Aralin 9

Mga Tula ni Dr. Jose P. Rizal

Inaasahang Matututunan:

 Mauunawaan ang mga mensahe ng mga tula ni Dr. Rizal.

 Matukoy ang kaangkupan ng mga akda ng mga tula ni Rizal sa kasalukyang
panahon.

Ang Tanglaw ng Bayan

Salin ito ng “For La Educacion Recibe Lustre la Patria” isang tulang may
walong pantig sa bawat taludtod: Sa Kastila, inuuri itong octaves reales. Sinulat ito
ni Rizal noong unang araw ng Abril 1876, nang nasa Ateneo pa siya. Nalathala ito
noong Enero 2, 1906, sa El Renacimiento, nang kasama pa nito ang dahong
Tagalog na Muling Pagsilang.

1. Ang hiningang mapagpala ng matinong edukasyon,

Ay may bisang mapang-akit, bisang laging dumadaloy,
Inang Baya’y binubusog sa biyayang mayamungmong,
Iniangat hanggang ito’y sa pedestal maituntong;
At kung paanong ang bulaklak na wari ba’y naluluo,
Ay pamuling sumisigla pag ang hangi’y sumisimoy,
Iyang tao ay ganyan din; umuunlad, sumusulong,
Edukasyon ang sa kaniya’y nagbubunsod sa pagsibol.

2. Tao’y handang tumalikod sa ginhawang pamumuhay,

Kung sa gayon yaong nasang edukasyo’y makakamtan
Edukasyong sa siyensya at sa sining ay nagluwal
Upang putong na tangaling sa taong katarungang;
Kung pa’no ngang sa taluktok ng mataas na tagaytay
Nagmumula yaong batis na malinis at malinaw,
Edukasyon ay ganyan din; lupang kaniyang panahanan
Ay lalasap ng biyaya ng payapang kabuhayan.

3. Edukasyon, pag naghari, kabataan ay lulusog,

Ang katawan at isipan ay uunlad nang maayos,
Kamalia’y masusupil, diwa niya’y mabubusog,
Sa marangal na damdaming sa kaluluwa’y humuhubog;
Tanang bisyo’y mapapawi’t sapilitang mauubos;
Sa harap ng edukasyon, kasamaa’y malulugmok,
Umaamo kahit na nga mga bansang asal-hayop;
Ang mabangis, nagbabago at bayaning nababantog.
4. At kung pa’nong iyang batis, sa pag-agos na marahan,
Naglalagas sa makahoy na bukiri’t kaparangan,
Ay may dulot na aruga at saganang pagmamahal
Sa halama’t mga damong nilalaro’t hinahagkan,
Binubusog sa kalinga ang magandang kalikasan;
Ang matinong edukasyon, kapag ito ay nakamtan,
Ang sa tao’y maglulukloksa mataas na pedesstal,
Ng mahigit pa sa gintong kapuriha’t karangalan.

5. At ang kaniyang mga, labi’y dadaluyang walang likat,

Ng tubig ng kabaitang kristal wari ang katulad,
At ang kaniyang pananalig ay titibay at tatatag,
Ang lakas ng kasamaa’y masusupil nilang ganap,
Pagsapit na sa baybayi’y nawawala’t nababasag,
At ang kaniyang halimbawa ay salaming liwanag,
Ng balanang sa paghakbang na pasulong at pataas.

6. Sa puso ng katauhang sa kasama ay nagugumon,

Edukasyon ay may tanglaw sa tunguhing gintong layon,
May panggapos sa sariling mga kamay na may lason;
Ay sagana sa biyayang edukasyon ang nag-uukol,
May pusong nag-aalab sa mainit na apoy,
Na pag-ibig sa katwirang handa silang ipagtanggol;
Ang aliw ng buhay nati’y ang mabuting edukasyon.

7. At kung pa’nong sa gitna man niyong along mararahas,

Sa gitna man niyong sigwat nagngangalit na habagat,
Ang naroong batong buhay na matayog at matatag,
Ay palalong nakatayo at di man lang natitinag,
Hanggang yaong mga alo’y maubusan ng lakas,
At sa laking pagkahapo ay maidlip yaong dagat,
Sa matinong edukasyon, pag tao ay nanghawak,
Bayan niya’y maaakay sa matatag na pag-unlad.

8. Sa sapiro’y ang dakilang paglilingkod,

Libu-libong karangalan ang sa kaniya’y ihahandog;
Hasik niyang kabaita’y mabulaklak na lulusog,
Sa dibdib ng mga anak na sa kaniya ay sumusunod,
Mamamalas ng lahat ng mga punong nagkukupkop,
Na ang bayang nananalig at sa buti’y nagtatampok,
Ay may isang hangarin lang; edukasyong maka-Diyos.

9. At kung nagsasabog ng ginntong mga sinag,

Iyang araw, kung umagang ngumingiti ang liwanag,
Kung paano ngang sa silanga’y unti-unting kumakalat,
 Mga kulay na agawan sa kariktang sakdal dilag;
Pagtuturo ay ganyan din, unti-unting naghahayag,
Sa paslit pang kaisipan ng marikit na banaag,
Ng hiyas ng kabaitang mag-aakay, magtataas,
Sa bayang sinisinta sa luwalhating walang-kupas.

Matalik na Pagtutulungan ng
Relihiyon at ng Espanya

Katulad ng dapong sanay na umakyat

nang paliku-liko sa punong mataas,
yamang sila kapwa’y magandang mamalas
sa luntiang bukid at lupaing patag,
kapag lumalaking laging magkayakap,
kung ang puno nama’y kulangin ng habag,
at ang dapong iyo’y mawalan ng lingap,
ay makita ng dahong nalalagas;
ang edukasyon may katulong na tapat
niyong relihiyong kaniyang kaakibat;
at dahil sa kaniya, edukasyo’y bansag
at ‘ay’ ng sinumang magtaksil na bulag
sa relihiyong banal na may aral-pantas,
sa linis na daloy, lumalayo’t sukat.

Saka kung ang puno ng ubas na mahal,

ay mapagmamalaking lumulusog nama’t
kumpol na matamis sa atin ay alay
at pati ng tinik, buong kabutihang
ginagawaran din ng pagkaing bagay;
gayon din ang agos na lubhang malinaw,
na may makalangit na handog sa buhay
niyang edukasyong ganap at matibay,
na akay ang kaniyang maningning na ilaw,
at dahil sa kaniya’y mabango ang singaw,
at ang mga bunga’y masarap ang namnam.

Kung walang relihiyon, edukasyo’y

parang isang bangkang ang hangi’y kalaban,
na nangitngit sa pananalakay,
sa gayong kaugong na simbuyo’t sampal
na galit na hanging buong kabangisan
hanggang mailubog ng kapalaluan
sa pusod ng poot na sangkaragatan.
 Kung hamog ng langit ay sa kapataga’y
nagbibigay buhay,
tagsibol na dahil sa kaniya’y nanasnaw
ang mga bulaklak na naggagandahan
at pinasisilang ang gilid ng daan,
iyang edukasyon ay gayon’din naman,
na pinalulusog sa mabuting aral
ng isang, relihiyon sa sumusubaybay,
na ang tinutungo’y madlang kabutihan
sa kaniyang paglakad na lubhang marangal;
at dahil sa buti’y bulaklak ang bagay
na isasabog ang bango saanman.

Himno ng Talisay

Koro

Mabuhay, Talisay
Matigaya’t matibay,
Laging sa unahan
Naglalakad ikaw.

Ikaw’y matagumpay
sa lahat ng bagay
Lupa’t karagatan
Talo mo, hangin man.

Mula sa Dapitan, ang baybaying lahat,

ay may kabatuha’t bundok na mataas,
iyon ang trono mong tahanang matatag!
ang kabataan ko’y doon lumilipad,
sa mga parang mong puno ng bulaklak,
at mga halamang sa bunga’y lugayak
itong diwa nami’y doon itinabas,
kaluluwa’t katawa’y magkasamang ganap. Koro

Kami’y mga batang tanghalang sumilang

ngunit may kaluluwang sariwa rin naman,
lalaking malakas kaming mamamasdan,
bukas ng umaga pagsikat ng araw,
ang kaanak nami’y maaalagaan.
Kami’y mga batang walang katakutan,
sa sigwa, sa kulog, maging sa ulan man!
Bisig nami’t mukha’y panatag at laan,
nakahandang lagi sa pakikipaglaban. Koro
 Nahahalo namin pati ang buhangin;
ang kabatuhan may nalilibot namin,
ang tahanan nami’y sa bato natanim,
saan man ay abot ang sandatang kimkim.
Walang paglalaho ni gabing madilim
kahit na lumilitaw sa amin ni Tuzbel,
sa bagyo man nama’y di nangungulutding,
patay man o buhay, aming huhulihin. Koro

Ang lawag sa ami’y mga “Talisaynon,”

kaluluwa’y dakila, katawan, may sahol,
dito sa Dapita’t sa iba mang nayon,
Talisay ay walang pinapanginoon,
Lawa namin dito’y wala pang kasukol,
ang talon ng tubig, banging di manunoy,
At kung sa pagsagwan sa bangka tutukoy,
di malalampasan kung kami ang habol. Koro

Mga suliranin ng agham na ganap,

pinag-aaralan naming lahat-lahat,
apat na wika ma’y aming mabibigkas,
kaugnay ng puso’t ng isip na tapat,
mga bisig nami’y sabay sa paghawak
ng kampit, araro’t ng aming panulat,
ng pikong pambato, ng baril at itak
kasama ng mga lalaking malakas. Koro

Mabuhay, mabuhay, malagong Talisay!

Ikaw’y pinupuri naming sabay-sabay
magandang bituin, piling kayamanan
na siyang tuntunin niring kamusmusan.
Sa maraming digmang tao’y inaantay,
taong nasusupil ng mga ligamgam,
ang alaala mo’y kaniyang dupil naman,
ngalan mo sa libing, ang kapayapaan. Koro

Sa Lumalang sa akin
Bahagi ng isang tula ni Dr. Jose Rizal
(Galing sa mga “Documentos Rizalinos”)

Inaawitan ko ang Poong lumalang,

Ang Panginoon kong makapangyarihang,
Lumunas ng aking buong kalumbayan,
Yaong maawaing sa akiy nagbigay
Ng pamamahinga sa hapis kong taglay.
Ikaw, sa iyong kalakbay
Sinabi Mo; Mabuhay ka! ako naman ay nabuhay;
At ako ay binigyan Mo ng sariling kapasyahan,
At ang aking kaluluwa’y patuloy Mong inugatan,
Na katulad ng “bruhulang” ang turo’y sa Hilagaan.

Ikaw ang siyang nagtakda upang ako’y mamuhatan

Sa ama’t inang marangal at marangal na tahanan,
At ako at binigyan Mo ng sariling kayamanan,
Kung bagaman at sa palad ng pag-iingat ay kulang.

Ang Aking mga Kabata

Kapagka ang baya’y sadyang umiibig

sa kaniyang salitang kaloob ng langit
sanlang kalayaan nasa ring masapit
katulad ng ibang nasa himpapawid.
Pagkat ang salita’y isang kahatulan
sa bayan, sa nayo’t mga kaharian
at ang isang tao’y katulad, kabagay
ng alin mang likha noong kalayaan.

Ang hindi magahal sa kaniyang salita

mahigit sa hayop at malansang isda,
kaya ang marapat pagyamaning kusa
na tulad sa inang tunay na nagpala.

Ang wikang Tagalog tulad din sa Latin,

sa Ingles, Kastila at salitang anghel,
sa pagka ang Poong maalam tumingin
ang siyang naggawad, nagbigay sa atin.

Ang salita nati’y huwad din sa iba

na may alpabeto at sariling letra,
na kaya nawala’y dinatnan ng sigwa
ang lunday sa lawa noong dakong una.

Sa Kabataang Pilipino
Sagisag: Mamukadkad ka, O, mayuming bulaklak!

Itaas ang iyong noong aliwalas

ngayon, kabataan ang aking pangarap!
ang aking talino na tanging liwanag
ay pagitawin mo, Pag-asa ng bukas.
Ikaw ay lumitaw, O katalinuhan
magiting na diwang puno sa isipan
mga puso nami’y sa iyo’y naghihintay
at dalhin mo doon sa kaitaasan.

Bumaba kang taglay ang kagiliw-giliw

na mga silahis ng agham at sining
mga kabataan, hayo na’t lagutin
ang gapos ng iyong diwa at damdamin.

Masdan ang putong na lubhang makinang

sa gitna ng dilim ay di matitigan
maalam na kamay, may dakilang atay
sa pagdurusa mong bayang minamahal.

Ikaw na may bagwis ng pakpak na nais

kagyat na lumilipad sa tuktok ng langit
paghanapin mo ang malambing na tinig
doon sa Olimpo’y pawang nagsisikip.

Ikaw na ang himig ay lalong mairog

tulad ni Pilomel na sa luha’y gamot
at mabisang lunas sa dusa’t himutok
puso at diwang sakbibi ng lungkot.

Ikaw na ang diwa’y makapangyarihan

matigas na bato’y mabibigyang buhay
mapagbabago mo alaalang taglay
sa iyo’y nagiging walang kamatayan.

Ikaw, na may diwang iniibig ni Apeles

sa wika inamo ni Pebong kay rikit
sa isang kaputol na lonang maliit
ginuhit ang ganda at kulay ng langit.

Humayo ka ngayon, papagningasin mo

ang alab ng iyong isip at talino
maganda mong ngala’y ikalat sa mundo
at ipagsigawan ang dangal ng tao.

Araw na dakila ng ligaya’t galak

magsaya ka ngayon, mutyang Pilipinas
purihin ang bayang sa iyo’y lumingap
at siyang nag-akay sa mabuting palad
 Pinatutula Ako

Iyong hinihiling, lira ay tugtugin

bagaman sira na’t laon nang naumid
ayaw nang tumipa ang nagtampong bagting
pati aking Musa ay nagtago na rin.
malungkot na nota ang nasnaw na himig
waring hinuhugot dusa at hinagpis
at ang alingawngaw ay umaaliw
sa sarili na rin puso at damdamin
kaya nga’t sa gitna niring aking hapis
yaring kaluluwa ko’y parang namamanhid.

Nagkapanahon na nga... kaipala’y, tunay

ang mga araw na matuling nagdaan
nang ako sa aking Musa’y napamahal
lagi na sa akin, ngiti’y nakalaan,
ngunit marami nang lumipas na araw
sa aking damdamin alaala’y naiwan
katulad ng saya at kaligayahan
kapag dumaan na’y may hiwagang taglay
na mga awiting animo’y lumulutang
sa aking gunitang malabo, malamlam.

Katulad ko’y binhing binunot na tanim

sa nilagakan kong Silangang lupain
pawang lahat-lahat ay kagiliw-giliw
manirahan doo’y sadyang walang maliw,
ang bayan kong ito, na lubhang marikit
sa diwa’t puso ko’y hindi mawawaglit
ibong malalaya, nangagsiawit
mulang kabundukan, lagaslas ng tubig
ang halik ng dagat sa buhangin mandin
lahat ng ito’t hindi magmamaliw.

Nang ako’y musmos pa’y aking natutuhang

masayang batiin ang sikat ng araw
habang sa diwa ko’y waring naglalatang
silakbo ng isang kumukulong bulkan.
laon ng makata, kaya’t ako nama’y
laging nagnanais na aking tawagan
sa diwa at tula, hanging nagduruyan;
“Ikalat mo lamang ang kaniyang pangalan,
angking kabantugan ay ipinaghiyawan
mataas, mababa’y, hayaang magpisan.”
 Sa mga Bulaklak ng Heidelberg

Hayo kayo ay sabihing sa madilim-dilim pa

kayong sa bati ng umaga’y talulot ay bukad na
sa pampang ng ilong Neckar, sa lamig naroon siya
ang iyong piling nagmamalas na lubhang tahimik pa
ang Tagsibol doo’y hindi nagbabago’y nininilay niya.

Iyong ibalitang sa paghihip ng hangin amihan

samyong inyong talulot na inyo ring kagandahan
ang pabulong na awitin ng pagmamahal ay pang-alay
ako naman sa inyo’y may bulong ding kariringgan ng
kundiman ng pag-ibig sa sariling wika naman.

Pagdatal ng Haring araw, sa, taluktok ng bundukin

ng Koenigsthul ay matyagang sumisilaw sa paningin
nayon ay sumisigla sa liwanag na maningning
kislap mo’y pananglaw sa kagubatan at kaingin
sa sinag ng araw doon sa bayan kong maningning din.

At iulat ding nang minsa’y naglalakad-lakad

kayo’y aking pinipitas sa paligid man ng landas
sa pasigan niyong Neckar, o sa naroroong gubat
at isulit parin niinyo, ang lamang dahon ng aklat
na siya kong kinukuyom bakas ng aking lumipas.

Hatdan ninyo, hatdan ninyo, mayuming mga bulaklak

hatdan ng pag-ibig kong sa inyo’y naibulalas
kapayapaan sa bayan, ang tapat kong kahilingan
sa babae at lalaki, pananalig ko ay wagas
sadyain mo agad, o, mga tanging bulaklak
pinagyaman kong tahanang kadluan sa pagliyag.

Sa inyo namang pagsapit sa aming dalampasigan

bawat halik ko sa inyo’y doon ninyo iiwanan
ang bango ng talulot mong iniingatang yaman
sa mga pakpak na hangin, lumilibot kong kasakay
upang lagdaan ng halik ang lahat kong minamahal.

Datapwa’t kayong lahat ay magkasabay na darating

na taglay pa rin ang kulay na lagi na lamang kimkim
ngunit kapag kayo’y nalayo na sa lupain ninyong angkin
na pinagkakautangan ng buhay na inyong angkin
lahat ninyong kabanguha’y kusang pumanaw na rin
pagka’t iya’y kaluluwang langit ay di lilisanin
na di malilimot pa, ang akibat na luningning.
Isang Alaala sa aking Bayan

I
Kung magunita ko yaong mga araw
na unang namasid niring kabataan,
sa tabi ng pampang na kulay luntian,
ng isang dagatang may bulong na taglay;
kung magunita ko ang hingang mahinhin
niyong Favonyong sa noo ko’y hain
ang mabining simoy na tangi kong aliw,
may lamig na dulot na kagiliw-giliw;

II
Kung minamasdan ko ang liryong maputing
pinamumukadkad ng sa hanging bati,
saka, pagkaraan ng kaniyang lunggati’y
natutulog naman sa buhanging tipi;
kung sinasagap ko sa mga bulaklak
ang kanilang bangong makalango’t sukat,
na ihinihinga kapag ang liwanag
ng bukang-liwayway pangiting ninikat;

III
Nagugunita kong may kahalong lungkot
ikaw, kabataang sakbibi ng lugod,
na ang isang inang magiliwing lubos
ay siyang nagbigay ng iyong alindog.
Nagugunita ko yaong isang bayang
naging ligaya ko’t sinilangan,
sa tabi ng lawang may lamig na alay,
pugad ng lahat ng pag-ibig ko sa buhay.

IV
Ang mga paa kong kulang pa sa tatag,
sa mga gubat mo’y mayroon ding bakas,
sa mga baybaying ng ilog mong lahat
nakatamo ako ng aliw at galak;
nagdasal din ako sa iyong dambana
nang buong taimtim noong ako’y bata,
at sa iyong simoy na dungis ma’y wala,
yaring aking puso’y natigib ng tuwa.

V
Kita ko ang Diyos sa aking kalakhan
ng mga gubat mong nangagtatandaan;
kailanma’y di ko natikman minsan man
ang pait ng palad sa iyong kandungan;
samantala; iyang bughaw na langit mong
aking minamalas, minsan ma’y di ako
kinulang ng lingap na galing sa iyo’t
sa katalagha’y nukal ang aliw ko.

VI
Kamusmusang mura, bayang kong maganda,
masaganang bukal ng mga ligaya,
at ang mga aliw-iw ng kundimang tila
nakapaglalayo ng sariling dusa!
Mangagbalik kayo sa aba akong puso,
magsibalik kayo oras kong maamo,
magsibalik kayong parang ibong dapo
sa mga bulaklak kapag sumasamyo.

VII
Ngunit! ay! Paalam! Nawa ay ingatan
ang kaaliwan mo’t kapayapaan.
Wari ka nang magaling, na sa kabutiha’y
siyang naggagawad ng pala sa tanan;
dahilan sa iyo, ang aking panata,
dahilan sa iyo, ang aking pag-asa
na may matutuha’t ang langit man sana’y
mayag na kupkupin ang yumi mo’t ganda.

Ang Pagsakay

I
Maganda ang araw
Noong kumikinang
Nang sa Silanganan
Si Febo’y sumungaw;
At buong kasiyahang
Ang kilos at galaw
Saanma’y tinanghal
Barramedang bayan.

II
Sapagka’t sa pampang
Ang mga sasakyang
May layag na taglay
Ay magisisilisan;
Isang daigdigang
Hindi nilalaman
Ang patutunguhang
Patalim ang tangan.

III
Lahat ay katuwaan,
Ligaya ang tanan,
At ang gilas nama’y
Nasa buong bayan,
Umaalingawngaw
Ang ingay saan man
Ng tambol na mahal
Na nakagigimbal.

IV
Libu-libong bilang
Ng mga putukan
Ang gawan na alay
Sa mga sasakyan.
At ang mga kawal
Ng kakastilaan
Ay nangagpupugay
Nang may pagmamahal.

V
Paalam, ang sigaw
Sa magsisilang
Kawal na matapang
Ng mahal na bayan
Bigyan ng tagumpay
Ang Espanyang mahal
Sa di-natuklasang
Mga karagatan.

VI
Habang sila nama’y
Palayo sa pampang
Na sa hangi’y tangay,
Sila’y sinusunda’t
Pinapupurihan
Ng mga sigawang
Ipinagdiriwang
Ang kanilang pakay.
 VII
Pinagpupugayang
Kahuli-hulihan
Ang bandilang taglay
Niyong si Magellan;
Yaong karagatan
Na inaangilan
Ng kapahamakan.

Si Colon at si Juan II

Sa iyo, Cristobal, langit

At walang hanggang tagumpay at pangalang pandaigdig
Ang alay ng kasaysayan!
Umaabot ang iyong ngalan
Sa darating na panahon at nang ikaw ay hangaan.

Papurihan ka ng lupa
Sa kantahin ng pagsinta’t kasiyahang darakila,
At lahat ng angking-kaya,
Ngayon din, ng Lusitania’y
Ipahayag ang marangal na alab ng paniwala.

Singong gaya mong mahinhin,

Marunong na tumalima, matiyaga’t maawain?
Tinalo mong walang gulat
Pati bagsik niyong dagat
Sampu man ng karuwagan ng kuhilang manlalayag.

“Mabuhay ka, Almirante,

Namay matibay na dibdib at sa digmaa’y bayani;
Sa walang kupas mong tapang,
Ang may-awang aking alay
Ay palasyo na kasama ang lahat ng karangalan.”

“Ako na ang magpapanggap

At saanma’y magbabantod, na kaharap ang watawat,
Na ikaw na Virrey na ngayo’t
Sa moog ma’y ipapatong
Ang ngalan mo na dadalhin na watawat nitong nasyon.”

Ito ang sabi ng hari

Ng Portugal, si Don Juan sa lahat ay natatangi.
Iniuna ang tagumpay
Na handog sa kaniyang mahal,
At pati na sa palasyo’y pambihirang natitirhan.

Nguni’t madaling lumayo

Si Colon sa gayong imbi’t pataksil na pagrahuyo
At patakbong pumaroon
Kay Isabel na kristiyanong sa kaniya ay umaampon.

Ang Pilipinas

Maganda’t maalab na talad ng hiyas na sa langit buhat,

Kahika-hikayat, malinis na gaya ng talang ninikat,
Kung ang mga ulap ay kinukulayan ng bughaw na wagas,
Natutulog naman, ang isang diyosang kayumangging balat.

Ang bakas ng yapak ay buong pagsintang hinahagkan-hagkan

ng bulang manipis na dala ng alon niyong karagatan;
Ang Kanlurang pantas, pati kaniyang ngiti’y sinasamba naman,
gayon din ang dulo ng ubaning lupa’y binubulaklakan.

Ang Paraluman ko’y pautal sa kaniyang umaawit-awit,

Kasaliw ng mga “Ondina’t Nayades” na nakaliligid;
ang handof ko naman sa kaniya’y ang ligaya’t pag-ibig.

Niluntiang mito’t mga masanghayang bulaklak ng rosas

saka asusena ang sa kaniyang noo’y ikapit na hiyas,
oh, mga “artista,” purihin ang ating Mutyang Pilipinas!

Kay Birheng Maria

Maria, matimyas na Kapayapaan, Kaaliwang mahal!

ng tao sa sakit! Ikaw din ang daloy na pinagmulan
ng mabisang agos ng mga saklolong pinakaaantay,
na walang pahingang itong lupa namin ay pinagyayaman.
Magmula sa iyong luklukang mataas sa rurok ng langit,
buong pagkahabag na dinggin mo sana ang daing ng sakit!
at lukubans ana ng iyong balabal na kaakit-akit
yaring aking tinig na nagmamadali sa kaniyang pagpanhik.

Ang ina ko’y ikaw, mapagbigay-awa, Maryang mairugin.

Ikaw ang magiging buhay ko at siyang kanlungan sa lagim,
Sa dagat na itong sakdal kalupita’y aakay sa akin.

Kung sa buong bangis ay usigin ako ng masamang asal,

Kung ang Kamatayan sa paghihingalo’y maglulupit man,
Saklolohan ako’t pawiin mo sana yaring kalungkutan.
 Sa Kapita-pitagang si
Pari Pablo Roman, S.J.

Matimyas ang simoy ng bukang-liwayway

kung iniugoy ang mga bulaklak,
mahinhin ang samyo ng pabangong taglay
sa lupang malawak;

Maraha’t matamis ang kaniyang aliw-iw

ng maamong batis, pilak na mabula
ang ikinakalat sa gintong buhangin
na parang himala;

Ngunit ang ngalan mo, Paring sinisinta

matamis na wagas ang biyaya niya,
na dito sa dibdib nami’y nagdadala
ng kaniyang liwanag.

Matamis ang huni ng sa ibong awit,

mahinhin ang bango ng bulaklak-parang,
gayun din ang tingkad ng araw sa langit
sa pagliliwayway.

Ang kamay ng Diyos, isang Amang tunay,

Ikaw’t dili iba, ang sa ami’y bigay Niya,
na dito sa dibdib nami’y nagdadala
sa landas ng buhay.

Ay! sapagka’t ano kaya ang daratnin

ng pagpapunyagi nitong dibdib namin
kung kami’y hindi na sadyang aampunin
ng iyong pag-ibig?

Kami ay anak mong pinapatnugutan

ang tungo’y sa isang tuwang walang hanggan;
ang isipin nami’y walang katakutan
kung ikaw ang gabay.

Ngalan ng Apostol ang ngalan mong dala,

sa kaniya ring yabag nagsusumigla ka,
tigibin ka nawa ng biyaya niyang
banal na talaga.
 Ang Huling Paalam

1. Bayang minamahal sa iyo’y paalam

lupa mong sagana sa sikat ng araw;
Edeng paraiso ang dito’y pumanaw
at Perlas ng dagat sa may Silanganan.

2. Buong kasiyahang inihahain ko

kahimanaba na ang buhay kong ito
maging dakila may alay din sa iyo
kung ito’y dahil sa kaligayahan mo.

3. Ang nakikilabang dumog sa digmaan

inihahandog din ang kanilang buhay
Kahit kahirapa’y hindi gunamgunam
sa kasawian man o pagtatagumpay.

4. Maging bibitaya’t, mabangis na sakit

o pakiklabang suong ay panganib
titiising lahat kung siya mong nais
ang tahana’t bayang aking iniibig.

5. Mamamatay akong sa aking pangmalas

silahis ng langit ang nanganganinag
ang pisngi ng araw ay muling sisikat
sa kabila nitong malamlam na ulap.

6. Kahit aking buhay, aking hinahangad

na aking ihandog kapag kailangan
sa ikadidilag ng iyong pagsilang
dugo ko’y ibubo’t kula ay kuminang.

7. Mulang magkaisip at lumaking sukat

ay pinangarap ko bait ay maganap;
ikaw’y mamasdan kong marikit na hiyas
na naliligiran ng Silanganang dagat.

8. Sa bukas ng mukha’t noo’y nagniningning

sa mata’y wala ng luhang mapapait
wala ka ng poot, wala ng ligalig
walang kadungua’t munti mang hilahil.

9. Sa aba kong buhay, may banal na nais

kagalinga’y kamtan nang ito’y masulit
ng aking kaluluwang handa nang umalis
ligaya’y angkin mo, pagkarikit-rikit.
10. Nang ako’y maaba’t, ikaw’y napataas,
nang ako’y mamatay nang ika’y mabigyan
ng isang buhay na lipos ng kariktan
sa lilim ng langit ikaw ay mahimlay.

11. Kung sa ibang araw, mayroon kang mapansin

sa gitna ng mga damong masisinsin
nipot na bulaklak sa ibabaw ng libing
ito’y halikan mo’t, itaos sa akin.

12. Sa bango ng iyong pagsuyong kay tamis

pagsinta sa dibdib may-tanging angkin
hayaang noo ko’y tumanggap ng init
pagka’t natabunan ng lupang malamig.

13. Hayaang ang buwan sa aki’y magmasid

kalat na liwanag, malamlam pa mandin;
Hayaang liwayway ihatid sa akin
ang banaag niyang dagliang nagmaliw.

14. Hayaang gumibik ang simoy ng hangin

hayaan sa himig masayang awitin
ng ibang darapo sa kurus ng libing
ang payapang buhay at langit ng aliw.

15. Hayaang ang araw na lubhang maningas,

gawing parang ulap sa patak ng ulan
maging panganorin sa langit umakyat
ang mga daing ko’y kasama’t kalangkap.

16. Hayaang ang aking madaling pagpanaw

iluha ng mga labis na nagmahal
kapag may nag-asal sa akin ng dasal
ako’y iyo sanang idalangin naman.

17. Ipagdasal mo rin mga kapuspalad,

mga nangamatay pati naghihirap
mga dusa’t sakit ina’y tumatanggap
ng tigib ng lungkot at luhang masaklap.

18. Ipagdasal mo rin mga naulila

at nangapipiit sakbibi ng luha
ipagdasal mo rin tubusing talaga
ang pagka-aliping laging binabata.
19. Kapag madilim na sa ‘abang libingan
at nilalambungan ang gabing mapanglaw
walang nakatanod kundi pulos patay
huwag gambalain, ang katahimikan.

20. Magbigay-pitagan sa hiwagang lihim

at mauulinig wari’y mga tinig
ng isang salteryo, ito’y ako na rin
inaawitan ka ng aking pag-ibig.

21. Kung nalimutan na yaring aking libing

kurus man at aba’y wala na rin mandin
bayaang sa bukid luppo ay bungkalin
at ito’y isabog sa himpapawarin.

22. Limutin man ako’y di na kailangan

aking lilibutin buong kalawakan
at dadalhin ako sa ‘yong kaparangan
magiging taginting yaring alingawngaw.

23. Ang samyo, tinig, himig na masaya

kulay at liwanag may lugod sa mata
paulit-ulitin sa tuwi-tuwina
ang aking taimtim na nasa’t pag-asa.

24. Mutyang Pilipinas, sinisintang lupa

pakinggan mo sana, hinaing ko’t dusa
huling paalam ko, sayo’y iiwan na
ang lahat kong irog sa balat ng lupa.

25. Yayao na ako sa lupang payapa

na walang alipi’t haring nag-aaba
dito’y walang maliw ang paniniwala
at ang namumuno’y, Diyos na dakila.

26. Paalam na ako, magulang kapatid

bahagi ng diwa’t unang nakatalik
ikasiya ninyo ang aking pag-alis
sa buhay na itong, dulot ay ligalig.

27. Paalam na sintang aking kaulayaw

taga-ibang lupang aking kasiyahan
Paalam sa inyo aking minamahal
mamatay ay lipos na katahimikan.