Materiał Szkoleniowy CKUNT

Materiał szkoleniowy
Eksploatacja urządzeń, instalacji i sieci energetycznych

Część I
Instalacje elektryczne
Powołane normy( i ich aktualizacje)
1. PN-HD 60364-4-41:2007 „Instalacje elektryczne niskiego

napięcia – Część 4 - 41: Ochrona dla zapewnienia
bezpieczeństwa – Ochrona przeciwporażeniowa
2. PN-HD 60364-5-54:2011 Instalacje elektryczne niskiego

napięcia. Część 5-54: Dobór i montaż wyposażenia
elektrycznego. Układy uziemiające i przewody ochronne
(oryg.)
3. PN-HD 60364-6:2008 Instalacje elektryczne niskiego

napięcia. Część 6: Sprawdzanie
4. PN-IEC 60364-4-53:2000 Instalacje elektryczne w

obiektach budowlanych-Dobór i montaż wyposażenia
elektrycznego. Aparatura rozdzielcza i sterownicza
Powołane normy( i ich aktualizacje)
5. PN-HD 60364-4-443:2006 Instalacje elektryczne w

obiektach budowlanych - Część: 4-44-3: Ochrona dla
zapewnienia bezpieczeństwa - Ochrona przed
zaburzeniami napięciowymi i zaburzeniami
elektromagnetycznymi - Ochrona przed przepięciami
atmosferycznymi lub łączeniowymi (oryg.)
6. PN-EN 60617-11 Symbole graficzne stosowane w

schematach Część-11: Architektoniczne i topograficzne
plany i schematy instalacji elektrycznych
Podstawowe obowiązujące akty prawne
Prawo energetyczne z dnia 10.04.1997 r. [Dz.U. z roku 2006, nr 89 poz. 625]

na dzień 1 stycznia 2012 r. Tekst ujednolicony.
 stwierdza, że przedsiębiorstwo energetyczne zajmujące się przesyłaniem i

dystrybucją energii do odbiorców mają obowiązek utrzymywać zdolność
urządzeń, instalacji i sieci do realizacji dostaw energii w sposób ciągły i
niezawodny, przy zachowaniu obowiązujących wymagań jakościowych.
Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane [Dz.U. z roku 2003 nr 207,
poz. 20162] Ustawa z dnia 6 maja 2010 r. o zmianie ustawy – Prawo
budowlane (Dz.U. 2010 nr 121 poz. 809) z późniejszymi zmainami
 właściciel lub zarządca obiektu budowlanego jest obowiązany utrzymywać i

użytkować obiekt w sposób zgodny z jego przeznaczeniem i wymaganiami
ochrony środowiska oraz utrzymywać w należytym stanie technicznym,
estetycznym, nie dopuszczając do nadmiernego pogorszenia jego właściwości
użytkowych i sprawności technicznej.
Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 28

kwietnia 2003 r [Dz.U. z roku 2003, nr 89 poz. 828].
Artykuł 5. 1
Eksploatacją urządzeń, instalacji i sieci mogą zajmować się osoby, które

spełniają wymagania kwalifikacyjne dla następujących rodzajów prac i
stanowisk pracy:
eksploatacji - do których zalicza się stanowiska osób wykonujących prace w

zakresie obsługi, konserwacji, remontów, montażu i kontrolno-pomiarowym;
dozoru - do których zalicza się stanowiska osób kierujących czynnościami

osób wykonujących prace w zakresie określonym w pkt. 1 oraz stanowiska
pracowników technicznych sprawujących nadzór nad eksploatacją urządzeń,
instalacji i sieci.
Artykuł 6.1
Osoby zajmujące się eksploatacją urządzeń, instalacji i sieci, w celu uzyskania
potwierdzenia posiadanych kwalifikacji, powinny wykazać się wiedzą z zakresu:
na stanowiskach eksploatacji: „ E ”
zasad budowy, działania oraz warunków technicznych obsługi urządzeń,
instalacji i sieci,
zasad eksploatacji oraz instrukcji eksploatacji urządzeń, instalacji i sieci,
zasad i warunków wykonywania prac kontrolno-pomiarowych i montażowych,
zasad i wymagań bezpieczeństwa pracy i ochrony przeciwpożarowej oraz
umiejętności udzielania pierwszej pomocy,
instrukcji postępowania w razie awarii, pożaru lub innego zagrożenia
bezpieczeństwa obsługi urządzeń lub zagrożenia życia, zdrowia i środowiska;
Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 17 września 1999 r. w sprawie

bezpieczeństwa i higieny pracy przy urządzeniach i instalacjach
energetycznych [Dz.U. z 1999 nr 80, poz. 912] – obowiązuje do 24
października 2013
Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 28 marca 2013 r. w sprawie
bezpieczeństwa i higieny pracy przy urządzeniach energetycznych –
obowiązuje od 24 października 2013
Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z

04.03.1999 w sprawie stosowania niektórych polskich norm, [Dziennik Ustaw
nr.22 pozycja 209 z 1999]
Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 31

maja 2000 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie wprowadzenia obowiązku
stosowania niektórych Polskich Norm
Kodeks Pracy - Dział X Bezpieczeństwo i higiena pracy

Podstawowe oznaczenia i symbole stosowane w
układach energetycznych
Oznaczenia identyfikacyjne zacisków urządzeń i zakończeń

przewodów oraz ogólne zasady systemu alfanumerycznego
PN - EN 60445: (PN-90/E-01242)
W systemie oznaczeń za pomocą zapisu alfanumerycznego należy

używać liter i cyfr. Powinny być używane tylko duże litery alfabetu
łacińskiego i cyfry arabskie. Dwa zakończenia pojedynczego elementu
należy oznaczać kolejnymi liczbami tak, aby liczba nieparzysta była
mniejsza niż parzysta (rys.1.)
Rys.1. Oznaczenia zacisków dwójnika

Podstawowe oznaczenia i symbole stosowane w układach
energetycznych
Zaciski urządzeń, które są przeznaczone do bezpośredniego lub

pośredniego przyłączenia przewodów o określonym przeznaczeniu
powinny być oznaczane literami zgodnie tabelą 1:
Tabela 1. Oznaczenia zacisków urządzeń elektrycznych

energetycznych
Zapis alfanumeryczny
Rodzaj (przeznaczenie) przewodów
Oznaczenie zacisku Identyfikacja przewodów
Zasilanie prądem przemiennym
TabelaFaza
1. 1Oznaczenia zaciskówU urządzeń elektrycznych
LI
Faza 2 V L2
Faza 3 W L3
Przewód neutralny N N
Zasilanie prądem stałym
Biegun dodatni C L+
Biegun ujemny D L-
Przewód środkowy M M
Przewód ochronny PE PE
Przewód ochronno - neutralny - PEN
Przewód uziemiający E E
Przewód uziemiający bez zakłóceniowy TE TE
Przewód łączący z obudową MM MM
Przewód wyrównawczy CC CC
energetycznych
PN - 90/E-05023 - Oznaczenia identyfikacyjne przewodów elektrycznych

barwami lub cyframi
Jako oznaczenia mogą być użyte następujące barwy przedstawione w tabeli 2.:
Tabela 2. Oznaczenia barw przewodów.
Barwa jasnoniebieska jest przeznaczona dla przewodu neutralnego albo

środkowego. Kombinacja dwubarwna zielono - żółta powinna być
używana tylko do oznaczania i identyfikacji przewodu ochronnego (PE).
Przewód PEN powinien być oznaczany barwą zielonożółtą a na końcach
barwą jasnoniebieską tak, aby jednocześnie widoczne były wszystkie
wymienione barwy.
energetycznych
Czarna BK.
Brązowa BN
Czerwona RD
Pomarańczowa OG
Żółta YE
Niebieska BU
Fioletowa VT
Szara GY
Biała WH
Różowa PK
Turkusowa TQ
Zielonożółta GNYE
Zielona GN
Symbole graficzne stosowane w schematach
Tabela 3. Najczęściej używane symbole graficzne stosowane na

schematach elektrycznych PN-EN 60617 (PN- 90/E – 01200)
Oznaczenia przewodów i kabli
Norma: PN-87/E-90056 „Przewody elektroenergetyczne ogólnego

przeznaczenia do układania na stałe. Przewody o izolacji i
powłoce polwinitowej – okrągłej.”
Przewody:
D – żyła miedziana jednodrutowa

A – żyła aluminiowa jednodrutowa
L – żyła miedziana wielodrutowa
Y – na początku symbolu – powłoka polwinitowa
Y – na końcu symbolu – izolacja polwinitowa
O – przewód oponowy
W – przewód warsztatowy
S – przewód sygnalizacyjny
G – przewód górniczy
St – przewód sterowniczy
G – izolacja gumowa
g – przewód giętki
d – izolacja wzmocniona (o powiększonej grubości)
p – przewód płaski
u – przewód uzbrojony
g – osłona gumowa
b – izolacja ciepłoodporna
t – przewód tynkowy
s – przewód samonośny
żo – przewód z żyłą ochronną (barwy zielonożółtej)
Przykłady:
1) YDY – przewód o żyle miedzianej jednodrutowej (D) w izolacji
z polwinitu (Y końcowe) i powłoce polwinitowej (Y początkowe),
2) YDYżo – jak w pkt. 1, lecz z żyłą ochronną zielonożółtą,
3) YDYp – jak w pkt.1, płaski,
4) LY – przewód jednożyłowy o żyle miedzianej wielodrutowej (L) i

izolacji z polwinitu (Y)
5) LgY – przewód jednożyłowy o żyle miedzianej giętkiej (g)

izolacji polwinitowej (Y)
Kable:
K – kabel elektroenergetyczny
Y – powłoka polwinitowa – czerwona
X – powłoka polietylenowa – czarna
Xn – powłoka polietylenowa nierozprzestrzeniająca płomienia –
czerwona
R – uszczelnienie promieniowe polega na zastosowaniu pod
polietylenową powłoką kabla wzdłużnie ułożonej taśmy
aluminiowej pokrytej jednostronnie warstwą kopolimeru
U – uszczelnienie wzdłużne polega na zastosowaniu w wolnych
przestrzeniach pomiędzy drutami żyły roboczej specjalnego
proszku pęczniejącego pod wpływem wody około 10 krotnie a tym
samym blokujący jej dalszą penetrację w głąb kabla
XS – izolacja z polietylenu usieciowanego

A – żyła robocza aluminiowa
Ftl – pancerz z taśm stalowych lakierowanych
A – osłona włóknista
n – izolacja papierowa nasycona syciwem nieściekającym
Przykłady:
1) YKY – kabel elektroenergetyczny miedziany (K) o izolacji
polwinitowej (Y końcowe) polwinitowej powłoce polwinitowej (Y
początkowe)
2) YAKY – kabel elektroenergetyczny z żyłami aluminiowymi
3) YKYFtly – jak w pkt. 1, opancerzony taśmami stalowymi
lakierowanymi (Ftl) z wtłoczoną na pancerz polwinitową osłoną
ochronną (y)
Stopnie ochrony zapewnione przez obudowy
Stopnie ochrony zapewnione przez obudowy PN-92/E-08106 - PN-EN

60529:2003
Stopnie ochrony oznaczane są kodem IP (International Protcction):

Pierwsza cyfra kodu informuje o

możliwości przedostania się obcych
ciał do wnętrza obudowy:
0 - bez ochrony,
1 - o średnicy > 50mm,
2 - o średnicy > 12,5mm,
3 - o średnicy > 2,5mm,
4 - o średnicy > 1mm,
5 - ograniczona ochrona przed pyłem,
6 - pyłoszczelne,
x - informuje, że nic określa się tego typu ochrony.
Druga cyfra znacząca określa, jaka

jest szczelność obudowy pod
względem wnikania wody.
0 - bez ochrony
1 - wodą kapiącą pionowo
2 - wodą kapiącą pod kątem 15°
3 - wodą natryskiwaną
4 - wodą rozbryzgiwaną
5 - wodą laną strugą
6 - wodą laną silną strugą
7 - przy zanurzeniu krótkotrwałym (do 1 m)
8 - przy zanurzeniu ciągłym (powyżej 1m)
Dwie dodatkowe litery

nieobowiązujące informują o
ochronie przed dotykiem :
A - wierzchem dłoni
B - palcem
C - narzędziem
D - drutem
H - Aparat wysokiego napięcia
M - Badania na szkodliwe działanie wnikającej wody, gdy ruchome
części urządzenia (np. wirnik maszyny wirującej) są w ruchu.
S - Badania na szkodliwe działanie wnikającej wody, gdy ruchome

części urządzenia (np. wirnik maszyny wirującej) są nieruchome.
W - Nadaje się do stosowania w określonych warunkach pogodowych

przy zapewnieniu dodatkowych środków ochrony lub zabiegów.
Klasy ochronności urządzeń elektrycznych
Klasa ochronności urządzenia nic określa stopnia bezpieczeństwa

urządzenia, lecz jedynie wskazuje środki, dzięki którym
bezpieczeństwo jest zapewnione. Podstawowe określenia:
izolacja podstawowa to izolacja części czynnych do zapewnienia
ochrony podstawowej (przed dotykiem bezpośrednim) przed
porażeniem prądem elektrycznym,
izolacja dodatkowa to izolacja stosowana dodatkowo oprócz izolacji

podstawowej, zapewniająca ochronę przed porażeniem prądem
elektrycznym w przypadku uszkodzenia izolacji podstawowej,
izolacja podwójna jest to jednocześnie izolacja podstawowa i dodatkowa,
izolacja wzmocniona jest to izolacja pojedyncza zastosowana do części

czynnych, która zapewnia stopień ochrony przed porażeniem prądem
elektrycznym, równoważna izolacji podwójnej.
Wyróżnia się następujące klasy ochronności urządzeń elektrycznych:

klasa „0" - są to urządzenia, w których ochrona przed porażeniem
prądem elektrycznym polega na zastosowaniu tylko izolacji podstawowej.
Charakteryzuje się brakiem zacisku ochronnego. Mogą być one
stosowane w środowisku bez mas uziemiających,
klasa „I" - są to urządzenia, w których ochrona przed porażeniem
prądem elektrycznym polega na zastosowaniu oprócz izolacji
podstawowej dodatkowego środka ochrony polegającego na połączeniu
przewodzących części dostępnych z przewodem ochronnym. Urządzenia
te mają zacisk uziemiający do podłączenia przewodu ochronnego (rys.2).
Rys.2. Oznaczenia przewodu ochronnego [1]

Urządzenia klasy „I" mają trzy przewody zasilające:
Rys.3. Podłączenie urządzenia I klasy ochronności

klasa „II" - są to urządzenia, w których ochrona przed porażeniem prądem

elektrycznym polega nic tylko na zastosowaniu izolacji podstawowej,
lecz również na zastosowaniu dodatkowych środków ochrony takich
jak izolacja podwójna lub wzmocniona. Urządzenia lego typu
oznaczane są symbolem (rys.3):
Rys.4. Oznaczenia urządzeń II klasy ochronności [1]

Nie mają one zacisku ochronnego i nie są konieczne żadne inne środki
ochronny
Urządzenia klasy „II” mają dwa przewody zasilające:
Rys.5. Podłączenie urządzenia II klasy ochronności [1]

klasa „III" - są to urządzenia, w których ochrona przed porażeniem

prądem elektrycznym polega na zasilaniu bardzo niskim napięciem
bezpiecznym SELV (Safety Extra Low Voltage) lub ochronnym PELV
(Protcction Extra Low Voltage). Oznaczenie urządzeń:
Rys.5. Oznaczenie urządzenia trzeciej

klasy ochronności[1]
Oznaczenie urządzenia III klasy ochronności

Układy sieci zasilających. PN-IEC 60364-3:2000
Układ sieci TN-C.
Rys. 6. Układ sieciowy TN-C.[2]
Jest to układ sieci trójfazowy, czteroprzewodowy, trzy przewody fazowe

L1, L2, L3 i przewód ochronno-neutralny PEN. Takie układy sieciowe
budowane były w Polsce do lat dziewięćdziesiątych i będą funkcjonowały
do momentu zestarzenia technicznego.
Układ sieci TN-C.
Rys. 6. Układ sieciowy TN-C.[2]

Obecne wymagania co do przekroju przewodu PEN, dla tego typu układu
sieci są następujące, w przypadku przewodu miedzianego S 10 mm2 ,
przewodu aluminiowego S  16 mm2 . Sieci starego typu oznaczane są
jako sieci TN-C, ze względu na liczbę przewodów sieci i realizowaną w
nich ochronę przeciwporażeniową, nie spełniają one obecnie
obowiązujących wymagań co do przekroju przewodów dla tej sieci.
Wymiana bądź modernizacja takiego układu sieci, musi być wykonana w
układzie sieci TN-S, bądź TN-C-S.
Układ sieci TN-S.
Rys. 7. Układ sieci TN-S.[2]
Jest to układ 3 fazowej sieci 5 przewodowy, trzy przewody fazowe L1, L2,
L3, przewód neutralny N i przewód ochronny PE. Tego typu układy sieci
są rzadko spotykane w Polsce.
Obecnie w Polsce najczęściej wykonywane są sieci zasilające i instalacje
elektryczne w układzie sieci TN-C-S.
Układ sieci TN-C-S.
Rys.8. Układ sieci TN-C-S.[3]

Jest to najczęściej budowany w Polsce układ sieci po 1990r. Polega on na
tym, że kabel zasilający obiekt budowlany prowadzony jest w układzie
sieci TN-C, do złącza budynku, musi on spełniać wymagania co do
przekroju przewodów kabla zasilającego tj. w przypadku przewodu
miedzianego, przekrój przewodu S 10 mm2 , przewodu aluminiowego
S  16 mm2 .
Układ sieci TN-C-S.
Rys.8. Układ sieci TN-C-S.[2]

W złączu budynku przewód PEN rozdzielany jest na dwa przewody,
przewód N i przewód PE, zarówno wewnętrzna linia zasilająca / wlz jak i
cała instalacja wewnątrz budynku musi być prowadzona w układzie TN-S.
Cały system zasilania budynku i instalacji wewnątrz budynku jest
systemem TN-C-S. Jest to tzw. system oszczędnościowy, ponieważ kabel
zasilający budynek jest kablem 4 żyłowym, tj. tańszym od kabla 5
żyłowego, w przypadku stosowania układu TN-S.
Układ sieci TT.
Rys. 9. Układ sieci TT.[2]
W układzie tym wszystkie części przewodzące urządzeń elektrycznych

połączone są do uziemienia. Tego typu sieci były budowane w Polsce do
roku 1990, w terenach wiejskich, o małej i rozległej zabudowie. Obecnie
tego typu sieci praktycznie nie są budowane.
Układ sieci IT
Rys.10. Układ sieci IT.[2]
Tego typu układy sieci stosowane są w obiektach wymagających dużej

pewności zasilania, typu szpitale, kopalnie itp. W tego typu układzie, w
przypadku pierwszego doziemienia, prąd płynący do części
przewodzących dostępnych lub ziemi jest mały i nie powoduje wyłączenia
zasilania. Sygnalizowane jest ono przez urządzenie do kontroli stanu
izolacji, uruchamiając sygnał dźwiękowy lub/i optyczny, dając czas
obsłudze na usunięcie tego typu awarii. Dopiero drugie zwarcie z ziemią
spowoduje wyłączenie zasilania.
Układ sieci IT
Rys.10. Układ sieci IT.[2]
Tego typu układy sieci stosowane są w obiektach wymagających dużej

pewności zasilania, typu szpitale, kopalnie itp. W tego typu układzie, w
przypadku pierwszego doziemienia, prąd płynący do części
przewodzących dostępnych lub ziemi jest mały i nie powoduje wyłączenia
zasilania. Sygnalizowane jest ono przez urządzenie do kontroli stanu
izolacji, uruchamiając sygnał dźwiękowy lub/i optyczny, dając czas
obsłudze na usunięcie tego typu awarii. Dopiero drugie zwarcie z ziemią
spowoduje wyłączenie zasilania.
Zakresy napięciowe instalacji elektrycznej w obiektach
budowlanych [2]
Napięcia można podzielić na:
napięcia zakresu I,
napięcia zakresu II.
Wartości napięć zależą od:
układu sieci,
rodzaju prądu (stały, przemienny).
Dla prądu przemiennego podział jest następujący:

Zakresy napięcia prądu przemiennego
Zakres napięcia Sieci uziemione TN, TT Sieci izolowane IT
faza-ziemia faza-faza faza-faza
I U<50V U < 50V U <50V
II 50 < U < 600V 50<U< 1000V 50<U< 1000V

Zakresy napięciowe instalacji elektrycznej w obiektach
budowlanych
Dla prądu stałego podział jest następujący:

Zakresy napięcia prądu stałego
Zakres napięcia Sieci uziemione Sieci izolowane
biegun-ziemia biegun-biegun biegun-biegun

I U< 120V U< 120V U<120V
II 120<U< 900V 120<U<1500V 120<U<1500V
Podział środków ochrony przeciwporażeniowej: PN-HD
60364-4-41:2007
Środki ochrony przeciwporażeniowej dzielą się na trzy grupy.
1. Równoczesna ochrona przed dotykiem bezpośrednim i pośrednim (w

normalnych warunkach eksploatacji i w przypadku uszkodzenia) .
2. Ochrona przed dotykiem bezpośrednim (w normalnych warunkach

eksploatacji).
3. Ochrona przed dotykiem pośrednim (w przypadku uszkodzenia).

60364-4-41:2007
1. Równoczesna ochrona przed dotykiem bezpośrednim i

pośrednim.
1.1. Ochrona polegająca na zastosowaniu bardzo niskiego

napięcia SELV i PELV.
1.2. Ochrona za pomocą ograniczenia energii rozładowania.
1.3. Obwody FELV.

60364-4-41:2007
2. Ochrona przed dotykiem bezpośrednim.

2.1. Ochrona polegająca na izolowaniu części czynnych.
2.2. Ochrona przy użyciu ogrodzeń lub obudów.
2.3. Ochrona przy użyciu barier.
2.4. Ochrona polegająca na umieszczeniu poza zasięgiem ręki.
2.5. Ochrona uzupełniająca za pomocą urządzeń
różnicowoprądowych
60364-4-41:2007
3. Ochrona przed dotykiem pośrednim.
3.1. Ochrona za pomocą samoczynnego wyłączenia zasilania.
3.2. Ochrona polegająca na zastosowaniu urządzeń II Klasy

ochronności lub o izolacji równoważnej.
3.3. Ochrona polegająca na izolowaniu stanowiska.
3.4. Ochrona za pomocą nieuziemionych połączeń

wyrównawczych miejscowych.
3.5. Ochrona za pomocą separacji elektrycznej.

Podział środków ochrony przeciwporażeniowej: PN-HD 60364-4-
41:2007
Równoczesna ochrona przed dotykiem bezpośrednim i pośrednim
Ochrona polegająca na zastosowaniu bardzo niskiego napięcia SELV (bez

uziemienia) i PELV (z uziemieniem). Ochronę przed porażeniem
prądem elektrycznym uważa się za zapewnioną, jeżeli:
1) napięcie nie przekracza górnej granicy zakresu I tj.: 50V~, 120V-,
2) źródłem zasilania tych obwodów jest:
transformator bezpieczeństwa lub źródło prądu zapewniające stopień
bezpieczeństwa równoważny transformatorowi bezpieczeństwa
3) są spełnione warunki dodatkowe:
części czynne obwodów SELV i PELV powinny być elektrycznie
oddzielone od obwodów wyższego napięcia nie gorzej niż między
obwodem pierwotnym i wtórnym transformatora bezpieczeństwa
przewody obwodów SELV i PELV powinny być prowadzone oddzielnie
od wszystkich innych obwodów, jeżeli nie jest to możliwe należy
zadbać aby:
gniazda i wtyczki nie powinny pasować do innych napięć,
gniazda wtyczkowe nie powinny mieć styku ochronnego.
60364-4-41:2007
Rys.11. Podłączenie urządzenia przy zasilaniu z obwodu: a)SELV, b)PELV

Podział środków ochrony przeciwporażeniowej: PN-
HD 60364-4-41:2007
Ochrona za pomocą ograniczenia energii rozładowania
Każda odkryta część przewodząca na której po odłączeniu zasilania jest

zachowane napięcie szczątkowe wyższe niż 60 V, powinna być
rozładowana do napięcia nie przekraczającego 60 V w czasie 5 s po
odłączeniu od zasilania, pod warunkiem, że szybkość rozładowania nie
zakłóca właściwej pracy urządzenia. Przedstawionemu wymaganiu nie
podlegają urządzenia na których częściach skumulowany ładunek nie
przekracza 60 µC.
Podział środków ochrony przeciwporażeniowej: PN-
HD 60364-4-41:2007
Obwody FELV (Functional Extra Low Voltage) - bardzo niskie napięcie

funkcjonalne
Są to takie obwody, w których ze względów funkcjonalnych stosuje się

napięcia nie przekraczające wartości napięć zakresu I, ale nie są
spełnione wszystkie wymagania obwodów SELV i PELV.
Rys.12. Przykład obwodu FELV

41:2007
Ochrona przed dotykiem bezpośrednim (ochrona podstawowa)
1. Ochrona polegająca na izolowaniu części czynnych
Części czynne powinny być w całości pokryte izolacją, która może być
usunięta tylko przez jej zniszczenie. W urządzeniu produkowanym
fabrycznie izolacja powinna spełniać wymagania odpowiednich norm
dotyczących tych urządzeń. W innych urządzeniach ochronę należy
zapewnić przez zastosowanie izolacji, która będzie mogła długotrwale
wytrzymać:
• obciążenia mechaniczne,
• wpływy chemiczne,
• wpływ termiczny,
• wpływ elektryczny.
41:2007
2. Ochrona przy użyciu ogrodzeń lub obudów
Części czynne powinny być umieszczone wewnątrz obudowy lub

ogrodzeń zapewniając co najmniej stopień ochrony IP2X z wyjątkiem
przypadku gdy niższy stopień ochrony wystarczy np. przy wymianie:
• żarówek,
• gniazd wtyczkowych,
• bezpieczników.
lub gdy niższy stopień ochrony jest niezbędny do właściwego
funkcjonowania urządzeń lecz w tym przypadku należy:
przedsięwziąć odpowiednie środki ochrony w celu zapobiegnięcia
przypadkowym dotknięciom przez ludzi lub przez zwierzęta domowe,
ostrzec ludzi przed świadomym dotknięciem części czynnych,
łatwo dostępne górne poziome części obudów lub powinny mieć co
najmniej stopień ochrony IP4X.
41:2007
Urządzenia i obwody powinny być trwale umocowane, mieć dostateczną

stabilność i trwałość zapewniającą dostateczne oddzielenie części
czynnych w normalnych warunkach pracy i środowiskowych.
Usunięcie urządzeń lub otwarcie obudowy powinno być możliwe przy

użyciu:
• klucza lub narzędzia,

• po wyłączeniu zasilania części czynnej chronionej przez te urządzenia
(lub obudowy) , a ich ponowne włączenie po ich ponownym założeniu,
• gdy istnieje osłona wewnętrzna o stopniu ochrony nie mniejszym niż
IP2X chroniąca części czynne. Usunięcie jej powinno być możliwe
tylko przy użyciu klucza lub narzędzi.
41:2007
3. Ochrona przy użyciu barier
Bariery powinny uniemożliwiać:
• niezamierzone zbliżenie ciała do części czynnych,

• niezamierzone dotknięcie części czynnej w trakcie obsługi urządzenia,
• bariery powinny być usuwane bez użycia narzędzi ,lecz powinny
zabezpieczone przed niezamierzonym usunięciem.
41:2007
4. Ochrona polegająca na umieszczeniu poza zasięgiem ręki
Części jednocześnie dostępne o różnych potencjałach nie powinny

znajdować się w zasięgu ręki. Ochrona przez umieszczenie poza
zasięgiem ręki ma na celu zapobiegnięcie niezamierzonego dotyku
części czynnej. Dwie części uważa się za jednocześnie dostępne jeżeli
znajdują się od siebie w odległości 2,5m. W kierunku pionowym zasięg
wynosi 2,5m od powierzchni stanowiska. Długość zasięgu ręki
odmierza się do bezpiecznego dotknięcia ręką gołą bez uwzględnienia
środków pomocniczych np.: stołek, drabina, itp.
41:2007
5. Ochrona uzupełniająca za pomocą urządzeń różnicowoprądowych
Zastosowanie urządzeń różnicowo-prądowych ma na celu tylko

zwiększenie skuteczności ochrony przed dotykiem bezpośrednim.
Stosowanie urządzeń ochronnych różnicowo - prądowych o prądzie
wyłącznie nie przekraczającym 30mA uważa się za uzupełnienie
ochrony w przypadku nieskutecznego działania innych środków
ostrożności przed dotykiem bezpośrednim lub w przypadku
nieostrożności użytkownika. Urządzenia te nie mogą być jedynym
środkiem ochrony , a jedynie środkiem dodatkowym do wymienionych
w punktach 1- 4.
41:2007
Ochrona przed dotykiem pośrednim (w przypadku uszkodzenia)
1. Ochrona za pomocą samoczynnego wyłączenia zasilania
Urządzeniami powodującymi samoczynne wyłączenie zasilania

mogą być:
 urządzenia przetężeniowe (nadmiarowo-prądowe), np. bezpieczniki,
wyłączniki nadmiarowo-prądowe,
 urządzenia różnicowoprądowe, np. wyłączniki różnicowoprądowe
 urządzenia ochronne nadnapięciowe.
Urządzenie ochronne powinno samoczynnie wyłączyć zasilanie

chronionego obwodu w taki sposób, aby w następstwie zwarcia
między częścią czynną i częścią przewodzącą dostępną lub
przewodem ochronnym spodziewane napięcie dotyku przekraczające
50V lub 120V— nie spowodowało niebezpiecznych skutków
patofizjologicznych dla człowieka dotykającego w chwili zwarcia
części przewodzących jednocześnie dostępnych.
41:2007
Rys.13) Obwód z urządzeniem ochronnym przetężeniowym: A -

urządzenie (ochronne przetężeniowe; B - odbiornik; I2 - prąd zadziałania
urządzenia. [2]
41:2007
Rys.14) Obwód z wyłącznikiem różnicowoprądowym: W - wyłącznik

różnicowoprądowy; B – odbiornik ;I - różnica prądów I1-I powodująca
zadziałanie wyłącznika W.[2]
41:2007
Rys.15) Obwód z urządzeniem ochronnym napięciowym; C - wyłącznik; B

- odbiornik, P - przekaźnik nadnapięciowy; R - rezystancja uziemienia; Id -
prąd powodujący powstanie na rezystancji R napięcia o wartości większej
niż dopuszczalna w danych warunkach środowiskowych.[2]
41:2007
2. Ochrona polegająca na zastosowaniu urządzeń drugiej klasy
ochronności lub o izolacji równoważnej
Środek ten ma na celu zapobiegać pojawianiu się niebezpiecznych napięć

na częściach przewodzących dostępnych w przypadku uszkodzenia
izolacji podstawowej. Ochronę tę należy zapewnić przez zastosowanie
urządzeń mających podwójną lub wzmocnioną izolację, zespołu
urządzeń elektrycznych wykonanych fabrycznie w pełni izolowanych.
Rys.16) Przykłady wykonania izolacji urządzeń II klasy ochronności: a) z

izolacją dodatkową, b) z izolacją wzmocnioną, c) Z obudową izolacyjną, 1
- część czynna, 2 - izolacja podstawowa. 3 - obudowa izolacyjna, 4 -
izolacja dodatkowa. 5 - izolacja wzmocniona [2]
41:2007
3. Ochrona polegająca na izolowaniu stanowiska
Środek ten ma na celu zapobiegać równoczesnemu dotknięciu części,

które mogą mieć różny potencjał w wyniku uszkodzenia izolacji
podstawowej części czynnych.
Rys.17) Rozmieszczenie urządzeń na izolowanym stanowisku [2]

41:2007
3. Ochrona polegająca na izolowaniu stanowiska
 Na izolowanym stanowisku nie można umieszczać przewodu

ochronnego.
 Wymóg jednoczesnego dotknięcia części przewodzącej jest spełniony

jeżeli stanowisko ma podłogę i ściany izolacyjne oraz zastosowany
jest jeden lub więcej następujących środków:
 Wystarczające jest oddalenie części przewodzących dostępnych od

części przewodzących obcych, jeżeli odległość między nimi jest nie
mniejsza niż 2m. Odległość ta może być zmniejszona do 1,25m poza
strefą zasięgu ręki.
 Umieszczenie skutecznych barier między częściami przewodzącymi

dostępnymi, a częściami przewodzącymi obcymi. Powinny być one
wykonane z materiałów izolacyjnych.
41:2007
Izolowanie części przewodzących obcych
Izolacja powinna mieć wystarczającą wytrzymałość mechaniczną i

wytrzymać próbę napięcia co najmniej 2kV. Prąd upływu w normalnych
warunkach nie powinien przekraczać 1mA. Rezystancja izolacji podłóg i
ścian nie powinna być mniejsza niż 50 k przy napięciu nie
przekraczającym 500 V i 100 k przy napięciu wyższym od 500V. Izolacja
podłóg i ścian nie powinna podlegać działaniu wilgoci należy przewidzieć
środki zapobiegające przenoszeniu potencjału z zewnątrz na stanowisko
przez części przewodzące obce.
41:2007
4. Ochrona za pomocą połączeń wyrównawczych miejscowych
Połączenia wyrównawcze miejscowe powinny obejmować wszystkie
części przewodzące jednocześnie dostępne , część urządzeń stałych i
części przewodzące obce a także jeśli jest to możliwe główne
metalowe zbrojenia konstrukcji żelbetonowych. Ochrona ta jest
stosowana dla wyrównania potencjału części jednocześnie
dostępnych na stanowiskach izolowanych
Rys.18. Ochrona przez zastosowanie nie uziemionych połączeń wyrów-

nawczych miejscowych: CC - przewód wyrównawczy miejscowy
nieuziemiony, 1 - podłoga izolowana, 2 - ściany izolowane [2]
41:2007

5. Ochrona za pomocą separacji elektrycznej
Separacja elektryczna pojedynczego obwodu ma na celu zabezpieczenie

przed prądem różnicowym przy dotyku do części przewodzących
dostępnych, które mogą znaleźć się pod napięciem w wyniku
uszkodzenia izolacji podstawowej.
Rys.19.Przykład separacji elektrycznej dwóch urządzeń od sieci

zasilającej [2]
Urządzenia powodujące samoczynne wyłączenie zasilania
Urządzenia ochronne różnicowoprądowe
Rys.20 schemat blokowy wyłącznika różnicowoprądowego. A-człon

pomiarowy; B – człon wzmacniający; C – człon włączający; D – człon
kontrolny; R – rezystor kontrolny, T – przycisk testujący; 1 – rdzeń
przekładnika Ferrantiego, 2 – uzwojenie wtórne przekładnika Ferrantiego,
3 - zamek [ 2 ]
Urządzenia ochronne różnicowoprądowe
Rys. 21 Zasada działania wyłącznika różnicowoprądowego

Wymagania stawiane wyłącznikom różnicowoprądowym zawarte są w

następujących normach:
Norma PN-IEC 755 Arkusz 1 i 2 z 1996 - „Wymagania ogólne dotyczące

urządzeń ochronnych różnicowoprądowych „
Norma PN-EN 61008-1:2007/ISI:2008 - „Wyłączniki różnicowoprądowe

bez wbudowanego zabezpieczenia nadprądowego do użytku domowego
i podobnego."
Czyli oznaczone:
RCCB (Residual-Current Circuit Breaker )
Norma PN-EN 61009-1:2008 - „Wyłączniki różnicowoprądowe z

wbudowanym zabezpieczeniem nadprądowym do użytku domowego i
podobnego."
Oznaczane:
RCBO (Residual-Current Circuit Breaker with Overload protection )
Oznaczenia wyłączników różnicowoprądowych:

Bezpieczniki topikowe
Są to łączniki bezstykowe jednorazowego działania.
Przerwanie obwodu następuje samoczynnie po przekroczeniu określonej
wartości prądu w czasie zależnym od prądu i typu bezpiecznika.
Elementem wykonawczym jest element topikowy – drut lub paski
miedziane. Element topikowy umieszczony jest wewnątrz korpusu
ceramicznego wypełnionego piaskiem kwarcowym
W czasie przepływu prądu przez bezpiecznik element topikowy nagrzewa
się a jego temperatura jest zależna od wartości prądu (rys. 21. a),b)).
a) Prąd przeciążeniowy b) Prąd zwarciowy

[oC] [oC]
miejsce przeciążeniowe
Rys.22.Nagrzewanie się elementu topikowego a) przy prądzie

przeciążeniowym, b) przy prądzie zwarciowym [2]
Wyłączniki instalacyjne.
Działanie wyłączników i ich charakterystyki czasowo – prądowe wynikają
z reakcji na przepływ prądu nadmiarowego dwóch wyzwalaczy
członu przetężeniowego (termobimetalowego) – o charakterystyce

czasowo – prądowej zależnej
członu zwarciowego (elektromagnetycznego) – o charakterystyce

czasowo – prądowej niezależnej
t [s]
B
C D
Rys.23. Charakterystyki
1,13 1,45 3 5 10 20 I/In wyłączników instalacyjnych [3]
Uziemienia i przewody ochronne PN-HD 60364-5-54:2011
Przewody ochronne
Jako przewody ochronne mogą być stosowane:
1) żyły w przewodach wielożyłowych,

2) izolowane lub gołe przewody prowadzone we wspólnej osłonie z
przewodami czynnymi,
3) ułożone na stałe przewody gołe lub izolowane,
4) metalowe osłony, jak np.: powłoki, ekrany i pancerze niektórych
przewodów,
5) metalowe rury lub inne metalowe osłony przewodów,
6) odpowiednie części przewodzące obce,
Przewody ochronne
7) wchodzące w skład izolacji wykonane fabrycznie metalowe obudowy i
konstrukcje wsporcze lub metalowe obudowy przewodów szynowych
jeżeli spełnione są jednocześnie trzy wymagania:
a. zapewniona jest ciągłość elektryczna i zabezpieczenie przed
uszkodzeniami
mechanicznymi, chemicznymi i elektrochemicznymi,
b. zapewniona jest odpowiednia kondunktancja,
c. możliwość połączenia z innymi przewodami ochronnymi,
8) metalowe osłony przewodów pod warunkiem spełnienia jednocześnie

wymagań a i b z punktu 7, inne rury stanowiące wyposażenie
elektryczne nie powinny być stosowane jako przewody ochronne,
Przewody ochronne
9) części przewodzące obce jeżeli spełnione są jednocześnie następujące

warunki:
a. zapewniona jest ciągłość elektryczna jak w punkcie 7a i konduktancja
jak w punkcie7b,
b. jeżeli zastosowane elementy kompensujące zabezpieczone są przed
usunięciem,
c. przewidziane są do takiego zastosowania lub zostały odpowiednio
przystosowane.
Minimalne przekroje przewodów ochronnych powinny być:
Przekrój przewodu fazowego Minimalny przekrój odpowiadający

instalacji s[mm2] przewodom ochronnym
s ≤ 16 s
16 < s ≤ 35 16
s > 35 s/2
Przekroje przewodów ochronnych podawane są dla tego samego

materiału, co przewody fazowe. Przekrój każdego przewodu ochronnego
nie będącego częścią wspólną układu przewodów lub jego osłoną nie
powinien być w żadnym przypadku nie mniejszy niż:
- 2,5 mm2 w przypadku stosowania ochrony przed uszkodzeniem

mechanicznym,
- 4 mm2 w przypadku braku ochrony przed uszkodzeniem mechanicznym.
Zapewnienie ciągłości przewodów ochronnych
1) Przewody ochronne powinny być odpowiednio zabezpieczone przed

uszkodzeniami mechanicznymi, chemicznymi i siłami
elektrodynamicznymi
2) Połączenia przewodów ochronnych powinny być dostępne w celu

przeprowadzenia pomiarów i badań
3) W przewodach ochronnych nie należy umieszczać żadnej aparatury

łączeniowej
4) W przewodach ochronnych nie należy instalować cewek urządzeń

kontrolnych
Przewody ochronno-neutralne PEN

Części przewodzące obce nie powinny być wykorzystywane jako
przewody PEN. W układach TN w instalacjach ułożonych na stałe ten sam
przewód może pełnić jednocześnie funkcję przewodu ochronnego i
neutralnego pod warunkiem, że przekrój tego przewodu jest niemniejszy
niż:
s ≥ 10mm2 dla Cu i s ≥ 16mm2 dla Al
oraz, że dane części instalacji nie są zabezpieczone za pomocą RCD.
W punkcie rozdzielenia należy przewidzieć oddzielne zaciski lub szyny
przewodów neutralnych i ochronnych (sieć TN-C-S). Przewód PEN
powinien być przyłączony do zacisku lub szyny spełniającej funkcję
przewodu ochronnego.
Rys. 24 . rozdzielenie przewodów PE i N w sieciach TN-C-S

Przewody połączeń wyrównawczych
1) Przewody połączeń wyrównawczych głównych powinny mieć

przekroje niemniejsze niż połowa największego przekroju przewodu
ochronnego w danej instalacji i niemniejszy niż 6mm2 ( 6mm2 ≤ s ≤
25mm2) dla miedzi a w przypadku innego metalu od przekroju
zapewniającego, co najmniej taką samą obciążalność prądową
2) Przewody połączeń wyrównawczych dodatkowych:

a. łączące ze sobą części przewodzące dostępne powinny mieć
przekrój niemniejszy niż połowa przekroju przewodu ochronnego
przyłączonego do tych części przewodzących dostępnych,
b. łączące części przewodzące dostępne z częściami
przewodzącymi obcymi powinny mieć przekrój niemniejszy niż połowa
przekroju odpowiedniego przewodu ochronnego
Uziemienia można podzielić na:
1) robocze – punktu neutralnego transformatora,
2) odgromowe – odprowadzanie udarowych prądów wyładowań

atmosferycznych do ziemi,
3) bezpieczeństwa – ochrona przeciwporażeniowa,
4) funkcjonalne – dla prawidłowego działania urządzeń.

Przewody uziemiające
Powinny spełniać takie same wymagania jak dla przewodów ochronnych
a jeżeli zakopane są w ziemi powinny mieć przekrój nie mniejszy niż
Bezpieczeństwo Prac Pomiarowych Przy Urządzeniach
Elektroenergetycznych
Dopuszczalne wartości błędów pomiarowych wg PN-EN 61557
Mierzona wartość Dopuszczalny błąd pomiaru
Rezystancja izolacji ± 30 %
Impedancja pętli zwarcia ± 30 %
Rezystancja przewodów ± 30 %
uziemiających i wyrównawczych
Prąd zadziałania RCD ± 10 %
Napięcie dotykowe ± 20 %
Badania i pomiary ochronne i eksploatacyjne urządzeń i instalacji
elektrycznych PN-HD 69364-6:2008
Sprawdzenie powinno być dokonane przez osobę wykwalifikowana i

powinno kończyć się protokołem. W ramach sprawdzenia należy wykonać
oględziny i próby.
Oględziny
Oględziny należy wykonać przed przystąpieniem do prób po odłączeniu
zasilania. Mają one na celu potwierdzenie, że zainstalowane na stałe
urządzenia elektryczne:
- spełniają wymagania dotyczące bezpieczeństwa podane w

odpowiednich normach,
- zostały prawidłowo dobrane i zainstalowane zgodnie z wymaganiami

niniejszej normy,
- nie mają widocznych uszkodzeń wpływających na pogorszenie

bezpieczeństwa.
W zależności od potrzeb należy sprawdzić, co najmniej:

- ochronę przed porażeniem prądem elektrycznym łącznie z pomiarami
odstępu np.: w przypadku stosowania ochrony z użyciem przegród,
obudów, barier lub umieszczeniem poza zasięgiem ręki,
- obecność przegród ogniowych i innych środków zabezpieczających
rozprzestrzenianiu się pożaru i ochrony przed skutkami działania ciepła,
- dobór przewodów do obciążalności prądowej i spadku napięcia,
- dobór i nastawienie urządzeń zabezpieczających i sygnalizacyjnych,
- istnienie i prawidłowe umieszczenie odpowiednich urządzeń
odłączających i łączących,
- dobór urządzeń i środków ochrony w zależności od wpływów
zewnętrznych,
- oznaczenie przewodów neutralnych i ochronnych,
- umieszczenie schematów, także informacyjnych lub podobnych
informacji,
- oznaczenia obwodów bezpieczników, łączników i zacisków, itp.,
- poprawność połączeń przewodów,
- dostęp do urządzeń umożliwiających wygodną ich obsługę, identyfikację
i konserwację.
Próby
W zależności od potrzeb należy przeprowadzić w miarę możliwości w
następującej kolejności niżej wymienione próby dotyczące:
1. Ciągłość przewodów.
2. Rezystancja izolacji instalacji elektrycznej.
3. Ochrona za pomocą SELV, PELV lub separacji elektrycznej.
4. Rezystancja/impedancja podłóg i ścian.
5. Samoczynne wyłączenie zasilania.
6. Ochrona uzupełniająca.
7. Sprawdzenie biegunowości.
8. Sprawdzenie kolejności faz.
9. Próby funkcjonalne i operacyjne.
10.Spadek napięcia.
Zalecane czasokresy pomiarów eksploatacyjnych urządzeń i
instalacji elektrycznych
Okres pomiędzy kolejnymi sprawdzaniami

Rodzaj pomieszczenia skuteczności ochrony rezystancji izolacji
przeciwporażeniowej instalacji
1. O wyziewach żrących nie rzadziej niż co 1 rok nie rzadziej niż co 1 rok
2. Zagrożone wybuchem nie rzadziej niż co 1 rok nie rzadziej niż co 1 rok
3. Otwarta przestrzeń nie rzadziej niż co 1 rok nie rzadziej niż co 5 lat
4. Bardzo wilgotne o wilg. ok. 100% nie rzadziej niż co 1 rok nie rzadziej niż co 5 lat
i wilgotne przejściowo 75 do 100%
5. Gorące o temperaturze powietrza nie rzadziej niż co 1 rok nie rzadziej niż co 5 lat
ponad 35 oC
6. Zagrożone pożarem nie rzadziej niż co 5 lat nie rzadziej niż co 1 rok
7. Stwarzające zagrożenie dla ludzi nie rzadziej niż co 5 lat nie rzadziej niż co 1 rok
(ZL I, ZL II, ZL III)
8. Zapylone nie rzadziej niż co 5 lat nie rzadziej niż co 5 lat
9. Pozostałe nie wymienione nie rzadziej niż co 5 lat nie rzadziej niż co 5 lat
Badanie ciągłości przewodów ochronnych w tym połączeń

wyrównawczych głównych i dodatkowych,
Zaleca się wykonywanie pomiaru

przy użyciu źródła prądu stałego lub
przemiennego
o napięciu 4  24 V (w stanie
bezobciążeniowym) i prądem co
najmniej 0,2 A.
Pomiar rezystancji przewodów
ochronnych polega na
przeprowadzeniu pomiaru rezystancji
między każdą częścią przewodzącą
dostępną a najbliższym punktem
głównego połączenia
wyrównawczego (głównej szyny
uziemiającej).
Rys. 28.Układ do pomiaru rezystancji
przewodów ochronnych [2]
Pomiary rezystancji izolacji

Każde urządzenie elektryczne musi mieć izolację:
• dla zapewnienia prawidłowej pracy,
• dla zapewnienia bezpieczeństwa obsługi.
Dobra izolacja charakteryzuje się odpowiednią wartością rezystancji

izolacji podanej w M, G lub T. Podawana często rezystancja izolacji w
postaci wartości jednostkowej Ri=1000Ω/V stanowi odwrotność
największego dopuszczalnego prądu upływu Iu=1mA. Rezystancja izolacji
zależy od:
1) wilgotności,
2) temperatury,
3) napięcia przy jakim przeprowadzono pomiar,
4) czasu przyłożonego napięcia.
Rezystancja izolacji zależy także od kierunku prądu, szczególnie przy

małych wartościach napięcia pomiarowego. Jest ona mierzona napięciem
stałym
Iu=Is+Ip
przy u ≤ 1kV → Ip ≈ 0,
przy u > 1kV → Ip ≠ 0.
wynika to ze stanu izolacji
Rys. 30. Prąd upływu izolacji

Do pomiaru rezystancji przy napięciu probierczym powyżej 1kV należy

używać miernika do pomiaru rezystancji skrośnej z pominięciem prądu
powierzchniowego. Pomiar powinien odbywać się dla dwóch wartości
czasowych tj. po 15 i 60 sekundach.
R 60
k abs   1,3
R 15
Rys. 31. Graficzne określenie współczynnika absorpcji

Dla urządzeń o napięciu probierczym mniejszym lub równym od 1kV

wykonujemy jeden pomiar po czasie 60s. Jeżeli rezystancja izolacji
zmniejszy się o 50% w stosunku do początkowej wartości należy ją
wysuszyć ponieważ urządzenie staje się niebezpieczne, gdyż może
nastąpić przebicie izolacji.
Pomiary rezystancji izolacji instalacji elektrycznej
Podstawowym badaniem ochrony przed dotykiem bezpośrednim

(ochrony podstawowej) jest pomiar rezystancji izolacji instalacji
elektrycznej. Pomiar należy wykonywać, po wyłączeniu zasilania i
odłączeniu odbiorników, miernikiem na prąd stały przy obciążeniu prądem
1 mA
Rezystancję izolacji należy mierzyć:
a) między kolejnymi parami przewodów czynnych,

b) - między każdym przewodem czynnym a ziemią, w układach TN-C,
przewód PEN traktuje się jako część uziemienia
Pomiary wykonuje się prądem stałym, napięciem probierczym zależnym

od napięcia znamionowego obwodu, podanym w poniższej tabeli, przy
prądzie obciążenia 1 mA, po wyłączeniu odbiorników z obwodu
sprawdzanego. Jeżeli w obwodzie sprawdzanym są włączone urządzenia
elektroniczne, których nie można wyłączyć, należy wykonać jeden pomiar
między przewodami fazowymi połączonymi razem z przewodem
neutralnym a ziemią.
Napięcie znamionowe Napięcie probiercze prądu Minimalna wartość

obwodu [V] stałego [V] rezystancji izolacji [M]
Obwody SELV i FELV 250  0,5
Obwody do 500 V 500  1,0
Obwody powyżej 500V 1000  1,0
Rys. 32. Sposób postępowania

przy pomiarze rezystancji
izolacji instalacji
1) wyłączyć wyłączniki W1 i W2,

2) wyłączyć zasilanie instalacji przez usunięcie wkładki bezpiecznikowej,
zabezpieczyć obwód przed przypadkowym załączeniem,
3) odłączyć wszystkie odbiorniki zainstalowane na stałe, a także odłączyć
odbiorniki elektroniczne (komputery, odbiorniki RTV i inne),
4) pomiary powinny być wykonane w warunkach zbliżonych do
normalnych t.j.:
w temperaturze: 10-25°C,
wilgotności: 40-70%.
Pomiary ochrony przez separacje obwodów
Separację części czynnych jednego obwodu od części czynnych innych

obwodów i od ziemi należy sprawdzić mierząc rezystancję izolacji, w
miarę możliwości z przyłączonymi urządzeniami. Wartości napięcia
probierczego minimalne wartości rezystancji izolacji należy przyjmować
zgodnie z tabelą.
Napięcie znamionowe Napięcie probiercze prądu Minimalna wartość

obwodu [V] stałego [V] rezystancji izolacji [M]
Obwody SELV i FELV 250  0,5
Obwody do 500 V 500  1,0
Obwody powyżej 500V 1000  1,0
Pomiary rezystancji podług i ścian
Pomiary należy wykonać przynajmniej w trzech punktach pomieszczenia,

w tym w jednym w odległości około 1m od występujących w badanym
pomieszczeniu części przewodzących obcych, pozostałe dwa pomiary
powinny być wykonane w większych odległościach. Napięcia probiercze i
minimalna wartość rezystancji izolacji podane są w tabeli.
Nacisk na
Napięcie Minimalna wartość Nacisk na elektrodę
Napięcie probiercze elektrodę
znamionowe rezystancji izolacji w przypadku ściany
prądu stałego [V] przypadku
instalacji [V] podłóg i ścian [k] [N]
podłogi [N]
Do 500 V 500 50 750 250
Powyżej 500 V 1000 100 750 250

Badania i pomiary ochronne i eksploatacyjne urządzeń i
instalacji elektrycznych PN-HD 69364-6:2008
Pomiary rezystancji podług i ścian
Sposób wykonania pomiaru przedstawiony jest na rys. 33

Rys. 33. Układ do badania rezystancji
izolacji podług i ścian.
1 – zwilżona szmata bawełniana o wymiarach 280x280mm,

2 – metalowa elektroda pomiarowa o wymiarach 250x250mm,
3 – płyta izolacyjna dociskowa 280x280mm,
4 – obciążenie dociskające elektrodę.
Na mierzoną podłogę nakładamy zwilżoną tkaninę bawełnianą, z której
usunięto nadmiar wody. W czasie pomiaru należy przyłożyć siłę 750N w
przypadku podłogi i 250N w przypadku ściany.
Sprawdzenie samoczynnego wyłączenia zasilania - Układ sieciowy TN
Wszystkie części przewodzące dostępne instalacji w tym układzie, powinny być
przyłączone do uziemionego punktu sieci zasilającej za pomocą przewodów
ochronnych uziemionych na każdym transformatorze lub prądnicy. Uziemionym
punktem układu zasilania powinien być punkt neutralny.
W przypadku zwarcia o pomijalnej impedancji między przewodem fazowym i

przewodem ochronnym lub częścią przewodzącą dostępną w jakimkolwiek
miejscu instalacji, charakterystyki urządzeń wyłączających i impedancje obwodów
powinny zapewniać samoczynne wyłączenie zasilania w zadanym czasie
Rys.34.Przykładowa pętla zwarcia w

układzie sieciowym TN-C-S [2]
Zapewnione to jest przy spełnieniu warunku:
ZSIaU0
Zs – impedancja pętli zwarcia obejmującej źródło zasilania, przewód czynny aż
do punktu zwarcia i przewód ochronny między punktem zwarcia a źródłem
Ia – prąd powodujący samoczynne zadziałanie urządzenia wyłączającego w
czasie zależnym od napięcia znamionowego U0
Uo – skuteczna wartość napięcia znamionowego prądu przemiennego
względem ziemi
Układ 50V<Uo≤120V 120V< Uo≤230V 230V<Uo≤400V Uo>400V
a.c. d.c. a.c. d.c. a.c. d.c. a.c. d.c.
TN 0,8 s Uwaga 1 0,4 s 5s 0,2 s 0,4 s 0,1 s 0,1 s
TT 0,3 s Uwaga 1 0,2 s 0,4 s 0,07 s 0,2 s 0,04 s 0,1 s
Dla obwodów rozdzielczych oraz obwodów zabezpieczanych wyłącznikami

nadprądowymi dla prądów ponad 32 A dopuszczalny maksymalny czas
wyłączenia wynosi 5 s dla układów TN i 1 s dla układów T T.
W układzie tym mogą być stosowane następujące urządzenia ochronne:
- urządzenia ochronne przetężeniowe
- urządzenia ochronne różnicowoprądowe, urządzenie to nie może być
stosowane w układzie TN-C, w układzie TN-C-S, może być stosowane za
punktem rozdziału PEN na N i PE, rozdzielone przewody nie mogą być
ponownie łączone.
Rys.35. Ochrona przeciwporażeniowa przed dotykiem pośrednim za pomocą

samoczynnego wyłączenia zasilania, w układzie TN - C, z zastosowaniem urządzeń
ochronnych przetężeniowych
Prądy wyłączający zabezpieczenia przetężeniowego odczytywany jest z prawej

strony charakterystyki czasowo-prądowej tego zabezpieczenia, przy
dopuszczalnym czasie wyłączenia napięcia podanym w tabeli w normie PN-HD
60364-4-41. Sposób wykonania pomiaru przedstawiony jest na rys. 36, a
sposób odczytu prądu wyłączenia z charakterystyki zabezpieczenia
topikowego przedstawiony jest na rys. 37.
Ia
Rys. 36. Pomiar impedancji pętli Rys. 37. Sposób odczytu prądu
zwarcia w układzie sieci TN-C wyłączenia zabezpieczenia Ia, dla
zabezpieczenia topikowego.
Układ sieci TN-S i TN-C-S.
Pomiary skuteczności ochrony przeciwporażeniowej zależy od tego jakie
zabezpieczenie powoduje wyłaczenie zasilania.
W przypadku zastosowania zabezpieczenia przetężeniowego sposób pomiaru
jest taki sam jak dla układu TN-C.
W przypadku zastosowania zabezpieczenia różnicowoprądowego postępujemy w
sposób następujący:
1. Sprawdzamy zadziałanie RCD przez przyciśnięcie przycisku testu, w tym
momencie w obwodzie testu, od przewodu fazowego do neutralnego, przez
rezystancję ograniczającą płynie prąd o wartości 2,5 x In i RCD musi wyłączyć
zasilanie, jeżeli nie wyłączy, oznacza to że RCD jest niesprawny i musi być
wymieniony.
2. Należy, po sprawdzeniu ciągłości przewodów ( wszystkie budowane mierniki

same sprawdzają ciągłość przewodu ochronnego i w przypadku braku ciągłości
tego przewodu nie pozwalają na wykonanie pomiarów ) wykonać pomiary i
porównać otrzymane wartości z wartościami dopuszczalnymi.
Wielkości mierzone i wartości dopuszczalne tych wielości, dla
zabezpieczeń RCD
Lp Wielkość mierzona Wartość dopuszczalna wielkości mierzonej.
1 Prąd powodujący wyłączenie RCD Wartość prądu wyłączającego powinna zawierać się w przedziale
0,5 In  Iw ≤ In
2 Impedancja pętli zwarcia Wartość dopuszczalną pętli zwarcia obliczamy:
Dla układu TN
- dla RCD nie selektywnych Zs ≤ Uo / In
-dla RCD selektywnych Zs ≤ Uo / 2xIn
Dla układu TT
- dla RCD nie selektywnych RA ≤ UL / In
- dla RCD selektywnych RA ≤ UL / 2xIn
3 Czas wyłączenia zasilania Pomierzony czas wyłączenia zasilania ≤ od czasu

dopuszczalnego w zależności od rodzaju sieci, napięcia
znamionowego względem ziemi i warunków środowiskowych,
podany w PN-HD 60364-4-41
4 Napięcie dotykowe bezpieczne. Pomierzona wartość napięcia porównujemy z napięciem
dotykowym bezpiecznym, które przy prądzie przemiennym ma
wartość: UL = 50 V w warunkach normalnych, UL = 25 V w
warunkach szczególnego zagrożenia
Sprawdzenie samoczynnego wyłączenia zasilania - Układ sieciowy TT
Należy sprawdzić, czy spełniony jest warunek samoczynnego wyłączenia

zasilania: ZS x Ia ≤ UO (jak dla układu sieciowego TN) lub - zgodnie z
wymaganiem normy - sprawdzać warunek obniżenia napięcia dotykowego
poniżej wartości dopuszczalnej długotrwale:
RA x Ia ≤ UL
gdzie:
RA - suma rezystancji uziomu i przewodu ochronnego łączącego części
przewodzące dostępne;
Ia - prąd zapewniający samoczynne zadziałanie urządzenia
zabezpieczającego;
UL - napięcie dotykowe dopuszczalne długotrwale.
Rys.38. Pętla zwarcia jednofazowego w układzie TT [2]

W układzie TT mogą być stosowane następujące urządzenia ochronne:
- urządzenia ochronne różnicowoprądowe
- urządzenia ochronne przetężeniowe
Przykłady tego typu ochrony w układzie TT przedstawione są na rys. 39 i 40.
Rys.39. Ochrona przed dotykiem

Rys.40. Ochrona przeciwporażeniowa przed
pośrednim za pomocą samoczynnego
wyłączenia zasilania w układzie sieci dotykiem pośrednim w układzie sieci TT, z
TT, z zastosowaniem urządzeń zastosowaniem urządzeń ochronnych
ochronnych różnicowoprądowych. przetężeniowych.
Sprawdzenie samoczynnego wyłączenia zasilania - Układ sieciowy IT
Dla zapewnienia skuteczności ochrony przeciwporażeniowej w tym układzie

powinien być spełniony warunek:
RA  I d  U L
gdzie:
RA - jest rezystancją uziemienia części przewodzących dostępnych
Id - Jest prądem pierwszego doziemienia przy pomijalnej impedancji między
przewodem fazowym i częścią przewodzącą dostępną. Wartość prądu Id musi
uwzględniać prądy upływowe i całkowitą impedancję uziemienia instalacji
elektrycznej.
UL-dopuszczalna wartość napięcia dotykowego bezpiecznego, zależna od
warunków środowiskowych, dla warunków normalnych, przy prądzie
przemiennym jest to wartość 50V, dla warunków szczególnego zagrożenia 25V.
Przy podwójnym zwarciu z ziemią w układzie IT muszą być spełnione
następujące warunki:
w sieci bez przewodu neutralnego
3U O
ZS 
2Ia
w sieci z przewodem neutralnym
UO
Z 
2I a
gdzie:
ZS - impedancja pętli zwarcia obejmująca przewód fazowy i przewód ochronny
[Ω],
Z’S - impedancja pętli zwarcia obejmująca przewód neutralny i ochronny w [Ω],
Ia - prąd [A] zapewniający samoczynne zadziałanie urządzenia ochronnego w
wymaganym czasie (takie jak dla układu TT).
Metoda pomiarów dla tych przypadków jest taka sama jak w układzie TN.
W układzie sieci IT mogą być stosowane następujące urządzenia kontrolne i
ochronne:
- urządzenia do stałej kontroli stanu izolacji
- Urządzenia ochronne przetężeniowe
- urządzenia ochronne różnicowoprądowe
Przykłady tego typu ochrony przedstawione są na rys. 41 , 42, 43.
Rys. 41. Ochrona przed dotykiem pośrednim przez wyłączenie zasilania, w układzie
sieci IT bez przewodu neutralnego, z zastosowaniem urządzenia ochronnego
przetężeniowego
Rys.42. Ochrona przed dotykiem pośrednim

przez wyłączenie zasilania, w układzie sieci
IT bez przewodu neutralnego, z
zastosowaniem urządzenia ochronnego
różnicowoprądowego.
Rys. 43. Ochrona przed dotykiem pośrednim przez wyłączenie zasilania, w układzie
sieci IT z przewodem neutralnym, z zastosowaniem urządzenia ochronnego
przetężeniowego.
Badania ochrony uzupełniającej
Skuteczność środków zastosowanych do ochrony uzupełniającej sprawdza się

wykonując oględziny i pomiary. Jeżeli do ochrony uzupełniającej zastosowano
urządzenie RCD, należy badania wykonać w wyżej omówiony sposób.
Sprawdzenie biegunowości
Jeżeli przepisy zabraniają instalowania łączników jednobiegunowych w

przewodzie neutralnym, należy sprawdzić, czy wszystkie takie łączniki są
włączone jedynie w przewody fazowe.
Sprawdzenie kolejności faz
W przypadku obwodów wielofazowych należy sprawdzić, czy kolejność faz jest

zachowana.
Próby funkcjonalne
Zespoły takie jak: rozdzielnice i sterownice napędów, urządzenia sterownicze i

blokady, powinny być poddane próbie działania w celu sprawdzenia, czy są one
właściwie zmontowane, nastawione i zainstalowane zgodnie z odpowiednimi
wymaganiami normy PN-HD 60364-6.
Spadek napięcia
Zgodnie z PN-HD 60364-5-52 zalecane jest, by spadek napięcia pomiędzy
źródłem zasilania a obwodami odbiorczymi był mniejszy niż 4%
znamionowego napięcia zasilania. Jedynie w przypadku rozruchu silników
dopuszczalny jest spadek napięcia większy niż 4%.
Możliwe jest określenie spadku napięcia na podstawie pomiaru impedancji pętli
obwodu lub na podstawie diagramu podanego w Załączniku D normy PN-HD
60364-6.
Badanie kabli elektroenergetycznych i sterowniczych do 1 kV.
Badania okresowe kabli elektroenergetycznych i sterowniczych powinny

obejmować:
- sprawdzenie oznaczeń kabli
- sprawdzenie kolejności faz
- sprawdzenie ciągłości żył kabla
-pomiary rezystancji izolacji
Ciągłość żył kabla można sprawdzić omomierzem, bądź napięciem stałym lub
przemiennym o wartości U ≤ 24V, sposób sprawdzenie przedstawiony jest na
rys. 44.
Rys. 44. Sprawdzenie ciągłości żył kabla: a) za pomocą dodatkowego źródła

napięcia 24V, b) za pomocą megaomomierza
Rezystancję żył kabla mierzymy pomiędzy każdą żyłą kabla, a pozostałymi

żyłami połączonymi między sobą i uziemionymi.
Sposób pomiaru pokazany jest na rys. 45.
Rys. 45. Pomiar rezystancji izolacji żył kabla
Pomiary, dla kabla 4 żyłowego wykonujemy pomiędzy żyłami:

1. L1 a pozostałymi żyłami połączonymi z sobą i uziemionymi L2, L3, PEN .
2. L2 a L1, L3, PEN
3. L3 a L1, L2, PEN
4. PEN a L1, L2, L3
Wartość pomierzoną należy porównać z wartością dopuszczalną, przeliczoną na

temperaturę 200 C i 1 km długości kabla, w następujący sposób:
Rik  R pk  l  k 20
gdzie: Rik - jest przeliczoną wartością rezystancji izolacji kabla, którą należy
porównać z wartością wymaganą.
Wymagane wartości rezystancji izolacji kabli podane są w tabela.
Rodzaj izolacji kabla Wymagana wartość rezystancji izolacji kabla, przeliczona na

w temperaturę i 1 km długości kabla [M]
papierowa 20
polwinitowa 20
gumowa 75
polietylenowa 100
Przy pomiarach kabli o długości do 1 km, nie stosuje się odległościowego

przeliczenia rezystancji izolacji kabla, a jedynie przeliczenie temperaturowe,
zgodnie ze współczynnikami podanymi w tabela.
Wartości współczynników przeliczeniowych rezystancji izolacji kabli k 20

na temp 200 C.
Współczynnik k20 w temperaturze
Rodzaj
izolacji kabla 4 8 10 12 14 16 20 24 26 28
papierowa 0,21 0,30 0,37 0,42 0,54 0,61 1,0 1,57 2,07 2,51
polwinitowa 0,11 0,19 0,25 0,33 0,52 0,62 1,0 1,85 2,38 3,12
gumowa 0,47 0,57 0,62 0,68 0,77 0,83 1,0 1,18 1,26 1,38
Ze względu na dużą wartość rezystancji izolacji nie jest ona przeliczana
polietylenowa
temperaturowo
Podanie napięcia probierczego 2,5 kV powoduje naładowanie się kabla, które

można porównać do ładowania kondensatora, dlatego też przed i po pomiarze
kabel należy rozładować. Stosowane obecnie megaomomierze po wyłączeniu
napięcia probierczego powodują rozładowanie kabla.
Badanie silników elektrycznych
Pomiary eksploatacyjne silników elektrycznych powinny obejmować:

- pomiar rezystancji uzwojeń
- pomiar skuteczności ochrony przeciwporażeniowej
- pomiar rezystancji izolacji
Pomiar rezystancji izolacji silnika polega na pomiarze:
- każdego z uzwojeń silnika względem jego obudowy
- pomiędzy poszczególnymi uzwojeniami silnika, o ile jest taka
możliwość – końce cewek nie są zwarte
Sposób pomiaru przedstawiony jest na rys. 46 i 47.
Rys. 46. Pomiar rezystancji uzwojeń Rys. 47. Pomiar rezystancji uzwojeń
silnika rozłączonymi uzwojeniami. silnika ze zwartymi uzwojeniami
Badanie silników elektrycznych
Przy pomiarze rezystancji izolacji pomiędzy zaciskami uzwojeń silnik należy

wykonać pomiary pomiędzy zaciskami U-V, V - W i W - U. Wyniki pomiarów
należy przeliczyć na temperaturę 200 C, zgodnie z zależnością
Ris  Rip  k 20
Wartości współczynników k20 do przeliczenia wartości rezystancji izolacji
Temp. k20 Temp. k20 Temp. k20 Temp. k20 Temp. k20
10 0,71 16 0,87 22 1,06 28 1,29 34 1,61
12 0,76 18 0,93 24 1,09 30 1,39 36 1,75
14 0,81 20 1,0 26 1,13 32 1,49 38 1,90
Pomiary rezystancji izolacji silnika należy wykonać megaomomierzem o napięciu

probierczym:
- 0,5 kV, przy napięciu znamionowym do 500 V
- 1 kV, przy napięciu znamionowym 500 V  U n ≤ 1 kV
- 2,5 kV, przy napięciu znamionowym większym od 1 kV
pomierzona i przeliczona temperaturowo wartość rezystancji izolacji silnika Ris 5 M.
Pomiary powinny być wykonane w temperaturze nie niższej niż 100 C
Pomiar rezystancji izolacji transformatorów.
Rezystancję izolacji transformatorów należy pomierzyć:

- pomiędzy uzwojeniem pierwotnym i wtórnym
- uzwojeniem pierwotnym względem obudowy
-uzwojeniem wtórnym względem obudowy
Dla napięć znamionowych transformatora:

- do 500 V, rezystancję izolacji mierzymy napięciem probierczym 500 V
-powyżej 500 V, napięciem probierczym 2,5 kV
przy temperaturze od 5 do 350 C, pomierzoną rezystancję izolacji
porównujemy z wartością wymaganą:
Rezystancja izolacji uzwojeń transformatora olejowego nie powinna być

mniejsza niż 70% wartości zmierzonej w wytwórni przy temperaturze oleju
20oC. Rezystancja izolacji uzwojeń transformatora suchego zmierzona w
temperaturze 20oC po 60 s od chwili przyłożenia napięcia, nie powinna
być mniejsza niż 25 M w przypadku napięć znamionowych powyżej 10
kV oraz 15 M w przypadku napięć znamionowych 10 kV i niższych, przy
wilgotności względnej do 65%.
Pomiar rezystancji izolacji transformatorów.
Rezystancję pomierzoną w innych temperaturach, niż podane powyżej należy

przeliczyć według następującej zasady:
obniżenie temperatury o 150 C powoduje dwukrotny wzrost rezystancji,
podwyższenie temperatury o 150 C powoduje dwukrotne zmniejszenie
rezystancji izolacji.
Sposób pomiaru rezystancji izolacji transformatora podany jest na rys. 48.
Rys.48. Pomiar rezystancji izolacji transformatora, a) między uzwojeniami, b)

każdego z uzwojeń względem obudowy
Pomiary rezystancji uziemienia
Wymagania stawiane metodom pomiaru rezystancji uziomów

rezystywności gruntu
Rezystywność uziomów mierzy się prądem przemiennym a rezystywność

izolacji prądem stałym.
- błąd pomiaru nie powinien przekraczać ±5%,

- metoda powinna umożliwiać pomiar małych rezystancji,
- powinien być bezpośredni odczyt pomiaru,
- wpływ sond pomiarowych jak najmniejszy na wynik pomiaru,
- możliwość eliminacji prądów błądzących w ziemi,
- proste w obsłudze.
Rezystancję uziemień mierzy się prądem przemiennym. Najczęściej do

pomiaru rezystancji uziemienia uziomu od kilku Ω do kilkuset Ω używany jest
induktorowy miernik do pomiaru uziemień IMU, oparty na metodzie
kompensacyjnej; do pomiaru małych rezystancji
w granicach 0,01-1 Ω - metoda techniczna (rys. 46). Prąd dopływający do
uziomu rozpływa się w gruncie promieniście, na wszystkie strony. Gęstość
prądu jest największa koło uziomu, powoduje to powstanie lejowatej krzywej
potencjału (rys. 46), której kształt jest zależny od rezystywności gruntu.
Odległości między uziomem RX a sondą pomiarową SN i uziomem
pomocniczym SP muszą być takie, by sonda była w przestrzeni o potencjale
zerowym (ziemia odniesienia).
Rys.49. Zasada działania miernika IMU [2]

Na wartość rezystancji uziemienia ma wpływ rodzaj gruntu, głębokość

zakopania uziomu jak również wilgotność gruntu. Dlatego też wynik pomiaru
rezystancji uziemienia należy skorygować o współczynnik poprawkowy kp i
otrzymaną w ten sposób wartość rezystancji uziemienia należy porównać z
wartością wymaganą dla tego typu uziemienia.
Ru k p  Rup
gdzie:
Ru - rezystancja uziemienia
kp - współczynnik poprawkowy, zależny od głębokości zakopania uziomu,
rodzaju i wilgotności gruntu, którego wartość przedstawiono w tabeli 14
Rup - rezystancja pomierzona uziomu
Metoda techniczna
Rys. 50. Pomiary rezystancji

uziemienia metodą techniczną
Obwód prądowy układu pomiarowego tworzą: obwód wtórny transformatora,
amperomierz, uziom badany RX, ziemia i uziom pomocniczy (prądowy)SP.
Obwód napięciowy układu pomiarowego tworzą: woltomierz i sonda pomiarowa

napięciowa SN.
UV
RX 
IA
Wartości współczynnika poprawkowego w zależności od głębokości

zakopania uziomu, rodzaju i wilgotności gruntu.
Rodzaj uziomu Rodzaj gruntu

Suchy Wilgotny Mokry
Poziomy do głębokości 1 m 1,4 2,2 3,0
Pionowy 2,5m  głębokość ≤5m 1,2 1,6 2,0
pionowy o głębokości > 5m 1,1 1,2 1,3
Pomiar rezystancji uziemień piorunochronnych miernikiem udarowym
Rys. 51. Schemat funkcjonalny

i sposób podłączenia miernika
WG-307
Polska Norma PN-89/E-05009/03 dotycząca obostrzonej ochrony obiektów

budowlanych wymaga pomiaru rezystancji uziemienia mostkiem udarowym,
który jako kryterium oceny stanu uziemienia podaje jego impedancję zmierzoną
przy przepływie prądu o dużej stromości narastania
Pomiar rezystancji uziemień piorunochronnych miernikiem udarowym
Rys. 51. Schemat funkcjonalny

i sposób podłączenia miernika
WG-307
Do pomiaru wykorzystuje się dwie sondy : prądową Si i napięciową Su. Po

uruchomieniu przetwornica P zasila generator udarów G napięciem 1 kV.
Generator emituje do obwodu pomiarowego paczkę udarów prądowych o
czasie czoła ok. 4 ms (WG-307W) lub ok. 1 ms (WG-307S) i amplitudzie 1 A.
Woltomierz V porównuje sygnał z sondy pomiarowej, przekształcony w
dzielniku D, z sygnałami wzorcowymi z generatora udarów i przez kilkanaście
sekund wyświetla uśredniony wynik pomiaru
Dziękuję za poświęcony czas


Materiał Szkoleniowy CKUNT

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Materiał Szkoleniowy CKUNT

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Materiał szkoleniowy

Eksploatacja urządzeń, instalacji i sieci energetycznych

1. PN-HD 60364-4-41:2007 „Instalacje elektryczne niskiego

2. PN-HD 60364-5-54:2011 Instalacje elektryczne niskiego

3. PN-HD 60364-6:2008 Instalacje elektryczne niskiego

4. PN-IEC 60364-4-53:2000 Instalacje elektryczne w

5. PN-HD 60364-4-443:2006 Instalacje elektryczne w

6. PN-EN 60617-11 Symbole graficzne stosowane w

Prawo energetyczne z dnia 10.04.1997 r. [Dz.U. z roku 2006, nr 89 poz. 625]

 stwierdza, że przedsiębiorstwo energetyczne zajmujące się przesyłaniem i

 właściciel lub zarządca obiektu budowlanego jest obowiązany utrzymywać i

Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 28

Eksploatacją urządzeń, instalacji i sieci mogą zajmować się osoby, które

eksploatacji - do których zalicza się stanowiska osób wykonujących prace w

dozoru - do których zalicza się stanowiska osób kierujących czynnościami

Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 17 września 1999 r. w sprawie

Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z

Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 31

Kodeks Pracy - Dział X Bezpieczeństwo i higiena pracy

Oznaczenia identyfikacyjne zacisków urządzeń i zakończeń

W systemie oznaczeń za pomocą zapisu alfanumerycznego należy

Rys.1. Oznaczenia zacisków dwójnika

Zaciski urządzeń, które są przeznaczone do bezpośredniego lub

Tabela 1. Oznaczenia zacisków urządzeń elektrycznych

PN - 90/E-05023 - Oznaczenia identyfikacyjne przewodów elektrycznych

Barwa jasnoniebieska jest przeznaczona dla przewodu neutralnego albo

Tabela 3. Najczęściej używane symbole graficzne stosowane na

Norma: PN-87/E-90056 „Przewody elektroenergetyczne ogólnego

D – żyła miedziana jednodrutowa

2) YDYżo – jak w pkt. 1, lecz z żyłą ochronną zielonożółtą,

3) YDYp – jak w pkt.1, płaski,

4) LY – przewód jednożyłowy o żyle miedzianej wielodrutowej (L) i

5) LgY – przewód jednożyłowy o żyle miedzianej giętkiej (g)

XS – izolacja z polietylenu usieciowanego

Stopnie ochrony zapewnione przez obudowy PN-92/E-08106 - PN-EN

Stopnie ochrony oznaczane są kodem IP (International Protcction):

Pierwsza cyfra kodu informuje o

Druga cyfra znacząca określa, jaka

Dwie dodatkowe litery

S - Badania na szkodliwe działanie wnikającej wody, gdy ruchome

W - Nadaje się do stosowania w określonych warunkach pogodowych

Klasa ochronności urządzenia nic określa stopnia bezpieczeństwa

izolacja dodatkowa to izolacja stosowana dodatkowo oprócz izolacji

izolacja podwójna jest to jednocześnie izolacja podstawowa i dodatkowa,

izolacja wzmocniona jest to izolacja pojedyncza zastosowana do części

Wyróżnia się następujące klasy ochronności urządzeń elektrycznych:

Rys.2. Oznaczenia przewodu ochronnego [1]

Urządzenia klasy „I" mają trzy przewody zasilające:

Rys.3. Podłączenie urządzenia I klasy ochronności

klasa „II" - są to urządzenia, w których ochrona przed porażeniem prądem

Rys.4. Oznaczenia urządzeń II klasy ochronności [1]

Rys.5. Podłączenie urządzenia II klasy ochronności [1]

klasa „III" - są to urządzenia, w których ochrona przed porażeniem

Rys.5. Oznaczenie urządzenia trzeciej

Oznaczenie urządzenia III klasy ochronności

Rys. 6. Układ sieciowy TN-C.[2]

Jest to układ sieci trójfazowy, czteroprzewodowy, trzy przewody fazowe

Rys. 6. Układ sieciowy TN-C.[2]

Układ sieci TN-S.

Rys. 7. Układ sieci TN-S.[2]

Układ sieci TN-C-S.

Rys.8. Układ sieci TN-C-S.[3]

Układ sieci TN-C-S.