Bài 3

CÁC QUỐC GIA CỔ ĐẠI PHƯƠNG ĐÔNG

1. Điều kiện tự nhiên và sự phát triển kinh tế
a. Điều kiện tự nhiên
- Thuận lợi: Sự xuất hiện của công cụ kim loại, con người bước vào thời đại văn minh.
Những quốc gia cổ đại phương Đông đầu tiên hình thành ở lưu vực các dòng sông lớn
vì có khí hậu ấm nóng ,mưa thuận gióhòa,Đất đai phù sa màu mỡ, gần nguồn nước
tưới, thuận lợi cho sản xuất và sinh sống như:
-Ai Cập: sông Nin

L-ưỡng Hà: sông Ti gơ rơ và sông Ơ phơ rát

-Ấn Độ: sông Ấn và sông Hằng
-Trung Quốc: sông Hoàng Hà và Trường Giang.
-Khoảng 3500-2000 năm TCN, cư dân cổ Tây Á, Ai Cập biết sử dụng đồng thau, công
cụ bằng đá, tre và gỗ.
-Cư dân Châu Á và Châu Phi sống bằng nghề nông, mỗi năm hai vụ.
Họ xây dựng hệ thống thủy lợi, công việc trị thủy khiến mọi người gắn bó với nhau
trong tổ chức công xã hình thành nhu cầu sản xuất và trị thủy.
, ngoài ra còn chăn nuôi, làm đồ gốm, dệt vải.
- Khó khăn: Dễ bị lũ lụt, gây mất mùa, ảnh hưởng đến đời sống của nhân dân.
b. Sự phát triển của các ngành kinh tế
- Nông nghiệp tưới nước, chăn nuôi và thủ công nghiệp, trao đổi hàng hóa, trong
đó nông nghiệp tưới nước là ngành kinh tế chính, chủ đạo đã tạo ra sản phẩm dư
thừa thường xuyên.
- Họ đã biết sử dụng đồng thau và công cụ bằng đá, tre, gỗ.
- Sống chủ yếu bằng nghề nông. Họ đã biết trồng mỗi năm 2 vụ lúa.
Nhưng để đạt được điều đó, trước tiên người dân ở đây phải lo xây dựng hệ thống
thuỷ lợi, đắp đê ngăn lũ, đào kênh máng dẫn nước... Công việc trị thuỷ khiến mọi
người liên kết, gắn bó với nhau trong tổ chức công xã.
- Ngoài việc “lấy nghề nông làm gốc”, các cư dân nông nghiệp cổ này còn kết hợp
nuôi gia súc, làm đồ gốm và dệt vải để đáp ứng nhu cầu hằng ngày của mình.
- Họ tiến hành trao đổi sản phẩm giữa vùng này với vùng khác. Đó là những ngành
kinh tế bổ trợ cho nghề nông.

2. Sự hình thành các quốc gia cổ đại

Sản xuất phát triển dẫn đến sự phân hóa xã hội, xuất hiện kẻ giàu,người nghèo nên
giai cấp và nhà nước ra đời:
 Thiên niên kỷ thứ IV TCN, trên lưu vực sông Nin, cư dân Ai Cập cổ đại
sống tập trung theo từng công xã. Khoảng 3200 TCN nhà nước Ai Cập thống
nhất được thành lập.
 Các công xã kết hợp thành liên minh công xã, gọi là các "Nôm", khoảng
3200 TCN, một quý tộc có thế lực đã chinh phục được tất cả các "Nôm" thành
lập nhà nước Ai Cập thống nhất.
 Ở lưu vực Lưỡng Hà (thiên niên Kỷ IV TCN), hàng chục nước nhỏ người Su
me đã hình thành.
 Trên lưu vực sông Ấn, các quốc gia cổ đại ra đời giữa thiên niên kỷ III TCN.
 Vương triều nhà Hạ hình thành vào thế kỷ XXI TCN mở đầu cho xã hội có
giai cấp và nhà nước Trung Quốc.

3. Xã hội có giai cấp đầu tiên

- Nông dân công xã: Chiếm số đông trong xã hội, ở họ vừa tồn tại “cái cũ”, vừa là
thành viên của xã hội có giai cấp. Họ tự nuôi sống bản thân và gia đình, nộp thuế
cho nhà nước và làm các nghĩa vụ khác như đi lính, xây dựng các công trình.
- Quý tộc: Gồm các quan lại ở địa phương, các thủ lĩnh quân sự và những người
phụ trách lễ nghi tôn giáo. Họ sống sung sướng dựa vào sự bóc lột nông dân.
- Nô lệ: Chủ yếu là tù binh và thành viên công xã bị mắc nợ hoặc bị phạm tội. Họ
phải làm các việc nặng nhọc va hầu hạ quý tộc Cùng với nông dân công xã, họ la
tầng lớp bị bóc lột trong xã hội.
4. Chế độ chuyên chế cổ đại
- Quá trình hình thành nhà nước là từ các liên minh bộ lạc, do nhu cầu trị thủy và
xây dựng các công trình thủy lợi, các liên minh bộ lạc liên kết với nhau -> Nhà
nước ra đời để điều hành, quản lý xã hội. Quyền hành tập trung vào tay nhà vua
tạo nên chế độ chuyên chế cổ đại.
- Vua dựa vào bộ máy quý tộc và tôn giáo để bắt mọi người phải phục tùng, vua
trở thành vua chuyên chế.
- Chế độ nhà nước do vua đứng đầu, có quyền lực tối cao (tự coi mình là thần
thánh dưới trần gian, người chủ tối cao của đất nước, tự quyết định mọi chính sách
và công việc), và giúp việc cho vua là một bộ máy quan liêu thì được gọi là chế độ
chuyên chế cổ đại.
5.Văn hóa cổ đại phương Đông
a. Sự ra đời của lịch sử và thiên văn học
-Lịch pháp và Thiên văn học ra đời sớm nhất, gắn liền với nhu cầu sản xuất nông
nghiệp.
-Để cày cấy đúng thời vụ, người nông dân đều phải “trông Trời, trông Đất” . Họ
quan sát sự chuyển động của mặt Trăng, mặt Trời và từ đó sáng tạo ra lịch – nông
lịch (lịch nông nghiệp), lấy 365 ngày là 1 năm và chia làm 12 tháng (cư dân sông
Nin còn dựa vào mực nước sông lên xuống mà chia làm 2 mùa: mùa mưa là mùa
nước sông Nin lên; mùa khô là mùa nước sông Nin xuống, từ đó có kế hoạch gieo
trồng và thu hoạch cho phù hợp).
b. Chữ viết
- Nguyên nhân ra đòi của chữ viết: do nhu cầu trao đổi, lưu giữ kinh nghiệm mà
chữ viết sớm hình thành từ thiên niên kỷ IV TCN.
-Ban đầu là chữ tượng hình, sau được cách điệu hóa thành nét để diễn tả ý nghĩa
của con người gọi là chữ tượng ý.
-Người Ai Cập viết trên giấy Pa pi rút.
-Người Su me ở Lưỡng Hà dùng cây sậy vót nhọn là bút viết trên những tấm đất
sét còn ướt, rồi đem phơi nắng hay nung khô.
-Người Trung Quốc khắc chữ trên xương thú, mai rùa, thẻ tre, dải lụa....
- Tác dụng của chữ viết: Đây là phát minh quan trọng nhất, nhờ nó mà chúng ta
hiểu được phần nào lịch sử thế giới cổ đại
c. Toán học
- Nguyên nhân ra đời: Do nhu cầu tính lại ruộng đất, nhu cầu xây dựng, tính toán
mà toán học ra đời.
Người Ai Cập giỏi về tính hình học, họ đã biết cách tính hình tam giác, hình
thang… họ còn tính được số pi bằng 3,16 (tương đối),… Người Lưỡng Hà hay đi
buôn xa giỏi về số học, họ có thể làm các phép tính nhân, chia cho tới hàng triệu.
chữ số ngày nay ta dùng kể cả số 0 là công của người Ấn Độ.
- Thành tựu: Các công thức sơ đẳng về hình học, các bài toán đơn giản về số học.
- Tác dụng: Phục vụ cuộc sống lúc bấy giờ và để lại kinh nghiệm quý báu cho giai
đoạn sau.
d. Kiến trúc
-Phát triển phong phú
- Do uy quyền của các vua mà hàng loạt các công trình kiến trúc đã ra đời: Kim Tự
Tháp, vườn treo Ba-bi-lon, Vạn Lý Trường Thành…
- Các công trình này thường đồ sộ thể hiện cho uy quyền của vua chuyên chế.
- Ngày nay còn tồn tại một số công trình như Kim Tự Tháp, Vạn Lý Trường
Thành, I-sơ-ta thành Ba-bi-lon,… Những công trình này là những kỳ tích về sức
lao động và tài năng sáng tạo cua con nguoi