Rola i znaczenie animacji w organizacji czasu wolnego

Czas wolny to czas, którym dysponujemy po wykonaniu codziennych obowiązków i

możemy przeznaczyć go na robienie rzeczy sprawiających nam radość czy dających
satysfakcje. Do takich rzeczy zaliczyć możemy wszelkiego rodzaju osobiste zainteresowania,
oddawanie się swojemu hobby, czy robienie takich rzeczy, na które normalny tryb życia nam
nie pozwala. Czas wolny może zatem być przeznaczony na czynności związane z rozrywką,
wypoczynkiem i rekreacją, czy dobrowolnym wykonywaniu obowiązków społecznych. To
jak wykorzystujemy czas wolny zależy od naszych zainteresowań, ilości czasu jaką
dysponujemy, wieku, a także możliwości finansowych. Również okres czasu jaki poświęcamy
na spędzanie czasu wolnego może być różny, poczynając od krótkiego (jednodniowego),
średniego (tygodniowego), a kończąc na długim (rocznym). To jakim czasem dysponujemy
jest niezwykle ważne, gdyż znając wcześniej tą wartość, jesteśmy w stanie rozpatrywać
konkretną formę aktywności, która mieści się w czasie jaki mamy na nią przeznaczony.1

Pojęcie czasu wolnego zrodziło się niedawno, bo dopiero w społeczeństwie

przemysłowym, gdy zaczęto rozróżniać miejsce przeznaczone do pracy i miejsce poza nią,
czyli wolne od pracy, co wiązało się z przebywaniem w dwóch różnych społecznościach. W
społeczeństwie tradycyjnym ten problem był niezauważalny, ponieważ nikt nie oddzielał
wówczas czasu pracy od czasu wolnego. Wprowadzenie czasu wolnego spowodowane było
namnażaniem się codziennych obowiązków, które z kolei dyktowane są przez współczesny
świat, wymuszający na nas niejako pewne standardy życia.

Rekreacja jest wypoczynkiem aktywnym i może być fizyczna lub umysłowa,

wykonywana poza obowiązkami zawodowymi, domowymi, czy edukacyjnymi. Rekreacja,
która stosowana jest w celu zapewnienia sobie odpoczynku i rozrywki, przyczynia się także
do rozwoju osobowości, a także poszerza zasięg zainteresowań. Rekreacja rozładowuje
napięcie nerwowe oraz zapobiega niektórym chorobom cywilizacyjnym, a zatem jej rola we
współczesnym świecie nabiera znaczenia w związku z koniecznością zapobiegania sytuacjom
stresowym, ale także skracaniem czasu pracy i podnoszeniem poziomu życia. Ponadto taka
forma spędzania wolnego czasu jest aktywnością dobrowolną i z reguły wynika z
zainteresowań, a także miejsca pobytu. 2

1
Przecławski K., Czas wolny dzieci i młodzieży. Wydawnictwo szkolne i pedagogiczne, Warszawa 1978
2
Pięta J., Pedagogika czasu wolnego, Almamer, Warszawa 2008 – Rozdział 4, 5, 11, 12, 14
 Nieco szerzej ujmuje temat rekreacji Teresa Wolańska, która mówi, że rekreacja to:
"różnego rodzaju zajęcia podejmowane w wolnym czasie, dobrowolnie, dla przyjemności,
autoekspresji, formowanie własnej osobowości, odnowy i pomnażania sił psychofizycznych.
Nie rodzaj zajęć decyduje o tym czy jest to aktywność rekreacyjna, ale kontekst
psychospołeczny, a więc czy są to zajęcia dobrowolne sprawiające przyjemność i czy
spełniają oczekiwania i zainteresowania oraz jakie są motywy podejmowania danej czynności
i czy wpływają na osobowość w sposób pozytywny i rozwijający". Natomiast ogólnie formy
rekreacji podzielić można ze względu na:

 intensywność wysiłku – relaksacyjne, o średniej intensywności, ćwiczenia intensywne

 poziom trudności – łatwe, średnie, trudne
 pory roku – zimowe, całoroczne, plenerowe, pod dachem, boiskowe
 formy organizacyjne – zespołowe, indywidualne

Choć wydawałoby się, że czas wolny powinien być spędzany biernie, gdyż tylko w ten
sposób możemy całkowicie odpocząć od pracy, wcale tak nie jest. Coraz chętniej
wykorzystujemy czas wolny na rożnego typu aktywności , które będąc obiektem naszych
pasji czy zainteresowań, sprawiają, że dzięki nim wypoczywamy. Jest to nazywane
pedagogika czasu wolnego, a zaliczyć do niej możemy:

 pedagogikę zabawy
 pedagogikę mediów
 pedagogikę animacji
 pedagogikę muzealna
 pedagogikę kultury

Aktywność ruchowa poprzez swoje różnorodne formy zapewnia także odpowiedni poziom
wydolności i sprawności fizycznej, a regularne jej przestrzeganie podnosi systematycznie te
poziomy. Dzięki niej zaspokojone zostają również inne aspekty życia tj.: towarzyskie,
poznawcze, sportowe i oczywiście zdrowotne. Aktywność ta przyczynia się również do
podnoszenia ogólnego poziomu kultury fizycznej poprzez kształtowanie określonej postawy,
kondycji psychicznej i racjonalne organizowanie wolnego czasu. Aktywność ruchowa jest
wiec aktywnością prozdrowotną i w sposób naturalny kształtuje pewien styl życia,
zapewniający człowiekowi siły do pracy oraz regeneracje.
Do metod i technik wychowania rekreacyjnego zaliczyć można metodę:

 analityczną – polegającą na prowadzeniu ćwiczeń specjalnych, mających na celu

nauczenie określonego elementu. Ta technika jest szczególnie przydatna w przypadku
osób o małych uzdolnieniach ruchowych
 syntetyczna – nauczanie
 syntetyczną – nauczanie poszczególnych elementów podczas gier
 kompleksową – uzależnienie kolejności i zakresu metody od trudności zadania
ruchowego, a także osobistych predyspozycji

Osobą zajmującą się prezentowaniem i organizowaniem czasu wolnego jest animator.

Jego podstawową funkcja jest animacja czasu wolnego w postaci zapewnienia rozrywki
turystom podczas ich wypoczynku, która przybiera formę zorganizowanego programu
animacyjnego. W programie takim, znaleźć można szeroką gamę zajęć, m.in. zajęcia
sportowe, plastyczne, muzyczne, a nawet teatralne. Ponadto niektórzy z zajmują się osobnymi
animacjami przygotowanymi specjalnie dla dzieci i dostosowanymi do ich potrzeb i
umiejętności. Animator powinien być osobą zorganizowaną, umiejącą sprawnie
przeprowadzić zamierzone przedsięwzięcie, a także śmiałą i otwartą. Wyzwania jakie stoją
przed animatorem wymagają bowiem nieraz całkowitego przejęcia inicjatywy, a czasem
nawet improwizacji. Animator musi być także komunikatywny, by zachęcić do wspólnej
zabawy osoby bardziej nieśmiałe. Bardzo istotny jest także fizyczny stan zdrowia animatora,
szczególnie gdy w grę wchodzą zajęcia w plenerze, wymagające prezentowania pewnych
umiejętności i wymagające wytrzymałości oraz dobrej kondycji fizycznej.

Istnieją również pewne typy animatorów, dostosowanych do grup, którymi się zajmują.
Istnieją zatem:

 animator zajmujący się grami i zabawami dla dzieci i młodzieży (najczęściej od 3 do

16 lat)
 animator organizujący, sędziujący i koordynujący rozrywki sportowe turystów
 animator zajmujący się wieczornymi występami (np. karaoke)
 animator pełniący wszystkie powyższe role jednocześnie - wszechstronny3

3
J. B. Bączek: Animacja czasu wolnego w turystyce. Praktyczny podręcznik dla animatora. Wyd. Stageman
Polska, Warszawa 2009
 Jeśli chodzi o wykształcenie animatora czasu wolnego, zazwyczaj jest to osoba, która
ukończyła studia pedagogiczne ze specjalnością animacja kultury bądź animacja społeczno -
kulturalna. Studia dostarczają wiedzę z zakresu psychologii, socjologii, a także
kulturoznawstwa. W programie znajdują się takie przedmioty, jak zarządzanie kulturą,
wychowanie przez sztukę i literaturę, marketing i public relations w kulturze, podstawy
prawa. Z myślą o organizatorach masowych imprez, dziennikarzach, nauczycielach i
przedstawicielach zawodów artystycznych otwierane są też studia podyplomowe, które
kształcą menedżerów kultury. Pojawiają się również nowe specjalności, np. animacja i
organizacja czasu.4

Rekrutacja animatorów odbywa się kilkustopniowo, pierwszym niezbędnym krokiem jest

wypełnienie formularza zgłoszeniowego, dostępnego na stronach internetowych firm
zajmujących się animacją czasu wolnego. Po pozytywnym rozpatrzeniu zgłoszenia następuje
zaproszenie na rozmowę kwalifikacyjną, w dalszej kolejności wyjazd na obóz
przygotowawczy gdzie zwykle przechodzi się testy psychologiczne i sprawnościowe. Obóz
integracyjno - szkoleniowy to ostateczna selekcją, w trakcie której przyjęci animatorzy
zostają w grupach przydzieleni do konkretnych miejscowości. Od odpowiedniego
przeszkolenia zależy także wysokość wynagrodzenia animatora, które często są związane z
indywidualnymi umiejętnościami.

Wymagania zawodowe stawiane animatorom czasu wolnego to przede wszystkim

uwarunkowania, które kwalifikują go do pracy w takim charakterze. Należą do nich:
profesjonalizm, wszechstronność, naturalność, entuzjazm, świeżość pomysłów. Należy
również wykazać się odpowiedzialnością, systematycznością i odpornością na stres. Dobrego
animatora cechuje przede wszystkim uśmiech i entuzjazm. Osoba na tym stanowisku powinna
potrafić zaszczepić uczestnikom wzorce aktywnego wypoczynku i wykreować atmosferę
klubu. Powinna też umieć dostosować program klubu do warunków pogodowych oraz
uczestników. Wynagrodzenie animatora czasu wolnego waha się w przedziale od 500 do 1500
euro miesięcznie.5

4
praca.wp.pl/title,Animator-czasu-wolnego,wid,9555030
5
info.gazetapraca.pl/temat/gazetapraca/animator
 Animator powinien być także osobą wrażliwą na klienta oraz współprace w grupie,
dbającą o bezpieczeństwo grupy i wynikających z tego zagrożeń w obszarze aktywności
ruchowej. W związku z tym animator powinien bezustannie się szkolić i podnosić swoje
kwalifikacje dostosowując się tym samym do zmieniających się wymogów, a także być
świadom wszelkich konsekwencji wynikających z popełnionych błędów podczas pracy.
Ważne jest by potrafił także dostosować program zajęć do możliwości grupy ale także
własnych uwarunkowań, oraz panujących warunków, by świadomie nie narażać nikogo na
niebezpieczeństwa czy kontuzje. Zawód animatora umożliwia jednak wyspecjalizowanie się
w organizacji czasu wolnego dla określonej grupy klientów i doskonalenie swoich
umiejętności pod kątem tej grupy.6

Szczególnych umiejętności wymaga od animatora czasu wolnego praca z dziećmi. Musi

on wykazać się maksimum koncentracji ale tez pomysłowości by zachęcić małych
uczestników do pełnego udziału we wspólnej zabawie. Przykładami takich zabaw są np. gra w
mini golf, karaoke piosenek z bajek, kalambury. W przypadku zabawy z dziećmi, warto
zadbać by była ona ciekawa i absorbująca, a także pouczająca.

W przypadku organizacji czasu wolnego dla młodzieży, gdzie pozyskanie zainteresowania

może nie być tak proste jak w przypadku dzieci, należy postarać się stworzyć wesoły klimat, a
zabawy powinny być dostosowane do zainteresowań. Nastolatki są w wieku kiedy mają już
niejako sprecyzowane owe zainteresowania, dlatego nie zawsze udaje się dostosować rodzaj
rozrywki do wszystkich uczestników. Wówczas dobrym rozwiązaniem jest np. podział na
mniejsze grupy o węższym spektrum zainteresowań, by każdy mógł znaleźć cos dla siebie.

Dla dorosłych zorganizowanie czasu wolnego jest chyba najprostsze ze wszystkich

kategorii wiekowych. Przedmiotem zabawy mogą być w ciągu dnia wszelkiego rodzaju
sporty wymagające mniejszej lub większej aktywności ruchowej, wieczorami natomiast
organizacja karaoke, dansingów czy wieczornych pokazów, w tym także np. wybieranie miss
różnych kategorii.

Dla seniorów dobrym pomysłem jest organizowanie aqua aerobiku wraz z pokazem
ćwiczeń, które mogą wykonywać także w domu. Wieczorem natomiast, podobnie jak
kategoria dorosłych, mogą brać udział w powyższych czynnościach, jak również uczestniczyć
we wszelkiego rodzaju show i pokazach.

6
Litwicka P., Metodyka i technika pracy animatora czasu wolnego, Proksenia, Kraków, 2010
 W pracy animatora czasu wolnego, podobnie jak w każdej innej, mogą występować
sytuacje nieprzewidziane, wywołujące strach lub panikę. Są to sytuacje kryzysowe, na które
dobry animator musi być przygotowany. Takie sytuacja powodują bowiem dezorganizacje
grupy, wpływając na nią negatywnie, a ich rozwiązanie często nie jest proste. Mając na celu
eliminowanie przyczyn wywołujących zamieszanie, animator musi wykazać się maksimum
opanowania i zastosować adekwatne procedury. Aby to zrobić potrzebne jest przede
wszystkim rozpoznanie problemu, zdarzenia, a następnie rozpoczęcia zastosowania
odpowiedniej procedury postępowania. Jeżeli animator ma do czynienia z problemem natury
medycznej, w zależności od tego czy jest w stanie, powinien jak najszybciej udzielić pomocy
poszkodowanej osobie. Trudno jest oczywiście przewidzieć szereg wypadków, które mogą
nastąpić podczas zabawy w plenerze czy uprawiania sportów, niemniej jednak animator
powinien być przygotowany na każdą okoliczność, nawet tą nieprzyjemną. Sytuacje
krytyczne z jakimi może się spotkać to:

 uraz w wyniku prowadzonej przez niego zabawy (np. skręcenie kostki)

 uraz niewynikający z prowadzonej przez niego zabawy, ale ogólnego stanu zdrowia
uczestnika biorącego w nim udział
 problem między uczestnikami zabawy niewynikający z winy animatora
 wszelkiego rodzaju nieporozumienia
 niezadowolenie uczestników z prowadzonej zabawy, głośno go wyrażających
 problemy z dziećmi i młodzieżą, który trudno rozwiązać bez obecności i konsultacji z
ich rodzicami

Animator czasu wolnego posiadając wykształcenie pedagogiczne, a także przygotowanie

w formie praktyk, powinien być na tyle kompetentny, by poradzić sobie z nieoczekiwanymi
komplikacjami. Czasem jednak sprawa może wymagać ingerencji osób trzecich, dlatego
zdroworozsądkowym działaniem, w przypadku gdy animator sam nie jest w stanie rozwiązać
zaistniałego problemu, jest właśnie poinformowanie osób trzecich. Mimo iż animator
odpowiada za organizacje czasu i powinien być przygotowany na różne ewentualności, nie
jest on w stanie przewidzieć, co może wyniknąć w trakcie przeprowadzanych przez niego
zajęć, a także nie jest w stanie przeciwdziałać sam każdej krytycznej sytuacji.7

7
Bączek J.B., Animacja czasu wolnego. Praktyczny podręcznik animatorów, Wyd. Stegman Polska, Warszawa
2011