Mini hoogspanningsgenerator

B. Broussas S1

TR1 R2 HT
Hier is een schakeling die u deze zomer van 470k
dienst kan zijn op het strand om te verhin- 0W5

deren dat iemand aan uw spullen zit ter- R1

9V
C2 C3

240V
wijl u een duik neemt. Maar het apparaat

22k
BT1 47n 470n

9V
is na de vakantie, als u het werk hervat, ook C1
HT
geschikt voor gebruik op kantoor of in de 12V
R3
470k
werkplaats. 25V T1
1VA2...3VA 0W5

Ondanks de bescheiden afmetingen en

C4 1N4007 +HT
voeding uit al of niet oplaadbare batterijen 2N2219A
R4
470k
is het apparaat in staat een spanning van 470n D2 0W5
630V
ongeveer 200 à 400 V op te wekken. Deze
D1
spanning vormt geen enkel gevaar voor C5

de mens, dat voorop gesteld, maar voor 1N4007

470n
630V
degene die er mee in aanraking komt is ze R5 –HT
470k
toch ‘prikkelend’ genoeg. 080229 - 11 0W5

Afgezien van de nuttige kant van de zaak

blijkt deze schakeling ook nog een didac-
tisch element te bevatten voor de jong-
sten onder ons, want ze kunnen nu kennis
maken met een schema dat alle ‘ouderen’
die zich met radio hebben bezig gehouden
moeten kennen.
Zoals in de figuur te zien is, blinkt het
schema uit in eenvoud, het ontwerp bevat
slechts één enkel actief onderdeel en dat is
maar een eenvoudige transistor. De manier
waarop hij in de schakeling is opgenomen
betekent echter dat hij als oscillator voor
lage frequenties werkt en zodoende de
gelijkspanning van de batterij om kan
vormen in een wisselspanning die in een
transformator verhoogd wordt.
We maken hier gebruik van een transfor-
mator met een middenaftakking zodat
we rond T1 een Hartley-oscillator kunnen
construeren. Hierboven werd al aangege-
ven dat lang geleden, toen buizen nog de
dienst uitmaakten in radioland, deze scha-
keling veel werd toegepast. Om een der-
gelijke oscillator goed te laten functione-
ren en hij mooie sinusvormige spanningen
afgeeft, is het gewoonlijk belangrijk dat de
plaats van de middenaftakking op de wik-
keling met zorg wordt gekozen.
Hier speelt dit echter geen rol, want we
gebruiken een standaard transformator uit de
handel. Omdat er een sterke terugkoppeling
plaatsvindt vanwege zijn plaats in het mid-
den van de wikkeling, zijn we van een vlekke-
loze werking van de oscillator verzekerd. Daar
staat tegenover dat door de sterke terugkop-
peling een verre van sinusvormige golfvorm
wordt opgewekt. Voor deze toepassing is dit
van geen enkel belang en de transformator
past zich uitstekend aan.
De uitgangsspanning kan via de twee
begrenzingsweerstanden R2 en R3 recht-
streeks gebruikt worden. Deze weerstan-
den mogen in geen geval veranderd of
weggelaten worden, omdat de schakeling
dan gevaar oplevert. We beschikken nu over
een spanning met een top-top-waarde van
ongeveer 200 V en daarmee in aanraking
komen is al onaangenaam genoeg. Maar u
kunt ook nog gebruik maken van de span-
ningsverdubbelaar die onder in de figuur is
afgebeeld De spanning van ongeveer 300 V
die hieruit komt, is al helemaal geen pretje
om mee in aanraking te komen. Let er goed
op dat de twee uitgangsweerstanden die
in dit schemagedeelte R4 en R5 heten, niet
mogen worden weggelaten.
De schakeling trekt niet meer dan een
tiental mA, dus ‘elektrocutie’ is uitgeslo-
ten! Als u de schakeling gedurende lan-
gere tijd wilt gebruiken adviseren we wel
om oplaadbare NiMH-accu’s van het for-
maat AAA te gebruiken in een houder van
10 stuks, zodat u zich niet arm koopt aan
batterijen.
Nog een opmerking! Als u de uitvoering
zonder spanningverdubbelaar bouwt en
met uw multimeter de uitgangsspanning
meet, zult u een spanning meten die veel
lager is dan de zojuist genoemde waarde.
Dit heeft te maken met het feit dat de vorm
van de spanning allesbehalve een sinus is en
multimeters moeite hebben met het bepa-
len van de effectieve waarde. Als u over een
oscilloscoop beschikt die een paar honderd
volt aan de ingang kan verwerken, kunt u
daarentegen vaststellen dat de genoemde
waarden op waarheid berusten. En mocht
u nu nog twijfelen, dan zit er nog maar één
ding op en dat is de uitgang aanraken…
Om met deze schakeling uw strandtas of
attachékoffer te beveiligen hoeft u alleen
maar twee metalen strippen dicht naast
elkaar aan het handvat te bevestigen,
iedere strip is met een uitgang van de
schakeling verbonden. Natuurlijk plaatst u
de strippen zó dat u er verzekerd van bent
dat ze gelijktijdig worden beetgepakt; suc-
ces verzekerd! Nu moet u alleen nog zien
te voorkomen dat u geen slachtoffer wordt
van uw eigen valstrik!
(080229)

 elektor - 7-8/2008