Vai Tro Gia Dinh Trong Xay Dung Nhan Cach Con Nguoi VN - Le Thi

You might also like

Download as pdf
Download as pdf
You are on page 1of 292
TRUNG TAM NGHIEN CU KHOA HOC VE GIA DINH VA PHU Ni G.S LE THI Vai TRO GId DINH TRONG VIEC X4Y DUNG NHG@N CACH CON NGUOI VIET NGM S139 oe, ale /OS~ NHA XUAT BAN PHU NU RINSE -62 4 LOI GIGI THIEU Tu xua dén nay, gia dinh luén déng vai trd quan trong trong viéc hinh thanh va phat trién nhan cach con ngudi. Gia dinh la méi truéng nudi dudng tré em va té 4m cia nguéilén. Néu dia tré duge sinh ra va i6n len trong mét gia dinh tét, né nép, nhn ban thi sé trd thanh mét ngudi nhan hau, ¢6 ich cho xa héi, va nguge lal. Van dé gia dinh duge rat nhiéu ngudi, nhiéu té chifc tit cac nha hoat d6ng chinh tri, hoat déng x4 hdi dén cac nha khoa hoc quan tam nghién ctu. Gido su Lé Thi, nguyén Giam déc Trung tam Nghién ctu Khoa hoc vé Gia dinh va Phy nif da cling cac c6ng sy ctia ba danh nhiéu thdi gian va tam huyét dé kh4o sat, nghién ctu dé tai “Vai tro cdia gia dinh trong sy hinh thanh va phat trién nhan cach con ngudi Vist Nam”, két qua da dugc thé hién qua cudn sach nay. Chung t6i xin tran trong gidi thigu cuén sach cling ban doc vdi long Mong mu6n déng gop thém tigng néi vao CHIEN LUOC CON NGUGI ma Dai héi Dang lan thir Vil d& dé ra va muc tigu TANG CUONG VA! TRO CUA GIA BINH trong Ké hoach hanh déng quéc gia vi su tién b6 cia phy nd Viét Nam dén nam 2000. NHA XUAT BAN PHU NU LOI M6 DAU Nhfn loai dang chuan bi buéc sang thé ky XXI, véi nhiing niém hy vong lén lao va nhiéu ni lo lang ban khoan. Béi vi vao nhiing nam cudi cua thé ky XX nay, nhiing thanh tuyu to lén cua cudc cach mang khoa hoc va cong nghé trén tat cA cdc linh vuc, dac biét trong linh vuc tin hee dang lam nuc long ching ta vé kha nang sang tao, tri tué théng minh tuyét véi cua con ngudi, chinh phuc thién nhién va cai tao x4 hdi, hta hen dem lai nhiing bude tién bd vuot bac cho cudc séng cd nhdn, gia dinh, céng déng ca vé mat vat chat va tinh than, tang cwong stic khoé, gidm ty 1é tt vong, kéo dai tudi the cha ngudi gia. Vé mat x4 hdi, nhan quyén ngay cang dude bdo dam, quyén binh dang nam nit, quyén cua tré em duige dé cao,v.v... Tuy nhién, néu tat ca nhiing tién bé vi dai dat dude cho dén nay 1a do con ng tao ra, thi hang loat nhing viéc lam sai lam, thiéu suy nghi, nhting hanh déng da man dién cuéng, nhting té nan xu xa, nguy hiém dang ton tai trén thé gidi cing lai do con ngusi gay ra va ho 2 Lai md ddu... da va dang phai chiu hdu qua léu dai. Nhitng mau thuan sac téc, dan téc, ton giao, su tranh chap quyén luc, dat dai, tai nguyén d& dan dén nhiing cuéc chién tranh cuc bé kéo dai, nhiing cuéc tan sat ky thj chung téc dim mau, nhiing cuéc chay loan cha hang triéu gia dinh bj tan tac, chia ly, ctng khé. Su khai pha bia bai thién nhién din dén 6 nhiém méi truéng song; su gia tang dan sé qua nhanh dan dén nan that nghiép, su thiéu hut cdc phuong tién sinh séng t6i thiéu cho cac gia dinh, cac nhu cau y té, van hod, gido duc khéng thé dap ting néi, d&c biét 1a 6 cac nude dang phat trién. Cac té nan x4 héi, xi ke ma tuy, mai dam gan lién véi bénh AIDS dang de doa tinh mang hang triéu con ngudi va cé chiéu huéng phat trién nhanh 6 chau A, chau Phi. Cac su kién dau long trén da gay nén bao ndi ban khoan lo lang, day dit cho tat ca nhting ngudi cé ludng tri, c6 tam phic. Cac luc lugng tién bé trén thé gidi dang doan két nhau lai, ban bac va phéi hgp hanh déng Lién Hiép Quéc cing dai dién cae chinh phu, quéc gia da cé nhiéu cuéc hop lich sit thao luan dé tim ra phudng huéng va bién phap han ché, ngan chan cdc tham hoa dang dian ra, vi muc tiéu Hoa binh, Binh dang va Phat trién cho toan nhan loai. Vi dy, cac Héi nghi toan cau vé méi trudng 6 Rio de Janeiro (Braxin), vé din sé 6 Le Cairo (Ai Cap), vé nhan quyén 4 Vién (Ao), vé phat trién Vai trd cua gia dinh... 3 x4 hi 6 Copenhagen (Dan Mach), Héi nghi thé gidi lan thi IV vé phu ni 6 Bac Kinh (Trung Quée), v.v... Day 1A nhiing cé ging én cua c&c quéc gia va cac t6 chite quéc té, danh d&u nhiing xu hudng tién bé cua thé gidi, dudi ap luc cua cac phong trao quan chung réng rai. Trén thé gidi ngudi ta da chu ¥ dén su phat trién khong déng déu gitta kinh té va x4 hi, su gia tang cua nan nghéo khé trong nhiéu dan téc, quéc gia, su xa cach giau nghéo gitia cac tang Iép nhan dan. Vi vay, nhiéu héi nghi quéc té da nhan manh dén sy can thiét chi ¥ dén méi quan hé giita ting trudng kinh té va phét trién xd h6i tién 6, én dinh. Ban vé sv phdt trién én dinh cita xd héi khéng thé tdch roi su phat trién cia con ngubii va vai tra gia dinh trong viéc béi dudng, dio tao nguén nhan Iyc, xay dung nhan cach con ngwéi. Déng chi Nguyén Khanh, nguyén Pho Thu tuéng Chinh phd, trong bai phat biéu tai Héi thao "Gia dinh Viét Nam trong su déi méi cha d&t nuéc va van dé x4y dung con ngudi" t6 chite thang 4/1995 da néi: "Van dé gia dinh ai ciing quan tam, tuy cé mét thot ky da bi xem nhe. Gan day, trén thé gidi cing nhu trong nude ta, van dé gia dinh duge dit ra rat nhiéu so véi 10 nam vé truéc: viée Lién Hiép Quéc lay nam 1994 la Nam Quéc té Gia dinh cé r&t nhiéu ¥ nghia !” 4 Loi mé dau... "Tai Héi nghi Thugng dinh cia thé gidi vé nhiing van dé x4 hdi (Copenhagen), nhiing van dé xa héi dude néu lén rat dam nét. Trong cac van dé dé, cé van dé gia dinh. Cac vi nguyén thu quéc gia, ai cing ndéi dén gia dinh. Truéc day c4c nuéc phudng Tay tuéng nhu da 1a mé hinh tét cho cae nuwéc phugng Déng. Nhung gid day ho thay x héi cha ho cé nhiéu van dé rac réi, ca van dé gia dinh: tinh trang tré em khong gia dinh do cha me ly hén, nhéing nhiéu loan gia dinh ... Ngugc lai, 6 cac nuée phugng Déng, cac nude dang phat trién lai cé rat nhiéu kinh nghiém tét vé gia dinh”. Vai tré cha gia dinh déi vdi ting cA nhan va toan x4 hdi ngay cAng duge khang dinh ro va dude dat ra d vi tri chinh sch quéc gia quan trong. Nam 1994 Dai H6i Déng Lién Hiép Quéc tuyén bé la nam Quéc té vé gia dinh véi chi dé "Gia dinh cae nguén luc, cac trach nhiém trong thé gidi dang bién déng". Tu tudng chi dao cia ndm Quéc té gia dinh 1A su thay déi cha thé gidi phai tao nén sy tién bé va tang cutdng phic Idi cho ca nhan va gia dinh, nhan manh dén viéc dam bao cac quyén co ban cua con ngudi, dic biét chu ¥ d&n quyén cia phy nit va tré em, kéu goi cac chinh phu, cac té chtic x héi quan tam gitp do cac gia dinh lam tron trach nhiém déi vdi cic thanh vién va 14 hat nhan cia su phat trién tién bd cha cong déng, dan téc, quéc gia. Vai tro cua gia dinh... 5 G6 nuééc ta quan diém dting dan vé gia dinh da duge khang dinh trong Cuong linh xdy dung ddt nude tién lén Chi nghia xa héi, thong qua 6 Dai héi Dang !an tha VII (thang 7/1991): "Gia dinh 1a té bao x4 héi, 1A cai néi than yéu nudi dudng ca doi ngudi, 14 méi trudng quan trong giao duc nép séng, va hinh thanh nh4n cach. Cac chinh sach cha nha nuéc phai chu ¥ tdi x4y dung gia dinh 4m no, hoa thuan, tién bé. Nang cao ¥ thiic va nghia vu gia dinh déi véi moi lép nguwdi". Gido su Pham Minh Hac, nguyén Tht truéng BO Giao duc va Dao tao, trong bai "Tiép can gia tri trong nghién ctu gia dinh va giao duc gia dinh" ” dA ndi ré: nhiéu nha nghién ctu cha UNESCO citing nhan manh Gid tri gia dinh trong vén tinh than cia loai ngudi. Day cing la mét gid tri nhan loai, nghia 1a gia dinh 6 tat cd cac thdi dai, cac chdu luc, déu mang dac trung chung Bai phat biéu cha Gs. Pham Minh Hac tai H6i thao khoa hoc "Gia dinh trong su déi mdi cha dat nuéc..." do Trung tam Nghién citu Khoa hoc vé Gia dinh va Phu nit té chitc thang 4/1996. 6 Lai mo ddu... cha con ngudi, déu mang tinh nhan van, nhan 4i va nhan dao. Vi vay, giao su cho rang "Trong chuong trinh nghién cttu vé con ngudi, gia dinh that sy 1A mét 16i ra, dem tri thttc cho quang dai quan ching”. Tu cdc quan diém dat van dé nhu trén, trong boi canh quéc té va quéc gia hién nay, viée nghién citu vai tré gia dinh trong viéc hinh thanh va phat trién nhan cach con nguéi Viét Nam 1A hét stic can thiét va cap bach. Nhiém vu dat ra déi hdi via phai nghién cttu nhiing van dé ly ludn co ban vé gia dinh, xac dinh nhiing quan diém tiép can ding dan, vita phai khao sat, quan sat thuc tién cudc sng cac gia dinh Viét Nam hién nay, két hop véi viée nhin lai lich su phat trién x4 hdi cha dan téc va gia dinh Viét Nam qua cac thoi dai, du chi la so luge, trén nhiing nét lén, dé hiéu dug tinh hinh hién tai mét cach dung dan. Céng viéc that nang né, phitc tap. Véi su dong gop céng sttc nhiét tinh cha mét tap thé can bé6, cang tién hanh nghién cttu trong thdi gian ba nam qua (1992 - 1995), dé tai cap Nha nuéc KX-07-09 : "Vai tré cua gia dinh trong su hinh thanh va phat trién nhan cach con ngudi Viét Nam" da hoan thanh tot dep. Nhiing két qua dat duoc rat phong phd, da dang, ching téi sé c& gang trinh bay téng hgp trong cuén sach nay. Mong rang, viéc xuat ban cuén sach sé cung cfip cho déng dao ban doc cing nhu céc nha nghién citu mét tai liéu tham khao bé ich. Vai trd cua gia dinh... 7 Téi xin chan thanh cam on tat ca cdc céng sy da gitip téi cé thé hoan thanh cuén sach nay, aac biét 1a cae chi nhiém dé tai nhanh: Nguyén Thi Khoa, Lé Ngoc Van, V6 Tain Quang, Pham Nguyét Lang, Lé Ngoc Lan, Duong Tu Dam, Pham Khdc Chucng, Nguyén Tai Thu, Lé Hong Ha, Bai Thi Kim Quy,v.v... Toi cfing rét cam dn Nha xudt ban Phu ni va té chite SIDA (Thuy Dién) da tao diéu kién thuan Igi dé téi 6 thé xuat ban cuén sach nay. Ha No6i, ngay 30 thang 8 nam 1997 G.S. LE THI Chuong I CON NGUGI VA VAN Dé XA HOI HOA. VAI TRO GIA DINH VA SU HINH THANH NHAN CACH 1. CON NGUGI VA VAN DE XA HOI HOA Con ngudi 1a mot sinh vat x4 hdi, cé su théng nhat gitta mat sinh vat vA mat x4 héi. Con ngudéi la mét thuc thé x4 hdi - sinh vat, nhung mang ban chat x@ héi. Tuy nhién, khi xem trong mat x4 héi cla con ngudi citing nhu cdc quan hé x4 héi cua né, ching ta khong nén xem thudng mat sinh vat, cac méi quan hé cia con ngudi véi méi trudng ty nhién. Gia dinh cé anh hung rat lén dén ca hai mat sinh vat va x4 hoi cla méi ca nhan. Van dé xa di hod, tite tac dong cha x héi déi véi con ngwdi, cé6 ¥ nghia quyét dinh. Néu khéng c6 Vai tré cua gia dinh... 9 qua trinh xa héi hod, con ngudi - sinh vat khong thé tré thanh con ngudi xd Adi, tie mét con ngudi binh thudng. DA ting c6 trudng hgp tré em tw lic sinh ta dén 6, 7 tuéi, bi cach ly hoan toan véi xa hdi loai ngwdi, chi séng nhu con vat, khong biét ding thang, khéng n6i dude tiéng ngudi vA diéu tai hai nhat 1a khéng biét tu duy. Trai lai, nhitng dita tré do tac dong tét cha viéc x4 hoi hod chuyén trach da tréd thanh nhiing thuc thé sang tao. Vi vay, qua trinh x4 héi hoa 14 qua trinh hinh thanh nhan cach, nho dé dita tré méi sinh ra yéu ét, bat luc, qua tiép xtc véi ngwdi khac, dA dan dan trd thanh mét con ngudi biét nhan thtte vé minh, c6 kha nang ndm bat duge phuong thie hanh déng trong mét' nén van hoa, mét x4 hoi nhat dinh. 1. Qua trinh x4 hi hoa dién ra dau tién 6 méi trudng x@ héi nho trong gia dinh (la noi hinh thanh géc nhan cach cia dita tré) dan dan mé ra cd méi trudng x héi rong lén: nha trudng, ban bé, doan thé, nha nuée va céng déng x4 hi. Con ngudi ngay cang tiép xtic véi nhiéu théng tin x4 héi phong pht, da dang. Nhan cach con ngudi qua dé ngay cang dude phat trién va hoan thién. Mé@i truéng gia dinh citing ti gia dinh hat nhan, 10 Con ngubi va vdn dé xé hoi hod. ... bé me anh chi em, dén gia dinh lén: éng ba va hé théng than téc, ho hang. Tac d6ng xa hi ddi vdi con ngudi nhu vay 1a tde déng téng hop cia nhiéu thiét ché xa héi (trong dé gia dinh chi 1a mét thiét ché, mac du rat quan trong) va cde diéu kién sinh séng cia con ngudi trong méi truGng tu nhién va x4 héi nhat dinh. Anh hudng cla cdc thiét ché xa héi d6i vdi con ngwii cing thay déi vi tri, tam quan trong theo cdc giai doan khd4c nhau trong cuée ddi mét con ngudi, lic con tré, khi da trudng thanh, luc vé gia. Nhung anh hudng cia thiét ché gia dinh 1a lién tuc, xuyén sudt cudc ddi ngudi, 6 nhiing con ngudi cé cudc séng binh thudng. 2. Cang khéng nén hiéu qué trinh x4 héi hoa chi 1a tac déng mét chiéu cha x4 héi déi véi ca nhan, ho thu déng tiép thu, bi phu thudc vao tu nhién va x4 hdi bén ngoai; khéng 6 tinh chu déng cha chu thé. Trai lai day la mét qud trinh c6 tinh 2 chiéu, xa héi hod va tu do y¥ chi khéng mau thudn. X4 héi hoa ca nhan gan véi ca thé hod, tuy khong déng nhat. Qud trinh xa héi hod va cd thé hod con ngudi dién ra hét ste dac biét va ly tha. Con nguéi cang tham gia hoat déng x4 h6i tich cuc, da dang, cang tiép xtc véi cac nguén théng tin nhiéu chiéu, phong Vai trd cua gia dinh... ll phu thi cang duge x4 h6i hoA manh mé. Nhung két qua khéng phai Ia sé cé nhiing con ngudi gidng nhau, rap khuén nhau. Béi vi, su tiép thu thong tin, kién thiic, su tiép xtic vdi x4 héi, tu nhién 6 mdi ngwédi hét sttc khéc nhau va sy tiép nhan, bién thanh cAi téi chu quan ciing khéng hé giéng nhau. Do a6 qud trinh xa hoi hod va cd thé hod dién ra déng thdi, hinh thanh nhiing con nguéi cé ca tinh, nang luc khac nhau, cach suy nghi, tiép cAn cdc van dé, tu tudng, tinh cam, tam ly khéng giéng nhau, cach tng xt, déi xt véi gia dinh, x& hdi va ban than cing khac hau. Y nghia va tam quan trong cua qua trinh xa hoi hoa 1a: no cho phép cd nhdn hoc duge nhiing diéu co ban déi véi ddi séng x4 héi; va xd Adi tai tao dude ban than no vé mat van hoa, cing nhu mat sinh hoc, tiv dé dam bao tinh lién tuc tw thé hé nay sang thé hé khac. X4 héi hoa duge hiéu nhu mét qua trinh nhd dé nén van hod nhan loai duge truyén bd tit thé hé nay sang thé hé khde (truéc hét théng qua méi trudng gia dinh). Dé 1A qua trinh giao tiép, hoc hdi, nhé a6 ca nhan c6 thé phat trién ban chat x4 hdi va cé kha nding tham gia vao ddi séng x4 héi. Thiéu mdi lién hé 12 Con ngudi va vén dé x& hdi hod. ... nay thi cé nhan vA x héi déu khéng thé tén tai duoc. Méi quan hé nay dién ra suét chu trinh séng cua con ngudi, méi giai doan cla cuée séng cé dac diém riéng, c6 nhiing bude chuyén tiép qua dé, hoac nhiing khung hoang can vugt qua, dén giai doan cudi cing khi phai duong dau véi cai chét. Néu déng nghia khai niém x4 héi hod véi viéc giao duc, x4 hdi « hoa tré em 1a thu hep ndi dung khai niém nay. 1. NHAN CACH VA QUA TRINH HiNH THANH NHAN cACH 1. Khai niém nhdn cach. Theo ti dién bach khoa do Nguyén Hitu Trac cha bién, nhdn cdch 1a mot b6é mat tam ly, mang ban chat x4 héi, lich sti cla ting ngwdi, bao gém hé théng thai dé, thuéc tinh, trong quan hé hanh déng véi thé gidi bén ngoai, vdi ban than. Theo Tu dién tam ly cha Bac si Nguyén Khdc Vién, nhdén edch la téng hoa tat ca nhiing gi hinh thinh mét con ngudi, mét ca nhan véi ban sac vA ca tinh ré nét, dac diém thé chat (tang), tai nang, phong cach, ¥ chi, dao dic vai tro x4 héi. 6 day chung toi hiéu nhén cach mét cach toan Vai tré cua gia dinh... 13 dién cd tai va dite, ning luc thé chat va nang lic tri tué, trang thai tinh than, tam ly, tinh cdm cua méi con ngudi (bao gém ca nhan thitc, tinh cam, hanh dong, phong thai, tinh kh{, 16i song cha mdi ngudi). D6 1a suv thong nhdt bién chitng giita mat cd nhan va mat xd héi 3 mdi con ngudi cu thé, la thai dé ung xt cia ho trudéc hién thue ty nhién va xa hdi. Bang su ~ hoat déng cia ban than, dudi sy huéng dan giao duc cua thé hé trudc, ti cc méi quan hé trong gia dinh, tap thé, nhém, cOng déng, con nguéi hinh thanh va phat trién nh4n cach cha minh. 2. Diéu kién hinh thanh nhan cach. Co thé néi dén ba diéu kién hinh thanh nhan cach: - Diéu kién co hoe, sinh ly, di truyén - Diéu kién xa héi - Hoat déng cia tam linh ca nhan Ca ba diéu kién nay mdi gidi thich dude su khac nhau cia nhan cach tiing con ngudi. Diéu kién sinh hoc, thé luc c6 anh huéng dén cach ting xt va hanh déng cua con ngudi, nhung gia tri nhan cach chu yéu 1A 6 mat xd héi (gid tri dao duc, tu cach, phdm chat xa héi). Dé tai Vai tro gia dinh trong su hinh thanh va phat trién nhan 14 Con ngudi va van dé xa héi hod. ... cach tap trung cht y nghién cttu mat xd@ Adi cua nhan cach, Nhén cach con ngudi thé hién ra ngodi, déng thdi cing phan anh dbdn chat bén trong. D6 1A cach ting xv cha con ngudi khi tiép aac véi xA héi, quan niém cha ho thé nao va hanh déng va sao. C6 thé 6 nam tinh huéng: - Con ngudi kinh té (ao déng san xuat kinh doanh) - Con nguGi gia dinh (véi cha me, vo chéng, con cai) ~ Con ngudi céng dan (véi Nha nude) ~ Con nguéi xa hi (giao tiép véi cde tang lép x4 héi) - Con ngudi véi ban than Cach tng xu véi ban than cing rat quan trong. Vi cach nhin vé minh (viéc lam, thai dé dung sai thé n&o v.v...) su tie khang dinh dé néi lén nhan cach ca biét cia cA nhan. Hat nhan cia nhan cach la y thttc, tu ¥ thite. Tré cén nhé chua c6 nhan cach vi chua tiép xtc vi xa héi, chua hoat dong xa hi, chua tu khang dinh. Con ngudi tam than khéng duge coi 1A ngudi c6 nhan cach. Qua trinh hinh thanh nhan céch thé hién 4 sy hinh thanh va bién déi cach ting xw khi thuc hién cdc vai tré trong cong déng, theo cdc goc dé khac nhau: Vai trd cua gia dinh... 15 - Xét vé tudz tdc: méi chudi tha bac: tré em, thiéu nién, thanh nién, ngudi lén, ngudi gia, v.v... - Xét vé gidi: nam va ni cé nét giéng nhau va khac nhau, khi lap gia dinh, nudi con, day con v.v... - Xét trong gia dinh: trong cac vai vd chéng, bé me, con cai, 6ng ba, chu bac v.v... - Xét vé x@ Adi: trong cuong vi ngudi céng dan, mét thanh vién cia cong déng lang x6m, doan thé, dan téc, dang phai v.v... - Xét vé nghé nghiép: cong nhan, néng dan, nha buén, tri thie v.v... Cach tng xt vA thuc hién cdc vai duge hinh thanh ddan dan, théng qua gido duc, truyén thu béi nhiéu thiét ché x4 h6i, trong d6 gia dinh giit vi tri hét sttc quan trong. 3. Su hinh thanh va phat trién nhan cach chiu anh hung cua mét 86 tac dong chinh sau day: - Yéu té bdm sinh di truyén, ti lac mang thai, hinh thanh thai trong bung me. Do vay, khoa hoc ngay nay dA néi dén viée giao duc tré em tu trong bao thai (thai giao). - Hoan cénh va méi trudng: hoan canh ty nhién, mi trudéng x4 héi (con ngudi thich ing véi tu nhién, véi x4 héi). 16 Con ngubdi va. vén dé xé héi hod. ... - Anh hudng cita gido duc (gia dinh, nha trudng, x hdi): do nhu cau cia gia dinh va xa héi quy dinh, dac biét anh hudng cha van hod gia dinh. - Hoat déng cia cé nhan: lao déng san xuat, sang tao, su giao tiép x4 hdi va su tu xd su. Nhu vay sy hinh thanh nhan céch cé phan do chiu tac déng khach quan va cé phan do su rén luyén cht quan tao nén. Dong luc phat trién clia nhén cdch chinh la su nay sinh vA giai quyét mau thudn trong cuédc séng hang ngay, su doi héi cua x4 héi va cach giai quyét cla con ngudi. Con ngudi biét cach giai quyét mau thuan ding d&n thi sé vuon lén, dap ng nhu cdu cua x4 héi va bude tién cua ban than. Vi vay su phat trién nhan cach khéng dién ra déng déu cho moi ngudi. Trong mét ddi ngudi, nhan cach cé giai doan phat trién nhanh chéng, c6 giai doan cham chap, cd giai doan chu dao can cha ¥. Vi du, nhdn cach dita tré duge hinh thanh cha yéu 6 nhéing nam ddu mdi sinh ra, tu 1 dén 6 tudi va gia dinh 6 vai tré rat lén 6 giai doan nay. Méi truéng gia dinh tao ra ade nhén cdch cua dua tré, néu méi trudng dé khéng én dinh, nhiéu loan thi sé anh huéng nhiéu dén su hinh thanh nhan cach tré. Vai tro cua gia dinh... 17 Nhan cach mang tinh x@ Adi, nén khi cach nhin nhan cia x4 héi va yéu cau déi véi con ngudi thay déi thi ban than nhan cach cing chuyén déi tuong ting. Do dé, méi thai ky lich st déu c6 nhing chudn muc dée thi cua nhén cdch, tao nén nhitng mdu hinh nhén cach hién thue cha titng thdi ky. Su hinh thanh va phat trién nhan each con ngudi 1a cA mét qua trinh kéo dai tw luc so sinh cho dén lic truéng thanh, gém hai giai doan chinh la: - Giai doan hinh thanh nhan cach 6 tré em: né biét tu séng, biét c4ch Ung xU trong x4 hdi, phat huy duoc tinh chu déng trong hoat déng ca nhan. - Giai doan ciing c6; hoan thién nhan cach 6 ngudi lén, cé truéng hop cé su bién dang, suy thoai cua nhan cach. III. GIA DINH VA VAI TRO GIA DINH TRONG VIEC HiNH THANH, PHAT TRIEN NHAN CACH 1. Khai niém gia dinh Ban vé khai niém gia dinh, Lién Hiép Quéc da luu ¥ ching ta ring: Gia dinh la mét thé ché cé tinh 18 Con ngubi va dn dé xa héi hod. ... toan céu . Thé ché dé lai cé nhiing hinh thttc khac nhau va thuc hién caéc chic nang mét cach khac nhau. Nhan thie vé vai tré cla né thay déi ty nén van minh nay sang nén van minh khac, vi vay, khéng c6 mét quan niém duy nhat vé gia dinh va ngudi ta khong thé dua ra mét dinh nghia dé c6 thé ap dung cho toan edu. Trén thé gidi cé nhiéu nén van hod, nhiéu li séng khdc nhau, nén tét yéu cd nhiéu hinh thitc va céu tric gia dinh khde nhau. O cac nude phat trién hién nay, dae biét 1A cdc nude Au, MJ, viéc hén nhan va két hon cham, sinh con dau léng mudn va cé nhiing cAp vg chéng chu truong khéng cé con. Dan sé va gia dinh 6 mét sé ving dang gid céi di. Quy mé va thanh ‘phan gia dinh thay déi. Déng théi cé sy bién aéi cac hinh thic chung séng cac cap vo chéng, nhiéu déi nam n@ séng chung khong cwdi xin; cdc gia dinh duge té chite lai (sau khi ly di hay goa chéng, goa vd) tang lén. Ty 1é ly di tang. Hau qua 1/8 sé gia dinh la gia dinh khéng day du, thudng chi co ngudi me séng véi cac con, hoan canh kinh té khé khan, khéng dam bao cuéc séng an todn cho tré em. © Trich tai ligu: "Su tién trién cha cdu tric gia dinh" do Lién Hiép Quéc phat hanh nim Quéc té gia dinh 1994. Vai trociagiadinh.., ____ Mat khac, cé nhiing yéu té tich cue mdi duge hinh thanh: qua trinh ngudi phy nw tham gia réng ri vao san xudt xA héi, tao nén su déc lap kinh té. cua ho va trong gia dinh cé su binh ding vé gidi. Nhiing tién bé cia cong nghé sinh hoc, cha y té da giip phu ni ducc chu déng trong sinh san va lam tang tudi tho con ngudi. Quyén cla tré em duge dé cao va bao vé. Tuéi tré cé nhan thttc nhanh chong vé quyén tu do va déc lap cA nhan. Vi vay, Lién Hiép Quéc di nhdn manh dén tinh da dang cita gia dinh trong mét thé gidi dang bién déng. TY quan niém song dén hinh thitc té chtte gia dinh, vai trd chiic nang cia né déu bat ngudn tw diac diém kinh té, van hoa ting nuéc, tw trinh dé phat trién cha ting x4 héi cu thé. Tuy nhién, Lién Hiép Quéc vin khAng dinh gia dinh 1A mét yéu té tu nhién va co ban cia xé héi, mét don vi kink té™. Gia dinh dude coi nhu mét gid tri tink than vé cing quy bau cua nhan loai, can duge git gin va phat huy. Déi véi chung ta, gia dinh tw trude dén nay van ‘la mot thiét ché xa hi h&t ste quan trong, mét don vi kinh té va don vi xd héi cd sd, déng thai 1a méet ® Tyich tai ligu "Cac quyén cha con ngudi va gia dinh" do Lien Hiép Quéc phat hanh nam Quéc té gia dinh 1994. 20 Con ngudi va van dé xa héi hod. ... nhom tam ly tinh cam dac tht. Do 1a nhan t6 tich cue thie day su phat trién cia x4 héi va su hoan thién ela cdc cA nhan, théng qua viée thyc hién cac chite nang trong dai. Can ct vao tinh hinh chung cia hén nhan va gia dinh ¢ nwéc ta, khai niém hén nhan va gia dinh c6 thé dinh nghia nhu’sau: Hén nhdn la quan hé gitta d6i nam ni& (cht yéu Ja quan hé tinh giao) duge x4 héi céng nhan dudi nhiéu hinh thite: sv phé chuan cha chinh quyén vé mat phap ly; su déng ¥ cla gia dinh, ho hang, ban bé, dudi cdc hinh thite nghi lé, theo cac phong tuc tap quan, tén gido cia dia phuogng. Quan hé hén nhan 1a quan hé nén tang, trén dé thiét ké ddi séng gia dinh. Khai niém gia dinh dude si dung dé chi mét nhém x4 héi hinh thanh trén co sé quan hé hén nhan va quan hé huyét thong nay sinh ti quan hé hén nhan dé va cing chung séng (cha me, con cai, 6ng ba, ho hang néi, ngoai). Déng théi, gia dinh cing cé thé bao gém mét sé ngudi duge gia dinh nudi dudng, tuy khéng cé quan hé huyét thong. Cac thanh vién gia dinh gan bé véi nhau vé trach nhiém va quyén loi (kinh té, vin hod, tinh cam), gitta ho cé nhiing diéu rang buéc cé tinh phap ly, duge Nha nuéc thtva nhan va bao vé (duge ghi rd trong Luat Hén nhan va gia Vai trd cua gia dinh... 21 dinh ctia nuéc ta). Déng thdi trong gia dinh cé nhting quy dinh rd rang vé quyén duge phép va nhiing cam doan trong quan hé tinh duc gitia cfc thanh vién. Can phan biét khai niém gia dinh vdi khdi niém hé (xem phu luc kém theo). Khi xem xét gia dinh nhu mot thiét ché, ching ta tim hiéu gia dinh tén tai nhdm muc dich gi, thuc hién chic ndng ra sao. Thiét ché gia dinh ra ddi, tén tai va phat trién trudc hét do su cdn thiét diéu tiét cac quan hé nam nit, quan hé tinh giao cla xA nai?, X4 h6i thiva nh4n va phé chudn sy chung séng cla déi nam n@& duéi hinh thttc hén nhan, quy dinh trdch nhiém cia ho véi nhau, véi con cai va x4 hdi. © Ty cdc quan hé tinh giao bita bai cla ché d6 quan hén chuyén sang hinh thite gia dinh cing déng mau cho phép ¢6 quan hé tinh giao gitia nhiing ngudi cing mét thé hé, dén gia dink punaluan, cém quan hé tinh giao gitta anh em rudt thit, sau chuyén sang gia dink. cap déi, gia.dinh mét vg mét chéng. Nhu vay cing véi su phat trién eta lich si van minh nhan loai, cac quan hé tinh giao trong nhém ngudi goi 1A gia dinh ngay cang bj thu hep lai do nguyén tée dao thai ty nhién thuc d@dy, sau d6 mdi duce cdc phong tuc, luat 18; dao dite x4 hdi e dinh va bdo vé chat ché (xem Nguén géc gia dinh, sd hitu tu nhén va nha nuéc cha F. Engels).

You might also like