Endodonti

Ders 3: Tüm Diş Gruplarında Kök ve Kanal

Anatomisi; Morfolojik Varyasyonlar
3 Boyutlu Kök Kanal Anatomisi
➔ Dişler anatomik olarak kron ve kök olmak üzere iki bölümden oluşur.
➔ Pulpa da aynı şekilde kron pulpası ve kök pulpası olarak ikiye ayrılır.
➔ Pulpa odası kron veya kök gövdesinin merkezinde yer alır.
➔ Pulpa boşluğunun şekli; kron veya kök gövdesinin şekliyle paralellik gösterir.
➔ Pulpa anatomisi veya internal anatomi ve kök kanal anatomisi dişin dış anatomisiyle benzerlik gösterir.
➔ Pulpa odasının tavanı dentin ile örtülüdür.
➔ Kanal ağızları ise pulpa odasının tabanındadır ve kanala giriş noktalarıdır.
➔ Anterior dişlerde, pulpa odası kök kanalıyla birleşir ve bu birleşim belirsizdir.
➔ Çok köklü dişlerde ise tek bir pulpa odası, 2 - 4 kök kanalı vardır.
➔ Çürük, restorasyonlar, aşınmalar ve travma gibi dış etkenler reperatif dentin oluşumunu uyararak
(stimüle ederek) dişin pulpa anatomisini değiştirebilir.
➔ Yaşlanmayla da pulpa odasında ve kök kanallarında dentin birikimi meydana gelerek pulpayı daraltır.
➔ Kök kanalının şekli kökün boyut, şekil ve sayısına göre değişkenlik gösterir.
➔ Kök kanalı genellikle tüm kök boyunca düz seyretmez. Kök boyunca hafif veya keskin bir eğim vardır.
➔ Sıklıkla kök kanallarının sayısı kök sayısı ile aynı olsa da bazen bir kökte daha fazla sayıda kanal
bulunabilir.
➔ Genel bir kural olarak bir kökte iki kanal olduğunda kökün şekli yuvarlak yerine oval olma
eğilimindedir.
➔ Kökün apikal üçte birine doğru ilerledikçe tek bir kanal halinde birleşme olasılığı yüksektir.

Weine’ın Kök Kanal Sistemi Sınıflaması

Tip 1
Pulpa odasından kök ucuna kadar tek bir kanal bulunur.

Tip 2
Başlangıçta 2 ayrı kanal birleşerek tek bir kanal olarak sonlanır.

Tip 3
Başlangıçta 2 ayrı kanal yine 2 ayrı kanal olarak sonlanır.

Tip 4
Başlangıçta tek bir kanal, kanal içerisinde 2’ye ayrılır ve 2 ayrı kanal olarak sonlanır.

1 - Lorin
Vertucci’nin Kök Kanal Sistemi Sınıflaması
Tip 1
Pulpa odasından kök ucuna kadar tek bir kanal olarak devam eder.

Tip 2
Başlangıçta 2 ayrı kanal kök ucuna gelmeden önce birleşerek tek bir kanal olarak sonlanır.

Tip 3
Tek kanal kök içerisinde 2 ayrı kanala ayrılır ve sonra yeniden birleşerek tek bir kanal olarak sonlanır.

Tip 4
Başlangıçta 2 ayrı kanal yine 2 ayrı kanal olarak sonlanır.

Tip 5
Başlangıçta tek bir kanal kök ucunda 2’ye ayrılır.

Tip 6
Başlangıçta 2 kanal kök içerisinde birleşerek tek bir kanal halini alır sonra tekrar ayrılarak 2 uçta sonlanır.

Tip 7
Başlangıçta tek kanal sonra 2’ye ayrılır, tekrar birleşir ve kök ucunda 2 ayrı uçta sonlanır.

Tip 8
Pulpa odasından kök ucuna kadar 3 ayrı kanal 3 ayrı uçta sonlanır.

Üst Orta Keser (Santral)

➔ Üst orta keserin yatay kesitleri üçgen veya ovale yakın (ovoid) şekildedir ve palatinale doğru daralır.
➔ Kök ucu distolabiale kaymıştır.
➔ %49 oranında lateral kanala rastlanır.

Ortalama diş boyu; 23.5 mm

Kron boyu: 10.5 mm
Kök boyu: 13 mm

Kök kurvatürü
Düz: %75
Distale eğimli: %8
Mesiale eğimli: %4
Labiale eğimli: %9
Linguale eğimli: %4

Kanal Sayısı
%99.4 → tek
%0.6 → iki veya fazla
2 - Lorin
Üst Yan Keser (Lateral)
➔ Üst yan keserlerin yatay kesitleri yuvarlak, oval ve ovoid şekillidir ve palatinale doğru daralır.
➔ Kök kanal şekli santral kesiciye benzer.
➔ Kökü santral kesici dişe göre daha zayıftır.
➔ Sıklıkla distal ya da lingual kurvatür ve hatta dilaserasyonlar bulunabilir.
➔ Tek köklüdür.

Ortalama diş boyu: 22 mm

Kron boyu: 9 mm
Kök boyu: 13 mm

Kök kurvatürü
Düz: %30
Distale eğimli: %53
Mesiale eğimli: %3
Labiale eğimli: %4
Linguale eğimli: %6

Kanal Sayısı
%93.4 → tek
%6.6 → iki veya fazla

Üst Köpek Dişleri (Kanin)

➔ Kökleri en uzun olan ve ağızdaki en önemli dişlerdendir.
➔ Üst köpek dişinin kökü oval şekillidir ve palatinale doğru daralır.
➔ Pulpa odasının mesiodistal çapı labiolingual çaptan dardır.
➔ Kök ucu ve apikal foramen çoğunlukla distolabialde konumlanır.
➔ Tek köklüdür.

Ortalama diş boyu: 27 mm

Kron boyu: 10 mm
Kök boyu: 17 mm

Kök kurvatürü
Düz: %39
Distale eğimli: %32
Mesiale eğimli: %0
Labiale eğimli: %13
Linguale eğimli: %13

Kanal Sayısı
%96.5 → tek
%3.5 → iki veya fazla

3 - Lorin
Üst Birinci Küçük Azı (Premolar)
➔ Üst 1. küçük azıların köklerinde ve kanallarında şekil, sayı ve konum sapmaları sıklıkla görülür.
➔ Pulpa odasının mesiodistal çapı labiolingual çaptan dardır.
➔ Yatay kesitlerde böbrek şeklinde bir görünüme sahiptir.

Ortalama diş boyu: 22.5 mm

Kron boyu: 8.5 mm
Kök boyu: 14 mm

Kök Sayısı
Tüm çalışmalar: %52.2 → tek, %46.7 → iki %1.1 → üç
Asyalı olmayanlarda: %31.2 → tek, %66.6 → iki, %2.1 → üç
Asyalılarda: %61.9 → tek , %37.5 → iki, %0.6 → üç

Kanal Sayısı
Tüm çalışmalar: %21.3 → tek, %75.8 → iki, %1.4 → üç
Asyalı olmayanlarda: %11.6 → tek, %84.5 → iki, %1.9 → üç
Asyalılarda: %46 → tek, %54 → iki

Üst İkinci Küçük Azı (Premolar)

➔ Üst 2. küçük azılar yatay kesitlerde oval veya böbrek şeklinde bir görünüme sahiptir.
➔ Çoğunlukla tek köklüdür.
➔ Kök ve kanal sayısı değişkenlik gösterebilir.

Ortalama diş boyu: 22.5 mm

Kron boyu: 8.5 mm
Kök boyu: 14 mm

Kök Sayısı
%90,7 → tek
%8.2 → iki
%0.3 → üç

Kanal Sayısı
%50.3 → tek
%46.5 → iki
%1.2 → üç

Özellikle erkek hastalarda kanal sayısı 2’dir.

Bu dişleri öncelikle tek köklü iki kanallı dişler olarak kabul edicez. Ancak eğer ikinci kanal bulunamazsa tek
köklü tek kanallı olarak kabul edilir.

4 - Lorin
Üst Birinci Büyük Azı (Molar)
➔ Üst 1. büyük azıların kanal içi morfolojisi oldukça değişiktir.
➔ Genellikle mesiobukkal kök 2 kanala sahiptir. (MB1 ve MB2)
➔ Distobukkal kök yuvarlak veya oval kesitlidir ve tek bir kanal içerir.
➔ Palatinal kök oval şekillidir ve tek bir kanal içerir. Kök ucunda bukkale doğru eğimlidir.
➔ Bu dişleri genel olarak 3 köklü fakat 4 kanallı dişler olarak kabul ediyoruz.

Ortalama diş boyu: 20.5 mm

Kron boyu: 7.5 mm
Kök boyu: 13 mm

Kök Sayısı
%0.2 → tek
%3.8 → iki
%95.9 → üç

Kanal Sayısı
Mesiobukkal kök: %45.9 → tek, %57.1 → iki veya fazla
Distobukkal kök: %98.3 → tek, %1.7 → iki veya fazla
Palatinal kök: %99 → tek, %1 → iki veya fazla

MB2 diğerlerine oranla oldukça küçüktür. Mesiobukkal ile palatinal kanal arasında yer alır. Kanal ağzı pulpa
tabanının biraz daha altındadır.
MB1 ve MB2 çoğunlukla apikalde - tek foramende - birleşir.
En geniş kanal palatinal kanaldır.
Distobukkal kanal palatinale göre dardır ama yine görülebilir.

Üst İkinci Büyük Azı (Molar)

➔ Üst 2. büyük azılar genellikle 3 köklüdür.
➔ Kökler üst 1. büyük azıya göre birbirine daha yakındır. Daha fazla C şeklinde kanala rastlanır (%4.9)
➔ Genellikle mesiobukkal kökte 1 veya 2 kanal görülme oranı birbirine eşittir.
➔ Distobukkal kök yuvarlak veya oval kesitlidir ve tek bir kanal içerir.
➔ Palatinal kök oval şekillidir ve tek bir kanal içerir.

Ortalama diş boyu: 19 mm

Kron boyu: 7 mm
Kök boyu: 12 mm

Kanal Sayısı
Mesiobukkal kök: %52.9 → tek, %47.1 → iki veya fazla
Distobukkal kök: %99.7 → tek, %0.3 → iki veya fazla
Palatinal kök: %99.9 → tek, %0.1 → iki veya fazla

5 - Lorin
Alt Orta Keser (Santral)
➔ Alt orta keserlerin yatay kesitleri ovale yakın ve kurdele şeklindedir (ribbon shaped).
➔ Labiolingual yönde geniş, mesiodistal yönde dardır.
➔ Tek köklüdür.
➔ Birden fazla kök kanalı olabilir. Kanallar büyük oranda tek foramende sonlanırlar.

Ortalama diş boyu: 21.5 mm

Kron boyu: 9 mm
Kök boyu: 12.5 mm

Kanal Sayısı
%73.6 → tek
%26 → iki
%0.4 → üç veya fazla

Alt Yan Keser (Lateral)

➔ Alt yan keserlerin şekilleri alt orta keserlere benzer. Yalnız insizal (kesici) kenardaki yapıları farklıdır.
➔ Labiolingual yönde geniş, mesiodistal yönde dardır.
➔ Yatay kesitleri yuvarlak veya kurdele şeklindedir.
➔ Tek köklüdür.
➔ Tek foramende birleşen birden fazla kök kanalı olabilir.

Ortalama diş boyu: 23.5 mm

Kron boyu: 9.5 mm
Kök boyu: 14 mm

Kanal Sayısı
%71.8 → tek
%28.1 → iki
%0.1 → üç veya fazla

Alt Köpek Dişi (Kanin)

➔ Alt köpek dişleri labiolingual yönde geniş, mesiodistal yönde dardır.
➔ Büyük oranda tek köklüdür.
➔ Birden fazla kök kanalının olduğu durumlarda kanallar kök ucundan önce birleşir.
➔ Aksesuar foramina görülme sıklığı %10’dur.

Ortalama diş boyu: 27 mm

Kron boyu: 11 mm
Kök boyu: 16 mm

Kök Sayısı Kanal Sayısı

%94.8 → tek, %5.2 → iki %89.4 → tek, %10.6 → iki veya fazla

6 - Lorin
Alt Birinci Küçük Azı (Premolar)
➔ Alt 1. küçük azı dişleri bukkolingual yönde geniş, mesiodistal yönde dardır.
➔ Genellikle tek köklüdür.
➔ Kök ve kanal morfolojisi değişkenlik gösterir.
➔ Kimi zaman, “Tome kökü” olarak adlandırılan aksesuar kökleri olabilir.

Ortalama diş boyu: 22.5 mm

Kron boyu: 8.5 mm
Kök boyu: 14 mm

Kök Sayısı
%97.9 → tek
%1.8 → iki
%0.2 → üç
%0.1 → dört

Kanal Sayısı
%75.8 → tek
%24.1 → iki veya fazla

Alt İkinci Küçük Azı (Premolar)

➔ Alt 2. küçük azı dişlerinin yatay kesitleri genellikle ovale benzer şekillidir.
➔ Büyük oranda tek köklüdür.
➔ İkinci bir kanal olduğunda genellikle ana kökün orta veya apikal üçte birlik kısmında ayrılır.

Ortalama diş boyu: 22.5 mm

Kron boyu: 8 mm
Kök boyu: 14.5 mm

Kök Sayısı
%99.6 → tek
%0.3 → iki
%0.1 → üç

Kanal Sayısı
%91.1 → tek
%8.9 → iki veya fazla

7 - Lorin
Alt Birinci Büyük Azı (Molar)
➔ Alt 1. büyük azı dişlerinin kökleri bukkolingual yönde daha geniştir.
➔ Büyük oranda iki köklü (Mesial ve Distal); üç kanallıdır (Mesiobukkal, Mesiolingual ve Distal).
➔ Distal kökün yatay kesiti genellikle daha ovale benzer şekillidir.

Ortalama diş boyu: 21.5 mm

Kron boyu: 7.5 mm
Kök boyu: 14 mm

Kök Sayısı
Tüm çalışmalar: %0.2 → tek, %85.2 → iki, %14.6 → üç, %0.02 → dört
Asyalı olmayanlarda: - → tek, %96.9 → iki, %2.97 → üç
Asyalılarda: %0.3 → tek , %79.5 → iki, %20.2 → üç, %0.03 → dört

Kanal Sayısı
Mesial kök: %4.2 → tek, %95.8 → iki veya fazla
Distal kök: %68.3 → tek, %31.7 → iki veya fazla

Alt İkinci Büyük Azılar (Molar)

➔ Alt 2. büyük azı dişleri de büyük oranda iki köklüdür.
➔ Kökleri alt 1. büyük azıya göre birbirine daha yakın hatta kimi zaman birleşiktir.
➔ Bu birleşmeden kaynaklı C şeklinde kanal görülme sıklığı yüksektir.

Ortalama diş boyu: 20 mm

Kron boyu: 7 mm
Kök boyu: 13 mm

Kök Sayısı
%8.3 → tek (konik)
%8.5 → tek (c şeklinde)
%76.2 → iki
%2.2 → üç

Kanal Sayısı
Mesial kök: %14 → tek, %86 → iki veya fazla
Distal kök: %85.1 → tek, %14.9 → iki veya fazla

Radix Entomolaris: Radix Paramolaris:

- Ek bir ‘distolingual’ kök vardır. - Ek bir ‘mesiobukkal’ kök vardır.
- Ekstra kök dişin lingualinde konumlanmıştır. - Ekstra kök dişin bukkalinde konumlanmıştır.

8 - Lorin
Kanal İsthmuslarının Sınıflandırılması

Tip 1: Kanallar arasında herhangi bir birleşim yoktur.

Tip 2: İki kanal arasında sınırlı bir birleşme vardır.

Tip 3: Üç kanal arasında sınırlı bir birleşme vardır.

Tip 4: Kanallar isthmusa doğru genişlemiştir.

Tip 5: Kanallar arasında tümüyle birleşme veya koridor vardır.

9 - Lorin