Filipino 40

Unang Semester, Taong Akademik 2018-2019 Agosto-Disyembre 2018

REBYUWER Kaugnay sa Unang Mahabang Pagsusulit Saklaw ng Pagsusulit

1. Diskurso ng Wika at Libreng Edukasyon

1. pamagat at numero ng batas:
Republic Act No. 10931 also known as the “Universal Access to Quality Tertiary
Education Act of 2017”

2. rasyunal (rationale):
Section 2. Declaration of Policy. - It is hereby declared that quality education is an
inalienable right of all Filipinos and it is the policy of the State to protect and promote the
rights of all students to quality education at all levels. Therefore, the State shall take
appropriate steps to make such education accessible to all.

Likewise, the State hereby recognizes the complementary roles of public and private
higher education institutions and technical-vocational institutions in the educational
system and the invaluable contribution that the private tertiary schools have made and
will make to education

3. kahulugan ng SUCs
State universities and colleges (SUCs) refers to public HEIs (Higher Educational
Institutions) established by national government and are governed by their respective
independent boards of trustees or regents;

4. mga benepisyari:
Section 4. Free Higher Education in SUCs and LUCs. - All Filipino students who are
either currently enrolled at the time of the effectivity of this Act, or shall enroll at any time
thereafter, in courses in pursuance of a bachelor's degree, certificate degree, o any
comparable undergraduate degree in other school fees for units enrolled in: Provided,
That they pass the entrance examination and other admission and retention
requirements of the SUCs and LUCs

5. konsepto ng tuition;
(Section 3)
Tuition fees refer to fees or school charges for subjects or course enrolled in by a tertiary
education student
(Section 4)
...That the amount required to implement the free tuition and other school fees in SUCs
and LUCs shall be determined by the respective governing boards of SUCs and LUCs
based on the projected number of enrollees for each academic years, which shall be the
primary factor in computing the annual proposed budget of SUCs and, in the case of
LUCs, the CHED for such purpose. This shall in turn serve as the baseline during the
 preparation of the annual National Expenditure Program (NEP) by the Department of
Budget and Management (DBM).

6. saklaw ng libreng fees.

All students who are enrolled or will enroll in State Universities and Colleges (SUCs),
accredited Local Universities and Colleges (LUCs), and publicly-run Technical-
Vocational Institutions (TVIs) are entitled to a tuition and other fees-free education as
long as they fulfill the admission and retention standards of the schools and this
measure

Some useful information:

http://www.bamaquino.com/faqs-universal-access-quality-tertiary-education-act/

2. Diskurso ng Wikang Filipino (WiFil)

1. pagkakaiba ng naging mga wikang pambansang Pilipino at Filipino; pagkakaiba ng
Tagalog at Filipino;
a. Ang Filipino ay nabuo at nalinang batay sa maraming wikang katutubo at
dayuhan. Malaya ito at patuloy na umuusbong; nababago at nagbabago. Ito ay
batay sa pambansang Lingua Franca na sinasalita sa Metro Manila at maraming
lungsod sa bansa.
b. Ang Pilipino ay batay sa Tagalog, purista, at dinevelop at nilinang batay sa
tuntuning pambalarila sa pamamagitan ng mga paaralan. Hindi pa kasama ang
F, V at Z sa balarila; nakalilito dahil Pilipino ay tumutukoy rin sa mga tao
c. Tagalog para sa wika sa sentral na bahagi. Dito at sa marami pang wika batay
ang Filipino.

2. tunggalian ng purista at ‘di- purista; kung ano-ano at saka bilang ng mga titik sa
abakada; walong bagong letra sa wikang Filipino;

a. Purista raw ang SWP (Surian ng Wikang Pambansa) dahil Pilipino ang
pinalalaganap na wikang pambansa
b. Napalitan ng Komisyon ng Wikang Filipino ang SWP sa ilalim ng bagong
konstitusyon (1987). Nais gawing modernisado ang wikang pambansa (di-
purista)
c. 20 titik ng abakada; a, b, k, d, e, g, h, i, l, m, n, ng, o, p, r, s, t, u, w, y
d. c, f, j, ñ, q, v, x, z (ipinagagamit sa lahat ng hiram ng salita)

3. kahulugan ng inisyalismong DEPaW Fil; kung bakit at paano naging Ama ng Disiplinang
Wikang Filipino si Dr. Jesus Fer. Ramos;
a. DEPaW Fil - Ang wikang Filipino ay dakilang experimental na proyektong
pampambansang wikang Filipino.
b.

4. interferens; eleganteng varayti;

 a. Ang interferens ay ang pagtatagpo ng maraming wika na nagreresulta sa
impluwensiya sa Filipino na nagdudulot ng paghihiram ng mga salita. - ex.
Legend -> lejend
b. Eleganteng varayti - kinuha sa ibang wika

5. komite ng wika sa Constitutional Commission ng 1986;

a.

6. probisyon sa wikang pambansang Filipino sa Saligang-Batas ng 1987

a. Simula 1987 hanggang ngayon lubusan na ngang napalitan ng wikang Filipino
ang Pilipino bilang wikang pambansa. Kabilang sina Consuelo J. Paz, Jesus Fer.
Ramos, Pamela Constantino, Rosario Torres-Yu, Teresita Maceda at iba pa sa
mga aktibong nagsulong at patuloy na nakikibaka para unang matanggap ng
sambayanan. Ito na nga ang opisyal na ginamit para tukuyin ang bagong wikang
pambansa o kaya’y ang opisyal na wika ng gobyerno at maging ang isa sa mga
midyum ng pagtuturo sa bilinggwal na edukasyon ng bansa.
b. Artikulo XIV ng Saligang Batas 1987: WIKA (Section 6 hanggang 9)
SEK.6. Ang wikang pambansa ng Pilipinas ay Filipino. Samantalang nalilinang,
ito ay dapat payabungin at pagyamanin pa salig sa umiiral na mga wika ng
Pilipinas at sa iba pang mga wika.

7. depinisyon ng wikang Filipino sa talata mula sa Komisyon ng Wikang Filipino (KWF);

kung bakit itinatag ang KWF;

a. Narito ang operasyonal na depinisyon ng Komisyon ng Wikang Filipino (1992:1-

92) tungkol sa wikang ito. Ayon sa KWF: “ Ito ay ang katutubong wika,
pasalita, at pasulat, sa Metro Manila, ang Pambansang Punong Rehiyon, at sa
iba pang sentrong urban sa archipelago, na ginagamit bilang wika ng
komunikasyon ng mga etnikong grupo. Katulad ng alinmang wikang buhay, ang
Filipino ay dumaraan sa proseso ng paglinang sa pamamagitan ng mga
panghihiram sa mga wika ng Pilipinas at di-katutubong wika at ebolusyon ng
iba’t ibang baryabol ng wika para sa iba’t ibang sitwasyong sosyal, sa mga
nagsasalita nito na may iba iba’t ibang sandigang sosyal, at para sa mga paksa
ng talakayan at matalisik na pagpapahayag (1992:pp 1-92).”
b. (Batay sa 1986 Constitution, ang Komisyon ng Wikang Filipino na ang atas ay
ang magsagawa, mag-ugnay at magtaguyod ng mga pananaliksik para sa
pagpapaunlad, pagpapalaganap at preserbasyon ng Filipino at ng iba pang mga
wika ng Pilipinas)

8. executive order sa opisyal na korespondens mula kay Pangulong Corazon Aquino;

a. Bilang tugon dito, ipinalabas ng dating Pres. Corazon Aquino ang E.O. 335 na
nag-aatas na gamiting wika sa mga opisyal na komunikasyon ng gobyerno at ng
mga ahensya nito ang Filipino. Sa kabilang dako, ipinatutupad naman ng DECS
 at CHED ang binagong bilinggwal na palisi na programa. Simula 1999,
ipinagdiriwang ang buong Agosto bilang Buwang ng Wikang Filipino.

9. konsepto ng pagiging de jure at de facto ng WiFil; barayti at baryasyon ng WiFil;

kahulugan ng rejister; WiFil bilang akademik rejister;
a. Ang wikang Filipino ay hindi lang ito de facto kundi de jure din naman. May mga
saligang batas konstitusyonal at statutory na nagtatadhana, kumukilala,
sumusuporta at nagsusulong dito. Malinaw batay sa itaas na ang wikang Filpino
ay di lang wikang de facto kundi isa rin wikang de jure tulad ng nasabi na. bukod
sa mga komunidada na pangwikang gumagamit at nagsasalita na nito may mga
fundamental na batas (i.e Konstitusyon) at statutory na kumikilala, sumusuporta
at nagtatadhana sa kalikasan at gamapanin nito.
b. Ang de facto ay mga kagawian (practices) na umiiral kahit na hindi
ginagarantiyahan ng batas; ang de jure ay mga bagay na itinatadhana ng batas
c. Ang barayti ng wikang Filipino batay sa larangan at paksa ay tinatawag na
rejister.

10. konsepto ng sinonim at kogneyt; kahalagahan ng sinonim at kogneyt sa elaborasyon

(pagpapayaman) ng WiFil; kahalagahan ng mga tiyak na leksikon mula sa mga wikang
katutubo;
a. Sinonim - may katumbas
b. Kogneyt - katunog ang katumbas
c. Maaaring gamiting ang sinonim at kogneyt na mga salita mula sa ibang wika
upang mapayaman ang Wikang Filipino. Gayundin, higit na mabuti ang paghiram
ng mga salitang walang katumbas sa Tagalog upang lalong maiba ay yumabong
ang lexis ng Filipino.

11. fact na walang wikang kompleto ang mga tiyak na leksikon pati English;
a. Iba-iba ang mga leksikong ginagamit sa iba’t-ibang lugar
b. Ang wika kasi ay nakabatay sa kultura, sa environmental at geographical
condition, at maging sa perspektiba ng mga pangkat na gumagamit nito. Ito ang
dahilan kung bakit magkaiba ang pagbigkas at gamit ng mga salita, at kung bakit
may mga leksikon na kaiba (unique) ang isang wika na hindi matatagpuan sa
iba.

12. bilang ng mga wikang katutubo sa kapuluan; konsepto ng komunidad pangwika;

a. 110 languages

13. 5 prinsipyo ng WiFil [L & K, B & D, P & K, E & D, at M & M] at mga konsepto’t
halimbawa;
a. Likas at Katutubo
b. Buhay at Dinamiko
c. Pambansa at Kontemporaryo
d. Egalitaryan at Demokratiko
 e. Multilinggwal at Multilektal

14. Tatlong prayoridad sa pinagkukunan ng mga leksikon sa Filipino

a. wikang Tagalog/Manila Tagalog, mga wikang katutubo o ‘di-Tagalog, saka mga
dayuhang wika na Espanyol, Ingles, at iba pa

15. kung bakit iniiwasan ang tanong na “Ano sa Tagalog ang...” kapag nagfi-Filipino;
a. Tagalog =/= filipino; dapat ano sa Filipino ang (?)

3. Diskurso ng ley marcial (lm), martial law (ml), at batas militar (bm)
1. fact na hindi simpleng pagsasaling-wika ang ley marcial, martial law, at batas militar;
kung sinong nagdeklara, anong panahon at bakit ipinataw ang ley marcial, martial law, at
batas militar;
a. Ley Marcial - during the time of Macario Sakay (Mayo 6, 1902-1906), Aguinaldo
(May 24 1898 - Hunyo 23, 1898) Gobernador-Heneral Ramon Blanco (8/30/1896
- 12/10/1898)
b. Batas Militar - walang nagdeklara ng Batas Militar
c. Martial Law - Laurel (9/23/44 - 8/17/45), Quirino, Magsaysay, Arroyo (12/4/2009 -
12/13/2009), PDuts(5/23/2017 - 12/31/2018)
Mga mananakop: Great Britain and USA
d. epekto ng martial law ni Marcos sa 1935 Constitution - severely tortured John
Kimpow
2. kabuluhan ng konsepto ng gahum sa lm/ml/bm; yufemismo at constitutional
authoritarianism;
3. kung anong oryentasyong pangwika ng ley marcial, martial law, at batas militar;
4. kung anong sektor ang nag-leybel ng leksikon na batas militar; kabuluhan ng susing
salita sa leksikon na batas militar;
5. konsepto ng kaligtasan at kaginhawaan; kung sino ang nagdeklara ng ley marcial na
nagnais ng tunay na kaligtasan saka kaginhawaan;
a. Ley Marcial ay isang motibo ng kaligtasan at kagitingan
b. Macario Sakay
6. newspeak na jargon ng martial law;
7. kabataang barangay at ang pagkamatay ni kb officer Archimedes Trajano

4. Diskurso ng Wika at Kabayanihan nina Heneral Macario Sakay -

1. kung bakit bayani at makabayan si Macario Sakay;
a. lumaban sa Spanish regime
b. lumaban sa American regime
c. naging Supreme President of the Tagalog Republic pagkatapos sumuko ni Gen.
Emilio Aguinaldo sa US
2. bahagi ni Sakay sa KKK; ugnayan at kalye nina Andres Bonifacio, Emilio Jacinto, at
Macario Sakay;
a. Tabora st, Tondo, Manila
b. Mga kasapi ng Katipunan at mga namuno sa Dapitan, Manila
 3. tawag sa mother cell ng KKK sa Tondo, Maynila = Manileno Magdiwang (Manilenos)
4. konsepto sa KKK ng Katagalugan;
5. problematik sa pagsasaling-wika ng Republika ng Katagalugan tungong Tagalog
Republic;
6. papel ni Dr. Dominador Gomez sa pagsuko nina Sakay;
-The agent chosen by the Americans to lure Sakay into leaving his headquarters in the
mountains of Tanay to come to Manila

7. mga ranggo’t posisyon sa Republika ni ML Sakay;

a. Gral
b. Jefe
c. Generalismo
d.
e.
8. kung bakit kudeta sa Haring-Bayang Katagalugan nina Bonifacio ang ginawa nina
Aguinaldo sa Tejeros Convention;

9. kung bakit counter-kudeta kina Aguinaldo ang Partido Nacionalista

nina Sakay;
10. petsa at lugar ng pagbitay kina Sakay at Koronel Lucio de Vega; ang estado mayor
(general staff) ng Republika ng Katagalugan;
a. Septyembre 13, 1907, (di ko alam saan siya nadedz)
11. tawag sa general headquarters sa Tanay, Morong na may kinalaman kay Jose Rizal;
a. Dimasalang (hindi matalo)
12. kung bakit napakahalaga ng sining (hal., peynting; monumento; bust; sine) sa pag-
legitimize at pag-rehabilitate sa mga bayaning siniraan ng mga mananakop;
13. batas na ginamit para gawing kriminal sina Hen. Sakay; talinghaga ng kanilang
mahabang buhok; konsepto ng hero, heroe at bayani.
a. Brigandage Act of 1902
b. to give the people an idea about the length of the years they stayed in the mountains
in their struggle for freedom using their hairs as a clear illustration
Source: http://nhcp.gov.ph/why-did-sakay-wear-his-hair-long/
c1. Hero - with superhuman powers like Superman, Saitama, All Might
c2 Heroe -
c3 Bayani - lumalaban kasama ng taong bayan (makabayan)

5. Diskurso ng Wika at Pagpapaptaga ng Unibersidad sa Sunog sa Campus

1. aral sa on-campus at pati off-campus fires sa USA;
a. University of Winconsin La Crosse
b. Ang kahalagahan ng mga sprinklers at fire alarms

2. konsepto ng ligtas-sunog/buhay/gamit;

3. kahulugan ng protocol sa sunog;

 a. smoke alarm
b. sprinklers
c. fire extinguishers
d. fire escape

4. karaniwang sanhi ng sunog;

a. faulty wiring
b. upos ng sigarilyo

5. konsepto ng kababawan;
a.
b.

6. 5 sunog sa UP Diliman batay sa establishment/4 na lugar ng on-campus fires sa UPD;

a. Alumni Center, CASAA, Faculty Center, Shopping Center
b. Alumni Center, CASAA, Faculty Center, Shopping Center

7. mito ng inevitablity ng sunog kapag luma ang gusali; institute sa UP Diliman na modelo;
m.s. civil engineering (structural engineering) thesis sa 15 buildings ng UP Diliman;
a. Kapag luma di madaling masunog basta may right equipment (sprinklers, etc)
b. EEEI (yas iluveee)
c. Sa thesis napredict na magkakasunog sa mga buildings sa UP

8. fact o euphemism ang mga dahilan ng mga sunog sa UP Diliman;

a. Euphemism - kunwari hindi big deal

9. protocol sa klasrum ng Fil40 natin; teknolohiyang urgent na kailangan sa UP at lahat ng

mga paaralan para ligtas- sunog-buhay-gamit;
a. Sa fil40 classroom: sa hagdan bumaba, unang lalabas ang mga nasa harap
b. Mabilis lumabas ng pintuan, gamitin ang hagdanan para makababa
c. Sprinkler at fire alarms

10. prediksyon na top 3 gusaling masusunog sa UPD; prediksyong top 3 dormitoryong

maraming masasawi ang buhay sa UPD
a. Gusali: Faculty Center, Main Library, OUR
b. Dormitoryo: Centennial, Kamia, Kalayaan

6. Diskurso ng Wika at Pagpapatatag ng Unibersidad sa Palisi sa Wika ng UP -

1. konsepto ng reyalidad at ideal;
a. Reyalidad - nasyonal na lingua franca
b. Ideyal - dinamikong nabubuo ang Filipino bilang ekspresyon ng pambansang
kaluluwa
 2. anong body ang nag-aprub ng palisi, at kailan; kung paano ginamit ang WiFil sa teksto
ng palisi;
a. UP Board of Regents, May 29 1989,
3. boluntaryo o required ang palisi;
a. Boluntaryo - magbibigay ng incentive
4. pagbuo ng Sentro ng Wikang Filipino (UPSWF) sa UPD at UP Sistem;
a. BISYON
Itaguyod ang wikang Filipino bilang midyum ng pagtuturo, saliksik, publikasyon,
at opisyal na komunikasyon ayon sa tadhana ng Konstitusyong 1987.
b. MISYON
Manguna sa implementasyon ng Patakarang Pangwika sa Unibersidad ng
Pilipinas Diliman.
5. resistans ng UP Cebu sa UPSWF;
a. UP Cebu Ingles ang midyum
6. paggamit ng English sa halip na Cebuano sa pamahalaan sa Cebu;
7. konsepto ng prestihiyosong wika o varayti;
a. variety which society associates with education and high social status

7. Chapter 1 What is Language & What Does It Do? & Chapter 2 Language, Thought and
Representation by Linda Thomas and Shan Wareing
1. wika bilang sistema;
Language is a systematic way of combining smaller units into larger units for the
purpose of communication.
We all have a perfect and complete template of our language in our heads
2. konsepto ng sayn ni Ferdinand de Saussure; pagkaarbitraryo ng sayn; tatlong (3) uri ng
gahum (power; hegemony);
a. Each sign has two parts to it, a signifier, which we have been calling a ‘label’ and
a signified which is what we have called a “concept’
b. Simpleng hindi magkakapareha ang lenggwahe na ginagamit natin mula sa
iba??? Maaaring ang tree ay sa ingles ngunit sa iba naman ay iba ang tawag
dito. Kumbaga iba ang kanilang signifier ngunit ang signified ay parehas lang
c. Political power,personal power, social group power
3. linguistic relativity nina Sapir-Whorf
States that different cultures interpret the world in different ways and that languages
encode these differences

8. Culture by Raymond Williams

1. etimoloji ng leksikon na culture;
Cultura

2. 3 konsepto ng culture;
i. Intellectual, spiritual and aesthetic development
ii. Indicates a particular way of life, whether of a people, a period, a group, or humanity in
general
 iii. Works and practices of intellectual and especially artistic activity

3. hiyerarkiya ng culture.
High culture and popular culture; sub-culture

9. Society by Raymond Williams -

1. etimoloji sa Latin ng leksikon na society;
Socius, societas
2. hiyerarkiya ng society.
1. State of prestis, 2. State of knyghtis, 3. Staat? Of comunys

10. “Goyo: Ang Batang Heneral” -

1. buod ng banghay (plot);
From Wikipedia lol
Following the assassination of General Antonio Luna, the task of purging Luna's loyalists in the
Philippine Army falls to General Gregorio "Goyo" del Pilar, a young, brash general and a favorite of
President Emilio Aguinaldo. During a five-month break from combat, del Pilar and his unit, including
his older brother Julian and his best friend Vicente Enriquez, capture Angel Bernal, the younger
brother of Luna's former aides-de-camp, Manuel and José. They soon locate Manuel hiding with
merchant Don Mariano Nable José and torture him into joining del Pilar's military personnel. When
Manuel refuses, they kill him. Meanwhile, Joven Hernando, who now works for his uncle, is assigned
to be del Pilar's photographer.
While the Philippine Army relaxes and the American forces prepare for a second attack, General
José Alejandrino, a Luna ally spared from the purge, meets with Apolinario Mabini, who has since
resigned from Aguinaldo's cabinet after the death of Luna. Mabini implores Alejandrino to find out the
real cause of Luna's death. Meanwhile, Aguinaldo joins del Pilar in Bulacan and promotes him to
Major-General of Pangasinan, while del Pilar begins to court Remedios, the elusive daughter of Don
Mariano. During his time, Aguinaldo meets Mabini and offers him the post of Chief Justice, to which
Mabini reluctantly accepts.
Alejandrino travels to Manila to negotiate with General Elwell Otis and General Arthur MacArthur Jr.,
who reject his proposal. Soon after, hostilities resume and the Filipino side is caught off-guard.
Aguinaldo orders the march of the Army to Pozorrubio to meet with General Manuel Tinio and
organize a fighting force. However, Tinio was defeated by the Americans, forcing Aguinaldo to retreat
further north. The hard march, coupled with daily American attacks, the pressure of having to escort
Aguinaldo's family and tensions between soldiers of Luna's old unit take a toll on del Pilar, leading
him to ignore an American attack that wipes out their rearguard and captures Aguinaldo's mother
and son.
The group soon arrive at Mount Tirad, where del Pilar devises a delaying strategy to buy Aguinaldo
time to escape. Together with former Luna Sharpshooter Lieutenant García, fortified trenches were
dug along the route of the mountain. The following day, the Americans quickly capture a town at the
foot of the mountain but are initially unable to penetrate the defenses. They soon find a route around
the mountain, appearing behind the trenches, and the Filipinos are quickly overrun. Del Pilar,
inspired by a vision induced by his PTSD, resolves to finish the fight, but is shot and killed by an
American sniper. As a result, his army's morale breaks and the defenders quickly surrender, with
Aguinaldo being forced to flee. Joven and Kiko, Garcia's son, also flee, but Joven falls off a cliff after
an encounter with an American soldier. The Americans strip del Pilar of his uniform and belongings
and crudely bury him at Mount Tirad.
Aguinaldo is captured by the Americans in Palanan, Isabela on March 23, 1901, effectively ending
the war. Held as a prisoner of war in Malacañang Palace, he is visited by his former aide-de-camp
Manuel Quezon. Quezon surrendered to the Americans upon orders of his superior, General Tomás
Mascardo, to be able to visit Aguinaldo to verify his capture and consult whether Mascardo should
surrender. Aguinaldo instructed Quezon that the decision for Mascardo to surrender is up to
Mascardo himself.
Mabini is also captured by the Americans and exiled to Guam where he pens his own narrative of
the war entitled La Revolución Filipina (The Philippine Revolution). General Alejandrino's position is
also overrun. Remedios receives a letter from del Pilar.
In a series of mid-credit scenes, Joven is rescued by Kiko and Eduardo Rusca, Luna's former aide;
Aguinaldo in 1935 and his running mate, Raymundo Melliza, watch as his presidential
campaignposters are replaced by those of Quezon.

2. mga tauhan.

● Paulo Avelino as General Gregorio del Pilar

● Carlo Aquino as Colonel Vicente Enríquez
● Arron Villaflor as Joven Hernándo
● Mon Confiado as President Emilio Aguinaldo
● Epy Quizon as Apolinario Mabini
● Alvin Anson as General José Alejandrino
● Gwen Zamora as Remedios Nable José
● Empress Schuck as Felicidad Aguinaldo
]
● Che Ramos-Cosio as Hilaria Aguinaldo
● Rafa Siguion-Reyna as Colonel Julián del Pilar
● Art Acuña as Major Manuel Bernal
● Tomas Santos as Angelito
● Robert Seña as Don Mariano Nable José
● Ronnie Lazaro as Lieutenant Pantaleon García
● Jojit Lorenzo as Miguel Laureáno
● Matt Evans as Lieutenant Telesforo Carrasco
● Benjamin Alves as Lieutenant Manuel L. Quezon
● TJ Trinidad as Manuel L. Quezon (1935)
● Leo Martinez as Pedro Paterno
● Perla Bautista as Doña Trinidad Aguinaldo
● Roeder Camañag as Major Evaristo Ortíz
● E. A. Rocha as General Elwell Otis
● Miguel Faustmann as General Arthur MacArthur
● Nonie Buencamino as Felipe Buencamino Sr.