Ang mga batas ng mga ninuno ng Higaonon ay nagsasama ng pagpapahalaga sa mga tao at

iyon ay kailangang taglayin ng mga nilalang. Kasama rito ang hustisya, patas na paghuhusga,
pagiging mapagkakatiwalaan, katapatan, pagsunod sa mga nakatataas, kahusayan sa paggawa
ng trabaho, katapatan sa mga batas, at pagkakaisa sa mga tao. Sinabi ni Datu Indulum na
mayroon binubuo ang “Butos Ta Sinakungan” sa makasaysayang Mt. Sinakungan. Itinakda ng
Butos Ta Sinakungan ang sumusunod: Ang paggalang ay dapat ibigay sa datu na tagapagtanggol
ng tribo at nagbibigay ng batas; pagpatay ay laban ang batas maliban kung pinahintulutan ng
tribal council; ang paglabag sa pag-aari ng iba ay labag sa batas; Pinagbabawal ang
pagpapakasal ng mga taga higaonon sa isang anak na lalaki o anak na babae, isang kapatid na
lalaki o babae, isang malapit na kamag-anak, isang biyenan o isang biyenan at iba na
pinagbabawal ang mga kamag-anak; ang pagnanakaw o pagsusugal ay pinaparusahan ng batas;
panggagahasa at karahasan ay naniniwala sila na isang malubhang pagkakasala;ang paglabag sa
mga batas ay dapat bigyan ng mabilis na pagtutol; at paglabag sa mga batas na nabanggit sa
itaas aymaparusahan ng kamatayan.
Ang hustisya ay pantay na naipamahagi kung ang akusado ay alipin (sakop), o miyembro
ngang naghaharing uri. Ang isang nagkasala ay may karapatan sa isang tagapagtanggol,
karaniwang isang datu, isang utos ng personal na paggalang, at samakatuwid, nagtamo ng
tunay na awtoridad. Gumamit sila ng pera sa lahatmga gawain at pagsisikap; samakatuwid, ito
ay napakahalaga sa isang tao. Ang pagkain ay sumasagisag sa buhay; kung wala ito, ang tao ay
hindimabuhay Ang ilog ay may mahalagang papel sa buhay ng tribo noong mga unang araw
tulad ng ginagawa ngayon. Ito ay kanilangmapagkukunan ng pagkain, tubig para sa pag-inom o
paghuhugas, at isang lugar para sa pagligo at paghuhugas ng damit.Kasama rito ang
kapayapaan at pagkakasundo, mga salungatan na naayos na (damdamin), pera, isang papel ng
kasunduan, at pagkain para sa pagdiriwang (panlasa).Ang mga Higaonon ay masunurin sa batas
at mapagmahal sa kapayapaan. Pinananatili nila ang isang maayos na relasyon sa bawat isa at
sa ibang pang mga tao. Ang pagkakaroon ng mga kontrahan ay naayos na, ang mga Higaonon ay
karaniwang naghanda ng pagkain bilang pagdiriwang.
Mga paniniwala at kasanayan sa Higaonon (Mga panuos daw mga hinang ku Higaonon).
Malakas na pananampalataya at pasasalamat. Ang mga Higaonon ay naniniwala sa mga likas na
likas na nilalang na nanirahan sa mga bundok,kagubatan, puno, o simpleng mayroon sa ilang
bahagi ng sansinukob. Naniniwala rin sila sa pagkakaroon ng mga nakikinabang na espiritu tulad
ng kanilang mga patay na datus pati na rin sa mga masamang loob, at sa tagalikha ng lahat mga
bagay-ang Diyos Magbabaya. Ang mga ritwal at seremonya ay nanatiling bahagi ng pamumuhay
ng Higaonon hanggang sa kasalukuyan Ang pamayanan ng mga tribo ay nagsagawa ng
Kaamulan Festival anumang oras sa loob ng taon upang magpasalamat para sa magandang ani,
upang ipagdiwang ang isang tagumpay, isang kasal, isang bautismo, o isang muling pagsasama
ng pamilya. Ang mga simbolo na matatagpuan sa sanaysay na ito ay ang puting baboy, handog
ng pamayanan at isang sakripisyo para sa pagpapatuloy kabutihan sa darating na panahon ng
pagtatanim. Ang tradisyunal na pagpatay ng mga pinatabang baboy sa paanan ng hagdan ng
tirahan ng pinuno ng tribo ay minarkahan ang pormal na pagbubukas ng pagdiriwang. Ang
puting baboy, ang naliligo sa dumadaloy NA Sumasagisag sa kalinisan ng dugo mula sa
pagkakasala, ang cooing ng limokon (kalapati) na nagsisimbolo ng katiyakan ng isang mabuting
ani.
Ang kultura ng tribo ng Higaonon ay maaaring pinakamahusay na mailarawan bilang isa sa
kapayapaan, para sa paglutas ng mga panloob na salungatan ng iba pang mga pangkat etniko.
Inilarawan sila bilang "mga tao ng mga buhay na bundok" at "mga tao ng ilang." Sa katunayan,
ang kanilang pangalan ay nagmula sa higa (upang mabuhay o manirahan), goan (bundok), at
onon (mga tao). Nagsasagawa sila ng isang sinaunang ritwal na tinatawag na tampudas hu
Balagun ("kasunduan ng berdeng sanga ng ubas")o nangangahulugan ito ng pagputol ng puno
ng ubas at simboliko, pagputol ng mga pagtatalo sa pagitan ng mga pangkat etniko. Ang
Bunkatol Ha Bulawan Daw Nang Ka Tasa ha Lana ("Treasured Unity of Love and Peace") ay isang
code of conduct na tapat nilang sinusunod, isang sagradong bono na pinag-iisa ang kanilang
pamayanan. Ang mga katutubong tribo ng Higaonon ay nagbabahagi ng isang karaniwang ugat
na wika, kasaysayan at kultura, matatagpuan sila sa hilaga at gitnang mga rehiyon ng isla ng
Mindanao sa Pilipinas. Ang mga ito ay isang nomadic na tribo, naglalakbay mula sa isang
bundok patungo sa isa pa, na naghahanap ng mayabong na lupa para sa isang mabungang ani.
Ang bansang Pilipinas ay binubuo nang maraming Pangkat etniko at isa na rito ang Tribo ng
Higaonon. May ibat-ibang kultura ang bawat isa tulad na lamang sa Wika at pananalita. Iba -iba
rin ang ating mga materyal na kultura tulad ng pamamahay,pananamit,food habit ,mga
sandatang ginagamit ,transportasyon ,kagamitan ,trabaho at industriya . Ang Pilipinas din ay
binubuo nang ibat-ibang norms, Folkways, Mores,value at paniniwala . Marami man tayong
pagkakaiba ay dapat nating mahalin at igalang ang bawat kultura at paniniwala ng bawat isa
ngunit tayo ay iisa bilang isang Pilipino na naninirahan sa bansang ating sinilangan ,Ang bansang
Pilipinas.