Management

Republic of the Philippines .rCAi System

ISO 9001:2015
CEBU TECHNOLOGICAL UNIVERSITY TUVRh«lnland
COLLEGE OF ARTS AND SCIENCES

Komunikasyon sa
Akademikong Filipino

Ikalawang Linggo
Departamento ng Filipino

Materyales
Computer, Student Activity Sheet, MS
Access

Sanqqunian
1.http://www.languagelinks.org/onlinep
apers/wika4.html
2.
http://reag8vasquezv.weebly.com/mga
-mahahalagang-bagay/paano-
magsulat-ng-baybayin
2. http://akopito.weebly.com/suwat-
bisaya.html
3. https://www.radyo-filipino-
australia.com/uploads/1/7/6/2/1762593
1/pagsusuri sa aklat na kulturang pi
lipino.pdf
ANG
BAYBAYIN/BAD
LIT AT
KLASIPIKASYO
N NG WIKA SA
PILIPINAS
Itinakdanq Bunqa nq
Paqkatuto

Sa katapusan nq
paksa, ikaw ay inaasahanq:

> m
a
s
u
s
u
ri
a
n
g
k
a
s

GEC-KAF KOMUNIKASYON SA AKADEMIKONG FILIPINO 1

 a
y
s
a
y
a
n
n
g
s
i
n
a
u
n
a
n
g
p
a
r
a
a
n
n
g
p
a
g
s
u
l
a
t
s
a
P
il
i
p
i
n
a
s
> m
a
i
b
a
b
a
h
a
g
i
s
a

GEC-KAF KOMUNIKASYON SA AKADEMIKONG FILIPINO 2

 k
l
a
s
e
a
n
g
p
a
g
k
a
k
a
i
b
a
n
g
w
i
k
a
s
a
a
ti
n
g
b
a
n
s
a
> m
a
k
a
b
u
b
u
o
n
g
i
s
a
n
g
g
r
a
p
i
k

GEC-KAF KOMUNIKASYON SA AKADEMIKONG FILIPINO 3

 o
n
g
p
a
g
l
a
l
a
r
a
w
a
n
n
a
n
a
g
p
a
p
a
k
it
a
n
g
k
a
u
g
n
a
y
a
n
n
g
b
a
d
li
t
a
t
b
a
y
b
a
y
i
n
s
a

GEC-KAF KOMUNIKASYON SA AKADEMIKONG FILIPINO 4

 l
a
r
a
n
g
a
n
n
g
k
a
s
a
y
s
a
y
a
n
n
g
w
i
k
a

Panqalan: BARQUILLA,
ADRIELLE JADE B.______________
Kurso/T aon/Seksyon:
BSIE 3-E

PANIMULA

Panimulanq Tanonq
Ano ang
pinakaunang sistema ng
pagsulat sa Pilipinas?
Paano ito nagsimula?
Add your text here

PROSESO NG
PAGTUTURO
Addtext
Add your your
here
text here
Add your
Paqhahanda
text here (Preparation)
Panuto： Bigyang
kasagutan ng buong husay
ang mga tanong na nakatala
sa ibaba. Bawat tanong ay
bibigyan ng limang
pangungusap sa paraang
pasalita.

GEC-KAF KOMUNIKASYON SA AKADEMIKONG FILIPINO 5

 1. ) Bakit mahalagang
matutunan ang sistema ng
pagsulat ng ating bansa?
Mahalagang matutunan
natin bilang isang pilipino
ang ating sistema ng
pagsulat dahil ito ay
sariling atin at magbibigay
ito ng ating
pagkakakilanlan bilang
isang bansa. Ang sariling
sistema ng pagsulat ng
isang bansa ay
nagbubukod tangi, sa
paggamit natin nito ay siya
ring pagtatangkilik natin at
paghubog ng ating kultura.
Bilang isang magaaral ay
mababaw pa lamang ang
nalalaman ko sa mismong
sarili nating sistema ng
pagsulat. Sa pagsulat ng
baybayin, ngayon lamang
kolehiyo ako makakaranas
nito. Para sa akin, mas
mabuti kung simula pa
lamang sa elementarya ay
naituturo narin ito kasabay
ng asignaturang Filipino.

2. ) Maglahad ng
kaugnayan hinggil sa
pagsasalita at sistema ng
pagsulat ng ating bansa.

Sa pamamaraan ng
pagsasalita nating mga
Pilipno ay nakabatay sa
sistema ng pagsulat ng
ating bansa. Maraming
pamamaraan at hakbang
sa pagsulat na gayun din
ang ating sinusunod sa
pagsasalita. Noon hindi ko
alam ang kaibahan ng
paggamit ng “ng at nang”.
Sa pamamagitan ng
asignaturang Filipino
natutunan ko na paano
gamitin ang mga salitang

GEC-KAF KOMUNIKASYON SA AKADEMIKONG FILIPINO 6

 ito. Ginagamit ang “ng”
kasunod ang pang-uring
pamilang, pangngalan,
mag saad ng pagmamay-
ari, sinusundan na salita
ay pang-uri at pananda sa
gumaganap na pandiwa
sa pangungusap habang
ang “nang” naman ay
ginagamit sa pang-uring
paulit-ulit, mag saad ng
dahilan, at iba pa.

3. Maraming pulo sa
Pilipinas na may iba't
ibang paraan ng pagsulat,
bakit walang hinirang
bilang pambansang
sistema ng pagsulat? Para
sa akin, ito ay dahil sa
ating tinaguriang
pambansang wika, ang
Filipino. Sumusunod tayo
sa pamamaraan ng
pagbuo ng pangungusap
gamit ang wilang ito at
lingid na sa ating
kaalaman kung panaano
ang pagsasalit at bumuo
ng pangungusap dito.
Walang hinirang dahil
hindi nakatuon lamang sa
pamamaraang pagsulat
ang bansa.

GEC-KAF KOMUNIKASYON SA AKADEMIKONG FILIPINO 7

 Paglalahad
(Presentation)

ANG
BAYBAYIN/BADLIT
AT KLASIPIKASYON
NG WIKA SA
PILIPINAS

BAYBAYIN
Ang baybayin ang
sinaunang alpabeto ng
mga Filipino bago pa
dumating ang mga
Espanyol at maituro ang
alpabetong Romano. Mula
ito sa salitang “baybay” ng
mga Tagalog na
nangangahulugan ng
lupaing nasa gilid ng dagat
at ng “pagbaybay” na
nangangahulugan ng
ispeling.

Ang baybayin ay
nasa anyong pantigan na
may tatlong patinig (a,e-
i,o-u) at umaabot sa 14
katinig. Makikita ang mga
halimbawa ng baybayin sa
Doctrina Cristiana (1593),
ang pinakaunang aklat na
nalathala sa Filipinas na
isinulat ng mga
misyonerong Espanyol.

Sinasabing lahat ng
mga katutubo ay
marunong magbasa at
magsulat sa baybayin.
Balat ng punongkahoy at
kawayan ang karaniwang
gamit na sulatan ng mga
sinaunang Tagalog at
iniuukit dito ang mga titik
sa pamamagitan ng
matulis na bagay. May
inilalagay na gitling o
tuldok sa ibabaw ng
katinig bilang tanda sa
tunog ng “e” o “i” at sa
ilalim naman bilang tanda
sa tunog ng “o” o “u” na

GEC-KAF KOMUNIKASYON SA AKADEMIKONG FILIPINO 8

 kasama ng katinig.

Isang ebidensiya ng
baybayin ang iniukit na
sulat sa isang matandang
palayok na natagpuan ng
mga arkeologo sa
Calatagan, Batangas. Sa
ngayon, ginagamit pa ng
mga Mangyan sa Mindoro
at ng mga Tagbanwa sa
Palawan ang baybayin.
Ginagamit nila ito sa
pagsulat ng maiikling tula,
awit, at paggawa ng liham
pag-ibig.
Minsan ding tinawag na
alibata ni Paul Rodriguez
Verzosa ang sinaunang
alpabeto dahil sa kaniyang
saliksik na ito ay hango sa
alpabetong Arabe na alif
,ba, ta. Tinanggal lamang
niya ang “f” kaya naging
alibata. Gayunman,
walang nakitang patunay
sa kasaysayan na may
kaugnayan ang baybayin
sa alpabetong Arabe.
Kahit ang mga wika ng
mga bansa sa Timog-
Silangang Asia ay hindi
nagpapakita ng katangian
o pagkakaayos ng mga
titik na katulad ng wikang
Arabe kaya simula noon
ay hindi na ipinagagamit
ang salitang “alibata”
upang tukuyin ang
sinaunang alpabeto ng
Filipinas.

co
a ka <da ga ha la
ma na sa to wa ya

co
e be ke de ge
he le me ne rfge
pe se te we ye
i t>i lei di gi
hi li mi ni rigi
pi si ti •wi yi

co
o t>o Ico do go
ho lo mo no rigo
jxz> so to wo yo
u bu leu du gu
hu lu mu nu rigu
pu su tvi vvu yTa

GEC-KAF KOMUNIKASYON SA AKADEMIKONG FILIPINO 9

 PARAAN AT
HAKBANG NG
PAGSULAT NG
BAYBAYIN

Ang Bawat Titik ay

Katumbas ng Isang
Pantig
Sa ating
modernong alpabeto, ang
bawat titik ay isang payak
na tunog o phoneme na
maaaring isang patinig
(vowel) o isang katinig
(consonant). Pinagsasama
natin ang mga ito upang
mabuo ang mga pantig
(syllables). Ang mga
pantig na ito ay
pinagsasama upang
mabuo ang mga salita.
Subalit sa mga tinatawag
na papantig na paraan ng
pagsulat, tulad ng
baybayin, ang bawat titik
ay katumbas ng isang
buong pantig. Ang pantig
ay maaaring isang
kumbinasyon ng ilang
tunog o

GEC-KAF KOMUNIKASYON SA AKADEMIKONG FILIPINO 10

 di kaya'y isang
patinig lamang, ngunit
karaniwang hindi maaaring
maging isang katinig lamang.
Ang bilang ng mga titik na
baybayin sa anumang salita
ay laging katumbas ng bilang
ng mga pantig dito.
Ang mga Titik ng
Baybayin

a ba ka d/ra e/i ga
ha la ma 11a nga
o/u pa sa ta ua ya

Ito ang lahat ng titik sa

"alpabetong" baybayin.
Maaaring may iba't ibang
anyo ang bawat titik ayon
sa pagsulat ng bawat tao.
(Tingnan ang Baybayin
Styles.) Ang halimbawang
ito ay aking sariling
pagsasama ng iba't ibang
lumang istilo. Ang mga titik
ay nakahanay ayon sa
dating abakada. (Tingnan
ang sinaunang hanay ng
mga titik sa unang
sanaysay.)

Ang mga Katinig

Ang bawat titik na
katinig (consonant letter)
ay isang pantig na may
kasamang patinig na a.
Halimbawa, ang titik

na。 ay hindi isang b

lamang kundi ang pantig
na ba. Kung isusulat ang
salitang basa, dalawang
titik lamang ang kailangan:
at hindi apat na titik:
ba sa ba a sa a

Narito ang ilan pang

halimbawa:

GEC-KAF KOMUNIKASYON SA AKADEMIKONG FILIPINO 11

 r1
ma ka ga wa 丫
3
1

丫
3
1
ta
la
ga
ma
ha
la
ga

Ang Kudlit

Ano kaya ang dapat

nating gawin kung may
isusulat tayo na may ibang
patinig bukod sa a? Sa
ibang mga palapantigan o
syllabary, tulad ng
Katakana o Hiragana ng
Hapon, kailangang matuto
ng marami pang ibang titik
para sa lahat ng
kumbinasyon ng mga
katinig at patinig. Subalit
ang baybayin ay hindi
isang palapantigan
lamang. Ang baybayin ay
may mga katangian ng
isang palapantigan at ng
isang alpabeto rin. Ang
tawag sa ganitong paraan
ng pagsulat ay isang
abugida. Gagamitin pa rin
natin ang mga titik na
katinig na nakahanay sa
itaas at lalagyan natin ang
mga ito ng isang pananda,
na tinatawag na kudlit,
upang mapalitan ang
tunog ng nilalamang
patinig na a. Ang
kahulugan ng kudlit ay
gurlis o galos at ito nga
ang anyo ng kudlit noong
unang panahon, noong
inuukit pa ang baybayin sa
kawayan. Ngayon,
sumusulat na tayo sa
pamamagitan ng bolpen at
papel o computer kaya
may iba't ibang hugis ang
panandang kudlit.
Karaniwang tuldok ito o

GEC-KAF KOMUNIKASYON SA AKADEMIKONG FILIPINO 12

 maikling guhit, o minsan
naman, ay may hugis ng
letrang v o hugis ng ulo ng
palaso >. Ang hugis ng
kudlit ay walang
kaugnayan sa pagbigkas
ng isang titik; ang
pagbigkas ay batay sa
kinalalagyan ng kudlit.

Kung ang kudlit ay nasa

itaas ng titik, ang
pagbigkas ay I o E.
Ganito:
亍

X亍 P
sa ri li bi ni bi ni ki li
ti

Kung ang kudlit ay nasa

ibaba, U o O ang dapat
bigkasin. Ganito:
LfT K31T
xtzxt?
pu Io ma gu Io
kn rn ku ro

Ang mga Titik na Patinig

Bagama't ang mga kudlit
ay karaniwang ginagamit
upang maipakita ang
tunog ng mga patinig
(vowels), mayroon din
namang tatlong bukod-
tanging titik na patinig:
3
A I/E U/O

Madaling makita na kung

may pantig na walang
katinig, wala itong titik na
malalagyan ng isang
kudlit. Kaya, ang dapat
gamitin ay isang titik na
patinig. Ang mga titik na
ito ay hindi nilalagyan ng
anumang kudlit.
Halimbawa:

a wa i sa ma n Io ma a
a ri

Tatlo lamang ang mga

patinig dahil hindi
binigyang pansin ang
kaibahan ng bigkas sa I at
E, at sa U at O sa
maraming wika ng mga
sinaunang Filipino bago

GEC-KAF KOMUNIKASYON SA AKADEMIKONG FILIPINO 13

 nila hiniram ang mga
salitang Kastila.

GEC-KAF KOMUNIKASYON SA AKADEMIKONG FILIPINO 14

 Hanggang ngayon,
mapagpapalit ang mga
patinig na ito sa mga salita
tulad ng lalaki/lalake,
babae/kababaihan,
uod/ood, puno/punung-
kahoy, at
oyaye/oyayi/uyayi (duyan
o panghehele). Ang
baybayin ay katulad ng
alphabet na Ingles na may
limang titik na patinig
ngunit may iba't ibang
bigkas ang bawat isa.
(Tingnan ang unang
sanavsav para sa
karagdagang kaalaman
tungkol dito.)

Mga Huling Katinig

Nakita na natin na
may mga bukod na titik
para sa mga patinig na
hindi sumusunod sa isang
katinig, ngunit papaano
ang mga katinig na hindi
sinusundan ng isang
patinig? Ito ang tinatawag
na mga huling katinig ng
pantig (syllable final
consonants) at ito ang
dahilan kung bakit mas
mahirap basahin ang
baybayin kaysa sulatin ito.
Walang paraan upang
maisulat ang mga huling
katinig na ito. Halimbawa,
sa isang salita tulad ng
bundok hindi maaaring
isulat ang mga titik na n at
k dahil walang patinig ang
mga ito at ang lahat ng
katinig ng baybayin ay
laging binibigkas nang
may patinig. Kung isusulat
natin ang n at k, ang
bigkas sa salita ay
magiging bu-na-do-ka.
Kaya, hindi dapat isulat
ang ganitong mga titik.
Ang kailangan ay hulalan
lamang ng mambabasa
ang kahulugan at tamang
bigkas ng isang salita
batay sa paksa o pinag-
uusapan ng sulatin. Ganito
ang pagsulat sa bundok:

hindi:
bu do bu na do ka

GEC-KAF KOMUNIKASYON SA AKADEMIKONG FILIPINO 15

 Heto ang ilan pang
halimbawa:

tuk to bu tono ma ta noni

Mga Kakaibang Katinig

Hindi kakaiba ang
mga titik na d at ng sa
mga sinaunang Filipino
subalit dapat suriin natin
ang mga ito upang hindi
tayo malilito.

Ang Titik Para sa Da at

Ra ::
Isa lamang ang titik
sa baybayin para sa d at r,
ang '(^ . Ang pagbigkas
nito ay batay sa
kinalalagyan ng titik sa
loob ng isang salita.
Maihahambing ito sa
patakaran natin ngayon na
kapag ang d ay napagitna
sa dalawang patinig, ito ay
karaniwang ipagpapalit sa
r. (Marami ang
kataliwasan sa patakaran
ngayon ngunit mas
sinusunod ito noong
unang panahon.)
Halimbawa, kung ikakabit
nating ang panlaping ma
sa mga salitang dangal at
dunong, ang kalalabasan
ay marangal at marunong
ngunit sa baybayin, hindi
papalitan ang titik na ::.
①o»
du no ng ma rn no ig da nga
ma ra nga
Ang ibang mga wika sa
Filipinas noong unang
panahon ay may ibang
pamamaraan upang isulat
ang tunog ng r. May
gumamit ng titik na d/ra
(::) gaya ng Tagalog at
may iba namang gumamit
ng titik na la para sa tunog
ng r. At may iba pa ring
gumamit ng pareho.
Tingnan ang unang
sanaysay para sa
karagdagang kaalaman.

Ang Titik Para Sa Nga

-■■■
Sa kasalukuyang
wikang Filipino, ang ng ay

GEC-KAF KOMUNIKASYON SA AKADEMIKONG FILIPINO 16

 itinuturing na iisang titik
ngunit dalawang titik ang
kailangan upang maisulat
ito, ang n at ang g. Sa
baybayin, ang ng ay
talagang iisang titik
lamang, ang :■-, at ito ang
dapat gamitin para sa
tunog ng ng. Halimbawa,
kung isusulat natin sa
baybayin ang salitang
hanga nang may n at g,
ang bigkas dito ay
magiging ha-na-ga. Ganito
ang dapat:
hindi:
hanga
Mga Bantas
Ang mga bantas
(punctuation) sa baybayin
ay isa o dalawang guhit na
patayo lamang, ||, ayon sa
kagustuhan ng manunulat.
Ang paggamit sa guhit ay
katulad ng isang kuwit
(comma) o tuldok (period).
Sa katotohanan,
magagamit ito gaya ng
anumang bantas na
mayroon sa ating sulat
ngayon. Ang karaniwang
pagsulat ng mga
sinaunang Filipino ay
tuloy-tuloy at walang
agwat-agwat sa pagitan ng
mga salita. Paminsan-
minsan ay pinaghiwalay
nila ang isang salita sa
pagitan ng dalawang guhit
subalit kadalasan ay
inilagay lamang nila ang
mga guhit kahit saan nila
gusto. Kaya ang mga
pangungusap ay nahati-
hati nang may iba't ibang
bilang ng salita sa bawat
bahagi.

Ang Kastilang Kudlit +

Inimbento ng isang
prayleng Kastila na si
Francisco Lopez ang isang
bagong uri ng kudlit noong
taong 1620 upang malutas
ang suliranin sa pagsulat
ng mga huling katinig.
Hugis krus ang kaniyang
kudlit at inilagay niya ito sa
ibaba ng mga titik upang
bawiin ang tunog ng
patinig. Halimbawa:

GEC-KAF KOMUNIKASYON SA AKADEMIKONG FILIPINO 17

 bn n do k tu k to k
bn g to
ng ma g ta no ng

Hindi tinanggap ng mga

Filipino noon ang paraan
ni Lopez dahil
nakasagabal lamang daw
ito sa madaling pagsulat at
hindi naman kasi sila
nahirapan sa pagbasa sa
dating paraan. Ngunit
popular na ngayon ito sa
mga taong natuklasan muli
ang baybayin na hindi
nakakaalam ng
pinagmulan ng Kastilang
kudlit. (Tingnan ang
unanq sanavsav tungkol
dito.) Heto ang dalawang
anyo ng isang awit. Sa
kaliwa, ginamit ang kudlit
ni Lopez (+) at
pinaghiwalay ang mga
salita upang madaling
basahin. Sa kanan naman,
makikita ang paraan ng
pagsulat ng mga
sinaunang Filipino.

izrrvYTi
N
o
o
n
g
u
n
a
n
g
p
a
n
a
h
d
n
,

A
n
g
l
a
n
g
i
t
a
t
l
u
p
a
'
y

--

GEC-KAF KOMUNIKASYON SA AKADEMIKONG FILIPINO 18

 Ti- '

-r- — -K I

M
a
g
k
a
r
a
ti
g
h
a
m33TT)izm< I
o
| s
Noounapanahd, ,

A langi a lu pa L
a
丁 | g
Makara ti ha lo, a
n
a
Lagana a tuw 台,
p
a
n
g
t
u
w
^
.
Mqa Bilanq

GEC-KAF KOMUNIKASYON SA AKADEMIKONG FILIPINO 19

 Noong panahon
bago dumating ang mga
Kastila, karaniwang
ginamit ng mga sinaunang
Filipino ang baybayin sa
pagsulat ng mga tula
lamang o di kaya'y
maiikling mensahe sa isa't
isa. Hindi nila iniangkop
ang baybayin upang
gamitin sa pangangalakal
o mga kaalamang pang-
agham kaya hindi ito
nagkaroon ng mga
pambilang. Ang mga
bilang ay isinulat nang buo
kagaya ng lahat ng ibang
salita.

Bavbavin - Philippine National Writinq Svstem

(tVlodern/ModiftecI Baybayin)

A =劣々 I E = I= O = < 3 I U = <3l

Ka = Ke=级 Ki =渋 Ko = oX-5 Ku = K =率
=
Ga Gi = Go = Gu = <^51* G=

Nga= Nge= Ngi= Ngo= Ngu= Ng=

Ca = Ce = Ci =索 Co = Ou = c =系
Ja = Je = Ji = Jo = 7^ Ju = J=
Na = <P Ne = Ni = No = Nu = N=
Ta = Te = <^ Ti = To = Tu = T=
Da = De = Di = Do = Du = D= 口

Na = Ne = Ni = zp No = Nu = N=
Pa = ?X> Pe = Z^<-» Pi = Z A^ Po = z^r> Pu = p=
Ba = Be=么 Bi = Bo = Bu = B=

Ma = "tx*0 Me = Mi = Mo = Mu = M= 1=^
Ya = Ye = Yi =乙 Yo = Yu = 丫 =
Ra = ZSp Re = 2^? Ri =浚 Ro = ZS? Ru = 2^? R=
La = Le = L.I = L.o = Lu = Y <=T
Wa = We= Wi = j Wo = Wu= w
= <>

Sa = Se = Si = so = Su = s=
Ha = OO He = <S<? Hi = O<? Ho = Hu = H =C>p

Fa = Fe = 2^» Fi = ZAT Fo = 2^ Fu = F =2^

Qa = Qe = Qi = Qo =二 士二 Qu = : Q=
Va = C^> Ve = Vi =(^» Vo = Vu = v=
Xa = Xe = Xi =炙 Xo = Xu = X =冬
z
Za = cz S Ze = Zi = Zo = Zu = c/S z=
Kawil ** n •• and Pamudpuci ” j — are also used as Vowel Killer aside from Sinawali •• X
mo<Sorr»t34iyt>«ykn .tHog*pot.co
Uoy 9. 2014

GEC-KAF KOMUNIKASYON SA AKADEMIKONG FILIPINO 20

 BADLIT
Ang Badlit ay
sinaunang pamamaraan
ng pagsulat ng mga
Bisaya. Tinatawag din
itong Suwat Bisaya, Suyat
Bisaya, Surat Bisaya at
Kudlit Kabadlit. Ang bawat
titik ng Badlit ay may
katumbas na tunog.
Sinusulat din ito ayon sa
tunog. (Sa sinaunang
Badlit mayroon lamang na
17 titik. Wala itong titik RA
ngunit sa chart na ito ay
may dinagdag na RA -
kagaya sa B18 ng
Baybayin na may kudlit
ang Ra nito. Ito lang ang
modernong parte na
idinagdag sa paraan ng
pag sulat ng Badlit.)
Kakaunti lamang ang
pinagkaiba ng Badlit sa
Baybayin. Kung kabisado
mo isulat ang Baybayin,
madali mong mo rin
maisusulat ang Badlit.

GEC-KAF KOMUNIKASYON SA AKADEMIKONG FILIPINO 21

 KL
ASI
PIK
AS
YO
N
NG
WI
KA
SA
PILI
PIN
AS

Isa ang Pilipinas sa

mga bansang may
pinakamaraming wika sa
buong daigdig. Maliban sa
pambansang wikang
Filipino, kasama nang
mahigit sa sandaang
katutubong wika.
Sinasalita rin ang mga
wikang banyaga tulad ng
Ingles, Mandarin, Fookien,
Cantonese, Kastila, at
Arabe.

Ang mga
katutubong wika sa
Pilipinas ay napapaloob sa
pamilya ng mga wika na
kung tawagin ay mga
wikang Austronesyo. Ang
mga ito ay ang pangkat ng
mga wika na ginagamit ng

GEC-KAF KOMUNIKASYON SA AKADEMIKONG FILIPINO 22

 mga tao mula sa Tangway
ng Malay hanggang sa
mga watak-watak na pulo
ng teritoryong Polynesia
sa Karagatang Pasipiko.
Tinatayang ito ang may
pinakamalaking pamilya
ng mga wika sa buong
daigdig. Datapwat mas
maraming wika ang kasapi
ng pamilyang ito kumpara
sa ibang pamilya ng mga
wika, maliliit lamang ang
bilang na pangkalahatan
ng mga taong gumagamit
nito. Sa mga katutubong
wika sa kapuluang
Pilipinas, ang mga
sumusunod ang
pinakamalaki at malimit
gamitin bilang
pangunahing wika sa
kaniya-kaniyang rehiyon
sa bansa:

1. TAGALOG: Wikang
batayan ng Filipino.
Pangunahing wika ng mga
naninirahan sa
katimugang bahagi ng
Luzon. Sinasalita ng 24%
ng kabuuang bilang ng
mga Pilipino sa buong
kapuluan. Taal na gamit
sa mga lalawigan ng
Cavite, Laguna, Bataan,
Batangas, Rizal, Quezon
(kilala rin sa tawag na
CALABARZON).
Ginagamit rin ito sa mga
lalawigan ng Mindoro,
Marinduque, Romblon, at
Palawan (kilala rin sa
tawag na MIMAROPA). Ito
rin ang pangunahing wika
ng Pambansang Punong
Rehiyon na siyang
kabisera ng bansa.

2. ILOKANO: Kilala rin sa

tawag na "Iloko."
Pangunahing wika ng mga
naninirahan sa Hilagang
Luzon lalo na sa kabuuan
ng Rehiyon I at Rehiyon II,
at ilang bahagi ng Rehiyon
III.

3. CEBUANO: Ang
pinakakilala at
pinakamalawig na wikang

GEC-KAF KOMUNIKASYON SA AKADEMIKONG FILIPINO 23

 "Bisaya." Pangunahing
wika ng lalawigan ng
Cebu, Silangang Negros,
Bohol, Leyte, Timog Leyte,
at malaking bahagi ng
Mindanao. Tinatayang
sinasalita ng 27% ng
kabuuang populasyon ng
bansa.

4. HILIGAYNON: Isang
wikang Bisaya na
tinatawag ding Ilonggo
batay sa pinakakilalang
diyalekto nito mula sa
Lungsod ng Iloilo.
Pangunahing wika ng
Kanlurang Visayas lalo na
sa Iloilo, Capiz, Guimaras,
kabuuan ng Negros
Occidental, at sa timog-
silangang Mindanao tulad
ng Lungsod ng Koronadal.

5. WARAY: Isang wikang

Bisaya na tinatawag ding
Waray-Waray.
Pangunahing wika ng
Silangang Visayas
partikular sa buong pulo
ng Samar, hilagang-
silangang Leyte, at ilang
bahagi ng Biliran.
Sinasalita sa Lungsod ng
Tacloban.
6. KAPAMPANGAN:
Pangunahing wika ng mga
naninirahan sa Gitnang
Luzon partikular na sa
Pampanga, timog Tarlac,
at iilang bahagi ng
Bulacan at Bataan.

7. BIKOL: Pangunahing
wika (lingua franca) ng
mga naninirahan sa
Tangway ng Bicol sa
timog- silangang Luzon.
Sinasalita sa mga lungsod
ng Naga at Legazpi.

8. PANGASINAN: Malimit
ding tawagin sa maling
pangalan na Panggalatok.
Isa sa mga pangunahing
wika ng Lalawigan ng
Pangasinan.

9. MERANAO: Isa sa
mga pinakamalaking wika
ng mga Moro.

GEC-KAF KOMUNIKASYON SA AKADEMIKONG FILIPINO 24

 Pangunahing sinasalita sa
Lungsod ng Marawi at
buong Lanao del Sur, at
ilang bahagi ng Lanao del
Norte.
10. MAGUINDANAO:
Isang pangunahing wika
ng mga Moro at ng
Autonomous Region of
Muslim Mindanao.
Sinasalita sa Lungsod ng
Cotabato.

11. KINARAY-A: Isang

wikang Bisaya.
Pangunahing sinasalita sa
pulo ng Panay partikular
sa Antique at ilang bahagi
ng Lalawigan ng Capiz at
Iloilo tulad ng Lungsod ng
Passi

Ang wikang pambansa ng

Pilipinas ay Filipino.
Samantalang nililinang, ito
ay dapat payabungin at
pagyamanin pa salig sa
umiiral na wika sa Pilipinas
at sa iba pang mga wika.
Alinsunod sa tadhana ng
batas at sang-ayon sa
nararapat na maaaring
ipasya ng Kongreso, dapat
magsagawa ng mga
hakbangin ang
Pamahalaan upang
ibunsod at puspusang
itaguyod ang paggamit ng
Filipino bilang medyum ng
opisyal na komunikasyon
at bilang wika ng pagtuturo
sa sistemang pang-
edukasyon. Ukol sa
layunin ng komunikasyon
at pagtuturo, ang mga
wikang opisyal ng Pilipinas
ay Filipino at, hangga't
walang ibang itinatadhana
ang batas, Ingles. Ang
mga wikang panrehiyon ay
pantulong na mga wikang
opisyal sa mga rehiyon at
magsisilbi na pantulong na
mga wikang panturo. Sa
mga katutubong wika sa
kapuluang Pilipinas, ang
mga sumusunod ay
tanyag at malimit gamitin
sa bawat rehiyon ng
bansa:

GEC-KAF KOMUNIKASYON SA AKADEMIKONG FILIPINO 25

 1. Filipino: Ang
pangunahing wika sa
bansa. Ito ay nakasalig sa
pangunguna ng Tagalog
kasunod ng iba pang
umiiral na mga pagbigkas
sa Pilipinas.
2. Tagalog: Pangunahing
wika ng mga naninirahan
sa Katimugang bahagi ng
Luzon. Sinasalita ng 24%
ng kabuuang bilang ng
mga Pilipino sa buong
kapuluan. Maging sa
CALABARCON at
MIMAROPA.
3. Ilocano: Kilala rin sa
tawag na Iloko.
Pangunahing wika ng mga
naninirahan sa Hilagang
Luzon. Gamit sa Rehiyon
1 at 2.
4. Panggasinan: Gamit
sa lalawigan ng
Pangasinan at ilang
bahagi ng Hilagang Luzon
at Gitnang Luzon.
5. Kapampangan:
Pangunahing wika ng mga
naninirahan sa Gitnang
Luzon.
6. Bikolano:
Pangunahing wika ng mga
naninirahan sa Timog-
Silangang Luzon.
8. Sebwano: Tinatawag
ding Bisaya. Pangunahing
wika ng Lalawigan ng
Cebu, Silangang Negros,
Bohol at malaking bahagi
ng Mindanao. Tinatayang
sinasalita ng 27% ng
kabuuang populasyon ng
bansa.
9. Hiligaynon: Tinatawag
ding Ilonggo. Gamit sa
mga lalawigan sa pulo ng
Panay at Kanlurang
Negros.
10. Waray-Waray: Gamit
sa Silangang Visayas
tulad ng mga lalawigan sa
mga pulo ng Samar at
Leyte.

Pinaunlad muli ang wikang

pambansa noong 1973
upang maisaalang-alang
ang iba pang mga
katutubong wika na
ngayon ay kilala bilang

GEC-KAF KOMUNIKASYON SA AKADEMIKONG FILIPINO 26

 wikang Filipino.

Opisyal na idineklara ang

Filipino at Ingles bilang
mga wikang pambansa sa
Saligang Batas ng 1987.

Pagsasanay
(Practice)
Unang Pagsasanay:
Tanong Mo? May Sagot
Ako!
Panuto: Basahin at
unawain ang inilahad
sitwasyon. Magbigay
reaksiyon at ipaliwanag sa
limang pangungusap
lamang. (5 puntos bawat
bilang)

1. Ang kasaysayan ng
Pilipinas ay nagpapakita
ng iba't ibang aspeto.
Nailahad ang kasaysayan
ng ating pagsulat at ang
pagkakaiba nito ng gamit
sa iba't ibang bahagi ng
bansang Pilipinas. Bakit
kailangan nating pag-
aralan ang paraan nito
kahit ito ay nasabi na
bahagi nalang ng
kasaysayan at kailangan
nang kalimutan ?
Mahalaga na alam din
natin ang kung ano ang
pamamaraan ng pagsulat
ng ating bansa kahit
bahagi ito ng ating
kasaysayan. Ito ay sariling
atin at isang kultura na
dapat nating ipagmalaki.
Noong una kong nalaman
o nakita kung ano ang
bayabayin, gusto ko ng
matuto nito. Kung sana
lang ay naituro na ito
noong elementarya pa
lamang ay marahil tayong
mga pilipino ay
tinatangkilik na ito. Sa
bawat yaman ng bansa ay
dapat nating ipagmalaki.
Mga kulturang huhubog sa
ating mga pilipino ay
kailan man hindi natin
dapat kaligtaan lalo na ng
mga susunod pa na mga
henerasyon.

GEC-KAF KOMUNIKASYON SA AKADEMIKONG FILIPINO 27

 2. Mapapansin na sa
kasalukuyang panahon ay
maraming kabataan at
edukador ang nagsasanay
sa pagsulat ng Badlit at
Baybayin na siyang
sinaunang paraan ng
pagsulat ng mga
katutubong Pilipino. Bilang
isang Pilipino na may
pusong matapat sa bansa,
ano ang reaksiyon na
maibabahagi mo sa
konsepto o hakbang na
ito? Noon pa lamang ay
gusto ko narin matutunan
ang pagsulat gamit ang
badlit at bayabayin, ito ay
magandang konsepto lalo
na sa aming mga
kabataan upang kami rin
ay tumatangkilik ng isang
kulturang maipagmamalaki
namin bilang isang
pilipino. Kung pwede lang
sana at sa elementarya pa
lamang ay naituturo na ito
bilang bahagi ng
asignaturang Filipino.

Pagganap/Performan
s (Performance)

Panuto: Maghanap ng mga

kaibigan/kaklase na
makakatulong sa iyo at kayo
ay gagawa ng grupo.
Kinakailangan na may
limang miyembro sa bawat
grupo. Magkakaroon ng
bagyuhang-utak sa loob ng
dalawang minuto. Ang pag-
uusapan ay ang mga
malalalim na salita ng mga
Kabisayaan. Bawat isa sa
inyo ay pipili ng isang salita
na siyang isusulat sa isang
malaking malinis na papel.
Ang pagsulat ay sa paraang
BADLIT. Lagyan ng disenyo
at tiyakin na malinis ang
matatapos na gawain.
Gagawin ito sa loob ng
kalahating oras.

Ilista ang mga 5 salita sa

GEC-KAF KOMUNIKASYON SA AKADEMIKONG FILIPINO 28

 inyong lugar na sa tingin mo
ay may sariling katawagan
ayon sa kultura.

Lugar Salita Kahulugan

sa Filipino
Sitio Lamat guni-guni
Fatima,
Apas
Sitio Buno Sampal
Fatima,
Apas
Sitio Irihis Walang ala
Fatima,
Apas
Sitio Sumbingay Logic/
Fatima, lohika
Apas
Sitio Fatima Lugos mahirap/
Apas nahihirapan

TAKDANG GAWAIN

Bisitahin ang Google

Application Share sa
internet at maghanap ng
mga site mula sa iba't
ibang Social Media
Platform na nagtatalakay
tungkol sa paraan ng
pagsulat ng Baybayin at
Badlit. Narito ang ibang
halimbawa:

http://paulmorrow.ca/bayb

ay2.htm

http://reag8vasquezv.weeb

ly.com/mga-

mahahalagang-

bagay/paano-magsulat-ng-

baybayin

https://nasyonalistikpinoy.

wordpress.com/2013/01/2

GEC-KAF KOMUNIKASYON SA AKADEMIKONG FILIPINO 29

 2/pagaaral-ng-baybayin/

GEC-KAF KOMUNIKASYON SA AKADEMIKONG FILIPINO 30