωπικό δίκτυο
*ανάγκη ανθρώπου να συμμετέχει σε ομάδες - Επιβίωση
*αποδοχή = αυτοεκτίμηση και ψυχική υγεία
ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΟΜΑΔΑΣ
1. Δομή: κανόνες, έργο/στόχος, ρόλοι, θεματικό πρόγραμμα, χρονοδιάγραμμα, σύνθεση/μέγεθος, διάταξη στο χώρο
και λειτουργία της ομάδας: επίλυση δυσκολιών, επικοινωνία, προσέγγιση έργου, συναλλαγή μελών μεταξύ τους/με εκπαιδευτή, αναπροσαρμογή
2. Εμφανή: τόπος, χρόνος, μέγεθος ομάδας, σύνθεση, χρονοδιάγραμμα, διάρκεια συναντήσεων, ρόλος εκπαιδευτή/εκπαιδευομένων, θεματολογία,
αξιολόγηση/εξετάσεις
και μη εμφανή στοιχεία της δομής: εξέλιξη συναλλαγής μελών, αναδυόμενοι ρόλοι, μορφές επιρροής και επικοινωνίας, κοινωνικό-συγκινησιακό
κλίμα, αξίες και στάσεις μελών
3. Ρυθμιστικοί κανόνες (δημιουργούν πλαίσιο αναφοράς και κλίμα ασφαλείας - θέματα εκπαιδευτικού συμβολαίου): ποιοι είναι, πόσο μπορούν να
παραβιάζονται ή να αλλάζουν, από ποιόν επιβάλλονται, σαφείς και κατανοητοί, πώς τους αντιλαμβάνονται τα διάφορα μέλη
4. Μέγεθος της ομάδας: επικοινωνιακό πλέγμα, κανάλια επικοινωνίας Υ=2Χ-Χ, μεγάλες ομάδες χρειάζονται περισσότερο χρόνο για να δομηθούν
5. Σύνθεση της ομάδας: ομοιογενής ή ετερογενής
6. Συνοχή: οικοδομείται πάνω στον κοινό στόχο μέσω καλού κλίματος. Δείκτες: εκφράσεις λεκτικές ή μη, συχνότητα και ποιότητα συναισθημάτων,
συλλογική λειτουργία, ενεργοποιημένη συμμετοχή, δημιουργία «κλίκας», αποπροσανατολισμός έργου λόγω αντιπαραθέσεων
7. Στόχοι της ομάδας: εμφανείς και συμφωνημένοι ή μη *αναγνώριση από τον εκπαιδευτή ώστε να συντονίσει σωστά
8. Διάρκεια του κύκλου συναντήσεων και συχνότητα: έντονος και πυκνός ρυθμός = αναδύονται γρήγορα θέματα διεργασίας, άρα απαραίτητα τα
ενδιάμεσα διαστήματα *μια ομάδα εκπαιδευόμενων μπορεί να συνδέεται με πολλούς εκπαιδευτές σχηματίζοντας διάφορες εκπαιδευτικές ομάδες
Εκπαιδευτής που αναλαμβάνει ενότητα στο ενδιάμεσο: διαγιγνώσκει προϋπάρχουσες δυναμικές, θεμελιώνει εκ νέου τη διεργασία, δεν ασκεί
κριτική για προηγούμενους κύκλους, υπογραμμίζει αποκλίσεις του από άλλους κύκλους όπου χρειάζεται
9. Ανάγκη του συντονισμού των εκπαιδευτών μεταξύ τους και με τους οργανωτές

-3-

ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ
- Ενεργητικότητα, δημιουργικότητα, δυναμική που ευνοεί τη μάθηση
- Πεδίο συντονισμού, αμοιβαίων διορθώσεων, ποικιλία πιθανών λύσεων, περισσότερες
αξιολογικές κρίσεις
- Πηγή εμπλουτισμού γνώσεων, απόκτησης δεξιοτήτων, αλλαγής στάσεων και συμπεριφορών
- Αίσθημα αλληλεγγύης και ενθάρρυνσης, ανταμοιβή επιτυχίας και κατοχύρωση κύρους
μελών
- Καλύτερη απόδοση από μεμονωμένα άτομα
Ο εκπαιδευτής φροντίζει:
 Ενίσχυση και όχι υποβιβασμό αυτοεκτίμησης
 Υποστήριξη μελών στις δυσκολίες
 Καθορισμός προσωπικής ευθύνης κάθε μέλους με σαφήνεια
 Ευκαιρίες για επεξεργασία πληροφοριών και εμπειριών
 Κλίμα οικειότητας, συνεργασίας και ομαδικού πνεύματος
ΣΥΓΚΙΝΗΣΙΑΚΟ ΚΛΙΜΑ ΟΜΑΔΑΣ
* συναισθήματα εκπαιδευόμενων και εκπαιδευτή
 Δημιουργία ομαδικής προσπάθειας και ατμόσφαιρας
 Ενίσχυση κινήτρων για ενεργητική συμμετοχή και συνεργασία
 Υποστήριξη – δημιουργικές προκλήσεις
 Δημιουργία ομαδικού κλίματος
 Ικανοποίηση αναγκών εκπαιδευομένων
 Αναγνώριση συνεισφοράς μελών
 Μείωση άγχους
 Μείωση αντιστάσεων απέναντι σε νέες απόψεις, αντιλήψεις
 Εύστοχη χρήση χιούμορ
 Προσπάθεια εμπλοκής όλων των εκπαιδευομένων
 Αξιοποίηση διαφοράς – αλληλοαποδοχή
 Έκφραση συναισθημάτων
1. Ομάδα Εκπαιδευόμενων – Ομάδες Στόχοι
- ΟΜΑΔΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ - ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ
- Πίεση για συμμόρφωση μπορεί να προάγει τη μίμηση
αντί δημιουργικότητας
- Η ομάδα μπορεί να «πνίξει» το άτομο
- Δημιουργία «απόβλητων» ή τυποποίηση ρόλου σε
άτομο
- Ρυθμός δραστηριοποίησης μπορεί να μην ταιριάζει σε
όλους
ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΛΑΜΒΑΝΕΙ ΥΠΟΨΗ Ο ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΣ ΓΙΑ ΑΥΞΗΣΗ
ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΕ ΟΜΑΔΕΣ
 Γνωστικό αντικείμενο
 Πλαίσιο υλοποίησης προγράμματος
 Προφίλ ενήλικων εκπαιδευόμενων
 Προσωπικές ικανότητες και γνώσεις
 Διαθέσιμος χώρος και χρόνος
 Αριθμός εκπαιδευομένων
 Υποστήριξη πλαισίου στην αξιοποίηση ενεργητικών τεχνικών
* Ο εκπαιδευτής λαμβάνει υπόψη τα παραπάνω και καταρτίζει εναλλακτικό
πλάνο δράσης.
-4-
 2. Δυναμική της Ομάδας

ΔΥΝΑΜΙΚΗ – ΟΜΑΔΑΣ - ΔΙΕΡΓΑΣΙΑ

Ό,τι συμβαίνει καθώς αλληλεπιδρούν τα μέλη: χαρακτηριστικά, αξίες, ποιότητα Αλληλουχία γεγονότων που επιφέρουν αλλαγές: πράξεις, αντιδράσεις,
του ηγέτη, σχέσεις, ρόλοι, ενεργητική συμμετοχή, είδος και φύση, δομή και συμπεριφορές ώστε να επιτευχθεί ο στόχος, συμπεριφορά μελών
συνοχή, σχέση με το ευρύτερο περιβάλλον
Lewin- Ψυχοδυναμική προσέγγιση: συμπεριφορά στην ομάδα σχετίζεται με την παιδική ηλικία, οικογενειακές σχέσεις
Bion- Ψυχαναλυτική προσέγγιση: προϋποθέσεις-μηχανισμοί άμυνας στο άγχος α) εξάρτηση (αίσθημα ασφάλειας, ο εκπαιδευτής έχει τον απόλυτο έλεγχο) β)
σύγκρουση-φυγή (επιθετικότητα, οργή, η ομάδα αποφεύγει τις εργασίες, ο εκπαιδευτής κινητοποιεί προς σύγκρουση ή αποφυγή) γ) ζευγάρωμα (δύο εκπαιδευόμενοι
αλληλεπιδρούν και κάνουν τη δουλειά, οι άλλοι ανακουφίζονται)

ΡΟΛΟΙ ΣΕ ΜΙΑ ΟΜΑΔΑ

= σύνολα από συμπεριφορές και προσδοκίες που αναλαμβάνουν τα μέλη ανάλογα με το τι πιστεύουν ότι απαιτείται από αυτά & ιδέα που έχουν για τις ικανότητές τους
Ηγέτης, συναισθηματικά υπεύθυνος/συγκινησιακό βαρόμετρο, αστείος/γελωτοποιός, εμψυχωτής, αμφισβητίας/αντιρρησίας, ερειστικός/αντιπολιτευόμενος,
ιδιαίτερος/αποκλίνων, παρείσακτος, αποδιοπομπαίος τράγος, συνεχώς ερωτών, παντογνώστης, ειδικός, λεπτολόγος, κυριολεκτικός
Ο εκπαιδευτής:
Α. Αναγνωρίζει τους ρόλους: 1. Αναγνωρίζει την ανάγκη της διεργασίας που εκφράζεται, 2. Αξιολογεί αν η ομάδα έχει πράγματι αυτή την ανάγκη βασιζόμενος και σε
άλλες ενδείξεις, 3. Παρεμβαίνει αξιοποιώντας συμπεριφορές
Β. Εμποδίζει παγίωση ρόλων, εκφράζει στα μέλη αν οι ρόλοι εναλλάσσονται άρα η ομάδα προχωράει καλά, παροτρύνει μέλη να συμμετάσχουν
Γ. Ενισχύει μη δημοφιλή μέλη (αναθέτει δραστηριότητες που θα τους φέρουν στο κέντρο της επικοινωνίας)

ΣΤΑΔΙΑ ΕΞΕΛΙΞΗΣ ΟΜΑΔΑΣ – Εκπαιδευτής φροντίζει κάθε στάδιο να επιτελεί το σκοπό του και να οδηγεί στο επόμενο
Διαμόρφωση Σύγκρουση Ρύθμιση Απόδοση Ολοκλήρωση-Τερματισμός
Διερεύνηση προσδοκιών, Έντονο άγχος, ασάφεια στόχων, Ανοιχτή ανταλλαγή απόψεων, Εργασία προς στόχο με μεγάλη Επίτευξη στόχων, ολοκλήρωση
εύρεση στόχου, θέσης στην φόβος απόρριψης ιδεών από εμπειριών, συναισθημάτων, δέσμευση, ρόλων, απεξάρτηση από
ομάδα, άγχος, εξάρτηση ομάδα, μάχη για έλεγχο ομάδας, ομάδα παραγωγική, εμπιστοσύνη, αποτελεσματικότητα, ομάδα, φάση αποχωρισμού,
από εκπαιδευτή, κριτική προς εκπαιδευτή, σεβασμός, ανοχή, ασφάλεια συνεργασία, επίλυση ολοκλήρωση εργασιών
«εκπαιδευτικό συμβόλαιο» συγκρούσεις, πόλωση, *πιθανή εμμονή σε παλιότερους διαπροσωπικών προβλημάτων
συναισθηματική αντίσταση μη λειτουργικούς κανόνες

ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗ ΣΤΟ ΣΤΑΔΙΟ ΤΗΣ

ΣΥΓΚΡΟΥΣΗΣ - Τήρηση κανόνων λειτουργίας
- Εντοπισμός πηγής άγχους - Αποσαφήνιση ρόλων του στην ομάδα
- Κατανόηση στάσεων και συμπεριφορών που - Αντιμετώπιση συγκρούσεων ευθέως και
προκαλούν σύγκρουση δημιουργικά
- Προστασία από ακραίες συμπεριφορές
- Αναστοχασμός αιτιών συγκρούσεων
- Δημιουργική επίλυση διαφορών
- Εργασία σε υποομάδες
- Χτίσιμο ομαδικού πνεύματος
- Αναθεώρηση «εκπαιδευτικού συμβολαίου»
- Διαχείριση δικών του συναισθημάτων

-5-
 2. Δυναμική της Ομάδας

ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗ ΠΡΙΝ ΤΗΝ ΠΡΩΤΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΟΜΑΔΙΚΗ ΑΣΚΗΣΗ

1. Συγκέντρωση πληροφοριών για την ομάδα και το πρόγραμμα
Διαμόρφωση «εικόνας» για συμμετέχοντες, το πρόγραμμα, τα
πολιτισμικά/κοινωνικά χαρακτηριστικά του πλαισίου, αξιολόγηση
διαφορών, προϊστορία ομάδας και σχέση με το πλαίσιο
2. Διαμόρφωση συνεργατικής-υποστηρικτικής διαδικασίας
Συζήτηση σχεδιασμού με συνεργάτη ή κάποιον έξω από το πλαίσιο
3. Καθορισμός των στόχων
Οριοθέτηση πεδίου στόχων (# συναντήσεων, δέσμευση εκπαιδευομένων,
απαιτήσεις προγράμματος), Στόχοι σε φάσεις – πρόβλεψη για αλλαγές,
Διαδοχή στόχων να συμβαδίζει με τις φάσεις της ομάδας
4. Συμβόλαιο με τον οργανισμό (δεοντολογία, φιλοσοφία, ιστορία)
5. Ετοιμασία του χώρου
ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΣΥΜΒΟΛΑΙΟ
 Διάγνωση αναγκών εκπαιδευόμενων
 Ορισμός στόχων προγράμματος
 Εντοπισμός μεθόδων μάθησης
 Προσδιορισμός κανόνων λειτουργίας της ομάδας
 Αξιολόγηση ατομικής και ομαδικής εξέλιξης
 Οργάνωση συναλλαγής μεταξύ μελών
 Σύνδεση διεργασίας ομάδας με γνωστικό αντικείμενο
 Διαμορφώνεται ακολουθία θεμάτων και προβληματισμών
 Βοηθά εκπαιδευτή να αναγνωρίζει δυνάμεις και αδυναμίες της ομάδας
ΒΙΩΜΑΤΙΚΗ ΟΜΑΔΙΚΗ ΑΣΚΗΣΗ: Τα άτομα μπαίνουν σε μία κατάσταση
πραγματική ή φανταστική, ή σε έναν συγκεκριμένο ρόλο, βιώνουν τα
συναισθήματα και τις σκέψεις με στόχο τη σφαιρική κατανόηση της
πραγματικότητας και τη διερεύνηση των σχέσεων.
 Ενθαρρύνεται η αυτοσυγκρότηση (συναισθήματα, σκέψεις,
συμπεριφορές, αξίες, πεποιθήσεις)
 Καλλιεργούνται ικανότητες ανοικτής επικοινωνίας, συνεννόησης και
συνεργασίας
 Αναπτύσσεται η αυτοενημερότητα και ενσυναίσθηση, άρα ενισχύονται οι
ομόλογες σχέσεις στην ομάδα
 Αλλαγή στάσης μελών και διεύρυνση αντιληπτικού πεδίου
 Ανάπτυξη προσωπικού ενδιαφέροντος για το θέμα
 Καλλιέργεια τρόπων συστηματικής αξιοποίησης της εμπειρίας μέσω
ομαδικής επεξεργασίας

ΣΤΟΧΟΙ ΠΡΩΤΗΣ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗΣ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΕΣ ΔΙΕΞΑΓΩΓΗΣ ΟΜΑΔΙΚΩΝ ΒΙΩΜΑΤΙΚΩΝ ΑΣΚΗΣΕΩΝ

 Μείωση έντασης και άγχους 1. Άσκηση οικεία στον εκπαιδευτή, «αρχή της συνεξέλιξης»
 Διατύπωση ανησυχιών 2. Ζητάμε συνεργασία μέσω προσεκτικού συμβολαίου, τονίζουμε σημασία
 Γνωριμία εκπαιδευόμενων μεταξύ τους και με εκπαιδευτή άσκησης
 Κανόνες και θέματα δεοντολογίας 3. Υπολογίζουμε τον απαιτούμενο χρόνο (βιωματικές πιο χρονοβόρες)
 Διερεύνηση προσδοκιών από πρόγραμμα 4. Ο αριθμός των παρόντων μελών αρκεί ώστε να διεξαχθεί σωστά η άσκηση;
 Όρια και κανόνες λειτουργίας 5. Ετοιμότητα αναπροσαρμογής άσκησης λόγω έλλειψης χρόνου, υλικών,
 Κατάρτιση μαθησιακού συμβολαίου μελών, χώρου
6. Προετοιμασία πληροφοριών και οδηγιών με έμφαση στις διάφορες
ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΑΛΛΗΛΟΓΝΩΡΙΜΙΑΣ κατευθύνσεις
Αυτό-παρουσίαση, Γνωριμία σε ζευγάρια, Αλυσίδα, Όνομα και ιστορία, 7. Συζήτηση στο τέλος ώστε να συγκροτηθεί σε γνώση ό,τι βιώθηκε
Χαρακτηριστικά, Καρτελάκι 8. Εξασφάλιση κλίματος ασφαλείας vs. αναμόχλευση συναισθημάτων και
μνημών

-6-
 2. Δυναμική της Ομάδας

ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΚΑΛΗΣ ΑΚΡΟΑΣΗΣ ΣΗΜΑΣΙΑ ΓΛΩΣΣΑΣ ΤΟΥ ΣΩΜΑΤΟΣ

Α. Ενεργητική προσπάθεια κατανόησης, αυτοσυγκέντρωση  Δημιουργεί τις πρώτες εντυπώσεις
Β. Διάθεση κατανόησης  Συμπεράσματα για τον χαρακτήρα του ατόμου, κοινωνική, πολιτισμική,
Γ. Ακρόαση με ειλικρίνεια και χωρίς προκαταλήψεις οικονομική του θέση
Δ. Ακρόαση με ενσυναίσθηση  Εργαλείο αυτοπαρουσίασης
 Κοινή παγκοσμίως
ΑΙΤΙΕΣ «ΚΑΚΟΥ» ή «ΔΥΣΚΟΛΟΥ» ΑΚΡΟΑΤΗ  Αποκαλύπτει συναισθήματα
1. Ακρόαση πληγώνει τον εγωισμό του  Αντανακλά ρόλους που αναλαμβάνουμε στις σχέσεις μας και τάσεις της
2. Υποχρεώνεται να παραμερίσει τον κατοχυρωμένο ρόλο εξουσίας ή υπεροχής εποχής
3. Η σκέψη του προτρέχει των λόγων του ομιλητή, υπεισέρχονται άλλες  Φανερώνει το ψέμα
σκέψεις  Διέξοδο ανέκφραστων σκέψεων
4. Ανακαλούνται παρελθοντικές παραστάσεις, σύγκρουση με τα πιστεύω του,
προτρέχει σε συμπεράσματα, αποδίδει άλλη σημασία στα λεγόμενα ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΔΙΕΡΓΑΣΙΑΣ ΑΠΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗ
5. Κουράζεται και γίνεται παθητικός δέκτης Α. Παρατήρηση και επεξεργασία
6. Αφαιρείται ή παραιτείται από την προσπάθεια λόγω χρήσης δύσκολων 1. Καταγραφή στοιχείων κατά τις συναντήσεις
λέξεων και εννοιών 2. Έργα ομάδας
7. Αρνητική ιδέα για τον ομιλητή 3. Εμπειρία, σκέψεις, συναισθήματα εκπαιδευτή πριν, κατά, μετά
συνάντηση
ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗ ΓΙΑ ΕΝΘΑΡΡΥΝΣΗ ΔΙΑΛΟΓΟΥ & ΑΛΛΗΛΕΠΙΔΡΑΣΗΣ 4. Αξιολόγηση εμπειρίας από την ομάδα
 Επιδίωξη οπτικής επαφής Β. Γνώμονας οι αρχές της διεργασίας της ομάδας
 Σημασία στα μη λεκτικά μηνύματα Γ. Αυτοενημερότητα εκπαιδευτή στην αντιμετώπιση διεργασίας της ομάδας
 Αξιοποίηση λεκτικών μηνυμάτων
 Πρόσκληση/αποτροπή εκπαιδευόμενων από τη συζήτηση ΕΠΑΝΑΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΣΤΟΧΩΝ όταν
 Αναγνώριση συμβολής κάθε εκπαιδευόμενου - Αλλάζει η σύνθεση της ομάδας, αποχωρήσεις
 Χρήση κατάλληλων ερωτήσεων - Ανάγκη οριοθέτησης λόγω μειωμένου ενδιαφέροντος
 Προτροπή ανάπτυξης ιδεών - Σκοπός και στόχοι δεν ανταποκρίνονται στις επικρατούσες συνθήκες
 Σωστός προσανατολισμός συζήτησης - Μειωμένη συμμετοχή μελών στις ομαδικές δραστηριότητες

(Α) ΓΝΩΣΕΙΣ, (Β) ΙΚΑΝΟΤΗΤΕΣ ΚΑΙ ΣΤΑΣΕΙΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗ

Α. Καλή γνώση θέματος, σκοπού εκπαίδευσης ενηλίκων, σκοπού προγράμματος, αρχών δυναμικής ομάδας, προσδοκιών ομάδας, ρόλου του ως πρότυπο
Β. Χρειάζεται να είναι ευγενής, να λειτουργεί με ενσυναίσθηση, να διαθέτει χιούμορ, να ασκεί γόνιμη αυτό-κριτική και να αναγνωρίζει τα λάθη του, να είναι ανοικτός σε
κριτική, καλή αίσθηση καταμερισμού χρόνου, να υιοθετεί συνειδητά την ομαδική διαδικασία, να χρησιμοποιεί δημιουργική σκέψη για την αξιοποίηση των εμπειριών, να
γνωρίζει τα όριά του, να θέτει όρια στις προσδοκίες που αντιβαίνουν στους στόχους και κανόνες λειτουργίας, να αγαπάει αυτό που κάνει, να είναι «καλός άνθρωπος»

-7-

Δια Βίου Μάθηση: όλες οι μορφές μάθησης, τόσο από εκπαιδευτικούς φορείς,
όσο και φορείς άτυπης μάθησης
Δια Βίου Εκπαίδευση: οργανωμένες εκπαιδευτικές δραστηριότητες που
καλύπτουν όλες τις φάσεις της ζωής
Εκπαίδευση ενηλίκων: συστηματική και οργανωμένη μάθηση ενηλίκων
(εντάσσεται σε ΔΒΜ και ΔΒΕ)
Εμπειρική μάθηση: κατασκευή γνώσης από εμπειρίες
ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΚΑΤΑΛΛΗΛΟΥ ΜΑΘΗΣΙΑΚΟΥ ΚΛΙΜΑΤΟΣ
1. Επικοινωνία βάσει αμοιβαίας ειλικρίνειας, ελεύθερη έκφραση γνώμης,
άσκηση και αποδοχή κριτικής
2. Κάθε εκπαιδευόμενος αισθάνεται ότι αναγνωρίζεται ως οντότητα
3. Επιβράβευση επιτυχημένων προσπαθειών και «αξιοποίηση λαθών»
4. Σαφής, αναλυτικός και αιτιολογημένος χαρακτήρας επιβράβευσης
5. Σαφείς, αποδεκτοί και ευέλικτοι κανόνες
ΤΡΟΠΟΙ ΒΟΗΘΕΙΑΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗ ΩΣΤΕ ΝΑ ΜΑΘΟΥΝ ΟΙ ΕΝΗΛΙΚΟΙ
1. Πρακτική άσκηση, παραδείγματα από καθημερινότητα, επεξεργασία και
ανάλυση και διασύνδεση με θεωρία
2. Διάλογος, ανταλλαγή απόψεων και ενεργητική συμμετοχή
3. Σχέσεις ειλικρίνειας, ανοιχτής επικοινωνίας και συνεργασίας
ΑΡΧΕΣ ΕΜΠΕΙΡΙΚΗΣ/ΒΙΩΜΑΤΙΚΗΣ ΜΑΘΗΣΗΣ (J. Dewey)
1. Αξιοποιεί τα βιώματα των εκπαιδευομένων
2. Ενθαρρύνει την ενεργητική συμμετοχή, έρευνα, ανάπτυξη φαντασίας και
δημιουργικότητας
3. Επιδιώκει την προσωπική νοηματοδότηση όχι απομνημόνευση
πληροφοριών
4. Κινητοποιεί τους εκπαιδευόμενους διανοητικά και συναισθηματικά
5. Αναπτύσσει την αυτογνωσία
-8-
3. Θεωρητικό Πλαίσιο – Αρχές Εκπαίδευσης Ενηλίκων
ΡΟΛΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗ ΣΤΗΝ ΕΜΠΕΙΡΙΚΗ/ ΒΙΩΜΑΤΙΚΗ ΜΑΘΗΣΗ
- Δεν είναι προμηθευτής γνώσεων, ενεργοποιεί εκπαιδευόμενους και
συντονίζει
- Ενισχύει την ικανότητα έρευνας, ανεύρεσης πληροφοριών, επίλυσης
προβλημάτων, λήψης αποφάσεων, κριτικού στοχασμού, συνεργασίας και
δημιουργικής σύνθεσης
- Διαπραγματεύεται τις ανάγκες των εκπαιδευόμενων και της ομάδας
- Έχει εμπειρία συμμετοχής σε βιωματική μάθηση
- Είναι αναστοχαστικός δάσκαλος, έτοιμος να ερευνήσει και να δοκιμάσει νέες
ιδέες, αντιλήψεις, πρακτικές
*Ισορροπία μεταξύ του δημιουργικού μέρους της δραστηριότητας, δηλαδή της
έκφρασης του νέου, και του γνωστικού μέρους, δηλαδή της κατανόησης του
περιβάλλοντος κόσμου.
ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ
- Παγιωμένες στάσεις και προδιαθέσεις εκπαιδευόμενων
- Απαιτείται κατάλληλα διαμορφωμένη αίθουσα διδασκαλίας
- Ανάπτυξη θετικού μαθησιακού κλίματος
Συμβολική/αφηρημένη μάθηση:
+ Μετάδοση γνώσεων σε μικρό χρονικό διάστημα
– Δεν απαιτεί εμπλοκή εκπαιδευόμενων και δράση
– Παθητικός ρόλος εκπαιδευόμενων και μείωση ενδιαφέροντος
– Περιεχόμενο αποκομμένο από την πραγματικότητά τους
Εμπειρική μάθηση:
+ Ενεργός συμμετοχή εκπαιδευόμενων
– Χρονοβόρος διαδικασία
– Δυσκολία στην εξαγωγή γενικών αρχών και συμπερασμάτων από εμπειρίες
J. Dewey: Μάθηση είναι η διεργασία άντλησης νοήματος από την εμπειρία και ο
στοχασμός πάνω στην εμπειρία είναι το κύριο στοιχείο της
εκπαιδευτικής διεργασίας.

Ανδραγωγική
Malcolm Knowles
Ευρετική πορεία προς τη
γνώση - Βιωματική
εκπαίδευση – Αξιοποίηση
εμπειριών ως πηγές μάθησης
Ανθρωπιστικά ιδεώδη στην
εκπαίδευση ενηλίκων
Στο κέντρο οι ανάγκες του
εκπαιδευόμενου
Αυτοδιαχείριση της μάθησης
Να γνωρίζουν γιατί χρειάζεται
να μάθουν
Ενισχύουν την τάση τους για
αυτοδιάθεση- αυτοκαθορισμό
Εσωτερικά κίνητρα μάθησης –
Συγκεκριμένες γνώσεις – όχι
αφηρημένες έννοιες
Επικέντρωση στα πραγματικά
προβλήματα
Ανάγκες στο κέντρο της
εκπαιδευτικής και μαθησιακής
διαδικασίας
Ο εκπαιδευτής είναι
συντονιστής
ενεργειών/εμψυχωτής/διευκο
λυντής
Βαθμολόγηση δε συνδέεται με
τη διαδικασία της μάθησης
Κοινωνική Αλλαγή Μετασχηματίζουσα μάθηση
Paolo Freire Jack Mezirow
Εκπαίδευση ανάδειξης Διαμορφωτική μάθηση
προβλημάτων – (παιδική ηλικία) –
Μετασχηματισμός κοινωνικο Μετασχηματίζουσα διεργασία
πολιτισμικού περιβάλλοντος (ενήλικοι)
Στοχασμός πάνω στην Η εμπειρία - Κριτικός
εμπειρία – Σχεδιασμός για στοχασμός - Επικοινωνία-
ανάληψη κοινωνικής δράσης – ορθολογικός διάλογος –
Διαδικασία της «πράξης» Στοχαστική δράση
Κριτική συνειδητοποίηση – Νοηματοδοτικές δομές
Ανακάλυψη καταπιεστικών (πλαίσιο αναφοράς) ενηλίκων
δομών – Κατανόηση αιτιών Ερμηνεία πραγματικότητας
καταπιεστικών κοινωνικών βάσει αντιλήψεων
συνθηκών κοινωνικοποίησης -
Αποπροσανατολιστικό βίωμα
Κουλτούρα της άρχουσας Συνειδητοποίηση
τάξης δυνατοτήτων, περισσότερο
Χειραφέτηση των χειραφετημένοι, κοινωνικά
καταπιεσμένων υπεύθυνοι, αυτοδύναμα μέλη
Μορφωτική και κοινωνική της κοινωνίας
απελευθέρωση Υιοθέτηση περιεκτικών και
Κριτικά ερωτήματα ανοικτών στάσεων
Ανάπτυξη του κριτικού
Εκπαιδευτής δεν είναι
στοχασμού – Αμφισβήτηση
Σύνδεση κοινωνικής ουδέτερος, ενισχύει πλήρη και
πραγματικότητας με τη ελεύθερη συμμετοχή σε
συνείδηση εκπαιδευόμενων ορθολογικό διάλογο,
στοχαστική δράση,
ενεργοποίηση, είναι φορέας
προσωπικής χειραφέτησης
ΣΗΜΕΙΑ ΣΥΓΚΛΙΣΗΣ ΒΑΣΙΚΩΝ ΘΕΩΡΙΩΝ ΓΙΑ ΤΗ ΜΑΘΗΣΗ
1. Το μοντέλο μάθησης «μεταφορά γνώσεων» είναι αναποτελεσματικό για ενήλικες
2. Οι ενήλικες χαρακτηρίζονται από διάφορους μαθησιακούς τρόπους
3. Η εμπειρία αποτελεί τη βάση κάθε μάθησης
-9-
3. Θεωρητικό Πλαίσιο – Αρχές Εκπαίδευσης Ενηλίκων
Κύκλος της Μάθησης
David Kolb
Αναζήτηση και επιλογή νέας
γνώσης
1. Συγκεκριμένη εμπειρία
2. Παρατήρηση και
στοχασμός
3. Διαμόρφωση
αφηρημένων εννοιών
4. Δοκιμή σε πραγματικές
καταστάσεις
1. …
Χρήση ανατροφοδότησης
Σύλληψη αφηρημένων
εννοιών
Λήψη αποφάσεων
Διασύνδεση δράσης και
εμπειρίας με σκέψη
Κατανόηση μαθησιακών
δυσκολιών στην
επαγγελματική συμβουλευτική
Κύκλος εκπαιδευτικής
διεργασίας
Peter Jarvis
Συνθετική προσέγγιση
1. Πολιτισμός
2. Εκπαιδευτής-φορέας
μεταδίδει τμήμα πολιτισμού,
παρουσιάζει γνώσεις
3. Εκπαιδευόμενοι
εσωτερικεύουν και
επεξεργάζονται σύμφωνα με
προγενέστερες εμπειρίες
4. Αποδέχονται ή απορρίπτουν
τα αποτελέσματα του
στοχασμού
5. Ενσωματώνουν γνώσεις,
προσαρμόζουν τον εαυτό
τους και εξωτερικεύουν τα
αποτελέσματα στην πράξη
Μάθηση στο κέντρο της
ανθρώπινης υπόστασης
Στοχασμός εκπαιδευόμενων
πάνω στις εμπειρίες τους υπό
κοινωνικό καθορισμό
Εκπαιδευτική διεργασία δεν
είναι ουδέτερη:
κοινωνικοπολιτισμικές
επιρροές από εκπαιδευτή και
κοινωνικοποίηση
 4. Ιστορική Εξέλιξη – Εκπαιδευτική Πολιτική

Τυπική εκπαίδευση: Απόκτηση αναγνωρισμένων πιστοποιητικών σε εθνικό επίπεδο, μέρος της διαβαθμισμένης εκπαιδευτικής κλίμακας (π.χ. ΣΔΕ)
Μη τυπική εκπαίδευση: Εκπαίδευση σε οργανωμένο πλαίσιο, οδηγεί στην απόκτηση αναγνωρισμένων πιστοποιητικών, περιλαμβάνει την αρχική
και συνεχιζόμενη επαγγελματική κατάρτιση και την γενική εκπαίδευση ενηλίκων (π.χ. ΙΕΚ)
Άτυπη μάθηση: Κάθε δραστηριότητα αυτομόρφωσης, σε όλη τη ζωή του ανθρώπου
Δια βίου μάθηση: όλες οι μορφές μαθησιακών δραστηριοτήτων στη ζωή του ανθρώπου, η μάθηση ως προσωπική υπόθεση καθενός
Δια βίου εκπαίδευση: συλλογική και οργανωμένη διαδικασία υπό την ευθύνη της πολιτείας
Γενική εκπαίδευση ενηλίκων: Οργανωμένες μαθησιακές δραστηριότητες για ενήλικες (π.χ. Σχολές Γονέων, ΣΔΕ, ΚΔΒΜ Δήμων)

Πρώτες δράσεις στην εκπαίδευση ενηλίκων: 1929 θεσμοθέτηση Λαϊκής Επιμόρφωσης (αναλφαβητισμός, εθνική ομοιογένεια, ενσωμάτωση
προσφύγων και πληθυσμών που μετακινούνται στα αστικά κέντρα)
Εκπαίδευση ενηλίκων τη δεκαετία του ‘80: Επιδοτήσεις ΕΟΚ, Νομαρχιακές Επιτροπές Λαϊκής Επιμόρφωσης
Εκπαίδευση ενηλίκων τη δεκαετία του ‘90: Διασπορά προγραμμάτων σε μεγάλο αριθμό φορέων, Ελληνικό Κέντρο Πιστοποίησης (ΕΚΕΠΙΣ)
Εκπαίδευση ενηλίκων τη δεκαετία του ‘00: Συγκρότηση Μητρώου Εκπαιδευτών Συνεχιζόμενης Επαγγελματικής Κατάρτισης (2001)
Πιστοποίηση φορέων δια βίου μάθησης: ΕΚΕΠΙΣ 1995-98

Αρχική επαγγελματική κατάρτιση: Κατάρτιση μετά την έναρξη της επαγγελματικής ζωής
Συνεχιζόμενη επαγγελματική κατάρτιση: Απόκτηση νέων δεξιοτήτων

Φορείς διοίκησης ΔΒΜ: ΕΟΠΠΕΠ, Γενική Γραμματεία ΔΒΜ, Υπηρεσιακές μονάδες Δήμων, Υπηρεσιακές μονάδες Περιφερειών, Εθνικό Κέντρο
Δημόσιας Διοίκησης και Αυτοδιοίκησης
Φορείς υπηρεσιών ΔΒΜ: Ίδρυμα Νεολαίας και Δια Βίου Μάθησης, Κέντρα Μεταλυκειακής εκπαίδευσης, Κέντρα Ελευθέρων Σπουδών, ΙΕΚ,
Ιδιωτικά ΙΕΚ, ΚΕΚ, Φορείς μη τυπικής εκπαίδευσης, Τριτοβάθμιες συνδικαλιστικές οργανώσεις, ΚΔΒΜ Επιπέδου Ι, ΚΔΒΜ Δήμων, Κέντρα
Προώθησης στην Απασχόληση, Ενιαίο εθνικό πλαίσιο υποστήριξης, Φορείς παροχής συμβουλευτικής
Επιτελικός φορέας ΔΒΜ: Γενική Γραμματεία ΔΒΜ (σχεδιάζει πολιτική, εκπονεί εθνικό πρόγραμμα, εποπτεύει την εφαρμογή του)
Ν. 3879/2010: Πυλώνες ΔΒΜ: 1) Επαγγελματική κατάρτιση 2) Γενική εκπαίδευση ενηλίκων (τυπική και μη-τυπική εκπ.)
Φορείς εκπαίδευσης ενηλίκων: ΕΕΔΕ, ΚΕΚ, ΚΔΒΜΜ, ΕΣΥΥ
Σχολές Γονέων (2003): απευθύνονται σε γονείς κάθε εθνικής προέλευσης, ηλικίας και μόρφωσης, μελλοντικούς γονείς, γονείς ΑΜΕΑ,
εκπαιδευτικούς, Τρίτη ηλικία, ευάλωτες κοινωνικά ομάδες, υπηρετεί κοινωνικούς στόχους, «μαθαίνουν πώς να μαθαίνουν»

-10-

Στόχοι Στρατηγικού Πλαισίου για την
Ευρωπαϊκή Συνεργασία στην
Εκπαίδευση και Κατάρτιση (2009)
Δια Βίου Μάθηση και Κινητικότητα
Βελτίωση ποιότητας και
αποτελεσματικότητας εκπαίδευσης
και κατάρτισης
Ισοτιμία, κοινωνική συνοχή,
συμμετοχή στα κοινά
Καινοτομία και δημιουργικότητα,
επιχειρηματικό πνεύμα
Τομείς προτεραιότητας για
καταπολέμηση της ανεργίας των νέων
Επαγγελματική εκπαίδευση και
κατάρτιση παγκοσμίου επιπέδου
Μάθηση βάσει εργασίας, πρακτική
άσκηση και μαθητεία
Εταιρικές σχέσεις μεταξύ δημόσιων και
ιδιωτικών φορέων
Κινητικότητα μέσω Erasmus
Στόχοι αναβάθμισης ΔΒΜ
Αύξηση του αριθμού συμμετοχής
Αυξημένη εθνική συμμετοχή
Αξιοποίηση κοινοτικών πόρων
Διάγνωση αναγκών αγοράς εργασίας
Ιδιότητα ενεργού και ενημερωμένου
πολίτη
Ανάπτυξη νέων παιδαγωγικών μεθόδων
Διασφάλιση ποιότητας
Ενιαίο Εθνικό Πλαίσιο Πιστοποίησης
Εξορθολογισμός του πλέγματος φορέων
Επιμόρφωση των Εκπαιδευτών
Ενηλίκων
Συνεχής επιμόρφωση εκπαιδευτών
ενηλίκων
Καλλιέργεια κοινωνικών δεξιοτήτων
Ανάπτυξη κριτικής σκέψης
Προτεραιότητες Εθνικού Προγράμματος
ΔΒΜ
Ο ίδιος ο πολίτης: ενεργοποίηση, άρση
εμποδίων, αναγνώριση και πιστοποίηση
προσόντων
Σύνδεση ΔΒΜ με απασχόληση, παροχή
εφοδίων επαγγελματικής κατάρτισης
Διαφανές και αποτελεσματικό πλαίσιο
λειτουργίας
Συγκρότηση Εθνικού Πλαισίου
Προσόντων
-11-
4. Ιστορική Εξέλιξη – Εκπαιδευτική Πολιτική
Σκοπός και αρμοδιότητες ΙΝΔΒΜ
Δια Βίου Μάθηση
Στήριξη νέων στην εκπαιδευτική και
επαγγελματική διαδρομή τους
Επαγγελματική εκπαίδευση και
συνεχής επαγγελματική κατάρτιση
εργαζομένων του
Ενδιάμεσος φορέας διαχείρισης και
τελικός δικαιούχος προγραμμάτων
Υλοποίηση σχετικών δράσεων
Εκπόνηση μελετών, προγραμμάτων,
σεμιναρίων, συνεδρίων και ερευνών,
παραγωγή υποστηρικτικού υλικού
Ανάληψη και εκτέλεση προγραμμάτων
εθνικής κλίμακας
Κίνητρα που θεσπίζονται για
ανάπτυξη ΔΒΜ
Σύνδεση προγραμμάτων μη τυπικής
εκπαίδευσης με τυπική και
δυνατότητα μεταφοράς πιστωτικών
μονάδων
Χορήγηση ειδικών εκπαιδευτικών
αδειών
Ατομικοί εκπαιδευτικοί
λογαριασμοί/λογαριασμοί
μαθησιακού χρόνου
Σύνδεση αξιολόγησης φορέων ΔΒΜ
με χρηματοδότηση
Στόχοι ΣΔΕ
Ενίσχυση προσωπικότητας
Ολοκλήρωση υποχρεωτικής
εκπαίδευσης
Ανάκτηση αυτοεκτίμησης -
αυτοπεποίθησης
Απόκτηση σύγχρονων γνώσεων και
δεξιοτήτων
Σύνδεση με εκπαίδευση και
κατάρτιση
Κοινωνικές δεξιότητες
(επικοινωνία, συνεργασία, επίλυση
προβλημάτων)
Ένταξη στην αγορά εργασίας
Προγράμματα που προσφέρονται σε
Σχολές Γονέων
 Η οικογένεια στη σύγχρονη εποχή
 Διαφυλικές σχέσεις
 Στερεότυπα και διακρίσεις στην
οικογένεια
 Συνεργασία εκπαιδευτικών –
οικογένειας
 Ψυχολογική υποστήριξη και αγωγή
υγείας ευάλωτων κοινωνικά ομάδων
 Ανάπτυξη στην τρίτη ηλικία
 Συμβουλευτική γονέων παιδιών με
αναπηρίες
 5. Μεθοδολογία Σχεδιασμού –Κοινωνικοοικονομικό-Πολιτισμικό Πλαίσιο

ΣΤΑΔΙΑ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΔΙΑΣΤΑΣΕΙΣ ΜΕΛΕΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ- ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΔΙΕΥΡΕΥΝΗΣΗ ΑΝΑΓΚΩΝ

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΥ-ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΟΜΕΝΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΟΜΕΝΩΝ
1. Μελέτη κοινωνικο-οικονομικού πλαισίου ΠΛΑΙΣΙΟΥ - Φύλο, ηλικία 1) Συνειδητές και ρητές 
2. Διερεύνηση χαρακτηριστικών εκπαιδευόμενων - Δημογραφικές εξελίξεις - Εκπαιδευτικά προσόντα ερωτηματολόγιο
3. Διερεύνηση εκπαιδευτικών αναγκών (γνώσεις, - Οικονομική κατάσταση - Επαγγελματική κατάρτιση, 2) Συνειδητές μη ρητές 
ικανότητες, στάσεις) και σύνδεση με το - Κοινωνική κατάσταση εμπειρία, εξειδίκευση Ημιδομημένη ανώνυμη συνέντευξη
κοινωνικό-οικονομικό-πολιτισμικό πλαίσιο - Πολιτικές εξελίξεις και - Επαγγελματική κατάσταση 3) Λανθάνουσες, υπόρρητες ανάγκες
4. Προσδιορισμός σκοπού και εκπαιδευτικών παρεμβάσεις - Πολιτισμικά χαρακτηριστικά  συνέντευξη ή εκπαιδευτική
στόχων (γνώσεις, ικανότητες, στάσεις) - Πολιτισμικά χαρακτηριστικά - Υποκειμενικές απόψεις για βιογραφία
5. Προσδιορισμός περιεχομένου - Τεχνολογία το αντικείμενο του (Ποιοτικές μέθοδοι: ιστορίες ζωής,
6. Επιλογή τεχνικών και εποπτικών μέσων - Εκπαίδευση εκπαιδευτικού μελέτη περίπτωσης, ατομική ή
7. Σχεδιασμός αξιολόγησης προγράμματος ομαδική συνέντευξη)

Γνώσεις Ικανότητες Στάσεις

ΣΤΟΧΟΘΕΣΙΑΣ

κατατάσσω, συνοψίζω, απαριθμώ, περιγράφω, δημιουργώ, επαληθεύω, επιδεικνύω, καταχωρώ, ενθαρρύνω, υποστηρίζω, παροτρύνω, προτίθεμαι,
ΡΗΜΑΤΑ

κατονομάζω, ορίζω, αποδέχομαι, αναγνωρίζω, οργανώνω, διορθώνω, τροποποιώ, συντάσσω, προκαλώ, απορρίπτω, υπερασπίζομαι, προτιμώ,
συγκρίνω, αμφισβητώ, διακρίνω, διατυπώνω, παράγω, μετρώ, κατασκευάζω, συμπληρώνω, υιοθετώ, προσαρμόζομαι, αισθάνομαι, εντάσσομαι,
προσδιορίζω, ερμηνεύω σχεδιάζω, ελέγχω, επιλύω, εφαρμόζω, αλλάζω κινητοποιούμαι

ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΣΚΟΠΟΥ
ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ
1) Ανάλυση δεδομένων
αντικειμένου διδασκαλίας
2) Κοινωνικο-οικονομικό-
πολιτισμικό πλαίσιο
3) Εκπαιδευτικές ανάγκες
ΚΑΘΟΡΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΩΣΗ
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟΥ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗΣ ΕΝΟΤΗΤΑΣ
1) Καθορισμός περιεχομένου
2) Κατανομή σε υποενότητες
3) Χρονική κατανομή υποενοτήτων
*Αξιολόγηση
ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΕΣ ΚΑΘΟΡΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟΥ
1) Πλήρης και επαρκής αντιστοιχία στο σκοπό του προγράμματος
2) Ανταπόκριση στις εκπαιδευτικές ανάγκες και χαρακτηριστικά εκπαιδευομένων
3) Αναλυτικά καθορισμένο και διατυπωμένο με σαφήνεια
4) Συνέπεια και πληρότητα στην επιλογή, ταξινόμηση και οργάνωση του
περιεχομένου

ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΕΠΙΛΟΓΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΤΕΧΝΙΚΩΝ - ΜΕΣΩΝ ΠΡΟΥΠΟΘΕΣΕΙΣ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΗΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ

1) Τύπος επιδιωκόμενων αποτελεσμάτων – στόχοι
2) Περιεχόμενο διδακτικής ενότητας
3) Βασικά χαρακτηριστικά εκπαιδευόμενων
4) Διαθέσιμος διδακτικός χρόνος
5) Δυνατότητα εφαρμογής τεχνικής – υποδομή
6) Ευχέρεια – εξοικείωση εκπαιδευτή με τεχνική
1) Περιεχόμενο διδακτικής ενότητας
2) Βασικά χαρακτηριστικά εκπαιδευόμενων
3) Διασφάλιση αποτελεσματικότητας τεχνικών
1) Δεν αποτελεί αυτοσκοπό
2) Διαδικασία συλλογής έγκυρων, αξιόπιστων και χρήσιμων
πληροφοριών
3) Επέκταση στην εξήγηση και ερμηνεία αποτελεσμάτων
4) Συμπληρώνεται με ανατροφοδότηση για
επαναπροσδιορισμό του εκπαιδευτικού έργου

-12-
 6. Εκπαιδευτικές μέθοδοι-τεχνικές – Εκπαιδευτική διεργασία

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ

1. Ερωτήσεις – Απαντήσεις Υποκίνηση εκπαιδευόμενων να εκφέρουν γνώμη, αυτενέργεια, ενεργητική εμπλοκή, έκφραση ποικίλων απόψεων, ο εκπαιδευτής
διαπιστώνει μαθησιακές ανάγκες και δυνατότητες. Είδη ερωτήσεων: 1) διερεύνησης υπάρχουσας γνώσης/εμπειρίας, 2) επεξεργασία
ζητήματος, 3) επεξεργασίας λύσεων/λήψης αποφάσεων, 4) εμπέδωσης ζητήματος/έλεγχος γνώσεων, 5) διευκρινιστικές/παρότρυνσης για
πληρέστερη έκφραση [βλ. και σελ.141]
2. Συζήτηση Εις βάθος επεξεργασία ζητήματος με προσχεδιασμένες ερωτήσεις για σταδιακή προσέγγιση θέματος. Ο εκπαιδευτής συντονίζει, επιλέγει
προσεκτικά το θέμα, προϋπολογίζει αρκετό χρόνο, λαμβάνει υπόψη το υπόβαθρο της ομάδας. Ακριβής στοχοθεσία και σχεδιασμός, ώστε
να μην εκφυλιστεί η συζήτηση σε ανιαρή ή οξεία αντιπαράθεση. Χρησιμοποιείται τόσο στην έναρξη της ενότητας ή στην αρχή προσέγγισης
νέας ύλης.
3. Καταιγισμός ιδεών Πολυεπίπεδη εξέταση ζητήματος/έννοιας μέσω ελεύθερης, αυθόρμητης έκφρασης ιδεών. Χρησιμοποιείται όταν οι απόψεις πρέπει να
εκφραστούν από τους ίδιους τους εκπαιδευόμενους ή να εμπλακούν μέσω αξιοποίησης των εμπειριών τους. Επιτυγχάνεται αξιοποίηση
της εμπειρίας, δυνατότητα διερεύνησης σε βάθος, χαλαρή ατμόσφαιρα, κριτική σκέψη, αλλαγή στάσεων.
4. Ασκήσεις Οδηγεί τους εκπαιδευόμενους σε πράξη, που την ακολουθεί ανάλυση της αποκτηθείσας εμπειρίας, άντληση γενικών αρχών και
διασύνδεση με τη θεωρία. Μορφές: επεξεργασία ζητήματος, λύση προβλήματος, διεξαγωγή πειράματος, εξάσκηση στη χρήση
προγράμματος, χειρισμός ή κατασκευή αντικειμένων.
5. Πρακτικές ασκήσεις Συνήθως έπονται της θεωρητικής ενημέρωσης και βοηθούν στην πληρέστερη κατανόηση και εφαρμογή της. Ο εκπαιδευτής ελέγχει ότι
ανταποκρίνεται στους στόχους και τις προσδοκίες καλλιεργώντας θετικό κλίμα, ελέγχοντας την απόκτηση γνώσεων και σχολιάζοντας
συμπεριφορές κατά την εκτέλεση.
6. Επίδειξη Χρησιμοποιείται κατεξοχήν στην πληροφορική και τεχνικά επαγγέλματα. Ο εκπαιδευτής εξασφαλίζει αναγκαία υλικά και βοηθήματα,
υπολογίζει χώρο και χρόνο, ενεργοποιεί όλους τους εκπαιδευόμενους.
7. Ομάδες εργασίας Ακρογωνιαίος λίθος της εκπαίδευσης ενηλίκων, ανάπτυξη επικοινωνίας και αμοιβαιότητας, ενεργητική συμμετοχή, αλληλοβοήθεια στο
«προστατευμένο» πλαίσιο της μικρής ομάδας, κατάλληλο για κριτική σκέψη, μετασχηματισμό απόψεων. Ιδανικά 5 άτομα, τυχαίας
σύνθεσης, εκτός αν είναι σκόπιμη η επιλογή. Μετά από 3-4 συνεργασίες αλλαγή σύνθεσης για πληρέστερη αξιοποίηση όλων των
συμμετεχόντων. *Αντιμετώπιση ανομοιογένειας ομάδας και αλληλοδιδακτική.
8. Μελέτη περίπτωσης Ένα παράδειγμα παρουσιάζεται με σκοπό να αναλυθεί σε βάθος και να διερευνηθούν λύσεις στα προβλήματα που αναδύονται. Στοχεύει
είτε στην εμπέδωση θεωρητικών γνώσεων, είτε στην ευρετική πορεία προς τη μάθηση, οπωσδήποτε μέσω της εξαγωγής συμπερασμάτων.
1) Επιλογή παραδείγματος, 2) παρουσίαση περίπτωσης και πλαισίου, 3) σκοπό μελέτης, αναμενόμενα αποτελέσματα, τρόπο
επεξεργασίας, ορισμός διαθέσιμου χρόνου, 4) εκτέλεση άσκησης κατά προτίμηση σε ομάδες, 5) παρουσίαση στην ολομέλεια, 6) σύνθεση
από τον εκπαιδευτή και εξαγωγή συμπερασμάτων.
9. Παιχνίδι ρόλων Οι εκπαιδευόμενοι υποδύονται ρόλους σε πρώτο πρόσωπο, ώστε μέσα απ’ το βίωμα να κατανοήσουν την κατάσταση και τις αντιδράσεις
τους. Προσφέρεται για ανάλυση προβληματικών ή συγκρουσιακών καταστάσεων που αφορούν ικανότητες, στάσεις, επικοινωνία,
συμπεριφορά. Οι εκπαιδευόμενοι ενεργοποιούνται, αναπτύσσουν επικοινωνιακές και διαπραγματευτικές ικανότητες και εξασκούνται σε
νέες μορφές συμπεριφοράς, ώστε αναδύονται και αντιμετωπίζονται στερεότυπα και προκαταλήψεις. Ο εκπαιδευτής εξηγεί τους στόχους
και δημιουργεί κλίμα εμπιστοσύνης, σταματά δε τη διεξαγωγή αν δεν ανταποκρίνεται στους στόχους ή οι παίκτες δεν επιδεικνύουν
σοβαρότητα. Προδιαγραφές σταδίου προετοιμασίας και πραγματοποίησης [βλ. σελ. 155-6]

-13-
 6. Εκπαιδευτικές μέθοδοι-τεχνικές – Εκπαιδευτική διεργασία

10. Προσομοίωση Μεγάλη άσκηση συμμετοχής σε αναπαράσταση κατάστασης όπου οι εκπαιδευόμενοι δε δρουν θεατρικά, αλλά χειρίζονται αντικείμενα με
υψηλό δείκτη επικινδυνότητας σε ασφαλές πλαίσιο και τα προϊόντα της συνδέονται άμεσα με πραγματικές συνθήκες. Εγκατάλειψη
στερεοτυπικών αντιλήψεων ή/και αντιστάσεων απέναντι σε νέα αντικείμενα μέσα από συζήτηση, σύνθεση, εξαγωγή συμπερασμάτων.
11. Λύση προβλήματος Εκτεταμένη μελέτη περίπτωσης που μπορεί να συνδυαστεί με προσομοίωση κα επικεντρώνεται στη λύση προβλήματος που ενδιαφέρει
άμεσα τους εκπαιδευόμενους. 1) Παρουσίαση προβλήματος, 2) Μελέτη προβλήματος και αναζήτηση λύσεων (υπάρχουσα κατάσταση,
επιδιωκόμενη κατάσταση, αντιδράσεις/αντιστάσεις, δυνατότητες/λύσεις και επιπτώσεις), 3) Συζήτηση του προβλήματος, 4) Προτάσεις και
συμπεράσματα
12. Αυτοκατευθυνόμενη Οι συμμετέχοντες «μαθαίνουν πώς να μαθαίνουν» με προϋπόθεση την δέσμευση ως προς την επίτευξη του μαθησιακού στόχου. 1)
μάθηση Προσδιορισμός στόχου, 2) Προσδιορισμός συγκεκριμένου αντικειμένου, 3) Ερωτήματα-ζητήματα προς διερεύνηση, 4) Επιλογή
κατάλληλων μαθησιακών πηγών, 5) Επιλογή κατάλληλης μεθόδου μελέτης και τρόπος υποστήριξης από εκπαιδευτή, 6) Προγραμματισμός
ενεργειών
13. Συνέντευξη από ειδικό 1) Προετοιμασία (στόχος, αναμενόμενα αποτελέσματα, πληροφορίες για ειδικό, προετοιμασία ερωτήσεων, ορισμός ατόμου που θα πάρει
συνέντευξη, σημεία παρατήρησης), 2) Πραγματοποίηση συνέντευξης, 3) Σχολιασμός και σύνθεση *Αν χρειάζεται ο εκπαιδευτής μαθαίνει
πώς παίρνουμε συνέντευξη.
14. Εκπαιδευτική επίσκεψη Οι εκπαιδευόμενοι παρατηρούν καταστάσεις, λειτουργίες και εφαρμογές που δεν μπορούν να αναπαρασταθούν στην αίθουσα
διδασκαλίας, αποκομίζουν χρήσιμες πληροφορίες και αναπτύσσουν αυτοπεποίθηση. 1) Ο εκπαιδευτής προετοιμάζει την επίσκεψη
(στόχος, αναμενόμενα αποτελέσματα, πληροφορίες για τον χώρο της επίσκεψης, προετοιμασία σημείων καταγραφής και παρατήρησης)
και επικοινωνεί προηγουμένως και ενημερώνει τον φορέα για τον στόχο της επίσκεψης, ενώ ενημερώνεται για τις δυνατότητες της
επίσκεψης 2) Πραγματοποίηση και σχολιασμός, σύνθεση απόψεων, διασύνδεση με το αντικείμενο της διδακτικής ενότητας.
15. Εισήγηση «Τραπεζική» ή «αποταμιευτική» αντίληψη της εκπαίδευσης. Ο ενήλικος δεν μπορεί να παρακολουθήσει και να αφομοιώσει για πολλή
ώρα. Πλεονεκτήματα: Μετάδοση πολλών πληροφοριών σε σύντομο χρόνο, εύκολη προετοιμασία και πραγματοποίηση, πεπατημένη,
αποτελεί προσδοκία των ενηλίκων. Κύριο μέρος σε 3 ενότητες: α. Ανάπτυξη επιχειρηματολογίας, β. Στοιχεία αποσαφήνισης-τόνωσης
ενδιαφέροντος, γ. Σύντομος επίλογος-προαγγελία επόμενης ενότητας. Υποστήριξη από οπτικοακουστικά μέσα. Κλείσιμο εισήγησης:
Διατύπωση συμπερασμάτων, υπενθύμιση στόχων και βασικών σημείων, συνθετική ανακεφαλαίωση, πρακτικές εφαρμογές αντικειμένου,
διασύνδεση με επόμενες δραστηριότητες.

ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΕΠΙΛΟΓΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΤΕΧΝΙΚΗΣ

1. Εκπαιδευτικός σκοπός του προγράμματος
2. Υφή του μαθησιακού αντικειμένου
3. Μαθησιακοί τρόποι και εκπαιδευτικά χαρακτηριστικά εκπαιδευόμενων
4. Ικανότητες εκπαιδευτή
5. Μαθησιακό κλίμα
6. Διαθέσιμος χρόνος/χρονική στιγμή
7. Διαθέσιμοι πόροι

-14-
 7. Βασικές Ικανότητες – Φύλο - Διαπολιτισμικότητα

ΕΥΡΩΠΑΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΑΝΑΦΟΡΑΣ

ΣΤΟΧΟΙ
1) Εντοπισμός και προσδιορισμός βασικών ικανοτήτων για προσωπική ολοκλήρωση, ιδιότητα ενεργού πολίτη, κοινωνική Κριτική σκέψη, δημιουργικότητα, ανάληψη
συνοχή και απασχολησιμότητα πρωτοβουλίας, επίλυση προβλημάτων,
2) Οι νέοι να έχουν αναπτύξει βασικές ικανότητες στο τέλος της αρχικής εκπαίδευσης και κατάρτισης και να είναι σε αξιολόγηση κινδύνου, λήψη αποφάσεων,
θέση να τις επικαιροποιούν εποικοδομητική διαχείριση
3) Ευρωπαϊκό εργαλείο αναφοράς (εκπαιδευτές, εργοδότες, διαμορφωτές πολιτικής), ώστε να διευκολύνεται η επίτευξη συναισθημάτων.
κοινώς συμπεφωνημένων στόχων σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο
4) Παροχή ολοκληρωμένου πλαισίου για περαιτέρω δράση σε κοινοτικό επίπεδο

ΒΑΣΙΚΕΣ ΙΚΑΝΟΤΗΤΕΣ ΣΤΑΣΕΙΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ

1) Επικοινωνία στη μητρική
γλώσσα
2) Επικοινωνία σε ξένες γλώσσες
3) α) Μαθηματική ικανότητα και
β) Βασικές ικανότητες στην
επιστήμη και την τεχνολογία
4) Ψηφιακή ικανότητα
5) Μεταγνωστικές ικανότητες
6) α) Κοινωνικές ικανότητες και
β) Ικανότητες που σχετίζονται
με την ιδιότητα του πολίτη
Διάθεση για κριτικό και εποικοδομητικό διάλογο, εκτίμηση αισθητικών ιδιοτήτων και  Συγγραφή κειμένου για δύο
προθυμία επιδίωξής τους, ενδιαφέρον για αλληλεπίδραση, συνειδητοποίηση αντίκτυπου διαφορετικές περιστάσεις
γλώσσας, ανάγκη κατανόησης και θετικής χρήσης γλώσσας με κοινωνική υπευθυνότητα  Ανάλυση λογοτεχνικού κειμένου
Αναγνώριση πολιτισμικής ποικιλότητας και ενδιαφέρον για άλλες γλώσσες και  Παρουσίαση ιστορίας γλωσσών
διαπολιτισμική επικοινωνία  Ανάγνωση ξενόγλωσσης
βιβλιογραφίας
α) Σεβασμός της αλήθειας, προθυμία αναζήτησης αιτίων-λόγων και αξιολόγηση  Ερμηνεία αριθμητικών
αξιοπιστίας τους δεδομένων έρευνας
β) Κριτική αποδοχή και περιέργεια, ενδιαφέρον για ηθικά ζητήματα, σεβασμός της  Παρουσίαση ιστορίας επιστημών
ασφάλειας και της αειφορίας σε σχέση με το άτομο, την οικογένεια, την κοινότητα και και επιτευγμάτων τους
παγκόσμια θέματα
Κριτική και αναστοχαστική συμπεριφορά έναντι διαθέσιμων πληροφοριών και υπεύθυνη  Έρευνα στο διαδίκτυο και
χρήση διαδραστικών μέσων, ενδιαφέρον συμμετοχής σε κοινότητες και δίκτυα για αξιολόγηση πηγών
πολιτιστικούς, κοινωνικούς ή/και επαγγελματικούς σκοπούς  Παρουσίαση ιστορίας ψηφιακών
μέσων
Εξασφάλιση κινήτρων και αυτοπεποίθησης για συστηματική και επιτυχή επιδίωξη για  Καταγραφή προσωπικών
μάθηση, ικανότητα διαχείρισης εμποδίων και αλλαγών, επιθυμία εφαρμογής στρατηγικών μάθησης
προηγούμενων γνώσεων και εμπειριών, αναζήτηση ευκαιριών μάθησης και εφαρμογή  Δραστηριότητες
γνώσεων σε ποικίλα πλαίσια αυτοαξιολόγησης
α) Συνεργασία, αυτοπεποίθηση, ακεραιότητα, ενδιαφέρον για κοινωνικοοικονομικές  Έρευνα και παρουσίαση
εξελίξεις και διαπολιτισμική επικοινωνία, αναγνώριση ποικιλότητας αξιών, σεβασμός, κοινωνικών προβλημάτων
προετοιμασία να ξεπερνούν προκαταλήψεις και να συμβιβάζονται β) Σεβασμός  Πρόσκληση ακτιβιστή
ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ισότητα ως βάση της δημοκρατίας, εκτίμηση διαφόρων ανθρωπίνων δικαιωμάτων
συστημάτων αξιών θρησκειών ή εθνικών ομάδων, πνεύμα υπευθυνότητας, συμμετοχή στη  Εργασία σχετικά με την τοπική
δημοκρατική λήψη αποφάσεων, σεβασμός αρχών δημοκρατίας, συμμετοχή στις ιστορία

-15-
 7. Βασικές Ικανότητες – Φύλο - Διαπολιτισμικότητα

7) Πρωτοβουλία και
επιχειρηματικότητα
8) Πολιτισμική συνείδηση και
έκφραση
δραστηριότητες του πολίτη, στήριξη κοινωνικής πολυμορφίας και συνοχής και βιώσιμης  Ανάληψη πρωτοβουλίας για
ανάπτυξης, σεβασμός ιδιωτικής ζωής άλλων καταστροφή του περιβάλλοντος
Ανάληψη πρωτοβουλιών, ενεργός στάση, ανεξαρτησία και καινοτομία, στην προσωπική  Δραστηριότητες σε συνεργασία
και κοινωνική ζωή και στην εργασία, ανάπτυξη κινήτρων και στοχοπροσήλωση με επιχειρήσεις
 Πληροφορίες για μια
επιτυχημένη επιχείρηση
Σεβασμός και ανοικτή συμπεριφορά απέναντι στην πολυμορφία της πολιτιστικής  Επίσκεψη σε μέρη πολιτισμού
έκφρασης, κατανόηση της κουλτούρας όπου ανήκει καθένας και αίσθηση ταυτότητας,  Αξιοποίηση έργου τέχνης για
δημιουργικότητα, προθυμία καλλιέργειας αισθητικής ικανότητας μέσω καλλιτεχνικής ανάπτυξη κριτικού στοχασμού
αυτοέκφρασης και συμμετοχής στην πολιτιστική ζωή

ΦΥΛΟ
Γυναίκες: Διαπροσωπικά κριτήρια, προσανατολισμός στο σχετίζεσθαι, εντάσσονται σε μικρές υποστηρικτικές ομάδες, διατηρούν κοντινές σχέσεις με την οικογένεια
και επενδύουν περισσότερο χρόνο, οικείες σχέσεις αλληλοφροντίδας
Άντρες: Ατομικά κριτήρια, προσανατολισμός στην αυτονομία, συμμετέχουν σε μεγάλες ομάδες, ανταγωνιστικές που προσανατολίζονται σε κάποιο στόχο (π.χ.
κόμματα, σωματεία), αναζητούν δύναμη και επιρροή
* Ο εκπαιδευτής πρέπει να δουλέψει την προσωπική του στάση (στερεότυπα, προκαταλήψεις) σε ομάδες αμιγώς γυναικείες

ΔΙΑΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΟΤΗΤΑ
Διαπολιτισμική ικανότητα = σύνολο κοινωνικών δεξιοτήτων που επιτρέπουν στα άτομα να αναγνωρίζουν και να αποδέχονται την ετερότητα και να διαχειρίζονται
δημιουργικά διάφορα στοιχεία που συνδέονται με αυτήν, να λειτουργούν με βάση νέους πολιτισμικούς κώδικες, να αναπροσαρμόζουν προηγούμενες απόψεις και
στάσεις, να αναπτύσσουν καινούριες στρατηγικές και μια λειτουργική επικοινωνία με το σύνολο των ανθρώπων που έρχονται σε επαφή. Στάση περιέργειας, γνώση
πολιτισμικών προϊόντων και πρακτικών διαφόρων ομάδων, ικανότητες ερμηνείας και συσχέτισης, δεξιότητες ανακάλυψης και αλληλεπίδρασης, κριτική πολιτισμική
συνειδητοποίηση/ Διαπολιτισμική εκπαίδευση: ενσυναίσθηση, αλληλεγγύη, διαπολιτισμικός σεβασμός, μη εθνικιστικός τρόπος σκέψης
Εκπαιδευτής: ενσυναίσθηση, ανοικτός σε νέα μάθηση, ευέλικτος, διακρίνει τις προκαταλήψεις του, βλέπει τη διαφορετικότητα ως ευκαιρία μάθησης, αμφισβητεί τη
θεωρία του πολιτισμικού ελλείμματος, αποφεύγει τον ρόλο του ιδεολογικού προσηλυτιστή

ΕΜΠΟΔΙΑ ΜΑΘΗΣΗΣ ΕΘΝΟΤΙΚΩΝ ΟΜΑΔΩΝ (ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΑ & ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ) ΕΤΕΡΟΓΕΝΕΙΑ ΟΜΑΔΑΣ (π.χ. παλιννοστούντων)
 Έλλειψη αυτοπεποίθησης Πλεονεκτήματα
 Σύνδεση εκπαίδευσης με αρνητικές εμπειρίες Δυνατότητα διεύρυνσης οπτικής συμμετεχόντων
 Δυσκολίες καθημερινής επιβίωσης Απόψεις από άτομα με διαφορετικές εμπειρίες και πολιτισμικά βιώματα
 Φόβος θυματοποίησης λόγω διακρίσεων Λαμβάνουν μέρος στη λήψη αποφάσεων
 Αδυναμία κατανόησης εκπαιδευτικού πλαισίου Δυσκολίες
 Σύγχυση σχετικά με ιεράρχηση αναγκών (εργασία - εκπαίδευση) Πιθανά συγκρουσιακή και αγχωτική κατάσταση
 Εσωτερική σύγκρουση ανάμεσα στα ισχύοντα στη χώρα καταγωγής και τη νέα χώρα Εκπαιδευτής ανοικτός στη διαφορετικότητα &
 Αρνητική ενίσχυση ή απαγόρευση από το οικογενειακό περιβάλλον διαχείριση άγχους και ανασφάλειας λόγω ανομοιογένειας

-16-
 8. Εκπαιδευτικό υλικό – Εποπτικά μέσα - Χώρος

ΕΠΟΠΤΙΚΑ ΜΕΣΑ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ

= Ό,τι χρησιμοποιείται κατά της διάρκεια της εκπαιδευτικής διαδικασίας με σκοπό να τροποποιήσει και να αυξήσει τα αισθητηριακά κανάλια που χρησιμοποιούμε,
βελτιώνοντας τα μαθησιακά αποτελέσματα/τα μέσα μετάδοσης εκπαιδευτικών μηνυμάτων που χρησιμοποιεί ο εκπαιδευτής ώστε να γίνει η διδασκαλία του
παραστατική και να προκαλέσει σύμπραξη αισθήσεων και νόησης.

ΕΠΟΠΤΙΚΑ ΜΕΣΑ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΑΡΧΕΣ ΠΟΥ ΤΗΡΕΙ Ο ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΣ

Πίνακας - Συνεχής και σταδιακή διεύρυνση του εμπειρικού πεδίου αναφοράς 1. Επιλογή σύμφωνα με τις ανάγκες της
Διδακτικοί χάρτες των διδασκομένων ομάδας
Εικόνες - Ανάπτυξη νοητικών ενεργειών: παρατήρηση, αναγνώριση, περιγραφή 2. Κίνητρο για νέους ενεργητικούς ρόλους
Προπλάσματα - Μετάδοση, διατήρηση και επανάληψη πληροφοριών & παραστάσεων 3. Να υπηρετούν τους εκπαιδευτικούς
Προβολέας διαφανειών - Ενισχυτικά και συμπληρωματικά στη διδασκαλία στόχους και τις εκπαιδευτικές τεχνικές
Επιδιασκόπιο - Διεύρυνση πηγών άντλησης γνώσεων 4. Να χρησιμοποιούνται με φειδώ, ώστε να
Γραφοσκόπιο ή ανακλαστικός προβολέας - Εκσυγχρονισμός διδασκαλίας μην υποκαθιστούν τον εκπαιδευτή
Μαγνητόφωνο - Εξοικονόμηση χρόνου 5. Να χρησιμοποιούνται με ευελιξία, ώστε
Εκπαιδευτική τηλεόραση - Διέγερση ενδιαφέροντος και προσοχής να προσδίδεται ποικιλία και ενδιαφέρον
Τηλεόραση και βίντεο - Ανάπτυξη κριτικής σκέψης 6. Να χρησιμοποιούνται συχνά και από
Διαδραστικός πίνακας - Περιεχόμενο στη θεωρητική διδασκαλία τους ίδιους τους εκπαιδευόμενους
Πολυμέσα, διαδίκτυο, εκπαιδευτικά λογισμικά

ΤΠΕ (Τεχνολογίες Πληροφορίας και Επικοινωνίας) ΕΜΠΟΔΙΑ

- Σε βάθος τροποποίηση της σχέσης του σύγχρονου ανθρώπου με τη γραφή, την
ανάγνωση, την όραση, τα ακούσματα, την αντίληψη και τη μάθηση
- Φορείς άυλων μηνυμάτων (εικόνες, ήχοι, σειρές χαρακτήρων)
- Επιτρέπουν την απεικόνιση, αναπαράσταση, δυναμική αναπαράσταση
αντικειμένων (πειράματα, γραφικές παραστάσεις, γεωμετρικά σχήματα,
προσομοιώσεις, χρονική αλληλουχία γεγονότων, εξέλιξη φαινομένων)
- Ανάπτυξη διαδραστικότητας
*Προσοχή να μην παρεμποδίζουν την κριτική σκέψη και χρήση άλλου είδους
μέσων που δεν είναι εποπτικά
1. Τεχνοφοβία – άγνωστο αντικείμενο
2. Αρνητική στάση απέναντι στη χρήση πληροφορικής στους χώρους εργασίας
3. Αδυναμία πρακτικής άσκησης
4. Ορολογία (Αγγλικά)
5. Κριτική στάση απέναντι στους Η/Υ (εξάρτηση, επιπτώσεις στην υγεία)
6. Το «κόστος» της απουσίας από τα μαθήματα
7. Άλλα (στενότητα χώρου λόγω καλωδίων και μηχανημάτων, δύο
εκπαιδευόμενοι σε έναν υπολογιστή, έλλειψη οπτικής επαφής μεταξύ
εκπαιδευτή και εκπαιδευομένων, εκπαιδευόμενοι με μεγάλη εμπειρία)

-17-
 8. Εκπαιδευτικό υλικό – Εποπτικά μέσα - Χώρος

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΛΟΓΙΣΜΙΚΟ
ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΛΟΓΙΣΜΙΚΟΥ ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΕΩΝ ΜΕ ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΛΟΓΙΣΜΙΚΟΥ ΠΟΛΥΜΕΣΩΝ
ΠΟΛΥΜΕΣΑ
1. Η πληροφορία μπορεί να ενσωματωθεί με διάφορους 1. Παρουσίαση πληροφορίας με πολλούς τρόπους
τρόπους σχετικά με τις θεωρίες μάθησης 2. Κίνητρο για χρήση
2. Ο χρήστης κατακτά τη γνώση με τον δικό του ρυθμό 3. Μη σειριακή παρουσίαση πληροφοριών
3. Δυνατότητα προσέγγισης γνωστικών πεδίων ελλείψει ειδικών 4. Μείωση του απαιτούμενου χρόνου για την
δασκάλων ή μέσων απόκτηση δεδομένης «ποσότητας γνώσης»
4. Αύξηση ενδιαφέροντος χρήστη – ελκυστικότητα πληροφορίας 5. Δημιουργία συγκεκριμένων αναπαραστάσεων μέσα
με εικόνα και ήχο από αφηρημένες έννοιες
5. Ο χρήστης εισχωρεί σε γνωστικά πεδία χωρίς επαρκές 6. Βελτίωση γνωστικής ικανότητας και ικανότητας
υπόβαθρο κατανόησης αφηρημένων εννοιών
6. Δυναμική μεταβολή επιπέδου εκπαίδευσης 7. Προσομοίωση καταστάσεων
7. Εξατομικευμένη παρακολούθηση γνωστικού αντικειμένου 8. Δυνατότητα δημιουργίας περιβάλλοντος για
8. Άμεση αξιολόγηση και ανατροφοδότηση με ελκυστικά μέσα ταυτόχρονη συνεργασία πολλών εκπαιδευόμενων
ΕΠΙΘΥΜΗΤΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ
ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΛΟΓΙΣΜΙΚΟΥ
1. Αλληλεπιδραστικό (ή διαδραστικό ή
διαλογικό) – επίδραση του χρήστη προς
το σύστημα και αντιστρόφως
2. Οδηγούμενο από τον χρήστη – το
περιεχόμενο βρίσκεται πάντα υπό τον
έλεγχο του χρήστη
3. Εμπλουτισμένο – δυνατότητα
προσφοράς πληροφορίας με διάφορους
τρόπους και συνδέσμους (links)
4. Δυνατότητα εξερεύνησης διαφόρων
θεμάτων ώστε να αποκτηθεί νέα γνώση

ΕΙΔΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΛΟΓΙΣΜΙΚΟΥ
Α) Εξάσκησης – εκγύμνασης (drill-and-practice):
παρουσίαση θεματικής ενότητας και ερωτήσεις
με τυχαία σειρά επί του περιεχομένου
B) Εκπαίδευσης – φροντιστηρίου (tutorial):
παρουσίαση μαθημάτων με ερωτήσεις
Γ) Λύσης προβλημάτων (problem solving): ο η/υ
χρησιμοποιείται ως μέσο επίλυσης
προβλημάτων (Μαθηματικά, Φυσικές
Επιστήμες)
Δ) Προσομοιώσεων (simulations): παρουσίαση
περιβάλλοντος μέσα από το οποίο εκτελείται
πείραμα
Ε) Ανοιχτοί μικρόκοσμοι: περιβάλλοντα όπου ο
χρήστης μπορεί να δημιουργήσει νέες
οντότητες, να τις διαχειριστεί, να αναπτύξει
σχέσεις μεταξύ τους και να μελετήσει τις
ιδιότητές τους
ΕΙΔΗ ΨΗΦΙΑΚΟΥ ΥΛΙΚΟΥ
Α) Κείμενο (Text) – μονολιθικό,
υπερκείμενο, δυναμικό υπερκείμενο
B) Ακουστικό υλικό (Audio) –
ηχογραφήσεις
Γ) Στατικό οπτικό υλικό (Graphic) –
φωτογραφίες, εικόνες, χάρτες,
διαγράμματα
Δ) Κινούμενο οπτικό υλικό (Animation) –
κινούμενα σχέδια
Ε) Οπτικοακουστικό υλικό (Video)
ΜΟΡΦΕΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΒΙΝΤΕΟ
Α) Συνέντευξη/συζήτηση
Β) Αφήγηση/διάλεξη
Γ) Ντοκιμαντέρ
Δ) Δραματοποίηση
Ε) Εργαστηριακές/πειραματικές
επιδείξεις
ΣΤ) Δραστηριότητα/άσκηση
ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΥΛΙΚΟΥ ΓΙΑ Ε.Α. Ε.
1. Δίνει δυνατότητα επίτευξης προσδοκώμενων αποτελεσμάτων;
2. Είναι τα προσδοκώμενα αποτελέσματα διατυπωμένα με σαφή και
κατανοητό τρόπο;
3. Είναι η διδακτική μεθοδολογία κατάλληλη και αποτελεσματική;
4. Άλλα μέσα που χρησιμοποιούνται εξυπηρετούν τους σκοπούς για
τους οποίους αναπτύχθηκαν;
5. Είναι αρκετός ο χρόνος που προτείνεται για μελέτη;
6. Δίνει δυνατότητα στους καταρτιζόμενους να εφαρμόζουν αυτά που
μαθαίνουν;
7. Παρέχει επαρκή και χρήσιμη ανατροφοδότηση σχετικά με τις
προσπάθειες πρακτικής εφαρμογής;
8. Είναι το συνοδευτικό υλικό κατάλληλο και αποτελεσματικό;
9. Ανταποκρίνεται το υλικό στο σύνολό του στις ανάγκες και τις
προσδοκίες τους;
10. Καθοδηγεί τον εκπαιδευόμενο στη μελέτη και εξηγεί δύσκολα
σημεία και έννοιες;
11. Επιτρέπει την ελεύθερη επιλογή τόπου, χρόνου και ρυθμού μελέτης;

-18-
 9. Αυτοαξιολόγηση – Συνεχής Ανάπτυξη

ΕΙΔΗ ΑΥΤΟΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ

1. Αρχική ή διαγνωστική: 1. Ευθύνη του αρμόδιου εκπαιδευτικού φορέα στην αρχή του προγράμματος:
«Από πού ξεκινάμε και πού - Εκτίμηση αναγκών και ιεράρχηση προτεραιοτήτων
θέλουμε να πάμε;» - Διαπίστωση όρων και συνθηκών που θα επηρεάσουν την υλοποίηση
- Προσδιορισμός γνώσεων, ικανοτήτων και στάσεων εκπαιδευόμενων, ώστε να προσαρμοστεί ανάλογα το αντικείμενο και ο
ρυθμός διδασκαλίας
2. Ευθύνη του εκπαιδευτή στην αρχή κάθε διδακτικής ενότητας:
- Συστηματική συζήτηση, τεστ γνώσεων και ικανοτήτων, ώστε να οργανώσει την ύλη, την κατανομή χρόνου, τη χρήση υλικών
*Εμπλουτίζεται και επανεξετάζεται με τα δεδομένα της ενδιάμεσης
2. Ενδιάμεση ή διαμορφωτική: - Διαπίστωση του βαθμού στον οποίο προσεγγίζονται οι επιδιωκόμενοι στόχοι
«Από πού ξεκινήσαμε και - Συγκέντρωση στοιχείων και ενδείξεων αναφορικά με την πρόοδο που έχει συντελεστεί, προκειμένου να παρέμβουμε εγκαίρως
πού φτάσαμε μέχρι τώρα;» και να τροποποιήσουμε τον σχεδιασμό
- Επανεκτίμηση των επιλογών στόχων, μεθόδων, μέσων, τεχνικών
3. Τελική ή συνολική ή - Διαμόρφωση συνολικής εκτίμησης του βαθμού και της έκτασης επίτευξης των στόχων
απολογιστική «Ποιους - Αξιολόγηση της συμβολής των μεθοδολογικών επιλογών, των μέσων και τεχνικών
στόχους βάλαμε και πού - Δείκτες από τη σκοπιά των εκπαιδευόμενων: 1. Οι απόψεις τους για την καταλληλότητα των μεθοδολογικών επιλογών, μέσω,
φτάσαμε τελικά;» τεχνικών, πλαισίου επικοινωνίας και συνεργασίας, οργάνωσης, 2. Κατά πόσον έχουν την ικανότητα να εφαρμόζουν και να
μεταφέρουν στην πράξη όσα διδάχθηκαν

ΑΞΙΟΛΟΓΙΚΑ ΜΟΝΤΕΛΑ
ΤΕΧΝΟΚΡΑΤΙΚΟ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΟ-ΠΛΟΥΡΑΛΙΣΤΙΚΟ
 Αξιολόγηση ως μηχανισμός ελέγχου  Επικεντρώνεται στα υποκείμενα της εκπαίδευσης
 Έλεγχος καταλληλότητας, λειτουργικότητας και αποτελεσματικότητας  Συνυπολογίζει πολλούς παράγοντες εκτός της επίτευξης στόχων
 Βαθμός κάλυψης αρχικών στόχων  Κεντρική επιδίωξη είναι ο εντοπισμός ελλείψεων και ατελειών με σκοπό την
 Καθορισμών συγκεκριμένων, σαφών και μετρήσιμων στόχων κατανόηση, την ερμηνεία τους και τη βελτίωση
 Ιεραρχικά ανώτερος αξιολογεί κατώτερο  Ενσωματώνεται στην εκπαιδευτική διαδικασία
 Ο αξιολογούμενος δε συμμετέχει στη διαδικασία  Συλλογή στοιχείων με πολλούς και ποικίλους τρόπους
 Αντικειμενική αξιολόγηση  Έμφαση σε εξατομικευμένες διαδικασίας προς τον εντοπισμό ιδιαιτεροτήτων
 Κυρίαρχη η έννοια της μέτρησης  Περιγραφές δυνατών και αδύνατων σημείων του αξιολογούμενου
 Ο αξιολογητής μετατρέπεται σε σύμβουλο (κριτικός φίλος)

ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΕΠΙΤΥΧΙΑΣ ΑΥΤΟΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ

1. Αυτοκριτική διάθεση εκπαιδευτή, επιθυμία για περισσότερα και ποιοτικότερα αποτελέσματα
2. Ενδιαφέρον για βελτίωση των διαπροσωπικών ικανοτήτων του με βάση την ανατροφοδότηση συναδέλφων του
3. Επαναξιολόγηση καταστάσεων μέσω διαφορετικής οπτικής ή ενσυναίσθηση
4. Σχεδιασμός προγραμμάτων αξιολόγησης μέσω των οποίων θα αναπτύξει κατάλληλα εργαλεία αυτοαξιολόγησης
5. Στόχοι για ανάπτυξη νέων γνώσεων, ικανοτήτων, στάσεων

-19-
 9. Αυτοαξιολόγηση – Συνεχής Ανάπτυξη

ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ ΣΤΗΝ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΕΡΓΑΛΕΙΩΝ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΩΝ ΑΥΤΟΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ

1. Να αντιληφθούν όλα τα εμπλεκόμενα μέρη την αξία εφαρμογής της (συναντίληψη)
2. Ανάγκη ειλικρινούς συνεργασίας
3. Έλλειψη αξιόπιστων και εκτενών στοιχείων σχετικά με την αξιολόγηση και τους δείκτες απόδοσης
4. Ασάφεια ως προς το επίπεδο υποστήριξης που θα απαιτηθεί
5. Ασάφεια ως προς το περιεχόμενο και τους στόχους του προγράμματος
6. Μη αντικειμενική αποτύπωση απόψεων καθώς υποβόσκει η διαδικασία ελέγχου
ΣΤΟΧΟΙ ΚΑΙ ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΠΟΣΟΤΙΚΗ ΠΟΙΟΤΙΚΗ
- Αναζήτηση συσχετίσεων μεταξύ συγκεκριμένων χαρακτηριστικών ή σχέσεις - Ερμηνεία συγκεκριμένης περίπτωσης
αιτίου-αποτελέσματος - Συλλογή στοιχείων για στατιστική επεξεργασία
- Συλλογή στοιχείων για στατιστική επεξεργασία - Αποτελέσματα γενικεύσιμα σε ευρύτερο πληθυσμό αναφοράς
- Αποτελέσματα γενικεύσιμα σε ευρύτερο πληθυσμό αναφοράς - Σε βάθος κατανόηση και ερμηνεία, χωρίς να ενδιαφέρει η γενίκευση
 Κλειστά, αυστηρά δομημένα ερωτηματολόγια με τυποποιημένες κωδικοποιήσεις  Ανοικτές ερωτήσεις (συνέντευξη, παρατήρηση)
ΑΞΟΝΕΣ ΒΑΘΜΟΥ ΕΠΙΤΕΥΞΗΣ ΕΠΙΘΥΜΗΤΩΝ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ
1. Σχεδιασμός  Συζήτηση με τους εκπαιδευόμενους για τις ανάγκες και τα - Σαφής και εύκολη διατύπωση εκπαιδευτικών στόχων;
διδακτικής χαρακτηριστικά τους - Κατάλληλη χρήση εκπαιδευτικών τεχνικών και μέσων;
ενότητας  Τεστ γνώσεων και ικανοτήτων - Δυνατότητες εξατομίκευσης συνεργασίας με εκπαιδευόμενους;
2. Εκπαιδευτικές  Βαθμός ενεργοποίησης εκπαιδευόμενων - Αξιοποιούνται εκπαιδευτικές τεχνικές που αναπτύσσουν την ενεργητική συμμετοχή;
τεχνικές που  Τεχνικές που κινούν το ενδιαφέρον, εμπλουτίζουν τους - Αξιοποιείται ποικιλία εκπαιδευτικών τεχνικών και μέσων ανάλογα με ενδιαφέροντα,
χρησιμοποιούμ τρόπους προσέγγισης της γνώσης στόχους, απρόοπτα, ιδιαιτερότητες αντικειμένου;
ε  Σύνδεση νέων γνώσεων και ικανοτήτων με καθημερινή - Οι εκπαιδευτικές τεχνικές χρησιμοποιούνται με τρόπο ώστε οι γνώσεις να
πράξη παρουσιάζονται με σαφήνεια, εγκυρότητα και ακρίβεια;
- Συνδέεται η γνώση με την καθημερινή χρήση της;
3. Σχέσεις μας με  Συμβολή σχέσεων στη διαμόρφωση πλαισίου επικοινωνίας, - Η οργάνωση της ενότητας ευνοεί τη συμμετοχή, συνεργασία και επικοινωνία;
συμμετέχοντες συνεργασίας, αναγνώρισης και αποδοχής, σεβασμού, - Οι εκπαιδευόμενοι ενθαρρύνονται, υποστηρίζονται, εμπνέονται για συμμετοχή;
εμπιστοσύνης, αλληλεγγύης, θετικής στάσης και ενίσχυσης, - Είναι σεβαστές οι διαφορετικές εμπειρίες και απόψεις και αξιοποιούνται;
ανάπτυξης κριτικής σκέψης, πρωτοβουλίας - Οι ερωτήσεις μας ενισχύουν τον διάλογο, οικοδομούν πνεύμα έρευνας και
αναζήτησης, παρακινούν τους εκπαιδευόμενους να ρωτήσουν;
- Τα λάθη αντιμετωπίζονται κριτικά, αξιοποιούνται;
- Οι ρυθμοί μάθησης ευνοούν τη δραστηριοποίηση όλων;
- Εκδηλώνεται αυθόρμητο ενδιαφέρον για ανάληψη εργασιών και πρωτοβουλίας;
4. Εκπαιδευτικά  Ποιότητα και επίπεδο μάθησης - Ποια ήταν η προσέλευση και συμμετοχή των εκπαιδευόμενων; (παρουσιολόγια)
αποτελέσματα  Πόσο καλά μαθαίνουν την ύλη - Πώς διακυμάνθηκε η συμμετοχή στην εκτέλεση εργασιών, ασκήσεων κλπ;
 Αναπτύχθηκε η ικανότητά τους να μαθαίνουν; - Ποιος ήταν ο αριθμός και η ποικιλία δραστηριοτήτων;
 Δείκτες: Συμμετοχή και παρακολούθηση, εργασίες, - Σε ποιο βαθμό πέτυχαν τους στόχους σε επίπεδο γνώσεων, ικανοτήτων, στάσεων;
πρωτοβουλίες, πρακτικές δοκιμασίες, εκτέλεση ασκήσεων, - Ποιες είναι οι επιδόσεις και τα επιτεύγματά τους;
διάθεση για συμμετοχή, επιδόσεις και επιτεύγματα - Πώς θα εφαρμόσουν αυτά που έμαθαν;

-20-
 9. Αυτοαξιολόγηση – Συνεχής Ανάπτυξη

ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΕΡΓΟΥ

Α. Παρατήρηση «επεισοδίων» εκπαιδευτικής - Προετοιμασία «Φύλλου παρατήρησης»: 1. Σκοπός της παρατήρησης, 2. Σε ποιες πτυχές εστιάζεται, 3.Ποια
συνάντησης ποσοτικά ή ποιοτικά στοιχεία εξυπηρετούν τον σκοπό ανατροφοδότησης
* Διατήρηση αντικειμενικότητας - Κατάλογοι ελέγχου: δείκτες διαθέσεων και ανάπτυξης ικανοτήτων (π.χ. πόσοι αυτοπροτάθηκαν για εκτέλεση
άσκησης)
- Κλίμακες αξιολόγησης: Δείκτες διαθέσεων και ικανοτήτων, βαθμολόγηση επιδεικνυόμενης συμπεριφοράς
Β. Μαγνητοφώνηση εκπαιδευτικής συνάντησης - Ηχητική καταγραφή, απομαγνητοφώνηση, ανάλυση εστιασμένη και συστηματική
- Αναστοχαστικός εντοπισμός και συνειδητοποίηση ποιότητας σχέσεων εκπαιδευτή με τους εκπαιδευόμενους
και σχέσεις ανάμεσά τους
- Προϋποθέτει τη συναίνεση των εκπαιδευόμενων και κλίμα συνεργασίας, σεβασμού και εμπιστοσύνης
Γ. Βιντεοσκόπηση εκπαιδευτικής συνάντησης - Καταγραφή θέσεων, προσώπων, κίνηση, μεταβολές διαθέσεων και καταστάσεων, γλώσσα του σώματος =
αντιλαμβανόμαστε το μαθησιακό κλίμα
- Μπορεί να φέρει σε δύσκολη θέση τους συμμετέχοντες, άρα χρειάζεται κλίμα συνεργασίας, σεβασμού και
εμπιστοσύνης
- Συνεξετάζουμε: αυτά που σχεδιάσαμε και προγραμματίσαμε, αυτά που τελικά πραγματοποιήθηκαν ΚΑΙ τις
αντιδράσεις που ΜΑΣ προκαλεί η προβολή του βίντεο
Δ. Συνέντευξη από τους εκπαιδευόμενους - Άντληση πληροφοριών και απόψεων από εκπαιδευόμενους
(στην απλούστερη μορφή: μετά το πέρας της - Κατευθυνόμενη ή ελεύθερη με ανοικτά ή κλειστά ερωτήματα
ενότητας ο εκπαιδευτής ζητά να την κρίνουν, δυνατά - Ο εκπαιδευτής παρακινεί τους εκπαιδευόμενους να συμμετάσχουν και να εκφραστούν ελεύθερα
και αδύνατα σημεία, ευκαιρίες και δυνατότητες που - Προσφέρει πλούσια ανατροφοδότηση στο κατάλληλο κλίμα
δεν αξιοποιήθηκαν, κωλύματα και εμπόδια, βαθμός - Οδηγεί σε εις βάθος συζήτηση, ώστε να αναδυθούν σκέψεις, ερμηνείες, αξίες
τήρησης εκπαιδευτικού συμβολαίου) - Εμπλουτίζεται η αυτογνωσία των εκπαιδευτών και των εκπαιδευόμενων
Ε. Ερωτηματολόγιο (όταν έχουμε περιορισμένο - Κλειστές ή ανοικτές ερωτήσεις
χρόνο και χρήματα, θέλουμε γενική εικόνα πολλών - Αυτοαξιολόγησης: ο ίδιος ο εκπαιδευτής σχολιάζει, κρίνει την διεξαγωγή της ενότητας
ατόμων, επιβεβαιωμένη εγκυρότητα και αξιοπιστία, - Ο εκπαιδευτής αναθέτει μια δραστηριότητα καταγραφής κρίσιμων σημείων που δυσκόλεψαν ή διευκόλυναν,
αξιολόγηση: γνώσεων, στάσεων, συμπεριφορών, ατομικά ή ομαδικά
τεχνικών, εκπαιδευτικό στυλ και έργο)
ΣΤ. Τεχνικές άντλησης πληροφοριών από τα - Αρχείο με όλες τις εργασίες
επιτεύγματα των εκπαιδευόμενων (έμμεσος - Τεστ, διαγωνίσματα, συνθετικές εργασίες, μελέτες περίπτωσης, παιχνίδια ρόλων, κατασκευές
τρόπος, αφορά αναμενόμενα, βραχυπρόθεσμα, - Είδη τεστ: 1) Σωστό-λάθος, 2) Πολλαπλής επιλογής, 3) Συμπλήρωση σύντομης απάντησης, 4) Κατάταξη
μετρήσιμα αποτελέσματα) στοιχείων, 5) Αντιστοίχηση

-21-

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΦΥΛΛΟΥ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ
(PROJECT)
 Χωρισμός σε ομάδες και επιλογή ονομασίας
 Καταγραφή σύνθεσης ομάδων (φύλο, επίδοση, κλπ.)
 Συμμετοχή μελών στην εργασία
 Συμπεριφορά μελών κατά τη συνεργασία
 Επικοινωνία μελών μεταξύ τους
 Αποτελεσματικότητα ομαδικής εργασίας
 Καταγραφή καινοτόμων ιδεών και προσεγγίσεων
 Ενδιαφέρον μελών για την εργασία
 Γνώσεις που αποκόμισαν τα μέλη της ομάδας
 Ικανότητα παρουσίασης αποτελεσμάτων εργασίας
 Ξεχωριστή αξιολόγηση κάθε μέλους της ομάδας
ΦΑΚΕΛΟΣ ΥΛΙΚΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗ (PORTFOLIO) = εργαλείο
αναστοχασμού και αναφοράς
 Εργασίες που έχει αναθέσει
 Περιγραφή διδακτικών δραστηριοτήτων που οργάνωσε και
υλοποίησε
 Φύλλα εργασίας που μοίρασε
 Επιστημονικά κείμενα που λειτούργησαν υποστηρικτικά στο
διδακτικό του έργο
 Οπτικοακουστικό και έντυπο υλικό που χρησιμοποίησε
 Δείγματα από διορθωμένα γραπτά εκπαιδευόμενων
 Αυτοαξιολογικά σχόλια
 Επισημάνσεις για στοιχεία του έργου που χρειάζονται
βελτίωση
-22-
9. Αυτοαξιολόγηση – Συνεχής Ανάπτυξη
ΑΥΤΟΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΟΜΕΝΟΥ ΣΕ Ε.Α.Ε
 Ασκήσεις αυτοαξιολόγησης: άμεση σχέση με τις έννοιες του
εκπ. υλικού και τις δεξιότητες που καλλιεργούνται,
κατανοητές ασκήσεις που προσεγγίζουν την κατάκτηση
κάποιου στόχου, σαφείς απαιτήσεις σε χρόνο, παροτρύνουν
τον εκπαιδευόμενο να αντιληφθεί την αξία εκτέλεσής τους 
κατανόηση υλικού, πιο ενεργητική μάθηση (*αν δεν έχουν
αναπτυχθεί από τους συγγραφείς του υλικού, αναλαμβάνει ο
εκπαιδευτής)
 Λαμβάνει ανατροφοδότηση από τον εκπαιδευτή: τονίζονται
θετικά στοιχεία, καταγράφονται σημεία που χρειάζονται
περεταίρω μελέτη/βελτίωση  εμπιστοσύνη στον εαυτό του
ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΩΝ
Α) Αυτομόρφωση ή επί τούτου συνεργασίες (δίκτυα
εκπαιδευτών)
Β) Επανεκπαίδευση, σεμινάρια, επιμορφώσεις, μεταπτυχιακά
Γ) Προγράμματα άσκησης δεξιοτήτων, ενημέρωση για νέες
τεχνικές διδασκαλίας, σύγχρονα εκπαιδευτικά εργαλεία,
τεχνικές συντονισμού της τάξης κλπ.