Professional Documents
Culture Documents
Dravya Gun
Dravya Gun
Dravya Gun
MO
ह द नाम FAMILY पयाय RPH Chem. compo. गु ण रस वपाक वीय आम यक योग यो यांग व श ट योग
कम ME
.
लघु, ,सु
Papaver
Papaver Morhhine,Codei
अ हफ़ेन मदकार somniferu आफ़ूफ,ओ पयम ुप म, यवायी, त त,कषाय कटु उ ण कासहर,धातु शोषक, तंभन,पु ष वनाशक नयास कपू ररस,अ हफेनासव
aceae ne
m
वकासी
वृ
Verbaen Premna जय, ीपण,ग णका त त,कटु ,क मंदाि न,शोथ,पा डु ,रसायन,आमवत, मे
अि नम थ शोथहर 25 . ,लघु कटु उ ण प ,मू ल वक दशमू ला र ट
aceae mucronata रका,वात नी, षाय,मधु र ह
फट
शीत श Thymela Aquilaria लोह,कृ मज,कृ मज लघु, ,ती व य,कणने रोगहर,कफ़हर,वातर त,आ
अग वृ Sesquiterpene कटु , त त कटु उ ण का डसार,तैल अगु वा द तैल
मन eaceae agallocha ध,अगर ण मवात, वास,वािजकारक
पंचरस
Euphorbi Emblica Vit C high, galic र त पत, मेह,वृ य,रसायन, दोषहर, व यव ाश, मरसाय
आमलक रसायन धा ी वृ गु , ,शीत लवणविजत मधु र शीत फल
aceae officinalis acid, Ca ब धहर न,धा ीलौह
अ ल धान
शखर ,अधश य,म
ुप
Amarant Achyranthe यू रक,खरमंजर , य लघु, ,ती सारक,वमन,कफ़,मेद,वायु, ोग,अश,क मू ल,प ,त डु ल,पं
अपामाग यकॄ य 2 Potass कटु , त त कटु उ ण अपामाग ार -तैल
haceae s aspera कपु पा,आघाट, चङ ण डु ,उदर,अपची चांग
फट
चङा,लटजीरा
राजवृ ,श पाक,कृ त
Legumin Cassia Sugar,pectine,g गु ,मृदु ,ि न वर, ोग,र त पत,उदावत, वब ध,कु आर यवधा द-तैल-
आर वध कु ठ न माल,चतु रगु ंल,द घफ वृ मधु र मधु र शीत फलम जा
osae fistula ultine ध ठ लेह-अ र ट
ल, वणभू षण
मधु र(
लघु,ि न ध
शु ठ )
आ क/शु Zingiber Zingiber नागर,महौषध, व व (शु ठ ) मदांि न,िज वाक ठ वशोधन,कु ठ,पा डु ,
तॄ ि त न ुप Zingirol कटु कटु उ ण क द सौभा यशु ठ पाक
ठ aceae officinale भेषज, गृं वेर ,आ क गु , ,ती शीत प त, वास,कास
(आ क
ण,(आदक)
)
वृ
Combret Terminalia धवल,ककु भ,वीरवृ , य, त, य,मेद, मेह, ण, मेह
अजु न य 60 Arjunetin,Tannin लघु, कषाय कटु शीत वक अजु ना र ट-घृत
aceae arjuna नद सज,इ दु प डका,कफ प तहर
फट
ती ण व Asclepid Calotropis तू लफल, ीरपण,आ Tripsin, लघु, ,ती सं ाह ,गु म,शोथ,आमवात,उदररोग, वा ीर,मू ल,का ड,प अकलवण,अकतैल,अ
अक गु म Uscarine, कटु , त त कटु उ ण
रे चन aceae procera फोट,मदार Calotropin ण स,कास,यकृ त,अबु द ,पु प क वर
ुप
Solanac Withania Cuseohygrine,wi त त,कटु ,मधु ब य,शु ल,रसायन,वात,कफ,ि व ,शोथ, अ वग धा- र ट-
अ वग धा रसायन वराहकण 5 लघु,ि न ध मधु र उ ण मू ल
eae somnifera thanaloids र यहर चू ण-घृत-रसायान
फट
ईष
मॄ दु वरे च Plantagi Plantago गु ,ि न ध, आ तसार, वा हका,शु ककास,तृषा, वब
अ वगोल गोल,अ वकणबीज, ुप Mucilage मधु र मधु र शीत बीज, वक
न naceae ovata पि छल ध,अ सर,अ ल प त
शीतबीज
ाह ,वृ य,कृ टातव, वेत-
आतवसं Caesalpi Saraca Haematoxylin,T
अशोक हे मपु प,ता प व वृ लघु, कषाय, त त कटु शीत र त दर,र ता तसार,गभाशय श थलता वक,बीज,पु प अशोका रष ्ट
हणीय niodae asoca annin
हर
भंगु रा,शु क दा,घु ुप
Ranuncu
Aconitum पाचक,अि नद पक, ाह , वरहर,सं हणी, अ त वषा द चूण,
अ त वषा द पन heterophyll णव लभा,का मीरा, 3 Atisine, hetisine लघु, त त,कटु कटु उ ण मू ल,क द
laceae वष,कृ म,वमन बालचतु भ ा
um
शशु भैष या फट
Umbellif
Carum अश,आनाह,ट .बी.हर,वातानु लोमन, त
कॄ णजीरक द पन Blubocast का मीरजीरक ुप Vol.oil लघु, कटु कटु उ ण बीज
erare
anum यजनन,अपचन
Umbellif Cuminum जरण,अजाजी,द घजी आनाह,वातानु लोमन, त यजनन,अपच जीरका य-चू ण-तैल-
जीरक द पन ुप Cumaldehyde लघु, कटु कटु उ ण बीज
erare cyminum रक न,अ तसार,अि नमां यहर, ाह र ट-मोदक
अ त उ ण,वामक,मेधा-जठराि न-
यो तषम Celastra
Celastrus पारावतपद ,काका डी,
Celastrine,Panni
मे य panniculati लता ती ण, कटु , त त कटु उ ण मरणशि त बीज,तैल यो तषम त तैल
त ceae
s पीततै ला culatine
वधक,वात वकार,आमवात,माई ेन
ुप
कालमेघ/भू Acantha
Andrograp
Kalmeghin, यकृ त वकार, वर,आम,पैि तक वकार,
यकॄ य his कालमेघ,यव त ता, 2 लघु, त त कटु उ ण पंचांग कालमेघ-तरल-स व
न ब ceae Andrographolid कृ म,दाह,अ ल प त, ण
paniculata फट
Mallotus ककश,र तांग,रे चन, वृ लघु, ,ती कफ प तहर,र त,कृ म,गु म,उदर, ण,रे
Euphorbi
कि पलक कॄ म न philippines 30 Rottlerin कटु कटु उ ण फलरज मघातनी वट
aceae कबीला ण चक, मेह, वष,अ मर हर
is फट
ग डा र,चम रक,यु म
ग डमा Legumin Bauhinia शीत, ाह ,कफ प तहर,कृ म,कु ठ,गु दभृं
का चनार प क,कबु दार, व प वृ Tannin ,लघु कषाय कटु शीत वक,पु प का चनार गु गु लू
लानाशन osae veriegata श,ग डमाला, ण, दर, य,कासहर
केशर
Solanac Solanum दु पशा, ु ा, या ी, सर लघु, ,ती पाचन,कास, वर,कफवातशामक,पीनस, क टकार
क टकार कासहर Diosgenin, kno3 त त,कटु कटु उ ण पंचांग
eae surattense न दि धका ुप ण पा वपीङा,कृ म, ोग,मू ल घृत, या ीहर तक
आ मगु ता,मकट ,क वानर
Legumin Mucuna पाचन,कास, वर,कफवातशामक,पीनस,
क पक छु वॄ य डु रा,शू क श बी,केवां लता Pruriyenine गु ,ि न ध मधु र, त त मधु र उ ण बीज,रोम,मू ल गु टका,माषबला द
osae prurita पा वपीङा,कृ म, ोग,मू ल
च पाचन
Pistacia अज ग वृ
Anacardi ृं ी,कु ल र वषा कफवातहर, य, वर, वास,उ ववात,तृ ृं या द चू ण,
कक ंगी कासहर integerrim 40 Tannin, Vol oil लघु, कषाय, त त कटु उ ण कोष
aceae णका,व ा, णा,कास, ह का,अ च,वमनहर बालचतु भ ा
a फट
वृ
Laurace
Cinnamo त त,कटु ,मधु शीतल,च ु य,लेखन,कफ प त वषहर,दा
कपू र य mum घनसार,च , हमा व 100 Camphor oil लघु,ती ण कटु शीत स व कपू ररस-आसव-अक
ae र ह,तृ णा,मु खमेदग धहर,सु गि ध
camphora फट
त ता,कटु रोहणी,का
प त वरे Scrophul Picrorhiza ड हा,म यशकला, Picrorhizine, भेदनी,द पनी, य,कफ प त वरहर, मे आरो यव धनी, त ता
कटु का ुप ,लघु त त कटु शीत मू ल,भौ मक का ड
चन ariaceae kurroa च ांगी,कृ णभेदा,शत Kutkine ह, वास,कास,दाह,कृ म,कु ठहर द वाथ
पवा,कुटक
Legumin Acacia र तसार,द तधावन, शीतल, वास,कफ प त,कास,कु ठ, ण, ख दरा द-वट -चू ण-
ख दर कु ठ न वृ Catechin, tannin लघु, त त,कषाय कटु शीत वक,सार
osae catachu बालप ,क टक मेह,ि व , वर न,र त प तहर र ट- वाथ
सारक,शीतल, वर न,सि नपात वर,
Gentiana Swertia Mengigerin, सु दशन चू ण, कराता द
करात त त वर न करात, चरायता ुप लघु, त त कटु उ ण वास,कफ प त,कास,शोथ,कु ठ, ण,कृ पंचांग
ceae chirayata Gentianine वाथ
महर
बहु व
Convolvul ीरपु पी,मांग यकु स ि न ध, प सर,मे य,वृ य,रसायन,मानसरोगहर,अप शंखपु पी
Convolvul
शंखपु पी मे य us षायु Shankhpuspine त त मधु र शीत पंचांग
pluriculis मा ि छल मार, वष,कु ठहर, मृ त ,काि त द पानक,मे यकषाय
aceace
ुप
रसायन,मे य,अि नवधक,पु ि टदायक, त
Asparagus बहु शु ता,शतवीया,शत शतावर घृत,नारायणतै
शतावर वॄ य Liliaceae racemosu लता Saponin गु ,ि न ध मधु र, त त मधु र शीत यवधक,शु वधक,च ु य,वात प तहर, क द
s मू ल ,अ तरसा ल, व णु तैल
शोथहर
वातानु Umbellife Anethum लघु, ,ती अि नद पक,ती ण,वातानु लोमन, ण,शू ल
शतपु पा छ ा,सोया ुप Vol oil कटु , त त कटु उ ण अक,तैल शतपु पाक
लोमन rare sowa ण ,ने रोगहर
अि नद पक,ती ण,च ु य,शोथ,कृ म,मे
वेदोप Moringac Moringa श ु,ती णग धा,मो Moringine, लघु, ,ती
शोभा जन वृ कटु , त त कटु उ ण दोरोग,अपची, वष,गलग ड, णहर,प - बीज,मू ल वक शोभा जना द लेप
ग eae oleifera चक,अ ीव Pterygospermine ण
वेदनाहर
Mimosoid Albizzia शु कत ,क पतन,भ लघु, ,ती कषाय, त त, वातहर,शु त भन,शोथ, वसप, वष,का महा शर ष
शर ष वष न वृ Tannin,Saponin कटु को ण वक,प ,बीज,पु प
eae lebbeck डीर,शु क य ण मधु र स,ग डमालाहर अगद, शर षा र ट
टु टु क,कुट नट,भ लू वृ
उपशोष Bignoniac Oroxylum Oroxylin, मधु र, तक् त,क अि नद पक,मलसं ाहक,शोथ,अ तसार,
योनाक क,पृथु श ब,सोनापा 40 लघु, कटु उ ण मू ल वक बृह प चमू ल वाथ
क eae indicum Baicalein षाय आमा तसार,सं हणी,कण ाव-शू लहर
ठा फ ट
Abies वृ
ताल स छे दन Pinaceae प ा य,धा ीप ,शु को Vol oil लघु,ती ण त त,मधु र कटु उ ण वास,कास,कफ़वात,अ च,गु म,आम,अ प ता लसा द चू ण-वट
webbiana 150
दर फट ि नमां य, यरोगहर
Pedaliace Sesamum Vit A-B-C, Ca, मधु र,कषाय, ब य,के य, व य,द य, ाह ,अि नम त
तल के य तल ुप गु ,ि न ध मधु र उ ण बीज,तैल तला द गु टका
ae indicum Fat त त द,अ पमू कर,कृ ण तल े ठ,वीय द
सु ख वरे Convolvul Operculin भ डी,सरला,रे चनी, लघु, ,ती रे चन,वातहर, प त वर,कफ़, प त,शोथ,उ वृत-चू ण-गु टका-
वॄ त a लता Terpethine त त,कटु कटु उ ण मू ल वक
चन aceace
terpethum सु व हा, नशोथ ् ण दररोगहर,कामला,अशहर वाथ-घृत
सु रसा,अपेतरा सी,भू ुप Vol oil,
वषम Ocimum य,अि नद पक,कु ठ,पा वशू लहर,वात
तु लसी Labiatae त नी,बहु मंजर ,दे वदु 4 phenol,Ascarbic लघु, कटु , त त कटु उ ण प ,पु प,बीज,मू ल
वर न sanctum कफ़हर, वास,कास,मू ल-वीय त भक
दुभी,सु लभा, ा या फ ट
acid
Cinnamo वृ
Lauracea mum उ कट,दा सता,दाल Eugenol,Cinnam लघु, ,ती कटु , त त,मधु वा द ट, त त,वात प तहर,सु गि ध,शु
वक छे दन 25 कटु उ ण वक,तैल,प सतोपला द चू ण
e zeylanicu चीनी aldehyde ण र ल,ब य,मु ख-शोष-तृष-कै सरहर
m फट
वेदाप Vetiveria नलद,अमृणाल ,खस, तंभन, वर,वमन,दाह,अि प त,तृषा,
उशीर Graminae तृण Volatile oil ,लघु त त,मधु र कटु शीत मू ल उशीरासव,षडंगपानीय
नयन zizanoides समग धक वसप,मू कृ , वष,र त वकारहर
सं ा Acorus षड था,गोलोमी,उ वामक,अि नवधक, वब धहर,आ मान,शू
वचा Araceae ुप A & b -Asarone लघु,ती ण कटु , त त कटु उ ण मू ल,का ड सार वत चू ण
थापन calamus ग धा ल,उ माद,कृ महर,वचनशि तवधक,
अ मर Capparid Crataeva भेदन,मू कृ छृ हर,अ मर भेदन,गु म,वा
व ण त तशाक,बरना वृ Saponin, Tannin लघु, त त,कषाय कटु उ ण वक व णा द वाथ
भेदन aceae nurvala तर तहर,अि न- प तवधक,प -मेदहर
Acanthac Adhatoda संहा य,वािजद त, य,कास, वास,र त प त, वर, मेह,कु
वासा छे दन ुप Adhatodic acid ,लघु त त,कषाय कटु शीत प ,मूल,पु प वासा र ट
eae vasica आट षक ठ, यहर,कृ म न
मू सं Ficus ाह , णहर,व य,दाह न, मेह, यंग,यो फल, ीर, रोह,प ,
वट Moraceae bangalens य ोध,बहु पाद,बङ वृ Tannin गु , कषाय कटु शीत यो ाधा द-चू ण-घृत
हणीय is नदोषहर, वक~
,ती ण, वर न, वेदजनन, दयो तेजक,पीङाशा
वेद Ranuncul Aconitum Aconitine,Psudo आन दभैरव
व सनाभ अमृत , वष,मीठा वष ुप लघु, यवायी मधु र मधु र उ ण मक,शोथहर,कफवातहर,ब य,अि नमां मू ल
जनन aceae ferox Aco.. रस,रामबाण,कफकेतु
, वकासी य, हणी,अ तसारहर
वादुक दा,इ ुक दा,
गजवािज या,क दप
Legumino Pueraria carbohydrate बृंहण, त यशु बलवणकर, वय,मू ल,
वदार ब य लाश,भू मकु मा ड, व लता गु ,ि न ध मधु र मधु र शीत क द
sae tuberosa 64% प तर तवातदाहहर,रसायन
दार क द,पतालकोह
ङा
Myrsinac Embelia कृ म न, च त डु ल, Embelin, लघु, ,ती अि नमां य-शू ल-आ मान-उदर-कृ म-
वडंग कॄ म न गु म कटु ,कषाय कटु उ ण फल वडंगा द-चू ण-लौह-तैल
eae ribes वाय वडंग christembine ण वात- वब धहर
च ु य,बलवणकर,शु ल,के य, वया, प
Papilionat Glycyrrhiz मधु क, ल तक,मधु य
य ट मधु छे दन गु म Glycyrrhizin गु ,ि न ध मधु र मधु र शीत तवातर तिजत, ण,शोथ, वष,छ द,अ मू ल य या द-चू ण- वाथ
ae a glabra ठ
ल यहर
ुप
शू ल श Umbellife Trachyspe यवानी,अजमो दका, Thymol, लघु, ,ती द पन,पाचन, य, प तकर,शु शू लहर,वा यवा नकाचू ण,यवानीषा
यवानी rmum 3 कटु , त त कटु उ ण फल
मन rare द यका,अजवायन carvacrol ण तकफ़-उदर-आनाह-गु म- ल हा-कृ महर डव,यवा याक
ammi फट
वेदना Cedrus महावृ वब ध,आ मान,शोथ,त ा, ह का, वर,
दे वदा Pinaceae भ दा ,सु रभू ह Sesquiterpene लघु,ि न ध त त कटु उ ण का ड,सार,तैल दे वदावा द- वाथ-तैल
थापन deodara मेह,पीनस,कास,क डू ,वात,वेदनाहर