Professional Documents
Culture Documents
ပြည်သူ့အာဏာ 43
ပြည်သူ့အာဏာ 43
tmabmf
*sme,f
1945 - 2020
_ynfoht
l m%mxkwfa0_cif; 75 ESpf_ynfh
txdr;f trSwf
trSwf (43)
pufwifbm/ 2020 ckESp?f
pmwnf;tzGt
hJ rSm
1945 - 2020
_ynfoht
l m%mxkwfa0_cif; 75 ESpf_ynfhtxdrf;trSwf
2
_ynf o l h t m%m
ygwD&J@ pnf;±kH;a&; pnf;urf;abmifawGudk pGpJ J+G rJ+rJvku d ef m pmwdu k fawGudk qd&k S,f vpfawGu vltkyfpzk J@G +yD; 0ifa&muf
usifo h H;k wma=umihf ygwu D kd }uHhckid af wmihwf if;atmif wnf zsufqD;wm vkyfygw,f? ArmjynfueG fjrLepfygwD&ŒJ Xme
aqmufEidk +f yD; vlx}k uD;udkvnf; pnf;¶kH;xm;Edik cf Jhygw,f? csKyf[m Am;*&mvrf;rSm zGihfxm;ygw,f? Am;*&mvrf;rSm
odk@aomf jim;vnf; zqyv tzGJŒcsKyf A[dktvkyftr_ Am;*&macsmuf &Sdw,f? Am;*&macsmufrSm um;vrf;u
aqmifvl}uD; wOD;vnf;jzpf/ ArmjynfuGefjrLepfygwD atmufujzpf+yD; &xm;vrf;u tay:u jzwfygw,f?
pwifwnfaxmifol wOD;vnf;jzpfol A[dkaumfrwD ocifwif&JŒ owif;udk ArmjynfuGefjrLepfygwDA[dk&JŒ
Edkiif aH &;OD;aqmiftzGŒJ 0if ocifA[def;uawmh toufay; owif ; pmuvnf ; azmf j ycJ h w ,f ? 'gtwG u f ygwD
oGm;&ygw,f? ol[m zufqpfawmfvSeaf &;twGi;f 'kuQ owif;pmwdu k fudk +zKdcszsufq;D zdkŒ qd&k , S fvpfawGu vkyf
qif;&Jr'_ %fawGa=umihf ESvkH;a&m*g jyif;xefvmygw,f? vmwJhtcg ocifoef;xGef;u qdk&S,fvpfawG vm&J&if
awmfvSefa&;t+yD; ygwDwGif; zqyv twGif; oabm vmcJh Am;*&macsmufudk qdk&S,fvpft¶dk;awGeJ@ zdk@ypf
xm;uGv J rJG a_ wG/ vGwv f yf a&;twGuf vk;H yef;&r_awGa=umihf r,fvk@d ajymcJhygw,f? wu,fu ArmjynfuGejf rLepfygwD
ESvH;k a&m*g ydrk q dk k;d 0g;vm+yD; aq;¶kw H ifxm;vdu k f&ygw,f? XmecsKyu f kd vlx}k uD;u umuG,x f m;wma=umihf qd&k , S f
zqyv tzGJŒcsKyfxJu ArmjynfueG fjrLepfygwDudk xkwf vpfawG rvm&Jygb;l ?
y,fvdkufw,fqdkwm odvdkuf&wJh tcgrSmawmh ocif ArmjynfuGefjrLepfygwD[m ArmjynfvGwfvyf
A[de;f pdwx f cd u kd v f eG ;f tm;}uD;+y;D ESv;Hk cke&f yfomG ;ygw,f? a&;udk todtrSwjf yKwmeJ@twl a0zefo;Hk oyfra_ wG jyKvkyf
ArmjynfuGefjrLepfygwDu ArmjynfvGwfvyf ygw,f? 'ga=umihf a&G;aumufyv JG nf; 0ifw,f? v$waf wmf
a&;[m taESmiftzGJŒtcsdKŒeJ@&wJh vGwfvyfa&; jzpfw,f? xJrSmvnf; wnf=unfav;eufpmG a0zefaxmufjywm/
vGwfvw G fu|wfu|wf vGwv f yfa&;rsdK; r[kwfb;l qdw k m ok;H oyfcsuaf wGe@J vkyo f ihv
f yk x
f u kd wf mawGuv kd nf; wifjy
udk &Si;f &Sif;vif;vif;yJ a0zefygw,f? +yD;jynhpf w Hk Jh vGwvf yf cJyh gw,f? (ArmjynfueG jf rLepfygwu D jzL;v$waf wmftrwf
a&; jzpfatmife@J 'Dru kd a&pD azmfaqmifEikd zf @kd 'Drku d a&pDopf jzpfol ocifoef;az&J@ v$waf wmfrmS aqG;aEG;wifjycsuf
vrf;a=umif;udk wifjycJhygw,f? zqyv tzG@J csKyfuawmh awGukd =unhfyg)
'Drdkua&pDa[mif;vrf;a=umif;eJ@oGm;zdk@ vkH;yef;ygw,f? ArmjynfueG jf rLepfygw[ D m ol@&ŒJ ordik ;f ay;wm0ef
wu,fawmh zqyv tzGJ@csKyfudk jynfol@ta&;awmfyHk wckjzpfwhJ Armjynfukd +y;D jynhpf w Hk hJ vGwv f yfa&;eJ@ zGŒH +zdK;wd;k
ygwD wjzpfvJ Armjynfq&dk S,v f pfygwu D vuf0g;}uD;tkyf wuf+yD; 'Drdkua&pDxGe;f um;wJhEkid if jH zpfatmif 'Dru dk a&pD
xm;wmyg? 'ga=umihf EdkifiHa&;avmueJ@ pme,fZif; opfvrf;a=umif;eJ@ csw D uf&mrSm vGwv f yfa&;&+y;D aemuf
avmu rSm zqyv tpdk;&udk zq - qdk&, S f tpdk;&vdk@ ydik ;f Oya'wGi;f wdu k yf JG enf;vrf;eJ@omoGm;zd@k oabmxm;cJh
ac:a0:ok;H E_e;f wmawG &Scd hw J ,f? qd&k S,v f pfawG[m olw@kd ygw,f? 'Dwu kd yf eJG nf;vrf;udk rSew f ef;usatmif vkyaf qmif
eJ@ oabmxm; rwdkufqdkifolawGudk xdyfwdkuf&ifqdkif Edik rf ,fq&kd if trsKd ;om;pnf;vk;H nD!w G rf [
_ m wnfwchH ikd +f rJ
t=urf;zufajz&Si;f avh &Syd gw,f? ocifwif rawmfrw&m; rSm jzpfygw,f?
vkyfwJh (rD;cGurf _wf) udpPukd azmfxkwfa&;om;wJh owif;
3
_ynf o l h t m%m
4
_ynf o l h t m%m
5
_ynf o l h t m%m
aoaumifaygi;f vJ jzpfomG ;wJh ArmjynfueG jf rLepf &Si;f &Sif;vif;vif;yJ jrifygw,f? 2015 ckESpf a¶G;aumufyGJ
ygwD[m zkwfzufcg vl;vJx&yfvdkufygw,f? 1993 rSm 'DcsKyftEdkif&+yD; tpdk;&zGJŒum 2008 tajccHOya't&
rSmawmh wjynfvH;k tESH@tjym;rSm &SdaewJh ygw0D ifawGeJ@ v_yf&Sm;&wma=umihf 'Drku d a&pDtajymif;tvJ umvvdk@
jyefvnfqufo, G fcsdwq f ufEikd +f yD; txl;uGezf &ihw f &yfukd b,fvdkyJajymajym ppftm%m&Sipf epfeJ@ ppfAsL¶dkua&pD
usi;f yEdkifvmw,f? 1994 rSm +yD;pD;oGm;wJh 'DuGefz&ihfu ,EW&m;}uD;u vnfywf+rJ vnfywfaew,fvdk@yJ Arm
ArmjynfueG fjrLepfygwu D kd ajratmufygwDtjzpf jyefvnf jynfuGefjrLepfygwDu ¶dk;¶dk;&Si;f &Si;f yJ jrifygw,f?
zGJŒpnf;v_yf&Sm;zdk@ qkH;jzwfvdkufw,f? &Jabmf=uifarmif ppftm%m&Sifpepfudk wdu k zf sufypfEkid rf S jynfolŒ
OD;pD;wJh A[dkpnf;¶kH;a&;aumfrwDudk zGJŒpnf;vdkuw f ,f? ajr 'Drkud a&pDpepfukd taumiftxnfazmfEidk rf Sm jzpfygw,f?
atmuf vkyfief;vrf;!$efudkvnf; csrSwfvdkufygw,f? uae@ EdkifiHwumywf0ef;usift&/ yx0DEdkifiHa&;t&/
tckqk&d if A[dkpnf;¶kH;a&;aumfrwD0ifawGudk rsKd ;qufopf Armjynf jynfov l lxktajctaet&/ Armjynfppftkypf k
awGeJ@ xyfjznhfxm;Edkifygw,f? tajctaet&/ ArmjynfEdkifiHa&;tiftm;pk toD;oD;
ArmjynfueG jf rLepfygw[ D m b,favmuf}u;D rm; tajctaet& ArmjynfrSm tajymif;tvJw&yf azmf
cufcw J Jh tajctaeudk a&mufygap 'Drku d a&pDopf vrf; aqmifzŒkd awmif;qdak eygw,f? uae@umvrSm ppftm%m
a=umif;jzpfwhJ jynfoŒl 'Dru kd a&pD tpd;k &w&yf ay:ayguaf &; &Sipf epfwu kd zf suaf &;&JŒ tpcscD su[f m 2008 tajccHOya'
&nfreS f;csufudk OD;wnfcsuf xm;&r,fqdkwm jywfjywf wdkuzf sufa&;yJvk@d ArmjynfuGejf rLepfygwDu jrifygw,f?
om;om;yJ jrifxm;ygw,f? tJ'guawmh 'Drdkua&pDudk ArmjynfueG jf rLepfygwt D aeeJŒ tajccHvw l ef;pm;
aESmifh,Sufwm;qD; ydwfyifwJh/ jynfolŒ'Drdkua&pDpepf&JŒ awG&ŒJ vwfwavmawmif;qdck suaf wGeŒJ twl jynfcsp0f g'
&efo[ l m rsufarSmufumvrSm ppftm%m&Sif pepfyJqdk vrf;pOfudk wifjyxm;ygw,f? v_HŒaqmfwdkufyGJ0ifaeyg
wm &Sif;&Sif;vif;vif;yJ jrifxm;ygw,f? tm%modrf; w,f? t=urf;zufzEd ySd fpdk;rd;k r_udk t=urf;zufckcH wdkucf u kd f
ppftyk fpku awmfvSeaf &;aumifpDe@J tpd;k &zGŒJ wm/ rqv wm[m w&m;w,f/ rSeu f efw,fv@kd yJ ArmjynfueG jf rLepf
ygwDzGJŒ+yD; 74 tajccHOya'csrSwfum/ a¶G;aumufyGJ ygwu D pGJp+GJ rJ+rJ,kH=unfygw,f?
vkyf+yD; ygwD/ aumifpD/ v$wfawmf/ tpdk;&zGJŒwm/ 8 'Dwifjyawmif;qdk pnf;¶k;H v_ŒH aqmfwu kd yf 0JG ifra_ wG
av;vH;k ta&;awmfy}kH uD;aemufyikd ;f e0w/ etz tpd;k &udk [m 'Dru kd a&pDa&;twGuf vwfwavm xrf;aqmif&r,hf
zGJŒwm/2008 tajccHOya' twnfjyK+yD; 'Drku d a&pDpum; ArmjynfuGefjrLepfygwD&JŒ ordkif;ay;wm0ef w&yfvnf;
awG wzGzGajymum a¶G;aumufyJv G yk f+yD; }uHhzGHŒygwDtEdik f jzpfygw,f?
&apum tqihq f ihv
f w$ af wmfe@J tpd;k &ay:ayguv f mwm pmwnf;tzGJ@
awG tm;vk;H [m ppftm%m&SifpepfyJ jzpfw,fqdkwm
6
Arm_ynfueG _f rLepfygwD A[dpk nf;@H;k a&;aumfrwD.
&cdik af 'otwGi;f ysEhH v
hHS maeaom
Covid - 19 ul;puf_refa&m*gEiS yfh wfoufI
xkwf_yefajunmcsuf
1? ,cktcg Covid - 19 ul;pufjrefa&m*gonf &cdik af 'otwGif; tvsit f jref ys@H EH@S aea=umif; owif;rsm;=um;od
ae&ygonf? =o*kwfv 16 rS 23 &ufae@ n 8em&Dtxd a&m*gydk;awG@&Sdol 59 OD;txd &Sdvm+yD? wjynfvkH;
ul;pufc&H ol pkpak ygi;f 450 OD;&Scd +Jh yD? usef;rma&;0ef}uD;Xme owif;rsm;t& ,ckul;pufr_rmS rsKd ;ADZajymif;vJaeaom
Adkif;&yfpftrsdK;tpm; jzpfEdkifaoma=umihf ul;pufr_E_ef; q,fqjrefa=umif;ESihf 'kwd,v_dif;wausmhjyefvmwm
jzpfEdkifa=umif; owday; E_d;aqmfxm;onf? WHO urBmhusef;rma&;tzGJŒ}uD;rSvnf; umuG,faq;prf;oyfjcif;ESihf
umuG,faq;vlwdkif;aph jze@fedkifa&;rSm ESpfcsD=umOD;rSmjzpfa=umif; owday;xm;onf?
2? ,cktcg &cdkiaf 'owGif; a&m*gxdef;csKyfa&;twGuf &yfuGu+f rdK@±Gmtvdkuf ydwfqdk@xm;jcif; Lockdown - aexdkirf _
ue@fowfxm;jcif;/ nrxGuf&trde@fxkwx f m;jcif;rsm;udk aqmif&u G fxm;a=umif; =um;od&ygonf? &cdkifajrmufydkif;
wGif tifwmeufqufoG,fa&;vdki;f jzwfawmufxm;onfrSmvnf; =umvSyg+yD? &cdkifEiS rfh Gwfpvif 'kuQonfpcef;rsm;
ESifh vwfwavm ppfab;a&Smifpcef;rsm;wGiv f nf; ode;f eJŒcsaD omvlrsm; ¹ywfoyd v f su&f adS eonf? olw@kd . 'kurQ sm;udv k nf;
em;vnfay;oihfygonf?
3? urBmESifch sDjzpfyGm;aeaom pD;yGm;a&;tusyftwnf;ESifh udkApfuyfatmufwiG f jynfwGif;ppfjy\em/ qif;&JrJaG wr_
jy\empaom tonf;toefjy\emaygi;f pkEH Sihf vk;H axG;ae&um pdefac:r_rsm;pGmESifh }uKHawGŒae&aom Armjynfvdk
zGŒH +zKd ;qJEikd if w
H Edik if w
H iG f a&m*gjye@yf mG ;r_ jrihw
f ufvmygu trsm;jynfow l @kd . touft;kd tdrf a=umufcref;vdvd qk;H &_;H oGm;
Edkio f nf? a&m*gjye@fymG ;r_ jrihfwufvmygu (txl;ojzihf usef;rma&;jy\emrsm;) xdef;rEdkio f drf;r& jzpfomG ;edkifonf?
4? ,aeŒumvonf ppfab;/ a&m*gab;/ tiwfab;ESihf tzdEySd fcHae&aomab;paom ab;'kuQtrsKd ;rsKd ;wdk@t=um;
ql;=um;xJu bl;uJhok@d tEœ&m,frsdK;pkH 0ef;&Hjcif;cHae&+yD; 'kuQzdp;D r_rsm;pGm &ifqidk af e&aom &cdkifjynf jynfolvx l k
tygt0if wjynfv;kH jynfolvx l k. ab;'kuEQ Sihf touftEœ&m,fuif;&Si;f apa&;udk tpdk;&ESit fh pdk;&ppfwyfwk@d onf
7
_ynf o l h t m%m
A[dkpnf;¶k;H a&;aumfrwD
ArmjynfuGejf rLepfygwD
2020 ckESpf/ =o*kwfv/ 24 &uf?
(1382 ckESp/f 0gacgiv
f qef; 6 &uf?)
8
1987 ckESp f -o *kwfv 15 &ufae@xkwf jynfo l@ tm%m*sme,f trSwf (1) twGuf
OuUX ocifAodef;wif. trSm pm
jynfol@tm%m*sme,f xkwfa0jcif;twGuf OuUXocifAodef;wif. trSmpm
&Jabmfw@dk
Aodef;wif
9
ArmjynfueG jf rLepfygwD. ygwD0ifwikd ;f
}u@}H uH@cikd &f yfwnf&rnfh tajccHr}l uD;oH;k &yf
1990 ckE S p f rwf v 28 &ufx kw f jynf o l@ tm%m*sme,f trS w f (5) rS
,ae@ArmjynfwiG ;f &Sd vlwef;pm;wdu k fyGrJ mS jyif;xef rxif xdawG@rdjcif;/ udkifpJGcJhjcif; r[kwfacs? ol@u|eb f 0
oJoefvo S nf? Edik if w
H umtajctae. *,uf±u kd cf wfr_ a&muf+yD;aemuf umv&Snv f sm;+yD; jyif;xefoJoefaom
rSmvnf; rao;vS[kqdk&rnf? txl;ojzifh jynfwGif; wdkuyf tJG qifq h ifhukd jzwfoef;/ }uD;rm;vSaom pGe@f vw $ f
tajctaerSm ordik ;f auG@csKd ;wcko@kd a&mufaeonf? Tod@k tepfemcHr_rsm; ðyvky+f yD;rS Toabmw&m;vrf;!ïefudk
aom umvrsKd ;onf awmfveS af &;tiftm;pkrsm;ESihf awmf awG@&Sduidk pf JGcJh=ujcif; jzpfonf? Toabmw&m;vrf;!ïef
vSefa&;orm;rsm;omru EdkifiHa&;tiftm;pkrsm;/ EdkifiH onf Armjynf jynfolwdk@tm; t*Fvyd fe,fcs@J orm;tm;
a&;orm;rsm;/ EdkifiHa&;ESihrf uif;Edkifolrsm; tm;vH;k udyk if qef@usifwdkufcdkuf&mwGifvnf;aumif;/ *syefzufqpfrsm;
ppfaq;ar;jref;vsuf&Sdonf? Tae&mwGif w&m;ol}uD; tm; wGe;f vSeaf rmif;xkw&f mwGiv f nf;aumif;/ ppftpdk;&
um; jynfov l lxk/ ar;cGef;um; oifb,fvk&d yfwnfrnf tygt0if jynfwiG ;f azmufjyefa&;orm;rsm;tm; awmfveS f
enf; qdo k nfyif? rnfonft h iftm;pk/ rnfow l OD;wa,muf &mwGiv f nf;aumif; xda&mufatmifjrifpmG a&S@aqmifEikd f
r# a&Smifv$Jvdk@r&/ ajz=u&vdrhrf nf? cJo
h nf? ygww D nfaxmif+yD; TrSmbuf ordik ;f wGif rmhupf f
Armjynf uGefjrLepfygwD. ygwD0ifrsm;url 0g'/ vDeif0g'/ armfpDwkef;tawG;tac:tm; Armjynf
atmufygtwdkif; &yfwnf=uayonf? awmfvSefa&; vufawG@ESifh rSefuefpGm aygif;pyfEdkifv#if
1? rmhupf 0f g'/ vDeif0g'/ armfpw D ek ;f tawG; jynfow l k@d atmifyJGcH+yD;/ aygif;pyfrr_ mS ;,Gif;v#if jynfow l k@d
tac:udk a&S@aqmiftjzpfxm;+yD; Armjynf. wdusaom epfemqHk;±H_;onfudk awG@c=Jh u&ayonf?
vufawG@jzifh aygi;f pyfEdkifro S mv#if ArmjynfawmfveS fa&; xdk@a=umifh ygwD0ifrsm;tzd@k tvGet f a&;}uD;
rSm atmifyJGcHEidk fayvdrfhrnf? onfh wm0efw&yfrSm rmhupf f0g'/ vDeif0g'/ armfpDwek f;
ygw.D taxGaxGvyk if ef;pOfwiG f “ArmjynfueG jf rL tawG;tac:udk eufeuf±d_if;±_di;f avhvmoabmayguf
epfygwo D nf rmhupf 0f g'/ vDeif0g'/ armfpw D ek ;f tawG;tac: atmifvkyf&if;/ wzufwGifvnf; Armjynf. wdusaom
udk rdrt d awG;tac:tm; vrf;!ïeaf om oabmw&m;tajc vufawG@tajctaeudk qENpGu J if;uif;jzifh rSefrSeuf efuef
cHEiS hf vkyfief;vrf;!ïet f jzpf cH,u
l siohf ;kH onf?” [k &Si;f odem;vnf qkyfudkifrad &;yifjzpfonf? odk@rSom oabm
vif;pGm azmfjyxm;onf? Armjynf jynfolEiS hf Armjynf w&m;ESifhvufawG@ aygif;pyfa&;qdkonfrSm E_dif;pmjcif;
awmfvSefa&;orm;rsm;onf rmhufp0f g'/ vDeif0g'/ armfpD tm;jzifh vG,fulayvdrfhrnf? oabmw&m;ESihf vufawG@
wkef;tawG;tac:tm; tvG,fwul odk@r[kwf trSwf aygi;f pyfjcif;qdo k nfrmS pmtkyx f rJ S t&mrsm;udk vufawG@
10
_ynf o l h t m%m
11
_ynf o l h t m%m
tcif;rsm;wGif yg0ifqifE$J=u&if; ppftpdk;&. t=urf;zufzEd ydS rf a_ =umifh vufeufuikd af wmfveS af &;xJo@kd ajymif;vJyg
0ifcJh=uolrsm;rSm ,ae@xufwdkif ArmjynftESH@tjym;&Sd vufeufudkif awmfvSefa&;wyfzJG@rsm;wGif trsm;tjym;
&Sdaeonf r[kwyf gvm;? 'gomru Armjynf Edik if Ha&;avmuudk ppftkypf ku pwif+yD; ajAmif0ifa&mufcho J nfh 1958
- 60 ckESpf tdrfapmifhtpdk;&qdkonfudkvnf; jynfolrsm;u enf;rsdK;pHkjzifh qef@usifcJh=uonf?
1960 ckESpf a&G;aumufyJGwGifvnf; jynfolvlxkonf ppftkyfpk. qENESifh pDpOfzefwD;csufrsm;udk qef@
usifum “tonf;=um;rS rJwjym;” [laomaqmifyk'fudk azmfxkwfum tiftm;jycJh=uonf? xdka&G;aumufyJG
onf aemufqk;H wGif Armjynfjynfov l x l }k uD;. ajymifajrmufaom ppftpdk;&qef@usifa&; qENjyyJ}G uD; jzpfomG ;cJhonf?
jynfol@tiftm;udk a=umufvef@oGm;aom ae0if;onf ‚.tiftm;udk xdr;f odrf;Edik &f ef ppftyk fpktwGi;f rS ppftkypf k
0ifwcsdK@ukd "m;pmcHvyk fum ppfwyfwGi;f rS xkwyf ,fypfc&Jh onf? aemufr=umrDrSmyif tiftm;jyefvnfpak qmif;um
62 ckEpS w
f iG f xyfrt
H m%modrf;cJo h nf? tm%modrf;+yD;aemuf rqv wygwDtm%m&Sipf epf usio hf ;kH um jynforl sm;udk
vufpm;acsonfh taeESifh ajAmifusus t=urf;zufzdEdyS fcJhayonf?
,ckvnf; +idrfydppftpdk;&onf a&G;aumufyJG Zmwfcif;aejyef+yD? xd@k a=umifh Armjynf&Sd Edik fiaH &;tiftm;pk
wdik ;f onf Ta&G;aumufyu GJ kd tm±Hpk ukd uf m tm;jyifvsuf &Sd=uonf? wzufwGif +idryf pd pftpdk;&uvnf; tpGr;f ukef
npfywf&ef jyifqifvsuf&o Sd nf? Todk@aom tajctaersKd ;wGif ArmjynfuGefjrLepfygwDonf 1960 ckEpS f a&G;aumufyGJ
umvwkef;uenf;wl ud, k fusdK;pD;yGm; vHk;0riJhbJ jynfolvlxt k usdK;udo
k m OD;xdyfwif+yD; jynfoluwzuf ppftpd;k &
uwzuf jzpfyGm;aeaom yÉdyuQwGif jynfolvlxkbufrS enf;rsdK;aygif;pHkjzifh yg0iftm;jznfhrnfom jzpfayonf?
Tt}udrfa&G;aumufyw JG Gifvnf; vGefcho J nfh tESpf 30 uenf;wl jynfolvx l k. ppftpdk;&qef@usifa&; tiftm;
jyyJG}uD;tjzpf taumiftxnfazmfEdki&f ef óu;pm;oGm;rnfom jzpfayonf?
txufwiG af zmfjycJah om tajccHrl}uD; oHk;&yfonf ,ae@Armjynf&Sd uGefjrLepfygw0D ifrsm;tm; awmif;qdk
vsuf&Sdonfh vkyfief;wm0ef}uD; oHk;&yf[k ac:qdkEdkifovdk wdkif;wmonfh pHoHk;&yf[kvnf; owfrSefEdkifayonf?
14
Armjynfue
G jf rLepfygwD. vkyif ef;pOf
(1995 ckESpf 'DZifbmvxkwf jynfol@tm%m trSwf 14 rS)
aemufOyrmwckukd wifjyygO;D rnf? (1967) u tºuif;rJh zsuford f;ypf+yD; “v,fvyk folv,fykid af &;” rludk
trSm;jzpfonf? “ygwDwGif;awmfvSefa&;”[k w&m;0if udkipf Ju
G m wdkuyf 0JG ifcho
J jzifh ajr&Sifpepfudk t}uD;tus,f
ac:aom trsm;u (ðzwf/ xkwf/ owf) [lI odaom csnfheJ@oGm;apjcif;? (ajr&Sipf epf tºuif;tuserf sm; &Sq d J
trSm;jzpfonf? jzpfonf?)
ArmjynfawmfvSeaf &;. 'Da&jrifhESifhywfoufI · ygwDonf rmhufpf0g' oabmw&m;tajccH
rSm;,Gif;pGm tuJjzwfaomtjrifESifh rmhufpf0g'/ vDeif ay:wGif xm0pOf&yfwnfcJhjcif;?
0g'udk ypfy,fae=uaom/ tacsmif0g'jzpfatmif jyifqif · zdESdyo
f lrsm;. t=urf;zufzdESdyfr_udk tzdEdyS fcH
ae=uaom jyefvnfjyifqifa&;orm;rsm;udk rke;f wD;aom vlwef;pm;u (rnfr#yif rdrd.tiftm; enf;aeygap/
tjrifESihf rdrdygwDwiG ;f wGif Todk@aomolrsm; b,fawmhrS &ef§ig tiftm; tcsdK;tpm; rnfr#yifuGmjcm;aeygap)
ray:ap&[laom qENpGt J jrifw@kd a=umifh T}uD;av;aom ykefuefawmfveS f&rnf? ykefuefawmfvSejf cif;onf w&m;
trSm;udk ygwDu usL;vGefrjd cif; jzpfonf? qufwu kd v
f kud f onf[k cH,lusifhoHk;cJhjcif;?
vmaom enf;emtrSm;um; ðzwf/ xkwf/ owfjcif; jzpf · tqufqufaom azmufjyefa&;tpdk;&ESihf ppf
onf? ðzwf/ xkwf/ owf tvkyfcH&aom &Jabmftm;vHk; tpd;k &uwzuf/ jynfov l x
l }k u;D uwzuf jzpfymG ;aeonfh
wGif trsm;enf;wl trSm;rsm;&Sad umif;&Sdayrnf? od@k aomf t"duyÉdyuQwGif jynfolvlxk}uD;bufu xm0pOf&yf
jyefjyifa&; jzpfavmufatmif &yfwnfrt _ & rSm;rnfo h l wnfjcif; ponfwdk@onf ygwDu rSefuefonfh tcsuf
rsm;um; r[kwf=uay? tcsdK@ jzpfonf?
rSm;,Gi;f onfu h mvuvnf; =umonf? Edik if aH &;
t&/ ppfa&;t& aemufqufwGJ qHk;±_H;epfemr_uvnf; (i)
rsm;vSonf? tjrifudpP? udpPwdkif;wGif trsdK;rsdK;tzHkzHkaom
Tum; ygwD. t"durSm;rsm;ESifh ywfoufI tjrifrsm; &SdEdkifonf? pif;vHk;acsm rSefuefonfhtjrif
Oyrmxkwjf yjcif; jzpfonf? tjcm; ppfa&;trSm;/ ajr,m jzpfz@dk qko
d nfrmS cJ,Of;rnfjzpfaomfvnf; tajccHtm;jzifh
qdik &f mtrSm; pojzifhvnf; &S=d uygonf? rSefuefaomtjrifum; jzpfudkjzpf&rnf? rSm;,Gif;c|wf
“ArmjynfueG fjrLepfygwDonf rdr. d vkyif ef;rsm; acsmfaom tjrif[lor#onf qENpGJtjrifrsm;om jzpf
wGif csKd @,Gi;f r_rsm;ESihf rSm;,Gif;r_rsm;udk zHk;uG,jf cif; rðybJ onf?
udk,fhudk,fudk a0zefa&;/ a0zefa&;enf;emjzifh rjywf rSefuefaom tjrifjzpf&eftwGuf t"duvdktyf
aq;a=um+yD; tcsed frD ðyjyifum ygwD0ifrsm;ESihf au'grsm; onfrSm “ody`Henf;usa&;” jzpfonf? vufawG@rsm;u
tm; ynmay;jcif; ðyayonf?” [k taxGaxGvyk if ef;pOf (tcdik t f rm tcsut f vufrsm;ud)k pl;prf;avhvm&rnf?
wGif &Si;f &Si;f vif;vif; a&;xm;ygonf? Ttwdki;f vnf; pepfwuspl;prf;avhvmonfh “ody`Henf;us pdwf"mwfESifh
usifhoHk;oGm;rnfjzpfonf? vky[ f ef” &S&d rnf?
Tpmwrf;wGif ygwDu bmawGrSefcJhonf qdk u|efawmfwdk@wdkif;jynfonf ya'o&mZfacwf/
onfukd a&;om;&ef r&nf&G,yf g? odk@aomf vdktyfonf udvk dkeaD cwf/ 'Drdkua&pDqdwfokO;f aom “vGwfvyfa&;”
[k xifojzifh vdkoavmufwifjyygrnf? acwfw@dk ukd jzwfoef;cJh&onf? xdk@a=umifh ody`Hpdwf"mwf
· e,fcs@J qef@usiaf &;/ zufqpfqef@usiaf &;/ wdik ;f (pepfwus pl;prf;avhvma&;) wGif tm;enf;cJhonf?
jynfvGwfvyfa&;wdkufyJGwGif aumif;r_tvDvD ðycJhjcif;? pl;prf;avhvma&;udk qENpGJjzifh tpm;xdk;wwf
· ya'o&mZf a jr&S i f p epf u d k tuk e f t pif ojzifh oGuo f u
G vf nfatmif rSm;cJv
h aS v+yD? rqv acwf
21
_ynf o l h t m%m
22
uGe_f rLepfawmfveS af &;orm;/ avxD;wyfom;/
a_ymufusm;uGerf ef'kd
23
_ynf o l h t m%m
udkxGe;f jrifh (ausmif;om;oHr%dwyf) wd@k ukd awG@Ekid w f ,f? (K) udk qdv k krd eS f;odygw,f? tar&duefppfAv dk u
f olwk@d
jrif;jcH ocifAv dk fu jrif;jcH vuf&Hk;wyfacgi;f aqmiftjzpf tzGJ@udk t*FvdyfppfAdkvfeJ@ csw d fqufay;vdkufygw,f?
xif&Sm;ygw,f? emrnfwljzpfwJh anmifwkef; ocifAdkvf Adv
k rf LS ;cspaf umif;/ Adv k t
f ek ;f armife@J ref;0if;armif
uawmh ArmjynfuGejf rLepfygwD pwifwnfaxmif&mrSm wdk@tzG@J u jrpf}uD;em;uae umvuwœm;udk av,mOfeJ@
yg0ifc+Jh yD; tdENd,rSm Adkvrf SL;cspfaumif;eJ@twl ppfoifwef; oGm;=uygw,f? tdE, Nd rSm ppfoifwef;/ avxD;oifwef;
wufcho J yl g? Armjynfppfqifa&;twGuf tdE, Nd / *sufqdk awGwufr,fh yxrtokwyf g? tdEN, d rSm ocifoed f;azeJ@
av,mOfuiG ;f u txGurf mS yJ av,mOfysufusv@dk usqk;H awG@=uwJhtcg Adv k frSL;cspfaumif;udk ocifoed ;f azu tck
oGm;ygw,f? 1957 ckESpfrSm Adkvfcspfaumif; tzrf;cH& vdk tuJjzwf rSwcf sufjyKygw,f?
awmhvnf; jrif;+cH yrnw trwf OD;armifudkeJ@twl “Adkvfwl;ac: atmifxGef;rSm jrif;+cHom;jzpf
tzrf;cH&wmyg? onf? t&yf&n S f+yD; tom;ta&ajcmufonf? rsuaf rSmif
AdkvfrSL;cspfaumif;[m vGwfvyfa&;twGuf ukwu f w k /f rsupf ad pGapGEiS hf atmufo;kd od;k ±_ &Sad oma=umifh
vufeufuidk w f kud fr,fqkw d Jh ol@&nfrSef;csuu f kd jzpfatmif jrifjrifcsif; ol@twGif;oabmudk tuJcwfrnfqdkygu
vkyfw,f? ppfxJ0ifw,f? r*Fvm'Hk Adv k foifwef;ausmif; txifrSm;p&m&Sdayonf? rsufarSmifukwfI ±_odk;aomf
rSm uGefjrLepfuvmyfpnf;awGeJ@ csdwfrd+yD; uGefjrLepf vnf; tvGefpdwfoabm jzLpifonf? ±dk;om;yGifhvif;
oifwef;awG wufw,f? zufqpfawmfvSefa&;twGuf onf? onf;cHpw d Ef iS hf ZG}J uD;vSayonf? cyfa=umifa=umif
ocifode;f az (odef;azjrif)h &SdwJh tdEdN,udk oGm;+yD; ppfoif ajymwwfq dkwwf awG;wwf aomfvnf; rSwf Om%f
wef;wufzdk@ a&G;cs,fapv$wfcH&w,f? ocifodef;azu aumif;onf? pOf;pm;Om%fuvnf; racvS? t0wf
ppftwGif;r[mrdwfjzpfwJh t*FvdyfeJ@qufzdk@ Armjynf tpm;ESihf [eftrlt&m royf&yfaomfvnf; vufa&;
zufqpfqef@usifa&; tiftm;pk&J h ukd,fpm;vS,ftjzpf vufom; oyf&yfvSonfrSmvnf; tHh=ozG,fyifjzpf.?
tdE, dN udk }udKa&mufEiS +hf yD; vdktyfwJh csdwq f ufra_ wG/ tpD olum; jrif;+cHpdk;jrifh trnfjzifh aqmif;yg;rsm;
tpOfawG vkyf&ygw,f? t*Fvyd fu ta&S@widk ;f ppfqif pGmudk a&;om;zl;oljzpf.? pm&l;[k ac:&avmufatmif
a&;twGuf 1941 ckESpf uwnf;u “tdEN, d rpf&Sif” pmzwfI pmrSwfoljzpfonf? u|eaf wmfwk@d pma&;q&m
qdkwmudk zGJ@xm;wmyg? GSI (K) qdkwJh trnf0Suf ay; rsm;a&;+yD; udk,fb,fae&mrSm bma&;cJhonfudk arhae
xm;w,f? 'ga=umifh ocifoef;xGe;f u Adv k rf LS ;cspaf umif; wwfay&m olvv dk lrsKd;u azmfay;wwfonf?
wdk@ r[mrdwfeJ@qufoG,fwJhtcg ajym&r,fh pum;0Suf Adkvw f l;onf rEœv;aumvdyo f dk ha&mufatmif
tjzpf GSI (K) udk ay;vdu k yf gw,f? 'gayrJh jrpf}u;D em;u ynmoifcJhaomfvnf; ppfom;±dk;±dk; tjzpfjzifhyif wdkif;
tar&duef 0rf;tkd0rf; (101) pcef;udka&mufwJhtcg jynfwm0efudk xrf;&Gu&f ef bDtidk af todk@ 0ifchaJ vonf?
Adkvrf SL;cspaf umif;wdk hu (K) udk 12 vdk@xifvdk@ GSI (12) aemuf r*Fvm'Hk Adv k o f ifwef;ausmif;od@k wuf& avonf?
vdk@ rSm;ajymrdw,f? 'gayrJh tar&dueft&m&Sdu GSI r*Fvm'kH Adkvfoifwef;ausmif;rSm *syefq&mwdk@. yg;±du k f
cHI ynmoif&if; uGefjrLepfuvmyfpnf;rsm;ESifh awG@cJh
24
_ynf o l h t m%m
25
_ynf o l h t m%m
26
_ynf o l h t m%m
cspfaumif;u a':jr&Dudk ajymygw,f? wdki;f jynftwGuf wwfEidk o f avmuf tvkyv f kyfomG ;csiwf Jh ol@qENudk txif;
om; awG@&ygw,f?
a':jr&Du orRwjzpfaewJh ref;0if;armifeJ@ awG@wJhtcg “udkwif orRw}uD;jzpfrS udw k l;ao&wmrsKd; tjzpf
rcHEdkifbl;” vdk@ ajymcJhygw,f? tdEdN,rSm ppfoifwef; twlwufcJh/ zufqpfawmfveS fa&;rSm twlwdkufy0GJ ifcJh=uwJh
&Jabmf&JbufawG=um;u oHa,mZOfeJ@ aoG;pnf;cspf=unfr_u *k%f,lp&m/ =unfEl;p&myg? AdkvfrSL;cspfaumif;u
ao'%fuae vGwaf jrmufcaJh yr,fh wdkif;jynftwGuf vufeufukid fawmfvSeaf &;rSm toufay;oGm;ygw,f? tqHk;
pGefaom pGef@v$wftepfemcHrj_ yKzd@k ydkif;jzwfxm;olwa,muf qdkwmudk ol@awmfvSefa&;jzwfoef;r_rSm txift&Sm;
jrifawG@Eidk yf gw,f? Adv
k frSL;cspfaumif;[m awmfvSefa&;c&D;w0ufrmS usq;Hk oGm;ayr,fh *k%af &mifajymifwhJ ol@ordkif;eJ@
awmfvSefa&;tarGudk aemufrsKd;qufawGtwGuf csefxm;cJhygw,f?
13/ 9/ 2020?
&nfn$ef;?
27
Arm=ynfppftyk pf 7k ]J
jum;aea7;0g'
28
_ynf o l h t m%m
Armjynf[m yx0Dtaetxm;t&
ta&;ygwahJ e&mrSm wnf¶ydS gw,f?
tm¶Swukd rf mS tc&muswahJ e&mwckrmS
a&mufaeygw,f?
29
a&G;aumufyEJG ikd if aH &;wckwnf;om
&So
d nfr[kwyf g
vkyfrnfr[kwfyg? vpfb&,fvrf;a=umif; vrf;qk;H atmif ppfvw $ fawmfu 2008 em*pfOya'yk'rf awGxJu bmrS
av#mufvSr;f onfukd apmif=h unfhygrnf? xdkiI f apmifah e ta&;rygaom pmom;wcsK@d ESifh tcsuftvuf wcsuf
rnf r [k w f y g? vpf b &,f v rf ; a=umif ; rayguf v #if ESpfcsuf jyifwmudkyif tjyifrcHvdk/ tausmuftuef
&uf'Du,fvrf;a=umif;jzifh tpm;xdk;&ef jyifp&m&So d nf umuG,fxm;onf? tm%m&ygwu D vnf; v$wfawmf
wdkŒudk jyifqif&if; apmifhygrnf”[k wifjycJhygonf? T wGi;f wdkufyJ±G H;_ edrhcf sdef v$waf wmfy v_yf&Sm;r_ESihf csw d fquf
uwdtwdkif; wnfwnf=unf=unf apmifhxdef;+yD; *¶k vduk v f #if ppfwyfòijiifoGm;rSmudk ta=umuf}uD; a=umuf
wpdkuf apmifh=unfhaecJhygonf? onf? onfvrf;udk jywfjywfom;om; pGef@y,fxm;onf?
,ckawmh 0if§jyif vrf;a=umif; wdk;rayguo f nfh 2008 em*pftajccHOya'atmufrS tpkd;&wkdif;
tjyif &if=um;apha&; vrf;a=umif;onfvnf; yl;aygi;f a&; onf ppfAsL±kdua&pD,Eœ&m;ESifh vnfywfckwfarmif;ae
vrf;a=umif; jzpfoGm;cJhyg+yD? v$wfawmfwGif; 2008 em*pf &+yD; tESpfom&tm;jzifh ppftkyfpu k }uKd;ukdifjc,fvS,f
Oya' jyifa&;onfvnf; t+yD;owfrmS 0S;D zwfq+kd yD; tr_u d f aeaom ppftm%m&Sif tpkd;&om jzpfaeonf? 2008
ykH oGm;uyfygonf? TodŒk ratmifrjrifjzpfoGm;csdef v$wf em*pftajccHOya'atmufu a&G;aumufy/GJ v$waf wmf/
awmfjyify vlxkv_yf&Sm;r_ESihf aygif;pyf&ef vdktyfcsufudk tpkd;& qkdonfwŒkd onf ppftm%m&Sifpepf om;pOfajr;
vnf; ypfypfcgcg y,fcsxm;ygonf? (±k&mS ;awmfveS fa&; quf tqifajyajytkycf sKyfEidk af &;twGuf vlxu k v dk rd n f m
wGif vDeifu uGefjrLepfrsm; v$wfawmfwGif;odk@ trwf vSnjfh zm;&ef cif;usi;f jyoxm;aom taqmifta,mif
a&G;yGJ 0ifa&muf,OS òf yifapcJo
h nfh umvwck &Scd hzJ ;l ygonf? rsm;om jzpfonf? 2008 Oya'u arG;zGm;ay;vku d faom
v$wfawmfwiG ;f rSm vDeifu ajra0a&; tqdkwifcJhygonf? tpkd;&rsm;onf rsufESmcsi;f rwlayr,fh p&kduw f /l tusifh
rJcaJG wmh uGejf rLepfawG &_H;ygonf? vDeifu +idrf;csrf;a&; wl/ oaE<wal om om;rsm;omjzpfa=umif; OD;ode;f pdet f pk;d &
tqdk wifjyefawmhvnf; trwftcsKdŒu “tzEdkifiH ESihf 'DcsKyftpkd;&wkdŒu oufaojycJh+yD?
u,fwifa&;”qd+k yD; +idrf;csrf;a&;udk y,fcsonf? vDeifu 2008 em*pftajccHOya'atmufu ,ck 2020
v$wfawmfukd “pum;ajympifwrsKd;”[kom oabmxm; a&G;aumufyrJG mS vnf; ppftyk fpu k acgi;f ukid zf cifjzpfonf?
cJhonf? TwGif vDeifu v$waf wmfjyify ppfwyfuko d mG ; ,cifa&G;aumufyJrG sm;uJho@kd yif ppftyk pf u k aemufu, G rf S
I ajra0a&;ESifh +idr;f csrf;a&;twGuf 0g'jzef@onf? pnf;±kH; }uKd;ukdicf sKyfxdef;xm;aom tpkd;&(zatwlom;uav;)
onf? 'Dawmh ppfwyfu vufcHvm+yD; (10) oef;avmuf ukdom arG;zGm;ay;ygvdrfhrnf?
&SdwJh ppfwyf}uD;u ppfrwdkufawmhbJ ppfom;awG tdrf (2)
jyefvm=urS ajra0a&;ESihf +idr;f csr;f a&;udk azmfaqmifum 2015 a&G;aumufyw GJ ek ;f u trsK;d om;'Dru kd a&pD
vDeifw@dk tm%mcdki+f rJoGm;onf? v$wfawmfwGif;v_yf&mS ; tzG JŒ csKyf aºu;a=umf c J h a om “tajymif ; tvJ ”tay:
r_ESifh v$wfawmfy v_y&f Sm;r_wk@d udk vDeifwdk@u ,if;uJhok@d jynfolawGu [kwfEkd;Ek;d ar#mfvifch suf}uD;cJhonf? tpk;d &
aygif;pyfaqmif&GufcJhonf?) Armjynf rsufarSmufwGif oufwrf; 5 ESpf &SdoGm;+yD? bmr# rajymif;vJ? ppftm%m
um; ppf t rwf t pd w f o m;jzif h xd e f ; csKyf x m;aom &Sipf epfu qufvuf}uD;pdk;+r?J ppftkypf k0ifawG ppfxyd foD;
31
_ynf o l h t m%m
awG wuf&rnfh Edik if HwumckH¶kH;udk olwŒdk udk,pf m; olwkŒd ajr¶dkif; Oya'=urf;udk zmax;/ v$wfawmfrSm aqG;aEG;+yD;
udk tumtuG,fay;zdkŒ ppftkyfpk&ŒJ wdkufazmfwdkufzuf xkwjf yefvku d fjcif;a=umifh awmifay:a'o wdik ;f &if;om;
aoazmf aozuft jzpf Ed kb,f qk& Sif a':atmifqef; aygi;f pkt H ygt0if awmifolv,form;awGtwGuf El&m
pk=unf &J&Jwif;wif; vSrf;wufoGm;onfudk vlxku 0Jp/GJ vJ&m olck;d axmif;cHvdkuf&wmru vnfyif;awGuydk g
tHh=ow}uD; awGŒjrifvdkufonf? =uKd;uGif;tpGycf Hvdkuf&wm jzpfonf?
tvkyform;vlwef;pm;uawmh 'DcsKyf pwuf 'D 5 ESpwf mtwGi;f rSmvnf; ,ciftpd;k &acwfrsm;
v#ifwufcsif; ppfudkif;tvkyform;oydwf csDwufr_rSm uJhodkŒyif ausmif;om;or*~tzGJŒ0if ausmif;om;awG
pwif+yD; t=urf;zuf +zKdcJrG _ukd cHvku
d &f onf? rsufarSmuf trsm;tjym; zrf;qD;tusO;f csjcif;cH&onf? ,ciftpd;k &
udkApfumvtxd tvkyform;oydwfawG w+cdrf;+cdrf; rsm;enf;wl 'DcsKyftpdk;&uvnf; ausmif;om;or*~qdk
tqufrjywfay:cJhonf? 5 ESpfwmumv tpdk;& pifay: v#if òijiifonf? udv k edk Dtpd;k &rStp azmufjyefa&;tpd;k &
wufcsed rf Sonf pifay:rS qif;awmhrnft h csed ftxd tvkyf tqufqufuJhodkŒyif tkyfp;dk olrsm;ESifh ausmif;tm%m
orm;ausmukef; wtkef;tkef;¶dkufoHawGom =um;ae& ydik w
f Œkd . vufyg;ap ausmif;om;tzGŒJ tpnf;rsK;d udyk J vdv k m;
onf? tpdk;&u tvkyform;ESifh tvkyf&SifyÉdyuQrsm; onf? ausmif;om;or*~ESifh pifòyif ausmif;om;tzGJŒ
wGif tvky&f Sifbufu yif;+yD; &yfwnfonfh om"uawG tpnf;rsm; zGŒJ pnf;a&;udk wGef;tm;ay;onf? 'Dru dk a&pD
rsm;pGm &Scd ho
J nf? udAk pf uyfa&m*gudk ckcaH e&onfh umv ynma&;pepfudk jiif;y,fzdESdyfonf?
twGif;rSmyifv#if tvkyform;awGudk tav;xm; tpd k ; &tquf q uf jynf w G i f ; ppf o rd k i f ;
axmufyaHh y;onfxuf tvky&f iS af wGukd aiGa=u;t& yHyh ;kd wav#muf ppfjzpfyGm;&m wdkif;&if;om;a'orsm;wGif
ulnDwmudk txift&Sm;awGŒ&onf? t&yfom;jynfolawG toufaygif;rsm;pGm qkH;±_H;=u&/
awmifolv,form;awG aus;vufaeawG ppfwyf. owfjzwfr_ rk'rd ;f usirhf /_ vk,ufrw _ Œkd udk cH&onfh
tr,ftdkygrusef vufxdwfcwf t=urf;zuf zrf;qD; enf;wl rsuaf rSmuftpd;k &acwfwiG v f nf; qufvufcpH m;
tusO;f cswmawG &Sdcho J nf? v,form;awG v,frvkyf ae&onf? &cdik jf ynfe,fESifh csi;f jynfe,fwkŒd wGif ppfwyf
&bJ w&m;±kH;okdŒ tr_&ifqdik fzdŒk oGm;ae&onf? axmifus u oJ}uD;rJ}uD; jynfwGi;f ppfudk qifE$Jonf? ydkrdkxl;jcm;
onf? aoolvnf; aoonf? tpkd;&u vkyfief;&Sifbuf onfr Sm a':atmifqef;pk=unfu atatwyfzGJ Œudk
u yif;+yD; a'ocHaus;vufvlxktay: rw&m; zdESdyf tjyKwfacsre_ ;f cdki;f onf? orRwu &cdkirf mS ppfav,mOf
a=umif; vufyaH wmif;a'oenf;wl “atmifoajyaus; AkH;}uJr_udk cGifhjyKay;onf? AkH;}uJvdkŒ aus;&GmawG &GmvkH;
&Gm” u oufaojyonf? awmifolv,form;awG ajr u|wfr# rD;avmifwmawG/ ausmif;awGygrusef AkH;}uJwm
,m rw&m;odrf;yku d fcH&onfh tr_aygif;rsm;pGm ,cktxd awG/ a'ocHjynfolawGudk ppfwyfu zrf;qD;ESdyfpufwm
rajz&Sif;Ekdifao;? 'ghtjyif ppfwyf/ ppftm%mykdifESifh awG/ ausmif;om;uav;i,fygrcsef owfjzwfwmawG/
vkyif ef;&Siaf wGu t"rRajr,mvk,o l rd ;f yku
d rf a_ wG topf uav;rdcifygrcsef rk'drf;usifhwmawGpaom tedÏm¶kH
xyfrjH zpfay:aeonf? 'Dtpdk;&acwfrSm ajrvGwf/ ajrvyf/
32
_ynf o l h t m%m
35
_ynf o l h t m%m
36
_ynf o l h t m%m
37
_ynf o l h t m%m
38
b,fvrf;a¶G;rvJ umcsKyfrif;atmifvid_ f
'DwavmrSm umcsKyrf if;atmifvid_ w f a,muf tawmfav; vlrsKd ;aumif;pm;zd@k qk&d if olrvky&f Jwm bmrSr&Sdbl;’ vdk@
yGJqlaewm awGŒ&ygw,f? yGJpwmuawmh 'DESpf ZGefv umcsKyfu ajymw,fvdk@ qdkygw,f? vlrku d fpum; ajym
wk ef ;u ¶k& Sm ;Ed ki fiH &J Œ 75 ESp fjynf h r[mrsd K;cspfppfy GJ vdkufwmyg? ppfwyfu xkwfjyefcsufxJrSmawmh ‘EdkifiH
atmifyGJtcrf;tem;oGm;wufpOfu pcJhwmvdk@ ajymEdkif a&;ygwDawGtaeeJ@ udk,fpm;vS,favmif;a¶G;cs,f&mrSm
ygw,f? tJ'cD &D;pOftwGif; ¶k&Sm;EdkifiHrSm ¶kyfjrifoH=um; Edkiif aH &;rSm wyfrawmf&JŒOD;aqmifr_tcef;udk em;vnfwJh
tpDtpOf/ aemuf+yD; owif;XmewcsdKŒeJ@ awGŒqkaH r;jref; olawGudk a¶G;cs,f=uzd@k ’ rSm=um;w,fvk@d awGŒ&w,f?
wmawG vkycf hw J ,f? tck usif;y+yD;pD;oGm;wJh yifvkHnDvmcHtzGifh
tJ'DtxJrSm &cdkifwyfawmf (AA) eJ@ywfouf+yD; rdef@cGef;uawmh tawmfav; yGJqloGm;ygw,f? 2008
awmh 'Dvdkt=urf;zuftzG@J tpnf;wck &yfwnfaeEdkiw f m zGJŒpnf;ykrH mS wdkif;&if;om;tcGit hf a&;awG tjynft h 0ay;
[m jynfytiftm;}uD;tzG@J tpnf;w&yfu axmufyhaH y; xm;+yD; jzpfw,fvdk@ cyfjywfjywfyJ ajymoGm;ygw,f? tJ'D
xm;vdk@ jzpfw,fvdk@ ajymcJhw,f? 'g[m tdrfeD;csif; awmh tckwidk ;f &if;om;tcGifhta&;awG awmif;qdkaewm
w±kwjf ynfukd &nf!ïe;f wmyJq+dk yD; *,ufxoGm;ygw,f? [m rvdt k yfb;l vd@k ajymvduk w
f myJ jzpfygw,f? aemuf+yD;
aemifrSmawmh w±kwjf ynfudk &nf!$ef;wm r[kwfygbl; ESpf 70 ausmf=um jynfwiG ;f ppfjzpfaewm[m wyfrawmf
vdk@ jiif;ayr,fh b,folŒudk ajymwmvJqw dk mawmh rajym eJ@ rqdkifbl;/ acwftqufqufu tpdk;&awGeJ@ jzpfae
ygbl;? =uwm/ wyfrawmfu tpdk;&tqufqufudk tum
'Daemuf tJ'D¶k&Sm;c&D;pOfrSmyJ jyKvkyfcJhwJh tif tuG,f ay;aewmom jzpfw,fvdk@ qd kygw,f? 'Dvdk
wmAsL;wckudk 'D=o*kwfvqef;usrS ykHESdyfazmfjyvmwm oabmxm;rsdK;eJ@uawmh +idrf;csrf;a&;c&D;u =umav
awGŒ&w,f? tJ'DtxJrmS awmh emrnfwyfrajymayr,fh a0;avvdk@yJ ajym&rSmyg?
a':atmifqef;pk=unfudk &nf!$ef;+yD; umvkHrac:bJ wzufrSmvnf; 'Dwavm }uHŒzGHŒv_yf&Sm;r_awG
wa,mufwnf;oabmeJ@ qkH;jzwfvkyfudkifaewm[m [m ppfwyfe@J Zmwfwku d x
f m;ovdkygyJ? olwk@d om tpd;k &
wdki;f jynftwGuftEW&m,f}uD;w,fvk@d ajymxm;ygw,f? jzpf&if ‘+idrf;csrf;a&;t&,ljyr,f’ vdk@ }uKH;0g;ygw,f?
r=umao;cifuawmh}uHŒzGŒH ygwOD ;D aqmifwJh Edik fiH 'DcsKyftpdk;&vufxuf +idrf;csrf;a&;aqG;aEG;yGJawGeJ@ ywf
a&;ygwD 34 ygwDeJ@ umcsKyfawGŒ=uygw,f? vuf&Sda¶G; ouf+yD; wdik ;f &if;om;awGbufu ‘OD;odef;pdefvufxufe@J
aumufyaGJ umfr&Siu f dk t,kt H =unf r&Sd=ua=umif;/ vm rwlbl;? [dkwkef;u tpdk;&eJ@wyfrawmfu wzGJ@wnf;
r,fh a¶G;aumufyGJ w&m;r#wr_r&Sd&if umcsKyfu ta&;,l woabmwnf; jzpfw,f? tcku (3) zG@J aqG;aEG;&ovdk
aqmif¶Gufay;zdk@ cyfajymifajymifyJ wdk;vsSdK;wdkifawm=u jzpfaew,f’ vdk@ toHxGufw,f? ppfwyfuvnf;
ygw,f? owif;w&yft&awmh 'DyGJrSm ‘wdkif;jynfeJ@ tJ'Dvdkjzpfatmif vkyfaew,f r[kwfvm;? 'DcsKyfudk,f
39
_ynf o l h t m%m
wdkifuvnf; ol[m +idrf;csr;f a&;aqG;aEG;yGaJ wGrSm =um;'dik f 2008 ajcO [efjyaumif;zdk@twGuf 'DcsKyfu v$wfwmf
vl}uD; ae&muygv@kd atmufuvdox H u
G &f ygw,f? [kwf xJr S m twd k uf t cH a e&muom tok H ;awmf c Hw mud k
rSmyg? 'DcsKyftpdk;&u ppfwyfukd trdef@ay;EdkifyHk r&ygb;l ? jrifcsi=f uw,f? OD;ode;f pdeftpd;k & vufxufvkad ygh? 'gayrJh
ppfwyfuawmh ‘orRwuom zGJŒpnf;ykHOya'eJ@tnD 2015 a¶G;aumufyGJrSm 'DcsKyfu awmif+ydKurf;+ydK tEdkif
trde@f ay;&if emcHrSmyg’ vdk@ qdkygw,f? olwdk@oabmxm; &oGm;wma=umifh tawmfhudk rcHcsdrcHom jzpfoGm;=u
eJ@ukud &f if ‘zGŒJ pnf;ykHeJ@nD+yD;’ rudu k f&ifawmh ‘zGŒJ pnf;ykHeJ@ w,f? tck 2020 a¶G;aumufyrGJ Sm olwdk@tEdki&f atmif
rnDb;l ’ jzpfrmS yg? ‘&cdkiw f ku
d fyJrG Sm &[wf,mOfawG ok;H +yD; rD;ukef,rf;ukef }udK;pm;=uvdrrfh ,f? tckuydk J bDv;l qdkif;
wdkuyf g’ ‘atatudk t=urf;zuftzGŒJ vdk@ oabmxm;+yD; wD; bDvl;}udrf;}udrf;ae=u+yD r[kwv f m;?
acsre_ f;yg’ qdkwmawGuawmh zGJŒpnf;ykeH @J nyD kH &ygw,f? txufrmS ajymxm;ovdk umcsKyrf if;atmifvid_ f
tckvkd 'DcsKyftpdk;&vufxuf ‘+idr;f csr;f a&;aqG; uvnf; ykHysufyef;ysuf ysm&mcwfaewm awGŒ&w,f?
aEG;yGJ’ awGrSm ppfwyfu uzsuf,zsuv f kyfae+yD; }uHŒzGHŒ bma=umifhvJ? olu vmr,fhESprf Sm 65 ESpf jynfah wmhrSm
tpdk;&jzpfvm&ifawmh tJ'v D dk rvkyaf wmhbJ +idrf;csrf;a&; jzpfw,f? yifpif,l&awmhrmS vm;qdw k Jh jy\em&Syd gw,f?
&vdrrfh ,fvk@d xif&ifawmh trSm;}uD;rSm;ygvrd hrf ,f? r[m umcsKyfoufwrf;eJ@ywfouf+yD; 2016 owif;pm&Sif;
vlrsdK;}uD; 0g'usifhokH;aewJh ppftm%m&SifawG&SdaeorsS vif;yGJwckrSm ‘60 ausmfoGm;awmh oufwrf;wdk;xm;
(}uH@z@GH [mvnf; 'Dykwx f Ju 'DyyJ g?) 'Drkud a&pDa&m wdkif; vm;’ vdk@ owif;axmufwa,mufu ar;vmwmudk
&if;om;awGvcdk sifaewJh tcGiht f a&;awGyg&=urSm r[kwf olu, dk fwdkif ajzxm;wm &Syd gw,f? 2008 zGJŒpnf;ykt H &
ygbl;? ppfwyfu oD;jcm;vGwv f yfwt Jh zGŒJ tpnf;jzpfw,f? t&yf
}uH@zGH@ u 'DwavmvkyfwJh owif;pm&Sif;vif; buf0efxrf;pnf;rsOf;awGu olwdk@tay: roufa&muf
yGJawGrSm ajyma&;qdkcGifh&Sdol wa,muf ajymoGm;wm bl;? ppfwyfe@J qkid fwhJ Oya'wckt& ‘ppfrq _ ufxrf;zdk@
uvnf; +cdrf;ajcmufr_wrsdK;vdk@ qdk&rSmyg? a&G;aumuf vdktyf&if qufxrf;Edkifw,f’ wJh? 'gayrJh raorcsif;
yGJom w&m;rr#w&if (olwdk@rEdki&f if) vlxku ik@H caH erSm &mxl;rpGef@wmrsdK; rjzpfatmif uef@owfxm;wm &Sd
r[kwfbl;qdkyJ? txufu umcsKyf&J@ ‘rvkyf&Jwm w,f? ppfwyfrmS Oay'uJo h @dk tm%mwnfwhJ trdef@awG
r&Sdbl;’ qdkwmeJ@ qufpyfpOf;pm;zdk@yg? olwdk@ajymwJh xkwfEdkifwJh umuG,fa&;XmeaumifpD (uue) qdkwm
vlxkqdkwmuawmh tm;vk;H od=uwJhtwdik ;f olwk@d vuf &Sdw,f? tJ'D uue u 1973 ckESprf Sm trde@f w&yf xkwf
udkiwf kwf (rbo) pwJh tpGef;a&muf trsdK;om;a&;0g'D xm;w,f? tJ'gu b,ftqifhqdk&if oufwrf;b,f
awGaygh? olwk@d &J@ tpGrf;tpawGuawmh wu,fhjynfol avmufyJ wm0efxrf;cGi&hf dw S ,fvk@d owfrSwfxm;wmvdk@
awG awG@+yD;od+yD; jzpfygw,f? qdkygw,f? ol@tokH;tE_ef;t&awmh &moufyef&mxl;
'Dtcsuaf wGukd =unf&h if ppfwyfe@J }u@H z@HG [m 'DcsKyf rpGef@wmrsdK; rjzpfatmif oufwrf; ‘uef@owfxm;
tpd;k &jzpfwmudk vk;H 0vufrcHEdkif=ubl;qdkwm odomxif wm’ wJh? oufwrf;wdk;wm r[kwb f l;qdyk J? (armifrif;
&Sm;vSw,f? ppf (3) ppfudk tumtuG,fay;xm;wJh }uD;om;rsm; aus;Zl;}uD;vSygayw,f?) oufwrf;uef@
40
_ynf o l h t m%m
41
axmifxu
J ay;pm
EdkifiHwumuAsm (Zlvdkif 4&uftay: uGefjrLepfacgif;aqmifwOD;&J@
oabmxm;)
43
_ynf o l h t m%m
I sent a little statue
ol@udkwifxm;wJh pifay:uae
orD;udk t+rJwappdkuf=unhfae+yD; That can always look right at you
tusOf;om;trSwf 19439
Carl Winter
https://www.peoplesworld.org/article/letter-from- Inmate 19439
prison-communist-leader-carl-winter-on-the-4th-
of-july/ udk bmomjyefwmyg?
44
Arm_ynfrmS ppfAsL@du
k &uf
"e&Sit
f m%m&Sip
f epfukd wdu
k z
f sufypfEi
kd r
f o
S m
_ynfov
l x
l &
k hJ b0 wd;k wufEi
kd r
f nf
46
_ynf o l h t m%m
pepfudk udk,fpm;jyKwJh AsL±dku&uft&if;&Sifvlwef;pm; ua&pDawmfveS af &;udk tOD;qH;k qifEcGJ hw J yJh gwD jzpfygw,f?
jzpfw,f? 'Dvw l ef;pm;[m jynfol@'Drdkua&pD awmfveS f u|efawmfw@dk &J@ 'Drdkua&pD[m vlwef;pm; 4&yf (tvkyf
a&;u wdkufzsufypf&r,fh ypfuGi;f jzpfw,f?) xdk@tjyif orm;/ v,form;/ vlvwfwef;pm;eJ@ jynfcspt f &if;&Sif)
(u|eaf wmfwdk@qifEa$J ewJh jynfol@'rD u dk a&pDawmfveS fa&; twGuf 'Drku d a&pD jzpfygw,f? wenf;tm;jzifh jynfol@
c&D;pOfrSm jynfwGif;&efol@tajctae/ r[mrdwftajc 'Dru
kd a&pD jzpfygw,f? 'gub kd ,fwek ;f urS v#Kd @0u
S xf m;wm
taeawG ajymif;vJr_t&aomfvnf;aumif;/ Edik if Hwumh r[kwfygbl;) [kvnf;aumif; wifjycJyh gonf?
tajctae ajymif;vJr_a=umifhaomfvnf;aumif; awmf 'gt
h jyif 'Dru dk a&pDtiftm;pkrsm;&J@ wdkuyf GJ0ifr_
vSefa&;[m u¾tcsKd ŒcGJ+yD; qifE$J&wJh tajctaersKd ;awG rsm;eJ@ ywfoufvk@d (jynfo@l 'rD ku d a&pDr[kwfbJ/ tajc
&SEd ikd yf gw,f? 'gayrJh 'Dtqifw h av#mufv;Hk rSm&Swd Jh jynfo@l cH'Drdkua&pD tcGiht f a&;rsm;twGufom wdkufwJhwdkufyGJ
'Drdkua&pDawmfvSefa&;&J@ vuQ%muawmh ajymif;vJ wdkif;udkvnf; b,foluwdkufwdkuf wufwufºuºu
oGm;vdrrhf ,f r[kwyf gb;l ?) vd@k wifjycJw h mawG[m tajccH axmufcHrSmjzpfygw,f? bma=umifhvJqdkawmh tajccH
tm;jzifh 'Dae@xd rSeu f efaeqJyq J w
kd m awG@&rSm jzpfygonf? 'Drdkua&pD &Sdaewm[m ppftpdk;&&Sdaewmxuf tvkyf
wcsde fwnf;rSm topfjzpf xGef;ay:aygufvmaeonfh orm;/ v,form;/ tvwfwef;pm;eJ@ jynfcspft&if;&Sif
tajymif;tvJ/ tcsuftvufrsm;&JŒ ta&;ygr_ukv d nf; rsm;twGuf tusdK;&Sv d k@d yg?) vdk@ wifjycJwh m jzpfygonf?
apmifh=unfhtuJjzwfae&rSmyg? vuf&t Sd ajctaet& Armjynf&JŒ tkypf k;d ol[m
1994 ckESpfrSm wifjycJhwJh taxGaxGtwGif; t&yfom;'Drdkua&pDtpdk;& qdkaomfvnf; tESpfom&
a&;r_; (,m,D) &J@ Edkiif aH &;tpD&ifcHpmxJrSm wifjycJhwJh t& ppf t m%m&S i f p epf o m jzpf a e+yD ; wd k i f ; jynf & J @
tkyfpdk;olvlwef;pm;eJ@ awmfvSefa&;&J@ vuQ%mrsm;udk pD;yGm;a&;rSmvnf; ppfAsL¶du k &uf"e&Sifrsm;&J@ vuf0g;}uD;
=unfh&if (Armjynf&J@ yuwdtajctaet& Armjynf tkyfr_atmuf vHk;0usa&mufaer_a=umifh tajccHvlxk
awmf v S e f a &;[m jynf o l @ 'D r d k u a&pD a wmf v S e f a &; vlwef;pm;rsm;rSm qif;&Joxuf qif;&Jol wae@wjcm;
tqifhrSmyJ &Sdygao;w,f? jynfo@l 'rD ku d a&pDawmfvSefa&; wdk;yGm;vmaewmudkom jrifawG@ae=u&onf? 'Dtajc
tqifrh Sm ajz&Si;f &r,fw h m0ef}uD; (3) &yf jzpfwJh e,fcsJ@ taeudk emrnfcH b,ft&yfom;tpdk;&wufwuf rajz
0g'v$rf;rdk;r_atmufrS EdkifiHa&;/ pD;yGm;a&;pojzifh vHk;0 &Si;f Edik yf g? ppfAsL¶dku&uf"e&Sif tm%m&Sifpepfudk +zdKcs+yD;
vGwfajrmufa&;/ ya'o&mZfajr&Sifpepf tºuif;tusef jynfol@'Drdkua&pD tpdk;&w&yfudk xlaxmifEdkifrSom
rsm;udk tukeftpif vHk;0zsufodrf;ypfa&;eJ@ AsL±dku&uf jynfolvx l b k 0 wd;k wufr&_ &Sdatmif vkyaf qmifEidk rf nf
t&if;&Sifpepf (vuf&Sdtm;jzifhajym&&if ppftkyfpkAsL±dk jzpfygonf?
u&uf t&if;&Sifpepf) wdkufzsufypfa&; wm0efawGudk
xrf;aqmif&ygr,f?) [kvnf;aumif;/ (u|efawmfwdk@
ygw[ D m ArmjynfrSm 'Dru dk a&pDxGef;um;a&;twGuf 'Drdk 11 - 9 - 2020
47
ordik ;f tauGt
h csKd ; _zpfpOfrsm;&J&h v'f
(rmhupf 0f g'avhvma&; &&Scd su)f
48
_ynf o l h t m%m
49
_ynf o l h t m%m
50
_ynf o l h t m%m
51
_ynf o l h t m%m
52
_ynf o l h t m%m
53
_ynf o l h t m%m
54
_ynf o l h t m%m
odk@aom yk*~vdu p¶dkuo f bm0rsm;[m bma=umihf wdrf uefuef aumufcsucf s ajymqdw k mqd&k if 'Dajymqdck su[ f m
jrKyfae+yD; b,ftauG@awG a&mufawmhrS bma=umihf wefzdk;&Sdygw,f?
b,fvkx d Gufay:vm+yD; vl@tzG@J tpnf;tay: aumif;usKd ; aemuf+yD; ‘zufqpfawGtxJrmS vnf; vlaumif;
odk@r[kwf qdk;usdK; oufa&mufapw,f? b,ftqihfrSm awG &Sw d myJ 'Dru kd a&pDorm;awG txJrmS vnf; vlq;kd awG
bma=umihf wufºucJh+yD; b,ftqihfa&mufawmh bm &S d w myJ ’ qd k + yD ; tajccH v l r _ p epf aumif ; raumif ;
a=umihf xdkiu f soGm;w,f pwmrsdK; ordik ;f ajymif;vJr_ jzpf jy\emudk vlaumif;raumif; jy\emeJ@ a&maxG;zkH;
pOf tjrife@J cGjJ crf;pdwjf zm tuJjzwfwmuom oifcef;pm uG,f&ifvnf; qef@usif&ygr,f? 'ghtjyif ‘vltjypf
,lp&m jzpfygvdrhfr,f? tzGJŒtpnf;awG/ vlr_pepfawG r[kwfbl;/ pepftjypf’ qdkaeayr,fh wu,fwrf;rSm
udkvnf; ordki;f ajymif;vJr_jzpfpOf tjrifeJ@ 'DvdkyJ cGJjcrf; vkyfenf;udkief nf;pepfudkyJ tjypfzdk@cikd ;f aewmrsdK;udkvnf;
pdwfjzm tuJjzwf&rSmygyJ? aomhcsufuawmh vl@tzGJ@ em;a,mifvk@d rjzpfyg? vkyfenf;udik ef nf; pepfta=umif;
tpnf; wdk;wufr_udk wGef;aqmfay;ovm; [e@fwm; ajym&if tajccHvlr_,EW&m;ta=umif; rygvdk@ r&yg?
ovm; qdkwmygyJ? vleJ@pepf (vleJ@rl) qdkwm cGJr&ygbl;? aoG;pkyfzdESdyfr_udk
ta&;udprP sm;/ vlyk*K~d vfrsm;tay: a0zefra_ wGeJ@ xd ef;odrf; umuG ,fzd k@ wnfa qmuf xm;wJh ,EW&m;/
ywfoufvk@d ajym&&if “u|efawmf b,fvv dk v
l J qdw
k m jcpm;aewJh ,EW&m;udk b,fenf;pepfeJ@o;kH okH; ajredr&fh m
ordkif;u tqkH;tjzwfay;vdrfhr,f?” (vma0zefrae vSHpdkufwm/ tjrifhpHrsm;udk ydkjr‡ifhay;wmyJ jzpfvmrSmyg?
=ueJ@?) “u|eaf wmf b,fvv dk lvJqkw
d m apmifh=unfh=u?” 'ga=umifh 'D,EW&m;}uD;udk [dkvdkokH;vdkufygvm; 'DvdkokH;
(tck ajymrae=ueJ@?) “'Dvx l kv_y&f Sm;r_ aemufu, G frSm vdkufygvm; t}uHay;p&m ta=umif;r&Sdyg? ajredrfh&m
raumif;qd;k 0g; ya,m*awG &Sad ew,f =um;w,f? txl; vSHpdkufcH&ykHrsm;/ vufwqkyfpm tjrifhpHa&ay:qDawG
tzGJ@eJ@ pkHprf;r,f?” (tck ajymrae=ueJ@ 0ef;&Hrae=ueJ@ jrifhoxufjrifhvmykHrsm;eJ@ ta=umif;&if;rsm;udk azmf
tr_rywfcsif&if a0;&m&Sm;=u?) “cifAsm;wdk@ rkef;wJv h ludk xkw=f u&rSm jzpfw,f? vkycf pm;pepft& vSt H pdkucf H&qk;H
tck ta&;,lawmhr,f§,lvdkuf+yD?” (auseyf=u? 'D jzpfwJh ypPnf;rJhtvkyform; vlwef;pm;udk,fwdkif yg0if
ta=umif; a0zefaqG;aEG;wmawG rvkyf=uawmheJ@?” po OD;aqmifr_jzifh tzdESdyfcH jynfoludk pnf;¶kH;um vuf&Sd
jzifh vlxktwGi;f a0zefaqG;aEG;r_awGudk jiif;y,fydwyf if t&if;&Si, f EW&m;udk zsuo f rd ;f zd@k e@J aoG;pkyrf u
_ if;wJh avmu
ac|;odyfwmawGudk qef@usif&ygr,f? udk azmfaqmifr,fh vlr_,EW&m;eJ@ tpm;xdk;zdk@twGuf
b,fudpP ta=umif;yJjzpfygap? ordkif;tauG@ r&Sdrjzpf vdktyfaewJh EdkifiHa&; todjr‡ifhwifr_vkyfief;/
tcsdK; jzpfpOftvdkuf tjzpftysufrsm;eJ@ vuf&Sdtcdkif pnf;¶kH;a&;tiftm; pkpnf;r_vkyfief;wdk@udk vufawGŒ
trm od&oavmuf tjzpftysurf sm;tay: tajccH+yD; vlwef;pm;wdkufyGJ twGif;rSm vkyfaqmif=u&rSm jzpfyg
cGJjcrf;pdwfjzm ajymqdkwmqdk&if tcdkiftrm r[kwfwJh w,f?
‘aemufuG,u f Zmwfvrf;rsm;’ tay: tajccHajymwm 2020/ pufwifbm 1 &uf?
rvkyfbJ tao;pdwf r[kwfawmif a,bk,sr# rSefrSef
55
t&if;&Sifpepf tmumoudk e,fcsJh_cif;
ukr`%Dydkif&iS f *sufzfab;Zdk;pf&J h Blue Origin eJ@ t*Fvyd f rsm;pGm wefzk;d &SdwJh vkyfief;wck jzpfvmr,fvkd hqkw d ,f?
vkyfief;&SifolaX; &pfcswfb&efqef&JŒ Virgin Galactic x&rft h pdk;&&JŒ &nfrSef;csuw f cku ‘v’ udk tmumo
ukr% ` aD wGu tmumo c&D;oGm;vkyif ef;twGuf tm;}uKd ; ul;oef;a&mif;0,fa&; vkyfief;awGtwGuf c&D;waxmuf
rmefwuf vkyfudkifae=uw,f? 'Dukr`%DawGeJ@emqm rSm avmifpmjznfah y;wJah e&m (gas station) tjzpf ajymif;
pD;yGm;zufawGtjzpf vkyfudkifaewJh wjcm;tpDtpOfawG vJEikd af &;yJvdk@ qdkw,f?
vnf; &Sdygao;w,f? tar&duef tmumo ul;oef;a&mif;0,fa&;
orRwtdb k m;rm; vufxufuwnf;u trsKd; qdki&f m vGwfvyfaom vkyfief; tufOya' (American
om; tmumoay:vpD (2010) eJ@twl tmumorSm Space Commerce Free Enterprise Act ) u
pD;yGm;a&; tjrwfxkwfzdk ht&Sdef&aeyg+yD? orRwx&rfh tmumoudk wurBmvHk;u bHyk idk w f m r[kwfb;l vd@k a=u
vufxufrSm tar&duef tmumo wyfzJ@G udk xlaxmif nmxm;w,f? 'Dvakd =unmvdu k wf m[m Edik if w
H umobm
+yD; tmumo ysHoef;a&;udk OD;pm;ay; ay:vpDw&yftjzpf wlpmcsKyfawGukd azmufzsuw f m jzpfw,f? tmumoxJ
csrSwfxm;w,f? (tar&duefavwyf&J@ tmumoppf u tzdk;wef o,HZmwawGukd tjrwfxw k fzdk@ yk*~vdu
wdki;f udk 1982 ckEpS fuwnf;u wnfaxmif+yD; jzpfw,f?) ydkivf yk fzkd@ &nf&, G vf u
dk fwmvnf; jzpfw,fvdk@ oHk;oyfol
tmumowyfz@JG &@J wm0efawGu tmumoxJu tar wcsKŒd u qd=k uygw,f? trsK;d om; tmumoaumifpD&JŒ
&duef&@J tusK;d pD;yGm;udk umuG,zf @kd / tmumo usL;ausmrf _ tr_aqmif !ïe=f um;a&;rSL; paumhayhpfu tmumo
awGukd [ef@wm;zdk@eJ@ tmumo ppfqifa&;awGvyk zf @dk vk@d [m vlom;rsKd;EG,f&J@ bHktarGtESpfr[kwf/ jynfolydkif
qdw k ,f? tar&duef&@J yxrqH;k pD;yGm;jzpf tmumo,mOf ypPn;f r[kwfb;l vdk@ qdkvmw,f?
udk rv$wfwifcif av;ig;vtvdk 'DZifbmv 2019 tar&duef/ qdkAD,uf,leD,HeJ hwjcm;EdkifiHawG
ckESpfrmS 'DwyfzGJ@udk zGJ@pnf;w,f? tmumo,mOf ajrjyif (jrefrmEdkifiH tygt0if) ukvor*~uwqihf oabmwl
udk jyefqif;+yD;aemuf &ufykid ;f twGi;f rSmyJ pmrsufESm 41 vufrw S af &; xd;k xm;wJh 1967 ckEpS f ‘urBmah vxk. jyify
rsuEf Sm&Sw d ‘
hJ tmumo pGr;f tm;’ qdkwJh ppfa&;rl0g' tmumoqd k i f & m oabmwl p mcsKyf ( Outer Space
udk xkwjf yefw,f (10 &uf/ =o*kwv f )? oD;jcm; ppftif Treaty)’rSm tmumo[m vlom;tm;vH;k / Edi k if t
H m;
tm;w&yfudk owfrw S fvudk fw,fv@dk qdk=uw,f? vH;k &JŒ bHyk ikd f (res communis) vd@k qdxk m;wmyg? tmumo
x&rfth pdk;&u ppfat;acwfu &Scd hw J hJ trsK;d om; xJu b,ft&mudkrqdk ydkifqdkifa=umif; b,fEdkifiHurS
tmumoaumifpDudk 2017 rSm jyefwnfaxmifw,f? ra=unm&/ tmumoudk +cdrf;ajcmuf+yD;jzpfap/ odrf;ydu k f
EdkifiHwum tmumopcef;udk o,f,lydk haqmifay;wJh +yD ; jzpf a p/ wjcm;wenf ; enf ; eJ @ jzpf a p tcsKyf t jcm
axmufy@kd vyk if ef;udk yk*v ~ u d ydik v
f yk zf k@d tqdjk yKw,f? ul; tm%m xlaxmifvdk@ r&bl;vdk@ a=unmxm;wm jzpf
oef;a&mif;0,fa&;0ef}uD; 0Dvfbma&mhpfu tmumo w,f? 'gayrJh tar&duefe,fcsJ@orm;u 'DoabmwlnD
vkyfief;[m 330 bDv, D Ha':vm wefzdk;&Sw d hJ vkyif ef;jzpf csuf udk azmufz suf zd k@ }udK;pm;vmw,f? vd ktyf& if
ae+yD? r=umcif q,fpkEpS fawGrSm a':vm x&Dv, D Haygif;
57
_ynf o l h t m%m
tmumoppfyJG qifE$Jzdk hppfa&;jyifqifr_awGyg tcsdeu f udk f a&;pepf jzpfw,fv@kd qd=k uw,f? tmumoacwfa[mif;
vkyfvmwmyg? rSm tar&dueftpdk;&u bdk;tif;eJ@ avmh[drmwifvdk
+*Kd [w
f k v$ww
f ifwhJ vkyif ef;/ tmumo c&D;oGm; vufwqkyfpm aumfydka&;&Sif;}uD;awGukyd J uefx±du
k fay;
vkyfief;/ OuUmcJ wl;azmfa&;vkyfief;eJ@ wjcm;vkyfief;awG xm;w,f ? tmumoacwf o pf rS m awmh tmumo
uae tjrwftpGef;awG xkwf,El idk af tmif tmumoudk qdkif&m pD;yGm;a&;ukr`%aD wG w'gZifavmuf &Sdygw,f?
pD;yGm;a&;vkyfief; e,fy,ftjzpf ajymif;vJypfwJhacwf tmumoudk aps;uGufpD;yGm;a&; e,fy,ftjzpf vkyfcJh
wckudk csOf;eif;0ifa&mufvm+yD jzpfygw,f? tmumo wmu 1960 ckEpS rf sm;uwnf;u jzpfygw,f? orRwa&*if
pl;prf;avhvma&; enf;ynmaumfyadk &;&Si;f (SpaceX) eJ@ vufxufrmS pD;yGm;a&;ESihf ul;oef;a&mif;0,fa&;qdki&f m
Blue Origin vdk yk*~vu d aumfykad &;&Si;f awG pdk;rd;k csKyfuidk f tmumood@k v$ww f ifr_ tufOya' (1984) udk vuf
vmaewJh tmumovkyif ef;udk tmumoopfv@kd avhvm rSwfa&;xdk; twnfjyKw,f? 'gayrJh yk*~vdu pD;yGm;a&;
oH;k oyfoal wGu trnfay;xm;=uw,f? 'kw, d tmum vkyfief;awG[m tuef@towfeJ@om yg0ifEdkifw,f?
oacwfv@dk vnf; qd=k uw,f? qdkAD,uf,el , D Hu 1957 tmumoopfuawmh tar&duefe@J qdAk D,uf
ckESpfrSm pyGwfepf +*dK[fwk (1) udk tmumoxJ v$wfwif ,leD,H&@J ppfat;acwf tmumo+ydKifyJeG @J rwlawmhb;l ?
+yD; (yxr) tmumoacwfudk pwifcw Jh m jzpfw,f? tmumoudk twdik ;f twm }uD;}uD;rm;rm;eJ@ ukefo, G f
tmumoa[mif;[m tpdk;&awGu tmumo a&;/ pD;yGm;a&; e,fy,ftjzpf ajymif;vJypfwJhacwfudk
qdik f&m vkyfief;awGudk csKyfukid x
f m;wJ/h wdk;wufr_ aES;auG; a&mufvm+yD? tmumoopfu tmumorSm t&if;&Sif
av;vHw,fvdk@qdkwJh ppfat;acwf tmumo qufqH pepf ay:xGef;r_udk tcsufjyvdkufwmyJvdk@ oHk;oyf=u
58
_ynf o l h t m%m
w,f? t*Fg+*dK[fukd udkvedk Dtjzpf odr;f ydkurf ,fh Starship vkyvf mygw,f? o,f,yl @kd aqmifa&;'H;k awG xkwv f yk fwm/
tmumo,mOf[m ukr`%D&J@ xdyfwef;OD;pm;ay; jzpf urBmyh wfvrf;rSm +*Kd [fwak wG ae&mcsxm;wm/ tmumo
w,fv@kd SpaceX ukr% ` yD ikd &f iS f tDveG rf ufpu
f ol@0efxrf; udk pl;prf;avhvma&;/ tjrwfxkwfa&;eJ@ udkvdkeDtjzpf
awGqD ydk@wJh tD;ar;wapmifrmS azmfjyygw,f? 'D,mOfu odrf;ydkufa&;awGudk vlom;rsKd;EG,ftwGuf vkyfaewm
t*Fg+*dK[fudk wacgufrSm vlw&mtxd ydk@ay;Edkifr,fvdk@ r[kwyf gb;l ? vlom;rsK;d EG,u f kd ud,
k pf m;jyKoa,mifa,mif
qdkw,f? t*Fg+*dK[fukd b,fvkv d al wG oGm;Edik rf vJ pOf;pm; vdrfnmAef;jyaewJh t&if;&Sif pD;yGm;a&;orm;awGu ol
=unfyh g? ajcvsiaf v#mufae&ol/ pufb;D pD;ol/ um;armif; wdk@vlwef;pm;tusKd;twGuf vkyfaewmyg? r=umcif
ol/ av,mOfpD;Edik o f l pojzifh vufawG@b0xJu tajc tcsed w
f tdk wGi;f rSm tmumovkyif ef;[m urBmyh xrqHk;
taeudkyJ Ed_if;,SOpf Of;pm;=unfhyg? udkApf 19 uyfqku d rf _ x&DvD,Hwefvkyfief; jzpfvmr,f/ urBmhyxrqHk; x&D
jyif;xefvmawmh rDv, D eH m olaX;awG[m a&m*guif;pif vD,Hem olaX;awGvnf; ay:xGuv f mr,fvdk@ oHk;oyfae
w,fvk@d ,lq&wJh ae&mawGukd oGm;+yD; tyef;ajzae=u =uw,f?
w,fvk@d qdkw,f? t&if;&Sifpepfu t&if;pkyHkwdk;yGm;r_udk jzpfap
tmumo ta[mif;wkef;u vlom;rsKd;EG,f w,f? t&if;ydv k #rH u
_ kd jzpfapw,f? tJ't D cg ydv
k #w
H hJ t&if;
twGuf tusKd;jzpfxGef;zdk@ OD;pm;ay;+yD; vkyf=uw,f? Edkiif H udk wjcm;e,fajropfawGudk wifyk@d zdk@ vkyf=uygw,f? 'g
wum oabmwlpmcsKyfawG&JŒ uef@owfcsufawGvnf; a=umifh t&if;&Sipf epf&J htjrifhqHk;pepf[m e,fcsJ@pepfyv J k@d
&Sdw,f? tmumo topfrSmawmh tar&duefu Edkiif H vDeifu qdkcJhw,f? t&if;&Sifpepf cdkif+rJoufqdk;&Snf
wumpmcsKyfawGudk azmufzsufwhJ pum;awG ajAmifajym atmif ae&mopf &Smw,f/ e,fajrcs@J xiG w f ,f/ e,fajr
vmovdk yk*~vdu ukr`%DawGe@J vnf; ajAmifvufwGJ+yD; opfawGudk odrf;ydkufygw,f? 21 &mpkrSm e,fcsŒJ vufopf
"e&Sifvlwef;pm;&J@ tusKd;twGuf tifwdkuftm;wdkuf awG/ "e&Sifvlwef;pm; vufopfawGu urBmay:rSm
59
_ynf o l h t m%m
&nf!ïef;
One giant leap for capitalistkind: private enterprise in outer space
https://www.nature.com/articles/s41599-019-0218-9
‘The big show’: US poised to return to human spaceflight with historic launch
https://www.theguardian.com/science/2020/may/26/spacex-nasa-human-space-launch
How NASA and SpaceX plan to launch astronauts in May despite a pandemic
https://www.cnbc.com/2020/04/03/nasa-spacex-to-launch-astronauts-in-may-despite-coronavirus-
pandemic.html
‘Spacepower’: US Space Force releases foundational doctrine
https://www.space.com/space-force-spacepower-doctrine-capstone.html
Elon Musk’s Top Priority Now Is Going to Mars and the Moon
https://observer.com/2020/06/elon-musk-spacex-top-priority-startship-spacecraft-mars-moon/
60
tJ't D csufudk tar&duefu
owif;eJhrSwfcsuf vufcHcJhwm jzpfw,f?
AdkvfcsKyf}uD;tdkufqif[m0gu
aemifrSm a&;om;xkwaf 0wJh ol@&J@
trSwf&csufpmtkyfxJrSm
75 ESp fj ynfh acgi;f rmrmeJ@jiif;qefaewma=umifv h @kd tJ'Dtcsdefu ppfbuf0ef}uD;
[D ± d k & S D ; rm;eJ @ em*gpuD qdkygw,f? tEkjrLAHk;om roHk;&if [ife&Dvl;0pfpwifqefu ol@udk
*syefu vufeufcsrSm r[kwfvdk@ tEkjrLAHk;}uJr,fhta=umif;
[D±dk&SD;rm;eJ@em*gpuDòr@awG *syefEidk if u
H dk tar&duefwyfawG today;wJhtcgrSm
tEkjrLAHk;t}uJc&H wm 'DESprf Sm 75 wufodrf;&rSm jzpfw,f? olb,fvdkjyefajymcJw h ,f qdkwmudk
ESpfjynfh+yD jzpfygw,f? 1945 ckEpS f tJ'Dvdkwdkuf&&if a&;om;azmfjyxm;ygw,f?
=o*kwfv 6 &ufae@rSm tar&duefwyfzGJ@awG trsm;tjym; ‘yxrtcsuftaeeJ@
[D±dk&SD;rm;òr@ay:udk aoqHk;'%f&m&=urSm jzpfw,fvk@d u|efawmfh&J@tajccH,Hk=unfcsuft&
yxrqHk;tEkjrLAHk;}uJcscH&ygw,f? ta=umif;jyygw,f? *syef[m ppf±H_;ae+yDjzpfwmrdk@
aemuf 3 &uft=umrSm wu,fuawmh 1945 'DvdkA;Hk }uJzdk@ vHk;0rvdktyfbl;?
em*gpuDòr@udk aEGOD;avmufuwnf;u 'kw, d tm;jzifh tar&duefawG&J@
'kwd,AH;k }uJc&H ygw,f? 'DAHk; 2 *syefEdkifiH[m vufeufcszdk@twGuf toufawG rqHk;±H_;apzdk@qdk+yD;
vHk;a=umifh csufcsif;aoqHk;ol/ olwdk@vufcHEdkifr,fh 'DAHk;udk rjzpfraeoHk;zdk@
aemif&ufwcsdK@=umrS &&SdwJh oabmwlnDcsuf&&SdEdkifzdk@ rvdktyfawmhwma=umifh
rD;avmif'%f&mawGeJ@ jyifae=u+yDqdkwm 'DAHk;a=umifh urBm}uD;
tEkjrLa&mifjcnfoifhwmawGa=umifh =um;jzwfzrf;,l&&SdwJh txdwfwvef@jzpfoGm;rSmudk
aoqHk;&ol pkpkaygi;f [m 250˜ a=u;eef;awGt& 0g&Sifwefu u|efawmfwdk@EdkifiHtaeeJ@
000 eJ@ 300˜ 000 odae+yDjzpfygw,f? *syefEdkifiu H a&Smif&Sm;oifhw,f’
=um;rSm&Sdw,fvdk@ cef@rSef;&ygw,f? vdkcsifwJhtcsufu tJ'Dtcsdefu
trsm;pku t&yfom; (a,musfm;/ olwdk@&J@{u&mZf[D±[ dk Dwdkudk ppfOD;pD;csKyfjzpfol
rdef;reJ@ uav;i,fawG) eef;rcs&bl;/ ppfcHk±Hk; a&wyfAv dk fcsKyf}uD;0DvsHvJ[u
D vnf;
jzpf=uygw,f? rwif&bl;qdkwmyJ jzpfygw,f? ‘'Dt±dkif;tpdkif;vufeufawGudk
tJ'Dtcsdefu 'gayrJh tar&duefu [D±dk&SD;rm;eJ@em*gpuDwdk@rSm
tar&dueforRwjzpfol x±l;rif;u tºuif;rJhvufeufcsa&;udkyJ oHk;cJhwm[m u|efawmfwdk@&J@
oltckvdk tEkjrLAHk;}uJzdk@ awmif;qdck w Jh ,f? aemufqHk; *syefppfyGJtwGuf
trdef@ay;&wm[m *syefu *syefvufeufcswJhtcsdefrSmawmh bm±kyfydkif;taxmuftyHhrS
vufeufcszdk@ rjzpfapygbl;? 'D[mudk
61
tpD&ifcHpmwapmif
owif;eJhrSwfcsuf xkwfjyefcJhw,f?
tJ'DtpD&ifcHpmt&
bDvD,Hemolºu,f}uD;awG&J@
yxrqHk;toHk;ðyvdkufwma=umifh toufqHk;±H_;&/ pD;yGm;ysuf=uovdk ydkifqdkifr_pkpkaygif;[m tJ'Dumv
tarSmifacwfu t±dkif;tpdkif;awG&J@ taetxdkifawGusOf;usyf=u&w,f? twGif;rSm 15µ wdk;yGm;cJhw,f?
usifh0wfpHE_ef;awGeJ@ u|efawmfwdk@ tvkyfvufrJhawG aygrsm;vmw,f? tar&duefa':vm 2²948 x&DvsrH S
usifh0wfawG[m pD;yGm;a&;vkyfief;awG 3²382 x&DvsH jzpfvmcJhw,f?
wwef;wpm;wnf; tawmfrsm;rsm; txdem=uw,f? tJ'DtxJrSm xdyfqHk;u bDv, D eH m
jzpfoGm;cJhwmygyJ?’ vdk@ 1950 'gayrJh 'DumvtwGif;rSm }uD; 5 OD; jzpfwJh *sufzaf b;Zdk;pf/
ckESpfrSm a&;cJhw,f? pD;yGm;OpPm wdk;yGm;olawGvnf; bDvf*w d f/ Zlumbmh/ 0g&ifbmaz;eJ@
'gqdk tar&duefu &SdowJhq&dk if tHh=oukef=urvm;yJ? vm&DtJvDqefwdk@u a0pktrsm;qH;k
[D±dk&SD;rm;eJ@ em*gpuDwdk@rSm rvdkbJ udkApfwefck;d eJ@ "ewdk;olawG &=uw,f? olw@dk 5 OD;aygif;&J@
bma=umifh tEkjrLAHk;oHk;cJhwmygvJ? &Sdygw,f? "eOpPmawG tar&duefa':vm 76
wcsufu oltopf 'DESpf rwfvtv,frS bDvD,H wdk;vmygw,f?
wDxGifxm;wJhvufeuf&J@ arvtv,ftwGif; "rRwmyJ qHk;±_H;=uwJh
tzsufpGrf;tm;udk odcsifvdk@yg? (tar&duefrSm avmhcfa'gif;cs olºu,fawGvnf; &Sd=uygw,f?
tckvnf; vufeuftopfawGudk xm;csdef) rSm tar&duefEdkifiHrS c&D;oGm;vkyfief;/ wnf;cdkcef;pwJh
urBmhae&mtESH@u bDvsHemolºu,f}uD;awG&J@ vkyfief;&SifawGyg?
a'oEW&ppfyGJawGrSm "eOpPm[m tar&duefa':vm zuf&Sif'DZdkif;bDvD,Hem
prf;oyfoHk;ae=uwmyg? 434 bDvD,H ydw k dk;vmw,f? &ufavm&if[m 'DumvtwGif;
aemufwcsufuawmh ppf}uD;t+yD; rwfv 18 &ufrS arv 19 tar&duefa':vm oef; 100
ay:xGufvmr,fh &uftwGif; tar&duefEdkifiHrS a&mhoGm;vdk@ ol@yidk q f idk rf _u 5²6
urBmhpepfopfxJrSm bDvseH molºu,f 600 ausmfwk@d eJ@ bDvD,H jzpfoGm;w,f?
'Dvufeuftm;udk;eJ@ ywfouf+yD; [dkw,fvkyfief;&Sif
urBmhAdkvf}uD;vkyfz@dk jzpfygw,f? emrnfausmfazmhbfr*~Zif;u *|efy&pfumuawmh a':vm 34
ðypkxm;wJh tcsuftvufawGudk oef; qHk;±_H;vd@k ydik q
f dkifru _ a':vm
ud k A pf w ef c d k ; eJ @ tajcðy+yD; tar&duef 2²56 bDvsH jzpfoGm;w,f?
tcGeftaumufr#wa&;eJ@ 'DumvtwGif;
udkApf - 19 uyfab;a=umifh rnDr#r_awGtwGuf tar&duefrSm tvkyfvufrJh
wurBmvHk; 'kuQrsdK;pHk ay:vpDavhvma&; tifpwDusKu cHpm;cGifh av#mufxm;olaygif;
a&muf=u&w,f? a&m*gu;l pufc&H / uawmh 51 oef;&Syd gowJh?
62
,rf ; td k ; ay:u vuf b EG e f
=o*kwfv (4) &ufae@u
owif;eJhrSwfcsuf
vufbEGeEf dkifiHòr@awmf bD&GwfrSm
ayguu f rGJ _}uD; jzpfcw
Jh ,f? vl 200
ausmaf oqHk;+yD; 6˜ 000
ausm'f %f&m&w,f? vl 3 wefzdk;[m 80µ uef@uGufqENjycJh=uw,f? 'ga=umifh
odef;ausmf tdk;rJhtdrfrJh usqif;oGm;wma=umifh Zefe0g&DvrSm 0ef}uD;csKyf
jzpfoGm;&w,f? jynfolawG&J@ &SdpkrJhpkaiGav;awGyg [m&D&Dtpdk;& ðywfusoGm;w,f?
cef@rSef;csufwckt& ajymifwvif;cgovdk 0ef}uD;csKyf[mqef'D&uftpdk;&
'DaygufuGJr_a=umifh wdkif;jynf jzpfcJh=u&w,f? wufvmw,f? 'gayrJh
*sD'yD D&J@ 25µ avmuf qHk;±H;_ w,fvk@d vufbEGev f lOD;a&&J@ 45µ [m tajctaeawGu qdk;+rJqk;d aew,f?
qdkw,f? 2013 qif;&JrJGawr_atmufrSm 'ga=umifh tckaygufuGJr_}uD;
ckESpfavmufuwnf;u a&mufaew,fvdk@ urBmhb%fu jzpfvmawmh vlxk}uD;&J@
qdyfurf;*dka'gifrSm odkavSmifxm;wJh qdkygw,f? tvkyfvufru Jh 35µ a'gotdk;u xyfaygufuGJjyefw,f?
trd;k eD;,rf;Edkufx&dwf 2˜ 752 &Sw
d ,f? Edik if &H J@aºu;+rDu 'Dvedk J@ tpdk;&tzGJ@
wefu ayguu f wGJ mvdk@ qdkygw,f? tar&duefa':vm 92 bDvD,H&d+S yD; EkwfxGufoGm;jyefw,f?
odkavSmifxm;wJh 7 ESpftwGif; wdkif;jynf *sD'DyD&J@ 170µ tdrfapmifhtpdk;&wufvm+yD;
'D"mwkypPnf;awG[m eD;yg;&Sdw,f? 'g[m urBmay:rSm r=umrD a&G;aumufyGJvkyfay;r,f
tEW&m,f&Sdwmrdk@ ajz&Sif;zdk@ aºu;+rDtcsdK;tjrifhqHk;wck jzpfw,f? qdkw,f?
qdyfurf;tm%mydkifawGu qD;&D;,m;jynfwGif;ppf aygufuGJr_jzpf+yD;aemufrSm
w&m;a&;Xmeudk wifjycJhayr,fh jzpfwJhtcgrSm vufbEGefxJudk tpdk;&tzGJ@ wm0ef&do S l b,forl S
bmtajzrS r&cJhbl;vdk@ qdkygw,f? ppfajy;'kuQonf 1²5 tcif;jzpfae&mudk
vufbEGefrSm oef;a&mufvmjyefygw,f? vmr=unfh=uygbl;? vlx&k J@
tcuftcJtusyftwnf;awG vufbEGev f lO;D a&u 4²5 olwdk@tay: aygufuGJaewJh
jzpfaewm =umyg+yD? oef;cef@om &Sdwm jzpfygw,f? a'gotd;k udk a=umuf=uyHk &ygw,f?
tpdk;&tqufquf&J@ wm0efcrH _ udkApfa&m*guyfab; tcif;jzpf+yD; 2 &uft=umrSm
wm0ef,lr_ r&Sdwm/ usvmwma=umifh a&mufvmwmu
tusifhysufjcpm;wm pwJhpwJh vJ&molcdk;axmif;jzpf&jyefw,f? jyifopforRwrufc&Gef jzpfygw,f?
jy\emawGa=umifh jynfolawG[m +yD;cJhwJhESpf jyifopfu vufbEGe&f J@
tcuftcJaygif;pHkudk atmufwdkbmavmufuwnf;u udkvdkeDt&Sifocifa[mif;yg?
&ifqkid fae=u&wm jzpfygw,f? òr@aygif; 70 ausmrf Sm vlxak wG[m rufc&Gefu Edkiif Ha&;yg;0ygw,f?
'DESpftwGif;rSm vufbEGefaiGa=u; vrf;ay:xGuf+yD; tpdk;&udk oleJ@ygvmwJh oufawmfapmifhu
63
jynfwGif;ppfjzpfygw,f?
jynfwGif;ppftwGi;f vl 120˜ 000
owif;eJhrSwfcsuf aoqHk;+yD; ppfajy;'kuQonfwoef;
&Sdchw
J ,f? vufbEGefe,fajr
tpdwftydkif;wcsdK@udk tpPa&;vfeJ@
wm;wmudk vufrcHbJ &Sd=uw,f? yxrurBmppft+yD;rSm qD;&D;,m;wdk@u 0ifodrf;wmvnf;
vlxk=um;xJu idkaºu;aewJh jyifopfu 'DtkyfpkawGt=um; cH&w,f? 2005 ckESpfusrS
trsdK;orD;wa,mufudk tm%mcGJa0a&; 'DwyfawG jyefqkwfoGm;=uw,f?
ayG@zufESpfodrw fh m vkyfygw,f? EdkifiHa&;pepfw&yfudk jynfwGif;ppf+yD;wJhaemufrSm
vufbEGefEdkifiHtwGuf azmfxkwcf w Jh ,f? c&pf,mefawGudk v$wfawmfudk wdk;csJ@vdkufw,f?
ulnDa&;tpDtpOfawG tumtuG,fay;zdk@ &nf&G,fcsufeJ@ udk,fpm;vS,ftcsdK;udkawmh
oluruxvkyf jzpfygw,f? 1943 ckESpf c&pf,mefeJ@ rGwfpvift=um;rSm
aqmif&Gufay;r,f/ vGwfvyfa&;&wJhtxd w0ufpDcGJygw,f?
vufbEGeftpdk;&uwqifh tJ'D±_yfaxG;wJh jynfo@l ppfacgi;f aqmifawGu
r[kwfbJ tultnDvkad ewJh tm%mcGJa0a&;tpDtpOfudk tpdk;&tzGJ@0ef}uD;XmeawGudk
vlxkqD wdkuf±dkufa&mufatmif wdkif;jynf&J@ txufwef;pm; cGJa0csKyfudkif=uw,f? tpdk;&tzGJ@
pDpOfr,f pojzifh rufc&Gefu (tDvpf) awGu ,EW&m;awGxJrSm
tmrcHuwday;cJhw,f? qufcHxdef;odrf;cJh=uw,f? olwdk@=oZmtm%mawG
rufc&Gef&J@vkyf&yfawGu orRwu c&pf,mef/ 0ef}uD;csKyfu tòyifwdk;csJ@=uygw,f?
b,favmufxda&mufovJqdkawmh qGefeDe@J v$waf wmfOuUXu &Stm tpdk;&tvkyfawG/ uefx±dkufawGeJ@
oljyifopfjyefa&mufawmh pojzifh cGJxm;wJhpepfyg? wjcm;t&if;tjrpfawGudk
tGefvdkif;ay:rSm vufbEGefvlxk v$wfawmfwGif;rSm tkyfpt k vdkuf cGJ,=l uw,f?
50˜ 000 ausmfvufrSwfxdk;xm;wJh c&pf,mefeJ@rGwfpvif EdkifiHa&;pepfu
yef=um;pmwapmif xGufae+yD udk,fpm;vS,ftcsdK;udkawmh 6;1 tm;vHk;oabmwlrS&wmrdk@
jzpfygw,f? jyifopfEdkiif Hu qdk+yD;cGJxm;w,f? tm;vHk;oabmrwl&if
vufbEGeu f dk aemuf 10 ESpf=um aemufydkif;rSmawmh qHk;jzwfcsuf rusawmhygbl;?
tkyfxdef;xm;zdk@ yef=um;pmyg? w&m;0iftodtrSwfðyxm;wJh &v'fuawmh t&m&m[m
vufbEGefEdkifiHu tkyfpk 18 ck twGif;rSm wpfqdk@aewmyJ jzpfygw,f?
*dk%;f tkyfpkav;awG uGJaewJh tcsdK;uscGJygw,f? EdkifiHa&;uGif;rSm
EdkifiHyg? c&pf,mef/ tJ'Dvdk oabmwlnDcsufr&wJhtcg
qGefeDrGwfpvifeJ@ tm%mcGJa0xm;ayr,fh 1975 vrf;ay:wdkuyf GJawG jzpf=uygw,f?
&StmrGwfqvifqk+d yD; tkyfpak wG ckEpS frS 1990 txd udk,fpDu udk,fydkifjynfol@ppfawG
64
&Sd=uw,f r[kwv f m;?
wzGJ@eJ@wzGJ@ tompD;&zdk@twGuf owif;eJhrSwfcsuf
toD;oD;[m
jynfytm;udk;&Sm=uygw,f? 'gudk
csuf,lae=uwJh EdkifiHawGuawmh
Edkifvdkrif;xufðyrlwm/ xGufvmcJw h ,f? tufzfbDtidk f
qD;&D;,m;/ tD&ef/ aqmf't D ma&As/
ta=umif;rJhowfjzwfwm txl;t&m&Sda[mif;wOD;jzpfol
tar&duefeJ@ jyifopfEdkifiw H dk@yJ
pwmawG[m rdkufu,f*smrefu
jzpfygw,f?
ESpfaygif;rsm;pGm=umjrifhcJh+yD jyKpkxkwfjyefvku d fwm jzpfygw,f?
avmavmq,f
jzpfygw,f? tJ'gawGudk rcHEkid fvdk@ 2000 ckESpu f pvdk@ jynfe,f 12
ajcoGufaewmuawmh
uef@uGufqENjyyGJawGvnf; ckausmf&Sd Oya'xdef;odrf;a&;
jyifopforRwrufc&Gef jzpfygw,f?
r=umr=um ay:aygufcJhw,f? t&m&SdawG[m tom;ta&mif
vufbEGeftwGuf &efyHkaiGudk
tckESpfrSmvnf; vlrnf;trsdK;om; cGJjcm;wJh ppfaoG;ºuv_yf&Sm;r_awGeJ@
oludk,fwdkif uruxvkyf+yD;
a*smzh vGdKufvnfyif;udk &Ju 9 qufpyfr_&Sdae=uw,fvdk@
pkaqmif;wm vkyfw,f? aemuf+yD;
rdepfeD;yg; 'l;eJ@zdxm;vdk@ tpD&ifcHpmu qdkygw,f?
vufbEGefrSm
toufqHk;±H_;cJh&w,f? &maygif;rsm;pGmaom
Edik if aH &;oabmwlncD sut f opfw&yf
&JwyfzGJ@&J@t=urf;zufvkyf&yfudk &Jt&m&SdawG[m
xlaxmifzdk@vnf; wdkufwGef;w,f?
qef@usifuef@uGufwJh vlr_uGef,ufawGrSm vlrsdK;cGJjcm;wJh
tck pufwifbmvqef;xJrSm
vlxkqENjyyGJawGvnf; ta=umif;awG wifcJh=uwmudk
vufbEGefudk oGm;OD;rSm jzpfw,f?
tar&duefw0ef;rSmomru awG@&&Sd w,f? jynfe,f
ajym&&ifawmh
urBmhEdkifiHtawmfrsm;rsm;qDtxd tawmfrsm;rsm;u
vufbEGef[m
jyef@ESH@oGm;w,f? tJ'Dvdk (tvmbm;rm;/ umvDzdk;eD;,m;/
trd;k eD;,rf;Edkufx&dwf 2˜ 752
uef@uGufqENjyaewJh=um;uyJ aumfeufwDuwf/ zavmf&D'g
wefxuf ydk}uD;wJh,rf;tdk;ay:
aemufxyfvlrnf;awG tDvDEGdKuf/ vl0DpD,mem; pojzifh)
&Sdaewm jzpfygw,f?
&JwyfzGJ@vufcsufeJ@ aoqHk;wmawG &JawG[m ppfaoG;ºueJ@
&SdcyJh gw,f? vljzL}uD;pdk;a&;0g'D tzGJ@awGeJ@
tar&d u ef & J w yfz G J @ xJ tck&ufydkif;twGif;rSmyJ qufoG,fr_&Sdaewmudkvnf;
vl j zL}uD ; pd k ; a&;0g'D a wG tar&duef&JwyfzGJ@xJudk azmfxw k fawG@&&Sd w,f?
pd r f h 0 if a e vljzL}uD;pdk;a&;0g'DawGeJ@ 'DaEGrSmyJ
vuf,mtpGef;a&mufawG atm&def@c±dkif'k&Jrª;eJ@
tar&duefrSm vlrnf;awGtay: pdrfh0ifaewJhta=umif; csDum*dk&Jom;wOD;wdk@[m
&JwyfzGJ@0ifawGu vlrsdK;cGJjcm;+yD; tpD&ifcHpmwapmif vuf,mpGef;vdk*dkwHqdyfyg
65
uef@uGufqENjyyGJawGvnf;
owif;eJhrSwfcsuf ay:aygufvmw,f? qENjyyGJwckrmS
&JawG&J@taemufzufrSm
vuf,mpGef; vufeufudkif
t0wftpm;awG 0wfqifwm Oya'bufawmfom;awGt=um; vljzLtkyfpkwpk pkpnf;=uw,f?
awG@&&Sd w,f? tdv k yH D,mu qufpyfr_awGtay: tJ'Dvjl zLtkyfpkudk &JawGu
&Jt&m&SdwOD;[m pdk;&drfr_awGvnf; a&oef@bl;awG ypfay;cJw h ,f?
ppfaoG;ºutkyfpkwpkeJ@twlwGJ+yD; jrifhwufvmcJhw,f? &Jt&m&SdwOD;u ‘cifAsm;wdk@
"mwfyHk±dkufw,f? umvDzdk;eD;,m;/ atmf&D*Gef/ 'DrSma&mufvmwmudk
uef@uGufqENjyolawGeJ@ tDvDEGdKufeJ@ usKyfwdk@trsm;}uD; wefzdk;xm;
owif;orm;awGudk vufeufudkif 0g&Siw f efjynfe,fawGu &JawGudk aus;Zl;wifw,f’ vdk@
vltkyfpkwpku wdkufcdkufaewmudk 'Dvq dk ufpyfra_ wG &Sdr&Sd toHcsJ@pufeJ@ ajymw,f?
zDvm'JvfzD;,m;&Jt&m&SdawGu pHk;prf;ppfaq;aew,fvdk@ tJ'v D uf,mpGef;tkyfpkxJu 17 ESpf
vufydkuf=unfhaecJh=uw,f? tpD&ifcHpmu qdkygw,f? t&G,fvli,ftjzLwOD;u
Oya'bufawmfom;awGeJ@ 'DoDwif;ywfxJrSmyJ qENjyaeolawGudk aoewfeJ@ ypfvk@d
tJ'DppfaoG;ºutkyfpkawG 0pPaumefpifjynfe,f uEdk&Sm;rSm 2 OD;ao+yD; wOD;'%f&m&w,f?
b,favmuftwdkif;twmtxd vlrnf;trsdK;om; tJ'Dvli,f[m aoewfeJ@
qufpyfywfoufaeovJ qdkwmudk a*saumhbvdwfukd ol@uav; 3 ypf+yD;aemuf &JawG=um;uyJ
twdtusrodEdkifbl;vdk@ *smrefu a,mufta&S@rSmyJ &Ju aoewfeJ@ jzwf+yD;xGufoGm;w,f?
ajymygw,f? ‘'geJ@ywfoufwJh 7 csufypfcJhvdk@ tufzfbDtdkifeJ@
tcsuftvufawGudk b,folrS udk,fwydkif;aooGm;w,f? trdajrvHkðcHa&;Xmewdk@uvnf;
rpkaqmif;=ubl;? tJ'v D dk (aq;±Hka&mufawmh vljzL}uD;pdk;a&;0g'DawG[m
(vljzL}uD;pdk;a&;0g'D) ol@udkckwifeJ@wGJ+yD; wdkif;jynftwGuf tEW&m,f
Oya'bufawmfom;awGudkvnf; ajcxdwfcwfxm;ygw,f? t}uD;qH;k jynfwGif;t=urf;zuf
b,forl S wufwufºuºu tcef;0rSmvnf; +cdrf;ajcmufr_jzpfw,fvdk@
&SmazGazmfxw k faewm r[kwfbl;’ &Jtapmifhxm;ygw,f? olu owfrSwfxm;ygw,f?
vdk@ olu ajymygw,f? atmufydkif;rv_yfEdkifawmhovdk tufzfbDtdkifu ppfaq;ar;jref;cJhwJh
a*smhzvGdKuf aq;t&Sed fawGeJ@ owdvnf; ppfaoG;ºutkyfpkawG[m
towfcH&+yD;aemuf aumif;aumif;r&yg? rsm;aomtm;jzifh
uef@uGufyGJawG t&Sdefjrifhvmovdk tckaemufydkif;rS ajcxdwfðzwf/ Oya'bufawmfom;awGeJ@
tJ'Dvuf,mpGef;tkyfpkawGeJ@ tapmifh±kyfvdkufygw,f?) ‘qufoG,af &;csdwq f uf’ awG
66
&Sdae=uw,fvdk@ owif;eJhrSwfcsuf
twGif;ydkif;pmwrf;awGrSm
owday;xm;w,fvdk@vnf;
*smref&J@ tpD&ifcpH mu
qdkygw,f? jzpfw,fvdk@
ydk+yD;wufwufºuºueJ@
pD;yGm;a&;ynm&SifawGu
xGufvmae=uwm jzpfw,f’ vdk@
vuf,mpGef;rsm;ta=umif; rSef;q=uygw,f?
tpD&ifcHpma&;ol *smrefu
pl;prf;a&;A[dku ðypkxm;wJh
qdkygw,f?
tcsuftvufawGt& a*smhzvdGKuf udkApfumuG,faq;&zdk@qdkwmvnf;
towfcH&+yD;aemuf ESpfawGr=umawmifrS
ay:aygufvmwJh vwcsdK@apmifh&rSm jzpfw,f?
‘vlrnf;awGtouf[mvnf; ud k A pf e J @ urB m h p D ; yG m ;a&; 'ga=umifh pD;yGm;a&;udk udAk pfu
wefzdk;&Sdw,f’ aemufuw&GwfqGJaeOD;rSm
uef@uGufqENjyyGJawGudk udkApfuyfa&m*gjzpfwJh jzpfygw,f? vkyfief;awG rzGihEf idk /f
wHk@jyefzdk@twGuf pkpnf;r_vkyfcw Jh Jh tapmydkif;vawGwkef;u tvkyform;awG tvkyfðywf=u+yD;
t}udrfaygi;f 500 eD;yg;&Sdchw J ,f? ay:vpDcsrSwfolawGu b%fawGrSvnf;
uef@uGufqENjyolawGudk pD;yGm;a&;[m ‘AGD’ pmvH;k yHk jyefrqyfEdkifwJhacs;aiGawG
omrefwku d cf u
kd fr_ 64 }udrf &Sdw,f? jyefemvefxlvmr,fvdk@ rsm;vmrSm jzpfw,f?
um;awGeJ@0ifwdkufwmu 38 }udrf ar#mfvifhcJh=uygw,f? wurBmvHk;
&Sdw,f? aoewfe@J ypfcwfwmu 9 udkApfuyfa&m*gudk ESdrfeif;Edkif+yD; ukefxw k fvyk fr[_ m 'DESpfyxr 6
}udrf &Sd+yD; aoqH;k ol 3 OD; &Sdchw J ,f? pD;yGm;a&;vnf; vrSm 15²6µ usqif;r,fvdk@
‘tJ'Dvuf,mpGef; tjrefjyefEdk;xvmr,fvdk@ tar&duef&if;ESD;jr‡KyfESHr_b%fjzpfwJh
ppfaoG;ºutkyfpkawGxJu ar#mfrSef;cJh=uw,f? a*syDarmf*efacs@pfu cef@rSef;ygw,f?
t=urf;zufzdk@txufoefqHk; tckawmh 'g[m 2008 pD;yGm;uyfxuf 4 q
tpdwftydkif;awGu urBmhEdkifiHtawmfrsm;rsm;rSm rsm;wm jzpfw,f?
olwk@d vkyfaewmawGudk tpdk;&u udkApful;pufr_E_ef;awG EdkifiHwumaiGa=u;&efyHkaiGtzGJ@u
todtrSwfðyw,f/ tJ'v D dkvkyfzdk@ jyefjrifhwufvmvdk@ a'otvdkuf urBmhpD;yGm;a&;[m 2020
cGifhðyxm;w,fvdk@ avmhcfa'gif;cswmawG ckESpftwGi;f 4²9µ usHK@oGm;r,fvdk@
,Hk=unfae=uw,f? 'ga=umifhvnf; jyefvkyfvm&Edkifwma=umifh cef@rSef;xm;w,f?
uef@uGufqENjyolawGudk pD;yGm;a&;awG jyefaumif;vmrSm ,l±dkZek feJ@+Adwdefwdk@&J@ *sD'DyD[m
t=urf;zufwdkufcdkufzdk@ olwdk@[m r[kwfbJ ydkqdk;oGm;awmhrSm 10²2µ usr,f?
67
&moufyefvkyfay;aeEdkifrSm
owif;eJhrSwfcsuf r[kwfyg?
pm;oHk;r_jyefjrifhwufap+yD;
pD;yGm;}uD;xGm;vmatmifvkyfzdk@
tar&duefpD;yGm;a&;uawmh 8µ ,l±dkZkefrSm tjcm;enf;vrf;awGuawmh
ao;oGm;r,f? udkApfa&m*gtjyif;xefqHk;jzpfwJh }uD;rm;wJh tajccHtaqmufttHk
urBmhxkwfvkyfr_[m ZGefvtxd 3 vtwGi;f rSm 4²5 pDrHudef;awG csrSwfvkyfaqmifwm
udkApfuyfab;rwdkirf Dtqifhudk oef; tvkyfvufrJhjzpfoGm;w,f? jzpfygw,f?
2021 rukefcifwdkifatmif *sLvdkifvu zdvpfydkif 'DvdkpDrHudef;trsm;tjym;udk
jyefa&mufrSmr[kwfbl;vdk@ tvkyfvufrJhE_ef;[m 45²5µ tar&duef/ +AdwdefeJ@Oa&mywdk@u
u|rf;usifoltrsm;pk jzpfoGm;w,f? 'DESpftukefrSm
(t*Fvefb%feJ@ xkwfjyefvmvdrfhr,fvdk@
Oa&myA[dkb%fwdk@rS tygt0if) tar&dueftvkyfvufrJhE_ef;[m ar#mfvifh&ygw,f? 'gayrJh
wdk@u rSef;xm;w,f? 'gawmif {+yDvrSm 14²7µ pD;yGm;a&;wckvHk;tay:
vmr,fhaqmif;rSm txdxdk;wufoGm;+yD; tusdK;oufa&mufapzdk@
'kwd,udkApfvd_if;vHk;}uD; *sLvdkifvrSmawmh 10²2µ 'DvdkpDrHudef;rsdK;awGu
ra&mufvmrSom jzpfr,f? jzpfvmw,f? +AdwdefrSm ESpftawmfrsm;rsm; tcsdef,l&rSm
vmr,fh udkApfuyfab;pwJhtcsdefup+yD; jzpfygw,f?
vtenf;i,ftwGif;rSm tpdk;&u tvkyftudkif 120˜ 000 udkApfab;a=umifh
axmufyHhay;wJhtpDtpOfawG jzwfcscJh&w,fv@kd ukr`%D}uD;awGu vufiif;vwfwavmqH;k ±H;_ r_awGtjyif
&yfoGm;wm 'grSr[kwf a=unmygw,f? ydkqdk;wJhtusdK;qufawGudk
avsmhenf;oGm;awmhrSmjzpfvdk@ txdtemqHk;awGu aemifvmr,fh ESpfawGtwGif;rSm
vkyfief;i,fawG vufvDaps;uGufeJ@ cHpm;=u&OD;rSm jzpfygw,f?
t}uD;tus,fxdcdkufrSm jzpfw,f? ava=umif;vdkif;awG jzpfw,f? r[mpD;yGm;ysufuyf}uD;[m 1929
2020 ckESpfrSm vkyfief;ti,feJ@ udkApfuyfab;twGuf ckESpf atmufwkb d m
tvwfpm;awG u,fq,fa&;tultnDtjzpf aps;uGufysufðyef;r_eJ@
a'0gvDc&H wJhE_ef;[m 3 tar&duefa':vm 11 x&Dv, D H tpðycJhwmyg? 1933 ckESpf
qrsm;vm+yD; 12µ jzpfvmr,fvdk@ toHk;ðyr,fvdk@ urBmEdkifiHtrsm;u tar&duefb%fpepfòyvJwt hJ csed u
f srS
Edkiif HwumaiGa=u; &efyHkaiGtzGJ@u a=unmxm;ygw,f? 'gayrJh pD;yGm;a&;u
cef@rSef;xm;w,f? udkApfrwdkifcifu ulnDa&;tpDtpOfawGudk atmufqHk;udka&mufawmhwm
4µ yJ&w Sd m jzpfw,f?
68
jzpfygw,f? atmufq;Hk a&muf+yD;rS
jyefwufvmrSm r[kwfvm;?
owif;eJhrSwfcsuf
tcku udkApfuyfab;u
txGyftxdyfudk a&muf+yDvm;/
umuG,faq;u
awmifudk;&D;,m;eJ@
b,ftcsdefxGufrSmvJ/ tar&duefwdk@t=um; &Sad ewJh
e,l;ZDvefEdkifiHu t&m&SdawGeJ@
xda&mufra_ um &S&d J@vm; &if;ESD;wJh
yl;aygif;aqmif&Gufa&;
qdkwmawGuvnf; ar;p&mawGyg? umuG,fa&;tquftpyfawGudk
tpnf;ta0;awG vkyfcJh+yD;
'Da&m*gudk rwdkufzsufEdkifao;bJeJ@ tajcðy+yD; aewdk;vdk tzG@J rsKd ;
tm;&p&maumif;w,fvdk@vnf;
ol@a=umifhxdcdkufoGm;wJh xlaxmifzdk@ tar&duefEdkifiHu
ajymygw,f?
pD;yGm;a&;udkvnf; xlrEdkirf Sm }uHqaew,f pojzifh
*sLvdkifvwkef;u
r[kwfao;a=umif;yg? ajymqdkoGm;ygw,f? 'DvdkzGJ@wmu
tdENd,ork'N&mrSm
w±kwfjynfudk wefjyefEdkifz@dk
tar&duefeJ@tdENd,a&wyf
jzpfw,fvdk@vnf; ajymygw,f?
tm&S a ewd k ; tzGJ @ wJ h yl;wGJppfa&;avhusifhcJhovdk
'D 4 Edkiif u
H dk tajcðypzG@J +yD;
tar&duef/ *syefeJ@
aemifrSm tzGJ@0ifEdkifiHawG
tar&duef - tdEd, N =opa=w;vswdk@[m
wdk;csJ@oGm;rSmvdk@vnf;
AsL[majrmufygwem&Spfzdk&rfu zdvpfydkifyifv,frSm
qufajymygw,f?
pDpOfay;wJh =o*kwfv 31 &ufae@ yl;wGaJ &wyfppfa&;avhusichf =hJ uygw,f?
aewdk;tzGJ@[mvnf;
tGefvdkif;aqG;aEG;yGJrSm tar&duef tdENd,Edkiif Hu olðyvkyfaeus
EdkifiHtenf;i,feJ@ pzGJ@cJh+yD;
vufaxmufEdkifiHjcm;a&;0ef}uD; rmvDbma&wyfavhusifha&;rSm
aemifrSwdk;csJ@cJhwmjzpfa=umif;
pwDzifbD*ifu tif'dkypdzdwf yl;wGJyg0ifzdk@ =opa=w;vsEdkifiHudk
ajymw,f? ‘av;yGifhqdkif’ (Quad
a'orSm aewdk;ppfr[mrdwftzGJ@ zdwf=um;xm;w,f?
2007 ckESpfrmS tar&duef/ *syef/
xlaxmifr,fh tvm;tvmawGudk 1954 ckESpfwkef;uvnf;
tdENd,eJ@ =opa=w;vsEdkifiHwdk@
xkwfajymcJhw,f? tif'ydk pdzdwf uGefjrLepftEW&m,fudk
yg0ifzGJ@pnf;xm;/ w±kwfjynfudk
a'orSm aewd;k vdk/ ta=umif;jy+yD; ta&S@awmif
wefjyefzdk@eJ@ tif'dkypdzdwf
Oa&myor*~vdkrsdK; tm&SrSm tar&duef OD;aqmifwJh
a&a=umif;vrf;
awmifhwif;}uH@cdkifwJh qDwdk;ppfpmcsKyftzGJ@ ay:cJhzl;ygw,f?
vGwfvyfpGmoGm;vmEdkifa&;
EdkifiHaygif;pHkygwhJ tzGJ@rsdK; r&Sdbl;? 1977 ckESpfrSm ysufoGm;w,f?
&nf&G,fcsufxm;&Sd) taeeJ@
tif'ydk pdzdwfa'orS tdENd,/ *syefeJ@ tcku tar&duefeJ@
vwfwavm
=oa=w;vsEdkifiHawGeJ@ w±kwfEdkifiHt=um; wif;rmr_
udkApfuyfab;umvrSm AD,uferf/
t&Sdefjrifhaecsdef jzpfygw,f?
69
ukefoG,fa&;ppfu
t&Sdefaumif;aeqJ jzpfw,f?
awmifw±kwfyifv,frSm 2
EdkifiHt=um;
yGwfwdkufr_awGuvnf;
wd;k rsm;vmaew,f? olw@dk 2
EdkifiH&J@ pum;vHk;ppfyGJawmif
ArmjynfxJrSm jzpfcJh=uw,f?
tdENd,eJ@±kwfe,fpyfrSmvnf; 2
zufe,fjcm;apmifhwyfzGJ@awGt=um;
wdkufcdkufr_awGjzpfyGm;+yD;
vlaoqHk;r_awG &Sdchw J ,f?
'DvdktcsdefrsdK;rSm tckvdk
ppfr[mrdwftzGJ@ xlaxmifr,f
qdkwmuawmh tvGeftEW&m,f
qdkufy&yfpfu|ef;ajrmufydkif;udk
rsm;vSa=umif;yg? qdkufy&yfpfu|ef;&J@taetxm;eJ@
0ifodrf;vdkufygw,f? 1983
ckESpfrSm ywfouf+yD; ajyvnfatmif
wl&uDqdkufy&yfpftEG,fawGu rajz&Sif;Edkifwm[m
*&d - wl&uD yÉdyuQ (odk@)
ajrmufydkif;qdkufy&yfpf ajrxJyifv,fa'o tjiif;yGm;r_&J@
ajrxJ y if v ,f r S m
wl&uDorRwEdkiif aH wmf (TRNC) t"duta=umif;tcsuf jzpfw,f?
ppf r D ; awmuf v mrvm;
qdkwmudk xlaxmifw,f? tJ'gudk (TRNC) rygbJ pGrf;tif&SmazGa&;
urBmrSm wl&uDwEdkifiHwnf;uom oabmwlnDcsufawGudk
*&deJ@wl&uDt=um; &efrD;[m
todtrSwfðyxm;w,f? qdkufy&yfpfu csKyfqdk&if
a&S;ya0o%Du &SdcJhwm jzpfw,f?
qdkufy&yfpforRwEdkifiHuawmh w&m;r0ifbl;vdk@ wl&uDu
teD;uyfordkif;udk
2004 ckESpfrSm rSwf,w l ,f?
pajymr,fqk&d ifawmh qdkufy&yfpfu
Oa&myor*~tzGJ@0ifEdkifiH qdkufy&yfpfu|ef;teD;rSm wl&uDu
tpðy&ygr,f? qdu k fy&yfpfu|ef;rSm
jzpfoGm;w,f? "mwfaiG@&SmazGa&;vkyaf ewmawG[m
*&dtEG,faum wl&uDtEG,fawGyg
1996 ckESpfwkef;u w&m;r0ifbl;vdk@ *&duvnf;
&Sd=uw,f?
wl&uD&J@ taemufurf;ajcteD;&Sd rSwf,lygw,f?
1974 ckESpf qdkufy&yfpfrSm at*sifyifv,fxJu vlraewJ@
aemufjy\emwcku
*&dEdkifiH&J@tm;ay;axmufcHr_eJ@ u|ef; 2 u|ef;udpPe@J ywfouf+yD; 2 ppfajy;'kuQonfta&; jzpfygw,f?
ppftm%modrf;yGJ jzpfw,f? EdkifiH ppfjzpfvkeD; jzpfcJhao;w,f? 2016 ckESpfrSm Oa&myor*~eJ@
tJ'Dawmh wl&uDu
70
oabmwlnDcsuft& wl&uDu owif;eJhrSwfcsuf
'kuo Q nf 4 oef;udk
vufcHxm;w,f? 'gayrJh
wl&uDorRwtm'dk0rfu
e,fpyfudk zGiv fh dkufr,fqdk+yD; ppfbk&ifcgvDzm[ufzwmtzGJ@ *sufwdkufav,mOfawG
r=umr=um+cdrf;ajcmufwwfw,f? jzpfw,f? 'DtzGJ@udk ±k&Sm;/ jyifopf/ apv$wfcJhvdk@ wif;rmr_awG
+yD;cJhwJhazazmf0g&Dvwkef;u tm&yfapmfbGm;rsm;EdkifiH ydkjrifhwufvmw,f?
umvwck e,fpyfudk (,lattD;) eJ@ tD*spfwk@d u 'DudpPeJ@ywfouf+yD;
wu,fzGihaf y;vdkufw,f? 'kuQonf axmufct H m;ay;w,f? 'D 2 zGJ@ Oa&myor*~tzGJ@0if
aomif;eJ@csD+yD; *&dEdkifiHxJ wdkufyGJawGjzpfaewmrSm wl&uDu EdkifiHjcm;a&;0ef}uD;awG
jzwf0ifoGm;=uw,f? ukvor*~tzGJ@todtrSwfðy tpnf;ta0;xdkif=uw,f?
+yD;cJhwJh Edk0ifbmvrSm tpdk;&udk ulnzD @dk ppfwyfawG *&dbufu axmufcH+yD;
wl&uD[m apv$wfygw,f? wl&uDudkvnf;
ukvor*~axmufcHr_&xm;wJh tJ'Dvdk wEdkifiHwnf;oabmeJ@
vpfAsm;tpdk;&eJ@ urf;eD;yifv,f urf;eD;yifv,fjyifrSm vkyfaewmawGudk &yfwef;u&yfz@dk
oabmwlnDcsufwckudk wl&uDeJ@*&dwdk@[m olydkifudk,fyidk f owday;cJhw,f? r=umrDrSm
vufrSwfa&;xdk;cJhw,f? tjiif;yGm;ae=u+yD; ta&;,lr_awG ðyvkyfr,fv@dk vnf;
'DoabmwlnDcsuft& ppftiftm;awGvnf; tjyeftvSef qdkygw,f? wl&uDu
tJ'Durf;eD;yifv,frSm wl&uD[m jyae=uw,f? +yD;cJhwJh ZlvdkifvrSm aewdk;ppfpmcsKyftzGJ@0if jzpfayr,fh
a&eHwl;azmfa&;vkyfief;awG wl&uDeJ@*&d 2 Oa&myor*~tzGJ@0if r[kwfyg?
wdk;csJ@EdkifoGm;w,f? 'DpmcsKyfudk EdkifiHa&wyftkyfpkawG[m *&duawmh 2 zGJ@vHk;rSm ygw,f?
tar&duefeJ@ Oa&myor*~wdk@u vrf;a=umif;wckwnf; jyifopforRw
todtrSwf rðy=ubl;? wl&uDu xdyfwdkufarmif;ESifvm=uw,f? rufc&Gefuawmh
a&eH&SmazGciG &hf oGm;wJh ae&m[m xdyfwdkufwdk;rdcgeD;usrS ydk+yD;wif;wif;rmrm
ol@&J@ pD;yGm;a&;ZHjk zpfw,fv@dk *&du *smreDEdkifiu
H =um;0if+yD; wl&uDudk ajymwmawG@&w,f? qD;&D;,m;rSm
qdkw,f? vrf;a=umif;ajymif;ay;zdk@ usifhoHk;cJhwJh pnf;rsOf;eDay:vpDudk
vpfAsm;rSmu tpdk;& 2 ajymqdkcJhvdk@ usifhoHk;rSmjzpfw,fvdk@
zGJ@&Sdaewm jzpfw,f? wzG@J u wnfhwnfhrwdk;rdawmhwm +cdrf;ajcmufygw,f? 'Day:vpDudk
ukvor*~u jzpfw,f? =o*kwfvrSm qD;&D;,m;rSm
todtrSwfðyxm;w,f? *&dudkaxmufcHtm;ay;wJhtaeeJ@ usifhoHk;cJh+yD;jzpfw,fvdk@ qdkygw,f?
aemufwzGJ@u jyifopfu ppfoabFm 2 pif;eJ@ 2018 wkef;u qD;&D;,m;u
71
"mwkvufeufawGoHk;w,fqdk+yD;
jyifopf/ +Adwed fe@J tar&duefwk@d u owif;eJhrSwfcsuf
AHk;}uJwdkufcdkufcJhwmudk
&nf!ïef;wm jzpfygw,f?
Oa&myor*~
axmufcHtm;ay;aewJh *&dEdkiif H&J@
‘'g[m
ay:vpDawG[m ppfyGJudk
ppfjzpfatmifv_H@aqmfwJh
ay:aygufaprSmjzpfw,fvdk@
ta=umif;tcsufyJ’ vdk@
wl&uDu
wl&uDEdkifiHjcm;a&;0ef}uD;uajym+yD;
wHk@jyefajymqdkvdkufygw,f? *&d&J@
'korRwuawmh ‘ppfjzpfapzdk@
yifv,fjyiftxl;pD;yGm;a&;Zkefudk 6
ta=umif;tcsufawGr[kwfvdk@
rdkifxm;&Sd&mu 12 rdkiftxd
bmrsm;jzpfp&m&SdrvJ’ vdk@
wdk;csJ@r,fvdk@ *&d0ef}uD;csKyfu
ajymygw,f?
ajymqdkaewmudk axmufjyygw,f?
aewdk;pmcsKyft&
wl&uDurf;±dk;wef;teD;rSm&SdwJh
tzGJ@0ifwEdkifiHudk EdkifiHwckcku
*&dydkifu|ef;wGyg tusHK;0ifwmrdk@
ppfrufðy&if useftzGJ@0ifawGudkyg
wl&uDu vufrcHEdkifbl;vdk@
ppfðywmyJvdk@
qdw k ,f? aemuftJ'Du|ef;awGrSm
rSwf,l&r,fqdkxm;ygw,f?
*&du ajcvsifwyfawG
tJ'Dawmh aewd;k tzG@J 0if 2 Edkiif H
wdk;csaewmudkvnf; wl&uDu
ppfjzpf=u&if
axmufjyygw,f?
b,fvdkoabmxm;=urvJqdkwm
‘*&dawG&J@
pdwf0ifpm;p&myg?
&nf&G,fcsufu wdk@Edkifiu H dk
avmavmq,fawmh
tusOf;cszdk@yJ jzpfw,f?
Oa&myor*~taeeJ@yJ *&dbufu
ajrxJyifv,frSm
&yfwnf+yD; wl&uDudk zdaewm
t&SnfqHk;urf;±dk;wef;&SdwJhEdkifiHudk
awG@&ygw,f?
ig;r#m;wHeJ@yJ ig;zrf;Edkifawmhr,fh
aewdk;tzGJ@0ift"duEdkifiH}uD;
urf;±dk;usOf;EdkifiHav;jzpfatmif
tar&duefuaum
vkyfaewmjzpfw,f’ vdk@
b,fvk&d yfwnfrvJ? olu
wl&uDorRw tm'dk0rfu
tqH;k tjzwftcef;rSm &Sdr,fvdk@
ajymygw,f?
,lq&ygw,f?
72
rmwdum