S RL R X Z N S

N ZAM G NC V

http://www.kitablar.com
http://www.kitablar.org/

************************************************************************
 fq tli, dal tli tanrının adı ki var,
Hikm t x zin sini açan açardır, açar.
H r sözün, dü ünc nin odur vv li sonu.
N söyl s n, tanrının adıyla qurtar onu.
Qüdr til varlı a h yat ver r h yatda,
b diyy t timsalı özüdür kainatda.
n ulu s rk rd dir g rdi d ki al m ,
Cavahir h maili yara ıqdır q l m .
H r s xav t çe m si yaranıbdır liyl ,
Kainatı qurubdur öz qadir m liyl .
O, gizli p rd sini açar sirli göyl rin,
Üstün p rd ç k r h r günahın, h r rin.
B z y r qa -da ıyla sin sini h r da ın,
L p si - suyun hüsnü, gül-çiç yi - torpa ın.
Arifl ri h r zaman f zil t s sl y r
Nem tini sev ni nem til b sl y r.
A lın z rif sapına muncu u yara ıqdır,
A lın tutqun gözl ri qüdr til i ıqdır.
Müq dd s alınlara s cd dam ası vurur,
Tacıyla tacidarlar yer üzünd taxt qurur.
Pozulmaz hökml ri hökmüyl pozan odur,
Günahları fv ed n, m rh m t yazan odur.
Harayı bir dar adır m h rd n qorxanlara,
Çe m si h yat ver r t la yaxan canlara.
D yi m zdir varlı ı, d yi m zdir xisl ti,
D yi dir r varlı ı, kainatı, xilq ti.
z m ti yanında iki dünya b sdir.
vv limiz, sonumuz anic bir n f sdir.
T m ll ri sarsılmaz kainatda yox tayı,
Bu mülkün bir sahibi varmı ondan savayı?
Yaratdı ı yerl göy çox bo alıb dolacaq.
Bu varlıq olmasa da - olmu , olub, olacaq.
Pey mb rl r can atdı ilk sirrin xilq tin,
Bu sirri açammadı, bu sirr ç tindir, ç tin.
Sirl r d ryasıdır z l günd n bu dünya.
Sonsuz s hradır mülkü, b didir bu s hra.
vv lini arasan - z lsiz bil s n onu.
Axırını sorsalar - sonsuzluqdadır sonu.
Ke m ke li h yatda canlı, cansız n ki var.
Hamı onun köl si, özü qadir hökmdar.
Ondan ba qa n varsa, ömrü deyil b di,
Onun ülvi varlı ı bilm z ki, heçlik n di.
Könlünd cilv l n n huri-m l k özüdür.
N rgiz gözl rind ki nurlu b b k özüdür.
Üzünd ism tin d , qısqanclı ın da odu.
O, h m göz ya ı ver r, h m d m h bb t odu.
Ecazkar qüdr tin min-min af rin söyl r
Parlaq aylı, gün li, sonsuz c lallı göyl r.
Gizl s k r mini nurlu p rd d - tüld .
Bitm z k r qamı ı, bitm z tikanlı gül d .
Ya ıllıq - k r miyl canlanıb abad oldu,
Varlı ın köl l ri yoxluqdan azad oldu.
Dünyanı yaratma a o, can atdı ı zaman,
Dola ıqlı f l yin ç tin i l ri yaman.
M qq tli düyünü açdı qadir m li,
Gec nin saçlarından qopdu gündüzün li.
Cavahir boyunba ı göyün boynunda yandı.
Gec nin qıvrım saçı ulduzlarla darandı.
K m ndind n çıxma a m g r f l k çalı dı?
Torpa ın k m rind yeddi ulduz alı dı,
Gün a q ba geydi, ay is qara cübb ,
Yarandı mavi göyd düma , qapqara qübb .
Gövh r s p n buludlar mirvari s psin dey ,
Göyd qopdu gurultu, im k döndü niz y .
Q lbind n d rya açdı buludların zöhr si,
Xızırın çe m sil güldü ç m n çöhr si.
K hr ba z rr ya dı sübhün camı gün d n.
Da lar ya an z rr ni t n t k uddu d n-d n.
Suyla od ülf t tutdu t bi td birinci,
Da da yaqut yarandı, b yaz s d fd inci.
Buxarlandı kül kd n yerin ür k qanı - su,
Da ın qanlı ba rında qana qatdı yaqutu.
F l k açdı com rdlik ba ındakı güll ri,
Dill rd dastan etdi söz qu u bülbüll ri.
Dilin t r xurmasından ür y n doldu,
A ızın incisin qulaq bir s d f oldu.
Birc göz qırpımında gözünü yumdu guya,
K ram ti can verdi h yat b x etdi suya.
Tökdü yerin saçların cahanın quca ına,
Asilik xalı qoydu Ad min yana ına.
Getdi qızıl lövh d n nat mizlik qubarı.
Buludun göz ya ını gül s pdi, baharı.
Ulduzlar pardaqladı çöhr sini s manın.
Gül-çiç yin üstünd canı sdi s banın.
Ba rına qan axan gil - b rin ilk t m li,
Tutdu a lın n bzini ür kl lo man li.
T b ssüm q mi qovdu açıldı, güldü çöhr ,
Gec l r n m kar, mü nni oldu Zöhr .
Qaranlıq nb r saçır quca ında gec nin,
T z ay bir sır adır qula ında gec nin.
Söz dünyanı dola ıb, sirl r açıb ba ıyla.
Sındırıbdır ba ını d rgahının da ıyla.
Quru, bo x yallarla çox g zib h r yeri o,
Yen libo dönüb qapısından geri o.
Ür k d sora ında dola dı çox, tapmadı,
Göz d xeyli aradı, gördü ki, yox, tapmadı.
A ıl dedi: "Çatdırım axtarı ı m n sona".
d bi gözl m di, d b öyr tdim ona.
Kim ba ını keçirib bu sehrli halqaya,
Dönübdür sora ında b nizi sol un aya
M l kl r qanadlanıb c lalını öy rl r,
K ram t sahibl ri qapısını döy rl r.
Qulluq halqası taxıb r i-f l yin özü,
Torpa ın q lbin d od salıb e qin közü.
fadır x st l r , sin si da lılara,
Qasidi nicat ver r aya ı ba lılara.
D rgahına p rd dir hicablı f l k ki var,
P rd sini yırtma a l atmamı ruzigar.
Sök bils p rd ni, f l k ç tin sök rdi,
Söks ydi, göy üzünü yer üzün tök rdi.
Aciz yeri ba layıb y h rinin qa ına,
Nizami göz ya ını tök r yerin da ına.
Zavalsızdır birliyi, sonsuzdur cah-c lalı,
b didir cahanda ahlı ı, ah c lalı.
Könül can aynasının qubarını hey sil r,
Qapısının torpa ı olma ı r f bil r.
Gül-çiç y can ver r d rgahının torpa ı,
Gülzarının yanında yalandır r m ba ı.
Qüdr tin sübutdur Nizaminin varlı ı,
Canı - v hd t tarlası, könlü - gülüzarlı ı.
M NACAT

S n, ey bütün varlı a h yat ver n, can ver n!

Gild n yaranmı lara n f s ver n, qan ver n!
Bayra ın altındadır, ulu tanrı, xilq tin,
Biz s ninl m tinik, s ns z ld n m tin.
Mümkünmüdür b nz d k varlı ını bir ey ?
Kims s n b nz m z, b nz m zs n kims y .
D yi m y n özüns n bu sonsuz kainatda,
Ölm zliyin timsalı varlı ındır h yatda.
Biz hamımız faniyik, b diyy t s nindir,
Uca göyl r, qüdsiyy t, t miz niyy t s nindir.
Hökmünl , f rmanınla dolandırırsan yeri.
Sütunsuz saxlayırsan ya ıl günb z göyl ri.
Donqar, qozbel f l yi s n g tirdin dövrana,
Vücudun qazanında duz qatdın duzsuz cana.
Fitr tin s kil göyd yaratsa ks-s da.
S nd n ba qa kim dey r: "Allah, m n m" dünyada.
S n olmasan, g lm zdi e qin qu u p rvaza;
Mehraba uyan a iq uymaz ki, i v -naza.
Dünya qalan zamandan k r minin selind ,
Yer üzünü inl dir a ır yükü belind .
K r m beld n g lm s , görs köm ksizdi yer,
Çoxdan qarnı cırıqdı, çoxdan göb ksizdi yer.
S cd h mayilini kim dem z: m n taxaram,
S nd n ba qa varlı a s cd haramdır, haram.
S nd n danı mayanda susa bilm k yax ıdır.
S nsiz yada n dü s yaddan silm k yax ıdır.
Nur camından nur iç r gec nin saqisi Ay,
S h rin qumruları damında salar haray
T klikd görün göz , aç üzd n p rd ni s n,
Qurtar gün camalınla bu zülm td n m ni s n.
Gücün gucsüz f l yi t z l sin yenid n,
Dünyanın k l fini çöz l sin yenid n.
Poz bel bir dövranın xeyirl r i ini,
Da ıt s yyar l rin seyrini, g rdi ini.
K s dill rin sözünü, k s dill rin özünü,
z lki f nalı a qaytar yerin özünü.
Zülm t a iql rini i ıqsız zülm t at.
Cavahir uyanlar görm sin cavahirat.
Altıbucaqlı taxtı devir, yıx m linl ,
Uçsun doqquz pill li minb r f l k linl
Yerd gil qarı sın ayın nurlu hal si,
Sınsın Züh l da ıyla Zöhr nin piyal si.
Gec nin h mayili ulduzları tök yer .
Gec gündüz qu ları h sr t qalsın hp r .
Gil-palçıq t p sini kürü yerin üzünd n,
Bir k rpic q libi d yayınmasın gözünd n.
Asimanın alnından gec nin tozunu al.
Ucalma a tapmasın C bh , xbiy macal.
Yeni varlıq yaratmaq dü s d öz öhd n ,
vv lki yoxlu una varlı ı qaytar, yen .
Dünyanın nizamını yenid n qur, t z l .
Çarxı qütbün ba ına dönm kd n azad el .
Suyunla zülm odunu söndür yer üzünd s n,
Torpa ı yel tap ır sehranda, düzünd s n.
Mün ccim kitabını yandırıb qora dönd r,
Mün ccim s cd qılan kahini kora dönd r.
Bürcünd n çıxar ayı, qoy yersiz qalsın hilal,
Bu p rd ni götür ki, bo a çıxsın bo x yal.
Tanrının varlı ına olmaz onda sözl ri,
Yoxlu a m hkumlu a ahid olar özl ri.
Q z bin g l si çoxdur aramızda, çox.
Gileyli, ikay tçi yoxdur aramızda, yox.
Kimin qanını töks n, halaldır qanı s n ,
S n kimi dara ç ks n, qurbandır canı s n .
Q lbi a lın nuruyla dönd rmis n q ndil .
irin- irin danı maq öyr tmis n s n dil .
Hökmünl vaxt olar ki, uzanar da gec l r,
ıqlı gündüzünü qoymaz darda gec l r.
S ns n qütb m tan t, çarxa dövran, h r k t.
Varlıq ba ı suyundan alıb b h r, b r k t.
Qönç açıb a zını deyir ki: köl n m m n.
Gülün canı olsam da, s nsiz tez öl n m m n.
N simd n xumar deyil n st r ni bu ba ın,
Gözün tutiyat k i ıq verib torpa ın.
 öl saçan çıra a dönd rmis n süs ni,
Dil açıb, öz dilind alqı layır o s ni.
Nizami v hd tinin carçısı bir b nd dir,
H r iki dünyada da nicat gözü s nd dir.
Dü ünc dünyasını hün rl abad eyl ,
Boynunu q m yükünd n ömürlük azad eyl .

S n, ey b r yox ik n, z l günd n var olan.

S n - b di qalansan, biz - torpaq, qubar olan.
Dövran özü y h rl r mindiyin k h rini.
Yeddi f l k çiynind g zdir r y h rini.
D rb d r dolanaraq "p nah ol" dey nik biz,
Qapının halqasıt k qapını döy nik biz.
N m s si, ney s si qoy yayılsın h r yer ,
Könülaçan n m kar özüns n könüll r .
Sora ınla n sibdir sonsuz ümid, qorxu, d rd,
Günahları ba ı la, s n ki, com rds n, com rd!
Köm ksiz biçar yik, linl dir çar miz,
S n d çar qılmasan, kimd n umaq çar biz?
Da ınla da lanmı ıq, - dam amız a ikara,
Yad dam alı tazıyla ahlar çıxmaz ikara.
Taleyimiz bel dir, pozu yoxdur yazıya,
S n bizi dönd rmis n bir dam alı tazıya.
Aman, bu nec dildir, - qanad verib sözün .
Ar bilir dinm yi d , susma ı da özün .
Hardan qanad almı am? Bir bel uçmaq n dir?
M n kim m? S cd il torpa ı qucmaq n dir?
Can nec bu d ryadan keçm y yol tapıbdır?
Ür k nec bel bir çe m y yol tapıbdır?
Lal kimi heyr td yik, n dey k dost-tanı a?
Allahı tanıyanın dili olmaz danı a.
Pe manıq, yersiz sözl r çox çıxar dilimizd n,
S ns s xav tini g l sirg m bizd n.
Uça-uça g lmi ik bu, c lallı d rgaha.
Qalıbdır ümidimiz, gümanımız allaha.
H md m ol, ey d rdlinin h r d rdin t s lli.
Çar siz çar s n, lo manlı ın da b lli,
Köç gedib, biz qalmı ıq, g lmir zınqırov s si,
Kims sizik, kims s n, kims sizl r kims si!
Kim p nah aparaq s nd n ba qa dünyada?
P nah varmı sı ınaq? Amandır, yeti dada!
Yalnız öz d rgahındır bizim qibl gahımız,
g r s n d olmasan, kim olar p nahımız?!
D rgahına l açan varmıdır bizim q d r?!
Gözl rind n qan saçan varmıdır bizim q d r?!
Keçm s n - günahkarıq, ba ı lasan - günahsız,
P nah ol p nahsıza, qoy qalmayaq p nahsız.
Nizaminin adında r fli adın vardır,
Qullu una layiqs , - c lallı hökmdardır.
Alqı ın nem til barındır, dilini aç,
Onun könül mülkün er-s n t nuru saç.

SONUNCU PEY MB R N NN

Varlı ın lövh sin ilk söz yazanda q l m, -

hm din " lif"ini yazıbdır onda q l m.
" lif" "hey"i mülkün hakim ed nd n b ri,
"Dal" onun boyunba ı, "mim" d ki bir k m ri.
Bu k m r, boyunba ı edib camal sahibi,
S ad t dünyasında olub kamal sahibi.
Bu günb z ki, k rpici saçar firuz t k nur, -
Onun c nn t ba ında t r-t z c turuncdur.
Turuncun ad tidir: gül açmaz ilk baharda,
Meyv si yeti nd g lib çıxar bahar da.
Pey mb rlik bayra ı göyl r qalxan v d
Sonuncu pey mb rlik verildi M h mm d .
Ay - z b rc d üzükdür, nurlandırır da -da ı,
M h mm d möhürüyl parlayır onun qa ı.
Dünyanın sır asıdır adındakı h r bir "mim",
H r iki cahanı da edib özün t slim.
Yer üzün elçidir, sat k qulu vardır,
Müjd çi müjd çidir, çapar da ki çapardır.
Dünyaya d rs almamı natiq kimi g libdir,
D rsi - M sihin "mim"i, Ad md ki " lif"dir.
" nbiya" k lm sinin h m vv li h m sonu.
hdin , v fasına " lif"t k düz bil onu.
Varlı ı n i ıqlı bir nöqt dir varlı a,
H r sözü, h r k lamı s sl r b xtiyarlı a.
T k bbür, lov alıq da o bilm di cahanda,
Cahandan uca ba ı yilm di cahanda.
K lamıyla t limin artdı öhr ti, anı,
lçatmaz, ünyeti m z f l kl rdir eyvanı.
Müq dd s d rgahında hicabdadır n bil r,
Müq dd slik onunla l k l nm k n bil r.
Günahkarın gözl ri kor qalıb qürb td d .
M kk d n x rac alıb, bac alıb qürb td d .
Sükutu s ni yaxar, göz kor olar tüstün .
st yi p rd ç k r günahların üstün .
dal tl yatırar h r qov anı, sava ı,
Onu sevm m k olmaz, sev ni sanma na ı.
Varlıq d yirmanını fırlandıran oxdu, ox,
Üstümüzd a adır, s xav ti çoxdu, çox.
z liyy t d rsind n b dilik d rs alıb,
Ür yin qürb tin öz çıra ı nur salıb. -
ı ıyla dolubdur gün in qızıl tası,
Meracından Ay olub göyd hilal parçası.
r d merac gec si öz taxtını qurubdur.
Ba ına tac qoyubdur, bel k m r vurubdur.
Gec nin s m ndin nal vurub, göy uçub,
N f sin yer üzü dar g lib, - dey uçub.
S h rin m l kl ri s kil atı g tirib,
H sr tind n, darıxan yer üzün yetirib.
Alapaça toxdayıb, n f s alır haçandır,
Nizami - y h rinin örtüyünü açandır.

PEY MB R N MERACI

Gec nin bir al mi o gün göyd yandı,

Al mi nurlandıran m li alovlandı.
F l k g cav sin göz olmu du gözüyl ,
Ay, Zöhr m lini g zdirirdi özüyl .
Yeddi iqlim, altı s mt, dörd c h t öz yerind ,
Kainatın özü, d , yox oldu n z rind .
Gündüzün ür yini h sr ti oda yaxdı,
Gec nin qula ına vüsalı sır a taxdı.
Dü m ninin gözl ri ged n zaman yuxuya,
Yuxunu cilovladı o, ülvi bir duy u yad.
Dünyanın q f sind q lbi sıxılır dey .
Uçdu könlünün qu u s ssiz-s mirsiz göy .
Qanad salıb dayandı qullu unda m l kl r.
Sevincind n bilm di heç neyl sin f l kl r.
Ruhu qanadlı qu du, canı ona q f sdi,
Q lbini q lbimiz tay el m k b sdi.
Mübar k q d mini haraya ki basardı,
H r ta onun önünd uçan qala, hasardı.
Heyr tind n g lmi di v cd iki cahan da,
Ba yib el yirdi s cd iki cahan da,
Aya ı toxunduqca uça-uça pill y ,
H r d f ucalırdı uca-uca pill y .
Yelqanadlı köhl ni arxada qoyub uçdu.
Atının t rliyini m l kl r göyd qucdu.
Kainat d ryasında oldu parlaq bir inci,
O inciyl parladı göyün tacı birinci.
Torpa ın öküzünd n dür qapdı göy öküzü,
Gec nin gövh ril güldü zülm t göy üzü.
Bu s f rd göyl rd n töhf aldı, bac aldı.
Cövzadan k m r aldı, X rç ngd ns tac aldı.
Sünbül döndü, tirli, t rav tli sünbül ,
s din p nc sin qolazlandı Sünbül .
Gec nin siql tini ölçm kdimi q r zi?
Zöhr onu ç kirdi ll rind T r zi.
Ç km y da ı yoxdu, nec ç k ydi Mizan?!
Siql tin mat qalıb ona ba ydi Mizan
Zanbaqt k quyru una z h r dolub qr bin,
Süs nb r z h rini k s n olub qr bin.
Kamanın oxu süzüb yayındı ba qa yana,
Dönm di otla ında O la ın, ba rı qana.
Gün camallı Yusif Dol içind oturdu,
Q lbi Yunis q lbit k Balıq qarnında vurdu.
H m lin sin sind qurdu Sür yya taxtı.
Gül-çiç yin ordusu düz axdı, n axdı.
Yüks k c lallı ba ın, gülü h r yanı sardı,
Yer üzü çiç kl ri sayrı an ilk bahardı.
Gec gündüz döndü göyd gün mi güldü?
X zan bilm z baharda s rv dön n bir güldü.
N rgizli, güllü ba da ür yi d axmadı.
Sürm li n rgiz gözü bir gül d baxmadı.
Yeddi göyün hikm ti ona b lliydi daha,
Mübar k q d mini basmalıydı d rgaha.
Yırtdıqca ulduzların p rd sini aya ı
M l kl rin çiynind dal alandı bayra ı.
O nb r n f sind n gec bilm di m lal.
Atının dırna ından bir nala döndü hilal.
Bu merac gec sind qatı zülm t heç n di,
Buraqın aya ından im k öpm k ist di.
At deyil, göy rçindi, k klikdi, qızıl qu du,
Ya humaydı, qumrudu, - b s bu nec uçu du?
Firuz dö m li pill l rl yüks ldi.
r l dizb diz olub, gült k l üst g ldi.
r evind sidr ni ynin köyn k saydı,
r t yind qaldı, ba ı r d n ucaydı.
Mü ay t el y nl r özl rini yordular,
ld n-dild n dü dül r, dir ndil r, durdular.
O, q rib yolçu kimi heyr t dü dü daha,
Qapını döym k üçün yaxınla dı d rgaha.
O müq dd s p ril r, m l kl r artıq hanı?
T nha qalan özüydü, bir d t xti-r vanı.
El yolla getdi ki, yoxdu, birc sirda ı,
Sirda ı t nhalıqdı burda h r q d m ba ı.
Kim onunla bu sirrin d rgahına yovu du.
M n vi al miyl ülviyy t qovu du.
O, xilq tin ba ına r fli bir tac oldu,
r bu ülvi nem t b di möhtac oldu.
Asimanda el ki, ba a vurdu yolları,
Bayra ını yell tdi r in büllur qolları.
O cismani varlı ın yalnız n f sdi canı,
Onunla yol gedirdi can mülkünün sultanı.
El ki r evini dola dı ba dan-ba a,
T la cana, ür y yol açdı ba dan-ba a.
B d n öz x zn sin p nah apardı daha,
Göz onu axtarsa da, ç tin tapardı daha.
Bir göz ki z l günd n qüdr td n nur alıbdır.
Qaranlı a, zülm t daim i ıq salıbdır.
Yollar yoran q d mi nec m tindi, m tin,
Göz önünd n götürdü p rd sini xilq tin.
Getdikc , sonsuz yollar çoxaltdı t la ını,
Çıxartdı kainatın yaxasından ba ını.
M kansız bir m kanın d rgahına çatanda.
Com rdliyin nuruyla nurlandı q lbi canda.
Onu sirli p rd d qısqanclıq bürüy nd .
Ça qınlı ın lin keçdi cilov, yüy n d .
H m tli d rgaha s cd yl basdı ayaq,
Vüsal öz ll riyl hicabı açdı bayaq.
Aya - q d m atma ı atdı ba ın üstün ,
Can min t la g tirdi bir t la ın üstün .
Q d mi incim di, dönm di d yolundan,
Axtardı. "G l" dey r k tutan hanı qolundan?
H r sözün ixtiyarsız s dasıdır h r k lam,
Salamına cavabdı e itdiyi o "salam".
Ecazkar bir i ıq ki, hey yanırdı sönm d n,
Gözl rin göründü bo x yala dönm d n.
Cövh rsiz mayasızdır göz d y n varlı ı,
H r varlıqdan uzaqdır görünm y n varlıqı.
Tanrının d rgahında q lbi nura büründü,
X lv td görün n k s a karda da göründü.
Onu gözd n gizl m k ç tin olar, übh siz.
"Görm mi m" dey nin korlu u var, übh siz.
M budun ziyar ti savabdır, savab, b li,
Camalı görm lidir, görm lidir, görm li!
Bu sehrli p rd nin yoxdu yeri, m kanı,
Vüsalına çatma a imkan hanı, vaxt hanı?
Kim arayıb, axtarıb bu p rd d yerini.
Ha çalı ıb, tapmayıb heç bir yerd yerini.
Varlı ına varsa da, hanı oldu u d rgah?
Allah ola bilm zdi yeri bilins h rgah.
Qüdr tini danma ki, kafirlik, xamlıq olar,
Yerini axtarma ki, o da avamlıq olar.
Sanma görüb-görü dü pey mb r d özüyl ,
Gördü a lın gözüyl , ür yinin gözüyl .
Ba ına qaldıraraq h qiq tin camını,
M rh m t bad sil m st el di hamını.
Tanrının iltifatı h md m oldu, öyündü.
Haqq - r himli, qılıqlı, o da ki, rköyündü.
k r dodaqlarına xo t b ssümdü ad t,
Dil di ümm tin b xtiyarlıq, s ad t.
Hikm t x zin sind n vara yetirdi c hdi,
B xt v r dönd rdi h r dil yi, h r hdi.
qtidar sahibit k döndü haqq d rgahından,
Yer üzünd hamidir o, hamıya yaxından.
E qin ülvi gücüyl göyl r yüks ldi d ,
Bir n f s getdi d , bir n f s g ldi d .
H r k lamın, h r sözün möhürdür dilimiz ,
trin - can m lh midir, onu çox görm biz .
Bu com rdlik mülkünd ol s xav tli hami.
Qoy sözünü ninl ba a vursun Nizami.

PEY MB R N M DH

Bir gün q ndilidir göyün doqquz ta ında,

Son n bidir, n bil r üzüyü barma ında.
n göz l elçimizdir, a ılt k qulu vardı.
Y h rinin qa ında iki cahan ikardı.
Göz llik z misind sünbülü t z t rdi,
Sirl rin d ryasında n qiym tli gövh rdi.
Sünbül saçı - Sünbül , öl saçır gündüz ,
Gövh riyl dür s pir, inci s pir Gün düz .
Dürrü görün r, dey gülm z k r dodaqlar,
S d fin sin sini dürrü h s dd n da lar.
ncisind n da ın da da q lbi incim zdi,
B s niy incisini da lar sındırdı, zdi?
Harda ki, da q lbli var, avam, nadan, na ı var,
Orada da qalaq var, d lil r sava ı var.
D lilik m lh mil a ıllanmazdı d li,
Sındırmasa incini, zib ovmasa l li.
T n da ı vuranla ist m di barı sın.
Yad gövh ri qoymadı gövh rin qarı sın.
Gövh r o dar mücrüd n çıxaraq azad oldu,
Heyr t n y g r kdi, da dan gövh r do uldu.
Qanbahası verm y gücü hanı o da la?!
Axdı kiçik a zının qızıl qanı o da la.
Da ın a zından çıxan gövh rl r qiym t k s, -
Qanayan doda ına, sınan di in d ym z.
N q d r inci, gövh r yatar z ngin m d nd ,
Sanma gövh r di in çatar z ngin m d n d .
Q l b rz etdi ki, m n hazıram qisasa,
Di yerin di tökdü, toyu dönd rdi yasa.
"Uf" dem d n, qanlara q ltan a zını sildi,
Hamı m rh m tini, com rdliyini bildi.
Qopan di in a rısı i l s d beynin ,
Çıxarıb atdı onu, almadı da eynin .
Di n dir, a rıları çıxardı h r candan o,
Ç kdi tamah di ini h r iki cahandan o.
Ordular da yenm zdi bel r o lu ri,
l-bayraq, dil d - x nc r, di d x nc r k s ri.
Olsa di i, k s ri olmazdı x nc rinin,
Tökdü di ini - a zı almazdı x nc rinin.
Bu zabı ç kdi ki, k r mini gör l r,
Tikana uymayalar, ba ından gül d r l r.
Güll r sayrı an ba da tikanın n qorxusu?!
fsundan dil çıxaran ilanın n qorxusu?!
Tavus yanında qar a n y g r kdi ba da?!
Bülbüll rin c h-c hi q lb f r hdi ba da.
lhamlı n f sil qızıl güldü Nizami,
Güll rin n m karı bir bülbüldü Nizami.

S n, ey müq dd sl rin h r birind n müq dd s.

Qurban olmaq öyr tdin, qurbanın oldu h r k s.
fq t q sri ucaldı xeyirxah m lind n,
zab-zill t evini da ıtdın t m lind n.
r b arifl rin mahtabsan, nurlu aysan.
c m hakiml rin ahsan, arxa, haraysan.
Hamı s n yol verir, yol verm zs n s n yada.
Dünyanın a asısan olmasan da dünyada.
Öz s f r sovqatından com rd pay sirg m z,
Süfr sini gen açar, sovqatını t k, yem z.
O süfr nin ba ında barındın h r nübardan,
Biz n g tirmis n daddı ın t r nübardan?
k r doda ını aç, k r yesin qoy hamı.
Dadıb irin xurmanı hs n desin qoy hamı.
Saçın zülm t gec t k sübh çıxartdı bizi,
E q at in qaynatdı dirilik çe m mizi.
Hüsnünd n divan dir, yox halı a iql rin,
Z nciri saçlarındır sevdalı a iql rin.
K m rin g rd nb nddir, - çarx dolayıb boynuna.
Gün camalın nur saçır s h rl rin qoynuna.
Suya ç kib qurutdun al min t yini.
nb rinl doldurdun torpa ın göb yini.
Türb tinin qubarı döndü nb r trin ,
Yurdun nb r v t ni oldu s nin x trin .
Torpa ın tirlidir Süleymanın mehind n.
C nn t d tirl n r gülzarının ehind n.
"Ulu tanrı!" dediyin do ma m kandı K b .
Gülabına t n di, e qinl yandı K b .
Tacın, taxtın vardı ki, dünya paytaxtın oldu,
S ma ba ının tacı, yer üzü taxtın oldu.
Gölg n ola bil rmi? H m t nurusan s n,
Ülvi nur kölg sis n, z m t nurusan s n.
slamın sütunut k o dörd bayraq ucaldı.
nin gec -gündüz be k r t bil çaldı.
Oldu M kk n, M din n çiç kl n n gülzarın,
Gözün i ıq g ldi h r bir q rib z vvarın.
Mübar k q d min saçını tökdü gec ,
Ba ını t yinl bürüdü, bükdü gec .
t yin cavahir s pdin odlu baxı la,
Köyn yini b z di gün z rli naxı la.
N simin titr k li saçına sı al vurdu,
S h rin s d fini nb r il doldurdu.
At oynadıb meydanda s ba sirdi yen ,
nb r öz ordusuyla ona sirdi yen .
nb rin s - s satılması süft di,
Vers n iki cahana, bil iki, yen müft di.
Sidr q srin önünd ba yib kölg salar,
r -taxtını qurma a c lalına alçalar.
Varlı ın - bu xilq tin nur saçan s h ridir,
Gün in r i yaxıb z rr kimi ridir.
Parlaq güzgü olmasa gündüzün gün in,
Nurunu saçardımı yer üzün gün in?!
S n ki iki cahansan, yerd yatma ın n dir?!
g r x zn deyils n, yer batma ın n dir?!
Torpaq altda olsan da, x zin billik s ni,
Torpa a tap ırarlar h r yerd x zin ni.
M n vi x zin s n, viran n saya g lm z,
Say n - nurlu amındır, p rvan n saya g lm z.
Çarxın ni angahını d ldi atdı ın niz ,
K ndirinl salladın dolçasını k hriz .
Gündüzün al gün i, gec nin nurlu ayı
Peyk olmasa yolunda, dolanmaz ki, havayı.
Kamalın lo manısan, fası s ns n onun,
Ayda s ni soraqlar, s fası s ns n onun.
Qalx, i ıqlı s h rin üzümüz açılsın.
Nizaminin üzünd n adlıq nuru saçılsın.

Ey M kk , M din nin p rd l n n gün i,

Zülm t p rd l y rmi nur l y n gün i?!
g r aysan, gün d n nur alma ın görünsün,
g r güls n, tirli gül n ba ın görünsün.
H sr tini ç k nl r dü dül r can hayına,
Haraya ça ıranın özün çat harayına.
Ay gün köhl n olub, alsın s ni belin ,
Durma r b mülkünd , yeti c m elin .
Bir yeni al m yarat dünyada qüdr tinl
Doldur iki dünyanı s sinl öhr tinl ,
Xütb nl x tibl rin özün yeti dadına,
Hakiml r k sdirm y n sikk k sdir adına.
Torpa ının trind n tir saçandı yurdun.
Fitn , nifaq qoxuyur s nsiz haçandı yurdun.
Harınların lind n bu taxtı al geri s n,
Alçaqlar l k l di, t mizl minb ri s n.
Cin- eytan yuvasına dönd rdil r dünyanı,
Qoy zalımın, nam rdin yerd çürüsün canı.
Acgöz harınların s n h sr t qoy naz-nem t ,
Torpaqsız qoy onları - uydular q nim t .
Hamımız cansız b d n g l, g l, can ol s n biz ,
Hamımız qarı qayıq, Süleyman ol s n biz .
Karvanımız soyulmaz, dar amızsan s n özün,
Bayraqdarı neyl rik, s rk rd mizs n özün.
M sl kind n dönd rib, azdırıblar h r ni,
Q sd girib k sibl r, yol-izi, b nd-b r ni.
Ya meydana lini - r o lu ri gönd r,
Ya da eytan üstün c sur Öm ri gönd r.
Çöhr n - Y m n ayına, saçın - gec y dönsün.
Ba ın - ayt k qoy Y m n cübb sind n görünsün.
Az ına yolsuzlara sar tin g r kdi,
Aman yox amansıza, c sar tin g r kdi.
Be yüz lli doqquz il yuxuya dalmısan s n.
Dünyanın axırıdır, b s harda qalmısan s n?
Qalx! Qoy s nin hökmünl srafil adlı m l k
Q ndill ri söndürsün i ıqsız qalsın f l k.
Sirda ol p rd l ri açılmayan d rgaha,
Biz q fl t yuxusunda, s ns , yatma, qalx daha.
Bu f lak t evinin b la f lak tind n
Hamını xilas eyl , qurtar dardan, ç tind n.
N ist rs n düzlükd n, dal td n savayı?
rad nl oynamaq havayıdır, havayı.
Qay ınla, köm yinl , e qinl biz yarsan.
Müq dd s m linl da üst da qoyarsan.
Göst r m sl k mülkünü, o müq dd s yerl ri,
Ba ı lansın arifl r, sadiq m sl k rl ri.
m lin u urludur, zavalsızsan q zadan.
Yolunun yolçusunu qurtararsan c zadan
Camalını göst rs n - gün hüsnün nur yayar,
ki cahan adlıqdan v cd g lib oynayar.
E qini hopdurub ki, iliyin Nizami,
H yat tapsın ruhunun gül iyin Nizami.
N f sinl ötü sün qoy ömrünün h r günü,
Bir yoxsula ba ı la bu Süleyman mülkünü.

Ey n bil r tacının öl saçan gövh ri,

Tacidara dönd rdin saysız r o lu ri
Baxıb ümid gözüyl yaxın da, yad da s n ,
Dönüb dünya evind hamı s nin köl n
Xilq t - göz l erdir ilk beytdir onda adın,
n göz l qafiy t k s sl nir sonda adın.
El ba dan-binadan xarabaydı bu al m.
Onu abad eyl y n bir s ns n, bir d Ad m.
Bu dünya sarayının qoyulanda t m li.
Suya da, k rpic d möhtac imi , dem li.
Ad min d , Nuhun da k l fl ri dola dı,
O dola ıq düyünü s nin ll rin açdı
Ad m bir bu da yedi,- unuduldu tövb si.
Ona yasaq edildi dadsız gül mür bb si
Tövb - günah qoxudu könlünün gül n ba ı
Gül k r tirlidir yollarının torpa ı
Könlü s nin tövb ni irin gül k r sandı
Bu tövb d n gül k r gül k rliyi dandı.
z ld n hün r topu yaratdılar hüzura.
Könül mülkü - meydandı, top atdılar hüzura
lk z rb ni vurma a Ad m çıxdı ir li,
Q l b zmi il sdi çövk nli li.
Sünbülü gör n kimi, atı üstün cumdu,
Topu ala bilm di, ah, bu nec hücumdu?!
Nuh susayıb dirilik çe m sin can atdı,
Çe m nin sora ında g misi suda batdı.
brahim k cav d x cal td n sıxıldı.
Yarı yolda üç d f -k cav d n yıxıldı.
Davudun bo ulanda tutulanda n f si,
Zil qalxa bilm di, inl di b md s si.
Daim dal tind n n duydu Süleyman,
Pey mb rlik tacına sanma uydu Süleyman.
O quyudan qism ti ah, n oldu Yusifin?!
N sibi bir k ndirdi, bir d doldu Yusifin.
Ged r-g lm z s f r atını çapdı Xızır.
t yini isladıb, çe m ni tapdı Xızır.
Camı bo du h qiq t sora ında Musanın.
Sındı ümid ü si Tur da ında Musanın.
Niyy t bais deyildi t la ına sanın.
Atasızlıq qaxıncdı öz ba ına sanın
m lin t m l oldu sarayına dünyanın,
M qamında yeti din harayına dünyanın.
r finl anınla t sdiql ndi bu f rman
Xütb ni tamamladı, yaratdı ın bu dövran.
Qalxıb, yax ı dolandır bu dövranı f l kd n,
Hün r, qüdr t s nd dir, m d t hanı f l kd n?!
F l yin gen sin si öz meydanındı s nin,
Yer topunu buraxmaz ko a kimi çövk nin.
F nalıq tozana ı sarmamı kainatı,
ndi meydan s nindir, çap, ah qaldır atı.
F na h yat camını lind n ala bilm z,
Alçaq yoxluq adını yadına sala bilm z.
Qoyma varlıq mülkün dü sün yolu yoxlu un.
ll rinl ba lansın li-qolu yoxlu un.
N f sinl dil açıb dilsiz varlıq cahanda,
fq tin d rdin, q min m lh midir h r canda.
Sava barı ıq oldu s nin m sl kin il ,
Çıxdı a lın g misi qan n hrind n sahil .
Doqquz f l k qibl si yolunda taybataydı.
Bu altı günlük n rgiz saçınt k tir yaydı.
g r birc tükün d skik olsa ba ından.
Bu dünya saçın kimi da ılar t la ından.
Yazmasan da, yazılı saysız d ri oxudun,
Dinm mi , beyinl ri, ür kl ri oxudun.
Niy s nin barma ın söz üstün g lm di?
Kafirl r dey rdi ki: n sözdü, n k lm di?
Kim dey r: sözüm düzdür, üstünd n barma ı ç k.
Sözünü zb r bilir hamı be barma ıt k.
Qubar yox, k r tozu qonub astanan üst ,
O k r dodaqların innabdı, ya da püst .
Bir ovuc k r tozun e qin biyabanında
Qırx günlük azuq dir e q hlinin yanında.
Qurtulu s h rims n, s ns n b xtiyarlı ım.
Dirilik suyumsan ki, torpa ındır varlı ım.
Könlümün gül nidir qapındakı torpa ın,
H yat, dünya ba ı lar s falı c nn t ba ın.
Pak türb nin üstünü z vvart k k s bil m,
Toz olub qona bil m, yel olub s bil m.
Torpa ını gözün tutya sanar Nizami,
Qapında qoluba lı qul dayanar Nizami.
Türb tin tir saçsın r nl rin ba ında,
Torpa ın nb r olsun h r bir rin ba ında.

DAVUD O LU M L K F XR DD N
B HRAM AHIN NN
 r m hkum dünyada almamı am h l kam.
Alnının qırı ları düyünl n n m hbusam.
Qandalımı açma a tapmayıram bir k si.
Kölg y m, ba ım üst yoxdu hümay kölg si.
Aya ım torpaqdadır, çoxda ki, yerd y m m n,
Sözüml , öhr timl uca göyl rd y m m n.
Dünyanı ayaqla yox, dolanmı am ba ımla,
Ayaqd ym z yerl r yol açmı am ba ımla.
Üzüm a , alnım açıq, ba dan a ıb sevincim.
Könlümün aynasıdır öl saçan söz incim.
Hün rimi ks etdim sözümün güzgüsünd ,
Al mi canlandırdım gözümün güzgüsünd .
Hansı könül güzgüsü ksimi ks el y r?
Hansı i ıq çe m si yan ıma su çil y r?
A lın iti n z ri seyr daldı h r yanı,
Dola dı ba dan-ba a zir klikl dünyanı.
L yaq t, q dir-qiym t gördü com rdlikd dir,
Yüks k m qama çatmaq, himay m rdlikd dir.
B xti güclü ahımın z f r ç ngi s sl n r.
Bu dünyanın ba ında qönç kimi b sl n r.
sk nd r, anlı Xızır z kası i ıq saçar.
Sehrikar mün ccimdir, "M c sti" sirri açar.
Onun z l qay si - varlı ın ülviyy ti,
öhr t ucaldıbdır t miz, ülvi niyy ti.
O, Süleyman üzüklü, gün taclı hökmdar.
M lik F xr ddin adı: - dünyamıza iftixar.
z ld n xo b xtdir ki, Davud atası olub,
Süleyman öhr tin g lib çatası olub.
Göyl r ucaltdı ı shaqın bayra ıdır.
smaili - kafiri ona q ti ya ıdır.
Dönübdür bu al min dostuna, sirda ına,
Doqquz f l k dolanar B hram ahın ba ına.
Qüdr tini göyl rin öz B hramında ara.
B hram Gurla vuru sa, göm r onu m zara.
Yetkin a lı, kamalı tanıtdırıb dünyada,
ahların s rv ridir, sla basılmaz yada.
Verib dünya mülkünü öz xalqının lin ,
H m rm n hakimdir, h m d ki Rum elin .
Xilaf t taxtı kimi ahlıq taxtı ucaldı,
Abxazda, Rum elind anlı q l b çaldı.
Ondadır com rdliyi, s xav ti rl rin,
Ondadır dü ünc si, dal ti rl rin.
M sl ki göyl rd dir, nur saçır b xt çıra ı.
Mülki - s d f, incidir - d rgahının torpa ı.
S xav ti - dünyanın bir büllur çe m sidir,
Dürr d ryası, balıqlar üz n nur çe m sidir.
S xav t çe m sind n li civ s pibdir,
Bir yer yı maq olmaz, b li, civ s pibdir.
Gün kimi öl saçar k m rinin qa -da ı,
Durar yaqut k m rli al gün l yana ı.
Laciv rd p nc r si b la s p n bu f l k
Onunla ll ni eyl y r l k-v l k.
F l yin t bli susar z ngl rinin s sind n,
Ayın ü si sınar h nrind n, n f sind n.
H r n nin, adlı ın m nb yi, ilki odur,
n n cib insanlı ın sonu da, bil ki odur!
li - s xav t camı dolandıran saqidir,
Var olsun, s xav ti b didir, baqidir.

B HRAM AHA X TAB V T Z M

Ey b r gövh rin r f yara ıq olan.

Bu al md h r k sin gözün i ıq olan!
Sirl rinl hamil doqquz qarınlı göyl r
nin t bil çalıb: "Z f r yar olsun" söyl r.
ki balıq z ld n Yer , göy r fdir,
Qula ı qılıncının gövh rin s d fdir.
Ay ki, qılınc axıdır gec l r h r buluda.
Qılıncının z hmind n qaçıb gir r buluda.
F rat n hri yaratdı qanlar tök n qılıncın,
H yat suyu qaynayan q lbl r sök n qılıncın.
Kim ki irin yatıbdı fırtınanın selind .
Nuh olsa da, batıbdı fırtınanın selind .
Camın b nz r C m idin, Keyxosrovun camına,
Gün bir p rvan dir camalının amına
gid rl r yıxma a aslan ür kli ol s n.
iri-n rl r yıxma a aslan bil kli ol s n.
F l y d b llidir aslanların me si.
Z hmind n, hün rind n ç kinm kdi pe si.
Hün rl , c sar tl sınanar r döyü d ,
S nd dir yenilm zlik c sar t h r döyü d .
Göy s ma altındakı obaları, ell ri
Hökmüyl dolandırır - ist yinin ll ri.
Taxt vermis n çoxuna - indi mir v zirdir.
mrin , qullu una m l kl r münt zirdir.
Çarx ahlıq üzüyünü adına b z r s nin.
Kül k Süleyman kimi hökmünl s r s nin.
Tanrının töhf sidir cavan vaxtı ahlı ın.
B xtiyarlıq namin qurub taxtı ahlı ın.
Ötgün b xtin qızıla dönd r r torpa ı da,
Adın dil g l nd rb t olar a ı da.
G ls s ninl i r t Firudinin arına.
Ba ı beyni yem olsun Zöhhak ilanlarına.
Saqiyl mü nniyl i r t s nin mey s nin,
b di s ad tl gülsün b xtin hey s nin.
ahlar da m ml k t d köm yinin möhtacı.
lind odlu qılınc, ba ında ahlıq tacı.
Heyb tli qılıncla s n daim qalib çıxmısan.
B z n taclar almısan, b z n taxtlar yıxmısan.
Var-dövl t paylamaqda x lif l r taysan,
Tac verib, taxt aldı ın saya g l rmi, saysan?!
Ba varmı, qılıncınla tac almamı olasan?!
ah varmı ölk sind n bac almamı olasan?!
Aya ına en n ba - tac alıbdır özün .
Q lbin yol tapdı ın çıxıb b xt v r gün .
Bayqu - s ad t qu u bir humay olub indi.
Aya ının altında ba lar zay olub indi.
dal tin çoxlu u hekay t dönübdür,
ikay tin yoxlu u ikay t dönübdür.
Zindandan da a ırdır s rt dırna ı atının,
Nalını çarmıx sanar h r bir ya ı atının.
Gövh rin mücrüdür göyl rin yeddi ta ı,
Bayra ın altındadır c nn tin s kkiz ba ı.
Hökmün ba ym y n hökm n na ıdır, na ı!
Tac da ıya bil rmi noxtaya layiq ba ı?!
H r elmin ustasısan, hün rin mins n,
Bir canınla canısan h r iki al min s n.
S banın qula ına pıçılda pey amını,
N f sinl alı dır söz-s n tin amını.
Göyl rin töhf sini sadiq b nd y gönd r,
Nizaminin q lbini lütfünl da a dönd r.
Söz - möht m görün r igid rin yanında,
Cılızdır süfr nd ki nem tl rin yanında.
ncisiz, yaqutsuzdur d ryam, m d nim daha,
Möhtacam li, a zı cavahir s p n aha.
Gözünd n yayınmasın h s d ç k n h r na ı,
Oxların - l li olsun, qılıncınsa qa -da ı.
z ld n b xtiyarlıq b x edib s n göyl r,
U ur, q l b dil r h r i d yen göyl r.
nin söz qo an da, h s dd n yanan da var,
Söz qo anın özüm m, qovrulanın - ya ılar.
Z f rin göy qalxan bir l m dönübdür.
Dü m n - ba ı k silmi bir q l m dönübdür.
M n ki bir n m karam bel t z t r gül ,
Dönmü m ba ındakı göz l s sli bülbül .
E qin, ülf tinl dir aldı ın h r bir n f s.
Yolunda z ng çaldırır bu m h bb t, bu h v s.

BU K TABIN YAZILMASI

Birovuz geydirm dim söz qızına donu m n.

Q lbim n yaz deyibs yazmı am da onu m n.
S n tin h r sehrin yen d l atmı am,
Yeni q libd n çıxan bir heyk l yaratmı am.
S h rt k ritmi m gec l rin amını,
Sehirkarlıq möcüz m heyran qoyub hamını.
Yoxsula da, aha, da hikm t nuru saçmı am.
Ülviyy t x zn sinin h r sirrini açmı am.
k rimin üstünd yad milç k dola mayıb.
Yad k r ir sin milç yim bula mayıb.
Nuh - s n t ümmanımda batar, k s r s sini.
Xızır - s n t çe m md sındırar kuz sini.
Bütün ahlar adına pü k atdım bu göz l ,
B xtin özün dü dün, öz adın g ldi l .
ki söz c ngav ri yaratdı iki s r,
ki B hram adıyla adları dild g z r.
Qiym tli qızıllardı köhn m d nin varı,
M ns yeni d ryadan yı dım, inci-mirvarı.
O, Q zn d ucaltdı sözün mülkünd bayraq.
M ns Rum sikk sil verdim s n t növraq.
O sikk nin üstünd söz qızılı nax ıdır.
M nim xalis qızılım ondan daha yax ıdır.
Aldı ı b x i q d r dövl tim yoxdur m nim.
Lakin ondan mü t rim, alıcım çoxdur m nim.
v -nazlı göz ldir, sevdir r naz özünü,
N vazi l ox asan, q rib saymaz özünü.
Sözl rim lvanlıqda gülü sayrı an ba dır,
Ür yimin ya ıyla i ıq saçan çıraqdır.
Süfr n düzülübdür sözün göz l nem ti,
Xo la hamıdan qabaq özün göz l nem ti.
it deyil, duzlusa da, l zz t apar dadından,
B y nm s n, l zz ti tamam çıxsın yadından.
Söz süfr si ba ında f l kl zövq alarsan.
Öz com rdlik töhf nl m ni yada salarsan.
S n sadiq, v fadar olma ın öz yeri var,
Qullu unda dayanmaq iftixardır, iftixar.
ahlardan hörm t-izz t, qay ı, v fa görmü m,
S ninl ülf timd n özg s fa görmü m.
Etibara ba lıdır bu xidm tim, qullu um,
Bir m qama yüks ld r s n sadiq qullu um.
T rif yazan airl r öpdül r d rgahını,
b di d rgahında öydül r öz ahını.
Nizaminin yanında özünü öy n olmaz,
Nizami olan yerd " air m" dey n olmaz.
Hamını qabaqlayıb qaba a getmi m m n,
S n tin yollarında hamını ötmü m m n.
ti söz almazından l qılınc almı am.
L ng g l nin ba ını b d nind n salmı am.
Nizami qılıncına dözm z n ba , n g rd n,
Ovxarı köhn ls d , dü m yibdir k s rd n.
lçatmaz zirv d y m, sarsılmazdır daya ım,
Bundan da yüks kl r d ym lidir aya ım.
Uçuram yüks kl r , n uca zirv l r ,
Hün riml qalxıram m n uca zirv l r .
Com rds n, görürs n d arzumu, t la ımı,
Ayaq basdı ın yer qoya bilim ba ımı.
Tozundan tuturam ki, b lk qalxım göyl r ,
S n m ni çatdırmısan, m n çatmaram o yer .
Bir-iki ay çalı ıb, çox can atmı am ki, m n
ahımın s cd sind hd çatım yenid n.
S dl rl istehkamlar k smi di sa -solumu,
H r yandan ba lamı dı m nim çıxı yolumu.
Görü ün uçaraq can atırdım d rgaha,
D rid n çıxma a da, inan, hazırdım daha.
Yen gördüm yolları aslandı, irdi k s n.
Dörd yanımı x nc rdi, odlu m irdi k s n.
Özümü c sar tl qılınca toxumu am.
Qılınclar arasında xütb ni oxumu am.
Söz çe m min suyunu qapına çil mi m.
M n özüm qapında qum olmaq dil mi m.
Ey gün , bir z rr y m, s n vermis n üamı,
Tanrı özü e id r y qin s h r duamı.
Könlüm incil r s p n co qun d ryandı s nin.
Canımın gövh riyl k m rin yandı s nin.
Bu b di dünyada gündüz olsun h r gec n.
Tacının öl sind n nurla dolsun h r gec n.
S ad tl ya asan bu dünyada s n indi,
Bundan göz l s ad t o dünyada s nindi

SÖZÜN T R F

Dünya yaranan günd n q l min ilkin sözü -

Varlıq s hif sind sözün özüdür, özü.
Açılanda varlı ın sirli p rd si z l,
Söz oldu bu, cahanda cilv l n n ilk göz l.
Ür k söz dil açdı, dedi ki: "Ver m n can",
Yoxsa, yolmu tapardı bu cansız b d n can?!
Yer üzün incini sözl saçıbdır q l m,
Kainatın gözünü sözl açıbdır q l m.
Dünyaya sözdü r f, gör ki, n dir qiym ti,
Danı maqla, yazmaqla itm z q dir-qiym ti.
Söz e qin lü tind öz canımızdır bizim,
Biz - sözük, görk mimiz - eyvanımızdır bizim.
Dü ünc l r, x yallar min-min s r bitir r,
Onu sözün qu ları m nzilin yetir r.
Yenilikl r tör d n bu qoca kainatda,
Sözd n inc , k s rli heç n yoxdur h yatda.
Dü ünc nin munisi, göz l sirda ı sözdür,
Unutma ki, insanın z l sirda ı sözdür.
Tacidar tac sahibi sözü sanıb cahanda,
Arifl r söz q drini sözl anıb cahanda.
Gah dill rd t ran , ll rd l mdi o.
Gah q l ml süsl n n füsunkar s n mdi o.
Sanma bayraq söz q d r z f r çalar h r yanda,
Q l m öz qüdr tin ölk alar h r yanda.
Camalını gizl d r, hicabı var sözün d .
X yaldır köl sinin, qullarının gözünd .
Biz ki, söz a iqiyik, söz sev nin biriyik,
Onun ölüsüyük ki, onunla da diriyik.
lhamsız-odlanaraq sözün yanmı oduna.
Sözü - s n t a iqi, bir su sanmı oduna.
Söz dünyadan göz ldi, söz h yatdan göz ldi,
Qövsi-qüzehli göyd n, kainatdan göz ldi.
Yer üzünd tapılmaz sözün r ngi-boyası,
Dil g lm z t rifi - dili aciz qoyası.
Söz bayraq qaldıranda ilham dolu könüld ,
T r nnüm söz tapmaz sözlü a ız da, dil d .
Ür yin tell rini sözl t z l di can,
Duy ular k l fini sözl çöz l di can.
airi ah el di ah s rl ri sözl ,
Möhürl di m sl ki m sl k rl ri sözl .
Sözü - qızıl yata ı altunla tutdu qo a,
Dedi söz s rrafına: "De, hansı g lir xo a?
S nc köhn qızılmı, t z sözmü yax ıdır"?
Söz s rrafı söyl di: "Söz dünyanın nax ıdır!"
Söz qasidi b l dsiz ba a vurar yolları.
Söz - hün r meydanında yen r m rd o ulları.
Söz - gümü sikk sidir, dirh m - tozu da deyil,
Qızıl - itd n urvatsız, qorxaq tazı da deyil.
Söz h r yerd hakimdi, hamıdan ba da odur,
Dünyanın s rv tidir, inci qa -da da odur.
Ür ksizl r qafildir ür k sözünd n bel ,
Sözün rhi artıqdır sözün özünd n bel .
Söz durduqca, sora ı qoy dünyaya car olsun,
Nizaminin öhr ti sözl daim var olsun!
 A RL K L YAQ T

Qiym ti var ölçüsüz, p rak nd sözün d ,

Cavahirdir cavahir s rrafları gözünd .
S n k lamı b z ki, zövq alıb gülsün ür k,
Hikm tli k lamlara ölçü, qafiy g r k.
airl r yaratdı ı sözd n qiym tli n var?
Sözl iki dünyanın x zn sini alarlar.
X zn l r açmaq üçün açar g r kdir, açar,
Açılmaz x zn l ri airl r sözl açar.
airl r söz mizanı quran zamandan b ri,
Sözl n cibl dirib söz a iq k sl ri.
r in bülbüll ridir söz qadir airl r
H r t rif layiqdir sözü nadir airl r.
Dü ünc nin odundan qovrulub yanar onlar.
Özünü m l kl r bir sirda sanar onlar.
airliyin qurdu u sirli-sehirli p rd .
übh siz, pey mb rlik kölg sidir h r yerd .
r nl r, ulu k sl r s f ç k r k düz lib.
Qabaqca pey mb rl r, sonra airl r g lib.
H qiq t dostu olmaz onları gözd n salan.
H r si bir l p dir, qabıqdır yerd qalan.
Süfr y zin t ver n t r-t z c nübardır,
O nübarda canımın, tam bir parçası, vardır.
Can-dill sı allayıb ld n dild n dü ünc ,
Ür k qanla yo rulub, bi iribdir dü ünc .
Bir hikm t çe m sidir bu airlik s n ti,
tirib m ddahların ucbatından hörm ti.
Kim ki söz p rd sind çalar göz l havalar,
Dünya ona dar hücr , daha geni q sri var.
Ba var ki, ölk alar, var olsun qoy bel ba !
Vüqarından yilm z h r qapıda el ba .
Kim ki, ba la aldı ı könül mülkünd g z r,
ki dünya boynunu h mayill rl b z r.
Q d min yil n öz ba ıdır airin.
er-s n t kürsüsü barda ıdır airin.
Q ddi dön r kamana övqü, h y canıyla.
Söz can verm k üçün ll r öz canıyla.
Lül l nmi ka ıza diz üst inci axar.
F l yin qula ına qul kimi sır a taxar
Göy - sehirli mücrüsu, tapmaz n l r mücrüd n?
Bir s d fd n on s d f l g l r mücrüd n.
Söz mülkünd köhl ni qan-t r batar onun,
Doda ından öpm y canı can atar onun.
Gövh r d fin sini e r söz ti sil ,
Göyün d bilq sini de r söz ti sil .
ziz, do ma balası k lamıdır, sözüdür,
Bu övladın atası ilhamının özüdür.
F l y ba ydir r airl r qullu u,
R va görm z onlara köl liyi, qullu u,
N f sini canında duyar hamı airin,
Dild dön r n m y h r k lamı airin.
Memardır - sözl riyl heyk l yonan s n tkar.
air - adı dill r uçub qonan s n tkar,
M nc , Zöhr özüdür, Harut sehri açandır,
Sehrkar Mü t ridir, sözü gövh r saçandır.
Söz köhl ni çapanlar qorusa da bu q sri,
Alçaqlar viran qoyub verdi bada bu q sri.
Saxta, boyalı sözl ism t qalmadı sözd ,
air q lbim dözm yir, yanıb qovrulur közd .
Ür yin meyv sini can verib almaq olar,
Çör k üçün qa -da ı aya a salmaq olar?!
Ey f l k, qoy dola sın x yalı ça dıranlar,
Açılmaz düyün kimi sözü dola dıranlar,
O rular ucbatından puç görür m m n onu,
Söz k l fi dola ıb, qurtar düyünd n onu,
Qızıl üçün can ver r gümü satan miskinl r,
Gümü l saf qızıla hey can atan miskinl r.
Kim ki, qızıla qatdı gündüz kimi ba ını
Gec t k qucaqladı nur saçan qa -da ını,
llam lik el yib, ad alsa da el si,
Alça ın alça ıdır, ucalsa da el si.
Sultan z r-xarasını kim ki geydi ynin ,
Qan uddu, - d mir toxmaq qan sızdırdı beynin .
Civ kimi getm di kim ki, qızıla sarı,
Gümü oldu, - zm di S nc rin toxmaqları.
Sözün - beç balıdır, qıyma ucuz alına,
Qoyma milç k dara sın sözün beç balına.
Söz verib, söz alanın hdin inanma s n,
Bigan nin adını alqı ınla anma s n.
Söz mülkünd çatmamı arzuna, muradına,
erin göz l qızını ni anlama adına,
er göy qaldırar öhr tini ölk d .
K m rinin qa ından Cövza qalar kölg d .
er s ni sidr nin kölg sin gönd r r,
M nalar dünyasında hökmdara dönd r r,
Olarsan erin il söz hakimi dünyada,
airl rdir hikm tin öz hakimi dünyada.
Qanadlı k lamları, uçurmamı göyl r ,
F l k kimi yorulma, h s d ç ksin göy yer .
Odlu dü ünc l rd n ama dön s n g r k,
Gec alovlanasan, gündüz sön s n g r k.
Dü ünc nin köhl ni dön r yel yollarda,
F l yin b döy atı yortar bel yollarda.
Göy meydan oxusun qanad açan sözl rin,
Bu dünyanın könlün tir saçan sözl rin.
Göz l çoxdu hicabda, sevm h r göz li s n,
Seç özün misilsiz, göz ll r göz li s n,
Tapdı ın h r incini sin n taxmaq n dir?
Ondan göz l incil r axtar ki, sin nd dir.
S n tin bayraqları ucalar kainatda,
Aydan da, gün d n d öc alar kainatda.
H y candan, t la dan t ngim z d n f si,
Könlünün riqq tind n l ngim z d n f si.
Göyl r uçursa da t f kkürü, x yalı,
Göyl ri f th ets d , h yalıdır, h yalı!
C brayıl qanadlıdır airin ilham atı.
linin yelpiyidir srafilin qanadı.
Duy ular al mini duyan hanı al md ?
nc liyi açma a uyan hanı al md ?
Bütün qu lar olsaydı ncir yey si ba da,
ncir tamarzıydı ncir yiy si ba da.
Yeni t rz , üsluba qadir s n tkaram m n,
Möcüz m göst rir ki, nadir s n tkaram m n.
er-s n t m b di abad oldu liml ,
airlik meyxanadan azad oldu liml .
Zahid, rahib qalmadı, üstüm axdı onlar,
banı, qur a ı da at yaxdı onlar.
Qızılgül qönç siy m, açmamı am h l m n,
 trimi yaymaq üçün intizaram yel m n.
Bakir sözüm, k lamım gün kimi nur yayar,
öhr tim qiyam tin eypurut k gurlayar.
S n tim güzgüsüdür kainatın, varlı ın,
Yer üzü m ftunudur bel sehrkarlı ın.
Ecazkar s n timl açaram tilsiml ri,
Sehriml fsunlanıb, tilsimd dir bir p ri.
G nc - Harut sehirli Babil deyil, b s n dir?
Ür yim - ulduzlara nur saçan bir Zöhr dir.
Zöhr t ki ucalıb Mizan bürcün G nc ,
Onu bel ucaldan ülvi sözümdür, m nc .
Heyr tamiz s n tim - ölm zliy bir buta.
Sehriml , möcüz ml nicat yoxdur Haruta.
Nizamiy m, x yala dön nin biriy m m n,
H y canlı sözüml b di diriy m m n.

KÖNÜL DÜNYASI V ONUNLA S RDA LIQ

Gün t slim olaraq yer atdı qalxanı.

X cal td n yerin d suya batdı qalxanı.
Kainatın n f si daralma a ba ladı.
Gün - öz qalxanıt k saralma a ba ladı.
Ordusu dü n görüb qalxanını gün in.
Tökdü odlu qılıncla al qanını gün in.
Sa lı ında in yin muncuq b z r boynunu,
ld n dü n zamanda x nc r k s r boynunu.
Day sini gec nin ça ası qucaqladı.
Gündüzün qumrovunu aya ına ba ladı.
Gec - d li-divan aman vermir q m ona,
Hazırladı torpaqdan day si m lh m ona.
sanın n f sit k torpaq m lh m döndü,
D liliyin at i onun suyuyla söndü.
X st fa rb ti içdi day lind n,
Divan lik binası sarsıldı t m lind n.
Bir l y n qan qusaraq gör n hala qaldı o,
T p d n dırna ad k qapqara qaraldı o.
Q lbinin qaralı ı çöhr sin yayıldı.
Yer üzünün kafiri - üzüqara sayıldı.
H r hoqqası, oyunu - m sx r , qarav lli,
Bu b d bazlı ı kim deyildi b lli?!
Gah oldu gül-çiç yi Ay yninin quma ı.
Gah Zöhr nin d fin dirh ml rdi aba ı.
Zülm tl r bürünmü bu çıraqsız gec d ,
M nim kimi bülbül ba ça-ba sız gec d ,
H r sözüm k lm m ür k qanım hopubdu,
Ciy rimin qanından qı ılcımlar qopubdu.
Sözüml sirda kimi ür yimi açanda.
Fikriml , x yalımla m sl h t qaçanda.
Dedi ilham p risi: "Hazıram, n dil s n.
El borca giri ki, qaytara da bil s n.
Bu müq dd s at su çil m k olarmı?
Can mülkün at çapan yel dil m k olarmı?
Gün in öl sini yaqutlara ba ı la.
Tamahın torpa ını tabutlara ba ı la,
Ox n yin g r kdi, h r sözün oxdu s nin,
Köhl ninin sür ti im kd n çoxdu s nin.
Qafil olmaq yara maz, ayıl q fl td n daha.
Tök üzünün suyunu könül adlı d rgaha.
Göy r ngli küpün altda n q d r inl y k biz?
Könüld n söhb t aç ki, n m t k dinl y k biz.
Könül quldurlarından qurtar öz yaxanı s n,
Dünyan - könül dünyası, bu dünyanı tanı s n.
Könüll qanadlanıb r evin h r p ri.
Könülün qanadıdır C brayılın hp ri.
Kim ki, iki dünyadan cilovunu dönd rib,
Könül öz sayilini möht m dönd rib.
Könül gild n, palçıqdan, de, yo rularmı, s nc ?
Gild n insan düz ls , q lbi olarmı, s nc ?
Heyvan vurur ömrünü ba a canla dünyada.
Ya a odlu ür kl , h y canla dünyada.
Ülvi m qs d üçündür göz-qula ı b r ,
Göz-qulaqdır öz gözü, öz qula ı b r .
bn mli n rgiz gözün qan saçma a yaranıb,
Qula ın qafillikd n gen qaçma a yaranıb.
Gül d , n rgiz d bel ba lama ba ında.
Gülü d , n rgizi d g l da lama ba ında.
Alçaqların q lbini oxuyan göz dön s n.
Qaynar g nclik ça ında alova, göz dön s n.
lhamınla kamalın özün yar seçibdir,
Evl nm y hazırdır, qırx ya ına keçibdir.
Qırx ya ını öt nd sayılmasın qul g r k,
Dolanma a, g zm y , x rcl m y pul g r k.
Qırx ya ın t limind n söz açma ki, tanı ıq,
Evl nm y t l s ki, artıqdır bo danı ıq.
M lul-m lul dayanma, qovu göz l dildara,
Q mli q lbin q mxarı, - könül kimi yar, ara.
D rd ç km y d y rmi, bir q mxara qovu san?!
Sındır q min boynunu, bel yara qovu san.
Q m-qüss d n üzül n canından l üz nd .
Son n f sd dirç l r dostu-yarı süz nd .
Bir cana odlu n f s - yarla yarın vüsalı,
Yar n f si yandırar h r k d ri, m lalı.
Sübh gözünü açmamı n f s alıb sn y r.
S h r öz müjd sil ulduzları s sl y r.
Sübh - gözünü ovardı, z lil kimi, xar kimi,
Al s h ri qoynuna almasaydı yar kimi.
Evl nm k ist s n d , canansız toy hardadı?
Özün yar axtar ki, toy-büsatın yardadı.
H r diyar z nginlikd Xara tay ola bilm z
Heç k s könül verdiyin yara tay ola bilm z.
Hamının öz sirda ı, yarı vardır cahanda,
sil yar havadardır, xilaskardır cahanda.
ki-üç h md mi var, heç biri pak sayılmaz.
Ülviyy td n uzaqdır q fl td n d ayılmaz.
Yapı üz ngisind n könül hökmdarının.
Önünd göz ya ı tök könül adlı yarının.
r in qadir sultanı yaradanda dünyanı.
Ayrı al m yaratdı bu b d ni, bu canı.
P rv ri i, fq ti daim b sdi onlara.
Ayrılmaz sirda kimi nigah k sdi onlara.
Qucaqla ıb yatdılar, dünyaya g ldi könül,
O ult k taxta çıxdı, gör n yüks ldi könül.
Könülü ülviyy ti sultanlı a s sl di.
Bir m n vi, cismani ata, ana b sl di.
Üzün nur çil y n könlünün Süheylidir,
Can da könül mülkünd b d nt k tüfeylidir.
Könül adı g l nd möht m da a döndüm,
Beynimin öz ya ıyla nurlu çıra a döndüm.
Canımı h d f aldı ilhamımın p risi,
Qula ım dil yerin oldu söhb t h risi.
Sevincimd n dilim d a zıma sı ı madı,
Q m qo unu da ıldı, bir yer yı ı madı.
Könülün e q at i alov saçdı qanıma,
Gözümün çe m sind n su çil dim canıma.
Qolumdakı z nciri parçaladım r kimi.
Quldurları yolumdan qovdum iri-n r kimi.
Köhl niml uçurdum qan-t r batanacan.
Birba könül mülkün t ngn f s çatanacan.
Cananıma yetinc öz canımı teyl di.
Gec yarı olunca, ömrü yarı eyl dim.
Müq dd s m b dimdi p nahım, iqam tim,
Döndü çövk n topuna çövk n q ddim, qam tim.
t yimi yı araq öz yaxama ba ladım.
Top dalınca yel kimi hey kükr dim, ça ladım.
Çövk nin a acı da, topu da öz canımdı,
Qanad verib uçuran sonsuz h y canımdı.
Varlı ımı unutdum, sürüdü qeyr t m ni.
Gözüm çıxdı k ll m , bürüdü heyr t m ni.
Özüm - s f r görm mi , dostlarım - kor nab l d.
Qürb t m ni sıxmazdı, yola olsaydım b l d.
Yol-iz tapa bilmir m, bu da s f r - seyirdi?
Aya ım "get" des d ba ım "getm " deyirdi.
Köhl nimin cilovu e qin öz lind ydi,
Dil-doda ım t pidi aman, bu hoqqa n ydi?!
Qapını döydüm, dedi: "G l n kimdir bu zaman?!"
Dedim: "Görü g lib pak niyy tli bir nsan".
Pi vazıma g l nl r qaldırdılar p rd ni,
xtilat p rd sind zizl dil r m ni.
Könül mülkünün ahı - m h bb t adlı p ri
S sl y r k dedi ki: "Nizami, g l iç ri".
n yaxın sirda oldum g ldiyim bu d rgaha,
"G l" dedikc yeriyib yaxınla dım m n aha.
Cah-c lallı bir saray c lb el di n z ri,
Yaman göz g lm sin, kor olsun b dn z ri.
Yeddi x lif gördüm bir ka an içind .
Yeddi mac ra vardı bir fsan içind .
Könül mülkü göyl rd n daha geni , ngindi.
Sakinl ri b xtiyar, nem ti d z ngindi.
Günortanın sultanı ba t r fd yl ib.
 lıq n f s sahibi köz rm kd n keyl ib.
Qızıl atlı süvari qar ısında ba yir,
Yaqut q balı sg r ondan z f r dil yir.
Acıdil, cavan c sus h r an hazırdır ova.
Qüss li qara köl qorxudan dü üb lova.
B r d pusqu quran bir k m ndatan da var,
Gümü d n zirehl nib misb d n p hl vanlar.
Hamısı p rvan di, nur saçan amdı könül,
Hamısı t l dadı, lakin aramdı könül.
Döndüm könül mülkünün ziz mehmanına m n.
Canımı töhf verdim könül sultanına m n.
Könül q rargahında bayraqdara qovu dum.
Hamıdan üz çevirdim, çünki yara qovu dum.
Könül dedi: " Heyr td n itirmis n hu unu,
Bu yuvadan uçurma s ad tin qu unu,
Adic ür kmiy m, can bürün tüstüm ?
Bir parça t deyil m duz s pil üstüm .
Ür kl rin s rvind n kölg m böyükdür, böyük!
Ür kl rin mülkünd n ölk m böyükdür, böyük,
M n Qarunun yı dı ı x zn y tay deyil m,
H r k sin s rv tiy m, h r k s pay deyil m".
Söz t rlanım yolundu od saçan n f sind n.
X cal td n çıxmadı öz qızıl q f sind n.
sm timd n qızardım at d ki pul kimi,
Sözünd n sır a taxdım qula ıma qul kimi.
T z l di dünyamı könül mülkünün ahı,
Nizamiy açıqdır f l kl rin d rgahı.
Paklıqdan, ülvilikd n uzaq olsam, n y m m n?
Könlümün s rv rin , müq dd s b nd y m m n.

KÖNÜL P RV R HAQQINDA T NHALIQ

DÜ ÜNC L R

B döy atım yum aldı, ramdı, deyil xam indi,

F l kl rin torundan qurtardı yaxam indi.
Varlı ımın k l fi dola ıqdı yüz yerd n,
Dola ı ım açıldı açılmaz düyünl rd n.
Açılmaz, dola -dola , düyün-düyün tell ri
K sdi ömür sapımdan s rv rimin ll ri.
Könül - p nahımızdır, d rgahımızdır biz
Tanrımız olmasa da, öz ahımızdır bizim.
Ba ımın dar asıdır iki cahanda m nim.
Q mxarım olardımı yoxsa bir an da m nim?!
Sirda kimi sirrini açıb dem z heç zaman,
Lakin öz fq tini sirg m z heç zaman.
Gördü ki, t rbiy siz, t limsiz bir na ıyam,
T lim- d b verdi ki, nsan adı da ıyam.
Xo du h r zabıma qatla araq inl m k,
Bir zavallı b nd nin söhb tini dinl m k.
Züleyxanın e qind n Misirt k yandı al m,
Yusifin camalıyla nura boyandı al m.
Gec nin gözl rind sön n kimi nur, çıraq,
S h rin gözl rind öl saçdı gur çıraq.
F l kl r yandıranda s h r ça ı amını
Qızıl atlaz b z di gündüzün ndamını.
Ustadım gün kimi nurlu çıra a döndü,
limd n yapı araq bir güllü ba a döndü.
Q m tikanı yı mı dım, onu atası oldum,
Gül-çiç yin içind itib-batası oldum.
Doda ımda t b ssüm lal kimi açıldı,
Qönç t ki açıldı, trim ba a saçıldı.
Sin si da lı lal ür yimi da ladı,
Gül-çiç k ç l ngini k m rim ba ladı.
Yanaqlarım allıqda qanlı rab r ngidi,
Vücudum gül-çiç yin tirli ç l ngidi.
T la dan gülü-gül , axı- axa qatanda.
N sind n ça layan çe m gördüm h r yanda.
E qin qızıl bayra ı vüqarla dal alandı,
V fa tri qoxuyan könül oda qalandı.
Öz n f si qasiddi irindilli canana.
sanın n f sit k can verdi cansız cana.
Z rrin t xti-r vanı köhl nimd n götürdü,
Köhl nin cilovunu tez s baya ötürdü.
Dedi ki: "Qürr l nm , enm lis n atından,
H yatın limd dir, bezmis n h yatından?!
Heyr td n su üzünd yelk nsiz bir g miydim.
C nn t tri qoxuyan n f sin h md miydim.
Çalxalanan, ça layan gur dal aya qovu dum,
Susuzluqdan yanırdım, artıq çaya qovu dum.
Gün in öl sind n çoxdu nuru çe m nin,
Xızır da t n sidir bel duru çe m nin.
N rgiz kimi xumardı göy ç m ni buranın.
Yatma a can yeridi yas m ni buranın.
nginliyi, al mi xatırladır göyl ri,
Behi t öz n f sil süsl yibdir bu yeri.
Gül qucub yas m ni, - seyr edir m bayaqdan,
Gül toxunsa aya a, tikan çıxar ayaqdan.
Ovçu gözüm ç m nd ceyran tülkü h risi
Gül - ceyran göb yidi, tikan - tülkü d risi.
T b ssümlü güll rin kefi, kökdü ç m nd .
X cal td n tükünü tuti tökdü ç m nd .
Yemlik q ndmi qatıbdır - südü bel irindi?
Ceyranlar irin südd n s rxo g zi ir indi.
Güll rin g rd yind n g lir kül yin s si,
Otlar quzu ceyrana olub gül mür bb si.
Xeyri m ns b f rmanı tutubdu ll rind ,
nb r saçan yelpikdi gül n göz ll rind .
N rgizt k sürm ç k r bu ç m ni süz nl r,
lanları qırıbdı zümrüd otlar, süs nl r.
A ıl-hu karvanını gül, yas m n soyubdu,
Qumru, bülbül airt k a lı heyran qoyubdu.
sadilli, birgünlük süs n nec n li,
Musanın li kimi olub sübhün m li.
Göy rçin inild yir sübh zamanı ahından,
Öz r ngin boyayıb göy s manı ahından.
E qi sı mır söyüdün nb r varaqlarına,
S ba nam yazırdı ç m nd ki yarına.
Baharın salamına ba yir yas m nl r.
Tikana gül ç l ngi ba ı layır ç m nl r.
Yas m n - türk göz li çadır qurub düz nd .
Sür yyanı andırır ay hüsnünü süz nd .
Lal nin at gahı - lal zardır burada.
Hindli at p r stdir, yanıb çatıb murada.
Lal nin qara xalı, ux yas m n incisi,-
Qara r b qar ası, parlaq Y m n incisi.
Sular x z b nz yir, narın-narın l p l r
A x zi, göy sincabı sahill r s p l r.
Al- lvan bayraqlarla yelk n açıbdır g mi.
Ulduzlu asimandı çiç kl rin al mi.
F l yin f qini ax budaqlar sökdül r,
Say nin q d min altun pullar tökdül r.
Kölg l ri l litdi gün in hücumları,
L p l r alqı ladı r qs el y n qumları.
Sünbülün bus sind n n srin alı dı-yandı,
Qönç nin kirpiyind n gülün doda ı qandı.
Xeyrinin oxqabında yoxdu oxu tikanın,
Qalxana l atdı ki, oxdu çoxu tikanın.
Söyüd göz g lmi di, sm c liydi canı.
Tez üz rlik qovurdu lal nin buxurdanı.
F r hd n qanad açan göz l tavusdu ç m n,
bn m kimi az qalır buxarlansın yas m n.
Ney k r gülü üyl f r hd n boy atmı dı,
Gül sarı yaqutunu al qana boyatmı dı.
Xudp s nd v h i güll r gül açmı dı h r yanda.
N simin n f sind n dil açmı dı h r yanda.
Narınc r ngli asiman oyadanda gün i,
lind turunc kimi oynadanda gün i,
Öz qızıl bayra ını qaldırdı r f l k,
Ç m n yıxmaq ist di - s rilsin f r f l k.
Yer üzü gül-çiç kdi, ba dan-ba a ç tirdi,
Göyün q lbi gün di, yerin canı tirdi.
B xtiyarlıq ulduzu erk n nur çil mi di,
Yer üzün b di s ad t dil mi di.
Ya da öz güzarını f l k salmı dı yerd n.
Girov qoyub zümrüdü, m rcan almı dı yerd n.
Safdı m l k gözünd n ç m nin nur çe m si.
Çatmaz bel çe m y gün in gur çe m si.
Bu çe m d yuyunub, tir qoxuyur ç m n.
Göyl rin c lalına alqı oxuyur ç m n.
Süleymanın trin a iq hophopdu ba da,
Sin sind n Davudun nal si qopdu ba da.
Qırqovul qanı axdı turacın cayna ına.
Qanlı z ncir ba ladı turac s rv aya ına.
Qu ların fitvasıyla döndü dar aya bülbül.
Ölüm hökmü oxudu ba da qar aya bülbül.
Bayqu qar ı çıydı ki, torpaqda g zdi ba ı,
Ulamasa, sirrin qurban getm zdi ba ı.
Süheyl dabbaqlı ına ba ladı ba da s ba,
Z rif güllü d ril r a ladı ba da s ba.
T l s r k özünü tez ba a saldı lal .
Q lbinin t la ından yandı, qaraldı lal .
Say sil ox ardı öz göz lini üm ad,
Lal nin ür yin qoydu lini üm ad.
Yas m n göy gümü dırna ını apardı,
Gec nin tit sini dırna ıyla qopardı.
S h rin Yusifiydi yas m nin çöhr si.
Quyusu - kölg siydi, k ndiris - pöhr si.
Ba sarı köyn k geydi cuhud göz ll rit k,
Sular öl saçırdı Musanın ll rit k.
Torpaq sudan düz ltdi özün sarı m lh m.
Bir sarılıq g tirdi üzün sarı m lh m.
Gec ni sıxı dırıb cövlana g ldi gün .
Yel at çapdı kölg d , göy yüks ldi gün .
Kölg öpüb di l di gün in doda ını,
Yel söyüdün telin ç kdi öz dara ını.
Say v nur bayra ı çiç kli ba a düzdü,
Sonra axar-baxarda dodaq-doda a süzdü.
Gülün odlu manqalı alovlandı könüld ,
Arzumun tikanları udt k yandı könüld .
Güll rin minb rind ötdü eyda bülbüll r,
B növ nin telind n k m r ba ladı güll r.
Davuddan daha artıq qu lar c h-c h liydi,
Nizamid n daha çox güll r q hq h liydi.

***

Kül kd n cananımın niqabı yen dü dü.

Könlümun hökmdarı e q dü dü, n dü dü.
tirl ndi n f sd n k r t b ssümlü gül,
Gül dodaqda k ri irinl dirdi könül.
v sind n quma da ux canı yandı ayın,
Od alan qamı kimi xırmanı yandı ayın.
Saç bel c n zirehdi könül s rvinazına.
T p d n dırna acan duz qatılıb nazına.
Camalının gün i qama dırar baxanı,
Gözl rinin incisi naxı layar yaxanı.
v l ri duzludu, dodaqları baldımı?
Hüsnünd n göz ll rd bir göz llik qaldımı?
Doda ının q ndind n ba da utandı tuti,
Ç n sini ba ının halqası sandı tuti.
Yumru narınc dey rs n tirli ç n sin .
Gümü buxaq turunct k sallanıb sin sin .
Gül nin gülü kimi tri m st eyl r s ni.
Yar verdiyi rabt k unutdurar tövb ni.
T b ristan qızıdı, bir innabdı doda ı,
nnab nabat zm y hardan tapdı doda ı?
Qızılgül qönç sidi, irinc ney k rdi,
Qupquruca nabatı gülabt k t z t rdi.
Ud kimi tüstül n n xalı ciy r yandırar,
Gündüzün s d find mü k- nb ri andırar.
Ay q lbini da layıb, dönüb qora xalları,
Ay üzünü bürüyüb qara-qara xalları.
Q lb gün d n odlu gözl basıb o, da ı,
Aylı, b yaz gec d n nurludu l l doda ı.
Qatar-qatar karvanı yükl dolu könülün,
A zın meydanı kimi dardı yolu könülün.
Zill tl , m qq tl könül q mxara döndü,
Q lbi qana dönd rib, ist kli yara döndü.
T b ssümlü doda ın h r k lamı k rdi,
Nazıyla, alqı ıyla tilsiml ri ç k rdi.
A zındakı s d fl r bir mücrüy dolmu du,
A zı gövh r s pm y açıq mücrü olmu du.
Bu s d fi, mücrünü görüb neyl di e qim?
M ni möcüz sil heyran eyl di e qim.
G dalıq torbasını belimd n açdı m nim,
Köl lik z ncirini limd n açdı m nim,
Öz köl h yatımla vidala ıb sovu dum.
Dirilik çe m sind ölm zliy qovu dum.
A ıl - vur un vurmu t k vuruldu öz yarına,
D mir z ncir vuruldu gümü ayaqlarına.
Könül d rdli a iqi ba lama a qoymadı,
Gün in çe m sini ça lama a qoymadı.
Q min q mxar ara bir q mli sirda ından,
Meyin xumarlı ını mey da ıdar ba ından.
M h bb t at im can atanı da laram,
Qafils n, gül nl r m, gül-çiç kli ba laram.
Gün - nurlu gözümdü, f l kl rdi - ç m nim,
S h r - ba ım, suyudur - gözümün ya ı m nim.
Könül ahı dönünc yalqızlıq sirda ıma,
Dizim dayaq olubdu dü ünc li ba ıma.
Bu s f ri inamla vurdum ba a könüld ,
S n d öz inamınla bel ya a könüld .
Bu yol el bilm ki, h r ki inin yoludur,
Bu yol Nizami kimi r ki inin yoludur.

***

Könül ahı bir gec h md m oldu yarıyla,

xtilata ba ladı sadiq sirda larıyla.
ıqlı gündüzüt k nur saçırdı gec si,
Sonsuz cah-c lalından söz açırdı gec si.
M clisinin büsatı - ilk baharın növra ı,
Büsatına heyrandı ruzigarın növra ı.
Ud n f sin dumanı, ç tri vardı h r yanda,
Yusifin köyn yinin tri vardı h r yanda.
Gec ke ikçisinin gözünü ovdu dar a.
Süfr nin milç yini k rd n qovdu dar a.
T ran l r, q z ll r a lı heyran qoyurdu,
Hicabdakı göz ll r a lı heyran qoyurdu.
Saqil r filayaqlı sürahiyl süzürdü,
Büllur cama, q d h yaqut rab süzürdü.
Ba rı yanan am kimi ciy rl r odlanırdı,
Q lbi odlu ocaqt k ür kd od yanırdı,
M clis nur saçırdı buxurdanın öl si,
Udu q ndsiz yaxırdı yanan canın öl si.
Gülablı q ndab il g ldi camlar m clis ,
Altun aba ya dırdı yanan amlar m clis .
No ul öp n rablı al dodaqlar k rdi,
Badam gözl r - badamdı, bal dodaqlar - k rdi.
M uq - k r dodaqlı, a iq - badam gözlüdü.
Zöhr , M rrix e qd n ixtilatı, sözlüdü.
A iq duydu cananın peymanını, hdini,
Gülü - m lh m dil di bal doda ın hdini.
Yar hökmlü p l ngdi, x z dö nib yoluna,
tir saçan hörükl r z ncirdi ir qoluna.
Yar doladı qolunu boynuna a iqinin,
Cavahirat ya dırdı oynuna a iqinin.
 v li saqi kimi mey süzdü cama amlar,
S rxo p rvan l ri yetirdi kama amlar.
Yuxu - qanadı yanan p rvan ydi bu gec ,
Ba qurban ged n c n am ba ydi bu gec .
Sehirli rübabını tez l aldı Zöhr ,
Mizrabı sınanacan oxudu, çaldı Zöhr .
Ba - yuxunu ba ından da ıtma a çalı dı.
Bir-birinin b hsin çilçıraqlar alı dı.
Bir nem t ki özg y b sdi ömür boyunca,
Ona öz sirda ıyla qism t oldu doyunca.
Bu büsatın yanında h r büsat yalan oldu,
Hamı sonsuz nem td n n y dalan oldu.
Bu c laldan iqbala, nem t çatdı hamı,
F nalıq libasını ynind n atdı hamı.
Müjd yl qanadlandı adlıq qu u Ülk r ,
Yeddi l l k saldırdı bu uçu u Ülk r .
Sübhün carçısı qu lar kabab oldu köz üst ,
Yar n dedi sübh c n, a iq dedi göz üst .
S h r qu u yuxudan s h rt k b nd dü dü,
Aya tor quran f l k özü k m nd dü dü.
Qapılar qapalıydı a yara, bigan y .
P rinin hörükl ri z ncirdi divan y .
Mü t ri seyr daldı qıvrım saçlı m l yi,
Üzük kimi daraldı m ftunluqdan ür yi.
Huril rin yanında qansız ya ı yalandı.
Sevdalı a iql rin könül mülkü talandı.
Ür kl rin yolunda yas m n kdi onlar,
Ür kd ki tikanı kirpikl ç kdi onlar.
k r qamı ı oldu könüld ki h r acı,
Canların gül axıdı - boyların s rv a acı.
k r a ız - fındıqdı, qıy acı gözl r - badam,
Püst dodaq - innabı, gör n dey r bal dadam.
Bu füsunkar gec nin sehirli al mi var.
Canan - Babil m l yi, ke ikçisi - hindula
Q mz y , qara xala hamı, heyran, hamı mat.
Babilistan, Hindistan timsalıdı kainat.
Baxı ların söhb ti sözlü gözl , qa ladı,
Könül canan gözünü ziyar t ba ladı.
Ne t r kimi tikandı o q mz li baxı lar,
Qıvrım saça baxanda gözd n ya ar ya ı lar.
A iqin tu lanıb q mz sinin oxları.
Kamandan ox süzm mi qurban gedir çoxları.
sanın n f sit k ba ı layar can könül.
Dirilik suyu çil r torpaq a zından könül,
Güll rin yas m nt k buxurdanları yandı,
Ay da f l kl r kimi qullu unda dayandı.
Üzd k r t b ssüm, dodaqda duzlu badam.
Gül yana ın hdin gül dedi ki, m n yadam.
H r baxı ı cahanı ka an t k b z di,
H r kirpiyi bir canı bütxan t k b z di.
Parlaq gümü l ndi qara saçın ta ından,
Söyüd nb r ya dırdı gümü ü yarpa ından.
Buxaq - gümü k m rdi, t ri - inci ehdi ki,
Gün in hovxurdu u bir qövsi-qüzehdi ki...
Saçı, odlu çöhr si - brahim möcüz si,
X nc r kirpikl rind smayıl göz süz si.
brahimin sehriyl od dönüb gülüstana,
N rgiz gözün x nc ri qan töküb batıb qana.
Bus si bir meydi ki, a iq ona can ver r,
Doda ı sa kimi cansız cana can ver r.
Çöhr sinin t ridir gül-çiç yin jal si,
Ülk rin ç l ngidir parlaq ayın hal si.
hla gözlü hurinin yaxası ki, açıldı,
S h rin nam sind n vüsal nuru saçıldı.
Yandı ür kl rd ki hün r amı bu nurdan,
Vur un a iql r kimi ça dı hamı bu nurdan.
Dili tamam tutuldu, s si batdı carçının,
Göz-qa ı, naz-q mz si dada çatdı carçının.
E qin gülgün meyind n b r yetdi murada,
Simuz r piyal di n rgiz gözl r burada.
Bu i r t m clisind yaman s rxo du a ıl,
S bir, dözüm sarıdan ll ri bo du a ıl.
Gülü l r, q hq h l r üzmü dü canı indi,
Taq tin ah ç km y taq ti hanı indi?!
Ziyaf t p rd sind susdu s brin n m si,
H y canın, qov anın zil qalxdı gur s si,
Davudun n m l ri dild n-dil car oldu,
"Mahmud - Ayaz" dastanı eld n-el car oldu.
Nizaminin sözl ri irin, duzlu, m z li,
Mü nnil r dilind zb rdir h r q z li.
Sözüml b diyy t f r i toxumu am m n,
Gözüml ür kl ri, r i oxumu am m n.
Mu tuluq nam sidir s rim ür kl r ,
Baxı lardan zill nib n z rim ür kl r .
Könül k r gülü lü göz ll r vuruldu,
Baxı lar ahu gözün sürm sind n duruldu.
K tan geymi ay kimi göz ldi nec canan,
Q lbimi k tan t ki do radı gec canan.
Gec yl vidala ıb yatma a t l s n Ay
Sübh c n süzdü bizi batma a t l s n Ay.
Q mz sinin oxları can üst uçan oldu,
H r can can bahasına neç ox qucan oldu.
Bu nurdan am kirpiyi ya la doldu h s dd n,
Çıra ın nurlu gözü nursuz oldu h s dd n.
Sit mini, zülmünü sanma c fa sanmı am,
Töhf kimi qucmu am, zülmü s fa sanmı am.
Ç m nt k çay saçmı am gözd n axan ya ımı,
Gün t k qurutmu am t rimi, üst-ba ımı.
Yar nübarı n sibdi tamarzıya o gec ,
S n dem , qovu mu am h r arzuya o gec .
Nurdan k m r qur anan t z ayım hardadı?
Camalını gizl dib, a iq intizardadı.
Vuruldum bir könüld n min könül m n ona,
irin vüsal gec miz n tez yeti di sona?
Könlümün arzusuydu: çata ka dada gündüz,
Gec nin p rd sini yaxmaya oda gündüz.
Bu gec yar yarını öz qoynuna alaydı,
S h rin açılması qiyam t qalaydı.
Axtarıram gün t k bel nurlu gec ni,
Röyada da görmür m bu u urlu gec ni.
Vidala ıb m niml adlıq gec m haçandı,
Sanma ki, ba qa gec könlüm nur saçandı.
H r gec yalvarıram üz tutub d rgaha m n,
H sr t m, o gec y qovu maram daha m n.
A günün gündüzüydü, zülm t gec deyildi,
Merac gec siydi ki, ona gec deyildi.
F l yin x zn sin inci düzür gec Ay,
O gec nin d rdind n üzülüb gör nec Ay.
Gec ni qan dü m ni bir kafir sanır gündüz,
Yalnız h min gec nin e qiyl yanır gündüz.
U urlu s f rim ki, ba a çatdı birt h r,
lind odlu qılınc üstümü aldı s h r.
Gün odlu m irl l rz saldı canıma,
Gözl rimin ya ını axıtdı eyvanıma.
L p l n n sularda süzdü, s kdi buludlar,
Gün in köyn yini suya ç kdi buludlar.
Günün co qun çe m si yüz r ng çalan çe m di,
Çox ömrün kuz sini da a çalan çe m di,
Öz gümü çadrını ki, göyl rd qurdu f l k.
Gün in tell rind n z r naxı vurdu f l k.
Yuxudan oyanma a n tez fürs t tapdı sübh,
Qızıl qanlar tökm y x nc rini qapdı sübh.
Hücum ç kdi üstüm , m n d teyl dim canı,
Can alan x nc rin sip r eyl dim canı.
jdahat k verm di birc qurtum su s h r,
Vüsal çe m si üst t n ni uddu s h r.
Könül xarabatımın s si tutdu f zanı:
"Ey s h r, e q hlin r va görm c zanı!
Bayaq v falı a iq vüsaldan söz açırdı,
Gec ni nurlandıran amlar öl saçırdı.
rid r k gec mi, söndür r k amımı,
Puç etdin növra ımı, gözd qoydun kamımı.
Ne t rinl yarala balının h risini,
Nuruna xor baxanın a ıla d risini.
Nadanları öldür ki, bel i in savabdır,
A iq q lbi onsuz da e q odundan kababdır".
Göz ya ımı gör nd halıma a ladı sübh.
f q gözl rind n qızıl qan ça ladı sübh.
Xiff timd n gündüzün xırmanı yandı göyd ,
Gün in çe m sin ahım dumandı göyd .
F l k özü jdaha a zına atdı m ni,
jdaha z h riyl gün sa altdı m ni.
S h rin fq til can üstünd ayıldım,
Yar hüsnünü gör nd m n yenid n bayıldım.
Kim yüks l bilibs göyün s yyar taxtına,
Nurlu s h rd n parlaq gün do ubdur baxtına.
Gündüzün utandırar gec l ri, ey könül!
Yanında x cal tdi neç l ri, ey könül!
O gec nin v sfini t r nnümd n doymadım,
Sübh c n q l mimi ld n yer qoymadım.
Nurlu gec t nhalıq al minin özüdür,
amları - dü ünc nin öl saçan gözüdür.
Yanan udu, gülabı anlamayan na ıdır,
Onlar d rdli a iqin ahıdır, göz ya ıdır.
V sf etdiyim göz llik, büsat, i r t ki vardı,
O vüsal gec sin nur s p n arzulardı.
Qara z nci gec ni kim dönd rib g rd y ?
M hr m olan varmıdır bu qubarlı p rd y ?
Sübhü p rvan kimi yaxar amı gün in,
Sönm z am oldu unu görür hamı gün in.
S h r kimi bu amdan köksünd da ın olsun.
Nizamit k s nin d sönm z çıra ın olsun.

B R NC SÖHB T

AD M N X LQ T

N "a iq", n d "m uq" k lm si vardı h l ,

N varlı ın varlı a g lm si vardı h l .
Yoxlu a b xtiyarlıq i ı ı saçdı Ad m,
Varlı ın qapısını üzün açdı Ad m.
Ondan vv l p riydi, cinn ydi h yatda,
B rin ilk atası özüdür kainatda.
Xilaf t bayra ını uca tutdu da kimi,
Endi d , yüks ldi d tutdu u bayraq kimi.
Pakdı ki, d rs alıbdı yerd m l kl r ondan,
Torpaqdan yaranıb ki, r fl ndi yer ondan.
Cövh ri tutqunsa da, gövh r kimi safdı o,
Z rdi, m h k da ıdı, z rg rdi, s rrafdı o,
Göyün çilçıra ından i ıqlıdı kamalı,
B rin varlı ına bir aynadı camalı.
Can bütünün qoluna qolba ı taxdı li,
Yeddi f l k - k nizi, bil rzikli göz li.
ki cövh r qarı dı, bir saf cövh r alındı,
Laylası yerin, göyün be iyind çalındı.
X l t verdi b r , buna ahid f l kl r,
El bir dar adı ki, saqisidi m l kl r.
Xilq tin c lalıdı, növra ıdı varlı ı,
Qüdr tin ülviyy ti, sora ıdı varlı ı.
Qırxgünlük, qı ıltılı ça a olan zamandan.
Qırx ya lı müdrik qoca - Kamal d rs aldı ondan.
Q nirsiz göz lliyi e qi erk n oyatdı,
Gül axıt k c nn tin gül ba ında boy atdı.
Gün nurlu bir gözün oldu nurlu çıra ı,
Bir eyda bülbüldü ki, m sk ni - c nn t ba ı.
Uçub qondu d nin f l kl rin qu ları,
S cd sind n n q d r l ngidi uçu ları.
S xav ti ucundan m nims di bir d ni,
Atdı göz l c nn ti, dünya oldu m sk ni.
Tora saldı özünü bir d nin ucbatından,
Minn tdarlıq üzrü d tez çıxartdı yadından.
"Alqı " sözü o günd n h md m, yardır al m ,
S cd sin yilm k iftixardır al m .
Bütün gözl r eyl di bu s cd y tama a,
Bir dönüyün s cd si yanlı dı ba dan-ba a.
Güll r s pdi üstün c nn tin s kkiz ba ı,
Hamıya qızılgüldü, blis bir göz da ı.
Ey b r! adlanmadı, büsat qurmadı s nsiz,
Q lbi r m ba ında bir an vurmadı s nsiz.
N izdivac, n n sil sözü vardı c nn td .
Taleyimiz hakimdi ür yin , beynin ,
Bir bu da bir arpaca g lm di heç eynin !..
Bu danın h sr tind n od tutub yandı ba rı,
Q lbini, bu da kimi yarı böldü bu a rı.
Bu dat k n anası, n d atası oldu,
Torpaqdaca b sl nib tez boy atası oldu.
B sl yib böyüd ni bu yerdi, bu torpaqdı,
Una dön n bu dat k h mi üzü, a dı,
Saman kimi sarıydı, qaraldı d risi d ,
Çillikd n ay üzünün xal-xaldı d risi d .
Arpa, bu da saya ı sı ındı Yer qoynuna,
H qiq ti gizl di, günah dü dü boynuna.
Cansız bu da n ydi ki, el alçaldı Ad m,
Bu danın sin sit k lüt-üryan qaldı Ad m.
eytan v sv s liydi, xaindi, yaramazdı,
Ür yin girm s , bu da da aramazdı.
Di batmaz, qupquruca, da kimi bir bu danı
Tamahlanıb yey nd a ıl, dü ünc hanı?
O zamandan ki, b r bu da d ni yey ndir,
Bu da açıb a zını: "Yeyim s ni" dey ndir.
Ey ömrünün k l fi dola an ça qın b r,
Birc bu dadan ötrü insan da tora dü r?!
Arpa cadı yem kd n heç zaman bezikm s n,
Ad m tamah saldı ı bu daya göz dikm s n!
Könülün qasidis n, iblis müti olma,
mirin aslanısan, qapılar iti olma.
Haçan ki, Ad m kimi tövb n bilin r s nin.
Çirkinlik l k l rin tamam silin r s nin.
"Günahkaram" dey nin n qorxusu, n d rdi?!
Etirafı Ad mi pey mb r dönd rdi.
Bir d n onu tamaha ç k n oldu, n hay t,
Bu yerin tarlasını k n oldu, n hay t,
Bir d n irnikdi ki, pe man qoydu m li,
H rislikd n özünü tora saldı öz li.
H yat verdi h yatsız, növraqsız yer üzün ,
S r ndibd ahan çadır qurdu özün .
Günahkar, üzüqara g lib çatdı bu yurda,
B dnamlıq l k sini yuyub atdı bu yurda.
Paltarını boyadı f l yin lil küpünd ,
Hindistanda yas tutdu, gözü ya lıydı günd .
F l yin lilini ki, yudu harda göz ya ı,
G ndala lar bitirdi d rhal orda göz ya ı.
Ay kimi göz ll di q nirsiz Çin göz li,
Gizl di öz saçını öz tacında öz li
Tövb nin riqq til q lbi vurdu o vaxtdan,
Yer üzünd s lt n t taxtı qurdu o vaxtdan.
dal t tarlasını v fa xı ı xı ladı,
B r k tli torpa ı b r ba ı ladı.
H r naz-nem t vermi di c nn tin x zn darı,
Atdı altı qapılı hücr sin o varı.
H r nem t onunkudur, yem k-içm k s nindir,
Tarla onun, d n onun, yalnız biçm k s nindir.
Udu yaxıb-yandıran buxurdanın közüdür,
Yükl ulaq inl d n palançının özüdür.
z l günd n h r i in s nsiz dü üb yoluna,
N m rh m t görmüs n, özün ahids n buna.
Yazda gül d ryasında gült k üz n g mi ol,
Demir m tikan kimi sükutun h md mi ol!
X zan vaxtı yelk n aç, könül ümmanında s n,
Qorxu-t la kür si qalama canında s n.
Gend n baxan ir sanır, ir ür yin hanı b s?
H r ür yi olana igid, c sur deyilm z.
irl rin, aslanların r smi çoxdur sarayda,
Camı yox ki, t rp d yüz zopa da, haray da!
F l kl r yüks ld r hün r, c sar t s ni,
Hün rsiz alçalarsan, tapar sar t s ni.
Taleyin gün i ki, batma a can-atandır,
Ür k azca qorxudan d rd , q m batandır.
Yoxsa uca f l kd n niy qorxub sirs n?
Ölk l r fatehit k çünki ona sirs n.
F l kt k m tan tli, tal td n uzaq ol,
F l kd s n, f l kl dav td n uzaq ol!
Yana-yana qızı ar, alova dön r at ,
Tezc yandı ı kimi tezc d sön r at .
irin sulu bulaqt k co ub ça la h yatda,
irin suyun yerini n ver r kainatda?!
Gövh r kimi saf insan z rif olar cahanda,
nsan n y g r kdir t la ı yoxsa canda?!
Kül k zir k olmasa dolanarmı ç m ni?
Qaf da ından a ırsan, tal t basıb s ni.
Tikan kimi güll r uyma ın daha b sdir,
B növ t k hüsnün boylanma ın b sdir.
Bu dünyanın sarayı güzgüdür ba dan-ba a,
Öz gözün öz hüsnün h r an eyl r tama a.
Öz ksin vurulma, bil ki, n dir varlı ın,
Qüdr tin güzgüsünd bir z rr dir varlı ın.
Özün a iqliyin b llidir m lind n,
Göyl r kimi s nin d güzgü dü mür lind n.
Z rr c varlı ının dada bils n duzunu,
Bu itlikd n qaçarsan bütün ömrün uzunu.
S daq t arxalan, zülmü qoyma yaxına,
Kims y bel ba lama, sı ın haq d rgahına.
Yax ılı ı yandır, qullu unda qocal s n,
A olsan da üzün , etirafla ucal s n!
Bir x cal t ahıdır aldı ın h r bir n f s,
M rh m t sahibidir imdadına çatan k s.

ÜM DS Z AHIN GÜNAHININ
BA I LANMASI

Röya al mind ydi bir dal tli pad ah,

Gözl rin göründü bir dav tli pad ah.
Dedi: "Tanrı q nimdi nec , n ydi c zası?
Haqsızlıq günl rin gec n ydi c zası?"
Zalım pad ah danı dı: "Göz yumanda h yata.
Son d f göz dik nd bu sonsuz kainata,
Ümid i ı ı g zdim, söndü ümid m lim,
H r t kd n yapı dım, üzüldü köm k lim.
Halıma yanan kimdi, bir m rh m t görm dim,
Heç kimd insaf-mürv t, bir k ram t görm dim.
Söyüd kimi sdirdi varlı ımı bu hal t,
Oldum ümidsizlikd n üzüqara, x cal t.
F lak t girdabında bo ulanda bu canım,
Bir tanrıya güv ndim, ona g ldi gümanım:
Ulu tanrı, yanında x cal t m m n s nin,
Günahını ba ı la üzüqara b nd nin.
Hökmün , f rmanına baxmamı am çox zaman,
Aman yoxdur kims d n, özün aman ver, aman!
Ya c za tonqalında yanma a gönd r m ni,
Ya da m rh m tinl b nd y dönd r m ni
Hamıdan x cal tli, kims sizc bir k si
Ba ı ladı insaflı kims sizl r kims si.
M rh m t g tirdi yalvarı ım, dil yim,
Z lillik torpa ında qoymadı ki, inl yim".
Kimin ki, pe manlıqdır h r n f si, h r ünü.
Qiyam td dar adır qov alı m h r günü.
Ömür boyu aldı ın h r bir n f s ki, vardır,
zabına - t r zi, h yatına - da ardır.
Da arı g zdirm kd , söyl , n dir q r zin, -
Ömrünün ill rini ölç bilsin t r zin?!
T r zinin da ları, da -qa ların olacaq?
Bo qalan da arına göz ya ların dolacaq.
H yat t r zisini düz ç km z yerin da ı,
Qoluna gil muncu u taxan na ıdır, na ı!
Var-dövl t qul olmaq bihud bir h v sdir,
H yatının b hr si birc anlıq n f sdir.
Bu göyl rin altında n yin varsa ba ı la,
Verdiyinin dalınca baxma küskün baxı la.
Bu dünyadan köç nd o dünyanın qoynuna
Da dan a ır günahın yük olmasın boynuna.
Yetimin göz ya ları t yin axmasın,
A birç yin f ryadı s ni oda yaxmasın.
Çürümü köhn f r i g l eyl l k-v l k,
G rdi ini d yi sin sin si da lı f l k.
Ya kims siz q ribt k intizarla köks ötür,
Ya da Nizami kimi bu dünyadan l götür.

K NC SÖHB T

DAL TL V NSAFLI OLMAQ HAQQINDA

AHA N S H T

S n, ey canlı al m b xtiyarlıq g tir n!

Gövh r taclı ahları an- öhr t yetir n!
ahsan, ah c lalınla nurlar l göz s n,
Gövh rs n, ülviyy tin öz tacını b z s n.
Dünyanın o ba ına yol g zdil r havayı,
Bu sirri bil n yoxdur m nd n, s nd n savayı.
z liyy t nuruyla gül n günd n bu varlıq
Kim n sib s nd ki s ad t, b xtiyarlıq?!
Dünyanın r fis n, dünya mülkü s nindir,
Dünyanın h r nem ti, varı, bil ki, s nindir.
Yenilm z p hl vansan, dünya s nl öyün r,
Açıq q lbin köksünd iftixarla döyün r.
F l yin dövranından öz dövranın m tin ki, -
ki dünya qüdr td s n çatar ç tin ki,
S h r niy silibdir güzgüsünü gör s n?!
st yir aynasında öz üzünü gör s n!
Müq dd s mehrabındır f l k durub ke ikd .
S ni öz körp sit k yürg l yir be ikd .
S ns n könül qu u da, sanın n f si d ,
B rin öz hüsnü d , e qi d , h v si d .
Camalını görüb ki, bel adlanır gün ,
E qinin at iyl yanıb odlanır, gün .
Telinin h sr tind n canı üzül r ayın,
Görs nurlu üzünü çöhr si gül r ayın
B xtiyarsan hamıdan, ömrün boyu ad ya a,
Qul deyils n dünyaya, qüss d n azad ya a,
Yum aqlı ın torpaqt k qoy hamıya xo olsun,
Müq dd slik özü d bir ahlıqdır dünyada.
M sl k, inam, d yan t g r k h r bir insana,
S daq ti töhf t k ver k h r bir insana.
M sl k e qiyl yanan q lb ki vardır h yatda,
Dünyanın o ba ından x b rdardır h yatda.
M sl k il s nindir ölk d , bu cahan da,
B xtiyarsan onunla b lk d bu cahanda.
Dünyanı m sl k il almaq asandır, asan,
Az ın divin m krin g r k aldanmayasan.
K hr baca m sl ki kimin deyildir b si?
Birc batman qızıldır inamın h r z rr si.
S rv tin qara torpaq, bir qara da dı s n .
M sl kin h m qızıldı, h m d qa -da dı s n .
S n nem t ver n k s h r qay ına qalandı,
Bir verib on alarmı, on verib bir alandı.
M sl kind n savayı, bil ki, yoxdu qazancın,
g r varsa m sl kin, dem k çoxdu qazancın.
Dözümü, yum aqlı ı, t mkini yerd n öyr n,
H r eyd n vaz keçm yi s n yell rd n öyr n.
ahlıq ver n buyurub: tut bu m sl k yolunu;
dal t sahibl ri tutdu m sl k yolunu.
M sl h t möhtacdır dal t h r bir zaman,
Xalqa zülmün amansız c zasından dad, aman.
Can yandırsan orduna, m ml k t , yurduna,
Arxalana bil rs n öz xalqına, orduna.
Zülmkarlıq da ıdar, b rbad eyl r ölk ni,
dal t s ad tl abad eyl r ölk ni.
Qiyam tin c zası gözl r hökmranları,
Unutma haqsızlıqla axıtdı ın qanları.
X cal td n haraya qoyarsan ba ını s n?
Xalqı çıxart a gün , at zülmün da ını s n.
A lını ey -i r td m st el yib yatırsan,
Öz qurtulu g mini fırtınada batırsan,
Gücünl gücsüzl ri talayıb, çapıb, soysan,
Zülmünl yetiml ri çör y möhtac qoysan,
Kim çatar qiyam td dadına, f ryadına?
Çıxılmaz, x cal tli gününü sal yadına.
Kafirliy uyma ki, düz g tirsin h r i in,
At p r st üz tutar s cd sin gün in.
Bu gün bir sarı top, zırnıq oyunca ıdır,
Qoynu ill t açılmı bir qadın quca ıdır.
Doqquz mıxlı çadırın h ngam si, oyunu
Zırnıqlı g linciyin hoqqasıdır, bil bunu.
sat k bu çıra ı söndür öz n f sinl .
Onsuz yanan çıraqsan e qinl , h v sinl .
Qanadını yandırma bu ama p rvan t k,
H sr t qoyar arzuya, h r kama p rvan t k!
Dördüncü asimanı sat k yarsan özün,
Gün yüks l r k gün olarsan özün.
Bu dünyanın n bzini kim tutsa sa kimi
nsafı, mürv tiyl olar dünya hakimi.
Dünyaya fateh olmaz zülmkarlıq, r zal t,
Yer üzünün fatehi dal tdir, dal t!
dal tin - müjd çi, bu dünyanı ad eyl r,
dal tin i idir, - ölk ni abad eyl r.
M ml k tin daya ı dal tdir h r zaman,
dal tl n sibin s ad tdir h r zaman.

NU R VANLA V Z R V BAYQU LARIN

SÖHB T

Nu ir van qo unla çıxmı dır bir gün ova,

Ayrıldı d st sind n atla ov qova-qova.
ahın yaxın h md mi artıq yalnız v zirdi,
H r ikisi at çapıb, ovlaqda ov g zirdi.
Çatdı dü m n q lbit k viran bir yurda ah.
Tapardı axtardı ı h r ikarı burda ah.
ki bayqu s s-s s ver r k ulayırdı,
Q lbl ri ah q lbit k n s "arzulayırdı".
ah soru du v zird n: "N danı ır bu qu lar?
Bir-birin n deyir, n söyl yir bayqu lar?"
V zir cavab verdi ki: "Zamana ahsan özün.
H r hikm td n, h r sird n çoxdan agahsan özün.
S sl ri n müsib t, f lak t salmır yada?
Nigah-k bin, cer-cehiz söhb ti var arada.
Bu qu onun o luna r verir qızını,
ndi ba lıq ist yir i salıb a zını:
"Bu xaraba k nd n dir, bir qıza azdır," deyir,
"K bin haqqı" bir neç xaraba yazdır", deyir.
Elçi g l n qu deyir: " rik m h r sözün ,
ahın zülmkarlı ı b llidir yer üzün .
Qanlar tök n görür m ahı günd yen m n.
Yüz min bel xaraba k nd ver r m s n m n."
Bu sözl r at kimi yandırdı, yaxdı ahı,
El f an qopardı göyl r qalxdı ahı.
A ladı, iki lli qapaz saldı ba ına,
Nahaq qanlar zalımı q rq ed r göz ya ına.
Zülmünü yada salıb, di l di barma ını:
Qu lar da e idibdir zülmünün sora ını.
Var üçün insan n sli bu obadan silindi.
Toyuq qaqqıldayırdı, bayqu ulayır indi.
Dünyaya uymu am ki, q fl td y m h l m n.
Pe man-pe man ba ıma g r k döy m h l m n.
El varını soymu am, xalqa divan tutmu am,
Ölm yi, son m nzili büsbütün unutmu am.
Talan, qar t dalınca haçanacan qaçım m n,
m liml , ba ıma-olmaz oyun açım m n?
ahlı ı, m ml k ti tanrı verib baxtıma.
El nifr t ya dırmasın qoy tacıma, taxtıma.
Mis deyil, qızıl sikk n sib olub adıma.
Bu q d r haqsızlıqla haq çatarmı dadıma?!
Zülmkart k tanınım eld , obada niy ?
Ömrü zülmkarlıqla verim m n bada, niy ?
nd n-bel q lbimd m rh m t olsun g r k,
Tanrıya, ya özüm bir hörm t olsun g r k.
Haqsızlı ın h ddini lap a mı am daha m n,
El gözünd dön c m n, yaramaz aha m n.
Yanmalıyam, yanmalı, gör kim yanır q lbim?!
Qiyam td yanacaq q lbim yanır q lbim.
Qılıncımla ell ri biçm yim b sdir daha,
Alçalıb, insan qanı içm yim b sdir daha.
Talançıyam, f xr edib öy c y m özümü?
Qiyam td sorsalar, döy c y m gözümü.
X cal t m, mümkünmü daha adlana q lbim?
Da q lbliy m, mümkünmü dönm sin qana q lbim?
Qaxıncam, nal , f ryad qopardı ım budur, bu!
Qiyam t özüml apardı ım budur, bu!
Öz köhl nim özümü tapdayacaq orada.
Can zülmün c zasına tablayacaq orada?
Saysız x zn yı mı dı qılıncının zoruna.
Ondan Samla Firidun n apardı goruna?
Dünyaca var-dövl tim sayılarmı dünyada?
Dünyadan apardı ım bir ey varmı dünyada?"
ah bir odlu m ldi, yandı yalı köhl nin,
N f sind n ridi polad nalı köhl nin.
ahan d bd b yl sarayına yeti di,
fq til hamının harayına yeti di.
Bir yolluq q l m ç kdi bac-x racın üstünd n,
Son qoydu haqsızlı a, ell r çıxdı pis günd n.
dal t göst r r k atdı sit mkarlı ı,
Ömürlük arzusuydu elin b xtiyarlı ı.
Taleyin imtahanı canını alan oldu,
dal ti dünyada b di qalan oldu.
Ülviyy t al mind yen d ahdır özü,
an- öhr t sikk sin yazıldı "adil" sözü.
B xtiyar hökmdardı, tarixd qaldı adı,
Kim ki adil ah oldu, bel ucaldı adı.
H r ür yi sevindir, xürr m ya a dünyada,
Tanrı qoymaz ki, d ysin oxun da a dünyada.
Gün i oyadanlar xo b xt olsun say nd ,
Dosta s ad t olsun fikrin, zikrin, qay n d ,
D rdl rin t bibi ol, m lh m qoy h r yaraya,
Yiy l n taxta, taca, h m tli saraya.
E qinl at dön, nifr tinl buza dön,
El yolunda gün dön, aya dön, ulduza dön.
Yax ılı ı z ld n ad t ets n özün ,
Yax ılı ın h r yanda qapı açar üzün .
H r m lin üstünd n sanma keç ndi dövran,
H r yax ını, yamanı yax ı seç ndi dövran.
Ülviyy t qulluq et, günah dalınca varma,
Günahkar insan kimi boyun büküb yalvarma.
Ömür keçib ged ndi, dünya qalandı s n ?
Ülviyy t s daq t r fdi, andı s n .
H r üzrün, yalvarı ın - hiyl , k l k, aldanı .
Quru sözd n n çıxar? d n, m ld n danı .
l r sözl düz ls , h r i d düz g l rdi,
Nizami hün riyl göyl r yüks l rdi.
ÜÇÜNCÜ SÖHB T

DÜNYANIN KE M KE V B RN
ZT RABLARI

Yer , göy sı mayan ey h m t a ası!

Olma bir an cahana etinasız baxası!
ztirabın, zabın ed r üzüa s ni,
st r m ehti amdan m n görüm uzaq s ni.
Son gününü unutma, ömrün boyu sal yada,
Möht mlik a ası yoxsulluqdur dünyada.
Süleymanın mülkünü sorma h r an hardadır?
Mülkü öz yerind dir, de, Süleyman hardadır?
Vamiq - toylu, büsatlı sadiq yardı cahanda,
zra - nazlı g lindi, bir nigardı cahanda.
O toy, g lin ota ı indi hardadır, harda?
Vamiq, zra hardadır? M zardadır, m zarda!
Bil ydim ki, bilirmi ya ını qoca al m?
Arsızdır, a artmayıb ba ını qoca al m.
Bu torpaq boynuyo un bir qansızdır z ld n,
Bu f l k ba k s ndir, amansızdır z ld n.
Dünyada s fa var ki, s fa da gör k onda?!
V fa gör n varmı ki, v fa da gör k onda?!
Torpaq üst kim vardı - qucub haçandı torpaq,
Biz öz uddu undan söhb t açandı torpaq?!
H r göz lin çöhr si bir l ç k, yarpaq olub,
H r ahzad nin ba ı tapdanan torpaq olub.
Vermi ik bu dünyaya biz öz g ncliyimizi,
Do maca balasıyıq, niy qocaltdı bizi?
Zümrüd qu u b sl y n Sam o lu Zaldı b r,
Dünya - Samdır, qocalmaz, Zalt k qocaldı b r.
Öz çarxını t rsin çox dolandırır f l k,
dasıyla q lbini yaxıb-yandırır f l k.
Gah ucaldır canlının ahlı ı il s ni,
Gah dönd rir kuz çi lind gil s ni.
ki r ngli f r ki, ayaq qoyubdu varlıq,
H yatından bezardı, cana doyubdu varlıq.
S hrada h yat sür n deyin r biixtiyar:
"D ryalar qoynundakı b xtiyardır, b xtiyar!"
D ryadakı darıxar, nal si qalxar göy ,
Xiff tind n qovrular "s hra göz ldir" dey .
Ke m ke li h yatı f lak tdir insana.
H r yerd narahatlıq bir ad tdir insana.
Köç yükünü karvana çatmalıyıq, çatmalı!
Bu yurdu, xanımanı atmalıyıq, atmalı!
Karvana qo ulmayan dü c k b nd , dem k,
h rd n sürgün olar n ucqar k nd , dem k.
ld n dü n yolçunun, bil, h d rdir yolu da,
Yoxluqla arasında tük q d rdir yolu da.
Uyma vara, dövl t , t k bbürd n uzaq g z,
Zülm t ömür yoluna gün nuru çil m z.
yl nc yl vurursan öz ömrünü ba a s n,
yl nc nin h ddini lap a mısan, ha a, s n.
Hoqqasına, oynuna uymalısan göyl rin?
Hikm tini, sirrini duymalısan göyl rin.
O zaman ki, u aqdın, dolmamı dın kamala,
Qafilliyin ist rdi yl nc d n kam ala.
Kamal ki, yetkinliy , f ras t yeti di,
adlı ın b xti güldü, s ad t yeti di.
Ucalma a qoyarmı qafilliyi insanı?
Qafil insan d lidir, onda dü ünc hanı?
Bo durma, yaz, alı dır göz l x tt q l mi,
Yazmasan da, götürüb barı, q dd q l mi.
Verm t lim aldı ın arifl r macal s n,
B xtiyar insanlara arxalanıb ucal s n.
Gülün irin vüsalı n sib olar tikana.
Gülün özü solsa da, tri dolar tikana.
M h rd oxunanda guya c za f rmanı,
Sor u-sual etm y g tirirl r s hranı,
Deyirl r: "S p qanını içmis n heyvanların,
T n sis n tökül n, axan nahaq qanların,
Yoxsa, dirilik suyu h yat verm z qumuna,
S hrasan, F rat n hri axıb g lm z umuna."
Qum f ryad qoparır ki: "Qan uddurublar m n ,
Günahsız yandırmayın, çox od vurublar m n .
Duzumla, nem timl süfr l r b z y m,
Ciy rl rin duzuyam, n dadlı bir m z y m.
Sin md yer vermi m h r r n , h r cana,
Dönmü m m l kl rin qollarında m rcana."
C za hökmü d yi di, s hra da xo hal oldu.
Bir mütrib döndü qum, n sibi xalxal oldu
Ünsiyy ti hansı k s arayıbdır yax ıda,
M qamında i in yarayıbdır yax ı da.
Yax ı insan qalmayıb, r r yara ıbdır,
Dünya bal süfr sidir, arılar dara ıbdır.
Dövr bax ki, alçalıb zülmd n, rd n b r,
Az ınlı ın lind n qaçır b rd n b r.
nsanda n l yaq t, n m rdlik qalıb indi.
nsandan insanlı ı nam rdlik alıb indi.
Çoxdan yoxa çıxıbdı dal tli Süleyman,
Haqsızlıqdan görünm z p riy dönüb insan.
Kim ki, insan kimi d rdimi açmı am m n,
Nam rdliyi ucundan üzünd n qaçmı am m n.
Kims nin kölg sind s ad t görm mi m,
hd dönük insanda s daq t görm mi m.
Hikm t d ni s pdim ki, v fa d ni cüc rsin.
Hamı alqı oxuyub, bir gün barını d rsin.
Toxumu uma s pib bec r r kinçil r,
Vaxt g l r kdiyind n bar d r r kinçil r...

SÜLEYMAN V QOCA K NÇ

Günl rin bir gününd seyr çıxdı elind n,

Söndü sübhün çıra ı Süleymanın yelind n.
Ölk si boyda taxtı - kül yi uçdu onun,
H m tli taxtını bir s hra qucdu onun.
Qoca kinçi gördü - h md mi biyabandı.
Süleymanın ür yi onun halına yandı:
Birc ovuc d ni d k sib yoxsul daxmadan,
S pib k r m mülkün ehtiyaca baxmadan.
Yoxdu d n s pm diyi birc qarı yer bel ,
Sünbüll r oynadıqca qarı ırdı tel-tel .
kinçi b b yit k b sl yirdi h r d ni,
Süleyman qu larını s sl yirdi h r d ni.
Süleyman söyl di ki: "Tamahlanma, ay qoca,
Nem tini, ruzini g l eyl m zay, qoca.
Tor-c l qurmamısan, d n s pirs n qu lara,
Qu dilind danı ma, b l d m m n qu lara.
Belin yox, quru ll yer t pm y g lmis n?
Suyun yox, k ndli kimi d n s pm y g lmis n?
kin-s pin üstünd suyumuz boldu bizim.
Qism timiz gül kib, vay d rm k oldu bizim.
sti d ni qovurur alovlanan tarlada,
M hsul l g l rmi susuz yanan tarlada?
Qoca dedi: " ncim , qoy deyim sözümü m n,
N suya, n torpa a dikmi m gözümü m n.
Halal z hm t itm yib, ll m k deyil eyib.
Tanrı: "s nd n h r k t, m nd n b r k t" deyib.
Kür yimin t ridir - m nim suyum, selim d ,
Bu d mir dırna ımdır xı v zi belim d .
ah deyil m, m ml k t d rdi ç kib yaxılım.
Ömrü boyu adam ki, vardır d nim, taxılım.
Bollu un müjd sini bu göyl rd n alıram,
H r d nin sünbülünd n yeddi yüz d n alıram.
eytan il rikli km s n y r d ni,
D n dolu sünbüll rin torpa a y r d ni."
S pdiyin la toxum yaralı d n olanda,
H r d n yırtar köyn yi sünbül d n dolanda.
Qüdr tin n z rind hansı canlı kiçilib?
H r canlının libası öz ynin biçilib.
H r bir e k sanın e yin taydımı?
H r ba a kölg salan b xt qu u humaydımı?
K rg dan fil boynunu g mir r k qoparar,
Qarı qa ç yirtg nin aya ını aparar.
Yüz n hrin suyuyla da d rya haman d ryadı.
Birc selin suyundan qopar çayın f ryadı.
Quran günd n laciv rd qübb sini bu göyl r.
m linl b x edib rütb sini bu göyl r.
Xo b xt odur dözüm l yaq ti var onun.
A ır yük qatla maq d yan ti var onun.
Naz ç km d n saralıb solan azdı dünyada.
Qarnı sir da arcı ı olan azdı dünyada.
Çox uzatma m tl bi yanıb-yanıb Nizami.
Naz ç km y dünyada t k yaranıb Nizami.

DÖRDÜNCÜ SÖHB T
HÖKMDARIN XALQA QAY ISI
V DAL T

Ey m rdlik qalxanını atıb diz çök n insan!

Q fl t divi az ınlıq yoluna ç k n insan!
Güv nirs n ahlı a, ahlıq, g ldi-ged rdi.
Güv nirs n h yata h yatın da h d rdi.
Ey -i r tl vurursan öz ömrünü sona s n,
F l k qatıb ba ını, oyuncaqsan ona s n.
Quranı, qılıncını bir k nara atmısan,
lind cam, sürahi n yl ba qatmısan.
N güzgün, n dara ın bir an ld n dü ndir,
Göz l-göyç k qadınt k sı allanmaq pe ndir.
Rabiy olmasaydı xilaskarı, köm yi,
Susuzluq t n düzd öldür rdi köp yi.
gids ns , ki ilik adından utan barı,
rsiz hün r göst r n qadından utan barı.
Qul olmusan iblis , q lb gir n eytana,
l atırsan fitn y , iftiraya, böhtana.
Öyünm ki, igids n, h r göz iti oxsan,
B db xtin biris n ki, bir qadınca da yoxsan.
A ıl-kamal b sl m z igidliy dav t.
Hün r d , igidlik d dal tdir, dal t.
Hamı sirab, s n t n , t n halla öyünm ,
Öz üzünd olmayan göz l xalla öyünm .
S n ki f l k deyils n, c za hökmü yazırsan,
C za hökmü yazmaqla h r c zaya hazırsan.
dal tin ucaltsın qoy n slinin adını,
El gözünd n salmasın özünü, övladını.
Haqsızlı a uyaraq günaha batmaq n dir?
Qan töküb, zalım olub, abrını atmaq n dir?
Bundan z l öyündün, qılıncını axıtdın,
Neç igid öldürüb, nahaq qanlar axıtdın.
El gücü - sel gücüdür, h r an ç kin bu seld n,
Yataqda da can alar qisas oxu q fild n.
Xalqa divan tutanı divan gözl r h r yanda,
M zlumların f ryadı qorxuludur cahanda.
Hindli rl r verm di canlarını sada a,
Saldı Sultan Mahmudun sa canını yata a.
Xalq intiqam fikrind n çox ç tin ki, da ına,
N müsib t g tir r, qisas s nin ba ına.
M sl k ri h md mdi m l kl rin özüyl ,
Yumurtaya can ver r tısba a öz gözüyl .
Qılınc ç kib yerim m zlum k sin üstün ,
H r s h r qar ı oxu tökülm sin üstün .
Dünya özü zalımdır, zülm el yir varlı a,
dal t hakimliyi qalıb hökmdarlı a.
Kim ki zülmün evini b rbad edib indid n,
Öz sabahkı evini abad edib indid n.

QARI V SULTAN S NC R DASTANI

Haqsızlı ın odunda bir qarı yandı oda.

S nc rin t yind n yapı dı bir gün o da:
"Zülm lind n qalmı am m n zarıya-zarıya,
Zülmün divan tutdurur bir köm ksiz qarıya.
Kefli-kefli qapımın a zını k sdi dar an,
T pikl di doyunca, o ki var, zdi dar an.
Bir günahım olmadan çöl atdı daxmadan,
Sürükl di saçımdan f ryadıma baxmadan.
M n zülmün zindanında qansız gördüm ya ını,
Ür yim , canıma basdı zülmün da ını.
Dedi: "Ey qozbel qarı, söyl , filan gec d
Filank si öldür n kimdi sizin küç d ?"
Evimi çox axtardı, - qatil hardadır, - dey ,
Bu müsib t, h qar t sı armı yer , göy ?
Dar an s rxo luq edir, el-obada qan olur,
Bir günahsız qarıya dözülm z divan olur.
yya lıqla soyurlar el varını dar alar.
Divana da ç kirl r bir qarını dar alar.
Bu zülm , haqsızlı a dözm k ç tindir, ç tin,
M nim abrım tapdanır, s nins dal tin.
Bu yaralı sin md zilm mi yer hanı?
Ruhum uçub b d nd n, tap ırıram bu canı
S n dadıma çatmasan, ah dem r m adına,
Qiyam tin gününd çatmasınlar dadına.
"Dad, aman", dey -dey qalan görüm s ni m n,
Zülmünün c zasını alan görüm s ni m n.
H r elin hökmdarı el d rdin qalandı,
Zülmün hara çatıb ki, var-yoxumuz talandı.
Yetiml rin malını talamaqdır i in d ,
Abxazları soymusan, ir qalıb di ind .
Qarıların n yi var, quldurluqdan s n utan!
Utan, utan, onların a birç yind n utan!
" aham" deyib öyünm , s n ki qulsan tamaha.
Viran qoydun ell ri, ah olmaz s nd n daha.
ah elin h r i ini nizama salsın g r k,
H mi öz xalqının qeydin qalsın g r k.
Hökmün , f rmanına ba y r hamı onda,
Sevib, sonsuz m h bb t b sl y r hamı onda.
Al mi alt-üst edib, talamısan ell ri,
Xalqa xeyrin d yibmi ah olan günd n b ri?
an- öhr ti dünyaya sı ı mazdı türkl rin,
Ölk si dal tl güllü yazdı türkl rin.
Zalımlı ın b llidir, i in-pe n talandır.
S n ki hindli quldursan, türk olma ın yalandır.
Zavallı kinçinin xırmanı d nsiz qaldı,
h rli ev-e iksiz, yurdsuz, m sk nsiz qaldı.
Ölüm g l r, qorxudan saralarsan, solarsan.
ll rini qaldırıb s n d t slim olarsan.
dal tin - gec n nur saçan aydı s nin.
Bu günün - sabahına haydı-haraydı s nin.
Xo sözünd n sevinsin a birç kli qadın da,
A birç yin sözünü yax ı saxla yadında:
"Zavallı m zlumların var-yoxunu talama.
D rdlil rin oxunu öz sin n qalama.
Künc-bucaqda qalana s n bu q d r atma ox.
Yoxsulların ahından, qar ı ından ç kin, qorx!
S ad t qapısını açma a yaranmısan,
Sanma sit m dalınca qaçma a yaramısan
Hökmdar olmusan ki, yeti s n haraya.
Daim m lh m qoyasan h r sızlayan yaraya,
M zlumlar güv nirl r öhr tin , adına.
S n d yeti onların köm yin , dadına.
N f s d r n sailin n f sini dinl s n,
Dünyadan bez nl ri süzm gend n kinl s n.
Qoy s lt n t mülkünd sm sin qara yell r,
Qoy k ram t tacını ba ında görsün ell r",
Xorasanda S nc rin zülmü el car oldu,
E itm di bunları, b laya düçar oldu.
nsan indi taparmı, arasa dal ti?
Zümrüd qu u aparıb harasa dal ti.
Haqsızlıq arsız göyü heyran qoyubdur indi,
Torpaq zülmün lind n cana doyubdur indi
Nizami, etirazın h ddini a dı yen ,
Qana dönmü q lbind qan seli da dı yen .

BE NC SÖHB T

B R N DÜ GÜNLÜYÜ V KE M KE L
H YATI

G nclik - nurlu h rdi, qocalıq - q rib ax am,

Biri parlaq gün di, biri öl ziy n am.
Uymusan s h rl r d irin- irin yatma a,
Ömrünün al gün i üz qoyubdu batma a.
Dünyanın sevdasını, g zdirm ba ında s n,
Cavanlıqdan l götür ixtiyar ya ında s n.
Göz ll rin e qind n yaralısan, yaralı,
Sevdalı a iqlikd n aralısan, aralı.
A lı heyr t bürüyüb, fikrin alt-üstdü daha,
lin qabar-qabardı, aya ın süstdü daha.
Ba ına nazbalı dır öz quca ı torpa ın,
Rahatlıq gu sidir h r buca ı torpa ın.
Dünya göz l olsa da, bitm z narahatlı ı.
H r zaba son qoyar b di rahatlı ı.
Hüsnün aylı çe m ydi, o çe m donub indi,
Lal t k yana ına sarılıq qonub indi
T razlıt k göz ldin, saçın h b saçıydı,
Hüsnün türk , r b bir elin x racıydı.
Rüzgarın öz saçı da gündüz - a , gec - qara,
br t d rsi öyr dir ilk günd n cavanlara:
Unutma s nd n z l çoxdu dünyada g ncl r,
Qocalma ı salmazdı heç zaman yada g ncl r.
O güll ri soldurdu x zanın h r af ti,
Qocalı a b nd imi g ncliyin t rav ti.
Cavanlı ın eybini izl m k d eyibdir,
Qocalı ın eybini gizl m k d eyibdir.
C m idt k s ad tl keçs dövranın s nin,
A saçını gör nd qaralar qanın s nin.
c lin müjd sidir a saçımız, telimiz, -
Ölüm ba ym kd n bükülübdür belimiz.
G nclikd n, göz llikd n ömrümüz bin sibdir,
M n n sib olmayan gör n kim n sibdir?
O göz l cavanlı ın q fl td keçdi, heyhat!
Ba ına vura-vura yansan da gecdi, heyhat!
Yusif kimi cavanlar çıxdı yoxa dünyada,
H sr tind n çoxları cırdı yaxa dünyada.
Cavanlı ın q drini bil rs n qocalanda,
t n ömr göz ya ı çil rs n qocalanda.
Cavan a ac h r ba ın göz lidir, göz li,
Qocaldımı, sındırar onu ba banın li.
Cavanlıq od-alovdur, göz lliyin tacıdır.
Cavanlıq çox irindir, qocalıq çox acıdır.
T r buda ın üstünd t z açan gül olar.
Quru odun ocaqda yana-yana kül olar.
nb r saçan v dir h r bir ba ın qarası,
Saf qızıla m h kdir, bil ki, da ın qarası.
G ncliyi vurdun ba a, q fl td n oyan indi,
Al gün i oyatmaz yuxudan doyan indi
am kimi rimis n, gücün yox aha s nin,
Mü k tirli saçına qar ya ıb daha s nin.
Havalar soyuyanda qısılar otlar yer ;
A appaq qar l y r qara buludlar yer .
F l k - boyaq küpüdür, sanma boyası azdır,
sa bir boyaqçıdır, Gün d ki, r ngsazdır.
Buludlar - paltaryuyan, Ay - gümü ü l y ndir,
Gec nin saçlarına m htab nur l y ndir.
Yuyub nur çe m sind öz pasını asiman,
saya boyadıbdır libasını asiman
Z rr q d r boyası r ngi varmı havanın?
Tutqunlu u könüll r ox ayarmı havanın?
Gündüz kimi a appaq, gec kimi qapqara,
A rumlu, qara z nci olmaq hara, s n hara?
A lı ı, qaralı ı iftixarla da ısan,
Rumlu t ki zalımsan, z nci t ki na ısan.
ki r ngli olması h d f el r p l ngi,
Ovçunun s rrast oxu beld n d l r p l ngi.
Hüsnün ba lar g lini a aclart k tama a.
Gah palaza girirs n, gah da lvan quma a.
T zadlı al min , söyl , n z r salırsan?
Yayda cübb geyirs n, qı da üryan qalırsan.
ir, p l ng ovla ya ar, libasıdır d risi,
Tapdı ıyla dolanan olmaz tamah h risi.
Varsa suyun çör yin yoxluqdan q m batma,
lini çömç t ki h r kasaya uzatma.
Çör k d söndürm s h risliyin odunu,
ç içm li-sulardan, dö ür yemlik otunu.
Minn tli çör k il kef-damaqmı yax ıdır?
sanın e yit k otlamaqmı yax ıdır?
Göyl r altında olan bu torpaqda od, kül k
Aparmamı üzl rin suyunu vermir çör k.
Quduz n fsi yara maz, ey xi - qarda , s n
Haram süfr ba ında haramdı barda s n
nsan dünya evind bir m hbusa dönm s ,
Ülviyy t oca ının odu, közü sönm s ,
Yusift k yazıq b r qurda yeyil rmidi?
Pi iy ir ür kli aslan deyil rmidi?
Bir ovuc arpa üçün n yil n da da ı.
Könül d yirmanında qoy yem sin da da ı.
Su kimi, yavanlı ın su olsun savab olsun.
Od kimi, yanan q lbin özün kabab olsun.
Torpaq ye, çör yini x sisin yem ancaq.
Torpaq olma, varlı ın zilib tapdanacaq.
Qana q ltan ets d s ni z hm t tikanı.
Çalı maqdan usanma, i alı dır canı
Öz halal z hm tinl namuslu insan sayıl,
H r yet n alçalma, l açıb olma sail.

K RP CK S N QOCANIN B R
CAVANLA HEKAY T

Deyirl r am t r fd bir qoca ki i vardı,

P ri kimi xalq il onun n i i vardı
yninin köyn yini ot- l fd n hör rdi,
K rpic k sib bir t h r dolanar, gün gör rdi.
Qılınclı rl rin ki, dü rdi qalxanları,
M zarına k rpicd n dö rdi "qalxanları"
K f nsizin k f ni, duva ıydı k rpici,
Günahkarın a zının suva ıydı k rpici.
Bir gün yen i iyl ba ını qatdı qoca,
ld n-dild n dü r k qan-t r batdı qoca.
Bird n-bir göründü göz bir cavan o lan,
Ba ladı m z mm tl söz bir cavan o lan:
"Bu dü künlük, z lillik s nc , hara yara ar?
Palçıq-saman yo urmaq muzdurlara yara ar.
Torpa ın qalxanını qılıncınla sökm s n,
Bir qarın çör k üçün öz abrını tökm s n.
Bu k rpic q libini yandırıb kül dönd r,
Ömrün x zan ba ını linl gül dönd r.
Da kimi k lt nl r bel vurmaqdan n çıxar?
B limli palçıqları yo urmaqdan n çıxar?
Qocasan, qocaların yeri ini yeri s n,
Yorularsan, cavanın yeri ini yeris n."
Qoca dedi: "Nadanlıq havası var ba ında,
A saqqala gülürs n bel cavan ya ında.
Qocalar k rpic k s r, halallıqla ya ayar,
Köl l r, sir qullar a ır yükl r da ıyar.
Qar ında boyun büküb l açmayım dey m n,
z ld n l atmı am bel bir pe y m n.
N x zin yı anam, n d tirm gey n m,
Öz halal z hm timin çör yini yey n m.
Halalca nem tim na ükür olma m nim,
Nem t xor baxana nem t q nimdir, q nim."
Qocaya t n vuran pe manladı sözünd n,
Gözd n it n zamanda ya axıtdı gözünd n.
Dünya görmü insandı, qoca bel qocaydı,
Namuslu z hm tiyl el gözünd ucaydı.
Unut dünya evini s n burada, Nizami!
M sl k e qi yetir r h r murada, Nizami!

ALTINCI SÖHB T

VARLI IN QÜDR T
Bu sehirli p rd d möcüz göst r n var,
Sehrkar qüdr til ecazkardır, ecazkar.
Q lbinin gözl ril seyr dal bu p rd ni
Gördüyün h r möcüz h r an sehrl r s ni.
Qubarlı p rd d ki quldurlar g lm z saya,
Ke ikçidir f l y , talançıdır dünyaya.
Köl lik ziyasıdır gözl rinin gövh ri,
Könülün köl sidir onlar z ld n b ri.
tal td n uzaqdır g rdi i kainatın.
Varlı a h val dir h r i i kainatın.
F l yin köhl nl ri y h rlidir z ld n,
Yalmanına yatmayan q h rlidir z ld n.
Bu cavan h r k tli qoca f l kd n qabaq,
Ululuq an- öhr ti uca f l kd n qabaq,
limizl qurmu uq e qin uca taxtını,
E q il sınamı ıq insanlı ın baxtını.
Xeyrin, rin yükünd n insan ç tin da ına,
ikar kimi ba lanıb y h rinin qa ına.
Dünya sirli saraydır, sirda da söns n ona.
Torpaq acgöz bir qu dur, n göz l d ns n ona
Xilas eyl canını sin sök n bu qu dan,
Zümrüd kimi havalan, görünm z ol uçu da.
Q f sd ki can qu un sa deyil, b s n dir?
Yerd qanad açsa da, m sk ni göyl rd dir.
Ya söküb cayna ıyla uçursun q f sini,
Ya göy cayna ında uçursun q f sini.
Qoy müq dd s yurduna p nah aparsın daha,
S n d ki, qanadında sı ın ülvi d rgaha.
Bu yerin d hlizind n xilas olanda canın -
b di t mizl n r l k d n onda canın.
N a a, n qaraya yovu arsan b di,
Ülviyy t al min qovu arsan b di.
Öz yanında gör rs n h r-bir pey mb ri s n.
O calallı d rgahda olarsan bir p ri s n.
ki dünya yolunda yolçulu un b sdir,
Könül qovu ma a yarım n f s d b sdir.
Kim varlıq cövh rini bu gild n yaradıbdır,
Ruhunun K b sini könüld n yaradıbdır.
Qalsın tozlu d rid çirki, pası ruhunun,
ıqlı könüld dir h r cilası ruhunun.
Sürm ç k n n simdir n rgizin gözl rin
Mis iksirl dönübdür kimyag rin z rin .
B d nin ovxalanan bir ovuc gildi s nin,
z l günd n sirda ın yalnız könüldü s nin.
Öz könlün qul ol ki, sultanlı a çatasan,
A la, cana hökm edib köl liyi atasan
Könül n rm -nazikdir, bürüy r heyr t canı,
tirli göb k kimi s rtliy öyr t canı.
S n cild n toxunan libas geym k eyibmi?
cdadın z rli cübb , ip k paltar geyibmi?
Ceyranın s rt d risi - göz lliyin üası.
Yazılar d risin m h bb tin duası.
Mü kü yax ı saxlayır ahunun s rt göb yi,
tri kimi da ılar bürün rs ip yi.
ncis n, gir s d f da -qa dey n olmasın,
k rs n, görünm ki, basıb yey n olmasın.
Gah gec t k, riyib f qi ol s h rin,
Gah da ki, sal ahınla qoynuna yol s h rin.
Zülm tli gec l rd qatla a ır z hm t
M rh m tin, fq tin nuru ya ır z hm t
öhr t z hm til ucalıbdı r nl r,
M sl kinin yolunda qocalıbdı r nl r.
Müsib t - rahatlıqdı, b hr l ndi n bil r,
Müsib t s fasını ondan qaçan n bil r?
irin meyin mayası, bil ki, acıdır, acı,
F lak t xudbinliyin lacıdır, lacı.
Dünya bir x zin dir, ke ikçisi - jdaha,
X zin y can atan qoy rahat yatsın daha.
S rv ol, ç tir dönd r ay nurunu gec l r,
am olub, yana-yana yay nurunu gec l r
Z hm t f ryad deyildir, bir adlıqdır insana,
Z hm tinin axırı rahatlıqdır insana
Dü ünm ki, q sdin durub haçandır f l k.
Qapılar ba lasa da, qapı açandır f l k.
Çıxar nicat yoluna bir gün karvanı ömrün,
Sevinc q m dar asıt k olar sarvanı ömrün.

OVÇU L TÜLKÜNÜN HEKAY T

Bir tu qul ovçu vardı, qu u göyd vurardı,
D r keçib, da , a ar, b nd-b r d durardı.
Bir tulası vardı ki, cür ti ir cür ti,
Qaçı ına çatmazdı Gün in d sür ti
n heyb tli k rg dan qorxusundan s rdi,
Maralı aslan di i x nc r kimi k s rdi.
Köm yil v h il r bir ikardı ovçuya,
G r kliyi h r zaman a ikardı ovçuya.
H r ikara cumanda q lbin nur saçardı,
Gec ke ikçi, gündüz ov dalınca qaçardı.
irür kli ovçunun ir tulası yox oldu,
Bu itiyin xiff ti ür yin ox oldu.
Dedi: "M ni qoruyar, ovumu izl y rdi,
Bir tazımın dırna ı yüz aslana d y rdi".
Hayıfsınıb zabdan od tutdu, n tutdu o,
Dözüb irin canını öz di in tutdu o.
Hövs l daralanda sanma dözm k asandı,
Z rr q d r s briyl sanki dirh m qazandı.
Bir tülkü yaxınla ıb l saldı ovçunu,
Söyl di: "N yax ı ki, bu d rd aldı ovçunu.
E itdim ki, g b rib o zir k tazın s nin,
Tazın ölüb gets d , olmasın yasın s nin.
Dün n s nd n ayrılıb, ikara cumdu tazın,
Ovdan ötrü h lakdı, gözünü yumdu tazın.
Budur, öz ovçusuna özü ikardır indi,
ki aylıq bolluca yem yin vardır indi.
Ür yini kababt k dur, yax ıca ç k i .
Beyni - s n yem olsun, d risi - m n "d rvi ".
vv l ya lı yem y yaman çoxdu i tahın,
ndi ya lı tülküy niy yoxdu i tahın?
Bir gün qan udmalıydın ya ımızı yem kd n,
Sarılıq tutmalıydın ya ımızı yem kd n.
Qorxum yoxdur torundan, z hri yarandan daha,
Qurtarmı am ölümd n, müdhi yarandan daha.
Artıq uzaq g zirs n, niy bizd n bezmis n?
Heç saya da salmırsan, limizd n bezmis n?"
Ovçu dedi: "M s ldir: h r gec hamil dir,
N do acaq bilinmir, gör nec hamil dir?!
adam ki, dünya evi darısqaldır z ld n,
Q m ged r, adlıq g l r, adi, haldır z ld n.
A alı ı - danı, köl liyi - t vi i
Yer üzün b x edib bu f l yin g rdi i
Bu ulduzlar, f l kl r, bax, dövr edir h mi ,
zab da, rahatlıq da keçib gedir h mi .
adlıq sarsa könlümü sonu q mdir-k d rdir,
adlıq g ldi-ged rs , q m d g ldi-ged rdir.
H r gec nin bir nurlu, gün li gündüzü var,
H r yoxu un eni i, h r t p nin düzü var.
Buna qurdla Yusifin mac rası dey r m,
Qurd Yusifi yeyibs , m n d onu yey r m.
Aldada bilm z m ni qurdu un hiyl , k l k,
S nin kimi ikarı tazısız qoymaz f l k".
Ovçu bel dey nd h r yan toza büründü,
Toz tazının dalınca p rd kimi süründü.
Ora-bura ütüdü o ikarın h risi,
ir di iyl tülkünün parçalandı d risi.
Dedi ki, pusqudayam, g r k q sd gir m m n,
Tülkü yax ı bilir ki, ikar vaxtı ir m m n.
tm yimd n s brinin kasası doldu s nin,
Tülkünü parçaladan inamın oldu s nin.
Mütiliyim boynuma xalta salıb z ld n,
V fam ixtiyarımı ld n alıb z ld n.
Kimin ki ixtiyarı s daq t ba lıdır,
Taleyinin axırı s ad t ba lıdır.
M sl k yolu ülviyy t yoludur kainatın,
Yüks li , t miz niyy t yoludur kainatın.
r f yüks l rs n hökmün, q tiyy tinl ,
Da ın dön r qızıla müq dd s niyy tinl .
zminl , inamınla, dolanarsan h r yanı,
At d n su alarsan, qurudarsan d ryanı.
Kim ki, inamıyla b xti yardır dünyada,
Tanrının nem til b xtiyardır dünyada.
Cibint k, mı mı at k qan sorma a can atma,
Tamahın ne t riyl ür yini qanatma.
Qapına g l n nem t qism tindir, yey rs n,
Ruzi ver n kims y min-min alqı dey rs n.
Kimd varsa com rdlik, yollan onun üst s n.
Ruzini, nem tini yalnız ondan ist s n.
Com rdin qapısını kim ki, k sib cahanda,
Ona dünya nem ti olub n sib cahanda.
H qiq t carçıları ba lı qapı açandır,
Bizim kimi qul deyil, ta lı qapı açandır.
Xarabat gu sind keçir ibad tl ri,
Saf rabı bal kimi içm kdir ad tl ri.
V fasız ömr gör d rd , q m batma s n,
Yüz ilin s rv tini yı ma a can atma s n.
Sanma ba dan-binadan d rd yolunu k sibdi,
H r qism tin, nem tin z l günd n n sibdi.
H r canlıya n sibdi qüdr tin naz-nem ti,
Qism tin sevin n ucuz tutmaz nem ti.
nsan o lu ll ib darınıbdır h mi ,
Hamı öz qism tind n barınıbdır h mi .
M sl k yolu seç nl r tamaha ba y rmi?
Dövl tin artsın dey ll m y d y rmi?
Çarpı ma ı bacarsan havadarın tapılar.
Üzün açıq olar bütün ba lı qapılar.
Nizaminin e q odu sanma kül dön ndi,
Qüdr tin al Gün i söns , o da sön ndi.

YEDD NC SÖHB T

NSANIN ÜLV YY T

S n, ey yerd f l yi heyr td qoyan insan,

Yer d , göy d nazınla daim oynayan insan.
Ülviyy t al mind n x b rdarsan dey s n,
Qüdr tinl r fs n, ansan yer , göy s n.
Qüdr tin p rv ri i day n olub z ld n,
Süd deyil, k r yem k qay n olub z ld n,
H dsiz n cibliyinl r fis n dünyanın,
z ld n xeyirxahlıq bütüs n gen dünyanın.
Ecazkardır qüdr tin ucu iti q l mi,
Yaradıb-s nin kimi göz l bütü q l mi,
Can damarı ba layıb ciy rinin telin ,
Can gövh ri parlayan k m r vurub belin .
Al mdir inc liyin, dünya s nin heyranın.
Çatmaz arıq ahuya sla kökü ceyranın.
Yer üzünd v h il r ramdır zoruna s nin,
Qu kimi yeml yirs n, dü üb toruna s nin.
Dövl t qu u humaysan, qay n s ad t olsun.
Az yem k, az danı maq, n ciblik ad t olsun.
ı ı, qaranlı ı, xeyri, ri al min,
Bil ki, b s deyildir, ey b ri al min!
U ursuz adlansa da fsan l rd bayqu ,
X zin bülbülüdür viran l rd bayqu
Bu dünyanın hikm ti çatmaz sona z ld n,
H r canlının irindir canı ona z ld n.
Üstünlükd varlı ın birincidir dünyada.
H r canlı da s nint k bir incidir dünyada.
Qan bahası ist y n çoxdur dey can alma,
Can verm y qüdr tin yoxdur dey can alma.
Dünyanın xeyri, ri s ni güdür h mi ,
m lini göst r n bir güzgüdür h mi .
Ba ma ını cütl s n o, ba ına tac qoyar,
P rd yırtsan, ay kimi p rd y möhtac qoyar.
S h rt k p rd yırtma, - qanlar udan olasan.
Gec kimi h r sirr p rd tutan olasan.
Arının p rd sidir qızılgülün t yi,
H r sirrinin p rd si - arıların p t yi.
Dünya-üst cumdu un bal daman andı s n ,
Hörümç yin toruna dü m yin andı s n ?
l vardır ki, l qoyan yox linin üstün ,
P rd ç k r sirrinin, m linin üstün
Can atırsan açasan bu p rd nin sirrini,
Yırtdı ın p rd açar, bil ki s nin sirrini.
P rd siz bir könülü alqı lama heç zaman,
P rd siz bir havanı s n xo lama heç zaman.
Möcüz ni göst r n bu sehirli p rd d
A lını heyran qoyur h r bir sirli p rd d .
Bu p rd d n savayı, g l, heç hava çalma s n,
Bu p rd d n k narda xaric hava çalma s n.
H r xalından, g l, adlan bu srarlı p rd nin.
Ah ngiyl qanadlan bu srarlı p rd nin.
Ruhunun aynasından qoy pak olsun varlı ın,
Qırx günün zill tind n gülsün b xtiyarlı ın.
nsan o lu qazanar zindanda da an- r f,
Köl lik z ncirini zill tsiz atmaq olmaz.
ztirabsız, zabsız rf çatmaq olmaz.
T bi t gümü ünü rid r k zabla,
Qızıla dönd r s n onu g r k zabla,
zaba qatla maqla h r niyy t çatarsan,
Z lillikd n qurtarıb ülviyy t çatarsan.
Hün rin b döy atı ram olar inadına,
S daq t sikk sini vurdurarsan adına.
V rdi inl , a lınla s n gözüs n dünyanın,
D mirçisi, ttarı s n özüns n dünyanın:
Üzünün d risini oddan qopan gör rs n,
N f sin nb rd n tir hopan gör rs n.
Varlı ın yuvasından uçmalısan, uçmalı,
Ülviyy t s masını qucmalısan, qucmalı.
H r ömrün öz köçü var, karvanı var z ld n,
S ad t karvanının sarvanı var z ld n.
Dünyaya ba ym y n tacidardır cahanda,
Pey mb rlik qüdr ti ona yardır cahanda.
Tamahını öldür ki, möhl t s ni gözl yir,
Gey ba ma ı, dü yola, c nn t s ni gözl yir.
Öz n fsini m l d n, l lid n o ul ol s n,
blis qul olunca, m sl kin qul ol s n.
Can at ki, sı ınasan d rgahına m sl kin,
M h r odu qıyarmı günahına m sl kin?!
C h nn min at i yaxarmı suçsuz k si?
misini qorudu pey mb rin n f si.
Tanrı salmaz n z rd n pak ruhları, canları,
Zireh kimi qoruyar q lbi saf insanları.

F R DUNLA CEYRANIN HEKAY T

ki-üç dostu il s h r ça ı Firidun,

Seyr çıxıb dola dı gen ovla ı Firidun.
Ovla a çatan kimi ov g zdi gözü ahın,
Vuraca ı ceyrana vuruldu özü ahın.
Ürk k gözü, sa rısı qıyma deyir ovçuya,
uxlu u qansızlı a uyma deyir ovçuya.
Duyuq dü dü q sdind n ona tor quran k sin,
N z rind n yayındı-q sdin duran k sin.
v siyl , nazıyla da ç kdi ceyran aha,
Dostları m ftun görüb, qaldılar heyran aha
Köhl ni ı ıdıqca hirsi s muma döndü,
Ahunun qarnı kimi kamanı muma döndü.
Süz n ox izin d batammadı ceyranın,
Uçan at tozuna da çatammadı ceyranın.
Oxunu qınadı ki: can alma ın n oldu?
Atını qınadı ki: yan alma ın n oldu?
z lki uçu unuz, sür tiniz yoxdumu?
Ot yey n bir ahuca cür tiniz yoxdumu?
Ox dedi: "Ya ın deyil bu ba rı qanlı s nin.
Gözl rini ox ayır bu dilsiz canlı s nin.
Bir canın zirehi ki öz say nd toxuna,
Mümkünmü o zireh h r süz n ox toxuna?
Zövq hli h r bir zaman hey zövq alsa yax ıdır,
T bilçinin t blini özü çalsa yax ıdır.
Ülviyy t timsalıt k ucalma a çalı s n,
Ülviyy t göyl rind n öc alma a çalı s n.
Ülvi e q can atar sil insan cahanda,
B r ülvi e qiyl qazanıb an cahanda.
Uzaqgör n k sl ri zövqü s fa ucaldıb,
E qin sadiqliyi, hd v fa ucaldıb.
S daq t k m rini öz belind n açma s n,
hdin sadiqlikd n ömrün boyu qaçma s n.
lan - qa lı k m rdir, gör ki, n dir qism ti,
Viran l r küncünd x zin dir qism ti
Göyün tacı - gün i, q m ridir z ld n,
Qövsi-qüzeh - belinin k m ridir z ld n.
Kim hün r köhl nini cilovlaya bilibdir,
Dil yin ovla ında ov ovlaya bilibdir.
Arının mumuyla ki ya ayır haçandı am.
Qaranlı a tacından öl l r saçandı am.
Sı ı mazsan qaranlıq, dar zindana, Nizami!
Gün kimi i ıq saç bu cahana, Nizami!

S KK Z NC SÖHB T

X LQ T N GÖZ LL Y V KAMALIN
QÜDR T

Qüdr tin n z rind heç n ydi h l xilq t,

S xav t d ryasına t n ydi h l xilq t.
Bu dünyanın lind s rv t d , var da yoxdu.
Bu dünyanın yolunda toz da, qubar da yoxdu.
N vüsal v di vardı, n v d g l n vardı.
N d sirli p rd ni sehriyl d l n vardı.
Gec -gündüz amansız qanlı ya ı deyildi,
H yat e qi ür kl can qayna ı deyildi.
Yeridirdi tal t öz hökmünü h l d ,
Verm mi di dal t öz hökmünü h l d .
K r m feyzi özünü görk el di birinci,
D ryasından bir q tr b x etdi ki, - bir inci.
Bu q tr yl b r k t ba ı ladı f l y ,
Cilv , g rdi , h r k t ba ı ladı f l y .
Damladan axar suyu - möcüz ni yaradan,
Cövh rini yo urub, oldu s ni yaradan.
Yaratdı - yetir s n göz slin cahanda,
Z rr t k qovu asan öz slin cahanda.
H r qay ıdan nec d azaddı dünya s nsiz,
Varlı ın yoxdu dey kasaddı dünya s nsiz.
Bu f l k girm mi di q r zl q sd h l ,
Torpa ın qulaqları deyildi s sd h l ,
Varlı ına ümidi yoxdu h l varlı ın.
Yoxluqdan t m nnası çoxdu h l varlı ın.
Gec -gündüz s nsizk n özünü sonsuz saydı.
N batat tör m siz, t bi ts subaydı.
Bir tikan görm mi di ba ça-ba ı dünyanın,
Göy sovrulmamı dı toz-torpa ı dünyanın.
Taleyin pörtm kd n uzaqdı h l Cövza,
Damarını ç rtm kd n uzaqdı h l Cövza.
Üzüqara deyildi yer üzünd Ay h l ,
T t döyüb etm mi din s n onu rüsvay h l .
Zöhr yerd b dnamlıq adı alan deyildi,
Harut h l Babil qanad salan deyildi.
Yoxdu izin, sora ın bu göyd , yerd s nin,
ntizarın dünyanı salmı dı d rd s nin.
Hökmranlıq f rmanı g l n günd n adına,
Göyl r tac düz ltdirib Aydan, Günd n adına.
Baxı ından qama ıb gözü d ulduzların,
Calalına heyrandı özü d ulduzların.
Dolanandı, g z ndi ayı, ili zamanın,
T qviminl b z ndi ayı, ili zamanın.
Yer üzünün b rq vurub, par-par yandı aynası,
Ahınla, n f sinl qubarlandı aynası.
M liyl apardın qaranlı a s h ri,
Tanıtdın aydınlı a, toranlı a s h ri.
Töküb yerin külünü gözün çoxdan f l k,
Qul olubdur mrin , sözün çoxdan f l k.
Ülviyy tin b hr si sanan çoxdu ruhunu,
Dild deyib, ür kd danan çoxdu ruhunu.
Ba ından d y rlidir ülviyy t tacın, fsus!
Ba sız yoxdur taracın, x racın, bacın, fsus!
T k bbür meydanında dö ün döym b s,
Dünyanı z rr sanıb, özünü öym b s.
Bir ovuc torpaq üçün bir can almaqdı q sdin.
Suvaqlı daxman üçün cahan almaqdı q sdin.
Yer üzünü inl dir sit min, zülmün s nin,
X zin t k torpa ın altındadır m sk nin.
Civ t k qaynasa da daim ya ı beyninin.
Sincab r ngli fındıqla var donma ı beyninin.
Fındıq kimi darısqal, dar m zarı d rk el .
Sincab r ngli fındı a uyma, onu t rk el .
Gec -gündüz n sincab, n qunduzdur z ld n,
D l , p l ng, jdaha, bir quduzdur z ld n.
Ovunla pi ik kimi k l kl oynama s n.
Dünyanın d l siyl - f l kl oynama s n.
Selik töküb sriyir ir bula ın ba ında,
Maralt k qalar ba ın bir bula ın ba ında,
dasıyla, nazıyla su göst rir bu f l k,
Göst rdiyi il ımdır, qıymaz s n su f l k
Dem ki, susuzlu a tabı hanı ba rının.
T n liyi söndür r duzlu qanı ba rının.
F l k suya qıyınca, parçalayar ir kimi,
Yanaraq t n liyi söndür t ba ir kimi.
Quyuya dü m mi d n nicat vardı Yusif ,
Çünki Misrin tanrısı havadardı Yusif .
R ngi-ruyu sapsarı yaranmısan ilk günd n,
Zindana dü düyünü s n qanmısan ilk günd n.
S n sarılıq ç km s n saralmaz ki, b nizin,
Üzünü tur utsan da qaralmaz ki, b nizin.
Yüz ilin ya ı, piyi bir k si sa aldarmı?
Bu m r zi on ilin sirk si sa aldarmı?
Göyün yeddi süfr si ac öldürdü atanı,
Tanı yeddi çör kl çör y qan qatanı.
Öz s ad t mülkünd od qalamaq ist s n,
Öz ülviyy t tacını tapdalamaq ist s n,
S yirt zülmün atını, daha meydan s nindir,
Bütün varlıq köl ndir, h r cür f rman s nindir.
Be c gün ya asan da l cam al dünyada,
Yax ı yeyib, yax ı yat, ancaq kam al dünyada.
N l r dalma ın sanma s fa dem kdir,
Özba ına olma ın, bil ki, c fa dem kdir
Bel büküldü, qaç görüm, - aya ında künd s n,
Yanarsan, qovrularsan öz ya ında günd s n.
M tb x tala asısan, bunu ç tin danarsan,
C h nn min odunda l f kimi yanarsan.
Qarnını doldurma ın hamballıq olar s n ,
Yüngüllüyün a ırlıq, sanballıq olar s n .
g r çox ya asaydı çox yey nl r cahanda,
Çox yemi l r ya ardı, ölüm olmazdı onda.
Dem g ldi-ged rdi, n dir qiym ti ömrün,
Azlı ına gör dir q dir-qiym ti ömrün.
Az yeyib, çox dinc lm k m ziyy tdir insana,
Çox yem k narahatlıq, ziyy tdir insana.
Yem kl bir sevdası, alveri varmı a lın?
Tamaha aldanma a, gör, bir yeri varmı a lın?
Tamahın duza gets , bel duzdan uzaqla .
Zir kl ri aldadan d l duzdan uzaqla .
Tamahı cilovlayan kamalıdır b rin,
Öz n fsini öldürm k amalıdır b rin.
H risliy uyma ın qorxuludur, qorxulu!
Ondan n duyma ın qorxuludur, qorxulu!
Xeyirl r izl yir h r b ri z ld n.
Xeyir xeyri tapandır, r d ri z ld n.

O RU V TÜLKÜ HEKAY T

Y m nd meyv satan ki i vardı deyirl r,

Meyv sini bir tülkü qoruyardı deyirl r.
Ayıq-sayıq n z rl süzüb dörd yanı tülkü.
Qoruyardı, güd rdi h r gün dükanı tülkü.
Bir o ru h r k l y l atma a ba ladı,
Hiyl siyl tülkünü aldatma a ba ladı.
Fürs t g zdi, vurnuxdu, gözü dörddü o runun,
Yalandan gözl rini yuxu örtdü o runun.
Yatmı sanıb hiyl g r h ris gözlü qurdu o,
Ba ını quyru una qısıb, mürgü vurdu o.
Tülkünü yatmı görüb, gözünü açdı o ru.
Kis d ki pulları götürüb qaçdı, o ru...
Kim ki q fl t yolunda xo yuxuya dalandır,
Ba ı ld n ged ndir, papa ı bo qalandır
Ayıl, uyma q fl td yatma a s n, Nizami!
Çalı q fl t da ını atma a s n, Nizami!

DOQQUZUNCU SÖHB T

MÜDR KL K V AL C NABLIQ

Ey vüsal gec sind n q lb e qi xal salan!

Ey sübhün bayra ından tez ucalıb, alçalan!
Kölg kimi sürünm , q lbin da yara ar?
Qalx aya a, bayra a dal alanmaq yara ar.
S f r zmi q lbind n haçan keç r ahların,
Özü yola dü m mi yükü köç r ahların.
g r ahsan, yubanma, s n ba la s f rin ,
Hazırla cah-calalla, can-ba la s f rin ,
Özün h l köçm mi büsatını yola sal,
Sabahkı azuq ni, sursatını yola sal.
anı irin balıyla niy dolub arının?
Çünki gözü uza ı gör n olub arının.
ll r, ç km z sla ruzi q mi qarı qa,
Sabahına bu günd n yı ar yemi qarı qa.
Qafilliy kor kimi etm s meyil insan,
Arıdan, qarı qadan heç skik deyil insan.
Bu dünyadan kamını almalısan, almalı,
Yayda qı ın qeydin qalmalısan, qalmalı.
S nd n, m nd n savayı hanı m sl k yolçusu?
Z r-ziv rl süsl m z canı m sl k yolçusu.
Son gününü dü ün n görm zs n bir kims ni.
Bir n f s ba lısan - sansa m tin kim s ni.
Göyd n uca yerd dir d rgahı insanların,
Son gününü dü ünm k - p nahı insanların.
H r k sd ülviyy t ist k hanı dünyada?
Aqib ti dü ün n bizt k hanı dünyada?
Candan irin sansaq da arzu-kamı cahanda,
Axırını dü ünsün g r k hamı cahanda.
Biz könüll r hakimi, s rv riyik al min,
D fin miz yerd dir, gövh riyik al min.
Nec g ldik - sirrin yetm yimiz var bizim,
G lm yimiz kimi d getm yimiz var bizim.
z l günün hökmüdür - ömür qısa yazılıb,
Doqquz m kt b bc di alnımıza yazılıb.
Bel da ın qubarı yalnız bizik z ld n.
Bel ba ın nübarı yalnız bizik z ld n.
O günd n ki, l nib torpa ımız un kimi
Ür kl r m lh mik n göz l m cun kimi.
Torpa ına l qatan s nd n l r gizl dib?
Bu torpa ın q lbind x zin l r gizl dib.
Bu torpa ı zizl , eyl ona ükür s n,
Xor baxma bu torpa a, z ld n na ükürs n.
Sı ındı ın m kanın yolu, mülkü hardadır?
G l n - qalmaz, ged c k, yerin, bil ki, hardadır.
Niy m sk n seçmis n yer üzünü, söyl s n,
Niy köçüb gedirs n, bir düzünü söyl s n?!
xtiyarı dünyanın yoxdu s nd z ll r,
H l sakin deyildin viran k nd z ll r,
Dövl t qu u humay da, bir m l k d özündün,
Havalanan, mill n n bu f l kd özündün.
Ülvi e qin qanadı köm k oldu f l kd ,
b diyy t uçu un dem k oldu f l kd .
Uçub, uçub yoruldun, qanad g rdin yer üst ,
Kölg salıb cahana, qanad s rdin yer üst .
Bir gün darlıq eyl s n f sin bu dünya,
Uç gün , dönm sin q f sin bu dünya.
Yalqızlıq çox ç tindir, bu d rdi sezm lis n,
T nhalı ın lind n axır ki, bezm lis n.
Ür yini t la dan qanatmaqdır niyy tin,
Öz slin dönm y can atmaqdır niyy tin.
Com rdliyin dünyada z lilliyin, xarlı ın,
 z li d , sonu da varlı ındır - varlı ın.
Övladının qatili bu anadan uzaqla ,
E it atan dey ni, ülviyy tl qucaqla .
M rd atanı sal yada, g r ki, m rd ki is n,
Çıxma onun yolundan, s n ki, com rd ki is n.
Bu dünyadan gözl m b s yer s ad t.
Be c günd n sibmi heç b r s ad t?
Birc anda asud n f s varmı h yatda?
S ad t bir güman, h v s varmı h yatda?
Q ml n r k bir dü ün v fasını dünyanın,
Hansı könül duyubdur s fasını dünyanın?
" adlan" dey n f l yin deyil n sib adlı ı.
Ondan adlıq ummayaq, bizd n k sib adlı ı.
zab-zill t içind inl m y g lmi ik.
Sanma adlıq s dası dinl m y g lmi ik,
Sevdasına dem ki, uymamı ıq dünyanın.
Puçlu unu z ld n duymamı ıq dünyanın.
G l n günd n qızarıb b nz mis n mey s n.
Getm yini ilk günd n anlamısan dey s n?
Gör n neçin yarandıq bel ömrü göd k biz?
xtiyarsız g l r k ixtiyarsız ged k biz.
F nalı a, yoxlu a z rr yoxdur übh miz,
Heç dön n varlı a çoxdan çoxdur übh miz.
Tez uçma ki, bilinm z heç g lm yin cahana,
Tez getm ki, bilinsin gec g lm yin cahana.
Gethagedi gözl rik, ömrümüz k mdir bizim,
Sikk mizd n düz l n yeni dirh mdir bizim.
Yo urarlar yenid n kül dön n varlı ı,
Dönd r rl r slin gil dön n varlı ı.
Bu gününd n utanıb qızarmırsan bel s n.
X cal tin sonradır, onu dü ün h l s n.
Möhn t yükü a ırdır, bundan halı q lbimiz,
H r möhn t qatla ar bu yaralı q lbimiz.
M sl k e qi çıxarar bu vadid n bir yana,
Çalı ki, m sl kinl çıxasan s n bir yana.
Yolun ged r-g lm zdir, köhl nini çap indi,
M tan tl , inamla o d rgahı tap indi.
m ll rin aynadır, varlı ına bax onda.
zz tin , anına, xarlı ına bax onda.
Günahına pe man ol, h r c zadan uzaq ol.
 m linl , s yinl h r q zadan uzaq ol.

TÖVB S N SINDIRAN ZAH D N

HEKAY T

bad ti, tövb ni tamam atdı birisi,

Meyxan l r küncünd gedib yatdı, birisi.
Mey döndü göz ya ı rab içdiyi zaman:
"Kimd n aman ist yim, deyin kimd dir aman?
H v s qu u q lbimi çaldı tamah gücün .
T sbeh d n m d n oldu, - aldı tamah gücün ,
Talanmı am yolunda, m nim olub K b d ,
Xarabata köç li q nim olub K b d ,
Taleyim üz dönd rib, günüm qara haçandır!
Q l nd r m, olmu am bir avara haçandır!
H ya m nd n ya ınır, dönüb zaya m lim,
Xarabatı dönd rib xarabaya m lim.
Gözd n dü düm, bu günd n dünya m n dar olsun
B dnamlı ım b di yer üzün car olsun.
B db xt olub q zadan, s ad ti bo ladım,
Xarabatı xo ladım, ibad ti bo ladım".
Himm tlil r lütfünü ona yan eyl di,
P rd d n cavabını bel b yan eyl di:
"B db xtliyin baisi sanma h d r q zanı,
Ha qınasın s nint k min d rb d r q zanı.
Günahından keç nin d rgahını ara s n,
Gör d rdini dem y sı ınmısan hara s n,
Özün gets n, utanıb qızarmazsan pul kimi,
Yoxsa zorla ged rs n qolu ba lı, qul kimi.
Ya ıl k r qamı ı olsun s n f l kl r,
Bu torpa ın otuyla dolandın, b sdir, yet r.
Ged n c n yuxuya qov gözünd n yuxunu,
Yoxlu a sovqat üçün hazırla var-yoxunu.
Qan çana ı görm y k birinin d gözünü,
Yuxu yumar ölüt k dirinin d gözünü.
S ni dinin, m sl kin irin yuxuda gördü.
Üz çevirib, gizl nib, niqab altına girdi".
Can hakimi atlanıb, qalx aya a Nizami!
Dönm gec yarısı bir dusta a, Nizami!
ONUNCU SÖHB T

DÜNYANIN AXIRI

Ey f l k! Dolanma ın yetm zmi, yava ı s n.

Ey yer! Qurtar bu zülmü, bu cövrü, sava ı s n.
H r gec nin gündüz dönm yi var z ld n,
Ucalma ın, b llidir, enm yi var z ld n.
Z lz l nin d h ti rz qorxu salanda,
Yerin d rin qatına l rz , qorxu salanda,
S rs mlikd n torpa ın co ar kini q z bd n,
Parçalayar f l yin z ncirini q z bd n
S rs ri yel ba rını didib, sök r torpa ın,
Z ncirini liyl qırıb tök r torpa ın.
Yer kiml s ç ki ib, hoqqa açan olacaq,
Bu f l yin belind n toqqa açan olacaq.
Ax am-s h r mü k- nb r s pm y c k o zaman,
Göy - çövkanı, yer - topu öpm y c k o zaman.
Qapısını yer döy r, taqqıldadar f l yin,
Kin di ini pusquda aqqıldadar f l yin.
B nd-b r ni da ıdar q zasıyla asiman,
Parçalayar torpa ı c zasıyla asiman.
Qoca Züh l hirsl nib d rhal en r yer üst .
Sapdan qopan gil muncuq s p l n r yer üst .
F l k en r a a ı q zaları yararaq,
Torpaq qalxar yuxarı f zaları yararaq.
D rdimizi ç km kd n yerl göy can qurtarar,
Yerin, göyün yolları tozumuzdan qurtarar.
Göy ki n m z ahından, nal sind n insanın,
Yer qurtarar canını hiyl sind n insanın.
Neçin göyl ulduzlar hey utansın h s dd n?
Birc ovuc torpa a baxıb yansın h s dd n?
Bir z h rli gürz t k qıvrılandır bu f l k.
Torpaq yeyib ya ayan bir ilandır bu f l k.
Ey torpa ın ba rını qan el y n insanlar!
Bu torpaqda varlı ı kül l y n insanlar!
Q m küpünd bu torpaq neçin qalan olubdur?
Bu küp mat m r ngini n d n alan olubdur?
 mkan yoxsa f nd il tez qırma a bu küpü,
Gil varlı a can verib, sındırma a bu küpü.
Ç kin, bu hisli küpd n ç kin t yinizi,
Yeddi d rya suyuna ç kin t yinizi.
Ulduzlart k q ml nib yas paltarı geyin siz,
Viran qalan dünyaya yas qurmu uq" deyin siz.
Kürr mizin ba ına dolansa da bu f l k,
Birc anda ver c k onu bada bu f l k.
O, q r zsiz nur s pmir da -da ına torpa ın,
Bir gün oyun açacaq küt ba ına torpa ın.
Ba sm y ba lasa, ksizdir, o qopacaq,
Rahat deyil, bu gün d sir, titr yir torpaq.
Mü k b nz r bu s d f dü m nindir, bil daha,
Gözü dolu incidir, q lbi dolu jdaha.
Sanma d rya incisi axıb dolan s d fdir,
ncil ri gözl r i ıq olan s d fdir.
Ona baxan gözl r qatı zülm t çökübdür,
Zümrüd gör n ilant k b b yini tökübdür.
N z rind , gözünd i ıq hanı, görm z o,
öl saçan min gözl bu cahanı görm z o.
b diyy t yolunu seçm mis n h l d ,
Öz gözünl s n ondan keçm mis n h l d
Öz aya ın yetirm z son m nzil gec s ni,
Özg ayaq m nzil yetir rmi heç s ni?
Göyl r ucalsa da z rl zora B hram Gur,
Gur dalınca ged nd , girdi gora B hram Gur.
c l g ls , üzün qapı açan tapılar,
Z nn etm ki, m zardan çıxıb qaçan tapılar.
M hb sd ki m hbussan, d h t n y g r kdir?
Ba la qapı-bacanı, v h t n y g r kdir?
F l k z h r qatmayıb, söyl , kimin a ına?
Bo qoydu u dünyanın külü olsun ba ına.
Sanma verm z f l kd aman yolu - k hk an,
D ym z birc arpaya saman yolu - k hk an,
Havalanıb f l kd n uçmalısan, uçmalı,
Sanma ki, dar dünyanı qucmalısan, qucmalı
nc likd z ld n bir sapdımı x yalın?
Tükt k inc sirl r yol tapdımı x yalın?
Dü ün, keç bil rmi gen dü ünc dar yoldan,
Keçm lis n inamla tükd n inc , dar yoldan.
Bir tükc dir varlı ın, tük ki, deyil d mird n,
Yapı sa da x mir , qopmalıdır x mird n.
F nalı ın mülkünü atmalısan, atmalı,
b diyy t mülkün çatmalısan, çatmalı.
Qalan deyil dünyada gil t p si varlı ın,
Toza dönüb al m kül s p si varlı ın.
Alıb ld n h r tacı, h r n m ri bu dünya,
Açıb bel vurdu u h r k m ri bu dünya.
H r r n güldürüb ya ısını bu h yat,
H r rb t qatıbdır a ısını bu h yat.
Gün - soyuq f l yin quca ının odudur,
C h nn min kükr y n oca ının odudur.
Varlı ıyla göyl rin çıra ına dön r Ay,
Ya almasa gün d n, öz-özün sön r Ay.
X zana da can ver n bir m lh mdir buludlar,
Sin sind f l yin bir b l mdir buludlar.
H r canlıya h yatdır co an d mi suların.
Azmı batıb qoynunda üz n g mi suların?
Ba dan a an eybind n h z r, h z r dünyanın,
B s eybin salmırsan neçin n z r dünyanın?
Öz eybin göz yumub, sanma gör r eybini,
Ayna kimi h r k sin tez göst r r eybini.
Eyib açıb, açılma s n h v sd n aynat k,
L k l rs n özünü bir n f sd n aynat k.
Q lbin - hün r aynası bacar canı parçala,
Ya eybini göst r n o aynanı parçala.
Özg sinin eybin gözl rini açma s n,
Öz-özünü gör nd öz eybind n qaçma s n.
Eybi kimi hüsnü d var dünyada h r eyin.
Hüsnünü gör, eybini salma yada h r eyin.
Çıra ını mümkünmü quca gec gündüzün?
Q f sind n qar at k uça gec gündüzün?
Z r qanadı, görk mi bir tama a tavusun,
Aya ının eybini qaxma ba a tavusun.
Qapqaradır görk mi, özün bax qar anın,
A appaqdır gözl ri, gözün bax qar anın.

SANIN HEKAY T
 z qoyaraq dünyanın torpa ında, da ında,
sa ayaq saxladı bir bazarın ba ında.
Qurda b nz r köp yi dü n gördü yol üst ,
Can Yusifi çıxmı dı dar quyudan dol üst .
Baxdıqca iyr nirl r hopub qoxu le in ,
Le h risi quz unt k baxır çoxu le in ,
Biri deyir: " y basır künc-buca ı bir anda,
Üfün ti qaraldar gur çıra ı bir anda"
Biri deyir: "Tör tm z n l r, n l r bu qoxu,
Gör n gözü kor qoyar, q lbi d l r bu qoxu".
Calayaraq sözbazlar biri be in üstün ,
Qar ı , l n t ya dırdı murdar le in üstün .
Baxıb hikm t gözüyl vaz keç r k eyibd n,
sa nec söz açdı indi gör k eyibd n:
"Bu f l yin hökmünd n hansı varlıq zay deyil?
Parlaq inci bu itin a di in tay deyil".
Bu sözl r üzl ri oldu h d f onların,
Di l rini a artdı yanmı s d f onların.
Yad eybin dikm s n h r baxanda gözünü,
Gör açanda, yumanda öz yaxanda gözünü.
l güzgü almazsan - b y nm s n özünü,
Öz-özün vurulub b y nm s n özünü.
Neyl yirs n zin ti, t rav ti bahart k,
Soldurmasın ruzgarın h r af ti bahart k.
nc sapla tikilib ar libasın z ld n.
Bürün doqquz p rd y , - var libasın z ld n.
Bir üzük halqasıt k bu dünya dar deyilmi?
Ba ın keçs halqaya adına ar deyilmi?
Köp k kimi, Sür yya xaltası salan olma
sanın yükü altda e kt k qalan olma.
F l k kaftar qarıdır v fasına g l uyma,
Dünya ba dır - x zanlı, s fasına g l uyma.
H r c fası b llidir çox z ld n dünyanın,
Bir arpacan d y ri yox z ld n dünyanın.
Ç km dünya q mini, oyan, a a, q fl td n,
S sl r s ni Nizami oyanma a q fl td n.

ON B R NC SÖHB T
DÜNYANIN V FASIZLI I

Yıx taxtını amansız bir taxtdır bu f l k,

V fa yoxdur z rind , n rdtaxtadır bu f l k.
Açmaz vüsal qapısın ömür ba a g linc ,
Z ri s ni saraldar birc qo a g linc .
Söyl , girm k neçindir bu dal alı d ryaya?
Ba dan a ıb fırtına, tap ır malı d ryaya.
Laçın deyib sonaya: "S hra qoynu göz ldir."
Sona deyib: " lvida! D rya qoynu göz ldir"
Sükançısan f lak t g misin z ld n,
Üzm k üçün verilib g mi s n z ld n.
Sür g mini sahil , qoyma canı d ryada,
Su dolmamı a zına çör k hanı d ryada?
Aman verm z bir künc , sı ınma a bu cahan,
Yelbeyin bir zalımdır, olub a a bu cahan.
Yox qılı ı z rr c , ist yind n dad onun:
Ayaq basma mülkün , ad s nindir, dad onun.
F l k çadır qurubdur, gend n xo dur süfr si.
Qan qoxuyur kasası, daim bo dur süfr si.
Bu süfr y baxanlar a zı ba lı gedibdir,
Ondan söhb t açanlar dili da lı gedibdir.
K cav si bombo dur, z ngi gürlar bir bel ,
Kasasında n var ki, milç yi var bir bel ?!
Kasasında olanın kim dadına baxıbdır,
K ll sini üzükt k barma ına taxıbdır.
Sanma daim do ruluq hökm el yib cahana,
Fitn -f sad, o urluq hökm el yib cahana.
F nalı ın evini seçib dalda özün ,
B xtiyarlıq axtarma qilü qalda özün
Bacasından tüstüsü hey daransın dünyanın,
Kaftar qarı - içind qoy daransın dünyanın
Dünya deyil u a ın, bu ki, b lli z ld n
Onu niy qucmusan iki lli z ld n?!
Bu dünyanın üstün ç kib q l m, ad ya a!
Möhn tin , d rdin duyma l m, ad ya a!
Uzaq yola çıxırsan, m nzilin çox uzaqdır,
Azuq ni hazırla, son m nzil - ölüm haqdır.
Bu s hra yata ıdır, diyarıdır divl rin,
M h r yaxan t n l r ikarıdır divl rin
Bir dirilik çe m si - ciy r qanı onlara,
Odlu gün b x edib n m kdanı onlara.
Tamahkarın tind n kabab ver r bu s hra,
Gözün duzlu suyundan rab ver r bu s hra.
oran düzü susuzluq n m kdana dönd r r,
Ödü suya dönd r r, q lbi qana dönd r r.
Bir yolun ki, qorxusu ba rı yara h mi ,
Quldurları soxular karvanlara h mi .
Alov dolar n f s div yata ı bu çöld ,
Ür kl ri töv üd r q m ota ı bu çöld .
Hansı k s ki, bu düzd od içind yeriyib,
Ciy rit k qovrulub, ödü kimi riyib
Dünya s nin m h rin, g zm at üst s n,
C h nn mi ver r k, c nn tini ist s n.
Qubar olar, toz olar gil heyk lin bir zaman,
Tapdaq olar ruzgara, bil, heyk lin bir zaman.
Kül dön r s nin d hamı kimi varlı ın,
Yoxa çıxar m clisl r amı kimi varlı ın.
Yaranmısan torpaqdan, dönm lis n torpa a,
Dönm yerin ba ına, enm lis n torpa a.
Ayaqlayıb zm s n g z nl ri torpaqda.
Torpaq özü zibdir z nl ri torpaqda.
Bu dünyadan heç zaman can aparan olmayıb,
Onun sonsuz yolunu sona varan olmayıb.
Ba dan-ba a tikandır, tikan üst g zm s n.
Tikan batmaz aya a tikan üst g zm s n.
H r x t ri d h tdir bu d h tli m kanın,
Vahim si harda var bu v h tli m kanın?!
Be günlük m nzilini yıxar seli dünyanın,
Baharına ya ıdır s mum yeli dünyanın.

MÜDR K MÖB D N HEKAY T

At p r st bir möbid Hindistanı dola dı.

Bahar ça ı tirli gülüstanı dola dı.
H r t r fi naxı lı ka an ydi gördüyü,
Cah-c lallı diyardı, gör ki, n ydi gördüyü
Qönç zalım f l kt k hey qan içir doymayır,
Ömrü nec göd kdir - yazıq lal duymayır.
Göy ç m nin çıra ı, m lidir gül-çiç k,
Q ndab qatıb meyin - n lidir gül-çiç k.
Yaralayıb öz oxu - can üst dir gül indi,
Söyüd qorxub canından, tökür ba a gül indi.
Öz saçından b növ k msik salıb boynuna,
Xumar gözü n rgizin dirh m s pir qoynuna.
Gül - firuz , lal s gövh r ovur ç m nd ,
Solacaq, güls l r d birc hovur ç m nd .
H yatları h yatda birc ana ba lıdır,
Dü ün n yox son günü, bu cahana ba lıdır.
Qoca möbid t rk etdi c nn t t ki bu ba ı,
Sonra da seyr g ldi c nn td ki bu ba ı:
Köçüb bülbül, solub gül, gül n varmı dola a?
Haray-h ir salıbdır qar a-quz un, dola a.
Behi t olub c h nn m, büsat zaya gedibdir,
Haman q srin qeys ri k lisaya gedibdir.
Otlar nec yanıbsa - kül topası yerind .
Topa-topa tikanlar - gül topası yerind .
Vaxtsız solan güll rd n q lbi qubar ba ladı,
Puç varlı a gül r k öz halına a ladı.
Hansı varlıq b di qalan olub h yatda?
H r varlı ın h yatı talan olub h yatda.
N ki, sudan, torpaqdan ba qaldıran olubdur.
Öz ba ına axırda da saldıran olubdur.
Xarabatın yolundan varmı m y r yax ı yol?
Xarabata üz qaysam, hamı dey r: "Yax ı yol."
Müdrikliyin qüdr ti görk el di özünü,
Yaradanı tanıdı, d rk el di özünü.
Vaqif oldu sirl r , übh l ri sovu du,
Ülvi e qin yolunda öz slin qovu du
Ey müs lman, öyünm , at p r st deyils n,
Bir gün in e qind n z rr c m st deyils n.
Ka ki, hindli möbidt k d rk ed s n dünyanı.
Bu dünyaya uymadan t rk ed s n dünyanı.
N vaxtad k gül kimi ba da ya ar qürurun?
Beld k m r, ba da tac, ba dan a ar qürurun?
Öz linl belind n aç k m ri gül kimi,
Dünya b l r qanına tac k m ri gül kimi.
Tacla k m r canını salar lova cahanda, -
Xarabatın e qin ver girova cahan da.
Tacın varsa gül kimi, h l likdir, h l lik!
Bel k m r vurma ın köl likdir köl lik!
A alıqdan, qulluqdan çalı azad ya a s n,
Nizamit k ülviyy t mülkünd ad ya a s n.

ON K NC SÖHB T

DÜNYA L V DALA MAQ

Qalx aya a, cahanla vidala ıb köç daha,

Fitn -f sad yurdunda qala bilm z köç daha,
Köçm lis n yurdundan daha göz l yurda s n,
At hücr ni, bir qapı aç üzün burda s n.
Q lbin ahla, gözl rin ya la dolar bu yolda,
Könül a ın, göz ya ın sirda olar bu yolda.
Gözl rinin ya ını bu torpa a çil s n,
Könül ahı com rddir, ver r n yi dil s n.
D v kimi oynasan, yollar qucar köç nd ,
Tapdaq olsan fill r , kollar qucar köç nd .
Z rr q d r halına hanı yanan dünyada?
Ülviyy t qovu ar canı yanan dünyada.
Köçüb könül ox ayan arif k sl r haçandır,
Yalqızlıqdan ülviyy t s ni s sl r haçandır.
Xisl tinl çox da ki, çox z rifs n h yatda,
Yoxsa könül h md min - t k, q ribs n h yatda.
Dönd r qara torpaqda ffaf suya q lbini,
Ba la ülvi qay y , saf arzuya q lbini.
F nalı a u rayıb talanınca varlı ın,
Ayrılı ın oduna qalanınca varlı ın,
Q d mini sidq il atmalısan m nzil ,
Atıb a ır yükünü çatmalısan m nzil .
Dünya evi h d rdir, könül d bir m sk nin,
Ucal uca göyl r , könüld dir m sk nin.
Yuva sanma özün can sıxan dar q f si,
Ülvi e qin yolunda parçala, yar q f si.
Bu cızıqdan çıxma a imkan hanı "mim" kimi,
Nicat ver n deyildir, parçal tilsim kimi.
an- an ed n oxuyla yaralanma f l yin,
S n özünü köl si, qulu sanma f l yin.
Gündüz il gec nin g rdi ind n uzaqla ,
Öz z lki köl lik v rdi ind n uzaqla .
Ehtiyatı unutma q d m atsan haraya.
Qurtulu a yol ara gedib çatsan haraya
m linin q lbini sıxma ını bir dü ün.
Girm mi d n bir yer çıxma ını bir dü ün.
Atma x t r qoynuna gör n gözl özünü,
Yolundakı quyudan gözd , gözl özünü.
Seld qalan bu q sri çalı yara bil s n,
F lak tin lind n can qurtara bil s n.
Zir k tülkü itl rd n daim qorxub qaçsa da,
Yuvasından çıxma a iki de ik açsa da.
Qurtarmayıb ölümünd n k l k onu yuvada,
Tüstüsüyl bo ubdur f l k onu yuvada.
Uydun keyf , adlı a q fl td s n z ld n.
Varlı ını unutdun, q fl td s n z ld n.
z l günün hökmüdür bu darısqal dünyada:
Candan bezib ged n dem z ki: "qal dünyada."
Yaradanın hökmün ym s n d boynunu,
ym lis n hamıt k bir gün s n d boynunu.
Yalnız q lbin gözüyl seçm lis n bu yolu,
ki dünya yoludur, keçm lis n bu yolu.
Göyd n yer baxmadan, sür tli ol bu yolda.
Dönüb dala baxmadan, cür tli ol bu yolda.
M sl k e qin - sovqatın, ya a ülvi al md ,
Göz ya ların çe m t k da a ülvi al md .
Can l k siz gövh rdir, s d fin at onu,
Gil varlı ı neyl rs n, h d fin at onu.
Çox öldürüb s nint k munis k si bu f l k,
S nd n qolu güclünü, yenilm zi bu f l k.
Var gücünl qolunu burmalısan dü m nin,
Kür yini tez yer vurmalısan dü m nin.
Onun el hün ri, f ndi hanı qorxulu?
N qılıncı qorxulu, n qalxanı qorxulu.
lan deyil, ilant k qıvrılandır k ndiri,
Ülvi e qin gücüyl qırılandır k ndiri.
Dü ünm ki, mümkünmü sındıra can ü ni.
Birc odlu ahınla sındırarsan ü ni.
Com rd insan canında z r odunu söndürüb,
irin dill dü m nin h r odunu söndürüb.
Öyün bilik çe m si nur saçan könüll s n,
Gün kimi, dü m ni öldür nurla, güll s n.

K R Q B AL M N HEKAY T

ki alim ya ardı hikm t evi dünyada,

Höcc t ba dan a ardı hikm t evi dünyada.
H r biri "m n", "m n" dedi, "s n", "s n" dey n olmadı,
Bu m nzilin sahibi "s ns n" dey n olmadı.
ki deyil yaradan, tanrı t kdir dünyada.
Bir ba vark n, ikinci n g r kdir dünyada?
ki C m id bir yerd dövran sür bil rmi?
ki qılınc bir qına, söyl , gir bil rmi?
Bir-birin q nimt k k l k qurdu aliml r,
"Hikm t evi m nimdir" deyib durdu aliml r.
Hikm t evi çevrildi kin- dav t evin ,
Biri köçsün, ev dönsün bir dal t evin .
Canla, ba la giri di iki ya ı köçm y .
Hazırla dı h r biri toran ça ı köçm y .
Dedil r ki, bu evd n köçs k daha yax ıdır,
ki rb t düz ldib içs k daha yax ıdır.
Bir gör k ki, kim kim ya ıdan da bet rdir,
Gör k kimin rb ti a ıdan da bet rdir.
ki hikm t mülkünd qala bil k hün rl ,
Bir b d n iki can ala bil k hün rl .
Biri z h r düz ltdi - beyni-ba ı yandıran,
Üfun ti, qoxusu qara da ı yandıran.
Verib dedi: "Nu eyl , n ver n meydi bu,
Z h r deyil, rb td n daha irin eydi bu."
irür kli bildi ki, qatıb mey a ını,
Alıb ç kdi ba ına rb t dey a ını.
Çimm k üçün qaynatdı nu giyanı lüstü,
Tiry k k sdi z h ri, h r ziyanı lüstü.
P rvan t k yansa da yen qanad açdı o,
H r m clis am kimi öz nurunu saçdı o.
Gül ba ından gül d rdi, yaman güldü dü m n ,
Z h r deyil, qıydı ı haman güldü dü m n .
Q nimin uzatdı qoxudu u o gülü.
Püfl y r k bir fsun oxudu u o gülü.
Nifr tiyl ya ıya o, ya ıdan bet rdi,
Gülünd ki h r tikan o a ıdan bet rdi.
fsunlu gül ruhunu sıxdı, sıxdı ya ının,
Vahim d n, qorxudan canı çıxdı ya ının.
D rd lac tapan k s gül n oldu h yatda,
Birc güld n qorxan k s öl n oldu h yatda.
Yer üzünün ba ında bir gül hanı z ld n,
L ç yin hopmasın insan qanı z ld n?!
Bu z man ba ının baharısan dünyada,
Q m mülkünün sevimli nigarısan dünyada.
A zına qara da bas a ız açan torpa ın,
Dolduracaq ümmanı, söyl , haçan torpa ın?!
Bu ümmanın qoynunda oldu g min puç daha,
Bu xarabat mülkünd n, bu torpaqdan uç daha.
N Gün i, n Ayı hün rinl say göyd ,
Daldalansın kölg nd Gün göyd , Ay göyd .
Göy çadırda Ay göyün dilb ridir, dilb ri,
brahimin sevdiyi bir p ridir, bir p ri.
Gündüzünü gec y dönd ribdi bu f l k,
Ülviyy td n gör hara gönd ribdi bu f l k.
Gün q lbin nur saçsın gündüzün cahanda,
H sr t qalma gec t k gün üzün cahanda
Gözd n arzu gülabı çil m yi unutma,
Qara günd a günü dil m yi unutma
Halallıqla ya ayıb ucal gözd da kimi
Son m nzild t r zi ç k r s ni ya kimi.
M sl kinl qolunda qüvv t duysan y r s n,
dal t mizanını sanma tükc y rs n.
Heç bir hün r sahibi - com rd insan dünyada
M sl kini dünyaya satmaz, inan, dünyada.
S nin kimi dünyaya salmaz meyil Nizami.
S n uysan da dünyaya, uyan deyil Nizami.

ON ÜÇÜNCÜ SÖHB T

DÜNYANIN M QQ T

Özü qoca, q lbi dar dünyaya bax g l, indi,

Boyasına aldanıb sanma t z g lindi.
Qocalıqda cavant k görün n bu insanın
Ç l ng deyil lind , od-at dir, inanın!
Çe m sin aldanma, il ım ça lar qoynunda,
S cd sin yilm , xaçdı yanan boynunda.
Q lb tikan sancmamı gülmü taxar yaxana?
Gül qucunca, gül kimi qanın axar yaxana.
Yı dın dünya malını, b li, dolu ged s n,
lidolu g lmi din, lidolu ged s n?!
Varla köç n sanma ki, r-xatadan qurtarıb,
Pul-parasız köç nl r h r xatadan qurtarıb.
Qazansan da, udsan da, çıxacaq var lind n,
N veribl r, axırda alacaqlar lind n.
Qiyam t qoyarmı qalsın qisas bu dünya?
st yir ki, hamıdan alsın qisas bu dünya?
Baramanı qurduna toxutdurar h mi ,
Qarı qayla o qurda qan uddurar h mi .
C f r kimi am olsun sarı gülün q lbin ,
Çıraq kimi nur saçsın barı gülün q lbin .
Yanma doqquz qapılı f l kt k mis, qızılla,
Altı ba lı büt kimi t miz, xalis qızılla.
K r minl tapdayıb z qızılı kül kimi,
Z r e qind n açılıb gülm qızılgül kimi.
Bir qızıl ki, olmasın yax ı adın üstünd ,
M rgmü l kükürddür yanan odun üstünd .
Z r a iqin kim görüb r kimidir h yatda?
Tavusun da quyru u z r kimidir h yatda.
Od içind n d mirl z r götür n ah olar?
D mirçidir, ah deyil, n sibi d ah olar.
Çox güv n n gördül r qızıl taca Qarunu,
Öz günahı batırdı torpa aca Qarunu,
Tac sevdası - ba yükün, iztirabın, q h rin,
Qızıl taxtın - atındır, qızıl tacın - y h rin.
"Canım çıxsın, çıxmasın ld n qızıl" deyirs n,
"Yı ım, yı ım ölünc eld n qızıl deyirs n.
H rislikl canını yaxar odu cahanın,
S xav tl canından çıxar odu cahanın.
Qızıl üst q lbini qanatmasan yax ıdır,
z l günd n qızıla can atmasan yax ıdır.
Qızıl yı maq ya kimi yayar cana sarılıq,
Yes n onu meyv t k keçm z qana sarılıq.
M riq s pib z ld n kainata qızılı,
M rib etsin dünyaya neçin ta qızılı?
M riq do ub s xav t gün ini dünyanın,
M rib bo ub s xav t gün ini dünyanın.
M riq s h r borc verir çoxdur dey altunu,
M rib ax am borc alır yoxdur dey altunu.
Can mülkünün ahı da altun qucan olubdur,
Sonra qızıl qu kimi ld n uçan olubdur.
D m q da ı m h kdir qızılına Rum kimi,
Altun e qi canını ritm sin mum kimi.
Alı sa da, yansa da, uyma qızıl pula s n,
Torpaq sovur üstün , dönm aciz qula s n.
Hansı ba dan o rut k papaq qapan olmayıb,
Kim bu sarı iblisl yoldan sapan olmayıb?

HACI V SUF HEKAY T

K b e qi q lbind a ıb-da an hacının,

Z vvar kimi hamıyla halalla an hacının
Tanıyanlar, bil nl r x b rdardı halından:
Birc kis qızılı vardı dünya malından.
Dü ündü ki: bir sufi gözütoxdur z ld n,
Onun dünya varında gözü yoxdur z ld n.
nanıram bir ona, d yan ti var onun,
man t kim dey r x yan ti var onun.
Durub getdi evin , açdı d rdi sufiy ,
Qızıl dolu kis ni saxlanc verdi sufiy .
Dedi: "Saxla, çıxmasa bu can, g lib çıxaram,
Qaytararsan yen d haçan g lib çıxaram"
Hacı yola düz ldi, n sibi qan-t r oldu,
Z r a iqi bu eyx girov qalan z r oldu:
Yar b, m n n uza a, n yaxına sı ındım,
Yoxsulluqda h mi d rgahına sı ındım.
K r minl ucaltdın gör ki, m ni hara s n,
Bir yoxsulu yetirdin ist diyi vara s n.
Tez x rcl yim, yeyim ki, yüzü alar limd n,
Tanrı özü vers d özü alar limd n.
Açan kimi kis ni, aman, nec ell ndi,
Kef-dama ı ca oldu, neç gec ell ndi.
Haman müft qızılla tezc harın oldu eyx.
Göd nini doldurub xa alqarın oldu eyx.
" ritdiyi" qızıllar qursa ını ya ladı,
p k telli s n ml r qur a ını ba ladı.
Axır cini hürkütdü basının yırtı ı,
Dönüb oldu elind sırtıqların sırtı ı.
" ikarını" hülüdüb ac-yalavac qaldı o,
Çıra ına tökm y ya a möhtac qaldı o.
G lib çıxdı axır ki, ziyar td n bu hacı,
X b rsizdi qızıldan, o qar td n bu hacı
" man ti özüm qaytar" deyib - dindi o.
eyx dedi ki: batıbdır, yoxsa çıxıb indi o?
nad etm , dilim haçan yalan g libdir,
Haçan viran bir k nd x rac alan g libdir?
M nimt k arif hara, s n atdı ın r hara?
Hava g lib ba ına? Müflis hara, z r hara?
Türkü soymaq mümkünmü? Türk soyubdur hamını.
Hindu paltar güd ndir? Lüt qoyubdur hamını.
Can evimd qızılın dir yimi sındırıb.
Dir k n dir, belimi, kür yimi sındırıb.
Dözdü bel qar t yazıq hacı gülü l ,
Göz ya ını sel kimi tökdü acı gülü l .
Com rdliyin varsa da, bil ki niy pe manam.
Müs lmanam, etdiyim kafirliy pe manam.
Dünya xata do ma a yaranıbdır z ld n,
Xatakarı bo ma a yaranıbdır z ld n.
Com rdliyi hökm etdi: yandırmasın z r s ni,
Qoy yum altsın o eyxin üzünd ki t r s ni.
Tanrı özü vermi di, özü aldı qızılı,
S xav ti, m rdliyi gözd n saldı qızılı.
Öz-özünü danladı: niy zalım olum m n?
O, yoxsulun biridir, n yi var ki, alım m n?
Bir çöpü d yox onun, n y çatır gümanı?
Girovunu verm y imanadır gümanı
man td n qalıb ki, o, qıya qaytarma a
N m n si qalıbdır hacıya qaytarma a.
Dedi: - Q ddin sınmasın günah yükünd n s nin,
Haram pullar halalın olsun bu günd n s nin.
F l k kimi dolanıb özün qazan nem ti,
ld n qapıb t y yı ma asan nem ti.
H rislikl vurmayan ür k varmı dünyada?
Etibarlı bir insan gör k, varmı dünyada?
Din-imanın qızıldır, onu eytana qıyma,
Xaqanın qolba ını itsaxlayana qıyma.
Ba dan-ba a günahdır inl m yi yoxsulun,
Aldı ını verm y yox heç n yi yoxsulun.
Dünyanın h r eybin q h-q h ç kib gül günd ,
M sl k e qi ya atsın s ni könül mülkünd .
Sı ın könül mülkün , öz yerini bil n ol,
Hün rinl dünyanın h r eybin gül n ol.
Bu dünyanın dar ası ancaq varı taladır,
Yoxsullara toxunmaz varlıları taladır.
N veribdir kasıba göz qoydursun bu f l k?
st r-varlı karvanı tez soydursun bu f l k.
Dü ündürm z z ld n öz hvalı arını,
irin candan eyl y r irin balı arını.
irin deyil, acıdır dey ti aslanın,
Bir v h i d tini yem z q ti aslanın,
Ucalsa da, alçalıb gün göyd sön ndir,
B dirl nib axırda Ay hilala dön ndir.
Yalquzaqt k g zm yi yer xo dur kül yin,
Arxayındır bo gedir, li bo dur kül yin.
Öz pulları göst r r ayna sudan balı ı.
Birc anda ovlayar balıqudan balı ı.
Arzu, ist k t r zin qızıl ç k n olmasın,
Müq dd ss n, q lbind çalı l k n olmasın.
st yinin yolunda saf çe m t k ça la s n,
Nizamit k könlünü ülviyy t ba la s n.

ON DÖRDÜNCÜ SÖHB T

HAQSIZLIQ V DO RULUQ

Ey öküz , ula a harınlıqda tay olan!

Ömrü, günü q fl td , gec -gündüz zay olan!
Batıb-çıxan Gün in g rdi ind n x b rsiz!
Bu laciv rd göyl rin h r i ind n x b rsiz!
Müdrikl r m liyl öhr tidir al min,
Nadanlar q fl tiyl möhn tidir al min.
Hün r, qeyr t d midir, yatma b s h yatda,
Ülviyy t çatma a göst r h v s h yatda.
Niy kefli yatırsan? Q sdind dir bu f l k,
Aqill rt k ayıq ol, bil ki, n dir bu f l k.
Yatanlara yax ı bax, bu q fl ti t rk el .
Gör ki, hara gedirs n, axırını d rk el .
A lın hu suz qocadır, anmaz s ni heç zaman.
Kimliyini bildirs n, danmaz s ni heç zaman.
Kamalına gör dir an- öhr tin dünyada,
Onsuz adın, hün rin olar ç tin dünyada.
Öz a lındır sat k möcüz ni yaradan,
Ulaq görm k ist m z, bil ki, s ni yaradan.
Ya a lınla ucalıb al Gün qovu s n,
Ya da uca d rgahın qapısından sovu s n.
Yol göst r n a ılı m st el m k yaramaz,
S rç üçün t rlana q sd el m k yaramaz.
Halaldır demi dil r h r m qamda, bu mey ,
Sonra haram etdil r a la dü m ndir dey .
Çox da dünya q mini p r n salan rabdır,
A a, içm , a lını ld n alan rabdır.
Çaxır duzt k ciy rd yanan odu söndür r,
yya ların ba rında, inan, odu söndür r.
çm , hu yar eyl m z o içdiyin mey s ni.
Yaddan çıxar varlı ın, rab eyl r key s ni.
S rxo lu a uyan k s l m ç k r ömürlük,
Aqilliyin üstün q l m ç k r ömürlük.
Xülyaların gözl ri qoy milinl kor olsun,
Meyxan nin meyiyl qoyma ciy r qor olsun.
" lif" kimi öyünm düzdür dey qam tin,
Lov alıqdan yil r bu f l y qam tin.
" lif" olsan, qanadsız qu a dönüb uçmazsan,
"Bey" kimi yilm s n, bu torpa ı qucmazsan.
" lif" q ddin olsa da h r m clis yara ıq,
Yara armı " lif"t k s n müflis yara ıq?
S n ki, tikan deyils n, dikba gör el s ni,
Gül b nz , ox asın h zin s n yel s ni.
H yat kimi dünyada çox qalma a can atma,
U aqt k oyunca a s n d ba ını qatma.
Üz qoyubdur batma a öl saçan gün in,
Zülm t çök r gözün batsa haçan gün in.
Qaranlıqda gündüzün dön r heç kölg si,
H r bir eyin ikiqat artar gec kölg si.
Öyünm ki, kölg li bir ba olmaq yax ıdır,
Qaranlı a nur saçan çıraq olmaq yax ıdır.
Qaranlıqdan i ıqt k qurtar yaxa h mi ,
Kölg kimi h r eybin çıxsın yoxa h mi .
Yalnız i ıq öl si oynar zülm t qoynunda,
Diriliyin çe m si qaynar zülm t qoynunda.
b s yer salmı ıq fikrimizi ba -ayaq,
Neçin qara fikirl ömür boyu ya ayaq?
S h r qızıl t tini verib nurda üz s n,
Nura batıb, lini öz canından üz s n.
H m n t tin nurundan qism t nurun z ld n,
Al gün in çe m si - ism t nurun z ld n.
Ancaq gün nuruyla ged r canın l k si,
Z rr q d r üstünd qalmaz qanın l k si.
z l günd n canını salıb oda xisl tin,
H rislikd n ömrünü ver r bada xisl tin.
Tamahının odunda qaralsan da z r kimi,
Saf qızıla dönm zs n, saralsan da z r kimi.
Pakdır dey udmasa h r ged ni c h nn m,
B s n yl doldurardı ac göd ni c h nn m?!
Do rulu un zirehdir, s ni h r an qoruyar,
At n dir? st s n, qasır adan qoruyar.
H r eybini yrilik açan olub h yatda,
Do ruluqla q m-qüss n haçan olub h yatda?
T r zit k do ruluq pozar ç tin mizanı,
Ür yinin düzlüyü - dal tin mizanı.
Birc arpa, birc d n güd n olsa q r zin,
skik ölçs çana ın, skik ç ks t r zin,
Bil ki, onlar baisdir günahına son günd ,
Canlı ahid olacaq tamahına son günd .
Faydasızdır sarsılıb, yuxalma ın o zaman,
Durar göz az verib, çox alma ın o zaman.
T r zinin milini etm x nc r q lbin ,
Çox ver r k az almaq qüvv tdir r q lbin .
yri gülü düzlükl tikan qucar, aldadar,
Bil ki, k r qamı ı düzlüyünd n bal dadar.
Do rulu un harda ki, ucalıbdır bayra ı,
Haqq liyl f l kd n öc alıbdır bayra ı.
ZALIM AHLA DÜZ DANI AN QOCANIN
HEKAY T

Xalqa ya ı ah vardı, zülmkarın biriydi,

H ccacdan da bet rdi, lap q ddarın biriydi.
H r gec - min q zanın f rmanıydı ölk d ,
H r s h r - min c zanın f rmanıydı ölk d .
ah yanına bir çu ul s h r tezd n qaçardı,
Ay, gün açmayan sirri o lüstü açardı.
Gec yatmayıb, Aydan dolanma ı öyr n r,
S h rd n h r ür y boylanma ı öyr n r.
aha x b r ver rdi: biri s n ya ıdır,
Deyir: "Zalım ahımız nahaq qanlar axıdır".
Çul uçunun sözünd n q z bl nib ah dindi:
"Dü m nimin c zası yalnız ölümdür indi".
Qum tökdürdü gön üst , c llad hazır dayandı,
Divan nin c zası divl r d yandı.
Yelt k cumdu bir cavan m rd qocanın yanına,
Dedi: " ahın hökmüyl batmalısan qanına,
Ça ırmamı divsif t, dur, özün get saraya,
Tez ba ına çar qıl, çatan olmaz haraya".
Yuyunaraq boynuna k f n saldı o qoca,
Getdi ahın yanına, hli-haldı o qoca.
ah gör nd k f ni, bildi n dir bu hal t,
Q z bind n utanıb özü ç kdi x cal t.
Dedi: "Qoca, qaramca s n o ki var demis n,
M n zalım demis n, m n q ddar demis n.
Süleymanın c lalı görürs n ki, m nimdir,
Söyl , niy deyibs n ah ölk y q nimdir?"
Qoca dedi: "Adına m n yoxsa r demi m?
Dedikl rin n dir ki, ondan bet r demi m.
Qoca, cavan linl içib ölüm z h ri.
Biyarın cana yı ıb saysız k ndi h ri.
M n deyir m eybini, r i ini özün ,
Göst rir m güzgüt k h r i ini özün .
H r eybini göst r r alsan l güzgünü,
Utan, qızar eybind n qırma el güzgünü.
Düzlüyüml sadiq bil hökmdarı s n m ni,
 g r do ru demir m, ç kdir dara s n m ni."
aha sübut el di düzlüyünü o qoca.
Açdı ahın q lbind n h r düyünü o qoca.
ah gördü ki düz deyir, bildi n dir haqsızlıq,
Qoca tamam haqlıdır, özünd dir haqsızlıq.
Dedi: "Alın k f ni, bu kafuru qocadan,
X l t verin, mü k s pin, razıyam bu qocadan".
Zülm etm di, el bundan agah oldu o günd n,
Xalqı sev n, insaflı bir ah oldu o günd n.
Öz düzlüyü kims ni verm z bada dünyada,
Düz sözüyl kims y yetm z qada dünyada.
Do ruluqla köm kdir h r bir r yaradan,
Do ru ol ki, yetirsin h r z f r yaradan.
z l günd n qiym tli bir incidir do ru söz,
Acısıyla könüll r sevincidir do ru söz.
Do ru söz ba lıdır öz qüdr tin h mi ,
Qoy qüdr td n güc alsın söz qüdr tin h mi .
El gözünd Nizami ucalıbdır düzlükd n,
lhamını, q lbin güc alıbdır düzlükd n.

ON BE NC SÖHB T

PAXILLARI M Z MM T

Sehrikara dönd rib bu f l yi hoqqası,

Q rib dir oyunu, h r k l yi, hoqqası.
Çal-ça ırlı s hn dir, oynayan k s hardadır?
nci dolu d ryadır, q vvası b s hardadır?
S rv t onda, z r onda, qılınc onda, tac onda,
Öc alma a ucalsan, x rac onda, bac onda.
N paxıldır, n x sis, q za s n darılmaz,
C brayılla göyl r yüks l n darılmaz.
Bu tük nm z x zin barındırsın s ni d ,
Neçin dünya varına darındırsın s ni d ?!
Yüks ld r yalnız bu yol, bil ki, s ni dünyada,
Aç üzün bu sirli x zin ni dünyada.
ksir düz lt otundan, yaqut çıxart da ından,
Yoxsa, s n t e qini çıxart, çıxart ba ından.
Dopdoludur, tük nm z inci saçan x zin ,
Söz fatehi f thind n qorxub qaçan x zin .
S n t ba ı heç zaman k sm z, bilin, nübarı,
Bir-birind n göz ldir h r f silin nübarı.
air - könül sapına söz incisi düz ndir,
Q lbin qızıl qanıyla göz incisi düz ndir.
Yürü d dir h r zaman söz-s n tin ordusu,
H r alayı yenilm z, güclü, m tin ordusu,
Yalnız sözl yüks lib r , m nc , dü ünc ,
N qocaya baxandır, n d g nc dü ünc .
Deyirl r ki, l l olur qartıyanda da bel ,
nanmıram m n buna, olur-olsun ka bel .
Paxıllıqdan qocalar g nci bada ver ndir,
H r sözün da kimi ks-s da ver ndir.
Bir süd m r u aqsan ahılların gözünd ,
irin südün z h rdir paxılların gözünd .
Cavanların q drini ç tin bil r qocalar,
Sanma qay ı göst r r, u ur dil r qocalar.
Könül ox ar t z gül, bil, haraya sancılar,
Köhn tikan ne t rt k düz yaraya sancılar.
Üzüm qora vaxtında tutiyaya dön ndir,
lan qoca vaxtında jdahaya dön ndir.
Nur çil y r h mi beyin ba da kamala,
Köhn beyin nur saçar, deyin, ba da kamala?!
Kim ki, dalar gözüyl ulduzların seyrin .
Ona köhn t qvimin köm yi n , xeyri n ?!
irt k qoca tazıya h r bir ovlaq yurd kimi,
Yırtar quzu ceyranın göb yini qurd kimi.
Qoca qurdlar can atır - m n sızlayım, köyn yim,
Bir günahsız Yusif m, parçalanıb köyn yim.
Qoca vuran yaradan m n olmaram key kimi,
G nclik e qi qanımda qaynar odlu mey kimi,
Vura-vura ba ını da dan-da a cavanlıq,
Olar a ıl d ryası ba dan-ba a cavanlıq.
Yas m nin söyüdlü ba olma ı ba tutmaz,
Hindu "a am" des d a olma ı ba tutmaz.
nci s p ni gül kimi inci s pm k pe mdir,
Cavanlıqda qocalıb yeri öpm k pe mdir.
Ucaltsa da alçaldar h r nadana qullu un,
Alçaltsa da ucaldar yaradana qullu un.
Bir hilaldır t z Ay - g rili bir yaydır o,
Yetkinliy çatanda - b dirli bir Aydır o,
El b sl a acı meyv gör bil s n,
ll rini uzadıb xurma d r bil s n.
D n ki, dü dü torpa a, gözd n salma s n onu,
Dönüb sünbül olacaq, sanma daha d n onu.
Çayın suyu ça layıb, h r an dolsa bir göl ,
Göl dem yin b sdir - d rya olsa bir göl .
Gec - yumub gözünü haçan danar Gün i,
S h r - göz gur i ıq saçan sanar gün i.
Dem niy qoynuna cillik ç k r qamı ı?
k riyl ad alıb çünki k r qamı ı.
Ç ki m y uymazsan hün rin güv ns n,
S n t olsun ikarın, hün rin güv n s n!
Sular bol-bol çoxda ki, axıb dolar s d f ,
Birc ya ı damlası inci olar s d f .
Cummalısan d ryaya s n bir inci tapınca,
Taca layiq incini s n birinci tapınca.
Baxtın li uzatsa s n t r f bayra ı.
Möhk m saxla, dü m sin ld n r f bayra ı.
Yıxan hanı dünyanın sarayını dünyada?
K sm s n t mülkünd harayını dünyada.
Dar a olma heç zaman yaradanın mülkünd ,
blis kimi qamçıyla çıxar canın mülkünd .
Yaradanın hökmünd n kim ki, qaçan olubdur,
F l k onun ba ına oyun açan olubdur.

AHZAD HEKAY T

Deyirl r ki, hakimdi uzaq M rv bir cavan.

Boy-buxunda b nz rdi uca s rv bir cavan.
Dövl t adamlarından inciyirdi, bezirdi,
Onlar onun ksin kül k kimi sirdi.
Köhn ahlar b sl di t z aha dav t,
L rz saldı canına, h m d rgaha dav t.
Bu qov adan beynini t la yedi bir gec ,
Bir ixtiyar yuxuda ona dedi bir gec :
"Ey t z Ay, nurunla köhn bürcü bo daha,
Ey t z gül, köhn ax qoyma versin zo daha.
Bel ets n, ahlıqda ba ın daim sa olar.
Qa qaba ın açılar, kef-dama ın ça olar."
Qalxan kimi yuxudan öz i ini bildi ah.
Kim ki, ona q nimdi yer üzünd n sildi ah.
Yıxıb köhn sarayı yeni saray qurdu o,
ahlı ıyla b z di s lt n ti, yurdu o.
M ml k ti da ıdan ba sız qalsa yax ıdır.
Xain ordu basılıb tarmar olsa yax ıdır.
Buda köhn buda ı, yeni pöhr gör rs n.
T z , cavan budaqdan t z b hr gör rs n.
Sel qoymasa i l sin kökü yer çinarın,
Uzanarmı ll ri f l kl r çinarın?
Göz açmasan kor qalar öz yerind bulaqlar,
Co maz yerin q lbind , gözl rind bulaqlar,
M nliyinin hakimi s ninl dir h mi .
Qula ına dediyi, bil ki, n dir h mi .
Paslandırma qanında x nc rini kamalın,
X nc riyl do rasın daim kini kamalın.
A ıl-kamal mücrüsü ülviyy t ba lıdır.
Kin x nc ri sanma ki, pak niyy t ba lıdır.
Kamalındır dövl tin, kamalına arxalan,
Amalındır com rdlik, amalına arxalan,
Güv nibl r h yatda s xav t varlılar,
Qovu ublar b di s ad t varlılar.
Qurtulu un tarlası k r m d ni b sl y r,
Vaxt g l r ki, nem tl k r m s ni b sl y r.
O com rdlik x zn ni görüb mini, ilahi!
Nem tinl barındır Nizamini, ilahi!

ON ALTINCI SÖHB T

Z R KL K

Bir n simin gücüyl , rzi b z r bayra ın,

Basılanda özünt k yerd g z r bayra ın.
K ndin var ki, "K ndxuda m n m k nd " deyirs n?
Mülkün var ki, "Süleyman taxtı m nd " deyirs n?
S n ki, qılınc deyils n, qırhaqırın b s n dir?
S n ki, t bil deyils n, gurhagurun b s n dir?
Qılınc dilin od saçsın odlu ilham-t b il ,
B nz köksü adlıqdan enib-qalxan t bil .
Do ru yoldan azaraq ilt k enm iblis .
Ölü deyil, canlısan, sürükl nm iblis .
At p r st önünd xaça dönm k yara maz,
X tib kimi qılıncla öyünm kd n kar a maz.
aha xütb oxumaq natiql r n sibdir,
Ad m sa x trin asqırı ı k sibdir.
E q oduna hansı k s p rvan t k yanandır,
Varlı ını rid n oda o, t k yanandır.
H r anını sevincl kef-damaqla ya a s n,
At banı, vur ömrü halallıqla ba a s n.
Aldıqların s l m ki, vardır tamah yolunda,
Q s m olsun allaha, deyil allah yolunda.
ir ol, m tb x m stanı iri ç tin teyl y r,
Olsan balıq qursa ı m h r odu neyl y r?
Olsan saxta qızılt k külç ni od yandırar,
Olsan yaqut, saf qızıl, heç s ni od yandırar?
Saxtalı ın b llidir, t k bbürü at daha,
Neç ovuc sümüks n, az t xxüs sat daha.
Bizd n z l dünyaya g lib-gedib çoxları,
Çatmaq üçün m ns b n l r edib çoxları,
Söyl , hanı, qalırmı bu dünyada öhr ti?
Ucalsa da alçalıb, gedib bada öhr ti.
Bir z rr s n, göyl r ucalası olsan da,
Göyd n Gün , Ay kimi öc alası olsan da,
Sanma en n deyils n, bir hakims n göy s n,
Enm lis n torpa a Yer o lusan dey s n.
Öz ba ını linl saçın kimi k smis n,
M h cc rli d rgahın qapısını k sm s n.
Qu deyils n, qanadsız, bil, uçma ın ç tindir,
Can verm s n, vüsala qovu ma ın ç tindir,
Heyran qalsın hün rin öz rin bu f l k,
T slim olsun gücün , hün rin bu f l k.
Z h rl yib mey s ni, a ı s n , neyl yib?
Günahkarsan, günahsız ya ı s n neyl yib?
Com rds ns , dem zs n: çox x bisdir bu dünya.
Biz özümüz pisiks , sanma pisdir bu dünya.
Heyr td yik aramsız g rdi in al min,
nsan ist r yarasın h r i in al min.
Günahkarıq hamımız, dem , hanı günahkar?
Eyl m y k nahaqdan bu dünyanı günahkar.
Cilasıyla tanıyar mahir s rraf incini,
Sultan ancaq b y n r cilalı, saf incini.
Hansı yerind da ı tapılmazdır dünyanın?
Sin sind l l olan da ı, azdır dünyanın.
Yas m n d , tikan da çöl , düz sancılar,
Biri göz m lh mdir, biri göz sancılar.
Sanma çayın suyuyla açar ç tri güll rin?
Könüll ri susuz da ox ar tri güll rin.
Su - b x edib s hraya, göy ç m n tikanı,
Su dönd r bil rmi yas m n tikanı?!
Bel qurub z ld n g rdi ini kainat.
Yoxsa, çoxdan pozardı v rdi ini kainat.
Taleyin lind dir h r ad ti al min,
Kim n sib olubdur s ad ti al min?!
B db xtlikd n z lildir com rd ri cahanın,
B xtiyarlar olublar b xt v ri cahanın.
Kim ki, baxtı zizl r yatmaz baxtı, iqbalı,
Baxtın qulu olanın atmaz baxtı, iqbalı,
B xtiyarlıq mülkünü m sl k ri alıbdır,
Zir kliyi, m rdliyi, alın t ri alıbdır.
Xo b xtl rin ba ına canla, ba la dolan s n,
Dolanmadan dünyanı naz-nem tl dolan s n.
B dbaxtlarla xo keçm z xo baxtların xo vaxtı,
Ad qazanıb, ol eld xo baxtların xo baxtı.
Ba layaraq f l yin Cövzasına baxtını,
Qoz sındırıb, cevizd , qozda sına baxtını.
H limlikl üzün qapı açar taleyin,
Yeddi göyün q srin olar açar taleyin.
Su saflı ıyla canda odu kül dönd r r,
Öz düyünü at d udu kül dönd r r.
Ba lan könül dünyana, atma el dünyanı.
Can qoyaraq bu yolda, g tir l dünyanı.
Yad mülkünü soyma ın, talama ın b s deyil
H rislikd n oda can qalama ın b s deyil?
Tutaq, tutdun gücünl neç aya cahanı,
Aparma ın mümkünmü, o dünyaya cahanı?
Yanar m h r kür si, burar tamah boynunu,
Q na tin qılıncı vurar tamah boynunu.
Göy qübb nin altında - Yerd yerin var s nin?
Varlı ına gens d , dü ünc n dar s nin.
Ya dü ünm , talayıb soyduqca soy al mi,
Ya dü ünüb heyr td qoyduqca qoy al mi.
nsan adı da ıyan hanı, varmı dünyada?
Birc könül h md mi tapılarmı dünyada?
Doqquz katib yazıbdır iki hün r dastanı,
rl ba lar, rl d qurtarar h r dastanı.
Bu f l yin oxundan, söyl , sapmaq olarmı?
jdahanın a zından h yat tapmaq olarmı?
F l k açsa ba ına n p staha, yax ıdır,
Nadan dostdan a ıllı dü m n daha yax ıdır.

A ILLI U A IN HEKAY T

Qay ı bilm z bir u aq bir gün ba da tay-tu u,

Çıxdı evd n yanında özü ya da tay-tu u.
Dü r-dü m z getdiyi yola izi o lanın,
Qaçan zaman burxuldu bird n dizi o lanın.
Aya ından bir yolluq li sanki üzüldü,
Ödü-ba rı yarıldı, beli sanki üzüldü.
Tay-tu ları bu haldan gör n hala dü dül r,
Müsib t , b laya, qalmaqala dü dül r.
Yaxın dostu dedi ki: "Nec ataq biz onu?
Ataq d rin quyuya s ssiz-s mirsiz onu.
Özümüzü gündüzt k oda yaxa bil rik,
Atasının üzün nec baxa bil rik?"
A ıllıydı, h r eyi dü ün ndi birisi,
Baxmayaraq onunla bir dü m ndi birisi,
Dü ündü ki, qalsa da indi naçar u aqlar
Vaxt g l r ki, bu sirri bir gün açar u aqlar.
Q nimiy m, bilirl r, m ni qana salarlar,
Günah qalar üstümd , r-böhtana salarlar."
X b r verdi lüstü atasına u a ın,
ncam ç kdi atası xatasına u a ın.
Öz a lının gözüyl , baxan kimdir al m ,
n qüdr tli, yenilm z bir hakimdir al m .
Kim olubdur sirrin bir a ina f l yin,
Aya ını qoyubdur düz ba ına f l yin.
Bilir göyün sirrini azdan, çoxdan Nizami,
 r evin yüks lib odur çoxdan Nizami.

ON YEDD NC SÖHB T

HEYS YY T QORUMAQ

Ey tanrıdan, özünd n daim qafil olan k s,

Can qeydin qalmaqdan saralaraq solan k s.
"M n", "m n" deyib öyünm , axır can da çıxandır,
Can bo aza g l nd birc anda çıxandır.
Göyl r kimi, dünyanı bürüm y can atma,
N ki, s nin deyildir sürüm y can atma,
Dünya yıxıb gücüyl h r rini dünyanın
Tutmaz tamah t r zin gövh rini dünyanın.
Toz n dir ki, qüdr tli uca da a tay olsun?
Çınqı n dir, gur yanan bir oca a tay olsun?!
M mnunlu un k m ri bel möhk m ba lıdır,
Kims onu açammaz - el möhk m ba lıdır.
H risl rdir s l mçi, var möhtacı dünyada,
M mnunluqdur h r ba ın r f tacı dünyada.
Quldurdandır varlının çox qorxusu bu yolda,
Kim kasıbdır quldurdan yox qorxusu bu yolda.
Varın varsa, ovutmaz arzu-kamın d rdini,
Varın yoxsa, ovudar yoxsul damın d rdini.
Qıymamı dı kosaya dönük baxtı saqqalı,
Gördü yolur ikisi sava vaxtı saqqalı.
Dedi: "Baxma özümt k üzüqara olan yox,
Arxayınam l atıb saqqalıma yolan yox."
S n qalan deyildir dünya evin dünyada,
Ulaqsızsan, yüksüzs n, buna sevin dünyada.
Daim könül mülkün s n d can at sat k,
Ulaqsızca, yüksüzc m nzil çat sat k.
Pak vicdanın varsa da, at p r st olma s n,
Yoxsulluqla f xr el , i r td n m st olma s n.
Dünya co un d ryadır, nicat hanı d ryadan?
At yükünü sulara, qurtar canı d ryadan.
Ya a azad, qay ısız arzuların qoynunda,
Üz sahil qabaqt k s n suların qoynunda.
Yeyib yatmaqla tapmır insan q dri-qiym ti,
Xarabada tapılır x zin l r, bil q ti.
Dönm murdar le üst cuman çala ana s n,
Qar a kimi batırma aya ını qana s n.
Divardakı kilt k üzd qanın qalmasın,
Quz un did r köksünü, düzd canın qalmasın.
Ciy r qanın axırda bir raba dön ndir,
Dal alanan alovdur, bir s raba dön ndir.
Damarına sı mayan qana ne t r g r kdir,
Canın polad olsa da, cana ne t r g r kdir.
Çox yem y , toxlu a çalı ma ın yax ıdır?
Az yem y , p hriz alı ma ın yax ıdır?!
Aslan azca yeyir ki, ikar alan olubdur,
At doymaq bilmir ki, tez qaralan olubdur.
Gündüz birc kök yl süfr açıb h mi ,
Müdrikl rin gözün i ıq saçıb h mi .
Sübhün odlu meyind n ba rı yandı gec nin,
ndamını qaraldan haram qandı gec nin.
Çox yem kd n kütl r, a lın k m olar s nin,
Reyhan kimi q lbin qüss , q m dolar s nin.
A ıl - s nin ruhundur, onsuz quru b d ns n,
Ruh - x zin , can - tilsim, x b rsizs n n d n s n?
Varlı ında bilm s n yoxmu, varmı x zin ,
Sındırmasan tilsimi, nur saçarmı x zin ?
Bel ba lama heç zaman z fasına varlı ın,
nan ancaq cövrün , c fasına varlı ın.
Ömrün boyu q mind n solmaq s n qalıbdır?
V fasıza v falı olmaq s n qalıbdır?
Z nci dedi: "Ay ata, niy bel gülürs n?
Qapqaradır üz-gözün, a la, h l gülürs n?
Ata dedi: "Gülm s yüzü qara z nciy ,
Gülm k bel yara maz üzü qara z nciy ".
Qara üzün gülü ü q lb axar h mi .
im k qara buludu yarıb çıxar h mi .
Al m s nin m hb sin, bilm lis n, bilm li,
im k olub al m gülm lis n, gülm li!
Tutuqu u gülü l k r yey n olubdur,
Qaqqıltısı k kliyi "ovla" dey n olubdur.
Yersiz gül n doda ı ba lama ın yax ıdır,
Bo gülü d n yerind a lama ın yax ıdır.
Q ml n nd gülm yin, söyl , n y yara ar?
Tez alı ıb, tez sönm k, bil, im y yara ar.
Gül -gül köksünü da layarsan am kimi.
"Gülü ün ya töküb a layarsan am kimi.
A ararmı di l rin iri m s n, gülm s n?
Çeyn gül n doda ı, iri m s n, gülm s n.
Yet r bunca a layıb, yet r bunca gülm yin,
Göz dolunca a layıb, u ununca gülm yin.
H r insanın adlı ı, q h ri var dünyada,
Sevincin d , q min d t h ri var dünyada.
nl ndikc l mli olma ını unutma,
Gah n li, gah q mli olma ını unutma.
H r ad q lbin q m odu, nal , f ryad s si var,
H r gündüzün gövh ri, gec nin v si var.
H rislikd n kimin ki, ba rı yanan deyildir.
Tamahkarlıq yolunda qamçılanan deyildir.
Hansı karvan zınqırov s sl nm d n gedibdir?
Hansı milç k k rl b sl nm d n gedibdir?
T lim ver n, çoxbilmi bir day dir z man ,
N l r öyr tm yibdir gör ki, n dir z man .
Day n sirk içirts , co ma ki: - Xeyri n dir?
Dinm , b lk d el bu s nin xeyrin dir.
b diyy t yoluna kim yolçusa cahanda,
Odur Xızrın yolda ı, odur Musa cahanda.
Uluların yolunun g r k qulu olasan,
Ülviyy t yüks lib, s n d ulu olasan.
El sadiq dost ara, s ni darda qoymasın,
Ç kib tordan çıxarsın, s ni torda qoymasın.

MÜR DL MÜR D N HEKAY T

Dünyagörmü bir mür id köç etm y ba ladı,

Min müridi ba ında yol getm y ba ladı.
Mür id a yel buraxdı bird n-bir s hrada,
d bsizlik ar g ldi, müridl r s hrada.
Bir-bir atıb getdil r biyabanda mür üdü,
T k qoymadı bir mürid ç tin anda mür üdü.
Mür id dedi: "Müridl r atdılar m ni bird n,
B s s n niy getm din, ba açmadım bu sird n?"
Mürid dedi: "Heç s ni atarammı, ha a, m n?
Aya ının tozunu tac sanmı am ba a m n.
Yel deyil m, z ld n bir n f sl kükr y m,
Qo ularaq yell r bo h v sl kükr y m.
l baxan lini güd n olub h mi ,
Yell g l n yell d ged n olub h mi .
Tez qalxar, tez oturar, olsa, nec toz-qubar.
Odur duran deyildir bir yerd c toz-qubar."
Öz t mkini eyl yib bel uca da ları,
M tan ti qoyarmı çıxsın puça da ları?!
P rd yırtmaq f l yin, Ayın, Günün i idir,
H r zaba qatla maq dözümlünün i idir.
Bu dünyaya uymamaq s ad tdir h yatda,
Yük da ımaq ula a bir ad tdir h yatda.
Dünya d rdi ç km d n ol h r zaman müq dd s
Günahsızdır gözünd n ya lar daman müq dd s.
ah x l ti geyin n mömin hanı dünyada,
Z nbil hör n görübl r Süleymanı dünyada.
Yanan amı z r s p n görüb hamı gec l r,
Q ba kimi bürün r pilt amı gec l r.
Müq dd slik - açandır xarabata qapılar,
nci dolu x zin xarabada tapılar.
M sl kidir zin ti, gör ki, kimdir Nizami,
Al bayra ın altında bir hakimdir Nizami.

ON S KK Z NC SÖHB T

K ÜZLÜL R M Z MM T

Saxta qızıl k sm y qur anıbdır çoxları,

Q lp pulunu q lbin nur sanıbdır çoxları.
Üzü qızıl, içi mis saxta pul san onları,
H r sözün qulp qoyar, tanı h r an onları.
Üzl rin baxanda aydan arı h r biri,
m liyl al min riyakarı h r biri.
Üzd amdır, daxild düyünlü ud hamısı,
Üzd sad , daxild x bis vücud hamısı.
Harayçını zaba, ziyy t salarlar,
T l bkarı çıxılmaz v ziyy t salarlar
st kl ri dild dir, heç bilinm z kinl ri.
Q lbl rind n qisasdan heç silinm z kinl ri.
T la ları eyl yib q m siri onları,
N f sl ri varsa da, sanma diri onları.
Sözl rin inanıb ixtilat qatmaq n dir?
g r kefli deyils n, palçı a batmaq n dir?
Da kimidir h r biri, açsan g r sirrini,
S s ver r k s sin car eyl y r sirrini.
S daq td n d m vurub sirda ına dön rl r,
S nd n bir ey qapınca hey ba ına dön rl r.
T m nnadır yaradan el hdi-peymanı.
Allah k ssin q r zli bel hdi-peymanı.
T m nnalı olarsa dostun, aman, dostlu u,
Dü m nçilik dem kdir dostun haman dostlu u.
kiba lı dostlu u dostluq sanma heç zaman.
Q r zli dost - dü m ndir, arxalanma heç zaman.
Dost da dostun eybini hün r sanan olarmı?
Dost daddı ın z h ri k r sanan olarmı?
Sadiq dostun sa aldar fasıyla yaranı,
Dönük dostun sızladar c fasıyla yaranı.
Bir-birin isni ib h yan olar pi ikl r,
Balasını ist kd n yey n olar pi ikl r.
Dost odur ki, dostunun gizli saxlar sirrini,
Z man t k fa eyl r bu alçaqlar sirrini.
S nd n üstün olma a hey can atar dostların,
Hün rin hün ri ç tin çatar dostların.
Qo a çapar s ninl s m ndini h r biri,
sirg m z ba ından k m ndini h r biri.
Saxta dostun dünyanın alça ıdır, dost deyil,
Ür yin yatmayan bir ya ıdır dost deyil.
B d n duymaz havadar kimdir s n dünyada,
Ür k duyar v fadar kimdir s n dünyada.
Min ür yin q mind n qoymusan qan q lbin .
Bir güls n ki, sancılıb min bir tikan q lbin .
Firudin b rab r sultan hanı cahanda?
Min tiri duyma a imkan hanı cahanda?
Sir saxlamaz q lbind r sirrinin sirda ı,
Öz q lbindir dünyada h r sirrinin sirda ı,
Ür yinin sirrini fa eyl s dil s nin,
Yad q lbind bir sirrin qala bilm z, bil, s nin.
Könül el sirda la g r k böl sirrini,
Gün kimi yaymaya h r gün çöl sirrini.
Q lbin nazik olmasa, hey sirrini açarmı?
ü z rif olmasa, mey sirrini açarmı?
H yat n y g r kdir bir h md min olmasa?
nsan ç tin ya ayar dosta min olmasa.
Varlı ına mins n s n ki h l h yatda,
Çalı , könül sirda ı g tir l h yatda.
Bilm mi ki, dostunun n cab ti, sli var,
Könül sirrin - incidir, etm ona etibar.

C M DL CAVAN YAV R N N HEKAY T

Sarayında C m idin vardı yaxın yav ri,

Ay - Gün in yav ri, o da ahın yav ri.
Com rdliyi hamını heyran qoydu sarayda,
ah gözünd al min gözü oydu sarayda.
Etibarı, inamı ahın vardı t k ona,
Bütün könül sirrini ah açardı t k ona.
Hökmdarın gözünd n cavan bir gün yox oldu,
Onun yoxa çıxması yaydan süz n ox oldu.
Al yana ı qüss d n sarı güldü o g ncin,
üm ad boyu kamant k tez büküldü o g ncin.
ahın sirri az qaldı oxt k d l q lbini,
Kims ala bilm di onun l q lbini.
O cavanla bir qarı üzb üz g ldi bir gün,
Gördü lal yana ı solub g ncin büsbütün.
Dedi: " X zan vurubdur, ah, ba ında üm adı,
Göz ya ları suvarır ah ba ında üm adı?!
D rdin n dir, özünü saraltmısan bel s n?
ad q lbinin qanını, qaraltmısan bel s n?
Qocalmısan g nclikd , hüsnün solub n d ndir?
Yana ının lal si xeyri olub n d ndir?
S n yav r ba lıdır ah q lbi t k cahanda,
Qa -qaba ın açılsın ah q lbit k cahanda.
Hüzurunda pört r k hamı tök r t r ahın,
Ordusunda sirda ı mühafizdir h r ahın."
Cavab verdi:"Dönd rm suya m nim q lbimi,
Mümkünmü ki, bigan duya m nim q lbimi?
Ür yim qüss ni dolduran da dözümdür,
Gül çöhr mi saraldıb solduran da dözümdür.
ahım m n açıbdır h r bir zaman sirrini,
Saxlayıram q lbimd m n d haman sirrini,
El rin sirrini nec açım, m n nec ?
Böyükl rin sirrini nec açım, m n nec ?
Dinl mi m can-ba la m n h mi sözünü,
Lal olmu am salmayım dil -di sözünü.
Söz alma ın ç tindir m nim bu lal dilimd n,
Sirrin qu u qorxuram uça d rhal dilimd n.
Od salsa da t la dan g r cana ür yim,
Xo dur sirda sirrind n döns qana ür yim.
Açıb sirri, bildirs m sirda ımı cahanda,
K ssin baxtın qılıncı qoy ba ımı cahanda."
Qarı dedi: "G tirm ah adını dilin ,
H md mini, sirrini, muradını dilin .
N f sins sirda ın, s n yen d inanma;
Öz kölg ns h md min, kölg n d inanma.
Qızıl qanda yuyunca qan d ryası çöhr ni,
Qızıl t ki saraltsın könül yası çöhr ni.
Bir gec d neç yol ba ın deyir dilin :
st s n ki, sa qalım, g lsin xeyir dilin .
Ba g r ks , x nc r dönm k s n yara maz,
Gün kimi sirr açıb, sönm k s n yara maz.
nsan susar a zında saxlar uzun dilini,
Quduzlu u uzadar h r quduzun dilini.
Damaq dili altına alsa daha yax ıdır,
ti x nc r qınında qalsa daha yax ıdır.
Kim saxlasa dilini, görm z canı xatanı,
Dil g tir r ba lara h r b lanı, xatanı...
F l k qanlı tasıyla yaxar günd ba ını,
Qan tasına atmasın dil üstünd ba ını.
Bal suyuna susama, görs n s rin bulaq var,
H r divarın dalında bir e id n qulaq var.
Xo tridir üzdür n b növ nin ba ını,
K sdirm sin x nc rl dilin s nin ba ını.
Kar ol, güdüb pusma ın dövranıdır bu dövran,
S rt danı ma, susma ın dövranıdır bu dövran.
B s deyilmi yazdı ın l l k-q l m lind ,
Sus, yazını yazandır f l k q l m lind .
Göst rm sin güzgüt k h r varlı ı varlı ın,
T mizl sin su kimi murdarlı ı varlı ın.
Qeyr t ri sirrini gec saxlar özünd ,
Açıb dem z gündüz - nec saxlar özünd ?!
Göy qübb si yandırar ulduzunu gec nin,
Sübh açmaz sirrini il uzunu gec nin.
br t götür, fa etm al m t ki sirrini,
Gündüz açıb danı ma h r gec ki sirrini.
X zin t k gec nin inci dolub köksün ,
Saysız könül incisi qa -da olub köksün .
Nur çe m si ça layıb, hansı rin q lbind ,
Gördüyünü gizl dib göyd n d rin q lbind .
Kim ki, göy yüks l r, r d n q lbi dayanar,
Könüll ri f th ed r, sanma q lbi dayanar.
Gözün - q lb dikilsin, dilin - a la ba lansın,
Yoxsa, gözün tökülsün, dilin da la da lansın.
Gizli e qi dönd r r ecazkara a iqi,
Qovu durar, xarabat sanma yara a iqi.
M sl k il toxunar e q ar acı dünyada,
Pambıq kimi diddirdi e q h llacı dünyada.
E q oduna dözm di, yandı ba rı qönç nin,
A zını açan günd n qandı ba rı qönç nin.
E qin gizli sirrind n hansı rdir x b rdar?
Könüll rin e qind n könüll rdir x b rdar?
E qin irin nem ti q lbd kimi yandırar?
Lakin alsan dilin , at kimi yandırar.
Susan a iq sükutla yar v slin qovu ar,
T la n dir, t mkinl öz slin qovu ar.
Nurlu könül sanma ki, inl m y yaranmı ,
Özü susub, özg ni dinl m y yaranmı .
Bu dünyada dilini bils h r könülün.
Öz dilidir t rcüman könüll r könülün.
Nizamit k ür yin adsa g r dünyada,
Dünya s nin deyilmi, söyl , m g r dünyada?!

ON DOQQUZUNCU SÖHB T

AX R T QAR ILAMAQ

B z nibdir m clisi ba dan-ba a könülün,

Ay camalı nur saçır al quma a könülün.
Taxtındadır ah kimi, tir ya ır üstün ,
k r s pib, ulduzdan ç tir ya ır üstün .
Canlar alan amansız dü m nindir bu dövran,
Unutma ki, n m nim, n s nindir bu dövran.
Nifr tini gör nd gör girl yib kiml ri,
Dönd r r k sir - z ncirl yib kiml ri.
Cah-c lala uyarmı m sl k ri dünyanın?
Car ç kibdir cah-c lal dü m nl ri dünyanın:
Zalımların q srind n aya ını k s daha,
Hikm t dolu göyl rin çadırında g z daha.
M h r odu püskür r biyabanda yanan k s,
Utanar m lind n, m lini danan k s.
Dön r qanıq köp kd n ba rı qana tülkünün,
Qorxusundan d risi kürkdür cana tülkünün.
Kükürd saçan m h rdir, göz qaraldar bu s hra,
Tez keçm y n yolçunu tez saraldar bu s hra.
T n yolçu rast g lib burda haçan çe m y ?
Tüpürm yi unutma kükürd saçan çe m y .
Bu f l yin borcunu qaytar daha özün ,
N almısan torpaqdan, sanma baha özün .
O ul kimi t rk el vida günü al mi,
Com rdliyin mat qoysun qoy özünü, al mi.
"M n m-m n m" dey ndir, bil ki, f l k bu yolda.
Quldur kimi hamıya qurar k l k bu yolda.
qr b q d r qorxulu deyil h r an jdaha?
qr b s ni öldür r udanacan jdaha.
Kiçik dü m n - n böyük, n v h tli b ladır.
Onu saya salmamaq n d h tli b ladır.
Dü m n kiçik olsa da, can atandır qisasa.
Arifs ns , unutma, l qatandır qisasa.
Gücl yerin köksünü sök bil r qarı qa,
Körp irin gözünü tök bil r qarı qa.
Gizl cumar incin , o ru s ni gör nd ,
"Bismillahı" unutma cinn ni gör nd .
Könül mülkü yolunda g z r, bil ki, quldurlar,
Son m nzilin yolunu k s r, bil ki, quldurlar.
Qorxuram ki, ba laya onlar gec qar t ,
Gör s n ki, varlı ın gedir nec qar t .
Köl liyin karvanı salsın yolu m nzil ,
H risliyin g misi çatsın dolu m nzil .
Görm sinl r qoy s ni, yuxu kimi uzaqla ,
Qovmasınlar qoy s ni, bir su kimi uzaqla .
D ym z q d m qoyma a bu hücr y cahanda,
Alacaqlar canını girov dey cahanda.
Q lbin qana dön c k ç km s n l hücr d n,
Qovulmamı aralan, aralan, g l, hücr d n.
Yerd n ayrıl, bil s n g rdi n dir f l kd ,
Gec -gündüz dolanır, g rdi d dir f l k d ,
Div lin keçm mi yaxa, sin cahanda,
Sı ın könül mülkün , m sl kin cahanda.
V cd g lib övq il yovu ülvi al m ,
Vidala ıb h yatla qovu ülvi al m .
M sl k e qi n sim dönsün könül mülkünd
Qoyma h yat çıra ı sönsün könül mülkünd .
Olmalısan bu mülkün tir saçan reyhanı,
Könül mülkü soldurub, söyl , haçan reyhanı?
H r qapıya can atıb s ba kimi cumma s n,
Alçaqlardan s daq t, dostluq, v fa umma s n.
Hamı - qara kölg dir, s n - i ıq ol al m ,
Gün kimi ucalıb yara ıq ol al m .
Yerd meydan ver rmi s m ndin bu f l k?!
Olsan göyün sirrind n s n ba açan cahanda,
Dey r n l r tör tmi bu vaxtacan cahan da.
T ngl dir r kahanda sa canını dövranı,
Ba a vurar ömrünü, dövranını dövranı.
Son n f sd doda ın son k lm ni unudar,
Kims salmaz yadına, hamı s ni unudar.
Zalım c l k sm mi n f sini dünyada,
Göst r e q qovu maq h v sini dünyada.
c l meyi h yatda hansı k s nu olar?
Yalnız e qin bad si bir n f s nu olar.
Qurub d rzi kö küt k qübb sini bu f l k,
ki aha geydirm z cübb sini bu f l k.
N eyl s n, amansız, kafir al m yazacaq,
Günahını, eybini iti q l m yazacaq.
Acsan üz r fl h r bir zaman qapını,
Açacaqlar üzün , bil ki, haman qapını.
M sx r yl kims ni görs gözün oyuncaq,
Olacaqsan dünyada axır özün oyuncaq.
Yax ını da, pisi d üzl yibl r h r zaman,
Yax ı bil ki, pisl ri pisl yibl r h r zaman.
Yax ıların ni anı, man ti olubdur,
Pisl rins zamini, z man ti olubdur,
Keçm lis n ya yax ı, ya da ki pis, unutma,
m linl m l ks n, ya da iblis, unutma.
Tikanlı, gül tikanla anınıbdır h mi ,
nb rsatan nb rl tanınıbdır h mi .
Saxta olma, keç s n yer üzünd n x cal t,
H m tanrıdan x cal t, h m özünd n x cal t.
Ba rı göz dönd r n dövr ya dır nifr ti,
Qan çana ı f l y , cövr ya dır nifr ti.
Bu boyalı naz nin da -qala a layiqdir,
V fasına q l m ç k, bil, tala a layiqdir.
S kil X tlan atını minib ucal f l y ,
Al qur u un qalanı, q l b çal f l y .
Qazansan da n uca rütb sini göyl rin,
Oxutsan da ahlı a xütb sini göyl rim,
S nd qalan deyildir el z f r bayra ı,
Yalnız m n n sibdir bel z f r bayra ı.
Bir nsanam, m qamım m l kd n d ucadır,
Can atdı ım o d rgah f l kd n, d ucadır.
Qam timl ölçülm z bir qiym tim var m nim,
Al mim bu al m, yer d , göy d dar m nim,
Çay deyil m, ümmanam, gör ki, n y m cahanda,
Z rr deyil, tük nm z x zin y m cahanda.
F l k t ki x zin üstünd dir aya ım,
lçatmazam, bil ki, n üstünd dir aya ım.

HARUN R-R D L D LL Y N HEKAY T

Tapdı Harun dövründ növra ını xilaf t,

Uca tutdu Abbasın bayra ını xilaf t,
Yata ına qoyaraq gec yarı x lif ,
Rahatlandı hamamda gec yarı x lif .
D ll k onun ba ını k lim y ba ladı,
K lidiyi, tük q d r l lim y ba ladı.
Qurtarant k i ini fürs t tapdı yen d ,
Söz atını min r k yersiz çapdı yen d ;
"Bir misilsiz ustayam, g l, ad eyl m ni s n,
Lap bu günd n özün damad eyl m ni s n,
Olsun hamı x b rdar, k sdir nigah qızına,
Bu b nd ni evl ndir, qovu um ah qızına."
Bu sözl rd n azacıq s bl ndi x lif ,
Yen dözdü, sanma ki, q z bl ndi x lif ,
Dedi: " sti bi irib, dözmür fa ır d h t ,
Ya da z hmim, vahim m salıb a ır d h t ,
Ça ıb, yoxsa dey rmi alım s nin qızını?
D ll y bax, ist yir x lif nin qızını."
Ba qa gün d sınadı Harun yen d ll yi,
Gördü lov a, qudur an, harın yen d ll yi,
Çox sınadı bel c dön -dön yen d ,
Dediyind n dönmürdü d ll k yen , yen d ,
Bir g danın birisi gördü ki, n danı dı,
Öz ba ına g l ni v zirin danı dı;
"Haçandır ki, bir d ll k k l k açır ba ıma,
Bu oyunu b lk d f l k açır ba ıma.
Olmalıdır söyl yir ona qızım adaxlı,
Bir abırsız d ll y sona qızım adaxlı?
Ba ım üst q zat k ba qatmaqdır pe si,
Gövh rim , özüm da atmaqdır pe si.
ld ülgüc, a zında iti x nc r g z r o.
Qılınc vers n, ba ımı "uf" dem d n k s r o.
V zir dedi: "Dili ki, bel atır d ll yin, -
Aya ının altında x zn yatır d ll yin.
Haçan g ls yanına, o, hüzura bir daha,
H mi ki yerind qoyma dura bir daha.
g r çıxsa mrind n, asdırma ı unutma,
Harda durub, oranı qazdırma ı unutma."
D ll k g ldi özünü yen öy n kimic .
D yi dirdi yerini v zir dey n kimic .
Qopan zaman yerind n ayaqları d ll yin,
Bird n-bir saraldı yanaqları d ll yin.
Gördü yoxdur dinm y halı fa ır ustanın,
Baxı ından, dilind n d b ya ır ustanın.
Aya ının, altında x zn vardı bir zaman.
Sur tini güzgüd ah sanardı bir zaman.
Q d mini x zn d n tez götür n gördül r.
Dükanını açaraq köks ötür n gördül r.
Aya ının altını tez qazıb n tapdılar?
Haman yerd n tük nm z bir x zin tapdılar.
Q d mini kim qoyub x zin nin üstün .
Söz incisi s pibdir, daim s nin üstün .
H r tilsimi sındırar x zn sil Nizami,
Nurlu q lbi, aynat k sin sil Nizami.

Y RM NC SÖHB T

V CDANSIZLARDAN KAY T

Biz ki candan üzmü ük limizi dünyada,

Bu dünyaya ba layan n dir bizi dünyada?
Bu torpa a uyduq ki, bel xarıq torpaqda,
Sanma nec varıqsa, el varıq torpaqda.
Köç n köçüb, qalmı ıq biz onlardan gerid ,
Karvanımız qalıbdır karvanlardan gerid .
Biziml dir h mi iki m l k z ld n,
Qurub insan o luna iblis k l k z ld n.
Üzü at , q lbi buz ocaqçıya dönmü ük,
sti külük, od olub sonra guya sönmü ük.
Odlu ür k, alovlu g ncliyimiz hardadır?
Asud lik, rahatlıq, dincliyimiz hardadır?
M h rin dan ulduzu artıq yanan olubdur,
Sübhün qızıl bayra ı daldalanan olubdur.
Gülü - gült k hamının doda ında solubdur,
Arzumuzun güll ri can ba ında solubdur.
Sehrkart k can qurtar s n lind n dünyanın,
Bo da qalsın ll ri m lind n dünyanın.
Qan iç ndir bu torpaq, q f sind n uç onun,
Zir k t rp n, qoynunda olmayasan puç onun.
Batan deyil heç zaman di i qurda tülkünün,
Daim k l k qurmaqdır i i qurda tülkünün.
Bir yarın var dünyada, birc ona a iq ol,
A iq olma özün , yaradana a iq ol.
Olsan könül mülkünün sidq il saf torpa ı,
Gül-çiç y dönd r r s ni insaf torpa ı.
Könül t lim eyl yir h r hün ri insana,
M sl k e qi dem kdir r hün ri insana.
Cana t p r yaranıb h r bir canın hün ri,
B y nm s n m hv olar h r insanın hün ri.
Alqı larla ça layar canda hün r çe m si,
Dönüb olar candakı qan da hün r çe m si.
r izl y r hün ri, s n t e qi olanı,
zizl y r hün ri, s n t e qi olanı.
Yalnız hün r qoymayıb qubar qona torpa a,
Bel hün r n sibmi bu gün ana torpa a?!
Hün rini göst rs indi g r hün rli,
Hün rsizin birisi m n m dey r hün rli.
Hün rlil r bezibl r hün rsizl r lind n,
Lap f rsiz dönübl r bu f rsizl r lind n.
zabke in zabı - bir tama a onlara,
D lilikdir - dü ünm k, ha a, ha a, onlara.
Bir israfçı sanırlar s xav tli k sl ri,
Pulsuz köl sayırlar s daq tli k sl ri.
Com rdliyi hırıltı, la la ılıq sanırlar,
Söz çe m si gör nd lehm , ya lı sanırlar.
Onlar "v fa" sözünü buza yazan olubdur,
Ay da, Gün d t n y qulaq asan olubdur.
Yar vüsalı m lh ms g r yarın q lbin ,
Bir sa almaz yaradır alçaqların q lbin .
Öpü vers onlara biri g r göz lin,
"M xmir kl doludur üzü" dey r göz lin,
Ba rı bi n ncirs n, axıb ir üstün ,
Sirk kimi co arlar bird n bir üstün .
Hün rin danandır, gizl y ndir h r biri,
Nöqsanını, eybini izl y ndir h r biri,
H r d ryada n h ng d , dür d vardır h mi ,
Hün rv rin hün ri el cardır h mi ,
Ç yirtk nin aya ı qarı qaya yük olar,
D cl n hri kor göz damla olar, tük olar,
Kim ki, nöqsan axtarar s n t ri gör nd ,
Hün rsizdir, ah ç k r hün rv ri gör nd ,
N cab tsiz, alçaqdır, girsim yer el si,
D rddir acı qüss t k ür kl r el si,
Söndür rl r yel kimi yanan amı h r zaman,
Korlayarlar tüstüt k n kamı h r zaman,
Halına bax dünyanın, böyükl ri kiml rdir?
Hanı rl r, r nl r, hün r ri kiml rdir?
Öz dövrünü alçaldan el l ri var indi -
Dönüklükd n can atır olum eld xar indi,
er-s n t göyünd b dirl nmi Ayam m n,
Bulud n dir, qoymaya öz nurumu yayam m n?!
Aya ımın altını qazmaqları mahaldır,
M n f l y m, yazımı pozmaqları mahaldır.
T rav tli söz ba ım - ruhun sli kimic ,
Onu danan - q rq olsun Nuhun n sli kimic ,
S n, ey Xızrın bayra ı, ucal, cihad eyl s n,
Nuhun qeyzi, nam rdi batır, b rbad eyl s n.
Haqsızlıqdan alı ıb yanan olub ür yim,
Alçaqları unudub, danan olub ür yim.
Nam rdl rin lind n çox g lmi m cana m n,
Susma ımla çatmı am bu öhr t , ana m n.
Bir inciyl qula a çatar s si mücrünün,
Dolu olsa inciyl batar s si mücrünün.
Co ar, s si k silm z rabı az kuz nin,
A zınacan dolarsa, s si çıxmaz kuz nin.
A ıb-da sa biliyin, dinm m y alı s n,
Danı ma a çalı ma, dinl m y çalı s n.

BÜLBÜL L QIZILQU UN HEKAY T

Güll r açan zamanda ç m nd , gül ba ında,

Qızılqu a söyl di eyda bülbül ba ında,
"C h-c hi var h r qu un, çıxarmırsan s s niy ?
Niy üstün olmusan s n qu lardan b s niy ?
Azad n f s alsan da, dilin ba lı h mi ,
Heyran qoyan deyildir s sin a lı h mi ,
Yerin - S nc r sarayı, pe n - t klik olubdur,
Sin sini sökdüyün daim k klik olubdur,
M ns birc l hz d görünm z bir x zn d n
Çıxarıram yüzl rl qiym tli dürr x zn d n,
ikar vaxtı qurd-qu a var gümanım b s neçin?
Neçin tikan üst dir a iyanım, b s neçin?"
Cavab verdi qızılqu : "Dinl , bacar susma ı,
Susma ımı gör r k inl , bacar susma ı,
Zir klikd n almaram heç bir sirri dilim ,
Yüz i görs m, yen d g lm z biri dilim ,
Vurulmusan dövrana, co ursan, n co ursan,
Solub ged n bir gül min t ran qo ursan,
Bu ovlaqda ikarçı m nt k kimdir z ld n,
K klik dö ü, ah li n sibimdir z ld n.
Ötm kd n dilin yara, ba rın al qan olubdur,
Yemin - qurd-qu olubdur, yerin - tikan olubdur.
Firudin ahlı ın oxunanda xütb si,
T bill ri susdurar birc anda xütb si.
Xoruzların banıyla sökül ndir h r s h r?
Bu v fasız dünyaya hey gül ndir h r s h r.
Bigan dir f ryada, h r oyuna bu f l k,
K m ndini dolayar h r boyuna bu f l k.
Nal , f ryad qoparıb, olma cövrün siri,
Nizamit k olarsan s n d dövrün siri.

S R N B TM S

Gülsün üz s h rin, ey Ütarid, yen d ,

ld n dü düm q l mt k - s ns n varid yen d .
Öc aldırıb f l kd n m n sözl q l mim,
Vurub lvan naxı lar yen sözl q l mim.
rinm mi bir almaz qoymadım da daha m n,
Almaz bıçaq düz ltdim töhf dey aha m n.
Ovxar ver bilm dim h l odlu qılınca,
Odlu kür m dar idi el odlu qılınca.
g r olsa taleyim çoxlarıt k yar m n ,
Birc bıçaq düz ltm k g l rdimi ar m n ?
Günahkaram yolumdan gör n varsa azmı am,
Varaqları korlayıb, cızmaqara yazmı am.
Çadırdadır göz ll r, - üzl ri n gül ndir,
Ömrün neç s h ri üzl rin gül ndir.
Qaxacları yandırıb, mlikl ri i ç k,
Tüstü udma, quzunun kababını di ç k.
s rimi t mkinl oxuma a çalı s n,
Dü ündükc , fikird n, dü ünc d n alı s n.
Hansı sözü d bd n k nar dey r gözün ,
Poz ki onu yazan k s hs n dey r özün .
Müdrikliyin bayra ı deyils d s rim,
Ya atmasın adımı heç bir v d s rim.
Ür yimin qanıyla, bil ki, yazdım onu m n,
Eld n-el yoxsa ki, yollamazdı onu m n.
airliyim saxlayıb dustaq kimi G nc d ,
M n m indi dünyanın söz hakimi G nc d .
Dövran dedi: "Torpaqsan? T rp n gör k yerind n.
Torpaq kimi t rp d t kan g r k yerind n?"
Dedim: "Bakir söz qızı ar libası geyinsin,
Qam tin don hanı? Var libası, geyinsin?!
Can köyn yi çatır ki, ört d h r dizini?
Dizi üst oturub - görm sinl r dizini,
Yeni libas b z sin gül ndamı, hüsnünu,
Utanmasın duranda, süzsün hamı hüsnünü.
Qoca, cavan hüsnün bir heyrandır dünyada,
Umaca ım, qazancım r f- andır dünyada.
Al m axıb üstün , qızıl sayan hardadır?
Bazar kasad bazardır, qiym t qoyan hardadır?
Bo azımı gör nec düyünl yibdi G nc ,
Yoxsa, raq x zn si m nim olardı, m nc .
Al m deyir: "Övladsan s n dünyaya, Nizami,
Sı ı mazsan G nc d gen dünyaya, Nizami".
ükür, yazdım ilhamım da a-da a s ri,
Ömrü ba a vurmamı vurdum ba a s ri.
Mümkünmüdür zin tsiz qoyam, ha a, onu m n?
Q rq etmi m gövh r ba dan-ba a onu m n.
Mübar kdir s pdiyim bel baha incil r,
Com rddir ki, layiqdir el aha incil r.
Çox g libdir cövlana söz mülkünd söz qu u,
Cilv l nib tavuzt k öz mülkünd söz qu u.
Söz incimi sanmı am h r incid n baha m n,
"Sirl r x zin si"ni tamamladım daha m n.
Hansı ayda, ild c deyim nec qurtarıb,
O, payızın iyirmi dördünd c qurtarıb.
Sanma hicri tarixi yaddan it n olubdur,
Be yüz yetmi ikinci ild bit n olubdur.