Sangthong ခရိုင္တြင္ အမ်ားပိုင္လယ္ယာေျမမ်ားသတ္မွတ္ေဖၚထုတ္ေရးႏွင့္

ေရရွည္တည္တံ့ေသာ ၀ါးေတာစီမံခန္႔ခြဲေရး
Huay Hang ႏွင့္ Napor ေက်းရြာတို႔၏ အေတြ႔အၾကံဳ

အစီရင္ခံစာ
ေက်းလက္ေဒသအေတြ႔အၾကံဳမ်ားအား ျဖန္႔ေ၀ျခင္း
Huay Hang ႏွင့္ Napor ေက်းရြာ၊ Sangthong ခရိုင္၊ ဗီယက္က်င္းနယ္ေျမ
လာအိုျပည္သူ႔ဒီမိုကရက္တစ္သမၼတႏိုင္ငံ
International Fund for Agricultural and Development (IFAD)
PROCASUR Corporation
Asia Indigenous Peoples Pact (AIPP)
ေက်းဇူးတင္လႊာ

ဤအစီရင္ခံစာသည္ လာအိုႏိုင္ငံ၊ Sangthong ခရိုင္ရွိ Huay Hang ႏွင့္ Napor ေဒသခံမ်ားမ်ား၏ ၀ါးေတာစီမံခန္႔ခြဲေရးႏွင့္
အမ်ားပိုင္လယ္ယာေျမမ်ားသတ္မွတ္ေဖၚထုတ္ေရးအဆင့္ဆင့္ႏွင့္ အေတြ႔အၾကံဳမ်ားအား တင္ျပထားျခင္းျဖစ္သည္။

ဤအေတြ႔အၾကံဳမ်ားမွာ လာအိုႏိုင္ငံ စိုက္ပ်ိဳးေရးႏွင့္သစ္ေတာ၀န္ၾကီးဌာန၊ စီမံကိန္းႏွင့္ရင္းႏွီးျမွဳပ္ႏွံမ၀

ႈ န္ၾကီးဌာန၊ ႏိုင္ငံတကာ
စိုက္ပ်ိဳးေရးႏွင့္ ဖြံ႔ၿဖိဳးေရးရံပံုေငြႏွင့္ Procasur ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ေရးအဖြဲ႔တို႔ႏွင့္ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မႈတို႔မွ ရရွိလာျခင္းျဖစ္သည္။
အေတြ႔အၾကံဳမ်ားအားစနစ္တက်အဆင့္ဆင့္မွတ္တမ္းတင္ႏိုင္ေရးအတြက္ ၄င္းတို႔မွ နည္းပညာႏွင့္ နည္းလမ္းမ်ားအား ပံ့ပိုးကူညီ
ခဲ့ၾကသည့္အတြက္ အထူးပင္ေက်းဇူးတင္ရွိပါသည္။

အာရွဌာေနတိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးမ်ားအဖြဲ႔ (AIPP)ႏွင့္ ၄င္း၏ လုပ္ေဖၚကိုင္ဖက္အဖြဲ႔ျဖစ္သည့္ Procasur ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ေရး

တို႔မွလည္း ေလ့လာေရးခရီးစဥ္၏အစိုက္အပိုင္းျဖစ္သည့္ ကြင္းဆင္းလုပ္ငန္းေဆာင္ရြက္ေရးတို႔အတြက္ နည္းလမ္းမ်ားပံ့ပိုးကူညီ
ခဲ့ၾကသည္။

ကြင္းဆင္းေလ့လာမႈမ်ားျပဳလုပ္ႏိုင္ေရးအတြက္ အေျခခံလိုအပ္ခ်က္မ်ားႏွင့္ နည္းပညာမ်ားပံ့ပိုးကူညီေပးခဲ့သည့္

ၿမိဳ႕ေတာ္ဗီယက္က်င္းအေျခစိုက္ Gender ႏွင့္ ဖြံ႔ၿဖိဳးေရးအသင္း (Gender and Development Association- GDA) အား
အထူးပင္ေက်းဇူးတင္ရွိပါသည္။ ၾကိဳတင္ျပင္ဆင္ေရးအတြက္ လာအိုအမ်ိဳးသမီးသမဂၢ (District Lao Women Union) ႏွင့္
ခရိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမွဴးရံုးတို႔၏ အေျခခံလိုအပ္ခ်က္မ်ားပံ့ပိုးကူညီမႈႏွင့္ Sangthong ခရိုင္အတြင္း ကြင္းဆင္းလုပ္ငန္းမ်ား
လုပ္ေဆာင္ရာတြင္ အၾကံျပဳျခင္းတို႔အး အထူးပင္တန္ဖိုးထားပါသည္။

၂၀၁၂ ခုႏွစ္၊ ၾသဂုတ္လ ၂၆ ရက္ေန႔မွ ၂၉ ရက္ေန႔အတြင္း လာအိုႏိုင္ငံ၊ Sangthong ခရိုင္တြင္ ေလ့လာခဲ့ေသာ

အေတြ႔အၾကံဳမ်ားကို တင္ျပထားျခင္းျဖစ္ပါသည္။ အဆိုပါေလ့လာေရးတြင္ Huay Hang ေဒသခံမ်ားႏွင့္ Napor ေဒသခံ
ကိုယ္စားလွယ္မ်ားလည္း ပူးေပါင္းပါ၀င္ခဲ့ၾကသည္။ ဤအစီအစဥ္မွာ စိုက္ပ်ိဳးေရးႏွင့္ဖြံ႔ေရးႏိုင္ငံတကာရံပံုေငြအဖြဲ႔မွ ေငြေၾကး
ေထာက္ပံ့ေပးထားေသာ အာရွႏွင့္ပစိဖစ္ေလ့လာေရးခရီးစဥ္စီမံကိန္း၏ အစိပ္အပိုင္းအျဖစ္သည္။
မာတိကာ

၁။ အေတြ႔အၾကံဳမ်ားအား မိတ္ဆက္တင္ျပျခင္း ----------------------------------------------------------------------------- ၄

၁း၁။ အေၾကာင္းအရာ ---------------------------------------------------------------------------------------------- ၄

၁း၂။ လာအိုႏိုင္ငံရွိအမ်ားပိုင္လယ္ယာေျမမ်ားသတ္မွတ္ျခင္း ------------------------------------------------------ ၆

၁း၃။ Huay Hang ႏွင့္ Napor ေဒသမွ ၀ါးေတာစီမံခန္႔ခြဲေရးႏွင့္ အမ်ားပိုင္လယ္ေျမမ်ားသတ္မွတ္ျခင္း

အေတြ႔အၾကံဳမ်ားအား ေလ့လာျခင္း -------------------------------------------------------------------------------- ၆

၂။ ၀ါးေတာစီမံခန္႔ခြဲျခင္း၊ လံုၿခံဳစိတ္ခ်ရေသာအသက္ေမြး၀မ္းေက်ာင္းမ်ား၊ အေတြ႔အၾကံဳမ်ားအားတိုးတက္ေစျခင္းႏွင့္

အဓိကလုပ္ေဆာင္သူမ်ား --------------------------------------------------------------------------------------------------- ၈

၂း၁။ ေနာက္ခံသမိုင္း၊ သမိုင္းေၾကာင္းႏွင့္ အေတြ႔အၾကံဳမ်ားတိုးတက္ျခင္း ----------------------------------------- ၈

၂း၂။ Sangthong ခရိုင္တြင္ အမ်ားပိုင္လယ္ေျမမ်ားသတ္မွတ္ျခင္းႏွင့္ဆိုင္ေသာ သမိုင္းေၾကာင္းအားေျပာျပျခင္း - ၁၂

၂း၃။ အေတြ႔အၾကံဳမ်ားရရွိေရးအတြက္ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ေပးေသာ အဓိကဇာတ္ေကာင္မ်ား ------------------- ၁၃

၃။ ေအာင္ျမင္ေသာအေတြ႔အၾကံဳမ်ားအား ေလ့လာျခင္း -------------------------------------------------------------------- ၁၅

၁။ အေတြ႔အၾကံဳမ်ားအား မိတ္ဆက္တင္ျပျခင္း

အမ်ားပိုင္လယ္ယာေျမမ်ားသတ္မွတ္ေရး ေတာင္းဆိုျခင္းႏွင့္ ေဒသခံျပည္သူမ်ား၏သေဘာထားႏွင့္အညီ တရား၀င္အသိ

အမွတ္ျပဳေရးမွာ လာအိုႏိုင္ငံတြင္ ပထမဆံုးေသာအေတြ႔အၾကံဳျဖစ္သည္။ အစိုးရ၊ လူထုအေျချပဳအဖြဲ႔အစည္းမ်ားႏွင့္ ဗီယက္က်င္း
နယ္ေျမ၊ Sangthong ခရိုင္မွ ေဒသခံျပည္သူတို႔အၾကား အနီးကပ္ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ျခင္းေၾကာင့္ လုပ္ေဆာင္ႏိုင္ခဲ့ျခင္း
ျဖစ္သည္။ ၀ါးျဖင့္အိမ္တြင္းထုတ္လုပ္ေရးအဖြဲ႔မ်ားဖြံ႔ၿဖိဳးတိုးတက္ေရး စီမံကိန္းတစ္ခု၏အစိပ္အပိုင္းအျဖစ္ ေဒသအတြင္း တည္ရွိ
ေနေသာ ၀ါးအရင္းအျမစ္မ်ားအား စုေပါင္းစီမံခန္႔ခြဲေရးအတြက္ သစ္ေတာစီမံခန္႔ခြဲေရးအစီအစဥ္အား ၂၀၀၈ ခုႏွစ္မွစ၍ အေကာင္
အထည္ေဖၚခဲ့သည္။ တိက်ေသာ၀ါးေတာမ်ားမွာ တည္ေနရာညႊန္ျပျခင္းဆိုင္ရာကိရိယာအသံုးျပဳျခင္းႏွင့္ ေျမပံုသတ္မွတ္ျခင္း
တို႔အတြက္ အကိုးအကားျဖစ္ေစသည္။ တခ်ိန္တည္းတြင္ ၀ါးေတာမ်ားေရရွည္တည္တံ့ေရးအတြက္ ၀ါးသံုးစြဲမႈဆိုင္ရာ ဥပေဒ
မ်ားကိုလည္း ျပဌာန္းေပးထားသည္။

Sangthong ခရိုင္ရွိ၊ Ban Xor လူမ်ိဳးစုမွာ ၀ါးေတာစီမံခန္႔ခြဲေရးအတြက္ ေရရွည္တည္တံ့ေသာ အေသးစိတ္

လုပ္ေဆာင္မႈမ်ားရွိသည္။ ၀ါးအရင္းအျမစ္စီမံခန္႔ခြဲေရးမွာ မိမိအသိုင္းအ၀ိုင္းအတြင္းအသံုးျပဳေရးအတြက္အိမ္တြင္းထုတ္လုပ္မႈႏွင့္
ေစ်းကြက္၀င္ပရိေဘာဂမ်ားထုတ္လုပ္ေရးတို႔ ႏွစ္ခုလံုးအတြက္ ညႊန္ၾကားထားလွ်က္ရွိသည္။ ယခုဆိုလွ်င္ ေက်းရြာသားမ်ားမွာ
၀ါးျဖင့္ျပဳလုပ္ေသာ ကုန္ပစၥည္းမ်ားကို ၄င္းတို႔၏အသင္းအဖြဲ႔မွတဆင့္ ခရိုင္ႏွင့္ ၿမိဳ႕ေတာ္ဗီယက္က်င္းတြင္ ေရာင္းခ်လွ်က္ရွိသည္။
ဤလုပ္ေဆာင္ခ်က္မွာ အမ်ိဳးသမီးမ်ားမွ အတက္ၾကြဆံုးပူးေပါင္းပါ၀င္လုပ္ေဆာင္ျခင္းျဖင့္ ေက်းရြာမ်ားအတြင္ ၀င္ေငြလည္ပတ္
စီးဆင္းမႈလုပ္ငန္းမ်ားအား တိုးတက္ေစသည္။ ေက်းရြာတိုင္းတြင္ ၀ါးအသံုးျပဳသူမ်ားအဖြဲ႔ထားရွိၿပီး ၀ါးထုတ္လုပ္ကုန္မ်ား
ထုတ္လုပ္ေရးအတြက္ တိက်ေသာေနရာမ်ားသတ္မွတ္ေပးထားသည္။

ယခုဆိုလွ်င္ Sangthong ခရိုင္မွာ အမ်ားပိုင္သစ္ေတာမ်ားစီမံခန္႔ခြဲျခင္းဖြံ႔ၿဖိဳးတိုးတက္ေရးႏွင့္ အမ်ားပိုင္လယ္ေျမမ်ားအသံုးျပဳေရး

ဆိုင္ရာတို႔တြင္ လာအိုႏိုင္ငံရွိ အျခားခရိုင္မ်ားအတြက္ စံျပသဖြယ္ျဖစ္လာသည္။

၁း၁။ အေၾကာင္းအရာ
Sangthong ခရိုင္မွာ ဗီယက္က်င္းနယ္ေျမတြင္ရွိေသာ ခရိုင္ ၉ ခုတြင္ တစ္ခုအပါအ၀င္
ျဖစ္ၿပီး ၿမိဳ႕ေတာ္၏ ေရွ႕ဖက္ ၆၀ ကီလိုမီတာအကြာ မဲေခါင္ျမစ္ကမ္းရိုးတေလွ်ာက္တြင္
တည္ရွိသည္။ ေက်းရြာေပါင္း ၃၇ ရြာရွိၿပီး အုပ္စု ၅ ခု ခြဲထားကာ လူဦးေရ ၂၈၀၀၀
ခန္႔ရွိသည္။

၄င္းခရိုင္တြင္ Lao Loum လူမ်ိဳး ၉၂.၈%၊ Kamu လူမ်ိဳး ၇%ႏွင့္ Hmong လူမ်ိဳး ၀.၂%
တို႔ ေနထိုင္ၾကသည္။ စိုက္ပ်ိဳးေရးမွာ ေက်းရြာသားမ်ားအတြက္ ၀င္ေငြရရွိေသာ အဓိက
အသက္ေမြး၀မ္းေၾကာင္းလုပ္ငန္းျဖစ္ကာ မဲေခါင္ျမစ္၏တဖက္တြင္ ေနထိုင္ၾကေသာ
ထိုင္းလူမ်ိဳးမ်ားႏွင့္ ကူးသန္းေရာင္း၀ယ္ေရးျပဳလုပ္ၾကသည္။ ခရိုင္ဧရိယာ၏ ၄၀% ကို ��� �� Sangthong
������
စိုက္ပ်ိဳးေျမအျဖစ္ သတ္မွတ္ထားၿပီး ၅၀% ေက်ာ္မွာ သစ္ေတာမ်ားျဖစ္သည္။ စိုစြတ္ေသာ
ဧရိယာမွ ၆% ရွိသည္။
Sangthong ခရိုင္မွာ ကုန္သြယ္စီးပြားအတြက္ ၿမိဳ႕ေတာ္ဗီယက္က်င္းႏွင့္ အနီးစပ္ကပ္ဆံုးတြင္တည္ရွိကာ သဘာ၀သယံဇာတ
ေပါၾကြယ္၀ေသာေဒသတစ္ခုျဖစ္ေသာ္လည္း ႏိုင္ငံအတြင္း အဆင္းရဲဆံုးခရိုင္အျဖစ္တည္ရွိေနဆဲပင္ျဖစ္သည္။

Ban Xor ေဒသတြင္ Ban Napor, Ban Wang Mar, Ban Xorႏွင့္ Ban Kouay ဟူ၍ ေက်းရြာ ၄ ရြာရွိကာ ဧရိယာအားျဖင့္
၂၄၈၈၉ ဟက္တာရွိသည္။ ၂၀၁၁ ခုႏွစ္တြင္ အမ်ားပိုင္လယ္ေျမမ်ားအား ေနာက္ဆံုးေလ့လာခ်က္အရ ၄င္းေဒသတြင္ ၇၂၆
မိသားစုေနထိုင္ၾကၿပီး လူဦးေရအားျဖင့္ ၃၈၂၁ ဦးရွိၿပီး ၄င္း၏ ၁၈၅၀ ဦးေရမွာ အမ်ိဳးသမီးမ်ားျဖစ္သည္။ Ban Huay Hang
ေက်းရြာမွာလည္း အမ်ားပိုင္လယ္ေျမမ်ားသတ္မွတ္ေရး လုပ္ငန္းစဥ္မ်ားတြင္ အျခားေသာေက်းရြာမ်ားႏွင့္ ပူးေပါင္းလုပ္ေဆာင္
ခဲ့သည္။

ၾကီးမားေသာသဘာ၀၀ါးေတာမ်ားရွိျခင္းသည္ ၄င္းဒေသ၏ထူးျခားခ်က္ျဖစ္သည္။ လာအိုႏိုင္ငံတြင္ ၀ါးလံုးမ်ားကို ေဆာက္လုပ္

ေရးလုပ္ငန္းမ်ားႏွင့္ လက္လုပ္ပရိေဘာဂမ်ားအတြက္အသံုးျပဳသည္။ တခ်ိန္တည္းတြင္ မွ်စ္မွာလည္း ေက်းလက္ေနျပည္သူမ်ား
အတြက္ အဓိကအစားအစာျဖစ္သည္။ ၀ါး၏ထူးျခားခ်က္မွာ ေရကိုစုပ္ယူႏိုင္ေသာစြမ္းရည္ရွိၿပီး ေျမဆီလႊာမပ်က္စီးေအာင္
ထိန္းသိမ္းႏိုင္စြမ္းရွိသည္။ ေျမဆီလႊာမပ်က္စီေအာင္ႏွင့္ လမ္းေဘးေတာင္နံရံမ်ားမၿပိဳက်ေအာင္ ၀ါးေတာမ်ားမွ ကာကြယ္ေပး
သည္။ ၀ါးမွာ ၾကီးထြားမႈျမန္ေသာအပင္ျဖစ္ၿပီး သစ္ေတာျပဳန္းတီးသြားေသာေနရာမ်ားတြင္ အပင္မ်ားျပန္လည္ေပါက္ဖြား
လာေအာင္ ေထာက္ပံ့ေပးသည္။ ၀ါးမ်ားမွာ ကာဘြန္ဓါတ္မ်ားကိုလည္း သိုေလွာင္ထားႏိုင္စြမ္းရွိသည္။ ၀ါးစိုက္ပ်ိဳးျခင္းေၾကာင့္
ကာဘြန္ဒိုင္ေအာက္ဆိုဒ္စုပ္ယူႏိုင္မႈမွာလည္း အျခားေသာသစ္ေတာမ်ားထက္ႏွစ္ဆပိုရွိသည္။ ထို႔အတြက္ေၾကာင့္
၀ါးစိုက္ပ်ိဳးျခင္းမွာ ကာဘြန္ဓါတ္ေၾကာင့္ ေလထုညစ္ညမ္းျခင္းကို ကာကြယ္ေပးႏိုင္သည္။

၁၉၉၅ မွ ၂၀၀၂ အထိ Sangthong ေဒသသို႔ Luan Prabang ႏွင့္ အျခားခရိုင္မ်ားမွ မိသားစုအမ်ားအျပား
အေျခခ်ေနထိုင္လာၾကသည္။ ၀ါးေတာအမ်ားအျပားကိုလည္း စိုက္ပ်ိဳးေရးႏွင့္ ကုန္းျမင့္စပါးစိုက္ပ်ိဳးေရးေျမယာမ်ားသို႔ ေျပာင္းလဲ
လုပ္ကိုင္လာၾကသည္။ ကုမၸဏီမ်ားမွလည္း ရာဘာပင္၊ ပီေလာပီနံပင္ႏွင့္ အျခားအပင္မ်ားစိုက္ပ်ိဳးခြင့္ရေရး စတင္ေတာင္းဆို
လာၾကသည္။ လူဦးေရတိုးပြားလာျခင္းႏွင့္ ေရရွည္တြင္သဘာ၀သယံဇတမ်ားျဖန္႔ျဖဴးႏိုင္ေရးတို႔ကို ေျဖရွင္းႏိုင္ေရးအတြက္
ေဒသခံေက်းရြာသားမ်ားမွာလည္း ၀ါးႏွင့္ အျခားသစ္ေတာထြက္ အရင္းအျမစ္မ်ားကို ျပင္ပေစ်းကြက္တြင္ ေရာင္းခ်လာၾကသည္။
ထိုင္းလူမ်ိဳးမ်ားလည္း မဲေခါင္ျဖစ္ကိုျဖတ္ေက်ာ္ကာ ၄င္းေဒသတြင္ သစ္ေတာထြက္သယံဇာတမ်ားအား ရွာေဖြရန္ေရာက္ရွိ
လာၾကသည္။ ၄င္းအေျခအေနမ်ားကို ေျဖရွင္းႏိုင္ေရးအတြက္ ၂၀၀၇ ခုႏွစ္မွစ၍ ေဒသခံအာဏာပိုင္မ်ားမွ လူထုအေျချပဳအဖြဲ႔
အစည္းမ်ား၊ ေဒသခံအသိုင္းအ၀ိုင္းမ်ားႏွင့္ပူးေပါင္းကာ ၀ါးေတာမ်ားကို ထိန္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္ရန္ရည္ရြယ္ကာ လုပ္ငန္းစဥ္မ်ား
ခ်မွတ္လုပ္ေဆာင္လာၾကသည္။ တခ်ိန္တည္းတြင္ ၀ါးေတာမ်ားေရရွည္တည္တံ့ေရးစီမံခန္႔ခြဲျခင္းတို႔ကို အေျခခံကာ ေဒသခံ
လယ္သမ်ားအတြက္ ၀င္ေငြလည္ပတ္ႏိုင္ေရးလုပ္ငန္းမ်ားတိုးတက္လာေအာင္လည္း လုပ္ေဆာင္လွ်က္ရွိသည္။ ဤလုပ္ငန္းစဥ္
မ်ားမွာ Sangthong ခရိုင္အတြင္း အမ်ားပိုင္လယ္ယာေျမမ်ားသတ္မွတ္ေရး၏ အက်ိဳးရလဒ္ျဖစ္ေစသည္။
ပံု ၂။ Huay Hang ေက်းရြာ၊ Sangthong ခရိုင္

ဇယား ၁။ လာအိုႏိုင္ငံရွိတိုင္းရင္းသားမ်ား
အေရွ႕ေတာင္အာရွတြင္ လာအိုႏိုင္ငံသည္ မတူကြဲျပားေသာတိုင္းရင္းသားအမ်ားဆံုးရွိသည့္ႏိုင္ငံျဖစ္သည္။ ၂၀၀၅ ခုႏွစ္ စစ္တမ္း
အရ တိုင္းရင္းသား ၄၉ မ်ိဳးႏွင့္ မ်ိဳးႏြယ္စုငယ္မ်ား အနည္းဆံုး ၂၄၀ ရွိသည္။ ၄င္းတို႔မွာ တိုင္းရင္းသားဘာသာစကား ေလးမ်ိဳး
ျဖင့္သတ္မွတ္ထားသည္- (လာအို-ထိုင္း၊ မြန္ခမာ၊ တရုတ္-တိဘက္တန္၊ Hmong-Mien) တို႔ျဖစ္သည္။ တိုင္းရင္းသားအမ်ားစုမွာ
ႏိုင္ငံ၏ ၇၉% ရွိေသာ ေတာင္တန္းေဒသမ်ားတြင္ ေနထိုင္ၾကသည္။ ၄င္းတို႔မွာ တူညီေသာယဥ္ေက်းမႈ၊ ယံုၾကည္ကိုးကြယ္မႈႏွင့္
ဓေလ့ထံုတမ္းမ်ားကို က်င့္သံုးၾကသည္။ တိုင္းရင္းသားအားလံုး တိုးတက္ေသာ၀န္ေဆာင္မႈရရွိျခင္းႏွင့္ ခြဲျခားဆက္ဆံျခင္း
ပေပ်ာက္ေရးမွာ တိုင္းရင္းသားလူနည္းစုႏွင့္ဆိုင္ေသာ ႏိုင္ငံေတာ္၏မူ၀ါဒျဖစ္သည္။ ၄င္းမူ၀ါဒႏွင့္အညီ တိုင္းရင္းသားေပါင္းစံု
အျမင္မ်ား၊ လူေနမႈစနစ္တိုးတက္ေရးႏွင့္ တိုင္းရင္းသားအားလံုးတန္းတူေရးကို လာအိုအစိုးရမွ တရား၀င္လက္ခံထားသည္။
သို႔ေသာ္လည္း လာအိုႏိုင္ငံ၏ဆင္းရဲမႈႏႈန္းမွာ အလြန္ျမင့္မားေနဆဲျဖစ္သည္။

အခ်က္အလက္။ ။ စိုက္ပ်ိဳးေရးႏွင့္ဖြံ႔ၿဖိဳးေရးႏိုင္ငံတကာရံပံုေငြအဖြဲ႔ - ဌာေနတိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးမ်ားဆိုင္ရာအခ်က္အလက္၊

လာအိုႏိုင္ငံ၊ ဇန္န၀ါရီ ၂၀၁၀။

၁း၂။ လာအိုႏိုင္ငံရွိအမ်ားပိုင္လယ္ယာေျမမ်ားသတ္မွတ္ျခင္း

အမ်ားပိုင္သဘာ၀အရင္းအျမစ္မ်ား၊ သစ္ေတာႏွင့္ လယ္ယာေျမမ်ား စီမခန္႔ခြဲေရးကုိယ္စားလွယ္အဖြဲ႔ ဖြဲ႔စည္းထားျခင္း

ေၾကာင့္လာအိုႏိုင္ငံတြင္ အမ်ားပိုင္လယ္ယာေျမမ်ားအသံုးျပဳေရးႏွင့္ဆိုင္ေသာအေတြ႔အၾကံဳမ်ား မၾကာေသးခင္ကေပၚထြက္
လာခဲ့သည္။ ဤအေျခအေနတြင္ သဘာ၀အရင္းအျမစ္မ်ားအား ႏိုင္ငံေတာ္မွပိုင္ဆိုင္ၿပီး ေဒသခံအဖြဲ႔ကိုယ္စားလွယ္မ်ားမွ
သတ္မွတ္ထားေသာအခ်ိန္ကာလအတိုင္း စီမံခန္႔ခြဲမႈျပဳလုပ္ၾကသည္။

ေျမယာႏွင့္သဘာ၀အရင္းအျမစ္မ်ားကို တိုင္းျပည္အတြင္းရွိျပည္သူမ်ား ဘံုပိုင္ဆိုင္ၾကၿပီး ပုဂၢလိအခန္းက႑၊ လူမႈအသိုင္း

အ၀ိုင္းႏွင့္ အျခားေသာလုပ္ေဆာင္ခ်က္မ်ားအတြက္ အစိုးရမွတာ၀န္ယူသတ္မွတ္ေပးရသည္။ စုေပါင္းစီမံခန္႔ခြဲေရး လုပ္ေဆာင္
ခ်က္ေၾကာင့္ ေဂဟစနစ္ကိုထိန္းညွိေပးရာတြင္ ထိေရာက္မႈရွိၿပီး အစားအစာဖူလံုေရးႏွင့္ ဆင္းရဲေသာမိသားစုမ်ားအတြက္
ေစ်းကြက္ရရွိကာ ၀င္ေငြလည္ပတ္ႏိုင္ေသာလုပ္ငန္းမ်ားကို တိုးတက္ေစသည္။
သစ္ပင္စိုက္ပ်ိဳးမႈဖြ႔ံၿဖိဳးတိုက္တက္ေရးအတြက္ ပုဂၢလိကရင္းႏွီးျမွဳပ္ႏွံမႈႏွင့္ ငွားယမ္းမႈမ်ားအတြင္ အကန္႔အသတ္မ်ားစြာရွိေနသည္။
လယ္ယာေျမႏွင့္ပတ္သက္၍ ၂၀၀၆ ခုႏွစ္၊ ဇြန္လ၊ ၃ ရက္ေန႔၊ ၀န္ၾကီးခ်ဳပ္၏အမိန္႔ညႊန္ၾကားခ်က္အမွတ္ ၈၈ အရ၊ လာအိုႏိုင္ငံရွိ
မည္သည့္လယ္ယာေျမအမ်ိဳးအစားမဆို အစိုးရမွ ေက်းရြာအသိုင္းအ၀ိုင္းမ်ားသို႔ အမ်ားပိုင္လယ္ယာေျမမ်ားအျဖစ္ သတ္မွတ္
ေပးနိုင္သည္။ အမ်ားပိုင္လယ္ယာေျမမ်ားဖြံ႔ၿဖိဳးေရးမွာ ႏိုင္ငံေတာ္လူမႈစီးပြားဖြံ႔ၿဖိဳးတိုးတက္ေရး ၅ ႏွစ္စီမံကိန္း ရည္ရြယ္ခ်က္
၏အစိတ္အပိုင္းတစ္ခုျဖစ္သည္။ ၄င္းစီမံကိန္း၏ရည္ရြယ္ခ်က္မွာ ၂၀၁၁ ခုႏွစ္မွ ၂၀၁၅ ခုႏွစ္အတြင္း လယ္ယာေျမတစ္သန္းခြဲ
ေဖၚထုတ္ေရးျဖစ္သည္။ သို႔ေသာ္လည္း အမ်ားပိုင္လယ္ယာေျမသတ္မွတ္ေရးမွာ အေၾကာင္းအမ်ိဳးမ်ိဳးေၾကာင့္ လြန္ခဲ့ေသာ
ႏွစ္အထိ အေကာင္အထည္မေဖၚႏိုင္ေသးေပ။ အဓိကလိုအပ္ခ်က္တစ္ခုမွာ အေသးစိပ္က်ေသာ နည္းပညာမ်ားလိုအပ္ေနျခင္း
ပင္ျဖစ္သည္။ အမ်ားပိုင္သစ္ေတာေျမမ်ား သတ္မွတ္ေဖၚထုတ္ေရးလုပ္ငန္းစဥ္မွာ Sangthong ခရိုင္တြင္ ဖြံ႔ၿဖိဳးတိုးတက္
လွ်က္ရွိသည္။

ဇယာ ၂။ အမ်ားပိုင္လယ္ယာေျမအသံုးျပဳေရးဆိုတာ ဘာလဲ

အမ်ားပိုင္အသံုးျပဳေရးဆိုသည္မွာ အဖြဲ႔အစည္း၊ အသိုင္း

အ၀ိုင္းမ်ားသို႔ လႊဲေျပာင္းေပးျခင္း (သို႔) ေက်းရြာ (သို႔)
ေက်းရြာ မ်ားသို႔လႊဲေျပာင္းေပးျခင္းျဖစ္ၿပီး အတိအက်
သတ္မွတ္ထားေသာ သဘာ၀အရင္းအျမစ္မ်ားျဖစ္သည့္
လယ္ေျမ၊ သစ္ေတာ၊ ေရတို႔ကို ပိုင္ဆိုင္ခြင့္ (သို႔) စီမံခန္႔ခြဲ
ပိုင္ခြင့္ရွိသည့္ သီးသန္႔အခြင့္အေရးလည္းျဖစ္သည္။
ေက်းလက္ေနအသိုင္းအ၀ိုင္းအမ်ားစုမွာ သူတို႔၏ အသက္
ေမြး၀မ္းေၾကာင္းအတြက္ ၄င္းသဘာ၀အရင္းအျမစ္မ်ား
အေပၚ မွီေခၚေနရသည္။ အမ်ားပိုင္အသံုးျပဳေရးဆိုရာတြင္
ဘံုပိုင္ဆိုင္ေသာသဘာ၀အရင္းအျမစ္နယ္ေျမမ်ားႏွင့္ အဖြဲ႔
၀င္ျဖစ္ေရးတို႔အတြက္ ရွင္းလင္းစြာေဖၚျပထားသည္။ ၄င္း
အခ်က္မ်ားမွာ အဖြဲ႔၀င္မ်ား၏အခြင့္အေရးကို မထိခိုက္
ေစရန္ႏွင့္ အျပင္လူမ်ား၀င္ေရာက္စြက္ဖက္မႈမရွိေစရန္
အေရးပါေသာ သတ္မွတ္ခ်က္မ်ားျဖစ္သည္။ အၿမဲတမ္း
အသံုးျပဳေရးစနစ္တြင္ ပုဂၢလိကပိုင္ဆိုင္ေရးကိစၥမ်ား
အတြက္ ႏိုင္ငံေတာ္မွတာ၀န္ယူလုပ္ေဆာင္ေပးရသည္။
၄င္းတို႔ကို ဖစ္လိပိုင္ႏွင့္ ကေမၻာဒီးယားႏိုင္ငံတို႔တြင္ ေတြ႔ႏိုင္
သည္။ ကိုယ္စားလွယ္မ်ားဖြဲ႔စည္းေပးကာ စီမံခန္႔ခြဲေရးစနစ္
တြင္ လယ္ယာေျမမ်ားကို ႏိုင္ငံေတာ္မွပိုင္ဆိုင္ၿပီး ေဒသ
အဖြဲ႔မ်ားကို ကိုယ္စားျပဳေသာကိုယ္စားလွယ္အဖြဲ႔မွ
သတ္မွတ္ထားေသာကာလအတိုင္း စီမံခန္႔ခြဲရသည္။
အခ်ိန္ကာလအား လိုအပ္ပါက တိုးျမွင့္ႏိုင္သည္။
၁း၃။ Huay Hang ႏွင့္ Napor ေဒသမွ ၀ါးေတာစီမံခန္႔ခြဲေရး ဤစနစ္မွာ အၿမဲတမ္းပိုင္ဆိုင္ေရးစနစ္ႏွင့္ မတူေပ။

ႏွင့္ အမ်ားပိုင္လယ္ေျမမ်ားသတ္မွတ္ေရး အေတြ႔အၾကံဳမ်ား အရင္းအျမစ္မ်ားမွာ အမ်ားပိုင္သစ္ေတာ၊

အမ်ားပိုင္ငါးဖမ္းခြင္ စသည္တို႔ႏွင့္ဆက္စပ္ေနသည္။
အား ေလ့လာျခင္း
ယခုပံုစံမွာ လာအိုႏိုင္ငံတြင္ အတည္ျပဳထားသည္။
Huay Hang ႏွင့္ Napor ေက်းရြာတို႔၏အေတြ႔အၾကံဳမွာ Source: Andersen K.E., 2011, Communal tenure and
the governance of common property resources in
ေခာတ္ၿပိဳင္ေစ်းကြက္လိုအပ္ခ်က္အရ ေဒသခံအသက္ေမြး Asia, Lessons from selected countries, FAO, Rome
၀မ္းေၾကာင္းလုပ္ငန္းမ်ား ဖြံ႔ၿဖိဳးတိုးတက္ေရးမဟာဗ်ဴဟာအျဖစ္
ရိုးရာဗဟုသုတႏွင့္ လက္ေတြ႔လုပ္ေဆာင္ခ်က္တို႔ကို ေပါင္းစပ္ထားေသာ ေအာင္ျမင္သည့္စံနမူနာေကာင္းျဖစ္သည္။ Luang
prabang ခရိုင္မွ ေက်းရြာသားမ်ားလာေရာက္ၾကျခင္းမွာ ၀ါးေတာစီမံခန္႔ခြဲျခင္းႏွင့္ ၀ါးျဖင့္ျပဳလုပ္ေသာပစၥည္းမ်ား ထုတ္လုပ္
ျခင္းေၾကာင့္ျဖစ္သည္။ လူထုအေျချပဳအဖြဲ႔မ်ားႏွင့္ အစိုးရအေနျဖင့္ လက္ရွိတည္ရွိေနေသာ အေျခအေနမ်ားအေပၚအေျခခံကာ
၀မ္းစာမလံုေလာက္ေသာမိသားစုမ်ား ၀င္ေငြလည္ပတ္ႏိုင္သည့္လုပ္ငန္းမ်ားတိုးတက္ေစေရးအတြက္ တည္ၿငိမ္ေသာအေျခအေန
မ်ားကို လုပ္ေဆာင္ေပးၾကသည္။ တခ်ိန္တည္းတြင္ သဘာ၀ပတ္၀န္းက်င္ထိန္းသိမ္းေရးကိုလည္း လုပ္ေဆာင္လွ်က္ရွိသည္။
ျပည္သူႏွင့္ ပုဂၢလိကလုပ္ငန္းမ်ားအၾကား တည္ၿငိမ္မႈရွိေသာ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မႈအေျခအေနကို တည္ေဆာက္ရန္ ျဖစ္ႏိုင္ေျခ
အရွိဆံုး အာမခံခ်က္တစ္ခုျဖစ္ကာ ကြ်မ္းက်င္းလုပ္သားမ်ားအတြက္ ေစ်းကြက္မ်ားလည္း လည္ပတ္ႏိုင္သည္။ ၀မ္းစာမဖူလံုေသာ
မိသားစုမ်ားမွာ ၄င္းတို႔၏အသက္ေမြး၀မ္းေၾကာင္းလုပ္ငန္းမ်ားကိုဖြံ႔ၿဖိဳးေစၿပီး ေစ်းကြက္အခြင့္အလန္းသစ္မ်ားရရွိလာသည္။

ဆက္လက္၍၊ ၀ါးေတာဧရိယာစီမံခန္႔ခြဲေရးအတြက္ အမ်ားပိုင္လယ္ယာေျမမ်ားအား တရား၀င္အသိအမွတ္ျပဳေရး ေတာင္းဆိုမႈမွာ

လာအိုႏိုင္ငံတြင္ ပထမဆံုးေသာအေတြ႔အၾကံဳျဖစ္သည္။

ဤေအာင္ျမင္ေသာအေတြ႔အၾကံဳအား တစ္ခုႏွင့္တစ္ခုဆက္စပ္မႈရွိရွိ လုပ္ေဆာင္ေနသည့္အေျခအေနမ်ားတြင္ေတြ႔ရွိရသည္။

ေက်းရြာမ်ားအၾကား၊ ေက်းရြာသားမ်ားအၾကား၊ ေဒသႏၱရအစိုးရႏွင့္ လူထုအေျချပဳအဖြဲ႔တို႔အၾကား ခိုင္မာေသာပူးေပါင္း
ေဆာင္ရြက္မႈ၊ အျပန္အလွန္ယံုၾကည္မႈႏွင့္ ေအာက္ေျချပည္သူအတြင္း စြမ္းေဆာင္ရည္ရွိေသာေခါင္းေဆာင္မႈတို႔တြင္ ခိုင္မာေသာ
ဆက္စပ္မႈမ်ားကိုေတြ႔ရွိရသည္။ ေက်းရြာသားအခ်င္းခ်င္းအၾကား ခိုင္မာေသာဆက္ဆံေရး တည္ေဆာက္ျခင္း၊ အခြင့္အလန္းသစ္
မ်ားရွာေဖြျခင္းႏွင့္ စိန္ေခၚမႈအသစ္မ်ားအား ရင္ဆိုင္ေျဖရွင္းျခင္းတို႔တြင္လည္း ေတြ႔ႏိုင္သည္။

၀ါးေတာစီမံခန္႔ခြဲေရးဆိုင္ရာ ေဒသခံအသိုင္းအ၀ိုင္းမ်ား၏ အေတြ႔အၾကံဳ၊ ကြ်မ္းက်င္မႈ၊ ရိုးရာဗဟုသုတတို႔ကို ေပါင္းစပ္လုပ္ေဆာင္

မႈေၾကာင့္ ေအာင္ျမင္ေသာအေတြ႔အၾကံဳမ်ားကို ျဖစ္ေပၚေစသည္။

ေနာက္ဆံုးအေနျဖင့္၊ ေအာင္ျမင္မႈႏွင့္ ဖြံ႔ၿဖိဳးမႈတို႔တြင္ အဓိကက်ေသာအခ်က္မွာ ခိုင္မာေသာေစ်းကြက္ရရွိေရးပင္ျဖစ္သည္။ Huay

Hang ႏွင့္ Napor ေက်းရြာတို႔၏ ၀ါးေတာစီမံခန္႔ခြဲေရးႏွင့္ လက္လုပ္ပစၥည္းမ်ားထုတ္လုပ္ေရာင္းခ်ျခင္းတို႔မွာ ေရရွည္တည္တံ့ေရး
ကိုဦးတည္ေသာ သဘာ၀အရင္းအျမစ္သံုးစြဲေရးကို အေျခခံကာ ၀င္ေငြလည္ပတ္ႏိုင္သည့္ အခြင့္အလန္းေကာင္းမ်ားကို
ဖန္တီးႏိုင္မႈအမ်ားဆံုးျဖစ္သည့္ အေတြ႔အၾကံဳျဖစ္သည္။

အထက္ေဖၚျပပါအေတြ႔အၾကံဳမ်ားမွ ေလ့လာႏိုင္ေသာအခြင့္အလန္းမ်ား-

၁။ လယ္ယာေျမအသံုးျပဳျခင္းႏွင့္ ၀ါးေတာစီမံခန္႔ခြဲေရးစနစ္တို႔အား ေကာင္းမြန္စြာလက္ေတြ႔အသံုးခ်ျခင္း

၂။ ၀ါးေတာစီမံခန္႔ခြဲေရးအတြက္ အစုအဖြဲ႔ႏွင့္ အသင္းအဖြဲ႔မ်ားဖြဲ႔စည္းေပးျခင္းတို႔အား ေကာင္းမြန္စြာလက္ေတြ႔အသံုးခ်ျခင္း

၃။ အမ်ိဳးသမီးမ်ားပူးေပါင္းပါ၀င္မႈကိုအဓိကထားကာ ေစ်းကြက္သစ္ေဖၚထုတ္ေရးမဟာဗ်ဴဟာ

၄။ သဘာ၀အရင္းအျမစ္မ်ားအားအေျခခံကာ ၀င္ေငြလည္ပတ္မႈပံုစံသစ္မ်ား ဖြံ႔ၿဖိဳးလာေစေရးအတြက္ စြမ္းေဆာင္ရည္ေကာင္း

ေသာ ပတ္၀န္းက်င္မ်ားေဖၚထုတ္ေရး မဟာဗ်ဴဟာ

၅။ အမ်ားပိုင္လယ္ယာေျမသတ္မွတ္ေရး လုပ္ငန္းစဥ္အဆင့္မ်ားတြင္ ၾကံဳေတြ႔ရေသာစိန္ေခၚမႈမ်ားႏွင့္ အခြင့္အလန္းမ်ားအေပၚ

ေလ့လာရေသာသင္ခန္းစာမ်ား

၂။ ၀ါးေတာစီမံခန္႔ခြဲျခင္း၊ လံုၿခံဳစိတ္ခ်ရေသာအသက္ေမြး၀မ္းေက်ာင္းမ်ား၊ အေတြ႔အၾကံဳမ်ားအားတိုးတက္ေစျခင္းႏွင့္

အဓိကလုပ္ေဆာင္သူမ်ား

၂း၁။ ေနာက္ခံသမိုင္း၊ သမိုင္းေၾကာင္းႏွင့္ အေတြ႔အၾကံဳမ်ားတိုးတက္ျခင္း

Huay Hang ေက်းရြာသားမ်ားမွာ မ်ားေသာအားျဖင့္ Luang Prabng ခရိုင္မွ Sangthong သို႔ ၁၉၉၀ ႏွစ္မ်ားတြင္
ေျပာင္းေရႊ႕လာၾကေသာမိသားစုမ်ားႏွင့္ ေရာေႏွာေနထိုင္ၾကသည္။ ထိုအခ်ိန္က သဘာ၀အရင္းအျမစ္မ်ားနည္းေနျခင္းႏွင့္
မိသားစုမ်ားအေျပာင္းအေရႊ႕ေၾကာင့္ စိုက္ပ်ိဳးေျမမ်ားတိုးခ်ဲ႕ေရးအတြက္အခက္အခဲရွိသည္။ ၁၉၉၅ ခုႏွစ္တြင္ Huay Hang
ေဒသသို႔ မသားစု ၁၇ စု ေျပာင္းေရႊ႕လာခ်ိန္၌ ၄င္းေဒတြင္ မိသားစု ၃ စုသာ ေနထိုင္လွ်က္ရွိသည္။ အသစ္ေရႊ႕
ေျပာင္းလာသူမ်ားမွာ သဘာ၀အရင္းအျမစ္မ်ားႏွင့္ ၀ါးေတာမ်ားထူထပ္စြာရွိေသာေနရာမ်ားကို ေတြ႔ရွိခဲ့ၾကသည္။ ေဆြးမ်ိဳးမ်ား၏
ေျပလည္ေနမႈကိုအတုယူကာ Luang Prabng မွ မိသားစုမ်ားမွာ Sangthong ခရိုင္သို႔ တျဖည္းျဖည္းေျပာင္းေရႊ႕လာၾကသည္။

အလားတူပင္ Napor ေက်းရြာထူေထာင္ခါစတြင္ မိသားစု ၇ စုသာ ရွိၿပီး ယခုဆိုလွ်င္ အိမ္ေထာင္စု ၁၀၀ ေနထိုင္လွ်က္ရွိသည္။
အခ်ိဳ႕မွာ Khamu တိုင္းရင္းသားမ်ားျဖစ္ၿပီး အမ်ားစုမွာ Lao Lum တိုင္းရင္းသားမ်ားျဖစ္ၾကသည္။ (Sayalath and alt., 2011)

၁၉၉၅ မွ ၁၉၉၇ ခုႏွစ္အထိ လာအိုအစိုးရမွ ေက်းရြာႏွင့္ခရိုင္အၾကားဆက္သြယ္ႏိုင္ေသာလမ္း၊ အေျခခံပညာမူလတန္း

တစ္ေက်ာင္းႏွင့္ ဗုဒၶဘာသာဘုန္းၾကီးေက်ာင္းတစ္ေက်ာင္းအပါအ၀င္ လမ္းတံတားအေဆာက္အဦးမ်ားကို ေဆာက္လုပ္ေပးခဲ့
သည္။ ေက်းရြာသားမ်ားမွာ ရပ္တည္ေရးႏွင့္ အဓိက၀င္ေငြအျဖစ္ ေတာင္ယာစပါးစိုက္ခင္းႏွင့္ သီးႏွံစိုက္ပ်ိဳးေရးအေပၚ
အဓိကမွီခိုလုပ္ကိုင္ေနၾကရသည္။ ၀ါးမ်ားကို အိမ္ေဆာက္ရာတြင္အသံုးျပဳၿပီး ပရိေဘာဂႏွင့္ အစားအစာအတြက္လည္း အသံုး
ျပဳၾကသည္။ ေဒသခံမ်ားမွာ ၀ါးေတာစီမံခန္႔ခြဲေရးတြင္ အမွန္တကယ္အေတြ႔အၾကံဳမ်ားရွိၿပီး သစ္ထုတ္လုပ္မႈမ်ိဳးမဟုတ္ဘဲ
ႏွစ္ကာလၾကရွည္စြာတည္ရွိႏိုင္ေရးအတြက္ Luang Prabang ေဒသတြင္အသံုးျပဳၾကသည္။ ၀ါးစီမံခန္႔ခြဲေရးဆိုင္ရာ ဗဟုသုတႏွင့္
ကြ်မ္းက်င္မႈတို႔ေၾကာင့္ သဘာ၀အရင္းအျမစ္မ်ားေပါၾကြယ္၀ေသာခရိုင္မွ ေက်းရြာသားမ်ားအေနျဖင့္ အက်ိဳးမ်ားကိုရရွိေစသည္။
ရိုးရာအေတြ႔အၾကံဳဗဟုသုတ၊ ဉာဏ္ပညာမ်ားကိုအေျခခံကာ ၀ါးေတာစီမံခန္႔ခြဲေရး စည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္းမ်ားကိုခ်မွတ္ၾကသည္။
၀ါးကိုမည္သည့္အခ်ိန္တြင္စိုက္ပ်ိဳးရန္ႏွင့္ ၀ါး၏သက္တမ္းမည္မွ်ဆိုလွ်င္ ခုတ္ယူသင့္သည္ကိုလည္း သတ္မွတ္ထားၾကသည္။
 ပံု ၃။ Huay Hang ေက်းရြာ၏ယခင္အေျခအေနျပေျမပံု

ယခုေျမပံုမွာ ၁၉၉၅ မွ ၁၉၉၇ ခုႏွစ္အတြင္း luang Prabin မွ

Sangthong သို႔ ေျပာင္းေရႊ႕လာခါစရြာ၏အေျခအေနကို ေဖၚညႊန္း
ထားသည္။ ၄င္းအခ်ိန္တြင္ ငွက္ေပ်ာစိုက္ပ်ိဳးေရးမွ အဓိက၀င္ေငြ
ရရွိကာ အဓိကအစားအစာအျဖစ္ စပါးစိုက္ပ်ိဳးၾကသည္။ မဲေခါင္း
ျမစ္တြင္ ငါးေပါမ်ားၿပီး သစ္ေတာတြင္ သားေကာင္မ်ားလည္း ေပါ
မ်ားသည္။ အိမ္ေထာင္စု ၂၀ ေလာက္ ေနထိုင္ခဲ့ၾကသည္။ အစိုးရမွ
လမ္း (ေျမပံုတြင္ အနီေၾကာင္း)၊ စာသင္ေက်ာင္း တစ္ေက်ာင္းႏွင့္
ဗုဒၶဘာသာဘုန္းၾကီးေက်ာင္းတစ္ေက်ာင္း ေဆာက္လုပ္ေပးသည္။

ေနာက္ပိုင္းႏွစ္မ်ားတြင္ Huay Hang ေက်းရြာ၏လူဦးေရမွာ အမ်ားအျပားတိုးပြားလာသည္။ ၁၉၉၅ ခုႏွစ္တြင္ ၄င္းေက်းရြာတြင္

မိသားစု ၂၀ သာရွိၿပီး ၁၉၉၉ ခုႏွစ္တြင္ ႏွစ္ဆတိုးျမင့္လာခဲ့သည္။ သဘာ၀အရင္းအျမစ္မ်ား ေပါၾကြယ္၀မႈေၾကာင့္ အျခားေသာ
ေဒသမွမိသားစုမ်ားလည္း ၄င္းေက်းရြာသို႔ေျပာင္းေရႊ႕လာရန္ ဆံုးျဖတ္ခဲ့ၾကသည္။ အယင္ေရာက္ရွိေနၿပီးေသာ မိသားစုမ်ားမွ
အသစ္ေရာက္ရွိလာေသာမိသားစုမ်ားအတြက္ ၄င္းတို႔ကိုယ္တိုင္စီမံခန္႔ခြဲမႈမ်ားျပဳလုပ္ေပးႏိုင္သည္။ ေတာင္ယာစုိက္ပ်ိဳးေျမယာ
မ်ားလည္း မိသားစုတိုင္းအတြက္လံုေလာက္မႈရွိသည္။ သို႔ေသာ္လည္း ႏွစ္ၾကာလာေသာအခါ အေျခအေနမွာ ထိန္းသိမ္းရန္
ခက္ခဲလာသည္။

၁၉၉၈ ခုႏွစ္မွစ၍ Huay Hang ႏွင့္ Huay La ေက်းရြာသားတို႔အၾကား ေျမပံုမ်ားေရးဆြဲကာ နယ္ေျမမ်ား သတ္မွတ္လာၾကသည္။
၁၉၉၉ ခုႏွစ္တြင္ ေက်းရြာႏွစ္ရြာသီးျခားေနထိုင္ၾကရန္ဆံုးျဖတ္ခဲ့ၾကသည္။ အကူအညီရရွိေရးအတြက္ ခရိုင္အစိုးရထံတြင္
တင္ျပလာၾကသည္။ ေက်းရြာႏွစ္ရြာအၾကား နယ္ေျမသတ္မွတ္ေရးႏွင့္ ေျမပံုေရးဆြဲရန္အတြက္ ခရိုင္အစိုးရမွ ကြ်မ္းက်င္ေသာ
နည္းပညာရွင္မ်ားေထာက္ပံ့ေပးကာ တည္ေနရာညႊန္ျပေသာစနစ္ႏွင့္ ေျမျပင္အညႊန္းျပေျမပံုမ်ားေရးဆြဲႏိုင္ခဲ့သည္။ ေက်းရြာ
ႏွစ္ခုအၾကားနယ္ေျမမ်ားကို ၀ါးေတာဧရိယာမ်ား၊ စိုက္ပ်ိဳးေျမမ်ားႏွင့္ စမ္းေခ်ာင္းမ်ားျဖင့္ ခြဲျခားသတ္မွတ္ထားသည္။

၁၉၉၉ ခုႏွစ္၊ ဇြန္လ ၁၅ ရက္ေန႔တြင္ Huay Hang အား ေက်းရြာတစ္ရြာအျဖစ္ တရား၀င္အသိအမွတ္ျပဳကာ Huay La ႏွင့္
သီးျခားစီျဖစ္လာခဲ့သည္။

Huay Hang မွာ သီးျခားေက်းရြာတစ္ရြာျဖစ္လာကာ ၄င္းတို႔အသိုင္းအ၀ိုင္းအတြင္း လႈပ္ရွားမႈအခ်ိဳ႕ကို ထူေထာင္ခဲ့ၾကသည္။

၂၀၀၄ ခုႏွစ္တြင္ လာအိုအမ်ိဳးသမီးသမဂၢမွ ရံပံုေငြအဖြဲ႔ ၄ ခု ဖြဲ႔စည္းရန္ကူညီခဲ့သည္။ အမ်ားအားျဖင့္ အမ်ိဳးသမီးမ်ားျဖစ္ၾကၿပီး
အုပ္ခ်ဳပ္ေရး၊ စာရင္းအင္းႏွင့္ ေငြေၾကးစီမံခန္႔ခြဲေရးသင္တန္းမ်ား ပံ့ပိုးကူညီေပးခဲ့သည္။ ၄င္းအခ်ိန္တြင္ အဆိုပါအဖြဲ႔ ၄ ဖြဲ႔တြင္
အဖြဲ႔၀င္ ၃၅ ဦးရွိကာ ယခုတြင္ အဖြဲ႔ ၇ ဖြဲ႔ရွိၿပီး အဖြဲ႔၀င္ေပါင္း ၈၅ ဦးရွိသည္။ ၂၀၀၄ တစ္ႏွစ္တည္းမွာပင္ Sangthong ခရိုင္တြင္
ခရိုင္အာဏာပိုင္မ်ားမွ ၀ါးကုန္သည္မ်ားအသင္းကို ဖြဲ႔စည္းေပးခဲ့သည္။ ၄င္းအခ်ိန္တြင္ လက္လုပ၀
္ ါးကုန္ပစၥည္းမ်ားကို
၀ါးကုန္သည္မ်ားအသင္းမွ ထိုင္းႏိုင္ငံသို႔တင္ပို႔ခဲ့သည္။ ေနာက္ႏွစ္မ်ားတြင္ ၀ါးကုန္ပစၥည္းမ်ားမွာ ခရိုင္အတြင္း ေရာင္းအားေကာင္း
လာၿပီး ၀ါးကုန္သည္မ်ားအသင္းအေနျဖင့္ ၀ါးျဖင့္ျပဳလုပ္ေသာ ပရိေဘာဂမ်ားႏွင့္ တန္ဖိုးရွိလက္လုပ္၀ါးကုန္ပစၥည္းမ်ားကို
က်ယ္က်ယ္ျပန္႔ျပန္႔ တင္ပို႔လာၾကသည္။
၂၀၀၆ ခုႏွစ္တြင္ Gender ဖြံ႔ၿဖိဳးေရးအသင္းမွ ၄င္း၏လုပ္ငန္းမ်ားကို ခရိုင္အတြင္းလုပ္ေဆာင္လာႏိုင္သည္။ ယင္းႏွစ္တြင္ gender
ဖြံ႔ၿဖိဳးေရးအသင္းအေနျဖင့္ Sangthong ခရိုင္အတြင္း အိမ္တြင္းအၾကမ္းဖက္မႈႏွင့္ပတ္သက္၍ သုေတသနစီမံကိန္းတစ္ခုကို
လုပ္ေဆာင္ႏိုင္ခဲ့သည္။ ၄င္းစီမံကိန္းအရ အိမ္တြင္းအၾကမ္းဖက္မႈႏွင့္ မိသားစု၀င္ေငြလည္ပတ္မႈအၾကား အႏႈတ္လကၡဏာ
ေဆာင္ေသာ ဆက္စပ္မႈတို႔ကို ေဖၚထုတ္ႏိုင္ခဲ့သည္။ ၄င္းအေျခအေနအား ေျဖရွင္းႏိုင္ရန္အတြက္ Gender ဖြံ႔ၿဖိဳးေရးအသင္း
အေနျဖင့္ Oxfam Novib ၏ ပံ့ပိုးကူညီမႈျဖင့္ ခရိုင္အတြင္းအမ်ိဳးသမီးမ်ား ၀င္ေငြရရွိႏိုင္ေရးအခြင့္အလမ္းအား ရည္ရြယ္ကာ
စီမံကိန္းတစ္ခုအေကာင္းအထည္ေဖၚခဲ့သည္။ အစတြင္ မိႈစိုက္ပ်ိဳးေရး၊ ဖားေမြးျမဴေရးႏွင့္ ငွက္ေပ်ာေလွ်ာ္ရက္လုပ္ေရးတို႔ကို
လုပ္ကိုင္ၾကေသာ္လည္း ေကာင္းမြန္ေသာရလဒ္မရရွိခဲ့ေပ။ SNV ႏွင့္ ပူးေပါင္းလုပ္ေဆာင္လာကာ Gender ဖြံ႔ၿဖိဳးေရးအသင္း
အေနျဖင့္ ခရိုင္အတြင္း ၀ါးထုတ္ကုန္မ်ားျပဳလုပ္လာသည္။ ၄င္းတို႔၏လုပ္ငန္းမူေဘာင္အတြင္း Gender ဖြံ႔ၿဖိဳးေရးအသင္းမွ
အမ်ိဳးသား အမ်ိဳးသမီးပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ေရးကို ဦးတည္ကာ လုပ္ငန္းမ်ားလုပ္ေဆာင္လာၿပီး တခ်ိန္တည္းတြင္ SNV မွ
၀ါးထုတ္လုပ္သူမ်ားအား နည္းပညာမ်ားပံ့ပိုးကူညီခဲ့သည္။

၀ါးျဖင့္ျပဳလုပ္ေသာလက္လုပ္ပစၥည္းမ်ားႏွင့္ ပရိေဘာဂမ်ားထုတ္လုပ္မႈ တိုးတက္လာရန္အတြက္ ၂၀၀၆ ခုႏွစ္မွ ၂၀၁၀ ခုႏွစ္အထိ

၀ါးေတာစီမံခန္႔ခြဲေရးအစီအစဥ္ကို အေကာင္အထည္ေဖၚခဲ့သည္။ ၂၀၀၈ ခုႏွစ္တြင္ လာအိုအမ်ိဳးသမီးမ်ားသမဂၢႏွင့္ Gender
ဖြံ႔ၿဖိဳးေရးအသင္းတို႔ပူးေပါင္းကာ ၀ါးျဖင့္ျပဳလုပ္ေသာလုပ္ငန္းမ်ားတိုးတက္လာရန္ လုပ္ေဆာင္ခဲ့ၾကသည္။ ၀ါးထုတ္ကုန္မ်ား
ထုတ္လုပ္ရန္ စက္မ်ား၀ယ္ယူကာ ခရိုင္အတြင္း အသိုင္းအ၀ိုင္း ၁၅ ခုအတြက္ အထူးျပဳသင္တန္းမ်ား ပို႔ခ်ခဲ့သည္။ ၄င္းႏွစ္တြင္
လာအိုအမ်ိဳးသမီးမ်ားသမဂၢမွ ၀ါးကုန္သည္မ်ားႏွင့္ ခ်ိတ္ဆက္ေပးမႈေၾကာင့္ ေက်းရြာသားမ်ားမွ ၀ါးျဖင့္ျပဳလုပ္ေသာထုတ္ကုန္မ်ား
အား ၄င္းတို႔ခရိုင္ႏွင့္ ၿမိဳ႕ေတာ္ဗီယက္က်င္းတြင္ ေရာင္းခ်ႏိုင္ၿပီးျဖစ္သည္။ ၄င္းစီမံကိန္း၏အစိပ္အပိုင္းတစ္ခုအျဖစ္ Gender
ဖြံ႔ၿဖိဳးေရးအသင္းမွ ဗီယက္က်င္းတြင္ ဆိုင္ခန္းတစ္ခုငွားေပးၿပီး ထုတ္လုပ္သူမ်ားမွာ ၄င္းတို႔၏ထုတ္ကုန္ႏွင့္ ပရိေဘာဂမ်ားကို
ၿမိဳ႕ေတာ္တြင္ေရာင္းခ်လွ်က္ရွိသည္။

၂၀၀၈ ခုႏွစ္တြင္ ေဒသႏၱရအစိုးရမွ Sangthong ခရိုင္အတြင္း သစ္ေတာဇံုသတ္မွတ္ေရးစီမံကိန္းတစ္ခုကို လုပ္ေဆာင္လာသည္။

၁၉၉၀ ခုႏွစ္မ်ားက လယ္ေျမအသံုးျပဳေရးႏွင့္ သတ္မွတ္ေရးစီမံကိန္းကို အျခားေသာခရိုင္မ်ားတြင္ လာအိုအစိုးရမွ လုပ္ေဆာင္
ခဲ့ၿပီးျဖစ္သည္။ Sangthong ခရိုင္တြင္ ေက်းရြာအဆင့္ နယ္နိမိတ္မ်ားသတ္မွတ္ခဲ့ကာ သစ္ေတာႏွင့္ သစ္ေတာမဟုတ္ေသာ
အရင္းအျမစ္မ်ားတည္ရွိသည့္ ေနရာမ်ားအား ေဖၚထုတ္ႏိုင္ခဲ့ၿပီးျဖစ္သည္။ အမ်ိဳးသားစိုက္ပ်ိဳးေရးႏွင့္ သစ္ေတာသုေတသနဌာန၏
အဆိုအရ ၄င္းတို႔၏မူ၀ါဒမွာ ေရႊ႕ေျပာင္းေတာင္ယာလုပ္ငန္းမ်ားအား ထိန္းသိမ္းထားႏိုင္ေရးႏွင့္ ေက်းရြာသားမ်ား၏သစ္ေတာႏွင့္
စိုက္ပ်ိဳးေရးဆိုင္ရာစီမံခန္႔ခြမႈ စြမ္းရည္ျမင့္မားလာေစရန္ျဖစ္သည္။
 ပံု ၄။ လက္ရွိ Huay Hang ေက်းရြာ ေျမပံု

လက္ရွိလူမႈပတ္၀န္းက်င္အေျခအေနကို ေဖၚျပထား
ေသာေျမပံုျဖစ္သည္။ အိမ္ေျခေပါင္း ၁၀၀ ရွိၿပီး လူဦး
ေရ ၄၀၀ ေက်ာ္ေနထိုင္ၾကသည္။ မဲေခါင္းျမစ္ကမ္း
တေလွ်ာက္လမ္းမၾကီးပတ္လည္တြင္ တိုးပြားလာျခင္း
ျဖစ္သည္။

အညႊန္း။ လမ္းမၾကီး (အညိုေရာင္လိုင္း)၊ ေတာင္ထိပ္ရွိ

အိမ္မ်ား (အေထာက္အကူျပဳအဖြဲ႔)၊ လမ္းႏွင့္ မဲေခါင္
ျမစ္အၾကား (ေျမပံု၏ေအာက္ဖက္)မွာ မိသားစုအိမ္
မ်ား၊ အုန္းပင္ႏွင့္ ငွက္ေပ်ာပင္မ်ား ျဖစ္သည္။ လက္၀ဲ
ဖက္အေပၚေထာင့္တြင္ အသိုင္းအ၀ိုင္းမွ စီမံခန္႔ခြဲေသာ
အမ်ားပိုင္လယ္ေျမ။ လက္ယာဖက္ အေပၚေထာင့္တြင္
ထိန္းသိမ္းထားေသာသစ္ေတာရွိသည္။ အနာဂါတ္
တြင္ ေဒသခံမ်ားမွ ၄င္းသစ္ေတာ၏ အစိပ္အပိုင္းကို
အမ်ားပိုင္လယ္ေျမအျဖစ္ တိုးခ်ဲ႕ခ်င္ၾကသည္။

Sangthong ခရိုင္တြင္ သစ္ေတာဧရိယာသတ္မွတ္ျခင္းမွာ ၀ါးေတာစီမံခန္႔ခြဲေရးႏွင့္အတူ သစ္ေတာစီမံခန္႔ခြဲေရး အစီအစဥ္အား

တိုးတက္ေစသည္။ ၄င္းကို ၂၀၀၈ ခုႏွစ္တြင္စတင္ခဲ့သည္။ အနီးကပ္ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ၾကသူမ်ားျဖစ္သည့္ ေဒသႏၱရအစိုးရ၏
ခရိုင္စိုက္ပ်ိဳးေရးႏွင့္သစ္ေတာရံုး၊ ခရိုင္လယ္ေျမစီမံခန္႔ခြဲေရးအာဏာပိုင္၊ လူထုအေျချပဳအဖြဲ႔မ်ား၊ နယ္သာလန္မွဖြံ႔ၿဖိဳးေရးအဖြဲ႔၊
Gender ဖြံ႔ၿဖိဳးေရးအသင္းႏွင့္ သဘာ၀အတြက္ကမၻာတ၀ွမ္းရံပံုေငြအဖြဲ႔တို႔အား ေက်းဇူးအထူးတင္ရွိပါသည္။

၂၀၁၀ ခုႏွစ္တြင္ ၀ါး၊ ၾကိမ္တို႔ႏွင့္သက္ဆိုင္ေသာ ေလ့လာမႈမ်ားကိုျပဳလုပ္ခဲ့သည္။ နယ္ျခားအမွတ္မ်ားႏွင့္ သစ္ေတာဧရိယာ

တို႔တြင္ အသံုးျပဳလယ္ယာေျမသတ္မွတ္ေရးႏွင့္ ၀ါးေတာစီမံခန္႔ခြဲေရးတို႔အတြက္ ေဖၚထုတ္ကာ စီစဥ္ႏိုင္ခဲ့သည္။ ၄င္းႏွစ္တြင္ပင္
ခရိုင္လယ္ယာေျမစီမံခန္႔ခြဲေရးအာဏာပိုင္အဖြဲ႔မွ Mr. Lounthong Boounmany မွာ နီေပါႏိုင္င၀
ံ ါးေတာစီမံခန္႔ခြဲေရး ေလ့လာေရး
ခရီးစဥ္တြင္ပါ၀င္ရန္ ဖိတ္ၾကားခံခဲ့ရသည္။ သူ၏အေတြ႔အၾကံဳမွာ သစ္ေတာကိုမွီခိုေနထိုင္ၾကေသာအသိုင္းအ၀ိုင္းအတြက္
အေရးၾကီးေသာအမ်ားပိုင္လယ္ေျမလံုၿခံဳစိတ္ခ်ေရးႏွင့္ လူမႈစီးပြားတို႔အား သေဘာေပါက္ေစသည္။ ရလဒ္အေနျဖင့္ Sangthong
ခရိုင္တြင္ အမ်ားပိုင္လယ္ေျမမ်ား ဖြံ႔ၿဖိဳးေရးအတြက္ စမ္းသပ္စီမံကိန္းတစ္ခုကို ခရိုင္အစိုးရ၊ နယ္သာလန္မွာဖြံ႔ၿဖိဳးေရးအဖြဲ႔၊
Gender ဖြံ႔ၿဖိဳးေရးအသင္း၊ လယ္ေျမသုေတသနအဖြဲ႔ႏွင့္ ႏိုင္ငံေတာ္လယ္ေျမစီမံခန္႔ခြဲေရးအာဏာပိုင္အဖြဲ႔တို႔၏ ပူးေပါင္း
ေဆာင္ရြက္မႈေအာက္တြင္ အေကာင္အထည္ေဖၚႏိုင္ခဲ့သည္။

Huay Hang ႏွင့္ Napor ေက်းတို႔မွာ သစ္ေတာဧရိယာအား ထိန္းသိမ္းခြင့္ႏွင့္ စီမံခန္႔ခြဲခြင့္ႏွစ္ခုလံုးရရွိကာ အျခားေက်းရြာ ၃ ခုမွာ
သစ္ေတာဧရိယာမ်ားအား ထိန္းသိမ္းခြင့္သာရရွိသည္။ Huay Hang ႏွင့္ Napor ေက်းရြာသားမ်ားမွအပ အျခားေက်းရြာသား
မ်ားမွာ ၀ါးသံုးစြဲျခင္းကို ေဒသအတြင္း၌သာ ခြင့္ခ်က္ရရွိသည္။
၂၀၁၁ ခုႏွစ္၊ ဇူလိုင္လ ၇ ရက္ေန႔တြင္ ေက်းရြာ ၅ ရြာ၏ သစ္ေတာထုတ္လုပ္မႈဧရိယာ ၂၉၇၀ ဟက္တာကို အမ်ား
ပိုင္လယ္ယာေျမအျဖစ္ ခရိုင္လယ္ယာေျမစီမံခန္႔ခြဲေရးအာဏာပိုင္အဖြဲ႔မွ ယာယီအတည္ျပဳေပးခဲ့သည္။ ၄င္းမွာ လာအိုႏိုင္ငံတြင္
အမ်ားပိုင္လယ္ေျမမ်ားသတ္မွတ္ေရးအတြက္ ပထမဆံုးလုပ္ေဆာင္ခ်က္ျဖစ္သည္။ ေနာက္ဆံုးအေနျဖင့္ ၂၀၁၂ ခုႏွစ္၊
ဇန္န၀ါရီလ ၆ ရက္ေန႔တြင္ အမ်ားပိုင္လယ္ေျမမ်ားအား ထုတ္ျပန္ခဲ့သည္။ လာအိုႏိုင္ငံတြင္ Sangthong ခရိုင္မွာ အမ်ားပိုင္
လယ္ေျမမ်ားသတ္မွတ္ေပးေရး အဆင္ဆင့္ကိုလုပ္ေဆာင္ ေအာင္ျမင္ခဲ့သည့္ တစ္ခုတည္းေသာစံျပခရိုင္ျဖစ္ၿပီး အျခားေသာ
ခရိုင္ႏွင့္ ေဒသတို႔မွလည္း Sangthong ခရိုင္၏ အေတြ႔အၾကံဳမ်ားကို နမူနာယူလုပ္ေဆာင္ခ်င္ၾကသည္။ ၀န္ၾကီးခ်ဳပ္ရံုးႏွင့္
လယ္ယာေျမဥပေဒ ပုဒ္မ ၂၂ႏွင့္ အမ်ိဳးသားလယ္ယာေျမစီမံခန္႔ခြဲေရးန္ၾကီးဌာနညႊန္ၾကားခ်က္ ၅၆၄ (၂၀၀၇ ခုႏွစ္၊ ၾသဂုတ္လ ၆
ရက္) အရ အကယ္၍ေက်းရြာ ၅ ရြာ၏ လယ္ယာေျမအသံုးျပဳခြင့္ႏွင့္ပတ္သက္၍ ၃ ႏွစ္အတြင္း အျငင္းပြားမ်ားမရွိပါက
၄င္းေက်းရြာ ၅ ရြာအား ခရိုင္အာဏာပိုင္မွ အၿမဲတမ္းအသံုးျပဳခြင့္ ျပဳမည္ျဖစ္သည္။

ဇယား ၃။ အမ်ားပိုင္လယ္ယာေျမသတ္မွတ္ေရးႏွင့္ပတ္သက္၍ အဓိကက်ေသာအဆင့္မ်ား

၁။ သက္ဆိုင္ရာေက်းရြာႏွင့္ လယ္ယာေျမတို႔၏သမိုင္းေၾကာင္းမ်ားကို သိရွိႏိုင္ရန္အတြက္ လူထုၾကားနာပြဲ
(ေက်းရြာညွိႏိႈင္းအစည္းအေ၀း) မ်ားျပဳလုပ္ျခင္း။
၂။ အမ်ားပိုင္လယ္ယာေျမသတ္မွတ္ေရးအတြက္ နယ္နိမိန္သတ္မွတ္ရန္ တင္ျပလာေသာအဆိုအား ပုဂၢလိက ပိုင္ဆိုင္သူမ်ားႏွင့္
သေဘာတူညီမႈရယူျခင္း
၃။ လယ္ယာေျမမ်ားကို တည္ေနရာအညႊန္ျပစနစ္ျဖင့္တိုင္းတာျခင္းႏွင့္ အမွတ္အသားမ်ားစိုက္ထူျခင္း
၄။ ေျမပံုဆြဲျခင္းႏွင့္ တရား၀င္ျဖစ္ျခင္း
၅။ ယာယီလယ္ယာေျမသတ္မွတ္ေရးအတြက္ တရား၀င္ေမတၱရပ္ခံျခင္းအား ခရိုင္လယ္ယာေျမစီမံခန္႔ခြဲေရးအာဏာပိုင္မ်ားထံသို႔
တင္ျပကာ အတည္ျပဳခ်က္ရေအာင္ ေစာင့္ဆိုင္းေနျခင္း
၆။ ယာယီအသိအမွတ္ျပဳေရးလုပ္ငန္းအဆင့္ဆင့္မ်ားအားထုတ္ျပန္ေၾကညာျခင္း
၇။ ပတ္၀င္ပတ္သက္မႈရွိေသာေက်းရြာသားမ်ားႏွင့္ လယ္ေျမပိုင္ရွင္တို႔၏ မွတ္ခ်က္မ်ားရရွိေရးအတြက္ ရက္ ၉၀ ေစာင့္ဆိုင္းျခင္း။
အကယ္၍ မွတ္ခ်က္မ်ားမရွိပါက အၿမဲတမ္းလယ္ယာေျမအျဖစ္သတ္မွတ္ႏိုင္သည္။
၈။ လယ္ယာေျမသတ္မွတ္ႏိုင္ျခင္းေၾကာင့္ တရား၀င္ပြဲလမ္းသဘင္အား ခရိုင္အာဏာပိုင္မ်ားမွ က်င္းပေပးျခင္း
၉။ သံုးႏွစ္ေနာက္ပိုင္းတြင္ လယ္ေျမသတ္ေပးထားျခင္းကို ျပန္လည္သံုးသပ္ျခင္းႏွင့္ ယာသက္ပန္သတ္မွတ္ေပးေရး
အတည္ျပဳျခင္း
Source; Source: Adapted from Syalath and alt. (2011) and Boounmany L.(2011)

သဘာ၀ပတ္၀န္းက်င္၊ ၀ါးအရင္းအျမစ္မ်ားႏွင့္ ၀ါးမ်ားကိုေရရွည္အသံုးျပဳႏိုင္ေရးတို႔ကို ကာကြယ္ေပးရန္အတြက္ လယ္ေျမ

သတ္မွတ္ျခင္းကို အစိုးရမွထိေရာက္ေသာနည္းလမ္းျဖင့္ လုပ္ေဆာင္ေပးကာ ေဒသခံအသိုင္းအ၀ိုင္းမွလည္း ၄င္းသစ္ေတာအရင္း
အျမစ္မ်ားကိုအသံုးျပဳခြင့္ရွိၿပီး အျပင္လူမ်ားလာေရာက္ ငွားယမ္းျခင္းႏွင့္ ပိုင္ဆိုင္ျခင္းတို႔မွ ကာကြယ္ၾကရသည္။ အကယ္၍
အျပင္လူမ်ားလာေရာက္ကာ ၄င္းေျမမ်ားအားငွားယမ္းပါက ေဒသခံတို႔၏လယ္ယာေျမမ်ား ဆံုးရံႈးသြားႏိုင္မည့္အေျခအေနမ်ားကို
လည္း စိုးရိမ္မႈရွိသည္။ ေက်းရြာသားမ်ား၏ေျပာျပခ်က္အရ “အျပင္လူမ်ားလာေရာက္ၿပီး ၀ါးမ်ားကိုခုတ္ယူကာ မဲေခါင္းျမစ္၏
အျခားတဖက္တြင္ရွိေသာ ထိုင္းႏိုင္ငံသို႔ေရာင္းခ်ၾကသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ အရင္းအျမစ္မ်ားအား အျပင္လူမ်ားလာေရာက္ ထုတ္ယူ
ေနျခင္းအား ရပ္တန္႔ေရးအတြက္ အမ်ားပိုင္လယ္ယာေျမမ်ားသတ္မွတ္ေပးေရး ေတာင္းဆိုေနၾကျခင္းျဖစ္သည္ ”။
 ပံု ၆။ Huay Hang ေက်းရြာ၏ အနာဂတ္ျပေျမပံု

ဤေျမပံုသည္ ေဒသခံတို႔၏ဆႏၵကိုေဖၚျပထားျခင္းျဖစ္သည္။ စာသင္

ေက်ာင္း (လက္၀ဲဖက္ေအာက္ေထာင့္တြင္ ေခါင္းမိုးအနီႏွင့္ ေအာက္ခံ
အစိမ္း) အား ျပန္လည္ျပဳျပင္ျခင္းႏွင့္ လမ္းပမ္းဆက္သြယ္ေရး ေကာင္း
မြန္လာရန္၊ ဘုန္းၾကီးေက်ာင္း (အေပၚလက္ယာဖက္ေထာင့္)၊ ေထာက္
ပံ့ေရးအဖြဲ႔မ်ားအတြက္ရံုးႏွင့္ က်န္းမာေရးဌာနတို႔အတြက္ ေက်းရြာ
သားမ်ားေမွ်ာ္လင့္ေနၾကသည္။ လြန္ခဲ့ေသာ ၁၀ ႏွစ္ကအေျခအေန
အတိုင္း ေတာရိုင္းသားေကာင္မ်ား ၄င္းသစ္ေတာသို႔ ျပန္လည္ေရာက္ရွိ
လာရန္လည္း ေမွ်ာ္လင့္ေနၾကသည္။

မဲေခါင္းျမစ္ကမ္းၿပိဳက်ျခင္းအားရပ္တန္႔ႏိုင္ေရးအတြက္ ျမစ္ကမ္း
တေလွ်ာက္ သစ္ပင္မ်ားစိုက္ပ်ိဳးရန္လိုလားေနၾကသည္။

၂း၂။ Sangthong ခရိုင္တြင္ အမ်ားပိုင္လယ္ေျမမ်ားသတ္မွတ္ျခင္းႏွင့္ဆိုင္ေသာ သမိုင္းေၾကာင္းအားေျပာျပျခင္း

အစကနဦးတြင္ SNV မွ Mr. Souranhpheng Phommasane မွာ Sangthong ခရိုင္အတြင္း အမ်ားပိုင္လယ္ေျမသတ္မွတ္ေရး

လုပ္ငန္းစဥ္မ်ားတြင္ တက္ၾကြစြာပါ၀င္ခဲ့သည္။ သူ၏အေတြ႔အၾကံဳမ်ားကို Procasur မွ အင္တာဗ်ဴးတြင္ ေျပျပထားသည္။

Procasur ။ Mr. Phommasane ခင္ဗ်ား၊ Sangthong ခရိုင္မွာ အမ်ားပိုင္လယ္ေျမသတ္မွတ္ေရးလုပ္ငန္းအဆင့္ဆင့္ေတြကို

ဘယ္လိုလုပ္ေဆာင္ခဲ့တယ္ဆိုတာေျပာျပပါလား။

Mr. Phommasane ။ ေယ်ဘုယ်အားျဖင့္ အမ်ားပိုင္လယ္ေျမသတ္မွတ္ေပးေရးအတြက္ အစိုးရမွ အဆင့္ ၉ ဆင့္ သတ္မွတ္

ေပးထားပါတယ္။ အဲဒီအဆင့္ေတြအတိုင္း လုပ္ေဆာင္ၾကရပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ SNV ႏွင့္ Gender ဖြံ႔ၿဖိဳးေရးအသင္း (GDA) တို႔က
ဒီအေျခအေနမွာလိုက္ပါေဆာင္ရြက္မႈမလုပ္ဖို႔ ဆံုးျဖတ္ခဲ့ၾကပါတယ္။ က်ေနာ္တို႔က ေက်းရြာသားေတြအတြက္ ၀င္ေငြရရွိလာဖို႔
အသစ္အဆန္းေလးေတြကို အသိုင္းအ၀ိုင္းထဲမွာပါင္ေစခ်င္တာပါ။ အဲဒါေၾကာင့္ သစ္ထုတ္လုပ္တာမ်ိဳးမဟုတ္ဘဲ အျခားေသာ
အဓိကကုန္ေတြကို ရွာေဖြေဖၚထုတ္ၿပီးေတာ့ ေစ်းကြက္နဲ႔ခ်ိတ္ဆက္ခ်င္ပါတယ္။ ေက်းရြာသားေတြအတြက္ ၀င္ေငြရွာေဖြေရး
လုပ္ငန္းေတြမွာ ၀ါးကေတာ့အလားအလာအေကာင္းဆံုးျဖစ္ပါတယ္။ တန္းဖိုးရွိတဲ့၀ါးထုတ္ကုန္ ပရိေဘာဂေတြကို ထုတ္လုပ္
ေရာင္းခ်ႏိုင္မွာျဖစ္ပါတယ္။ ေနာက္ၿပီးေတာ့ သစ္ေတာဧရိယာေတြနဲ႔ နယ္နိမိတ္ေတြကို က်ေနာ္တို႔အရင္ေဖၚထုတ္ ၾကပါတယ္။
ေနာက္ေတာ့ သစ္ေတာနဲ႔ပတ္သက္တဲ့အခ်က္အလက္ေတြးကို က်ေနာ္တို႔စာရင္းလုပ္ၾကတယ္။ အဲဒီအတြက္ ေထာက္ပံ့ေပးတဲ့
WWF ကို ေက်းဇူးတင္ပါတယ္။ သစ္ေတာနဲ႔ပတ္သက္တဲ့ စာရင္းေတြကို နည္းပညာရွင္ေတြနဲ႔ ေက်းရြာသားေတြ ပူးေပါင္းၿပီး
လုပ္ေဆာင္ခဲ့ၾကပါတယ္။ ရြာသားေတြက ဒီအခ်က္ေတြကို ေကာင္းေကာင္းသိၾကပါတယ္။ ေက်းရြာသားေတြနဲ႔အတူ ေတာထဲကို
သြားၿပီးေတာ့ အရင္းအျမစ္ေတြကို ရွာေဖြေဖၚထုတ္ၾကတယ္။ ထိန္းသိမ္းထားႏိုင္ဖို႔အတြက္ ေျမျပင္အညႊန္းျပစနစ္ ေတြနဲ႔ ေျခရာခံ
ၿပီးသတ္မွတ္ၾကတယ္။ အခ်က္အလက္ေတြ စုေဆာင္းၿပီးၿပီဆိုရင္ ရရွိလာတဲ့အခ်က္အလက္စာရင္းေတြကို ခြဲထုတ္ၿပီးေတာ့
ထိန္းသိမ္းစီမံထားလိုတဲ့အမ်ိဳးအစားေတြကို ေက်းရြာသားေတြနဲ႔အတူ စာရင္းျပဳစုၾကတယ္။
ဒါေတြကအခ်ိန္ၾကာပါတယ္။ သစ္ေတာဧရီယာေတြကို ေျမပံုနဲ႔သတ္မွတ္ႏိုင္ေရး အေျခအေနအေပၚမူတည္ၿပီးေတာ့ ေက်းရြာ
တစ္ရြာဆိုရင္ အေရိကန္ေဒၚလာ ၅၀၀၀ ကေန ၁၅၀၀၀ ထိကုန္က်ပါတယ္။ ရရွိလာတဲ့စာရင္းကိုအသံုးျပဳၿပီးေတာ့ သစ္ေတာ
စီမံခန္႔ခြဲေရးအစီအစဥ္ေတြေရးဆြဲၿပီး သစ္ေတာဌာနသို႔ တင္ျပၾကတယ္။ အမ်ားပိုင္လယ္ေျမသတ္မွတ္ႏိုင္ဖို႔အတြက္ က်ေနာ္တို႔က
အစိုးရဆီကို တင္ျပခဲ့ခ်င္တယ္၊ သို႔ေသာ္လည္း ဒါေပမယ့္ ဘယ္လိုလုပ္ၾကရမယ္ဆိုတာက်ေနာ္တို႔ မသိခဲ့ၾကဘူး။ ဘာျဖစ္လို႔လဲ
ဆိုေတာ့ အဲဒီတုန္းက လာအိုႏိုင္ငံမွာ ဘယ္သူမွမလုပ္ၾကေသးဘူး။

Procasur ။ ဘာဘဲျဖစ္ျဖစ္ေပါ့ေလ၊ ခင္ဗ်ားတို႔အေနနဲ႔ အဓိကအခ်က္ ၉ ခ်က္ကို ေက်ာ္လြန္ခဲ့ၿပီးေတာ့ အစိုးရကလည္း ေထာက္ခံ

အားေပးၿပီး အမ်ားပိုင္လယ္ေျမေတြ သတ္မွတ္ေပးခဲ့တယ္။ အစိုးရက ဒီလိုေထာက္ခံတာကို ခင္ဗ်ားဘယ္လိုထင္ပါသလဲ။

Mr. Phommasane ။ ေထာက္ခံတယ္ဆိုတဲ့အေၾကာင္းကေတာ့ ေက်းရြာသားေတြအတြက္ ၀င္ေငြရရွိလာၿပီးေတာ့ တခ်ိန္

တည္းမွာ သဘာ၀အရင္းအျမစ္ေတြကို ေရရွည္တည္တံ့ေအာင္ စီမံခန္႔ခြဲၿပီးေတာ့ ထိန္းသိမ္းထားႏိုင္မွာျဖစ္တဲ့အတြက္ပါ။ ေနာက္
တခုက သစ္ေတာထြက္ကုန္ေတြကို ပရိေဘာဂအျဖစ္ထုတ္လုပ္ၿပီးေတာ့ ႏိုင္ငံျခားသို႔ တင္ပို႔ေရာင္းခ်ႏိုင္တဲ့ အခြင့္အလန္းေတြ
ေပၚထြက္လာပါတယ္။ အဲဒါကို က်ေနာ္တို႔ ေဒသႏၱရအစိုးကို ရွင္းျပတယ္။ အစိုးရကလည္း တကယ္ဘဲစိတ္၀င္စားလာၿပီးေတာ့
အေကာင္အထည္ေဖၚတယ္။ ဒါက က်ေနာ္တို႔ေအာင္ျမင္တဲ့ အဓိကအေၾကာင္းနဲ႔ က်ေနာ္တို႔ရဲ့အေတြ႔အၾကံဳျဖစ္ပါတယ္။ SNV နဲ႔
Gender ဖြံ႔ၿဖိဳးေရးအသင္းတို႔ ပူးေပါင္းၿပီးေတာ့ စမ္းသပ္စီမံကိန္းအျဖစ္ Sangthong ခရိုင္မွာအေကာင္အထည္ေဖၚၾကတယ္။
အခုဆိုရင္ လုပ္ငန္းကအဆင္ေျပလာၿပီးေတာ့ Savannakhet ခရိုင္အပါအ၀င္ အျခားခရိုင္ေတြကလည္း လုပ္ေဆာင္လာၾက
တယ္။ ဒါက ဆင္းရဲတဲ့မိသားစုေတြအတြက္ ၀င္ေငြရရွိေရးအခြင့္အလန္းျဖစ္ၿပီးေတာ့ ေရႊ႕ေျပာင္းေတာင္ယာလုပ္ငန္းေတြလည္း
ေလ်ာ့က်လာတယ္။

Procasur ။ အမ်ားပိုင္လယ္ယာေျမအတြင္းမွာ စီမံခန္႔ခြဲထားတဲ့ေနရာဘယ္ႏွစ္ခုရွိပါသလဲ။

Mr. Phommasane ။ ထုတ္ကုန္ေတြထုတ္လုပ္တဲ့သစ္ေတာေနရာေတြကို ရြာသားေတြကစီမံခန္႔ခြဲၿပီးေတာ့ အသိုင္အ၀ိုင္း

တစ္ခုလံုးက ဘံုအျဖစ္ပိုင္ဆိုၾကပါတယ္။ ဒါကေတာ့ အမ်ားပိုင္လယ္ယာေျမအျဖစ္ အေကာင္အထည္ေဖၚခဲ့တဲ့ ေနရာေတြမွာျဖစ္
ပါတယ္။ ႏိုင္ငံေတာ္သစ္ေတာေတြကိုေတာ့ အစိုးကပိုင္ၿပီးေတာ့ ကန္႔သတ္ထားပါတယ္။ ဘယ္သူကမွသြားထိလို႔မရဘူး။
ေနာက္ၿပီးေတာ့ တတိယနယ္ေျမဆိုၿပီးေတာ့ ထိန္းသိမ္းထားတာေတြရွိပါတယ္။ အဲဒါေတြကိုေတာ့ အစိုးရနဲ႔ ေဒသခံအသိုင္း
အ၀ိုင္းတို႔ပူးေပါင္းၿပီး စီမံခန္႔ခြဲၾကတယ္။ အဲလိုေနရာမ်ိဳးမွာ ရြာသားေတြက အရင္းအျမစ္ေတြကို အသံုးျပဳခြင့္ရွိတယ္၊
သို႔ေသာ္လည္း အစိုးရဆီကခြင့္ျပဳခ်က္ယူရတယ္။ သစ္ေတာအျပင္ဖက္မွာေတာ့ အေျခခ်ေနထိုင္တဲ့ေနရာေတြနဲ႔ စိုက္ပ်ိဳးေနရာ
ေတြရွိပါတယ္။ အမ်ားပိုင္လယ္ေျမအတြင္းမွာ ေနရာေပါင္း ၂၅၀ ေလာက္ရွိပါတယ္၊ ဒါေပမယ့္က်ေနာ္တို႔က ေရရွည္ထိန္းသိမ္းဖို႔
အတြက္ ၀ါးေတာေတြကိုဘဲေဖၚထုတ္ၾကပါတယ္။

Procasur ။ အမ်ားပိုင္လယ္ေျမသတ္မွတ္ေရးအတြက္ စမ္းသပ္စီမံကိန္းလုပ္တဲ့အခါ ဘယ္ဟာကိုေရြးခ်ယ္ၿပီး စံခ်ိန္စံႏႈန္း

သတ္မွတ္ခဲ့ပါသလဲ။ Sangthong ခရိုင္အတြင္းမွာ ဒီေက်းရြာေတြဘဲလုပ္ၿပီးေတာ့ အျခားေက်းရြာေတြက ဘာေၾကာင့္ မလုပ္ၾက
သလဲ။

Mr. Phommasane ။ က်ေနာ္တို႔က ေက်းရြာအုပ္စုေလးေတြကို ျပဳလုပ္ခ်င္ပါတယ္။ ဒါကပထမသတ္မွတ္စံႏႈန္းပါ။ က်ေနာ္တို႔က

၀ါးေတာအက်ယ္အ၀န္းကိုၾကည့္တယ္၊ ေနာက္ၿပီး ေရႊ႕ေျပာင္းေတာင္ယာလုပ္ငန္းကိုေလွ်ာ့ခ်ဖို႔နည္းလမ္းတစ္ခုျဖစ္တဲ့ ၀ါးလုပ္ငန္း
ကို စိတ္၀င္စားတဲ့ေက်းရြာေတြကို ေရြးတယ္။ ဒါက အသိုင္းအ၀ိုင္းေတြကို ေရြးတဲ့စံႏႈန္းပါ။ က်ေနာ္တို႔ၾကည့္တဲ့အခါ ၀ါးထုတ္ကုန္
ပစၥည္းထုတ္လုပ္တာက ေရႊ႕ေျပာင္းေတာင္ယာလုပ္တာထက္ ၀င္ေငြပိုေကာင္းတာကိုေတြ႔ရပါတယ္။ မိသားစုတစ္စုဟာ
၀ါးနဲ႔လုပ္တဲ့ပရိေဘာဂေတြထုတ္လုပ္ေရာင္းခ်ရာက တစ္ႏွစ္မွာ လာအိုေငြ သန္း ၃၀ ရတယ္၊ ေဒၚလာဆိုရင္ေတာ့ ၃၇၅၀
ေလာက္ရၾကတယ္။

Procasur ။ ေအာ္-- ဒါက ဒီေဒသကမိသားစုေတြအတြက္ တကယ့္အက်ိဳးအျမတ္ေပါ့။ သို႔ေသာ္လည္း အခုအခ်ိန္မွာ မိသားစု

အခ်ိဳ႕သာ ၀ါးထုတ္ပရိေဘာဂလုပ္ငန္းက ဒီေလာက္ေကာင္းတဲ့၀င္ကိုရရွိတာျဖစ္တယ္။ အိမ္ေထာင္စု အမ်ားအျပားကေတာ့
စိုက္ပ်ိဳးသီးႏွံေရာင္းရေငြအေပၚမွာဘဲ အဓိကမွီခိုအားထားေနၾကရတာကိုေတြ႔ရပါတယ္။

Mr. Phommasane ။ ဟုတ္ပါတယ္။ ဒီဟာက စံျပပံုစံသစ္ဘဲရွိပါေသးတယ္။ ေနာက္အျခားေက်းရြာေတြ၊ ခရိုင္ေတြမွာလည္း

တိုးျမွင့္လုပ္ေဆာင္လာႏိုင္ပါတယ္။ ဒီမွာလည္း ဒီထက္ပိုၿပီးမ်ားမ်ားစားစားမထုတ္လုပ္ၾကပါဘူး။ ၀ါးကိုအသံုးျပဳၿပီး ပရိေဘာဂ
ထုတ္လုပ္တဲ့သင္တန္းေတြျပဳလုပ္ေပးေနပါတယ္။ အဲဒီလူေတြကတဆင့္ အျခားခရိုင္ကလူေတြကို သင္တန္းေတြျပန္ေပး
ႏိုင္ေအာင္ပါ။ သူတို႔လည္း သင္တန္းဆရာအျဖစ္ ၀င္ေငြရရွိပါတယ္။ က်ေနာ္တို႔ေမွ်ာ္လင့္ထားတာက ေနာက္ဆိုရင္ ဒီအသိုင္း
အ၀ိုင္းေတြဟာ သဘာ၀ပတ္၀န္းက်င္နဲ႔ပတ္သက္ ၀န္ေဆာင္မႈေတြေပးလာႏိုင္ၿပီးေတာ့ ၀င္ေငြရရွိလာၾကမွာပါ။

Procasur ။ ေနာက္ဆံုးေမးခြန္းအေနနဲ႔ - အခုလက္ရွိ လာအိုႏိုင္ငံမွာ အမ်ားပိုင္လယ္ေျမသတ္မွတ္ေဖၚထုတ္ေရးကို ခင္ဗ်ားအေနနဲ႔

အဓိပၸါယ္ဖြင့္ဆိုျပႏိုင္မလား။

Mr. Phommasane ။ ဒါကအဓိပၸါယ္ဖြင့္ဆိုဖို႔ခက္ပါတယ္။ ေယ်ဘုယ်အားျဖင့္ အမ်ားပိုင္လယ္ေျမဆိုတာ အသိုင္းအ၀ိုင္းမွာရွိတဲ့

လူေတြက စုေပါင္းၿပီး အသံုးျပဳၾကပါတယ္။ လယ္ေျမေတြကို အသိုင္းအ၀ိုင္းက ဘံုပိုင္ဆိုင္ၾကပါတယ္။ အစိုးရနဲ႔ ပုဂၢလိက
ပိုင္ဆိုင္တာမဟုတ္ပါဘူး။ အခုအခ်ိန္ထိေတာ့ အခြန္ကင္းလြတ္ပါတယ္။

၂း၃။ အေတြ႔အၾကံဳမ်ားရရွိေရးအတြက္ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ေပးေသာ အဓိကဇာတ္ေကာင္မ်ား

Huay Hang ႏွင့္ Napor ေက်းရြာတို႔၏ အမ်ားပိုင္လယ္ေျမသတ္မွတ္ေဖၚထုတ္ေရးလုပ္ငန္းစဥ္အဆင့္ဆင့္ ေအာင္ျမင္ျခင္းမွာ

အဓိကဇာတ္ေကာင္ေနရာတြင္ပါ၀င္လုပ္ေဆာင္ေပးေသာ ပုဂၢိဳလ္မ်ား၏ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မႈကိုမရရွိခဲ့လွ်င္ ေအာင္ျမင္ႏိုင္မည္
မဟုတ္ေပ။ ေက်းရြာအဆင့္တြင္ ဘံုပိုင္ဆိုင္ေသာသဘာ၀အရင္းျမစ္မ်ားစီမံခန္႔ခြဲေရး ေကာင္းမြန္ေစရန္ အဖြဲ႔အစည္းမ်ား၏
ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မႈမွာ အေျခခံအက်ဆံုးျဖစ္သည္။ အမ်ားပိုင္လယ္ယာေျမသတ္မွတ္ေရးႏွင့္ တိုးတက္ေရးတို႔တြင္ Sangthong
ခရိုင္ႏွင့္ ဗီယက္က်င္းအာဏာပိုင္မ်ားမွာ အဓိကေသာ့ခ်က္ျဖစ္သည္။ စည္းရံုးမႈမ်ားျပဳလုပ္ေပးျခင္း၊ ေက်းရြာသားမ်ား၀င္ေငြ
ရရွိေအာင္လုပ္ေဆာင္ေပးျခင္းႏွင့္ ေထာက္ပံ့ေရးအဖြဲ႔မ်ားဖြဲ႔စည္းေပးျခင္းတို႔တြင္ အျခားအစိုးရမဟုတ္ေသာအဖြဲ႔အစည္းမ်ား
ျဖစ္သည့္ လာအိုအမ်ိဳးသမီးမ်ားသမဂၢအေနျဖင့္ အဓိကအခန္းက႑မွပါ၀င္သည္။ အမ်ားပိုင္လယ္ေျမသတ္မွတ္ေဖၚထုတ္ေရးႏွင့္
ဖြံ႔ၿဖိဳးတိုးတက္ေရးအျပင္ ေရရွည္တည္တံ့ေသာ ၀ါးေတာစီမံခန္႔ခြဲေရးတို႔အတြက္ လုပ္ငန္းမူေဘာင္အတြင္းတြင္ လူထုအေျချပဳ
အဖြဲ႔အစည္းမ်ားႏွင့္ ႏိုင္ငံျခားအဖြဲ႔အစည္းမ်ားမွာလည္း အစိုးရႏွင့္ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ခဲ့ၾကသည္။ အားလံုးမွ ပူးေပါင္းလုပ္ေဆာင္
ၾကသည့္အတြက္ Sangthong ခရိုင္အတြင္းအေတြ႔အၾကံဳမ်ားမွာ ေအာင္ျမင္မႈရရွိခဲ့ျခင္းျဖစ္သည္။
အဓိကဇာတ္ေကာင္မ်ား၏အေရးပါမႈ

အျပန္အလွန္ဆက္စပ္ေနမႈအားအေျခခံ၍ အဓိကဇာေကာင္မ်ား၏
အေရးပါမႈကို ေဒသခံအသိုင္းအ၀ိုင္းမွ ေရးဆြဲခဲ့ၾကသည္။ အေတြ႔အၾကံဳ
မ်ားဖြံ႔ၿဖိဳးတိုးတက္ေရးလုပ္ငန္းစဥ္မ်ားတြင္ အဓိကပါ၀င္ပတ္သက္
သူမ်ားအၾကား အျပန္အလွန္ဆက္စပ္မႈ၏ အားသာခ်က္မ်ားႏွင့္
ကြန္ယက္သဖြယ္ဆက္ႏြယ္ေနမႈတို႔ကို ေဖၚျပထားျခင္းျဖစ္သည္။

ေက်းရြာမွာ Sangthong ခရိုင္အာဏာပိုင္မ်ားႏွင့္ တိုက္ရိုက္ဆက္စပ္

လုပ္ေဆာင္သည္။ အထူးသျဖင့္ လယ္ယာေျမႏွင့္ပတ္သက္ေသာ
အလုပ္အဖြဲ႔မွတဆင့္ သစ္ေတာဌာနႏွင့္ ကူးသန္းေရာင္း၀ယ္ေရးဌာနတို႔
အေနျဖင့္ အမ်ားပိုင္လယ္ေျမနယ္နိမိတ္ေဖၚထုတ္ကာ အမ်ားပိုင္
ပံု ၇။ အဓိကဇာတ္ေကာင္မ်ားအေရးပါမႈ
လယ္ယာေျမမ်ားတရား၀င္သတ္မွတ္ေရးတို႔တြင္ အဓိကအခန္းမွ
လုပ္ေဆာင္ေပးသူမ်ားျဖစ္သည္။ အမ်ားပိုင္လယ္ယာေျမမ်ားအား
သတ္မွတ္ေဖၚထုတ္ အသိအမွတ္ျပဳေရးတို႔အတြက္ Huay Hang ႏွင့္ Napor ေက်းရြာတို႔မွာ ခရိုင္ႏွင့္ ဗဟိုအစိုးရတို႔ထံသို႔
တိုက္ရိုက္ဆက္သြယ္လုပ္ေဆာင္ခဲ့ၾကသည္။ ေက်းရြာမ်ားႏွင့္ ပံုမွန္ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ေရးကို လာအိုအမ်ိဳးသမီးမ်ားသမဂၢ၊ SNV
ႏွင့္ Gender ဖြံ႔ၿဖိဳးေရးအသင္းတို႔မွ လုပ္ေဆာင္သည္။ ၀ါးျဖင့္ျပဳလုပ္ေသာပရိေဘာဂမ်ားထုတ္လုပ္ႏိုင္ရန္ စြမ္းရည္ျမွင့္တင္ေရးႏွင့္
သင္တန္းမ်ားျပဳလုပ္ေရးအတြက္ အေထာက္အကူျပဳအဖြဲ႔မ်ားထူေထာင္ျခင္း၊ ခိုင္မာေစရန္လုပ္ေဆာင္ေပးျခင္း၊ ေစ်းကြက္မ်ား
ရွာေဖြခ်ိတ္ဆက္ေပးျခင္းႏွင့္ အမ်ားပိုင္လယ္ေျမသတ္မွတ္ႏိုင္ေရးလုပ္ငန္းစဥ္မ်ားတြင္ ၄င္းတို႔၏ပါ၀င္မႈမွာ အေျခခံအက်ဆံုး
ျဖစ္သည္။ ေက်းရြာအဆင့္၌ အမ်ားပိုင္လယ္ယာေျမစီမံခန္႔ခြဲေရးႏွင့္ သစ္ေတာထြက္အရင္းအျမစ္မ်ားအား စနစ္တက်အသံုး
ျပဳႏိုင္ေရးအတြက္ အဖြဲ႔အစည္းမ်ားမွ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ၾကသည္။ အမ်ိဳးသမီးအဖြဲ႔၊ လူငယ္အဖြဲ႔ႏွင့္ အိမ္တြင္းျဖစ္ထုတ္လုပ္သူ
မ်ားအဖြဲ႔တို႔လည္း ပူးေပါင္းလုပ္ေဆာင္ၾကသည္။ အမ်ိဳးသမီးႏွင့္အမ်ိဳးသားမ်ားစုေပါင္းဖြဲ႔စည္းထားေသာ အဖြဲ႔မွလည္း
အိမ္ေထာင္စုအဆင့္တြင္ အမ်ိဳးသမီးႏွင့္ အမ်ိဳးသား တန္းတူေရးရႈေထာင့္မွ ပါ၀င္လုပ္ေဆာင္ေနၾကသည္။

၂။ စီမံခန္႔ခြဲေရးစနစ္

၀ါးႏွင့္ၾကိမ္မ်ားကို လူမ်ိဳးမေရြး ဘာသာမေရြး ေက်းရြာသားတိုင္း ထုတ္ယူသံုးစြဲခြင့္ရွိေၾကာင္း အသိုင္းအ၀ိုင္းအားလံုးမွ သေဘာတူ

ၾကသည္။ ေဘးပတ္၀န္းက်င္ရွိေက်ရြာမ်ားမွလည္း ၄င္းအရင္းအျမစ္မ်ားကို ထုတ္ယူအသံုးျပဳခြင့္ရွိသည္။ သို႔ေသာ္လည္း
အမ်ားပိုင္လယ္ယာေျမဆိုင္ရာေကာ္မတီ၏ ခြင့္ျပဳခ်က္ကိုရယူရသည္။ ခြင့္ျပဳခ်က္ေတာင္ခံျခင္းဆိုသည္မွာ စာေရးကာတင္ျပျခင္
းျဖစ္သည္။ အတည္ျပဳခ်က္ေပးၿပီးေနာက္ အရင္းအျမစ္မ်ားထုတ္ယူအသံုးျပဳေနခ်ိန္တြင္ ၄င္းပုဂၢိဳလ္မွာ ခြင့္ျပဳခ်က္ရယူထားသူ
ဟုတ္/မဟုတ္ အမ်ားပိုင္လယ္ယာေျမဆိုင္ရာေကာ္မတီမွ စစ္ေဆးမႈျပဳလုပ္ေပးသည္။
၀ါးေတာစီမံခန္႔ခြဲေရးအတြက္ ေဒသခံမ်ားမွ ေကာ္မတီတစ္ရပ္ဖြဲ႔စည္း
ထားကာ ၄င္းေကာ္မတီမွ စည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္းမ်ား သတ္မွတ္ေပးသည္။
၄င္းေကာ္မတီကို ေက်းရြာအာဏာပိုင္မ်ားျဖင့္ဖြဲ႔စည္းထားၿပီး အမ်ိဳးသမီး
သမဂၢကိုယ္စားလွယ္မ်ားႏွင့္ လူငယ္သမဂၢကိုယ္စားလွယ္မ်ားလည္း ပါ၀င္
ၾကသည္။ ေက်းရြာသားမ်ားအေနျဖင့္ ထိန္းသိမ္းသစ္ေတာနယ္ေျမတြင္
လုပ္ငန္းတစ္ခုခုမလုပ္ေဆာင္မီ ၄င္းေကာ္မတီထံတြင္ ခြင့္ျပဳခ်က္ေတာင္းခံ
ရသည္။

၄င္းေကာ္မတီမွလည္း အျခားေသာအဖြဲ႔ ၄ ခုႏွင့္ ပူးေပါင္းလုပ္ေဆာင္

သည္။ (၁) လယ္ယာေျမၾကီးၾကပ္ေရးအဖြဲ႔- ၄င္းအဖြဲ႔မွာ နယ္ေျမတစ္ခုလံုး
၌ အမ်ားပိုင္လယ္ေျမအတြင္းရွိ သဘာ၀အရင္းအျမစ္မ်ား၏ အေျခအေန
ကို ၾကီးၾကပ္ေပးၿပီး ၀ါးပင္အေရးအတြက္ကိုလည္း မွတ္တမ္းတင္ထား
��� �� Napor ��������
သည္။ (၂) နယ္ေျမ/ နယ္နိမိတ္အဖြဲ႔- ၄င္းအဖြဲ႔၏အခန္းက႑မွာ
�������������������
လယ္ယာေျမနယ္နိမတ္ေဖၚထုတ္ေရး (အမ်ားပိုင္လယ္ယာေျမသစ္ တိုးခ်ဲ႕
ေရးအပါအ၀င္) ႏွင့္ လယ္ယာေျမမ်ားအား အမည္ေပးရသည္။ (၃) In: Sayalath and alt. 2011:15

လံုၿခံဳေရးအဖြဲ႔- ၄င္းအဖြဲ႔၏တာ၀န္မွာ အမ်ားပိုင္သစ္ေတာႏွင့္

လယ္ယာေျမမ်ားအား ထိန္းသိမ္းေရးႏွင့္ ကာကြယ္ေရးတို႔ျဖစ္သည္။ (၄) ထုတ္လုပ္သူမ်ားအဖြဲ႔
(ေခါင္းေဆာင္အဖြဲ႔ဟုလည္းေခၚသည္ ) ၄င္းအဖြဲ႔မွာ ၀ါးထုတ္ကုန္ပစၥည္းမ်ား ထုတ္လုပ္သူမ်ားကို စုစည္းေပးသည္။ ၄င္းအဖြဲ႔မွာ
၀ါးေတာအရင္းအျမစ္မ်ားစီမံခန္႔ခြဲေရးတြင္လည္း တိုက္ရိုက္ပါ၀င္မႈရွိသည္။

၀ါးပင္သစ္မ်ားအစားထိုးစိုက္ပ်ိဳးႏိုင္ေရးအတြက္ တစ္ႏွစ္အတြင္း ၀ါးပင္ေပါင္းအမ်ားဆံုးခုတ္လွဲရွင္းလင္းရမည့္ အေရးအတြက္ကို

စီမံခန္႔ခြဲေရးအစီအစဥ္မွ ျပဌာန္းေပးထားသည္။ ေက်းရြာ ၄ ရြာ၏ ၀ါးေတာနယ္ေျမမ်ားတြင္ ၀ါးပင္အေရအတြက္မွာ ခန္႔မွန္းေျခ
၃၅ သန္းရွိသည္။ ႏွစ္စဥ္ ၁၈ သန္း ခုတ္လွဲႏိုင္သည္။ တစ္ႏွစ္ေအာက္ ၀ါးပင္ငယ္မ်ားကို ခုတ္လွဲ၍မေရာင္းခ်ရန္လည္း တားျမစ္
ထားသည္။ ခုတ္လွဲသင့္ေသာ၀ါးပင္၏အသက္မွာ ၂ ႏွစ္မွ ၃ ႏွစ္အၾကားျဖစ္သည္။ ၄င္းအသက္ထက္ေက်ာ္လြန္သြားပါက
ပရိေဘာဂမ်ားျပဳလုပ္ရာတြင္ သံုးရန္အဆင္မေျပေတာ့ေပ။ သို႔ေသာ္လည္း ၀ါးၿခံဳငယ္တစ္ခုလံုးကို ခုတ္လွဲရန္ ခြင့္မျပဳေပ။
၀ါးပင္ငယ္သစ္မ်ား ေပၚထြက္လာေစရန္အတြက္ တစ္ပင္ သို႔မဟုတ္ ႏွစ္ပင္ကို ဆက္လက္ထားရွိရမည္ျဖစ္သည္။ အမ်ားပိုင္
လယ္ယာေျမအတြင္း ေရအသံုးျပဳျခင္းႏွင့္ ေရအရင္းအျမစ္မ်ားထိန္းသိမ္းေရးႏွင့္ သက္ဆိုင္ေသာဥပေဒမ်ားကိုလည္း ျပဌာန္း
ေပးထားသည္။ ေရစီမံခန္႔ခြဲေရးအတြက္ တိက်ေသာဥပေဒမ်ားႏွင့္ ျမစ္ကမ္းေဘးသစ္ပင္မ်ားခုတ္လွဲျခင္းကို တားျမစ္ထားသည္။
(ျမစ္ကမ္းနားမွ အနည္းဆံုးမီတာ ၂၀ ကြာေ၀းရမည္)။ အမ်ားပိုင္နယ္ေျမအတြင္း အမဲလိုက္ျခင္းကိုလည္း ပိတ္ပင္ထားသည္။
မဲေခါင္ျမစ္ကမ္းၿပိဳက်ျခင္းတို႔မွာ ၂၀၀၈ ခုႏွစ္တြင္ ပထမဆံုးစတင္ျဖစ္ပြားခဲ့သည္။ လမ္းစတင္မေဖါက္မီ မဲေခါင္ျမစ္အတြင္း အဓိက
ကုန္သြာယ္ေရးလမ္းေၾကာင္းအျဖစ္ စက္ေလွအမ်ားအျပားသြားလာခဲ့ၾကျခင္းေၾကာင့္ျဖစ္သည္။ ေက်းရြာမ်ားႏွင့္ Sangthong
ခရိုင္တို႔ကို ဆက္သြယ္ထားေသာလမ္းႏွင့္ Sangthong ခရိုင္မွ ဗီယက္က်င္းသို႔ဆက္သြယ္ ထားေသာလမ္းမ်ား ေဖါက္လုပ္ၿပီး
ေနာက္ ေရေၾကာင္းဆက္သြယ္မႈမွာ ေလ်ာ့က်လာသည္။ ျမစ္ကမ္းပါးၿပိဳက်ျခင္းကို ရပ္တန္႔ရန္ ေက်းရြာသားမ်ားမွ ျဖစ္ကမ္းေဘး
တြင္ ၀ါးပင္မ်ားစိုက္ပ်ိဳးလာၾကသည္။
၃။ ေအာင္ျမင္မႈရရွိခဲ့ေသာအေတြ႔အၾကံဳမ်ားအား ေလ့လာျခင္း

Ms. Channao Wungsakda ။ အသက္ ၄၀ ႏွစ္မွာ Napor ေက်းရြာမွျဖစ္ၿပီး ၀ါးထုတ္ကုန္လက္လုပ္ပစၥည္းမ်ားထုတ္လုပ္ရာတြင္

ကြ်မ္းက်င္သူျဖစ္သည္။ သူမမွာ ၂၀၀၉ ခုႏွစ္တြင္ SNV ႏွင့္ Gender ဖြံ႔ၿဖိဳးေရးအသင္းတို႔မွ ျပဳလုပ္ေသာ ၀ါးပရိေဘာဂ
ထုတ္လုပ္ေရး သင္တန္းကို ပထမဆံုးအၾကိမ္တက္ေရာက္ခဲ့သည္။ ၄င္းေနာက္ပိုင္းတြင္ Ms. Channao မွာ

နည္းျပသင္တန္းမ်ားတက္ေရာက္ခဲ့ၿပီး သင္တန္းဆရာျဖစ္လာခဲ့သည္။ လြန္ခဲ့ေသာ

၃ ႏွစ္က သူမအေနျဖင့္ လယ္သမား ၁၀၀ ေက်ာ္အား ၀ါးထုတ္ကုန္ပရိေဘာဂမ်ား
ထုတ္လုပ္ေရးသင္တန္းမ်ားပို႔ခ်ခဲ့သည္။

သူမအေၾကာင္းကို သူမကိုယ္တိုင္ေျပာျပရာ-

၂၀၀၉ ခုႏွစ္မတိုင္မီ က်မလယ္သမားတစ္ေယာက္ျဖစ္ပါတယ္။ ၂၀၀၉ ခုႏွစ္တြင္

SNV ႏွင့္ Gender ဖြံ႔ၿဖိဳးေရးအသင္းတို႔မွ ျပဳလုပ္ေသာ ၀ါးပရိေဘာဂထုတ္လုပ္ေရး
သင္တန္းကိုတက္ေရာက္ခဲ့ပါတယ္။ ပမတုန္းက ပရိေဘာဂလုပ္ရတာ အရမ္းခက္
ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္အခုေတာ့ အခက္အခဲမရွိေတာ့ပါဘူး။ က်မေတာ့ ၀ါးနဲ႔လုပ္တဲ့
Figure 9. Ms Channao
စားပြဲခံုနဲ႔ ထိုင္ခံုတို႔ကို အစံုလိုက္ျပဳလုပ္ၿပီးေတာ့ Sangthong ခရိုင္မွာေရာင္းခ်
ပါတယ္။ ၂၀၀၉ ခုႏွစ္က စတင္ၿပီးေတာ့ ေရာင္းခ်ခဲ့ပါတယ္။ စားပြဲခံနဲ႔ထိုင္ခံုတစ္စံုကို လာအိုေငြ ၅၀၀၀၀၀ (၆၃ ေဒၚလာ)
ရၿပီးေတာ့ တစ္လအတြင္း ၃ စံု (သို႔) ၄ စံု ေရာင္းရပါတယ္။ က်မမိသားစုနဲ႔အတူ လယ္နဲ႔ ပီေလာပီနံစိုက္ပ်ိဳးေရးလုပ္ပါတယ္။
ဒါေပမယ့္ ပရိေဘာဂေရာင္းတာကေတာ့ အဓိက၀င္ေငြရရွိပါတယ္။ က်မမိသားစုကေတာ့ အခုဆိုရင္၀င္ေငြေကာင္းၿပီးေတာ့
အဆင္ေျပပါတယ္။ အိမ္ၾကီးတစ္ေဆာင္ရွိၿပီးေတာ့ ကေလး ၃ ေယာက္ကိုလည္း ေက်ာင္းထားႏိုင္ပါတယ္။

ပထမအၾကိမ္သင္တန္းတက္ၿပီးတဲ့ေနာက္မွာ အျခားသင္တန္းေတြလည္းတက္ၿပီးေတာ့ လူအေယက္ ၁၀၀ ေက်ာ္ကို

က်မသင္တန္းေပးပါတယ္။ အထူးသျဖင့္ ဗီယက္က်င္းမွာပါ။ အခုဆိုရင္ သူတို႔ကိုယ္တိုင္ ပရိေဘာဂထုတ္လုပ္ေရာင္းခ်ေနၾကပါၿပီ။

ပရိေဘာဂထုတ္လုပ္ေရးအဆင့္ဆင့္ကို Ms. Channao မွ ရွင္းျပရာ-

“ပမဆံုးကေတာ့ ၀ါးကိုေရြးရပါတယ္။ သက္တမ္း ၃ ႏွစ္ရွိတဲ့၀ါးဆိုရင္ ေကာင္းပါတယ္။ ေနာက္ေတာ့ ကုိယ္လိုခ်င္တဲ့

အရြယ္အစားကိုျဖတ္ရပါမယ္။ အဲဒါၿပီးရင္ ၀ါးေတြကိုအပူေပးရပါတယ္။ ၀ါးေတြကို ပိုးမကိုက္ရေအာင္ က်မကေတာ့ လိေမၼာ္ရြက္နဲ႔
အျခားေဆးဖက္၀င္တဲ့အရြက္ေတြကိုသံုးပါတယ္။ ဓါတုေဆးေတြကို မသံုးပါဘူး။ ဒါေပမယ့္ သဘာ၀ေဆးေတြကေတာ့
ပိုးမကိုက္ေအာင္ ၈၀% သာ ကာကြယ္ႏိုင္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္မို႔ ႏိုင္ငံျခားသို႔ ပို႔လို႔မရပါဘူး။ ေရေႏြးနဲ႔ျပဳတ္ၿပီးၿပီဆိုရင္ ၀ါးေတြကို
အခြံခြါၿပီးေတာ့ အေျခာက္ခံထားရတယ္။ ေျခာက္ဖို႔အတြက္ တစ္ပတ္ေလာက္အခ်ိန္ေပးရပါတယ္။ ဒါဆိုရင္ပရိေဘာဂ
လုပ္လို႔ရပါၿပီ။ စားပြဲနဲ႔ထိုင္ခံု တစ္စံုကို တစ္ပတ္ေလာက္အခ်ိန္ယူျပဳလုပ္ရပါတယ္။ က်မအမ်ိဳးသားက က်မကိုကူလုပ္ေပးပါတယ္။
က်မက အမ်ားၾကီးထုတ္လုပ္ခ်င္တယ္၊ ဒါေပမယ့္ ကမတို႔မွာ ထားဖို႔ေနရာမရွိဘူး။ ျပဳလုပ္ၿပီးတဲ့ပရိေဘာဂေတြကို မေရာင္းခင္
သိမ္းထားဖို႔ေနရာလိုပါတယ္”။
 သူမ၏ရြာတြင္ ပရိေဘာဂထုတ္လုပ္ေသာ
မိသားစု ၆ စု ရွိသည္။ Sangthong ခရိုင္
တြင္ ပရိေဘာဂထုတ္လုပ္ေသာ မိသားစု
၁၂ စုရွိၿပီး ၄င္းလုပ္ငန္းမွ၀င္ေငြကို မီွခိုေန
ၾကသည္။ ေက်းရြာတိုင္းတြင္ ပရိေဘာဂ
ထုတ္လုပ္သူမ်ားရွိေသာ္လည္း ေစ်းကြက္
ၿပိဳင္ဆိုင္မႈမရွိရေလေအာင္ မတူေသာပံုစံ
မ်ားကို ထုတ္လုပ္ၾကသည္။ ရံပံုေငြအဖြဲ႔မ်ား

ပံု ၁၀။ Ms. Channao (၀ဲ) ၀ါးအခြံခြါေနစဥ္၊ ျပဳလုပ္ၿပီးထိုင္ခံုတစ္လံု (ယာ) တြင္ ေငြစုၾကကာ ရရွိလာေသာေငြမ်ားကို
မိသားစုအတြက္အေထာက္အပံ့ႏွင့္
ကေလးမ်ား၏ ေက်ာင္းစရိတ္အတြက္ အသံုးျပဳၾကသည္။

Ms. Mariwan Senkhamvan မွာ အသက္ ၃၄ ႏွစ္ရွိၿပီး၊ ေက်းရြာအမ်ိဳးသမီးရံပံုေငြအဖြဲ႔တြင္ ဆက္စပ္ေဆာင္ရြက္ေပးသူအျဖစ္

လုပ္ကိုင္ေနသည္။ ၂၀၀၉ ခုႏွစ္ကတည္း စတင္ေဆာင္ရြက္ေပးေနၿပီး ေငြစုေဆာင္ျခင္းမ်ားအတြက္ မွတ္တမ္းျပဳလုပ္ရန္
တာ၀န္ယူထားသည္။ ဆက္စပ္ေဆာင္ရြက္ေပးသူအား ၃ ႏွစ္တစ္ၾကိမ္ေရြးေကာက္ၾကၿပီး တာ၀န္ႏွစ္ၾကိမ္ထမ္းေဆာင္ႏိုင္သည္။
Sangthong ခရိုင္တြင္ ေငြစုအဖြဲ႔ ၇ ဖြဲ႔ရွိၿပီး ဆက္စပ္ေဆာင္ရြက္ႏိုင္ရန္အတြက္ ၃ လ တစ္ၾကိမ္ အစည္းအေ၀းျပဳလုပ္ၾကသည္။

“၂၀၀၄ ခုႏွစ္မွာ က်မတို႔ရြာမွာ ေငြစုအဖြဲ႔ထူေထာင္ၿပီးေတာ့ အဲဒီကတည္းက က်မပါ၀င္ပါတယ္။ အခု အဲဒီအဖြဲ႔မွာ အဖြဲ႔၀င္ ၈၅

ေယာက္ရွိၿပီး အမ်ိဳးသား ၁၃ ေယာက္နဲ႔ အမ်ိဳးသမီး ၇၂ ေယာက္ ရွိပါတယ္။ ဘယ္သူမဆိုပါ၀င္လို႔ရပါတယ္၊ ဒါေပမယ့္ ဘ႑ာႏွစ္
စၿပီး ၃ မတိုင္ခင္ ပါ၀င္ရပါမယ္။ ဘ႑ာႏွစ္ကေတာ့ ဇန္န၀ါရီမွာ စပါတယ္။ အဖြဲ႔၀င္ေၾကးမရွိပါ။ အဖြဲ႔၀င္တိုင္း လာအိုေငြအမ်ားဆံုး
၅ သန္း (၆၂၅ ေဒၚလာ) ေခ်းယူႏိုင္ပါတယ္။ စုထားတဲ့ေငြအေပၚမူတည္ၿပီးေတာ့ ေခ်းယူႏိုင္ပါတယ္။ မိသားစုတစ္စုက
မိသားစု၀င္ေတြလည္း တခ်ိန္တည္းမွာေခ်းယူႏိုင္ပါတယ္။ အတိုးကေတာ့ တစ္လမွာ ၃% ျဖစ္ပါတယ္။ အမ်ားအားျဖင့္ လူေတြက
ေဆးကုသဖို႔နဲ႔ စီးပြားေရးလုပ္ငန္ငယ္တစ္ခု ထူေထာင္ဖို႔အတြက္ ေခ်းတာမ်ားပါတယ္။ အကယ္၍ မိသားစု၀င္ တစ္ေယာက္
ေယာက္က အျပင္းအထန္ေနမေကာင္းျဖစ္တယ္ (သို႔) ေသဆံုးသြားတယ္ဆိုရင္ အဖြဲ႔ကေနၿပီးေတာ့ အဲဒီမိသားစုကို လာအိုေငြ
၅၀၀၀၀ (၆ ေဒၚလာ) ေထာက္ပံ့ေပးပါတယ္။

ေငြစုအဖြဲ႔ေတြ ဖြဲ႔စည္းၿပီးကတည္းက ေက်းရြာအတြင္းညီညြတ္မႈေတြပိုရွိလာပါတယ္၊ ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ အမ်ိဳးသမီးေတြ

လည္း အလုပ္အတူတြဲလုပ္လာၾကလို႔ျဖစ္ပါတယ္။ ဥပမာအားျဖင့္- ငွက္ေပ်ာေလွ်ာ္နဲ႔ရက္လုပ္တဲ့ ပစၥည္းေတြ အတူတကြ
ထုတ္လုပ္တဲ့အခါ အဲဒီေငြေတြကို အသံုးျပဳၾကပါတယ္။ အမ်ိဳးသားေတြနဲ႔ ဆက္ဆံေရးကလည္း
အဆင္ေျပလာပါတယ္။ က်မတို႔က မိသားစုအတြက္၀င္ေငြရွာေပးလာႏိုင္တဲ့
အတြက္ က်မတို႔အမ်ိဳးသားေတြကလည္း က်မတို႔ကို ေလးစားလာၾကတယ္။
အရင္တုန္းကဆိုရင္ အမ်ိဳးသားေတြကသာ ၀င္ေငြရွာႏိုင္ၾကတယ္။ ဒါေပမယ့္
အခုဆိုရင္ အမ်ိဳးသမီးေတြကလည္း ၀င္ေငြရွာလာႏိုင္တယ္ဆိုေတာ့ သူတို႔လည္း
အမ်ိဳးသမီးေတြကို ေလးစားလာၾကတယ္။ အမ်ိဳးသမီးေတြက ရံပံုေငြအဖြဲ႔ေတြမွာ
ပိုၿပီးတာ၀န္ယူလာၾကတယ္။ အရင္တုန္းကဆိုရင္ ရလာတဲ့ေငြေတြကို အကုန္
သံုးပစ္ၾကတယ္၊ အခုေတာ့ ေငြစုအဖြဲ႔ေတြလည္းရွိလာၿပီဆိုေတာ့ အဲဒီအဖြဲ႔ေတြမွာ
ထည့္ဖို႔အတြက္ ေငြေတြစုလာၾကတယ္”။

Figure 11. Ms Mariwan