KABANATA 7: PANITIKAN SA GITNANG

LUZON AT KATIMUGANG TAGALOG

PANITIKAN SA GITNANG LUZON AT KATIMUGANG TAGALOG (KAB. 7) https://www.youtube.com/watch?v=iMSM-ICO2f0

GITNANG LUZON (CENTRAL LUZON)

- Isang malaking kapatagan kung saan inaani ang karamihan sa bigas

- Mga lalawigan at lungsod: Aurora (Balanga), Bataan (Cabanatuan, Gapan, Munoz, Palayan,
at San Jose), Bulacan (San Jose del Monte at Malolos), Nueva Ecija, Tarlac (Tarlac),
Zambales (Olongapo), at Kalahati ng Pampanga (Angeles at San Fernando)

KATIMUGANG TAGALOG

- Binubuo: Batangas, Cavite, Laguna, Marinduque, Romblon, Oriental Mindoro, Occidental

Mindoro, Quezon, at Rizal
- Sinasakop niyo ang mga bahagi kung saan Tagalog ang salitang pangkaraniwang gamit
- Ang NCR at Gitnang Luzon man ay mga Rehiyon ng Katagalugan kaya't maaaring tawaging
Hilagang Luzon ang Gitnang Luzon.

• Ang salitang Tagalog ay nanggaling sa taga-ilog dahil karamihan ng mga unang

pamayanan dito ay matatagpuan sa baybayin ng Manila Bay, Laguna de Bay at sa
mga ilog sa Bulacan na dumadaloy pabalik sa Manila Bay.
• Kilalang mangangalakal.
• Nakakarating sila hanggang Mallaca upang magbenta ng pulot at ginto.
• Sampung taon bago dumating si Magellan ay nakasalamuha na sila ng mga
Portuges.
• Ang mga mangangalakal na Tagalog na ito ay naiulat sa mga talaan ng mga
manlalakbay bilang Lucoes (mga taga-Luzon).
• Nagbebenta sila ng mga bigas at lambanog sa Borneo at nakilala sila bilang
masisipag na tao at malapit sa isa't isa.
• Lumawak ang paggamit ng Tagalog at nadagdagan ang mga salitang nagbibigay-daan
sa mga bagong kaalaman at banal na konsepto.

• Dahil sa pagdagsa ng mga pamayanan sa tabi ng mga ilog, lawa, at dagat naging isang
mahalagang tauhan at simbolo ng buhay Tagalog ang mangingisda.
• Para sa mga mangingisda ang ilog ang pinagkukuhanan nila ng lakas na nagbibigay sa
kanila ng panahong magnilay-nilay, at magkaroon ng respeto sa sarili.
• Ang kapatagan ng Luzon ay kakikitaan din ng malalawak na lupaing tinatamnan ng
palay at tubo.
• Ang bigas ay nagpapahayag ng kapangyarihan sa buhay Tagalog.
• Ang bilang ng bigas na inilalagay sa sako ay nangangahulugan ng kasaganahan at
kayamanan nila.
• Para sa mga magsasaka. ang tag-ani ay nagbibigay ng pag-asang umunlad ang
kanilang buhay.
• Para sa pyudal na amo, ito'y nangangahulugan ng kapangyarihan at kasaganahan.
• Para sa mga negosyante. isa na naman itong pagkakataong makapagsamantala at
makalamang.
PANINIWALA

• Amo - panginoong may lupa

• Alipin - mga nagtatanim at inaabuso
• Tulad ng mangingisda, ang magsasaka ay isa ring makabuluhang tauhan at simbolo sa
panitikan ng Taga log.
• Umaabot ang simbolong ito sa inaaping taga-bungkal ng lupa na nag-uumapaw ang
galit at sumisilakbo ang poot sa mapang-aping panginoong may lupa.

• Ang Katagalugan ay masasabing pinag-ugatan ng maraming tradisyon at kulturang

Pilipino.
• Ang Katagalugan ay kilalang tao sa kasaysayan ng politika, kultura at panitikan.
o Francisco Baltazar
o Claro M. Recto
o Jose Rizal
o Amado V. Hernandez
o Andres Bonifacio
o Lope K. Santos
o Apolinario Mabini
o Lazaro Francisco
o Emilio Jacinto
o Faustino Aguilar
o Marcelo H. del Pilar
o Jose Corazon de Jesus
o Jose P. Laurel
o Alejandro Abadilla
o Modesto de Castro

Alin ang Lalong Nagpapatino sa Anak, Pamalo o Pangaral? (Balagtasan)

- https://www.youtube.com/watch?v=VJRrlSsOKm8

Prinsesa ng Kumintang

- By Romeo P. Virtusio. Manila: Cacho Publishing House, Inc., 1989.

- Ang mga larawan ay nakalakip kasama ng handout na ito.
Ito ang Nayon ko

- Teo S. Baylen
- Ang mga larawan ay nakalakip kasama ng handout na ito.
Kabanata 11: Los Baños (Ang Buod ng “El Filibusterismo”)

- https://www.kapitbisig.com/philippines/el-filibusterismo-ni-dr-jose-rizal-book-notes-summary-in-
tagalog-kabanata-11-los-banos-ang-buod-ng-el-filibusterismo_103.html/page/0/2

Ang Kapitan Heneral ay nangaso sa Bosoboso. May kasama siyang banda ng musiko sapagka’t
siya ang pangalawang patrono real ng Pilipinas o kinatawan ng patrono real ng hari. Walang nabaril
na ibon o usa ang Kapitan Heneral. Ibig na sanang pagbihisang- usa ang isang tao. Mabuti na raw
iyon sapagka’t maawain siya sa hayop. Ang totoo’y natutuwa siya’t di makikita na di siya
makatatama ng ibon o usang babarilin. Nagbalik sila sa Los Banos.

Noo’y ika-31 ng Disyembre.

Naglalaro ng tresilyo sa bahay-aliwan sa Los-Banos ang Kapitan Heneral, si Padre Sibyla at

Padre Irene. Galit na galit naman si Padre Camorra. Hindi alam ng huli na kaya nagpapatalo ang
dalawang Kura ay sapagka’t nais nilang makalamang sa isa sa pakikipag-usap sa Kapitan ukol sa
paaralan ng Kastilang balak ng kabataan.

Samantalang nagsusugal ay pinag-aralan at pinasyahan ng Kapitan ang mga papeles ng

pamamahala na inisa-isa ng kalihim pagpapalit ng tungkulin, pagbibigay ng biyaya, pagpapatapon at
iba pa. Saka na ang ukol sa paaralan ng Kastila. Naroon si Don Custodio at isang prayleng
Dominiko- si Padre Fernandez.

Nagalit si Padre Camorra dahil sa isang sinadyang maling sugal ni Padre Irene na ikinapanalo
ng Kapitan. Punyales, si Kristo na ang makipagsugal sa inyo! ani Padre Camorra at tumayo na.

Si Simoun ang pumalit kay Padre Camorra. Siya ay biniro ni Padre Irene na kanyang itaya
ang kanyang mga brilyante. Pumayag si Simoun. Wala raw namang maitataya ang Kura. Ani
Simoun: Ako’y babayaran ninyo ng pangako. Kayo Padre Sibyla, sa bawat limang bilang ay
mangangako na kayo’y di kikilala sa karalitaan, kababaang loob, at pagsunod sa kabutihang asal
(magmamalabis siya sa maluhong pamumuhay at paggugol, di siya magpapakita ng awa sa mga
dukha, at di siya susunod sa mga tuntunin ng kabutihang asal.); at kayo, Padre Irene, sasabihin
lamang ninyo na lilimutin ninyo ang kalinisang ugali, ang awa sa kapuwa, at iba pa. Sa maliit na
hinihingi ko’y kapalit ang aking mga brilyante. At ito (tinapik pa ang Kapitan Heneral), sa limang
bilang ay isang vale na limang araw sa piitan (karapatan ni Simoun na mapabilanggo sa isang tao
nang limang araw); isang pag-papapiit sa limang buwan; isang utos na pagpapatapon na walang
nakasulat na pangalan; karapatan sa isang madaliang utos na pagpapabaril sa isang taong pipiliin ko
at iba pa.

Sa kakaibang kundisyong ito ng pagsusugal ay napalapit sina Don Custodio , Padre

Fernandez at ang Mataas na Kawani. Ang huli ay nagtanong kung ano ang mapapala ni Simoun sa
kanyang mga hiling.

Para raw luminis ang bayan at maalis na lahat ang masasamang damo, tugon ni Simoun.

Ipinalalagay ng nangakarinig na ang gayong kaisipan ni Simoun ay gawa ng pagkaharang sa

kanya ng mga tulisan. Sinabi naman ni Simoun na nang pigilan siya ng mga tulisan ay walang
kinuha sa kanya kundi ang dalawa niyang rebolber at mga bala. Kinumusta pa raw ang Heneral.
Marami raw baril ang tulisan. Anang Heneral ay ipagbabawal niya ang mga sandata. Ani Simoun:
Huwag. Ang mga tulisan ay marangal; sila ang tanging marangal na kumikita ng ikabubuhay nila.
Halimbawa, pawawalan ba ninyo ako nang di man lang kukunin ang aking mga alahas ? Ang
kasamaan ay wala sa mga tulisan sa bundok nasa mga tulisan sa bayan at siyudad.

Gaya ninyo, ani Padre Sibylang nakatawa.

Gaya natin, ganti ni Simoun, Tayo nga lamang ay mga di-hayagang tulisan.

Ika-11:30 na. Itinigil ng Heneral ang laro at parunggitan. May kalahating oras pa’t
manananghali na marami pa tayong suliraning pag-uusapan.

Ipinasiya ng Heneral na ipagbawal ang armas de salon (sandatang pampalamuti sa salas).

Tumutol ang Mataas na Kawani. Wala raw bansa sa daigdig na nagbabawal niyon. Manok lang daw
ang kayang patayin niyon. Laging sinasalungat ang Heneral ng Mataas na Kawani. Walang
nangyari sa pagtutol ng huli. Nagbigay ng payo si Simoun. Huwag ipagbawal ang armas de salon
liban sa iisang sukat na kasalukuyang nabibili noon. Ito ang nasunod.

Sunod na pinag-usapan ang suliranin ng paaralan sa Tiyani. Ang guro ay humihingi ng bahay-
paaralan. Ani Padre Sibyla: si Socrates ay nagturo sa plasa, si Plato sa ilalim ng mga kahoy at si
Hesus ay sa mga bundok. Pilibustero raw ang guro sa Tiyani, ayon kay Padre Camorra. Ipinasiya
ng Heneral na pigilin sa pagtuturo ang guro. Tumutol ang Mataas na Kawani.

Anang Heneral ay di dapat humusay pa sa Espanya ang mga paaralan pa sa Pilipinas. Sa

susunod, dugtong pa nito, lahat ng daraing ay pipigilin sa tungkulin.

Ipinayo ni Don Custodio na gawing paaralan ang sabungan. Kung linggo at pista lang lang
daw ginagamit at pinakamaayos na gusali, ang mga sabungan. Kung simpleng araw daw ay
nakatiwangwang lamang.

Pinutol ng Heneral ang pagtatalo. Pag-aaralan daw niya. Isinunod ang balak na paaralan ng
kabataan ukol sa Wikang Kastila. Anim na buwan nang naghihintay ito ng pagpapasiya.

Tinanong ng Heneral ang kawani. Sang-ayon ang tinanong. Pinuri ang balak ng kabataan.
Tumutol sa balak si Padre Sibyla. Wala raw sa panahon at isang paghamak sa mga Dominiko. Ayon
kay Simoun ay kahina-hinala ang balak. Iniisip ni Padre Irene na tagapagsalita ng kabataan para sa
paaralan na wala nang pag-asa ang paaralan. Tutol si Simoun. Ipinasyang huwag nang magsalita.

Inisa-isa ang kabataang may panukala ng paaralan. Si Isagani raw ay mahilig sa pagbabago
at pagsulong kaya’t mapanganib. Ipinagtanggol ni Padre Fernandez si Isagani. Ani Padre Camorra,
ang binata ay bastos. Sa bapor daw ay itinulak niya at siya’y itinulak din nito.

Ang mayamang si Macaraig na paborito ni Padre Irene ay may taga- tangkilik na isang
kondesa kaya’t di ito pinag-usapan. Isinunod si Basilio. Tubig na tulog daw ito, ayon kay Padre
Irene. Tahimik daw at may pinagmulang si Padre Salvi ang higit na nakaaalam (ngunit wala si Padre
Salvi). Tila raw nakabangga na ito ng mga sibil at may ama itong napatay sa isang paghihimagsik.
Itala raw ang pangalan ni Basilio, utos ng Heneral. Tumutol ang kawani. Ipinagtanggol ang
kabataan. Tumango sina Padre Fernandez, Padre Irene at Don Custodio.

Karagdagang link para mas na maunawaan ang mga babasahin.

- https://www.academia.edu/27966404/Final_Requirement

Alin ang Lalong Nagpapatino sa Anak, Pamalo o Pangaral?

Kahinaan at Kalakasan ng Akda

Sa pamagat pa lamang ng akda ay matatamo natin na ito ay tungkol sa isang balagtasan na

kung saan ay may dalawang taong magpapaliwanagan at magbabahagi ng kanilang paraan/opinyon
kung ano ang tamang paraan sa pagdidisiplina ng mga magulang sa kanilang mga anak. Kung ito ba
ay idadaan sa pangangaral o kung ito ay gagamitan ng dahas o pamalo.

Sa aking opinyon, Ang kalakasan ng akda ay mauunawaan ng mga mambabasa ang bawat
pahayag ng dalawang panig. Mauunawaan ang bawat pangaral ng mga magulang at maunawaan ng
mambabasa bilang anak ang kanilang mga pagkakamali sa bawat palo ng kanilang mga magulang at
ang rason o dahilan ng mga magulang kung bakit sila gumagamit ng pamalo sa pagdidisiplina ng
kanilang anak. Bawat panig ay naipaliwanag ang kanilang opinyon.

Sa kahinaan naman. Base sa aking pagkakabasa ay hindi sapat para ang paliwanag nang
tagapagsalita ng Pamalo, dahil sa sa aking opinyon ang tamang pag didisiplina ng magulang sa
kanilang anak ay hindi lamang sa dahas idinadaan kundi sa isang masinsinang pag paparangal.

Implikasyon sa:
• Panahon

Ang panahon sa akda ay maaring panahon mula sa nakaraan o kaya naman ay panahon sa
ngayon.

• Lugar

Base sa aking nabasa. Nakikita ko ang lugar ng pinagganapan ng akda ay isang entablado na
kung saan nandoon ang lakandiwa, ang tagapagsalita ng sa pangaral at ang tagapagsalita ng sa
pamalo. Sila ay nakaharap sa maraming mga manonood

• Aral

Ang bawat isa sa tagapagsalita ay nag iiwan ng aral sa mga tagabasa. Ang tagapagsalita ng
pangaral ay nag-iiwan sa atin ng mga aral upang maitama natin ang ating mga pagkakamaling
nagawa bilang anak. Ang tagapagsalita naman ng Pamalo ay nagpapakita at nakapagpapaunawa sa
atin na ang ating ginawa ay mali. Ang sinabi ng panig sa pangaral na “Pag ang bata ay lumaking
suwail at di matino, ang paghampas na panakot ang sa kanya ay bumigo mangyari pa iyang batang
di inaralan nang wasto at sa pamalo mo pinundi ang nahungkag niyang bungo” ay nagsasabi na hindi
dapat laging sa dahas idinadaan ang pagpapangaral ng magulang sa kanyang anak, sapagkat
maaring tumatak sa isipan ng anak na siya ay madalas saktan ng kanyang mga magulang, ito dapat
ay sinasamahan din dapat nang pangaral upang mas maintindihan ng anak ang kanyang
pagkakamali. Ang Pangaral at Pamalo ay parehas na mahalaga sa pagdidisiplina sa mga anak,
sapagkat ang mga paraang ito ang makakapagpatuwid at makakapagtama sa mga pagkakamaling
nagagawa ng mga anak.

• Buod

Ang akda ay tungkol sa isang balagtasan. Ang balagtasan ay tungkol sa mas mainam na
paraan sa pagpapatino ng mga magulang sa kanilang mga anak. Ito ay nahati sa dalawang panig.
Una ay ang panig ng sa Pamalo at ang ikalawa ay ang Pangaral. Ang bawat panig ay mayroong
isang tagapagsalita upang ipaliwanag ang kanilang panig sa napili nilang paraan sa pagpapatino sa
kanilang mga anak. Sa simula ng panawagan ng bawat panig ay makikita na ang tagapagsalita ng sa
pamalo ay may hawak na pamalo at ang tagapagsalita naman ng pangaral ay may dalang dalawang
aklat. Sa unang tindig pa lamang ng balagtasan ay nagpakitang gilas na ang tagapagsalita ng
pamalo sa pamamagitan nang kanyang pag kuwestiyon sa dalang libro ng tagapagsalita ng pangaral.
Sa kanyang opinyon ay Hindi sapat ang libro sa pagpapatino ng anak sapagkat magmamalabis ang
mga anak kapag winili ito sa pag paparangal na pagtitimpi lamang, Ang kanyang pilosopiya sa
pagpapatino ay ang pagpalo sa anak sa tuwing may pagkakamali itong ginawa, Ang opinyon naman
ng tagapagsalita ng pangaral ay hindi dapat idinadaan sa init ng ulo ang pagpapatino sa kanilang
mga anak, Ito dapat ay idinadaan sa masinsinang pakikipag usap at pagpangaral sa kanilang mga
anak ng sa ganoon ay maunawaan nila ang kanilang pagkakamaling nagawa. Walang nagpatalo sa
magkabilang panig hanggat nagsalita na ang lakandiwa na parehas na kailangan ang pamalo at
pangaral. Patas ang naging husga sa magkabilang panig at ang tunay na nanalo ay ang
tagapagpakinig sa balagtasan

• Tauhan

Ang mga tauhan sa akda ay ang Lakandiwa ng balagtasan na si Fernando Monleon, Ang
makata ng Laguna, Tagapagsalita sa panig ng Pangaral na si Emilio Mar. Antonio,ang makata ng
Bulakan at ang tagapagsalita sa panig ng Pamalo na si Teo S. Baylen, Ang makata ng Kabite
KABANATA 8: PANITIKAN SA BIKOL

Panimula

- https://www.youtube.com/watch?v=Z0LVWBFM3Ss

BIKOL

• Camarines Norte, Camarines Sur, Albay at Sorsogon (Timog-Silangang dulo ng Luzon).

• Catanduanes at Masbate (islang lalawigan).

• Malayo-Polynesian - ang mga mamamayan ng rehiyon ay may diyalekto nito tulad ng

Tagalog at nahaluan ng humigit-kumulang sa 5000 hiram na salita sa Kastila.

• Karamihan sa kanila ay multilinggwal, at partikular sa Ingles at Tagalog, ay naging

sanhi upang sila ay makapagsulat ng higit na mabubuting tula, piksyon at dula.

• Dalawa sa mangilan-ngilang kuwento sa Bikol

- Kuwento ni Daragang Magayon

- At ang popular na awit na Sarung Banggi

- Karamihan sa mga akda sa Bikol ay hindi pa nakokolekta at nalalathala na hindi

ma-access maging ng mga Bikolano.

• Sila ay mayaman sa pasalitang tradisyon tulad ng:

- Salawikain - Awit

- Mito - Berso ng kagandahang-asal

- Bugtong - Kuwentong-bayan

- Kuwento ng katatawanan - Bersong walang paghahanda

o ekstempo

• Naging palasak din ito sa Bikol

- Komedya (1800)

- Zarzuela (1892)

- Bodabil (1930)
 • MGA BIKOLANONG MANUNULAT SA PANAHONG KONTEMPORARYO

- Merlinda Bobis - Kerima Polotan-Tuvera

- H. Francisco Penones - Carlo Areiola

- Jasmin Lianas - Jose Reyes

- Orfelina Tuy - Leo Pura

- Fe lco - Conrado de Quiros

- Reynaldo Jamoralin - at marami pang iba

Ang Alamat ng Bulkang Mayon

- https://steemit.com/pilipinas/@ellamielle/ang-alamat-ni-magayon-or-bicolano-folkore

Sa di nalalayong nayon ng Rawis sa Cabiculan, may isang kabigha-bighaning dilag na

tinaguriang prinsesa Magayon. Maraming ang umiirog sa nasabing dilag sapagkat siya ay may
magandang kutis. Siya ay anak ni Datu Makusog at reyna Dawani. Si Makusog ay pinapayuhan na
makipag-isang dibdib na ang kaniyang anak na nasa tamang gulang na. Ngunit si Magayon ay wala
pang nagugustuhan na mangingirog. Nais lamang niya magpakasal sa kaniyang iniibig.

Si Panganoron ay matapang na anak ni Datu Karilaya, isang Tagalog. Naglalakbay siya sa

patungo kabilang nayon noong araw na naliligo si Magayon sa ilog. Sa di inaasahang pagkakataon,
nadulas si Magayon. Nahulog ang dalaga sa malalim na parte ng ilog at napahiyaw nang malakas.
Mabuti na lamang at nakita siya ni Panganoron. Mabilis na tumalon sa tubig ang mandirigma para
sagipin ang dilag.

Ang mandirigmang si Panganoron ay nabighani sa angking kagandahan ni Magayon. Ito'y

kaniyang niligawan. Si Magayon ay nabighani na rin sa matapang na mandirigmang sumagip sa
kanya. Di nagtagal ay ibinalita ang kasalan ng dalawa sa buong kaharian.

Subalit, mayroong hindi sumasang-ayon sa kasalan nina Magayon at Panganoron. Siya ay si

Pagtuga, isang masugid na mangingirog ni Magayon. Sa iyang kasakiman ay binihag niya si Datu
Makusog at hindi raw niya ito palalayain kung hindi siya ang makakaisang-dibdib ng dilag. Sa labis na
pagmamahal ni Magayon sa kanyang ama, labag sa loob syang napapayag ni Pagtuga.

Tinungo ng dalaga ang kinaroroonan ni Pagtuga upang ipaubaya ang kaniyang sarili kapalit
ang kalayaan ng kaniyang ama. Naabot ang balita kay Panganoron. Tinipon niya ang kanyang hukbo
upang sagipin si Datu Makusog at ang kaniyang irog na si Magayon.

Isang mainit na sagupaan ang nangyari sa pagitan ng dalawang mangingirog ni Magayon.

Nagwagi si laban si Panganoron, napatay niya si Pagtuga. Nasaksihan ito ni Magayon at dali-daling
tumakbo upang maghagkan si Panganoron. Sa di inaasahang sandali, natamaan si Magayon ng
ligaw na sibat sa kanyang likod. Bumagsak si Magayon bago pa siya nakalapit kay Pangaronon.
Tinaga naman sa likod si Panganoron ng mandirigma ni Pagtuga. Bago bawian ng buhay si
Panganoron ay nagawa pa niyang hagkan sa llikuran ang nakahandusay na si Magayon. Nakita ni
Datu Makusog ang nangyari sa magkasintahan. Sa kaniyang galit ay hinabol at pinaslang niya ang
mandirigma ni Pagtuga.

Pagkatapos ng engkwentro, iniuwi ni Datu Makusog ang mga labi nina Magayon at
Panganoron. Humukay ito at inilibing na magkasama ang magsing-irog.
 Makalipas ang mga araw, nakita ng mga tao sa kanayunan na ang pungtod ay tumataas.
Lumaki ang libingan at ang lupa ay naghugis tatsulok. Tinawag ito ng mga taong bayan na "Mayon"
mula sa kanilang magandang prinsesang si Magayon. Pinaniniwalaan ng mga tao na ang
pagdagundong at paglindol ay simbolo ng pagmamahalan nina Magayon at Panganoron."

Kung Peñafrancia Fyesta ni Merlinda C. Cantre

- Ang mga larawan ay nakalakip kasama ng handout na ito.

Kung Pista Penafrancia ni Merlinda C. Cantre

• Kahinaan at Kalakasan ng Akda

Ang kalakasan ng akda ay naipapakita dito ang lakas ng pananampalataya ng mga katolikong
Pilipino sa Naga at ang kanilang panatang debosyon sa Nuestra Senora De Penafrancia o kung
tawagin ay ina.Naipapakita din dito ang pagkakaisa ng mga tao sa kanilang paghahanda para sa
kapistahan ng kanilang patron,mula sa alkalde ng naga hanggang sa mga taong bahay ay nakikiisa
sa nalalapit kaganapan.Ang pagsasama sama ng mga pamilyang nasa malayo sa pagsapit ng pista.

Ang kahinaan ng Akda ay ang pag gastos ng mga tao sa naga sa kanilang kapistahan,Maaari
naman itong ipagdiwang sa isang simpleng paraan ngunit ito ay talagang pinagkakagastusan taon
taon.

Implikasyon sa:

• Panahon

Ang panahon sa Akda ay parehas na panahon mula sa nakaraan at ang panahon sa ngayon
dahil nakasaad sa akda ang mga tradisyon na kanilang ginagawa sa pagsapit ng pista mula noon
hanggang sa ngayon.Masasabi ko na ito ay mula sa nakaraan sapagkat ang Birhen ng Penafrancia
ay mahigit limang daang (500) taon nang nasa naga,ibig sabihin mahigit limang daanng taon na din
ipinapagdiwang ang pista ng penafrancia.

• Lugar

Ang lugar ng pinaganapan sa akda ay sa Visayas sa bayan ng Naga kung saan nandoon ang
kanilang patron sa si Inang Penafrancia.

• Aral

Ang aral sa akda ay ang pakikipag isa ng mga tao.Ang pagbabayanihan at pakikibaka nating
mga Pilipino sa ating kapwa.

• Buod

Ang kapistahan ng Nuestra Senora De Penafrancia ay nangyayari tuwing ikatlong lingo ng

buwan ng setyembre sa araw ng linggo at sabado sa Arsidyosesis ng Nueva Caceres ng Naga. Ang
fiyesta sa Naga ay tinatao,matao dahil kung saan saan nanggagaling ang mga ito,may
mamimista,may manininda at ang iba naman ay deboto ni inang penafrancia.

Buwan pa lamang ng Hunyo,Unti unti nang pinaplano ang pagdiriwang ng kapistahan. Ang mga
bikolano ay nag iipon ng pera para sa maramihang gastusan sa pagsapit ng pista.Sa mga pamilya
namang nakapagaaral, uuwi ang mga anak,kapatid o ama na sa maynila nagtratrabaho.Ang plano
para sa palabas sa pista ng Penafrancia ay isinasagawa ng local na gobyerno ng naga na
pinangungunahan ng alkalde at ng kanyang bise.Susunod naman dito ay ang mga patimpalak para
sa pagpili sa Ginoo at Ginang Penafrancia ng taon at iba pang mga masasayang programa.
 Sa ikalawang sabado ng setyempre ginaganap ang translacion na kung saan iprurpusisyon ang
birhen ng Penafrancia sa magmumula sa basisica minore na kung saan doon ito nakalagak patungo
sa metropolitan katedral ng arsidiyosesis kung saan dito isasagawa ang mga vigil.Ang prusisyon ay
pinangungunahan ng Divino Rostro, ang imahen ng birheng maria hawak hawak ang panyong
ipinunas kay kristo ng siyay pinahirapan ng mga hudyo.Ang Inang Penafrancia ay nasa huling bahagi
ng prusisyon na pinagtutulungang pasanin ng mga lalaking iisang kulay ang damit na suot.

Sa mismong araw ng kapistahan ay isinasagwa ang Fluvial Procession, isang prusisyong tubig
upang isauli ang birhen ng Penafrancia sa tahanan nito sa basilica minore.Sa bikol river idinadaan
ang prusisyon kung saan may malaking Bangka na sakay sakay ang mga lalaki.Hindi pwede isakay
ang mga babae dahil paniniwala ng mga matatanda na kapag nagsakay ng babae sa bangka ay
lulubog ito.Maraming deboto ang nag aabang sa daanan ng birhenng Penafrancia na may hawak na
kandila at nagwawagayway ng putting panyo.

Labis na pagpapasalamat ng sumulat ng akda sa kapistahan sapagkat dito niya nakilala ang
kanyang asawa.

• Kultura

Ang kultura sa akda ay ang kultura sa naga,ipinapakita dito ang kanilang kultura at tradisyon sa
paghahanda at pagdiriwang sa araw ng kapistahan.Una ay ang pakikisama ng bawat tao sa
paghahanda,Ikalawa ay ang Translacion at fluvial procession na ilang taon nang tradisyon ng
Arsidiyosesis ng Caceres.

Tikbalang ni Araceli Calomos-Delgado salin ni Merlinda C. Cantre

- https://www.academia.edu/27966404/Final_Requirement

• Kalakasan at Kahinaan

Ang kalakasan ng akda ay naipapakita dito ang pagiging masunurin ng mga bata sa mga
nakakatanda sa kanila.Ang kahinaan naman nang akda ay ang paaglinlang Mang Punying kay pising
at ang kanyang pagsasamantalang ginawa dito,sa murang edad ni pising ay masasabi natin na siyay
inosente at walang kamuwang muwang . Nang dahil sa ginawang pagsasamantala ni mang punying
sa kanya ay nabahiran na ng dungis ang kanyang kainosentehan.

Implikasyon sa:

• Lugar

Ang lugar sa akda ay nasasalamin ko na ito ay sa isang nayon na kakaunti lamang ang mga
taong naninirahan

• Aral

Ang aral mula sa akda ay nagpapaalala sa atin na huwag tayong makikipagusap o

makisalamuha sa mga taong hindi pamilyar sa atin dahil baka ito pa ang dahilan ng gating
kapahamakan. Huwag tayong magpalinlang sa mga taong mapagsamantala sapagkat sa panahon
ngayon dumadami na ang mga kaso sa mga taong nananamantala lalong lalo na sa mga
kababaihan.

• Buod

Isang mainit na tanghali habang naglalaro ang magkaibigan na si Pising at si Ilu nang sitsitan
siya nang isang matandang lalaki na hindi naman niya kakilala, Sinabihan siya nito na naghahanap
daw ito ng mabibigyan ng pera .Napagkasunduan nila na sa bawat uban na mabubunot ni pising
mula sa matanda ay bibigyan siya nito nang dalawamput limang sentimos.Lahat nang binubunot na
uban ni pising ay inilalagay niya sa palad ni mang punying upang mabilang ang mga ito.Nang
pagsapit ng dilim ay umuwi na si pising sa kanilang bahay,pinababalik siya ni mang punying
kinabukasan upang bunutan ito muli ng uban.Napag alaman ni pising na Mang Punying ang
pangalan noong matanda na ang trabaho ay manaid ng palay sa linang pagkatapos ng anihan at
tagabantay sa bilaran ng palay.

Kinabukasan,bumalik si pising sa matanda upang kunin nito ang kanyang perang bayad sa
kanya ngunit sinabihan siya nito na kutuhan muna siya bilang dagdag sa kanyang bayad.Napagod si
pising sa pag kuto sa matanda at siyay pinagpahinga sa kubo kubo ni mang punying at siya ay
tinabihan nito at nakatulog.Nang magising si pising,mabigat at pakiramdam niya,parang binugbog
ang buo niyang katawan.sa kanyang pagbangon ay napansin niya na wala siyang suot na salawal at
may dugo sa kanyang puwit.Sabi ni mang punying hinubadan daw siya ng isang tikbalang at
ipinagtanggol daw siya ni mang punying mula dito.Nanghihina si pising na umuwi sa kanilang bahay
at nakausap ang kanyang lola.Sinabi ng kanyang lola na mabisa daw ang asido na panlaban sa
tikbalang.

Kinabukasan bumalik si pising kay mang punying na may dala dalang baril barilan na ang
laman ay gaas, Muli pinatulog na naman siya sa kubo kubo at may ipinainom sa kanya.Sa kanyang
paghiga ay nag panggap lamang siya na siyay natutulog.Maya maya ay may naramdaman siya na
kumakapkap sa kanyang salawal at humahaplos sa kanyang binti at may pumaibabaw sa
kanya.Kinapkap niya ang kanyang baril barilan at binaril ang tikbalang at sinilaban ito at kumaripas
ng takbo papauwi.Nagising nalang si pising ng nanay niya na aalis sapagkat nalapnos daw ang
mukha ni mang punying.

• Tauhan

Ang mga tauhan sa akda ay sina Pising na isang batang babae,ang kanyang kaibigan at
kalaro na si Ilu,Ang nanay at lola ni pising at ang matanda at tikbalang na si Mang Punying

Bus Papuntang Pili, Camarined Sur ni Carlo A. Arejola

- Ang mga larawan ay nakalakip kasama ng handout na ito.

Karagdagang link para mas na maunawaan ang mga babasahin.
https://www.academia.edu/27966404/Final_Requirement
KABANATA 9: PANITIKAN SA KABISAYAAN

Panimula

- Ang mga larawan ay nakalakip kasama ng handout na ito.

Labaw Donggon

- https://www.youtube.com/watch?v=YaohvsiBNHA&pbjreload=101
- May ipapasa rin akong larawan galing sa libro. Kapag napanood na itong nasa link, basahin
ang nasa larawan at malalaman ninyo ang kunting pinagkaiba ng dalawang kwento.
Labaw Dongon

• Kalakasan at Kahinaan ng akda

Ang kalakasan ng akda ay ang pagtutulungan ni Baranugan at Asu Mangga na hanapin at

iligtas ang kanilang ama na si Labaw Dongon mula sa kanyang katunggali na si Buyong.Ang
kahinaan ng akda ay ang pag aasawa ni Labaw Dongon ng higit sa isa sapagkat ito ang naging
dahilan ng kanyang kapahamakan.

Implikasyon sa:

• Lugar

Base sa aking pagkakabasa,nasasalamin ko na ang lugar sa akda ay sa isang kagubatan.

• Aral

Ang aral mula sa akda ay ang pagkakaisa natin bilang isang pamilya,ang kahalagahan nito sa
ating buhay at pagmamahal ng anak sa kanilang mga magulang.Sa ating pamilya ay dapat tayo
nagtutulungan sapagkat tayo ay iisa lamang.Ipagtanggol ang mga kapamilya na inaapi,Tulungan ang
nangangailangan ng tulong, Itayo ito mula sa pagkakadapa sa buhay at tulungang bumangon muli at
mahalin ang bawat isa .Matuto tayong magmalasakit sa ating mga kapamilya na nangangailangan ng
tulong sapagkat wala silang ibang masasandalan kundi tayo na kanilang sariling pamilya.

• Buod

Si Buyuung Panabari at Labaw Donggon ay mayroong tatlong supling at isa doon si Labaw
dongon. Si Labaw Dongon ay may kagilas gilas na katauhan dahil pagkapanganak pa lamang nito ay
agad itong lumaki,natutong magsalita,naging matalino at lumaking napakalakas.Isang araw
nagpaalam si Labaw Donggon sa kanyang ina upang hanapin si Anggoy Ginbitinan at nahanap niya
nga ito at pinakasalan.Hindi pa nagtatagal ang kanilang pagsasama ay muling umalis si Labaw
Donggon upang suyuin ang dalagang si Anggoy Doroonan na kanyang pinakasalan din ito. Hindi
kalaunan nabalita ang kagandahan ng babaeng si Nagmalitong Yawa kaya agad umalis si Labaw
Donggon upang suyuin ang magandang babae ngunit sa kasamaang palad ay may asawa na si
Nagmalitong Yawa,si Buyong Saragnayan.Hindi ito pumayag na ibigay ang kanyang asawa kay
Labaw Donggon kayat sila ay naglaban.Tumagal ng ilang taon ang labanan ng dalawang lalaki dahil
parehas silang malakas.Inilublob ni Labaw Donggon si Buyong sa ilog at ito ay tumagal ng pitong
taon.Itinali siya nito at ikinulong sa silong ng kanyang bahay.

Samantala nanganak naman ang asawa ni Labaw Donggon na si Anggoy Doroonan at

Anggoy Gitbitinan. Ang kanilang mga anak si Baranugan at si Asu Mangga.Ang dalawang anak ay
nagpaalam sa kanilang mga ina upang hanapin si Labaw Donggon. Sa kanilang paglalakbay ay
nakita nila ang isat isa at sabay na hinanap ang kanilang ama. Nang marating nila ang lugar ni
Buyong ay naglaban sila ni Baranugan. Humingi ng tulong so Buyong sa mga Impakto at isang
kawan ng mga impakto ang lumusob sa kanila at natalo silang magkapatid. Humingi ng tulong si
Baranugan sa kanyang lola na si Alunsina.Sinabi sa kanya nito na kailangan nilang magsakripisyo ng
baboy ramo at ito ay ginawa ng magkapatid.Matapos nilang magsakripisyo ay napatay na nila nang
tuluyan si Buyong at hinanap ang kanilang ama.

Umalis sina Baranugan at Asu manga upang hanapin ang dalawa pang kapatid ni
Nagmalitong Yawa.

• Kultura

Mapapansin sa Akda ang agad na paglaki at pagigng malakas ni Labaw Donggon mula sa
kanyang pagkakapanganak at pag aasawa ng marami ni Labaw Donggon na higit pa sa isa,maari
itong isa sa mga kultura nila at mapapansin din ang tagal nang paglalaban nina Labaw Donggon at
Buyong na tumagal nang maraming taon ito ay parte din ng kultura

• Tauhan

Ang mga tauhan sa Akda ay sina Diwata Abyang Alunsina at Buyung Panbari na magulang ni
Labaw Donggon. Sina Anggoy Ginbitinan at Anggoy Doroonan na mga asawa ni Labaw Donggon.Si
Buyong Saragnayan na nakalaban ni Labaw Donggon at Nagmalitong Yawa na asawa ni Buyong.
Sina Baranugan at Asu Mangga na anak ni Labaw Donggon at ang pangunahing tauhan na si
Labawv Donggon

Kumposo Sang Natabo Marso 29: Marcopa, Kabanlakan, Negros Occidental (Kumposo Hinggil sa
Pangyayari Noong Ika-29 ng Marso: Marcopa, Kabanlakan, Negros Occidental)

- Ang mga larawan ay nakalakip kasama ng handout na ito.

Ugali ng Tagabukid ni Erwin S. Sustento

- Ang mga larawan ay nakalakip kasama ng handout na ito.

- (Ang buod ay nasa link ng “Karagdagan”)
Ugali ng Tagabukid ni Erwin S. Sustento

• Kalakasan at Kahinaan ng Akda

Ipinapakita sa Akda ang buhay ng mga tagabukid mula sa pagsapit ng umaga,Ipinapakita dito
ang mga bagay na ginagawa ng bawat miyembro ng pamilya bilang isang taga bukid.Ang kalakasan
ng akda ay ipinapakita rito ang kasimplehan ng buhay sa bukid. Kung gaano kapursigido ang mga
magulang magtrabaho para sa ikabubuhay ng kanilang pamilya. Ang kahinaan naman nang akda ay
ang hirap sa ng buhay sa bukid, kung gaano nagpapakahirap ang magulang magtabaho at magbanat
ng buto para lamang mabuhay ang kanilang sampung anak

• Lugar

Ang Lugar sa Akda ay sa Kabukiran kung saan doon nakatira ang Tiyo ang Tatay at Nanay at
ang kanilang sampung anak.

• Aral

Ang aral sa akda ay makuntento tayo sa kung anu man ang meron satin dahil hindi natin alam
kung gaano tayo kaswerte sa buhay kung ikukumpara sa iba na halos lahat ay gawin para lamang
maitawid at may mapakain sa pamilya. Matuto tayong magpasalamat sa mga biyayang ating
natatanggap at ipamahagi natin ito.Pasalamatan natin an gating mga magulang na naghihirap para
sa ating mga anak sa ating mga gusto at pangangailangan.

• Buod

Ang akda ay nagsimula sa pag sasalarawan sa buhay ng mga taga bukid,Ito ay pinamulan ng
buhay ng Tiyo na nakangiti sapagkat nakuha na niya ang kanyang pursyento kay tatang
Berto.Kanyang ipinugal nang mabuti ang kalabaw pagkatapos noon ay lumibot silang mga
manggagawa sa gitna ng deharyo at na umiinom ng serbesa at naninigarilyo.

Ikalawa naman ay ang buhay na nanay na kung saan sa pagtilaok ng manok ay babangon
agad ang nanay mula sa kanyang pagtulog at maghahanap ng bigas pasa sa almusal na
pagsasaluhan nila ng kanyang pamilya.Nagmamadali itong magpakain ng mga baboy upang tuloy
tuloy ang kanyang gawain.Pagsikat ng araw ay makikita ito na gumagapas ng palay, nagpapakahirap
para sa kanyang sampung anak habang ang kanyang asawa naman ay nagmamaniobra ng manibela
para sa miryenda at pabneharyo.

Ang huli naman ay ang buhay ng taga bukid sa kanyang pag tulog na nakahanay na parang
mga sardinas kayakap ang maitim itim na unan at kumot na katsa na puro sulsi ang kanilang sahig ay
kawayan.Di alintana ang paa na puno ng putik na hindi pa nahuhugasan at patuloy ito sa pag tulog
upang may lakas sa susunod na araw.

• Kultura

Ang kultura sa akda ay ang kultura sa bukid,ang maagang pag gising upang makapagtrabaho
ang pagsasaya sa gabi pagkatapos ng trabaho,ang pag gapas ng palay sa umaga at ang pag tulog
sa sahig.

• Tauhan

Ang mga tauhan sa akda ay ang tagapagsalaysay,ang tiyo,ang nanay at tatay at ang iba pang
mga taga bukid.

Ang Pinagmulan ng Bohol ni Francisco Demeterio, SJ

- https://www.youtube.com/watch?v=UUkEXoOkJZU
Amoral

- Ang mga larawan ay nakalakip kasama ng handout na ito.

Karagdagang link para mas na maunawaan ang mga babasahin.

- https://www.academia.edu/27966404/Final_Requirement
KABANATA 10: PANITIKAN SA MINDANAO
Panimula https://www.scribd.com/document/485999832/PANITIKANG-REHIYONAL-MODYUL-08-1

LITERATURA SA MINDANAO

Ang Mindanao ay ang ikalawang pinakamalaking pulo sa katimugang bahagi ng Pilipinas at

isa sa tatlong pinakamalaking grupo ng mga isla sa bansa, kasama ang Luzon at Visayas. Ito ay may
sukat na 94,630 kilometro kwadrado, mas maliit sa Luzon ng mga 10,000km lamang. Ang isla ay
mabundok at dito matatagpuan ang Bundok Apo, ang pinakamataas na bundok sa bansa. Ang
Dagat Sulu ay nasa kanluran ng isla ng Mindanao, sa silangan ay ang Dagat ng Pilipinas, at sa
timog naman ay ang Dagat Celebes.

Ang Mindanao ay tirahan para sa karamihan ng mga Moro o Muslim sa bansa, Cagayan de
Tawi-Tawi; mga Iranon ng Cotabato; mga Kaagan ng Davao del Norte, Davao del Sur at Davao
Oriental; mga Kalibugan ng Zamboanga; mga Maguindanao ng Maguindanao; mga Maranao ng
Marawi; mga Palawanon at Molbog ng Palawan; mga Sama ng Tawi-Tawi; mga Sangil ng
Sarangani, mga Tausug ng Sulu; mga Yakan ng Basilan, at ang mga Bangingi ng Tongkil at
Zamboanga.

Ang grupo ng mga isla sa Mindanao ay binubuo ng mismong isla ng Mindanao, kasama ang
Kapuluang Sulu sa timog-kanluran. Ang grupong ito ay nahahati sa anim na rehiyon, na nahahati
naman sa 25 mga probinsiya.

Ang anim na rehiyon ng pulo ay ang mga sumusunod:

Ang Peninsula ng Zamboanga (Rehiyon IX), dating Kanlurang Mindanao, ay matatagpuan sa

tangway ng mismong pangalan. Ito ay binubuo ng mga probinsiya ng Zamboanga del Norte,
Zamboanga del Sur, Zamboanga Sibugay, at ng dalawang lungsod - Syudad ng Zamboanga at
Syudad ng Isabela - na hindi sakop ng alinmang lalawigan. Ang Syudad Isabela ang tanging
teritoryong wala sa mismong isla ng Mindanao, ito ay nasa Basilan. Ang administratibong kabisera
ng rehiyon ay ang Syudad Zamboanga. Ang bong rehiyon ay iisang probinsiya dati na tinawag na
Zamboanga.

Ang Hilagang Mindanao (Rehiyon X) ay binubuo ng mga probinsiya ng Bukidnon,

Camiguin, Lanao del Norte, Misamis Occidental, at Misamis Oriental. Ang lalawigan ng Camiguin
ay isa ring pulo sa may hilagang baybayin. Ang sentrong administratibo ng rehiyon ay Cagayan de
Oro.

Ang Davao (Rehiyon IX), dating Timog Mindanao, ay matatagpuan sa timog-silangang

bahagi ng Mindanao. Ang rehiyon ay nahahati sa mga lalawigan ng Davao Oriental, Davao, Davao
del Sur, at Lambak Compostela; kasama pati ang Lungsod ng Davao. Ang Golpo ng Davao ay
nasa timog at ang isla ng Samal sa golpo ay kabilang din sa rehiyon, pati ang mga isla ng
Sarangani. Ang Lungsod ng Davao ang sentrong administratibo.

Ang SOCCSKSARGEN ( Rehiyon XII ), dating Gitnang Mindanao, ay matatagpuan sa timog-

gitnang bahagi ng isla. Binubuo ito ng mga probinsiya ng Cotabato, Sarangani, Timog Cotabato, at
Sultan Kudarat, kasama ang Lungsod ng Cotabato. Ang pangalan ng rehiyon ay isang acronym
ng mga pangalan ng mga probinsiya nito kasama ang Lungsod General Santos. Ang Lungsod ng
Cotabato, na matatagpuan sa loob ng lalawigan ng Maguindanao ngunit hindi kabilang sa nasabing
probinsiya, ay ang sentro ng administratibo ng rehiyon.

Ang Caraga ( Rehiyon XII ) ay matatagpuan sa hilagang-kanlurang parte ng Mindanao. Ang

kanyang mga probinsiya ay Agusan del Norte, Agusan del Sur, Surigao del Norte, at Surigao del
Sur. Ang sentro-administrativo nito ay ang Lungsod ng Butuan sa Agusan del Norte. Kabilang sa
rehiyong ito ang mga nakaratag na isla ng Surigao del Norte tulad ng Isla ng Dinagat, Isla ng
Siargao, at Bucas Grande.

Ang Autonomous Region in Muslim Mindanao (ARMM) ay isang espesyal na rehiyon na

kinabibilangan ng mga teritoryo kung saan ang mayoriya ng populasyo ay Moro. Kasama dito ang
halos buong Kapuluang Sulu (ang Syudad ng Isabela Basilan ay bahagi ng rehiyong Peninsula ng
Zamboanga) at dalawang probinsya sa isla ng Mindanao. Ang mga lalawigang bumubuo sa
Kapuluang Sulu ay Basilan, Sulu, at Tawi-Tawi. Ang Basilan at Tawi-Tawi ang mga pangunahing
isla ng kanilang mga lalawigan, Isla ng Jolo naman ang sa Sulu. Ang mga probinsya sa mismong isla
ng Mindanao ay ang Lanao del Sur at Maguindanao. Ang sentro- administrativo ng rehiyon ay ang
Lungsod ng Cotabato, na hindi parte ng ARMM.

Ang mga grupong etniko sa Mindanao ay may sariling katutubong literatura kung saan
naipapakita ang identidad nila bilang grupong etnolinggwistiko. Ang mga pagkakaiba na ito ang
nagpapakilala sa kakayahan ng bawat grupo. Ang nag-uugnay lamang sa kanila ay ay ang kanilang
pananampalataya sa Islam na kapansinpansin sa kanilang mga katutubong literatura.

Ang mga katutubong literatura sa Muslim Mindanao, tulad din ng sa ibang bahagi ng bansa,
ay karaniwang oral ang tradisyon. Ibig sabihin, karamihan sa kanila ay hindi nakasulat at
sinasalinlahi sa pamamagitan ng pagtatanghal o pagbibigkas nito sa iba. Ang mga katutubong
kwentong ito ay partisipatori ang katangian. Matapos makinig ng mga manonood, magbibigay siya
ng kanyang reaksyon bago niya ito ikwentong muli sa iba. Ang komunidad ang nagmamay-ari ng
akda at hindi iisang tao lamang.

Ang problema lamang ay hindi pa masyadong napagtutuunan ng pansin ang paglilikom at

pagdodokumento ng mga ito. Karamihan sa mga nagiging interesado sa ganitong gawain ay mga
iskolar na hindi taga-Mindanao. Isa pang dapat pagtuunan ng pansin ay ang pagka- ubos ng mga
taong nangangalaga sa kulturang yaman na ito. Karamihan sa kanila ay nagsisitanda na, ang iba’y
nagsisilikas na sa ibang lugar at ang iba’y nangamatay na.

Mula Marawi hanggang Tawi-Tawi, ang bawat Pilipinong Muslim ay may narinig nang
kwentong-bayan na naisalin sa kanila ng nakakatandang myembro ng pamilya, kapitbahay o
kaibigan. Maliban sa pagbibigay-aliw, ang mga kwentong-bayan na ito ay maaaring magbigay ng aral
o magmungkahi.

SI ANAK AT ANG UWAK

Kwentong-bayan, salin ni Patricio V. Villafuerte

Noong unang panahon, sa kaharian ng Agamaniyog, ay naninirahan ang Sultan sa

Agamaniyog at ang kanyang asawa si Ba’I sa Agamaniyog. Pagkatapos ng mahabang panahon ng
paghihintay, sila’y biniyayaan ng apat na magagandang anak na babae na pinangalanan nilang
Potri Bonso, Potri Intan Tihaya, Tingtinga Bolawan at Anak ang bunso.

Ang dakilang sultan ay lubhang makapangyarihan at sinasabing tuwing biyernes, kapag

pinapalo ang kanyang mga agong, ang tunog ng mga ito ay naririnig sa pitong burol at pitong
lupain upang pagtipun-tipunin ang kanyang Sapalo kandatuan (sampong puno), siyao ka
Solotanan (siyam na sultan) at Pat a Wasir (apat na tagapayo). Pinamumunuan niya ang ang
malaking teritoryo na kung nagkakatipun-tipon ang kanyang mga tauhan ay hindi mabilang katulad ng
mga asong nililipad ng hangin. Sina Paladan Montri, Sabandar, Mangko Gomi at Bala sa Inged
ang kanyang mga tagapayo. Sila ang kanyang pinupuntahan sa tuwing nangangailangan siya ng
payo bago gumawa ng mahalagang pagpapasya. Kapag tinatawagan niya nag mga ito sa
pamamagitan ng pagpalo ng kanyang pitong agaong ang tunog nito ay naririnig sa buong lupain at
malalapit na lugar.

Isang araw ng biyernes ipinatawag niya ang ang kanyang mga tagapayo sa torogan dahil nais
niyang hingan sila ng payo hinggil sa kanyang balak na gumawa ng lamin o ng tore ng prinsesa
para sa kanyang mga anak na babae. Ipinaliwanag niya na nag ang mga anak niyang ito ay may
sapat na gulang upang malaman ang pamantayan ng kabutihang asal at katatapos lang nilang
mapag-aralan ang relihiyong Islamic. Ibig niyang maipatayo ang lamin upang malaman ng daigdig
na siya’y may apat na anak na babae.

Ang bawat isa sa kanyang mga tagapayo ay nagsasalita at nagmumungkahi. Sinabi ni

Sabadar na hindi isang tore lamang ang dapat itayo pagkat kung magkagayon, ang sultan ay
makakatulad lamang sa antas sa ibang sultan sa ibang lupain. Sa halip, dapat siyang magpatayo
ng tore para sa bawat isang anak niyang babae at ang apat na na toreng ito ay dapat na nasa
tabing-ilog. Ang lugar ng apat na tore ay hindi sinangayunan ni Paladan Mantri. Sinabi niya na
lubhang malayo ang ilog at madaling pasukin ng mga kaaway at kunin ang mga prinsesa.
Iminungkahi niya na ang apat na toreng gagawin ay dapat itayo sa tabi ng lugar-sanayan para sa
pagsakay sa kabayo. Ito’y malapit sa torogan, ngunit upang matiyak ang kaligtasan ng mga
prinsesa, dapat magtayo ng maliit na kampo na may dalawampung maliliina kanyon at
pinamamahalaan ng walumpung sundalo. Ang isa pang kampo ay dapat itayo nang nakaharap
sa kagubatan at dapat na nakalagay rito ang mga agong upang kapag pinapalo ang mga ito ay
mangangahulugang may dumarating na mga kaaway. Samakatuwid ang lahat ng mga tao ay
pinapupunta rito upang tulungan ang mga prinsesa. Sumang-ayon sa kanya sina Bala sa Inged at
Mongko Gomi at ang sultan. Pagkatapos marinig sultan ang mga mungkahi, iniitos niya ang mabilis
na pagpapatayo ng apat na tore sa loob ng dalawang linggo.

Bilang pagsunod sa utos, apat na tore ang naipatayo sa tabi ng lugar-sanayan. Mahusay ang
pagkakatayo at ang bawat prinsesa ay binigyan ng kani-kanilang dama at mga alipin. Samantala,
sa kalapit-bayan, pagbabalik ni Mama Kakowak (lalaking Uwak) mula sa mahabang paglalakbay ay
natagpuan niyang patay ang kanyang asawang si Odang (hipon) sa tabing dagat. Siya’y naging
masakitin at namatay s amatinding pag-iisip na ang kanyang asawa’y umalis upang mamasyal at
manligaw sa iba. Kinuha ng wak ang kanyang asawa sa pamamagitan ng kanyang tuka at lumipad.
Naghahanap siya ng kanyang mga kaibigang makatutulong sa kanya upang mailibing ang kanyang
asawa ngunit ni isa ay walang dumating upang siya’y tulungan. Lumipad siya nang lumipad
hanggang sa marating niya ang bayan ng Agamaniyog. Nalalaman niyang siya’y tutulungan ng sultan
nang buong makakaya nito.

Dumapo ang uwak sa bintana ng tore ng panganay na anak na babae ng sultan, si Prinsesa
Potri Bonso. Inilagay ng uwak ang kanyang asawa sa sahig ng tore at sumigaw na humuhingi ng
tulong. Ngunit nang maamoy ni Potri Bonso ang mabahong amoy ng patay na asawa ng uwak,
pagalit na pinaalis niya ang uwak.

Lumipad nang malayo ang uwak na dala ang katawan ng asawa. Pumasok siya sa tore ng
ikalawang anak na babae ng sultan, si Potri Intan Tihaya, at katulad noong una pinalayas siya ng
prinsesa. Sumunod dito, pumasok ang uwak sa tore ng ikatlong anak na babae ng sultan, si Tingting
a Bolawan. Dito’y humingi siya ng tulong ngunit katulad ng mga nauna siay’y pinalayas din. Lubhang
nalungkot ang uwak at nakadama ng kawalang pag-asa sa paglipad niya sa huling tore. Nang siya’y
makita ng alipin ni Anak, tumakbo ito sa prinsesa at ibinalita ang kanyang pagdating.

Naawa si Anak sa uwak at ipinagkaloob niya ang kanyang bakuran. Pagkalibing sa asawa,
pinasalamatan ng uwak ang prinsesa dahil sa kanyang kabutihan at mabuting pagtanggap. Sinabi sa
kanya ng uwak na balang araw ay magagantimpalaan siya dahil sa kanyang kabutihan. At siya’y
lumipad nang papalayo.

Pagkaraan ng pitong araw, naglalakad si Anak sa kanyang bakuran nang magulat siya dahil
nakakita siya ng isang bagong halamang tumubo rito. Nasiyahan siya nang matuklasan niyang
ang halaman ay puno ng dalanghita na tinatawag na Montay a Balogo, ang dalanghitang
ginagamit para sa pagpapaitim ng mga ngipin.

Tumaas araw-araw ang tumutubong halamn at pagkaraan ng maraming araw ay namunga ito
nang marami. Ipinasyaniyang hintayinang pagkahinog ngmga prutas bago pitasin ang ilan upang
ibigay sa kanyang ina. Ngunit ng mahinog ang mga prutas, dumating ang kanyang mga kapatid
na babae at kinuhang lahat ang mga prutas nang hindi nagsabi sa kanya. Nalungkot si Anak
nang may makita siyang isang naiwang bunga na nakakakubli sa mga dahon. Kinuha niya ang
prutas at itinago ito sa loob ng bilolang o sisidlang yari sa kahoy.

Sa loob ng pitong araw, ang dalanghita’y nakatago sa kahon hanggang sa maalala niya ito at
ipinasyang ibigay ito sa kanyang ina. Tinawag niya ang kanyang alipin upang pabuksan ang sisidlang
yaris sa kahoy at kunin dito ang dalanghita. Binuksan ng alipin ang sisidlang kahoy ngunit siya’y
nabigla nang matuklasan niyang wala roon ang dalanghita. Sa halip ay naroon sa loob ng isang
prinsipeng may magandang mukha, na may liwanag na nakasilaw sa kanya. Tumakbo ang alipin
at ibinalita sa prinsesa ang kanyang natuklasan. Sinabi niya ang ganito:

Kalungkuntan, kalungkutan, aking reyna Hindi ko iyon makuha

Dahil ako’y nahihiya

at natatakot
Dahil hindi naaangkop

Para sa hindi matapos na modelo

Na buksan ito dahil kung gagawin ko Ang sinag ng araw

Ay hindi makasisilay.

Pinuntahan n iAnak ang sisidlang yari sa kahoy upang kanyang makita ang ibinalita ng alipin.
Nasilaw siya sa liwanag ng lalaking may magandang mukha na nadadamitan ng kumikislap na
kasuotan. Nasilaw ang prinsesa at nanatili na lamang na nakatayo. Yumukod sa kanya ang lalaki at
sinabi sa kanyang huwag matakot. Ipinakilala niya ang sarili bilang si Somesan sa Alongan na
kilala bilang tagapaghinto ng mga Sinag ng Araw. Sinabi niyang siya’y naparito upang pakasalan
ang prinsesa at ibigay ang ano mang kanyang nais hingin.

Narinig ng sultan ang mungkahi ng lalaki. Hiningi niya ang payo ng kanyang wasir tungkol sa
bagay na ito. Nang maisaayos na ang lahat idinaos ang marangyang kasal. Kinainggitan ng mga
nakatatandang kapatid na babae ni Anak ang magandang kapalaran ng kanilang bunsong kapatid.

DARANGAN (EPIKO)

Ang Darangan ay tulang pasalaysay ng mga Moro hinggil sa kabayanihan ng mga tao sa
Magindanaw, mhga kahanga-hangang gawain at kabayanihan at kagitingan ng mga
mandirigmang Moro na hindi sukat paniwalaan. Maraming epiko ang ang Darangan ng mga
Muslim ngunit tatlo lamang ang kilalang-kilala sa mga ito: ang Bantugan, ang Indarapatra at
Sulayman at ang Bidasari. Isasama rin natin ang Daramoke-a-Babay bilang pang-apat.

Narito ang buod ng mga epikong binggit.

BANTUGAN

Si Haring Madali ay hari ng kahariang Bumbaran. Kapatid niya si prinsepe Bantigan na

balita sa lakas at tapang kaya takot ang ang mga ibang kaharian na makidigma sa kanya. Dahil sa
angking katangian ni Prinsepe Bantugan, maraming mga dalaga ang nagkagusto sa kanya. Nainggit
ang kapatid ni yang si Haring Madali kaya pinagbawalan niya nag ang lahat ng kanyang
nasasakupan na makipag-usap kay Prinsepe Bantugan at ang sinumang mahuling makikipag-usap
ay papatayin. Dahil sa sobrang kalungkutan ay ipinasya ni Prinsepe Bantugan na pumunta sa
ibang lupain.

Sa kanyang paglalakbay ay nagkaroon sya ng matinding sakit at inabot siya ng kamatayan

sa pintuan ng kaharian ng Lupaing nasa pagitan ng Dalawang Dagat. Nagulumihanan si
Prinsepe Datimbang at ang kapatid niyang hari dahil hindi nila nakilala si Prinsepe Bantugan
kaya’t tinawag ang konseho.

Pinagpulungan ng konseho ng hari kung ano ang kanilang gagawin. Subalit isang loro ang
biglang pumasok sa bulwagan at nagsabing ang nakburol ay si Prinsepe Bantugan, ang mabunyi
ang balitang Prinsepe ng Bumbaran. Pagkatapos iabalita ng loro ang tungkol kay prinsepe Bantugan,
bumalik namn siya sa Bumbaran upang ibalita kay Haring Madali na kanyan kapatid ang pagkamatay
ni Prinsepe Bantugan. Nang malaman ni Haring Madali ang nangyari kay Prinsepe Bantugan ay
nanaig ang pagmamahal niya rito at naalis ang kinikimkim niyang inggit sa kapatid. Kaya agad
na lumipad sa langit ang hari na kasama ang isang kasangguni upang bawiin ang kaluluwa ni
Prinsepe Bantugan. Samantala’y ang bangkay ni Bantugan ay dinala naman ni Prinsepe
Datimbang sa Bumbaran. Pagbalik ni Haring Madali ay pilit na isinauli ang kaluluwa ni Bantugan
sa kanyang katwan at muling nabuhay si Prinsepe Bantugan. Nagdiwang ang lahat at bumalik
ang dating mabuting pagtitinginan ng magkapatid.
 Nang mabalitaan ni Haring Miskoyaw, dating kaaway ni Haring Madali, na si Bantugan ay
namatay ay dagli silang nagdala ng maraming kawal na sandatahan upang salakayin ang Bumbaran.
Nang sumalakay sina Haring Miskoyaw ay kasalukuyang nagdiriwang ang lahat dahil sa pagkabuhay
ni Prinsepe Bantugan.

Hindi alam ni Miskoyaw na nabuhay na muli si Bantugan kaya sila nagkaroon ng pagdiriwang.
Natigil ang pagdiriwang at ang dalawang kaharian ay naglaban. Pumailanlang sa himpapawid si
Bantugan at sa pamamagitan ng kanyang kampila ay pumatay ng maraming kaaway. Buong tapang
na lumaban si si Prinsepe Bantugan ngunit nanghihina pa siya dahil kagagaling lang niya sa
kamatayan, kaya siya ay nabihag. Iginapos siya ngunit nang manumbalik ang kanyang lakas,
nilagot niya nag gapos at siya’y nakawala. Buong bangis siyang nakipaglaban hanggang sa mapuksa
ang mga kaaway.

Pagkatapos iyang magtagumpay sa labanang ito ay dinalaw lahat ni prinsepe Bantugan

ang mga kahariang karatig ng Bumbaran at pinakasalan ang lahat ng prinsesang kanyang
katipan at umuwi sila sa Bantugan. Buong galak siyang sinalubong ni Haring Madali at nag- utos
ng panibagong pagdiriwang. Ang buhay ni Prinsepe Bantugan ay naging malgay hanggang sa mga
huling sandali.

INDARAPATRA AT SULAYMAN

Noong unang panahon, sa pilo ng Mindanaw ay walang kapatagan kundipuro kabundukan.

Sa kabundukang ito nanirahan nang payapa at maligaya ang mga tao. Ngunit isang araw, sila’y
ginambala ng apat na halimaw.

Ang unang halimaw na may katangi-tanging lakas at maraming paa ay si Kurita. Sandali
lamang niyang kainin at ubusin ang limang tao. Ang ikalawang halimaw ay si Tarabusaw na
nakatira sa bundok Matutum. Napakapangit niya at wala siyang awa sa taong kanyang
binibiktima. Si Pah ang ikatlong halimaw ay ibong may pitong ulo at may pitong pares ng mga
mata kaya’t nakikita nito ang lahat ng bagay at walang sinumang taong nakakaligtas sa kanya.

Sa kaharian ng Mantapuli ay nabahala si Haring Indarapatra nang malaman niya ang

paghihirap at takot na dinadanas ng mga tao dahil sa mga halimaw. Dahil isang mabuti at mabait
na pinuno si Indarapatra, pinangangalagaan niya ang kapakanan ng kanyang nasasalupan.
Ipinatawag niya ang kapatid niyang si Prinsepe Sulayman at inutusan niya itong ipaghiganti ang
mga buhay ng mga nasawi. Binigyan ni Indarapatra si Sulayman ng singsing at espada na
gagamitin niya sa pakikipaglaban sa mga halimaw. Ibinitin din ng hari ang isang halaman sa
bintana na siyang magsasabi sa sasapitin ni Sulayman.

Unang pinuntahan ni Sulayman si Kurita sa bundok Kababalan. Nang hanapin niya ang
halimaw, nayanig ang buong kabundukan at lumitaw si Kurita. Naglaban ang dalawa hanggang sa
natalo niya ang halimaw.

Isinunod niyang puntahan si Tarabusaw sa Bundok Matutum. Nakita ni Sulayman mula sa

tuktok ng bundok ang maraming buhay na nasawi. Hinamon ni Sulayman na lumabas si Tarabusaw.
Natumba ang mga punongkahoy sa paglabas nito at pumutol siya ng sanga na kanyang ginamit
sa pakikipaglaban kay Sulayman. Makalipas ang mahabang paglalaban, nagapi ni Sulayman si
Tarabusaw. Itinarak ni Sulayman ang espada sa dibdib ng halimaw. Pagkatapos niyang patayin si
Tarabusaw, isinunod nman niyang hanapin si Pah, ang ibong may malaking pakpak sa bundok ng
Bita. Nasiraan ng loob ng makita niyang walang katao- tao ang mga bahay. Hindi nagtgal ay biglang
dumilim ang kapaligiran. Dumating si Pah na kanyang kaaway. Itinaas ni Sulayman ang kanyang
espada at nahati sa dalawa ang pakpak ng ibon. Sa kasamaang palad, nadaganan siya ng
pakpak ng ibon at si Sulayman ay nalibing nang walang kabaong sa bigat ng pakpak na
bumagsak sa katawan nito.

Nalaman ni Haring Indarapatra ang kasawian ng kapatid dahil nalanta ang ibinitin niya sa
bintana. Sinabi niya na ipaghihiganti niya ang sinapit ng kapatid. Sumugod si Haring Indarapatra sa
bundok at inalis ang pakpak ng ibong nakadagan sa katawan ng kapatid. Luray-luray ang katawan ni
Sulayman. Nanalangin si Indarapatra sa Bathala at ipinakita sa kanya ang tubig na nang ibuhos
niya ito kay Sulayman ay nabuhay ito. Sa malaking tuwa ay nagyakap ang magkapatid.
 Pinauwi na ni Indarapatra si Sulayman at si Indarapatra na ang nagtungo sa Bundok
Kurayan upang makipaglaban sa halimaw na may pitong ulo. Lumabas ang halimaw ngunit wala
itong laban sa espada ng hari. Pagkatapos ng kanyang tagumpay ay may isang diwatang
napakaganda ang nagpasalamat sa kanya. Ang buong nayon ay nagsipagdiwang din.

Dahil sa kagandahan ng diwata’y nabihag nag puso ni Indarapatra at sila ay nagpakasal.

Pagkatapos nito’y nawala ang tubig sa karagatan at lumitaw ang kapaligiran. Dito na
nanirahan si Indarapatra sa pulo ng Mindanao.

Sa pamamalagi roon ni Indarapatra ay tinuruan niya ang mga tao ng pagsasaka,

paghahayupan, paggawa ng mga kasangkapan, paghabi ng mga damit at paggamit ng mga
halamang gamot.

BIDASARI

Labis na naligayahan ang sultan ng Kembayat nang malamang ang mahal na sultana ay
nagdadalantao. Ang lahat ay maligaya sa magandang balitang iyon nang biglang sumalakay ang
itinuturing na salot ng kaharian, ang higanteng ibong si Garuda. Nang sila’y lusubin nito,
nagsitakas at nagsipagtago ang mga tao at iniwan nila ang kaharian. Napahiwalay ang mag-
asawang sultan at sultana sa karamihan. Inabot ng panganganak ang sultana sa tabi ng ilog.
Iniwan nila sa bangka ang sanggol at sila ay nagpatuloy sa pagtakas.

Ang nakapulot sa sanggol ay isang mangangalakal na nagngangalang Diyuhara. Taga

Indrapura si Diyuhara. Palibhasa wala pa siyang anak noon ay inalagaan niyang isang tunay na
anak ang sanggol at pinangalanan itong Bidasari. Ikinuha ito ng tagapag-alaga. Habang lumalaki’y
lalong gumaganda si Bidasari. Maligayang maligaya siya sa piling ng kinagisnang mga magulang.

Si Sultan Mogindra ang sultan ng Indrapura. May dalawang taon na siyang kasal kay Lila
Sari. Masyado siyang mapanibughuin kahit makailang ulit sabihin ng sultan sa kanya na mahal na
mahal siya nito. Ipagpapalit lamang siya kung may matatagpuang babae ang sultan na higit sa
kagandahan ng asawa. Nag-alala si Lila Sari kaya naisipan niyang utusan ang kanyang kawal upang
hanapin ang babaeng higit na maganda kaysa sa kanya.

Natagpuan ng mga kawal si Bidasari at pinaniwala siyang siya’y gagawing dama ng

sultana kaya walang tangging sumama siya sa palasyo. Subalit siya’y nilinlang ni Lila Sari, sa halip
na gawing dama ay ikinulong siya sa isang silid ng palasyo. Sa tuwing aalis ang sultan ay
pinarurusahan niya ang dalaga. Hirap na hirap na at hindi na niya kayang tiisin ang pagpaparusa
sa kanya, kaya sinabi ni Bidasari kay Lila Sari na kung ibig niyang sya’y mamatay ay kunin ng
sultana sa hardin ng ama ng dalaga ang isang ginto. Kapag ikukuwintas ni Lila Sira ang isda sa
araw ay nakaburol si Bidasari at sa gabi naman ay ibabalik ang isda sa tubig at siya ay
mabubuhay sapagkat alaga ng isdang ginto ang buhay ni Bidasari. Siya’y pinayagang makabalik
sa kanyang mga magulang pagkatapos na ipakuha ang isda.

Sa takot ni Dyuhara na baka tuluyang patayin ng naninibughong sultan si Bidasari ay

ipinagpatayo niya ito ng palasyo sa isang gubat na malayo sa Indrapura.

Paniwalang-paniwala si Lila Sira sa mamamatay na si Bidasari. Isang araw at naisipang

mangaso ni Sultan Mogindra. Napasuot siya sa loob ng kagubatan sa paghahabol sa hinuhuli niyang
usa. Nakarating siya sa palasyong kinaroroonan ni Bidasari. Nakasara ang palasyo kaya’t pinilit niya
itong buksan. Nang siya’y makapasok ay nakita niyang walang tao. Lahat ng silid ay kanyang
binuksan hanggang sa nakita niya si Bidasari na nakaburol sa isang silid. Nagulat ang sultan at
ginising niya si Bidasari ngunit hindi ito magising. Minabuti niyang umuwi muna at bumalik
kinabukasan. Sa kanyang pagbabalik ay binantayan si Sultan Mogindra si bidasari hanggang sa
gumabi. Hangang-hanga ang sultan sa kagandahan ng dalaga. Ipinagtapat ni Bidasari ang
ginawang pagpapahirap sa kanya ni Lila Sari. Kaya galit na galita ang sultan. Pinakasalan ng
sultan si Bidasari at pinaupo niya ito sa trono. Naiwang nag-iisa sa palasyo si Lila Sari. Pagkaraan
ng maraming taon, nagbalikan na sa kembayat ang mga tao. Nagkaroon pa ng isang anak ang
mga magulang ni Bidasari- siya ay si Sinapati.
 Dumating sa Kembyat ang isang anak na lalaki ni Diyuhara. Nagulat siya nang makita niya
ang sinapit na kamukhang-kamukha ng kinikilala niyang kapatid. Na si Bidasari kaya kinaibigan niya
si Sinapat at ibinalitang may kapatid siyang kamukhang-kamukha niya. Itinanong ni Sinapati sa
kanyang mga magulang kung may kapatid siyang nawawala. Nagpunta si Sinapati at ang kanyang
magulang sa Indrapura sa pagbabakasakaling si Bidasari ang anak na iniwan sa bangka ng kanyang
mga magulang. Sa kanilang pagdating ay nagtaka ang lahat dahil magkamukhang-magkamukha
sina Bidasari at Sinapati. Sinabi ni Sinapati ang kanilang ang kanilang pakay ay ipinagtapat naman
ni Diyuhara na nakuha nga niya sa bangka si Bidasari.

Nagkakilala ang magkapatid at ipinakilala si Sinapati kay Sultan Mogindra. Naging masaya
ang lahat sapagkat tunay na prinsesa pala si Bidasari.

SI MEBUYAN

Lumabat and Mebu'yan

The "Ulit:" Adventures of Mythical Bagobo at the Dawn of Tradition

Long ago Lumabat and his sister (tube') had a quarrel because Lumabat had said, "You shall
go with me up into heaven." And his sister had replied, "No, I don't like to do that."

Then they began to fight each other. Soon the woman sat down on the big rice mortar, and
said to Lumabat, "Now I am going down below the earth, down to Gimokudan. Down there I shall
begin to shake the lemon-tree. Whenever I shake it, somebody up on the earth will die. If the fruit
shaken down be ripe, then an old person will die on the earth; but if the fruit fall green, the one to die
will be young."

Then she took a bowl filled with pounded rice, and poured the rice into the mortar for a sign
that the people should die and go down to Gimokudan. Presently the mortar began to turn round and
round while the woman was sitting upon it. All the while, as the mortar was revolving, it was slowly
sinking into the earth. But just as it began to settle in the ground, the woman dropped handfuls of the
pounded rice upon the earth, with the words: "See! I let fall this rice. This makes many people die,
dropping down just like grains of rice. Thus hundreds of people go down; but none go up into
heaven."

Straightway the mortar kept on turning round, and kept on going lower down, until it
disappeared in the earth, with Lumabat's sister still sitting on it. After this, she came to be known as
Mebu'yan. Before she went down below the earth, she was known only as Tube' ka Lumabat ("sister
of Lumabat").

Mebu'yan is now chief of a town called Banua Mebu'yan ("Mebu'yan's town"), where she
takes care of all dead babies, and gives them milk from her Breasts. Mebu'yan is ugly to look at, for
her whole body is covered with nipples. All nursing children who still want the milk, go directly,
when they die, to Banua Mebu'yan, instead of to Gimokudan, and remain there with Mebu'yan until
they stop taking milk from her breast. Then they go to their own families in Gimokudan, where they
can get rice, and "live" very well.

All the spirits stop at Mebu'yan's town, on their way to Gimokudan. There the spirits wash all
their joints in the black river that runs through Banua Mebu'yan, and they wash the tops of their heads
too. This bathing (pamalugu) is for the purpose of making the spirits feel at home, so that they will
not run away and go back to their own bodies. If the spirit could return to its body, the body would get
up and be alive again.

PAG-ISLAM
NAKALBO ANG DATU

ANG MUNTING IBON

 Kuwentong-Bayan ng mga Meranao

 Agamaniyog - Bayan kung saan nakatira ang mag-asawa sa kuwento
 Lokes a Mama - Lalaking asawa; pinagpalit ang mga hayop na nahuli
 Lokes a Babay - nakahuli ng munting ibon; babaeng asawa
 Usa - Nahuli ni Lokes a Mama
 Montias - mamahaling hiyas; nangitlog ang munting ibon nito
 Torogan - malapalasyong tahanan
 Pinagpalit ni Lokes a Mama ang huli nilang mga hayop - Tunggalian ng kuwento
 Pagiging tuso at manloloko ni Lokes a Mama - Suliranin sa kuwento
 Nangitlog nang mamahaling hiyas ang ibon - Kasukdulan ng kuwento

ANG ASO AT ANG LEON

REYNANG MATAPAT

Karagdagang link para mas na maunawaan ang mga babasahin.

https://www.academia.edu/27966404/Final_Requirement

SI ANAK AT ANG UWAK

Salin ni Patrocinio V. Villafuerte

• Kalakasan at Kahinaan ng Akda

Ang kalakasan ng akda ay ang busilak na puso ni Anak na pumayag na paglibingan ni

Odang na asawa ni mama kawokak ang lupa malapit sa kanyang tore sa apat na magkakapatid siya
lamang ang nagmagandang loob na tulungan si mama kawokak sa paglibing sa kanyang asawa at
dahil sa kanyang kabutihan ay napangasawa niya ang lalaki na mula sa bunga ng puno na
pinaglibingan ni Odang. Ito ay nagsasabi na maging mapagbigbay tayo at matuto tayong
magpakumbaba dahil tayo ay gagantimpalaan sa ating mabuting ginawa. Ang kahinaan naman
nang akda ay ang pagkamatay ng hipon na si Odang at ang pag tanggi ng mga kapatid ni Anak
sa pagsusumano ni mama kawokak na ilibing si odang sa tapat ng kanilang tore.

• Lugar

Ang lugar na pinaganapan ng akda ay sa kaharian ng Agamaniyog kung saan doon nakatira
at namamahala ang Sultan kasama ang kanyang asawa na si Bai at ang apat nilang anak na sina
Potri Bonso,Potri Intan Tihaya,Tingtinga Bolawan at si Anak.

• Aral

Ang aral sa akda ay Matuto tayong magpakumbaba sa ating kapwa natin.Maging

mapagbigay tayo sa ating kapwa at turuan natin ang ating mga sarili na huwag mang husga sa
ibang tao gayong hindi pa naman natin ito kilala.Tulad ni Anak dapat magkaroon din tayo nang
busilak na kalooban.
• Buod

Sa kahariaan ng Agamaniyog nandoon ang sultan na namamahala sa kaharian at ang asawa

nitong si Ba’I. Sila ay biniyayaan ng apat na mamandang babaeng anak na pinangalang Potri Bonso,
Potri Intan Tihaya, Tingtinga Bolawan at si Anak.Ang sulta ay may mga tauhan ito ang mga Sapalo
Kandatuan,Siyao ka Solotonan at a Wasir.Ang kanyang mga tagapayo ay sina Paladan Montri,
Sabandar, Mangko Gomi at Bala sa Inged.Isang araw nang biyernes ay nagpatawag ng pulong ang
hari sa torongan,kanyang ipinatawag ang kanyang mga tagapayo dahil nais niyang hingan sila ng
payo sa kanyang balak na gawang ng tig isang tore ang bawat isa sa mga prinsesa na kanyang
anak. Ayon sa kanya, nasa sapat na edad na ang kanyang mga anak upang malaman ang
pamantayan ng kabutihang asal.nais niyang magpatayo ng mga tore upang malaman na mayroon
siyang apat na anak na babae.Sinabi ni sabandar na dapat sa tabing ilog itayo ang mga tore ngunit
ito ay hindi sinangayunan ni paladin montri dahil maari silang pasukin ng mga kaaway ito daw ay
dapat nakatayo malapit sa lugar sanayan kung saan may mga magbabantay sa kanila at ito ay
sinang ayunan ng iba pang mga tagapagpayo.

Sa kalapit bayan ay naglalakbay si mama kawokak na isang uwak dala dala ang kanyang
asawang hipon na namatay dahil sa pag aalala na hindi na siya babalikan ng asawa.Ito ay nag
hahanap ng mapaglilibingin nang kanyang asawa at napadpad ito sa apat na tore kung saan nakatira
ang apat na prinsesa. Una itong pumunta sa bintana ni potri bonso inilagay ng uwak ang kanyang
patay na asawa sa sahig ng tore kayat umalingasaw ang amoy nito,nang dahil dito ay nagalit si potri
bonso at pinaalis ang uwak sa kanyang tore,pinuntahan niya ang ikalawang tore ngunit pinaalis siya
ni potri intan tihaya gayod din ni tingtinga bolawan.Nagbaka sakali pa din ang uwak sa huling tore at
malugod itong tinanggap ni anak at doon inilibing si odang.

Matapos ang pitong araw may tumubong halaman na puno ng dalanghita sa kanyang
bakuran.Hinintay niya itong mahinog ngunit inunahan siya ng kanyang mga kapatid sa pag pitas ng
bunga,may isang natirang bunga at Ito ay inilagay niya sa baul at di kalaunan ay naging isang lalaki
ito at ito ay ang naging asawa ni anak.

• Kultura

Ang kultura sa akda ay ang kultura sa kaharian ng agamaniyog.

• Panahon

Ang panahon sa akda ay ang panahon kung saan May kaharian na pinamumunuan nang hari
at panahon kung saan nakakapagsalita ang mga hayop at may asawa.Sa madaling sabi ang akda ay
kathang isip lamang.

• Tauhan

Ang mga tauhan sa akda ay ang sultan,ang kanyang asawa na si Ba’I , ang magkakapatid na
sina Potri Bonso, Potri intan Tihaya, Tingtinga Bolawan , ang mga tagapayo ng sultan na sina
Paladan Montri,Sabandar,Mang Gomi at Bala sa Inged, ang Uwak na si Mama Kawokak at ang
kanyang asawang Hipon na si Odang,Si somesan at ang pangunahing tauhan na si Anak na
bunsong anak ng sultan

BANTUGAN

• Kalakasan at Kahinaan ng Akda

Ang kalakasan ng akda ay ang metatag na samahan ng magkapatid na si Haring Madali at

prinsipe Bantugan, sa kabila ng lahat ng nangyari ay mas nanaig ang pagmamahal ni Haring madali
sa kanyang nakababatang kapatid.Ang kahinaan nang akda ay ang pagka inggit ni Haring Madali sa
kakisigan ng kanyang kapatid na nagdulot sa kanyang pag alis sa kaharian at kanyang pagkamatay
sa kalungkutan.

• Lugar
 Ang lugar sa akda ay sa kaharian ng Bumbaran kung saan namumuno si Haring madali at ang
kanyang kapatid na si prinsipe bantugan.Isa din sa lugar ay ang pagitan ng dalawang dagat kung
saan binawian ng buhay si prinsipe bantugan.

• Aral

Ang aral sa kwento ay mahalin natin an gating mga kapatid,may ma pagkakataon na hindi
natin nauunawaan ang isat isa na nagiging sanhi ng pag aaway ngunit kahit anong gawin natin ay
kapatid pa din natin sila,sila lang ang meron tayo at tayo lang din ang meron sila.Dapat damayan
natin sila sa kanilang mga problema, Itama ang kanilang mga pagkakamaling nagagawa at mahalin
sila.

• Buod

Sa kaharian nang Bumbaran ay namumuno si Haring Madali at ang kanyang kapatid na si

prinsepe Bantigan na malakas at matapang kaya takot ang ibang kaharian na lusubin ang bumbaran
at makipagdigmaan dito. Dahil sa katangian ni Prinsepe Bantigan, ay maraming dalag ang
nagkakagusto sa kanya. Naiingit si Haring Madali sa kanya kaya ipinagbawalan niya ang mga tao
nac huwag lumapit at kausapin si prinsipe bantugan at kung sino man ang kakausap dito ay
papatayin. Dahil sa kalungkutan ay nagpasya na umalis na sa kaharian si prinsipe Bantugan at
pumunta sa ibang lupain. Sa kanyang paglalakbay ay nagkaroon siya nang sakit at binawian ng
buhay.Nakita siya ni prinsesa Datimbang at ang kapatid niyang hari at tinawag ang
konseho.Mayroong loro na pumasok sa bulwagan at sinabi sa hari na patay na si prinsipe bantugan.

Nang malamn ito nang hari ay nanaig ang kanyang pagmamahal kay prinsipe bantigan at
ibinalik ang kaluluwa niya sa walang buhay na katawan ni prinsipe bantugan.Muling nabuhay ang
prinsepe at nagdiwang ang buong kaharian at naibalik na ang dating relasyon ng
magkapatid.Samantala sa ibang kaharian kung saan namumuno si Haring miskoyaw ay nabalitaan
na namatay na si prinsepe bantugan kayat naisipan nitong lusubin ang bumbaran sapagkat patay na
ang pinakamalakas nitong mandirigma. Lingid sa kaalaman ni Haring Miskoyaw na muling nabuhay si
prinsepe bantugan.Natigil ang pagdiriwang nang lusubin sila ng mga tauhan ni hating miskoyaw
ngunit buong tapang at bangis silang nilabanan ni prinsepe bantugan sa simula ay nanghihina si
prinsepe bantugan sapagkat siya lang ay kabubuhay pa lamang ngunit ilang sandal pa ay bumalik
muli ang kanyang lakas at siya ay nagtagumpay.Pagkatapos niyang matalo ang mga kalaban ay
dinalaw ang mga kaharian na karatig ng bumbaran at pinakasalan lahat ng prinsesa nitong katipan at
iniuwi sila sa bumbaran at sinalubong sila ni haring madali na nagpatawag ng bagong
pagdiriwang.Ang buhay ni prinsepe bantugan ay naging maligaya hanggang sa hulng sandali

• Tauhan

Ang mga tauhan sa akda ay sina prinsesa datimbang at ang kanyang kapatid na hari, Ang loro
na nagpahayag ng masamang balta, si Haring miskoyaw na kalaban ni Prinsepe Bantugan, Si haring
Madali at ang pangunahing tauhan na si Prinsepe Bantigan.

MGA SALAWIKAING ZAMBOANGUENO

- Ang mga larawan ay nakalakip kasama ng handout na ito.