ÅËËÀÄÀÍÛÍ

ÃßÙÐßÌÀÍËÀÐÛ

“ÞÍÄßÐ ÍßØÐÈÉÉÀÒ”
ÁÀÊÛ-2004
 Áó êèòàá “Åëëàäàíûí ãÿùðÿìàíëàðû” (Áàêû, Óøàãýÿíúíÿøð, 1959) íÿøðè
ÿñàñûíäà òÿêðàð íÿøðÿ ùàçûðëàíìûøäûð

398.02 - dc 21
AZE
Åëëàäàíûí ãÿùðÿìàíëàðû. Áàêû, “Þíäÿð íÿøðèééàò”, 2004, 152 ñÿù.

Îõóúóëàðà òÿãäèì îëóíàí áó êèòàáà äöíéà õàëãëàðûíà çÿíýèí áèð èðñ ãîéóá
ýåòìèø åëëèíëÿðèí – ãÿäèì éóíàíëàðûí ìèôîëîýèéà ãÿùðÿìàíëàðûíäàí Éàçîí âÿ
Ùåðàêë ùàããûíäà ÿñàòèðëÿð äàõèë åäèëìèøäèð.
Áèðèíúè ÿñàòèðäÿ ãûçûë éóí äàëûíúà Êîëõèäàéà éîëëàíàí àðãîíàâòëàð âÿ
îíëàðûí áàø÷ûñû Éàçîíäàí äàíûøûëûð... ×àð Ååòèí òÿëÿáè èëÿ Éàçîí àüûçëàðûíäàí
àëîâ ïöñêöðÿí þêöçëÿðè ãîøóá òîðïàüû øóìëàìàëû, ÿæäàùàíûí äèøëÿðèíèí áó ñà-
ùÿéÿ ñÿïèëìÿñèíäÿí ÿìÿëÿ ýÿëÿí äÿìèð äþéöø÷öëÿðëÿ âóðóøìàëû èäè. Êîëõèäà
÷àðè÷àñû Ìåäåéàíûí êþìÿéè èëÿ Éàçîí ãàëèá ÷ûõìûø, îíóíëà åâëÿíìèø âÿ ãûçûë
éóíëó ãî÷ äÿðèñèíè Éóíàíûñòàíà àïàðìûøäû.
Èêèíúè ÿñàòèðäÿ èñÿ éóíàí ìèôëÿðèíèí ÿí ýöúëö ãÿùðÿìàíëàðûíäàí ñàéûëàí
Ùåðàêëûí îí èêè ãî÷àãëûüûíäàí, î úöìëÿäÿí Íåìåéà øèðèíè, Ëåðíà ùèäðàñûíû þë-
äöðìÿéèíäÿí, àìàçîíëàðà ãàëèá ýÿëìÿéèíäÿí âÿ ñ. áÿùñ åäèëèð. Ùåðàêë òöêÿí-
ìÿç ôèçèêè ýöúöí òÿúÿññöìö, ìÿðäëèê, ãîðõìàçëûã íöìóíÿñèäèð.
Ùÿð èêè ÿñàòèðäÿ Åëëàäàíûí ãÿùðÿìàíëàðû îáðàçû èëÿ ãÿäèì äöíéàíûí
èäåàëëàðû ÿêñ îëóíìóøäóð.

ISBN 9952-416-16-3
© “ÞÍÄßÐ ÍßØÐÈÉÉÀÒ”, 2004
Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñûíûí Ïðåçèäåíòè
ÈËÙÀÌ ßËÈÉÅÂÈÍ
“Àçÿðáàéúàí äèëèíäÿ ëàòûí ãðàôèêàñû
èëÿ êöòëÿâè íÿøðëÿðèí ùÿéàòà
êå÷èðèëìÿñè ùàããûíäà”
12 éàíâàð 2004-úö èë òàðèõëè ñÿðÿíúàìû
èëÿ íÿøð îëóíóð âÿ þëêÿ êèòàáõàíàëàðûíà
ùÿäèééÿ åäèëèð
 ÌÖÃßÄÄÈÌß
Áèð ÷îõ ÿñðëÿð áóíäàí ÿââÿë Áàëêàí éàðûìàäàñûíäà áèð õàëã
ìÿñêÿí ñàëìûøäû êè, ñîíðàëàð áó õàëãû éóíàíëàð àäëàíäûðìàüà áàø-
ëàäûëàð. Ìöàñèð éóíàíëàðäàí ôÿðãëè îëàðàã, î õàëãû áèç ãÿäèì éóíà-
íëàð âÿ éàõóä åëëèíëÿð, îíëàðûí þëêÿñèíè èñÿ Åëëàäà àäëàíäûðûðûã.
Åëëèíëÿð äöíéà õàëãëàðûíà çÿíýèí áèð èðñ, èíäèéÿ ãÿäÿð äöíéàäà
ÿí ýþçÿë ùåñàá åäèëÿí ìþùòÿøÿì áèíàëàð, ãÿøÿíý ìÿðìÿð âÿ
òóíú ùåéêÿëëÿð âÿ áþéöê ÿäÿáèééàò ÿñÿðëÿðè ãîéóá ýåòìèøëÿð.
Ùÿìèí ÿñÿðëÿð èíäè éåð öçöíäÿ ùå÷ êèìèí äàíûøìàäûüû áèð äèëäÿ
éàçûëìûø îëñà äà, èíñàíëàð áóíëàðû èíäè äÿ îõóéóðëàð. Áó, éó-
íàíëàðûí Òðîéà øÿùÿðèíè íåúÿ ìöùàñèðÿéÿ àëìàëàðû âÿ áó ìöùà-
ðèáÿíèí èøòèðàê÷ûëàðûíäàí áèðè îëàí Îäèññåéèí äÿðáÿäÿð äöøìÿñè âÿ
ìàúÿðàëàðû ùàããûíäà îëàí “Èëèàäà” âÿ “Îäèññåéà” ãÿùðÿìàíëûã
ïîåìàëàðûäûð. Ãÿäèì éóíàíëàðäàí áèçÿ, îíëàðûí ìÿñÿëëÿðè, îíëà-
ðûí ãÿäèì äàñòàíëàðû – ÿñàòèðëÿð ãàëìûøäûð.
Éóíàíëàð ÷îõ óçóí áèð òàðèõè éîë êå÷ìèøëÿð, îíëàð ãÿäèì äöí-
éàíûí ÿí ñàâàäëû âÿ ÿí ìÿäÿíè áèð õàëãû îëìàã ö÷öí ÿñðëÿðëÿ âàõò
ñÿðô åòìèøëÿð. ßââÿëëÿð éóíàíëàð âÿùøè ùàëûíäà îëìóøëàð, îíëàðûí
äöíéàíûí ãóðóëóøó ùàããûíäàêû òÿñÿââöðëÿðè, îíëàðûí òÿáèÿòäÿ âÿ
èíñàí úÿìèééÿòèíäÿêè áöòöí ùàäèñÿëÿðè àéäûíëàøäûðìàüà úÿùäëÿðè
þç ÿêñèíè ÿñàòèðëÿðäÿ òàïìûøäû.
Ãÿäèì ÿñàòèðëÿð åëëèíëÿðèí ùÿëÿ éàçû-ïîçó áèëìÿäèêëÿðè çàìàí
éàðàíìûø, òÿäðèúëÿ éûüûëûá úÿìëÿíìèø âÿ áèð íå÷ÿ ÿñðëÿð ÿðçèíäÿ
àüûçäàí-àüûçà, íÿñèëäÿí-íÿñëÿ êå÷ìèøäèð âÿ ùå÷ áèð çàìàí òàì
áèð êèòàá ùàëûíäà éàçûëìàìûøäûð. Áó ÿñàòèðëÿðè áèç ãÿäèì éóíàí
øàèðëÿðèíäÿí Ùåñèîäóí âÿ Ùîìåðèí ñîíðàëàð ñþéëÿäèêëÿðè íàüûëëà-
ðûíäàí þéðÿíèð, îíëàðû áþéöê éóíàí äðàìàòóðãëàðû Åñõèëèí, Ñîôî-
êëóí, Åâðèïèäèí âÿ äàùà ñîíðàêû éàçû÷ûëàðûí ÿñÿðëÿðèíäÿ òàïûðûã.
Áàõ, áóíà ýþðÿ äÿ ãÿäèì éóíàí ÿñàòèðëÿðè òàìàìëàíìûø
øÿêèëäÿ ìþâúóä äåéèëäèð, îíëàðû ìöõòÿëèô ìÿíáÿëÿðäÿí éûüûá òîï-
ëàìàã âÿ éåíèäÿí íÿãë åòìÿê ëàçûì ýÿëèð.
4
 Àéðû-àéðû ÿñàòèðëÿðÿ ÿñàñÿí äöíéàíûí ìÿíçÿðÿñèíè ãÿäèì
éóíàíëàðûí òÿñÿââöð åòäèêëÿðè êèìè éåíèäÿí éàðàòìàã îëàð. Ãÿ-
äèì ÿñàòèðëÿð íÿãë åäèðëÿð êè, äöíéàäà ÿúàéèá-ãÿðàéèá âÿ íÿ-
ùÿíýëÿð: àéàãëàðûíûí ÿâÿçèíÿ íÿùÿíý èëàíëàð ãûâðûëàí Äèâëÿð; äàü
êèìè áþéöê Éöçÿëëèëÿð; àëíûíûí îðòàñûíäà òÿê áèð ýþç ïàðûëäàéàí
éûðòûúû Êèêëîïëàð (Òñèêëîïëàð), Éåðèí âÿ Ýþéöí ãÿçÿáëè óøàãëàðû –
ãöäðÿòëè Òèòàíëàð éàøàìûøëàð. Ãÿäèì éóíàíëàð Äèâëÿðèí âÿ Òèòàí-
ëàðûí îáðàçëàðûíäà òÿáèÿòèí êîð òÿáèè ãöââÿëÿðèíè òÿúÿññöì
åòäèðèðäèëÿð. Ãÿäèì ÿôñàíÿëÿð íÿãë åäèð êè, èëäûðûì ÷àõäûðàí âÿ
áóëóäëàðû ãîâëàéàí ýþéëÿð àëëàùû Çåâñ, ñîíðàëàð òÿáèÿòèí áó êîð-
òÿáèè ãöââÿëÿðèíèí ãàðøûñûíû àëìûø âÿ þçöíÿ ðàì åäÿðÿê, äöíéàäà
ãàéäà-ãàíóí éàðàòìûø âÿ êàèíàòûí ñàùèáè îëìóøäóð. Íÿùÿíýëÿðè
Çåâñèí ùþêìðàíëûüû ÿâÿç åòìèøäèð.
Ãÿäèì éóíàíëàðûí òÿñÿââöðöíäÿ àëëàùëàð èíñàíëàðà áÿíçÿéèð
âÿ îíëàðûí àðàñûíäà îëàí ìöíàñèáÿòëÿð äÿ èíñàíëàðûí àðàñûíäàêû
ìöíàñèáÿòëÿðè õàòûðëàäûðäû. Éóíàí àëëàùëàðû ñàâàøûð âÿ áàðûøûðäûëàð,
äàèì èíñàíëàðûí ùÿéàòûíà ìöäàõèëÿ åäèð, ìöùàðèáÿëÿðäÿ èøòèðàê
åäèðäèëÿð. Áó àëëàùëàðäàí ùÿð áèðè, þçëÿðèíèí ùÿð ùàíñû áèð èøè èëÿ
ìÿøüóë îëóð, äöíéàäà ìöÿééÿí áèð “òÿñÿððöôàòû” èäàðÿ åäèðäè.
Åëëèíëÿð þç àëëàùëàðûíû èíñàíëàðûí õàñèééÿòëÿðè âÿ ìåéèëëÿðèíÿ ýþðÿ
áþëöøöðäöëÿð. Éóíàí àëëàùëàðû “þëÿí” èíñàíëàðäàí àíúàã þçëÿðèíèí
þëìÿç îëìàëàðû èëÿ ôÿðãëÿíèðäèëÿð.
Ùÿð áèð éóíàí ãÿáèëÿñèíèí þç áàø÷ûñû, ñÿðêÿðäÿñè, ùàêèìè âÿ
àüàñû îëäóüó êèìè, àëëàùëàðûí äà àðàñûíäà éóíàíëàð Çåâñè áàø÷û
ùåñàá åäèðäèëÿð.
Éóíàíëàðûí åòèãàäûíà ýþðÿ ÿí ìöùöì àëëàùëàð Çåâèñí àèëÿñèíè
òÿøêèë åäèðäè – áóíëàð îíóí ãàðäàøëàðû, àðâàäû âÿ óøàãëàðû èäèëÿð.
Çåâñèí àðâàäûâ Ùåðà, äöíéà öçÿðèíäÿêè àëè ùàêèìèééÿòÿ Çåâñëÿ
øÿðèê èäè, àèëÿíè, êÿáèíè âÿ åâèí áèðëèéèíè ãîðóéóá ñàõëàéàí ùåñàá
îëóíóðäó. Çåâñèí ãàðäàøû Ïîñåéäîí äÿíèçëÿð öçÿðèíäÿ ùþêìðàí-
ëûã åäèðäè; Ùàäåñ âÿ éàõóä Àèä éåð àëòûíäàêû þëöëÿð ñÿëòÿíÿòèíè
èäàðÿ åäèðäè; Çåâñèí áàúûñû, ÿêèí÷èëèê èëàùÿñè Äåìåòðà, ìÿùñóëëàðû
èäàðÿ åäèðäè. Çåâñèí óøàãëàðû äà âàð èäè: Àïîëëîí – èøûã àëëàùû îëóá
åëì âÿ èíúÿñÿíÿòÿ ùàìèëèê åäèðäè; Àðòåìèäà – ìåøÿëÿð âÿ îâ
5
èëàùÿñè èäè, Çåâñèí áàøûíäàí äîüóëìóø Àôèíà Ïàëëàäà – ÿãë,
ìÿðèôÿò èëàùÿñè, ñÿíÿò âÿ áèëèêëÿðÿ ùàìèëèê åäÿðäè, àõñàã Ùåôåñò –
äÿìèð÷èëÿðèí âÿ ìåõàíèêëÿðèí àëëàùû èäè, Àôðîäèòà – ñåâýè âÿ ýþ-
çÿëëèê èëàùÿñè, Àðåñ – ìöùàðèáÿ àëëàùû èäè, Ùåðìåñ – àëëàùëàðûí õÿ-
áÿð àïàðûá-ýÿòèðÿíè, Çåâñèí êþìÿê÷èñè âÿ ÿí éàõûí àäàìû, òèúàðÿò
âÿ äÿíèç öçýö÷öëöéöíÿ ùàìèëèê åäèðäè. Ãÿäèì ÿñàòèðëÿðÿ ýþðÿ, áó
áàø àëëàùëàð ùÿìèøÿ èíñàíëàðûí ýþçëÿðèíäÿí óçàãäà, áóëóäëàðëà þð-
òöëö îëàí Îëèìï äàüëàðûíäà ìÿñêÿí ñàëìûøäûëàð, “èëàùè éåìÿêëÿð”
– íåêòàð1 âÿ àìáðîçèéà2 èëÿ ãèäàëàíàð âÿ áöòöí èøëÿðè Çåâñèí éà-
íûíäà êå÷èðèëÿí çèéàôÿòäÿ ùÿëë åäÿðäèëÿð. Éåð öçÿðèíäÿêè èíñàíëàð
àëëàùëàðà ùÿð êÿñèí þç ïåøÿñè öçðÿ ìöðàúèÿò åäÿð, îíëàð ö÷öí àéðû-
àéðû ìÿáÿäëÿð òèêÿð âÿ ùÿäèééÿëÿð – ãóðáàíëàð ýÿòèðÿðäèëÿð.
Ãÿäèì ÿñàòèðëÿðäÿ äåéèëèð êè, ùÿìèí áó áàø àëëàùëàðäàí áàøãà
áöòöí äöíéà òÿáèÿòèí ãöââÿëÿðèíè òÿúÿññöì åòäèðÿí àëëàùëàð âÿ
èëàùèëÿðëÿ äîëó èäè. ×àéëàðäà âÿ ÷åøìÿëÿðäÿ ïÿðèëÿð – Íàéàäëàð,
äÿíèçäÿ – Íåðåèäëÿð, ìåøÿëÿðäÿ – àéàãëàðû êå÷è àéàüû êèìè îëàí
âÿ áàøëàðû áóéíóçëó – Äðèàäëàð âÿ Ñàòèðëÿð éàøàéûðäûëàð; äàüëàðäà
èñÿ ßêñ-ñÿäà ïÿðèñè éàøàéûðäû. Ýþéäÿ Ùåëèîñ – ýöíÿø ùþêìðàíëûã
åäèðäè âÿ î, ùÿð ýöí îä ïöñêöðÿí àòëàð ãîøóëìóø þç èêèòÿêÿðëè àðà-
áàñûíà ìèíèá áöòöí äöíéàíû äþâð åäÿðäè; ñÿùÿðëÿð îíóí ýÿëèøèíè
àë ðÿíýëè Åîñ – øÿôÿã õÿáÿð âåðÿðäè; ýåúÿëÿð èñÿ éåðèí öñòöíäÿ
Ñåëåíà – àé ãöññÿëÿíÿðäè. Êöëÿêëÿðè ìöõòÿëèô àëëàùëàð: øèääÿòëè øè-
ìàë êöëÿéèíè – Áîðåé, èñòè âÿ ìöëàéèì êöëÿéè – Çåôèð òÿúÿññöì
åòäèðÿðäèëÿð.
Èíñàíëàðûí ùÿéàòûíû ö÷ òàëå èëàùÿñè – Ìîéðëàð èäàðÿ åäèðäè: îí-
ëàð èíñàí ùÿéàòûíûí äîüóëàíäàí òà þëÿíÿ ãÿäÿð èïèíè åøÿð âÿ èñòÿ-
äèêëÿðè âàõòäà îíó ãûðà áèëÿðäèëÿð.
Ãÿäèì éóíàíëàðûí àëëàùëàð ùàããûíäàêû ÿñàòèðëÿðèíäÿí áàøãà,
ãÿùðÿìàíëàð ùàããûíäà äà ÿñàòèðëÿðè âàð èäè. Ãÿäèì Éóíàíûñòàí
âàùèä áèð äþâëÿò äåéèëäè, î òàìàìèëÿ êè÷èê äþâëÿòëÿðäÿí – øÿùÿð-
ëÿðäÿí èáàðÿò èäè êè, îíëàð òåç-òåç áèð-áèðëÿðè èëÿ âóðóøóð, áÿçÿí äÿ
öìóìè äöøìÿíÿ ãàðøû èòòèôàãà ýèðèðäèëÿð. Ùÿð áèð øÿùÿðèí, ùÿð áèð
____________
1
Í å ê ò à ð – àáè-ùÿéàò, áàë øèðÿñè
2
À ì á ð î ç è é à – ãÿäèì éóíàí âÿ ðîìà èëàùÿëÿðèíèí éåìÿêëÿðè

6
âèëàéÿòèí þç ãÿùðÿìàíû âàð èäè. Àôèíàëûëàðûí ãÿùðÿìàíû Òåçåé
àäëû èýèä áèð ýÿíú èäè êè, þç äîüìà øÿùÿðèíè ãÿñáêàðëàðäàí ìöäà-
ôèÿ åòìèøäè âÿ òÿêáÿòÿê âóðóøàðêÿí, éåìëÿíìÿñèíÿ Àôèíàíûí îü-
ëàí âÿ ãûçëàðû âåðèëÿí ÿúàéèá Ìèíîòàâð þêöçöíÿ ãàëèá ýÿëìèøäè.
Ôðàêèéàíûí ãÿùðÿìàíû – ìÿøùóð õàíÿíäÿ Îðôåé èäè. Àðýèâëÿðèí
ãÿùðÿìàíû Ìåäóçàíû þëäöðÿí Ïåðñåé èäè êè, áèð áàõûøû èëÿ èíñàíû
äàøà äþíäÿðèðäè.
Òÿäðèúëÿ, éóíàí ãÿáèëÿëÿðè áèðëÿøäèéè âÿ éóíàíëàð þçëÿðèíè
âàùèä áèð õàëã – åëëèíëÿð êèìè ùèññ åòäèéè çàìàí áöòöí Éóíàíûñ-
òàíûí ãÿùðÿìàíû – Ùåðàêë ìåéäàíà ÷ûõäû âÿ àéðû-àéðû éóíàí øÿ-
ùÿðëÿðèíèí âÿ âèëàéÿòëÿðèíèí ãÿùðÿìàíëàðûíûí èøòèðàê åòäèéè áèð ñÿ-
éàùÿò ùàããûíäà àðãîíàâòëàðûí3 ãûçûë éóíëó äÿðè àðäûíúà ñÿôÿðè
ùàããûíäà ÿñàòèð éàðàíäû.
Éóíàíëàð ÷îõ ãÿäèì çàìàíëàðäàí áåëÿ äÿíèç÷è èäèëÿð. Éóíà-
íûñòàíûí ñàùèëëÿðèíè éóéàí äÿíèç (Åýåé äÿíèçè) öçýö÷öëöê ö÷öí
ÿëâåðèøëè èäè – î, àäàëàðëà äîëó èäè, èëèí ÷îõ âàõòûíû ñàêèò îëàðäû âÿ
éóíàíëàð îíó òåç áèð çàìàíäà ìÿíèìñÿìèøäèëÿð. Ãÿäèì éóíàíëàð
àäàäàí-àäàéà öçöá êå÷ÿðÿê òåçëèêëÿ Êè÷èê Àñèéàéà ýÿëèá ÷ûõìûø-
äûëàð. Éóíàí äÿíèç÷èëÿðè Éóíàíûñòàíäàí øèìàëäà éåðëÿøÿí òîðïàã-
ëàðû äà òÿäðèúëÿ ìÿíèìñÿìÿéÿ áàøëàäûëàð.
Àðãîíàâòëàð ùàããûíäàêû ÿñàòèðèí ÿñàñûíäà éóíàí äÿíèç÷èëÿðè-
íèí Ãàðà äÿíèçÿ öçöá ÷ûõìàã ö÷öí åòäèêëÿðè áèð ÷îõ úÿùäëÿð ùàã-
ãûíäà õàòèðÿëÿð äÿ âàðäûð.
Ôûðòûíàëû âÿ éîëóíäà áèð äÿíÿ äÿ îëñóí àäà îëìàéàí Ãàðà
äÿíèç éóíàí äÿíèç÷èëÿðèíè óçóí çàìàí ãîðõóéà ñàëìûøäûð. Àðãî-
íàâòëàðûí éöðöøö ùàããûíäàêû ÿñàòèð áèçèì ö÷öí áèð äÿ îíà ýþðÿ
ìàðàãëûäûð êè, áóðàäà ñþùáÿò Ãàôãàç ùàããûíäà, Êîëõèäà ùàããûíäà
ýåäèð, Ôàçèñ ÷àéû – èíäèêè Ðèîí ÷àéûäûð âÿ äîüðóäàí äà ãÿäèì çà-
ìàíëàðäà îðàäà ãûçûë òàïìûøëàð.
ßñàòèðëÿðäÿ äåéèëèð êè, àðãîíàâòëàðëà áèðëèêäÿ, ãûçûë éóíëó äÿðè àð-
äûíúà ñÿôÿðÿ Éóíàíûñòàíûí áþéöê ãÿùðÿìàíû Ùåðàêë äà ýåòìèøäèð.
Ùåðàêë – õàëã ãÿùðÿìàíû îáðàçûäûð. Ùåðàêëûí ýþñòÿðäèéè îí èêè
ãî÷àãëûã ùàããûíäàêû ÿñàòèðëÿðäÿ ãÿäèì éóíàíëàð èíñàíëàðûí
____________
3
Ãÿäèì éóíàí ãÿùðÿìàíëàðû

7
ìÿíôóð òÿáèÿò ãöââÿëÿðèíÿ ãàðøû ãÿùðÿìàíúàñûíà ìöáàðèçÿ
åòìÿñèíäÿí, éåð öçöíöí òÿáèè ãöââÿëÿðèí ãîðõóíú ùþêìðàíëûüûí-
äàí àçàä åäèëìÿñèíäÿí, þëêÿäÿ ÿìèí-àìàíëûã éàðàäûëìàñûíäàí
äàíûøûëûð. Òöêÿíìÿç áèð ôèçèêè ýöúöí òÿúÿññöìö îëàí Ùåðàêë, åéíè
çàìàíäà ìÿðäëèê, ãîðõìàçëûã âÿ ÿñýÿðè èýèäëèê íöìóíÿñèäèð.
Àðãîíàâòëàð âÿ Ùåðàêë ùàããûíäàêû ÿñàòèðëÿðäÿ áèçèì ãàðøû-
ìûçäà Åëëàäàíûí ãÿùðÿìàíëàðû – éåíè éîëëàðû âÿ éåíè òîðïàãëàðû
êÿøô åäÿí úÿñóð äÿíèç÷èëÿð, éåð öçöíö èáòèäàè äöøöíúÿëÿðèí ñàêèí
åòäèéè ÿúàéèáëÿðäÿí àçàä åäÿí ìöáàðèçëÿð, îáðàçëàðûíäà ãÿäèì
äöíéàíûí èäåàëëàðû ÿêñ îëóíìóø ãÿùðÿìàíëàð äóðóð.
Ãÿäèì éóíàí ÿôñàíÿëÿðèíäÿ “èíñàí úÿìèééÿòèíèí óøàãëûüû”
ÿêñ îëóíìóøäóð êè, Åëëàäàäà, “äàùà ýþçÿë èíêèøàô åòìèø âÿ áèçèì
ö÷öí ÿáÿäè ýþçÿëëèê êÿñá åäèð”. Åëëèíëÿð þç ÿñàòèðëÿðèíäÿ ýþçÿë-
ëèéèí ÿí éàõøû ùèññèíè, òÿáèÿòèí âÿ òàðèõèí áÿäèè ìÿôùóìóíó ýþñ-
òÿðìèøëÿð. Åëëàäàíûí ÿñàòèðëÿðè äöíéà ïîåçèéàñûíà âÿ äöíéà èíúÿ-
ñÿíÿòèíÿ óçóí çàìàí ãèäà âåðÿí ìÿíáÿ îëìóøäóð.

8
 ÃÛÇÛË ÉÓÍËÓ ÃÎÉÓÍ

Éóíàíëàð áåëÿ íÿãë åäèðäèëÿð êè, ÷îõ ãÿäèì çàìàíëàðäàí áè-

ðèíäÿ Îðõîìåí øÿùÿðèíèí öçÿðèíäÿ, éöêñÿê ñÿìàäà áèð áóëóä ñö-
çöðäö. Áó áóëóäóí è÷ÿðèñèíäÿ éàøàéàí ùàâà ïÿðèñè Íåôåëà
(éóíàíúà “áóëóä” äåìÿêäèð) øÿùÿðèí öçÿðèíäÿêè äàüûí öñòöíäÿ
àü ñöòóíëàðû âÿ ýåíèø åéâàíëàðû îëàí ýþçÿë áèð ñàðàé ýþðöð. Î, ùÿ-
ìèí ñàðàéäà êèìèí éàøàäûüûíû áèëìÿê ö÷öí àøàüûéà, ñàðàéûí äàø
ïèëëÿëÿðè öñòÿ åíèð.
Íåôåëàíûí ãàðøûñûíà ñàðàéûí ñàùèáè – Îðõîìåí ÷àðû Àôàìàíò
÷ûõûð. Î, ýþçÿë ïÿðèíè ñàëàìëàéûá îíó è÷ÿðè ýèðìÿéÿ äÿâÿò åäèð.
Íåôåëà ñàðàéà äàõèë îëóá îðàäà éàøàìàüà áàøëàéûð. Ïÿðè èíñàíû
ñåâèá îíóí àðâàäû îëóð.
Áèð íå÷ÿ èë êå÷èð. ×àðè÷ÿ Íåôåëàíûí áèð ãûç, áèð îüëàí, – Ôðèêñ
âÿ Ùåëëà àäëû áèð úöò åêèç óøàüû îëóð. ×àð Àôàìàíò óøàãëàðûí äî-
üóëìàñûíà ÷îõ ñåâèíèð. Îðõîìåí øÿùÿðèíäÿ øÿí áàéðàì îëóð, øÿ-
ùÿðèí ÿùàëèñè éåíè äîüóëìóø óøàãëàðû òÿáðèê åòìÿê ö÷öí áöòöí
ýöíö ñàðàéûí ãàðøûñûíà òîïëàøûð.
Àíúàã Íåôåëà ùÿéÿúàíëû âÿ ãÿìýèí èäè. Î, òåç-òåç ôèêðÿ äàëûð,
äàðûõûð, ñàðàéûí ÿí ùöíäöð åéâàíûíà ÷ûõûá, óçóí çàìàí îðàäà äà-
éàíûð âÿ ýþéÿ áàõûðäû. Ýþçÿë ñàðàé îíó äàðûõäûðûð, îíà äàðëûã åäèð,

11
Íåôåëà ýþéöí ÿíýèíëèêëÿðèíÿ, àçàäëûüà úàí àòûðäû. Áèð äÿôÿ àõøàì
÷àüû î, ýþéäÿ áóëóäëàðû ýþðäö, ñåâèíúèíäÿí ýöëäö, äöíéàäà ùÿð
øåéè éàäûíäàí ÷ûõàðûá, îíëàðûí éàíûíà ãàëõäû âÿ êöëÿê îíó àëûá
Îðõîìåí øÿùÿðèíäÿí óçàãëàðà àïàðäû.
Áàëàúà Ôðèêñ âÿ Ùåëëà ÿáÿñ éåðÿ ñàðàéäà àüëàéûð âÿ àíàëàðûíû
÷àüûðûðäûëàð – ïÿðè Íåôåëà áèð äàùà éåð öçöíÿ ãàéûòìàéàúàãäû.
Ñàðàé ÷àðè÷ÿñèç áîø âÿ úàíñûõûúû îëìóøäó. Óøàãëàð àíàñûç
áþéöéöðäöëÿð.
Åëÿ áó çàìàí, Èíî àäëû áèð øàùçàäÿ ãûç Àôàìàíòûí éàíûíà ýÿë-
äè âÿ ñûüûíàúàã âåðìÿéè îíäàí õàùèø åòäè; îíóí àèëÿñèíè ÿââÿë éà-
øàäûãëàðû øÿùÿðäÿí ãîâìóøäóëàð. Àòà-àíàñû þëÿíäÿí ñîíðà î, òà-
ìàìèëÿ òÿê, éåðñèç-éóðäñóç, àú âÿ êþìÿêñèç ãàëìûøäû.
“Áèðèñè õöäàùàôèçëÿøìÿéèá ýåòäè, î áèðèñè ÷àüûðûëìàìûø ýÿëäè”
– äåéÿ ÷àð Àôàìàíò äöøöíäö âÿ øàùçàäÿ ãûçû þç éàíûíäà ñàõëàäû.
Î, øàùçàäÿ ãûçëà åâëÿíìÿéè ãÿðàðà àëäû êè, ãûç îíóí óøàãëàðûíà
àíàëûã åòñèí.
×îõ ÷ÿêìÿäè êè, Èíî Àôàìàíòûí ñàðàéûíûí òàì ñàùèáÿñè îëäó.
×àð îíó ñåâìÿéÿ áàøëàäû, Îðõîìåí úàìààòû äà îíà þéðÿøäè – àõû
î, ïÿðè äåéèëäè, î äà îíëàð êèìè èíñàí èäè. Ãûç ùàìû èëÿ ìåùðèáàí èäè
âÿ ùàìûíûí õîøóíà ýÿëìÿéÿ ÷àëûøûðäû. Î, Ôðèêñ âÿ Ùåëëàíû
îõøàéûá-ÿçèçëÿéèðäè, îíëàð èñÿ ùèññ åäèðäèëÿð êè, î îíëàðû ñåâìèð.
Ñîíðàëàð Èíîíóí áèð îüëó, áèð èë êå÷ÿíäÿí ñîíðà èñÿ èêèíúè îüëó
îëäó. Î, àðòûã þç þýåé îüëóíà âÿ þýåé ãûçûíà ôèêèð âåðìèð, äàùà
ùå÷ îíëàðûí ãàéüûñûíà áåëÿ ãàëìûðäû.
Èëëÿð êå÷èðäè. Àôàìàíò ÷îõ ãîúàëìûøäû, ùàìû ýþçëÿéèðäè êè,
òåçëèêëÿ Ôðèêñ Îðõàìåíèí ÷àðû îëàúàãäûð.
“Áóëóäëàð îüëó Îðõàìåíèí ÷àðû îëàíäà ìÿí âÿ ìÿíèì îüëàí-
ëàðûì íåúÿ îëàúàüûã?” – äåéÿ Èíî äöøöíöðäö.
×àðè÷ÿ Ôðèêñäÿí éàõàñûíû ãóðòàðìàüû ãÿðàðà àëäû. Àììà î áè-
ëèðäè êè, àëëàùëàð áàøãàñûíû þëäöðìÿê öñòöíäÿ úÿçà âåðèðëÿð, îäóð
êè, àëëàùëàðûí ãÿçÿáèíÿ áàèñ îëìàã èñòÿìÿäè. Èíî õàèíúÿñèíÿ ïëàí-
ëàð äöøöíìÿéÿ áàøëàäû.
Ùÿð èë áàùàð ÷àüû îðõàìåíëèëÿð þç çÿìèëÿðèíè ÿêÿðäèëÿð. Ñÿï-
ìÿê ö÷öí èñÿ òîõóìó ÷àðûí àíáàðëàðûíäàí àëàðäûëàð. Î èë äÿ àäàì-
12
ëàð, ùÿìèøÿêè êèìè, òîõóì àëìàã ö÷öí ÷àðûí éàíûíà ýÿëäèëÿð. Èíî
äÿíè ãîâóðäó âÿ éàðàðñûç îëàí áó òîõóìó ÿêìÿê ö÷öí õàëãà âåðäè.
Âàõò ýÿëèá ÷àòäû. Îðõàìåíèí ÿòðàôûíäàêû çÿìèëÿð ýþéÿðäè, àí-
úàã áó, òàõûë äåéèë, àëàã îòëàðû èäè. ×àðè÷ÿíèí âåðäèéè òîõóìëàð úö-
úÿðìÿäè. Þëêÿäÿ àúëûã áàøëàíäû.
Àäàìëàð áèëìèðäèëÿð áó áÿäáÿõòëèê íÿäÿí öç âåðìèøäèð âÿ áåëÿ
äöøöíöðäöëÿð êè, àëëàùëàðûí îíëàðà ãÿçÿáè òóòìóøäóð. Îäóð êè,
êå÷ìèøèí, èíäèíèí âÿ ýÿëÿúÿéèí áöòöí ñèðëÿðèíäÿí àýàù îëàí áèð
àäàìà – êàùèíÿ ìöðàúèÿò åòìÿéè ãÿðàðà àëäûëàð. ×àðè÷ÿ Èíî êàùèí-
äÿí ñîðóøìàã èñòÿäè êè. àëëàùëàð íÿ ñÿáÿáÿ ãÿçÿáëÿíèðëÿð. Ëàêèí î
ùå÷ êèìäÿí ñîðóøìàäàí þçö úàâàá ùàçûðëàäû. Èíî õàëãà áåëÿ äåäè:
– Àëëàùëàð îíà ýþðÿ ãÿçÿáëÿíìèøëÿð êè, ïÿðè Íåôåëà þçáàøûíà
ýþéëÿðè òÿðê åäèá, èíñàíûí àðâàäû îëìóøäóð. Àëëàùëàð Íåôåëàíûí
îüëóíóí Îðõàìåíäÿ ÷àð îëìàñûíû èñòÿìèðëÿð. Îíó þëäöðöí, îíäà
ñèçèí çÿìèëÿðèíèç éåíèäÿí òàõûë âåðÿð. Àëëàùëàðûí áóéóðäóüó áóäóð.
Îðõàìåíëèëÿð áó àúû õÿáÿðè ãîðõó ùèññèëÿ äèíëÿäèëÿð. Ùå÷ áèð
ýöíàùû îëìàéàí øàùçàäÿíè ìÿùâ åòìÿéÿ îíëàðûí éàçûüû ýÿëñÿ äÿ,
àíúàã àëëàùëàðûí èòàÿòèíäÿí ÷ûõà áèëìÿçäèëÿð. Îäóð êè, àé äî-
üàíäà, äàüûí öñòöíäÿ, áöòöí õàëãûí ãàðøûñûíäà, Ôðèêñè òÿíòÿíÿ èëÿ
ãóðáàí âåðìÿê ö÷öí ýöí òÿéèí åëÿäèëÿð.
Ùÿìèí ýöí ýÿëèá ÷àòäû. Ñÿùÿð òåçäÿí ãàðäàø èëÿ áàúû, ñàðàéûí
ùöíäöð åéâàíûíäà òÿíùà äàéàíûá, ãÿìýèí-ãÿìýèí ýþéÿ áàõûðäû-
ëàð. Ùåëëà ãàðäàøûíû ãóúàãëàéûá àüëàéûðäû âÿ àíàñûíû ÷àüûðûðäû:
– Þç òÿðê åäèëìèø áàëàëàðûíà êþìÿê åò!
Ôðèêñ îíóí éàíûíäà ãÿìýèí ùàëäà äàéàíûá ñóñóð âÿ ôèêèðëÿøèð-
äè êè, àíàñû îíëàðû éàääàí ÷ûõàðìûøäûð.
Áèðäÿí óçàãäà, àéäûí ñÿìàäà áèð áóëóä ýþðöíäö. Áó, ïÿðè
Íåôåëà èäè, ñÿìàíûí ÿíýèíëèêëÿðèíäÿ ñåéð åäÿðêÿí, ãûçûíûí øèêà-
éÿòëè ÷àüûðûøûíû åøèòìèø âÿ ó÷óá êþìÿéÿ ýÿëìèøäè. Áóëóä éàõûí-
ëàøäû, àøàüû åíäè âÿ àíà þç óøàãëàðûíû áàüðûíà áàñäû. Ïÿðè èëÿ áèð-
ëèêäÿ, îíëàðûí ãàðøûñûíäà ãûçûë áóéíóçëó, ãûçûëäàí óçóí éóíëàðû
îëàí áèð ãîéóí äà ýþðöíäö.
– Áàëàëàðûì, – äåéÿ ïÿðè äèëëÿíäè, – ìÿí ñèçè þçöìëÿ áÿðàáÿð
àïàðà áèëìÿðÿì – èíñàíëàðà ýþéäÿ éàøàìàüà èúàçÿ âåðèëìèð.
13
Àììà ìÿí ñèçÿ ãûçûë éóíëó áèð ãîéóí áàüûøëàéûðàì. Î, äàüëàðûí
öñòöíäÿí ãóø êèìè ó÷óð, ñóäà òðèòîí1 êèìè öçöð, éåð öçÿðè èëÿ êö-
ëÿêäÿí äÿ áÿðê ãà÷ûð. Îíóí öñòöíäÿ úÿñàðÿòëÿ îòóðóí âÿ î ñèçè
áóðàäàí ýþòöðöá àïàðàð. Îíà èíàíûí. Î ñèçèíëÿ áÿðàáÿð ö÷ äÿíèç-
äÿí öçöá êå÷ÿð âÿ ñèçè Ýöíÿøèí îüëó Ååòèí ñÿëòÿíÿòèíÿ àïàðûá ÷û-
õàðàð. Ååò ñèçè þç ùèìàéÿñè àëòûíà àëàð âÿ ñèçÿ àòàëûã åäÿð. ßëâèäà!
Òÿëÿñèí!
Ïÿðè áóíó äåéèá, éåíÿ áóëóäëàðëà áèðëèêäÿ ýþéÿ ãàëõäû âÿ
ó÷óá óçàãëàøäû. Ôðèêñ èëÿ Ùåëëà ãûçûë éóíëó ãîéóíóí öñòöíÿ ìèí-
äèëÿð âÿ ãîéóí îíëàðû êèíëè þýåé àíàíûí ÿëèíäÿí õèëàñ åòäè. Î,
äàüëàðûí öñòöíäÿí îíëàðëà áèðëèêäÿ àøûá äÿíèçÿ ãÿäÿð ãà÷äû âÿ
þçöíö ñóéà àòûá öçìÿéÿ áàøëàäû.
Äÿíèç ñàêèò èäè, ãîéóí óøàãëàðëà áèðëèêäÿ äàëüàëàðûí öñòö èëÿ
òåç-òåç öçöðäö. Óøàãëàð îíóí ãûçûë éóíóíäàí âÿ áèð-áèðèíäÿí
áÿðê-áÿðê éàïûøìûøäûëàð âÿ ãîðõìóðäóëàð. Áåëÿëèêëÿ, îíëàð áèðèíúè
äÿíèçè öçöá êå÷äèëÿð âÿ äàëüàëàð îíëàðû, áó äÿíèçè áàøãà áèð äÿ-
____________
1
Òðèòîí – äÿíèç êÿðòÿíêÿëÿñè

14
íèçëÿ áèðëÿøäèðÿí äàð, óçóí áèð áîüàçà ýÿòèðèá ÷ûõàðòäû. Áóðàäà
ýöúëö êöëÿê ÿñèðäè âÿ àõûí åëÿ ñöðÿòëè èäè êè, äàëüàëàð îíëàðû
áàøäàí-àéàüà ãÿäÿð éóâàðëàäûðäû. Ùåëëà, äàëüàëàðûí êþïöêëö òÿ-
ïÿëÿðèíÿ ãîðõà-ãîðõà áàõûð, öðÿéè ãîïóð âÿ áàøû ùÿðëÿíèðäè.
Ôðèêñ áàúûñûíà:
– Ìÿíäÿí áÿðê éàïûø, – äåéèðäè.
Ëàêèí Ùåëëà òèòðÿäè, áèðäÿí ãûøãûðàðàã, ãàðäàøûíûí ÿëèíè áó-
ðàõäû âÿ ãîéóíóí öñòöíäÿí ñöðöøöá ñóéà äöøäö.
Ôðèêñ àíúàã:
– Ùåëëà! – äåéÿ ãûøãûðà áèëäè.
Àììà ãûç ñó áóðóëüàíûíäà ýþçäÿí èòèá éîõ îëäó. Ôðèêñ ýþç-
ëÿðèíè éóìóá òÿê-òÿíùà öçÿðÿê áó ãîðõóëó éåðäÿí óçàãëàøäû.
Àäàìëàð äÿíèçèí Ùåëëà áàòäûüû áó ùèññÿñèíè ñîíðàëàð
Ùåëëåñïîíò – éÿíè “Ùåëëà äÿíèçè” àäëàíäûðäûëàð.
Ãûçûë éóíëó ãÿðèáÿ ãîéóí èêèíúè äÿíèçè äÿ þòöá êå÷äè âÿ áàøãà
áèð áîüàçëà öçöá, ýåíèø âÿ úîøãóí Ãàðà äÿíèçÿ ýèðäè. Î, Éóíà-
íûñòàíà áÿíçÿìÿéÿí éàä òîðïàãëàðûí êÿíàðû èëÿ, ñàùèë áîéó õåéëè
âàõò öçäö. Íÿùàéÿò, î, äÿíèçÿ àõûá òþêöëÿí áþéöê, èøûãëû áèð ÷à-
15
éûí àüçûíà ýÿëèá ÷ûõäû âÿ ñîíðà ÷àéëà öçö éóõàðû öçìÿéÿ áàøëàäû.
Ñàùèëèí áèð òÿðÿôèíäÿ áþéöê ùöíäöð àüàúëàðû îëàí ñûõ ãàðàíëûã áèð
ìåøÿ âàð èäè – áó, ìöùàðèáÿ àëëàùû Àðåñèí ìöãÿääÿñ ìåøÿñè èäè.
Áèð ãÿäÿð óçàãäà, áàøû ãàðëà þðòöëìöø äàüëàð ýþéëÿðÿ éöêñÿëèðäè.
×àéûí î áèðè òàéûíäà áþéöê áèð øÿùÿð – Ååò ÷àðëûüûíûí, Êîëõèäàíûí
ïàéòàõòû ýþðöíöðäö.
Ãûçûë éóíëó ãîéóí Ôðèêñè ñàùèëÿ ÷ûõàðòäû. Ôðèêñ øÿùÿðÿ ÷ûõäû âÿ
÷àð Ååòèí ñàðàéûíà éîëëàíäû. Ãûçûë éóíëó ãîéóíóí áóéíóçóíäàí
éàïûøìûø Áóëóä îüëó Ýöíÿø îüëóíóí ùöçóðóíà ýÿëäè.
Ååò Ôðèêñè ìåùðèáàíëûãëà ãÿáóë åäèá þç ñàðàéûíäà îíà éåð âåð-
äè. Ãÿðèáÿ ãîéóíó Çåâñÿ ãóðáàí âåðäèëÿð, ãûçûë éóíëó äÿðèñèíè èñÿ
Àðåñ ìåøÿñèíäÿêè ìöãÿääÿñ ïàëûä àüàúûíäàí àñäûëàð. ×àð, ïàëûä
àüàúûíû ãîðóìàã ö÷öí ãîðõóëó áèð ÿæäàùà ãîéäó êè, ãûçûë éóíëó
äÿðèíè ùå÷ êèì îüóðëàéà áèëìÿñèí.
Î âàõòäàí áÿðè Ååòèí ñÿëòÿíÿòè âàðëàíìàüà áàøëàäû, òîðïàã
èíñàíëàðà þç áîë áÿùÿðèíè âåðäè âÿ èíñàíëàð ôèðàâàí éàøàäûëàð.
Êîëõèäàíû ýåäèá ýþðìöø ñÿééàùëàð, ôèðàâàíëûã ýÿòèðÿí ãÿðèáÿ
ãûçûë éóíëó äÿðè ùàããûíäà õÿáÿðè áöòöí àëÿìÿ éàéäûëàð.
Éàõûí âÿ óçàã þëêÿëÿðäÿ áèð ÷îõ ãî÷àã àäàìëàð Êîëõèäàéà ýåò-
ìÿéè âÿ îðàäà îëàí ãûçûë éóíëó äÿðèíè éà ùèéëÿýÿðëèêëÿ âÿ éàõóä äà
ýöúëÿ ÿëäÿ åòìÿéè àðçó åäèðäèëÿð. Ëàêèí áó, ÷îõ òÿùëöêÿëè âÿ ÷ÿòèí
áèð èø îëäóüó ö÷öí, óçóí çàìàí áóíà ùå÷ êèì úöðÿò åòìÿäè.

16
 ÁÈÐ ÀÉÀÜÛÍÄÀ ÀÉÀÃÃÀÁÛ ÎËÀÍ ÀÄÀÌ

Âàõòèëÿ Ôåññàëèéàäà, êþðôÿçèí ñàùèëèíäÿ, Èîëê àäëû çÿíýèí âÿ

ýþçÿë áèð øÿùÿð îëìóøäóð. Áó øÿùÿðäÿ ãîúà Åçîí øàùëûã åòìèøäèð.
Îíóí êè÷èê ãàðäàøû – ÷îõ ñÿðò âÿ ðÿéàñÿòïÿðÿñò áèð àäàì îëàí
Ïåëèé, Åçîíó äåâèðìèø âÿ þçö Èîëê øÿùÿðèíèí ùàêèìè îëìóøäóð.
Åçîí Ïåëèéÿ òàáå îëìóø, ëàêèí þç äîüìà øÿùÿðèíè ñåâäèéè ö÷öí,
îíó òÿðê åòìÿê èñòÿìÿìèø âÿ àäè áèð âÿòÿíäàø êèìè éàøàìàã
ö÷öí Èîëê øÿùÿðèíäÿ ãàëìûøäûð. Þç êè÷èê îüëó Éàçîíó èñÿ î, Ïå-
ëèéèí ãîðõóñóíäàí Ïåëèîí äàüûíäàêû ìåøÿéÿ ýþíäÿðìèøäèð.
Ïåëèîíóí ÿòÿêëÿðèíäÿêè ìåøÿäÿ âÿùøè êåíòàâðëàð ãÿáèëÿñè éà-
øàéûðäû. Êåíòàâðëàð éàðû èíñàí, éàðû àò îëàí áèð ìÿõëóã èäèëÿð. Îí-
ëàðûí äþðäàéàãëû àò ýþâäÿñè öçÿðèíäÿ èíñàí áàøû âÿ èíñàí ýþâäÿñè
âàðäû. Êåíòàâðëàð éûðòûúû èäèëÿð âÿ îíëàð âÿùøè èëõû ùàëûíäà ãàñûðüà
êèìè äàüäàí åíÿðêÿí, ÿêèíëÿðè âÿ áöòöí úàíëûëàðû þç äûðíàãëàðû
àëòûíäà ÿçèá ìÿùâ åäÿðÿê þëêÿíèí äèíú ÿùàëèñèíè äÿùøÿòÿ ñàëàðäûëàð.
Ëàêèí áó âÿùøè ìÿõëóãóí àðàñûíäà Õèðîí àäëû áèð ãîúà êåí-
òàâð âàð èäè êè, î þç àüûëëûëûüû èëÿ øþùðÿò ãàçàíìûøäû. Åçîí þç îü-
ëóíó òÿðáèéÿ îëóíìàã ö÷öí åëÿ áóíà âåðìèøäè.
Éàçîí óçóí èëëÿð Õèðîíóí éàíûíäà äàü ìàüàðàñûíäà éàøàäû.
Ãîúà êåíòàâð îíóí áÿäÿíèíè ìþùêÿìëÿòäè, ýÿíú îüëàíû ãöââÿòëè
âÿ úÿëä åòäè, îíà íèçÿ àòìàüû âÿ ãûëûíú âóðìàüû þéðÿòäè. Òÿáèÿòèí
áèð ÷îõ ñèðëÿðèíè îíà à÷äû âÿ äöøìÿíëÿ ìöáàðèçÿäÿ ôÿíä èøëÿòìÿ-
éè îíà þéðÿòäè.
Ïåëèé Èîëêäà ùþêìðàíëûã åäèðäè. Þç ùàêèìèééÿòè àëòûíäà îëàí
øÿùÿðäÿ ÷àðû ùå÷ áèð øåé ùÿäÿëÿìèðäè, àììà ùÿéÿúàíëû ôèêèðëÿð
Ïåëèéÿ äàèì ÿçàá âåðèðäè. Î, òåç-òåç êàùèíëÿðÿ – ðÿììàëëàðà ìö-
ðàúèÿò åäÿð îíëàðäàí þçöíöí íÿ ãÿäÿð éàøàéàúàüûíû âÿ îíóí
ùþêìðàíëûüûíà êèìèí ìàíå îëàúàüûíû ñîðóøàðäû.
Áèð äÿôÿ î, êàùèíäÿí ñîðóøäó êè, îíà ùàðàäàí õÿòÿð òîõóíà-
úàãäûð. Êàùèí úàâàá âåðäè:
– Áèð àéàüûíäà àéàããàáûñû îëàí àäàìäàí ãîðõ.
Ïåëèéèí áó ñþç éàäûíäà ãàëäû âÿ î âàõòäàí áÿðè òàíûìàäûüû
àäàìëà ýþðöøÿðêÿí, ùÿð øåéäÿí ÿââÿë îíóí àéàãëàðûíà áàõàðäû.
17
 Éàçîíóí èéèðìè éàøû òàìàì îëàíäà î þçöíö ýöúëö âÿ ìþù-
êÿì, ùÿéàòûí áöòöí ñûíàãëàðûíà ùàçûð åòäè âÿ åâëÿðèíÿ ãàéûòìàã
èñòÿäè. Î, Õèðîíëà âèäàëàøäû, Ïåëèîí ìåøÿñèíäÿí ÷ûõûá äàüäàí åí-
äè âÿ Èîëê øÿùÿðèíÿ äîüðó éîëà äöøäö.
Éîëäà î, éàç éàüûøëàðûíäàí äàøàí êè÷èê áèð äàü ÷àéûíà ðàñò
ýÿëäè. Íÿ êþðïö âÿ íÿ äÿ ÷àéûí öñòöíäÿí óçàäûëìûø áèð òèð ýþðö-
íöðäö. Éàçîí, ïëàø éåðèíÿ þðòäöéö õàëëû ïÿëÿíý äÿðèñèíè ýþòöðöá
úÿñàðÿòëÿ ñóéà ýèðäè âÿ ÷àéû àéàãëà êå÷ìÿéè ãÿò åòäè.
Áèðäÿí î, êèìèíñÿ îíó ÷àüûðäûüûíû åøèòäè. Î äþíäö âÿ ýþðäö
êè, ÷àéûí ãûðàüûíäà ãîúà áèð àðâàä äàøûí öñòöíäÿ îòóðàðàã úîøóá
÷àüëàéàí ñóéà ãîðõà-ãîðõà áàõûð.
– Ìÿíÿ ÷àéûí î òàéûíà êå÷ìÿêäÿ êþìÿê åò, – äåéÿ ãàðû
Éàçîíà ìöðàúèÿò åòäè: – Ìÿí àðòûã ÷îõäàí áóðàäà ýþçëÿéèðÿì âÿ
áó âàõòà ãÿäÿð ìÿí ãîúà àðâàäà ùå÷ êèì êþìÿê åòìÿéèá.
Éàçîí ùå÷ áèð ñþç äåìÿäÿí ãàðûíû ãóúàüûíà àëäû âÿ åùòèéàòëà
ñóéóí äàøëû äèáè èëÿ àääûìëàéàðàã, îíó ñóäàí êå÷èðòäè. Éîëäà îíóí
ñîë àéàüûíäàêû àéàããàáûñû à÷ûëäû âÿ ñó îíó àïàðäû. Ñàùèëÿ ÷ûõàí-
äàí ñîíðà, Éàçîí ãàäûíû éàâàøúà éåðÿ ãîéäó âÿ þç éîëóíà äàâàì
åòìÿê èñòÿéèðäè êè, áèðäÿí ýöúëö úèíýèëòèëè áèð ñÿñ åøèòäè:
– Ñàü îë, Éàçîí, ìÿí ñÿíè óíóòìàéàúàüàì!
Î úÿëä ýåðè äþíäö, ëàêèí àðòûã îíóí éàíûíäà ùå÷ êèì éîõ èäè.
Éàçîí òÿÿúúöáëÿíäè âÿ áó ãàðûíûí êèì îëäóüóíó âÿ îíóí àäûíû
ùàðàäàí áèëäèéèíè ôèêèðëÿøÿ-ôèêèðëÿøÿ éîëóíà äàâàì åòäè.
Áèð àçäàí ñîíðà Éàçîí Èîëê øÿùÿðèíÿ ýÿëèá ÷îõëó àäàì îëàí
áþéöê áèð òèúàðÿò ìåéäàí÷àñûíà ÷ûõäû. Ýÿíú, ýþçÿë, ãûç êèìè óçóí
ñà÷ëàðû îëàí, ÷èéíèíäÿ àëà-áÿçÿê äÿðè âÿ òÿê áèð àéàüûíäà àéàã-
ãàáûñû îëàí áó éàä àäàìà ùàìû òÿÿúúöáëÿ áàõûðäû.
Ýÿíú îüëàí, àòàñûíûí åâèíÿ íåúÿ ýåäÿ áèëÿúÿéèíè ñîðóøìàüà
áàøëàäû. Áèðäÿí àò àéàüûíûí òàïïûëòûñû åøèäèëäè, òÿêÿðëÿð ýóðëàäû âÿ
ýþçÿë Ôåññàëèéà àòëàðû ãîøóëìóø ãÿøÿíý, èêè òÿêÿðëè àðàáàäà Èîëê
øÿùÿðèíèí ùþêìäàðû – Ïåëèé ìåéäàí÷àéà ýÿëäè. Úàìààò àðàëàíäû,
Éàçîí ÷àðûí àðàáàñûíûí ãàðøûñûíäà òÿê ãàëäû. Ïåëèé, ãàðøûñûíäà
òÿêúÿ áèð àéàüûíà àéàããàáû ýåéìèø àäàìû ýþðäöêäÿ, áöòöí áÿäÿ-
íè ëÿðçÿéÿ ýÿëäè.
19
 ×àð àòëàðû ñàõëàäû, ãàøëàðûíû ÷àòàðàã ñîðóøäó:
– Éàäåëëè, äå ýþðöì ñÿí êèìñÿí, ùàðàëûñàí âÿ Èîëêäà ñÿíèí íÿ
èøèí âàðäûð?
– Ìÿí éàäåëëè äåéèëÿì, – äåéÿ Éàçîí úàâàá âåðäè: –Ìÿí áó-
ðàäà, Èîëêäà äîüóëìóøàì. Ìÿí ÷àð Åçîíóí îüëóéàì âÿ ýÿëìè-
øÿì àòàìûí ÿëèíäÿí çîðëà àëûíìûø ìöëêöíö ýåðè àëûì. Àòàìûí åâè-
íè ìÿíÿ ýþñòÿðèí, ìÿí òåçëèêëÿ îíó ýþðìÿê èñòÿéèðÿì.
Àðàáà ýóðóëäàäû âÿ ãîðõìóø ÷àðû áèð àíäà ýþòöðöá àðàäàí ÷ûõäû.
Ãîúà Åçîíó ñåâÿí èîëêëóëàð èñÿ ýÿíúè àëãûøëàäûëàð âÿ îíó àòàñûíûí
åâèíÿ ýÿòèðäèëÿð. Ãîúà Åçîí þç èëêèíèí áåëÿ ãöââÿòëè âÿ ýþçÿë îëäó-
üóíó ýþðöá, ñåâèíúèíäÿí àüëàäû. Ùÿìèí ýöí Åçîíóí åâèíäÿ øÿí áèð
çèéàôÿò îëäó, áöòöí ãîùóìëàðû âÿ äîñòëàðû Åçîíóí îüëóíóí ãàéûòìà-
ñûíû áàéðàì åëÿäèëÿð. Áó áàéðàìäà òÿêúÿ Ïåëèé éîõ èäè. Î, ãÿìýèí
ùàëäà þç ñàðàéûíäà îòóðìóøäó, Éàçîíóí ýÿëèøèíè íàðàùàòëûãëà ýþçëÿ-
éèð âÿ îíó íåúÿ ìÿùâ åòìÿê ùàããûíäà äöøöíöðäö.
Éàçîí Ïåëèéèí éàíûíà þç ãîùóìëàðû âÿ äîñòëàðû èëÿ áèðëèêäÿ
ýÿëäè, áó èñÿ ùþêìäàðû äàùà äà ãîðõóéà ñàëäû. Éàçîí Ïåëèéÿ áåëÿ
äåäè:

20
 – Ìÿí ñÿíèíëÿ âóðóøìàéàúàüàì. Áèç áèð-áèðèìèçÿ éàä äå-
éèëèê, áèç åéíè áèð ãàíäàíûã: ñÿí ìÿíèì àòàìûí ãàðäàøûñàí, ìÿíÿ
äÿ äîüìàñàí. Ìÿí àðàìûçäà îëàí ìöáàùèñÿíè ãûëûíúëà éîõ, ñöëù
éîëó èëÿ ùÿëë åòìÿê èñòÿéèðÿì. Çîðëà çÿáò åòäèéèí ùàêèìèééÿòè þç
õîøóíëà ìÿíÿ ãàéòàð, ìÿí äÿ ñÿíèí áöòöí âàð-äþâëÿòèíÿ, ìÿùñóë
òîïëàäûüûí òîðïàüûíà, ñÿíèí áöòöí íàõûðûíà âÿ èëõûíà, ñÿíèí àðà-
áàíà, ñàðàéûíà, çÿíýèí ïàëòàðëàðûíà äÿéìÿç âÿ ùàìûñûíû ñÿíèí èõ-
òèéàðûíà ãîéàðàì. Ñÿí þìðöíöí àõûðûíà ãÿäÿð ðàùàò âÿ ôèðàâàí
éàøàéàðñàí, ìÿí ñÿíèí íÿ þçöíÿ, íÿ äÿ óøàãëàðûíà òîõóíìàðàì.
Ëàêèí, ùèéëÿýÿð Ïåëèé Éàçîíà áåëÿ úàâàá âåðäè:
– Åé Åçîíóí îüëó, ñÿí ùàãëûñàí, ñÿíèí ùàããûí îëäóüó øåéè ìÿí
ñÿíÿ ãàéòàðìàüà ðàçûéàì. Àììà, ùå÷ èíñàôäûðìû êè, ñÿí áóíó
ùàâàéû àëàñàí? Àõû ìÿí Èîëêó èéèðìè èë èäàðÿ åòìèøÿì âÿ áó èëëÿð
ÿðçèíäÿ îíà ñàùèá îëìàüà ìÿí äÿ ùöãóã êÿñá åëÿìèøÿì. Íåúÿ
éÿíè ñÿí èñòÿéèðñÿí êè, ìÿíÿ ùå÷ áèð ÿâÿç âåðìÿäÿí ìÿí îíó ñÿíÿ
âåðèì? Ñÿí ýÿíú âÿ ãöââÿòëèñÿí, Éàçîí, ñÿí ìÿíÿ ìöÿééÿí áèð
õèäìÿò ýþñòÿðÿ áèëÿðäèí. Àðòûã ÷îõäàíäûð êè, íÿñëè ãàí èíúèêëèéè
ìÿíèì öðÿéèìè äÿëèð. Àõû ñÿí þçöí äåäèí êè, áèç þçýÿ äåéèëèê…

21
 – ßìð åò! – äåéÿ Éàçîí ÷ûüûðäû. – Ñÿí íÿ áóéóðñàí, îíó åò-
ìÿéÿ ñþç âåðèðÿì.
– Ãóëàã àñ! – äåéÿ Ïåëèé ñþçÿ áàøëàäû. – Ñÿí ãûçûë éóíëó äÿ-
ðèíèí òàðèõèíè áèëèðñÿíìè? Ñÿí áèëèðñÿíìè êè, àòàíëà ìÿíèì êèìè,
Ôðèêñèí àòàñû èëÿ ñÿíèí áàáàí äà ãàðäàø èäèëÿð? Ñÿí áèëèðñÿíìè êè,
Ôðèêñèí áàøûíà Êîëõèäàäà íÿ ýÿëìèøäèð?
Áåëÿëèêëÿ, Ïåëèé Éàçîíà íÿãë åòäè êè, ÷àð Ååò ÿââÿëúÿ Ôðèêñè ñåâ-
ìèø, þç áþéöê ãûçû Õàëêèîïàíû îíà ÿðÿ âåðìèø âÿ îíó þçöíÿ âàðèñ
åòìèøäèð. Ëàêèí, Ååò ñîíðà þçö åâëÿíìèø âÿ òÿçÿ àëäûüû àðâàä, îíóí
ö÷öí îüëó Àñïèðòè äîüìóøäóð. Áåëÿ îëäóãäà ÷àð Ôðèêñÿ ÿìð åòìèøäèð
êè, Êîëõèäàäàí ðÿää îëóá ýåòñèí. Ôðèêñ ÷àðäàí òÿëÿá åòìèøäèð êè, ãûçûë
éóíëó äÿðèíè þçöíÿ ãàéòàðñûí. Áóíó åøèäÿí ÷àð áÿðê ãÿçÿáëÿíìèø âÿ
äÿëèúÿñèíÿ þçöíäÿí ÷ûõàðàã þç êöðÿêÿíèíè þëäöðìöøäöð.
– Ôðèêñèí êþëýÿñè ìÿíÿ ðàùàòëûã âåðìèð, – äåéÿ Ïåëèé
ñàõòàêàðëûãëà ãöññÿëÿíÿðÿê Éàçîíà ìöðàúèÿò åòäè: – Î ùÿð ýåúÿ
ìÿíèì éàíûìà ýÿëèð, ùÿì ìÿíÿ éàëâàðûð âÿ ùÿì äÿ òÿëÿá åäèð êè,
ìÿí Êîëõèäàéà ýåäèì âÿ Ååòèí ÿëèíäÿí ãûçûë éóíëó äÿðèíè àëûì.
Àíúàã áó âàð êè, ìÿí ãîúàëìûøàì âÿ áåëÿ óçàã áèð ñÿôÿðÿ ýåò-
ìÿéÿ ìÿíäÿ òàãÿò éîõäóð… Áóíó ñÿí åòìÿëèñÿí, Éàçîí! Ãûçûë
éóíëó äÿðèíè ÿëäÿ åò, îíäà ñÿí ùÿì Ôðèêñèí ãèñàñûíû àëìûø îëàðñàí,
ùÿì äÿ þç äîüìà þëêÿíè äöíéàíûí áöòöí þëêÿëÿðèíäÿí âàðëû
åäÿðñÿí, ìÿí èñÿ Èîëêóí ùàêèìèééÿòèíè ñåâèíúëÿ ñÿíÿ âåðÿðÿì.
Ïåëèé Éàçîíà áåëÿ äåéèð, þç-þçöíÿ èñÿ äöøöíöðäö:
“Þç þëöìöíö àõòàðìàã ö÷öí éîëà äöø! Ùÿð ùàðàäà îëóð-
îëñóí, ñÿí îíó òàïàúàãñàí – ôûðòûíàëû äÿíèçäÿìè, éàä ñàùèëäÿìè
âÿ éàõóä äà ùèéëÿýÿð Ååòèí éàíûíäà ãîíàã îëàðêÿí, – ôÿðãè
éîõäóð, åé Åçîíóí îüëó, ñÿí ìÿùâ îëàúàãñàí. Ãûçûë éóíëó äÿðèíè
ÿëäÿ åäÿ áèëìÿéÿúÿéèí êèìè, Èîëêó äà ýþðÿ áèëìÿéÿúÿêñÿí!”
Éàçîí òÿùëöêÿëè âÿ àüûð ñÿôÿðÿ ùàçûðëàøìàüà áàøëàäû.
Ö÷ áþéöê, ôûðòûíàëû äÿíèçè öçöá êå÷ìÿê âÿ Êîëõèäàéà ýåäèá
÷àòìàã ö÷öí áþéöê, èòèñöðÿòëè âÿ ìþùêÿì áèð ýÿìè ëàçûì èäè êè,
áåëÿ áèð ýÿìèäÿ ùÿëÿ Éóíàíûñòàíäà éîõ èäè. Áþéöê ýÿìèäÿ ñÿ-
ôÿðÿ ÷ûõìàã âÿ ãûçûë éóíëó äÿðèíè èñòÿð çîðëà, èñòÿðñÿ äÿ ùèéëÿ èëÿ
ÿëäÿ åòìÿê ö÷öí Éàçîíà èýèä âÿ ãöââÿòëè éîëäàøëàð – äÿíèç÷èëÿð
âÿ äþéöø÷öëÿð ëàçûì èäè.
22
 Éàçîí, ôèêðÿ äàëàðàã Ïåëèîí ìåøÿñèíÿ éîëà äöøäö êè, îðàäàí
þç ýÿìèñèíèí þçöëöíö ãîéìàã ö÷öí éàðàðëû áèð àüàú àõòàðûá
òàïñûí. ×îõ ÷ÿêìÿäÿí äàüûí ÿòÿéèíäÿ î, áþéöê áèð øàì àüàúû
òàïäû âÿ îíó êÿñìÿéÿ áàøëàäû. Áèðäÿí î, úèíýèëòèëè áèð ñÿñ åøèòäè:
– Éàçîí, ìÿí ñÿíÿ êþìÿê åäÿðÿì. Ñÿíèí, ùÿëÿ áó âàõòà êè-
ìè èíñàíëàðäà îëìàéàí áèð ýÿìèí îëàúàãäûð. Ìÿí, ñÿíÿ Éóíàíûñ-
òàíûí ÿí éàõøû ãÿùðÿìàíëàðûíû éîëäàø âåðÿúÿéÿì âÿ þçöì ñèçè
ôûðòûíàëàðäàí âÿ äóìàíëàðûí è÷ÿðèñèíäÿí êå÷èðÿúÿéÿì, ñÿí ãûçûë
éóíëó äÿðèíè ÿëäÿ åäÿúÿêñÿí.
Éàçîí, ãîúà ãàðûíû ÷àéäàí êå÷èðÿðêÿí, ýþñòÿðäèéè õèäìÿòÿ
ýþðÿ îíà òÿøÿêêöð åäÿí ñÿñè òàíûäû.
Áó, áþéöê Çåâñèí àðâàäû, èëàùÿ Ùåðàíûí þçö èäè, Éàçîíà êþ-
ìÿê åòìÿéè ãÿò åëÿìèøäè. Î, Éàçîíà ÿìð åòäè êè, ýÿìèíèí òèêèë-
ìÿñèíè Èîëê èíøààò÷ûñû Àðãà òàïøûðñûí. Çåâñèí ãûçû – àëèìëÿðèí âÿ
ñÿíÿòêàðëàðûí ùèìàéÿ÷èñè Àôèíà Ïàëëàäàäàí èñÿ áó èøÿ ðÿùáÿðëèê
åòìÿéè õàùèø åòäè.
Ýÿìè òèêèëÿíÿ ãÿäÿð èñÿ Éàçîí áöòöí Éóíàíûñòàíû ýÿçÿðÿê,
ýÿëÿúÿê ñÿôÿð ö÷öí þçöíÿ éîëäàø òîïëàéûðäû.

23
 ÝßÌÈÍÈÍ ÉÎËÀ ÄÖØÌßÑÈ
Éàçîíóí êÿñäèéè áþéöê ïåëèîí øàì àüàúûíäàí ýÿìèíèí
þçöëöíö ãàéûðäûëàð. Øàì àüàúûíäàí îíóí áþéöðëÿðèíè äöçÿëòäèëÿð,
éîüóí òèðëÿðëÿ îíëàðû áÿðêèòäèëÿð; îíëàðûí öñòöíÿ äþøÿìÿíè äöç-
äöëÿð. Ýÿìèíèí ÿñàñûíû òàõòàëàðëà áèð-áèðèíÿ òèêäèëÿð; ýÿìèíèí êÿ-
íàðëàðûíà àâàðëàð ö÷öí ýèðäÿ äåøèêëÿð à÷äûëàð âÿ îíëàðû ýþíëÿ òèê-
äèëÿð. Ýÿìèíèí îðòàñûíäà àòãûëàðëà óúà, íàçèê øàì àüàúû áÿíä åëÿ-
äèëÿð âÿ îíëàðà êÿòàí éåëêÿí áÿðêèòäèëÿð. Ýÿìèíèí äàë òÿðÿôèíÿ
Äîäîí ìåøÿñèíèí ìöãÿääÿñ ïàëûä àüàúûíäàí áèð ïàð÷à áàüëà-
äûëàð. Áó ïàëûä àüàúû ñåùèðëè èäè; îíóí éàðïàãëàðûíûí õûøûëòûñûíäà
àäàìëàð þç òàëåëÿðèíè åøèäÿ áèëÿðäèëÿð. Ýÿìèíè òèêÿíëÿð áåëÿ öìèä
åäèðäèëÿð êè, Äîäîí ïàëûäûíûí áó áèð ïàð÷àñû ñöêàí÷ûíûí ñàäèã êþ-
ìÿê÷èñè îëàúàã âÿ äÿíèç÷èëÿðÿ, ÷ÿòèíÿ äöøäöêëÿðè âàõòäà íÿ åò-
ìÿê ëàçûì îëäóüóíó ýþñòÿðÿúÿêäèð. Ýÿìèíèí áóðóí ùèññÿñèíäÿ
àüàúäàí èýèä ñÿééàùëàðûí ùàìèñè îëàí èëàùÿ Ùåðàíûí ýþçÿë áàøûíû
éîíóá äöçÿëòäèëÿð âÿ îíó ãûçûëà òóòäóëàð: – ãîé î, ýÿìèíèí þíöíäÿ
ïàðûëäàñûí âÿ èøûã ñà÷ñûí, ãîé óçàãäàí ùàìû ýþðñöí êè, Éàçîíóí
ýÿìèñèíè Ùåðà þçö ñöðöð! – äåäèëÿð.
Íÿùàéÿò, ýÿìè ãÿòðàíëàíûá òÿúùèç åäèëÿíÿ âÿ ñóéà ñàëûíàíà
ãÿäÿð õåéëè âàõò êå÷äè.
Áóäóð, öçìÿêäÿ éöíýöë, äàëüàëàðà äàâàìëû éåëêÿíëÿðëÿ ãà-
íàäëàíìûø, ñöðÿòëè âÿ ýþçÿë ýÿìèíèí Èîëê ëèìàíûíäàêû êþðïöäÿ
ùàçûð äóðäóüó ýöí ýÿëèá ÷àòäû. Ýÿìèíè ãàéûðàí óñòàíûí øÿðÿôèíÿ
îíóí àäûíû “Àðãî” ãîéäóëàð.
Èîëêäà ùàé-êöé âÿ øÿíëèê èäè. Áöòöí Éóíàíûñòàíûí ýöúëö âÿ
ãöââÿòè îëàí ÿëëè íÿôÿð ñå÷ìÿ ýÿíú “Àðãî” ýÿìèñèíäÿ ãûçûë éóíëó
äÿðèíè ýÿòèðìÿêäÿí þòðö óçàã Êîëõèäàéà éîëà äöøìÿê ö÷öí áó-
ðàéà ýÿëìèøäè. Ãöäðÿòëè Ùåðàêë þç äîñòó Ýèëàñ èëÿ, ùå÷ âàõò áèð-
áèðèíäÿí àéðûëìàéàí åêèç ãàðäàøëàð – Êàñòîð âÿ Ïîëèäåâê, ôåñ-
ñàëèéàëû ãàðäàøëàð – Ïåëåé âÿ Òåëàìîí, Àôèíà øàùû Åýåé, Èòàêà àäà-
ñûíûí øàùû Ëàåðò, Éàçîíóí ãîùóìó ýÿíú Àäìåò, ãöââÿòëè ïÿù-
ëÿâàí Èäàñ âÿ ýÿëÿúÿéè ãàáàãúàäàí áèëÿí àüûëëû Àìôèàðàé áóðàäà
èäèëÿð; ìÿøùóð éóíàí õàíÿíäÿñè Îðôåé äÿ þç êèôàðàñû1 èëÿ ýÿëìèøäè;
__________
1
Êèôàðà – ñèìëè ìóñèãè àëÿòèäèð.
24
êöëÿê àëëàùû Áîðåéèí îüëàíëàðû Êàëàèä èëÿ Çåò þç ãöäðÿòëè ãà-
íàäëàðûíû ÷àëàðàã ýÿëäèëÿð. Ìöÿééÿí îëóíìóø ýöíäÿ Éóíàíûñ-
òàíûí áèð ÷îõ äèýÿð ãÿùðÿìàíëàðû äà Èîëêà òîïëàøäûëàð. Ýÿìèíèí
ñÿðêÿðäÿëèéèíÿ – Éàçîí, ñöêàí÷ûñû ìàùèð âÿ òÿúðöáÿëè äÿíèç÷è
Òèôèñ, ëîñìàíû – ùÿð øåéè ùÿòòà éåðèí ëàï àëòûíû áåëÿ ýþðöá áèëÿí,
óçàãýþðÿí Ëèíêåé ñå÷èëäè. Ïöøê àòìàãëà àâàð ÷ÿêÿíëÿðèí
éåðëÿðèíè áþëöøäöðäöëÿð, ýÿìèíèí äàë òÿðÿôèíäÿêè àâàðû ÷ÿêìÿéÿ
èñÿ èêè íÿôÿð ÿí ýöúëö àäàìû – Ùåðàêë èëÿ Àíêåéí òÿéèí åòäèëÿð.
“Àðãîéà” éåìÿê åùòèéàòû, øÿðàá âÿ è÷ìÿëè ñó éöêëÿäèëÿð êè, éîëäà
éåìÿê-è÷ìÿêäÿí êîðëóãëàðû îëìàñûí.
Àõûðûíúû ýåúÿíè àðãîíàâòëàð – îíëàð þçëÿðèíè áåëÿ àäëàíäûðûðäûëàð
– þç ýÿìèëÿðèíèí éàíûíäà, äÿíèçèí ñàùèëèíäÿ êå÷èðòäèëÿð. Îíëàð êåéô
åëÿäèëÿð, ýþðöá-ýþòöðìöø àäàìëàðûí íàüûëëàðûíû, Îðôåéèí ýþçÿë
ìàùíûëàðûíû äèíëÿäèëÿð âÿ óçóí çàìàí éóõóéà ýåäÿ áèëìÿäèëÿð.
Øÿôÿã ñþêÿíäÿ, Òèôèñ ùàìûíû àéàüà ãàëäûðäû: ýÿìèíèí è÷ÿðè-
ñèíÿ ýèðìÿê âàõòû èäè. Àâàð ÷ÿêÿíëÿð àâàðëàðûí àðõàñûíäà îòóðäó-
ëàð, ñöêàí÷û ñöêàíûí éàíûíäà äóðäó.
Éàçîí ãÿäÿùèíè øÿðàáëà äîëäóðäó.
– Óüóð îëñóí! – äåéÿ î, øÿðàáû äÿíèçÿ áîøàëòäû – öçöá ýåò-
ìÿçäÿí ÿââÿë äÿíèç÷èëÿðèí àäÿòè áåëÿ èäè.
Àâàð÷ûëàð àâàðëàðû èøÿ ñàëäûëàð âÿ “Àðãî” ñàêèò êþðôÿçëÿ èðÿëèëÿäè.
Ïåëèîí áóðíóíó êå÷äèêäÿí ñîíðà, à÷ûã äÿíèçÿ ÷ûõàðàã, àðãî-
íàâòëàð éåëêÿíè à÷äûëàð. Ñÿìò êöëÿéè ÿñäè âÿ éöíýöë ýÿìè Ôåññà-
ëèéàíûí äàüëûã ñàùèëëÿðè áîéó ñöðÿòëÿ öçäö.
Áóäóð, Ùåëèîñóí àòëàðû ýöíÿø àðàáàñûíû ýþéÿ ãàëäûðäûëàð –
ýöíÿø ÷ûõäû. Àðãîíàâòëàð ñÿôÿðëÿðèíèí èëê ýöíöíö øÿí áàüûðòûëàðëà
ñàëàìëàäûëàð. Ýþéöí öçö áóëóäñóç, äÿíèç ñàêèò èäè. Öðÿêëÿð èíòè-
çàðëà âÿ äÿíèç÷èëÿðèí ñàäèã éîë éîëäàøû îëàí öìèäëÿ äîëó èäè.
Ñàðû ñèìëÿð ñÿñëÿíäè âÿ Îðôåéèí ýöúëö ñÿñè ýÿìèíèí êÿíàðëàðû
àðõàñûíäàí ýÿëÿí ñóéóí øàïïûëòûëàðûíû áàòûðäû.
Îðôåéèí ìàùíûëàðûíû åøèäÿðÿê äåëôèíëÿð1 âÿ áàëûãëàð öçöá äÿ-
íèçèí öçöíÿ ÷ûõäûëàð âÿ ÷îáàíûí àðäûíúà ýåäÿí èòàÿòêàð íàõûð êè-
ìè, “Àðãîíóí” äàëûíúà öçäöëÿð.
__________
1
Äåëôèí – Éóíóñ áàëûüû.

26
 ËÅÌÍÎÑ ÀÄÀÑÛÍÄÀ

Àðãîíàâòëàð Éóíàíûñòàíûí ñàùèëëÿðè áîéóíúà óçóí çàìàí öç-

äöêäÿí ñîíðà, Õàëêèä éàðûìàäàñûíûí ñîí ÷ûõûíòûñûíû äîëàíûá, ýå-
íèø äÿíèçÿ ÷ûõäûëàð.
Áèð äÿôÿ àõøàì÷àüû îíëàð ãàðøûäà, äÿíèçèí öçÿðèíäÿ ãûðìû-
çûìòûë áèð àäà ýþðäöëÿð. ßââÿëúÿ îíëàð áåëÿ äöøöíäöëÿð êè, ýöí
áàòàðêÿí àäàäàêû óúà äàüëàðû ãûçàðòìûøäûð. Ëàêèí ýåúÿ îëäó, ÿò-
ðàôäà ùÿð òÿðÿô ãàðàíëûãëàøäû, íàìÿëóì àäà èñÿ ñàíêè, îíëàðûí ãàð-
øûñûíäà öçöðäö âÿ “Àðãî” öçöá îíà éàõûíëàøäûãúà, ãûçàðòû áèð î
ãÿäÿð àéäûí îëóðäó. Áèðäÿí, àäàíûí öçÿðèíäÿ óúàëàí äàüûí çèðâÿ-
ñèíäÿí îäëó áèð ñöòóí àéðûëûá ýþéëÿðÿ äîüðó éöêñÿëäè, ýóðóëòó âÿ
òèòðÿéèøëÿ ìèëéîíëàðëà ãûüûëúûì âÿ êþçÿðìèø äàøëàðû ÿòðàôà ñÿïÿ-
ëÿéÿðÿê äÿíèçÿ òþêöëäö.
Àðãîíàâòëàð ýÿìèíèí ýþéÿðòÿñèíÿ òîïëàøäûëàð, áó áþéöê òà-
ìàøàäàí íÿøÿëÿíÿðÿê, äÿíèçèí îðòàñûíäàêû áó éàíüûíûí íÿ äåìÿê
îëäóüóíó áèð-áèðèíäÿí ñîðóøäóëàð.
Ñÿùÿð à÷ûëäû, àäàäàêû àëîâ ñþíäö, àíúàã äàüäàí, åâäÿ ñîáà
éàíäûðàðêÿí îíóí áîðóñóíäàí ÷ûõàí òöñòö êèìè, ãàëûí òöñòö ÷ûõûðäû.
“Àðãî” ñàùèëÿ éàõûíëàøäû. Ýÿìèíè äàëüàëàð àïàðìàñûí äåéÿ,
àðãîíàâòëàð äÿíèçèí äèáèíÿ – ñó, áóðàäà ÷îõ äà äÿðèí äåéèëäè –
ìþùêÿì êÿíäèðÿ áàüëàíìûø áþéöê áèð äàø ñàëëàäûëàð. Áàøãà áåëÿ
áèð êÿíäèð ýÿìèíèí äàë òÿðÿôèíÿ áàüëàíìûøäû; îíóí áèð óúóíó ñà-
ùèëÿ òóëëàäûëàð âÿ àâàð÷ûëàðäàí áèðè îíó ãàéà ÷ûõûíòûñûíà èëèøäèðèá
äöéöíëÿäè.
Àðãîíàâòëàð éàâàøúà ñàùèëÿ ÷ûõäûëàð. Äàõèëèíäÿ îä îëàí òîð-
ïàüà àéàã áàñìàã ãîðõóëó èäè, òîðïàã îíëàðà ãûçìàð âÿ òèòðÿê ýþ-
ðöíöðäö. Áàõàðêÿí, îíëàð óçàãäà øÿùÿð äèâàðëàðû ýþðöá øÿùÿðÿ
äîüðó éîëëàíäûëàð êè, áó àäàíûí íåúÿ àäëàíäûüûíû âÿ áóðàäà éàøà-
éàí àäàìëàðûí êèì îëäóüóíó þéðÿíñèíëÿð.
Àðãîíàâòëàðûí ýÿëìÿñèíè, àðòûã øÿùÿðäÿ ýþðìöøäöëÿð: îíëàð
“Àðãî”íóí äàéàíäûüû ñàùèëäÿí òÿçÿúÿ àðàëàíìûøäûëàð êè, øÿùÿð äàð-
âàçàëàðûíäàí áþéöê áèð ñèëàùëû äÿñòÿ ÷ûõäû âÿ ùÿäÿ èëÿ ñèëàùëàðûíû
ãàëäûðûá, îíëàðûí ãàðøûñûíà éåðèäèëÿð.
27
 Àðãîíàâòëàð äà, ùÿð åùòèìàëà ãàðøû, äþéöø ãàéäàñûíäà äöçöë-
äöëÿð âÿ äþéöøÿ ùàçûðëàøäûëàð. Ëàêèí óçàãýþðÿí Ëèíýåé áèðäÿí
ýöëäö âÿ äåäè:
– ßë ñàõëàéûí, äîñòëàð, ãûëûíúëàðûíûçû âÿ íèçÿëÿðèíèçè àøàüû
ñàëûí, áóíëàð ãàäûíäûðëàð.
Äîüðóäàí äà áóíëàð, äàâà ïàëòàðû ýåéìèø, ÿëëÿðèíäÿ ñèëàù îëàí
ãàäûíëàð èäèëÿð.
Àðãîíàâòëàð äàéàíäûëàð âÿ þç ãåéðè-àäè äöøìÿíëÿðèíÿ òÿÿú-
úöáëÿ áàõäûëàð. Ýÿëìÿëÿðèí îíëàðà ùöúóì åòìÿäèêëÿðèíè ýþðÿí
ãàäûíëàð äà äàéàíäûëàð âÿ þç àðàëàðûíäà ìÿñëÿùÿòëÿøèá, áó àäàì-
ëàðûí êèì îëäóãëàðûíû âÿ àäàéà íÿ ö÷öí ÷ûõäûãëàðûíû þéðÿíìÿê
ö÷öí þç åë÷èëÿðèíè ýþíäÿðäèëÿð.
Àðãîíàâòëàð äåäèëÿð êè, îíëàðûí éîëó àäàíûí éàíûíäàí êå÷èðäè,
îíëàð ùå÷ áèð ïèñ íèééÿòäÿ äåéèëëÿð, ñîíðà îíëàð ýþçÿë àäàéà áàõ-
ìàã âÿ éåìÿê-è÷ìÿê åùòèéàòû ýþòöðìÿê ö÷öí èúàçÿ èñòÿäèëÿð.
Îíëàð åë÷èäÿí áóðàíûí Ëåìíîñ àäàñû îëäóüóíó þéðÿíäèëÿð.
Áóðàäà îäïöñêöðÿí Ìîñèõë äàüûíäà, àëëàù Ùåôåñòèí äÿìèð÷èõà-
28
íàñû âàð èäè, êöðÿäÿ äàèì ìöãÿääÿñ îä éàíûðäû. Ìöãÿääÿñ óñòà-
íûí õöñóñèëÿ ÷îõ èøè îëàíäà âÿ îíóí òàéýþç øàýèðäëÿðè – êèêëîïëàð1
îäó ãöââÿòëÿ öôöðÿíäÿ, ãûüûëúûìëàð ó÷óá ýþéÿ éöêñÿëÿð âÿ ãöä-
ðÿòëè ÷ÿêèúèí éåðàëòû çÿðáÿëÿðèíäÿí áöòöí àäà òèòðÿéÿð âÿ ÿñÿðäè.
Âàõòèëÿ íÿùÿíý Ïðîìåòåé áóðàäàí ãûüûëúûì ýþòöðöá àïàðìûøäûð
êè, èíñàíëàðà îä áÿõø åòñèí.
Àðãîíàâòëàð àäàäà ãÿòèééÿí êèøè îëìàäûüûíû áèëèá òÿÿúúöáëÿí-
äèëÿð. Øÿùÿðäÿ òÿêúÿ ãàäûíëàð éàøàéûð, ÷þëäÿ âÿ åìàëàòõàíàäà þç-
ëÿðè èøëÿéèð âÿ êèøèëÿðÿ ìÿõñóñ îëàí áöòöí èøëÿðè þçëÿðè ýþðöðäöëÿð.
Ùÿòòà àäàíû ùöúóìëàðäàí ãîðóìàüû äà ãàäûíëàð åòìÿëè èäèëÿð.
Áó ãàäûí ñÿëòÿíÿòèí ÷àðè÷ÿ Èïñèïèëà èäàðÿ åäèðäè.
Åë÷è àðãîíàâòëàðûí õàùèøèíè îíà éåòèðäèêäÿ î, áöòöí ãàäûíëàðà
ÿìð åëÿäè êè, àäÿòÿí þç èøëÿðèíè ìöçàêèðÿ åòäèêëÿðè ìåéäàí÷àéà
òîïëàøñûíëàð âÿ áåëÿ äåäè:
__________
1
Êèêëîïëàð – ãÿäèì éóíàí ÿñàòèðëÿðèíÿ ýþðÿ Óðàí âÿ Ùåèí îüëàíëàðû, àëûíëàðûíäà
òÿê áèð ýþç îëàí ÿúàéèá íÿùÿíýëÿðäèð, îíëàðû òñèêëîïëàð äà àäëàíäûðûðëàð.

29
 – ßçèç áàúûëàð! Éàäåëëèëÿðÿ ÷þðÿê, ìåéâÿ âÿ øèðèí Ëåìíîñ øÿ-
ðàáû âåðÿê. Ùÿäèééÿëÿðèìèçè îíëàð ö÷öí ýÿìèéÿ àïàðàã. Àíúàã
îíëàð ãîé òåç öçöá ýåòñèíëÿð, ãîé áèçèì øÿùÿðèìèçÿ ýèðìÿñèíëÿð.
Îíëàð, áó éàäåëëèëÿð ýöúëöäöðëÿð, áèç îíëàðûí íÿ íèééÿòäÿ îëäóüó-
íó áèëìèðèê.
Ëàêèí, ÷àðè÷ÿíèí ãîúà äàéÿñè, àüñà÷ëû Ïîëèêñî, áóíà åòèðàç åòäè:
– Ìÿíÿ áèð áàõûí: áàøûì àüàðûá ãàðûìûøàì, òåçëèêëÿ þëÿúÿéÿì.
Ãîúàëàð þëÿíäÿ, úàâàíëàð èñÿ ãîúàëàíäà, êèì þêöçëÿðè áî-
éóíäóðóãëàéàúàã, éåè ñöðÿúÿê, òàõûëû ÿêÿúÿê âÿ òàðëàäà ñöíáöëö
áè÷ÿúÿê? Øÿùÿðè äþéöøêÿí ãîíøóëàðûí ùöúóìóíäàí âÿ ñèçè àüûð
êþëÿëèêäÿí êèì ãîðóéàúàã? Êèì êþùíÿ åâëÿðè òÿìèð åäÿúÿê âÿ
éåíè åâëÿð òèêÿúÿê? Áèçäÿí ñîíðà êèì éàøàéàúàãäûð? Áó ýÿìèíè âÿ
îíóí è÷ÿðèñèíäÿêè ÿëëè íÿôÿð èýèä âÿ ýöúëö ãÿùðÿìàíû Àëëàù þçö
áèçèì ö÷öí ýþíäÿðìèøäèð. Ùÿð øåéäÿí ýþðöíöð êè, áó àäàìëàð éà-
ìàí àäàìëàð äåéèëëÿð. Ìÿíèì ìÿñëÿùÿòèìÿ ãóëàã àñûí: îíëàðû ÷à-
üûðûí ñèçèí éàíûíûçäà éàøàñûíëàð, ãîé îíëàð Ëåìíîñäà ãàëñûíëàð, ãîé
øÿùÿðè èäàðÿ åòñèíëÿð, ãîé þçëÿðèíÿ àðâàä ñå÷ñèíëÿð, àðâàäëàðûíûí
óøàãëàðû îëñóí, ãîé ýÿëìÿëÿð ñèçÿ ãîùóì îëñóíëàð, îíëàð ùÿð èøäÿ
ñèçèí äàéàüûíûç âÿ áöòöí äöøìÿíëÿðäÿí ìöäàôèÿ÷èíèç îëàðëàð.
Ãîúà Ïîëèêñî áåëÿ äåäè âÿ ãàäûíëàð ôèêèðëÿøèá îíóíëà ðàçûëàø-
äûëàð. Úÿëä àòëàðû àðàáàéà ãîøäóëàð, ìåéâÿ èëÿ äîëó çÿíáèëëÿðè øÿ-
ðàáëà äîëó ñÿùÿíýëÿðè îíà éöêëÿäèëÿð âÿ åë÷èíè àðãîíàâòëàðûí éà-
íûíà ýþíäÿðäèëÿð êè, ùÿäèééÿëÿðè îíëàðà âåðñèí âÿ îíëàðû ÷àðè÷ÿ
Èïñèïèëàíûí éàíûíà ãîíàãëûüà äÿâÿò åòñèí.
Àðãîíàâòëàð áó äÿâÿòè ñåâèíúëÿ ãÿáóë åòäèëÿð, ÿí éàõøû ïàëòàð-
ëàðûíû ýåéèíèá øÿùÿðÿ éîëëàíäûëàð. Àíúàã Ùåðàêë èëÿ Ùèëàñ, Àìôèàðàé
âÿ õàíÿíäÿ Îðôåé ýÿìèíèí êåøèéèíè ÷ÿêìÿéÿ ãàëäûëàð.
Ãàäûíëàð êö÷ÿëÿðäÿ ãÿùðÿìàíëàðû ýöëÿð öçëÿ ãàðøûëàäûëàð, áö-
òöí ãàïûëàðû îíëàðûí öçöíÿ à÷äûëàð. Éàçîíó ÷àðè÷ÿíèí ñàðàéûíà àïàð-
äûëàð âÿ ÷àðè÷ÿ îíà áåëÿ äåäè:
– Áèç ñÿíèí âÿ éîëäàøëàðûíûí ýÿëèøèíÿ ÷îõ øàäûã. Áó øÿíëèêäÿ
áèçèì ãîíàüûìûç îëóí. Áèçèì àäàíûí ñàùèáè àëëàù Ùåôåñòè âÿ îíóí
àðâàäû – èëàùÿ Àôðîäèòàíû øÿðÿôëÿíäèðÿê!
Àðãîíàâòëàð øÿùÿðèí ùÿð òÿðÿôèíÿ äàüûëìûøäûëàð âÿ øÿí çèéàôÿò
áàøëàíäû.
30
 Çèéàôÿò çàìàíû ÷àðè÷ÿ Éàçîíà äåäè:
– Ýþðöðñÿíìè, áèçèì àäà íåúÿ ýþçÿë, òîðïàüûìûç íåúÿ áÿðÿ-
êÿòëèäèð. Áó òîðïàüû ñåâ âÿ ÿýÿð èñòÿéèðñÿí áèçèìëÿ ãàë, áó ñàðàé-
äà éàøà âÿ áèçèì øÿùÿðèí ÷àðû îë. Þç éîëäàøëàðûíà äà ÿìð åò, Ëåì-
íîñäà ãàëñûíëàð.
– ×àðè÷ÿ, – äåéÿ Éàçîí äèëëÿíäè, – íÿçàêÿòëè ãÿáóë âÿ õåéèð-
õàù ñþç ö÷öí ìèííÿòäàðàì, ñÿíèí àäàí âÿ ñÿíèí øÿùÿðèí íÿ ãÿäÿð
ýþçÿë îëñà äà, ìÿí áóðàäà ãàëûá, Ëåìíîñäà ÷àð îëà áèëìÿðÿì.
Ìÿíèì éîëóì óçàã âÿ óçóíäóð âÿ ìÿí âÿäèìè éåðèíÿ éåòèðìÿëè,
ãûçûë éóíëó äÿðèíè ÿëäÿ åòìÿëèéÿì.
Àììà êÿäÿðëÿíìèø ÷àðè÷ÿ Éàçîíà ùåé íÿâàçèøëÿ áàõûð, øÿ-
ùÿðäÿ øÿí íÿüìÿëÿð ñÿñëÿíèð âÿ ãàéüûñûç ãûçëàð ìåéäàí÷àëàðäà
âÿ éîë àéðûúëàðûíäà ùåé ðÿãñ åäèðäèëÿð, ãîúà Ïîëèêñî èñÿ ìåùðè-
áàíúàñûíà ùåé äåéèíèðäè: “Ùàðà òÿëÿñèðñèíèç? Þëöìÿ íèéÿ úàí
àòûðñûíûç? Ãîé ãÿùðÿìàíû òÿùëöêÿ þçö àõòàðûá òàïñûí…”
Ãîíàãëûã ãîíàãëûãëà ÿâÿç îëóíóðäó. Ñààòëàð, ýöíëÿð âÿ ýåúÿ-
ëÿð ýÿëèá êå÷èð, àðãîíàâòëàð èñÿ þç ýÿìèëÿðèíÿ ãàéûòìàüû ôèêèðëÿ-
ðèíÿ áåëÿ ýÿòèðìèðäèëÿð.
Ùåðàêë îíëàðû ÷îõ ýþçëÿäè, íÿùàéÿò, þçö øÿùÿðÿ éîëà äöøäö âÿ
ãàéüûñûç éîëäàøëàðûíû äàíëàìàüà áàøëàäû:
– Áèçèì “Àðãî” îíóí÷öíìö ãàéðûëìûøäûð êè, äàëüàëàð îíó
Ëåìíîñ ñàùèëëÿðèíÿ ÷ûðïñûí? Éàçîí áèçè áöòöí Éóíàíûñòàíäàí îíà
ýþðÿìè òîïëàìûøäûð êè, ãàäûíëàðûí çèéàôÿòèíäÿ êåéô ÷ÿêÿê? Ñÿìò
êöëÿéè “Àðãî”íó äàë òÿðÿôäÿí èòÿëÿéèð, ýÿìèíè êþðïöéÿ áàüëàéàí
êÿíäèðëÿð äàðòûëûá àç ãàëûð êè, ãûðûëñûí. Êèì íàçëàíìàã âÿ ãàäûí-
ëàðûí ÷þðÿéèíè éåéèá éàòìàã èñòÿìèðñÿ, – ãûçûë éóíëó äÿðèíèí äà-
ëûíúà, èðÿëèéÿ, éîëà äöøñöí! Àðãîíàâòëàð, éîëà äöøöí!
Óòàíìûø âÿ ñàíêè ìÿñòëèêäÿí àéðûëìûø àðãîíàâòëàð éåíèäÿí
áèð éåðÿ òîïëàøäûëàð âÿ éîëà äöøìÿéÿ ùàçûðëàøäûëàð.
Ëåìíîñ ãàäûíëàðû àäàäà áîë îëàí ùÿð áèð øåéäÿí îíëàð ö÷öí
ýÿìèéÿ ýÿòèðäèëÿð âÿ ãÿùðÿìàíëàðû éîëà ñàëàðêÿí àüëàäûëàð, ÷öíêè
àðòûã îíëàðû ñåâìèøäèëÿð âÿ îíëàðäàí àéðûëìàã èñòÿìèðäèëÿð.
– Ñèçÿ ùÿì éîëóíóçäà âÿ ùÿì äÿ òÿùëöêÿëè èøèíèçäÿ õîø-
áÿõòëèê àðçó åäèðèê, – äåéÿ ÷àðè÷ÿ Èïñèïèëà Éàçîíà ìöðàúèÿò åëÿäè
31
âÿ éàâàøäàí ÿëàâÿ åòäè: – ßýÿð ãûçûë éóíëó äÿðèíè ÿëäÿ åòñÿí âÿ
Ëåìíîñà ãàéûòìàã èñòÿñÿí, øÿùÿðè, ùàêèìèééÿòè âÿ þç ñåâýèìè
ñÿíÿ âåðÿðÿì. Ìÿíè óíóòìà.
Ëàêèí, îíóí ýþçëÿðè éàøëà äîëìóøäó, ÷öíêè öðÿéèíÿ äàììûøäû
êè, àðãîíàâòëàð áèð äÿ ùå÷ âàõò Ëåìíîñà ãàéûòìàéàúàãëàð.
Ùåðàêë ýÿìèíè äàëüàëàðûí öçÿðèíäÿ ñàõëàìûø äàøû äÿíèçèí äè-
áèíäÿí ãàëäûðäû. Éàíàëìà êÿíäèðèíè Ëåìíîñ ãàéàñûíäàí à÷äûëàð
âÿ î, èëàí êèìè ãûâðûëàðàã, ñöêàí÷ûíûí àéàãëàðû àëòûíäà óçàíäû.
Àâàð ÷ÿêÿíëÿðèí ùàìûñû þç éåðèíäÿ èäè. Éàçîí èøàðÿ âåðÿí êèìè
àâàðëàð áèðäÿí ùÿðÿêÿòÿ ýÿëäè âÿ “Àðãî” éåíèäÿí éîëà äöøäö.

32
 ÀÉÛ ÄÀÜÛ

Àðãîíàâòëàð áèðáàøà øÿðãÿ äîüðó öçäöëÿð âÿ öçÿðêÿí ÿòðàô-

ëàðûíäà äÿíèçäÿí âÿ ñÿìàäàí áàøãà ùå÷ áèð øåé ýþðìÿäèëÿð. Ñîí-
ðà, èðÿëèäÿ ñàùèë ýþðöíäö. Èêè ñûðà àë÷àã ñàùèë òÿïÿëÿðèíèí àðàñûíäà
áîüàçûí åíñèç çîëàüû ýþéÿðèðäè. Äàëüàëàð ýóðóëòó èëÿ áîüàçäà áèð-
áèðèíè áàñûð âÿ àü êþïöê ñàùèëÿ ÷ûðïûëûðäû.
Àðãîíàâòëàð, Ùåëëàíûí ãûçûë ãîéóíóí öñòöíäÿí äöøöá áàòäûüû
éåðÿ éàõûíëàøûðäûëàð.
– Ùåëëåñïîíò! – äåéÿ ñöêàí÷û Òèôèñ äèëëÿíäè.
Èòèñöðÿòëè, éöíýöë “Àðãî” ö÷öí íÿ ñó áóðóëüàíëàðû, íÿ äÿ ñó-
éóí èòè àõûíû ãîðõóëó äåéèëäè, îäóð êè, àðãîíàâòëàð éàõûí ñàùèëÿ ìà-
ðàãëà òàìàøà åäÿ-åäÿ åíñèç, óçóí áîüàçëà õåéëè âàõò öçäöëÿð.
Áîüàçû êå÷äèêäÿí ñîíðà îíëàð, éîëëàðûíäà îëàí èêèíúè äÿíèçè –
Ïðîïîíòèäàíû öçöá êå÷ìÿçäÿí ÿââÿë áèð ãÿäÿð äàéàíìàüû ãÿðàðà
àëäûëàð. Îíëàð ñàùèëÿ éàõûíëàøäûëàð.
Îíëàðûí ãàðøûñûíäà òÿð îòëàðëà þðòöëìöø àë÷àã éàøûë áèð äöçÿí-
ëèê âàð èäè. Äÿíèç áó äöçÿíëèéèí è÷ÿðèñèíÿ ñîõóëìóø âÿ ñàêèò áèð
êþðôÿç ÿìÿëÿ ýÿòèðìèøäè. Ñàíêè, òîðïàã êþðïöíö àíäûðàí åíñèç áèð
éîë, éóõàðûéà äîüðó òöêëÿðè ãàáàðìûø éåêÿ áèð àéûéà îõøàéàí éöê-
ñÿê, ãàðàíëûã ñûëäûðûì äàüà ýåäèðäè.
Ñàùèëäÿ ùÿð øåé ñàêèò âÿ õàìóø èäè. Êþê ãîéóíëàðûí ñöðöñö îò-
ëàãäà ýÿçèøèð, äÿíèçèí ëàï êÿíàðûíäà èñÿ ýöíÿøèí ãàðøûñûíäà áàëûã-
÷û òîðëàðû ãóðóäóëìàãäà èäè.
Àðãîíàâòëàð ýÿìèëÿðèíè êþðôÿçÿ éþíÿëòäèëÿð, ÿëâåðèøëè áèð ëè-
ìàí òàïûá, éàí àëäûëàð. Éåðëè ÿùàëè îíëàðû ýöëÿð öçëÿ ãàðøûëàäû. Áó,
ñàäÿ ãÿëáëè, äèíú äîëèîíëàð ãÿáèëÿñè èäè. Äîëèîíëàð àðãîíàâòëàðà
áèëäèðäèëÿð êè, þç íÿñèëëÿðèíè äÿíèçëÿð àëëàùû Ïîñåéäîíäàí áàøëà-
ìûøëàð; Ïîñåéäîí îíëàðûí ùàìèñèäèð âÿ áöòöí äöøìÿíëÿðäÿí îí-
ëàðû ìöùàôèçÿ åäèð. Îíëàð êþðôÿçèí öçÿðèíÿ ñàëëàíìûø óúà äàüû
ýþñòÿðèá äåäèëÿð êè, áó, Àéû äàüûäûð, îíóí öñòöíäÿ àëòû ÿëè îëàí
íÿùÿíýëÿð éàøàéûðëàð; îíëàð ãöäðÿòëè âÿ âÿùøèäèðëÿð, àììà Ïîñåé-
äîíäàí ãîðõäóãëàðûíà ýþðÿ äîëèîíëàðà òîõóíìóðëàð.
Àç ñîíðà, äîëèîíëàðûí ÷àðû äà ñàùèëÿ ýÿëäè. Î, ÷îõ ýÿíú, äåìÿê
îëàð êè, ëàï áûüëàðû ÷ûõìàìûø âÿ çÿðèô áèð îüëàí èäè. Îíóí àäû äà
33
÷àðëûã åòäèéè òîðïàüûí àäû êèìè Êèçèê èäè. Êèçèê ãÿùðÿìàíëàðû
ùþðìÿòëÿ ñàëàìëàäû âÿ îíëàðû çèéàôÿòÿ äÿâÿò åòäè. Çèéàôÿò ÷îõ
ñàäÿ èäè – ÷àðûí ñöðöñöíäÿí ÿí éàüëû ãîéóíëàðäàí ãûçàðòäûëàð âÿ
ìåéâÿ èëÿ øÿðàá ýÿòèðäèëÿð. Ýÿíú ÷àð íÿøÿëè èäè, ãîíàãëàðû äÿíèçÿ
áàõìàã ö÷öí Àéû äàüûíà àïàðäû, îíëàðà äàíûøäû êè, íåúÿ öçñÿëÿð
äàùà éàõøûäûð, ñîíðà þç ÷ÿìÿíëÿðèíè âÿ áàüëàðûíû ýþñòÿðäè âÿ éîëà
ýþòöðìÿê ö÷öí îí áàø ÿí éàõøû ãîéóí áàüûøëàäû.
Àðãîíàâòëàð ýåúÿíè ãîíàãïÿðâÿð äîëèîíëàðûí éàíûíäà ãàëàðàã,
åðòÿñè ýöí ñÿùÿð éîëà ùàçûðëàøäûëàð, Êèçèêëÿ âèäàëàøûá ýÿìèéÿ äà-
õèë îëäóëàð.
Áèðäÿí, ÷îõ èðè äàøëàð, ñàíêè Àéû äàüûíäàí ãîïóá “Àðã”îíóí
éàíûíà ñóéà òþêöëäö, âÿùøè áèð ãûøãûðûã ãîïäó âÿ ñÿééàùëàð íÿ-
ùÿíýëÿðè ýþðäöëÿð. Îíëàðûí áîéó úàâàí øàì àüàúû áîéäà èäè, àüà-
úûí áóäàãëàðû êèìè îíëàðûí ùÿðÿñèíèí àëòû óçóí ãîëó âàðäû: èêèñè
àäàìëàðäà îëäóüó êèìè ÷èéèíëÿðèíäÿí, èêèñè ãóðøàãäàí, èêèñè äÿ
éàíëàðäàí ñàëëàøìûøäû. Íÿùÿíýëÿð, ùàé-êöéëÿ äàüäàí äàøëàðû
÷åâèðèð, áöòþâ ãàéàëàðû ãîïàðûá êþðôÿçÿ òóëëàéûðäûëàð êè, ýÿìèíèí
äÿíèçÿ ÷ûõûø éîëóíó áàüëàñûíëàð, ýÿìè à÷ûã äÿíèçÿ ÷ûõà áèëìÿñèí.
Ãàéìà äàøëàð “Àðãî”íó ÿçèá äàüûòìàãëà ùÿäÿëÿéÿðÿê ñóéà éóì-
áàëàíûðäû. Äîëèîíëàð ãîðõóäàí ãà÷ûá äàüûëûøäûëàð, ýèçëÿíäèëÿð, åëÿ
àðãîíàâòëàð äà þçëÿðèíè èòèðäèëÿð. Áåëÿ îëäóãäà Ùåðàêë êàìàíûíû
ÿëèíÿ àëäû, ýÿìèíèí áóðóí òÿðÿôèíäÿ äàéàíûá íÿùÿíýëÿðè îõ èëÿ
âóðìàüà áàøëàäû. Êþêöíäÿí êÿñèëìèø àüàú êèìè íÿùÿíýëÿð áèð-
áèðèíèí àðäûíúà äàüäàí äÿíèçÿ òþêöëöðäöëÿð. Àðãîíàâòëàð ãàëõàí-
ëàðûí äàëûíäà äàøäàí âÿ êÿñÿêäÿí ãîðóíàðàã ãóðóéà ÷ûõäûëàð âÿ
àëòûãîëëóëàðëà äþéöøÿ ýèðèøäèëÿð. Íÿùÿíýëÿðè ãûðûá òþêäöëÿð âÿ
îíëàðûí úÿñÿäëÿðèíè áàëûãëàð âÿ ãóøëàð ö÷öí éåì ãîéóá, Êèçèêäÿí
öçöá äÿíèçÿ ÷ûõäûëàð.
“Àðãî” Àéû äàüûíäàí àðàëàíàðàã, áöòöí ýöíö ñöðÿòëÿ éîë ýåòäè.
Àõøàì äöøÿíäÿ âÿ ýÿìè, àðòûã, ñàùèëäÿí óçàãäà îëàíäà, à÷ûã
äÿíèçäÿ áèðäÿí øèääÿòëè êöëÿê ãàëõäû. Àðãîíàâòëàð êöëÿéèí ãàëõ-
ìàñûíäàí ñåâèíÿðÿê éåëêÿíëÿðè à÷äûëàð âÿ êöëÿéèí ÿêñ òÿðÿôäÿí
ÿñäèéèíè ùèññ åòìÿäÿí óçàíûá éàòäûëàð. Ýåúÿ òóôàí îíëàðû ýåðèéÿ,
Êèçèêèí éàíûíà ãîâóá ýÿòèðäè, ëàêèí îíëàð éåðëÿðè òàíûéà áèëìÿäè-
34
ëÿð âÿ áåëÿ ýöìàí åòäèëÿð êè, áó, éîëëàðûíûí öñòöíäÿ îëàí éåíè áèð
þëêÿäèð. Îíëàð ñàùèëÿ éàõûíëàøäûëàð, ùèääÿòëÿ ñèëàùëàðûíû îéíàäà-
îéíàäà ãóðóéà ÷ûõäûëàð.
Äîëèîíëàð äà ýåúÿíèí ãàðàíëûüûíäà àðãîíàâòëàðû òàíûìàäûëàð.
Àâàðëàðûí øàïïûëòûñûíû âÿ ãûëûíúëàðûí úèíýèëòèñèíè åøèäÿðêÿí îíëàð
áåëÿ ýöìàí åòäèëÿð êè, áóíëàð äÿíèç ãóëäóðëàðûäûð, òóôàíëû, ãàðàí-
ëûã ýåúÿäÿí èñòèôàäÿ åäÿðÿê, Êèçèêÿ áàñãûí åòìèøëÿð. Äîëèîíëàð þç
äöíÿíêè ãîíàãëàðûíû èíäè ãûëûíú âÿ íèçÿëÿðëÿ ãàðøûëàäûëàð. Ñÿùÿð
à÷ûëàíà ãûäûð ñàùèëäÿ øèääÿòëè âóðóøìà ýåòäè. Àðãîíàâòëàð äþéöøäÿ
òÿúðöáÿëè âÿ ýöúëö èäèëÿð, îäóð êè, äîëèîíëàðäàí ÷îõó ãûðûëìûøäû.
Ýÿíú ÷àðûí þçö Éàçîíóí ñÿððàñò àòäûüû íèçÿäÿí éàðàëàíûá þëìöøäö.
Ñÿùÿð à÷ûëûá ÿòðàôäà ùÿð øåé àéäûí ýþðöíìÿéÿ áàøëàéàíäà,
äöøìÿíëÿð äÿùøÿòëÿ ýþðäöëÿð êè, ýåúÿíèí ãàðàíëûüûíäà îíëàð þç
äîñòëàðû èëÿ âóðóøìóøëàð.
Þç äÿùøÿòëè ñÿùâëÿðèíÿ âÿ ýÿíú ÷àðûí þëöìöíÿ ýþðÿ àðãî-
íàâòëàðëà äîëèîíëàð ö÷ ýöí, ö÷ ýåúÿ àüëàäûëàð. Îíó äÿíèçèí ñà-
ùèëèíäÿ äÿôí åòäèëÿð âÿ ãÿáðèíèí öñòöíäÿ òîðïàãäàí ùöíäöð áèð
òÿïÿ äöçÿëòäèëÿð. Áó ùöíäöð òÿïÿ óçóí çàìàí ãàëäû âÿ ëèìàíà
ýèðÿí ýÿìèëÿðäÿí îëàí äÿíèç÷èëÿð î ñààò ùÿìèí éåðè òàíûéûðäûëàð.

35
 ÝßÌÈÄß ÄÀËÀØÌÀ

Êöëÿéèí îíëàðëà îéíàäûüû áåëÿ áèð õÿáèñ çàðàôàòäàí ñîíðà,

àðãîíàâòëàðûí ãÿëáèíè êÿäÿð áöðöäö. Ùÿð êÿñ ýöíäöç þç èøèíè ëàë-
äèíìÿç éåðèíÿ éåòèðèðäè, ýÿìèäÿ íÿ ýöëìÿê, íÿ çàðàôàò âÿ íÿ äÿ
òÿúðöáÿëè äÿíèç÷èëÿðèí íàüûëëàðû åøèäèëèðäè. Îðôåé äÿ äàùà ìàùíû
îõóìóðäó.
Äÿíèç äÿ ñàêèò äåéèëäè. Úîøãóí êöëÿê äàèì äÿéèøèð, ùèääÿòëÿ
ÿñèð âÿ ýÿìèíè ýàù áó òÿðÿôÿ, ýàù äà áàøãà òÿðÿôÿ ãîâàëàéûðäû.
Ñöêàí÷û ö÷öí ýÿìèíè èäàðÿ åòìÿê ÷ÿòèí èäè, èðè äàëüàëàð äà àâàð
÷ÿêÿíëÿðÿ ìàíå îëóðäó. “Àðãî” ÷îõ éàâàø-éàâàø èðÿëèëÿéèðäè.
Áèðäÿí Ùåðàêëûí àâàð êöðÿéè ñûíäû âÿ áèð àíäà ñó îíó àïàðäû,
ãÿùðÿìàíûí ÿëèíäÿ àíúàã àüàú ãàëäû. Î, àâàð ïàð÷àñûíû àúûãëà ãÿ-
çÿáëè äàëüàëàðûí è÷ÿðèñèíÿ òóëëàäû âÿ àâàð÷ûëàðûí àðàñûíäà þç éåðèíè
òÿðê åäèá ýåòäè.
Éàçîí ñöêàí÷ûéà äåäè:
– Ýÿìèíè ñàùèëÿ éþíÿëò! Äàëüàëàðëà ÷àðïûøìàãäàí éîðóëäóã,
äèíúÿëìÿê ëàçûìäûð. Ùåðàêëà äà éåíè êöðÿê ëàçûìäûð. Êöðÿéè
þçöíÿ î, ñàùèëäÿêè ìåøÿäÿí òàïàð. Ãóðóéà éàí àëàã!
Ñöêàí÷û èòàÿòëÿ ýÿìèíè ãóðóéà äîüðó éþíÿëòäè âÿ òåçëèêëÿ îí-
ëàð, ñûõ ìåøÿëèêëÿ þðòöëìöø áîø ñàùèëÿ éàí àëäûëàð.
Ùåðàêë, ïëàø ÿâÿçèíÿ þðòäöéö øèð äÿðèñèíè ÷èéíèíÿ ñàëäû, ãûëûí-
úûíû, êàìàíûíû âÿ îõëà äîëó ÷àíòàñûíû ýþòöðöá, òÿçÿ àâàð ÿëäÿ åò-
ìÿê ö÷öí ìåøÿéÿ éîëëàíäû. Éîðóëìóø àâàð÷ûëàð àâàðëàðû ìÿìíó-
íèééÿòëÿ éåðÿ ãîéóá, îòóí öñòöíäÿ äèíúÿëìÿéÿ âÿ øàì éåìÿéèíè
ýþçëÿìÿéÿ áàøëàäûëàð. Ùåðàêëûí ÷îõ ñåâäèéè âÿ òÿðáèéÿ åòäèéè Ùè-
ëàñû èñÿ ÷åøìÿ àõòàðûá òàïìàã âÿ ñó ýÿòèðìÿê ö÷öí ìåøÿéÿ ýþí-
äÿðäèëÿð.
Ùèëàñ ãóøëàð êèìè øÿí-øÿí ôèò ÷àëà-÷àëà ìåøÿ èëÿ ýåäèð âÿ
ãóëàã àñûðäû. Áóäóð, êÿíàðäà êîëóí äàëûíäà, ÷àé àõûìûíûí àðàì-
àðàì øûðûëäàìàñû ýöúëÿ åøèäèëèð. Îüëàí êîëëàðû àðàëàäû, îíóí ãàðøû-
ñûíäà ñàêèò áèð ìåøÿ êþðôÿçè ïàðûëäàäû. Ñàêèòëèê èäè âÿ éàøûë ñàùèë-
ëÿðè îëàí ÷àé î ãÿäÿð õîø ýþðöíöðäö êè, Ùèëàñ ùå÷ íÿäÿí åùòèéàò
åòìÿäÿí ñóéà éàõûíëàøäû âÿ êîëëàðûí, àüàúëàðûí, ìàâè ýþéöí âÿ
36
ìåøÿíèí öçÿðèíäÿ ñöçÿí áóëóäëàðûí, ÿëèíäÿ áþéöê ñÿùÿíý òóòìóø
ùàëäà þçöíöí, ñóäà ýþçÿë ñóðÿòäÿ ÿêñ îëóíìàñûíà óçóí çàìàí
òàìàøà åäèá ùÿçç àëûðäû.
Áèðäÿí î, äóìäóðó ñóäà éàøûë ñà÷ëàðû îëàí ýþçÿë áèð ïÿðè ýþð-
äö; ïÿðè îíó úÿçá åäèð, ñóéóí äèáèíÿ, þç éàíûíà ÷àüûðûðäû; ñóéóí
äèáè òÿìèç èäè; ãóìëàð ýöìöø êèìè ïàðûëäàéûð âÿ ðÿíýàðÿíý áàëûã-
ëàð ýþðöíöðäö.
Îüëàí äèêñèíäè, òÿëÿñèê ñÿùÿíý èëÿ ñó ýþòöðìÿê èñòÿðêÿí, ÿéèë-
äè âÿ åëÿ î äÿãèãÿ èêè èíúÿ ÿë ñóäàí áàéûðà ÷ûõäû, áÿðê-áÿðê îíóí
áîéíóíó ãóúàãëàäû âÿ þç àðäûíúà ÷ÿêèá àïàðäû. Ùèëàñ ñÿùÿíýè
ÿëèíäÿí ñàëûá, øèêàéÿòåäèúè ãûøãûðûãëà ñóéà áàòäû.
Àðãîíàâòëàð îíóí ãûøãûðûüûíû åøèòäèëÿð. Ùåðàêëûí äîñòó Ïîëè-
ôåì, ãûëûíúûíû ãàïûá ìåøÿíèí è÷ÿðèëÿðèíÿ úóìäó – î, óøàüûí öñ-
òöíÿ âÿùøè ìåøÿ ùåéâàíûíûí ùöúóì åòäèéèíè ýöìàí åäèá, êþìÿéÿ
òÿëÿñäè. Ëàêèí, ÷àéûí ãûðàüûíäà î, ùå÷ êèìè òàïìàäû, éàëíûç ñûíûã
ñÿùÿíý ñàùèëÿ éàõûí éåðäÿ, ñóéóí öçöíäÿ äöøöá ãàëìûøäû.
Áó àðàäà Ùåðàêë ìåøÿíèí è÷ÿðèëÿðèíÿ ýåäÿðÿê òÿçÿ àâàð ö÷öí
ýþçöíÿ éàðàðëû ýþðöíÿí úàâàí áèð øàì àüàúû òàïäû. Î, èêè ÿëëè àüà-
úûí ýþâäÿñèíäÿí éàïûøäû, ãöââÿòëÿ äàðòûá îíó êþêöíäÿí ÷ûõàðòäû.
Î, ðàçûëûãëà øàì àüàúûíû àðõàñûíà àëäû, äÿíèçèí êÿíàðûíà àïàðäû êè,
îðàäà îíó àâàð øÿêëèíäÿ éîíóá äöçÿëòñèí. Ùèëàñûí èòìÿñèíè åøèäÿí
Ùåðàêë áèð àíäà øàì àüàúûíû éåðÿ òóëëàéûá, þç ñåâèìëèñèíè àõòàð-
ìàüà ýåòäè. Àììà ÿáÿñ éåðÿ Ùåðàêë ÿéèëÿðÿê, îòëàðûí öçÿðèíäÿ
âÿ êîëëàðäà èç àõòàðûðäû – Ùèëàñûí àéàããàáûëàðûíûí èçè éàëíûç ñóéóí
ëàï éàõûíëûüûíäà, ãóìóí öçÿðèíäÿ ýþðöíöðäö.
Éîõ, Ùèëàñû âÿùøè ìåøÿ ùåéâàíû îüóðëàéûá þç éóâàñûíà àïàð-
ìàìûøäû, îíó éûðòûúû ãóø ýþéÿ ÷ÿêìÿìèøäè. Ùåðàêë èëÿ Ïîëèôåì
äþðä áèð éàíà öç òóòàðàã áÿðêäÿí “Ùèëàñ!” “Ùèëàñ!” äåéÿ ÷àüûðûðäû-
ëàð. Úàâàáûíäà, óçàãäàí åëÿ áèë Ùèëàñûí ñÿñèíÿ áÿíçÿð – ýàù èíèëòèéÿ,
ýàù äà àùà îõøàð çÿèô áèð ÿêñ-ñÿäà åøèäèðäèëÿð. Îíëàð áó ñÿñèí ùà-
ðàäàí ýÿëäèéèíè áàøà äöøìÿéÿðÿê ìöõòÿëèô òÿðÿôëÿðÿ ãà÷ûøûðäûëàð.
Ñÿñ èñÿ ñóäàí ýÿëèðäè, ÿýÿð îíëàð ÷àéûí è÷èíÿ áàõñàéäûëàð, éà-
çûã Ùèëàñûí íåúÿ àüëàäûüûíû âÿ ñóéóí äèáèíäÿí îíëàðà òÿðÿô úàí
àòäûüûíû, ïÿðèëÿðèí èñÿ þïöøëÿðëÿ îíóí êþíëöíö àëìàüà ÷àëûøäûãëà-
ðûíû ýþðÿðäèëÿð.
37
 Ëàêèí, äîñòëàð èòìèø îüëàíûí îíëàðà áó ãÿäÿð éàõûí îëäóüóíó
áèëìÿéèá ìåøÿíèí è÷ÿðèëÿðèíè àõòàðìàüà ýåòäèëÿð. Îíëàð áöòöí ýå-
úÿíè ìåøÿäÿ àçûá ãàëäûëàð âÿ äÿíèçèí ñàùèëèíäÿí î ãÿäÿð óçàãëàø-
äûëàð êè, àðòûã ýÿìèäÿ íÿëÿð îëäóüóíó åøèäÿ áèëìÿäèëÿð.
Àðãîíàâòëàð áó ýåúÿ éàõøû äèíúÿëìèøäèëÿð. Ñÿùÿð åðêÿíäÿí,
äàí óëäóçó åëÿ òÿçÿúÿ áàòìûøäû êè, ñöêàí÷û Òèôèñ éóõóäàí àéûëûá
ñÿìò êöëÿéèíèí ÿñäèéèíè ýþðäö. Òèôèñ éîëäàøëàðûíû îéàòäû âÿ îíëàðû
éîëà äöøìÿê ö÷öí òÿëÿñäèðìÿéÿ áàøëàäû. Òåçëèêëÿ àðãîíàâòëàð
òîïëàøäûëàð. Êöëÿê àü éåëêÿíè øèøèðòäè âÿ ýÿìè äàëüàëàðûí öñòö èëÿ
öçöá óçàãëàøäû.
Ýöí ÷ûõûá ýÿìèíè èøûãëàíäûðäû âÿ àðãîíàâòëàð Ùåðàêë èëÿ Ïî-
ëèôåìèí éåðèíèí áîø îëäóüóíó ýþðäöëÿð. Ýÿíú îüëàí Ùèëàñ äà éîõ
èäè. Áó, éîëäà áàø âåðìèø èëê èòêè èäè, îíà ýþðÿ äÿ àðãîíàâòëàð òÿø-
âèøÿ äöøäöëÿð.
“Íåúÿ îëñóí? Ãàéûòñûíëàðìû? Ëàêèí êöëÿê ñÿìò êöëÿéèäèð…
Ùÿì äÿ îíëàð àðòûã ÿââÿëêè éåðÿ ãàéûòìàüûí íåúÿ òÿùëöêÿëè îëäó-
üóíó áèëèðäèëÿð. Éîëäàøëàðûíû, éàä þëêÿäÿ òÿê-òÿíùà áóðàõûá, öçöá
ýåòñèíëÿðìè?… Éîõ, éîõ!… Ãîé Éàçîí äåñèí êè, íÿ åòìÿê ëà-
çûìäûð. Éàçîí áàø÷û ñå÷èëèá, Éàçîí ðÿèñäèð, ãîé Éàçîí ñÿðÿíúàì
âåðñèí!” – äåéÿ àðãîíàâòëàð Éàçîíóí áàøûíà òîïëàøäûëàð âÿ îíóí
áèð ãÿðàð ãÿáóë åòìÿñèíè òÿëÿá åòäèëÿð.
Àììà Éàçîí ñóñóð, åëÿ áèë êè, îíà äåéèëÿíëÿðè åøèòìèðäè. Î, áà-
øûíû àøàüû ñàëûá, ãàøãàáàãëû ùàëäà, ñöêàí÷ûíûí éàíûíäà îòóðìóø âÿ
õÿéàëà äàëìûøäû. Îíäà, Ùåðàêëû áàøãàëàðûíäàí äàùà ÷îõ ñåâÿí
Òåëàìîí, áÿðê ãÿçÿáëÿíÿðÿê ÷ûüûðäû:
– Éàçîíäàí íÿ ýþçëÿéèðèê! Áàõûí, î íåúÿ äÿ ñàêèòäèð. Òÿêúÿ î
ñàêèòäèð. Ìÿí áèëèðÿì: î ùÿìèøÿ Ùåðàêëûí ïàõûëëûüûíû ÷ÿêèðäè, èíäè î
ñåâèíèð – îíóí øþùðÿòèíÿ äàùà ùå÷ êèì ìàíå÷èëèê åòìÿéÿúÿê. Áÿëêÿ
äÿ, áóíëàðûí ùàìûñûíû åëÿ î þçö ãÿñäÿí äöçÿëäèáäèð. Î áèëèðäè êè, ýÿ-
ìè öçöá éîëà äöøÿíäÿ Ùåðàêë áèçèì éàíûìûçäà äåéèëäè… Éàçîíóí
êþìÿê÷èñè – Òèôèñèí äÿ åëÿ áó áÿä ÿìÿëäÿ ÿëè âàðäûð… Éîõ, ìÿí
ñèçèíëÿ äàùà áèð éåðäÿ öçìÿê èñòÿìèðÿì. Ýåðèéÿ äþíöí! Åøèäèðñÿí,
ñöêàí÷û? Ýåðèéÿ äþíäÿð, ýÿìèíè ñàùèëÿ äîüðó éþíÿëò!
Òåëàìîí ýþçëÿðèíè áÿðÿëäÿðÿê, Òèôèñèí öçÿðèíÿ àòûëäû âÿ ýÿ-
ìèíè äþíäÿðìÿê ö÷öí ýöúëÿ ñöêàíû îíóí ÿëèíäÿí äàðòûá àëìàã
39
èñòÿäè. Áÿðê êöëÿê ÿñèðäè, äþíìÿê òÿùëöêÿëè èäè. Áîðåéèí èêè îüëó
– ãàíàäëû ãÿùðÿìàíëàð òåëàìîíóí ãîëóíäàí òóòäóëàð, îíó ñàõëà-
ìàüà ÷àëûøàðàã áÿðê àúûãëàíäûëàð.
Áèðäÿí ÷îõ èðè áèð äàëüà ãàëõûá ýÿìèíèí êÿíàðûíà ÷ûðïûëäû,
ãöäðÿòëè áèð ÿë ýÿìèíèí îìóðãàñûíäàí éàïûøûá, îíó äàéàíäûðäû.
Áàøäàí-àéàüà ñó éîñóíóíà áöðöíìöø, ùåéáÿòëè, úèääè äÿíèç àëëàùû
àðãîíàâòëàðûí ãàðøûñûíà ÷ûõûá ãîðõóíú ñÿñ èëÿ äåäè:
– Äàëàøìàüû áóðàõûí! Ùàðàéà âÿ íÿ ö÷öí öçöá ýåòäèéèíèçè
éàäà ñàëûí. Ãàéûòìàéûí, èðÿëèéÿ äîüðó òÿëÿñèí! Ñèçèí éîëäàøëàðûíûç
ñàùèëäÿ Éàçîíóí ïèñ íèééÿòèíÿ ýþðÿ éîõ, Çåâñèí ùèêìÿòëè áóéó-
ðóüóíà ýþðÿ ãàëìûøëàð. Ùåðàêëû áàøãà èøëÿð, áàøãà èýèäëèêëÿð ýþç-
ëÿéèð. Ñèç èñÿ Éàçîíëà öçöá ýåäèí, – äåäè âÿ äÿíèçèí äÿðèíëèêëÿ-
ðèíäÿ ýþçäÿí èòäè. Òåëàìîíóí ùèðñè êöëÿê êèìè áèð àíäà éàòäû âÿ
þç áþéöê éîëäàøûíûí õàòèðèíÿ òîõóíäóüó ö÷öí óòàíäû. Î, þçöíö
èòèðìèø ùàëäà Éàçîíóí éàíûíà ýÿëäè âÿ éàâàøúà äåäè:
– Ìÿíè ãàáà âÿ êîáóä ñþçëÿðèìÿ ýþðÿ áàüûøëà! Îíëàð ãöññÿ
âÿ ãÿçÿáäÿí äèëèìÿ ýÿëìèøäè.
Éàçîí Òåëàìîíóí òÿãñèðèíäÿí êå÷èá îíóíëà áàðûøäû. Éåíèäÿí
ýÿìèäÿ äèíúëèê äþâðö áàøëàíäû, àðãîíàâòëàð áèðëèêäÿ àâàð ÷ÿêèð,
“Àðãî” èñÿ äÿíèçäÿ ùåé èðÿëèëÿéèðäè.

40
 ÁÅÁÐÈÊËßÐ ×ÀÐËÛÜÛÍÄÀ

Àðãîíàâòëàð ñîí äàéàíàúàãäàí òÿëÿñèê éîëà äöøÿðêÿí, è÷ìÿëè

ñó åùòèéàòûíû äîëäóðìàüû óíóòäóãëàðû ö÷öí òåçëèêëÿ éåíÿ äÿ ñàùèëÿ
ãàéûòìàëû îëäóëàð.
Ãóðóéà éàõûíëàøàðêÿí îíëàð, äàøäàí âÿ éîíóëìàìûø òèðëÿðäÿí
òèêèëìèø éîõñóë, íàùàìâàð êîìàëàð âÿ ùåéâàí äÿðèëÿðè ýåéìèø
âÿùøè âÿ äþéöøêÿí ýþðöíöøëö àäàìëàð ýþðäöëÿð. Àðãîíàâòëàðûí
ýÿìèñèíè ýþðÿí âÿùøè àäàìëàð ãûøãûðà-ãûøãûðà ýÿìèíèí éàí àëàúà-
üû éåðÿ úóìäóëàð âÿ ìàë ñöðöñö êèìè áèð éåðÿ òîïëàøûá, ùå÷ áèð
ãîíàãïÿðâÿðëèê ÿëàìÿòè ýþñòÿðìÿäÿí, ìàðàãëà, àäàìëàðûí ãóðó-
éà ÷ûõìàëàðûíû ýþçëÿäèëÿð. Èçäèùàìûí è÷ÿðèñèíäÿí ÷îõ ùöíäöðáîé-
ëó, ÿéíèíÿ ãàðà ïëàø ýåéìèø, ÿëèíäÿ àüûð äÿéÿíÿê îëàí áèð àäàì
÷ûõäû. Éàçîí áóíóí ùÿìèí âÿùøè àäàìëàðûí áàø÷ûñû îëäóüóíó áà-
øà äöøöá ãóðóéà ãÿäÿì ãîéäó âÿ îíà ìöðàúèÿò åäèá:
– Ñÿíÿ ñàëàì îëñóí! – äåäè. – Çÿùìÿò ÷ÿêèá áèçÿ äå ýþðÿê áó
éåð ùàðàäûð âÿ áóðàäà éàøàéàí õàëã ùàíñû õàëãäûð. Áèç – àðãîíàâòëàð,
àçàä äÿíèç÷èëÿðèê. Éóíàí øÿùÿðè Èîëêäàí óçàã Êîëõèäàéà öçöá
ýåäèðèê êè, èíñàíëàðà áîëëóã âÿ ôèðàâàíëûã ýÿòèðÿí ãûçûë éóíëó
äÿðèíè ÿëäÿ åäÿê. Áèçäÿí ãîðõìàéûí, áèç ñèçÿ ùå÷ áèð ïèñëèê åòìÿ-
ðèê. Áèç àíúàã ãàáëàðûìûçû è÷ìÿëè ñó èëÿ äîëäóðäóãäàí ñîíðà, ÷ûõûá
ýåäÿúÿéèê. Áþéöê Çåâñ áöòöí èíñàíëàðà, ãîíàðïÿðâÿð îëìàüû âÿ
ñÿééàùëàðà êþìÿê åòìÿêäÿí áîéóí ãà÷ûðìàìàüû áóéóðìóøäóð.
– Ùå÷ áèð Çåâñ, ôèëàí òàíûìûðàì! – äåéÿ ãàðà ïëàøëû àäàì
êîáóäúàñûíà Éàçîíóí ñþçöíö êÿñäè. – Ìÿí – Àìèêÿì, ìÿíèì
þç ãàíóíóì âàðäûð. Ìàäàì êè, òàëå ñèçè ìÿíèì éàíûìà, áåáðèê-
ëÿðèí ñÿëòÿíÿòèíÿ ýÿòèðèá ÷ûõàðìûøäûð, ìÿíèì ãîíàãëàðû íåúÿ ãÿ-
áóë åòìÿéèìè þéðÿíèí, áèëèí. Áèð áàõûí! – äåéÿ î, äÿéÿíÿêëÿ ýþñ-
òÿðäè: êÿíäÿ ýèðÿí éåðäÿ, óçóí ïàéàëàðûí áàøûíäà ãóðóìóø èíñàí
áàøëàðû ñàëëàíìûøäû. – Ñèçèí ö÷öí äÿ éåð êèôàéÿò åäÿð, åé äÿíèç
àâàðàëàðû! – äåéÿ âÿùøè ýöëäö.
Áåáðèêëÿð äÿ þç ÷àðëàðûíûí çàðàôàòûíäàí ðàçû ãàëàðàã ýöëöøäöëÿð.
Àìèê ñþçöíÿ äàâàì åòäè:
– Ìÿíèì òîðïàüûìà àéàã áàñàí éàäåëëèëÿðèí ùàìûñûíû ìÿí
þçöì èñòÿäèéèì êèìè ãîíàã åäèðÿì. Áàõ! – äåéÿ î, Éàçîíóí áàøû
41
áîéäà îëàí éóìðóüóíó òÿêÿááöðëÿ éóõàðû ãàëäûðäû. – Åé, äÿíèç-
÷èëÿð, ñèçëÿðäÿí ÿí ýöúëöñö êèìäèðñÿ, ãîé ìÿíèìëÿ éóìðóã äà-
âàñûíà ÷ûõñûí! Êèì ìÿíÿ ãàëèá ýÿëñÿ, áóðàíûí ñàùèáè îëàúàã, êè-
ìÿ ìÿí ãàëèá ýÿëñÿì – îíóí áàøûíû öçöá éàäèýàð ñàõëàéàúà-
üàì… Ùÿ? Ìÿíèì äÿâÿòèìè ãÿáóë åäèðñèíèçìè?
Àðãîíàâòëàð ùèðñëÿðèíè ýöúëÿ áîüóá áåáðèêëÿðèí ÷àðûíûí ëîâüà
íèòãèíè äèíëÿäèëÿð. Éàçîí ùå÷ áèð ñþç äåìÿäÿí þç öñòöíäÿí
ñèëàùûíû ÷ûõàðìàüà áàøëàäû. Ëàêèí, Ïîëèäåâê îíó ãàáàãëàäû.
– Áèð âàõò âàðäû, ìÿíè Åëëàäàäà ÿí éàõøû éóìðóã äþéöø÷öñö
àäëàíäûðàðäûëàð, – äåéÿ î, éîëäàøëàðûíà ìöðàúèÿò åòäè, – ìÿíÿ èçí
âåðèí, áó áåáðèêè ñàêèòëÿøäèðèì… – Ñîíðà î, Àìèêÿ ìöðàúèÿò
åäÿðÿê, íÿçàêÿòëÿ áàø ÿéäè: – Ìåùðèáàíúàñûíà ãÿáóëóíóç ö÷öí
ìèííÿòäàðàì! Ýÿëèí âàõòû ùÿäÿð âåðìÿéÿê. Ìÿí ùàçûðàì!
Íÿùÿíý àäàì Ïîëèäåâêÿ áàõûá ãûìûøäû: ýÿíú ãÿùðÿìàí
ýöúëÿ îíóí ÷èéíèíÿ ÷àòûðäû. Ëàêèí, Ïîëèäåâê ãàëõàíûíû, ãûëûíúûíû
âÿ äÿáèëãÿñèíè öñòöíäÿí ÷ûõàðûá ãàðäàøû Êàñòîðà âåðäè êè, äþéöø
çàìàíû îíëàðû ãîðóéóá ñàõëàñûí.
Àìèê, ùèääÿòëÿ äîäàãàëòû ìûðûëäàíûá, þç äÿéÿíÿéèíè åëÿ áèð
ãöââÿ èëÿ êÿíàðà àòäû êè, òîç ñöòóí êèìè ýþéÿ ãàëõäû. Ðÿãèáëÿð þç
ïëàøëàðûíû îòóí öñòöíÿ òóëëàäûëàð âÿ ãîëëàðûíà äèðñÿéÿ ãÿäÿð ãàéûø
äîëàäûëàð.

42
 Áåáðèêëÿð àúýþç äÿñòÿ êèìè îíëàðû ÿùàòÿ åòäèëÿð. Àðãîíàâòëàð
ãöðóðëà ñûðàéà äöçöëöá, áèð ãÿäÿð óçàãäà äàéàíìûøäûëàð.
– Ùÿ, áàëàúà, áó ñààò ñÿíèí àõûðûíà ÷ûõàúàüàì! – äåéÿ Àìèê
ãöðóðëàíäû, éàâàøäàí ãîëàéëàíûá, þç àüûð éóìðóüóíó äöç
Ïîëèäåâêèí áàøûíà åíäèðäè.
Àììà, Ïîëèäåâê éóìðóüóí àëòûíäàí ñèâèøäè âÿ éöíýöëúÿ ðÿ-
ãèáèíèí ãàðíûíà âóðäó.
– Îùî-îùî! – äåéÿ Àìèê ýóðóëäàäû. – Ñÿí úÿëäñÿí, áàëàúà,
àììà ýÿë ìÿíè ùèðñëÿíäèðìÿ, – ìÿí ãûäûãëàíìàüû õîøëàéàí äå-
éèëÿì. – Ñîíðà äà ÿéèëèá, éóìðóüóíó çÿðáÿ èëÿ èðÿëèéÿ äîüðó
òóëëàäû êè, ýÿíúèí ñèíÿñèíèí îðòàñûíà, öðÿéèíèí áàøûíà âóðñóí.
Ïîëèäåâê êÿíàðà òóëëàíäû âÿ éóìðóüóíó òîâëàéûá íÿùÿíýèí
ýèúýàùûíà åëÿ âóðäó êè, îíóí áàøû úèíýèëäÿäè âÿ ýþçöíöí ãàáà-
üûíäà ãûðìûçû ùÿëãÿëÿð äîëàíìàüà áàøëàäû. Áåáðèê áÿðê ãÿçÿá-
ëÿíäè âÿ þçöíäÿí ÷ûõàðàã ñàüà, ñîëà, ùàðà ýÿëäè çÿðáÿëÿð åíäèðèð
âÿ íàùàã éåðÿ ýöúöíö ñÿðô åäèðäè, ÷öíêè ýÿíú àðãîíàâò ùÿð äÿôÿ
âàõòûíäà êÿíàðà ñû÷ðàéà âÿ ýåðèéÿ òóëëàíà áèëèð âÿ þç ðÿãèáèíè éî-
ðóá ÿëäÿí ñàëìàüà ÷àëûøûð, þçö èñÿ ãÿòè çÿðáÿ åíäèðìÿê ö÷öí ìö-
íàñèá âàõò ýþçëÿéèðäè. Àìèê, ãûçìûø þêöç êèìè, àüûð-àüûð íÿôÿñ
àëàðàã áèð òÿðÿôäÿí î áèðè òÿðÿôÿ àòûëûð âÿ èðè òÿð äàìúûëàðû ãûçàðìûø
öçöíäÿí äèéèðëÿíèá, éàüûø êèìè éåðÿ òþêöëöðäö.

43
 Éöíýöë, ÷åâèê, ýÿíú éóíàí èñÿ àüûð ÷ÿêèëè áåáðèêèí äþâðÿñèíÿ
úÿëäëèêëÿ äîëàíäû âÿ áèðäÿí øèääÿòëÿ îíóí öñòöíÿ ùöúóì åäèá,
ýèúýàùûíäàí áèð-èêè åëÿ çÿðáÿ åíäèðäè êè, êÿëëÿñè äàüûëäû. Àìèê
ñÿíòèðëÿäè, äèçè öñòÿ éûõûëäû; îíóí àüçûíäàí ãàí ôûøãûðûðäû.
Àðãîíàâòëàð ãàëõàíëàðûíû éóõàðû ãàëäûðûá ãàëèá ýÿëìèø ýÿíúè
òÿáðèê åòäèëÿð. Áåáðèêëÿð èñÿ þç ÷àðëàðûíûí þëäöðöëäöéöíö ýþðöá,
Ïîëèäåâêèí öçÿðèíÿ äÿéÿíÿêëÿðëÿ ùöúóì åòäèëÿð. Êàñòîð þç ãûëûí-
úû âÿ íÿùÿíý Àíêåé þç àüûð íàúàüû èëÿ ãàðäàøûíûí êþìÿéèíÿ òÿ-
ëÿñäèëÿð. Àðãîíàâòëàð ýþçëÿíèëìÿç äþéöøö ãÿáóë åòìÿéÿ ìÿúáóð
îëäóëàð. Ãûëûíúëàð äÿéÿíÿêëÿðëÿ ÷àðïàçëàøäû. Äþéöø óçóí ñöðìÿ-
äè. Áåáðèêëÿð ãîðõóéà äöøöá ãà÷äàëûð; àðãîíàâòëàð îíëàðû òÿãèá
åäèð âÿ ãîíàãïÿðâÿð îëìàüû îíëàðà þéðÿäèðäèëÿð.
– Áèç áóðàéà äîñòëóãëà ýÿëìèøäèê âÿ ñèçÿ ïèñëèê åòìÿê èñòÿ-
ìèðäèê, – äåéÿ Éàçîí äèëëÿíäè. – Áèçÿ, ñèçäÿí øèðèí ñþçäÿí âÿ éîë
ö÷öí èñìÿëè ñóäàí áàøãà ùå÷ áèð øåé ëàçûì äåéèëäè. Èíäè èñÿ áèçèì
âÿñèééÿòèìèçè éàääà ñàõëàéûí: ãîíàãëàðà âÿ éàäåëëèëÿðÿ ùþðìÿò
åäèí. Áèçèì àðäûìûçúà áàøãàëàðû öçöá ýÿëÿúÿêëÿð – îíëàðû þç äîñ-
òóíóç êèìè ãàðøûëàéàí, íàìÿëóì äÿíèçëÿðëÿ úÿñàðÿòëÿ èðÿëèéÿ
äîüðó öçöá, ùàìû ö÷öí éîë à÷àí àäàìëàðà êþìÿê åäèí!
Éàçîí, Àìèêèí þëäöðäöéö àäàìëàðûí úÿñÿäëÿðèíèí áàøëàðûíû
ïàéàëàðäàí ÷ûõàðìàüû âÿ îíëàðû äÿôí åòìÿéè ÿìð åëÿäè.
Ãîðõóéà äöøìöø áåáðèêëÿð àðãîíàâòëàð ö÷öí áîëëóúà ùÿäèé-
éÿëÿð ýÿòèðäèëÿð âÿ îíëàð ö÷öí ãîíàãëûã äöçÿëòäèëÿð. Ãÿùðÿìàí-
ëàð þç éàðàëàðûíû ñàðûäûëàð âÿ àðàëàðûíäà îëàí ìöíàãèøÿíè òåçëèêëÿ
éàääàí ÷ûõàðûá, áåáðèêëÿðèí êÿíäëÿðèíèí ãàðøûñûíäàêû ñàùèëäÿ
øÿíëèê âÿ êåéô åòäèëÿð.
Ãûçûë êèôàðà ãàëèáèééÿòëÿ ñÿñëÿíèð, Îðôåé îõóéóð âÿ âÿùøè ùåé-
âàí äÿðèñè ýåéìèø àäàìëàð óçàã þëêÿíèí ìàùíûëàðûíû òÿÿúúöáëÿ
äèíëÿéèðäèëÿð.

44
 ÀÐÃÎÍÀÂÒËÀÐ ÑÀËÌÈÄÅÑÑÄß.
ÔÈÍÅÉ ÝÞÉßÐ×ÈÍÈ

“Àðãî” ýåòäèêúÿ øÿðãÿ äîüðó öçöá ýåäèðäè. Àðãîíàâòëàð àðòûã

÷îõäàí éîëäà èäèëÿð. Îíëàð èêèíúè äÿíèçè êå÷äèëÿð âÿ òåçëèêëÿ
ãàðøûëàðûíà ö÷öíúö – éîëëàðûíäà àõûðûíúû, ÿí ýåíèø, ôûðòûíàëû âÿ íà-
ìÿëóì äÿíèç ÷ûõìàëû èäè. Ùÿòòà òÿúðöáÿëè äÿíèç÷è îëàí Òèôèñèí
þçöíÿ äÿ áó äÿíèç áàðÿñèíäÿ ùå÷ íÿ ìÿëóì äåéèëäè. Àðãîíàâòëàð
Ïðîïîíòèäàäàí áó éåíè äÿíèçÿ êå÷èäè óçóí çàìàí àõòàðäûëàð, ñî-
íóíúó êå÷èäÿ ýèðìÿçäÿí ÿââÿë äèíúÿëìÿéè ãÿò åòäèëÿð âÿ Ôðàêèéà
øÿùÿðè Ñàëìèäåññäÿ äàéàíäûëàð.
Ñàùèëäÿ îíëàðû ãåéðè-àäè áèð ñàêèòëèê ãàðøûëàäû. Ëèìàí áîìáîø
âÿ åëÿ áàøëû-áàøûíà áóðàõûëìûøäû, øÿùÿðèí êö÷ÿëÿðèíäÿ àäàì éîõ
èäè, åâëÿðèí ãàïûñû áàüëû èäè.
Àðãîíàâòëàð ñöêóòà ãÿðã îëìóø øÿùÿðè ýÿçèá, ÷àðûí åâèíÿ éà-
õûíëàøäûëàð. Áóðàäà äÿùøÿòëè âèðàíÿëèê ùþêì ñöðöðäö. ×àðûí áà-
üûíäàêû áöòöí áèòêèëÿð ìÿùâ îëìóøäó. Åâèí ãàðøûñûíäà áèð éûüûí
èéðÿíú, íàòÿìèç øåéëÿð òþêöëìöøäö; ýöíÿø îíëàðû éàíäûðûð âÿ ùà-
âàéà äþçöëìÿç öôóíÿò èéè éàéûðäû. Òàéáàòàé à÷ûëìûø äàðâàçàíûí
öñòöíäÿ èêè íÿùÿíý àðûã ãóø îòóðìóø âÿ áàøëàðûíû ãàíàäëàðû àëòûí-
äà ýèçëÿäèá éàòìûøäûëàð.
Áöòöí áóíëàðà àðãîíàâòëàð ùåéðÿòëÿ áàõûðäûëàð âÿ òåçèëêëÿ ÷û-
õûá ýåòìÿê èñòÿéèðäèëÿð êè, áèðäÿí êèìèíñÿ çÿèô ñÿñèíè åøèòäèëÿð.
Îíëàð ùàé âåðäèëÿð. Ãîúà áèð êèøè ñÿíòèðëÿéÿ-ñÿíòèðëÿéÿ åâäÿí
÷ûõäû, òèòðÿéÿí ÿëëÿðèíè ãàáàüà óçàäûá, êîð àäàì êèìè åùòèéàòëà
àääûìëàéàðàã, îíëàðà òÿðÿô éîëëàíäû. Î äîüðóäàí äà êîð èäè âÿ î
ãÿäÿð òàãÿòñèç âÿ àðûã èäè êè, àäàì îíà áàõìàüà ãîðõóðäó. Î,
ýÿëìÿëÿðèí éàíûíà ýöúëÿ ýÿëèá ÷àòàðàã çÿèôëÿäè âÿ îíëàðûí ãàáà-
üûíäà éåðÿ éûõûëäû. Àðãîíàâòëàð îíó ãàëäûðäûëàð, àïàðûá àðòûðìàäà
îòóðòäóëàð âÿ ýåðè ÷ÿêèëÿðÿê îíóí íÿ äåéÿúÿéèíè ýþçëÿäèëÿð.
Ãîúà íÿôÿñèíè äÿðèá, ñàêèò âÿ ãÿìëè ñÿñëÿ äèëëÿíäè:
– Ìÿí ñèçè òàíûäûì, åé Åëëàäàíûí ãÿùðÿìàíëàðû! Ãÿëáèì ìÿ-
íÿ õÿáÿð âåðäè êè, ñèç, ö÷ äÿíèçäÿí êå÷èá, ãûçûë éóíëó äÿðèíèí äà-
ëûíúà óçàã Êîëõèäàéà öçöá ýåòìÿéÿ úÿñàðÿò åäÿí àäàìëàðñûíûç.
45
Àðãîíàâòëàð, Éàçîíóí ðÿôèãëÿðè âÿ éîë éîëäàøëàðû ñèçñèíèç! Àðòûã
ìÿí ñèçè ÷îõäàí ýþçëÿéèðÿì. Ìÿíÿ ãàáàãúàäàí õÿáÿð âåðèëìèø-
äèð êè, ñèç ìÿíè õèëàñ åòìÿéÿ ýÿëÿúÿêñèíèç. Ãóëàã àñûí! Âàõòèëÿ
ìÿí Ñàëìèäåññèí ÷àðû èäèì. Ìÿíèì àäûì Ôèíåéäèð…
Áó àäû åøèäÿðêÿí, Áîðåàäëàð, êöëÿê àëëàùûíûí îüëàíëàðû, èêè ãà-
íàäëû ãàðäàøëàð ãûøãûðûá ãîúàíûí éàíûíà ãà÷äûëàð âÿ þç ýþçëÿðèíÿ
èíàíìàãäàí ãîðõàðàã äàéàíäûëàð: áó ãîúà, îíëàðûí ñåâèìëè áàúû-
ñûíûí ÿðè, Ôðàêèéà ÷àðû Ôèíåé èäè.
– Áÿëè, ìÿí ñèçÿ éàä äåéèëÿì, – äåéÿ ãîúà äèëëÿíäè, – ìÿí
Áîðåéèí ýþçÿë ãûçûíà åâëÿíìèøäèì. Ìÿíèì èêè ãÿøÿíý îüëóì
âàðäû, ìÿí çÿíýèí âÿ õîøáÿõò èäèì. Óøàãëûãäàí, àëëàùëàð ìÿíÿ
ùÿð øåéè ãàáàãúàäàí áèëìÿê êèìè ýþçÿë áèð âåðýè âåðìèøëÿð, ùÿ-
éàòûí áèð ÷îõ ýèçëè ñèðëÿðè ìÿíÿ ìÿëóì èäè, ëàêèí, îíëàðû áàøãàëà-
ðûíà äåìÿéÿ ìÿíèì èõòèéàðûì éîõ èäè. Àììà ìÿí ìÿðùÿìÿòëè
âÿ öðÿéè éóìøàã èäèì, èíñàíëàðûí òàëåéèíè ãàáàãúàäàí îíëàðà äå-
ìÿéÿ áàøëàäûì. Àëëàùëàðûí ìÿíÿ ãÿçÿáè òóòäó, ìÿí êîð îëäóì.
Ìÿíèì àèëÿì äàüûëäû, îüëàíëàðûì ìÿíè òÿðê åòäèëÿð. Àäàìëàð
ìÿíè òÿê ãîéóá ýåòäèëÿð, ÷öíêè àëëàùëàð áóðàéà ÿúàèá ùåéâàíëàð
ýþíäÿðäèëÿð êè, îíëàð ìÿíè ãîðóéóð âÿ ùå÷ êèìè ìÿíÿ êþìÿê åò-
ìÿéÿ ãîéìóðëàð. Àúëûã ìÿíè öçöð, ìÿí òàãÿòñèçëèêäÿí þëöðÿì…
Åé Áîðåàäëàð, ìÿíè õèëàñ åäèí!
Àðãîíàâòëàð ðÿùìÿ ýÿëäèëÿð, þçëÿðè èëÿ ýþòöðäöêëÿðè éåìÿêëÿ-
ðè – ÷þðÿê, áèð ïàð÷à ïåíäèð âÿ áèð àç ìåéâÿíè – òîïëàéûá, ãîúàíûí
äèçè öñòöíÿ ãîéäóëàð.
– Ýþòöð, éå, – äåéÿ Éàçîí äèëëÿíäè. – Áèð àç þçöíÿ ýÿë, áè-
çèìëÿ “Àðãîéà” ýåäÿê âÿ îðàäà áèç ñÿíè äîéóíúà éåäèçäèðÿðèê.
Áèðäÿí óçóí ñöðÿí, õûðûëòûëû áèð ñÿñ âÿ ãàíàäëàðûí øàïïûëòûñû
åøèäèëäè: äàðâàçàíûí öñòöíäÿêè ãóøëàð îéàíûá áàøëàðûíû ãàëäûðäûëàð.
Àðãîíàâòëàð îíëàðû ýþðäöëÿð: îíëàðûí ÷ûëïàã áîéóíëàðûíûí öñòöíäÿ
ãàäûí áàøëàðû, ÷èðêèí, àðûã, ãîúà âÿ ãîðõóíú ñèôÿòëÿðè âàð èäè. Îíëàð
òÿêÿááöð âÿ àúýþçëöêëÿ Ôèíåéÿ áàõäûëàð âÿ óçóí ãûðìàã êèìè
áàðìàüû îëàí ïÿíúÿëÿðèíè ñÿáèðñèçëèêëÿ éûüûøäûðäûëàð.
Áèðäÿí îíëàð éóõàðû ãàëõäûëàð âÿ ãûøãûðûãëà åâèí öçÿðèíäÿ äþâðÿ
âóðìàüà áàøëàäûëàð.
46
 Ãîúà äèêñèíäè âÿ éåìÿéè ÿëèíäÿí éåðÿ ñàëäû.
– Áóíëàð Ùàðïèëÿðäèð. Áó ñààò îíëàð ó÷óá áóðàéà ýÿëÿúÿêëÿð, –
äåéÿ î äèëëÿíäè. – Áóäóð, áàõ, îíëàð!
Ýþéäÿí øèìøÿê ÷àõàí êèìè, Ùàðïèëÿð çàâàëëû Ôèíåéèí öñòöíÿ
ó÷óá òþêöëäöëÿð âÿ úàéíàãëàðû èëÿ îíóí ÿëëÿðèíè âÿ ïàë-ïàëòàðûíû
äèäìÿéÿ áàøëàäûëàð. Îíëàð ãîúàíûí ÿëèíäÿí ÷þðÿê âÿ ìåéâÿíè
äàðòûá àëäûëàð, áèð àíäà ùàìûñûíû éåäèëÿð âÿ éàçûã ãîúàíûí öñòöíÿ
öôóíÿòëè ïàë÷ûã ñû÷ðàäàðàã ó÷óá ýåòäèëÿð.
Áîðåéèí ãàíàäëû îüëàíëàðû ãûëûíúëàðûíû ñûéûðûá îíëàðûí äàëûíúà
ó÷äóëàð. Ùàðïèëÿð ãûøãûðàðàã ãÿðáÿ, äÿíèçèí àðõàñûíà ó÷óá ýåòäè-
ëÿð. Áîðåàäëàð îíëàðûí àðäûíúà úóìäóëàð âÿ òåçëèêëÿ äÿíèç äóìà-
íûíûí è÷ÿðèñèíäÿ ýþçäÿí èòäèëÿð. Áó çàìàí ýþéäÿí áöòöí äÿíèç
áîéó éåðÿ éåääè ðÿíýëè ãþâñ óçàíäû, àëëàùëàðûí õÿáÿð÷èñè èëàùÿ
Èðèäà éåðÿ åíèá Ôèíåéÿ äåäè êè, ñÿíèí úÿçà ìöääÿòèí ãóðòàðäû,
àëëàùëàð ñÿíè áàüûøëàäûëàð âÿ ãÿääàð Ùàðïèëÿð ùå÷ âàõò áèð äàùà
ñÿíèí åâèíÿ òÿðÿô ó÷óá ýÿëìÿéÿúÿêëÿð.
Ùàðïèëÿðèí äÿíèçèí àðõàñûíà ó÷óá óçàãëàøäûãëàðûíû ýþðÿí Ñàë-
ìèäåññ ÿùàëèñè åâëÿðèíäÿí áàéûðà ÷ûõìàüà áàøëàäûëàð. Îíëàð
òÿäðèúëÿ ùÿéÿòè âÿ åâè òÿìèçëÿäèëÿð, Ôèíåéèí þçöíö éóéóíäóðäóëàð
âÿ îíà òÿìèç ïàëòàð ýåéèíäèðäèëÿð. Áîðåîäëàð þç ñöðÿòëè ãàíàäëà-
ðûíûí öñòöíäÿ ó÷óá ýåðèéÿ ãàéûòäûëàð âÿ ñåâèíúëÿ Ôèíåéè ãóúàãëà-
äûëàð. Àðãîíàâòëàð, áåáðèêëÿðèí îíëàðà áàüûøëàäûãëàðû êþê áèð ãî-
éóíó ýÿìèäÿí ýÿòèðäèëÿð, äàäëû áèð íàùàð ùàçûðëàäûëàð, Ôèíåéè éå-
äèðòäèëÿð, þçëÿðè éåäèëÿð âÿ Ñàëìèäåññäÿ àú îëàí àäàìëàðûí ùàìû-
ñûíû ãîíàã åòäèëÿð. Éåéèá äîéàíäàí ñîíðà èñÿ, îíëàðûí ùàìûñû îúà-
üûí ãûðàüûíäà îòóðäóëàð, øÿðàá è÷äèëÿð, þçëÿðèíèí ñîíðà íåúÿ öçÿ-
úÿêëÿðè ùàããûíäà, íàìÿëóì äÿíèç áàðÿñèíäÿ äàíûøäû âÿ îíëàðû
ãàáàãäà íÿëÿð ýþçëÿäèéèíè Ôèíåéäÿí ñîðóøäóëàð.
Ôèíåé þç õèëàñêàðëàðûíà ìèííÿòäàðëûã åäèá áåëÿ úàâàá âåðäè:
– Ñèçè íÿëÿð ýþçëÿäèéèíè äåéÿ áèëìÿðÿì, – àëëàùëàðûí éåíÿ
ìÿíÿ ãÿçÿáè òóòàð. Ëàêèí, ìÿí ñèçÿ ìÿñëÿùÿò âåðÿ áèëÿðÿì. Ñèç
Ñàëìèäåññ ëèìàíûíû òÿðê åäèá Ïðîïîíòèäàíû áàøãà áèð äÿíèçëÿ
áèðëÿøäèðÿí áîüàçà äàõèë îëàíäà, áîüàçûí ñîíóíäà èêè ãàéà ýþðÿ-
úÿêñèíèç. Áó ãàéàëàð Ñèìïëåãàäëàðäûð. Áó ãàéàëàð áèð éåðäÿ äóð-
48
ìóð; ýàù òÿðïÿíèá áèð-áèðèíÿ éàõûíëàøûð, ýàù äà áèð-áèðèíÿ òîõó-
íóá àéðûëûðëàð. Ùÿëÿ áèð íÿôÿð äÿ îëñóí Ñèìïëåãàäëàðûí àðàñûíäàí
êå÷ÿ áèëìÿéèá, áèð äÿíÿ äÿ îëñóí ýÿìè îíëàðûí àðàñûíäàí öçöá
êå÷ìÿéèáäèð. Ñèç äÿ îíëàðûí éàíûíäàí þòöá êå÷ÿ áèëìÿçñèíèç,
îíëàð ñèçèí éîëóíóçóí öñòöíäÿäèð. Áåëÿ åäèí: þçöíöçëÿ áÿðàáÿð
ýþéÿð÷èí ýþòöðöí âÿ Ñèìïëãåàäëàðà éàõûíëàøäûãäà, ãóøó ãàáàüà
áóðàõûí. ßýÿð ãóø ãàéàëàðûí àðàñûíäàí êå÷ÿ áèëäè, ýÿìèíè
úÿñàðÿòëÿ ñöðöí, ñöðÿòëÿ àâàð ÷ÿêèí âÿ öçöá êå÷ìÿéÿ òÿëÿñèí –
ùÿð øåé ñèçèí ýöúöíöçäÿí âÿ ÿëèíèçèí úÿëäëèéèíäÿí àñûëûäûð. Éîõ,
ÿýÿð ãàéàëàð ýþéÿð÷èíè ÿçèá þëäöðñÿ, òåç ýåðèéÿ ãàéûäûí, – ñèçÿ,
éîëóíóçà äàâàì åòìÿéÿ éîë éîõäóð.
Áóíó åøèäÿí êèìè, Ñàëìèäåññ óøàãëàðû ãà÷ûá úàâàí áèð ýþéÿð-
÷èí òóòäóëàð âÿ îíó ýÿòèðèá êîð ÷àðà âåðäèëÿð.
Ôèíåé, ãóøóí ãàíàäëàðûíûí ìþùêÿì îëóá-îëìàäûüûíû ÿëè èëÿ
éîõëàäû âÿ ýþéÿð÷èíè Éàçîíà âåðäè.
Ñÿùÿð òåçäÿí àðãîíàâòëàð Ôèíåé èëÿ âèäàëàøäûëàð, ýÿìèéÿ äàõèë
îëäóëàð âÿ îíëàðû þëöì, éà äà ìöâÿôôÿãèééÿò ýþçëÿéÿí òÿðÿôÿ
äîüðó öçäöëÿð.

49
 ÙßÐßÊßÒ ÅÄßÍ ÃÀÉÀËÀÐ ÀÐÀÑÛÍÄÀ

Àðãîíàâòëàð, ñóàëòû ãàéàëàðëà äîëó îëàí äàð áîüàçëà éàâàø-éà-

âàø öçöð, ãàáàüà áàõûð âÿ ñóñóðäóëàð, ÷öíêè òÿùëöêÿ çàìàíû ýöú-
ëö àäàì þç ùÿéÿúàíûíû áàøãàñûíà ñåçäèðìÿê èñòÿìèð âÿ äàõèëèíäÿ
þçöíÿ öðÿê-äèðÿê âåðèð.
Àõûðà ÷àòàíäà áîüàç ýåíèøëÿíèðäè; äÿíèçÿ ÷ûõûø éîëóíó áàüëà-
éàí íÿùÿíý ìàâè ãàéàëàð àðòûã ýþðöíöð âÿ äàëüàëàðûí îíëàðû äþ-
éÿúëÿìÿñè åøèäèëèðäè.
– Ñèìïëåãàäëàð! – äåéÿ Òèôèñ òÿíòÿíÿ èëÿ õÿáÿð âåðäè.
Ãàéàëàðûí àðàëàíìàñûíû âÿ êå÷èä ÿìÿëÿ ýÿòèðÿðÿê, áèð-áèðèí-
äÿí óçàãëàøìàñûíû ùàìû ýþðäö; îíëàð ñàíêè “Àðãîíó” þç àðàëàðûí-
äàí êå÷ìÿéÿ äÿâÿò åäèðäèëÿð. Äàëüàëàð, ýóðóëòó èëÿ êå÷èäÿ äîüðó
àõàðàã ýÿìèíè èðÿëèéÿ àïàðûðäû. Ëàêèí, åëÿ î ñààò ãàéàëàð ýóðóëòó
èëÿ áèð-áèðèíÿ òîõóíàðàã éåíèäÿí áèðëÿøäèëÿð. ßòðàôäà äÿíèç ôûøûë-
äàäû âÿ äàëüàëàðûí öñòöíäÿ àü êþïöêëÿð ãàéíàìàüà áàøëàäû.
Äàëüàëàð “Àðãîíó” áèðáàøà ãàéàëàðûí öñòöíÿ àïàðûðäû. Éàçîí
ýÿìèíèí áóðóí ùèññÿñèíäÿ äàéàíìûø âÿ ýþéÿð÷èíè ÿëèíäÿ òóòìóø-
äó. Ãàéàëàð áèð-áèðèíäÿí éåíÿ àðàëàíàí êèìè Éàçîí ãóøó êå÷èäÿ
áóðàõäû; ãóø ãàéàëàðûí àðàñûíäàí ó÷äó, ãàéàëàð èñÿ êè÷èê àü éó-
ìàãúûüû ÿçèá ìÿùâ åòìÿêëÿ ùÿäÿëÿéÿðÿê, éåíÿ áèð-áèðèíÿ äîüðó
ùÿðÿêÿò åòäèëÿð. Áóäóð, àðòûã îíëàð ýóðóëòó èëÿ òîããóøäóëàð, äÿíèç
ýÿìèíè êÿíàðà òóëëàäû. Ýÿìè òàëàøà êèìè ôûðëàíäû. Ãàéàëàð éåíè-
äÿí àðàëàíäûëàð âÿ àðãîíàâòëàð àü ýþéÿð÷èíèí Ñèìïëåãàäëàðäàí
ìöâÿôôÿãèééÿòëÿ êå÷èá ýåòäèéèíè ñåâèíúëÿ ýþðäöëÿð. Îíëàð áÿðê-
äÿí ãûøãûðûøäûëàð.
Òèôèñ, âàð ãöââÿ èëÿ àâàðàëàðäàí éàïûøûá ñöðÿòëÿ àâàð ÷ÿêìÿéè
ÿìð åòäè. Äÿíèç áèðäÿí-áèðÿ ýÿìèíèí àëòûíäà áèð äàü êèìè äàéàí-
äû âÿ îíó ãàéàëàðûí àðàñûíäàêû àõûíûí è÷ÿðèñèíÿ òóëëàäû. “Àðãî”íóí
ãàðøûñûíà äàùà éöêñÿê, áàøãà áèð äàëüà ýÿëäè âÿ àðãîíàâòëàðûí
àâàðëàðû ãþâñ êèìè ÿéèëäè.
Áó çàìàí Òèôèñ áåëÿ ÿìð åòäè: “Àâàð ÷ÿêìÿéè äàéàíäûðûí!”
Êöðÿêëÿð éóõàðû ãàëõûá ùÿðÿêÿòñèç ãàëäû. Äÿùøÿòëè áèð äàëüà ýÿ-
50
ìèíèí êèëè1 àëòûíäà éóâàðëàíûá “Àðãî”íó àòûá-òóòìàüà âÿ ôûð-
ëàòìàüà áàøëàäû, ãàéàëàð èñÿ àðòûã áèð-áèðèíÿ äîüðó ùÿðÿêÿò åòäèëÿð.
– Åé ÷àðè÷ÿ Îëèìïà, áèçÿ íèúàò âåð! – äåéÿ àðãîíàâòëàð éàëâàðäûëàð.
Åëÿ áó çàìàí èëàùÿ Ùåðàíûí ñóðÿòè ôûðòûíàëû äÿíèçèí öçÿðèíäÿ
ýþðöíäö. Ñîë ÿëè èëÿ î, ýÿìèíè ÿçèá äàüûòìàüà ùàçûðëàøàí ãàéàíû
äàéàíäûðäû, ñàü ÿëè èëÿ èñÿ “Àðãîíó” ãöââÿòëÿ èðÿëèéÿ èòÿëÿäè âÿ
ýÿìè îõ êèìè ó÷óá ãàéàëàðûí àðàñûíäàí êå÷äè.
Ãîðõóíú ãàéàëàð, ñàíêè, ìÿéóñ îëóá äàéàíäû âÿ àðòûã áèð äàùà
ùÿðÿêÿò åòìÿäè. Áåëÿëèêëÿ, îíëàð äÿíèçèí ýèðÿúÿéèíäÿ äàéàíûá ãàëäû
âÿ î âàõòäàí áÿðè ýÿìèëÿð îíëàðûí àðàñûíäàí ñÿðáÿñò êå÷èá ýåäèð.
Àðãîíàâòëàð ýåíèø äÿíèçÿ ÷ûõàðàã, ìÿùâ îëìàãäàí õèëàñ îë-
äóãëàðûíà ñåâèíèð, øÿíëèê åäèðäèëÿð.
– Èíäè áèçèì ö÷öí ùå÷ íÿ ãîðõóëó äåéèëäèð! – äåéÿ ñöêàí÷û
ñåâèíúëÿ äèëëÿíäè. – Áèç Ñèìïëåãàäëàðû êå÷äèê, åëÿ áó þçö äÿ éàõøû
ÿëàìÿòäèð: ãàáàãäà áèçè ýþçëÿéÿí áöòöí ìàíåÿëÿðè äÿ êå÷èá ýåäÿðèê.
Ëàêèí, Éàñîí þçöíö èòèðìèø âÿ ãÿìýèí ýþðöíöðäö. Î äåéèðäè:
– Áó ìÿíèì òÿãñèðèìäèð, ñèçè éàä, ãîðõóëó äÿíèçÿ ìÿí ýÿòèðèá
÷ûõàðòäûì, ñèçè àüûð çÿùìÿò ÷ÿêìÿéÿ ìÿí ìÿúáóð åòäèì, ìÿíèì
òÿãñèðèì öçöíäÿí ñèç òÿùëöêÿëÿðÿ âÿ áÿäáÿõòëèêëÿðÿ ìÿðóç ãàëûð-
ñûíûç… Íÿ ö÷öí ìÿí ñèçè ùÿéÿúàíëàðëà äîëó îëàí áó ñÿôÿðÿ ÷ûõ-
ìàüà ÷àüûðäûì? Ñèç åâèíèçäÿ àñóäÿúÿ îòóðà áèëÿðäèíèç…
Ëàêèí áó àíúàã áèð êÿëÿê èäè: î, àðãîíàâòëàðûí ùÿðÿêÿò åäÿí
ãàéàëàðûí éàíûíäà êå÷èðäèêëÿðè àüûð ñûíàãäàí ñîíðà ðóùäàí äöøöá-
äóøìÿäèêëÿðèíè éîõëàìàã èñòÿéèðäè.
Ãÿùðÿìàíëàð Éàçîíóí ùèéëÿýÿðúÿñèíÿ ñþéëÿäèéè íèòãèíÿ ýöë-
ìÿêëÿ úàâàá âåðäèëÿð.
– Ýÿëèí éîëóìóçà äàâàì åäÿê! – äåéÿ î, ñåâèíúëÿ ñÿñëÿíäè.
– Êîëõèäàéà, Êîëõèäàéà! Ýåäèá ãûçûë éóíëó äÿðèíè ÿëäÿ åäÿê!
Áåëÿëèêëÿ, “Àðãî” éåíÿ éîëóíà äàâàì åòäè.
Àðãîíàâòëàð, Ñèìïëåãàäëàðäàí óçàãëàøûá, ñàüà äþíäöëÿð, ãà-
éàëûã áóðóíëàðû þòöá, èíäèêè éîëëàðûíäà ðàñò ýÿëäèêëÿðè ÷îõëó ýåíèø
__________
1
Ýÿìè ýþâäÿñèíèí àëò ùèññÿñèíèí ÿñàñûíû òÿøêèë åäÿí âÿ ýþâäÿ óçóíóíà ãîéóëàí

51
äàéàç éåðëÿðèí éàíûíäàí åùòèéàòëà êå÷ÿðÿê, ñàùèë áîéó öçäöëÿð.
Îíëàð, ÿââÿëëÿð òàíûìàäûãëàðû ìöõòÿëèô õàëãëàðûí éàøàäûüû òîðïàã-
ëàðûí éàíûíäàí öçöá êå÷äèëÿð, âÿùøè àòëàðà ìèíèá ÷àïàí äþéöøêÿí
àìàçîíêàëàðû ýþðäöëÿð, ìåøÿëèêëÿ þðòöëìöø äàüëàðûí öñòöíäÿ òè-
êèëìèø óúà ãöëëÿëÿðÿ òàìàøà åòäèëÿð, éåðäÿí äÿìèð ÷ûõàðàí ùàëèá-
ëÿðèí þëêÿñèíèí éàíûíäàí þòöá êå÷äèëÿð.
Áèð äÿôÿ ýöíäöç ÷àüû “Àðãî” íàìÿëóì áèð àäàéà éàõûíëàøäû.
Ñàùèëäÿ áþéöê ãûðìûçû áèð ãóø îòóðìóøäó, “Àðãîíó” ýþðÿí êèìè
îíóí ãàðøûñûíà ó÷óá ýåòäè.
Ñÿééàùëàð îíà òÿÿúúöáëÿ áàõäûëàð. Áèðäÿí ãóø áèð ëÿëÿê ñàëäû.
Ëÿëÿê ýÿìèéÿ äöøäö âÿ àâàð÷ÿêÿíëÿðäÿí áèðèíèí ÷èéíèíÿ áàòäû.
Ãàí àõìàüà áàøëàäû âÿ àâàð÷û àüðûíûí øèääÿòèíäÿí àâàðû ÿëèíäÿí
ñàëäû. Ëÿëÿéè äàðòûá éàðàäàí ÷ûõàðäûëàð âÿ ýþðäöëÿð êè, áó óúó èòè
îëàí ìèñ îõäóð.
Èêèíúè ãóø ó÷óá ýÿëäè. Àðãîíàâòëàðäàí áèðè þç êàìàíûíû ÷ûõà-
ðûá îíó þëäöðäö. Ãóø úèíýèëäÿéèá ýöíÿøèí àëòûíäà ïàðûëäàéàðàã
äÿíèçÿ äóøäó.
Áó çàìàí éàøëû àðãîíàâòëàðäàí áèðè äåäè:
– Áóíëàð Ñòèìôàëèäëÿðäèð – ìöùàðèáÿ àëëàùûíûí ìèñ ãóøëàðûäûð.
Îíëàðûí ëÿëÿêëÿðè äÿ àäàìû îõ êèìè éàðàëàéûð. Ýÿëèí äÿáèëãÿëÿðè-
ìèçè áàøûìûçà ãîéàã, ãàëõàíëàðûìûçû ãàëäûðàã êè, îíëàð áèçÿ çÿðÿð
òîõóíäóðà áèëìÿñèíëÿð.
52
 Àðãîíàâòëàð éàðàã-ÿñëÿùëÿðèíè ýåéèíäèëÿð, ãàëõàíëàðû áàøëàðû-
íà ÷ÿêäèëÿð, ñàùèëÿ äîüðó öçÿðÿê áÿðêäÿí ãûøãûðûð âÿ ãûëûíúëàðûíû
ãàëõàíëàðûíà äþéÿúëÿéèðäèëÿð. Ñòèìôàëèäëÿð àäàíûí öçÿðèíÿ ãàëõäûëàð,
þç ìèñ ëÿëÿêëÿðèíè “Àðãîíóí” öçÿðèíÿ éàüäûðäûëàð. Ëÿëÿêëÿð ãàë-
õàíëàðà òîõóíäó, ùàâàíû åëÿ áèð ñÿñ-êöé âÿ úèíýèëòè áöðöäö êè,
ãîðõìóø ãóøëàð ëàï óúàéà ãàëõäûëàð âÿ ó÷óá óçàãëàøäûëàð.
Àðãîíàâòëàð ñàùèëÿ éàíàøäûëàð âÿ áóðàäà äþðä íÿôÿð öñò-áàøû
úûðûëìûø, àú ýÿíú îüëàíû ýþðäöëÿð. Áóíëàð Ôðèêñèí îüëàíëàðû èäèëÿð.
Àòàëàðû þëäöêäÿí ñîíðà ÷àð Ååò îíëàðû Êîëõèäàäàí ãîâìóø âÿ ýÿ-
ìè èëÿ Éóíàíûñòàíà ýþíäÿðìèøäè. Ëàêèí, ôûðòûíà ýÿìèíè äàüûòìûø
âÿ äÿíèç îíëàðû àúëûã âÿ þëöì ýþçëÿíÿí áó áîø àäàéà òóëëàìûøäû.
Àðãîíàâòëàð áó ýþðöøÿ ñåâèíäèëÿð.
– Ñèç ýÿìè èëÿ Êîëõèäàäàí Éóíàíûñòàíà ýåäèðìèøñèíèç, áèç èñÿ
Éóíàíûñòàíäàí Êîëõèäàéà, ñèçèí àòàíûçûí Ååòèí éàíûíäà ãîéäóüó
ãûçûë éóíëó äÿðèíè ÿëäÿ åòìÿéÿ ýåäèðèê, – äåéÿ Éàçîí äèëëÿíäè âÿ
ýÿíúëÿðÿ áåëÿ áèð òÿêëèô åòäè: – Áèçèìëÿ áèðëèêäÿ Êîëõèäàéà ãàéû-
äûí, ãûçûë éóíëó äÿðèíè ÿëäÿ åòìÿêäÿ áèçÿ êþìÿê åäèí, áèç äÿ
ñîíðà ñèçè Îðõàìåíÿ, Ôðèêñèí âÿòÿíèíÿ àïàðàðûã.
Àììà, ýÿíúëÿð ãîðõìóø ùàëäà áàøëàðûíû áóëàäûëàð. Áþéöê
îüëàí äåäè:
– Ñèç ÷ÿòèí áèð èø áàøëàìûñûíûç. Êîëõèäàíûí ÷àðû çàëûì âÿ êèí-
ëèäèð, î, ãûçûë éóíëó äÿðèíè ñèçÿ âåðìÿç. Ùÿòòà, î, îíó ñèçÿ ãàéòàð-
53
ìàüà ðàçû îëñà äà, Àðåñ ìåøÿñèíäÿ äÿðèíè ãîðóéàí ÿæäàùàéà ãàëèá
ýÿëÿ áèëìÿçñèíèç. Áó ÿæäàùà ùå÷ âàõò éàòìûð, ýåúÿ-ýöíäöç îíóí
ýþçëÿðè à÷ûã îëóð. Ãûçûë éóíëó äÿðè àñûëìûø ìöãÿääÿñ ïàëûä àüà-
úûíà éàõûí ýÿëìÿê èñòÿéÿí ùàìûíû î, óçàãäàí ýþðöð. Âàé î
àäàìûí ùàëûíà êè, ùÿääèíäÿí àðòûã éàõûíà ýÿëñèí!
Àðãîíàâòëàð áó ñþçëÿðè åøèäèá þçëÿðèíè èòèðäèëÿð, àììà úÿñóð
Ïåëåé äåäè:
– Áèçè ãîðõóòìàéûí, áàëà! Áèç òÿùëöêÿíèí íÿ îëäóüóíó áèëèðèê.
Áèçèì ãîëëàðûìûçäà ãöââÿò âàð, ãûëûíúëàðûìûç èòè âÿ ãàëõàíëàðûìûç
åòèáàðëûäûð. Áèç äþéöø÷ö âÿ öçýö÷öëÿðèê, áèçÿ Îëèìïèí àëëàùëàðû
êþìÿê åäèð. Êîëõèäàéà ÷àòìàüûìûçà áèð àç ãàëìûøäûð, îðàäà èñÿ
ùÿð íÿ îëàð-îëàð!
Äàí éåðè àüàðàíäà éåëêÿíè ãàëäûðäûëàð, Ôðèêñèí îüëàíëàðû ýÿ-
ìèíèí äàë òÿðÿôèíäÿ äóðóá, ýÿìèíè Êîëõèäàíûí ñàùèëëÿðèíÿ äîüðó
éþíÿëòìÿêäÿ ñöêàí÷ûéà êþìÿê åäèðäèëÿð. Áöòöí ýöíö – ñÿôÿðèí
àõûðûíúû ýöíöíö äÿ éîë ýåòäèëÿð âÿ ýåúÿéÿ éàõûí áþéöê áèð ÷àéûí
àüçûíà ýÿëèá ÷àòäûëàð. Áó, Êîëõèäàíûí äàøãûí ÷àéû îëàí Ôàçèñ èäè.
Àðãîíàâòëàð éåëêÿíëÿðè éûüäûëàð, àâàð ÷ÿêÿ-÷ÿêÿ ÷àéà ýèðäèëÿð
âÿ àõûíëà éóõàðûéà äîüðó ãàëõäûëàð. Ñîë òÿðÿôäÿí îíëàð Ãàôãàç
äàüëàðûíûí ãàðëû çèðâÿëÿðèíè âÿ ñàùèëäÿ Ååò øÿùÿðèíè ýþðäöëÿð; ñàü-
äà Àðåñèí áîø ÷þëëÿðè óçàíûð âÿ ãûçûë éóíëó äÿðèíèí êåøèéèíè ÷ÿêÿí
àéûã ÿæäàùàíûí îëäóüó ìåøÿ ãàðàëûðäû.
Àðãîíàâòëàð ùàìûñû ýþéÿðòÿéÿ òîïëàøäûëàð, Éàçîí, “Àðãîíóí”
ùàìèñè îëàí èëàùÿíèí ãûçûëà òóòóëìóø áàøûíûí éàíûíäà äóðóá, þç
ãÿäÿùèíè øÿðàáëà äîëäóðäó âÿ éàõûíëàøäûãëàðû àíà òîðïàüûí øÿðÿ-
ôèíÿ, ñÿééàùëàðà êþìÿê åäÿí àëëàùëàðûí øÿðÿôèíÿ âÿ éîëäà ùÿëàê
îëìóø ãÿùðÿìàíëàðûí õàòèðÿñèíÿ îíó ñóéà òþêäö. Ñîíðà ýÿìèíè
ñàùèëäÿ áèòÿí âÿ ùöíäöð îòëàðëà þðòöëìöø øàìûøëûüà éþíÿëòäèëÿð,
éàõûí îëàí ùÿäÿôèí éàíûíäà éóõóéà ýåòäèëÿð.

54
 ÉÀÇÎÍ ÊÎËÕÈÄÀ ×ÀÐÛÍÛÍ ÉÀÍÛÍÄÀ

Ñÿùÿð òåçäÿí àðãîíàâòëàð éóõóäàí àéûëäûëàð âÿ íÿ åäÿúÿêëÿðè

áàðÿäÿ ìÿñëÿùÿòëÿøìÿéÿ áàøëàäûëàð.
Åùòèéàòëû îëàí Éàçîí áåëÿ ãÿðàðà ýÿëäè êè, ùàìû ýÿìèäÿ ãàëûá
ýþçëÿñèí, î èñÿ Ôðèêñèí îüëàíëàðû âÿ äàùà èêè íÿôÿð àðãîíàâò èëÿ
áèðëèêäÿ Ååòèí ñàðàéûíà ýåòñèí – éîõëàéûá ýþðñöí êè, ÷àð äÿðèíè
êþíöëëö ñóðÿòäÿ âåðìÿéÿ ðàçû îëàðìû.
Îäóð êè, Éàçîí Ôðèêñèí îüëàíëàðû, Òåëàìîí âÿ Àâãèàñëà áèð-
ëèêäÿ Êîëõèäà ÷àðû Ååòèí éàíûíà éîëà äöøäö. Øÿùÿðÿ ýåäÿí éîëäà
îíëàð áèð áàüà ýÿëèá ÷ûõäûëàð, áóðàäà ùÿð àüàúäàí çÿíúèðëÿ þêöç
äÿðèñèíÿ áöðöíìöø áèð ìåéèò àñûëìûøäû. Îíëàð äÿùøÿòÿ ýÿëäèëÿð.
Àììà áó ñàäÿúÿ îëàðàã Êîëõèäà ãÿáèðèñòàíëûüû èäè – êîëõèäàëûëàð
êèøèëÿðèíè áåëÿ äÿôí åäèðäèëÿð; àðâàäëàðûíû èñÿ òîðïàüà áàñäûðûðäûëàð.
Àðãîíàâòëàð øÿùÿðÿ äàõèë îëàí çàìàí, éåðÿ ñûõ äóìàí ÷þêäö,
áåëÿ êè, ö÷àääûìëûãäàí ýÿëÿí àäàìû ñå÷ìÿê ìöìêöí äåéèëäè.
Áóíó ùàìè îëàí Ùåðà åòìèøäè êè, êîëõèäàëûëàð áó éåíè ýÿëÿíëÿðè
ýþðìÿñèíëÿð âÿ îíëàð ùå÷ áèð ìàíåÿ îëìàäàí Ååòèí èìàðÿòèíÿ
ýåäèá ÷ûõñûíëàð. Áóðàäà äóìàí ÷ÿêèëäè âÿ îíëàð éöêñÿê ãöëëÿëÿðè,
ýåíèø äàðâàçàëàðû îëàí ÷îõñöòóíëó áèð ñàðàé ýþðäöëÿð, äàðâàçàëàð
áþéöê äþðäêöíú áèð ùÿéÿòÿ àïàðûá ÷ûõàðûðäû. Ùÿéÿòèí ùÿð êöí-
úöíäÿ áèð ôÿââàðÿ âàðäû. Áèðèíäÿí – ñöä, äèýÿðèíäÿí – øÿðàá,
ö÷öíúöñöíäÿí – ÿòèðëè ýöë éàüû, äþðäöíúöñöíäÿí – áóç êèìè øÿô-
ôàô ñó àõûá òþêöëöðäö. Îðòàäà èñÿ öçöìëöê âàð èäè. Ùÿéÿòè äþðä
ñàðàé ÿùàòÿ åäèðäè. ßí áþéöê âÿ çÿíýèí ñàðàéäà Ååò þç àðâàäû èëÿ
éàøàéûðäû, ãàëàí ö÷ ñàðàéäà èñÿ – îíóí îüëó Àïñèðò âÿ ãûçëàðû Õàë-
êèîïà âÿ Ìåäåéà éàøàéûðäûëàð.
Áó ýþçÿëëèéÿ âÿ âàð-äþâëÿòÿ âàëåù îëìóø Éàçîí èëÿ éîëäàø-
ëàðû ñàðàéëàðûí áèðèíèí éàíûíäà äàéàíäûëàð, ñÿññèç-ñÿìèðñèç ÿòðàôà
áàõäûëàð. Åëÿ áó çàìàí ñöòóíóí àðõàñûíäàêû èêèòàéëû ùöíäöð ãàïû
à÷ûëäû âÿ óçóí ãàðà ïàëòàð ýåéìèø áèð ãûç ùÿéÿòÿ ÷ûõäû. Áó, Ååòèí
êè÷èê ãûçû Ìåäåéà èäè. Î, ãàïûñûíäà éàä àäàìëàðû ýþðöá äèêñèíäè
âÿ ãûøãûðäû. Ãûøãûðûüà îíóí áàúûñû, þëäöðöëìöø Ôðèêñèí àðâàäû
55
Õàëêèîïà ñàðàéäàí áàéûðà éöéöðäö. Éàçîíó ìöøàéèÿò åäÿí Ôðèê-
ñèí îüëàíëàðû àíàëàðûíûí öñòöíÿ àòûëäûëàð âÿ àíàëàðû ýþçëÿðèíèí éà-
øûíû àõûäà-àõûäà îíëàðû ãóúàãëàäû. Îíëàð íÿ ö÷öí Êîëõèäàéà ãà-
éûòäûãëàðûíû Õàëêèîïàéà íàüûë åòäèëÿð âÿ þç éîë éîëäàøëàðûíû îíà
ýþñòÿðäèëÿð. Éàçîí Õàëêèîïàíû ñàëàìëàäû âÿ îíëàðà êþìÿê åò-
ìÿéè îíäàí õàùèø åòäè. Ìåäåéà ñþùáÿòÿ ãàðûøìàéûá êÿíàðäà äóð-
ìóøäó, àììà îíóí ãàðà ýþçëÿðè Éàçîíóí öçöíÿ äèêèëìèøäè âÿ
áèðäÿí îíó, àíëàøûëìàç áèð ãöââÿ èëÿ áó éàä àäàìà ýèçëè áèð ìåù-
ðèáàíëûã ùèññè áöðöäö.
Áó çàìàí, ÷àð þç íÿâÿëÿðèíèí âÿ îíëàðëà áèðëèêäÿ ùàíñû éàäåë-
ëèëÿðèí èñÿ ýÿëäèêëÿðèíäÿí õÿáÿð òóòóá õèäìÿò÷èñèíè ýþíäÿðäè êè,
îíëàðû þç éàíûíà ÷àüûðñûí.
Àðãîíàâòëàð, îíëàðû íÿëÿð ýþçëÿäèéèíè áèëìÿäÿí, ãîðõà-ãîðõà
áþéöê ñàðàéà äàõèë îëäóëàð.
Áÿðëè-áÿçÿêëè ýåíèø ñàëîíäà, ãûçûë ñóéóíà ÷ÿêèëèá öñòöíÿ ùåé-
âàí äÿðèñè þðòöëìöø ñòóëóí öñòöíäÿ, ùÿð úöð íàç-íåìÿòëÿ äîëó
ñòîëóí äàëûíäà îòóðìóø Ýöíÿø îüëó íàùàð åäèðäè. Î, ýÿëìÿëÿðè ãàø-
ãàáàãëà ãàðøûëàäû, òÿêÿááöðëÿ ñàëàìëàéûá äåäè:
– Ìàäàì êè, ýÿëìèøñèíèç, ãîíàüûì îëóí, – ñîíðà äà öç-

56
ýþçöíö òóðøóäóá, Ôðèêñèí áþéöê îüëóíà ìöðàúèÿò åòäè. – Ñèçè íÿ
ìÿúáóð åòäè êè, ãàéûòäûíûç?
Ýÿíú îüëàí ýÿìèíèí ãÿçàéà óüðàìàñûíû, îíóí âÿ ãàðäàøëàðû-
íûí ýÿìè èëÿ Êîëõèäàéà ýÿëÿí àðãîíàâòëàð òÿðÿôèíäÿí íåúÿ õèëàñ
åäèëäèêëÿðèíè íàüûë åëÿäè.
– Íèéÿ? – äåéÿ ãûñà áèð ñóàë âåðèëäè.
Ôðèêñèí îüëó þçöíö èòèðäè âÿ Éàçîíóí àäûíû ÷ÿêèá, îíó ýþñòÿðäè.
– Èîëêóí ÷àðû ìÿíèì àòàìûí ñÿíÿ âåðäèéè ãûçûë éóíëó äÿðèíè
ÿëäÿ åòìÿéè îíà òàïøûðìûøäûð.
– Óéäóðìàäûð! – äåéÿ Ååò ãûøãûðäû. – Ìÿí ñèçèí íèééÿòèíèçè
áèëèðÿì, åé ãà÷ãûí Åëëèí øàùçàäÿñèíèí óøàãëàðû! Ñèç þç ãîùóìëà-
ðûíûçûí è÷ÿðèñèíäÿ þçöíöçÿ ùàìè òàïìûø âÿ ãàéûòìûøñûíûç êè, ìÿ-
íèì ùàêèìèééÿòèìè ÿëèìäÿí àëàñûíûç! Ñèç áó äþéöø÷öëÿðè áóðàéà
ýÿòèðìèñèíèç âÿ ãîíàã êèìè ìÿíèì ñöôðÿìèí áàøûíäà ÿéëÿøäèðìè-
ñèíèç êè, ìÿí îíëàðû þëäöðÿ áèëìÿéèì! Íÿ ãÿäÿð êè, ñàü-ñàëàìàò-
ñûíûç, íÿ ãÿäÿð êè, ìÿí ñèçèí ùàìûíûçû òóòìàüû ÿìð åòìÿìèøÿì,
ìÿíèì éàíûìäàí ðÿää îëóá ýåäèí!
Òöíä õàñèééÿòëè Òåëàìîí þç éåðèíäÿí ãàëõûá ãûøãûðäû:
– Áèçè òÿùãèð åòìÿéÿ ñÿíèí ùàããûí éîõäóð, åé áàðáàð!

57
 Ëàêèí Éàçîí ãöââÿòëè ÿëè èëÿ îíó ñàõëàäû âÿ ñòîëóí àðõàñûíäàí
÷ûõûá ñàêèòúÿ áåëÿ äåäè:
– Áèç ö÷ äÿíèç âÿ ÷îõëó þëêÿëÿð êå÷èá ýÿëìèøèê. Áèçäÿí Ëåì-
íîñäà ãàëûá éàøàìàüû õàùèø åòäèëÿð; áèç áåáðèêëÿðÿ ãàëèá ýÿëäèê;
áèç Àéû äàüûíäàêû íÿùÿíýëÿðè ìÿùâ åòäèê. ßýÿð áèçÿ òîðïàã ëà-
çûì èäèñÿ íÿ ö÷öí áó ãÿäÿð óçàüà öçöá ýÿëèðäèê? Àðõàéûí îë, ñÿ-
íèí ùàêèìèééÿòèí áèçÿ ëàçûì äåéèë. Áèç áóðàéà ãûçûë éóíëó äÿðèíè
àïàðìàüà ýÿëìèøèê. Àììà áèç íÿ äèëÿí÷èéèê, íÿ äÿ ãóëäóð. Áèç
ñèëàù èøëÿòìÿéè áàúàðûðûã âÿ äÿðèíèí ÿâÿçèíäÿ ñÿíÿ õèäìÿò åòìÿ-
éÿ ùàçûðûã. ßýÿð ñÿíèí äöøìÿíëÿðèí âàðñà, áèçè ýþíäÿð, îíëàðëà
âóðóøàã. Àíä è÷èðÿì êè, áèç ãûçûë éóíëó äÿðèíè ÿëäÿ åäÿ áèëÿðèê!
×àð, Éàçîíó ôèêèðëè ùàëäà äèíëÿäè. Î, áåëÿ äöøöíäö; Éàçîíó
çîðëà òóòóì, éîõñà îíó ùèéëÿ èøëÿòìÿêëÿ ìÿùâ åäèì? Ñîíðà î äåäè:
– Ìÿí äöøìÿíëÿðèìè þçöì þëäöðöðÿì, ìÿíÿ éàäåëëèëÿðèí
êþìÿéè ëàçûì äåéèë. Ìÿí ùå÷ äÿ ãûçûë éóíëó äÿðèíèí öñòöíäÿ ÿñ-
ìÿðÿì, îíó ñÿíÿ áàüûøëàéà äà áèëÿðäèì, àììà ãîðõóðàì êè, áàð-
áàðûí áó ùÿäèééÿñè èëÿ úÿñóð ãÿùðÿìàíûí õàòèðèíÿ äÿéÿì. Ìÿí
îíó ãàçàíìàüà ñÿíÿ èìêàí âåðÿðÿì. Ìÿíèì èêè ýþçÿë âÿ ãöä-
ðÿòëè þêöçöì âàðäûð – îíëàðû ìÿíÿ èëàùè óñòà Ùåôåñò áàüûøëàìûøäûð,
áèð äÿ áîø òàðëàì âàðäûð êè, îðàäà ùå÷ íÿ áèòìèð. Ìÿíèì þêöçëÿ-
ðèìè ãîø, òàðëàíû øóìëà âÿ îíó ÿê, íÿ âàõò èëê úöúÿðòè ýþðöíäö, þç
ùàããûíû ìÿíäÿí àëàðñàí.
Éàçîí áåëÿ ñàäÿ áèð òàïøûðûüà òÿÿúúöá åòäè âÿ áåëÿ äöøöíäö
êè, ýþðÿñÿí áóðàäà áèð êÿëÿê éîõäóð êè? Ååò ýöëöìñÿäè:
– Ìÿí áåëÿ ýþðöðÿì, ñÿí áó èøè ñàäÿ âÿ þçöíÿ ÿñêèêëèê ùåñàá
åäèðñÿí. Íàùàã éåðÿ! Áó èø ÷îõ ÷ÿòèí èøäèð, ùÿð êÿñ îíóí þùäÿ-
ñèíäÿí ýÿëÿ áèëìÿç. Áèëìèðÿì, èýèä îüëàí, áó èøèí þùäÿñèíäÿí
ýÿëìÿéÿ ñÿíèí ýöúöí ÷àòàúàãìû?
Ñîíðà î, Éàçîíà åëÿ áàõäû êè, àðãîíàâò òèòðÿäè âÿ áàøà äöøäö
êè, áó èø ùå÷ äÿ îíà ãàáàãúà ýþðöíäöéö êèìè àñàí äåéèë.
– Èíäè èñÿ þç ýÿìèíÿ éîëà äöø, – äåéÿ ÷àð Ååò ñþçöíÿ äàâàì
åòäè, – Êîëõèäà ÷àðûíûí ñèçÿ íÿ ãÿäÿð ìÿðùÿìÿòëè îëäóüóíó éîë-
äàøëàðûíà äàíûø. Ñàáàù òåçäÿí î òàéà, Àðåñ ÷þëöíÿ ýÿë. Þêöçëÿð
58
îðàäà ÷àéûí ãûðàüûíäà îòëàéûðëàð. Ìÿí ýÿëÿðÿì âÿ ñÿíèí ö÷öí
òîõóì ýÿòèðÿðÿì.
Éàçîí ÷àðëà âèäàëàøäû âÿ àðãîíàâòëàð ÷ûõûá ýåòäèëÿð. Îíëàð ùÿéÿòëÿ
ýåäÿðêÿí, Éàçîíó ãîúà áèð ãàðû – Ìåäåéàíûí ãóëëóã÷óñó äàéàíäûðäû:
– Ìÿíèì õàíûìûì ñÿíèí áó ñààò Ùåêàòà ìÿáÿäèíÿ ýÿëìÿéèíè
õàùèø åäèð. Î, ñÿíè îðàäà ýþçëÿéÿúÿê. Òåç îë, ÷öíêè, áó ñÿíèí âÿ
éîëäàøëàðûíûí ùÿéàòûíà âÿ þëöìöíÿ àèä îëàí áèð èøäèð.
Éàçîí Òåëàìîí âÿ Àâãèàñûí ýÿìèéÿ ýåòìÿëÿðèíè âÿ îíó îðà-
äà ýþçëÿìÿëÿðèíè òàïøûðäû, Ôðèêñèí îüëóíó èñÿ þçöíÿ áÿëÿä÷è ýþ-
òöðöá Ùåêàòà ìÿáÿäèíÿ ýåòäè.

59
 ÚÀÄÓÝßÐ ÌÅÄÅÉÀ

Õÿéàë âÿ ãîðõó èëàùÿñè Ùåêàòàíûí ìÿáÿäè øÿùÿðäÿí êÿíàðäà,

òÿïÿíèí öñòöíäÿêè ìåøÿëèêëÿ éåðëÿøìèøäè. Îðàäà ö÷ ñèôÿòè îëàí áèð
ùåéêÿë äàéàíìûøäû, – áó îíó ýþñòÿðèðäè êè, èëàùÿíèí ùàêèìèééÿòè
àëòûíäà ö÷ àëÿì âàðäûð: ýþé, éåð âÿ éåðàëòû ñÿëòÿíÿò.
Ìåøÿëèêäÿ Ùåêàòàéà áÿõø åäèëìèø èòëÿð âåéèëëÿíèð, ãóðáàí
êÿñèëìÿê ö÷öí ùàçûðëàíìûø ãàðà ãóçóëàð îòëàð àðàñûíäà øèêàéÿòëÿ
ìÿëÿéèðäèëÿð.
Éàçîí þç ýÿíú éîëäàøûíû ãîéóá, Ùåêàòà ìåøÿëèéèíÿ ýèðÿíäÿ,
Ìåäåéà îíó ãàðøûëàéûá äåäè:
– Ìÿí Ååòèí ãûçû Ìåäåéàéàì. Ìÿí Ùåêàòàéà õèäìÿò åäèðÿì
âÿ ÷îõ øåé áèëèðÿì êè, îíó àäè àäàìëàð áèëìèðëÿð. Ìÿí þëöíö äè-
ðèëäÿ âÿ ãîúàíû úàâàí åäÿ áèëèðÿì. Åâëÿðÿ áÿäáÿõòëèê ýÿòèðìÿéè,
èíñàíà ãîðõó âÿ êÿäÿð ýþíäÿðìÿéè, îíóí ÿëèíäÿí äèíúëèéèíè àë-
ìàüû áàúàðûðàì. ×àð, éÿíè àòàìûí þçö äÿ ìÿíäÿí ãîðõóð. Àììà
ñÿíÿ ìÿí ïèñëèê åòìÿê èñòÿìèðÿì. Ãóëàã àñ! ×àð ñÿíÿ ãîðõóëó
áèð òàïøûðûã âåðìèøäèð. Ñÿíèí òàðëàíû øóìëàéàúàüûí þêöçëÿð, ÿêÿ-
úÿéèí òîõóì âÿ òàðëàíûí þçö äÿ – àäè øåéëÿð äåéèëäèð. Î þêöçëÿðèí
àéàãëàðû ìèñäÿíäèð, àüûçëàðûíäàí îä âÿ òöñòö ïöñêöðöðëÿð – áóíëàð
Ýöíÿø àëëàùûíûí þêöçëÿðèäèð. Îíëàð ðàì îëàí äåéèëëÿð âÿ àäè àäàì
îíëàðûí þùäÿñèíäÿí ýÿëÿ áèëìÿç. Òîõóì ÿâÿçèíÿ, ÷àð ñÿíÿ ÿæ-
äàùàíûí äèøëÿðèíè âåðÿúÿêäèð. ßýÿð îíëàðû Àðåñ ÷þëöíäÿ ÿêñÿí,
îðàäà ñàéñûç-ùåñàáñûç äþéöø÷ö áèòÿúÿê âÿ ñèçèí ùàìûíûçû
ãûðàúàãëàð.
Ìåäåéà áóíó äåéèð, øÿôãÿòëÿ Éàçîíóí öçöíÿ áàõûðäû.
Éàçîí áàøûíû àøàüû ñàëäû:
– Íÿ îëñóí êè... ýåðèéÿ äþíìÿê ìöìêöí äåéèëäèð. Ìÿíè þëöì
ýþçëÿéèð. Àììà, ùå÷ îëìàñà ãîé àäàìëàð ìÿíÿ ãîðõàã äåìÿ-
ñèíëÿð.
Ìåäåéà äåäè:
– Ìÿí ñÿíèí þëöìöíö èñòÿìèðÿì. Áèëìèðÿì íÿ ö÷öíñÿ, ìÿíèì
ñÿíÿ éàçûüûì ýÿëèð, åé ãÿðèá! Ìÿí ñÿíè õèëàñ åòìÿê èñòÿéèðÿì!
60
 – Åëÿ èñÿ, ÿýÿð áàúàðûðñàí, áèçÿ êþìÿê åò! – äåéÿ Éàçîí
äèëëÿíäè. – Ãûçûë éóíëó äÿðèíè ÿëäÿ åòìÿêäÿ áèçÿ êþìÿê åò, ìÿí
äÿ áöòöí Åëëàäàäà ñÿíè òÿðèôëÿéèðÿì. Ö÷ äÿíèçèí àðõàñûíäà, áóðà-
äàí ÷îõ óçàãäà, áèç ñÿíèí àäûíû ìèííÿòäàðëûãëà ÷ÿêÿúÿéèê.
Áó çàìàí úàäóýÿð ãûç îíà áàëûã ãóëàüûíäà ãàðà ìÿëùÿì
âåðäè âÿ äåäè:
– Áóðàäàí áèð ãÿäÿð óçàãäà, òóòàí Ïðîìåòåé äàüëàðäà, äÿíè-
çèí öñòöíäÿêè ãàéàéà çÿíúèíëÿíìèøäèð. Î, ìöãÿääÿñ îäóí ãûüûë-
úûìûíû àëëàùëàðäàí îüóðëàéûá èíñàíëàðà áÿõø åòìèøäèð. Áóíà ýþðÿ
àëëàùëàðûí îíà áÿðê ãÿçÿáè òóòìóøäóð. Ùÿð ýöí áèð ãàðòàë ó÷óá ýÿëèð
âÿ îíóí ãàðà úèéÿðèíè äèìäèêëÿéèð. Îíóí éàðàñûíäàí ãàéàéà âÿ
äÿíèçèí ãûðàüûíäàêû ãóìà ãàí äàìúûëàéûð. Ïðîìåòåéèí ãàíû òþ-
êöëìöø ãóìäà âÿùøè âÿ ãîðõóíú áèð ÷è÷ÿê áèòèð. Áó ÷è÷ÿéèí ãàðà
êþêëÿðèíäÿí ìÿí ñåùèðëè øèðÿ ÷ÿêèá áó ìÿëùÿìè ùàçûðëàìûøàì.
Ýþòöð îíó. Ýåúÿ éàðûñû ãàðà ïàëòàð ýåéèí, òÿêëèêäÿ ÷àéà ýåò, ñàêèò
ñóäà ÷èì, ñÿùÿð èñÿ áó ìÿëùÿìè áÿäÿíèíèí áöòöí éåðèíÿ ñöðò, îí-
äà áÿäÿíèí ãöââÿòëè âÿ äàâàìëû îëàð âÿ þêöçëÿðèí àüçûíäàí ÷ûõàí
îä ñÿíÿ çÿðÿð éåòèðìÿç. Ùÿì÷èíèí ñèëàùëàðûíûí ùàìûñûíà – ãûëûí-
úûíà, íèçÿíÿ âÿ ãàëõàíûíà äà ìÿëùÿìäÿí ñöðò. Áó ìÿëùÿì éàë-
íûç áèð ýöíëöéÿ ãöââÿò âåðèð. Ëàêèí, ÷àðûí òÿëÿá åòäèêëÿðèíèí ùà-
ìûñûíû éåðèíÿ éåòèðìÿê ö÷öí ñÿíèí âàõòûí ÷àòàð. Ñÿíèí ÷þëÿ ñÿï-
äèéèí ÿæäàùà äèøèíäÿí ñèëàùëû àäàìëàð áèòÿíäÿ, î ñààò ñÿí îíëàðà
äàø àò. Îíëàð äàøû êèìèí àòäûüûíû ýþðìÿéÿúÿê, áèðè – äèýÿðèíèí àò-
äûüûíû äöøöíÿúÿê âÿ áèð-áèðè èëÿ ñàâàøìàüà áàøëàéàúàãëàð – îíäà
ñÿí òÿêáàøûíà îíëàðûí ùàìûñûíû ãûðà áèëÿðñÿí. Èíäè èñÿ ýåò, ñÿíÿ
ìöâÿôôÿãèééÿò àðçó åäèðÿì. Àììà, ãûçûë éóíëó äÿðèíè àëàíäà, þç
âÿòÿíèíÿ ýåäèá õîøáÿõò éàøàéàíäà, ìÿíè éàääàí ÷ûõàðìà. Ñþç
âåð êè, ìÿíè óíóòìàéàúàãñàí.
Ãûç Éàçîíà ìÿùÿááÿòëÿ áàõäû âÿ áó àíäà îíà åëÿ ìÿðùÿìÿòëè
âÿ ýþçÿë ýþðöíäö êè, Éàçîí îíäàí õàùèø åòìÿéÿ áàøëàäû:
– Ýåäÿê ìÿíèìëÿ! Ìÿí ñÿíè “Àðãîéà” àïàðàðàì, ñÿíè ãÿ-
çÿáëè àòàíûí éàíûíäàí ýþòöðöá àïàðàðàì âÿ ñÿí ìÿíèì àðâàäûì
âÿ Èîëêóí ÷àðè÷ÿñè îëàðñàí.
61
 Ìåäåéà äèíìèð âÿ Éàçîíóí ñþçëÿðè îíó ñåâèíäèðñÿ äÿ, î, áà-
øûíû áóëàéûðäû.
Óçóí çàìàí îíëàð Ùåêàòà ìåøÿñèíäÿ áèð éåðäÿ äàéàíäûëàð âÿ
áèð-áèðèíÿ áàõäûëàð. Ýöíÿø ãöðóáà äîüðó ÿéèëìÿéÿ áàøëàäû,
Éàçîíóí ýÿìèéÿ ãàéûòìàã âàõòû èäè.
– ×àð ñàáàù ãûçûë éóíëó äÿðèíè ìÿíÿ âåðÿíäÿ, îíäàí õàùèø
åäÿúÿéÿì êè, ñÿíè ìÿíèìëÿ áóðàõñûí, – äåéÿ Éàçîí äèëëÿíäè.
Áåëÿëèêëÿ, îíëàð áèð-áèðèíäÿí àéðûëäûëàð.

62
 ÀÐÅÑ ×ÞËÖÍÄß

Ñÿùÿð òåçäÿí Êîëõèäàíûí ÷àðû, ìöùàðèáÿ àëëàùû Àðåñèí îíà

áàüûøëàäûüû éàðàã-ÿñëÿùÿíè ýåéèíäè, èêèòÿêÿðëè àðàáàéà îòóðóá
Àðåñ ÷þëöíÿ ýåòäè. Îíó Êîëõèäà úàìààòû ìöøàéèÿò åäèðäè – ùàìû,
Ýöíÿø àëëàùûíûí þêöçëÿðèíèí éàäåëëèëÿðè íåúÿ ïàð÷àëàìàñûíà òà-
ìàøà åëÿìÿê èñòÿéèðäè.
Éàçîí èñÿ, Ìåäåéàíûí þéðÿòäèéè êèìè, áÿäÿíèíÿ âÿ ñèëàùûíà
ãÿðèáÿ ìÿëùÿìäÿí ñöðòäö âÿ þçöíäÿ áþéöê áèð ãöââÿ ùèññ åòäè.
Î, åëÿ áèë êè, äÿìèðäÿí éîüðóëìóøäó, íÿ íèçÿ, íÿ äÿ ãûëûíúû îíà
ÿñÿð åäÿ áèëìÿçäè.
Àðãîíàâòëàð ýÿìèéÿ ìèíäèëÿð âÿ Ååòèí îíëàðû ýþçëÿäèéè Àðåñ
÷þëöíÿ äîüðó öçöá ýåòäèëÿð.
Éàçîí ÿæäàùàíûí äèøëÿðèíè ÷àðäàí àëûá òÿêëèêäÿ òàðëàéà ýåòäè.
Òàðëàíûí êÿíàðûíäà áèð ìèñ áîéóíäóðóã âÿ äÿìèð êîòàí âàðäû.
Åëÿ áóðàäàúà, þêöçëÿðèí äàéàíäûüû éåðàëòû òþâëÿéÿ ýèðìÿê ö÷öí
éîë âàðäû. Þêöçëÿð, ñàíêè ãÿùðÿìàíûí îíëàðà éàõûíëàøäûüûíû ùèññ
åäèá, áèðäÿí áàüûðòû èëÿ òþâëÿäÿí áàéûðà ñû÷ðàäûëàð âÿ áèðáàøà
Éàçîíóí öñòöíÿ úóìäóëàð. Éàçîí ãàëõàíûíûí àðõàñûíäà äàëäà-
ëàíäû, þç ãÿðèáÿ ýöúöíÿ àðõàéûí îëóá, ñàêèò äàéàíäû. Þçöêëÿð
áóéíóçëàðû èëÿ ãàëõàíû âóðóá, êÿíàðà àòûëäûëàð. Îíëàð áþéöðÿðÿê
àüûçëàðûíäàí îä ïöñêöðäöëÿð âÿ ãÿùðÿìàíû éàíäûðìàã èñòÿäèëÿð,
àììà àëîâ îíà ÷àòúàüûí, èêè áþëöíäö âÿ îíó þòöá êå÷ÿðÿê, áà-
øûíäàí î òÿðÿôäÿ áèðëÿøäè. Îä ùÿëãÿñè è÷ÿðèñèíäÿ Éàçîí ñàëàìàò
ãàëàðàã úÿñàðÿòëè ÿëè èëÿ þêöçëÿðèí ÿââÿë áèðèíèí, ñîíðà èñÿ èêèí-
úèñèíèí áóéíóçëàðûíäàí éàïûøäû, îíëàðû áîéóíäóðóüà ãîøäó. Ñîíðà
äà àðãîíàâòëàðäàí èêèñèíèí êþìÿéè èëÿ þêöçëÿðè êîòàíà ãîøóá
òàðëàéà ãîâäó.
Àðãîíàâòëàð áóíó ýþðöá ñåâèíúëÿ ãûøãûðäûëàð. Êîëõèäàëûëàðûí
àðàñûíäà ùàé-êöé ãîïäó. Ååòèí þçö äÿ ãÿùðÿìàíûí ãåéðè-àäè
ýöúöíÿ òÿÿúúöá åòäè.
Þêöçëÿð òàðëàíû ñöðÿòëÿ ÷àïà-÷àïà, êîòàíëà äÿðèí øûðûìëàð
à÷ûðäûëàð. Éàçîí äà ÿæäàùàíûí äèøëÿðèíè øóìëàíìûø òîðïàüà ñÿïèðäè.
Þêöçëÿð Àðåñ ÷þëöíö äÿôÿëÿðëÿ î áàø-áó áàøà ÷àïäûëàð, áåëÿëèêëÿ
63
÷þë òàìàìèëÿ øóìëàíûá ÿêèëäè. Éàçîí èøè ãóðòàðäû, þêöçëÿðè à÷ûá
áóðàõäû âÿ íèçÿ èëÿ îíëàðû éåíÿ äÿ òþâëÿéÿ ãàéòàðäû. Ñîíðà, ÿæäà-
ùàíûí äèøëÿðèíäÿí ãîøóí áèòìÿñèíè ýþçëÿéÿðÿê, ÷àéûí êÿíàðûíà
ýåòäè âÿ äÿáèëãÿñèíè ñó èëÿ äîëäóðóá è÷äè. Ùèññ åòäè êè, ýöúö ùå÷
áèð çÿððÿ äÿ îëñóí àçàëìàìûøäûð. Î, òàðëàéà áàõûá ýþçëÿäè.
Èëê úöúÿðòè êèìè, òîðïàüûí è÷èíäÿí ÿââÿëúÿ èòè íèçÿëÿðèí óúó,
ñîíðà äÿáèëãÿëè áàøëàð ýþðöíäö, áóäóð ãàëõàíëàð ïàðûëäàäû, ãû-
ëûíúëàð òîðïàüû î éàí áó éàíà òóëëàéàðàã úèíýèëäÿäè âÿ áèð àíäà
áöòöí òàðëà ãîøóíëà äîëäó.
Éàçîí Ìåäåéàíûí ùèéëÿýÿð ìÿñëÿùÿòèíè ìþùêÿì éàäûíäà
ñàõëàìûøäû. Î, äþðä íÿôÿð ãöââÿòëè àäàìûí ýöúëÿ éåðèíäÿí òÿðïÿ-
äÿ áèëäèéè ÷îõ èðè áèð äàøû ãàëäûðûá äþéöø÷öëÿðèí àðàñûíà òóëëàäû âÿ
î ñààò áèð íå÷ÿ äþéöø÷öíö þëäöðäö. Áó áÿäáÿõòëèéèí ùàðàäàí öç
âåðäèéèíè áàøà äöøìÿéÿí äþéöø÷öëÿð ùèääÿòëÿ ãûëûíúëàðûíû ñèéèðèá,
áèð-áèðèíè ãûðìàüà áàøëàäûëàð. Áó çàìàí Éàçîí úöðÿòëÿ îíëàðà ùö-
úóì åòäè, ãàðøûñûíà ÷ûõàíëàðûí ùàìûñûíû äîüðàéûá ìÿùâ åòäè. ×îõ
÷ÿêìÿäÿí áöòöí òàðëà ìåéèòëÿ äîëäó âÿ êîòàíûí à÷äûüû øûðûìëàð
ãàíëà äîëäó.
Êîëõèäàëûëàð, ÿæäàùàíûí äèøëÿðèíäÿí áèòìèø ãîøóíó Éàçîíóí
íåúÿ ãûðûá-÷àòäûüûíà äÿùøÿòëÿ áàõûðäûëàð. ×àð Ååò ùèðñèíäÿí áèð
ñþç äàíûøà áèëìèðäè. Î ùèääÿòëÿ àòëàðû ãàì÷ûëàéàðàã Àðåñ ÷þëöí-
äÿí ÷ûõûá ýåòäè.
– Ìÿí èøèìè ãóðòàðäûì. Ñàáàù ÷àð ãûçûë éóíëó äÿðèíè ìÿíÿ
âåðìÿëèäèð, – äåéÿ Éàçîí äèëëÿíäè.
Àõøàì îëäó. Ìþúöçÿëè ãöââÿ àðòûã Éàçîíó òÿðê åäèðäè. Àðãî-
íàâòëàð îíó äþâðÿéÿ àëäûëàð âÿ äèíúÿëìÿê ö÷öí ýÿìèéÿ àïàðäûëàð.

65
 ÃÛÇÛË ÉÓÍËÓ ÄßÐÈÍÈÍ ÎÜÓÐËÀÍÌÀÑÛ

Êîëõèäà úàìààòû Àðåñ ÷þëöíäÿí åâëÿðèíÿ ãàéûäàðàã, “Àðãî”

ýÿìèñèíäÿ öçöá ýÿëÿí éàäåëëèëÿðèí äÿùøÿòëè ýöúö ùàããûíäà äàíû-
øûðäû. Øÿùÿð ñàêèò äåéèëäè. Àõøàì ÷àüû, Êîëõèäàíûí àäëû-ñàíëû
àäàìëàðû Ååòèí ñàðàéûíà ýÿëäèëÿð, ÷àðëà áèðëèêäÿ õÿëâÿò åäèá, òÿù-
ëöêÿëè ãîíàãëàðû íåúÿ ìÿùâ åòìÿê áàðÿñèíäÿ ìÿñëÿùÿòëÿøìÿéÿ
áàøëàäûëàð. Ìåäåéà ùèññ åòäè êè, ÷àð îíóí Éàçîíà êþìÿê åòäèéèíè
áèëèð âÿ áóíà ýþðÿ äÿ î, àòàñûíûí ãÿçÿáëÿíÿúÿéèíè äÿùøÿòëÿ ýþç-
ëÿéèðäè. Î, Ýöíÿø îüëóíóí íÿ ãÿäÿð àìàíñûç, ðÿùìñèç, íÿ ãÿäÿð
ùèéëÿýÿð îëäóüóíó áèëèð âÿ þç úàíûíäàí, ùÿì äÿ ñåâäèéè ãÿùðÿ-
ìàíäàí þòÿðè ãîðõàðàã, ÿçàá ÷ÿêèðäè. Ýåúÿ éàðûñû î, ïÿíúÿðÿäÿí
áàéûðäà ñèëàù úèíýèëòèñè âÿ ñàðàéûí éàíûíà òîïëàíìûø Êîëõèäà äþ-
éöø÷öëÿðèíèí äàíûøûãëàðûíû åøèäèá áèëäè êè, ÷àð, ñÿùÿðÿ éàõûí éóíàí
ýÿìèñèíè ìöùàñèðÿéÿ àëìàüû âÿ áöòöí àðãîíàâòëàðëà áèðëèêäÿ îíó
éàíäûðìàüû ÿìð åòìèøäèð.
Áó çàìàí î, Éàçîíóí éàíûíà ãà÷ìàüû ãÿðàðà àëäû. Þçö èëÿ áÿ-
ðàáÿð áèùóøäàðû ýþòöðöá, àéàãéàëûí ñàðàéäàí ñàêèòúÿ áàéûðà ÷ûõäû
âÿ ýåúÿëÿð ñåùèðëè îòëàð éûüìàüà ýåòäèéè ýèçëè úûüûðëàðëà ÷àéà äîü-
ðó éîëà äöøäö. “Àðãîíóí” äàéàíäûüû éåðëÿ öçáÿöç ñàùèëÿ ÷ûõûá,
áàúûñûíûí àðãîíàâòëàðûí éàíûíäà ýåúÿëÿéÿí êè÷èê îüëóíó ñÿñëÿ-
ìÿéÿ áàøëàäû.
Éàçîí, Ìåäåéàíûí ñÿñèíè òàíûéûá ùàé âåðäè. Ùÿìèí ñààò êö-
ðÿêëÿðèí àðõàñûíäà îëàí àâàð÷ûëàð, àâàð ÷ÿêìÿéÿ áàøëàäûëàð, ýÿìè
ñöðÿòëÿ ÷àéû êå÷äè. Éàçîí èëÿ Ôðèêñèí îüëàíëàðû Ìåäåéàéà äîüðó
àòûëäûëàð.
– Ùÿð øåéèí öñòö à÷ûëäû! – äåéÿ ãûç ñÿñëÿíäè. – Àòàì ìÿíè
áàüûøëàìàéàúàã... Ìÿí ñèçèíëÿ áèðëèêäÿ ãà÷ìàëûéàì... Òåç îëóí.
Ñèçè þëöì ùÿäÿëÿéèð! Ýåäÿê, Éàçîí, ìÿí ãûçûë éóíëó äÿðèíè ÿëäÿ
åäÿðÿì âÿ òåçëèêëÿ áóðàäàí ÷ûõûá ýåäÿðèê, éîõñà áèç ùàìûìûç
ìÿùâ îëàðûã! Ìÿí ñèçè âÿ þçöìö õèëàñ åäÿðÿì, àììà, Éàçîí,
àíä è÷ êè, ñÿí ìÿíè ùå÷ âàõò òÿðê åòìÿéÿúÿêñÿí, ìÿíè éàä
þëêÿäÿ òÿê ãîéìàéàúàãñàí!
Éàçîí îíóí ãîëóíäàí éàïûøûá äåäè:
66
 – Àíä è÷èðÿì êè, ÿýÿð ìÿíÿ âÿòÿíÿ ñàü-ñàëàìàò ãàéûòìàã
ãèñìÿò îëñà, ñÿí ìÿíèì àðâàäûì îëàúàãñàí âÿ ìÿí ùå÷ âàõò ñÿí-
äÿí ÿë ÷ÿêìÿéÿúÿéÿì!
Ìåäåéà, ùÿìèí ñààò, äÿðèíèí ãîðóíóá ñàõëàíäûüû Àðåñ ìåøÿ-
ñèíÿ òÿðÿô öçöá ýåòìÿéè ÿìð åòäè. Ýåúÿíèí ãàðàíëûüûíäà ÷àéûí
àõûíû ýÿìèíè ñöðÿòëÿ âÿ ñÿñ-ñÿìèðñèç ìöãÿääÿñ éåðÿ àïàðûá ÷û-
õàðäû. Ìåäåéà èëÿ Éàçîí ýÿìèäÿí ÷ûõûá ìåøÿéÿ éîëëàíäûëàð. Ýåúÿ
ãàðàíëûã îëäóüóíà ýþðÿ îíëàð áèð-áèðèíè èòèðìÿìÿê ö÷öí ÿë-ÿëÿ â-
åðèá ýåäèðäèëÿð. Áèðäÿí, îíëàðûí ãàðøûñûíäà èêè ãûðìûçû îä ïàðûëäàäû.
– Áó ÿæäàùàäûð, –äåéÿ Ìåäåéà ïû÷ûëäàäû.
Åëÿ î ñààò îíëàð, ïàëûä àüàúûíäàí àñûëìûø äÿðèäÿí ãàëõàí çÿèô,
ãûçûëû áèð ïàðûëòû ýþðäöëÿð.
Îíëàð áèð áàëàúà éàõûíëàøàí êèìè, ÿæäàùà àüàúäàí ñàëëàíûá ôû-
øûëäàäû, îíóí àéðûëìûø àüçûíäàí àëîâ ÷ûõäû. Ëàêèí, Ìåäåéà ÿëèíè
îíà òÿðÿô óçàäûá, ñàêèò ñÿñëÿ îíó éóõóéà âåðìÿéÿ áàøëàäû. Î, éåð
öçöíäÿ ùàìûäàí ãöââÿòëè îëàí éóõó àëëàùû Ùèïíîñó êþìÿéÿ ÷à-
üûðäû, î, áöòöí ñèðëè ãöââÿëÿðëÿ: “Éóõëà! “Éóõëà! – äåéÿ îâñóí
åäèðäè, ùÿì äÿ ëàï éàõûíà ýÿëèá, éóõó ýÿòèðÿí áèùóøäàðûíû ÿæäà-
ùàíûí ýþçöíÿ ñÿïäè. ßæäàùàíûí ýþçöíöí áèðè ñþíäö, èêèíúèñè äÿ
ñþíäö, ãîðõóëó ýþç ãàïàãëàðû þðòöëäö, ãîðõóíú àüçû òàããûëòû èëÿ
þðòöëäö, ïÿíúÿëÿðè à÷ûëäû, î, ïàëûä àüàúûíäàí éåðÿ äöøäö âÿ òàãÿò-
ñèç ùàëäà Ìåäåéàíûí àéàãëàðû àëòûíà óçàíäû.
– Òåç îë! – äåéÿ Ìåäåéà Éàçîíà ìöðàúèÿò åòäè. – Íÿ ãÿäÿð êè,
î àéûëìàéûá, òåç äÿðèíè àüàúäàí à÷.
Éàçîí ãûçûë éóíëó äÿðèíè àüàúäàí à÷ûá ïëàø êèìè ÷èéíèíÿ ñàëäû
âÿ îíëàð òÿëÿñèê Àðåñ ìåøÿñèíè òÿðê åòäèëÿð.
Àðîãîíàâòëàð, ýÿìèäÿí Éàçîíóí ÷èéíèíäÿ äÿðèíèí ãûçûëû
èøûüûíû ýþðäöëÿð. Îíëàð, àðçó åòäèêëÿðè áó ãÿíèìÿòè øÿí áàüûðòûëàðëà
ñàëàìëàäûëàð, ÷öíêè áóíó ÿëäÿ åòìÿê ö÷öí åâ-åøèêëÿðèíè, âÿòÿí-
ëÿðèíè ãîéóá ýÿëìèø, áó ãÿäÿð ãîðõó âÿ ìÿøÿããÿò ÷ÿêìèøäèëÿð.
Àììà øàäéàíàëûã åòìÿéÿ âàõò éîõ èäè. Ñÿùÿðÿ ãÿäÿð äÿíèçÿ ýå-
äèá ÷àòìàã âÿ Êîëõèäàíû òÿðê åòìÿê ëàçûì èäè.
Éàçîí ÷îõ ãèéìÿòëè îëàí äÿðèíè þç ïëàøûíà áöêäö, Ìåäåéàíû
ýÿìèíèí äàë òÿðÿôèíäÿ, êöëÿê àç îëàí éåðäÿ éåðëÿøäèðäè, þçö äÿ
68
“Àðãîíó” ñàùèëÿ áàüëàéàí êÿíäèðè ãûëûíúëà êÿñäè. Àâàð÷ÿêÿí
àðãîíàâòëàð êöðÿêëÿðèí àðõàñûíäà îòóðäóëàð, î áèðèëÿðè èñÿ
ÿëëÿðèíäÿ ãàëõàí âÿ êàìàíëàðû, ýÿìèíè áàñãûíäàí ãîðóìàã ö÷öí,
îíóí êÿíàðëàðûíäà äàéàíäûëàð. “Àðãî” ñóéóí àõûíû àøàüû, äÿíèçÿ
äîüðó ñöðÿòëÿ öçöðäö. Ùÿëÿ ýöí ÷ûõìàìûøäû êè, àðãîíàâòëàð, àðòûã,
Êîëõèäàíûí ñàùèëëÿðèíäÿí óçàãäà, à÷ûã äÿíèçäÿ èäèëÿð.
Ñÿùÿð, éàäåëëèëÿðèí ãûçûë éóíëó äÿðèíè îüóðëàéûá, Ìåäåéàíû äà
þçëÿðè èëÿ áÿðàáÿð ýþòöðöá ãà÷äûãëàðûíû ÷àðà õÿáÿð âåðìÿéÿ
ýÿëäèëÿð. Ååò áÿðê ãÿçÿáëÿíäè âÿ àðãîíàâòëàðû òÿãèá åòìÿê ö÷öí
êîëõèäàëûëàðäàí áþéöê áèð äÿñòÿ ýþíäÿðäè. ×àð ÿìð åòäè äþéöø÷ö-
ëÿðÿ åëàí åòñèíëÿð êè, ÿýÿð îíëàð ãà÷ãûíëàðà ÷àòûá äÿðèíè âÿ ÷àðûí
ãûçûíû ýåðè ãàéòàðìàñàëàð, îíëàðûí ùàìûñûíû þëöì ýþçëÿéèð. Ååò þç
îüëó Àñïèðòè äÿñòÿíèí ðÿèñè òÿéèí åòäè.
Êîëõèäàëûëàð þç ýÿìèëÿðèíè äÿíèçÿ ÷ûõàðûá “Àðãîíóí” äàëûíúà
éîëà äöøäöëÿð.

69
 “ÀÐÃΔÍÓÍ ÃÀÉÛÒÌÀÑÛ

Ãûçûë éóíëó äÿðè ÿëäÿ åäèëìèøäè, àðãîíàâòëàð ýåðèéÿ öçöðäöëÿð.

Ñÿìò êöëÿéè éåëêÿíè øèøèðòäè, äÿíèçèí ñÿòùè òÿìèç èäè, äåëôèíëÿð
äÿñòÿ èëÿ “Àðãîíóí” ÿòðàôûíäà îéíàøûðäûëàð. Ëàêèí, ýÿìèäÿêèëÿð
øÿí äåéèëäèëÿð. Ìåäåéà ýÿìèíèí äàë òÿðÿôèíäÿ îòóðìóøäó, î, åâ-
ëÿðèíè âÿ àòàñûíû ãîéóá ýÿëäèéè òÿðÿôÿ áàõûð, ýþçöíöí éàøûíû àõû-
äûðäû. Éàçîí ãàéüûêåøëèêëÿ ãàøãàáàüûíû ñàëëàìûøäû, àðãîíàâòëàð
äà òÿãèá îëóíàúàãëàðûíû ýþçëÿéÿðÿê íÿ ýåúÿ, íÿ äÿ ýöíäöç
ñèëàùëàðûíäàí àéðûëìûðäûëàð.
Îíëàð Êîëõèäàéà öçöá ýÿëäèêëÿðè éîëëà ãàéûòìàã èñòÿìÿäèê-
ëÿðèíÿ ýþðÿ äÿíèçè äèýÿð òÿðÿôäÿí þòöá êå÷ìÿéè ãÿðàðà àëäûëàð.
Ôðèêñèí îüëó äà Êîëõèäàíû îíëàðëà áèðëèêäÿ òÿðê åäèðäè. Î, îíëàðà
íàüûë åòäè êè, Êîëõèäà ýÿìè÷èëÿðèíäÿí åøèòìèøäèð êè, ýóéà äÿíèçèí
î òàéûíäà, Êîëõèäà èëÿ öçáÿöç Èñòð àäëû äàøãûí áèð ÷àé âàðäûð. Áó
÷àé þç ìÿíáÿèíè óçàã øèìàëäàí, êöëÿêëÿð þëêÿñèíäÿí àëûð, ÷îõëó
þëêÿëÿð âÿ òîðïàãëàðäàí àõûá êå÷èð âÿ Éóíàíûñòàíûí ñàùèëëÿðèíè
éóéàí äÿíèçÿ àõûá òþêöëÿí áàøãà áèð ÷àéëà ãîâóøóð.
– ×àéëà ýåäÿí éîë éåíÿ ö÷ äÿíèçäÿí êå÷èá ýåðè ãàéûòìàãäàí
ùÿì ãûñà âÿ ùÿì äÿ àñàíäûð, – äåéÿ àðãîíàâòëàð Ñêèôëÿð ñàùèëëÿðè
áîéóíúà Èñòð ÷àéûíûí àüçûíà äîüðó öçìÿéè ãÿðàðû àëäûëàð.
Ëàêèí, Èñòð ÷àéûíûí éàíûíäà îíëàð, Ååòèí àðãîíàâòëàðû òÿãèá
åòìÿê ö÷öí ýþíäÿðäèéè âÿ îíëàðû ãàáàãëàéàí êîëõèä äîíàíìàñû
èëÿ ãàðøûëàøäûëàð. Íÿ åòìÿê îëàðäû? ×îõëó ýÿìèéÿ ãàðøû òÿê “Àðãî”,
áöòþâ áèð ãîøóíà ãàðøû áèð íå÷ÿ ãÿùðÿìàí!
Áåëÿ îëäóãäà Éàçîí ùèéëÿéÿ ÿë àòäû. Î, êîëõèäàëûëàðûí ðÿèñè
Àïñèðòëÿ äàíûøûüà ýèðèøäè: î äåäè êè, ãûçûë éóíëó äÿðè àðãîíàâòëàðäà
ãàëìàëûäûð – àõû î, Êîëõèäà ÷àðûíûí îíäàí òÿëÿá åòäèêëÿðèíèí ùà-
ìûñûíû éåðèíÿ éåòèðìèøäèð. Ëàêèí, Éàçîí Ìåäåéàíû êîëõèäàëûëàðà
âåðìÿéè âÿä åòäè âÿ Àïñèðòè áàúûñûíûí äàëûíúà áîø àäàéà, èëàùÿ
Àðòåìèäàíûí ìÿáÿäèíÿ ÷àüûðäû. Éàçîí, êîëõèäàëûëàðû êîìàíäèðëÿ-
ðèíäÿí ìÿùðóì åòìÿê ö÷öí Àïñèðòè àëäàäûá ÿñèð àëìàã èñòÿéèðäè.
Àïñèðò ýÿíú âÿ ñàäÿëþâù èäè. Î, Éàçîíà èíàíäû âÿ ýåúÿ òÿê-
òÿíùà àäàäàêû ìÿáÿäÿ ýÿëäè êè, áàúûñûíû äèëÿ òóòñóí, äÿðèíè àðãî-
70
íàâòëàðäàí ýþòöðöá, åâëÿðèíÿ ãàéûòñûíëàð. Ëàêèí, Ìåäåéà Éàçîíà
ãûëûíú âåðèá òàïøûðäû êè, Àïñèðòè þëäöðñöí. Ãàðäàøûíûí ìåéèòèíè î,
äÿíèçÿ òóëëàäû. Êîëõèäàëûëàðûí ãîøóíóíóí è÷ÿðèñèíÿ ÷àõíàøìà
äöøäö âÿ îíëàð äÿíèçèí è÷ÿðèñèíäÿ þç áàø÷ûëàðûíûí úÿñÿäèíè àõòàðûá
òàïàíà ãÿäÿð, “Àðãî” äöøìÿíëÿðèí éàíûíäàí ñèâèøèá Èñòð ÷àéû èëÿ
éóõàðû öçöá óçàãëàøäû.
Àðãîíàâòëàð áó ÷àéûí áàøãà áèð ÷àéëà áèðëÿøäèéè éåðÿ ãÿäÿð
áöòöí éîëó ìöâÿôôÿãèééÿòëÿ öçäöëÿð âÿ èêèíúè ÷àéûí âàñèòÿñèëÿ
äÿíèçÿ ÷ûõäûëàð. Äÿíèç îíëàðû äÿùøÿòëè ôûðòûíà èëÿ ãàðøûëàäû. Ñàíêè,
ãÿçÿáëÿíìèø àëëàùëàð áöòöí êöëÿêëÿðè çÿíúèðäÿí à÷ûá áóðàõìûø-
äûëàð, êöëÿêëÿð ýÿìèíèí éåëêÿíèíè ãûðûá àïàðäû, äîð àüàúûíû ÿéäè,
óøàã îéóíúàãëà îéíàéàí êèìè “Àðãîíó” äÿíèçäÿ àòûá-òóòäó âÿ
ýþòöðöá àïàðäû. Àðãîíàâòëàð ìÿéóñëóã è÷ÿðèñèíäÿ àâàðëàðäàí ÿë
÷ÿêèá ùèääÿòëè äÿíèçèí îíëàðû íÿ âàõò àëûá-àïàðìàñûíû ýþçëÿäèëÿð.
Ëàêèí, áèðäÿí ýÿìèíèí äàë òÿðÿôèíäÿí áèð ñÿñ ýÿëäè – áó ñÿñ
“Àðãîíóí” äàë òÿðÿôèíÿ áÿðêèäèëìèø ìöãÿääÿñ äîäîí ïàëûäûíûí
ïàð÷àñûíäàí ýÿëèðäè. Î äåéèðäè:
Àïñèðòè þëäöðäöêëÿðèíÿ ýþðÿ Éàçîíà âÿ Ìåäåéàéà àëëàùëàðûí
ãÿçÿáè òóòìóøäóð. Åà àäàñûíà öçöá ýåäèí. Ååòèí áàúûñû úàäóýÿð
Êèðêà îðàäà éàøàéûð. Îíäàí õàùèø åäèí êè, Ìåäåéàíûí òÿãñèðèíäÿí
êå÷ñèí. Îíäà ñèç âÿòÿíÿ ãàéûäà áèëÿðñèíèç.
Ôûðòûíà ñàêèòëÿøäè. Àðãîíàâòëàð ñåùèðëè àäàíû àõòàðìàüà ýåòäè-
ëÿð. Îíó òàïûíúàéà ãÿäÿð îíëàð óçóí çàìàí äÿíèçè äîëàøäûëàð.
Äîíóç íàõûðû èëÿ ÿùàòÿ îëóíìóø úàäóýÿð Êèðêà îíëàðûí ãàðøûñûíà
ñàùèëÿ ÷ûõäû – áóíëàð, àäàéà ýÿëèá ÷ûõìûø âÿ ýàäóýÿðèí äþíäÿð-
äèéè àäàìëàð èäè. Êèðêà Ìåäåéàíû ýþçëÿðèíäÿí î ñààò òàíûäû – Ýö-
íÿøèí áöòöí þâëàäëàðûíûí ýþçëÿðèíäÿ õöñóñè èøûã âàð èäè. Ìåäåéà
áàüûøëàíìàñû ö÷öí áèáèñèíÿ åëÿ éàëâàðäû âÿ Éàçîíà îëàí ìÿùÿá-
áÿòèíäÿí î ãÿäÿð äàíûøäû êè, Êèðêà îíóí ýöíàùûíäàí êå÷äè âÿ
àðãîíàâòëàðû áóðàõäû.
Ëàêèí àðãîíàâòëàð þç äîüìà þëêÿëÿðèíÿ ýÿëèá ÷àòàíà ãÿäÿð
áàøëàðûíà ÷îõ áÿëàëàð ýÿëäè.
êöëÿê âÿ äàëüàëàð à÷ûã äÿíèçäÿ ýÿìèíè àòûá-òóòóðäó, ÿí äÿù-
øÿòëè òÿùëöêÿëÿð èñÿ äÿíèç÷èëÿðè äàðûñãàë áîüàçëàðäà ýþçëÿéèðäè.
71
 Åà àäàñûíäàí áèð ãÿäÿð óçàãäà, äÿíèç ýåò-ýåäÿ äàðàëûðäû âÿ
áþéöê áèð òîðïàüûí âÿ îäïöñêöðÿí äàüû îëàí áèð àäàíûí àðàñûíäàí
êå÷èðäè. Áó êå÷èäè Õàðèáäà âÿ Ñèòñèëëà àäûíäà èêè ãóäóç âÿ àúýþç
íÿùÿíý ãîðóéóðäó.
Õàðèáäà äÿíèçèí äèáèíäÿ éàøàéûðäû. Îíóí öçÿðèíäÿ ñó ãàéíà-
éûá ùÿðëÿíèðäè âÿ ùÿð ùàíñû áèð úàíëû îíà éàõûíëàøàí êèìè, îíóí
àúýþç àüçû ñóéóí è÷ÿðèñèíäÿí óçàíûð âÿ áöòöí áèð ýÿìèíèí éåëêÿ-
íè âÿ äîð àüàúû èëÿ áÿðàáÿð óäóðäó.
Õàðèáäàäàí áèð îõ ìÿíçèëè ìÿñàôÿäÿ äÿíèç äàëüàëàðûíûí éî-
íóá ùàìàðëàäûüû èòè óúëó áèð ãàéà éöêñÿëèðäè. Áó ãàéàíûí è÷ÿðèñèí-
äÿ áèð ìàüàðà âàðäû. Áó ìàüàðàäà àëòûáàøëû, îí èêè ïÿíúÿëè Ñèòñèë-
ëà ýèçëÿíìèøäè. Äåëôèí, áàëûã âÿ éàõóä äà è÷ÿðèñèíäÿ àäàìëàð îëàí
ýÿìè öçöá ãàéàéà éàõûíëàøàí êèìè, Ñèòñèëëà þç ãîðõóíú áÿäÿíèíè
ìàüàðàäàí áàéûðà ÷ûõàðûðäû âÿ îí èêè ïÿíúÿíèí ùàìûñû î ñààò ÿò-
ðàôû àðàøäûðàðàã, áöòöí úàíëûëàðû òóòóð, ö÷ úÿðýÿ èòè äèøëÿðè îëàí àü-
çûíà þòöðöðäö.
Àðãîíàâòëàð Ñèòñèëëà èëÿ Õàðèáäàíûí àðàñûíäàí öçöá êå÷ìÿëè
èäèëÿð, ùÿì äÿ îíëàð ÿëáÿòòÿ, ìÿùâ îëìàëû èäèëÿð, ÷öíêè íÿ úÿñóð-
ëóã, íÿ ìÿòàíÿò, íÿ äÿ ãÿùðÿìàíëûã ãöââÿñè áó íÿùÿíýëÿðÿ ãàðøû
ìöáàðèçÿäÿ îíëàðà êþìÿê åäÿ áèëìÿéÿúÿêäè. Áó çàìàí îíëàðûí
ùàìûñû îëàí Ùåðà ýÿëäè. Þç ãûçûë òåëëÿðèíè Õàðèáäà èëÿ Ñèòñèëëàíûí
àðàñûíà ñÿðäè âÿ “Àðãî” áó éîëëà íÿ ñàüà, íÿ äÿ ñîëà äþíìÿäÿí
öçöá òÿùëöêÿäÿí õèëàñ îëäó.
Áèð äÿôÿ äÿíèçèí êöëÿéè óçàãäàí ÷è÷ÿê èéè ýÿòèðäè, Àðãîíàâò-
ëàð äÿíèçäÿ ÷è÷ÿêëè Éàñÿìÿí àäàñûíû ýþðäöëÿð. Ñàùèëÿ éàõûí ñó-
éóí è÷ÿðèñèíäÿí ãàëõìûø äàøëàðûí öñòöíäÿ ãàäûí áàøû îëàí ãÿðèáÿ
ãóøëàð îòóðóá, èíñàí ñÿñè èëÿ îõóéóðäóëàð. Îíëàð éîðóëìóø äÿíèç-
÷èëÿðè ÷è÷ÿêëè ÷ÿìÿíëèêëÿðäÿ äèíúÿëìÿéÿ ÷àüûðûð, îíëàðà äèíúëèê
âÿ íÿøÿ âÿä åäèð, ìåùðèáàí ñþçëÿðëÿ þç éàíëàðûíà ÷àüûðûðäûëàð.
Àäàíûí ÿòðàôûíäà äÿíèç äÿ ìöëàéèì âÿ ñàêèò ýþðöíöðäö. Ëà-
êèí áöòöí àäà ñàé âÿ ñóàëòû ãàéàëûãëàðëà ÿùàòÿ îëóíìóøäó. Éàñÿ-
ìÿíëÿð åëÿ øèðèí îõóéóðäóëàð âÿ îíëàðûí ìàùíûëàðûíäà åëÿ ñåùèðëè
áèð ãöââÿ âàð èäè êè, ýÿìè÷èëÿð äöíéàäà ùÿð øåéè éàäëàðûíäàí ÷û-
72
õàðûð, þç ýÿìèëÿðèíè àäàéà éþíÿëäèð, ñöàëòû äàøëàðà òîõóíóð âÿ äàë-
üàëàðäà áîüóëóá ìÿùâ îëóðäóëàð.
Éàñÿìÿí àäàñûíà ýÿëèá ÷ûõäûãäà àðãîíàâòëàð äà ýþçÿë
íÿüìÿëÿðÿ ìÿôòóí îëóá ýÿìèíè ñàùèëÿ äîüðó éþíÿëòìÿê èñòÿäè-
ëÿð. Àâàð÷ÿêÿíëÿð àðàñûíäà áèð íÿôÿð ÿí úàâàíû éàñÿìÿíëÿðÿ
ìÿôòóí îëóá, þçöíö äÿíèçÿ àòäû âÿ äàøëàðà äÿéèá ùÿëàê îëäó. Áó
çàìàí Îðôåé þç êèôàðàñûíû ÿëèíÿ àëûá óúà ñÿñëÿ îõóäó âÿ éàñÿìÿ-
íèí ñÿñèíè áàòûðäû. Î, äÿíèçëÿðäÿí êå÷èá ýåäÿí âÿ òÿíáÿëëèéÿ, íà-
çà íèôðÿò åäÿí èýèä äÿíèç÷èëÿð ùàããûíäà, îíëàðû ýþçëÿéÿí äîüìà
òîðïàã ùàããûíäà îõóäó. Àðãîíàâòëàð Îðôåéÿ ãóëàã àñàðàã àéûë-
äûëàð âÿ òÿùëöêÿëè àäàíûí éàíûíäàí ñöðÿòëÿ þòöá êå÷äèëÿð.
Éåìÿê âÿ ñó åùòèéàòû ýþòöðìÿê ö÷öí äàéàíäûãëàðû Ñõåðèéà
àäàñûíûí éàíûíäà, àðãîíàâòëàðûí ýÿìèñèíè éåíÿ äÿ êîëõèäàëûëàðûí
ýÿìèëÿðè äþâðÿéÿ àëäû. Îíëàð äÿíèçëÿðè äîëàøàðàã, àðãîíàâòëàðû
àõòàðûðäûëàð. Àðãîíàâòëàð ùÿìèí àäàíûí ÷àðûíäàí õàùèø åòäèëÿð êè,
îíëàðû ìöäàôèÿ åòñèí. Ùèéëÿýÿð ÷àð áåëÿ áèð ùþêì ÷ûõàðòäû: àð-
ãîíàâòëàð øàùçàäÿ ãûç Ìåäåéàíû êîëõèäàëûëàðà âåðìÿëèäèðëÿð, àì-
ìà îíëàð Éàçîíóí àðâàäûíû îíëàðà âåðìÿëè äåéèëëÿð. Ìåäåéà
Éàçîíóí àðâàäû îëìóøäó, îíà ýþðÿ äÿ êîëõèäàëûëàð ýåðèéÿ ÷ÿêèë-
ìÿëè îëäóëàð. Ëàêèí, îíëàð Êîëõèäàéà ãàéûòìàüà ãîðõàðàã, éóíàí
àäàëàðûíäà ãàëûá ìÿñêÿí ñàëäûëàð.
Àðãîíàâòëàð Éàçîí èëÿ Ìåäåéàíûí òîéëàðûíû åäèá, éîëëàðûíà
äàâàì åòäèëÿð. Îíëàð óçóí çàìàí ùå÷ áèð ùàäèñÿ áàø âåðìÿäÿí
éîë ýåòäèëÿð, àðòûã Éóíàíûñòàíûí ñàùèëëÿðèíÿ éàõûíëàøìûøäûëàð êè,
áèðäÿí äÿùøÿòëè áèð ôûðòûíà ãîïäó. Äîããóç ýöí, äîããóç ýåúÿ ãà-
ñûðüà îíëàðûí ýÿìèñèíè äÿíèçäÿ ýÿçäèðèá, íÿùàéÿò, óçàã áîø áèð
ñàùèëÿ òóëëàäû. “Àðãî” ñàùèë ãóìóíà ýèðèá ùÿðÿêÿòñèç äàéàíäû.
Àðãîíàâòëàð éåðÿ åíèá ÿòðàôû ýþçäÿí êå÷èðòäèëÿð. Îíëàðûí ãàðøû-
ñûíäà áîø áèð ñÿùðà óçàíìûøäû. Íÿ ÷àé, íÿ àüàú âÿ íÿ äÿ èíñàí
ìÿñêÿíè âàð èäè – àíúàã ãóìñàëëûã, áèð äÿ ýþé ýþðöíöðäö. Àðãî-
íàâòëàð ýÿìèíè èòÿëÿéèá äÿíèçÿ ñàëìàüà ÷àëûøäûëàð êè, áó ñÿùðàíû
òÿðê åäèá ýåòñèíëÿð, ëàêèí, ìöìêöí îëìàäû.
“Áÿñ íÿ åäÿê? Ôûðòûíà áèçè ùàðàéà ýÿòèðèá ÷ûõàðòäû? Áèç áóðàäà
ìÿùâ îëóá áèð äÿ äîüìà âÿòÿíè ùå÷ âàõò ýþðìÿðèê... Ñóàëòû äàø-
74
ëàðà òîõóíóá ïàð÷àëàíìàã, éàõóä äà ãöââÿúÿ áÿðàáÿð îëìàéàí
äþéöøäÿ ìÿùâ îëìàã, áó ñÿùðàäà àúûíäàí þëìÿêäÿí éàõøû èäè!”
– äåéÿ àðãîíàâòëàð äàíûøûðäûëàð.
Îíëàð ñàùèëÿ äàüûëûøäûëàð âÿ ãàðàíëûã äöøÿíÿ ãÿäÿð ãóìñàëëûãäà
ýÿçèá äîëàíäûëàð. Àõøàì äöøÿíäÿ, ùàìû ýÿìèéÿ òîïëàøäû, áèð-áèðè èëÿ
âèäàëàøäû âÿ ïëàøëàðûíû áàøëàðûíà ÷ÿêèá ãóìóí öñòÿ óçàíäû. Áó ãàéäà
èëÿ îíëàð ñÿùÿðÿ ãÿäÿð éàòäûëàð. Áèðäÿí, Éàçîí ùèññ åòäè êè, êèì èñÿ
îíóí öçöíäÿí ïëàøû ÷ÿêèð. Î, àéàüà ãàõäû âÿ ãàðøûñûíäà ö÷ ñÿùðà
ïÿðèñèíè ýþðäö. Ïÿðèëÿð îíà äåäèëÿð: “Ãÿì åòìÿ! Òàëåèíèç ñèçè Ëèâèéà
ñÿùðàñûíà ýÿòèðèá ÷ûõàðìûøäûð, ëàêèí ãöââÿòëè âÿ úÿñóð àäàìëàð ö÷öí
áóðàäàí äà ÷ûõûø éîëó âàðäûð. Äÿíèç ÷àðû Àìôèòðèòà àòëàðûíû àðàáàäàí
à÷ûá áóðàõàíäà, ñèç äÿ þç ýÿìèíèçëÿ, îíóí áó âàõòà ãÿäÿð ñèçèíëÿ
åòäèéè êèìè ùÿðÿêÿò åäèí, îíäà ñèç õèëàñ îëàðñûíûç”.
Éàçîí éîëäàøëàðûíû îéàòäû âÿ ïÿðèëÿðèí îíà äåäèêëÿðèíè îíëàðà
äàíûøäû. Àðãîíàâòëàð áóíóí íÿ äåìÿê îëäóüóíó ôèêèðëÿøìÿéÿ
áàøëàäûëàð: “Àìôèòðèòà àòëàðûíû à÷ûá áóðàõàíäà”, îíëàð “Àðãî” èëÿ
íÿ åòìÿëèäèðëÿð. Áèðäÿí, äàëüàëàð ýóðóëòó èëÿ ñàùèëÿ äîüðó àõûá
ýÿëäè, äÿíèçäÿí àü áèð àò ÷ûõûá ñÿùðàéà ýÿëäè. Ñóéóí ãàáàðìàñû
áàøëàíäû. Àðãîíàâòëàð áó çàìàí áàøà äöøäöëÿð êè. ñó ãàáàðàí
âàõò “Àðãîíó” äàéàç ãóìñàëëûãäàí èòÿëÿéèá ÷ûõàðìàã, îíó ÷è-
éèíëÿðèíÿ àëûá, íåúÿ êè, î îíëàðû äÿíèçëÿðäÿ ýÿçäèðìèøäè îíëàð äà
îíó ñÿùðà èëÿ àïàðìàëûäûðëàð.
Îíëàð, îí èêè ýöí ãûçìàð ýöíÿø àëòûíäà, ãóìà áàòàðàã, “Àðãî”íó
÷èéèíäëÿðèíäÿ àïàðäûëàð âÿ íÿùàéÿò, ýÿëèá áþéöê áèð ýþëöí ñàùè-
ëèíÿ ÷ûõäûëàð. Îíëàðûí ýÿìèñè éåíèäÿí ñóéà áóðàõûëäû. Ëàêèí, ýþ-
ëöí ñàùèáè àëëàù Òðèòîí “Àðãîíóí” êèëèíäÿí éàïûøûá, îíó àü ãà-
éàëàðûí àðàñûíäàêû éîëäàí ýåíèø äÿíèçÿ ÷ûõàðûíúàéà ãÿäÿð, îíëàð
ýþëäÿí ÷ûõûø éîëó òàïà áèëìÿäèëÿð.
Àðãîíàâòëàð óçóí çàìàí éåíÿ óúñóç-áóúàãñûç äÿíèçäÿ öç-
äöëÿð âÿ åëÿ áèð äàüëûã âÿ ýåíèø áèð àäàéà ýÿëèá ÷ûõäûëàð êè, áóðàäà
áèð ÷îõ øÿùÿð éåðëÿøÿ áèëÿðäè. Áó, Çåâñèí âÿòÿíè – Êðèò èäè. Îðàäà
Ìèíîñ ÷àðëûã åäèðäè, àäàíûí êåøèéíè ÷ÿêìÿê ö÷öí Çåâñ îíà ìèñ-
äÿí áèð íÿùÿíý áàüûøëàìûøäû. Íÿùÿíýèí áöòöí áÿäÿíè ìèñëÿ þð-
òöëìöøäö, àíúàã îíóí äàáàíûíäà áèð äåøèê âàðäû êè, î äà ìèñ ìûõ-
75
ëà áàüëàíìûøäû. Ýöíäÿ ö÷ äÿôÿ ìèñ íÿùÿíý àäàíûí ÿòðàôûíû ýÿçèá
êåøèê ÷ÿêèðäè.
Àðãîíàâòëàð Êðèòÿ éàõûíëàøäûãäà, íÿùÿíý îíëàðû ñàùèëÿ áóðàõ-
ìàäû âÿ îíëàðà éåêÿ äàøëàð àòìàüà áàøëàäû. Ëàêèí, Ìåäåéà þç ñå-
ùèðëè ãöââÿñèëÿ íÿùÿíýè éóõóéà âåðäè, îíóí ýþçëÿðè éóìóëäó. Î,
èòè áèð äàøà èëèøèá éûõûëäû. Ìûõ îíóí äàáàíûíäàí ÷ûõûá éåðÿ äöøäö
âÿ ùÿìèí äåøèêäÿí ãàí àõìàüà áàøëàäû. Ãàíëà áÿðàáÿð íÿúÿíý
þç ùÿéàò ãöââÿñèíè äÿ èòèðèá áþéöê áèð ìèñ ùåéêÿëÿ ÷åâðèëäè.
Àðãîíàâòëàð ñàùèëÿ éàí àëûá Êðèò àäàñûíäà ýåúÿëÿäèëÿð, ñÿùÿð
èñÿ éîëëàðûíà äàâàì åòäèëÿð.
Îíëàð éåíÿ áèð äÿôÿ òóôàíà äöøäöëÿð. Ëàêèí áó àðòûã ñîíóíúó
èìòàùàí èäè âÿ àëëàùëàð îíëàðû ãîðóéóá ñàõëàäûëàð.
Àïîëëîí þçö ãûçûë êàìàíäàí äÿíèçÿ èøûãñà÷àí îõëàð ýþíäÿðäè âÿ
àðãîíàâòëàðà êè÷èê àäàíû ýþñòÿðäè êè, îíëàð îðàäà äàëäàëàíà áèëñèíëÿð.
Ñîíðà êöëÿê éàòäû, ùàâà à÷ûëäû, äÿíèç ñàêèòëÿøäè âÿ óçàãäàí
Éóíàíûñòàíûí ñàùèëè ýþðöíäö.
Àðãîíàâòëàðûí ñÿôÿðè ñîíà éåòèøäè.
Àðãî åâÿ ãàéûòäû.

76
 ÉÀÇÎÍÓÍ ÞËÖÌÖ

Óçàã âÿ óçóí ñÿôÿðäÿí ñîíðà ìöâÿôôÿãèééÿòëÿ ãàéûäûá ýÿë-

ìèø àðãîíàâòëàðûí øÿðÿôèíÿ äöçÿëäèëìèø çèéàôÿò âÿ øÿíëèêëÿð ãóð-
òàðäû. Ýþçÿë “Àðãî” ýÿìèñè þç õèäìÿòèíè áàøà âóðäó – îíóí éåë-
êÿíëÿðèíè ôûðòûíàëàð úûðûá äàüûòìûøäû. áóðíóíäàêû ãûçûë éóéóëóá
ýåòìèøäè âÿ áèð ÷îõ äÿíèçëÿðèí äàëüàëàðû îíóí àüàú ýþâäÿñèíè éà-
ðàðñûç ùàëà ñàëìûøäû. Àðãîíàâòëàð “Àðãîíóí”ãûðûëûá-äàüûëìûø ÿñà-
ñûíû ñóäàí ÷ûõàðûá, ñàùèëÿ, àäàìëàð ö÷öí õàòèðÿ ãîéäóëàð.
Ñîíðà, úÿñóð ãÿùðÿìàíëàð ìöõòÿëèô øÿùÿðëÿðÿ äàüûëûøàðàã, ùÿð
êÿñ þç èøè èëÿ ìÿøüóä îëäó.
Ãûçûë éóíëó äÿðè Èîëê ÷àðûíûí õÿçèíÿñèíäÿ ãàëäû. Àììà î,
Éàçîíà õîøáÿõòëèê ýÿòèðìÿäè.
Ãîúà Ïåëèé Éàçîíóí ãàéûäûá ýÿëìÿñèíÿ ñåâèíìÿäè âÿ ÷àðëûã
ùàêèìèééÿòèíè îíà âåðìÿäè. Î Éàçîíà áåëÿ äåäè: “Ãîé õàëã þçö
ùÿëë åòñèí, ãîé õàëã þçö äåñèí êè, Èîëêäà êèìè ÷àð ýþðìÿê èñòÿéèð”.
Õàëãà èñÿ Ïåëèé áåëÿ äåäè: “Ñèç èñòÿéèðìèñèíèç êè, ñèçèí ÷àðè÷ÿíèç
éàäåëëè ãûç îëñóí, þçö äÿ êè, úàäóýÿð? Éàçîíó òèëñèìÿ ñàëäûüû
êèìè, î ñèçè äÿ òèëñèìÿ ñàëàð”.
Àäàìëàð Ìåäåéàéà åùòèéàòëà áàõûð âÿ Éàçîíóí åâèíäÿí óçàã
ýÿçèðäèëÿð. ×îõ ÷ÿêìÿäÿí Éàçîíóí Èîëêäà ùå÷ áèð äîñòó ãàë-
ìàäû. Ìåäåéà áóíó ýþðöðäö, áó îíóí ö÷öí àúû âÿ òÿùãèðåäèúè èäè,
îäóð êè, î, Ïåëèéäÿí áóíóí ãèñàñûíû àëìàüû âÿ ùàêèìèééÿòè Éàçîí
ö÷öí ÿëäÿ åòìÿéè ãÿðàðà àëäû.
Î, Èîëê ãàäûíëàðûíà äàíûøäû êè, àëëàùëàð îíà, ãîúàëàðû úàâàíëàø-
äûðìàã ýöúö âåðìèøëÿð âÿ îíà èíàíñûíëàð äåéÿ, ãîúà áèð ãîéóíó
êÿñäè, îíó éåíèäÿí úàíëàíäûðäû âÿ ãóçóéà äþíäÿðäè.
Áó çàìàí Ïåëèéèí ãûçëàðû þç ãîúà àòàëàðûíû úàâàíëàøäûðìàüû
úàäóýÿðäÿí õàùèø åòìÿéÿ áàøëàäûëàð. Îíëàð ÷àðû þëäöðäöëÿð, ëàêèí
Ìåäåéà îíó äèðèëòìÿäè.
Ïåëèéèí þëöìö Éàçîíà êþìÿê åòìÿäè. Ïåëèéèí îüëó Àêàñò
Èîëêóí ÷àðû îëäó. Î, Éàçîíëà Ìåäåéàíû øÿùÿðäÿí ãîâóá, Ôåñàëè-
éàäà éàøàìàüà îíëàðà èúàçÿ âåðìÿäè. Ðóñâàé îëìóø âÿ äîüìà
þëêÿñèíäÿí ãîâóëìóø ùàëäà, Éàçîí, àë÷àã äèëÿí÷è êèìè, ïàé-
77
ïèéàäà Èîëêäàí ÷ûõûá, ãîíøó òîðïàãäà þçöíÿ ñûüûíàúàã àõòàð-
ìàüà ýåòäè.
Åëÿ áó çàìàí Êîðèíôäÿ Éàçîíóí àòàñûíûí êþùíÿ äîñòó Êðåîíò
÷àðëûã åäèðäè. Î, éóðäëàðûíäàí ãîâóëìóø áó àäàìëàðû êþùíÿ äîñò-
ëóüóí õàòèðÿñèíÿ ãÿáóë åòäè. Îíëàð øÿùÿðèí êÿíàðûíäà éîõñóë áèð
åâäÿ ìÿñêÿí ñàëäûëàð, áèð íå÷ÿ èë ñàêèò éàøàäûëàð âÿ Ìåäåéà
Éàçîí ö÷öí èêè îüëàí äîüäó.
Ëàêèí îíëàðûí åâèíäÿ ñÿàäÿò éîõ èäè. Àäàìëàð, úàäóýÿð âÿ
éàäåëëè Ìåäåéàíû ñåâìèð âÿ îíäàí ãîðõóðäóëàð. Ãàäûíëàð úÿùðÿ-
íèí àðõàñûíäà îòóðóá øÿùÿð éåíèëèêëÿðè ùàããûíäà âÿ þç åâ èøëÿðè
áàðÿñèíäÿ ñþùáÿò åòìÿéÿ, åâÿ, îíóí éàíûíà ýÿëìèðäèëÿð; îíëàðûí
óøàãëàðû Ìåäåéàíûí áàëàúà îüëàíëàðû èëÿ îéíàìûð, îíëàðû ùèñð-
ëÿíäèðèð âÿ äþéöðäöëÿð. Ìåäåéà ãÿçÿáëÿíèð, õèôÿò åäèð âÿ Éàçîíà
øèêàéÿò åäèðäè, áó øèêàéÿòëÿð Éàçîíóí ãàíûíû ãàðàëäûðäû. Î òåç-òåç
åâäÿí ÷ûõûá Êðåîíòóí éàíûíà ãîíàã ýåäèðäè, Êðåîíò ùÿìèøÿ îíó
þç êþùíÿ äîñòóíóí îüëó êèìè íÿâàçèøëÿ ãÿáóë åäÿð, àììà áèð
äÿôÿ äÿ îëñóí Ìåäåéàíû äÿâÿò åòìÿçäè.
Êðåîíòóí ýþçÿë áèð ãûçû âàð èäè. Áó ãûç ùÿìèøÿ, Éàçîí ñàðàéà
ýÿëÿíäÿ, îíó ñåâèíúëÿ ãàðøûëàéûð, þçö îíóí ö÷öí øÿðàá òþêÿð âÿ
îíóí àðãîíàâòëàð ùàããûíäà, îíëàðûí “Àðãî” ýÿìèñèíäÿ, éàä äÿ-
íèçëÿðäÿ ñÿôÿðëÿðè ùàããûíäàêû íàüûëëàðûíà ñààòëàðëà ãóëàã àñàðäû.
Áèð äÿôÿ ÷àð Éàçîíà äåäè:
– Ìÿíèì îüëóì éîõäóð, êèì ìÿíèì ãûçûìà åâëÿíñÿ, î
ìÿíèì âàðèñèì îëàúàãäûð. Îíó àë – Êîðèíôèí ÷àðû îëàðñàí.
Þçöí èòèðìèø Éàçîí úàâàá âåðäè êè, ìÿíèì àðâàäûì âàðäûð –
àäû Ìåäåéàäûð. Ëàêèí, ÷àð ýöëöá äåäè:
– Áèçèì ãàíóíëàðà ýþðÿ î, àðâàä äåéèë, ãóëäóð, éàäåëëè ÿñèðäèð.
Îíäàí ÿë ÷ÿê, îíäà ñÿí ñàðàéäà, áîëëóã è÷ÿðèñèíäÿ âÿ ùþðìÿòëÿ
éàøàéàðñàí. Ùå÷ êèì ñÿíèí êå÷ìèøèíè õàòûðëàìàç.
Áåëÿëèêëÿ, Éàçîí Ìåäåéàéà õÿéàíÿò åòäè. Áó ãÿùðÿìàí,
ãîðõóëó ýåúÿ âàõòû, Ôàçèñ ñàùèëèíäÿ, îíó âÿ éîëäàøëàðûíû þëöì
ýþçëÿéÿíäÿ âÿ éàäåëëè ãûç îíëàðû õèëàñ åäÿíäÿ è÷äèéè àíäû éàäûí-
äàí ÷ûõàðòäû. Àììà î Ìåäåéàéà äöçöí äåìÿäè, þçöíäÿí óéäóð-
äó êè, ÷àð îíó þç éàíûíäà ãóëëóüà ýþòöðìöøäöð, îíà ýþðÿ äÿ î,
ñàðàéà êþ÷ìÿëèäèð.
78
 Ìåäåéà ÿââÿëêè êèìè Éàçîíó éåíÿ ñåâèðäè, îäóð êè, Éàçîíóí
÷àðûí ãûçûíà åâëÿíìÿê èñòÿäèéèíè âÿ àðòûã òîé ýöíö òÿéèí åäèë-
äèéèíè îíà õÿáÿð âåðÿíÿ ãÿäÿð ùå÷ øåéäÿí øöáùÿëÿíìèðäè. Ìå-
äåéà òÿùãèð îëóíìóø, ãÿçÿáëÿíìèøäè.
“Éàçîí þç àíäûíû óíóòäó, éàäûíäàí ÷ûõàðòäû êè, ìÿí îíóí ùÿ-
éàòûíû âÿ øÿðÿôèíè õèëàñ åòäèì, îíà ýþðÿ ìÿí äîüìà þëêÿìè òÿðê åò-
äèì, àòàìûí èðàäÿñèíÿ çèää ýåòäèì! Î, ìÿíè óøàãëàðëà òÿê-òÿíùà,
éàä àäàìëàðûí è÷ÿðèñèíäÿ, êþìÿêñèç âÿ àðõàñûç ãîéìàã èñòÿéèð!”.
Ùèðñ âÿ êÿäÿð è÷ÿðèñèíäÿ î, áèð éåðäÿ ãÿðàð òàïìûð âÿ íÿ åäÿ-
úÿéèíè áèëìèðäè. Áèðäÿí, ÷àðûí õèäìÿò÷èñè ýÿëèá ÿìð åòäè êè, î,
Êîðèíôäÿí äÿðùàë ÷ûõûá ýåòìÿëèäèð – îíó áóðàäàí ãîâìóøëàð. Áó
çàìàí î, àéûëäû.
– Ùÿð øåé ãóðòàðäû! ßëâèäà, àé ñåâýè âÿ àñàéèøèí ñÿàäÿòè! Ùå-
êàòà ìÿíÿ êþìÿéÿ ýÿë! Èíòèãàì àëìàüà ìÿíÿ êþìÿê åò!
Ìåäåéà þçöíö èòàÿòêàð âÿ ñàêèò ýþñòÿðäè. Î, áèð ýöíëöéÿ ìþù-
ëÿò èñòÿäè, Éàçîíëà áàðûøäû âÿ òàì èòàÿòêàðëûã ÿëàìÿòè îëàðàã îíóí
íèøàíëûñûíà ýþçÿë áèð ùÿäèééÿ – ÿëà áèð íèøàí þðòöéö âÿ Ýöíÿø
àëëàùûíûí ãàáàãëàð Êîëõèäà ÷àðûíà áàüûøëàäûüû ãûçûë òàúû ýþíäÿðäè.
Ýþçÿë íèøàíëû ãûç ùÿäèééÿéÿ ÷îõ ñåâèíäè, åëÿ î ñààò òàúû áàøûíà
ãîéóá þðòöéÿ áöðöíäö. Áèðäÿí î, þçöíö ÷îõ àüûð ùèññ åòäè, ýöíÿø
òàúû îíóí áàøûíû ÿçäè, éàíäûðäû, ñåùèðëè þðòöê îíó áîüäó. Î, òÿçÿ
ïàëòàðû ÷ûõàðûá àòìàã èñòÿäè, ëàêèí, îíëàð áèð àíäà îíóí öñòöíäÿ
àëûøäû âÿ àëîâ îíóí áöòöí áÿäÿíèíè áöðöäö. Î ãûøãûðäû. Àòàñû
éöéöðöá îíóí êþìÿéèíÿ ýÿëäè, îíóí ïàëòàðûíû úûðìàüà áàøëàäû – îä
îíà äà êå÷äè, ùÿð èêèñè àëîâ è÷ÿðèñèíäÿ, úàíëû ìÿøÿë êèìè ñàðàéäà î
áàø-áó áàøà ãà÷ûðäûëàð âÿ ùå÷ êèì äÿ îíëàðà êþìÿê åäÿ áèëìÿäè.
Éàçîí îíëàðûí êþìöðÿ äþíìöø ìåéèòëÿðèíè äÿùøÿò è÷ÿðèñèíäÿ
ýþðäö. Îíóí öðÿéè ñûõûëäû – ãîðõóéà äöøöá óòàíäû. Î ýåðèéÿ, þç
åâèíÿ ãà÷äû âÿ îüëàíëàðûíû áàüðûíà áàñìàã èñòÿäè. Ýåú èäè! Ìå-
äåéà ùÿääèíäÿí àðòûã ãÿçÿáëÿíÿðÿê, þç îüëàíëàðûíû þëäöðìöøäö
âÿ ãàíàäëû ÿæäàùàëàð îíó Êîðèíôäÿí ýþòöðöá àïàðìûøäûëàð.
Éàçîí äöíéàäà òÿê ãàëäû. Ùå÷ êèì îíóíëà éàøàìàã èñòÿìÿäè,
äàùà ùå÷ êèì îíóí íàüûëëàðûíà ãóëàã àñìàäû. Î øÿùÿðáÿøÿùÿð
ýÿçäè âÿ ùå÷ éåðäÿ þçöíÿ íÿ èø òàïäû, íÿ äÿ äèíúëèê.
79
 Áèð äÿôÿ î, äÿíèçèí êÿíàðûíà ýÿëäè. Îíóí ãàðøûñûíäà ãóìóí
öñòöíäÿ éàðû äàüûëìûø, ñûíûã-ñþêöê, éàðûéà ãÿäÿð ãóìà ãóéëàí-
ìûø, äàéàãëàð âóðóëìóø áèð ýÿìè äàéàíìûøäû. Éàçîí îíó òàíûäû:
áó îíóí þçö êèìè, òÿê-òÿíùà âÿ ùàìû òÿðÿôèíäÿí óíóäóëìóø
“Àðãî” èäè. Éàçîí îíóí äþâðÿñèíÿ äîëàíäû, ýþçäÿí êå÷èðòäè, éî-
ðóëäóüó ö÷öí ýÿìèíèí êþëýÿñèíäÿ, ñöêàíûí àëòûíäà óçàíûá éàòäû.
Î óçàíûá õîøáÿõò éöðöø ýöíëÿðèíè, úÿñóð éîëäàøëàðûíû, óçàã éàä
òîðïàãëàðû éàäûíà ñàëäû âÿ êå÷ÿí áó ÷îõ ýöíëÿð ÿðçèíäÿ èëê äÿôÿ
öðÿéèíäÿ éöíýöëëöê âÿ ñàêèòëèê ùèññ åòäè.
Ñîíðà î, éóõóëàäû.
Î éàòìûøêÿí áèðäÿí êöëÿê ÿñäè, êþùíÿ “Àðãî” àøûá àðãî-
íàâòëàðûí áàø÷ûñûíû þç àëòûíäà äÿôí åòäè.

80
 ÃßÙÐßÌÀÍÛÍ ÄÎÜÓËÌÀÑÛ

Ùåðàêëûí àíàäàí îëìàñû çàìàíû ýÿëèá ÷àòàíäà, Îëèìï äàüûíäà

àëëàùëàð çèéàôÿò åäèðäèëÿð. Äöíéàíûí ñàùèáè Çåâñ àëëàùëàðà õÿáÿð
âåðäè êè, áó ñààò éåð öçöíäÿ èíñàíëàð àðàñûíäà ÿí áþéöê áèð ãÿù-
ðÿìàí äîüóëàúàãäûð âÿ îíà ãöäðÿòëè áèð ãöââÿ áÿõø åäèëÿúÿêäèð,
î, áþéöê èøëÿð ýþðÿúÿê âÿ áöòöí òàðèõ áîéó øþùðÿò ãàçàíàúàãäûð.
Çåâñ äåäè:
– Î, ìÿíèì ñåâèìëè îüëóì îëàúàãäûð, ìÿí áöòöí Éóíàíûñòà-
íûí ùàêèìèééÿòèíè îíà âåðÿúÿéÿì âÿ áàøãà ãÿùðÿìàíëàð äà îíà
õèäìÿò åäÿúÿêëÿð!
Çåâñèí àðâàäû Ùåðà èíúèäè êè, Çåâñ áåëÿ áèð ãöââÿíè âÿ øÿðÿôè
àäè áèð ãàäûíûí îüëóíà âåðìÿê èñòÿéèð. Áèð àíäà îíóí ôèêðèíäÿ
ùèéëÿýÿðúÿñèíÿ áèð ïëàí ìåéäàíà ÷ûõäû. Î, Çåâñÿ äåäè:
– Àíä è÷ êè, áó ñààòûí è÷ÿðèñèíäÿ êèì áèðèíúè äîüóëñà, áöòöí
Éóíàíûñòàíûí ùàêèìèééÿòèíè àëàúàãäûð âÿ áàøãà ãÿùðÿìàíëàð îíà
õèäìÿò åäÿúÿêëÿð!
ßýÿð Çåâñ áó äÿãèãÿäÿ þç ìöãÿääÿñ àðâàäûíà íÿçÿð ñàëñà
èäè, î áàøà äöøÿðäè êè, àðâàäû ïèñ íèééÿòäÿäèð: ×öíêè, íÿ éåðäÿ, íÿ
äÿ ýþéäÿ, íÿ èøäÿ, íÿ äÿ ôèêèðäÿ ùå÷ êèìèí äöíéàíûí ñàùèáèíäÿí
ýèçëè ñèððè îëà áèëìÿçäè. Ëàêèí, åëÿ áó äÿãèãÿ àëäàòìà èëàùÿñè Àòà,
Çåâñèí äèããÿòèíè éàéûíäûðäû âÿ Çåâñ, Ùåðàíûí ùèéëÿñèíè ñåçìÿäè.
Î, þç ãûçûë ãÿäÿùèíè ãàëäûðûá äåäè:

83
 – Àíä è÷èðÿì! Áåëÿ äÿ îëàúàãäûð!

. . . . . . . . . . . . . .

Éåð öçöíäÿ ùÿìèí ñààòäà èêè ãàäûí óøàã ýþçëÿéèðäè. Ôèâäÿ

Çåâñèí áþéöê ãÿùðÿìàíà àíà ñå÷äèéè ÷àðè÷ÿ Àëêìåíà, Ìèêåíàäà
èñÿ Àðãîñ ÷àðè÷ÿñè. Áó çàìàí Ùåðà þç ùþêìö èëÿ áèðèñèíèí äîüó-
ìóíó ëÿíýèòäè, èêèíúèñèíèí äöíéàéà ýÿëìÿñèíè èñÿ ñöðÿòëÿíäèðäè.
Îäóð êè, ÿââÿëúÿ éàíûãëû-éàíûãëû àüëàéàí ñûñãà âÿ çÿèô Àðãîñ
øàùçàäÿñè Éåâðèñôåé äöíéàéà ýÿëäè, îíäàí ñîíðà èñÿ Àëêìåíàíûí
îüëó îëäó.
Éåâðèñôåé äîüóëàí êèìè, Ùåðà Çåâñÿ äåäè:
– Ñåâèí, åé Èëäûðûì àëëàùû: áó ñààò éåð öçöíäÿ, ñÿíèí áöòöí
Éóíàíûñòàíà ñàùèá åòìÿéÿ ñþç âåðäèéèí àäàì àíàäàí îëäó!
Çåâñ Ùåðàíûí ãÿääàð êÿëÿéèíè áàøà äöøäö. Ãÿçÿáäÿí îíóí
ñèð-ñèôÿòè ãàðàëäû. Ùàìû ñóñóá îíóí òóôàí ãîïàðàúàüûíû ýþçëÿéèðäè.
Îíäà, Èëäûðûì àëëàùû àëäàòìà èëàùÿñè Àòàíûí öñòöíÿ àòûëäû. Îíó
Îëèìï äàüûíäàí éåðÿ òóëëàäû âÿ þçöíöí ýþéäÿêè èøûãëû åâèíÿ
àëëàùëàðûí àðàñûíà ýÿëìÿéè ùÿìèøÿëèê îíà ãàäàüàí åòäè.
Î âàõòäàí áÿðè àëäàòìà èëàùÿñè éåðäÿ, èíñàíëàðûí àðàñûíäà éà-
øàéûð âÿ þç ïèñ ÿìÿëëÿðè èëÿ îíëàðûí àðàñûíäà äöøìÿí÷èëèê òîõóìó
ñÿïèð.
Äöíéàíûí ñàùèáè ñîíðà Ùåðàéà ìöðàúèÿò åäèá äåäè:
– Ìÿí áèëèðÿì, èíäè ñÿí Àëêìåíàíûí îüëóíó òÿãèá åäÿúÿê,
îíóí éîëóíäà ìàíåÿëÿð òþðÿäÿúÿê, îíó áèð ÷îõ òÿùëöêÿëÿðÿ äö÷àð
åäÿúÿêñÿí. Ëàêèí î áöòöí, èìòàùàíëàðäàí ÷ûõàúàã, áöòöí ìàíåÿ-
ëÿðè äÿô åäÿúÿêäèð, ñÿíèí îíà ìàíå÷èëèê åòìÿê úÿùäëÿðèíè èñÿ,
îíóí àíúàã øÿðÿôèíè àðòûðàúàãäûð. Î áó âàõòà ãÿäÿð ùå÷ êèìèí åäÿ
áèëìÿäèéè èýèäëèêëÿð ýþñòÿðÿúÿê âÿ áèð ÷îõ øàíëû ãÿëÿáÿëÿð ãàçà-
íàúàãäûð. Î þç éåðäÿêè èøëÿðèíè ãóðòàðàíäàí ñîíðà èñÿ ìÿí îíó
Îëèìï äàüûíà ãàëäûðàúàüàì âÿ ñÿí þçöí îíó þëìÿçëÿðèí úÿðýÿñèíÿ
ãÿáóë åäÿúÿêñÿí. Îíóí àäû äà ãîé Ùåðàêë – éÿíè “øþùðÿòëÿíìèø
Ãÿùðÿìàí” îëñóí”.

84
 ÙÅÐÀ ÙÅÐÀÊËÛ ÌßÙ ÅÒÌßÊ ÈÑÒßÉÈÐ

Ôèâà ÷àðû Àìôèòðèîí éöðöøäÿí ãàéûäûá, ÷ÿêäèéè ùÿðáè çÿùìÿò-

ëÿðäÿí ñîíðà äèíúÿëèðäè. Îíóí èòè ãûëûíúû éàòàüûíûí öñòöíäÿ äèâàðäàí
ñàêèò àñûëûá ãàëìûøäû. Íÿííè êèìè äÿðèí îëàí ãàëõàíûíûí è÷èíäÿ èñÿ
Àëêìåíàíûí èêè áàëàúà îüëàíëàðû – Èôèêë èëÿ Ùåðàêë éàòìûøäûëàð.
Àëêìåíà, ãàëõàíûí è÷ÿðèñèíÿ èïÿê êèìè ãûâðûì òöêö îëàí àü ãîéóí
äÿðèñè äþøÿìèøäè êè, éàòìàã ö÷öí óøàãëàðûí éåðè éóìøàã îëñóí.
Èñòè âÿ ñàêèò ýåúÿ èäè, éàðûà÷ûã ãàïûäàí àéûí èøûüû äöøìöøäö.
Ñàðàéäà ùàìû – ÷àð äà, ÷àðè÷ÿ äÿ, ãóëëóã÷ó ãûçëàð äà, ÷àðûí ÿñýÿð-
ëÿðè äÿ éàòìûøäû.
Ýåúÿ éàðûñû åéâàíûí äàø äþøÿìÿñè öñòöíäÿ õûøûëòû åøèäèëäè âÿ
áàüäàí éàòàã îòàüûíà ñàêèòúÿ èêè èëàí ñöðöíöá ýÿëäè, – îíëàðû èëàùÿ
Ùåðà ýþíäÿðìèøäè. Îíëàð ÷àðè÷ÿíèí éàòàüûíûí éàíûíäàí ñöðöíöá
êå÷äèëÿð âÿ óøàãëàðûí éàòäûüû ãàëõàíû òÿðïÿòäèëÿð. Éóìðó èëàí
áàøëàðû ãàëõàíûí ãûðàãëàðûíäàí éóõàðûéà ãàëõäû, èëàí ýþçëÿðè ïàðûë-
äàäû, áöòöí îòàã éàøûëûìòûë èøûüà áöðöíäö. Èëàíëàð ãàðà óçóí äèëëÿ-
ðèíè ÷ûõàðûá, éàòàí óøàãëàðûí öçÿðèíäÿ éöíýöë áèð ôûøûëòû èëÿ éûð-
üàëàíûðäûëàð.
Áèðäÿí óøàãëàð éóõóäàí àéûëäûëàð. Èôèêë äèêñèíèá ãûøãûðäû, ãàë-
õàíûí ãûðàüûíäàí àøûá èìÿêëÿéÿ-èìÿêëÿéÿ àüëàéàðàã àíàñûíû ÷à-
üûðûðäû. Èëàíëàð îíà òîõóíìàäûëàð, ñöðöíöá áåøèéÿ ýèðäèëÿð âÿ
ñîéóã, ñöðöøêÿí öçöê êèìè áàëàúà Ùåðàêëà ñàðûíäûëàð. Ùåðàêë
ýöëäö, îéíàéûðìûø êèìè, ÿëèíè óçàäûá èëàíëàðûí áîüàçûíäàí éàïûø-
äû. Èéðÿíú ùÿøÿðàòëàð îíó ñàíúìàüà ÷àëûøàðàã, óøàüûí ÿëèíäÿ ãûâ-
ðûëûðäûëàð, î èñÿ îíëàðû òàìàìèëÿ áîüóëóíúàéà ãÿäÿð, äàùà äà áÿðê
ñûõäû. Ôûøûëòû êÿñèëäè âÿ èëàíëàðûí ýþçöíäÿ èøûã ñþíäö.
Èôðèêëèí àüëàìàñû Àëêìåíàíû îéàòäû. Î, äÿùøÿò è÷ÿðèñèíäÿ éà-
òàüûíäàí ñû÷ðàéûá ãàëõàðàã àäàìëàðû êþìÿéÿ ÷àüûðìàüà áàøëàäû.
Àìôèòðèîí ãûëûíúûíû ãàïäû, ÷àðè÷ÿíèí îòàüûíà éöéöðöá ýÿëäè.
Ãóëëóã÷ó ãûçëàð âÿ ÿñýÿðëÿð äÿ éöéöðöá ýÿëäèëÿð, ìÿøÿë ýÿòèð-
äèëÿð âÿ èøûãäà ýþðäöëÿð êè, áàëàúà Ùåðàêë áîüóëìóø èëàíëàðû ÿëèí-
äÿ òóòàðàã, ñàü-ñàëàìàò þç áåøèéèíäÿ óçàíûá ýöëöð.
Ùåðàêëûí î çàìàí ùÿëÿ áèð éàøû òàìàì îëìàìûøäû.
85
 ÞÇÖÍß ÉÎË ÑÅ×ÌßÊ

Ùåðàêë áèð ãÿäÿð áþéöäöêäÿí ñîíðà, Àìôèòðèîí îíó áèð äþ-

éöø÷ö êèìè òÿðáèéÿ åòìÿéÿ äþéöø÷öíöí áèëìÿëè âÿ áàúàðìàëû îë-
äóüó ùÿð øåéè – îõ àòìàüû, ãûëûíú âóðìàüû, íèçÿ àòìàüû, éóìðóã-
ëàøìàüû, àò ìèíìÿéè îíà þéðÿòìÿéÿ áàøëàäû. ×àð ùÿì äÿ èñòÿéèð-
äè êè, Ùåðàêë îõóìóø àäàì îëñóí, åëìäÿí âÿ èíúÿñÿíÿòäÿí áàøû
÷ûõñûí. Ëàêèí, Ùåðàêëûí áóíà ùå÷ ùÿâÿñè éîõ èäè, îäóð êè,
ìöÿëëèìëÿð ÷îõ âàõò îíäàí íàðàçû ãàëûðäûëàð.
Áèð äÿôÿ ìóñèãè ìöÿëëèìè Ùåðàêëà àúûãëàíûá îíó âóðäó. Îüëàí
ãÿçÿáëÿíäè âÿ êèôàðàíû åëÿ áèð ãöââÿ èëÿ ìöÿëëèìÿ òóëëàíäû êè, î
éûõûëûá þëäö.
Àìôèòðèîí ùèðñëÿíäè âÿ Ùåðàêëû ìöùàêèìÿ åòìÿéè ÿìð åòäè.
Ëàêèí, ýÿíú îüëàí þçöíö ãûçüûí ìöäàôèÿ åäèðäè:
– ßââÿë î ìÿíè âóðäó. Çÿðáÿéÿ, çÿðáÿ èëÿ úàâàá âåðìÿê ëà-
çûìäûð. Ìÿí îíó þëäöðìÿê èñòÿìèðäèì. Ìÿí áèëìèðäèì êè, ìÿ-
íèì çÿðáÿìäÿ áó ãÿäÿð ýöú âàðäûð.
Îíäà, Àìôèòðèîí Ùåðàêëûí ãöââÿñèíäÿí åùòèéàò åòìÿéÿ áàø-
ëàäû âÿ áèð äàùà áåëÿ øåéëÿð åòìÿñèí äåéÿ, îíó äàüà, íàõûð îòàð-
ìàüà ýþíäÿðäè. Îðàäà Ùåðàêë éöêñÿê äàü ÷ÿìÿíëÿðèíäÿ âÿ ìå-
øÿëÿðèíäÿ àäè ÷îáàí êèìè áèð íå÷ÿ èë éàøàéûá çÿùìÿòëÿ èøëÿéèð âÿ
þç áÿäÿíèíè ìþùêÿìëÿäèðäè.
Èéèðìè éàøûíà ÷àòàð-÷àòìàç î, èýèäëèêëÿðÿ ùàçûð âÿçèééÿòäÿ âÿ
þç ãöââÿñèíè ñûíàãäàí êå÷èðìÿê àðçóñó èëÿ Ôèâàéà ãàéûòäû.
Åéíè çàìàíäà, Ìèêåíàäà, Àðãîñäà þç äîüóëìàñû èëÿ Ùåðàêëû
ãàáàãëàéàí øàùçàäÿ Éåâðèñôåé äÿ áþéöéöá éàøà äîëóðäó. Òÿáèÿò
îíà íÿ ýþçÿëëèê, íÿ àüûë, íÿ ãöââÿ, íÿ äÿ ìÿòàíÿò áÿõø åòìèøäè.
Ëàêèí, Çåâñèí Ùåðà òÿðÿôèíäÿí îüóðëàíìûø ñþçöíÿ ýþðÿ î, Éóíà-
íûñòàíûí Ùåðàêëà ìÿõñóñ îëàí ùàêèìèééÿòèíè ÿëèíÿ àëìàëû, Ùåðàêë
þçö äÿ îíà õèäìÿò åòìÿëè èäè.
Éåâðèñôåéèí èéèðìè éàøû òàìàì îëàíäà, îíóí àòàñû þëäö âÿ
Éåâðèñôåé Ìèêåíàíûí ÷àðû îëäó.
Îíóí ùàìèñè Ùåðà î ñààò îíà òàïøûðäû êè, Ùåðàêëû þç éàíûíà
÷àüûðñûí.
87
 Éåâðèñôåéèí åë÷èñè Ôèâàéà ýåòäè âÿ äåäè êè, àüàì òÿëÿá åäèð êè,
Ùåðàêë àëëàùëàðûí áóéðóüóíà èòàÿò åäèá, îíóí éàíûíäà õèäìÿò
åòìÿéÿ ýÿëñèí. Ùåðàêë îí èêè äÿôÿ Éåâðèñôåéèí ÿìðèíè éåðèíÿ éå-
òèðìÿëèäèð – îíäà ÷àð îíó àçàä áóðàõìàüû âÿä åäèð.
Ýöíëÿðèíè Ùåðàêë èëÿ êå÷èðÿí äîñòëàðû îíó äèëÿ òóòäóëàð êè,
Éåâðèñôåéèí ñþçöíÿ ãóëàã àñìàéûá Ôèâàäà ãàëñûí.
Ùåðàêë áèëèðäè êè, îíó Éåâðèñôåéÿ õèäìÿò åòìÿéÿ çîðëà ìÿú-
áóð åòìÿê îëìàç. Ëàêèí, ýþñòÿðÿ áèëÿúÿéè ãÿùðÿìàíëûãëàð ùàã-
ãûíäàêû ôèêèð îíó ùÿéÿúàíëàíäûðûðäû.
Áèð äÿôÿ î, äÿðèí ôèêèð âÿ òàì øöáùÿ è÷ÿðèñèíäÿ åâÿ ãàéûäàðêÿí
éîääà èêè ãàäûíûí àéðû-àéðû òÿðôëÿðäÿí îíà ñàðû ýÿëäèéèíè ýþðäö.
Îíëàðäàí áèðè ñàäÿ àü ïàëòàð ýåéìèø âÿ áàøûíû ùàìàð äàðà-
ìûøäû. Îíóí ýþçëÿðè àéäûí âÿ äöç áàõûð, áöòöí ùÿðÿêÿòëÿðè ñàêèò
âÿ ñÿðáÿñò èäè. Î òÿëÿñìÿäÿí ëÿéàãÿòëÿ Ùåðàêëûí éàíûíà ýÿëäè,
ãàðøûñûíäà äàéàíûá, äîñòúàñûíà îíó ñàëàìëàäû.
Î áèðè ãàäûí ÷îõ ýþçÿë èäè. ßéíèíäÿêè ïàðëàã ðÿíýàðÿíý ïàë-
òàðû îíóí ýþçÿëëèéèíè ýþçÿ ÷àðïäûðûðäû, îíóí ñèôÿòèíÿ ÿíëèê âÿ êèð-

88
øàí ÷ÿêèëìèø, êèðïèêëÿðè ýåðèéÿ ãàòëàíìûø, äîäàãëàðûíà áîéà ÷ÿ-
êèëìèø, ñà÷ëàðû ÷îõëó õûðäà ùþðöêëÿðÿ ùþðöëìöø âÿ ìÿùàðÿòëÿ áà-
øûíà éûüûëìûøäû. Ãàäûíûí ÷ûëïàã ãîëëàðûíäà áèëÿðçèêëÿð úèíýèëäÿéèð
âÿ î åëÿ éåðèéèðäè êè, åëÿ áèë ðÿãñ åäèð. Î, éöíýöë àääûìëàðëà
Ùåðàêëûí éàíûíà éöéöðöá ýÿëäè, íÿâàçèøëÿ ÿëèíäÿí òóòóá ýþçëÿ-
ðèíèí è÷èíÿ áàõàðàã äåäè:
– Ñÿí øöáùÿëÿíèð âÿ ôèêèðëÿøèðñÿí, ñÿíèí ñèôÿòèí ãÿìëè,
ãàøáàüûí ñàëëàãäûð… ßë ÷ÿê, ôèêèð-õÿéàëëà þçöíÿ ÿçèééÿò âåðìÿ,
ìÿíÿ áàõ âÿ òåç îë ýöëöìñÿ1 Ùÿéàò ýþçÿëäèð âÿ îíäà î ãÿäÿð
ëÿççÿò âàðäûð êè! Þçöí ö÷öí õîø éàøà, ùÿéàò – øÿí áàéðàìäûð,
áèðúÿ ãàéüû âàðñà – î äà áàúàðäûãúà ÷îõëó çþâã àëìàãäûð: äàëäû
éåìÿê, øèðèí éàòìàã, ãÿøÿíý ýåéèíìÿê âÿ ùå÷ øåéëÿ þçöíö éîð-
ìàìàãäûð. Õîøáÿõò î àäàìäûð êè, áöòöí ùÿéàòû áîéó ìÿúëèñëÿðäÿ
ãîíàã êèìè – çÿùìÿòñèç âÿ ãàéüûñûç éàøàéà áèëèð! Ýÿë ìÿíèìëÿ
ýåäÿê, îíäà õîøáÿõò îëàðñàí!
Ýþçÿë ãûç áåëÿ äåéèá Ùåðàêëû þç àðäûíúà äàðòäû.
Ùåðàêë ìÿôòóí îëìóø âÿ þçöíö èòèðìèø ùàëäà îíóí àðäûíúà
ýåòìÿéÿ ùàçûð èêÿí, î áèðè ãàäûí îíó äàéàíäûðäû.
– Óòàí áèð! – äåéÿ î, ùÿãàðÿòëÿ äèëëÿíäè. – Àëëàùëàð ñÿíÿ ãöä-
ðÿòëè áèð ýöú âåðìèøëÿð, ñÿí èñÿ êþìÿêñèç óøàãëàð êèìè þçýÿëÿ-
ðèíèí ÿìÿéèíäÿí èñòèôàäÿ åäèá àâàðà-àâàðà ýÿçìÿê âÿ êåô ÷ÿê-
ìÿê èñòÿéèðñÿí. Ýöúëö àäàì þçö þç ùÿéàòûíûí ñàùèáèäèð, î þçö þç
ùÿéàòûíû ýþçÿëëÿøäèðèð, øÿð âÿ ïèñ ÿìÿëëÿðëÿ ìöáàðèçÿ àïàðûð âÿ
éåð öçöíö áÿäùåéáÿòëÿðäÿí âÿ äöøìÿíëÿðäÿí òÿìèçëÿéèð. Ýöú èëÿ
àüûë èíñàíà ìöáàðèçÿ ö÷öí âåðèëìèøäèð. Èíñàí íÿ ãÿäÿð ýöúëö îëñà,
îíóí ùÿéàòû î ãÿäÿð àüûð îëóð.
– Åøèäèðñÿíìè? – äåéÿ ýþçÿë ãûç Ùåðàêëûí öçöíÿ ýöëäö. –
Îíóí àðäûíúà ýåòñÿí, øàäëûã íÿ îëäóüóíó áèëìÿéÿúÿêñÿí, äèíú-
ëèéèí îëàúàã, íÿ äÿ èñòèðàùÿòèí.
– Èñòèðàùÿò èøäÿí ñîíðà éàõøûäûð, – äåéÿ áèðèíúè ãàäûí åòèðàç
åòäè: – Èíñàíà äèíúëèéè ñàêèò âèúäàí âåðèð. Ãÿùðÿìàí ö÷öí èñÿ ÿí
áþéöê ñÿàäÿò îäóð êè, éàõøû áèð èø ýþðäöéöíö âÿ äöíéàäà ÿáÿñ
éåðÿ éàøàìàäûüûíû áèëñèí. Ìÿíÿ ãóëàã àñ, äîñòóì! Áó ýöí áàé-
ðàì, ñàáàù çèéàôÿò – èíñàíûí ãÿëáèíè áîøëóã ÷óëüàéûð, úàí ñûõûíòûñû
89
åâè äîëàøûð. Áîë éåìÿêäÿí èøòàùà ïîçóëóð, ÷îõ éàòìàãäàí èíñàí
çÿèôëÿéèð âÿ ÿçýèí îëóð. Áöòöí ùÿéàòû áîéó þçýÿëÿðèíèí çèéàôÿòèí-
äÿ ãîíàã îëàí àäàìûí òàëåè êÿäÿðëèäèð. Ýåú-òåç çèéàôÿò ãóðòàðàð,
àõûðà ãàëàíû íþêÿðëÿð ãîâóá áàéûðà ñàëàðëàð âÿ î, áîø êö÷ÿäÿ òÿê-
òÿíùà ãàëàð. Î êèìÿ ëàçûì îëàúàã, êèì îíóí ãàéüûñûíà ãàëàúàã?
Àíúàã ýÿíúëèê ÷àüëàðûíäà çÿùìÿò ÷ÿêÿí àäàì ùþðìÿòÿ âÿ ãî-
úàëûã ÷àüûíäà ãàéüûñûç éàøàìàüà ëàéèãäèð. Ãÿùðÿìàíûí ñÿàäÿòè
äþéöøëÿðäÿ, éöðöøëÿðäÿ, óçàã éîëëàðäà, íÿùÿíýëÿðëÿ òÿêáÿòÿê
ìöáàðèçÿäÿ, äöøìÿíëÿðëÿ âóðóøìàëàðäàäûð!
Áó ñþçëÿðè äåéÿðêÿí, ãàäûíûí öçö ãåéðè-àäè áèð èøûãëà ïà-
ðûëäàäû âÿ Ùåðàêë ýþçÿë ãûçû áóðàõûá ñÿñëÿíäè:
– Åé èëàùÿ, ìÿí ñÿíèí àðäûíúà ýÿëèðÿì!
Áèð àíäà ùÿð èêè ãàäûí ýþçäÿí èòäè, òîçëó éîëäà ùÿòòà îíëàðûí
èçè äÿ ãàëìàäû, ñàíêè áóíëàðûí ùàìûñû Ùåðàêëûí ýþçöíÿ ýþðöí-
ìöøäö. Ëàêèí, èíäè î, øÿí âÿ ãÿòèééÿòëÿ åâÿ òÿëÿñèðäè – î èíäè íÿ
åäÿúÿéèíè áèëèðäè.
Åðòÿñè ýöí ñÿùÿð î, ãîùóìëàðûíà âÿ äîñòëàðûíà äåäè:
– Ìÿí Ìèêåíàéà ýåäèðÿì, ìÿí àëëàùëàðûí áóéðóüóíó éåðèíÿ
éåòèðìÿëèéÿì âÿ Éåâðèñôåéèí ìÿíäÿí òÿëÿá åòäèéè îí èêè ãî÷àã-
ëûüû ýþñòÿðìÿëèéÿì.
Ùå÷ êèì îíó þç ôèêðèíäÿí äàøûíäûðà áèëìÿäè. Îíóí ÿí éàõûí
äîñòó Èîëàé èñÿ îíó ìöøàéèÿò åòìÿéè öçÿðèíÿ ýþòöðäö.
Ùåðàêë þçö ö÷öí îõ, éàé ãàéûðäû, ìåøÿäÿêè àüàúëàðäàí ìþù-
êÿì áèð äÿéÿíÿê äöçÿëäèá ÷àð Éåâðèñôåéèí éàíûíà éîëà äöøäö.

90
 ÁÈÐÈÍÚÈ ÃÎ×ÀÃËÛÃ

Ùåðàêë Íåìåé øèðèíè þëäöðöð

Íåìåé ÿùàëèñè ëàï ÷îõäàí øèêàéÿòëÿíèðäè êè, ìåøÿíèí éàíûí-

äàêû ÷ÿìÿíëÿðäÿ ìàë-ãàðà îòàðìàã, ìåøÿäÿí íÿ ïèéàäà, íÿ äÿ
àòëû êå÷èá ýåòìÿê, ùÿòòà åâëÿðäÿ ñàêèò éàòìàã îëìóð: Íåìåé ìå-
øÿñèíèí è÷ÿðèñèíäÿ ÷îõ èðè áèð øèð éàøàéûð, îäóð êè, ùÿð ýöí íàõûðäàí
ýàù ãîéóí, ýàù áèð óøàã, ýàù äà éîëäàí þòÿí äèíú áèð éîë÷ó èçñèç-
òîçñóç éîõà ÷ûõûðäû.
Ùÿòòà, ãûëûíú âÿ ãàëõàíëû úÿñóð äþéöø÷ö áåëÿ Íåìåé
ìåøÿñèíäÿí ñàü-ñàëàìàò ÷ûõà áèëìèðäè, ÷öíêè éûðòûúû øèðÿ ãàðøû
ñèëàù ýöúñöç èäè – íÿ íèçÿ, íÿ îõ îíóí äÿðèñèíÿ áàòà áèëìèðäè, èòè
ãûëûíú äà îíà ùå÷ áèð çÿðÿð éåòèðÿ áèëìèðäè.
– Âàé áèçèì ùàëûìûçà! – äåéÿ íåìåéëè êÿíäëèëÿð äàíûøûðäûëàð.
– ×îõ ÷ÿêìÿç êè, þëêÿìèç òàìàì áîø ãàëàð.
×àð Éåâðèñôåéèí ùàìèñè îëàí èëàùÿ Ùåðà îíó þéðÿòäè êè,
Íåìåé øèðèíè þëäöðìÿéÿ Ùåðàêëû ðÿéÿ ýÿòèðñèí.
Ùåðàêë Íåìåéÿ ýÿëäè âÿ ìåøÿíèí éàõûíëûüûíäà éàøàéàí àäàì-
ëàðäàí øèðèí ìàüàðàñûíûí ùàðàäà îëäóüóíó âÿ îíó íåúÿ òàïìàã ëà-
çûì îëäóüóíó ñîðóøìàüà áàøëàäû. Ëàêèí, ùå÷ êèì éîëó îíà ýþñòÿð-
ìÿê èñòÿìÿäè âÿ îíó îðàéà àïàðìàüà ùå÷ êèì úöðÿò åòìÿäè.
– Ñÿí ìåøÿéÿ ýèðÿí êèìè, øèð þçö ñÿíè àõòàðûá òàïàð, – äåéÿ
àäàìëàð ýÿíú ãÿùðÿìàíà øÿôãÿòëÿ áàõûðäûëàð; îíóí ãîðõóíú
éûðòûúû ùåéâàíà ãàëèá ýÿëìÿñèíÿ èíàíìûðäûëàð.
Ùåðàêë òÿê-òÿíùà ìåøÿéÿ éîëà äöøäö. Ùöíäöð àüàúëàð ùåé-
ðÿòëÿ áàøëàðûíû òÿðïÿäÿðÿê ùÿð òÿðÿôäÿí îíóí ÿòðàôûíû àëìûøäû,
êîë-êîñëàð îíà èëèøÿðÿê ñàõëàìàã èñòÿéèð, ãóøëàð îíó ãîðõóòìàã
ö÷öí ãûøãûðûðäûëàð, ëàêèí Ùåðàêë ùåé èðÿëèëÿéèð âÿ éåðäÿ ùåéâàíûí
èçèíè àõòàðûðäû.
Î, ÷îõ ýåòìÿìèøäè êè, áèðäÿí áèð ãÿäÿð óçàãäà øèðèí áîüóã
íÿðèëòèñèíè åøèòäè âÿ äöç îíóí öñòöíÿ ýåòäè. Øèð äÿ äöøìÿíèí éà-
õûíäà îëäóüóíó ùèññ åòäè âÿ åëÿ áàüûðäû êè, áöòöí ìåøÿ òèòðÿäè, áèð
íå÷ÿ ñû÷ðàéûøëà Ùåðàêëûí ãàðøûñûíà ýÿëèá ÷àòäû. Î, ùèääÿòëÿ ýþç-
91
ëÿðèíè äîëàíäûðäû, ãóéðóüóíó áþéöðëÿðèíÿ âóðóá óúàäàí íÿðèëäÿäè
âÿ âöãàðëà Ùåðàêëûí ãàøûñûíäà äàéàíäû. Ùåðàêë þçöíö èòèðìÿäè,
êàìàíûíû ãàëäûðäû âÿ îõó úÿëä äöç øèðèí ýþçöíÿ áóðàõäû. Øèð
àúûãëà áàøûíû áóëàäû âÿ îõó ïÿíúÿñè èëÿ åëÿ âóðäó êè, åëÿ áèë ñà-
ìàí ÷þïöíö âóðóð. Ñîíðà î, ïèøèê êèìè ÷þìÿëäè, áó ãî÷àã àäàìû
ÿçèá ìÿùâ åòìÿéÿ ùàçûð âÿçèééÿòäÿ ïÿíúÿñèíè ãàëäûðûá òóëëàíäû.
Ùåðàêë êÿíàðà àòûëäû âÿ àüûð äÿéÿíÿéè ýöúö ýÿëäèêúÿ øèðèí òöêëö
áàøûíà ÷ûðïäû. Àììà äÿéÿíÿê øèðÿ ùå÷ áèð çÿðÿð òîõóí äóðìàäàí
ýåðè ãàéûäûá Ùåðàêëûí ÿëèíäÿí äöøäö. Øèð éåíÿ áàøûíû éûðüàëàäû,
óçóí-óçàäû âÿ áÿðêäÿí ÿñíÿäè, áèðäÿí äàðûõìûø êèìè ýåðèéÿ
äþíöá ãà÷äû âÿ ìåøÿíèí è÷ÿðèñèíäÿ ýþçäÿí èòäè.
Ùåðàêë îíóí àðäûíúà ýåòäè.
×îõ êå÷ìÿäÿí î, ìàüàðàíûí àüçûíû ýþðäö, îõ-éàéûíû êÿíàðà
òóëëàéûá, è÷ÿðè ýèðäè, ìàüàðàíûí è÷ÿðèñè ãàðàíëûã èäè, ÿëèíè ñöðòÿ-ñöðòÿ
î, ãàáàüà ýåòäè. Áèðäÿí øèð îíóí ñèíÿñèíÿ òóëëàíäû, îíó ïàð÷àëàéûá
äàüûòìàã èñòÿéèðäè êè, Ùåðàêë ùÿð èêè ÿëè èëÿ áó éûðòûúû ùåéâàíûí
áîüàçûíäàí éàïûøäû, äÿìèð ùÿëãÿ êèìè îíóí áîéíóíó ñûõûá áîüäó.
Øèðèí úÿìäÿéè î ãÿäÿð èðè âÿ àüûð èäè êè, Ùåðàêë îíó ãàëäûðà
áèëìÿäè. Îíäà î, øèðèí äÿðèñèíè áàøû èëÿ áèðëèêäÿ ñîéäó, ÿéíèíÿ
ýåéèá Ìèêåíàéà ýåòäè.
Àäàìëàð, ÷èéíèíäÿ øèðèí áàøû îëàí Ùåðàêëû ýþðäöêäÿ, ãûøãûðûá
ãà÷ìàüà áàøëàäûëàð. ×àð Éåâðèñôåé þçö äÿ îíäàí ãîðõóá, ñàðàéûí
óçàã áóúàãëàðûíäàí áèðèíäÿ ýèçëÿíäè. Ùåðàêë äåäè:
– Áóäóð, ìÿí þëäöðöëìöø øèðèí äÿðèñèíè ÷àðà ýÿòèðìèøÿì.
Àììà ãîðõàã Éåâðèñôåé ùÿòòà þëìöø øèðäÿí äÿ ãîðõóá îíà
áàõìàüà úöðÿò åòìÿäè.
– Ãîé Ùåðàêë îíó þçö ö÷öí ýþòöðñöí, – äåéÿ ÷àð ÿìð åòäè.
– Òÿøÿêêöð åäèðÿì, – äåéÿ Ùåðàêë øèðèí äÿðèñèíè þçö èëÿ àïàðäû.
Î, äÿðèíè ïëàø êèìè ýåéäè âÿ äÿðè îíó ÷îõ éàõøû ãîðóéóðäó,
÷öíêè îíà íÿ ãûëûíú áàòûðäû, íÿ äÿ îõ.
Ùåðàêë Íåìåé øèðèíèí äÿðèñèíÿ áöðöíöá, ÷àð Éåâðèñôåéèí èêèí-
úè ÿìðèíè éåðèíÿ éåòèðìÿéÿ ýåòäè

93
 ÈÊÈÍÚÈ ÃÎ×ÀÃËÛÃ

Ùåðàêë Ëåðíåé ÿæäàùàñûíû ìÿùâ åäèð

Àðãîñóí éàõûíëûüûíäà ÷îõ ýåíèø Ëåðíåé áàòàãëûüû éåðëÿøìèøäè.

Áóðàäà éåðèí àëòûíäàí òÿìèç âÿ ñÿðèí áóëàã ÷ûõûðäû, ëàêèí ñûñãà
÷åøìÿ ÷àéà, éàõóä äÿíèçÿ éîë òàïà áèëìÿäèéè ö÷öí àõûá ÿòðàôäàêû
÷þêÿêëÿðÿ òþêöëöðäö. Ñó ãàëûá õàðàá îëìóø, öçöíö ìàìûð âÿ áà-
òàãëûã îòó áàñìûøäû âÿ áþéöê áèð äöçÿíëèê áàòàãëûüà ÷åâðèëìèøäè.
Áàòàãëûüûí öñòöíö ùÿìèøÿ þðòÿí éàøûëëûã éîëäàí þòÿí éîðüóí éîë-
÷óíó þçöíÿ úÿëá åäÿð, ëàêèí î, àéàüûíû éàøûë ÷ÿìÿíÿ áàñàí êèìè,
äîããóçáàøëû ÿúàéèá ÿæäàùà ôûøûëäàéà-ôûøûëäàéà áàòàãëûãäàí ñöðö-
íöá ÷ûõàð, þç èëàí ãóéðóüóíó àäàìà äîëàøäûðàð, îíó áàòàãëûüà ÷ÿ-
êèá àïàðàð âÿ éåéÿðäè..
Àõøàì ÷àüû, ÿæäàùà éåéèá äîéàíäàí ñîíðà éàòàí çàìàí îíóí
äîããóç àüçûíäàí ÷ûõàí çÿùÿðëè íÿôÿñè äóìàí êèìè áàòàãëûüûí
öçÿðèíÿ ãàëõàð âÿ ùàâàíû çÿùÿðëÿéÿðäè. Áó ùàâà èëÿ íÿôÿñ àëàí
àäàì õÿñòÿëÿíÿð, Î óçóí çàìàí éàòûá þëÿðäè. Îíà ýþðÿ äÿ àäàì-
ëàð áàòàãëûüà éàõûíëàøìàìàüà ÷àëûøàð âÿ áó äÿùøÿòëè éåðÿ éàõûí
îëìàüà ãîðõàðäûëàð.
Îäóð êè, ÷àð Éåâðèñôåé Ùåðàêëà, Ëåðíåé ÿæäàùàñûíû ìÿùâ
åòìÿéè ÿìð åòäè.
Ùåðàêë, äîñòó Èîëàéûí ñöðäöéö àðàáàäà Ëåðíåéÿ éîëà äöøäö.
Áàòàãëûüà ýÿëèá ÷àòäûãäà, Ùåðàêë Èîëàéû àðàáà èëÿ áÿðàáÿð éîëóí
ãûðàüûíäà ãîéäó, þçö èñÿ ìÿøÿë éàíäûðûá úÿñàðÿòëÿ áàòàãëûüà
äîüðó éåðèäè.
Ùÿìèí ñààò ÿæäàùà òîõ èäè âÿ ìöðýöëÿéèðäè. Ùåðàêë, îõëàðûí
óúóíó ìÿøÿëäÿ éàíäûðäû, ÿæäàùàéà éàíàð îõëàð àòìàüà áàøëàäû.
Î, ÿæäàùàíû àúûãëàíäûðäû âÿ áàòàãëûãäàí áàéûðà ñöðöíöá ÷ûõìàüà
ìÿúáóð åòäè. ßæäàùà ñîéóã, ñöðöøêÿí ãóéðóüóíó Ùåðàêëûí ñîë ãû-
÷ûíà äîëàäû, äîããóç áàøûí ùàìûñû îíóí ÿòðàôûíäà ôûøûëäàäû. Ùåðàêë,
ùÿì éûðòûúû ùåéâàíëàðûí, ùÿì äÿ èëàíûí äèøëÿðèíäÿí ãîðóíìàã
ö÷öí ÿí åòèáàðëû âàñèòÿ îëàí øèð äÿðèñèíÿ áÿðê-áÿðê áöðöíäö, ãû-
94
ëûíúûíû ñèéèðäè âÿ áèð-áèðèíèí äàëûíúà ÿæäàùàíûí ãîðõóíú áàøëàðûíû
äîüðàìàüà áàøëàäû.
Ëàêèí ÿæäàùàíûí éàðàñûíäàí ãàí àõàí êèìè, êÿñèëìèø áàøûí
éåðèíäÿ èêè áàøãàñû, äàùà äà ãÿçÿáëè âÿ äàùà äà ãîðõóíúó ÷ûõûð-
äû. ×îõ ÷ÿêìÿäÿí Ùåðàêë, ñàíêè ôûøûëäàéàí áàøëàðäàí èáàðÿò úàí-
ëû êîë èëÿ ÿùàòÿ åäèëäè, ùÿì äÿ áó áàøëàðûí ùàìûñû ãàíëû àüûçëàðûíû
àéûðûá, îíà ñàðû óçàíûðäûëàð.
Î, éåðèíäÿí òÿðïÿíÿ áèëìèðäè – èëàíûí ãóéðóüó ùÿëãÿ êèìè îíóí
ãû÷ûíà ñàðûíìûøäû, ãîëó èñÿ ÿæäàùàíûí éåíè-éåíè ÷ûõàí áàøëàðûíû
äîüðàìàãäàí éîðóëìóøäó. Áèðäÿí î, ñàü àéàüûíäà àüðû ùèññ åòäè âÿ
ÿéèëèá áàõàíäà, ãûñãàúëàðûíû ïÿíúÿñèíÿ êå÷èðìèø áèð õÿð÷ÿíý ýþðäö.
Ùåðàêë ýöëìÿéÿ áàøëàäû:
– Ìÿíè òÿêëÿéèáñèíèç? Áó èíñàô äåéèë! Ãöââÿëÿð áÿðàáÿð äå-
éèëäèð. Èíäè ìÿíèì äÿ þç äîñòóìó êþìÿéÿ ÷àüûðìàüà èõòèéàðûì
âàðäûð.

95
 Î äà àðàáàíûí éàíûíäà ýþçëÿéÿí Èîëàéû ÷àüûðäû.
Ùåðàêë ìÿøÿëè îíà âåðäè âÿ òàïøûðäû êè, ãûëûíú ÿæäàùàíûí áàøûíû
êÿñèá àòàí êèìè, ñÿí îäëà éàðàíû éàíäûð. ßæäàùàíûí îä òîõóíàí
éåðèíäÿí àðòûã òÿçÿ áàø ÷ûõìûðäû. Àç ñîíðà ÿæäàùàíûí àõûðûíúû áàøû
áàòàãëûüà éóìáàëàíäû. Ëàêèí áó, ùÿòòà êÿñèëÿíäÿí ñîíðà äà þë-
ìÿê èñòÿìèðäè âÿ ãàíûíà áóëàøìûø ùàëäà îòëàðûí öñòöíäÿ äöøöá
ãàëàðàã êèíëè ýþçëÿðèíè äîëàíäûðûð âÿ ñÿññèç ãÿçÿá è÷ÿðèñèíäÿ àü-
çûíû àéûðûðäû. Ùåðàêë îíó áàòàãëûãäàí ÷ûõàðûá òîðïàüà áàñäûðìàüà
ìÿúáóð îëäó êè, î ùå÷ êèìÿ çÿðÿð éåòèðÿ áèëìÿñèí.
Ùåðàêë, þç îõëàðûíûí óúóíó Ëåðíåé ÿæäàùàñûíûí ãàíûíà áàòûðäû
âÿ áó îõëàð þëäöðöúö îëäó, ùå÷ áèð ãöââÿ áó îõëà éàðàëàíìûø
àäàìû ñàüàëäà áèëìÿçäè.

96
 Ö×ÖÍÚÖ ÃÎ×ÀÃËÛÃ

Ùåðàêë Êåðèíåé õàëëû ìàðàëûíû ãîâóá òóòóð

Àðêàä äàüëàðûíûí éàìàúëàðûíäà ÷ûðïû éûüàí îäóí÷óëàð, áèð äÿ-

ôÿ ãûçûë áóéíóçëó ýþçÿë áèð õàëëû ìàðàë ýþðäöëÿð. Î, ñûëäûðûì áèð
ãàéàíûí áàøûíäà äàéàíìûøäû âÿ àäàìëàðû ýþðÿð-ýþðìÿç ãàñûðüà
êèìè ýþòöðöëäö; éàëíûç àüàúëàðûí áóäàãëàðû òÿðïÿíäè, áèð äÿ ìà-
ðàëûí ýöìöø äûðíàãëàðû äàøëàðà òîõóíóá úèíýèëäÿäè.
Ýþçÿë õàëëû ìàðàë ùàããûíäà êÿíäÿëÿðÿ ñÿñ éàéûëìûøäû, áèð ÷îõ
îâ÷óëàð äÿôÿëÿðëÿ îíó àõòàðìàüà ýåòìèøäèëÿð. Ëàêèí, õàëëû ìàðàë
îíëàðû ýþðÿí êèìè áèð àíäà ãà÷ûá äàüöñòö ìåøÿäÿ ýèçëÿíìèøäè.
Ìåøÿ ñûõ âÿ êå÷èëìÿç, äàü èñÿ àäàìëàðà ÿë÷àòìàç ýþðöíöðäö.
Îâ÷óëàð âàäèéÿ ãàéûäàð âÿ äàíûøàðäûëàð êè, äöíéàäà åëÿ áèð àäàì
òàïûëìàç êè, áó õàëëû ìàðàëû èçëÿñèí âÿ ãîâóá òóòñóí.
Ö÷öíúö äÿôÿ Éåâðèñôåé Ùåðàêëû ÷àüûðäû âÿ Êåðèíåé õàëëû ìà-
ðàëûíû òóòìàüû âÿ äèðè-äðè Ìèêåíàéà ýÿòèðìÿéè îíà òàïøûðäû.
Ùåðàêë þç äîñòó Èîëàé èëÿ Àðêàä äàüëàðûíà éîëà äöøäö. Î, þç
êàìàíûíû âÿ çÿùÿðëè îõëàðûíû åâäÿ ãîéäó âÿ ñèëàù ÿâÿçèíÿ þçö èëÿ
áàëòà, ìèøàð, áåë âÿ áû÷àã ýþòöðäö.
Îíëàð ãàëûí ìåøÿíè ãûðûá éîë à÷äûëàð, ñûëäûðûì ãàéàëûãëàðû ÷àïûá
ïèëëÿêÿí äöçÿëòäèëÿð, ùöíäöð îòëàðû òàïäàëàéûá úûüûðëàð à÷äûëàð.
Ãÿùðÿìàíëàð àüàúëàðû ãûðûá êþðïö êèìè ÷åøìÿëÿðèí âÿ äàü ÷àéëà-
ðûíûí öçÿðèíÿ óçàòäûëàð, àüàúëàðûí áóäàãëàðû âÿ ìþùêÿì ãàáûãëàðû
èëÿ îíëàðû ñàðûäûëàð. Áó àñìà êþðïöëÿðëÿîíëàð ó÷óðóìëàðû êå÷èðäè-
ëÿð, ïèëëÿëÿð âÿ úûüûðëàð äàüûí ëàï áàøûíà ãàëõûðäûëàð. Áÿçÿí ìàðàë
áèð àíëûüà îíëàðûí ãàðøûñûíäà ýþðöíöð, ãûçûë áóéíóçëàðûíû ïàðûëäà-
äûð, ñàíêè îíëàðû þç äàëûíúà úÿëá åäèá àïàðàðàã, äàùà äà óçàãëàðà
ýåäèðäè. Ùåðàêë èëÿ Èîëàé ñÿáèðëÿ îíóí èçèíè òóòóá ýåäèðäèëÿð. Îíëàð
ãàðëà þðòöëö äàü çèðâÿëÿðèíè àøûð, äÿðÿëÿðÿ åíèð, ÷åøìÿ âÿ ÷àéëàðûí
äàéàç éåðèíäÿí êå÷èðäèëÿð. Ãàð ëàéëàðû òîïà-òîïà ñöðöøÿðÿê îíëà-
ðûí öñòöíÿ áóçëó òîç ñÿïÿëÿéèðäè, îíëàðûí öçÿðèíäÿ ýóðóëòó èëÿ äàü
òóôàíëàðû ãîïóðäó. Ýöíöí ÷ûõìàñûíû îíëàð äàüëàðûí çèðâÿëÿðèíäÿ
ãàðøûëàéûð, èðè àüàúëàðûí êîüóøëàðûíäà ýåúÿëÿéèð, ñûõ êîëëóãëàðäà
ýèëÿìåéâÿ, ôûíäûã, øèðèí êþêëÿðäÿí éåéèð, äàü ÷åøìÿëÿðèíäÿí ñó
97
è÷èðäèëÿð âÿ éîðóëìàäàí, ñààòáàñààò äàùà äà ùöíäöðÿ âÿ ÿë÷àòìàç
äàüëàðà ãàëõûðäûëàð.
Õàëëû ìàðàë îíëàðûí ãàðøûñûíà äàùà äà òåç-òåç ÷ûõûð, ñàíêè
àäàìëàðà èñèíèøìÿéÿ áàøëàéûðäû, î äàéàíûá, ãîðõìàäàí îíëàðà
áàõûð âÿ àðòûã ÿââÿëêè êèìè î ãÿäÿð úÿëä ãà÷ìûðäû. Èíäè îíó
þëäöðìÿê ÷îõ àñàí îëìóøäó, ëàêèí îíëàð ìàðàëû äèðè òóòìàëû èäèëÿð
– ÷àðûí ÿìðè áåëÿ èäè.
Íÿùàéÿò, îíëàð ìàðàëû çèðâÿíèí öñòöíÿ ãîâóá ÷ûõàðà âÿ îíó
ãàáàãëàéà áèëäèëÿð. Èîëàé îíó ó÷óðóìóí ö÷òöíäÿêè äàð úûüûðäà
ýþçëÿéèðäè. Ìàðàë îíó ýþðÿí êèìè äþíäö âÿ ýåðèéÿ ãà÷ìàã èñòÿäè,
ëàêèí Ùåðàêë áóðàäà îíóí éîëóíó êÿñäè. Ìàðàë ùàðàéà ãà÷àúàüûíû
áèëìÿéèá î éàí-áó éàíà âóðíóõäó âÿ áèðäÿí ó÷óðóìóí ãûðàüûíäà
äîíóá ãàëäû. Åëÿ áó àíäà Ùåðàêë, ñàðìàøàí îòëàðäàí òîõóíìóø
êÿíäèðè îíóí áóéíóçëàðûíà ñàëäû âÿ Èîëàé ýÿëÿíÿ ãÿäÿð îíó áÿðê-
áÿðê ñàõëàäû. Îíëàð òóòóëìóø ìàðàëû èêèëèêäÿ, òàïäàëàíìûø éîëëàðëà
äàüäàí àøàüû åíäèðäèëÿð.
Áèðäÿí ìåøÿäÿ, ÷ûüûðûí äþíúÿñèíäÿ, îíëàðûí ãàðøûñûíà ãûñà,
íàçèê ïàëòàð ýåéìèø, ÿëèíäÿ îâ÷ó êàìàíû, ÷èéíèíäÿ îõ ÷àíòàñû
îëàí ýþçÿë áèð ãàäûí ÷ûõäû. Îíóí ñèôÿòè ãÿçÿáëè, ýþçëÿðè ïàðûëäà-
98
éûðäû. Î, àìèðàíÿ òÿðçäÿ îâ÷óëàðû äàéàíäûðäû, ìàðàë èñÿ î ñààò
îíóí éàíûíà éöéöðöá áàøûíû îíóí ÿëëÿðèíÿ ñöðòìÿéÿ áàøëàäû. Ýÿíú
îâ÷ó ãûç ÿëèíè îíóí áàøûíà ÷ÿêèá äåäè:
– Àù, àúýþç èíñàíëàð! Àøàüûäà, ýåíèø âàäèëÿðäÿêè éîëëàð âÿ
äöçëÿð ñèçÿ àçëûãìû åäèð? Íÿ ö÷öí sèç ìÿíèì äàü ìåøÿìèí ñàêèò-
ëèéèíè ïîçäóíóç? Ùÿëÿ áó âàõòà ãÿäÿð áóðàéà èíñàí àéàüû äÿé-
ìÿìèøäèð… Èíäè ñèç àäàìëàðà áóðàíûí éîëóíó ýþñòÿðäèíèç, áóí-
äàí ñîíðà ìÿíèì ãîðóã òÿïÿëÿðèìäÿ áàëòà âÿ áåë ñÿñëÿðè åøèäèëÿ-
úÿê, îâ÷óëàðûí îõëàðû èñÿ ìÿíèì ùåéâàíëàðûìû âÿ ãóøëàðûìû öðêö-
äÿúÿêäèð. Íÿ ö÷öí ñèç áåëÿ åòäèíèç?
Ùåðàêë Çåâñèí ãûçû-îâ÷ó Àðòåìèäàíû òàíûäû.
– Áèçÿ àúûüûíûç òóòìàñûí, èëàùÿ! – äåéÿ Ùåðàêë úàâàá âåðäè. –
Áèç áóðàéà ñÿíèí àòàíûí, áèçè èíñàíëàðà õèäìÿò åòìÿê ö÷öí ýþíäÿð-
ìèø áþéöê Çåâñèí áóéðóüó èëÿ ýÿëìèøèê. Áèç çèðâÿëÿðÿ îíà ýþðÿ éîë
ñàëìûøûã êè, áöòöí òîðïàã èíñàíëàðûí èõòèéàðûíäà îëìàëûäûð. Ëàêèí
áóðàéà éàëíûç úÿñóð âÿ ãöââÿëè àäàìëàð ãàëõà áèëÿðëÿð. Ãîé èýèäëÿð
áèçèì àðäûìûçúà áó òÿïÿëÿðÿ ÷ûõñûíëàð. Áóðà ýþçÿëäèð, áóðàäà àçàä
íÿôÿñ àëìàã îëóð âÿ áóðàäàí óçàãäà áöòöí ÿòðàô ýþðöíöð. Áóðàäà
ùàâà òÿìèçäèð âÿ áóðàéà ãàëõàí àäàì þçö äÿ òÿìèç âÿ éàõøû îëóð.
99
 Èëàùÿíèí áàõûøû éóìøàëäû. Î, ýþçÿë ìàðàëû ÿëè èëÿ îõøàéûá îíà:
– ßëâèäà! Ñÿí òåçëèêëÿ ìÿíèì éàíûìà ãàéûäàðñàí! – äåäè, þçö
èñÿ àüàúëàðûí àðàñûíäà ýþçäÿí èòäè.
Ùåðàêë èëÿ Èîëàé éîëëàðûíà äàâàì åäÿðÿê òóòäóãëàðû ìàðàëû
äàëëàðûíúà àïàðäûëàð.
Ýåðèéÿ ãàéûäàðêÿí îíëàðûí éîëëàðû àñàí èäè âÿ ÷öðÿòëÿ éåðè-
éèðäèëÿð, ÷öíêè îíëàð þç èçëÿðè âÿ úûüûðëàðû èëÿ ýåäèðäèëÿð. Àç ñîíðà
äàüûí ÿòÿêëÿðèíÿ åíäèëÿð. Ùåðàêë Ìèêåíàéà éîëëàíûá ýþçÿë õàëëû
ìàðàëû Éåâðèñôåéèí ñàðàéûíà ýÿòèðäè.
Ëàêèí, ÷àð Àðòåìèäàäàí ãîðõóá, ìàðàëû Ùåðàêëà âåðäè.
Ùåðàêë, ýþçÿë îâ÷ó ãûçûí: “Ñÿí ìÿíèì éàíûìà ãàéûäàðñàí!”
– ñþçëÿðèíè õàòûðëàäû. Îíóí àðçóñóíó éåðèíÿ éåòèðìÿê ö÷öí ìàðàëû
èëàùÿ Àðòåìèäàéà ãóðáàí ýÿòèðäè.

100
 ÄÞÐÄÖÍÚÖ ÃÎ×ÀÃËÛÃ

Ùåðàêë éåð öçöíö Åðèìàíô ãàáàíûíäàí õèëàñ åäèð

Èñòÿð éàéäà, èñòÿðñÿ äÿ ïàéûçäà òàðëàëàðäà òÿðÿâÿç âÿ òàõûë éåòè-

øÿíäÿ, Åðèìàíô äàüûíûí éàíûíäà éàøàéàí êÿíäëèëÿð, ñÿùÿðëÿð þç
òàðëàëàðûíà ùÿéÿúàíëà áàõàð âÿ ùÿð äÿôÿ ýàù áóðàäà, ýàù äà îðàäà,
äÿùøÿòëè áèð âèðàíÿëèéèí èçèíè ýþðÿðäèëÿð: òîðïàã åøÿëÿíèá äàüûëìûø,
ÿêèí òàïäàëàíìûø âÿ êþêöíäÿí ÷ûõàðûëìûø, èíñàíëàðà ëàçûì îëàí
÷îõëó ìåéâÿëÿð êèìèíñÿ ãàáà ãöââÿñè èëÿ ÿçèëèá äàüûëìûø îëàðäû.
Àäàìëàð áåëÿ íàüûë åäèðäèëÿð êè, äàü éàìàúëàðûíäàêû ïàëûä
ìåøÿëèéèíäÿ âÿùøè áèð ãàáàí éàøàéûð âÿ ýåúÿëÿð î, äàüäàí àøàüû
åíèð âÿ òàðëàëàðû âèðàíÿ ãîéóðäó. Àììà îíóí äèøëÿðè âÿ äûðíàãëàðû
åëÿ ãîðõóíú èäè êè, ùå÷ êèì ìåøÿéÿ ýåòìÿéÿ âÿ áó ìÿíôóð ùåé-
âàíû þëäöðìÿéÿ úöðÿò åòìÿçäè.
×àð Éåâðèñôåé Ùåðàêëà Åðèìàíô ãàáàíûíû îâëàìàã ö÷öí éîëà
äöøìÿéè ÿìð åòäè.
Ùåðàêë, êÿíääÿ ñÿððàñò âóðàí áèð îâ÷óíóí îëìàìàñûíà òÿÿú-
úöá åòäè, ÷öíêè, ãàáàíû þëäöðìÿê î ãÿäÿð äÿ ÷ÿòèí èø äåéèëäè, îäóð
êè, ãÿùðÿìàí òÿêëèêäÿ Åðèìàíô äàüûíà ýåòäè. Ñûëäûðûì éàìàúëàðëà
éóõàðû ãàëõàðêÿí î, àò àéàãëàðûíûí ñÿñèíè åøèòäè âÿ áèðäÿí îíóí éà-
íûíäàí äÿðÿéÿ âÿøùè àòëàð èëõûñû ÷àïûá êå÷äè. Ëàêèí äèããÿòëÿ áà-
õàíäà Ùåðàêë ýþðäö êè, áóíëàð àò äåéèëäèð. Ñàíêè, èíñàíûí éàðûñû
àòûí éàðûñû èëÿ, àòûí ñàüðûñûíäà áàøû âÿ ÿëëÿðèëÿ èíñàí ýþâäÿñè áèð-
ëÿøìèøäèð. Óçàãäàí åëÿ áèë êè, ãûçüûí àòëûëàð èòè ýåäÿí àòëàðû ìèíèá
÷àïûðäûëàð.
– Êåíòàâðëàð! – äåéÿ Ùåðàêë ñÿñëÿíäè.
Êåíòàâðëàð, éîëëàðûíäà îëàí ùÿð øåéè ãûðûá äàüûäà-äàüûäà, Ùå-
ðàêëûí éàíûíäàí ôûðòûíà êèìè êå÷èá ýåòäèëÿð âÿ áèðáàøà äàüûí ÿòÿ-
éèíäÿ éåðëÿøÿí êÿíäÿ ÷àïäûëàð.
“Áó, âÿùøè ãàáàíäàí äà ãîðõóíúäóð!” – äåéÿ Ùåðàêë äöøöíäö
âÿ èíäè áàøà äöøäö êè, íÿ ö÷öí Éåâðèñôåé îíó áóðàéà îâà ýþí-
äÿðìèøäèð.
Ëàêèí î, ãîðõìàäàí éîëóíà äàâàì åòäè. Áèð ãÿäÿð êå÷äèêäÿí
ñîíðà î, ãàðøûñûíäà ýÿíú áèð êåíòàâðûí êåøèê ÷ÿêäèéè áèð ìàüàðà ýþðäö.
101
 Ùåðàêë úÿñàðÿòëÿ îíà éàíàøûá, äîñòúàñûíà äåäè:
– Ìÿí ÷àðûí îâ÷óñóéàì. ×àð ìÿíÿ, áóðàäà äàüäà éàøàéàí
âÿùøè ãàáàíû èçëÿéèá þëäöðìÿéè ÿìð åòìèøäèð. Îíó íåúÿ òàïìàã
ëàçûì ýÿëäèéèíè ìÿíÿ ýþñòÿðìÿçñÿíìè?
Êåíòàâð ùÿâÿñëÿ úàâàá âåðäè:
– Áó ãàáàí áèçè – áó ìåøÿíèí ñàêèíëÿðèíè äÿ áÿðê úàíà ýÿòèð-
ìèøäèð. Îíóí äÿðäèíäÿí ìÿí ýÿðÿê ìàüàðàíû ãîðóéàì êè, î áèçèì
éóðäóìóçó âèðàíÿ ãîéìàñûí. ßýÿð ñÿí îíó þëäöðñÿéäèí, éàõøû
îëàðäû. Ìÿí îíóí èçèíè ñÿíÿ ýþñòÿðÿðÿì. Àììà ãàáàãúà ìÿíèì
ãîíàüûì îë.
Î, Ùåðàêëû ìàüàðàéà àïàðäû, îúàãäà îä éàíäûðäû âÿ îâ÷óíó ÿò
âÿ ìåéâÿéÿ ãîíàã åòäè.
– Ìÿí éåéÿðêÿí øÿðàá è÷ìÿéÿ àäÿò åòìèøÿì, – äåéÿ Ùåðàêë
äèëëÿíäè, – àììà ñèçèí, éÿãèí êè, øÿðàáûíûç éîõäóð.
– Ùå÷ äÿ åëÿ äåéèë! – äåéÿ êåíòàâð ëîâüàëûãëà ÷ûüûðäû. – Øÿðàá
âÿ êåéô àëëàùû Äèîíèñ þçö áó éàõûíëàðäà áèçÿ áöòþâ áèð ÷ÿëëÿê
òÿçÿ øÿðàá áàüûøëàìûøäûð. Ãîé åëÿ äÿ îëñóí, ñÿíè ãîíàã åäèì,
àììà áó áàðÿäÿ éîëäàøëàðûì áèëìÿìÿëèäèð.
Áåëÿëèêëÿ î, ÿçèçëÿäèêëÿðè ÷ÿëëÿéè à÷äû, þçö âÿ Ùåðàêë ö÷öí
øÿðàá òþêäö âÿ îíëàð è÷èá øÿíëÿøäèëÿð.

102
 Áèðäÿí ìàüàðàíûí àüçûíäà àò àéàãëàðûíûí ñÿñè ýÿëäè – øÿðàáûí
èéè êåíòàâðëàðû úÿëá åòìèø âÿ îíëàð ñóñóçëóãäàí òàãÿòäÿí äöøÿðÿê
ãà÷ûá áóðàéà ýÿëìèøäèëÿð. Éàä àäàìûí îíëàðûí ìÿíçèëèíÿ ýèð-
äèéèíè âÿ øÿðàáëàðûíû è÷äèéèíè áèëèá, îíëàð ùÿääèíäÿí àðòûã ãÿçÿá-
ëÿíäèëÿð âÿ âÿùøèúÿñèíÿ áàüûðà-áàüûðà ìàüàðàéà ýèðäëèÿð. Ùåðàêë
éàíìûø êþñþâëÿðè îúàãäàí àëûá ìàüàðàíûí è÷ÿðèñèíäÿí îíëàðà òóë-
ëàìàüà áàøëàäû. Îíëàð îääàí ãîðõóá ãà÷äûëàð. Ùåðàêë ìàüàðàäàí
áàðûéà ÷ûõûá, ìåøÿéÿ ýåòìÿê èñòÿäè. Ëàêèí, êåíòàâðëàð îíó ýöäöð-
äöëÿð, îíóí òÿê îëäóüóíó ýþðöá, öðÿêëÿíäèëÿð âÿ éåíèäÿí îíóí
öçÿðèíÿ ùöúóì åòäèëÿð. Áåëÿ îëäóãäà Ùåðàêë Ëåðíåé ÿæäàùàñûíûí
ãàíû èëÿ çÿùÿðëÿíìèø îõëàðû îíëàðà àòìàüà áàøëàäû âÿ îíëàð áèð-
áèðèíèí àðäûíúà éåðÿ éûõûëûá þëäöëÿð. Áó çàìàí Ùåðàêëû ãîíàã
åäÿí ýÿíú êåíòàâð ìàüàðàäàí áàéûðà ÷ûõäû âÿ êåíòàâðëàðûí ÿòðàô-
äà óçàíàí ìåéèòëÿðèíÿ òÿÿúúöáëÿ áàõäû.
– Íåúÿ! Áó áàëàúà àüàú ïàð÷àñû þëäöðöð? – äåéÿ î ñîðóøäó. –
Áó íàçèê àüàú þëäöðÿ áèëÿð?
Áóíó äåéèá, î, îõó þëÿíëÿðèí áèðèíèí áÿäÿíèíäÿí äàðòûá ÷ûõàðòäû.
– Éàâàø! Äåéÿ Ùåðàêë ãûøãûðäû.
Ëàêèí àðòûã ýåú èäè: êåíòàâð îõó ÿëèíäÿí ñàëäû âÿ îõ îíóí
àéàüûíà ñàíúûëäû. Î, ñÿñèíè áåëÿ ÷ûõàðìàäàí éûõûëûá þëäö.

103
 Ùåðàêë þëìöø êåíòàâðëàðûí úÿñÿäëÿðèíè ìàüàðàéà äàøûäû, ñÿð-
äàáÿ êèìè îíëàðûí öñòöíÿ éåêÿ äàøëàð ãàëàäû âÿ éîëóíà äàâàì åò-
äè. Ùå÷ áèð çÿùìÿò ÷ÿêìÿäÿí î, ãàáàíû ìåøÿäÿ ýöäöá, ãû÷ûíäàí
éàðàëàäû, ÿë-àéàüûíû ñàðûäû, ÷èéíèíÿ àøûðûá Ìèêåíàéà ãàéûòäû âÿ
Éåâðèñôåéèí ñàðàéûíà ýÿëäè.
Âÿùøè ãàáàíûí áàüûðòûñû áöòöí ñàðàéû áöðöäö, ÷àð Éåâðèñôåé
ãîðõóñóíäàí ùÿéÿòäÿ ñó ö÷öí ãîéóëìóø áþéöê ìèñ ÷ÿíèí è÷èíÿ
ýèðäè.
Ùåðàêë àõûð êè, îíó àõòàðûá òàïäû. Ëàêèí, ÷àð ÷ÿíèí ãûðàüûíäàí
äÿùøÿòëè ãàáàíûí áàøûíû ýþðÿí êèìè, ÿëëÿðèíè éåëëÿéèá úûð ñÿñëÿ
ãûøãûðäû:
– Òåç îë, áóðäàí ýåò!
Ùåðàêë ýöëäö, ÷ûõûá ýåòäè âÿ ãàáàíû êÿñèá úàìààòû ãîíàã åò-
ìÿéè ÿìð åòäè.

104
 ÁÅØÈÍÚÈ ÃÎ×ÀÃËÛÃ

Ùåðàêë Ñòèìôàë ãóøëàðûíû ãîâóð

Ìöùàðèáÿ àëëàùû Àðåñèí áèð äÿñòÿ âÿùøè ãóøó âàð èäè. Îíëàðûí
úàéíàãëàðû âÿ äèìäèéè äÿìèðäÿí èäè, ìèñ ëÿëÿêëÿðè èñÿ áÿäÿíëÿ-
ðèíäÿí ãîïóá äÿùøÿòëè áèð ãöââÿ èëÿ àøàüû äöøöð, îõ êèìè àäàìû
þëäöðöðäö. Ãóøëàð Ñòèìôàë ýþëöíöí éàíûíäà äàüëàðäà âÿ äÿðÿëÿðèí
äèáèíäÿ éàøàéûðäûëàð. Áó ýþëöí ñóëàðû éåðàëòû ìàüàðàéà àõûá òþêö-
ëöð, êè÷èê ÷àéëàð øÿêëèíäÿ éåðèí àëòûíà, þëöëÿð ñÿëòÿíÿòèíÿ àõûðäû.
Ýþëäÿ éàøàéûø éîõ èäè, îíó ÷ûëïàã ãàéàëàð ÿùàòÿ åòìèøäè. Àíúàã
ýþëöí îðòàñûíäàêû àäàäà ùöíäöð ãàìûøëûã ÿìÿëÿ ýÿëìèøäè âÿ áó-
ðàäà ìöùàðèáÿ àëëàùûíûí ãóøëàðû éàøàéûðäû. Îíëàð èíñàí ÿòè èëÿ ãè-
äàëàíûðäûëàð âÿ áóðàäàí äÿñòÿ èëÿ ãàëõûá ãàíëû îâà ó÷óá ýåäÿðäèëÿð.
×àð Éåâðèñôåé Ùåðàêëà ÿìð åòäè êè, Ñòèìôàë ýþëöíÿ ýåòñèí âÿ
Àðåñèí ãóøëàðûíû äÿíèçèí àðõàñûíà ãîâóá óçàãëàøäûðñûí.
Ùåðàêë þçö èëÿ ýåòìÿéÿ Èîëàéû äà ÷àüûðäû, þç êàìàíûíû âÿ
çÿùÿðëè îõëàðûíû ýþòöðöá, äàüëàðà éîëà äöøäö. Îíëàð óçóí çàìàí
ó÷óðóìëàðäà äîëàøäûëàð âÿ íÿùàéÿò, äèáèíäÿ Ñòèìôàë ýþëö
éåðëÿøÿí äÿðÿéÿ ýÿëèá ÷ûõäûëàð.
ßòðàô áîøëóã âÿ ãîðõóëó èäè: ÷ûëïàã ãàéàëàðäàí áàøãà íÿ áèð
÷è÷ÿê, íÿ äÿ àüàú âàð èäè. Ýþëöí ùàìàð öçöíö íÿ êöëÿê õÿôèô-õÿ-
ôèô äàëüàëàíäûðûð, íÿ áàëûãëàð ñóäà ÷ûðïûíûð âÿ íÿ äÿ êÿðòÿíêÿëÿëÿð
äàøëàðûí àðàñûíäà þçëÿðèíè ýöíÿ âåðèðäèëÿð. Ýþëöí öçÿðèíäÿ þëö áèð
ñöêóò âàð èäè. Ùåðàêë èëÿ Èîëàé ëàï ñóéóí ãûðàüûíäàêû äàøûí öñòöí-
äÿ îòóðóá, ñàêèò ýþëÿ òàìàøà åäèðäèëÿð. Îíëàðû íÿ èñÿ áèð êÿäÿð áàñ-
äû, áÿäÿíëÿðèíäÿ éîðüóíëóã ùèññ åäèð, ÷ÿòèíëèêëÿ íÿôÿñ àëûðäûëàð.
Ùåðàêë äîñòóíà äåäè:
– Þçöìö íÿ èñÿ ïèñ ùèññ åäèðÿì, íÿôÿñèì òÿíýëÿøèð, öðÿéèì
äàéàíûð âÿ êàìàí ÿëèìäÿí äöøöð...
Îíëàðû ãÿðèáÿ áèð éóõó áàñäû.
Áó çàìàí ýþëöí îðòàñûíäàêû àäàäàí áèð-áèðèíèí äàëûíúà úèí-
ýèëòè èëÿ èðè ãûðìûçû ãóøëàð ãàëõäû. Îíëàð ãàòàðëà, áèð-áèðèíèí äàëûí-
úà ýþëöí, äÿðÿíèí öçÿðèíäÿ äþâðÿ âóðìàüà áàøëàäûëàð âÿ òåçëèêëÿ
105
áóëóä êèìè ýþéöí öçöíö áöðöäöëÿð, ñóéóí öçÿðèíÿ òöíä-ãûðìûçû
êþëýÿ äöøäö.
Áèðäÿí, éàòìûø Ùåðàêëûí éàíûíà íÿ èñÿ äöøäö, äàøà äÿéèá
ýóðóëäàäû, Ùåðàêë éóõóäàí îéàíäû.
Îíóí éàíûíäà êÿíäëèëÿðèí áàüäàí âÿ áîñòàíäàí ãóøëàðû ãîâ-
äóüó àäè áèð òàõòà ÷àõ-÷àõà äöøöá ãàëìûøäû. Ãÿùðÿìàíà áó ÷àõ-
÷àõàíû èíñàíëàðûí àüûëëû ìöðÿááèñè âÿ êþìÿê÷èñè èëàùÿ Àôèíà
ýþíäÿðìèøäè.
Ùåðàêë éåðèíäÿí äèê ãàëõäû, Èîëàéû îéàòäû, ÷àõ-÷àõàíû îíà âå-
ðèá òàïøûðäû êè, îíó ñèëêÿëÿñèí. ×àõ-÷àõà úûðûëäûéûá, ñóñìóø ýþëöí
öçÿðèíäÿ ýóðóëòó ãîïàðûð âÿ äàü ÿêñ-ñÿäà èëÿ áó ñÿñè éöç ãàò àð-
òûðûðäû. Ãåéðè-àäè ñÿñëÿðäÿí ùöðêìöø ãóøëàð î òÿðÿô áó òÿðÿôÿ ãà-
÷ûøûð, ëÿëÿêëÿðèíè òþêÿðÿê èíòèçàìñûç ùàëäà ó÷óøóðäóëàð. Ùåðàêë êà-
ìàíûíû ãàïûá, áèð-áèðèíèí äàëûíúà îõëàðû ãóøëàðà àòìàüà áàøëàäû.
Âóðóëìóø ãóøëàð ýþëÿ äöøöð âÿ àüûð ëÿëÿêëÿðè îíëàðû ýþëöí
äèáèíÿ ÷ÿêèá àïàðûðäû.
Íåìåé øèðèíèí ùå÷ áèð îõ áàòìàéàí äÿðèñèíÿ áöðöíìöø Ùå-
ðàêë, ãîðõóíú Ñòèìôàë ãóøëàðûíû øèääÿòëÿ ãûðûá òþêöðäö. Îíëàðûí
÷îõó ýþëöí ñóëàðûíäà ãÿðã îëäóëàð. Èíäè, àðòûã ýþë ñàêèò äåéèëäè,
îíóí ñóéó ñöòóí êèìè éóõàðû ãàëõûð, ïûããûëäàéûð âÿ àü áóõàð ýþéÿ
ãàëõûðäû.
Ñàëàìàò ãàëàí ãóøëàð ýþëöí öçÿðèíäÿ éöêñÿêëÿðÿ ãàëõàðàã,
äÿñòÿ èëÿ áèð éåðÿ òîïëàøäûëàð âÿ ó÷óá óçàãëàøäûëàð. Îíëàð Éóíà-
íûñòàíû òÿðê åòäèëÿð, ëàï óçàãëàðäà, úîøüóí äÿíèçèí àðàñûíäàêû
êèìñÿñèç áèð àäàéà åíäèëÿð.
– Íÿ ãÿäÿð êè, áèçè þëöì éóõóñó áàñìàéûá, òåç îë, áóðàäàí
÷ûõûá ýåäÿê! – äåéÿ Ùåðàêë éîëäàøûíà ìöðàúèÿò åòäè. Ñîíðà ùÿð èêè
äîñò Àôèíàíûí ÷àõ-÷àõàñûíû ãàéíàéàí ñóéà òóëëàéûá, êèìñÿñèç
ýþëäÿí òÿëÿñèê ÷ûõûá ýåòäèëÿð.

107
 ÀËÒÛÍÚÛ ÃÎ×ÀÃËÛÃ

Ùåðàêë Àâýèéèí òþâëÿñèíè òÿìèçëÿéèð

Åëèäàíûí ÷àðû Àâýèé ùÿääèíäÿí àðòûã âàðëû èäè. Îíóí ñàéñûç-

ùåñàáñûç þêöç âÿ ãîéóí ñöðöëÿðè, àò èëõûëàðû Àëôåé ÷àéûíûí ìÿùñóë-
äàð âàäèñèíäÿ îòàðûëûðäû. Îíóí ãàð êèìè àüàïïàã àéàãëàðû îëàí ö÷
éöç àòû, ìèñ êèìè ãûïãûðìûçû èêè éöç àòû âàð èäè; îí èêè àò ãó ãóøó êèìè
òàìàì àü èäè, îíëàðäàí áèðèíèí èñÿ àëíûíäà óëäóç ïàðûëäàéûðäû.
Àâýèéèí ìàë-ãàðàñû î ãÿäÿð ÷îõ èäè êè, íþêÿðëÿð ïÿéÿëÿðè âÿ
òþâëÿëÿðè òÿìèçëÿìÿéÿ ìàúàë òàïìûðäûëàð, îäóð êè, óçóí èëëÿð ÿð-
çèíäÿ ïÿéÿëÿðäÿ ïåéèí éûüûëûá äàì áîéäà ãàëàíìûøäû.
×àð Éåâðèñôåé Àâýèéëÿ äîñòëàøìàã âÿ Ùåðàêëû àë÷àëòìàã ìÿã-
ñÿäèëÿ, ãÿùðÿìàíû Àâýèéèí òþâëÿëÿðèíè òÿìèçëÿìÿéÿ ýþíÿäèðäè.
Ùåðàêë Åëèäàéà ýÿëèá, Àâýèéÿ äåäè:
– ßýÿð þç àòëàðûíûí îíäà áèð ùèññÿñèíè ìÿíÿ âåðñÿí, ñÿíèí
òþâëÿëÿðèíè áèð ýöíäÿ òÿìèçëÿéÿðÿì.
Àâýèé ýöëöìñÿäè: î áåëÿ äöøöíöðäö êè, áó òþâëÿëÿðè öìóìèé-
éÿòëÿ òÿìèçëÿéèá ãóðòàðìàã îëìàç. Îíà ýþðÿ äÿ ÷àð, Ùåðàêëà äåäè:
– ßýÿð ñÿí ìÿíèì òþâëÿëÿðèìè áèð ýöíäÿ òÿìèçëÿñÿí, ìÿí þç
àòëàðûìûí îíäà áèð ùèññÿñèíè ñÿíÿ âåðÿðÿì.
Áåëÿ îëäóãäà Ùåðàêë îíà êöðÿê âåðìÿëÿðèíè òÿëÿá åòäè, ÷àð
Àâýèé äÿ èñòåùçà èëÿ ýöëöá ãÿùðÿìàíà êöðÿê âåðèëìÿñèíè ÿìð åòäè.
– Áó êöðÿêëÿ ñÿí, ÷îõ èøëÿìÿëè îëàúàãñàí! – äåéÿ î, Ùåðàêëà
ìöðàúèÿò åòäè.
– Àíúàã áèðúÿ ýöí, – äåéÿ Ùåðàêë úàâàá âåðäè âÿ Àëôåéèí ñà-
ùèëèíÿ ýåòäè.
Î, êöðÿêëÿ éàðûì ýöí ñÿéëÿ èøëÿäè. Òîðïàã îíóí àéàüûíûí
àëòûíäàí ÷ûõûá, ùöíäöð ñÿää êèìè óçàíìûøäû. Ùåðàêë ÷àéûí àõûíû-
íûí ãàáàüûíû áîüóá, îíó áèðáàøà ÷àðûí òþâëÿëÿðèíÿ éþíÿëòäè.
Àëôåéèí ñóéó ñöðÿòëÿ òþâëÿëÿðäÿí àõûá êå÷äè âÿ þçö èëÿ áÿðà-
áÿð ïåéèíè, àõóðëàðû, éåì ãàáëàðûíû âÿ ùÿòòà ñûíûã-ñþêöê äèâàðëàðû
äà éóéóá àïàðäû.
108
 Ùåðàêë êöðÿéÿ ñþéêÿíÿðÿê, ÷àéûí úÿëä èøëÿìÿñèíÿ òàìàøà
åäèð âÿ àíúàã ùÿðäÿíáèð îíóí êþìÿéèíÿ ýÿëèðäè.
Ýöíáàòàíà éàõûí, òþâëÿëÿð òÿìèçëÿíèá ãóðòàðìûøäû.
– Ìÿíÿ àúûüûíûç òóòìàñûí, åé ÷àð, – äåéÿ Ùåðàêë ÷àðà ìö-
ðàúèÿò åòäè, – ìÿí ñÿíèí òþâëÿëÿðèíè íÿèíêè, òÿêúÿ ïåéèíäÿí, ùÿòòà
êþùíÿëìèø âÿ ÷îõäàí ÷öðöìöø áöòöí øåéëÿðäÿí òÿìèçëÿìèøÿì.
Ìÿí âÿä åòäèéèìäÿí äàùà ÷îõ èø ýþðìöøÿì. Èíäè èñÿ ñÿí þç âÿä
åòäèéèíè âåð.
Ëàêèí, àúýþç Àâýèé ìöáàùèñÿ åòìÿéÿ, ñþéöá-ñþéëÿíìÿéÿ
âÿ àòëàðû Ùåðàêëà âåðìÿêäÿí áîéóí ãà÷ûðìàüà áàøëàäû.
Áåëÿ îëäóãäà, Ùåðàêë ãÿçÿáëÿíäè, Àâýèé èëÿ äþéöøÿ ýèðäè âÿ
òÿêáÿòÿê âóðóøìàäà îíó þëäöðäö.

110
 ÉÅÄÄÈÍÚÈ ÃÎ×ÀÃËÛÃ

Ùåðàêë Êðèò þêöçöíö ðàì åäèð

Ùåðàêë àðòûã àëòû äÿôÿ Ìèêåíàéà ýÿëìèø âÿ ÷àð Éåâðèñôåéèí

ÿìðèíÿ ýþðÿ òÿùëöêÿëè âÿ ÷ÿòèí ñÿôÿðÿ ýåòìèøäè. Î, àëòû øþùðÿòëè èø
ýþðìöøäö: Íåìåé øèðèíè þëäöðìöø, Ëåðíåé ÿæäàùàñûíû ìÿùâ åò-
ìèø, Êåðèíåé õàëëû ìàðàëûíû òóòìóø, Åðèìàíô ãàáàíûíû Ìèêåíàéà
ýÿòèðìèøäè, Ñòèìôàë ãóøëàðûíû Éóíàíûñòàíäàí ãîâìóø âÿ áèð ýö-
íöí è÷ÿðèñèíäÿ Àâýèéèí òþâëÿëÿðèíè òÿìèçëÿìèøäè. Áóäóð, Éåâðèñ-
ôåé éåíÿ ãÿùðÿìàíû þç éàíûíà ÷àüûðäû âÿ îíà, äÿíèçëÿ öçöá Êðèò
àäàñûíà ýåòìÿéè âÿ êðèòëèëÿðäÿí ùå÷ áèðèíèí þùäÿñèíäÿí ýÿëÿ áèë-
ìÿäèéè ãûçìûø þêöçö ðàì åòìÿéè ÿìð åòäè.
Áó þêöç âàõòèëÿ Êðèò àäàñûíà öçöá ýÿëìèø âÿ Êðèò ÷àðû Ìèíîñ
äÿíèçëÿð àëëàùû Ïîñåéäîíà âÿä åòìèøäè êè, þêöçö îíà ãóðáàí ýÿ-
òèðÿúÿêäèð. Ëàêèí, ãûçûë áóéíóçëó, ãàð êèìè àüàïïàã þêöç Ìèíî-
ñóí î ãÿäÿð õîøóíà ýÿëìèøäè êè, ÷àð þêöçö þçö ö÷öí ñàõëàìûø,
Ïîñåéäîíà èñÿ áàøãà áèð þêöçö ãóðáàí âåðìèøäè. Äÿíèç àëëàùûíûí
ãÿçÿáè òóòìóø âÿ ýþçÿë þêöçö ãóäóçëàðà äö÷àð åòìèøäè. Þêöç
ãóäóðìóø, ìþâëÿäÿí áàéûðà ÷ûõìûø, ÷àðûí ùÿéÿòèíäÿí ãà÷ûá ýåò-
ìèø âÿ áöòöí àäàíûí áàøûíà áÿëà îëìóøäó.
Ùåðàêë äÿíèçèí ñàùèëèíÿ ýÿëäè, Ôèíèêèéà ýÿìèñèíÿ ìèíèá Êðèò
àäàñûíà éîëà äöøäö. Ôûðòûíà ãîïäó, óçóí çàìàí ýÿìèíè ôûðòûíàëû
äÿíèçäÿ àòûá-òóòàðàã, íÿùàéÿò îíó ïàð÷àëàäû âÿ äàëüàëàð ýÿìèíèí
ïàð÷àëàðûíû éàä, íàìÿëóì áèð þëêÿíèí ñàùèëëÿðèíÿ òóëëàäû.
Áóðàäà, áþéöê ëÿëÿê òîïàñûíà áÿíçÿð àüàúëàð áèòèðäè: áó àüàú-
ëàðûí ýþâäÿñèíäÿí áèðáàøà éîüóí ñàïëàãëàð ÷ûõìûøäû, áó ñàïëàã-
ëàðäà åëÿ áþéöê éàðïàãëàð éåëëÿíèðäè êè, îíëàðûí àëòûíäà àäàì ýèç-
ëÿíÿ áèëÿðäè.
Ùåðàêë âÿ îíóí ñàëàìàò ãàëìûø éîë éîëäàøëàðû áó àüàúëàðûí
êþëýÿñèíäÿ äèíúëÿðèíè àëäûëàð âÿ ñàùèë áîéó ãûçìàð ñàðû ãóìóí
öñòö èëÿ ýåòäèëÿð. Îíëàð õåéëè ýåòäèëÿð, íÿùàéÿò äÿíèçèí êÿíàðûíäà
áþéöê áèð øÿùÿðÿ ýÿëèá ÷ûõäûëàð. Ëèìàíäà ÷îõëó ýÿìè, ñàùèëäÿ èñÿ
äàøäàí òèêèëìèø ùöíäöð ñàðàéëàð âÿ ìÿáÿäëÿð âàðäû.
111
 Áàéðàì åòìÿê ö÷öí ìÿáÿäÿ òÿëÿñÿí ÿùàëè îíëàðà äåäè:
– Ñèç Ìèñèðäÿñèíèç, Ìèñðè èñÿ ãöäðÿòëè âÿ ãÿçÿáëè ÷àð – áþéöê
Áóçèðèñ èäàðÿ åäèð.
Ùåðàêë õàùèø åòäè êè, îíëàðû ÷àðûí éàíûíà àïàðñûíëàð. Ëàêèí, éà-
äåëëèëÿð ñàðàéà äàõèë îëàí êèìè îíëàðû òóòóá çÿíúèðëÿäèëÿð.
Ìèñðèí ãÿääàð ùþêìäàðû îíëàðà äåäè:
– Ñèç þç âàõòûíäà ýÿëèá ÷ûõìûñûíûç, ùàçûðäà Ìèñèðäÿ áàéðàì-
äûð, ìÿí ñèçè àëëàùëàðà ãóðáàí âåðÿúÿéÿì.
– Àëëàùëàð èíñàíëàðû ãóðáàí ãÿáóë åòìèðëÿð, – äåéÿ Ùåðàêë
äèëëÿíäè.
Ëàêèí Áóçèðèñ ýöëäö âÿ úàâàáûíäà äåäè:
– Èíäè áèç áóíó éîõëàéàðûã! Êàùèí áèðèíúè ñÿíè ãóðáàí êÿñÿ-
úÿêäèð, îíäà áàõàðûã, ñÿí àëëàùëàðûí õîøóíà ýÿëÿðñÿí, éà éîõ. –
Áåëÿëèêëÿ, î, ÿñèðëÿðè øÿùÿðèí îðòàñûíäàêû áþéöê ìÿáÿäÿ àïàðìà-
üû ÿìð åòäè.
Ùåðàêë èëÿ éîëäàøëàðûíû àäàìëà äîëó îëàí ìÿáÿäÿ ýÿòèðèá
ìåùðàáà ÷ûõàðòäûëàð. Ëàêèí, ãóðáàíýàùûí éàíûíäà îä éàíäûðàí
êèìè âÿ ãîúà êàùèí þç èòè âÿ óçóí áû÷àüûíû ÿëèíÿ àëàí êèìè, Ùåðàêë
þç ÿçÿëÿëÿðèíè øèøèðòäè âÿ ãîëóíà áàüëàíìûø çÿíúèðè ãûðûá ïàð÷à-
ïàð÷à åòäè. Çÿíúèðèí ãûðûüû èëÿ êàùèíè âóðóá þëäöðäö. Ñîíðà äà ãÿ-
çÿá è÷ÿðèñèíäÿ, ÷àðûí êåøèê÷èëÿðèíè êÿíàðà òóëëàäû, Áóçèðèñèí ãûëûíúûíû
ÿëèíäÿí àëûá ãÿääàð ÷àðû þëäöðäö. Ãÿùðÿìàíûí ãöââÿñèíÿ ùåéðàí
ãàëìûø ìèñèðëèëÿð îíà òîõóíìàüà úöðÿò åòìÿäèëÿð. Î, þç éîë-
äàøëàðûíû äà àçàä åäèá, ëèìàíà òÿëÿñäè. Ëèìàíäà îíëàðû Êðèò àäà-
ñûíà àïàðìàüà ðàçû îëàí áèð ýÿìè òàïäûëàð.
Îíëàð Êðèòèí ñàùèëëÿðèíÿ òåç ýÿëèá ÷àòäûëàð. Ùåðàêë þç éîë-
äàøëàðû èëÿ âèäàëàøûá, ñàùèë áîéó òÿê ýåòäè. ×îõ êå÷ìÿäè êè, î, ãó-
äóç þêöçö ýþðäö. Ýþçëÿðè ãàí ÷àëìûø þêöç ãûðûëìûø çÿíúèðèíè úèí-
ýèëäÿäèá âÿùøèúÿñèíÿ áþéöðÿ-áþéöðÿ îíóí öñòöíÿ úóìäó. Îíóí
àüçûíäàí ïàð÷à-ïàð÷à àü êþïöê òþêöëöðäö. Ùåðàêë áèð àüàúûí äà-
ëûíäà ýèçëÿíèá ýþçëÿäè. Þêöç äàéàíäû, áàøûíû àøàüû ÿéèá, àéàãëàðû
èëÿ òîðïàüû åøÿëÿìÿéÿ áàøëàäû. Áó çàìàí Ùåðàêë, îíóí äàëûíúà
éåðëÿ ñöðöíÿí çÿíúèðèí óúóíäàí éàïûøäû âÿ àòûëûá þêöçöí äàëûíà
ìèíäè. Þêöç òèòðÿéèá øûëëàã àòàðàã, àðõàñûíäàêû ýþçëÿíèëìÿç éöêö
113
éåðÿ ÷ûðïìàüà ÷àëûøûðäû. Ëàêèí Ùåðàêë çÿíúèðè îíóí áóéíóçëàðûíà
äîëàéûá, îíó áÿðê-áÿðê òóòäó. Þêöç øèêàéÿòëÿ áþéöðöá, äÿíèçÿ
äîüðó ãà÷äû. Î, äàëüàëàðà òóëëàíûá öçìÿéÿ áàøëàäû. Äÿíèçèí è÷ÿ-
ðèñèíäÿ ãóäóçëóüó éàòäû, çÿìèäÿêè èø þêöçö êèìè ñàêèòëÿøäè âÿ
Ùåðàêë èëÿ áÿðàáÿð öçÿ-öçÿ Ìèêåíàéà ýåòäè.
Ùåðàêë þçö îíó ÷àð Éåâðèñôåéèí ìàë-ãàðà ïÿéÿñèíÿ àïàðäû.
Ëàêèí ÷îáàíëàð ãûçìûø þêöçäÿí ãîðõäóëàð âÿ îíó ïÿéÿäÿ ñàõëà-
éà áèëìÿäèëÿð. Þêöç îíëàðäàí ãà÷äû, òà îíó Ùåðàêëûí äîñòó Òåçåé
òóòóá àëëàùëàðà ãóðáàí âåðÿíÿ ãÿäÿð î ùå÷ êèìèí ÿëèíÿ êå÷ìÿäè
âÿ Ïåëîïåííåñèí ùÿð éåðèíè ýÿçäè.

114
 ÑßÊÊÈÑÈÍÚÈ ÃÎ×ÀÃËÛÃ

Ùåðàêë Äèîìåäèí àòëàðûíû ÿëäÿ åäèð

Éåâðèñôåé òÿçÿäÿí Ùåðàêëû óçàã áèð éîëà – Ôðàêèéà ÷àðû Äèîìå-

äèí àòëàðûíû ÿëäÿ åòìÿéÿ ýþíäÿðäè.
×àðà õèäìÿò åòäèéè ìöääÿò ÿðçèíäÿ Ùåðàêë èëê äÿôÿ þçöíö
èòèðäè. Î, íÿ øèðäÿí, íÿ ÿæäàùàäàí, íÿ óçóí çàìàí àâàðà ýÿçìÿê-
äÿí, íÿ àüûð èøäÿí, íÿ ãàíëû äþéöøäÿí, íÿ äÿ èíñàíëàðûí ùèéëÿñèí-
äÿí ãîðõìàìûøäû. Ëàêèí, ÷àðûí îíó èíäè ýþíäÿðäèéè èø îíà, ãÿù-
ðÿìàíà éàðàøìàéàí áèð èø êèìè ýþðöíäö. Ãàíóíëà áàøãàñûíà
ìÿõñóñ îëàí áèð øåéè ÿëäÿ åòìÿê – ýöúëÿ ÿëèíäÿí àëìàã âÿ éàõóä
ýèçëè îüóðëàìàã äåìÿê èäè, Ùåðàêë èñÿ íÿ ãóëäóð, íÿ äÿ îüðó îë-
ìàã èñòÿìèðäè.
Ùåðàêë êÿäÿðëè ùàëäà éîëà äöøäö, áåëÿ áèð ãÿðàðà ýÿëäè êè,
Ôðàêèéàéà ãÿäÿð éîë óçóíäóð âÿ íåúÿ åòìÿê ëàçûì ýÿëäèéè áàðÿ-
äÿ éîëäà äöøöíìÿê îëàð.
Î, Ôåññàëèéàéà, Ôåðà øÿùÿðèíÿ ýÿëèá ÷ûõäû, áóðàäà àëëàù Àïîëëî-
íóí ñåâèìëèñè, õîøáÿõò âÿ ìÿðùÿìÿòëè ÷àð Àäìåò ùþêìðàíëûã åäèðäè.
Èøûã àëëàùû êå÷ìèøäÿ ãÿçÿáëÿíÿðÿê àäàì þëäöðìöøäö, îíà
ýþðÿ äÿ Çåâñ îíà òàìàì áèð èë èíñàíà õèäìÿò åòìÿéè ÿìð åòìèøäè.
Àïîëëîí ÷àð Àäìåòèí éàíûíà ýÿëìèø âÿ áèð èë îíóí ìàë-ãàðàñûíû
îòàðìûøäû. Áóíóíëà äà Àäìåòÿ õîøáÿõòëèê öç âåðìèøäè – òîðïàã
îíà áîë ìÿùñóë âåðìèø, íàõûðû ñàéñûç-ùåñàáñûç àðòìûøäû, Ôåðàäà
âÿ ÷àðûí ñàðàéûíäà ÿìèí-àìàíëûã âÿ áîëëóã ùþêì ñöðöðäö.
Ëàêèí âàð-äþâëÿòäÿí äàùà éàõøûñû âÿ ÿìèí-àìàíëûãäàí äàùà
ÿçèç îëàí øåé – ýÿíú ÷àðè÷ÿ Àëêåñòà èäè êè, Àäìåòèí îíà åâëÿí-
ìÿñèíÿ Àïîëëîí êþìÿê åòìèøäè. Îíóí àòàñû Ïåëèé åëàí åòìèøäè êè,
êèì øèð èëÿ àéûíû áèð éåðäÿ àðàáàéà ãîøóá ýÿëèíèí äàëûñûíúà ýÿëÿ
áèëñÿ, ãûçûíû îíà ÿðÿ âåðÿúÿêäèð. Àïîëëîí âÿùøè ùåéâàíëàðû þéðÿ-
äèá ÿùëèëÿøäèðäè, îíëàð èòàÿòëÿ Àäìåòèí àðàáàñûíà ãîøóëäóëàð âÿ
îíó Àëêåñòàíûí àòàñûíûí éàíûíà àïàðäûëàð. Àëêåñòà Àäìåòèí àðâàäû
îëäó, îíëàð õîøáÿõò éàøàäûëàð, óøàãëàðû äà îëäó.
115
 Àïîëëîíóí Àäìåòÿ õèäìÿò åòìÿê ìöääÿòè ãóðòàðäûãäàí ñîí-
ðà, èøûã àëëàùû ÷ûõûá ýåäÿðêÿí, ÷àðà äàùà áèð éàõøûëûã åòìÿê èñòÿäè.
Ùÿð áèð èíñàí ùÿéàòûíûí èïèíè ÿëëÿðèíäÿ òóòàí òàëå àëëàùëàðû Ìîéð-
ëàð Àïîëëîíóí àðçóñóíà ýþðÿ Àäìåòèí þëöìöíö òÿõèðÿ ñàëìàüà
ðàçû îëäóëàð, áó øÿðòëÿ êè, îíóí þëöì ñààòû ýÿëèá ÷àòàíäà, áàøãà áèð
àäàì îíó ÿâÿç åòìÿê èñòÿñèí.
Áóäóð, þëöì ñààòû ýÿëèá ÷àòäû, þëöëÿð ñÿëòÿíÿòèíèí ùþêìäàðû
Þëöìö Àäìåòèí äàëûíúà ýþíäÿðÿíäÿ, Ìîéðëàð ñîðóøäóëàð:
– Êèì þçöíö Àäìåòëÿ ÿâÿç åòìÿê âÿ îíóí éåðèíÿ þëìÿê
èñòÿéèð?
Ùå÷ êèì – íÿ äîñòëàðû, íÿ ñàäèã íþêÿðëÿðè, íÿ äÿ ÷àðûí ãîúà
àòà-àíàñû, þç ùÿéàòëàðûíäàí ÿë ÷ÿêìÿê âÿ áàøãàñûíûí ÿâÿçèíÿ þë-
ìÿê èñòÿìÿäèëÿð. Îíäà ýþçÿë Àëêåñòà ÿðèíÿ äåäè:
– Ìÿíèì ÿçèçèì, ìÿí ñÿíèí ÿâÿçèíÿ ôÿðÿùëÿ þëöìÿ ýåäÿðÿì.
Ôÿðãè éîõäóð, ñÿíñèç ìÿí äöíéàäà éàøàìàã èñòÿìèðÿì. Ãîé ìÿí
þëöì, ñÿí éàøà. Àíúàã ñÿíäÿí áèðúÿ õàùèøèì âàð: áèçèì åâÿ áàøãà
àðâàä ýÿòèðìÿ. Áóíó ìÿíÿ âÿä åò êè, ìÿí äÿ àðõàéûí þëöì.
Àäìåò, åâèíÿ ùå÷ âàõò áàøãà àðâàä ýÿòèðìÿéÿúÿéèíè âÿä åòäè.
Àëêåñòà òÿìèç ïàëòàð ýåéäè, éàòàüûíà óçàíûá îíóí äàëûíúà
ó÷óá ýÿëÿúÿê þëöìö ýþçëÿäè. Óøàãëàðû, ÿðè âÿ áöòöí éàõûí àäàì-
ëàðû äèíìÿçúÿ îíóí ÿòðàôûíäà äàéàíûá ãÿìëè íÿçÿðëÿðëÿ àõûðûíúû
äÿôÿ îíà áàõûðäûëàð. Áàõ, áóäóð, ÷àðè÷ÿíèí öçöíÿ ãàðà êþëýÿ äöø-
äö, îíóí ýþçëÿðè éóìóëäó, íÿôÿñè êÿñèëäè. Ñàðàéû âÿ øÿùÿðè àüëà-
øìà âÿ ôÿðéàä ñÿñëÿðè áöðöäö. Ôåðà úàìààòû ìàòÿì ïàëòàðû ýåéèí-
äè, êÿäÿð ÿëàìÿòè îëàðàã þç ñà÷ëàðûíû âÿ àòëàðûíûí éàëûíû êÿñèá ãû-
ñàëòäû. Øÿùÿðèí êÿíàðûíäà äÿáäÿáÿëè ñÿðäàáÿ òèêäè âÿ äÿôí
ìÿðàñèìè ýöíö òÿéèí åòäè.
Åëÿ áó çàìàí, Ùåðàêë ùå÷ íÿäÿí õÿáÿðè îëìàäàí Àäìåòèí
ñàðàéûíà ýÿëäè âÿ ãÿðèá àäàì êèìè ÷ûüûíàúàã èñòÿäè. Àäìåò àðâà-
äûíûí þëöìöíÿ ýþðÿ êÿäÿðëè îëñà äà, ãîíàãïÿðâÿðëèéèíè Ùåðàêë-
äàí ÿñèðýÿéÿ áèëìÿäè, îíó ìåùðèáàíëûãëà ãÿáóë åòäè, ñàðàéäà îíà
îòàã ùàçûðëàìàüû âÿ ãÿùðÿìàíû éàõøû éåäèðèá è÷èðìÿéè òàïøûðäû,
þçö èñÿ Àëêåñòàíûí äÿôíèíÿ ÷ûõûá ýåòäè.
116
 Éîðóëìóø Ùåðàêë, ñÿðèí âÿ òÿìèç îòàãäà ìÿìíóíèééÿòëÿ äèí-
úÿëäè, äîéóíúà éåéèá, øÿðàá è÷ÿíäÿí ñîíðà èñÿ êåôè à÷ûëäû, ñÿñ-
êöé ñàëìàüà áàøëàäû âÿ ÷îõ ìÿéóñ îëäó êè, ñöôðÿ áàøûíäà îíóí
áèð ùÿìñþùáÿòè éîõäóð.
Îíà éåìÿê âåðÿí ãîúà õèäìÿò÷è, àúûãëû-àúûãëû îíà áàõûð âÿ
þç êÿäÿðèíè ýèçëÿäÿ áèëìèðäè.
Îíóí áó ãÿìëè ýþðöíöøö Ùåðàêëû ùèðñëÿíäèðäè.
– Ìÿíÿ íÿ áåëÿ úèääè áàõûðñàí? – äåéÿ î ñîðóøäó – ñÿíèí
àüàí ìÿíè þç äîñòó êèìè ãÿáóë åòäè, éàõøû õèäìÿò÷è èñÿ àüàñûíûí
íÿçàêÿòëÿ ãàðøûëàäûüû àäàìëàðû ñàëàìëàéûð. Éàõûí ýÿë, ìÿíèìëÿ
áèðëèêäÿ è÷ êè, ìÿí äÿ òÿê äàðûõìàéûì. Ìÿíèìëÿ è÷, øÿíëÿí!
Ëàêèí, ãîúà õèäìÿò÷è ìÿçÿììÿòëÿ áàøûíû áóëàéûá äåäè:
– Åâäÿ êÿäÿð îëäóüó ùàëäà ýöëìÿê âÿ è÷ìÿê éàõøû äåéèë.
– Êÿäÿð? – äåéÿ Ùåðàêë òÿÿúúöáëÿ ñîðóøäó. – Áó õîøáÿõò åâÿ
íÿ öç âåðìèøäèð?
Úàâàáûíäà åøèòäè êè, Àäìåòèí àðâàäû þëìöøäöð âÿ åëÿ áó ñààò
îíó äÿôí åäèðëÿð.
Ùåðàêëûí öðÿéè éàíäû, î, ýþðöíìÿìèø áèð èøÿ ÿë àòìàã ãÿðàðûíà
ýÿëäè. Î, ïëàøûíû úÿëä ÷èéíèíÿ ñàëäû âÿ ÷àðè÷ÿíèí ãÿáðè öñòöíÿ ýåò-
ìÿéÿ òÿëÿñäè. Î, áèð ãÿäÿð óçàãäà äàéàíûá ýþçëÿäè. Éàçûã Àëêåñ-
òàíûí ãîùóìëàðû, äîñòëàðû âÿ ùÿìâÿòÿíëèëÿðè ãÿì-ãöññÿ è÷ÿðèñèíäÿ
äàüûëûøûá ýåäÿíäÿí ñîíðà, Ùåðàêë ãÿáðÿ éàõûíëàøäû âÿ ýèðÿúÿêäÿí
àüàúûí äàëûíäà ýèçëÿíäè. Þëöì éåíèäÿí ãÿáðÿ ýÿëèá, þëöíöí ñîëüóí
êþëýÿñèíè éåðàëòû ñÿëòÿíÿòÿ àïàðìàã èñòÿäèêäÿ, Ùåðàêë äàëäàëàíäûüû
éåðäÿí ÷ûõûá Þëöìëÿ äþéöøÿ ýèðèøäè. Ùåðàêë åëÿ áèð ãöââÿ èëÿ
Þëöìÿ ùöúóì åòäè êè, î, þçöíö èòèðäè âÿ ãûëûíúûíû éåðÿ ñàëäû. Ùåðàêë
þç ãöäðÿòëè ÿëëÿðè èëÿ Þëöìöí ÷èéèíëÿðèíäÿí éàïûøäû, Àëêåñòàíû îíà
âåðìÿéÿ ðàçû îëóíúàéà ãÿäÿð îíó áóðàõìàäû.
Àäìåò þç áîø ãàëìûø åâèíäÿ òÿê-òÿíùà îòóðìóøäó. Áèðäÿí,
Ùåðàêë áàøûíà óçóí þðòöê þðòìöø áèð ãàäûíû àðäûíúà ýÿòèðèá ñÿñ-
êöéëÿ âÿ øÿí ùàëäà è÷ÿðè ýèðäè.
Ùåðàêë ÷àðà äåäè:
– Áÿñäèð, Àäìåò, íÿ ö÷öí êÿäÿðëÿíèðñÿí? Þçöíÿ òîõòàãëûã
âåð! Áàõ, ìÿí áó ãàäûíû ñÿíèí ö÷öí ýÿòèðìèøÿì. Ìÿí îíó òÿê-
117
áÿòÿê âóðóøìàäà ñÿíèí ö÷öí ÿëäÿ åòìèøÿì. Î ñÿíÿ òÿñÿëëè âåðÿð.
Øàäëàí âÿ ÿââÿëêè êèìè õîøáÿõò îë!
Àäìåò Ùåðàêëà úàâàá âåðäè:
– Ìÿí þç ñåâýèëèìÿ ñþç âåðìèøÿì êè, ùå÷ âàõò åâèìÿ áàøãà
àðâàä ýÿòèðìÿéÿúÿì. Àïàð áó ãàäûíû ìÿíèì åâèìäÿí, ìÿí îíà
áàõìàã èñòÿìèðÿì.
Áó çàìàí Ùåðàêë ãàäûíûí öçöíäÿí þðòöéö ýþòöðäö âÿ Àäìåò
Àëêåñòàíû ýþðäö. Î, Àëêåñòàíûí öñòöíÿ àòûëäû âÿ áèðäÿí äèêñèíèá
äàéàíäû: àõû, î þëìöøäö. Àäìåò þçö îíó áàñäûðìûøäû!
– Ãîðõìà, – äåéÿ Ùåðàêë îíó ñàêèòëÿøäèðäè, î äèðèäèð. Þëöì
îíó ìÿíÿ âåðìèøäèð, ìÿí äÿ ñÿíèí ðÿôèãÿíè þçöíÿ ãàéòàðûðàì.
Éàøàéûí âÿ óçóí èëëÿð õîøáÿõò îëóí!
×àð èëÿ ÷àðè÷ÿ ñåâèíúëÿ áèð-áèðèíèí àüóøóíà àòûëäûëàð.
Áó ãÿðèáÿ õÿáÿð áèð àíäà áöòöí ñàðàéà âÿ øÿùÿðÿ éàéûëäû.
Øàäëûã êÿäÿðè ÿâÿç åòäè, Ôåðà úàìààòû éàñ ïàëòàðûíû ÷ûõàðòäû,
ãûðõûëìûø áàøëàðûíû þðòäö, àòëàðûíû äÿáäÿáÿ èëÿ áÿçÿäè âÿ øÿí
çèéàôÿò äöçÿëòäè.
Ùåðàêë èñÿ, àäàìëàðà ñåâèíú ýÿòèðìÿéÿ ìöâÿôôÿã îëäóüó
ö÷öí, ðàçû ùàëäà, éîëóíà äàâàì åòäè.

118
 Î ýÿëèá äÿíèçÿ ÷àòàí êèìè ýÿìèéÿ îòóðäó âÿ Ôðàêèéàéà éîëà
äöøäö. Áöòöí äöíéàíû ýÿçèá äîëàøàí âÿ áàøãàëàðûíäàí ÷îõ áèëÿí
äÿíèç÷èëÿð Ôðàêèéà ÷àðû Äèîìåä âÿ îíóí àòëàðû ùàããûíäà áèëäèêëÿ-
ðèíèí ùàìûñûíû Ùåðàêëà äàíûøäûëàð.
Áó ÷àð çàëèì âÿ àìàíñûç èäè âÿ éàäåëëèëÿðè õîøëàìàçäû. Î,
äÿíèçèí êÿíàðûíäà ùöíäöð äàø äèâàðëàðû âÿ ÿòðàôû äÿðèí õÿíäÿê
îëàí áèð ãàëà òèêäèðìèøäè âÿ þç ãîøóíó èëÿ ÿùàòÿ îëóíìóø ùàëäà
îðàäà éàøàéûðäû. Ñàùèëäÿ éàä áèð ýÿìè ýþðöíÿí êèìè, Äèîìåä þç
íþêÿðëÿðèíè ýþíäÿðÿðäè êè, òÿçÿ ýÿëÿíëÿðè ãîíàã ÷àüûðñûíëàð. Î,
îíëàðû þç ñàðàéûíäà ãîíàã åäÿð âÿ îíëàðûí ãàðøûñûíäà þç àòëàðûíû
òÿðèôëÿéÿðäè. ×àð Äèîìåäèí äþðä âÿùøè àòû âàð èäè. Ùå÷ êèìè îíëàðà
íÿ éöéÿí âóðà áèëÿð, íÿ äÿ àðàáàéà ãîøà áèëÿðäè. Îíëàð äÿìèð
çÿíàðëÿ àõóðà áàüëàíìûøäûëàð. Îíëàðûí àüçûíäàí îä âÿ òöñòö ÷û-
õàðäû. Îíëàð îò, ÿëÿô éîõ, òÿçÿ èíñàí ÿòè éåéèðäèëÿð. Àììà Äèî-
ìåä áóíó ãîíàãëàðà äåìÿçäè. Ãîíàãëàð ãÿðèáÿ àòëàðà òàìàøà åò-
ìÿê èñòÿäèêäÿ, ÷àð îíëàðû òþâëÿéÿ àïàðàðäû âÿ éåìÿê ö÷öí þç
ñåâèìëè àòëàðûíà âåðÿðäè.
Äÿíèç÷èëÿð äÿ Ùåðàêëà åëÿ áóíëàðû äàíûøäûëàð.
Ùåðàêë ñàêèòëÿøäè? Äöíéàíû ãîðõóíú-ÿúàéèá àòëàðäàí âÿ çàëûì
÷àð Äèîìåääÿí õèëàñ åòìÿê ãÿùðÿìàíà éàðàøàí áèð èø èäè.
Ùåðàêë ýÿëèá Ôðàêèéà òîðïàüûíà ÷ûõàíäàí ñîíðà äÿíèç÷èëÿðäÿí
ÿí ãî÷àãëàðûíû òîïëàäû âÿ ñàùèëÿ ÷ûõûá ÷àð Äèîìåääÿí òÿëÿá åòäè
êè, àòëàðûíû îíà âåðñèí. ×àð Ùåðàêëà ãàðøû ãîøóí ýþíäÿðäè. Ëàêèí
Ùåðàêë þç éîëäàøëàðû èëÿ ãîøóíó äàðìàäàüûí åòäè, Äèîìåäè þëäöð-
äö âÿ êèíëè ÷àðûí úÿñÿäèíè éåìÿê ö÷öí îíóí þç àäàìéåéÿí àòëà-
ðûíà âåðäè.
Ñîíðà î, àòëàðû ýÿìèéÿ ìèíäèðèá ÷àð Éåâðèñôåéÿ àïàðäû. Éåâ-
ðèñôåé àòëàðû Àðêàäèéàéà, Ëèêåé äàüëàðûíà àïàðìàüû âÿ ìåøÿéÿ
áóðàõìàüû ÿìð åòäè. Îðàäà àòëàðû âÿùøè ùåéâàíëàð ïàð÷àëàäûëàð.

119
 ÄÎÃÃÓÇÓÍÚÓ ÃÎ×ÀÃËÛÃ

Ùåðàêë Èïïîëèòàíûí êÿìÿðèíè ÿëäÿ åäèð

×àð Éåâðèñôåéèí Àäìåòà àäëû ýÿíú áèð ãûçû âàðäû. Áèð äÿôÿ î,
àòàñûíûí éàíûíà ýÿëèá äåäè:
– Äåéèðëÿð êè, óçàãäà, øÿðã òÿðÿôäÿ áèð ÷àðëûã âàð, îðàäà ãà-
äûíëàð ùþêìðàíëûã åäèðëÿð. Ãàäûíëàð îðàäà àèëÿíèí áàø÷ûñû âÿ äà-
éàüû, åâèí õàíûìûäûðëàð. Ãàäûíëàð îðàäà øÿùÿðëÿðè èäàðÿ åäèðëÿð, òè-
úàðÿòëÿ ìÿøüóë îëóð âÿ ìÿùêÿìÿäÿ ùàêèìëèê åäèðëÿð, ìÿáÿäëÿð-
äÿ àëëàùëàðà ãóðáàíëûã ýÿòèðèð âÿ äþâëÿò èøëÿðèíè ùÿëë åäèðëÿð. Îí-
ëàð ñèëàùëû ùàëäà äþéöøêÿí àòëàðäà ÷àïàðàã, úÿñàðÿòëÿ äöøìÿíëÿðÿ
ãàðøû âóðóøóðëàð. Îíëàð þçëÿðèíè àìîçîíêà àäëàíäûðûð, êèøèëÿðÿ ùÿ-
ãàðÿòëÿ áàõûð âÿ þçëÿðèíèí ìÿüëóáåäèëìÿçëèêëÿðè èëÿ ëîâüàëàíûðëàð.
Áþéöê Çåâñèí àðâàäû ìÿíèì ùèìàéÿ÷èì Ùåðà ìÿíè áó ñèðäÿí
õÿáÿðäàð åòìèøäèð êè, äþéöøêÿí àìàçîíêàëàðûí áöòöí ýöúö, ìö-
ùàðèáÿ àëëàùû Àðåñèí îíëàðûí ÷àðè÷ÿñè Èïïîëèòàéà áàüûøëàäûüû
ñàäÿúÿ äÿðè êÿìÿðäÿäèð. Íÿ ãÿäÿð êè, Èïïîëèòà î êÿìÿðè áàüëàéûð,
îíó âÿ îíóíëà áèðëèêäÿ áöòöí àìàçîíêàëàðû ùå÷ êèì ìÿüëóá åäÿ
áèëìÿç. Àòà! Ìÿí äÿ î ãàäûí êèìè ìÿüëóáåäèëìÿç îëìàã âÿ ùà-
êèìèééÿòè ùå÷ êèìëÿ áþëöøäöðìÿäÿí ùþêìðàíëûã åòìÿê èñòÿéè-
ðÿì. ßìð åëÿ ýåäèá Èïïîëèòàíûí êÿìÿðèíè ÿëäÿ åòñèíëÿð!
×àð, Ùåðàêëà àìàçîíêàëàð þëêÿñèíÿ ýåäèá, Èïïîëèòàíûí êÿìÿ-
ðèíè ÿëäÿ åòìÿéè ÿìð åòäè.
Àìàçîíêàëàð ÷àðëûüû óçàãäà, øÿðã òÿðÿôäÿ, Êè÷èê Àñèéàäà èäè.
Ùåðàêë ýÿìè òÿúùèç åòäèðäè, þç ñàäèã äîñòëàðûíû – Èîëàéû, Àôèíà
øàùçàäÿñè Òåçåéè âÿ áàøãàëàðûíû ÷àüûðûá þçö èëÿ ýþòöðäö. Îíëàð
èýèä àðãîíàâòëàðûí áöòöí äÿíèç÷èëÿð ö÷öí êÿøô åòäèéè éîëëà öç-
äöëÿð. Îíëàð óçóí çàìàí öçäöëÿð; íÿùàéÿò, ôûðòûíàëû Ãàðà äÿíèçëÿ
Ôåðìîäîíòà ÷àéûíà éàõûíëàøäûëàð, ÷àéûí àõûíû èëÿ éóõàðûéà ãàëõûá,
àìàçîíêàëàðûí ïàéòàõòû Ôåìèñêèðà øÿùÿðèíÿ ýÿëèá ÷ûõäûëàð.
Øÿùÿðèí äàðâàçàñûíäà ñèëàùëû ãàäûíëàð äàéàíìûøäûëàð; îíëàðûí
áàøûíäà äÿðè äÿáèëãÿ, ÿéèíëÿðèíäÿ ãûñà àëò ïàëòàðû âÿ òîïóüà ãÿäÿð
óçóí øàëâàð âàð èäè; àìàçîíêàëàðûí ÷èéíèíäÿí àé øÿêëèíäÿ ãàëõàí
àñûëìûøäû, ÿëëÿðèíäÿ èñÿ èêè àüûçëû áàëòà òóòìóøäóëàð.
120
 Êåøèê÷èëÿð Ùåðàêëû âÿ éîëäàøëàðûíû øÿùÿðÿ áóðàõìàäûëàð, îäóð
êè, îíëàð ÷àéûí ñàùèëèíäÿ, øÿùÿð äèâàðëàðûíûí àëòûíäà éåðëÿøìÿéÿ
ìÿúáóð îëäóëàð.
Áèð àç êå÷äè, ýþçÿë áèð àòûí öñòöíäÿ ÷àðè÷ÿ Èïïîëèòàíûí þçö áèð
äÿñòÿ ñèëàùëû ãûçëà ÷àïàðàã ýÿëäè. ×àðè÷ÿíèí ñåâèìëè ðÿôèãÿñè, ýþ-
çÿë Àíòèîïà äà áóíëàðûí è÷ÿðèñèíäÿ èäè.
Îíóí ýþçÿëëèéè áèð äÿôÿ àç ãàëà àìàçîíêàëàðû ìÿùâ åäÿúÿêäè.
Àìàçîíêàëàð Éóíàíûñòàíà éöðöø åòìÿéè ÷îõäàí ôèêèðëÿøèðäèëÿð,
îäóð êè, äÿíèçè êå÷èá, Àôèíàíûí äèâàðëàðû àëòûíà ÷àòäûëàð âÿ ýþçÿë
øÿùÿðè ìöùàñèðÿéÿ àëäûëàð. Àôèíàëûëàð ìöùàñèðÿéÿ ùàçûð äåéèë-
äèëÿð. Áèð àç äà áåëÿ îëñà èäè, øÿùÿð äþéöøýÿí ãàäûíëàðûí ÿëèíÿ êå-
÷ÿúÿêäè. Ëàêèí, Àíòèîïà Àôèíà äþéöø÷öëÿðèíèí àðàñûíäà øàùçàäÿ
Òåçåéè ýþðäö âÿ ãÿëáèíäÿ îíà øèääÿòëè ìÿùÿááÿò äóéüóñó îéàí-
äû. Ýþçÿë àìàçîíêà äà Òåçåéèí çîøóíà ýÿëìèøäè, îíóí âàñèòÿñèëÿ
î, þç äîüìà øÿùÿðèíè õèëàñ åäÿúÿéèíÿ öìèä åòäè. Î, Àíòèîïà èëÿ
ýþðöøìÿê ö÷öí ýåúÿ âàõòû ýèçëèúÿ àìàçîíêàëàðûí äöøÿðýÿñèíÿ
ýÿëäè.
Èïïîëèòà þç ðÿôèãÿñèíèí ñåâýèñèíè äóéäó âÿ õÿéàíÿòäÿí ãîð-
õàðàã, òÿúèëè ñöðÿòäÿ ìöùàñèðÿäÿí ÿë ÷ÿêìÿéè ÿìð åòäè. Àìàçîí-
êàëàð Àôèíàäàí ýåðèéÿ ÷ÿêèëèá þç þëêÿëÿðèíÿ ãàéûòäûëàð. Àíòèîïà
Òåçåéäÿí àéðû äöøäö. Àììà î, Òåçåéè éàääàí ÷ûõàðìàìûøäû âÿ
èíäè îíó Ùåðàêëûí éîëäàøëàðûíûí àðàñûíäà ýþðöá ñåâèíäè, îíóí
ìÿùÿááÿòè äàùà øèääÿòëÿ úîøäó.
Òåçåé äÿ îíó òàíûäû, ñåçèëìÿäÿí îíà éàõûíëàøûá, ýèçëè ýþðöø-
ìÿê ùàããûíäà îíóíëà øÿðòëÿøäè.
Èïïîëèòà Ùåðàêëäàí íÿ ö÷öí àìàçîíêàëàð þëêÿñèíÿ ýÿëäèéèíè
ñîðóøäó.
Ùåðàêë úàâàá âåðäè êè, îíà ÷àðè÷ÿ Èïïîëèòàíûí êÿìÿðèíè ÿëäÿ
åòìÿéè ÿìð åòìèøëÿð.
×àðè÷ÿ äåäè:
– Ìÿí þç êÿìÿðèìè éàëíûç äþéöøäÿ ãàëèá ýÿëÿí àäàìà âåðÿðÿì.
Áèçèìëÿ âóðóøóí, ÿýÿð ñèç ãàëèá ýÿëñÿíèç, ãîé êÿìÿð ñèçèí îëñóí!
Èïïîëèòà áåëÿ äåéÿðêÿí áèëèðäè êè, íÿ ãÿäÿð êè, êÿìÿð îíóí
áåëèíäÿäèð, ùå÷ êèì îíà ãàëèá ýÿëÿ áèëìÿéÿúÿêäèð.
121
 Ùÿð èêè äÿñòÿ äþéöøÿ ùàçûðëàøìàã ö÷öí äàüûëìûøäû. Àìàçîí-
êàëàð àòëàðûíû ÷àïûá øÿùÿðÿ ýåòäèëÿð, Ùåðàêëûí éîëäàøëàðû èñÿ ýåúÿ-
ëÿìÿê ö÷öí ÷àéûí éàíûíäàêû äöøÿðýÿëÿðèíäÿ éåðëÿøäèëÿð.
Òåçåé áöòöí ýåúÿíè äöøÿðýÿäÿ éîõ èäè. Ñÿùÿð î òÿíòÿíÿ èëÿ
ýÿëèá, ñåùèðëè êÿìÿðè Ùåðàêëà âåðäè.
– Íåúÿ? Ñÿí îíó äþéöøñöç ÿëäÿ åòìèñÿí? – äåéÿ Ùåðàêë
òÿÿúúöáëÿíäè.
– Àíòèîïà îíó ÷àðè÷ÿäÿí îüóðëàéûá ìÿíÿ âåðäè, – äåéÿ Òåçåé
úàâàá âåðäè.
Ùåðàêë, àëäàòìà éîëó èëÿ ÿëäÿ åäèëÿí ãÿíèìÿòäÿí èñòèôàäÿ åò-
ìÿê èñòÿìÿäè, îäóð êè, äþéöø áàøëàíäû.
Àìàçîíêàëàðäàí ÿí úÿëäè îëàí Àåëà, éåë êèìè ñöðÿòëÿ ýåäÿí
âÿùøè àòûí öñòöíäÿ Ùåðàêëà ùöúóì åòäè. Ùåðàêë ÷àïàðàãäà îíóí
ÿëèíäÿí áàëòàíû âóðóá ñàëäû. Àåëà ãà÷ûá úàíûíû ãóðòàðìàã èñòÿäèéè
ö÷öí îíóí àòû ýåðè äþíöá ãà÷ìàüà áàøëàäû, ëàêèí, Ùåðàêëûí îõó
îíà ÷àòûá, èøèíè áèòèðäè. Òÿêáÿòÿê âóðóøìàäà éåääè äÿôÿ ãàëèá
ýÿëìèø Ïðîòîéà àäëû áàøãà áèð àìàçîíêà äà Ùåðàêë òÿðÿôèíäÿí
þëäöðöëäö. Áó çàìàí ö÷ ãûç – èëàùÿ Àðòåìèäàíûíû þçö èëÿ áÿðàáÿð
îâà àïàðäûüû ö÷ ìàùèð îâ÷ó ãûç èðÿëèéÿ ÷ûõäû – íèçÿ àòìàãäà
áóíëàðûí òàéû-áÿðàáÿðè éîõ èäè. Îíëàð ùàìûñû áèð éåðäÿ, úÿëä þç
íèçÿëÿðèíè òóëëàäûëàð, ëàêèí íèçÿëÿð éàí êå÷äè. Ùåðàêëûí íèçÿñè èñÿ
âûéûëòû èëÿ ùÿð ö÷öíöí ÿëèíè äåøäè.
122
 ßí éàõøû äþéöø÷öëÿðèíèí ìÿüëóá îëäóãëàðûíû ýþðÿí àìàçîí-
êàëàðûí úàíûíà ãîðõó äöøäö.
– Âàé áèçèì ùàëûìûçà! Âàé áèçèì ùàëûìûçà! Áÿñ ñÿíèí êÿìÿ-
ðèí ùàíû, Èïïîëèòà? – äåéÿ îíëàð ãûøãûðäûëàð.
– Þç ðÿôèãÿëÿðèíÿ õÿéàíÿò åòìèø Àíòèîïàíûí êÿäÿðäÿí öðÿéè
ñûõûëäû, ëàêèí, åëëèí úàìààòûíûí àðàñûíäà Òåçåéè ýþðÿí êèìè ìÿ-
ùÿááÿò îíóí áöòöí áàøãà ùèññëÿðèíÿ öñòöí ýÿëäè.
Ýþðöíöøöíäÿí çÿùì éàüàí, ãÿëáè èñÿ íàöìèäëèêëÿ äîëó Èïïî-
ëèòà àòûíû èðÿëè ñöðäö. Éàëíûç îíóíëà Àíòèîïà áèëèðäèëÿð êè, ñåùèðëè
êÿìÿð äöøìÿíèí ÿëèíäÿäèð. Äþéöøýÿí ÷àðè÷ÿ þç ðÿôèãÿñèíè éûðòûúû
àìàçîíêàëàðûí ÿëèíÿ âåðìÿê èñòÿìÿéèá áó ãÿðàðà ýÿëäè êè, äþ-
éöøäÿ þëìÿê äàùà éàõøûäûð. Î, úÿñàðÿòëÿ äþéöøöí ÿí òÿùëöêÿëè
éåðèíÿ àòûëäû, þçö þëöìö àõòàðäû âÿ áèðäÿí îõëà þëöìúöë ùàëäà éà-
ðàëàíûá éåðÿ éûõûëäû. Þç ÷àðè÷ÿëÿðèíèí ùÿëàê îëäóüóíó ýþðÿí àìà-
çîíêàëàð þçëÿðèíè èòèðäèëÿð âÿ ãà÷ìàüà öç ãîéäóëàð. Îíëàðûí ÷îõó
ÿñèð àëûíäû, ãàëàíëàðû èñÿ þëäöðöëäö.
ßñèð äöøìöø Àíòèîïàíû Ùåðàêë Òåçåéÿ âåðäè. Òåçåé äÿ îíó
þçöíÿ àðâàä åòäè.
Ùåðàêë Ìèêåíàéà, ÷àð Éåâðèñôåéèí éàíûíà ãàéûòäû âÿ Èïïîëèòà-
íûí êÿìÿðèíè îíà âåðäè. ×àð îíó þç ãûçûíà áàüûøëàäû, àììà ãûçû
êÿìÿðè áàüëàìàüà úöðÿò åòìÿéèá, îíó Ùåðàíûí ìÿáÿäèíäÿí àñäû.

123
 ÎÍÓÍÚÓ ÃÎ×ÀÃËÛÃ

Ùåðàêë îêåàíà éîë à÷ûð âÿ Ùåðèîíóí

íàõûðûíû ãîâóá ýÿòèðèð

Éåâðèñôåé Ùåðàêëû ýåò-ýåäÿ äàùà äà óçàãëàðà ýþíäÿðèðäè. Àìà-

çîíêàëàð þëêÿñèíÿ éöðöøäÿí ãàéûòäûãäàí ñîíðà, ÷àð îíà, äöíéàíûí
î áàøûíà, ýöí áàòàí éåðÿ îêåàíûí îðòàñûíäàêû Ãûðìûçû àäàéà, ö÷-
áàøëû íÿùÿíý Ùåðèîíóí òöíä-ãûðìûçû ðÿíýëè þêöçëÿð íàõûðûíû îòàð-
äûüû éåðÿ éîëà äöøìÿéè òàïøûðäû. ×àð, Ùåðàêëà áó þêöçëÿðè Ìèêå-
íàéà ãîâóá ýÿòèðìÿéè ÿìð åòäè.
Ùåðàêë ýöíáàòàíà éîëà äöøäö.
Î, áöòöí Éóíàíûñòàíû êå÷èá ýåòäè, óçóí çàìàí ìöõòÿëèô
þëêÿëÿðè ýÿçäè, Åðèäàí ÷àéûíûí êÿíàðûíäà äèíúÿëäè, íÿùàéÿò éåðèí
ãóðòàðàúàüûíäà ùöíäöð äàüëàðà ýÿëèá ÷ûõäû âÿ áóíëàðûí àðàñûíäàí
îêåàíà ÷ûõàí éîëó óçóí çàìàí àõòàðäû. Ëàêèí, äàüëàð áó áàøäàí-
î áàøà ãÿäÿð, êå÷èëìÿç úÿðýÿ èëÿ äàéàíìûøäû. Áó çàìàí Ùåðàêë
èêè áþéöê ãàéàíû ëàõëàäûá éåðèíäÿí òÿðïÿòäè. Áóíëàðûí àðàñûíäàí
ñó ÷àüëàäû, áó, îêåàíûí ñóéó èäè.
Éåðèí îðòàñûíäà éåðëÿøÿí âÿ èíñàíëàðûí Àðàëûã äÿíèçè àäëàí-
äûðäûãëàðû äÿíèç, áóðàäà îêåàíëà áèðëÿøèðäè. Ùÿëÿ èíäèéÿ ãÿäÿð
îðàäà, áîüàçûí ñàùèëëÿðèíäÿ Ùåðàêëûí Äèðÿêëÿðè, èêè äàø êåøèê÷è
êèìè äàéàíìûøäûð.
Ùåðàêë äàüëàðû àøûá êå÷äè âÿ òîðïàüû éóéàí óúñóç-áóúàãñûç
îêåàí ñóëàðûíû ýþðäö. Óçàãäà, îêåàíûí îðòàñûíäà îíóí ñÿéàùÿòè-
íèí ìÿãñÿäè îëàí àäà éåðëÿøèðäè. Ëàêèí îêåàíû íåúÿ öçöá êå÷ìÿê
îëàðäû?
Ùåðàêë áöòöí ýöíö ñàùèëäÿ îòóðóá, ôèêðÿ äàëäû. Ùàâàíûí èñòèñè
àøàüû åíìÿéÿ áàøëàäû, êöëÿê îêåàíäàí éåðÿ ñÿðèíëèê ýÿòèðèðäè.
Áèðäÿí Ùåðàêë ëàï éàõûíäà, Ýöíÿø àëëàùû Ùåëèîñóí ýþéäÿí éåðÿ
åíÿí îäëó àðàáàñûíû ýþðäö. Ùåðàêë éåðäÿí ãàëõäû âÿ Ùåëèîñóí éà-
õûíëàøìàñûíû ýþçëÿäè. Îêåàíûí ñÿòùè ãûçûë êèìè ïàðûëäàäû, ñàùèëÿ
ëàï éàõûí Ùåðàêë ïèéàëÿ êèìè ýèðäÿ, ãûçûë áèð ãàéûã ýþðäö, Ýöíÿø
àëëàùû þç àðàáàñûíû ãîéóá áó ãàéûãëà îêåàíû öçöá êå÷ÿðäè. Ùåðàêë
124
áó çàìàí ôèêèðëÿøäè êè, Ùåëèîñ þç ãàéûüûíäà îíó Ãûðìûçû àäàéà
àïàðà áèëÿð. Ãÿùðÿìàí ÿëèíè éåëëÿéèá, Ùåëèîñóí äàëûíúà ãûøãûðäû:
– Äàéàí! Éîõñà âóðàúàüàì!
Áåëÿëèêëÿ, î, êàìàíûíûí òÿòèéèíè ÷ÿêèá, ýþçëÿäè. Ëàêèí Ùåëèîñ
ýåðèéÿ äþíìÿäè. Îíäà Ùåðàêë àúûãëàíûá éåíÿ ãûøãûðäû:
– Ìÿí çàðàôàò åëÿìèðÿì, ìÿíèì îõëàðûì þëäöðöúöäöð!
Ùåëèîñ ýöëöìñÿäè, àòëàðûíû ñàõëàäû, àðàáàäàí éåðÿ äöøöá ñî-
ðóøäó:
– Ñÿí êèìñÿí, åé úÿñóð àäàì, ìÿíäÿí íÿ èñòÿéèðñÿí?
Ùåðàêë êèì îëäóüóíó, ùàðàéà âÿ íÿ ö÷öí ýþíäÿðèëäèéèíè îíà
íàüûë åòäè âÿ Ùåëèîñäàí õàùèø åòäè êè, îíó Ãûðìûçû àäàéà àïàðñûí.
Ùåëèîñ ýöëöìñÿéèá ãÿùðÿìàíû þç ãûçûë ãàéûüûíà ìèíäèðäè.
Îíëàð îêåàíëà éîëà äöøäöëÿð. Ýåúÿíèí ãàðàíëûüû éåðèí öçöíö
þðòäö. Ùÿð àõøàì Ùåëèîñ ãÿðáäÿí øÿðãÿ äîüðó öçöá ýåäÿðäè êè,
øÿðãäÿ îëàí þç ùöíäöð åâèíäÿ äèíúÿëèá, ñÿùÿð éåíÿ òåçäÿí ýþéäÿ
ýþðöíñöí.
Îíëàð àðòûã éàðû éîëäà îëàíäà èðÿëèäÿ íÿ èñÿ ãàðàëûðäû. Áó àðçó
åäèëÿí ùÿìèí àäà èäè.
Ãûçûë ãàéûã ñàùèëÿ éàõûíëàøäû. Ùåðàêë ñàùèëÿ ÷ûõäû âÿ Ýöíÿø
àëëàùû îíà ìöâÿôôÿãèééÿò àðçó åòäè.
Ãàðàíëûã îëäóüó ö÷öí Ùåðàêë þç ÿòðàôûíäà ùå÷ áèð øåé àéûðä
åäÿ áèëìÿäè. Ìÿãñÿäèíÿ ÷àòäûüûíäàí ìÿìíóí îëäóüó ö÷öí áèð
ãàéàíûí àëòûíäà óçàíäû, øèð äÿðèñèíÿ áöðöíöá, áÿðê éóõóéà ýåòäè.
Ñÿùÿð îíó àðàñû êÿñèëìÿç, õûðûëòûëû èò ùöðöøö éóõóäàí îéàòäû.
Ùåðàêë îéàíûá ýþðäö êè, äîüðóäàí äà î, Ãûðìûçû àäàäàäûð: ÿòðàôäà
ùÿð øåé – ãàéàëàð, ãóì, éîë – ùàìûñû ãûðìûçû èäè. Ùÿòòà, ãÿùðÿìà-
íûí ãàðøûñûíäà äàéàíûá îíóí öñòöíÿ áÿðêäÿí ùöðÿí òöêëö, ÷îõ èðè
èò áåëÿ, òöíä-ãûðìûçû ðÿíýäÿ èäè.
Ùåðàêëûí îéàíäûüûíû ýþðÿí èò îíóí öçÿðèíÿ àòûëäû âÿ äèøëÿðè èëÿ
îíóí ïàëòàðûíäàí éàïûøäû. Ùåðàêë äÿéÿíÿéèíè ãàïûá èòè âóðäó, èò
çèíýèëäÿéèá áàøû äåøèëìèø ùàëäà éåðÿ óçàíäû.
Áó çàìàí áèð ãÿäÿð óçàãäà áèòìèø ãûðìûçû ìåøÿíèí ãûðàüûí-
äàí ãûðìûçû íÿùÿíý áèð ÷îáàí éöéöðöá ýÿëäè: îíóí ñà÷û äà, ñèôÿòè
äÿ, ïàëòàðû äà – ùàìûñû êþç êèìè ãûðìûçû èäè. Î, þç ÷îáàí äÿéÿíÿ-
125
éèíè ÿâÿç åäÿí áöòþâ ãûðìûçû àüàúû éåëëÿäè, àíëàøûëìàç ñþçëÿðëÿ
ãûøãûðûá, Ùåðàêëûí öñòöíÿ àòûëäû.
Ùåðàêë úÿëä ãûðìûçû ÷îáàíûí ÿëèíäÿí àüàúûíû âóðóá ñàëäû âÿ
îíóí äþøöíäÿí åëÿ ãöââÿòëè áèð çÿðáÿ èëÿ âóðäó êè, îíó äà þëìöø
èò èëÿ éàíàøû éåðÿ ñÿðäè.
Ùåðàêë ìåøÿéÿ òÿðÿô éîëëàíäû âÿ éàìàúäà èêè íàõûð ýþðäö:
îíëàðûí áèðè áöòöí àäàäà îëàí øåéëÿð êèìè ãûïãûðìûçû, äèýÿðè èñÿ
ýåúÿ êèìè ãàïãàðà èäè âÿ áó íàõûðû ãàðà ïàëòàðû, ãàðà ñà÷ëàðû âÿ
ãàðà ñèôÿòè îëàí áèð ÷îáàí ãîðóéóðäó.
Ãàðà ÷îáàí Ùåðàêëû ýþðÿí êèìè, ãûøãûðûá ìåøÿéÿ ãà÷äû. Ñîíðà
ìåøÿäÿí äÿùøÿòëè ö÷ãàò áèð áàüûðòû åøèäèëäè, àüàúëàðûí äàëûñûíäàí
íÿùÿíý Ùåðèîí ýþðöíäö. Áèð éåðäÿ áèòìèø ö÷ ýþâäÿ, àëòû àéàüû
öçÿðèíäÿ éåðèéèð, ö÷ áàø àúûãëà Ùåðàêëà áàõûð, àëòû ÿë îíó ùÿäÿ-
ëÿéèð âÿ ö÷ úöò àéàã íÿùÿíýè ñöðÿòëÿ Ùåðàêëà òÿðÿô àïàðûðäû.
Ùåðàêë þç êàìàíûíû éóõàðû ãàëäûðäû – îõ âûéûëòû èëÿ íÿùÿíýèí ãà-
áàã ñèíÿñèíÿ ñàíúûëäû. Áàøûí áèðè î ñààò òàãÿòñèç ùàëäà ÿéèëäè, ÿë-
ëÿðèí èêèñè ãàì÷û êèìè áÿäÿíè áîéóíúà ñàëëàíäû, èêè àéàã èñÿ ùÿ-
ðÿêÿòäÿí ãàëäû, î áèðèëÿðÿ ìàíå÷èëèê åäÿðÿê, îíëàðûí äàëûíúà ñö-
ðöíöðäö.
Ëàêèí, íÿùÿíý î ãÿäÿð éàõûíäà èäè êè, Ùåðàêë èêèíúè îõó àòìàüà
ìàúàë òàïìàäû. Î, ÿëèíäÿêè àüûð äÿéÿíÿéè ãàëäûðûá Ùåðèîíóí èêèíúè
áàøûíà âóðäó. Áó áàø äà àøàüû ÿéèëäè, äàùà èêè ÿë ñàëëàíäû âÿ àðòûã
äþðä àéàã àøàüûäà éûðüàëàíûá, Ùåðèîíóí éåðèìÿñèíÿ ìàíå îëóðäó.
Áó çàìàí, Ùåðàêë ÿëèíäÿêè äÿéÿíÿéè êÿíàðà òóëëàéûá, íÿùÿíý
àäàìëà ÿëáÿéàõà âóðóøìàéà ýèðèøäè. Î, ãöäðÿòëè ÿëëÿðè èëÿ íÿùÿíý-
äÿí éàïûøäû âÿ îíëàð ýöëÿøìÿéÿ áàøëàäûëàð. Èêè þëö áÿäÿí íÿùÿíýÿ
ìàíå÷èëèê åäèð, àðòûã, ÿëëÿðè éàíëàðûíäà éûðüàëàíûð, àéàãëàðû ãû÷-
ëàðûíûí àðàñûíà òîõóíóðäó. Áåëÿëèêëÿ, Ùåðèîíóí èøè áèòäè.
Èíäè Ùåðàêë ãûðìûçû íàõûðû ýþòöðöá àïàðà áèëÿðäè, ãûðìûçû ÷î-
áàí þëìöøäö, íÿùÿíýèí þçö èñÿ áþéöê áèð þëö ãàéà êèìè òîðïàüûí
öñòöíäÿ óçàíûá ãàëìûøäû. Àììà íàõûð ãÿùðÿìàíà òàáå îëìàã èñ-
òÿìÿäè, þêöçëÿð éåðëÿðèíäÿí òÿðïÿíìÿäèëÿð. Ùåðàêë îíëàðû ãîâóá
àïàðìàüà áèð øåé òàïìàã ö÷öí ÿòðàôû àõòàðìàüà áàøëàäû âÿ þëìöø
÷îáàíûí êÿìÿðèíäÿí ãûðìûçû áèð ÷îáàí òöòÿéè òàïäû. Î, òöòÿéè äî-
126
äàãëàðûíà äàéàäû, òöòÿê ÷àëûíàí êèìè ãûðìûçû þêöçëÿð èòàÿòëÿ éåð-
äÿí ãàëõûá Ùåðàêëûí àðäûíúà ýåòäèëÿð. Ãûðìûçû íàõûðëà ÿùàòÿ îëóí-
ìóø Ùåðàêë îêåàíûí êÿíàðûíäà äàéàíûá ýþçëÿäè.
Àõøàì ÷àüû ýèðäÿ ãûçûë ãàéûã öçöá ýÿëäè, Ùåðàêë þçöíö âÿ íà-
õûðûíû ãóðóéà ÷ûõàðìàüû Ùåëèîñäàí õàùèø åòìÿéÿ áàøëàäû.
Ùåëèîñ äåäè:
– Àäàìëàð Ýöíÿøèí ýåðèéÿ ãàéûòìàñûíû ýþðöá íÿ äåéÿðëÿð?
Ëàêèí úÿñóð ãÿùðÿìàí, Ýöíÿø àëëàùûíûí õîøóíà ýÿëèðäè, áóíà
ýþðÿ äÿ î, þç ãàéûüûíû Ùåðàêëà âåðäè, þçö èñÿ ýåúÿëÿìÿê ö÷öí
àäàäà ãàëäû. Ùåëèîñóí ãûçûë ãàéûüûíäà Ùåðàêë ãûðìûçû íàõûðû éåðèí
ãûðàüûíàäÿê ñöðäö, îíó äàüëàðäàí, éàä þëêÿëÿðäÿí êå÷èðèá Éóíà-
íûñòàíà ýÿòèðäè.
Éîëäà îíóí áàøûíà ÷îõëó ùàäèñÿëÿð ýÿëäè. Òèáð ÷àéûíûí êÿíà-
ðûíäà íÿùÿíý Êàê îíóí áèð íå÷ÿ þêöçöíö îüóðëàäû. Ùåðàêë
îíóíëà âóðóøìàëû îëäó âÿ íÿùÿíýè þëäöðäö.
Ñèúèëèéà áîüàçûíûí éàõûíëûüûíäà þêöçëÿðäÿí áèðè äÿíèçÿ
éûõûëäû; äàëüàëàð îíó Ñèúèëèéàéà àïàðäû âÿ Ùåðàêë íàõûðû Ùåôåñòèí
éàíûíäà ãîéóá, áîüàçû öçöá ýåòìÿëè âÿ þêöçö ãàéòàðìàã èñòÿ-
ìÿéÿí Ñèúèëèéà ÷àðû èëÿ âóðóøìàëû èäè.
Íÿùàéÿò, Àðãîñóí ëàï éàõûíëûüûíäà, Ùåðàêëà ùÿð âàñèòÿ èëÿ
ìàíå îëìàüà úÿùä åäÿí Ùåðà, þêöçëÿðè öðêöòäö âÿ îíëàð ãà÷ûá
äàüûëûøäûëàð. Ùåðàêë ýöúëÿ þêöçëÿðèí ùàìûñûíû áèð éåðÿ òîïëàéûá,
Ìèêåíàéà ýÿòèðäè. ×àð Éåâðèñôåé èñÿ ãûðìûçû íàõûðû áöòöíëöêëÿ þç
ùèìàéÿ÷èñè Ùåðàéà áàüûøëàäû.

127
 ÎÍ ÁÈÐÈÍÚÈ ÃÎ×ÀÃËÛÃ

Ùåðàêë äöíéàíûí î áèðè áàøûíà ýåäèá

Ùåñïåðèäëÿðèí àëìàëàðûíû ÿëäÿ åäèð

×îõ ãÿäèì çàìàíäà, èøûãëû Îëèìï äàüûíäà àëëàùëàð Çåâñëÿ

Ùåðàíûí òîéóíó åäÿíäÿ, Ùåéà-Òîðïàã þç ýÿëèíèíÿ ãûçûë àëìàëàð
áèòèðÿí ñåùèðëè áèð àüàú áàüûøëàìûøäû. Áó àëìàëàðäà èíñàíûí úà-
âàíëûüûíû þçöíÿ ãàéòàðìàã õàññÿñè âàð èäè, êèì îíó ÿëäÿ åòñÿ èäè,
ùå÷ âàõò ãîúàëìàçäû.
Ëàêèí, èíñàíëàðäàí ùå÷ êèì áó ãÿðèáÿ àëìà àüàúû áèòÿí áàüûí
ùàðàäà îëäóüóíó áèëìèðäè.
×àðûí ÿìðè öçðÿ Ùåðàêë éåð öçöíö äîëàøûá, ÿúàéèá-ãÿðà-
éèáëÿðëÿ âóðóøäóüó ìöääÿò ÿðçèíäÿ, Éåâðèñôåé þç ñàðàéûíäà ãî-
úàëûð âÿ ýöíö-ýöíäÿí äàùà çÿèô âÿ äàùà ãîðõàã îëóðäó. Àðòûã î
ãîðõìàüà áàøëàäû êè, áèðäÿí Ùåðàêë áöòöí äöíéàéà ãàëèá ýÿëÿð,
îíóí ñþçöíÿ áàõìàç âÿ þçö áöòöí Éóíàíûñòàíûí ÷àðû îëìàã èñ-
òÿéÿð. Éåâðèñôåé áó ãÿðàðà ýÿëäè êè, Ùåðàêëû åëÿ óçàüà ýþíäÿðñèí,
î áèð äàùà ýåðè ãàéûäà áèëìÿñèí. ×àð, úàâàíëûã àüàúûíäàí ö÷ ãûçûë
àëìà ÿëäÿ åòìÿéè îíà ÿìð åòäè.
Ùåðàêë éåð öçöíäÿ ãûçûë àëìàëàðû àõòàðìàüà ýåòäè. Î, éåíÿ
áöòöí Éóíàíûñòàíû î áàøäàí-áó áàøà ýÿçäè, Ùèïåðáîðåéëÿðèí ñî-
éóã øèìàë þëêÿñèíäÿ îëäó âÿ ãàáàãëàð áèð äÿôÿ îëäóüó Åðèäàíà
÷àéûíà ýÿëèá ÷ûõäû. Ïÿðèëÿð îíó òàíûäûëàð, ùàëûíà àúûäûëàð âÿ îíó
þéðÿòäèëÿð êè, èíñàíëàðûí ýþðÿ áèëìÿäèéè ùÿð øåéè ýþðÿí äÿíèç ÷àðû
Íåðåéÿ ìöðàúèÿò åäèá, îíäàí ìÿñëÿùÿò àëñûí.
Ùåðàêë äÿíèçèí ãûðàüûíà ýÿëèá äÿíèç ÷àðûíû ÷àüûðìàüà áàøëàäû.
Äàëüàëàð ñàùèëÿ àõûøûá ýÿëäè, äÿíèç ÷àðûíûí ãûçëàðû øÿí Íåðåèäëÿð
îéíàã äåëôèíëÿðèí öñòöíäÿ öçöá éóõàðû ÷ûõäûëàð, îíëàðûí àðäûíúà
èñÿ óçàãäà, óçóí àü ñàããàëû îëàí Íåðåé ýþðöíäö. Ùåðàêë îíó ÷à-
üûðûá ñàùèëÿ ýÿòèðäè, þç ãöäðÿòëè ãîëëàðû èëÿ ãóúàãëàéûá äåäè êè, Ùå-
ðàíûí ñåùèðëè àëìà àüàúûíûí ùàðàäà éåòèøäèéèíè äåìÿéèíúÿ îíó áó-
ðàõìàéàúàãäûð. Ùåðåé áèðäÿí éåêÿ áèð áàëûüà ÷åâðèëäè âÿ Ùå-
ðàêëûí ÿëèíäÿí ñöðöøöá ÷ûõäû. Ùåðàêë úÿëä îíóí ãóéðóüóíó
128
òàïäàëàäû – áàëûã ôûøûëäàéûá èëàí îëäó. Ùåðàêë èëàíû òóòäó âÿ áîü-
ìàã èñòÿäè, èëàí äþíöá îä îëäó. Ùåðàêë äÿíèçäÿí ñó ýþòöðöá, îäó
ñþíäöðìÿê èñòÿäèêäÿ, îä ñóéà ÷åâðèëèá, äÿíèçÿ àõìàüà áàøëàäû.
Ùåðàêë îíóí éîëóíó êÿñäè âÿ ÷óõóð ãàçäû – ñó ÷óõóðäàí ãàëõûá
àüàú îëäó. Ùåðàêë ãûëûíúûíû ÷ÿêèá àüàúû êÿñìÿê èñòÿäèêäÿ, àüàú
äþíöá àü áèð ãóø îëäó. Ùåðàêë ãÿçÿáëÿíèá êàìàíûíû ÷ûõàðòäû âÿ
òÿòèéè ÷ÿêìèøäè êè, Íåðåé þç ÿââÿëêè øÿêëèíÿ äöøäö âÿ Ùåðàêëà
íàüûë åòäè êè, ýÿíúëèê àüàúû äöíéàíûí î áèðè áàøûíäà, íÿùÿíý
Àòëàíòûí ãûçëàðû Ùåñïåðèä ïÿðèëÿðèí áàüûíäà áèòèð, áó áàüû éöç-
ýþçëö ÿæäàùà ãîðóéóð, Ùåñïåðèäëÿð èñÿ ýþçëÿéèðëÿð êè, ÿæäàùà íÿ
ýöíäöç, íÿ äÿ ýåúÿ éàòìàñûí, äöíéàíûí î áàøûíà èñÿ éîë Ëèâèéà
ñÿùðàëàðûíäàí êå÷èá ýåäèð. Ùåðàêë Íåðåéäÿí òÿëÿá åòäè êè, îíó Ëè-
âèéàéà àïàðûá ÷ûõàðñûí, ñîíðà äà äöíéàíûí î áèðè áàøûíû àõòàðûá
òàïìàüà ýåòäè.
Óçóí çàìàí î, ãóìñàë ñÿùðà èëÿ ýÿçèá äîëàíäû âÿ äîð àüàúû
áîéäà îëàí áèð íÿùÿíý àäàìà ðàñò ýÿëäè.
– Äàéàí! – äåéÿ íÿùÿíý ãûøãûðäû. – Ìÿíèì ñÿùðàìäà ñÿíèí
íÿ èøèí âàðäûð?
– Ìÿí äöíéàíûí î áàøûíà ýåäèðÿì, ýÿíúëèê àüàúû áèòÿí Ùåñ-
ïåðèäëÿð áàüûíû àõòàðûðàì, – äåéÿ Ùåðàêë úàâàá âåðäè.
Íÿùÿíý äåäè:
– Áóðàíûí ñàùèáè ìÿíÿì, ìÿí Òîðïàüûí îüëó Àíòåéÿì. Ìÿí
ùå÷ êèìè ñÿùðàäàí êå÷ìÿéÿ áóðàõìàðàì; ñÿí ìÿíèìëÿ ýöëÿø-
ìÿëèñÿí. Ìÿíÿ ãàëèá ýÿëñÿí, éîëóíà äàâàì åäèá ýåäÿ áèëÿðñÿí.
Ãàëèá ýÿëÿ áèëìÿñÿí, áóðàäà ãàëàúàãñàí, – î áóíó äåéèá, éàðûéà
ãÿäÿð ãóìà áàòìûø áèð éûüûí êÿëëÿ âÿ ñöìöê ýþñòÿðäè.
Áàøãà ÷àðÿ éîõ èäè. Ùåðàêë Òîðïàüûí îüëó èëÿ ýöëÿøìÿëè îëäó.
ßââÿëúÿ îíëàð âÿùøè ùåéâàíëàð êèìè áèð-áèðèíèí ÿòðàôûíà äî-
ëàíìàüà áàøëàäûëàð, ñîíðà, áèðäÿí áèð-áèðèíèí öñòöíÿ ùöúóì åò-
äèëÿð, ÿëëÿðè èëÿ áÿðê-áÿðê éàïûøûá, áöòöí ãöââÿëÿðè èëÿ áèð-áèðèíè
ñûõäûëàð. Àíòåé ÷îõ èðè ýþâäÿëè àüûð âÿ äàø êèìè ìþùêÿì èäè, ëà-
êèí, Ùåðàêë ýöúëö èäè, î, íÿùÿíýè éåðÿ éûõäû. Àíòåé î ñààò àéàüà
ãàëõûá Ùåðàêëûí öñòöíÿ úóìäó. Îíëàð éåíèäÿí ýöëÿøäèëÿð âÿ Ùå-
ðàêë èêèíúè äÿôÿ äÿ Àíòåéè éåðÿ àøûðäû. Éåíÿ äÿ Àíòåé éåðÿ òîõó-
129
íàí êèìè òåç àéàüà ãàëõäû âÿ ýöëÿ-ýöëÿ Ùåðàêëûí çÿðáÿñèíè äÿô
åòäè. Ö÷öíúö äÿôÿ ãÿùðÿìàí Ùåðàêë íÿùÿíýè éåðÿ éûõäû, Àíòåé
èñÿ àñàíëûãëà éåíÿ ãàëõäû, ñàíêè, éûõûëàíäà îíóí ýöúö àðòûðäû…
Ùåðàêë íÿùÿíýèí ýöúöíÿ òÿÿúúöá åòäè. Áèðäÿí îíóí éàäûíà
äöøäö êè, Àíòåé – Òîðïàüûí îüëóäóð âÿ áàøà äöøäö êè, àíà-Òîðïàã
þç îüëóíà êþìÿê åäèð, ùÿð äÿôÿ î, òîðïàüà òîõóíàíäà îíäàí éåíè
ãöââÿ àëûðäû. Áåëÿ îëäóãäà Ùåðàêë úÿëä Àíòåéèí öçÿðèíÿ ùöúóì
åòäè, ãóúàãëàéûá éóõàðû ãàëäûðäû âÿ éåðèí öçÿðèíäÿ ñàõëàäû, î ñààò þç
ýöúöíö èòèðÿí Àíòåé, ãÿùðÿìàíûí ãöäðÿòëè ÿëëÿðèíäÿ áîüóëäó.
Ùåðàêë ìàíåÿñèç þç éîëóíà äàâàì åòäè.
Íÿùàéÿò, î, äöíéàíûí áàøûíà, ýþéöí éåðÿ åíäèéè éåðÿ ýÿëèá
÷ûõäû. Îðàäà, äöíéàíûí ëàï ãóðòàðàúàüûíäà íÿùÿíý Àòëàíò äàéàíûá
ýþé ãöááÿñèíè þç ÷èéèíëÿðèíäÿ ñàõëàìûøäû. Î, àðòûã óçóí èëëÿðäÿí
áÿðè èäè êè, áåëÿ äàéàíìûøäû, ÷öíêè äöíéàíûí ñàùèáè Çåâñ îíó áó èøÿ
òÿéèí åòìèø âÿ áó ìöääÿò ÿðçèíäÿ ùå÷ êèì îíó ÿâÿç åòìÿìèøäè.
– Ñÿí êèìñÿí âÿ äöíéàíûí ãóðòàðàúàüûíà íÿ ö÷öí ýÿëèá
÷ûõìûñàí? – äåéÿ Àòëàíò Ùåðàêëäàí ñîðóøäó.
– Ìÿíÿ Ùåñïåðèäëÿðèí áàüûíäà áèòÿí ýÿíúëèê àüàúûíäàí ö÷
ãûçûë àëìà ëàçûìäûð, – äåéÿ Ùåðàêë úàâàá âåðäè.
Àòëàíò äåäè:
– Ñÿí î àëìàëàðû ÿëäÿ åäÿ áèëìÿçñÿí. Îíëàðû éöçýþçëö ÿæäàùà
ãîðóéóð, î íÿ ýåúÿ, íÿ äÿ ýöíäöç éàòìûð âÿ àüàúûí éàíûíà ùå÷
êèìè áóðàõìûð. Ëàêèí, ìÿí ñÿíÿ êþìÿê åäÿðÿì, – àõû, Ùåñïå-
ðèäëÿð ìÿíèì ãûçëàðûìäûð.
Ùåðàêë ñåâèíäè âÿ îíà êþìÿê åòìÿéè íÿùÿíýäÿí õàùèø åòäè.
Àòëàíò äåäè:
– Ñÿí ìÿíèì éåðèìäÿ äàéàí, ýþéö ñàõëà, ìÿí èñÿ ýåäèì
Ùåñïåðèäëÿðèí áàüûíäàí ñÿíèí ö÷öí ö÷ ãûçûë àëìà ýÿòèðèì.
Ùåðàêë þç ñèëàùûíû âÿ øèð äÿðèñèíè éåðÿ ãîéóá íÿùÿíýëÿ éàíàøû
äóðäó. Àòëàíò ýþé ãöááÿñèíè îíóí ÷èéíèíÿ êå÷èðòäè, éîðóëìóø áå-
ëèíè äöçÿëäèá, Ùåñïåðèäëÿðèí áàüûíà ýåòäè. Î, àëìà äàëûíúà ýåäèá-
ýÿëèíúÿ, Ùåðàêë äöíéàíûí ãóðòàðàúàüûíäà äàéàíûá, ýþéö ÷èéèíëÿ-
ðèíäÿ ñàõëàäû. Íÿùàéÿò, Àòëàíò ãàéûäûá ö÷ ãûçûë àëìà ýÿòèðäè.
Ùåðàêë îíà òÿøÿêêöð åòìÿéÿ áàøëàäû, àììà íÿùÿíý îíà äåäè:
131
 – Áó àëìàëàðû êèìÿ âåðìÿê ëàçûìäûð? Äå, ìÿí àïàðûì âåðèì.
Ìÿí éåðè ýÿçèá-äîëàíìàã èñòÿéèðÿì. Áóðàäà äöíéàíûí ãóðòàðà-
úàüûíäà òÿðïÿíìÿäÿí áèð éåðäÿ äàéàíûá, àüûð ýþéö ÷èéíèìäÿ
ñàõëàìàãäàí úàíà ýÿëìèøÿì. Ìÿí ÷îõ øàäàì êè, þçöìÿ ÿâÿç÷è
òàïäûì. ßëâèäà!
Î, ýåòìÿê èñòÿéèðäè êè, Ùåðàêë äåäè:
– Äàéàí! Ãîé ìÿí øèð äÿðèñèíè ÷èéíèìÿ ñàëûì êè, ýþé ãöááÿñè
áîéíóìó ñöðòìÿñèí. Ìÿí ðàùàòëàíûíúà, àëìàëàðû éåðÿ ãîé âÿ áèð
äÿãèãÿëèéÿ ýþéö ýþòöð.
Àòëàíò ãûçûë àëìàëàðû éåðÿ ãîéóá, éåíÿ ýþéö þç àðõàñûíà àëäû.
Ùåðàêë êàìàíûíû âÿ îõ ÷àíòàñûíû éåðäÿí ýþòöðäö, ö÷ ãûçûë àëìàíû
ýþòöðöá, øèð äÿðèñèíÿ áöðöíäö âÿ Àòëàíòà áàø ÿéäè, ÷ûõûá ýåòäè. Î,
ñöðÿòëÿ éåðèéèð âÿ áèð äÿôÿ äÿ îëñóí äþíöá ýåðè áàõìûðäû. Ëàêèí,
óëäóçëàð éàüûø êèìè éåðÿ òþêöëöðäö, î, áàøà äöøäö êè, Àòëàíòûí
àúûüû òóòìóøäóð îäóð êè, ùèääÿòëÿ ýþéö ñèëêÿëÿéèð.
Ùåðàêë ãûçûë àëìàëàðû ïëàøûí àëòûíäà, ñèíÿñèíäÿ ýèçëÿäèá, ÷àðûí áó
òÿëÿáèíè äÿ éåðèíÿ éåòèðäèéè ö÷öí ñåâèíÿðÿê, òÿëÿñèê Ìèêåíàéà ýÿëäò.
132
 Ùåðàêë Éåâðèñôåéÿ äåäè:
– Áóäóð, ìÿí ñÿíèí ö÷öí Ùåñïåðèäëÿðèí àëìàëàðûíäàí ýÿòèð-
äèì. Èíäè èñÿ òÿçÿäÿí úàâàíëàøà áèëÿðñÿí.
Ëàêèí, ÷àð ãàðøûñûíäà Ùåðàêëû ñàü-ñàëàìàò ýþðäöêäÿ, òÿÿúúöá
åòäè âÿ ãûçûë àëìàëàðû îíäàí àëìàäû, þçöíö äÿ ãîâóá ýþçäÿí
óçàãëàøäûðäû.
Ùåðàêë åâëÿðèíÿ éîëà äöøäö âÿ éîëäà î, ãûçûë àëìàëàðû íÿ
åäÿúÿéèíè äöøöíöðäö. Áèðäÿí, èäðàê âÿ àüûëëûëûã èëàùÿñè Àôèíà
îíóí ãàðøûñûíäà ýþðöíäö.
“Àüûëëûëûã úàâàíëûãäàí ãèéìÿòëèäèð”, – äåéÿ Ùåðàêë äöøöíäö
âÿ ö÷ ãûçûë àëìàíû Àôèíàéà âåðäè.
Àôèíà èñÿ îíëàðû Ùåñïåðèäëÿðèí áàüûíäàêû Ùåðà àüàúûíà ãàéòàðäûð.

133
 ÎÍ ÈÊÈÍÚÈ ÃÎ×ÀÃËÛÃ

Ùåðàêë þëöëÿð ñÿëòÿíÿòèíÿ åíèð

âÿ Êåðáåðÿ ãàëèá ýÿëèð

Ùåðàêë áöòöí éåð öçöíö øÿðãäÿí ãÿðáÿ ãÿäÿð ýÿçèá äîëàøäû,

âóðóøäó, ÿëëÿøäè ÿúàéèáëÿð âÿ øÿð àäàìëàðëà äþéöøäö, äàüëàðûí
çèðâÿëÿðèíÿ éîë ñàëäû, Ýöíÿøëÿ áÿðàáÿð îêåàíû öçöá êå÷äè, äöí-
éàíûí î áàøûíà ýåäèá ÷ûõäû – ùÿìèøÿ äÿ ãÿëÿáÿ èëÿ ãàéûòäû.
Áåëÿ îëäóãäà, Éåâðèñôåé ìÿéóñ îëóá Ùåðàêëû þëöëÿð þëêÿñèíÿ,
Àèäèí éåðàëòû ñÿëòÿíÿòèíÿ ýþíäÿðìÿéè ãÿò åòäè êè, àäè àäàìëàðäàí
áèð íÿôÿðè äÿ îëñóí, ùÿëÿ áóðàäàí ýåðè ãàéûòìàìûøäû.
Þëöëÿð ñÿëòÿíÿòèíÿ ýèðÿí éåðäÿ, Òàðòàðûí ìèñ äàðâàçàñûíûí àü-
çûíäà Êåðáåð àäëû ö÷áàøëû, ãîðõóíú áèð èò êåøèê ÷ÿêèð, ìöðýöëÿéèð.
Îíóí áîéíóíäà òöêëÿðèí ÿâÿçèíÿ èëàíëàð ãûâðûëûð, ãóéðóüó äèðè
ÿæäàùàäûð, à÷ûã ãàëìûø àüçûíäàí èñÿ ö÷ àëîâëó äèë ñàëëàíìûøäûð.
Äàðâàçàëàð à÷ûëûá, èíñàíûí ñîëüóí êþëýÿñè þëöì ñÿëòÿíÿòèíÿ äàõèë
îëàí çàìàí, Êåðáåð ãóéðóüóíó ìåùðèáàíëûãëà áóëàéûð âÿ ýÿëÿí
àäàìû éûðòûúû áèð øÿíëèêëÿ þç àëîâëó äèëè èëÿ éàëàìàüà ÷àëûøûð. Àì-
ìà, âàé î àäàìûí ùàëûíà êè, ãàéûòìàã èñòÿñèí!..
×àð Éåâðèñôåé àõûðûíúû äÿôÿ Ùåðàêëû éàíûíà ÷àüûðûá, îíà äåäè:
– Àèäèí ñÿëòÿíÿòèíäÿí Êåðáåðè ìÿíèì éàíûìà ýÿòèð, áó ñÿíèí
ìÿíÿ àõûðûíúû õèäìÿòèí îëàúàãäûð!
Ùåðàêë ùå÷ íÿ äåìÿéèá éîëà äöøäö.
Î, Òåíàð ìàüàðàñûíû àõòàðûá òàïäû, îðàäàí, éåðàëòû ÷àéûí àõûíû
èëÿ éåðèí òÿêèíÿ åíìÿê ëàçûì èäè.
Äèðè àäàìûí þç õîøó èëÿ þëöì ñÿëòÿíÿòèíÿ ýåòìÿñè íåúÿ äÿ
äÿùøÿòëèäèð!
Ùåðàêë ìàüàðàíûí ýèðÿúÿéèíäÿ äàéàíäû, ÷è÷ÿêëÿíÿí òîðïàüà,
ìàâè äÿíèçÿ, áöòöí èñòè ýöíÿøëè äöíéàéà áàõûá öðÿéè ñûõûëäû, äÿù-
øÿò îíó áöðöäö. Ëàêèí, î, ãöññÿ âÿ ãîðõóéà öñòöí ýÿëäè, úÿñàðÿòëÿ
ãàðàíëûüà äîüðó èðÿëèëÿäè. Åëÿ î ñààò àðõàñûíäà éàâàø àääûì ñÿñè
åøèòäè. Áó, Çåâñèí ãàíàäëû õÿáÿð÷èñè Ùåðìåñ èäè êè, îíà ýÿëèá éå-
òèøìèøäè; äöíéàíûí ñàùèáè îíó ýþíäÿðìèøäè êè, Àèäèí éàíûíà ýåò-
134
ìÿê ö÷öí Ùåðàêëà áÿëÿä÷èëèê åòñèí. Ùåðìåñ ãÿùðÿìàíûí ãîëóíà
ýèðäè, îíëàð ùÿð èêèñè éåðàëòû ñÿëòÿíÿòÿ åíìÿéÿ áàøëàäûëàð. Àç
ñîíðà ãàòû ãàðàíëûãäà ùöíäöð áèð ãàéà àüàðäû; ãàéàíûí àëòûíäà
ÿòðàôûíû ùöíäöð ðÿíýñèç âÿ ãîõóñóç îòëàð áàñìûø ñàêèò áèð ÷àé,
ýöúëÿ åøèäèëÿúÿê øûðûëòû èëÿ àõûðäû.
Ùåðàêë ÿéèëèá ÷àéäàí ñó è÷ìÿê èñòÿäè.
– È÷ìÿ! – äåéÿ Ùåðìåñ îíó äàéàíäûðäû: – Áó, Àáêîâñÿðäèð,
Áèùóøëóã ÷àéûäûð. Êèì îíóí ñóéóíäàí è÷ñÿ, äöíéàäà ùÿð øåéè
éàäûíäàí ÷ûõàðàð.
Îíëàð éîëëàðûíà äàâàì åòäèëÿð, Ùåðàêë éöðöøäÿ ùÿëàê îëìóø
þç ãîúà ìöÿëëèìèíè âÿ ýÿíú äîñòóíó ýþðäö. Ùåðàêë ñåâèíúëÿ ÿë-
ëÿðèíè óçàäàðàã, îíëàðà òÿðÿô àòûëäû, ëàêèí îíëàð úàíñûç ýþçëÿðëÿ
Ùåðàêëà áàõäûëàð, îíó òàíûìûð âÿ ýþðìöðìöø êèìè êþëýÿ êèìè éà-
íûíäàí ñèâèøèá ýåòäèëÿð.
Ùåðìåñ äåäè:

135
 – Îíëàð ñÿíè òàíûìàçëàð, îíëàð Áèùóøëóã ÷àéûíûí ñóéóíäàí
è÷èáëÿð, ùÿð øåé éàäëàðûíäàí ÷ûõûáäûð.
Ëàêèí, áèðäÿí êþëýÿëÿðäÿí áèðè äàéàíûá îíà éàõûíëàøäà. Ùå-
ðàêë Êàëèäîí ÷àðû Ìåëåàãðû òàíûäû.
×àðûí êþëýÿñè éàâàøäàí äåäè:
– Ùåðàêë, ìÿíÿ êþìÿê åò! Ìÿí ýÿíú âÿ êèìñÿñèç áàúûì Äå-
éàíèðàíû éåð öçöíäÿ ãîéóá ýÿëìèøÿì. Îíóí ôèêðè ìÿíè áóðàäà äà
ðàùàò ãîéìóð. Ñÿíäÿí õàùèø åäèðÿì: îíó þç åâèíÿ àïàð, îíóíëà
åâëÿí, î ñÿíÿ âÿôàëû àðâàä îëàð. Ìÿí èñÿ ùÿìèøÿëèê ðàùàò îëàðàì.
Ùåðàêë äà äîñòóíóí õàùèøèíè éåðèíÿ éåòèðÿúÿéèíè âÿä åòäè.
Îíëàð ýåò-ýåäÿ éåðèí äàùà äà äÿðèíëèêëÿðèíÿ åíèðäèëÿð, áèðäÿí
îíëàð áèð àäàìûí éåðàëòû äàüûí çèðâÿñèíÿ éåêÿ áèð äàøû àïàðäûüûíû
ýþðäöëÿð. Î, òàìàì òÿð âÿ òîçà áàòìûø ùàëäà, áöòöí ýöúöíö ñÿðô
åäÿðÿê, áÿäÿíèíè äàøà ñþéêÿéèá, ñÿéëÿ îíó éóõàðûéà äîüðó äè-
éèðëÿäèðäè. Äàüûí çèðâÿñèíÿ ÷àòìàüà áèðúÿ àääûì ãàëìûøäû êè, äàø
áèðäÿí îíóí çÿèôëÿìèø ÿëëÿðèíäÿí ÷ûõûá, ýóðóëòó èëÿ àøàüûéà éóì-
áàëàíäû. Ùÿìèí àäàì òÿëÿñèê äàøûí äàëûíúà äàüûí ÿòÿéèíÿ åíäè âÿ
éåíÿ þç àüûð éöêöíö éóõàðûéà äàðòìàüà áàøëàäû. Éåíÿ äÿ çèðâÿéÿ
÷àòìàìûø, äàø ÿëèíäÿí ÷ûõûá éóõàðûäàí àøàüûéà äöøäö âÿ î,
éåíèäÿí àøàüûéà åíèá äèíúèíè àëìàäàí âÿ äàéàíìàäàí äàøû éó-
õàðûéà àïàðìàüà áàøëàäû.
Ùåðàêë äàéàíûá, áó àüûð âÿ ñÿìÿðÿñèç çÿùìÿòÿ òàìàøà åòäè.
Áó àäàì Êîðèíô øÿùÿðèíäÿí îëàí Ñèçèô àäëû áèðèñè èäè; àúýþç-
ëöéöíÿ ýþðÿ, þçýÿñèíèí äþâëÿòèíè çÿáò åòäèéèíÿ âÿ äöíéàäà çÿù-
ìÿò ÷ÿêìÿäÿí éàøàäûüûíà ýþðÿ ùÿìèøÿëèê áó àüûð äàøû äàøûìàã
úÿçàñûíà ìÿùêóì åäèëìèøäè.
Ùåðàêë þç éîë éîëäàøû Ùåðìåñëÿ éîëóíà äàâàì åòäè âÿ øÿôôàô,
òÿìèç ÷àéûí è÷ÿðèñèíäÿ áèð àäàìûí äàéàíäûüûíû ýþðäö. Ñó îíóí ÷è-
éèíëÿðèíÿ ÷àòûðäû, àììà î, ÿéèëèá éàíüûñûíû éàòûðìàã, ãóðóìóø
ãàðà äîäàãëàðûíû èñëàòìàã èñòÿéÿí êèìè, ñó àøàüû åíèð, éîõ îëóá
òàìàìèëÿ éåðèí àëòûíà ýåäèðäè. Äÿéìèø ìåéâÿëÿðëÿ äîëó áóäàãëàð,
êÿùðàáà êèìè öçöì ñàëõûìëàðû ñàùèëäÿí ÿéèëèá, àç ãàëà îíóí ñèôÿ-
òèíÿ òîõóíóðäó. Ëàêèí î, ÿëèíè óçàäûá ãûðìûçû àëìàíû âÿ éàõóä øè-
136
ðÿëè íàðû äÿðìÿê èñòÿéÿí êèìè, áóäàãëàð îíäàí óçàãëàøûð, éöê-
ñÿêëÿðÿ ãàëõûð âÿ àú àäàìûí ÿëè îíëàðà ÷àòìûðäû.
Ùåðàêë ÷îõ àüûð úÿçà âåðèëìèø áó àäàìû äà òàíûäû. Áó – Ñèïèëèí
÷àðû Òàíòàë èäè, ãàáàãëàð àëëàùëàðûí ñåâèìëèñè, ñàäÿ àäàìëàðûí èñÿ
ÿí õîøáÿõòè îëìóøäóð, àëëàùëàðû àëäàòäûüûíà ýþðÿ, õàèíëèê öñòöíäÿ,
ñîí äÿðÿúÿ ïàõûë îëäóüóíà ýþðÿ äöíéàíûí ñàùèáè Çåâñ òÿðÿôèíäÿí
ùÿìèøÿëèê áó úÿçàéà ìÿùêóì åäèëìèøäè.
Éåðàëòû ñÿëòÿíÿòèí ãîðõóíú õÿéàëëàðûíûí éàíûíäàí Ùåðàêë öðÿê
àüðûñû èëÿ êå÷èá ýåäèðäè. Íÿùàéÿò, îíëàð éåðàëòû ÷àé Àýåðîíòóí ñà-
ùèëèíÿ ýÿëèá ÷ûõäûëàð. Ñàùèëäÿ ãàðà áèð ãàéûã ýþçëÿéèðäè. Ãàø-ãà-
áàãëû âÿ ãàðàäèíìÿç ãàéûã÷û Ùàðîí ÿëèíäÿ àâàð êöðÿéè, ãàéûüûí
êÿíàðûíäà äàéàíìûøäû, þëöëÿðèí êþëýÿëÿðè èñÿ ãîðõà-ãîðõà îíà
ïóë óçàäûðäûëàð, áó ïóëëàðû þëÿíëÿðèí ãàéüûêåø ãîùóì-ãàðäàøû
äÿôí åäÿðêÿí îíëàðûí àüûçëàðûíà ãîéìóøäóëàð.
Ãîúà Ùàðîí äèðè àäàìû þëöëÿð ñÿëòÿíÿòèíäÿ ýþðöá òÿÿúúöá
åòäè, ëàêèí, Ùåðìåñ îíà ÿìð åòäè êè, Ùåðàêëû ãàéûüà áóðàõñûí. Ãà-
éûã ãàðà, ùÿðÿêÿòñèç ÷àéûí åíèíÿ öçìÿéÿ áàøëàäû. Þëöëÿðèí êþë-
ýÿñè ãöññÿ èëÿ ýåðèéÿ áàõûð, ñàíêè, àõûðûíúû äÿôÿ îëàðàã éåð öçöíäÿ
ãîéóá ýÿëäèêëÿðè ùÿð øåéÿ áàõìàã èñòÿéèðäèëÿð. Ãàéûã Àõåðîíò
÷àéûíû öçöá, òåçëèêëÿ áîø áèð ñàùèëÿ éàõûíëàøìàüà áàøëàäû.
Ùåðàêëëà Ùåðìåñ ùàìûäàí ãàáàã ñàùèëÿ ÷ûõäûëàð âÿ úàìààòëà áèð-
ëèêäÿ Àèäèí ñÿëòÿíÿòèíèí ìèñ äàðâàçàñûíà äîüðó ùÿðÿêÿò åòäèëÿð.
Àüûð äàðâàçàëàð ýåíèø à÷ûëìûøäû, Ùåðàêë äàðâàçàíûí éàíûíäà äà-
éàíìûø êåðáåðè ýþðäö. Èò þç ãîðõóíú ãóéðóüóíó òÿíáÿë-òÿíáÿë
áóëàéûá, êÿíàðà ÷ÿêèëäè âÿ ãÿùðÿìàíû è÷ÿðè áóðàõäû.
Ùåðàêëûí éîë éîëäàøû äåäè:
– Î, ùÿëÿ ñÿíèí áóðàéà íÿ ö÷öí ýÿëäèéèíè áèëìèð, éîõñà ñÿíè
áàøãà úöð ãàðøûëàéàðäû.
Þëöëÿðèí êþëýÿëÿðè èíèëòèëè àù-óôëà ýåíèø äàðâàçàäàí è÷ÿðè ýèðèá,
éåðàëòû ÷àðûí ñàðàéûíà äîüðó éîëëàíäûëàð.
Îðàäà, ýåíèø âÿ ãàðàíëûã ñàëîíäà, Àèäèí òàõòûíûí ãàðøûñûíäà,
þëöëÿð ñÿëòÿíÿòèíèí úèääè âÿ ñàòûëìàç ùàêèìëÿðè: Ðàäàìàíò, Åàê âÿ
Ìèíîñ îòóðìóøäóëàð. Îíëàð ùÿð êÿñè þç ùÿéàòûíà ýþðÿ, îíóí éåð
öçöíäÿêè ÿìÿëëÿðèíÿ ýþðÿ ìöùàêèìÿ åäèð âÿ ùÿð êÿñÿ ëàéèãèíúÿ
137
úÿçà âÿ éà äà ìöêàôàò âåðèðäèëÿð. Ìÿùêÿìÿäÿí ñîíðà äà áÿçèëÿðè
äÿðèí Òàðòàðà åíèð, áÿçèëÿðè äÿ ñàêèò Éåëèñåé ÷þëëÿðèíÿ ýåäèð, éàõóä
äà ùàâà ãàéûãëàðû èëÿ èøûãëû Ñÿàäÿò Àäàëàðûíà öçöá ýåäèðäèëÿð.
Úàíëû àäàìû þëöëÿð ùþêìäàðûíûí ñàðàéûíäà ýþðÿí ùàêèìëÿð
äÿ, Àèäèí íþêÿðëÿðè äÿ òÿÿúúöá åòäèëÿð. Ùåðàêë èñÿ, ÷èéíèíäÿ øèð
äÿðèñè, ÿëèíäÿ þç äÿéÿíÿéè, éåðàëòû ÷àðûí òàõòû ãàðøûñûíäà äàéàíäû
âÿ Àèääÿí õàùèø åòäè êè, Êåðáåðè èøûüà ÷ûõàðûá àïàðìàã âÿ îíó ÷àð
Éåâðèñôåéÿ ýþñòÿðìÿê ö÷öí îíà èúàçÿ âåðñèí.
Àèä îíà äåäè:
– ßýÿð ñÿíè áóðàäàí áóðàõñàã âÿ ñÿí îíó éàðàëàìàäàí,
ãûëûíúñûç âÿ îõñóç, þç ÿëëÿðèíëÿ àïàðà áèëñÿí, ìÿí þç èòèìè ìöâÿã-
ãÿòè îëàðàã þçöíëÿ áÿðàáÿð éåð öçöíÿ àïàðìàüà èúàçÿ âåðèðÿì.
Ùåðàêë Àèäÿ òÿøÿêêöð åäèá ýåðèéÿ, ìèñ äàðâàçàíûí éàíûíà
ãàéûòäû. Èíäè äàðâàçà áàüëû èäè, Êåðáåð ö÷ áàøûíûí ùàìûñûíû ãàðà
éîëóí öñòöíÿ ãîéóá, äàðâàçàíûí ãàáàüûíäà éàòìûøäû.
Î, Ùåðàêëûí àääûì ñÿñèíè åøèäèá, îéàíäû, éåðèíäÿí ÷û÷ðàäû,
ùèðñëè-ùèðñëè ìûðûëäàäû, ÿæäàùà äà îíóí ãóéðóüóíóí óúóíäà ãÿ-
çÿáëÿ àüçûíû àéûðäû.

138
 Ùåðàêë úÿëä Êåðáåðÿ éàõûíëàøäû. Øèð äÿðèñèíÿ áöðöíìöø ñîë
ÿëèíè èðÿëè óçàäûá, ñàü ÿëè èëÿ èòèí áîüàçûíäàí éàïûøäû. Èò óëàäû âÿ
îíóí âÿùøè áàüûðòûñû áöòöí éåðàëòû ñÿëòÿíÿòÿ éàéûëäû. Î, ö÷ áàøûíûí
ùàìûñûíäà îëàí áöòöí äèøëÿðè èëÿ ãÿùðÿìàíûí ñîë ÿëèíäÿí éàïûøûá,
îäëó äèëëÿðè èëÿ îíó éàëàéûðäû, àðõàñûíäà îëàí áöòöí èëàíëàð øèð äÿ-
ðèñèíÿ ñàíúûëäûëàð, ëàêèí, øèðèí äÿðèñèíÿ ùå÷ øåé áàòìàäûüû ö÷öí
Ùåðàêë àüðû ùèññ åòìÿäè. Î, èòèí áîüàçûíû ìþùêÿì ñûõûá, îíó þç
àðäûíúà, ÷àéûí ñàùèëèíÿ, ãàéûã÷ûíûí éàíûíà ñöðöäö. Íÿçàéÿò, éà-
ðûìáîüóëìóø Êåðáåð ñÿíòèðëÿäè, çÿèôëÿäè âÿ Ùåðàêëûí ãàðøûñûíäà
éåðÿ óçàíäû. Ãÿùðÿìàí îíóí áîéíóíà çÿíúèð ñàëûá þç àðäûíúà
ñöðöäö, éåðàëòû ñÿëòÿíÿòèí ãîðõóíú èòè èñÿ èòàÿò åäÿðÿê ãàëèá ýÿë-
ìèø àäàìûí äàëûíúà ýåòìÿéÿ áàøëàäû.
Ùåðàêëû Êåðáåðëÿ ýþðÿí Ùàðîí äÿùøÿòÿ ýÿëäè, àììà îíëàðû
ñàõëàìàüà úÿñàðÿò åòìÿéèá, ÷àéûí î òàéûíà êå÷èðäè.
Îíëàð éåð öçöíÿ ÷ûõàí éåðÿ éàõûíëàøàäà, Êåðáåð øèêàéÿòëÿ
çèíýèëäÿìÿéÿ áàøëàäû âÿ àç ãàëäû êè, Ùåðàêëûí àðäûíúà ñöðöíñöí.
Ãàðàíëûãäà îíëàð éåð öçöíöí àçàä ýåíèøëèêëÿðèíÿ ÷ûõàí çàìàí èñÿ
ýöíÿøèí èøûüû éåðàëòû êåøèê÷èíèí ýþçëÿðèíè ãàìàøäûðäû, î òèòðÿäè,
÷ûðïûíäû, îíóí àüçûíäàí ñàðû êþïöê äàìúûëàìàüà áàøëàäû âÿ äàì-
úûëàðûí äöøäöéö éåðäÿ çÿùÿðëè îò áèòäè.
Ùåðàêë Êåðáåðè Ìèêåíàéà ýÿòèðèá ÷ûõàðòäû âÿ ÷àð Éåâðèñôåéè
îíà áàõìàüà ìÿúáóð åòäè.
Ëàêèí, Éåâðèñôåé öçöíö ÿëëÿðè èëÿ þðòäö âÿ äÿùøÿòÿ ýÿëÿðÿê, èòè
òåç þç éåðèíÿ, ýåðèéÿ àïàðìàüû Ùåðàêëäàí õàùèø åòìÿéÿ áàøëàäû.
– Äè ãà÷, ýåðèéÿ ãàéûò âÿ äàðâàçàíûí éàíûíäà ÷àðû ýþçëÿ, –
äåéÿ Ùåðàêë Êåðáåðèí çÿíúèðèíè à÷äû.
Èò áèðúÿ àíäà þëöëÿð ñÿëòÿíÿòèíÿ ãà÷ûá ýåòäè.
Áåëÿëèêëÿ Ùåðàêëûí Éåâðèñôåéÿ õèäìÿòè ñîíà éåòäè âÿ ÷àð îíó
àçàä áóðàõäû.

139
 ÙÅÐÀÊËÛÍ ßÑÈÐ ÄÖØÌßÑÈ

Ùåðàêë îí èêè ãî÷àãëûã ýþñòÿðèá, ÷àð Éåâðèñôåéèí éàíûíäà õèä-

ìÿòèíè ãóðòàðäûãäàí ñîíðà þç åâëÿðèíÿ ãàéûòäû. Áóðàäà îíó éåíè
èìòàùàíëàð ýþçëÿéèðäè.
À÷ûã ãÿëáëè, õåéèðõàù Ùåðàêë, ùþâñÿëÿäÿí ÷ûõûð, òåç-òåç úîøóð
âÿ ãÿçÿáëÿíÿðÿê, þçöíö áèëìèðäè. Áèð äÿôÿ íþêÿð îüëàí
éóéóíìàã ö÷öí ùàçûðëàíìûø ñóéó îíà è÷ìÿéÿ âåðäè. Ùåðàêë áÿðê
àúûãëàíäû îíó âóðóá ãÿôëÿòÿí þëäöðäö. Áó çàìàí, ãÿùðÿìàíà ñÿáèðëè
îëìàüû þéðÿòìÿê ìÿãñÿäèëÿ, Çåâñ îíó óçóíñöðÿí, ÿçàáâåðèúè áèð
õÿñòÿëèéÿ äö÷àð åòäè. Âÿùøè ùåéâàíëàðäàí, íÿùÿíýëÿðäÿí âÿ äöøìÿí
ãîøóíëàðûíäàí ãîðõìàéàí èýèä ãÿùðÿìàí, ÿçàáà, àüðûéà äþçÿ
áèëìÿéèá, Àïîëëîíà ìöðàúèÿò åòäè âÿ òÿëÿá åòäè êè, èíñàíëàðûí ýÿ-
ëÿúÿéèíè áèëÿí èøûã àëëàùû áó õÿñòÿëèéèí íÿ âàõò ãóðòàðàúàüûíû âÿ
îíóí õèëàñ îëàúàüûíû îíà äåñèí. Àïîëëîí áó ñèððè ãÿùðÿìàíà à÷-
ìàã èñòÿìÿäè. Ùåðàêë ùÿääèíäÿí àðòûã ùèðñëÿíèá, èøûã àëëàùûíà ÿë
ãàëäûðäû. Èëäûðûì àëëàùû ãÿçÿáëÿíèá áóëóäó ýþíäÿðäè êè, ñàâàøàí-
ëàðû àéûðñûí âÿ Ùåðìåñÿ ÿìð åòäè êè, èòàÿò åòìÿéÿí ãÿùðÿìàíû úÿ-
çàëàíäûðñûí. Ùèéëÿýÿð òèúàðÿò àëëàùû, Ùåðàêëû Ëèäèéà ÷àðè÷ÿñ÷è Îì-
ôàëàéà ö÷ ìèñ ïóëà ö÷ èë ìöääÿòèíÿ êþëÿëèéÿ ñàòäû.

140
 Øÿí ÷àðè÷ÿ Îìôàëà Ùåðàêëû íÿ óçàã éöðöøëÿðÿ ýþíäÿðäè âÿ íÿ äÿ
îíäàí ãÿùðÿìàíëûã èøëÿðè âÿ ãÿëÿáÿëÿð òÿëÿá åòäè. Î, ãÿùðÿ-ìàíûí
ñèëàùëàðûíû – îíóí ãûëûíúûíû âÿ îõ-êàìàíûíû ÿëèíäÿí àëäû, îíóí
÷èéíèíäÿí øèð äÿðèñèíè à÷äû, Ùåðàêëà ãàäûí ïàëòàðû ýåéèíäèðäè âÿ îíó
ãóëëóã÷ó ãûç êèìè þçöíÿ õèäìÿò åòìÿéÿ âàäàð åäÿðÿê, ÿéëÿíèðäè.
Î, Ùåðàêëû ãàäûíëàðëà áèðëèêäÿ úÿùðÿíèí äàëûíäà ÿéëÿøäèðèá,
îíóí óçàã ñÿôÿðëÿð, ÷ÿòèí éöðöøëÿð âÿ äÿùøÿòëè âóðóøìàëàð ùàã-
ãûíäàêû ñþùáÿòëÿðèíÿ íàüûë êèìè ãóëàã àñûð âÿ íÿøÿëÿíèðäè.
Îìôàëàíûí éàíûíäàêû ÿñèðëèê, ãÿùðÿìàí ö÷öí Éåâðèñôåéèí ÿí
ùèéëÿýÿð òàïøûðûãëàðûíäàí äàùà ÷ÿòèí èäè. Îäóð êè, Ùåðàêë òåç-òåç
åëÿ êÿäÿðëÿíèð âÿ äàðûõûðäû êè, îíóí ãàøãàáàãëû ýþðöíöøöíäÿí ÷à-
ðè÷ÿíèí öðÿéè ñûõûëäû, îíóí îõ-êàìàíûíû þçöíÿ âåðèá, øÿùÿðèí êÿ-
íàðëàðûíäà ýÿçìÿéÿ áóðàõäû.
Áèð äÿôÿ Ùåðàêë, Îìôàëàíûí éàíûíäàí ÷îõ óçàãëàðà, Ëèäèéà èëÿ
ãîíøó áèð þëêÿéÿ ýåäèá ÷ûõäû, éîðüóí ùàëäà áèð àüàúûí àëòûíäà
óçàíûá éóõóéà ýåòäè. Éóõóäà î, ÿòðàôûíäà íÿ èñÿ áèð ãàðìàãàðûø-
ëûã ùèññ åòäè, ñàíêè, îíóí áÿäÿíèíäÿ õûðäà, âÿùøè ùåéâàíëàð ýÿçè-
øèðäè. Î îéàíäû, ÿëèíè óçàäûá îíëàðäàí áèðèíè òóòäó. Áó, êè÷èê âÿùøè
ùåéâàí éîõ, ýöëìÿëè úûðòäàí-íåêðîï èäè. Ãÿùðÿìàíûí éàíûíäà
éåðäÿ îíëàðäàí áèð ÷îõó ýÿçèøèðäè, Ùåðàêëûí êàìàíû õîøëàðûíà
ýÿëäèéè ö÷öí îíó îüóðëàìàã èñòÿéèðäèëÿð. Ùåðàêë îíëàðû áèð-áèð òó-
òóá ÿë-àéàüûíû ñàðûäû, óçóí áèð àüàúà êå÷èðèá, Ëèäèéàéà àïàðäû.
Íåêðîïëàð ãîðõìàäûëàð: îíëàð àçàä îëìàüà ÷àëûøàðàã àüàúäà
àòûëûá-äöøöð, áÿðêäÿí ÷ûüûð-áàüûð ñàëûð âÿ Ùåðàêëû åëÿ ùÿäÿëÿéèá
ñþéöðäöëÿð êè, î, éîë óçóíó þçöíö ýöëìÿêäÿí ñàõëàéà áèëìèðäè.
Ùåðàêë áó õûðäà, úÿñóð õàëãúûüà áàõûá øàäëàíûðäû. Îíëàðûí ÷àð-
ëûüûíûí ñÿðùÿääèíÿ ýÿëèá ÷àòàíäà, î, þç êè÷èê ÿñèðëÿðèíèí ÿë-àéàüûíû
à÷ûá àçàä åòäè, þçö èñÿ Îìôàëàíûí éàíûíà ãàéûäûá þçöíöí àçàä
åäèëìÿñèíè òÿëÿá åòìÿéÿ áàøëàäû. Îìôàëà äà íÿùàéÿò, îíó áóðàõäû.

141
 ÙÅÐÀÊË ÏÐÎÌÅÒÅÉÈ ÀÇÀÄ ÅÄÈÐ

Ùåðàêë äàùà áèð ÷îõ ãî÷àãëûãëàð ýþñòÿðäè, îäóð êè, îíóí àäû
áöòöí Éóíàíûñòàíäà øþùðÿò ãàçàíìûøäû.
Éàçîí ñöðÿòëè “Àðãî” ýÿìèñèíè òèêèá ãóðòàðàíäà âÿ Éóíàíûñ-
òàíûí ãÿùðÿìàíëàðûíû ö÷ äÿíèç àðõàñûíäà, Êîëõèäàéà, ãûçûë éóíëó
äÿðèíè ÿëäÿ åòìÿê ö÷öí ýåòìÿéÿ òîïëàéàíäà, ãöäðÿòëè Ùåðàêë äà
èýèä àðãîíàâòëàðëà áèðëèêäÿ éöðöøÿ ýåòìèøäè.
Ëàêèí, éîëäà íàìÿëóì áèð òîðïàüûí ñàùèëèíäÿ “Àðãîíóí” äà-
éàíäûüû éåðëÿðäÿí áèðèíäÿ, Ùåðàêë ñàùèëèíäÿêè ìåøÿéÿ ýåäèá
óçàãëàøäû âÿ âàõòûíäà ýÿìèéÿ ãàéûòìàäû, îäóð êè, àðãîíàâòëàð
îíñóç öçöá ýåòäèëÿð. Ùåðàêë èñÿ ãóðó éîëëà þëêÿíèí è÷ÿðèëÿðèíÿ
ýåòäè âÿ òåçëèêëÿ áèð äàüà ýÿëèá ÷ûõäû.
Îíóí ãàðøûñûíäà âÿùøè âÿ ÿçÿìÿòëè áèð äèéàð à÷ûëäû. ßòÿêëÿ-
ðèíäÿ ãàëûí ìåøÿ ýþðöíÿí âÿ çèðâÿëÿðè äàèì ãàðëà þðòöëö îëàí
äàüëàð úÿðýÿ èëÿ äàéàíìûøäû. Ãÿùðÿìàí éóõàðû ãàëõäûãúà, äàüëàð
áèð ãÿäÿð ñîéóã âÿ êå÷èëìÿç îëóðäó. Íÿùàéÿò, î, äÿíèçèí öçÿðèí-
äÿ ñàëëàíàí ÷ûëïàã áèð ãàéàéà äûðìàøäû.
Áèðäÿí Ùåðàêë îíó ÷àüûðàí áèð ñÿñ åøèòäè âÿ ãàéàéà çÿíúèðëÿí-
ìèø Ïðîìåòåéè ýþðäö.
Ùåðàêë òèòàíëàðûí ñîíóíúóñóíó-ÿäàëÿò èëàùÿñè Ôåìèäàíûí âÿ
òèòàí Èàïåòèí îüëóíó òàíûäû, éåð öçÿðèíäÿ èíñàí íÿñëè òèòàí Èàïåòëÿ
áàøëàìûøäû.
Êå÷ìèøäÿ, ëàï ãÿäèì çàìàíëàð, éåð öçÿðèíäÿ èíñàíëàð àç
îëìóøëàð. Âÿùøè ùåéâàí êèìè îíëàð îâ äàëûíúà ãà÷àðàã, ìåøÿëÿðè
äîëàøàð, ÷èé ÿò, úûð ìåéâÿëÿð âÿ êþêëÿð éåéÿð, âÿùøè ùåéâàí äÿðè-
ëÿðèíÿ áöðöíÿð âÿ ùàâàëàð ïèñ îëàíäà ìàüàðàëàðäà âÿ àüàúëàðûí
êîüóøëàðûíäà ýèçëÿíÿðäèëÿð. Îíëàðûí àüëû áàëàúà óøàãëàðäà îëäóüó
êèìè èäè; îíëàð þç ùÿéàòëàðûíû ãóðìàãäà êþìÿêñèç, éûðòûúû ùåé-
âàíëàðà âÿ òÿáèÿòèí ãîðõóíú ãöââÿëÿðèíÿ ãàðøû ìöäàôèÿñèç èäèëÿð.
Ïðîìåòåéèí èíñàíëàðà ðÿùìè ýÿëèá îíëàðà êþìÿê åòìÿê èñòÿäè.
Î, þç äîñòó, Çåâñèí îüëó, èëàùè-äÿìèð÷è âÿ óñòà îëàí Ùåôåñòèí
éàíûíà ýåòäè, Ùåôåñòèí åìàëàòõàíàñû Ëåìíîñ àäàñûíäà, îäïöñ-
êöðÿí äàüûí ÿòÿêëÿðèíäÿ èäè. Íÿùÿíý áèð êöðÿäÿ ìöãÿääÿñ îä
ãûçüûí éàíûðäû, îíñóç íÿ èíúÿñÿíÿò, íÿ äÿ ñÿíÿòêàðëûã ìöìêöí èäè.
142
Ùåôåñòèí åìàëàòõàíàñûíäà òÿêýþçëö ö÷ íÿùÿíý-Êèêëîïëàð èøëÿ-
éèðäèëÿð. Îíóí ãûçûëäàí þçö ãàéûðäûüû èêè ùåéêÿë, úàíëû êèìè åìàëàò-
õàíàäà ýÿçèð âÿ àõñàã èëàùè-äÿìèð÷è ýÿçÿðêÿí îíëàðà ñþéêÿíèðäè.
Ïðîìåòåé Ùåôåñòè èøëÿéÿí ýþðäö, èëàùè-äÿìèð÷è Èëäûðûì-àëëàùû
Çåâñ ö÷öí éàíàð øèìøÿê-îõëàð äþéöá ãàéûðûðäû. Ïðîìåòåé
äàéàíûá Ùåôåñòèí ìÿùàðÿòëÿ èøëÿìÿñèíÿ òàìàøà åäèðäè. Êèêëîïëàð
êöðÿäÿêè îäó êþðöê èëÿ öôöðìÿéÿ áàøëàéàíäà âÿ ïàðûëäàéàí ãû-
üûëúûìëàð áöòöí åìàëàòõàíàéà ñÿïÿëÿíÿíäÿ, Ïðîìåòåé ìöãÿääÿñ
ãûüûëúûìû òóòóá ÿëèíäÿêè è÷èáîø ÿñàíûí è÷ÿðèñèíäÿ ýèçëÿòäè. È÷ÿ-
ðèñèíäÿ ìöãÿääÿñ îäóí ãûüûëúûìû îëàí áó ÿñàíû Ïðîìåòåé ýÿòèðèá
èíñàíëàðà âåðäè, èíñàíëàð äà îíóíëà éåð öçöíöí ùÿð éåðèíäÿ îúàã
âÿ êöðÿ éàíäûðäûëàð. Èíñàíëàð òÿáèÿòëÿ ìöáàðèçÿ åòìÿéè, éåðèí
ýèçëè ñÿðâÿòëÿðè-ìèñ, äÿìèð, ãûçûë âÿ ýöìöøö ùàñèë åòìÿéè âÿ îí-
ëàðäàí þçëÿðè ö÷öí ôàéäàëû øåéëÿð, ñèëàù âÿ áÿçÿê øåéëÿðè ãàéûð-
ìàüû þéðÿíäèëÿð. Èíñàíëàð þçëÿðè ö÷öí àüàúäàí âÿ äàøäàí ìÿíçèë
òèêìÿéè, ÷àéëàðäà âÿ äÿíèçëÿðäÿ öçìÿê ö÷öí éåëêÿíëÿðëÿ ãà-
íàäëàíìûø ýÿìèëÿð ãàéûðìàüà áàøëàäûëàð. Èíñàíëàð âÿùøè ùåé-
âàíëàðû ÿùëèëÿøäèðäèëÿð, àòû èíñàíû þç öçÿðèíäÿ ýÿçäèðìÿéÿ, êå÷èíè
âÿ èíÿéè èíñàíû éåäèðìÿéÿ ìÿúáóð åòäèëÿð, ãîéóíäàí èñÿ ïàëòàð
ö÷öí èñòè âÿ ìþùêÿì éóí àëìàüà áàøëàäûëàð. Ìöãÿääÿñ îäóí èøû-
üû èíñàíëàðûí äöøöíúÿñèíè àéäûíëàøäûðäû, îíëàðûí éàòìûø çåùíèíè
îéàòäû, îíëàðûí ãÿëáèíäÿ ñÿàäÿòÿ äîüðó ùÿâÿñ àëîâó éàíäûðäû.
Ìöãÿääÿñ îäóí êþìÿéè èëÿ Ïðîìåòåé ùÿëÿ èíñàíëàðà ÷îõ øåé-
ëÿð þéðÿòäè. Î, èíñàíëàðû áèòêèëÿðèí øèðÿñèíäÿí õÿñòÿëèéÿ âÿ éàðà-
ëàðà êþìÿê åäÿí ìÿëùÿì áèøèðìÿéè þéðÿòäè âÿ èíñàíëàð äàèìà
þëöì ãîðõóñóíäàí õèëàñ îëäóëàð. Ïðîìåòåé îíëàð ö÷öí ñàéëàð åë-
ìèíè êÿøô åòäè âÿ èøàðÿëÿðëÿ ñþçëÿð éàçìàüû þéðÿòäè êè, îíëàð þç
ôèêèðëÿðèíè óçàãëàðäà éàøàéàíëàðà ÷àòäûðà áèëñèíëÿð. Èíñàíëàðûí íåúÿ
äÿ ãöââÿòëè, àüûëëû âÿ áöòöí ÿìÿê ïðîñåñèíäÿ ìàùèð îëìàñûíà
Ïðîìåòåé èôòèõàðëà òàìàøà åäèðäè.
Ëàêèí, äöíéàíûí ñàùèáè Çåâñèí Ïðîìåòåéÿ ãÿçÿáè òóòäó âÿ
ìöãÿääÿñ îä îüðóñóíó øèääÿòëè úÿçàëàíäûðìàüû ãÿò åòäè. Àëëàùëàð
ïàäøàùû þç íþêÿðëÿðè Çîð âÿ Ùàêèìèééÿòè ýþíäÿðäè êè, Ïðîìå-
òåéèí ÿë-ãîëóíó áàüëàéûá, äöíéàíûí î áàøûíäà îëàí êèìñÿñèç äàü-
ëûã þëêÿéÿ àïàðñûíëàð, Ùåôåñòÿ èñÿ ÿìð åòëè êè, òèòàíû äàüà çÿí-
143
úèðëÿñèí. Áó ÿìðè éåðèíÿ éåòèðìÿê Ùåôåñò ö÷öí ÷îõ àüûð èäè – àõû,
Ïðîìåòåé îíóí äîñòó èäè, àììà íåéëÿñèí, Çåâñèí áóéóðóüó áåëÿ
èäè. Ùåôåñò Ïðîìåòåéèí ÿë-ãîëóíó äÿìèð ùÿëãÿ èëÿ áóõîâëàäû,
ãûðûëìàç çÿíúèð èëÿ îíó ÷îõ èðè áèð äàøà áàüëàäû, èòè àëìàç áèð ÷èâ
èëÿ ñèíÿñèíäÿí ãàéàéà ìûõëàäû.
Çåâñ ùÿì äÿ ùþêì åòäè êè, Ïðîìåòåé ùÿìèøÿëèê îëàðàã, ÿñðëÿð
áîéóíúà áó ãàéàéà áàüëàíìûø ùàëäà ãàëñûí.
ßñðëÿð êå÷äè. Éåð öçöíäÿ ÷îõ øåé äÿéèøäè. Ëàêèí, Ïðîìåòåéèí
ÿçàá-èøêÿíúÿñè ãóðòàðìàäû. Ýöíÿø îíóí ãóðóìóø áÿäÿíèíè éàí-
äûðûðäû, ñîéóã êöëÿê ãóðó ãàðû îíóí öñòöíÿ ñÿïÿëÿéèðäè. Ùÿð ýöí,
ìöÿééÿí ñààòäà éåêÿ áèð ãàðòàë ýÿëèá, úàéíàãëàðû èëÿ òèòàíûí áÿ-
äÿíèíè äèäèð âÿ îíóí úèéÿðèíè äèìäèêëÿéèðäè. Ýåúÿ èñÿ éàðàëàð éå-
íèäÿí ñàüàëûðäû.
Ëàêèí, ÿáÿñ éåðÿ î, Ïðîìåòåé – éÿíè “ãàáàãýþðÿí” àäûíû äà-
øûìûðäû: î áèëèðäè êè, âàõò ýÿëèá ÷àòàúàã, éåð öçöíäÿ èíñàíëàð àðà-
ñûíäà áþéöê áèð ãÿùðÿìàí ìåéäàíà ýÿëÿúÿê, äöíéàíû øÿðäÿí òÿ-
ìèçëÿéÿúÿê âÿ îíó äà ýÿëèá àçàä åäÿúÿêäèð.
Áóäóð, Ïðîìåòåé, íÿùàéÿò, äàüëà ýÿëÿí àäàìûí àéàã ñÿñëÿðèíè
åøèòäè âÿ áöòöí èëëÿð áîéó ýþçëÿäèéè ãÿùðÿìàíû ýþðäö.
Ùåðàêë, çÿíúèðëÿíìèø Ïðîìåòåéÿ éàõûíëàøäû, ãûëûíúûíû ãàëäûðäû
êè, òèòàíûí ãàíäàëëàðûíû ãûðñûí, áèðäÿí ýþéöí ùöíäöð éåðèíäÿí ãàð-
òàë ÷ûüûðòûñû ýÿëäèë: áó, Ïðîìåòåéèí ãàðòàëû èäè êè, òÿéèí îëóíìóø
ñààòäà þç ãàíëû çèéàôÿòèíÿ òÿëÿñèðäè. Áó çàìàí Ùåðàêë êàìàíûíû
ãàïäû âÿ ó÷àí ãàðòàëû îõëà âóðóá þëäöðäö. Þëìöø ãàðòàë óúàäàí
ãàéàíûí àëòûíà, äÿíèçÿ äöøäö âÿ äàëüàëàð îíó ýþòöðöá àïàðäû.
Ùåðàêë Ïðîìåòåéèí áóõîâëàíäûüû çÿíúèðè ãûðäû âÿ ãàéàéà
ìûõëàíìûø àëìàç ÷èâè îíóí ñèíÿñèíäÿí ÷ûõàðòäû. Áåëÿëèêëÿ, àçàä
îëìóø Ïðîìåòåé äèêÿëäè, êþêñ äîëóñó íÿôÿñ àëäû âÿ àëëàùëàðëà
áàðûøûã ýÿòèðÿí ãÿùðÿìàíà áàõäû.
Ëàêèí, Çåâñ Ùåôåñòÿ ÿìð åòäè êè, Ïðîìåòåéèí çÿíúèðèíè ùÿëãÿ-
ñèíäÿí öçöê ãàéûðñûí âÿ òèòàíûí áóõîâëàíäûüû ãàéàíûí äàøûíäàí
îíà ãàø ñàëñûí. Çåâñ, Ïðîìåòåéÿ òàïøûðäû êè, áó öçöéö áàðìàüûíà
òàõûá, ùÿìèøÿ îíó ýÿçäèðñèí êè, äöíéàíûí ñàùèáèíèí ñþçö ïîçóë-
ìàñûí, Ïðîìåòåé ùÿìèøÿëèê ãàéàéà çÿíúèðëÿíìèø êèìè îëñóí.
145
 ÙÅÐÀÊËÛÍ ÀÕÛÐÛ

Ùåðàêëûí ùÿéàòû äþéöøëÿðäÿ, éöðöøëÿðäÿ âÿ äöíéàíû ñÿéàùÿò-

äÿ êå÷èðäè. Î, áöòöí Éóíàíûñòàíû äîëàøäû, ÷îõ øÿùÿðëÿðäÿ îëäó,
àììà ùå÷ éåðäÿ óçóí çàìàí éàøàìàäû, ùÿì äÿ óçóí èëëÿð îíóí
íÿ àèëÿñè, íÿ äÿ åâè îëìóøäó. Ëàêèí, áèð äÿôÿ îíóí éàäûíà äöøäö
êè, þëöëÿð ñÿëòÿíÿòèíäÿ þç äîñòó Ìåëåàãðà îíóí áàúûñû Äåéàíèðàéà
åâëÿíÿúÿéèíÿ ñþç âåðìèøäèð, îäóð êè, ãûçûí éàøàäûüû éåðÿ – Êà-
ëèäîíà éîëà äöøäö.
Åëÿ áó çàìàí Êàëèäîíäà Äåéàíèðàíû àëìàã èñòÿéÿíëÿðèí àðà-
ñûíäà éàðûø ýåäèðäè, – ÷îõëàðû áó ýþçÿë ãûçû ÿëäÿ åòìÿéÿ ÷àëûøûðäûëàð.
Áèðäÿí äÿùøÿò êàíû îëàí ÷àé àëëàùû Àõåëîé îíëàðûí àðàñûíäà
ýþðöíäö – îíóí áàøûíäà þêöç áóéíóçó êèìè áóéíóçó âàð èäè, éà-
øûë ñàããàëûíäàí ñó àõûðäû. Áåëÿ áèð ðÿãèáè ýþðÿí áöòöí àäàõëûëàð
ãà÷ûá äàüûëìûøäûëàð. Äåéàíèðà ãîðõóäàí àúû-àúû àüëàéûðäû. Ùåðàêë
îíóí êþìÿéèíÿ ýÿëèá, Àõåëîé èëÿ òÿêáÿòÿê äþéöøÿ ýèðèøäè âÿ
îíóí áèð áóéíóçóíó ñûíäûðäû. Áåëÿ îëäóãäà, Àõåëîé þçöíö ìÿü-
ëóá ùåñàá åòäè, Ùåðàêëäàí þç áóéíóçóíó ýåðè èñòÿäè, ÿâÿçèíäÿ èñÿ
Äåéàíèðàéà, è÷ÿðèñè ÷è÷ÿêëÿð âÿ ìåéâÿëÿðëÿ äîëó îëàí âÿ ùå÷
çàìàí ãóðòàðìàéàí ãÿðèáÿ áèð Áîëëóã Áóéíóçó áàüûøëàäû.
Ùåðàêë Äåéàíèðà èëÿ åâëÿíäè âÿ àðâàäû èëÿ áèðëèêäÿ îíëàð Òðà-
õèí øÿùÿðèíÿ ýåòäèëÿð êè, îðàäà þçëÿðèíÿ åâ-åøèê òèêèá äöçÿëò-
ñèíëÿð. Éîëäà îíëàð áèð ÷àéäàí êå÷ìÿëè îëäóëàð. Áóðàäà îíëàð
êåíòàâð Íåññÿ ðàñò ýÿëäèëÿð, î, þç ýåíèø àò áåëèíäÿ, ïóë èëÿ éîë÷ó-
ëàðû ÷àéäàí êå÷èðèðäè. Ùåðàêë àðâàäûíû êåíòàâðûí àðõàñûíà ìèíäèðèá
þçö èðÿëèéÿ êå÷äè. Î, àðòûã ÷àéûí îðòàñûíäà èäè êè, áèðäÿí Äåéàíè-
ðàíûí ãûøãûðûüûíû åøèòäè, äþíöá áàõäûãäà ýþðäö êè, êåíòàâð îüóð-
ëàäûüû ýþçÿëè ýþòöðöá ñàùèëÿ ãà÷ûð. Ùåðàêë òåç þç êàìàíûíû ãàïäû
âÿ îíóí ñÿððàñò àòäûüû îõ áèð àíäà êåíòàâð ÷àòäû.
Þëìÿêäÿ îëàí Íåññ, Ùåðàêëäàí ãèñàñûíû àëìàã ãÿðàðûíà ýÿëäè
âÿ Äåéàíèðàéà äåäè:
– Ìÿíèì þëöìúöë éàðàìäàí ãàíûì àõûð. Îíó éûü ñàõëà, îíóí
ìþúöçÿëè áèð ýöúö âàðäûð. ßýÿð ùÿð ùàíñû áèð âàõò Ùåðàêë ñÿíè
146
äàùà ñåâìÿñÿ, ìÿíèì ãàíûìû îíóí ïàëòàðûíà ñöðò, îíäà îíóí
ñåâýèñè éåíÿ ñÿíÿ ãàéûäàð.
Äåéàíèðà êåíòàâðà èíàíäû, îíóí ãàíûíû éûüûá ýèçëÿòäè.
Ùåðàêë Äåéàíèðà èëÿ Òðàõèíäÿ ìÿñêÿí ñàëûá ìåùðèáàíúàñûíà
éàøàäûëàð. ×îõ ÷ÿêìÿäè, îíëàðûí áèð îüëó îëäó.
Èëëÿð êå÷äè. Îüëó áþéöäö. Ùåðàêë òåç-òåç åâäÿí ÷ûõûá âóðóø-
ìàüà ýåäèðäè. Áèð äÿôÿ î, éöðöøäÿí óçóí çàìàí åâÿ ãàéûòìàäû,
îäóð êè, Äåéàíèðà áÿðê òÿøâèøÿ äöøäö. Î, ùàçûðëàøûðäû îüëóíó ýþí-
äÿðñèí êè, àòàñûíû àõòàðûá òàïñûí, áó çàìàí Ùåðàêëûí ýþíäÿðäèéè
ãàñèä ýÿëèá äåäè êè, ãÿùðÿìàí ñàü âÿ ñàëàìàòäûð, åâÿ ãàéûäûð âÿ
ãàáàãúà éàä þëêÿëÿðäÿí ýþòöðäöéö ÿñèðëÿðè ýþíäÿðèð. Äåéàíèðà
ÿñèðëÿðèí àðàñûíäà ãåéðè-àäè ýþçÿëëèéÿ ìàëèê îëàí áèð ãûç ýþðäö âÿ
ãàñèääÿí îíóí êèì îëäóüóíó ñîðóøäó. Ãàñèä ùèéëÿýÿðëèêëÿ úàâàá
âåðäè êè, áó, ñàäÿúÿ ÿñèð äåéèë, ìÿüëóá îëìóø ÷àðûí ãûçûäûð.
Ùåðàêë ãàáàãëàð îíó àëìàã èñòÿéèðäè.
Äåéàíèðà ýþðäö êè, øàùçàäÿ ãûç îíäàí úàâàí âÿ îíäàí ýþçÿë-
äèð âÿ áåëÿ ôèêèðëÿøäè êè, Ùåðàêë äàùà îíó ñåâìÿéÿúÿê âÿ òÿê-
òÿíùà áóðàõàúàãäûð. Î, êåíòàâð Íåññèí úàí âåðÿðêÿí äåäèéè ñþç-
ëÿðè õàòûðëàäû: êåíòàâðûí ãóðóìóø ãàíûíû, þç ÿëè èëÿ ÿðè ö÷öí òèêäèéè
òÿçÿ áàéðàì ïàëòàðûíà ñöðòäö âÿ ãàñèäëÿ ïàëòàðû Ùåðàêëûí ãàáàüûíà
ýþíäÿðäè.
Ùåðàêë àðâàäûíûí ùÿäèééÿëÿðèíè ãÿáóë åòäè âÿ åëÿ î ñààò îíó
ýåéìÿê èñòÿäè. Ëàêèí, ïàëòàð îíóí áÿäÿíèíÿ òîõóíàí êèìè, Íåññèí
ãàíûíûí è÷ÿðèñèíäÿí çÿùÿð Ùåðàêëûí áÿäÿíèíÿ êå÷äè âÿ îä êèìè îíó
éàíäûðìàüà áàøëàäû. Ùåðàêë ëÿíÿòÿ ýÿëìèø ïàëòàðû ÿéíèíäÿ úûðäû,
àììà ïàëòàð, àðòûã, áÿäÿíèíÿ éàïûøûá äþçöëìÿç àüðû âåðäè. Ãÿù-
ðÿìàí ãåéçëÿíäè, ÷ûðïûíäû, ãûøãûðäû âÿ äÿùøÿòëè áèð ÿçàá ÷ÿêäè.
Áóíó Äåéàíèðàéà ýÿëèá õÿáÿð âåðÿíäÿ, áÿäáÿõò ãàäûí êåí-
òàâðûí õÿéàíÿòèíè áàøà äöøäö. ßðèíè ìÿùâ åòäèéèíÿ ýþðÿ î, ÷îõ
ìÿéóñ îëäó, êþêñö öñòÿ ãûëûíúûí öñòöíÿ àòûëûá þëäö.
Àðâàäûíûí þëöìöíäÿí õÿáÿð òóòàí Ùåðàêë èíèëòè âÿ ÷ûðïûíòûíû
óíóòäó, ñîí ãöââÿñèíè òîïëàäû, ìåøÿäÿí ÷ûð-÷ûðïû òîïëàéûá, òÿïÿ-
íèí öñòöíäÿ ùöíäöð áèð òîíãàë äöçÿëòäè, øèð äÿðèñèíè îíóí öñòöíÿ
147
ñÿðäè. Ñîíðà î, äÿðèíèí öñòöíäÿ óçàíäû, îüëóíó éàíûíà ÷àüûðûá õà-
ùèø åòäè êè, òîíãàëû éàíäûðñûí. Ëàêèí, íÿ îüëó, íÿ äÿ éîëäàøëàðû áó
õàùèøè éåðèíÿ éåòèðìÿéÿ öðÿê åòìÿäèëÿð.
Áèðäÿí áþéöê ãàðà áèð áóëóä ýöíÿøèí öçöíö þðòäö, èëäûðûì
÷àõäû, ýþé ýóðóëäàäû. Áóëóäóí è÷ÿðèñèíäÿí èëäûðûì òîíãàëû âóðäó,
òîíãàë àëûøäû. Îíóí öçÿðèíäÿí òöñòö ýþéëÿðÿ ãàëõäû.
Áó çàìàí ãûçûë àðàáà áó òöñòöëö áóëóäóí è÷ÿðèñèíäÿ ýþðöíìÿ-
äÿí, ýþéäÿí éåðÿ åíäè, àüûëëû Àôèíà Ïàëëàäà äà þç ãÿùðÿìàíûíû
ýþòöðöá Îëèìï äàüûíà àïàðäû. Îðàäà, Èëàùÿ Ùåðà áàðûøûã òÿáÿññö-
ìö èëÿ Ùåðàêëû ãàðøûëàäû, îíóí ÿëèíäÿí éàïûøûá, àëëàùëàðûí çèéàôÿ-
òèíÿ àïàðäû.

148
 ÌÖÍÄßÐÈÚÀÒ

Ìöãÿääèìÿ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4

ÀÐÃÎÍÀÂÒËÀÐ

Ãûçûë éóíëó ãîéóí . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .11

Áèð àéàüûíäà àéàããàáû îëàí àäàì . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .17
Ýÿìèíèí éîëà äöøìÿñè . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .24
Ëåìíîñ àäàñûíäà . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .27
Àéû äàüû . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .33
Ýÿìèäÿ äàëàøìà . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .36
Áåáðèêëÿð ÷àðëûüûíäà . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .41
Àðãîíàâòëàð Ñàëìèäåññäÿ. Ôèíåé ýþéÿð÷èíè . . . . . . . . . . . . . . .45
Ùÿðÿêÿò åäÿí ãàéàëàð àðàñûíäà . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .50
Éàçîí Êîëõèäà ÷àðûíûí éàíûíäà . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .55
Úàäóýÿð Ìåäåéà . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .60
Àðåñ ÷þëöíäÿ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .63
Ãûçûë éóíëó äÿðèíèí îüóðëàíìàñû . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .66
“Àðãî”íóí ãàéûòìàñû . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .70
Éàçîíóí þëöìö . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .77

ÙÅÐÀÊË

Ãÿùðÿìàíûí äîüóëìàñû . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .83

Ùåðà Ùåðàêëû ìÿùâ åòìÿê èñòÿéèð . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .85
Þçöíÿ éîë ñå÷ìÿê . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .87
Áèðèíúè ãî÷àãëûã.
Ùåðàêë Ùåìåé øèðèíè þëäöðöð . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .91
Èêèíúè ãî÷àãëûã.
Ùåðàêë Ëåðíåé ÿæäàùàñûíû ìÿùâ åäèð . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .94
Ö÷öíúö ãî÷àãëûã.
Ùåðàêë Êåðèíåé õàëëû ìàðàëûíû ãîâóá òóòóð . . . . . . . . . . . . . . . .97
149
Äþðäöíúö ãî÷àãëûã.
Ùåðàêë éåð öçöíö Åðèìàíô ãàáàíûíäàí õèëàñ åäèð . . . . . . . . .101
Áåøèíúè ãî÷àãëûã.
Ùåðàêë Ñòèìôàë ãóøëàðûíû ãîâóð . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .105
Àëòûíúû ãî÷àãëûã.
Ùåðàêë Àâýèéèí òþâëÿñèíè òÿìèçëÿéèð . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .108
Éåääèíúè ãî÷àãëûã.
Ùåðàêë Êðèò þêöçöíö ðàì åäèð . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .111
Ñÿêêèçèíúè ãî÷àãëûã.
Ùåðàêë Äèîìåäèí àòëàðûíû ÿëäÿ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .115
Äîããóçóíúó ãî÷àãëûã.
Ùåðàêë Èïïîëèòàíûí êÿìÿðèíè ÿëäÿ åäèð . . . . . . . . . . . . . . . . . .120
Îíóíúó ãî÷àãëûã.
Ùåðàêë îêåàíà éîë à÷ûð âÿ Ùåðèîíóí íàõûðûíû
ãîâóá ýÿòèðèð . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .124
Îí áèðèíúè ãî÷àãëûã.
Ùåðàêë äöíéàíûí î áàøûíà ýåäèá Ùåñïåðèäëÿðèí
àëìàëàðûíû ÿëäÿ åäèð . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .128
Îí èêèêíúè ãî÷àãëûã.
Ùåðàêë þëöëÿð ñÿëòÿíÿòèíÿ åíèð âÿ Êåðáåðÿ ãàëèá ýÿëèð . . . . . .134
Ùåðàêëûí ÿñèð äöøìÿñè . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .140
Ùåðàêë Ïðîìåòåéè àçàä åäèð . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .142
Ùåðàêëûí àõûðû . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .146

150
ELLADANÛÍ ÃßÙÐßÌÀÍËÀÐÛ

“ÞÍÄßÐ ÍßØÐÈÉÉÀÒ”

ÁÀÊÛ-2004
 Áóðàõûëûøà ìÿñóë: ßçèç Ýöëÿëèéåâ

Òåõíèêè ðåäàêòîð: Ðþâøÿí Àüàéåâ

Òÿðòèáàò÷û-ðÿññàì: Íÿðýèç ßëèéåâà

Êîìïéóòåð ñÿùèôÿëÿéèúèñè: Ðÿâàí Ìöðñÿëîâ

Êîððåêòîðëàð: Åëìèðà Òåéìóðîâà

Ïÿðèíàç Ñÿìÿäîâà

Éûüûëìàüà âåðèëìèøäèð 15.08.2004. ×àïà èìçàëàíìûøäûð 26.11.2004.

Ôîðìàòû 60õ90 1/16. Ôèçèêè ÷àï âÿðÿãè 9,5. Îôñåò ÷àï öñóëó.
Òèðàæû 25000. Ñèôàðèø 184.

Êèòàá “Øÿðã-Ãÿðá” ìÿòáÿÿñèíäÿ ÷àï îëóíìóøäóð.

Áàêû, Àøûã ßëÿñýÿð êö÷., 17.