7.

SINIF
HÜCRE VE BÖLÜNMELER KONU
2.ÜNİTE NO: 03
*Hücre*
Bu konu anlatımı seti Metin GÖKTÜRK tarafından hazırlanmıştır. Konu anlatım seti ve diğer setler için www.fensepetim.com sitesini ziyaret edebilirsiniz. 2021 ©

::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::
HÜCRE BİTKİ VE HAYVAN HÜCRESİ

Bir binanın duvarlarını oluşturan tuğlalar, bir Koful Çekirdek

cümleyi oluşturan harfler gibi canlıları meydana Hücre zarı
getiren küçük yapılar vardır. Sitoplazma
Canlıların, canlılık faaliyeti gösteren en küçük Hücre duvarı
yapı birimine hücre adı verilir. Hücreler, çok küçük
yapılar olduklarından onları ancak mikroskop ile Endoplazmik
büyüterek görebiliriz. Mitokondri Retikulum

Mikroskop ile incelendiğinde hücrenin dıştan

Plastitler Golgi
içe doğru; hücre zarı, sitoplazma ve çekirdek olmak cisimciği
Ribozom
üzere üç temel yapıdan oluştuğunu gözlemleriz.
Bitki Hücresi

Çekirdek
Hücre zarı
Sitoplazma Çekirdek
Sentrozom
Mitokondri
Sitoplazma
Koful
www.fensepetim.com

Golgi
Endoplazmik cisimciği
Hücre zarı Retikulum

Hücrenin Temel Kısımları Ribozom Lizozom

Hayvan Hücresi
::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::

Girişte belirttiğimiz gibi tüm canlılar hücreler-

den meydana gelmiştir. Hücre, bitki ve hayvan
hücresi olmak üzere ikiye ayrılır. Temel özellikleri
bakımından benzer olan bu iki hücre çeşidi arasında
bazı farklılıklar da bulunmaktadır.
HÜCRE
Hayvan Hücresi
Bitki ve hayvan hücresini oluşturan yapılar
aşağıda verilmiştir.
HÜCRENİN TEMEL KISIMLARI
Hücre, dıştan içe doğru hücre zarı, sitoplazma
ve çekirdek olmak üzere üç temel kısımdan oluşur.
Hücre zarı: Hücreyi dış ortamdan ayıran, hücreye
şekil veren ve madde giriş çıkışını kontrol eden
yapıdır. Hücre zarı, canlı ve esnek bir yapıya sahiptir.
Bu yüzden hücreye girecek maddeler bu zardan
geçerken kontrol edilir. Yararlı maddeler içeri
Bitki Hücresi alınırken zararlı maddelerin geçişine izin verilmez. Bu
durum hücre zarının seçici geçirgen bir yapıda
olduğunu gösterir.
Hücre zarı, hem bitki hem hayvan hücrelerinde
bulunur.
 :::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::
Çekirdek: Hem bitki hem hayvan hücrelerinde
Hücre duvarı (çeperi): Sadece bitki hücrelerinde
bulunan çekirdek, hücrenin yönetim merkezidir.
bulunan hücre duvarı, hücre zarının etrafında bulu-
nan, bitki hücresinin köşeli şekle sahip olmasını sağ-
Çekirdek içerisinde kalıtım materyalimiz olan DNA
layan yapıdır. Ayrıca hücre duvarı cansız, esnek ol- bulur.
mayan ve tam geçirgen bir yapıya sahiptir. DNA, gen parçalarından meydana gelmiştir.
DNA ve özel proteinler bir araya gelerek kromo-
zomları oluşturur.
Sitoplazma: Çoğunluğu sudan oluşan, şeffaf ve
Çekirdek
akıcı bir sıvı olan sitoplazmada hücre içi yaşamsal Kromozom
faaliyetler gerçekleşir. Ayrıca sitoplazma, yapı
itibariyle yumurta akına benzer ve içerisinde
organelleri bulundurur. DNA

Sitoplazmada bulunan organeller ve görevleri

aşağıda verilmiştir. Gen

Mitokondri: Hücrenin ihtiyacı olan enerjinin Hücre ilk defa 1665 yılında Robert Hooke
üretilmesini sağlar. Enerji gereksinimi fazla olan kas, tarafından keşfedilmiştir. Robert Hooke şişe
sinir ve karaciğer hücrelerinde diğer hücrelere göre mantarından aldığı kesiti mikroskopta incelemiş ve
daha fazla sayıda bulunur. oda şeklinde yapılar görmüştür. Gördüğü bu yapılara
Sentrozom: Sadece hayvan hücresinde bulunur. “Hücre” adını vermiştir. Yaklaşık 200 yıl sonra Brawn
Hücre bölünmesinde görevli, iki sentriyolden oluşan (1831) bitki hücresinde çekirdeği buldu. Purkinje,
yapıdır. Schwann ve Mohl gibi araştırmacılar hücre içindeki
www.fensepetim.com

yapıya “Plazma” adını verdiler. Daha sonra hücreyi

Ribozom: Tüm canlı hücrelerinde bulunan, pro- dış ortamdan ayıran bir zar bulundu. Böylece yavaş
tein sentezlenmesinden (üretiminden) sorumlu orga- yavaş canlıların hücrelerden meydana geldiği fikri
neldir. yayılmaya başladı. Bütün bu gelişmelere dayanarak
Lizozom: Sadece hayvan hücrelerinde bulunan 19. yüzyılın başında botanikçi Schleiden 1838 ve
lizozom, hücre içi sindirimi gerçekleştirir. Ayrıca zoolog Schwann 1839’da “bütün canlıların
yaşlanmış ve yıpranmış hücrelerin kendi kendini yok hücrelerden meydana geldiğini” söyleyerek hücre
etmesini sağlar. teorisinin temelini attılar. Daha sonra hücre teorisi,
::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::

1858 yılında Rudolf Virchow’un eklediği yeni

Golgi cisimciği: Ter, süt, gözyaşı gibi salgı
maddelerle son halini almıştır.
maddelerini üretir ve kesecikler şeklinde paketler.
Koful: Hücre içindeki atık maddelerin ve bazı sıvı-
ların bir süre depolandığı yerdir. Bitki hücresinde HÜCREDEN ORGANİZMAYA
büyük ve az sayıda, hayvan hücresinde küçük ve çok
Çevremizdeki canlılardan bazıları tek hücreli
sayıda bulunur.
iken bazıları da çok hücrelidir. Tek hücreli canlılara
Endoplazmik retikulum: Hücre içinde maddele- amip, bakteri, öglena ve terliksi hayvan örnek
rin taşınmasını sağlar. Hücre içini bir ağ gibi sararak verilebilirken çok hücreli canlılara insanlar, hayvan-
yollar oluşturur. lar ve bitkiler örnek olarak verilebilir.
Plastitler: Sadece bitki hücrelerinde bulunur. Üçe Çok hücreli canlılarda hücreler birbirleriyle
ayrılır. uyumlu çalışır. Sinir hücresi, kas hücresi, üreme
hücreleri gibi yapılar çok hücreli canlıları oluşturur.
** Kloroplast: Su, karbondioksit ve ışık kullanarak
besin ve oksijen üretir. Bu duruma fotosentez denir. Canlının en küçük birimi olan hücreler bir
araya gelerek dokuları, dokular bir araya gelerek
** Kromoplast: Bitkilere sarı, kırmızı ve turuncu gibi
organları oluşturur. Benzer görevleri yapan
farklı renkler kazandıran plastit çeşididir.
organların bir araya gelmesiyle de sistemler oluşur.
** Lökoplast: Renksiz bir yapıya sahip olmakla bir- Sistemler de bir araya gelerek organizmayı yani
likte besin depolama ile görevli yapıdır. canlıyı oluşturur.