Professional Documents
Culture Documents
LCCS I 003 FT
LCCS I 003 FT
LCCS I 003 FT
Abstract:
Ginamit sa pag-aaral na ito ang mga dalit sa taunang Aurorahan ng Talisay, Camarines Norte sa
Rehiyong Bicol bilang tuntungan sa pagkilala ng etnisidad ng mga Talisayon. Sa pamamagitan ng ilang teorya,
sinuri ang mga dalit upang matukoy ang mga pagpapahalagang sosyo-kultural na magdudulot nang higit na
pagtatangi sa kanilang identidad. Naglalayon ang pag-aaral na tukuyin sa mga dalit ang mga
pagpapahalagang may kaugnayan sa kasalukuyang pamumuhay, gawi, kaisipan at ugali ng mga Talisayon.
Hangad din sa pag-aaral na makilala ang bisang pandamdamin, kaisipan at pangkaasalan ng dalit na
makatutulong sa paghubog ng wastong saloobin at bagong kamalayan.
Ang pag-aaral na ito ay isang pagtatangka sa etnolohiya (Pangkalinangang Antropolohiya). Sinikap ng
mananaliksik na makagawa ng payak na pag-aaral tungkol sa lokal na kultura ng mga Talisayon gamit ang
mga dalit at Aurorahan o pintakasi bilang lente sa pagsusuri. Ginamit ang participant observation bilang
metodo sa pagkuha ng mga datos pagkat kakaunti pa lamang ang nasusulat dokumento ukol sa piniling paksa
ng lokal na pag-aaral at naniniwala ang mananaliksik na angkop ang nasabing metodo pagkat sa pag-aaral na
ito makabubuting magmula ang pananaw sa isang lokal. Hangad ng pag-aaral na ito na makalikom ng mga
datos tungkol sa kontemporaryong sitwasyon ng kultura ng mga Talisayon at bayan ng Talisay na
makatutulong sa pag-unawa ng kasalukuyang kulturang pinag-aaralan at masuri kung paano ito lumitaw.
Makakatulong ang resulta ng pananaliksik na ito sa produksyon ng payak na kaalaman tungkol sa
gawi, tradisyon, relihiyon at kulturang Talisayon at Bicolnon simula pa noong dumating ang mga dayuhan sa
ating lupain. Magsilbing midyum ang mga kaalamang mapupulot sa paghubog ng wastong saloobin at pagbuo
ng bagong kamalayan at pagpapahalagang Bicolnon. Sa pamamagitan ng binanggat na mga katangian ng mga
Bicolano nakakalikha tayo ng pangkalahatang larawan at imahe na makapagbibigay-depinisyon sa
pagkataong Bicolnon na makatulong sa pagtutuwid ng mga maling kaalaman at karunungang nababasa at
itinatanim sa ating isipan mula sa mga banyagang oryentasyon o makakanlurang kaisipan. Ipinakikita sa pag-
aaral na ito kung gaano kalaki at kasalimuot pa rin ang pakikibaka o pakikipagtunggali ng bawat Talisayon at
Bicolano sa mga tatak na inilatag sa iba’t ibang larangan.
1
LCCS-I-003
Presented at the DLSU Research Congress 2014
De La Salle University, Manila, Philippines
March 6-8, 2014
2
LCCS-I-003
Presented at the DLSU Research Congress 2014
De La Salle University, Manila, Philippines
March 6-8, 2014
paghiling ng ulan o init upang sila’y Pinamumunuan ito ng isang effeminate (lalaki na
makapagtanim. Ginaganap ito sa kanilang gulang- nagbibihis/nag-aayos at naboboses-babae) na pari
gulangan, kubo na yari sa niyog at nipa. Nag-aalay na tinatawag na Asog na katuwang ang isang
sila ng kanilang pinakamagandang ani na babae at tinatawag na baliana. Nagtatapos ang
tinatawag na himoloan at inilalagay ito sa mesa na Atang sa isang masaganang kainan at masayang
tinatawag namang salangat. Ginagawa ang ritwal inuman, sayawan, sigawan, at away. Ayon sa
sa pamamagitan ng pagsasayaw at pag-awit. pagsasalaysay ni Padre Jose Castaño, katulad raw
Sumasayaw ng tarok (quick marching steps) ang ng bacchanalia ng mga Greeks ang Atang ng mga
hinirang nilang pinakapari na si Asog, bilang Bicolano. Isang sinaunang ritwal ang bachanallia,
pagsamba kay Gugurang, di kaya’y ng kanilang isang pagkilala sa kanilang diyos na si Bacchus,
baliana bilang paggalang sa diyosa ng buwan. ang diyos ng alak. Ginanap ang kanilang
Sumasayaw habang kinakanta ang dasal na pasasalamat sa pamamagitan ng magarbong
tinatawag na soraque ng kanilang baliana at mga handaan at labis na inuman, pagsasaya, pagtatalik
mga kababaihan. Lumilibot sila sa buong upang ganap nilang madama ang kaligahan at
komunidad at nanawagan sa lahat na sumali. kasiyahan. Sa kabila ng pagsasaya,
Pagkat ang Atang ay gawain ng buong komunidad nasasakatuparan ng ilang masasamang-loob ang
kinakailangang lumahok ang lahat ng kanilang pahihiganti, pinapatay nila ang kanilang
mamamayan. Bawat isa ay kasali sa pag-aalay. kapwa at madaling naitatago ang krimen sa likod
Kalahok sila sa pagsayaw ng tarok at pagkanta ng hiyawan at ng ingay ng tambol at cymbals.
soraque. Makikita sa Atang ang kakaibang paraan May katulad ding ritwal ang mga kapatid
ng pagsasagawa ng kanilang ritwal. Una, ang nating mga Muslim, tinatawag nila itong
pagpapatunog ng gong o patong upang tawagin ang magtabang o d’setatabang. Ang pintakasi naman
mga kasama sa pag-aalay; pangalawa, ang ng mga Manobo ay tinatawag na tanggawa-lawa,
pagmartsa ng baliana (kasunod ang kalalakihan sa ginanap naman ito ng mga magsasakang Manobo
tribu) patungo sa gulang-gulangan; pangatlo ay tuwing anihan ng mais, pagdaraos ng kasalan at
ang pag-awit ng soraque, ang dalit sa Atang, ng pagtatayo ng bahay. Ginagawa nila ito bilang
baliana at ng mga kababaihan; pang-apat ay ang pagtinabangay, pagtutulungan ng bawat isa sa
pagsalu-salo sa inihandang mga pagkain; at ang buong komunidad, maayong relasyon, mabuting
pamlima ay ang mabilis at masiglang pagsayaw ugnayan, kaayohan sa tanan, para sa
kasabay ang malakas na pagkanta at panambitan. kapakinabangan ng lahat, at katilingbanong
Pagkaraan ng ginawang ritwal, tatapak sa altar panginahanglan, pagtugon sa pangangailangan ng
ang lahat ng myembro ng tribu. Dahil sa mabilis kapwa Manobo. Dagdag pa rito ay ang tinatawag
na pagsayaw at malakas na pagkanta kasabay ng na Kaamulan, salitang Binukid na ang ibig sabihin
kanilang panambitan, pagal na pagal ang buong ay pagtitipon. Na ipinagdiriwang ng walong
tribu (Realubit, 1976). katutubong pangkat ng Bukidnon (Matigsalug,
Ayon pa rin sa ibang pag-aaral, makikita Umayamnon, Ilianon, Pulangihon, Talaandig,
sa mga katutubong dulaan ang paglalarawan sa Tigwa Manobo, Western Bukidnon Manobo) at ang
tunay na mga ritwal at gawi ng mga sinaunang mga Higaunon sa Agusan del Sur, Misamis
Bikolano. Tulad ng Atang, na bukod sa ito’y pag- Oriental at Lanao del Norte. May tinatawag ring
aalay, ritwal din ito sa paghingi ng proteksyon at pangampo (pangkalahatang pagsamba),
pag-adya sa mga masasamang espiritu, Ginagawa panumanod (seremonya para sa pagdakila sa mga
rin ng mga magsasaka ang pakikimaherak, kung espiritu), at panlisig (pagtataboy ng mga
sila’y humihingi ng awa sa kanilang anito upang masamang espiritu)
iligtas sa peste ang kanilang mga panananim. Sa Ang dahilan, marahil, kung bakit may
pamamagitan din ng bulong nakikiusap sila sa mga katulad na ritwal ang mga katutubong Bikolano sa
peste o salot na huwag pakialaman ang mga tanim mga taga-Mindanao ay maibabatay natin sa
na palay. sinasabi ng ating kasaysayan. Ayon sa mga librong
Sa pag-aaral ni Reyes ng Tinagba Festival, pangkasaysayan, ang mga katutubong naninirahan
pintakasi sa Iriga City, sinasabing nagmula ito sa sa ating bansa ay nanggaling sa Sumatra na
sinaunang Atang o pasasalamat kay Gugurang. tinirahan ng mga Malay ng South Asia sa pagitan
3
LCCS-I-003
Presented at the DLSU Research Congress 2014
De La Salle University, Manila, Philippines
March 6-8, 2014
ng 2,000 at 1,000 taon bago pa man ang panahon nagpasimuno ng pagtakas o pag-aklas laban sa
ng Kristyanismo. Mula sa Sumatra;y nandayuhan unos ng bagong pananalangin. Ngunit sa pagdating
sila sa Indonesia. Nagtataglay ang mga ninuno ng mga Español, wala na silang matakasan dahil
nating Malay ng impluwensya naman ng mga sinakop ng mga dayuhan ang buong Luzon. At
Indian, makikita ito sa kanilang institusyong wala silang sapat na lakas upang gapiin ang mga
politikal at panlipunan, gawi at paniniwalang bagong salta. Kaya sa pagdating ng mga Español at
panrelihiyon, batas, wika at panitikan at paraan pagtatag ng katoliko sa Pakil, nag-iba
ng pagsulat. Bukod sa impluwensya ng mga ang turumba. Lalo itong lumago.
Indian, ang ating pangangalakal, wika at relihiyon Sa kasamaang-palad, hindi nanatili ang
ay may taglay ring impluwensya ng kultura ng mga baliana at asog ng Bicol. Nagapi sila mga
mga Intsik at Arabo. Sa pagdating ikatlong mananakop, lalo na ang mga misyonaryong kastila.
pandarayuhan ng mga Malay, nakilala ang Sa takot ng mga kastila na manaig ang
Mahomedanismo sa bahaging timog ng bansa at kapangyarihan ng mga baliana sa pagpapanatili ng
mabilis itong kumalat sa buong Mindanao at sa iba katutubong relihiyon, sinira nila ang imahe nito,
parte ng bansa kabilang ang Maynila. Dahil na rin mula sa pagiging tagapamagitan ng tao at
sa maimpluwensyang Shri-Visayan Empire (400 – Panginoon, nilason nila ang isipan ng mga
800 AD) at Madjapahit Empire (1200 0 1400 AD). katutubo. Tinagurian ng mga kastilang
Nakatulong ang pananakop ng mga misyonaryong na bruha (aswang) ang mga baliana.
Kastila sa pagpigil nang mabilis na paglaganap ng Siniraan sila ng kanilang mga katribung lalaki,
Islam o Mohammedanism sa buong Visayas at sila ang kabataang lalaking tinuruan ng mga
Luzon. Ayon kay Dr. Antonio de Morga, ang Prayle. Himuli rin ng mga Prayle ang mga namuno
ikasampung kastilang gobernador-heneral (1595 to sa pag-aaklas laban sa kanila, hinati ang katawan
1596), “kung natagalan pa ang mga kastila sa at ipinakain sa buwaya. Sinunog ang mga istatwa
kanilang ginawang pananakop, lalong lalaganap ng kanilang mga anito. Subalit may mga baliana
ang Islam sa buong kapuluan at mahihirapan ang namang naging katutubong cantoras (Chanters) sa
mga Prayleng burahin sa kultura ng mga katutubo pananakop ng mga kastila. Sa pamamagitan ng
ang kanilang relihiyon. Sa pamamagitan ng ating pagdarasal, pinagsasama nila ang pagsasalaysay
Panginoon. ayon pa rin sa kanya, naging madali ng ating kasaysayan at pag-awit ng buhay ng
ang pagbabago ng relihiyon ng mga katutubo. Poong Hesukristo. Masasalamin pa rin ang
Maaring tama siya sa kanyang palagay subalit kanilang katutubong papel bilang tagapamuno ng
alam nating hindi sila lubos na nagtagumapay, ating gawaing panrelihiyong bagamat malinaw na
nanatiling Islam ang relehiyon ng mga kapatid inilalarawan ang pagiging alipin nila sa mga
natin sa Mindanao. Prayle.
Nang dumating ang mga Prayle sa Nang dumating ang mga kastila, naidlip
Pilipinas napag-alaman nilang kasa-kasama ng ang ating katutubong kultura at literatura habang
mga dayuhang tagapulo ang kanilang mga unti-unting nagigising ang isip at puso ng mga
tagadasal na, noong unang panahon, ay pulos mga Filipino sa kaisipan at kulturang kanluranin higit
babae. Ang tawag sa kanila ng mga Tagalog ay ang Kristiyanismo. Napakalakas ng impluwensya
Catalonan, kausap ng mga kaluluwa, sa Bicol ay ng kanilang relihiyon sa ating panitikan. Naging
baliana; sa Pangasinan ay managanito, at paksa ng mga akda sa panahon ng mga kastila ay
Babaylan naman sa Visaya. Pinaniniwalaang ang relihiyon kaya’t tinawag nating itong panahon
taon-taon, o maaaring ilang ulit sa bawat taon, ng “religious literature” (Maramba, 2006). Sa Bicol,
binabagtas ng mga Catalonan ang paligid ng mahahati ang mga dulang kaugnay sa
baranggay habang humihiyaw ng “turumba,” paniniwalang katoliko ayon sa liturgical calendar.
kasunod ang lahat ng mga taga-baranggay, na Tuwing Disyembre ay ginaganap ang panharong-
sumasayaw at umaawit din. Ipinalalagay na harong o kagharong (ang panunuluyan sa mga
lumikas ang mga taga-Pakil upang makatakas sa bahay-bahay), isinadula ng mga Bicolano ang
lumalawak na Islam na nakarating na sa Manila paghahanap nina San Jose at Santa Maria ng
bago pa dumating ang mga Español, sapagkat ang matutuluyan. Sa saliw ng gitara inaawit nila ang
mga babaing pari ng mga tagapulo ang verses of supplication sa harap ng bawat bahay na
4
LCCS-I-003
Presented at the DLSU Research Congress 2014
De La Salle University, Manila, Philippines
March 6-8, 2014
5
LCCS-I-003
Presented at the DLSU Research Congress 2014
De La Salle University, Manila, Philippines
March 6-8, 2014
lumitaw. Layon din na mapagtuunan ng pansin Kaugnay ng animism ang pagsamba sa ninuno at
ang kultura at kasaysayan sa pamamagitan ng iba pang paraan ng pagsamba sa kalikasan.
pagsusuri sa mga pananda, simbolo at talinhagang Batay naman sa mga antolohiyang
napapaloob sa mga dalit, Aurorahan, at pintakasi panliteratura, malalaman nating kaugnay ng
ng mga Talisayon. Sa pamamagitan ang teoryang pagsamba sa mga ninuno, anito o anumang anyo
Hermenuetics, sinuri ang mga salitang ginamit sa ng kalikasan ay nagsasagawa sila ng mga ritwal.
dalit bilang representasyon ng etnisidad at/o Sa matandang ritwal ng mga katutubong Filipino
identidad ng mga Talisayon at aalamin sa ay may mga awiting panrelihiyong inaawit ang
Aurorahan ang mga pagpapahalagang sosyo- mga lider-ispiritwal (pari). Tinatawag itong dalit
kultural ng mga nakatatandang Bicolano na may (hymns) na kung inaawit ay sinasaliwan ng sayaw
kaugnayan sa buhay ng kasalukuyang Talisayon. at tugtog ng agong at kumpiyang. Kabilang dito
Batay sa teoryang ito ni Jacques Derrida ang ang mga dalit na mula sa Kabisayaan: ang mga
pagbibigay-kahulugan sa mga salita at mga “baylan” o ang mga paring babae (priestesses), at
pananda/pahiwatig ay hindi batay sa kaugnayan ang Panawagang-Panalangin (Invocation).
ng mga salita sa bawat salita at istruktura, hindi Laganap din ang mga awiting bayan sa buong
sa teksto kundi sa konteksto nito at iba pang Pilipinas. Ang awiting bayan ay tulang inaawit
kaugnay na sitwasyon. upang magpahayag ng damdamin, kaugalian,
karanasan, pananampalataya, gawain o
3. RESULTA AT TALAKAYAN hanapbuhay ng mga taong naninirahan sa isang
Anitismo ang tradisyong pinag-ugatan ng pook. Marami ang uri ng mga awiting bayan: may
Kristyanismo sa Pilipinas. Bago dumating ang mga mga awit na tungkol sa pagdakila sa kanilang
Kastila ang mga katutubo ay may paniniwala sa Bathala, awit sa pagsisisi sa kasalanan, pag-awit
anito. Ang mga anito ay nakatira sa kalikasan: upang sumagana ang ani, pag-awit sa
bundok, burol, kagubatan, kaparangan, mga pakikipagdigma, pag-awit sa tagumpay,
punong kahoy, mga batong buhay, dagat, ilog, pagpapatulog ng bata, sa kasal, pagpuri sa
bukal, pati na rin pamayanan at kabuhayan. Ang kanilang mga ninuno. Kabilang dito ang oyayi,
mga anito ang nag-aalaga ng kalikasan, (Covar, suliranin, kumintang, diona, kundiman at dalit.
1988). Sinasabi ni Robert R. Marett, isang British Dalit ay isang katutubong anyo ng tula na
anthropologist, na bagamat sila’y katutubo at binubuo ng walong pantig kada taludtod, apat na
ipinalalagay na kulang sa kaalaman tiyak pa rin taludtod kada saknong at may isahang tugmaan.
na may malalim silang dahilan sa pagkakaroon ng Ito ay tulang awit na kung saan nagpupuri sa
relihiyon (maaaring emosyonal o mental). Diyos o sa birhen. Mahirap nang matunton ang
Pinabubulaanan niyang naniniwala ang mga pinagmulan ng dalit dahil sa kakulangan ng mga
katutubo sa teoryang ang lahat ng bagay ay may tala tungkol sa katutubong panitikan gaya ng
buhay. Naniniwala si Marett na noon pa man, may sinabi nina Chirino at San Agustin. Isa na rito ang
posibilidad na malay na ang mga katutubo sa nilikhang problema para sa mga nagbabasa ng
kaisipang may mga bagay na walang buhay at akdang papantig pagkat sinasabi ni Chirino na ito
nagtataglay ang mga ito ng kakaibang katangian ang tanging paraan ng pagsulat ng lahat ng akda
at kasinghiwaga ng mga bagay na may buhay. ng mga katutubo. Mahirap namang mapatunayang
Naniniwala rin ang anthropologist na hindi pa ito nga ang tanging paraan ng pagsulat ng lahat ng
kayang isipin ng mga katutubong nagkakaroon ng pasulat na literatura nang panahong iyon subalit
buhay ang mga bagay sapagkat sumasanib dito ang maaaring masabing ginagamit ang papantig na
ispiritu. Oo nga’t kinikilala nila ang mga bagay na paraan sa pagsulat ng mga akdang patula at
walang buhay bilang buhay, may damdamin, at pagtatala ng mga pasalitang tradisyon at
may sariling kaisipan subalit hindi naman sila literatura. Tulad na lang ng Visayan catechumes
nagbigay ng paliwanag na ang kaluluwa o ispritu ng dalawang misyonaryong Jesuit sa Ormoc na
ang sumasanib upang mabigyang buhay ang mga nakatulong nang malaki sa pag-unawa ng
bagay. Tinawag ni Marett na animatism o kalikasan ng papantig. Lumalabas na ginamit ito
preanimism ang ganitong uri ng pananaw at sa pagtatala ng mga pasalitang literatura (pareho
ipinalalagay niyang dito nagmula ang animism. ng paggamit ng mga Tagalog). Ang catechumes ay
6
LCCS-I-003
Presented at the DLSU Research Congress 2014
De La Salle University, Manila, Philippines
March 6-8, 2014
tala/kopya ng mga aral na natutunan sa araw-araw Ayon kay Dr. Covar ang ispiritwalidad at
ng mga katutubo na kailangang memoryahin at materyal ang ginagalawang daigdig ng mga
usalin kinabukasan (Lumbera, 1968). Pilipino. Dalawang bahagi ang material mundong
Sa kasalukuyan, nagsasagawa pa rin ang ginagalawan ng mga Pilipino: kalikasan at
mga Bicolano ng Atang, ang pag-aalay kay kultural. Pisikal at bayolohikal ang dalawang
Kagurangnan (Poong Maykapal) at sa mga aspeto ng kalikasan. Sining at panlipunang
kinikilala nilang mga santo at santa sa kalinangan ang dalawang aspeto ng kultural. Sa
pamamagitan ng mga makukulay na kapistahan. kabuuan ang relasyon ng ispiritwal at material na
Nagnonobena, naghahanda, at nagtitira ng daigdig ng mga Pilipino ay may tatlong antas:
pagkaing inilalagay sa altar o sa harap ng imahe kalangitan, kalagitnaan, at kailaliman. Ang
ng santo/santa. Gawi rin nila ang pagkilala sa kalagitnaan ay ang impirikal na pang-araw-araw
kanilang mga ninuno, kinikilala, pinapahalagahan na pamumuhay. Ang pang-araw-araw na
at iniingatan ang kanilang alaala. Kung tutuusin pamumuhay ay sapot at ballot ng ispiritwalidad
ang mga ritwal ng mga katutubo ay katulad din ng (Covar, 1988). Masasabi kong higit pa sa pagiging
mga nobenang ginagawa sa kasalukuyan sapagkat relihiyoso ng mga Bicolano dahilan kung bakit
may mga araw rin silang binibilang sa pagdaraos hanggang sa ngayon ay buhay pa ang iba’t ibang
ng kanilang pagdiriwang na may kaugnayan sa ritwal, pintakasi, dalit, panuga (pamamanata) at
kanilang pagpapasalamat sa masaganang ani, o sa iba pang gawaing kultural.
paghingi ng ulan, o pagpapaalis sa sakit na Ang paraan ng pagsasagawa ng Aurohan
nanalasa sa kanilang tribu, sakit ng pamilya, o ng San Isidro, Talisay ay pareho sa pagdaraos ng
paglilibing. dotoc ng lunsod ng Iriga. Nagsisimula ito sa
Malalim ang ugat ng pagiging relihiyoso pagpapaplano. Nagpapatawag ng pulong ang Cabo
ng mga Bicolano, nagmula pa ito sa kanilang mga Mayor (pangunahing may kabig) upang pag-usapan
ninuno, kung kaya’t may mga pagkakataong ang mga gagawin sa dotoc o pintakasi. Bukas sila
ipinahahayag nila ang kanilang pagiging sa lahat ng mungkahi subalit may kalayaan pa rin
Kristiyano sa sinaunang paraan at uri. Ang ilan ang mga may kabanggihan (sponsor ng bawat gabi
naman sa kanilang sinaunang paniniwala ay ng pasiyam). Nakatalaga sa Cabo Mayor ang
nagmumukhang paniniwalang Kristiyano. paghahanda sa pista (huling gabi pagkatapos ng
Namamayani ang relihiyon sa kanilang pang- tatlong pasiyam) samantalang ang mga
araw-araw na pamumuhay tulad ng mga kabanggihan ay nakatalaga sa handa sa bawat
agrikultural na ritwal na tamoy, talagbanhi, at gabi ng pasiyam. Madali lang ang ginagawang
rogotiva. Makikita sa mga nabanggit na ritwal ang pagpupulong pagkat simpleng pagrepaso lamang
impluwensya ng katutubo at kastilang paniniwala. ito ng mga gagawin batay sa nakaraang taon.
Ipinagdiriwang din sa lungsod ng Iriga ang Maliban na lang kung hindi magagampanan ng
tinagba, pagpapasalamat sa masaganang ani, sinumang may panuga, pinagkakasunduan nila
kasabay ng pista ng Corpus Christi. kung kaninong pamilya ipaaako ang kabanggihan.
Pinararangalan ng buong bayan ang kanilang mga Ipinapaalam ito nang maaga upang mapaghandaan
patron tuwing pintakasi. Ginaganap tuwing ika-11 ng aako sa panuga. Sa pamilya ng cabo, palit-palit
ng Mayo ang tumatarok, pag-aalay ng panalangin silang mag-anak sa pag-aako ng paghahanda sa
at pag-aatang awit at sayaw bilang pagpapahayag Aurorahan. Nag-aambag din ang bawat may
ng kanilang pamamanata sa kanilang mga patron kabanggihan sa gatos ng cabo para sa pista.
na sina San Felipe at San Santiago sa Minalabac, Pinaplano rin nila ang mga gawaing lalong
Camarines Sur. Ang pinakatanyag at kakaibang magpapasaya sa pintakasi. Bukod sa kainan at
manipestasyon ng paniniwalang Bicolnon ay ang sayawan nagpapaplano rin rin ng iba’t ibang
devosyon kay Nuestra Senora de Penafrancia, palaro.
Patron ng Bicol. Tinatawag siyang “Ina” (Ina) ng Ginaganap sa buong buwan ng Agosto ang
lahat ng Bicolano. Ginaganap ang Kanyang Aurorahan. Nagsisimula ang unang pasiyam sa
kapistahan ikatlong Linggo ng Setyembre sa Agosto 1-9; 11-19 naman ang ikalawang pasiyam at
pamamagitan ng prosesyon ng “traslacion” 21-29 ang huling pasiyam. Sa ganap na ikaanim ng
(paglilipat) at malaking fluvial parade. magsisimula ang nobena sa kanilang mga patron,
7
LCCS-I-003
Presented at the DLSU Research Congress 2014
De La Salle University, Manila, Philippines
March 6-8, 2014
8
LCCS-I-003
Presented at the DLSU Research Congress 2014
De La Salle University, Manila, Philippines
March 6-8, 2014
9
LCCS-I-003
Presented at the DLSU Research Congress 2014
De La Salle University, Manila, Philippines
March 6-8, 2014
bulong o arbulario, (c) kasabihang ang mga na katangian ng mga Bicolano nakakalikha tayo
panggabing ibong koro-koro at kikik ay ng pangkalahatang larawan at imahe na
nagbabadya ng kamalasan, (d) kasabihang kapag makapagbibigay-depinisyon sa pagkataong
nanaginip na nabunutan ng ngipin ay may Bicolnon at na makatulong sa pagtutuwid ng mga
mamamatay na kamag-anak; kailangang nagtapon maling kaalaman at karunungang nababasa at
ng lupa sa hukay ang mga kamag-anak na itinatanim sa ating isipan mula sa mga banyagang
nakipaglibing upang huwag silang multuhin ng oryentasyon o makakanlurang kaisipan.
namatay; magdudulot ng kamalasan sa buhay Ipinakikita sa pag-aaral na ito kung gaano kalaki
kapag ginamit ang mga natirang materyales sa at kasalimuot pa rin ang pakikibaka o
paggawa ng kabaong o di kaya’y pag-uwi ng pakikipagtunggali ng bawat Bicolano sa mga tatak
anumang bagay mula sa pakikipaglamay at na inilatag sa iba’t ibang larangan.
pakikipaglibing (ilan ito sa mga paniniwala sa Tiyak na masisiyahan ang Bikolano na
Vinzons, Camarines Norte). (e) paniniwala sa antas malamang tunay siyang tagapagmana ng kanyang
ng kapangyarihan ng kinikilala nilang mga diyos, mga ninuno – sila’y “mahilig ding umawit, at
naniniwala silang si Gugurang ang tumula tungkol sa kagitingan ng kanilang lahi at
pinakamakapangyarihan sa lahat ng mga anito. (f) tungkol sa kagandahan ng kanilang lupain.”
Sagurang, ritwal ng pagpapasalamat sa Matutuwang malaman ng Bikolano ngayon na
masaganang ani, (g) tamoy, talagbanhi, at rogotiva napakayaman ng kulturang mana niya mula sa
- mga banal na pagdiriwang para sa pagtatanim, kanyang ninuno – ang soraki, isang
(h) Pintakasi, pagdolot, pagarang, at simbag - nakararahuyong awitin, ang tinagba, isang pag-
pagdiriwang sa panahon ng anihan. aalay ng mga sinaunang Bikol tuwing tag-ani…
Mula sa pananaw ng mga kastila, mahalaga ito bilang katunayan ng ating dakilang
chroniclers at scholar, makikita nating nagtataglay kultura’t pamumuhay bago pa man isinulat ang
ng iba’t ibang katangian ang mga Bikolano. kasaysayan (Reyes, 1980).
Napanday ang kanilang katangian at kasanayan
dahil sa araw-araw na pakikibaka sa kapaligiran: 6. MGA SANGGUNIAN:
sa dahas na dulot ng mga kalamidad at pagsabog Almario, Virgilio S. Isang Sariling Panahon, A
ng bulkan, kahirapan, at pananakop ng mga Time of One’s Own: Mga Tanaga, Diyona,
dayuhan. Nanatili silang masayahin at kontento sa Dalit, at Tatlong Talingdaw. National
kanilang pamumuhay at nagtitiwala sa biyayang Commission for Culture and the Arts, 2008.
kaloob ng kalikasan, sa kanilang pagkamalikhain, Covar, Prospero R. Tatlong Sanaysay, Writings
pagkamapamaraan at kahusayan sa pakikibagay accompanying the exhibition PANSARILING
sa kasalukuyang sitwasyon. Kung pagbabatayan LIKHA (Art in Private Spaces), Bulwagang
natin ang konseptong ang tao, bilang homo sapiens, Juan Luna, Contemporary Art Museum of the
ay may kaisipan, kultura, at lipunan. Ang Philippines, Cultural Center of the Philippines,
kaisipan, kultura, at lipunan ay siyang ugat na 1988.
basihan ng homonisasyon o ang pagkatao. Ang De Luna, Sammy, et al., “The Pride of Bicol: A
pagka-Pilipino ay bunga ng Pilipinong karanasan Reminiscence”, 1991.
(Covar, 2007). Hinubog nga ng mga Bicolano ang Gerona, Danilo, From Epic to History Quoting San
sarili nilang etnisidad at identidad batay sa Agustin, Gaspar, OSA, “Conquistas de las
kanilang kultura, pamumuhay, karanasan at Islas Filipinas (Mejico 1609), p 721
kasaysayan. Lumbera, Bienvenido L. Tagalog Poetry During the
4. PAGLALAGOM Seventeenth Century, De La Salle
Makakatulong ang resulta ng University. Manila, 1968.
pananaliksik na ito sa produksyon ng payak na __________. Tagalog Poetry 1570-1898: Tradition
kaalaman tungkol sa kulturang Bicolnon simula and Influences in its Development,
pa noong dumating ang mga dayuhan sa ating ADMU Press: Quezon City. 2nd printing
lupain na nagsilbing midyum sa paghubog ng 2001.
wastong saloobin at pagbuo ng bagong kamalayan __________ . Philippine Literature: A History &
at pagpapahalaga. Sa pamamagitan ng binanggat
10
LCCS-I-003
Presented at the DLSU Research Congress 2014
De La Salle University, Manila, Philippines
March 6-8, 2014
11
LCCS-I-003