Endodonti

Ders 2: Dişin Dokuları

Diş Sert Dokuları
- Mine Dokusu
- Dentin Dokusu
- Sement Dokusu

Yumuşak Dokular
- Pulpa

Mine
➔ Anatomik kronu örten sert ve parlak yüzeyli dokudur.
➔ Çiğneme kuvvetlerinin en fazla olduğu dişlerin çiğneyici yüzeylerinde daha kalındır.
➔ Servikal çizgiye (koleye) doğru giderek incelir.
➔ Yeniden oluşmaz.
➔ Minede sinir bulunmaz.
➔ Rengi açık sarıdan grimsi beyaza kadar değişir.
➔ Yarı saydam olduğu için dentinin rengi ve mine altındaki herhangi bir doku maddesi dişin fiziksel
görünümünü güçlü bir şekilde etkiler.

Kimyasal Yapısı
% 96’sı inorganik maddeden oluşur. (Hidroksiapatit kristalleri)
%4’ü su ve organik madde (amelogenin ve non amelogenin)

Sement
➔ Anatomik kökü örten, donuk yüzeyli kemiğimsi katmandır.
➔ Sertliği dentin ve kemikten azdır.
➔ Dişin periodontal ligamentler aracılığı ile alveolar kemiğe tutunmasını sağlar.
➔ Rengi açık sarıdır. Dentinden daha açık renkli, mineden daha koyu renklidir.
➔ Sement birikimi ömür boyu devam eder.

Kimyasal Yapısı
%45 - 50 inorganik maddeden oluşur. (kalsiyum, hidroksiapatit, fosfat, florid)
%50 - 55 su ve organik madde - En yüksek florid oranına sahip

Mine - Sement Birleşimi

% 60 - 65’ inde sement mineyi örter.
%30 vakada sement ve mine başbaşadır.
% 5 - 10’ unda birleşemezler. (Dentin açıkta kalır)

1 - Lorin
Dentin
➔ Dişin mineralize kısmının büyük çoğunluğunu oluşturur.
➔ Kron kısmında mine, kök kısmında sementle örtülüdür.
➔ Mineden yumuşak ancak kemikten serttir.
➔ Odontoblastlar tarafından salgılanan matriksin kalsifiye olmasıyla oluşur.
➔ Yaşam boyunca üretilir.
➔ Sinir içermez ancak hassasiyet yapabilir.

Kimyasal Yapısı
%70 inorganik hidroksiapatit kristalleri
%15-20 inorganik kollajen
%10-12 su
%1 - 2 non-kollajen proteinler

Dentin Kanalları
Dentin tübüler (kanalcıklı) bir yapıya sahiptir.
Dentin kanalları birbirine paralel olarak seyreder.
Dentin kanallarının içerisinde dentin sıvısı (lenfi) ve sinir liflerinin uzantıları bulunur.
Dış uyaranlar dentin sıvısını hareketlendirir ve hidrodinamik bir etkiye yol açarak ağrı oluşturur.

Peritübüler Dentin
Dentin kanallarını çevreleyen dentindir.
İntertübüler dentinden daha mineralizedir.

İntertübüler Dentin
Dentin kanalları arasında lokalizedir.
Pulpa etrafındaki dentinin büyük bir kısmını kapsar.
Peritübüler dentinden daha çok organik madde içerir.

Dentin Tipleri
Manto Dentin: Mine veya sementin altında ilk olarak yerleşen örtü dentindir.
Primer Dentin: İlk oluşan dentindir.
Sekonder Dentin: Kök gelişimi tamamlandıktan sonra yavaş oluşan ve ömür boyu devam eden dentindir.
Tersiyer Dentin: Çürük gibi uyaranların etkisiyle oluşur ve pulpayı korumayı amaçlayan bir oluşumdur. Hızlı
oluşur ve düzenli değildir.

Pulpa
➔ Dişin merkezinde, dentin dokusu ile çevrili boşlukta yer alır.
➔ Damar ve sinirleri içeren bağ dokusudur.
➔ Bu dokunun yer aldığı boşluğa pulpa boşluğu denir.
➔ Dişin canlılığı, pulpa dokusu içindeki damar ve sinirlerle sürdürülür.

2 - Lorin
Pulpanın Tabakaları
1) Odontoblast tabakası
2) Hücreden fakir tabaka
3) Hücreden zengin tabaka
4) Merkez tabaka

1) Odontoblast Tabakası
➔ Kapillerler, sinir lifleri, dendritik hücreler
➔ Dentini oluşturan odontoblastlar

2) Hücreden Fakir Tabaka

➔ Weil tabakası
➔ Raschkow sinir pleksusu (çoğunlukla miyelinsiz sinir liflerinden zengin)
➔ Birçok kapillerler yer alır

3) Hücreden Zengin Tabaka

➔ Çok sayıda fibroblast
➔ Damarların etrafındaki farklılaşmamış mezenkim hücreleri odontoblastlara, fibroblastlara ya da
makrofajlara dönüşebilirler.

4) Merkez Tabaka
➔ Kan damarları, sinir lifleri, fibroblastlar, mezenkim hücreleri, esas madde

Pulpanın Fonksiyonları
1) Nütritif (beslenme) fonksiyonu
2) Dentin yapımı (formasyonu)
3) Savunma fonksiyonu
4) Dişin innervasyonu

1) Nütritif (Beslenme) Fonksiyonu

➔ Diş pulpası, oksijen ve besin maddelerini sağlayarak ve dentin sıvısını göndererek pulpa ve dentinin
vitalitesini (canlılığını) devam ettirir.
➔ Kapiller ağ ve odontoblast tabakasındaki çok sayıda uzantı aracılığı ile pulpa-dentin bütününün
beslenmesini sağlar.

2) Dentin Yapımı (Formasyonu)

➔ Diş canlı kaldığı sürece değişik koşullarda farklı birikme hız ve şekilleri göstererek devam eder.
➔ Erken diş gelişiminde hızlı, diş gelişimi tamamladıktan sonra yavaştır.
➔ Başlangıçta tübüler yapı ve düzenli sıralar gösterir.
➔ Diş üzerine gelen kuvvet arttıkça dentin oluşumu artar ve pulpa boşluğu küçülür.
➔ Oluşan dentin dalgalı bir görünüme sahiptir ve birim alanda daha az kanalcık içerir.

3 - Lorin
3) Savunma Fonksiyonu
➔ Çürük, aşınma, travma ve restoratif işlemler nedeniyle oluşan yaralanmalara karşı yanıt olarak
odontoblastlar dentin oluştururlar.
➔ Odontoblastlar aynı zamanda dentinin devamlılığının kaybolduğu bölgelerde de dentin oluşturma
yeteneğine sahiptir.
➔ Reperatif dentin, sklerotik dentin ve iltihap oluşumu pulpanın savunma mekanizmalarıdır.

4) Dişin İnnervasyonu (Sinirsel Fonksiyonu)

➔ Pulpa ağrıyı iletir, aynı zamanda soğuk ve sıcak gibi dış uyaranlara tepki verir (A ve C lifleri)
➔ Trigeminal sinirin 2. ve 3. dalları üst ve alt dişlerin duyusal innervasyonunu sağlar.
➔ Alt azı dişleri, bazen mylohyoid sinirden kaynağını alan duyusal lifler barındırırlar.

Terminoloji
● Apikal delta
● Kök kanalı
● Pulpa boynuzu
● Lateral kanal
● Furkasyon
● Furkasyon kanalı
● Pulpa odası
● Apikal foramen

Apikal Kök Anatomisi

Apikal Foramen (Major foramen)
Kök Ucu (Radyografik Apeks)
Dentin - Sement Birleşimi
Apikal Daralma / Apikal Konstrüksiyon (Minör Foramen)

Apikal Foramen/Foramen Apikale (Major Foramen / Anatomik Foramen)

➔ Kökün apeksinde bulunur, dişi besleyen damar ve sinirlerin köke giriş yeridir.
➔ Kök oluşumu sırasında genelde anatomik kökün en uç kısmında yer alır.
➔ Diş gelişimi tamamlandıkça küçülür ve kök ucundan daha geride konumlanır.
➔ Birden fazla foramenin bulunduğu durumda, en geniş olanı foramen apikale diğerleri aksesuar /
yardımcı foramenler (foraminalar) olarak adlandırılır.

Anatomik Apeks: Kökün morfolojik olarak en uç kısmıdır.

Radyografik Apeks: Radyografik olarak kökün en uç noktası; kök morfolojisine ve radyografik görüntünün
bozulmasına bağlı olarak yeri anatomik apeksten farklı olabilir.
Çoğunlukla apikal foramen ile aynı noktada bulunmazlar.

4 - Lorin
Dentin Sement Birleşimi
➔ Dentin-sement birleşimi, kök kanalı içerisinde sement ile dentinin birleştiği noktadır.
➔ Pulpa dokusunun sonlandığı ve periodontal dokunun başladığı yerdir.
➔ Kök kanalı içerisindeki yeri değişkenlik gösterir.
➔ Her zaman apikal daralma ile aynı noktada değildir ve genetik farklılık gösterir.
➔ Yaklaşık olarak apikal foramenden 1 mm geride yer alır.

Apikal Daralma/Apikal Konstrüksiyon (Minör Foramen, Fizyolojik Foramen)

➔ Kök kanal çapının en dar olduğu yer, minör foramen, apikal daralma, apikal konstrüksiyon veya
fizyolojik foramen olarak adlandırılır.
➔ Genellikle apikal foramenin 0.5-1.5 mm gerisinde yer alır.
➔ Kanal tedavilerinde biyomekanik şekillendirmenin ve kök kanal dolgusunun bitirildiği yerdir.
➔ Radyografide görülmez.

Apikal Kanal Konstrüksiyonları

Tip A → %46
Geleneksel tek bir apikal daralma gösterenler
Tip B → %30
Toperlı (açılı) olarak gelen, kök ucuna çok yakın noktada apikal daralma gösterenler
Tip C → %19
Birden fazla apikal daralma gösterenler
Tip D → %5
Apikal daralmadan sonra kök kanalı paralel olarak devam eder

Periodontal Ligament
● Periodontal ligament, sement ve alveol kemiği arasında yer alan dokudur.
● Dişin çeneye bağlanmasını sağlayan elastik fibrillerden oluşur.
● Diş ve kemik arasında elastik bir yastık görevi görür.
● Periodontal ligament, diş kökünü saran sementin alveol kemiğine tutunmasını sağlayan farklı yönde ve
uzunlukta birçok ligamentin ortak adıdır.
● Sinir ve kan damarları içerir.

5 - Lorin