JU Mješovita ekonomsko-hemijska škola u Lukavcu

Stručno zvanje/zanimanje hemijski tehničar u farmaceutskoj

proizvodnji
Predmet: Tehnologija kozmetičkih proizvoda

MATURSKI RAD
(DEZODORANSI I ANTIPERSPIRANTI)

MENTOR: KANDIDAT:

Lukavac, januar, 2020. godina

SADRŽAJ
Uvod............................................................................................................................................1

1. Dezodorans, pojam i definicija............................................................................................2

2. Znojenje...............................................................................................................................3

3. Historija dezodoransa..........................................................................................................4

4. Dezodoransi, podjela i upotreba..........................................................................................5

5. Formulacija dezodoransa i antiperspiranta..........................................................................7

6. Oblici pripravaka dezodoransa i antiperspiranata...............................................................8

7. Zdravstveni uticaji dezodoransa i antiperspiranta...............................................................9

8. Ispitivanja dezodoransa i antiperspiranta..........................................................................10

9. Mitovi i potvrde vezane za dezodoranse i antiperspirante................................................11

9.1 Alzheimerova bolest.......................................................................................................11

9.2 Karcinom dojke...............................................................................................................11

9.3Disfunkcija bubrega.........................................................................................................12

10. Mjere opreza za upotrebu i uticaj na odjeću..................................................................13

11. Primjeri formulacija dezodoranasa i antiperspiranasa...................................................14

Zaključak...................................................................................................................................16

Literatura...................................................................................................................................17
Uvod

Dezodoransi i antiperspiranti su u današnjem vremenu neizostavan dio lične higijene, koji

predstavljaju važan kozmetički preparat sa velikim tržištem i ogromnim brojem korisnika
širom svijeta. Oni su esencijalni u održavanju lične higijene, održavanja ugodnog mirisa tijela,
te samim tim i sprečavaju širenje neugodnog mirisa tijela i u slučaju antiperspiranta smanjuju
pojavu znoja koji za mnoge profesije može biti neugodan ukoliko se prečesto stvara u velikim
količinama, što može smanjiti reputaciju osobe koja se mnogo znoji.

Dezodoransi i antiperspiranti su napravili veliku prekretnicu u održavanju lične higijene od

njihovog otkrića i patentiranja, i do danas se njihova proizvodnja povećava, što zbog većeg
broja ljudi na svijetu, što zbog mahom visočijih temperatura koje uzrokuju znojenje, a samim
tim i nelagodu većinu ljudi koji će ih koristiti kako bi spriječili znojenje ili eventualno
spriječili neugodan miris koji će nastati kao produkt znoja i bakterija.

Zbog tako široke primjene, potrebno je poznavati sami historijat nastanka dezodoransa, ali i
razlike između dezodoransa i antiperspiranta, njihove dalje podjele, mehanizam djelovanja,
kao i nešto više o znojenju, primjera radi kako nastaje, koji su produkti znoja i bakterija, te
područja podložna znojenju i nastanku neugodnog mirisa.

1
 1. Dezodorans, pojam i definicija

Dezodorans je supstanca koja kada se nanosi na tijelo sprečava ili prikriva (maskira) miris
tijela koji nastaje uslijed hemijske reakcije bakterija koje se vezuju uz znoj, na područjima
pazuha, predijela prepona, stopala, i u nekim slučajevima uslijed vaginalne sekrecije koja
može imati neprijatan miris.

Podklasa dezodoransa, koja se naziva antiperspiranti, prevenira znojenje kao pojavu, na taj
način da blokira znojne žlijezde koje stvaraju znoj. Antiperspiranti se koriste na većim
površinama tijela, tj. na svakom mjestu gdje bi znoj bio neprijatan ili gdje se može uopšte
stvoriti, kao i na neugodnim mjestima koja ukoliko su znojna mogu stvoriti probleme pri
kretanju, koja smanjuju osjećaj komfora i slično. Ostali tipovi dezodoransa dozvoljavaju
znojenje i samim time rad znojnih žlijezda ali onemogućavaju stvaranje bakterijskih reakcija
na tim područjima, što će dalje spriječiti širenje neugodnog mirisa zbog kojeg se u suštini i
koristi, jer sam znoj koji nastaje iz znojnih žlijezda nema neugodan miris, već isti nastaje
prilikom hemijskih reakcija sa bakterijama koje će naknadno stvoriti neugodan miris.

U Sjedinjenim Američkim Državama, Komisija za hranu i lijekove klasificira većinu

dezodoransa kao kozmetičke preparate ali klasificira antiperspirante kao lijekove bez
liječničkog recepta, tzv. over-the-counter lijekove.

Prvi komercijalni dezodorans, naziva Mum, predstavljen je i patentiran krajem devetnaestog

vijeka od strane inovatora u Filadelfiji, Pensilvanija, Ednae Murphey. Proizvod je međutim
nakrato povučen iz prodaje u Sjedinjenim Američkim Državama nakon puštanja u prodaju.

Moderna formulacija antiperspiranta je patentirana od strane Jules Montenier 28.januara

1941.godine. Ova formulacija je proizvedena u vidu „Stopette“ dezodorans spreja, koji je
Time magazin prozvao „najbolje prodavanijim dezodoransom ranih pedesetih godina
dvadesetog vijeka.“

Godinama unazad se vrti mit da su dezodoransi povezani sa nastankom karcinoma dojke, ali
su istraživanja dokazala da takvih poveznica ustvari nema. Danas postoji mnogo brendova
dezodoransa koji imaju svjetsku popularnost, poput brendova Rexona, Arrid, Secret, Mitchum
i drugi.

2
 2. Znojenje

Ljudsko tijelo perspiracijom, odnosno tzv. disanjem tijela, proizvodi znoj, koji pak nastaje od
dvije vrste znojnih žlijezda, i to ekrinih znojnih žlijezda koje pokrivaju veću površinu tijela i
proizvode tečni znoj bez mirisa, i apokrinih znojnih žlijezda koje se nalaze u pazuhu i
preponama, koje proizvode više uljane formacije znoja, takozvane teške formacije koje sadrže
komponente građene od šećera, od produkata proteina, masnih kiselina i karbohidrata, koji se
mogu metabolizirati od strane bakterija kako bi se stvorili hemijski spojevi koji uzrokuju
miris tijela (neugodan). Također je važno napomenuti da produkti vaginalnog sekreta ne
spadaju u znoj, ali su također neželjeni te se i za njih koriste dezodoransi koji će prikriti
neugodan miris.

Ljudski znoj svakog tipa je u velikoj većini bez mirisa sve dok njegove organske komponente
nisu fermentirane od strane bakterija, koje borave na mjestima koja su topla, najčešće u rangu
tjelesne topline čovjeka. Pazuh i sam dio tijela koji se nalazi između trupa i nadlaktice u
stanju mirovanja je najčešće najtoplije mjesto ljudskog tijela, te zbog toga znojne žlijezde u
tom području često stvaraju znoj kako bi se održala svježina tijela, a koje sadrže posebne
organske materije, koje kada se luče iz žlijezda imaju vitalan efekat za hlađenje tijela.

Kada se od odrasle osobe očisti pazuh upotrebom pH baznog sapuna, koža gubi kiselinu koja
ima zaštitnu ulogu u području pazuha, a koja je pH vrijednosti 4.5-6, te se na taj način u tom
predjelu povećava pH vrijednost što tijelu ne pogoduje u velikoj mjeri, te oštećuje barijeru
koju koža samostalno stvara za sebe.

Mnoge bakterije funkcionišu u blago baznoj sredini na ljudskom tijelu, tako da bez problema
mogu biti u okruženju nastalom nakon upotrebe baznih sapuna za čišćenje kože. Ovo
omogućava veću nego uobičajenu kolonizaciju ljudskog tijela od strane bakterija. Bakterije se
na koži hrane od otpadnih produkata proteina i masnih kiselina koje nastaju od znoja iz
apokrinih žlijezda i koje se zadržavaju na mrtvim ćelijama kože i na korijenu dlake,
otpuštajući na tim mjestima trans-3-metil-2-heksenonsku kiselinu kao njihov glavni produkt,
koji je također i glavni uzrok neugodnog mirisa tijela.

Dlačice ispod pazuha izlvače vlagu iz kože i održavaju kožu dovoljno suhom kako bi se
spriječilo ili otklonilo koloniziranje od strane bakterija. Dlačice su manje pogodne za rast
bakterija te samim tim smanjuju miris koje stvaraju bakterije. Apokrine znojne žlijezde su

3
neaktivne sve do puberteta, zbog čega se miris ne osjeti sve do tog perioda kada se značajno
izražava.

3. Historija dezodoransa

Alaun je bio korišten kao dezodorans kroz historiju u Meksiku i Tajlandu, i još nekim
zemljama.

1888.godine, prvi moderni komercijalni dezodorans, naziva „Mum“ je patentiran od strane

američkog inovatora u Filadelfiji, Ednae Murphey. Mala kompanija je kupljena od strane
Bristol-Myersa 1931.godine i u kasnim četrdesetim godinama dvadesetog vijeka, Helen
Barnett Diserens izumljava aplikator za područje ispod pazuha bazirano na principu tadašnje
hemijske olovke. 1952.godine, kompanija počinje marketinšku kampanju produkta pod
nazivom „Ban Roll-on“. Proizvod je također privremeno povučen sa tržišta Sjedinjenih
Američkih Država, ali je ubrzo nakon vraćen u prodaju pod nazivom „Ban“. U Ujedinjenom
Kraljevstvu je proizvod pušten u prodaju pod nazivima „Mum Solid“ i „Mum Pump Spray“.
Kompanija Chattem je preuzela brend Ban 1998.godine da bi se naknadno prodao kompaniji
Kao Corporation 2000.godine.

1903.godine, prvi komercijalni antiperspirant je bio „Everydry“. Moderna formulacija

antiperspiranta je patentirana od strane Jules Monteniera 28.januar 1941.godine. Patent je bio
problematičan zbog prekomjerne kiselosti aluminijum hlorida koji je stvarao ogromnu
iritaciju kože u kombinaciji sa tečnim azotom ili sličnim spojevima. Ova formulacija je prvo
izmuljena i predstavljena kao dezodorans sprej „Stopette“, koji je Time magazin proglasio
najprodavanijim dezodoransom ranijh pedesetih godina dvadesetog vijeka.

Između 1942. godine i 1957. godine tržišna vrijednost dezodoransa se povećala 600 puta tako
da je dostigla nevjerovatnu vrijednost za taj vremenski period u iznosu od 70 miliona
američkih dolara. Dezodoransi su se primarno prodavali ženama, da bi 1957.godine tržište
proširili i na muškarce, da bi se procijenilo da ih je tada koristilo čak 50% muškaraca.

Ranih šezdsetih godina dvadesetog vijeka, prvi aerosol antiperspiran koji se pojavio na tržištu
je „Gillete Right Guard“, koji je kasnije prodat kompaniji Henkel 2006.godine. Aerosoli su
bili popularni zbog toga što su omogućavali da se nansesu na kožu bez da se dodiruje sama
koža, već da se to radi iz neposredne blizine. Do kasnih šezdesetih godina dvadesetog vijeka,
više od pola od ukupnog broja svih antiperspiranata koji su su prodavali u Sjedinjenim
4
Američkim Državama bili su u obliku aerosola, što je raslo do 82% do ranih sedamdesetih
godina dvadesetog vijeka. Međutim, prvo 1977.godine Američka administracija za hranu i
lijekove zabranila je aktivnu supstancu u aerosolima, aluminijum cirkon, zbog sigurnosnih
razloga, koji su podrazumijevali dugotrajnije udisanje istog, koje je štetno po organizam.
Nakon toga Američka agencija za zaštitu okoliša je smanjila upotrebu hlorflourukarbona
(CFC) koji se koristio u aerosolima, zbog briga da takav gas oštećuje ozon. Zbog takvih
zabrana, stik antiperspiranti su postali više korišteni u Sjedinjenim Američkim Državama ali i
diljem svijeta.

Slika 1. Mum dezodorans danas

4. Dezodoransi, podjela i upotreba

U Sjedinjenim Američkim Državama, dezodoransi su klasifikovani i regulisani kao

kozmetički proizvodi od strane Američke administracije za hranu i lijekove (FDA) i
dizajnirani su tako da eliminišu neugodan miris. Dezodoransi su često pripravljeni na bazi
alkohola. Alkohol djelimično stimuliše znojenje, ali također može trenutno uništiti bakterije.
Ostale aktivne supstance u dezodoransima uključuju natrijum stearat, natrijum hlorid i stearat
alkohol. Dezodoransi mogu biti formulisani i sa drugim, jačim antimikrobnim supstancama
kao što su triklosan koji usporava rast bakterija ili sa spojevima na bazi EDTA.

5
Dezodoransi mogu sadržavati mirisne note ili prirodne dodatke poput eteričnih ulja koja će
dodatno prikriti neugodan miris. U prošlosti, dezodoransi su sadržavali hemikalije poput cink
oksida, kiselina, amonijum hlorida, natrijum bikarbonata, formaldehida i slično, ali su ove
supstance uklonjene zbog iritacije kože ili čak kancerogenog dejstva.

Proizvodi naziva „Over-the-counter proizvodi“ su često označeni kao „prirodni dezodoransni

kristali“, sadrže kristale kalijum alauna ili amonijum alauma, koji sprečavaju reakciju
bakterija na znoju. Ovi proizvodi su stekli popularnost kao alternativni zdravstveni proizvodi,
uprkos zabrinutosti zbog mogućih rizika koji se odnose na spojeve aluminijumai kontaktnog
dermatitisa.

Vaginalni dezodoransi, u obliku spreja, supozitorija ili maramica, često su korišteni da bi žene
prikrile neugodan miris vaginalnih sekrecija. Vaginalni dezodoransi ponekad mogu
uzrokovati dermatitis.

U Sjedinjenim Američkim Državama, dezodoransi u kombinaciji sa antiperspirantom su

klasifikovani kao lijekovi od strane FDA. Antiperspiranti pokušavaju da zaustave ili značajno
smanje znojenje i samim tim onemoguće nastajanje bakterija u vlažnim uslovima.
Aluminijum hlorid, aluminijum hlorohidrat i aluminijum cirkonijum, a posebno aluminijum
cirkonijum tetrahlorohidraks i aluminijum cirkonijum trihlorohidraks su često korišteni
spojevi u antiperspirantima. Aluminijum hlorodidrat i aluminijum cirkonijum tetrahlorohidrat
su najčešće aktivne supstance u komercijalnim antiperspirantima.

Spojevi bazirani na aluminijevim kompleksima reaguju sa elektrolitima u znoju da bi stvorili

sloj gela koji će zatvoriti znojne žlijezde. Ovakvi slojevi sprečavaju znojne žlijezde za
ekskreciju tečnosti i vremenom su uklonjeni iz kože prirodnim reakcijama kože.

Metalne soli imaju još jedan način u sprečavanju dolaska znoja na površinu kože i to na na čin
da aluminijeve soli reaguju sa keratinskim fibrilama u znoju koje sužavaju i zatvaraju te na taj
naćin sprečavaju da znoj dolazi do površine kože. Aluminijeve soli također imaju adstrigentni
efekat na pore, što uzrokuje da se kontrahuju, što će u konačnici spriječiti izlazak znoja na
površinu kože. Blokiranjem velikog broja znojnih žlijezda smanjuje količinu znoja koja se
stvara u pazuhu, što varira od osobe do osobe. Metanamin u obliku spreja je uspješno korišten
za smanjenje obilnog znojenja, a samim tim i smanjenje neugodnog mirisa. Antiperspiranti su
obično bolji ukoliko se koriste prije spavanja.

6
 5. Formulacija dezodoransa i antiperspiranta

Česte i historijske formulacije za dezodoranse uključuju sljedeće aktivne supstance:

Aluminijeve soli (aluminijum hlorohidrat, aluminijum cirkonijum tetrahloridreks i ostali) –

koriste se kao baza za skoro sve (svakodnevne) antiperspirante. Aluminijum reaguje sa
znojnim žlijezdama tako da formira koloid koji fizički prevenira znojenje.

Alauni (obično kalijev alaun ili amonijev alaun, također opisan kao „kameni alaun“, ili
„kameni kristal“ ili „prirodni dezodorans“). Alaun je prirodni kristalni produkt široko korišten
i u ranije vremena ali i danas kao dezodorans, zbog mogućnosti inhibicije bakterijske
funkcije. Riječ alaun je historijski naziv za soli aluminijevih sulfata, što znači da svi produkti
alauna sadrže određenu količini aluminijuma, doduše u različitim hemijskim kombinacijama u
zavisnosti od antiperspiranta.

Bakteriocidni proizvodi kao što je triklosan (TCS) i parabeni uništavaju bakterije na koži.

Alkoholi i srodna jedinjenja alkohola kao što je propil alkohol – mogu imati funkcije
isušivanja i uništavanja bakterija.

Metanamin (heksamethilenetetetraamin, također poznat i kao heksamin ili urotropin) je moćni

tip antiperspiranta, često korišten za različita oboljenja povezana sa znojenjem, kao i za
prevenciju znojenja između prostetičkih pomagala koje koriste određeni ljudi.

Kiseli i pH neutralni produkti – dezodoransi koji sprečavaju bakterijsku akciju unapređenjem

prirodne kiselosti kože, poznate kao „plašt od kiseline“, koji pak prirodno smanjuje
bakterijsku akciju ali može biti nadoknađen sa običnim baznim sapunima i produktima za
kožu.

Maskiranje mirisa – mogu se koristiti umjereni ili jaki mirisi ugodnog tipa koji maskiraju
tjelesne mirise. Obično su to vrlo mirisni biljni ekstrakti ili sintetičke arome.

Aktivni ugalj i ostali proizvodi koji mogu apsorbovati znoj i/ili miris. Iako aktivni ugalj često
ima crnu boju, aktivni ugalj koji se koristi može imati zamijenjenu boju zbog estetskih
razloga.

Manje često korišteni kao dezodoransi, proizvodi kao što su mlijeko ili tzv. magnesia (tečna
suspenzija magnezijum hidroksida). Mnogo proizvoda od mlijeka i magnesije sadrže male
7
količine natrijum hipohlorita (izbjeljivač) koji su u malim količinama sigurni za
primjenjivanje na koži. Natrijum hipohlorit je jak baktericid. Važna napomena je da je
izbjeljivač ekstremno otrovan, i može biti letalan ukoliko se aplicira u jačoj koncentraciji.

6. Oblici pripravaka dezodoransa i antiperspiranata

Postoji više različitih oblika pakovanja proizvoda dezodoransa i antiperspiranta, a podijeljeni

su po kategorijama na:

 Tlačni pripravci (pune se smjesama propana, butana i pentana, a koncentrat je u

tečnom ili čvrstom obliku).

 Ugušćeni losioni (sadrže otopine dezodorantnih tvari u smjesi etanola i vode, uz

dodatak humektansa, mirisa i ugušćivača. Punese u roll-on ambalažu.)

 Preparati u obliku stika (prozirni sadrže 5-19% sapuna otopljenog u smjesi etanola i
humektansa; neprozirni sadrže lipofilne emolijense, pogodni za osjetljive osobe).

 Dezodorantne i/ili antiperspirantne kreme su tipa U/V, a aktivne tvari su otopljene u

vodi.

Sami oblici pakovanja mijenjali su se zbog različitih regulativa, zbog negativnih uticaja
određenih hemijskih supstanci u pakovanjima, ali i zbog same praktičnosti upotrebe
pakovanja.

7. Zdravstveni uticaji dezodoransa i antiperspiranta

Nakon korištenja dezodoransa koji sadrži cirkonijum, koža može reagovati alergijskom
reakcijom kao odgovor aksilarnog granuluma. Antiperspiranti sa propilen glikolom, kada se

8
koriste na aksilama, mogu uzrokovati iritaciju i mogu stvoriti osjetljivost na druge sastojke u
antiperspirantima. Dezodoransni kristali sadrže sintetički izveden kalijev alaun koji je slabi
iritant kože.

Dezodorans bez mirisa dostupan je za one sa osjetljivom kožom. Česta upotreba dezodoransa
koji sadrži mošusni galaksolid može stvoriti određenu koncentraciju istog u krvi. Mnogi
dezodoransi i antiperspiranti sadrže aluminij u obliku aluminijumskih soli poput aluminij-
hlorohidrata.

Američka administracija za hranu i lijekove, je 2003.godine imala diskusiju o sigurnosti

dezodoransa, da bi se zaključilo „uprkos mnogim istraživanjima koji su tražili probleme,
agencija nije pronašla probleme koji će nastati prilikom udisanja antiperspiranata koji sadrže
aluminijum, a dokazivanje je izvršeno i na ljudima i na životinjama“, uprkos tome, agencija
će nastaviti istraživanja i pratiti će podatke iz literatura. Članovi Naučnog komiteta za
sigurnost potrošača (SCCS) Europske komisije je zaključial sličnu tezu 2015.godine, i to
„uprkos korištenju aluminijuma i njegovog prolaska kroz kožu, nije pronađen niti jedan
problem da bi se spriječila upotreba istog u kozmetičke svrhe“.

8. Ispitivanja dezodoransa i antiperspiranta

Ispituju se na organoleptičke i fizičko-hemijske osobine (pH vrijednost, viskoznost,

stabilnost), a preparati koji sadrže vodu i na mikrobiološku čistoću.

9
Ispitivanja podnošljivosti (antiperspiranti blago iritiraju kožu, dezodoransi mogu izazvati
alergijske reakcije).

Nuspojave primjene kozmetičkih preparata, a razlog mogu biti:

- Aktivne tvari ili sastojci vehikuluma,

- Neprilagođenost preparata tipu kože,

- Oštećena ili bolesna koža.

Ispitivanja je potrebno vršiti periodično, prilikom svakog patentiranja novog oblika

dezodoransa i/ili antiperspiranta, te prilikom pojave određenih reakcija nakon svih testiranja
od strane konačnog korisnika koji ima mogućnost pritužbe na kvalitet ili na sastav samog
preparata, što je veoma česta pojava sa kozmetičkim preparatima.

Posljedica primjene štetne tvari, a javljaju se kod svakoga ko primjenjuje taj preparat. Na
mjestu primjene dolazi do upale kože (crvenilo, otok, mjehurići, vlaženje i stvaranje krasti).

Najčešći iritansi su: jako kisela jedinjenja (aluminij-hlorid), jako bazna jedinjenja, kvarterna
amonijeva jedinjenja, neki anionski detergenti i vodonik peroksid.

Alergijske reakcije su pak češće su od iritativnih. Javljaju se kod osoba preosjetljivih na neke
tvari.

Najčešće alergijske reakcije izazivaju tvari niske molekulske mase (posebno para-sustituirana
jedinjenja benzena, dio sulfonamida i tvari iz nekih biljaka).

Fotodinamske reakcije su:

- Fototoksične reakcije i

- Fotoalergijske reakcije.

9. Mitovi i potvrde vezane za dezodoranse i antiperspirante

Najčešći mitovi i marketinški izvještaji su za aluminijum u dezodoransima koji govore:

- Aluminijum u dezodoransu koji se nanosi na kožu predstavlja rizik za određene

karcinome (obično karcinom dojke) i neke oblike demencije.

10
 - Aluminijum u antiperspirantu može prodrijeti u tijelo (putem porezotina prilikom
korištenja brijača).

- Aluminijum u prirodnom dezodoransu je sigurniji zato što je fizički mnogo veći da bi

prodrijeo u tijelo.

Na konto ovakvih izjava, potrebno je naglasiti da dijelovi tijela koji se obično tretiraju
brijačem i na koje se nanosi dezodorans posjeduju veće rezerve subkutane masti. Posjekotine
će veoma teško proći i taj sloj masti, čak neće biti tako duboko da bi došlo do sloja ispod a
kamoli do krvotoka, što je apsolutno.

9.1 Alzheimerova bolest

Pregledom 469 recenziranih studija iz 2014.godine koja su proučavala učinak izloženosti
aluminijumskim proizvodima, zaključila su da zdravstveni rizici nastali izlaganjem
neorganskom aluminiju u zavisonsti od fizičkog i hemijskog oblika, ovisno i od dužini
izloženosti kao i o koncentraciji iste, mogu imati uticaja na zdravstveno stanje korisnika. Ovi
rezultati podržavaju tezu da postoji vrlo malo dokaza da izlaganje metalnom aluminiju i
oksidima aluminija ili njegovim solima može povećati rizik od nastanka određenog oboljenja
pa samim tim i Alzheimerove bolesti.

9.2 Karcinom dojke

Mit da je karcinom dojke povezan sa korištenjem dezodoransa je dugo kružio putem email-
ova koji su bili poslani 1999.godine, ali uprkos tome ne postoji jasan dokaz koji će podržati
iznesenu tezu. Ovaj mit kružio je u dva oblika:

- Antiperspiratni blokiraju pročišćavanje od toksina koji se nakupljaju u tijelu te

uzrokuju rak dojke, za ovu tvrdnju naravno nema potvrde iz razloga što znojne
žlijezde nemaju tu funkciju, a ovaj mit nije naučno podržan uopšte. Znoj iz ekrinih
znojnih žlijezda sastoji se od 99% vode, s malo soli (natrijum hlorida) i samo mliječne
kiseline u tragovima (gotovo u cjelosti prerađeno u jetri), uree (gotovo se u potpunosti
izlučuje u bubrezima), i samo vrlo male količine svih ostalih komponenti. Znojenje iz
apokrinih znojnih žlijezda (onih u pazuhu i preponama, koje su odgovorne za miris
tijela) uključuje i otpadne proteine, ugljikohidrate i masne kiseline koje bi inače
obrađivali drugi organi poput jetre. Moguć je međutim da postoji konfuzija između
znojnih žlijezda i limfnih čvorova koji se nalaze duboko ispod pazuha i dio su
imunološkog sistema (i ne filtriraju toksine), ali ako je tako, uopšte nema dokaza o

11
 takvom „blokiranju“ limfnih čvorova, niti bilo kojeg naučnog uvjerljivog načina koji
bi dokazao takav rezultat upotrebe dezodoransa.

- Aluminij u antiperspirantima može ući u tijelo (moguće kroz posjekotine) i uzrokovati

karcinom dojke. Ne postoje trenutni dokazi koji bi podržali ovu tvrdnju, niti bilo koji
uvjerljiv dokaz da je ovo istina. Činjenica koja se često potkrepljuje ovom tvrdnjom je
da se više raka dojke događa u dijelu blizu pazuha, međutim tkivo dojke nije
ravnomjerno raspoređeno, a dio dojke blizu pazuha jednostavno sadrži mnogo više
tkiva dojke od ostalih kvadranta, što čini mnogo vjerovatnijim da će se neki karcinom
pojaviti na toj lokaciji.

Nacionalni institut za rak kaže da „nijedan naučni dokaz ne povezuje upotrebi tih proizvoda s
razvojem raka dojke“ i da „ne postoje jasni dokazi da upotreba antiperspiranata ili kozmetike
za pazuhe koji sadrže aluminij povećava rizik od raka dojke“ali također zaključuje kako jer su
ispitivanja antiperspiranta i dezodoransa i raka dojke dali suprostavljene rezultate, bila bi
potrebna dodatna istraživanja kako bi se utvrdilo postoji li veza. Drugi sastojak proizvoda za
dezodorans koji su izazvali zabrinutost su parabeni, hemijski aditivi. Prema američkom
društvu za borbu protiv raka,“studije nisu pokazale nikakvu direktnu vezu između parabena i
bilo kakvih zdravstvenih problema, uključujući rak dojke“.

9.3Disfunkcija bubrega
FDA je priznao da se male količine aluminijuma mogu apsorbovati iz gastrointestinalnog
trakta i kroz kožu, što dovodi do upozorenja da ljudi s bolešću bubrega možda nisu svjesti da
svakodnevna upozreba antiperspiranata koji sadrže aluminijum može da ih izloži većem riziku
zbog izloženosti aluminijumu u proizvodu. Agencija upozorava ljude s disfunkcijom bubrega
da se prije upotrebe antiperspiranata koji sadrže aluminij posavjetuju sa doktorom.

10. Mjere opreza za upotrebu i uticaj na odjeću

Ako se aerosol dezodorans koristi iz veoma velike blizine u odnosu na kožu, to može dovesti
do aerosolnih zapaljenja kože, koja se formira u vidu promrzlina. U kontrolisanim uslovima,
dezodorans sprejevi su dokazano izazivali pad temperature i preko 60°C u veoma kratkom
periodu, te se savjetuje da se dezodorans aplicira sa udaljenosti veće od 15cm u odnosu na

12
kožu, kako bi na kožu dospio u dovoljnoj količini na dovoljnu površinu kože, ali i kako bi se
spriječilo veliko oštećenje kože što je nepovoljno za organizam čovjeka.

Aluminijum cirkonijum, najčešći oblik dezodoransa, kada se koristi na području pazuha,

može reagovati sa znojem, te stvoriti neugodne žute mrlje na odjeći koja se nalazi u tom
predjelu. Zamjena za takve neugodne situacije bili bi antiperspiranti koji ne ostavljaju mrlje i
koji su namijenjeni isključivo za područje pazuha.

11.Primjeri formulacija dezodoranasa i antiperspiranasa

Dezodorantni stik (štapić)

Sastav [% m/m] Uloga

13
Natrijum stearat 8 gelirajuće sredstvo
Sorbitol, 70% rastvor 5 humektrans
Triklosan (1) 0,1 antibakterijska supstanca
Alkohol denat., 90% (2) 80 komponenta tečne faze
Voda, prečišćena 6,8 komponenta tečne faze i rastvarač
Miris q.s. korekcija mirisa

(1) Iragasan ©DP - 300 (Ciba,Švicarska)

(2) Alkohol denaturisani

Dezodorantni sprej (ekefat brzog sušenja)

Sastav [% m/m] Uloga

A
Cink ricinoleat, trietanolamin.
dipropilen glikol, mliječna kiselina dezodorantna komponenta
(1) 1,2
Poligliceril - 3 kaprilat (2) 0,4 emolijens, humektans
PEG - 8 1,4 humektans
Ciklometikon 1,4 emolijens
Alkohol denat. 24,6 komponenta tečne faze, rastvarač
14
Miris 1 korekcija mirisa
B
Propan/butan 70 potisni gasovi (propelenti)

(1) Tegodeo © HY 77 (Degussa Goldschmidt, Njemačka)

(2) Tego ©Cosmo P 813 (Deguss Goldschmidt, Njemačka)

Zaključak

Obradom područja dezodoransa i antiperspiranata dolazimo do zaključka da su to kozmetički

preparati od veoma velike važnosti za higijenu žena i muškaraca u dvadset i prvom vijeku, ali
su to bili od samog patentiranja.

Različiti tipovi dezodoransa i antiperspiranata omogućili su da ih mogu koristiti svi koji imaju
potrebu za njima, otklonjeni su svi nedostaci i problemi koji su nastajali tokom početnih
patentiranja, počevši od načina apliciranja, preko sastojaka koji su štetili ljudskom organizmu
i samoj koži.

15
Antiperspiranti i dezodoransi se koriste kako bi se uklonili uzročnici neugodnog mirisa na
dijelovima tijela koji su pogodni znojenju i stvaranju bakterija. Njhova formulacija je urađena
tako da uklonja uzročnike koji su neugodni u svakodnevnom životu, te zbog toga
predstavljaju veoma bitne preparate u ličnoj higijeni svakog pojedinca.

Važno je napomenuti da i dezodoransi i antiperspiranti mogu imati negativno djelovanje na

organizam čovjeka, a pogotovo na kožu ukoliko se ne koriste prema uputama i smjernicama
koje su načinjene od samih proizvođača.

Literatura

1. Cosmetics Q&A: "Personal Care Products". U.S. Food and Drug Administration.

2. Marc Paye; Howard I. Maibach; André O Barel (2009). Handbook of cosmetic science
and technology (3 ed.). Informa Health Care.

3. https://en.wikipedia.org/wiki/Deodorant

16