Ikalawang Digmaang Pandaigdig
mula sa mga lupaing dating sakop ng mga Ruso at
Ang Ikalawang Digmaang Pandaigdig ay isang
pandaigdigang labanan na nagsimula noong ika-7 ng
Hulyo 1937 sa Asya at unang araw ng Setyembre
1939 sa Europa. Natapos ito hanggang 1945, at
nasangkot ang karamihan ng mga bansa sadaigdig at
bawat kontinente na may naninirahan. Tinuturing ito
na pinakamalawak, pinakamahal at pinakamadugong
labanan sa kasaysayan ng sangkatauhan.
Maaalalang ang mga bansang lumahok sa digmaan
ay nagbuhos ng napakaraming pwersang militar
upang lupigin ang bawat kalaban.
Mga dahilan
Ang Unang Digmaang Pandaigdig ay nagtapos sa
pagkatalo ng Alemanya at ng kanyang mga kasapi
noong 1918. Nabago ang mapa ng Europa, at bilang
resulta nito, nagsipagsulutan ang mga bagong bansa,
kasama na ang bagong nabuongRepublika ng
Weimar na kumakatawan sa nasabing bansa, dulot
nito. Naniwala ang mga Aleman na sila ay hindi
makatarungang sinisi sa digmaan; sila ay ginamit
bilang pambayad ng pera sa Britanya at Pransiya na
nagwagi sa digmaan. Binigyan ang naunang
nasabing bansa ng mga pagbabawal at sangksyon,
kabilang na rito ang Kasunduan sa Versailles na
nagbabawal sa bansa na magsanay ng hukbong
katihan na umabot sa mahigit sa sandaang libong
kawal, para maiwas ang karagdagang gulo sa Europa
at upang hindi na maulit ang pagkawasak at
kapighatiang dulot ng nasabing digmaan.
Mga pangyayari bago ang digmaan
Mga pagbabago sa mga bansa]
Naglunsad si Adolf Hitler ng isang himagsikan noong
1923 sa lungsod ng Munich sa Alemanya kasama ng
kanyang mga kapartidong Nazi upang tangkaing
ipalawak ang kanilang kapangyarihan. Pero ang
himagsikang ito ay pumalpak, at marami sa kanyang
mga kasamahan ay nabihag ng mga awtoridad.
Aabutin ang partido ng sampung taon bago sila ang
magiging pinuno ng bansa.
Pagkatapos ng mga tagumpay laban sa iba't ibang
imperyo kamakailan bago at pagkatapos ng digmaan,
naramdaman ng mga Hapon ang ginigiit nilang
karapatang magpalawak ng kanilang kapangyarihan
sa Asya. Sinimulan nila ito, noong taong 1931, sa
pamamagitan ng paglusob ng Manchuria na sakop ng
Tsina noon. Sapagkat nasa digmaang sibil ang bansa
roon, mga nasyunalistang Kumintang na lumalaban
sa mga Komunista na dati nilang kapanalig, lubos na
mahina ang Tsina upang ipagtanggol nito ang mga
teritoryong sakop nito; ang kinalabasan ay ang
mabilisang pagkaagaw ng mga territoryo sa kamay ng
mga Hapon. Nang malaman ito ng League of Nations
at kinondena pagkatapos, umalis ang Hapon sa
samahan at pinalawak nito ang imperyo sa iba't ibang
ibayo ng Tsina.
Ganap na naitatag ang Unyong Sobyet noong 1922
nawala nila pagkatapos ng mga himagsikan sa
bansa noong taong 1917. Humalili si Joseph
Stalin bilang pinuno ng bagong bansa pagkatapos ng
pagpanaw ni Vladimir Lenin noong 1924. Sinimulan
niya ang malawakang industriyalisasyon at
pagpapalakas ng pambansang hukbong katihan,
tinawag na "Hukbong Pula ng mga Manggagawa at
Magsasaka" o kilala lamang bilangHukbong Pula,
habang kumikitil ng buhay ng mga pinagkakamalang
mga traydor at rebisyonista sa Partido at ng bansa.
Sa Italya naman, naglunsad ng kudeta si Benito
Mussolini kasama ang mga kanyang mga kapartidong
pasista sa Roma. Bilang resulta, ibinigay ng haring
si Vittorio Emanuele III ang mga ehekutibo at mga
pangmilitar na kapangyarihan kay Mussolini. Ganap
na siyang naging diktador ng bansa.
Samantala, sa Alemanya, napasakamay na rin
ng Partidong Nazi sa pamumuno ni Adolf Hitler sa
wakas ang pamumuno ng bansa noong 1933. Sinisi
niya ang mga suliranin ng Alemanya sa mga Hudyo.
Sunod-sunod ang mga pakikipag-ugnayan niya sa
mga karatig bansa, partikular na ang bansang Italya
na naging unang bansang yumayakap sa
ideolohiyang pasismo.
Sanhi ng Masidhing Panlulumo na nagsimula noong
1929 na sumira sa mga ekonomiya ng iba't ibang
bansang industriyalisado sa daigdig, ipinangatwiran
ng mga ibang diktador na kailangan nilang palakasin
at palawakin ang kani-kanilang mga bansa. Lumusob
ang mga Italyano sa Etiyopiya na matagal na nilang
balak gawing kolonya nila noong 1936, at naging
matagumpay sila.
Bilang paghihiganti sa pakikipagdigma laban sa Tsina,
tinigilan ng Estados Unidos ang pagsusuplay ng
langis sa mga Hapon. Dahil dito, nalilimita ang mga
militar na kapabilidad ng mga Hapon, at ito rin ang
dahilan kung bakit pagulat na inataki nila ang base
militar ng Pearl Harbor noong 1941.
Simula ng pananakop
Idinagdag ni Adolf Hitler sa Alemanyang Nazi ang
mga bahagi ng Awstriya at Sudetenland, isang lugar
na pinamumugaran ng mga Tseka. Nakipagsunduan
rin siya sa pinuno ng Unyong Sobyet na si Joseph
Stalin para magtulungan at di magdeklara ng
digmaan sa bawat isa. Madaling sinakop ng
Alemanya ang Polonya, sa tulong ng Unyong
Sobyet noong 1 Setyembre 1939, dahilan upang
magdeklara ng digmaan ang Britanya at Pransiya sa
unang nabanggit; dalawang araw ang makalipas ay
opisyal nang nagsimula ang digmaan. Gumagamit
ang mga heneral ng Alemanya ng
taktikang blitzkrieg o digmaang kidlat na malugod na
ginagamitan ng bilis ng paglusob ng mga iba't ibang
yunit ng Wehrmacht, ang hukbong katihan ng
Alemanya noong panahong yaon.
Ang Dinamarka, Noruwega, Belhika, Olanda,
at Pransiya ay mabilis na napabagsak ng blitzkrieg,
habang dumadanas ng mga maliliit na mga kawalan
sa tauhan at materyales.
Sa kabila ng pagkawala ng Pransiya sa kamay ng
mga Aleman, tanging ang bansang Britanya na lang
ang nanatiling malaya at kung saan ay nasa digmaan
pa laban sa kanila. Gusto ni Hitler na wasakin muna
ang hukbong panghimpapawid ng Britanya bago
sakupin ang bansa. Noong 12 Agosto 1940, binomba
ng Alemanya ang katimugang baybayin ng Inglatera.
Pinagsamasama ni Punong Ministro Winston
Churchill ang kanyang hukbo para lumaban. Ang mga
Briton ay tinulungan ng lihim na imbensiyon,
ang radar, na ginamit para malaman kung may
hukbong panghimpapawid papunta sa bansa, at sa
tulong nito natablahan ng mga eroplanong panlaban
ng bansa ang mga napakaraming eroplanong
pambomba at panlaban ng Alemanya. Ipinatigil ni
Hitler ang panghimpapawid na pananakop sa
Britanya sanhi ng malaking kawalan sa mga eroplano,
at hindi nasakop ng Alemanya ang pulo bilang
kinalabasan.
Paglawak ng digmaan
Noong Hunyo 1941, sinimulan na ni Hitler at ng
kanyang mga heneral ang pananakop sa Unyong
Sobyet, ang pinakamalaking bansa sa mundo. Ayon
sa mga mananaysay at iskolar, ito ang
pinakamalaking pagkakamali ni Hitler. Gusto niya ng
bakanteng lugar para sa kanyang lahi at makontrol
ang kayamanan ng rehiyon. Gusto rin niyang
pabagsakin ang komunismo at talunin ang
pinakamakapangyarihang karibal niya na si Joseph
Stalin. Umaabot sa apat na milyong sundalo ang
pinasugod ni Hitler sa Rusya. Dahil dito, nagkasundo
ang Unyong Sobyet at Britanya na magtulungan sa
digmaan. Hindi nakapaghanda si Stalin sa pagsugod
ng Germany. Higit sa dalawang milyong sundalo at
sibilyan ang namatay sa kamay ng mga Aleman, pero
sa kabila nito, walang balak na sumuko ang mga
Ruso sa pagtatanggol ng kanilang bansa. Muntikan
nang naagaw ng Wehrmacht ang Moscow na
nagsisilbing kabisera ng bansa, ngunit sa pagsapit ng
taglamigang Ruso, naglunsad ang mga Sobyet ng
isang malawakang pag-atake laban sa kanila, at
lubos na napaatras ang kanilang mga kawal mula sa
mga tarangkahan ng lungsod.
Pagbago ng takbo ng digmaan para sa mga
Alyado
Sa unang bahagi ng taong 1942, naging matagumpay
ang mga hukbong Axis sa Europa sa iba't ibang
larangan sa digmaan. Napasakamay ng mga Aleman
at Italyano ang kuta ng mga Briton sa Tobruk sa
Libya, at pagkatapos ng pagpapangkatang-muli ng
mga Aleman mula sa pagkatalo nila sa Moscow mga
ilang linggo ang lumipas ay bumalik sila sa
paglulusob. Naagaw nila ang tangway ng Kerch at
ang lungsod ng Kharkov, at ipinagpatuloy nila ang
pangunahing misyon nila -- ang maagaw ang mga
masaganang kalangisan sa Caucasus at ang lungsod
ng Stalingrad. Dito nagsimula ang
madugong Labanan sa Stalingrad. Isang malaking
insulto at kawalan para kay Stalin ang pagkawala ng
lungsod lalu't lalo na't pangalan niya ang nakaukit sa
lungsod, kaya ang utos niya sa kanyang mga
kasundaluhan na tumatanggol sa lungsod ay bawal
umatras nang walang utos sa kataas-taasan o kundi'y
sila ay patayin. Habang nahihirapan ang hukbong
Axis sa pag-agaw sa lungsod dahil sa mga
mamamaril na nakatago sa mga gusaling nasira ng
mga kanyon at eroplano at kagitingan ng mga lokal
nitong mamamayan, lumusob naman ang mga
Sobyet sa mga giliran ng hanay ng hukbo at
napakaraming yunit ng hukbo, kabilang na yaong
mga Rumaniyano, Italiyano, Unggaryano at iba pang
kaalyado ng Alemanya, ang nawasak; napaligiran ang
mahigit 300,000 Aleman sa lungsod. Pebrero 1943,
sanhi ng pagkaubos ng kanilang tauhan, materyales
at pagkain kasama na ang napakamapinsalang
taglamigang Ruso, napilitan silang sumuko sa mga
Sobyet; ito ang hudyat ng simula ng pagbagsak ng
hukbong Axis sa digmaan. Bagaman may kalakasan
pa ang Wehrmacht sa labanan, hindi na nito
naibawing muli ang dati nitong sigla; pagkatapos
ng Labanan sa Kursk na siyang pinakamalaking
labanan ng mga tangke sa kasaysayan na
napagwagian ng mga Sobyet, napatunayan nang
wala nang kakayahan ang Alemanya na magsagawa
pa ng mga panlulusob sa mga teritoryo ng Rusya.
Noong ika-6 ng Hunyo 1944, naglunsad ang mga
sundalong Amerikano, Briton at Kanadyano ng
pagsakalay sa mga baybaying-dagat ng Normandy,
Pransiya na sakop noon ng mga sundalong Aleman.
Ito ay bahagi ng operasyong itinawag naD-
Day o Operasyong Overlord na siyang
pinakamalaking paglusob mula dagat sa kasaysayan;
mahigit 175,000 Alyadong sundalo ang lumapag sa
mga baybaying-dagat ng Normandy sa mga unang
araw nito, at lumagpas sa mahigit sa isang milyon
pagkatapos ng ilang araw. Makalipas ang mga ilang
buwan, sa tulong ng mga Pranses, matagumpay na
napalaya ng hukbong Alyado ang Pransya. Makalipas
ang ilang buwan, nagsagawa ang mga Aleman ng
isang paglusob laban sa mga hukbong Alyado sa mga
kagubatan ng Ardennes, subalit pumalya ito at dahil
nito ay halos matalo na ang bansa sa digmaan.
Noong 16 Abril 1945, pumasok ang Hukbong Pula ng
Unyong Sobyet sa lungsod ng Berlin, ang kabisera
ng Nasyunalistang Alemanya, at nilabanan nito ang
mga kahuli-hulihang mga yunit ng mga sundalong
Aleman. Nawasak ang kabiserang lungsod at may
hihigit sa 700,000 sundalong Aleman at mga sibilyan
ang namatay, nasugatan at nabihag sa kamay ng
mga Sobyet. Noong 8 Mayo 1945, sumuko ang
Alemanya at nagwagi ang mga puwersang Alyado at
ang Unyong Sobyet sa digmaan.
Digmaan sa Asya
Sumiklab din ang digmaan sa Pilipinas at sa Asya.
Dulot ito ng pagsabog ng Pearl Harbor sa Hawaii,
sinunod ang Malaya (Malaysia at Singapore sa
ngayon), mga lalawigan sa Pilipinas at iba pa noong 3
Disyembre 1942. Inutos ni Franklin D. Roosevelt ang
pagdedeklara ng giyera sa bansang Hapon, ngunit
nagdeklara din ang Alemanya at Italya ng giyera
laban sa Estados Unidos. Idineklara ni Hen.
McArthur bilang Open City ang Maynila ngunit hindi
ito isinunod ng Hapon at itinuloy pa rin nila ang pag-
atake. Dahil sa palala na ang kundisyon ng Pilipinas,
ang Pamahalaang Komonwelt ni Manuel L. Quezonay
inilikas mula Malinta Tunnel sa Corregidor patungo
sa Washington D.C., Estados Unidos at iniwan ang
pamamahala kay Jose P.Laurel at Jorge Vargas.
Humirap ang kondisyon ng bansa, malakas na
umatake ang mga Hapones sa pamumuno
ni Masaharu Homma, dahil dito humina ang pwersang
USAFFE at tuluyang isinuko ang Corregidor at
Bataan na pinamumunuan nina Hen. King at Hen.
Wainwright.
Lumakas ang pwersa ng mga Hapon at nasakop lahat
ng mga lugar sa Asya. Nasakop nila
ang Tsina, French
Indochina, Myanmar, Malaya, Dutch East Indies, at
ang Pilipinas.
Noong 20 Oktubre 1944, Bumalik si heneral Douglas
MacArthur at mga kasamahan ni dating
pangulong Sergio Osmena, heneral Basilio J. Valdes,
brigidyer heneral Carlos P. Romulo ng Sandatahang
Lakas ng Pilipinas at si heneral Richard H.
Sutherland ng Hukbong Katihan ng Estados
Unidos ay ang dumaong ng puwersang Amerikano
sa Palo, Leyte. At nagsimula ng Pagpapalaya ng
bansangPilipinas sa pagitan ng pagsamahin na mga
tropang Pilipino at Amerikano kabilang ang mga
kumilalang pangkat ng mga gerilya noong 1944
hanggang 1945 at ang pagsalakay ng puwersang
Hapones. Nagsimula ang Labanan ng Pagpapalaya
sa Maynila noong Pebrero 3, hanggang 3 Marso 1945
ay nilusob ng magkakasanib na hukbong Pilipino at
Amerikano na isinalakay at pagwasak ng
pagbobomba sa ibabaw ng kabiserang lungsod laban
sa hukbong sandatahan ng Imperyong Hapones, at
mahigit sa 100,000 mga Pilipinong sibilyan ang
napatay sa kamay ng mga hukbong Hapones. Noong
2 Setyembre 1945, sumuko si heneralTomoyuki
Yamashita sa mga tropang Pilipino at Amerikano
sa Kiangan, Lalawigang
Bulubundukin (ngayon Ifugao) sa Hilagang Luzon.
Nagsimula ang mga sundalong Pilipino at Amerikano
ay naghahanda ng pagsalakay at pagpapalaya sa
Hilagang Luzon ay lumaban sa mga hukbong
Imperyong Hapones noong 1945.
Natapos lamang ang digmaan sa buong mundo
pagkatapos ng pagpirma ng pagsuko ng mga
sundalong Hapon sa sundalong Amerikano,
pagkatapos ng pagbobomba sa Hiroshima at
Nagasaki, noong 6 Agosto 1945, sa Look ng Tokyo,
Hapon.