Filipino Sa Siyensya

FILIPINO SA SIYENSYA, TEKNOLOHIYA, INHENYERIYA,
MATEMATIKA AT IBA PANG KAUGNAY NA LARANGAN
PANGKAT
IKA-APAT (4)
m
er as
co
eH w
o.
rs e
ou urc
o
Lider:
aC s
Palo, Marion Jasmine P.

vi y re
Miyembro:
Briones, Brent Cyann I.
ed d
Catacutan, Chris John

ar stu
Escoto, Janielle S.
Lacson, Harvey
Lugma, Maydie Ann B.
is
Magbanua, Kimberly
Th
Santos, Nathaniel
Sigua, Paula Bianca S.
sh
Pangkat at Seksyon: BSHM 1-A

Guro: Gng. Charissa Joy Torres
This study source was downloaded by 100000818497268 from CourseHero.com on 07-16-2021 07:25:26 GMT -05:00
https://www.coursehero.com/file/43087791/FILIPINO-SA-SIYENSYAdocx/
“Ang Gamit at Kahalagahan ng Wikang Filipino sa Pagtuturo ng Agham: Panayam kay
Prop. Fortunato Sevilla III” nina W. Fajilan at R. B. Zafra”
AGHAM- Ang agham, ito ang sistema ng kaalaman na naghatid sa tao mula sa pagiging sinauna
hanggang sa pagiging moderno.
PROP. FORTUNATO SEVILLA III:

 January 20, 2017- appointed Chair of CHEd Technical Committee on Chemistry
 June 31, 2016- 62nd top Philippine scientist in June 2016 Webometrics citation ranking
 September 3, 2015- UST confers the title Professor Emeritus upon Sevilla
 July 9, 2015- becomes UST’s first faculty Academician of the National Academy of
Science and Technology
Abstract:
m
er as
Sa kasaysayan ng Kolehiyo ng Agham at ng Research Center for the Natural and Applied
co
Sciences ng Unibersidad ng Santo Tomas ay hindi maikakailang malaki ang naging ambag ni
eH w
Dr. Fortunato Sevilla III upang ganap na makilala ang kagalingan ng nasabing mga institusyon.
o.
Subalit, hindi lamang sa pagiging propesor ng pananaliksik at Kemistri naging kilala at
rs e
nakapagbigay ng malaking kontribusyon si Dr. Sevilla, sapagkat isa rin siya sa mga nakikiisa sa
ou urc
pagkilala sa kakayahan at kapangyarihan ng wikang Filipino bilang wikang may kakayahang
magamit sa pagtuturo ng mga teknikal na sabjek gaya ng Kemistri at mga larangang may
direktang kaugnayan dito.
o
aC s
Mahalaga ang pag-aaral ng agham at teknolohiya sa lahat ng panahon dahil ito ang susi sa pag-
vi y re
unlad ng bansa. Ngunit kadalasan ang wikang Ingles ang ginagamit sa pagtuturo nito, mula sa
antas ng hayskul hanggang sa kolehiyo, bihira ang guro or propesor na gumagamit ng sariling
wika sa pagtuturo nito.
ed d
ar stu
Gayunpaman gumagamit si Dr. Fortunato Sevilla III, ang direktor ng UST Office for Research
and Development (ORD) ng wikang Filipino sa pagtalakay ng mga liksyon sa mga klaseng
kemistri sa Kolehiyo ng Agham.Ayon sa kanya, mas malaya ang pagtatanong and mas buhay ang
is
talakayan sa ganoong paraan. Mas madaling naiintindihan ng mga estudyante ang mga
Th
konseptong teknikal na pinapaliwanag niya.
Para sa kanya, kailangang batay sa kakayahang intelektwal at di lamang sa wika ang pag-aaral sa
sh
kemistri dahil di naman lahat ng estudyante ay magaling mag-Ingles.

“Kung sumusulong sa agham ang mga mauunlad na bansa tulad ng Hapon, Korea, Taiwan, Tsina,
Germany, Pransiya, España at iba pang bansa na gamit ang sariling wika, bakit hindi paunlarin
ang sariling wika para maging matatas din ang mga Pinoy sa agham?” ani ni Sevilla III. Ayon sa
Third International Mathematics and Science Study na lumabas noong 1997, nahuhuli ang
Pilipinas sa larangang ito. Sinisikap ni Dr. Sevilla III na hikayatin ang mga guro at mananaliksik
na gumamit ng Filipino sa talakayan, maging sa klase man o sa pag-uulat ng kanilang saliksik sa
mga panayam. Isang magandang halimbawa ay panayam sa Filipino tungkol sa mga teknikal na
paksang agham at teknolohiya na isinasagawa ng Sentrong Pananaliksik sa Agham
Pangkalikasan (Research Center for the Natural Sciences) tuwing Agosto, ang buwan ng Wika.
Hindi ang nilalaman ng kanilang panayam kundi ang paglahad nito sa sariling wika ang
pinaghahandaan ng mga tagapagsalita. Nakikipag-ugnayan sila sa isang guro mula sa
Departamento ng Wika upang masigurong wasto ang ginagamit na salitang Filipino. Sa panayam
na ito, mapapansin ang kakaibang tuwa ng mga estudyante na makarinig ng mga terminong
agham sa Filipino. Mahirap man para sa mga tagapagsalita, malaya at masigla ang malayang
talakayan kaya sulit naman ang pinaghirapan nila at nahihikayat silang gumamit ng Filipino
bilang panturo.
Ayon pa kay Dr. Sevilla III, mas malinaw ang paggamit ng Filipino dahil ito ang ginagamit sa
m
er as
pang-araw-araw na buhay. Halimbawa, sa pananaliksik niya, gumamit si Dr. Sevilla III ng
co
salitang haba ng alon para sa wavelength; at dalas para sa frequency; pagtunaw sa melting; at
eH w
paglusaw sa dissolving. Sa pisika naman, bilis ang speed at tulin kung saan may direksiyon ang
o.
paggalaw sa velocity.
rs e
ou urc
May iba’t ibang paraan ang pagsalin ng mga salitang Ingles sa Filipino. Una rito ang paggamit
ng salitang Kastila. Kabilang dito ang siyensya, kimika, pisika, biyolohiya, matematika, metal,
likido, solido, produkto at iba pa. Pangalawa, ang pag-uugnay ng mga katutubong salita para
o
makabuo ng bagong salita. Halimbawa, kapnayan (galing sa salitang sangkap at hanayan para sa
aC s
chemistry); haynayan, (buhay + hanayan sa biology) at liknayan (likas + hanayan sa physics); at

vi y re
mulapik ( mulaang + butil para sa molecule).
Ang panghihiram sa Ingles at pagsasa-Filipino ng baybay, tulad ng kemistri, fisiks, bayolodgi,

ed d
ikwesyon, molekyul, eyr, ays at iba pa ang pangatlong paraan.

ar stu
Ang paghahalo ng wikang Ingles at Filipino nang wlang pagbabago ang huling paraan.
Halimbawa, bumibilis ang takbo ng mga molecule kung tataasan ang temperature. Ayon kay
Sevilla III, mas mainam itong gamitin sa mga talakayan sa klase, dahil malapit itosa
is
pangkaraniwang paraan ng pag-uusap. Subalit, tutol ang ibang siyentipiko sa paggamit ng

Th
Filipino. Makapipigil raw ito sa pagiging globally competitive ng mga estudyante dahil Ingles
ang ginagamit na lingua franca o medium of communication sa mundo. Bukod sa kailangan ito
para sa mabilis na pag-unlad., ito rin ang paraan para makakuha ng pinakabagong kaalaman sa
sh
agham at teknolohiya. Nagiging mahirap din ang pagsulong ng agham sa Filipino dahil sa
kakulangan ng mga materyales tulad ng babasahin at mga librong pang-agham na maaaring
gamitin ng mga estudyante.
Mayroong diksyunaryo na nabuo ng mga siyentipiko noong dekada sisenta at isa naman sa
dekada otsenta. “Ang Talahuluganang Pang-Agham: Ingles Pilipino” na isinulat ni Dr. Jose
Sytangco, isang manggagamot mula sa UST; at ang English-Pilipino Vocabulary for Chemistry
na nilikha ng mag-asawang Bienvenido Miranda at Salome Miranda, mga propesor ng kemistri
sa Unibersidad ng Pilipinas. Sa ngayon, ang UP Diliman lamang ang may librong pang-agham sa
Filipino dahil sa panghikayat na binigay ng Sentro ng Wikang Filipino dito. Gayunpaman, sa
UST, Ingles ang ginagamit na libro, at nasa wikang Ingles ang mga pagsusulit.
Madalas na ipahayag sa Ingles ang agham at teknolohiya. Dahil dito, naniniwala ang mga
siyentista na kailangan din ito ituro sa Ingles. Ngunit s panahon ngayon, matindi ang
pangangailangan ng mga kabataan na matuto ng makabagong agham para makasulong sa
edukasyon. At kung nahihirapan ang karamihan sa pag-unawa ng Ingles, paano nila mapag-
aaralan ang mga teknikal na konsepto sa agham na pawang Ingles lamang? Dahil dito, mahalaga
ang pagbuo ng bokabularyong agham at teknolohiya sa wikang Filipino.
Halaw sa: Daluyan Vol IX at X.
m
er as
co
eH w
o.
rs e
ou urc
o
aC s
vi y re
ed d
ar stu
is
Th
sh
“Ang Filipino bilang Pundasyon ng Teknikal na Pagkatuto: Panayam kay Prop. James
Christopher D. Domingo”. ni W. Fajilan”
TEKNIKAL NA PAGKATUTO- ito’y salin sa Filipino mula sa Ingles na “technical terms”.
Ito’y may kaugnay sa mga espesyal na katotohanang kaugnay sa siyensiya at sining. Sa pag-aaral
nito, ang katawagang teknikal ay tumutukoy sa mga terminolohiyang pang-agham o ng mga
instrumenting ginagamit sa panteknolohiyang katawagan.
Abstract:
Kilala ang UST-AMV College of Accountancy bilang isa sa mga pinakamahuhusay na kolehiyo
na nagtuturo ng Accountancy sa bansa. Sa panayam na ito, ibinahagi ni Atty. James D.
Domingo, CPA ang kaniyang karanasan sa paggamit ng Filipino bilang wikang teknikal para sa
mga kurso ng Basic Accountancy sa Unibersidad ng Santo Tomas. Si Atty. Domingo ay nagtapos
ng kaniyang BS Accountancy at Bachelor of Laws mula sa Unibersidad ng Santo Tomas.
Pagkaraang magtrabaho sa Sycip, Gorres, Velayo (SGV & Co.) Auditing Firm, nagsimula
siyang maglingkod bilang faculty member ng UST-AMV College of Accountancy at Ateneo
m
er as
Gokongwei School of Management. Gamit ang wikang Filipino, nakapaglimbag siya ng limang
co
libro sa Accounting tulad ng Hairy Potter (Accounting Process), Bentahan (Merchandising and
eH w
Manufacturing), Partnership Accounting at Corporation Accounting. Kasalukuyan itong
o.
ginagamit bilang alternatibong sanggunian ng mga estudyante ng Accountancy sa buong
Pilipinas.
rs e
ou urc
o
aC s
vi y re
ed d
ar stu
is
Th
sh
“Ang Pagtuturo ng Matematika Sa Wikang Filipino: M. Acelajado”
MATEMATIKA- Isang malawak na sistemang pangrepresentasyon na ginagamit sa pag-aaral
ng mga bilang, hugis, istraktura at pagbabago at ang mga pagkakahalintulad ng mga konseptong
ito.
MAXIMA J. ACELAJADO:
 Mathematician, utstanding Achievement Award in Education(2002)
 Expertise: Governmental Policies, Mathematics Education, Research and Statistics,
Educational and International Policies
 Dr. Maxima Acelajado is recognized a Filipino scientist noted for her outstanding
researches on upgrading mathematics teaching in the Philippines. She was honored as
one of the Top 11 Filipino Scientists by the National Research Council of the Philippines
for her achievements in the field of governmental, educational, and international policies.
 Dr. Acelajado is the author and co-author of mathematics books for high school and
college, which are now prescribed books or references in many schools. Her books were
m
er as
written based on her researches in different regions of the country. Many education
co
experts in the Philippines acknowledged her works to have contributed to the improved
eH w
and improving performance of both high school and college students in different fields of
o.
mathematics.
rs e
ou urc
Abstract:
Marami ang nagsabi na kung sariling wika ang gagamitin sa pagaaralo pagtuturo ng anumang
o
aralin, mas madaling matuto ang magaaralsapagkat konsepto na lang tungkol sa pinag-aaralan
aC s
angkailangang pag-isipan nang mabuti. Bukod dito, madaling sabihin kungano ang iniisip ng
vi y re
isang tao kung sariling wika ang gagamitin niyaat mas madaling palaganapin ang wika kapag
ito ay laging ginagamit.Para sa akin, bagama't ikalawang traymester na ng pagtuturo ko
ngMatematika sa wikang Filipino, kakaibang karanasan ang magturo ngMatematika sa wikang
ed d
ito sapagkat noon wikang Ingles ang midyum sapagtuturoko.

ar stu
Pakiramdamkoaydalawangorasakongnagturosabawatisangoras ko sasilid-
aralansadamiathabangeksplanasyonkosa mga mag-aaral.Ito ay sapagkat mahaba ang salin sa
wikang Filipino ng mga pangungusapsa wikang Ingles. Ganoon pa man, nasiyahan ako sa
is
pagtuturo ko.
Th
Sa unang lingo rin naming tinatalakay ang mga salitang Filipino at baybay sa Filipino ng mga
salitang teknikal sa Matematika. Ilan sa mga ito ay ang mga sumusunod:
sh
Algebra……… Aljebra o Aldyebra Integers……… Buumbilang

Counting numbers……. Pamilang Even numbers…… Pamilang na pares
“Kasaysayan sa Cyberspace: Panimulang Pagtanaw sa Karanasang Pilipino” M. Chua
CYBERSPACE- Ang salitang Cyberspace ay kasalukuyang ginagamit upang ilarawan ang
buong hanay ng mga mapagkukunan ng impormasyon na magagamit sa pamamagitan ng mga
network computer. Isa sa pinakamagandang asosasyon nito ay ang internet o palitan ng
impormasyon sa internet at iba pa na nagaganap sa pamamagitan ng mga network ng kompyuter.
MICHAEL CHARLESTON CHUA- is a Chinese-Filipino historian, academic, and television

personality, best known for his academic works on Philippine history and his numerous
appearances as a commentator on historical topics on Philippine television, including a regular
appearance on a news segment called "Xiao Time"on public television station People's
Television Network. He is currently a professor at De La Salle University.
m
er as
co
eH w
o.
rs e
ou urc
o
aC s
vi y re
ed d
ar stu
is
Th
sh
Sources:
http://varsitarian.net/news/20090412/wikang_filipino_sa_ikasusulong_ng_agham_at_teknolohiy
a
http://istoryapinas.blogspot.com/2016/12/ang-kahalagahan-ng-agham.html
http://www.ust.edu.ph/research/researchers-a-z/sevilla-fortunato-iii-b/
https://ejournals.ph/article.php?id=10014
httpwww!slideshare!netma3Berrer11pagpili#ng#mabisang#pananalita#sa#
pagbabago#ng#kahulugan
MGA_KATAWAGANG_TEKNIKAL_NA_KARANIWANG_GAMITIN_NG_MGA_ESTUDYANTE
_SA_KOLEHIYO_NG_EDUKASYON_NA_NAGPAPAKADALUBHASA_SA_ASIGNATURANG_
T
https://tl.wiktionary.org/wiki/matematika
m
er as
co
eH w
https://brainly.ph/question/277735
o.
https://www.google.com/search?
rs e
q=michael+charleston+chua&oq=michael+charleston+chua&aqs=chrome..69i57j0j69i61l2.8
ou urc
493j0j4&sourceid=chrome&ie=UTF-8
https://www.academia.edu/7964984/Kasaysayan_ng_Cyberspace_Kasaysayan_sa_Cyberspace_
Panimulang_Pagtanaw_sa_Karanasang_Pilipino?
o
fbclid=IwAR0Qo87TvKaYCRrQwNX0wO11g9ULDyJMiUJZULcDRC6UEcP0C1faiRspVKg
aC s
vi y re
ed d
ar stu
is
Th
sh
Powered by TCPDF (www.tcpdf.org)

Filipino Sa Siyensya

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Filipino Sa Siyensya

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

FILIPINO SA SIYENSYA, TEKNOLOHIYA, INHENYERIYA,

MATEMATIKA AT IBA PANG KAUGNAY NA LARANGAN

Palo, Marion Jasmine P.

Catacutan, Chris John

Pangkat at Seksyon: BSHM 1-A

PROP. FORTUNATO SEVILLA III:

konseptong teknikal na pinapaliwanag niya.

kemistri dahil di naman lahat ng estudyante ay magaling mag-Ingles.

chemistry); haynayan, (buhay + hanayan sa biology) at liknayan (likas + hanayan sa physics); at

mulapik ( mulaang + butil para sa molecule).

Ang panghihiram sa Ingles at pagsasa-Filipino ng baybay, tulad ng kemistri, fisiks, bayolodgi,

ikwesyon, molekyul, eyr, ays at iba pa ang pangatlong paraan.

pangkaraniwang paraan ng pag-uusap. Subalit, tutol ang ibang siyentipiko sa paggamit ng

Halaw sa: Daluyan Vol IX at X.

“Ang Pagtuturo ng Matematika Sa Wikang Filipino: M. Acelajado”

ito sapagkat noon wikang Ingles ang midyum sapagtuturoko.

Algebra……… Aljebra o Aldyebra Integers……… Buumbilang

MICHAEL CHARLESTON CHUA- is a Chinese-Filipino historian, academic, and television

You might also like