GROBY ŚWIĘTYCH POLSKICH

przez

ks. H. Antoniewicza
ZESZYT PIERWSZY.

Oddrukowano z Tygodnika Maryaiiskłego

Diukiem Theodora Hcnelzka w N . Piekarach
 i.
Kraków. 15 Maja 1849.
Zbliżając się do Krakowa, jakieś dzi­
wne niepojęte uczucie rozrzewnia serce, które za
każdym krokiem, coraz swobodniej i boleśniej się
rozwija. Są to w początku pojedyncze glosy, któ­
re na dnie duszy się odzywają, glos nadziei, ża­
lu, tęsknoty, mifości przechodzą w akordy i roz­
pływają się harmonią przedziwną [ Niewiem czyś
doznał w życiu chwil takich lecz jakież szlachetne
serce onych nie doznało? chwil, w których myśl
uczuciu ustępuje gdzie usta się uśmiechają, oko pła­
cze, a serce niemoże zdać sobie sprawę z przy­
czyn tego wnętrznego usposobienia i rozrzewnie­
nia. Takie uczucie owładło duszę moją, gdym w

kn 3T5 zmroku wieczornym dostrzeg w oddali wieże ko­

ściołów Krakowskich i ten zamek na Wawelu;
gdym w oddali szum wezbranej posłyszał deszcza­
mi Wisły! Była to właśnie ta godzina tak urocza
» tajemnicza gdzie .światłość dniowa poczyna się
gubić wcieniach wieczornych, gdzio gwar życia
przechodzi w błogą ciszę uśpienia całej przyrody^
godzina w której dusza rzewniej czuje, serce go.*»
 - 4 -
recéj bije. oko boleśniej płacze; godzina która mimo
wolnie myśl do nieba zwraca! To przejście dnia
w noc, jakże żywo przypomina nam te przejścia
bolesne w życiu naszem, ze światłości wiary, w
noc powątpiewania, z uroków nadziei, w odręt­
wienie odłudzeri, z życia jasnego w Bogu, w ży­
cie świata rozwicbrzone. O szczęśliwy, komu'po
takiej nocy jutrzenka wiary na nowo zabłysła —
komu po takiej ciszy, głos nadziei na nowo z nie­
ba zadzwonił!
Ach taka godzina, tych przejść bolesnych, jest
jakby godzina siała na zegarze życia, a w koło
niéj, brzęczy jak rój muszek ten czas rozdrobnio­
ny na minuty, sekundy, ciągłego ruchu ! Duszy na­
szej uczucia, są to struny lutni, już naciągnięte,
czekają tylko na rękę, klóraby je potrąciła, aby
się rozbrzmiały śmiechem lub płaczem! O, te go­
dziny wieczorne, były dla mnie najpożądańszemi
życia godzinami, ile mi one szczęścia i boleści
przyniosły !
Tętniły kopyta końskie, na gościńcu z Wieli­
czki do Krakowa wiodącym, poczlylion wśród
wieczornej ciszy, wesołe wytrąbywał tony, któ­
rym gromadki dziatek, igrające pod cieniem na pół
wypruchniałych, kurzawą pokrytych wierzb, z
taką się radością i ciekawością przysłuchiwały!
Wiesz jak miłem i ulubionem była zawsze dla
mnie drzewem la wierzba, tak polska, tak naro­
dowa, która ,iestety musiała li^anić w tak wielu
miejscach, wysmukłej, ale czczej topoli. Ta wierz­
ba, która przez tyle już wieków, tak wiernie strze­
że, ocienia, zasłania, ogradza polskie chaty. Ona
zdaje się podzielać i niedolę naszą, wyraz jéj tak
smutny i bolesny, w wypruchniałym pnie dzikie
roją się pszczółki, a po pożółkłych listkach białe
snują się motylki; odarte skory, mchem porosłe
konary, gałęzie pocięte, a jednak ukrywa w sobie
soki żywotne, i zielone latorośle ku niebu jakby
o pomoc błogając wyciąga ! I zbliżałem się do Kra­
kowa, i przez mglistą powłokę, krzyże wież Kra­
kowskich w duszę zabłysły, i coraz głośniej szu­
miały fale Wisły, jakby jękórn wtórując nieszczę­
śliwego narodu, i odezwały się śrebrnem brzmie­
niem dzwony wieczorne, jakby wtórując modlitwom
serc poranionych!
Zadałeś, abym ci pisał z Krakowa, i czynię za­
dość woli twojej, zaledwie z powozu wysiadłszy.
Jak długo tu pobyt mój przedłużę niewiem, [lecz
pisać Ci będę. Jeśli chcesz i sądzisz, że Ci bę­
dę pisał o Krakowie, bardzo się mylisz — ja Ci
z Krakowa pisać będęnie to co oczy ujrzą, co
uszy posłyszą, ale to co serce poczuje, to co Bóg
do serca przemówi !
Kraków jest wspomnieniem — Kraków jest na­
dzieją naszą! Pokąd jeden kamyczek Krakowa po­
zostanie, nie zaginie nowej Polski, nadzieja ! Ale
gdy mówię o nowej Polsce, nie rozumiem, o ta­
kiej jaką zapalona namięlnem sercem myśl wy-
 - 6 _
marzyła i marzy ciągle. Ale o nowej Polsce, od­
budowanej na starej wierze i cnocie. Bo ci co
odrzuciwszy te dwa węgielne kamienie, chcą wy­
nieść gmach potężny, podobni są do tyeh, o któ­
rych mówi pismo święte : ,Xić są... obłoki bez­
wodne, które od wiatrów tam i sam unoszone
bywają, drzewa jesienne nie użyteczne dwakroó
pomarłe wykorzenione, wały srogie morskie, przez
piany zelżywości swoje wyrzucające, gwiazdy błą­
kające się, którym burza ciemności na wieki jest
zachowana. a Z listu Ś. Judy AposŁ v. 12. 13.
Jest świat, wśróa\ świata, jest Kraków wśród
Krakowa, jest świat duchowy, wśród świata ma-
teryajnego ; świat katolicki wśród świata bezbo­
żnego , świat praktyczny w śród świata teoryi ;
świat prawdy, wśród świata kłamstwa ; świat od
Boga ukochany, wśród świata od Boga odrzuco­
nego ; świat błogosławiony, wśród świata prze­
klętego. Jest Kraków chwalący, wśród Krakowa
bluźniącego Boga ,• jest. Kraków polski, wśród Kra­
kowa socialnego; Kraków Jaeków, Stanisławów,
Kantych, wśród Krakowa Raspailów, Rollinów,
Prudonów. Jest Kraków, klóry przed Bogiem i
Bogarodzicą, wśród Krakowa, który przed Baalem,
idei nieraz najprzewrotniejszéj, ugina ko\ana. J e ­
śli więc chcesz abym Ci pisał, pozwól więc, abym
Ci pisał z tego małego ukrytego Krakowa, który
jako nieustający Wcstalek ogień, zachowuje, ży­
wi, podnieca w łonie swojemu ten święty ogień
_ 7 -'
miłości "Boga i narodu ! Jak na czarnem tle złota
się nić przesuwa, tak ta złota nić polskich, świę­
tych narodowych wspomnień,przesuwa się po tem
tle, łrawem i łzawem przeszłości naszej ! To jest
ta złota nić żywota, którą myśl z błądnika pró­
żnych urojeń i marzeń, w dziedzinę prawdy i świa­
tła w prowadzić może. Tę nić z głębi duszy wy­
snutą, snują dalej i dalej, z pokolenia w pokole­
nie, piękne i szlachetne, miłe Bogu i ludziom, ser­
ca mieszkańców Krakowa !
Chciałem dalej pisać, ale smutne i posępne trąb
tony zwabiły mnie do okna, i w pomroku późne­
go już wieczora, ujrzałem błyszczące lampki przed
obrazem N. Bogarodzicy, odmalowanej na murze
zewnętrznym kościoła P. Maryi ! Gromada liczna
ludzi rozmaitego stanu i wieku, wtórowała stłu­
mionym, jakby łzami przerywanym głosem dźwię­
ków trąb. Na widok tylu kolan ugiętych, tylu
głów ku ziemi kornie schylonych, tylu łez na zi­
mny i twardy bruk cicho spadających, wszelkie
wątpienie o zmartwychwstaniu narodu ustąpić mu­
si ! Te śpiewy do Bogarodzicy, tehną żywotną na
dzieją! Nie zaginie naród, który się jeszcze mo­
dlić umie ! Nie szabla, ale modlitwa, nie krew ale
łzy, nie duma ale pokora, nie filozafia ale wiara,
nie zemsta ale miłość, nieludzie ale Bóg nas zba­
wi ! Zegnam cię, idę modlitwę, łzę, i westchnie­
nie moje z modlitwą łzą i westchnieniem tego ludu-
połączyć! Jutro wieczór da Bóg szczęśliwie docac-
 - 8 -
kać, ten list dopełnię i poszlę Ci go, bo mi tak błogo
podzielać z Tobą to życie, co się w milczeniu i
cichości duszy mojej rozwija! Bóg z Tobą! Dobra
noc!
16go Dzieli przeminął, dzień tak pię­
kny i zbawienny jakich w życiu niewiele naliczyć
można. Mszą św. odprawiwszy raniutko w koś­
ciele P. Maryi, przez dzień cały błądziłem po
ulicachi rynkach Krakowa. Urok jaki Kraków wy­
wiera, nie jest urokiem dla oka, ale dla duszy.
Kto z ciekawością Turysty, obiegnie to miasto i za­
kłady jego i pamiątki jego, ten w krótkim cza­
sie zaspokoiwszy zimną ciekawość swoje niechaj
nie żąda od starego Krakowa aby go bawił, i nu­
dne rozpraszał chwile bo stary Kraków płacze, bo
kocha, bo ufa, a kto od łez ucieka, kto wiarę
utracił, kto z miłością wyziębił nadzieję, czego
ma się jeszcze błąkać po tym cmętarzu grobo­
wych przeszłości pamiątek, bo Kraków stał się tą
Jerozolimą, nad którą Jeremiasz prorok, lemi du­
szę wskroś przenikającemi zapłakał słowy: „Jako
„siedzi samo miasto pełne ludu, stała się jako wdo-
..wa, pani narodów; księżna powiatów stała się
„hołdowną. Płacząc płakało w nocy, a łzy jego
„na czeluściach Jego, niernasz ktoby jo cieszył
„Drogi Sion płaczą, że niernasz ktoby szedł na
„święta uroczyste, wszystkie bramy jego pokazo­
w e , kapłani jego wzdycha-jący, panny jego znę-
„dzone, a sama gorszkością ś c i ś n i o n a ! — Jako
_ 9 _
„okrył Pan mrokiem zapalczywości swój córkę/
„Sion, z rzucił z Nieba na ziemię sławną Izrael,
„a nic wspomniał na podnóżek nóg swoich w dzień
„zapalczywości swojej ! . . Siedli na ziemię umil-
„kli starcy ,córki Sion, posypali popiołem głowy
„ s w e . przepasali się włościen,nicami, zwiesiły do
„ziemi głowy swe panny J e r u z a l e m — Klaskali
„nad tobą rękoma wszyscy mijający drogę, swi-
„stali i chwiali głową swoją nad córką Jerozo­
l i m s k ą mówiąc: I onoż to jest miasto doskona­
l e j piękności, wesele wszystkiej z i e m i ? . . . Jako
„pośniedziało złoto, zmieniła się barwa najlepsza,
„rozmiotano kamienie świątyni 'po rogach wszech
ulic, Przysechł język ssącego do podniebie­
n i e jego, dla upragnienia, dzieci prosiły chleba,
„a nie było ktoby im ułamał... Gdyśmy jeszcze
„stali, ustały oczy nasze, na pomoc naszą próżną,
gdyśmy się oglądali pilnie, na naród, który zba-
„wić nie mógł!** 1) —
Z Jeremiaszem w ręku trzeba się [ rzeetiodzić po
ulicach Krakowa, aby zrozumieć tę boleść w któ­
rej tonęła dusza tego proroka Izraela, te głosy co
jak z porwanych lutni stron się wydobywały, prze-
nikłyby zgrozą, żalem, boleścią, dusze nasze, a
na otwarte rany serca, jako balsam rosy niebie­
skiej, padłyby i te słowa nadziei i pociechy, kló~
remi Jeremiasz upadły i znękany naród swój krze-
1) Ti en', Jrmniasza. rnz, I. 2. 4.
 — 10 -
pił i do Boga nawracał! — Tu każdy dom, z l)
ciemnym wchodem, z temi krętemi tajemnicze!
schodami, z temi potężnemi, żelazem' okutemi bn
mami, to jak pomniki grobowe, naftym rozległym
miasta cmętarzu, długiemi rozłożone i krzyżujące
s'ę rzędami. Lecz jeśli chcesz szukać w Krako­
wie odblask chwały polskiej, jeśli chcesz posły­
szeć oddźwięk boleści polskiej — o w tedy ten
urok dla Ciebie nie będzie przemijającym objawem ,
za każdym krokiem, nowe czarodziejskie obrazy
rozwijać się będą na dnie duszy Twojej! Lecz gdziesz
szukać tych pamiątek chwały i boleścipo!skiej? O czy
nie słyszysz? Z tego powietrznego wież miasta, dzwo
ny rozkołysane, na takie dają ci odpowiedź pytanie!
Tonie ludzkie g ł o s y — tonie dzisiejsze głosy, to *
nie są głosy tych fałszywych proroków o których
mówi Ezechiel: „Biada prorokom głupim którzy
„idą za duchem swoim a nic nie wiedzą . . . .
„Widzą próżności, a prorokują kłamstwo, mówiąc:
„mówi Pan ! gdyż ich Pan nie posłał . . . . przeto
„że zwiedli lud mój mówiąc: pokój, a nie masz
„pokoju — a ten budował ścianę, a ci polepiali
„ją gliną bez plew. Mów do tych którzy polepinją,
„bez przesady, że upadnie, bo będzie zalewający, i
„dam kamienie wielkie zwierszchu padające, i deszcz
„wiatr wichru rozwalający . . . . prorocy Izraelscy "
„którzy prorokują do Jeruzalem i widzą mu wi»* /
„dzenie pokoju, a ono niemasz pokoju mówi Pan
, . B ó g ! — Za to, żeście zasmucali serce sprawie-
- li —
„dliwego kłamliwie, klóregom ja nie zasmucił, ą
„zmacnialiście ręce niezbożnego, aby się nie na­
w r ó c i ł od drogi swoiéj złej, a żył, przeto próżno-
„ści nie ujrzycie i proroctwa prorokować nie bę-
„dziecie i wyrwę lud mój z ręki waszej, a będzie-
„cie wiedzieli żem ja P a n ! " (2) —
Głosy tych dzwonów to są głosy tylu wieków!
One wtórowały jękom bcleści i okrzykom radość',
one odprowadzały do grobu mieszkania zwłoki kró­
lów i hetmanów, one wprowadzały w bramy mia­
sta wojsko zwycięzkie — one, gdy Polska w gro­
bie legła nie zamilkły — ale dzwonią i ciągle dzwo­
I nią, pokąd nie wydzwonią godzinę zmartwych­
wstania. Idź za głosem tych dzwonów, one cię
wprowadzą w świątynią Pańską — w świątynią
pamiątek narodowych! Czas i złość ludzka poni­
szczyły, wytępiły, poburzyły pamiątki nasze! ko­
ściół pod którego opieką Polska tak wielką i po­
(
tężną została, dziś został stróżem lej wielkości po­
mników — Zburz Krakowskie kościoły, a ctż z
tych skarbów przeszłości naszej nam pozostanie?
| O każdy który chce Polską mieć bez wiary, stukaj
musi pamiątek jéj, tego zarodu przyszłej jéj wiel­
kości w przybytkach tejże wiary StéJ • Bo^aźń i
drżenie, nadzieja i pociecha porusza serce, na sa­
mym wstępie do tych tak wspaniałych, bogatych,
starożytnych kościołów Krakowskich — Jak niebo
granitowe potężne sklepią się nad głową mury —
jak szum z krzydeł cherubina, grzmią organy, nie
2
 . _. 13 __
tt zimnych ścian, ale w gorącej duszy ach wywo­
łując — Na ołtarzach Bóg — a w około ołtarzów,
jakoby pod strzegącem Boga samego okiem, mar­
murowe i spiżowe posągi — oko je wszędzie do­
strzeże — serce wszędzie odgadnie — ręka się ich
dotyka noga po nich depce — O jeśli Boga się
nie boisz, zadrzyj na widok tych grobowych po­
sągów! Oko w zimnym wykute marmurze płomie­
niem gniewu się roziskrzy podniesie się grożąc ta
granitowa ręka, a z wydrążonych spiżowych pier­
si, wydobędzie się głos sądu — sądu umarłych
nad żywemi! Chwała nasza, to chwała Boska,
usta które Bogu bluźnią — niech nie wzywają zu­
chwale imienia naszego; serce rozpustą i bezbo­
żnością roztoczone, niechaj się nie zasłania tar­
czą imienia naszego! Nie znacie Boga i nas nie
znajcie — Bóg was nie zna, i my was znać nie
chcemy! My dla Ojczyzny wszystko uczyniwszy,
chwałę naszą złożyliśmy w pokorze, u stóp krzyża
Chrystusowego! Wy coście uczynili, że gardzi­
cie Bogiem, że nad Boga się wynosicie, mówiąc
a któż on jest abym go słuchał! Chwała dzieł
waszych przy was zostanie — łzy, krew — zni­
szczenie i zguba ! O im lepiej się wpatrzymy, wży-
jemy, w ten świat marmurowy, tém głośniej ode­
zwie się lu prawda w duszy naszej — Ze Polska
jakby macierzyńskiem mlekiem wiarą wykarmiona
dla braku sił żywotnych wpadła w śmiertelną nie­
moc. x której tylko wiara ją wydzwignie. O aa
-15-
próżno cieszy się nieprzyjaciel ie Polska w g ra­
bie już złożona! ten który kopie dla narodów gro­
by — i naród z grobu wydzwignąć podoła! ta
Wszechmocność, która z grobu -Łazarza w życie
wywołała, i naród cały skrępowany więzami
wnętrnej i zewnętrznej niewoli, rozwiązać w ży­
cie potrafi! Opękłyby już oddawna te więzy zewnę­
trzne, gdybyśmy coraz bardziej a bardziej nie ście­
śniali tych więzów grzechów naszych, gdybyśmy
zuchwale nie wyłamywali się spod téj mocy, któ­
ra śmierć i zmartwychwstanie daje, mówiąc: Nie
ty Boże! — ale my skrzesimy Matkę naszą — nie
łzami, pokutą i cnotą, ale rozpustą, swawolą (zbyt­
kami).
O jeśli ją takie bolesne, czarne, rozpaczliwe my­
śli owioną, jeśli duch w wierze, nadziei, miłości
słabnicć poczyna, idz do Krakowa, a poznasz że
jest jeszcze życie w narodzie, zaród przyszłego zba­
wienia! Idz z kościoła do kościoła, przypatrz się
już nie tym marmurowym, ale tym żyjącym posą­
gom, klęczącym u stóp ołtarzy, a posłyszysz tę cią­
głą, nieustającą, rzewną modlitwę, co Anioł «•n-
5
rodu bez przestanku zanosi do stóp tronu Boskie­
go! usta Twoje zawołają w radości — Kraków
kocha, Kraków się modli — Kraków cierpi, a serce
odpowie.* w pokorze w modlitwie, miłości, cierpie­
nia zbawienie nasze! Byłem dziś na Majowem
nabożeństwie, które bardzo przykładnie, przy li­
cznym ludzi odbywa się zejściu! O jakie nie ko-

cha6 Krakowa, kiedy Kraków Matkę Boską tak
kocha! Ale już późno w noc, gwiazdeczki mi­
gają na niebie, a lampki u stqp Matki Boskiej już
pogasły — Anioł pierwsze zapaliła drugie poga­
sił, cześć Maryi z niemi wznosiła się ku niebu —
• błogosławieństwo Maryi z nieba spływa na ziemię !
Dobranoc.
II.
Grób ś. Bronisławy
. . . . Przy odgłosie dzwonów porannych,
zwiastujących ludziom dzień świąteczny, przebu­
dziłem się. Było to właśnie pierwszy dzień zie­
lonych świętek, dzień zesłania ducha ś. na Apo­
stołów, na których kościół Chrystusa jak na 12tu
węgdielnych spoczywa fundamentach. Przegląd woj­
sk odbywał się na rynku Krakowskim, a dzwony
zdawały się głośniej i groźniej bić, jakby chciały
pszygłuszyć brzęk broni i rżenie koni. Ciężko i
duszno było na sercu, odprawiwszy Mszą ś. chcia­
łem za mury miasta wyjechać, ale dokąd ? Promień
słońca przebijając się przez mgły poranne, jasnym
światła strumieniem oblał kopiec Kościuszki, i dał
na to pytanie odpowiedź! Tam kazałem się za-
wieść, ale inny był cel téj wycieczki mojej ! Chcia­
łem się wcielić sercem w życie duchowe Krako­
wa — chciałem pojąć Kraków pod względem reli­
gijno, katolickim — Ale takie pojęcie tylko pokor­
na dać może modlitwa; dla tego postanowiłem od-
15 —
być pobożną po kościołach Krakowskich pielgrzym­
kę i pomodlić się u każdego z tych grobów śś.
Polaków i Polek, które Kraków posiada! S tych
to grobów wyjdzie zmartwychwstanie narodu! to
był cel przedłużenia pobytu mego w Krakowie,
w przejeździe do Grefenburgu! Nie spodziewaj się
więc abym ci w listach moich przesyłał opisania
— abym ci jakichkolwiek udzielał politycznych spo­
strzeżeń — abym ci wyszczególniał jakiego pę­
dzla ten lub ów obraz, abym ci opisywał bogactwa
i piękności klasztorów i kościołów tutejszych —
inni to lepiej uczynią — ja nie wiem i nie mogę —
w zupełnie innym odwiedzałem te groby duchu.
Chciałem się modlić i do zimnego, grobowego przy­
tulić serce kamienia, i na grobowym kamieniu wy­
począć myśli, po długiej i ciężkiej życia wędrówce!
Chciałem się pomodlić tą modlitwą która wzmacnia
duszę miłością, wiatą i nadzieją! Serce i oko rze­
wną łzą zapłakało, która na zimnym pozostała
grobu marmurze! O żebym mógł przesłać ci choć
jedne taką łzę — jedno słowo modliwy, ale ta łza
skamieniała, tego słowa nie odbiły nawet skle­
pienia kościoła — w sercu ożyło w sercu obumar­
ło, ale Bóg je posłyszał! I s téj całej pielgrzymki,
I cóż mi pozostało? błoga, święta pamięć, pamięć
żem był na tych kilka chwil szczęśliwym — a ta­
kich pamiętek, o jakże mało w życiu naliczyć mo­
żna! każde uczucie nim przejdzie z serca w myśl,
leż traci z świeżości swoićj — ale jak się la myśl
 ••^H
_ 1 6 -
*łowem rozwinie, to tylko kwlal zwiędniały, na
który patrząc ciężko odgadnąć, że miał kiedyś bar­
wę i woń, ale dla tego który kocha, i suchy kwia­
tek miłą jest pamiątką, i suchem niewzgardzi sło-
Avem! — Wyjechałem z Krakowa, piękna, uroczna,
zachwycająca nadwiślańska okolica w całej piękno­
ści krąBobrazu rozwinęła się duszy. Cisza Nie­
dzielna, to cisza tak wymowna, która każdemu wie­
rzącemu sercu daje odgadnąć dzień świąteczny, dzi­
wny temu obrazowi nadawała powabu i oko swo­
bodnie błądziło po tych pagórkach, łanach, łąkach
i gajach, a w sercu było tak cicho! Szmer i gwar
miasta uciszał się z oddaleniem, ale tém głośniej
i żałośniej szumiały fale Wisły, jakby stare polskie
opowiadając legendy. Przy zielonych jéj brzegach,
już nie było widać rozpiętych sieci rybackich, bo
to Niedziela; łódki przy brzegach się kołysały, o-
płukiwane srebrną wisły pianą, a rybki swawolne
Igrały wpromieniu słońca! O kiedyż porwą się te
sieci namiętności które świat wyprządł z dna duszy
naszej — Kiedyż jako rybka srebrna, mysi nasza
igrać będzie w promieniu łaski Boskiej! Kiedyż
przyjdzie dla serca naszego, po długich pracach i
boleściach la Niedziela odpocznienia w Bogu. Dziś
błądziemy i płaczemy nad brzegami rodzinnej Wi­
sły, jako niegdyś ukochany lud od Boga, Izrael błą­
dził i płakał nad brzegami obcych rzek, „Nad rze­
pkami Babilońskiej ziemi tameśmy siedzieli i płaka-
alt, gdyśmy wspominali na Syon. Na wierzbach
-17
„w pośród niéj powieszaliśmy muzyczne nacxynîa
„nasze. Bo nas tam pytali, którzy nas w niewolą
„zagnali, o słowach pieśni . . . . Jakoż mamy śpie-
,Vać pieśń Pańską w cudzej ziemi? Jeśli Cię za­
p o m n ę Jeruzalem, niech zapomniana będzie pra-
„wica moja. Niechaj przyschnie język mój do pod­
niebienia, jeślibym nacie nie pomniał— Ps. 136.
Oderwawszy Polskę od Boga i kościoła, obcy­
mi zostaliśmy w własnym domu naszym, i nie-
chcąc w pokorze wielkości naszej jako dzieci ko­
ścioła ugiąć kolana przed Bogiem, w poniżeniu mu-
siemy przed obcą uginać je władzą! Serca naszf
które po Polsku kochać nieumieją, martwe zostały,
a zagasiwszy ogień miłości ogniem namiętności
wygorzały — rozumy nasze, które po Polsku już
myśleć nie umieją — szukają w ciemnościach za-
wikłanych teoryi, zbawienia! Bo miłość Polska
była zawsze szlachetna, pełna poświęcenia, nie ma­
jątku i życia tylko ale poświęcenia siebie samego
Bo myśl Polska była zawsze jasna, praktyczna,
dziś najdziwaczniejsze tworzy zdania i zasady, któ­
re jako niedonoszone dzieci w świat ciska, przed­
wczesne gotując dla nich groby! Mamy dziś cmę-
tarz ciał — cmętarz duchowy, ale na grobach tego
cmętarza niemasz krzyża!— I jadąc dalej tą tak
piękną drogą— przez ponurą kamienną bramę wje
chałem na podwórze klasztoru zwierzynieckiego
panien Norbertanek. Klasztor ten według kroniki
Polskiej Miechowity, założył Jaksa książę Serbs-
 -18-
kî. Jako twierdza warowna, i polężnenii murami
i basztami, zdaje się strzedz brzegu Wisły. Za­
łoga Zamku tego — kilkanaście zakonnic bronią
ich ciągła we dnie i w nocy modlitwa. Zburzone
dziś mury i baszty zamku Wawelskiego, ucichły
w -nim już grzmiące muzyki, i trąb rycerskich od­
głosy, ale o mury zamku Zwierzyńskiego, obiły
się wszystkie tylu wiekowe burze. Króle i Hel-
many umierają, dziewica Bogu poświęcona w kla­
sztorze nigdy nie umiera, to ten kwiat wonny który
ciągle usycha i odradza się, opada i kwitnie ! Lu­
dzie patrzą z pogardą na tych którzy z przestron­
nego świata w ten ciasny świat klasztorny wstę­
pują — ale Bóg innem patrzy okiem, i jakże od­
mienny będzie sąd jego! — I fale Wisły od tylu
wieków wtórują tym hymnom które od tylu wie­
ków na chwałę Bogu brzmią w Zwierzynieckim
klasztorze! Wysiadłem z powozu, Msza św: się
odprawiała, wszedłem do kościoła właśnie w téj
chwili gdy kapłan, przenajświętszą podnosił hostyą!
Organy zamilkły, a ich miejsce zastąpiły, głębokie
westchnienia, ukorzonego z nachylonem ku ziemi
czołem ludu. Msza ś. się zakończyła, lud się w
milczeniu rozchodził — ukląkłem przed obrazem S.
Bronisławy, u stóp ołtarza na którym święte, jéj
spoczywają szczątki! Chcesz abym ci co napisał
o życia ś: Bronisławy? Życie biednej zakonni­
cy _ to modlitwa, pokora, mifość. i cierpienie,
nrzYJed* râèzej 'l" KrakoWń. kl<>luiij pomódl się.
- 1 9 -
i spojrzyj na ten obraz! On ci całe jéj objawi
życie! Te oczy łzawe, tęsknotą wydatne, w-nie­
bo wzniesione, te ręce skrzyżowane, te usta na
pół otwarte ! oto cały B. Bronisławy żyw ot —
Módl się. a odgadniesz to pełno wewnętrznych ob­
jawień życie, jakie tylko w klasztornych murach,
w takiej może rozwinąć się doskonałości ! Na Wa­
welskim zamku grobowa cisza, w około grobu Bro­
nisławy życie swobody i błogosławieństwa — bo
cnoty iéj, z wieku w wiek, z serca w serce prze­
chodzą, i gruby biały płaszcz Norbertański, prze­
był nie jedną królów purpurę — i wieniec z cierni
i róż spleciony, oblubienic Chrystusowych, prze­
trwał perły i drogie korpn ziemskich kamienie!
Wyszedłem z kościoła tę pierwszą do grobów śś.
polskich odprawiwszy stacią — Wiesz zapewne
w jak dziwny sposób ciało téj świętej odkryte zosta­
ło. Jest w tern wynalezieniu coś tak rzewnego,
słodkiego — jak miód pszczółki — bo też pszczół­
ce to wynalezienie winni jesteśmy — Wkościele
Bożym tak tajemnicze ma ta pszczółka powołanie,
wyrabiając tak misterną sztuką ten wosk przejrzy­
sty co na chwałę Bogu płomieniem topnieje na oł­
tarzach naszych! Ale Polska, polską pszczółkę
szczególniejszym] kochać winna sposobem, bo ona
słodszo nad miód, jaśniejsze nad wosk wykryła nam
święte Bronisławy ciało. W roku 1612 słychać
było wielki łoskot młotów, kielni i innych narzędzi
mularskich, w kościele Zwierzynieckim. Kapra-
 — 20 —
-21 -
wiano mury kościelne, ale gdy jedne wazką roz­
kilka smutnych grobowych pamiątek. I spojrzałem
padlinę muru kofo wielkiego 01tarza chciano za­
na ten kopiec, i spojrzałem na tę kapliczkę, i uj-
murować, przy pierwszym uderzeniu miota, szum i
zrałem na wierzchołku téj usypanej góry jakby
brzęk słyszeć się dał. Mularze wstrzymują zdzi­
cień wielkiego człowieka, jakbym mógł posłyszeć
wieni robotę, a rój wesołych brzęczących pszczó­
uderzenia tego pod siermięgą tak szlachetnie tak
łek, wyleciał tym rozpadliny otworem latając swo­
potężnie bijącego serca — i ujrzałem u stóp téj
bodnie po kwiatkach woniących na Ołtarzach ko­
Wysypanej góry postać Anielską klęczącą i mo­
ścioła, ale gdy chciano dalej pracować, pszczółki
dlącą się w pokorze i miłości — Tadeusz i Bro­
jakby w oburzeniu rojnie się skupiały — inajerzo-
nisława! O jakże się wszystko tu zmieniło. Tu
nemi żądłami broniły téj rozpadliny. Zdziwieni
gdzie się dziś ta kapliczka tuli do zielonej kopca
robotnicy przywołali księży; biedne pszczółki po­
ściany, niegdyś gęste, nieprzystępne szumiały lasy
mimo brzęku i ządełek ustąpić musiały — runął ka­
— tu rzadko noga postała ludzka, zwierz drapieżny
wał muru i wszyscy padli na kolana — przed trumnę
był jedynym panem — żadna droga temi nie pro­
B. Bronisławy — a pszczółki nie mogąc dalej w
wadziła lasami, a mehem kilkawiekowym porosły
ukryciu pielęgnować i strzedz tego kwiatu, wyle­
olbrzymie drzewa, przeżywszy wymierzoną liczbę
ciały oknami świątyni, wyrabiając wosk na Ołtarz
lat, waląc się strzaskiem, przerywały tę grobową
Bronisławy! Uczmy się od tej pszczółki naszej,
ciszę — i zwierz strworzony zaryczał w legowisku
jak wszystko w słodycz miodu w sercu naszem
swojem, i ptak drapieżny, z gniazda sploszonem
przerabiać mamy, a żądła tylko przeciw tym uży­
leciał skrzydłem — i znowu wszystko do grobo­
wać, co nam chcą wydrzeć Boga s serc naszych, to
wej powracało ciszj tylko świst węża się odzy­
jest żądła obrony — ale nie zemsty, zazdrości, nie­
wał, który po wybujałych czołgał się zielskach.
nawiści. Dla pszczółki niemasz trucizny — bo
Ale tę leśną ciszę co wieczór odwiedzał Anioł
ona truciznę w miód i wosk przerabia — Ach a
ziemski. Otwierała się fórtka pobliskiego Zwie­
my częstokroć wszystko w żółć i gorycz przemie­
rzynieckiego klasztoru, biały płaszcz w śród ciem­
niamy dla siebie i tych co nas otaczają! . . . .
nych i gęstych przesuwa się zarośli — Bronisława
Kazałem się zawieść na kopiec Kościuszki — A-łe
w tę puszczą udaje się na modlitwę! Aniołowie
tu jak wszędzie Polska chwała Polską łączy się
strzegą dróg iéj — dzikie zwierzęta z uszanowa­
wiarą. U stop kopca mała uboga kapliczka, oko­
niem Jéj ustępują, milczą ptastwa leśne i chwiejąc
cona sztachetami, a obok niéj domek pustelnika i
«ię na wietkich gałązkach, przysłuchują się jéj
 — 22 — -23
•modlitwie, jakby chcąc od niéj nauczyć się Boga
hwalić. Bronisława przyklęka, i korne ku ziemi 111.
nachyla czoło, a ziemia milczy w koło niéj — a
drzewa szumią poważnie jakby chciały zastąpić Grób B. (Jedrojca!
organów brzmienie — Bronisława podnosi głowę Ciemny już mrok zapadł pośpieszam przesłać 'ci
uzupełnienie dnia dzisiejszego! — O tyle gwiazd
— oko iéj szuka Boga na niebie, a gwiazdy lej
błogich świeci w sercu mojem, ale na tle ciemnem
opowiadają chwałę jego — Bronisława się modli
i bolesnem, jakby na zachmurzonem niebie! Wzią­
— a Aniołowie unoszą przed tron Boga Jéj mo-
łem pióro do reki, ale uczucia przebudzone w duszy,
dliwę— Serce jéj miłością rozpłomienione a pło­
jak przebudzonych rój muszek, tak gwałtownie dzwo­
mień miłości łzami się rozpływa, i te łzy biedne
nić w myśli poczęły, że niepodobna mi było jasny, pe­
skrapiają kwiateczki na które przez gęste konary
wny z nich obraz wyrobić ! Tylko na dnie cichego je­
rosa paść nie może bo łzy Jéj to rosa; bo w sercu
ziora, cichy i piękny odbija się obraz nieba. Rzu­
iéj niebo! Na temże miejscu gdzie Bronisława tę
ciwszy pióro, stanąłem przy otwartem oknie —
świętą odprawiała modlitwę — dziś nie jedna do
błądząc okiem po tym, w ciszy i cieniu nocy, tak
Bronisławy wznosi się modlitwa — w téj ubogiej
tajemnic pełnym Krakowie. Pomału gwar i zgiełk
ale tak serdecznej kapliczce. Bo na tém miejscu
ruchu dniowego się uciszał, blask księżyca po­
zakończyła Bronisława modlitwę — życie swoje—
srebrzał'kamienne na murach starych niegdyś tak
bo modlitwą było całe życie Jéj! Nie opisuję ci
słynnych Krakowskich sukiennic koronki, z trzas­
téj kapliczki bo ją znasz — znasz len obraz oto­
kiem na żelaznych skrzypiąc zawiasach, zamykały
czony wizerunkami świętej Bronisławy rodziny: B.
się bramy domów, zabrzękły okna, i przez przej­
Iwona Biskupa Krakowskiego — śś. Jacka i Cze­
rzyste szyby, migotały blade świec płomyczki —
sława braci; Anny i Stanisława Prandoła— Odro­
ale i te gasły powoli, coraz rzadziej i rzadziej tętniły
wąża Rodziców— B. Jana Prandoły— Stryja ś.
kroki ludzi jak cienia wzaśitu, snujących się po
Bronisławy! Święta ziemia na której tak święte
twardym bruku — czasami tylko głośny śmiech,
są pamiątki —
lub świst narodowej piosenki, lub głębokie we­
Ks: Karol Antoniewicz. stchnienie, na chwilkę tę grobową przerywało ci­
Kraków. 12. Maja. szę! Błogim lub bolesnym usypiali ludzie snem,
a gwiazdy jedna po drugiej milcząc występowały
na błękit nieba, jakby nocną nad biednym odpra-
 -24 —
wując straż Krakowem. Tak i niegdyś nad tą
kolebką chwały Polskiej te gwiazdy świeciły, dziś
tylko nad grobem, jasnym płaczą promieniem. Pod
ów czas świeciły nadzieją, dziś świecą wspomnie­
niem, ale wspomnieniem — jest nadzieja! Ach
podobnież świecą i wgłębi duszy naszej gwiazdy
Boskich natchnień, ale świat jak ciemna przesuwa
się chmura, aby je zasłonić, namiętności jak wy­
jący grozi uragan zrywa się aby je zagasić, ale
oko miłosierdzia Boskiego czuwa riad temi gwia­
zdkami — o byleśmy sami niechcieli onych zagasić
— pomimo burz i ciemności świeciłyby zawsze
na dnie duszy naszej, pokądby ta dusza, w jasną
światłość obleczona, świecić nie poczęła wieczną
Bogu miłością! I tak myśląc, marząc, mysią i
marzeniem, obiegłem wielką miejsc i czasów prze­
strzeń, i wszędzie i zawsze ujrzałem te dtogi nie­
skończonego miłosierdzia Boskiego, w tak rozmai­
tych szczęścia i boleści pojawach nad 1 udzkością
nad narodem, nad człowiekiem,— nad sobą — j
z głębi rozrzewnionej duszy — dzięki Bogu zło­
żyłem! I usiadłem do stolika, i wziąłem pióro
do ręki i począłem ten list pisać! Przebacz jeśli
nie odpowiem życzeniom twoim, przyjm te rozerwa­
ne myśli jak bukiecik polnych kwiatków, co wzro­
sły na sercu na których jeszcze lśni się jak rosy
kropla łza wspomnień przeżytych, przeżytych co
do istnienia nie przeżytych co do uczucia! Przy­
patrując się towarzystwu ludzkiemu, może ze zbytni»
-25 -
jednostronnego stanowiska, widzę je na dwa roi-
dzielony obozy — jedni pojmują życie, wierzą, u-
fają, i cierpią — drudzy żyjąc życiem złudzenia,
bawią się tem życiem, jak dzieci barwnemi kwia­
tami, które im w ręku więdną i usychają! O, ży­
cie nie jest zabawką ale pracą — nie śmiechem,
ale łzą — nie odpocznieniem ale wędrówką —
Jedna jest tylko ważna sprawa życia naszego,
sprawa zbawienia — wszystkie inne s tą połączo­
ne, zbawienie i błogosławieństwo wydać mogą —
od niéj oderwane, wydadzą gorzkie złudzenia,
rozpaczy owoce! Tak pojmowali tajemnicę życia
święci pańscy — obyśmy podobnie życie pojąć
- zdołali! Tylko święci i siebie i naród zbawić mogą
— Jakże odmienne uczucia napełniają duszę wie­
rzącą, na widok tych wspaniałych grobów, welkich
Królów, Hetmanów, mędrców — a na widok choć­
by najuboższego grobu świętych kościoła Chry­
stusowego — ale przedwszyslkiem jak silnie do
serca, do myśli przemawia każden grób w którym
spoczywają święte Polaków i Polek relikwie! O
kto pragnie tak błogiego doznać uczucia, niech przyj
dzie do Krakowa ! Pożegnawszy modlitwą ka­
pliczkę ś. Bronisławy, wróciłem do Krakowa i
kazałem się w prost zawieść do kościoła u Mar­
ków, należącego niegdyś do klasztora Kanoników
regularnych de pcenitentia BB Martyruml Była to
już godzina południowa — nabożeństwo zakończo­
ne — zadzwoniłem do forty domowej — wpuszcza-
 - 2 6 -
no mnie z uprzejmością, i długim korytarzem przy-'
ozdobionym, starodawnemi wizerunkami —- wsze­
dłem do kościoła, kościół piękny, bogaty — oz­
dobny -— jak wszystkie kościoły Krakowskie któ­
rych nie chcę ci opisywać dla braku czasu i po­
trzebnych wiadomości. Zielony szuwar i wietkie
balsamiczne brzeziny gałąski, wonią ten gmach
napełniały — Piękny to i pełen znaczenia zwy­
czaj majenia i strojenia1 w drzewa i kwiaty domów
i kościołów w ten dzień uroczysty zesłania Ducha
ś. — u nas lak pięknie przezwany dniem Zielo­
nych świątek! Bo to jest dzień nadziei i rado­
ści— dzień odrodzenia na nowy żywot łaski, przez
zesłanie Ducha ś. — Dzień chwały dla całego ko­
ścioła, téj niezwalczonéj na ziemi potęgi, klora
wśród strumieni krwi, w tak wielką świętą moc
wyrobiła się i rozrosła jako drzewo żywota, za­
sięgające do ostatnich krańców świata. Opór ko­
ścioła naprzeciw piekła i świata zamachom, obja­
wia tę siłę Boską która w nim żyje. Jak grad ści­
na kłosy polne, tak kacerstwo dziecko pychy i roz­
pusty odcina nadpruchniałe tego drzewa żywota
gałęzie, aby zdrowe owocne rozzieleniały się la­
torośle! Za każde bluźnierstwo na Boga miota­
ne, znajdzie się zadość czyniąca na przebłaganie
gniewu jego. Za śmiech rozpusty, łza żalu i po­
kuty — za grzech zbytku, zasługa ubóstwa, za
krzywdę bliźniego — miłosierny uczynek. Ludzie
i narody odpadają od kościoła, i giną ludzie, i
— 27 —
narody wracają do kościoła i zmartwychwstają ! —
Jedni wywołują sprawiedliwość, drudzy miłosier­
dzie Boskie nad nami, — jedni krzyż depcą no­
gami, drudzy noszą go w sercu swojéni. Kościół
w upokorzeniu się podnosi, — w prześladowaniu
wzmacnia, — w opuszczeniu rośnie, — bo dzia­
łanie kościoła to działanie Boskie, i ci co chcą ko­
ściół poniżyć, stają się mimowolnie narzędziem do
podwyższenia| chwały i mocy jego.v Tak cicho by­
ło w kościele u Marków, żebyś był brzęczącą po­
słyszał muszkę. Około wielkiego ołtarza dym
zpalonych unosił się w powietrzu kadzideł, ogni­
stym promieniem słońce marmurową złociło posa­
dzkę, odbijając się o lśniąey po ołtarzach metal,—
a wietkie brzozowe gałązki kołysały się przy lek­
kim wiatru powiewie, który ciepłem tchnieniem
przez otwarte przeciągał okna ! Zakrystyan nucąc
piosnkę do Boga-Rodzicy omiatał z prochów ołta­
rze i ławki,-— i patrząc na niego stanął mi przed
oczyma duszy obraz tego ś. Zakrystiana, który
przed tylu laty w tymże kościele tak serde­
cznie przy pracy i modlitwie ten urząd sprawo­
wał. A tym zakrystyanem był B. Gedrojc. Mądrość
Gedrojca była tą mądrością krzyża, którą świal na­
zywa szaleństwem, bo mądrość świata każe świat
kochać, — mądrość krzyża każe światem gardzić.
Zwolennicy świata gardzą tą małą karawaną, któ­
ra ze łzami w oku, z krzyżem na sercu, ciągnie tą
puszczą wszelkiego odludzenia ziemskiego do oj-"
3

czyzny wiecznej śpiewając ten psalm: „Gdy
„Pan nawrócił niewolę Sion, staliśmy się jako po-
„cieszeni; tedy się napełniły weselem usta nasze,
„a język nasz radością, tedy mówić będą między
„narody: Wielmożne rzeczy uczynił Pan z nami!
„Wielmożne rzeczy Pan uczynił z nami: staliśmy
„się weseli. Nawroćże Panie pojmanie nasze, ja-
„ko strumień na południe. Którzy sieją ze łzami
„będą rząć z radością. Idąc szli i płakali rozsie­
wając nasiona swoje, ale wracając się przyjdą
„z weselem niosąc snopy swoje1,1, ps: 125. — I łzami
miłości oblał Gedrojc niwę życia swego i ze sno­
pem pełnym zasług stanął przed Bogiem. I na­
szego życia niwa obfitemi zlana łzami, — ale te
łzy oby tylko pustych nie wydały kłosów. Ge­
drojc Michał, z rodu książąt Litewskich, urodził
się w mieście Bystrzycy w księstwie Litewskim.
Nad kolebką jego, bogata pogoń Litewska, nad gro­
bem jego ubogi krzyż Chrystusa! — Gdy miłość
Ojczyzny łączy się z miłością Boga, wtedy go­
dło narodowe z godłem kościoła związane staje
się chwałą, zwycięztwem, i zbawieniem narodu!
Ojakże często mały Gedrojc, przez okna zamko­
we patrzał w tęskności serca na ten ubogi klaszto-
i ek obok zamku Ojcowskiego, — nie myślą, z któ­
rej jeszcze niemogł zdać sobie sprawy ale uczu­
ciem serca pojmował len świat nowy życia za­
konnego — to niebo klasztorne na ziemi, przez
oderwanie od ziemi i połączenie z Bogiem. I te
-29-*-
tnyśli i te uczucia z wiekiem coraz wyraźniej z nim
się rozwijały — Opływając w bogactwa wzdy­
chał za ubóstwem zakonnem — bo Jezus tak był
ubogi.— „Liszki mają jamy a ptacy niebiescy gnia-
„zda, lecz syn człowieczy nie ma gdzie skłonić gło-
„ w y u u Łuk Ś. roz. 9. w. 58. Szanowany i po-f
wa żany od wszystkich tęsknił za upokorzeniem
i wzgardą dla Imienia tego, który wyrzekł: „Jeśli
„was świat nienawidzi, wiedzcież,iż mnie pierwej
„nienawidził. Byście byli ze świata, świat by co je-
„go było miłowałe Lecz iżeście nie ze świata,
„przeto was świat nienawidzi . . . . . . Nie jest
„sługa większy od Pana swego, jeśli mnie prze­
śladowali i was prześladować będą." U ś. Jana.
roz. 15. w. 18 i nast: — „1 będziecie w niena-
„wiści u wszystkich dla Imienia mego, ale kto
„wylrwa aż do końca ten zbawion będzie." U
Mat: roz. 10. w. 22.— Czystość, posłuszeństwo,
zaprzenie się woli własnej wyrzeczenie się wszel­
kich wygód ciała, wszelkich przyrodzonych pociech
i uczucia, do których mimowolnie serce zawsze tę­
skni, to są te kwiaty tego drzewa krzyża,— bo
aby drzewo taki kwiat wydało, krwią Boską ob­
lane być musi. Kochał Gedrojc krzyż Chrystusa
i w młodym już wieku nosił go w sercu swo-
jem.— w młodym już wieku te kwiaty krzyża w
sercu jego wschodzić poczęły — Anioł stróż i Bo­
garodzica strzegły je przed zimnem tchnieniem
świata, i te kwiaty listki wypuszczały, wiązały sie
 - 3 0 -
w pączki,— czekając na chwilę, gdzieby pełnym
mogły rozwinąć się kwiatem! I ta chwila nade­
szła! I zadzwonił Gedrojc u forty klasztoru By-
strzyckiego, i ta forta dla niego się otworzyła !
Wszedł Gedrojc ciałem w mury klasztorne, wszedł
duszą w niebo!— Gedrojc biedny Braciszek kla­
sztorny, (bo dla głębokiej pokory niechciał przy­
jąć poświęcenia na kapłana mimo wielkich zdolności
i nauk nabytych w Akademii Krakowskiej), stawał
często w okienku ubogiej celki swoiéj, i patrzał
na mury i baszty zamku Ojcowskiego i rzewną
radością biło serce jego, uśmiechały się usta, a łza
wdzięczności drżała na źrenicy jego! Przeniesiony
do klasztoru Marków w Krakowie wyprosił dla
siebie u przełożonych urząd zakrystiana. Z ubogiej
małej celki wzakątku klasztoru miał zawsze we-
dnie i w nocy wolny wstęp do kościoła — tu* w
téj świątyni pańskiej przeżył, przepłakał, przeko-
chał Gedrojc pielgrzymkę swoją u stóp cudowne­
go krucyfiksa, który i dziś w przybocznej widzieć
można kaplicy! Gdy już noc ciemna świat jakby
grobowym pokrywała całunem, czuwał Gedrojc
przy blasku słabej lampki która, przed przenajświę­
tszym świeciła Sakramentem. Cóż go już obcho­
dzić mogło na świecie, którego się wyrzekł, — u-
marły światu, żył w Bogu; pokój był w sercu je­
go, ten pokój, jaki Bóg daje, a świat odejmuje;—
miłość była w sercu jego, miłość jaką Bóg daje,
a miłość własna nienawidzi! jasność była wmy-
- 3 1 -
śli jego, — bo z téj myśli świat ustąpił. Miał Ge­
drojc pociechy ziemskie wsłużbie Boga. O z ja­
ką radością dzwonił w sygnaturkę na śpiewanie
jutrzni, a tym głosem dzwonka, który jak skowro­
nek W powietrzu, zwiastował przyjście zorzy po­
rannej, dzień rozpoczynał, i z tym głosem dzwon­
ka uciszało się i serce jego, ten wewnętrzny dzwo­
nek miłości, po zachodzie słońca! Z jaką radością
układał obfite kwiatów zwoje na ołtarzach pań­
skich, z jakiem uszanowaniem i przestrzegał i u-
trzymywał tu płomień nigdy niezgasły przed prze-
najśw: Sakramentem. Zawsześ go ujrzał zajętego,
zawsześ go słyszał modlącego się! I tak schodzi­
ła mu godzina po godzinie, dzień po dniu, rok po
roku. I w tym kościele, i w téj pracy wiek po­
orał czoło jego i posrebrzył włos jego,— i w tym
kościele i przy téj pracy zastał go len sen wie­
cznego pokoju,— którym usnął, w ubogiej celce
wśród płaczących braci zakonnych w roku 1471.
Ciało jego w roku 1624 podniesione zostało—Bóg
cudami, darem proroctwa objawił światu cnoty słu­
gi swego Gedrojca,— a kościół policzył go w gro­
no Błogosławionych. Ciało jego złożone w tym
kościele zdaje się strzedz jak za życia tych mu­
rów, ołtarzy, obrazów i sprzętów kościelnych, —
a dusza jego zdaje się nad temi unosić sklepie­
niami, unosi się nad tym Krakowem, który jako
był niegdyś świadkiem cnót jego, dziś został stróżem
kości jego!— Zakrystian,— ale to nie Gedrojc,—

-33-
brzęcząc po kościele pękiem kluczów przerwał
rzewną modlitwę! Przytuliłem gorące usta do zi­
mnego marmuru, ale ten marmur nie był zimny
dla serca,— ho w nim spoczywało serce Gedrojca !
Właśnie bije pófncc a stróż nocny smutną pod o-
knem zanucił notę,— Trzeba już świecę zagasić.—
Dobranoc, —
IV,
Grób Szymona z Lipnicy.
Są kwiateczki,— biedne polne kwiateczkt, na
które nikt nie zważa, a które jednak tak mile i
Wonnie ścielą się do nóg naszych, żadnych staraii
i troskliwości z naszej niewymagając strony,— Bóg
je zasiał, Bóg im wzrost daje! Są kwiateczki,
te nocne powoje, te wijące się bluszcze, te bar­
winki, jak niebieskie na ziemi gwiazdy, które przy-
jąwszy w kielich swój kroplę rosy wieczornej
zwijają listki swoje, i z tą usypiają przy blasku
gwiazdeczek niebieskich. A sen ich tak spokojny
i błogi, a wietrzyk po nich igra i nachyla i pod­
nosi główkę, i rój nocnych muszek brzęczy woko­
ło nich, ale nie zdoła ze snu je przebudzić! Cze­
kając aż mgły nocne upadną i słońce wschód
rozpromieni, wtenczas otrząsają rosę, rozwijają li­
stki swoje, i tak kwitną i wonią, pokąd je nie zer­
wie ręka ludzka, pokąd je nie zdepce noga ludz­
ka. Takich polnych kwiateczków o ileż jest i
W świecie duchowym ukrytych wpośrodku nas, du-
i
^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ — 33 —
sze piękne, szlachetne, ubogie we wszystko co świat
wynosi, chwali, kocha, bogate we wszystko, czém
świat gardzi i co potępia i prześladuje, szczęśliwe
że mogą Boga i ludzi kochać, służyć Bogu i lu­
dziom, — cierpieć dla Boga i ludzi! Dla innych
tylko żyjąc, wszystkim jednak są jak na zawadzie, —
życie ich to jak życie tych polnych kwiateczków,
przyjmują wduszę łzę boleści, zwijają listki uczuć
swoich, i przy blasku tych wewnętrznych gwia­
zdeczek natchnienia boskiego, usypiają, umierają
światu, z téj śmierci nowe rozwija się życie, i
w tern życiu kochają pracują, i cierpfą! Ale z
tego wewnętrznego snu pokoju nic ich nie prze­
budzi; świat szumi wokoło ich, ugina te serca
upokorzeniem, i potwarzą, rój ludzi brzęczy woko­
ło nich, ale nie przerwie tego snu pokoju; czekają
aż nadejdzie ta chwila, gdy boleść w radość, wiara
w widzenie przechodzi, a jako w czarnej słońce świe­
ci chmurze, tak w téj nocy śmierci zabłyśnie słońce
sprawiedliwości w głąb duszy ich ! W tén czas ta
dusza rozwija się w całej piękności, wypuszcza pro­
mienie światła i nucąc pieśń starego Symeona prze­
chodzi w niebo! „Teraz puszczasz sfuge_ Twego
Panie w pokoju według słowa Twego, gdyż oczy mo­
je oglądały zbawienie Twoje, któreś zgotował przed
oblićznością icszystkich narodów.'"' u Św. Łuk. Roz.
II. w. 29.— Takiem życiem ukrytém było życie
tak znacznej liczby tych SS. Pańskich ukrytych po
upszczach i klasztorach, którzy wicie cierpień do-
 - 3 4 -
znawszy od świata i dla świata, od Boga i dla Bo­
ga cierpieć poczęli! — Myśl ich była natchnie­
niem i świeciła jasno w ciemnościach rozumu, na­
tchnienie ich było czynem i owoc błogosławiony
rodziło! Wśród prześladowań i ucisków, nauczy­
li się kochać i milczeć. A to milczenie, wymo-
wnem było pełnym zachwytu psalmem w obec nie­
ba i ziemi! Takim świętym był nasz Szymon z
Lipnicy. — Odprawiłem dziś rano Ms: św: przy
grobie świętego Szymona, w osobnej Jemu poświę­
conej kaplicy, w kościele 00: Bernardynów na
S (radomiu. Gdy po ukończonej ofierze ukląkłem
przy tym grobie jego u stóp Ołtarza, niewiedzia-
fem, co mam mówić do Boga mego, bo tak pełne
było serce i myśl ! Są chwile w modlitwie, gdzie
usta milczą ale nryśl czynnie się rozwija— są chwi­
le gdzie myśl ustaje, ale serce tern głośniej prze­
mawia: ale są chwile gdzie usta myśl i serce
milczą,— ale to nie sen, to nie śmierć,— bo miłość
napełnia duszę'; całą.— Kochamy, modlimy się ale
nie wiemy o tern.— 0, to są tak rzadkie,— tak
błogie chwile, chwile też bez cierpkości i boleści !
Taką byłata chwila którą przeklęczałem u stóp oł­
tarza, wtéj tak pięknej marmurowej Kaplicy —
Ukończywszy modlitwę', — tę modlitwę bez my­
śli, — bez słowa, patrzałem z rozrzewnieniem, na
te obrazy na ścianach przedstawiające ściany ży­
cie Szymona. — Jest to piękny poemat epiczny
w języku niezrozumiałym dla tych, którzy ko-
- 3 5 -
chać i wierzyć nie umieją, ale pełen zachwyca­
jących w piękności, dla wszystkich którzy szukają
piękna u żrodła wszelkiej piękności, u Boga! W
tych kilku obrazach jakby pojedynczych z życia
Szymona ustępach, maluje się cała dusza Jego —
Miłość, posłuszeństwo, pokora, te kwiaty raju za­
konnego urzeczywistnione w Szymonie potężnie
przemawiają do serca patrzącego! Ale ten Szy­
mon nie jest ideałem, dzieckiem wyobraźni, ale ón
żył wśród ludzi,— w tych murach pracował, w tym
kościele się modlił, na tym chorze psałterz swój
odmawiał,— przy tych Ołtarzach odprawiał bez­
krwawą miłości ofiarę — na ten twardy marmur
padały łzy Jego O czemuż te łzy perłą nie ska­
mieniały — możeby ich widok, wydobył łzę żalu
i miłości wgłębi duszy naszej ! O nie, te łzy A-
nioł Szymona pilnie zbierał, aby żadna z nich nie
zaginęła,— a Bóg je policzył, Bóg je przemienił
wperły jasne, któremi ukoronował wiernego sługę
swego! O by z tych wszystkich łez, cośmy do tych
czas przelali, — znalazło się choć kilka podobnych
do łez Szymona! Kochajmy jak on kochał — a
będziemy płakać jak on płakał!— Ognisty duchem i
wymową, wielki sługa Boży,— Jan Kapistran przy­
bywa do Krakowa, a posłannictwo Jego było jako
posłannictwo Jeremiasza Proroka: / stało się słoioo
Pańskie do mnie wołając: Pienvèj niżlim Cię utwo­
rzył wzywacie, znałem Cię, i pierwej niżliś wyszedł z
żywota, poświeciłem Cię i prorokiem między narody,
 - 3 6 -
dąiem Cię. I rzekłem A, a, a, Panie Boże, oto nie
umiem mówić, bom ja jest [dziecina. I rzekł Pan do
mnie: nie mów, bo jestem dziecina, bo na wszystko,
na co cię pośle., pójdziesz, i wszystko cokolwiek ci
rozkażę mówić będziesz ... I wyciągnął Pan rękę sicą
i dotknął się ust moich, i rzekł Pan do mnie: Otom
dał słowa moje w usta Twoje. Otom dziś Cię posta­
nowił, nad narodami i nad królewstwy, abyś wyrywał,
i kaził, i toytracał, i rozwalał i budował, i sadził.
Jer: Roz: I. — Wstań czyń praicem przeciw górom,
a niech słuchają pagórki głosu twego. Niech słuchają
góry sądu Pańskiego i mocne fundamenta ziemi, bo
sąd Pański z ludem swym... ludu mój, cozern ci u-
czynił, albo w czémzem ci się uprzykrzył? odpowiedz
mi! Mîcheasz. Rozd: 6. — I stanął ubogi zakon­
nik grubym jako Jan na puszczy przyodziany ha­
bitem, wychudłe umartwieniem oblicze jego, bo­
leścią poorane czoło, i stanął wśród zniewieścia-
łego w grzechach ludu i otworzył usta, a głos j e ­
go jak pozew sądu wstrząsł dnem duszy, a sło­
wo jego kruszyło serce, jako młot kruszący opoki,
a oko jego roziskrzone, — to błyskawica rażąca, —
a mówił o grzechu narodu, i o sądzie i o karze Pań­
skiej,— a lud słuchał, a niewidzialna moc zlitowa­
nia Boskiego uchylała harde głowy,— zuchwałe
zginała kolana — serce jak czarna chmura desz­
czem łez się rozlewało, a jak z głębi pieczar, wy­
dobywały się westchnienia pokutne i żałosne — bo
nad Krakowem grzmiało podówczas słowo Boskie
- 3 7 -
Micheasza Proroka: . . . Bogacze Jego napełnili się
nieprawością, a mieszkający w nim mówili kłamstwa,
a język ich zdradliwy to uściech ich. A tak i Ja po­
cząłem Cię karać zatraceniem dla grzechów twoich!
l'y będziesz jeść, a nie najesz się t uniżenie twoje
w pośrodku ciebie, i pochwycisz, a nie zachowasz —
a które zachowasz, dam pod miecz. Ty siać będziesz,
a żąć nie będziesz . . . . Zginął Święty z ziemi i
praioego nie masz miedzy ludźmi . . . Kto najle­
pszy miedzy nimi jest jako oset, — a kto prawy jako
cierń z płotu . . . . bo syn urąga &jcu — a córka
powstaje na matkę, niewiastka na świekrę swoje, a
nieprzyjaciele człowieczy domoicnicy Jego. A ja na
Pana patrzeć będę, oczekiwać będę Boga Zbawi­
ciela mego, wysłucha mnie Bóg . . . . Wróci się
a zlituje się nad nami, złoży nieprawości nasze i
wrzuci do głębokości morskiej wszystkie grzechy na­
sze! Micheasz. Rozd: VII, VI— A Szymon
ubogi — wubogiéj wiosce obwodu Sandeckiego
w Lipnicy zrodzony pilnie przysłuchiwał się słowom
tego nowego Polski Apostoła, — i patrzał z roz­
rzewnieniem serca, jako ten lud się korzył i bił w
piersi i wyznawał ze łzami winy swoje! Bo lud
polski to dobra bujna rola, bez opieki i nauki,
prędko zielskiem porosła, ale to dobra rola, przyj­
mie każde nasienie, i każde ziarnko na nią rzucone
obfitym wystrzeli kłosem! Oby tylko dostateczna
była liczba rąk siejących, aby to nasienie było do­
brem, prawdziwem słowa Bożego nasieniem. Biada
 - 3 9 -
- 3 8 -
dzie po śmierci dość czasu do wypocznienia, teraz
tym, którzy miasto przeniczki zasiewają kąkol! —
pokąd czas, trzeba pracować na niebo.
Patrzał Szymon w rozrzewnieniu serca na tę pira­
Urok i moc jego kazań, nadzwyczajny wpływ
midę ułożoną zkart, flaszek, kostek i innych do
wywierały na słuchaczów i w krótkim czasie Kra­
rozpusty i grzechu służących rzeczy, które skru­
ków inną przybrał postać, — a gdy go pytano,
szony żalem lud Krakowski znosił na rynek, aby
co czynić mamy pożytecznego, odzywał się z bło­
je oddać na pastwę płomienia, i ten płomień jak
gim pokory uśmiechem: .,Ora, labora, despera!*1" Módl
słup ognisty w niebo się podnosił, jak ofiara za-
się, pracuj, nie ufaj sobie. Imię Jezusa było tą
dośćczyniąca za przewinienia ludu. I na widok
tarczą którą zasłaniał się przeciw pociskom, któ­
tego płomienia zapalał się płomień miłości w ser­
rych piekło i świat nie szczędziło; Imię Maryfbyło
cu .Szymona, i jak ciemne dymu kłęby wpowietrzu
tym balsamem, którym goił rany co mu piekło i
się rozpływały i nikły, tak wszystkie ziemskich nie­
świat zadawały! Celka Jego była rajem Jego,—
pokojów i rokosz uczucia nikły wgłębi duszy je­
a na drzwiach Jéj własną te słowa wypisał ręką:
go. Ręka Jana Kapistrana włożyła habit zakon­
Tu, quisquis fneris hujus celce habitator, memento
ny na Szymona, usta jego nowy Mu świat obja­
quod sis Marie Matris amator: Ty którykolwiek
wiły — Kapistran Kraków odrodzony na życie ł a ­
będziesz téj celi mieszkańcem, pamiętaj być miło­
ski żegna,— ubogi zakonnik ciągnie w inne stro­
śnikiem Matki Maryi! Biedny zakonnik, nic niepo-
ny szukając dusz krwią Boga odkupionych, ale
siadając, nic wspuściznie następcy swemu nie mógł
żegna z radością, bo zostawia zastępcę, który roz­
pozostawić jak tę miłość Maryi! Oby te słowa na
poczęte dokona dzieło — Błogosławi Kapistran po
tych granitowych skałach, co strzegą granic kraju
raz ostatni Kraków, ale błogosławieństwem w Szy­
naszego, olbrzymiemi wyryte znakami zawsze i
monie wcielonem! I rospoczął swój zawód Apo­
wszędzie tę miłość Maryi, obudzały, wzmacniały w
stolski Szymon wkościele 0 0 . Bernardynowi ros­
sercach naszych ! Oby to Imię Jezus stało się tar­
począł w ciągłej nieustającej modlitwie, i umar­
czą zbawienia dla całego narodu. To Imię Jezus
twieniach; wśród tych postów, włosiennic, biczo-
na tablicy wypisane brał Szymon z sobą na ka­
wari nikła siła ciała, ale hartowała się siła du­
zalnicę,— to było tą księgą, z której się uczył do
szy jego. Dzielny winnicy Pańskiej pracownik
ludu przemawiać, to było tem źródłem z którego
widział jako piękne wydawała grona, niezmordo­
czerpał natchnienia swoje, a gdy dla téj nowości
wany w pracy zwykł był mawiać tym, którzy na­
od złych ludzi Oskarżony, powołany został przt?d
legali, aby więcej około zdrowia miał starania: Bę-
 - 4 0 -
sad kapituły Krakowskiej, w te pamiętne odezwa!
się słowa: O dobry Jem! o najsłodszy Jezu! a cói
to jest ze Imię Twoje najświętsze idzie w niesmak?
które słodsze jest nad miód! Czemuż wzywać go mi
bronią? gdyż napisano jest; Każdy który wezwie
Imienia Pańskiego zbawion będzie! A czylii nie to
Imię nucić miedzy narodami i królmi kazano Sto:
Patrłowi? To Imię, które ów Beniamin Chrystusów,
Jan Ewangelista więcej nii razy dwieście w swojém
piśmie powtórzył!-— To Imię^ na którego trojakie we­
zwanie od Pawła już świętego trzy źródła cudo­
wnie wytrysły! To Imię^ które na sercu zabitego
S. Ignacego męczennika wyryte, i gwiazdkami jako
dyamentami wysadzone znaleziono! I ser­
ce Szymona dziwna ujęła tęsknota, i klęcząc u
stóp Krucifiksu, powziął przedsięwzięcie odwie­
dzenia grobu Pańskiego! Nie próżna ciekawość tę
myśl wyrobiła w wyobraźni Szymona, ale miłość
tylko wysnuła ją z dna duszy Jego. Z kosturem
W ręku, z różańcem przy boku. ze łzą w oku pu­
ścił się Szymon z jednym zakonnym braciszkiem
w te pod ów czas do podróżowania niebezpieczne
strony! Czas nie dozwala mi abym choć myślą
towarzyszył Szymonowi opisując ci te wszystkie
trudy pielgrzymki Jego, te modlitwy, które przy
kolebce Boga do Boga zanosił, te łzy które przy
grobie Boga przepłakał; Szymon w Jeruzalemie mo­
dlił się za Kraków,— i Anioł wschodu te modlitwy
i łzy Bogu przedstawiał,— i Anioł północy błogo-
— 41 —
sławieristwo téj modlitwy na Kraków oddawał! I
powrócił Szymon do Krakowa, właśnie w czas gdy
zaraza morowa to miasto wyludniała. Zaraza, któ­
rą Szymon Jubileuszem wybranych nazywał. Wy­
dał się cały na usługę zapowietrzonych, i w lej
usłudze był ofiarą miłości, w tymże klasztorze, gdz e
rozpoczął i zakończył zawód życia swego 1482.
Niechciałem Ci opisywać życia Szymona, które u
Bolandystów znajdziesz obszernie opisane, dołą­
czyłem tylko tych parę wspomnień dla obudzenia
ufności i nabożeństwa do tego wielkiego opiekuna
ziemi naszej. Ach bo takie wspomnienia w na­
szych czasach są pokrzepiające wyschłe serca rosą
niebieską! Oby tylko nie uschły tak jak prędko
kropla rosy, — ale raczej łzami żalu na wieki w nas
pozostały! Przy kaplicy Św. Szymona jest studnia
własną jego wykopana ręką,— oby jako ta woda
od tylu wieków płynąca służyła na pokrzepienie sił
ciała, pamięć Szymona służyła na pokrzepienie sił
duszy naszej!— I tak zakończyłem poranną piel­
grzymkę moje— i list ten już czas zakończyć —
Bóg z Tobą!
Grób Błogosławionego Izajasza Donnera.
Jasny i pogodny zawitał poranek i strumieniem
światła oblał Kraków i okolice jego — Promień
słońca dotknął się serca dzwonu na wieży kościoła
Panny Marji i przemówił do niego: już czas. po-
 - 42 -
cznij dzwonić, — pocznij kochać — rozbudź w
miłość serca uśpione. I zaczął dzwon dzwonić i
wtórowały mu srebrném brzmieniem wszystkie
dzwony krakowskie — i nurty Wisły szybkim
pędząc biegiem słuchały co im dzwony mówiły i
pobrzeżnym okolicom rozpowiadały jak Kraków
k o c h , — jak Kraków cierpi— a echa skał rozno­
siły daleko te żale. Ach takie echa obudzą w
każdem wierzącem sercu głos Boga,— a ten głos
Boga tak silnie przemawia wśród tego Krakowa,
— tego miasta boleści i miłości — przeszłości i
przyszłości,— na tej kolebce i grobie nadziei na­
szej.— Wyszedłem z domn przy pierwszym mroku
dniowym przechadzając się po pustych ulicach mia­
sta. Są chwile w życiu naszém wielkie i pamię­
tne wśród chwil czczych i próżnych, które niestety
wypełniają większą część życia naszego. Są ta­
kie chwile i w każdym dniu, bo każdy dzień jest
jakby życie skrócone. Urodzenie i śmierć — przy­
pomina nam pierwsza i ostatnia godzina dnia każ­
dego; — w pierwszej porannej godzinie życie się
rozwija,— w ostatniej wieczornej życie ustaje,—
obraz śmierci i zwartwychwstania. Cisza nocna
przechodzi w gwar duiowy — niepokój dnia ciszą
snu grobową się kończy. Noc miasto w cmętarz
przemienia a każdy dom przestronnym staje się
grobem. Ale zaledwie słońce zabłyśnie to i w te
groby życie się w krada, — tysiące ócz wpatrują
się jakby w świat nowy, — budzą się serca, a %
- 43 -
niemi i boleść się budzi,— cierpienia i marzenia
nocne przechodzą w cierpienia i marzenia dniowe,
•— odpoczynek w pracę,— uśmiech złudzenia w łzę
prawdy. Przechodząc przez te ulice patrzałem
jako z trzaskiem otwierały się bramy kamienic,—
dzwoniły okna i życie w rozmaitych kształtach
widzieć się dawało,— i witał człowiek człowieka,
a dzwony całemu miastu dzień dobry życzyły. —
Dzień dobry! — ale komu? — czy tobie biedna
matko, coś noc całą przepłakała przy łóżeczku chorej
dzieciny,— czy tobie, która przypierwszém prze­
budzeniu szukałaś jéj przy sercu twojém, aby po­
błogosławić i przytulić do siebie^— ach na próż­
no — nie szukaj jéj tu, ona z nieba ciebie błogo­
sławić będzie!— Czy dla ciebie biedna sieroto, —
którą miłość matki sennie ukołysała,— któraś o-
depchnieia od ludzi ze łzami usypiała iako ten powój
który usypia pod kroplami rosy,— ale powój przy
pierwszym brzasku dnia rozwija swój kielich i
otrząsa te łzy nocne — i ty serce twoje rozwi­
niesz ale łez nie osuszysz, •— bo serce twoje na
nową rozwinie się boleść ! Czy tobie biedny wy­
robniku, coś na twardym kamieniu pod klasztornym
murem złożył głowę twoją, — rozciągnąwszy na
zimnym bruku pracą złamane kości. — tyś usnął,,
— ale sen twój był tak ciężki i bolesny,— a j e ­
szcze cięższe i boleśniejsze stało się przebudzenie
twoje! Czy tobie biedny Ojcze rodziny,coś przez
noc całą przy bladym kaganku czuwał i przy cięż-
 -44 —
kiéj pracy walczył ze snu przemocą? I chciałeś
nie raz jeden zd nuchnąć to słabe światełko bo
już omdlałe ^opadały ci ręce, ale w tern bolesne
westchnienia obiły się o uszy twoje — i zerwałeś
się jakby piorunem rażony — i snem zmroczone
przetarłeś oczy — bo te westchnienia to był jęk
bolesny dzieci twoich, któreś na pół zgłodniałe
zaledwie w sen ukołysał— i rzuciłeś okiem roz­
paczy na te wilgotne omszałe ściany i wspomniałeś
na nędzę twoją i westchnąłeś: pół bochenka chleba,
— pięcioro dziatek,— trzeba pracować! Dzień
dobry! — ale komu? — czy wam wszystkim którzy
płaczecie i cierpicie w boleściach duszy i ciała, —
którym noc ulgę i pociechę przynosi,— bo przy­
nosi chwilowe zapomnienie. Biedny Krakowie,—
/rażde przebudzenie twoje nową jest boleścią, bo
za każdym porankiem odgadniesz więcej serc cier­
piących, — uzbierasz więcej też bolesnych, — bo
za każdym porankiem więcej grobów policzysz.
I w każdym poranku co raz smutniej biją dzwony
twoje,— coraz tęskniej szumią wisły fale! I cóż
dzwonią te dzwony? — bądź katolikiem! i cóż
szumią te fale? — bądź Polakiem! — I czemu
płaczesz łzami rozpaczy kiedy mo'zesz płakać łzami
żalu, •— w rospaczy jest śmierć a w żalu zmar­
twychwstania nadzieja!
Po odprawionej Mszy ś: w kościele Panny Marji,
udałem się do kościoła świętej Katarzyny należą­
cego do klasztoru reguły Świętego Augustyna. Jest
— 45 —
to, lub raczej był to jeden z najpiękniejszych koś­
ciołów Krakowskich, założony od Kazimierza Wiel­
kiego, który, jako pisze Bielski w r. 1342, sam
pierwszy kamień założył i pierścień który miał na
palcu na pamiątkę fundacyi swej rzucił. Obok tego
kościoła jest klasztor zakonnic świętego Augustyna,
założony za pozwoleniem króla Stefana Batorego
przez Szymona Mniszcha kaznodzieję królewskiego,
który to klasztor pierwsza przełożona Katarzyna
Kłobucka murować poczęła, a Wiklorya Trojano­
wska w r. 1633 dokończyła. Dziś widok tego
kościoła niepojętą w sercu obudzą żałość, bo wi­
dok zburzonego kościoła jakiś lęk i obawę w duszy
rodzi, Bóg patrzy na te rozburzone mury świątyni
swojej, a gniew Jego zdaje się grzmieć oad gło­
wami naszemi. Świątynie Pańskie to są te mocne
warownie, które każdego i wszystkich,— rodzinę
i kraj cały strzegą i bronią od napaści nieprzy­
jacielskiej. Tu w tych świątyniach serce się o-»
czyszczą, — myśl się rozjaśnia,— duch się wyrabia,
— a wola siły i tęgości nabiera. Tu się uczymy
kochać Boga i braci naszych. Świątynie Pańskie
to są szkoły mądrości naszej — to są zbrojownie
siły naszej,— potęga miecza skruszoną być może,
ale potęgę miłości nic nie zwycięży,— i patrząc
na ten dom Boży tak opuszczony — na te ściany
odarte z ozdób, — kurzem i pajęczyną pokryte —
na te potłuczone szyby okien gotyckich — stanęły
mi na myśli one słowa Mathathiasza:"' Biada mnie
 - 4 6 -
przećzem się narodził abym widział skruszenie ludu
mego, i skruszenie miasta świętego, i abych tam
siedział, gdy podane jest w ręce nieprzyjacielskie?
— Świątynia jest w ręku cudzoziemców: kościół
jego jako człowiek bezecny. — Naczynia chwały
jego zabrano w niowolstwo: starcowie jego pobici
i)0 ulicach, a młodzieńcy jego polegli od miecza
nieprzyjacielskiego. I któryż naród nie odziedzi­
czył królestwa jego, i nie odzierzal łupów jego?
—-'Wszystko jego- ochędóslwo jest odjęte: a które
było wolne, stało się niewolnią. — A oto nasze
miejsca święte, i piękność nasza, i chwała nasza
jest spustoszona, a pogani je splugawili. Na cóż
nam tedy jeszcze żyć? — I rozdarł Mathathiasz
odzienie swoje, i synowie jego: a oblekli się w
włosiennicę, i bardzo płakali." Ks: I Mach: rozd:
U _ wiersz 7 — 15.
Na korytarzach zburzonego kościoła, gdzie się
Msza ś. odprawia jest także grób błog: Izajasza
Bonnera. Którego żywot ci przyłączam.
Żywot blo: Izajasza Bonnera.
Błogosławiony Boner narodził się w Krakowie
roku Pańskiego 1380. Ojca miał Floriana Bonera
— matkę Bronisławę Samkorońską. Od lak prze-
zacnych i bardzo pobożnych rodziców świątobliwie
wychowany, gdy dorósł oddany jest na nauki do
Akademii Krakowskiej świeżo od Kazim: Wielkiego
ufondowanéj! Wydoskonalony w naukach — roz-
-47 —
ważając świata marność i jego prędką odmianę^
zamyślał o służbie Boskiej i o duchownym stanie —
więc za Boskim natchnieniem prosił się pokornie
do zakonu pustelników Św: Augustyna, nie dawno
osadzonych przy kościele S W: Katarzyny na Ka­
zimierzu. W tym klasztorze życie i obyczaje swoje
tak pilnie stosował do ustaw zakonnych, że był
wszystkim jedném zwierciadłem i doskonałym wzo­
rem wszelkiej świątobliwości. Cały czas, który
mu zbywał od innych zabaw, najmilej trawił na
modlitwie tak ustnej, jako i umysłowej,— a mo­
dlitwy swoje osobliwie ofiarował za tych, którzy
śmiertelnym grzechem mieli sumienia obciążone.
Często do kościoła boso chodził i w najtęższe mrozy
— a jeśli w nocy sen go morzył, na ziemi się
położywszy krótkim snem się posilał. Ciału swemu
nieubłaganym był nieprzyjacielem, — postami, —
włosiennicą i innemi umartwieniami w niewolą
ducha je podbijając. Pokora w nim była osobli-
wsza,— a gdy go starsi choć niewinnie strofowali,—
padał im do nóg,— całował — i o odpuszczenie
błagał. Zostawszy doktorem pisma Świętego głę­
bokie i zawiłe tajemnice wykładał i nie tylko rozumy
słuchających oświecał, ale i wolę i serca ich do
miłości Chrystusowej pobudzał. Zostawił na pi­
śmie cztery księgi teologii i księgę o Najświętszej
Trójcy, która jednak roku 1556, gdy klasztor zgo­
rzał, ogniem spłonęła, oraz z obszerném opisaniem
życia błogosławionego Izajasza. Jako teolog był
 — 48 —
wysłany na zbiór Konstancyeiiski, gdzie błędy Hus-
sitów gruntownemi zbijał dowodami. Braciom za­
konnym w chorobach z miłością służył,— szpitale
i ubogie chaty nawiedzał i tylko cztery godziny
czasu odkładał sobie na nocny spoczynek. Czę­
sto obchodził i nawiedzał boso, choćby w naj­
cięższe mrozy groby świętych patronów Polskich —
osobliwie świętego Stanisława i świętej Salomei.
Dla nabrania ducha odwiedzał przyjaciół swoich,
którzy jednegoż wieku i w jcdném mieście z nim
żyli, to jest: BB. Jana Kantego, Kazimiérczyka,
Giedrojca, Szymona z Lipnicy i Swiętosława. Z nie­
mi o rzeczach Boskich miewał rozmowy, chcąc
ze Świętetni stać się świętym. Do Najświętszej
Maryi Panny nieustanném pałał nabożeństwem i
najczęściej modlił się przed Jéj obrazem — który
stanął za jego staraniem i dotąd jest łaskami sławny
w Kościele Augustyanów. Trafiiło się, że gdy raz
przed nim z wylaniem serca i gorącością ducha
modlitwy swoje czynił, — widziany był od braci
niezwykłą jasnością ogarniony i w zachwyce­
niu trwający, w którem do Matki Boskiej wdzię­
cznie śpiewał Antyfonę: „Witaj Królowa Nieba.—
Przeżywszy 90 lat, utęskniał sobie w tern życiu
doczesném i gorącem pragnieniem do Chrystusa
Pana wzdychał, aby go z więzienia ciała przeniósł
do siebie,— i wysłuchany był od Niego.— Śmier­
telną ohorobą złożonemu okazała się Naj: Panna
Boskie dziecię na ręku piastując, — a około Niéj
- 4 9 -
ŚŚ. Stanisław, Jacek, Jadwiga, Salomeą i Ku-
negunda. Sama zaś Boga Rodzica rzekła do Niego:"
Izajaszu,— sługo mój kochany,— bądź już. golów
osiągnąć królestwo niebieskie od począlku świata
wszystkim świętym z gotowane!" — Tern widze­
niem rozweselony święty starzec czekał z wielką
radością chwili zejścia swego i powiedział dzień
śmierci, — po czém uklęknąwszy na ziemi uczy­
nił spowiedź grzechów swoich i z wielką pokorą
o rozgrzeszenie prosił, — a przyjąwszy ciało i krew
Pańską i oleje święte serdeczne Bogu dzięki od­
dawał za wszystkie odebrane w życiu dobrodziej­
stwa. Podniósłszy zaś ręce i oczy ku Niebu zna­
kiem krzyża świętego żegna braci mówiąc te słowa:"
Najmilsi w Jezusie Chrystusie bracia moi, szczęśli­
wie tu i długo żyjcie w pokoju Pana naszego Jezusa
Chrystusa. Niech was błogosławi Bóg Abrahama,
— Bóg Izaaka, — Bóg Jakuba, ;•— niech was błogo­
sławi Bóg Ojciec, Syn, Duch Święty, i niech wam
da pokój święty, — bojaźń Boską, — miłość brater­
ską, — świętą cierpliwość, — mocne posłuszeń­
stwo, — uprzejme nabożeństwo, — potem zaś żywot
wieczny. Amen."— A każdego z nich ojcowskim
afektem ucałowawszy, — oczy do Nieba podniósł­
szy mówił one słowa:" W ręce Twoje Panie Jezu
Chryste, Synu Boski, i Marji Panny polecam ducha
mego,"— i w nich wesoło przeniósł się do Nieba.
Ciało błogosławionego Bonera w kościele Św:
Katarzyny było pochowane, — a przy grobie Jego
 - 5 0 -
nie raz osobliwą jasność wielu ludzi z podziwie-
niem widziało, — a Bóg licżnemi cudami uwielbił
sługę swego.
(Matka Świętych Polska dziń II Lufca,o)
I ukląkłem przed tym grobem tego Świętego
męża, i modliłem się serdeczną modlitwą, — tą
modlitwą która uspakaja serce i skołatanej daje
pokój duszy. Ciałem i zbliżyłem się do popiołów List I. Kraków 15 [Maja 1849 3
Jego a duszą szukałem i znalazłem go w Niebie.
Byłbym lak długo pozostał przed tą kamienną tru­ „ II. Grób świętej Bronisławy 14
mną bo błogo i dobrze sercu tam było, — ale „ III. Grób Świętego Gedrojca 23
dzwonek kościelny kazał wyjść z tych świętych „ IV. Grób Szymona z Lipnicy 32
przysionków a odchodząc brzmiały mi w uszach „ V. Grób Błogosławionego IzajaszaBonera 41
one słowa Jeremiasza Proroka:" W one dni i na
on czas, mówi Pan: przyjdą synowie Izraelowi sami
i synowie Judcy społem, idąc a płccząc prędko
pójdą, i Pana Boga swego szukać będą
Trzodą straconą stał się lud mój; pasterzowie ich
zwiedli je, uczynili że się błąkali po górach; z góry
na pagórek przeszli: zapomnieli legowiska swego
Zawstydzona jest matka wasza bardzo, i
porównana z prochem która was porodziła: oto sta­
teczna będzie między narody, pusta, bezdrożna i
wys chła. Dla gniewu Pańskiego nie będą w niéj
mieszkać, ale się wszystka obróci w pustynią: (Je­
remiasz rodził XI.) — Wróci się a zlituje się nad
nami, złoży nieprawości nasze, i wrzuci do głę­
bokości morskiej wszystkie grzechy nasze. (Mi-
chaasz rodział VII.) A. M. D. G.

^Êmm^mÊÊ