Download as pdf or txt
Download as pdf or txt
You are on page 1of 74

Arm_ynfuGef_rLepfygwD A[dkpnf;@H;k a&;aumfrwD.

tmabmf

*sme,f

1945 - 2020
_ynfoht
l m%mxkwfa0_cif; 75 ESpf_ynfh
txdr;f trSwf

trSwf (43)
pufwifbm/ 2020 ckESp?f
pmwnf;tzGt
hJ rSm
1945 - 2020
_ynfoht
l m%mxkwfa0_cif; 75 ESpf_ynfhtxdrf;trSwf

jynfol htm%m*sme,f trSwf (43) pufwifbm/ 2020


ArmjynfueG jf rLepfygw&D ŒJ ordik ;f ay;wm0ef
(1)
1939 ckEpS f=o*kwv f 15 &ufae@rSmzGŒJ pnf;cJw h Jh ArmjynfueG jf rLepfygw[ D m 2020
jynhEf pS f =o*kwv f 15 &uf ae@rmS 81 ESpfjynho f Gm;yg+yD?
Armjynftvkyform;vlwef;pm;&JΠwyfO;D ygwDjzpfwJh ArmjynfueG jf rLepf
ygwD&JŒ ordkif;ay;wm0efuawmh Armjynf vl@tzGJŒtpnf;udk zdESdyfaoG;pkyfr_
uif;rJwh hJ om,m0ajymwJh vl@tzGŒJ tpnf;w&yfjzpfatmif vk;H yef;oGm;a&; jzpfw,f?
'Dwm0efudk+yD;ajrmufz@dk rsdK;qufaygif;rsm;pGm vkH;yef;oGm;&r,fqdkwmudk odjrif
em;vnfxm;ygw,f?
Armjynfvrl sK;d aygi;f pkH jynfovl xl tk usK;d pD;yGm;twGuf ArmjynfueG jf rLepf
ygwD[m 'Dordkif;ay;wm0efudk ausyGefatmif xrf;aqmifoGm;&rSmyg? uaeŒ
umv rdryd g0if&r,hf tcef;u¾rSm tcuftcJb,favmuf}u;D }u;D / toufaoG;
b,f avmufay;&ay;& wm0efausyGefatmif xrf;aqmifaeygw,f?
pD;yGm;a&;t&udkvdkeDwydkif;vl@tzGŒJ tpnf;jzpfaewJh ArmjynfukEd kid if aH &;
t& vGwv f yf+y;D 'Dru
kd a&pDxeG ;f um;wJh pD;yGm;a&;t& trDcS u kd if;wJh vl@tzGŒJ tpnf;
tjzpf ajymif;vJEikd rf S qd&k ,
S vf pf/ uGejf rLepfv@l avmuudk wnfaqmufEikd rf ,fqw kd m
udk ArmjynfuGefjrLepfygwDu em;vnfxm;ygw,f?
'ga=umihf vGwv f yfa&;wdkuyf GJrSmvnf; ArmjynfuGejf rLepfygwD yg0ifcJh
w,f? 'Dru dk a&pDa&;wdkuyf rGJ Smvnf; yg0ifcJhw,f? yg0ifaew,f? 'Drku d a&pDa&;
atmifjrif+yD;ajrmufwht J xd yg0ifomG ;rSmyJjzpfw,f? 'Dru dk a&pDa&;atmifjrif+yD;
ajrmuf+yD; qdk&, S fvpf/ uGejf rLepfavmuudk wnfaqmufatmifjrif +yD;ajrmufrS
om ArmjynfuGefjrLepfygw&D JΠwm0ef+yD;ajrmufukefqkH;rSm jzpfygw,f?
1
_ynf o l h t m%m
zufqpf*syefawmfvSefa&; atmifjrif+yD;aemuf
(2) zqyv tzGŒJ csKyaf &m/ ArmjynfueG jf rLepfygwyD g ajratmuf
Armjynf uGefjrLepfygwD pwifxlaxmifwJh ygwDtzGŒJ awG b0uaeajray:ygwDtzGJŒtpnf;awGtjzpf
1939 ckESpf umv[m e,fcsJŒEdkiif aH wGtcsi;f csi;f tkyfpk ajAmifa=unmay:xGufvmygw,f?
awGzŒJG =u+y;D tkypf w
k cke@J wck &efapmifae=uygw,f? t*Fvyd f vuf0JnDnGwfa&;udk r¾Kdijf yKxm;wJh zqyv
e,fcsJŒ orm;tkypf keJ@ *smrefzufqpfe,fcsJŒorm;tkyfpkwk@d tzGJŒcsKyfrSm trsdK;om;pnf;vkH;nD!Gwfr_[m tjrihfqkH;
&efapmif ae=u+yD; 'kwd,urBmppf jzpfr,hfqJqJtcsdef tcsdef jzpfaewma=umihf aeol&det f pnf;ta0;udk ac:qdk
jzpfygw,f? ('kw, d urBmppfpwifwm 1939 pufwifbm usi;f yEdik +f y;D tqdak v;&yfuv kd nf; ue@u f u
G o
f rl &Sd twnf
jzpfygw,f) urBmhqdk&S,fvpfpepfv_yf&Sm;r_ (rmhufpf0g') jyKEdkifcJhw,f? tJ'Dwkef;u oabmxm;uGJvGJr_awGudk
(0g) ody`Henf;us qd&k , S vf pf0g' (0g) uGejf rLepf0g') [m aemufwef;udk ydk@xm;EdkifcJhw,f? vGwfvyfa&;udpPudkyJ
wwd,tifwm ae&Sief ,fumvjzpf+yD; qdkAD,ufjynf tm¶kHpdkufxm;=uygw,f?
axmifpkorRw Edkiif o H m urBmrSm wckwnf;aom uGefjrL ArmjynfueG jf rLepfygw[ D mvnf; vef;qef;wuf
epfEidk fijH zpfaeao;csed f jzpfygw,f? e,fcsŒJ tkypf kEpS fcv
k ;Hk [m ºupGmeJ@ 'kw, d t}udrfajrmuf ygwn D DvmcHukd atmifjrif
uGefjrLepfqe@fusiaf &;rSmawmh wpdwfw0rf;wnf; &Sd=u pGm usi;f yEdik cf Jhw,f? A[dkaumfrwDudk pepfwuszŒGJ pnf;
ygw,f? 'ga=umihf t*Fvdyef ,fcsJŒorm;&JŒ udkvekd jD zpfaewJh EdkifcJh+yD; ygwu D dkvnf; pepfwuspnf;¶kH;zGJŒpnf;edifcw Jh ,f?
ArmjynfrSm uGefjrLepfygwDudk v#dKŒ0SufpGmyJ zGJŒpnf;& 1945 ckEpS f Zlvdkiv f rSm jzpfygw,f?
ygw,f? ajratmufygwDayg?h t"dy`m,fu tcuftcJ zqyv tzGŒJ csKyftwGi;f rSmawmh oabmxm;
=um;xJu ygwDukd xlaxmifch&J wmyg? uGv J rJG a_ wGukd ajz&Si;f &mrSm 'Dru kd a&pDenf;vrf;wus rajz
tcuftcJtusyftwnf;eJ@ tEW&m,fxlajym &Sif;bJ ArmjynfuGefjrLepf ygwDudk zqyv tzGJŒcsKyfrS
wJh =um;xJuyJ ArmjynfuGefjrLepfygwD[m zwyv xkwfy,fvu dk fw,f? ArmjynfuGejf rLepfygwD[m zqyv
(aemif zqyv) tzGJ@csKyfudk xlaxmif&mrSm urux tzGJŒcsKyf0if rjzpfawmhayr,hf vGwfvyfa&;twGuf
vkyf&wJh tcef;u yg0ifcJh&w,f? e,fcsJ@zufqpf *syef zqyv tzGJŒcsKyfeJ@ wlwmwGJvkyf rwlwmudk cGJvkyf+yD;
awmfvSefa&;udk yg0ifqifE$J&ygw,f? atmifjrifygw,f? yl;aygi;f aqmif¶u G +f rJ aqmif¶Gufygw,f? a0zefaxmufjy
awmfvSefa&;twGif;rSm ygwD0ifawG tawmfrsm;rsm; p&m &Sw d mawGuv kd nf; &Si;f &Si;f vif;vif;yJ a0zefaxmufjy
toufaoG;ac|; ay;vdu k f&ygw,f? tJ'DtxJrSm xif&mS ; cJhygw,f?
wmuawmh &Jabmfoed f;wef (&Jabmfcspw f D;) wd@k AdkvfrLS ; ArmjynfuGefjrLepfygw[ D m 'kwd,t}udrfygwD
Axl;wdk@wawGyg? uGef*&uft+yD;rSm ocifpdk; acgif;aqmif+yD; tvHeDygwD
(uGefjrLepfygw/D Armjynf) udk cGJaxmifvdkuw f ma=umihf
(3) tuGJt+yJjy\emeJ@ }uKHawG@vu dk f&ygw,f? 'gayrJh ygwD
[m rmhufpf0g'tajccHrl tay:rSm +rJ+rHpGm&yfwnf+yD;

2
_ynf o l h t m%m

ygwD&J@ pnf;±kH;a&; pnf;urf;abmifawGudk pGpJ J+G rJ+rJvku d ef m pmwdu k fawGudk qd&k S,f vpfawGu vltkyfpzk J@G +yD; 0ifa&muf
usifo h H;k wma=umihf ygwu D kd }uHhckid af wmihwf if;atmif wnf zsufqD;wm vkyfygw,f? ArmjynfueG fjrLepfygwD&ŒJ Xme
aqmufEidk +f yD; vlx}k uD;udkvnf; pnf;¶kH;xm;Edik cf Jhygw,f? csKyf[m Am;*&mvrf;rSm zGihfxm;ygw,f? Am;*&mvrf;rSm
odk@aomf jim;vnf; zqyv tzGJŒcsKyf A[dktvkyftr_ Am;*&macsmuf &Sdw,f? Am;*&macsmufrSm um;vrf;u
aqmifvl}uD; wOD;vnf;jzpf/ ArmjynfuGefjrLepfygwD atmufujzpf+yD; &xm;vrf;u tay:u jzwfygw,f?
pwifwnfaxmifol wOD;vnf;jzpfol A[dkaumfrwD ocifwif&JŒ owif;udk ArmjynfuGefjrLepfygwDA[dk&JŒ
Edkiif aH &;OD;aqmiftzGŒJ 0if ocifA[def;uawmh toufay; owif ; pmuvnf ; azmf j ycJ h w ,f ? 'gtwG u f ygwD
oGm;&ygw,f? ol[m zufqpfawmfvSeaf &;twGi;f 'kuQ owif;pmwdu k fudk +zKdcszsufq;D zdkΠqd&k , S fvpfawGu vkyf
qif;&Jr'_ %fawGa=umihf ESvkH;a&m*g jyif;xefvmygw,f? vmwJhtcg ocifoef;xGef;u qdk&S,fvpfawG vm&J&if
awmfvSefa&;t+yD; ygwDwGif; zqyv twGif; oabm vmcJh Am;*&macsmufudk qdk&S,fvpft¶dk;awGeJ@ zdk@ypf
xm;uGv J rJG a_ wG/ vGwv f yf a&;twGuf vk;H yef;&r_awGa=umihf r,fvk@d ajymcJhygw,f? wu,fu ArmjynfuGejf rLepfygwD
ESvH;k a&m*g ydrk q dk k;d 0g;vm+yD; aq;¶kw H ifxm;vdu k f&ygw,f? XmecsKyu f kd vlx}k uD;u umuG,x f m;wma=umihf qd&k , S f
zqyv tzGJŒcsKyfxJu ArmjynfueG fjrLepfygwDudk xkwf vpfawG rvm&Jygb;l ?
y,fvdkufw,fqdkwm odvdkuf&wJh tcgrSmawmh ocif ArmjynfuGefjrLepfygwD[m ArmjynfvGwfvyf
A[de;f pdwx f cd u kd v f eG ;f tm;}uD;+y;D ESv;Hk cke&f yfomG ;ygw,f? a&;udk todtrSwjf yKwmeJ@twl a0zefo;Hk oyfra_ wG jyKvkyf
ArmjynfuGefjrLepfygwDu ArmjynfvGwfvyf ygw,f? 'ga=umihf a&G;aumufyv JG nf; 0ifw,f? v$waf wmf
a&;[m taESmiftzGJŒtcsdKŒeJ@&wJh vGwfvyfa&; jzpfw,f? xJrSmvnf; wnf=unfav;eufpmG a0zefaxmufjywm/
vGwfvw G fu|wfu|wf vGwv f yfa&;rsdK; r[kwfb;l qdw k m ok;H oyfcsuaf wGe@J vkyo f ihv
f yk x
f u kd wf mawGuv kd nf; wifjy
udk &Si;f &Sif;vif;vif;yJ a0zefygw,f? +yD;jynhpf w Hk Jh vGwvf yf cJyh gw,f? (ArmjynfueG jf rLepfygwu D jzL;v$waf wmftrwf
a&; jzpfatmife@J 'Dru kd a&pD azmfaqmifEikd zf @kd 'Drku d a&pDopf jzpfol ocifoef;az&J@ v$waf wmfrmS aqG;aEG;wifjycsuf
vrf;a=umif;udk wifjycJhygw,f? zqyv tzG@J csKyfuawmh awGukd =unhfyg)
'Drdkua&pDa[mif;vrf;a=umif;eJ@oGm;zdk@ vkH;yef;ygw,f? ArmjynfueG jf rLepfygw[ D m ol@&ŒJ ordik ;f ay;wm0ef
wu,fawmh zqyv tzGJ@csKyfudk jynfol@ta&;awmfyHk wckjzpfwhJ Armjynfukd +y;D jynhpf w Hk hJ vGwv f yfa&;eJ@ zGŒH +zdK;wd;k
ygwD wjzpfvJ Armjynfq&dk S,v f pfygwu D vuf0g;}uD;tkyf wuf+yD; 'Drdkua&pDxGe;f um;wJhEkid if jH zpfatmif 'Dru dk a&pD
xm;wmyg? 'ga=umihf EdkifiHa&;avmueJ@ pme,fZif; opfvrf;a=umif;eJ@ csw D uf&mrSm vGwv f yfa&;&+y;D aemuf
avmu rSm zqyv tpdk;&udk zq - qdk&, S f tpdk;&vdk@ ydik ;f Oya'wGi;f wdu k yf JG enf;vrf;eJ@omoGm;zd@k oabmxm;cJh
ac:a0:ok;H E_e;f wmawG &Scd hw J ,f? qd&k S,v f pfawG[m olw@kd ygw,f? 'Dwu kd yf eJG nf;vrf;udk rSew f ef;usatmif vkyaf qmif
eJ@ oabmxm; rwdkufqdkifolawGudk xdyfwdkuf&ifqdkif Edik rf ,fq&kd if trsKd ;om;pnf;vk;H nD!w G rf [
_ m wnfwchH ikd +f rJ
t=urf;zufajz&Si;f avh &Syd gw,f? ocifwif rawmfrw&m; rSm jzpfygw,f?
vkyfwJh (rD;cGurf _wf) udpPukd azmfxkwfa&;om;wJh owif;

3
_ynf o l h t m%m

qdk&, S fvpfawG&J@ vkyf}uHzefwD;wJh *d&k S,fppfwrf; ArmjynfuGefjrLepfygwu D dk rw&m;toif;tjzpf


wdk@vdk[mawG&,f/ qdk&S,fvpfOD;ausmf+idrf;&J@ }uHpnfr_ tpdk;&u a=unmygw,f? ArmjynfuGefjrLepfygwD[m
awGudk tJh'Dwkef;u 0ef}uD;csKyfjzpfolOD;Eku oabmwl ol@&ŒJ ordik ;f ay; wm0efjzpfwJh 'Dru
dk a&pDopfvrf;a=umif;
vduk af vsmwm&,f/ (OD;Eka&;wJh wmawpaeom; pmtkyf eJ@ 'Drdkua&pDa&;wm0efudk Oya'wGif;rSm aqmif¶Gufzdk@
rSm =unhfyg) OD;ausmf+idrf;&J@ vufOD;r_,l vkyf}uHwwfwJh tcGift h vrf; vk;H 0r&Sdawmhyg? 'ga=umihf Oya'ytiftm;pk
tusihf (odef;azjrihfa&; ausmf+idrf;pmtkyf=unhfyg) wdk@ tjzpfeJ@ ol@ordkif;wm0efudk tausyGefqkH; xrf;aqmif
a=umihf tajctaeawG[m uajymif;ujyef jzpfukef vdkuf&ygawmhw,f? tJ'guawmh 'Drdkua&pDopf (0g)
ygw,f? jynfo@l 'rD ukd a&pDvufeufuikd af wmfveS af &;udk qifEv
J$ u
kd f
rwfv 27 &ufae@ zufqpf*syefawmfvSefa&; &wmyJ jzpfygw,f? ArmjynfrSm 1948 ckEpS f/ rwfv 28
ae@ukd tpd;k &tzGŒJ tpnf;a&m/ EdkifiHa&;ygwD toD;oD;uyg &ufae@rSm jynfwGif;ppf pwifwmjzpfovdk tJ'Dae@udk
txdr;f trSwjf yKavh &S=d uw,f? 'Dtcsuu f kd tcGiahf umif; jynfol@'Drdkua&pD vufeufudkiaf wmfvSefa&;ae@ tjzpf
,l+yD; tJh'aD e@rmS wcsw D nf;eJ@ uGefjrLepfygwD A[dak umfrwD vnf; armfuGef;xdk;cJhygw,f?
0if w+yKHv;Hk udk zrf;qD;zd@k eŒJ ygw¶D H;k tawmfrsm;rsm;udk 0if
a&mufpD;eif;zdkΠtJ'Dwkef;u jynfxJa&;0ef}uD;jzpfol (4)
OD;ausm+f ird ;f u pDpOftrde@af y;cJw
h ,f? zrf;qD;r_ ratmifjrif jynfwGif;ppf pwifpu ArmjynfuGefjrLepfygwD
yg? ocifoef;xGef; tygt0if A[dkaumfrwD0iftrsm;pk wzGJ@wnf; vufeufudkifawmfvSefa&; vkyfae&wmyg?
vGwfajrmufoGm;ygw,f? vGwaf jrmufoGm;wJh A[dkaumf r=umcifrmS jynfo@l &aJ bmftzG@J vnf; vufeufuikd w f u kd yf JG
rwD0ifawG[m awmificl ¶dik /f xef;wyif+rdKŒe,f/ ausmuf 0ifvmygw,f? tpd;k &wyf&if;tcsKd@rS awmfvSeaf om Armh
}uD;ayguf aus;¶GmrSm pkpnf;rd=u+yD; wygwDvkH; tzrf; wyfrawmf (RBA) emrnfeJ@tiftm;tcsKd@vnf; Arm
rcH=ubJ &&mvufeufe@J ckc=H uzd@k qkH;jzwfvku d f&ygw,f? jynf uGefjrLepfygwDeJ@ yl;aygif;cJhygw,f? &cdik b f ufuvnf;
tJ'Dwke;f u ArmjynfuGejf rLepfygwDrmS vufeufuidk w f yf vufeufudkifwdkufyGJ 0ifvmcJhw,f? 1949 ESpfOD;ydkif;
r&Sdyg? vlxkxJrmS txl;ojzihf aus;vufv,form;xk rSmawmh KNDO eJ@ MNDO wdk@ vufeufukid w f u dk fyGJ
xJrmS &Sad ewJh 'kw, d urBm ppft+y;D jye@u f suJ secf w
hJ hJ rD;usKd ; 0ifvmjyefw,f? 'ga=umihf jynfwiG ;f ppf[m ydkrku d s,jf ye@f
armif;ysuf vufeufawG pkpnf;um aus;vufvlxkudk euf&_dif;oGm;ygw,f?
trmcHxm; pkaqmif;+yD; vufeufudkifwyfudk zGJŒpnf; jynfwGi;f ppf jzpfyGm;vmwJhtcg q&m}uD;ocif
wdkufcdkuf&wm jzpfygw,f? ud, k af wmfrid_ ;f u olremud, k rf em +ird ;f csr;f a&;vkyzf @kd tqdk
'g[m ArmjynfrSm vGwfvyfa&;&+yD;wJhaemuf jyK v_y&f mS ;ygw,f? 'gayrJh zqyv tpd;k &u tjyKwfacsre_ ;f
trsKd ;om;pnf;vk;H nD!w G rf _ +ydKuGrJ _tjrihq
f ;kH tqihf a&muf a&;eJΠvufeufcs tnhHcaH &;yJ oabmxm; vkyfaqmifyg
oGm;+yD; 'Drku d a&pDqdwfoOk ;f oGm;um jynfwGif;ppfjzpfymG ; w,f? 'ga=umihf jynfwGif;ppf[m a&&SnfppfyGJ jzpfvm
oGm;&wmyJ jzpfygw,f? ygw,f?

4
_ynf o l h t m%m

ArmjynfuGefjrLepfygwD[m aus;vuftajccH 1975 ckESpf yJc;l ¶dk;rtajccHpcef; vufvw $ q f ;kH &_H;


+rdKŒudk0dkif;qdkwJh a&&Snfjynfol@ajymufusm;ppfyGJ pepfeJ@ &wJt h cg ta&SŒajrmufvw G af jrmufa'orSm A[dak umfrwD
wdkufyGJ0ifygw,f? awmfvSefa&;vkyfief;pOf wckvkH;t& opfukd zGJŒpnf;cJhw,f? ArmjynfuGejf rLepfygwD[m wAdv k f
vufeufukid fwku d yf u
GJ dk t"duwdu
k fyGJo¿mef tjzpfxm; us wAdkvfwufpepfeJ@ jynfol@'Drdkua&pD vufeufudkif
+yD; tjcm;wdu k fyoGJ ¿mefrsm;eJ@ aygif;pyfwhJ enf;y&d,m,f awmfvSefa&;udk qifE$JcJh&ygw,f/ 1979 ckESpfrSm OuUÏ
vrf;pOfudk usihfokH;ygw,f? 'ga=umihf ppfwdkufaewmeJ@ ocifAodef;wif trSL;jyKwJh A[dak umfrwDu tajctae
w+ydKifwnf;rSm vlxkwdkufyGJawG/ EdkifiHa&;wdkufyGJawGudk t&yf & yf u d k ok H ; oyf u m ygwD t axG a xG v k y f i ef ; pOf
qufpyf+yD; wenf;r[kwfwenf;eJ@ yg0ifpnf;¶k;H v_HŒaqmf tygt0if ygwDwnfaqmufa&;vrf;pOf/ ppfa&;vrf;pOf/
v_yf&Sm;ygw,f? jynfol@'Drdkua&pDvufeufudkif wdkufyGJ ajr,may:vpD pwJh vrf;pOf/ vkyfief;pOft&yf&yfudk
wav#mufrSm tiftm;pktrsdK;rsdK;eJ@vnf; wyfaygif;pkzGJΠjyefvnf okH; oyf csrS wfcJh w,f? 1985 ck ESpf rSmawmh
cJhygw,f? wwd,t}udraf jrmuf ygwu D Ge*f &ufudk usif;yEdik cf w
Jh ,f?
zqyv tpdk;&u ajrvSefpepfeJ@ ppfqifwmudk uGef*&ufu wygwDppftm%m&Sifpepf zsufodrf;a&;
vnf; &ifqidk cf &Jh ygw,f? Adkvfae0if;ppftkypf ku tm%m ygwDpHk'Drdkua&pDpepf ay:ayguaf &; aºu;a=umfoEH iS t hf wl/
odr;f um ppftm%m&Sipf epfudk xlaxmif+yD; jzwfav;jzwf jynfwiG ;f +idr;f csr;f a&;tvH - 'Drkd ua&pDa&;tvHESihf -
pepfeJ@ ppfqifwmudkvnf; &ifqdkifausmfjzwf&ygw,f? trsdK;om; aoG;pnf;nD!w G fa&;tvHqdkwJh tvHok;H vuf
tajccHpcef;awG us,fjye@fvmvdkuf/ ao;usKHΠudk wdkif;jynfodk@ wifjycJhygw,f? A[dk aumfrwDopfudk
oGm;vdkuf/ vGwfajrmufa'o ay:vmvdkuf/ vufv$wf vnf; uGe*f &ufu a¶G;cs,w f ifajrm‡ ufvu kd wf ,f? vufeuf
qkH;&_H;oGm;vdkufeJ@ a&&SnfppfyGJrSm }uKHawGŒjzwfoef;& udik w
f ku
d fyeGJ @J wjcm;wduk yf o GJ ¿mef aygif;pyfa&;udk wqihf
ygw,f? wdk; vkyfaqmifchw J ,f? 1988 ckESpf 'Dru dk a&pDa&; vlxktkH
1948 ckESpfu 1989 txd ESpfaygif; 41 ESpf ºur_}uD;rSm ArmjynfuGefjrLepfygwD[m rdrdyg0if&r,hf
twGi;f rSm ppfajrjyifrSm OuUÏESpfOD;/ twGif;a&;rSL;wOD; tcef;u¾uae wufºupGmyg0ifcJhygw,f?
tygt0if A[dktqihf au'g}uD;rsm;/ tqihfqihfau'g 1989 ckESprf mS jynfol@'Drdkua&pD vufeufuidk f
rsm;/ ygwD0ifrsm;/ jynfol@wyfrawmf wyfrSL;}uD;rsm;/ awmfvSefa&;udka&m/ jynfol@'Drdkua&pDawmfvSefa&;
tqihq f ihf wyfrLS ;rsm;/ wyfom;tajrmuftjrm; touf vrf;pOfudkyg qe@fusif+yD; ykefuefcJGxGufr_awG ay:ayguf
ay;oGm;=uygw,f? axmifwGif;/ tusOf;pcef;twGif; ygw,f? ArmjynfuGefjrLepfygwD[m vGwfajrmufa'o
ppfa=uma&;awGrSmvnf; ygw0D ifau'grsm;/ ygwDvdkvm; tm;vk;H / t"duwyftm;vk;H qk;H &_;H oGm;&wJb h 0udk usa&muf
olaygi;f rsm;pGm toufay;oGm;=uygw,f? ArmjynfueG jf rL oGm;ygw,f? ygwD0ifau'gtcsdKŒ/ ygwD0iftcsdKŒ ygwDudk
epfygwD[m rdrd&JŒordkif;ay;wm0efudk b,favmufyJ pGe@fcGmoGm;ygw,f?
t&if;tES;D ay;&/ ay;& ausyGefatmif xrf;aqmifoGm;rSm
jzpfygw,f? (5)

5
_ynf o l h t m%m

aoaumifaygi;f vJ jzpfomG ;wJh ArmjynfueG jf rLepf &Si;f &Sif;vif;vif;yJ jrifygw,f? 2015 ckESpf a¶G;aumufyGJ
ygwD[m zkwfzufcg vl;vJx&yfvdkufygw,f? 1993 rSm 'DcsKyftEdkif&+yD; tpdk;&zGJŒum 2008 tajccHOya't&
rSmawmh wjynfvH;k tESH@tjym;rSm &SdaewJh ygw0D ifawGeJ@ v_yf&Sm;&wma=umihf 'Drku d a&pDtajymif;tvJ umvvdk@
jyefvnfqufo, G fcsdwq f ufEikd +f yD; txl;uGezf &ihw f &yfukd b,fvdkyJajymajym ppftm%m&Sipf epfeJ@ ppfAsL¶dkua&pD
usi;f yEdkifvmw,f? 1994 rSm +yD;pD;oGm;wJh 'DuGefz&ihfu ,EW&m;}uD;u vnfywf+rJ vnfywfaew,fvdk@yJ Arm
ArmjynfueG fjrLepfygwu D kd ajratmufygwDtjzpf jyefvnf jynfuGefjrLepfygwDu ¶dk;¶dk;&Si;f &Si;f yJ jrifygw,f?
zGJŒpnf;v_yf&Sm;zdk@ qkH;jzwfvdkufw,f? &Jabmf=uifarmif ppftm%m&Sifpepfudk wdu k zf sufypfEkid rf S jynfolŒ
OD;pD;wJh A[dkpnf;¶kH;a&;aumfrwDudk zGJŒpnf;vdkuw f ,f? ajr 'Drkud a&pDpepfukd taumiftxnfazmfEidk rf Sm jzpfygw,f?
atmuf vkyfief;vrf;!$efudkvnf; csrSwfvdkufygw,f? uae@ EdkifiHwumywf0ef;usift&/ yx0DEdkifiHa&;t&/
tckqk&d if A[dkpnf;¶kH;a&;aumfrwD0ifawGudk rsKd ;qufopf Armjynf jynfov l lxktajctaet&/ Armjynfppftkypf k
awGeJ@ xyfjznhfxm;Edkifygw,f? tajctaet&/ ArmjynfEdkifiHa&;tiftm;pk toD;oD;
ArmjynfueG jf rLepfygw[ D m b,favmuf}u;D rm; tajctaet& ArmjynfrSm tajymif;tvJw&yf azmf
cufcw J Jh tajctaeudk a&mufygap 'Drku d a&pDopf vrf; aqmifzŒkd awmif;qdak eygw,f? uae@umvrSm ppftm%m
a=umif;jzpfwhJ jynfoŒl 'Dru kd a&pD tpd;k &w&yf ay:ayguaf &; &Sipf epfwu kd zf suaf &;&JŒ tpcscD su[f m 2008 tajccHOya'
&nfreS f;csufudk OD;wnfcsuf xm;&r,fqdkwm jywfjywf wdkuzf sufa&;yJvk@d ArmjynfuGejf rLepfygwDu jrifygw,f?
om;om;yJ jrifxm;ygw,f? tJ'guawmh 'Drdkua&pDudk ArmjynfueG jf rLepfygwt D aeeJΠtajccHvw l ef;pm;
aESmifh,Sufwm;qD; ydwfyifwJh/ jynfolŒ'Drdkua&pDpepf&JŒ awG&ŒJ vwfwavmawmif;qdck suaf wGeŒJ twl jynfcsp0f g'
&efo[ l m rsufarSmufumvrSm ppftm%m&Sif pepfyJqdk vrf;pOfudk wifjyxm;ygw,f? v_HŒaqmfwdkufyGJ0ifaeyg
wm &Sif;&Sif;vif;vif;yJ jrifxm;ygw,f? tm%modrf; w,f? t=urf;zufzEd ySd fpdk;rd;k r_udk t=urf;zufckcH wdkucf u kd f
ppftyk fpku awmfvSeaf &;aumifpDe@J tpd;k &zGŒJ wm/ rqv wm[m w&m;w,f/ rSeu f efw,fv@kd yJ ArmjynfueG jf rLepf
ygwDzGJŒ+yD; 74 tajccHOya'csrSwfum/ a¶G;aumufyGJ ygwu D pGJp+GJ rJ+rJ,kH=unfygw,f?
vkyf+yD; ygwD/ aumifpD/ v$wfawmf/ tpdk;&zGJŒwm/ 8 'Dwifjyawmif;qdk pnf;¶k;H v_ŒH aqmfwu kd yf 0JG ifra_ wG
av;vH;k ta&;awmfy}kH uD;aemufyikd ;f e0w/ etz tpd;k &udk [m 'Dru kd a&pDa&;twGuf vwfwavm xrf;aqmif&r,hf
zGJŒwm/2008 tajccHOya' twnfjyK+yD; 'Drku d a&pDpum; ArmjynfuGefjrLepfygwD&JŒ ordkif;ay;wm0ef w&yfvnf;
awG wzGzGajymum a¶G;aumufyJv G yk f+yD; }uHhzGHŒygwDtEdik f jzpfygw,f?
&apum tqihq f ihv
f w$ af wmfe@J tpd;k &ay:ayguv f mwm pmwnf;tzGJ@
awG tm;vk;H [m ppftm%m&SifpepfyJ jzpfw,fqdkwm

6
Arm_ynfueG _f rLepfygwD A[dpk nf;@H;k a&;aumfrwD.
&cdik af 'otwGi;f ysEhH v
hHS maeaom
Covid - 19 ul;puf_refa&m*gEiS yfh wfoufI
xkwf_yefajunmcsuf

1? ,cktcg Covid - 19 ul;pufjrefa&m*gonf &cdik af 'otwGif; tvsit f jref ys@H EH@S aea=umif; owif;rsm;=um;od
ae&ygonf? =o*kwfv 16 rS 23 &ufae@ n 8em&Dtxd a&m*gydk;awG@&Sdol 59 OD;txd &Sdvm+yD? wjynfvkH;
ul;pufc&H ol pkpak ygi;f 450 OD;&Scd +Jh yD? usef;rma&;0ef}uD;Xme owif;rsm;t& ,ckul;pufr_rmS rsKd ;ADZajymif;vJaeaom
Adkif;&yfpftrsdK;tpm; jzpfEdkifaoma=umihf ul;pufr_E_ef; q,fqjrefa=umif;ESihf 'kwd,v_dif;wausmhjyefvmwm
jzpfEdkifa=umif; owday; E_d;aqmfxm;onf? WHO urBmhusef;rma&;tzGJŒ}uD;rSvnf; umuG,faq;prf;oyfjcif;ESihf
umuG,faq;vlwdkif;aph jze@fedkifa&;rSm ESpfcsD=umOD;rSmjzpfa=umif; owday;xm;onf?
2? ,cktcg &cdkiaf 'owGif; a&m*gxdef;csKyfa&;twGuf &yfuGu+f rdK@±Gmtvdkuf ydwfqdk@xm;jcif; Lockdown - aexdkirf _
ue@fowfxm;jcif;/ nrxGuf&trde@fxkwx f m;jcif;rsm;udk aqmif&u G fxm;a=umif; =um;od&ygonf? &cdkifajrmufydkif;
wGif tifwmeufqufoG,fa&;vdki;f jzwfawmufxm;onfrSmvnf; =umvSyg+yD? &cdkifEiS rfh Gwfpvif 'kuQonfpcef;rsm;
ESifh vwfwavm ppfab;a&Smifpcef;rsm;wGiv f nf; ode;f eJŒcsaD omvlrsm; ¹ywfoyd v f su&f adS eonf? olw@kd . 'kurQ sm;udv k nf;
em;vnfay;oihfygonf?
3? urBmESifch sDjzpfyGm;aeaom pD;yGm;a&;tusyftwnf;ESifh udkApfuyfatmufwiG f jynfwGif;ppfjy\em/ qif;&JrJaG wr_
jy\empaom tonf;toefjy\emaygi;f pkEH Sihf vk;H axG;ae&um pdefac:r_rsm;pGmESifh }uKHawGŒae&aom Armjynfvdk
zGŒH +zKd ;qJEikd if w
H Edik if w
H iG f a&m*gjye@yf mG ;r_ jrihw
f ufvmygu trsm;jynfow l @kd . touft;kd tdrf a=umufcref;vdvd qk;H &_;H oGm;
Edkio f nf? a&m*gjye@fymG ;r_ jrihfwufvmygu (txl;ojzihf usef;rma&;jy\emrsm;) xdef;rEdkio f drf;r& jzpfomG ;edkifonf?
4? ,aeŒumvonf ppfab;/ a&m*gab;/ tiwfab;ESihf tzdEySd fcHae&aomab;paom ab;'kuQtrsKd ;rsKd ;wdk@t=um;
ql;=um;xJu bl;uJhok@d tEœ&m,frsdK;pkH 0ef;&Hjcif;cHae&+yD; 'kuQzdp;D r_rsm;pGm &ifqidk af e&aom &cdkifjynf jynfolvx l k
tygt0if wjynfv;kH jynfolvx l k. ab;'kuEQ Sihf touftEœ&m,fuif;&Si;f apa&;udk tpdk;&ESit fh pdk;&ppfwyfwk@d onf

7
_ynf o l h t m%m

vnf;aumif; AA wyfawmfonfvnf;aumif;/ t"du a&S;±_OD;wnfoGm;&rnhf tcsed fumvjzpfonf[k u|Efkyw f dk@


,lqrdonf? od@k jzpfI &cdkifjynfolvlx. k aumif;usLd ;csr;f omudk OD;xdyyf efum vufeufukid t
f iftm; ESpfzŒGJ pvkH;rS
rnfonhf ppfae&m wd;k csJhr_/ ppfa&;v_yf&Sm;r_rsm;rsm;udrk qdk qufvufrvkyfaqmifoihfawmhyg? xdka=umihf ESpzf ufpvkH;
w+ydKifwnf; csufcsif;typf tcwf&yfpJ+yD; }udKwifpnf;urf;owfrSwfcsuf rxm;&SdbJ &cdkijf ynfe,f ppfrD;+idrf;at;
apa&;twGuf awGŒqkHaqG;aEG;r_rsm; qufvufvkyfaqmifoGm;=u&ef ArmjynfuGefjrLepfygwDtaejzihf tav;teuf
wdkufwGef;tyfygonf?

A[dkpnf;¶k;H a&;aumfrwD
ArmjynfuGejf rLepfygwD
2020 ckESpf/ =o*kwfv/ 24 &uf?
(1382 ckESp/f 0gacgiv
f qef; 6 &uf?)

urBmESihfcsDj zpfyGm ;aeaom


pD;yGm;a&;tusyftwnf;ESihf udkApfuyfatmufwGif
jynfwGif;ppfjy\em/ qif;&JrGJawr_ jy\empaom
tonf;toefjy\emaygif;pkHESihf vkH;axG;ae&um
pdefac:r_rsm;pGmESihf }uKHawGŒae&aom Armjynfvdk
zGHŒ+zdK;qJEdkifiHwEdkifiHwGif a&m*gjye@fyGm;r_
jrihfwufvmygu trsm;jynfolwdk@. touftdk;tdrf
a=umufcref;vdvd qkH;&_H;oGm;Edkifonf?

8
1987 ckESp f -o *kwfv 15 &ufae@xkwf jynfo l@ tm%m*sme,f trSwf (1) twGuf
OuUX ocifAodef;wif. trSm pm
jynfol@tm%m*sme,f xkwfa0jcif;twGuf OuUXocifAodef;wif. trSmpm
&Jabmfw@dk

1945 ck *syefzufqpfrsm; 'kwd,urBmppfyJGwGif ppf±_H;+yD; vufeufcscJh&w,f?


t*Fvdyfe,fcsJ@tpdk;& Armjynfudk jyef0ifvm+yD;wJhaemuf usaemfwdk@ygwD[m ajratmufygwDtjzpfrS
Oya'wGif; ajAmifv_yf&Sm;EdkifwJh ygwDjzpfvmcJw h ,f?
45 ckESpfaemufyidk ;f rSm usaemfwk@d ygwD A[du k “jynfol@tm%m*sme,f” udk wywftwGif; xkwfa0Edkifcw
Jh ,f?
tJ'DwHk;u t,f'DwmcsKyftjzpf EdkifiHa&;OD;aqmiftzJG@0if wOD;jzpfol ocifA[def;u wm0ef,lcJhw,f?
aemufxyf “uGefjrLepfae@pOf” owif;pmudk xkwfa0EdkifcJhjyefw,f?
1948 ckESpf rwfv (28) &ufae@rSm azmufjyefwJh zqyv tpdk;&u azmufjyefwJh jynfwGif;ppfudk
pwifvmwJhtcgrSm “jynfol@tm%m*sme,f” eJ@ “uGefjrLepfae@pOf” owif;pmrsm;udk rSefrSefrxkwfEdkifcJhawmhyg?
Armjynf ta&S@ajrmufyidk ;f tajccHpcef;rsm;udk wnfaqmuf+yD;wJah emufrSmvnf; 'D*sme,fe@J owif;pmrsm;
udk rxkwfa0EdkifcJhyg?
r=umrDu atmifjrifpGm usifycJhwJh ArmjynfuGefjrLepfygwD wwd,t}udrfajrmuf jynfvHk;u|wf ygwD
uGef*&uf +yD;wJhaemuf tckyxrt}udrf “jynfol@tm%m*sme,f” udk jyefvnfxkwaf 0vdkuyf gw,f?
'D*sme,fudk jyefvnfxkwfa0&jcif;&J@ t"du&nf&G,fcsufu ygwD&J@vrf;pOf ay:vpDrsm;udk ydkrdkeuf±d_if;pGm
em;vnf taumiftxnfazmfEdkiaf tmif/ ygwDwiG ;f rSm ypPnf;rJhrqefwJh rSm;,Gi;f wJh tawG;tac:t,ltqrsm;udk
wdkufzsufum rSefuefwJh ypPnf;rJhtawG;tac: EdkifiHa&;/ pnf;±Hk;a&;/ vkyf[ef pwmawGudk wnfaqmufoGm;zdk@
jzpfw,f?
EdkifiHa&;vrf;pOfqdkwm[m awmfvSeaf &;atmifjrifzk@d twGuf wygwDvHk;&J@ csw D uf&mvrf;a=umif;udk !ïejf y+yD;
taumiftxnfazmf&rJh vkyfief;awGudk jyXmef;xm;wmjzpfw,f? pnf±Hk;a&;vrf;pOfqdkwmuawmh 'Drdkua&pD
A[dkcsKyfudkifr_rlt& ygwD0ifawGudk xdef;uGyfxm;wmjzpfw,f?
tawG;tac:eJ@ vkyf[ef[m tvGefeD;uyfpGm qufpyfvsuf&Sdw,f? ygwD0ifwa,muf&J@ vkyf[ef[m
ol@acgif;xJrSm&SdwJh tawG;tac:udk a,bk,stm;jzifh azmfjywmjzpfw,f? 'ga=umifh rSefuefwJhtawG;tac:eJ@
vkyf[efrsm; ygwD0ifwdkif;rSm t+rJ&Sdaezdk@ tvGefta&;}uD;ygw,f?
'D*sme,f jyefvnfxGufay:vmjcif;tm;jzifh ygwD/ wyf/ a'owGi;f rSm wm0ef,lae=uwJh &JabmfawGtm;vHk;
twGuf vufawG@vkyfaqmif&mrSm tultnDjzpfapvdrrfh ,fvdk@ ,Hk=unfygw,f?
ypPnf;rJh urBmtjrifudk pGJp+GJ rJ+rJ qkyu f dkifoGm;=uygpdk@?

Aodef;wif
9
ArmjynfueG jf rLepfygwD. ygwD0ifwikd ;f
}u@}H uH@cikd &f yfwnf&rnfh tajccHr}l uD;oH;k &yf
1990 ckE S p f rwf v 28 &ufx kw f jynf o l@ tm%m*sme,f trS w f (5) rS

,ae@ArmjynfwiG ;f &Sd vlwef;pm;wdu k fyGrJ mS jyif;xef rxif xdawG@rdjcif;/ udkifpJGcJhjcif; r[kwfacs? ol@u|eb f 0
oJoefvo S nf? Edik if w
H umtajctae. *,uf±u kd cf wfr_ a&muf+yD;aemuf umv&Snv f sm;+yD; jyif;xefoJoefaom
rSmvnf; rao;vS[kqdk&rnf? txl;ojzifh jynfwGif; wdkuyf tJG qifq h ifhukd jzwfoef;/ }uD;rm;vSaom pGe@f vw $ f
tajctaerSm ordik ;f auG@csKd ;wcko@kd a&mufaeonf? Tod@k tepfemcHr_rsm; ðyvky+f yD;rS Toabmw&m;vrf;!ïefudk
aom umvrsKd ;onf awmfveS af &;tiftm;pkrsm;ESihf awmf awG@&Sduidk pf JGcJh=ujcif; jzpfonf? Toabmw&m;vrf;!ïef
vSefa&;orm;rsm;omru EdkifiHa&;tiftm;pkrsm;/ EdkifiH onf Armjynf jynfolwdk@tm; t*Fvyd fe,fcs@J orm;tm;
a&;orm;rsm;/ EdkifiHa&;ESihrf uif;Edkifolrsm; tm;vH;k udyk if qef@usifwdkufcdkuf&mwGifvnf;aumif;/ *syefzufqpfrsm;
ppfaq;ar;jref;vsuf&Sdonf? Tae&mwGif w&m;ol}uD; tm; wGe;f vSeaf rmif;xkw&f mwGiv f nf;aumif;/ ppftpdk;&
um; jynfov l lxk/ ar;cGef;um; oifb,fvk&d yfwnfrnf tygt0if jynfwiG ;f azmufjyefa&;orm;rsm;tm; awmfveS f
enf; qdo k nfyif? rnfonft h iftm;pk/ rnfow l OD;wa,muf &mwGiv f nf;aumif; xda&mufatmifjrifpmG a&S@aqmifEikd f
r# a&Smifv$Jvdk@r&/ ajz=u&vdrhrf nf? cJo
h nf? ygww D nfaxmif+yD; TrSmbuf ordik ;f wGif rmhupf f
Armjynf uGefjrLepfygwD. ygwD0ifrsm;url 0g'/ vDeif0g'/ armfpDwkef;tawG;tac:tm; Armjynf
atmufygtwdkif; &yfwnf=uayonf? awmfvSefa&; vufawG@ESifh rSefuefpGm aygif;pyfEdkifv#if
1? rmhupf 0f g'/ vDeif0g'/ armfpw D ek ;f tawG; jynfow l k@d atmifyJGcH+yD;/ aygif;pyfrr_ mS ;,Gif;v#if jynfow l k@d
tac:udk a&S@aqmiftjzpfxm;+yD; Armjynf. wdusaom epfemqHk;±H_;onfudk awG@c=Jh u&ayonf?
vufawG@jzifh aygi;f pyfEdkifro S mv#if ArmjynfawmfveS fa&; xdk@a=umifh ygwD0ifrsm;tzd@k tvGet f a&;}uD;
rSm atmifyJGcHEidk fayvdrfhrnf? onfh wm0efw&yfrSm rmhupf f0g'/ vDeif0g'/ armfpDwek f;
ygw.D taxGaxGvyk if ef;pOfwiG f “ArmjynfueG jf rL tawG;tac:udk eufeuf±d_if;±_di;f avhvmoabmayguf
epfygwo D nf rmhupf 0f g'/ vDeif0g'/ armfpw D ek ;f tawG;tac: atmifvkyf&if;/ wzufwGifvnf; Armjynf. wdusaom
udk rdrt d awG;tac:tm; vrf;!ïeaf om oabmw&m;tajc vufawG@tajctaeudk qENpGu J if;uif;jzifh rSefrSeuf efuef
cHEiS hf vkyfief;vrf;!ïet f jzpf cH,u
l siohf ;kH onf?” [k &Si;f odem;vnf qkyfudkifrad &;yifjzpfonf? odk@rSom oabm
vif;pGm azmfjyxm;onf? Armjynf jynfolEiS hf Armjynf w&m;ESifhvufawG@ aygif;pyfa&;qdkonfrSm E_dif;pmjcif;
awmfvSefa&;orm;rsm;onf rmhufp0f g'/ vDeif0g'/ armfpD tm;jzifh vG,fulayvdrfhrnf? oabmw&m;ESihf vufawG@
wkef;tawG;tac:tm; tvG,fwul odk@r[kwf trSwf aygi;f pyfjcif;qdo k nfrmS pmtkyx f rJ S t&mrsm;udk vufawG@
10
_ynf o l h t m%m

*Giw f Gif wdkuf±u dk fatumiftxnfazmfjcif;[k ,lqv#if 0g'udk ausmcdik f;opPmazmufoGm;=uolrsm;uvnf; uGef


trSm;}u;D rSm;ayvdrrhf nf? txufwiG f azmfjycJo h vdk yuwd jrLepf0g'udk ±kyfysufqif;ysujf zpfatmif ajymqdak &;om;ae
bm0ydkif;udkvnf; em;vnfoabmaygufatmif vkyf/ =uayonf? T"e&Sipf epf. a&S@aersm;u vlom;ordkif;
twWydkif;udkvnf; a&csdefjr‡ifhwif+yD; vufawG@usifhoHk; wGif ay:aygucf zhJ ;l aom vlrp_ epftm;vH;k wGif t&if;&Sipf epf
=unfh/ rSm;v#if jyefoHk;oyfðyjyif/ vufawG@wGif wzef onfomv#if tqifhtjrifhqk;H / taumif;qH;k pepf/ acwf
usio hf ;kH pojzifh wzefwvJvJ jzwfoef;&aom jzpfpOf}u;D ESihftnD vdkufygEdkio f nfhpepf/ tusyftwnf;aygif;pHkudk
jzpfonf? rSm;vdkuf/ ðyjyifvdkufESifh jyif;xefcufcJaom ausmfvm$ ;Edkifonfhpepf[k tr$ef;wifae=uonf? ol@wdk@
jzpfpOf}uD;vnf; jzpfonf? tzdk@ t&if;&Sipf epfonf vlom;ordki;f . txGwt f xdyf
,ckw avm Ed k i f iH w umwG i f rmh u f p f0 g'ESi f h jzpfaeonf? xdk@twl t&if;&Sif 'Drdkua&pDonfvnf;
uGefjrLepf0g'udk qef@usifaom tawG;tac:rsm; tESH@ tjynfh0qHk;/ tppfreS fqHk; 'Dru dk a&pDjzpfonf[k olw@dk u
tjym; ay:ayguaf eonf? tcsKd @onfvnf; rdrdjzpfapvdk qdak e=uonf?
onfhtwdkif; rmhufp0f g'. tajccHrrl sm;udk ckwfxpfjzwf wu,f a wmh Tol r sm;onf ord k i f ; a&pD ;
awmuf+yD; yHkzsufae=uonf? tcsdK@aom qdk&S,fvpf a=umif; rnfok@d &Sdonfudk em;rvnf/ oabmraygu=f u
Edkiif rH sm;twGi;f uaomif;ueif;jzpfaeonfrsm;udk vuf jcif;om jzpfonf? vl@ordkif;. jzpfay:wdk;wufr_ a&pD;
!‡dK;xd;k xdk;+y;D rmhufp0f g' acwfuke+f yD[k tljrL;csdKºuae=u a=umif;onf qdk&S,fvpf0g'/ uGefjrLepf0g'qDodk@ rkcs
onf? Tonfudk tcGihaf umif;,lum “"e&SifEkid fiaH &; a&muf&adS yvdrrfh nf? TonfrmS rnfow l OD;wa,muf.
orm;rsm;ESifh pma&;q&mrsm;uvnf; rmhufpf0g'ESifh pdwfqENESifhr# rywfoufovdk rnfolur#vnf; wm;qD;
uGefjrLepf0g'udk t±l;trl; wdkucf u kd fvm=uonf? tar I r&Edkifacs? trSeyf if Tod@k aom a&pD;a=umif;}uD;wGif
&duefEkid if w H Gif umuG,fa&;0ef}uD;vkyfcJhzl;ol b&ufZif; wefjyefa&pD;a=umif;uav;rsm;vnf; &Sdwwfonf? odk@
puD;uqdv k #if “20 &mpkESpf uGefjrLepfpepf arG;zGm;jcif;ESifh aomf ¹cif;csufukd w&m;xifv#if trSm;}uD;rSm;ayawmh
aoqH;k jcif;” [laom pmtkyfwtkyaf &;om;+yD; urBmwGif onf? rmhufpfESifhtdef*,fwdk@ uG,fvGef+yD;onfhaemufY
uGefjrLepf0g' usq;Hk +yDjzpfav[ef a=unmcJhonf? wcsed f urBmay:wGif rmhupf 0f g'udk ,k=H unfumuG,o f rl sm; tifrwef
xJwGif ,l*dkqvyfAfEidk if Hu *s;D vyfpfuho J k@d aom uGefjrLepf avsmhyg;oGm;cJhonf? Oa&myEdik if H tenf;i,fwiG f vuf

rmhupf 0f g'/ vDeif0g'/ armfpw D ek ;f tawG;tac:udk


a&S@aqmiftjzpfxm;+yD; Armjynf. wdusaom vufawG@jzifh
aygif;pyfEdkifrSomv#if ArmjynfawmfvSefa&;rSm
atmifyJGcHEdkifayvdrfhrnf?

11
_ynf o l h t m%m

csdK;a&wGuEf kid af vmufaom ta&twGuo f m usefawmh vlwef;pm;rsm;udk tm%moHk;I tkyfcsKyfjcif;yifjzpfonf?


onf? odk@aomf rmhupf f0g'onf qHk;cef;wdkifroGm;±Hkru tkyfp;dk ol vlwef;pm;.vufwGif ppfwyf/ ykvdyf/ tcsKyf
q,fpkEpS f ESpfckoHk;ckavmuftwGi;f rSmyif urBmyh xrqHk; axmif/ w&m;±Hk;ponfh zdESdyfr_,EW&m;wpHkvHk; t+rJyif
aom qdk&, S fvpfEdkifi}H uD;udk azmfxkwfay;cJhayonf? tjynfhtpH&k o Sd nf? odk@aomf tkyfpk;d olvw l ef;pm;u pepf
,ae@tcg EdkifiHwumh uGefjrLepfv_yf&Sm;r_wGif wuszdESdyf tkyfcsKyfxm;onfh =um;uyJ ,if;vl@tzJG@
vnf;aumif;/ ArmjynfuGefjrLepf0g' ta&;awmfyHkwGif tpnf;twGif;&Sd vlwef;pm;wdkufyJGonf tqufrjywf
vnf;aumif; aemufjyefqkwfr_rsm;ESifh tusyftwnf; jzpfay:wdk;yGm;vsuf &Sdayonf? odk@jzifh tkyfpdk;cHrsm;u
rsm; trSefyif }uHKawG@ae&ayonf? Todk@ jzpf&jcif;. usKd ;usdK;EGHEt GH kyfpdk;cHaejcif; rðyawmhbJ ±kef;uefxºuvm
t"duta=umif;&if;rSm txufwGif wifjycJhouJhok@d yif =u+yD qdkaomtcg tkyfpdk;olrsm;onf yHkreS ftkyfcsKyfr_ (zd
oabmw&m;ESifh vufawG@udk rSefrSefuefuef aygif;pyf ESdyfr_) twdkif; tkyfcsKyfjcif;rSae t=urf;zuf zdESdyfonfh
Edkijf cif; r&Sad oma=umif[ h k tusO;f ±Hk; oHk;oyf&ayonf? toGifodk@ ul;ajymif;oGm;wwf=uonf? Todk@aom
EdkifiHtoD;oD;. jzpfay:wdk;yGm;r_rSm rwljcm;em;±Hkru tajctaersKd ;wGif tzdESdyfcH jynfol od@k r[kwf trsKd ;om;
±_yfaxG;cufco J nf? Tod@k aomtajctaersdK;wGif rmhufpf odk@r[kwf vlwef;pm;rsm;taejzifh tqdyk g t=urf;zuf
0g'tm; rl&Sdaomtvkyfvrf;!$ef[k oabmrxm;bJ zdEySd fr_udk rnfo@dk rnfyHk wk@H jyefrnfqo dk nfrSm rdrw
d @dk . b0
w&m;aoqefqef usifhoHk;r_rsm;/ rlay:wGif }uH@}uH@cdkif uH=urRmudk rdrdwdk@a&G;cs,fjcif;yif jzpfayonf? tkyfpdk;cH
r&yfwnfbJ qefpif&musnaf yG@vku d o f vdk vd&k mqJGoHk;r_ vlwef;pm;w&yftzdk@ tkyfpdk;olvlwef;pm;. t=urf;zuf
rsm;onf qHk;±_H;r_rsm;om jzpfay:apayonf? rmhufpf zdEySd fr_ukd t=urf;zufcck aH wmfveS &f ef rpOf;pm;0h/H rqH;k jzwf
0g'a&csed f edru hf sjcif;a=umifhvnf;aumif;/ vufawG@tajc 0Hhb;l [kqv kd #if tqdyk g tkyfp;kd cHvw l ef;pm;onf b,fawmh
taeudk tuJjzwf&mwGif qENpJG usjcif;a=umifhvnf; rS tkypf ;kd cHb0rS vGwaf jrmufawmhrnfr[kwaf cs? zdEydS rf u _ kd
aumif; trSm;rsm; ñuaH wG@&jcif;jzpfonf[k qdEk ikd af yonf? rwGe;f vSef0aHh om vlwef;pm;onf xm0&yif zdEdyS cf &H ay
xdk@a=umifh ,ae@tcgwGif ygwD0ifwdkif;onf awmhrnf?
- rmhu fpf 0g'/ vD eif0 g'/ armfpDw kef ;tawG; TonfEiS yhf wfoufI &JabmfveD ifu “vufeuf
tac: usr;f &if;rsm;udk eufeuf±id_ ;f ±_id ;f toufygyg avhvm zsufodrf;a&; aºu;a=umfoH” aqmif;yg; (vDeifusrf; twJG
+yD; rdrdwk@d . oabmw&m;a&csed fudk jr‡ihw f if=u&rnf? 23 pmrsuEf mS 96 wGi)f “vlwef;pm;w&yfaejzifh vufeuf
- Armjynf vl@tzJ@G tpnf;vufawG@udk rSefrSef udk toH;k cs&efEiS hf ydkifEkid u f |rf;usizf k@d róu;pm;bl;[kqkv d #if
uefuef tuJjzwfEidk af tmif vHk;yef;&rnf? ,if;vlwef;pm;onf u|efðycHxdkufonfh vlwef;pm;om
- rnfo@dk aom ab;tEW&m,frsdK;ESiyfh if ñuHawG@ jzpfawmhonf?” [ka&;xm;onf?
onfjzpfap rmhufpf0g'ESifh uGefjrLepfta&;awmfyHkudk rdrd&oifh&xdu k f/ cHpm;oifhcHpm;xdkuo f nfrsm;udk
toufay;+yD; umuG,f=u&rnf? at;csrf;pGm &,lvdkaoma=umifh óu;yrf;cJ&h mrSm tkyfpdk;ol
2? tkyfpk;d olrsm;u vufeufjzifh t=urf;zuf vlwef;pm;u t=urf;zuf zdEdyS v f mojzifh vufeufuidk f
zdEySd vf mygu tkyfpk;d cHrsm;taeESifh vufeufjzifh t=urf; +yD; jyefvnfckcaH wmfveS f&olrsm;tzdk@ tpðy&mwGihf rnf
zuf ckcaH wmfvSejf cif;onf w&m;onf[laom cH,lcsuf onfht&mr# tqifoifh&drS nf r[kwfay? vlxkaxmufcH
udk vufc&H rnf? r_rSty tppt&m&m jynfhpHkaeaom &efoltm; vufrJh
vlwef;pm;rsm; uGJjym;aeaom vl@tzJ@G tpnf; b0jzifh ckcHawmfvSefjcif;rS tpðy=u&onfcsnf;yif jzpf
wckwiG f Edkiif aH wmfqo dk nfrmS vlwef;pm;w&yfu tjcm; onf? vufeuf&Sm&rnf? vufeufudkifwyf zJG@&rnf?
12
_ynf o l h t m%m

tajccHpcef; xlaxmif&rnf? tm;vHk;vdkvdkyif r&Sd&mrS acgi;f qdkonfrmS “ckcaH wmfvSefwm[m w&m;w,f” [l


&Sd&mod@k wufvSrf;oGm;&jcif; jzpfayonf? tcGihrf omqHk; aom cH,cl suu f kd pJpG +GJ r+J rcJ ,
H x l m;aomacgi;f rsm; jzpfonf?
aom tajctaersKd ;wGif Tvkyfief;rsm;udk vkyfaqmif& ESpfvHk;wnf;vnf; ruacs? TOD;acgi;f rsm;onf jynfol
onfjzpfojzifh Tvkyfief;rsm;rSm trSefyifcufcJvSay rsm;. acgif;xJwGif pOf;pm;aeonfrsm;udk pOf;pm;
vdrfhrnf? }uD;rm;aom pGef@v$wf&r_rsm; &Sdrnf? wefzdk; taumiftxnfazmfEdkifv#if oef;aygif;rsm;pGmaom
}uD;vnf;ay;&rnf? xdk@a=umifh t=urf;zufzdEdSyfr_udk OD;acgif;rsm; jzpfvmayvdrfhrnf? oabmw&m;onf
t=urf;zuf ckcHawmfvSefjcif;onf w&m;onf[laom vlxk}uD;udk csKyfudkifvu dk fEkid faomtcg }uD;rm;aom ±kyf
cH,lcsurf &SdbJESihf Tr#cufct J EW&m,frsm;aom vkyfief; 0wÎKtiftm; jzpfvmayvdrfhrnf?
wm0eftm; +y;D ajrmufatmif aqmif&u G Ef ikd rf nf r[kwaf y? 3? Armjynf. t"duyÉdyuQonf ppftpdk;&u
ArmjynfuGefjrLepfygwDonf 1948 ckESpf rwfv wzuf/ vlrsdK;aygif;pHk jynfolvx l kuwzuf jzpfaeaom
28 &ufae@wGif TcH,lcsufjzifhyif jynfol@'Drdkua&pD yÉdyuQjzpfonf? ArmjynfuGefjrLepfygwDonf jynfol
vufeufudkif awmfvSefa&;udk qifE$JcJhjcif; jzpfonf? vlxkbufu xm0pOf&yfwnfrnf?
tm%m/ vufeuf/ aiGa=u; jynfytultnD tpp ArmjynfueG fjrLepfygwD. taxGaxGvyk fief;pOf
t&m&m jynfhpHkaeaom zqqdk&S,fvpftpdk;&udk vuf wGif “jynfolvlxkonfomvsif urBmhordkif;udk zefwD;
Avmjzifh tefwkcJh=ujcif; jzpfonf? xdkpOfu ygwDwGif onfh tiftm;jzpfonf[al om tjrifukd ArmjynfueG jf rLepf
bmr#r&Sdch?J t=urf;zufzEd ySd fr_ukd t=urf;zufcck HwGe;f vSef ygwu D vufcHusiho f ;Hk onf? ArmjynfueG jf rLepfygwDonf
rnf[al om cH,lcsuo f mv#if &SdcJhonf? ,ckqkv d sif 42 Armjynf&Sd vlrsKd ;toD;oD; jynfov l x l uk kd pdwaf &mud, k yf g
ES p f &S d + yD ? 42 ES p f t wG i f ; twuf t qif ; / tauG @ tvkyftau|;ðyayonf?” [k twdtvif; a=unmxm;
taumufawG rsm;vSonf? r&Sd&mrS&Sd&m/ ao;i,f&mrS onf? Toabmxm;onf vGecf o Jh nfh 51 ESpf ygwDpwif
}uD;xGm;&modk@ wdk;wufjzpfay:cJhonf? ajymif;jyeftm;jzifh xlaxmifuwnf;u udik pf cJG aJh om ygwD. tajccHoabm
}uD;xGm;&mrS ao;i,f&modk@vnf; jzpfay:cJhzl;onf? xm;w&yf jzpfayonf? Toabmxm;ESit hf nD ygwo D nf
,ckwavm +ird yf pd pftpd;k &u ygwu D kd “acgi;f om ,cifuvnf; jynfol@bufu&yfwnfcJhonf? ,ckvnf;
&S+d yD; ud,k rf &Sad wmh” [kajymaejyefonf? vGecf o hJ nfh 1958 jynfob l ufu &yfwnfonf? aemifwiG v f nf; jynfob l uf
ckESpf ‚wdk@ yxrt}udrf tm%modrf;cJhpOfuvnf; uom &yfwnfoGm;rnfjzpfayonf? rnfo@dk aomtajc
ArmjynfuGefjrLepfygwDudk “aumufoif;aumuf±Hkom taersdK;wGifrqdk ygwDonf jynfolbufrSom &yfwnf
usefawmhonf” [k a=unmcJhzl;+yD? tESpf 30 ausmf oGm;ayrnf?
aumufoif;aumufIyif rukeEf idk af om uGefjrLepfrsm;yg Armjynfjynforl sm;onf awmfveS o f nfh jynfol
wum;? +idrfydppftpdk;&ajymovdk acgif;om&Sdonfxm; rsm; jzpfonf? t*Fvdyfe,fcsJ@orm;/ *syefzufqpfESifh
OD;awmh xdkacgif;onf rnfodk@aomacgif; jzpfoenf;? jynfwGif;azmufjyefa&;orm; rSefor#udk rqkwfrepf
rmhupf Ef Sifhtde*f ,fwnf;[laom urBmay:wGif uGefjrLepf qef@usiaf wmfvSecf ho J lrsm; jzpfonf/ olwk@d onf ppftkyfpk/
acgi;f ESpv f k;H wnf;om &Sdao;aom umvuyif ‚wdk@u ppftm%m&SifpepfESifh ppfAsL±dku&uf ,EW,m;wdk@udk
“igw@dk wGif qH;k ±_;H p&m[lI aESmifóu;rSwyg; bmrSr&S?d &Edik f jywfjywfom;om; qef@usiw f ku
d yf G0J ifcJholrsm; jzpfa=umif;
p&mum; urBmESit hf 0ef;wnf;” [k a=unmcJh=uonf? udk 1962 ckEpS f *sLvdik f 7 &uf ta&;tcif;rStp 1974
urBm}uD;. rao;vSaom tpdwt f ydki;f rsm;wGif wu,f - 75 - 76 ckEpS f tHºk uqENjyyJrG sm;ESihf 1988 ckEpS f ta&;
yJ teDa&mifvr$ f;cJo h nf? ,ae@ +idrfypd pftpdk;&ajymaom awmfyk}H uD;wGif txift&Sm; oufaojycJhonf? xdt k a&;
13
_ynf o l h t m%m

tcif;rsm;wGif yg0ifqifE$J=u&if; ppftpdk;&. t=urf;zufzEd ydS rf a_ =umifh vufeufuikd af wmfveS af &;xJo@kd ajymif;vJyg
0ifcJh=uolrsm;rSm ,ae@xufwdkif ArmjynftESH@tjym;&Sd vufeufudkif awmfvSefa&;wyfzJG@rsm;wGif trsm;tjym;
&Sdaeonf r[kwyf gvm;? 'gomru Armjynf Edik if Ha&;avmuudk ppftkypf ku pwif+yD; ajAmif0ifa&mufcho J nfh 1958
- 60 ckESpf tdrfapmifhtpdk;&qdkonfudkvnf; jynfolrsm;u enf;rsdK;pHkjzifh qef@usifcJh=uonf?
1960 ckESpf a&G;aumufyJGwGifvnf; jynfolvlxkonf ppftkyfpk. qENESifh pDpOfzefwD;csufrsm;udk qef@
usifum “tonf;=um;rS rJwjym;” [laomaqmifyk'fudk azmfxkwfum tiftm;jycJh=uonf? xdka&G;aumufyJG
onf aemufqk;H wGif Armjynfjynfov l x l }k uD;. ajymifajrmufaom ppftpdk;&qef@usifa&; qENjyyJ}G uD; jzpfomG ;cJhonf?
jynfol@tiftm;udk a=umufvef@oGm;aom ae0if;onf ‚.tiftm;udk xdr;f odrf;Edik &f ef ppftyk fpktwGi;f rS ppftkypf k
0ifwcsdK@ukd "m;pmcHvyk fum ppfwyfwGi;f rS xkwyf ,fypfc&Jh onf? aemufr=umrDrSmyif tiftm;jyefvnfpak qmif;um
62 ckEpS w
f iG f xyfrt
H m%modrf;cJo h nf? tm%modrf;+yD;aemuf rqv wygwDtm%m&Sipf epf usio hf ;kH um jynforl sm;udk
vufpm;acsonfh taeESifh ajAmifusus t=urf;zufzdEdyS fcJhayonf?
,ckvnf; +idrfydppftpdk;&onf a&G;aumufyJG Zmwfcif;aejyef+yD? xd@k a=umifh Armjynf&Sd Edik fiaH &;tiftm;pk
wdik ;f onf Ta&G;aumufyu GJ kd tm±Hpk ukd uf m tm;jyifvsuf &Sd=uonf? wzufwGif +idryf pd pftpdk;&uvnf; tpGr;f ukef
npfywf&ef jyifqifvsuf&o Sd nf? Todk@aom tajctaersKd ;wGif ArmjynfuGefjrLepfygwDonf 1960 ckEpS f a&G;aumufyGJ
umvwkef;uenf;wl ud, k fusdK;pD;yGm; vHk;0riJhbJ jynfolvlxt k usdK;udo
k m OD;xdyfwif+yD; jynfoluwzuf ppftpd;k &
uwzuf jzpfyGm;aeaom yÉdyuQwGif jynfolvlxkbufrS enf;rsdK;aygif;pHkjzifh yg0iftm;jznfhrnfom jzpfayonf?
Tt}udrfa&G;aumufyw JG Gifvnf; vGefcho J nfh tESpf 30 uenf;wl jynfolvx l k. ppftpdk;&qef@usifa&; tiftm;
jyyJG}uD;tjzpf taumiftxnfazmfEdki&f ef óu;pm;oGm;rnfom jzpfayonf?
txufwiG af zmfjycJah om tajccHrl}uD; oHk;&yfonf ,ae@Armjynf&Sd uGefjrLepfygw0D ifrsm;tm; awmif;qdk
vsuf&Sdonfh vkyfief;wm0ef}uD; oHk;&yf[k ac:qdkEdkifovdk wdkif;wmonfh pHoHk;&yf[kvnf; owfrSefEdkifayonf?

tkypf ;kd olrsm;u vufeufjzifh t=urf;zuf


zdEydS v
f mygu tkypf ;kd cHrsm;taeESihf
vufeufjzifh t=urf;zuf ckcaH wmfveS jf cif;onf
w&m;onf[al om cH,cl suu f kd vufc&H rnf

14
Armjynfue
G jf rLepfygwD. vkyif ef;pOf
(1995 ckESpf 'DZifbmvxkwf jynfol@tm%m trSwf 14 rS)

(u) rmhufpf0g'/ vDeif0g'/ armfpDwkef;tawG;tac:


ArmjynfuGejf rLepfygwDonf rmhufpf0g'/ vDeif0g'/ armfpD udk oabmw&m;vrf;!ïeftjzpf cH,o l nf? ypPnf;rJh Edkiif H
wke;f tawG;tac:udk rdrt d awG;tac:tm; vrf;!ïeaf om wumh0g'udk usio hf ;Hk onf? wcsdefwnf;wGif jynfcspf0g'
oabmw&m;tajccHEiS hf vkyif ef;vrf;!ïeftjzpf cH,u l sifh udk usifho;Hk onf?
oHk;onf? TudpPrsm;udk &Sif;vif;wifjyvdkonf?
(taxGaxGvkyfief;pOfrS)
(c)
qdAk ,
D uf,leD,rH òyuGcJ if tawmf=um=umrSp+yD; wurBmvHk;&Sd ypPnf;rJhrsm; pnf;vHk;nD!Gwf+yD;
Edkiif wH umhueG fjrLepf v_yf&Sm;r_twGif;wGif tawG;tac: urBmhypPnf;rJh qdk&S,fvpfawmfvSefa&;}uD; qifE$Jum
t,ltqa&; ±_yaf xG;,drf;,dik rf _rsm; &Scd ho J nf? qdAk D,uf atmifyJG&,lEdkifrS aoG;pkyfzdESdyfcH jynfolrsm;tm;vHk;
,le, _ nf txGwf wu,fwrf;t+yD;tydkif vGwfajrmufEdkif=urnf?
D H òyuGaJ omtcgwiG rf l ±_yaf xG;,dr;f ,dik rf o
txdyfodk@ a&mufcJhonf? qdk&S,fvpfawmfvSefa&;udk wdkif;jynftcsdK@wGif
Ttajctaeudk csuaf umif;,lI "e&Sio f abm qifEJu $ m atmifyGcJ ,H lEdkif±krH #ESifh pdwfcsvufcs qdk&, S fvpf
w&m;q&mrsm;onf rmhpf0g'udk xdk;ESufwdkufcdkufvm wnfaqmufa&;udk wnf+idrpf mG vkyEf ikd +f yD[k rqdEk ikd ?f urBmh
=uonf? t&if;&Sipf epf. 0dik ;f 0ef;wdu k fcudk f zsufqD;r_udk wav#muf
uGefjrLepf0g'udk opPmazmufausmcdkif;oGm;=u vHk; cHae&rnfom jzpfonf? urBmhawmfvSefa&;}uD;
olrsm;uvnf; oHòyifvdkuf[pf=uonf/ Tolrsm;u atmifjrif+yD;rSom pdwfcsvufcs qdk&S,fvpfavmuudk
ydkIyif AvmcsD wdkufcdkufwwf=uonf? olwdk@tay: wnfaqmufEdkifrnf?
tm%mydkifrsm;u rsufrmef&SrSmudka=umuf+yD; “b,m urBmht&if;&Sifpepfonf &mpkESpfaygif;rsm;pGm
*wd” jzifh vkyaf e=ujcif;vnf; jzpfEkid fonf? }u;D pd;k cs,v
f ,S f aoG;pkycf iG &hf cJo
h jzifh pD;yGm;a&;t& tiftm;
xdk@a=umifh ygwoD nf rdrd.,H=k unfcsu/f OD;wnf }uD;rm;aeonf?
csuf (vkyif ef;pOf) udk xyfrHI &Sif;vif;wifjy&ef vdktyf e,fcsJ@pepfusifhoHk;um aoG;pkyfcs,fvS,fcGifhudk
vmcJhonf? &mpkES pfES ifhc sDI &cJh Iwa=umif;/ urBm ppf} uD;rsm;udk
ArmjynfuGefjrLepfygwo D nf ypPn;f rJhvlwef;pm; ta=umif;ðyI wa=umif;/ e,fcs@J orm;txl;ojzifh tar
ygwDjzpfonf? Edkiif Hwumh uGefjrLepfv_yf&Sm;r_. wyfzJG@ &duefe,fcsJ@onf pD;yGm;a&;t& tvGeftm;aumif;cJh
wck jzpfonf? onf?
15
_ynf o l h t m%m

tar&duefe,fcsJ@onf urBmhypPnf;rJhawmfvSefa&; onf? “tcGifhaumif;&wJh/ jyifqifr_vnf;aumif;wJh/


rjzpfay:a&;twGuf uGefjrLepfqef@usifa&;udk ay:vpD acwf a emuf u swJ h wd k i f ; jynf u ypP n f ; rJ h a wG u p+yD ;
csum t±l;trl;vkyfcJhonf? awmfveS af &;vkyEf ikd w
f ,f? awmfveS af &;atmifjrifwhJ tcg
uGefjrLepf0g'uvnf; urBmhypPnf;rJhawmfvSef usrS a&S@wef;a&muf wdik ;f jynfawG&@J urBmhawmfveS af &;udk
a&;}uD; jzpfay:zdk@ tm;xkwrf nfqko d nfukd b,fwkef;urS wGef;wifay;Edkifw,f? 'DvdkeJ@ urBmhypPnf;rJhawmfvSef
uG,f0Sufrxm;cJh? ajAmifa=unm+yD; EdkifiHwumwGif a&;}uD; jzpfr,f?” [k wifjycJhonf?
uGefjrLepfygwDrsm;udk xlaxmifxm;=ujcif;jzpfonf? 1917 ck E S p f w G i f vD e if . oabmw&m;ud k
rmhufpf/ tdef*,fwdk@u urBmhypPnf;rJhawmfvSefa&; vufawG@prf;oyf&ef tcGifhta&;}uHKcJhonf? yxrurBm
}uD;onf t*Fvdyf/ jyifopf/ *smr%D/ tar&duef ponfh ppf jzpfvmcJhonf? Tppf}uD;rSm e,fcsJ@csif;wdkufonfh
a&S@wef;a&muf Edkiif H}uD;rsm;rS ypPnf;rJhrsm; wcsdefwnf; ppfjzpfonf? (rmhufpf/ tdef*,fwdk@ vufxufu e,fcsJ@
wòyifwnf; urBmht&if;&Sifpepfudk awmfvSe=f u&rnf[k pepf ray:ao;/ pwifay:aeonfh jzpfpOfudk jzwfoef;
pOf;pm;ajrmfjrifc=Jh uonf? Tod@k aom urBmhawmfveS af &; aeqJ)?
}uD; jzpfay:ap&ef olwk@d woufwmvH;k vHk;yef;cJh=uonf? t*Fvdyf/ tar&duef/ jyifopf/ *smr%D e,fcsJ@
“urBmhypPn;f rJrh sm; aoG;pnf;=u” [laom aºu; orm;rsm;rSm olwdk@tcsif;csif; wdkufae&I ±k&SypPnf;rJh
a=umfoHjzifh ypPnf;rJhrsm;udk pkpnf;cJhonf? awmfvSeaf &;udk wdkuzf suf&ef tcsderf &? tiftm;vnf;
“qH;k ±_H;p&m aESmifóu;yJ&w Sd ,f? atmifEikd pf &mu r&Sdjzpfaeonf? 'gukcd suaf umif;,l+yD; (1917 atmufwdk
wurBmvH;k yJ” [lI vH_@aqmfcJhonf? olwk@d woufwm bm) wGif vDeif.acgif;aqmifr_jzifh qdk&, S fvpfawmfveS f
twGif; urBmhypPnf;rJhawmfvSefa&;}uD; jzpfvdrfhrnf[k a&;udk qifE$Jum atmifycJG v H dkufonf?
vnf; xifch=J uonf? od@k aomf olwk@d xifovdk jzpfrvmcJ?h vDe if . awmf vS ef a&;oabmw&m;a=umif h
urBmht&if;&Sifpepfudk xm0pOfa=umuf'l;wkef ±k&Sm;awmfvSefa&; atmifjrifcJhjcif; jzpfonf? vDeifu
&ifckefaeaprnfh “rmhufpf0g'” vufeufudkom EdkifiH 1901 ckESpfuwnf;u “awmfvSefa&;oabmw&m;
wumrS ypPnf;rJhrsm;twGuf tarGay;EdkifcJh=uonf? r&Sd&if awmfveS af &;v_yf&mS ;r_ r&SEd idk ”f [k wifjycJhonf?
vDe if? olonf rmhufpf0g'. awmfvSefa&; awmfvSefa&;oabmw&m;jzifh ygwDudk wnfaqmufcJh
tarGudk qufcHolESifh wdk;csJ@co Jh ljzpfonf? onf? ypPnf;rJv h wl ef;pm;ESihf ypPnf;rJhwydik ;f vlwef;pm;udk
olw;dk csJ@co
Jh nfrmS a&S@wef;a&mufEikd if }H uD;rsm;rSm awmfvSeaf &;tod &Sdvmap&ef pnf;±H;k cJhonf? Todk@jzifh
wcsdefwnf; wòyifwnf; urBmhypPnf;rJh awmfvSefa&; atmufwdkbmypPnf;rJh qdk&S,fvpfawmfvSefa&; vkyf&ef
vkyfz@dk qko
d nfrSm rvG,f? a&S@wef;a&muf EdkifiH}uD;rsm;&Sd toifhjyif+yD; jzpfaeonf? awmfvSefa&;vkyfaomtcg
e,fcsJ@orm;rsm;u olwdk@wdkif;jynfrS ypPnf;rJhrsm;tm; vlxk. vdktifqENjzpfaom “+idrf;csrf;a&;/ ajr,mESifh
vmbfxdk;xm;onf? wurBmvHk;udk aoG;pkycf sk,v f S,f+yD; tpm;tpm”udk jznfq h nf;ay;Edik cf o hJ jzifh atmify&GJ cJo
h nf?
&vmcJhonfh {&mrtjrwftpGef;}uD;xJrS t±d;k t&if;rsm; atmifyJG&+yD;aemuf urBmhypPnf;rJhawmfvSefa&;
udk ay;urf;vmbfxdk;aeonf? xdk@a=umifh e,fcsJ@EdkifiH udk wGef;wifcJhaomfvnf; olar#mfvifhovdk jzpfrvmcJh?
rsm;rS ypPnf;rJrh sm;onf xHx k kid ;f vm=uonf? awmfveS &f ef [efa*&DawmfveS af &;ESihf *smr%DawmfveS af &;rsm; c%om
pdwfrul;=u? olwk@d wawG awmfvSefrS urBmyh pPn;f rJhrsm; jzpf+y;D ±_H;oGm;=uonf? usefa&S@wef;a&muf Edkiif rH sm;wGif
vGwfajrmuf&rnfqdkv#if uarBurBmapmifh&rnf? awmfvSefa&;rsm; jzpfrvmcJh? e,fcsJ@ppf}uD;vnf; +yD;qHk;
xdk@a=umifh vDeifu rmhufpf0g'udk wdk;csJ@vdkuf cJh+yD? uGefjrLepf0g'udk Eke,fpOfumvrSm “ykcufwGif;rS
16
_ynf o l h t m%m

uav;udk vnfrsdK!‡pfowf” ovdk owfypf&ef urBmh ray;cJh=uay?


t&if;&SifpepfwGif tcsut f vuf&SdvmcJhonf? qdAk D,uf olwdk@onf e,fcsJ@t&if;&Sifrsm;u csay;aom
qdk&S,fvpfpepfudk 0dkif;0ef;wdkufcJh=uonf? t±dk;t&if;udpk m;&if; e,fcs@J 0g'/ udv k edk D0g'udk axmufcH
“urBmhypPnf;rJhawmfvSefa&;om jzpfrvm&if ae=uonf?
'dk@vkad cwfaemufuswhJ EdkifiHu ypPnf;rJah wmfvSefa&;[m xdk “qdk&S,fvpf” qdkolrsm;ESifh ajymif;jyefyif
±_H;oGm;r,f? &efol0dkif;0dkif;vnfaewJh &efol@uwkwfudk uGejf rLepfrsm;u e,fcs@J 0g'ESihf udv k ekd 0D g'udk qef@usio f nfh
odrf;xm;&wmjzpfw,f” [k vDeifu wzGzGa&;cJh ajymcJh tvHtm; v$ifhxljyvdkufonf? udkvdkeDwdkif;jynfrsm;.
onf? urBmah wmfveS fa&;}uD; jzpfatmifvnf; wGe;f wifcJh vGwfvyfa&;ESihf tzdESdyfcHtrsdK;om;rsm;. vGwfajrmuf
onf? od@k aomf wGef;wifIr& jzpfaeonf? Todk@aom a&;udk tm;ay;axmufcHjyvdkufonf?
“vufawG@” udk }uHK&aomtcg vDeifonf tcsKd @aom xdktcgusrS tm&S - tmz&du - vufwif
oabmw&m;a&; r}uH@cdkifolrsm;/ awmfvSefa&; owWd tar&durS e,fcsJ@qef@usiaf &; trsdK;om; awmfveS fa&;
AswrWd &Sdolrsm;vdk t}uHuek f ^m%fukerf jzpfcJh? a=umuf'l; orm;rsm;onf rmhufp0f g'/ vDeif0g' (uGefjrKepf0g') udk
wkef+yD; t±_H;ray;cJh? awG@&=dS uonf? ,ciftcgrsm;uqdv k sif trsKd ;om;vGwv f yf
urBmypPnf;rJhawmfvSefa&;. vSHoGm;tcef;rS a&;tawGuf wdu k yf 0GJ iforl sm;onf tkwef &H H acgi;f ESiahf qmifh
yg&rnfh e,fcsJ@EdkifiHrsm;rS ypPnf;rJhvlwef;pm;u tdyf &ovdk jzpfaeonf? e,fcsJ@orm;u tiftm;tqrwef
armusaev#if tjcm;awmfveS v f o
dk lrsm;bufo@kd vSnh&f }u;D vGe;f ojzifh wdu k v f u kd ±f ;H_ vdu
k f jzpfaeonf? rmhupf v f eD if
rnf[k vDeifjrifco Jh nf? ±k&mS ;jynfwiG f “pD;yGm;a&;ay:vpD 0g'udk awG@v#ifawG@csif; tm;&0rf;omvufcH=uonf?
opf” csrw S +f yD; qdk&,
S vf pfawmfvSefa&; atmifo;D atmif vufcHolrsm;wGif armfpDwkef;ygonf? [dkcsDrif;ygonf?
yGirhf sm;udk xde;f xm;um wzufuvnf; awmfveS af &;r[m uiftDqGef;/ uyfpx±dk polw@dk vnf; ygonf? Armjynf
rdwrf sm;udk &SmcJhonf? uGejf rLepfygwu D kd pwifxal xmif=uonfh ocifatmifqef;/
e,fcs@J acwfwiG f awmfvSefa&;vkyfvko d lrsm;onf ocifA[def;/ ocifpk;d / ocifvSaz (Adkvv f ufsm)/ &Jabmf
udkvdkeDwydkif; wdkif;jynfrsm;u trsKd ;om;rsm; jzpfonf? *d&k S,w f dk@vnf; ygonf?
e,fcsJ@vufatmufrS trsKd ;om; vGwfvyfa&;&&ef ±kef; olw@kd tm;vH;k onf e,fcs@J vufatmufcH wdik ;f
uefae=uonfukd vDeifawG@co hJ nf? olw@kd ukd urBmyh pPn;f rJh jynfrsm;rS e,fcsJ@qef@usiaf &;orm; “jynfcspf0g'D” rsm;
awmfvSefa&;. “obm0r[mrdwfrsm;” tjzpfowfrw S f jzpf=uonf? aemufuGefjrLepf0g' vufcHvmaomtcg
cJhonf? “EdkifiHwumh0g'D” rsm;vnf; jzpfvm=uonf?
Toef;aygif;&maxmifcsD&Sdaom trsKd ;om;rsm; tzdESdyfcH wdkif;jynfrS awmfvSefa&;orm;rsm;
jynfolrsm;udk vDeifu e,fcsJ@qef@usifa&; udkvdkeDpepf tzdk@qv dk #if jynfcsp0f g'ESihf “Edik if w H umh0g'” onf yÉdyuQ
qef@usifa&;twGuf rmhufpf0g'/ vDeif0g' vufeufudk r[kw?f wckuw dk cku taxmuftulðyaejcif; jzpfonf?
ay;tyfcJhonf? armfpDwkef;? olonf rmhufpf0g'/ vDeif0g'udk
,cifuqdkvsif e,fcsJ@wdkif;jynfrsm;rS “qdk&S,f qufcw H dk;csJ@cJhol jzpfonf? jynfcspf0g'ESifh EdkifiHwum
vpf” qdo k rl sm; “qdk&, S ”f 'Drkud &ufqo dk lrsm;onf e,fcs@J 0g'ud k w±k w f j ynf a wmf v S e f a &;wG i f atmif j rif p G m
pepfESifh udkvdkeD0g'udk ra0zef/ rwdkufcdkuf=u? udkvdkeD aygi;f pyfEkid cf ho
J l jzpfonf? udkvked /D udkvdkeDwydik ;f wdki;f jynf
wdik ;f jynfrsm;. vGwv f yfa&;udk pdwrf 0ifpm;=u? oef;aygi;f rsm;. awmfvSefa&;twGuf vrf;!ïefjyEdik o f l/ vufawG@
rsm;pGmaom trsdK;om;rsm;. vGwfajrmufa&;udk tm; vkyfjyEdkicf hoJ l jzpfonf? 0yfwmG ;ae&aom w±kwjf ynf}uD;
17
_ynf o l h t m%m

udk rm;rm;rwfrwf x&yfEdkifatmif a&S@aqmifcJhaom vDeif wifjycJhz;l aom “tvkyform;-v,form; ,m,D


uGefjrLepfwOD; jzpfonf? tpdk;&” t,ltqudk w±kwfjynf. vufawG@tajc
±k&Sm;atmufwdkbm awmfvSefa&;. vrf;twdkif; taeESifh udkufnDpGm wdk;csJ@vdkufjcif;jzpfonf?
r[kwb f J aus;vufukt d ajccHaom a&&Snaf wmfveS fa&; csef a u&S d w f ud k r if w ef t pd k ; &u òr@ay:wG i f
ppf qifE$Jjcif;jzifh atmifyJGudk&,lcJholjzpfonf? vlowfyG}J uD;rsm; w+cdr+fh cdrv fh kyfaecsdew
f Gif Tenf;rSwyg;
±k&Sm;awmfvSefa&;u òr@awmfudk t&ifodrf;/ wjcm;enf;vrf; r&Sday?
aemufrS aus;vufodk@ awmfvSefa&;udk jzef@usufonfh EdkifiHrsm;. b0wGif jy\em}uD;rsm;udk tif
enf; jzpfonf? Tenf;twdki;f vkyzf @dk qkv d #if wpHkw&m tm;oHk;jcif;jzifhom ajz&Si;f =ujcif; jzpfonf? azmufjyef
aom tajctaeESiht f csuftvufrsm;&Sdzk@d vdkonf? onfhvlwef;pm;rsm;u t=urf;zufr_ESifh jynfwGif;ppfudk
ypPnf;rJh/ ypPnf;rJhwydkif;vlwef;pm;ESifh tjcm; pwif=ujcif;rSm xHk;pHjzpfonf? olwdk@onf jy\emudk
aom vkyo f m;jynforl sm; (v,form;rsm;/ ud, k yf ikd v
f yk f &Si;f &ef vSHpGyu f dk pwiftoHk;ðy=uonf[k vDeifu wifjy
ief;&Siuf av;rsm; ponf) udk pnf;±kH;xm;&rnf? awmf cJhonf?
vSefa&;tod jrifrh m;vmatmif vufawG@vkyif ef;rsm;jzifh w±kwfjynfwGifvnf; vDeifajymovdkyif jzpfcJh
ynmay;xm;&rnf? (or*~rsm;zJG@pnf;jcif;/ oydwfwdkufyG/J onf? csefau&Sdwf udkrifweftpdk;&u “uGrfóu;”/
vlxktiftm;jyyGJ ponf ponf) Todk@vkyfEdkifonfh “&Se[ f ”J / “csef&Sm;” vlowfyJG}uD;rsm;jzifh jynfwiG pf pfudk
'Dru
dk a&pDtcGiht f a&; wpHw k &m&Sd&rnf jzpfonf? pwifcJhjcif;jzpfonf?
tcgtcGifhaumif;jzpfaom e,fcsJ@tcsif;csif; jynfwGi;f ppf 10 ESp&f rSd S (1937 wGirf S) *syefppf
ppfwdkufae+yD; tvkyf±y_ faewmvnf; jzpf&rnf? 0g'rD sm;u w±kwjf ynf wjynfv;kH udk odr;f ydu k &f ef taxGaxG
w±k w f j ynf w G i f xd k o d k @ aomtajctaeES i f h xdk;ppf}u;D qifE$Jjcif;jzpfonf? TppfyGrJ mS e,fcsJ@csi;f jzpf
tcsuftvufrsm; r&Sd? tkyfpdk;olvlwef;pm;onf 'Drdk onfph pf r[kwf?
ua&pD tcGit hf a&;udk enf;enf;uav;r#ray;? =urf;=urf; xdkpOfu t*Fvdyf tar&duefwdk@onf w±kwf
wrf;wrf; ESdyfuGyfonf? - *syefppfyJGtay:rS tjrwfxkwf&efom pdwf0ifpm;=u
cseaf u&Swd f udrk ifweftpd;k &u awmfveS fa&;}uD; onf? *syefppf0g'Drsm;ESifh e,fcsJ@orm;rsm;onf olwdk@
udk opPmazmufum wefjyefawmfvSefa&;vkyfaomtcg tcsif;csif; em;vnfr_&Sd=uonf? t*Fvdyf/ tar&duef
ydkqdk;onf? &JabmfarmfpDwkef;u +idrf;csrf;pGm EdkifiHa&; wdk@u *syefukw d dkufonfh ppfyG}J uD;onf aemufig;ESp=f umrS
vkyfcGifhray;&if aus;vufudktajccHum vufeufudkif (1942) wGirf S jzpfvmjcif;jzpfonf? ±k&Sm;atmufwb dk m
ajymufusm;wdkufyGJ wdkuf&rSmyJ[k wifjycJhonf? awmfvSefa&;vrf;twdkif; e,fcsJ@csif;jzpfonfh ppfyJGudk
aus;vufudk tajccHv#if v,form;xk. apmifhrnfqdkygu w±kwfjynfawmfvSeaf &;onf (15) ESpf
axmufcrH _ &S&d rnf? v,form;xk. &efol}uD;jzpfaom apmifh&rnf? xdk (15) ESpftwGi;f wGif csefau&Sdwf owf
ya'o&mZf ajr&Sipf epfukd jywfjywfom;om; uGefjrLepf ojzifh usqHk;&aom w±kwfuGefjrLepfrsm;ESifh awmfvSef
rsm;u qef@usifwdk ufcdk ufjy&rnf? v,fo rm;wd k@. aom tvkyo f rm;/ v,form;rsm;.t±d;k aqG;avmuf+y?D
ya'o&mZfajr&Sif qef@usiaf &; wdkuyf u JG kd axmufc&H rnf? ±k&mS ;awmfvSefa&;vrf;twdik ;f rvdkufbJ w±kwf
v,form;rsm;. aus;vuftm%mudk xlaxmifay; awmfvSefa&;vrf;a=umif;opfudkxGifI a&S@aqmifEdkifcJh
&rnf? onfrSm armfpDwkef;tawG;tac: jzpfonf? Todk@jzifh
armfpDwkef;. aus;vufajymufusm;ppfyJGonf w±kwjf ynfawmfvSefa&; &Sifoefjcif;jzpfonf? aus;vuf
18
_ynf o l h t m%m

rS pwifaom awmfvSefa&;u aemufqHk;rS òr@awmfudk [pfwvmudk ajr‡mufay;+yD; qdAk D,uf,le, D Hudk


odrf;jcif;jzpfonf? wdkuaf pvdkaompdwfu r$efaeonfh t*Fvdy/f jyifopfwk@d
onf em;r0ifch?J jrL;epfpmcsKyfudk [pfwvmu =op}wD;
(*) ,m;udk (1938 rwfv) wGif odrf;ydkuf+yD;csdefwiG rf S (1938
zufqpf0g'onf t&if;&Sipf epf a&cHajrcHay:rS pufwifbm) wGif csKk yfqdkcJh=ujcif;jzpfonf?
aygufzGm;aom e,fcsJ@pepf trsdK;tpm;wckjzpfonf? [pfwvmudk ta&S@bufo@dk jrm;OD;vSnafh pa&;
zufqpfpepf tm%m&vmonfESifh wòyifeuf uGefjrLepf rSm olwdk@.ay:vpD jzpfonf? =op}wD;,m;udo k drf;jcif;/
rsm;udk cyf=urf;=urf; zdEdyS fonf? uGefjrLepfqef@usiaf &;/ csufudk xdk;au|;jcif;jzifh olwdk@ay:vpDatmifjrifae+yD[k
qdkAD,uf,leD,H qef@usifa&;udk ay:vpDw&yftjzpf xifae=uonf? csdefbmvdef (t*Fvdyf 0ef}uD;cskyf) u
usifhoHk;onf? *smr%DEiS hf ppfrjzpfawmh (+idr;f csrf;a&;&+yD) [kyif ajymcJh
xdkodk@ zufqpf0g' - emZD0g' vkyfaejcif;udk onf?
urBmt h &if;&Sifrsm; e,fcsJ@orm;rsm;u óuufESpo f uf=u ,if;odk@aom tajctaewGif &Jabmfpwmvif
onf? ajr‡mufyifI h yif ay;=uonf? onf ppfjrm;OD; rdrb d ufw;dk rvmap&ef *smr%DESifh rusL;
1936 wGif pydefjynfwGif;ppfY zufqpfrsm;u ausmfa&; pmcsKyfudk uref;uwef;csKyfcJh&onf? (1939
ajymifajymifwif;wif; yg0ifusL;ausmf=uonf? t*Fvdyf/ =o*kwf) wGijf zpfonf?
jyifopf ponfwdk@u vl=um;aumif;atmif “=um;ae 1939 pufwifbmwGifum; t*Fvdyf/ jyifopf
a&;” tvHxx l m;+yD; wzufvSnhjf zifh zufqpfrsm;bufu wdk@onf *smr%Dtay: ppfra=unmI rjzpfawmhonfh
tm;ay;=uonf? tajcodk@ qdkuaf &mufcaJh wmhonf?
ta&S@bufo@kd vn S I hf xd;k ppfqifapzd@k [pfwvm &ufpGJrsm; ta&;}uD;ojzifh Todk@wifjy&jcif;
udk acsmhjr‡La&;/ tav#mhay;a&; ay:vpDudk usifhoHk; jzpfonf? zufqpfqef@usifa&; ppfyo JG nf urBmhwk;d wuf
=uonf? jrL;epfoabmwlncD suf (pmcsKyf) jzifh “csuf” jzpfay:r_wGif tvGefta&;}uD;aomtcef;u ygcJhojzifh
Edkiif u
H dk xdk;au|;um [pfwvmudk tav#mhay; aphpyf=u Toifcef;pmrsm;udk rarhoifhay? (zufqpfvufopfrsm;
onf? urBmht&if;&Sifpepfudk,fpm; e,fcsJ@tm;vHk;. emZDvufopfrsm;/ ppf0g'udk jyefvnftoufoGi;f vdkol
udk,pf m; [pfwvmu qdkA, D uf,leD,u H dk usL;ausmfppf rsm; urBmwGif ,ckay:aejyef+yD? ordki;f oifcef;pm r,l
qifapvdkonfrSm olwk@d .&nf&G,fcsuf jzpfonf? wwfv#if tem*wf rom,mEdkifonfudk owdrloifh
1922 ckESpfwGif zufqpf0g' tDwvDjynfwGif onf?)
pwifay:uwnf;u EdkifiHwumuGefjrLepfrsm;u urBmh Edkiif w
H umrS zufqpfqef@usiaf &;ppfyG. J tcef;
tEW&m,ftjzpf odjrif=uonf? *smr%DjynfwGif emZDwk@d onf EdkifiHw umtwGuf ta&;ygovdk w±kwf jynf
tm%m&vmaom 1933 ckEpS w f Gifum; ab;'kuq Q ;dk }uD; awmfvSeaf &; a&S@wqifhwufa&;twGufvnf; ta&;ygcJh
udk rv$rJ a&Smifom awG@&awmhrnfrSm udsef;aoae+yD? onf? &JabmfarmfpDwkef;. tawG;tac: ajymifajrmuf
&Ja bmfp wmvif / &Ja bmf 'D rD xa&mh Af w dk @ OD ; r_a=umifh zufqpfqef@usifa&; wyfaygif;pkzGJ@EdkifcJhonf?
aqmifaom uGefjrLepftifwmae&Sife,f tzJG@csKyfu w±kwfjynfawmfvSefa&; }uHKawG@ae&aom tusyf
zufqpfqef@usifa&;twGuf aqmf=ocJhonf? qdkAD,uf twnf;rsm;rS ausmfvGefEdkifcJhonf?
tpdk;&onf zufqpf0g'udk 0dkif;0ef;wm;qD;&eftwGuf w±kwjf ynfEiS hf Armjynfonf tm&SwdkufrS tdrf
t*Fvdyf/ jyifopf tpdk;&rsm;odk@ csOf;uyfcJhonf? eD;csif;wdkif;jynfrsm; jzpf=uonfomru vl@tzJG@tpnf;
19
_ynf o l h t m%m

jzpfay:r_csif;vnf; (xyfwlr[kwaf pumrl) a,bk,stm; cJhaom aumif;jrwfonfh tarGtESprf sm;udk qufcHonfh


jzifh wlnD=uonf? ordki;f tawG@tñuHcsif;vnf; ruGm qdkA, D uf,leD,H uGejf rLepfygwDacgi;f aqmifpo k nf rdkurf J
jcm;vS? e,fcsJ@pepf/ zufqpfpepfESifh ñuHóuufcJh=u&onf pGm ðzef;wD;ypfovdk vkyfvku d f=uonf?
rsm;rSmvnf; a&S@qifhaemufqifh jzpf=uonf? xd@k a=umifh rmeaxmifv$m;pOfu zdeyfjzifh ukvor*~ pm;yJG
ArmjynfuGejf rLepfygwDonf armfpDwek ;f tawG;tac:udkyg udk acgufcJhonf? tar&duefe,fcsJ@ESihw f JI G urBmudk cJaG 0
oabmw&m;vrf;!ïeftjzpf cH,ljcif;jzpfonf? Adkvfuszdk@ }uHpnfco Jh nf?
rmeawG av#musaom tcgwGifrl (rSm;,Gif;
(C) aom ay:vpDt&yf&yfa=umifh tajctaersm; qkw, f wk f
“oabmw&m;tajccH / vk y f i ef ; vrf ; !ï e f ” vmaomtcg) tar&duefe,fcs@J .aemufvu kd f/ t&if;&Sif
[laom toHk;tE_ef;udk uGejf rLepfrsm;u us,f0ef;aom urBm. vufa0cHtjzpf r&Sufra=umuf vufcHcho J nf?
t"dy`m,fjzifh oHk;E_ef;jcif;jzpfonf? qdkAD,ufygwD. aemufqHk;acgif;aqmifpkonf
oabmw&m;tajccH rcdik rf mv#if OD;wnf&mrJh rmhupf 0f g'/ vDeif0g'udk vG,v f ,G yf if pGe@f ypfvu kd =f uonf?
jzpfvdrfhrnf? &yfwnfcsufudk ysufjym;apvdrrfh nf? “uGejf rLepf”acgi;f aqmif}uD;rsm;onf vpfb&,f
&yfwnfcsuf/ tjrif/ enf;em[lI uGefjrLepf "e&Sif EdkifiaH &;orm;rsm;/ vlrsdK;a&;0g'Drsm;tjzpf qkwf
rsm;u cJG jcm;I ajymqdk =uonf ? &yfw nf csufo nf ,kwfysufjym;oGm;=uawmhonf?
tc&m jzpfonf? &yfwnfcsufysufv#if rcdkifrmv#if csKyfIajym&vsif &yfwnfcsufysuu f t&m&m
t&m&mysujf ym;&awmhonf? &Jabmfpwmvif uG,v f eG f ysufawmhonf? xdk@a=umifh &yfwnfcsufudk tc&m[k
+yD;aemuf qdkAD,uf,leD,HuGefjrLepfygwD. acgif;aqmif qdkjcif; jzifonf?
r_onf rmhufpfvDeif0g'&yfwnfcsuf rcdkifrrm jzpfvm ArmjynfuGefjrLepfygwDwGifvnf; trSm;rsm;
onf? &Scd yJh gonf? od@k aomf &yfwnfcsuyf sufaom trSm;udu k m;
rdrdu,
dk fudk txif}uD;vGef;+yD; rmevnf;axmif ygwDw&yfvHk;taeESifh rrSm;cJhzl;yg?
v$m;=uonf? uGefjrLepfwdk@ rvkyftyfaom Adkvfus u|efawmfwk@d ygwrD mS ;cJhz;l aom trSm;rsm;onf
v$rf;rdk;a&;udk vkyfvmonf? EdkifiHwumhuGefjrLepf v_yf tjrifqdkif&m trSm;/ enf;emqdkif&m trSm;rsm; jzpf=u
&Sm;r_udk òyuGJaponf? uGefjrLepfygwDcsif; qufqHa&;rl onf?
rsm;udk ausmcdki f;vmonf? uG efj rLepfy gwD wd kif ;wG if Oyrm - zufqpfawmfveS af &;t+y;D (1945) wGif
rdrdwdkif;jynf. vufawG@tajctaet& trSDcdkuif;pGm rSm;cJhonfh “ba&muf'g0g'” trSm;? EdkifiHwumtajc
rdrdbmomqHk;jzwfydkifcGifh &Sdayonf? uGefjrLepfygwDwdkif; taeudk ydkwGufrdjcif;ESifh e,fcsJ@pepf/ t&if;&Sifpepf.
onf Edik if HwumuGefjrLepf v_yf&Sm;r_. nDaemifwyfzG@J 0if oabmobm0udk rSm;,Gi;f pGm wGuq f rdjcif;[laom tjrif
tcsif;csif;jzpfI vdktyfaoma0zefr_/ oifhawmfaom qdkif&mtrSm;? ppf}uD;wav#mufvk;H wGif ppfab;ppf'%f
t}uHay;r_rsm;um; &SdEkid af yonf? odk@aomf nDaemifygwD wd@k cHpm;cJ&h aom Armjynfvx l k}uD;twGuf +idr;f csr;f apvdk
. twGi;f a&; 0ifpGujf cif;/ tusyfukid jf cif;/ vlo&d Sif=um; aom qENpGJtrSm;? Todk@aom tjrifrsm;wGif rSm;cJhojzifh
ykwfcwfajymqdkjcif;rsm; ðyygu “ypPnf;rJhvlwef;pm; Edkiif H enf;emtrSm;rsm;onfvnf; qufwdkufrSm;cJh&onf?
wumh0g'” udk csKd ;azmufjcif; jzpfawmhonf? nDaemifquf odk@aomf TtrSm;onf vtcsdK@om=umaom trSm;
qHa&;udkvnf; ysufjym;aponf? jzpf.? od@k aomf Edik if aH &;/ ppfa&;t& xdcku d ef pfemr_um;
&JabmfvDeif/ &Jabmfpwmvifwdk@ pkaqmif; rsm;vSonf?
20
_ynf o l h t m%m

aemufOyrmwckukd wifjyygO;D rnf? (1967) u tºuif;rJh zsuford f;ypf+yD; “v,fvyk folv,fykid af &;” rludk
trSm;jzpfonf? “ygwDwGif;awmfvSefa&;”[k w&m;0if udkipf Ju
G m wdkuyf 0JG ifcho
J jzifh ajr&Sifpepfudk t}uD;tus,f
ac:aom trsm;u (ðzwf/ xkwf/ owf) [lI odaom csnfheJ@oGm;apjcif;? (ajr&Sipf epf tºuif;tuserf sm; &Sq d J
trSm;jzpfonf? jzpfonf?)
ArmjynfawmfvSeaf &;. 'Da&jrifhESifhywfoufI · ygwDonf rmhufpf0g' oabmw&m;tajccH
rSm;,Gif;pGm tuJjzwfaomtjrifESifh rmhufpf0g'/ vDeif ay:wGif xm0pOf&yfwnfcJhjcif;?
0g'udk ypfy,fae=uaom/ tacsmif0g'jzpfatmif jyifqif · zdESdyo
f lrsm;. t=urf;zufzdESdyfr_udk tzdEdyS fcH
ae=uaom jyefvnfjyifqifa&;orm;rsm;udk rke;f wD;aom vlwef;pm;u (rnfr#yif rdrd.tiftm; enf;aeygap/
tjrifESihf rdrdygwDwiG ;f wGif Todk@aomolrsm; b,fawmhrS &ef§ig tiftm; tcsdK;tpm; rnfr#yifuGmjcm;aeygap)
ray:ap&[laom qENpGt J jrifw@kd a=umifh T}uD;av;aom ykefuefawmfveS f&rnf? ykefuefawmfvSejf cif;onf w&m;
trSm;udk ygwDu usL;vGefrjd cif; jzpfonf? qufwu kd v
f kud f onf[k cH,lusifhoHk;cJhjcif;?
vmaom enf;emtrSm;um; ðzwf/ xkwf/ owfjcif; jzpf · tqufqufaom azmufjyefa&;tpdk;&ESihf ppf
onf? ðzwf/ xkwf/ owf tvkyfcH&aom &Jabmftm;vHk; tpd;k &uwzuf/ jynfov l x
l }k u;D uwzuf jzpfymG ;aeonfh
wGif trsm;enf;wl trSm;rsm;&Sad umif;&Sdayrnf? od@k aomf t"duyÉdyuQwGif jynfolvlxk}uD;bufu xm0pOf&yf
jyefjyifa&; jzpfavmufatmif &yfwnfrt _ & rSm;rnfo h l wnfjcif; ponfwdk@onf ygwDu rSefuefonfh tcsuf
rsm;um; r[kwf=uay? tcsdK@ jzpfonf?
rSm;,Gi;f onfu h mvuvnf; =umonf? Edik if aH &;
t&/ ppfa&;t& aemufqufwGJ qHk;±_H;epfemr_uvnf; (i)
rsm;vSonf? tjrifudpP? udpPwdkif;wGif trsdK;rsdK;tzHkzHkaom
Tum; ygwD. t"durSm;rsm;ESifh ywfoufI tjrifrsm; &SdEdkifonf? pif;vHk;acsm rSefuefonfhtjrif
Oyrmxkwjf yjcif; jzpfonf? tjcm; ppfa&;trSm;/ ajr,m jzpfz@dk qko
d nfrmS cJ,Of;rnfjzpfaomfvnf; tajccHtm;jzifh
qdik &f mtrSm; pojzifhvnf; &S=d uygonf? rSefuefaomtjrifum; jzpfudkjzpf&rnf? rSm;,Gif;c|wf
“ArmjynfueG fjrLepfygwDonf rdr. d vkyif ef;rsm; acsmfaom tjrif[lor#onf qENpGJtjrifrsm;om jzpf
wGif csKd @,Gi;f r_rsm;ESihf rSm;,Gif;r_rsm;udk zHk;uG,jf cif; rðybJ onf?
udk,fhudk,fudk a0zefa&;/ a0zefa&;enf;emjzifh rjywf rSefuefaom tjrifjzpf&eftwGuf t"duvdktyf
aq;a=um+yD; tcsed frD ðyjyifum ygwD0ifrsm;ESihf au'grsm; onfrSm “ody`Henf;usa&;” jzpfonf? vufawG@rsm;u
tm; ynmay;jcif; ðyayonf?” [k taxGaxGvyk if ef;pOf (tcdik t f rm tcsut f vufrsm;ud)k pl;prf;avhvm&rnf?
wGif &Si;f &Si;f vif;vif; a&;xm;ygonf? Ttwdki;f vnf; pepfwuspl;prf;avhvmonfh “ody`Henf;us pdwf"mwfESifh
usifhoHk;oGm;rnfjzpfonf? vky[ f ef” &S&d rnf?
Tpmwrf;wGif ygwDu bmawGrSefcJhonf qdk u|efawmfwdk@wdkif;jynfonf ya'o&mZfacwf/
onfukd a&;om;&ef r&nf&G,yf g? odk@aomf vdktyfonf udvk dkeaD cwf/ 'Drdkua&pDqdwfokO;f aom “vGwfvyfa&;”
[k xifojzifh vdkoavmufwifjyygrnf? acwfw@dk ukd jzwfoef;cJh&onf? xdk@a=umifh ody`Hpdwf"mwf
· e,fcs@J qef@usiaf &;/ zufqpfqef@usiaf &;/ wdik ;f (pepfwus pl;prf;avhvma&;) wGif tm;enf;cJhonf?
jynfvGwfvyfa&;wdkufyJGwGif aumif;r_tvDvD ðycJhjcif;? pl;prf;avhvma&;udk qENpGJjzifh tpm;xdk;wwf
· ya'o&mZf a jr&S i f p epf u d k tuk e f t pif ojzifh oGuo f u
G vf nfatmif rSm;cJv
h aS v+yD? rqv acwf
21
_ynf o l h t m%m

wGif xkwfjyefaom pm&if;Z,m;rsm;onf qENpGJ.erlem xdk@a=umifh xyfwlu;l csjcif;/ yHw


k lul; vkyfjcif;rsm;
rsm; jzpfonf? tqif;&JqHk;Edkiif t H jzpf a'0gvDcH&awmhryS J onf tEW&m,f&dw S wfvo S nf? oGuo f Gufcgatmif rSm;
qENpGJpm&if;awGjzpfa=umif; od&awmhonfhtjzpfrsdK;udk wwfonf?
oifcef;pm,lwwf=u&rnf?
qENpGeJ nf;enf;ygv#if enf;enf;rSm;rnf? qENpGJ (q)
rsm;rsm;ygv#if rsm;rsm;rSm;rnfrSm "rRwmyifjzpfonf? rmhufpfESifh tdef*,fw@dk u igwdk@.oabmw&m;
onf w&m;aor[kw?f tvkyv f rf;!¸efomjzpfonf [k
(p) t}udrf}udrf ajymcJh=u.?
enf;emudpP? a&G;cs,f&ef a&G;vrf;trsm;qHk; ody`Henf;us oabmw&m;w&yfonf tjcm;
&S d a om ud p P j zpf o nf ? tjrif w G i f od y ` H e nf; us jzpf aom odyHy` nmrsm;vdkyif a&S@odk@wdk;wufonf? ab;odk@
oavmuf enf;ema&G;cs,fr_wGif rSefuefEdkiaf yonf? vnf; jzef@usufonf? tqHk;pGefa&muf+yD/ +yD;jynfhpHk+yD/
tjrifudpP/ enf;emudpPrsm;wGif t"dua&Smif aemufxyfwdk;csJ@vdk@r&/ a&S@wufvdk@r&awmhaom oy`H
=uOfoifhonfhtcsufrSm ordkif;rsOf;òyifqJG+yD; jrifaom ynm[lI r&SdEkid fay?
tjrifE S if h tawG @ tñuH0 g't& vk yf j cif ;/ w&m;ao rmhufpf0g'onfvnf; ody`Henf;usoabm
vkyfjcif;/ olrsm;vkyfovdk waumufaumuf vdkufvkyf w&m; jzpfay&m a&S@odk@/ ab;odk@ wdk;wufjzef@usufae
jcif;wd@k jzpfonf? “[dkwek ;f u 'Dvdkvkyv f u
dk fwmyJ”/ “[dk &ayrnf?
wdkif;jynfrSm 'Dvdkjrif+yD; 'DvdkvkyfwmyJ” [k vG,fvG,f ody`HynmawG@&Sdcsufwckonf aemufxyfwdk;csJ@
pOf ; pm;um vG , f v G , f v k y f a om tjrif E S i f h e nf ; em aom awG@&cSd sufwcka=umifh ‚.yifu, dk ft&nftaoG;
jzpfonf? ysujf y,fomG ;onf r[kw?f ydI k awmufajymifvmjcif;om
ordkif;onf xyfwx l yfr# xyfjyefausmhjcif; r&Sd jzpfonf? rmhupf f0g'onfvnf; Ted,mrtwdik ;f yif jzpf
ay? qifwl±dk;rSm;jzpfjcif;um; &SdEdkifayonf? udk,fhwdkif; ayonf? rmhufpf0g' b¾mwdkufonf t+rJjynfhwif;
jynfwGif jzpfygap [dw k kef;utjzpfrsKd ; “xyfw”l aemuf aernfh b¾mwdu k jf zpfonf? vDeif0g'onfvnf;aumif;/
xyfjzpfjcif; r&SdEdkifay? armfpDwkef;tawG;tac:onfvnf;aumif; rmhufpf0g'
wjcm;wdik ;f jynfwGif jzpfjcif;rsdK; udk,fhqDrmS jzpfzk@d b¾mwdkufudk jznfhqnf;cJhjcif;jzpfayonf? aemufxyf
um; b,fawmhrS rjzpfEdkifacs? vnf; Tb¾mwdkufukd jznfhqnf;=uOD;rnfyif? ?

tqufqufaom azmufjyefa&;tpdk;&ESifh ppftpdk;&uwzuf/


jynfolvlxk}uD;uwzuf jzpfyGm;aeonfh t"duyÉdyuQwGif
jynfo lv lx k} uD;bufu xm0pOf&yfw nfjcif;

22
uGe_f rLepfawmfveS af &;orm;/ avxD;wyfom;/
a_ymufusm;uGerf ef'kd

(jynfol@tm%m*sme,f xkwfa0jcif; 75 ESpfjynfhtxdrf;trSwf jynfol@tm%m*sme,f


trS w f (43) rS m jynf o l @ tm%m*sme,f & J @ pmwnf ; tzG J @ 0if w OD ; tjzpf wm0ef
xrf;aqmifcJhol AdkvfrSL;cspfaumif;ta=umif; a&;om;azmfjyvdkufygw,f?)

AdkvfrSL;cspfaumif;&J@ *k%fa&mifajymifwJhordkif;udk ol@ awGe@J pma&;ovdk tJ'DemrnfawGe@J Edik if aH &;tvky/f awmf


twÎKy`w/dœ ola&;wJph mawGe@J ol@ta=umif; pmtky/f pmay vSefa&; tvkyaf wGvnf; vkyyf gw,f? udkwl;/ Adkvfw;l vdk@
awGrmS txift&Sm; awG@Edkifygw,f? ArmjynfueG fjrLepf vnf; ol@&JabmfawGu ac:=uw,f? jrif;+cH/ v,fopf&Gm
ygw&D @J A[dak umfrwD0if/ Auy jynfo@l wyfrawmfu Adv k f rSm arG;zGm;+yD; jrif;+cH+rdK@ay:u tar&duefESpfjcif; c&pf
rSL;}uD;? ygwD&JabmftjzpfeJ@ tdENd,oGm;+yD; avxD; ,mefomoem jyKausmif; (ABM) rSm ynmqnf;yl;cJh
oifwef; tygt0if ppfoifwef;awG wufcJhol? *syef w,f? rEWav; OypmaumvdyfrSm Oypmtxufwef;
txGu/f t*Fvyd f jyeft0ifrmS Armhwyfrawmfukd ajymif;vJ atmifwJhtxd ynmoifcJhw,f? jrif;+cHausmif;om;
zGJ@pnf;awmh wyfuxGuf+yD; ygwDwm0efawGudk tm;}udK; or*~ OuUÏjzpfovdk ausmif;om;oHr%dwyfrSmvnf;
rmefwuf xrf;&Gucf o Jh ?l ocifA[de;f eJ@twl ygw&D @J yxr ygcwhJ ,f? jrif;+cHqw kd m jynfwiG ;f ppf tapmydik ;f rSm xif&mS ;
qHk; jynfo@l tm%m*sme,f xkwfa0zdk@ tm;xkwf}udK;yrf; wJh roH;k vHk;a'o (rEWav;/ rdwÎv D m/ jrif;jcH) &J h+rdK@w+rdK@yg?
cJho?l *sme,f&J ph mwnf;tzGJ@0if? ArmjynfueG jf rLepfygw&D @J uGejf rLepfe@J aq;ayghvyd fxu G fw+hJ rdK@vk@d &mZ0ifwiG fygw,f?
vufeufudkifawmfvSefa&; twGi;f rSmyJ ol&Jaumif;yDo Adkvrf SL;cspaf umif;/ &Jabmfav;armifpwJh uGefjrLepf tm
pGm/ uGefjrLepfaumif; yDopGm usqHk;oGm;wJh uGefjrLepf ZmenfawG&J harG;&yfajryg?
tmZmenfwOD;pojzifh ol@ordkif;udk vltrsm; od=uyg ArmhvwG v f yfa&;wyfrawmf (BIA) xJ0if=ur,f
w,f? qdk+yD; ,k;d ',m;Edik if uH odk mG ;zdk h}udK;pm;wJh jrif;+co H m;tpkudk
Auy jynfo@l wyfrawmf&@J Edik if aH &;rSL;/ Adv
k rf LS ;}u;D =unf&h if udkpdk;armif (AdkvfrLS ;cspfaumif;)/ ociftkef;wif
jzpfv@kd Adv k rf LS ;cspaf umif;/ ume,fcspaf umif;vd@k vlord sm; (aemiftcgrmS jynfo@l &aJ bmfygw&D @J taxGaxGtwGi;f a&;
ayr,fh trnf&if;u pdk;armif jzpfygw,f? jrif;jcHpk;d armif/ rSL;csKyf jzpfvmwJh Adv k tf ek ;f wif)/ ocifAv kd f ('d@k Arm vuf±;kH
jrif;+cHpk;d jrifh/ atmifxGe;f / Adkvcf spfaumif; pwJh uavmif wyfacgif;aqmif) udkbuGef; (rEWav;ta&;awmfyHk)/

23
_ynf o l h t m%m

udkxGe;f jrifh (ausmif;om;oHr%dwyf) wd@k ukd awG@Ekid w f ,f? (K) udk qdv k krd eS f;odygw,f? tar&duefppfAv dk u
f olwk@d
jrif;jcH ocifAv dk fu jrif;jcH vuf&Hk;wyfacgi;f aqmiftjzpf tzGJ@udk t*FvdyfppfAdkvfeJ@ csw d fqufay;vdkufygw,f?
xif&Sm;ygw,f? emrnfwljzpfwJh anmifwkef; ocifAdkvf Adv
k rf LS ;cspaf umif;/ Adv k t
f ek ;f armife@J ref;0if;armif
uawmh ArmjynfuGejf rLepfygwD pwifwnfaxmif&mrSm wdk@tzG@J u jrpf}uD;em;uae umvuwœm;udk av,mOfeJ@
yg0ifc+Jh yD; tdENd,rSm Adkvrf SL;cspfaumif;eJ@twl ppfoifwef; oGm;=uygw,f? tdE, Nd rSm ppfoifwef;/ avxD;oifwef;
wufcho J yl g? Armjynfppfqifa&;twGuf tdE, Nd / *sufqdk awGwufr,fh yxrtokwyf g? tdEN, d rSm ocifoed f;azeJ@
av,mOfuiG ;f u txGurf mS yJ av,mOfysufusv@dk usqk;H awG@=uwJhtcg Adv k frSL;cspfaumif;udk ocifoed ;f azu tck
oGm;ygw,f? 1957 ckESpfrSm Adkvfcspfaumif; tzrf;cH& vdk tuJjzwf rSwcf sufjyKygw,f?
awmhvnf; jrif;+cH yrnw trwf OD;armifudkeJ@twl “Adkvfwl;ac: atmifxGef;rSm jrif;+cHom;jzpf
tzrf;cH&wmyg? onf? t&yf&n S f+yD; tom;ta&ajcmufonf? rsuaf rSmif
AdkvfrSL;cspfaumif;[m vGwfvyfa&;twGuf ukwu f w k /f rsupf ad pGapGEiS hf atmufo;kd od;k ±_ &Sad oma=umifh
vufeufuidk w f kud fr,fqkw d Jh ol@&nfrSef;csuu f kd jzpfatmif jrifjrifcsif; ol@twGif;oabmudk tuJcwfrnfqdkygu
vkyfw,f? ppfxJ0ifw,f? r*Fvm'Hk Adv k foifwef;ausmif; txifrSm;p&m&Sdayonf? rsufarSmifukwfI ±_odk;aomf
rSm uGefjrLepfuvmyfpnf;awGeJ@ csdwfrd+yD; uGefjrLepf vnf; tvGefpdwfoabm jzLpifonf? ±dk;om;yGifhvif;
oifwef;awG wufw,f? zufqpfawmfvSefa&;twGuf onf? onf;cHpw d Ef iS hf ZG}J uD;vSayonf? cyfa=umifa=umif
ocifode;f az (odef;azjrif)h &SdwJh tdEdN,udk oGm;+yD; ppfoif ajymwwfq dkwwf awG;wwf aomfvnf; rSwf Om%f
wef;wufzdk@ a&G;cs,fapv$wfcH&w,f? ocifodef;azu aumif;onf? pOf;pm;Om%fuvnf; racvS? t0wf
ppftwGif;r[mrdwfjzpfwJh t*FvdyfeJ@qufzdk@ Armjynf tpm;ESihf [eftrlt&m royf&yfaomfvnf; vufa&;
zufqpfqef@usifa&; tiftm;pk&J h ukd,fpm;vS,ftjzpf vufom; oyf&yfvSonfrSmvnf; tHh=ozG,fyifjzpf.?
tdE, dN udk }udKa&mufEiS +hf yD; vdktyfwJh csdwq f ufra_ wG/ tpD olum; jrif;+cHpdk;jrifh trnfjzifh aqmif;yg;rsm;
tpOfawG vkyf&ygw,f? t*Fvyd fu ta&S@widk ;f ppfqif pGmudk a&;om;zl;oljzpf.? pm&l;[k ac:&avmufatmif
a&;twGuf 1941 ckESpf uwnf;u “tdEN, d rpf&Sif” pmzwfI pmrSwfoljzpfonf? u|eaf wmfwk@d pma&;q&m
qdkwmudk zGJ@xm;wmyg? GSI (K) qdkwJh trnf0Suf ay; rsm;a&;+yD; udk,fb,fae&mrSm bma&;cJhonfudk arhae
xm;w,f? 'ga=umifh ocifoef;xGe;f u Adv k rf LS ;cspaf umif; wwfay&m olvv dk lrsKd;u azmfay;wwfonf?
wdk@ r[mrdwfeJ@qufoG,fwJhtcg ajym&r,fh pum;0Suf Adkvw f l;onf rEœv;aumvdyo f dk ha&mufatmif
tjzpf GSI (K) udk ay;vdu k yf gw,f? 'gayrJh jrpf}u;D em;u ynmoifcJhaomfvnf; ppfom;±dk;±dk; tjzpfjzifhyif wdkif;
tar&duef 0rf;tkd0rf; (101) pcef;udka&mufwJhtcg jynfwm0efudk xrf;&Gu&f ef bDtidk af todk@ 0ifchaJ vonf?
Adkvrf SL;cspaf umif;wdk hu (K) udk 12 vdk@xifvdk@ GSI (12) aemuf r*Fvm'Hk Adv k o f ifwef;ausmif;od@k wuf& avonf?
vdk@ rSm;ajymrdw,f? 'gayrJh tar&dueft&m&Sdu GSI r*Fvm'kH Adkvfoifwef;ausmif;rSm *syefq&mwdk@. yg;±du k f
cHI ynmoif&if; uGefjrLepfuvmyfpnf;rsm;ESifh awG@cJh

24
_ynf o l h t m%m

onf? wdwfww d yf ek ;f yd@k csaeaom uGefjrLepf oifwef;rsm; ArmhvGwfvyfa&;twGuf ta&S@bufxGuf+yD;


udk wufc&hJ avonf? xk@d aemuf tdE, dN jynfo@kd vdu
k yf g&ef tultnD&mS olawGu *syefaxmufvrS f;a&;eJ@ awG@&+yD;
a&G;cs,fjcif;cH&ojzifh u|efawmfwdk@xH a&mufvmcJhjcif; *syefoifay;wJh ppfynmudk ,l&ygw,f? wcg *syefudk
jzpfayonf?” jyefcszdk@ taemufbufxGuf+yD; tultnD&SmolawGu
ocifode;f az&J h't D uJjzwfcsuf wckwnf;eJ@wif tar&duef axmufvSrf;a&;eJ@+Adwdo# axmufvSrf;a&;
jrif;+cHatmifxGef; (ac:) Adkvrf SL;cspfaumif;[m b,fvv dk l awGqDu ppfynmudk ,l=u&w,f? 'kwd,urBmppfrSm
pm;qdkwm &Si;f ygw,f? "mwfykaH wGxJrmS vnf; t+rJvdkvdk zufqpf/ emZD 0if±;kd wef;tkypf k&J ah xmufvrS ;f a&; tzG@J awG
+yHK;aewJh ol@rsuEf SmrSm pdwfoabm jzLpifow l a,muf ta&;yg=uovdk zufqpfqef@usifa&; vkyfwJhtcg
jzpfwmudk txif;om;awG@Eidk yf gw,f? ao&J/ wdkuf&JwJh tar&duefe@J t*Fvyd f axmufvSrf;a&;awGu tc&mus
pdwf"mwfudkvnf; ol@pmtkyf “tESpfESpfq,f” xJrSm ygw,f? tm&SrmS tar&duef aoe*FAsL[mXme&H;k (Office
wdkuyf aGJ wGta=umif; a&;om;xm;yHkudk =unf&h if odom of Strategies - OSS) &J h101 wyfcGJ (Detachment 101)
jrifomygw,f? aorif;eJ@ &ifqdkif+yD; ppfcif;aewmudk eJ@ t*Fvdyf 136 wyfzJ@G (Force 136) u t"du v_yf&mS ;
ayghayghyg;yg; a&;xm;wmyg? pma&;wmvnf; tawmf =uw,f? Adv k frSL;cspfaumif;wdk@ jrpf}uD;em;rSm awG@cw Jh m
aumif;wJh awmfvSefa&;orm; pma&;q&mwOD;yg? tar&duefaxmufvrS f;a&;tzGJ@ 101 wyfcyGJ g? olwk@d u
Adkvrf SL;cspaf umif;eJ@ref;0if;armifu tdE, dN oGm; +Adw do#axmufvSrf;a&;tzGJ@ jzpfwJ h 136 wyfzGJ@&Sd&m
awmhvnf; yxrtokwfrmS twlwl/ tdE, dN u wqifh umvuwWm;udk av,mOfeJ@ydk@ay;vdkufwm jzpfygw,f?
oD&dvuFmEdkiif /H udkvb H u dk ko
d mG ;+yD; oifwef; xyfwuf& tar&duef OSS u aemiftcgrSm CIA jzpfvm
awmhvnf; twlwyl g? udv k bH kd oGm;&wJt h pku ocifAv kd /f ygw,f? +Adwdo# 136 wyfzGJ@uawmh 'kwd, urBmppf
ref ; 0if ; armif / Ad k v f t k e f ; armif / Ad k v f o ef ; / Ad k v f r S L ; twGif;rSm zGJ@xm;wJh txl;ppfqifa&; tr_aqmiftzGJ
cspfaumif;wdk@ jzpfygw,f? tdEdN,oGm;+yD; ppfoifwef; h ( Special Operations Executive - SOE ) &J @
wuf=uwJh umvrSm olwdk@csif; wa,mufukd wa,muf ta&S@zsm;a'oXmecGJ jzpfygw,f? 136 wyfzGJ@rSm Arm
udkwif (ref;0if;armif)/ udkjzL (ocifAdkvf)/ udkjr (udt k kef; jynfzufqpfawmfvSeaf &; vkyfief;awGtwGuf Armjynf
armif)/ atmifxGef; (Adkvfwl;) vdk@ ac:=uw,f? ocif XmecGJ (Burma Country Section - BCS) &Sdygw,f?
wifa&$u zdk;±H/k a':jr&D (ausmufqnf) u rcifpD trnfeJ@ +Ad w d o#axmuf v S r f ;a&; tzG J @ &J @ bD v wf p pfq if a &;
yg? ocifwifa&$e@J a':jr&Dukd tdEd, N rv$wfcifrmS ocifpk;d (Operation Billet) u Armjynfu awmfvSefa&;orm;
u vufxyfay;ygw,f? t*FvdyfawGuawmh ocif awGukd tdEdN,eJ@uv dk Hbkrd Sm ppfoifwef; (v#dK@0u
S fppfqif
wifa&$udk vef@pfavmh (Lancelot)/ a':jr&Dudk *Gef;tpf a&; oifwef;/ uGefref'ko d ifwef;) awG ay;ygw,f? AdkvfrLS ;
AD;,m; (Guinevere) vd@k trnf0u S f ay;xm;w,f? t*Fvyd f cspaf umif;wdk@udk umvuwWm;eJ@ 12 rdik af 0;wJah e&mu
'¾m&DxJu ol&Jaumif;wyfrSL;eJ@ ol@cspfol rdzk&m;&J@ tdrfwtdrfrSm oifwef;ay;ygw,f? tJ'DrSm oifwef;
emrnfyg? ausmif;zGifhxm;+yD; ta&S@wkid ;f pum;jyefoifwef;ausmif;

25
_ynf o l h t m%m

(School of Eastern Interpreters - SEI) qdkwJh [efjy


trnf ay;xm;ygw,f? 'ga=umifh a':jr&Du SEI ausmif;
wuf&w,fv@kd ola&;wJph mawG/ tifwmAsL;awGrmS r=um
c% &nf!eï ;f avh&ydS gw,f? ocifoed ;f azuawmh ausmif;
emrnf arhaew,fv@kd a&;xm;wm zwf&w,f? ausmif;zGifh
xm;wJhtrd fu uAsmq&m}uD; &mbif'&memhofw*dk;&f&J@
tdrfyg? 136 wyfzGJ@u ±Hk;awG/ oifwef;ausmif;awG vkyf
xm;wJhtrd af wGxJrSm rlqviftzGJ@csKyfu rdk[mruf tvD
*sif;em;&J@ bHak butdrfvnf; ygygw,f?
bDvwfppfqifa&;rSm avxD;qif;r,fh tzGJ@awG
udk oHk;tkyfpk cGJxm;ygw,f? txufArmjynftwGuf
*&de;f (Grain)/ atmufArmjynftwGuf ae;&Si;f (Nation)
eJ@ &ckid wf dkif;twGuf refEl,,f (Manual) qk+d yD;awmhyg?
txufArmjynftwGuf owfrSwfxm;wJh *&def;tkyfp&k J@
avxD;wyfzGJ@udk Elephant vdk@ trnfay;ygw,f? tJ'D
tzGJ@rSm ocifwifa&$eJ@ udkuk}d uD; (Aef;armf) wd@k ygygw,f?
a':jr&Du ausmufqnf tajctaet& avxD;qif;zdk@
rvdkawmhvdk@ rygawmhbl;? AdkvfrSL;cspaf umif;eJ@ udkoef; XmecsKyfodk@ay;&ef pmwapmif a&;cJh.? ,if;pmrSm (1)
ygwht J zGJ@ukd Reindeer vdk@ trnfay;xm;ygw,f? olwk@d zufqpfqef@usifa&; tiftm;pku &efukef+rdK@ukd odr;f &ef/
tzGJ@rSmygwJh t*Fvdyft&m&SdawG&J@ trnfawGutp (2) zufqpfqef@usifa&; tiftm;pku acgif;aqmif+yD;
AdkvfrSL;cspfaumif;u “tESpfESpfq,f” pmtkyfrSm twd ,m,DtrsKd;om; tpdk;&zGJ@&ef/ (3) vufeufrsm;udk 0Suf
tus rSwfwrf;wifxm;ygw,f? wjcm;t*Fvdyb f mom xm;&ef/ tcsuf 3 csuf ygavonf? xdkpmudk Adkvfwl;
eJ@ rSwfwrf;awGyg tcsuftvufeJ@ uGJvGJr_ r&Sdygbl;? onf v#Kd 0h uS pf mG ,laqmif+y;D oGm;&avonf” vd@k azmfjy
tifrwef aphpyfoyl g? t*Fvyd rf w S w
f rf;rSm Adv
k rf LS ;cspaf umif; xm;ygw,f?
udk atmifxGef;vdk@ azmfjyxm;ygw,f? jynfwGi;f ppftwGif; AdkvfrSL;cspfaumif; tzrf;cH
OD;odef;azjrifh&@J rSww
f rf;rSm “rwfv 18 &ufae@ &+yD; }udK;wduk fxJ a&mufaecsdefrSm a':jr&Du axmif0ifpm
u Adv k w
f ;l ac:aom jrif;+cHatmifxeG ;f tm; ocifoef;xGe;f oGm;awG@ygw,f? “rcifpaD & usKyfaor,fqdk&if aoaysmf
&Sd&m awmifial 'o wae&mwGif avxD;ESihf csay;&onf? yg+yDAsm? wdkif;jynftwGuf vkyfcJh+yD;+yDyJ? 'gayrJh usKyf
Adkvw f l; ac: jrif;+caH tmifxGe;f um; u|eaf wmf t,Hk=unf raocsifao;bl;? bmjzpfvdk@vJqdk&if usKyfrmS wdkif;jynf
qHk ;/ pdw ft csqHk ; &J abmf w OD ; jzpf onf ? ol @xHw Gi f twG u f wif j yp&mawG &S d a o;w,f ” vd k @ Ad k v f r S L ;

26
_ynf o l h t m%m

cspfaumif;u a':jr&Dudk ajymygw,f? wdki;f jynftwGuf wwfEidk o f avmuf tvkyv f kyfomG ;csiwf Jh ol@qENudk txif;
om; awG@&ygw,f?
a':jr&Du orRwjzpfaewJh ref;0if;armifeJ@ awG@wJhtcg “udkwif orRw}uD;jzpfrS udw k l;ao&wmrsKd; tjzpf
rcHEdkifbl;” vdk@ ajymcJhygw,f? tdEdN,rSm ppfoifwef; twlwufcJh/ zufqpfawmfveS fa&;rSm twlwdkufy0GJ ifcJh=uwJh
&Jabmf&JbufawG=um;u oHa,mZOfeJ@ aoG;pnf;cspf=unfr_u *k%f,lp&m/ =unfEl;p&myg? AdkvfrSL;cspfaumif;u
ao'%fuae vGwaf jrmufcaJh yr,fh wdkif;jynftwGuf vufeufukid fawmfvSeaf &;rSm toufay;oGm;ygw,f? tqHk;
pGefaom pGef@v$wftepfemcHrj_ yKzd@k ydkif;jzwfxm;olwa,muf qdkwmudk ol@awmfvSefa&;jzwfoef;r_rSm txift&Sm;
jrifawG@Eidk yf gw,f? Adv
k frSL;cspfaumif;[m awmfvSefa&;c&D;w0ufrmS usq;Hk oGm;ayr,fh *k%af &mifajymifwhJ ol@ordkif;eJ@
awmfvSefa&;tarGudk aemufrsKd;qufawGtwGuf csefxm;cJhygw,f?

13/ 9/ 2020?

&nfn$ef;?

odef;azjrifh/ “ppftwGif;c&D;onf” / “r[mrdwfESifh Armhwref”


AdkvfrSL;cspfaumif;/ “tESpfESpfq,f”
a':jr&D (ausmufqnf)/ “zufqpfawmfvSefa&;ESihf awmfvSefa&;pdwf"mwf”
oef;0if;vd_if/ “ume,fcspfaumif;”
Terence O’Brien (1987) The Moonlight War: The Story of Clandestine Operations in Southeast Asia, 1944-
1945
Keggie Carew (2017) Dadland
Richard Duckett (2017) The Special Operations Executive (SOE) in Burma: Jungle Warfare and Intelligence
Gathering in World War

27
Arm=ynfppftyk pf 7k ]J
jum;aea7;0g'

ArmjynfrSm ppftkyfpktkyfpdk;aecJhwm pduk =f uw,fqw kd m vlwikd ;f odygw,f? teD;tem;rSmwif jzpfyGm;aewJh tif'kd


ESpfaygif; 60 jynhfcgeD;yg+yD? 58 ckESpf ydw
k ud satmif ajym&&if jyifytiftm; csKd if;em; - AD,uferf ppfyv JG [kd mrsKd ;udk
tm%modrf;umvudkyg xnfhwGuf }uD;awGu tm¶Hkpdkuf=uwmeJ@twl awmifrS avoHwcGe;f r[/ E_wyf w d af &iHk
vdkuf&if ESpfaygif; 60 ausmf+yDvdk@ tenf;eJ@trsm; qdkovdk vufyg=u aecJh=uwmyg?
awmif qdkEdkiyf gw,f? olwk@d tm%m wmawGvnf; ¶Sdygw,f? 'Dvdktae tm%m±Siaf wG t"dutm±Hk
tkyfpD;xm;cJh=uwJh 'Dumv¶Snf}uD; txm;rSm jynfwGi;f rSmjynfolawGudk pdkufwm[m wdkif;jynfrSm olwdk@
wav#mufrSm olwdk@wawGu EdkifiH &uf&ufpufpuf owfjzwfaewJh ppf tm%m wnf+rJa&;omyJ jzpfygw,f?
wuma&;&mrSm =um;aea&;0g'udk tm%m¶Sifbv D l;awG[m Edkiif w H um olw@dk taeeJ@ jynfwiG ;f - jynfy ESpf
usio hf ;Hk w,fvdk@ wav#mufv;Hk toH rSmusawmh tm;vH;k udk rsuEf mS csKd aoG; buf!y‡ rf rd ,fh tEW&m,fukd rvdv k m;
aumif; [pfc=hJ uwmudv k nf; owdjyKrd wJhenf;eJ@ olwdk@&JŒowœdudk azmfjyae ygbl;? tJ'DEdkifiH}uD;awGu Armjynf
=urSmyg? EdkifiHwumjrifuGif;rSm vl =uygw,f? ArmEdkifiH vGwfvyfa&; wGi;f rSm olw@kd vyk cf siw
f ikd ;f vkyaf ewm
vdrRm}uD;vkyw f mvdk@ ajymEdik yf gw,f? &csdefavmufup+yD; ay:aygufcJhwJh awGukd rwm;qD;/ rqef@usifzk@d [m 'D
'Dae&mrSm ar;p&m jzpfvm ppfa t;ppf yGJ umv wav#mufr Sm tm%m±S i f a wG t wG u f t"d u eJ @
wmu olwdk@ bmvdk@'Dvkv d yk wf mvJ/ Armjynfu tkyfpkd;olawG[m =um; ta&;t}uD;qHk;yJ jzpfygw,f? 'ghtjyif
vkyaf ewmvJ qdkwmygyJ? aea&;0g'qdkwJh aºu;a=umfoHeJ@ eef; tJ'DEdkifiH}uD;awGqDu “taxmuf
Armjynf [ m yx0D t ae wufvm=u+yD; b,fEikd if }H u;D / ppfat; tyH”h emrnfcH vufeufc, J rf;eJ@ jynf
txm;t& ta&;ygwahJ e&mrSm wnf¶dS ppfyJ&G JŒ b,fbufudkrS rqef@usif/ wGi;f zdEydS af &;,Eœ&m;awGukd tvum;
ygw,f? tm¶Swu dk rf Sm tc&muswJh ruef@uGufbJ cGwkwfwJh ay:vpDudk rwfwif;aps;eJ@0,fwm tygt0if enf;
ae&mwckrSm a&mufaeygw,f? 'g om usio hf ;kH cJ=h uygw,f? olw@kdusio hf ;kH trsKd ;rsKd ;eJ@ vufjzef@c,H al e=uygw,f?
a=umifh Edik if H}uD;awGtm;vH;k u tm¶Hk wJh =um;aea&;qdw k m tJ'gygy?J udk,fh 'Dae&mrSm oif;wdk@wawG t}uD;

28
_ynf o l h t m%m

tus,f oifcef;pm&cJw h mu 1967 rD',


D mawGu qdkae=uygw,f? 'Dvdk wuma&;&mrSm =um;aea&; atmfae
ckESprf Sm rqv tpdk;&u jynfwGif; tajymif;tvJrmS ppftm%m¶Siaf wG ayr,fh jynfwGif;a&;rSmawmh olwdk@
qefjywfvyfr_uae vlxktkºH ur_awG &JŒ oabmxm; b,fvdktajymif; [m bufrvdkufbJraeygbl;? zdESdyf
jzpfay:vm+yD; olw@kd yv†if ,dr;f cgvm tvJ ¶SdrvJqw dk m pdwf0ifpm;p&myg? oleJ@ tzdESdyfcHawGt=um; yÉdyuQ
awmh jynfolvlxkudk tm±Hkv$Jzdk@ tcktxd jrifae&wmuawmh bmrS jzpfay:wdkif; zdEySd folawGbufucsnf;
twGuf w±kwf - Arm ta&;tcif; rajymif;vJygbl;? “[dk q&mhvnf; vdkuyf gumuG,af ecJhw,fqw dk m ¶Sif;
udk zefwD;cJw
h uJh dpPygyJ? tJ'aD emufrSm av;pm;ygw,f - 'D q &mh v nf ; aeygw,f? 'D&yfwnfcsuu f ae b,f
Adkvaf e0if;udk,w f idk f yDuif;udk ysmysm av;pm;ygw,f”qdw k mrsdK;yJ vlvdrmR wke;f urS r,drf;,dkif raoGznfcJhzl;
ovJa jy;+yD ; awmif ; yefc J h & wmud k av; vkyfaewkef;vdk@ qdkEdkifygw,f? ygbl;?
olwdk@rarhwefavmufao;ygbl;? jynfwGif;rSmawmh jynfwGif;ppfudk
tck ppfat;ppfyGJ&JŒ tcif; wdk;jr‡ifh/ zdESdyfr_awG qufwdkufvkyf+rJ
tusi;f [m ajymif;pjyKae+yDvk@d urBmh vkyaf ewke;f yg? oif;wd@k wawG[m Edik if H

Armjynf[m yx0Dtaetxm;t&
ta&;ygwahJ e&mrSm wnf¶ydS gw,f?
tm¶Swukd rf mS tc&muswahJ e&mwckrmS
a&mufaeygw,f?

29
a&G;aumufyEJG ikd if aH &;wckwnf;om
&So
d nfr[kwyf g

a&G;aumufyt JG }uKdumv toHrsK;d pkH yGuyf u G n f v


H monf? a&G;aumufyJeG JŒ ywfoufvŒdk &Jabmf=uifarmifu apmpGm
ta&mifrsKd;pkH tjrifrsKd;pkHxGufvmonf? uwnf;uyif “a':atmifqef;pk=unfu ol@ay:vpDudk
vuf awGΠEd ki fi Ha &;wG i f a&G; aumufy GJ oydw f bmrS rajymao;? 'DykwfxJu 'DyJ - yJ aerSmyJ? a&G;
arSmufjcif; odk@r[kwf jynfou l kd tusKd;&Sdap+yD; Edkiif aH &; aumufyeGJ J@ wufvm&if raumif;/ ppftpdk;&vkyfay;wJh
tajymif;tvJ azmfaqmifEdkifrnf[k ar#mfvifh&onfh a&G;aumufyGJu wufvmwmudk bmpdwful;,Ofr_rsKd;rS
ygwu D dk rJxnfhzkdŒ wkdufwGef;E_d;aqmf&jcif;rsK;d awG &Sdwwf rxm;eJ@” [k 90 ckESpfavmufuwnf;u &Sif;&Sif;
ygonf? TvufawGŒEdkifiaH &;udk udk,hw f kid f;jynf. tcsed f vif;vif; ajymxm;+yD; jzpfygonf? (,ae@ 25/ 7/
tcg/ tajctae/ tcsut f vufEiS hf &ef§ig tiftm;tae 2020) rSm wyfrawmfu 2020 a&G;aumufyw JG iG f olw@kd
txm;wdŒk tay: rlwnfI wGufcsu&f p+rJ jzpfonf? wyfwGif; rJ±kHwcsK@d udkom tjyifxkwfay;Edkifrnf/ usefwJh
,ckusawmh tcsdeftcg/ tajctae/ tcsuf rJ±aHk wG wyfwGi;f rSmyJ qufxm;&rnf[k ajymvdu k f+yD? ,ck
tvufawG ajymif;oGm;+yD? ,cka&G;aumufyGJu 2008 a&G;aumufyaJG umfr&Si. f pnf;rsO;f pnf;urf; owfrw S cf suf
em*pf tajccHOya'atmufrS usif;yaom udkApfumv rsm;twdik ;f vdkufemygrnfqadk om olwdk@uwdukd olwdkŒ
2020 a&G;aumufyJG jzpfonf? ,cka&G;aumufyJYG vlxkukd azmufzsuf+yD? a&G;aumufyJG yGihv f if;jrifomr_udk olwdkŒcsKd;
rnfoŒkd rnfyv Hk yk yf g[k rwku
d wf eG ;f vkyd g? Ta&G;aumufy. JG zsu+f yD? a&G;aumufyjJG zpfjzpf a&G;aumufyaJG umfr&Sijf zpfjzpf
vm&m/ vm;&mESihf &v'fwŒdk udkom !ïejf yoifo h nf[k olwdkŒ vdkuef mcsifwmyJ vdkufemrnfhoabm jzpfonf?
,lqrdonf? bmr# ,k=H unfp&m r&Syd g? )
a&G;aumufyGJESihf ywfoufI &Sif;&Si;f vif;vif; onfah emufyikd ;f umvwGiv f nf; “2008 tajccH
}uD; jrifEdkifonfh t"dutcsuf 2 csuu f ydk J ajymygrnf? Oya'atmuf a&G;aumufy0GJ ifonfukd raxmufc/H v$wf
(1) awmfwiG ;f 0if§jyif vrf;a=umif;udk raxmufc?H v$waf wmf
“a&G;aumufyJu G wufvm&if ppfwyfrsufESm wGi;f rS 2008 em*pftajccHOya'udk jyifv#iv f nf; atmifjrif
=unfv h yk f&wJh tpdk;& jzpfvrd rfh ,f”? OD;Ektpdk;&udk ppfwyf r,fvkŒd rxif” [lIvnf; ygwD. pmapmifpmwrf;rsm;
u aemufr}S uKd;udik x f m;aom acwfumvu a&G;aumuf xJrS jywfj ywfom;om; wif jycJhy gonf? odkŒ&mwGif
yGt
J ay: Auy oabmxm; jzpfygonf? onfbufacwf “u|efawmfwdkŒ oabmrwlaomfvnf; uysuf,ysuf
30
_ynf o l h t m%m

vkyfrnfr[kwfyg? vpfb&,fvrf;a=umif; vrf;qk;H atmif ppfvw $ fawmfu 2008 em*pfOya'yk'rf awGxJu bmrS
av#mufvSr;f onfukd apmif=h unfhygrnf? xdkiI f apmifah e ta&;rygaom pmom;wcsK@d ESifh tcsuftvuf wcsuf
rnf r [k w f y g? vpf b &,f v rf ; a=umif ; rayguf v #if ESpfcsuf jyifwmudkyif tjyifrcHvdk/ tausmuftuef
&uf'Du,fvrf;a=umif;jzifh tpm;xdk;&ef jyifp&m&So d nf umuG,fxm;onf? tm%m&ygwu D vnf; v$wfawmf
wdkŒudk jyifqif&if; apmifhygrnf”[k wifjycJhygonf? T wGi;f wdkufyJ±G H;_ edrhcf sdef v$waf wmfy v_yf&Sm;r_ESihf csw d fquf
uwdtwdkif; wnfwnf=unf=unf apmifhxdef;+yD; *¶k vduk v f #if ppfwyfòijiifoGm;rSmudk ta=umuf}uD; a=umuf
wpdkuf apmifh=unfhaecJhygonf? onf? onfvrf;udk jywfjywfom;om; pGef@y,fxm;onf?
,ckawmh 0if§jyif vrf;a=umif; wdk;rayguo f nfh 2008 em*pftajccHOya'atmufrS tpkd;&wkdif;
tjyif &if=um;apha&; vrf;a=umif;onfvnf; yl;aygi;f a&; onf ppfAsL±kdua&pD,Eœ&m;ESifh vnfywfckwfarmif;ae
vrf;a=umif; jzpfoGm;cJhyg+yD? v$wfawmfwGif; 2008 em*pf &+yD; tESpfom&tm;jzifh ppftkyfpu k }uKd;ukdifjc,fvS,f
Oya' jyifa&;onfvnf; t+yD;owfrmS 0S;D zwfq+kd yD; tr_u d f aeaom ppftm%m&Sif tpkd;&om jzpfaeonf? 2008
ykH oGm;uyfygonf? TodŒk ratmifrjrifjzpfoGm;csdef v$wf em*pftajccHOya'atmufu a&G;aumufy/GJ v$waf wmf/
awmfjyify vlxkv_yf&Sm;r_ESihf aygif;pyf&ef vdktyfcsufudk tpkd;& qkdonfwŒkd onf ppftm%m&Sifpepf om;pOfajr;
vnf; ypfypfcgcg y,fcsxm;ygonf? (±k&mS ;awmfveS fa&; quf tqifajyajytkycf sKyfEidk af &;twGuf vlxu k v dk rd n f m
wGif vDeifu uGefjrLepfrsm; v$wfawmfwGif;odk@ trwf vSnjfh zm;&ef cif;usi;f jyoxm;aom taqmifta,mif
a&G;yGJ 0ifa&muf,OS òf yifapcJo
h nfh umvwck &Scd hzJ ;l ygonf? rsm;om jzpfonf? 2008 Oya'u arG;zGm;ay;vku d faom
v$wfawmfwiG ;f rSm vDeifu ajra0a&; tqdkwifcJhygonf? tpkd;&rsm;onf rsufESmcsi;f rwlayr,fh p&kduw f /l tusifh
rJcaJG wmh uGejf rLepfawG &_H;ygonf? vDeifu +idrf;csrf;a&; wl/ oaE<wal om om;rsm;omjzpfa=umif; OD;ode;f pdet f pk;d &
tqdk wifjyefawmhvnf; trwftcsKdŒu “tzEdkifiH ESihf 'DcsKyftpkd;&wkdŒu oufaojycJh+yD?
u,fwifa&;”qd+k yD; +idrf;csrf;a&;udk y,fcsonf? vDeifu 2008 em*pftajccHOya'atmufu ,ck 2020
v$wfawmfukd “pum;ajympifwrsKd;”[kom oabmxm; a&G;aumufyrJG mS vnf; ppftyk fpu k acgi;f ukid zf cifjzpfonf?
cJhonf? TwGif vDeifu v$waf wmfjyify ppfwyfuko d mG ; ,cifa&G;aumufyJrG sm;uJho@kd yif ppftyk pf u k aemufu, G rf S
I ajra0a&;ESifh +idr;f csrf;a&;twGuf 0g'jzef@onf? pnf;±kH; }uKd;ukdicf sKyfxdef;xm;aom tpkd;&(zatwlom;uav;)
onf? 'Dawmh ppfwyfu vufcHvm+yD; (10) oef;avmuf ukdom arG;zGm;ay;ygvdrfhrnf?
&SdwJh ppfwyf}uD;u ppfrwdkufawmhbJ ppfom;awG tdrf (2)
jyefvm=urS ajra0a&;ESihf +idr;f csr;f a&;udk azmfaqmifum 2015 a&G;aumufyw GJ ek ;f u trsK;d om;'Dru kd a&pD
vDeifw@dk tm%mcdki+f rJoGm;onf? v$wfawmfwGif;v_yf&mS ; tzG JŒ csKyf aºu;a=umf c J h a om “tajymif ; tvJ ”tay:
r_ESifh v$wfawmfy v_y&f Sm;r_wk@d udk vDeifwdk@u ,if;uJhok@d jynfolawGu [kwfEkd;Ek;d ar#mfvifch suf}uD;cJhonf? tpk;d &
aygif;pyfaqmif&GufcJhonf?) Armjynf rsufarSmufwGif oufwrf; 5 ESpf &SdoGm;+yD? bmr# rajymif;vJ? ppftm%m
um; ppf t rwf t pd w f o m;jzif h xd e f ; csKyf x m;aom &Sipf epfu qufvuf}uD;pdk;+r?J ppftkypf k0ifawG ppfxyd foD;

31
_ynf o l h t m%m

awG wuf&rnfh Edik if HwumckH¶kH;udk olwŒdk udk,pf m; olwkŒd ajr¶dkif; Oya'=urf;udk zmax;/ v$wfawmfrSm aqG;aEG;+yD;
udk tumtuG,fay;zdkŒ ppftkyfpk&ŒJ wdkufazmfwdkufzuf xkwjf yefvku d fjcif;a=umifh awmifay:a'o wdik ;f &if;om;
aoazmf aozuft jzpf Ed kb,f qk& Sif a':atmifqef; aygi;f pkt H ygt0if awmifolv,form;awGtwGuf El&m
pk=unf &J&Jwif;wif; vSrf;wufoGm;onfudk vlxku 0Jp/GJ vJ&m olck;d axmif;cHvdkuf&wmru vnfyif;awGuydk g
tHh=ow}uD; awGŒjrifvdkufonf? =uKd;uGif;tpGycf Hvdkuf&wm jzpfonf?
tvkyform;vlwef;pm;uawmh 'DcsKyf pwuf 'D 5 ESpwf mtwGi;f rSmvnf; ,ciftpd;k &acwfrsm;
v#ifwufcsif; ppfudkif;tvkyform;oydwf csDwufr_rSm uJhodkŒyif ausmif;om;or*~tzGJŒ0if ausmif;om;awG
pwif+yD; t=urf;zuf +zKdcJrG _ukd cHvku
d &f onf? rsufarSmuf trsm;tjym; zrf;qD;tusO;f csjcif;cH&onf? ,ciftpd;k &
udkApfumvtxd tvkyform;oydwfawG w+cdrf;+cdrf; rsm;enf;wl 'DcsKyftpdk;&uvnf; ausmif;om;or*~qdk
tqufrjywfay:cJhonf? 5 ESpfwmumv tpdk;& pifay: v#if òijiifonf? udv k edk Dtpd;k &rStp azmufjyefa&;tpd;k &
wufcsed rf Sonf pifay:rS qif;awmhrnft h csed ftxd tvkyf tqufqufuJhodkŒyif tkyfp;dk olrsm;ESifh ausmif;tm%m
orm;ausmukef; wtkef;tkef;¶dkufoHawGom =um;ae& ydik w
f Œkd . vufyg;ap ausmif;om;tzGŒJ tpnf;rsK;d udyk J vdv k m;
onf? tpdk;&u tvkyform;ESifh tvkyf&SifyÉdyuQrsm; onf? ausmif;om;or*~ESifh pifòyif ausmif;om;tzGJŒ
wGif tvky&f Sifbufu yif;+yD; &yfwnfonfh om"uawG tpnf;rsm; zGŒJ pnf;a&;udk wGef;tm;ay;onf? 'Dru dk a&pD
rsm;pGm &Scd ho
J nf? udAk pf uyfa&m*gudk ckcaH e&onfh umv ynma&;pepfudk jiif;y,fzdESdyfonf?
twGif;rSmyifv#if tvkyform;awGudk tav;xm; tpd k ; &tquf q uf jynf w G i f ; ppf o rd k i f ;
axmufyaHh y;onfxuf tvky&f iS af wGukd aiGa=u;t& yHyh ;kd wav#muf ppfjzpfyGm;&m wdkif;&if;om;a'orsm;wGif
ulnDwmudk txift&Sm;awGŒ&onf? t&yfom;jynfolawG toufaygif;rsm;pGm qkH;±_H;=u&/
awmifolv,form;awG aus;vufaeawG ppfwyf. owfjzwfr_ rk'rd ;f usirhf /_ vk,ufrw _ Œkd udk cH&onfh
tr,ftdkygrusef vufxdwfcwf t=urf;zuf zrf;qD; enf;wl rsuaf rSmuftpd;k &acwfwiG v f nf; qufvufcpH m;
tusO;f cswmawG &Sdcho J nf? v,form;awG v,frvkyf ae&onf? &cdik jf ynfe,fESifh csi;f jynfe,fwkŒd wGif ppfwyf
&bJ w&m;±kH;okdŒ tr_&ifqdik fzdŒk oGm;ae&onf? axmifus u oJ}uD;rJ}uD; jynfwGi;f ppfudk qifE$Jonf? ydkrdkxl;jcm;
onf? aoolvnf; aoonf? tpkd;&u vkyfief;&Sifbuf onfr Sm a':atmifqef;pk=unfu atatwyfzGJ Œudk
u yif;+yD; a'ocHaus;vufvlxktay: rw&m; zdESdyf tjyKwfacsre_ ;f cdki;f onf? orRwu &cdkirf mS ppfav,mOf
a=umif; vufyaH wmif;a'oenf;wl “atmifoajyaus; AkH;}uJr_udk cGifhjyKay;onf? AkH;}uJvdkŒ aus;&GmawG &GmvkH;
&Gm” u oufaojyonf? awmifolv,form;awG ajr u|wfr# rD;avmifwmawG/ ausmif;awGygrusef AkH;}uJwm
,m rw&m;odrf;yku d fcH&onfh tr_aygif;rsm;pGm ,cktxd awG/ a'ocHjynfolawGudk ppfwyfu zrf;qD;ESdyfpufwm
rajz&Sif;Ekdifao;? 'ghtjyif ppfwyf/ ppftm%mykdifESifh awG/ ausmif;om;uav;i,fygrcsef owfjzwfwmawG/
vkyif ef;&Siaf wGu t"rRajr,mvk,o l rd ;f yku
d rf a_ wG topf uav;rdcifygrcsef rk'drf;usifhwmawGpaom tedÏm¶kH
xyfrjH zpfay:aeonf? 'Dtpdk;&acwfrSm ajrvGwf/ ajrvyf/

32
_ynf o l h t m%m

owif;awG tifwmeufvdkif;awG jzwfawmufxm;wJh onf? 'DaeŒtxd tvkyform;wdkufyGJawG qufjzpfae


=um;u aeŒpOfvkv d kd tqufrjywf =um;odae&onf? ygonf? wjynfvkH;wGif ppftkyfpk. vufudkifwkwf ppf
ppftpd k;&tqufqufu Jhodk Œyif ,ck wyfudk ckcHqefŒusifwdkufyGJ0ifae=uaom wdkif;&if;om;
tpdk;&vufxufwGifvnf; jynfolawGtzdESd yfcH&qJ/ jynfoal wG. vufeufukid f wdkufyJaG wG &Sdaeygonf? 7
aoa=u'kuaQ &mufae=u&qJ/ qif;&Jiwfjywfae=u&qJjzpf &uf Zlvdkif txdrf;trSwfaeŒwGif aoG;aºu;udk rarhzdkŒ
a=umif; tusOf;oabm azmfjyvdkujf cif;jzpfonf? vrf;awGay: pma&;+yD; E_d;aqmfaom ausmif;om;rsm;.
2008 tajccHOya'atmufu a&G;aumufyGJ/ pmvk;H }uD; ydkpwm v_y&f Sm;r_ &SdcJhygonf? t&yfom;rsm;
v$wfawmfESifh tpdk;&wdkŒonf tESpfom&tm;jzifh ppf tm; ppfwyfu &ufpufpGm owfjzwfru _ dk qefŒusifuefŒ
tm%m&Sifpepfomjzpfa=umif;/ tzdESdyfcHjynforl sm;onf uGufaom ausmufrJvlxk. pDwef;vSnfhvnf qENjyr_
ppftm%mESifh 2008 tajccHOya'atmufrS rvGwf onfvnf; a&G;aumufyGJt}uKdumvrSmyifv#if jzpfay:
ajrmufa o;or# qufv uf tzd ES dy f cH ae&OD; rnfj zpf vmaeygonf?
a=umif; wifjyjcif;om jzpfonf?
wcsdefwnf;wGif urBmw0ef;wGifvnf;
a&G;aumufyGJEdkifiHa&;toHawG oJoJv_yfaepOf
azmufjyef aom tpdk ;&wdk Œ. vl rsKd; cGJ jcm;r_/ tom;
ppftyk pf k ppfxyd o
f ;D awGu olwŒkd . tdraf wmfrsm;xJrS }uwd f
ta&mifcGJjcm;r_ESifh rw&m;zdESdyftkyfpdk;r_wdkŒudk wGef;vSef
I +yKH;ae=uygvdrfhrnf? a&G;aumufyGJjzifh 2008 tajccH
uefŒuGuf qENjy=uaom vlxkvy_ &f mS ;r_awG ydrk u dk s,fjyefŒ
Oya'atmuf 0ifa&;vrf;a=umif;udk olwdkŒcif;ay;xm;
pGm jzpfay:vmaeygonf?
onf? 'Dvrf;twdik ;f pnfpnfum;um; wd;k a0SŒav#mufvrS ;f
Ttcsed fwGif a&G;aumufyGJvrf;a=umif;/ 0ifjyif
vmaeonfukd olwŒkd b,frmS oabmrusbJ aernfenf;?
vrf;a=umif;/ ppftm%mESifh yl;aygif;a&;vrf;a=umif;
2008 atmuf 'DcsKyf 'l;axmuf0ifa&muf oGm;cJh
wdkŒonf vufawGŒt& rSm;,Gif;a=umif; azmfxkwf+yD;
onft h wGuf (88 atmifo;D atmifEjSH zpfwh)J 1990 &v'f
tk yf pdk ;ol rsm;. rw&m;zd ES dyf r_r sm;ud k jynfol awGu
ysufjy,foGm;+yD; (2008 ajcO) w&m;0ifovdk jzpfoGm;
jywfjywfom;om; ckcHqefŒusifaom/ wdkufyGJ0ifaom/
wma=umifh wdkuf&ydkcufoGm;onf? em*pfqENcH,yl JeG J@ a&G;
awmfvSeaf om vrf;a=umif;ukd n$ejf yay;&ygrnf? awmf
aumufyGJ}udKwifrJa=umifhvnf;aumif;/ oef;acgipf m&if;
vSefaom tawG;tac:udk jynfolvlxk}uD;w&yfvkH;u
t& rJay;olOD;a& rormr_ay: aygufvmaoma=umifh
qkyfudkifrdaomtcg }uD;rm;aom tiftm;w&yf jzpf
vnf;aumif;/ 2008 ajcOeJ@ 2010 a&Gaumufy&GJ JΠw&m;
wnfvm+y;D rd;k ajrudk arSmufveS v
f u kd o
f vdk wu,ft h ajymif;
r#wr_tay: ar;cGef;txkwfcHae&wm jzpfonf?
tvJ}uD;w&yfudk zefwD;Edkifayvdrfhrnf? 2008 tajccH
ArmjynfEdkifiHa&;rSm ,Ofaus;r_"avhw&yfvdk
Oya'atmuf&dS ppftpd;k &. vdrn f mr_ r_id ;f trsK;d rsK;d rS azmuf
vpfb&,fawGqifEGJaeaom a&G;aumufyGJEdkifiHa&; wck
xGufcsDwuf&ef jynfolvlxk}uD;u wpwpawmif;qdk
wnf ; om &S d o nf r [k w f y g? ppf t m%m&S i f p epf .
vmae+yD?
&ufpuf=urf;=uKwfaom zdEySd fr_udk acgi;f ikŒH rcHbJ wGe;f vSef
wdu
k fyJ0G ifae=uaom vlxEk dkifiHa&;wdkufyGJawGvnf; &Sdyg
33
ausmif;'um

vufeufudkifawmfvSefa&;xJ a&mufpwGif u|efawmf ygwD. +rdK@e,fwyfrsm; v_yf&mS ;&m a&S@wef;e,f


onf rdwfaqGvrl dsK;pk vufeufuidk t f zGJ@ wzGJ@xJrmS aecJh ajrodk@ u|efawmfqif;&aomtcgwGif wyfz@GJ rsm;ESihf rawG@
&um xdktzGJ@rS acgif;aqmifrsm;ESifhtwl olwdk@. pnf;&Hk; rDrSm +rdK@EiS hf tvGet
f vSr;f uGm+yD;/ &efo@l wyfrsm; ta&muf
a&;e,fajr/ &Gm}uD;/ &Gmi,frsm;odk@ a&mufz;l cJo h nf? xdv k l taygufenf;aom &Gmav;w&Gm&Sd bkef;}uD;ausmif;
rsdK;pkonf bmoma&;udik f;±_id ;f aom vlrsKd ;pkjzpf[ef wlyg wausmif;wGif vHk+cHKpdwfcspGm wnf;cdkcGifh&cJhygonf?
onf? Oykofae@rsm;wGif bkef;}uD;ausmif;odk@ &Gm&Sd vluek f ausmif;wGif ausmif;wdkiq f &mawmfrv S JI
G OD;yÍif;/ udk&if
yif vSLzG,fypPnf;/ qGrf;/ yef;/ z,mif;wdkif tar$;wdkif wdk@ r&Sd? bkef;}uD;ausmif;om; ESpfa,mufom &Sdygonf?
rsm;jzifh oGm;a&muf=u+yD; oDv,l=uonf? bkef;}uD; Te,fajronf &efukefESifh tvGef tvSrf;a0;vSaomf
ausmif;rsm;onf &Gm}uD;rsm;rSmqdkv#if }uD;us,fcrf;em; vnf; q&mawmfonf &efukef&dS pmoifwku d f wwdu k frSm
+yD; a&$a&mif/ rSefa&mif wzdwfzdwf awmufae=uonf? ESpfrsm;pGm oDwif; oHk;cJhzl; aom yk*~dKvfjzpfaeygonf?
&Gmvwf/ &Gmi,frsm;rSmyif u|efawmfwdk@ jrpf0u|ef;ay: xdk@jyif/ avmuDpmayrsm;udk avhvmvdkufpm;cJhov l nf;
a'o aus;&Gmausmif;rsm;xuf rsm;pGm}uD;aom ausmif; jzpfonf? xdktcsdefu emrnf}uD;cJhaom pma&;q&mrsm;
rsm;udk awG@&onf? jzpfonfh Aef;armfwifatmif/ wuUodkvfbkef;Edkifponfh
Todk@awG@&jcif;onf xdkrdwfaqG vlrsdK;pktzGJ@ pma&;q&mrsm;. 0wÎKpmtkyftawmfrsm;rsm;udk zwfczJh ;l
tpnf;rS au'grsm;u aus;&Gmrsm;od@k a&mufwidk f; (&efol@ onfhtjyif/ armfpDwek f;. usr;f rsm;udyk if zwfz;l a=umif;
wyf v_y&f Sm;r_EiS hf a0;v#i)f bkef;}uD;ausmif;rsm;odk@ rysuf od&ojzifh u|eaf wmfonf q&mawmfEiS hf pmayta=umif;/
ruGuf 0ifa&mufum/ ausmif;xdkifq&mawmfrsm;tm; Edik if aH &; ta=umif;wd@k udk tawmfrsm;rsm; aqG;aEG;ajym
0wfjznfh uefawmhjcif;/ pum;pjrnf ajymqdkav#muf qdkjzpfcJhygonf?
xm;jcif; jyK=uaoma=umifhjzpfonf? &Gmvlxkudk pnf; q&mawmfu olonf omoemjyKa&;twGuf
±Hk;&mwGif &Gm. bkef;}uD;/ &[ef;rsm;udk pnf;±H;k a&;onf Te,fpGeef ,fzsm; a'oodk@ xGufvmcJjh cif; jzpfonf[k
r&Sdrjzpfvkt d yfonf[k qdk=uygonf? vufeufudkifawmf trdef@&Sdygonf? Te,fajr&Sd tpGeftzsm; aus;&Gmrsm;
vSefa&;xJa&mufp u|efawmfhtzdk@ oifcef;pmwcktjzpf onf qif;&J=uojzifh tcsdK@ aus;&Gmrsm;rSm bkef;}uD;
rSwf,lcJhygonf? wm0efus&m ygweD ,fajrodk@ a&muf+yD;/ ausmif;rsm; r&Sd=u? &Sdaom bkef;}uD;ausmif;rsm;onf
a&S @ wef ; e,f a jrod k @ pnf ; ±H k ; a&;qif ; &aomtcgwG i f vnf; ,dk,iG ;f ysufp;D ae=uum/ aus;&GmtaeESifh jyifqif
xdkoifcef;pmudk u|efawmfvufawG@ usifhoHk;cJhygonf? ay;&ef tvSLaiG tvHktavmuf rwwfEidk =f uojzifh ygwD
34
_ynf o l h t m%m

taeESihf vdktyfaom tvSLaiGrsm;udk xnfh0ifay;&efESifh rsm;wGif aygif;oif/ jrufckwf ae@pm;vkyfjcif;tm;jzifh


ausmif;r&Sdaom aus;&Gmrsm;wGif ausmif;aqmufvkyf toufarG;=uolrsm; jzpfonf? touf&Sif &yfwnfa&;
vSL'ge;f ay;&efvnf; arwœm&yfcyH gonf? twG ufyif tEd kifEd kifjzpfae=uum/ bkef ;}uD ;ausmif;
e,fajrxJrSm v_yf&Sm;aeaom wyfzGJ@ESifh qHk+yD; twGuf qGrf;/ ausmif;/ aq;/ ouFef;wnf;[laom
aemufwiG f aus;&Gmrsm;odk@ wyfz@GJ ESiht
f wl u|efawmfvSnfh ypPnf;av;yg;teuf wefzdk;t}uD;qHk;jzpfaom ausmif;
vnfcJhygonf? tpGeftzsm;usaom aus;&Gmw&GmwGif twGuf vSL'ge;f &efrwwfEdkif=uojzif/h ygwDu vSL'gef;&ef
ausmif;wausmif;onf waqmifwnf;aom taqmuf pDpOfxm;jcif; jzpfonf? xdk@jyif ygwDu tjcm; aus;&Gm
tODtjzpf ,m,Doabmavmufom aqmufxm;a=umif; tcsdK@wiG vf nf; bke;f }uD;ausmif;rsm; aqmufvkyv f SL'gef;
awG@&onfwGif/ ausmif;xdik q f &mawmftm; ausmif;ESihf xm;a=umif; od&ygonf?
ywfoufI u|efawmfav#mufxm;ar;jref;cJ hygonf? u|efawmfpmzwfwwfp rlvwef;ausmif;om;
q&mawmfu - rlvausmif;aqmif ,dkifeJ@+ydKusoGm;aom t&G,af vmufu ‘"rREœ&m,f’[laom pmapmifwapmif
a=umifh aus;&Gmom;rsm;u ta&;ay:tjzpf ,m,D udk tdrfwkid f;vdkvkrd Sm awG@z;l cJo
h nf (wu,fawmh xdpk Ofu
ausmif;aqmif aqmufxm;ay;jcif;jzpfa=umif;/ ygwD (+rdK@ tm%m&Scd ahJ om z q y v tpd;k &u jynfolvlxktm;
e,faumfrwD) u aEGayguv f mv#if ausmif;aqmufvLS rjzpfrae wufa&mufapaom ‘"rREœ&m,f ±_wfcsy’GJ qdk
'ge;f ay;rnfjzpfa=umif; trdef@&ySd gonf (aEG&moDwGif xdk onfukd usi;f yum/ wufa&mufolwidk ;f tm; a0ay;aom
&G m od k @ u|ef a wmf a &muf a om tcgwG i f ausmif ; u pmapmifjzpfonf)? apwDb&k m;yHak wmfu rsuEf mS zH;k tjynfh
aqmufvkyf +yD;pD;aeESifh+yD;I oHCmawmfrsm; oDwif;oHk; jzpf+yD;/ vuf,mbuf/ atmufem;wGif vlwa,mufu
ae=ua=umif; awG@&ygonf? ausmif;a&pufcsyGJudk tjcm;olwa,muftm; bk&m;qD vuf!dK‡ ;xdk;jyaeaom
u|efawmf r=uHKvdkufyg)? +rdK@e,fwyfrSL;tm; u|efawmf umwGef;yHkwyHkygonf? bk&m;yHkawmfygojzifh tcsdK@tdrf
ar;jref;=unfh&m/ ausmif;aqmuf&eftwGuf awmxJrS rsm;u td r f a cgif ; &if ; buf x&H w G i f xd k p mtk y f u d k
opfrsm;udk cGJay;&ef v$orm;rsm;tm; p&efaiGay;+yD; jzpf uyfxm;=uonf? u|eaf wmfwk@d trd Yf rl u|eaf wmfhtazu
a=umif;/ opfrsm;udk o,f,&l mwGiv f nf; ra0;vSa=umif;/ xdkpmtkyfukd ol@pmtkyyf aHk v;xJ&Sd tjcm;pmtkyrf sm;=um;
rdk;tukefwGif vdktyfaom opfrsm;pHkoavmuf&Sdv#if/ wGif xm;onf? u|efawmf tv,fwef;ausmif;om;
ausmif;udk pwifaqmufvkyf&ef vuform;rsm;ESihv f nf; t&G,af &mufrSom xdkpmtkyfudk [dv k Sef/ onfveS f zwfrd
pum;ajymxm;+yD;jzpfa=umif; ajymjyygonf? onf? pmtkyfrsufESmzHk;yg bk&m;onf a&$wd*b Hk &k m;jzpf
ausmif;wGif ausmif;xdkifq&mawmf/ OD;yÍif; a=umif;/ umwGef;yHkxJu vuf!‡dK;xdk;jyaeoludk ocif
wyg;/ udk&ifwyg;ESifh ausmif;om;ESpfa,mufom &Sdyg oef;xGef;tjzpf &nf!ïef;xm;a=umif; od&ygonf?
onf? aus;&Gmu tdrfajc (60) cef@om &Sd+yD;/ &Gmom; xdpk Ofu u|eaf wmfonf ocifoef;xGe;f ta=umif;
trsm;pkonf &mbm+cHtvkyo f rm;rsm;jzpfonf? tcsKd @u udkaomfvnf;aumif;/ pmtkyx f JwGif r=umc% &nf!ïef;
awmif,mvkyfjcif; trJvdkufjcif;/ tjcm;&Gmrsm;&Sd O,smOf a&;aom epfjzL (ArmjynfueG fjrLepfygwD) ESifh epfeD (tvH

35
_ynf o l h t m%m

eDuGefjrLepfygwD) wdk@ ta=umif;udkaomfvnf;aumif; awmh tky fpdk;olvlwef;pm;. uGefjrLepfqef @usifa&;


bmwckrS rodyg? pmtkyfwtkyfvHk;rSm a&;om;xm;onf r_dif;wdkufr_onf oif;wdk@. zdESdyfr_a=umifh jzpfay:vm&
rsm;udk jcHKiHkI em;vnfrdonfum; uGefjrLepfrsm;onf aom vlwef;pm;tod/ vlwef;pm;trkef;udk racszsuf
bmoma&; (Ak'b < mom) . &efoljzpfa=umif;/ uGefjrKepf Edkifyg?
rsm;u bmoma&;udk qef@usifa=umif;/ bk&m;qif;wk ckawmh bkef;}uD;ausmif;/ &[ef;oHCmESihf bk&m;
awmfrsm;udkyif zsufqD;a=umif;yif jzpfonf? bkef;}uD; ykxk;d apwDrsm;r&SEd kid [
f k u|efawmfi,fpOfu xifcJhonfESifh
rsm;ESifh vrf;rSmqHkrdv#iyf if/ tazESiht
f wl vrf;ab;qif; qef@usifpGmyif/ uGefjrLepfe,fajrwGif uGefjrLepfygwDu
I &Scd k;d &aom u|efawmfonf xdk epfjzL/ epfeD[kac:aom bkef;}uD;ausmif;rsm;udk aqmufvkyf vª'gef;onfudk tH=o
uGefjrLepfrsm;udk vlr[kwaf om a=umufp&mowœ0grsm; pGm awG@&ygonf? ‘"rRE&œ m,f’pmapmif. tmabmft&qdk
[k xifcrhJ yd gonf? wl/ wHpOf trSwt f om;udv k nf; wlEiS fh v#if bkef;}uD;/ &[ef;rsm;onf uGejf rLepf[k toH=um;±Hk
wHpOf aygif;pyfxm;jcif;tjzpf rjrifbJ a=umufp&m}uD; r#ESifhyif xGufajy;=u&ef&Sdygonf? uGefjrLepfygwD0ifjzpf
wcktjzpf jrifryd gonf u|eaf wmf txufwef; ausmif; aom u|efawmfESifh tjcm;ygwD&Jabmfrsm;onf &Gmol
om;t&G , f a&muf r S o m ausmif ; om;acgif ; aqmif &Gmom;rsm;enf;wlyif &[ef;oHCmrsm;tm; ±dkaopGm
wa,muf. &Sif;jycsuft& xdt k rSwftom;onf wlESifh &Sdcdk;jcif;/ pum;pjrnfajymqdkav#mufxm;jcif;jyK=uum/
wHpOf aygif;pyfxm;jcif;jzpfa=umif;// tvkyform;ESifh &[ef;oHCmrsm;uvnf; u|efawmfwdk@ uGefjrLepfrsm;
v,form;vlwef;pm;wdk@udk udk,fpm;jyKa=umif; od&yg tm; rdp>m'dXrd sm;tjzpf/ &Gmom;rsm;ESihf cGJjcm;qufqjH cif;
onf? tvkyo f rm;/ v,form;/ qif;&Jom;rsm;twGuf rjyK=uonfhtjyif awmwGif;vufeufudkifrsm;tjzpf &GH@
vkyfaeaom uGefjrLepfrsm;u bmoma&;udk qef@usif jcif;/ a=umufjcif;vnf; r&Sd=u=umif; awG@&ygonf?
a=umif;ESihf bk&m;qif;wkawmfrsm;udk zsufq;D a=umif;udk u|eaf wmfonf aus;&Gmrsm;od@k a&mufwikd ;f / tcGihf
xdkpmapmifxJrSm bma=umifha&;om;ovJ qdkonfudk omv#if (e,fajrtajctaeat;csrf;v#if)/ bkef;}uD;
awmh u|eaf wmfem;rvnfcyJh g? xdpk mapmif. &dkucf wfru _ ausmif;odk@wuf+yD;/ ausmif;xdkifq&mawmf/ cef;ae
u|eaf wmft h ay:rSm wm&Sno f ufa&mufaecJo
h nf? t&G,f OD;yÍif;wdk@udk 0wfjyK&Sdcdk;jcif;/ pum;pjrnf ajymqdk
a&mufcsed fwGif rmhupf f0g'udk u|efawmfavhvmI tm;& av#mufxm;jcif;jyKcJhygonf? Todk@jzifh ygweD ,fajrwGif;&Sd
auseyfpmG ,H=k unfvufcaH eonfh wcsed fwnf;rSmyif “ig &[ef;oHCmtawmfrsm;rsm;ESifh odu|rf;/ &if;ESD; cJhyg
uGefjrLepfjzpfoGm;+yDvm;” [laom pdk;&drfpdwf jzpfay: onf? c&D;a0;oGm;jcif;/ aq;0g;0,fjcif;ponfh udpPrsm;
rdygonf? ta=umif;rSm uGefjrLepfrsm;onf rdp>m'dXdrsm; twGuf 0wÎK (aiGa=u;) vdkaom q&mawmfrsm;u tvSL
jzpfonf[al om tpGJa=umifjh zpfygonf? ae@pOfjzwfoef; cH v #if / u|ef a wmf t ygt0if ygwD a u'grsm;u ygwD
ae&aom vlwef;pm;yÉdyuQESihf vlwef;pm;wdkuyf aGJ =umifh udk,fpm; axmufyHhvSL'gef;cJhygonf? oHCmawmfrsm;u
om xd k‘ "rR Eœ &m,f ’ pmapmif r Sa eI jzpf ay:cJh aom vnf; ygwDtm; wwfEidk o f nfhbufraS eI tultnDay;
tpGJtvef;rsm; aysmufoGm;cJhjcif; jzpfygonf? wu,f =uygonf? u|efawmfwdk@. ajcukyfpcef;ESifh tvSrf;a0;

36
_ynf o l h t m%m

aom aus;&GmrS ausmif;xdkifq&mawmf wyg;qdkv#if/ ausmif;od@k a&muf+yD; pcef;cs tem;,l=uonf? ausmif;


tcGeaf umufcsdefwGif/ xdk&GmrS tcGefaiGukd oludk,w f dkif ay:wufI ausmif;xdkifq&mawmftm; zl;&mY/ q&m
aumuf+yD;/ u|efawmfw@dk xo H k@d pm&if;ESifhwuG ydk@ay;avh awmfu - nu vufeuf}uD;oHrsm; =um;&I wdkufyGJ
&Sdonf? zdvpfyidk f uGefjrLepfygwD (CPP-NPA) udk xdk t}uD;tus,f jzpfonf[k xifa=umif;/ u|efawmfwdk@
wdik ;f jynfrS vlrsm;pku;kd uG,af om &drk efuufovpf bmom wawG ab;uif;=uygap[k wnvHk; qkawmif;ay;aecJh
. bkef;}uD;rsm;u axmufcHtm;ay;jcif;udk u|efawmf a=umif;/ ,ck u|efawmfw@dk ab;roD&efrcbJ jyefa&muf
trSwf&rdygonf? vmonfudk awG@&rS pdwfat;&a=umif;trdef@&Sdygonf?
oHCmawmfrsm;. u|efawmfwdk@tay: xm;&Sd wae@wG i f u|ef a wmf E S i f h txl ; &if ; ES D ; aom
aom arwœmESihyf wfoufI u|efawmf ,ae@xdwkid f rarh ausmif;xdkifq&mawmfwyg;u ygwDvLS 'gef;aom ausmif;
Edkifaom jzpf&yfwck&SdcyJh gonf? opf wausmif;. a&pufcsyGJodk@ u|efawmfhtm; wuf
wcgu +rdK@e,fwyfrsm;xJrS xkwfEkwftiftm; a&mufapvdka=umif; trdef@&Sdygonf? bkef;}uD;ausmif;
pkpkaygif; vl (70) cef@ygaom ppfa=umif;udk c&dkifwyfrLS ; r&S d a om &G m av;w&G m twG u f +rd K @e,f a umf r wD u
}uD; ud, k fwidk Of D;pD;um ygw. D tajccHe,fajrxJrSm vSnfh ausmif; aqmufay;+yD; / ausmif ;xdk ifrnfh q&mawmf
vnfcJhonf? wae@/ naerdk;csKyfcsdefwGif u|efawmfwdk@ bkef;}uD;wyg;udk +rdK@ay:&Sd *dk%f;csK yfq&mawmfu cef@tyf
ppfa=umif;onf &efol@wyfpcef;wck&Sd&m &GmteD;&Sd &Gm ay;rnfjzpfygonf? xdk&mG av;onf tdrfajc (20) cef@om
w&Gmod@k a&mufonf? &GmxJrSm c%em;+yD;/ u|efawmfwk@d &Sdaom &Gmodrf&Gmi,fav;jzpf+yD;/ &Gm[kqdkaomfvnf;
jyefxGufvmcJhonf? u|efawmfwdk@ xGufxGufcsif;yif/ tdrfrsm;u wtdrfESifhwtdrf wac:avmuf a0;onfh
&efolu vufeuf}uD;/ vufeufi,frsm;udk w'def;'def;/ tjyif awmifuek ;f rsm;jcm;aewwfaom awmif,mwJrsm;
w'dik ;f 'dik ;f ypfazguaf wmhonf? wu,fawmh u|eaf wmfw@kd jzpfonf? Ak'<bmom ydk;u&ifvlrsdK;rsm; jzpfaomfvnf;
tm; ypfcwfjcif; r[kwyf g? &efou l |efawmfw@dk ppfa=umif; bkef;}uD;ausmif; r&Sdojzifh/ ema&;twGufyif o&%*kH
. tiftm;udk (100) ausmf[k cef@rSef;um/ a=umuf'l; wifay;rnfh oHCmrsm;udk yifhaqmif&ef tvGeftcuf
wkef+yD; aoewfoaH y;jcif;yif jzpfonf (&efo@l ppfom;rsm; awG@cJhonf? od@k jzpf&m &Gmol&Gmom;rsm;u olwdk@&GmrSm
onf ol w d k @ pcef ; teD ; ywf 0 ef ; usif r S m ol w d k @ xuf bkef;}uD;ausmif;wausmif; xm;&S+d yD; ud;k uG,v f k=d uonf?
tiftm;}uD;aom &efo&l daS eonf[k owif;&v#i/f T odk@&mwGif qif;&Jol qif;&Jom;rsm;jzpf=u&m/ TudpP
od@k vufeuf}u;D / vufeufi,forH sm;ay;um/ a=umufpw d f twG u f rpG r f ; aqmif E d k i f = uacs? Ttajctaeud k
ajzwwfa=umif; u|efawmfhwdk@. tawG@t}uHHKt& em;vnfaxmufxm;aomtm;jzifh +rdK@e,faumfrwDu
aumif;pGmod+yD;jzpfygonf?) xdknu oef;acgifausmf &Gmvl}uD; tygt0if &Gmom;rsm;ESihf wdkifyif+yD;/ ausmif;
tcsdef txdyif/ &efolu vufeuf}uD;rsm;udk ypfazgufcJh wausmif; wnfaxmifay;&ef pDpOfcjJh cif; jzpfonf?
onf? aemufae@ eHuf/ xrif;wnfpm;+yD;aemuf/ c&D; ausmif;a&pufcsyGJodk@ +rdK@ay:rS *dk%f;csKyfq&m
qufcJh&m/ u|efawmfwdk@ ajcukyfpcef;teD;&Sd/ bkef;}uD; awmfu, dk fwkid f ºua&muf+yD; a&pufcsay;cJo h nf? yxr

37
_ynf o l h t m%m

wGif *dk%f;csKyfq&mawmfu olwcgrS ra&mufzl;aom u|ef a wmf w d k @ u q&mawmf } uD ; ºuoG m ;&m


e,fpGefe,fzsm;vnf; jzpfonfuwa=umif;/ uGefjrLepf tcef;xJodk@ vdkufr0ifawmhbJ/ tcef;tjyifrSom &Sdcdk;
olykefrsm;udk a=umufonfuvnf; wa=umif;a=umifh cJyh gonf? q&mawmf}uD;tm; taESmift h ,Suf ray;vdk
a&pufcs tvSLyGJodk@ ºua&muf&ef 0efav;aecJhonf? onfu wa=umif;/ u|eaf wmfwdk@ESifh pum;pjrnfajymqdk
u|efawmfwdk@ESifh &if;ESD;aom ausmif;xdkifq&mawmf a=umif; &efolwyfqD owif;ayguf=um;+yD; q&mawmf
rsm;u u|efawmfwk@d ygw. D oabmxm;ESihf u|efawmfwk@d }uD;tm; tr_rywfapvdkaoma=umifh jzpfygonf? nOD;
ygwDau'grsm;onf ±dkif;pdkif;=urf;wrf;olrsm; r[kwf ydkif;wGif u|efawmfwdk@ &Jabmfrsm;u ausmif;xdkifq&m
a=umif;ESihf vHjk cKH a&;twGuf tmrcHa=umif; &Si;f jyav#muf awmf tcsdK@EiS hf pum;pjrnfajymqdkcJhygonf? q&mawmf
xm;+yD;/ 0dik ;f 0ef;tm;ay; wdkufwGe;f rSom ºua&mufvm }uD;u u|efawmfwk@d ESihf pum;rajymaomfvnf; “uGefjrL
rnf[k uwday;cJha=umif; od&ygonf? epfawG ,Of,Ofaus;aus;awGygyv J m;?”[k csD;rGr;f a=umif;
ausmif;a&pufcsyJG t}udKae@ naewGif u|eaf wmf ausmif;xdkifq&mawmfrsm;u ajymjyygonf? q&mawmf
wdk@. wyfzGJ@udk ausmif;ESifh twefi,fa0;aom awmxJ }uD;ESifhtwl ygvmaom +rdK@ay:rS 'um/ 'umrrsm;u
rSm pcef;csap+yD;/ rnfonfh&JabmfrS ausmif;teD;odk@ vnf; u|efawmfw@dk tm; Tod@k yif jrifyk&H a=umif; olwk@d
vufeufukid /f ,leDazgi;f 0wfvsuf roGm;ap&bJ/ ausmif; . rsufESmtrlt,mrsm;rSm awG@&ygonf?
tvSLyGJodk@ t&yf0wfjzifhom tvSnfhus oGm;apygonf? aemufae@ eHu/f tm&k%fqGr;f ruyfrDwGif oHCm
t&yf0wf 0wfxm;aom u|efawmfwdk@ ygwD awmfrsm;u y&dwf&Gw+f yD;aemuf/ *dk%cf sKyfq&mawmf}uD;
au'grsm;u *dk%f;csKyfq&mawmfvdkufygvmrnfh puf u w&m;a[mygonf? w&m;udk wdkwdkwkww f kwfa[m
avSudk ausmif;teD;&Sd/ avSqdyfwGif e,fcHausmif;xdkif +yD;aemuf a&pufcsqkawmif;ay;ygonf? a&pufcGufudk
q&mawmfrsm;/ &Gmvl}uD;rsm;ESifhtwl apmifh}udKae=u &G m vl } uD ; uud k i f + yD ; tr#a0ygonf ? a&puf c G u f u d k
onf? *dk%f;csKyf q&mawmf}uD;/ avSay:rS ukef;ay:odk@ u|efawmfwdk@ ygwDau'gwOD;OD;uudkifv#if/ tu,fI
wufwufcsi;f yif/ qD;}udKaeolrsm;udk vSr;f =unfv h udk f&m/ Towif; &efol@wyfqD owif;ayguf=um;oGm;ygu T
u|efawmfwdk@&aJ bmfrsm;udk jrifoGm;+yD;/ u|efawmfwdk@reS f; ausmif;udk “uGefjrLepfausmif;” [kqdkum/ ausmif;ESifh
&dyfrdomG ;[efwlygonf? pd;k &drxf dwfvef@yHkjzifh rsufEmS ysuf ausmif ;xd kifq &mawmfu dk &ef &Smrnfp dk;aoma=umifh
oGm;ygonf? u|efawmfw@dk u csufcsi;f qdkovdk zdeyfc|wf/ jzpfygonf?
udk,u f kd udkif;nGw+f yD;/ vuftyk fcsv
D u
dk fawmhrSom pd;k &drf wu,fhausmif;'umu wcsdefu‘"rREœ&m,f’
xdwfvef@[ef aysmufoGm;ygonf? *dk%f;csKyfq&mawmf [k r[kwfrw&m; pGyfpGJcHcJh&aom u|efawmfwdk@ygwD/
}uD;u oHCmtcsdK@ESifh 'um/ 'umrtcsdK@ vdu k fygvsuf uGefjrLepfygwDom jzpfygonf?
ausmif;ay:odk@ ºu+yD;/ ausmif;qdkifq&mawmfwyg;u 15 - 7 - 2020
tcef;wcef;xJodk@ yifhoGm;ygonf?

38
b,fvrf;a¶G;rvJ umcsKyfrif;atmifvid_ f
'DwavmrSm umcsKyrf if;atmifvid_ w f a,muf tawmfav; vlrsKd ;aumif;pm;zd@k qk&d if olrvky&f Jwm bmrSr&Sdbl;’ vdk@
yGJqlaewm awGŒ&ygw,f? yGJpwmuawmh 'DESpf ZGefv umcsKyfu ajymw,fvdk@ qdkygw,f? vlrku d fpum; ajym
wk ef ;u ¶k& Sm ;Ed ki fiH &J Œ 75 ESp fjynf h r[mrsd K;cspfppfy GJ vdkufwmyg? ppfwyfu xkwfjyefcsufxJrSmawmh ‘EdkifiH
atmifyGJtcrf;tem;oGm;wufpOfu pcJhwmvdk@ ajymEdkif a&;ygwDawGtaeeJ@ udk,fpm;vS,favmif;a¶G;cs,f&mrSm
ygw,f? tJ'cD &D;pOftwGif; ¶k&Sm;EdkifiHrSm ¶kyfjrifoH=um; Edkiif aH &;rSm wyfrawmf&JŒOD;aqmifr_tcef;udk em;vnfwJh
tpDtpOf/ aemuf+yD; owif;XmewcsdKŒeJ@ awGŒqkaH r;jref; olawGudk a¶G;cs,f=uzd@k ’ rSm=um;w,fvk@d awGŒ&w,f?
wmawG vkycf hw J ,f? tck usif;y+yD;pD;oGm;wJh yifvkHnDvmcHtzGifh
tJ'DtxJrSm &cdkifwyfawmf (AA) eJ@ywfouf+yD; rdef@cGef;uawmh tawmfav; yGJqloGm;ygw,f? 2008
awmh 'Dvdkt=urf;zuftzG@J tpnf;wck &yfwnfaeEdkiw f m zGJŒpnf;ykrH mS wdkif;&if;om;tcGit hf a&;awG tjynft h 0ay;
[m jynfytiftm;}uD;tzG@J tpnf;w&yfu axmufyhaH y; xm;+yD; jzpfw,fvdk@ cyfjywfjywfyJ ajymoGm;ygw,f? tJ'D
xm;vdk@ jzpfw,fvdk@ ajymcJhw,f? 'g[m tdrfeD;csif; awmh tckwidk ;f &if;om;tcGifhta&;awG awmif;qdkaewm
w±kwjf ynfukd &nf!ïe;f wmyJq+dk yD; *,ufxoGm;ygw,f? [m rvdt k yfb;l vd@k ajymvduk w
f myJ jzpfygw,f? aemuf+yD;
aemifrSmawmh w±kwjf ynfudk &nf!$ef;wm r[kwfygbl; ESpf 70 ausmf=um jynfwiG ;f ppfjzpfaewm[m wyfrawmf
vdk@ jiif;ayr,fh b,folŒudk ajymwmvJqw dk mawmh rajym eJ@ rqdkifbl;/ acwftqufqufu tpdk;&awGeJ@ jzpfae
ygbl;? =uwm/ wyfrawmfu tpdk;&tqufqufudk tum
'Daemuf tJ'D¶k&Sm;c&D;pOfrSmyJ jyKvkyfcJhwJh tif tuG,f ay;aewmom jzpfw,fvdk@ qd kygw,f? 'Dvdk
wmAsL;wckudk 'D=o*kwfvqef;usrS ykHESdyfazmfjyvmwm oabmxm;rsdK;eJ@uawmh +idrf;csrf;a&;c&D;u =umav
awGŒ&w,f? tJ'DtxJrmS awmh emrnfwyfrajymayr,fh a0;avvdk@yJ ajym&rSmyg?
a':atmifqef;pk=unfudk &nf!$ef;+yD; umvkHrac:bJ wzufrSmvnf; 'Dwavm }uHŒzGHŒv_yf&Sm;r_awG
wa,mufwnf;oabmeJ@ qkH;jzwfvkyfudkifaewm[m [m ppfwyfe@J Zmwfwku d x
f m;ovdkygyJ? olwk@d om tpd;k &
wdki;f jynftwGuftEW&m,f}uD;w,fvk@d ajymxm;ygw,f? jzpf&if ‘+idrf;csrf;a&;t&,ljyr,f’ vdk@ }uKH;0g;ygw,f?
r=umao;cifuawmh}uHŒzGŒH ygwOD ;D aqmifwJh Edik fiH 'DcsKyftpdk;&vufxuf +idrf;csrf;a&;aqG;aEG;yGJawGeJ@ ywf
a&;ygwD 34 ygwDeJ@ umcsKyfawGŒ=uygw,f? vuf&Sda¶G; ouf+yD; wdik ;f &if;om;awGbufu ‘OD;odef;pdefvufxufe@J
aumufyaGJ umfr&Siu f dk t,kt H =unf r&Sd=ua=umif;/ vm rwlbl;? [dkwkef;u tpdk;&eJ@wyfrawmfu wzGJ@wnf;
r,fh a¶G;aumufyGJ w&m;r#wr_r&Sd&if umcsKyfu ta&;,l woabmwnf; jzpfw,f? tcku (3) zG@J aqG;aEG;&ovdk
aqmif¶Gufay;zdk@ cyfajymifajymifyJ wdk;vsSdK;wdkifawm=u jzpfaew,f’ vdk@ toHxGufw,f? ppfwyfuvnf;
ygw,f? owif;w&yft&awmh 'DyGJrSm ‘wdkif;jynfeJ@ tJ'Dvdkjzpfatmif vkyfaew,f r[kwfvm;? 'DcsKyfudk,f
39
_ynf o l h t m%m

wdkifuvnf; ol[m +idrf;csr;f a&;aqG;aEG;yGaJ wGrSm =um;'dik f 2008 ajcO [efjyaumif;zdk@twGuf 'DcsKyfu v$wfwmf
vl}uD; ae&muygv@kd atmufuvdox H u
G &f ygw,f? [kwf xJr S m twd k uf t cH a e&muom tok H ;awmf c Hw mud k
rSmyg? 'DcsKyftpdk;&u ppfwyfukd trdef@ay;EdkifyHk r&ygb;l ? jrifcsi=f uw,f? OD;ode;f pdeftpd;k & vufxufvkad ygh? 'gayrJh
ppfwyfuawmh ‘orRwuom zGJŒpnf;ykHOya'eJ@tnD 2015 a¶G;aumufyGJrSm 'DcsKyfu awmif+ydKurf;+ydK tEdkif
trde@f ay;&if emcHrSmyg’ vdk@ qdkygw,f? olwdk@oabmxm; &oGm;wma=umifh tawmfhudk rcHcsdrcHom jzpfoGm;=u
eJ@ukud &f if ‘zGŒJ pnf;ykHeJ@nD+yD;’ rudu k f&ifawmh ‘zGŒJ pnf;ykHeJ@ w,f? tck 2020 a¶G;aumufyrGJ Sm olwdk@tEdki&f atmif
rnDb;l ’ jzpfrmS yg? ‘&cdkiw f ku
d fyJrG Sm &[wf,mOfawG ok;H +yD; rD;ukef,rf;ukef }udK;pm;=uvdrrfh ,f? tckuydk J bDv;l qdkif;
wdkuyf g’ ‘atatudk t=urf;zuftzGŒJ vdk@ oabmxm;+yD; wD; bDvl;}udrf;}udrf;ae=u+yD r[kwv f m;?
acsre_ f;yg’ qdkwmawGuawmh zGJŒpnf;ykeH @J nyD kH &ygw,f? txufrmS ajymxm;ovdk umcsKyrf if;atmifvid_ f
tckvkd 'DcsKyftpdk;&vufxuf ‘+idr;f csr;f a&;aqG; uvnf; ykHysufyef;ysuf ysm&mcwfaewm awGŒ&w,f?
aEG;yGJ’ awGrSm ppfwyfu uzsuf,zsuv f kyfae+yD; }uHŒzGHŒ bma=umifhvJ? olu vmr,fhESprf Sm 65 ESpf jynfah wmhrSm
tpdk;&jzpfvm&ifawmh tJ'v D dk rvkyaf wmhbJ +idrf;csrf;a&; jzpfw,f? yifpif,l&awmhrmS vm;qdw k Jh jy\em&Syd gw,f?
&vdrrfh ,fvk@d xif&ifawmh trSm;}uD;rSm;ygvrd hrf ,f? r[m umcsKyfoufwrf;eJ@ywfouf+yD; 2016 owif;pm&Sif;
vlrsdK;}uD; 0g'usifhokH;aewJh ppftm%m&SifawG&SdaeorsS vif;yGJwckrSm ‘60 ausmfoGm;awmh oufwrf;wdk;xm;
(}uH@z@GH [mvnf; 'Dykwx f Ju 'DyyJ g?) 'Drkud a&pDa&m wdkif; vm;’ vdk@ owif;axmufwa,mufu ar;vmwmudk
&if;om;awGvcdk sifaewJh tcGiht f a&;awGyg&=urSm r[kwf olu, dk fwdkif ajzxm;wm &Syd gw,f? 2008 zGJŒpnf;ykt H &
ygbl;? ppfwyfu oD;jcm;vGwv f yfwt Jh zGŒJ tpnf;jzpfw,f? t&yf
}uH@zGH@ u 'DwavmvkyfwJh owif;pm&Sif;vif; buf0efxrf;pnf;rsOf;awGu olwdk@tay: roufa&muf
yGJawGrSm ajyma&;qdkcGifh&Sdol wa,muf ajymoGm;wm bl;? ppfwyfe@J qkid fwhJ Oya'wckt& ‘ppfrq _ ufxrf;zdk@
uvnf; +cdrf;ajcmufr_wrsdK;vdk@ qdk&rSmyg? a&G;aumuf vdktyf&if qufxrf;Edkifw,f’ wJh? 'gayrJh raorcsif;
yGJom w&m;rr#w&if (olwdk@rEdki&f if) vlxku ik@H caH erSm &mxl;rpGef@wmrsdK; rjzpfatmif uef@owfxm;wm &Sd
r[kwfbl;qdkyJ? txufu umcsKyf&J@ ‘rvkyf&Jwm w,f? ppfwyfrmS Oay'uJo h @dk tm%mwnfwhJ trdef@awG
r&Sdbl;’ qdkwmeJ@ qufpyfpOf;pm;zdk@yg? olwdk@ajymwJh xkwfEdkifwJh umuG,fa&;XmeaumifpD (uue) qdkwm
vlxkqdkwmuawmh tm;vk;H od=uwJhtwdik ;f olwk@d vuf &Sdw,f? tJ'D uue u 1973 ckESprf Sm trde@f w&yf xkwf
udkiwf kwf (rbo) pwJh tpGef;a&muf trsdK;om;a&;0g'D xm;w,f? tJ'gu b,ftqifhqdk&if oufwrf;b,f
awGaygh? olwk@d &J@ tpGrf;tpawGuawmh wu,fhjynfol avmufyJ wm0efxrf;cGi&hf dw S ,fvk@d owfrSwfxm;wmvdk@
awG awG@+yD;od+yD; jzpfygw,f? qdkygw,f? ol@tokH;tE_ef;t&awmh &moufyef&mxl;
'Dtcsuaf wGukd =unf&h if ppfwyfe@J }u@H z@HG [m 'DcsKyf rpGef@wmrsdK; rjzpfatmif oufwrf; ‘uef@owfxm;
tpd;k &jzpfwmudk vk;H 0vufrcHEdkif=ubl;qdkwm odomxif wm’ wJh? oufwrf;wdk;wm r[kwb f l;qdyk J? (armifrif;
&Sm;vSw,f? ppf (3) ppfudk tumtuG,fay;xm;wJh }uD;om;rsm; aus;Zl;}uD;vSygayw,f?) oufwrf;uef@

40
_ynf o l h t m%m

owfcsufudkawmh xkwfrajymygbl;? 'guawmh umcsKyf ta&;,lEdkifw,fqkw d muvnf; &Sdaew,f r[kwv f m;?


0SufzJvdk@ qdk&rSmyg? wckawmh&Sdygw,f? Adkvfoef;a&$&J@ ud, k &hf LS ;ud,
k yf wfr,fu h ed ;f ygy?J 'ga=umifh 'Dvrf;u umcsKyf
umcsKyfoufwrf;jyef=unfh&ifawmh rSe;f qvdk@ &Edkifygr,f? rif;atmifvdi_ ftwGuaf wmh ajcmuftdyrf uf jzpfaerSmyg?
oufw rf ;jynf ha wmh r,fq dk &if awmh a&S@ c&D; 2020 a&G;aumufyGJ[m w&m;rrsSwvdk@qdk+yD;
twGu f ol @taeeJ @ }udK wifp Of ;pm;jyif qifx m;&rSm txufrSm azmfjycJhovdk (rbo) pwJh tpGef;a&muf
jzpfygw,f? olb,fvrf;a=umif; oGm;csiaf eovJ qdw k m awGu t=urf;zuf t"du±k%f;awG zefwD;/ ppfwyfu
awmh v,fjyifrSm qifoGm;aeovdkygyJvdk@ ajz&rSmyg? tajctaeawG 0ifxdef;&ygw,fq+dk yD; ppftm%modrf;wJh
txufrSm ajymxm;wJh tifwmAsL;awGrSmvnf; ar;jref; vrf ; a=umif ; vnf ; ol w d k @ (ppf w yf e J @ }uH @ zG H @ ) u
olawGu a&vmajrmif;ay; (orRwvkyrf mS vm;) ar;=u tuGufqifxm;wm awG@&ygw,f? jzpfEdkifacsenf;w,f
ovdk ajzolumcsKyfuvnf; a&pD;urf;+ydKajzxm;wm qdkayr,fh jzpfrvmbl;vd@k vnf; ,wdjywf rajymEdkiyf gb;l ?
awG@&rSmyg? 'Dvdkvkyfvm&ifawmh vlxk}uD;w&yfvkH;u jywfjywf
umcsKy&f ŒJ ‘Edik if aH wmforRwtdyrf uf’ u wu,f om;om; qef@usifwdkufyGJ0if=u&rSmyJ jzpfygw,f? 'D
taumiftxnfay:vmEdkifyghrvm;? avmavmq,f twGufvnf; owdjyK jyifqifxm;=uzd@k vdkygr,f?
tcif;tusi;f awGt&awmh jzpfEkid af cs ‘okn’ vdk@yJ qdk& usefwJhwvrf;uawmh olŒ0Suzf Judk xkwfoH;k wJh
rSmyg? orRwjzpfzdk@qdk&if 'DcsKyfu a¶G;aumufyGJ¶_H;&r,f? vrf;yg? oufwrf;uef@owfcsuf rjynfhao;bl;qdk+yD;
}uHŒzGHŒ Edki+f yD; tpdk;& jzpf&r,f? }uHŒzGŒH tpd;k &jzpf&ifawmif umcsKyfae&mrSm qufaeoGm;r,fhvrf;yg? 'Dvrf;usjyef
olŒudk orRwwifyghrvm;qdkwmuvnf; &Sdao;w,f? awmhvnf; olŒwyfxJuudk oabmrawGŒolawG &SdEkid yf g
OuUÏ}u;D Adv k o f ef;aX;uvnf; olw@kd tr_aqmif aumfrwD w,f? olu xdyfu ydwfxidk af eawmh 73 ckESpf uue
u wm0efay;&if orRwvkyfr,fvdk@ avoHypfaewm trdef@t& atmufu AdkvfcsKyfawG &mxl;quf rwuf
r[kwv f m;? ajym&&ifawmh 'Dvrf;u umcsKyf t}udKuf Edkibf J uef@owfcsux f d+yD; wyfu em;&rSmawG jzpfvm=u
qkH;jzpfayr,fh jzpfEidk af csuawmh tenf;qk;H ygyJ? r,f? 'Dvdk rjzpfcsifwhJ AdkvfcsKyfawGu olumcsKyf qufvyk f
aemufwvrf;uawmh oufjynfhyifpif,l+yD; aerSmudk }udKuf=urSm r[kwfygb;l ?
Edkiif aH &;xJvnf; 0ifrygawmhbJ cyfv#Kd v#dKaezdk@yg? 'gayrJh b,fvrf;jzpfrvJ qdkwmuawmh ydwfum;ay:
etz acwf r[kwaf wmhv@dk Adv k o
f ef;a¶$w@dk vkd yifpifvpm qufapmifh=unfh=u&ygr,f? 'gayrJh jzpfvmEdkifacsawG
weifhwydk;awmh &EdkifrSm r[kwfbl;? aemuf+yD; olu twGuf owd}uD;}uD;eJ@ }udKwifjyifqifxm;=uzdk@ vdkyg
Adkvfoef;a¶$avmuf t&Sdef=oZm}uD;wm r[kwfawmh r,f?
aemifa&;pdwfat;&yghrvm; qdkwmvnf; ylyefp&mygyJ? zl;csp&f JΠrSmwrf;eJ@yJ tqk;H owfygr,f?
=oZm}uD;vSwJh Adv k af e0if;awmif Zmwford f;aumif;cJhwm ‘jynfoltaygi;f Edk;Ed;k =um;=um;&S=d uavmh’
r[kwyf g? aemuf+yD; avmavmvwfvwf jyÏmef;xm;wJh
Oya't&jypfr_&SdcJhwmudk od&Sd+yD;aemuf 3 ESpftwGif;

41
axmifxu
J ay;pm
EdkifiHwumuAsm (Zlvdkif 4&uftay: uGefjrLepfacgif;aqmifwOD;&J@
oabmxm;)

t,f'w D mhrSwfcsuf - tvkyform;owif;pm (t&ifu a'vD0yfum;/ aemifrSmjynfol@urBm - People’s World


vdk@ emrnfajymif;vdkuw f ,f) &JΠt,f'DwmwOD;jzpfwhJ um;vf0if;wm; (Carl Winter) [m tar&dueftpd;k &udk
jzKwfcsz@kd =uHpnfw,fqk+d yD; 1949ckEpS rf mS uGejf rLepfqef@usiaf &; prpfOya' (Smith Act) eJ@ tzrf;cH&wJh yxrqHk;tpk
xJuwOD; jzpfygw,f? ol@ut dk ar&duef w&m;±Hk;u axmif'%f 5 ESpf csrSwfchyJ gw,f? olvGwf&ufaphwt Jh csed frSm
ol@ujkd yefzrf;+yD; 1963 ckEpS f usrS vGwfygw,f? prpfOya'vdk@ac:wJh EdkifijH cm;om;rsm;rSwfykw H ifOya'[m tar&duef
tpdk;&udk t=urf;zufweJh nf;eJ@jzKwfcsz@dk }uHpnfo/l wifjyolreS for#udk &mZ0wfrv _ @dk owfrSwx f m;ygw,f? aemuf+yD;
tar&duef Edik if o H m;r[kww f hJ t¶G,af &muforl eS o f r# tpk;d &qDrmS rSwyf wkH if&r,fv@kd vnf; jyÏmef;xm;ygw,f? ppfat;
ppfyGJjzpfawmh 'DOya'[m tar&duefuGefjrLepfygwD0ifawGudk ypfrSwfxm;ta&;,lz@dk twGuf vufpGJwck jzpfvmcJh
ygw,f? w&m;pGJoal wG[m uGefjrLepfa=unmpmwrf;xJu t&if;¶Sifpepfudk +zdKcs+yD; qd¶k S,fvpfpepfeJ@ tpm;xd;k &r,f
qdkwhJ pmom;awGudkyJ axmufjy=uygw,f? w&m;cHawGukd tJ'pD m
om;awGukd ,H=k unfoabmwlovm;vdk@ar;+yD; “,Hk=unfoabmwl
w,f” vd@k ajzvdu k ¶f ekH @J tar&dueftpk;d &udk jzKwfcsz@kd ,H=k unfoabm
wlw,fvdk@ t"dy`m,fxGuf oGm;awmhwmygyJ? tJ'DOya'udk 1957
ckESpu f srS wjcm;tvm;wlOya'awGeJ@ twl tajccHOya'eJ@ rudkufnD
bl;qdk+yD; jyefjyifcyJh gw,f?
um;vf0if;wm;&JŒorD; rD¶S,v f ftmhxf (Michele Artt)
u jynfo@l urBmudk 1951 ckEpS w f ek ;f u ol@zcif axmifxu J ae a&;ay;
cJhwhJ pmwapmifay;cJhygw,f? tJ'DpmxJrSm Zlvidk 4f &uf (tar&duef
Edik if v
H w G v f yfa&;ae@) eJ@ vGwv f yfa&;twGuf wdu k yf 0JG ifjcif; t"dym` ,f
wdk@eJ@ ywfoufwJh uAsmwpfyk'f ygygw,f? 'DpmeJ@ywfouf+yD;
rD¶S,fvu f “Zlvidk f 4 &ufae@a&mufwidk f; vl0pPbmh*f tusO;f axmif
xJ r S m prpf O ya'eJ @ tzrf ; cH a e&wk e f ; u|ef r taz u|ef r qD u d k
a&;vdu k w f phJ mav;udk owd&aew,f? 1949 ckEpS w f ek ;f u tjcm;uGejf rLepf
ygwDacgi;f aqmifrsm;eJ@twl u|erf taz[m ‘tpdk;&udk t=urf;zuf
42
_ynf o l h t m%m

jzKwfcszdk@ oifjyazmfxw k fw,f’


vd@k w&m;pGJ jypf'%fay;cHc&hJ yg
w,f? vDbmwD¶yk w f ek @J 'D¶yk w
f k
udk umuG,o f al wGukd *k%jf yKa&;
om;wJh ol@&JΠrsdK;cspfuAsm[m
1991 ck ESp f ol uG,f vG efw Jh
tcsdeftxd olum uG,foGm;
wJh ol@,=Hk unfcsufawGudk ajym
=um;ovdk jzpfaeygw,f?”
atmufrmS azmfjyxm;
wmu ol@&JŒuAsm tjynhftpHk
yg? 'DvwG fvyfa&;ae@rSm zdEySd fr_awGt=um;uae ppfrSew
f hJ 'Drku
d a&pDtwGuf wdkuyf 0GJ ifoGm;olawGukd qufvufowd
&oGm;=u&atmifyg?

cspf o rD ; av;rpf u D (rD ± S , f v f u d k cspf p Ed k ; ac:wJ h e mrnf y g) -


buf'fvdku|ef;rSm (Bedloe’s Island) avbmwD
±k y fw k } uD; udk pdk u fx lz dk @tkw fj rpfcswm[m rae@uqdk& if 67 ES p f
wd w d j ynh f y g+yD ? e,l ; a,muf [,f & vf x &D ¹ Aef ; owif ; pmxJ r S m
tJ' D± kyfwk&J@ vSy wJhyHkudk awG@vdku f& w,f? tJ' Da wmhrSyJ orD; udk
E_w f q uf w J ht aeeJ @ taz e,l ; a,mufu ae
orD ; &JŒ taruwqif h avbmwD ¶ k y f w k u av; ay;vd k u fw k e f; u
ay;csif w J h owif ; pum;av;ud k jyef & rd w ,f ? 'ga=umif h
'D u Asmav;ud k y J orD ; twG u f a&;ay;vd k u f y gw,f ?
'D u AsmxJ r S m tazajymcsif w mawG t m;vH k ; / 'grS r [k w f
wpd w f w yd k i f ; yg0if y gw,f ? 'gawG u d k tazh a cgif ; xJ r S m
od r f ; xm;cJ h& muae tck a wmh oG e f x k w f v k du f y g+yD ? wcgwav
'gud k pEN & m;ay:rS m oD c sif ; av;wyk ' f z ef w D ; / uuG u f u av;wck
azmf a qmif + yD ; tazh u d k w D ; jy/ ujyaygh ?

43
_ynf o l h t m%m
I sent a little statue
ol@udkwifxm;wJh pifay:uae
orD;udk t+rJwappdkuf=unhfae+yD; That can always look right at you

tav;teufajymaeovdk±Sdw,f - From a place upon your shelf

igb,folqdkwm rif;odrSmyg And seem to say demurely,


bma=umifv h Jqadk wmh igu avbmwDrcd if You must know who I am, surely
udk,fwdkifjzpfvdk@ygyJ? For I’m Miss Liberty herself.
cspo
f rD;av;owd&zdk@u t&ifu ol@udk Now remember, darling daughter,
yifv,fjyifjzwfo,fvmwJhoabFm jyifopfuoabFm That the ship that early brought her
tazwdk@udk olwdk@u 'DrD;¶SL;wdkifydk@ay;wm[m
Came from France across the sea,
rsufpdawG jyma0apzdk@r[kwf
Where they sent her to remind us
vlwdkif;vGwfvyfa&;udk vdkcsif=uw,fqdkwmudk
By her torch—not to blind us
owday;zdk@? aemuf+yD;olrudkifxm;wJh
That all men seek liberty
Zlvidk f 4 &uf &ufpJx G dk;xm;wJh pmtkyf[mvnf;
vlwdkif;udk tJ'Duwday;cJw h ,f? And the book she holds up high

'gayrJh tJ'DrSma&;xm;wJh t"dy`m,f[m Dated: Fourth of July

wkdufcdkufr_ESpfaygif;rsm;pGmudk jzwfoef;awmh Gave that promise to all men;

ol@udk,fol jyefumuG,f&zdk@ vdkvmjyefw,f? But the meaning in the writing–


ol@udk orD;=unhfavwdkif; Grown through many years of fighting–
ol@udkorD; em;vnfoabmaygufwJhtwGuf Needs defending yet again
orD;rSm*k%f,lpdwfawG ay:aygufvdrfhr,f? So, whenever you look upon her
orD;taeeJ@ ¶kyfyHkawGeJ@
You may feel with pride and honor
oyf&yfpGm pmxdk;wm;wJh taqmuftODawGudkom
That you know her very well,
tm;xm;aewm r[kwfbJ
If you don’t rely on pictures
orD;yg0ifaewJh vGwfvyfa&;wdkufyGJ0ifaeolawGudkom
Or on neatly written structures,
tm;udk;tm;xm;jyKwm qd&k ifayghav? ?
um;vf0if;wm; But in freedom’s fighting ranks you dwell.

tusOf;om;trSwf 19439
Carl Winter
https://www.peoplesworld.org/article/letter-from- Inmate 19439
prison-communist-leader-carl-winter-on-the-4th-
of-july/ udk bmomjyefwmyg?

44
Arm_ynfrmS ppfAsL@du
k &uf
"e&Sit
f m%m&Sip
f epfukd wdu
k z
f sufypfEi
kd r
f o
S m
_ynfov
l x
l &
k hJ b0 wd;k wufEi
kd r
f nf

Armjynfonf 1948 ckESpfwGif t*Fvdyfe,fcsJΠvuf &Spfav;vHk;ta&;awmfyHk}uD; twGif;rSm Arm


atmufrS vGwfvyfa&;&cJh+yD;aemuf/ zqyv tpdk;& jynf&Sd vuf0/J vuf,m Edik if Ha&;tiftm;pk tm;vH;k bHk
tm%m&&Sdvm+yD; AsL¶dku&uf"e&Sif tm%m&Sifpepf&J@ &efoltjzpf ppftm%m&Sifpepfudkjywfjywfom;om;
tkycf sKyfra_ tmuf usa&mufch&J onf? zqyv tpd;k & tkyf wdkufcdkufacsr_ef;um ygwDpHkpepfeJ@ ppfrSefwJh 'Drdkua&pD
csKyfr_ 14 ESpfjynfhwJh 1962 ckESpfrSm Adkvfae0if;&J@ ppf tpdk;&w&yf ay:aygufvma&;twGuf OD;wnfvHk;yef;
tm%modr;f r_ cHc&hJ +y;D csed rf pS +yD; Armjynfonf ppftm%m wdkufyGJ0ifcJh=uonf? &Snf=umwJh 'Drdkua&pDawmfvSef
&Sifpepf&JΠtkyfcsKyfr_atmuf pwifusa&mufc&Jh onf? a&;w&yfudk qifEJ=$ u&if;u/ atmifyGJr&ao;rDrmS etz
Adkvaf e0if;&JŒ rqv ygwDtjzpf toGiaf jymif;+yD; ppftpdk;&u 2008 zGJŒpnf;tkyfcsKyfyHk tajccHOya'eJ@
ppf tm%m&Sifp epfeJ @ tk yfcsKyfr_ atmuf rSm 26 ESpf twkta,mif ygwDpHka&G;aumufyu GJ kd 2010 rSm ac:,ljyK
=umcJ+h y;D aemuf 1988 ckEpS rf mS Armjynf jynfov l x l }k u;D vkyfum OD;odef;pdef&JΠt&yfom;tpdk;&ay:aygufvm
w&yfvk;H yg0if+yD; tHkºuqef@usif wdkucf ku d fwm cHch&J onf? apcJhonf?
'D&pS af v;vH;k ta&;awmfyk}H uD;&JΠwdkufyaGJ =umifh rqv ppf rnfok@d yif t&yfom;tpdk;&[k ajymajym/ tpd;k &
tpdk;& +ydKusysufp;D oGm;cJhayr,fh ppftyk fpku e0w/ etz tzGJŒ0ifrsm;u ppfwyft&m&Sda[mif;rsm;jzpfae+yD;/ 2008
ppftpd;k &rsm;eJŒ tpm;xdk;um ppfAsL¶dku&uf "e&Siftm zGJŒpnf;tkyfcsKyfyHk tajccHOya'rSm tESpfom&t& ppf
%m&Sifpepfudk ArmjynfrSm qufvufxdef;odrf;cJhonf? tm%m&Sipf epfudkom xm0& tm%m&atmif jyKvkyf
1990 ckEpS rf mS e0w tpd;k &u ygwpD kaH &G;aumuf xm;wm ay:vGifaewma=umifh ppfAsL¶dku&uf"e&Sif
yGJukd usi;f yay;cJ+h yD; 'Da&G;aumufyJrG mS jynfov l lxkw&yf tm%m&Sifpepf tkyfpk;d r_omjzpfa=umif; &Si;f ygonf? Adv k f
vHk;&J@ axmufcrH _e@J trsKd ;om;'Drdkua&pDtzGJ@csKyu f tEdik f ae0if; tm%modrf;+yD;csdefrSp+yD; wdkif;jynfpD;yGm;a&;udk
&cJhayr,fh ppftyk fpku tEdkif& trsdK;om;'Drdkua&pD tzGJ@ vuf0g;}uD;tkycf sKyfukid cf h+J yD; wEdik if v
H ;Hk &JΠpD;yGm;a&; tcsuf
csKyfygwDudk tm%mvGJray;bJ tm%mudk qufvufcsKyf tcsmrsm;udk jynfolydkif wHqdyfuyfum odrf;,lcJhor#/
udkiu f m ArmjynfrSm ppftm%m&Sipf epf xm0pOf tm ppfc&dkeDy*k ~vduydik jf yK vuf0g;}uD;tkyfr_a=umifh ppfAkv d cf sKyf
%m&&SdaeapEdkif&ef 2008 zGJŒpnf;tkyfcsKyfyHk tajccHOya' a[mif;rsm;/ olwdk@&J@om;orD;eJ@ aqGrsdK;taygif;toif;
udk ppftkyfppk dwf}udKuf a&;qGJjyÏmef;cJhonf? rsm; csucf si;f ukr`%v D kyfief;&Sifrsm; jzpfvm=uum wdkif;
45
_ynf o l h t m%m

jynf&ŒJ ajray:ajratmuf a&ay:a&atmufrS o,HZmw vrf;pOfESpf&yf&J@ ¶dkufcwfr_ &SdcJh+yD; +idrf;csrf;a&;aqG;aEG;yGJ


rsm;udk vuf0g;}u;D tkyv f yk u f ikd cf =hJ u+yD; Armjynf&ŒJ acwf jyKvkyfae=uaom tiftm;pkrsm;/ ESpfzufem;vnfr_
opf olºu,frsm; ay:aygufvmcJhonf? tajccHvlxkrSm &,lxm;aom tzGJ@tpnf;rsm;eJ@ vufeufudkifwdkufyGJ
vuf0g;}uD;tkyf pD;yGm;a&;pepfatmufrSm vuf&Sdu qufvufqifE$Jaeaom tzG@J tpnf;rsm;tjzpf wnf&aSd e
vufrJhjzpfum rGJoxufrGJvmcJ=h u&onf? =u+yD; ppfrSefwJh+idrf;csrf;a&; &&Sda&;eJ@ awmif;qdkxm;
2012 rSm OD;odef;pdeftpdk;&u jyKvkyfcJhaom =uaom EdkifiHa&;tcGifh ta&;rsm;&&Sda&;twGuf quf
=um;jzwfa&G;aumufyJrG mS trsdK;om;'Drdkua&pD tzGJŒcsKyf vufwdkufyGJ0ifae=uqJyif jzpfygonf?
u yg0ifa&G;aumufc+H y;D tEdik &f um a':atmifqef;pk=unf ArmjynfuGejf rLepfygwDrSm Oya'y (Extra legal)
tyg 'DcsKyfygwD0ifrsm; v$wfawmfwGif; 0ifa&mufomG ;cJh rSm &yfwnf+yD; 2008 tajccHOya' vH;k 0zsuford f;+yD; ppf
=uonf? 'DtcsdefrS pwifum Armjynf&JΠ'Drdkua&pD tkypf k +ydKysuo f nftxd wdu k fy0JG ifa&;vrf;a=umif;twdik ;f
awmfvSefa&;twGif;rSm vrf;pOfESpf&yf ay:xGufvmcJh av#mufvSrf;aejcif; jzpfygonf? 'Dvrf;pOfrSm ygwD&J@
onf? v$waf wmfy vlxkwku d fyJu G kd t"duxm;wJh 2008 ordki;f pOfwav#mufrmS csrSwfjyÏmef;cJo h nfh vrf;pOfrsm;
tajccHOya' vHk;0zsufodrf;um ppftkyfpk +ydKysuo f nf ay:rSm tajccH+yD; vuf&Sdtajctaersm;eJ@ aygif;pyfum
txd wdkufyJ0G ifa&;vrf;a=umif;ESihf 2008 ajcOatmuf csrwS u f kid fpcGJ hjJ cif;om jzpfygonf? ygwDordkif;rSm csrw S cf hw
J Jh
rSm &yfwnf+yD; v$waf wmfwGif;rS wdkuyf GJ0ifum 2008 vrf;pOfrsm;/ ygwDuGef*&uf&JΠEdkifiHa&;tpD&ifcHpmeJ@
tajccHOya'udk jyif,la&;/ ppfwyfukd ArmjynfEkid if aH &;rS ygwDtaxGaxGtwGif;a&;rSL;&JŒwifjycsufrsm;rSm yg&SdwJh
wpwpqkwcf mG oGm;a&; vrf;a=umif;wd@k jzpfonf? trsKd ; tkypf ;kd olvw l ef;pm;tay: tuJjzwfcsu/f awmfvSeaf &;&JŒ
om;'Dru dk a&pDtzGJŒcsKyfygwDESihf tcsKd Œ'Drdkua&pD tiftm; vuQ%mrsm;eJ@ywfoufwhJ a&;om;csufrsm;udk=unfh&if
pkrsm;u v$wfawmfwGi;f rS wdkufyGJ0ifa&;vrf;a=umif;udk 'Dtcsuf ay:vGifwmawG@&rSm jzpfygonf?
vkyfaqmif=u&if;u 2015 a&G;aumufyrGJ mS tEdik &f um 1985 ckESpfrSm usif;ycJhaom ygwD&J@ wwd,
tpdk;&zGJ@Edkif+yD; v$wfawmfwGif trwfOD;a& tompD;ESifh t}udraf jrmuf uGe*f &ufrSm wifoGi;f cJw h Jh Edik if aH &;tpD
&yfwnfEkid cf yJh gonf? 'gayrJh 'kH&if;'kH&if;ygyJ? 2008 zG@J pnf; &ifcpH mrSm (Armjynf&@J v@l tzG@J tpnf;vuQ%m[m Arm
tkyfcsKyfyHk tajccHOya'udk xdxda&mufa&muf jyifqif jynf&@J awmfveS fa&;vuQ%mudk jyÏmef;ygw,f? Armjynf
Edkifwm rawG@=u&ao;acs? (odoifh=uyg+yD? odolawG [m udkvdkeDwydkif;/ ya'o&mZfwydkif; vl@tzGJ@tpnf;
vnf; rsm;oxuf rsm;vmyg+yD? 2008 udk jyif±kHeJ@r&/ jzpfwJhtavsmuf ArmjynfawmfvSeaf &;[m e,fcs@J qef@
v$wfawmfwGif; 0ifjyifenf;eJ@vnf; bmrS t&mrxif/ usiw f Jh/ ya'o&mZfajr&Siq f ef@usiw f Jh/ AsL±dku&uft&if;
tpd;k &ESpq f uf q,fpkESpw f ck jzwfoef;+yD;+yDyJ?) &Sif qef@usiw f hJ jynfol@'Drku
d a&pDawmfvSeaf &;yJ jzpfyg
vlrsKd ;pkvufeufukid t f iftm;pkrsm;&JΠtrsKd ;om; w,f?) xdk@tjyif (zqyv tpdk;&rSp+yD; rsufarSmufppf
wef;wlr_&&Sda&;/ ud, k yf kid fjyÏmef;cGi&fh &Sad &;twGuf wdu k yf JG tpdk;&txd tkyfpk;d wJhvlwef;pm;&J@ vuQ%m[m e,fcsJ@
rSmvnf; 'Drdkua&pDawmfvSefa&;twGif;rSm ay:vmwJh pepf/ ya'o&mZfajr&SifpepfeJ@ AsL±dku&uft&if;&Sif

46
_ynf o l h t m%m

pepfudk udk,fpm;jyKwJh AsL±dku&uft&if;&Sifvlwef;pm; ua&pDawmfveS af &;udk tOD;qH;k qifEcGJ hw J yJh gwD jzpfygw,f?
jzpfw,f? 'Dvw l ef;pm;[m jynfol@'Drdkua&pD awmfveS f u|efawmfw@dk &J@ 'Drdkua&pD[m vlwef;pm; 4&yf (tvkyf
a&;u wdkufzsufypf&r,fh ypfuGi;f jzpfw,f?) xdk@tjyif orm;/ v,form;/ vlvwfwef;pm;eJ@ jynfcspt f &if;&Sif)
(u|eaf wmfwdk@qifEa$J ewJh jynfol@'rD u dk a&pDawmfveS fa&; twGuf 'Drku d a&pD jzpfygw,f? wenf;tm;jzifh jynfol@
c&D;pOfrSm jynfwGif;&efol@tajctae/ r[mrdwftajc 'Dru
kd a&pD jzpfygw,f? 'gub kd ,fwek ;f urS v#Kd @0u
S xf m;wm
taeawG ajymif;vJr_t&aomfvnf;aumif;/ Edik if Hwumh r[kwfygbl;) [kvnf;aumif; wifjycJyh gonf?
tajctae ajymif;vJr_a=umifhaomfvnf;aumif; awmf 'gt
h jyif 'Dru dk a&pDtiftm;pkrsm;&J@ wdkuyf GJ0ifr_
vSefa&;[m u¾tcsKd ŒcGJ+yD; qifE$J&wJh tajctaersKd ;awG rsm;eJ@ ywfoufvk@d (jynfo@l 'rD ku d a&pDr[kwfbJ/ tajc
&SEd ikd yf gw,f? 'gayrJh 'Dtqifw h av#mufv;Hk rSm&Swd Jh jynfo@l cH'Drdkua&pD tcGiht f a&;rsm;twGufom wdkufwJhwdkufyGJ
'Drdkua&pDawmfvSefa&;&J@ vuQ%muawmh ajymif;vJ wdkif;udkvnf; b,foluwdkufwdkuf wufwufºuºu
oGm;vdrrhf ,f r[kwyf gb;l ?) vd@k wifjycJw h mawG[m tajccH axmufcHrSmjzpfygw,f? bma=umifhvJqdkawmh tajccH
tm;jzifh 'Dae@xd rSeu f efaeqJyq J w
kd m awG@&rSm jzpfygonf? 'Drdkua&pD &Sdaewm[m ppftpdk;&&Sdaewmxuf tvkyf
wcsde fwnf;rSm topfjzpf xGef;ay:aygufvmaeonfh orm;/ v,form;/ tvwfwef;pm;eJ@ jynfcspft&if;&Sif
tajymif;tvJ/ tcsuftvufrsm;&JΠta&;ygr_ukv d nf; rsm;twGuf tusdK;&Sv d k@d yg?) vdk@ wifjycJwh m jzpfygonf?
apmifh=unfhtuJjzwfae&rSmyg? vuf&t Sd ajctaet& Armjynf&JΠtkypf k;d ol[m
1994 ckESpfrSm wifjycJhwJh taxGaxGtwGif; t&yfom;'Drdkua&pDtpdk;& qdkaomfvnf; tESpfom&
a&;r_; (,m,D) &J@ Edkiif aH &;tpD&ifcHpmxJrSm wifjycJhwJh t& ppf t m%m&S i f p epf o m jzpf a e+yD ; wd k i f ; jynf & J @
tkyfpdk;olvlwef;pm;eJ@ awmfvSefa&;&J@ vuQ%mrsm;udk pD;yGm;a&;rSmvnf; ppfAsL¶du k &uf"e&Sifrsm;&J@ vuf0g;}uD;
=unfh&if (Armjynf&J@ yuwdtajctaet& Armjynf tkyfr_atmuf vHk;0usa&mufaer_a=umifh tajccHvlxk
awmf v S e f a &;[m jynf o l @ 'D r d k u a&pD a wmf v S e f a &; vlwef;pm;rsm;rSm qif;&Joxuf qif;&Jol wae@wjcm;
tqifhrSmyJ &Sdygao;w,f? jynfo@l 'rD ku d a&pDawmfvSefa&; wdk;yGm;vmaewmudkom jrifawG@ae=u&onf? 'Dtajc
tqifrh Sm ajz&Si;f &r,fw h m0ef}uD; (3) &yf jzpfwJh e,fcsJ@ taeudk emrnfcH b,ft&yfom;tpdk;&wufwuf rajz
0g'v$rf;rdk;r_atmufrS EdkifiHa&;/ pD;yGm;a&;pojzifh vHk;0 &Si;f Edik yf g? ppfAsL¶dku&uf"e&Sif tm%m&Sifpepfudk +zdKcs+yD;
vGwfajrmufa&;/ ya'o&mZfajr&Sifpepf tºuif;tusef jynfol@'Drdkua&pD tpdk;&w&yfudk xlaxmifEdkifrSom
rsm;udk tukeftpif vHk;0zsufodrf;ypfa&;eJ@ AsL±dku&uf jynfolvx l b k 0 wd;k wufr&_ &Sdatmif vkyaf qmifEidk rf nf
t&if;&Sifpepf (vuf&Sdtm;jzifhajym&&if ppftkyfpkAsL±dk jzpfygonf?
u&uf t&if;&Sifpepf) wdkufzsufypfa&; wm0efawGudk
xrf;aqmif&ygr,f?) [kvnf;aumif;/ (u|efawmfwdk@
ygw[ D m ArmjynfrSm 'Dru dk a&pDxGef;um;a&;twGuf 'Drdk 11 - 9 - 2020

47
ordik ;f tauGt
h csKd ; _zpfpOfrsm;&J&h v'f
(rmhupf 0f g'avhvma&; &&Scd su)f

rmhupf f0g' tawG;tac:rsm;xJu tEkyÉdavmr¶kyf0g'eJ@ 'ga=umifh oHa,mZOfqdkwJh vlrt _ &mawmifrS ukefxw k f


ordkif;¶kyf0g'qdkif&m tajccHrlawGudk &Sif;&Sif;vif;vif; vkyfr_ acwfpepfrsm;eJ@twl ajymif;vJcJhw,f ajymif;vJ
jzpfatmif azmfxw k fwJhbufrSm tdef*,f&@J tusdK;jyKr_awG aew,fvk@d ajymEdkifygw,f? aemuf+yD; pdwfcHpm;r_tay:
u rSwfom;avmufygw,f? vlr_pepf&JŒ *,uf¶dkufr_u }uD;rm;ygw,f? jrifomwJh
udpPwckuawmh rsufarSmufumv }uD;rm;wJh qif;&Jcsrf;
t&m&m&J @ ord k i f ; omuGm[r_ tajctaerSm ¶kef;uefv_yf&Sm;ae=u&ol
tvkyform;vlwef;pm;eJ@ vkyfom;jynfolrsm; &ifwGif;
ordkif;¶kyf0g't& vuf&Sdobm0avmueJ@ vl@ cHpm;ae&wJh pdwfzdpD;r_'%fygyJ?
avmuxJu b,ft&mudprP qdk vufawG@¶yk b f 0 ajymif; pm;p&m/ 0wfp&m/ aep&m/ tEkynmcHpm;p&m
vJr_ ordkif;jzpfpOfudk jzwfoef;cJh jzwfoef;qJjzpfa=umif;udk pwJh vlr_b0 ¶kyfydkif;eJ@pdwfyidk f;qdkif&m vdktyfcsufjzpfwJh
“vl0rH Svlodk@ ul;ajymif;&mwGif tvkyf. yg0ifr_tcef;” t&mrsm;udk xkwfvkyjf cif;/ okH;pGpJ m;okH;jcif; ordik ;f jzpfpOf
aqmif;yg;/ “tdrfaxmifr_/ yk*~vduydkifqdkifr_ESifh EdkifiH twGif;rSm vl&J@ZD0zGJŒpnf;r_/ OD;aESmuft&nftaoG;
awmfw@dk . rlvtp” usr;f / “'l;&if; qef@usiaf &;” usrf; pwmawGvnf; zGH@+zdK;vmcJyh gw,f? vleJ@v@l tzGJ@tpnf;&J@
pwmawGrSm tdef*,fu &Si;f vif;xm;ygw,f? zefwD;r_pGrf;tm; (xkwfvkyfa&;pGr;f tm;) wdk;wufwmeJ@
±k y f y pP n f ; rsm;omru pOf ; pm;awG ; ac:r_ e J @ vdkufavsmnDaxGpGm vlrp_ epftrsdK;rsdK; ajymif;vJch&J mrSm
(cspjf cif; rkef;jcif; pwJh) pdwfcHpm;r_qkid &f m vuf&dS tjcif; tckt cg t&if ; &S if p epf twG i f ; a&muf &S d a eygw,f ?
t&mrsm;[mvnf; vlr_vufawG@±yk fordki;f jzpfpOf&J@ &v'f tcktxd pkykHrdvmwJh vlom;rsm;&J@ zefw;D r_pGrf;tm;[m
rsm; jzpfygw,f? vlawGcHpm;wJh cspjf cif; rkef;jcif;[m (acG;/ t&if;&SifpepfeJ@ “rxdu k fwef” awmhyg? qdkvkw d muawmh
a=umif pwJh) wd&pm>efawG “&ifxJcpH m;” wJh oufqkid &f m tusdK;oufa&mufr_rsm;udk +cKH=unfhvdkuf&if t&if;&Sif
cHpm;ykHeJ@ qifjcifodyidk f;rSm uGmjcm;ygw,f/ uGmjcm;ykHudk pepf[m 'DpGrf;tm;awGudk zsufqD;ypfaewJh tqifhrSm
awmh tm¶kyH idk ;f qdik &f m ody`Hynm&Sirf sm; avhvmqJ jzpfyg a&muf&adS eyg+y?D t&if;&Sif acwfO;D umvrSm &Scd whJ hJ vGwvf yf
w,f? ckacwf vl@tzG@J tpnf;twGi;f &SdaewJh cspaf rwœm pGm,SO+f ydKifr_ta=umif;/ tvkyftudkifzefwD;r_ pD;yGm;a&;
oHa,mZOfyHpk &H JŒ rlv[m vlwef;pm; uGjJ ym;r_e@J twl ay: ta=umif;/ ¶d;k ¶dk;om;om; }udK;pm;r_jzifh vlvwfwef;pm;
vmwJh ordkif;acwfOD; wvifwr,m;pepf jzpfw,f? tjzpfo@dk jrifhwufoGm;=uwJh qif;&Jom;tcsdKŒta=umif;/

48
_ynf o l h t m%m

'Drdkua&pDta=umif;tpm; vuf0g;}uD;tkyfr_ta=umif;/ ajymif;vJr_ jzpf¶dk;jzpfpOfw&m;rsm; (ody`Henf;us trSef


b¾maps;uGuf tavmif;tpm; pD;yGm;a&;ta=umif;/ w&m;rsm;) udk vlawG ydkrkad zmfxkwfo&d Sd tokH;jyKvmEdik f
xkvu dk fxnfvu
dk f tvkyfvufrJh td;k rJhtrd rf Jh tajctaerJh wmeJ@tr# vdktifqENrsm;udkvnf; ydkrdkjznfhqnf;vmEdkif
b0a&mufoGm;olrsm;ta=umif;/ zufqpfqefvmwJh w,f? ydkrdkvGwfvyfpGm v_yf&Sm;vmEdkifw,f? 'gha=umifh
usL;ausmfppfv_H@aqmfwJh ay:vpDta=umif;awGtjyif vlom;vGwfvyfr_qkw d mvnf; ordik ;f jzpfpOftqifhtay:
obm00ef;usif}uD;udkyg t}uD;tus,f zsufqD;aewJh rlwnfygw,f?
ta=umif;awG ajym&r,ft h qifh a&muf&adS eyg+yD? pOf;pm;EdkifpGrf; wpwp wdk;wufvmwJh ordki;f
jzpfpOfrSm awm/ awmifapmifeh wf rD;apmifhewfpwJh j'yfrJh
ord k i f ; tuef @ towf “wHck;d &Sif yk*dK~ vf” rsm;udk pdwfu;l zefwD;EdkifwhJ tqifhwck
&SdcJhr,fvdk@ a,bk,sajymvdk@ &ygw,f? wu,fawmh
tEkvHyk ÉdvHk ydik ;f jcm;pdwfjzm pOf;pm;w,f/ }uHq 'gawGukd oufqikd &f m j'yf&t dS &m0wÎKrsm;&J@ obm0tay:
w,f/ OD;aESmufrkefwdki;f qifw,fqdkwJh ^m%tvkyfawG tajccH+yD; pdwful;zefwD;cJhwmyg? ordkif;OD; vlom;awG
[m xkwfvkyrf _eJ@ jyefvnfxkwv f kyfr_ (Oyrm tem;,l/ taeeJ@ ckacwfa&csdeft& t¶d;k pif;qkH;vd@k xif&wJh t,l
tyef;ajz/ jyefvnftm;arG;r_) b0rSm tenf;eJ@trsm; ryg tqwck &&Sdzdk@awmif vG,fcJhrSm r[kwfyg? tjym;ykH
&if rjzpfyg? OD;aESmuf[m “tHhrcef;” pGrf;tm;awGudk o¿mef urBm}uD; rqdkxm;eJ@/ “urBm}uD;” qdkwhJ t,l
vnf; xkwfEidk yf gw,f? 'gayrJh udk,fjrifzl;wJh t&mawG tq r&&Scd if ‘opfawm’/ ‘awmifwef;’/ ‘vGifjyif’ pwJh
tay: vk;H 0tajcrcHbJ vk;H 0topfjzpfwJh o¿mefwckudk t,ltq &&Sdvmzdk@awmif vufawG@ordkif;jzpfpOf vdktyf
pdwful;ykHazmfzdk@ OD;aESmufu rwwfEdkifyg? jrifzl;+yD;om; cJhrSmyg?
awGxJu [dkwp'Dwp qGJ,laygif;pyfykHazmfzdk@yJ wwfEdkif ocsmF rSm tvGet f ok;H 0ifwhJ ydu
k o
f *d;k &yfot D &kd rf
ygw,f? jrifzl;}uKHzl;r_ tawG@t}uKHeJ@ odjrifr_qdkwm (axmifhreS f}wd*w H ckrSm axmifrh Seef J@ rsufEmS csif;qdkifaewJh
uvnf; b,folrqdk tuef@towf &Sd=uwmcsnf;ygyJ? tem;wckv;Hk ay:&Sd pwk&ef;yk&H @J {&d,m[m uset f em;ESpf
vlwOD;csif; rajymeJ@ vl@tzGJ@tpnf;wckvkH;&JΠtawG@ zufay: tvm;wl a&;qGJxm;wJh pwk&ef;ykHEpS fck&J@ {&d,m
t}uKHeJ@ odjrifr_awmifrS acwfqdkwJh wpkHw&m tuef@ pkpkaygif;eJ@ nDr#w,fqdkwJh tqdkjyKcsuf) [m vGefcJhwJh
towf abmiftwGif;rSmyJ &Sdaewmyg? ordkif;jzpfpOf ESpfaygif; 2600 avmuf a&S;*&dacwfu bmoma&;*dk%f;
qufvufwdk;yGm;r_eJ@twl tJ'Dtuef@towfabmif wck&@J acgi;f aqmif ydkuo f *dk;&yfu azmfxkwfchw J m jzpfyg
[mvnf; us,af wmh us,fvmaeygw,f? wu,fawmh w,f? ol@acwfol@tcgt& }uD;rm;wJh tusKd ;jyKcsufyaJ ygh?
“tHrh cef;” tpGr;f xufwhJ vlom;OD;aESmuf[m “qef;us,f vl@tzGJ@tpnf;&J@ todynm b¾mwdkufqdkwm 'DvdkeJ@
axGjym;” vSwJh obm0avmueJ@ vl@avmuta=umif; pkrdaqmif;rd jzpfvmygw,f?
odyfrsm;rsm;pm;pm; odao;wm r[kwfbl;? odoxuf trSefw&m; &SmazGazmfxkwfw,f qdkwm[m
awmh odov d maew,fv@kd qdEk ikd fygw,f? vufawG@¶kyb f 0 vlawG vuf&do S d&dx
S m;wJh tcsufrsm;tjyif aemufxyf

49
_ynf o l h t m%m

pl;prf;avhvmcsufawGtay: tajccH+yD; tEkyÉdavmr trsdK;om;Edkiif t


H usdK; txdcdkuf rcHEdkifwJhtwGuf wcsdKŒ
¶ky0f g'usus aumufcsucf swhJ oabmygy?J a,bk,sr#om tqifjh rifh ynmawGukd xdyw f ef;v#dKŒ0Sufxm;wma=umifh
jzpfwJh aumufcsufvnf; jzpfcsifjzpfygvdrfhr,f? Oyrm 'Dru
dk a&pDusus ynm&yfzvS,fwm vkH;0yGiyhf Giv fh if;vif;
“p=um0VmxJrSm Black Hole ac: wGi;f rnf;rsm; &SdEdkif yl;aygif;tajz&Smwm rvkyfEdkif=uyg? ppfvufeuf +ydKif
w,f/ &Sw d ,f?” “EdkifiaH wmfqdkwJh vlr_tjcif;t&m wp qdkirf _bufo;kH wJh OD;aESmuftiftm;/ ¶ky0f wÎKtiftm;awG
wp wdrfaumaysmufuG,fwJh ordkif;jzpfpOf &Sdvmvdrfh uawmh vkH;0tjzKef;wD;cHvdkuf&wJh t&mrsm; jzpfygw,f?
r,f?” “udAk pf 19 a&m*g jyef@ymG ;ykeH J@ywfoufv@dk avhvm 2020 ckEpS f urBmhyx0D Edik if aH &;rSm udAk pftrsdK;om;a&;
zdk@ rsm;pGmvdkao;w,f?” pwJh aumufcsufrsdK;awG jzpfyg 0g'/ umuG,f aq;trsdK;om;a&;0g' o¿mefawGudk
w,f? ordkif;tuef@towf&SdwJhatmufrSm 'gawG[m xifxif&mS ;&Sm; awGŒ&ygw,f? odyHe` @J enf;ynm wdk;wuf
tao;rpdwfayr,fh cdkifrm+yD; ol@tcsdeftcgeJ@ol tm; r_udk 'Dvdk tcsKyftaESmifrsm;atmufu wu,fwrf;
udk;tm;xm;jyKEdkifwJh aumufcsufrsdK;awG jzpfygw,f? vGwfajrmufapzdk@qdk&if urBmht&if;&Sipf epfudk vkH;0zsuf
aumufcsufcs&mrSm wwfEdkifwmxuf ydktao;pdwfzdk@ odrf;+yD; xkwfvkyaf &;qdik &f m OpPm"etm;vk;H udk vl@tzGJŒ
}udK;pm;wm ody`Henf;us oabmxm;r[kwyf g? rodao; tpnf;ydkif jyKvkyfwJh urBmhtvkyform;EdkifiHrsm;pepf
rodEkid af o;wJh tydik ;f udk aemifjznfph &m uGuv f yftjzpf xlaxmif&rSm jzpfygw,f?
csefxm;=u&wmygyJ? todynm wd;k wufr_ ordik ;f pOfta=umif; ajym
odyy`H nm&Siaf wGtaeeJ@ aumufcsufrsm; tqdk &if ynm&Sirf sm;eJ@ odyb `H mom&yfrsm;ta=umif; omru
jyKcsufrsm;udk jyKvkyf&mrSm twwfEdkifqkH; ody`Henf;us vltrsm;&JŒ vufawGŒjy\emajz&Si;f r_ tawG@t}uKHrsm;
jzpfatmif }udK;pm;=u&rSmyg? ody`Henf;usr_udk xdcdkuf ta=umif;ygajymzdk@ vdkygw,f? 'D'kwd, tajctae
apwJh ta=umif;xJrSm awG;ac:&mrSm pdw0f g'&JΠ*,uf rSmawmh wpkw H &m tawG@t}uKH&o dS l omrefvrl sm; vuf
¶dkurf _cH&jcif;/ qENpJu
G sjcif;vnf; yg0ifEdkifygw,f? 'gt h jyif awG@jy\em ajz&Sif;zdk@ nêdE_dif;tajz&Sm qkH;jzwfcsufcs
avhvmcsufrsm;tay: oufqidk &f macwfrSm v$rf;rd;k jc,f vkyfudkif&if; enf;emopf/ todynmopf &&SdwmawG
vS,fwJh vlwef;pm;&J@ xdef;csKyfr_a=umifhvnf; jzpfEdkifyg vnf; &Sdw,f? a&S;acwf vlwef;pm;rJh vl@tzGJŒtpnf;rSm
w,f? rsufarSmufumv vuf0g;}uD;tkyf b¾mt&if; jy\emawGudk 'Denf;eJ@ tajz&Sm ajz&Sif;cJh=uwmyg?
&Siaf cwfrmS okawoeeJ@ zG@H +zdK;wdk;wufa&; vkyfief;u¾ ynmwwfvlwef;pm;&,fvdk@ ay:aygufvmwJh acwfrSm
tygt0if usef;rma&;/ ynma&;u¾rsm;u xkwfjyefwJh vnf; ynm&Sirf sm;[m omrefvrl sm;&J@ tawG@t}uKHawG
okawoepmwrf;rsm;[m b¾mt&if; tvdkus/ zdEdyS f udk udk;um;tajcjyK tajz&Sm&wmawG &Sdw,f? txl;
oltvdkus/ yx0DEdkiif Ha&;tusdK; tvdkus/ ppftiftm; ojzifh csujf yKwfa&;ynm/ pdkufysdK;arG;jrLa&;ynm/ ordkif;
+ydKifqdkifr_tvdkusjzpfatmif xdef;csKyfwmcH&vdk@ pmwrf; okawoe/ blrdaA'/ owœaA'/ ¶kuQaA' pwmawGtjyif
rsm;&JΠodyHe` nf;usr_ t&nftaoG;[mvnf; tenf;eJ@ ajymufusm;ppfenf;y&d,m,f/ oydwfwku d fyGJ vlxwk ku
d fyGJ
trsm; xdc d k uf c H &Ed k if y gw,f ? rd r du k r `% D t usd K ;/ rdr d enf;y&d,m,fpwJh e,fy,fawGe@J ywfoufwhJ todynm

50
_ynf o l h t m%m

avhvm&mrSm “uGi;f qif;” wJh udpu P txl;ta&;}uD; vufawG@ordkif;jzpfpOfxJrS trSefw&m;rsm;udk


ygw,f? wpwp &&Sdvmjcif;eJ@twl &&Sv d mwJh E_id ;f ,SOfcsut f rSef
tawGŒt}uKH zvS,f !‡dE_dif; tajzrSe&f Sm&mrSm w&m;rsm;udk vufawG@xJrSm tokH;jyKjcif; (tokH;csjcif;)
tusdK;pD;yGm;csif; xdyfwdkufjzpfr_ tajccHtm;jzifh r&SdwJh [mvnf; r&Sdrjzpf,SOfwJG wnf&aSd eygw,f? tokH;jyKjcif;
b0wlrsm;t=um; !‡dE_di;f tajz&Smwm[m ynma&csdef qdw k m vrf;!ïet f jzpf tok;H jyKjcif;udk qdv k w kd myg? pdwu f ;l
edrwfh mjrifhwm tyxm; E_dif;,SOcf suft& xda&muf rSef txGuf ypPnf;udk ¶kyfavmuxJ twif;r&ru oGwf
uefavh &Syd gw,f? 'grsKd ;qd&k if ynma&csed fjrifhav aumif; oGi;f ‘tokH;cs’ zd@k rjzpfEdkifyg? vlom;OD;aESmufxJ t,l
avaygh? 'ga=umifh wd;k wufwhJ EdkifiHa&; tzG@J tpnf;rsm; tqtjzpf avmavmq,f ykHrazmfEidk af o;wJh obm0
taeeJ @ usdK;a=umif ;qD avsmfwJ h rSef uef wJh qkH ;jzwf tjcif;t&mrsm;eJ@ vlr_tjcif;t&mrsm; ra&rwGufEdkif
csufrsm; csrSwfvkyfaqmifoGm;Edkifzdk@ 'Drdkua&pD A[dkcsKyf atmif &SdaerSmudk rkcswu G fqEdik yf gw,f? a&/ ajr/ av/
udkifr_avxk xlaxmifa&;[m ta&;}uD;ygw,f? tzGJ@ rD; "mwf}uD;av;yg; t,ltquae [du k 'f ¶dk*si/f [Dv, D /H
tpnf;0ifawGt=um; tusdK;pD;yGm;csif; xdyfwdkufjzpfr_ 'ef/ oH/ aiG/ a¶$/ ,la&eD,pH wJh j'yfpif w&mausmf t,l
tajccHtm;jzifh r&SdwJh tajctaeudk wefzdk;xm; azmf tqtxd wd;k wufvmayr,fh uGuv f yfrsm;uawmh t+rJ
aqmif&ygr,f? Oyrm usiv f nf&wJh taetxm; rwl &Sdaeygw,f? 'gayrJh ol@acwftcgeJ@ol od&Sd&oavmuf
vdk@ aexdkifr_ tqifhumG wm jy\em r}uD;yg? txufvl trSew f &m;udk tokH;jyK vkyfudkif=uwmygy?J vufEySd fpuf
pm;pwrf;/ vnf0,fol pm;pwrf; tajctaeodk@ us vnf; vufEySd fpufacwftavsmuf wGifwGifus,u f s,f
a&mufoGm;aprnfh ajcvSrf;rsdK; vSrf;+yD;cgrS b0wlpdwf okH;cJh=uwmygyJ?
arG;=uzdk@ nD!Gwf=uzdk@/ ,kH=unf=uzdk@ ajymqdkwdkufwGef; obm0ody`He,fy,frSm oabmw&m; jiif;ckHr_
&wm tawmfcufoGm;rSmyg? txl;ojzifh "e&Siv f lwef; awG E_dif;,SOfcsuft& enf;yg;ayr,fh vlwef;pm;wdu k fyGJudk
pm;eJ@ tkyfpdk;olvlwef;pm;wdk@&JŒ jzm;a,mif;vmbfxdk;r_ wdku¶f u dk fxif[yfwJh vlr_oyd b `H ufrSmawmh wdkufyJjG yif;yg
atmuf usa&mufrnfh ajcvSrf;rsm; rvSr;f rdapzd@k owd w,f? t"dutm;jzifh t&if;&Sipf epfudk xde;f odrf;rvm;/
xm;=u&ygw,f? yJ&pfbt Hk zG@J u !ïejf ywJh tem*wf tvkyf y,fzsufrvm;qdkwmtay: A[dkjyKwJh wdkufyGJyg? 'g[m
orm;EdkifiHawmfrSmvdk tvkyform;rsm;[m tm%mydkif ‘0g'pG’J wdu k yf JG r[kwyf g? vlwefpm;wdu k yf o
JG m jzpfygw,f?
tvkyfrSefor#udk wufvkyfae=u+yD; b,ftm%mydkifrS vlr_odyH` oabmw&m;wd@k 0g'wdk@qdkwmawGu vufawG@
a,bk,s tvkyform; vpmxuf ydrk &wJh pepfrsdK; wnf (aoG;pkyfzEd Sdyfolrsm;/ aoG;pkyzf dEdyS fcH&olrsm; tjyeftvSef
aqmufEdkifygu vlr_jy\emawGudk rSefuefpGm ajz&Sif; qGJaqmifwGef;uefr_rsm; wnf&Sdr_ jzpfay:wdk;yGm;r_) udk
Edkiw f Jh qkH;jzwfcsufrsm; csrSwfEdkifygvdrfhr,f? xif[yfwmyg? vufawG@wnf&rSd q _ kw
d musawmh oabm
w&m;awG tqdkjyKcsuaf wGeJ@ vdu k af vsmnDaxGjzpfatmif
vrf ; !ï e f t jzpf t ok H ; jyKjcif ; taumiftxnf jyay;aewm r[kwfyg/ vlawG udk,w f kid f
&J@ vkyaf qmifr_ &v'frsm; yg0ifwJh vlr_avmuawmifrS

51
_ynf o l h t m%m

vl@qENe@J trSDtcdkuif;uif; jzpfay:wdk;yGm;aewmyg? (vkyf udkomru Edkiif aH &;pepfuydk g wdkuyf q


GJ if&ygw,f? wjcm;
aqmif&mrSm pdwfqEN[m rkcsyJ wGef;aqmfr_ tcef;u udkvdkeDEdkifiHrsm;u tvkyform; wdkufyGJrsm;vnf; 'D
yg0if+rJ jzpfayr,fh vkyfaqmifr_ &v'fuadk wmh ±kyftajc oabmqefygw,f?
taeuyJ tqk;H tjzwfjyKwm jzpfv@kd yg?) 'ga=umifh vuf
awG@wnf&Sdr_ jzpfay:wdk;yGm;r_xuf oufqdkif&m trSef oabmw&m;eJ @ vuf a wG Œ
w&m; azmfxw k fEkid rf _ (oabmw&m;tjzpf pkpnf;aygif;
csKyfEdkifr_) u rkcst+rJwrf; aemufusygw,f? oabmw&m;odz@dk ta&;}uD;w,f/ pmrsm;rsm;
urBmhtvkyform;/ Armjynf tvkyform;eJ@ zwf=u/ urBm}uD;udk vufawG@ajymif;vJz@kd ta&;}uD;w,f/
urBm §Armjynf&Sd tvkyo f rm; vlwef;pm; wdkufyJrG sm; vkyfvdk@&wm vky=f u pwJhajymenf;awGu oabmw&m;
wnf&djS zpfay:wd;k yGm;r_ tajccHtay:rSm Armjynf rmhupf f eJ@ vufawG@qufpyfrt _ ay: em;vnfr_tydik ;f rSm ,EW&m;
0g' tiftm;eJ@ ArmjynfuGejf rLepfygwD ay:xGufcJhygw,f? qefygw,f?
tvkyform;vlwef;pm;qdkwm t&if;ppfvdkuf&if tm; oabmw&m;/ trSefw&m;rsm;udk em;vnfod
xm;p&mqdkvdk@ udk,faexdkifwJh wdki;f jynftygt0if EdkifiH &SdvmapwJh tajccHta=umif;&if;u vlr_b0twGif;
wum&Sd b0wlrsm;&JΠaoG;pnf;r_tiftm;yJ &Sdygw,f? vlawG vufawG@vkyfudkiv f _yf&Sm;r_ &Sdaevdk@ jzpfygw,f?
olw@dk [m trsm;olig ajymajymaewJh ‘wdki;f jynf’ qdkwJh pmayqdkwJh ud&d,mudk tok;H csEidk zf dk@ tvGefta&;}uD;wm
t&mudk ydik q f ikd rf xm;=ua=umif;/ ud, k ef @J wu
kd ¶f u
kd f xdawG@ rSefayr,fh pmopfawGudk pma[mif;awGxJuyJ arG;zGm;
ae&wJh "e&SifawGeJ@ t&ifpm&if;&Sif;=u&wm/ "e&Sif zefwD;,lvdk@ r&Edkifyg/ 'grsKd ;uawmh ajymenf;a[mif;udk
vlwef;pm;eJ@ wdkufyGJqifr_udk tpyxrrSm trsdK;om; ajymenf;opfe@J tpm;xd;k wmyJ w0Jvnfvnf jzpfaerSm
abmiftwGi;f pnf;¶kH;vkyaf qmif=u&wmawG[m tESpf yg? vufawG@b0xJrSmawmh wu,fhupd PopfawG t+rJ&Sd
om& oabmraqmifbJ o¿mefoabm t&omjzpf aeygw,f? ta[mif;awG xl;rjcm;em; xyfjyefwvJvJ
a=umif; uGefjrLepfa=unmpmwrf;rSm a&;xm;ygw,f? jyefausmhaeovdk xif&ayr,fh tcsuftvufopfawG
‘EdkifiHwum’ qdkwm [dkwkef;uawmh Oa&myw0dkuf yg0ifaeykHudk 'Dvdk ao;i,f±;dk pif;wJh jzpfpOfawGrSmawmif
Edkiif rH sm;avmufomjzpf+yD; aemufawmh udkvdkeDEkid fiaH wGyg awGŒEdik yf gw,f/ ,mOfb;D [m aemufxyfwywf vnfywf
ygvmw,f/ tckawmh urBmhEdkifiH tm;vkH;udk &nf!ïef; vdu k fwt Jh cg ,mOf[m a&SŒudk bD;wywfpm ydka¶GŒoGm;um
ygw,f? 'gt h jyif tiftm;qdw k m ta&twGuaf &m t&nf bD;&J@ cHEdkif&nf[mvnf; enf;enf;ydak vsmhoGm;cJ+h yD? 'Dae@
taoG;yg xnfhwGu&f ygw,f? Armjynf tvkyform;&JŒ reuf tdyf&mxvdkuw f Jhtcg rdr&d JŒb0tawG@t}uKH[m
zGm;bufawmfu Armjynf"e&Sif r[kwb f J t*Fvyd u f v
kd ekd D w&ufpm ydjk ynfph o Hk mG ;cJ+h yD/ urBmvk;H }uD;[m wywfyv kd nf
"e&SifeJ@ udv k edk Dtkyfpk;d olwk@d jzpfygw,f? Armjynf tvkyf oGm;cJhwJhtcg urBmhtjzpftysufopf owif;opfrsm;
orm;wdu k fyGJ[m Oa&myrSmvdk pufrsm; ¶dkufcsdK;wJh tedrfh vnf; ay:xGufvm+yD pwJjh zpfpOfuav;awG jzpfygw,f?
qifhu tpjyKp&m rvdkawmhyg? udkvdkeDpD;yGm;a&;pepf vlawGtaeeJ@ 'DvdktawG@t}uKH ta[mif;topfawG

52
_ynf o l h t m%m

vd@k r&awmhwahJ csmufxJ usa&mufomG ;wm rjzpf&atmif


rsufuef;vkyfvdk@ r&yg/ rlukd qkyfudki&f ygw,f/ (acwfrD)
oabmw&m;udk udk;um;&ygw,f/ t}uH^m%frsm; pk
pnf;&ygw,f? a&&SnftwGuf pOf;pm;zdk@u pD;yGm;a&;/
Edkiif aH &; buftoD;oD;rSm vdtk yfygw,f? zG@H +zdK;wd;k wufwhJ
Edik if HawGrSm vufawG@tokH;csodyHy` nm (enf;ynm) buf
rSm a&S@quf& cufraeapzd@k oabmw&m; odyH` (Theorecti
- cal Science) okawoe vkyfief;udkyg tm;pdku& f ovdk
ygyJ?
vufawG@jy\emawGudk ajz&Sif;zdk@twGuf rSef
uefwJhrlrsm;/ ay:vpDrsm;/ vkyfief;vrf;!ïefrsm; wnf
aqmuf&mrSm vlyk*~dKvfwOD;csif; odk@r[kwf tiftm;pk
(tzG@J tpnf;) wckcsi;f r#omr[kwf vl@tzGJ@tpnf;t&yg
tm;pdkufvkH;yef;r_awG jyKvkyf=u&+yD; acwfajymif;vJa&;
jy\em}uD;rsm;twGufqdk&if acGs;aoG;ay;qyfr_awG
}uKH&wwfygw,f?

xJu trSefw&m;udk csifhcsdefqGJxkwfEdkifygw,f? txl; wck v k H ; eJ @ wck c sif ;


ojzifh Edik if Ha&;e,fy,frmS vlxk}uD;taeeJ@ wqifjh rifhwJh
EdkifiHa&;todawGudk vlxkv_yf&Sm;r_twGif;uae &&Sd=u a,bk,se@J xl;jcm;csuf/ wckvH;k eJ@wckcsi;f quf
ygw,f? tvkyform; vlwef;pm;&JΠEdkiif aH &; toda&csed f pyfr_qdkif&mtay: em;vnfcsuf rSefuefzdk@ ta&;}uD;yg
udk jr‡ihw
f if&mrSm 'Dtcsu[ f m txl;ta&;}uD;ygw,f? w,f? umva'o xl;jcm;csufw&m;qdkwm rkcsazmf
vufawGŒvkyf+yDqdkrSawmh vkyfvdk@&avmufwm xkw&f rSm jzpfw,f? 'gr&S&d if bmvufawG@rS vkyfvk@d r&yg?
udkyJ taumiftxnfazmfzdk@ }udK;pm;=uwmygyJ? 'gayrJh [dx
k ;l jcm;csuf 'Dx;l jcm;csurf sm;udk aygi;f csKyu
f m a,bk,s
a&wdak &&Snf jy\emudk xnfhwu G f=u&w,f? csucf sif; aumufcsuf cs&wJt h wGuv f nf; xl;jcm;csufrsm; od&dzS k@d
aumufvkyfvdk@ &ayr,fh a&&Snfqufvkyfvdk@ r&wm/ ta&;}uD;ygw,f? 'gayrJh xl;jcm;csufw&m;qdkwm a,
a&&SnftusdK;pD;yGm;udk xdcu kd fapEdkiw
f mqd&k if a&Smif=uOf bk,sw&m;udk rvGeq f efEidk yf g? a,bk,sw&m;&JΠtpdwf
&ygw,f? aq;raomufcif aq;!ïe;f udk ar;& zwf&ovdk tydkif;vnf; jzpfygw,f? ¶lyodyH/` "mwkodyH` pwmawG[m
ygy?J vkyfv@kd &wmvkyf&if; a&S@wuf&r,ft h pm; a&pkeaf rsm taxGaxGodyH` w&m;rsm;udk rvGefqefEdkifyg? “wdk@umv
oGm;wm/ 0J*,ufxJ w0Jvnfvnf jzpfaewm/ jyefwuf wdk@a'ou b,f[meJ@rrS wl xl;udkxl;jcm;w,f” qdw k m

53
_ynf o l h t m%m

rsdK;buf wdrf;oGm;wJh “oD;oef@w&m;”/ “¹cif;csuf0g'”


awGbuf a&mufroGm;atmif owdxm;&ygr,f? opf
awmta=umif; pOf;pm;vdkufawmhrS udk,fjrifae&wJh
opfyifu yd¶k yk fvkH;ºuvmw,f? ud, k ufh rBm}uD;ta=umif;
ydkozd @dk p=um0Vmta=umif; pl;prf;=u&w,f? udk,fh0rf;em
udk,yf o dk dz@dk 0rf;emawG ta=umif;odwhJ q&m0efqD csOf;
uyf&w,f? txl;ojzifh tckacwfrSm urBmhta&;tcif;
rsm;eJ@ ,SOf=unfhawmhrS rdrdwdkif;jynfudpPrsm;udk ydkrdk
oabmaygufvmw,f pwJh tjcif;t&mrsm; &Sdaewm
owdxm;&ygr,f?
vlwa,muf&J@ yk*~vdub0udk ol@acwf vl@tzGJ@
tpnf; b0twGi;f olyg0ifywfoufyHk ol@tcef;u¾ay:
rlwnf+yD; ±kyf0g'usus tuJjzwf&ygr,f? vl@tzGJ@tpnf;
wdk;wufr_udk wGef;aqmfay;ovm; [e@fwm;ovm; b0tydki;f udk wydik ;f owfowfxm; =unfhjrif=u&ygr,f?
qdkwmay:rlwnf tuJjzwf&ygr,f? 'Dvked @J vlwa,muf EdkifiHa&;avmu u vlyk*~dKvfrsm;eJ@ ywfouf&ifvnf;
&J@ b0 (od@k r[kwf ol@b0 wpkw H &m tpdwt f ydki;f ) [m vl@tzGJŒtpnf;tay: aumif;usdK; odk@r[kwf qdk;usdK;
wdk;wufw,f/ azmufjyefw,f/ omrefjzpfw,f odk@ oufa&mufapwJh vkyfaqmifcsuf tydkif;udk tav;xm;
r[kwf yÉdyuQrsm;eJ@ jynhfv#rf;aew,f pwJh tuJjzwf okH;oyftuJjzwf&rSmygyJ?
r_awG jzpfvmygw,f? awmfvfpwGdKif;&J@ pmayrsm;udk vlawG&J@ yk*v~ dub0 toD;oD;rSm tcsdK;tauG@
rmhupf f0g'tjrifeJ@ cGjJ crf;pdwjf zmwm vkyf&rSm jzpfayr,fh awGu rsm;jym;w,f? oljzwfoef;&wJh vlry_ wf0ef;usif
pma&;ol awmfvfpwGdKif;udak wmh tvkyo f rm;vlwef;pm; uvnf; tajymif;tvJrsm;jym; &_yfaxG;w,f? 'gtay:
&yfwnfcsufr&Sdol/ wd;k wufwJh urBmt h jrif r&Sod /l azmuf ol@&@J w@Hk jyefr_ yg0ifywfoufru_ vJ yÉdyuQrsm;eJ@ jynhv
f #r;f
jyefol pojzifh wzufowftuJjzwfvdk@ rjzpfyg? 70 ; aewwfygw,f? 'ga=umihf b0wckvkH;udk (rsufarSmuf
30 pHjzifhom tuJjzwfoifhygw,f? ol@&JŒpmayrsm;[m vlyk*~dKvfrsm;twGufqdk&if rsufarSmufumvtxd b0
ol@acwfo@l tcg&JŒ ¶k&Sm;vl@tzG@J tpnf;udk yDyjD yifjyif o¶kyf wckvH;k udk) ±dk;pif;wJh aumufcsufeJ@ tuJjzwfEdkifwmrsKd ;
azmfcJhvdk@ urBmhpmayordkif;rSm wefzdk;xm;&r,fh tarG u &Sm;yg;ygw,f?
tESpaf wGjzpfvdk@ ol@udk cs;D usL;*k%fjyKoifhygw,f? tvm; tJ'Dvdk b0wckv;kH udk rjzpfrae tuJjzwfcsuf
wlpmG yJ odyyH` nm&Sirf sm;eJ@ ywfouf&if olw@kd &ŒJ &SmazGawGŒ xkwfzdk@ }udK;pm;wm/ taumif;tqdk; csdecf iG fv#mwdki;f +yD;
&Sdcsufrsm;udk wefzdk;xm;&rSmjzpf+yD; vl@tzGŒJ tpnf;tay: qkH;jzwfwmxuf b,ftauG@rSm ol@&ŒJ b,fvydk g0ifr_u
*,uf¶u dk fr_ r&Sw
d Jh olwk@d &J@ udk,af &;ud, k fwmoufouf b,fvkd vuQ%m&Sw d ,f/ b,ftauG@awGrmS ol@&@J b,fuhJ

54
_ynf o l h t m%m

odk@aom yk*~vdu p¶dkuo f bm0rsm;[m bma=umihf wdrf uefuef aumufcsucf s ajymqdw k mqd&k if 'Dajymqdck su[ f m
jrKyfae+yD; b,ftauG@awG a&mufawmhrS bma=umihf wefzdk;&Sdygw,f?
b,fvkx d Gufay:vm+yD; vl@tzG@J tpnf;tay: aumif;usKd ; aemuf+yD; ‘zufqpfawGtxJrmS vnf; vlaumif;
odk@r[kwf qdk;usdK; oufa&mufapw,f? b,ftqihfrSm awG &Sw d myJ 'Dru kd a&pDorm;awG txJrmS vnf; vlq;kd awG
bma=umihf wufºucJh+yD; b,ftqihfa&mufawmh bm &S d w myJ ’ qd k + yD ; tajccH v l r _ p epf aumif ; raumif ;
a=umihf xdkiu f soGm;w,f pwmrsdK; ordik ;f ajymif;vJr_ jzpf jy\emudk vlaumif;raumif; jy\emeJ@ a&maxG;zkH;
pOf tjrife@J cGjJ crf;pdwjf zm tuJjzwfwmuom oifcef;pm uG,f&ifvnf; qef@usif&ygr,f? 'ghtjyif ‘vltjypf
,lp&m jzpfygvdrhfr,f? tzGJŒtpnf;awG/ vlr_pepfawG r[kwfbl;/ pepftjypf’ qdkaeayr,fh wu,fwrf;rSm
udkvnf; ordki;f ajymif;vJr_jzpfpOf tjrifeJ@ 'DvdkyJ cGJjcrf; vkyfenf;udkief nf;pepfudkyJ tjypfzdk@cikd ;f aewmrsdK;udkvnf;
pdwfjzm tuJjzwf&rSmygyJ? aomhcsufuawmh vl@tzGJ@ em;a,mifvk@d rjzpfyg? vkyfenf;udik ef nf; pepfta=umif;
tpnf; wdk;wufr_udk wGef;aqmfay;ovm; [e@fwm; ajym&if tajccHvlr_,EW&m;ta=umif; rygvdk@ r&yg?
ovm; qdkwmygyJ? vleJ@pepf (vleJ@rl) qdkwm cGJr&ygbl;? aoG;pkyfzdESdyfr_udk
ta&;udprP sm;/ vlyk*K~d vfrsm;tay: a0zefra_ wGeJ@ xd ef;odrf; umuG ,fzd k@ wnfa qmuf xm;wJh ,EW&m;/
ywfoufvk@d ajym&&if “u|efawmf b,fvv dk v
l J qdw
k m jcpm;aewJh ,EW&m;udk b,fenf;pepfeJ@o;kH okH; ajredr&fh m
ordkif;u tqkH;tjzwfay;vdrfhr,f?” (vma0zefrae vSHpdkufwm/ tjrifhpHrsm;udk ydkjr‡ifhay;wmyJ jzpfvmrSmyg?
=ueJ@?) “u|eaf wmf b,fvv dk lvJqkw
d m apmifh=unfh=u?” 'ga=umifh 'D,EW&m;}uD;udk [dkvdkokH;vdkufygvm; 'DvdkokH;
(tck ajymrae=ueJ@?) “'Dvx l kv_y&f Sm;r_ aemufu, G frSm vdkufygvm; t}uHay;p&m ta=umif;r&Sdyg? ajredrfh&m
raumif;qd;k 0g; ya,m*awG &Sad ew,f =um;w,f? txl; vSHpdkufcH&ykHrsm;/ vufwqkyfpm tjrifhpHa&ay:qDawG
tzGJ@eJ@ pkHprf;r,f?” (tck ajymrae=ueJ@ 0ef;&Hrae=ueJ@ jrifhoxufjrifhvmykHrsm;eJ@ ta=umif;&if;rsm;udk azmf
tr_rywfcsif&if a0;&m&Sm;=u?) “cifAsm;wdk@ rkef;wJv h ludk xkw=f u&rSm jzpfw,f? vkycf pm;pepft& vSt H pdkucf H&qk;H
tck ta&;,lawmhr,f§,lvdkuf+yD?” (auseyf=u? 'D jzpfwJh ypPnf;rJhtvkyform; vlwef;pm;udk,fwdkif yg0if
ta=umif; a0zefaqG;aEG;wmawG rvkyf=uawmheJ@?” po OD;aqmifr_jzifh tzdESdyfcH jynfoludk pnf;¶kH;um vuf&Sd
jzifh vlxktwGi;f a0zefaqG;aEG;r_awGudk jiif;y,fydwyf if t&if;&Si, f EW&m;udk zsuo f rd ;f zd@k e@J aoG;pkyrf u
_ if;wJh avmu
ac|;odyfwmawGudk qef@usif&ygr,f? udk azmfaqmifr,fh vlr_,EW&m;eJ@ tpm;xdk;zdk@twGuf
b,fudpP ta=umif;yJjzpfygap? ordkif;tauG@ r&Sdrjzpf vdktyfaewJh EdkifiHa&; todjr‡ifhwifr_vkyfief;/
tcsdK; jzpfpOftvdkuf tjzpftysufrsm;eJ@ vuf&Sdtcdkif pnf;¶kH;a&;tiftm; pkpnf;r_vkyfief;wdk@udk vufawGŒ
trm od&oavmuf tjzpftysurf sm;tay: tajccH+yD; vlwef;pm;wdkufyGJ twGif;rSm vkyfaqmif=u&rSm jzpfyg
cGJjcrf;pdwfjzm ajymqdkwmqdk&if tcdkiftrm r[kwfwJh w,f?
‘aemufuG,u f Zmwfvrf;rsm;’ tay: tajccHajymwm 2020/ pufwifbm 1 &uf?
rvkyfbJ tao;pdwf r[kwfawmif a,bk,sr# rSefrSef

55
t&if;&Sifpepf tmumoudk e,fcsJh_cif;

emqm (NASA) tmumo,mOfrSL;ESpfOD; vdkufygwJh tmumo,mOfrmS vdu k fygEkid zf dk hxdkifckw


H vH;k udk 85 rDv, D H
‘}uKd ;yrf;csu’ f trnf& tmumo,mOfukd zavmf&'D g a':vm ay;ae&wmvnf; tqHk;owf+yDvdk hqkdEdkifw,f?
jynfe,f uae'D tmumopcef;uae 2020 ckESpf arv Crew Dragon Endeavour ,mOfeJ@ Falcon 9
30 &ufae rh mS v$ww f if vduk yf gw,f? pGe&f J (9) vd@k trnf v$wf'Hk;udk bDvD,HemolaX; tDvGefrufp&f J@ SpaceX u
ay;xm;wJh v$wf'k;H eJ@wGJ+yD; v$ww f ifvu dk fwm jzpfw,f? wyfqifxkwfvkyfw,f? tckqdk&if SpaceX u EdkifiH
udkApf 19 uyfa&m*ga=umifh tar&duefjynfolawG tyg wumtmumopcef; (ISS) udk tmumo,mOfrLS ;awG
t0if wurBmvHk; ylyifaomua&muf/ y&da'0rD;awG ydk@aqmifay;wJh yxrqHk; yk*~vduukr`%D jzpfvmw,f?
awmufaecsdefrSm tar&dueftkyfpdk;ol vlwef;pm;eJ@ emqm&J@ Commercial Crew Program (CCP) t&
taemuftyk pf k rD', D mawGu 'Dw}udrf tmumo,mOf yk*~vduukr`%DawG tmumo,mOf wnfaqmufEdkifzdk@
v$ww f ifyu
JG kd ‘yG}J uD;yGaJ umif;’ vdk ah ºu;a=umf atmifycJG H SpaceX udk 3²1 bDv, D Hcef@/ Boeing udk 4²8 bDvD,Hcef@
=uw,f? arvukefrSm v$wfwifvku d w
f hJ tJ'tD mumo aiGa=u; axmufyHhxm;w,f? yk*v ~ duudk uefx±dkuftcGJ
,mOf[m =o*kwv f 2 &ufae hrSm urBmajray: jyefqif; ay;wJhtvkyfudk emqmu 2010 rSm pvkyfcJhwm jzpf
vmygw,f? wu,fawmh yk*v ~ ud ukr`%D SpaceX u w,f? emqmtaeeJ ht&ifvkd trmxnftwGuf ypPnf;
ol@ukefypPnf;udk 'kwd,t}udrf ±d_;jywJhyGJ (Demo-2 0,fwm/ tmumo,mOfudk ydkifqkid w f m/ pDrcH ef hcw
GJ mawG
Mission) jzpfw,f? rvkyfawmhbl;? pD;yGm;a&;vkyfief;&SifawGudk tusKd;wl
tar&duef tmumo vGef;ysH,mOf ysHoef;r_ pD;yGm;zuf (ygwem) vkyfvdkufw,f?
(Space shuttle) tpDtpOfukd 2011 ckEpS frSm tqHk;owf CCP rSm a':vm bDvD,He@J csD+yD; &if;ESD;jrKyfE& SH m
cJhwma=umifh 9 ESpftwGi;f rSm yxrqHk;t}udrf tar&duef rSm tmumotdufpf (SpaceX) eJ o h @l +ydKifbuf bd;k tif;
tmumo,mOfrSL;awG vdkufygarmif;ESifwJh tar&duef (Boeing) udk &if;ESD;jrKyfESHaiG&J@ w0ufpDavmuf cGJay;xm;
vkyf tmumo,mOfudk v$wfwifr_jzpfw,f? ydkxl;jcm; w,f? SpaceX u emqmeJ@ ukefpnfydk@aqmifa&; pmcsKyf
wmu yxrqHk; tpd;k &/ yk*~vduzufpyf tpDtpOfuae vnf; csKyfqdkxm;+yD; 2012 uwnf;u EkdifiHwum
zefwD;xkwfvkyfwJh,mOf jzpfw,f? 2011 aemufyidk f;rSm tmumopcef;udk ukefypPnf; yd@k ay;aewmyg? r=umao;
EdkifiHwum tmumopcef;udk tar&duef tmumo cifu ESpfawGrmS tDveG frufpf/ *sufzaf b;Zd;k pfeJ@ &pfcswf
,mOfrSL;awG apv$wfwkdif; ±k&Sm; tmumo at*sifpD b&efqefwdk@vdk ukaÉ=uG,folaX;awGa=umifh tar&duef
a&mhpfaumhpfarmhpf (ROSCOSMOS) &J@ qdk;,kZf (Soyuz) tmumovkyfief; jyefacgif;axmifvmw,f? tarZkef
56
_ynf o l h t m%m

ukr`%Dydkif&iS f *sufzfab;Zdk;pf&J h Blue Origin eJ@ t*Fvyd f rsm;pGm wefzk;d &SdwJh vkyfief;wck jzpfvmr,fvkd hqkw d ,f?
vkyfief;&SifolaX; &pfcswfb&efqef&JŒ Virgin Galactic x&rft h pdk;&&JŒ &nfrSef;csuw f cku ‘v’ udk tmumo
ukr% ` aD wGu tmumo c&D;oGm;vkyif ef;twGuf tm;}uKd ; ul;oef;a&mif;0,fa&; vkyfief;awGtwGuf c&D;waxmuf
rmefwuf vkyfudkifae=uw,f? 'Dukr`%DawGeJ@emqm rSm avmifpmjznfah y;wJah e&m (gas station) tjzpf ajymif;
pD;yGm;zufawGtjzpf vkyfudkifaewJh wjcm;tpDtpOfawG vJEikd af &;yJvdk@ qdkw,f?
vnf; &Sdygao;w,f? tar&duef tmumo ul;oef;a&mif;0,fa&;
orRwtdb k m;rm; vufxufuwnf;u trsKd; qdki&f m vGwfvyfaom vkyfief; tufOya' (American
om; tmumoay:vpD (2010) eJ@twl tmumorSm Space Commerce Free Enterprise Act ) u
pD;yGm;a&; tjrwfxkwfzdk ht&Sdef&aeyg+yD? orRwx&rfh tmumoudk wurBmvHk;u bHyk idk w f m r[kwfb;l vd@k a=u
vufxufrSm tar&duef tmumo wyfzJ@G udk xlaxmif nmxm;w,f? 'Dvakd =unmvdu k wf m[m Edik if w
H umobm
+yD; tmumo ysHoef;a&;udk OD;pm;ay; ay:vpDw&yftjzpf wlpmcsKyfawGukd azmufzsuw f m jzpfw,f? tmumoxJ
csrSwfxm;w,f? (tar&duefavwyf&J@ tmumoppf u tzdk;wef o,HZmwawGukd tjrwfxw k fzdk@ yk*~vdu
wdki;f udk 1982 ckEpS fuwnf;u wnfaxmif+yD; jzpfw,f?) ydkivf yk fzkd@ &nf&, G vf u
dk fwmvnf; jzpfw,fvdk@ oHk;oyfol
tmumowyfz@JG &@J wm0efawGu tmumoxJu tar wcsKŒd u qd=k uygw,f? trsK;d om; tmumoaumifpD&JŒ
&duef&@J tusK;d pD;yGm;udk umuG,zf @kd / tmumo usL;ausmrf _ tr_aqmif !ïe=f um;a&;rSL; paumhayhpfu tmumo
awGukd [ef@wm;zdk@eJ@ tmumo ppfqifa&;awGvyk zf @dk vk@d [m vlom;rsKd;EG,f&J@ bHktarGtESpfr[kwf/ jynfolydkif
qdw k ,f? tar&duef&@J yxrqH;k pD;yGm;jzpf tmumo,mOf ypPn;f r[kwfb;l vdk@ qdkvmw,f?
udk rv$wfwifcif av;ig;vtvdk 'DZifbmv 2019 tar&duef/ qdkAD,uf,leD,HeJ hwjcm;EdkifiHawG
ckESpfrmS 'DwyfzGJ@udk zGJ@pnf;w,f? tmumo,mOf ajrjyif (jrefrmEdkifiH tygt0if) ukvor*~uwqihf oabmwl
udk jyefqif;+yD;aemuf &ufykid ;f twGi;f rSmyJ pmrsufESm 41 vufrw S af &; xd;k xm;wJh 1967 ckEpS f ‘urBmah vxk. jyify
rsuEf Sm&Sw d ‘
hJ tmumo pGr;f tm;’ qdkwJh ppfa&;rl0g' tmumoqd k i f & m oabmwl p mcsKyf ( Outer Space
udk xkwjf yefw,f (10 &uf/ =o*kwv f )? oD;jcm; ppftif Treaty)’rSm tmumo[m vlom;tm;vH;k / Edi k if t
H m;
tm;w&yfudk owfrw S fvudk fw,fv@dk qdk=uw,f? vH;k &JΠbHyk ikd f (res communis) vd@k qdxk m;wmyg? tmumo
x&rfth pdk;&u ppfat;acwfu &Scd hw J hJ trsK;d om; xJu b,ft&mudkrqdk ydkifqdkifa=umif; b,fEdkifiHurS
tmumoaumifpDudk 2017 rSm jyefwnfaxmifw,f? ra=unm&/ tmumoudk +cdrf;ajcmuf+yD;jzpfap/ odrf;ydu k f
EdkifiHwum tmumopcef;udk o,f,lydk haqmifay;wJh +yD ; jzpf a p/ wjcm;wenf ; enf ; eJ @ jzpf a p tcsKyf t jcm
axmufy@kd vyk if ef;udk yk*v ~ u d ydik v
f yk zf k@d tqdjk yKw,f? ul; tm%m xlaxmifvdk@ r&bl;vdk@ a=unmxm;wm jzpf
oef;a&mif;0,fa&;0ef}uD; 0Dvfbma&mhpfu tmumo w,f? 'gayrJh tar&duefe,fcsJ@orm;u 'DoabmwlnD
vkyfief;[m 330 bDv, D Ha':vm wefzdk;&Sw d hJ vkyif ef;jzpf csuf udk azmufz suf zd k@ }udK;pm;vmw,f? vd ktyf& if
ae+yD? r=umcif q,fpkEpS fawGrSm a':vm x&Dv, D Haygif;

57
_ynf o l h t m%m

tmumoppfyJG qifE$Jzdk hppfa&;jyifqifr_awGyg tcsdeu f udk f a&;pepf jzpfw,fv@kd qd=k uw,f? tmumoacwfa[mif;
vkyfvmwmyg? rSm tar&dueftpdk;&u bdk;tif;eJ@ avmh[drmwifvdk
+*Kd [w
f k v$ww
f ifwhJ vkyif ef;/ tmumo c&D;oGm; vufwqkyfpm aumfydka&;&Sif;}uD;awGukyd J uefx±du
k fay;
vkyfief;/ OuUmcJ wl;azmfa&;vkyfief;eJ@ wjcm;vkyfief;awG xm;w,f ? tmumoacwf o pf rS m awmh tmumo
uae tjrwftpGef;awG xkwf,El idk af tmif tmumoudk qdkif&m pD;yGm;a&;ukr`%aD wG w'gZifavmuf &Sdygw,f?
pD;yGm;a&;vkyfief; e,fy,ftjzpf ajymif;vJypfwJhacwf tmumoudk aps;uGufpD;yGm;a&; e,fy,ftjzpf vkyfcJh
wckudk csOf;eif;0ifa&mufvm+yD jzpfygw,f? tmumo wmu 1960 ckEpS rf sm;uwnf;u jzpfygw,f? orRwa&*if
pl;prf;avhvma&; enf;ynmaumfyadk &;&Si;f (SpaceX) eJ@ vufxufrmS pD;yGm;a&;ESihf ul;oef;a&mif;0,fa&;qdki&f m
Blue Origin vdk yk*~vu d aumfykad &;&Si;f awG pdk;rd;k csKyfuidk f tmumood@k v$ww f ifr_ tufOya' (1984) udk vuf
vmaewJh tmumovkyif ef;udk tmumoopfv@kd avhvm rSwfa&;xdk; twnfjyKw,f? 'gayrJh yk*~vdu pD;yGm;a&;
oH;k oyfoal wGu trnfay;xm;=uw,f? 'kw, d tmum vkyfief;awG[m tuef@towfeJ@om yg0ifEdkifw,f?
oacwfv@dk vnf; qd=k uw,f? qdkAD,uf,el , D Hu 1957 tmumoopfuawmh tar&duefe@J qdAk D,uf
ckESpfrSm pyGwfepf +*dK[fwk (1) udk tmumoxJ v$wfwif ,leD,H&@J ppfat;acwf tmumo+ydKifyJeG @J rwlawmhb;l ?
+yD; (yxr) tmumoacwfudk pwifcw Jh m jzpfw,f? tmumoudk twdik ;f twm }uD;}uD;rm;rm;eJ@ ukefo, G f
tmumoa[mif;[m tpdk;&awGu tmumo a&;/ pD;yGm;a&; e,fy,ftjzpf ajymif;vJypfwJhacwfudk
qdik f&m vkyfief;awGudk csKyfukid x
f m;wJ/h wdk;wufr_ aES;auG; a&mufvm+yD? tmumoopfu tmumorSm t&if;&Sif
av;vHw,fvdk@qdkwJh ppfat;acwf tmumo qufqH pepf ay:xGef;r_udk tcsufjyvdkufwmyJvdk@ oHk;oyf=u

58
_ynf o l h t m%m

w,f? t*Fg+*dK[fukd udkvedk Dtjzpf odr;f ydkurf ,fh Starship vkyvf mygw,f? o,f,yl @kd aqmifa&;'H;k awG xkwv f yk fwm/
tmumo,mOf[m ukr`%D&J@ xdyfwef;OD;pm;ay; jzpf urBmyh wfvrf;rSm +*Kd [fwak wG ae&mcsxm;wm/ tmumo
w,fv@kd SpaceX ukr% ` yD ikd &f iS f tDveG rf ufpu
f ol@0efxrf; udk pl;prf;avhvma&;/ tjrwfxkwfa&;eJ@ udkvdkeDtjzpf
awGqD ydk@wJh tD;ar;wapmifrmS azmfjyygw,f? 'D,mOfu odrf;ydkufa&;awGudk vlom;rsKd;EG,ftwGuf vkyfaewm
t*Fg+*dK[fudk wacgufrSm vlw&mtxd ydk@ay;Edkifr,fvdk@ r[kwyf gb;l ? vlom;rsK;d EG,u f kd ud,
k pf m;jyKoa,mifa,mif
qdkw,f? t*Fg+*dK[fukd b,fvkv d al wG oGm;Edik rf vJ pOf;pm; vdrfnmAef;jyaewJh t&if;&Sif pD;yGm;a&;orm;awGu ol
=unfyh g? ajcvsiaf v#mufae&ol/ pufb;D pD;ol/ um;armif; wdk@vlwef;pm;tusKd;twGuf vkyfaewmyg? r=umcif
ol/ av,mOfpD;Edik o f l pojzifh vufawG@b0xJu tajc tcsed w
f tdk wGi;f rSm tmumovkyif ef;[m urBmyh xrqHk;
taeudkyJ Ed_if;,SOpf Of;pm;=unfhyg? udkApf 19 uyfqku d rf _ x&DvD,Hwefvkyfief; jzpfvmr,f/ urBmhyxrqHk; x&D
jyif;xefvmawmh rDv, D eH m olaX;awG[m a&m*guif;pif vD,Hem olaX;awGvnf; ay:xGuv f mr,fvdk@ oHk;oyfae
w,fvk@d ,lq&wJh ae&mawGukd oGm;+yD; tyef;ajzae=u =uw,f?
w,fvk@d qdkw,f? t&if;&Sifpepfu t&if;pkyHkwdk;yGm;r_udk jzpfap
tmumo ta[mif;wkef;u vlom;rsKd;EG,f w,f? t&if;ydv k #rH u
_ kd jzpfapw,f? tJ't D cg ydv
k #w
H hJ t&if;
twGuf tusKd;jzpfxGef;zdk@ OD;pm;ay;+yD; vkyf=uw,f? Edkiif H udk wjcm;e,fajropfawGudk wifyk@d zdk@ vkyf=uygw,f? 'g
wum oabmwlpmcsKyfawG&JΠuef@owfcsufawGvnf; a=umifh t&if;&Sipf epf&J htjrifhqHk;pepf[m e,fcsJ@pepfyv J k@d
&Sdw,f? tmumo topfrSmawmh tar&duefu Edkiif H vDeifu qdkcJhw,f? t&if;&Sifpepf cdkif+rJoufqdk;&Snf
wumpmcsKyfawGudk azmufzsufwhJ pum;awG ajAmifajym atmif ae&mopf &Smw,f/ e,fajrcs@J xiG w f ,f/ e,fajr
vmovdk yk*~vdu ukr`%DawGe@J vnf; ajAmifvufwGJ+yD; opfawGudk odrf;ydkufygw,f? 21 &mpkrSm e,fcsŒJ vufopf
"e&Sifvlwef;pm;&J@ tusKd;twGuf tifwdkuftm;wdkuf awG/ "e&Sifvlwef;pm; vufopfawGu urBmay:rSm

59
_ynf o l h t m%m

e,fcsJ@p&mae&m rusefawmhvdk@ tmumoudk e,fcsJ@zdk@ }udK;yrf;vm=u+yD? b,facwfrSmyJjzpfjzpf e,fcsJŒorm;[m


yHkpw
H lygw,f? tmumoopf t&if;&Sief ,fcsJ@awG[m 19 &mpku +Adwdo# ta&SŒtdEdN,ukr`%DeJ hodyrf uGmygb;l vdk@
ynm&Siw f csKŒd u qd=k uw,f? ta&SŒtdE,Nd ukr%
` u D tpd;k &eJ@ "e&Siv f lwef;pm; aygi;f zufxm;wmyg?
wcsdefu oabFmawGeJ hork'&N mjzwf urBmywf+yD; e,fcsJŒcJholawG[m tck tmumo[if;vif;jyifxJrSm
e,fcs@J z@kd tm;xkwaf e=u+yD? 21 &mpk udv k b
H wfpaf wG ay:vm+y?D 21 &mpk tmumo ukr% ` aD wG ay:vm+y?D p=um
0aw;rif;jzpfz@dk olw@dk tcsi;f csif;vnf; ppfcif;=uygvrd rfh ,f? odyp`H dwuf l;,Of Zmwfvrf;awGxu J vdk wu,fjzpfvm
awmhr,fv@dk qdk=uw,f? b,facwfrSmjzpfjzpf e,fcsJ@t&if;&SifawG[m olw@dk vlwef;pm;tusKd;twGuf e,fcsŒJ =uwm
yg? tmumoacwfopf e,fcsJ@t&if;&SifawG[mvnf; vlom;rsKd;EG,fudk tusKd;rjyKbJ csrf;omwJh vkyfief;&Siw f pk
udkom tusK;d jyKwJh/ "e&Sifvw l ef;pm; tusKd;udo
k m OD;wnfwhJ e,fcsJ@t&if;&SifawG jzpfygw,f? vay:udk yxrqHk;
ajccscw Jh hJ ae;vftrf;pfxa&mif;u vay:udk vlom;awG ajccsEdkifwhJ tjzpf[m ‘vlom;rsK;d EG,t f wGuf ckefysHausmfvm$ ;
r_}uD;wck’ vdk@qdkcJhw,f? rsuaf rSmuf tmumot&if;&Sifpepf&JŒ atmifjrifra_ wGuawmh ‘t&if;&Sirf sK;d EG,t f wGuf
ckefysHausmfvm$ ;r_}uD;wck’ jzpf w,fvdk hynm&Siw f csK@d u qdk=uygw,f?

&nf!ïef;
One giant leap for capitalistkind: private enterprise in outer space
https://www.nature.com/articles/s41599-019-0218-9
‘The big show’: US poised to return to human spaceflight with historic launch
https://www.theguardian.com/science/2020/may/26/spacex-nasa-human-space-launch
How NASA and SpaceX plan to launch astronauts in May despite a pandemic
https://www.cnbc.com/2020/04/03/nasa-spacex-to-launch-astronauts-in-may-despite-coronavirus-
pandemic.html
‘Spacepower’: US Space Force releases foundational doctrine
https://www.space.com/space-force-spacepower-doctrine-capstone.html
Elon Musk’s Top Priority Now Is Going to Mars and the Moon
https://observer.com/2020/06/elon-musk-spacex-top-priority-startship-spacecraft-mars-moon/

+*dK[fwvk w$ fwifwJh vkyif ef;/ tmumo c&D;oGm;vkyfief;/


OuUmcJwl;azmfa &;vkyfief;eJ@ wjcm;vkyfief; awGu ae
tjrwftpGef;awG xkwf,lEdkifatmif tmumoudk
pD;yGm;a&;vkyfief; e,fy,ftjzpf ajymif;vJypfwJh
acwfwckudk csOf;eif;0ifa&mufvm+yD jzpfygw,f

60
tJ't D csufudk tar&duefu
owif;eJhrSwfcsuf vufcHcJhwm jzpfw,f?
AdkvfcsKyf}uD;tdkufqif[m0gu
aemifrSm a&;om;xkwaf 0wJh ol@&J@
trSwf&csufpmtkyfxJrSm
75 ESp fj ynfh acgi;f rmrmeJ@jiif;qefaewma=umifv h @kd tJ'Dtcsdefu ppfbuf0ef}uD;
[D ± d k & S D ; rm;eJ @ em*gpuD qdkygw,f? tEkjrLAHk;om roHk;&if [ife&Dvl;0pfpwifqefu ol@udk
*syefu vufeufcsrSm r[kwfvdk@ tEkjrLAHk;}uJr,fhta=umif;
[D±dk&SD;rm;eJ@em*gpuDòr@awG *syefEidk if u
H dk tar&duefwyfawG today;wJhtcgrSm
tEkjrLAHk;t}uJc&H wm 'DESprf Sm 75 wufodrf;&rSm jzpfw,f? olb,fvdkjyefajymcJw h ,f qdkwmudk
ESpfjynfh+yD jzpfygw,f? 1945 ckEpS f tJ'Dvdkwdkuf&&if a&;om;azmfjyxm;ygw,f?
=o*kwfv 6 &ufae@rSm tar&duefwyfzGJ@awG trsm;tjym; ‘yxrtcsuftaeeJ@
[D±dk&SD;rm;òr@ay:udk aoqHk;'%f&m&=urSm jzpfw,fvk@d u|efawmfh&J@tajccH,Hk=unfcsuft&
yxrqHk;tEkjrLAHk;}uJcscH&ygw,f? ta=umif;jyygw,f? *syef[m ppf±H_;ae+yDjzpfwmrdk@
aemuf 3 &uft=umrSm wu,fuawmh 1945 'DvdkA;Hk }uJzdk@ vHk;0rvdktyfbl;?
em*gpuDòr@udk aEGOD;avmufuwnf;u 'kw, d tm;jzifh tar&duefawG&J@
'kwd,AH;k }uJc&H ygw,f? 'DAHk; 2 *syefEdkifiH[m vufeufcszdk@twGuf toufawG rqHk;±H_;apzdk@qdk+yD;
vHk;a=umifh csufcsif;aoqHk;ol/ olwdk@vufcHEdkifr,fh 'DAHk;udk rjzpfraeoHk;zdk@
aemif&ufwcsdK@=umrS &&SdwJh oabmwlnDcsuf&&SdEdkifzdk@ rvdktyfawmhwma=umifh
rD;avmif'%f&mawGeJ@ jyifae=u+yDqdkwm 'DAHk;a=umifh urBm}uD;
tEkjrLa&mifjcnfoifhwmawGa=umifh =um;jzwfzrf;,l&&SdwJh txdwfwvef@jzpfoGm;rSmudk
aoqHk;&ol pkpkaygi;f [m 250˜ a=u;eef;awGt& 0g&Sifwefu u|efawmfwdk@EdkifiHtaeeJ@
000 eJ@ 300˜ 000 odae+yDjzpfygw,f? *syefEdkifiu H a&Smif&Sm;oifhw,f’
=um;rSm&Sdw,fvdk@ cef@rSef;&ygw,f? vdkcsifwJhtcsufu tJ'Dtcsdefu
trsm;pku t&yfom; (a,musfm;/ olwdk@&J@{u&mZf[D±[ dk Dwdkudk ppfOD;pD;csKyfjzpfol
rdef;reJ@ uav;i,fawG) eef;rcs&bl;/ ppfcHk±Hk; a&wyfAv dk fcsKyf}uD;0DvsHvJ[u
D vnf;
jzpf=uygw,f? rwif&bl;qdkwmyJ jzpfygw,f? ‘'Dt±dkif;tpdkif;vufeufawGudk
tJ'Dtcsdefu 'gayrJh tar&duefu [D±dk&SD;rm;eJ@em*gpuDwdk@rSm
tar&dueforRwjzpfol x±l;rif;u tºuif;rJhvufeufcsa&;udkyJ oHk;cJhwm[m u|efawmfwdk@&J@
oltckvdk tEkjrLAHk;}uJzdk@ awmif;qdck w Jh ,f? aemufqHk; *syefppfyGJtwGuf
trdef@ay;&wm[m *syefu *syefvufeufcswJhtcsdefrSmawmh bm±kyfydkif;taxmuftyHhrS
vufeufcszdk@ rjzpfapygbl;? 'D[mudk
61
tpD&ifcHpmwapmif
owif;eJhrSwfcsuf xkwfjyefcJhw,f?
tJ'DtpD&ifcHpmt&
bDvD,Hemolºu,f}uD;awG&J@
yxrqHk;toHk;ðyvdkufwma=umifh toufqHk;±H_;&/ pD;yGm;ysuf=uovdk ydkifqdkifr_pkpkaygif;[m tJ'Dumv
tarSmifacwfu t±dkif;tpdkif;awG&J@ taetxdkifawGusOf;usyf=u&w,f? twGif;rSm 15µ wdk;yGm;cJhw,f?
usifh0wfpHE_ef;awGeJ@ u|efawmfwdk@ tvkyfvufrJhawG aygrsm;vmw,f? tar&duefa':vm 2²948 x&DvsrH S
usifh0wfawG[m pD;yGm;a&;vkyfief;awG 3²382 x&DvsH jzpfvmcJhw,f?
wwef;wpm;wnf; tawmfrsm;rsm; txdem=uw,f? tJ'DtxJrSm xdyfqHk;u bDv, D eH m
jzpfoGm;cJhwmygyJ?’ vdk@ 1950 'gayrJh 'DumvtwGif;rSm }uD; 5 OD; jzpfwJh *sufzaf b;Zdk;pf/
ckESpfrSm a&;cJhw,f? pD;yGm;OpPm wdk;yGm;olawGvnf; bDvf*w d f/ Zlumbmh/ 0g&ifbmaz;eJ@
'gqdk tar&duefu &SdowJhq&dk if tHh=oukef=urvm;yJ? vm&DtJvDqefwdk@u a0pktrsm;qH;k
[D±dk&SD;rm;eJ@ em*gpuDwdk@rSm rvdkbJ udkApfwefck;d eJ@ "ewdk;olawG &=uw,f? olw@dk 5 OD;aygif;&J@
bma=umifh tEkjrLAHk;oHk;cJhwmygvJ? &Sdygw,f? "eOpPmawG tar&duefa':vm 76
wcsufu oltopf 'DESpf rwfvtv,frS bDvD,H wdk;vmygw,f?
wDxGifxm;wJhvufeuf&J@ arvtv,ftwGif; "rRwmyJ qHk;±_H;=uwJh
tzsufpGrf;tm;udk odcsifvdk@yg? (tar&duefrSm avmhcfa'gif;cs olºu,fawGvnf; &Sd=uygw,f?
tckvnf; vufeuftopfawGudk xm;csdef) rSm tar&duefEdkifiHrS c&D;oGm;vkyfief;/ wnf;cdkcef;pwJh
urBmhae&mtESH@u bDvsHemolºu,f}uD;awG&J@ vkyfief;&SifawGyg?
a'oEW&ppfyGJawGrSm "eOpPm[m tar&duefa':vm zuf&Sif'DZdkif;bDvD,Hem
prf;oyfoHk;ae=uwmyg? 434 bDvD,H ydw k dk;vmw,f? &ufavm&if[m 'DumvtwGif;
aemufwcsufuawmh ppf}uD;t+yD; rwfv 18 &ufrS arv 19 tar&duefa':vm oef; 100
ay:xGufvmr,fh &uftwGif; tar&duefEdkifiHrS a&mhoGm;vdk@ ol@yidk q f idk rf _u 5²6
urBmhpepfopfxJrSm bDvseH molºu,f 600 ausmfwk@d eJ@ bDvD,H jzpfoGm;w,f?
'Dvufeuftm;udk;eJ@ ywfouf+yD; [dkw,fvkyfief;&Sif
urBmhAdkvf}uD;vkyfz@dk jzpfygw,f? emrnfausmfazmhbfr*~Zif;u *|efy&pfumuawmh a':vm 34
ðypkxm;wJh tcsuftvufawGudk oef; qHk;±_H;vd@k ydik q
f dkifru _ a':vm
ud k A pf w ef c d k ; eJ @ tajcðy+yD; tar&duef 2²56 bDvsH jzpfoGm;w,f?
tcGeftaumufr#wa&;eJ@ 'DumvtwGif;
udkApf - 19 uyfab;a=umifh rnDr#r_awGtwGuf tar&duefrSm tvkyfvufrJh
wurBmvHk; 'kuQrsdK;pHk ay:vpDavhvma&; tifpwDusKu cHpm;cGifh av#mufxm;olaygif;
a&muf=u&w,f? a&m*gu;l pufc&H / uawmh 51 oef;&Syd gowJh?
62
,rf ; td k ; ay:u vuf b EG e f
=o*kwfv (4) &ufae@u
owif;eJhrSwfcsuf
vufbEGeEf dkifiHòr@awmf bD&GwfrSm
ayguu f rGJ _}uD; jzpfcw
Jh ,f? vl 200
ausmaf oqHk;+yD; 6˜ 000
ausm'f %f&m&w,f? vl 3 wefzdk;[m 80µ uef@uGufqENjycJh=uw,f? 'ga=umifh
odef;ausmf tdk;rJhtdrfrJh usqif;oGm;wma=umifh Zefe0g&DvrSm 0ef}uD;csKyf
jzpfoGm;&w,f? jynfolawG&J@ &SdpkrJhpkaiGav;awGyg [m&D&Dtpdk;& ðywfusoGm;w,f?
cef@rSef;csufwckt& ajymifwvif;cgovdk 0ef}uD;csKyf[mqef'D&uftpdk;&
'DaygufuGJr_a=umifh wdkif;jynf jzpfcJh=u&w,f? wufvmw,f? 'gayrJh
*sD'yD D&J@ 25µ avmuf qHk;±H;_ w,fvk@d vufbEGev f lOD;a&&J@ 45µ [m tajctaeawGu qdk;+rJqk;d aew,f?
qdkw,f? 2013 qif;&JrJGawr_atmufrSm 'ga=umifh tckaygufuGJr_}uD;
ckESpfavmufuwnf;u a&mufaew,fvdk@ urBmhb%fu jzpfvmawmh vlxk}uD;&J@
qdyfurf;*dka'gifrSm odkavSmifxm;wJh qdkygw,f? tvkyfvufru Jh 35µ a'gotdk;u xyfaygufuGJjyefw,f?
trd;k eD;,rf;Edkufx&dwf 2˜ 752 &Sw
d ,f? Edik if &H J@aºu;+rDu 'Dvedk J@ tpdk;&tzGJ@
wefu ayguu f wGJ mvdk@ qdkygw,f? tar&duefa':vm 92 bDvD,H&d+S yD; EkwfxGufoGm;jyefw,f?
odkavSmifxm;wJh 7 ESpftwGif; wdkif;jynf *sD'DyD&J@ 170µ tdrfapmifhtpdk;&wufvm+yD;
'D"mwkypPnf;awG[m eD;yg;&Sdw,f? 'g[m urBmay:rSm r=umrD a&G;aumufyGJvkyfay;r,f
tEW&m,f&Sdwmrdk@ ajz&Sif;zdk@ aºu;+rDtcsdK;tjrifhqHk;wck jzpfw,f? qdkw,f?
qdyfurf;tm%mydkifawGu qD;&D;,m;jynfwGif;ppf aygufuGJr_jzpf+yD;aemufrSm
w&m;a&;Xmeudk wifjycJhayr,fh jzpfwJhtcgrSm vufbEGefxJudk tpdk;&tzGJ@ wm0ef&do S l b,forl S
bmtajzrS r&cJhbl;vdk@ qdkygw,f? ppfajy;'kuQonf 1²5 tcif;jzpfae&mudk
vufbEGefrSm oef;a&mufvmjyefygw,f? vmr=unfh=uygbl;? vlx&k J@
tcuftcJtusyftwnf;awG vufbEGev f lO;D a&u 4²5 olwdk@tay: aygufuGJaewJh
jzpfaewm =umyg+yD? oef;cef@om &Sdwm jzpfygw,f? a'gotd;k udk a=umuf=uyHk &ygw,f?
tpdk;&tqufquf&J@ wm0efcrH _ udkApfa&m*guyfab; tcif;jzpf+yD; 2 &uft=umrSm
wm0ef,lr_ r&Sdwm/ usvmwma=umifh a&mufvmwmu
tusifhysufjcpm;wm pwJhpwJh vJ&molcdk;axmif;jzpf&jyefw,f? jyifopforRwrufc&Gef jzpfygw,f?
jy\emawGa=umifh jynfolawG[m +yD;cJhwJhESpf jyifopfu vufbEGe&f J@
tcuftcJaygif;pHkudk atmufwdkbmavmufuwnf;u udkvdkeDt&Sifocifa[mif;yg?
&ifqkid fae=u&wm jzpfygw,f? òr@aygif; 70 ausmrf Sm vlxak wG[m rufc&Gefu Edkiif Ha&;yg;0ygw,f?
'DESpftwGif;rSm vufbEGefaiGa=u; vrf;ay:xGuf+yD; tpdk;&udk oleJ@ygvmwJh oufawmfapmifhu
63
jynfwGif;ppfjzpfygw,f?
jynfwGif;ppftwGi;f vl 120˜ 000
owif;eJhrSwfcsuf aoqHk;+yD; ppfajy;'kuQonfwoef;
&Sdchw
J ,f? vufbEGefe,fajr
tpdwftydkif;wcsdK@udk tpPa&;vfeJ@
wm;wmudk vufrcHbJ &Sd=uw,f? yxrurBmppft+yD;rSm qD;&D;,m;wdk@u 0ifodrf;wmvnf;
vlxk=um;xJu idkaºu;aewJh jyifopfu 'DtkyfpkawGt=um; cH&w,f? 2005 ckESpfusrS
trsdK;orD;wa,mufudk tm%mcGJa0a&; 'DwyfawG jyefqkwfoGm;=uw,f?
ayG@zufESpfodrw fh m vkyfygw,f? EdkifiHa&;pepfw&yfudk jynfwGif;ppf+yD;wJhaemufrSm
vufbEGefEdkifiHtwGuf azmfxkwcf w Jh ,f? c&pf,mefawGudk v$wfawmfudk wdk;csJ@vdkufw,f?
ulnDa&;tpDtpOfawG tumtuG,fay;zdk@ &nf&G,fcsufeJ@ udk,fpm;vS,ftcsdK;udkawmh
oluruxvkyf jzpfygw,f? 1943 ckESpf c&pf,mefeJ@ rGwfpvift=um;rSm
aqmif&Gufay;r,f/ vGwfvyfa&;&wJhtxd w0ufpDcGJygw,f?
vufbEGeftpdk;&uwqifh tJ'D±_yfaxG;wJh jynfo@l ppfacgi;f aqmifawGu
r[kwfbJ tultnDvkad ewJh tm%mcGJa0a&;tpDtpOfudk tpdk;&tzGJ@0ef}uD;XmeawGudk
vlxkqD wdkuf±dkufa&mufatmif wdkif;jynf&J@ txufwef;pm; cGJa0csKyfudkif=uw,f? tpdk;&tzGJ@
pDpOfr,f pojzifh rufc&Gefu (tDvpf) awGu ,EW&m;awGxJrSm
tmrcHuwday;cJhw,f? qufcHxdef;odrf;cJh=uw,f? olwdk@=oZmtm%mawG
rufc&Gef&J@vkyf&yfawGu orRwu c&pf,mef/ 0ef}uD;csKyfu tòyifwdk;csJ@=uygw,f?
b,favmufxda&mufovJqdkawmh qGefeDe@J v$waf wmfOuUXu &Stm tpdk;&tvkyfawG/ uefx±dkufawGeJ@
oljyifopfjyefa&mufawmh pojzifh cGJxm;wJhpepfyg? wjcm;t&if;tjrpfawGudk
tGefvdkif;ay:rSm vufbEGefvlxk v$wfawmfwGif;rSm tkyfpt k vdkuf cGJ,=l uw,f?
50˜ 000 ausmfvufrSwfxdk;xm;wJh c&pf,mefeJ@rGwfpvif EdkifiHa&;pepfu
yef=um;pmwapmif xGufae+yD udk,fpm;vS,ftcsdK;udkawmh 6;1 tm;vHk;oabmwlrS&wmrdk@
jzpfygw,f? jyifopfEdkiif Hu qdk+yD;cGJxm;w,f? tm;vHk;oabmrwl&if
vufbEGeu f dk aemuf 10 ESpf=um aemufydkif;rSmawmh qHk;jzwfcsuf rusawmhygbl;?
tkyfxdef;xm;zdk@ yef=um;pmyg? w&m;0iftodtrSwfðyxm;wJh &v'fuawmh t&m&m[m
vufbEGefEdkifiHu tkyfpk 18 ck twGif;rSm wpfqdk@aewmyJ jzpfygw,f?
*dk%;f tkyfpkav;awG uGJaewJh tcsdK;uscGJygw,f? EdkifiHa&;uGif;rSm
EdkifiHyg? c&pf,mef/ tJ'Dvdk oabmwlnDcsufr&wJhtcg
qGefeDrGwfpvifeJ@ tm%mcGJa0xm;ayr,fh 1975 vrf;ay:wdkuyf GJawG jzpf=uygw,f?
&StmrGwfqvifqk+d yD; tkyfpak wG ckEpS frS 1990 txd udk,fpDu udk,fydkifjynfol@ppfawG
64
&Sd=uw,f r[kwv f m;?
wzGJ@eJ@wzGJ@ tompD;&zdk@twGuf owif;eJhrSwfcsuf
toD;oD;[m
jynfytm;udk;&Sm=uygw,f? 'gudk
csuf,lae=uwJh EdkifiHawGuawmh
Edkifvdkrif;xufðyrlwm/ xGufvmcJw h ,f? tufzfbDtidk f
qD;&D;,m;/ tD&ef/ aqmf't D ma&As/
ta=umif;rJhowfjzwfwm txl;t&m&Sda[mif;wOD;jzpfol
tar&duefeJ@ jyifopfEdkifiw H dk@yJ
pwmawG[m rdkufu,f*smrefu
jzpfygw,f?
ESpfaygif;rsm;pGm=umjrifhcJh+yD jyKpkxkwfjyefvku d fwm jzpfygw,f?
avmavmq,f
jzpfygw,f? tJ'gawGudk rcHEkid fvdk@ 2000 ckESpu f pvdk@ jynfe,f 12
ajcoGufaewmuawmh
uef@uGufqENjyyGJawGvnf; ckausmf&Sd Oya'xdef;odrf;a&;
jyifopforRwrufc&Gef jzpfygw,f?
r=umr=um ay:aygufcJhw,f? t&m&SdawG[m tom;ta&mif
vufbEGeftwGuf &efyHkaiGudk
tckESpfrSmvnf; vlrnf;trsdK;om; cGJjcm;wJh ppfaoG;ºuv_yf&Sm;r_awGeJ@
oludk,fwdkif uruxvkyf+yD;
a*smzh vGdKufvnfyif;udk &Ju 9 qufpyfr_&Sdae=uw,fvdk@
pkaqmif;wm vkyfw,f? aemuf+yD;
rdepfeD;yg; 'l;eJ@zdxm;vdk@ tpD&ifcHpmu qdkygw,f?
vufbEGefrSm
toufqHk;±H_;cJh&w,f? &maygif;rsm;pGmaom
Edik if aH &;oabmwlncD sut f opfw&yf
&JwyfzGJ@&J@t=urf;zufvkyf&yfudk &Jt&m&SdawG[m
xlaxmifzdk@vnf; wdkufwGef;w,f?
qef@usifuef@uGufwJh vlr_uGef,ufawGrSm vlrsdK;cGJjcm;wJh
tck pufwifbmvqef;xJrSm
vlxkqENjyyGJawGvnf; ta=umif;awG wifcJh=uwmudk
vufbEGefudk oGm;OD;rSm jzpfw,f?
tar&duefw0ef;rSmomru awG@&&Sd w,f? jynfe,f
ajym&&ifawmh
urBmhEdkifiHtawmfrsm;rsm;qDtxd tawmfrsm;rsm;u
vufbEGef[m
jyef@ESH@oGm;w,f? tJ'Dvdk (tvmbm;rm;/ umvDzdk;eD;,m;/
trd;k eD;,rf;Edkufx&dwf 2˜ 752
uef@uGufqENjyaewJh=um;uyJ aumfeufwDuwf/ zavmf&D'g
wefxuf ydk}uD;wJh,rf;tdk;ay:
aemufxyfvlrnf;awG tDvDEGdKuf/ vl0DpD,mem; pojzifh)
&Sdaewm jzpfygw,f?
&JwyfzGJ@vufcsufeJ@ aoqHk;wmawG &JawG[m ppfaoG;ºueJ@
&SdcyJh gw,f? vljzL}uD;pdk;a&;0g'D tzGJ@awGeJ@
tar&d u ef & J w yfz G J @ xJ tck&ufydkif;twGif;rSmyJ qufoG,fr_&Sdaewmudkvnf;
vl j zL}uD ; pd k ; a&;0g'D a wG tar&duef&JwyfzGJ@xJudk azmfxw k fawG@&&Sd w,f?
pd r f h 0 if a e vljzL}uD;pdk;a&;0g'DawGeJ@ 'DaEGrSmyJ
vuf,mtpGef;a&mufawG atm&def@c±dkif'k&Jrª;eJ@
tar&duefrSm vlrnf;awGtay: pdrfh0ifaewJhta=umif; csDum*dk&Jom;wOD;wdk@[m
&JwyfzGJ@0ifawGu vlrsdK;cGJjcm;+yD; tpD&ifcHpmwapmif vuf,mpGef;vdk*dkwHqdyfyg
65
uef@uGufqENjyyGJawGvnf;
owif;eJhrSwfcsuf ay:aygufvmw,f? qENjyyGJwckrmS
&JawG&J@taemufzufrSm
vuf,mpGef; vufeufudkif
t0wftpm;awG 0wfqifwm Oya'bufawmfom;awGt=um; vljzLtkyfpkwpk pkpnf;=uw,f?
awG@&&Sd w,f? tdv k yH D,mu qufpyfr_awGtay: tJ'Dvjl zLtkyfpkudk &JawGu
&Jt&m&SdwOD;[m pdk;&drfr_awGvnf; a&oef@bl;awG ypfay;cJw h ,f?
ppfaoG;ºutkyfpkwpkeJ@twlwGJ+yD; jrifhwufvmcJhw,f? &Jt&m&SdwOD;u ‘cifAsm;wdk@
"mwfyHk±dkufw,f? umvDzdk;eD;,m;/ atmf&D*Gef/ 'DrSma&mufvmwmudk
uef@uGufqENjyolawGeJ@ tDvDEGdKufeJ@ usKyfwdk@trsm;}uD; wefzdk;xm;
owif;orm;awGudk vufeufudkif 0g&Siw f efjynfe,fawGu &JawGudk aus;Zl;wifw,f’ vdk@
vltkyfpkwpku wdkufcdkufaewmudk 'Dvq dk ufpyfra_ wG &Sdr&Sd toHcsJ@pufeJ@ ajymw,f?
zDvm'JvfzD;,m;&Jt&m&SdawGu pHk;prf;ppfaq;aew,fvdk@ tJ'v D uf,mpGef;tkyfpkxJu 17 ESpf
vufydkuf=unfhaecJh=uw,f? tpD&ifcHpmu qdkygw,f? t&G,fvli,ftjzLwOD;u
Oya'bufawmfom;awGeJ@ 'DoDwif;ywfxJrSmyJ qENjyaeolawGudk aoewfeJ@ ypfvk@d
tJ'DppfaoG;ºutkyfpkawG 0pPaumefpifjynfe,f uEdk&Sm;rSm 2 OD;ao+yD; wOD;'%f&m&w,f?
b,favmuftwdkif;twmtxd vlrnf;trsdK;om; tJ'Dvli,f[m aoewfeJ@
qufpyfywfoufaeovJ qdkwmudk a*saumhbvdwfukd ol@uav; 3 ypf+yD;aemuf &JawG=um;uyJ
twdtusrodEdkifbl;vdk@ *smrefu a,mufta&S@rSmyJ &Ju aoewfeJ@ jzwf+yD;xGufoGm;w,f?
ajymygw,f? ‘'geJ@ywfoufwJh 7 csufypfcJhvdk@ tufzfbDtdkifeJ@
tcsuftvufawGudk b,folrS udk,fwydkif;aooGm;w,f? trdajrvHkðcHa&;Xmewdk@uvnf;
rpkaqmif;=ubl;? tJ'v D dk (aq;±Hka&mufawmh vljzL}uD;pdk;a&;0g'DawG[m
(vljzL}uD;pdk;a&;0g'D) ol@udkckwifeJ@wGJ+yD; wdkif;jynftwGuf tEW&m,f
Oya'bufawmfom;awGudkvnf; ajcxdwfcwfxm;ygw,f? t}uD;qH;k jynfwGif;t=urf;zuf
b,forl S wufwufºuºu tcef;0rSmvnf; +cdrf;ajcmufr_jzpfw,fvdk@
&SmazGazmfxw k faewm r[kwfbl;’ &Jtapmifhxm;ygw,f? olu owfrSwfxm;ygw,f?
vdk@ olu ajymygw,f? atmufydkif;rv_yfEdkifawmhovdk tufzfbDtdkifu ppfaq;ar;jref;cJhwJh
a*smhzvGdKuf aq;t&Sed fawGeJ@ owdvnf; ppfaoG;ºutkyfpkawG[m
towfcH&+yD;aemuf aumif;aumif;r&yg? rsm;aomtm;jzifh
uef@uGufyGJawG t&Sdefjrifhvmovdk tckaemufydkif;rS ajcxdwfðzwf/ Oya'bufawmfom;awGeJ@
tJ'Dvuf,mpGef;tkyfpkawGeJ@ tapmifh±kyfvdkufygw,f?) ‘qufoG,af &;csdwq f uf’ awG

66
&Sdae=uw,fvdk@ owif;eJhrSwfcsuf
twGif;ydkif;pmwrf;awGrSm
owday;xm;w,fvdk@vnf;
*smref&J@ tpD&ifcpH mu
qdkygw,f? jzpfw,fvdk@
ydk+yD;wufwufºuºueJ@
pD;yGm;a&;ynm&SifawGu
xGufvmae=uwm jzpfw,f’ vdk@
vuf,mpGef;rsm;ta=umif; rSef;q=uygw,f?
tpD&ifcHpma&;ol *smrefu
pl;prf;a&;A[dku ðypkxm;wJh
qdkygw,f?
tcsuftvufawGt& a*smhzvdGKuf udkApfumuG,faq;&zdk@qdkwmvnf;
towfcH&+yD;aemuf ESpfawGr=umawmifrS
ay:aygufvmwJh vwcsdK@apmifh&rSm jzpfw,f?
‘vlrnf;awGtouf[mvnf; ud k A pf e J @ urB m h p D ; yG m ;a&; 'ga=umifh pD;yGm;a&;udk udAk pfu
wefzdk;&Sdw,f’ aemufuw&GwfqGJaeOD;rSm
uef@uGufqENjyyGJawGudk udkApfuyfa&m*gjzpfwJh jzpfygw,f? vkyfief;awG rzGihEf idk /f
wHk@jyefzdk@twGuf pkpnf;r_vkyfcw Jh Jh tapmydkif;vawGwkef;u tvkyform;awG tvkyfðywf=u+yD;
t}udrfaygi;f 500 eD;yg;&Sdchw J ,f? ay:vpDcsrSwfolawGu b%fawGrSvnf;
uef@uGufqENjyolawGudk pD;yGm;a&;[m ‘AGD’ pmvH;k yHk jyefrqyfEdkifwJhacs;aiGawG
omrefwku d cf u
kd fr_ 64 }udrf &Sdw,f? jyefemvefxlvmr,fvdk@ rsm;vmrSm jzpfw,f?
um;awGeJ@0ifwdkufwmu 38 }udrf ar#mfvifhcJh=uygw,f? wurBmvHk;
&Sdw,f? aoewfe@J ypfcwfwmu 9 udkApfuyfa&m*gudk ESdrfeif;Edkif+yD; ukefxw k fvyk fr[_ m 'DESpfyxr 6
}udrf &Sd+yD; aoqH;k ol 3 OD; &Sdchw J ,f? pD;yGm;a&;vnf; vrSm 15²6µ usqif;r,fvdk@
‘tJ'Dvuf,mpGef; tjrefjyefEdk;xvmr,fvdk@ tar&duef&if;ESD;jr‡KyfESHr_b%fjzpfwJh
ppfaoG;ºutkyfpkawGxJu ar#mfrSef;cJh=uw,f? a*syDarmf*efacs@pfu cef@rSef;ygw,f?
t=urf;zufzdk@txufoefqHk; tckawmh 'g[m 2008 pD;yGm;uyfxuf 4 q
tpdwftydkif;awGu urBmhEdkifiHtawmfrsm;rsm;rSm rsm;wm jzpfw,f?
olwk@d vkyfaewmawGudk tpdk;&u udkApful;pufr_E_ef;awG EdkifiHwumaiGa=u;&efyHkaiGtzGJ@u
todtrSwfðyw,f/ tJ'v D dkvkyfzdk@ jyefjrifhwufvmvdk@ a'otvdkuf urBmhpD;yGm;a&;[m 2020
cGifhðyxm;w,fvdk@ avmhcfa'gif;cswmawG ckESpftwGi;f 4²9µ usHK@oGm;r,fvdk@
,Hk=unfae=uw,f? 'ga=umifhvnf; jyefvkyfvm&Edkifwma=umifh cef@rSef;xm;w,f?
uef@uGufqENjyolawGudk pD;yGm;a&;awG jyefaumif;vmrSm ,l±dkZek feJ@+Adwdefwdk@&J@ *sD'DyD[m
t=urf;zufwdkufcdkufzdk@ olwdk@[m r[kwfbJ ydkqdk;oGm;awmhrSm 10²2µ usr,f?
67
&moufyefvkyfay;aeEdkifrSm
owif;eJhrSwfcsuf r[kwfyg?
pm;oHk;r_jyefjrifhwufap+yD;
pD;yGm;}uD;xGm;vmatmifvkyfzdk@
tar&duefpD;yGm;a&;uawmh 8µ ,l±dkZkefrSm tjcm;enf;vrf;awGuawmh
ao;oGm;r,f? udkApfa&m*gtjyif;xefqHk;jzpfwJh }uD;rm;wJh tajccHtaqmufttHk
urBmhxkwfvkyfr_[m ZGefvtxd 3 vtwGi;f rSm 4²5 pDrHudef;awG csrSwfvkyfaqmifwm
udkApfuyfab;rwdkirf Dtqifhudk oef; tvkyfvufrJhjzpfoGm;w,f? jzpfygw,f?
2021 rukefcifwdkifatmif *sLvdkifvu zdvpfydkif 'DvdkpDrHudef;trsm;tjym;udk
jyefa&mufrSmr[kwfbl;vdk@ tvkyfvufrJhE_ef;[m 45²5µ tar&duef/ +AdwdefeJ@Oa&mywdk@u
u|rf;usifoltrsm;pk jzpfoGm;w,f? 'DESpftukefrSm
(t*Fvefb%feJ@ xkwfjyefvmvdrfhr,fvdk@
Oa&myA[dkb%fwdk@rS tygt0if) tar&dueftvkyfvufrJhE_ef;[m ar#mfvifh&ygw,f? 'gayrJh
wdk@u rSef;xm;w,f? 'gawmif {+yDvrSm 14²7µ pD;yGm;a&;wckvHk;tay:
vmr,fhaqmif;rSm txdxdk;wufoGm;+yD; tusdK;oufa&mufapzdk@
'kwd,udkApfvd_if;vHk;}uD; *sLvdkifvrSmawmh 10²2µ 'DvdkpDrHudef;rsdK;awGu
ra&mufvmrSom jzpfr,f? jzpfvmw,f? +AdwdefrSm ESpftawmfrsm;rsm; tcsdef,l&rSm
vmr,fh udkApfuyfab;pwJhtcsdefup+yD; jzpfygw,f?
vtenf;i,ftwGif;rSm tpdk;&u tvkyftudkif 120˜ 000 udkApfab;a=umifh
axmufyHhay;wJhtpDtpOfawG jzwfcscJh&w,fv@kd ukr`%D}uD;awGu vufiif;vwfwavmqH;k ±H;_ r_awGtjyif
&yfoGm;wm 'grSr[kwf a=unmygw,f? ydkqdk;wJhtusdK;qufawGudk
avsmhenf;oGm;awmhrSmjzpfvdk@ txdtemqHk;awGu aemifvmr,fh ESpfawGtwGif;rSm
vkyfief;i,fawG vufvDaps;uGufeJ@ cHpm;=u&OD;rSm jzpfygw,f?
t}uD;tus,fxdcdkufrSm jzpfw,f? ava=umif;vdkif;awG jzpfw,f? r[mpD;yGm;ysufuyf}uD;[m 1929
2020 ckESpfrSm vkyfief;ti,feJ@ udkApfuyfab;twGuf ckESpf atmufwkb d m
tvwfpm;awG u,fq,fa&;tultnDtjzpf aps;uGufysufðyef;r_eJ@
a'0gvDc&H wJhE_ef;[m 3 tar&duefa':vm 11 x&Dv, D H tpðycJhwmyg? 1933 ckESpf
qrsm;vm+yD; 12µ jzpfvmr,fvdk@ toHk;ðyr,fvdk@ urBmEdkifiHtrsm;u tar&duefb%fpepfòyvJwt hJ csed u
f srS
Edkiif HwumaiGa=u; &efyHkaiGtzGJ@u a=unmxm;ygw,f? 'gayrJh pD;yGm;a&;u
cef@rSef;xm;w,f? udkApfrwdkifcifu ulnDa&;tpDtpOfawGudk atmufqHk;udka&mufawmhwm
4µ yJ&w Sd m jzpfw,f?
68
jzpfygw,f? atmufq;Hk a&muf+yD;rS
jyefwufvmrSm r[kwfvm;?
owif;eJhrSwfcsuf
tcku udkApfuyfab;u
txGyftxdyfudk a&muf+yDvm;/
umuG,faq;u
awmifudk;&D;,m;eJ@
b,ftcsdefxGufrSmvJ/ tar&duefwdk@t=um; &Sad ewJh
e,l;ZDvefEdkifiHu t&m&SdawGeJ@
xda&mufra_ um &S&d J@vm; &if;ESD;wJh
yl;aygif;aqmif&Gufa&;
qdkwmawGuvnf; ar;p&mawGyg? umuG,fa&;tquftpyfawGudk
tpnf;ta0;awG vkyfcJh+yD;
'Da&m*gudk rwdkufzsufEdkifao;bJeJ@ tajcðy+yD; aewdk;vdk tzG@J rsKd ;
tm;&p&maumif;w,fvdk@vnf;
ol@a=umifhxdcdkufoGm;wJh xlaxmifzdk@ tar&duefEdkifiHu
ajymygw,f?
pD;yGm;a&;udkvnf; xlrEdkirf Sm }uHqaew,f pojzifh
*sLvdkifvwkef;u
r[kwfao;a=umif;yg? ajymqdkoGm;ygw,f? 'DvdkzGJ@wmu
tdENd,ork'N&mrSm
w±kwfjynfudk wefjyefEdkifz@dk
tar&duefeJ@tdENd,a&wyf
jzpfw,fvdk@vnf; ajymygw,f?
tm&S a ewd k ; tzGJ @ wJ h yl;wGJppfa&;avhusifhcJhovdk
'D 4 Edkiif u
H dk tajcðypzG@J +yD;
tar&duef/ *syefeJ@
aemifrSm tzGJ@0ifEdkifiHawG
tar&duef - tdEd, N =opa=w;vswdk@[m
wdk;csJ@oGm;rSmvdk@vnf;
AsL[majrmufygwem&Spfzdk&rfu zdvpfydkifyifv,frSm
qufajymygw,f?
pDpOfay;wJh =o*kwfv 31 &ufae@ yl;wGaJ &wyfppfa&;avhusichf =hJ uygw,f?
aewdk;tzGJ@[mvnf;
tGefvdkif;aqG;aEG;yGJrSm tar&duef tdENd,Edkiif Hu olðyvkyfaeus
EdkifiHtenf;i,feJ@ pzGJ@cJh+yD;
vufaxmufEdkifiHjcm;a&;0ef}uD; rmvDbma&wyfavhusifha&;rSm
aemifrSwdk;csJ@cJhwmjzpfa=umif;
pwDzifbD*ifu tif'dkypdzdwf yl;wGJyg0ifzdk@ =opa=w;vsEdkifiHudk
ajymw,f? ‘av;yGifhqdkif’ (Quad
a'orSm aewdk;ppfr[mrdwftzGJ@ zdwf=um;xm;w,f?
2007 ckESpfrmS tar&duef/ *syef/
xlaxmifr,fh tvm;tvmawGudk 1954 ckESpfwkef;uvnf;
tdENd,eJ@ =opa=w;vsEdkifiHwdk@
xkwfajymcJhw,f? tif'ydk pdzdwf uGefjrLepftEW&m,fudk
yg0ifzGJ@pnf;xm;/ w±kwfjynfudk
a'orSm aewd;k vdk/ ta=umif;jy+yD; ta&S@awmif
wefjyefzdk@eJ@ tif'dkypdzdwf
Oa&myor*~vdkrsdK; tm&SrSm tar&duef OD;aqmifwJh
a&a=umif;vrf;
awmifhwif;}uH@cdkifwJh qDwdk;ppfpmcsKyftzGJ@ ay:cJhzl;ygw,f?
vGwfvyfpGmoGm;vmEdkifa&;
EdkifiHaygif;pHkygwhJ tzGJ@rsdK; r&Sdbl;? 1977 ckESpfrSm ysufoGm;w,f?
&nf&G,fcsufxm;&Sd) taeeJ@
tif'ydk pdzdwfa'orS tdENd,/ *syefeJ@ tcku tar&duefeJ@
vwfwavm
=oa=w;vsEdkifiHawGeJ@ w±kwfEdkifiHt=um; wif;rmr_
udkApfuyfab;umvrSm AD,uferf/
t&Sdefjrifhaecsdef jzpfygw,f?
69
ukefoG,fa&;ppfu
t&Sdefaumif;aeqJ jzpfw,f?
awmifw±kwfyifv,frSm 2
EdkifiHt=um;
yGwfwdkufr_awGuvnf;
wd;k rsm;vmaew,f? olw@dk 2
EdkifiH&J@ pum;vHk;ppfyGJawmif
ArmjynfxJrSm jzpfcJh=uw,f?
tdENd,eJ@±kwfe,fpyfrSmvnf; 2
zufe,fjcm;apmifhwyfzGJ@awGt=um;
wdkufcdkufr_awGjzpfyGm;+yD;
vlaoqHk;r_awG &Sdchw J ,f?
'DvdktcsdefrsdK;rSm tckvdk
ppfr[mrdwftzGJ@ xlaxmifr,f
qdkwmuawmh tvGeftEW&m,f
qdkufy&yfpfu|ef;ajrmufydkif;udk
rsm;vSa=umif;yg? qdkufy&yfpfu|ef;&J@taetxm;eJ@
0ifodrf;vdkufygw,f? 1983
ckESpfrSm ywfouf+yD; ajyvnfatmif
wl&uDqdkufy&yfpftEG,fawGu rajz&Sif;Edkifwm[m
*&d - wl&uD yÉdyuQ (odk@)
ajrmufydkif;qdkufy&yfpf ajrxJyifv,fa'o tjiif;yGm;r_&J@
ajrxJ y if v ,f r S m
wl&uDorRwEdkiif aH wmf (TRNC) t"duta=umif;tcsuf jzpfw,f?
ppf r D ; awmuf v mrvm;
qdkwmudk xlaxmifw,f? tJ'gudk (TRNC) rygbJ pGrf;tif&SmazGa&;
urBmrSm wl&uDwEdkifiHwnf;uom oabmwlnDcsufawGudk
*&deJ@wl&uDt=um; &efrD;[m
todtrSwfðyxm;w,f? qdkufy&yfpfu csKyfqdk&if
a&S;ya0o%Du &SdcJhwm jzpfw,f?
qdkufy&yfpforRwEdkifiHuawmh w&m;r0ifbl;vdk@ wl&uDu
teD;uyfordkif;udk
2004 ckESpfrSm rSwf,w l ,f?
pajymr,fqk&d ifawmh qdkufy&yfpfu
Oa&myor*~tzGJ@0ifEdkifiH qdkufy&yfpfu|ef;teD;rSm wl&uDu
tpðy&ygr,f? qdu k fy&yfpfu|ef;rSm
jzpfoGm;w,f? "mwfaiG@&SmazGa&;vkyaf ewmawG[m
*&dtEG,faum wl&uDtEG,fawGyg
1996 ckESpfwkef;u w&m;r0ifbl;vdk@ *&duvnf;
&Sd=uw,f?
wl&uD&J@ taemufurf;ajcteD;&Sd rSwf,lygw,f?
1974 ckESpf qdkufy&yfpfrSm at*sifyifv,fxJu vlraewJ@
aemufjy\emwcku
*&dEdkifiH&J@tm;ay;axmufcHr_eJ@ u|ef; 2 u|ef;udpPe@J ywfouf+yD; 2 ppfajy;'kuQonfta&; jzpfygw,f?
ppftm%modrf;yGJ jzpfw,f? EdkifiH ppfjzpfvkeD; jzpfcJhao;w,f? 2016 ckESpfrSm Oa&myor*~eJ@
tJ'Dawmh wl&uDu
70
oabmwlnDcsuft& wl&uDu owif;eJhrSwfcsuf
'kuo Q nf 4 oef;udk
vufcHxm;w,f? 'gayrJh
wl&uDorRwtm'dk0rfu
e,fpyfudk zGiv fh dkufr,fqdk+yD; ppfbk&ifcgvDzm[ufzwmtzGJ@ *sufwdkufav,mOfawG
r=umr=um+cdrf;ajcmufwwfw,f? jzpfw,f? 'DtzGJ@udk ±k&Sm;/ jyifopf/ apv$wfcJhvdk@ wif;rmr_awG
+yD;cJhwJhazazmf0g&Dvwkef;u tm&yfapmfbGm;rsm;EdkifiH ydkjrifhwufvmw,f?
umvwck e,fpyfudk (,lattD;) eJ@ tD*spfwk@d u 'DudpPeJ@ywfouf+yD;
wu,fzGihaf y;vdkufw,f? 'kuQonf axmufct H m;ay;w,f? 'D 2 zGJ@ Oa&myor*~tzGJ@0if
aomif;eJ@csD+yD; *&dEdkifiHxJ wdkufyGJawGjzpfaewmrSm wl&uDu EdkifiHjcm;a&;0ef}uD;awG
jzwf0ifoGm;=uw,f? ukvor*~tzGJ@todtrSwfðy tpnf;ta0;xdkif=uw,f?
+yD;cJhwJh Edk0ifbmvrSm tpdk;&udk ulnzD @dk ppfwyfawG *&dbufu axmufcH+yD;
wl&uD[m apv$wfygw,f? wl&uDudkvnf;
ukvor*~axmufcHr_&xm;wJh tJ'Dvdk wEdkifiHwnf;oabmeJ@
vpfAsm;tpdk;&eJ@ urf;eD;yifv,f urf;eD;yifv,fjyifrSm vkyfaewmawGudk &yfwef;u&yfz@dk
oabmwlnDcsufwckudk wl&uDeJ@*&dwdk@[m olydkifudk,fyidk f owday;cJhw,f? r=umrDrSm
vufrSwfa&;xdk;cJhw,f? tjiif;yGm;ae=u+yD; ta&;,lr_awG ðyvkyfr,fv@dk vnf;
'DoabmwlnDcsuft& ppftiftm;awGvnf; tjyeftvSef qdkygw,f? wl&uDu
tJ'Durf;eD;yifv,frSm wl&uD[m jyae=uw,f? +yD;cJhwJh ZlvdkifvrSm aewdk;ppfpmcsKyftzGJ@0if jzpfayr,fh
a&eHwl;azmfa&;vkyfief;awG wl&uDeJ@*&d 2 Oa&myor*~tzGJ@0if r[kwfyg?
wdk;csJ@EdkifoGm;w,f? 'DpmcsKyfudk EdkifiHa&wyftkyfpkawG[m *&duawmh 2 zGJ@vHk;rSm ygw,f?
tar&duefeJ@ Oa&myor*~wdk@u vrf;a=umif;wckwnf; jyifopforRw
todtrSwf rðy=ubl;? wl&uDu xdyfwdkufarmif;ESifvm=uw,f? rufc&Gefuawmh
a&eH&SmazGciG &hf oGm;wJh ae&m[m xdyfwdkufwdk;rdcgeD;usrS ydk+yD;wif;wif;rmrm
ol@&J@ pD;yGm;a&;ZHjk zpfw,fv@dk *&du *smreDEdkifiu
H =um;0if+yD; wl&uDudk ajymwmawG@&w,f? qD;&D;,m;rSm
qdkw,f? vrf;a=umif;ajymif;ay;zdk@ usifhoHk;cJhwJh pnf;rsOf;eDay:vpDudk
vpfAsm;rSmu tpdk;& 2 ajymqdkcJhvdk@ usifhoHk;rSmjzpfw,fvdk@
zGJ@&Sdaewm jzpfw,f? wzG@J u wnfhwnfhrwdk;rdawmhwm +cdrf;ajcmufygw,f? 'Day:vpDudk
ukvor*~u jzpfw,f? =o*kwfvrSm qD;&D;,m;rSm
todtrSwfðyxm;w,f? *&dudkaxmufcHtm;ay;wJhtaeeJ@ usifhoHk;cJh+yD;jzpfw,fvdk@ qdkygw,f?
aemufwzGJ@u jyifopfu ppfoabFm 2 pif;eJ@ 2018 wkef;u qD;&D;,m;u
71
"mwkvufeufawGoHk;w,fqdk+yD;
jyifopf/ +Adwed fe@J tar&duefwk@d u owif;eJhrSwfcsuf
AHk;}uJwdkufcdkufcJhwmudk
&nf!ïef;wm jzpfygw,f?
Oa&myor*~
axmufcHtm;ay;aewJh *&dEdkiif H&J@
‘'g[m
ay:vpDawG[m ppfyGJudk
ppfjzpfatmifv_H@aqmfwJh
ay:aygufaprSmjzpfw,fvdk@
ta=umif;tcsufyJ’ vdk@
wl&uDu
wl&uDEdkifiHjcm;a&;0ef}uD;uajym+yD;
wHk@jyefajymqdkvdkufygw,f? *&d&J@
'korRwuawmh ‘ppfjzpfapzdk@
yifv,fjyiftxl;pD;yGm;a&;Zkefudk 6
ta=umif;tcsufawGr[kwfvdk@
rdkifxm;&Sd&mu 12 rdkiftxd
bmrsm;jzpfp&m&SdrvJ’ vdk@
wdk;csJ@r,fvdk@ *&d0ef}uD;csKyfu
ajymygw,f?
ajymqdkaewmudk axmufjyygw,f?
aewdk;pmcsKyft&
wl&uDurf;±dk;wef;teD;rSm&SdwJh
tzGJ@0ifwEdkifiHudk EdkifiHwckcku
*&dydkifu|ef;wGyg tusHK;0ifwmrdk@
ppfrufðy&if useftzGJ@0ifawGudkyg
wl&uDu vufrcHEdkifbl;vdk@
ppfðywmyJvdk@
qdw k ,f? aemuftJ'Du|ef;awGrSm
rSwf,l&r,fqdkxm;ygw,f?
*&du ajcvsifwyfawG
tJ'Dawmh aewd;k tzG@J 0if 2 Edkiif H
wdk;csaewmudkvnf; wl&uDu
ppfjzpf=u&if
axmufjyygw,f?
b,fvdkoabmxm;=urvJqdkwm
‘*&dawG&J@
pdwf0ifpm;p&myg?
&nf&G,fcsufu wdk@Edkifiu H dk
avmavmq,fawmh
tusOf;cszdk@yJ jzpfw,f?
Oa&myor*~taeeJ@yJ *&dbufu
ajrxJyifv,frSm
&yfwnf+yD; wl&uDudk zdaewm
t&SnfqHk;urf;±dk;wef;&SdwJhEdkifiHudk
awG@&ygw,f?
ig;r#m;wHeJ@yJ ig;zrf;Edkifawmhr,fh
aewdk;tzGJ@0ift"duEdkifiH}uD;
urf;±dk;usOf;EdkifiHav;jzpfatmif
tar&duefuaum
vkyfaewmjzpfw,f’ vdk@
b,fvk&d yfwnfrvJ? olu
wl&uDorRw tm'dk0rfu
tqH;k tjzwftcef;rSm &Sdr,fvdk@
ajymygw,f?
,lq&ygw,f?
72
rmwdum

· pmwnf ; tzG J@ trS m ææ ææ 1


· A[dk p nf ; ±Hk; a&;aumf r wD . xkw fj yef c suf ææ ææ 7
· jynf o l @ tm%mtrSw f (1) rS OuUX ocif A od e f ; wif . trSm pm ææ ææ 9
· ygwD0 if w d ki f; }uH@ }uH@ cd ki f& yf w nf& rnfh tajccHr l} uD ; oHk ; &yf ææ ææ 10
· Auy . vky fi ef ; pOf ææ ææ 15
· uG e f j rLepf a wmf v S e f a &;orm;/ avxD ; wyf o m;/ ajymuf u sm;uG e f r ef ' d k ææ ææ 23
· Armjynf p pf t k y f p k & J @ =um;aea&;0g' ææ ææ 28
· a&G; aumufy GJ E d ki fi H a &;wck w nf; om &Sd o nf r [kw fy g ææ ææ 30
· ausmif ; 'um ææ ææ 34
· b,f v rf; a&G ; rvJ umcsKyfr if ; atmif v d_ i f ææ ææ 39
· axmif x J u ay;pm (Ed k i f i H w umuAsm) ææ ææ 42
· Armjynf r Sm ppf A sL±d ku &ufp pft m%m&S i f p epf u d k ææ ææ 45
· ord k i f ; tauG @ tcsd K ;/ jzpf p Of r sm;&J @ &v'f ææ ææ 48
· t&if ; &S i f p epf tmumoud k e ,f c sJ @ jcif ; ææ ææ 56
· owif ; eJ @ rSw f c suf ææ ææ 61

Armjynf u G e f j rLepf y gwD


A[d k 0 g'jzef @ csd a &;Xmeu xk w f a 0onf

You might also like