ระบบสืบพันธุ ์

(Reproductive system)
เรียบเรียงโดย....... อ. ภิญญารัช บรรเจิดพงศ์ชยั
วทบ.การพยาบาลและผดุงครรภ์ , วทม. กายวิภาคศาสตร์
 Male Reproductive system
External genital organ(อวัยวะสืบพันธุ์ภายนอก):
".ถุงอัณฑะ (Scrotal sac)
-เป็ นถุงหุ้มลูกอัณฑะและส่ วนของspermatic cord
-เกิดการยืดตัวของผนังหน้ าท้ องโดยการดันของอัณฑะ
ลงมา
-ผิวบาง เป็ นรอยย่ นสีคลําT มีm.เรี ยบคือ Dartos m.
ข

-ช่ วยปรั บอุณหภูมใิ นtestis: เกี]ยวข้ องกับการสร้ างอสุจิ

 3. องคชาติ (Penis)
-ลักษณะคล้ ายฟองนําT เป็ นทางผ่ านของปั สสาวะ,sperm
-ประกอบด้ วยเนือT เยื]อที]ยืด-หดได้ (Erectile tissue)
เ อแ ง Erection

-แบ่ งเป็ น c ส่ วน: Corpus cavernosum= 2

ว

Corpus spongiosum = 1
-Prepuce or Foreskin , Frenulum
ตั
มื่
ข็
µµ
µ
ออก
zntermd
Commcn
Mdendalartery
iliac
artery
 อวัยวะสืบพันธุ์ภายในของเพศชาย :
<. อัณฑะ (Testis) -มีแผ่ นบางๆหุ้ม e ชันT คือ:
Tunica vaginalis และ Tunica albuginea
-ประกอบด้ วย Seminiferous tubule ซึ]งประกอบด้ วย
Spermatogenic cell และ Sertoli cell
-ระหว่ าง tubules ดังกล่ าว จะมี Leydig’s cells สร้ าง
H.Testosterone
 3. ก้ านอัณฑะ (Epididymis)
-ท่ อเล็กๆ ขดไปมา อยู่ด้านหลังและบนของ testis
-หน้ าที]:ที]พกั ชั]วคราวของอสุจทิ ] ผี ลิตจากอัณฑะก่ อนถูกส่ ง
ไปยังท่ อนําอสุจิ
3.ท่ อนําอสุจิ (Vas deferens)
-เป็ นท่ อต่ อจากส่ วน tail of epididymis
-มี e ท่ อ ,นํา sperm จาก testis pelvic cavity
 4.ถุงเก็บนําO อสุจิ (Seminal vesicle)
-เป็ นถุงอยู่ส่วนหลังใกล้ ampulla of vas deferens
-หน้ าที]:
1.สร้ างนําT กาม(semen) เป็ นด่ างสูงและ fructoseมาก
ซึ]งเป็ นอาหารของอสุจแิ ละช่ วยในการเคลื]อนไหว
2.หลั]งprostaglandin ช่ วยให้ อสุจเิ คลื]อนที]ได้ มากขึนT
และหลั]ง Fibrinogenทําให้ อสุจริ วมกันเป็ นก้ อน
 Q. ต่ อมลูกหมาก (Prostate gland)
-อยู่ล้อมรอบ Ejaculatory duct ส าง เ อก

-หน้ าที\ :หลั\งสารที\มีฤทธิ`เป็ นด่ างอ่ อน ช่ วยปรั บ

สภาพให้ อสุจเิ คลื\อนที\ได้ ดขี นึ O อาจเรี ยกว่ าเป็ น
activating gland
-Benign Prostatic Hypertrophy (ต่ อมลูกหมากโต)
นำ
มื
ร้
 การ า ด อง กอง
ผ่
ส่
ตั
 6. ต่ อมขับเมือก (Bulbourethral gland)
-ต่ อมเล็กๆ 3 ต่ อม มีท่อคู่ไปกับท่ อนําอสุจิ
-มีท่อไปเปิ ดสู่ผนังท่ อปั สสาวะช่ วง Penile part
-ขับนําO หล่ อลื\นสภาพเป็ นด่ างเพื\อหล่ อลื\นขณะ
มีเพศสัมพันธ์ ล้างกรดของปั สสาวะที\ urethra
 หน้าที*ของอัณฑะ เ ด เอ
เา ย ห ม

2.สร้างเซลล์สบื พันธุเ์ พศชาย (Spermatogenesis)

2.สร้างฮอร์โมนเพศชาย
** ต่อมใต้สมอง → ICSH → Testis
Pitoitavygland
↓
Testosterone
↓
2nd sex characteristics
สู่วั
ข้
กิ
นุ่
การสร้างเซลล์สบื พันธุเ์ พศชาย (Spermatogenesis)
Spermatogonia mitosis primary
spermatocytes(2n)
1stmeiotic division
Secondary spermatocytes
2nd meiotic division

Spermatozoa •
Spermatids(22x,22y)
•
 ขยาย สาย ง
ใน
ม ผ ง อเ า
การ ฒนา sperm ฒนาจาก
0 200-5 อบ าน ว
ริ
พั
พั
ทั้
สุ
ก่
ตั
ล้
จ้
ชิ
นั
 - งไ านการ แปะ ว
46
y

เอาแพไ ตน

จะ การ แฝง ว chromosome

ลด ลง
คว ง

เต ยมพ อม จะ เ น Sperm ป าว งไ รyส

เอ มไอ ใบ
บรร อย

ccll ไ
~
<

งห ง
heploidcell -

อย โดย กระบวนการ
เ ม
diplord
"
autolysis
"

ce

>
วย เขา นไง
/
ยั
ตั
ผ่
ตั
มี
นึ
ยั
ร้
รู
สิ่
ย่
มี
ย่
สั้
ช่
ป็
ม่
ข่
รั
ต็
ร้
ม้
ม่
รี
นั
จุ
 ว แทน 46 โกน โชม

, diploid dl

friatmioticindition

เ
โลก โครม โชม

haploidcell
④

Secondarymiloticinditim
ตั
 × × ××

xxyy

อ หนด เพศ
กำ
พ่
 อสุจิ (Spermatozoa)ประกอบด้วย K ส่วน:
2. ส่วนหัว มี DNA , Acrosome
M. ส่วนคอ มี mitochondria
K. ส่วนหาง มี Flagellum
- มีชีวติ อยู่ได้ประมาณ ST ชัว* โมง ใน oviduct
- มีประมาณ MVV-WVV ล้านตัวต่อการหลัง* อสุจแิ ต่ละครังY
 การหลั\งอสุจิ (Ejaculation)
ด ด ยอด sperm
-ขณะที]ผ้ ูชายมี orgasm จะปล่ อย semen ออกมา
ประกอบด้ วย อสุจิ และนําT หลั]งจากต่ อมต่ างๆ
โดยอาศัย รี เฟล็กซ์ e ระยะ :
". ระยะ Emission
-semenเคลื]อนที]ในurethra (การทํางานของ ซิมพาเธติก)
ทําให้ มีการหดตัวของ m.เรี ยบของ vas deferens
& seminal vesicle
สุ
จุ
 e. ระยะ Ejaculation
-Semen ถูกขับออกจาก urethra โดยการ
หดตัวของ Bulbocavernosus
 Female reproductive System
อวัยวะสืบพันธุ์ภายนอก(External genital organs)
1. Labia majora(แคมใหญ่ )
-ประกอบด้ วยไขมันและsebaceous glandมากมาย,
เส้ นโลหิตและเส้ นประสาท
-ลักษณะเป็ นสันนูน e ข้ าง มาบรรจบกัน
 2. Labia minora (แคมเล็ก)
-อยู่ด้านในของ labia majora เป็ นกลีบเล็กๆสีแดง
เป็ นเนื&อเยือ) ก้อนไขมันนู น คลุมด้วยผิวหนัง วางอยู่บนกระดูกหัวหน่าว
- มีโลหิตมาเลี
(Pubic ย O งมาก
bone)

-ด้ านบนที\ labia minora จรดกัน เป็ นบริเวณที\ไว

ต่ อการกระตุ้น เรี ยกส่ วนนีวO ่ า ปุ่ มกระสันต์
3. Mons pubis (หัวเหน่ า ) ส ตอ ส

Pubishair
ลิ
 4. Vagina(ช่ องคลอด)
-musculomembranous tube รอย ปน เ นการ นาย

-เปิ ดสู่ภายนอก ที\ vestibule

5. Clitoris(ปุ่ มกระสันต์ )
-ติ\งเล็กๆเทียบได้ (homolog)กับองคชาติ
6.Vestibule บริเวณระหว่ างLabia majora ส่ วนบน
โดยตังO ต้ น จาก clitoris ลงไปจนถึง fourchet
เ บ
มี
ฝี
น้
ย็
 วเห า

อ สสาวะ

เ อ พรหมจรร

า บ
หั
ปั
ท่
ยิ
ฟ้
ยื่
น้
ย์
 การ ด เ บ
ฝี
ตั
ย็
 ก ามเ อ งเ งกราน
อุ้
ชิ
ล้
นื้
 ด หงอนไ
อย
พญ sex
.
. .

•-• m n •
หู
ย่
มี
ก่
 7. Bartholin gland (ต่ อมขับเมือก)
-ทําหน้ าที\ขับเมือกขณะมีเพศสัมพันธ์
.Internal genital organ :
1. Uterus(มดลูก)
ค าย ก แพร

-Pear shaped muscular organ แทรกระหว่ าง

Urinary bladder กับ Rectum
ลุ
ล้
 ประกอบด้ วยผนัง É ชันO :
1. Perimetrium เป็ น Outer serous coat ๆ
บาง

2. Myometrium เป็ น middle muscular coat หนา กา เ ยบ

3. Endometrium เป็ น inner mucous coat เ อ นใน

y
ิ เน
ตอน
ว

น
ห ด ลอก
เ อน
ประ
ให
การ ส าง มา
"

-ส่ วนของมดลูกประกอบด้ วย body และ cervix ก เ อน

ปากมดท
ชั้
ที่
ตั
มี
มี
วั
ทุ
ป็
ดื
ดื
ผื่
รี
ลุ
ร้
ม่
จำ
 Uzrinet vo o onoag o lfde oe nyfsnt st ts t on ogne efn st fo
ดไ บ อง เ งกราน
ฐํ๋

Peri_nm.DmetriE_uREre-voym y-E_e-etg_gmg .pro

ใน เขต
VtอขตOEลtไtไOไไใO k

อลอeดอย
"

Cervicalcanelum.BRhtoceT-lrnat.im
oedgy frypeo o o t -rT TDdt dfgtdET ARTute.us
Fornix of vagina
Vajtnltsotss อง คลอด
ยึ
ช่
กั
หู๊
ช่
ฮึ
ฮื๋หื๋
ชิ
ว้
งํ๊
อ็
 แ ก
เดา
ว์ดี
ซ็
 Hysterectooy ะ การ า ด มด ก

2. Ovary(รั งไข่ )
-ก้ อนรู ปไข่ " คู่,ตังT อยู่ e ข้ างของมดลูก อยู่ชดิ
ด้ านหลังของช่ องเชิงกราน
-สร้ างเซลล์ ไข่ และฮอร์ โมนเพศหญิง
3.Uterine tube(ท่ อนําไข่ )
-ยื]นไป e ข้ างของมดลูก
-ประกอบด้ วย á ส่ วน: Intramural ,Isthmus, Ampulla
and Infundibulum part
ผ่
ตั
ลู
ภาพแสดงความสัมพันธ์กบั pelvic cavity
 ใน งไ า
แ ว
การสร้างและพัฒนาของเซลล์ไข่ (Oogenesis)
Primary oocyte
** Oogonia mitosis 1stoocyte

CO
(2n) d idd อ า
:p 46 ×× 1st meiotic

mature ovum 2 nd meiotic 2nd oocyte

รั
ม้
หั
ข่
ต่
ย่
 การ 6ขอ wt การ แ ง cek
ข่
 46××

cell เ ง
23 × 23 ×

ตาไ
การ
เ ด อน

รอ Wสบ sprem

ไป
เ า น เจ ญ
cdl สยง
หL
× จาก 2ท → n
ที่
ก่
ก็
นั้
กํ
กิ
ท่
ม่
ล็
ริ
 เ น แบบ
ห งของ เหลว
ๆ
เลย

Pinzry secmtary

f-7

โน ขาว
ใ
\
เ ด แพลา

ของ เหลว มาก น จะ ใน

น ตา
ทำ
นี้
ข่
ดั
ขึ้
สี
กิ
ป็
ลั
ห้
 Breast(เต้านม)
-ประกอบด้วย เนื5 อเยื6อไขมัน ต่อมนํ5 านม ป
ระบบ

(15-20lobes)
-ภายในเต้านมมีหลอดเลือดและนํ5 าเหลือง ซึ6ง
จะไปรวมกันยัง axillary lymph
node
การเปลี=ยนแปลงของวงจรในมดลูกและรั งไข่
การเปลี\ยนแปลงวงจรในรั งไข่ (Ovarian cycle) _ ระยะ::
1. Follicular phase (ระยะการเจริญของถุงไข่ )
-ถุงไข่ อ่อน(follicle) ถูกกระตุ้นโดย FSH และ LHให้ เป็ น
mature follicle เกิดขึนT จนถึงก่ อนการตกไข่ ( e สัปดาห์ )
2. Ovulation (ระยะไข่ ตก) เกิดขึนT ประมาณวันที] "á ของ
menstrual cycle
 3. Luteal phase (ระยะหลังไข่ ตก)
-granulosa cells ของถุงไข่ ซ\ งึ ไข่ ตกออกไปแล้ ว
จะเปลี\ยนเป็ น corpus luteum
-มีการหลั\งฮอร์ โมน progesterone(อย่ างมาก)
และ ฮอร์ โมน estrogen
-ในหญิงสาวปกติ Corpus luteum มีอายุราว <á วัน
จะสลายไป เป็ น corpus albican
 การเปลี\ยนแปลงวงจรในมดลูก(Uterine cycle)
1. Proliferative phase (เยื]อบุมดลูกเริ]มเจริญ)
-เยื]อบุชันT endometrium เริ]มมีการเจริญ ทดแทน
เซลล์ เก่ า หลังจากมีการหลุดลอกเป็ นประจําเดือน
- Blood supply ↑ และต่ อมภายในเยื]อบุ↑ ทําให้
เยื]อบุหนาตัวขึนT
- ตรงกับระยะ follicular phase ของวงจรรั งไข่
 2. Secretory phase(เยื]อบุมดลูกเจริญอย่ างมาก)
-ตรงกับระยะ luteal phase ของวงจรรั งไข่
-เตรี ยมเยื]อบุมดลูกเพื]อการฝั งตัวของไข่ ท] ผี สมกับอสุจแิ ล้ ว
-ต่ อมภายในเยื]อบุมดลูกยาวมากขึนT และขดไปมา มีเลือดมา
เลียT งอย่ างมาก และเยื]อบุจะหนาขึนT ประมาณ å-ç mm.
3. Menstruation (ระยะเป็ นประจําเดือน)
- เยื]อบุหลุดลอกเป็ นประจําเดือน
 ความสัมพันธ์ ของ ovarian cycle และuterine cycle
-เมื]อเพศหญิงเข้ าสู่วัยเจริญพันธุ์ จะเริ]มมีการทํางานของรั งไข่
เกิดการเจริญของถุงไข่ และสร้ าง sex steroid H.
คือ estrogen และ progesterone
↓
2ndsex characteristic เตรี ยมเยื]อบุมดลูกเพื]อเตรี ยม
รั บภาวะการตังT ครรภ์
 -ขณะมีการเจริญของถุงไข่ จะถูกกระตุ้นโดย
FSH ซึfงจะตรงกับระยะ proliferative ph.ของวงจรในมดลูก
-เมื]อมีการตกไข่ (ovulation) ซึ]งเหนี]ยวนําโดย LH
ผลคือ:ถุงไข่ เปลี]ยนเป็ น corpus luteum :
ตังl ครรภ์ ไม่ ตงั l ครรภ์
corpus luteum corpus luteum สลายเป็ นc.albican
ยังทํางานต่ อไป และคงสภาพประมาณ PQ วัน
-เมื\อเกิด c.albican มีการเจริญของถุงไข่ ใหม่
เข้ าสู่ระยะ follicular phaseในขณะเดียวกันเยื\อบุมดลูก
ซึ\งหลุดลอกเป็ นประจําเดือนก็จะมีการเจริญของ
เยื\อบุขนึ O มาใหม่ เข้ าสู่ ระยะ proliferative phase
ของวงจรในมดลูกอีกครั งO หนึ* ง
การเปลี\ยนแปลงใน Uterine cycle
 บทบาทของฮอร์ โมน estrogen
".กระตุ้นการเจริญของถุงไข่ และ การทํางานของรั งไข่
e.กระตุ้นการเจริญของกล้ ามเนือT และเยื]อบุของระบบสืบพันธุ์
c.กระตุ้นการเจริญของอวัยวะสืบพันธุ์ภายนอก เต้ านม
á.กระตุ้นการเจริญของลักษณะ endsex characteristic
å.กระตุ้น epiphyseal plate ทําให้ ร่างกายสูงขึนl
และป้ องกันภาวะ osteoporosis
 à. กระตุ้นให้ มีการคั\งของนําO ในร่ างกาย,
hot flush
ä. กระตุ้นให้ มีการหลั\งฮอร์ โมน prolactin
 บทบาทของฮอร์ โมน progesterone
".เตรี ยมเยื]อบุมดลูก สําหรั บรองรั บการฝั งตัวของตัวอ่ อน
e. กระตุ้นเซลล์ ปากมดลูกให้ ขับนําT เมือกที]มีความเหนียวข้ น
c. กระตุ้นการเจริญของเต้ านม
á. ยับยังT อิทธิพลของฮอร์ โมนโพรแลคตินในการขับนําT นม
å. มีผลในการควบคุมการหลั]ง gonadotropin