Sanayan Filipino 9 Unang Kwarter..

JUNIOR HIGH SCHOOL
Baitang 9
Unang Kwarter
SANAYAN SA FILIPINO
Unang Linggo- Aralin 1
Panitikang Asyano
Mga Akdang Pampanitikan ng

Timog-Silangang Asya
Baitang 9- Filipino
Kompetensi: Nasusuri ang maikling kuwento batay sa paksa, mga tauhan,
pagkakasunod-sunod
Baitang 9- Filipino ng mga pangyayari, estilo sa pagsulat ng awtor, at iba pa.(Koda
F9PS-la-b-41),
Kompetensi: at Naapagsusunod-sunod
Nasusuri ang maikling kuwentoang pangyayari
batay akda (Koda F9PU-la-b-41) 1
sa paksa,samga
nabibigyang-
tauhan, kahulugan ang mahirap
pagkakasunod-sunod ng mgana pangyayari,
salitang ginamit sa akda
estilo batay sa denotatibo o konotatibong
sa pagsulat
kahulugan (Koda: F9PT-Ia-b-39), nasusuri ang maikling kuwento batay sa: Paksa, Mga tauhan,
ng awtor, at iba pa.(Koda F9PS-la-b-41), at Naapagsusunod-sunod
Pagkakasunod-sunod ng mga pangyayari, estilo sa pagsulat, awtor at iba pa (Koda: F9PS-Ia-b-41) , at
angnapagsusunod-sunod
pangyayari sa akda ang(Koda F9PU-la-b-41).
mga pangyayari (Koda F9PU-la-b-41).
Filipino - Baitang 9
Sanayan sa Filipino
Panitikang Asyano
Unang Edisyon, 2020
Inilimbag sa Pilipinas
ng Kagawaran ng Edukasyon
Sangay ng mga Paaralan ng Iloilo
Kalye Luna, Distrito ng La Paz, Lungsod ng Iloilo
Isinasaad sa Batas Republika 8293, Seksiyon 176 na: Hindi maaaring

magkaroon ng karapatang-sipi sa anomang akda ang Pamahalaan ng Pilipinas.
Gayonpaman, kailangan muna ang pahintulot ng ahensiya o tanggapan ng pamahalaan
na naghanda ng akda kung ito ay pagkakakitaan. Kabilang sa mga maaaring gawin ng
nasabing ahensiya o tanggapan ay ang pagtakda ng kaukulang bayad.
Ang Sanayan sa Filipino o anumang bahagi nito ay inilathala upang gamitin ng

mga paaralan ng Kagawaran ng Edukasyon lalo na ng Sangay ng mga Paaralan ng
Iloilo.
Walang anumang parte ng materyales na ito ang maaaring kopyahin o ilimbag sa

anomang paraan nang walang pahintulot mula sa Kagawaran ng Edukasyon, Sangay
ng mga Paaralan ng Iloilo. Ang pagbebenta nito ay mahigpit na ipinagbabawal.
Development Team of Sanayan sa Filipino

Writers: Rodelyn G. Delfin, Rona S. Delgado, Leryvie Shyn R. Soltones, Frances Valerie
Pacete, Mariejohn A. Noble, Fe B. Martin, Rosa F. Agundo, Jessie S. Comprendion, Donah
Cajurao
Editors: Nelson Cabaluna, Rodelyn G. Delfin

Illustrator: Mary Joy J. Yanson
Lay out Artist: Cheno S. Pollan
Division Quality Assurance Team: Lilibeth E. Larupay, Marites C. Capilitan

Armand Glenn S. Lapor, Rodelyn G. Delfin, Lorgie Sumalde,
Nelson Cabaluna, Rhubilenn T. Garcesto, Gemma
Palaguayan
Management Team: Dr. Roel F. Bermejo, Dr. Nordy D. Siason

Dr. Lilibeth T. Estoque, Dr. Azucena T. Falales
Ruben S. Libutaque, Lilibeth E. Larupay
Marites C. Capilitan
Baitang 9- Filipino
Kompetensi: Nasusuri ang maikling kuwento batay sa paksa, mga tauhan, pagkakasunod-sunod ng mga
pangyayari, estilo sa pagsulat ng awtor, at iba pa.(Koda F9PS-la-b-41), at Naapagsusunod-sunod ang
pangyayari sa akda (Koda F9PU-la-b-41) nabibigyang- kahulugan ang mahirap na salitang ginamit sa akda batay sa
denotatibo o konotatibong kahulugan (Koda: F9PT-Ia-b-39), nasusuri ang maikling kuwento batay sa: Paksa, Mga tauhan,
Pagkakasunod-sunod ng mga pangyayari, estilo sa pagsulat, awtor at iba pa (Koda: F9PS-Ia-b-41) , at napagsusunod-sunod
ang mga pangyayari (Koda F9PU-la-b-41).
Paunang Salita
Malugod na pagtanggap sa asignaturang Filipino, Baitang 9.
Ang Sanayan sa Filipino ay pinagtulungang sinulat, dinisenyo, nilinang at sinuri

ng mga edukador mula sa Kagawaran ng Edukasyon, Sangay ng mga Paaralan ng
Iloilo. Ginawa ito upang gabayan ang mga mag-aaral, at ang mga gurong tagapagdaloy
na matulungang makamit ng mag-aaral ang pamantayang itinakda ng Kurikulum
ng K to 12.
Layunin ng Sanayan sa Filipino na mapatnubayan ang mag aaral sa malayang

pagkatuto na mga gawain ayon sa kanilang kakayahan, bilis at oras. Naglalayon din
itong matulungan ang mag-aaral upang malinang at makamit ang panghabambuhay ng
mga kasanayan habang sinasaalang-alang din ang kanilang mga pangangailangan at
kalagayan.
Para sa learning facilitator:
Ang Sanayan sa Filipino ay ginawa upang matugunan ang kasalukuyang

pangangailangan ng mga mag-aaral sa bansa. Bilang katulong ng mga guro, tiyaking
maging malinaw sa mga bata o sa mga mag-aaral kung paano pag-aaralan o
sasagutan ang mga gawain sa materyal na ito.
Para sa mag-aaral:
Ang Sanayan sa Filipino ay ginawa bilang tugon sa iyong

pangangailangan. Pangunahing layunin nito na ikaw ay matulungan sa iyong pag-aaral
habang wala ka sa loob ng silid-aralan. Sa paraang ito magkakaroon kayo ng kalayaan
na pag-aralan ang nakakaaliw na mga gawaing napapaloob sa material na ito. Basahin
at unawain upang masundan ang mga panuto.
Baitang 9- Filipino
Kompetensi: Nasusuri ang maikling kuwento batay sa paksa, mga tauhan, pagkakasunod-sunod ng mga
pangyayari, estilo sa pagsulat ng awtor, at iba pa.(Koda F9PS-la-b-41), at Naapagsusunod-sunod ang
pangyayari sa akda (Koda F9PU-la-b-41) nabibigyang- kahulugan ang mahirap na salitang ginamit sa akda batay sa
denotatibo o konotatibong kahulugan (Koda: F9PT-Ia-b-39), nasusuri ang maikling kuwento batay sa: Paksa, Mga tauhan,
Pagkakasunod-sunod ng mga pangyayari, estilo sa pagsulat, awtor at iba pa (Koda: F9PS-Ia-b-41) , at napagsusunod-sunod
ang mga pangyayari (Koda F9PU-la-b-41).
UNANG ARAW
Aralin 1.1 MAIKLING KWENTO

Magandang araw sa iyo!
Marahil ay handa ka nang magsimula. Ito ang unang sanayan na mapag-aaralan

mo sa Filipino 9. Nilalayon ng Sanayang ito na ikaw ay makapagpapamalas ng pag-
unawa at pagpapahalaga sa mga akdang pampanitikan ng Timog-Silangang Asya sa
tulong ng mga gawaing nakapaloob dito.
Sa iyong pagsagot sa mga gawain, inaasahang matutuhan mo ang mga

layuning: nasusuri ang maikling kuwento batay sa paksa, mga tauhan, pagkakasunod-
sunod ng mga pangyayari, estilo sa pagsulat ng awtor, at iba pa.(Koda F9PS-la-b-41),
at napagsusunod-sunod ang pangyayari sa akda (Koda F9PU-la-b-41).
Subukan natin ngayon ang mga sumusunod na gawain upang maragdagan

ang iyong kaalaman. Simulan mo na!
TUKLASIN
PANUTO: Basahin ang isang kasabihan.
Madaling magkasakit
kapag nalamigan,
huwag mo sana
akong pandirihan.
Noong isilang ka sa mundong ito laking tuwa ng magulang mo, lalo na

ang iyong ama. Ang Pagdating mo sa kanilang buhay ay abot langit ang
pasasalamat. Lahat ay kinakayang gawin maitaguyod at mabigyan ng
magandang kinabukasan. Mahal na mahal kita anak. Hangad ko ang iyong
kabutihan para sa iyong kinabukasan.
Source: httpp:// www.google,com
ph/search?q=kasabihan+mula+sa ama+para+sa+sa anak&biw
1. Patungkol saan ang nasabing kasabihan?

_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
Baitang 9- Filipino
Kompetensi: nabibigyang- kahulugan ang mahirap na salitang ginamit sa akda
13
batay sa denotatibo o konotatibong kahulugan (Koda: F9PT-Ia-b-39), nasusuri ang
maikling kuwento batay sa: Paksa, Mga tauhan, Pagkakasunod-sunod ng mga
pangyayari, estilo sa pagsulat, awtor at iba pa (Koda: F9PS-Ia-b-41) , at
napagsusunod-sunod ang mga pangyayari (Koda F9PU-la-b-41).
2. Anong nais ipahiwatig ng kasabihang ito?
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
3. Magbigay ng sariling kasabihan patungkol sa isang ama.

______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
Handa ka na bang matuklasan ang kahalagahan ng ama sa ating buhay? Ang di

matatawarang halaga ng ama dahil sa pagiging haligi nila sa ating tahanan? Ngayon
basahin ang isang kuwento na pupukaw sa ating diwa na may kugnayan sa buhay ng
ating mga ama.
GAWIN AT SURIIN
PANUTO: Basahin ang isang kwento at sagutin ang mga katanungan sa
susunod na pahina.
Nang Minsang Naligaw si Adrian

(Ito’y kuwento batay sa text message na ipinadala kay Dr. Romulo N. Peralta. Sa
kaniyang muling pagsasalaysay, ang pangalan at ilang mga pangyayari ay pawang mga
kathang-isip lamang.)
Bunsong anak si Adrian sa tatlong magkakapatid. Siya lamang ang

naiba ang propesyon dahil kapwa abogado ang dalawang nakatatanda sa
kaniya. Dahil may kaya sa buhay ang pamilya, natupad ang pangarap niyang
maging isang doktor. Lumaki siyang punong-puno ng pagmamahal mula sa
kaniyang mga magulang at mga kapatid na nakapagasawa rin nang
makapagtapos at pumasa sa abogasya. Naiwan siyang walang ibang inisip
kundi mag-aral at pangalagaan ang kaniyang mga magulang.
Matagumpay niyang natapos ang pagdodoktor at hindi nagtagal ay
nakapagtrabaho sa isang malaking ospital. Ngunit sadya yatang itinadhana na
matapos ang dalawang taon mula nang siyang maging ganap na doktor,
pumanaw ang kaniyang pinakamamahal na ina. Naiwan sa kaniya ang
pangangalaga ng ama na noon ay may sakit na ring iniinda.
Baitang 9- Filipino
14
Malimit siyang mapag-isa sa tuwing nabibigyan ng pagkakataong
makapagpahinga dulot na rin ng hindi niya maiwan-iwanan na ama. Naisin man
niyang magtrabaho at manirahan sa ibang bansa katulad ng kaniyang mga
kapatid, ang katotohanang may nakaatang na responsibilidad sa kaniyang
balikat ang pumipigil sa kaniyang mangibang bayan upang manatili sa piling ng
ama at alagaan ito hanggang sa kahuli-hulihang yugto ng kaniyang buhay.
Inggit na inggit siya sa mga kasabayang doktor na nasa kanila nang
lahat ang luho at oras na makahanap ng babaing makakasama habambuhay.
Ayaw rin niyang mapag-isa baling-araw kapag nawala na ang kaniyang ama.
Isang araw, habang nagpapahinga matapos ang halos limang oras na
operasyon, nakatanggap siya ng tawag mula sa kasambahay na sinusumpong
ng sakit ang kaniyang ama. Nagmadali siyang umuwi at sa kabutihang palad,
naagapan naman niya ang ama.
Bahay. Ospital. Bahay. Ospital. Paulit-ulit na takbo ng buhay na
pakiramdam ni Adrian ay matatapos lamang kapag tuluyan nang mawala ang
kaniyang ama. Hindi niya namamalayan, unti-unti niyang nararamdaman ang
pagkaawa sa sarili. Nais niyang makawala sa responsibilidad at magkaroon ng
panahon para sa sarili.
“Daddy, patawad po. Nais ko lamang na lumigaya sa buhay. Nasa
katanghalian na po ako ng buhay ko. Ayaw ko pong mag-isa balang araw
kapag kayo’y nawala.”
Dahan-dahan niyang binuhat ang ama na halos hindi na makapaglakad
nang maayos. Pinasan niya ang ama at isinakay sa kaniyang kotse. Walang
imik na sumama ang ama.
Naglakbay sila nang halos isang oras. Nang sila’y nakarating sa isang
lugar, huminto ang kotse at pinasan ni Adrian ang ama. Tinunton nila ang daan
papasok sa isang kagubatan. Mabigat ang ama kaya pami nsan-minsan ay
tumititigil sila sa lilim ng puno upang magpahinga. Wala pa ring imik ang ama
habang binabali ang maliliit na sanga. Napansin niyang tumutulo ang luha ng
anak.
“Bakit ka umiiyak?” tanong ng ama kay Adrian.
“Wala po, Dad.”
Nagpatuloy sa paglalakad si Adrian na pasan-pasan ang ama. Patuloy
rin ang pagtulo ng kaniyang luha. Alam niyang labag sa kaniyang kalooban ang
kaniyang gagawin. Maraming beses din silang tumigil upang magpahinga at
paulit-ulit din ang pagbabali ng ama ng maliliit na sanga ng puno. Napansin ito
ni Adrian.
“Bakit n’yo po binabali ang mga sanga ng puno sa tuwing tayo’y
nagpapahinga, Dad?,” tanong ni Adrian.
Tumugon ang ama na may ngiting namutawi sa kaniyang labi. “Alam ko
Baitang 9- Filipino
15
nais mo akong iligaw sa loob ng kagubatan. Anak, palatandaan ito na dito tayo
dumaan, para sa pagbalik mo ay hindi ka maliligaw.”
Lalong bumilis ang pag-agos ng luha ng binata. Walang kaimik-imik,
muling pinasan ni Adrian ang ama at natagpuan ang sariling bumabalik sa
lugar kung saan sila nanggaling. Alam ni Adrian na hindi na siya maliligaw.
Hinding-hindi na.
Source: Peralta, Romulo N. et al . Panitikang Asyano 9 (Kagamitan ng

mag-aaral sa Filipino). Department of Education-
Sagutin ang mga sumusunod na tanong.
1. Saan ang tagpuan ng kuwento?
________________________________________________________________
2. Sa anong panahon naganap ang kuwento?
________________________________________________________________
________________________________________________________________
3. Paano nagsimula ang kuwento?
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
4. Ano ang naging suliranin/tunggalian ng kuwento?
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
Baitang 9- Filipino
16
5. Saang bahagi ang kasukdulan?
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
6. Paano nagtapos ang kuwento? Ipaliwanag.
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
Source: Peralta, Romulo N. et al . Panitikang Asyano 9 (Kagamitan ng mag-aaral sa Filipino).

Department of Education-
Ngayong tapos mo ng basahin ang kwento at nasagutan ang ilang mga

katanungan, Handa ka na ba sa susunod na gawain? Simulan mo na.
Baitang 9- Filipino
17
ALAMIN
PANUTO: Gamit ang graphic organizer punan ng mga pangyayari mula sa

binasang kuwento ayon sa pagkakasunod-sunod. Tukuyin ang tagpuan, tauhan at
kahalagahang pangkatauhan.
Source: Peralta, Romulo N. et al . Panitikang Asyano 9 (Kagamitan ng mag-aaral

sa Filipino). Department of Education-
Baitang 9- Filipino
18
Tandaan:
Ang maikling kuwento - binaybay ding maikling kwento - ay isang maiksing

salaysay hinggil sa isang mahalagang pangyayaring kinasasangkutan ng isa o ilang
tauhan at may iisang kakintalan o impresyon lamang. Isa itong masining na anyo ng
panitikan. Tulad ng nobela at dula, isa rin itong paggagad ng realidad, kung ginagagad
ang isang momento lamang o iyong isang madulang pangyayaring naganap sa buhay
ng pangunahing tauhan Tinawag rin itong dagli noong panahon ng mga Amerikano at
ginagawa itong libangan ng mga sundalo. . Si Deogracias A. Rosario ang tinuturing na
"Ama ng Maikling Kuwento".
May tatlong bahagi ang isang kwento; Simula, Gitna at Wakas.
1. SIMULA
a. Mga Tauhan -- dito nalalaman kung sinu-sino ang magsisiganap sa kuwento

at kung ano ang papel na gaganapan ng bawat isa, maaring bida, kontrabida
o suporta.
b. Tagpuan -- dito nakasaad ang lugar na pinangyayarihan ng mga aksyon o
mga insidente gayundin ang panahon kung kailan naganap ang kuwento.
c. Suliranin -- kababasahan ng problemang haharapin ng pangunahing tauhan
2. GITNA
a. Saglit na Kasiglahan -- naglalahad ng panandaliang pagtatagpo ng mga
tauhang masasangkot sa suliranin.
b. Tunggalian -- bahaging kababasahan ng pakikitunggali ng pangunahing
tauhan sa mga suliraning kakaharapin na minsa'y ang sarili, ang
kapwa, o ang kalikasan.
c. Kasukdulan -- pinakamadulang bahagi kung saan makakamtan ng
pangunahing tauhan ang katuparan o kasawian ng kanyang
ipinaglalaban.
3. WAKAS
a. Kakalasan -- bahagingh nagpapakita ng unti-unting pagbaba ng
takbo ng kuwento mula sa maigting napangyayari sa kasukdulan.
b. Katapusan -- kababasahan ng magiging resolusyon ng kuwento.
Maaring masaya o malungkot, pagkatalo o pagkapanalo.
Ngayon tapos mo nang tugunan ang ating gawain, iyong isagawa ang hinihiling
na susunod na gawain. Handa ka na ba? Simulan mo na.
Baitang 9- Filipino
19
SANAYIN
A. PANUTO: Isulat sa bawat baitang ng hagdan ang tamang detalye batay sa mga
elemento ng isang kuwento nang mabuong muli ang kuwentong “Nang Minsang
Naligaw si Adrian”.
KASUKDULAN
SAGLIT NA KASIGLAHAN
KAKALASAN
SIMULA WAKAS
Baitang 9- Filipino
20
B. PANUTO: Punan ang hinihinging impormasyon ng bawat kahon, mula sa kuwentong
“Nang Minsang Naligaw si Adrian”.
UNANG PATUNAY
PANGYAYARI
IKALAWANG PATUNAY
PANGYAYARI
IKATLONG PATUNAY
PANGYAYARI
IKAAPATNA PATUNAY
PANGYAYARI
IKALIMANG PATUNAY
PANGYAYARI

Baitang 9- Filipino
21
Ang iyong naging tugon sa mga gawaing inilahad ay naghatid sa iyo ng higit na
kaalaman, ngayon muling ipagpatuloy ang iyong pagtuklas ng kaalaman sa
pamamagitan ng pagsagot sa mga naghihintay na gawain.
PAGYAMANIN AT PALAWAKIN
PANUTO: Ibigay ang katangian ng ama sa kuwento at katangian ng iyong ama.

Batay sa iyong mga sagot, saan sila nagkakatulad.
Ang Ama sa Kuwento Ang Sariling Ama
Pagkakatulad:_______________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________

Baitang 9- Filipino
22
Batid kong may malalim ka nang pang-unawa sa kuwentong “Nang Minsang Naligaw si
Adrian.” Sigurado akong handa ka na sa pagtataya.
TAYAHIN
PANUTO: Basahin at suriin ang kuwento at sagutin ang hinihingi ng kahon sa
susunod na pahina.
Bukang-liwayway
(bahagi ng kuwentong nilikha ni Dem Custodio Jr., halaw sa sariling karanasan)
“Anak, lakasan mo ang iyong loob, kaya mo iyan!” wika ng kanyang ina
habang patuloy ang pag-agos ng kaniyang mga luha. Limang araw na si Jun sa
pagamutan ngunit walang nakikitang pagbabago sa kanyang kalagayan, kaya
naisipan ng kaniyang mga magulang na ilipat ng pagamutan. Sa wakas naging
mabuti ang lagay ni Jun sa pinaglipatang pagamutan.
Mahirap lamang ang buhay-pamilya nina Jun, kaya kahit sa murang edad
ay natuto na siyang magbanat ng buto. Dahil sa kakulangan ng pinansiyal na
suporta mula sa ama’t ina, kaya naisipan niyang gawin ang samot saring gawain
para lamang kumita at may mabaon sa eskwela. Nariyang magbenta siya ng
katuray at iba pang bungangkahoy saka pagbebenta ng pandesal sa madaling
araw.
Ang pinakamasaklap sa lahat ay ang pagkuha ng mga tuyong dumi ng mga
hayop, tutunawin sa tubig at ididilig sa mga punong mangga ng isang
Amerikanong nakatira malapit sa kanilang bahay. Abala sa paglalaro ang
karamihan ngunit si Jun ay abala sa paggawa sa nasabing trabaho upang kumita
ng salapi. Dahil sa madalas na paggawa ni Jun sa mayamang Amerikano,
dinapuan siya ng sakit, ang amoebiasis.
Noong una akala nila’y simpleng lagnat lamang, subalit makalipas ang
ilang araw ay nanatiling mataas ang lagnat ni Jun. Minabuti nilang itakbo sa
pinakamalapit na pagamutan hanggang nangyari ang unang talata.
Sa wakas, napagtanto ng mga magulang ni Jun na delikado ang kaniyang
trabaho kaya minabuting pahintuin siya sa paggawa nito. Ayaw nang maulit pa ang
nangyari kung gayon kailangang maghanap si Jun ng panibagong
mapagkakakitaan upang makatulong sa kanyang mga magulang.
Ngayon ay hindi na nanumbalik pa ang sakit ni Jun kaya muli siyang
nakakatulong sa paghahanapbuhay nang makaraos sa araw-araw.
Source:PEAC Grade 9 Filipino Module 2017 In-Ser
Baitang 9- Filipino
23
a. Paksa
b. Mga Tauhan
c. Pagkakasunod-sunod ng mga pangyayari
d. Estilo ng pagsulat ng awtor
Ano ang iyong nadama pagkatapos mong isagawa ang sinundang gawain? Higit
bang lumalim ang iyong pagpapahalaga sa mga ama, lalong lalo na sa iyong sariling
ama? Binabati kita, tapos mo nang sagutin ang mga pagsubok. Bago ka magpatuloy,
ipawasto mo sa guro ang mga nasagutan sa araling ito.
Baitang 9- Filipino
24
IKALAWANG ARAW

Kumusta!
Pagkatapos mong mapag-aralan ang elemento ng isang maikling kwento ay

dadako tayo sa panibagong aralin. Sa araling ito inaasahang matutuhan ang mga
sumusunod na layunin : nabibigyang- kahulugan ang mahirap na salitang ginamit sa
akda batay sa denotatibo o konotatibong kahulugan (Koda: F9PT-Ia-b-39); nasusuri ang
pangyayari, estilo sa pagsulat, awtor at iba pa (Koda: F9PS-Ia-b-41) ; at napagsusunod-
sunod ang mga pangyayari (Koda: F9PU-Ia-b-41).
Atin namang subukan ngayon kung gaano mo nauunawaan ang kuwentong-

makabanghay sa bisa ng mga sumusunod na gawain.
TUKLASIN
PANUTO: Tingnang mabuti ang mga larawan sa ibaba at sagutin ang mga
tanong sa loob ng kahon.
Ano-ano ang gampanin Sino ang Anong mga salitang

niya sa isang pamilya? nasa makapaglalarawan sa
larawan? kanya?
__________
Paano mo ilalarawan ang relasyon ninyo sa isa’t isa?
Baitang 9- Filipino
25
Ang tunguhin mo sa bahaging ito ng sanayan ay malinang ang iyong kabatiran at
pagpapahalaga sa akdang pampanitikan ng Timog-Silangang Asya, partikular na ang
isang kuwento mula sa Singapore. Makikita mo rin ang koneksyon ng akdang ito sa
sarili mong buhay. Tunghayan ang isa pang halimbawa ng maikling kuweto.
GAWIN AT SURIIN
PANUTO: Basahin at suriin ang pagkakasunod-sunod ng mga pangyayari sa
kwentong “Ang Ama” mula sa Singapore.
Ang Ama
Salin ni Mauro R. Avena
Magkahalo lagi ang takot at pananabik kapag hinihintay ng mga bata ang
kanilang ama. Ang takot ay sa alaala ng isang lasing na suntok sa bibig na
nagpapatulo ng dugo at nagpapamaga ng ilang araw sa labi. Ang pananabik ay sa
pagkain na paminsan-minsa’y iniuuwi ng ama – malaking supot ng mainit na pansit na
iginisa sa itlog at gulay. Ang totoo, para sa sarili lang niya ang iniuuwing pagkain ng
ama, lamang ay napakarami nito upang maubos niya nang mag-isa; pagkatapos ay
naroong magkagulo sa tira ang mga bata na kanina pa aali-aligid sa mesa. Kundi sa
pakikialam ng ina na mabigyan ng kaniyakanyang parte ang lahat – kahit ito’y sansubo
lang ng masarap na pagkain, sa mga pinakamatanda at malakas na bata lamang
mapupunta ang lahat, at ni katiting ay walang maiiwan sa maliliit.
Anim lahat ang mga bata. Ang dalawang pinakamatanda ay isang lalaki, dose
anyos, at isang babae, onse; matatapang ang mga ito kahit na payat, at nagagawang
sila lang lagi ang maghati sa lahat ng bagay kung wala ang ina upang tiyaking may
parte rin ang maliliit. May dalawang lalaki, kambal, nuwebe anyos, isang maliit na
babae, otso anyos, at isang dos anyos na paslit pa, katulad ng iba, ay maingay na
naghahangad ng marapat niyang parte sa mga pinag-aagawan.
Natatandaan ng mga bata ang isa o dalawang okasyon na sinorpresa sila ng
ama ng kaluwagang-palad nito – sadyang nag-uwi ito para sa kanila ng dalawang
supot na puno ng pansit guisado, at masaya nilang pinagsaluhan ang pagkain na
hirap nilang ubusin. Kahit na ang ina nila’y masayang nakiupo sa kanila at kumain ng
kaunti. Pero hindi na naulit ang masayang okasyong iyon, at ngayo’y hindi na nag-
uuwi ng pagkain ang ama; ang katunaya’y ipinapalagay ng mga batang mapalad sila
kung hindi ito umuuwing lasing at nanggugulpi ng kanilang ina. Sa kabila niyo’y
umaasa pa rin sila, at kung gising pa sila pag-uwi sa gabi ang ama, naninipat ang mga
matang titingnan nila kung may brown na supot na nakabitin sa tali sa mga daliri nito.
Kung umuuwi itong pasigaw-sigaw at padabug-dabog, tiyak na walang pagkain, at ang
Baitang 9- Filipino
26
mga bata’y magsisiksikan, takot na anumang ingay na gawa nila ay makainis sa ama
at umakit sa malaking kamay nito upang pasuntok na dumapo sa kanilang mukha.
Madalas na masapok ang mukha ng kanilang ina; madalas iyong marinig ng mga bata
na humihikbi sa mga gabing tulad nito, at kinabukasan ang mga pisngi at mata niyon
ay mamamaga, kaya’t mahihiya iyong lumabas upang maglaba sa malalaking bahay
na katabi nila. Sa ibang mga gabi, hindi paghikbi ang maririnig ng mga bata mula sa
kanilang ina, kundi isang uri ng nagmamakaawa at ninenerbiyos na pagtawa, at
malakas na bulalas at pag-ungol mula sa kanilang ama, at sila’y magtatanong kung
ano ang ginagawa nito.
Kapag umuuwi ang ama na mas gabi kaysa dati at mas lasing kaysa dati, may
pagkakataong ilalayo ng mga bata si Mui Mui. Ang dahila’y si Mui Mui, otso anyos at
sakitin at palahalinghing na parang kuting, ay madalas kainisan ng ama. Uhugin,
pangiwi-ngiwi, ito ay mahilig magtuklap ng langib sa galis na nagkalat sa kanyang mga
binti, na nag-iiwan ng mapula-pulang mga paste, gayong paulit-ulit siyang
pinagbabawalan ng ina. Pero ang nakakainis talaga ay ang kanyang halinghing.
Mahaba at matinis, iyon ay tumatagal ng ilang oras, habang siya ay nakaupo sa
bangko sa isang sulok ng bahay, o namamaluktot ng paghiga sa banig kasama ang
ibang mga bata, na di-makatulog. Walang pasensiya sa kanya ang pinakamatandang
lalaki at babae, na malakas siyang irereklamo sa ina na pagagalitan naman siya sa
pagod na boses; pero sa gabing naroon ang ama, napapaligiran ng bote ng beer na
nakaupo sa mesa, iniingatan nilang mabuti na hindi humalinghing si Mui Mui. Alam
nila na ang halinghing niyon ay parang kudkuran na nagpapangilo sa nerbiyos ng ama
at ito’y nakakabulahaw na sisigaw, at kung hindi pa iyon huminto, ito’y tatayo, lalapit
sa bata at hahampasin iyon nang buong lakas. Pagkatapos ay haharapin nito at
papaluin din ang ibang bata na sa tingin nito, sa kabuuan, ay ang sanhi ng kanyang
kabuwisitan. Noong gabing umuwi ang ama na masamang-masama ang timpla dahil
nasisante sa kanyang trabaho sa lagarian, si Mui Mui ay nasa gitna ng isang
mahabang halinghing at di mapatahan ng dalawang pinakamatandang bata gayong
binalaan nilang papaluin ito. Walang ano-ano, ang kamao ng ama ay bumagsak sa
nakangusong mukha ng bata na tumalsik sa kabila ng kuwarto, kung saan ito
nanatiling walang kagalaw-galaw. Mabilis na naglabasan ng bahay ang ibang mga
bata sa inaasahang gulo. Nahimasmasan ng ina ang bata sa pamamagitan ng
malamig na tubig.
Pero pagkaraan ng dalawang araw, si Mui Mui ay namatay, at ang ina lamang
ang umiyak habang ang bangkay ay inihahandang ilibing sa sementeryo ng nayon
may isang kilometro ang layo, doon sa tabi ng gulod. Ilan sa taga-nayon na
nakakatanda sa sakiting bata ay dumating upang makiramay. Sa ama na buong araw
na nakaupong nagmumukmok ay doble ang kanilang pakikiramay, dahil alam nilang
nawalan ito ng trabaho. Nangolekta ng abuloy ang isang babae at pilit niya itong
inilagay sa mga palad ng ama na di-kawasa, puno ng awa sa sarili, ay nagsimulang
Baitang 9- Filipino
27
humagulgol. Ang balita tungkol sa malungkot niyang kinahinatnan ay madaling
nakarating sa kanyang amo, isang matigas ang loob pero mabait na tao, na noon di’y
nagdesisyong kunin siya uli, para sa kapakanan ng kanyang asawa at mga anak. Dala
ng kagandahang-loob, ito ay nagbigay ng sariling pakikiramay, kalakip ang munting
abuloy (na minabuti nitong iabot sa asawa ng lalaki imbes na sa lalaki mismo).
Nang makita niya ang dati niyang amo at marinig ang magaganda nitong
sinabi bilang pakikiramay sa pagkamatay ng kanyang anak, ang lalaki ay napaiyak at
kinailangang muling libangin. Ngayo’y naging napakalawak ang kanyang awa sa sarili
bilang isang malupit na inulilang ama na ipinaglalamay ang wala-sa-panahong
pagkamatay ng kanyang dugo at laman. Mula sa kanyang awa sa sarili ay bumulwak
ang wagas na pagmamahal sa patay na bata, kaya’t madalamhati siyang nagtatawag,
“Kaawa-awa kong Mui Mui! Kaawa-awa kong anak!” Nakita niya ito sa kanyang
libingan sa tabi ng gulod – payat, maputla, at napakaliit – at ang mga alon ng lungkot
at awa na nagpayanig sa matipuno niyang mga balikat at brasong kayumanggi ay
nakakatakot tingnan. Pinilit siyang aluin ng mga kapitbahay, na ang iba’y lumayo na
may luha sa mga mata at bubulong-bulong, “Maaaring lasenggo nga siya at
iresponsable, pero tunay na mahal niya ang bata.” Tinuyo ng nagdadalamhating ama
ang kanyang mga luha at saka tumayo. Mayroong siyang naisip. Mula ngayon,
magiging mabuti na siyang ama. Dinukot niya sa bulsa ang perang ibinigay ng
kanyang amo sa asawa (na kiming iniabot naman nito agad sa kanya, tulad ng
nararapat). Binilang niya ang papel-de-bangko. Isa man dito ay hindi niya gagastahin
sa alak. Hindi na kailanman. Matibay ang pasiya na lumabas siya ng bahay.
Pinagmasdan siya ng mga bata. Saan kaya ito pupunta, tanong nila. Sinundan nila ito
ng tingin. Papunta ito sa bayan. Nalungkot sila, dahil tiyak nila na uuwi itong dalang
muli ang mga bote ng beer. Pagkalipas ng isang oras, bumalik ang ama. May bitbit
itong malaking supot na may mas maliit na supot sa loob. Inilapag nito ang dala sa
mesa. Hindi makapaniwala ang mga bata sa kanilang nakita, pero iyon ba’y kahon ng
mga tsokolate? Tumingin silang mabuti. Mayroong supot ng ubas at isang kahon yata
ng biskwit. Nagtalo ang mga bata kung ano nga ang laman niyon. Sabi ng
pinakamatandang lalaki’y biskwit; nakakita na siyang maraming kahong tulad niyon sa
tindahan ni Ho Chek sa bayan. Ang giit naman ng pinakamatandang babae ay kendi,
y’ong katulad ng minsa’y ibinigay sa kanila ni Lau Soh, na nakatira doon sa malaking
bahay na pinaglalabhan ng Nanay. Ang kambal ay nagkasya sa pandidilat at pagngisi
sa pananabik; masaya na sila ano man ang laman niyon. Kaya’t nagtalo at nanghula
ang mga bata, takot na hipuin ang yaman na walang senyas mula sa ama. Inip nilang
lumabas ito ng kanyang kuwarto. Di nagtagal ay lumabas ito, nakapagpalit na ng
damit, at dumiretso sa mesa. Hindi dumating ang senyas na nagpapahintulot sa mga
batang ilapat ang mga kamay sa pinagiinteresang yaman. Kinuha nito ang malaking
supot at muling lumabas ng bahay. Hindi matiis na mawala sa mata ang yaman na sa
wari’y kanila na sana, nagbulungan ang dalawang pinakamatanda nang matiyak na
Baitang 9- Filipino
28
hindi sila maririnig ng ama. “Tingnan natin kung saan siya pupunta.” Nagpumilit na
sumama ang kambal, at ang apat ay sumunod nang malayu-layo sa ama. Sa
karaniwang pagkakataon, tiyak na makikita sila nito at sisigawang bumalik sa bahay,
pero ngayo’y nasa isang bagay lamang ang isip nito at hindi man lang sila napuna.
Dumating ito sa libingan sa tabing-gulod. Kahuhukay pa lamang ang puntod na
kanyang hinintuan. Lumuhod ito at dinukot ang mga laman ng supot na dahan-gahang
inilapag sa puntod, habang pahikbing nagsalita, “Pinakamamahal kong anak, walang
maiaalay sa iyo ang iyong ama kundi ang mga ito. Sana’y tanggapin mo.” Nagpatuloy
itong nakipag-usap sa anak, habang nagmamasid sa pinagkukublihang mga halaman
ang mga bata. Madilim na ang langit at ang maitim na ulap ay nagbabantang mapunit
anomang saglit, pero patuloy sa pagdarasal at pag-iyak ang ama. Naiwan itong
nakaluhod kahit bumagsak na ang ulan. Pagkuwa’y umalis ito, naninikit sa katawan
ang basang kamisadentro. Sa isang iglap, ang kanina pang inip na inip na mga bata
ay dumagsa sa yaman. Sinira ng ulan ang malaking bahagi niyon, pero sa natira sa
kanilang nailigtas, nagsalo-salo sila tulad sa isang piging na alam nilang di nila
mararanasang muli.
Source: Peralta, Romulo N. et al . Panitikang Asyano 9 (Kagamitan ng mag-aaral

sa Filipino). Department of Education-
Ngayong tapos mo nang basahin ang kwento, bigyang-kahulugan mo ang

malalim na salitang ginamit sa akda batay sa denotatibo o konotatibong
kahulugan.
Baitang 9- Filipino
29
ALAMIN
Upang lubos na maunawaan ang akdang pampanitikan na binabasa nararapat
na malalaman mo ang denotatibo at konotatibong kahulugan ng mga salita.
 Denotatibo- literal na kahulugan o kahulugan sa diksyunaryo.

hal. guryon- malaking saranggola.
 Konotatibo- malalim ang kahulugan ng salita o nakatagong kahulugan.
hal. guryon- pangarap o ambisyon
PANUTO: Bigyang- kahulugan nga mga sumusunod na salita o parirala na ginamit sa

akdang “Ang Ama” batay sa denotatibo at konotatibong pagpapakahulugan.
Ngayong tapos mo nang basahin ang ating aralin marahil ay marami ka nang
natutuhan. Naging malinaw na ba sa isipan mo? Magaling!
Baitang 9- Filipino
30
Sige magpatuloy ka sa pagsasanay upang mas higit mong maintindihan ang
paksa. Pag-isipan at saguting mabuti ang susunod na gawain.
SANAYIN
PANUTO: Suriin ang maikling kuwento batay sa: Paksa, Mga tauhan, Pagkakasunod-
sunod ng mga pangyayari, estilo sa pagsulat, awtor at iba pa.
1. Ano ang kadalasang pasalubong ng ama sa kanila?
2. Anong pangyayari ang nakapagpabago sa buhay ng mag-anak?
3. Ano ang kinakatakutan ng mga anak sa kanilang ama?
4. Bakit sinabing “Maaaring lasenggo nga siya at iresponsable, pero tunay

na mahal niya ang bata?” Ipaliwanag at patunayan.
5. Paano nagwakas ang kuwento?
Baitang 9- Filipino
31
Tapos mo na bang sagutan ang pagsasanay? Pagyamanin pa natin ang
iyong kaalaman hinggil sa denotasyon at konotasyon. Simulan mo na.
PANUTO: Bumuo ng isang slogan hinggil sa binasang kwento . Sampung puntos para
sa isasagawang slogan
Magaling! Napakamalikhain ng iyong isipan. Sigurado akong handa ka na

ngayonsa pagsubok upang masukat ang iyong kaalaman sa katatapos na aralin.
Baitang 9- Filipino
32
TAYAHIN
PANUTO: Batay sa pinag-aralang bahagi ng maikling kwento noong nakaraang araw,
pagsunod-sunurin ang mga pangyayari mula sa binasang kuwentong “Ang Ama”.
Ilagay sa loob ng kahon ang iyng kasagutan.
WAKAS
KAKALASAN
KASUKDULAN
TUNGGALIAN
SULIRANIN
SAGLIT NA
KASIGLAHAN
SIMULA
Tapos mo na bang sagutin ang pagsubok? Magaling! Bago ka magpatuloy

sa susunod na aralin, ipawasto sa guro ang mga nasagutan sa araling ito.
Baitang 9- Filipino
33
JUNIOR HIGH SCHOOL
Baitang 9
Unang Kwarter
SANAYAN SA FILIPINO
Ikalawang Linggo-Aralin 1
Panitikang Asyano

Baitang Baitang
9- Filipino
9- Filipino
Kompetensi:
Kompetensi:
naihahambing
naihahambing
ang ilangang
piling
ilang
pangyayari
piling pangyayari
sa napanood
sa napanood
na telenobela sa ilang sa13
na telenobela ilang piling
piling kaganapan
kaganapan sasa
lipunang
lipunangAsyano
Asyanosasa
kasalukuyan
kasalukuyan (Koda:
(Koda:F9PD-Ia-b-39);
F9PD-Ia-b-39);nasusuri
nasusuri
ang
ang mga
mga pangyayari,
pangyayari,
at ang
at kaugnayan
ang kaugnayan nito nito
sa kasalukuyan
sa kasalukuyansa lipunang
sa lipunang
Asyano
Asyano
batay
batay
sa napakinggang
sa napakinggang
akda (Koda: F9PN-
akda (Koda:
Ia-b-39
F9PN-Ia-b-39
); at nabubuo); atang
nabubuo
sarilingang
paghatol
sarilingopaghatol
pagmamatuwid
o pagmamatuwid
sa mga ideyang
sa mganakapaloob
ideyang sa akda
nakapaloob
(Koda:
sa F9PB-Ia-b-39
akda (Koda: F9PB-Ia-b-39 , matutuhan ang napagsusunod-sunod ang mga
pangyayari gamit ang pang-angkop na mga pang-ugnay (Koda F9WG-la-b-41).
Sanayan sa Filipino
Panitikang Asyano
Unang Edisyon, 2020


Iloilo.


Cajurao

Lay-out Artist: Cheno S. Pollan

Palaguayan

Ruben S. Libutaque, Lilibeth E. Larupay, Marites C. Capilitan
Baitang 9- Filipino
Kompetensi: naihahambing ang ilang piling pangyayari sa napanood na telenobela sa14
ilang piling
kaganapan sa lipunang Asyano sa kasalukuyan (Koda: F9PD-Ia-b-39); nasusuri ang mga pangyayari,
at ang kaugnayan nito sa kasalukuyan sa lipunang Asyano batay sa napakinggang akda (Koda: F9PN-
Ia-b-39 ); at nabubuo ang sariling paghatol o pagmamatuwid sa mga ideyang nakapaloob sa akda
(Koda: F9PB-Ia-b-39
Paunang Salita

ng K to 12.

kalagayan.

Para sa mag-aaral:

Baitang 9- Filipino
Kompetensi: naihahambing ang ilang piling pangyayari sa napanood na
telenobela sa ilang piling kaganapan sa lipunang Asyano sa kasalukuyan
(Koda: F9PD-Ia-b-39); nasusuri ang mga pangyayari, at ang kaugnayan
nito sa kasalukuyan sa lipunang Asyano batay sa napakinggang akda
(Koda: F9PN-Ia-b-39 ); at nabubuo ang sariling paghatol o
pagmamatuwid sa mga ideyang nakapaloob sa akda (Koda: F9PB-Ia-b-
39
IKATLONG ARAW

Kumusta ka na?
Ilan na ring paksa ang nabasa mo at natitiyak ko na marami ka na ring natutuhan

sa mga sanayan na inilaan para sa iyo. Nasagot mo bang lahat ang mga tanong?
Sana’y naibigan mo ang mga kuwento. Kung nagustuhan mo ang mga iyon, mas lalong
magugustuhan mo ang inihanda kong babasahin ngayon.
Sa sanayang ito, inaasahang matatamo ang mga sumusunod na

layunin:naihahambing ang ilang piling pangyayari sa napanood na telenobela sa ilang
piling kaganapan sa lipunang Asyano sa kasalukuyan (Koda: F9PD-Ia-b-39); nasusuri
ang mga pangyayari, at ang kaugnayan nito sa kasalukuyan sa lipunang Asyano batay
sa napakinggang akda (Koda: F9PN-Ia-b-39 ); at nabubuo ang sariling paghatol o
pagmamatuwid sa mga ideyang nakapaloob sa akda (Koda: F9PB-Ia-b-39) .
Handa ka na ba? Simulan mo na!
TUKLASIN
PANUTO: Suriin nang mabuti ang larawan at sagutin ang mga hinandang katanungan
hinggil dito.
1. Ano ang nakikita ninyo sa larawan?

________________________________________________________________
________________________________________________________________
Baitang 9- Filipino
telenobela sa ilang piling kaganapan sa lipunang Asyano sa kasalukuyan 22
39
2. Ano sa tingin ninyo ang kwento na mabubuo ninyo sa dalawang larawang ito?
________________________________________________________________
________________________________________________________________
Ang pagsasakripisyo ng mga ama bilang haligi ng tahanan ang patunay ng

kanilang pagmamahal para sa kanilang pamilya. Narito ang isang halimbawa ng kwento
ng pagsasakripisyo ng isang magulang para sa kanyang anak. Basahin at suriin ang
mga pangyayari, at ang kaugnayan nito sa kasalukuyan sa lipunang Asyano. Simulan
mo na.
GAWIN AT SURIIN
PANUTO: Basahin at unawain ang kwentong Laptop.
Laptop
Si Jake ay anak ng isang businessman at lumaki

lamang sa kanyang ina, minsan mang umuwi ang
kanyang ama ay negosyo pa rin ang inaautupag nito.
Sa 20 taon niya sa kanyang buhay, puro hinanakit
ang nasa puso niya dahilan sa mga pangakong napako
at hindi niya maintindihan ang ginagawa ng kanyang
ama para sa kanila. Isang araw ay nagulat siyang nasa
bahay ang kanyang ama dahil daw sa nawalan ito ng
trabaho. Habang naghahapunan sila ay pinilit ni Jake ang kanyang ama na ibili siya
nito ng laptop ngunit tumanggi ito sa anak. Umalis si Jake dahil sa tampo at hindi
sya nagpakita ng ilang araw sa kanila ngunit isang araw habang siya ay nasa klase
ay may natanggap itong tawag, emergency daw ito.Agad siyang umuwi at sa pag-
uwi niya ng kanilang bahay ay nadatnan niya ang kanyang ama – wala ng buhay.
Ito pala ay may sakit na cancer stage 3. Nakita niya ang laptop na pinabili niya sa
kanyang ama na may nakasulat “anak, mahal na mahal na mahal na mahal kita-
daddy”.
- mula sa https://www.youtube.com/watch?v=imx07WjmWko
Binasa mo bang mabuti ang akda? Naunawaan mo ba ito? Natandaan mo ba

ang mahahalagang detalye at pangyayari sa akda? Kung gayon, handa ka na para
sagutin ang susunod na gawain.
Baitang 9- Filipino
(Koda: F9PD-Ia-b-39); nasusuri ang mga pangyayari, at ang kaugnayan 23
39
ALAMIN
Sagutin ang sumusunod na katanungan:
1. Sino ang pangunahing tauhan? Pantulong na tauhan?
2. Saan ang tagpuan ng kuwento?
3. Paano nagsimula ang kuwento?
4. Ano ang naging suliranin/ tunggalian ng kuwento?
5. Saang bahagi ang kasukdulan?
6. Paano nagtapos ang kuwento?
Baitang 9- Filipino
telenobela sa ilang piling kaganapan sa lipunang Asyano sa kasalukuyan 24
39
Dahil sa di matatawarang halaga ng ama sa ating buhay, dahil sa pagiging
haligi nila sa ating tahanan, at dahil sa pagiging maaasahan nila sa panahon ng
bagabag, marapat lamang na mabatid natin ang iba’t ibang anggulo ng kanilang
pagkatao. Sila ang padre de pamilya-ang ating mga ama.
Tiyak kong handa ka na sa susunod na gawain. Naantig ka ba sa binasa
mong kwento? Madali mo lang nasagutan ang mga katanungan diba? Kung gayun
handa ka na sa susunod na pagsasanay. Simulan mo na.
SANAYIN
Pagsasanay 1
PANUTO: Suriin ang bawat pahayag. Anong imahe o katangian ng isang ama ang
iyong nakikita?
1. “Magtatapos ka ng pag-aaral kahit na anong mangyari. Ayokong matulad ka

sa akin,habambuhay na magbubukid.”
2. “Kaunting hinahon, Anak. Ituring mo na lamang na lumaki ang kaanak ng

buwaya sa ilog.”
3. “ Magsikap ka. Tumayo ka sa sarili mong mga paa. Huwag kang aasa sa kahit
na kanino.”
4. “Umalis ka sa harapan ko! Nasan ang kinita mo? Ibigay mo sa ‘kin. Bilisan mo!
Kundi tatamaan ka sa ‘kin.”
Baitang 9- Filipino
25
39
5. “Pag sinabi kong hindi, hindi! Hwag ka nang magpumilit pa. Sumunod ka sa pasya
ko.”
Pagsasanay 2
PANUTO: Ilagay ang sarili sa dalawang magkaibang paninindigan tungkol sa iisang
isyu. Pangatwiranan ang dalawang sumusunod na pananaw sa loob ng tatlo
hanggang apat na pangungusap.
Unang Paninindigan: Tama man o mali ang kanilang ikinikilos at sinasabi, dapat
nating sundin ang ating mga magulang sa lahat ng pagkakataon sapagkat...
Ikalawang Paninindigan: Hindi sa lahat ng pagkakataon ay dapat sundin ang mga

magulang lalung-lalo na kung...
Baitang 9- Filipino
26
39
Ang pagsunod sa iyong mga magulang ay hindi lamang magsasanggalang sa
iyong “buhay ngayon.” Magbibigay rin ito sa iyo ng tinatawag na “tunay na buhay,” ang
buhay na “darating.” (1 Timoteo 4:8; 6:19)
Nasagutan mo ba ang lahat ng pagsasanay? Madali lang hindi ba? Sa susunod na

gawain, pagyamanin natin ang iyong pag-unawa at kaalaman. Simulan mo na.
SANAYIN
PANUTO: Ihambing ang ilang piling pangyayari sa napanood na telenobela (Ang
Probinsyano Episode 156 https://www.youtube.com/watch?v=eCug4DpSva8)
/alin mang telenobela o nasaksihan o naranasan sa mga piling kaganapan sa lipunan.
Maglahad ng isang pangyayari.
Tapos mo na bang sagutan? Magaling! Maaari ka nang dumako sa

susunod na gawain.
Baitang 9- Filipino
27
39
TAYAHIN
Naaalala mo pa ba ang kwentong “Ang Ama” ng Singapore? Paghambingin

ang kwentong “Laptop at “Ang Ama” . Bumuo ng sariling paghatol o pagmamatuwid sa
mga ideyang nakapaloob sa akda. Ano ang masasabi mo hinggil dito? Tandaan ang
elemento ng maikling kwento sa pagbuo ng paghatol.
Ano ang iyong nadama pagkatapos mong isagawa ang gawain? Higit bang
lumalim ang iyong pagpapahalaga sa iyong magulang? Binabati kita! tapos mo nang
sagutin ang mga pagsubok. Oras naman ngayon upang linangin mo ang iyong pag-
unawa sa gramatika. Bago ka magpatuloy, ipawasto mo sa guro ang mga nasagutan sa
araling ito.
Baitang 9- Filipino
Kompetensi: naihahambing ang ilang piling pangyayari sa napanood na 28
39
IKAAPAT NA ARAW
Aralin 1.1 PANGATNIG

Oras naman ngayon upang linangin mo ang iyong pag-unawa sa gramatika. Sa
araling ito inaasahang matutuhan ang napagsusunod-sunod ang mga pangyayari
gamit ang pang-angkop na mga pang-ugnay (Koda F9WG-la-b-41).
Handa ka na ba?
Halika’t ating linangin ang iyong kaalaman at kasanayan sa larangan ng

gramatika.
TUKLASIN
Panuto: Basahin ang mga pangungusap. Suriin ito.
1. Tinuyo ng nagdadalamhating ama ang kaniyang mga luha at saka tumayo.
2. Umuwi ang ama na masamang masama ang timpla dahil sa nasisante sa trabaho.
Tanong:
1. Mayroon ba kayong nakikita o napapansin na kataga o salita na nag-uugnay?
2. Ano ang tawag sa mga salitang ito?
Tama! Ang tawag natin dito ay pangatnig. Narito ang ilang haimbawa ng pangatnig:
Subalit datapwat ngunit samantala saka
Kaya dahil sa sa wakas sa lahat ng ito kung gayon
Magaling! Subukin nga natin ang iyong kagalingan sa pangatnig.
Panuto: Ikahon ang pangatnig sa bawat pangungusap.
1. Mabigat ang trapiko kaya nahuli ako sa klase.
2. Naglilinis siya ng silid habang nakikinig siya sa radyo.
3. Magbabasa ako ng aklat o manonood ako ng telebisyon.
4. Hindi kumikibo si Mario kapag malapit si Anna sa kanya.
5. Huwag mo siyang tularan sapagkat masama ang ginagawa niya.

Baitang 9- Filipino
Kompetensi: matutuhan ang napagsusunod-sunod ang mga pangyayari gamit ang 29
pang-angkop na mga pang-ugnay (Koda F9WG-la-b-41).
Mahusay! Ngayon handa ka nang sagutan ang mga gawaing inilaan sa iyo.
Simulan mo na.
GAWIN AT SURIIN
Tandaan:
Tinatawag na pangatnig ang mga kataga o lipon ng mga salitang nag-uugnay sa
dalawang salita, parirala sa kapwa parirala at sugnay sa kapwa sugnay upang
maipakita ang dalawa o higit pang kaisipan sa loob ng pangungusap.
Bago ka dumako sa aralin sa araw na ito ay gawin mo muna ang unang gawain
at suriin ang mga pangungusap nang mabuti. Simulan mo na!
Panuto: Ikahon ang pangatnig sa bawat pangungusap.
1. Mabigat ang trapiko kaya nahuli ako sa klase.

2. Naglilinis siya ng silid habang nakikinig siya sa radyo.
3. Magbabasa ako ng aklat o manonood ako ng telebisyon.
4. Hindi kumikibo si Mario kapag malapit si Anna sa kanya.
5. Huwag mo siyang tularan sapagkat masama ang ginagawa niya.
6. Sasabay sana ako kay Maricar pauwi subalit nakaalis na pala siya.
7. Hindi pumasok sa paaralan si Nelia dahil sumakit ang kanyang ngipin.
8. Hindi siya matipid sa pagkain palibhasa marami ang perang baon niya.
9. Uuwi ako nang maaga para matulungan ko si Nanay sa mga gawaing bahay.
10. Naghintay si Nanay sa sala hanggang dumating si Tatay mula sa opisina.
11. Nagmadaling pumunta si Ted sa istasyon ngunit hindi niya naabutan ang tren.
12. Lalabhan ko ang damit ni Ariel at paplantsahin ko ang uniporme ni Alicia.
13. Mag-aaral ako nang mabuti upang mataas ang makuha kong marka sa
pagsusulit.
14. Si Ate Rita ay bumili ng sariwang gulay at mga hinog na mangga sa palengke.
15. Si Tatay o si Kuya Martin ang susundo sa inyo sa paaralan mamayang hapon.
16. Dapat sabihin ko sa kanya ang katotohanan ngunit ayaw kong magalit siya sa
akin.
Baitang 9- Filipino
17. Si Janice ang kakanta dahil siya ang pinakamagaling na mang-aawit sa klase
natin.
18. Hindi niya makuha ang tamang sagot bagama't nakinig siya sa sinabi ng guro.
19. Gusto nilang maglaro sa palaruan pero pinagbawalan silang lumabas ng
bahay.
20. Sumali sa paligsahan si Danilo kahit sinabi nila na wala siyang pag-asang
manalo.
-https://samutsamot.com/2013/03/07/pangatnig-worksheets-part-1/
Mahusay! Natitiyak ko ngayong handing-handa ka na sa susunod na gawain.

Alamin mong lalo ang kalikasan ng “pangatnig”. Simulan mo na.
ALAMIN
Ano ang Pangatnig? Tinatawag na pangatnig ang mga kataga o lipon ng

mga salitang nag-uugnay sa dalawang salita, parirala sa kapwa parirala at sugnay sa
kapwa sugnay upang maipakita ang dalawa o higit pang kaisipan sa loob ng
pangungusap. Ang pangatnig ay ginagamit din sa mga pangungusap na tambalan,
hugnayan at langkapan. Ito ay nahahati sa dalawang pangkat :
1. Pangatnig na nag-uugnay sa magkatimbang na yunit. (o, ni, maging, at, ‘t,
ngunit, kundi) - pinagbubuklod ang kaisipang pinag-uugnay
Halimbawa: Nakakuha ako ng tubig at tinapay.
Nakatulog ako’t nakapahinga.
Mangongopya ka ba o makikipagkwentuhan ka na lamang?
(ngunit, subalit, datapwat, bagamat, pero) – pangatnig na panalungat;

sinasalungat ng ikalawang kaisipan ang ipinahahayag ng nauuna.
Halimbawa: Matalino si Villar subalit maraming isyung naglalabasan

kaugnay sa kanya. Mabait siya pero istrikto.
2. Pangatnig na nag-uugnay sa di-magkatimbang na yunit. (kung, kapag, pag)

Halimbawa: Iboboto ko siya kung wala nang ibang tatakbo na kasintalino niya.
- nagpapakilala ng sanhi o dahilan - (dahil sa, sapagkat, palibhasa)
Halimbawa: Maraming isyung naglalabasan kaugnay sa ilang politiko,

palibhasa malapit na naman ang eleksyon.
Baitang 9- Filipino
pangatnig na panlinaw - (kaya, kung gayon, sana)
Halimbawa: Wala raw siyang kasalanan kaya humarap pa rin siya sa
media.
Mga uri ng pangatnig:
1. Pamukod - ginagamit sa pagbukod o pagtatangi, gaya ng: o, ni, maging, at man.
Halimbawa:
a. Ikaw man o ako ay hindi maghahangad na siya ay mabigo.
b. Batid ko ang pagkapanalo ng ating grupo kung si Roger man ang piliing
lider natin.
c. Walang diprensiya sa akin maging si Jose ang magwagi sa paligsahan.
d. Ni sermunan ni saktan ay hindi ko ginagawa sa aking anak.
2. Panubali - nagsasabi ito ng pag-aalinlangan, gaya ng: kung, kapag, pag, sakali,
disin sana.
Halimbawa:
a. Kung uulan, hindi matutuloy ang ating palatuntunan.
b. Hindi tayo matutuloy sa sine kapag hindi umuwi nang maaga ang
tatay.
c. Pag umulan, hindi makakapunta rito si Boyet.
d. Hindi tayo makakahuli ng maraming isda sakaling lumitaw ang
buwan.
3. Paninsay - kapag sinasalungat ng unang bahagi ng pangungusap ang ikalawang
bahagi nito. Gaya ng: ngunit, datapwat, subalit, bagaman, samantala,
kahiman, kahit.
Halimbawa:
a. Nakatakda siyang umani ng tagumpay kahit (kahit na) maraming
naninira sa kanya.
b. Nakatapos si Ramon ng medisina bagaman tindera lang sa
palengke ang kanyang ina.
c. Nanalo pa ring musa si Rosa datapwat may mga kaibigang bomoto
sa kalaban niya.
d. Maganda nga ang kaibigan mo ngunit suplada naman.
4. Pananhi - nagbibigay ito ng dahilan o katuwiran para sa pagkaganap ng kilos.
Ang mga ito ay: dahil sa, sanhi sa, sapagkat, mangyari.
Halimbawa:
a. Namaos siya dahil sa matagal na pagtatalumpati.
b. Sanhi sa init ng panahon kaya siya nilagnat.
c. Umapaw ang ilog sapagkat walang tigil ang ulan.
d. Nahilo si Anna mangyari ay ikot siya nang ikot.
Baitang 9- Filipino
5. Panapos - nagsasabi ito ng nalalapit na katapusan ng pagsasalita, gaya ng:
upang, sa lahat ng ito, sa di-kawasa, sa wakas, at sa bagay na ito.
Halimbawa:
a. Sa di-kawasa, ang pulong ay tinapos na.
b. Makukuha ko na rin sa wakas ang inaasam kong promosyon sa
trabaho.
c. Sa lahat ng ito, dapat tayong magkaisa.
d. Sa bagay na ito, nasa ating mga kamay na ang paghuhusga.
6. Panlinaw - ginagamit ito upang ipaliwanag ang bahagi o kabuuan ng isang

banggit.
Halimbawa:
a. Nagkasundo na ang mag-asawa, kung gayon magsasama na silang
muli.
b. Nahuli na ang tunay na maysala kaya makakawala na si Berto.
7. Panimbang - ginagamit sa paghahayag ng karagdagang impormasyon at

kaisipan, gaya ng: at - saka, pati, kaya, anupa’t.
Halimbawa:
a. Sina Jose at Pedro ay nagtungo sa bukid.
b. Pati ang gamit ng iba ay kanyang iniligtas.
c. Anupa't pinagbuti niya ang kanyang pag-aaral para makaahon sa
kahirapan.
d. Nagtanim siya ng upo at saka patola.
8. Pamanggit - gumagaya o nagsasabi lamang ng iba, tulad ng: daw, raw, sa
ganang akin/iyo, di umano.
Halimabawa:
a. Sa ganang akin, ang iyong plano ay mahusay.
b. Siya raw ang hari ng sablay.
c. Di umano, mahusay umawit si Blanca.
d. Masisipag daw ang mga taga-Ilokos.
9. Panulad - tumutulad ng mga pangyayari o gawa, tulad ng: kung sino…siyang,
kung ano…siya rin, kung gaano…siya rin.
Halimbawa:
a. Kung ano ang mga nangyayari noon, siya ring mangyayari ngayon
b. Kung sino ang unang tumakbo, siyang mananalo.
c. Kung gaano ang iyong itinulong, siya ring ibibigay sa iyo.
Source: Arrogante, Jose A. Retotika Masining na

Pagpapahayag. Mandaluyong City: National Book Store, 2007.
33
Baitang 9- Filipino
Kompetensi: matutuhan ang napagsusunod-sunod ang mga pangyayari gamit ang
Alamin mo ngayon ang kagalingan mo sa pag-unawa sa pangatnig.
PANUTO: Salungguhitan ang tamang pangatnig sa loob ng panaklong.
1. Magsipilyo nang tatlong beses sa isang araw (ngunit, upang, dahil) maiwasan
masira ang mga ngipin.
2. (Dahil, Subalit, Kaya) hindi ka kumain ng almusal, wala kang enerhiya para
maglaro ngayong umaga.
3. Inaantok ka pa (habang, bago, kasi) hatinggabi ka na natulog kagabi.
4. Kumakanta sila ng \Lupang Hinirang" (hanggang, habang, parang) itinataas ang

watawat ng Pilipinas.
5. Magdasal muna tayo (bago, kaya, at) tayo kumain ng hapunan.
6. Matutuloy ang camping natin (at, subalit, kung) hindi masama ang panahon bukas.
7. Tumatahol ang mga aso (kapag, ngunit, hanggang) may taong kumakatok sa pinto.
8. Ano ang kulay ng sasakyan ninyo, pula (at, o, pero) puti?
9. Mahilig siya magbasa ng aklat (at, upang, sapagkat) magsulat ng maiikling

kuwento.
10. Naglalaro ang anak niya sa labas (pero, para, habang) may kinakausap siya sa
telepono.

Sukatin natin ngayon kung gaano kalalim ang iyong natamong pagkatuto sa
pangatnig sa pamamagitan nang susunod na mga gawain.
Tandaan ang gamit ng bawat transitional devices o mga pangatnig para sa higit
na pag-unawa’t pagkatuto.
Ngayong tapos mo nang basahin ang ating aralin marahil ay marami ka nang
natutuhan. Naging malinaw na ba sa isipan mo? Sabi ko nga eh, tutulungan ka ng
modyul na ito. Sige magpatuloy sa pagsagot upang mas higit mong maintindihan ang
tungkol sa paksa. Pag-isipan at saguting mabuti.
Baitang 9- Filipino
SANAYIN
Pagsasanay 1.
PANUTO: Piliin sa loob ng panaklong ang angkop na pangatnig upang mabuo
ang pahayag.
1. Lubusan niyang ikinalungkot ang trahedyang naganap sa Bohol at Cebu,
(kaya, sa lahat ng ito) hindi niya lubos maisip kung paano niya ito haharapin.
2. (Datapwat, subalit) nasasabi niyang siya’y nakakaraos sa buhay, (subalit,

kaya) hindi pa rin maipagkakaila ang lungkot na kaniyang nararamdaman.
3. Siya’y nahimasmasan (sa wakas, saka) naisip niyang dapat siyang

magpatuloy sa buhay.
4. Napakarami na niyang napagtagumpayang problema (kaya, sa lahat ng

ito), hindi na niya alintana ang mga darating pa.
5. Hindi na niya itutuloy ang kaniyang pagpunta sa ibang bansa, (kung gayon,
kaya) mapipilitan siyang maghanap na lamang ng trabaho malapit sa
kaniyang pamilya.

Pagsasanay 2.
PANUTO: Bumuo ng tig-isang pangungusap sa bawat pangatnig. Siguraduhing
may kinalaman sa kuwentong “Ang Ama” ang mga pangungusap na bubuuin. Isulat ang
sagot sa loob ng kahon.
1. subalit-
2. datapawat-
3. ngunit-
Baitang 9- Filipino
4. samanatala-
5. saka-
6. kaya-
7. dahil sa-
8. sa wakas-
9. sa lahat ng ito-
10. kung gayon-

Ngayon tapos mo nang sagutin ang pagsasanay, Pagyamanin pa nating lalo ang
iyong kaalaman hinggil sa pangatnig.
Baitang 9- Filipino
pang-angkop na mga pang-ugnay (Koda F9WG-la-b-41). 36
PANUTO: Sariwain mo sa iyong isipan ang lahat ng kabutihang nagawa ng iyong

sariling ama mula nang ika'y magkamalay. Ilahad mo ang lahat ng ito sa iyong
gagawing sulat. Huwag mag-alinlangan sa iyong gagawin yamang isa itong gawaing
nagpapakita ng pagtanaw ng utang na loob sa isang nag-aruga't patuloy na
nagmamahal sa iyo nang walang kapalit. Tandaan sa pagsulat ng liham, gumamit ng
higit sa 5 pangatnig at huwag kaligtaan ang bahagi ng liham.
Tapos mo na bang sagutan ang pagsasanay? Batid kong handa ka na ngayon

sa huling gawain na inilaan sa iyo upang masukat ang iyong kaalaman sa katatapos na
aralin.
Baitang 9- Filipino
TAYAHIN
A. PANUTO:
Punan ng angkop na pangatnig ang mga patlang upang mabuo ang kaisipan
ng kuwento.
Krus
Isang gabi, maliwanag ang buwan, naisipan ni Brinth na mag-ensayo ng diving
para sa isang tryout bilang paghahanda sa SEA Games. _______________ nga
mayaman, sunod ang kaniyang layaw sa anumang gustuhin niya. _____________
kakulangan ng oras sa umaga dulot ng paglalakwatsa, naisip niya sa gabi na lamang
siya mag-eensayo. Alam niyang kahit hindi siya mag ensayo, matatanggap pa rin siya
________________matalik na kaibigan ng kaniyang ama ang Chairman ng Philippine
Sports Commission. Pagod siya sa buong araw nap ag-aaral
___________________pursigido siyang dapat mapanalunan ang kampeonato.
Patay ang lahat ng ilaw sa paligid ng paaralan. Ang tanging tumatanglaw

lamang ay ang isang ilaw sa covered court at ang maliwanag na sinag ng buwan.
________________, habang siya’y nakatayo sa springboard ng pool na may

taas na tatlumpung talampakan, dahan-dahan niyang itinaas ang kaniyang dalawang
kamay, ________________ umaayos nang nakadipa bilang paghahanda sa pagtalon.
_______________ biglang nagbrownout. Ang sinang na lamang ng buwan na nasa
kaniyang likuran ang tanging tumatanglaw sa kaniya. ________________ na lamang
ang kaniyang pagkabigla nang kaniyang makita ang larawan ng krus sa kaniyang
harapan. Siya’y lumuhod sa kinatatayuang spring board at umusal.
“Panginoon, kung ito’y isang pahiwatig na ako’y dapat magbago sa aking

kapalaluan, patawarin N’yo po ako. Taos-puso po akong lumuluhod sa inyong harapan
at nagsusumamo na patawarin N’yo po sana ako.”
Patuloy na humagulgol si Brinth at ‘di namalayang bumalik ang kuryente. Siya pa

rin ay nakaluhod at nakayuko nang biglang umilaw ang paligid.
Nang kaniyang ibuka ang mga mata, doon lamang niya nakita na wala palang
tubig ang pool kung saan siya dapat tumalon kanina bago namatay ang mga ilaw.
-Source: Peralta, Romulo N. et al . Panitikang Asyano 9 (Kagamitan ng mag-

aaral sa Filipino). Department of Education-
Baitang 9- Filipino
B. PANUTO:
Pagsunod-sunorin ang mga pangyayari batay sa hinihinging impormasyon at
gamitin ang pangatnig bilang pang-ugnay upang mabuo ang kuwentong “Ang
Ama”.
Source: Baitang 9.IEMI Building, 2356 Revellin St., Sya. Ana Manila.
Magaling! Damang-dama kong napalalim na ang iyong pagpapahalag sa mga

ama lalong-lalo na sa iyong sariling ama. Ang mga isinagawang gawain at naging
lunsarang akdang pampanitikan mula sa Timog-Silangang Asya na maikling kuwentong
“Ang Ama” mula sa Singapore.
Batid ko na napalalim na rin ang iyong pag-unawa’t pagkatuto sa mga transitional
devices o mga salitang nag-uugnay sa mga pan gungusap. Binabati kita sa iyong
pagpupursige.
39
Baitang 9- Filipino
JUNIOR HIGH SCHOOL
Baitang 9
Unang Kwarter
SANAYAN SA FILIPINO
Ikatlong Linggo- Aralin 2
Panitikang Asyano

Baitang 9- Filipino
Kompetensi: nauuri ang mga tiyak na bahagi ng akdang nagpapakita ng katotohanan,
kabutihan at kagandahan (Koda F9PN-Ic-d-40) ; nasusuri ang tunggaliang tao vs sarili sa
Baitang 9- Filipino
binasang nobela
Kompetensi: (Koda F9PB-Ic-d-40)
matutuhan ; at nabibigyan
ang napagsusunod-sunod ng sariling
ang mga interpretasyon
pangyayari gamit ang ang mga
pahiwatig
pang-angkop nanaginamit sa akda(Koda
mga pang-ugnay (KodaF9WG-la-b-41).
F9PT-Ic-d-40), nasuri ninyo ang napanood na
teleseryeng Asyano batay sa itinakdang pamantayan (F9PD-Ic-d-40), naisulat ang isang
pangyayari na nagpapakita ng tunggaliang “tao vs. sarili” (F9PU-Ic-d-42) at nagamit ang mga
pahayag na ginagamit sa pagbibigay-opinyon (sa tingin/ akala/ pahayag/ ko, iba pa). F9WG-
Ic-d-42
Sanayan sa Filipino
Panitikang Asyano
Unang Edisyon, 2020


Iloilo.


Cajurao


Palaguayan

Baitang 9- Filipino
Kompetensi: nauuri ang mga tiyak na bahagi ng akdang nagpapakita ng katotohanan, kabutihan at
kagandahan (Koda F9PN-Ic-d-40) ; nasusuri ang tunggaliang tao vs sarili sa binasang nobela (Koda F9PB-
Ic-d-40) ; at nabibigyan ng sariling interpretasyon ang mga pahiwatig na ginamit sa akda (Koda F9PT-Ic-
d-40), nasuri ninyo ang napanood na teleseryeng Asyano batay sa itinakdang pamantayan (F9PD-Ic-d-40),
naisulat ang isang pangyayari na nagpapakita ng tunggaliang “tao vs. sarili” (F9PU-Ic-d-42) at nagamit
ang mga pahayag na ginagamit sa pagbibigay-opinyon (sa tingin/ akala/ pahayag/ ko, iba pa). F9WG-Ic-d-
42
Paunang Salita

ng K to 12.

kalagayan.

Para sa mag-aaral:

Baitang 9- Filipino
Kompetensi: nauuri ang mga tiyak na bahagi ng akdang nagpapakita ng katotohanan, kabutihan at
kagandahan (Koda F9PN-Ic-d-40) ; nasusuri ang tunggaliang tao vs sarili sa binasang nobela (Koda F9PB-
Ic-d-40) ; at nabibigyan ng sariling interpretasyon ang mga pahiwatig na ginamit sa akda (Koda F9PT-Ic-
d-40), nasuri ninyo ang napanood na teleseryeng Asyano batay sa itinakdang pamantayan (F9PD-Ic-d-40),
naisulat ang isang pangyayari na nagpapakita ng tunggaliang “tao vs. sarili” (F9PU-Ic-d-42) at nagamit
ang mga pahayag na ginagamit sa pagbibigay-opinyon (sa tingin/ akala/ pahayag/ ko, iba pa). F9WG-Ic-d-
42
UNANG ARAW
Aralin 1.2 NOBELA

Ngayong tapos mo nang pasukin ang mundo ng Maikling Kuwento ay panahon na

upang dumako naman tayo sa susunod na aralin – ang NOBELA.
Sa mga akdang pampanitikan o sa anyong tuluyang panitikan, sinasabing ang nobela

na yata ang pinakamakulay, pinakamayaman, at pinakamakabuluhan. Sa nobela
natutunghayan ang iba’t ibang takbo ng buhay ng tao. Kaya naman, naniniwala akong
magiging makulay at makabuluhan din ang iyong magiging paglalakbay patungo sa pagkatuto
ng araling ito.
Sa araling ito, inaasahang matututunan mo ang mga sumusunod na layunin:

nauuri ang mga tiyak na bahagi ng akdang nagpapakita ng katotohanan, kabutihan at
kagandahan (Koda F9PN-Ic-d-40) ; nasusuri ang tunggaliang tao vs sarili sa binasang nobela
(Koda F9PB-Ic-d-40) ; at nabibigyan ng sariling interpretasyon ang mga pahiwatig na ginamit
sa akda (Koda F9PT-Ic-d-40).
TUKLASIN
Panuto: Tingnan mabuti ang larawan at sagutin ang mga katanungan hinggil dito.
Tanong:
1. Ano ang nakikita sa larawan?
___________________________________________________________
Baitang 9- Filipino
Kompetensi: nauuri ang mga tiyak na bahagi ng akdang nagpapakita ng 40
katotohanan, kabutihan at kagandahan (Koda F9PN-Ic-d-40) ; nasusuri ang
tunggaliang tao vs sarili sa binasang nobela (Koda F9PB-Ic-d-40) ; at
nabibigyan ng sariling interpretasyon ang mga pahiwatig na ginamit sa akda
(Koda F9PT-Ic-d-40).
2. Nakakita ka na ba ng ganitong kalagayan sa Pilipinas?Ilarawan ito.
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
3. Ano ang sinisimbolo ng lugar na ito?
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
Isang hamon para mga nakatira sa tabing estero, ilog at dagat ang panganib na
manirahan sa tabing estero katulad ng Estero Dela Reina dahil sobra sobra na ang buhos ng
ulan at tumataas na ang mga daanan ng tubig (waterways). May dahilan nga ang pamahalaan
para ilikas ang mga residente ng mga daanan ng tubig, ngunit may dahilan din ang ISF’s na
masakit na lisanin nila ang kanilang tirahan. Mas nanaisin pa nila na manirahan sa panganib
na lugar pero buo ang kanilang pamilya.
Dagdag na Kaalaman:
Ang Pilipinas ay tinatawag ding “Perlas ng Silangan.” Ang bansang ay nahahati sa

tatlong malalaking pangkat ng mga pulo—ang Luzon, Visayas, at Mindanao.
Ang kaugalian at kultura ng bansang ito ay mayaman din dahil sa paghahalo-halo ng
mga kultura at paniniwala ng mga bansang sumakop dito. Isa sa kahanga-hangang kaugalian
ng mga Pilipino ang mahigpit na samahan o pagkakabuklod ng magkakapamilya. Ang ugaling
ito lalo pang nagpaningning sa kagandahan ng bansa dahil nakikilala ang mga Pilipino bilang
mababait at mapagmahal sa pamilya.
Ang natatanging ugaling ito ng mga Pilipino ang siya mong makikita ngayon sa
nobelang iyong babasahin. Simulan mo na.
Baitang 9- Filipino
GAWIN AT SURIIN
PANUTO: Sagutin ang kasunod na tanong batay sa iyong sariling ideya o opinyon. Maaaring
ikaw ay may wastong kaalaman na patungkol dito o maaaring wala pa, ngunit lubos na
hinihikayat na isulat mo ang anumang ideyang mayroon ka sa mga tanong na ito.
1. Ano ang pangunahing layunin ng nobela?

Paano nakatutulong ang nobela sa
paglalahad ng mga pangyayaring may
malaking kaugnayan sa lipunan?
______________________________________
______________________________________
______________________________________
______________________________________
______________________________________
______________________________________
______________________________________
______________________________________
______________________________________
__________
2. Sa gitna ng kinahaharap na pandemiya dulot ng COVID-19 sa buong mundo sa

kasalukuyang panahon, magtala sa ibaba ng mga tiyak na sitwasyon o pangyayari na
nagpapakita ng katotohanan, kabutihan at kagandahan.
KATOTOHANAN
KABUTIHAN
KAGANDAHAN
Baitang 9- Filipino
Ngayon ay dadako na tayo sa panibago mong gawain. Basahin, unawain at
pahalagahan ang kasunod na akda. Tunghayan ang mga pangyayaring magmumulat sa iyong
kamalayan patungkol sa ilang kalagayang panlipunan.
Panuto: Basahin at suriin ang nilalaman ng nobelang pinamagatang “Canal de la Reina” ng

Pilipinas.
BUOD NG CANAL DE LA REINA

Liwayway A. Arceo
MGA TAUHAN:
Pamilyang de Los Angeles - Sila ay isang pamilyang may pagkakaisa at unawaan para
sa isa’t isa. Masasabing isa silang halimbawa ng maayos at halos perpektong
pamilya.
Salvador - Ang padre de pamilya at mabuting asawa ni Caridad. Madalas sumasang-
ayon sa mga desisyon ni Caridad lalo na’t kung sa tingin niya’y ito’y tama at parasa
ikabubuti ng asawa.
Caridad - Isang napakamaunawaing ina sa kanyang pamilya. Isa siyang babaeng may
malakas at matibay na loob.
Leni - Panganay na anak na babae nina Salvador at Caridad. Nagtapos ito ng medisina at
kasalukuyang nag-iinternong doktor. Espesiyalidad nito ang Pediatrics at talaga
namang makikita ang husay ni Leni sa panggagamot. Matalino rin si Leni at
sakatunayan ay siya pa ang nakakuha ng unang pwesto sa Medical Board Exam.
Junior - Huling miyembro ng pamilya. Kasalukuyan itong kumukuha ng kursong
Architecture sa isang unibersidad.
Pamilyang Marcial - Ang pamilyang ito ay puno ng kaguluhan. Wala kasi silang maayos
na komunikasyon. Hindi pinakikinggan ni Nyora Tentay ang kanyang anak na si
Victor at pilit na pinasusunod ito sa kanyang mga nais kahit naay aw naman nito.
Victor – Anak ni Nyora Tentay. Ama ni Gerry at asawa ni Gracia. Sunud-sunuran ito sa
kanyang ina.
Gracia - Asawang hinwalayan ni Victor dahil sa kagustuhan ng inang si Nyora Tentay.
Gerry - Anak nina Victor at Gracia.
Nyora Tentay - Siya ang bumubuhay sa lahat halos ng naninirahan sa Canal de la Reina.
Dahil sa kanyang pagiging usurera, ang kanyang tindahan ay siyang kinukunan ng
pagkain ng lahat ng nakapaligid sa kanya. Simula nang mabyuda siya ay pera na lang
ang kanyang ninanasa sa buhay. Siya ang utangan at ang tubo ay 20% kada buwan.
Ingga – Ang katulong ni Nyora Tentay na madalas niyang minamaltrato.
Baitang 9- Filipino
BUOD:
Binalikan ni Caridad de los Angeles ang lugar kung saan unang namulat ang kanyang
mga mata, ang Canal de la Reina, makalipas ang ilang taon mula nang lisanin niya ito dulot
ng sunog bago sumiklab ang Ikalawang Digmaang Pandaigdig. Ngunit sumikip ang kanyang
dibdib nang maratnang ang lupang noo’y tila paraiso sa kanya ay isa nang larawan ng
kahirapan dahil sa mga iskwater at sa ‘di kanais-nais na tanawin at amoy. Nagtungo siya sa
Canal de la Reina kasama ang asawang si Salvador at ang mga anak na sina Leni at Junior
upang bisitahin ang kanilang lupa na ipinagkatiwala pa ng mga ninuno niya kay Osyong.
Ngunit hindi niya inaasahan na ang lupang ipinamana sa kanya ay ipinagbili ni Osyong sa
usurerang si Nyora Tentay nang mabaon ito sa utang. Sa suliraning ito nag-umpisa ang
pagkakaugnay-ugnay ng mga tauhan sa bawat isa. Ipinapakita lamang na mahalaga ang
lugar sa buhay ng tao. Nagdemanda si Caridad patungkol sa pagmamay-ari ng lupa. Hindi
naman siya inurungan ni Nyora Tentay. Hindi naging hadlang ang kanilang kasarian bilang
babae na maging matigas at malakas ang loob. Si Caridad ay suportado ng kanyang
mapagmahal na pamilya.
Naninindigan sila sa katotohanang maibabalik sa kanila ang lupa sa tulong ni Atty.

Agulto, kahit may kahirapang kalabanin si Nyora tentay dahil pinapakilos nito ang kanyang
pera upang impluwensyahan ang mga opisyal. Nakatulong sa paglutas sa kaso si Gracia, ang
manugang ni Nyora Tentay na minatapobre ng matanda noong naninirahan pa sa kaniya.
Masama ang loob ni Gracia kay Nyora Tentay at kay Victor na kaniyang hiniwalayang asawa.
Nalaman ni Gracia ang tungkol sa kaso nang masabi sa kanya ni Dado, asawa ng yumaong si
Paz na kaibigan niya. Si Paz bago mamatay ay naging pasyente pa ni Leni. Nagkapalagayan
kaagad ng loob si Gracia at ang pamilya ni Caridad, maging ang mga anak na kapwa doktor,
si Gerry at Leni. Simula nang dumating si Caridad sa buhay ni Nyora Tentay ay tila natauhan
na si Ingga sa pagmamalupit sa kanya ng matanda. Nang dumating ang isang napakalakas
na bagyo na tumangay at luminis sa Canal de la Reina at iba pang bahagi ng Kamaynilaan,
nagkaroon ng malaking pagbabago sa buhay ng mga tauhan. Ang tubig dulot ng baha ang
naging dahilan ng pagsibol ng kabutihan. Nang tangayin ang mga tao sa Canal de la Reina
kasama na si Nyora Tentay, inagaw ni Ingga ang mga alahas sa katawan at ang bayong ng
kayamanan ni Nyora Tentay upang makapaghiganti. Kapwa sila nakaligtas sa baha.
Si Ingga ay napunta sa Sampaguita Health Center kung saan siya sinundo ni Junior,
nagboluntaryong sumama sa rescue operation, upang iuwi sa bahay ng mga de los Angeles.
Si Nyora Tentay naman ay napunta sa paaralang-bayan ng Lakandula, at nabaliw nang hindi
makita ang kanyang bayong. Sa kabila ng kasamaan ni Nyora Tentay ay isinauli pa rin ng
pamilya de los Angeles ang bayong ni Nyora Tentay na kinuha ni Ingga. Naroon ang mga
papeles ni Nyora Tentay ngunit nanaig pa rin ang pagiging patas sa puso ng pamilya de los
Angeles. Naibalik na ni Junior ang bayong ngunit hindi pa rin nakakakilala si Nyora Tentay;
kahit si Victor na kaniyang anak ay hindi pa rin niya makilala. Ito ang naging magandang
dahilan ni Victor upang makalapit sa kanyang minamahal na anak, si Gerry na isang
manggagamot. Hindi man espesyalista si Gery sa pag-iisip ay inirekomenda niya ang kanyang
Lola Tentay sa isang kakilalang doktor sa mental hospital. Sa panahong iyon din sa loob ng
klinika ni Gerry muling nagkatagpo si Victor at si Gracia. Nanliit si Victor sapagkat sa kabila ng
Baitang 9- Filipino
pagiging babae ni Gracia ay nagawa nitong itaguyod si Gery sa marangal at marangyang
pamumuhay samantalang siya ay naging sunud-sunuran lamang kay Nyora
Naramdaman ni Victor na gusto na niyang maging responsable at independenteng

lalaki. Hindi maitatanggi na mahal pa rin niya si Gracia kung kaya’t naglakas-loob na siyang
bumukod ng bahay kay Nyora Tentay nang bumalik na sa katinuan ang matanda. Ayaw na
niyang maging alipin ng salapi ng kanyang ina. Napatunayan na sa korte na si Caridad ang
tunay na may-ari ng lupang inaangkin ni Nyora Tentay, sa tulong ng pagtestigo ni Tisya,
asawa ng yumaong si Osyong na naging katuwang sa pagbabantay noon sa lupa. Wala ng
magagawa pa ang matanda kundi tanggapin ang kanyang pagkatalo. Nagbabadya ito ng
mabuting simulain, total ay hindi na pinayagan ang mga iskwater sa Canal de la Reina.
Malinis na talaga ang lugar. Karagdagan sa kagalakan ng pamilya de los Angeles ay ang
pagkamit ni Leni sa unang pwesto ng Medical Board Exam bilang babae at pinakabatang
doktor. Kasama sa pagbati at pagbisita ni Gerry kay Leni ang ama nitong si Victor. Ang
naging wakas ng nobela ay tipikal na hinahanap-hanap ng mga Pilipino na pagsikat ng araw
matapos ang malakas na unos. Nagkasundo na ang pamilya de los Angeles at ang pamilya
Marcial mula nang ikasal ang anak ni Caridad at Salvador na si Leni, at ang anak ni Victor at
Gracia na si Gerry.
Si Junior naman ay pinayagan nang kumuha ng kursong abogasya matapos ang

kasalukuyang kursong arkitektura. Si Ingga ay bumalik na sa kanyang probinsya. Si Nyora
Tentay ay tinanggap na ang pagkatalo. At si Victor at Gracia naman ay nagkakasundo na rin.
Sa Canal de la Reina nangyari ang masalimuot na bagay, ngunit kaloob pa rin na rito
umusbong ang pagbangon at pag-asa sa mas masiglang bukas. Ngunit hindi pa roon
matatapos ang lahat; sapagkat nagbabadya ang pagdedeklara ng Martial Law.
(https://www.slideshare.net/mobile/MinnieRose/canal-de-la-reina-36667968)
Ngayon ay tapos mo nang basahin ang buod ng akda. Nawa’y may napulot kang
gintong aral. Sa susunod na pahina ay ilang mga gawain ang nakatakda mong sagutan. Sa
muli, lubos kang hinihikayat na isulat ang anumang ideyang mayroon ka sa mga tanong na
ito.
Baitang 9- Filipino
Tiyak kong naunawaan mo ang nobelang nabasa. Iyong alamin ang mga
pahiwatig na ginamit sa akda sa pamamagitan ng pagsagot sa susunod gawain.
ALAMIN
PANUTO: Bigyan ng sariling interpretasyon ang ilang mga pahiwatig na ginamit sa nobela.
1. “…ang lupang noo’y tila paraiso sa kanya ay isa nang larawan ng kahirapan.”
2. “Nang dumating ang isang napakalakas na bagyo na tumangay at luminis sa Canal de la

Reina at iba pang bahagi ng Kamaynilaan, nagkaroon ng malaking pagbabago sa buhay
ng mga tauhan. Ang tubig dulot ng baha ang naging dahilan ng pagsibol ng kabutihan.”
3. “Wala ng magagawa pa si Nyora Tentay kundi tanggapin ang kanyang pagkatalo.

Nagbabadya ito ng mabuting simulain…”
4. “Naramdaman ni Victor na gusto na niyang maging responsable at independenteng

lalaki. Ayaw na niyang maging alipin ng salapi ng kanyang ina.”
Baitang 9- Filipino
ALAM MO BA?
Alam mo ba na ang nobela ay isang akdang pampanitikang

nagtataglay ng maraming ligaw na tagpo. Ito ay nangangailangan ng
mahabang kawing ng panahon at maraming mga tauhan. Ang nobela ay
mapagkukunan ng mga aral na maiuugnay sa buhay ng mga mamamayan.
Ito’y parang buhay na mga pangyayaring namamasdan sa pang-araw-araw
na pamumuhay at pakikipamuhay ng tao sa mundo, na kapag binabasa,
hindi lamang ang itinatampok na karanasan ang nasasalamin kundi ang lahat
ng may kaugnayan sa “aktwal na kapaligiran”. Dito natutunghayan ang iba’t
ibang takbo ng buhay ng tao.
Layunin ng nobela na gumising sa diwa at damdamin, magbigay ng
aral tungo sa pag-unlad ng buhay at lipunan, magsilbing daan tungo sa
pagbabago ng sarili at lipunan, magbigay ng inspirasyon sa mambabasa at
iba pa.
Kakikitaan din ng mga tunggaliang pumupukaw sa damdqamin at
interes ng mambabasa ang nobela. Ang TUNGGALIAN ay nagbibigay daan sa
madudulang tagpo upang lalong maging kapana-panabik ang mga pangyayari.
Ito ay pakikipagtunggali ng pangunahing tauhan laban sa mga problemang
kahaharapin na minsan ay sa sarili (tao vs sarili), sa kapwa (tao vs tao), sa
kalikasan (tao vs kalikasan) at sa lipunan (tao vs lipunan).
(Pluma IV Wika at Panitikan para sa Mataas na Paaralan-Ikalawang

Edisyon, Phoenix Publishing House)
Ngayon ay natunghayan mo na ang ganda ng panitikang Pilipino at tapos mo na ring

lakbayin ang mundo ng Canal de la Reina. Nagkaroon ka rin ng karagdagan pang kaalaman
patungkol sa nobela’t tunggalian na siyang nagbibigay din ng buhay sa akda. Sa susunod na
bahagi ng sanayang ito, ilang mga gawain ang iyong kahaharapin para sa patuloy na
paglinang ng iyong kasanayan at lubos na pag-unawa sa aralin. Hinihikayat na isulat mo lahat
ang anumang ideyang mayroon ka. Tayo na’t magsanay!
Baitang 9- Filipino
SANAYIN
A. PANUTO: Sagutin ang mga tanong.
1. Sino si Caridad? Ilarawan ang kaniyang katauhan.
__________________________________________________________
__________________________________________________________
__________________________________________________________
__________________________________________________________
__________________________________________________________
__________________________________________________________
__________________________________________________________
2. __________________________________________________________
Sino si Nyora Tentay? Anong pag-uugali ang mayroon siya?
___________________
__________________________________________________________
__________________________________________________________
__________________________________________________________
__________________________________________________________
__________________________________________________________
__________________________________________________________
__________________________________________________________
__________________________________________________________
___________________
Baitang 9- Filipino
3. Ano ang suliranin sa pagitan ng Pamilya de los Angeles at Pamilya Marcial?
__________________________________________________________
__________________________________________________________
__________________________________________________________
__________________________________________________________
__________________________________________________________
__________________________________________________________
__________________________________________________________
__________________________________________________________
__________________________________________________________
4. ____
Anong tiyak na pangyayari ang nagdulot ng malaking pagbabago sa Canal de la Reina
lalong-lalo na sa pamilya de los Angeles at Marcial?
________________________________________________________
________________________________________________________
________________________________________________________
________________________________________________________
________________________________________________________
________________________________________________________
________________________________________________________
________________________________________________________
5. Paano nagwakas ang nobela?
________________________________________________________
________________________________________________________
________________________________________________________
________________________________________________________
________________________________________________________
________________________________________________________
________________________________________________________
________________________________________________________
________________________________________________________
________________________________________________________
________________________________________________________
___
________________________________________________________
Baitang 9- Filipino
49
________________________________________________________
Kompetensi: nauuri ang mga tiyak na bahagi ng akdang nagpapakita ng
________________________________________________________
________________________________________________________
B. PANUTO: Punan ang talahanayan sa ibaba ng isang tiyak na bahagi ng nobela na
nagpapakita ng katotohanan, kabutihan at kagandahan.
Canal de la Reina
KATOTOHANAN KABUTIHAN KAGANDAHAN
C. Pagsusuri
Anong tiyak na bahagi o pangyayari sa nobela ang nagpapakita ng tunggaliang tao

vs sarili?
__________________________________________________________
__________________________________________________________
__________________________________________________________
__________________________________________________________
__________________________________________________________
__________________________________________________________
__________________________________________________________
__________________________________________________________
___________________
Matagumpay mong natapos ang mga pagsasanay. Kahanga-hanga ang iyong

determinasyon! Ang kasunod na bahagi naman ay magiging daan upang mas lalo pang
mapalawak ang iyong kaalaman. Tara na’t payamanin pa ang ating isipan!
Baitang 9- Filipino
PANUTO: Sagutin ang mga tanong.
1. Sa akdang Canal de la Reina ay nakilala mo ang ilan sa mga tauhang sina Caridad,
Nyora Tentay, Victor at Gracia. Ano sa palagay mo ang isinisimbolo ng kanilang mga
katauhan? Sino/Ano ang representasyon nila sa lipunan?
CARIDAD
NYORA
TENTAY
VICTOR
GRACIA
INGGA
Baitang 9- Filipino
2. Ano-anong suliraning panlipunan ang masasalamin mula sa binasang akda?
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
________________________________________________________
3. Ano-anong mga bagay o pangyayari sa buhay mo ang itinuturing mong totoo, mabuti at
maganda? Ilahad at ipaliwanag kung bakit.
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
____________________________________________________
Natapos mo nang sagutan ang mga pagsasanay. Binabati kita sa ipinamalas mong
galing sa pagbabahagi ng iyong mga ideya. Ngayon naman, upang mas mapayaman pa ang
iyong kaalaman at pag-unawa sa aralin, ating muling subukin ang iyong galing!
Baitang 9- Filipino
TAYAHIN
PANUTO: Basahin ang mga sumusunod na mga tiyak na pangyayari sa binasang nobela. Uriin
kung ang pangyayari ay nagpapakita ng katotohanan, kabutihan o kagandahan. Isulat sa
nakalaang patlang ang KT kung ang pangyayari ay nagpapakita ng katotohanan, KB kung
kabutihan at KG naman para sa kagandahan.
_____ 1. Binalikan ni Caridad de los Angeles ang lugar kung saan unang namulat ang
kanyang mga mata, ang Canal de la Reina, makalipas ang ilang taon mula nang
lisanin niya ito dulot ng sunog bago sumiklab ang Ikalawang Digmaang Pandaigdig.
Ngunit sumikip ang kanyang dibdib nang maratnang ang lupang noo’y tila paraiso sa
kanya ay isa nang larawan ng kahirapan dahil sa mga iskwater at sa ‘di kanais-nais
na tanawin at amoy.
_____ 2. Nagdemanda si Caridad patungkol sa pagmamay-ari ng lupa. Si Caridad ay
suportado ng kanyang mapagmahal na pamilya.
_____ 3. Naninindigan silang maibabalik sa kanila ang lupa kahit may kahirapang kalabanin
si Nyora tentay dahil pinapakilos nito ang kanyang pera upang impluwensyahan ang
mga opisyal.
_____ 4. Simula nang dumating si Caridad sa buhay ni Nyora Tentay ay tila natauhan na si
Ingga sa pagmamalupit sa kanya ng matanda.
_____ 5. Sa kabila ng kasamaan ni Nyora Tentay ay isinauli pa rin ng pamilya de los
Angeles ang bayong ni Nyora Tentay na kinuha ni Ingga. Naroon ang mga papeles ni
Nyora Tentay ngunit nanaig pa rin ang pagiging patas sa puso ng pamilya de los
Angeles.
_____ 6. Napatunayan na sa korte na si Caridad ang tunay na may-ari ng lupang inaangkin
ni Nyora Tentay, sa tulong ng pagtestigo ni Tisya, asawa ng yumaong si Osyong na
naging katuwang sa pagbabantay noon sa lupa.
_____ 7. Wala ng magagawa pa si Nyora Tentay kundi tanggapin ang kanyang pagkatalo.
Nagbabadya ito ng mabuting simulain, total ay hindi na pinayagan ang mga iskwater sa
Canal de la Reina. Malinis na talaga ang lugar.
_____ 8. Karagdagan sa kagalakan ng pamilya de los Angeles ay ang pagkamit ni Leni sa
unang pwesto ng Medical Board Exam bilang babae at pinakabatang doktor.
_____ 9. Nagkasundo na ang pamilya de los Angeles at ang pamilya Marcial mula nang
ikasal ang anak ni Caridad at Salvador na si Leni, at ang anak ni Victor at Gracia na si
Gerry.
_____ 10. Sa Canal de la Reina nangyari ang masalimuot na bagay, ngunit kaloob pa rin
na rito umusbong ang pagbangon at pag-asa sa mas masiglang bukas.
Ikaw ay nagpamalas ng natatanging galing sa pagsagot. Binabati kita! Ipagpatuloy mo

ang positibong ugali sa susunod pang mga aralin.
Baitang 9- Filipino
IKALAWANG ARAW
Aralin 1.2 NOBELA

Binabati ko kayo sa isang matagumpay na pakikilahok sa unang bahagi ng ating aralin.
Ngayon isa na namang napakasayang paglalaro ng isipan ang mangyayari sa araw na ito. Sa
pagpapatuloy ng ating aralin, meron akong ibabahagi sa inyong isang palabas na may
kinalaman sa ating talakayan.
Inaasahan kong pagkatapos ng araling ito ay nasuri ninyo ang napanood na teleseryeng
Asyano batay sa itinakdang pamantayan (F9PD-Ic-d-40), naisulat ang isang pangyayari na
nagpapakita ng tunggaliang “tao vs. sarili” (F9PU-Ic-d-42) at nagamit ang mga pahayag na
ginagamit sa pagbibigay-opinyon (sa tingin/ akala/ pahayag/ ko, iba pa).
TUKLASIN
Bago tayo magsimula ng ating panibagog aralin, nais ko munang mabatid kung
paano mo mapapaunlad ang iyong sarili bilang isang matatag na miyembro ng lipunan
sa pamamagitan ng mga sumusunod na mga katanungan:
A. Mahalagang Tanong!
1. Paano mo haharapin ang mga pagsubok sa iyong buhay nang nag-iisa?
___________________________________________________________________
_____________________________________________________________
2. Paano mo papatunayan na kaya mong maging matatag sa anumang dagok na

dumating sa iyong buhay?
___________________________________________________________________
_____________________________________________________________
Upang magising ang inyong mga diwa mayroon akong ipapanood sa inyong bahagi
lamang ng teleserye na alam kong patok sa inyong mga kabataan ngayon lalo na sa mundo ng
KOREAN DRAMA.
B. Halina’t panoorin sa pamamagitan ng pag-click ng link sa ibaba

:
https://www.youtube.com/results?search_query=two+worlds+ep+1+eng+sub
Baitang 9- Filipino
Kompetensi: nasuri ninyo ang napanood na teleseryeng Asyano batay sa 54
itinakdang pamantayan (F9PD-Ic-d-40), naisulat ang isang pangyayari na
nagpapakita ng tunggaliang “tao vs. sarili” (F9PU-Ic-d-42) at nagamit ang mga
pahayag na ginagamit sa pagbibigay-opinyon (sa tingin/ akala/ pahayag/ ko, iba
pa). F9WG-Ic-d-42
Natapos mo na bang napanood ang bahagi ng teleserye? Magaling! Handa ka na sa
susunod na gawain.
Mukhang nagustuhan mo ang unang bahagi palabas na iyong napanood. At sa
pagpapatuloy ng iyong gawin ay susuriin mo ang pagkatao ng pangunahing tauhan sa iyong
napanood.
GAWIN AT SURIIN
A. Panuto: Isulat saloob ng bilog ang mga tunggalian ng tauhan sa kaniyang sarili na
makikita sa teleserye at paano ito mabibigyan ng solusyon.
Solusyon: Solusyon:
____________
____________
__________
Solusyon: Solusyon:
____________
___________
__________
Baitang 9- Filipino
pa). F9WG-Ic-d-42
B. Patunayan kung bakit tunggaliang tao vs. sarili ang iyong ginawa sa Gawain A.
Tao vs. Sarili

_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
___________________________________________________________
C. Mga Katanungan
1. Ano ang pamagat ng pinanod na teleserye?

________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
2. Ano ang mensaheng isinasaad ng napanood na teleserye?

________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
3. Anong aral ang iyong napulot sa teleseryeng napanood?

________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
Baitang 9- Filipino
pa). F9WG-Ic-d-42
4. Ibigay ang kaugnayan ng napanood na teleserye sa binasang akda.
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
-Amog, M. V., Pagoso, N. P.,Tulaylay, M. DL.,(2015)

Kalinangan 9: Binagong Edisyon, Rex Bookstore, Inc., 865 Nicanor
Reyes Sr. St., Sampaloc, Manila
Mahusay ang iyong ginawa! Maaari ka nang magpatuloy sa susunod na mga Gawain.
ALAMIN
Binabati kita sa iyong ginawa. Ngayon ay pagtuunan mo ng pansin ang ang mga
panandang ginagamit sa pagbibigay ng opinion. Halina’t alamin natin kung ano ang
mga ito:
MGA PANANDANG GINAGAMIT SA PAGBIBIGAY NG OPINYON

Opinyon
Ang isang opinyon ay isang saloobin o damdamin lamang batay sa mga

makatotohanang pangyayari at hindi maaaring mapatunayan kung tama o mali.
Ang pagbibigay ng opinyon sa mga pangyayaring nagaganap o namamamalas
sa ating paligid ay maituturing na na bahagi na ng ating pang araw-araw na buhay . Sa
pagbibigay ng opinyon, makakabuti kung tayo ay may sapat na kaalaman sa paksang
pinag-uusupan upang masusing mapagtimbang-timbang ang mga bagay at maging
katanggap-tanggap ang ating mga opinyon.
Baitang 9- Filipino
pa). F9WG-Ic-d-42
Narito ang ilan sa mga pahayag na maaaring gamitin sa pagbibigay ng opinyon.
Pagbibigay ng Matatag na Opinyon Pagbibigay ng Neutral na Opinyon
 Buong giting kong sinusoportahan

 Kung ako ang tatanungin...
ang...
 Kumbinsido akong...  Kung hindi ako nagkakamali...
 Labis akong naninindigan na...  Sa aking pagsusuri...
 Lubos kong pinaniniwalaan...  Sa aking palagay...
 Sa aking pananaw...
 Sa ganang sarili...
 Sa tingin ko...
 Sa totoo lang...
-https://quizlet.com/279554553/mga-ekspresyong-
nagpapahayag-ng-pananaw-flash-cards/
Ngayong natutunan mo na kung ano ang mga panandang ginagamit sa pagbibigay ng

opinyon, subukan mong sagutan ang mga Gawain sa ibaba upang matayaang iyong mga
natutunan.
Baitang 9- Filipino
pa). F9WG-Ic-d-42
SANAYIN
Magtala ng mga pangyayaring nagaganap sa ating lipunan ngayon. Tukuyin ang

sanhi at maaaring solusyon nito sa inyong sariling opinion.
Pangyayari Sanhi Solusyon
Magaling! Isa kang mapanuring mag-aaral na marunong magmasid sa mga

pangyayari sa iyong paligid lalo na sa ating lipunan. Ngayon naman ay pagyamanin
natin ang iyong kakayahan sa pagpapahayag ng iyong sariling saloobin.
Baitang 9- Filipino
pa). F9WG-Ic-d-42
Magmungkahi ng mga sariling kaparaanan kung paano magkakasundo ang

pamahalaan at mga rebelde tungo sa tunay na pagtatamo ng kapayapaan.
_______________________________________
_______________________________________
_______________________________________
_______________________________________
_______________________________________
_______________________________________
_______________________________________
_______________________________________
_______________________________________
______________________________________
Mahusay! Ang susunod na gawain ay susukat sa iyong kaalaman at kakayahan sa

napag-aralang aralin. Sa bahaging ito, tatayahin natin ang iyong natutunan.
Baitang 9- Filipino
pa). F9WG-Ic-d-42
TAYAHIN
Pagmasadan nang mabuti ang mga larawan. Sa tulong ng mga pananda na
ginagamit sa pagbibigay ng opinyon, bumuo kayo ng maikling pagpapaliwanag tungkol
sa nangyayari sa larawan. Ipahayag ang iyong sariling opinyon kung bakit nagaganap
ang ganitong klaseng pangyayari.
1. PANANAKOT O PANG-AAPI
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
2. SUNOG AT BAHA
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
3. Aborsyon
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
Baitang 9- Filipino
pa). F9WG-Ic-d-42
4. KAHIRAPAN
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
5. PANDEMYA
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
-ang mga larawan ay nagmula sa

https://www.google.com/search?q=clipart+of+deforestation&tbm=isch&ved=2ahU
KEwiXwaXf5fTpAhWRA6YKHbbFA7kQ2-
cCegQIABAA&oq=clipart+of+deforestation&gs_lcp=CgNpbWcQAzICCAA6BAgjE
Cc6BAgAEENQgLQHWOHVB2Dv2QdoAHAAeAGAAYcHiAGzLZIBDTAuMS40Lj
cuMC4xLjKYAQCgAQGqAQtnd3Mtd2l6LWltZw&sclient=img&ei=t4jfXteJPJGHm
AW2i4_ICw&bih=821&biw=1707
Ikinagagalak kong matagumpay mong natutunan ang lahat ng mga Gawain sa

araling ito. Naway maisabuhay mo ang mga ibinahagi mong mga saloobinat mga
kagalingang ipinamalas mo sa yugtong ito.
Baitang 9- Filipino
pa). F9WG-Ic-d-42
JUNIOR HIGH SCHOOL
Baitang 9
Unang Kwarter
SANAYAN SA FILIPINO
Ikaapat na Linggo-Aralin 3
Panitikang Asyano

Baitang 9- Filipino
Baitang 9- Filipino
Kompetensi: naiuugnay ang sariling damdamin sa damdaming inihayag sa
Kompetensi: naiuugnay
napakinggang tula (Kodaang sariling damdamin
F9PN-Ie-41) sa ang
; nailalahad damdaming inihayag ng
sariling pananaw sa paksa
napakinggang
sa tula (Koda
mga tulang Asyano F9PN-Ie-41)
(Koda F9PB-Ie-41);; nailalahad ang sariling
at natutukoy pananaw ng
at naipaliliwanag paksa
ang
sa mga tulang Asyano (Koda
magkakasingkahulugang F9PB-Ie-41);
pahayag sa ilang at natutukoy(Koda
taludturan at naipaliliwanag
F9PT-Ie-41). ang
magkakasingkahulugang
naisusulat pahayag
ang ilang taludtod sa ilang
tungkol taludturan (Koda
sa pagpapahalaga F9PT-Ie-41).
sa pagiging mamamayan
naisusulat
ng rehiyongang ilang
Asya taludtod
(Koda: tungkol sa pagpapahalaga sa pagiging mamamayan
F9PU-Ie-43)
ng rehiyong Asya (Koda: F9PU-Ie-43)
Sanayan sa Filipino
Panitikang Asyano
Unang Edisyon, 2020


Iloilo.


Cajurao


Palaguayan

Baitang 9- Filipino
napakinggang tula (Koda F9PN-Ie-41) ; nailalahad ang sariling pananaw ng paksa
sa mga tulang Asyano (Koda F9PB-Ie-41); at natutukoy at naipaliliwanag ang
magkakasingkahulugang pahayag sa ilang taludturan (Koda F9PT-Ie-41).
naisusulat ang ilang taludtod tungkol sa pagpapahalaga sa pagiging mamamayan
Paunang Salita

ng K to 12.

kalagayan.

Para sa mag-aaral:

Baitang 9- Filipino
naisusulat ang ilang taludtod tungkol sa pagpapahalaga sa pagiging mamamayan
UNANG ARAW
Aralin 1.3 TULA

Magandang araw sa iyo! Marahil ay handa ka nang magsimula sa bago na namang
aralin natin ngayon. Ito ang ikatlong sanayan na mapag-aaralan mo sa Filipino 9. Masasagot
ang katanungan kung paano makakamtan sa buhay at maging sa bansa o buong mundo ang
tunay na kapayapaan at kung ano ang naidudulot ng isang mapayapang lugar o kalooban sa
buhay ng tao.
Sa iyong pagsagot sa mga gawain, inaasahang matutuhan mo ang mga layuning:
naiuugnay ang sariling damdamin sa damdaming inihayag sa napakinggang tula (Koda F9PN-
Ie-41) ; nailalahad ang sariling pananaw ng paksa sa mga tulang Asyano (Koda F9PB-Ie-41); at
natutukoy at naipaliliwanag ang magkakasingkahulugang pahayag sa ilang taludturan (Koda
F9PT-Ie-41).
Para makamtan natin ang mga layuning ito ay kinakailangan na sagutan ang
sumusunod na mga gawain. Handa ka na ba? Simulan mo na!
TUKLASIN
Panuto: Suriin ang larawang makikita sa kahon at sagutin ang mga tanong tungkol dito
upang mailahad ang sinisimbolo nito sa buhay ng tao o bansa.
1. Ano ang nakikita mo sa larawan?
_________________________________________________
_________________________________________________
2. Kapag nakakakita ka ng puting kalapati o ng larawan nito,

anong pangyayari o pagdiriwang ang naaalala mo?
_________________________________________________
_________________________________________________
_________________________________________________
3. Ano ang karaniwang sinisimbolo ng puting kalapati sa

buhay ng tao o bansa?
_________________________________________________
_________________________________________________
_________________________________________________
__________________________
Mula sa Ikalawang Edisyon ng Pinagyamang Pluma
Ang tulang iyong babasahin ay isinulat ng isang Malaysian National Laureate – si Dr.Usman
Awang- Isang tanyag na manunulat at makata sa Malaysia.
Baitang 9- Filipino
Kompetensi: naiuugnay ang sariling damdamin sa damdaming inihayag sa 63
Pumanaw si Usman Awang ngunit ang mga tula, maikling kuwento, at dulang kanyang
iniwan ay nanatiling buhay sa kanyang bansa at kultura. Tunghayan ang isa sa mga tulang
kanyang isinulat tungkol sa kapayapaan at suriin kung anong pagpapahalaga mayroon siya at
kung paano mamamalas sa tula ang kanyang mga mithiin para sa kanyang bayan.
GAWIN AT SURIIN
PANUTO: Basahin ang isang tula at sagutin ang mga katanungan sa susunod na
pahina.
PUTING KALAPATI LIBUTIN ITONG SANDAIGDIGAN

Ni Usman Awang
Malayang Salin
Sa mga pangyayaring walang katiyakan,

Kung saan ang tao'y naghihinala't tuwina'y may agam-agam
Lumipad ang kalapati upang lakbayin ang sandaigdigan
Sa kanyang puting pakpak na hanap sa kapayapaan
Habang sagisag ng pagkakasundo'y patuloy na pumapailanlang.
Puting kalapati, libutin itong sandaigdigan

Ang hanging panggabi'y iyong panariwain
Ang mga bulaklak iyong pamukadkarin.
Itong aming mga labi'y iyong pangitiin.
Pagkat sa iyo na ang pag-asa ay di nawala

Sa iyong hininga, hanging sariwa nagmula
Itong sandaigdigan, paniwalain mo sa kapayapaan
Habang puso'y pumipintig sa gabi ng katahimikan.
Ngunit ikaw na palamara

Tulad ng alabok, humayo ka't mawala
Pagkat mundo mo't bantayog ay gumuho na
Ngayon ay may bagong hinagap na kayganda
Bilang repleksiyon nitong buhay na mapayapa
- Mula sa Ikalawang Edisyon ng Pinagyamang Pluma
Baitang 9- Filipino
Panuto: Sagutin ang mga sumusunod na tanong batay sa tula.
1. Ano ang sinisimbolo ng puting kalapati sa tulang iyong binasa?
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
2. Ano raw ang pakay ng kalapati sa paglilibot nito sa mundo? Sa iyong palagay, magagawa
kaya niya ito? Ipaliwanag ang iyong sagot.
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
3. Masasabi mo bang payapa o tahimik ang buhay ng tao sa mundo sa kasalukuyan?
Ipaliwanag ang iyong sagot.
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
4. Sino kaya ang itinuturing na taksil o palamara sa tula?
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
5. Sa kasalukuyan, ano-ano ang mga pangyayari sa mundong sumisira sa pandaigdigang
kapayapaan na masasabi mong likha ng kasamaan?
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
6. Ano-ano ba ang puwedeng gawin ng tao upang magkaroon ng ganap na kapayapaan sa
mundo?
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
7. Bilang kabataan, paano ka makatutulong upang mapanatili ang kapayapaan sa inyong
tahanan, komunidad, at mundo?
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
Baitang 9- Filipino
B. Natutukoy ang mga kaisipang nakapaloob sa tula
Lagyan ng tsek (/) ang parihaba kung ang kaisipang nakatala ay makikita sa tula.
Lagyan ng ekis (X) ang hindi.
1. Ang tao’y nahinala at may agam-agam.

2. May mga pangyayari sa buhay ng tao na maseselan.
3. Isang itim na kalapati ang lumilibot sa mundo.
4. Ang mga kalapati ay makapangyarihang nilalang.
5. Ang taksil o palamara ay ninanasang sana’y mawala sa mundo.
6. Ang mga estatwa sa mundo ay gumuho.
7. Hindi dapat mawalan ng pag-asa ang tao.
8. Ang daigdig ay maaaring maging mapayapa.
9. Ang mga bulaklak ay mabilis mamukadkad.
10. Ang hanging sariwa ay dapat langhapin.
C. Nabibigyang kahulugan ang mahihirap na salita batay sa kasingkahulugan at

kasalungat nito
Ibigay ang kahulugan at kasalungat ng mga salitang nang madiin sa sumusunod na mga
parirala. Piliin ang sagot sa mga salitang nakasulat sa kahon. Isulat ang iyong sagot sa
talahanayan. Ginawa na ang unang bilang para sa iyo.
Kahulugan Mahirap na Salita Kasalungat

1. nag-aalinlangan Tuwina’y may agam-agam Nakatitiyak
2. Patuloy na pumapailanlang
3. Ikaw na palamara
4. Puso ng tao’y puno ng panghihinala
5. Bantayog ay gumuho
6. Humayo ka at mawala
Lumipad paitaas Nakatitiyak Mabuti
Masama Nasira o bumagsak Natayo
Lumakad o umalis Pagtitiwala Manatili
Pagdududa Nag-aalinlangan Bumulusok o paibaba
D. Natutukoy at naipaliliwanag ang magkasingkahulugang pahayag sa ilang taludturan

Bilugan ang magkasingkahulugang pahayag o salita sa taludturang nakasulat sa bawat bilang
at ipaliwanag ang ibig sabihin ng mga ito.
1. Lumipad ang kalapati upang lakbayin ang sandaigdigan

Sa kanyang puting pakpak na hanap ay kapayapaaan
Habang sagisag ng pagkakasundo’y patuloy na pumapainlanlang.
Paliwanag:_____________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
Baitang 9- Filipino
2. Itong sandaigdigan, paniwalain mo sa kapayapaan
Habang puso’y pumipintig sa gabi ng katahimikan.
Paliwanag:_____________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________
3. Puting kalapati, maglibot ka sa mundo.

Maglakbay ka hanggang sa makakaya mo.
Paliwanag:_____________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________
Ngayon tapos mo nang tugunan ang ating gawain, lalo pa nating pag-ibayuhin
ang ating kaalaman sa susunod mong gagawin.
ALAMIN
Ang tula ay isang akdang pampanitikan ng naglalarawan ng buhay, hinango sa guni-

guni, ipinararating sa ating damdamin at ipinahahayag sa panitikang may angking aliw-iw. Ito ay
naiiba sa ibang sangay ng panitikan sapagkat ito ay nangangailangan ng masusing pagpili ng
mga salita, pagbilang ng mga pantig, at paggamit ng mga magkakatugmang salita upang
madama ang isang damdamin o kaisipang nais ipahayag ng isang manunulat. Ang tula ay isang
mabisang paraan ng pagpapahayag ng kaisipan, damdamin, imahinasyon, at mithiin sa buhay.
Sa pamamagitan ng tula naipararating ng may katha sa mga bumabasa o naikinig ang kaniyang
nararamdaman at naiisip. Bunga nito, taglay ng mga tula ang iba’t ibang paksa. Narito ang ilan
sa mga karaniwang nagiging paksa ng mga tula partikular sa Asya.
1. Tulang Makabayan – Maraming tulang Asyano partikular sa Timog-Silangang Asya ang

nagsasaad ng maalab na pagmamahal sa bayan. Marami sa mga bayani o kilalang Asyano ang
nakasulat ng mga tulang nagpapahayag ng kanilang damdaming nasyonalismo. Ang iba naman
ay nagbibigay-diin sa mga natatanging kasaysayan ng isang bansa, makasaysayang mga pook,
magagandang tanawin, at maging ng temang may kinalaman sa buhay ng mga dakilang tao o
pinuno ng bansa. Ilan sa mga tanyag na tulang may paksang makabayan ay ang “Pahimakas”
ni Dr. Jose Rizal na pinag-aaralan hindi lamang sa Asya kundi maging sa buong mundo.
2. Tula ng Pag-ibig – Ang ganitong uri ng tula ay punompuno ng damdamin. Ang paksa ng tulang
ito ay may kinalaman sa pagmamahalan ng dalawang magsing-irog, maalab na pagsinta ng
isang lalaki sa babaeng kanyang minamahal. Maging ang kasawian sa pag-ibig ay bahagi ng
paksa ng tulang ito.
Baitang 9- Filipino
3. Tulang Pangkalikasan – Ang paksang ito ay nagbibigay-diin sa kahalagahan ng kalikasan
sa buhay ng tao gayundin ang kadakilaan, kagandahan at karilagan ng kalikasan na
nakaaakit sa mga makata na sumulat ng mga tulang may ganitong paksa.
4. Tulang Pastoral – Ang paksang ito ay nagbibigay-diin sa mga katangian ng buhay sa

kabukiran, gayundin sa kagitingan at kadakilaan ng mga magsasakang matiyagang
nagbubungkal ng mga lupa, at maging ang kahalagahan ng pagsasaka sa ekonomiya ng
bansa. Kilala ito lalo na sa mga bansang agrikultural sa Asya partikular na sa Pilipinas,
Indonesia, at Vietnam.
Bukod sa mga nabanggit na paksa ay may ilan pang paksang malimit gamitin ng
mga makata sa paggawa ng tula. Ilan sa mga ito ay ang sumusunod:
 Iba’t ibang uri ng pamumuhay at pag-uugali
 Dignidad sa paggawa
 Paksang may kinalaman sa pang-araw-araw na buhay
 Paksang pangkaluluwa at pangkagandahang-asal
 Paksa tungkol sa pagkabigo o paghihirap
Sagutin ang sumusunod na mga tanong:
1. Paano naiiba ang tula sa ibang uri ng akdang pampanitikan? Isa-isahin ang
katangian nito.
2. Naniniwala ka bang ang tula ay mabisang paraan ng pagpapahayag ng damdamin,

imahinasyon, at mithiin sa buhay? Ipaliwanag ang iyong sagot.
Baitang 9- Filipino
3. Ano-ano ang karaniwang paksa ng tula? Balikan ang tulang “Puting Kalapati, Libutin
itong Sandaigdigan”, ano sa iyong palagay ang nangingibabaw na paksa nito?
4. Masasabi mo bang makatotohanan ang mensaheng hatid ng tulang ito maging ng

iba pang tulang iyong nabasa? Pangatuwiranan ang iyong sagot.
5. Sa ano-anong aspekto ng iyong pagkatao nakatulong nang malaki ang mga tulang
nabasa? Paano ito makatutulong sa iyo?
-
-
Ang iyong naging tugon sa mga gawaing inilahad ay marahil naghatid sa iyo ng higit na
kaalaman. Ngayon ay muling ipagpatuloy ang iyong pagtuklas ng kaalaman sa pamamagitan ng
pagsagot sa mga naghihintay na gawain.
Baitang 9- Filipino
SANAYIN
Nasusuri ang islogan at naipaliliwanag ang kahulugan at aplikasyon nito sa buhay.
KAPAYAPAAN, KAPAYAPAAN, KAPAYAPAAN... Ito ay isang bagay na inaasam o

ninanais ng lahat. Ito ang salitang madalas nating marinig saang lugar man tayo sa mundo
pumunta. Kaugnay ng bagay na ito ay suriin ang kahulugan ng poster-slogan tungkol sa
kapayapaang makikita sa loob ng kahon. Ipaliwanag ang kahulugan nito gayundin kung paano
mo ito maisasabuhay batay sa larangan o lugar na nakatala sa balangkas.
-
Ang kapayapaan ay hindi lamang makikita sa kawalan ng giyera o pisikal na

labanan kundi sa pagkakaroon ng kapayapaan sa kalooban.
1. Kahulugan ng Islogan Para sa Iyo

____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
2. Paano mo maipapaliwanag ang pagkakaroon ng...
a. Kapayapaan sa Sarili
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
Baitang 9- Filipino
b. Kapayapaan sa Tahanan
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
c. Kapayapaan sa Mundo
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
Sino ba naman ang hindi mag-aasam ng tunay na kapayapaan? Tiyak na lahat tayo.
Sa susunod ninyong gagawin ay mababatid ko kung tunay ngang nagkaroon ka ng

malalim na pag-unawa sa damdaming namayani sa tulang binasa at kung nagawa mo itong
iugnay sa iyong sarili.
Naiuugnay ang sariling damdamin sa damdaming inihayag sa napakinggang tula .

Ang tulang binasa bagama’t maiksi ay kakikitaan ng malalalim na damdamin ng may-
akda patungkol sa paghahanap ng kapayapaan at pag-asa sa buhay. Lagyan ng angkop na
emoticon ang mga kahon bilang pagsusuri sa damdaming nangingibabaw sa mga taludtod na
nakatala.
A B C D E
Sa mga pangyayaring walang katiyakan

Kung saan ang tao’y naghihinala’t tuwina’y may agam-agam.
Ngunit ikaw, palamara

Tulad ng alabok, humayo ka at mawala.
Pagkat mundo mo’t bantayog ay gumuho na.
Ngayon ay may bagong hinagap na kay ganda

Bilang repleksiyon nitong buhay na mapayapa.
Baitang 9- Filipino
Kaugnay ng gawain sa itaas, bumuo ng waring isang FB post upang iyong mailahad at
maiugnay ang iyong sariling damdamin sa damdaming inihayag sa napakinggan o binasang
tula. Lagyan din ito ng angkop na emoticon.
Nalampasan mo ang mga pagsubok na aking inihanda. Kung gayon, handa ka na para
sa isang pagsubok.
Baitang 9- Filipino
TAYAHIN
PANUTO: Ngayon ay basahin ang Elehiya para kay Ram ni Pat V. Villafuerte at sagutan
ang mga katanungan sa susunod na pahina.
Elehiya para kay Ram
Ni Pat V. Villafuerte
Kung ang kamatayan ay isang mahabang paglalakbay,

Di mo na kailangang humakbang pa,
Sapagkat simula’t simula pa’y pinatay ka na.
Ng matitigas na batong naraanan mo
Habang nakamasid lamang.
Ang mga batang lansangang nakasama mo.
Nang maraming taon.
Silang nangakalahad ang mga kamay,
Silang may tangang kahon ng kendi’t sigarilyo,
Silang may inaamoy na rugby sa madilim na pasilyo.
Sa pagitan ng maraming paghakbang at pagtakbo ,

Bunga ng maraming huwag at bawal dito,
Sa mga oras na nais mong itanong sa Diyos,
Ang maraming bakit at paano.
Ay nanatili kang mapagkumbaba at tanggaping ikaw’y tao,
At tanggapin ang uri ng buhay na kinagisnan mo.
Buhay na hindi mo pinili dahil wala kang mapipili!
Buhay na di mo matanggihan dahil nasa mga palad mo
Ang pagsang-ayon, ang pagtango at pagtanggap
Bilang bagong ama ng lima mong nakababatang kapatid.
- Mula sa Panitikang Asyano
A. PANUTO: Bigyang-kahulugan ang mga pahiwatig na pahayag sa bawat bilang. Sa

nakalaang linya, isulat at ipaliwanag ang damdamin at kahulugang nakapaloob sa nasabing
pahayag.
1. Silang nangakalahad ang mga kamay,

Silang may tangang kahon ng kendi’t sigarilyo,
Silang may inaamoy na rugby sa madilim na pasilyo.
____________________________________________________________
____________________________________________________________
____________________________________________________________
____________________________________________________________
____________________________________________________________
_______
Baitang 9- Filipino
2. Sa pagitan ng maraming paghakbang at pagtakbo ,
Bunga ng maraming huwag at bawal dito,
Sa mga oras na nais mong itanong sa Diyos,
Ang maraming bakit at paano.
_________________________________________________________
_________________________________________________________
_________________________________________________________
_________________________________________________________
_________________________________________________________
______________________
3. Buhay na hindi mo pinili dahil wala kang mapipili!
Buhay na di mo matanggihan dahil nasa mga palad mo
_______________________________________________________
_______________________________________________________
_______________________________________________________
_______________________________________________________
_______________________________________________________
________________________________
B. PANUTO: Iguhit ang emosyong nangingibabaw sa bawat saknong. Pagkaraan ay isulat ang
kaisipang nakapaloob dito.
Taos-puso kitang binabati dahil nalampasan mo ang lahat ng mga gawaing iniataas sa iyo.
Ipagpatuloy mo ito upang maging makabuluhan ang iyong pag-aaral kahit na sa gitna ng
pandemya.
Baitang 9- Filipino
IKALAWANG ARAW
Aralin 1.3 TULA

Pagkatapos mong linangin ang iyong kakayahan sa pag-uugnay ng damdamin at
sariling pananaw ng paksa at gayundin ang pagtukoy sa mga magkasingkahulugang pahayag
ay dadako tayo sa panibagong aralin. Sa araling ito, inaasahang matutuhan ang mga
sumusunod na layunin: naisusulat ang ilang taludtod tungkol sa pagpapahalaga sa pagiging
mamamayan ng rehiyong Asya (Koda: F9PU-Ie-43) .
Handa ka na ba? Atin nang linangin ang ating kakayahan sa pagsulat ng isang tula!
TUKLASIN
PANUTO: Basahin ang pahayag sa ibaba at ibigay ang kahulugan nito ayon sa
iyong pagkakaunawa.
Ang hindi magmahal sa kaniyang salita

Mahigit sa hayop at malansang isda.
Kahulugan:
_________________________________________________
_________________________________________________
_________________________________________________
_________________________________________________
_________________________________________________
_________________________________________________
_________________________________________________
- Gawa ng may-akda
Baitang 9- Filipino
Kompetensi: naisusulat ang sariling opinyon tungkol sa mga dapat o hindi 75
dapat na katangian ng mga kabataang Asyano (Koda F9PU-lf-44); nasusuri
ang paraan ng pagpapahayag ng mga ideya at opinyon sa napanood na
debate o kauri nito (Koda F9PD-lf-42); nagagamit ang mga pang-ugnay na
ginagamit sa pagpapahayag ng sariling pananaw (Koda F9WG-lf-43).
Sigurado akong pamilyar ka sa nabasa mo sa itaas. Ito ay bahagi ng tula na isinulat
ng ating pambansang bayani na paulit-ulit nating nababasa o narirnig. Basahin natin ang
kabuuang tula nito para sa lalo mo pang pag-unawa. Simulan mo na!
GAWIN AT SURIIN
PANUTO: Basahin ang unang tula ni Dr. Jose Rizal at sagutin ang mga katanungan sa
ibaba.
SA AKING MGA KABATA
Kapagka ang baya'y sadyang umiibig

sa kanyang salitang kaloob ng langit,
sanlang kalayaan nasa ring masapit
katulad ng ibong nasa himpapawid.
Pagkat ang salita'y isang kahatulan

sa bayan, sa nayo't mga kaharian,
at ang isang tao'y katulad, kabagay
ng alin mang likha noong kalayaan.
Ang hindi magmahal sa kanyang salita

mahigit sa hayop at malansang isda,
kaya ang marapat pagyamaning kusa
na tulad sa isang tunay na nagpala.
Ang wikang tagalog tulad din sa latin,

sa ingles, kastila at salitang anghel
sapagka't ang Poong maalam tumingin
ang siyang naggawad, nagbigay sa atin.
Ang salita nati'y huwad din sa iba

na may alfabeto at sariling letra,
na kaya nawala'y dinatnan ng sigwa
ang lunday sa lawa noong dakong una.
- Mula sa Dalyuan Modyul sa Filipino – Grade 9
Sagutin ang mga sumusunod na tanong batay sa tula.
1. Ano ang damdaming nangingibabaw sa tula? Ipaliwanag ang sagot.

______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
Baitang 9- Filipino
2. Ano ang paksa ng tula?
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
3. Ano kaya ang mensaheng nais iparating ni Rizal sa mga mambabasa lalo na sa mga
bata?
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
4. Masasabi mo bang makatotohanan ang mensaheng hatid ng tulang iyong nabasa? Sa

paanong paraan?
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
5. Sa ano-anong aspekto ng iyong pagkatao nakatulong nang malaki ang tulang iyong
nabasa?
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
Alamin natin ngayon ang iyong kakayahan sa pagtukoy ng tayutay.
ALAMIN
Kapag ang paksa ay tula, hindi mawawala ang mga tayutay sa talakayan. Kahit ang
mga unang makata pa ng panulaang Pilipino sa kasaysayan, palasak na ang ginagamit nito.
Marahil sa kadahilanang, ito ang pinakamarikit na paraan upang maipahayag nila ang kanilang
mga emosyon o damdamin sa mas artistikong paglalahad. May anim (6) na tayutay na
kadalasang ginagamit sa panulaan nating mga Pilipino. Ito ay ang sumusunod:
1. Simili o Pagtutulad – di tiyak na paghahambing ng dalawang magkaibang bagay.

Ginagamitan ito ng mga salitang: tulad ng, paris ng, kawangis ng, tila, sing-, sim-, magkasing-,
magkasim-, at iba pa. Ito ay tinatawag na Simile sa Ingles.
Halimbawa :Tila yelo sa lamig ang kamay na nenenerbyos na mang-aawit.
2. Metapora o Pagwawangis – tiyak na paghahambing ngunit hindi na ginagamitan ng

pangatnig.Nagpapahayag ito ng paghahambing na nakalapat sa mga pangalan, gawain, tawag
o katangian ng bagay na inihahambing. Ito ay tinatawag na METAPHOR sa Ingles.
Halimbawa: Ang kanyang mga kamay ay yelong dumampi sa aking pisngi.
Baitang 9- Filipino
3. Personipikasyon o Pagtatao – Ginagamit ito upang bigyang-buhay, pagtaglayin ng mga
katangiang pantao – talino, gawi, kilos ang mga bagay na walang buhay sa pamamagitan ng
mga pananalitang nagsasaad ng kilos tulad ng pandiwa, pandiwari, at pangngalang-diwa.
‘PERSONIFICATION’ sa Ingles.
Halimbawa:Hinalikan ako ng malamig na hangin.
4. Pagmamalabis o Hayperbole – Ito ay lagpalagpasang pagpapasidhi ng kalabisan o

kakulangan ng isang tao, bagay, pangyayari, kaisipan, damdamin at iba pang katangian,
kalagayan o katayuan.
Halimbawa:Gumuho ang mundo,uula ng apoy,maabot ang langit.
5. Apostrope o Pagtawag – isang panawagan o pakiusap sa isang bagay na tila ito ay isang
tao.
Halimbawa: O tukso! Layuan mo ako!
6. Pag-uyam o Ironiya – Isang uri ng ironya na ipinapahiwatig ang nais iparating sa huli.
Madalas itong nakakasakit ng damdamin.
Halimbawa: Napakalinis sa ilog na yon walang isdang nabubuhay.
Naunawaan ba ang binasang aralin? Kung oo ang iyong sagot, subukin ang gawain
inilaan sa iyo.
PANUTO: Kilalanin kung anong uri ng tayutay ang sumusunod na pahayag.

Isulat sa patlang ang iyong sagot.
_______________ 1. O ilaw, sa gabing madilim ako’y dinggin.

_______________ 2. Ang kawangis mo’y isang maningning na tala sa gabi.
_______________ 3. Humaplos sa kanyang mukha ang malamig na hangin.
_______________ 4. Sukol hanggang langit ang kaniyang pagkamuhi kay Pedro.
_______________ 5. Siya’y langit na kailanman ay hindi maaabot ninuman.
_______________ 6. Napakataas ng marka mong 75 sa kard.
_______________ 7. Bumaha ng alak sa kasalan.
_______________ 8. Parang ipo-ipo ang sasakyan sa bilis.
_______________ 9. Sing lamig ng yelo ang kaniyang paikitungo.
_______________ 10. Kamay na bakal ang dapat sa mga pasaway.
- Mula sa Daluyan Modyul sa Filipino - Grade 9
Hindi ba’t madali lang ang tayutay? Kinakailangan mo lamang ay ang magsanay. Kaya’t
inihahatid ko sa iyo ang karagdagang gawain para sa iyong lalong pag-unawa.
Baitang 9- Filipino
SANAYIN
PANUTO: Magbigay ng isang halimbawa ng pangungusap sa bawat uri ng tayutay:
1. Simile (Pagtutulad)
a. _________________________________________________________________
___________________________________________________________________
2. Metapora (Pagwawangis)
a. _________________________________________________________________
___________________________________________________________________
3. Personipikasyon (Pagsasatao)
a. _________________________________________________________________
___________________________________________________________________
4. Apostrope (Pagtawag)
a. _________________________________________________________________
___________________________________________________________________
5. Hayperbole (Pagmamalabis)
a. _________________________________________________________________
___________________________________________________________________
6. Ironya (Pag-uyam)
a. _________________________________________________________________
___________________________________________________________________
Nagagamit natin ang tayutay sa pang-araw-araw na buhay kaya’t mas mainam na

paigtingin mo pa lalo ang iyong pagsasanay sa inyong bahay.
Ang susunod mong gagawin ay kinakailangan na ikaw ay isang mabuting tagapagmasid

sa mga nangyayari sa iyong paligid. Maaaring sa iyong nabasa gamit ang iyong social media
account o dyaryo, narinig sa radyo, napanood sa TV o sa simpleng pagmamasid sa mga
nangyayari sa iyong paligid. At isipin din ang iyong kakayahan bilang isang mamamayan at
bilang isang mag-aaral.
Baitang 9- Filipino
Isulat sa unang pahina sa librong ito ang mga balita o isyung kinakaharap ng ating
bansa sa kasalukuyan at sa kabilang pahina naman ay isulat ang iyong kakayahang maibahagi
bilang isang mag-aaral at Pilipino.
Subukin Natin!
Lagi nating tandaan na tayo ay marapat na makibahagi at makialam sa kung ano man
ang nangyayari sa ating lipunan sapagkat tayong mga kabataan ang siyang may kakayahan
upang baguhin ang ating kinabukasan.Isang pagpupugay! Nasa bahagi ka na ng ating
pagtataya! Simulan mo na!
Baitang 9- Filipino
TAYAHIN
Gamit ang lahat ng natutunan mo, gumawa ka ng tula na pumapaksa sa ating pagka-
Pilipino. Nasa iyo kung nasa tradisyunal o malaya ang taludturang bubuuin mo, basta’t ito’y may
dalawang saknong o higit pa. Lagyan din nang angkop na pamagat.
Pamagat
Gamitin ang pamantayan na ito upang magabayan ka sa isasagawa mong tula:

PAMANTAYAN PORSYENTO MARKA
1. Paggamit ng Wika 30%
2. Paglalahad 40%
3. Kaugnayan sa Paksa 20%
4. Impak sa Babasa 10%
- Mula saDaluyan Modyul sa Filipino – Grade 9
Baitang 9- Filipino
JUNIOR HIGH SCHOOL
Baitang 9
Unang Kwarter
SANAYAN SA FILIPINO
Ikalimang Linggo- Aralin 4
Panitikang Asyano

Baitang 9- Filipino
Baitang 9- Filipino
Kompetensi: naisusulat ang sariling opinyon tungkol sa mga dapat o hindi
Sanayan sa Filipino
Panitikang Asyano
Unang Edisyon, 2020


Iloilo.


Cajurao


Palaguayan

Baitang 9- Filipino
Paunang Salita

ng K to 12.

kalagayan.

Para sa mag-aaral:

Baitang 9- Filipino
UNANG ARAW
Aralin 1.4 SANAYSAY
Maligayang araw sa iyo!

Sa sanayang ito, mapag-aralan mo ang tungkol sa kultura ng mga Javanese.
Mapahahalagahan mo rin ang mga katangian ng mga kabataang Asyano sa mga
inilahad na gawain. Sa mga gawaing isasagawa mo, inaasahang matutuhan mo ang
mga layuning: naisusulat ang sariling opinyon tungkol sa mga dapat o hindi dapat na
katangian ng mga kabataang Asyano (Koda F9PU-lf-44); nasusuri ang paraan ng
pagpapahayag ng mga ideya at opinyon sa napanood na debate o kauri nito (Koda
F9PD-lf-42).
TUKLASIN
PANUTO: Lagyan ng tsek ang kahon kung dapat o hindi dapat na katangian ng
kabataang Asyano ang inilahad sa pangungusap.
Mga katangiang ng kabataang Asyano Dapat Hindi Dapat

1. Ang isang mahusay at
responsableng mag-aaral ay hindi
nahuhuli sa klase.
2. Mabuti kang kaibigan kung ginagawan
mo ng assignment ang iyong kakalase.
3. Ang kaalaman mong taglay ay
ginagamit mong instrumento upang
maging matagumpay ang iyong buhay.
4. Makinig ka nang mabuti sa mga
itinuturo sa iyo para marami ang
makukuha mong kaalaman.
5. Pakiaalaman mo ang mga bagay na
wala kang alam.
Handa ka na bang malaman ang kaugalian ng mga Javanese? Ngayon oras na para
basahin mo ang akdang may pamagat Kay Estela Zeehandelaar.
Baitang 9- Filipino
debate o kauri nito (Koda F9PD-lf-42);
GAWIN AT SURIIN
Basahin at unawaing mabuti ang sanaysay. Pagkatapos sagutin ang mga nakalaang
tanong.
Kay Estela Zeehandelaar

Salin ni Ruth Elynia S. Mabanglo
Mula sa mga Liham ng Isang Prinsesang Javanese Japara,
Mayo 25, 1899
Ibig na ibig kong makakilala ng isang “babaeng moderno,” iyong babaeng malaya,
nakapagmamalaki’t nakaaakit ng aking loob! Iyong masaya, may tiwala sa sarili, masigla’t
maagap na hinaharap ang buhay, puno ng tuwa at sigasig, pinagsisikapan hindi lamang ang
sariling kapakanan kundi maging ang kabutihan ng buong sangkatauhan.
Buong kasabikan kong sinasalubong ang pagdating ng bagong panahon; totoong sa
puso’t isip ko’y hindi ako nabibilang sa daigdig ng mga Indian, kundi sa piling ng aking mga
puting kapatid na babae na tumatanaw sa malayong Kanluran.
Kung pahihintulutan lamang ng mga batas ng aking bayan, wala akong ibig gawin
kundi ang ipagkaloob ang sarili sa mga nagtatrabaho’t nagsisikap na bagong kababaihan ng
Europe; subalit nakatali ako sa mga lumang tradisyong hindi maaaring suwayin. Balang-araw
maaaring lumuwag ang tali at kami’y pawalan, ngunit lubhang malayo pa ang panahong iyon.
Alam ko, maaaring dumating iyon, ngunit baka pagkatapos pa ng tatlo o apat na henerasyon.
Alam mo ba kung paano mahalin ang bago at batang panahong ito ng buong puso’t kaluluwa
kahit nakatali sa lahat ng batas, kaugalian, at kumbensyon ng sariling bayan? Tuwirang
sumasalungat sa kaunlarang hinahangad ko para sa aking mga kababayan ang lahat ng mga
institusyon naming. Wala akong iniisip gabi’t araw kundi ang makagawa ng paraang
malabanan ang mga lumang tradisyon naming. Alam kong para sa aking sarili’y magagawa
kong iwasan o putulin ang mga ito, kaya lamang ay may mga buklod na matibay pa sa
alinmang lumang tradisyon na pumipigil sa akin; at ito ang pagmamahal na iniukol ko sa mga
pinagkakautangan ko ng buhay, mga taong nararapat kong pasalamatan sa lahat ng bagay.
May karapatan ba akong was akin ang puso ng mga taong walaang naibigay sa akin kundi
pagmamahal at kabutihan, mga taong nag-alaga sa akin ng buong pagsuyo?
Ngunit hindi lamang tinignito ang umaabot sa akin; ang malayo, marikit, at bagong-
silang na Europe ay nagtutulak sa aking maghangad ng pagbabago sa kasalukuyang
kalagayan. Kahit noong musmos pa ako’y may pang-akit na sa aking pandinig ang salitang
“emansipasyon”; may isang naiibang kabuluhan ito, isang kahulugang hindi maaabot ng aking
pang-unawa. Gumigising ito para hangarin ang pagsasarili at kalayaan – isang paghahangad
na makatayong mag-isa. Ang puso ko’y sinusugatan ng mga kondisyong nakapaligid sa akin
at sa iba, buong lungkot na pinag-aalab ang mithiin kong magising ang aking bayan.
Patuloy na lumapit ang mga tinig na galling sa malayong lupain, umaabot sa akin, at
Baitang 9- Filipino
sa kasiyahan ng ilang nagmamahal sa akin at sa kalungkutan ng iba, dala nito ang binhing
sumupling sa aking puso, nag-ugat, sumibol hanggang sa lumakas at sumigla.
Ngayo’y kailangang sabihin ko ang ilang bagay ukol sa sarili upang magkakilala tayo.
Panganay ako sa tatlong babaeng anak ng Regent ng Japara. Ako’y may anim na kapatid na
lalaki at babae. Ang lolo kong si Pangeran ario Tjondronegoro ng Denmark ay isang kilalang
lider ng kilusaang progresibo noong kapanahunan niya. Siya rin ang kaauna-unahang regent
ng gitnang Java na nagbukas ng pinto para sa mga panauhin mula sa ibayong dagat – ang
sibilisasyong Kanluran. Lahat ng mga anak niya’y may edukasyong European, at halos lahat
ng iyon (na ang ilan ay patay na ngayon) ay umuiibig o umibig sa kanlurang minana sa
kanilang ama;at nagdulot naman ito sa mga anak sa mga anak nila ng uri ng pagpapalaking
nagisnan nila mismo. Karamihan sa mga pinsan ko ko’t nakatatandang kapatid na lalaki ay
nag-aral sa Hoogere-Burger School, angn pinakamataas na institusyon ng karunungang
matatagpuan dito sa India. Ang bunso sa tatlong nakatatandang kapatid kong lalaki’y tatlong
taon na ngayong nag-aaral sa Netherlands at naglilingkod din naman doon bilang sundaalo
ang dalawa pa. Samantala, kaming mga babae’y bahagya nang magkaroon ng pagkakataong
makapag-aral dahil na rin sa kahigpitan n gaming lumang tradisyon at kumbensiyon.
Labag sa aming kaugaliang pag-aralin ang mga babae, lalo’t kailangang lumabas sa
bahay araw-araw para pumasok sa eskwela. Ipinagbabawal ng aming kaugalian na lumabas
man lamang ng bahay ang babae. Hindi kami pinapayagang pumunta saan man, liban
lamang kung sa paaralan, at ang tanging lugar na pagtuturong maipagmamalaki ng siyudad
naming na bukas sa mga babae ay ang libreng grammar school ng mga European.
Nang tumuntong ako ng ikalabindalawang taong gulang, ako ay itinali sa bahay –
kinailangang “ikahon” ako. Ikinulong ako at pinagbawalang makipagugnayan sa mundong
nasa labas ng bahay, ang mundong hindi ko na makikita marahil liban kung kasama ko na
ang mapapangasawang estranghero, isang dikilalang lalaking pinili ng mga magulang ko, ang
lalaking ipinagkasundo sa akin na di ko namamalyan. Noong bandang huli, nalaman kong
tinangka ng mga kaibigan kong European na mabago ang pasyang ito ng mga magulang ko
para sa akin, isang musmos pa na nagmamahal sa buhay, subalit wala silang nagawa. Hindi
nahikayat ang mga magulang ko; nakulong ako ng tuluyan. Apat na mahahabang taon ang
itinagal ko sa pagitan ng makapal na pader, at hindi ko nasilayan minsan man ang mundong
nasa labas.
Hindi ko alam kung paano ko pinalipas ang mga oras. Ang tanging kaligayahang
naiwan sa aki’y pagbabasa ng mga librong Dutch na hindi naman ipinagbawal. Itong-ito
lamang ang nag-iisang liwanag na nagpakulay sa hungkag at kainip-inip na panahong iyon,
na kung inalis pa sa akin ay lalo nang nagging kaawaawa ang kalagayan ko. Lalo sigurong
nawalan ng kabuluhan ang buhay ko’t kaluluwa. Subalit dumating ang kaibigan ko’t
tagapagligtas – ang Diwa ng panahon; umalingawngaw sa lahat ng dako ang mga yabag niya.
Nayanig sa paglapit ang palalo’t matatag na balangkas ng mga lumang tradisyon. Nabuksan
ang mga pintong mahigpit na nakasara, kusa ang iba, ang iba nama’y pili at bahagya lamang
ngunit bumukas pa rin at pinapasok ang mga di-inanyayayhang panauhin.
Sa wakas, nakita kong muli ang mundo sa labas nang ako’y maglabing-anim na taon.
Salamat sa Diyos! Malalabasan ko ang aking kulungan nang Malaya at hindi nakatali sa isang
kung sinong bridegroom. At mabilis pang sumunod ang mga pangyayari nagpabalik sa aming
Baitang 9- Filipino
mga babae ng mga nawala naming kalayaan.
Nang sumunod na taon, sa oras ng pagtatalaga sa poder ng bata pang prinsesa
(bilang Reyna Wilhemina ng Netherland), “opisyal” na inihandog sa amin ng mga magulang
naming an gaming kalayaan. Sa kauna-unahang pagkakataon sa aming buhay, pinayagan
kaming umalis sa bayan naming at pumunta sa siyudad na pinagdarausan ng pagdiriwang
para sa okasyong iyon. Anong dakila ng tagumpay iyon! Ang maipakita ng mga kabataang
babaeng tulad naming ang sarli sa labas, na imposibleng mangyari noon. Nasindak ang
“mundo” nagging usap-usapan ang “krimeng” iyon na dito’y wala pang nakagagawa. Nagsaya
an gaming mga kaibigang European, at para naman sa amin, walang reynang yayaman pa sa
amin. Subalit hindi pa ako nasisiyahan. Lagi, ibig kong makarating sa malayo, mas malayo.
Wala akong hangaring makipamista o malibang. Hindi iyon ang dahilan ng paghahangad kong
magkaroon ng kalayaan. Ibig kong Malaya upang makatayo nang mag-isa, mag-aral, hindi
para mapailalim sa sino man, at higit sa lahat, hindi pag-asawahin nang sapilitan.
Ngunit dapat tayong mag-asawa, dapat, dapat. Ang hindi pag-aasawa ang
pinakamalaking kasalanang magagawa ng isang babaeng Muslim. Ito ang pinakamalaking
maikapagkakaloob ng isang katutubong babae sa kaniyang pamilya.
Ang pag-aasawa para sa amin – mababaw pa ngang ekspresyon ang sabihing
miserable. At paano nga ba hindi magkakaganoon, kung tila ginawa lamang para sa lalaki at
hindi para sa babae ang batas at ang kumbensiyon; kung ang lahat ng kaluwaga’y para sa
kaniya lang.
(Peralta, Romulo N. et al. Panitikang Asyano 9 (Kagamitan ng mag-

aaral sa Filipino). Department of Education- Instructional Materials Council
Secretariat (DepEd-IMCS). Inilimbag sa Pilipinas ng Vibal Group, Inc. Unang
Edisyon 2015. )
Ngayon tapos mo nang basahin ang akda, bigyan mo ng kahulugan ang mga salitang
ginamit sa akda.
ALAMIN
PANUTO: Ibigay at isulat ang kahulugan ng mga nasalungguhitang mga salita sa

pangungusap mula sa nabasang akda.
1. Buong kasabikan kong sinalubong ang pagdating ng bagong panahon.

Kahulugan: ________________________
Paliwanag: _______________________________________________________
2. Balang araw, maaaring lumuwag ang tali at kami’y makalaya sa pagkakaalipin.
Kahulugan: ________________________
Paliwanag: _______________________________________________________
Baitang 9- Filipino
3. Kinakailangang ikahon ako, ikulong at pagbawalang lumqaabas ng bahay.
Kahulugan: ________________________
Paliwanag: _______________________________________________________
4. Hindi ako nabibilang sa daigdig ng mga Indian, kundi sa piling ng aking mga putting kapatid.
Kahulugan: ________________________
Paliwanag: _______________________________________________________
5. Kaytagal na inasam ang emansipasyon, ang paghihintay sa pagpapahalaga o
pagkakaligtas sa pagkaalipin na inasam.
Kahulugan: ________________________
Paliwanag: _______________________________________________________
Alam Mo Ba?
Alam mo ba na ang nabasang akda ay isang sanaysay? Ang sanaysay ay
anyo ng panitikan na naglalahad ng opinion, kurokuro, pananaw at reaksyon ng
may-akda sa isang paksa.
Katulad ng ibang anyo ng panitikan, ang sanaysay ay may anyo rin. Ang
Pormal na Sanaysay at Di – Pormal na Sanaysay. Pormal ang sanaysay kung
naghahatid ito ng mahahalagang kaalaman o impormasyon, kaisipang
makaagham, at lohikal na pagkakasunod-sunod ng mga ideya. Maingat na pinipili
ang mga salita at maanyo ang pagkakasulat. Maaari itong maging makahulugan,
matalinhaga at matayutay. Ang tono ng pormal na sanaysay ay seryoso at di
nagbibiro.
Samantalang sa di-pormal na sanaysay, nagbibigay ito ng kasiyahan sa
pamamagitan ng pagtalakay sa mga karaniwan at pang-araw-araw na paksa.
Pamilyar ang ganitong uri ng sanaysay. Gumagamit ng mga salitang sinasambit sa
araw-araw na pakipag-usap lamang. Palakaibigan ang tono sapagkat pumapanig
sa damdamin at paniniwala ng may-akda ang pananaw nito.
(Peralta, Romulo N. et al. Panitikang Asyano 9 (Kagamitan ng mag-

aaral sa Filipino). Department of Education- Instructional Materials Council
Secretariat (DepEd-IMCS). Inilimbag sa Pilipinas ng Vibal Group, Inc. Unang
Edisyon 2015. )
Ngayon mayroon ka ng alam tungkol sa sanaysay. Para lalong mong maunawaan ang
nabasa, sagutin mo ang mga tanong at gawin ang gawain sa ibaba.
Baitang 9- Filipino
SANAYIN
A. PANUTO: Sagutin ang mga sumusunod na tanong.
1. Bakit ikinulong ang prinsesa nang siya’y magdadalaga?

Sagot:_____________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
2. Ano ang nais ng prinsesa na mabago sa kaugaliang Javanese para sa kababaihan?

Sagot:_____________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
3. Ano kaya ang maaring gawin ng mga kababaihang Javanese kung sila’y magiging ganap na
malaya?
Sagot: _____________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
4. Isa sa mga tradisyon ng mga Javanese na hinahanapan sila ng kanilang mga magulang ng
kanilang magiging asawa. Kung sakaling mangyari ito sa iyo, ano ang iyong gagawin at
bakit?
Sagot: _____________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
5. Bilang isang kabataang Pilipino, paano mo maipapakita ang pagpapahalaga sa mga

kababaihan?
Sagot: _____________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
Baitang 9- Filipino
B. Batay sa nabasang sanaysay, itala ang mga dapat at di-dapat na mga katangian ng mga
kabataang Javanese .
Mga dapat na katangian
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
Mga di – dapat na katangian
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
Ngayon natapos mo nang sagutin ang mga pagsasanay sa susunod na pahina. Para lalo
kang mahasa sa aralin ipagpatuloy mo ang pagsagawa ng mga gawain.
Baitang 9- Filipino
A. PANUTO: Isulat sa T-Chart ang mga katangiang dapat at hindi-dapat taglayin ng mga
kabataang Asyano. Isulat sa ilalim ng T-Chart ang iyong opinion kung bakit ito ang dapat at di-
dapat taglayin ng mga kabataang asyano.
Maga Katangiang di – dapat

Mga katangiang dapat taglayin ng
taglayin ng mga Kabatang
mga Kabataang Asyano
Asyano
a. Dapat
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
b. Di-Dapat
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
Baitang 9- Filipino
B. Manood ng isang debate sa link na ito:
https://www.google.com/search?q=video?+ng+debate+Tagalog+Version&oq=video
Suriin ang paraan ng pagpapahayag ng ideya at opinion ng mga kalahok sa iyong

napanood gamit ang mga gabay na tanong. Isulat ang sagot sa loob ng kahon.
1. Sa paanong paraan nagpahayag ng kani-kanilang mga patotoo at pangangatuwiran

angmga nagdebate?
2. Masasalamin bas a kani-kanilang mga pagpapahayag ang kanilang kahandaan? Sa

paanong paraan?
3. Ano-anong puna at papuri ang masasabi mo sa napanood mong debate?
4. Ano-anong bagay ang natutuhan mo sa paraan nila ng pagpapahayag at kanilang

ginawang pangagatwiran?
Tapos mo nang gawin? Magaling! Ngayon dumako ka na sa susunod na gawain. Susubukin

natin ang iyong galing sa mga araling iyong natutunan sa pamamagitan ng pagsasagawa mo sa
huling bahagi ng ating aralin. Handa ka na ba? Sigi, simulan mo na.
Baitang 9- Filipino
TAYAHIN
PANUTO: Piliin ang wastong katangian na dapat taglayin ng tauhan sa bawat bilang. Bilugan
ang titik na may wastong sagot.
1. Ang pagtitiwala sa sariling kakayahan ay ang paniniwala ng tao sa kaniyang katangian upang
maabot ang kaniyang mga pangarap sa buahy. Ayon sa karanasan ng maarami, magkaroon
man ng maraming karuningan o salapi ang isang tao kundi naman niya ito magagamit daahil sa
kawalan ng paniniwala sa sariling kakayahan ay mawawala lamang itong parang bula sa
kaniyang mga kamay. Batay sa nabasang talata, anong katangian ang dapat taglayin ng isang
kabataan?
a. Pagiging tapat sa lahat ng bagay
b. Pagiging matiyaga
c. May tiwala sa sariling kakayahan
d. Pagiging masapag
2. Ano ang nais ipaabot ng teksto sa mga kabataan?

a. Kailangan magtiwala sa sarili sa anomang oras.
b. Ipamahagi ang iyong kakayahan sa iba.
c. Kailangan ang pagtitiwala sa sariling kakayahan
d. Walang imposible sa taong may pangarap sa buhay.
3. Isa sa mga problemang kinakaharap natin ngayon ay ang pagdami ng mga basura sa
ating paligid. Bilang kabataang Pilipino, ano ang maitutulong mo para mabawasan ang
problema sa basura?
a. Maglinis araw-araw
b. Itapon ang basura sa tamang lalagyan.
c. Sunogin ang mga basura
d. a at b
4. Bilang kabataang Asyano, ano ang iyong magagawa para mabawasan ang mga
kalamidad sa ating mundo?
a. Magkaroon ng programang “Basura Mo, Iligpit Mo”.
b. Magkaroon ng Tree Planting Activity.
c. Pagrerecycle ng mga basura.
d. d. Lahat ay tama
Baitang 9- Filipino
5. Mahirap lamang sila pero hindi ito hadlang para makatapos siya ng pag-aaral. Anong
katangian ng tauhan ang ipinakita sa pangungusap?
a. matalino c. matiisin
b. matiyaga d. masikap
6. Araw-araw hindi niya nakakalimutang dalhan ng pagkain ang kaniyang maysakit na ina.
Anong katangian mayroon ang anak?
a. mapagbigay c. malalahanin
b. mapagmahal d. mapanuyo
7. Kahit sira-sira na ang kaniyang bag ginagamit pa rin niya ito. Anong pag-uugali mayroon ang
tauhan sa pahayag?
a. matiyaga c.mahirap
b. masinop d. matiisin
8. Hindi niya nakaliligtaang magpasalamat sa Panginoon sa lahat na mga biyayang kanyang

natanggap. Anong katangian ang makikita sa tauhan?
a. may takot sa Diyos c. madasalin
b. maalalahanin d. palasimba
9. Sa mga pagsubok sa kaniyang buhay, hindi siya nagsawang tumawag sa Diyos. Ano ang
katangian ng tauhan?
a. may takot sa Diyos c. maalalahanin
b. madasalin d. palasimba
10. Nakita mo ang iyong matalik na kaibigan na kinuha niya ang test paper sa Filipino sa misa
ng inyong guro. Ano ang dapat mong gawin?
a. Isumbong sa inyong guro at sabihin na kinuha niya ang test paper.
b. Hayaan mo na lang siyang kunin niya ang test paper.
c. Sabihin sa ilan ninyong kaklase na kinuha niya ang test paper.
d. Kausapin siya na ibalik niya ang test paper at huwag gawin muli.
Binabati kita! Natapos mo lahat ang mga gawain sa araling ito. Sigurado ako, marami kang
natutuhan sa mga pagsasanay at gawain na ginawa mo. At higit sa lahat, napahalagahan mo ang
mga katangian na dapat taglayin ng isang batang katulad mo. Ngayon, para lalong yumaman ang
iyong kaalaman, pag-aaralan mo sa susunod na aralin ang tungkol sa gramatika. Pero bago ‘yan,
ipawasto mo muna sa guro ang iyong mga sagot.
Baitang 9- Filipino
IKALAWANG ARAW
Aralin 1.4 PANG-UGNAY

Pagkatapos mong pag-aralan ang kultura ng mga taga-Javanese at ang mga dapat at di-
dapat na katangian ng mga kabataang Asyano. Matutunan mo sa araling ito ang: nagagamit
ang mga pang-ugnay na ginagamit sa pagpapahayag ng sariling pananaw (Koda F9WG-lf-43).
Tara na! Hasain natin ang iyong kaalaman at kasanayan sa gramatika.
TUKLASIN
Basahin at suriin ang talata.
Ilan sa magagandang ugaling dapat taglayin ng tao ay ang pagkakaroon ng

tiwala sa sarili, ang pagiging tapat at mapagkakatiwalaan sa lahat ng bagay.
Dahil ang pagiging tapat at mapagkatiwalaan ay maaaring maging puhunan ng
tao upang magkaroon ng magandang relasyon sa kapwa. Nagkakaroon ng
maraming kaibigan ang mga tao kapag siya ay tapat at mapagkatiwalaan. Siya
ay nakatatagpo ng ng tunay na kaibigang nagiging karamay niya at
tagapagtanggol sa oras ng kagipitan. Kaya magiging tapat at mapagkatiwalaan
sa lahat ng bagay.
(Baisa-Julian, Ailene G. et
al. Pinagyamang Pluma 9. 927 Quezon Ave., Quezon City: Phoenix Publishing House, Inc.,
2015.)
Tanong:
1. Tungkol sa ano ang binasang talata?

____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
2. Sa iyong palagay taglay mo ba ang lahat ng ito?

____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
3. Itala ang mga salitang may salungguhit.

____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
Baitang 9- Filipino
Kompetensi: nagagamit ang mga pang-ugnay na ginagamit sa 93
pagpapahayag ng sariling pananaw (Koda F9WG-lf-43).
4. Ano kaya ang mga salitang iyong naitala?
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
5. Ano ang gamit nito sa pangungusap?

____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
Ang galing mo nakayanan mong sagutan ang mga katanungan. Titingnan naman natin
ang iyong kakayahan sa susunod na gawain.
GAWIN AT SURIIN
Panuto: Lagyan ng wastong pang-ugnay ang bawat patlang ng pangungusap. Piliin sa

loob ng kahon ang sagot.
1. Ang sakim na tao ay walang kapayapaang madarama ____________ buhay.

2. Nananatiling mababa an gaming punong ministro _____________ mataas ang
kaniyang katungkulan.
3. Tinalakay naming ang mga bagay ____________ sa kaniya.
4. ____________ ko mananalo siya sa usapin.
5. ____________ wala nang papantay pa sa kadakilaan ng isang ina.
Binabati kita! Nagawa mo ang mga gawain. Batay sa mga gawaing ginawa mo, napansin
mo ba kung gaano kahalaga ang mga pang-ugnay sa pangungusap? Kaya sa araling ito,
mapag-arlan mo ang gamit ng pang-ugnay sa pangungusap.
Baitang 9- Filipino
ALAMIN
Alam mo ba na napakahalaga ang tungkulin ng pang-ugnay, pasalita man o pasulat?

Para masagot mo ang katanungan ito, basahin at unawain ang tungkol sa pang-ugnay.
Ano ang pang-ugnay?
Sa isang sanaysay, makatutulong nang malaki sa pag-oorganisa ng ideya ang mga pang-
ugnay. Ang mga pang-ugnay ay ang mga sumusunod:
1. Pang-angkop (ligature) – ito ay mga katagang nag-uugnay sa panuring at salitang

tinuturingan. Hal.na, ng at iba pa.
2. Pang-ukol (preposition) – mga salitang nag-uugnay sa isang pangngalan sa iba

pang salita. Halimbawa: ang/si, ng/ni/kay, ayon sa/ayon kay, para sa/para kay, hinggil sa/hinggil
kay, at iba pa.
3. Pangatnig (conjunction) – mga salitang nag-uugnay sa isang pangngalan, parirala o

sugnay. Halimbawa: tulad ng, kahit na, dahil sa, kasi, palibhasa,bukod-tangi, at iba pa.
Ang mga pang-ugnay na nasa itaas ay mabisang gamit sa pagbibigay ng sariling

pananaw. Sa pagbibigay ng sariling pananaw ay maaaring banggitin o magpahayag batay sa
sariling damdamin, paniniwala, ideya, kaisipan o naranasan. Ang ganitong pahayag ay
makikilala sa paraan ng pagkakalahad ng nagsasalita o nagsusulat. Ilan sa pahayag na
ginagamit sa pagbibigay ng sariling pananaw ay ang sumusunod:
♦ Kung ako ang tatanungin nakikita kong…

♦ Sa ganang akin …
♦ Para sa akin …
♦ Palibhasa’y naranasan ko kaya masasabi kong ...
♦ Anupa’t ang pananaw ko sa bagay na iyan ay ...
♦ Alinsunod sa ...
♦ Lubos ang aking paniniwala...
♦ Sa bagay na iyan masasabi…
Ngayon alam mo na ang iba’t ibang uri ng pang-ugnay, tandaan mo ang gamit ng mga
ito para madali kang matuto lalong-lalo na sa pagpapahayag ng opinyon o sariling pananaw.
Para lalo kong masukat ang iyong kaalaman sa pang-ugnay, gawin mo ang mga
sumusunod na pagsasanay.
Baitang 9- Filipino
SANAYIN
Pagsasanay 1
Panuto: Pag-ugnayin ang dalawang kaisipan upang makabuo ng isang pangungusap
gamit ang mga pang-ugnay.
1. a. Balang-araw maaaring lumuwag ang tali at kami’y pakawalan.

b. Malayo pa ang panahong iyon.
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
2. a. Alam ko sa aking sarili’y magagawa kong iwasan o putulin ang mga ito.
b. May mga buklod na matibay pa sa alinmang lumang tradisyon na pumipigil sa akin.
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
3. a. Nabuksan ang mga pintong mahigpit na nakasara, kusa ang iba, ang iba nama’y
pilit at bahagya lamang.
b. Bumukas pa rin at pinasok ang mga di-inanyayahang panauhin.
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
4. a. Wala akong ibig gawin kundi ang ipagkaloob ang sarili sa mga nagtatrabaho’t
nagsisikap na bagong kababaihan ng Europe.
b. Pahihintulutan lamang ng mga batas ng aking bayan.
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
5. a. Paano nga ba hindi magkakaganoon?

b. Ginawa lamang para sa mga lalaki ang mga batas.
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
Baitang 9- Filipino
Pagsasanay 2
Panuto: Bilugan ang pang-ugnay na ginamit sa pangungusap at isulat sa patlang kung

anong uri ng pang-ugnay.
__________________ 1. Ayon sa pamahiin, may panganib na darating kapag may pusang
itim na masasalubong sa daan.
__________________ 2. Mapagmahal na ama ang kapitbahay nila.
__________________ 3. Palibhasa’y may takot sa Diyos kaya’t agad na humingi ng tawad
ang binatang nagkasala.
__________________ 4. Hindi ako naniniwala sa mga pamahiin subalit hindi ko rin
kinokontra ang mga taong naniniwala sa mga ito.
__________________ 5. Sa aking palagay, tama lang na magsama-sama sa isang tahanan
ang mga magkakapamilya kahit pa ang mga anak ay may asawa na
para makapagbigay sila ng suporta sa isa’t isa.
__________________ 6. Pinag-usapan ng mga dalubhasa ang tungkol sa pagsugpo sa
kumakalat na virus.
__________________ 7. Titiisin daw niya ang lahat upang mabayaran ang mga
pagkukulang nagawa sa anak.
___________________ 8. Palibhasa’y wala sa katinuan, kaya’t ginahasa ang kapatid.
___________________ 9. Walang kasalanan ang matanda kung susuriin ang mga sinabi
nito.
___________________ 10. Nagpakahirap siya sa pagtrabaho sa ibang bansa samantalang
pinaglustay naman ng kaniyang asawa ang kaniyang perang
pinapadala sa walang kabuluhang bagay.
Ang galing mo! Nasagutan mo ang mga pagsasanay. Para lalo ka pang mahasa sa
gamit ng pang-ugnay, pagyayamanin mo ito sa pamamagitan ng pagsasagawa ng bahaging
Pagyamanin Natin.
Baitang 9- Filipino
Panuto: Sumulat ng maikling sanaysay na nagpapahayag ng iyong sariling pananaw sa

epekto ng COVID-19 sa edukasyon gamit ang mga pang-ugnay. Salungguhitan ang mga pang-
ugnay na ginamit. Lagyan ng angkop na pamagat.
______________________________
Pamagat
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
Tapos mo na bang gawin? Ngayon para masukat ang iyong kaalaman sa araling ito,
sagutan mo ang pagsusulit sa susunod na pahina.
Baitang 9- Filipino
TAYAHIN
A. Panuto: Piliin ang tamang pang-ugnay na ginamit sa bawat pangungusap. Isulat sa
patlang ang sagot.
_______1. Palibhasa’y nararanasan ng buong daigdig ang epekto ng COVID-19, patuloy pa

ring naging matatag ang mga tao sa pagharap nito. Anong pang-ugnay ang
ginamit sa pangungusap?
a. Palibhasa’y
b. buong
c. pa
d. nito
_______ 2. Gusto nating magkaroon ng magandang sistema ang ating mundo upang tayong
lahat nabubuhay rito ay magkaroon ng maligaya at malinis na pamumuhay.
a. upang
b. rito
c. ay
d. natin
_______ 3. Lubos ang aking paniniwala namabigyan solusyon ang kinakaharap na problema
ng buong mundo tungkol sa COVID-19. Anong pang-ugnay ang ginamit sa
pangungusap?
a. Tungkol sa
b. Lubos ang aking paniniwala
c. na mabigyan solusyon
d. ng buong
_______ 4. Anong uri ng pang-ugnay ang ginamit sa pangungusap sa bilang 3.?
a. pangatnig
b. pang-ukol
c. pang-angkop
d. pantukoy
_______ 5. Ano ang gamit ng pang-ugnay sa pangungusap?
a. Nagpapahayag ng kaisipan
b. nagpapahayag ng damdamin
c. Naglalahad ng ideya
d. Nagbibigay ng sariling pananaw
_______ 6. Mamamayan mismo ang nakapagpapasya kung paano nila nais makita ang
kanilang bansa sa susunod na taon.
a. mismo
b. kung
c. nais
d. na mga
Baitang 9- Filipino
_______ 7. Makatutulong ang pagdaragdag ng irigasyon o patubig sa kabukiran upang
maiwasan ang pagkatuyo ng pananim na sanhi ng pagtigil sa pagdaloy ng
kontaminadong tubig.
a. upang
b. ng mga
c. sanhi
d. ng pagtigil
______ 8. Sa tingin ng maraming guro na ang pagkatuto ng mga mag-aaral ay hindi lamang
nakasalalay sa kanila kundi maging sa mga magulang na nagbibigay patnubay at
suporta sa kanilang mga anak.
a. sa kanila
b. mga magulang
c. kundi
d. Sa tingin ng
_______9. Ang edukasyon ay kailangan ng ating mga kabataan sapagkat ito ang kanilang
magiging sandata sa buhay sa kanilang kinabukasan.
a. ng ating
b. sapagkat
c. magiging
d. kanilang
_______10. Kailangan panatilihin ang kalinisan upang ang sakit ay maiwasan. Anong uri ng
pang-ugnay ang ginamit sa pangungusap?
a. pang-ukol
b. pang-angkop
c. pangatnig
d. pantukoy
B. Panuto: Isulat sa bawat patlang ang wastong pang-ugnay upang mabuo ang kaisipan ng
talata. Piliin ang mga pang-ugnay sa loob ng kahon.
Ang Pilipinas ay isang bansang arkipelago, ________________ hind- kataka-takang ang

mga pulo sa buong bansa at tigib ng mga kayamanang-dagat na maikapagkakaloob ng iba’t
ibang uri ng damong-dagat. Sa isang pag-aaral na isinagawa ni Dr. Gabino C. Trono Jr. Isang
propesor ng Botanya sa Kolehiyo ng Sining at Agham ng Unibersidad ng Pilipinas, ipinakita niya
ang pangangailangang linangin ang kayamanang –dagat ________________ makatulong sa
sumusulong na ekonomiya ng Pilipinas. __________________ , maraming damong-dagat na
makikita sa dagat ng Pilipinas ________________ iilan pa lamang sa mga ito ang nalilinang
_______________ pagkaroon ng kabuluhang komersyal.
Binabati kita! Natapos mo ang iyong mga gawain. Alam ko marami kang natutunan sa
mga pagsasanay at gawain na ginawa mo. Ang mga natutuhan mong ito ay magiging gabay
upang mahubog ang iyong pagkatao sa pagtahak sa wastong landas.
Baitang 9- Filipino
JUNIOR HIGH SCHOOL
Baitang 9
Unang Kwarter
SANAYAN SA FILIPINO
Ikaanim na Linggo- Aralin 5
Panitikang Asyano

Baitang 9- Filipino
Kompetensi: nabubuo ang kritikal ng paghusga sa karakterisasyon ng mga tauhan at sa
epekto nito sa pagiging masining ng akda batay sa napakinggang mga pahayag. (Koda
F9PN-Ig-h-43); nabubuo ang kritikal na paghusga sa karakterisasyon ng mga tauhan at sa
epekto nito sa pagiging masining ng akda batay sa napakinggang mga pahayag (Koda 1
F9PN-Ig-h-43); at naipapaliwanag ang kahulugan ng salita habang nagbabago ang
estruktura nito (Koda F9PT-Ig-43); nasusuri ang pagiging makatotohanan ng ilang
pangyayari sa isang dula (F9PU-Ig-h-45); nagagamit ang mga ekspresyong nagpapahayag
ng katotohanan ( sa totoo, talaga , tunay, at iba pa) (F9PS-Ig-h45).
Sanayan sa Filipino
Panitikang Asyano
Unang Edisyon, 2020


Iloilo.


Cajurao


Palaguayan

Baitang 9- Filipino
Kompetensi: nabubuo ang kritikal ng paghusga sa karakterisasyon ng mga
tauhan at sa epekto nito sa pagiging masining ng akda batay sa napakinggang
mga pahayag.
Paunang Salita

ng K to 12.

kalagayan.

Para sa mag-aaral:

Baitang 9- Filipino
mga pahayag.
UNANG ARAW
Aralin 1.5 DULA

Matapos mong mapag-aralan ang tungkol sa sanaysay, ngayon ay tutuklasin naman
natin ang isang panibagong aralin na may kaugnayan sa dula ng Pilipinas.
Katulad ng ibang akdang tinalakay natin, ang dula ay naging salamin din ng buhay.
Maaari itong maging batayan ng pang-araw-araw nating gawain at maging gabay ito upang
gawin natin ang tama at mali. Ang mga kaisipan at pagpapahalaga na ipinahihiwatig ay
makakaimpluwensiya sa mga mambabasa upang magbago ang kanyang mga paniniwala at
paninidigan.
Sa iyong pagsagot sa mga gawain, inaasahang matutuhan mo ang mga layunin:
nabubuo ang kritikal ng paghusga sa karakterisasyon ng mga tauhan at sa epekto nito sa
pagiging masining ng akda batay sa napakinggang mga pahayag. (Koda F9PN-Ig-h-43)
Ngayon, subukan natin kung gaano mo naunawaan ang araling ito pagkatapos mong
magawa ang mga gawain. Matutuklasan mo ang mga kasagutan dito sa pamamagitan ng
masusing pag-unawa sa akdang babasahin. Handa ka na ba? Kung handa ka na, simulan na
natin.
TUKLASIN
Marahil ay palagi kayong nanonood ng mga pelikulang Pilipino. Pamilyar na sa inyo ang
mga artistang gumaganap dito. Tingnan natin kung kilala ninyo ang nasa mga larawan.
Panuto: Isulat ang kanilang pangalan at ang kanilang pangunahing katangian sa tapat
ng mga larawang nasa ibaba.
Pangalan: ____________________________________
1. Katangian: ______________________________________________
Baitang 9- Filipino
101
mga pahayag.
Pangalan: ____________________________________
2. Katangian: ______________________________________________
Pangalan: ____________________________________
Katangian: ______________________________________________
3.
Pangalan: ____________________________________
Katangian: ______________________________________________
4.
Pangalan: ____________________________________
Katangian: ______________________________________________
Mga larawan mula sa Google
Sigurado akong nasagot ninyo na ang gawain natin kasi ang lahat ng nasa larawan ay
mga kilala at napakagaling na mga aktor at aktres sa ating pelikulang Pilipino. Marahil isa sa
kanila ay naging idolo pa ninyo dahil sa mga natatanging katangiang taglay niya. Tama ba?
Ngayon ipagpatuloy natin ang pagtuklas ng mga mahahalagang kaisipan sa ating aralin sa
susunod na gawain.
Baitang 9- Filipino
102
mga pahayag.
GAWIN AT SURIIN
Sinasabi na ang ina ay ilaw ng tahanan. Siya ang gabay ng mga anak sa paglaki at
pagtanda. Naging patnubay sa lahat ng bagay na kanyang gagawin. Ngunit may mga
pangyayari sa buhay natin na hindi maiiwasan. Sa ayaw mo at gusto dapat mong gagawin
dahil wala ka nang mapagpipilian.
Panuto: Basahin ang dayalogo sa ibaba at sagutin ang mga pamprosesong katanungan upang
lubos mong mauunawaan ang kaisipan na nais iparating nito.
Carla: Hindi mo ako naiintindihan! Hindi ko hinihingi lahat, lahat nang ibinigay nyo sa amin.
Kayo ang may gusto. Hindi ako!
Josie: Dahil mahal ko kayo. Mahal ko kayo. (sabay iyak) Ngayon sabihin mo sa akin na hindi
kita maiintindihan. Bakit Carla? Ako ba’y iniintindi mo kahit minsan. Hindi! Sarili mo lang ang
iniisp mo! Sana kahit minsan bigyan nyo ng halaga ang lahat na paghihirap ko sa inyo. Sana
tuwing umiinom ka ng alak, habang hinihithit mo ang sigarilyo mo, habang nilulustay mo ang
pirang pinapadala ko. Sana naisip mo rin na maraming pagkain ang tiniis kong kainin para lang
makapagpadala ako ng malaking pera dito. Sana habang nakahiga ka sa kutson at natutulog,
sana naiisip mo ring ilang taon na natutulog akong nag-iisa habang nangungulila ako sa yakap
ng mga mahal ko! Sana naisip mo rin na kahit kaunti kung gaano kasakit sa akin ang mag-
alaga ng mga bata na hindi mo kaanu-ano samantalang kayo…..kayong mga anak ko di man
lang kayo maalagaan. Alam mo bang kung gaano kasakit yan? Kung di mo ako kayang ituring
bilang isang ina. Respituhin mo man lang ako bilang isang tao. Yan lang Carla, yan lang!
Huhuhuhuhu.
Halaw sa pelikulang “Anak”

Youtube
Sagutin ang mga sumusunod na tanong batay sa diyalogo.
1. Anong damdamin ang nagingibabaw sa akda?
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
2. Paano ipinapakita ng ina ang pagmamahal niya sa kanyang mga anak?
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
Baitang 9- Filipino
103
mga pahayag.
3. Sa iyong palagay, gagawin ba ng ina ang lahat para lang sa kanyang mga anak?
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
4. Anong suliraning panlipunan ang masalamin sa akda?
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
5. Malaki ba ang papel ng pera sa buhay ng tao upang magbago?
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
6. Ipaliwanag ang ibig sabihin ng pahayag ni Josie na “Kung di mo ako maituring bilang isang
ina, respetuhin mo ako bilang isang tao”
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
Ngayong nasagot mo na ang mga katanungan inaasahan kong naunawaan mo na ang

kasipan na nais iparating ng dayalogo na inyong binasa kaya gawin na natin ang susunod na
gawain.
Baitang 9- Filipino
104
mga pahayag.
ALAMIN
Gawain: Batay sa binasa mong dayalogo gawin ang gawain gamit ang venn diagram
Ilalarawan ang katangian ng iyong ina at ina sa kuwento. Ano ang kanilang pagkakaiba at
pagkakatulad?
Pagkakatulad
Ang iyong Ina sa akda

ina
Tandaan: Upang maging masining at epektibo ang akdang napanood o narinig napakahalaga
ang ginagampanang papel ng mga tauhan dito. Sa pamamagitan ng kilos, pananalita at
ekspresyon ng mukha maipaparating nila ang tunay at wastong kaisipang nais palilitawin sa
akda lalo na sa isang dula. Kaya mahalagang makikilala ninyo ang mga uri ng tauhan sa
kuwento.
Baitang 9- Filipino 105

mga pahayag.
MGA URI NG DULA SA PILIPINAS
1. Parsa. Nagdudulot ito ng katatawanan sa mga tagapanood sa pamamagitan ng

paggamit ng eksaheradong pantomina, pagbobobo(clowning), mga nakakatawa,
nakatutuwa, komikong pagsasalita na karaniwang isinasagawa sa mabilisan at di
akmang layunin at sa pagkakaunawaan. Gumagagamit din ito ng mga sitwasyong hindi
makabuluhan at nagpapakita sa ugali ng tao na walang kontrol.
2. Komedya. (mula sa Griyego – komos – magkatuwaan o magsaya). Naglalahad ng isang
banghay sa sitwasyong nakahihigit kaysa parsa, higit na seryoso at kapani-paniwala,
ngunit hindi naman sobra. Ang mga tauhan ay makikita sa lipunan ng mga indibidwal;
maaaring sila’y pagtawanan o makitawa sa kanila na may pansin sa kanilang kalagayan
o suliranin. Isang dramatikong epekto na humihikayat sa pagbabago ng lipunan,
sapagkat ito ay tunay na salamin ng buhay.
3. Melodrama. Tumutukoy ito hindi lamang sa kawili-wiling misteryo, ngunit maging sa
mga dulang may mapuwersang emosyon o damdamin na puno ng mga simpatetikong
mga tauhan. Karaniwang gumagamit ito ng poetikong katarungan at humihikayat ng
pagkaawa para sa mga propagandista at pagkamuhi para sa mga antagonista. Ito’y
umaabot at sumasaklaw sa seryosong drama o dula na tinatawag na “drama” sa Ingles
at sa tinatawag na dulang suliranin (problem play) na patungo sa trahedya.
4. Trahedya. Kumakatawan ito sa mga tauhan na ang lakas ng isip ay nakatuon sa
kanilang kalikasan ng sariling moralidad at sila’y nagagapi sa mga puwersa o laban sa
kanila. Ayon kay Aristotle, ang ganap na trahedya ay dapat gumagagad sa mga kilos na
nagkakaroon ng awa at takot. Ang pagkagapi ng trahikong protagonista ay di
maiiwasan, di matatanggap, at nagkakabunga ng masakit na pagtanggi sa moral na
imperpeksyon o kaya sa poetikong kawalang katarungan sa daigdig.
5. Saynete. Ang layunin nito ay magpatawa ngunit ang mga pangyayari ay karaniwan
lamang. Ang mga gumaganap ay tau-tauhan at nasa likod ng telon ang mga taong
nagsasalita. Ito’y mayroon ding awitin.
6. Tragikomedya. Kung magkahalo ang katatawanan at kasawian gaya ng mga dula ni
Shakespeare na laging may katawa-tawa tulad ng payaso para magsilbing
tagapagpatawa, subalit sa bandang huli ay magiging malungkot na dahil masasawi o
namamatay ang bida o mag bida.
TAUHAN BILANG ELEMENTO NG AKDANG PASALAYASAY
Ang tauhan ay isang mahalagang elemento ng akdang pasalaysay tulad ng maikling

kwento, parabula, pabula, at alamat. Nakasalalay sa maayos at makatotohanang paghahabi ng
mga tauhan ang pagiging epektibo ng isang akda. Ang uri dami, o bilang ng mga tauhan ay
dapat umayos sa pangangailanagn. Mahirap itakda ang bilang ng mga tauhang magpapagalaw
sa isang kwento sapagkat ang pangangailangan lamang ang siyang maaring magtakda nito.
Ayon sa Manwal sa Pagsusulat ng Maikling Kuwento ang mga karaniwang tauhang bumubuhay
sa anumang akdang tuluyan ay ang sumusunod:

mga pahayag.
1. Panguhahing Tauhan: Siya ang pinakamahalagang tauhan sa akda. Sa
pangunahing tauhan umiikot ang kuwento, mula sa simula hangang sa wakas.
2. Katunggaling Tauhan: Siya ang sumasalungat o Kalaban ng pangunahing tauhan .

Mahalaga ang papel na kanyang ginagampanan sapagkat sa mga tunggaliang ito
nabubuhay ang mga pangyayari sa akda.
3. Pantulong na Tauhan: Ang pantulong na tauhan gaya ng ipinahihiwatig na

katawagan ay karaniwang kasama ng pangunahing tauhan. Ang pangunahing tungkulin nito sa
akda ay ang maging kapalagayang loob o sumuporta sa tauhan.
4. Ang May- Akda: sinasabing ang pangunahing tauhan at awtor ay lagi nang
magkasama sa loob ng katha. Bagama’t ang naririnig lamang ay ang kilos at tinig ng tauhan, sa
likod ay laging nakasubaybay ang kamalayan ng makapangyarihang awtor.
Bukod sa mga uri ng tauhang nabanggit ay may iba pang pag-uuri o katawagan ang
tauhanng nabanggit ang tauhang gumaganap sa kuwento batay sa kanilang karakter o
pagkatao. Ito ay ang tauhang bilog at tauhang lapad.
Ang tauhang bilog o round character ay may katangiang tulad din ng isang totoong tao.
Nagbabago ang kanyang katauhan sa kabuoan ng akda. Maaring magsimula siyang mabait,
masipag, at masunurin subalit dahil sa ilang mga pangyayari ay nagbago ang kanyang
katauhan. Mahalagang maging epektibo ang paghabi ng mga tauhan upang ang tauhan ay
maging makatotohanan o maging isang tauhang bilog.
Ang tauhang lapad o flat character ay ang tauhang hindi nagbabago ang pagkatao mula
simula hanggang sa katapusan ng akda. Bihirang magkakaroon ng ganitong uri ng tauhan sa
mga akda subalit minsan ay kinakailangang maglagay nito upang higit na lumutang ang
tauhang binibigyang-pansin.
Mula sa Pinagyaman Pluma

ni: Ailene G. Baisa-Julian, et al
Binasa niyo ba nang mabuti ang mga uri ng dula at mga uri ng tauhan sa itaas? Marahil
ito ang magbibigay linaw at gabay sa inyo upang masagot ninyo ang susunod na gawain.
Basahing mabuti at sundin ang panuto sa upang masagot ninyo nang tama ang mga tanong.

109
mga pahayag.
SANAYIN
Panuto: Dahil nabasa mo na ang mga kahulugan ng uri ng mga tauhan sa isang akda,
kilalanin mo kung anong uri ng mga tauhan sina Carla at Josie sa unang dayalogo na inyong
binasa batay sa kanilang usapan at patunayan.
Tauhan Uri ng tauhan Patunay
1. Carla
2. Josie
Naantig ba ang inyong damdamin sa binasa mong dayalogo ni Josie at Carla? Ano ang
inyong nadarama? Maiuugnay mo kaya ito sa inyong sariling buhay bilang isang anak?
Ngayon, tingnan natin kung ito ay inyong nauunawan sa pamamagitan ng susunod na
gawain.

mga pahayag.
PANUTO: Isulat sa kahon ang iyong sagot. Sa iyong buhay, anong uri ng tauhan ang madalas
na maging ikaw? Ipaliwanag ang iyong sagot.
Nasagutan ba lahat ng gawain? Sa tingin ko ay handa kana sa pagsagot ng susunod na

gawain.

mga pahayag.
TAYAHIN
PANUTO: Basahing mabuti ang isang bahagi ng pelikulang Dekada ’70. Sagutin ang mga
gawain pagkatapos mo itong mabasa.
(Eksena 5: Bahagi ng pelikula/dulang Dekada ’70 )
( Natutulog ang mag-asawang Bartolome, nang biglang may kumatok sa gate sa labas ng
bahay.)
Jules: Dad!! Mom!!
( Nagising si Amanda)
Amanda: Daddy! Daddy! May kumakatok sa labas!
(Bumaba sila at binuksan ni Julian ang gate.)
Jules: Dad! Pasensya na, may sugat siya at wala na akong puwedeng pagdalhan pa.
( Pumasok sa bahay dala si Rene )
Jules: Sosorpresahin ko sana kayo, pero hindi sa ganitong paraan. Sorry!
Amanda: Dito mo siya dalhin, dali!
Jules: Dad, sandal! Tama ng baril ang sugat niya. Hinabol kami ng mga sundalo kaya ‘pag sa
ospital, baka matunton siya. Kaya dito ko po dinala. Alam kong sa ganitong paraan, kayo lang
ang puwede kong asahan.
( At inoperahan na nga si Rene ng kaibigang doktor ni Julian. )
( Pagkatapos ng pangyayaring iyon, umalis na muli si Jules sa kanilang bahay. )
( Tumawag si Jules sa telepono at nagkita si Jules at Amanda sa isang restaurant. )
Jules: Mom!
Amanada: May pa-date-date ka pang nalalaman. Ba’t hindi ka na lang umuwi? Ano ba ang
problema?
Jules: Malaki! Nahuli ang kilusan. Mom, kailangan ninyong maglinis ng bahay. Alam niyo na
kung anong ibig kong sabihing maglinis. Kailangang tanggaling lahat ng delikado. May mga
naibigay ako kay Em na delikado, may naisulat siyang delikado, at may mga posters na
delikado. At pag dumating, sabihin niyo na matagal na akong wala. Hindi niyo alam kung
nasaan ako at taon na tayong di nagkikita at wala rin kayong balita sa akin.
Amanda: Ano ba talaga ang nangyari?
Jules: Mom! Wag kayong magagalit sa akin. Wag kayong magsalita ng kahit ano, please!Nasa
public place tayo.
( Hinatid sa sasakyan si Amanda.)
Amanda: Saan ka uuwi?
Jules: Sa isang kibigan ko, Mom.
Amanda: Ihahatid kita!
Jules: Wag nap o kayong mag-alalaAmanda: Tawagan mo ako pag may problem aka at tiyakin
mon a ikaw ay ligtas.
Baitang 9- Filipino
110
mga pahayag.
Jules: Oo ngapo pala, may asawa at anak na ako. Mara ang pangalan niya. Isang taon na rin
kami at lalaki ang apo ninyo. Hindi koa pa nga nakikita eh. A staka nga pop ala, babalik na ako
sa kilusan. Matagal rin tayong hindi magkikita. Mahal na mahal ko kayo.
( At sila,y nagyakapan at sumakay sa jeep si Amanda )
Halaw sa pelikulang Dekada ‘70

Ni Lualhati T. Bautista
Subukin 1: Tukuyin kung anong uri ng tauhan ang mga sumusunod at patunayan.
Tauhan Uri ng Tauhan Patunay
Julian
Amanda
Jules
Subukin 2: Naging epektibo o makabuluhan ang akda kung ito ay nakaantig ng inyong puso at
nakapukaw ng inyong isipan. Ngayon sa pamamagitan ng dayalogo mula sa binasang dula na
Dekada ’70, isulat ang inyong naisip o nadama sa talaan sa ibaba.
Naisip Nadama
Batid kong nasisiyahan ka sa unang mga gawain natin tungkol pagsusuri sa mga uri ng
tauhan sa dula/pelikulang tinalakay. Marami ka bang natutuhan sa araling ito? Ano ang
napukaw sa inyong isipan? Nalalaman mo na ba na isinusulat ang isang dula batay sa ating
mga totoong karanasan at pangyayari sa buhay?
Magaling! Isang pagpupugay sa’yo dahil ikaw ay matiyagang nagbabasa ng ating mga
aralin at nasagutan mo na rin ang lahat ang mga gawain. Ngayon kailangan mo nang ipawasto
ito sa iyong guro bago ka magpapatuloy sa susunod na aralin.
Baitang 9- Filipino
111
mga pahayag.
IKALAWANG ARAW
Aralin 1.5 DULA
Kumusta!
Pagkatapos mong mapag-aralan ang mga uri ng tauhan sa dula ay dadako naman tayo
sa panibagong aralin. Dito ay iniaasahang matutuhan ang mga sumusunod na layunin: nabubuo
ang kritikal na paghusga sa karakterisasyon ng mga tauhan at sa epekto nito sa pagiging
masining ng akda batay sa napakinggang mga pahayag (Koda F9PN-Ig-h-43); at
naipapaliwanag ang kahulugan ng salita habang nagbabago ang estruktura nito (Koda F9PT-Ig-
43).
Pag-aralan naman natin dito ang tungkol sa Dulang Melodrama.
TUKLASIN
Sigurado akong masisiyahan kayo sa ating gagawin ngayon dahil ito ay karaniwan
ninyong ginagawa kapag kayo ay nanonood ng dula/pelikula. Ang paggagad o paggaya ng mga
nakakatawag-pansing mga eksena at dayalog ng mga artista.
Gawain 1.Panuto: Tukuyin kung sinong artista sa telebisyon ang nagpahayag ng sumusunod
na mga linya at ibigay ang pamagat ng teleseryeng pinanggalingan nito. Maaari mo rin itong
iaksyon sa harap ng salamin.
1. “Walang himala! Ang himala ay nasa puso ng tao. Walang himala!”

________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
2. “Totoo ang sinasabi ni nila Carmen. Hindi ako ang asawa mo. Ako si Kardo ang kakambal ni
Ador.”
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
3. “Black is out, gold is in! Yes, just like gold, I am indestructible”.

________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
Baitang 9- Filipino
112
Kompetensi: nabubuo ang kritikal na paghusga sa karakterisasyon ng mga
mga pahayag (Koda F9PN-Ig-h-43); at naipapaliwanag ang kahulugan ng salita
habang nagbabago ang estruktura nito (Koda F9PT-Ig-43).
4. “Wala sayo Nicole! Akin lang ang asawa ko."
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
5. “Tandaan mo ito! darating ang araw. Lalabas ng buong katotohananpagbabayaran mo ng

mahal ang lahat na ginagawa mo sa amin. Tandaan mo yan!”
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
Gawain 2.
Magsalaysay ng sariling karanasan o karanasan ng iba may kugnayan sa salitang
PAGBABAGONG -BUHAY. Isulat sa bilog sa ibaba ang mga pangyayari o pagkakataon ang
nagtulak sa’yo / sa iba na magbagong-buhay.
_____________________________________
_____________________________________
_____________________________________
_____________________________________
_____________________________________
_____________________________________
_____________________________________
_____________________________________
_____________________________________
_____________________________________
_____________________________________
_____________________________________
_____________________________________
_____________________________________
_____________________________________
Baitang 9- Filipino
113
GAWIN AT SURIIN
Dumarating sa buhay ng tao ang mga pambihirang pagkakataon o mga pangyayari na
hindi isaasahan na siyang sanhi ng pagbabago ng kanyang pananaw, pilosopiya, at paniniwala
at maari rin itong makatutulong sa kanya upang siya’y magiging matatag sa pagharap sa
hamon ng buhay. Ang kanyang mga karanasan at mga taong nakapaligid sa kanya ay malaking
makaimplwensiya upang siya’y magbago.
Sa bahaging ito basahin ang isang akdang pampanitikan na magpapamalas sa’yo ng mga
dahilan ng pagbabago ng paniniwala ng isang tao Tuklasin mo ang naiibang kuwento ni “Tiyo
Simon” isang dula ng Pilipinas at kung papaano binago ng isang bata ang kaniyang paniniwala.
Ang dula ayon kay Aristotle, ay isang masining at makaagham na panggagaya

sa kalikasan nga buhay. Ito’y kinatha at itinatanghal upang magsilbing salamin ng
buhay- sa wika, sa kilos, at sa damdamin. Bilang sining, may layunin itong makaaliw,
makapagturo o makapagbigay ng mensahe, makaaaantig ng damdamin at
makapukaw ng isip.
Ang melodrama ay isang dulang nagtataglay ng malulungkot na pangyayari.
Maaaring ito’y makaantig ng damdamin subalit nagwawakas ito nang masaya at
kasiya-siya at mababait na tauhan sa dula.
(Rivera, Ryan C. Gantimpala (Pinagsanib na Wika at
Panitikan Baitang 9. Guarantor Press 2015.)
Sa pagkakataong ito basahin mo ang dulang Tiyo Simon. Pagkatapos mong

mabasa susuriin mo ang mga pangyayari at kilalanin kung ano ang karakter o papel
na ginagampanan ng mga tauhan dito. Habang binabasa mo ito pansinin mo ang
mga salitang ginamit sa mga dayalogo na may iisang salitang-ugat ngunit may
pagbabago sa istruktura kaya nagbabago rin ang kahulugan.
TIYO SIMON
Dula—ni N.P.S. Toribio
Dula ng Pilipinas
Mga Tauhan:
Tiyo Simon—isang taong nasa katanghalian ang gulang, may kapansanan ang isang paa at
may mga paniniwala na hindi maunawaan ng kanyang hipag na relihiyosa.
Ina—ina ni Boy
Boy—pamangkin ni Tiyo Simon. Pipituhing taong gulang.
Oras—umaga, halos hindi pa sumusikat ang ara
Baitang 9- Filipino
114
mga pahayag.
Tagpo: Sa loob ng silid ni Boy. Makikita ang isang tokador na kinapapatungan ng mga langis at
pomada sa buhok, toniko, suklay, at iba pang gamit sa pag-aayos. Sa itaas ng tokador,
nakadikit sa dingding ang isang malaking larawan ng birheng nakalabas ang puso at may tarak
ng isang punyal. Sa tabi ng nakabukas na bintana sa gawing kanan ay ang katreng higaan ng
bata. Sa kabuuan, ang silid ay larawan ng kariwasaan.
Sa pagtaas ng tabing, maikikita si Boy na binibihisan ng kanyang ina. Nakabakas sa mukha ng
bata ang pagkainip samanatalang sinusuklay ang kanyang buhok. (Biglang uunat ang babae,
saglit na sisipatin ang ayos ng anak, saka ngingiti.)
INA: O, hayan, di nagmukha kang tao. Siya, diyan ka muna at ako naman ang magbibihis.
BOY: (Dadabog) sabi ko, ayaw kong magsimba, e!
INA: Ayaw mong magsimba! Hindi maa...pagagalitin mo na naman ako, e! At anong gagawin
mo rito sa bahay ngayong umagang ito na pangiling-araw?
BOY: Maiiwan po ako rito sa bahay, kasama ko si ...Tiyo Simon...
INA: (Mapapamulagat) A, ang ateistang iyon. Ang...patawarin ako ng Diyos.
BOY: Basta. Maiiwan po ako... (Ipapadyak ang paa) makikipagkuwentuhan na lamang ako kay
Tiyo Simon...
INA: (Sa malakas na tinig) makikipagkuwentuhan ka? At anong kuwento? Tungkol sa
kalapastanganan sa banal na pangalan ng Panginoon?
BOY: Hindi, Mama. Maganda ang ikinukuwento ni Tiyo Simon sa akin...
INA: A, husto ka na...husto na bago ako magalit nang totohanan at humarap sa Panginoon
ngayong araw na ito nang may dumi sa kalooban.
BOY: Pero...
INA: Husto na sabi, e!
(Matitigil sa pagsagot si Boy. Makaririnig sila ng mga yabag na hindi pantay, palapit sa
nakapinid na pinto sa silid, saglit na titigil ang yabag; pagkuwa’y makaririnig sila ng mahinang
pagkatok sa pinto.)
INA: (Paungol) uh... sino ‘yan?
TIYO SIMON: (Marahan ang tinig) Ako, hipag, naulinigan kong...
(Padabog na tutunguhin ng babae ang pinto at bubuksan iyon. Mahahantad ang kaanyuan ni
Tiyo Simon, nakangiti ito.)
TIYO SIMON: Maaari bang pumasok? Naulinigan kong tila may itinututol si Boy...
BOY: (Lalapit) Ayaw kong magsimba, Tiyo Simon. Maiiwan ako sa iyo rito. Hindi ako sasama
kay Mama.
INA: (Paismid) Iyan ang itinututol ng pamangkin mo, kuya. Hindi nga raw sasama sa
simbahan...
(Maiiling si Tiyo Simon, ngingiti at paika-ikang papasok sa loob, hahawakan ang balikat ni Boy.)
TIYO SIMON: Kailangan ka nga namang sumama sa simbahan, Boy. Kung gusto mo...kung
gusto mong isama ako ay maghintay kayo at ako’y magbibihis...magsisimba tayo.
Baitang 9- Filipino
115
(Mapapatingin nang maluwat si Boy sa kanyang Tiyo Simon, ngunit hindi makakibo. Ang ina ay
namangha rin. Tatalikod
na si Tiyo Simon at lalabas. Maiiwang natitigilan ang dalawa, pagkuwa’y babaling ang ina kay
Boy.)
INA: Nakapagtataka! Ano kaya ang nakain ng amain mong iyon at naisipang sumama ngayon
sa atin? Ngayon ko lamang siya makikitang lalapit sa Diyos...
BOY: Kung sasama po si Tiyo Simon , sasama rin ako...
INA: Hayun! Kaya lamang sasama ay kung sasama ang iyong amain. At kung hindi ay hindi ka
rin sasama. Pero mabuti rin iyon...mabuti, sapagkat hindi lamang ikaw ang maaakay ko sa
wastong landas kundi ang kapatid na iyon ng iyong ama na isa ring...
(Mapapayuko ang babae, papahirin ang luhang sumungaw sa mga mata. Magmamalas lamang
siBoy.)
INA: (Mahina at waring sa sarili lamang). namatay siyang hindi lamang nakapagpa-Hesus.
Kasi’y matigas ang kalooban niya sa pagtalikod sa simbahan. Pareho silang magkapatid sila ng
iyong amain. Sana’y magbalik-loob siya sa Diyos upang makatulong siya sa pagliligtas sa
kaluluwa ng kanyang kapatid na sumakabilang buhay na...
(Mananatiling nagmamasid lamang si Boy. Pagkuwa’y nakarinig sila ng hindi pantay na yabag,
at ilang sandali pa ay sumungaw na ang mukha ni Tiyo Simon sa pinto. Biglang papahirin ng
babae ang kanyang mukha, pasasayahin ito, at saka tutunguhin ang pinto.)
INA: Siyanga pala. Magbibihis din ako. Nakalimutan ko, kasi’y...diyan muna kayo ni Boy, kuya...
(Lalabas ang babae at si Tiyo Simon ay papasok sa loob ng silid. Agad tutunguhin ang isang
sopang naroroon, pabuntung-hiningang uupo. Agad, naman siyang lalapitan ni Boy at ang bata
ay titindig sa harapan niya.)
TIYO SIMON: (Maghihikab) iba na ang tumatandang talaga. Madaling mangawit, mahina ang
katawan at...(biglang matitigil nang mapansing ang tinitingnan ng bata ay ang kanyang may
kapansanang paa. Matatawa.)
BOY: Bakit napilay po kayo, Tiyo Simon? Totoo ba’ng sabi ni Mama na iya’y parusa ng
Diyos?...
TIYO SIMON: (Matatawa) sinabi ba ng Mama mo iyon?
BOY: Oo raw e, hindi kayo nagsisimba. Hindi raw kasi kayo naniniwala sa Diyos. Hindi raw
kasi...
TIYO SIMON: (Mapapabuntong-hininga) hindi totoo, Boy, na hindi ako naniniwala sa Diyos...
BOY: Pero ‘yon ang sabi ni Mama, Tiyo Simon. Hindi raw kayo nangingilin kung araw ng
pangilin. Bakit hindi kayo nangingilin, Tiyo Simon?
TIYO SIMON: May mga bagay, Boy na hindi maipaliwanag. May mga bagay na hindi
maipaaalam sa iba sa pamamagitan ng salita. Ang mga bagay na ito ay malalaman lamang sa
sariling karanasan sa sariling pagkamulat...ngunit kung anuman itong mga bagay na ito, Boy, ay
isa ang tiyak: malaki ang pananalig ko kay Bathala.
BOY: Kaya ka sasama sa amin ngayon, Tiyo Simon?...
TIYO SIMON: Oo, Boy. Sa akin, ang simbahan ay hindi masamang bagay. Kaya huwag mong
tatanggihan ang pagsama sa iyo ng iyong Mama. Hindi makabubuti sa iyo ang pagtanggi, ang
pagkawala ng pananalig. Nangyari na sa akin iyon at hindi ako naging maligaya.
Baitang 9- Filipino
116
mga pahayag.
(Titigil si Tiyo Simon sa pagsasalita na waring biglang palulungkutin ng mga alaala. Buhat sa
malayo ay biglang aabot ang alingawngaw ng tinutugtog na kamapana. Magtatagal nang ilang
sandali
pagkuwa’y titigil ang pagtugtog ng batingaw. Magbubuntung hininga si Tiyo Simon, titingnan
ang kanyang may kapansanang paa, tatawa nang mahina at saka titingin kay Boy).
TIYO SIMON: Dahil sa kapansanang ito ng aking paa, Boy, natutuhan kong tumalikod, hindi
lamang sa simbahan, kundi sa Diyos. Nabasa ko ang The Human Bondage ni Maugham at
ako’y nanalig sa pilosopiyang pinanaligan ng kanyang tauhan doon, ngunit hindi ako naging
maligaya, Boy, hindi ako nakaramdam ng kasiyahan.
BOY: Ano ang nangyari, Tiyo Simon?…
TIYO SIMON: Lalo akong naging bugnutin, magagalitin. Dahil doon, walang natuwang tao sa
akin, nawalan ako ng mga kaibigan, hanggang sa mapag-isa ako...hanggang isang araw ay
nangyari sa akin ang isang sakunang nagpamulat sa aking paningin.
BOY: Ano iyon, Tiyo Simon...?
(Uunat sa pagkakaupo si Tiyo Simon at dudukot sa kanyang lukbutan. Maglalabas ng isang

bagay na makikilala na isang sirang manikang maliit.)
TIYO SIMON: ito ay isang manika ng batang nasagasaan ng trak. Patawid siya noon at sa
kanyang pagtakbo ay nailaglag niya ito. Binalikan niya ito ngunit siyang pagdaan ng trak at
siya’y nasagasaaan...nasagasaan siya. Nadurog ang kanyang binti, namatay ang
bata...namatay nakita ko, ng dalawang mata, ako noo’y naglalakad sa malapit...at aking
nilapitan, ako ang unang lumapit kaya nakuha ko ang manikang ito at noo’y tangang mahigpit
ng namatay na bata, na waring ayaw bitiwan kahit sa kamatayan...
BOY: (Nakamulagat) Ano pa’ng nangyari Tiyo Simon?
TIYO SIMON: Kinuha ko nga ang manika, Boy. At noon naganap ang pagbabago sa aking
sarili...sapagkat nang yumuko ako upang damputin ang manika ay nakita ko ang isang tahimik
at nagtitiwalang ngiti sa bibig ng patay na bata sa kabila ng pagkadurog ng Kanyang
buto...ngiting tila ba nananalig na siya ay walang kamatayan...
(Magbubuntunghinga si Tiyo Simon samantalang patuloy na nakikinig lamang si Boy. Muling

maririnig ang batingaw sa malayo. Higit na malakas at madalas, mananatili nang higit na
mahabang sandali sa pagtunog, pagkuwa’y titigil. Muling magbubuntunghinga si Tiyo Simon.)
TIYO SIMON: Mula noon, ako’y nag-isip na, Boy. Hindi ko na makalimutan ang pangyayaring
iyon. Inuwi ko ang manika at iningatan, hindi inihiwalay sa aking katawan, bilang
tagapagpaalalang lagi sa akin ng matibay at mataos na pananalig ng isang batang hanggang sa
oras ng kamatayan ay nakangiti pa. At aking tinandaan sa isip: kailangan ng isang tao ang
pananalig kay Bathala, kung may panimbulanan siya sa mga sandali ng kalungkutan, ng
sakuna, ng mga kasawian...upang may makapitan siya kung siya’y iginugupo na ng mga
hinanakit sa buhay.
Baitang 9- Filipino
117
(Mahabang katahimikan ang maghahari. Pagkuwa’y maririnig ang matuling yabag na papalapit.
Sumungaw ang mukha ng ina ni Boy sa pinto.)
INA: Tayo na, baka wala na tayong datnang misa. Hinahanap ko pa kasi ang aking dasalan
kaya ako natagalan. Tayo na, Boy...Kuya
BOY: (Paluksu-luksong tutunguhin ang pinto) Tayo na Mama, kanina pa nga po tugtog nang
tugtog ang kampana, e. Tayo na, Tiyo Simon, baka tayo mahuli, tayo na!
(Muling maririnig ang tugtog ng kamapana sa malayo. Nagmamadaling lalabas si Boy sa pinto.
Lalong magiging madalas ang pagtugtog ng kampana lalong magiging malakas, habang
bumababa ang tabing).
Mula sa Panitikang Asyano

Modyul ng Mag-aaral sa Filipino 9
ALAMIN
Gawain. Paglinang ng Talasalitaan
Kahulugan ng Salita Habang Nagbabago ang Estruktura Nito
Bawat salita ay may kayarian. May salitang-ugat, may nilagyan ng panlapi, may inuulit,
may dalawang salitang pinagtambal, at iba pa.
Sa pagbabago ng estruktura nito, nagbabago rin ang kahulugan.
Halimbawa:
Lakad ( salitang-ugat ) -nag-uutos
Lalakarin (may panlapi ) – may aayusin o may gagawin
Lalakad-lakad ( inuulit ) May isinasagawang kilos
Lakad-pagong ( may pinagtambal ) – Mabagal kumilos
Mula sa Hiyas ng Lahi 9

Panitikan, Gramatika at Retorika
Panuto: Ibigay ang kahulugan ng bawat salita habang nagbabago ang estruktura nito sa
unang linya. Sa ikalawang linya, gamitin ang salita sa pangungusap.
1. ama : ________________________________________
pangungusap :________________________________________
amain :________________________________________
pangungusap :________________________________________
2. hininga :________________________________________
Pangungusap :________________________________________
magbubuntong-hininga :__________________________________
Pangungusap :__________________________________
Baitang 9- Filipino
118
mga pahayag.
3. isa :________________________________________
pangungusap :________________________________________
mapag-isa :________________________________________
pangungusap :________________________________________
4. buhay :________________________________________
Pangungusap :________________________________________
magbabagong-buhay : ____________________________________
pangngusap :________________________________________
5. araw :_______________________________________
pangungusap :_______________________________________
pangiling-araw :_______________________________________
pangungusap :_______________________________________
Matapos basahin at masagutan ang mga gawain sa taas ay dagdagan pa natin ang
iyong kaalaman sa susunod na gawain.
SANAYIN
Panuto: Sagutin ang mga tanong batay sa inyong binasang dula na may pamagat “Tiyo
Simon “.
1. Sino ang pangunahing tauhan sa dula? Ilarawan siya.
2. Bakit ayaw ni Boy sumama sa kanyang ina sa pagsisimba?
Baitang 9- Filipino
118
119
mga pahayag.
3. Ano ang nagpabago sa loob ni Boy na sumama sa ina ?
4. Bakit kaya hindi na nagsisimba si Tiyo Simon dati?
5. Sa palagay mo dapat bang mawalan siya kaagad ng tiwala sa Diyos? Ipaliwanag
6. Dapat bang sisihin ng tao ang Diyos sa mga pagkakataong dumaranas siya nga
kabiguan sa buhay? Pangatwiranan.

118
mga pahayag.
7. Bakit nagbalik-loob si Tiyo Simon sa Diyos?
8. Ano ang malaking impluwensiya ng pangunahing tauhan tauhan kay Boy? Patunayan.
Pagyamanin pa natin ang iyong kaalaman sa susunod na gawain. Simulan mo na.

118
mga pahayag.
Malinaw na naipahayag sa dula na dahil sa isang karanasan ni Tiyo Simon nagbago

ang paniniwala ni Tiyo Simon at hindi na siya nagsisimba ngunit dahil sa nasaksihan niyang
naganap sa bata, nagbalik loob siya sa Diyos at ang isang manika na naiwan ng bata ang
laging nagpaalaala sa kanya na dapat hindi magbago ang tiwala niya sa Diyos sa halip
magiging matatag siya.
PANUTO: Gumuhit ng isang bagay/tao na may malaking impluwensiya sa iyong

pagbabagong buhay. Ipaliwanag ito.
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
Wow! Napakahusay mo! Naiguhit mo ang isang bagay/tao na may malaking impluwensiya
sa iyong pagbabago at malinaw mong naipaliwanag ito. Ngayon subukin muli natin ang iyong
kaalaman tungkol sa aralin na katatapos na tinalakay.

118
mga pahayag.
TAYAHIN
A. Sa dulang Tiyo Simon malinaw na naipapahiwatig ang mga kaisipan at uri ng tauhan na
nais palitawin ng akda. Isulat sa talaan kung anong uri ng tauhan ang mga sumusunod
at patunayan ang iyong sagot.
Tauhan Uri ng Tauhan Patunay
1. Tiyo Simon
2. Boy
3. Ina ni Boy
B. Panuto :Tandaan na habang nagbabago ang estruktura ng salita ay nagbabago

rin ang kahulugan nito.Piliin sa loob ng kahon ang salitang kokompleto sa
pangungusap sa ibaba.
araw araw- araw bungang- araw
1. ______________ ay masayang pumasok sa paaralan ang magkakapatid na sina Bea

at Enrique.
2. ______________Hindi pa man sumisikat ang________________ ay nasa palengke
na ang nanay.
3. Huwag palaging lumalabas sa bahay kapag maiinit upang hindi ka magkakaroon
ng__________________.
Baitang 9- Filipino
118
123
mga pahayag.
bago pabago-bago
4. Ayaw kong kong maniwala sa’yo dahil ______________ ang desisyon mo.
5. _________ mo gawin kapito mong isipin.
sakit paskit
6. Ang COVID 19 ay isang ___________ na mabilis kumalat sa buong mundo.

7. __________ ang dala ng COVID 19 sa mga mamayang lalong lalo na sa mga
mahihirap.
dalaga dumalaga dalagang-ina
8. Ang mga _____________________ng Pilipina ay maituturing na hiyas ng ating lahi.

9. Sa kasalukuyan ay marami nang mga___________________ dahil sa impluwensya
modernong panahon sa mga kabataan.
10. _____________ na ang aming mga alagang manok.
Isang pagbati sa’yo dahil na tapos mo nang masagutan ang mga pagsupok sa ating aralin.
Naiintindihan mo nang sa bawat pagbabago ng estruktura ng mga salita nagbabago rin ang
kahulugan nito kaya maaari mo na itong ipawasto sa iyong guro bago dumako sa susunod na
aralin.

118
mga pahayag.
IKATLONG ARAW
Aralin 1.5 DULA

Ngayon ay tunghayan naman natin ang isang mahalagang aralin sa sanayang ito. Iuugnay
natin ito sa mga akda na ating tinalakay sa mga nakaraang mga araw. Ang dulang Tiyo Simon
at mga halimbawa ng diyalogo na ating binasa ay gagawin nating batayan sa araling ating
tatalakayin sa araw na ito.
Inaasahang sa araling ito matutuhan mo ang mga sumusunod na kasanayan: nasusuri ang
pagiging makatotohanan ng ilang pangyayari sa isang dula (F9PU-Ig-h-45); nagagamit ang mga
ekspresyong nagpapahayag ng katotohanan ( sa totoo, talaga , tunay, at iba pa) (F9PS-Ig-h45).
Tara at simulan na natin!
TUKLASIN
Sa pagsusuri ng mga akda mahalaga ring mapag-aralan mo ang mga gamit ng mga
ekspresyong nagpapahayag nga katotohanan.
Panuto: Basahin ang diyalogo sa loob ng kahon at suriin ang kanilang pinag- uusapan.
Sagutin ang mga tanong sa susunod na pahina.
Mark: Mga kaklase narinig niyo ba ang balita tungkol sa corona virus?
John: Opo Mark! Talagang nakakatakot ito at wala pang natuklasang gamot sa
sakit na ito.
Alvin: Tama, wala pang gamot dito kaya ang pinakamainam nating gagawain ay
sundin ang utos ng pamahalaan na manaitli sa bahay.
Mark: Sadyang napakalungkot kung magkaganito ang ating sitwasyon. Paano na
lamang ang ating pag-aaral? Hindi pa tapos ang taong pasukan? Hindi pa
tayo nakaakyat sa entablado
Alvin: Hindi tayo pababayaan ng Maykapal. May dahilan ang lahat, manalig lang
tayo na darating ang panahong matuklasan na ang gamot o bakuna rito.
John: Oo nga. Tunay na makapangyarihan ang Diyos Mark.
1. Ano ang paksa sa diyalogo?
Baitang 9- Filipino
Kompetensi: nasusuri ang pagiging makatotohanan ng ilang pangyayari sa isang
125
dula (F9PU-Ig-h-45); nagagamit ang mga ekspresyong nagpapahayag ng
katotohanan ( sa totoo, talaga , tunay, at iba pa) (F9PS-Ig-h45).
2. Pansinin ang mga salitang may salungguhit sa loob ng diyalogo. Ilista ang mga
ito.
3. Paano ginamit ang mga salitang binanggit?
Matapos masagutan ang gawain sa itaas ay maaari ka nang dumako sa

susunod na gawain.
Baitang 9- Filipino
127
126
GAWIN AT SURIIN
Balikan ang dulang Tiyo Simon sa ikalawang araw ng aralin. Napakaganda ng kaisipan na
nais ipahiwatig nito sa atin. Dito siya sinubok ng mga pangyayari sa buhay na nagpabago sa
kanya ngunit sa palagay mo makatotohanan ba ang lahat ng kaganapan sa dula? Bakit?
Suriin ang mga pangyayaring makatotohanan at hindi makatotohanan. Patunayan.
A.
Mga Pangyayaring Makatotohanan Patunay
B.
Mga panyayaring Di-makatotohanan Patunay
Dagdagan ang kaalaman sa susunod na gawain. Simulan mo na.
Baitang 9- Filipino
127
Ang katotohanan ay isang pahayag na nagsasaad ng ideya o pangyayaring
napatunayan at tanggap ng lahat na totoo at hindi mapasusubalian kahit sa ibang lugar.Ito ay
nasusuportahan ng sapat na datos, nakabatay sa nagawang pananaliksik, at may
impormasyong napatunayang tama o mabisa para sa lahat. Mahalagang matutuhan mo ito dahil
kailangan mo ito sa mga pagsusuring gagawin mo sa mga susunod na mga aralin.
Mga ekpresyonng nagpapahayag ng katotohanan
Mula sa
Batay sa
Ayon sa mga
masusing Tunay Napatuanyan Totoong
mga datos na Talagang…
pag- ngang… na… …
dalubhasa… aking
aaral…
nakuha…
Mula sa Vinta at Pluma 9
Matapos mabasa at masagutan ang mga gawain sa itaas ay handa ka na sa susunod na

gawain. Sanayin mo ang iyong kaalaman sa susunod na gawain.

127
SANAYIN
Batay sa inyong napag-aralan, nasaliksik, nabasa o narinig bumuo ng pangungusap gamit
ang mga ekspresyong nagpapahayag ng katotohanan (totoo, talaga, tunay, tama, atbp) ayon sa
mga ideyang hinihingi sa bawat bilang na may kaugnayan sa mga larawan.
Pananampalataya sa panahon ng pandemya
1. _____________________________________
_____________________________________
2.
Epekto ng Covid 19 sa buong mundo
____________________________________
______________________________________
3.
Kalagayan ng mga doctor bilang “frontliners”
________________________________________
________________________________________
4.
Katayuan ng pangulo sa panahon ng pandemya sa kaslukuyan.
_ _______________________________________
________________________________________
Mga larawan mula sa Google
Pagyamanin ang iyong kaalaman sa susunod na gawain. Simulan mo na.
Baitang 9- Filipino
129
127
PANUTO: Basahin at unawaing mabuti ang mga pangungusap sa bawat bilang upang masagot
mo nang tama ang gawaing ito.
Gawain: Magbigay ng karagdagang kaalaman sa pamamagitan ng paggamit ng ekspresyon na

nagpapahayag ng katotohanan upang masurportahan iyong pahayag.
1. Ang COVID 19 ay isang pandemyang sakit.

Karagdagang kaalaman:
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________.
2. Ang mga nagtutulak ng droga ay salot sa lipunan.

_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________.
3. Ang korte Suprema ay ang pinakamataas na naghahatol na hukuman sa Pilipinas.

_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________.
4. Ang pagkakaroon ng karunungan ay mahalaga sa bawat tao.

Karagdagan kaalaman:
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________.
5. Maiinit ang panahon dahil nasisira na ang ating Ozone layer.

_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________.
Batid kong may kaalaman ka na sa paggamit ng ng mga ekspresyong nagsasaad ng

kototohanan. Ngayon ay handa ka na ba susunod na pagsubok? Kung gayon, tungahayan mo
ang susunod na gawain.
Baitang 9- Filipino
127
130
TAYAHIN
PANUTO: Sumulat ng diyalogo gamit ang mga ekspresyon na nagsasaad ng katotohanan.
Ang paksa ay may kaugnayan sa COVID 19. Isulat ito sa isang bond paper (short size)
Binabati kita! Marami ka nang nalaman sa araling ito lalong lalo kung paano ka
magbabagong-buhay sa tulong ng mga taong makaimpluwensiya sa’yo sa tulong ng
halimbawang dulang “Tiyo Simon” ng Pilipinas. Dito napapagtanto mo ring ano mang pagsubok
ang dumarating sa iyong buhay dapat hindi magbabago ang inyong pananalig o tiwala sa
Maykapal na siyang may lalang ng lahat ng bagay sa mundo.
Batid ko rin na marunong ka na ring gumamit ng mga eskspresyong nagsasaad ng

katotohanan.
Sanay hindi ka magsasawa sa pagsagot sa mga susunod nga gawain ng iyong aralin.

127
JUNIOR HIGH SCHOOL
Baitang 9
Unang Kwarter
SANAYAN SA FILIPINO
Ikapitong Linggo- Pangwakas na Gawain
Panitikang Asyano

Baitang 9- Filipino
Kompetensi: napaghahambing ang mga napakinggang pasalitang panghihikayat na isinagawa ng
bawat Baitang
Kompetensi:
9- book
isa sa isang Filipino
fair (F9PN-Ii-j-44); naibabahagi ang sariling pananaw sa resulta ng
nasusuri ang pagiging makatotohanan ngTimog-Silangang
ilang pangyayari
125
isinagawang sarbey tungkol sa tanong na: “Alin sa mga babasahin ng Asyasaang
isang
dula (F9PU-Ig-h-45);
iyong nagustuhan?” nagagamit
(F9PB-Ii-j-44); pasalitangang mga ekspresyong
nasusuri nagpapahayag
ang alinmang akda ng
sa Timog-Silangang
Asya nakatotohanan ( sa totoo,bookfair
kabilang sa isinagawang talaga(F9PN-
, tunay, at ibaatpa)
Ii-j-44); (F9PS-Ig-h45).
nagagamit ang mga ekspresyong
nanghihikayat sa malikhaing pagsasagawa ng bookfair sa pamamagitan ng isang brochure o
video presentation (F9WG-Ii-j-46).
Sanayan sa Filipino
Panitikang Asyano
Unang Edisyon, 2020


Iloilo.


Cajurao


Palaguayan

Baitang 9- Filipino
bawat isa sa isang book fair (F9PN-Ii-j-44); naibabahagi ang sariling pananaw sa resulta ng
isinagawang sarbey tungkol sa tanong na: “Alin sa mga babasahin ng Timog-Silangang Asya ang
iyong nagustuhan?” (F9PB-Ii-j-44); pasalitang nasusuri ang alinmang akda sa Timog-Silangang
Asya na kabilang sa isinagawang bookfair (F9PN- Ii-j-44); at nagagamit ang mga ekspresyong
Paunang Salita

ng K to 12.

kalagayan.

Para sa mag-aaral:

Baitang 9- Filipino
UNANG ARAW
Pangwakas na Gawain BOOK FAIR
Matapos mong pag-aralan ang mga akdang pampanitikan sa Timog-Silangang Asya,

natitiyak kong ika’y handa na para sa isang produktong pagganap. Sa araling ito, ika’y
inaasahang makagagawa ng isang book fair.
Pagkatapos ng araling ito, inaasahang kang makapagsasagawa ng book fair upang
itampok ang mga akdang pampanitikan sa Timog-Silangang Asya. Sa pagtalakay ng aralin,
tutulungan ka ng sumusunod na mga kompetensi upang matamo ang inaasahang layunin:
napaghahambing ang mga napakinggang pasalitang panghihikayat na isinagawa ng bawat isa
sa isang book fair (F9PN-Ii-j-44); naibabahagi ang sariling pananaw sa resulta ng isinagawang
sarbey tungkol sa tanong na: “Alin sa mga babasahin ng Timog-Silangang Asya ang iyong
nagustuhan?” (F9PB-Ii-j-44); pasalitang nasusuri ang alinmang akda sa Timog-Silangang Asya
na kabilang sa isinagawang bookfair (F9PN- Ii-j-44); at nagagamit ang mga ekspresyong
May mga gawaing gagabay sa iyo tulad na lamang ng pagsagawa ng sarbey hanggang
sa makagawa ka ng isang malikhaing panghihikayat o book fair.
Bilang Pamantayang Pangnilalaman, inaasahan kang maipamamalas mo ang pag-
unawa at pagpapahalaga sa mga akdang pampanitikan sa Timog-Silangang Asya.
Bilang Pamantayang Pagganap naman ay inaasahan kang makapagsasagawa ng
malikhaing panghihikayat tungkol sa isang bookfair ng mga akdang pampanitikan ng
TimogSilangang Asya.
TUKLASIN
Bilang pagsisimula ng araling ito, nais kong sagutin mo ang sumusunod na mga tanong:
a.Mula sa mga akdang inyong nabasa

at napakinggan, kumusta naman ang
inyong paglalakbay sa Timog-
Silangang Asya?
b. Ano-ano ang inyong napansin sa

bawat akdang binasa? Ano-ano ang
inyong natutunan mula sa mga ito?

c. Bigyang-pansin ang mga bansa sa
Timog-Silangang Asya, may nakita ba
kayong pagkakatulad sa tradisyon at
kultura mula sa kani-kanilang akda?
Ipaliwanag ang sagot.
d. Alin sa mga akdang binasa ang

inyong nagustuhan? Bakit ito ang
napili mo?
e. Mula sa mga akdang binasa, aling

bahagi nito ang nakaantig ng inyong
damdamin? Maari mo bang basahin
ang bahaging ito?
Matapos mong basahin ang iba’t ibang akdang pampanitikan sa Timog-Silangang Asya,
paano kaya ito nakatutulong sa pag-unawa at pagpapahalaga sa kulturang Asyano? Ngayong
sapat na ang iyong kaalaman mula sa mga akdang binasa, magsasagawa ka ng isang sarbey
na makatutulong sa iyo sa pagsususri ng mga akdang pampanitikan mula sa Timog-Silangang
Asya.
Baitang 9- Filipino
bawat isa sa isang book fair (F9PN-Ii-j-44); naibabahagi ang sariling pananaw sa resulta ng 133
GAWIN AT SURIIN
Sa gawaing ito, inaasahan na maibibigay mo ang isang tapat na sagot o pananaw sa

isang inihandang sarbey batay sa mga natalakay na mga aralin sa unang markahan na may
kaugnayan sa akdang pampanitikan ng Timog-Silangang Asya.
Dagdag na Kaalaman:
Ang sarbey ay mga impormasyong nakakalap natin mula sa mga datos sa

paligid. Ito rin ay ang pangongolekta ng impormasyon tungkol sa katangian,
aksyon, nakitan at opinyon ng tao.
Tunghayan ang isang halimbawa ng talatanugan bilang iyong gabay.
Pagkatapos mong maisagawa ang sarbey, natitiyak kong alam mo na ang akdang iyong
pinakanagustuhan. Bago ka dumako sa susunod na gawain tandaan na dapat isaalang-alang
lamang ang paggamit ng mga ekspresyong nanghihikayat sa malikhaing pagsasagawa nito.
Baitang 9- Filipino
Basahin at tandaan ang mga dapat isaalang-alang sa pagsagawa ng malikhaing
panghihikayat o book fair. Simulan mo na.
ALAMIN
Ang mga dapat isaalang-alang sa pagsasagawa ng malikhaing panghihikayat o
book fair ay ang mga sumusunod:
a. Magkaisa ang buong klase kung ano ang magiging tema ng isasagawang book
fair: Halimbawa: “Panitikan ng Timog-Silangang Asya: Isang Pagbabalik-tanaw,
Isang Paglalakbay.”
b. Hatiin ang klase sa limang pangkat. Magpalabunutan kung anong akdang
pampanitikan ang itatanghal sa book fair.
c. Kailangang maipakita sa isasagawang bookfair ang kultura, pagkakakilanlan, at
kaugnay na kasaysayan ng bansang kinabibilangan ng akdang napili upang mas
makilala pa ng mga mambabasa ang bansang ito.
d. Maaaring magdagdag ng iba pang saling akdang pampanitikan sa
TimogSilangang Asya na isasama sa book fair.
e. Bahagi ng isasagawang Gawain ang pagkakaroon ng visual presentation sa
pamamagitan ng eksibit ng mga larawan, detalye tungkol sa nilalaman ng akda, at
mga trivia at mahuhusay na output sa isinagawang mga Gawain sa mga akdang
pinag-aralan.
f. Maging malikhain upang mahikayat ang mga mambabasa na tangkilikin ang
akdang itinatampok. Maaring langkapan ng teknolohiya ang presentasyon para sa
book fair.
g. Magsagawa rin ng malikhaing pagkukuwento (story telling), pagbigkas ng tula
(poetry reading), tagisan ng talino (quiz bee), o laro upang mahikayat pang lalo
ang mga mambabasa,
Pakatandaan ang mga habilin ng guro. Sanayin muna ang sarili upang madaragdagan
at malinang ang iyong kakayahan sa pagsagawa ng book fair.
Baitang 9- Filipino
SANAYIN
Maaari mo ng pagsunud-sunurin ang mga akda mula sa iyong pinakanagustuhan at

magbigay ng maikling paglalahad kung bakit ito ang napili mo.
Akdang Pampanitikan Paliwanag
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Magaling! Matapos mong masagutan ang gawain sa sanayin natin, atin pang
pagyamanin ang iyong kaalaman sa susunod na gawain.
Gawain 4
Ibig kong matiyak ang iyong kaalaman. Kaya subukin mong sagutin ang mga sumusunod:
1. Maaari mo bang ibahagi sa klase ang iyong naging batayan sa pagpili ng akdang iyong
nagustuhan?
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
Baitang 9- Filipino
136
2. Naranasan mo na bang dumalo o nakapanood ka na ba ng isang book fair?
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
3. Ano kaya sa tingin mo ang maitutulong ng pagsasagawa ng bookfair para sa mga taong
mahilig sa pangongolekta at sa pagbabasa ng mga aklat?
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
4. Sa iyong palagay, mas mahihikayat kaya ang mga taong magbasa ng aklat kapag sila’y
dadalo sa isang book fair?
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
5. Ano-ano kaya ang maaari nating gawin upang mas mahikayat ang mga tao sa pagbabasa
ng mga aklat?
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
Pagkatapos mong malaman at matukoy ang mga pamantayan sa pagsasagawa

ng inaasahang pagganap, nakatitiyak ako na magiging matagumpay ang iyong gagawing
produkto.
Baitang 9- Filipino
137
TAYAHIN
Bilang pagtataya sa kabuuang araling, narito ang pangwakas na gawain na inihanda ko

sa iyo. Basahin at gawin ang nasa loob ng kahon. Simulan mo na.
Mula sa mga bansang nilakbay natin sa Timog-Silangang Asya, ika’y

inaasahang gumawa ng isang bookfair sa pamamagitan ng isang portfolio. Tampok
nito ang mga akdang pampanitikan at ang kultura ng bawat bansa.
Upang matiyak na maayos ang kalalabasan ng iyong balakin, naririto ang
pamamaraan sa pagmamarka na dapat mong isaalang-alang.
Barayti ng mga babasahin…………………………………………. 30%

Kaayusan ng pagkakabuo…………………………………………. 20%
Kaangkupan ng layunin……………………………………………. 30%
Orihinalidad…………………………..……………………………… 20%
Kabuuang grado…………………………………………………….. 100%
Binabati kita at matagumpay mong naisakatuparan ang mga gawain sa modyul na ito.
Sa pamamagitan ng mga gawain na iyong naisakatuparan, nagkaroon kana ng mas malalim na
pang-unawa sa ilang akdang pampanitikan ng Timog-Silangang Asya. Walang dudang isa kang
masipag at matalinong mag-aaral. Natugunan mo ang lahat ng gawaing inilaan sa iyo. Tunay
ngang marami ka nang kaalamang naipon ngayon at higit na ang kahandaan mo sa mga
susunod pang aralin sa modyul na ito.
Baitang 9- Filipino
isinagawang sarbey tungkol sa tanong na: “Alin sa mga babasahin ng Timog-Silangang Asya ang 138

Sanayan Filipino 9 Unang Kwarter..

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Sanayan Filipino 9 Unang Kwarter..

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

JUNIOR HIGH SCHOOL

Mga Akdang Pampanitikan ng

Isinasaad sa Batas Republika 8293, Seksiyon 176 na: Hindi maaaring

Ang Sanayan sa Filipino o anumang bahagi nito ay inilathala upang gamitin ng

Walang anumang parte ng materyales na ito ang maaaring kopyahin o ilimbag sa

Development Team of Sanayan sa Filipino

Editors: Nelson Cabaluna, Rodelyn G. Delfin

Division Quality Assurance Team: Lilibeth E. Larupay, Marites C. Capilitan

Management Team: Dr. Roel F. Bermejo, Dr. Nordy D. Siason

Ang Sanayan sa Filipino ay pinagtulungang sinulat, dinisenyo, nilinang at sinuri

Layunin ng Sanayan sa Filipino na mapatnubayan ang mag aaral sa malayang

Para sa learning facilitator:

Ang Sanayan sa Filipino ay ginawa upang matugunan ang kasalukuyang

Ang Sanayan sa Filipino ay ginawa bilang tugon sa iyong

Aralin 1.1 MAIKLING KWENTO

Marahil ay handa ka nang magsimula. Ito ang unang sanayan na mapag-aaralan

Sa iyong pagsagot sa mga gawain, inaasahang matutuhan mo ang mga

Subukan natin ngayon ang mga sumusunod na gawain upang maragdagan

Noong isilang ka sa mundong ito laking tuwa ng magulang mo, lalo na

1. Patungkol saan ang nasabing kasabihan?

3. Magbigay ng sariling kasabihan patungkol sa isang ama.

Handa ka na bang matuklasan ang kahalagahan ng ama sa ating buhay? Ang di

Nang Minsang Naligaw si Adrian

Bunsong anak si Adrian sa tatlong magkakapatid. Siya lamang ang

Source: Peralta, Romulo N. et al . Panitikang Asyano 9 (Kagamitan ng

Sagutin ang mga sumusunod na tanong.

1. Saan ang tagpuan ng kuwento?

4. Ano ang naging suliranin/tunggalian ng kuwento?

6. Paano nagtapos ang kuwento? Ipaliwanag.

Source: Peralta, Romulo N. et al . Panitikang Asyano 9 (Kagamitan ng mag-aaral sa Filipino).

Ngayong tapos mo ng basahin ang kwento at nasagutan ang ilang mga

PANUTO: Gamit ang graphic organizer punan ng mga pangyayari mula sa

Source: Peralta, Romulo N. et al . Panitikang Asyano 9 (Kagamitan ng mag-aaral

Ang maikling kuwento - binaybay ding maikling kwento - ay isang maiksing

May tatlong bahagi ang isang kwento; Simula, Gitna at Wakas.

a. Mga Tauhan -- dito nalalaman kung sinu-sino ang magsisiganap sa kuwento

Source: Peralta, Romulo N. et al . Panitikang Asyano 9 (Kagamitan ng

PANUTO: Ibigay ang katangian ng ama sa kuwento at katangian ng iyong ama.

Ang Ama sa Kuwento Ang Sariling Ama

Source: Peralta, Romulo N. et al . Panitikang Asyano 9 (Kagamitan ng

Source:PEAC Grade 9 Filipino Module 2017 In-Ser

c. Pagkakasunod-sunod ng mga pangyayari

d. Estilo ng pagsulat ng awtor

Aralin 1.1 MAIKLING KWENTO

Pagkatapos mong mapag-aralan ang elemento ng isang maikling kwento ay

Atin namang subukan ngayon kung gaano mo nauunawaan ang kuwentong-

Ano-ano ang gampanin Sino ang Anong mga salitang

Paano mo ilalarawan ang relasyon ninyo sa isa’t isa?

Source: Peralta, Romulo N. et al . Panitikang Asyano 9 (Kagamitan ng mag-aaral

Ngayong tapos mo nang basahin ang kwento, bigyang-kahulugan mo ang

 Denotatibo- literal na kahulugan o kahulugan sa diksyunaryo.

PANUTO: Bigyang- kahulugan nga mga sumusunod na salita o parirala na ginamit sa

1. Ano ang kadalasang pasalubong ng ama sa kanila?

2. Anong pangyayari ang nakapagpabago sa buhay ng mag-anak?

3. Ano ang kinakatakutan ng mga anak sa kanilang ama?

4. Bakit sinabing “Maaaring lasenggo nga siya at iresponsable, pero tunay

5. Paano nagwakas ang kuwento?

Magaling! Napakamalikhain ng iyong isipan. Sigurado akong handa ka na

Tapos mo na bang sagutin ang pagsubok? Magaling! Bago ka magpatuloy

Mga Akdang Pampanitikan ng

Isinasaad sa Batas Republika 8293, Seksiyon 176 na: Hindi maaaring

Ang Sanayan sa Filipino o anumang bahagi nito ay inilathala upang gamitin ng

Walang anumang parte ng materyales na ito ang maaaring kopyahin o ilimbag sa