MJEŠOVITA SREDNJA ELEKTRO-MAŠINSKA ŠKOLA

LUKAVAC
SMJER: VOZAČ MOTORNIH VOZILA
PREDMET: BEZBIJEDNOST

MATURSKI RAD
TEMA: Gume na motornim vozilima

Lukavac, maj, 2021.

Sadržaj

Uvod............................................................................................................................................1

1. Pojam i definicija gume na motornim vozilima (pneumatika)............................................2

2. Konstrukcija gume na motornim vozilima..........................................................................3

3. Tipovi konstrukcije guma....................................................................................................5

3.1 Dijagonalni pneumatici................................................................................................5

3.2 Dijagonalno opojasani (pojasni) pneumatici................................................................5

3.3 Radijalni pneumatici....................................................................................................6

4. Dimenzije i definicije guma................................................................................................7

5. Obilježavanje gume.............................................................................................................8

5.1 Širina gume..................................................................................................................8

5.2 Visina gume..................................................................................................................8

5.3 Prečnik gume................................................................................................................9

5.4 Index nosivosti i brzinski index...................................................................................9

6. Pritisak u gumama.............................................................................................................10

7. Trošenje pneumatika..........................................................................................................12

7.1 Starenje pneumatika...................................................................................................12

8. Skladištenje pneumatika....................................................................................................14

Zaključak...................................................................................................................................15

Literatura...................................................................................................................................16
Uvod

Gume na motornim vozilima (pneumatici) su jedan od najvažnijih dijelova koji će omogućiti

efikasno kretanje vozila po podlozi. Bez guma motorno vozilo nema mogućnost kretanja jer
se stvara veliko trenje podloge što može dovesti do velikog oštećenja brojnih dijelova
motornog vozila.

Da bi se bolje shvatila primjena guma, odnosno pneumatika kako je češće korišten naziv u
literaturi, u narednom radu će biti objašnjeni prije svega dijelovi gume, potom tipovi
konstrukcije guma, koji se razliluku po tri tipa, koji se pak koriste ovisno o potrebi ili o
savremenosti tehnologije koja se upotrebljava za dato motorno vozilo.

Nakon obrade osnovnih pojmova izgleda, oblika i vrste, detaljno će se pojasniti parametri kod
dimenzija guma za motorna vozila, gdje će se objasniti sve oznake pojedinačno.

U konačnici će se objasniti i pritisak u gumama koji omogućava njihovo pravilno korištenje,

kao i trošenje pneumatika i njihovo skladištenje.

1
 1. Pojam i definicija gume na motornim vozilima (pneumatika)

Pneumatik ("guma") je u osnovi elastično tijelo ispunjeno vazduhom koje povezuje vozilo sa
tlom.

Osnovne funkcije se mogu nabrojati kao:

 Sposobnost nošenja tereta,

 Sposobnost amortizacije,

 Prenos snage (trakcija),

 Prenos upravljanja,

 Sposobnost održavanja na podlozi.

Ove karakteristike ne smiju da se mijenjaju tokom eksploatacionog vijeka pneumatika. Osim

toga pneumatik mora da nas sigurno nosi preko što većeg broja kilometara. Osim ovih
osnovnih zahtjeva od modernih pneumatika očekuje se još jedan niz ne manje važnih osobina:

 Mali otpor kotrljanja,

 Nizak nivo buke,

 Mogućnost opravke, protektiranja, narezivanja,

 Sposobnost podnošenja velikih brzina uz visok komfor,

Slika br. 1 – Funkcije gume

2
 2. Konstrukcija gume na motornim vozilima

Pneumatici u opštoj upotrebi se u stvari proizvodi sastavljeni od više komponenti: gumenih

mješavina, tekstilnih i čeličnih ili sintetičkih pojačanja. Na slici broj 2 se vidi uobičajena slika
radijalnih pneumatika sa čeličnim pojasevima:

Slika br. 2 – Dijelovi gume

Spisak dijelova gume i glavna uloga:

1. Gazeći sloj - obezbijeđuje primarni prijenos snage i momenata, obezbijeđuje i zaštitu

karkase ispod sebe.

2. Pojasevi – višestruki čelični prepleti pod malim uglom daju čvrstoću pneumatiku,
stabilizuju gazni sloj i spriječavaju proboj do karkase.

3. Bokovi – štite gumu i obezbijeđuju čvrstoću na savijanje i uvijanje.

4. Platna – prenose opterećenja i sile kočenja i upravljanja između pneumatika i puta i

potpomažu nošenje velikih težina pod radnim pritiskom.

5. Hermetizujući sloj – gumeni sloj koji u tubeless pneumaticima spriječava gubitak

vazduha.

3
 6. Žičani obruč – snop čeličnih žica obezbijeđuje pravilno držanje, poziciju na naplatku i
hermetičnost.

7. Umeci – Gumeni ispunjivači u stopu i donjem dijelu bokova obezbijeđuju progresivni

prelaz iz kruće regije stope u gipkije bokove.

8. Čelični kablovi (Chipper) – sloj čeličnih kablova preko savijenog kraja redijalnog
platna pojačavaju i učvršćuju prelaznu zonu stopa-bok.

9. Obvoj (Chafer) – sloj tvrde gume koja spriječava koroziju i oštećenja uzrokovana
ivicom naplatka.

10. Unutrašnja guma – odvojena vazdušna komora, od smjese koja spriječava gubitak
vazduha, koja se nalazi unutar Tube-Type pneumatika (sa unutrašnjom gumom).

11. Štitinik – gumena traka koja se postavlja između unutrašnje gume i naplatka.
Spriječava uvrtanje unutrašnje gume i oštećivanje unutrašnje gume od naplatka.

Vrste pneumatika:

1. Tube-Type – Pneumatik kome je neophodna unutrašnja guma.

2. Tubeless – Pneumatik koji se koristi bez unutrašnje gume.

4
 3. Tipovi konstrukcije guma

U zavisnosti od konstrukcije pneumatici se mogu podijeliti u tri grupe:

1. Dijagonalni,

2. Dijagonalno opojasani (pojasni),

3. Radijalni.

3.1 Dijagonalni pneumatici

Dijagonalni pneumatici su oni kod kojih se niti korda u karkasi (K), od jedne do druge stope
pružaju pod uglom u odnosu na centralnu obimnu liniju gazećeg dela, i međusobno se
ukrštaju u susednim slojevima.

Slika br. 3 – Dijagonalni pneumatik

3.2 Dijagonalno opojasani (pojasni) pneumatici

Dijagonalno opojasani pneumatici imaju djagonalnu konstrukciju karkase, koja je dodatno
opojasana u zoni gazećeg dela sa dva ili više pojaseva (B ‐ brejkera), koji su isto tako pod
određenim uglom i međusobno ukršteni u susednim slojevima.

Slika br. 4 – Pojasni pneumatik

5
 3.3 Radijalni pneumatici

Radijalna guma posljednjih je godina potpuno potisnula dijagonalnu gumu.

Radijalna guma ima stabilnu gazeću površinu i njezin profil se samo malo deformira pri
vožnji. To je važno na mokroj i skliskoj cesti kad žljebovi u profilu moraju biti otvoreni da
mogu primiti vodu i izbaciti je dalje od gume, da bi guma imala što bolji dodir s cestom. Na
mokroj cesti je put kočenja s radijalnim gumama kraći za oko 12 %. Poprečne su sile, koje
vode točak u zavoju, međutim s radijalnim gumama oko 15 % veće.

Nedostatak radijalnih guma je da se pri manjim, gradskim brzinama kotrljaju kruće;

posljedica je znatna buka na neravnom putu. Pri većim brzinama su međutim radijalne gume,
koje su punjene na pravilan pritisak zraka, udobnije od dijagonalnih.

U jednakim uslovima vožnje radijalne gume izdrže znatno duže nego dijagonalne. Pojas pod
gazećom površinom sprečava sitna pomicanja i gnječenje profila, dok guma u vožnji »grabi«
put. Profil radijalnih guma proklizava znatno manje na putu nego profil dijagonalnih.

Zahvaljujući svemu tome radijalne gume manje »brišu« put i stoga se manje troše, smanjuje
se i otpor pri kotrljanju, tako da one istodobno smanjuju i potrošnju goriva. Sve nabrojene
prednosti radijalnih guma su pogotovu očite kod radijalnih guma s čeličnim pojasom, koje se
praktički ne rastežu, za razliku od donekle rastegljivih tekstilnih pojasova.

Radijalke su skuplje za četvrtinu do polovicu cijene dijagonalki, ali korisniku nadoknade taj
iznos dužim vijekom trajanja i manjom potrošnjom goriva.

Sve prenosti radijalnih guma dolaze do izražaja samo ako su na sva četiri kotača. Nije
preporučljivo miješati dijagonalne i radijalne gume, niti same radijalne s tekstilnim pojasom s
onima s čeličnim pojasom. Ako je riječ o privremenu rješenju, vrijedi: na istoj osovini moraju
biti sasvim jednake gume, a kod svih automobila, na stražnjoj osovini moraju biti bolje gume.

6
 4. Dimenzije i definicije guma

Osnovni pojmovi i dimenzije pneumatika i naplataka su dati kao:

1. Spoljni prečnik (OD): Prečnik neopterećenog pneumatika montiranog na preporučeni

naplatak i pod preporučenim pritiskom.

2. Širina sekcije (SD): Širina naduvanog pneumatika ne računajući napise i ukrase.

3. Visina sekcije (SH): Razmak od ležišta stope na naplatku do najveće visine gazećeg
sloja mjereno na središnjoj liniji gaznog sloja.

4. Radijus statičkog opterećenja (SLR): Razmak između površine podloge i centra

naplatka pod nominalnim uslovima opterećenje/pritisak.

5. Opterećena širina: Širina poprečnog presjeka pod nominalnim uslovima

opterećenje/pritisak.

6. Minimalni parni razmak: Najmanji preporučeni razmak između osa dva pneumatika
montirana u paru kojim se obezbijeđuje da među njima ne dolazi do dodirivanja u
gipkom dijelu.

7. Profil pneumatika: Procentualno dat odnos visine (SH) i širine (SD) sekcije.

7
 5. Obilježavanje gume

Svaki pneumatik (auto guma) na svom boku ima niz oznaka. Posebno se ističu oznaka
proizvođača, modela pneumatika i dimenzije. Dimenzija pneumatika prikazana je nizom koji
može imati primjer: 195/65 R 15 88 H.

5.1 Širina gume

Prva brojka je oznaka širine gume (gazne površine) izražena u milimetrima, ukoliko je 195
onda to odgovara 195 mm, kod 225 odgovara 225mm itd. Što je guma šira to je automobil
stabilniji, ima veću (širu) gaznu površinu, ali i veću površinu trenja, što donosi veću potrošnju
goriva i lošije ponašanje na mokroj podlozi - potencijalno klizanje (ovo naročito izraženo kod
zimskih guma gdje nije poželjno stvljati šire gume od fabrički propisanih, a često se stavljaju i
uže da bi se ublažio efekat klizanja po snijegu, naročito kod većih profila).

Gume prate tehnološki razvoj automobila, koji su sve veći, pa su s vremenom gume tako
postajale sve šire (VW Golf je nekada imao gume širine 165 mm, a danas u prosjeku, 205
mm). Samim tim, nema bojazni da je šira guma nesigurnija na mokroj podlozi.

Standardne oznake širine guma su: 135, 145, 155, 165, 175, 185, 195, 205, 215, 225, 230,
235, 245, 255, 265, 275, 285, 295, 305, 315, 325, 335.

5.2 Visina gume

Primjer: oznaka gume 195/65 R 15 88 H.

Ovdje je riječ je o drugoj brojci nakon kose crte koja označava profil ili „visinu gume,
odnosno veličinu gume od naplatka do gazne površine (u ovom slučaju 65). Brojka označava
odnos između visine i širine gume u procentima a ne kako se pogrešno tumači visinu izraženu
u mm.

Na ovom primjeru, visina je 65% širine gume. Što je manji broj to je guma niža, sportskija
tzv. „niskoprofilna“. Automobili s niskoprofilnim gumama su neudobniji jer guma ima manje
„mesa“ koje apsorbuje neravnine na putu. Stoga se jako vodit računa o tome, da li se izvode
egzibicije stavljajući niskoprofilne gume na auto dobijajući na stabilnosti, a žrtvujući komfor
po putevima. Standardne oznake visine guma: 25, 35, 45, 55, 65, 70, 85.

8
 5.3 Prečnik gume
Primjer: oznaka gume 225/50 R 17 98 H. Treća brojka – 17, označava prečnik gume (i felge),
izražen u colima (nemački Zoll) ili inčima, gde je 1 inch = 2,54 cm. Prema tome, 17 cola je
43,2 cm.

U principu, što je veći prečnik (colaža) to je guma nižeg profila (sportski automobili imaju
niskoprofilne gume na velikim naplatcima), ali ne i kod terenaca, SUV i sličnih vozila.

Standardne oznake prečnik guma: R10, R12, R13, R14, R14C, R15, R15C, R16, R16C, R17,
R18, R19, R20, R21, R22, R23.

5.4 Index nosivosti i brzinski index

Posljednja brojka i slovna oznaka označavaju index nosivosti (brojka) i indeks brzine (slovna
oznaka). Pa tako index 98 predstavlja nosivost do 750kg. Sa druge strane indeks brzine H
podrazumijeva brzine do 210 km/h.

Slika br. 5 – Indeksi brzine

9
 6. Pritisak u gumama

Pritisak u gumama vrlo je važan faktor za sigurnost u vožnji. Neispravan pritisak može uticati
na upravljivost, skretanje i kočenje vozila. Osim toga, može značajno povećati potrošnju
goriva ili brže i neravnomjerniju potrošnju guma, a u nekim slučajevima čak i pad na
tehničkom pregledu. Stoga je važno redovito kontrolisati pritisak u gumama.

Čak iako su one nove i u savršenom stanju, gume gube pritisak. U idealnim uslovima to može
biti i do 0,1 bara na mjesec, a tokom ljeta na većim temperaturama taj gubitak dodatno raste.
Stoga bi se pritisak u gumama morao kontrolirati barem jednom mjesečno.

Kontrolu pritiska u gumama može se izvesti vrlo jednostavno na gotovo svakoj benzinskoj
pumpi, može se zamoliti vulkanizer ili, što je najelegantnije rješenje, može se kupiti
manometar, uređaj za mjerenje pritiska u gumama. Također, kompresor za punjenje guma je
već opremljen manometrom pa i on može poslužiti za mjerenje pritiska.

Mjerenje pritiska u gumama trebalo bi obaviti odmah ujutro, dok su gume hladne. Naime,
zagrijavanjem guma od sunca ili tokom vožnje mijenja se i pritisak u njima te će se dobiti
nepouzdan rezultat.

Postupak je vrlo jednostavan. Odvrne se zaštitnu kapicu na ventilu, postavi se manometar ili
uređaj za punjenje guma preko ventila i očita se vrijednost u barima. Očitana vrijednost
usporedi se sa preporučenim pritiskom za gumu. Ta vrijednost će na većini automobila biti na
naljepnici na okviru karoserije oko vozačkih vrata ili poklopcu spremnika za gorivo. Nema li
te naljepnice, vrijednosti su upisane u uputama automobila.

Ako je pritisak prenizak, napumpa se guma zrakom, no ne prelazi se preporučena vrijednost,

jer niti previsok pritisak nije dobar za sigurnost i trošenje gume.

Kontrola pritiska u gumama dobra je prilika da se prekontroliše opće stanje guma. Pregleda se
koliko je istrošen gazni sloj te ima li oštećenja na rubovima gume i na mjestu gdje se ona
spaja s naplatkom. Ukoliko se primijete oštećenja, obrati se u servis kako bi automobil uvijek
bio u top stanju.

U pravilu se brojke kreću oko 1,9 do 2,1 za stražnje odnosno 2,1 do 2,3 bara za prednje gume.
Međutim, u iznimnim slučajevima gume se mogu dopuniti i više.

10
 Slika br. 6 - Pregled izgleda pneumatika u odnosu na pritisak

Sa prethodne slike može se uočiti očita vizuelna razlika između pneumatika koji je izdušen,
pneumatika koji je pravilno napumpan te prepumpanog pneumatika.

Dimenzije variraju i svim segmentima, dok su i šare dobile sasvim lako uočljive izobličenosti
koje su prvi indikator nepravilno napumpanog pneumatika.

11
 7. Trošenje pneumatika

Svi savremeni pneumatici imaju indikatore habanja (istrošenosti). To su ispupčenja u osnovi

dezena visine 1,6mm koja opominju da je guma dostigla maksimalnu granicu eksploatacije i
da je treba zamijeniti novom gumom. Treba znati da se držanje za podlogu progresivno
smanjuje sa trošenjem gazećeg sloja i iz tog razloga ne bi se trebali koristiti pneumatici sa
dubinom dezena manjom od 1,6mm.

Slika br. 7 – Prikaz korištene gume

7.1 Starenje pneumatika

Pneumatici stare čak i kada se ne koriste. Sitne pukotine u dezenu ili na bokovima pneumatika
ponekad praćene i deformacijom znak su starenja pneumatika. Stare gume moraju pregledati
stručna lica da procijene da li su one pogodne za dalju upotrebu. Posebno treba pripaziti na
starenje rezervne gume naročito ukoliko stoji ispod haube motora.

Treba obratiti pažnju i na oštećenja na pneumatiku. Ukoliko na pneumatiku postoji vidljivo

oštećenje ili je isti pretrpio veći udar (rupa, ivičnjak) trebalo bi ga demontirati i pregledati od
strane stručnjaka.

12
Ukoliko je potrebno i moguće popravku treba izvršiti što ranije da ne bi došlo do strukturne
degradacije pneumatika. Posebnu pažnju treba obratiti i na korištenje različitih tipova
pneumatika (radijalni, dijagonalni) jer njihovo korištenje značajno smanjuje vozne
karakteristike. Ukoliko je pak neophodno koristiti različite gume treba obratiti pažnju na to da
bar isti tipovi guma budu na istoj osovini.

U prodaji se mogu naći i pneumatici označeni kao II klasa. To je oznaka od strane

proizvođača koja označava da pneumatik ima nedostataka (estetskih, manje geometrijske
nepravilniosti) ali da oni ne utiču na eksploatacione osobine ili vijek trajanja takvog
pneumatika.

13
 8. Skladištenje pneumatika

Uslovi i način skladištenja (lagerovanja) pneumatika značajno utiču na njihov kvalitet i

eksploatacioni vijek. Pneumatici se skladište u zatvorenim prostorijama bez direktnog uticaja
sunčeve svetlosti, jakog vještačkog osvijetljenja, bez uticaja toplote, ozona i ugljovodonika.
Od izuzetne važnosti je da prostorija bude suha i provjetravana da bi se izbjeglo stvaranje
vlage i kondenzacija.

Temperatura u prostoriji mora biti manja od 35°C, a bilo bi dobro kada bi bila niža i od 25°C.
Ukoliko su automobilske gume bile izložene niskim temperaturama duže vrijeme prije
montiranja na vozilo trebalo bi ih zagrijati na oko 20°C. U skladištu ne smije biti generatora
ozona, fluorescentne lampe, električni motori ili oprema koja izaziva električna pražnjenja.
Takođe ne smiju se u skladištu držati ni goriva, maziva, rastvarači, kiseline, i sl. Ukoliko se
pneumatici lageruju na kraći vremenski period (do četiri nedelje) mogu se lagerovati jedna
preko druge na drvenoj paleti ali ne preko 1,2m visine. Poslije četiri nedelje donju gumu
premjestiti na vrh i obrnuto.

Kod dugotrajnog lagerovanja pneumatike treba držati poredane uspravno na posebnim

regalima gde je prva polica udaljena bar 10cm od tla. Da bi spriječili deformacije jednom
mjesečno ih treba zaokrenuti za mali ugao. Da bi se štetni uticaj lagerovanja pneumatika sveo
na minimum poželjno je da se autogume ne skladište na duži vremenski period, odnosno treba
u skladištu ostavljati one gume koje su posljednje proizvedene i dopremljene.

Slika br. 8 – Skladištenje guma

14
Zaključak

Nakon obrađene oblasti gume na motornim vozilima, može se zaključiti da su gume

esencijalan dio mehanizma za kretanje vozila, te da je bez njih kretanje praktički nemoguće.

Gume, sa iako tako važnom ulogom ne predstavljaju komplikovan mehanizam, čak ga je i

štaviše lako shvatitit i lako je rukovati s njima. Potrebno je naime, poznavati samo osnove za
pravilno korištenje guma, a to upravo podrazumijeva poznavanje tipova guma, način na koji
se obilježavaju, te način zamjene gume.

Pravilnim shvatanjem funkcionisanja guma, odnosno pneumatika, omogućiti će sigurno

putovanje motornim vozilom, te će osigurati njihovu dugotrajnost, što i jeste glavni razlog
poznavanja guma na motornim vozilima.

U konačnici je bitno pravilno održavati pritisak u gumama, što zahtijeva ne tako

komplikovane manevre, a koje bi pak trebali poznavati svi aktivni vozači, ali i generalno
osobe koje koriste jedan od tipova prevoza na točkovima.

15
Literatura

1. N.Janičijević, D.Janović, J.Todorović: “Konstrukcija motornih vozila“, Beograd,

1987.

2. https://www.michelin.com.hr/auto/savjeti/savjeti-auto/zasto-su-automobilski-
pneumatici-vazni

16