Telugu

‘Ó\T>∑T ~yÓ«\T ` 2
‘Ó\T>∑T yê#·ø£+ (Á|ü<∏äeTuÛ≤wü)

|ü<√ ‘·s>¡ ‹
∑
dü+bÕ<ä≈£eT+&É*
&Üˆˆ b˛s¡+øÏ <äøDåÏ ≤eT÷]Ô , $ÁXÊ+‘· ñ|üd+ü #ê\≈£î\T, ‘Ó\T>∑T nø±&É$T, ôV’≤<äsêu≤<é.
&Üˆˆ &ç.#·+Á<äX‚Ks¡¬s&ç¶, $ÁXÊ+‘· Á|ü<ëÛ Hê#ês¡T´\T, Ä+Á<Ûkä Õs¡d«ü ‘· |ü]wü‘T· Ô ÁbÕ#·´ø£fi≤XÊ\ ôV’≤<äsêu≤<é.
&Üˆˆ <äV≤ü >±+ kÕ+ãeT÷]Ô , $ÁXÊ+‘· Á|ü<ëÛ Hê#ês¡T´\T, ñbÕ<Ûë´j·T $<ë´ø£fi≤XÊ\, es¡+>∑˝.Ÿ
&Üˆˆ ã÷<ë{Ï y˚+ø£fÒX¯«s¡T¢, ‘Ó\T>∑T$uÛ≤>±~Û|‹ü , Á<ä$&É $X¯«$<ë´\j·T+, ≈£î|üŒ+, ∫‘·÷sÔ T¡ õ˝≤¢.
$wüj·Tì|ü⁄DT\T
l düTes¡í $Hêj·Tø˘, ø√`Ä]¶H≥˚ sY, &Üˆˆ sê#·bÕfiË+ #·+Á<äX‚Ks¡ ¬s&ç¶,
mdt.dæ.Ç.ÄsY.{Ï., ôV’≤<äsêu≤<é. y˚eTq $X¯«$<ë´\j·T+, yÓ.’ j·Tdt.ÄsY., õ˝≤¢ ø£&|É .ü
&Üˆˆ ÄXÊyê~ Á|øü ±X¯ sêe⁄, $ÁXÊ+‘· ñ|üHê´dü≈î£ \T, &Üˆˆ H√] sêCÒX¯«s¡ sêe⁄, ñ|üHê´dü≈î£ \T,
Á|üuTÑÛ ‘·« &çÁ^ø£fi≤XÊ\, ô|qT>=+&É, nq+‘·|⁄ü s¡+ õ˝≤¢. l K+&Ée*¢ \ø°Îs¡+»q+ ÁbÕ#·´ø£fi≤XÊ\, ôV’≤<äsêu≤<é.
düeTq«j·Tø£s¡Ô\T
l y=Csa\ X¯s‘¡ Y u≤ãT, ‘Ó\T>∑T |ü+&ç‘T· \T, Á|ü.ñ.bÕ.(u≤\Ts¡ u≤*ø£\), d”‘ê|ò˝ü eŸ T+&ç, ôV’≤<äsêu≤<é.
&Üˆˆ j·Tdt.s¡|òüTT, ndæôdº+{Ÿ Ábıô|òdsü ,Y ‘Ó\T>∑TXÊK, ñkÕàìj·÷ $X¯«$<ë´\j·T+, ôV’≤<äsêu≤<é.
l |ü˝s¢… ¢¡ sêeTyÓ÷Vü≤q sêe⁄, j·Tdt.m.`‘Ó\T>∑T, õ.|ü.ñ.bÕ., y˚eTT\, eTVü≤ã÷uŸq>∑s.Y
∫Á‘ê\T, eTTK∫Á‘+· : l ≈£Ls¬ fi¢̄ lìyêdt, Á|ü<ÛëH√bÕ<Ûë´j·TT&ÉT, õ.|ü.ñ.bÕ. ≈£î¬sà&É, q\¢>=+&É õ˝≤¢.
bÕsƒ¡´|ü⁄düÔø£ n_Ûeè~∆, Á|ü#·Ts¡D dü$T‹
l õ. >√bÕ˝Ÿ s¬ &ç¶ &Üˆˆ mHé. ñù|+<äsY s¬ &ç¶ l _. düT<Ûëø£sY
dü+#ê\≈£î\T, Ábıô|òdüsY, $<ë´Á|üD≤[ø£, dü+#ê\≈£î\T,
sêh $<ä´, |ü]XÀ<Ûäq, •ø£åD dü+düú, bÕsƒ¡´|ü⁄düÔø£ $uÛ≤>∑+, Á|üuÛÑT‘·« bÕsƒ¡´|ü⁄düÔø£ eTTÁ<äD≤\j·T+
Ä+.Á|ü., ôV’≤<äsêu≤<é. sêh $<ä´, |ü]XÀ<Ûäq, •ø£åD dü+düú, Ä+.Á|ü., ôV’≤<äsêu≤<é.
Ä+.Á|ü., ôV’≤<äsêu≤<é.
$<äé\¢ m<ä>±* #·{≤º\qT >ös¡$+#·+&ç

$qj·T+‘√ yÓT\>±* Vü≤≈£îÿ\qT bı+<ä+&ç
Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·« Á|ü#·Ts¡D, ôV’≤<äsêu≤<é
ª<˚X¯uÛ≤wü\+<äT ‘Ó\T>∑T ˝…dü‡μ
Ä+Á<ÁäÛ|<ü X˚ Ÿ Á|uü TÑÛ ‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° (i)
© Government of Andhra Pradesh, Hyderabad
New Edition
First Published 2014
All rights reserved
No part of this publication may be reproduced,

stored in a retrieval system, or transmitted, in any
form or by any means without the prior permission in
writing of the publisher, nor be otherwise circulated in
any form of binding or cover other than that in which
it is published and without a similar condition including
this condition being imposed on the subsequent
purchaser.
The copy right holder of this book is the Director of
School Education, Hyderabad, Andhra Pradesh.
This Book has been printed on 70 G.S.M. SS Maplitho

Title Page 200 G.S.M. White Art Card
Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°
Printed in India
at the Andhra Pradesh Govt.Text Book Press,
Mint Compound, Hyderabad,
Andhra Pradesh.
(ii) Ä+Á<ÁäÛ|<ü X˚ Ÿ Á|uü TÑÛ ‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°

eTT+<äTe÷≥
bÕsƒX¡ Ê\ $<ä´˝À |ü<√‘·s>¡ ‹∑ ∫e]~. Ä˝À∫+#·&+É , e´ø°øÔ ]£ +#·&+É , nH˚ Á|ü<ëÛ q ñ<˚X› +¯ ‘√ ÁbÕ<∏$ä Tø£kÕúsTT
qT+&ç uÛ≤cÕyê#·ø±\ s¡÷|üø£\Œq »]–+~. 10e ‘·s¡>∑‹ |üPs¡Ôj˚Tdü]øÏ |æ\¢˝À¢ $qï<ëìï >∑T]+∫, #·~$q<ëìï
>∑T]+∫ $eTs¡ÙHê‘·àø£+>± Ä˝À∫+∫ $#·ø£åD‘√ $X‚¢wæ+#˚ kÕeTsêú´\T eè~∆#Ó+<ë*. eéVü‰s¡+˝À ñqï eTÚœø£,
*œ‘·, uÛ≤cÕs¡÷bÕ\qT / Á|üÁøÏjT· \qT ns¡+ú #˚dTü ø=ì dü+<äs√“¤∫‘·+>± $ìjÓ÷–+#·>\∑ >±*. kÕVæ≤‘·´ |üsq¡ƒ +<ë«sê
uÛ≤cÕ kÂ+<äsê´ìï, XË’*ì, ø£e⁄\qT, s¡#·sTT‘·\qT Á|üX¯+dæ+#·>∑\>±*. $eTs¡ÙHê‘·àø£ <äèø£Œ<∏ä+‘√ $X‚¢wæ+∫ $$<Ûä
s¡#q· \˝Àì uÛ≤yêsêú\qT, n+‘·sêsêú\qT Äø£[+|ü⁄ #˚dTü ø√yê*. düeTø±©q n+XÊ\‘√ nq«sTT+#·>\∑ >±*. |üsq¡ƒ +
ˇø£ n\yê≥T>± e÷s¡TÃø=ì ñqï‘· e´øÏÔ‘ê«ìï, yÓ’Ks¡T\qT ô|+bı+~+#·Tø√yê*. ‘·eT C≤„q|ü]~Ûì $düÔ è‘·
|üs¡#·Tø√yê*. Ç+<äTø√dü+ $$<Ûä $wüj·÷\ >∑T]+∫ n<äq|ü⁄ |üsƒ¡q kÕeTÁ–ì, ñ|üj·TTø£ÔÁ>∑+<∏ë\qT #·<äe&É+,
$wüj·Tì|ü⁄DT\‘√, uÛ≤cÕy˚‘·Ô\‘√ #·]Ã+#·&É+ n\es¡#·Tø√yê*. e÷‘·èuÛ≤wü ø£≥Tºu≤≥T¢, ìj·Te÷\T, dü÷Á‘ê\
Ä<Ûës¡+>± nqúÛ≤wü\qT ns¡ú+#˚düTø√>∑\>±*.
ô|q’ ‘Ó*|æq n+XÊ\qT kÕ~Û+#·&ÜìøÏ M\T>± ªª‘Ó\T>∑T ~yÓ«\T`2μμ nH˚ ù|s¡T‘√ |ü<√ ‘·s¡>∑‹ Á|ü<∏äeTuÛ≤wü≈£î
‘Ó\T>∑T yê#·ø±ìï s¡÷bı+~+#ês¡T. ‘=$Tà<√ ‘·s¡>∑‹ es¡≈£î |æ\¢\T bı+~q uÛ≤cÕkÕeTsêú´\T, düè»Hê‘·àø£‘·\T
eT]+‘· ô|+bı+~+#·&ÜìøÏ M\T>± Bìï s¡÷bı+~+#ês¡T. Bì <ë«sê |æ\˝¢ À¢ ne>±Vü≤q #˚dTü ø=ì Á|ü‹düŒ+~+#˚
kÕeTsêú´\T, d”«j·T s¡#H· êX¯ø‘ÔÏ √bÕ≥T kÕe÷õø£ düŒ èVü≤, e÷qe‘ê$\Te\T, e÷qe dü+ã+<Ûë\T, Åd\Ô” |ü≥¢ >ös¡e+,
ÁX¯eTqT >ös¡$+#·&É+ e+{Ï$ ô|+bı+<˚˝≤ bÕsƒê´+XÊ\qT ÁbÕNq, Ä<ÛäTìø£ kÕVæ≤‘ê´\ qT+&ç m+|æø£#˚kÕs¡T.
Á|üø£è‹ es¡íq, $\Te\T, dü÷Œ¤]Ô, $eTs¡Ù, dü+düÿ è‹, Åd”Ô\|ü≥¢>ös¡e+, e÷qedü«uÛ≤e+, XÊÅd”Ôj·T |ü]o\q,
kÕe÷õø£ùde, Åd”Ô kÕ~Ûø±s¡‘· Vü‰dü´+ yÓTT<ä˝…’q Ç‹eè‘êÔ\ Ä<Ûës¡+>± bÕsƒê´+XÊ\qT m+|æø£#˚XÊs¡T. bÕsƒê´+XÊ\T
|ü<ä´+, ø£<∏ä, ˝ÒK, n_Ûq+<äq yê´dü+, Hê{Ïø£, ~«|ü<ä, |”]ƒø£, e#·q ø£$‘·, nqTyê<äø£<∏ä, ø£<∏ëìø£ yÓTT<ä˝…’q Á|üÁøÏj·T˝À¢
ñHêïsTT. $kÕÔs|¡ sü H¡ƒ êì¬ø’ uÛ≤s¡rj·T Ç‹Vü‰düyTÓ qÆ sêe÷j·TD≤ìï ñ|üyê#·ø+£ >± ô|{≤ºsT¡ . Ç~ uÛ≤s¡rj·T dü+düÿ è‹,
$\Te\T ô|+bı+~+#·&ÜìøÏ, Ç‹Vü‰kÕ\|ü≥¢ n_Ûs¡T∫ ø£*–+#·&ÜìøÏ ‘√&ÉŒ&ÉT‘·T+~.
Á|ü‹ bÕsƒ¡+˝À kÕeTsêú´\ kÕ<Ûäqø£qT>∑TD+>± ªªÇ$ #˚j·T+&çμμ o]¸ø£‘√ nuÛ≤´kÕ\THêïsTT. Ä˝À∫+#·&É+,
Á|ü‹düŒ+~+#·&É+, n_ÛÁbÕj·÷\T #Ó|üŒ&É+, ãVüQø√D≤˝À¢ $X‚¢wæ+#·&É+, $_Ûqï ø√D≤˝À¢ Ä˝À∫+#·&É+, düø±s¡D+>±
$e]+#·&É+, nq«sTT+#·&É+, düè»Hê‘·àø£+>±, Á|üX¯+kÕ‘·àø£+>± e´ø°Ôø£]+#·&É+ M{Ï dü«uÛ≤e+. |æ\¢\T bÕsƒ¡´|ü⁄düÔø£
|ü]~Ûì <ë{Ï H˚sT¡ Ãø√e&ÜìøÏ M\T>± ÁbÕC…≈î£ |º qü T\ e+{Ï$ #˚sêÃs¡T. Ç$ dü«j·T+ n<Û´ä j·THêìï, n<äq|ü⁄ / |üsêeTs¡Ù
Á>∑+<∏ë\qT dü+Á|ü~+#·&Üìï Áb˛‘·‡Væ≤+#˚˝≤ ñHêïsTT. bÕsƒ¡+˝Àì $wüj·÷ìï ne>±Vü≤q #˚düTø√&ÜìøÏ M\T>±
dü+<äs√“¤∫‘· nsêú\qT |ü<$ä C≤„q+ ù|s¡T‘√ |ü⁄düøÔ +£ ∫es¡ #˚sêÃs¡T.
ñbÕ<Ûë´j·TT\T k˛bÕqÁø£eT+ Á|üø±s¡+ bÕsƒ´¡ uÀ<Ûqä »s¡|&ü ÜìøÏ M\T>± bÕsƒ+¡ ˝Àì $wüj÷· \qT neTsêÃs¡T.
>∑<ä´, |ü<ä´ bÕsƒê\qT y˚πs«s¡T>± Çe«≈£î+&Ü bÕsƒê\ dü«uÛ≤e+, ì&ç$ Ä<Ûës¡+>± es¡Tdü Áø£eT+˝À neTsêÃs¡T.
yê´ø£sD¡ dü÷Á‘ê\qT düT\uÛ+Ñ >± Äø£[+|ü⁄ #˚dTü ≈£îH˚˝≤ ñ<ëVü≤s¡D\T bı+<äT|ü]#ês¡T. uÛ≤c˛bÕ<Ûë´j·TT\T bÕsƒ+¡ ˝Àì
$wüj·÷ìï H˚s¡T>± uÀ~Û+#·≈£î+&Ü bÕsƒê´+X¯+ eTT+<äTqï n+XÊ\‘√ ÁbÕs¡+_Û+∫ ‘·sê«‘· bÕsƒê´+XÊìï #·s¡Ã\T,
Á|ü‹#·sÃ¡ \ <ë«sê ne>±Vü≤q ø£*Œ+∫ nuÛ≤´kÕ\ô|’ kÕ<Ûqä #˚sTT+#ê*. bÕsƒê´+X¯+˝Àì C≤rj·÷\T, |ü<ãä +<Ûë\T,
eTTKýÓTÆq dü+<˚XÊ‘·àø£ yêø±´\T, dü+|òüT≥q\ >∑T]+∫ ˝À‘Ó’q #·s¡Ã<ë«sê ne>±Vü≤q, $eTs¡ÙHê‘·àø£ <äèø£Œ<∏ëìï
ô|+bı+~+|ü CÒj·÷*. uÛ≤cÕkÕeTsêú´\ kÕ<Ûäq˝À bÕsƒ¡´|ü⁄düÔø£+ ñbÕ<Ûë´j·TT&çøÏ ˇø£ düVü≤ø±] e÷Á‘·y˚T. |üsêeTs¡Ù
Á>∑+<∏ë\qT, bÕsƒ¡XÊ\ Á>∑+<∏ë\j·÷ìï ‘êqT $ìjÓ÷–+#·T≈£î+≥÷ |æ\¢\T $ìjÓ÷–+#·T≈£îH˚˝≤ uÛ≤cÕyê‘êes¡D≤ìï
ø£*Œ+#ê*.
á yê#·ø£ s¡÷|üø\£ Œq˝À bÕ˝§Zqï dü+bÕ<äø£ eT+&É* düuTÑÛ ´\T, $wüjT· ì|ü⁄DT\T, ñbÕ<Ûë´j·TT\T, ∫Á‘·ø±s¡T\T,
dü\Vü‰\T, dü÷#·q\T n+<äCÒdæq yês¡+<ä]ø° <Ûäqýê<ë\T. á yê#·ø£+ |æ\¢˝À¢ uÛ≤cÕ_Ûs¡T∫, kÕVæ≤‘ê´_Û˝≤wü,
uÛ≤cÕkÕeTsêú´\ kÕ<Ûqä ≈£î <√Vü≤<ä|&ü ç ñ‘·eÔ T yÓK’ s¡T\T ø£*qZ e´≈£î\Ô T>± m<ä>&∑ ÜìøÏ ‘√&ÉŒ&ÉT‘·T+<äì Ä•düTHÔ êï+.
õ. >√bÕ˝Ÿ ¬s&ç¶
‘˚~ : 30`11`2013 dü+#ê\≈£î\T
düú\+ : ôV’≤<äsêu≤<é. sêh $<ä´, |ü]XÀ<Ûäq, •ø£åDdü+düú, Ä+.Á|ü., ôV’≤<äsêu≤<é.
Ä+Á<ÁäÛ|<ü X˚ Ÿ Á|uü TÑÛ ‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° (iii)
ñbÕ<Ûë´j·TT\≈£î dü÷#·q\T
♦ á yê#·ø±ìï düeTs¡+ú >± $ìjÓ÷–+#·&ÜìøÏ ªªeTT+<äTe÷≥, bÕsƒ¡´|ü⁄düÔø£+ <ë«sê kÕ~Û+#ê*‡q kÕeTsêú´μμ\qT
‘·|Œü ìdü]>± #·<yä ê*.
♦ ªª$<ë´s¡Tú\≈£î dü÷#·qμμ\qT eTT+<äT>± MTs¡T #·<eä +&ç. yê{Ïì MT |æ\\¢ ‘√ #·~$+#·+&ç. yê]øÏ n$ ns¡yú TÓ HÆ êjÓ÷
˝Ò<√ |ü]o*+#·+&ç.
♦ á yê#·ø±ìï 180 ø±˝≤+XÊ\qT <äèwæ˝º À ô|≥Tºø=ì s¡÷bı+~+#ês¡T. M{Ï˝À 168 ø±˝≤+XÊ\T bÕsƒê´+XÊ\
uÀ<Ûqä ≈£î, $T>∑‘ê ø±˝≤+XÊ\qT ñ|üyê#·ø+£ ˝Àì n+XÊ\qT #·]Ã+#·&ÜìøÏ $ìjÓ÷–+#ê*.
♦ ñ|üyê#·ø±ìï ˇø=ÿø£ÿ ≥sYàøÏ s¬ +&ÉT ø±+&É\ #=|üq |üP]Ô#j ˚ ÷· *.
♦ ñ|üyê#·ø±ìï |æ\\¢ ‘√ ‘·|Œü ø£ #·~$+#ê*. eTTU≤´+XÊ\ô|q’ e÷{≤¢&+ç #ê*. |üsH¡ƒ êe>±Vü≤q≈£î dü+ã+~Û+∫q
nuÛ≤´kÕ\qT s¡÷bı+~+∫ ìs¡«Væ≤+#ê*.
♦ dü>≥∑ Tq ˇø=ÿø£ÿ bÕsƒêìøÏ 12 ø±˝≤+XÊ\T nedüse¡ Te⁄‘êsTT.
♦ M{Ï˝À ªª#·<eä +&ç ` Ä˝À∫+#·+&ç, H˚|<ü ´ä∏ + / ñ<˚X› +¯ , ø£$|ü]#·jT· +, $<ë´s¡T\ú ≈£î dü÷#·q˝À¢μμ Ç∫Ãq ns¡dú +ü Á>∑V≤ü D
ø£è‘ê´\≈£î ø£*|æ s¬ +&ÉT ø±˝≤+XÊ\qT $ìjÓ÷–+#·Tø√yê*.
♦ bÕsƒê´+X¯ $wüjT· +ô|’ #·]Ã+∫ ne>±Vü≤q ø£*Œ+#·&ÜìøÏ bÕsƒ+¡ ˝Àì $wüjT· + ì&ç$ì ã{Ïº s¬ +&ÉT qT+&ç Hê\T>∑T
ø±˝≤+XÊ\ es¡≈î£ øπ {≤sTT+#·Tø√yê*. Ç+<äTø£qT>∑TD+>± bÕsƒêìï $uÛõÑ +∫ s√eTHé n+¬ø˝À¢ dü÷∫+#ês¡T.
♦ ªªÇ$#˚jT· +&çμμ˝À Ç∫Ãq nuÛ≤´kÕ\≈£î $T>∑‘ê 7ø±˝≤+XÊ\qT $ìjÓ÷–+#ê*. ªªne>±Vü≤q`Á|ü‹düŒ+<äqμμ nuÛ≤´kÕ\≈£î
2 ø±˝≤+XÊ\T, ªªe´ø°Ôø£s¡D`düè»Hê‘·àø£‘·μμ≈£î 2 ø±˝≤+XÊ\T, uÛ≤cÕ+XÊ\˝À Ç∫Ãq ªª|ü<Cä ≤\+, yê´ø£sD¡ ≤+XÊμμ\≈£î
ø£*|æ 2 ø±˝≤+XÊ\T, ªªÁbÕC…≈£îº|üìμμì Á|ü<]ä Ù+|üCdÒ æ #·]Ã+#·&ÜìøÏ 1 ø±˝≤+XÊìï øπ {≤sTT+#·Tø√yê*.
♦ bÕsƒ+¡ ÁbÕs¡+uÛ+Ñ ˝À Ç∫Ãq ªª#·<eä +&ç ` Ä˝À∫+∫ #Ó|Œü +&çμμ nH˚ n+XÊ\T ñqTàFø£sD ¡ ≈£î dü+ã+~Û+∫q$.
M{Ïì |üP]Ô ‘·s>¡ ‹∑ ø£è‘·´+>± ìs¡«Væ≤+#ê*.
♦ bÕsƒê´+X¯+ ñ<˚X› +¯ / H˚|<ü ´ä∏ +, bÕsƒ´¡ uÛ≤>∑ $esê\T, ø£$|ü]#·jT· +˝Àì n+XÊ\qT |æ\\¢ ‘√ #·~$+∫ #·]Ã+#ê*.
♦ ªª$<ë´s¡Tú\≈£î dü÷#·q\Tμμ˝Àì ns¡ú dü+Á>∑V≤ü D ø£è‘ê´\qT e´øÏ>Ô ‘∑ · ø£è‘ê´\T>± ìs¡«Væ≤+#ê*. Ç+<äTø√dü+ ‘·s>¡ ‹∑
>∑~˝À ‘·|Œü ìdü]>± ì|òTü +≥Te⁄\qT n+<äTu≤≥T˝À ñ+#ê*.
♦ bÕsƒ+¡ ˝Àì $wüjT· + |ü≥¢ |æ\\¢ ≈£î ne>±Vü≤q ø£*Œ+#·&ÜìøÏ #·sêÃ|ü<‹∆ä , Á|üXÀï‘·sÔ ¡ |ü<‹∆ä , ø£<ë∏ ø£<qä∏ +, Á|ü<sä Ù¡ Hê
|ü<ä∆‹, Hê≥ø°ø£s¡D e+{Ï |ü<ä∆‘·T\qT Äj·÷bÕsƒê\ dü«uÛ≤yêìï ã{Ïº ñ|üjÓ÷–+#ê*. bÕsƒ¡+ eT<Ûä´˝À
ªÄ˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&çμ nH˚ ù|s¡T‘√ >∑&˝ç À Á|üXï¯ \THêïsTT. M{Ïì bÕsƒ+¡ uÀ~Û+#˚ düeTj·T+˝À n&É>±*. Ä˝À∫+∫
»yêãT\T #Ó|üŒeTHê*.
♦ bÕsƒ+¡ uÀ~Û+#·&eÉ T+fÒ $wüj÷· ìï $e]+#·&+É e÷Á‘·yT˚ ø±<äT. <ë+{À¢ì $\Te\qT, ø£$ Vü≤è<äj÷· ìï, n+‘·sêsêúìï
|æ\¢\T ns¡ú+ #˚düT≈£îH˚˝≤ #·÷&Ü*. Ç+<äTø√dü+ Ä˝À∫+|üCÒùd Á|üX¯ï\T n&É>±*. |ü<äã+<Ûë\T, C≤rj·÷\T,
Ä˝À#·Hê‘·àø£, dü+<˚XÊ‘·àø£ yêø±´\|ü≥¢ #·sÃ¡ <ë«sê, Á|ü•ï+#·&+É <ë«sê |æ\˝¢ Ò ne>±Vü≤q bı+<˚˝≤ #˚j÷· *. |æ\\¢
n_ÛÁbÕj·÷\qT #Ó|Œæ +#·&+É , düeTø±©q n+XÊ\‘√ nq«sTT+#·&+É , ãVüQø√D≤˝À¢ $X‚w¢ +æ #·&+É e+{Ï$ »s¡>±*.
♦ ªªÇ$#˚jT· +&çμμ˝Àì nuÛ≤´kÕ\T |æ\\¢ uÛ≤cÕ kÕeTsêú´\qT ô|+bı+~+#·&ÜìøÏ ñ<˚•› +∫q$. M{Ïì |æ\˝¢ Ò kı+‘·+>±
sêùd˝≤ #·÷&Ü*.
♦ ˇø=ÿø£ÿ nuÛ≤´kÕìøÏ ˇø£ ø±˝≤+X¯+ #=|üq øπ {≤sTT+#ês¡T. ø±ã{Ïº Äj·÷ ø±˝≤+XÊ\˝À |æ\\¢ T yê{Ïì m˝≤
sêj·÷˝À ne>±Vü≤q ø£*Œ+#ê*. |æ\\¢ T sêdæq n+XÊ\qT |ü]o*+∫ dü]~<ë›*.
♦ |ü<√ ‘·s>¡ ‹∑ yê]¸ø£ |üØø£\å T uÀs¡T¶ |üØø£å ø±ã{Ïº |æ\\¢ T kı+‘·+>± sêj·T&Üìï Áb˛‘·‡Væ≤+#ê*. m{Ïº |ü]dæ‘ú T· ˝À¢
>¬ fi’ ó¯ fl, dü&º yû TÓ {°]j·Tfi¯ófl, Á|üXï¯ \ u≤´+≈£î\T e+{Ï$ #·÷dæ sêj·T&Üìï |üP]Ô>± ìùw~Û+#ê*. m+<äTø£+fÒ uÀs¡T¶
|üØø£˝å À |ü⁄düøÔ +£ ˝Àì Á|üXï¯ \T ñqï$ ñqï≥T¢>±H˚ sêe⁄. Ç˝≤+{Ï dü«uÛ≤e+ ø£*–q Á|üXï¯ \T ekÕÔsTT. bÕsƒ+¡ ˝Àì
nuÛ≤´kÕ\qT kı+‘·+>± sêj·T>∑*qZ |æ\\¢ T e÷Á‘·yT˚ M{ÏøÏ düe÷<ÛëHê\T sêj·T>∑\TZ‘ês¡T.
♦ ªªne>±Vü≤q ` Á|ü‹düŒ+<äqμμ nuÛ≤´dü+˝À Ç∫Ãq $q&É+ ` e÷{≤¢&&É ÜìøÏ dü+ã+~Û+∫q Á|üXï¯ \qT |üP]Ô ‘·s>¡ ‹∑
ø£è‘·´+>± ìs¡«Væ≤+#ê*. ªª#·<eä &É+ ` ns¡+ú #˚dTü ø√e&ÜμμìøÏ ñ<˚•› +∫q nuÛ≤´kÕ\qT e´øÏ>Ô ‘∑ · ø£è‘·´+>± ìs¡«Væ≤+#ê*.
bÕsƒ+¡ #·~$ »yêãT\T sêj·÷*‡q Á|üXï¯ \qT Ç+{Ï|ìü >± Çyê«*.
(iv) Ä+Á<ÁäÛ|<ü X˚ Ÿ Á|uü TÑÛ ‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°
♦ ªªe´ø°Ôø£s¡D ` düè»Hê‘·àø£‘·μμ nuÛ≤´dü+˝Àì Á|üX¯ï\T d”«j·Ts¡#·q, düè»Hê‘·àø£‘·, Á|üX¯+dü kÕeTsêú´\≈£î
dü+ã+~Û+∫q$. M{Ï˝À \|òTü Tdüe÷<Ûëq Á|üXï¯ \qT bÕsƒ+¡ uÀ~Û+#˚≥|ü&˚ Ç+{Ï|ìü >± Çyê«*. yê´düs÷¡ |ü
düe÷<Ûëq Á|üXï¯ \≈£î »yêãT\T sêj·T&ÜìøÏ |üP]Ô ‘·s>¡ ‹∑ >∑~˝À #·sÃ¡ ìs¡«Væ≤+#ê*. Ä ‘·sê«‘· e´øÏ>Ô ‘∑ +· >±
sêsTT+#ê*. yê{Ïì #·~$+#ê*. |æ\\¢ T sêdæq n+XÊ\qT uÛ≤yê‘·àø£+>± yêø±´\T, |ü<ë\T, nø£så <¡ √cÕ\
|üs+¡ >± dü]#˚j÷· *.
♦ düè»Hê‘·àø£‘≈· î£ dü+ã+~Û+∫q Á|üXï¯ \≈£î |æ\\¢ T düe÷<ÛëHê\T sêj·T&ÜìøÏ ‘·–q ñ<ëVü≤s¡D*∫Ã ne>±Vü≤q
ø£*Œ+#ê*. »≥¢˝À sêj·TeTHê*. M{Ïì Á|ü<]ä Ù+|üCdÒ æ #·sÃ¡ <ë«sê dü]~<ë›*. Ä ‘·sy¡ ê‘· M{Ïì e´øÏ>Ô ‘∑ +· >±
sêj·TeTHê*.
♦ ÁbÕC…≈î£ º |üqT\qT ≈£L&Ü Ç<˚$<Û+ä >± ìs¡«Væ≤+#ê*.
♦ bÕsƒ+¡ |üP]Ô ø±e&ÉeT+fÒ ªª#·<eä +&ç ` Ä˝À∫+∫ #Ó|Œü +&çμμ nH˚ ñqTàFø£sD ¡ n+X¯+‘√ yÓTT<ä\Tø=ì bÕsƒ+¡ ˝À
∫es¡ Ç∫Ãq dü÷øÏeÔ s¡≈î£ nìï n+XÊ\qT Á|üD≤[ø±ã<ä+∆ >± ìs¡«Væ≤+∫ ne>±Vü≤q ø£*Œ+#·&+É . Ç+<äTø£qT>∑TD+>±
ñbÕ<Ûë´j·TT\T ‘·j÷· s¡Tø±yê*.
♦ Ç+<äTø√dü+ ñbÕ<Ûë´j·TT\T yê]¸ø,£ bÕsƒ´¡ Á|üD≤[ø£\T s¡÷bı+~+#·Tø√yê*.
♦ yê]¸ø£ Á|üD≤[ø£˝À øÏ+~ n+XÊ\T+{≤sTT.
1) ‘·s>¡ ‹∑ 2) düu≈®… î£ º 3) nedüsy¡ TÓ qÆ ø±˝≤+XÊ\ dü+K´
4) $<ë´dü+e‘·‡s¡+ |üPs¡j Ô T˚ ´dü]øÏ kÕ~Û+#ê*‡q kÕeTsêú´\T
5) e÷düyêØ>± bÕsƒê\ $uÛ»Ñ q
e÷dü+ uÀ~Û+#˚ nedüs¡yÓTÆq uÀ<ÛäHê nedüs¡yÓTÆq ]e÷s¡Tÿ\T
ù|s¡T bÕsƒ+¡ ø±˝≤+XÊ\T eP´Vü‰\T eqs¡T\T / kÕeTÁ–
6) ñbÕ<Ûë´j·TT&ç Á|ü‹düŒ+<äq\T 7) Á|ü<ëÛ H√bÕ<Ûë´j·TTì dü\Vü‰\T dü÷#·q\T

♦ ˇø£ bÕsƒêìï <äèwæ˝º À ô|≥Tº≈î£ ì bÕsƒ´¡ Á|üD≤[ø£qT øÏ+~ $<Û+ä >± s¡÷bı+~+#·Tø√yê*.
1) bÕsƒ+¡ ù|s¡T 2) nedüsy¡ TÓ qÆ ø±˝≤+XÊ\ dü+K´ 3) bÕsƒ+¡ <ë«sê kÕ~Û+#ê*‡q kÕeTsêú´\T
4) ø±˝≤+XÊ\ yêØ>± $uÛ»Ñ q
ø±˝≤+X¯+ dü+K´ uÀ<ÛHä ê+X¯+ uÀ<Ûqä eP´Vü≤+ kÕeTÁ–
5) ñbÕ<Ûë´j·TT&ç ‘·j÷· Ø, n<äq|ü⁄ düe÷#ês¡ùdø£sD ¡ 6) ñbÕ<Ûë´j·TT&ç Á|ü‹düŒ+<äq\T

♦ Á|ü‹ø±˝≤+X¯+˝À uÛ≤cÕuÀ<Ûqä qT øÏ+~ k˛bÕHê\ Á|üø±s¡+ ìs¡«Væ≤+#ê*. n$`
I. ñb˛<ëÈ‘·+ : |ü\ø£]+|ü⁄, ñqTàFø£sD ¡ , o]¸ø± Á|üø≥ £ q, ñ<˚X› +¯ , ø£$|ü]#·jT· + ˝Ò<ë |ü\ø£]+|ü⁄, |ü⁄qX¯Ãs¡D.
II. bÕsƒê´+X¯uÀ<Ûq
ä #·sÃ¡ ` ne>±Vü≤q : $<ë´s¡T\ú Á|üø±X¯ |üsq¡ƒ +, ñbÕ<Ûë´j·TT\ Ä<äsÙ¡ |üsq¡ƒ +, eTÚq|üsq¡ƒ +,
ns¡dú +ü Á>∑V≤ü D+, bÕsƒê´+X¯ $wüjT· +ô|’ #·sÃ¡ ` ne>±Vü≤q, kÕeTsêú´\ kÕ<Ûqä .
III. |æ\\¢ ne>±Vü≤q ` |ü]o\q— IV. Ç+{Ï|üì.
♦ uÛ≤cÕuÀ<Ûqä qT bÕsƒ´¡ |ü⁄düøÔ ±\πø |ü]$T‘·+ #˚jT· sê<äT. bÕsƒX¡ Ê\ Á>∑+<∏ë\j·÷ìï, n+‘·sê®˝≤ìï (Ç+≥¬sï{Ÿ), y˚T>∑CH’… \é T,
yêsêÔ|Áü ‹ø£\T, u≤\kÕVæ≤‘·´+ e+{Ï$ ñ|üj÷Ó –+#·T≈£îH˚˝≤ #·÷&Ü*.
♦ ‘·s>¡ ‹∑ >∑~˝À |æ\\¢ T ùd«#·Ã>¤ ± e÷{≤¢&&É +É , Á|ü•ï+#˚ yê‘êes¡D≤ìï ø£*Œ+#ê*.
♦ ‘·s>¡ ‹∑ >∑~˝À uÛ≤cÕyê‘êes¡D≤ìï ø£*Œ+#·&ÜìøÏ nedüsy¡ TÓ qÆ ì|òTü +≥Te⁄\T, ø£e⁄\ J$‘· #·]Á‘·\T, <äèX¯´ÁX¯eD
kÕeTÁ– e+{Ï$ düeT≈£Ls¡TÃø=ì $ìjÓ÷–+#ê*.
♦ bÕsƒX¡ Ê\˝À uÛ≤cÕ_Ûeè~∆øÏ <√Vü≤<ä|&ü ˚ ø±s¡´ø£˝≤bÕ\T, uÛ≤cÕy˚Tfi≤\T, uÛ≤c˛‘·‡yê\T, u≤\ø£$düyT˚ àfi¯Hê\T, eø£Ô è‘·«,
yê´düs#¡ q· b˛{°\T, yê]¸ø√‘·‡yê\T e+{Ï$ ìs¡«Væ≤+#ê*.
♦ |æ\\¢ T sêdæq düè»Hê‘·àø£ n+XÊ\qT dü+ø£\q+ #˚dæ ‘·s>¡ ‹∑ >∑~˝À Á|ü<]ä Ù+#ê*.
Ä+Á<ÁäÛ|<ü X˚ Ÿ Á|uü TÑÛ ‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° (v)
e+<˚e÷‘·s¡+
- ã+øÏ+#·+Á<ä #Û≥· Ø®
e+<˚e÷‘·s+¡ , e+<˚e÷‘·s+¡
düT»˝≤+ düT|ò˝ü ≤+ eT\j·T» o‘·˝≤+
düd´ü XÊéT˝≤+ e÷‘·s+¡ — e+<˚e÷‘·s+¡
X¯óÁuÛCÑ À´‘ê‡ ï |ü⁄\øÏ‘· j·÷$T˙+
|ò⁄ü \¢ ≈£îdüT$T‘· Á<äTeT<äfi¯ XÀ_Û˙+
düTVü‰dæ˙+ düTeT<ÛTä s¡ uÛ≤wæD+°
düTK<ë+ es¡<ë+ e÷‘·s+¡ e+<˚e÷‘·s+¡ .
e÷ ‘Ó\T>∑T ‘·*¢
- X¯+ø£s+¡ u≤&ç düT+<äsê#ê]
e÷ ‘Ó\T>∑T ‘·*ø¢ Ï eT˝…|¢ Pü <ä+&É
e÷ ø£qï‘·*ø¢ Ï eT+>∑fi≤s¡‘T· \T
ø£&TÉ |ü⁄˝À ã+>±s¡T ø£qT#·÷|ü⁄˝À ø£sT¡ D
∫s¡Tqe⁄«˝À dæsT¡ \T <=s¡*+#·T e÷ ‘·*¢
>∑\>∑˝≤ >√<ë] ø£~*b˛‘·T+fÒqT
_s¡_sê ø£èwüeí Tà |üsT¡ >∑T*&ÉT‘·T+fÒqT
ã+>±s¡T |ü+≥˝Ò |ü+&ÉT‘ês≠
e≠]bÕ\ e≠‘ê´\T <=s¡\T‘ês≠
neTsêer q>∑s¡ n|ü⁄s¡÷|ü •˝≤Œ\T
‘ê´>∑jT· ´ >=+‘·T˝À ‘êsê&ÉT Hê<ë\T
‹ø£ÿj·T´ ø£\e≠˝À ‹j·T´+<äHê\T
ì‘·ýÓT,Æ ìœ\yÓTÆ ì*∫j·≠+&˚<ëø£
s¡TÁ<äeTà uÛTÑ »X¯øÔÏ eT\¢eTà |ü‹uÛøÑ ÔÏ
‹eTàs¡TdüT BÛj≠· øÏÔ ø£èwüsí êj·T\ ø°]Ô
e÷ #Óe⁄\ ]+>∑TeTì e÷s¡TÁyÓ÷>π <ëø£
˙ Ä≥˝Ò Ä&ÉT‘ê+ - ˙ bÕ≥˝Ò bÕ&ÉT‘ê+
C…’ ‘Ó\T>∑T ‘·©¢ ! C…’ ‘Ó\T>∑T ‘·©¢ ! C…’ ‘Ó\T>∑T ‘·©¢ !
(vi) Ä+Á<ÁäÛ|<ü X˚ Ÿ Á|uü TÑÛ ‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°

C≤rj·T ^‘·+
- s¡M+Á<äHê<∏é sƒê>∑÷sY
»q>∑DeTq n~ÛHêj·Tø£ »j·TùV≤ !
uÛ≤s¡‘· uÛ≤>∑´ $<Ûë‘ê !
|ü+C≤ã dæ+<Ûé >∑T»sê‘· eTsêsƒê,
Á<ë$&É ñ‘·ÿfi¯ e+>± !
$+<Û´ä Væ≤e÷#·\ j·Te≠Hê >∑+>±,
ñ#·Ã\ »\~Û ‘·s+¡ >± !
‘·e X¯óuÛHÑ êy˚T C≤π> !
‘·e X¯óuÛÑ Ä•wü e÷π> !
>±ùV≤ ‘·e »j·T >±<∏ë !
»q>∑D eT+>∑fi<¯ ëj·Tø£ »j·TùV≤ !
uÛ≤s¡‘· uÛ≤>∑´ $<Ûë‘ê !
»j·TùV≤ ! »j·TùV≤ ! »j·TùV≤ !
»j·T »j·T »j·T »j·TùV≤ !
Á|ü‹»„
uÛ≤s¡‘<· X˚ +¯ Hê e÷‘·èuÛ÷Ñ $T.
uÛ≤s¡rj·≠\+<äs÷¡ Hê düV≤ü À<äsT¡ \T.
H˚qT Hê <˚XÊìï Áù|$TdüTHÔ êïqT.
düTdü+|üqïyÓTqÆ , ãVüQ$<Ûyä TÓ qÆ Hê <˚X¯ yês¡d‘ü «· dü+|ü<ä Hê≈£î >∑s«¡ ø±s¡D+.
BìøÏ ns¡Ω‘· bı+<ä&ÜìøÏ düs«¡ <ë H˚qT ø£èwæ #˚kÕÔqT.
Hê ‘·*<¢ +ä Á&ÉT*ï, ñbÕ<Ûë´j·TT*ï, ô|<ä\› +<ä]ï >ös¡$kÕÔqT.
Á|ü‹yê]‘√qT eTsê´<ä>± q&ÉT#·Tø=+{≤qT.
»+‘·Te⁄\|ü≥¢ <äjT· ‘√ ñ+{≤qT.
Hê <˚X+¯ |ü{,¢ Hê Á|ü»\|ü{,¢ ùdyêìs¡‹ ø£*– ñ+{≤qì Á|ü‹»„ #˚dTü HÔ êïqT.
yê] ÁX‚j÷Ó _Ûeè<äT˝∆ Ò Hê Äq+<ëìøÏ e∂\+.
Ä+Á<ÁäÛ|<ü X˚ Ÿ Á|uü TÑÛ ‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° (vii)
s¡÷|üø£\Œq˝À bÕ˝§Zqïyês¡T
Áo düTes¡í $Hêj·Tø˘, ø√`Ä]¶H≥˚ sY, &Üˆˆ mdt. s¡|òüTT, ndæôd+º {Ÿ Ábıô|dò sü ,Y
$<ë´Á|üD≤[ø£, bÕsƒ´¡ |ü⁄düøÔ £ $uÛ≤>∑+, ‘Ó\T>∑TXÊK, ñkÕàìj·÷ $X¯«$<ë´\j·T+, ôV≤’ <äsêu≤<é.
sêh $<ä´, |ü]XÀ<Ûqä , •ø£Då dü+dü,ú Ä+.Á|ü., ôV≤’ <äsêu≤<é.
l y=C
sa\ X¯s‘
¡ Y u≤ãT, ‘Ó\T>∑T |ü+&ç‘T· \T,
l |ü˝…¢s¡¢ sêeTyÓ÷Vü≤q sêe⁄, dü÷ÿ˝Ÿ ndæôd+º {Ÿ (‘Ó), Á|ü.ñ.bÕ.(u≤\Ts¡ u≤*ø£\), d”‘ê|ò˝ü ŸeT+&ç,
õ.|ü.ñ.bÕ., y˚eTT\, eTVü≤ã÷uŸq>∑sY õ˝≤¢.
ôV≤’ <äsêu≤<é.
l $. #Óqïj·T´, j·Tdt.m., ‘Ó\T>∑T,
l ne⁄düT\ uÛ≤qTÁ|üø±XŸ, dü÷ÿ˝Ÿ ndæôd+º {Ÿ (‘Ó\T>∑T),
õ.|ü.ñ.bÕ., »>∑~]Z q>∑s,Y s¡+>±¬s&ç¶ õ˝≤¢.
õ.|ü.ñ.bÕ., ˝Àìø£˝≤Hé, yÓT<äø˘ õ˝≤¢.
&Üˆˆ <√HÓ|üP&ç qπsX¯ó u≤ãT, ‘Ó\T>∑T|ü+&ç‘T· \T,
l #Ói≈£L] y˚+ø£≥ dü÷s¡´Hêsêj·TD X¯s¡à,
õ.|ü.ñ.bÕ., >√kÕŒ&ÉT, ø£s÷¡ ï\T õ˝≤¢.
dü÷ÿ.n., ‘Ó\T>∑T, õ.|ü.ñ.bÕ., eT>∑≥|ü*,¢ ‘·÷.>√. õ˝≤¢.
l eTTe«\ sê+u≤ãT, dü÷ÿ˝Ÿ ndæôd+º {Ÿ (‘Ó\T>∑T), l ø£{≤º lìyêdü sêe⁄, dü÷ÿ˝Ÿ ndæôd+º {Ÿ (‘Ó\T>∑T),
õ.|ü.ñ.bÕ., e÷ø£es¡bÕ˝…+, $XÊK|ü≥D
º + õ˝≤¢.
õ.|ü.ñ.bÕ., ‘ê&ÉTyêsTT, |ü.>√. õ˝≤¢.
leT‹ |ü*¢ e÷<Ûä$, ‘Ó\T>∑T|ü+&ç‘T· \T, l Ä≈£î\ y˚+ø£≥sêeTT\T, j·Tdt.m., ‘Ó\T>∑T,
uÛ≤s¡rj·T $<ëúÛeÑ Hé, Ä‘·à≈£L] sêe÷sêe⁄ bÕsƒX¡ Ê\, õ.|ü.ñ.bÕ., ø√≥>∑*¢ (X¯+ø£suY eÑÛ Hé), ìC≤e÷u≤<é õ˝≤¢.
p_¢V≤æ ˝Ÿ‡, ôV≤’ <äsêu≤<é.
s¡÷|üø£\Œq˝À düVü≤ø£]+∫qyês¡T
leT‹ õ.ø£qø£yêDÏ, l $.»Hês¡›q ¬s&ç¶, l ‘·˝≤¢y=»®\ eTùV≤XŸu≤ãT
Ábıô|òdsü ,Y ◊.m.j·Tdt.Ç., ñ|üHê´dü≈î£ \T, õ˝≤¢ $<ë´•ø£D
å dü+dü,ú ñ|üHê´dü≈î£ \T,
ôV’≤<äsêu≤<é. ø£s÷¡ ï\T. õ˝≤¢ $<ë´•ø£D
å dü+dü,ú
ìC≤e÷u≤<é.
leT‹ >∑÷&É düTã“\øÏÎ, leT‹ j·TT.ãT>∑ZeTà l nj·T´>±] lìyêdü sêe⁄,

‘Ó\T>∑T |ü+&ç‘T· \T, ‘Ó\T>∑T |ü+&ç‘T· \T, dü÷ÿ˝Ÿ ndæôd+º {Ÿ (‘Ó\T>∑T),
õ.|ü.ñ.bÕ., |üP&ç|ü]Ô, j·TT.|æ.mdt., ;Ûe÷s¡+, õ.|ü.ñ.bÕ., ø√Hê&É,
HÓ\÷¢sT¡ õ˝≤¢. eTVü≤ã÷uŸq>∑sY õ˝≤¢. $»j·Tq>∑s+¡ õ˝≤¢.
&ç.{Ï.|æ., ˝Ò W≥T &çCì’… +>¥ : Á|‹ü eT bÕ‘·÷], ôV’≤<äsêu≤<é.
(viii) Ä+Á<ÁäÛ|<ü X˚ Ÿ Á|uü TÑÛ ‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°

$wüj·Tdü÷∫ø£
bÕsƒê´+XÊ\T
Áø£.dü+. bÕsƒ+¡ ù|s¡T ø£$/s¡#s· TT‘· Ç‹eè‘·+Ô Á|üÁøÏj·T e÷dü+ |ü⁄≥
1. yÓHÓï\ mi¿q Á|üøè£ ‹ es¡qí |ü<´ä + (ÁbÕNq+) pHé 1

✦ 2. <ÛäqT´&ÉT ∫qïj·Tdü÷] $\Te\T ø£<∏ä p˝…’ 13
3. e÷‘·èuÛ≤eq >∑&j
ç ÷· s¡+ y˚+ø£≥X‚wXü ÊÅdÔæ Åd\Ô” |ü≥¢ >ös¡e+ |ü<´ä + (Ä<ÛTä ìø£+) p˝…’ 22
✦ 4. C≤q|ü<Tä ì C≤ãT uÀsTT ;ÛeTqï ÁX¯eT|ü≥¢ >ös¡e+ ˝ÒK Ä>∑wßü º 34
5. X¯‘ø· £ eT<ÛTä ]eT X¯‘ø· £ ø£e⁄\T HÓ’‹ø£$\Te\T |ü<ä´+ Ä>∑wüßº 45
6. H˚H]Ó –q ã÷s¡T\Z |æ.$.qs¡d+æ Vü‰sêe⁄ dü÷Œ¤]Ô n_Ûq+<äq yê´dü+ ôdô|+º ãsY 58
7. q>∑s^¡ ‘·+ n*XË{ºÏ Á|üu≤Û ø£sY kÕe÷õø£ düŒ èVü≤ e#·qø£$‘· ôdô|+º ãsY 71
8. j·T≈£îå &ç n|ü $X¯«qHê<∏ä dü‘´· Hêsêj·TD Vü‰dü´+ Hê{Ïø£ nø√ºãsY 80
9. ãdüyX˚ «¯ s¡ |ü]Dj·T+ bÕ\Tÿ]øÏ k˛eTHê<∏Tä &ÉT dü+düÿ è‹ ~«|ü<ä qe+ãsY 96
10. e÷ Á|üjT· ‘·ï+ z˝≤Z, edü+‘·, ø£\Œq ÅdkÔ” Õ~Ûø±s¡‘· |”]øƒ £ qe+ãsY 106
✦ 11. e÷DÏø´£ MD $<ë«Hé $X¯«+ kÕe÷õø£dŒü èVü≤ e#·qø£$‘· &çôd+ãsY 117
12. >√s¡+‘·BbÕ\T |ü⁄*ø£+{Ï ø£ècÕís¬ &ç¶ e÷qedü+ã+<Ûë\T ø£<∏ä &çôd+ãsY 127
kÕe÷õø£ùde
✦ 13. _Ûø£å lHê<∏äT&ÉT e÷qedü«uÛ≤e+ |ü<´ä + (ÁbÕNq+) »qe] 143
14. ∫Á‘·Áê+ <Ûqä >√bÕ˝Ÿ eTTKØ® XÊÅdj Ô” T· |ü]o\q nqTyê<äø£<∏ä |òæÁãe] 155
ñ|üyê#·ø+£
sêe÷j·TD+ yê©àøÏ sêe÷j·TD≤ìøÏ dü+düÿ è‹, $\Te\T Ç‹Vü‰dü ø£<ä∏ p˝…’ ` 170
dü+øÏ|å Ôü e#·qs¡÷|ü+ |òæÁãe]
(p˝…’ ` ôdô|º+ãsY : u≤\ø±+&É+, njÓ÷<Ûë´ø±+&É+, nø√ºãsY ` &çôd+ãsY : ns¡D´ø±+&É+, øÏwæÿ+<Ûëø±+&É+,
»qe] ` |òæÁãe] : düT+<äs¡ø±+&É+, j·TT<ä∆ø±+&É+.)
|ü<$ä C≤„q+ 207
dü÷#·q\T
✦ dü+düÿ è‘·+ ø±+b˛õ{Ÿ ø√s¡T‡>± #·~y˚yês¡T ª_Ûø,å£ e÷DÏø´£ MD, C≤q|ü<Tä ìC≤ãT,
<Ûqä T´&ÉTμ bÕsƒê\T #·<Tä ee\dæq nedüs+¡ ˝Ò<Tä .
✿ |ü⁄e⁄« >∑Ts¡T>Ô \∑ |ü<ë´\T ø£+sƒd¡ +Ôü #˚j÷· *.
Ä+Á<ÁäÛ|<ü X˚ Ÿ Á|uü TÑÛ ‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° (ix)
$<ë´dü+e‘·‡s¡+ |üPs¡Ôj˚T´dü]øÏ kÕ~Û+#ê*‡q kÕeTsêú´\T
I. ne>±Vü≤q ` Á|ü‹düŒ+<äq
B+{À¢ ªª$q&É+ ` e÷{≤¢&É&É+, <Ûësêfi¯+>± #·~$, ns¡ú+#˚düTø=ì, e´ø°Ôø£]+#·&É+μμ nH˚ kÕeTsêú´\T+{≤sTT. M{Ï˝À |æ\\¢ T
øÏ+~ n+XÊ\qT #˚j·T>∑\>±*.
$qï, #·~$q n+XÊ\T ns¡+ú #˚dTü ø√yê*. ‘·eT n_ÛÁbÕj·÷\T e´ø£|Ô sü #¡ ê*.
düeT]údü÷Ô ˝Ò<ë $uÛÒ~dü÷Ô e÷{≤¢&É>∑\>±*, ø±s¡D≤\T $e]+#·>∑\>±*.
q∫Ãq dü+<äsê“¤ìï nqTuÛÑ÷‘·T\qT e]í+#·>∑\>±*.
|ü<ä´ uÛ≤yê\T, bÕsƒ¡úÛ≤>∑ kÕsê+XÊ\T, ø£<∏ä\T, ø£<∏ëìø£\qT kı+‘·e÷≥˝À¢ #Ó|üŒ>∑\>±*.
eø£Ô è‘·« b˛{°˝À¢ bÕ˝§Zì e÷{≤¢&>É \∑ >±*. dü<√úÛ≤wüD+ #˚jT· >∑\>±*. (Ç∫Ãq n+X¯+ >∑T]+∫ n|üŒ{Ïø|£ ü &˚ e÷{≤¢&&É +É ).
bÕsƒ¡+ #·~$ C≤rj·÷\T, kÕyÓT‘·\T >∑T]Ô+#·>∑\>±*.
mes¡T me]‘√ nHêïs¡T? @ dü+<äs“¡ +¤ ˝À nHêïs¡T? >∑T]Ô+#·>\∑ >±*.
bÕÁ‘·\ dü«uÛ≤yêìï |ü{Ïºø£s¡÷|ü+˝À ‘·j·÷s¡T#˚j·T>∑\>±*.
uÛ≤yê\≈£î ‘·–q |ü<ä´bÕ<ë\qT, π>j·TbÕ<ë\qT >∑T]Ô+#ê*.
$esê\ ø£qT>∑TD+>± |ü{Ïºø£\T ‘·j·÷s¡T#˚j·T>∑\>±*.
#·~$q n+X¯+˝Àì ø°\ø±+XÊ\T, ø°\ø£|ü<ë\T sêj·T>∑\>±*.
ù|sê\≈£î o]¸ø£\T ô|≥º&É+, o]¸ø£\ø£qT>∑TD+>± ù|sê\qT >∑T]Ô+#·&É+ #˚j·T>∑\>±*.
n|ü]∫‘· >∑<´ä + ˝Ò<ë |ü<ë´\T #·~$ Á|üXï¯ \≈£î »yêãT\T sêj·÷*. Á|üXï¯ \T ≈£L&Ü ‘·j÷· s¡T#˚jT· >∑\>±*.
bÕsƒ+¡ ˝À #·Tø£ÿ>∑Ts¡TqÔ ï |ü<ë´\qT #·~$, ns¡+ú #˚dTü ø=ì Á|ü‹|ü<ës¡+ú ` sêj·T>∑\>±*.
II. e´ø°Ôø£s¡D ` düè»Hê‘·àø£‘·
B+{À¢ ªªd”«j·Ts¡#·q, düè»Hê‘·àø£‘·, Á|üX¯+düμμ kÕeTsêú´\T+{≤sTT. M{Ï˝À |æ\\¢ T øÏ+~$ #˚jT· >∑\>±*.
ø±s¡D≤\T sêj·T>∑\>±*. $e]dü÷Ô sêj·T>∑\>±*.
n_ÛÁbÕj·÷\T sêj·T>∑\>±*. ÇcÕºsTTcÕº\T sêj·T>∑\>±*.
s¡#·sTT‘· n_ÛÁbÕj·÷ìï Á>∑Væ≤+∫ $e]+#·>∑\>±*.
düeT]údü÷Ô ˝Ò<ë $uÛÒ~dü÷Ô sêj·T>∑\>±*.
Á|üø£è‹ <äèXÊ´\qT e]í+∫ sêj·T>∑\>±*.
s¡#H· êXË*’ ì n_Ûq+~dü÷Ô sêj·T&É+, n_Ûq+<äq yê´dü+, ø£s|¡ Áü ‘ê\T ‘·j÷· s¡T#˚jT· &É+, Ç+≥s¡÷«´ ø√dü+ Á|üXÊïe[
‘·j÷· s¡T#˚jT· &É+, ø£$‘·\T sêj·T>∑\&Z +É , düHêàq|üÁ‘·+ ‘·j÷· s¡T#˚jT· >∑\>∑&+É , |üÁ‹ø£\≈£î ˝ÒK ˝Ò<ë kÕVæ≤‘·ýê´kÕ\T
sêj·T&É+, dü+uÛ≤wüD\T sêj·T&É+ e+{Ï$ #˚j·T>∑\>±*. düè»Hê‘·àø£‘· dü+uÛ≤wüD\T, ø£<∏äHê\T sêj·T>∑\>±*.
III. uÛ≤cÕ+XÊ\T
Ç~ ªª|ü<äC≤\+, yê´ø£s¡D≤+XÊμμ\≈£î dü+ã+~Û+∫q~. øÏ+~ ‘·s>¡ ‘∑ T· ˝À¢ H˚sT¡ Ã≈£îqïyê{Ï‘√bÕ≥T |æ\\¢ T øÏ+~$ #˚jT· >∑\>±*.
|ü<ë\≈£î nsêú\T, e⁄´‘·Œ‘·Ô´sêú\T, HêHêsêú\T, |üsê´j·T |ü<ë\T sêj·T>∑\>±*.
Ç∫Ãq |ü<ë\‘√ kı+‘·yêø±´\T sêj·T>∑\>±*. C≤rj·÷\qT düeTs¡ú+‘·+>± yêø±´˝À¢ ñ|üjÓ÷–+#ê*.
Á|üø£è‹øÏ $ø£è‘·T\qT, $ø£è‹øÏ Á|üø£è‹ |ü<ë\T sêj·T>∑\>±*.
<Ó’q+~q J$‘·+˝À dü+<äs√“¤∫‘·+>± dü¬s’q |ü<ë\T C≤rj·÷\T, kÕyÓT‘·\T $ìjÓ÷–+#·>∑\>±*.
Ä≥yÓ\~, d”d+ü , ~«|ü<ä \ø£D å ≤\T ns¡+ú #˚dTü ø√yê*. Äj·÷ #Û+· <ë\qT >∑T]Ô+#·>\∑ >±*.
|ü⁄+bÕ«<˚X¯dü+~Û, $düs¡Zdü+~Û, qT>±>∑eT dü+~Û, ÁbÕ‘ê~dü+~Û. X¯óÃ‘·«dü+<ÛäT\qT ns¡ú+ #˚düTø=ì Äj·÷ dü+<ÛäT\
>∑T]+∫ $e]+∫ sêj·T>∑\>±*.
ne´sT÷uÛ≤edüe÷kÕìï ne>±Vü≤q #˚düTø=ì ñ<ëVü≤s¡D\T Çe«>∑\>±*.
eTTø£Ô |ü<Áä >∑d,Ôü ˝≤{≤qTÁbÕdü, n‹X¯j÷Ó øÏ,Ô nsêú+‘·sH¡ ê´dü n\+ø±sê\T ne>±Vü≤q #˚dTü ø=ì >∑T]Ô+#·>\∑ >±*.
IV. ÁbÕC…≈£îº|üqT\T
Ç$ $$<Ûä kÕeTsêú´\ düe÷Vü‰s¡+, $$<Ûä kÕeTsêú´\qT dü+<äs√“¤∫‘·+>± $ìjÓ÷–+#˚ X¯øìÔÏ |æ\\¢ ≈£î ø£*–kÕÔsTT. ø£<\ä∏ T,
ø£$‘·\T, s¡#s· TT‘·\ $esê\T, düe÷»ùde˝À bÕ˝§Zqïyê] $esê\T, Jeq $<ÛëHê\ $esê\T, düMTø£å yê´kÕ\T yÓTT<ä˝q’… $
ùdø£]+∫ ìy˚~ø£\T sêdæ Á|ü<]ä Ù+#ê*.
(x) Ä+Á<ÁäÛ|<ü X˚ Ÿ Á|uü TÑÛ ‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°
1 yÓHÓï\
` mi≤¿Áô|>∑&Z É (mi¿q)
#·<eä +&ç ` Ä˝À∫+∫ #Ó|Œü +&ç.

á ø£$‘· #·<eä +&ç
ø=+&Éø√q˝À¢
qe⁄«‘·÷, ‘·Tfi¯ófl‘·÷ |üsT¡ >¬ &ÉT‘·Tqï
ôd\j˚Ts¡T
ø±\TC≤] ˝Àj·T˝À |ü&bç ˛sTT+~. Á|üX¯ï\T:
n~#·÷dæ 1. á ø£$‘· <˚ìï e]ídTü qÔ ï~?
Ä≈£î\T #ê≥T#˚dTü ø=ì, 2. dü÷Ø&ÉT |ü&eÉ T{Ï ø=+&É\ yÓqøÏÿ
yÓTT>∑\Z T ãT>∑\Z T H=≈£îÿ≈£îHêïsTT. |ü&bç ˛e&ÉeT+fÒ @$T{Ï?
Ç<ä+‘ê #·÷düTqÔ ï dü÷Ø&ÉT 3. ôd\j˚Ts¡T ø=+&Éø√q\ MT<ä qe⁄«‘·÷ ‘·Tfi¯ófl‘·÷
bı≥º #Óøÿ£ \j˚T´˝≤ qe⁄«‘·÷ |üsT¡ >¬ ‘·&Ô +É n+fÒ MTπøeTì ns¡eú TsTT´+~?
|ü&eÉ T{Ï ø=+&É\ yÓqøÏÿ 4. es¡Hí ê‘·àø£yTÓ qÆ ø£$‘·«+ #·<eä &É+e\¢ ø£*>π
|ü&bç ˛j·÷&ÉT. Á|üjÓ÷»Hê˝Ò$?
bÕsƒê´+X¯ ñ<˚X› +¯ / H˚|<ü ´ä∏ +
Væ≤s¡D´ø£•|ü⁄&ÉT eq$Vü‰s¡+ #˚dqæ dü+<äs“¡ +¤ ˝À edü+‘· ãTT‘·Te⁄qT, kÕj·T+ düeTj·÷ìï,

#·+Á<√<äj÷· ìï ø£$ e]í+#ê&ÉT. s√»+‘ê rÁeyÓTqÆ m+&ÉqT Á|üd]ü +|üCdÒ qæ dü÷s¡T´&ÉT, Ç+ø±
ñwü‘í êbÕìï ô|+∫‘˚ ndüTs¡Hêj·T≈£î&Óq’ Væ≤s¡D´ø£•|ü⁄&ÉT düV≤æ +|ü&y˚ ÷Ó nqï≥T¢ HÓeTà~>± |üøÿ£ ≈£î
‘=\– b˛j·÷&ÉT. ‘·<qä +‘·s+¡ Á|üøè£ ‹˝À e∫Ãq e÷s¡TŒ\qT s¡eTD°jT· +>± e]í+∫q Ø‹ì
‘Ó*j·TCÒjT· &ÉyT˚ á bÕsƒ+¡ ñ<˚X› +¯ .
Ä+Á<ÁäÛ|<ü X˚ Ÿ Á|uü TÑÛ ‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 1

bÕsƒ´¡ uÛ≤>∑ $esê\T
á bÕsƒ+¡ ø±e´ Á|üÁøÏjT· ≈£î #Ó+~+~. ø±e´+
es¡qí Á|ü<ëÛ q+>± kÕ>∑T‘·T+~. Á|üdTü ‘Ô · bÕsƒê´+X¯+
mi¿q qèdæ+Vü≤|ü⁄sêD+ ‘·èrj·÷XÊ«dü+ ˝Àì~.
$<ë´s¡T\ú ≈£î dü÷#·q\T
bÕsƒ+¡ ÁbÕs¡+uÛ+Ñ ˝Àì Á|üy•˚ ø£ #·<eä +&ç. bÕsƒ+¡ ˝Àì $wüj÷· ìï }Væ≤+#·+&ç.
bÕsƒ+¡ #·<eä +&ç. ns¡+ú ø±ì |ü<ë\ øÏ+<ä ^‘·^j·T+&ç.
yê{Ï nsêú\qT |ü⁄düøÔ +£ ∫es¡ ñqï ª|ü<$ä C≤„q+μ |ü{øºÏ ˝£ À #·÷dæ ˝Ò<ë ì|òTü +≥Te⁄˝À #·÷dæ ‘Ó\T‡ø√+&ç.
ø£$ |ü]#·jT· +
ø£$Á‘·jT· +˝À eT÷&Ée yê&ÉT mi¿q. 14e X¯‘êã›|⁄ü Á|ü<eä∏ ÷s¡+ú ˝À J$+∫q mi¿q
‘·*<¢ +ä Á&ÉT\T b˛‘·e÷+_ø£, dü÷s¡Hês¡T´\T. áj·Tq >∑Ts¡Te⁄ X¯+ø£sk¡ Õ«$T. n<ä+› øÏì sê»<Ûëì>±
#˚dTü ø=ì bÕ*+∫q Áb˛\j·T y˚e÷¬s&ç¶ ÄkÕúqø£$. Ä+Á<Ûeä TVü‰uÛ≤s¡‘+· ˝Àì ns¡D´|üs«¡ X‚weü TT,
qèdæ+Vü≤|ü⁄sêDeTT, sêe÷j·TDeTT, Vü≤]e+X¯eTT yÓTTˆˆ Á>∑+<∏ë\qT mi¿q s¡∫+#ê&ÉT.
M{Ï˝À sêe÷j·TD+ n\uÛ´Ñ +. ‘·q sêe÷j·TD, Vü≤]e+XÊ\qT y˚e÷¬s&çø¶ Ï n+øÏ‘+· #˚dqæ
(}Vü‰∫Á‘·+)
mi¿q, uÛ≤s¡‘êìï sê»sê»qπs+Á<äTìøÏ, qèdæ+Vü≤|ü⁄sêD≤ìï n¨ã\ qèdæ+Vü≤kÕ«$TøÏ
n+øÏ‘$· T#êÃ&ÉT. mi¿q s¡#q· ˝À es¡qí \T n~Ûø+£ >± ñ+{≤sTT. ‘·<qä +‘·s¡ ø±\+˝Àì ø£e⁄\ es¡qí ≈£î mi¿q
es¡qí ˝Ò Áù|s¡Dì#êÃsTT. Á|üã+<ä \ø£Då yÓTqÆ ncÕº<Xä ¯ es¡qí ˝À¢ Ç+#·T$T+#·T>± nìï es¡qí \÷ qèdæ+Vü≤|ü⁄sêD+˝À
ø£ì|ækÕÔsTT. mi¿qqT ªÁ|üã+<Ûä |üsy¡ T˚ X¯«s¡Tμ &É+{≤s¡T. Ç‘·ì •euÛøÑ ÔÏ bÕs¡e÷´ìï nqTdü]+∫ ªX¯+uÛTÑ <ëdüTμ&Éì ù|s¡T
>±+#ês¡T. mi¿q s¡#H· ê Á|üu≤Û e+ b˛‘·q MT<ä ñqï<äì $eTs¡Ù≈£î\T uÛ≤$düTHÔ êïs¡T.
2 Ä+Á<ÁäÛ|<ü X˚ Ÿ Á|uü TÑÛ ‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°

Á|üy•˚ ø£
Äu≤\>√bÕ˝≤ìøÏ Äràj·T ã+<ÛTä e⁄ #·+<äe÷eT. #·+<äe÷eT qT+&ç C≤\Tyêπs neTè‘·+
yÓHïÓ \. n+<äyTÓ qÆ #·+<äe÷eTqT #·÷|æd÷ü Ô ª#·+<äe÷eT sêy˚! C≤_*¢ sêy˚!μ n+≥÷ ø£eTàì
bÕ≥qT $ì|æd÷ü Ô neTà >√s¡TeTT<ä\› T ‹ì|æ+#·&+É eTq+<ä]ø° nqTuÛeÑ +˝Àì $wüjT· y˚T.
∫qï |æ\\¢ ≈£î yÓHïÓ \ n+fÒ m+‘√ Çwü+º . lsêeT#·+Á<äTì n+‘·{yÏ ê&˚ u≤\´+˝À
#·+<äe÷eT ø±yê\ì b˛s¡Tô|{≤º&+É fÒ, #·+Á<ä_+ã+ m+‘· Äø£s¸¡ Dj ° T· yÓ÷ ‘Ó\TdüT+Ô ~.
n≥Te+{Ï #·+<äe÷eT yÓ\T¬>q’ ` yÓHïÓ \qT eTqø£e⁄\T ø±yê´˝À¢ m+‘√ n<äT“¤‘+· >±
e]í+#ês¡T, Ç|üŒ{Ïø° e]íd÷ü HÔ ˚ ñHêïs¡T. neTè‘·øsÏ D¡ Tì Ä neT÷\´ dü+|ü<qä T m+‘√
s¡eTD°jT· +>± e]í+#ê&ÉT qèdæ+Vü≤ |ü⁄sêD+˝À mi¿q. Äj·Tq es¡Hí êkÕeTsêú´ìï ÄkÕ«~<ë›+.
#·. ÇqT qdüe÷q‘˚E ~eùd+Á<äT" >∑qT+>=qTe÷&çÿ" p&É">±"

»q <=s¡T q\Œ‘˚E qqT #ê&ÉTŒq" »+#·\uÛèÑ +>∑‘ês¡ø±
|òTü q eqC≤‘·˝À#·qeTT Á>∑≈î£ ÿq MT\q yÓTT+<ä"CÒôd" ã
~àì |ü‹uÛøÑ ÔÏ dü‘Ô· «eTTq y˚T*$TøÏ+ >∑TiÏ <ëqbıeTàqHé. 1
✿#·. düTs¡T∫s¡‘ês¡ø±≈£îdüTeTXÀ_Û quÛÀ+>∑DuÛ÷Ñ $T" >±\eT
qZsT¡ e|ü⁄dü÷Á‘·<ëÛ ] »‘·q+ãTq ~ø£Œ‹ø√{Ï eTT+<ä≥Hé
düsd¡ eü TT>± q{Ï+|ü">∑ ìXÊdü‹ ø¬ ‹Ôq Áø=‘·‘Ô √"|ü⁄"u…+
<Ós¡ j·Tq H=ô|Œ kÕ+<Û´ä qeB~Û‹ |ü•ÃeT~ø£≥Ô +ãTqHé. 2
‘˚. bı<ä* jÓTT+&=+&É ~$j·TTqT uÛTÑ $j·TT ~X¯\T"
u§~$ø=ìj·TT+&ÉT N"ø£{ÁÏ b˛e⁄ e\q
$T≈£îÿ≥+ãT>∑" >±≥Tø£ Á>∑TøÏÿq{Ïº
ø£se¡ ≥+ãq »>∑<+ä &ÉK+&É eTeT¬s. 3
e. n+‘·, 4
Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç
♦ dü÷s¡T´&çø,Ï ø£eT˝≤\≈£î eT<Û´ä ñqï nqTã+<Ûëìï uÛ≤sêúÛsÑ \Ô¡ ã+<Û+ä ‘√ b˛˝≤Ã&ÉTø£<ë! Ç<˚
$<Û+ä >± Á|üøè£ ‹˝Àì Ç+ø± y˚{ìÏ b˛\Ãe#·TÃ?
♦ s¬ +&√ |ü<´ä +˝À ø£$ <˚ìì <˚ì‘√ b˛˝≤Ã&ÉT? m+<äT≈£î?
♦ Äø±XÊìï ø£$ @eTì e]í+#ê&ÉT? sêÁ‹y˚fi¯ #·Tø£ÿ\‘√ ≈£L&çq Äø±XÊìï #·÷ùdÔ MT¬ø˝≤ nìŒdüT+Ô ~?

II
✿#·. <Ód\ü qT ø=eTà ˝§j·T´ q‹Bs¡eÈ TT˝…q’ ø£s+¡ ãT\Hé Á_j·T+
u…d"ü >∑">∑ q÷"~ ìøÏÿ s¡»˙X¯«s¡T" &ÉTqï‘·©\" uÒsT¡ Ã Hê
ø£dü eTqT ù|] uÛ÷Ñ s¡TVü≤eTT ø±+‘·ìs¡+‘·s¡ ‘ês¡ø± \dü
‘·TÿdüTeT #·jT· +ãT >√j·TT≥ø=ø√ j·Tq" Áu≤"¬ø düeTT‘·T‡ø±ø£è‹Hé. 5
ñ. yÓHïÓ \yÓ*¢ bÕ\ÿ&É* Áy˚"ø£<qä +ãTq" uÒ]Ã ~≈£îÿ\THé
$TqTïqT eTT+|ü q+<äT s¡»˙ø£s_¡ +ãeTT ≈£î+&É© uÛeÑ
‘·Œqï>∑‘\· Œø£\ŒqeTT uÛ+Ñ –" <äqs¬ Ã" <ä<+ä ‘·s+¡ ãTqHé
yÓqTïìuÛ+Ñ –" p&ÉTÿ\≈£î y˚&ÿÉ jÓTTq¬sÃ" >∑\+ø£ eT‘·iÔ HÏ .é 6
Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç
♦ ªª#·+Á<√<äj÷· ìïμμ #·÷düTqÔ ï|ü
&ÉT m˝≤ nì|ædTü +Ô ~?
♦ ì+&ÉT |ü⁄qï$THê&ÉT #·+Á<ä_+u≤ìï #·÷ùdÔ @y˚T$T ñqï≥T¢>± nqTuÛ÷Ñ ‹#Ó+<äT‘êeTT?
♦ bÂs¡$í THê{Ï ø£\Te\qT #·÷düT+Ô fÒ ø£*>π Äq+<ä+ m˝≤ ñ+≥T+~?
♦ ªs¡»˙ø£s¡ _+ã+μμ nì ø£$ <˚ì >∑T]+∫ nHêï&ÉT?

III
✿#·. e&ç>=ì iÒ≈î£ \T|üŒ‹\ yê*q øπ düse¡ TT˝Ÿ <ä*s¡Œ" ãT

bıŒ&ç <ä\yÓTøÏÿ ‘˚ìj·T\T bı+– ‘·s+¡ >∑\T">±" C…\+– ô|"’
ã&ÉT HÓ\<˚"{Ï<ë"≥T\≈£î" ã+&ÉTe⁄˝…’ qekÂs¡u+ÑÛ ãT \T
>∑&Z TÉ e⁄>∑ qT\¢ dæ˝¢… |òTü q¬øs’ e¡ wü+&ÉeTT ì+&ÉTyÓHïÓ \Hé. 7
d”. ø£s"¡ >¬ &ÉT qe#·+Á<äø±+‘√|ü\+ãT\
‘·i#·T k˛q\" >∑&TÉ <ä\eTTø=qT#·T"
»≥T\ #·ø√s¡d+ü #·jT· eTT\ jÓTiø£\
>∑s«¡ +|ü⁄<ë"≥T\" >∑&\É Tø=qT#·T
$]j·TT ø¬ s’ e¡ eTT\ $|ü⁄\ s¡+Á<Ûeä TT\ô|"’
BÁe+ãT>±" Á>∑$Tà Á‹|ü ø=qT#·T"
>±$T˙»qeTT\ ø£eT˙j·T$ÁuÛeÑ T
dæà‘·ø±+‹\Vü≤s¡T\ yÓT+&ÉTø=qT#·T"
ÄˆˆyÓˆˆ u§<ä*bı<ä* #·<\ä " u§+>±] bı+>±]
$T+∫ $T+∫ ~X¯\T eTT+∫eTT+∫
j·T_ÛqT‘˚+<äT #·+Á~ø±+uÛÀ~Û j·Tœ\+ãT
˙≥ ì≥º\eTT>∑ ì≥ºy=&ç#.Ó 8
e. Ç≥¢‹eTH√Vü≤s¡ >∑+;ÛsB¡ sÛ +¡ u…q’ düT<Ûëø£sø¡ ±+‹|üPs¡+ãT sêÁ‹ j·TqT ‘·\+|ü⁄ <√"|ü˙ø£ ‘·eT+ãqT
HêeT+ãTqT $q˙ø£ j·Te´ø£j Ô T· qT X¯+ø£ q+≈£î]+|ü˙ø£ ˝À#·q+ãT\≈£î qeTè‘·ùd#·q+ãTqT,
X¯Øs¡+ãTq≈£î" »+<äHê kÕs¡+ãTqT, q+‘·s+¡ >∑+ãTq≈£î Hêq+<ä‘s· +¡ >∑+ãTqT q>∑T#·T
$»è+_Û+∫q düeTj·T+ãTq 9
Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç
♦ yÓHïÓ \qT #·÷dæq ø£\Te\T m˝≤ Á|ü‹düŒ+~+#êsTT?
♦ #·+Á<äT&ÉT ‘·q yÓHïÓ \‘√ Á|ü|+ü #êìøÏ ÄVü‰<¢ ëìï m˝≤ ø£*–+#ê&ÉT?
♦ ªªbı<ä*bı<ä* #·<\ä " u§+>±] bı+>±] $T+∫ $T+∫ ~X¯\T eTT+∫ eTT+∫μμ nH˚ bÕ<ä+˝Àì |ü<ä
kÂ+<äs´¡ + >∑T]+∫ #Ó|Œü +&ç.
♦ ªeTH√Vü≤s¡>+∑ ;Ûs¡ BÛs+¡ u…q’ düT<Ûëø£s¡ ø±+‹ |üPs¡+ãTμμ Bì uÛ≤e+ @$T{Ï?

uÛ≤yê\T
1) ndüe÷qyÓTqÆ ø±+‹‘√ Á|üø±•+#˚ dü÷s¡T´DÏí #·÷dæq≥T¢ ‘·≈î£ ÿe ø±+‹‘√ Á|üø±•+#˚yê]ì #·÷&É&ÜìøÏ Çwü|º &ü qÉ qï≥T¢
$TDT≈£î $TDT≈£î eT+≥Tqï #·Tø£ÿ\qT #·÷&Éø£ |ü<àä + >∑ãT≈£îÿq ø£fió¯ fleT÷düT≈£î+~. (n+fÒ dü÷sê´düeÔ Tj·T+
ø±>±H˚ |ü<àä + eTT&ÉT#·T≈£îqï~ nì ns¡+ú ) |ü‹uÛøÑ øÔÏ Ï ‘êH˚ Ä<äsÙ¡ eTqï≥T¢qï~ |ü<àä +.
dü÷s¡T´ì øÏsD
¡ ≤\‘√ |ü<ëà\T $#·TÃ≈£î+{≤sTT. dü÷s¡T´DÏí ø£eT\Á|æjT· T&ÉT, ø£eT\u≤+<Ûeä ⁄&ÉT nì n+{≤s¡T.
ø£eT˝≤\≈£î, dü÷s¡T´ìøÏ eT<Û´ä >∑\ dü+ã+<Ûëìï uÛ≤sêúÛsÑ \Ô¡ nqTã+<Û+ä >± mi¿q ∫Á‹+#ê&ÉT.
2) Á|üø±•+#˚ #·Tø£ÿ\ |üP\‘√ n\+ø£]+|üã&çq Äø±X¯eTH˚ s¡+>∑d\úü + MT<ä, ø±\eTH˚ dü÷Á‘·<ëÛ ] Á|üjT· ‘·ï+ e\¢
~ø±Œ\ø£deü T÷Vü≤+ eTT+<äT, ìXÊdü‹ (sêÁ‹ nH˚ Åd)Ô” düsd¡ +ü >± q{Ïd÷ü Ô ñ+~. Ä düeTj·T+˝À |ü•ÃeT~XÊ
rs¡+˝Àì ø=‘·øÔ ±+‹ ÄyÓT≈£î n&ÉT>¶ ± m‹Ôq ˇø£$<Ûyä TÓ qÆ mÁs¡ì‘Ós˝¡ ≤>± n\sês¡T‘·÷ ñ+~. (|üPs¡«+ Hê≥ø£
Á|ü<sä Ù¡ q˝À¢ eTT+<äT dü÷Á‘·<ëÛ ] Á|üy•˚ +#˚yê&ÉT. ‘·sê«‘· ‘Ós#¡ ê≥TqT+&ç q{Ï Á|üy•˚ +#˚~. Ä dü+Á|ü<ëj·÷ìï
ø£$ Çø£ÿ&É #·øÿ£ >± Ä$wüÿ]+#ê&ÉT.)
3) n~Ûøy£ TÓ qÆ Nø£{Ï ø±s¡D+>± ~≈£îÿ\T, Äø±X¯+, uÛ÷Ñ $T ˇø£ <ëì˝À ˇø£{Ï ø£*dæb˛sTT, u≤>± ø±≥Tø£ ì+|æq
ã]D…˝≤>± $X¯«eT+‘ê q\¢>± ø£ì|æ+∫+~.
4) n+‘·˝À
5) ~≈£îÿ\H˚ ø=eTà\‘√, yÓ\T>∑T©H˚ #·Tø£ÿ\H˚ |üPe⁄\‘√ ô|<ä› #Ó≥Tº˝≤>± ø£ì|ædTü qÔ ï~ Äø±X¯+. ‘·q bı&Éyq’Ó
#˚‘T· \‘√ Ä |üPe⁄\qT n+<äT≈£îH˚+<äTø± nqï≥T¢ #·+Á<äT&ÉT $»è+_Û+#ê&ÉT.
(#·+Á<äTì ø±+‹ Äø±X¯eT+‘ê yê´|æ+∫+~ nì ns¡+ú .)
6) bÕ\ø£&*É >∑s“¡ +¤ qT+∫ |ü⁄{Ïqº yÓHïÓ \ ñô|Œq˝≤ $»è+_Û+∫ ~≈£îÿ\˙ï eTT+#Ó‹+Ô ~. n|ü &ÉT #·+Á<ä_+ã+
Ä~X‚wßü ì bÕqT|ü⁄˝≤>± ø£ì|æd÷ü Ô ñ+~. n+<äT˝Àì eT#·Ã ø£qTï\≈£î $wüßeí ⁄˝≤>± ø£ì|æd÷ü Ô n\]düTqÔ ï~.
(ø£$ uÛ≤eHê$düÔ è‹ m+‘· >=|üŒ>± ñ+<√ á |ü<´ä + ‘Ó*j·TCÒd÷ü Ô ñ+~.)
7) Ä ì+&ÉT yÓHïÓ \˝À ø£\Te|üP\ düeT÷Vü≤|ü⁄ sπ ≈£î\T y˚>+∑ >± $#·TÃ≈£îHêïsTT. yê&çb˛sTTq øπ düsê\T ∫>∑T]+#êsTT.
|ü⁄bıŒ&çô|’ ‘˚H\Ó T bı+– ‘·s+¡ >±˝≤¢ $»è+_Û+∫, ‘·eTô|ø’ Ï edüTqÔ ï ‘·TyÓTà<ä\ ãè+<ëìøÏ |ü+&ÉT>∑ #˚XÊsTT. Ä
ì+&ÉT yÓHïÓ \˝À ø=‘·Ô |ü]eTfi≤\‘√ |ü]düsê\qT ø£\Te\T dü+‘√wüu]ÑÛ ‘·+ #˚XÊsTT.
8) Á|üX+¯ düe÷qT&Óq’ #·+Á<äT&ÉT ‘·q yÓHïÓ \ es¡¸+‘√ yÓT‘·ìÔ #·+Á<äø±+‘·•\\qT ø£]–dü÷—Ô $Vü≤]düTqÔ ï #·ø√s¡
|ü≈îå£ \ s¬ ø£ÿ\qT düŒ è•dü÷Ô (<ë≥T‘·÷)— $#·TÃ≈£î+≥Tqï ø£\Te|üP\ s¡+Á<Ûë\qT ì+|æ, ‘·qyÓ|’ ⁄ü ‹|ü ≈£î+≥÷—
n+<äyTÓ qÆ Åd\Ô” n<äT“¤‘y· TÓ qÆ ∫s¡Tqe⁄«\ ‘Ó\ì¢ ø±+‹‘·s+¡ >±\qT ô|+|ü⁄#˚d÷ü —Ô n+‘·ø+£ ‘·≈L£ n~Ûøy£ TÓ ,Æ bı+–,
bı+–, ~X¯\˙ï eTT+#Ó‘T· ‘Ô ÷· , düeTkÕÔ˙ï Ä yÓHïÓ \ nH˚ düeTTÁ<ä|⁄ü ˙{Ï‘√ ì+|ü⁄‘·÷ ì+&ÉT>± Ä$s¡“$¤ +#ê&ÉT.
9) á $<Û+ä >± #ê˝≤ n+<ä+>±, >∑+;Ûs+¡ >±, düeTTqï‘·+>± $dü]Ô +∫+~ yÓHïÓ \. n~ sêÁ‹ nH˚ Ä˝À#·q
sê˙j·Tø£, Nø£{Ï nH˚ ù|s¡TqT $q˙j·Tø£, ne´ø£eTT nH˚ nqTe÷Hêìï ‘·˝‘… ˙Ô· j·Tø£, ø£fifl¯ ≈£î neTè‘·|⁄ü »\T¢˝≤,
X¯ØsêìøÏ eT+∫>∑+<Û+ä ˝≤, eTqdüT≈£î Äq+<ä ‘·s+¡ >∑+˝≤ $»è+_Û+∫+~.
Ç$ #˚jT· +&ç
1. bÕsƒ+¡ ˝À yÓHïÓ \qT e]í+#·&+É >∑eTì+#ês¡T ø£<ë! Á|üøè£ ‹˝Àì $$<Ûä dü+<äsê“¤\qT e]í+#·&+É e\¢ MT≈£î
ø£*>π nqTuÛ÷Ñ ‘·T\qT ‘·s>¡ ‹∑ ˝À #·]Ã+#·+&ç.
2. MT≈£î q∫Ãq ˇø£ dü+<äsê“¤ìï e]í+#·+&ç.
3. mi¿q sêdæq øÏ+~ |ü<´ä + #·<eä +&ç...
d”ˆˆ ø£\"&ÉT y˚T~ì j·T+<äT" >∑\" &ÉT<äø+£ ãT\"
>∑\"&ÉT yêj·TTe⁄q+<äT" >∑\"&ÉT eVæ≤ï"
>∑\"&ÉT uÛ≤qTì j·T+<äT" >∑\"&ÉT k˛eTTì j·T+<äT"
>∑\" &É+ãs¡+ãTq" >∑\"&ÉT ~X¯\"
>∑\"&ÉT #·s+¡ ãT\" >∑\" &É#s· +¡ ãT\"
>∑\"&ÉT u≤Vü≤´+ãTq >∑\"&ÉT ˝Àq
>∑\"&ÉT kÕs¡+ãT\" >∑\"&ÉT ø±\+ãT\"
>∑\"&ÉT <Ûsä à¡ +ãT\" >∑\"&ÉT ÁøÏjT· \"
‘˚ˆˆ^ˆˆ>∑\"&ÉT ø£\"yêì j·T+<äTqT, >∑\"&ÉT ˝Òì
yêì j·T+<äTqT, >∑\"&Ó\y¢ êì j·T+<äT
ì+ø£ y˚jT· TqT H˚\ düsπ «X¯«s¡T+&ÉT
ø£\"&ÉT ˙j·T+<äT Hêj·T+<äT" >∑\"&ÉT ø£\"&ÉT
(qèdæ+Vü≤|ü⁄sêD+ ` |ü+#·e÷XÊ«dü+ ` 78)
n) ô|’ |ü<´ä +˝À #ê˝≤ kÕs¡T¢ |ü⁄qs¡Tø£yÔ TÓ qÆ |ü<yä T˚ ~?
Ä) |ü⁄qs¡Tø£yÔ TÓ qÆ |ü<+ä |ü\T≈£î‘·Tqï|ü &ÉT, $+≥Tqï|ü &ÉT MT≈£î ø£*qZ nqTuÛ÷Ñ ‹ì #Ó|Œü +&ç.
Ç) ^‘· ^dæq e÷≥\ nsêú\T ‘Ó\TdüTø√+&ç.
Ç|ü&ÉT b˛‘·q sêdæq øÏ+~ |ü<´ä + #·<eä +&ç...
eTˆˆ ø£\"&É+uÀ~Û" >∑\+&ÉT >±*" >∑\" &Üø±X¯+ãTqHé ≈£î+_ÛìHé
>∑\" &É–ïHé ~X¯\+ ã>∑fifl¯ ìX¯\Hé K<√´‘· #·+Á<ë‘·à\Hé
>∑\" &√+ø±s¡eTTq+ Á~eT÷s¡T\Ô " Á~*+>∑e´≈£î\Ô + <ä+‘·≥Hé
>∑\" &ûXó¯ +&ÉT >∑\+&ÉT ‘·+Á&ç! yÓ<øä +£ >± H˚\ ˙j·÷jÓT&ÉH.é
(leT<ë+Á<Ûä eTVü‰uÛ≤>∑e‘·+ ` dü|eÔü Tdüÿ+<Û+ä ` 78)
n) mi¿q |ü<´ä +˝À MTs¡T >∑T]Ô+∫q |ü<ë\≈£î á |ü<´ä +˝À ñqï düe÷Hês¡øú ±˝Ò$?
Ä) s¬ +&ÉT |ü<ë´\qT b˛*Ã #·÷&É+&ç.
4. |ü⁄e⁄« >∑Ts¡T>Ô \∑ |ü<ë´\qT uÛ≤ek˛Œ¤sø¡ +£ >± #·<eä +&ç.
5. s¬ +&√ |ü<ë´ìøÏ Á|ü‹|ü<ës¡+ú á øÏ+<ä ñqï~. Ç<˚ $<Û+ä >± 8, 10 dü+K´>∑\ |ü<ë´\≈£î Á|ü‹|ü<ësêú\T
sêj·T+&ç.
düTs¡T∫s¡ R #ê˝≤ n+<äyTÓ qÆ
‘ês¡ø± R #·Tø£ÿ\
≈£îdüTeT R |üP\ (#˚)
XÀ_Û R n\+ø£]+|üã&çq
quÛ'Ñ G R Äø±X¯eTHÓ
n+>∑DuÛ÷Ñ $THé R s¡+>∑d\úü + (y˚~ø£) ô|’
ø±\eTT G nHé R ø±\+ nH˚
>∑sT¡ e|ü⁄ R >=|üŒ
dü÷Á‘·<Ûë] R dü÷Á‘·<Ûë] (<äs¡Ù≈£î&ÉT)
»‘·q+ãTq R Á|üjT· ‘·ï|üPs¡«ø£+>±
~ø£Œ‹ø√{Ï R ~ø±Œ\≈£î\ düeT÷Vü≤+
eTT+<ä≥Hé R eTT+<äT (m<äT≥)
düsd¡ eü TT>± R #·øÿ£ >± (j·TTø£+Ô >±)
q{Ï+|ü>∑ R Hê≥´+ #˚jT· &ÜìøÏ dæ<|∆ä &ü qç
ìXÊdü‹øÏ R sêÁ‹ nHÓ ÅdøÔ” Ï
m‹Ôq R ì*|æq (|ü{qºÏ )
Áø=‘·Ô R ø=‘·<Ô q’Ó
‘√"|ü⁄Hé R mÁs¡ì
ô|Hé G ‘Ós¡ R ô|<ä› ‘Ós¡
nqHé R nqï≥T¢>±
|ü•ÃeT ~ø˘ G ‘·≥+ãTqHé R |ü&eÉ T{Ï rs¡+˝Àì (|ü&eÉ T{Ï ~≈£îÿq)
kÕ+<Û´ä R dü+<Û´ä ≈£î dü+ã+~Û+∫q (dü+<Ûë´ø±\|ü⁄)
qe B~Û‹ R ø=‘·Ô yÓ\T>∑T
ˇô|ŒHé R Á|üø±•+∫+~
II. e´ø°øÔ s£ D¡ ` düè»Hê‘·àø£‘·
1. øÏ+~ Á|üXï¯ \≈£î ◊<˚dæ yêø±´˝À¢ düe÷<ÛëHê\T sêj·T+&ç.
n) ªªø±≥Tø£ Á>∑TøÏÿq{Ïº ø£se¡ ≥+ãq »>∑<+ä &ÉK+&É eTeT¬sμ á e÷≥\T ø£$ @ dü+<äs“¡ +¤ ˝À ù|s=ÿHêï&√
$e]+#·+&ç.
Ä) á bÕsƒ+¡ ˝À ø£$ yÓHïÓ \qT e]í+#·&ÜìøÏ @j˚T n+XÊ\ HÓqTï≈£îHêï&√ ‘Ó\Œ+&ç.
Ç) bÕsƒ+¡ Ä<Ûës¡+>± Äø±X¯+˝Àì s¡+>∑T\T @ @ düeTj·÷˝À¢ m{≤¢ e÷s¡TŒ #Ó+<ëjÓ÷ ‘Ó\Œ+&ç.
2. øÏ+~ Á|üXï¯ \≈£î |ü<d˚ æ yêø±´˝À¢ düe÷<ÛëHê\T sêj·T+&ç.
n) |ü<´ä uÛ≤yê\qT Ä<Ûës¡+>± #˚dTü ø=ì bÕsƒ´¡ uÛ≤>∑ kÕsê+XÊìï Çs¡y’Ó yêø±´\≈£î ≈£î~+∫ sêj·T+&ç.
3. øÏ+~ n+XÊ\ >∑T]+∫ düè»Hê‘·àø£+>± / Á|üX+¯ dæd÷ü Ô sêj·T+&ç.
n) á bÕsƒ+¡ ˝Àì es¡qí ˝≤¢>π MT≈£î q∫Ãq ˇø£ Á|üøè£ ‹ <äèXÊ´ìï>±ì, düìïy˚XÊìï>±ì, düeTj·÷ìï>±˙
e]íd÷ü Ô sêj·T+&ç. ñ<ë: dü÷s√´<äjT· + / dü÷sê´düeÔ Tj·T+.
Ä) bÕsƒ+¡ Ä<Ûës¡+>± mi¿q s¡#H· êXË*’ >∑T]+∫ 10 yêø±´\T sêj·T+&ç.
|ü<äC≤\+
1. øÏ+~ yêø±´˝À¢ ^‘·^dæq e÷≥\ nsêúìï Á>∑V≤æ +∫, yê{Ïì ns¡eú +‘·+>± kı+‘·yêø±´˝À¢ ñ|üj÷Ó –+#·+&ç.
n) uÛsÑ ‘¡ e· ÷‘· eT+<ädàæ ‘·ø±+‹ n+<ä]˙ Äø£≥Tº≈î£ qï~.
Ä) y˚T|òTü + ~$ qT+&ç uÛTÑ $øÏ sê*Ãq ∫qT≈£î|üP˝Ò á es¡¸+.
Ç) ø£cÕº\T $T≈£îÿ≥yÓTÆ s¬ ‘’ T· \T Á|üuTÑÛ ‘·« düV‰ü j·T+ ø√dü+ m<äTs¡T #·÷düTHÔ êïs¡T.
á) s¡»˙ø£s_¡ +ã+ sêÁ‹ì |ü>\∑ T>± e÷s¡TdüTqÔ ï~.
2. ì|òTü +≥Te⁄ kÕj·T+‘√ øÏ+~ |ü<ë\≈£î HêHêsêú\T yÓ‹øÏ sêj·T+&ç.
n) yÓ*¢ :
Ä) ≈£î+&É* :
Ç) ì≥ºy=&ÉT#·T :

3. øÏ+~ e÷≥\≈£î |üsê´j·T|ü<ë\T sêj·T+&ç.
n) #ê&ÉTŒ :
Ä) yÓ*¢ :
Ç) ø¬ s’ e¡ + :
á) øöeTT~ :
ñ) #·+Á<äT&ÉT :
}) ‘·eTdüT‡ / ‘·eT+ :
4. øÏ+~ Á|üøè£ ‹ |ü<ë\≈£î $ø£è‹ |ü<ë\T sêj·T+&ç.
n) dü+<Û´ä :
Ä) ~X¯ :
Ç) <Ûsä à¡ eTT :
á) sêÁ‹ :
ñ) ìX¯ :
5. øÏ+~ $ø£è‹ |ü<ë\≈£î Á|üøè£ ‹ |ü<ë\T sêj·T+&ç.
n) >∑sT¡ eeTT :
Ä) »‘·qeTT :
Ç) <Ódü :
á) #·+<äTs¡T&ÉT :
yê´ø£s¡D≤+XÊ\T
1. øÏ+~ dü+<ÛTä \≈£î dü+ã+~Û+∫q |ü<ë\T á bÕsƒ+¡ ˝À >∑T]Ô+∫, yê{Ïì $&ÉBdæ dü÷Á‘ê\T sêj·T+&ç.
n) dües¡Bí s¡È dü+~Û
Ä) >∑TD dü+~Û
Ç) ñ‘·« dü+~Û

2. øÏ+~ |ü<ë\T $&ÉBdæ, dü+<ÛTä \qT >∑T]Ô+∫ dü÷Á‘ê\T sêj·T+&ç.
n) n‘·´+‘· R G
Ä) e+{≤eTT<äeTT R G
Ç) @eTì] R G
á) n$«<Û+ä ãTq R G
3. øÏ+~ |ü<ë\≈£î $Á>∑V≤ü yêø±´\T sêdæ, n$ @ düe÷kÕ˝À >∑T]Ô+#·+&ç.
n) q\T<Ód\ü T
Ä) dü÷s¡´#·+Á<äT\T
4. øÏ+~ |ü<´ä bÕ<ë˝À¢ì n\+ø±sêìï >∑T]Ô+#·+&ç. düeTq«j·T+ #˚jT· +&ç.
n) ≈£îeTT~˙sê>∑ s¡dãü <ä∆ >∑T[ø£jT· q>∑"
»+Á<äT"&ÉT<äsTT+#Ó" >±+‹ ìdü+Ô Á<äT"&É>T∑ #·T.
5. bÕsƒ+¡ ˝Àì ‘˚≥^‹ |ü<ë´ìï >∑T]Ô+∫ \ø£Då ≤\‘√ düeTq«j·T+ #˚dæ #·÷&É+&ç.
øÏ+~ ‘·s¡>∑‹˝À ‘˚≥^‹ \ø£åD≤\T ns¡ú+#˚düT≈£îHêïs¡T >∑<ë! Ç|ü &ÉT Ä≥yÓ\~ |ü<ä´+ >∑T]+∫
‘Ó\TdüT≈£î+<ë+.
ñ<ëˆˆ
q q q ‘· ‘·
I II I II II I UUI U UI
1. bı<ä* bı<ä* #·<\ä " u§+>±] bı+>±]
Vü≤ Vü≤ q Vü≤ Vü≤

U I U I I I I U I U I
2. $T+∫ $T+∫ ~X¯\T eTT+∫ eTT+∫
ô|’ |ü<ë´bÕ<ë˝À¢ Á|ü‹bÕ<ëìøÏ ◊<äT >∑D≤\T+{≤sTT. ø±ì,
}
1e bÕ<ä+˝À 5 >∑D≤\T (3 dü÷s¡´ G 2 Ç+Á<ä)
y˚sπ «s¡T>± ñ+{≤sTT.
2e bÕ<ä+˝À 5 >∑D≤\T (5 dü÷s¡´)
(* ªVü≤μ >∑D≤H˚ï ª>∑\+μ nq&É+ yê&ÉTø£˝À ñqï~, ªeμ >∑D≤ìï ª\>∑+μ nqï≥T¢.)

♦ $T>∑‘ê j·T‹, ÁbÕdü ìj·Te÷\T ‘˚≥^‹øÏ dü+ã+~Û+∫qy˚ Bìø° e]ÔkÕÔsTT. |ü]o*+#·+&ç.
1. Ç~ ñ|üC≤‹ |ü<´ä +. BìøÏ 4 bÕ<ë\T+{≤sTT.
2. 1, 3 bÕ<ë˝À¢ es¡Tdü>± eT÷&ÉT dü÷s¡´>∑D≤\T, s¬ +&ÉT Ç+Á<ä>D∑ ≤\T ñ+{≤sTT.
3. 2, 4 bÕ<ë˝À¢ ◊<ä÷ dü÷s¡´>∑D≤˝Ò ñ+{≤sTT.
4. Á|ü‹bÕ<ä+˝À 4e >∑D+˝Àì yÓTT<ä{Ï nø£så +¡ j·T‹. j·T‹˝Òì #√≥ ÁbÕdüjT· ‹ #Ó\T¢‘T· +~.
5. ÁbÕdü ìj·TeT+ bÕ{Ï+#·qedüs+¡ ˝Ò<Tä .
* u§<ä* bı<ä*........ nH˚ |ü<´ä +˝Àì s¬ +&ÉT bÕ<ë\T |ü]o*+∫ \ø£Då düeTq«j·T+ #˚jT· +&ç.
uÛ≤cÕø±s¡´ø£˝≤bÕ\T / ÁbÕC…≈î£ º |üì
♦ ªqs¡d+æ Vü≤ kÕ«$T ø£<μä∏ H˚|<ü ´ä∏ +‘√ e∫Ãq Á>∑+<∏ë\T, $esê\qT á øÏ+~ |ü{øºÏ ˝£ À sêj·T+&ç.
Áø£.dü+ Á>∑+<∏+ä ù|s¡T Á|üÁøÏjT· ø£$ ø±\+
eTq#·T≥÷º ñqï #Ó≥÷¢ #˚eT\T q<äT\T Çe˙ï

dü÷øÏÔ Á|üøè£ ‹˝À uÛ≤>∑yT˚ . n$ eTq≈£î JeHê<Ûës¡yTÓ ,Æ s¡øDå£
ø£e#·yTÓ Æ ì\TdüTHÔ êïsTT. yê{Ïì ø±bÕ&ÉTø√e&É+ eTq
<Ûsä à¡ +. Á|üøè£ ‹øÏ Vü‰ì ø£*–+#·&+É n+fÒ eTq+
≈£Ls¡TÃqï ø=eTàqT eTqy˚T qs¡Tø√ÿe&ÉeTe⁄‘·T+~.

2 <ÛäqT´&ÉT
` |üse¡ düTÔ ∫qïj·Tdü÷]
#·<eä +&ç ` Ä˝À∫+∫ #Ó|Œü +&ç.

\|òüTT|ü‘·q≈£î+&ÉT eT+<∏äs¡Tì‘√
ì≥¢ìjÓT. #Ó*ø±"&Ü! sT÷ eT÷wæø£
sêEqT ˙e⁄ $TøÏÿ* düe÷àì+|ü⁄eTT.
Ç‘·"&ÉT |ü⁄D´ø£sT¡ à\˝À|ü\ <ÛTä ØDT"&ÉT, Á|üX¯ï\T:
>∑TDs¡‘êïø£sT¡ "&ÉT, Væ≤s¡D´≈£î"&ÉqTyê"&ÉT. 1. Ç˝≤+{Ï XË*’ ˝À ñqï bÕsƒê\qT #·~yêsê?
á‘·ì >∑TDeTT\T X‚wßü "&ÉT düV≤æ ‘·eTT ˝Ò<ë? (á s¡÷|ü+˝À ñqï MT≈£î ‘Ó*dæq
e]í+|üC≤\"&ÉT. H˚ H˚bÕ{Ïyê&É"qT ` nì |ü⁄düøÔ ±\ ù|s¡T¢ #Ó|Œü +&ç.)
|ü * øÏ yÓ T T<ä { Ï qT+&ç Væ ≤ s¡ D ´≈£ î ì 2. eT+<∏sä T¡ &ÉT me] eè‘êÔ+‘êìï $ì|æ+#ê&ÉT?
eè‘êÔ+‘·eTT düs«¡ eTT $ì|æ+#ÓqT. n+‘·≥
3. Væ≤s¡D´≈£îì ìyêdüyTÓ ø£ÿ&É?
eT+<∏ ä s ¡ T "&É T ªVæ ≤ s¡ D ´≈£ î ì $TøÏ ÿ *
düe÷àì+∫ sTT≥¢ìjÓT ªªVæ≤s¡D´ø±! ˙e⁄ 4. Væ≤s¡D´≈£î&ÉT ‘·q ìyêdü+ >∑T]+∫ @+ #Ó|Œæ
ìs¡q® eqeTTq+<äT yêdüeTT #˚jT· T≥≈£î ñ+{≤&ÉT?
ì$T‘·yÔ T˚ $T? #Ó| ü eTTμμ nì j·T&ç>¬ qT.
Væ≤s¡D´≈£î"&ç≥ì¢ jÓT.
ñ<˚›X¯+
eT+∫$TÁ‘·T\ ø£\sTTø£ eTq J$‘êìï z eT\T|ü⁄ ‹|ü‘·T+~. n+<äTøπ m|ü&É÷

düìàÁ‘·T\qT bı+<ë\ì ô|<äy› êfi¯ófl #ÓãT‘·T+{≤s¡T. dü»q® kÕ+>∑‘´· + m|üŒ{Ïø° eT+∫<äì
#Ó|Œü &ÉyT˚ á bÕsƒ+¡ ñ<˚X› +¯ .

á bÕsƒê´+X¯+ ø£<ë∏ Á|üÁøÏjT· ≈£î #Ó+~+~. dü+düÿ è‘·+˝Àì $wüßXí s¯ à¡ |ü+#·‘+· Á‘·+
$X¯«$U≤´‹>±+∫+~. <ëìï nqTdü]+∫ nH˚ø£ Á>∑+<∏ë\T e#êÃsTT. yê{Ï˝À \ø°ÎHêsêj·TD
|ü+&ç‘T· &ç ªVæ≤‘√|ü<X˚ +¯ μ ˇø£{.Ï <ëì Ä<Ûës¡+>± ∫qïj·Tdü÷] ˙‹#·+Á~ø£qT ‘Ó\T>∑T˝À
s¡∫+#ê&ÉT. Ç~ Á>±+~∏ø£ e#·q+˝À kÕ>∑T‘·T+~. |üXó¯ |üø±å ´<äT˝Ò bÕÁ‘·\T>± ˝Àø£Ø‹ì,
˙‹ì Á|üuÀ~Ûd÷ü Ô ø£<Hä∏ ê\T kÕ>∑T‘êsTT. Á|üdTü ‘Ô · bÕsƒê´+X¯+ ª˙‹#·+Á~ø£μ˝Àì
$TÁ‘·˝≤uÛ+Ñ qT+&ç Á>∑V≤æ +∫+~.
bÕsƒ+¡ ˝Àì ns¡+ú >±ì |ü<ë\qT |ü<$ä C≤„q+ ˝Ò<ë ì|òTü +≥Te⁄ <ë«sê ‘Ó\TdüTø√+&ç.
bÕsƒ+¡ ÁbÕs¡+_Û+#·&ÜìøÏ eTT+<äTqï Á|üy•˚ ø£ #·<eä +&ç. <ëì <ë«sê bÕsƒ+¡ ˝À @eTT+<√
}Væ≤+#·+&ç.
s¡#s· TT‘· |ü]#·jT· +

|üse¡ düTÔ ∫qïj·Tdü÷] ‘·$Tfi¯Hê&ÉT˝Àì #Ó+>∑˝Ÿ|≥ü Tº õ˝≤¢˝Àì lô|s¡+ãT<ä÷s¡T˝À
»ìà+#ê&ÉT. eTÁ<ëdüT˝Àì |ü#Ã· j·T´|üŒø£fi≤XÊ\˝À ‘Ó\T>∑T|ü+&ç‘T· &ÉT>± |üì#˚XÊ&ÉT.
ªdü÷]μ nH˚~ áj·Tq _s¡T<äT. dü÷] n+fÒ |ü+&ç‘T· &ÉT nì ns¡+ú . ‘Ó\T>∑T, ‘·$Tfi¯,
dü+düÿ è‘ê+>∑¢ uÛ≤wü\˝À ∫qïj·Tdü÷] eT+∫ |ü+&ç‘T· &ÉT.
(1809`1862) ∫qïj· T dü ÷ ] nø£ å s ¡ > ∑ T #· Ã ¤ e TT, Ä+Á<Û ä ø±<ä + ã], |ü < ë´+Á<Û ä yê´ø£ s ¡ D eTT,
dü÷Á‘ê+Á<Ûyä ê´ø£sD¡ eTT, X¯ã\› ø£Då dü+Á>∑V≤ü eTT, u≤\yê´ø£sD¡ eTT, ˙‹#·+Á~ø£ yÓTT<ä˝q’… Á>∑+<∏ë\T
sêXÊ&ÉT. áj·Tq s¡#H· êXË*’ bÕsƒ≈¡ î£ &çì Äø£≥Tºø=H˚˝≤ ÁbÕNq ø±e´ uÛ≤wü˝À ñ+≥T+~. áj·Tq sêdæq
u≤\yê´ø£sD¡ eTT H˚{øÏ ° ÁbÕe÷DÏø£ Á>∑+<∏+ä >± ñ+~. ˙‹#·+Á~ø£ ` u≤\yê´ø£sD¡ ≤\T \ø£å ´ ` \ø£Då Á>∑+<∏ë\T>±
Á|üd~æ ∆ bı+<ësTT.

Á|üy•˚ ø£
e÷qe J$‘·+˝À ˙‹ nH˚~ #ê˝≤ eTTKýÓTqÆ $wüjT· +. Á|ü‹ eTìwæøÏ dü+bÕ<äq
m+‘· eTTKýÓ÷ |üs√|üø±s¡+ ≈£L&Ü n+‘˚ eTTK´+. ˝ÀuÛ+Ñ nH˚~ ñ+&É≈L£ &É<Tä . ˝ÀuÛ‘Ñ «· +
e\¢ ‘·q≈£î ø±ì, Ç‘·sT¡ \≈£î ø±ì Á|üj÷Ó »q+ ñ+&É<Tä . ª|æ*ø¢ Ï _#·Ã+ ô|≥ºìyê&ÉTμ nH˚
kÕyÓT‘· ˝À_Ûì <äèwæ˝º À ô|≥Tºø=ì e∫Ã+<˚. eTq+ ˝ÀuÛ+Ñ ˝Ò≈î£ +&Ü eTq $TÁ‘·T\≈£î düV‰ü j·T+
#˚j÷· *. BìøÏ dü+ã+~Û+∫q ø£<qä∏ T #·<Tä e⁄<ë+. á ø£<\ä∏ T ñ‘·eÔ T|ü⁄s¡Twü ø£<qä∏ +˝À
ñ+{≤sTT.
I
Væ≤s¡D´≈£îì |üPs¡« eè‘êÔ+‘·+
#·+|üøe£ ‹ j·TqT |ü≥Dº eTT >∑\<äT. n+<äT düHêï´düT\T ô|ø£ÿ+Á&ÉT yêdüeTT #˚jT· T#·T+&ÉT<äTs¡T. n+<äT" p&Üø£sT¡ +í &ÉqT
|ü]Áyê»≈£î"&ÉT >∑\"&ÉT. n‘·"&ÉT ‘êqT uÛÀ»qeTT #˚dæ $T–*q e+≥ø£eTT _Ûø±å bÕÁ‘·˝À" u…{ºÏ ∫\Tø£ ø=j·T´ MT"<ä
qT+∫ ìÁ<äb˛e⁄qT. H˚qT dü<Tä #› j ˚ T· ø£ <ëìMT"~¬ø–] Á|ü‹~q e÷e+≥ø£eTT uÛøÑ +åÏ ∫ b˛e⁄#·T+<äTqT. ˇø£Hê"&ÉT
#·÷&Üø£sT¡ &í TÉ ‘·q ùdïVæ≤‘·T"&ÉT MD≤ø£sT¡ "í &ÉqT düHêï´dæ‘√ e÷≥˝≤&ÉT#·T+&É e÷{Ïe÷{ÏøÏ MT"~e+ø£ #·÷∫ ‘·q
–\Tø£øi£ ‘¿ √ H˚\MT"<ä >={Ïº qqTï yÓi|æ+#·T#·T e#ÓÃqT. n|ü&ÉT MD≤ø£sT¡ "í &ÉT ªª#·÷&Üø£sT¡ "í &Ü! j˚TeT~ MT"<äT
#·÷∫ H˚\ ø£i‘¿ √" <ä≥Tº#T· Hêï"&Éμμeì j·T&ÉT>∑">±" p&Üø£sT¡ "í &ç≥ì¢ jÓT— ªªˇø£ m\Tø£ Á|ü‹~qeTT ∫\Tø£ø=j·T´
MT~ bÕÁ‘·eTTq+<äTqï j·TqïeTT uÛøÑ +åÏ ∫b˛e⁄#·Tqï~. Hê≈£î Bì j·TT|üÁ<äeeTT ô|<ä~› >± qTqï~μμj·Tì #Óô|ŒqT.
Äe÷≥\T MD≤ø£sT¡ "í &ÉT $ì ªªjÓTø£ÿ&ç jÓT\Tø£? jÓTø£ÿ&ç ∫\Tø£ø=j·T´?
sTT+‘· j·T\Œ»+‘·Te⁄q øÏ+‘· bı&Ée⁄q ø¬ >∑Ts¡T ã\ yÓTø£ÿ&çqT+&ç e#ÓÃqT? Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç
Bì øπ eTsTTqqT ì$T‘·eÔ TT ˝Òøe£ ÷q<äT. á eT÷wæøe£ TTqøÏ+‘· ã*$Tj·TT ♦ mø£ÿ&ç m\Tø£? mø£ÿ&ç ∫\Tø£ø=j·T´?
ìø£ÿ&ç dü<ëyêdüeTTqT, ì$T‘·eÔ TT ˝Òø£ dü+uÛ$Ñ +|üe⁄μμ. nq&É+˝À n+‘·sês¡+ú @yÓTÆ ñ+≥T+~?

nì MD≤ø£sT¡ "í &ÉT #Ó|Œü ">± $ì #·÷&Üø£sT¡ "í &ÉT ªª‘·&eÉ ⁄\"ã{Ïº sT÷ jÓT\Tø£ sTTø£ÿ&É H=ø£ ˝≤">∑ ‘êe⁄ #˚døæ =ì
$&ÉTeø£ yêdüeTT #˚jT· T#·Tqï~. Ç≥T¢ edæ+#·T≥≈£î ì$T‘·eÔ TT ‘Ó*dæq~ ø±<äT. Á‘·$« #·÷#Ó<"ä >±ø£μμ j·Tì #Ó|Œæ jÓTTø£
>∑T<ä*› ‘√ H˚qT edæ+#·T $es¡eTT Á‘·$« ∫s¡ø±˝ÀbÕ]®‘y· TÓ qÆ Hê<Ûqä eTT düs«¡ eTT Á>∑V≤æ +#ÓqT. ‘·sê«‘· dü‘√Ô «‘ê‡Vü≤eTT\T
˝Òø£ HêHê"&ÜVü‰s¡eTT düV≤æ ‘·eTT dü+bÕ~+#·Tø=q"C≤\ø£ ~>∑T\T|ü&ç ø£è•+∫, yÓT\¢ yÓT\¢">∑ dü+#·]+#·T#·T+&É">±"
p∫ #·÷&Üø£sT¡ "í &ç≥ì¢ jÓT : ªª<Ûqä eTT >∑\yê"&Ó ã\e+‘·T"&ÉT. <Ûqä eTT >∑\yê"&Ó |ü+&ç‘T· "&ÉT. <Ûqä eTT düs«¡ ÁX‚jT· eTT\≈£î
ì<ëqeTT, <Ûqä eTT ˝Òìyêì Jeqy˚T\? á eT÷wæøe£ TT ‘·q <Ûqä eTT ø√\Tb˛sTT ø£<ë ‘=+{Ï »edü‘Ô· «eTT\T&ç"–
dü«C≤‹kÕeTéTTqT u§+<ÓqT. ns¡|ú ]ü V”≤qTq≈£î ìs¡+‘·se¡ TT UÒ<eä TT dü+uÛ$Ñ +#·TqT. ìs¡+‘·s¡ UÒ<eä TT e\q ãT~∆V≤” q‘·«eTT
ÁbÕ|æ+Ô #·TqT. ãT~∆V≤” q‘·e\q düeTdüøÔ ±s¡éTT\T ì<ë|òTü qB|üPs¡eTT \≥T¢ $HêX¯eTT H=+<äTqT, <Ûqä e+‘·Tqπø bÂs¡TwüeTTqT,
y˚T<Ûëdü+|ü‹j Ô T· T, ã+<ÛTä $TÁ‘·T\TqT ø£\T>∑T<äTs¡T. |ü⁄Å‘$Ô· TÁ‘·$s¡V≤æ ‘·Tì Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç
>∑èVü≤eTTqT, eT÷s¡Tìâ ∫‘·eÔ TTqT X¯SqéTT\T. <ë]Á<äéTT düs«¡ X¯SqéTT.
<ë]Á<äéTT ø£+f… eTs¡DeTT y˚T\T. eTs¡D e÷bÕ‘·j÷· ‘·HêeVü≤eTT. ♦ ª<Ûqä eTT düs«¡ ÁX‚jT· eTT\≈£î ì<ëqeTTμ
<ë]Á<äéTT j·÷eJ®eeTT rÁe y˚<Hä êø£se¡ TT. Ç+Á~j·TeTT\ HêeTeTTq MT n_ÛÁbÕj·T+ #Ó|Œü +&ç.
ãT~∆ì e#√<Û√s¡DìÏ ãTs¡Twüß"&ÉT ‘=+{Ïyê"&ÉjT· T´ <Ûqä eTTqT u≤dæq ♦ ª<ë]Á<ä ´ eTT dü s ¡ « X¯ S qéTTμ nH˚
ø£Då eTTqH˚ ˝≤"‹yê"&É>T∑ qT. Ç~ eTVü‰∫Á‘·eTTμμ nì j·÷ |ü]Áyê»≈£î"&ÉT e÷≥qT ã{Ïº MTπøeTs¡eú TsTT+~?
#Ó|Œü " >±$ì $TøÏÿ* œqTï"&ÉqsTT sTT≥T¢ ∫+‹+∫‹ì.
II
Ç"ø£ Hê øÏøÿ£ &É edæ+|ü" <ä><∑ Tä . Ç|ü&ÉT Hê eè‘êÔ+‘·eTT |üsT¡ \‘√" C…|Œæ ø√\TqT j·TTø£eÔ TT >±<äT. ns¡Hú êX¯eTT,
eTqkÕÔ|eü TT >∑èVü≤eT+<ä* <äTX¯Ã]‘·eTT, e+#·qeTT, |üsêuÛeÑ eTTqT Á|üø±•+|ü" CÒjT· "<ä><∑ ìä ô|<ä\› T #Ó|ü <äTs¡T.
<Óy’ êqT≈£L\éTT ˝Òø£ bÂs¡TwüeTT #Ó&qç |ü&ÉT e÷qe+‘·TìøÏ eqyêdüeTT ø£+f… düTKeTT ˝Ò<Tä . ≈£îdüTeTdüãÔ ø£eTT e˝…
e÷qe+‘·T"&ÉT düs«¡ »qT\ eT÷s¡e∆ TT MT"<äqsTTq qT+&Ée˝…. ˝Ò<ë eqeT+<äT düeTdæb˛e˝…. Çø£ÿ&ÉH˚ yêdüeTT
#˚dTü ø=ì j·÷#·q‘√ J$+#Ó<ä q+{ÏHê <ëìø£+f… >∑]Ω‘e· TT ˝Ò<Tä . ˇø£ ÁeTTø£ÿ&çì j·÷∫+#·Tø£+f… ì|ü˝À"ã&ç
X¯Øs¡eTT ‘=i">∑T≥y˚T\T. nqè‘·e÷&ÉT≥ø£+f… eTÚqeTTy˚T\T. |üs¡<ÛäHê|üVü≤s¡DeTTø£+f…" ~]j·TT≥ eT+∫~.
$y˚øV£ ≤” qT"&ÉsTTq Á|üuTÑÛ e⁄qT ùd$+#·T≥ø£+f… eqyêdü eTT‘·eÔ TeTT. j·÷∫+#·Tø=ì Áã‘·T≈£î≥ø£+f… eTs¡DeTT ÁX‚jT· eTT,
ùdyêeè‹Ô e÷qeTTqTe˝…, j·÷#·Hêeè‹Ô düeTdüÔ >ös¡eeTTqT Vü≤]+#·TqT. ˇø£] sTT\T¢ ø±∫, yê] ô|≥Tºy√"‘·\≈£î
<√dæ*jÓTT–Z j·TTìøÏjT· T $TøÏÿ* ì+<äéTTμμ nì HêHê$<Ûeä TT\ $#ê]+∫j·TT ˝ÀuÛeÑ TT Á‹|ü\≈£î ˝ÀqsTT eTs¡\
qs¡dú +ü Á>∑V≤ü eTT #˚jT· e˝… qì ‘·\"∫ j·T#√Ã≥H˚ ì*∫‹ì. ˝ÀuÛeÑ TT yÓ÷Vü≤eTTqT ãT{Ï+º #·TqT. yÓ÷Vü≤eTT <äT'KeTT
qT‘êŒ~+#·TqT, <äT'KeTT »«\qeTT e˝… kÕ«ÁX¯jT· eTTq≈£î HêX¯eTT |ü⁄{Ï+º #·TqT ø±"ã{Ïº ˝ÀuÛeÑ TTq≈£î ãT~∆eT+‘·T"&ÉT
˝À|ü&"É &ÉT. ‘·sT¡ yê‘· H˚qø£ÿ&É e<ä\≈£î+≥ #·÷∫ #·÷&Üø£sT¡ "í &ÉT qqTï" >∑i‘¿ √ $dü]Áy˚ôdqT. Ä Áy˚≥T <Óe’ eX¯eTT
e\q" <ä|Œæ b˛sTTq~, ‘·–*j·TT+&ÓHê sTT+‘·≈î£ j·TeT˝Àø£eTT˝À u≤"‘·ø±"|üqsTT j·TT+&ÉHê? nq+‘·s¡ $T≥T¢
∫+‹+∫‹ì, ÄVü‰! <Ûqä ˝ÀuÛeÑ TT düsê«|ü<\ä ≈£î eT÷\eTT >∑<ë! ‘·<«ä s¡q® eTTø£+f… ˝Àø£eT+<äT düTKy˚T~j·TT ˝Ò<Tä . ÄX¯
~>∑Hê&çqyê"&˚ dü‘T· Œs¡Twüß"&ÉT. yê"&˚ düs«¡ XÊgeTT\T #·~$qyê"&ÉT. yê"&˚ düs«¡ <Ûsä à¡ eTT ˝≤#·]+∫qyê"&ÉT. ñ<äse¡ TTø£sTT
|üsT¡ \>√"»ø£ ÁbÕ|ü˝Ô ≤uÛeÑ TTq≈£î dü+‘√wæ+#·Tyê"&=ø£ÿ&ÉT ˝Àø£eT+<äT <Ûqä T´"&ÉT. yê"&˚ düTœ. ‘·‘‘Ô· ÿ· sêàqTs¡÷|üeTT>±
<˚V≤æ øÏ <äT'KeTT\≥T¢ düTKeTT\T ø√s¡øj £ T˚ ÁbÕ|æ+Ô #·T#·Tqï$. n+<äT\ø£sTT Á|üj÷· dübÕ≥T ìs¡søú¡ e£ TT.

á ‘êe⁄ ‘ê‘·eTT‘êÔ‘\· T dü+bÕ~+∫q ø±D≤∫>±<äT. uÛ÷Ñ eT+&É\eTT˝À ì+ø£" <ëe⁄ <=s¡ø<£ ë! Çø£ÿ&É qT+&ÉH\˚ ?
á #Ó&>É s∑ |¡ ⁄ü uÀ&É ø£iy¿ ÷Ó "<äT\T e&ç ÁbÕDeTT\T >√\Tb˛H˚\? Ç+ø£ HÓøÿ£ &ÉHq’Ó H=ø£ÿ $»qÁ|ü<X˚ e¯ TT #˚] ø±\eTT
|ü⁄#·TÃ≥ eT+∫~. •˝≤+‘·sêfi¯eT+<ä* ø£|Œü qT uÛ]Ñ +#·T <äj÷· eTj·TT"&ÉsTTq sT÷X¯«s¡T"&ÉT qqTï" >±bÕ&É≈î£ +&ÉTHê?
nì ∫+‹+∫, eTqdüT >∑{|ºÏ iü #·Tø=ì, j·T#√Ã≥T $&ç∫ sT÷ìs¡q® eqeTT #˚]‹ì. eqeTT˝À" >±j·T>∑dTü s¡T\T uÛøÑ +åÏ ∫
|ü&j ç T· ˙s¡T Á‘ê–, jÓTTø£ #Ó≥Tº˙&É˝À edæ+∫ ø±\eTT |ü⁄#·TÃ≥ eT+∫~ >±ì, <Ûqä V”≤qT"&ÉqsTT q\T>∑T]˝À qT+&Ésê<äT.
nq+‘·se¡ TT Hê|ü⁄DéTT e\q Hê ø°$TÁ‘·T"&ÉT \_Û+#ÓqT. Hê eTVü‰uÛ≤>∑éTT e\qH˚ sTT|ü⁄&ÉT ˙ j·÷ÁX¯jT· eTqT
dü«s¡eZ TT <=]øÏq~. dü‘‡· +>∑‹ø£+f… ˝Àø£eT+<äT y˚T˝Ò~j·TT˝Ò<Tä . dü+kÕs¡ $wü eèø£eå TTq≈£î s¬ +&ÉT |ò\ü eTT \eTè‘·‘T· \éTT\T—
ø±yêéTè‘·sd¡ bü Õq yÓTTø£ÿ{Ï— dü»q® dü+>∑‹ jÓTTø£{.Ï μμ
nìq $ì eT+<∏sä T¡ "&ç≥ì¢ jÓT.
ns¡eú TT\T ì‘·éTT\T>±e⁄. j·TÚeqeTT s¡aØy˚>‘∑ T· \éTT. JeqeTT ãT<äT“<äÁbÕj·TeTT. ø±"ã{Ïº ãT~∆eT+‘·T"&ÉT
dü‘«· s¡eTT>± <Ûsä à¡ eTT düe÷#·]+|üe˝…qT. düe÷#·]+|üìyê"&ÉT |üXÊÃ‘êÔ|eü TT"u§+~ XÀø±–ï dü+‘·|⁄ü "Ô &É>T∑ qT. ˙e‹
dü+#·jT· eTT #˚d‹æ $. <ëì <√wü$T~. ø±"ã{Ïº j·T‹ dü+#·jT˚ #·Ã‘¤ >· <∑ Tä .
ˇs¡T\øÏ∫Ã ‘êqT uÛTÑ õ+∫q<˚ ‘·qkı‘·T.Ô |üsT¡ \ ø°ø£ ‘êqT >∑T&ÉTeø£ Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç
≈£L&É"u…{qºÏ Á<äeéTT #·∫Ãq‘·iÏ yÓ+≥sê"uÀ<äT, nì #Ó|Œæ ≈£Ls¡àeTT ♦ ÄX¯ ~>∑Hê&çqyê&˚ dü‘T· Œs¡Twüß&ÉT. m≥T¢?
eTiÏjT· T ì≥¢ìjÓT. ♦ <ÛäqV”≤qT&Ó’ q\T>∑T]˝À qT+&Ésê<äT.
JeHês¡eú TT $TøÏÿ* j·÷j·÷dü+bÕ≥T düsTT‘·eTT e´s¡eú TT. ˙e⁄ m+<äT≈£î?
düø\£ <Ûsä à¡ eTT\T ‘Ó*dæqyê"&Ée⁄. ˙≈£î $dü]Ô +∫ #Ó|Œü "ãì˝Ò<Tä . ˙≈£î ♦ ªeTqdüT>∑{Ïº |üs¡#·Tø√e≥+μ n+fÒ
\|òTü T|ü‘q· ≈£î"&=ø£"&ÉT H˚ H=ø£"&ÉqT>±eTT. eTq\qT eT÷e⁄s¡qT <Óe’ @$T{Ï?
yÓTTø£ÿ#√"CÒ¬sÃqT. <=]øÏq+‘·{Ï‘√" >±\eTT >∑&ÉT|ü⁄ø=ì düTKeTT>±
♦ ª#·∫Ãq ‘·eT yÓ+≥ sêuÀ<äTμ nq&É+˝À
J$+‘·eTT, nìq Væ≤s¡D´≈£î"&ÉT $TøÏÿ* dü+‘√wæ+∫ sTT≥¢ìjÓT.
MTπøeTs¡yú TÓ +Æ ~?
eT+<∏ ä s ê! ˙e#· H êeTè‘· e TT e]¸+∫ Hê <ä T s¡ + ‘· ‘ ê|ü e TT
ìyê]+∫‹$. H˚qT <Ûqä T´"&ÉqsTT‹ì. ªª$TÁ‘·˝≤uÛeÑ TqT ˝≤uÛdÑ +ü |ü<μä μj·TqT e#·qeTT H˚"&ÉT Hê≈£î \ø£å ´düeTì«‘·eTjÓT´qT.
Ç$ #˚jT· +&ç
1. #·÷&Üø£sT¡ ìí e÷≥\qT ã{Ïº MTø£syú¡ TÓ qÆ $wüjT· y˚T$T? <ëìô|’ MT n_ÛÁbÕj·Ty˚T$T{À #Ó|Œü +&ç.
2. ªÄVü‰! <Ûqä ˝ÀuÛeÑ TT düs«¡ j·÷|ü<\ä ≈£î eT÷\eTT ø£<ë!μ á $wüj÷· ìï düeT]úd÷ü ,Ô e´‹πsøÏd÷ü Ô MT n_ÛÁbÕj·÷\T
#Ó|Œü +&ç.
3. á bÕsƒêìøÏ ô|{Ïqº o]¸øq£ T $X‚w¢ dæ ÷ü Ô #Ó|Œü +&ç.
4. øÏ+~ yêø±´\T mes¡T, me]‘√ nHêïs√ >∑T]Ô+∫ sêj·T+&ç.
n) nqè‘· e÷&ÉT≥ø£+f… eTÚqeTT y˚T\T.
Ä) Bì øπ yÓTqÆ qT ì$T‘·eÔ TT ˝Òø£ e÷q<äT.
Ç) dü‘‡· +>∑‹ ø£+f… ˝Àø£eT+<äT y˚T˝Ò~j·TT ˝Ò<Tä .
5. øÏ+~ |ü<ë´ìï #·~$ uÛ≤yêìï |üP]+#·+&ç.
ˇø£ÿ"&Ó #ê\T ìX¯Ã\ ã˝Àqï‘·T" &Ó+‘·{Ï ø±s¡ýÓTqÆ <ë"
»ø£ÿ H=qs¡TÃ" >ös¡e⁄ \dü+KT´\T |ü{qºÏ <Ûq˚ Tø√≥T\+
õø£ÿ>∑ ˙ø£ ‘·Á‘·Œã\ùdq qH˚ø£ •©eTTK+ãT\Hé
yÓTTø£ÿe&É+>∑ CÒdæ ‘·T<äeTT≥º"&Ó jÓTTø£ÿ øÏØ{Ï uÛ≤düÿsê!
uÛ≤e+ : m+‘·{Ï |üì ◊Hê
Äe⁄\eT+<äqT ‘·q u≤D≤\‘√
Ä ã\yÓTqÆ ns¡Tq® T&˚ ø£<ë!
6. #·÷&Üø£sT¡ ìí øÏ, MD≤ø£sT¡ ìí øÏ eT<Û´ä »]–q dü+uÛ≤wüDqT sêj·T+&ç.

1. ªdü+kÕs¡ $wüeèø£eå TTq≈£î s¬ +&ÉT |ò\ü eTT \eTè‘·‘T· \éTT\Tμ bÕsƒêìï Ä<Ûës¡+>± #˚dTü ø=ì Bì >∑T]+∫
$e]+#·+&ç.
2. ªns¡Hú êX¯+, eTqkÕÔ|+ü , >∑èVü≤eT+<ä* <äTX¯Ã]‘·+, e+#·q+ |üsêuÛeÑ +μ ` á |ü<ë\ >∑T]+∫ MT sπ s¡ø+£ >±
ns¡+ú #˚dTü ≈£îHêïs√ k˛<ëVü≤s¡D+>± sêj·T+&ç.
3. ª$y˚øV£ ≤” qT&Óq’ Á|üuTÑÛ e⁄qT ùd$+#·T≥ ø£+f… eqyêdü eTT‘·eÔ T+μ ` Bì W∫‘ê´ìï >∑T]+∫ #·]Ã+#·+&ç.
4. á bÕsƒ+¡ ˝Àì ø£<qä∏ $<ÛëHêìï, s¡#s· TT‘· s¡#H· ê$<ÛëHêìï Á|üX+¯ dæd÷ü Ô sêj·T+&ç.
5. á ø£<qä∏ T z ∫qï Hê{Ïø>£ ± eT\#·+&ç.
6. eT+<∏sä T¡ ì e÷≥\qT MTs¡T düeT]úkÕÔsê? m+<äT≈£î?
|ü<äC≤\+
1. øÏ+~ yêø±´\≈£î nsêúìï MT kı+‘· |ü<ë˝À¢ sêj·T+&ç.
n) ãT~∆V≤” q‘· e\q düeTdüøÔ ±s¡éTT\T ì<ë|òTü qB|üPs¡eTT\≥T¢ $HêX¯eTT H=+<äTqT.
Ä) <Ûqä eTTqT u≤dæq ø£Då eTTqH˚ ˝≤‹yê"&É>T∑ qT.
Ç) |üs<¡ HäÛ ê|üV≤ü s¡DeTT ø£+f… ~]j·TT≥ eT+∫~.
á) ñ<äse¡ TTqø£sTT |üsT¡ \ >√»ø£ ÁbÕ|ü˝Ô ≤uÛeÑ TTq≈£î dü+‘√wæ+#·T yê"&=ø£ÿ&ÉT ˝Àø£eT+<äT <Ûqä T´"&ÉT.
2. øÏ+~ |ü<ë\≈£î Á|üøè£ ‹ ` $ø£è‘·T\qT bÕsƒ+¡ qT+&ç yÓ‹øÏ Ä yêø±´\qT sêj·T+&ç.
n) uÀq+ Ä) X¯ã+› Ç) ø£s+®¡ á) êTT
ñ) >±s¡e+ }) #·≥+º ãTT) <äeTàeTT ãT÷) dü+‘·d+ü
3. øÏ+~ yêø±´\T #·<eä +&ç. e⁄´‘·Ô Œ‘·TÔ ´\≈£î ‘·–q |ü<ë\T sêj·T+&ç.
n) |ü⁄HêïeT qs¡øe£ TT qT+∫ s¡ø+åÏ #·Tyê&ÉT.
Ä) <˚V‰ü ìï <Û]ä +∫qyê&ÉT.
Ç) ◊X¯«s¡´+ ñqïyê&ÉT.
1. øÏ+~ yêø±´˝À¢ì dü+~Û |ü<ë\qT >∑T]Ô+∫, yê{Ïì $&ÉBj·T+&ç. n$ @ dü+<ÛTä ˝À dü÷Á‘·jT· Tø£+Ô >± ‘Ó\Œ+&ç.
n) n+<äT" p&Üø£sT¡ "í &ÉqT |ü]Áyê»≈£î"&ÉT >∑\&ÉT.
Ä) ‘·&eÉ ⁄\" ã{Ïº á jÓT\Tø£ $&ÉTeø£ yêdüeTT #˚jT· T#·Tqï~.
ô|’ yêø±´˝À¢ düsfi¡ ≤<˚X,¯ >∑d&ü <É yä ê<˚X,¯ ñ‘·« dü+<ÛTä \T, j·T&Ü>∑eTeTT ñ+&É{≤ìï >∑eTì+#ês¡T ø£<ë!
á bÕsƒ+¡ ˝À düsfi¡ ≤<˚X,¯ >∑d&ü <É yä ê<˚X¯ dü+~Û|<ü ë\T Ç+ø± @y˚TeTTHêïjÓ÷ >∑T]Ô+∫, dü+~Û dü÷Á‘ê\qT
sêj·T+&ç.
2. øÏ+~ |ü<ë\≈£î $Á>∑V≤ü yêø±´\T sêdæ, düe÷kÕ\qT ù|s=ÿq+&ç.
n) #·+|üøe£ ‹ |ü≥Dº eTT
Ä) eTVü‰uÛ≤>∑éTT
Ç) ùdyêeè‹Ô
á) |ü<ëã®eTT\T
ñ) ø£\Teø£qTï\T
}) e÷$T&ç>T∑ qï
m) eTè<äTeT<ÛTä s¡eTT
ñ<ëˆˆ #·+|üøe£ ‹ |ü≥D º eTT ` #·+|üøe£ ‹ nH˚ ù|s¡T >∑\ |ü≥D º +.
dü+uÛ≤eHê |üPs¡«|ü<ä ø£sà¡ <Ûës¡jT· düe÷dü+.
3. ª|ü⁄+bÕ«<˚Xd¯ +ü ~Ûμ
* øÏ+~ |ü<ë\T $&ÉBj·T+&ç. e÷s¡TŒqT >∑eTì+#·+&ç.
ñ<ëˆˆ n#·Ã|ü⁄ |üP\‘√≥ R n#·ÃeTT G |üP\‘√≥

n) ˙\|ü⁄ >∑+&ÉT¢ R
Ä) eTT‘Ó|Ô ⁄ü düsT¡ \T R
Ç) düsd¡ |ü ⁄ü e÷≥ R
* ô|q’ ù|s=ÿqï yê{Ï˝À s¬ +&ÉT e÷s¡TŒ\qT >∑eTì+#·e#·TÃ.
n) yÓTT<ä{|Ï <ü ë\∫es¡q ªeTTμ es¡+í ˝À|æ+∫+~. eTT es¡+í kÕúHêìï |ü⁄ es¡+í ÄÁø£$T+∫+~.
Ä) Á|ü‹ dü+~Û˝Àq÷ yÓTT<ä{|Ï <ü +ä >∑TD≤\qT ‘Ó\TŒ‘·T+~. Ç$ $X‚wDü ≤\T.
* yÓTT<ä{|Ï <ü +ä $X‚wDü + nsTT‘˚ Ä düe÷kÕ\qT ª$X‚wD ü |üPs¡«|ü<ä ø£sà¡ <Ûës¡jT· düe÷dü+μ n+{≤s¡ì
MT≈£î ‘Ó\TdüT. n+fÒ á dü+~Û ø£sà¡ <Ûës¡jT· düe÷kÕ˝À¢ @s¡Œ&ÉT‘·T+<äì ‘Ó\TdüT+Ô ~. n+fÒ...
* ø£s¡à<Ûës¡j·T düe÷kÕ˝À¢ eTTesêíìøÏ ã<äT\T |ü⁄, +|ü⁄\T Ä<˚X¯+>±eùdÔ <ëìï |ü⁄+bÕ«<˚X¯dü+~Û
n+{≤s¡T. (ªeTTμ es¡+í kÕúHêìï |ü⁄ ª|ü⁄μ +|ü⁄ es¡+í ÄÁø£$TdüT+Ô ~. BH˚ï yê´ø£sD ¡ |ü]uÛ≤wü˝À ªÄ<˚X+¯ μ
n+{≤s¡T.)
♦ øÏ+~ |ü<ë\qT $&ÉBdæ dü+~Ûd÷ ü Á‘êìï dü]#·÷&É+&ç.
n) dæ+>∑|⁄ü ø=<äeT
Ä) eTT‘·´|ü⁄∫|üŒ
Ç) ø=+#Ó|⁄ü qs¡T&ÉT
4. e#·q+˝À XË©’ uÛ<Ò +ä
* øÏ+~ yêø±´\T #·<eä +&ç. uÛ<Ò ë\T >∑eTì+#·+&ç.
n) Ä |ü]Áyê»≈£î&ÉT ôd|üŒ>± $ì $TøÏÿ* œqTï&ÉqsTT‹ì.
Ä) Ä düHê´dæ #Ó|Œü >± $ì #ê˝≤ u≤<Û|ä &ü Ü¶qT.
Ç) Ä düHê´dæ C…|Œæ +~ sTTì XÊHê <äTø£ÿyÓTT∫Ã+~.
* yÓTT<ä{Ï yêø£´+ ÁbÕNq XË*’ ì ‘Ó\T|ü⁄‘·Tqï~.
s¬ +&√ yêø£´+ •wüeº éVü‰s¡ XË*’ ì nqTdü]+∫ ñ+~.
eT÷&√ yêø£´+ e÷+&É*ø£ |ü<‹∆ä øÏ ˝Àã&ç ñ+~.
* ø±˝≤qïqTdü]+∫, ÁbÕ+‘êqïqTdü]+∫, dü+<äsê“¤ìï ã{Ïº uÛ≤wüqT ñ|üj÷Ó –+#˚ $<Ûëq+˝À e÷s¡TŒ
ñ+≥T+~. Ç~ uÛ≤wü˝À yÓ$’ <Û´ä y˚T>±ì, >=|üŒ, ‘·≈î£ ÿe nH˚ dü+≈£î∫‘·<èä wæ≈º L£ &É<Tä .
* øÏ+~ yêø±´\qT Ä<ÛTä ìø£ eéVü‰s¡X*’Ë ˝ÀøÏ, kÕúìø£ e÷+&É*ø£X*’Ë ˝ÀøÏ e÷s¡Ã+&ç.
[á e÷s¡TŒ\T #˚ùd≥|ü&ÉT ªeTTμ esêí\T, _+<äT|üPs¡«ø£ ªãTμ ø±sê\T (+ãT), j·T&Ü>∑e÷\T,
ÁøÏj÷· s¡÷bÕ\T (#˚jT· TqT, »s¡T>∑TqT, #·÷&ÉTeTT... e+{Ï$) e÷s¡&Üìï >∑eTì+#·+&ç.]
n) $y˚øV£ ≤” qT&ÉsTTq Á|üuTÑÛ e⁄qT ùd$+#·T≥ø£+f… eqyêdü eTT‘·eÔ TeTT.
Ä) m\Tø£ Á|ü‹~qeTT ∫\Tø£ø=j·T´ MT"~ ø¬ –] bÕÁ‘·eTTq+<äTqï j·TqïeTT uÛøÑ +åÏ ∫b˛e⁄#·Tqï~.
Ç) ãT~∆V≤” q‘·e\q düeTdüøÔ ±s¡éTT\T ì<ë|òTü qB|üPs¡eTT\≥T¢ $HêX¯eTT H=+<äTqT.
♦ bÕsƒX¡ Ê\ Á>∑+<∏ë\j·T+˝À |ü+#·‘+· Á‘· ø£<\ä∏ |ü⁄düøÔ +£ ˝Àì ø£<\ä∏ qT #·<eä +&ç. MT≈£î q∫Ãq ø£<qä∏ T MT
kı+‘·e÷≥˝À¢ sêdæ Á|ü<]ä Ù+#·+&ç.
#·<eä +&ç ` ‘Ó\TdüTø√+&ç

uÛ≤s¡‘·<˚X¯+ ø£<∏ëkÕVæ≤‘ê´ìøÏ Á|üdæ~∆bı+~+~. ÁbÕNqø±\+qT+&˚
uÛ≤s¡rj·T kÕVæ≤‘·´+˝À ÁbÕ#·Ts¡´+ bı+~q ø£<\ä∏ T mH√ï ñHêïsTT. $wüßXí s¯ à¡
nH˚ |ü+&ç‘T· &ÉT neTs¡Xø¯ ÔÏ nH˚ sêE ø=&ÉT≈£î\qT $y˚øe£ +‘·T\qT #˚jT· &ÜìøÏ
|ü+#·‘+· Á‘· ø£<\ä∏ qT uÀ~ÛkÕÔ&TÉ . ny˚ ø£<ë∏ s¡÷|ü+˝À yê´|æÔ #Ó+<ësTT. M{Ïì
<ë<ë|ü⁄ 200 uÛ≤wü˝À¢øÏ nqTe~+#ês¡T. á |ü+#·‘+· Á‘· ø£<\ä∏ T $TÁ‘·˝≤uÛ+Ñ ,
$TÁ‘·u<ÒÛ +ä , ø±ø√\÷ø°jT· + (dü+~Û, $Á>∑V≤ü +), \ã∆Á|üD≤X¯+, n|üØøÏ‘å ø· ±s¡ø+£ ø£+<äT≈£L] MπsX¯*+>∑+
(ndü+Áù|ø£å ´ø±]‘·«+) nH˚ uÛ≤>±\T>± ñHêïsTT. M{Ïì ‘Ó\T>∑T˝ÀøÏ (1848`1919)
nqTe~+∫qyê]˝À eTTKT´\T ∫qïj·Tdü÷]‘√ bÕ≥T ø£+<äT≈£L] MπsX¯*+>∑+. MπsX¯*+>∑+ |ü+‘·T\T
dü+~Û, $Á>∑Vü≤+ nH˚ uÛ≤>±\qT ‘Ó\T>∑T˝ÀøÏ nqTe~+#ê&ÉT. áj·Tq M{Ï‘√bÕ≥T sê»X‚Ks¡ #·]Á‘·,
Ä+Á<Ûøä e£ ⁄\ #·]Á‘·, nuÛ≤>√´bÕU≤´q+ yÓTT<ä˝q’… Á>∑+<∏ë\qT, X¯‘ø· ±\qT, Hê≥ø±\qT sêdæ >∑<´ä ‹ø£ÿq>±
Á|üd~æ ø¬∆ ø±ÿ&ÉT. Åd$Ô” <ëýê´|æøÔ Ï ø£èwæ#X˚ Ê&ÉT. dü+|òTü dü+düÿs¡>Ô ± ù|s¡T bı+<ë&ÉT.
Hê´j·T+>± dü+bÕ~+∫q <Ûqä +‘√H˚ ‘·qqT

b˛wæ+#·Tø√yê*. nHê´j·T+>±
dü÷øÏÔ dü+bÕ~+∫q <Ûqä +‘√ mes¡T J$düT+Ô {≤s√
yês¡T düs«¡ ø£sà¡ ãVæ≤wüÿ è‘·T\T
ne⁄‘·THêïs¡T.
` |üsêX¯sd¡ àü è‹

3 e÷‘·èuÛ≤eq
` &Üˆˆ >∑&j
ç ÷· s¡eTT y˚+ø£≥X‚wXü ÊÅdÔæ
#·<eä +&ç ` Ä˝À∫+∫ #Ó|Œü +&ç.

‘˚. düs«¡ rsêú+ãTe⁄\ø£+f… düeT~Ûø+£ ãT
bÕeq+u…q’ »qsTTÁ‹ bÕ<ä»\eTT
es¡‘q· ÷Eq ø£œ\<˚e‘·\ ø£+f…
»qì jÓT≈£îÿ&ÉT düqTï‘ê#ês¡ìs¡‘·
Á|üX¯ï\T:
1. ªªbÕeq+u…q’ »qsTTÁ‹ bÕ<ä»\eTTμμ n+fÒ @$T{Ï?
2. ‘·*¢ bÕ<ä»\+ <˚ìø£+fÒ >=|üŒ<äì ‘Ó\TdüTø=Hêïs¡T? m+<äT≈£î?
3. ≈£îe÷s¡TìøÏ nìï+{Ïø+£ fÒ @~ $Tqï? m+<äT≈£î?
4. á |ü<´ä + <ë«sê ‘·*ø¢ >Ï \∑ kÕúqy˚T$T{ì Á>∑V≤æ +#ês¡T?
5. ªªÁ|ü‹ ÅdeÔ” T÷]Ô eTq≈£î ‘·*‘¢ √ düe÷q+μμ nì m+<äTø£+{≤s¡T?
H˚|ü<∏ä´+
yÓTT<ä{Ï <ä+&Éj÷· Á‘·˝À ªø£fi≤´DÏμ <äTs¡+Z »sTT+∫q ‘·sT¡ yê‘· nu≤“Jk˛Hé<e˚ ⁄&ÉT, $»jÓ÷‘ê‡Vü≤+‘√
•yêJ e<ä≈› î£ ekÕÔ&TÉ . n|ü&ÉT k˛Hé<e˚ ⁄&ÉT •yêJ‘√ ªª<˚yê MT Ä»„ Á|üø±s¡+ ø£fi≤´DÏì »sTT+∫ <ëì
düsê›sT¡ \qT |ü{ºÏ ã+~Û+∫, düs«¡ kÕ«˙ï, sêDÏyêdü Åd\Ô” qT ã+B\T>± ‘Ó#êÃqTμμ nì eTq$ #˚XÊ&ÉT. Ç~ $qï
•yêJ |üsÅ¡ d\Ô” T ‘·\T¢\‘√ düe÷q+ nì #Ó|Œæ , ÄyÓT≈£î n>ös¡e+ ø£*+Z ∫q+<äT≈£î ∫+‹dü÷,Ô Ç˝≤ #˚jT· &É+
‘·><∑ ìä Væ≤‘·e⁄ |ü*øÏq dü+<äs“¡ +¤ ˝ÀìB bÕsƒê´+X¯+.

á bÕsƒ+¡ #ê]Á‘·ø£ ø±e´ Á|üÁøÏjT· ≈£î #Ó+~+~.
#·]Á‘· Ä<Ûës¡+>± s¡∫+∫q ø±e´+ #ê]Á‘·øø£ ±e´+.
Ç~ &Üˆˆ >∑&jç ÷· s¡+ y˚+ø£≥X‚wü XÊÅdÔæ s¡∫+∫q
ªl•euÛ≤s¡‘e· TTμ ‘·èrj·÷XÊ«dü+ ˝Àì~.
bÕsƒ+¡ eTT+<äTqï Á|üy•˚ ø£ #·<eä +&ç. bÕsƒ+¡ ˝Àì $wüj÷· ìï }Væ≤+#·+&ç.

bÕsƒ+¡ #·<eä +&ç. ns¡+ú ø±ì |ü<ë\øÏ+<ä ^‘·\T ^j·T+&ç.
yê{Ï nsêú\qT |ü⁄døÔü +£ ∫es¡ ñqï ª|ü<$ä C≤„q+μ |ü{øºÏ ˝£ À #·÷dæ ˝Ò<ë ì|òTü +≥Te⁄˝À #·÷dæ ‘Ó\TdüTø√+&ç.
ø£$ |ü]#·jT· +
Ä<ÛTä ìø±+Á<Ûä ø£e⁄˝À¢ Á|üeTTKT\T, X¯‘êe<Ûëì &Üˆˆ >∑&j
ç ÷· s¡+ y˚+ø£≥X‚wXü ÊÅd.Ôæ áj·Tq
‘·*<¢ +ä Á&ÉT\T ` qs¡deü ÷+ã, sêeTj·T´\T. ø£&|É õü ˝≤¢, »eTà\eT&ÉT>∑T ‘ê\÷ø± HÓeTfi¯fl
~HÓï Á>±eT+˝À »ìà+#ê&ÉT.
áj·Tq <äTsê“¤ø£ sê»X‚Ks¡ X¯‘êe<Ûëì‘√ ø£\dæ ø=ìï ø±e´Hê≥ø±\T sêXÊ&ÉT.
>∑&j ç ÷· s¡+ yê] ù|s¡T #Ó|Œü >±H˚ ªªl•euÛ≤s¡‘e· TTμμ ø±e´+ >∑Ts¡T≈Ô î£ edüT+Ô ~. bÕs¡‘+· Á‘ê´ìï
(1901`1981)
ìs¡d+æ ∫ kÕ«‘·+Á‘·´ ø±+ø£qå T nDTeDTe⁄Hê s¡>T∑ ˝§ÿ*Œq eTVü‰ø±e´+ Ç~. ªeTTsê]μ, ª|ü⁄wŒü u≤D
$˝≤düeTTμ, ªs¡|Tüò THêB∏jT· eTTμ, ªeT*¢ø±e÷s¡T‘·eTTμ yÓTT<ä˝q’… ø±yê´\T, ªyêdüTÔ »+Á‹μ (neTTÁ~‘·
e#·q s¡#·q), ªlHê<∏ä ø£$‘ê kÕÁe÷»éTTμ ($eTs¡Ù) áj·Tq ˝Òœì qT+&ç yÓ\Te&Ü¶sTT. ªø£$‘êe‘·+düμ,
ªø£$dæ+Vü≤μ, ªne<Ûëq |ü+#êqqμ nH˚ _s¡T<äT\qT n+<äT≈£îHêï&ÉT.

Á|üy•˚ ø£
C≤‹ Jeq$<ÛëHêìï Á|ü‹_+_+#˚~ dü+düÿ è‹. uÛ≤s¡rj·Tdü+düÿ è‹ Åd\Ô” ≈£î >=|üŒ
kÕúHêìï∫Ã+~. |üsÅ¡ d\Ô” qT ‘·\T¢\T>±, |üs<¡ HäÛ êìï >∑&|¶ç sü ø¡ ‘£ √ düe÷q+>± uÛ≤$+#·T eTì
#Ó|Œæ +~. n≥Te+{Ï ñ<ë‘·yÔ TÓ qÆ uÛ≤eq\qT JeqXË*’ >± eT\#·Tø=ì |ü]bÕ\q kÕ–+∫q
BÛs√<ë‘·Ô #·Áø£e]Ô #ÛÁ· ‘·|‹ü •yêJ.
•yêJ J$‘·+˝Àì ˇø£ dü+|òTü ≥q e÷‘·èuÛ≤eq≈£î n<ä+› |ü&TÉ ‘·Tqï~. <ëìï >∑&j ç ÷· s¡+
y˚+ø£≥X‚wXü ÊÅdÔæ r]Ã~~›q rs¡T Á|üX+¯ dü˙j·T+. düV≤ü è<äjT· ‘·≈î£ , eT‘·kÕeTs¡kÕ´ìøÏ Á|ürø£>±
ì*∫q Ä düìïy˚XÊìï á bÕsƒ+¡ ˝À #·<Tä e⁄≈£î+<ë+...
XÊ. ªªÄ`j˚TMT? jÓTTø£ sêDÏyêdüeTTqT ãTD≤ýêdüeTTHé <Ó∫ÃHê

yê? j˚TôV≤’ +<äe⁄"&Óq’ ˙ >∑‹ qeTsê´<äHé Áãe]Ô+#·TH˚?
e÷ j·÷»„Hé >∑eTì+|üy√? »j·T eT<√Hêà<ä+ãTqHé sπ "–, ˙
j·÷j·TTdü÷‡Á‘·eTT ©e Á‘·T+#·Tø=HÓ<√? j·TÚ<ä‘∆ ´· yÓ÷s¡«Hé EMTμμ 1
✿eT. nqT#·THé CÒe⁄iTMTiT ø£qTï">∑e‘√ HêdüŒ+<ä<√wü+ ˜ ãT‘√
|òTü q VüQ+ø±s¡eTT‘√ q≥Á<äT“¤≈î£ {Ï‘√ >∑]\® T¢ Hê uÛÀHéd˝ü Ò
X¯óì" p&ÉHé ãTsTT˝À&Ó" >=\T«— •e⁄"&ûdTü Hé >∑T‘·TøÔ H£ é Á$T+–, uÀ
s¡q qyê«s¡\ ã+<Ûä eT÷&çÃ >=ì‘˚sH¡ é ã+#Ó k˛Hé<e˚ ⁄ìHé 2
eT. ‘·«]‘·T+&Ó’ j·T‘·" &É≥Tº˝Ò dü*|æ ªª<˚yê! qqTï eTìï+|ü⁄— MT
düs<¡ ës¡THé >=ì ‘Ó#T· Ã#√ düsu¡ kÑÛ ˛‘ê‡Vü≤+ãT ø£qôZ |Œ— <äT
X¯Ã]‘ê˝À#·q ˝Ò<Tä , ˝Ò<Tä uÛeÑ <ëC≤„ \+|òTü H√<ä « è‹Ô— MT
#·sD ¡ <ä«+<ä«eTT ˝≤qμμ j·T+#·T $ì|æ+#·H,é düT+‘· XÊ+‹+#·T#·THé 3
Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç
♦ ª$»j·T>∑s«¡ +‘√ ˙e⁄ #˚dqæ |üì dü]ø±<äìμ nH˚ e÷≥\qTã{Ïº •yêJ m˝≤+{Ïyê&Éì uÛ≤$düTHÔ êïs¡T?
♦ Åd\Ô” |ü≥¢ eTsê´<ä>± Á|üe]Ô+#·&+É n+fÒ @$T{Ï?
♦ •yêJ ø√bÕìøÏ ø±s¡Dy˚T$T{Ï? ø√|ü+˝À •yêJ m˝≤ ñHêï&ÉT?
♦ ªªdüsu¡ kÑÛ ˛‘ê‡Vü≤+ãT ø£qôZ |Œμμ n+fÒ MTπøeTs¡yú TÓ +Æ ~?

II
✿eT. •esê »+‘·≥ y˚T\TàdüT+>∑T" <Ós˝¡ À ` dæï>±∆+ãT<ä#êÃ¤jT· ˝À

qekÂ<ë$Tì" uÀ\T Hê j·Teqø±+‘ês¡‘ï· eTTHé uÛøÑ ÔÏ >ö
s¡eeTT˝Ÿ yêi">∑" p∫ |ü˝ÿ… ªªeì‘ês¡‘ï· +ãT © uÛeÑ ´ôV≤’ +
<äeuÛ÷Ñ »+>∑eT |ü⁄D´<˚e‘·\T— e÷‘ê! ‘·|
ü ôd]’ +|ü⁄MT!μμ 4 Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç
d”. Vü≤] Vü≤s¡ ÁãVü≤à\" ãT]{Ï_&É\¶ " CÒdæ ♦ Åd”Ô\qT me]‘√ b˛˝≤Ãs¡T?
CÀ\"u≤&çq |ü⁄s¡+ÁBÛ\˝≤eT, m+<äT≈£î?
j·TeT<Ûsä à¡ sêEbÕX¯eTT" Á<äT+∫ j·T<ä*+∫ ♦ Åd\Ô” |ü≥¢ düe÷»+˝À m˝≤+{Ï
|ü‹_Ûøå£ >=qï bÕeq#·]Á‘·, n_ÛÁbÕj·÷\T ñHêïsTT? Bìô|’
<Û>ä <∑ >äÛ ∑ <äVZ ≤ü qeT<Û´ä eTT |üP\sêdæ>± MT n_ÛÁbÕj·÷\T ‘Ó\Œ+&ç.
$Vü≤]+∫j·TTqï kÕBÛ«eT‘·*,¢ ♦ Åd\Ô” e\¢ uÛ≤s¡‘· ø°]Ô Á|ü‹wü̃\T
|ü‹ ì$T‘·eÔ TT dü÷s¡úÛ>Ñ y∑ êqTqT <äjT· +ãT ô|s¡T>∑T‘·THêïj·Tq&ÜìøÏ
q]ø£{ºÏ ì\T|ü⁄ |ü⁄DéTT\|ü+≥, ñ<ëVü≤s¡D\T ‘Ó\Œ+&ç.
‘˚. n{Ïº jÓT+<äiÀ uÛsÑ ‘¡ ê+ã j·÷"&ÉT_&É¶ ♦ ªªnq\CÀ´‘· T \.............
\eT\ |ü‹<˚e‘ê‘·« uÛ≤>∑éTT\T y√dæ kÕ>∑TH˚?μμ nH˚ |ü<´ä + <ë«sê
|ü⁄{Ïìº \T yÓT{Ïìº \T" u…+#·T |ü⁄D´dü‘T· \T MTπøeTs¡yú TÓ +Æ ~?
>∑\s¡T, uÛ≤s¡‘êeì uÛ≤>∑´ø£\Œ\‘·\T 5
✿eT. nq\CÀ´‘·T\ ˙ |ü‹Áe‘·\" u≤bÕ#ês¡T˝…’ &Üj·TT uÛ÷ Ñ
»qT˝…\H¢ é ì»dü+|ü<˝ä Ÿ <=i"– j·Tdü<Ô «äÛ düT˝Ô ’… b˛¬s? $
‘·qÔ y˚T ì\TÃHÓ? eTT HÓïiT+>∑yTÓ |ü⁄\düÔ ´ÁãVü≤àdü+‘êq? yÓ÷
»q˙! ôV≤’ +<äe uÛ÷Ñ $T ˙ |ü–~ <äTXÊÃ]Á‘·eTT˝Ÿ kÕ>∑TH˚? 6

III
‘˚. j·Teq |ü⁄D≤´+>∑HêeTDÏ e>∑T<äT>±ø£

ôV≤’ +<äe⁄\|üP» ‘·*j ¢ T· ≥¢+<äsê<Ó?
˙<äTs¡÷|üeTT Hêj·T+<äT ˝Ò<ä jÓTÆ q"
>∑qì ‘·*$¢ >± ìqTï >±s¡$+‘·T 7
✿XÊ. e÷ düsê›sT¡ "&ÉT ‘=+<äsH ¡ é ã&ç j·TdüHêàs¡+Z ãTqHé uÀjÓT, ˙
<√dü+ãTHé >∑ì H=#·TÃø√≈£î, ìqT" CÒsT¡ HÔ é ˙ >∑èVü≤+ _|ü
&˚,
Hê ôdq’ ´+ãTqT <√&ÉT>±" ãì#Ó<Hä ,é Hê‘·*>¢ ±" <√&ÉT>±
<√dæfiH¢̄ é q&ç|+æ ‘·T— ˙ ø£qT\j·T+<äTHé <ë*à kÕ]+|ü⁄MT!μμ 8
eT. nì ø=+&Ü&ç, |ü‹Áe‘ê Væ≤‘· dü|sü ê´<ÛTä s¡T´"&Ü‘·+&ÉT j·÷
eq ø±+‘êeTDÏ ø£sΩ¡d‘ü ÿ· è‘·T ˝§qs¡ŒHé CÒd,æ #˚ùd‘·" õ
øÏÿq düsê›sT¡ ì >±s¡$+∫ Væ≤‘·d÷ü øÏHÔ é ã*ÿ, ;C≤|ü⁄s¡+
ãTq≈£îHé uÀ$&Ó ` yê]‘√" <äqã\+ãT˝Ÿ >=ìï ‘√&É+|ü⁄#·THé 9
eT. •esê »+‘·≥ k˛q<˚e⁄yÓTT>∑yTÓ Æ ªªÅdsÔ” ‘¡ ï· eTT˝Ÿ |üP»´, ˝Ò
j·Tee÷q+ãT |òTü {Ï+|üsê, ~~ eTBj·÷<äsÙ¡ eTdüà#·ÃeT÷
<Ûeä ⁄ ©j·÷»„ qeX¯´ yÓ÷eTe˝…— ˙‘ê‘·Œs¡éTTHé p∫, ˝À
≈£îe #˚≈L£ s¡$T HÓ+∫, ˙jÓT&É <=dü+>∑T ˝Ò$¢ T uÛ≤$+∫‹Héμμ [nì yêÁ≈£î#ÓÃqT.] 10
Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç
♦ ‘·*>¢ ± >ös¡$+#·&+É n+fÒ @$T{Ï? Ä Á|ües¡qÔ m˝≤ ñ+≥T+~?
♦ düHêàs¡+Z ˝À q&Ée&É+ n+fÒ @$T{Ï? $<ë´s¡T\ú T>± MTs¡T #˚j÷· *‡q ø=ìï |üqT\qT ‘Ó\Œ+&ç.
♦ ªªÅdsÔ” ‘¡ ï· eTT˝Ÿ |üP»´, ˝Ò j·Tee÷q+ãT |òTü {Ï+|üsê<äT,μμ n+fÒ @$T{Ï?
♦ ªªVæ≤‘·d÷ü øÏHÔ é ã*ÿμμ n+fÒ @$T{Ï?
uÛ≤yê\T
1. Ä..... @$T{Ï? |ü⁄D≤´ìøÏ ì\j·TyÓTqÆ ˇø£ sêDÏyêkÕìï ã+B>± ‘Ó#êÃyê? @ ôV≤’ +<äe⁄&ÓH’ ê á $<Û+ä >±
eTsê´<ä ‘·|Œæ Á|üe]ÔkÕÔ&Ü? Hê Ä»„qT ˙e⁄ >∑eTì+#·˝<Ò ë? $»j·T>∑s«¡ + eT‘·T˝Ô À #Ó\sπ – ˙ ÁbÕD≤ìøÏ ˙y˚
Ä|ü<ä ‘Ó#T· Ãø=+{≤yê? ˙e⁄ #˚dqæ á |üìì H˚qT düV≤æ +#·qT.
2. n+≥÷ mÁs¡ã&çq ø£qTï\‘√, n~]|ü&˚ ô|’ ô|<ä$‘√, >=|üŒ VüQ+ø±s¡eTT‘√, ø£<˝ä ≤&˚ ø£qTu§eTà eTT&ç‘√
>∑]d® ÷ü qÔ ï uÛÀ+dü˝XÒ ó¯ ì #·÷dæ düu+ÑÛ ‘ê ìX‚Ãwæ‘º y· TÓ +Æ ~. •yêJ ‘·q ø√bÕqï+‘ê ~>∑$T+– ªªyÓ[fl yê] ã+<ÛHä ê\T
‘=\–+∫ Çø£ÿ&É≈î£ rdüT≈£îs¡+&çμμ nì k˛Hé<e˚ ⁄ì |ü+|æ+#ê&ÉT.
3. k˛Hé<e˚ ⁄&ÉT ‘·«s¡‘«· s¡>± •yêJ ÄC„qT bÕ{Ï+∫ ªª<˚yê! qqTï eTìï+#·+&ç. á düsê›sT¡ qT |ü{ºÏ ‘Ó#Ã˚ ñ‘ê‡Vü≤
rÁe‘· Hê ø£fifl¯ qT ø£ù|Œdæ+~. n+‘˚>±ì Ç+<äT˝À m≥Te+{Ï #Ó&TÉ Ä˝À#·q Hê≈£î ˝Ò<Tä . MT Ä»„qT MT]
Á|üe]Ô+#ê\H˚ ñ<˚X› +¯ ≈£L&Ü ˝Ò<Tä . MT bÕ<ë\ MT<ä ˇ≥Tºμμ nì eTq$ #˚jT· >±, •yêJ ø=+‘· XÊ+‹dü÷Ô
4. n+‘·˝ÀH˚ y˚T*eTTdüT>∑T ‘Ós˝¡ À <ä≥yº TÓ qÆ ˙*y˚T|òTü + e÷≥Tq ñqï yÓTs¡T|ü⁄r>∑ ˝≤+{Ï j·TeqÅdìÔ” uÛøÑ ÔÏ >ös¡yê\‘√
#·÷dü÷Ô Ç˝≤ nHêï&ÉT ªªÅd\Ô” T X¯óuÛÁÑ |ü<yä TÓ qÆ á ôV≤’ +<äeuÛ÷Ñ $Tô|’ dü+#·]+#˚ |ü⁄D´<˚e‘·\T. ne÷à á ‘·|
ü qT
eTìï+#·T.μμ
5. Á‹eT÷s¡T\Ô qT (ÁãVü≤à $wüßí eTùV≤X¯«s¡T\T) ‘·q bÕ‹Áe‘·´+‘√ #·+{Ï_&É\¶ T>± #˚dæ yê]øÏ CÀ\bÕ&çq eTVü≤˙j·TTsê\T
(nqdü÷j·T). j·TeT<Ûsä à¡ sêE bÕXÊìï m~]+∫ ‘·q uÛsÑ Ô¡ ÁbÕD≤ìï s¡ø+åÏ #·T≈£îqï bÕeq #·]‘· (kÕ$Á‹). uÛ>Ñ u∑ >ÑÛ ∑
eT+&˚ n–ï >∑T+&É+˝À ≈£L&Ü |üP\sêdæ˝À ‹]–q≥Tº ‹s¡T>±&ç ãj·T≥≈£îe∫Ãq |ü‹Áe‘· (d”‘)· . uÛsÑ øÔ¡ √dü+
dü÷s¡úÛ>Ñ y∑ êqTì ñ<äsTT+#·≈î£ +&Ü ì*|æq |ü⁄D´ÅdÔ” (düTeT‹). Ç˝≤ uÛ≤s¡rj·T Åd\Ô” T m+<äs√ ‘·eT bÕ‹Áe‘·´+‘√
|ü⁄{Ïìº +{Ïø° yÓT{Ïìº +{Ïø° ø°]ìÔ ô|+∫q yês¡T ñHêïs¡T. yês¡T uÛ≤s¡‘<· X˚ ÊìøÏ n<äèwüøº \£ Œ\‘·\T.
6. z ‘·©!¢ n–ïC≤«\\ e+{Ï |ü‹Áe‘·\|ü≥¢ n|ü#ês¡+ #˚ùdyês¡T ‘·eTdü+|ü<\ä T ø√˝ÀŒsTT HêX¯qyÓTÆ b˛sê? ndü\T
e+X¯+ ì\TdüT+Ô <ë? |ü⁄\dü´Ô ÁãVü≤à dü+‘êqyÓTqÆ sêeD≤düTs¡Tì |ü‘q· + >∑T]+∫ eTq≈£î ‘Ó*j·T<ë? uÛ≤s¡‘u· ÷ÑÛ $Tô|’
Ç≥Te+{Ï <äTX¯Ãs¡´\T kÕ>∑T‘êj·÷? kÕ>∑e⁄.
7. ˙e⁄ j·Teq <˚X¯ |ü⁄D´Åd$Ô” ø±e#·TÃ. nsTTHê ôV≤’ +<äe⁄\ |üP»qT d”«ø£]+#·T. ˙ s¡÷|ü+ Hê˝À ˝Òøb£ ˛sTTHê
qqTï ø£qì ‘·*$¢ ˙e⁄. ìqTï Hê ‘·*>¢ ±H˚ >ös¡$kÕÔqT.
8. e÷ düsê›sT¡ ‘=+<äsb¡ Õ≥T e\¢ »]–q á <√cÕìøÏ u≤<Û|ä &ü ≈É î£ . ìqTï Ç|ü
&˚ ˙ Ç+{ÏøÏ #˚sT¡ kÕÔqT. Hê ôdH’ ê´ìï
‘√&ÉT>± |ü+|ækÕÔqT. Hê ‘·*>¢ ± uÛ≤$+∫ ìqTï <√dæfifl¯ ô|’ q&ç|kæ ÕÔqT. ˙ ø£qTï˝À¢ düV≤ü q+ |üPqT+.
9. nì düT‹Ô +∫ |ü‹Áe‘ê Åd\Ô” eT+∫ì ø√s¡T≈£îH˚ •yêJ j·Teq ÅdøÔ” Ï ‘·–q dü‘êÿsê\T »]|æ+∫, ‘·q #˚‹øÏ ∫øÏÿq
düsê›sqY T >ös¡$+∫ yê]‘√ eT+∫ e÷≥\T |ü*øÏ yê]øÏ ‘√&ÉT>± ‘·q ã\>±\qT ;C≤|ü⁄sêìøÏ |ü+|æ+#ê&ÉT.
10. ‘·sT¡ yê‘· •yêJ k˛Hé<e˚ ⁄ì yÓ|’ ⁄ü ‹]– ªªÅd\Ô” T |üPõ+|ü <ä–qyês¡T. yê]øÏ @ nee÷q+ #˚jT· >∑÷&É<Tä . Ç~ Hê
Ä<äsÙ¡ +. Hê ôdH’ ê´~Û|‘ü T· \+<äs÷¡ á Ä»„qT ‘·|Œü ì dü]>± Ä#·]+#ê*. ˙ ñ<˚X› +¯ #·÷dæ, ˝À|ü+ ˝Ò<ìä ‘·\∫
˙ ‘·ù|ŒMT ˝Ò<ìä uÛ≤$+#êqTμμ nì nHêï&ÉT.
Ç$ #˚jT· +&ç
1. øÏ+~ n+XÊ\ >∑T]+∫ #·]Ã+#·+&ç.

n) ªªÁ|üdTü ‘Ô +· Åd\Ô” ô|’ »]π> <ë&ÉT\≈£î ø±s¡D≤\T ` ìyês¡D√bÕj·÷\Tμμ
Ä) ªª≈£î≥T+ã+ ` düe÷»+ n_Ûeè~∆˝À Åd\Ô” bÕÁ‘·μμ

2. * >∑Ts¡T>
Ô \∑ |ü<ë´\≈£î Á|ü‹|ü<ësêú\T sêj·T+&ç.
ñ<ëˆˆ ªªÄ`j˚TMT? jÓTTø£ sêDÏyêdüeTTqT ãTD≤ýêdüeTTHé <Ó∫ÃHê
yê? j˚T ôV≤’ +<äe⁄" &Óq’ ˙>∑‹qeTsê´<äHé Áãe]Ô+#·TH˚
e÷ j·÷»„Hé >∑eTì+|üy√? »j·T eT<√Hêà<ä+ãTqHé sπ "–, ˙
j·÷j·TTdü÷‡Á‘·eTT ©e Á‘·T+#·Tø=HÓ<√? j·TÚ<ä‘∆ ´· yÓ÷s¡«Hé EMT.
Á|ü‹|ü<ësêú\T:
Ä ` j˚T$T R (ÄX¯Ãs¡´+, ø√|ü+ ø£*|æ) Ä @$T{Ï?
|ü⁄D´ G ÄyêdüeTTHé R |ü⁄D≤´ìøÏ ì\j·TyÓTqÆ
ˇø£ R ˇø£
sêDÏyêdüeTTqT R sêDÏyêkÕìï
‘Ó∫ÃHêyê R ã+B>± rdüTø=#êÃyê?
@ ôV≤’ +<äe⁄"&ÉT G ◊qq÷ R ôV≤’ +<äe⁄&ÉT me&ÓH’ ê
á >∑‹Hé R á $<Û+ä >±
neTsê´<äHé R eTsê´<ä ‘·|Œæ (eTsê´<ä ˝Ò≈î£ +&Ü)
Á|üe]Ô+#·TqT G @ R Á|üe]ÔkÕÔ&Ü?
e÷ G Ä»„Hé R Hê Ä»„qT
>∑eTì+|üe⁄ G z R >∑eTì+#·˝<Ò ë? (|ü{+ºÏ #·Tø√˝Ò<ë?)
»j·T R (j·TT<ä+∆ ˝À) $»j·T+ bı+~q
eT<ä G ñHêà<ä+ãTqHé R >∑s«¡ + eT‘·T˝Ô À
sπ "– R n‹X¯sTT+∫
˙ R ˙jÓTTø£ÿ
Äj·TT' G dü÷Á‘·eTT\T R ÁbÕD≤\H˚ dü÷Á‘ê\T (<ësê\T)
áe R ˙y˚
Á‘·T+#·Tø=HÓ<Tä G z R ‘Ó+#·T≈£î+{≤yê?
W<ä‘∆ ´· eTT R á ‘Ó–+|ü⁄qT (@|ü⁄)
zs¡«Hé G düTMT R düV≤æ +#·qT düTe÷!

3. bÕsƒ+¡ Ä<Ûës¡+>± øÏ+~ Á|üXï¯ \≈£î »yêãT\T sêj·T+&ç.
n) •yêJ ø=\Te⁄˝Àì yês¡+‘ê ìX‚Ãwüß\º e&ÜìøÏ ø±s¡D+ @$T{Ï?
Ä) k˛Hé<e˚ ⁄&ÉT •yêJì m˝≤ XÊ+‘·|]ü #ê&ÉT?
Ç) uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ uÛ≤>∑´ ø£\Œ\‘·\ì •yêJ me]ì, m˝≤ ø°]+Ô #ê&ÉT?
á) •yêJ j·Teq ø±+‘· |ü≥¢ #·÷|æq Ä<äsê_Ûe÷Hê\T m≥Te+{Ï$?

n) k˛Hé<e˚ ⁄ì eTqdü‘Ô ê«ìï >∑T]+∫ bÕsƒ+¡ Ä<Ûës¡+>± kı+‘·e÷≥˝À¢ sêj·T+&ç.
Ä) •yêJ sêC…’ ñ+&û ‘·q e<ä≈› î£ ã+B>± ‘Ó∫Ãq j·Teq ø±+‘·‘√
ªªe÷‘ê! ‘·|
ü ôd]’ +|ü⁄MT!μμ nHêï&ÉT. Bì MT<ä MT n_ÛÁbÕj·÷˝Ò$T{Ï?
Ç) ªª•yêJ Ä<äsÙ¡ +μμ ˝Àì >=|üŒ‘·Hêìï kı+‘·e÷≥˝À¢ sêj·T+&ç.
á) MT ‘√{Ï u≤*ø£\qT MT¬s˝≤ >ös¡$kÕÔsT¡ ?
n) MT bÕsƒ+¡ Ä<Ûës¡+>± •yêJ e´øÏ‘Ô ê«ìï $X‚w¢ +æ #·+&ç.
Ä) ªªÅdsÔ” ‘¡ ï· eTT\T |üP»´\Tμμ nqï •yêJ e÷≥\qT MT kı+‘· nqTuÛyÑ ê\ Ä<Ûës¡+>± düeT]ú+#·+&ç.
n) bÕsƒê´+XÊìï ªª@ø±+øÏøμ£ μ s¡÷|ü+˝À sêdæ Á|ü<]ä Ù+#·+&ç.
Ä) á bÕsƒ+¡ Ä<Ûës¡+>± Åd\Ô” |ü≥¢ eTq+ m˝≤ Á|üe]Ô+#ê˝À, eTq u≤<Û´ä ‘·\T @$T{À ‘Ó*ù|˝≤
ìHê<ë\T / dü÷≈£î\Ô T sêj·T+&ç.
|ü<Cä ≤\+
1. øÏ+~ |üsê´j·T |ü<ë\≈£î dü+ã+~Û+∫q |ü<ëìï bÕsƒ+¡ ˝À >∑T]Ô+∫ >∑&˝ç À sêj·T+&ç.
n) ` Ä<˚Xe¯ TT, Äq, ñ‘·sÔ T¡ e⁄, ìπsX› e¯ TT.
Ä) ` nøÏ,å #·≈îå£ e⁄, H˚Á‘·eTT, qj·TqeTT.
Ç) ` n–ï, ì|ü
, eVæ≤ï, »«\qeTT.
á) ` eT>∑Te, ø=eTà, Ç+‹, |ü&‹É .
2. øÏ+~ Ä<Ûësê\qT ã{Ïº >∑fifl¯ qT |üP]+#·+&ç.
1 2 3 4
5
6 7
8 9
10 11 12 13
14
n&É+¶ : ì\Te⁄ :
1. d”‘≈· î£ n–ï>∑T+&É+ ≈£L&Ü Ç˝≤ ñ+≥T+~ (4) 2. k˛Hé<e˚ ⁄&ÉT Bìì ã+~Û+#ê&ÉH˚ •yêJ ø√|æ+∫+~(4)
4. ªn+ãT<ä+μ BH˚ï Ç˝≤ ≈£L&Ü n+{≤s¡T (2) 3. •yêJ >ös¡$+∫q ø±+‘· e+X¯+ (3)
5. kÕ$Á‹ #·]Á‘· $X‚wD
ü + (3) 6. sêeDTì ‘ê‘· (4)
6. bÕ|ü+ ø±<äT |ü⁄D≤´ìøÏ ì\j·T+ (4) 7. j·Teq ø±+‘· dü«dü\ú + (4)
9. ≈£î&çy|’Ó ⁄ü qT+&ç d”‘≈· î£ eTs√ ù|s¡T (3) 8. k˛Hé<e˚ ⁄ì eT<√Hêà<ëìøÏ ø±s¡D+ (2)
10.≈£î&çy|’Ó ⁄ü qT+&ç •yêJ ø√|æ+∫q ùdHêì (4) 11.•yêJì k˛Hé<e˚ ⁄&ÉT |æ*∫q≥Tº MTs¡÷ |æ\e+&ç (2)
12.á bÕsƒ+¡ ø£$ Ç+{Ï ù|s¡T (4) 13.osê¸dqü + y˚dqæ ‘·«]‘·+, y˚>+∑ (2)
14.bÕsƒ+¡ ˝À •yêJ ‘=*|ü\T≈£î (1)
3. øÏ+~ Á|üøè£ ‘·T\≈£î düs¬ q’ $ø£è‘·T\qT »‘·|sü #¡ +· &ç.
Á|üøè£ ‹ $ø£è‹
n) sêõ„ ( ) 1) Äq
Ä) Ä»„ ( ) 2) s¡‘q· eTT
Ç) #Ûêj·T ( ) 3) ã‹Ô
á) s¡‘ï· eTT ( ) 4) sêDÏ
ñ) uÛøÑ ÔÏ ( ) 5) #êj·T

4. øÏ+~ |ü<ë˝À¢ì Á|üøè£ ‹ ` $ø£è‹ |ü<ë\qT y˚sT¡ #˚dæ sêj·T+&ç.
>ös¡eeTT ãeTà |ü⁄DéTT ÁãVü≤à CÀ‹ |ü⁄HïÓ +
sêdæ êTT CÀ´‹ <√wüeTT >∑èVü≤eTT n+ã
neTà uÛ≤>∑éTT <√düeTT >±s¡eeTT sê• u≤¬>ZeTT
Á|üøè£ ‹ $ø£è‹
1. øÏ+~ |ü<ë\T |ü]o*+#·+&ç. yê{Ï˝À dües¡Bí s¡,È >∑TD, eè~∆ dü+<ÛTä \THêïsTT. >∑T]Ô+∫, $&ÉBdæ dü÷Á‘ê\T
sêj·T+&ç.
n) |ü⁄D≤ýêdüeTT Ä) eT<√Hêà<äeTT Ç) dæï>±∆+ãT<ä
á) düsu¡ kÑÛ ˛‘ê‡Vü≤+ ñ) >∑TDÖ<ä‘∆ ´· + }) s¡ôdø’ £ dæ‹ú
2. øÏ+~ |ü<ë˝À¢ ñ‘·«, Á‹ø£, s¡T>±>∑eT, \T\q\ dü+<ÛTä \THêïsTT. |ü<ë\T $&ÉBdæ, dü+~Û »]–q rs¡TqT
#·]Ã+#·+&ç.
n) ã+<Ûeä T÷&çÃ Ä) nyê«s¡\ Ç) uÛ≈Ñ î£ sÔ ê\T
á) u≤˝…+‘·sê\T ñ) >∑TDe+‘·Tsê\T }) <˚XÊ\˝À
ãTT) |ü⁄düøÔ ±\T ãT÷) düeTj·÷q
3. øÏ+~ |ü<´ä bÕ<ë˝À¢ì n\+ø±sêìï >∑T]Ô+#·+&ç. \ø£Då ≤\qT dü]#·÷düTø√+&ç.
n) nqT#·THé CÒe⁄iTMTiT ø£qTï">∑e‘√, HêdüŒ+<ä<√wü̃+ãT‘√ |òTü q VüQ+ø±s¡eTT‘√ q≥Á<äT“¤≈î£ {Ï‘√,
>∑]\® T¢Hê uÛÀHéd˝ü XÒ ó¯ ì p&ÉHé ......
4. øÏ+~ |ü<´ä bÕ<ë\≈£î >∑Ts¡T\|òTü Te⁄\qT >∑T]Ô+∫, >∑D$uÛ»Ñ q#˚d,æ n$ @ |ü<ë´\≈£î dü+ã+~Û+∫qy√ ìs¡sí TT+#·+&ç.
\ø£Då ≤\qT #·]Ã+#·+&ç.
n) Ä ` j˚TMT jÓTTø£sêDÏyêdüeTTqT ãTD≤ýêdüeTTHé <Ó∫ÃHê
Ä) nq\CÀ´‘·T\ ˙ |ü‹Áe‘·\" u≤bÕ#ês¡T˝…&’ Üj·TT uÛ÷Ñ
5. * øÏ+~ |ü<ë\qT $&ÉBj·T+&ç.
n) yêvàj·T+
Ä) sêDàùV≤+Á<äes¡+
Ç) »>∑Hêï<∏äT&ÉT
yê{Ï $dü+~Ûs÷¡ bÕ\T øÏ+<ä ù|s=ÿqïfÒ¢ ñHêïj·÷? dü]#·÷düTø√+&ç. dü+~Û»]–q rs¡T >∑eTì+#·+&ç.
n) yêø˘ G eTj·T+ R yêvàj·T+ R ªø˘μ kÕúq+˝À ªvμ e∫Ã+~.
Ä) sê{Ÿ G eTùV≤+Á<äes¡+ R sêDàùV≤+Á<äes¡+ R ª{Ÿμ kÕúq+˝À ªDμ e∫Ã+~.
Ç) »>∑‘Y G Hê<∏Tä &ÉT R »>∑Hêï<∏Tä &ÉT R ª‘Yμ kÕúq+˝À ªqμ e∫Ã+~.
• ô|’ eT÷&ÉT dü+<äsê“¤˝À¢ |üPs¡«|ü<ë+‘·+˝À es¡Tdü>± ø£, ≥, ‘· \THêïsTT.
• yê{ÏøÏ ªeTμ >±ì, ªqμ >±ì |üse¡ TsTTHêsTT `

• n|ü
&ÉT |ü<ë+‘·+˝Àì ªø£μ ø±s¡+ ø£es¡Z nqTHêdæøy£ TÓ qÆ ªvμ (ø£ K >∑ |òTü ªvμ) >±qT— ª≥μ ø±s¡+ <ëì
nqTHêdæøy£ TÓ qÆ ªDμ (≥, sƒ,¡ &É, &Û,É ªDμ)>±qT— ª‘·μø±s¡+ <ëì nqTHêdæøy£ TÓ qÆ ªqμ (‘· <∏ä <ä <Ûä ªqμ)
>±qT e÷sêsTT. BqïqTdü]+∫`
• es¡ÁZ |ü<eä∏ ÷ø£så ê\≈£î (ø£, #·, ≥, ‘·, |ü \≈£î) ªqμ >±ì, ªeTμ >±ì |üsy¡ TÓ qÆ |ü&ÉT n<˚es¡Z nqTHêdæø±\T
Ä<˚Xe¯ Te⁄‘êsTT. BH˚ï ªnqTHêdæø£ dü+~Ûμ n+{≤s¡T.
* øÏ+~ |ü<ë\qT $&ÉBdæ, nqTHêdæø£ dü+~Û dü÷Á‘·+‘√ nq«sTT+∫ #·÷&É+&ç.
n) ‘·qàj·TeTT Ä) sêDàDÏ Ç) eTs¡Tqï+<äqT&ÉT
6. ñ|üC≤‹|ü<ë´˝À¢ ‘˚≥^‹, Ä≥yÓ\~ |ü<ë´\ \ø£Då ≤\qT ‘Ó\TdüT≈£îHêïs¡T ø£<ë! Ç|ü&ÉT d”d|ü <ü ´ä \ø£Då ≤\qT
|ü]o*<ë›+.
♦ d”d|ü <ü ´ä +˝À Á|ü‹bÕ<ä+ s¬ +&ÉT uÛ≤>±\T>± ñ+≥T+~. Á|ü‹uÛ≤>∑+˝À Hê˝ÒdZ æ >∑D≤\ #=|ü
q ˇø=ÿø£ÿ
bÕ<ä+˝À mì$T~ >∑D≤\T+{≤sTT. á 8 >∑D≤˝À¢ yÓTT<ä{Ï Äs¡T Ç+Á<ä>∑D≤\T. ∫e] ¬s+&ÉT
dü÷s¡´>∑D≤\T. (bÕ<ä+ yÓTT<ä{Ï uÛ≤>∑+˝À 4 Ç+Á<ä>D∑ ≤\T, 2e uÛ≤>∑+˝À es¡Tdü>± s¬ +&ÉT Ç+Á<ä>D∑ ≤\T,
s¬ +&ÉT dü÷s¡´>∑D≤\T+{≤sTT.)
q>∑ uÛÑ q>∑ dü\
I I I I UI I I I I U I I UI
ñ<ëˆˆ Vü≤]Vü≤s¡ ÁãVü≤à\" ãT]{Ï _ &É\¶ "CÒdæ ` yÓTT<ä{uÏ ≤Û >∑+
Ç+Á<ä Ç+Á<ä Ç+Á<ä Ç+Á<ä
U I U
s¡ q>∑
II I U UI UI
Vü≤ Vü≤
CÀ\" u≤ &çq |ü⁄s¡+ ÁBÛ\ ˝≤eT ` s¬ +&ÉeuÛ≤>∑+
Ç+Á<ä Ç+Á<ä dü÷s¡´ dü÷s¡´
} ˇø£ bÕ<ä+

♦ j·T‹ Á|ü‹bÕ<ä+˝Àq÷ 3e>∑D+ yÓTT<ä{Ï nø£så +¡ ‘√ dü]b˛‘·T+~. j·T‹˝Òì #√≥ ÁbÕdüjT· ‹ #Ó\T¢‘T· +~.
ô|’ bÕ<ä+˝À ÁbÕdüjT· ‹ì >∑eTì+#ês¡T ø£<ë!
♦ ÁbÕdüìj·TeT+ ˝Ò<Tä .
♦ d”d|ü <ü ´ä + Hê\TZbÕ<ë\ ‘·sê«‘· ‘˚≥^‹>±ì, Ä≥yÓ\~>±ì ‘·|Œü ìdü]>± ñ+≥T+~.
á øÏ+~ |ü<´ä bÕ<ëìï >∑D $uÛ»Ñ q #˚dæ \ø£D
å düeTq«j·T+ #˚jT· +&ç.
• <Û>ä <∑ >äÛ <∑ VZä ≤ü q eT<Û´ä eTT |üP\sêdæ>±
$Vü≤]+∫j·TTqï kÕBÛ«eT‘·*.¢
♦ MT bÕsƒ+¡ ˝Àì 5e |ü<´ä + d”d+ü . Ä |ü<´ä + \ø£D å ≤\qT dü]#·÷&É+&ç.

♦ Åd\Ô” nuÛTÑ ´qï‹øÏ ø£èwæ #˚dqæ dü+düÿs¡\Ô $esê\T ùdø£]+∫ Á|ü<]ä Ù+#·+&ç.
(˝Ò<ë)
$$<Ûä s¡+>±\˝À Á|üd~æ >∆ ±+∫q Åd\Ô” $esê\qT ùdø£]+∫ Á|ü<]ä Ù+#·+&ç.

|ü⁄\dü´Ô ÁãVü≤à dü+‘êq+ : ÁãVü≤à e÷qdü|⁄ü Á‘·T&ÉT |ü⁄\düT´Ô &ÉT. |ü⁄\düT´Ô ì ≈£îe÷s¡T&Óq’ $ÁX¯edüTìøÏ ø¬ ø’ d£ æ
nH˚ uÛ≤s¡é\¢ sêeD, ≈£î+uÛøÑ s£ ,í¡ $;ÛwD ü , X¯Ss¡ŒDK\T »ìà+#ês¡T.
j·TÁ‘·Hês¡´düTÔ |üP»´+‘˚, s¡eT+‘˚ ‘·Á‘·<˚e‘ê'

dü÷øÏÔ j·TÅ‘Ó’‘êdüTÔ q|üP»´+‘˚, düsê«düÔÁ‘ê-|òü˝≤'ÁøÏj·÷'
Åd\Ô” qT |üPõ+#˚#√≥H˚ <˚e‘·\T Äq+~kÕÔsT¡ . Åd\Ô” qT
>ös¡$+#·ì#√≥ »]π> düs«¡ ÁøÏjT· \÷ ìwüŒ\eTT˝Ò.

4 C≤q|ü<äTì C≤ãT
&Üˆˆ uÀsTT ;ÛeTqï
#·<eä +&ç ` Ä˝À∫+∫ #Ó|Œü +&ç.

Á|æjT· düU≤! Á|üX¯ï\T:
˙ ˝ÒK n+~+~. |ü≥ï+ J$‘·+ m˝≤ ñ+≥T+<√ n+<äT˝À e]í+#êe⁄.
|ü˝≥¢… ÷] J$‘êìï ∫Á‹dü÷Ô ñ‘·sÔ +¡ sêj·TeTHêïe⁄. ˙~ ñ‘·eÔ TyÓTqÆ yê+#Û.· 1. ñ‘·sÔ êìï mes¡T, me]øÏ
ˇø£#√{Ï J$‘· $<Ûëq+‘√ eTs=ø£#√{Ï J$‘· $<ÛëHêìï ì‘·éT÷ sêdæ ñ+{≤s¡T?
b˛*Ã‘Ó*dæø=+≥÷ ñ+&Ü*. eT+∫ #Ó&\¶É T, ôV≤#·TÃ‘·>T∑ \Z T, @yÓTHÆ ê ñ+fÒ dü] 2. <˚ì >∑T]+∫ sêXÊ&ÉT?
#˚dTü ø√yê*. á yê+#Û· ˙≈£î ø£*qZ +<äT≈£î n_Ûq+~düTHÔ êïqT. ˙ |ü≥ï J$‘·+ 3. ˝ÒKqT #·~yês¡T ø£<ë?
` Hê |ü˝≥¢… ÷] J$‘·+‘√ b˛*ùdÔ |üsd¡ Œü s¡ $s¡T<ä+∆ >± ñ+≥T+~. Hê J$‘· MTs¡T @+ Á>∑V≤æ +#ês¡T?
$<ÛëHêìï >∑T]+∫ sêj·T&ÉeT+fÒ |ü˝…¢≥÷fi¯fl J$‘· $<ÛëHêìï >∑T]+∫ 4. |ü ˝ … ¢ ≥ ÷fi¯ fl , |ü ≥ º D ≤\
sêj·T&ÉeTqïe÷≥. |ü˝≥¢… ÷fi¯ófl, nø£ÿ&ç yêfi¯flJ$‘ê\T m˝≤ ñ+{≤jÓ÷ ˙≈£î J$‘ê\T |ü s ¡ d ü Œ s¡
‘Ó\TkÕ? $<äT´B›bÕ\‘√, |ü+U≤\T ñqï y˚T&É\˝À Vü‰sTT>± düTœ+#˚ ˙≈£î @$T $s¡T<ä∆+>± ñ+{≤j·Tì
‘Ó\TdüT+Ô ~. ˙≈£î e÷ Á>±eTJ$‘·+ ns¡+ú ø±yê\+fÒ e÷ Ç+{ÏøÏ ˇø£kÕ] sê! m+<äTø£Hêïs¡T?
á |üP]>∑T&çôd˝À ˇø£ÿs√E ñ+&ÉT. 5. |ü˝≥¢… ÷fi¯fl >∑T]+∫ MT≈£î
Ç≥T¢ ‘Ó*‡+~ #Ó|Œü +&ç.
˙ $TÁ‘·T&ÉT
bÕsƒê´+X¯ ñ<˚X› +¯ / H˚|<ü ´ä∏ +
uÛ≤s¡‘·<˚X¯+ eékÕj·T Á|ü<ÛëqyÓTÆq <˚X¯+. n+<äTe\¢H˚
uÛ≤s¡‘<· X˚ +¯ Á>±e÷˝À¢ ìedæk˛Ô+~ n+{≤s¡T. ªªÁ>±eT+˝Àì Á|ü‹
Ç\T¢ $<ë´>∑+<Ûä+‘√ >∑Tu≤[+∫, n_Ûeè~∆ #Ó+~‘˚H˚ eTq<˚X¯+ bÕsƒ´¡ uÛ≤>∑ $esê\T
düTdü+|üqï+>±, düd´ü XÊéT\+>± ñ+≥T+~μμ nì eTVü‰‘êà>±+BÛ Á|üdTü ‘Ô · bÕsƒê´+X¯+ ˝ÒU≤
nHêïs¡T. ◊‘˚ Á>±e÷\T m˝≤ ñHêïsTT? yê] J$‘ê\T m˝≤ s¡÷|ü+˝À ñ+~. ªªC≤q|ü<Tä ì
ñ+{≤sTT? nH˚ $wüj÷· \qT $e]dü÷,Ô Á>±e÷˝À¢ì <ä[‘·T\T, ù|<ä\ C≤ãT\Tμμ ù|s¡T‘√
J$‘ê\qT ∫Á‹dü÷Ô ªª|ü˝…¢≥÷] ˝ÒK\Tμμ nH˚ ù|s¡T‘√ 1932˝À
ª»qyêDÏμ |üÁ‹ø£˝Àq÷, 1933˝À ªC≤q|ü<Tä ì C≤ãT\Tμ nH˚ ù|s¡T‘√ &Üˆˆ uÀsTT ;ÛeTqï sêdæq ˝ÒK\
ªÁ|üC≤$TÁ‘·μ˝Àq÷ uÀsTT ;ÛeTqï Á|ü#·T]+#ê&ÉT. #·<äTe⁄ø=ì, dü+|ü⁄{Ï qT+&ç bÕsƒêìï m+|æø#£ X˚ Ês¡T.
;<ä‘q· +e\¢ #·<Tä e⁄ ø=qkÕ–+#·˝øÒ £ dü«Á>±eT+ b˛sTT |ü˝≥ ¢… ÷] ‘·÷s¡TŒ>√<ëe] õ˝≤¢ j·÷dü˝À á
|üqT˝À¢ eTTì–b˛sTTq ªC≤q|ü<Tä &ÉTμ |ü≥ï+˝Àì leT+‘·T&Óq’ ‘·q ˝ÒU≤ s¡#q· kÕ–+~.
$TÁ‘·TìøÏ ‘·q nedü\ú qT, Á>±e÷˝À¢ì |ü]dæ‘ú T· \qT ª˝ÒK\μ s¡÷|ü+˝À
sêkÕÔ&TÉ . Á>±eT|ü]dæ‘ú T· \ >∑÷]Ã ‘Ó\|ü&yÉ T˚ á bÕsƒ´¡ uÛ≤>∑ ñ<˚X› +¯ .
bÕsƒ+¡ #·<eä +&ç. ns¡+ú ø±ì |ü<ë\ øÏ+<ä ^‘·\T ^j·T+&ç.
yê{Ï nsêú\qT |ü⁄düøÔ +£ ∫es¡ ñqï ªª|ü<$ä C≤„q+μ |ü{øºÏ ˝£ À #·÷dæ ˝Ò<ë ì|òTü +≥Te⁄˝À #·÷dæ ‘Ó\T‡ø√+&ç.
bÕsƒ+¡ eT<Û´ä ˝À ñqï Á|üXï¯ \ >∑T]+∫ Ä˝À∫+#·+&ç. MT ‘·s>¡ ‹∑ ˝À s¡∫Ã+#·+&ç.
ø£$ |ü]#·jT· +
ªªÁ|ü‹uÛqÑ T ‘·˝‘… ìÔ· e«s¡T |ü+&ç‘T· \T

bÕ+&ç‘ê´ìï ‘·˝‘… ìÔ· e«s¡T bÕeTs¡T\Tμμ
ªªáHê&ÉT kÕVæ≤‘·éT+fÒ ≈£î\+, eT‘·+, es¡+Z , eTTsƒêμμ nì <Ûs’Ó ´¡ +>± ‘·q eTqdüT‡˝Àì
e÷≥qT ø£\+ <ë«sê, >∑fi+¯ <ë«sê yÓ*ãT∫Ãq ø£$ uÀsTT ;ÛeTqï. ‘·q<Óq’ XË*’ ‘√, $$<Ûä
kÕVæ≤r Á|üÁøÏj·T\‘√ ã&ÉT>∑T\ J$‘ê\ >∑T]+∫, <ä[‘·T\ J$‘ê\ >∑T]+∫ s¡#·q\T
(1911`2005) #˚|{ü qºÏ #Ó‘’ q· ó*.
‘·÷s¡TŒ>√<ëe] õ˝≤¢ e÷$T&ç≈î£ <äTs¡T Á>±eT+˝À ù|<ä <ä[‘· ≈£î≥T+ã+˝À »ìà+#ê&ÉT. ndüŒ èX¯´‘· Á|üã\+>±
ñqï Hê{Ï ø±\+˝À mH√ï e´j·TÁ|üj÷· dü\ø√]Ã $<ä´quÛ´Ñ dæ+#ê&ÉT. eTVü‰‘êà>±+BÛ, &Üˆˆ u≤u≤kÕôV≤uŸ n+uÒ<ÿä sY
uÀ<Ûqä \‘√ Á|üu≤Û $‘·T&Ó’ ndüŒ èX¯´‘·qT ‘·q ø£\+ <ë«sê s¡÷|ü⁄e÷bÕ\ì ‘·\∫q y˚T<Ûë$. kÕ«‘·+Á‘√´<äéT
düeTj·T+˝À øÏ«{Ÿ Ç+&çj÷· ñ<äéT+˝À bÕ\T|ü+#·Tø=Hêï&ÉT. ø=+‘·ø±\+ »s¡ï*düT>º ± |üì#˚kÕ&ÉT. 1940`45
eT<Û´ä ø±\+˝À ñbÕ<Ûë´j·Teè‹Ôì #˚|{ü ≤º&TÉ . Ms¡T 1978 qT+&ç 1984 es¡≈î£ sêh XÊdüq eT+&É* düuTÑÛ ´ì>±
ñHêï&ÉT.
áj·Tq 11e @≥ qT+&˚ s¡#q· \T #˚XÊ&ÉT. áj·Tq sêdæq ªbÕ˝ÒsT¡ μ m+‘√ eT+~ ù|<ä\T, <ä[‘·
≈£î≥T+u≤\˝À yÓ\T>∑T\T ì+|æ+~. #ê˝≤ eT+~ ‘·*<¢ +ä Á&ÉT\T ‘·eT |æ\\¢ qT bÕ˝ÒsT¡ ‘·q+ e÷ìŒ+∫ bÕsƒX¡ Ê\˝À¢
#˚sêÃs¡T. ªbÕ˝ÒsT¡ μ Hê≥ø£+ dü÷Œ¤]‘Ô √ $<ä´quÛ´Ñ dæ+∫ ñqï‘· |ü<eä ⁄\T n~Ûw+ºæ ∫q ù|<ä\T, <ä[‘·T\T m+‘√ eT+~
ñHêïs¡T. >∑T&çôd\Tø±*b˛‘·THêïjYT, ñXÊs¡T\T, C≤q|ü<Tä ì C≤ãT\T, sê>∑yX’Ó Êœ, |æ©X¢ ‘¯ ø· +£ , <Ûsä à¡ +ø√dü+ b˛sê≥+
yÓTT<ä˝q’… s¡#q· \T #˚XÊ&ÉT.
Ç‘·ì >∑T&çôd\T ø±*b˛‘·THêïjYTμμ s¡#q· ≈£î 1975˝À kÕVæ≤‘·´ nø±&É$T nyês¡T¶ \_Û+∫+~. Ä+Á<Ûä $X¯«
$<ë´\j·T+ yê] ø£fi≤Á|ü|Pü s¡í nH˚ _s¡T<äT s¡÷|ü+˝À >ös¡e &Üø£sπº ≥TqT bı+<ë&ÉT. uÛ≤s¡‘· Á|üuTÑÛ ‘·«+ áj·TqqT
1973˝À |ü<àä l, 2001˝À |ü<àä uÛ÷Ñ wüD\Y ‘√ düHêàì+∫+~.

Á|üy•˚ ø£
|ü+≥qT ø¬ \’ T#˚d,æ <Ûëq´+ sêdüT\T b˛dæ, ‘·eT ø£&TÉ |ü⁄\T ø±\T‘·÷e⁄Hêï, ø£˙ïfi¯ófl
ø±s¡T‘·÷ ñHêï, ÇHê+<ës¡T\≈£î |ò*ü ‘·+ n+‘ê n|üŒ–+∫ e{Ï#º ‘˚ T· \T q\T|ü⁄ø=+≥÷
Ç+&É≈¢ î£ b˛sTT |üdTü \Ô T |ü&˚ s¬ ‘’ T· \ Bq>∑‹ me] Vü≤è<äjT· + ø£]–+#·<Tä ? á e÷≥\T
#ÓãT‘·Tqï~ mes¡T? @ dü+<äs“¡ +¤ ˝À #ÓãT‘·THêï&√ ‘Ó\T‡ø√e&ÜìøÏ bÕsƒ+¡ #·<eä +&ç.
HÓ#ÃÓ ©!
ø£$å TkÕÔeH˚ nqTø=+≥THêïqT. ˝ÒK Ä\düýÓT+Æ ~. Ä\kÕ´ìøÏ ø±s¡D+ ˝Òøb£ ˛˝Ò<Tä . MT |ü{≤ï˝À¢˝≤>∑ ø±\+
ø£sø¡ ≥
£ Tº>± q&Ée<äT e÷ |ü˝˝¢… À¢. áy˚fi¯ ìs¡T<√´>∑+ nsTT‘˚ sπ |ü⁄ r]ø£ ˝Òì |üì ` eT∞fl Ä eTs¡THê&ÉT |üì eT+<ä+
` á $<Û+ä >± ñ+≥T+~ dæ‹ú . n+<äT#˚‘· dæsú +¡ >± á y˚fi¯ Ç~ #˚j÷· * ` Äy˚fi¯ n~ #˚j÷· * ` nì ø±s¡´Áø£eT+
‘·j÷· s¡T #˚døæ =q&ÜìøÏ @MT neø±X¯+ ñ+&É<Tä .
Á>±e÷˝À¢ kÕ<Ûës¡D+>± ñ+&˚ á ndæsú u¡ ≤Û ey˚T ˙≈£î ˝ÒK Áyêj·TT≥ Ä\dü´+ #˚sTT+∫+~. ø±\+ #ê˝≤
$\TyÓ+’ ~. Á>±e÷\T á $\Te Á>∑V≤æ +#·&ÜìøÏ Ç{Ïº ndæsú ¡ dü«uÛ≤e+ ‘=\>±*.
yÓTTqïH˚ ˙≈£î ˝ÒK sêj·÷\ì nqTø=HêïqT. ø±ì, Ä y˚fi¯ n+‘ê |üì. ˇø£ÿ ø£Då yÓTHÆ ê rs¡Tã&ç nsTT+~ ø±<äT.
Ä sêÁ‹ sêj·÷\ì ø£\eT÷, ø±–‘·eT÷ |ü≥Tºø=ì B|ü+ãT&ç¶ <ä–sZ ¡ ≈£Ls¡TÃHêïqT.
ªøÏsd¡ Hü êsTT\T bı>∑ ø£fifl¯ ˝À |ü&TÉ ‘√+~. ø£fió¯ fl »ãT“ #˚kÕÔsTTμ nì e÷j·TeTà nqï~.
ªÁbı<äd› eÔü ÷qeT÷ |üì #˚XÊe⁄, |ü&TÉ ø√≈£L&É<ë!μ nHêï&ÉT e÷eTj·T´.
ªnH√ïjYT! á ˝…øÿ£ #Ó|Œæ |ü&TÉ ø√μ n+≥÷ |ü\ø£ rdæø=ì e∫Ã+~ e÷ #Ó*.¢
n~ s¡÷bÕsTT\ >∑TDø±s¡+ ˝…øÿ£ , ˝…øÿ£ #Ó|
ü ‘·THêïqT. ªs¡÷bÕj·T*ï nD≤\T #˚j÷· \+fÒ @$T #˚j÷· *?μ
nHêïqT.
e÷ #Ó*¢ Ä˝À∫k˛Ô+~.
ª<äTø±D+ MT~øÏ rdüT≈£îyÓ[fl e÷sêÃ*μ nHêï&ÉT e÷ ‘·eTTà&ÉT.
ªø±<äT, |ü<Vä ‰ü s¡T ô|{Ïº >∑TDÏ+#ê*μ nqï~ e÷ #Ó*.¢
e÷j·TeTà e÷ ‘·eTTà&ç |üø+å£ nsTT+~.
ªnsTT‘˚ á s¡÷bÕsTTì >∑TDÏ+∫ nD≤\T #˚sTTμ n+≥÷ ˇø£ s¡÷bÕsTTì <=]¢+∫+~ e÷ #Ó*¢ <ä>]Z∑ øÏ.
Hê≈£î ÄX¯Ãs¡´+ ø£*–+~.

n#·Ã≥ ø£*–q #·eT‘êÿsêìøÏ ø±<äT Hê≈£î ÄX¯Ãs¡´+ ø£\T>∑T‘·.
Ç≥Te+{Ï #·eT‘êÿsê˝…H√ï ì‘·éT÷ #·÷dü÷Ô ñ+{≤+
Á>±e÷˝À¢.
e÷j·TeTà e÷ ‘·eTTà&ç |üø+å£ ne\+_+∫q+<äT≈£î
ø±<äT Hê≈£î ÄX¯Ãs¡´+ ø£\T>∑T‘·. $H√<ä+ ø√dü+, _&É¶\
kÕìï<Ûë´ìï ‘·\T¢\T nqTuÛ$Ñ +#˚ Äq+<ëìï nqTuÛ$Ñ +#·&+É
ø√dü+ Ä$&É ˇø£ |üø+å£ eVæ≤+∫ e÷‘√ ‘·sêÿìøÏ ~–+~.
e÷j·TeTà≈£î Ä s¡÷bÕsTT mø£ÿ&çqT+∫ e∫Ã+~ nì ø±<äT
Hê≈£î ÄX¯Ãs¡´+ ø£\T>∑T‘·. |ü~s√E\T ø£w|ºü &ü ç |üì#˚ùdÔ e∫Ãq
≈£L* Ä s¡÷bÕsTT.
s¡÷bÕsTT ø£+{ÏøÏ ø£q|ü&‘ç ˚ m+‘√ Äq+<ä+. n+<äTø£H˚ ∫\¢s¡
rdüTø=qø£ $Tq|ü≈î£ &ÉT+ e+{Ï s¡÷bÕsTT rdüTø=Hêï&ÉT e÷ nj·T´.
Ä s¡÷bÕsTTì n+<äs÷¡ ‘·\ø=ø£ ø±düùÔ d|üP <ä>sZ∑ ¡ ô|≥Tºø=ì Ä&ÉTø=Hêïs¡T
<ëì‘√.
ø±ì Hê≈£î ÄX¯Ãs¡´+ ø£*–+∫+~ y˚s=ø£ $wüjT· +. eTq+ nuÛ´Ñ dæ+#˚ $<ä´≈£L,
J$‘·+˝À #˚jT· uÀj˚T |üìøÏ ñqï n+‘·s+¡ Vü≤sƒê‘·T>Ô ± Hê eTqdüT‡≈£î ‘·{+ºÏ ~.
eTq+ H˚sT¡ Ãø=qï~, H˚sT¡ Ãø=+≥Tqï~, s¡÷bÕsTTì |ü<Vä ‰ü s¡T‘√
>∑TDÏ+∫ nD≤\T #˚jT· &ÉyT˚ .
ø±ì #˚jT· e\dæq |üì s¡÷bÕsTTì <äTø±D+ <ä–sZ ≈¡ î£
rdüTø=ì yÓ[fl ÁyÓ÷–+∫ #·÷|æ |ü<Vä ‰ü s¡T nD≤\q÷ ˝…øÿ£ ô|≥Tºø=ì
Ç+{ÏøÏ sêe&É+. n+‘· ñ+~ n+‘·s+¡ !
ª#·÷XÊyê? #·<Tä e⁄\T #·<Tä e⁄‘·THêï+. |ü{≤ï˝À¢ ˇø£
s¡÷bÕsTT ˇø£ <ä$Tà&û˝≤>∑ Ks¡TÃ ô|&É‘ê+.μ
#·<Tä e⁄ |üP]Ô ne>±H˚ ñ<√´>±\≈£î <˚e⁄fi≤fl≥ yÓTT<ä\T
ô|&É‘ê+. n+<ä] ø±fi¯Sfl |ü≥Tºø=+{≤+.
düU≤! Çìï Á‹|üŒ\÷ m+<äT≈£î? Áã‘·ø&£ ÜìøÏ! Áã‹øÏ
m+<äT≈£î? eTq kÕ«sêúìï ì+|ü⁄ø√e&ÜìøÏ! n+‘˚>±?
dü+|òTü + @yÓTbÆ ˛sTTHê düsπ , eTq‘√ yês¡T mìï ø£≥fiº ó¯ fl
ø£&TÉ düTHÔ êï düsπ , <˚X+¯ n<Û√>∑‹øÏ ~+#·Tø=ì b˛‘·THêï düsπ
eTq≈£î NeT ≈£î{Ïqº #·+<ä+ nsTTHê ñ+&É<Tä .

eTq õ˝≤¢ ø±<äT, eTq ‘ê\÷ø± ø±<äT, eTq Á>±eT+ ø±<äT, eTq Ç\T¢ ñ+&ç, ‘·øÿÏ q Á|ü|+ü #·+ n+‘ê
eTTì–b˛‘·THêï düsπ , eTq+ ˝…ø#â£ j ˚ T· +. n+‘˚.
$TÁ‘·e÷! #·<Tä e⁄ø=qïyêfi¯fl+‘ê ‘·eT ø£w|ºü ˝üò ≤ìï ‹+≥÷ |ü{≤ï\˝À kÂU≤´\T nqTuÛ$Ñ dü÷,Ô ≈£î\T≈£î‘·÷ ñ+&É&+É
#·÷∫ |ü˝≥ ¢… ÷fi¯ófl ø£˙ïs¡T $&ÉTdüTqÔ ï$.
Á>±yÓ÷<ä∆s¡D+ n+≥÷ |üÁ‹ø£˝À¢ sêdüTø=+fÒ |üì ø±<äT.
Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç ñ|üHê´kÕ*ùdÔ |üì ø±<äT. s√&É¢ yÓ+≥ yÓ÷{≤s¡T ø±s¡˝¢ À Hê\T>∑TkÕs¡T¢
♦ ˝ÒK\T m|ü&Ó| ü &ÉT sêkÕÔsT¡ ? m+<äT≈£î? ‹]– Hê\T>∑T e+<ä\T uÛ‘Ñ ê´\T ø=&ç‘˚ |üì ø±<äT. ne˙ï s¡÷bÕsTTì
♦ ªndæs ú u¡ ≤Û e+μ n+fÒ MTπø$T ns¡yú TÓ +Æ ~? |ü<Vä ‰ü s¡T #˚‘· >∑TDÏ+∫qfÒ¢ e´sêú\T. ø±–‘·+ MT<ä ø√≥T¢ ø√≥T¢ dü+K´\T
♦ eTq #· < ä T e⁄\T <Ó ’ q +~q J$‘· + ˝À
y˚dTü ø=ì ªÇ+‘· <Ûqä + ñ+~ Hê≈£îμ nì dü+‘√wæ+#·&+É m{À¢, ne˙ï
ñ|üjÓ÷>∑|ü&É‘êj·Tì uÛ≤$düTÔHêïsê? nfÒ.¢
m˝≤? á }Vü≤ Ä ø£Då +˝À ‘·{+ºÏ ~ Hê≈£î. ÄX¯Ãs¡´+ ø£*–+~.
♦ MTs¡T #·<Tä e⁄ |üPs¡s
Ô TTq ‘·sê«‘· @+ #˚kÕÔsT¡ ? Á|üC≤düeTT<ëj·T+ ø√πs Á|ü‘´· ø£|å \üò + Ä&É+ãs¡+ ø±<äT.
@+ ø±yê\qTø=+≥THêïs¡T? n+‘·{À¢πø ªe]≈£î|üŒ#˚˝À ˙s¡T|ü&É¶~, ˙e⁄ sêyê*μ n+≥÷
♦ á s√E˝À¢ eTqTwüß˝À¢ kÕ«s¡+ ú m+<äT≈£î e#êÃ&ÉT, ˇø£ s¬ ‘’ T· ø√≥j·T´. Äy˚fi¯ ˙≈£î ˝ÒK sêj·T&ÜìøÏ M˝Ò
ô|s¡T>∑T‘·T+~? ∫ø£ÿ˝Ò<äT.
II
Ä sêÁ‹ n+‘ê bı˝≤\˝À C≤>±s¡+ #˚XÊ+.

ø√‘·\T nsTTq$. ø=+<äsT¡ ø√‘·\T ø√j·T>±H˚ q÷]Ã y˚dTü ø=+{≤s¡T. ø=+<äsT¡ ≈£î|üŒ\T y˚døæ =ì y˚d$ü ø±\+
‘·\dü÷|ü>±H˚ #ÓÁ’ ‘ês¡+uÛ+Ñ ˝À q÷s¡TÃø=+{≤s¡T.
≈£î|üŒ\T #˚\˝ÀH˚ y˚kÕÔsT¡ . ≈£î|üŒ\ #·T≥÷º ô|s’ T¡ \T #·øÿ£ >± ô|s¡T>∑T‘·÷ ñ+{≤sTT.
˙{Ï uÀ<Ó≈î£ <ä>sZ∑ >¡ ± ñqï #˚˝À ø√≥j·T´ ≈£î|üŒ y˚XÊ&ÉT.
ø±\Te Ç+ø± m+&çb˛˝Ò<Tä . uÀ<Ó ø£qï+ ‘Ó– ≈£î|üŒ#˚˝À ˙s¡T |ü&+ç ~.
uÀ<Ó ø£qï+ ø£{yºÏ d˚ æ #˚˝À |ü&¶É ˙s¡T b˛j˚T˝≤>∑Tq |æ\u¢ À<Ó\T rdæ ˇø£ >∑≥Tº MT<ä ≈£Ls¡TÃHêï+ ø√≥j·÷´, H˚q÷.
Vü‰sTT>± qø£Áå ‘ê\T yÓTs¡TdüTHÔ êïsTT. >∑TãTs¡T >∑TãTs¡T>± jÓT<äT>∑T‘·÷, #·\ì¢ >±*øÏ ªCÀs¡Tμ eT+≥÷ ô|s’ T¡ #˚\T
m+‘√ Äq+<ëìï ≈£Ls¡TdüTHÔ êïsTT.
ª|ü˝≥¢… ÷] J$‘·+ m+‘√ eTH√Vü≤s¡yTÓ +Æ ~!μ nì nqT≈£îHêïqT. ø±ì, ª|üdTü \Ô T |ü&Ü*, ø£cÕº\≈£î zs¡TÃø√yê*. á
s¬ +&É÷ ‘·|Œæ ‘˚ |ü˝≥
¢… ÷πs Á|üXÊ+‘· J$‘· kÂU≤´ìøÏ |ü⁄{Ï\º T¢.μ
ª≈£î|üŒ |ü˝≤¢ìï |ü&~¶É . Ä yÓTs¡ø£ #˚˝À y˚<ë›+ nqTø=HêïqTμ nHêï&ÉT ø√≥j·T´. ªn+‘·sπ «~ yÓfifl¯ >±H˚ q÷πsÃj·÷*.μ
ªn+‘· ‘=+<äs¡ @$T e∫Ã+~? dü+e‘·‡sê~øÏ q÷s¡TÃø√e#·TÃμ nHêïqT.
ªnuÒ“, |üqTï\T e∫Ã ‘·\ MT<ä ‘·qTï‘êsTT. Ç+{À¢ ˇø£ |æ+>±D°∫|üŒ nsTTHê ˝Ò<Tä neTà&ÜìøÏ. n˙ï eT{Ïeº T÷≈£îfi‚flμ
nHêï&ÉT.
düU≤! ø£w+ºü y=ø£fifl¯ ~, |ò*ü ‘·+ eTs=ø£fifl¯ ~.
ù|<ä\ H√fi¯ófl ø={Ï,º ø£&TÉ |ü⁄\T e÷&çÃ, ñqï<ä+‘ê }&ÉTÃø£b˛sTT @$T #˚kÕÔs√ ‘Ó\TkÕ? uÒ+≈£î\˝Àq÷, ÇqT|ü
ô|f…\º ˝Àq÷ ≈£î|üŒ\T b˛dæø=ì ≈£Ls¡TÃì nqTuÛ$Ñ kÕÔsT¡ düs«¡ uÛÀ>±\÷qT.
m|ü
&ÉT ‘=\ø£]kÕÔ~ nì ø£fió¯ fl $|æŒ ø£ì ô|≥Tºø=ì ñ+&ç `
m|ü
&ÉT ø±\Te≈£î ˙s¡T y=kÕÔ~ nì sêÁ‹+ãefi¯ófl eTqq+ #˚dæ `
eT+<äTìï, $‘·HÔ ê\T #·*¢ ` ˙{Ï ø=s¡≈L£ ` ≈£L* ø=s¡≈L£ Ç‘·sT¡ \‘√ b˛{°\T |ü&ç `
Ä≈£îeTfi¯ófl |üXó¯ e⁄\T ‘=øÏÿ‹ìy˚jT· ≈£î+&Ü sêÁ‹+ãefi¯ófl bı˝≤\˝ÀH˚, e{Ïº H˚\H˚ |ü+&ÉTø=ì ø±|ü˝≤ ø±∫ `
≈£îfÒº C…Á]\≈£L, bı&ç#˚ ‘˚fifl¯ ≈£L, ø£]#˚ bÕeTT\≈£L X¯Øsêìï n]Œdü÷Ô `
$düT>∑÷ $sêeTeT÷ ˝Ò≈î£ +&Ü bı˝≤\≈£î ˙s¡T ô|{Ï,º <äTìï, }&çÃ `
es¡¸+ nqø£, u≤&çã+<ä\T nqø£ ` ô|s’ T¡ *ï ` ì‘·éT÷ #·÷dü÷,Ô ø±dü÷Ô `
ms¡Te⁄\T y˚d,æ ø£\T|ü⁄\T Bdæ, |ü+≥ |ü+&ç+∫ `
|ü+≥qT m\Tø£\T, ∫\Tø£\T ‹ìy˚jT· ≈£î+&Ü C≤Á>∑‘Ô· #˚dæ `
|ü+≥qT ø¬ \’ T #˚dæ ` <Ûëq´+ sêdüT\T b˛dæ ` ‘·eT ø£&TÉ |ü⁄\T ø±\T‘·÷e⁄Hêï, ø£˙ïfi¯ófl ø±s¡T‘·÷ ñHêï `
$TÁ‘·e÷! ÇHê+<ës¡T\≈£î |ò*ü ‘·+ n+‘ê n|üŒ–+∫ e{Ï#º ‘˚ T· \T q\T|ü⁄ø=+≥÷ Ç+&É≈¢ î£ b˛sTT |üdTü \Ô T |ü&˚
s¬ ‘’ T· \ Bq>∑‹ me]øÏ Vü≤è<äjT· + ø£]–+#·<Tä ?
#ê˝≤ø±\+ >∑&∫ç b˛sTT+~ Hê≈£î á }Vü≤ ˝ÀH˚, ø√≥j·T´ @$T Ä˝À∫düTHÔ êï&√ Hê≈£î ‘Ó*j·T<äT. Ç<äs› e¡ T÷
‘Ó*y=+~ #·÷#·Tø=H˚d]ü øÏ eT+#·T#˚‘· e÷ ‘·\\T Hêìb˛sTTHÓ.’ b˛<ë+ |ü<ä nì ˝Ò#ê&ÉT ø√≥j·T´.
sêÁ‹ n+‘ê Hê≈£î ì<äs› ¡ |ü≥˝º <Ò Tä . ô|>’ ± n$T‘·yTÓ qÆ #·* ≈£L&ÜqT. #·*eT+≥\T y˚dTü ø=+≥÷ ø£ãTs¡T¢ #Ó|
ü ø=+≥÷
Ä sêÁ‹ >∑&bç Õ+.
Ä eTsêï&ÉT ì<äTs› ¡ ã<äø∆ +£ #˚‘· (@MT |üì˝Òøb£ ˛e&ÉyT˚ ã<äø∆ ±ìøÏ ø±s¡D+) ˙≈£î ˝ÒK sêj·T˝Òøb£ ˛j·÷qT.
Ä sêÁ‹ nqï+ ‹q≈£î+&ÜH˚ ìÁ<ä b˛j·÷q≥, e÷j·TeTà nHêïìøÏ m+‘· ˝Ò|Hæ ê ˝Ò#êqT ø±q≥.
πs|ü+‘ê |üì ñ+~. yÓT≥º<äT≈£îÿ\T e#êÃsTT. ‘√≥˝À¢ ns¡ø£\T ø£{≤º*. πs|ü⁄ eT÷]Ô>±] Ç+{ÏøÏ yÓfi≤fl*
nqTø=+≥THêïqT. m˝≤ ñ+≥T+<√.
Ç+‘·es¡≈L£ Hê ˝ÒK m+<äT≈£î Ä\düéTsTT+<√ sêXÊqT. ndü\T ˙≈£î sêj·÷* nqTø=qï dü+>∑‹ sêj·TH˚ ˝Ò<Tä .
ÁøÏdeºü TdüT edü÷+Ô ~. ÁøÏdeºü TdüT≈£L, dü+Áø±+‹ø° ø£*|æ ø±˝ÒJøÏ ôd\e⁄\T ÇkÕÔsT¡ . H˚qT á @&ÉT #·<Tä e⁄ kÕ–ùdÔ
ìqTï e÷ }s¡T rdüTø=ì sêyê* nqTø=HêïqT. ø±ì |ü⁄]{Ï˝ÀH˚ dü+~Û ø={Ï+º ~ Hê #·<Tä e⁄≈£î.

&ÉãT“ ˝Òì #·<äTe⁄ Çã“+<äT\ #˚≥T. e#˚Ã
Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç @&ÓH’ ê #·<Tä e⁄‘êH√ #·<eä H√, ø±\+ »]–b˛j˚T
♦ ªª|ü˝…¢≥÷] J$‘·+ m+‘√ eTH√Vü≤s¡yÓTÆ+~. Bìô|’ MT ø=\B ùdïVü‰\T bÕ‘·ã&çb˛‘·÷ ñ+{≤sTT. ø=‘·Ô
n_ÛÁbÕj·÷\T ‘Ó\Œ+&ç. |ü]#·j÷· \T ø£*>π ø=\B bÕ‘· |ü]#·j÷· \T n&ÉT>∑Tq
|ü&bç ˛‘·÷ ñ+{≤sTT. Ç~ Á|ü|+ü #· dü«uÛ≤e+.
♦ ªªø£wüº+ y=ø£fi¯fl~, |òü*‘·+ eTs=ø£fi¯fl~μμ n+fÒ MTπø$T
ns¡yú TÓ +Æ ~? Bìï @ @ dü+<äsê“¤\˝À ñ|üj÷Ó –kÕÔsT¡ ? ø£qTø£ á ôd\e⁄\≈£î e÷ }s¡T ekÕÔeH˚
nqTø=+≥THêïqT.
♦ #·*eT+≥\T y˚dTü ≈£î+≥÷, s ¬ ‘’ T· \T ø£ãTs¡T¢ #Ó|ü ø=+{≤s¡T
ø£<ë! yês¡T @ @ $wüj÷· \ >∑T]+∫ ø£ãTs¡T¢ #Ó|ü ≈£î+{≤s¡T. ˙e+{Ï ÄÅs¡›Vü≤è<äj·TT&ÉT |ü˝…¢≥÷fi¯ófl e∫Ã
}Væ≤+#·+&ç. Ç#·Ã≥ Á|ü»\T |ü&˚ ø£cÕº©ï ` ø£cÕº\T ‘=\–b˛‘˚
|ü˝≥¢… ÷fi¯ófl e÷qedü+|ò÷ü ìøÏ áj·T>∑\ Äq+<ë˙ï
♦ ª|ü˝≥¢… ÷fi¯fl≈£î yÓ[‘˚ eTq+ @ @ $wüj÷· \T ‘Ó\TdüTø√e#·TÃ? ` #·÷ùdÔ m|üŒ{Ïø¬ H’ ê eT+∫~.
@ $wüjT· eT÷ yÓ+≥H˚ ‘Ó\bÕ*. Hê]+»|üfiS¯ fl, yÓ\>∑|fiü S¯ fl, ø=ã“] ≈£î]&û\÷ C≤Á>∑‘#Ô· d˚ æ ñ+#·T‘êqT. ‘·|Œü ≈£î+&Ü
sêyê*. ôd\e⁄.
Ç$ #˚jT· +&ç
1. |ü˝¢… >=|üŒ<ë? |ü≥ï+ >=|üŒ<ë? MT¬s‘’ ˚ <˚ìï düeT]úd÷ü Ô e÷{≤¢&‘É ês¡T? m+<äT≈£î?
2. >∑‘+· ‘√ b˛*ùdÔ H˚&TÉ eékÕj·T+ #˚ùdyê] dü+K´ Áø£yT˚ D≤ ‘·>T∑ ‘Z √+~. BìøÏ ø±s¡D≤\T @yÓTÆ ñ+{≤sTT?
‘Ó\T‡ø=ì #·sÃ¡ ˝À bÕ˝§Zq+&ç.
3. øÏ+~ yêø±´\T #·<eä +&ç. M{Ïì @ dü+<äs“¡ +¤ ˝À mes¡T nHêïs¡T?
n) nHêïjYT! á ˝…øÿ£ #Ó|Œæ |ü&TÉ ø√≈£L&É<ë!
Ä) ªªnsTT‘˚ sT÷ s¡÷bÕsTTì >∑TDÏ+∫ nD≤\T #˚sTTμμ.
Ç) ªªe]#˚˝À ˙s¡T|ü&~¶É , ˙e⁄ sêyê*μμ.

4. (uÀsTT ;ÛeTqï sêdæq <Ûsä à¡ + ø√dü+ b˛sê≥+˝Àì) øÏ+~ ù|sê #·<eä +&ç. ù|sê˝Àì ø°\ø£yTÓ qÆ ◊<äT |ü<ë\qT
>∑T]Ô+#·+&ç.
|üì#˚d÷ü Ô ñ+fÒ nqTuÛeÑ + ø£\T>∑T‘·÷ ñ+≥T+~. nqTuÛyÑ êìï eT∞fl Ä#·sD¡ ˝À ô|&ç‘,˚ |üì eT]+‘· #·øÿ£ >±
kÕ>∑T‘·T+~. n|ü
&ÉT nqTuÛyÑ êìøÏ eT]+‘· |ü<Tä q÷, ø±+‹ \_ÛdTü +Ô ~. yêdüeÔ C≤„q düeTTbÕs¡q® |ü<‹∆ä
Ç~. yêdüeÔ C≤„qy˚T dü]jÓTÆ q C≤„q+. yêdüeÔ C≤„q+ m&É‘>Ó ì∑ |üì <ë«sê, |ü]o\q <ë«sê \_ÛdTü +Ô ~.
yêdüeÔ C≤„q+ <˚X¯ ø±\ ÁbÕ+‘êqT>∑TDyÓTÆ ñ+≥T+~. <˚X¯ ø±\ ÁbÕ+‘êqT>∑TD+>± e÷s¡T‘·T+~. eTq
eg<Ûës¡D, $yêVü‰\T, |ü]bÕ\q $<ÛëHê\T á $<Û+ä >± $_Ûqï $wüj÷· *ï rdüTø=ì eTq+ |ü]o*+∫Hê,
á dü‘´· + ø£ì|ædTü +Ô ~. eT+∫#Ó&\¶É T, Ä#ês¡eéVü‰sê\T, $~Û$<ÛëHê\T n˙ï <˚Xø¯ ±\ ÁbÕ+‘êqT>∑TD+>±
m˝≤ e÷]b˛‘·THêïjÓ÷ düŒwüeº Te⁄‘·T+~. e÷s¡TŒ≈£î nr‘·yTÓ +Æ ~ @B á ˝Àø£+˝À ˝Ò<Tä .
ô|’ ù|sê Ä<Ûës¡+>± øÏ+~ yêø±´\˝À @$ düs¬ q’ y√ () <ë«sê >∑T]Ô+#·+&ç.
n) nqTuÛeÑ + e\¢ eTq |üìrs¡T yÓTs¡T>∑T|ü&TÉ ‘·T+~. ( )
Ä) ªC≤„q+μ nH˚~ #·~$‘˚, $+fÒ \_Û+#˚~. ( )
Ç) yêdüeÔ C≤„q+ dæsú +¡ >± ñ+&É<Tä . n~ ø±˝≤qT>∑TD+>± e÷s¡T‘·T+≥T+~. ( )
á) nqTuÛeÑ +, |ü]o\q e\¢ yêdüeÔ C≤„q+ dæ~d∆ Tü +Ô ~. ( )
ñ) eTq Ä#ês¡eéVü‰sê\T, $~Û$<ÛëHê\T m|ü
&É÷ dæsú +¡ >± ñ+{≤sTT. ( )
n) C≤q|ü<Tä ì ˝ÒK˝À ø£$ @ @ $wüj÷· \qT >∑T]+∫ sêkÕ&ÉT?
Ä) eékÕj·T<ës¡T\ ø£cÕºìï ø£$ @eTì $e]+#ê&ÉT?
Ç) #·<Tä e⁄ø=qïyêfi¯fl >∑T]+∫, |ü≥D º yêdüT\ >∑T]+∫ ø£$ @eTì Á|ükÕÔ$+#ê&ÉT?
á) C≤q|ü<Tä &ÉT ‘·q |ü≥D º +$TÁ‘·TDÏí |ü˝≥
¢… ÷s¡T≈£î m+<äT≈£î s¡eTàì ÄVü‰«ì+#ê&ÉT?
ñ) uÀsTT ;ÛeTqï >∑T]+∫ kı+‘·e÷≥˝À¢ sêj·T+&ç.

1. øÏ+~ Á|üXï¯ \≈£î Ä˝À∫+∫ ◊<˚dæ yêø±´˝À¢ düe÷<ÛëHê\T sêj·T+&ç.
n) ªª@MT |üì ˝Òøb£ ˛e&ÉyT˚ ã<äø∆ ±ìøÏ ø±s¡D+μμ Bìô|’ MT n_ÛÁbÕj·T+ ‘Ó\Œ+&ç.
Ä) ªªø±\+ #ê˝≤ $\TyÓ+’ ~μμ m+<äT≈£î?
Ç) #·<Tä e⁄≈£îqïyêfi¯fl+‘ê ‘·eT ø£w|ºü ˝üò ≤ìï ‹+≥÷ |ü{≤ï\˝À kÂU≤´\T nqTuÛ$Ñ dü÷HÔ êïs¡qï s¡#s· TT‘·
n_ÛÁbÕj·T+‘√ MTs¡T @ø°u$ÑÛ kÕÔsê? m+<äT≈£î?
á) ªªø£w+ºü ˇø£fifl¯ ~ |ò*ü ‘·+ eTs=ø£fifl¯ ~μμ nì nq&É+˝À s¡#s· TT‘· ñ<˚X› +¯ @yÓTÆ ñ+≥T+~?
ñ) ªª|ü˝≥ ¢… ÷fi¯ófl e÷qe dü+|ò÷ü ìøÏ áj·T>∑\ Äq+<ëìï #·÷ùd ‘Ó\TdüTø√yê*μμ nì m+<äTø£Hêïs¡T?
}) ªª|ü˝≥ ¢… ÷fi¯ófl ø£˙ïfi¯ófl ô|&ÉT‘·Tqï$μμ Bìï $e]dü÷Ô sêj·T+&ç.
2. øÏ+~ Á|üXï¯ \≈£î Ä˝À∫+∫ |ü<d˚ æ yêø±´˝À¢ düe÷<ÛëHê\T sêj·T+&ç.
n) |ü˝≥ ¢… ÷fi¯ófl düT_Ûø+å£ >± ñ+fÒH˚ <˚X+¯ düT_Ûø+å£ >± ñ+≥T+~. n˝≤+{Ï |ü˝≥ ¢… ÷fi¯ófl s√Es√E≈£L
‘·eT ñìøÏì, dü+düÿ è‹ì, Ä‘·àqT ø√˝ÀŒ‘·THêïsTT. Ç+<äT≈£î>∑\ ø±s¡D≤\T @yÓTÆ ñ+{≤sTT? Ç$
ø£fiø¯ fi£ ˝¯ ≤&Ü\+fÒ eTq+ @+ #˚j÷· *?
Ä) ªª|ü˝≥ ¢… ÷fi¯ófl Á|üXÊ+‘· J$‘· kÂU≤´ìøÏ |ü⁄{Ïfiº ó¯ flμμ Bìï düeT]úd÷ü Ô düe÷<Ûëq+ sêj·T+&ç.
n) MTs¡T #·÷dæq |ü˝≥ ¢… ÷s¡T˝Àì eTqTwüß\ eT<Û´ä dü+ã+<Ûë\T, nø£ÿ&ç Á|üøè£ ‹ <äèXÊ´\qT e]íd÷ü Ô MT
$TÁ‘·T&çøÏ ˝ÒKsêj·T+&ç.
Ä) á bÕsƒ+¡ Ä<Ûës¡+>± ø=ìï ìHê<ë\T, dü÷≈£î\Ô T sêj·T+&ç.
|ü<äC≤\+
1. øÏ+~ |ü<ë\T #·÷&É+&ç. yê{ÏøÏ dü+ã+~Û+∫q |ü<ë\‘√ ø£\|ü+&ç.
ñ<ëˆˆ s¬ ˝’ «Ò ùdwº qü T, , , #˚sT¡ ø√e&É+
s¬ ˝’ «Ò ùdwº qü T, {Ïø¬ ÿ≥T, Á|üj÷· D+, #˚sT¡ ø√e&É+.
n) esê¸ø±\+, , , <Ûëq´+.
Ä) eT&ç<Tä qï&É+, , , |ü+≥.
Ç) bÕsƒX¡ Ê\, , , J$‘·+˝À dæsú |¡ &ü &É +É .
á) ˝ÒK, , , #˚s&¡ +É .
ñ) |üì#˚jT· &É+, , , Äq+<ä+>± J$+#·&+É .
2. øÏ+~ |ü<ë\qT ñ|üj÷Ó –+∫ kı+‘·yêø±´\T sêj·T+&ç.
n) bı<ä›düÔe÷q+
Ä) #·eT‘êÿs¡+
Ç) kÕìï<Û´ä +
á) ø£w|ºü \üò +
ñ) ø£&TÉ |ü⁄\T e÷&ÉTÃø=qT
}) n&ÉT>∑Tq |ü&bç ˛e⁄
3. øÏ+~ |ü<ë\T / yêø±´\qT $e]+∫ sêj·T+&ç.
n) |ü⁄]{Ï˝ÀH˚ dü+~Û ø=≥º&+É

Ä) ø£\T|ü⁄Bj·T&É+
Ç) Á>±yÓ÷<äs∆ D¡ +
á) ñqï<ä+‘ê }&ÉTÃø£b˛e&É+
1. øÏ+~ yêø±´˝À¢ì dü+<ÛTä \qT $&ÉBdæ, dü+~Û dü÷Á‘·+‘√ düeTq«j·T+ #˚jT· +&ç.
n) ÄVü‰Vü‰! m+‘· yÓ|’ Øü ‘·éTT!
Ä) »+‘·TÁ|ü<sä Ù¡ qXÊ\˝À @y˚T$T #·÷XÊe⁄?
Ç) nø£ÿ&Éøÿ£ &É ø=ìï düeTdü´\T ‘·˝‘… eÔ· #·TÃ.
á) yÓHïÓ \ |ü≥|º >ü \∑ TqT ‘·\|ædTü qÔ ï~.
2. øÏ+~ yêø±´\qT dü+•¢wyºü êø±´\T>± e÷s¡Ã+&ç.
n) sêeTT bÕsƒ+¡ #·~yê&ÉT. sêeTT bÕsƒ+¡ ns¡+ú #˚dTü ≈£îHêï&ÉT.
Ä) yÓ<’ Tä ´&ÉT Á|ü<eä∏ T ∫øÏ‘‡· #˚kÕÔ&TÉ . yÓ<’ Tä ´&ÉT eT+<äT\T ÇkÕÔ&TÉ .
Ç) nø£ÿ {°M #·÷düTqÔ ï~. nø£ÿ qè‘·´+ #˚dTü qÔ ï~.
3. øÏ+~ yêø±´\qT dü+j·TTø£yÔ êø±´\T>± e÷s¡Ã+&ç.
n) sêeTø£èwüß&í TÉ >∑Ts¡Te⁄. $y˚ø±q+<äT&ÉT •wüß´&ÉT.
Ä) d”‘· dü+^‘·+ H˚sT¡ Ã≈£î+≥Tqï~. d”‘· qè‘·´+ H˚sT¡ Ã≈£î+≥Tqï~.
Ç) s¡+>±sêe⁄≈£î bÕ&É≥eT+fÒ Ädüø.ÔÏ s¡+>±sêe⁄≈£î $q&ÉeT+fÒ $s¡ø.ÔÏ
á) lqT ã&çøeÏ #êÃ&ÉT. C≤Hés¬ &ç¶ ã&çøÏ e#êÃ&ÉT. Vü≤düà‘Y ã&çøÏ e#êÃ&ÉT.
ñ) Äj·Tqø£$. Äj·Tq >±j·T≈£î&ÉT. Äj·Tq $<ëý˚‘.Ô·
ÁbÕ‘ê~dü+~Û
4. øÏ+<ä ^‘·^dæq |ü<ë\qT $&ÉBj·T+&ç. e÷s¡TŒ\T >∑eTì+#·+&ç.
n) |üPs¬ eTà n+<ä+>± ñqï~.
Ä) >∑Ts¡T•wüß´\T |üP"<√≥≈£î yÓfi≤fls¡T.
Ç) s¡$øÏ bÕ\MT">∑&É n+fÒ #ê˝≤ Çwü+º .
á) ø=\qT˝À ø¬ +<ëeTs¡\T ø=‘·Ô XÀuÛqÑ T yÓ<»ä \T¢‘T· HêïsTT.

• dü+~Û »]–q rs¡TqT >∑eTì+#·+&ç.
}
|üPe⁄ G s¬ eTà ◊<äT dü+<äsê“¤˝À¢q÷ yÓTT<ä{Ï |ü<+ä ˝Àì yÓTT<ä{Ï n#·TÃ ‘·sê«‘· ñqï
|üPe⁄ G ‘√≥ nø£så ê\T ˝À|æ+#êsTT ø£<ë!
MT<äT G ø£&É dü÷ˆˆ ÁbÕ‘ê<äT\ ‘=*j·T#·TÃ MT~ es¡í+ãT\ ¬ø\¢ ˝À|ü+ãT
ãVüQfi¯+ãT>±q>∑T.
ø¬ +|ü⁄ G ‘êeTs¡\T
• ÁbÕ‘ê<äT\q>± ÁbÕ‘·, ˝Ò‘· Áø=‘·,Ô ÁøÏ+<ä, ø¬ +|ü⁄, #ÓqTï yÓTTˆˆq$.
ÁbÕ‘· G Ç\T¢
ÁbÕ G Ç\T¢ ` j·T&Ü>∑eT+ »]– ªÁbÕsTT\T¢μ nqTs¡÷|ü+ @s¡Œ&ç+~.
}
|üP G ‘√≥ á eT÷&ç+{ÏøÏ düsfi¡ ≤<˚Xd¯ +ü ~Û dü÷Á‘ê\qqTdü]+∫ e÷s¡TŒ\T »]–
MT G ø£&É |üP"<√≥, MT">∑&,É ø¬ +<ëeTs¡\T ` nH˚ s¡÷bÕ\T @s¡Œ&Ü¶jT· ì
ø¬ G ‘êeTs¡\T ‘Ó\TdüTø√+&ç.

♦ n+<äyTÓ qÆ |ü˝≥¢… ÷s¡T m˝≤ ñ+≥T+<√ }Væ≤+#·+&ç. Á|üøè£ ‹ XÀuÛ\Ñ ‘√ n\sêπs n˝≤+{Ï Á>±eT d”eT
∫Á‘êìï ùdø£]+#·+&ç. <ëìï e]íd÷ü ,Ô $esê\qT sêdæ Á|ü<]ä Ù+#·+&ç. MT $TÁ‘·T\T ≈£L&Ü Ç˝≤π> sêkÕÔsT¡
ø£<ë! M{Ï‘√ ªªn+<äyTÓ qÆ Á>±eT d”eT\Tμμ nH˚ |ü⁄düøÔ £ dü+ø£\q+ #˚jT· +&ç. <ëìøÏ eTTK∫Á‘·+ ≈£L&Ü
^j·T+&ç. $wüjT· dü÷∫ø£, eTT+<äTe÷≥ sêdæ Á|ü<]ä Ù+#·+&ç.
\ø£\å eT+~ ù|<ä]ø£+˝À, nC≤„q+˝À eT–Zb˛‘·Tqï+‘·

ø±\+ yê] ø£cÕº]‘® +· ‘√ $<ëé+‘·T˝…,’ yê]ì ø£˙dü+
dü÷øÏÔ |ü{+ºÏ #·Tø√e&É+ e÷ìy˚dqæ Á|ü‹e´øÏìÔ H˚qT
e+#·≈î£ &ç>±H˚ uÛ≤$kÕÔqT. |”&‘ç T· ˝…’ #ÓeT{À&˚Ã
\ø£\å eT+~ ù|<ä\ Vü≤è<äj÷· ]Ô‘√ $<ëé+‘·T˝…’
düTU≤˝À¢ eTTì–‘˚\T‘·÷, yê] >∑T]+∫ ø£˙dü+
Ä˝À∫+#·ìyê]ì H˚qT qj·Te+#·≈î£ \H˚ n+{≤qT.
` $y˚ø±q+<ä

5 X¯‘·ø£ eT<ÛäT]eT
` X¯‘ø· £ ø£e⁄\T
#·<eä +&ç ` Ä˝À∫+∫ #Ó|Œü +&ç.

sêCÒXŸ : s¡M! u≤>∑THêïyê!
s¡$ : u≤>∑THêïqT sêCÒXŸ. qTy˚«+#˚dTü HÔ êïe⁄? eTq ∫qïHê{Ï $TÁ‘·T\T me¬sH’ ê ø£\TdüTHÔ êïsê?
sêCÒXŸ : Ä! Ä! n+<äs÷¡ ø£\TdüTHÔ êïs¡T. dü+‘√wt ˝≤j·Ts¬ H’ ê&ÉT. uÛ≤qT {°#s¬· H’ ê&ÉT. eT<ÛTä yê´bÕs¡+
#˚dTü HÔ êï&ÉT. düTuÛ≤wt sê»ø°jT· H˚‘>· ± m~>±&ÉT. Ç˝≤ n+<äs÷¡ ˇø√ÿs¡+>∑+˝À ˙‹ ìC≤sTTr\‘√
sêDÏdTü HÔ êïs¡T.
s¡$ : ∫qï|ü&ÉT eTq+ #·~$q #·<Tä e⁄, H˚sT¡ Ã≈£îqï C≤„q+ }]πøb˛‘·T+<ë? Ä #·<Tä e⁄\ |ò*ü ‘·+,
>∑Ts¡Te⁄\ ByÓq\T n˙ï ø£*ùdHÔ ˚ eTq n_Ûeè~∆.
sêCÒXŸ : WHÍqT! eTTK´+>± X¯‘ø· £ |ü<ë´˝À¢ì ˙‘·T\T eTqe´øÏ‘Ô ê«ìøÏ u≤≥\T y˚XÊsTT. Ä‘·à$XÊ«kÕìï
ì+bÕsTT ø£<÷ä !
s¡$ : u≤>± #ÓbÕŒe⁄ sêCÒXŸ! X¯‘ø· £ |ü<ë´\T H˚{øÏ ° e÷s¡<Z sä Ù¡ ø±\T MT|æ\\¢ ≈£î ≈£L&Ü H˚]Œ+#·T u≤>±!
sêCÒXŸ : H˚sT¡ Œ‘·THêïqT. düsπ s¡M! ãdüT‡ e∫Ã+~. eT∞fl ø£\T<ë›+.
Á|üX¯ï\T:
1. dü+uÛ≤wüDqT ã{Ïº yês¡T mes¡ì uÛ≤$düTHÔ êïs¡T?
2. yê] n_Ûeè~∆øÏ ø±s¡D≤˝Ò$?
3. e´øÏ‘Ô ê«ìï @$ r]Ã~<äT‘› êsTT?
4. @$ H˚{‘Ï s· êìøÏ e÷s¡<Z sä Ù¡ ø±\ì s¡$ #ÓbÕŒ&ÉT?
bÕsƒê´+X¯ ñ<˚X› +¯ / H˚|<ü ´ä∏ +

X¯‘ø· ±\T HÓ‹’ ø£ $\Te\qT ô|+bı+~+|üCkÒ ÕÔsTT. uÛ≤$J$‘êìï r]Ã~<äT‘› êsTT. X¯‘ø· £ |ü<ë´˝À¢ì
HÓ‹’ ø£ $\Te\qT ‘Ó\Œ&ÉyT˚ á bÕsƒ+¡ ñ<˚X› +¯ .

X¯‘ø· £ |ü<ë´\˝À eT≈£î≥+ Á|ü<ëÛ qyÓT+Æ ~. á |ü<ë´˝À¢ Á|ü‹ |ü<´ä + ∫es¡
eT≈£î≥+ ñ+≥T+~. Ç$ eTTø£øÔ ±\T, n+fÒ @ |ü<ë´ìø£<˚ dü«‘·+Á‘· uÛ≤e+‘√
ñ+≥T+~. Á|üdTü ‘Ô · bÕsƒ+¡ ˝Àì |ü<ë´\T eT\¢u÷ÑÛ bÕ©j·T+, ∫‘·Ô X¯‘ø· +£ ,
‘·]>=+&É qèdæ+Vü≤ X¯‘ø· +£ , uÛøÑ Ô£ ∫+‘êeTDÏ X¯‘ø· +£ , ñ‘·Œ\e÷\,
$X¯«Hê<∏X˚ «¯ s¡ X¯‘ø· +£ , ì+ã–] qs¡d+æ Vü≤ X¯‘ø· +£ , ˝§+ø£sêy˚TX¯«s¡ X¯‘ø· +£ nH˚
˙‹ X¯‘ø· ±\˝À$.

bÕsƒ+¡ ˝Àì |ü<ë´\qT sê>∑+‘√, uÛ≤e+‘√ #·<eä +&ç.
bÕsƒ+¡ #·~$ ns¡+ú ø±ì |ü<ë\ øÏ+<ä ^‘·\T ^j·T+&ç.
ns¡+ú ø±ì |ü<ë\≈£î nsêú\qT ª|ü<$ä C≤„q+μ |ü{øºÏ £ #·÷dæ>±ì ˝Ò<ë ì|òTü +≥Te⁄ #·÷dæ>±ì ‘Ó\T‡ø√+&ç.
Á|üy•˚ ø£ #·<eä +&ç. $TÁ‘·T\‘√ #·]Ã+#·+&ç.
ø£esTTÁ‹ / ø£e⁄\ |ü]#·jT· +

1. eT\¢u÷ÑÛ bÕ©j·T+ ˙‹X¯‘ø· £ ø£sÔ¡ ` m\≈£L∫ u≤\düsd¡ «ü ‹ :
Áø°.X¯.1600 ÁbÕ+‘·+yê&ÉT. eTVü≤ã÷uŸq>∑sY õ˝≤¢ »≥Áb˛\T dü+kÕúq+˝À düTs¡_eÛ ÷<Ûeä sêj·T\ ÄkÕúqø£$.
‘Ó\T>∑T˝À ‘=* Á‘·´]úø±eýÓTqÆ ªsê|òTü e j·÷<äe bÕ+&ÉMj·T+μ ø£s.Ô¡ Ä+Á<ÛXä ã¯ ∫› +‘êeTDÏ yêÚ≤´‘·. <ë<ë|ü⁄
|üHïÓ +&ÉT Á>∑+<∏ë\T s¡∫+#ê&ÉT. uÛsÑ Ô¡ èVü≤] düTuÛ≤wæ‘· Á‹X¯‹ì ‘Ó\T>∑T˝ÀøÏ nqTe~+∫q yê]˝À yÓTT<ä{yÏ ê&ÉT.
bÕ+&ç‘´· k˛Œ¤sø¡ +£ >±, <Ûësêfi¯yTÓ qÆ XË*’ ˝À áj·Tq s¡#q· kÕ>∑T‘·T+~.
2. ∫‘·XÔ ‘¯ ø· £ ø£sÔ¡ ` l|ü‹ uÛ≤düÿs¡ø$£ :
17e X¯‘ê_›øÏ #Ó+~qyê&ÉT. XËe’ |ü+&ç‘· Á‘·jT· +˝Àì l|ü‹ |ü+&ç‘T· ì e+oj·TT\ì |ü]XÀ<Û≈ä î£ \ uÛ≤eq.
3. ‘·]>=+&É qèdæ+Vü≤ X¯‘ø· £ ø£Å]Ô ` ‘·]>=+&É yÓ+>∑e÷+ã :
18e X¯‘ê_›øÏ #Ó+~q ø£esTTÁ‹. ∫‘·÷sÔ T¡ õ˝≤¢ ‘·]>=+&É Á>±eT ìyêdæì. u≤\´+
qT+#˚ uÛÑ>∑e<ä“¤≈£îÔsê\T. ‘·]>=+&É qèdæ+Vü≤X¯‘·ø£+‘√ bÕ≥T •eHê≥ø£+,
Hês¡d+æ Vü≤$˝≤düø<£ ä∏ nH˚ j·Tø£>å ±Hê\T, sê»jÓ÷>±eTè‘·+ nH˚ ~«|ü<ä ø±e´+,
ly˚+ø£{≤#·\ e÷Vü‰‘·à ´+, ncÕº+>∑ jÓ÷>∑kÕs¡+, yê•wü˜ sêe÷j·TDeTH˚ |ü<´ä ø±yê´\T
s¡∫+∫ Á|üd~æ ø¬∆ øÏÿ+~.
(}Vü‰∫Á‘·+)

4. uÛøÑ Ô£ ∫+‘êeTDÏ X¯‘ø· +£ ` e&Ü¶~ düTu≤“sêj·Tø£$ :
ªedüTsêj·Tø£$μ>± Á|üdæ~∆ bı+~q e&Ü¶~ düTu≤“sêj·Tø£$ 20e X¯‘êu≤›ìøÏ #Ó+~qyês¡T. áj·Tq
sê»eTùV≤+Á<äes¡+˝Àì <=s¡‘·q+yê] |òüdtºÁπ>&é ø£fi≤XÊ\˝À Ä+Á<Û√|üHê´dü≈£î\T>± |üì#˚XÊ&ÉT. ªVæ≤+<ä÷
»qdü+kÕÿ]DÏμ nH˚ |üÁ‹ø£˝À ªuÛøÑ ∫Ô£ +‘êeTDÏμ ù|s¡ mquÛ’… |ü<ë´\T sêXÊ&ÉT. ‘·sy¡ ê‘· <ëìï uÛøÑ ∫Ô£ +‘êeTDÏ
X¯‘ø· +£ >± |üP]Ô#X˚ Ê&ÉT. M] ªy˚Dd° +ü Vü‰s¡+μ nH˚ Hê≥ø£+ #ê˝≤ Á|üd~æ b∆ ı+~+~. ªÁ|üuÀ<Ûä #·+Á<√<äjT· +μ nH˚
Hê≥ø£+, ªq+<äq+<äq X¯‘ø· +£ μ, uÛ>Ñ e∑ rÿs¡qÔ \T nH˚$ áj·Tq Ç‘·s¡ s¡#q· \T.
5. ñ‘·Œ\e÷\ X¯‘ø· £ ø£s`Ô¡ ñ‘·Œ\ dü‘´· Hêsêj·TD#ês¡´ :
Ms¡T KeTà+ õ˝≤¢˝Àì ∫+‘·ø±ì ÁbÕ+‘·+yê&ÉT. s¡d<ü «äÛ ì, á »+≥ q>∑sê\T `
ùV≤eT+‘· ••sê\T, >∑C+Ò Á<äy÷Ó ø£+å , ÁuÛeÑ Ts¡^‘·+, lø£èwüí #·+Á<√<äjT· +, yÓTT<ä˝q’…
|ü⁄düøÔ ±\T sêXÊ&ÉT. M]ì 2003˝À øπ +Á<ä kÕVæ≤‘·´ nø±&É$T nyês¡T¶ e]+∫+~.
áj·Tq XË*’ \*‘·eT<ÛTä s¡+>±, düsfi¡ +¯ >±, düTìï‘·yTÓ qÆ Vü‰dü´+‘√ ≈£L&ç ñ+≥T+~.
(1923` 2007)
6. $X¯«Hê<∏X˚ «¯ s¡ X¯‘ø· £ ø£sÔ¡ ` >∑TeTàqï>±] \ø°Îqs¡d+æ Vü≤ X¯sà¡ :
yÓT<äø˘ õ˝≤¢ b˛‘ê¬s&ç¶ ù|≥˝À »ìà+#ê&ÉT. ø£$‘êø£fi≤´DÏ, ne<Ûëq düs¡dü«‹,
yê^X¯«s¡dTü ‹Ô , Ä<äé÷‘·èø£, |ü<√´<ë´qeTT Á>∑+<∏ë\qT s¡∫+#ês¡T. eT÷&ÉTe+<ä\≈£î
ô|>’ ± ne<ÛëHê\T #˚dæ ªne<Ûëq X¯XÊ+ø£μ, ªÄX¯óø£$X‚Ks¡μ nH˚ _s¡T<äT\T bı+<ë&ÉT.
(1934 ` 2011)
7, ì+ã–] qs¡d+æ Vü≤ X¯‘ø· £ ø£sÔ¡ ` n+<Óy+˚ ø£≥sê»+ :
ø£Ø+q>∑sY õ˝≤¢ ø√s¡T≥¢˝À »ìà+∫q áj·Tq qy√<äjT· +, eTDÏeT+pwü, ø£fi≤‘·|dü «æ ì
nH˚ |ü<´ä ø±yê´\T, uÛ≤s¡‘s· êDÏ Hê{Ïø\£ dü+|ü⁄{Ïì s¡∫+#ê&ÉT. ì+ã–] X¯‘ø· +£ ,
áX¯«s¡ X¯‘ø· ±\‘√bÕ≥T, yêqe÷eT˝…’ es¡<ë#ês¡T´\ ø£è‘·T\T ` nqTo\q nH˚
dæ<ë∆+‘·Á>∑+<∏ëìï sêXÊ&ÉT. ªø£$•s√eTDÏμ, ªne<Ûëq j·TTeπødü]μ, ªne<Ûëq
#·‘T· sêqqμ _s¡T<ë+øÏ‘T· \T. (1933 ` 2006)
8. l ˝§+ø£ sêy˚TX¯«s¡ X¯‘ø· £ ø£sÔ¡ q+_ l<Ûsä s¡ êe⁄ :

Ms¡T ìC≤e÷u≤<é õ˝≤¢ ;Û+>∑˝Ÿ ìyêdæ. ªø£$sêEμ _s¡T<ë+øÏ‘T· &ÉT.
leTìï+u≤#·\ e÷Vü‰‘·à ´+, leTìï+ã–]qs¡d+æ Vü≤X¯‘ø· +£ , XÊs¡<ë>∑D‘Ï +· , l˝§+ø£
sêy˚TX¯«s¡ X¯‘ø· +£ áj·Tq Ç‘·s¡ s¡#q· \T.
(1934 ` 2000)

Á|üy•˚ ø£
$•wüyº TÓ qÆ kÕVæ≤‘·´ Á|üÁøÏjT· ˝À¢ |ü<´ä + ˇø£{.Ï |ü<´ä + #Û+· <√ã<äy› TÓ +Æ ~. \j·÷‘·àø£+>±
>±qjÓ÷>∑´+>± ñ+≥T+~. <Ûës¡D≈£î nqTe⁄>± ñ+≥T+~. n+<äTøπ eTq ÁbÕNq ø£e⁄\T
düT‘Ô T· \T, XÊg$wüj÷· \T, HÓ‹’ ø£ $wüj÷· *ï |ü<ë´˝À¢ #=|æŒ+∫ n+~+#ês¡T. |ü<´ä
Á|üÁøÏjT· ˝À ªX¯‘ø· +£ μ ˇø£ $uÛ≤>∑+. y˚T*eTT‘ê´˝≤¢+{Ï X¯‘ø· £ |ü<ë´\qT+&ç ø=ìï+{Ïì á
bÕsƒ¡+ <ë«sê ‘Ó\TdüT≈£î+<ë+! |ü<ä´ s¡kÕqTuÛÑ÷‹ì ÄkÕ«~dü÷Ô HÓ’‹ø£ $\Te*ï
ô|+bı+~+#·T≈£î+<ë+....
I
✿eTˆˆ dæ]˝Òø¬ q’ $uÛ÷Ñ wæ‘T· +&Ó j·TsTT uÛ≤dæ\T¢Hé ãT<ÛTä +&Í<ä\Hé Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç
>∑Ts¡TbÕ<ëq‹ øπ \˙– #Óe⁄\+<äT ì«ìÿ eÁø£+Ô ãTqHé ♦ ªdü+|ü<ä ˝Ò≈î£ Hêï |ü+&ç‘T· &ÉT XÀ_ÛkÕÔ&TÉ μ
dæsú d¡ ‘ü √´øÏÔ uÛTÑ »+ãT\ì«»j·TeTTì®‘+Ô· ãTqq‡qàH√ nì m˝≤ #Ó|Œü >∑\e⁄?
Vü≤s¡ kÂ»qéTT >∑*qZ qT‡s¡_eÛ T˝≤¢! ˙‹yê#·dŒü r! 1
♦ ;<ä\≈£î @$Tyê«*?
` m\≈£L∫ u≤\ düsd¡ «ü ‹
♦ eT+∫ \ø£Då ≤˝Ò$?
✿ñˆˆ ;<ä\ø£qï egeTT\T ù|]àH=dü+>∑TeTT ‘·T#·Ãk¤ ÂK´dü+
♦ ªyÓTÁÆ ‹μ nH˚ |ü<ëìøÏ |üsê´j·T|ü<ë\T
bÕ<äqø¬ ’ j·Tã<äe∆ TT\ ã\ÿ≈£î, yê<äeTT˝≤&ÉuÀ≈£î, eT
sê´<äq‹Áø£$T+|ü≈î£ , |üsd¡ Œü s¡yTÓ ÁÆ ‹ yÓT\+>∑T, $T{Ïyº Í #Ó|Œü +&ç.
y˚<eä TT\+#ÓsT¡ +>∑TeTT, $y˚ø<£ qäÛ +_~qeTTà∫‘·eÔ ÷! 2
` l|ü‹ uÛ≤düÿs¡ ø£$
II
✿ñˆˆ |ü≥Tº>∑ ˙X¯«s¡T+&ÉT ‘·q bÕ*≥ qT+&ç|⁄ü &ç∫Ãq+‘·˝À"
~≥ºø£ Bq<˚VQü \qT ‘˚≥>∑ ˝≤\qCÒd,æ j·TqïeTTHé
ô|≥Tº $y˚øÏ e÷qdüeTT" u…+bıq]+#·T#·T q÷s¡≈î£ +&çqHé
>∑T≥Tº>∑ \øÏàå "u§+<äT"— <ä]>=+&Éqèdæ+Vü≤! <äj÷· |üj÷Ó ìBÛ! 3 Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç
` ‘·]>=+&É yÓ+>∑e÷+ã ♦ me]ì Ä<ä]+#ê*? \øÏÎ m|ü&ÉT
✿eTˆˆ ‘·q<˚X+¯ ãT dü«uÛ≤wü HÓ»’ eT‘·eTTHé ndüà‘·‡<ë#ês¡eTT˝Ÿ e∫Ã #˚sT¡ ‘·T+~?
‘·q<˚V‰ü ‘·à\ HÓ‘iÔÓ +>∑Tq dü<ë‘êq≥T¢ Áù|$T+∫, ‘· ♦ eT+∫ |üqT\≈£î nedüsy¡ TÓ qÆ ãT~∆ nq>±
<äqÈ ‘ê yê|æøÔ Ï kÕ<Ûqä +ãT\>∑T dü‘êÿs¡éTTà\Hé CÒjT· ">± @$T{À $e]+#·+&ç.
nqTyÍãT~∆ jÓTTdü+>∑TMT Á|ü»≈£î <˚yê! uÛøÑ Ô£ ∫+‘êeTD°! 4
` e&Ü¶~ düTã“sêj·Tø£$
III
✿#·ˆˆ nqj·TeTT <√wüyT˚ |üsT¡ \j·T+<äT ø£qT+>=ì |ü\Tÿq{Ïº j·÷
»qTì ø=–Hé >∑TDÁ>∑V≤ü DX¯øÔÏ q•+#·TqT— eT+∫ e÷Á‘·yT˚
»qeTT\˝Àq #·÷&É>\∑ #·øÿ£ ì #·÷|ü⁄\T |ü\TÿHê\ÿ Hê Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç
ø¬ qj·T>∑ìeTTà y˚+ø£≥|ür! nœ˝≤+&É|rü ! Á•j·T:|ür! 5
♦ Ç‘·sT¡ \˝À #·÷&Ée\dæ+<˚$T?
` ñ‘·Œ\ dü‘´· Hêsêj·TD≤#ês¡´
♦ ñ‘·Œ\yês¡T @+ ø√s¡Tø=+≥THêïs¡T?
✿eTˆˆ Ç‹Vü‰kÕeTè‘· s¡TÁø£ŒuÛ≤ <Ûeä [‘·+; uÛ≤s¡‘+· u≤s¡¸d+ü
♦ uÛ≤s¡‘<· X˚ +¯ >=|üŒ‘·q+ @$T?
düÿ è‹ Je‘·‡]<ä+ãT ùd$‘·eTT— kÕVæ≤‘·´dü«sêq+<ä B
♦ ªC≤rj·T‘êÁe‘·+μ n+fÒ
|æ‘e· TTHé bÕeq uÛ≤eHêeVü≤eTVü‰y˚X+¯ u… C≤rj·T‘ê
Áe‘·eTÚ <Ûsä à¡ |üsêj·TD]¸ |ü]yêsê! $X¯«Hê<∏X˚ «¯ sê! 6 MTπseTqT≈£î+≥THêïs¡T?
` >∑TeTàqï>±] \ø°Îqs¡d+æ Vü≤X¯sà¡
IV
d” ˆˆ >∑TD$T+‘· ≈£î<äTs¡ø£ >∑Tfi¯ófl ‹s¡T>∑T≥j˚T\?

dü+kÕÿs¡eTã“ì #·<Tä e⁄˝Ò\?
∫‘·+Ô ãT ì\Teì •e|üP»\$j˚T\?
XÊ+‹>∑÷s¡Ãì jÓ÷>∑kÕ<ÛHä \˚ ? Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç
eT+∫ì ô|+#·ì eT*qeT‘·eTT ˝Ò\? ♦ dü+kÕÿs¡+˝Òì #·<Tä e⁄ n+fÒ @$T{Ï?
Væ≤‘·ãT~∆ >∑\T>∑ì Áe‘·eTT˝Ò\?
♦ Ç+{ÏøÏ B|ü+ Ç˝≤¢\ì m+<äTø£+{≤s¡T?
nuÛTÑ ´<äjT· eTT >±ì Ä#ês¡‘‹· j˚T\?
‘·>T∑ s¡øå£ ùdj·Tì <Ûsä à¡ y˚T\? ♦ ø£$ ªeè<∏ëμ nì y˚{ìÏ ù|s=ÿHêï&ÉT?
‘˚ ˆˆ <äeTeTT X¯eTeTT ≈£L&Éì »|ü‘|· eü TT ˝Ò\? Bìô|’ MT n_ÛÁbÕj·Ty˚T$T{Ï?
kÕ«$T! ˙uÛøÑ ÔÏ ø£\T>∑ì »qày˚T\?
es¡Xó¯ uÛÑ $˝≤dü! lì+ã–] ìyêdü!
uÛeÑ ´>∑TD<ÛëeT! qs¡d+æ Vü≤! ~e´HêeT!! 7
` n+<Ó y˚+ø£≥sê»+
✿XÊˆˆ Ç˝≤¢*+{ÏøÏ B|üeTÚqq>∑ V”≤V”≤j·T+#·T eT+<äT˝Ÿ eTVü‰
uÛ\Ñ ÷¢ø±ø£è‹ <√|ü qe⁄«<äTs¡T, Be´<√«éT>∑+>∑Hé »{≤
e*¢Hé ˙e⁄ <Û]ä +#·T≥Hé $qs=, jÓTyê«¬sq’ eTsê´<ä e
]∆\H¢ é ø±+‘·\ p&É≈î£ qï Væ≤‘·e÷? l˝§+ø£ sêy˚TX¯«sê! 8
` q+_ l<Ûsä s¡ êe⁄
uÛ≤yê\T
1. ˙‹˝À ãèVü≤düŒ‹ n+‘·{Ï yê&Éyq’Ó z düTs¡_eÛ T˝≤¢! •s¡dTü ‡e+∫ >∑Ts¡Te⁄\ bÕ<ë\≈£î qeTdüÿ]+#˚yê&ÉT, <ëq>∑TD+
ø£*–qyê&ÉT, #Óù|Œ $wüj÷· ìï ÁX¯<>∆ä ± $q>∑*–qyê&ÉT, dü‘´· Áe‘·T&Óq’ yê&ÉT, uÛTÑ »ã\+‘√ $»j·÷\qT bı+<˚yê&ÉT,
eTqdüTì+&Ü <äjT· >∑\yê&Óq’ |ü+&ç‘T· &ÉT dü+|ü<ä ˝Ò≈î£ Hêï Á|üø±•kÕÔ&TÉ .
2. ∫‘·eÔ ÷! ù|<äyê]øÏ nqï<ëq+, eg<ëq+ n~Ûø+£ >± #˚jT· TeTT. ˙#·yTÓ qÆ düTU≤\ø√dü+ nã<ë∆˝≤&É≈î£ . nqedüs+¡ >±
me]‘√q÷ yê<äq≈£î ~>∑≈î£ . eTsê´<äMT], Vü≤<äTM› T] Á|üe]Ô+#·≈î£ . n+<ä]‘√ düK´‘·‘√ yÓT\>∑T. á dü÷Á‘ê\H˚
y˚<ë\T>± uÛ≤$+#·T. $y˚≈î£ \≈£î á \ø£D
å ≤˝Ò dü+|ü<>ä ± uÛ≤dæ\T¢‘êsTT.
3. <äj÷· düeTTÁ<äT&Ü! ‘·]>=+&É qèdæ+Vü≤<˚yê! $y˚øÏ nsTTqyê&ÉT ‘·q≈£î uÛ>Ñ e∑ +‘·T&ÉT Á|ükÕ~+∫q <ëì˝À `
nHê<∏\ä qT ìs¡Tù|<ä\qT ø£dsü T¡ ø√ø£ ÄbÕ´j·T‘·‘√ ˝≤*dü÷Ô nqï+ô|&É‘ê&ÉT. n˝≤+{Ï düV≤ü è<äjT· TDÏí dü+|ü<\ä ≈£î
n~Û<e˚ ‘· nsTTq \øÏÎ >∑T≥Tº#|· ü &ÉT ø±≈£î+&Ü e∫Ã e]düT+Ô ~. BqT\≈£î #˚ùd nqï<ëHêìøÏ Ç+‘·{Ï ÁbÕX¯dü Ô ´+
ñ+<äì ‘ê‘·Œs¡´+.
4. uÛ≈Ñ î£ \Ô bÕ*≥ ∫+‘êeTDÏjTÆÓ q zkÕ«MT! me¬sH’ ê ‘·q X¯Øsêìï Ä‘·àqT m{≤¢ n_Ûe÷ìkÕÔ&√, n˝≤π> ‘·q <˚XÊìï,
‘·q uÛ≤wüqT, eT‘êìï, Ä#êsêìï ≈£L&Ü n_Ûe÷ì+#˚≥≥T¢, yê{Ï Wqï‘ê´ìøÏ kÕ<ÛHä ê˝…q’ eT+∫ |üqT\qT
#˚ùd≥≥T¢ ‘·–q ãT~∆ì Á|ü»\≈£î Á|ükÕ~+#·T.
5. nœ˝≤+&ÉHêj·Tø±! \ø°Îe\¢u≤Û ! y˚+ø£≥|ür! Ç‘·sT¡ ˝À¢ m\¢|ü &É÷ ‘·|ü \T yÓ‹øπ yêìøÏ eT+∫ì Á>∑V≤æ +#˚Xø¯ ÔÏ
düqï–\T¢‘T· +~. n+<ä]˝Àq÷ eT+∫ì <ä]Ù+#˚ #·÷|ü⁄\T, n+<ä]‘√ eT+∫>± e÷{≤¢&˚ Hê\Tø£ HêøÏe⁄«‘·+Á&û!
(e´øÏ‘Ô «· $ø±düd÷ü Á‘·+ Ç+<äT˝À <ë–ñ+~. düø±sê‘·àø£ Ä˝À#·q, düeT´ø˘<èä wæº nH˚ ÁX‚wü̃ uÛ≤eq n‘·´+‘êeX¯´ø£+.)
6. <Ûsä à¡ |üsêj·TDT˝…q’ eTVü≤s¡T¸\qT |ü]yês¡+>± ø£*–q z $X¯«Hê<∏X˚ «¯ sê! uÛ≤s¡‘· <˚X+¯ y˚<ë\ XÀuÛ‘Ñ √ Ç‹Vü‰kÕ\H˚
neTè‘·+‘√, n\sês¡T‘·Tqï~. Äs¡¸ dü+düÿ è‹ nH˚ Jeq~ ˙{Ï#˚ ùd$‘·eTÚ‘·Tqï~. kÕVæ≤‘·´ dü«sêq+<ä+#˚‘·
XÀ_Û\T¢‘T· qï~. |ü$Á‘·yTÓ qÆ Ä˝À#·q\qT rÁe+>± ÄyêVü≤q #˚dTü ø√e&ÉyT˚ uÛ≤s¡‘<· X˚ ÊìøÏ C≤rj·TÁe‘·+.
7. ì+ã–]˝À yÓ\dæq<˚yê! ÁX‚wyü̃ TÓ qÆ X¯óuÛ≤\‘√ n\sêπsyê&Ü! n‘·T´‘·eÔ T >∑TD≤\T ø£\yê&Ü! qs¡d+æ Vü≤<˚yê! eT+∫
dü«uÛ≤e+ ˝Ò≈î£ +&Ü mìïø±sê´\T #˚dHæ ê @+˝≤uÛ+Ñ ? düÁ‘·Œes¡qÔ ˝Ò≈î£ +&Ü Ä\j·÷\T ‹s¡>&∑ +É eè<∏ë. dü+kÕÿs¡+
H˚sŒ¡ ì #·<Tä e⁄, #ê+#·\´ eTqdüT‘√ #˚ùd •e|üP» ≈£L&Ü e´s¡yú T˚ ! XÊ+‹ìe«ì jÓ÷>∑kÕ<Ûqä , eT+∫ìô|+#·ì
eT‘·+, y˚T\Tø√s¡ì Áe‘·+, #Ó‘’ q· ´+ ø£*+Z #·ì Ä#êsê\T, ˝Àø£sø¡ D å£ #˚jT· ì <Ûsä à¡ + e\¢ Á|üj÷Ó »q+ X¯Sq´+.
z kÕ«MT! u≤Vü≤´, n+‘·]+Á~j·T ìÁ>∑V≤ü + ˝Òì »|ü‘b· Õ\T, ˙MT<ä uÛøÑ ÔÏ ˝Òì »qà e´s¡yú T˚ ø£<ë!
8. z sêy˚TX¯«sê ! ªÇ˝≤¢˝Ò Ç+{ÏøÏ B|ü+μ nH˚ e÷≥ $+fÒH˚ n\ŒC≤„qT\T m\T>∑Tã+≥¢˝≤>± $s¡>ã∑ &ç qe⁄«‘ês¡T.
ø±˙ |ü$Á‘·yTÓ qÆ Äø±X¯>+∑ >∑qT ˙e⁄ ‘·\ô|’ <ë*Ãq $wüjT· + yê]øÏ ‘Ó*j·T<˚y÷Ó ! me¬sH’ ê ÅdìÔ” >ös¡$+#·øb£ ˛e&É+
eT+∫~ ø±<äT ø£<ë!

Ç$ #˚jT· +&ç
1. øÏ+~ n+XÊ\ >∑÷]Ã e÷{≤¢&+É &ç.

n) dü+kÕÿs¡+
Ä) Áe‘ê\T
Ç) Ä#êsê\T
á) <ëq>∑TD+
2. bÕsƒ+¡ ˝Àì |ü<ë´\ Ä<Ûës¡+>± øÏ+~ yêø±´\≈£î ‘·–q |ü<´ä bÕ<ä+ >∑T]Ô+#·+&ç.
n) m\¢|ü &ÉT Ç‘·sT¡ \ <√cÕ\qT #·÷&É≥+.
Ä) ù|<äyê]øÏ ÄVü‰s¡+, ã≥º\T <ëq+ #˚jT· &É+.
Ç) dü+|ü<ä s¡V≤ü dü´+>± e∫Ã #˚sT¡ ‘·T+~.
3. øÏ+~ |ü<ë´\qT bÕ<äu+ÑÛ >∑+ ˝Ò≈î£ +&Ü |üP]+#·+&ç.
n) Ç˝≤¢*+{ÏøÏ .......................... sêy˚TX¯«sê!
Ä) dæ]˝Ò¬ø’q ........................ yê#·düŒr!
4. øÏ+~ |ü<ë´ìï #·<eä +&ç. Á|üXï¯ \≈£î »yêãT\T sêj·T+&ç.
dü‘´· dü÷øÏÔ |òTü {Ï+#·T, BÛ»&çeT e÷qTÃ
>ös¡eyÓTTdü+>∑T, »qT\≈£î">∑\TwüeT&É#T·
ø°]ÁÔ |üø{£ +Ï #·T, ∫‘·Ô $dü÷Œ¤]Ô CÒjT· T
kÕ<ÛTä dü+>∑+ãT düø˝£ ≤s¡ú kÕ<Ûøä +£ ãT.
♦ Á|üXï¯ \T
n) dü÷øÏÔ n+fÒ @$T{Ï?
Ä) ø°]Ô m˝≤ edüT+Ô ~?
Ç) kÕ<ÛTä dü+>∑+ e\¢ @+ »s¡T>∑T‘·T+~?
á) á |ü<ë´ìøÏ o]¸ø£ dü÷∫+#·+&ç.

1. øÏ+~ Á|üXï¯ \≈£î Ä˝À∫+∫ ◊<˚dæ yêø±´˝À¢ »yêãT\T sêj·T+&ç.
n) $y˚øÏ \ø£D å ≤˝Ò$?
Ä) dü+|ü<ä me] e<ä≈› î£ e∫Ã #˚sT¡ ‘·T+~?
Ç) <˚Xu¯ ≤Û wü\ Wqï‘ê´ìï ô|+#·&eÉ T+fÒ @+{Ï?
á) ªªÇ‹Vü‰kÕeTè‘·...μμ nH˚ |ü<´ä uÛ≤yêìï MT kı+‘·e÷≥˝À¢ sêj·T+&ç.
2. øÏ+~ Á|üXï¯ \≈£î Ä˝À∫+∫ |ü<d˚ æ yêø±´˝À¢ »yêãT\T sêj·T+&ç.
n) dü»q® \ø£D å ≤\T ù|s=ÿq+&ç.
Ä) HÓ‹’ ø£ $\Te\+fÒ @$T{Ï? MTs¡T >∑eTì+∫q $\Te*ï ù|s=ÿq+&ç.
3. øÏ+~ Á|üXï¯ \≈£î düè»Hê‘·àø£+>± / Á|üX+¯ dæd÷ü Ô sêj·T+&ç.
m<äT{Ï yê]˝À ‘·|ü \T yÓ‘ø· ≥ £ + ø£Hêï yê] qT+&ç eT+∫ì d”«ø£]+#·≥+ y˚T\T nì ‘Ó*j·TCÒd÷ü Ô
$TÁ‘·T&çøÏ ˝ÒK sêj·T+&ç.
(˝Ò<ë)
bÕsƒ¡XÊ\˝À »]π> uÛ≤c˛‘·‡yêìï ‹\øÏ+#·&ÜìøÏ Á|üeTTK X¯‘·ø£ ø£e⁄\T e#êÃs¡T. yê] <ë«sê
X¯‘ø· ±\ >∑T]+∫, yê] s¡#q· \ >∑T]+∫ ‘Ó\TdüTø√e&ÜìøÏ |æ\\¢ T Ç+≥s¡÷«´ #˚j÷· \qT≈£îHêïs¡T.
MT¬s‘’ ˚ @eTì Ç+≥s¡÷«´ #˚kÕÔsT¡ ? Ç+≥s¡÷« ´≈£î nedüsy¡ TÓ qÆ Á|üXÊïe[ì s¡÷bı+~+#·+&ç.
|ü<äC≤\+
1. øÏ+~ |ü<ë\≈£î nsêú\T sêdæ yê{Ï‘√ kı+‘· yêø±´\T sêj·T+&ç.
ñ<ëˆˆ ãT<ÛTä &ÉT R |ü+&ç‘T· &ÉT
ãT<ÛTä \‘√ ø£*dæ ñ+&É&+É e\¢ C≤„q+ ô|s¡T>∑T‘·T+~.
n) nqj·T+ R

Ä) X¯eT+ R
Ç) yÓTÁÆ ‹ R
á) kÂ»q´+ R
2. øÏ+~ |ü<ë\≈£î e⁄´‘·Œ‹Ô nsê∆\T sêj·T+&ç.

n) $X¯«Hê<∏Tä &ÉT Ä) •e⁄&ÉT Ç) Á•j·T:|ü‹
3. øÏ+~ |ü<ë\≈£î |üsê´j·T |ü<ë\T sêdæ, yê{Ï‘√ yêø±´\T sêj·T+&ç.
ñ<ë ˆˆ >∑+>∑ ` uÛ≤^s¡~,∏ C≤Vü≤ï$
uÛ≤^s¡~∏ rs¡+˝À ãTTwüß\T ‘·|dü Tü ‡ #˚dTü HÔ êïs¡T. |üse¡ T bÕeì>± C≤Vü≤ï$ ù|s¡T >±+∫+~.
n) •e⁄&ÉT `
Ä) yÓTÁÆ ‹ `
Ç) ø±+‘· `
á) >∑T&ç `
4. øÏ+~ yêø±´\qT >∑eTì+#·+&ç. Äj·÷ yêø±´˝À¢ì Á|üøè£ ‹ $ø£è‘·T*ï >∑T]Ô+∫ |ü{øºÏ >£ ± ≈£Ls¡Ã+&ç.
n) uÛ≤s¡rj·T <Ûsä à¡ + düs√«‘·ÿ èwüyº TÓ +Æ ~. ãT<äT&∆ TÉ <äe÷àìï uÀ~Û+#ê&ÉT.
Ä) z kÕ$T! ≈£î&çy|’Ó ⁄ü >± yÓfiÔ‚ kÕ«$T yê] >∑T&çedüT+Ô <ë?
Ç) dæ]ì ≈£î]|æ+∫ \ø°Î<˚$ leT+‘·T*ï #˚dTü +Ô ~.
á) Ä˝À#·q\T dæsú +¡ >± ñ+&Ü*. ‹s¡yTÓ qÆ ãT~∆ $y˚≈î£ \ \ø£Då +.
1. øÏ+~ dü+<äsê“¤\˝À |ü⁄qs¡Tø£eÔ TsTTq Vü≤\T¢\qT |ü]o*+#·+&ç. n$ eè‘·Ô ´qTÁbÕdü n\+ø±sê\e⁄H√ ø±<√
#·]Ã+#·+&ç.
n) ˙ ø£sT¡ D≤ø£{≤ø£å Mø£D å eTT\¬ø’ ìØøÏ+å #·T#·THêïs¡eTT.
Ä) n&ç>¬ <äqì ø£&TÉ e&ç"»qT
q&ç–q"<äqT eT>∑T&ÉqT&ÉT>∑&ìÉ q&ÉjT· T&ÉT>∑THé.
Ç) eTø£s+¡ <ä _+<äT ãè+<ä s¡ddü ´ü +<äq eT+<äse¡ T>∑T e÷‘·èuÛ≤wüjT˚ .
á) #·÷s¡T≈£î, ‘˚sT¡ ≈£î, j˚Ts¡T≈£î, Hês¡≈î£ , <ës¡Te⁄qT yê&ÉT qs¡es¡T*\˝ÀHé.

$düsdZ¡ +ü ~Û :
2. dü+düÿ è‘· |ü<ë\ eT<Û´ä $düsZ¡ MT<ä ‘·s#¡ T· dü+~Û »s¡T>∑T‘·÷+≥T+~. n~ yπ̊s«s¡T s¡÷bÕ\T>± ñ+&É≥+
>∑eTì<ë›+. øÏ+~ ñ<ëVü≤s¡D\T $&ÉBdæ #·÷&É+&ç.
n) qyÓ÷qeT'
Ä) eTH√Vü≤s¡+
Ç) |üj÷Ó ì~Û
á) e#√ì#·jT· +
• ô|’ |ü<ë\qT $&ÉBùdÔ ` á øÏ+<ä $<Ûy ä TÓ qÆ e÷s¡TŒ\T »]>±j·÷?
n) qeT' G qeT'
Ä) eTq' G Vü≤s¡+
Ç) |üjT· ' G ì~Û
á) e#·' G ì#·jT· +
} nø±sê+‘· |ü<ë\ $düs≈Z¡ î£ X¯, wü, dü \T, es¡Z Á|ü<eä∏ T, ~«rj·÷ø£så ê\T
(ø£, K, #·, #Û,· ≥, sƒ,¡ ‘·, <∏,ä |ü, |òü \T) >±ø£ $T>∑‘ê nø£så ê\T ø£*ùdÔ `
nø±sê+‘· |ü<ë\ MT<äTqï $düsZ¡ ˝À|æ+∫, nø±s¡+ ªzμø±s¡+>± e÷]+~.
• øÏ+~ |ü<ë\T ø£*|æ, e÷s¡TŒqT >∑eTì+#·+&ç.

n) eTq' G XÊ+‹
Ä) #·‘T· ' G wüwºæ
Ç) quÛ'Ñ G düTeT+
• |ü<ë\qT ø£\T|ü>± es¡Tdü>± eTqXÊÙ+‹, #·‘T· wü¸w,ºæ quÛd Ñ Tü ‡eT+ nH˚ s¡÷bÕ\T @s¡Œ&Ü¶sTT ø£<ë!
($düsMZ¡ T<ä X¯, wü, dü \T ~«‘ê«\T>± e÷s¡&+É >∑eTì+#·+&ç.)
• øÏ+~ |ü<ë\qT $&ÉBj·T+&ç.
n) ÁbÕ‘·'ø±\eTT
Ä) ‘·|'ü |ò\ü eTT
• ªdüμ ø±s¡+ (dt) $düss Z¡ ÷¡ |ü+>± Á|üj÷Ó –+|üã&ÉT‘·T+~. n+<äTøπ qeTkÕÿs¡eTT, ÁX‚jT· düÿs¡eTT, eqdüŒ‹
yÓTT<ä\>∑T dü+<äsê“¤˝À¢ e÷s¡TŒ˝Ò<Tä .
• øÏ+~ |ü<ë\qT ø£*|æ, e÷s¡TŒqT >∑eTì+#·+&ç.
ñ<ëˆˆ n+‘·' G Ä‘·à R n+‘·sê‘·à
n+‘·', <äT', #·‘T· ', Äo', |ü⁄q' yÓTT<ä˝q’…
}
n) <äT' G n_Ûe÷q+ R
Ä) #·‘T· ' G ~X¯\T R |ü<ë\≈£î es¡ÁZ |ü<eä∏ T, ~«rj·÷ø£så ê\T,
Ç) Äo' G yê<äeTT R X¯, wü, dü\T >±ø£ $T>∑‘ê nø£åsê\T
á) |ü⁄q' G Ä>∑eTq+ R ø£*ùdÔ $düs¡Z πs|òü (sY) >± e÷s¡&É+
ñ) n+‘·' G eT<∏qä + R >∑eTì+#·+&ç.
• øÏ+~ |ü<ë\T $&ÉBj·T+&ç.
ñ<ëˆˆ <Ûqä Tc˛ÿ{Ï R <Ûqä T' G ø√{Ï ( <Ûqä Tdt G ø√{Ï ) Çdt , (Ç'), ñdt (ñ')\
•
n) ìwüŒ\¤ eTT
Ä) <äTwüÿs¡eTT
øÏ+~ |ü<ë\T $&ÉBj·T+&ç.
R
R
(
(
)
) } $düs≈Z¡ î£ ø£, K, |ü, |òü \T
|üsy¡ TÓ qÆ |ü&ÉT $düsZ¡ (dt) ªwüμ
ø±s¡+>± e÷s¡T‘·T+~.
ñ<ëˆˆ ìùd»Ô eTT R ì' G ‘˚»eTT
}
$düs≈Z¡ î£ #·, #Û· \T |üsy¡ TÓ ‘Æ ˚ ªX¯μ
n) <äTX‚Ãwæ‘º e· TT R G
≥, sƒ¡ \T |üs¡yÓTÆ‘˚ ªwüμ
Ä) <Ûqä Twü+º ø±s¡eTT R G ‘·, <∏ä \T |üs¡yÓTÆ‘˚ ªdüμ
Ç) eTqkÕÔ|eü TT R G edüTÔ+~.
• ô|’ ñ<ëVü≤s¡D\˙ï |ü]o*+∫q MT<ä≥ $düsZ¡ dü+~Û Äs¡T $<Ûë\T>∑ @s¡Œ&ÉT‘·Tqï<äì ‘Ó\TdüTq Ô ï~.
i) nø±sê+‘· |ü<ë\ $düs≈ Z¡ î£ es¡Z Á|ü<eä∏ T ~«rj·÷ø£så ê\T (ø£, #·, ≥, ‘·, |ü— K, #Û,· sƒ,¡ <∏,ä |ò)ü , X¯, wü,
dü \T >±ø£ $T>∑‘ê nø£så ê\T |üsy¡ TÓ qÆ |ü&ÉT $düs˝Z¡ À|æ+∫ ªnμø±s¡+ ªzμ ø±s¡+>± e÷s¡T‘·T+~.
ii) $düs≈ Z¡ î£ X¯, wü, dü \T |üsy¡ TÓ qÆ |ü&ÉT X¯, wü, dü \T ~«‘ê«\T>± e÷s¡T‘êsTT.
iii) $düsM Z¡ T<ä ø£, K, |ü, |òü \T eùd,Ô e÷s¡TŒsê<äT (dü+~Û @s¡Œ&É<Tä ).
iv) n+‘·', <ä', #·‘T· ', Äo', |ü⁄q' yÓTT<ä˝q ’… |ü<ë\ $düsZ¡ sπ |òü (sY) >± e÷s¡T‘·T+~.
v) Çdt, ñdt\ $düs≈ Z¡ î£ ø£, K— |ü, |òü \T |üsy¡ TÓ ‘Æ ˚ $düsZ¡ ªwüμ ø±s¡+>± e÷s¡T‘·T+~.
vi) $düs≈ Z¡ î£ , #·, #Û· \T |üsy¡ TÓ ‘Æ ˚ ªX¯μ ø±s¡+— ≥, sƒ¡ \T |üsy¡ TÓ ‘Æ ˚ ªwüμ ø±s¡+— ‘·, <∏ä \T |üsy¡ TÓ ‘Æ ˚ ªdüμ ø±s¡+
ekÕÔsTT.
♦ bÕsƒX¡ Ê\ Á>∑+<∏ë\j·T+˝À X¯‘ø· £ |ü<ë´\Tqï |ü⁄düøÔ ±\T rdüTø=ì #·<eä +&ç. yê{Ï˝À @yÓH’ ê ◊<äT X¯‘ø· £
|ü<ë´\qT yê{Ï uÛ≤yê\qT sêdæ Á|ü<]ä Ù+#·+&ç.
C≤„q+ ô|ìï~Û e+{Ï~.

dü÷øÏÔ n~ C≤„‘T· \T e+∫+∫ rdüTø√&ÜìøÏ M\T˝Òì~.
<=+>∑\T n|üV≤ü ]+#·˝ìÒ ~.
<ëq+ #˚dHæ ê ‘·s>¡ ì∑ ~.
n~ z nqs¡È s¡‘ï· +.
` #êDø£´˙‹

& ç
√ +
Td üTø
Ó\
& ç`‘ eTVü‰‘êà>±+BÛ uÀ<Ûäq\T
äe+
#·< dü‘·´+ :
Á|ü|+ü #êìøÏ uÀ~Û+#·{≤ìøÏ Hê e<ä› ø=‘·Ô @MT ˝Ò<Tä . dü‘ê´Væ≤+dü\T |üs«¡ ‘ê\+‘·{Ï ÁbÕNqyÓTqÆ $.
dü‘ê´Væ≤+dü˝Ò Hê eT‘·+. dü‘´· + Hê uÛ>Ñ e∑ +‘·T&ÉT. Äj·TqqT Á|üdqü ï+ #˚dTü ø√e{≤ìøÏ nVæ≤+dü e÷s¡+Z .
dü‘´· eTH˚~, ˙e⁄ m+‘· m≈£îÿe>± b˛wæùdÔ n+‘· m≈£îÿe>± |ò˝ü ≤*#˚Ã $XÊ\ eèø£+å e+{Ï~. dü‘´· eTH˚
>∑ì˝À m+‘·˝À‘·T>± nH˚«wæùdÔ nø£ÿ&É ìøÏå|üÔyÓTÆe⁄+&ç <=]πø eÁ»+ n+‘· $\TyÓ’q~>± e⁄+≥T+~. Ç‘√~Ûø£
ùdyê e÷sêZ\≈£î <ës¡T\T ø£ì|æ+#·e#·TÃ.
Hê J$‘·eT+‘·{≤, dü‘´· +ô|’ <Ûèä &Û+É >± ì\ã&É≥+ sêJjÓTTø£ÿ kÂ+<äsê´ìï yÓT#·TÃø√e≥+ Hê≈£î H˚]Œ+~.
á uÛ≤eq dü‘ê´Á>∑V≤ü + (nVæ≤+kÕ Á|ü‹|òTü ≥q)˝À ‘·|Œü ìdü] uÛ≤>∑eTì ñ‘·sÔ √‘·sÔ ¡ J$‘·+˝À H˚qT #·÷&É>*∑ >±qT.
ì\ø£&Ée⁄qï e´øÏÔ>± ø£ì|æ+#˚+<äT≈£î H˚HÓ|ü&É÷ ÁX¯<ä∆#·÷|ü˝Ò<äT. Hê dü‘ê´H˚«wüD Á|üj·T‘·ï+˝À nH˚ø£
uÛ≤yê\qT $&ÉHê&ÜqT. nH˚ø£ ø=‘·Ô $wüj·÷\T H˚s¡TÃ≈£îHêïqT. Hê ejÓ÷uÛ≤s¡+ ô|]π> ø=\~ Hê n+‘·s¡Z‘·
eè~∆ Ä–b˛‘·T+<äì >±ì ˝Ò<ë e÷+dü+ ø£]–b˛e≥+‘√ Hê eè~∆ Ä–b˛‘·T+<äH˚ uÛ≤eq>±ì Hê≈£î ˝Ò<äT.
H˚qT Ä˝À∫düTqÔ ï<ä˝≤¢ dü‘´· +. Hê uÛ>Ñ e∑ +‘·T&ÉT ø£D å ø£D
å ≤ìøÏ sTT#˚Ã |æ\T|ü⁄qT •s¡kÕeVæ≤+#˚+<äT≈£î Hê dü+dæ<‘∆ä ·
>∑÷πsÃ.
dü‘·´+ dü«uÛ≤eØ‘ê´ dü«j·T+ Á|ü<ä]Ù‘·+. <ëìì ÄeVæ≤+∫e⁄qï nC≤„qeTH˚ kÕ˝…>∑÷fi¯flqT ˙e⁄
‘=\–+#·>∑*–‘˚ n~ düŒwüº+>± Á|üø±•düTÔ+~.
nVæ≤+dü :
H˚qT Hê˝À ñqï≥T¢ #Ó|ü≈£îH˚ @¬ø’ø£ düT>∑TD+ dü‘·´+, nVæ≤+dü. e÷qyêr‘· X¯≈£îÔ\Tqï≥T¢ H˚qT
#Ó | ü ø√C≤\qT. n≥Te+{Ï y ê{Ï ì H˚ q T ø√s¡ T ø√qT. Hê‘√{Ï e÷qe⁄\˝À <ä T s¡ “ \Tì X¯ Ø s¡ e TT≈£ î qï
<äTwüºe÷+düK+&ÉeTT˝Ò Hê X¯Øs¡eTTq≈£L ñqï$. n+<äTe\¢ n+<ä]˝≤π> H˚q÷ ‘·|ü #˚j·Te#·TÃqT. Hê
ùde\≈£î nH˚ø£ |ü]$T‘·T\Tqï$.
nVæ≤+dü e÷qyê[øÏ n+<äTu≤≥T˝À ñqï >=|üŒ X¯ø.ÔÏ nVæ≤+dü s¡÷|ü⁄~<äTø› √e\dæq ˝Ò<ë bÕ{Ï+#·eTì
Ä<˚•+#·e\dæq >∑TD+ ø±<äT. n~ n+‘·s¡Z‘·+>± eè~∆#Ó+<˚~. ˇø£ e´øÏÔ #˚ùd rÁeyÓTÆq Á|üj·T‘·ï+ô|’ <ëì
eTqT>∑&É Ä<Ûës¡|ü&ç ñ+≥T+~.
eTq dü÷Á‘ê\qT Ç‘·sT¡ \T >ös¡$+#ê\ì eTq+ m˝≤ Ä•kÕÔy÷Ó ‘·eT dü÷Á‘ê\ |ü≥¢ n<˚ |ü]>∑Dq≈£î
Á|ü‘´· ]ú≈L£ &Ü bÕÁ‘·T&ÉT. Á|ü‘T· ´s¡T\ú qT >¬ \T#·Tø√e{≤ìøÏ eTq+ Á|ü‹ neø±XÊ˙ï ñ|üj÷Ó –+#·Tø√yê\ì nVæ≤+dü
ø√s¡T‘·T+~.
Áø£eT•ø£åD ` $~Û ìs¡«Vü≤D :
J$‘· eTTK´ Á|üj÷Ó »q+ düÁø£eT+>± J$+#·&+É , düÁø£eT+>± Ä˝À∫+#·&+É , düÁø£eT+>± eéVü≤]+#·&+É .
eTq+ @<ÓH’ ê >=|üŒ<Óq’ , XÊX¯«‘·yTÓ qÆ <ëìì kÕ~Û+#˚ eTT+<äT ø£]qƒ yÓTqÆ , ñ≈£îÿ Áø£eT•ø£D
å ñ+&ç rsê*.
Ä Áø£eT•ø£D å øπ e\+ $<ë´dü+ã+<Ûyä TÓ qÆ yê<äq qT+&ç, ùV≤‘·Te⁄≈£î, ‘·sêÿìøÏ $»„|Ôæ #˚jT· ≥+ <ë«sê sê<äT.
Áø£eT•ø£D å qT Á|ü‹≈£L\‘· nH˚ bÕsƒX¡ Ê\˝ÀH˚ H˚sT¡ Ãø√yê*.
dü+‘·è|æÔ Á|üjT· ‘·ï+˝À e⁄+≥T+~ >±ì kÕ~Û+#·≥+˝À e⁄+&É<Tä . dü+|üPs¡í ø£èwæ dü+|üPs¡í $»j·÷ìïdüT+Ô ~.
ìs¡+‘·s¡ n_Ûeè~∆ J$‘· dü÷Á‘·+. ì\ø£&É>± e⁄qï≥T¢ ø£ì|æ+#˚ ì$T‘·Ô+ ‘·q |æ&çyê<ë\qT
ø±bÕ&ÉT≈£îH˚+<äT≈£î m\¢|ü &É÷ Á|üjT· ‹ï+#˚ eTìwæ ‘·qqT ‘êqT ã÷≥ø£|⁄ü dæ‹ú ˝ÀøÏ HÓ≥Tº≈î£ +≥THêï&ÉT.

Vü≤≈£îÿ\≈£î dæd˝ü q’… eT÷\+ $~Û. eTq+<äs+¡ >∑qTø£ eTq $<ÛTä \qT ìs¡«]Ô+∫q≥¢sTT‘˚ Vü≤≈£îÿqT bı+<ä≥+
<ä÷s¡+ ø±C≤\<äT. $<ÛäT\T ìs¡«]Ô+#·≈£î+&Ü Vü≤≈£îÿ\ yÓ+≥ eTq+ |üs¡T¬>&ç‘˚ n$ n>∑eT´ >√#·s¡+>± eTq
qT+&ç ‘·|Œæ +#·T≈£î+{≤sTT. eTq+ m+‘·>± yê{Ï yÓ+≥ |ü&‘ç ˚ n$ n+‘·>± <ä÷s¡+ m–]b˛‘êsTT.
‘·q $<ÛTä \T düe´+>± ìs¡«]Ô+#˚ e´øÏøÔ Ï Vü≤≈£îÿ\T yê≥+‘·≥ ny˚ düeT≈£Ls¡T‘êsTT.
<ÛÓ’s¡´+ ` <äè&ÛÉ $XÊ«dü+ :
<ÛÓ’s¡´+ nH˚~ ≈£+&És¡ dü+ã+<ÛäyÓTÆq |ü<ës¡ú+>± me«s¡÷ mqï&É÷ #Ó|üŒ˝Ò<äT, n~ Vü≤è<äj·÷ìøÏ
dü+ã+~Û+∫+~. n‹ >∑{ºÏ ø£+&És+¡ ≈£L&Ü }Vü‰»ì‘·yTÓ qÆ uÛj Ñ T· + eTT+<äT eDÏøbÏ ˛‘·T+<äì eTq≈£î ‘Ó\TdüT.
ø£+&Ésêìï eDÏøÏ+#˚~ Vü≤è<äj·T+.
XÊØs¡ø£ <ës¡T&Û´É + qT+&ç ã\+ #˚≈L£ s¡<Tä . n~ yÓTTø£ÿy√ì dü+ø£\Œ+ qT+&ç edüT+Ô ~.
ã˝≤ìøÏ dü+j·TeTHêìï, eTsê´<äqT »‘· #˚dqæ |ü⁄&ÉT n~ Á|üã\eTe⁄‘·T+~.
Á|ü|+ü #·+˝À #·÷&Ü\ì ˙e⁄ ø√s¡T≈£î+≥Tqï e÷s¡TŒ ˙˝À sêyê*.
qÁeT‘· :
nVæ≤+kÕ dü÷Œ¤]Ô $~Û>± qÁeT‘·≈î£ <ë] rdüT+Ô ~.
qÁeT‘· nH˚~ Á|ü‘´˚ øÏ+∫ bÕ{Ï+#˚≥≥Te+{Ï~ ø±<äT. m+<äTø£+fÒ, n~ ñ<˚X› |¯ Pü s¡«ø£+>± Ä#·]+#·{≤ìøÏ
ñ<˚•› +∫+~ ø±<äT. nsTT‘˚ n~ ªnVæ≤+düμ≈£î ‘·|Œü ìdü] |üØø£.å me]˝ÀHÓ‘’ ˚ ªnVæ≤+düμ e⁄+≥T+<√ $qj·T+
n‘·ì dü«uÛ≤e+˝À uÛ≤>∑eTe⁄‘·T+~.
‘·|ü\T #˚j·Tìyês¡T mes¡÷ e⁄+&És¡T ` <Ó’yê+X¯ dü+uÛÑ÷‘·T˝…’Hê düπs. ‘·|æŒ<ë\T ˝Òø£b˛e≥+ e\¢
yês¡T <Ó’yê+X¯dü+uÛÑ÷‘·T\T ø±˝Ò<äT. ‘·eT ‘·|ü\qT ‘êeTT ‘Ó\TdüTø√e≥+ e\q, yê{Ïì ~<äT›ø√e{≤ìøÏ
ø£èwæ#j ˚ T· ≥+ e\q, yê{Ïì <ë#·Tø√ø£ b˛e≥+ e\q, ‘·eTqT ‘êeTT ~<äTø› √e{≤ìøÏ m\¢|ü &É÷ dü+dæ<Tä \∆ T>±
e⁄+&É≥+ e\q yês¡T <Óy’ ê+X¯ dü+uÛ÷Ñ ‘·T˝…H’ ês¡T.
eTs√ e´øÏÔ Ä˝À#·q\T #Ó&e¶É ì, eTq$ e÷Á‘·yT˚ eT+∫ Ä˝À#·q\ì #Ó|Œü ≥+, eTq n_ÛÁbÕj·÷\≈£î
_ÛqïyÓTqÆ yê{Ïì ø£*– e⁄qïyês¡T <˚XÊìøÏ X¯Á‘·Te⁄\ì #Ó|Œü &É+ <äTs¡\yê≥T.
düVü≤qo\‘· ` ndüŒ èX¯´‘· :
ndüV≤ü q+ nH˚~ ≈£L&Ü ˇø£ Væ≤+kÕs¡÷|ü+. ì»yÓTqÆ Á|üC≤kÕ«$Tø£ uÛ≤eq eè~∆#+Ó <ä{≤ìøÏ Á|ü‹ã+<Ûøä +£ .
eTq+ ì»yÓTqÆ Á|üC≤kÕ«$Tø£ dü÷Œ¤]ìÔ n\es¡#T· ø√yê\+fÒ eTq+ ndüV≤ü q |üsT¡ \T>± e⁄+&É≈L£ &É<Tä . ndüV≤ü q+
ˇø£ì \ø£´å +˝À>∑\ $XÊ«dü yê+#Ûq· T <Óã“rdüT+Ô ~.
Ç‘·s¡T\T eTq\qT #·÷düTÔqï≥T¢>± eTq*ï eTq+ #·÷düTø√e≥+ eT+∫~. eTq+ Á|üj·T‹ï+∫Hê,
eTq*ï eTq+ dü+|üPs¡+í >± mqï&É÷ ‘Ó\TdüTø√˝ÒeTT. eTTK´+>± eTq˝Àì <äTwübº ÕsêÙ«ìï ndü\T ‘Ó\TdüTø√˝ÒeTT.
eTq\qT $eT]Ù+#˚yê]|ü≥¢ ÄÁ>∑V≤ü + #Ó+<ä≈î£ +&Ü e⁄qï|ü&ÉT Ä |üì eTq+ #˚jT· >∑\T>∑T‘êeTT. yês¡T @$T
#Ó|æŒq|üŒ{Ïø° düVü≤è<äj·T+‘√ d”«ø£]+#ê*.
ùd«#·Ã¤ ` Á|üC≤kÕ«eT´+ :
n+‘·s¡Z‘· Á|üe÷<ë\T ˝Òq≥Te+{Ï e÷qe eédüú e⁄+&É<äT. eédüú m+‘· ô|<ä›<Ó’‘˚ <äT]«ìjÓ÷>∑
neø±XÊ\T n+‘· ôV≤#·TÃ>± e⁄+{≤sTT. Á|üC≤kÕ«eT´+ >=|üŒ eédü.ú n+<äTe\¢ n~ m≈£îÿe>± <äT]«ìjÓ÷>±ìøÏ
>∑T] nj˚T´ neø±X¯eTT+~. ø£qTø£ <ëìøÏ |ü]cÕÿs¡+ Á|üC≤kÕ«e÷´ìï ‘·|Œæ +#·≥+ ø±<äT, <äT]«ìjÓ÷>∑ neø±XÊìï
ø£˙dükÕúsTTøÏ ‘·–Z+#·≥y˚T.
Á|üC≤kÕ«eT´+ kÕsê+X¯+ @eT+fÒ, n+<ä] dü$Twæº Á|üjÓ÷»HêìøÏ ùde#˚j·T≥+˝À nìï $uÛ≤>±\
Á|ü»\ j·÷e‘Y uÛÖ‹ø£, Ä]úø,£ Ä<Ûë´‹àø£ eqs¡T\qT düMTø£]+#˚ ø£fi,¯ XÊg+ nì ns¡+ú .

6 H˚HÓ]–q ã÷s¡TZ\
` |æ.$.qs¡d+æ Vü‰sêe⁄
#·<eä +&ç ` Ä˝À∫+∫ #Ó|Œü +&ç.

düV≤ü qeTTà, dü‘´· eTTà, XÊ+‘·>+∑ ;Ûse¡ TTà, Á|üX¯ï\T:
Ä‘·à$XÊ«düeTTà, qVü≤s¡V≤ü s¡eTT 1. á |ü < ä ´ + <˚ ì ï >∑ T ]+∫
kÕ<Ûqä , <äø‘å£ ,· kÕ<ÛTä uÛ≤wüDeTTqT, #ÓãT‘·Tqï~?
dü~«y˚#q· eTTqT, dü<eZä TqeTT, 2. á |ü<´ä + <ë«sê >∑T]Ô+∫q
<ëqeTTà, <Ûs’Ó ´¡ eTTà, ‘ê´>∑eTTà, düTì•‘· \ø£åD≤˝Ò$?
ãT~∆, y˚T˝≤Z+#·T≥, |ü⁄D´>∑TDeTT, 3. eT+∫ \ø£ å D ≤\T ø£ * –q
ø£sT¡ D, ø£eå T, |üs√|üø±s¡ãT~∆jT· HÓ&ç yê]H˚eT+{≤s¡T?
j·÷˝À#·HêØ‘·T \eT]j·TT+&ÉT 4. n˝≤+{Ïyê] >∑T]+∫ m+<äT≈£î
eTqTE˝…|⁄ü &ÉTqT e÷qT´\T, eT+>∑fid¯ «ü ‘Ó \ Tdü T ø√yê*? yê]‘√
s¡÷|ü⁄\T, eT¨qï‘·T\T, $sêÁ&É÷|üXÀ_Û m+<äT≈£î kÕ+>∑‘´· + #˚j÷· *?
‘·T\T, düTø°]øÔ ±+‘·es¡|‘ü T· \T, düTeT‘·T\T,
»>∑‹>∑‹ $s¡∫‘·T\T, dü»q® T\Tyês¡T.
bÕsƒê´+X¯ ñ<˚X› +¯
düe÷»+˝À ø=~›eT+<˚ Á|üu≤Û eX¯øÔÏ dü+|üqTï\T ñ+{≤s¡T. áj·Tq kÕ+>∑‘´· +bı+~Hê, áj·Tq >∑T]+∫
‘Ó\TdüT≈£îHêï, dü÷Œ¤]Ô ø£\T>∑T‘·T+~. eT+∫e÷s¡+Z ˝À q&Ée&ÜìøÏ neø±X¯+ ø£\T>∑T‘·T+~. Ç˝≤ dü÷Œ¤]<Ô ëj·T≈£î˝…q’
yê]˝À ã÷s¡T\Z sêeTø£ècÕísêe⁄ ˇø£sT¡ . áj·Tq ôV≤’ <äsêu≤<äT sêÅcÕºìøÏ ‘=* eTTKéT+Á‹>± |üì#˚d,æ
sê»˙‹E„\T>±, ãVüQuÛ≤cÕy˚‘>Ô· ±, |ü]bÕ\Hê<ä≈îå£ \T>± ù|s¬ ìïø£>H∑ êï&ÉT. áj·Tq eT¨qï‘· e´øÏ‘Ô ê«ìï
Ä$wüÿ]+#˚˝≤ |æ.$.qs¡d+æ Vü‰sêe⁄ yê´dü+ sêXÊ&ÉT. eT¨qï‘· e´øÏ‘Ô ê«\ qT+&ç dü÷Œ¤]Ô bı+<ä&yÉ T˚ á
bÕsƒê´+X¯ ñ<˚X› +¯ .

n_Ûq+<äq yê´dü+ : >=|üŒyê] J$‘êìï, yê] eT¨qï‘· e´øÏ‘Ô ê«ìï $X‚w¢ dæ ÷ü Ô Á|üX+¯ dæd÷ü Ô
sêdæq yê´düyT˚ n_Ûq+<äq yê´dü+.
bÕsƒ´¡ |ü]#·jT· + : á yê´dü+ ªÄ+Á<ÛÁä |ü<X˚ Ÿ e÷dü |üÁ‹ø£μ (&çôd+ãsY, 1972) ˝Àì~.
.

yê{Ï nsêú\qT |ü⁄døÔü +£ ∫es¡Tqï ª|ü<$ä C≤„q+μ |ü{øºÏ ˝£ À yÓ‘ø· +£ &ç. ˝Ò<ë ì|òTü +≥Te⁄qT #·÷dæ ‘Ó\TdüTø√+&ç.
s¡#s· TT‘· |ü]#·jT· +

uÛ≤s¡‘· Á|ü<ëÛ ì>±, ãVüQuÛ≤cÕy˚‘>Ô· ±, uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ Ä]úø£ dü+düÿs¡D\ |æ‘êeTVüQ\T>±
ù|s=+~q |æ.$.|üP]Ôù|s¡T bÕeTT\|ü]Ô y˚+ø£≥ qs¡d+æ Vü‰sêe⁄. es¡+>∑\T¢ õ˝≤¢ qs¡‡+ù|≥
eT+&É\+˝Àì \πøï|ü*¢ Á>±eT+˝À »ìà+#ê&ÉT. ø£Ø+q>∑sY õ˝≤¢ ;ÛeT<˚es¡|*ü ¢ eT+&É\+˝Àì
e+>∑s¡ Á>±eTdüT\ú T s¡TøÏàDeTà, s¡+>±sêe⁄>±s¡\≈£î <ä‘|Ô· ⁄ü Á‘·T&ÉT. kÕ«$T sêe÷q+<ä rs¡ú
(1921 ` 2004) |æ.$.øÏ sê»ø°jT· >∑Ts¡Te⁄. ã÷s¡T\Z yês¡T >∑Ts¡T‘·T\T´\T.
$<ë´]ú<Xä ˝¯ ÀH˚ ôV≤’ Á<ëu≤<é $eTTøÏÔ bısê≥+˝À bÕ˝§Zì ñkÕàìj·÷ $X¯«$<ë´\j·T+
qT+∫ ãVæ≤wüÿs¡D≈£î >∑Ts¬ H’ ê&ÉT. 1938˝À ôV≤’ Á<ëu≤<é sêhø±+Á¬>dt˝À #˚] sê»ø°jT· J$‘êìï Äs¡+_Û+#ê&ÉT.
sêh, øπ +Á<ä Á|üuTÑÛ ‘ê«\˝À ãVüQø±\+ eT+Á‹>±qT, Ä+Á<ÛÁä |ü<X˚ Ÿ eTTKéT+Á‹>±qT, uÛ≤s¡‘Á· |ü<ëÛ ì>±qT
$•wüyº TÓ qÆ ùde\+~+#ê&ÉT. #·‘T· s¡‘‘· √ uÛ≤s¡‘· sê»ø°jT· j·Teìø£ô|’ ˇø£ yÓ\T>∑T yÓ*–q sê»˙‹E„\T.
‘Ó\T>∑T uÛ≤wü‘√ düV‰ü Væ≤+B, ñs¡÷,› Ä+>∑+¢ , eTsêØƒ yÓTT<ä\>∑T 17 uÛ≤wü˝À¢ nqs¡fiZ +¯ >±
e÷{≤¢&>É *∑ –q ãVüQuÛ≤cÕy˚‘.Ô· ‘Ó\T>∑T˝À ªø±ø£rj·Tμ nH˚ |üÁ‹ø£qT q&ç|+æ #ê&ÉT. $X¯«Hê<∏ä ªy˚sTT|ü&>É \∑ Tμ
qe\qT Væ≤+B˝ÀøÏ ªªdüV≤ü Ádü|D üò μY μ nH˚ ù|s¡T‘√ nqTe~+#ê&ÉT. BìøÏ øπ +Á<äkÕVæ≤‘·´ nø±&ÉMT ãVüQeT‹
\_Û+∫+~. áj·Tq Ä‘·àø£<∏ä>± Á|üdæ~∆¬øøÏÿq ª~ ÇHéôd’&ÉsYμ nH˚ø£ uÛ≤wü˝À¢ nqTe~+#·ã&ç+~.
ª|üH\é ø£‘å øY =Hé|Tüò ‘√μ nH˚ eTsê]ƒ |ü⁄düøÔ ±ìï ‘Ó\T>∑T˝À ªnã˝≤ J$‘·+μ>± áj·Tq nqTe~+#ê&ÉT.
ìsê&É+ãs¡J$‘·+, ìC≤sTTr, <˚Xu¯ øÑÛ ÔÏ ø£*–q |æ. $. qs¡d+æ Vü‰sêe⁄ J$‘· |üs´¡ +‘·+ ì+&ÉT≈£î+&É˝≤
dæ‘ú Á· |üE&„ >ç ± yÓ*>±&ÉT.

Á|üy•˚ ø£
Á|ü‹ e÷qe⁄ì˝Àq÷ kÕ<Ûës¡D+>± ñqï<ëìø£+fÒ ‘·qqT >∑T]+∫ |òTü q+>± ∫Á‹+#·Tø=H˚
dü«uÛ≤e+ ñ+≥÷ ñ+≥T+~. Ç+<äT≈£î _Ûqï+>± Á|üe]Ô+#˚yês¡T ãVüQ ns¡T<äT>± ñ+{≤s¡T.
s¡øs£ ø¡ ±\ ˇ&ç<Tä &ÉT≈£î\qT m<äTs=ÿHêï, $|ü‘ÿ· s¡ |ü]dæ‘ú T· \T ùdHêyêVæ≤ì˝≤ #·T≥TºeTT{ÏHº ê
#·*+#·øb£ ˛e&É+, eTq'ôdsÌú ê´ìï, düeT∫‘êÔìï $&ÉHê&Éø£ b˛e&É+ >=|üŒyê]πø kÕ<Û´ä eTÚ‘·T+~.
»j·÷|ü»j·÷\qT düe÷q+>± d”«ø£]+#·&+É , $TÁ‘·T\Tôd‘’ +· Á<√Vü≤+ ‘·\ô|{ÏHº ê, Á|ü‘´· s¡T\ú T
<ä÷wæ+∫Hê ªªdüsπ ! Çe˙ï Ä≥˝À uÛ≤>∑yT˚ >±!μμ nì dæ‘ú Á· |ü»‘„ q· T Á|ü<]ä Ù+#·&+É n+<ä]ø°
kÕ<Û´ä eTÚ‘·T+<ë? eT] Ç≥Te+{Ï e´øÏ‘Ô «· + ø£*–q yês¡T mes¡T? á bÕsƒ+¡ <ë«sê
‘Ó\TdüTø√+&ç.
dü«ØZjT· &Ü.ã÷s¡T\Z sêeTø£ècÕísêe⁄ >±] 5e es¡+∆ ‹

dü+<äs“¡ +¤ ˝À yê]ì >∑T]+∫ yê´düyT˚ <ÓH’ ê sTTe«e\dæ+~>±
$TÁ‘·T\T ø=+<äsT¡ qqTï ø√sês¡T. &Ü.sêeTø£ècÕísêe⁄ >±]
ù|s¡T $q>±H˚ >∑‘· düà è‘·T˝…H√ï eTT|æŒ]>=ì uÛ≤y√Á<˚ø+£ ‘√ Hê
eTqdüT‡ ñøÏÿ]_øÏÿs¬ b’ ˛‘·÷ ñ+≥T+~. Hê uÛ≤yê\ìï+{Ïì sT÷
yê´dü+˝À $e]+#·&+É m˝≤>∑? ne˙ï ÁyêùdÔ ˇø£ ô|<ä› Á>∑+<∏yä T˚
ne⁄‘·T+~. n+<äTø£ì sπ U≤e÷Á‘·+>± Hê uÛ≤yê\qT sTTø£ÿ&É
bı+<äT|üsT¡ kÕÔqT.
ø°.X‚.&Ü.sêeTø£ècÕísêe⁄>±]ì >∑T]+∫ #·]Á‘·ø±s¡T\T
@$T ÁyêkÕÔs√ eTq+ ‘˚*ø£>±H˚ }Væ≤+#·Tø√e#·TÃ. ªª&Üø£sº T¡
sêeTø£ècÕísêe⁄>±s¡T |ò˝ü ≤q ‘˚Bq |ò˝ü ≤q Á>±eT+˝À |ü⁄{≤ºsT¡ .
|üPHê˝Àì ô|sò ÷¡ dZ Hü é ø±˝Òõ qT+&ç |ü]¸jT· Hé uÛ≤wü ◊∫Ã¤ø£
$wüjT· +>± rdüTø=ì |ü≥uº ÁÑÛ <äT\j·÷´s¡T. |ü]¸jT· Hé ≥÷´≥s¡T>∑
ø=+‘·ø±\+ |üì#˚XÊs¡T. ‘·sT¡ yê‘· Hê´j·Tyê<ä |ü{≤º bı+~
|ò˝ü ≤Hê dü+e‘·‡s¡+˝À Hê´j·Tyê~>± qyÓ÷<äT nj·÷´s¡T. Çìï
dü + e‘· ‡ sê\T Hê´j· T yê~>± |ü ì #˚ k Õs¡ T . Çìï Á|ü C ≤
ñ<äé÷\˝À ÇìïkÕs¡T¢ dü‘ê´Á>∑V≤ü + »]|æ C…\’ T≈£î yÓfi≤fls¡T.
ôV≤’ <äsêu≤<äT ùd≥º T ø±+Á¬>düT˝À yês=ø£ Á|üeTTK Hêj·T≈£î\T.
eT+Á‹>±qT, eTTKéT+Á‹>±qT, s¬ +&ÉT sêÅcÕº\≈£î >∑es¡ïs¡T>±qT
&Üˆˆ ã÷s¡T\Z sêeTø£ècÕísêe⁄ |üì #˚XÊs¡T. ø=+‘·ø±\+ sê»´düuÑÛ düuTÑÛ ´\T>± ñHêïs¡T. nH˚ø£
ø£$T{°\≈£î, ø£MTwüq≈¢ î£ n<Û´ä ≈£îå \T>± ñHêïs¡T. >∑T+&Ób˛≥T e\q 1967 ôdô|+º ãs¡T 14e ‘˚Bq ø£qTïeT÷XÊs¡Tμμ
yÓTT<ä\sTTq n+XÊ\T ÁyêkÕÔsT¡ . #ê]Á‹ø£+>±qT, ø±\Áø£eT Á|üø±s¡+>±qT n~ n+‘ê ì»y˚T. ø±ì, n+‘·e÷Á‘·+ #˚‘·
&Ü.sêeTø£ècÕísêe⁄>±] ndü\T e´øÏ‘Ô «· + eTq≈£î ne>∑‘+· ø±<äT.
Á|ü‹ e÷qe⁄ì˝ÀqT kÕ<Ûës¡D+>± ñqï<ëìø£+fÒ |òTü q+>± ‘·qqT >∑T]+∫ ∫Á‹+#·Tø=H˚ dü«uÛ≤e+ ñ+≥÷
ñ+≥T+~. <ëìì >∑T]+∫ yêì n+‘·sê‘·à uÀ~Ûd÷ü HÔ ˚ ñ+≥T+~. nsTTq|üŒ{Ïø° ‘êqT ∫Á‹+#·Tø=qï Ä ø£èÁ‹eT
|òTü q‘·qT Ç‘·sT¡ \ eTT+<äT Á|ü<]ä Ù+∫ Ç‘·sT¡ \ø£+fÒ ‘êqT n~Û≈î£ &Éqì|æ+#·Tø√yê\H˚ ñã˝≤≥+, ô|qT>∑T˝≤≥ Á|ü‹ì‘·´+
ñ+≥÷H˚ ñ+~. ‘·‘Œ· *¤ ‘·+>± ˇø£]H=ø£sT¡ øÏ+#·|sü T¡ #·Tø=+≥÷ ‘·eT X¯øÔÏ kÕeTsêú´\qT, neT÷\´ düeTj·÷ìï
e´s¡|ú sü T¡ #·Tø=+≥÷ ñ+&É&+É eTq+ #·÷dü÷HÔ ˚ ñHêï+. ø±ì sTT+<äT≈£î &Ü.sêeTø£ècÕísêe⁄>±s¡T e÷Á‘·+ ns¡T<äT>±
ø£qe#˚Ã ˇø£ #·øÿ£ ì $TqVü‰sTT+|ü⁄ nì #Ó|Œü e#·TÃ. yê¬s\¢|ü &ÉT nìï $wüj÷· \T ÄK]øÏ ‘·eT˝Àì ˝ÀbÕ\qT ≈£L&Ü
ñqï$ ñqï≥T¢>± #Ó|⁄ü ‘·÷ e⁄+&˚yês¡T. m+‘· ñ+fÒ n+‘˚. Mdü+ m‘·TÔ m≈£îÿyê˝Ò<Tä , Mdü+ m‘·TÔ ‘·≈î£ ÿyê ˝Ò<Tä .
yê] bı{Ï‘º q· + ø=+‘·es¡≈î£ yê]ì eTs¡T>∑T|üsT¡ dü÷Ô ñ+&˚<ìä Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç
ø=+‘·eT+~ n+{≤s¡T. ø±ì n+‘·ø+£ fÒ dü‘´· <ä÷s¡yTÓ qÆ $wüjT· + eTs=ø£{Ï
♦ uÛ≤y√<˚«>∑+‘√ ñøÏÿ] _øÏÿ]ø±e≥eT+fÒ
˝Ò<ìä Hê uÛ≤eq. ìC≤ìøÏ ˇ&É÷¶ bı&ÉT>∑÷ ñqï #ê˝≤eT+~ø£+fÒ
≈£L&É yês¡T n‹ #·øÿ£ >± >∑T]Ô+|üã&ÉT‘·÷ ñ+&˚yês¡T. ‘·eT yêeTq @$T{Ï?
s¡÷bÕìï >∑T]+∫ ùdïVü≤|üP]‘·yTÓ qÆ mH√ï |ü]Vü‰kÕ\qT yêπs dü«j·T+>± ♦ e´øÏ‘Ô «· + ne>∑‘+· ø±e≥eT+fÒ @$T{Ï?
#·øÿ£ {Ï uÛ≤eì]¢|‘Ôü ‘· √ #Ó|Pü Ô ñ+&˚yês¡T. ˝À>∑&É eTq <˚X+¯ ˝À nyÓT]ø± MT e´øÏ‘Ô «· + >∑T]+∫ e÷{≤¢&+É &ç.
sêj·Tu≤]>± |üì#˚dqæ Ábıô|dò sü Y >±˝ŸÁu…‘’ Y nkÕ<Ûës¡D bı&É>]∑ ‘·q+ ♦ n+‘·sê‘·à uÀ~Û+#·&+É n+fÒ @$T{Ï?
ø£ + f… &Ü.sêeTø£ è cÕí s êe⁄ >±] bı{Ï º ‘ · q + yê]ì @e÷Á‘· + MT≈£î m|ü&Ó’Hê Ç˝≤+{Ï nqTuÛÑe+
eTs¡T>∑T|üs#¡ ˝· <Ò Tä . |üPs¡«|ü⁄ ôV≤’ <äsêu≤<äT dü+kÕúq eTTKéT+Á‹>± ñ+≥Tqï m<äTs¬ +’ <ë? m|ü&ÉT?
s√E\˝À &Ü.sêeTø£ècÕísêe⁄ >±s¡T uÒ>∑+ù|≥ $e÷HêÁX¯j·T+˝À
♦ Ç‘· s ¡ T \ø£ + fÒ ‘êqT n~Û ≈ £ î &É q ì`
nπs_j·÷sêE ÇãHécÕñ<éqT |ü⁄wŒü e÷˝≤\+ø£è‘·Tì>± #˚dqæ dü+<äs“¡ +¤ >±
n‹~∏ Ä‹<∏j ˚ T· T*s¡T«s¡T |üsd¡ Œü s¡ kÂ»q´ kÂVü‰Åsê›\‘√ m≥Te+{Ï |ò≥” T |æ+#·Tø√yê\H˚ ñã˝≤≥+. ô|qT>∑T˝≤≥
#˚jT· e\dæ e∫Ã+<√ Ä $H√<äøs£ ¡ <äèX¯´+ sTT|üŒ{Ïø° #ê˝≤ eT+~øÏ Á|ü‹ì‘·´+ ñ+≥÷H˚ ñ+≥T+~. á
C≤„|øü e£ TT+&˚ ñ+≥T+~. n˝≤π> ˇø£ $+<äT dü+<äs“¡ +¤ ˝À Ábı.>±˝ŸÁu…‘’ ,Y yêø£´+ <ë«sê MTπs$T Á>∑V≤æ +#ês¡T?
&Ü.sêeTø£ècÕísêe⁄ >±s¡¢ bòı{À ‹j·T´&É+ bòı{ÀÁ>±|òsü ¢¡ ø£fi≤HÓ|’ ⁄ü D≤´ìø=ø£ ♦ dü‘´· <ä÷s¡yTÓ qÆ $wüjT· + n+fÒ @$T{Ï?
^≥TsêsTT nsTT Ä dü+<äsê“¤ìø=ø£ #·øÿ£ ì $H√<ëìï #˚≈L£ ]Ã+~. Bìï @@ dü+<äsê“¤\˝À yê&É‘ês¡T?
II
nedüsy¡ TÓ ‘Æ ˚ $sê{Ÿ s¡÷|ü+....
yês¡T >∑T]Ô+#·ã&É&ÜìøÏ, >∑T]Ô+#·ã&Éøb£ ˛e&ÜìøÏ yê] X¯Øsêø£è‹ ø±s¡D+ ø±H˚˝<Ò Tä . n+‘·øq£ ï >∑V≤ü qyÓTqÆ
<˚<√ yê] e´øÏ‘Ô «· +˝À e⁄+&ç ñ+&Ü*. @<√ ì‘·´ HÓ$’ T‹Ôø+£ >± (routine) yês¡T >∑T]Ô+#·ã&É&+É ø±ì, >∑T]Ô+#·ã&Éøb£ ˛e&É+
>±ì »s¡T>∑˝<Ò Tä . nedüs+¡ e∫Ãq|ü&ÉT yês¡T n\Hê{Ï yêeTqeT÷]Ôe˝… Ç+‹+‘Ó’ eTT˝À¢ø±\T ÄÁø£$T+∫ ‘·eT
$sê{Ÿ s¡÷bÕìï Á|ü<]ä Ù+#˚yês¡T. |üì |üP]Ô nsTTq yÓ+≥H˚ ‹]– ‘·eT yêeTq s¡÷|ü+˝À Ç$T&çb˛‘·÷ ñ+&˚yês¡T,
eTs=ø£ nedüs+¡ e#˚Ães¡≈î£ . n+<äT#˚‘· yês¡T ø±yê\ì ìsê&É+ãs¡+>± ‘Óse¡ Ts¡T>∑Tq ñ+&É&+É »s¡T>∑˝<Ò Tä . ndü\T
s¡V≤ü dü´+ @$T≥+fÒ ∫qï eT÷]Ô˝À sTT$T&ç ñqï yê] ãVüQeTTK Á|ü‹uÛ≤j·TT‘· eT÷]ÔeT‘·«Ô + nedüs+¡ e∫Ãq|ü&ÉT
‘·eT eT¨qï‘· s¡÷|ü+˝À Á|ü<]ä Ù‘·+ ø±e&É+, nedüs+¡ rs¡>±H˚ ‹]– dü«dü«s¡÷|ü+˝À sTT$T&çb˛e&É+ nH˚~ yê]
dü«uÛ≤e+˝ÀH˚ ñ+~. $∫Á‘·+ @$T≥+fÒ &Ü.sêeTø£ècÕísêe⁄>±] e´øÏ‘Ô «· |ü⁄ eT¨qï‘· •Ksê\T <ëì n>±<Û|ä ⁄ü
˝À‘·T\˝ÀH˚ |ü]\øÏ‘å e· TÚ‘·÷ ñ+&˚$.
Hê´j·Tyê~>±
Hê´j·Tyê~>± yê]øÏ ø=ìï Á|ü‘´˚ ø£ \ø£D å ≤\T+&˚$. yê] ÁbÕø°dº Tü roaring practice (ø£Då + r]ø£˝ìÒ ~)
nì #Ó|Œü &ÜìøÏ M\T˝Ò<Tä . n˝≤ nì yê]øÏ øπ düT\ ø=s¡‘· m|ü&É÷ ñ+&˚~ø±<äT. ø±ì yê{Ï˝À m≈£îÿe øπ düT\T
sê»ø°j÷· \≈£î dü+ã+~Û+∫q{Ï$º . |òE ” ˝Òq{ÏMº qT. Á|üC≤Væ≤‘· J$‘·+ ø=+<äsT¡ Hê´j·Tyê<äT\≈£î ô|\’ò T ô|s¡>&∑ ÜìøÏ,
<Ûqä dü+bÕ<äq≈£î ñ|üø]£ ùd,Ô &Ü.sêeTø£ècÕísêe⁄>±] $wüjT· +˝À e÷Á‘·+ n~ ‘ês¡Te÷¬s+’ ~. yê] e<ä≈› î£ e#˚Ã
ø£s¢ TT+≥¢˝À #ê˝≤eT+~øÏ ˇø£ s¡øy£ TÓ qÆ $TÁ•‘· uÛ≤e+ ñ+≥÷ ñ+&˚~. &Ü.sêeTø£ècÕísêe⁄>±] X¯økÔÏ ÕeTsêú´\T, Á|üC≤„
ÁbÕuÛyÑ ê\˝À dü+|üPs¡í $XÊ«kÕìøÏ ‘√&ÉT yês¡T sê»ø°jT· e´Á>∑‘e· \q øπ düT\MT<ä m≈£îÿe <Ûë´qeTT+#·˝sπÒ yÓ÷ nqï
nqTe÷q+≈£L&Ü Ä ø£s¢ TT+≥¢ eTqdüT‡\˝À ñ+≥÷ ñ+&˚~. ìC≤ìøÏ sêeTø£ècÕísêe⁄>±]øÏ øπ düTqT ≈£îå Dí+>± #·~$
‘·j÷· s¡e&ÜìøÏ neø±X¯yT˚ ñ+&˚~ø±<äT. øπ düT #˚|fü ≥ ºÒ |ü&˚ yês¡T $wüjT· eT+‘ê ÁX¯<>∆ä ± $ì Ä øπ düT ‘ê\÷≈£î ô|\’ò T
jÓTTø£ÿ yÓqTø£ ndüŒwüyº TÓ qÆ H√≥T\qT ø=ìïπsU≤e÷Á‘·+>± Áyêdæô|≥Tºø=H˚ yês¡T n+‘˚. ìC≤ìøÏ yê{Ïì øπ düT≈£î ‘·j÷· Ø
nq&ÜìøÏ M\T ˝Ò<Tä . ø±ì ø√s¡T˝º À Ä sπ U≤e÷Á‘·|⁄ü H√fÒ‡ &Ü.sêeTø£ècÕísêe⁄>±] C≤»®«\é÷qyÓTqÆ Á|ü‹uÛ≤ $X‚w‘ü ‘· √
m<äT{Ï Hê´j·Tyê<äT\ yê<äHê|ò÷ü ‘·eTT\≈£î <äTsπ “¤<´ä yÓTqÆ ø£+#·T>√&É\T>± ì\e&É+ H˚qT dü«j·T+>± #·÷#êqT. Hê´j·Tyê<ä
eè‹Ô˝À ìcÕí‘y· TÓ qÆ düTì•‘· y˚T<Ûëdü+|ü‹ìÔ yês¡T Á|ü<]ä ÙdüTHÔ êïsê nqï≥T¢>± ñ+&˚~ yê] nqqýÓTqÆ yê<äHê |ü{eÏ T.
Áb˛‘ê‡Vü≤+
d”ìj·TsY Hê´j·Tyê~>± yê]<=ø£ Á|ü‘´˚ ø£ ‘·sV¡ ‰ü . H˚qT yê]e<ä› n+<ä]ø£+f… pìj·TsY>± ñ+&˚yê&çì. ø±ì
‘·*ø¢ Ï ‘·q ø£&>É =≥Tº _&Éô¶ |’ m≥Te+{Ï $X‚weü TeTø±s¡+ ñ+≥T+<√ n≥Te+{Ï eTeTø±s¡yT˚ &Ü.sêeTø£ècÕísêe⁄>±]øÏ
HêMT<ä ñ+≥÷ ñ+&˚~. #=s¡e‘√qT, ìsê|ò÷ü ≥+>±qT, H˚qT yê] Ä|òd” Tü qT ˇø£ Hê´j·Tyê<ä ø±|ò” bÕqXÊ\>±
|ü]>∑D+Ï ∫ Hê≈£î ø±e\dæq øπ düT\qT ` eTTK´+>± pìj·Ts¡≈¢ î£ ø=s¡T≈£î&ÉT|ü&ìÉ ∫≈£îÿ øπ düT\qT ` dü«j·T+>± @s¡Tø=ì
#·<Tä e⁄‘·÷ ñ+&˚yê&çì. Hê sT÷ #=s¡e yê] d”ìj·TsY >∑Te÷kÕÔ≈î£ ø√|üø±s¡DyÓTÆ Äj·Tq HêMT<ä ø±sê\T $T]j·÷\T
q÷s¡T‘·÷ ñ+&˚yê&ÉT. ˇø£kÕ] &Ü.sêeTø£ècÕísêe⁄>±s¡T <ëìì >∑eTì+∫ Hê #˚wôºü |’ ‘·eT ÄyÓ÷<äeTTÁ<ä yÓjT· ´&É+,
n+‘·{‘Ï √ ø±sê\ $T]j·÷\ Á|üøs£ D¡ + eTT–j·T&É+ »]–+~. n|üŒ{ÏqT+&ç e÷ sTTs¡Te⁄] eT<Û´ä d”ìj·TsY, pìj·TsY
dü+ã+<Û+ä b˛sTT ìcÕÿ|ü≥´+‘√ ≈£L&çq düe÷qkÕúsTT #·sêÃdü+ã+<Û+ä ÁbÕs¡+uÛyÑ TÓ +Æ ~. H˚qT n+#·Hê y˚dTü ø=qï <ëìø£+fÒ
m≈£îÿe>±H˚ Hê˝À X¯økÔÏ ÕeTsêú´\THêïj·Tì, dü«j·T+>± >∑T]Ô+#·>*∑ >π ˝≤ qqTï s¡÷bı+~+∫q &Ü.sêeTø£ècÕísêe⁄>±]
$X‚wü HÓ|’ ⁄ü D≤´ìøÏ H˚qT m\¢|⁄ü &É÷ CÀVü‰s¡T \]Œdü÷HÔ ˚ ñ+{≤qT. yês¡T Hê˝À |üP]+∫q Ä Ä‘·à$XÊ«düyT˚ Hê≈£î
XÊdüqdüuÛÑ\˝ÀqT, sTT‘·s¡ #√≥¢qT ≈£L&É lsêeTs¡ø£å>± ñ+≥÷ edü÷Ô+~. ÁbÕ‘·'düàs¡D°j·TT˝…’q Hê d”ìj·TsY
sêeTø£ècÕísêe⁄>±] $•wüeº ´øÏ‘Ô «· eT{Ï~º .
sê»ø°j÷· \˝À yê] düeT´ø˘ <äèwæøº √D+ dü+≈£î∫‘· ôd<’ ë∆+‹ø£ ns¡\≈£î ‘ê$e«˝Ò<Tä . yês¡T |ü⁄{Ï+º ~ C≤^sY<ëØ
≈£î≥T+ã+˝À nsTTq|üŒ{ÏøÏ yês¡T |üPs¡«|ü⁄ ôV≤’ <äsêu≤<é dü+kÕúq+˝À ‘·s‘¡ s· ê\ qT+&û edü÷ñÔ qï C≤^sY<ëØ eédüqú T
s¡÷|ü⁄e÷|ü&ÜìøÏ yÓqTø±&É˝<Ò Tä . yê] ùdïVü≤ø√{Ï˝À ô|<ä› ô|<ä› uÛ÷Ñ kÕ«eTT\T #ê˝≤eT+~ ñ+&˚yês¡T. nsTTq|üŒ{Ïø˙Ï
yês¡T |üPs¡«|ü⁄ ôV≤’ <äsêu≤<é sêh+˝À <äTH˚ïyêìøÏ uÛ÷Ñ $TVü≤≈£îÿ ì#˚Ã øö\T<ëØ#·{≤ºìï ‘·j÷· s¡T#˚d,æ <˚X+¯ ˝À kÕeTýê<ä
eédü≈ú î£ e÷s¡<Z sä Ù¡ ≈£î˝…H’ ês¡T. Ä #·{≤ºìï neT\T |üs#¡ &· ÜìøÏ yês¡T m+|æø£ #˚dqæ õ˝≤¢˝À¢ m≈£îÿe>± qwübº ˛sTTq
uÛ÷Ñ U≤eT+<äT\T yê] ã+<ÛTä e⁄\÷, sê»ø°jT· düV≤ü #·sT¡ ˝Ò.
|üPs¡«|ü⁄ ôV≤’ <äsêu≤<é dü+kÕúq$∫Ã¤‹Ô ‘·q sê»ø°jT·
ÁbÕã˝≤´ìøÏ dü«dæyÔ ê#·ø+£ |ü\T≈£î‘·T+<äì yê]øÏ eTT+<˚ Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç
‘Ó\TdüT. nsTTq|üŒ{Ïø° ‘·q≈£î qwü+º Ç‘·sT¡ \≈£î y˚T\T ♦ me¬sH’ ê >∑T]Ô+|ü⁄bı+<ä&ÜìøÏ X¯Øsêø£è‹ ø±s¡D+ ø±<äì
#˚≈£LπsÃ ìs¡íj·÷\T rdüTø=+≥÷ ‘·q sê»ø°j·T ‘Ó\T‡ø=Hêïs¡T ø£<ë! Bìï MT¬s˝≤ düeT]úkÕÔsT¡ ?
J$‘êqï+‘ê Ä‘·à|ü]‘ê´>±ìø°, ∫es¡≈£î düÁøÏj·T ♦ nqqýÓTqÆ yê<äHê|ü{eÏ T n+fÒ @$T{Ï? Ç~ me]øÏ
sê»ø°j÷· \qT+&ç ‘·q ìÁwüÿeTD≈£î <ë]rùd |ü]dæ‘ú T· \≈£î nedüs+¡ ? m+<äT≈£î?
M]e˝… n+øÏ‘+· #˚dTü ø=H˚ sê»˙‹ $XÊs¡<Tä \T ãVüQ ♦ düTì•‘· y˚T<Ûëdü+|ü‹Ô n+fÒ @$T{Ï? BìøÏ ø=ìï
ns¡T<äT. &Ü.sêeTø£ècÕísêe⁄>±s¡T @ ìs¡j í T· + rdüTø=Hêï ñ<ëVü≤s¡D\T ‘Ó\Œ+&ç.
<ëìì nìï $<Ûë˝…q’ C≤Á>∑‘\Ô· ‘√qT, eT+∫ eéVü‰s¡ ♦ ªªø=s¡T≈£î&ÉT |ü&øÉ b£ ˛e&É+μμ n+fÒ @$T{Ï? Bìï @@
<ä ø £ å ‘ · ‘ √qT rdü T ø=H˚ y ês¡ T . ˇø£ k Õ] ìs¡ í j · T + dü+<äsê“¤\˝À yê&É‘ês¡T?
rdüTø=Hêïs¡+fÒ Äs¡Tq÷¬sH’ ê <ëìMT<ä dæsú +¡ >± ì˝ÒÃyês¡T. ♦ ªª<äTH˚ïyê]πø uÛ÷Ñ $Tμμ nH˚ øö\T<ëØ #·{≤ºìï me]øÏ
ÇB &Ü.sêeTø£ècÕísêe⁄>±] dü+øÏ|å Ôü sê»ø°jT· #·]Á‘·. y˚T\T »s¡>±\ì s¡÷bı+~+∫ ñ+{≤s¡T? m+<äT≈£î?
III
kÂ»Hê´ìøÏ e÷s¡Tù|s¡T :
yê] $•wüeº ´øÏ‘Ô ê«ìøÏ dü+ã+~Û+∫q eTs√ eTTU≤´+X¯+ ñ+~. >∑‘· ‘·s+¡ ˝Àì nìï düT>∑TD≤\ eT÷]ÔeT‘·«y˚T
lsêeTø£ècÕísêe⁄>±s¡T. X¯sê|ò‘ü Y n+fÒ kÂ»Hê´ìøÏ e÷s¡Tù|sπ yês¡T. eT‘·<Tä s¡_eÛ ÷Hêìï ô|+bı+~dü÷Ô sê»ý˚T\T‘·Tqï
Hê{Ï ìC≤+≈£î ã<äe∆ ´‹πsøÏ nsTTq|üŒ{Ïø˙Ï sêh+˝Àì eTTdü˝≤àqT\+<ä]ø° yês¡T |üse¡ T$TÁ‘·T\T, Ä|ü⁄\Ô ÷qT! n‹
ìsê&É+ãs¡eTT>± yês¡T eT‘êr‘·d‹úæ ì bÕ{Ï+#˚yês¡T. yê] Á&ÜsTT+>∑T s¡÷+ ˇø£ dü+düÿ èr Á|ü<sä Ù¡ qXÊ\˝≤ ñ+&˚~.
Hê{Ï ôV’≤<äsêu≤<é Á|üuÛÑT‘·« ô|<ä›\T, ≈£î#·TÃ{À|”\ eTÚ©«\T, >∑&Ü¶\ eTT˝≤¢\T, ‘·\bÕ>±\ |ü+&ç‘·T\T,
eTVü‰eT¨bÕ<Ûë´j·TT\T, >±+BÛ {À|”\yês¡T, K<äs› T¡ <Ûës¡T\T, n<ÛTä Hê‘·q f…]*Hé j·TTe≈£î\T ` ˇø£sπ $T{Ï, nìï
s¡ø±\yês¡T, yê]ì ÄVü‰«ì+#·&ÜìøÏ nø£ÿ&É Vü‰»s¡T nj˚Tyês¡T. ˇø£ÿe÷{˝À #ÓbÕŒ\+fÒ &Ü.sêeTø£ècÕísêe⁄>±s¡T
eT÷&ÉT $_Ûqï‘·sê\ ∫e] yês¡~˝Û ≤ ø£ìŒ+#˚yês¡T. Ç+‘·{Ï $XÊ\e´øÏ‘Ô «· +‘√ yês¡T ÄHê{Ï Á|üC≤J$‘êìï r]Ã~<ë›sT¡ .
Hê{Ï ôV≤’ <äsêu≤<é sêh XÊdüqdüu˝ÑÛ À XÊdüqdüu≤Û Hêj·T≈£î\T>± yês¡T düTì•‘·yT˚ <Û,ä |ü]e÷]®‘u· ≤Û wü, eéVü‰s¡
<äø‘å£ \· qT y˚Tfi¯$+∫ @s¡Œs¡∫q ñqï‘·Á|üe÷D≤\qT, H˚{øÏ Ï ` eTTK´+>± sT÷ s√E\˝À ` m+‘√ >ös¡e+‘√ #ê˝≤eT+~
düà]+#·Tø=+≥÷ ñ+{≤s¡T. nedüsy¡ TÓ qÆ |ü⁄&ÉT yês¡T Á|ü‘´· s¡T\ú qT N*Ã #Ó+&Ü&˚yês¡T. ø±ì n˝≤ #˚jT· &É+˝À Á|ü‘´· s¡T\ú
qT+&ç s¡ø|Ô£ ⁄ü u§≥Tºe÷≥ n˝≤ ñ+∫, ˇø£ÿ ø£˙ïs¡Tu§≥Tº |ü&&É +É >±ì, yê] Vü≤è<äj÷· \≈£î s¡e«+‘· H=|æŒ ‘·>\∑ &É+>±ì
»]π>~ø±<äT. bÕs¡y¢ TÓ +fÒ]j·THé>± &Ü.sêeTø£ècÕísêe⁄>±] n~«rj·T ø£fi≤øöX¯\eT{Ï~º .
ãVüQuÛ≤cÕy˚‘Ô· :
yês¡T #ê˝≤ Á|ü‹uÛ≤e+‘·T˝…q’ uÛ≤cÕy˚‘\Ô· H˚ $wüjT· + n+<ä]ø° ‘Ó*dæq<˚. yês¡T #·<Tä e⁄≈£îqï #ê˝≤ uÛ≤wü\T
yê{ÏjT· +<ä* n_ÛsT¡ #·T\#˚ Á|üsTTy˚≥T>± #·<Tä e⁄ø=qïy˚. eTTKéT+Á‹>± ñ+≥Tqï s√E\˝À &Ü.sêeTø£ècÕísêe⁄>±s¡T
Á|ü‹s√p ns¡s∆ êÁ‹es¡≈î£ Ä|òd” Tü ô|fi’ò ó¯ fl #·÷#·Tø=ì, Ä ‘·sê«‘· qeTàX¯ø´£ +>±ì ñ‘ê‡Vü≤+‘√ dü+düÿ è‘· ÁbÕNq ø±yê´\T
#·<eä &É+˝À m˝≤ eTTì– b˛j˚Tyês√ HêøÏ|Œü {Ïø° düŒwü+º >± C≤„|øü +£ ñ+~. ãVüQeTTK Á|ü‹uÛ≤e+‘·T˝…q’ |üŒ{Ïø,°
&Ü.sêeTø£ècÕísêe⁄>±s¡T Á|ü<ëÛ q+>± kÕVæ≤r»>∑‘T· ≈Ô î£ #Ó+~qyês¡ì Hê qeTàø£+. Ç~ #ê˝ $+‘·>±H˚ ‘√#·e#·TÃ.
m+<äTø£+fÒ yê] kÕVæ≤‘·´ yê´dü+>∑+ »s¡T>∑e\dæq+‘· m≈£îÿe>± »s¡T>∑˝<Ò Tä .
ãVüQeTTKÁ|ü»‘„ √ e∫Ãq ∫πøÿ Ç~. &Ü.sêeTø£ècÕísêe⁄>±s¡T eTT≥ºì, ô|+bı+~+#·ì øπ Áå ‘·+ @B ˝Ò<+ä fÒ
n+<äT˝À n‹X¯j÷Ó øÏÔ m+‘·e÷Á‘·+ ˝Ò<Tä . ø±ì @+ ˝≤uÛ+Ñ ? @ kÕVæ≤‘·´ øπ Áå ‘êì¬ø‘’ ˚ yê] düTì•‘· y˚T<Ûëdü+|ü‹Ô m≈£îÿe
nqT≈£L\+>± ñ+&˚<√, Ä kÕVæ≤‘·´ øπ Áå ‘·+˝À #Ó|ü ø√<ä>Z∑ s¡#q· \T #˚jT· &Üìπø yê]øÏ neø±X¯+ ø£\T>∑˝<Ò Tä . sê»ø°jT· y˚‘>Ô· ±
≈£L&É yês¡T ‘·eT ø±\+Hê{Ï n+fÒ <˚X#¯ ]· Á‘·˝À #ê\ Á|ü<ëÛ qyÓTqÆ , ñ‘˚»Ô ø£sy¡ TÓ qÆ <äXÊu≤›\≈£î dü+ã+~Û+∫q düà è‘·T\qT
Á>∑+<∏dä +úü #˚dæ ñ+&Ée\dæ+~. HêuÀ{Ï Væ≤‘Ów’ ßü ˝…+‘· #Ó|Œæ q|üŒ{Ïø° yê sê|üqT\T #˚jT· ˝Òøb£ ˛j·÷s¡T. Ä$<Û+ä >± yês¡T
‘·eT J$‘·ø±\+˝À m+‘√ $\TyÓq’ |üqT\T #˚dqæ |üŒ{Ïø,° #˚jT· ≈£î+&Ü e~*y˚d+æ ~ ≈£L&Ü n+‘·øq£ ï m≈£îÿe $\TyÓq’ <˚
nì Hê n_ÛÁbÕj·T+. m+<äTø£+fÒ Ä |üqT\T #˚jT· &ÜìøÏ Ç‘·sT¡ ˝…e]ø£+f… ≈£L&É yêπs $TøÏÿ* düeTs¡T\ú T. Ç+<äT≈£î
H˚q÷, Hê˝≤π> Ç‘·sT¡ \T #ê˝≤eT+~ ≈£L&Ü m|ü&É÷ u≤<Û|ä &ü TÉ ‘·÷H˚ ñHêï+.
yê] W<ës¡´+, ñ|üø±s¡ãT~∆ m+‘·es¡≈î£ ñ+&˚<+ä fÒ, ˇø=ÿø£ÿ|ü⁄&É~ ˇø£ <√wü+>± |ü]D$T+#˚~. nkÕ<Û´ä yÓTqÆ
ø√]ø£\T ø√]q|ü&ÉT ≈£L&É yês¡T HÓeTà~>± q#·Ã#Ó|Pü Ô z|æø>£ ± #ê˝ùd|ü⁄ ≈£Ls=ÃH˚yês¡T. n|ü&ÉT yê] kÕúq+˝À
eTs=ø£s¬ e¬sH’ ê ñ+&çñ+fÒ ˇø£ÿ N<ä]+|ü⁄‘√ <ëìì yÓ+≥H˚ |ü]wüÿ]+∫ ñ+&˚yês¡T. ø±ì &Ü.sêeTø£ècÕísêe⁄>±]
W<ës¡´+ n˝≤ #˚jT· ì#˚Ã~ ø±<äT. yê] ñ<ës¡ Á|üeè‹Ô e\¢ Hê´j·TeTT>± m≈£îÿe <Ûë´qeTT+#·e\dæq |üqT\ø£+fÒ,
X¯øìÔÏ , düeTj·÷ìï e´s¡|ú ]ü #˚ |üqT\≈£î n|ü&É|ü &ÉT yês¡T ÁbÕ<Ûëq´$Te«&É+ »s¡T>∑T‘·T+&˚~. @yÓT‘Æ H˚ $˚ T? yêsê$<Û+ä >±
eT\#·ã&Ü¶sT¡ . n~ n+‘˚.
ñ|üø±s¡o*
&Ü.sêeTø£ècÕísêe⁄>±]~ ô|<ä≈› î£ ≥T+ã+. Ä ≈£î≥T+u≤ìøÏ yês=ø£ Äràj·TT˝…q’ ‘·+Á&ç. Ä ≈£î≥T+u≤ìπø
ø±<äT, Á|ü‹#√{≤ Äràj·TT&Óq’ ‘·+Á&ç>±H˚ ñ+≥÷ ñ+&˚yês¡T. yês¡T mø£ÿ&ÓH’ ê ãj·T\T<˚]‘˚ <ë]˝À yê]ì me¬sH’ ê
mø£ÿ&ÓH’ ê Ä|æ ø£wdºü Tü U≤\T #Ó|ü ø√e#·TÃ. n+<äT#˚‘· yês¡T Á|ü‹<ëìøÏ Ä\dü´+>± sêe&ÜìøÏ ù|s¡Tã&Ü¶sT¡ . nsTTq|üŒ{Ïø°
$TÁ‘·T\T, düV≤ü #·sT¡ \T, Á|ü»\T≈£L&É m+‘√ Áù|eT‘√qT, z]à‘√qT, >∑+≥\ ‘·sã¡ &ç y˚∫ñ+≥÷ ñ+&É&+É , yês¡T sê>±H˚
ªªk˛<äs¡ k˛<äØeTDT˝≤sê— H˚qT n\yê≥T Á|üø±s¡+ H˚&TÉ ≈£L&É Ä\dü´+>±H˚ e#êÃqTμμ n+≥÷ ñ+&É&+É |ü]bÕ{Ï
nsTTb˛sTT+~.
yê] kÕe÷õø£ j · ÷ Á‘· m|ü &É ÷ kÕ|ò ” > ± Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç
»s¡T>∑˝Ò<äT. s¡ø£s¡ø±˝…’q ˇ&ç<äT&ÉT≈£î\qT yês¡T
♦ Á|ü‘´· s¡T\ú qT N*Ã#Ó+&Ü&É&É eT+fÒ @$T{Ï? Bìï @@
m<äTs=ÿqe\dæe#˚Ã~. #ê˝≤ dü+<äsê“¤\˝À $|ü‘·ÿs¡ dü+<äsê“¤\˝À yê&É‘ês¡T?
|ü]dæú‘·T\T ùdHêyêVæ≤ì˝≤ e∫Ã #·T≥TºeTTfÒº$.
♦ ªªbÕs¡ ¢ y Ó T +fÒ ] j· T Hé > ± ã÷s¡ T Z \ yês¡ T n~«rj· T
nsTTq|üŒ{Ïø° yês¡T #·*+#˚yês¡T ø±<äT. eTqôd‡úÌsê´ìï
ø£fi≤øöX¯\+ ø£*–qyês¡Tμμ á yêø£´+<ë«sê MTπø$T
düeT∫‘·Ô‘·qT yês¡T mqï&É÷ $&ÉHê&˚yês¡T ø±<äT. ns¡yú TÓ +Æ ~?
$»j·÷\T \_Û+∫q|ü&ÉT dü+‘√wü+‘√ ñbıŒ+>∑q÷
♦ >=|üŒyês¡T ‘·eT J$‘êqTuÛyÑ ê\qT Á>∑+<∏dä +úü m+<äT≈£î
˝Ò<Tä , ø£cÕº\T dü+uÛ$Ñ +∫q|ü&ÉT n<Ûs’Ó ´¡ +‘√ Á≈£î+–b˛q÷
#˚j÷· *?
˝Ò<Tä . ùdïVæ≤‘·T\T Á<√Vü≤+ ‘·\ô|{Ïqº |ü&ÉT ø±ì, Á|ü‘´· s¡T\ú T
♦ MTs¡T yÓ∫Ã+#˚ düeTj·T+ <˚ìøÏ m≈£îÿe>± ñ+{À+~?
<ä÷wæ+∫q|ü&ÉT>±ì yês¡H<˚ ˝ä ≤¢ ˇø£fÒ ` ªªdüsπ ` ne˙ï
MT≈£î|üj÷Ó >∑|&ü y˚ ê{Ïø±? ˝Òø£ Ç‘·s|¡ qü T\ø±?
Ä≥˝À ñ+&˚y>˚ ±μμ nì.
♦ sêeTø£ècÕísêe⁄>±]ì |æ.$.>±s¡T ÁbÕ‘·'düàs¡Dj ° T· T\T
&Ü.sêeTø£ è cÕí s êe⁄>±]ì >∑ T ]+∫ m+‘Ó ’ H ê
nì ù|s=ÿHêïs¡Tμø£<ë! H˚{Ï sê»ø°jT· Hêj·T≈£î\T ≈£L&Ü
Áyêj· T e#· T Ã. ˇø£ ÿ e÷≥˝À #Ó b ÕŒ\+fÒ yês¡ T sêeTø£ècÕísêe⁄>±]˝≤ >=|üŒù|s¡T dü+bÕ~+#·Tø√yê\+fÒ
|üPs¡|í ⁄ü s¡Twüß\T. m˝≤ ñ+&Ü*? @y˚T+ #˚j÷· *?
Ç$ #˚jT· +&ç
1. øÏ+~ n+X¯+ >∑T]+∫ e÷{≤¢&+É &ç.
Ç‘·sT¡ \ ø£+fÒ ‘êqT n~Û≈î£ &Éqì|æ+#·Tø√yê\H˚ ñã˝≤≥+, ô|qT>∑T˝≤≥ Á|ü‹ì‘·´+ ñ+≥÷H˚ ñ+≥T+~.
Bì >∑T]+∫ MT n_ÛÁbÕj·÷\qT ‘Ó\|ü+&ç.
2. øÏ+~ $wüj÷· \T bÕsƒ+¡ ˝À @j˚T ù|sê˝À¢ ñHêïsTT.
yê{ÏøÏ dü+ã+~Û+∫q n+XÊ\qT |ü{øºÏ ˝£ À sêj·T+&ç.
e´øÏ‘Ô «· + ù|sê dü+K´ dü+ã+~Û+∫q n+XÊ\T
eT¨qï‘· e´øÏ‘Ô «· +
$•wüº e´øÏ‘Ô «· +
$XÊ\ e´øÏ‘Ô «· +
3. bÕsƒ+¡ yÓTT‘êÔìï #·<eä +&ç bÕsƒ+¡ ˝À ñqï C≤rj·÷\qT >∑T]Ô+∫ sêj·T+&ç.
4. øÏ+~ >∑<ë´ìï #·<eä +&ç.
øÏ¢wüº|ü]dæú‘·T˝À¢ sêC≤´~Ûø±s¡+ #˚|ü{Ïºq s¡TÁ<äeT ìs¡+‘·s¡+ j·TT<ë∆˝À¢ ìeT>∑ïyÓTÆHê, |ü]bÕ\Hê
ìs¡«Vü≤D˝À eT+∫ düeTs¡Tsú ê\T>± ù|s=+~+~. Åd\Ô” T sêC≤´~Ûø±s¡+ #˚|≥ ü &º +É ns¡T<Óq’ Ä ø±\+˝À
s¡TÁ<äe÷+ã ‘·q ‘·+Á&ç ‘·qô|’ ñ+∫q qeTàø±ìï eeTTà#˚jT· ø£ Ms¡Hê]>± #·]Á‘·˝À ì*∫+~. ÅdÔ”
nsTTq|üŒ{ÏøÏ |ü⁄s¡Twüyw˚ +ü , |ü⁄s¡TwüHêeT+ <Û]ä +∫ düeTø±©q sêE\+<ä]ø£+fÒ $Tqï>± sêC≤´ìï |ü]bÕ*+∫
kÕVü≤düe+‘·yTÓ qÆ J$‘êìï >∑&|ç +æ ~. Á>±e÷\qT <ëq+#˚dæ yê{ÏMT<ä Ä<ëj·T+‘√ $<ë´s¡T\ú ≈£î bÕsƒX¡ Ê\\T,
ñ∫‘· edü‹ >∑èVü‰\T HÓ\ø=*Œ+~. Äs√>∑´XÊ\\T, Á|üd÷ü ‹XÊ\\T @sêŒ≥T #˚d+æ ~. ˇø£ $<ë´|”s+¡ƒ
kÕú|+æ ∫ n+<äT˝À y˚<ë\qT, kÕVæ≤‘ê´ìï, Ä>∑eTyêÚ≤´Hê\qT uÀ~Û+|ü#ù˚ d~. bÕsƒX¡ Ê\˝À¢ ñbÕ<Ûë´j·TT\qT,
Á>±e÷˝À¢ ø£sD¡ ≤\qT ìj·T$T+∫ yê]øÏ edüTyÔ êVü≤Hê\qT, <ÛëHê´ìï düeT≈£Lsπ Ã~. e÷s√ÿb˛˝À nH˚
$<˚oj·T j·÷Á‹≈£î&ÉT áyÓT |ü]bÕ\Hê <äø‘å£ ,· kÕVæ≤‘·´ùde, •\Œø£fi\¯ T, eTVü≤<ÓX’ «¯ s¡´+ >∑T]+∫ Á|üX+¯ dæd÷ü Ô
‘·q &ÓØ’ ˝À sêdüT≈£îHêï&ÉT. nB s¡TÁ<äeT<˚$ |òTü q‘·.
♦. øÏ+~ Á|üXï¯ \≈£î »yêãT\T sêj·T+&ç.
n) s¡TÁ<äe÷+ãô|’ ÄyÓT ‘·+Á&ç ñ+∫q qeTàø£yT˚ $T{Ï?

Ä) s¡TÁ<äe÷+ã #˚dqæ dü‘êÿsê´˝Ò$?
Ç) e÷s√ÿb˛˝À @j˚T n+XÊ˝À¢ s¡TÁ<äeT<˚$ì bı–&Ü&ÉT?
á) s¡TÁ<äeT<˚$ düeTs¡‘ú · j˚T$T{Ï?
ñ) á >∑<´ä + <ë«sê s¡TÁ<äeT<˚$ e´øÏ‘Ô ê«ìï ˇø£ yêø£´+˝À sêj·T+&ç.
n) ã÷s¡T\Z yês¡T eT‘êr‘·e´≈£î\Ô T ` nì m˝≤ #Ó|Œü >∑\s¡T?
Ä) ã÷s¡T\Z yê]ì >∑T]+∫ #·]Á‘·ø±s¡T\T @j˚T $wüj÷· \T bı+<äT|üs∫¡ ñ+{≤s¡ì #ÓbÕŒs¡T?
Ç) ã÷s¡T\Z yê] yê<äHê|ü{eÏ T >∑T]+∫ ‘Ó\Œ+&ç.
á) bÕsƒê´+X¯ s¡#s· TT‘· |æ.$.qs¡d+æ Vü‰sêe⁄ >±] >=|üŒ‘·q+ >∑T]+∫ ‘Ó\T|ü+&ç.
ñ) sêeTø£ècÕísêe⁄ >±] $•wüº e´øÏ‘Ô «· + >∑T]+∫ |æ.$.>±s¡T @eTì ‘Ó*bÕs¡T?

n) ã÷s¡T\Z ` |æ.$.>±s¡¢ dü+ã+<Û+ä >∑Ts¡T•wü´ dü+ã+<Û+ä ˝≤+{Ï~. Bìï düeT]úd÷ü Ô sêj·T+&ç.
Ä) ªdüsπ `ne˙ï Ä≥˝À ñ+&˚y>˚ ±μ nì ã÷s¡T\Z yês¡T nH˚yês¡T ø£<ë! @ dü+<äs“¡ +¤ ˝À m+<äTø£Hy˚ ês√
<ëìøÏ>\∑ ø±s¡D≤\qT sêj·T+&ç.
Ç) ã÷s¡T\Z yê]ì ÁbÕ‘·'düàs¡Dj ° T· T\ì |æ.$.qs¡d+æ Vü‰sêe⁄>±s¡T ù|s=ÿq&Üìï düeT]úd÷ü Ô sêj·T+&ç.
n) ã÷s¡T\Z e´øÏ‘Ô «· +˝Àì eT¨qï‘·\ø£Då ≤\ >∑T]+∫ kı+‘·e÷≥˝À¢ sêj·T+&ç.
Ä) á bÕsƒ+¡ Ä<Ûës¡+>± ªª>=|üŒyê] kÕ+>∑‘´· +e\¢ ø£*>π dü÷Œ¤]Ô >=|üŒ>± ñ+≥T+~μμ nH˚ n+X¯+
>∑T]+∫ düeT]úd÷ü Ô sêj·T+&ç.
n) bÕsƒ+¡ ˝Àì |ü<Cä ≤\+, $•wü\º ø£D å ≤\ Ä<Ûës¡+>± ˇø£ ø£$‘· sêj·T+&ç.
Ä) á bÕsƒ+¡ z n_Ûq+<äq |üÁ‘·+>± ñ+~ ø£<÷ä ! Bì Ä<Ûës¡+>± MT≈£î q∫Ãq ñbÕ<Ûë´j·TT&çì
Á|üX+¯ dæd÷ü Ô düHêàq |üÁ‘êìï sêj·T+&ç. Á|ü<]ä Ù+#·+&ç.
|ü<äC≤\+
1. øÏ+~ C≤rj·÷\qT MT kı+‘· yêø±´\˝À Á|üj÷Ó –+#·+&ç.
n) lsêeTs¡øå£ Ä) ^≥TsêsTT Ç) s¡÷|ü⁄e÷|ü&+É
á) ø±sê\T$T]j·÷\T q÷s¡&+É ñ) dü«dæyÔ ê#·ø+£
2. øÏ+~ ª$ø£è‹μ |ü<ë\≈£î bÕsƒ+¡ ˝À ñqï ªÁ|üøè£ ‹μ |ü<ë\qT yÓ‹øÏ sêj·T+&ç.
n) <äe⁄« Ä) >±s¡e+ Ç) |ü>¬ Z / |ü–j Z T·
á) <√dü+ ñ) sê‹] }) u≤dü
3. Á|ü‹ eè‹ÔøÏ ø=ìï Á|ü‘´˚ ø£ \ø£Då ≤\T+{≤j·Tì bÕsƒ+¡ <ë«sê ‘Ó\TdüT≈£îHêïs¡T ø£<ë! MT≈£î ‘Ó*dæq ø=ìï eè‘·T\Ô T,
yê{Ï≈î£ qï Á|ü‘´˚ ø£ \ø£Då ≤\≈£î dü+ã+~Û+∫q |ü<ë\qT |ü{øºÏ £ s¡÷|ü+˝À sêj·T+&ç.
eè‹Ô e´øÏÔ‘·«+ / Á|ü‘˚´ø£ \ø£åD+
ñ<ë : ñbÕ<Ûë´j·T ìs¡+‘·s¡ n<Û´ä j·Tq+,

$<ë´s¡T\ú |ü]o\q+
1. øÏ+~ yêø±´˝À¢ ^‘·^dæq |ü<ë\qT $&ÉBdæ, dü+<ÛTä \qT >∑T]Ô+#·+&ç.
n) |ü˝≥
¢… ÷fi¯ófl bÕ&ç|+ü ≥\≈£î ì\j·÷\T.
Ä) Äj·Tq n‹ ìsê&É+ãs¡+>± J$+#˚yês¡T.
Ç) n_Ûe÷q+ eT+∫<˚. <äTs¡_eÛ ÷q+ ø°&TÉ ø£*–düT+Ô ~.
á) ‘˚H{Ó >° ∑ ‘˚HqÓ T ùdø£]düT+Ô ~.
ñ) <äTsπ “¤<´ä yÓTqÆ dæ+Vü≤|òTü &éø√≥qT ‘êHêJ kÕ~Û+#ê&ÉT.
}) áHê{Ï eTqTwüß\T ì•Ã+‘·>± J$+#·˝øÒ b£ ˛‘·THêïs¡T.
ãTT) $XÊ«$TÁ‘·T&ÉT >=|üŒ ‘·b˛<Ûqä T&ÉT.
ãT÷) e÷ Ç+{À¢ ì\Te⁄≥<ä+› ñ+~.
2. øÏ+~ düe÷dü |ü<ë˝À¢ì ‘·‘T· Œs¡Twüu<ÒÛ ë\qT >∑T]Ô+∫, $Á>∑V≤ü yêø±´\T sêj·T+&ç. düe÷dü ìs¡j
í T· + #˚jT· +&ç.
ñ<ëˆˆ dü‘´· <ä÷s¡eTT ` dü‘´· eTTq≈£î <ä÷s¡eTT ` wüw‘˜” ‘· T· Œs¡Twü düe÷dü+
n) nyÓT]ø± sêj·Tu≤] `
Ä) yê<äHê|ü{eÏ T `
Ç) nkÕ<Û´ä + `
á) HÓ\‘ê\TŒ `
ñ) >∑Ts¡T<äøD åÏ `
}) ejÓ÷eè<äT∆&ÉT `
ãTT) <=+>∑ujÑÛ T· eTT `
3. ªø£sμÔ¡ Ä<Ûës¡+>± s¡÷bı+~q yêø±´\T ø£s]Ô¡ yêø±´\ì, ªø£sà¡ μ Á|ü<ëÛ q+>± s¡÷bı+~+∫q yêø±´\qT ø£sà¡ DÏ
yêø±´\+{≤s¡ì MT≈£î ‘Ó\TdüT. øÏ+~ yêø±´\˝À @$ ø£s]Ô¡ yêø±´˝À, ø£sà¡ DÏ yêø±´˝Òy√ >∑T]Ô+#·+&ç. ø±s¡D≤\‘√
düeTq«sTT+#·+&ç.
ñ<ëˆˆ sêeTø£ècÕísêe⁄ ÄyÓ÷<äeTTÁ<ä y˚XÊs¡T. ` ø£s]Ô¡ yêø£´+.
sêeTø£ècÕísêe⁄#˚ ÄyÓ÷<äeTTÁ<ä y˚jT· ã&ç+~.` ø£sà¡ DÏ yêø£´+.
(ÄyÓ÷<äeTTÁ<äyj˚ T· &É+ ` ````````````````
ø£s≈Ô¡ î£ dü+ã+~Û+∫q ÁøÏjT· .
ÄyÓ÷<äeTTÁ<ä y˚jT· ã&É≥+ ` ø£sà¡ ≈£î dü+ã+~Û+∫q ÁøÏjT· .)
n) <äTH˚ïyêìøÏ uÛ÷Ñ $Tì#˚Ã Vü≤≈£îÿ ‘·j÷· s¡sTT´+~.
Ä) ã÷s¡T\Z yês¡T eT+∫ìs¡j í ÷· \T rdüT≈£îHêïs¡T.
Ç) yê] Hê´j·Tyê<ä|{ü eÏ T Ç‘·sT¡ \qT nãT“s¡|sü ∫¡ +~.
á) sπ U≤e÷Á‘·+>± Hê uÛ≤yê\T Çø£ÿ&É bı+<äT|üs#¡ ã· &Ü¶sTT.
ñ) |ü]¸jT· Hé ≥÷´≥sY>± Äj·Tq ø=+‘·ø±\+ |üì#˚XÊs¡T.
}) Äj·Tq ø£qTïeT÷dæq $wüjT· + |üÁ‹ø£˝À ÁyêXÊs¡T.

qT>±>∑eTdü+~Û :
4. øÏ+<ä |ü<ë\qT $&ÉBj·T+&ç. e÷s¡TŒqT >∑eTì+#·+&ç.
n) #˚jT· Tq‘·&TÉ .
Ä) e#·TÃq|ü&ÉT.
ô|’ |ü<ë\qT $&ÉBùdÔ `
n) #˚jT· T G n‘·&TÉ
Ä) e#·TÃ G n|ü&ÉT
• #˚jT· T, e#·TÃ ÁøÏjT· \≈£î ∫es¡ ªñ‘·TμÔ ñ+≥T+~. M{ÏøÏ n#·TÃ ø£*dæ+~. (ªnμ‘·&TÉ , ªnμ|ü&ÉT).
n|ü&ÉT s¬ +&ÉT |ü<ë˝À¢q÷ ˝Òì ªHéμ nH˚ Vü≤\T¢ ø=‘·>Ô ± e∫Ã #˚] #˚jT· T n‘·&TÉ nH˚~ #˚jT· Tªqμ‘·&ÉT
>±qT, e#·TÃ n|ü&ÉT e#·TÃ ªqμ|ü&ÉT >±q÷ e÷]b˛sTT+~. á dü+<äsê“¤˝À¢ ªHéμ ø=‘·>Ô ± e∫Ã
#˚]+~. ªHéμ Ä>∑eT+ ø±ã{Ïº Ç{≤¢ @s¡Œ&É{≤ìï ªqT>±>∑eT dü+~Ûμ n+{≤s¡T.
øÏ+~ ñ<ëVü≤s¡D\T $&ÉBdæ, \ø£Då ≤\T dü]#·÷&É+&ç `
1) b˛e⁄q≥T¢
2) ø£\T>∑Tq|ü&ÉT
5. ô|’ dü+<äs“¡ +¤ ˝ÀH˚ >±ø£ eT]ø=ìï #√≥¢ ªqT>±>∑eT+μ edüT+Ô ~. øÏ+~ |ü<ë\qT |ü]o*+#·+&ç.
ô|q’ Ç∫Ãq |ü<ë\T
‘·fió¯ ≈£î" >∑C\®… T 1. ñ‘·TÔ ∫es¡>\∑ ÅddÔ” eü ÷\T nsTTq+<äTe\q
qT>±>∑eT+ e∫Ã+~.
n) ‘·fió¯ ≈£î G >∑C\®… T ‘·fió¯ ≈£î qZ C…\® T
‘·fió¯ ≈£î+ >∑C\®… T
ñqï‘·+|ü⁄ >=&ÉT&ÉT 2. qT>±>∑ e ÷ìøÏ dü s ¡ fi ≤\T, dæ ú s ê\T

(eTVü‰ÁbÕD≤ø£så ê\T, j·T s¡ \ e X¯ wü dü
Ä) ñqï‘·+|ü⁄ G >=&ÉT>∑T ñqï‘·+|ü⁄ H=Z&TÉ >∑T Vü≤ \T) |üs¡yÓTÆ‘˚ ªqTμøÏ ˝À|ü+ ø±ì,
ñqï‘·+|ü⁄+>=&ÉT>∑T dü+X‚w¢ øü ±ì »s¡T>∑T‘·T+~.
øÏ+~ ñ<ëVü≤s¡D\T |ü]o*+∫ \ø£Då ≤\T dü]#·÷&É+&ç. 3. eTVü‰ÁbÕD≤ø£så ê\T, düsfi¡ ≤\T |üsy¡ TÓ ‘Æ ˚ ø=ìï
1) ∫>∑Ts¡T+>∑sTT<äTe⁄ ` #√≥¢ ªqTμ≈£î |üPs¡_í +<äTe⁄ edüT+Ô ~.
2) düsd¡ |ü ⁄ü "<äqeTT `

6. Ç+ø± ø=ìï dü+<äsê“¤˝À¢q÷ qT>±>∑eT+ edüT+Ô ~.
øÏ+~ |ü<ë\qT $&ÉBdæ, |ü]o*+#·+&ç.
n) $<Ûë‘·èHêq‹ ` ($<Ûë‘· jÓTTø£ÿ Äq‹) R $<Ûë‘·è G Äq‹.
Ä) sêEHê»„ ` (sêE jÓTTø£ÿ Ä»„) R sêE G Ä»„.
♦ $Á>∑V≤ü yêø±´\qqTdü]+∫ ô|’ dü+~Û |ü<ë\T wüw‘ ˜” ‘· T· Œs¡TcÕìøÏ dü+ã+~Û+∫qeì ‘Ó\TdüTqÔ ï~.
• |üPs¡«dü«s¡+ kÕúq+˝À ªãTTμø±s¡+, ñ‘·TÔ ñHêïsTT. M{ÏøÏ n#·TÃ|üsy ¡ TÓ qÆ |ü&ÉT qT>±>∑eT+ e∫Ã+~.
n+fÒ` wüw‘˜” ‘· T· Œs¡TcÕ˝À¢ ñø±sêìøÏ, ãTTø±sêìøÏ n#·TÃ|üsy¡ TÓ qÆ |ü&ÉT qT>±>∑eT+ edüT+Ô ~.

♦ eT¨qï‘· e´øÏ‘Ô «· +‘√ |ü]bÕ\Hê<äø‘å£ ‘· √ ùde#˚dqæ yê] $esê\T ùdø£]+#·+&ç. ˇø£ dü+ø£\Hêìï
s¡÷bı+~+#·+&ç. ‘·s>¡ ‹∑ ˝À Á|ü<]ä Ù+#·+&ç.
Á|üC≤ø±s¡´+ ‘·T ‘·‘êÿs¡´+, Á|üC≤kÂK´+ ‘·T ‘·‘T· ‡K+,

dü÷øÏÔ Á|üC≤Á|æj·T' Á|æj·TdüÔdü´, dü«Væ≤‘·+ ‘·T Á|üC≤Væ≤‘·yéT.
` eTVü‰uÛ≤s¡‘+·
Á|üC≤ø±s¡ý˚T bÕ\≈£îì ø±s¡´+. Á|ü»\ düTKy˚T
bÕ\≈£îì düTK+. Á|ü»\ Á|æjT· y˚T bÕ\≈£îì Á|æjT· +.
Á|ü»\ Væ≤‘·yT˚ bÕ\≈£îì Væ≤‘·+.

7 q>∑s¡^‘·+
` n*XË{ºÏ Á|üu≤Û ø£sY
#·<eä +&ç ` Ä˝À∫+∫ #Ó|Œü +&ç.

#ê≥Te÷≥T>± nsê∆+– #˚≥˝À ø£˙ïfi¯ó¢ #ÓsT¡ >∑T‘·Tqï|ü&ÉT
dü+kÕs¡+ ãs¡TyÓ+‘√ düMTøÏ+å #·>*∑ –qyêDÏí Á|üX¯ï\T:
Ä≈£î|ü#Ã· ì #Ó≥Tº, ÄVü‰<¢ uä ]ÑÛ ‘·yTÓ qÆ yê‘êes¡Dy˚T$T ˝Ò≈î£ +&ÜH˚ 1. ªª#ê≥Te÷≥T>± nsê∆ + – #˚ ≥ ˝À
|ü>\∑ ÷sêÁ‹ Äôd“kÕºdt sπ ≈£î\øÏ+<ä |ü&ç m+‘· y˚&øÓ ÿÏ Hê ø£˙ïfi¯ófl #Ós¡T>∑T‘·Tqï|ü&ÉTμμ yêø£´+
e÷&çb˛≈£î+&Ü ñ+&É>*∑ qZ e÷qyêr‘·TDÏí <ë«sê MTπs$T Á>∑V≤æ +#ês¡T?
qs¡øÁ£ bÕj·TyÓTqÆ q>∑sH¡ ê>∑]ø£‘q· T qs¡qsêHê J]í+#·T≈£îqïyêDÏí 2. ø£$ ìyêdü+ m˝≤ ñ+~?
s√Eø√ s¬ +&ÉT ø£$‘ê yêø±´*ï sêj·T˝ÒHê... 3. q>∑s¡ Hê>∑]ø£‘q· T qs¡øÁ£ bÕj·TeTì ø£$
n~ eTq≈£î ô|qTï‘√ ô|{Ïqº $<ä´... n|òøt √s¡T‡... m+<äTø£ì ñ+{≤&ÉT? <ëìô|’ MT
ø£$‘·«+ m+‘· ì‘·´q÷‘·q+>± yÓ*øÏ e∫ÃHê n_ÛÁbÕj·÷\T #Ó|Œü +&ç.
sêdæq Á|ü‹B ÄDÏeTT‘·´+ ø±<äì n+<ä]øÏ ‘Ó\TdüT 4. ø£$‘ê‘·àø£ yêø±´\T #·~yês¡T ø£<ë!
` n*XË{Ïº Á|üuÛ≤ø£sY á ø£$ >∑T]+∫ MT øπ $T ns¡yú TÓ +Æ ~?
bÕsƒê´+X¯ ñ<˚X› +¯ / H˚|<ü ´ä∏ +

Ä<ÛäTìø£ ø±\+˝À eTqTwüß\+‘ê q>∑sê˝À¢ J$+#ê\ì ø√s¡T≈£î+≥THêïs¡T. eTs√yÓ’|ü⁄ |ü˝…¢˝À¢ ñbÕ~Û
neø±XÊ\T ‘·>&Z∑ +É ‘√ ã‘·T≈£î‘ÓsT¡ e⁄ø√dü+ q>∑sê\≈£î e\dü\T ô|]–b˛j·÷sTT. q>∑s+¡ ˝Àì nqT≈£L˝≤+XÊ\ìï+{Ïì
$ìjÓ÷–+#·Tø√yê\H˚ ø√]ø£‘√ eTqTwüß\T q>∑s+¡ ˝À ñ+&É&ÜìøÏ ‘ê|üÁ‘·jT· |ü&TÉ ‘·THêïs¡T. Bì‘√ nH˚ø£ q>∑sê\T
n‘·´~Ûø£ »HêuÛ≤‘√ øÏøÿÏ ]dæb˛‘·THêïsTT. #ê˝≤ düeTdü´\T ô|]–b˛j·÷sTT. Á|ü|+ü Nø£sD ¡ Á|üu≤Û e+‘√ q>∑s+¡
X¯sy¡ >˚ +∑ >± ‘·q s¡÷|ü+ e÷s¡TÃ≈£î+≥T+~. kÕe÷qT´&çøÏ n+<äq+‘· <ä÷s¡+>± ø£~*b˛‘·T+~ q>∑s+¡ . eT<Û´ä ‘·s>¡ ‹∑ øÏ
n+‘·T∫ø£ÿì ÁbÕ+‘·+>± e÷]b˛sTT+~ q>∑s¡+. eTìwæ j·÷+Á‹ø£ dæú‹˝ÀøÏ e÷]b˛‘·THêï&ÉT. ‘·q≈£î‘êH˚
|üsêsT÷ø£sD¡ ≈£î >∑Ts¡e⁄‘·THêï&ÉT. á H˚|<ü ´ä∏ +˝À q>∑sJ¡ $‘·+˝Àì j·T<∏ës¡<ú èä XÊ´*ï eTq ø£fifl¯ eTT+<äT ì\T|ü⁄‘·÷,
q>∑s|¡ ⁄ü eTs√ bÕsêÙ «ìï #·÷|ü⁄‘·÷, yêdüyÔ ê*ï ø£]qƒ +>± ìs¡«∫+∫q $<Ûëìï ‘Ó*j·TC…|Œü &É+ á bÕsƒ+¡ ñ<˚X› +¯ .

á bÕsƒ+¡ ªª$T˙ ø£$‘·μμ nH˚ Á|üÁøÏjT· ≈£î #Ó+~+~. @<ÓH’ ê ˇø£ n+XÊìï
ø=düyTÓ s¡T|ü⁄‘√H√, e´+>∑´+‘√H√, #·Ts¡ø‘£ √H√ ‘·≈î£ ÿe |ü+≈£î˝Ô À¢ #Ó|Œü &ÉyT˚ $T˙
ø£$‘·. ªn*XË{ºÏ Á|üu≤Û ø£sY ø£$‘·μ nH˚ Á>∑+<∏+ä ˝Àì ªdæ{˝° |’… μtò $T˙ ø£$‘·\˝À
ø=ìï{Ïì ªq>∑s^¡ ‘·+μ>± ≈£Ls¡Ã&ÉyTÓ +Æ ~.

yê{Ï nsêú\qT |ü⁄døÔü +£ ∫es¡ ñqï ª|ü<$ä C≤„q+μ |ü{øºÏ ˝£ À #·÷dæ ˝Ò<ë ì|òTü +≥Te⁄˝À #·÷dæ ‘Ó\TdüTø√+&ç.
ø£$ |ü]#·jT· +
ø£Ø+q>∑sY õ˝≤¢ »–‘ê´\ »qàdü\ú +. yÓTT<ä≥ ∫Á‘·ø±s¡T&ÉT>± J$‘·+ ÁbÕs¡+_Û+#ê&ÉT.
ÁbÕs¡+uÛ+Ñ ˝À |üÁ‹ø£\≈£î |ü+&É>\∑ T, Á|üøè£ ‹, dæ˙q≥T\ u§eTà\T y˚ùdyê&ÉT. ‘·sy¡ ê‘· »–‘ê´\˝À
ªkÕVæ≤r $TÁ‘· B|æμÔ dü+düú |ü]#·jT· +‘√ ø£$‘·«s¡+>∑+˝ÀøÏ Á|üy•˚ +#ê&ÉT. 1974˝À Ä+Á<Ûdä ∫ü Á‘·
(1954 ` 1993) yês¡|Áü ‹ø£˝À e∫Ãq ª|ü]cÕÿs¡+μ n#·ÃsTTq yÓTT<ä{Ï ø£$‘·. »–‘ê´\˝À ªdü÷&º j ç ÷Ó |üP]íeTμ
(1976), ø£Ø+q>∑s˝Y À ªdü÷&º j ç ÷Ó •*Œμ (1979) ôV≤’ <äsêu≤<é˝À ªdü÷&º j ç ÷Ó ∫Á‘·˝KÒ μ
(1983) @sêŒ≥T #˚dTü ø=ì J$ø£ø√dü+ bò˛{ÀÁ>±|òsü >Y ±, J$‘· b˛sê≥+˝À ø£$>± m~>±&ÉT. @Hê&É÷ dü+bÕ<äq
ø√dü+ Äsê≥|ü&˝É <Ò Tä . ‘·q ø£fi¯ Á|ü»\ ø√düyT˚ nì ∫e]es¡≈î£ qe÷à&ÉT. mÁs¡ bÕe⁄sê\T (1978) yÓTT<ä{Ï ø£$‘ê
dü+ø£\q+. eT+≥\ C…+&Ü\T, #·Ts¡ø\£ T (1979), s¡øsπÔ£ K (1985), mìïø£\ m+&Ée÷$ (1989), dü+øå√uÛ^Ñ ‘·+
(1990), dæ{˝° |’… tò (1992) n#·ÃsTTq ø£$‘·« dü+ø£\Hê\T. Ä+Á<ÛCä À´‹ ~q|üÁ‹ø£˝À Äπsfi¯flbÕ≥T d”]j·T˝Ÿ>±
ªªdæ{˝° |’… μtò μ ù|s¡T‘√ ôV≤’ <äsêu≤<äT q>∑s+¡ ô|’ sêdæq $T˙ ø£$‘·\‘√ Á|üU≤´‹bı+<ë&ÉT. ‘·q ø£$‘·«+‘√ bÕsƒ≈¡ î£ ˝À¢
Ä˝À#·Hê<äèø£Œ<∏ëìï, kÕe÷õø£ #Ó‘’ H· ê´ìï ô|+bı+~+∫q ø£$ n*XË{ºÏ Á|üu≤Û ø£s.Y

Á|üy•˚ ø£
<äèwæºì ã{Ïº düèwæº >√#·]düTÔ+~.
ø=+<ä]ì ø=ìï düìïy˚XÊ\T $X‚w+ü >± Äø£]¸kÕÔsTT.
düV≤ü è<äjT· T&ÉT Á|ü‹ ø£<*ä ø£ qT+N Áù|s¡D bı+<äT‘ê&ÉT.
n‘·ìøÏ uÛ≤wü Äj·TT<Ûyä TÓ ‘Æ ,˚ uÛ≤e+ ø£$‘ês¡÷|ü+ dü+‘·]+#·T≈£î+≥T+~.
q>∑s+¡ ˝Àì eT÷\\qT, eT÷˝≤\q÷ z ø£$ Vü≤è<äjT· + m{≤¢ <ä]Ù+∫+<√ ` ªn*XË{μºÏ
$T˙ ø£$‘·(\T) eTq ø£fi¯fl≈£î >∑&ÉT‘·T+~. eTqdüT øÏ{Ïø° ‘Ó]∫ #·÷ùdÔ nø£åsê\ yÓqTø£
nq+‘· <äèXÊ´\T ø£ì|ækÕÔsTT...
q>±sê yÓ÷–+<ë
qj·÷>∑sê <äT$TøÏ+<ë
Hê\T>∑Ts√&É¢ ≈£L&É*˝À @eT~?
n<˚, q>∑sês¡D´¨s¡T
qs¡T&ç Jeq|òTü Àwü
‘·*¢ ˇ&çe+{Ï Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç
|ü˝…¢d”eT˝§ï~* ♦ |ü ˝ … ¢ d ” e T*ï ø£ $ ‘· * ¢ ˇ &ç ‘ √
‘·s*¡ e∫Ãq ù|<äs¬ ‘’ T· \÷ m+<äT≈£î b˛˝≤Ã&ÉT?
Çqô|Œf…˝º ≤¢+{Ï
♦ |ü≥ºD≤\qT Çqô|Œf…º\T nì
á |ü≥Dº ≤˝À¢
nq&É+˝À ø£$ ñ<˚›X¯+ @yÓTÆ
}|æsê&Éì MT ã‘·T≈£î\÷
ñ+≥T+~?
q>∑s+¡ ˝À Á|ü‹eTìwæ
♦ ªªq>∑s+¡ ˝À Á|ü‹ eTìwæ |üs˙¡ƒ j·T
|üs˙¡ƒ j·T Á>∑+<∏yä T˚
Á>∑+<∏yä T˚ μμ nH˚ yêø£´+ >∑T]+∫
eT] ˙ ã‘·T≈£î
ù|J\T ‹s¡>π ùd<Óes√! MTπø$T ns¡yú TÓ +Æ ~?
♦ ªªªù|yé y Ó T +≥¢ ô |’ $s¡ ã ÷dæ q
ñ<äjT· y˚T
ø±HÓ«+≥T |ü⁄e⁄«\ dü+<ä&μç μ nì
ãdüT‡˝À¢ ]øå±˝À¢
ø£$ me] >∑T]+∫ nHêï&ÉT?
ù|yéyTÓ +≥¢ô|’ $s¡ã÷dæq
ø±HÓ«+≥T |ü⁄e⁄«\ dü+<ä&ç Bì >∑T]+∫ MT n_ÛÁbÕj·T+
sê˝Ò #·<Tä e⁄\ |ü⁄bıŒ&ç! ‘Ó\Œ+&ç.

II
dæ{° n+fÒ n˙ï

ã÷´{° _*¶+>¥\T ø±e⁄
n≥T uÛeÑ +‘·T\÷ Ç≥T |üP]fi¯Sfl
<ë]Á<ä´+, kÂuÛ≤>∑´+ düe÷+‘·s¡ sπ K\T!
Ç~ yÓs¬ {’ ° düeTdü´\ eTqTwüß´\
düyT˚ àfi¯q ø√˝≤Vü≤\+!
m+‘·#d˚ Hæ ê me]ø°
r]ø£ <äøÿ£ <äT ø√]ø£ ∫ø£ÿ<äT
yÓTs¡÷ÿ ´Ø qe⁄«\T, bÕ<äsd¡ +ü q&Éø\£ T
ø=+<ä]øÏ s¬ +&ÉT ø±fi¯ófl
]øå±yêfi¯fløÏ eT÷&ÉTø±fi¯ófl
ñqïyêfi¯fløÏ Hê\Tø±ÿfi¯ófl!
q>∑s+¡ ˝À nìï|üøÿ£ ˝≤
kÕ]+#ê* eTq #·÷|ü⁄\T
eTVü‰q>∑sê\ s√&Éø¢ Ï
eTs¡D+ Hê\T>∑TyÓ|’ ⁄ü \T!
q>∑s+¡ eTVü‰eèø£+å MT<ä
me]øÏ yêπs @ø±øÏ!
q>∑s+¡ ns¡+ú ø±ì s¡kÕj·TqXÊ\!
q>∑s+¡ ∫≈£îÿM&Éì |ü<àä eP´Vü≤+!!
Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç
♦ ªªdæ{° n+fÒ n˙ï ã÷´{° _*¶+>¥\T ø±e⁄!μμ Ç~
yêdüeÔ y˚THê? m+<äT≈£î?
♦ s¬ +&ÉT ø±fi¯ófl, eT÷&ÉT ø±fi¯ófl, Hê\T>∑T ø±fi¯ófl nì ø£$
nq&É+˝À ñ<˚X› +¯ @$T{Ï?
♦ ªªeTVü‰q>∑sê\ s√&Éø¢ Ï eTs¡D+ Hê\T>∑TyÓ|’ ⁄ü \Tμμ n+fÒ
@$T{Ï?
♦ q>∑sêìï s¡kÕj·TqXÊ\ n˙, |ü<àä eP´Vü≤+ n˙ ø£$
nq&É+˝À ñ<˚X› +¯ @yÓTÆ ñ+≥T+~?

uÛ≤yê\T
nH˚ø£ yêVü≤Hê\ X¯u≤›\T, eTqTwüß\ e÷≥\T, ∫s¡Tyê´bÕs¡T\ ns¡T|ü⁄\‘√ q>∑s+¡ ˝Àì Hê\T>∑T s√&É¢ ≈£L&É*˝À
$ì|æ+#˚ s¡D>=D <Û«ä qT\T >∑T+&Ó\~]b˛j˚T˝≤ yÓ÷–düTqÔ ï &Û+É ø±Hê<ä+˝≤, ñ<Ûèä ‘·yTÓ qÆ y˚>+∑ ‘√ <ä÷øπ qj·÷>±sê
»\bÕ‘·+ ¨s¡T˝≤ nì|ædTü +Ô ~. ìC≤ìø£~ ns¡D´+˝≤+{Ï q>∑s+¡ #˚dTü qÔ ï <Û«ä ì˝≤, q>∑sJ¡ $ ã‘·T≈£îb˛sê≥+˝À+∫
e∫Ãq ñiTeTT˝≤+{Ï X¯ã+› ˝≤ ñHêïj·Tì ø£$ e]ídTü HÔ êï&ÉT.
neTàˇ&ç˝≤+{Ï |ü⁄{Ïqº }]ì e~* ñbÕ~Ûø√dü+ q>∑s+¡ ‘·s*¡ e∫Ãq yê]øÏ Ç+‘· ô|<ä|› ≥ü ï+˝À ‘·\<ë#·Tø√e&ÜìøÏ
ø±dæ+‘· dü\ú + ≈£L&Ü <=s¡ø<£ Tä . ù|<äs¬ ‘’ T· \T Çqô|Œf…˝º ≤¢+{Ï Çs¡TøÏsT¡ ≈£î eTT]øÏ Á|ü<X˚ +¯ ˝À }|æsê&Éì dæ‹ú ì nqTuÛ$Ñ dü÷Ô
ã‘·T≈£î‘·T+{≤s¡T.
q>∑s+¡ ˝À Á|ü‹eTìw” #·<eä e\dæq ˇø£ |ü⁄düøÔ +£ ˝≤+{Ïyê&ÉT. nsTT‘˚ mes¡÷ n‘·ì ã‘·T≈£î |ü⁄düøÔ +£ ˝Àì ù|J\qT
#·~y˚yêπs ñ+&ÉsT¡ . q>∑s+¡ ˝Àì eTìwæyqÓ ø£ nH˚ø£ ÄdüøøÔÏ s£ y¡ TÓ qÆ Äq+<ä, $cÕ<ä>±<∏ä \T+{≤sTT. ˇø£ÿs¬ H’ ê n‘·ì
u≤>√>∑T\T |ü{+ºÏ #·T≈£îH˚yêπs ñ+&ÉsH¡ ˚ #˚<Tä ìC≤ìï #Ó|⁄ü ‘·THêï&ÉT ø£$.
q>∑s+¡ ˝À ñ<äj÷· H˚ï dæ{ã° düT‡˝À¢, Ä{À˝À¢, ù|yéyTÓ +≥¢ô|’ $s¡ã÷dæq |ü⁄e⁄«˝≤¢+{Ï dü÷ÿ˝Ÿ|\æ \¢ T dü+<ä&#ç d˚ Tü +Ô {≤s¡T.
yê] e÷≥˝À¢+∫ #·<Tä e⁄\ |ü⁄bıŒ&ç sê\T‘·T+~.
q>∑s+¡ ì+&Ü nìïyÓ|’ ⁄ü ˝≤ n+<äyTÓ qÆ m‘ÓqÌÔ uÛeÑ Hê\T ñ+{≤j·TqTø√e<äT.› ˇø£y|’Ó ⁄ü KØ<Óq’ uÛeÑ +‘·T\ |üøÿ£ H˚ ∫qï
∫qï |üP]bÕø£\÷ ñ+{≤sTT. Çø£ÿ&É ◊X¯«s¡´+ <ë]Á<ä´+ |üøÿ£ |üøÿ£ H˚ düe÷+‘·s¡ sπ K\T>± ø£ì|ækÕÔsTT. q>∑s+¡ yÓ$’ <Û´ä yÓTqÆ
düeTdü´\‘√, $_ÛqïeTqdü‘Ô ê«\‘√ ø£\dæb˛sTT ø£\ø£\+‘√ ì+&ç ñ+≥T+~. m+‘· ìs¡+‘·sêj·T+>± |üì#˚dHæ ê q>∑s+¡ ˝Àì
eTìwæøÏ $ÁXÊ+‹ rdüTø√e&ÜìøÏ nqTyÓq’ düeTj·T+ <=s¡ø<£ Tä . dü+bÕ~+∫q <Ûqä +‘√ ø√]ø£qT rs¡TÃ≈£îH˚ r]ø£
<=s¡ø<£ Tä . ø£èÁ‹eTyÓTqÆ yÓ\T>∑T˝≤¢+{Ï ndüV≤ü »|ü⁄ qe⁄«\‘√, dæsú ‘¡ «· +˝Òì Vü≤&Üe⁄&ç q&Éø\£ ‘√ yÓfifl‚ yês¡T Ä{À]øå±˝À¢
‹]π>yêfi¯ófl, ø±s¡˝¢ À Á|üj÷· DÏ+#˚ <Ûqä e+‘·T\÷ ñ+{≤s¡T.
q>∑s+¡ ˝À ìs¡+‘·s+¡ nÁ|üeT‘·+Ô >± ñ+&Ü*. nø£ÿ&É nìïyÓ|’ ⁄ü ˝≤ Á|üe÷<ë\T bı+∫ ñ+{≤sTT, Hê\T>∑T~≈£îÿ˝À¢ì
s√&É˝¢ À eTè‘·Té⁄ bı+∫ ñ+≥T+<äì ø£$ ôV≤#·Ã]düTHÔ êï&ÉT.
eèøå±\MT<ä ñ+&˚ |ü≈îå£ \T |üsd¡ Œü s¡+ ø£*dæb˛sTT ø£*$&ç>± ñ+{≤sTT. q>∑se¡ TH˚ eTVü‰eèø£+å MT<ä ìedæ+#˚ á
eTqTwüß\T kÕ{ÏeTìwæ‘√ m≥Te+{Ï Äràj·TyÓTqÆ |ü\ø£]+|ü⁄\T ˝Ò≈î£ +&Ü Çs¡T>∑÷bıs¡T>∑H˚ uÛ≤eq ≈£L&Ü ˝Ò≈î£ +&Ü
me]øÏ yêπs @ø±øÏ>± ã‘·T≈£î‘·T+{≤s¡T. á j·÷+Á‹ø£ e÷qdæød£ ‹úæ ì ìs¡ddæ Tü HÔ êï&ÉT ø£$.
Á|üj÷Ó >∑XÊ\˝À @y˚y√ s¡kÕj·Tq Á<äyê\T, Äe÷¢\T ñ+{≤sTT. yê{Ï #·s´¡ \T n+<ä]ø° ns¡+ú ø±e⁄. q>∑s+¡
n+‘·ø+£ fÒ ns¡+ú ø±ì s¡kÕj·TqXÊ\˝≤ ñ+≥T+~. q>∑s+¡ ˝À ã‘·T≈£î<ëeTì e∫Ãqyês¡T, ñbÕ~Û <=s¡øø£ b£ ˛sTTHê
@<√ ˇø£s√E <=s¡T≈£î‘·T+<äì ÄX¯>± y˚∫#·÷dü÷+Ô {≤s¡T. Çø£ÿ&ç kÂø£sê´\T, $˝≤kÕ\T, $H√<ë\T ô|ô’ |’ yÓTs¡T>∑T\T
ã\+>± Äø£]¸kÕÔsTT. eTs√yÓ|’ ⁄ü ìs¡T<√´>∑+, Jeqe´j·T+ uÛj Ñ T· ô|&ÉT‘·THêï q>∑s+¡ $&ç∫ yÓfifl¯ ãT~∆ø±<äT. ø±\Twü´+
ø£\es¡ô|{ÏHº ê, Á{≤|òøæ ˘ C≤yéT˝À J$‘·+ Çs¡T≈£îÿb˛sTTHê q>∑s+¡ $&ç∫ Á|üXÊ+‘·+>± eTq |ü˝\¢… ≈£î yÓfifl¯ ìe«ì,
∫≈£îÿeTT&ç $&ÉBj·T˝Òì |ü<àä eP´Vü≤+ ˝≤+{Ï~ q>∑s+¡ .

Ç$ #˚jT· +&ç
1. øÏ+~ n+XÊ\ >∑T]+∫ #·]Ã+#·+&ç.
n) MTs¡T Ç|üŒ{Ïes¡≈î£ @@ q>∑sê\qT #·÷XÊs¡T? MTs¡T #·÷dæq q>∑sê˝À¢ MT≈£î q∫Ãq, q#·Ãì n+XÊ\T
‘Ó\|ü+&ç?
Ä) MT }] qT+&ç me¬sH’ ê q>∑sê\≈£î e\dü yÓfi≤flsê? m+<äT≈£î yÓfifl¯ e\dæ e∫Ã+~? yêfi¯ófl nø£ÿ&É @+
#˚dTü HÔ êïs¡T?
2. bÕsƒ+¡ Ä<Ûës¡+>± øÏ+~ ø£$‘ê |ü+≈£î˝Ô À¢ <ë–q n+‘·sêsêúìï >∑T]Ô+∫ sêj·T+&ç.
n) q>∑s+¡ ˝À Á|ü‹ eTìwæ |üs˙¡ƒ j·T Á>∑+<∏yä T˚ .
Ä) q>∑s+¡ eTVü‰eèø£+å MT<ä me]øÏ yêπs @ø±øÏ.
Ç) eTVü‰q>∑sê\ s√&Éø¢ Ï eTs¡D+ Hê\T>∑T yÓ|’ ⁄ü \T.
3. øÏ+~ ù|sê #·~$ Á|üXï¯ \≈£î »yêãT\T sêj·T+&ç.
≈£î+<äT]Ô Ä+»H˚jT· T\T s¡∫+∫q e#·q |ü<´ä K+&çø£ ªq>∑s+¡ ˝À yêqμ ø£$‘·«+˝≤ yÓTT<ä˝’… sê»ø°jT·
XÊdüq+‘√ n+‘·+ ne⁄‘·T+~. n+<äs÷¡ yêdü$Ô ø£‘· qT+∫ e´+>±´ìï |ü⁄{Ïùº d,Ô Ç+<äT˝À ø£$ e´+>∑´+ qT+∫
yêdü$Ô ø£‘q· T düèwækº ÕÔ&TÉ . Á|üãs<Ûøä $£ nj·T´\sêE sêeTuÛÁÑ <äT&ÉT es¡¸<ëÛ s¡ qT+∫ ø£$‘ê<Ûës¡qT X‚w¢ +æ #ê&ÉT.
n~ øπ e\+ X¯ã>› ‘∑ y· TÓ qÆ X‚w¢ eü ÷Á‘·yT˚ . Ç+<äT˝À uÛ≤edü+|òTü s¡¸D qT+∫ yÓ\Te&çq e´+>∑´+ >∑Tu≤[düT+Ô ~.
ø£$ uÛ≤e⁄ø£‘· e´+>∑´<Ûqä Te⁄qT m≈£îÿô|&ç‘,˚ dü+kÕÿs¡+ yêdü$Ô ø£‘· uÛ≤>±ìï >∑T+&Ó\≈£î >∑T]ô|{Ïº ø=&ÉT‘·Tqï~.
Ä <Óã“ ‘·|Œü <äT. n~ m+‘· düTìï‘·+>± ‘ê≈£î‘·T+<√ n+‘· >±&Û+É >± eTTÁ<äyd˚ Tü +Ô ~. e#·q|ü<´ä + m+‘·
düV≤ü »yÓTqÆ <√, á K+&çø˝£ Àì s¡#q· ≈£L&Ü n+‘· düV≤ü »+>± s¡÷|ü⁄ ~<äTø› =qï~. ≈£î+<äT]Ô yêq ≈£î]dæ+~
q>∑s+¡ ˝ÀH˚ nsTTHê, Ä yêq˝À ‘·&dç +æ ~ e÷Á‘·+ kÕe÷qT´&ç Jeqy˚T! Ç+<äT˝À yêq øπ e\+ øπ Hê«düT
e÷Á‘·yT˚ . <ëìï Ä<Ûës¡+ #˚dTü ≈£îì ø£$ ∫Á‹+∫q yêdü$Ô ø£<èä XÊ´\T eTq*ï ì\u…{ºÏ Ä˝À∫+|üCkÒ ÕÔsTT.
n) ø£e⁄\T kÕe÷q´+>± e´+>±´ìï m˝≤ düèwækº ÕÔsT¡ ?
Ä) nj·T´\sêE sêeTuÛÁÑ <äT&ç ø£$‘ê<Ûës¡qT $X‚w¢ +æ #·+&ç.
Ç) ≈£î+<äT]Ô q>∑s+¡ ˝Àyêq ø£$‘·qT @ XË*’ ˝À sêXÊ&ÉT?
Ç) q>∑s+¡ ˝À yêq ø£$‘·˝Àì Á|ü<ëÛ Hê+X¯+ @$T{Ï?
á) ≈£î+<äT]Ô yêdü$Ô ø£‘· m˝≤+{Ï~?
n) n*XË{ºÏ Á|üu≤Û ø£sY ø£$‘ê<äèø£Œ<∏+ä @$T{Ï?
Ä) ªq>∑s^¡ ‘·+μ sêj·T&ÜìøÏ >∑\ H˚|<ü ë∏ ´ìï $e]+#·+&ç.
Ç) qs¡T&ç Jeq|òTü Àwü ø£$øÏ m˝≤ $ì|æ+∫+~?
á) q>∑s+¡ ˝À <ë]Á<ä´+, kÂuÛ≤>∑´+ @ $<Û+ä >± ø£ì|ækÕÔsTT?
ñ) n*XË{ºÏ Á|üu≤Û ø£sY ªdæ{˝° |’… μtò ø£$‘·\ Á|ü‘´˚ ø£‘· @$T{Ï?

n) q>∑s+¡ n+fÒ @$T{Ï? |ü˝≈¢… î£ ` q>∑sêìøÏ >∑\ Á|ü<ëÛ q e´‘ê´dü+ ‘Ó\|ü+&ç.
Ä) ªq>∑sJ¡ $øÏ r]ø£ <äøÿ£ <äT ø√]ø£ ∫ø£ÿ<äμH˚ |ü+≈£î˝Ô À¢ì yêdüyÔ êìï $e]+#·+&ç.
Ç) á bÕsƒ+¡ Ä<Ûës¡+>± q>∑s+¡ m˝≤ ñ+fÒ ø£$øÏ q#·TÃ‘·T+<√ ‘Ó\|ü+&ç.
á) q>∑sJ¡ $‘·+˝Àì Á|ü‹≈£L\ n+XÊ*ï Ç+‘· ø£]qƒ +>± e]í+#·&+É ˝À ø£$ Ä+‘·s´¡ + @$T{Ï?
ñ) q>∑s+¡ ˝À eTìwæ Jeq$<ÛëHêìï bÕsƒ+¡ Ä<Ûës¡+>± $e]+#·+&ç.
}) n+<äs÷¡ q>∑sê˝À¢ J$+#ê\ì m+<äT≈£î nqT≈£î+≥THêïs¡T?
n) ªq>∑s^¡ ‘·+μ kÕsê+XÊìï MT kı+‘·e÷≥˝À¢ sêj·T+&ç.
Ä) H˚&TÉ q>∑sJ¡ eq+ m+<äT≈£î dü+øÏw¢ +ºü >± e÷]+<√ $X‚w¢ +æ #·+&ç.
Ç) q>∑sêìï s¡kÕj·TqXÊ\>±, |ü<àä eP´Vü≤+>± e]í+#·&+É ˝Àì ìC≤ìC≤\ >∑T]+∫ #·]Ã+#·+&ç.
n) q>∑s^¡ ‘·+ ø£$‘·≈î£ eTs√ bÕs¡Ù «+>± q>∑s¡ Jeq+˝Àì nqT≈£L\ n+XÊ\ô|’ ˇø£ yê´dü+ sêj·T+&ç.
Ä) Á|üXÊ+‘·‘≈· î£ , |ü#Ã· <äHêìøÏ ì\j·TyÓTqÆ |ü˝\¢… >=|üŒ<äHêìï e]íd÷ü Ô ˇø£ e#·q ø£$‘·qT sêj·T+&ç.
|ü<äC≤\+
1. øÏ+~ |ü<ë\≈£î nsêú\qT ª|ü<$ä C≤„q+μ˝À yÓ‹øÏ Ä ns¡+ú ‘√ kı+‘·yêø±´\T sêj·T+&ç.
ñ<ëˆˆ @ø±øÏ R ˇ+≥]
n_ÛeTqT´&ÉT |ü<àä eP´Vü≤+˝À @ø±øÏ nsTTHê&ÉT.
n) q>±sê Ä) ¨s¡T Ç) |òTü Àwü á) }|æsê&Éì ñ) |üs˙¡ƒ j·T Á>∑+<∏+ä
2. øÏ+~ |ü<ë\≈£î |üsê´j·T|ü<ë\T sêdæ yê{Ï‘√ yêø±´\T sêj·T+&ç.
ñ<ëˆˆ |ü˝¢… ` Á>±eT+, »q|ü<+ä
|ü˝˝¢… Ò <˚XÊìøÏ |ü≥Tº>=eTà\T nì Á>±eTdü«sê»´+ø√dü+ >±+BÛJ ø£\\T ø£Hêïs¡T. »q|ü<ëìï u≤>∑T|üs#¡ &· yÉ T˚
<˚X¯ kÂuÛ≤>∑´+>± ‘·\#ês¡T.
n) qs¡T&ÉT Ä) ns¡D´+ Ç) s¬ ‘’ T· á) |ü⁄e⁄« ñ) eTs¡D+
}) yê+#Û· m) eèø£+å
1. øÏ+~ ø£$‘ê uÛ≤>±˝À¢ì n\+ø±sêìï >∑T]Ô+#·+&ç.
n) q>±sê yÓ÷–+<ë
qj·÷>∑sê <äT$TøÏ+<ë
Ä) s¡+>∑<sä ê‹uÛ+Ñ >∑— K>∑sê»‘·Ts¡+>∑— $|ü‘Œ· s¡+|üs√
‘·T+Ô >∑ ‘·eT'|ü‘+· >∑— |ü]‘√wæ‘s· +¡ >∑— <äj÷· +‘·s+¡ >∑— dü
‘·‡+>∑— <Ûsä ê‘·àC≤ Vü≤è<äjT· kÕs¡dü uÛèÑ +>∑— ìXÊ#·sêã® e÷
‘·+>∑— X¯óuÛ≤+>∑! ..............
Ç) ø=+<ä]øÏ s¬ +&ÉT ø±fi¯ófl
]øå±yêfi¯fløÏ eT÷&ÉT ø±fi¯ófl
ñqïyêfi¯fløÏ Hê\Tø±ÿfi¯ófl
* X¯u≤›\+ø±sê˝À¢ eè‘·Ô ´qTÁbÕdü, n+‘ê´qTÁbÕdü ˝≤+{Ïy˚ eT]ø=ìï ñHêïsTT. yê{Ïì >∑T]+∫ ‘Ó\TdüT≈£î+<ë+.
1. eTTø£|Ô <ü Áä >∑d+Ôü
øÏ+~ |ü<ë´ìï |ü]o*+#·+&ç. Á|ü‘´˚ ø£‘q· T >∑T]Ô+#·+&ç.
ø£+. eTq y˚{øÏ Ï q÷‘·qe÷!
‘·q e÷ìì" ÁuÒeT" <äq≈£î" <äøÿÏ ‹qqTe÷
qqT e÷qø£ <äjT· <äqs¡+
<äqs¡+‘·T\T e÷ì qs¡d<ü eäÛ ⁄ s¡eTàqy˚.
* ô|’ |ü<´ä +˝Àì Á|ü‘´˚ ø£‘q· T >∑eTì+#ês¡T ø£<ë!
ˇø£ |ü<´ä bÕ<ä+>±ì, yêø£´+>±˙ @ |ü<+ä ‘√ |üPs¡eÔ ⁄‘·T+<√ n<˚ |ü<+ä ‘√ ‘·sê«‘· bÕ<ä+ / yêø£´+
yÓTT<ä\e⁄‘·Tqï~. BH˚ï eTTø£|Ô <ü Áä >∑dÔü n\+ø±s¡+ n+{≤s¡T.

2. j·TeTø£eTT
øÏ+~ yêø±´\T |ü]o*+#·+&ç. Á|ü‘´˚ ø£‘q· T >∑T]Ô+#·+&ç.
n) ˝Òe÷! <äqTE\ >¬ \Te">∑˝eÒ ÷
(˝ÒeT R Åd—Ô” >¬ \Te>∑˝yÒ ÷Ó R >¬ \Te&ÜìøÏ y˚T$Tø£ÿ&É ˝Òe÷ (ñHêï+ ø£<ë!) )
Ä) Ä ‘√s¡D+ X¯Á‘·Te⁄\‘√ s¡D≤ìøÏ ø±s¡DyÓT+Æ ~.
(‘√s¡D+ R <ë«sêìøÏ ø£fºÒ n\+ø±s¡+— s¡D+ R j·TT<ä+∆ )
* ô|’ s¬ +&ÉT dü+<äsê“¤\˝À¢q÷ ˇπø |ü<+ä ns¡uú <ÒÛ +ä ‘√ Á|üj÷Ó –+#·&+É »]–+~. BìH˚ ªj·TeTø±\+ø±s¡+μ
n+{≤s¡T.
3. ˝≤{≤qTÁbÕdü
øÏ+~ ø£$‘ê uÛ≤>±\qT / yêø±´\qT #·<eä +&ç. Á|ü‘´˚ ø£‘q· T >∑eTì+#·+&ç.
n) Vü≤] uÛõÑ sTT+#·T Vü≤düeÔ TT\T Vü≤düeÔ TT\T... (#˚‘T· ˝Ò, ì»yÓTqÆ #˚‘T· \T)
Ä) ∫‘·XÔ ó¯ ~∆‘= CÒôd&ç ùde ùde. (ùdej˚T ì»yÓTqÆ ùde)
* ô|’ s¬ +&ÉT dü+<äsê“¤˝À¢q÷ ˇπø |ü<+ä ns¡+ú ˝À ‘˚&Ü ˝Ò≈î£ Hêï uÛ≤e+˝À ‘˚&Ü ñ+&˚≥≥T¢ Á|üj÷Ó –+#ês¡T. á
$<Û+ä >± ˇπø |ü<ëìï, ns¡+ú ˇø£fÒ nsTTHê ‘ê‘·Œs¡úÛ<Ò +ä ‘√ Á|üj÷Ó –+#·&Üìï ª˝≤{≤qTÁbÕkÕ\+ø±s¡+μ
n+{≤s¡T.

♦ uÛ≤s¡‘<· X˚ +¯ ˝Àì Á|ü<ëÛ qq>∑sê\ $esê\T yê{Ï Á|ü‘´˚ ø£‘\· T, Jeq $<ÛëHê\ yÓ$’ <Ûë´ìï ùdø£]+∫ ˇø£
|ü{øºÏ >£ ± s¡÷bı+~+∫ ª_Ûqï‘·«+˝À @ø£‘ê«ìïμ ìs¡÷|æ+#˚˝≤ Á|ü<]ä Ù+#·+&ç.
XÊ+‹‘·T\´+ ‘·b˛Hêïdæ,Ô qdü+‘√cÕ<ä«s¡+ düTK+

dü÷øÏÔ q‘·ècÕíj÷· ' |üs√yê´~Û' q #· <Ûsä êà <äj÷· düeT'
uÛ≤e+ : XÊ+‘·eTTe+{Ï ‘·|dü Tü ‡, dü+‘√wü+ ø£+fÒ
düTK+, ‘·èwüqí T $T+∫q yê´~Û, <äjT· qT uÀ*q
<Ûsä à¡ + ˝Àø£+˝À ˝Òe⁄.
` Äs¡´<Ûsä à¡ +

8 j·T≈£åî&ç n|ü
` $X¯«Hê<∏ä dü‘´· Hêsêj·TD
#·<eä +&ç ` Ä˝À∫+∫ #Ó|Œü +&ç.

–] : @$Tsê Vü≤Ø, Hê≈£î Hê≥ø±\T #·÷|ækÕÔqHêïyé. ã˝Òyê&Ée⁄. M~∏ Hê≥ø±\T
#·÷|æ+#êe⁄ : n$ j·Tø£>å ±Hê\Hêïe⁄ : ny˚ Hê≥ø±\Hêïe⁄.
Vü≤] : ‘·+C≤ePs¡T˝À ny˚« Hê≥ø±\H˚yêfi¯ófl.
–] : n~ø±<√jYT Ç|ü&ÉT dü+düÿ è‘·+˝À ø±[<ëdüT, uÛeÑ uÛ÷Ñ ‹, eTTsê] Á|üX¯ï\T:
Hê≥ø±\T ÁyêXÊs¡T. n˝≤¢+{Ï Hê≥ø±\T ‘Ó\T>∑T˝À ˝Òyê?
Vü≤] : m+<äT≈£î ˝Òe⁄. ñqï$. 1. Hê≥ø±\T sêdæq yê]
–] : mø£ÿ&É ñqï$? n˙ï Á|üã+<Ûë˝Ò. j·Tø£å>±Hê˝§ø£{Ï Hê≥ø±\ì ù|s¡T¢ ‘Ó\|ü+&ç.
#·÷|æ+#êe⁄. 2. Hê≥ø√‘·‡yê\T n+fÒ
Vü≤] : Çyê«fi¯ Hê≥ø√‘·‡e+ »s¡T>∑T‘·Tqï~. nìï Hê≥ø±\÷ ˇø£ÿs√Eq @+{Ï?
#·÷dæy<˚ Tä e› ⁄>±ì. 3. |ü⁄sêD≤+ÁBÛøs£ D¡ j·TT>∑+,
–] : nìï Hê≥ø±\T ˇø£ÿ s√Eq m{≤¢ #·÷kÕÔeTT? Á|üã+<Ûj ä T· T>∑+,
Vü≤] : m{≤¢ #·÷kÕÔeTT? >=|üŒ $+<äT≈£î |æ*#ês¡qTø√. Hê\T>∑T ≈£Ls¡\T j·Tø£>å ±qj·TT>∑+,
|æ+&çe+≥\T #˚XÊs¡T. ‘·˝≤ø±kÕÔ q+Eø√e&ÉyT˚ . Hê≥ø£jT· T>∑+ n+fÒ
–] : düsπ >±ì. qTM«Hê≥ø±\T m+<äT≈£î #·÷|ædTü qÔ ï≥Tº nu≤“jYT! MTπøeTs¡yú TÓ +Æ ~?
Vü≤] : ˙e⁄ Hê≥ø±\T Hê≥ø±\ì >√\¬ø‘·T‘Ô T· Hêïe⁄><∑ ë. nBø±ø£ ø£èwü<í e˚ sêj·T\ 4. MT¬s|ü&ÓH’ ê Hê≥ø±\T
Hê{Ïes¡≈L£ |ü⁄sêD≤+ÁBÛøs£ D¡ j·TT>∑+. sêj·T\Hê&ÉT Á|üã+<Ûj ä T· T>∑+. #·÷XÊsê? yê{Ï >∑T]+∫
‘·+C≤ePs¡T j·Tø£>å ±qj·TT>∑+. ‘·sT¡ yê‘· Hê≥ø£jT· T>∑+ n+{≤qT. e÷{≤¢&+É &ç.
kÕVæ≤‘·´+˝À mH√ï Á|üÁøÏjT· \T ñHêïsTT. yê{Ï˝À ªHê≥ø£+μ ˇø£{.Ï Ç~ ˇø£ $•wüyº TÓ qÆ Á|üÁøÏjT· . n+<äTøπ
ªø±y˚´wüßHê≥ø£+ s¡eT´+μ nì ø°]+Ô #ês¡T. n+<äTøπ Hê{Ïø£ Á|üÁøÏjT· qT |ü]#·jT· +#˚d÷ü ,Ô ø±\Œìø£V‰ü dü´ Hê≥ø£
<ë«sê uÛ≤cÕ_ÛsT¡ ∫ì ô|+bı+~+#·&yÉ T˚ Á|üdTü ‘Ô · bÕsƒ´¡ uÛ≤>∑+ ñ<˚X› +¯ .

á bÕsƒ+¡ Hê{Ïø£ Á|üÁøÏjT· ≈£î #Ó+~+~. ø£$‘·«+, dü+^‘·+, qè‘·´+,
∫Á‘·˝KÒ q+, •\Œ+ nqï \*‘· ø£fi\¯ düe÷Vü‰s¡ s¡÷|ü+ Hê≥ø£+. Á|üd<æ ø∆ä <£ qä∏ T
rdüTø=ì sêdæq Hê≥ø±ìï Á|üU≤´‘·eTì, ø£*Œ+∫ ˝Ò<ë }Væ≤+∫ sêùd Hê≥ø±ìï
ñ‘êŒ<ä´+ nì n+{≤s¡T. Á|üU≤´‘·+, ñ‘êŒ<ä´+ ø£*dæ ñ+fÒ $TÁX¯eT+. Hê≥ø£+
<äèX¯´ÁX¯e´ø±e´+. Áù|ø£≈å î£ \ô|,’ bÕsƒ≈¡ î£ \ô|’ ã\yÓTqÆ eTTÁ<äyd˚ Tü +Ô ~. Hê≥ø£+, Hê{Ïø£
s¬ +&ç+{Ï˙ düe÷Hês¡øú ±\T>± yê&ÉT‘·Tqï|üŒ{Ïø° ì&ç$ <äècÕº´ Hê{Ïø£ ∫qï~. Á|üdTü ‘Ô ·
bÕsƒêìï $X¯«Hê<∏ä dü‘´· Hêsêj·TD>±] ªªndü+ø£*‘· kÕVæ≤‘·´+`4 ` s¡÷|üø±\T
dü+bÕ<äøj ° ÷· \Tμμ nH˚ Á>∑+<∏+ä qT+∫ d”«ø£]+#ês¡T.

bÕsƒêìøÏ eTT+<äT ªÁ|üy•˚ ø£μ #·<eä +&ç. Hê{Ïø£ m˝≤ ñ+≥T+<√ }Væ≤+∫ #Ó|Œü +&ç.
ªHê{Ïøμ£ qT #·<eä +&ç. kÕsê+XÊìï kı+‘·e÷≥˝À¢ #Ó|Œü +&ç.
ªHê{Ïøμ£ qT Hê≥ø°øs£ D
¡ #˚jT· +&ç.
ø£$ |ü]#·jT· +
‘Ó\T>∑T˝À C≤„q|”s¡ƒ nyês¡Tb¶ ı+~q Á|ü<eä∏ Te´øÏÔ ø£$düÁe÷{Ÿ $X¯«Hê<∏ä dü‘´· Hêsêj·TD.
áj·Tq ø£ècÕíõ˝≤¢ q+<äeT÷s¡T Á>±eT+˝À »ìà+#ê&ÉT. ‘·+Á&ç XÀuÛHÑ êÁ~, ‘·*¢ bÕs¡«‘·eTà.
#Ófi|¢̄ fiæ fl¯ y˚+ø£≥XÊÅdÔæ áj·Tq≈£î >∑Ts¡Te⁄. dü+düÿ è‘·+, Ä+>∑¢ uÛ≤wü\ô|’ |ü≥TºkÕ~Û+#ê&ÉT.
áj·Tq H˚wqü ˝Ÿ, Væ≤+<ä÷, m.dæ.ø£fi≤XÊ\˝À¢ Á|æì‡bÕ˝Ÿ>± |üì#˚XÊ&ÉT. Ä+Á<ÛÁä |ü<X˚ Ÿ kÕVæ≤‘·´
nø±&ÉMT ñbÕ<Û´ä ≈£îå \T>±, XÊdüqeT+&É* düuTÑÛ ´\T>± |üì#˚XÊ&ÉT.. ø±e´+, >π j·T+, qe\,
(1895 ` 1976) ø£<,ä∏ yê´dü+, Hê≥ø£+, $eTs¡Ù, X¯‘ø· +£ e+{Ï $_Ûqï Á|üÁøÏjT· ˝À¢ s¡#q· \T #˚XÊ&ÉT. |ü\TÁ>∑+<∏ë\≈£î
|”]øƒ \£ T sêXÊ&ÉT. áj·TqqT øπ +Á<äÁ|üuTÑÛ ‘·«+ ªª|ü<àä uÛ÷Ñ wüDμY μ _s¡T<äT‘√ dü‘ÿ· ]+∫+~. Ä+Á<Ûä
$X¯«$<ë´\j·T+ ªªø£fi≤Á|ü|Pü s¡μí μ _s¡T<äT‘√, l y˚+ø£fXÒ «¯ s¡ $X¯«$<ë´\j·T+ ªª>ös¡e &Üø£sπº ≥Tμμ‘√ düHêàì+∫+~.
áj·Tq s¡#q· ˝À¢ Á|ü‘´˚ ø£+>± #Ó|ü ø√e\dæq$ Ä+Á<Ûbä Âs¡Twü+, Ä+Á<ÛÁä |üXd¯ ,Ôæ leTÁ<ëe÷j·TD ø£\Œeèø£+å ,
y˚sTT|ü&>É \∑ T, $X¯«Hê<∏ä eT<Ûë´ø£ÿs¡\T, e÷kÕ«$T, øÏHïÓ s¡kÕìbÕ≥\T yÓTT<ä˝q’… $. M{Ï˝À leTÁ<ëe÷j·TD
ø£\Œeèøå±ìøÏ C≤„q|”s¡ƒ |ü⁄s¡kÕÿs¡+, $X¯«Hê<∏eä T<Ûë´ø£ÿs¡\≈£î øπ +Á<ä kÕVæ≤‘·´ nø±&ÉMT ãVüQeT‹ \_Û+∫+~.
áj·Tq≈£î ‘Ó\T>∑TuÛ≤wü nHêï, ‘Ó\T>∑T ‘·q+ nHêï e\¢e÷*q n_Ûe÷q+.

Á|üy•˚ ø£
n|üÇ#˚Ãyêfi¯ófl &ÉãT“ ÄX¯≈î£ ÇkÕÔsT¡ . rdüT≈£îH˚yêfi¯ófl ‘·eT nedüsê\ ø√dü+
rdüT≈£î+{≤s¡T. n|æŒ∫Ãqyêfi¯ófl &ÉãT“ edü÷\T #˚jT· {≤ìøÏ HêHê Á|üjT· ‘êï\T #˚d÷ü +Ô {≤s¡T.
nsTTq|üŒ{Ïø° ø=+‘·eT+~ <ä>sZ∑ ¡ Ä &ÉãT“qT sêã≥Tºø√˝Òø£ HêHê j·÷‘·q\T |ü&TÉ ‘·÷+{≤s¡T.
ˇø£ j·T≈£åî&çøÏ n|æŒ∫Ã ‹]– edü÷\T #˚düTø√˝Òø£ HêHê nedüú\≈£î >∑T¬s’qyê&ÉT
sêeT–]. Ç+‘·≈L£ ... Ä j·T≈£îå &Óes¡T? Ä sêeT–] mes¡T? j·T≈£îå &ç qT+&ç ‘·q n|üqT
sêã≥Tºø√e&ÜìøÏ sêeT–] |ü&qç bÕ≥T¢ @$T{Ï?... ∫es¡≈î£ @+ »]–+~? á bÕsƒ+¡
#·~$ ‘Ó\TdüTø√+&ç.
bÕÁ‘·\T :` øπ X¯e<ëdüT, sêeT–], ø£qø±sêe⁄, sêeT+ (πøX¯e<ëdüT ø=&ÉT≈£î), |üPC≤].

I
1
sêeT+ : Hêqï, mes√ ìqTï #·÷&É{≤ìøÏ e#êÃs¡T.
<ëdüT : qqTï #·÷kÕÔ&÷É ? ø£qTï eTT≈£îÿ #Óe⁄\T n+<ä]øÏ eT˝ÒH¢ ˚ ñHêïsTT ø£<sä ê Hê≈£Lq÷. qqTï #·÷dæ
@+#˚kÕÔ&TÉ ? ô|[¢ dü+ã+<ÛëìøÏ e#êÃ&Ü? H˚qT MT neTàì ô|+&ç¢ #˚døæ =ì #ê˝≤ s√E\sTT+~. eùdÔ
ìqTï #·÷&É{≤ìøÏ sêyê*. me&ÓH’ ê ˇø£ |ü~y˚\T ø£≥ï+ ˙øÏùdÔ dü+kÕs¡+ >∑&TÉ |ü⁄<ëeTqTø=+≥THêïqT.
˙≈£î ñ<√´>∑+ ˝Ò<Tä . nqï≥T¢ qTe⁄« bÕdüsTT+~ @$T{Ï?
sêeT+ : n<˚$T{Ï HêHêï, n{≤¢ n+{≤e⁄.H˚qT _.m. bÕdüsTTHêqT.
<ëdüT : _.m. n+fÒ @$TÁ{≤? _.j·Tdt.dæ. nHêï _.ø±yéT. nHêï @<√ ‘Ó\TdüT+Ô ~. _.m. n+fÒ @+ ‘Ó\TdüT+Ô ~.
sêeT+ : m n+fÒ ÄsY‡º .
<ëdüT : ÄsY‡º n+fÒ ∫Á‘·øfi£ ˝¯ >Ò ±. ˙≈£î @$T ∫Á‘· ø£fi\¯ T e#·TÃ? ø£$‘·«+ sê<äT, dü+^‘·+ sê<äT, ∫Á‘·˝KÒ q+
sê<äT. #˚‹ |üqT\T @M sêe⁄, ˙e⁄ _.m. @$T{Ï?
sêeT+ : n<˚$T{Ï Hêqï, yê[¢#êÃs¡T H˚qT rdüT≈£îHêïqT.
<ëdüT : ˇø£ Væ≤dü]º , ˝≤õø˘, Ç˝≤{Ïy˚ ø£<sä ê ˙e⁄ #·~$+~. Ç$ @M ÄsY‡º ø±e⁄.
sêeT+ : düsπ yêøÏ{À¢ mes√ e∫Ã ≈£Ls¡TÃHêïs¡T.
<ëdüT : yêøÏ{À¢ ≈£Ls¡TÃHêï&ÉT? n+fÒ es¡+&Ü˝ÀHê, M~∏ yêøÏ{À¢Hê? H˚qT ø£<˝ä q¢Ò Tsê u≤ã÷, Äj·Tq ù|s¡&–ç sê.
sêeT+ : Äj·Tq #Ó|Œü q+≥THêï&ÉT.
<ëdüT : ndü\T ù|s¡T e⁄+&ç #Ó|Œü &É+ ˝Ò<ë ˝Òø£ Hê≈£î #Ó|Œü &É+ Çwü+º ˝Ò<ë. ˙≈£î #Ó|Œü ì yê&ÉT Hê¬ø+<äT≈£î
#Ó|⁄ü ‘ê&ÉT? Hê >=|üŒ @$T{Ï?

sêeT+ : HêHêï, ekÕÔyê, Äj·Tqì yÓ[¢ bıeTà+{≤yê?
<ëdüT : yÓfie¢̄ T+f… yÓfi≥
¢‚ ≥T¢Hêï&Ü? ø=+|üBdæ uÛÀ»HêìøÏ e#êÃ&˚y÷Ó ? eTì+{À¢ #˚≥ _j·T´+ n|ü
‘Ó#êÃ+.
Ç+{À¢ ≈£Lsê˝Ò<Tä Hêsê ˝Ò<Tä . yêfi¢̄ <äT+|ü˝>Ô… .∑ dü]>± uÛÀ»q+ y˚fi≈¯ î£ yÓ<eäÛ yÓTTVü‰\T y˚dTü ø=ì
‘·j÷· s¡e⁄‘ês¡T. uÀ˝…&TÉ ¨≥˝Ÿ‡ e⁄HêïsTT. yêfi¯ó¢ ¨≥˝Ÿ‡˝À uÛÀ+#ÓjT· ´s¡T.
sêeT+ : Hêqï, Äj·Tq mes√ ô|<ä› eTìwü˝¢Ò ñHêï&ÉT.
<ëdüT : ô|<ä› eTìwü˝¢Ò ñHêï&ÉT. Ç|ü⁄&ÉT |ü∫Ã ‘ê{≤≈£î\T mø£ÿ&É<=s¡T≈£î‘êsTTsê? n~ düsπ , Äø±s¡+ m{≤¢
ñ+{≤&ÉT.
sêeT+ : ø=+#Ó+ ˝≤e⁄>± m‘·T>Ô ± e⁄Hêï&ÉT.
<ëdüT : Hêø£Hêï m‘êÔ?
sêeT+ : Ä ø=+#Ó+.
<ëdüT : |ü<ä #·÷<ë›+.
II
2
<ëdüT : nj·÷´ qeTkÕÿs¡+. ≈£Ls=Ã+&ç. ‘·eT]<˚ePs¡T?
sêeT : H˚qT, Hê ù|s¡T, e÷ePs¡T n+‘ê ˇø£f.… sêeT–].
<ëdüT : #ê˝≤ u≤>∑T+~.
sêeT : ø£Ø+q>∑sY <ä>sZ∑ ¡ y˚eTT\yê&É yÓfi<¢‚ ë]˝À eT<Û´ä ø=+&É\Tqï$. n<˚ sêeT–]. n<˚ H˚qT.
<ëdüT : #·#êÃy˚T. MTs¡T ˇø£ |üs«¡ ‘·+ nqïe÷≥. eTìwæ m{≤¢ nsTTHês¡T?
sêeT : n<˚$T≥+&ç. #·<Tä e⁄≈£îqïyês¡T MTs¡T n˝≤π> n+{≤s¡T! ø±[<ëdüT ≈£îe÷s¡ dü+uÛeÑ +˝À yÓTT<ä{Ï XÀ¢ø+£ ˝À
@eTHêï&ÉT. ªª<˚e‘ê‘·à nsTTq Væ≤eT–] ñ‘·sÔ ¡ ~≈£îÿq+<äTHêï&ÉTμμ nHêï&ÉT. Äj·Tq≈£î ≈£L‘·Tfi¯ó,¢ ô|fi≤¢eTT.
ÇVü≤ m+<äT≈£î eTìwæ ø±&ÉT. n{≤¢>π H˚qTq÷ï.
<ëdüT : y˚T|òTü dü+<˚X+¯ ˝À ‘·eT]ì >∑T]+∫ ñqï~. MT ÁbÕ+‘ê\˝ÀH˚ j·T≈£îå &ÉT ìyêdü+ #˚XÊ&É≥. ªÄj·Tq
»qø£ ‘·qj·÷ kÕïq|ü⁄D√´<äøe£ TT\T ø£\yê&ÉTμ nì ≈£L&Ü nHêï&ÉT. Ä j·T≈£îå &ÉT m+‘· |ü⁄D≤´‘·Tà&√ H˚qT
n+‘· |ü⁄D≤´‘·Tàì e˝… e⁄HêïqT.
sêeT : Ä j·T≈£îå &˚+ |ü⁄D≤´‘·Tà&ÉT ø±&ÉT. n|ü
\T m>∑>=fÒyº ê&ÉT. Hê ø=+|ü rkÕ&ÉT. MTs¡T y˚T|òTü dü+<˚X+¯
#·~yês¡T ø£<ë. Ä j·T≈£îå &ç Ç\T¢ #·÷&É+&ç. m+‘· uÛÀ>∑eTT, s¡‘êï\T, e÷DÏø±´\T, yê&ç ~>∑T&ÉT
u≤$yÓT≥T¢ eTs¡ø‘£ ê\T. m+<ä] &ÉãT“ m>∑ø={Ïº n{≤¢ nsTTHê&√! ≈£îuÒsT¡ &ÉT yêDÏí X¯|+æ #ê&ÉT. Hê <ä–sZ ¡
@&Ü~ e⁄Hêï&ÉT. |üHïÓ +&ÉT \ø£\å T n|æŒ#êÃqT yê&çø.Ï ô|fi≤flìøÏ VüQ+&û\T |ü+|æ+#ê&ÉT. Ç+‘·eT≥T≈£î
ô|k’ Õ #Ó*+¢ #·˝<Ò Tä .
<ëdüT : nsTT<äT, Äs¡T e+<ä\ @+&És¢ TT+<äqTø=+{≤qT.
sêeT : n~ MT Ç+^¢wßü yêfi¢̄˝ø… ÿ£ . ø±[<ëdüT $Áø£e÷s¡ÿ #·Áø£e]Ô ÄkÕúqø£$ >∑<ë. $Áø£e÷s¡ÿ #·Áø£e]Ô Áø°dTü Ô
|üPs¡«eTT yê&ÉT. Äj·Tq Áyêdæq ø£<ä∏ n+‘·≈î£ |üPsê«ì~ ø£<÷ä .
<ëdüT : eT] mìï y˚\ @+&És¢ TT+~ MT n|ü
rdüTø=ì?
sêeT : ‘·øÿÏ q<ä+‘ê ‘·>\∑ u…≥+º &ç. á s¬ +&ÉT y˚\ @+&Éø¬¢ H’ ê e&ç¶ Çyê«* ø£<ë.
<ëdüT : ø=+|üBdæ Ä e&ç¶ qìïeTà+{≤ sπ $T{Ï? ñs¡TeTT\T e⁄]$T eT+>∑\+ MT<ä |ü&≥ ¶É Tº.
sêeT : ø±<äT u≤ãT, MTs=ø£ÿ ∫qï düV‰ü j·T+ #˚j÷· *.
<ëdüT : H˚Hê? ˇ{Ïº e÷qe⁄DÏ.í MTs=ø£ |üs«¡ ‘·eTT.
sêeT : n~ ø±<äT u≤ã÷, H˚qT $TeTà*ï >∑T]+∫ ˇø£ e÷≥ $HêïqT. MTs¡T ø£$ >∑<ë! MTπs<√ ô|<ä› Á>∑+<∏eä TT
Áyêdæ •e⁄&çøÏ n+øÏ‘$· T#êÃs¡T≥. MTsê •e⁄&çøÏ ˇø£ dæbÕò s¡T‡ #˚ùdÔ Äj·Tq ≈£îuÒsT¡ DÏí Nyê≥T¢ ô|&É‘ê&ÉT.
≈£îuÒsT¡ &ÉT j·T≈£îå DÏí Çe«eT+{≤&ÉT. M&ÉT <äøÿÏ düTÔ ÇkÕÔ&TÉ .
<ëdüT : H˚Hê? •e⁄&çøÏ dæbÕò sê‡? •e⁄&ç yÓTTVü≤+ ≈£L&Ü ms¡T>∑H˚ H˚qT.
sêeT : •e⁄&çøÏ yÓTTVü≤eTT+fÒ ø£<ë MT≈£î ‘Ó*j·T{≤ìøÏ. n~ y={Ïº •e*+>∑eTT. MTs¡T MT ePfiÀfl •e*+>±ìøÏ
dæbÕò sY‡ #˚dHæ ê #ê\T.
<ëdüT : u≤uÀ! m+<äT≈£î Hê ÁbÕD≤\T rkÕÔe⁄. á <˚Xe¯ TT˝À y˚T|òTü dü+<˚Xe¯ TT ‘·sT¡ e® ÷#˚dqæ yêfi¯ó¢ y˚\≈£î y˚\T
ñHêïs¡T. H˚Hê |üì m|ü
&É÷ #˚jT· ˝Ò<Tä . MTs¡T Hêj·T+<äT <äjT· e⁄+∫ yêfi¯˝¢ À me] e<äø¬› H’ ê yÓfie¢¯ \dæ+~.
sêeT : #Ûê, #Ûê, MT≈£î <˚e⁄&ÉT Á|ü‘´· ø£eå TT.
<ëdüT : Äj·Tq Hê¬ø|ü
&É÷ ø£ìŒ+#·˝<Ò .˚
sêeT : MT≈£î ‘Ó*j·T<äT. y˚eTT\yê&É˝À #Ó|
ü ≈£î+≥THêïs¡T.
<ëdüT : nqï≥T¢ y˚eTT\yê&É˝À •e*+>∑eTT+~ ø£<÷ä . Äj·Tq #˚‘· #Ó|Œæ +#·˝øÒ £ b˛sTTHêsê?
sêeT : Ä e÷Á‘·+ jÓ÷>∑´‘· e⁄+fÒ MT <ä–sZ ¡ ø¬ +<äTø=kÕÔqT? Ä y˚eTT\yê&É˝À •e⁄&çø° Hê≈£L |ü&<É Tä .
<ëdüT : nsTT‘˚ mø£ÿ&É •e⁄&çø,Ï MT≈£î |ü&<É Tä .
sêeT : ø±<äT u≤uÀsTT. nø£ÿ&Ü uÛ<Ò eä TT\THêïsTT. eT] MT eP] •e⁄&ÉT ø¬ ˝’ ≤düeTT yÓ[¢ #Ó|‘æ ˚ ‹s¡T>∑T˝Ò<Tä .
<ëdüT : u≤uÀ! H˚qT e÷ ePs¡T yÓfi≤¢\+fÒ, yê´~ÛÁ>∑dTü D Ô ,íÏ rsê ‘·|Œü ø£ eùdÔ ˇø£ {≤øÏ‡ MT<ä yÓfi≤fl*.
sêeT : H˚qT {≤øÏ‡ rdæø=kÕÔ >∑<ë!
<ëdüT : nj·T´ u≤uÀjYT, MTs¡T n+<äT˝À mø£ÿs¡T >∑<ë?
sêeT : H˚HøÓ ÿ£ H¢̊ej·÷´! H˚qT møÏÿ‘˚ Ä {≤øÏ‡ @+ ì\TdüT+Ô ~. Hê <ë]q H˚qT ekÕÔqT.
<ëdüT : u≤ã÷ á eT<Û´ä q e⁄qï ePfi¢̄ìï @+ ø±yê*?
sêeT : H˚qT nø£ÿ&ç qT+&ç Çø£ÿ&Éø=#êÃ >∑<ë. ePfi¢̄ìï @eTsTTHêsTT?
<ëdüT : {≤øÏ‡øÏ #ê\ &ÉãT“ ne⁄‘·T+<ä+&ç.
sêeT : H˚qT ô|≥Tºø=+{≤q+≥THêïqT >∑<ë!
<ëdüT : Hê≈£î |ü~ y˚\ n|ü
e⁄qï~. n~ r]Ãô|&É‘êsê?
sêeT : MTs¡T #ê˝≤ eT+~øÏ ñ|üø±sê\T #˚kÕs¡≥. Hêø° ñ|üø±s¡+ #˚dæ ô|≥º+&ç.
<ëdüT : #˚kÕqT >∑qø£H˚ n|ü
\sTTHêsTT. ˝Òøb£ ˛‘˚ e&çø¶ Ï Çe«+&ç |ü~y˚\T. Áø£eT+>± rs¡TÃø=+{≤qT.
sêeT : ˇø£ ø£$ me&ç >∑T]+#√ ÁyêùdÔ yê&ç ø£|Œæ ùdHÔ ˚ ‘˚\˝Ò<˚ Ç+‘· es¡≈L£ . Á|ü‘´· ø£+å >± ø£$øπ Çe«eT+{≤yê?
ÇùdÔ n~ edüT+Ô <ë? #Ûd· Tü +Ô <ë?
<ëdüT : H˚qT n≥Te+{Ï yêDÏí ø±<äT. <ä$Tà&ç‘√ düV‰ü #Ó*k¢ ÕÔqT.
sêeT : @$T #Ó*k¢ ÕÔej·÷´? Hê e&ç¶ HÓ\≈£î e+<ä≈î£ @&ÉT s¡÷bÕj·T\T. @ HÓ\ e&ç¶ Ä HÓ\ sTT∫ÃHê ˙ J‘·eTT
dü]b˛<äT. ô|>’ ± ˇø£ dü+e‘·‡s¡eTT e&ç¶ $TqVü‰sTT+∫ >±ì ˙≈£î sTTe«qT. Ä e&ç¶ b˛>± ˙≈£î |ü~ y˚\T
edü$Ô . nq>± ‘=$Tà~ y˚\ eT÷&ÉT e+<ä˝Ò edü$Ô .
<ëdüT : u≤uÀsTT! |ü<øä =+&ÉT y˚*sTT´. Hê #˚‹˝À |ü~y˚\T |ü&Ü*.
sêeT : u≤uÀ! H˚qT MT e+{Ï yêfi¢̄øeÏ «qT. Hê≈£î ø£e⁄\+fÒ ø=+‘· n_Ûe÷qeTT+~. Ä j·T≈£îå &ç n|ü
Hê≈£î
Ç|æŒ+∫ ô|≥Tº. ˙≈£î |ü~ y˚\ s¡÷bÕj·T\T eP]πø ÇkÕÔqT.
<ëdüT : Ç+‘· ø£s√ÿ≥≈£î&Ée⁄. n|ü
&ÉT ˙ e÷≥ MT<ä ì\ã&É‘êeì qeTàø£+ @$T{Ï?
sêeT : ø±e*ùdÔ •e⁄&ç <ä>sZ∑ ¡ ˇ|üŒ+<ä+ #˚kÕÔqT.
<ëdüT : e÷ ePs¡T yÓ[¢ #ê˝≤ s√E˝…+’ ~. e÷ #·T{≤º\+‘ê nø£ÿ&˚ e⁄Hêïs¡T. yê]ì #·÷∫q≥¢e⁄‘·T+~. {≤øÏ‡
rdæø=ì sê. Ç|ü⁄&˚ #ÓãT‘·THêïqu≤“sTT. qqTï eT∞¢ rdüTø=ì e∫Ã Çø£ÿ&É ~+|æ rsê*.
sêeT : ø±<äj÷· ´ u≤ãT! nø£ÿ&É n+<äsT¡ #·T{≤º\+≥THêïyé. e÷ sTT+{À¢ e⁄+&ÉT, e÷ sTT+{À¢ e⁄+&ÉeTì MT
ã+<ÛTä e⁄\+‘ê ã\e+‘·+ #˚ùdÔ ˙e⁄ e⁄+{≤e⁄. á ø±s¡T yê&çøÏ H˚qT Ç#·TÃø√yê*.
<ëdüT : |üsy¡ ê˝Ò<Tä . nø£ÿ&É e⁄qï #·T{≤º\+‘ê Hê n+‘· &ÉãT“ >∑\yês¡T. _j·T´+, |ü|
ü , <=s¡øì£ s√E˝À¢ yêfi¯ó¢
e⁄+&ÉeTqs¡T. ˙ø± uÛj Ñ T· eTT nø£ÿsπ <¢ Tä .
sêeT : eT>∑yêfi¯ó¢ e⁄+&ÉeTqs¡j÷· ´. ñ+&ÉeTH˚~ Ä&Éyêfi¯ó.¢ yêfi¯≈¢ î£ n~ |ü{+ºÏ ~. á |üP≥ e⁄+&çb˛ nø£ÿj·÷´
Hê\T>∑T yÓT‘·T≈£î\T ‹ìb˛ n‘·j Ô ÷· ´, mìï Hêfi¯s¢ TT+~sê qTe⁄« e÷sTT+{ÏøÏ e∫Ã. nqï+ ‹q≈£î+&Ü
yÓfi‘¯ êyê nì #·+|ü⁄‘ês¡T. eT>∑yê&ÉT dü+bÕ~+#·˝øÒ £ #·dTü HÔ êï&ÉT yêfi¯fløπ + ‘Ó\TdüT? e÷ sTT+{À¢ H˚˙
Çã“+~ |ü&TÉ ‘·÷ e⁄HêïqT.
<ëdüT : ˙ uÛ≤s¡´ e⁄qï<äqïe÷≥. z] u≤uÀjYT nø£ÿ&É s¬ +&ÉT |üs«¡ ‘ê\THêïj·÷?
sêeT : ∫qï ∫qï |üs«¡ ‘ê\T Ç+ø±¬s+&ÉTHêïsTT. m{≤¢! e÷ |æ\\¢ T.
<ëdüT : düsπ >±ì u≤ã÷ ‘Ó©ø£ n&ÉT>∑T‘·THêïqT. Ä Væ≤eTe‘·Œs¡«‘·eTT ô|fi≤fleTT y˚Tqø£. ≈£L‘·Tfi¯ófl >∑+>±,
bÕs¡«‹— ô|fi≤fleTT, ≈£L‘·Tfi¯ófl e÷ eTqTwüß´\e+{Ïyês¡T nì |ü⁄düøÔ ±\e\¢ ‘Ó\TdüT+Ô ~. eT] ˙ uÛ≤s¡´
sêsTT. ˙|æ\\¢ T sêfi‚.¢ Ç<˚+ ø£sà¡ eTT.
sêeT : ˙e⁄ qqTï >∑÷]Ã ˇø£ |ü⁄düøÔ +£ ÁyêsTT. Hê ô|fi≤¢+ _&É\¶ T ≈£L&Ü eTqTwüß´\˝Ò¢ e⁄+{≤s¡T.
<ëdüT : u≤ã÷! ˙ |üs«¡ ‘ê\øÏ, ˙ dü+kÕsêìøÏ, ˇø£ qeTkÕÿs¡eTT.
sêeT : {≤øÏ‡ rdæø=ì s¡eTà+{≤sê?
<ëdüT : ‘·|Œü ≈£î+&Ü rdæø=ìsê.
sêeT : nø£ÿ&É MT ã+<ÛTä e⁄\ sTT+&É˝¢ À e⁄+&É≈L£ &É<Tä .
<ëdüT : Ç<˚$T nHê´j·TeTj·÷´!
sêeT : qqTï #·÷|æ+∫ Hê‘√ ns¡+® ≥T>±|üì e⁄qï<äì #Ó|
ü . H˚H<˚ √ ˙≈£î &ÉãT“ ÇkÕÔqì #Ó|
ü . yêfi¯ó¢
e~*ô|&É‘ês¡T.
<ëdüT : ˙e⁄ Çe«qHêïe⁄ >∑<ë &ÉãT“.
sêeT : j·T≈£îå &ÉT ÇùdÔ ÇkÕÔqHêïqT >∑<ë.
<ëdüT : >±*˝À B|üeTT ô|{Ïº <˚e⁄&Ü ˙ eTVæ≤eT.
III
3
(•yê\j·TeTT˝À >∑+≥ ÁyÓ÷>∑TqT. Vü≤s¡V≤ü s¡ eTVü≤<˚yê nqïe÷≥ $q|ü&TÉ qT.)
<ëdüT : Ç&ÉT>√qj·÷´ e÷kÕ«$T. H˚qT |æ*ùdÔ |ü\T≈£î‘ê&É+{Ï$>±. kÕ«$T! •yê! H˚qT|æ\TdüTHÔ êïqT |ü\ø£+&ç.
(ø=+#ÓeTT Ä–) @eTj·÷´ sêeT–] |ü\ø£&+˚ ?
sêeT : |ü\ø£&É yÓT+<äTø£+&ç! MTs¡T @<ÓH’ ê #Ó_‘˚ $+{≤&ÉT.
<ëdüT : $+≥THêï&Éì qeTàø£yT˚ $T{Ï?
sêeT : eTq≈£î |üì »s¡>≥ ∑ y˚T.
|üPC≤] : H˚qT |üPC≤]ì. s√E ns¡Ãq #˚dTü HÔ êïqT. Hêe÷fÒ $q&ÉT. MT e÷fÒ+$+{≤&ÉT?
<ëdüT : $+≥THêïe⁄ >∑<j ä ÷· ´ sêeT–].
sêeT : @eTj·÷´ |üPC≤]! ˙ ø¬ +‘·eT+~ |æ\\¢ T?
|üPC≤] : q\T>∑Ts¡T. Ç<äs› T¡ ø=&ÉT≈£î\T. Ç<äs› T¡ ≈£L‘·Tfi¯ófl.
sêeT : á >∑T&çMT<ä ˙¬ø+‘· edüT+Ô ~?
|üPC≤] : Äs¡T|ü⁄≥T¢ edüTÔ+~.
sêeT : n+<äsT¡ ≈£î˝≤kÕ>± ñHêïsê.
|üPC≤] : kÕ«$T<äjT· e\¢ e⁄Hêïs¡T.
sêeT : }]πø #˚sTT#·÷|æ+∫q+<äT≈£î ìqTï ˙ dü+kÕsêìï s¡ødåÏ ÷ü eÔ ⁄+fÒ |ü\ø£≥+ ˝Ò<+ä {≤y˚+.
|üPC≤] : ‘·eT¬ses√ ø±ì u≤ã÷! ø£$å T+#·+&ç. kÕ«$T |ü\T≈£î‘·THêï&ÉT.
sêeT : n+fÒ $+≥THêï&Éqïe÷≥. nj·÷´ <ëdüT>±s¡÷! #Ó|Œü +&ç. kÕ«$T $+{≤s¡T.
<ëdüT : nj·÷´! sêeT–]! ˙y˚y÷Ó kÕe÷qT´&ç eqTø=HêïqT. kÕ«$T! |üse¡ T•yê! áj·Tq ù|s¡T sêeT–]. MT
y˚eTT\yê&É ÁbÕ+‘·eTT˝À e⁄qïsêeT–]. ªsêeT–sê´ÁX¯yT˚ wüßμ nì y˚T|òTü dü+<˚Xe¯ TT˝À ø±[<ëdüT ÁyêXÊ&˚,
Ä sêeT–]. Ä j·T≈£îå &ÉT @&Ü~ áj·Tq <ä>sZ∑ ¡ e⁄+&ç |üHïÓ +&ÉT \ø£\å T n|ü
rdüTø=Hêï&ÉT. y˚sTT
j˚T+&É≈¢ î£ ô|q’ nsTT+~ >∑<ë! e&ç¶ ≈£L&Ü Çe«˝Ò<≥ ä . ‘·eTs¡T ≈£îuÒsT¡ &ç‘√ #Ó|‘æ ˚ Äj·Tq j·T≈£îå DÏí
Nyê≥T¢ ô|&ÉT‘ê&ÉT. Ä j·T≈£îå &ç øπ yÓTqÆ s√>∑e÷! Ä ø±[<ëdüT Á|üø±s¡eTT Ä ø=+&É n+‘ê eTDT\T,
s¡‘êï\T, e÷DÏø±´\T. MT≈£î qqTï dæbÕò sY‡ #ÓjT· éTì sêeT–] Hê ÁbÕD≤\T rdüTHÔ êï&ÉT. z •yê!
HêMT<ä <äj·Te⁄+∫ áj·Tq dü+>∑‹ Ä ≈£îuÒs¡T&ç‘√ #Ó|üŒe\dæq~. @eTj·÷´ sêeT–]! ˙|üì
nsTTb˛sTT+<ë?
4
sêeT : øπ X¯e <ëdüT>±s¡÷! MTsTT+{ÏøÏ e#êÃeTT n+fÒ eT∞¢ ø±s¡T MT<äH˚ rdæø=∫Ã $TeTà*ï MT Ç+{Ïe<ä›
~+#êqqïe÷≥.
<ëdüT : s¡ø+åÏ #ês¡T. Ç+ø£ yÓfi‘¯ êsê!
sêeT : H˚Hê! H˚H{Ó ≤¢ yÓ&‘É êq+&ç. $wüjT· + ‘˚\TÃø√≈£î+&Ü!
<ëdüT : n+fÒ Hê ø£s+ú¡ ø±e&É+ ˝Ò<Tä . kÕ«$T‘√ #Ó|Œü eTHêïs¡T #ÓbÕŒqT. Ç+ø£ ‘·eT n<äèwü+º .
sêeT : mHêïfi¯fl+&û, kÕ«$Tyês¡T ≈£îuÒsT¡ &ç‘√ #Ó|⁄ü ‘ês¡T. ≈£îuÒsT¡ &ÉT j·T≈£îå DÏí ∫yê≥T¢ ô|&É‘ê&ÉT. n‘·&TÉ Hê &ÉãT“
rdæø=∫Ã HêøÏkÕÔ&TÉ . eéVü‰s¡+ n+‘êπs|ü⁄ m\T¢+&ç˝À ‘˚*b˛‘·T+~.
<ëdüT : ‘˚\˙, eTTq>∑˙, ˝Òøb£ ˛‘˚ n<Û'ä bÕ‘ê˝≤ìøÏ b˛˙, ˙e⁄ MTePs¡T b˛‘êyê b˛yê?
sêeT : á s¬ +&ÉT s√E\T MT sTT+{À¢HÓ e⁄+{≤qT.
<ëdüT : e÷ sTT+{À¢ e⁄+{≤eP! H˚H$˚ T \øå±~Ûø±]qqT≈£î+≥THêïyê? |üs«¡ ‘êì$, ˙ø=ø£ÿ|üP≥ ≈£L&ÉT ô|fÒ≥º |üŒ{ÏøÏ
H˚qT ~yê˝≤ nsTTb˛‘êqT. Hê\T>∑T |üP≥˝À¢ @eTe⁄‘êqT.
sêeT : @<√ yê˝≤ ne⁄‘êe⁄.
<ëdüT : Äe÷≥ n{≤¢e⁄+∫ H˚qT ô|≥º˝qÒ j·÷´. ˙e⁄ b˛sTT ¨≥˝À¢ ‹+fÒ á ePfiÀ¢ e⁄+&ÉT. Hê ø£u´ÑÛ +‘·s+¡ ˝Ò<Tä .
nø£ÿ&É ˙ sTTwü+º e∫Ãq+‘· ‹qT. e÷ sTT+{À¢ |ü&TÉ ø√{≤ìøÏ M\T ˝Ò<Tä . e÷ sTT+{À¢ e⁄qïy˚ eT÷&ÉT
eT+#ê\T. s¬ +&ÉT eT+#ê\T ≈£LkÕ\T $]–qsTT. qT\ø£≈L£ &Ü ø±<äT. qyê«s¡T. |ü{≤º\T ˝≤>±e÷,
\T+>∑|&ü bç ˛‘·T+~. eT∞¢b˛sTT •e⁄&ç‘√ #Ó|
ü ø√yê*. Ä ≈£îuÒsT¡ &ÉT #ÓjT· ´˝Ò&TÉ , •e⁄&É÷ #ÓjT· ´˝Ò&TÉ .
sêeT : j·T≈£îå &ÉT #˚kÕÔ&TÉ . me]ø√dü+ #˚kÕÔ&TÉ .
<ëdüT : zsTT, u≤ã÷, yê&É÷ ‘·≈î£ ÿe ‹q˝Ò<Tä . yê&ÉT e∫Ã qyê«s¡T \T+>∑ rdæ ≈£LkÕ\T _–+∫ eT∞¢ y˚kÕ&Ü,
˙ |üHïÓ +&ÉT \ø£\å ˝À ˇø£ \ø£å sêe÷s¡ŒD+. ˇø£ s¡÷bÕsTT ÇùdÔ mes√ #˚dæ ô|fÒ<º ëìøÏ \ø£å s¡÷bÕj·T\T
b˛>=≥Tº≈î£ +{≤yê?
(ø£qø±sêe⁄ Á|üyX˚ +¯ )
sêeT : Ç+¬øes√ e#êÃπs. y˚TeTT #ê\ø£ ‘·eT¬ses¡+&ç!
ø£qø±sêe⁄: Hê ù|s¡T ø£qø±sêe⁄. <ëdüT>±s¡T H˚qT ùdïVæ≤‘·T\eTT. yê]ì #·÷<ë›eTì e#êÃqT. ‘·eT¬ses¡T?
sêeT : Hêù|s¡T <ä]Á<äsêe⁄. |üHïÓ +&ÉT \ø£\å T b˛>=≥Tºø=ì yÓsTT´ @+&É¢ MT<ä e&ç¶ ˝Ò≈î£ +&Ü #·dTü HÔ êïqT. MT
<ëdüT>±]ì ÄÁX¯sTT+#êqT.
<ëdüT : z sêeT–]! n‘·&TÉ ø£qø£+. yê&ç qHêï |ü≥Tºø√ø£ m+<äT≈£î |üìøÏ sêì yê&çï qqTï |ü≥Tºø=Hêïy˚$T{Ï?
ø£qø±sêe⁄: @$T{Ï <ëdüT á >√\+‘ê?
<ëdüT : #ê\ ñ+~ u≤ãT. sêeT–] >±s¡T! e÷yê&çì ø=+#Ó+ ãj·T≥≈£î rdæø¬ [¢ MT ø£<+ä∏ ‘ê n‘·ì‘√ #Ó|Œü +&ç.
H˚qT á˝À|ü⁄>± ø=+|ü˝ÀøÏb˛sTT ñ|ü
, |ü|
ü , ≈£LsêHês¡ e⁄+<˚yTÓ T #·÷#·Tø=+{≤qT. nqï≥T¢ ‘·eT]øÏ
mìï >={≤º\ _j·T´+ bıj·TéT+{≤s¡T?

sêeT : ø£qø±sêe⁄ >±s¡T ≈£L&Ü eTì{Ï+øÏ uÛÀ»HêìøÏ ekÕÔ&TÉ . @eT+&ç ø£qø±sêe⁄>±s¡÷.
ø£qø±sêe⁄: ù|s¡T e÷Á‘·y˚T ø£qø±sêe⁄ eTVü‰Á|üuÛÀ. ˇø£|üP≥ nqï+ <=]øÏ+<ë, ˇø£|üP≥ Äj·TTsê›j·T+
ô|]–+<äqïe÷≥.
<ëdüT : _j·T´+ e÷≥j·÷´.
sêeT : H˚qT áj·Tq‘√ n+‘ê e÷{≤¢&Ü*. nsTTHê, á <˚X+¯ ˝À n‹~∏ nH˚yêDÏí Ç{≤¢ nH˚yêDÏí $TeTà*ï‘·|Œü
eT¬se«]ï #·÷&É˝<Ò Tä .
<ëdüT : H˚qT Ç+‘·{Ï n uÛ≤s¡rj·TT&çï. Ç≥Te+{Ï <Ísê“¤>T∑ ´&çe÷≥ •e⁄&ÉT$+{≤&É÷!
sêeT : $q&ÉT. ˙≈£î Hê ø£qï+ô|≥º&+É ‘·|Œü <äT.
<ëdüT : Ç|ü⁄&ÉT ‘Ó*dæ+~. ˙e⁄ sêeT–] ø±<äT, X‚w–ü ] ø±<äT. @|üPf…{≤¢ >∑&TÉ düT+Ô <ë nì @&ç#˚ u≤|ü‘T· .
IV
5
ø£qø± : ˙yÓes¡e⁄?
|üPC≤] : øπ X¯e<ëdüT>±s¡T <Ûsä à¡ ø£s>Ô¡ ±e⁄qï <˚yê\j·T|üPC≤]ì.
<ëdüT : z sT÷ |üPC≤] eT\¢jT· ´! Ms¡T eTVü‰sê»sê»l ô|<ë›|⁄ü s¡+ ø£qø±sêe⁄ |ü+‘·T\T>±s¡T. Ms¡T _.m.
Hê\T>∑TkÕs¡T¢ ‘·bÕŒs¡T.
ø£qø± : <ëdü÷! ˙ ø£+f…qj·T+ ø£<j ä ÷· ´! ˙e⁄ Ç+≥Øà&çjT· {Ÿ ≈£L&Ü bÕ´dt ø±˝Ò<Tä >±.
<ëdüT : Hê≈£î ñ<√´>∑eTT+~.
ø£qø± : n+fÒ H˚qT ˙MT<ä Ä<Ûës¡|&ü ç e⁄Hêïq+{≤yê?
<ëdüT : Ä<Ûës¡y÷Ó ^<Ûës¡y÷Ó Hê≈£î ‘Ó*j·T<äT nu≤“sTT! ˙≈£î Ç\T¢ yêøÏ*˝Ò<Tä . ‘·*,¢ ‘·+Á&ç ˝ÒsT¡ . Ä ùdïVæ≤‘·Tì
Ç+{À¢ á ùdïVæ≤‘·Tì Ç+{À¢ ‹+{≤e⁄. |ü&TÉ ≈£î+{≤e⁄. ˙≈£î ˇø£ÿ|üP≥ uÛÀ»q+ ô|≥º&eÉ T+fÒ...
ø£qø± : n+fÒ nì Ä>∑T‘êy˚$T{Ï?
<ëdüT : yÓqø£{Ï ø=ø±j·Tq |üP≥ ≈£L[fl+{Ïø¬ [fl q\T>∑Ts¡+ uÛÀ»HêìøÏ ekÕÔeTT nHêï&É≥. |üP≥ ≈£Lfi≤fl$&É
q\T>∑T]øÏ e+≥ #˚d+æ ~. rsê M&=ø£&y˚ fiÓ ≤fl&ÉT. n<˚$T≥j·÷´! MTs¡T q\T>∑Ts¡T ekÕÔeTHêïs¡T>±
ˇø£ÿ&çy˚ e#êÃy˚+ nqï~. yê&ÉT ‘·q bı≥º#÷· |æ+∫ q\T>∑Ts¡T Çø£ÿ&˚ e⁄Hêïs¡T nHêï&É≥.
ø£qø± : H˚qT Ä C≤‹yêDÏí n+{≤e⁄.
<ëdüT : H˚qT nq≥+˝Ò<Tä . y˚TeTT _j·T´+ b˛düTø=H˚ &Éu≤“ #Ó|⁄ü ‘√+~.
ø£qø± : ˇø£ |üP≥ nqï+ ô|{Ïº kÕ~ÛdTü HÔ êïy˚! Hê ø£qï+ ô|{Ïqº |ò*ü ‘·+ ≈£L&Ü ˝Ò<Tä ˙≈£î.
<ëdüT : n&ÉT>√ sêeT–].
sêeT : nj·÷´ <ëdüT>±s¡T! MT#·\Te e\¢ ø=+‘· jÓ÷–+∫+~.
ø£qø± : ø=+‘· &ÉãT“ #˚‹˝À |ü&<¶É ë?

sêeT : zsTT u≤uÀ! <ëdüT ø£+f… MT j·T+<äT m≈£îÿe ø£è‘·E&„ ïç .
ø£qø± : m+<äT øπ $T{Ï?
sêeT : á j·T≈£îå &ÉT á ø±–‘ê\ &ÉãT“ Hê yÓTT>±q ≈£îeTà]+∫...
<ëdüT : n+‘ê sTT#êÃ&Ü?
sêeT : ø=+‘· sTT#êÃ&É+&ç. n<ä+‘ê e&ç¶ øÏ+<ä ˝…øÿ£ ø£≥Tº ø√eTHêï&ÉT.
ø£qø± : e÷ <ëdüT ‘·ìï‘˚ b˛sTT >±¬s\ ãT≥º˝À |ü&Ü¶e⁄.
ÄdüT : e&çÁ¶ øÏ+<ä m+‹#êÃ&ÉT?
sêeT : |üHïÓ +&ÉT \ø£å *#êÃ&ÉT.
|üPC≤] : z] u≤uÀjYT! |üHïÓ +&ÉT \ø£˝å .Ò
ø£qø± : |üHïÓ +&ÉT \ø£*å #êÃ&É÷? ndü\{≤¢>π e⁄+~. ù|&É‹+fÒ u…\e¢ Te⁄‘·T+~.
<ëdüT : &ÉãT“ @~?
sêeT : H˚qT ˇø£ ‘Ó*$ ‘·≈î£ ÿe |üì #˚XÊqT. mø±møÏ MT <ä>sZ∑ ≈¡ î£ eùdÔ dü]b˛j˚T~. Ç+{Ï ø¬ [fl Hê ô|fi≤fl+‘√
#Ó|⁄ü <ë+. dü+‘√wædTü +Ô ~ nì yÓfi≤flqT.
ø£qø± : Ä$&É ª&Éã“+‘ê rdæ ø=ì <ë#·Tμ nì+~. n+‘˚Hê?
sêeT : MTs¡T eTVü‰ $y˚≈î£ \T. MT≈£î ‘Ó*j·Tì~ @eTT+~?
<ëdüT : Hê≈£î |ü~y˚*kÕÔqHêïe⁄>±.
ø£qø± : ˙≈£î ndü\T eùdÔ ÇkÕÔqHêï&ÉT. e&û˝¶ À Çe«e\dæq nedüs+¡ ˝Ò<!˚
<ëdüT : ndü\T m|ü
&çkÕÔqHêï&ÉT?
|üPC≤] : Ç~ ‹s¡T|ü‹ y˚+ø£fXÒ «¯ s¡ kÕ«$T n|ü
˝≤ e⁄+<˚! ‘Ó\T>∑T<˚X+¯ n|ü
#Ó*d¢ ÷ü HÔ ˚ e⁄+≥T+~. HÓ\≈£î
2 \ø£\å T, 3 \ø£\å T. Ä kÕ«$T yê] ãTTD+ rs¡<ëj˚T.
ø£qø± : ˙y˚y÷Ó •e⁄&ç |üPC≤]$. y˚+ø£fXÒ «¯ s¡ kÕ«$T MT<ä m+‘· uÛøÑ .ÔÏ
|üPC≤] : <ëdüT >±s¡÷! MT nu≤“sTT edüTHÔ êï&ÉT.
sêeT+ : Hêqï >±s¡÷!
<ëdüT : (yÓøÏÿ]+|ü⁄>±) @$T Hêqï >±s¡÷!
sêeT+ : Çyêfi¯ Ç+{À¢ _j·T´+ ˝Òe⁄. |üPC≤] e#êÃ&ÉT. ø£qø± sêe⁄ >±s¡T e⁄Hêï&ÉT. ø=+&É+‘· eTìwæ áj·Tq
e⁄Hêï&ÉT. neTà #Ó|Œü eTqï~.
<ëdüT : ˇπs sêeT+! eTì+{À¢ ô|<ä› ‘·≥º e⁄+~ #·÷&ÉT. Mfi¯fl+<ä]ï Ä ‘·≥˝º À ≈£Ls√ÃeTì Ä ‘·≥º HêHÓ‹qÔ ô|≥Tº.
sêeT+ : Mfi¯fl+<äs÷¡ ≈£Ls¡TÃqï Ä ‘·≥º yÓTTj·T´ >∑\yê HêHêï?
ø£qø± : n~ ø±<äj÷· ´! y˚TeTT ≈£Ls¡TÃ+{≤+. sêeT–]ì ô|≥ºeTqT.
sêeT–] : kÕ«$T! MT e\¢ e⁄|üø±s¡+ bı+~ H˚q+‘· |üì #ÓjT· ´˝ÒqT. MTs¡T ≈£L*b˛‘ês¡T.

<ëdüT : ≈£L*¬øH’ ê b˛˝ÒqT. ≈£L*b˛‘˚H˚ eT+∫~.
ø£qø± : @eTj·÷´ sêeT–]! MT Ä$&Éq&ç– ˇø£ |ü~y˚\T ø£˙dü+ ˇø£ÿ yÓsTT´ s¡÷bÕj·T\T rdæø=∫Ã e÷ <ëdüT
øÏe«˝Òyê?
sêeT : zsTT u≤uÀsTT! e÷ sTT+{À¢ N|ü⁄s¡T ø£≥\º T #ê˝≤ düeTè~∆>± e⁄HêïsTT.
ø£qø± : <ëdü÷! á eTVü‰ <Ûqä e+‘·T\+‘ê Ç+‘˚. Mfi¯fl+<ä] <ä>sZ∑ ¡ \ø£\å T e⁄+{≤sTT. ô|fi≤fl\ <ä–sZ ¡ ã&ç
‘=‘·T\Ô T.
sêeT+ : Ä >√\+‘ê <˚ìø£j÷· ´. e÷ neTà≈£î @$T #Ó|Œü eT+{≤e⁄?
sêeT–] : MT Hêqï>±s¡T ô|<ä› eéVü‰s¡+˝À e⁄Hêïs¡T. y˚TyÓTe«s¡+ Çø£ÿ&É uÛÀ»HêìøÏ e⁄+&ÉeTT. á |üP≥≈£î
mø£ÿ&ÓH’ ê #˚≥ n|ü
rdæø=ì s¡eTàqT.
sêeT+ : Ç+{À¢ #˚≥ ñ+fÒ >∑<ë! e÷ neTà me¬sH’ ê bıs¡T–+{Ï yês¡T _j·T´+ ÇùdÔ ø=+>∑T˝À b˛düTø=ì
edüT+Ô ~. Ä ø=+>∑T n+‘ê ∫\T¢\T dü>+∑ _j·T´+ C≤]b˛‘êsTT.
sêeT–] : @eTj·÷´ |üPC≤]! ˙e⁄ yêfi¯fl áHê+ ‹+≥THêïe⁄. M] dæ‘ú y˚ ÷Ó Ç˝≤ e⁄+B?
|üPC≤] : ˙e⁄ Äj·Tq #˚‘· |üì #˚sTT+#·Tø=ì |üHïÓ +&ÉT \ø£\å T ‘Ó#êÃe⁄. Äj·Tq≈£î <ä$Tà&ç Çe«˝ÒeP!
<ëdüT : Hê≈£î mes¡÷ Çe«qø£ÿs¡˝<Ò Tä . •e⁄&˚ e⁄Hêï&ÉT.
(ˇø£ XÀ¢ø+£ #·<Tä e⁄qT)
Ç$ #˚jT· +&ç
1. Hê{Ïø˝£ À Vü‰dü´+ ø£*–+#˚ dü+|òTü ≥q\T @y˚T$T ñHêïjÓ÷ #Ó|Œü +&ç.
2. øÏ+~ e÷≥\T mes¡T me]‘√ nHêïs¡T? @ dü+<äs“¡ +¤ ˝À nHêïs¡T?
n) H˚qT, Hêù|s¡T, e÷ePs¡T n+‘ê ˇø£{.Ï sêeT–].
Ä) z] u≤u≤jYT nø£ÿ&É s¬ +&ÉT |üs«¡ ‘ê\THêïj·÷?
Ç) á |ü~>={≤º\ nqï+ @+ #ÓjT· éT+{≤ej·÷´!
á) n+fÒ H˚qT MTMT<ä Ä<Ûës¡|&ü ç e⁄Hêïq+{≤yê?
ñ) Ä >√\+‘ê <˚ìø£j÷· ´. e÷ neTà≈£î @$T #Ó|Œü eT+{≤e⁄?

3. bÕsƒ+¡ Ä<Ûës¡+>± bÕÁ‘·\ dü«uÛ≤yêìï øÏ+~ |ü{øºÏ ˝£ À sêj·T+&ç.
Hê{Ïø˝£ Àì bÕÁ‘·\T dü«uÛ≤e+
πøX¯e<ëdüT
sêeT–]
ø£qø±sêe⁄
4. bÕsƒ+¡ Ä<Ûës¡+>± ‘·bıŒ|ü \qT >∑T]Ô+#·+&ç.
n) <ëdüT Ä]úø+£ >± Çã“+<äT˝À¢ ñHêï&ÉT. ( )
Ä) ø£qø±sêe⁄ |üs√|üø±]. ( )
Ç) sêeT–] ‘·qT Ç∫Ãq e÷≥≈£î ø£≥Tºã&Ü¶&TÉ . ( )
á) <ëdüT #˚dqæ dæbÕò südTü |ò*ü +#·˝<Ò Tä . ( )
ñ) Ç‘·sT¡ \≈£î kÕj·T+ #˚ùd <ëdüT n|ü
\bÕ˝…H’ ê&ÉT. ( )
5. bÕsƒ+¡ Ä<Ûës¡+>± Á|üXï¯ \≈£î »yêãT\T sêj·T+&ç.
n) sêeT–] mes¡T? Äj·Tq <ëdüT<ä>]Z∑ øÏ m+<äT≈£î e#êÃ&ÉT?
Ä) <ëdüT ‘·q }]˝Àì •e⁄&çøÏ me] >∑T]+∫, @eTì dæbÕò s¡T‡ #˚XÊ&ÉT?
Ç) sêeT–] <ëdüT≈£î |ü~y˚\T m+<äT≈£î #Ó*+¢ #·˝<Ò Tä ?

n) ªª>±*˝À B|üeTTô|{Ïº <˚e⁄&Ü ˙eTVæ≤eTμμ nH˚ kÕyÓT‘·qT <ëdüT m+<äT≈£î nHêï&ÉT?
Ä) <ëdüT, ø£qø±sêe⁄\ ùdïVü≤+ m˝≤+{Ï~?
Ç) ªª≈£L*¬øH’ êb˛˝ÒqT. ≈£L*b˛‘˚H˚ eT+∫~μμ nqï e÷≥\qT ã{Ïº <ëdüT >∑T]+∫ MTπøeTs¡yú TÓ +Æ ~?
n) øπ X¯e<ëdüT |üs√|üø±]j·T˙, Ä‘êà_Ûe÷q+ ø£\yê&É˙ m˝≤ #Ó|Œü >∑\s¡T?
Ä) á bÕsƒ+¡ Ä<Ûës¡+>± n|ü
Ç#˚Ãyê] dü«uÛ≤e+ m˝≤ ñ+≥T+<√ $X‚w¢ dæ ÷ü Ô sêj·T+&ç.
n) ªj·T≈£îå &ç n|ü
μ Hê{Ïøq£ T ø£<ë∏ s¡÷|ü+˝À sêj·T+&ç.
Ä) sêeT–] Ç∫Ãq e÷≥ Á|üø±s¡+ <ëdüT≈£î |ü~y˚\ s¡÷bÕj·T\T Ç#˚Ã≥≥T¢ Vü‰dü´+ ø£*–+#˚˝≤ Hê{Ïøq£ T
bı&ç–+∫ sêj·T+&ç.
|ü<äC≤\+
1. øÏ+~ e÷≥\qT $e]+∫ sêj·T+&ç.
n) ªe÷≥ $q&É+μ n+fÒ
Ä) ªÄ e÷≥ n{≤¢ ñ+#·Tμ n+fÒ
Ç) ªnqïe÷≥μ n+fÒ
2. nqïe÷≥, $qïe÷≥, e÷≥ ‘·|Œü &É+, e÷≥ MT<ä ì\ã&É&+É ... Ç˝≤ ªe÷≥μqT s¡øs£ ø¡ ±\T>± yê&ÉT‘·T+{≤+
ø£<ë! Ç+ø± @ j˚T s¡ø±\T>± yê&ÉT‘·THêïyÓ÷ sêj·T+&ç. ñ<ë:` e÷≥˝Òe¢ ⁄.
3. øÏ+~ yêø±´ìï #·<eä +&ç. ^‘·^dæq |ü<ë\qT|üj÷Ó –+∫ eT]ø=ìï yêø±´\T sêj·T+&ç.
n‘·&TÉ m+‘· ‹+&çb˛‘√ n+‘·{Ï eTVü‰ ‘Ó*$>∑\yê&ÉT.
4. øÏ+~ |ü<ë\‘√ kı+‘· yêø±´\T sêj·T+&ç.
n) dæbÕò s¡T‡ Ä) &ÉãT“ >∑T+»&É+ Ç) ∫yê≥T¢ ô|≥º&+É á) e÷≥MT<ä ì\ã&É&+É
5. øÏ+~ |ü<ë\≈£î |üsê´j·T |ü<ë\T sêj·T+&ç.
n) ô|+&ç¢ Ä) nqï+ Ç) uÛÀ»q+
1. øÏ+~ yêø±´˝À¢ ñqï ªnqTHêdæøμ£ , ª|ü&Ü«~μ dü+<ÛTä \ |ü<ë\qT >∑T]Ô+∫ $&ÉBj·T+&ç. dü÷Á‘·+ sêj·T+&ç.
n) mø£ÿ&É ≈£Ls¡TÃqï~ eTs¡∫b˛sTT ‘·qàj·TT\yÓTÆ #·÷ùdyêfi¯fl+.
Ä) ˙e⁄ dü+<˚V≤ü |ü&qÉ edüs+¡ ˝Ò<Tä .
Ç) |ü⁄sêD yêvàj·T+ #·÷dæ uÛj Ñ T· |ü&≈É î£ . #·~$ Äq+<ä|&ü TÉ .
á) düqTï‹ #˚sTT.
ñ) sêDàDÏ j·TT<ä+∆ ˝À uÛ+Ñ >∑|&ü &É TÉ .
2. øÏ+~ yêø±´\qT Á|ü‘´· ø£,å |üs√ø£å ø£<qä∏ +˝ÀøÏ e÷s¡Ã+&ç.
n) H˚qT H˚{Ï dæìe÷\qT #·÷&É˝øÒ b£ ˛‘·THêïqT nì neTà‘√ nHêïqT.
Ä) ˙øÏyê«*‡+~ @MT˝Ò<Tä nì Hê‘√ n‘·&HÉ êï&ÉT.
Ç) düT+<äsø¡ ±+&É #·<eä eTì Hê≈£î ñbÕ<Ûë´j·TT&ÉT #ÓbÕŒ&ÉT.
á) yêfi¯fleTà #Ó|Œæ +~ uÛ≤qTÁ|üø±XŸ }]¬øfi≤fl&Éì.
ñ) Á|ü»„ |ü<ë´\T u≤>±bÕ&ç+<äì n+<äsq¡ T≈£î+≥THêïs¡T.
3. nsêú\+ø±sê˝À¢ì eTs=ø£ n\+ø±sêìï ‘Ó\TdüT≈£î+<ë+.
ñ<ëˆˆ i) e÷ #Ó˝\¢… T ‘ê{Ï #Ó≥+º ‘· bı&Ée⁄+~.
ii) <˚yê\j·T >√|ü⁄sê\T Äø±XÊìø£+≥T‘·THêïsTT.
ô|’ yêø±´˝À¢ #Ó˝¢… m‘·TqÔ T, >√|ü⁄sê\ m‘·T\Ô qT ñqï m‘·TÔ ø£+f… m≈£îÿe#˚dæ #Ó|Œü &É+ »]–+~ ø£<ë!
n+fÒ n‹X¯jT· +>± #Ó|Œü &É+ nqïe÷≥. Ç˝≤ #Ó|Œü {≤ìï n‹X¯j÷Ó øÏÔ n+{≤s¡T.
♦ \ø£Då + : $wüj÷· ìï ñqï<ëìø£+f… m≈£îÿe#˚dæ #Ó|Œü &É+.
øÏ+~ \øå±´\qT |ü]o*+#·+&ç. n\+ø±s¡+ >∑T]Ô+#·+&ç.
(øÏ+~ |ü<´ä + d”‘· nXÀø£eq+˝À Vü≤qTeT+‘·Tì $sêÁ&É÷|ü+ #·÷dæq dü+<äs“¡ +¤ ˝Àì~.)
n) ø£+. #·Tø£ÿ\T ‘·\ |üPe⁄\T>±
nø£ÿ»eTT>∑ y˚TqTô|+∫ j·T+ãs¡ M~ÛHé
yÓøÿ£ düyTÓ Æ #·÷|ü{qºÏ
nø√ÿeT* eTT<äeTT H=+<Ó Ä‘·àdæ‹ú ˝ÀHé
Ä) e÷ bı\+˝À ã+>±s¡+ |ü+&ç+~.
‘Ó\T>∑T uÛ≤wü˝À >∑Ts¡C≤&É nbÕŒsêe⁄ sêdæq ªø£Hê´X¯ó\ÿ+μ Hê≥ø£+ #ê˝≤ ù|s¡Tbı+~+~. <ëìï>±˙ ˝Ò<ë @<ÓH’ ê
Ç‘·s¡ Hê≥ø£+ / Hê{Ïøq£ T ùdø£]+#·+&ç. #·<eä +&ç. <ë+{À¢ì $wüj÷· ìï ‘Ó\|ü+&ç.
nj·Ty˚Te |üs√ <Ûsä à¡ ', Çj·Ty˚Te $<ä>‘∆∑ ê,

dü÷øÏÔ Ç<ä y˚Te Væ≤ bÕ+&ç‘´· +, j·T<ëj·÷Hêï~ø√ e´j·T'
uÛ≤e+: Ä<ëj·÷ìï $T+∫ Ks¡TÃ #˚jT· ≈£L&É<Tä . Ç<˚
|üse¡ T <Ûsä à¡ +, bÕ+&ç‘´· +, C≤„q+ ≈£L&ÜqT. Bìï
bÕ{Ï+∫qyê&ÉT J$‘·+˝À <äT'U≤ìï bı+<ä&TÉ .

& ç
√ +
Td üTø
Ó\ |ü<ä´Hê≥ø±\T
& ç`‘
+ ‘Ó\T>∑T˝À e∫Ãq Hê≥ø±\qT edüTeÔ ⁄ (n+X¯+) <äèwæ‘º √ bÂsêDÏø,£ #ê]Á‘·ø,£ kÕ+|òTæ ø±\T>±
·<äe
# $uÛõÑ +|üe#·TÃ. s¡÷bÕìï ã{Ïº |ü<´ä Hê≥ø£+, e#·q Hê≥ø£+>± #Ó|Œü e#·TÃ. |ü<´ä Hê≥ø±\T Áù|ø£≈å î£ \
eTqdüTqT m≈£îÿe>± <√#·T≈£îHêïsTT. bÕÁ‘·\ dü+uÛ≤wüD\eT<Û´ä ˝À dü+<äsê“¤qT>∑TD+>± |ü<ë´\T
≈£L&Ü ñ+{≤sTT. Vü‰s√àìj·T+ düV≤ü ø±s¡+‘√ sê>±˝≤|üq kÕ>∑T‘·T+~. B+‘√ Hê≥ø£+ s¡dsü e¡ T´+>±
s¡÷|ü⁄~<äT≈› î£ +≥T+~. Hê≥ø£Á|ü<sä Ù¡ q ‘Ó\y¢ êπses¡≈î£ ø=qkÕπ>~ #ê˝≤ dü+<äsê“¤\˝À. #·T≥TºeTT≥÷ºfifl¯ yês¡T
ø±*q&Éøq£ , ã+&Éô¢ |’ e#˚Ãyês¡T. $H√<ä, $C≤„Hê\+~dü÷Ô Á|üC≤<äsD¡ #·÷s¡>=qï Á|üÁøÏjT· |ü<´ä Hê≥ø£+.
|ü < ä ´ Hê≥ø£ s¡ # · s TT‘· \ ˝À Á|ü ‘ ˚ ´ ø£ k Õú H êìï
n+<äT≈£îqïyês¡T ‹s¡T|ü‹ y˚+ø£≥ø£e⁄\T (~yêø£s¢¡ ‹s¡T|ü‹
XÊÅd,Ôæ #Ófifl¯ |æfi¢̄ y˚+ø£≥ XÊÅd)Ôæ . Ms¡T X¯‘êe<ÛëqT\T. ‘·eT
ne<ÛëHê\‘√ Ä+Á<Ûä<˚X¯eT+‘ê |üs¡´{Ï+∫ kÕVæ≤‘·´
Á|ü | ü + #· + ˝À q÷‘· H √‘˚ Ô C ≤ìï ø£ * –+#ês¡ T . M]
ne<ÛëHê\‘√ dü÷Œ¤]bÔ ı+~q m+<äs√ kÕVæ≤‘·´ s¡+>∑+˝À
n&ÉT–&ç ø£èwæ#˚XÊs¡T. Ä<ÛäTìø±+Á<Ûä kÕVæ≤‘·´+˝À
\ã∆Á|ü‹wüß˝˜ q’… m+<äs√ M] •wüß´\T. ‹s¡T|ü‹ y˚+ø£≥ø£e⁄\T
s¡∫+∫q bÕ+&Éy√<√´>∑ bÕ+&Ée$»j·T Hê≥ø±\≈£î
\_Û+∫q Á|üd~æ ∆ Ç+‹+‘·qsêì~. e+<ä dü+e‘·‡sê˝…H’ ê
‹s¡T|ü‹ y˚+ø£≥ø£e⁄\T M{Ï eHÓï‘·sT¡ >∑˝<Ò Tä . |üdTü \ø±|ü] qT+&ç |ü+&ç‘T· ì es¡≈î£ ...
n+<ä] Hê\ÿ\ô|’ Hê≥é÷&ÉT‘·THêïsTT á |ü<ë´\T.
M{Ï˝À ø=ìï |ü<ë´\qT Ç|ü
&ÉT #·÷<ë›+.
eT. n~>√ <ë«s¡ø!£ j·÷\eT+<ä \$>√! q+<ä+<äT">√sê&ÉT q
j·T´~j˚T ø√≥! j·T<˚ j·T>∑&!ÔÉ j·TyÓs<¡ ´ä∏ ˝Ÿ! yês¡˝Ò j·÷<äe⁄˝Ÿ
j·T<äTdæ+VüQ+&ÉT edæ+#·T y˚T&É j·T~>√! Hê˝≤q <ä+‘êefi≤
uÛTÑ ´<äjT· +u…’ es¡eT+<äTsê+‘·s‘¡ T· s¡+>√#·Ã+&ÉyTÓ Æ |üs¬ «&ÉTHé.
ñ. mø£ÿ&É? qT+&ç sêø£sTT≥? ø¬ \¢sT¡ qTHé düTKT˝Òø<£ ë? j·TXÀ
uÛ≤≈£îÿ\T ˙<äTqqï\TqT uÛeÑ éTqdüTÿ\T ˙<äT ‘·eTTà\THé
»ø£ÿ>∑ qTqïyê¬s? uÛTÑ »XÊ* eèø√<äsT¡ " &ÉÁ>∑C≤»„≈î£ Hé
<äøÿ£ >∑ ì*Ã XÊ+‘·T>∑‹" <ëqT »]+#·THÓ ‘Ó\TŒ eTs¡TH® ê?

XÊ. u≤yê! jÓT|ü
&ÉT e∫Ãre⁄? düTKT˝Ò ÁuÛ≤‘·\T‡‘·T\TÃ≥ºeTT˝Ÿ?
˙ yê\¢u´ÑÛ eTT|ü≥Tº ø£sT¡ "í &ÉTqT eT˙ï\THé düTUÀù|‘·T˝Ò?
MT e+XÀqï‹>√s¡T ;Ûwßü à"&ÉTqT MT y˚T˝ÀZsT¡ Á<√D≤~ uÛ÷Ñ
<˚e⁄˝Ÿ ùdeTeTTyÓTÆ jÓTdü+>∑T<äTs¬ ? ˙ ‘˚»+ãT ôV≤∫Ã+#·T#·THé.
ñ. øös¡e bÕ+&Ée⁄˝Ÿ ô|q">∑Tø±\eTT #˚sT¡ e j·TjÓT´— e÷≈£î q
yê«]øÏ">∑÷&É HÓ≈î£ ÿ&É>T∑ ã+<ÛTä düeTTÁ<äT"&É Me⁄ >±q, ˙
#˚]ø£ e÷≈£î ìs¡T«s¡≈î£ ùdeTeTT >∑÷s¬ Ã&ç<Í≥, kÕj·TeTTHé
>√s¡">∑ H˚>T∑ <Ó+∫‹$T >√|ü≈î£ ˝…ø’ £ •s√$uÛ÷Ñ wüD≤!
ñ. eTT+<äT>∑ e∫Ãre⁄ eTTqTeTT+<äT>∑ qs¡Tq® T H˚qT p∫‹Hé
ã+<äT>∑T\qï j·T+X¯ eT~ bÕj·Tø£ ì˝…Ã düV‰ü j·T $Ts¡T«s¡THé
C…+<äT≥ bÕ&ç— MT≈£î qsTT #˚ôd<ä ôdq’ ´$uÛ≤>∑— eT+<äT MT
≈£î+ <ä>T∑ <ëì"¬>ø’ =qT&ÉT, ø√s¡T≥ u≤\Tì ø=|ü
eTTqTï>∑Hé
ñ. Äj·TT<Ûeä TTHé <Û]ä +|ü qì ø£>eZ∑ TT>± H=ø£|≥
ü ¢ q÷s¡øπ
kÕj·TeTT ùdj·TTyê"&É— u…\T#· qïqT" _eTà≥ HÓ>T∑ Z ˝≤&çqHé
<√sTT* jÓTT>∑T<Z Tä Hé— ì»eTT ‘=\Ô e∫+∫‹" >√]ø=eTTà ˙
øπ j·T~ sTTwüyº ÷Ó — ø£&eÉ T sT÷‘·ì bÕ\>∑T" u≤+&ÉTq+<äHê!
ñ. #Ó*j ¢ TÓ T #Ó\ø¢ √ ‘·eT≈£î" CÒdqæ jÓT>∑T\Z T ôd∫’ s¡+<äiT+
<=*¢ >∑‹+#Ó, H˚"&ÉT qqT <ä÷‘·>"∑ ã+|æ] dü+~Ûùdj·T, ˙
|æ\\¢ T bÕ|ü\T+ Áã»\T ô|+|ü⁄ eVæ≤+|ü">∑" u§+<äT ùdôd<√!
jÓT*¢ s¡D+ãT >∑÷s¬ Ã<äy=! j˚Ts¡Œ&É" C…|
ü eTT øös¡yX˚ «¯ sê!
#·. n\T>∑T≥j˚T jÓTiT+>∑ì eTVü‰eTVæ≤‘ê‘·Tà" &ÉC≤‘·XÁ¯ ‘·T"&˚
j·T*–qHê"&ÉT kÕ>∑se¡ TT \ìïj·TT H˚øe£ TT >±ø£b˛e⁄, ø£
s¡T\í T |ü~y˚e⁄¬sq’ qì H=‘·TsÔ T¡ #·‘T· sÔ T¡ sê»sê»! Hê
|ü\T≈£î\T $X¯«dæ+|ü⁄eTT $|üqTï\ ˝À≈£î\">±e⁄ yÓT\¢sH¡ .é
XÊ. C…+&Üô|’ ø£|sæ êE eTT+<äT dæ‘y· êõÁX‚Dj Ï T· T+ >∑÷]Ã H˚
<ä+&É+ãT+>=ì ‘√\Tdü´+<äqeTTMT"<ä Hêï] kÕ]+#·T#·T+
>±+&ûeeTTà <Û]ä +∫ |ò\ü TZqT"&ÉT eT÷"ø£+ C…+&ÉT#·Tqï|ü
&=
ø£ÿ+&ÉT ˙ï yÓTTi Hê\øÏ+|ü"&ÉT ≈£îs¡Tøå±àHê<∏ä dü+~Û+|ü">∑H.é

9 ãdüy˚X¯«s¡ |ü]Dj·T+
` bÕ\Tÿ]øÏ k˛eTHê<∏Tä &ÉT
#·<eä +&ç ` Ä˝À∫+∫ #Ó|Œü +&ç. Á|üX¯ï\T:

Ä sêeT#·+Á<äT˝≤ ø±fi¯óflø£&^ç ‘êqT ø£q´<ÛësêuÀôdqT 1. á bÕ≥ <˚ìï >∑T]+∫
ø±+‘·˝≤ q\T>∑T]˙ »q≈£L&ÉT <ÛësêuÀd” sTT#ÓÃqT ‘Ó*j·TCÒdTü qÔ ï~?
‘ÓsN¡ s¡rdæ‘˚ lsêeTT˝≤ p∫ <˚$ ‘êqTbıŒ+¬>qT 2. d”‘êsêeTT\ ø£˝≤´D+ Ç|üŒ{Ïø°
eT+>∑fi≤dü÷Á‘·eTTà\÷ sêeT#·+Á<äT\÷ y˚&TÉ ø£‘√ eTqsêh+˝À yÓu’ eÑÛ +>± mø£ÿ&É
qe⁄«#·÷ lsêeT#·+Á<äT\÷ ‘êqT d”‘· yÓT&É >∑fqº… T »s¡T>∑T‘·T+~?
ÄDÏeTT‘·´|ü⁄ ‘·\+Áu≤\÷ ÄsêeT#·+Á<ä÷\÷ y˚&TÉ ø£‘√ 3. ªø£ ˝ ≤´D+μ˝À bÕ{Ï + #˚
qe⁄«#·÷ lsêeT#·+Á<ä÷\÷ ‘êqT d”‘· •s¡dTü q uÀôdqT dü+Á|ü<ëj·÷\ >∑T]+∫ MT≈£î
∫{Ïø¬ q Áy˚\÷ |ü≥÷ºø=ì d”‘‘· √ lsêeTT\÷ ‘Ó*dæq dü+>∑‘T· \T #Ó|Œü +&ç.
yÓy’ êVæ≤ø£|⁄ü y˚~ø£≈î£ #·qT<Ó+∫ <˚$‘√ >∑÷s¡TÃ+&ÓqT 4. ªø£ ˝ ≤´D≤ìøÏ μ ` |ü s ê´j· T
dü|bÔü Õ<äeTT\|ü&É÷ ‘=øÏÿ+∫ ns¡T+<Û‹ä ì #·÷|æ+∫Ø |ü<ë\T #Ó|Œü +&ç.
` Åd\Ô” sêe÷j·TD|ü⁄ bÕ≥\T (sê|òTü e ø£˝≤´D+)
bÕsƒê´+X¯ ñ<˚X› +¯ / H˚|<ü ´ä∏ +
|üse¡ T•e⁄DÏí Äsê~Û+#˚yêfi¯fl+‘ê ˇø£fÒ eT‘·eTì, ≈£î\, C≤‹, es¡,Z es¡í uÛ<Ò ë\ ø£r‘·yTÓ qÆ düeT düe÷»
kÕú|qü ≈£î ø£èwæ#d˚ qæ eTVü‰‘·Tà&ÉT ãdüyX˚ «¯ s¡T&ÉT. ªø±sTTø£y(˚ y˚T) ø¬ ˝’ ≤düμ (ÁX¯eT Jeqy˚T ÁX‚w)ü̃ eTì #ê{Ïq
#Ó‘’ q· éT÷]Ô. Ç‘·&TÉ ø£sêí≥ø£˝Àì Væ≤+>∑Tfi‚X«¯ s¡ uÛ≤>∑yê{Ï nH˚ nÁ>∑V‰ü s¡+˝À e÷<ë+ã, e÷~sêE <ä+|ü‘T· \≈£î
1160˝À »ìà+#ê&ÉT. e÷<ë+ã k˛<äsT¡ &ÉT ã\<˚e⁄&ÉT ø£fi≤´Dø£≥ø£sê»sTTq _»®\T&ç <ä>sZ∑ ¡ ø√XÊ~Ûø±].
ã\<˚e⁄&ÉT ‘·q ≈£L‘·Ts¡T >∑+>±+ãqT ãdüyX˚ «¯ s¡T&çø∫Ï Ã $yêVü≤+ »]|æ+#ê&ÉT. ÄHê{Ï $yêVü≤ dü+düÿ è‹ì
‘Ó*j·TCÒjT· &É+ á bÕsƒ+¡ ñ<˚X› +¯ .

á bÕsƒ+¡ ~«|ü<ä Á|üÁøÏjT· ≈£î #Ó+~+~. ø±yê´ìï
~«|ü<ä #Û+· <ädTü ‡˝À sêùdÔ <ëìï ~«|ü<ä ø±e´+ n+{≤s¡T.
á bÕsƒ+¡ ªãdüe|ü⁄sêD+μ Á|ü<eä∏ ÷XÊ«dü+˝Àì~.
bÕsƒ+¡ ÁbÕs¡+uÛ+Ñ ˝Àì Á|üy•˚ ø£ #·<eä +&ç. bÕsƒ+¡ ˝Àì $wüj÷· ìï }Væ≤+#·+&ç.
bÕsƒ+¡ #·<eä +&ç. ns¡+ú ø±ì |ü<ë\≈£î øÏ+<ä ^‘·\T ^j·T+&ç.
yê{Ï nsêú\qT ª|ü<$ä C≤„q+μ |ü{øºÏ ˝£ À >±ì ˝Ò<ë ì|òTü +≥Te⁄˝À #·÷dæ>±ì ‘Ó\T‡ø√+&ç.
ø£$ |ü]#·jT· +
<˚oj·T dü+Á|ü<ëj·T+˝À s¡#·q\T #˚dæq yÓTT≥ºyÓTT<ä{Ï ø£$ bÕ\Tÿ]øÏ

k˛eTHê<∏Tä &ÉT. ãdüe|ü⁄sêD+ s¡∫+∫ ãdüyX˚ «¯ s¡Tì #·]Á‘·qT |ü⁄sêD+>± ì]à+∫,
~«|ü<≈ä î£ ø±e´ >ös¡yêìï ø£*–+∫q XËe’ ø£$, zs¡T>∑\T¢ düMTbÕq >∑\ bÕ\≈£î]Ô
(bÕ\≈£î]øÏ / bÕ\Tÿ]øÏ) k˛eTq »qàdü\ú +. ‘·*¢ Á•j·÷<˚$, ‘·+Á&ç $wüßsí ê$T<˚e⁄&ÉT.
k˛eTq Ms¡e÷ùV≤X¯«sê#ês¡´Áe‘·T&ÉT.
(1160`1240) ãdüyX˚ «¯ s¡TìMT<ä n#·+#·\ uÛøÑ ÔÏ $XÊ«kÕ\qT ô|+#·Tø=ì, Ä eTVü‰‘·Tàì J$‘·+,
(}Vü‰∫Á‘·+) uÀ<Ûqä \ Ä<Ûës¡+>± nH˚ø£ s¡#q· \T #˚XÊ&ÉT. ãdüe |ü⁄sêDeTT, nqTuÛeÑ kÕs¡eTT,
ãdüy√<ëVü≤s¡DeTT, eècÕ~Û|ü X¯‘ø· e£ TT, #·‘T· sπ «<äkÕs¡eTT, #ÓqïeT\T¢ d”deü TT\T,
|ü+&ç‘êsê<Û´ä #·]Á‘·eTT yÓTT<ä˝q’… $ k˛eTq ø£è‘·T\T. s¡>&∑ ,É >∑<´ä , |ü+#·ø+£ , nwüøº +£ ,
~«|ü<,ä X¯‘ø· +£ , yÓTTˆˆ kÕVæ≤‘·´ Á|üÁøÏjT· \≈£î áj·Tq Ä<äT´&ÉT. dü+düÿ è‘·+, ‘·$Tfi¯,
ø£qï&É, eTsêØƒ uÛ≤cÕ |ü<ë\qT j·T<∏#˚ Ã· >¤ ± ‘·q s¡#q· ˝À ñ|üj÷Ó –+∫q ãVüQuÛ≤cÕ
ø√$<äT&ÉT. ‘Ó\T>∑T˝À eTDÏÁ|üyêfi¯X*’Ë ì yê&çq ‘=*ø£$.

Á|üy•˚ ø£
uÛ≤s¡rj·T dü+Á|ü<ëj·T+˝À $yêVü‰ìøÏ $X‚wyü TÓ qÆ ÁbÕ<Ûëq´+ ñ+~. BìøÏ ø£˝≤´D+
nì eTs=ø£ù|s¡T. n+fÒ X¯óuÛøÑ s£ y¡ TÓ +Æ ~ nì ns¡+ú . Ç~ eT‘ê\qT, ø±˝≤\qT, bÕ\≈£î\qT
nqTdü]+∫ $$<Ûä s¡÷bÕ\qT dü+‘·]+#·T≈£î+~. $yêVü≤ã+<Û+ä øπ e\+ Ç<äs› T¡ eTqTwüß\qT
ø£*ù|~ e÷Á‘·y˚T ø±<äT, ¬s+&ÉT e+XÊ\qT Á|üuÛ≤$‘·+#˚dü÷Ô ‘·s¡‘·sê\qT ‘·]+|üCÒùd
dü+Á|ü<ëj·T+.
|ü<eä T÷&√ X¯‘êã›+˝À, Ms¡Xe’Ë eT‘·+ $X‚wü Á|ü#ês¡+˝À ñqï|ü
&ÉT ø£˝≤´D XÀuÛÑ
m{≤¢ ñ+&˚<√ á bÕsƒ+¡ <ë«sê Á>∑V≤æ <ë›+.
eTø£s¡ ‘√s¡DeTT\T eTDÏ ‘√s¡DeTT\T

eTT≈£îs¡ ‘√s¡DeTT\T eTTqT>∑≥"º ãì∫
ªªø£\j·T+>∑ M<∏Tä \">∑d÷ü ]Ô j·T\T≈£î"
&Ó\$T eTTø±Ô|\üò +ãT\ ÁeTT>∑TZ *&ÉT"&ÉT
s¡+&ÉT uÛ≈Ñ î£ \Ô " _\Te⁄+&ÉT MT s¬ <äTs¡T
y=+&ÉT! y˚>e∑ T ‘√&ç ‘Ó+&ÉT ‘Ó+&ÉqT#·T
ì≥e#·TÃqj·T´\ ø¬ <äTs¡T e#·TÃ#·TqT
q≥e#·TÃqj·T´\ ø£]ú ÁyÓTT≈£îÿ#·TqT
j·T$s¡fi¯ qe´ |ü⁄cÕŒ+»\T *∫Ã
Á|ü$eT\ <Û÷ä |ü B|ü+ãT˝§q]Ã
j·TeTàVü‰‘·Tà\≈£î kÕcÕº+>∑T&Ó’ j·Tø£å
DeTà $uÛ÷Ñ ‹ M&ÉéTTà \]Œ+∫
ø√˝≤≥eTTqT u≤Á‘· >=+&ç¢ ù|]DÏjT· T"
>π [ø£ CÀø£jT· T ©\ q{Ï+|ü"
u≤j·Tø£ ªª#ê+>∑T! uÛfiÑ ≤μμ j·TqT X¯ã›
e÷j·T‹ Hêø£d+ü ã+~ |òTü ÷]í\¢

q*πs– y˚DT MD≤ yê<ä´ $‘·‘T·
\T*j·TT#·T ©\‘√ H=ø£ÿ≥ ÁyÓ÷j·T
Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç
Hêq+<ä ^‘·+ãT \–Z+#·Tyês¡T—
|üPì X¯+ø£s^¡ ‘·eTT\T yê&ÉT yês¡T— ♦ á ~«|ü<qä T #·~yês¡T ø£<ë! B+{À¢ $qkı+|ü⁄>± ñqï
|ü<ë\T @$?
»‹ ^‘·eTT\ MT<ä" »|üŒ≥ *&ÉT#·T
q‹X¯jT· •euÛøÑ ÔÏ Hê&Ó&TÉ yês¡T— ♦ ªª$uÛ÷Ñ ‹M&ÉéTTà\]Œ+∫μμ nì ñ+~ø£<ë! Bì uÛ≤e+
@$T{Ï?
Hê~ |ü⁄sê‘·HêbÕ~‘· düT‘Ô T· \T
♦ ãdüyX˚ «¯ s¡Tì ô|+&çø¢ Ï @j˚T qè‘ê´\T #˚XÊs¡T? @j˚T
y˚<ës¡eú TT\T >±">∑ $e]+#·Tyês¡T—
dü+^‘· |ü]ø£sê\T ñ|üj÷Ó –+#ês¡T? Bìïã{Ïº Hê{Ï
HÓiÏ •eeTs¡T\Tq >∑TiÏ˝ìÒ y˚&ÿÉ
$yêVü‰\˝À dü+^‘·, qè‘ê´\≈£î >∑\ ÁbÕ<Ûëq´+
qiÏeTTiÏ $Tqï+~ j·÷&Ó&TÉ yês¡T—
e÷{≤¢&+É &ç.
ÁyÓTTøÏÿ •yêq+<äeTTq" <äeTTà eTi∫
ìø£ÿ|ü⁄ düTKeTTq ìÁ~+#·T yês¡T

II
ìœ\ e÷ùV≤X¯«s¡ ìø£s+¡ ãTì≥T¢

düTK©\" >=\Te⁄qï#√ ãdüej·T´
j·TbÕŒ<ä»\eTT\ q_Ûw≈æ î£ "Ô &É>T∑ #·T
H=|æŒ ~yê´+ãs¡ j·TT>∑à+ãT kÕ‹
uÛdÑ ‘æ +· |ü⁄ HÓi|üP‘· |ü\T#·>±" ã÷dæ
H=dü\" Á~|ü⁄+Á&É yÓTTô|Œdü">∑ <Û]ä +∫
eTÚ[" ÁãkÕ<ä düTeT+ãT\T <äTiÏ$T
b˛\">∑ s¡TÁ<ëø£å uÛ÷Ñ wü\T <ë*Ã
kÕs¡yTÓ Æ *+>∑|kü ÕsTT‘·+uHÓ&TÉ
ù|s¡qT >∑\TZ ø£sêƒ s¡+ãT >∑{ºÏ
j·÷q+<ä u≤wüŒ+ãT \\T>∑T\T yêi
y˚TqT s√e÷+#· dü$Tà[‘·yTÓ Æ ‘·qs¡
uÛøÑ ÔÏ X¯è+>±s¡yT˚ s¡Œ&É" C≤i>=qï
uÛøÑ ÔÏ ø£fi≤s¡|í ⁄ü ãdüej·T´" p∫
ªªsTT{Ïº <Ûqä T´"&É HÍ<äTH˚ sTT|ü
μμ &ÉqT#·T
<ä≥Tº"&ÉT ã\<˚e <ä+&ÉHêj·T≈£î&ÉT Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç
‘·q ≈£L"‘·T" >±$T˙»q‹\ø£+ãT ♦ ãdüy˚X¯«s¡TDÏí $yêVü‰ìøÏ m˝≤
qqT|üeT X¯è+>±s¡eq~Û >∑+>±+ã" n\+ø£]+#ês¡T? Ç˝≤ m+<äT≈£î #˚dæ
<√&Ó∫Ô Ãj·T≥¢ uÛ≈Ñ î£ \Ô ≈£î ÁyÓTTøÏÿ+∫ ñ+{≤s¡T?
j˚T&Ô̊s¡ X¯óuÛ#Ñ w˚ ºü ˝…<Tä s¡Tø=q+>∑ ♦ n\+ø£sD¡ \≈£î dü+düÿ è‹øÏ >∑\ dü+ã+<Û+ä
•euÛøÑ Ô£ eì‘·\T ùddü\T dü\¢ @$T{Ï?
•e ã\+ã>∑*Z +∫q eTTVüAs¡eÔ TTq ♦ ã\<˚e⁄&ÉT ãdüeDÏí #·÷dæ ‘·q J$‘·+
<Ûqä ýÓT+Æ <äì m+<äT≈£î uÛ≤$+∫ ñ+{≤&ÉT?
y˚<√ø£Ô •e<Ûsä à¡ $~Û ãdüeìøÏ
♦ $yêVü≤+ #˚j·T&ÜìøÏ e<ÛäTe⁄
>±~* düT‘·" u…+&ç¢ >±$+#Ó q+‘·...
‘·*¢<ä+Á&ÉT\T es¡T&ÉT m˝≤ ñ+&Ü\ì
ø√s¡Tø=+{≤s¡T? m+<äT≈£î?

kÕsê+X¯+
ãdüyX˚ «¯ s¡T&ÉT ô|+&çø¢ Ï n+^ø£]+#·>±H˚ ã\<˚e <ä+&ÉHêj·T≈£î&ÉT |ü≥Dº eT+‘ê eTø£s‘¡ √s¡D≤\T, eTDÏ‘√s¡D≤\T,
eT˝…|¢ Pü \ ‘√s¡D≤\T ø£f+ºÒ <äT≈£î ÄC≤„|+æ #ê&ÉT. ªªM<∏Tä \+‘ê ø£d÷ü ]Ô ‘√ n*øÏ eTT>∑T\Z T ô|≥º+&ç. uÛ≈Ñ î£ \Ô +<ä]˙ |æ\e+&ç.
ãdüyX˚ «¯ s¡Tì rdüTø=ì s¡+&çμμ nì #Ó|Pü ,Ô »+>∑eT<˚es¡\+<ä]˙ |ü⁄cÕŒ+»\T\‘√ <Û÷ä |üBbÕ\‘√ ÄVü‰«ì+∫, kÕcÕº+>∑
qeTkÕÿsê\T #˚d,æ $uÛ÷Ñ ‹ j·TTø£yÔ TÓ qÆ ‘ê+ã÷˝≤\qT düeT]Œ+#ê&ÉT.
Ä dü+<äs“¡ +¤ >± ø√˝≤≥+, ãVüQs¡÷|ü⁄\T, >=+&ç,¢ ù|]DÏ, øπ [ø£ yÓTT<ä˝q’… qè‘ê´\T #˚d÷ü ,Ô ª#Ûê+>∑T uÛfiÑ ≤!μ nH˚
X¯u≤›\T Äø±XÊqï+fÒ $<Û+ä >± e÷s√à>∑T‘·T+&É>±, y˚DTe⁄, MD≤yê<ä´‘·+Á‘·T\˙ï yÓ÷>∑T‘·T+&É>± ø=+<äsT¡ Äq+<ä
^‘·T\T bÕ&Üs¡T— X¯+ø£sT¡ ì düT‹Ô +#ês¡T eT]ø=+<äsT¡ — Ä »‘·T\≈£î ^‘ê\≈£î nqT>∑TD+>± #·|Œü ≥T¢ ø=&É÷Ô n‹X¯sTT+∫q
•euÛøÑ ‘ÔÏ √ Ç+ø=+<äsT¡ q]Ô+#ês¡T— ÁbÕNqø±\+ qT+&û |üsy¡ T˚ X¯«s¡T&çï düT‹Ô +#˚ $<ÛëHêìï ø=+<äsT¡ $e]+#ês¡T—
nbÕs¡yTÓ qÆ •euÛøÑ ÔÏ bÕs¡eX¯´+‘√ eT] ø=+<äsT¡ ñ‘ê‡Vü≤+‘√ >∑+‘·T˝ÒXÊs¡T— Ç+ø± ø=+‘·eT+~ •yêq+<ä+˝À ©qyÓTÆ
düTKìÁ<ä˝À eTTì–b˛j·÷s¡T.
Ä $<Û+ä >± »+>∑eTj·T´\+‘ê dü+‘·Twüß˝º j ’… T· T+&É>± yê] bÕ<ä»\+‘√ n_Ûw≈æ î£ &Ô q’Ó ãdüyX˚ «¯ s¡T&ÉT ~eýÓTqÆ
eÁkÕÔ\qT <Û]ä +∫, uÛkÑ Õàìï ì+&ÉT>± n\eTTø=ì, qT<äT≥ $uÛ÷Ñ ‹πsK\T <Û]ä +∫, yê] |üPC≤|ü⁄cÕŒ\qT dæ>˝∑ À
‘·Ts¡TeTTø=ì, s¡TÁ<ëø£eå ÷\\T y˚dTü ø=ì, *+>∑|kü ÕsTT‘·eTH˚ K&ÜZìï q&ÉTeTT≈£î ø£≥Tºø=ì, Äq+<äu≤cÕŒ\Tsê\>±,
s√e÷+∫‘·yTÓ qÆ X¯Øs¡+‘√, uÛøÑ ÔÏ kÂ+<äs´¡ + ñ{Ï|º &ü TÉ ‘·T+&É>± e#êÃ&ÉT.
ãdüyX˚ «¯ s¡Tì #·÷dæ ã\<˚e⁄&ÉT ‘·q J$‘·+ <Ûqä ýÓT+Æ <äì nqT≈£îHêï&ÉT. kÂ+<äs´¡ e‹, ÁX‚wßü s˜ ê˝…q’ ‘·q ≈£L‘·Ts¡T
>∑+>±+ãqT |æ*|æ+#ê&ÉT. uÛ≈Ñ î£ \Ô +<ä]ø° yÓTTøÏÿ+∫, •e uÛ≈Ñ î£ sÔ ê+Á&É+‘ê nø£‘å \· T #·\T¢‘÷· +&É>± •eã\+ n‹X¯sTT+∫q
eTTVüAsêÔq y˚<√ø£+Ô >± •e<Ûsä êàqïqTdü]+∫ Á|æjT· yÓTqÆ ‘·q ≈£L‘·Ts¡TqT ãdüyX˚ «¯ s¡Tì øÏ∫Ã ô|+&ç¢ >±$+#ê&ÉT.

1) $uÛ÷Ñ ‹ M&ÉéTT : M&ÉéTT n+fÒ $&çj·T+ ˝Ò<ë ‘ê+ã÷\+. Ms¡XË’yê#ês¡+˝À $uÛÑ÷‹‘√ ø£*|æ
‘ê+ã÷\+ Ç∫Ã »+>∑eT<˚es¡\qT, >∑Ts¡Te⁄\qT, |”sêƒ ~Û|‘ü T· \qT ÄVü‰«ì+#˚≥|ü
&ÉT
düeT]Œ+#˚~ $uÛ÷Ñ ‹ M&É´+. ‘Ó\ì¢ eg+˝À $uÛ÷Ñ ‹‘√bÕ≥T ‘·eT\bÕ≈£î\T, eø£ÿ\T,
Ks¡÷s® |¡ +ü &ÉT¢ ô|{Ïº ÇkÕÔsT¡ .
2) ù|]DÏ : j·TT<ä∆ düqï<äT\∆ qT #˚jT· &ÜìøÏ, Ms¡uøÑÛ ìÔÏ Á|üø{£ +Ï #·&ÜìøÏ |ü⁄s¡Twüß\T #˚ùd Ms¡Hê≥´+.
3) >=+&ç¢ : ÇB ø√˝≤≥+ e+{Ï<.˚ qs¡≈Ô î£ \T eè‘êÔø±s¡+˝À ì\ã&ç ‘êfi¯ \j·÷qT>∑TD+>±
qè‘·´+ #˚kÕÔsT¡ .
4) bÕÁ‘· : s¡øs£ ø¡ ±\ y˚cÕ\T <Û]ä +∫ Á|ü<]ä Ù+#˚ Ä≥.
5) πø[ø£ : ÇB ˇø£ Hê≥´ $X‚w+ü .
6) »‹ : dü+^‘· qè‘ê´˝À¢ \j·÷qT>∑TDyÓTqÆ dü«s¡ $Hê´dü+.

Ç$ #˚jT· +&ç
1. ô|[fly˚&TÉ ø£˝À bÕ{Ï+#˚ dü+Á|ü<ëj·÷\T @y˚T+ ñ+{≤sTT? ‘Ó\|ü+&ç.
2. á bÕsƒêìï sê>∑+‘√, uÛ≤e+‘√ #·<eä +&ç.
3. øÏ+~ |ü<ë´ìï #·<eä +&ç. <ëì øÏ+<ä Ç∫Ãq Á|üXï¯ \≈£î »yêãT\T sêj·T+&ç...
#·. düTs¡es¡ |üP»´! |üP»´>∑TDXÀ_Û‘!· XÀ_Û‘s· ÷¡ |ü! s¡÷|ü$
düTŒ¤s‘¡ s· o¡ \! o\>∑TD|ü⁄+>∑e! |ü⁄+>∑edü‘Ô· «! dü‘«· dü+
Vü≤s¡ |üsy¡ ê<ä! yê<äuj ÑÛ T· e]®‘· bÕ|ü$#ês¡#ês¡! á
X¯«s¡deü T ˙yÓ~≈£îÿ ` ãdüyê! ãdüyê! ãdüyê! eècÕ~ÛbÕ!
Á|üXï¯ \T :
n) k˛eTHê<∏øä $£ s¡∫+∫q á |ü<´ä + ªeT≈£î{≤μ qïqTdü]+∫ @ X¯‘ø· +£ ˝À~ ‘Ó\Œ+&ç.
Ä) á |ü<´ä + #Û+· <ädTü ‡qT >∑eTì+∫, @ eè‘·yÔ ÷Ó >∑T]Ô+#·+&ç.
Ç) á |ü<´ä +˝Àì n\+ø±s¡yT˚ ~? m˝≤ #Ó|Œü >∑\s¡T?
á) á |ü<´ä + <ë«sê ø£$ me]ì düT‹Ô düTHÔ êï&ÉT?
4. øÏ+~ Á|üXï¯ \≈£î bÕsƒ+¡ Ä<Ûës¡+>± »yêãT\T sêj·T+&ç.
n) k˛eTHê<∏Tä ì >∑T]+∫ sêj·T+&ç.
Ä) ªªÇ{Ïº <Ûqä T´&É HÍ<äTH˚ sTT|ü
μμ&Éì mes¡T, me]‘√, @ dü+<äs“¡ +¤ ˝À nHêïs√ yêÚ≤´ì+#·+&ç.
Ç) ãdüyX˚ «¯ s¡Tì ô|+&ç¢ dü+<äs“¡ +¤ >± ø£$ ù|s=ÿqï Ä≥bÕ≥\T @$?
á) bÕsƒ+¡ Ä<Ûës¡+>± Hê{Ï dü+düÿ è‹, dü+Á|ü<ëj·÷\ >∑T]+∫ @y˚T$T ‘Ó\TdüTø=Hêïs¡T?

1. øÏ+~ Á|üXï¯ \≈£î ◊<˚dæ yêø±´˝À¢ »yêãT\T sêj·T+&ç.
n) n\+ø±s¡+ n{≤¢ ñ+&É{≤ìøÏ ø±s¡D≤˝Ò$?
Ä) H˚{Ï $yêVü‰˝À¢ e<Û÷ä es¡T\ n\+ø£sD¡ ˝…˝≤ ñ+{≤jÓ÷ sêj·T+&ç.
Ç) ãdüyX˚ «¯ s¡Tì >∑T]+∫ sêj·T+&ç.

2. øÏ+~ Á|üXï¯ \≈£î |ü<d˚ æ yêø±´˝À¢ »yêãT\T sêj·T+&ç.
n) á bÕsƒ+¡ kÕsê+XÊìï MT e÷≥˝À¢ sêj·T+&ç.
Ä) ÁbÕNq ø±yê´\≈£î dü+ã+~Û+∫q bÕsƒê\T #·<eä &É+e\¢ ø£*>π Á|üj÷Ó »Hê\qT $e]+#·+&ç.
n) ~«|ü<ä s¡÷|ü+˝Àì á bÕsƒ´¡ uÛ≤>±ìï >π j·T+>± >±ì, e#·q ø£$‘·>± >±ì eT\#·+&ç.
Ä) Hê{Ï‘√ b˛*ùd,Ô H˚{Ï $yêVü≤|ü⁄y˚&TÉ ø£˝À¢ e∫Ãq e÷s¡TŒ\T @$T{Ï? M{Ï >∑T]+∫ $eTs¡ÙHê‘·àø£+>±
MT ùdïVæ≤‘·TìøÏ ˇø£ ˝ÒK sêj·T+&ç.
|ü<äC≤\+
1. øÏ+~ e÷≥\T dü+<äsê“¤qïqTdü]+∫ m˝≤ ñ|üj÷Ó –+#ês√ Á>∑V≤æ +∫, Ç+ø=ø£ yêø£´+ sêj·T+&ç.
n) ‘√&Ó#Ô T· Ã : sê<Ûä ‘·q ùdïVæ≤‘·Tsê*¬ø<äTsπ – ‘√&Ó∫Ô Ã+~.
Ä) n\T>∑T\Tyês¡T : d”‘· <ä÷s¡yTÓ qÆ |ü
&ÉT sêeTT&ÉT ø£˙ïs¡T n\T>∑T\T yês¡>± @&ÜÃ&ÉT.
Ç) s√e÷+∫‘·+ : ‘êHÓ+‘·>±H√ n_Ûe÷ì+#˚ >∑Ts¡Te⁄>±s¡T Vü≤sƒê‘·T>Ô ± ø£ì|æ+#·>±H˚ •ej·T´
y˚TqT Äq+<ä+‘√ s√e÷+∫‘·yTÓ +Æ ~.
á) <Ûsä à¡ $~Û : <Ûsä à¡ $~ÛqqTdü]+∫ ø±sê´\T ìs¡«Væ≤+#·&+É dü+düÿ è‹˝À ˇø£ uÛ≤>∑+.
2. ì|òTü +≥Te⁄ kÕj·T+‘√ øÏ+~ |ü<ë\≈£î HêHêsêú\T yÓ‹øÏ sêj·T+&ç.
n) n]ú :
Ä) |òTü ÷]í\T¢ :
Ç) eTT≈£îs¡eTT :
3. øÏ+~ |ü<ë\≈£î düe÷Hêsêú\ì#˚Ã eT] s¬ +&ÉT |ü<ë\qT ‘Ó*|æ, yê{Ï‘√ ˇø=ÿø£ÿ yêø£´+ sêj·T+&ç.
n) ≈£sêƒ s¡eTT :
Ä) ìø£ÿeTT :
Ç) $‘·‹ :
4. øÏ+~ |ü<ë\˝À Á|üøè£ ‘·T˝Òy√, $ø£è‘·T˝Òy√ >∑T]Ô+∫, dü+ã+~Û‘· |ü<ë\qT m<äTs¬ <äTs¡T>± sêj·T+&ç.
|ü⁄wŒü eTT ã–‹ nj·T´ dæ+>±s¡eTT
düTKeTT X¯è+>±s¡eTT Äs¡´ uÛøÑ ÔÏ
|ü⁄e⁄« düTø£eTT

1. øÏ+~ U≤∞\qT |üP]+#·+&ç.
$dü+~Û dü+~Û|<ü +ä dü+~Ûù|s¡T
n) Ä G eTVü‰‘·Tà\T R
Ä) G R |ü⁄sê‘·HêbÕ~‘·
Ç) y˚<ä G ñø£eÔ TT R
á) R ô|+&ç>¢ ±$+#Ó
ñ) G R |ü\T#·>±"ã÷dæ
2. MT bÕsƒê´+X¯+˝Àì øÏ+~ düe÷dü |ü<ë\qT >∑T]Ô+∫ $Á>∑V≤ü yêø±´\T sêj·T+&ç.
n) <ä«+<ä« düe÷dü+ Ä) dü+uÛ≤eq |üPs¡«|ü<ä ø£sà¡ <Ûës¡jT· düe÷dü+
Ç) dü|MÔü T ‘·‘T· Œs¡Twü düe÷dü+
3. øÏ+~ yêø±´˝À¢ì n\+ø±sêìï >∑T]Ô+#·+&ç.
n) z sêC≤! ˙ j·TX¯XÃ¯ +Á~ø£\T ~>∑+‘ê\≈£î yê´|æ+#êsTT.
Ä) nC≤„Hê+<Ûøä ±s¡+˝À ≈£Ls√Ã≈£î+&Ü $C≤„qM<∏Tä ˝À¢ $Vü≤]+#ê*.
4. øÏ+~ bÕ<ë\qT, yê{Ï >∑D $uÛ»Ñ qqT |ü]o*+#·+&ç. @+ >∑eTì+#ês√ #Ó|Œü +&ç.
q\ s¡ uÛÑ Vü≤
I I II UI U U I I UI
• n $s¡fi¯ qe´ |ü⁄ cÕŒ+»\T *∫Ã
q\ s¡ uÛÑ Vü≤
II I I U I U UI I UI
Á|ü$eT\ <Û÷ä |ü B |ü+ãT ˝§ q]Ã
‘· ‘· ‘· Vü≤
U U I U U I UU I UI
• Hê q+<ä ^‘·+ãT \–Z+#·T yês¡T
s¡ dü\ dü\ Vü≤

U I U II UI I I U I U I
• |üPì X¯+ ø£s¡ ^‘· eTT\T yê&ÉT yês¡T
Á|ü‹ bÕ<ä+˝ÀqT yÓTT<ä≥ eT÷&ÉT Ç+Á<ä>D∑ ≤\T ˇø£ dü÷s¡´>∑D+ e#êÃsTT ø£<ë!
Á|ü‹ |ü<´ä +˝À s¬ +&ÉT bÕ<ë\THêïsTT ø£<ë!
Ç˝≤ s¬ +&ÉT bÕ<ë\Tqï |ü<ë´H˚ï ~«|ü<ä n+{≤s¡T. Ç~ C≤‹ |ü<´ä +.
5. Á|üdTü ‘Ô · bÕsƒ+¡ ~«|ü<sä ÷¡ |ü+˝À ñ+~ ø£<ë! á bÕsƒ+¡ ˝Àì @yÓH’ ê s¬ +&ÉT bÕ<ë\≈£î >∑D$uÛ»Ñ q #˚jT· +&ç
~«|ü<ä \ø£Då ≤\‘√ b˛\Ã+&ç.

♦ ~«|ü<ä s¡÷|ü+˝À ñqï @yÓH’ ê s¡#q· \T / |ü⁄düøÔ +£ ˝Àì ø=+‘· uÛ≤>±ìï ùdø£]+#·+&ç. <ëìï sêdæ #·~$
$ì|æ+#·+&ç. (ñ<ëˆˆ düTuÛÁÑ <ë ø£˝≤´D+, s¡e÷|ü]Dj·T+, |ü˝≤ï{Ï Ms¡#]· Á‘·, s¡+>∑Hê<∏ä sêe÷j·TD+
yÓTT<ä˝q’… $).

~«|ü<ä \ø£Då + :
* ~«|ü<ä C≤‹|ü<´ä +
♦ Ç+<äT˝À Á|ü‹ |ü<´ä +˝À s¬ +&ÉT bÕ<ë\T+{≤sTT.
♦ Á|ü‹bÕ<ä+˝À es¡d> ü ± eT÷&ÉT Ç+Á<ä>D∑ ≤\T, ˇø£ dü÷s¡´>∑D+ ñ+{≤sTT.
♦ eT÷&Ée >∑D+ yÓTT<ä{Ï nø£s å +¡ j·T‹. j·T‹˝Òì #√≥ ÁbÕdüjT· ‹ #Ó\T¢‘T· +~.
♦ ÁbÕdü ìj·TeT+ ñ+≥T+~.
* ÁbÕdüìj·TeT+ ˝Òì ~«|ü<qä T eT+»Ø~«|ü<ä n+{≤s¡T.

* ~«|ü<ä Á|üÁøÏjT· ˝À s¡#q· #˚dqæ yês¡T : bÕ\Tÿ]øÏ k˛eTHê<∏Tä &ÉT, >√qãT<ë∆s¬ &ç,¶ >ös¡q, lHê<∏Tä &ÉT,
‘êfi¯flbÕø£ ‹eTàø£ÿ, ‘êfi¯flbÕø£ ∫qïqï, ‘·]>=+&É yÓ+>∑e÷+ã yÓTT<ä˝q’… yês¡T.
XÊ+‹‘·T\´ ‘·b˛Hêdæ,Ô q dü+‘√cÕ‘·Œs¡+ düTK+

dü÷øÏÔ q ‘·ècÕíj÷· ' |üs√yê´~Û', q #· <Ûsä √à <äj÷· düeT'
` Äs¡´<Ûsä à¡
XÊ+‘·+ e+{Ï ‘·|dü Tü ‡, dü+‘√wü+ ø£+fÒ düTK+,
ø√]ø£qT $T+∫q yê´~Û, <äjT· qT uÀ*q <Ûsä à¡ +
˝Àø£+˝À ˝Òe⁄.

10 e÷ Á|üj·T‘·ï+
` z˝≤Z , edü+‘· ø£qï_sêHé, ø£\Œq ø£qï_sêHé
#·<eä +&ç ` Ä˝À∫+∫ #Ó|Œü +&ç.

á X¯‘ê_› Hê<˚ nì dü>s∑ «¡ +>± Á|üø{£ +Ï #·T≈£îqï eTVü‰ø£$
ll. yê] eTVü‰Á|ükÕúq+ Ä<ÛäTìø£ ‘Ó\T>∑TkÕVæ≤‘·´+˝À Á|üX¯ï\T:
B|üd+Ôü uÛ+Ñ >± ì\ã&ç+~. n≥Te+{Ï Á|üd<æ ∆ä ø£$‘êdü+|ü⁄{ÏøÏ 1. ô|’ ù|sê @ $wüj÷· ìï >∑T]+∫
Á|üU≤´‘·s#¡ s· TT‘· #·\+ ªjÓ÷>∑´‘ê|üÁ‘·+μ nH˚ ù|s¡T‘√ >=|üŒ ‘Ó*j·TCÒdTü +Ô ~?
eTT+<äTe÷≥ sêXÊ&ÉT. Ä |”]ƒø£˝Àì Á|ü‹yêø£´+ kÕVæ≤r
2. ll |ü ⁄ dü Ô ø ±ìøÏ mes¡ T
n_Ûe÷qT\ Hê\Tø£\ MT<ä Hê≥´+ #˚d+æ ~. n+<äT˝Àì ø=ìï
ªeTT+<äTe÷≥μ sêXÊs¡T?
yêø±´\qT #·÷&É+&ç!
3. eTT+<äTe÷≥ m+<äT≈£î sêkÕÔsT¡ ?
ªª‘·q ø£$‘ê«ìøÏ eTT+<äTe÷≥ sêj·TeTì ll n&ç–‘˚,
4. ª#· \ +μ ll >∑ T ]+∫ sêdæ q
ø£$‘ê«ìï ‘·÷#˚sêfi¯ófl ‘·q <ä>sZ∑ ¡ ˝ÒeHêï&ÉT #·\+.μμ
yêø±´\T #·~yês¡T ø£<ë! Bìï ã{Ïº
ªªHÓ‘T· sÔ ÷¡ , ø£˙ïfi¯Sfl ø£*|æ ø=‘·{Ô ≤ìø˘ ‘·j÷· s¡T#˚XÊ&ÉT ll ø£$‘·«+ m˝≤ ñ+≥T+<äì
ll á eè<ä∆ Á|ü|+ü #êìøÏμμ uÛ≤$düTHÔ êïs¡T?
ˇø£ |ü⁄düÔø£+ ‘ê‹«ø£‘·qT, n+‘·kÕ‡sêìï, ÄX¯j·÷*ï, ÁX¯eTqT ‘Ó*j·TCÒùd<˚
eTT+<äTe÷≥. eTT+<äTe÷≥ e\¢ |ü⁄düøÔ ±ìï #·<yä ê\H˚ ÄdüøÔÏ ô|s¡T>∑T‘·T+~. eT+∫ |ü⁄düøÔ ±ìï
m˝≤ m+|æø£ #˚dTü ø√yê˝À ‘Ó\TdüT+Ô ~. n˝≤+{Ï ªeTT+<äTe÷≥μqT |ü]#·jT· + #˚jT· &ÉyT˚
á bÕsƒê´+X¯ ñ<˚X› +¯ .

ˇø£ Á>∑+<∏ëìï, Ä Á>∑+<∏ä H˚|<ü ë∏ ´˙ï, \øå±´\qT |ü]#·jT· + #˚d÷ü Ô
Ä Á>∑+<∏ä s¡#s· TT‘·>±ì, yπ̊s s¡#s· TT‘·, $eTs¡Ù≈£î&ÉT>±ì sêùd
|ü]o\Hê‘·àø£ |ü]#·jT· yêø±´\qT |”]øƒ £ n+{≤s¡T. BìøÏ
eTT+<äTe÷≥, Á|ükÕÔeq, ‘=*|ü\T≈£î, eTTqTï&ç, ÄeTTK+ yÓTT<ä˝q’…
ù|s¬ H¢ √ï ñHêïsTT. ªeTVæ≤fi≤es¡D+μ nH˚ |ü⁄düøÔ +£ ˝Àì eTT+<äTe÷≥
Á|üdTü ‘Ô · bÕsƒê´+X¯+.

bÕsƒ+¡ eTT+<äTqï Á|üy•˚ ø£ #·<eä +&ç. bÕsƒ+¡ ˝À $wüjT· + @eTT+≥T+<√ }Væ≤+#·+&ç.
yê{Ï nsêú\qT |ü⁄düøÔ +£ ∫es¡ ñqï ª|ü<$ä C≤„q+μ |ü{øºÏ ˝£ À yÓ‘ø· +£ &ç. ˝Ò<ë ì|òTü +≥Te⁄ #·÷&É+&ç.
|”]ƒø£ s¡#·sTTÁ‘·T\T
1. z˝≤Z : Á|üeTTK s¡#s· TTÁ‹. mH√ï |ü⁄düøÔ ±\≈£î dü+bÕ<äø‘£ «· + ìs¡«Væ≤+∫q Ms¡T |ü\T
|ü⁄s¡kÕÿsê\qT, nyês¡T\¶ qT n+<äT≈£îHêïs¡T. M] ªùd«#·Ãμ¤ qe\ Á|üd~æ b∆ ı+~+~.
2. edü+‘· ø£qï_sêHé : Ms¡T e÷qe Vü≤≈£îÿ\T, ÅdÔ” düe÷q‘·«+ ø√dü+ ø£èwæ #˚dTü HÔ êïs¡T. H˚wqü ˝Ÿ
n\jÓTHé‡ Ä|òt ñyÓTHé, Ç+&çjT· Hé H˚wqü ˝Ÿ k˛wü˝Ÿ j·÷ø£Hå é bò˛s¡+˝À |üì#˚dTü HÔ êïs¡T.
3. ø£\Œq ø£qï_sêHé : ªôd+≥sY|süò Y H˚wqü ˝Ÿ &Óe\|tyTÓ +{Ÿμ (ôV≤’ Á<ëu≤<é) dü+#ê\≈£î\T>±

|üì#˚dTü HÔ êïs¡T. C…+&ÉsY dü&º dû ,t ÁøÏ$Tq˝Ÿ ˝≤ ˝À $düÔ è‘· n<Û´ä j·Tq+ |ü]XÀ<Ûqä \T #˚XÊs¡T.

Á|üy•˚ ø£
ªªyêfi¯fl nqTuÛyÑ ê\T $+≥T+fÒ ñ<˚«>∑+ ø£*>π ~. #·]Á‘·qT e÷ ø£fifl¯ eTT+<äT |ü]∫q
yê] J$‘ê\qT $q≥+ á |üì˝À e÷≈£î nìï{Ïø+£ fÒ Äq+<ëìï∫Ãq $wüjT· +...
dü+düÿ s¡D√<äéT s¡<#ä∏ Á· ø±\ øÏ+<ä q*–q m+<äs√ Åd\Ô” T e÷ ø£fifl¯ eTT+<äT yÓT~* ø£˙ïs¡T
ø±sêÃs¡T. Åd˝Ô” eÒ T+≥THêïs√ $q≈£î+&Ü, Åd˝Ô” +Ò ø±yê\qT≈£î+≥THêïs√ |ü{+ºÏ #·Tø√≈£î+&Ü
kÕ–q mH√ï ñ<äé÷\T, yê{Ï˝À |òTü s¡¸D|ü&ç ì>∑T<Z *˚ ø=‘·Ô #·]Á‘·qT düèwæ+º ∫q Åd\Ô” ÷`Mfi¯fl+<ä]
nqTuÛÑyê\‘√ #·]Á‘· ø=‘·Ô>± |ü]#·j·TeTsTTq≥¢ì|æ+∫+~μμ á $esê\ >∑T]+∫
‘Ó\TdüTø√e&ÜìøÏ bÕsƒ+¡ #·<eä +&ç.
ø=‘·Ô düV≤ü ÁkÕã›+˝Àø°, X¯‘êã›+˝Àø° n&ÉT>∑Tô|&ÉT‘·Tqï dü+<äs“¡ +¤ ˝À >∑&∫ç q ø±˝≤ìï |üsêeT]Ù+#·Tø√e≥+, Ä

nqTuÛyÑ ê\qT düà]+#·Tø√e≥+, uÛ$Ñ wü´‘·TÔ MT<ä ˇø£ n+#·Hê‘√ ÄX¯qT ô|+#·Tø√e≥+ me¬sH’ ê kÕe÷q´+>± #˚j÷· \qT≈£îH˚
|üH.˚ Ä |üì #˚d÷ü Ô á X¯‘êã›|⁄ü kÕe÷õø±_Ûeè~∆˝À, kÕe÷õø£ e÷s¡TŒ\˝À Åd\Ô” uÛ≤>∑kÕ«e÷´ìï >∑T]+∫ Ä˝À∫+∫q|ü &ÉT
mH√ï $wüj÷· \T e÷ eTT+<äT≈£î e#êÃsTT. >∑&∫ç q X¯‘êu≤›ìï Åd\Ô” X¯‘êã›+>± #Ó|Œü e#·Ãì|æ+∫+~. >∑‘· X¯‘êã›|⁄ü
#·]Á‘· ìsêà‘·\T>± yê]~ ‹s¡T>∑T˝Òì kÕúqeTì|æ+∫+~. ◊‘˚ Bìì kÕ~Ûø±s¡+>±, k˛<ëVü≤s¡D+>± ìs¡÷|æ+#·{≤ìøÏ
m+‘√ n<Û´ä j·TqeT÷, eT¬s+‘√ düeTj·TeT÷ |ü&TÉ ‘·T+~. Ä |üì #˚j÷· \qT≈£î+≥÷H˚ eTT+<äT>± á X¯‘êã›+˝À
_Ûqïs¡+>±\˝À, ø°\ø£ kÕúHê\˝À, ø°\ø£ düeTj·÷\˝À |üì#˚dæ nø£ÿ&É ‘·eT eTTÁ<äyd˚ qæ e+<äeT+~ Åd\Ô” bò˛{À\‘√,
yê] >∑T]+∫q eTTK´ $esê\‘√ ˇø£ |ü⁄düøÔ +£ rdüT≈£î sêyê\qT≈£îHêï+. ø=‘·Ô X¯‘êã›+˝À Åd\Ô” +<äs+¡ ø£*dæ #˚dTü ≈£îH˚
ñ‘·‡e+>± á |ü⁄düøÔ ±ìï rdüT≈£îsêyê\qT≈£îHêï+. bò˛{À\T Á|ü#T· ]+#ê\H˚ ìs¡j í T· + #ê˝≤ Ä˝À∫+#˚ rdüT≈£îHêï+.
e´≈£î\Ô qT #·÷dü÷,Ô yê] >∑T]+∫ ‘Ó\TdüTø√e{≤ìø°, eTTKyÓTHÆ ê ‘Ó*j·Tì e´≈£î\Ô >∑T]+∫ #·<eä {≤ìø° á ‘·s+¡ yês¡T
#·÷ù| Ädüø˝ÔÏ À ‘˚&Ü ñ+≥T+~. á ‘·s+¡ j·TTe‘·≈î£ >∑‘· #·]Á‘·qT |ü]#·jT· + #˚ùd≥|ü &ÉT yê] eTqdüT\ô|’ eTTÁ<ä
y˚jT· {≤ìøÏ bò˛{À\T nedüse¡ Tì|æ+∫+~. Ä s¡ø+£ >± yêfi¯fl C≤„|øü ±\T eTq˝À m≈£îÿe ø±\+ ñ+{≤j·Tì e÷
ñ<˚X› +¯ . e+<ä dü+e‘·‡sê\T>± Åd\Ô” T #˚dqæ b˛sê{≤\qT >∑Ts¡T#Ô d˚ Tü ≈£î+≥÷ »s¡T|ü⁄≈£îH˚ $»jÓ÷‘·‡e+>± á |ü⁄düøÔ +£
ì\ã&ÉT‘·T+<äqT≈£îHêï+.
>∑&∫ç q X¯‘êã›+˝À Åd\Ô” T #˚dqæ b˛sê{≤\÷, uÛ≤>∑yTÓ qÆ ñ<äé÷\÷, sêDÏ+∫q s¡+>±\÷ mH√ï ñHêïsTT.
yÓTT<ä{kÏ Õ] #·<Tä e⁄≈£îqï kÕe÷q´ Åd\Ô” T, yÓTT<ä{>Ï ± $‘·+‘·T $yêVü≤+ #˚dTü ≈£îH˚ kÕVü≤dü+ #˚dqæ Åd\Ô” T, ÅdÔ” $<ä´ ø√dü+
ñ<ä´$T+∫q Åd\Ô” ÷, ñ<äé÷\˝À #˚] C…\’ TøÏ yÓfifl‚ +<äT≈£î ‘Ó–+∫q Åd\Ô” T, Hê≥ø£+, dæìe÷, sπ &çj÷Ó e+{Ï s¡+>±\˝ÀøÏ
yÓTT<ä{kÏ Õ] n&ÉT–&çq Åd\Ô” ÷ ` yÓTT<ä{Ï ‘·s|¡ ⁄ü &Üø£sº T¡ ,¢ XÊgy˚‘\Ô· ÷, dü+^‘·ø±s¡T\÷ qè‘·´ø£fi≤ø±]DT\T, $<ë´~Û≈î£ \T
` ‘·\T#·Tø√>±H˚ ˇfi¯ófl |ü⁄\ø£]+#˚ kÕVü≤düeT÷s¡TÔ˝…+<äs√. yêfi¯fl+<ä]˙ ˇø£#√≥ ô|≥º≥eTH˚ Ä˝À#·H˚ m+‘√
ñ‘ê‡Vü‰ìï∫Ã+~. ˇø£] ‘·sê«‘· ˇø£sT¡ @ ˇø£ÿ |ü⁄düøÔ +£ ˝Àq÷ ÇeT&Éq+‘·eT+~ e÷≈£î ‘·\|ü⁄ø=#êÃs¡T. <ë+‘√ #·]Á‘·
ìsêà‘·\T>± Åd\Ô” T Á|ü<ëÛ q+>± ñHêïs¡H˚ uÛ≤eq eTs=ø£kÕ] ã\+>± ø£*– m+‘√ >∑s«¡ eTì|æ+∫+~.

kÕe÷q´+>± #·]Á‘· ìsêà‘·\T>± Åd”Ô\≈£î >∑T]Ô+|ü⁄ <=s¡ø£<äT. dü+Á|ü<ëj·T #·]Á‘·ø±s¡T\T Åd”Ô\qT #·]Á‘·˝À
nø£ÿ&Éøÿ£ &Ü bÂ&ÉsY n~›q≥T¢ n<äT‘› T· +{≤s¡T. <ëìì Åd\Ô” ñ<äéT+ Á|ü•ïdü÷HÔ ˚ ñ+~. <˚X+¯ ø√dü+, ‘·eTø√dü+ ˇø£
düeT÷Vü≤+>± Åd\Ô” T #˚dqæ b˛sê{≤\≈£L, |ü&qç dü+|òTü s¡¸D\≈£L, kÕ~Û+∫q $»j·÷\≈£L >∑T]Ô+|ü⁄ <=s¡ø<£ Tä . #·]Á‘·
nH˚ »>∑Hêï<∏ä s¡<#ä∏ Á· ø±\ øÏ+<ä yêfi¯fl kÕeT÷Væ≤ø£ ñìøÏ ‘·THê‘·Tqø£˝b’… ˛‘·T+~. <ëì‘√ ø=ìï $»j·÷\T kÕ~Û+∫q
Åd\Ô” qT ˇø=ÿø£ÿs¡T>± ‘·\TÃ≈£îì yêfi¯fl X¯øøÔÏ Ï ÄX¯Ãs¡´|ü&‘É ês¡T. n{≤¢+{Ï X¯øeÔÏ T+‘·T\T ns¡T<äT>± ñ+{≤s¡ì, yê]ì
nkÕe÷q´ ñ<ëVü≤s¡D\T>± e÷Á‘·yT˚ >∑Ts¡T+Ô #·T≈£î+{≤s¡T. yÓTT‘·+Ô kÕe÷õø±_Ûeè~∆ Áø£eT+˝À $&ÉBj·T˝Òì uÛ≤>∑+>±
yê]ì #·÷&É≈î£ +&Ü yê] J$‘·ø<£ \ä∏ qT $&ç>± #·<Tä e⁄‘ês¡T. Ç˝≤+{Ï Åd\Ô” T ≈£L&Ü y˚fifl¯ MT<ä ˝…øÿ£ u…≥º >∑*–q+‘·eT+~
≈£L&Ü eTq #·]Á‘· |ü⁄düøÔ ±\˝À ø£ì|æ+#·sT¡ . Ç|üŒ{ÏøÏ eTT|üŒjYT dü+e‘·‡sê\qT+N Åd\Ô” ≈£î #·]Á‘·˝À kÕúq+ ˝Ò<˙ä , ñqï
#·]Á‘· Åd\Ô” ÁbÕ‹ì<Ûë´ìï Á|ü‹_+_+#˚ #·]Á‘· ø±<äH˚ $eTs¡Ù Åd\Ô” ñ<äéT+ ô|&ÉT‘·THêï, <ëìì y˚TeTT m+‘· ns¡+ú
#˚dTü ≈£îHêï, Ç+‘·eT+~ Åd\Ô” qT ˇø£ es¡d˝ü À #·÷&É≥+ e\¢ e÷≈£î ø£*–q ø£qT$|ü >=|üŒ~. eTq sêh #·]Á‘·+‘ê
ø=‘·>Ô ± ‘Ó*dæq≥¢ì|æ+∫+~. ˇø£ #Ó‘’ q· ´ düeT÷Vü≤ Á|üyêVü≤+>± Åd\Ô” qT y˚TeTT #·÷&É>*∑ >±+. Ç+‘·≈î£ eTT+<äT $&ç>±
@ ˇø£ ñ<äéT+˝ÀH√, s¡+>∑+˝ÀH√ |üì#˚dqæ Åd\Ô” >∑T]+∫ #·~$q|ü &ÉT ø£*–q nqTuÛ÷Ñ ‹ø°, |ü\Ts¡+>±\˝À
|üì#˚dqæ e+<ä\eT+~ Åd\Ô” qT, yês¡T kÕ~Û+∫q $»j·÷\‘√ düV‰ü #·÷&É≥+e\¢ ø£*–q nqTuÛ÷Ñ ‹ø° b˛*πø ˝Ò<Tä .
Åd”Ô\ #Ó’‘·q´ Á|üyêVü≤|ü⁄ y˚>∑+, Je+, Ä Á|üyêVü≤Áø£eT+˝Àì e÷s¡TŒ\÷ n˙ï ˇø£ ø=‘·Ô $wüj·÷ìï e÷≈£î
#ÓãT‘·Tqï≥¢ì|æ+∫+~. kÕeT÷Væ≤ø£yTÓ qÆ ñìøÏ, #Ó‘’ q· ´+ sTTy˚ #·]Á‘·qT s¡÷|ü⁄~<äT‘› êj·TH˚ $wüjT· + düŒwüyº TÓ +Æ ~. Ç+‘·
eT+∫ kÕ+|òTæ ø£, sê»ø°jT· kÕ+düÿ è‹ø£ yês¡d‘ü «· + eTq≈£î+<äì bı+–b˛j·÷+. á Åd\Ô” +<äs÷¡ á #·]Á‘·qT ì]à+#˚+<äT≈£î
m+‘· eT÷\´+ #Ó*+¢ #ês√ ‘·\T#·T≈£î+fÒ e÷ >∑T+&Ó\T ãs¡TyÓø±ÿsTT. yêdüeÔ J$‘· Á|ü‹≈£L\ |ü]dæ‘ú T· \‘√ ‘·\|ü&TÉ ‘·÷
yês¡T ø=‘·Ô ø£\\T ø£q{≤ìø°, ø=‘·Ô J$‘· $<ÛëHê\qT ø£qT>=q{≤ìø° mìï ø£]qƒ |üØø£\å ≈£î >∑Ts¡j÷· ´s√ ‘·\TÃ≈£î+fÒ Ä
kÕe÷qT´\ kÕVü≤dü+ nkÕe÷qéTì|æ+∫+~. düe÷»+˝À Á|ü‹<ë˙ï e÷s¡Ã{≤ìøÏ düe÷j·T‘·yÔ TÓ qÆ Åd\Ô” düeT÷Vü≤+
e÷≈£î >=|üŒ Áù|s¡D ì∫Ã+~.

Ä Áù|s¡D‘√, ñ‘ê‡Vü≤+‘√ á |üì yÓTT<ä\Tô|{≤º+. }Vü≤\≈£L,
Ä˝À#·q\≈£L ˝Òì |ü]$T‘·T\T |üì˝À mH√ï ñHêïsTT. eTT+<äT dü\ú Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç
ø±˝≤\≈£L dü+K´≈£L mH√ï |ü]<ÛTä \÷, |ü]$T‘·T\÷ @s¡Œ&ç ñHêïsTT. ♦ ø±˝≤ìï |ü s êeT]Ù+#· & É + n+fÒ
Ä+Á<Û<ä X˚ ÊìøÏ #Ó+~q Åd\Ô” T nqï|ü &ÉT Ä+Á<Û<ä X˚ +¯ >∑‘+· ˝À Ç|üŒ{Ï @$T{Ï?
Ä+Á<ÛÁä |ü<X˚ Ÿ e˝… ˝Ò<Tä . uÛ$Ñ wü´‘·T˝Ô À Ç{≤¢>π ñ+≥T+<ä˙ ˝Ò<Tä . eTÁ<ëdüT ♦ >∑&∫ç q X¯‘êu≤›ìï Åd\Ô” X¯‘êã›+>± m˝≤
Áô|dæ&ìÓ ‡, HÓC’ ≤+ sê»´+, Á|üdTü ‘Ô · ø£sêí≥ø£, eTVü‰sêÁcÕº, ˇ]kÕ‡\˝À #Ó|ü ø√e#·TÃ?
ø=ìï ÁbÕ+‘ê\T Çe˙ï Ä+Á<ÛTä \ kÕ+düÿ è‹ø£ sê»ø°jT· #·]Á‘·˝À ñHêïsTT.
♦ #·]Á‘· m˝≤ s¡÷|ü⁄~<äT≈› î£ +≥T+~?
yê{Ïì ≈£L&Ü e÷ |ü]~Û˝ÀøÏ rdüT≈£îHêï+. ‘Ó\T>∑T nqï |ü<ëìï yê&É≈î£ +&Ü
Ä+Á<Ûä nqï |ü<+ä yê&É{≤ìøÏ ø±s¡D+ Ä+Á<Û<ä X˚ +¯ nqï |ü<+ä ‘√ Á|üdTü ‘Ô +· ♦ eT÷\´+ #Ó*+¢ #·&eÉ T+fÒ ns¡+ú @$T{Ï?
@ sê»ø°j·T bÕØº ˝Òø£b˛e≥y˚T. n+<äTe\¢ Ä+Á<Ûä#·]Á‘·, Ä+Á<Ûä<˚X¯ ♦ ªªkÕe÷qT´\ kÕVü≤dü+ nkÕe÷q´
#·]Á‘· nì nqï|ü &ÉT |ü+<=$Tà<äe X¯‘êã›+˝À ‘Ó\T>∑T Á|ü»\ sê»ø°jT· eTì|æ+∫+~μμ nì s¡#·sTTÁ‘·T\T
kÕ+düÿ è‹ø£ JeHêìøÏ πø+Á<ë\T>± ñqï ÁbÕ+‘ê\q÷, Ç|üŒ{Ï nq&ÜìøÏ ø±s¡D≤\T @$T{Ï?
Ä+Á<ÛÁä |ü<X˚ Ÿ˙, s¬ +&ç+{Ï˙ <äèwæ˝º À ô|≥Tºø√yê*.
II
Çø£ ø±˝≤ìøÏ dü+ã+~Û+∫ Ä˝À∫+∫q|ü &ÉT kÕe÷õø£+>± Åd\Ô” T ‘Ó∫Ãq ô|<ä› e÷s¡TŒ\T á X¯‘êã›+˝À
Á|üeTTK+>± ñHêïsTT >±ã{Ïº á X¯‘êu≤›qï+‘ê rdüTø√yê\qT≈£îHêï+. M˝…q’ +‘· es¡≈L£ nìï s¡+>±\q÷ <äèwæ˝º ÀøÏ
rdüT≈£îsêyê\qT≈£îHêï+. Çø£ dü+K´ $wüj÷· ìøÏ eùdÔ @<√ ˇø£ dü+K´≈£î ø£≥Tºã&Éø£ ‘·|Œü <äT. |ü⁄düøÔ £ Á|ü#T· s¡D˝À ñ+&˚
Ä]úø£ |ü]$T‘·T\ <äècÕº´ e+<äeT+~ì á |ü⁄düøÔ +£ ˝À ñ+#ê\qT≈£îHêï+. ø±˙ Ä dü+K´‘√ @MT ‘·è|æ˝Ô <Ò Tä . Ä]úø+£ >±
m+‘· ø£weºü Tì|æ+∫Hê eT] ø=+‘·eT+~ì #˚sÃ¡ ø£ ‘·|Œü ˝Ò<Tä . m+|æø£ #ê˝≤ ø£weºü Tq≥+˝À dü+<˚V≤ü + ˝Ò<Tä . Á|ü‹
s¡+>∑+˝À ‘·eT<ä+≥÷ ˇø£ eTTÁ<ä y˚dqæ yê]ì m+#·Tø√yê*. n+fÒ Ä s¡+>±\˝À ìcÕí‘T· ˝…q’ Ç|üŒ{Ï yê]ì
dü+Á|ü~+#ê*. ø±\<Ûsä à¡ + #Ó+~q yê] $esê\T ùdø£]+#ê*. es¡eÔ ÷q+˝À ñqï Åd\Ô” qT ø£\TdüTø√yê*, e÷{≤¢&Ü*.
yêfi¯fl >∑T]+∫ m{≤¢ sêj·÷\H˚<ëìï >∑T]+∫ m+‘√ Ä˝À∫+#ê+. Ç+≥s¡÷«´\T #˚dæ yês¡T e÷{≤¢&qç ~ sêj·T≥eT+fÒ,
Ç|ü &ÉT ˝Òì yê]‘√ n~ ≈£î<äs<¡ Tä . n+<ä]ø° ˇø£ |ü<‹∆ä bÕ{Ï+#·≥y˚T u≤>∑T+≥T+~. |ü⁄düøÔ +£ ˝À $|ü⁄\yÓTqÆ Ç+≥s¡÷«´\≈£î
#√≥T #ê\<äT. Ç+≥s¡÷«´\T rdüT≈£îì ‘·T+#·≥eT÷ dü]ø±<äT. n+<äTe\¢ Ä |ü<‹∆ä ˇ<äq› T≈£îHêï+. yê] J$‘·
$X‚cÕ\q÷, yêfi¯ófl #˚dqæ b˛sê{≤\q÷, kÕ~Û+∫q $»j·÷\q÷ ≈£î|¢ +Ôü >± #Ó|Œü ≥+ ‘·|Œü eTs√ e÷s¡+Z ø£ì|æ+#·˝<Ò Tä .
n~ ø=+‘· ìsêX¯ ø£*+Z ∫Hê ˇø£ düeT÷Vü≤+>± kÕ–e#˚Ã ÅdÔ” eT÷s¡T\Ô T e÷ ñ‘ê‡Vü‰ìï @e÷Á‘·+ ˙s¡Tø±s¡ìe«˝Ò<Tä .
á |üì˝À m+<äs√ Åd\Ô” qT ø£*XÊ+. yêfi¯fl‘√ e÷{≤¢&≥ É y˚T ô|<ä› ñ‘ê‡Vü≤+>± ñ+&˚~. yêfi¯fl nqTuÛyÑ ê\T
$+≥T+fÒ ñ<˚«>∑+ ø£*>π ~. #·]Á‘·qT e÷ ø£fifl¯ eTT+<äT |üs∫¡ q yê] J$‘ê\qT $q≥+ á |üì˝À e÷≈£î nìï{Ïø+£ fÒ
Äq+<ëìï∫Ãq $wüjT· +. dü]<Ó e÷DÏø±´+ã>±s¡T ªªn|ü &ÉT e÷ ≈£î\+ yê]ì Ä&Ée<äH› êïs¡T. ‘·sê«‘· nìï ≈£î˝≤\yê]˙
Ä&Ée#·ÃHêïs¡T. e÷ eè‹Ô, bı˝≤\T, Jeq+ n˙ï rùddüT≈£îHêïs¡T. Ç|ü &ÉT Ç<˚ JeH√bÕ~Û>± nìï ≈£î˝≤\ yêfi¯ófl
ã‘·T≈£î‘·THêïs¡Tμμ nqï|ü &ÉT dü+düÿs¡D√<äéT s¡<ä∏ #·Áø±\ øÏ+<ä q*–q m+<äs√ Åd\Ô” T e÷ ø£fifl¯ eTT+<äT yÓT~* ø£˙ïs¡T
ø±sêÃs¡T. Åd˝Ô” eÒ T+≥THêïs√ $q≈£î+&Ü, Åd˝Ô” +Ò ø±yê\qT≈£î+≥THêïs√ |ü{+ºÏ #·Tø√≈£î+&Ü kÕ–q mH√ï ñ<äé÷\T,
yê{Ï˝À |òüTs¡¸D|ü&ç ì>∑TZ<˚* ø=‘·Ô #·]Á‘·qT düèwæº+∫q Åd”Ô\÷ ` Mfi¯fl+<ä] nqTuÛÑyê\‘√ #·]Á‘· ø=‘·Ô>±
|ü]#·jT· eTsTTq≥¢ì|æ+∫+~.
Á|ü‹yêfi¯Sfl Á|ü•ï+#ês¡T #·]Á‘· kÕ–q Áø£e÷ìï.
Á|ü‹yêfi¯Sfl Á|üjT· ‹ï+#ês¡T #·]Á‘·qT e÷s¡Ã{≤ìøÏ.
n|üŒ{Ï ø£+<äT≈£L] sê»´\øÏÎ qT+∫ y˚Tø£|t s¡+>∑+˝À Ä&Éyêfi¯fl≈£î m+<äT≈£î kÕúq+ ˝Ò<ìä b˛sê&çq XÀuÛ≤\‘·
es¡≈L£ Á|ü‹ ˇø£ÿs¡÷ ø=‘·Ô e÷πsŒ<√ rdüT≈£îsêyê\˙, ‘·eT J$‘ê\˝À kÕe÷õø£ Jeq s¡+>∑+˝À ø=‘·Ô nsêú\q÷,
yÓ\T>∑T˝q÷ düèwæ+º #ê\˙ ‘ê|üÁ‘·jT· |ü&qç yêπs.
ªªHê≥ø£s+¡ >∑+˝ÀøÏ ≈£î≥T+ã Åd\Ô” T sêyê\+{≤s¡T ` y˚TeT+‘ê ≈£î≥T+ã Åd\Ô” + ø±e÷ ` Ä e÷≥ mes¡T
e÷{≤¢&Hç ê Hê≈£î ø√|ü+ edüT+Ô ~. @ Ådj Ô” TÆÓ Hê ≈£î≥T+ã+˝À+∫ sê≈£î+&Ü mø£ÿ&É qT+&ç edüT+Ô ~μμ nì bÕe˝≤
XÊéT\>±s¡T ø√|ü+>± n&ç–q Á|üXï¯ \‘√, á |æ‘è· kÕ«eT´ düe÷»+ Åd\Ô” qT XÊX¯«‘·+>± $&ÉBdæ, eTsê´<ä ` neTsê´<ä
|ü]<ÛTä \˝À yêfi¯flqT ø£<\ä ≈£î+&Ü ã+~Û+∫, ‘·qø£qT≈£L\+>± e÷Á‘·yT˚ yêfi¯fl ø£<*ä ø£\qT ìj·T+Á‹+#˚ $<ÛëqeT+‘ê
ø£fifl¯ ≈£î ø£{+ºÏ ~.
cÕe⁄ø±s¡T C≤qøÏ>±s¡T ˇø£ Ç+≥s¡÷«´˝À n+{≤s¡T. ªªXÊ\÷´≥¢˙ï V”≤s√\πø, V”≤s√sTTqT¢ Ä ‘·sê«‘˚... ÇB eTq
düe÷» $<Ûëq+. ∫es¡≈î£ $T–˝Ò~ V”≤s√ >=|üŒ‘·qy˚Tμμ nì. #·]Á‘·˝À ≈£L&Ü n+‘˚. Ä düe÷» $<ÛëHêìï e÷s¡Ã≥+
‘˚*ø£ ø±<äT >±˙ Á|üjT· ‘êï\T ÁbÕs¡+_Û+#·{≤ìø°, Åd\Ô” qT #·]Á‘· ìsêà‘·\T>± ns¡+ú #˚dTü ≈£î+≥÷ #·]Á‘·qT ‹]–
sêj·T{≤ìø° Ç~ nqTyÓq’ düeTj·TeTì|æk˛Ô+~.
y˚T+ á |ü⁄düøÔ +£ ˝À q÷≥ |ü<ì›Ó $T~ eT+~ì e÷Á‘·yT˚ m+#·T≈£îqï~ e÷ |ü]$T‘·T\ Ø‘ê´H˚. eT]+‘· Ä]úø£
yÓdTü \Tu≤≥T ñ+fÒ Ç+‘˚ ÁbÕeTTK´‘·>\∑ eTs√ s¬ +&ÉT eT÷&ÉT e+<ä\ eT+~ á |ü⁄düøÔ +£ ˝À ñ+&˚yês¡T. Ç~ yÓTT<ä{Ï
|ü⁄düøÔ y£ T˚ . ‘·sT¡ yê‹ |ü⁄düøÔ ±\˝À yêfi¯Sfl ˇø£ Áø£eT+˝À |ü]#·jT· eTe⁄‘ês¡T. M]H˚ m+<äT≈£î m+#·T≈£îHêïs¡H˚ <ëìøÏ n~
e÷ m+|æø£ nq≥+ ø£+fÒ düe÷<Ûëq+ @eTT+≥T+~? Äj·÷ s¡+>±\˝À yêfi¯ófl #˚dqæ ø£èwæ, yêfi¯ófl y˚dqæ eTTÁ<ä,
yÓTT≥ºyTÓ T<ä{>Ï ± ˇø£ Á|ü‘´˚ ø£ s¡+>∑+˝À n&ÉT>∑Tô|{Ïqº |ü &ÉT yêfiËfl<äTs=ÿqï dü+øÏw¢ ºü
Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç dü+<äsê“¤\T, Á|ü»\˝À yê]≈£îqï kÕúq+, M≥ìï{Ï˙ |ü]>∑Dq˝ÀøÏ rdüT≈£îHêï+.
♦ eTTÁ<ä y˚jT· &É+ n+fÒ @$T{Ï?
á Åd\Ô” qT @ es¡Tdü˝À ñ+#ê\H˚ Á|üXï¯ ≈£î ø±\Áø£eTy˚T düs¬ +’ <äì|æ+∫+~.
ˇπø düeTj·T+˝À |ü\T s¡+>±\˝À |üì#˚dqæ Åd\Ô” qT ˇø£ es¡d˝ü À ñ+#·≥+
♦ dü+düÿs¡D√<äéT s¡<∏ä#·Áø±\ øÏ+<ä
e\¢ ˇø£ düeTÁ>∑‘· edüT+Ô <äì|æ+∫+~. ˇπø ø±\+˝À _Ûqï s¡+>±\˝À n+fÒ
q\>∑&eÉ T+fÒ @$T{Ï?
yÓTT‘·+Ô düe÷»+˝À »]–q e÷s¡TŒ\≈£î Åd\Ô” T #˚d+æ <˚$T{Ï, yê] uÛ≤>∑kÕ«eT´+
♦ ªªÁ|ü‹yêfi¯Sfl Á|ü•ï+#ês¡T #·]Á‘·qT @$T{Ï nH˚~ #·÷&Ü\qT≈£îqï|ü &ÉT ø±\Áø£eT+ bÕ{Ï+#·≥y˚T düs ¬ +’ <äqT≈£îHêï+.
e÷s¡Ã{≤ìøÏμμ nì Åd”Ô\ >∑T]+∫ eTT+<äTe÷≥ >∑T]+∫ ˇø£ ìs¡j í T· + rdüT≈£îHêï+. ‘Ó\T>∑T˝À Ç≥Te+{Ï
s¡#s· TTÁ‘·T\T m+<äTø£Hêïs¡T? Á|üjT· ‘·ï+ yÓTT<ä{~Ï ø£qTø±, á |ü⁄düøÔ +£ Ä+Á<Û<ä X˚ ¯ #·]Á‘·≈î£ dü+ã+~Û+∫q~
♦ ø=‘·Ô nsêú\T, yÓ\T>∑T\ düèwæº m˝≤ >±ã{°º ‘Ó\T>∑T˝À $es¡yTÓ q Æ eTT+<äTe÷≥ ñ+&Ü\qT≈£îHêï+. Ç+^¢wßü ˝À
kÕ<Û´ä eTe⁄‘·T+~? <ëìì dü+øÏ|å +Ôü #˚XÊ+.

á |ü⁄düøÔ ±ìøÏ Åd\Ô” qT m+|æø£ #˚jT· {≤ìøÏ e÷≈£î m+<äs√ düV≤ü ø£]+#ês¡T. m+<ä]H√ dü+Á|ü~+#ê+. yês¡+<ä]ø°
e÷ ø£è‘·»‘„ \· T. bò˛{À\T rj·T{≤ìøÏ uÛsÑ ‘¡ uY ÷ÑÛ wüDìY m+#·T≈£îHêï+. Äj·Tq á |üì >∑T]+∫ m+‘√ ñ‘ê‡Vü≤+
#·÷|æ+#ês¡T. nHês√>±´ìï |üøÿ£ q ô|{Ïº á |üì#˚XÊs¡T. á |üì˝À Äj·Tq bı+~q dü+‘√wü+ ≈£L&Ü e÷≈£î ‘·è|æÔ
ì∫Ã+~. Ç|ü &ÉT J$+∫˝Òìyê] bò˛{À\T ùdø£]+#·≥+˝À m+<äs√ düV‰ü j·T|ü&Ü¶sT¡ . yês¡+<ä]ø° e÷ ø£è‘·»‘„ \· T.
y˚TMT Á|üjT· ‘·ï+ ‘·\ô|&ÉTHÔ êïeTì #Ó|Œæ q eTs¡Tø£D å + qT+∫ <ëìì >∑T]+∫ e÷ø£+fÒ d”]j·Tdt>± Ä˝À∫+∫,
eTeTà*ï Á|ü‹ dü+<äs“¡ +¤ ˝Àq÷ ‘·s∫¡ ‘·s∫¡ Á|ü•ï+∫, y˚TeTT m+#·T≈£îqï yê]ì >∑T]+∫ m+<äT≈£î m+#·T≈£îHêïs¡˙,
m+#·Tø√ì yê]ì m+<äT≈£î e~˝≤s¡˙, Á|ü•ï+∫ m+‘√ $\TyÓq’ dü\Vü‰*∫Ãq e´≈£î\Ô T Ç<äs› T¡ . ˇø£sT¡ mdt.ÄsY.X¯+ø£sH¡ ,é
s¬ +&Éeyês¡T nøÏÿH˚ì ≈£î≥T+ãsêe⁄. á |ü⁄düøÔ ±ìøÏ ª>√¢dØü μ ‘·j÷· s¡T#˚ùd u≤<Û´ä ‘· rdüT≈£îì, #˚dæ e÷≈£î düV‰ü j·T|ü&+ç ~
Hê>±s¡Tq® . á|ü⁄düøÔ ±ìøÏ dü+ã+~Û+∫q uÛ≤cÕ $wüjT· +˝À ‘·eT neT÷\ýÓTqÆ dü\Vü‰*∫Ã+~ #˚≈L£ ] sêe÷sêe⁄>±s¡T.
Çø£ á |ü⁄düøÔ +£ m˝≤ ñ+&Ü*, ˝À|ü* $wüj÷· ìøÏ ‘·–q≥T¢>± m+‘· n+<ä+>±, VüQ+<ë>±, >∑+;Ûs+¡ >± n<˚
düeTj·T+˝À Äø£s¸¡ Dj ° T· +>± m{≤¢ |ü⁄düøÔ ±ìï r]Ã~<ë›\ì ‘·|qü |ü&,ç Ç+‘· #·øÿ£ ì s¡÷|ü+˝À e÷ #˚‘T· \ ø£+~+∫q
e´øÏÔ sêCŸy÷Ó Vü≤Hé ‘˚fifl¯ . &çCH’… ˝é À, ÄsYº esYÿ˝À ˇø£ |ü]|üPs¡‘í · kÕ~Û+#·{≤ìøÏ Äj·Tq #ê˝≤ ÁX¯eT|ü&Ü¶sT¡ . |ü⁄düøÔ +£
nqT≈£îqï düeTj·T+˝À sêe{≤ìøÏ e÷ø£+fÒ m≈£îÿe ø£w|ºü &ü +ç ~ sêCŸy÷Ó Vü≤Hé.
ndæà‘·˝À Á|ü<ëÛ q+>± á u≤<Û´ä ‘· rdüT≈£îì |üì #˚d+æ ~ ˙Hê C≤<äy,é ø£+#· s¡e÷<˚$. uÛsÑ ‘¡ uY ÷ÑÛ wüD‘Y √ bÕ≥T
yÓfifl¯ ≥+ J$‘· $X‚cÕ\T ùdø£]+#·≥+, nìï+{Ï˙ ˇø£ |ü<‹∆ä ˝À uÛÁÑ <ä|sü #¡ ≥· + yÓTT<ä˝q’… |üqT\ u≤<Û´ä ‘· Ms¡T rdüT≈£îHêïs¡T.
|ü~àì, düTC≤‘·, düTã“\ø°Î Ç+^¢wßü ˝À |ü⁄düøÔ ±qï+‘ê ø£+|üP´≥sY MT<ä ø£+b˛CŸ #˚XÊs¡T. dü+e‘·‡s¡+ bÕ≥T »]–q á
|üì #˚jT· {≤ìøÏ M\T>± ndæà‘· s√EyêØ |üqT\ qT+&ç e÷≈£î düeTj·T+ ø£*Œ+∫, Ä |üqT\T ≈£L&Ü ;Hê ìs¡«Væ≤+#·≥+e\¢
e÷ |üì ø=+‘· ‘˚*ø£sTT+~. á |ü⁄düøÔ £ Á|ü#T· s¡D≈£î düV≤ü ø£]+∫q yês¡+<ä]ø° e÷ ø£è‘·»‘„ \· T.
Ç$ #˚jT· +&ç
1. bÕsƒ+¡ Ä<Ûës¡+>± øÏ+~ n+XÊ\ô|’ e÷{≤¢&+É &ç.
n) Çs¡ejÓ÷´ X¯‘êu≤›ìï Åd\Ô” X¯‘êã›+>± >∑T]Ô+#·e#êÃ? #·]Ã+#·+&ç.
Ä) eTVæ≤fi≤ ~H√‘·‡e+ dü+<äs“¡ +¤ >± bÕsƒX¡ Ê\˝À øÏ+~ yê{Ï˝À @ n+X¯+ô|’ @y˚T+ e÷{≤¢&‘É ês¡T?
1) u≤*ø± $<ä´ ` ÄeX¯´ø£‘· 2) ˙≈£î q∫Ãq eTVæ≤fi¯ ` >∑TD>∑D≤\T
3) eTVæ≤fi¯\ kÕ~Ûø±s¡‘· ` kÕ«e\+ãq 4) |ü⁄s¡Twüß\‘√ B≥T>± eTVæ≤fi¯\ Á|ü>‹∑ ì»y˚THê?

2. øÏ+~ yêø±´\T bÕsƒê´+X¯+˝À mø£ÿ&É e#êÃjÓ÷ >∑T]Ô+∫ yê{Ï dü+<äsê“¤*ï $e]+#·+&ç.
n) dü+Á|ü<ëj·T #·]Á‘·ø±s¡T\T Åd\Ô” qT #·]Á‘·˝À nø£ÿ&Éøÿ£ &Ü bÂ&ÉsY n~›q≥T¢ n<äT‘› T· +{≤s¡T.
Ä) }Vü≤\≈£L, Ä˝À#·q\≈£L ˝Òì |ü]$T‘·T\T |üì˝À ñHêïsTT.
Ç) XÊ\÷´≥¢˙ï V”≤s√\πø, V”≤s√sTTqT¢ Ä ‘·sê«‘˚... ÇB eTq düe÷» $<Ûëq+.
3. øÏ+~ >∑<´ä + #·<eä +&ç. Á|üXï¯ \≈£î düe÷<ÛëHê\T sêj·T+&ç.
50e <äXø¯ |£ ⁄ü s¬ +&ÉeuÛ≤>∑+ qT+N &Óu“… jÌ¤ T· e <äXÊã›+ es¡≈L£ s¡#s· TTÁ‘·T\T ˇø£ yÓ\T¢e˝≤ ‘Ó\T>∑T kÕVæ≤‘ê´ìï
eTT+#Ó‘êÔsT¡ . Ä#·+≥ XÊs¡<ë<˚$, Ç*¢+<ä\ düsd¡ «ü r<˚$, e÷\r #·+<ä÷sY, \‘·, l<˚$, yêdæs¬ &ç¶ d”‘ê<˚$,
s¡+>∑Hêj·T≈£eTà, ~«y˚<Tä \ $XÊ˝≤øÏ,å j·T<äq› |üP&ç düT˝À#·HêsêDÏ, Äq+<ësêeT+, &ç.ø±y˚TX¯«], ;Hê<˚$
yÓTT<ä˝q’… s¡#s· TTÁ‘·T\ ù|s¡T¢ Ç+{Ï+{≤ $ì|æ+#˚ ù|s¡j ¢ ÷· ´sTT. s¡#s· TTÁ‘·T\ qe\\‘√ qe˝≤ kÕVæ≤‘ê´ìøÏ
‘Ó\T>∑T˝À $düÔ è‘·yTÓ qÆ e÷¬sÿ{Ÿ @s¡Œ&ç+~. s¡#s· TT‘·\T Ä&Éyê] ù|s¡‘¢ √ ‘·eT s¡#q· \qT Á|ü#T· ]+#·Tø√yê*‡q
|ü]dæ‹ú e∫Ã+~. 1980e <äXø¯ +£ ‘Ó\T>∑T kÕVæ≤‘·´+˝À Åd\Ô” <äXÊã›+>± #Ó|Œü e#·TÃ. qe˝≤ kÕVæ≤‘·´+˝À
ns¡ej·Té <äXÊã›+˝À ‹s¡T>∑T˝Òì kÕúq+ dü+bÕ~+#·T≈£îqï s¡#s· TTÁ‘·T\T 80e <äXÊã›+˝À ø£$‘·«+˝À
ø£<\ä∏ ˝À ‘·eT eTTÁ<ä y˚XÊs¡T. n+‘·es¡≈î£ ø£$‘·«+ ‘·eT<äqT≈£îH˚ |ü⁄s¡Twüß\ ÁuÛeÑ T\qT ã<ä\› T ø={≤ºsT¡ .
ø£$‘·«+ sêj·T&ÉyT˚ ø±<äT. n+‘·es¡≈î£ ø£$‘·«+˝ÀøÏ sêì Åd\Ô” nD∫y˚‘˝· Àì |ü\Tø√D≤\qT ‘·eT ø£$‘êedüTeÔ ⁄>±
d”«ø£]+#ês¡T. á X¯‘êã›+˝À e∫Ãq s¬ +&Ée ñ‘·eÔ T ø£$‘ê dü+ø£\q+>± ª˙*y˚T|ò÷ü \Tμ ÅdyÔ” ê<ä ø£$‘ê
dü+ø£\Hêìï Á|ü#T· ]+#ês¡T. z˝≤Z ªsê»ø°jT· ø£<\ä∏ Tμ, ªùd«#·Ãμ¤ qe\ Åd\Ô” X¯Øs¡ sê»ø°j÷· \q÷, ≈£î≥T+ã
nD∫y˚‘q· ÷ ø=‘·Ô |ü<‹∆ä ˝À |ü]#·jT· + #˚XÊsTT. »j·TÁ|üu,ÑÛ ø=+&˚|Pü &ç ìs¡à\, bÕ{Ïã+&É¢ s¡»ì, |æ.dü‘´· e‹,
dæ.düTC≤‘·, eTèD≤[ì, ø¬ .es¡\øÏÎ, ø¬ .^‘·, ≈£î|æŒ* |ü<àä , C≤qø°u≤\, »j·T e+{Ï ÅdyÔ” ê<ä s¡#s· TTÁ‘·T\T
‘Ó\T>∑TkÕVæ≤‘·´+˝À ÅdyÔ” ê<ëìï dæsú |¡ ]ü #ês¡T.
n) ‘Ó\T>∑T kÕVæ≤‘·´+˝À s¡#s· TTÁ‘·T\T @ ø±\+˝À yÓ\T¢e˝≤ e#êÃs¡T?
Ä) 80e <äXø¯ +£ Åd\Ô” <äXÊã›eTì m˝≤ #Ó|Œü >∑\e⁄?
Ç) ÅdyÔ” ê<ä ø£esTTÁ‘·T\T kÕ~Û+∫q $Cj·÷\T @$T{Ï?
á) ÅdyÔ” ê<ä kÕVæ≤‘·´+˝À @ edüTeÔ ⁄\T ÁbÕ<Ûëq´+ eVæ≤+#êsTT?
ñ) ô|’ ù|sê≈£î ns¡eú +‘·yTÓ qÆ o]¸øq£ T ô|≥º+&ç.
4. bÕsƒ+¡ Ä<Ûës¡+>± øÏ+~ Á|üXï¯ \≈£î düe÷<ÛëHê\T sêj·T+&ç.

n) dü+bÕ<ä≈î£ \T eTVæ≤fi≤es¡D+ |ü⁄düøÔ ±ìï m+<äT≈£î rdüT≈£îsêyê\qT≈£îHêïs¡T?
Ä) eTVæ≤fi≤es¡D+ s¡#s· TTÁ‘·T\T @ @ s¡+>±\≈£î #Ó+~q Åd\Ô” $esê\T ùdø£]+#ê\qT≈£îHêïs¡T?

Ç) eT¨qï‘·T˝…q’ Åd\Ô” $X‚cÕ\T ùdø£]düTqÔ ï dü+<äs“¡ +¤ ˝À dü+bÕ<ä≈î£ \T bı+~q nqTuÛ÷Ñ ‘·T\T @+{Ï?
á) eTVæ≤fi≤es¡D+ |ü⁄düøÔ +£ ˝ÀøÏ m+‘√ eT+~ Åd\Ô” qT rdüTø√yê\ì ñHêï ø=~›eT+~ì e÷Á‘·yT˚ m+|æø£
#˚dTü ø√e&ÜìøÏ >∑\ ø±s¡D≤\T @$T{Ï?
ñ) eTVæ≤fi≤es¡D+ |ü⁄düøÔ £ Á|ü#T· s¡D˝À dü+bÕ<ä≈î£ \≈£î düV‰ü j·T|ü&qç yê¬ses¡T?

n) ªªkÕe÷q´+>± #·]Á‘· ìsêà‘·\T>± Åd\Ô” ≈£î >∑T]Ô+|ü⁄ <=s¡ø<£ Tä μμ B+‘√ MTs¡T @ø°u$ÑÛ kÕÔsê? m+<äT≈£î?
Ä) s¡#s· TTÁ‘·T\T dü+ø£\q+ #˚dqæ |ü⁄düøÔ ±ìøÏ ªªeTVæ≤fi≤es¡D+μμ nH˚ ù|s¡T dü]b˛sTT+<äì uÛ≤$düTHÔ êïsê?
m+<äT≈£î?
Ç) ªªÁ|ü‹yêfi¯Sfl Á|ü•ï+#ês¡T #·]Á‘· kÕ–qÁø£e÷˙ï!μμ nì Åd\Ô” >∑T]+∫ s¡#s· TTÁ‘·T\T m+<äT≈£î ù|s=ÿHêïs¡T?
n) #·]Á‘· ìsêà‘·\T>± Åd\Ô” T Á|ü<ëÛ q+>± ñHêïs¡H˚ uÛ≤eq dü+bÕ<ä≈î£ \≈£î ø£\>∑&ÜìøÏ >∑\ ø±s¡D≤\qT
$e]+#·+&ç.
Ä) ªªá Åd\Ô” +<äsT¡ á #·]Á‘·qT ì]à+#˚+<äT≈£î m+‘· eT÷\´+ #Ó*+¢ #ês√ ‘·\#·T≈£î+fÒ e÷ >∑T+&Ó\T
ãs¡TyÓø±ÿsTTμμ nq&É+˝À |”]øƒ ±ø£s\Ô¡ Ä+‘·s´¡ + @$T{Ï?
n) ˇø£ Á|üeTTK ÅdyÔ” ê<ä s¡#s· TTÁ‹ MT bÕsƒX¡ Ê\ yê]¸ø√‘·‡e+˝À eTTK´ n‹~∏>± bÕ˝§Zq&ÜìøÏ edüTHÔ êïs¡T.
yê]ì MTs¡T @$T Á|ü•ï+#·<\ä #·T≈£îHêïs√ Ä Á|üXï¯ \ C≤_‘ê sêj·T+&ç.
Ä) eTVæ≤fi¯\ |ü≥¢ #·÷|ü⁄‘·Tqï $eø£\å qT, yê] MT<ä »s¡T>∑T‘·Tqï <ë&ÉT\qT K+&çd÷ü ,Ô eTVæ≤fi¯\+<äs÷¡
<Ûs’Ó ´¡ +‘√ yÓT\>±\ì ‘Ó*j·TCÒùd˝≤ ˇø£ ø£s|¡ Áü ‘·+ ‘·j÷· s¡T#˚jT· +&ç.
|ü<äC≤\+
1. øÏ+~ yêø±´\˝À ^‘·^dæq |ü<ë\≈£î |üsê´j·T|ü<ë\T sêj·T+&ç.
n) kÕe÷q´+>± #·]Á‘· ìsêà‘·\T>± Åd\Ô” ≈£î >∑T]Ô+|ü⁄ <=s¡ø<£ Tä . ( , , )
Ä) n+<ä]ø° ˇø£ |ü<‹∆ä bÕ{Ï+#·&yÉ T˚ u≤>∑T+≥T+~. ( , , )
Ç) mH√ï nqTuÛyÑ ê\T düàs¡D˝ÀøÏ ‘Ó#T· Ã≈£îHêïqT. ( , , )

2. á bÕsƒ+¡ ˝À X¯u≤›\+ø±s¡+ ñqï yêø±´\qT >∑T]Ô+∫ sêj·T+&ç.
ñ<ë:ªªn|ü &ÉT e÷ ≈£î\+ yê]ì Ä&Ée<äH› êïs¡T.
‘·sê«‘· nìï ≈£î˝≤\yê]ì Ä&Ée#·ÃHêïs¡T.μμ }
n+‘ê´qTÁbÕdü.
3. bÕsƒ+¡ Ä<Ûës¡+>± øÏ+~ C≤rj·÷\T @ dü+<äsê“¤\˝À yê&É‘ês√ $e]+#·+&ç.
n) >∑T+&Ó\T ãs¡TyÓøÿ£ &É+ Ä) ˙s¡Tø±]b˛e&É+ Ç) ø£qT$|ü
á) ø±\<Ûsä à¡ + #Ó+<ä&+É ñ) ‘·THê‘·Tqø£\T
4. øÏ+~ |ü<ë\qT >∑T]+∫ $e]+#·+&ç.
n) kÕe÷õø£ e÷s¡TŒ :
Ä) $»jÓ÷‘·‡e+ :
Ç) kÕe÷õø±_Ûeè~∆ :
á) kÕ+düÿ è‹ø£ yês¡d‘ü «· + :
ñ) nÁ>∑‘ê+ã÷\+ :
1. øÏ+~ yêø±´\T @s¡øy£ TÓ qÆ yêø±´˝À >∑T]Ô+∫ sêj·T+&ç.
ñ<ë : MTs¡T sêe<äT› ` ìùw<Ûës¡øú £ yêø£´+.
n) <äjT· #˚dæ qqTï ø±bÕ&ÉT.
Ä) MTs¡T sêe#·TÃ.
Ç) yês¡+<ä]øÏ @yÓT+Æ ~?
á) H˚qT ‘·|Œü ø£ ekÕÔqT.
ñ) ÄVü‰! m+‘· u≤>∑T+B!
}) yês¡T yÓfifl¯ e#êÃ?
2. øÏ+<ä Ç∫Ãq dü+<ÛTä \T ` |ü<ë\ eT<Û´ä dü+ã+<Ûëìï >∑T]Ô+∫ yê{Ïì »‘·#d˚ ,æ dü÷Á‘ê\T sêj·T+&ç.
Ç‘·«dü+~Û, >∑TDdü+~Û, dües¡Bí s¡dÈ +ü ~Û, ñ‘·«dü+~Û, $düsdZ¡ +ü ~Û
düVü≤ÁkÕã›+, ìsêX¯, JeH√bÕ~Û, y˚TeT+‘ê, Äq+<ëìï∫Ãq
3. øÏ+<ä Ç∫Ãq düe÷kÕ\T ` |ü<ë\T y˚{øÏ Ï @$ e]ÔkÕÔj÷Ó >∑T]Ô+∫ Äj·÷ |ü<ë\≈£î dü+ã+~Û+∫q düe÷kÕ\qT,
$Á>∑V≤ü yêø±´\T sêj·T+&ç.
düe÷dü+ ù|s¡T düe÷dü |ü<+ä
‘·èrj·÷ ‘·‘T· Œs¡Twü düe÷dü+ $‘·+‘·T $yêVü≤+
dü+uÛ≤eHê |üPs¡«|ü<ä ø£sà¡ <Ûës¡jT· düe÷dü+ $<ë´~Û≈£î\T
wüw˜” ‘·‘T· Œs¡Twü düe÷dü+ >∑+>±q~
~«>∑T düe÷dü+ eTT|üŒsTTdü+e‘·‡sê\T
<ä«+<ä« düe÷dü+ Åd|Ô” ⁄ü s¡Twüß\T
uÛ≤s¡‘<· X˚ +¯
4. øÏ+~ ñ<ëVü≤s¡D\T @j˚T n\+ø±sê\≈£î #Ó+~qy√ >∑T]Ô+#·+&ç. düeTq«j·T+ sêj·T+&ç.
n) düT<är q÷‘·q eT<äHê!
eT<äHê>∑‘T· s¡+>∑ |üPs¡eí TDÏeTj·Tdü<Hä ê!
dü<Hä êeTj·T >∑» s¡<Hä ê!
s¡<Hä êπ>+Á<ä ìuÛøÑ ]° Ô s¡dü qs¡d+æ Vü‰!
Ä) e÷qyê! ˙ Á|üjT· ‘·ï+ e÷qyê?
Ç) ‘·+Á&ç! Vü≤] CÒsT¡ eTìjÓT&ç ‘·+Á&ç ‘·+Á&ç.
5. øÏ+~ düe÷dü |ü<ë\qT yê{Ï $Á>∑V≤ü yêø±´\qT |ü]o*+#·+&ç.
n) Á|ü‹ ~qeTT ~qeTT ~qeTT
Ä) j·T<∏ëX¯øÏÔ X¯øÏÔ m+‘√ n+‘· (X¯øqÔÏ qTdü]+∫)
Ç) Äu≤\>√bÕ\+ u≤\T&ç qT+&ç >√bÕ\Tì es¡≈î£
á) eT<Ûë´Vü≤ï+ nVü≤ï+ eT<Û´ä uÛ≤>∑+
ñ) nqTes¡¸+ es¡¸eTTqqTdü]+∫
M≥ìï+{Ï˝ÀqT |üPs¡«|ü<ë\T>± ne´j·÷\T ñHêïsTT ø£<÷ä ! n+fÒ á düe÷kÕ˝À¢ |üPs¡«|ü<ä ÁbÕ<Ûëq´+
ñ+≥T+~. |üPs¡«|ü<ë\T *+>∑, e#·q, $uÛøÑ ÔÏ X¯Sq´+>± ñ+{≤sTT. Ç˝≤+{Ï uÛ≤e+‘√ ñqï, düe÷kÕìï
ªne´sT÷uÛ≤edüe÷dü+μ nì n+{≤+.
6. øÏ+~ ñ<ëVü≤s¡D\≈£î $Á>∑V≤ü yêø±´\T sêj·T+&ç.
n) nqT≈£L\+ Ä) j·T<∏ëeT÷\+ Ç) Á|ü‹e÷dü+
♦ $$<Ûä s¡+>±\˝À Á|üd<æ Tä ˝∆ q’… eTVæ≤fi¯\ bò˛{À\qT, J$‘· $X‚cÕ\qT ùdø£]+∫ ˇø£ yÓ÷&É˝Ÿ eTVæ≤fi≤es¡D+
|ü⁄düøÔ ±ìï ‘·j÷· s¡T#˚jT· +&ç. Á|ü<]ä Ù+#·+&ç.
|ü⁄s¡Twüß&ÉT nH˚ø£ ‘·sê\T>± @<√ˇø£$<Û+ä >± ÅdôÔ” |’

dü÷øÏÔ Ä~Û|ü‘·´+ eVæ≤düTÔHêï&ÉT. <ëì‘√ Åd”Ô
Ä‘·àq÷´q‘êuÛ≤yêìï ô|+#·T≈£îqï~. Åd”Ô |ü⁄s¡Twüßì jÓTTø£ÿ
düV≤ü #·]. ÄyÓT≈£î ≈£L&Ü nyÓ÷|òTü yÓTqÆ X¯økÔÏ ÕeTsêú´\T
ñHêïsTT. |ü⁄s¡Twüß\‘√ düe÷qyÓTÆq ùd«#êÃ¤kÕ«‘·+Á‘ê´\T
düe÷qVü≤≈£îÿ\T ñHêïsTT.
` >±+BÛJ
11 e÷DÏø£´ MD
` $<ë«Hé $X¯«+
#·<eä +&ç ` Ä˝À∫+∫ #Ó|Œü +&ç.

ªªkÂ+<äs´¡ + Äsê~Û+#˚yê&Ü!
ø£$‘·˝À, •\Œ+˝À
|ü⁄s¡T>∑T˝À, |ü⁄wüŒ+˝À
yÓTs¡T|ü⁄˝À, y˚T|òTü +˝À
kÂ+<äs´¡ + Äsê~Û+#˚yê&Ü! Á|üX¯ï\T:
J$+#˚yê&Ü!
düTœ+#˚yê&Ü! <äT'œ+#˚yê&Ü! 1. á ø£$‘· me]ì >∑T]+∫ ‘Ó\T|ü⁄‘·T+~?
$Vü≤«\T&Ü! Ms¡T&Ü! 2. ø£$‘·˝À ù|s=ÿqï e÷qe⁄ì Á|ü‘´˚ ø£ \ø£Då ≤˝Ò$?
Áù|$T+#˚yê&Ü! 3. e÷qe⁄DÏ í mìï ø√D≤˝À¢ á ø£ $ ‘· ˝ À
$jÓ÷^! jÓ÷^! uÛÀ^! ‘ê´^! <ä]Ù+#·e#·TÃ?
Ä˝À#·q\T b˛j˚Tyê&Ü! 4. e÷qe⁄ìøÏ $$<Ûä \ø£Då ≤\T m˝≤ dü+Áø£$T+∫
nqTì‘·´+ nH˚«wæ+#˚yê&Ü! ñ+&Ée#·TÃ?
#Ó≥÷º, #Ós¡TeP, >∑≥÷º, |ü⁄{≤º 5. MT <äèwæ˝º À e÷qe⁄&Ó˝≤+{Ïyê&ÉT?
Äø£d+ü ˝À düeTTÁ<ä+˝À
nH˚«wæ+#˚yê&Ü!μμ
` ll
bÕsƒê´+X¯ H˚|<ü ´ä∏ + / ñ<˚X› +¯

Ä+Á<ÛäÁ|üuÛÑ yês¡|üÁ‹ø£˝À $<ë«Hé $X¯«+ ªªe÷DÏø£´MDμμ o]¸ø£q yê´kÕ\T, ø£$‘·\T s¡∫+#ês¡T.
e÷DÏø£´MD˝À Ms¡T d”«ø£]+#·ì n+X¯+ ˝Ò<äì #Ó|üŒe#·TÃ. e÷qeJeq Á|ükÕúq+‘√ ø£fi¯, ø£$‘·«+
ô|qy˚dTü ≈£îHêïj·Tì, eTìwæ ìs¡+‘·s¡ C≤„HêH˚«wæ nì á ø£$‘· ‘Ó\T|ü⁄‘·T+~. e÷DÏø´£ MDqT MT{Ï, e÷qMj·T
sê>±*ï |ü*øÏ+∫q á ø£$‘· #ê]Á‘·ø£ |òTü {≤º*ï ‘·s∫¡ #·÷|æ eTìwæ XÊX¯«‘·‘ê«ìï ‘Ó\T|ü⁄‘·T+~.
kÕ+πø‹ø£s+¡ >∑+˝Àì n_Ûeè~∆ì e÷Á‘·yT˚ n_Ûeè~∆ nqT≈£î+≥÷ ø£fi\¯ qT kÕVæ≤‘ê´ìï ñù|øÏdå ÷ü +Ô ~.
H˚{‘Ï s· +¡ . e÷qeJ$‘·+‘√ eTT&çyd˚ Tü ≈£îqï ø£fi\¯ T, kÕVæ≤‘·´+ nHê~>± dü+Áø£$T+∫q ÄdæÔ nì ‘Ó\T|ü⁄‘·÷,
$C≤„qe÷s¡+Z ˝À Á|üj÷· DÏ+∫ dü+düÿ è‹ì >ös¡$ùdHÔ ˚ eTìwæ XÊX¯«‘·T&Ée⁄‘ê&Éì ‘Ó\|ü&yÉ T˚ á bÕsƒ+¡ ñ<˚X› +¯ .

á bÕsƒ´¡ uÛ≤>∑+ ªe#·q ø£$‘·μ nH˚ kÕVæ≤‘·´ Á|üÁøÏjT· , |ü<´ä , >π j·÷˝À¢ ñ+&˚
#Û+· <ädTü ‡‘√ dü+ã+<Û+ä ˝Ò≈î£ +&Ü, yêéVü‰]ø£ uÛ≤wü˝À sêùd ø£$‘·qT e#·q ø£$‘·
n+≥THêï+. ∫qï ∫qï |ü<ë\T, yêø±´\‘√ <Û«ä ì >∑]“¤‘+· >± ñ+&˚ ø£$‘·
e#·q ø£$‘·. á bÕsƒ+¡ $<ë«Hé $X¯«+ s¡#H· ê dü+|ü⁄{Ï˝À~.

bÕsƒ+¡ #·<eä +&ç. ns¡+ú ø±ì |ü<ë\T >∑T]Ô+#·+&ç.
yê{Ï nsêú\qT |ü⁄düøÔ +£ ∫es¡ ñqï ª|ü<$ä C≤„q+μ |ü{øºÏ ˝£ À #·÷dæ ˝Ò<ë ì|òTü +≥Te⁄˝À #·÷dæ ‘Ó\T‡ø√+&ç.
bÕsƒ+¡ ∫Á‘·+ #·÷&É+&ç. Bì Ä<Ûës¡+>± ø£$‘· kÕsê+XÊìï }Væ≤+#·+&ç.
ø£$ |ü]#·jT· +
Ç+‘· eT+∫ ô|qï‘·*¢

m+<äTøÏ≥T¢ e÷¬sH√?
Ç+‘· eT+~ ø£qï‘·*¢
m+<äTø¬ +&ç b˛jÓTH√?
nì Äy˚<qä ‘√ ªô|H˚ï{ÏbÕ≥μqT düèõ+∫q e÷qMj·T ø£$ $<ë«Hé $X¯«+.
(1915`1987) kÕVæ≤ry˚‘·Ô>±, sê»ø°j·T Hêj·T≈£îì>±, |üÁ‹ø± dü+bÕ<ä≈£îì>± ãVüQeTTFq
<äsÙ¡ q$T∫Ãq $X¯«+ ndü\T ù|s¡T MTdüs>¡ +∑ &É $X¯«s¡÷bÕ#ê]. nq+‘·|⁄ü s¡+ õ˝≤¢
‘·]yÓT\ Á>±eT+˝À \ø£ÎeTà, sêeTj·T´ <ä+|ü‘·T\≈£î »ìà+∫q $X¯«+,
dü+düÿ è‘ê+Á<Ûë+>∑¢ uÛ≤wü˝À¢ |ü+&ç‘T· &ÉT. MTC≤Hé, Á|üC≤X¯ø,ÔÏ Ä+Á<ÛÁä |üu,ÑÛ Ä+Á<ÛCä À´‹
|üÁ‹ø£˝À¢ $$<Ûä ¨<ë˝À¢ |üì#˚d÷ü HÔ ˚ dü+düÿ è‘· uÛ≤wü˝Àì |ü\TÁ>∑+<∏ë*ï ‘Ó\T>∑T˝ÀøÏ
nqTe~+#ê&ÉT. |üÁ‹ø± dü+bÕ<ä≈î£ ì>± ªn$ ` Ç$μ, ª‘Ó\T|ü⁄ ` q\T|ü⁄μ, ªe÷DÏø´£ MDμ
e+{Ï o]¸ø\£ qT uÛ≤wü, kÕVæ≤‘·´+, düe÷»+, HÓ‹’ ø£ $\Te\T ‘·~‘·s¡ n+XÊ\ô|’
dü+bÕ<äøj ° ÷· \T, ªÁù|$T+#êqTμ nH˚ qe\, ªˇø£Hê&ÉTμ, ªô|H˚ï{ÏbÕ≥μ nH˚ ø±yê´\T
$<ë«Hé $X¯«+ ø£\+ qT+&ç C≤\Tyê]q s¡#q· \T. ‘·q kÕVæ≤‘·´ ùde≈£î ø£fi≤Á|ü|Pü s¡,í
&ç.*{Ÿ. |ü{≤º\q+<äT≈£îHêï&ÉT.

Á|üy•˚ ø£
Ä<ÛTä ìø£jT· T>∑+˝À e#·q ø£$‘· ˇø£ eTTKýÓTqÆ kÕVæ≤‘·´ Á|üÁøÏjT· . Ç~ #Û+· <√ã<ä‘∆ ·
˝Òì ø£$‘ê Á|üÁøÏj·T.
düsfi¡ y¯ TÓ qÆ |ü<ë\‘√, düV≤ü »yÓTqÆ yê&ÉTø£ uÛ≤wü˝À, dü÷{Ï>± uÛ≤yêìï e´ø£+Ô #˚ùd e#·q
ø£$‘· <ë«sê m+<äs√ ø£e⁄\T ˝À‘Óq’ uÛ≤yê\qT ‘˚*ø£>± n+~+#ês¡T.
e÷qe |ü]D≤eT+˝Àì kÂ+<äsê´ìï, ø£èwæì, kÕ<Ûqä dü+|ü‹ìÔ , ‘ê‹Ô«ø£‘q· T $<ë«Hé
$X¯«+ m+‘· Vü≤è<ä´+>± #ÓbÕŒs√... #·÷<ë›e÷!
I
eT+Á‘ê\‘√ ∫+‘·ø±j·T\T
sê\q|ü&ÉT |ü<´ä
dü+Á‘êdü+‘√ ∫+‘·\T
bÕ]b˛‘êj·÷?
j·T+Á‘ê\‘√ »ãT“\T
qj·T+ ø±q|ü&ÉT
‘·+Á‘ê\‘√ düe÷»s¡T>∑à‘·\T
<ë]øÏ ekÕÔj÷· ?
n+fÒ nqe#·TÃ,
Wqì ø=+<äi‘√
nì|æ+#·q÷ e#·TÃ.
bı≥º˝Àì |ü⁄≥º≈î£ s¡T|ü⁄‘√ dü+|òTü +
ø£f<º… Tä ≥ ø£fie¯ fi¯|&ü ç b˛‘·T+fÒ
ì≥ºì\Te⁄q s√<äd˝æ ÀìøÏ
ø£≥\º T ø£≥Tºø=ì <ä÷düTø=ìb˛sTT
ø£≥Tºø=ì b˛j˚T<˚$T{ì
n+fÒ nqq÷e#·TÃ.
Wqì ø=+<äi‘√
nì|æ+#·q÷e#·TÃ.
Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç
♦ á ø£$‘·˝À ÁbÕdü |ü<ë\T @eTTHêïsTT?
♦ ªªn+fÒ nqe#·TÃ, Wqì ø=+<äi‘√ nì|æ+#·q÷e#·TÃμμ nH˚ yêø±´\ <ë«sê MTπs$TÁ>∑V≤æ +#ês¡T?
♦ düe÷» s¡T>∑à‘·\T n+fÒ @$T{Ï? ø=ìï ñ<ëVü≤s¡D\T #Ó|Œü +&ç.
♦ ªªbı≥º˝Àì |ü⁄≥º≈î£ s¡T|ü⁄‘√ dü+|òTü + ø£f<º… Tä ≥ ø£fie¯ fi¯|&ü bç ˛e&É+μμ n+fÒ @$T{Ï?
II
eTìwæ ≈£qT$∫Ãq|ü&˚
yêì n+<ä#+· <ë\T #·$>=Hêï&ÉT.
ÄHê&˚ Á|üøè£ ‹ì
nBÛq+ #˚dTü ø√e&Üìø°
n+<ä* s¡+>∑T\q÷ s¡e[˙
nqTø£]+#·&Üìø° ≈£L&Ü Äj·T‘·eÔ TsTTHê&ÉT.
>∑TVü≤\˝À ìedæ+#˚yê&˚
>√&É\ô|’ >∑TÁsê\÷, õ+ø£\÷ ^düT≈£îHêï&ÉT...
ø±&ÉT M&Éq|ü&˚
yÓ÷&ÉT\T ∫e⁄]+#˚˝≤
bÕ&É&+É Äs¡+_Û+∫Hê&ÉT
>∑T\ø£i≤\ eTT\T≈£îMT<˚
>=ãT“q ø±*øÏ >∑C®… ø£{HºÏ ê&ÉT.
~≈£îÿ\T |æøÿ£ {Ï˝˝¢Ò ≤
|òT” +ø£]+#·TfÒ ø±<äT
yÓTTø£ÿ\T ìøÏÿ #·÷#˚˝≤
#·øÿ£ ì H=≈£îÿ\‘√
∫ø£ÿì |ü<ë\T bÕ&ÉTø=Hêï&ÉT.
#·Áø£+ ø£qT≈£îÿqï s√C…+‘·
#·]Á‘·˝À Á|üeTTK ~qyÓ÷
#·s#¡ s· ê Hê\T>∑T ^‘·\‘√ z Äø±s¡+
$s¡∫+∫q s√E n+‘˚ Á|üeTTK+
ì|üqT ø£qT≈£îÿqï Hê&Ó+‘· X¯óuÛ~Ñ qyÓ÷
‘·|Œü ≥&ÉT>∑T\T e÷ì
‘ê+&Ée+ #˚dqæ Hê&ÉT n+‘˚ X¯óuÛ~Ñ q+.
Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç
♦ Á|üøè£ ‹ø° eTìwæøÏ ñ+&˚ dü+ã+<Û+ä @$T{Ï?
♦ á ø£$‘·˝À |ü<kä Â+<äs´¡ +‘√ $qkı+|ü⁄>± ñqï |ü<ë\T @$?
♦ #·Áø£+ ø£qT>=q&É+, ì|üqT ø£qT>=q&É+ #·]Á‘·˝À n‹ eTTKýÓTqÆ eì
m+<äTø£+{≤s¡T?
♦ ªª‘·|Œü ≥&ÉT>∑T\T e÷ì ‘ê+&Ée+ #˚dqæ Hê&ÉT X¯óuÛ~Ñ q+μμ n+fÒ @$T{Ï?
III
øÏ\øÏ\\T e÷ì ø£\uÛ≤wü\T H˚sT¡ Ã≈£îqï s√E

n\‹ e÷≥\‘√ |ü<ë\\T¢≈î£ qï s√E
ø£\eT <Ûëq´+ |ü+&ç+#·T≈£îqï s√E
ø£fi\¯ qT |ü+&ç+#·T≈£îqï s√E
n˙ï >=|üŒ s√E˝Ò
e÷qe #·]Á‘·˝À
n˙ï nkÕ<Ûës¡D |üs«¡ ~Hê˝Ò
n˝≤ n˝≤ ø£\>∑*|æ
ô|qy˚dTü ø=ì
ø£fi\¯ ÷ ø£$‘·\÷
$C≤„q+ Á|üC≤„q+
‘·fi‘¯ fi· \¯ ‘√ ‘·qTï q&ç|+æ |ü>±
$TqTï\T |ü&¶É #√≥TqT+&ç
‹qï>± m~– $Tqï+<äT≈£î+≥Tqï
∫qïyê&ÉT e÷qe⁄&ÉT
∫s¡+J$ e÷qe⁄&ÉT
∫s¡+‘·qT&ÉT e÷qe⁄&ÉT
nHê~>± q&ÉTdüTqÔ ï á
eTVü‰Á|ükÕúq+˝À
n‘·>±ìì e<ä\ì
»‘·\T ø£fi≤ ø£$‘ê
C≤„q+ $C≤„q+
yêì‘√ q&ç#M˚
yêìì q&ç|+æ #˚M ny˚`
ny˚ ø£fi≤ ø£$‘ê
C≤„q+ $C≤„q+
Á|üC≤„q+.
Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç
♦ ø£$ y˚{ìÏ >=|üŒ s√E\Hêï&ÉT? m+<äT≈£î?
♦ MT <äèwæ˝º À @$ >=|üŒ s√E\T? m+<äT≈£î?
♦ ªªø£fi\¯ ÷, ø£$‘·\÷ ô|qy˚dTü ø√e&É+μμ nH˚ yêø±´ìï düeT]úd÷ü Ô e÷{≤¢&+É &ç.
♦ ªª$Tqï+<äT≈£î+≥Tqï ∫qïyê&ÉTμμ nì m+<äTø£Hêï&ÉT ø£$?
♦ ªø£fi≤, ø£$‘êC≤„q+, $C≤„q+μ n+fÒ @$T{Ï?
kÕsê+X¯+
eT+Á‘ê\‘√ ∫+‘·ø±j·T\T sê\qfÒº |ü<´ä +<Ûë{ÏøÏ ∫+‘·\T <ä÷s¡+ø±e⁄. j·T+Á‘ê\‘√ »ãT“\T qj·T+ø±qfÒº
e÷j·Te÷≥\‘√ kÕe÷õø£deü Tdü´\T ‘=\–b˛e⁄. á e÷≥qT ø=+<äsT¡ ÄyÓ÷~kÕÔsT¡ . ø=+<äsT¡ ÄyÓ÷~+∫q≥Tº
q{ÏkÕÔsT¡ . yêdüeÔ yÓTqÆ ø±sê´#·sD ¡ , ìã<ä‘∆ ,· n+øÏ‘u· ≤Û e+‘√H˚ kÕe÷õø£ düeTdü´\T |ü]cÕÿs¡eTÚ‘êsTT.
ˇø£y|’Ó ⁄ü ø£&TÉ |ü⁄˝Àì uÛj
Ñ T· +ø£sy¡ TÓ qÆ yê´~Û (ÁeD+)˝≤ kÕe÷õø£ ndüe÷q‘·\H˚ s√>±\T ø£fifl¯ eTT+<äT ø£ì|æd÷ü Ô
ø£\es¡ô|&ÉT‘·THêïsTT. eTs√yÓ’|ü⁄ n+‘·]ø£åÁ|üj·÷D≤˝À¢ n_Ûeè~∆ì kÕ~Û+#·&É+e\¢ ˇ]–+<˚eTì ø=+<äs¡qe#·TÃ.
Ç+ø=+<ä]‘√ ˇ|æŒ+#·q÷e#·TÃ. XÊg kÕ+πø‹ø£ Á|ü>‹∑ ‘√ düe÷q+>± kÕe÷õø£JeqXË*’ m<ä>&∑ +É ˝Ò<ìä , dü>≥∑ TJ$
Jeq+ Ç+ø± bÕ‘êfi¯+˝ÀH˚ ñ+<äì ø£$uÛ≤eq.
eTìwæ ø£fió¯ fl ‘Óse¡ >±H˚ ‘·q#·T≥÷ºñqï Á|üøè£ ‹ n+<ë*ï #·÷dæ |üse¡ •+#ê&ÉT. n|üŒ{Ï qT+&ç Á|üøè£ ‹ì ‘·q
ø£qTdüqï˝À¢ ñ+#˚ Á|üjT· ‘·ï+ #˚XÊ&ÉT. Á|üøè£ ‹˝Àì nìï s¡+>∑T©ï, s¡øs£ ø¡ ±\ <Û«ä qT©ï nqTø£]+#˚ Á|üjT· ‘·ï+ #˚XÊ&ÉT.
|üP]Ô>± Á|üøè£ ‹‘√ ‘ê<ë‘·à ´+ #Ó+<ë&ÉT. >∑TVü≤˝À¢ J$+∫q Ä~e÷qe⁄&˚ >∑TÁsê©ï õ+ø£©ï ^dü÷Ô ∫Á‘·˝KÒ q HÓ|’ ⁄ü D≤´ìï
yÓTs¡T>∑T|üsT¡ #·T≈£îHêï&ÉT. Ä≥$ø£Jeq <äX˝¯ ÀH˚ ‘·q >±qe÷<ÛTä s¡´+‘√ m+&çq yÓ÷&ÉT*ï ∫>∑T]+|üCXÒ Ê&ÉT. bÕ≥≈£î
nqT>∑TD+>± ø£]qƒ yÓTqÆ sê‹H˚\ô|’ ø±*øÏ >∑Cø®… {£ ºÏ ∫+<äT˝ÒXÊ&ÉT. dü«sê\ düT≈£îe÷s¡|⁄ü H=≈£îÿ\‘√ Vü≤‘·T≈Ô î£ H˚ bÕ≥\T
bÕ&Ü&ÉT eTìwæ. ø£fió¯ fl ‘Ó]∫qHê{Ï qT+∫ Á|üøè£ ‹ì Äsê~Û+#·&+É H˚sT¡ Ã≈£îHêï&ÉT. Á|üøè£ ‹ì #·÷dæ ‘·qqT ‘êqT yÓTeÆ Ts¡∫
bÕ≥\T bÕ&ÉT‘·÷, q]Ôd÷ü ,Ô Äq+<ä&√*ø£˝À¢ ‘˚*b˛j·÷&ÉT. ø£fi\¯ qT J$‘·+˝À n+‘·sê“¤>+∑ #˚dTü ≈£îHêï&ÉT. ÁbÕø£qÔ
e÷qe⁄&ÉT Á|üøè£ ‹ ˇ&çì bÕsƒX¡ Ê\>± #˚dTü ≈£îì ø£fi≤_ÛsT¡ ∫ì ô|+bı+~+#·T≈£îHêï&ÉT.
#·Áø±ìï ø£qTø=ÿqïs√E #·]Á‘·˝À m+‘· Á|üeTTKyÓTqÆ <√, #·ø#£ ø· ± Hê\T>∑T ^‘·\‘√ *|æì ø£qTø=ÿqï s√E n+‘·
ø£+fÒ $X‚wyü TÓ qÆ ~. #·Áø£+ e÷qe#·\HêìøÏ <√Vü≤<ä|&ü ‘ç ,˚ *|æ uÛ≤edü+#·\HêìøÏ y˚~ø¬ ’ düè»Hê‘·àø£ Á|ü|+ü #·+˝ÀøÏ
<ë]#·÷|æ+~. ì|üqT ø£qTø=ÿqï s√C…+‘· >=|üŒ<√ ‘·|Œü ≥&ÉT>∑T\ ∫+<äT\ qT+∫ ñqï‘· qè‘ê´\T #˚dqæ s√p n+‘˚
>=|üŒ~. sê‹j·TT>∑|⁄ü Nø£{ìÏ N\TÃ≈£î+≥÷ qMq $C≤„q|ü⁄ yÓ\T‘·Ts¡T˝ÀøÏ Á|üy•˚ +∫q >=|üŒ s√E\T>± yê{Ïì ø£$
uÛ≤$+#ê&ÉT.
ns¡T|ü⁄\ qT+∫ ns¡eú +‘·yTÓ qÆ e÷≥\T H˚]Ãqs√E, Ä e÷≥\‘√ C≤q|ü<ë \*¢q s√E, kÕs¡e+‘·yTÓ qÆ uÛ÷Ñ $T
qT+∫ uÛTÑ øÏìÔ |ü+&ç+#·T≈£îqïs√E, e÷qdæø√˝≤¢d+ü ø£*–+#˚ ø£fi¯ Ä$wüÿs¡D »]–q s√E... Ç˝≤ ˇø£f$Ò T{Ï, n˙ï
>=|üŒs√E˝Ò! e÷qe Jeq |ü]D≤eT #·]Á‘·˝À ì*∫q nkÕ<Ûës¡D dü+|òTü ≥q\T »]–q Á|ü‹~qeT÷ X¯óuÛ~Ñ qy˚T!
Ç˝≤ ø£$‘·\÷, ø£fi\¯ ÷, $C≤„q+, Á|üC≤„q+ ø£\>∑*dæb˛sTT e÷qeJ$‘·+˝À ô|qy˚dTü ø=HêïsTT. Ä~eT <äX¯ qT+&ç,
Ä<ÛTä ìø£<Xä ¯ es¡≈L£ eTìwæ #˚dqæ Á|üj÷· D+˝À Á|ü‹ n+X¯eT÷ m+‘· n|ü⁄s¡÷|üyTÓ qÆ <√>∑<ë! nì ø£$ ÄX¯Ãs¡´|ü&Ü¶&TÉ .
ã‘·T≈£î‘√ eTT&ç y˚dTü ≈£îqï ø£fi\¯ , XÊÁkÕÔ\ >=|üŒ<äHêìï düà]+#·T≈£îHêï&ÉT.
ø£fi\¯ T, $C≤„q ø±+‘·T\‘√ JeqÁ|üj÷· D+˝À H˚\qT+∫ ì+–¬ø–]q ∫qï e÷qe⁄&˚ XÊX¯«‘·T&Éj÷· ´&ÉT. nq+‘·yTÓ qÆ
ø±\+ <ë]˝À n\Tô|s¡T>∑ø£ kÕ>∑T‘·Tqï JeqÁ|ükÕúq+˝À e÷qe⁄DÏí e<ä\ì$ ø£fi\¯ T, ø£$‘·\T, C≤„q$C≤„Hê\T. ‘·q
Jeqj·÷q+˝À m<äTs¡jT˚ ´ n\dü≥qT, j·÷+Á‹ø£‘q· T <ä÷s¡+ #˚jT· &ÜìøÏ ø£fi*¯ ï ø£$‘·*ï Ä\+ãq>± #˚dTü ≈£îHêï&ÉT.
$C≤„qe÷s¡+Z ˝À Á|üj÷· DÏ+#ê&ÉT. M{Ï‘√H˚ q&ç#ê&ÉT. M{Ï‘√ q&ç|+æ #ê&ÉT≈£L&Ü. eTìwæ ø±\>∑s“¡ +¤ ˝À ø£*dæHê n‘·ì
y˚T<Û˝ä À+∫ Ä$wüÿ è‘·yTÓ qÆ ø£fi,¯ ø£$‘·«+, $C≤„q+ düø\£ e÷qyê[ø° ~XÊìπsX› +¯ #˚kÕÔsTT. e÷qe⁄DÏí XÊX¯«‘·TDÏí #˚dTü HÔ êïsTT.

Ç$ #˚jT· +&ç
1. e÷DÏø´£ MD o]¸øq£ ñqï ø£$‘· $qï‘·sê«‘· MT≈£î m˝≤+{Ï nqTuÛ÷Ñ ‹ ø£*–+<√ #Ó|Œü +&ç.
2. ªe÷DÏø´£ MDμ e#·q ø£$‘·qT uÛ≤ej·TTø£+Ô >± #·<eä +&ç. Bì uÛ≤yêìï kı+‘·e÷≥˝À¢ #Ó|Œü +&ç.
3. bı≥¢|*ü ¢ sêe÷sêe⁄ sêdæq øÏ+~ ø£$‘·qT #·~$ Á|üXï¯ \≈£î »yêãT*e«+&ç.
mìï ~qeTT\T ˙e⁄
Ç\ >∑&|ç qæ qT @$T?
mìï »Hêà*+ø£
m~] #·÷∫q @$T?
mHêïfi¢̄ø¬ q’ ˙
Wqï‘·éTTqT ˙yÓ
kÕ~Û+#· e˝…H√sTT
XÀ~Û+#· e˝…H√sTT!
˙˝Àq yÓ\T>=+<äT
˙dü«X¯øìÔÏ eTs¡∫
|üsT¡ \ |ü+#·\ p&É
|ò\ü y˚T$T ø£\<√sTT!
n) ô|’ ø£$‘·≈î£ ù|s¡T ô|≥º+&ç.
Ä) Wqï‘·´+ bı+<ä&ÜìøÏ ø£$ @+ #˚j÷· \ì #Ó|⁄ü HÔ êï&ÉT?
Ç) dü«X¯øøÔÏ ,Ï Ç‘·sT¡ \ô|’ Ä<Ûës¡|&ü &É ÜìøÏ >∑\ ‘˚&Ü @$T{Ï?
Ç) ªª|üsT¡ \|ü+#·μμ nH˚ |ü<+ä ‘√ kı+‘·yêø±´ìï sêj·T+&ç.
4. á bÕsƒ+¡ ˝Àì n+‘·´ÁbÕdü\Tqï |ü<ë\T yÓ‘ø· +£ &ç. n˝≤+{Ïy˚ eT]ø=ìï |ü<ë\qT sêj·T+&ç.
5. øÏ+~ Á|üXï¯ \≈£î bÕsƒ+¡ Ä<Ûës¡+>± »yêãT\T sêj·T+&ç.
n) ªªeT+Á‘ê\‘√ ∫+‘·ø±j·T\T...μμ nì ø£$ y˚{‘Ï √ b˛˝≤Ã&ÉT?
Ä) ø£$ y˚{ìÏ X¯óuÛ~Ñ Hê\ì e]í+#ê&ÉT?
Ç) e÷qe⁄DÏí XÊX¯«‘·+>± ì˝ÒŒ$ @$?
á) $<ë«Hé $X¯«+ >∑T]+∫, Äj·Tq ø£$‘êXË*’ ì >∑T]+∫ ◊<äT yêø±´\T sêj·T+&ç.
1. øÏ+~ Á|üXï¯ \≈£î ◊<˚dæ yêø±´˝À¢ »yêãT\T sêj·T+&ç.
n) #·]Á‘·˝À yÓT\Æ Tsêfi¯ófl>± ì*Ãq n+XÊ˝Ò$? Ç$ <˚ìøÏ Á|ürø£>± uÛ≤$düTHÔ êïe⁄?
Ä) ªª$TqTï\T |ü&¶É #√{Ï qT+∫... ‹qï>± m~– $Tqï+<äT≈£î+≥Tqï ∫qïyê&ÉT e÷qe⁄&ÉTμμ nì ø£$
e]í+#ê&ÉT. á yêø±´\MT<ä ˙ n_ÛÁbÕj·Ty˚T$T{Ï?
Ç) e÷qe#·]Á‘·˝À n˙ï nkÕ<Ûës¡D |üs«¡ ~Hê˝Ò nq&É+˝À Ä+‘·s´¡ + @yÓTÆ ñ+≥T+~?
2. øÏ+~ Á|üXï¯ \≈£î |ü<d˚ æ yêø±´˝À¢ »yêãT\T sêj·T+&ç.
n) e÷qe Á|ükÕúq+˝À ø£fi,¯ ø£$‘·, $C≤„q+ ‘√&ÉTHêïj·Tì ø£$ e]í+#ê&ÉT >∑<ë! BìHÓ˝≤ düeT]úkÕÔe⁄?
Ä) e÷DÏø´£ MD ø£$‘ê kÕsê+XÊìï kı+‘·e÷≥˝À¢ sêj·T+&ç.
n) ˙ #·T≥÷ºñqï |ü]düsê˝À¢, e÷qe J$‘·+˝À ø£*–q e÷s¡TŒ\qT, n_Ûeè~∆ì e]íd÷ü Ô |ü~ |ü+≈£î\Ô ≈£î
‘·≈î£ ÿe ø±≈£î+&Ü ˇø£ ø£$‘·qT sêj·T+&ç.
Ä) $<ë«Hé $X¯«+ ø£$‘ê •˝≤Œìï Á|üX+¯ dæd÷ü Ô $TÁ‘·TìøÏ ˝ÒK sêj·T+&ç.
|ü<äC≤\+
1. øÏ+~ yêø±´\T #·~$ ^‘· ^dæq |ü<ë\≈£î ns¡+ú sêj·T+&ç. |ü<ë\‘√ kı+‘·yêø±´\T sêj·T+&ç.
n) s√<äd˝æ ÀøÏ <ä÷düTø¬ [flq eTs√ ñ|üÁ>∑V≤ü +.
Ä) $<ë´s¡T\ú +‘ê |üØø£\å ≈£î Äj·T‘·eÔ Te⁄‘·THêïs¡T.
Ç) s¡T>∑à‘· ñqï á düe÷C≤ìøÏ e÷qMj·T $\Te\‘√ ∫øÏ‘‡· nedüs+¡ .
á) ø£fie¯ fi¯|&ü ≥
É yÓT+<äT≈£î? HÓeTà~>± CyêãT #Ó|ü .
2. bÕsƒ+¡ Ä<Ûës¡+>± øÏ+~ yêø±´\≈£î düe÷qyÓTqÆ |ü<ë*ï yÓ‹øÏ sêj·T+&ç.
ˇø£]ì #·÷dæ eTs=ø£sT¡ #˚jT· &É+
|üì#˚jT· &ÜìøÏ dæ<e∆ä Te&É+
n<äT“¤‘+· >± Hê≥é÷&É&+É
|üìì yÓTT<ä\Tô|≥º&+É

3. øÏ+~ C≤rj·÷\qT @j˚T dü+<äsê“¤˝À¢ Á|üj÷Ó –kÕÔs√ ‘Ó*|æ kı+‘·yêø±´˝À¢ ñ|üj÷Ó –+#·+&ç.
n) eT+Á‘ê\≈£î ∫+‘·ø±j·T\T sê\&É+
Ä) $Tqï+<äTø√e&É+
Ç) >∑C…®ø£≥º&É+
4. øÏ+~ |ü<ë\≈£î n<˚ ns¡+ú e#˚Ã eT] s¬ +&ÉT |ü<ë\T sêj·T+&ç.
n) $TqTï : Äø±X¯+ ì+–
Ä) ‘ê+&Ée+ :
Ç) s¡T>∑à‘· :
á) C≤„q+ :
5. øÏ+~ yêø±´˝À¢ì $ø£è‹|ü<ë\qT >∑T]Ô+∫ bÕsƒ+¡ Ä<Ûës¡+>± Á|üøè£ ‹ |ü<ë\T #˚]Ã ‹]– yêø±´\T sêj·T+&ç.
n) neTà u≤dü˝ÀH˚ H˚qT e÷{≤¢&‘É êqT.
Ä) eTq ø£e⁄\T sêdæq ø¬ ‘’ \· T uÛ≤s¡‹ yÓT&É˝À n\+ø£]+∫q Vü‰sê\T.
Ç) $HêïDeTT ô|+#·Tø√ø£b˛‘˚ uÛ$Ñ wü´‘·TÔ n+<Ûøä ±s¡eTe⁄‘·T+~.
á) dæ+Vü‰\T >=ã˝À¢ ìÁ~düTHÔ êïsTT.
1. øÏ+~ |ü<ë˝À¢ qT>±>∑eT dü+~Û |ü<ë\qT >∑T]Ô+∫ $&ÉBdæ dü÷Á‘·+ sêj·T+&ç.
ì≥ºì\Te⁄, ‘Ó\+¢ <äqeTT, b˛j˚T<˚$T, ‘·fió¯ ≈£î+>∑C\®… T,
eT¨|üø±s¡+, düsd¡ |ü ⁄ü "<äqeTT, sêEHê»„
2. øÏ+~ yê{Ïì »‘·|sü #¡ +· &ç.
düe÷dü|<ü +ä $Á>∑Vü≤yêø£´+ düe÷dü+
1. Á|üeTTK~q+ ( ) ø£) e÷qe⁄\ jÓTTø£ÿ #·]Á‘· ( ) >∑) qxŸ ‘·‘T· Œs¡Twü düe÷dü+
2. Hê\T>∑T^‘·\T ( ) #·) kÕ<Ûës¡D+ ø±ì~ ( ) ») $X‚wDü |üPs¡«|ü<ä
ø£sà¡ <Ûës¡jT· düe÷dü+
3. nkÕ<Ûës¡D+ ( ) ≥) Hê\T>∑T dü+K´>∑\ ^‘·\T ( ) &É) wüw‘˜” ‘· T· Œs¡Twü düe÷dü+
4. e÷qe#·]Á‘· ( ) ‘·) Á|üeTTKyÓTqÆ ~q+ ( ) <ä) ~«>∑T düe÷dü+
3. øÏ+~ yêø±´\qT |ü]o*+#·+&ç.
n) $TeTTà e÷<Ûeä ⁄&ÉT s¡ø+åÏ #·T>±ø£!
ns¡+ú 1. $TeTTà e÷<Ûeä ⁄&ÉT ($wüßeí ⁄) s¡ø+åÏ #·T>±ø£!
2. $TeTTà ñe÷<Ûeä ⁄&ÉT (•e⁄&ÉT) s¡ø+åÏ #·T>±ø£!
Ä) e÷qe Jeq+ düT≈£îe÷s¡+.
ns¡+ú 1. e÷ qe (Ä<ÛTä ìø£) J$‘·+ düT≈£îe÷s¡yTÓ qÆ ~.
2. e÷qe (eTìwæ) J$‘·+ düT≈£îe÷s¡yTÓ qÆ ~.
ô|’ nsêú\qT >∑eTì+#ês¡T ø£<ë! ˇπø X¯ã+› s¬ +&ÉT y˚sπ «s¡T nsêú\q+~düTqÔ ï~. n+fÒ $_Ûqï nsêú\T
ÄÁX¯sTT+∫ ñHêïsTT. Ç˝≤ ñ+fÒ yê{Ïì ªX‚c¢ Õ\+ø±s¡+μ nì n+{≤s¡T.
\ø£Då + : HêHêsêú\qT ø£*–ñ+&˚ n\+ø±s¡+ X‚w¢ .ü
øÏ+~ \øå±´\˝À ñqï n\+ø±sêìï >∑T]Ô+∫ düeTq«j·T+ #˚jT· +&ç.
1. sêE ≈£îe\j·÷q+<äøs£ T¡ &ÉT.
2. ˙y˚\ e#ÓÃ<äe⁄.

♦ ~q, yês¡ |üÁ‹ø£\ Ä<Ûës¡+>± MT≈£î q∫Ãq s¬ +&ÉT e#·q ø£$‘·*ï ùdø£]+∫, n+XÊ\ Ä<Ûës¡+>± øÏ+~
|ü{øºÏ q£ T |üP]+#·+&ç.
ø£$‘·˝À MTs¡T >∑T]Ô+∫q Á|ü‘´˚ ø£
Áø£.dü+. ø£$‘êo]¸ø£ |üÁ‹ø£ ‘˚~ ø£$‘·˝À MT≈£î u≤>± q∫Ãq |ü+≈£î\Ô T
n+XÊ\T
$<ë´<ä<ë‹ $qj·T+
$qj·÷<ë´‹ bÕÁ‘·‘êyéT
dü÷øÏÔ bÕÁ‘ê‘ê«s¡∆ee÷b˛ï‹
<ÛäHê<ä∆s¡à+ ‘·‘·'düTKyéT.
` Væ≤‘√|ü<X˚ +¯
$<ä´ e\¢ $qj·T+, $qj·T+ e\¢ jÓ÷>∑´‘·,
jÓ÷>∑´‘·e\¢ <Ûqä +, <Ûqä + e\¢ <ëq+, <ëq+ e\¢
düTK+ \_ÛkÕÔsTT.

12 >√s¡+‘· BbÕ\T
` |ü⁄*ø£+{Ï ø£ècÕí¬s&ç¶
#·<eä +&ç ` Ä˝À∫+∫ #Ó|Œü +&ç.

_&É¶ Äø£* neTàøÏ ‘Ó\TdüTÔ+~. á
‘·\T¢\≈£î ‘·eT Äø£˝øÒ ±<äT, nHê<∏\ä ≈£îå <ë“<Ûë
‘Ó\TdüT. Ç+‘· ‘Ó*dæq Ms¡+‘ê >=|üŒ
dæ‹ú eT+‘·T˝Ò+ ø±<äT. n˝≤+≥|ü&ÉT ˝Òìyê]øÏ
>∑Tô|Œ&ÉT yÓT‘·T≈£î\T |ü+#˚<˝Ó ≤? Ä˝À∫+#·>± Á|üX¯ï\T:
Ä˝À∫+#·>± <ë] <=]øÏ+~. s√p |æ&ø¬ç &ÉT 1. á ù|sê<ë«sê MTπs+ ‘Ó\TdüT≈£îHêïs¡T?
–+»\T <ë#ê\qï }Vü≤ ø£*–+~. |æ&øç *Ï 2. e÷qe‘·«+‘√ #˚ùd |üqT\T @$?
_–ùdÔ ñ<äéT+ ne⁄‘·T+~. Ä }fiÀ¢ »q+
3. düV‰ü j·T|ü&˚ >∑TD+, e÷qe‘·«+ ø£*–q yê]
|æ&øç *Ï ‘Ó]#ês¡T. ‘·eT <ä>sZ∑ T¡ qï –+»\ qT+∫
e\¢ düe÷C≤ìøÏ ø£*>π y˚T\T @$T{Ï?
Á|ü‹s√p |æ&ø¬ç &ÉT |ü+#·&+É H˚sêÃs¡T. Çe«&É+
kÕj·T+. |ü+#·&+É e÷qe‘·«+. kÕ{Ï eTqTwüß\ 4. MTs¡T Ç‘·sT¡ \≈£î m|ü&ÓH’ ê kÕj·T+ #˚XÊsê?
Äø£* rs¡Ã&É+ <Óe’ ‘·«+. m|ü&ÉT? m+<äT≈£î?
bÕsƒê´+X¯ ñ<˚X› +¯ / H˚|<ü ´ä∏ +

düe÷»+˝À m+‘√eT+~ nHê<∏ä u≤\\qT eTq+ #·÷dü÷Ô ñ+{≤+. Ç≥Te+{Ï |æ\\¢ T ø£˙dü nedüsê˝…q’
‹+&ç, ã≥º, #·<Tä e⁄ yÓTT<ä˝q’… yê{ÏøÏ H√#·Tø√≈£î+&Ü ñ+{≤s¡T. nHê<∏uä ≤\\qT #˚sB¡ dæ yê] Äø£* r]Ã
$<ë´ãT<äT\∆ T #Ó|Œæ ùdÔ Ms¡T ≈£L&Ü eT{Ï˝º À e÷DÏø±´˝≤¢>± yÓ\T>=+<äT‘ês¡T. düe÷C≤ìøÏ ùde#˚ùd >=|üŒ
eTqdüTqï e´≈£î\Ô T, ‘·eT ÄdæbÔ ÕdüT\Ô ‘√ dü+ã+<Û+ä ˝Ò≈î£ +&Ü nHê<∏\ä qT #˚sB¡ dæ #·~$+#˚yês¡T ≈£L&Ü
m+‘√ eT+~ ñHêïs¡T. n≥Te+{Ï ˇø£ e´øÏÔ #˚dqæ |üH˚ á ø£<.ä∏
s¬ \’ T Á|üj÷· D+˝À ‘·≥dü|ú &ü qç z u≤\TDÏí #˚sB¡ dæ $<ë´ãT<äT\∆ T #Ó|Œæ ùd,Ô m~–q Ä e´øÏÔ #·÷ù|
ø£è‘·»‘„ êuÛ≤e+, yêfi¯fl eT<Û´ä ñ+&˚ e÷qedü+ã+<Ûë\qT ‘Ó*j·TC…|Œü &ÉyT˚ á bÕsƒ+¡ ñ<˚X› +¯ .

á bÕsƒ´¡ uÛ≤>∑+ ø£<ë∏ Á|üÁøÏjT· ≈£î #Ó+~+~. Ç~ e÷qe dü+ã+<Ûë\T, kÕe÷õø£ ùde
Ç‹eè‘·+Ô ‘√ ø£fifl¯ ≈£î ø£{qºÏ ≥T¢>± eTH√uÛ≤yê\qT |ü*øÏ+#˚˝≤ ñ+≥T+~.
á bÕsƒ+¡ |ü⁄*ø£+{Ïyê] ªø£<ë∏ yêVæ≤ìμ ˝Àì~.
bÕsƒ+¡ eTT+<äTqï Á|üy•˚ ø£ #·<eä +&ç, bÕsƒ+¡ ˝Àì n+XÊìï }Væ≤+#·+&ç.

yê{Ï nsêú\qT ª|ü<$ä C≤„q+μ |ü{øºÏ q£ T ˝Ò<ë ì|òTü +≥Te⁄qT #·÷dæ ‘Ó\TdüTø√+&ç.
s¡#s· TT‘· |ü]#·jT· +
»qJeHêìï ø£fifl¯ ≈£î ø£{qºÏ ≥Tº s¡#q· \T #˚dqæ ø£<ë∏ s¡#s· TT‘·, q≥T&ÉT, C≤q|ü<ä
ø£fi≤ø±s¡T&ÉT, ø£$, Hê≥ø£ s¡#s· TT‘·, ãTÁs¡ø<£ ≈ä∏ î£ &ÉT l|ü⁄*ø£+{Ï ø£ècÕís¬ &ç.¶
∫‘·÷sÔ T¡ õ˝≤¢ yÓ<Tä s¡T ≈£î|üŒ+ eT+&É\+ »ø£ÿ<äqï Á>±eT+˝À eékÕj·Ty˚T
Á|ü<ëÛ q eè‹Ô>± ø£*–q ˇø£ eT<Û´ä ‘·s>¡ ‹∑ ≈£î≥T+ã+˝À »ìà+#ê&ÉT. |ü⁄*ø£+{Ï
(1931`2007) bÕ|üeTà, >√$+<äs¬ &ç¶ áj·Tq ‘·*<¢ +ä Á&ÉT\T. u…\+¢ ø=+&É sêeT<ëdüT s¡∫+∫q ªª|ü⁄qs¡q® àμμ
Hê≥ø£+˝À eè<äTì∆ bÕÁ‘· <Û]ä +#·&+É ‘√ Äj·Tq q≥J$‘·+ ÁbÕs¡+uÛyÑ TÓ +Æ ~. ˇø£
Á|üøÿ£ q≥Tì>± Á|üX+¯ dü\+<äT≈£î+≥÷H˚ eTs√|üøÿ£ s¡#H· ê yê´dü+>∑+ |ü≥¢ yÓTT>∑T#Z ÷· |æ
` eTTK´+>± ø£<ë∏ kÕVæ≤‘·´+ô|’ <äèwæº kÕ]+#ê&ÉT. 1960˝À Ä+Á<Û|ä Áü ‹ø£˝À Á|ü#T· ]‘·yTÓ qÆ
ªª>∑÷&ÉTø√dü+ >∑Te«\Tμ Äj·Tq yÓTT<ä{Ï ø£<.ä∏ düTe÷s¡T 150 ø£<\ä∏ T sêXÊ&ÉT. ªHê\T>±Zfifl¯
eT+&É|+ü μ nH˚~ áj·Tq eTs√s¡#q· .
|ü⁄*ø£+{Ï ãTÁs¡ø<£ ≈ä∏ î£ ì>± ≈£î≥T+ã dü+øπ eå Ts, yê‘êes¡D ø±\Twü´+ ` bı<äT|ü⁄
‘·~‘·s¡ n+XÊ\MT<ä düTe÷s¡T e+<ä ãTÁs¡ø<£ \ä∏ qT s¡∫+∫ ‘êH˚ Á|ü<sä Ù¡ q*#êÃ&ÉT.

Á|üy•˚ ø£
ªªÁ|üjT· ‹ï+∫ |ò*ü ‘êìï kÕ~Û+#·&+É ˝À ø=+<ä]øÏ Äq+<ä+. ndü\T Á|üjT· ‘êï\
Á|üyT˚ j·Ty˚T ˝Ò≈î£ +&Ü J$‘êìï ø=qkÕ–+#ê\qï~ ø=+<ä] ø√]ø£. Hê J$‘·eT+‘ê Ç˝≤+{Ï
Á|üjT· ‘êï\‘√H˚ ø=qkÕ>∑T‘·÷ñ+~. n+<äTøπ Ä ≈£îÁs¡yê&ç ã‘·T≈£îMT<ä ≈£L&Ü z Á|üjT· ‘·ï+
#˚j÷· \ì dü+ø£*Œ+#êqT. n+≥÷ ø±ùd|ü⁄ Ä>±s¡T. Ä ≈£îÁs¡yêDÏí |üØøÏ+å #·&ÜìøÏ Hê
Á|üjT· ‘·ï+>± H˚qT C≤s¡$&ç∫q ø±–‘·eT~. Ç+‘·≈L£ Ä ≈£îÁs¡yê&ÉT mes¡T? Äj·Tq mes¡T?
Äj·Tq #˚dqæ Á|üjT· ‘·ïy˚T$T{Ï? ªª>√s¡+‘·BbÕ\Tμμ ø£<ë∏ ìø£ bÕsƒ+¡ #·~$ ‘Ó\TdüTø√+&ç.
y˚|#ü ≥Ó Tº!
‘·*¢ Áù|eT˝≤+{Ï #·\ì¢ ˙&Éì#˚Ã y˚|#ü ≥
Ó Tº!!`
<ä]Á<äT&ç >∑T+&Ó˝À¢qT+&ç |ü⁄{Ïqº n+‘·T˝Òì ÄX¯˝≤¢ Ä #Ó≥TºuÀ<Ó qT+&ç |ü⁄{Ïqº ø=eTà\T Hê\T>∑T ~≈£îÿ˝≤
yê´|æ+#·>*∑ –q+‘· y˚Ts¡ yê´|æ+#êsTT. ø£*–q yê&çøÏ u≤>± ø£+&É|{ü qºÏ ≥T¢ Ä ø=eTà\T |üP‘ê|æ+<Ó˝ÀÔ ì+&ÉT>±
ñHêïsTT.
Ä #Ó≥Tº ø=eTà≈£î y˚˝≤&ÉBdæq Hê\T>∑T ÇqT|ü >=\TdüT\T... Ä ÇqT|ü >=\TdüT\≈£î ‘·–*+∫q z ô|<ä› |”≥...
n~ ñj·÷´\ |”≥!
Ä |”≥MT<ä n‘·&TÉ ≈£Ls¡TÃHêï&ÉT!
>∑‘êìï HÓeTπsdü÷Ô es¡eÔ ÷Hêìï ‘·\b˛dü÷Ô uÛ$Ñ wü´‘·TqÔ T }Væ≤düTqÔ ï≥T¢qï n‘·&TÉ z eTVü‰jÓ÷–˝≤ ø£ì|ædTü HÔ êï&ÉT.
n‘·ìeTT+<äT z ≈£îÁs¡yê&ÉT ì\ã&ç ñHêï&ÉT.
Ä ≈£îÁs¡yê&ÉT ì\ã&ç ñ+&É&+É ˝À $qj·T+ ñ{Ï|º &ü TÉ ‘·÷ ñ+~. y˚w+ü ˝À dü+kÕÿs¡+ ñ+~. n‘·ì eTTK+
Äq+<ä+‘√ yÓ*–b˛‘·÷ ñ+~.
Äj·Tq ìMT*‘· H˚Á‘·T&Ó’ #˚jTÓ ‹Ô Äos¡«~düTHÔ êï&ÉT. Ç<ä]› ø£qTø=\≈£î˝À¢ ì*∫q ˙fi¯ófl dü+»yÓ\T>∑T˝À eTT‘ê´˝≤¢
yÓTs¡TdüTHÔ êïsTT. nìs¡«#·˙j·TyÓTqÆ ø£è‘·C‘„ ê uÛ≤e+ Ä Ç<ä]› yÓTT>±˝À¢ <√ã÷#·T˝≤&ÉT‘·÷ ñ+~. nqTuÛ÷Ñ ‹˝À ‘·&TÉ dü÷Ô
yêfi¯ófl eT÷>∑uÀj·÷s¡T.
Ä eT<ÛTä s¡ düìïy˚XÊìï yÓT\Æ |üs#¡ &· +É Hê≈£î Çwü+º ˝Òøb£ ˛sTT+~. n˝≤>∑ì Ä Hê\T>∑T u≤s¡\ <ä÷s¡+˝À n˝≤H˚
Ä–b˛e&ÜìøÏ eTqdüÿ]+#·˝<Ò Tä , á ‘·≥düdú ‹úæ ˝À n&ÉT>∑T eTT+<äT≈£î |ü&˝É <Ò Tä .
‘·ì$Bs¡q≥T¢ eT∞fl ˇø£kÕ] Ä ≈£îÁs¡yê&ÉT n‘·ì bÕ<ë*ï ˇ&çdæ |ü≥Tºø=Hêï&ÉT. bÕ<ë\ MT<ä ‘·\qT Äì+#ê&ÉT.
ø£˙ï{Ï‘√H˚ n‘·ì bÕ<ë*ï ø£&TÉ >∑T‘·THêï&˚y÷Ó eT]!`

Äj·Tq m{À #·÷düTÔHêï&ÉT.
Äos¡ « ~+#· & ÜìøÏ m‹Ô q #˚ s TT
m‹Ôq≥T¢>±H˚ ñ+~. #˚s&¡ d˚ æ #Ó+|ü\MT<ä qT+&ç
C≤\Tyês¡T‘·Tqï ø£˙ïfi¯ófl Ä ≈£îÁs¡yê&ç ‘·\MT<ä
|ü&TÉ ‘·THêïsTT eTT‘ê´˝≤¢!
ø£˙ï{Ï eTT‘ê´\‘√ Äosê«<ä+ n+<äTø=+≥Tqï Ä ≈£îÁs¡yê&ÉT m+‘·
<Ûqä T´&√?!
meØ ≈£îÁs¡yê&ÉT?... @$T{À M[fl<ä›] eT<Ûä´ dü+ã+<Ûä+?... eTVü‰
y˚Ts¡Te⁄˝≤+{Ï Ä eTìwæì ø£~*+∫q Ä ≈£îÁs¡yê&Ó+‘·{Ï n<äèwüeº +‘·T&ÉT? nì
Ä˝À∫dü÷Ô ì\ã&Ü¶qT.
<ë<ë|ü⁄ s¬ +&ÉTeT÷&ÉT #·<sä |¡ ⁄ü yÓTfiÆ fl¯ $d”sÔ +í¡ ø£*–q Ä Äes¡D˝À á
y˚|#ü ≥Ó Tº ø£+fÒ ô|<äy› q’Ó sê–#Ó≥T¢HêïsTT. eTÁ] e÷qT\THêïsTT. E$«#Ó≥T¢HêïsTT.
s¡ø£s¡ø±\ |üP\ bÕ<äT\THêïsTT. ≈£Ls¡\ ‘√≥\THêïsTT. ã+>±s¡T ø£]–+∫
b˛dæq≥T¢qï Ä dü+» yÓ\T>∑T‘√ ‘·&dç eæ TT<äe› ⁄‘·THêïsTT nø£ÿ&ç #Ó≥÷¢ #˚eT\T!
b˛{°|&ü ≥ ¶É Tº>± yê[fl<äs› ÷¡ nqTuÛ÷Ñ ‹‘√ ‘·&dç æ eTT<äe› ⁄‘·THêïs¡T. á nqTuÛ÷Ñ ‹ì
Äø£[+|ü⁄ #˚dTü ø=qï≥T¢>± #Ó≥M¢ T~ bÕ\|æ≥\º T |üse¡ X¯+‘√ bÕ&ÉT‘·THêïsTT.
ø=ìï ìeTTcÕ\T e÷Á‘·yT˚ ø=qkÕ–+B |ü]dæ‹ú !
Ä ≈£îÁs¡yê&ÉT ô|ø’ Ï ˝Ò#ê&ÉT. ø£˙ï{Ï‘√ ì+&çq ø£+&Éq¢ T CÒãTs¡Te÷\T‘√
e‘·T≈Ô î£ Hêï&ÉT. eT∞fl ˇø£kÕ] s¬ +&ÉT #˚‘T· \T CÀ&ç+#ê&ÉT. CÀ&ç+∫q #˚‘T· \T
CÀ&ç+∫qfÒ¢ ñ+#·Tø=ì n˝≤H˚ Hê\T>∑&TÉ >∑T\T yÓq≈£îÿ y˚XÊ&ÉT. nø£ÿ&É ì\ã&ç
eT∞fl ˇø£kÕ] •s¡dTü ‡ e+∫ qeTdüÿ]+#ê&ÉT. –s¡≈î£ ÿq yÓq≈£îÿ‹]– VüQ+<ë>±
eTT+<äT≈£î kÕ– b˛‘·THêï&ÉT.
Ä ñj·÷´\|”≥ MT<ä VüQ+<ë>± ≈£Ls¡TÃqï Ä eTVü‰eT˙wæ
≈£Ls¡TÃqï≥T¢>±H˚ ñ+&çb˛j·÷&ÉT ` yÓ[flb˛‘·Tqï Ä ≈£îÁs¡yê&çy|’Ó ⁄ü ‘·<ø˚ +£ >±
#·÷dü÷!Ô
Ä Äes¡ D ˝À u≤\u≤*ø£ \ ≈£ î edü ‹
>∑èVü‰\THêïsTT. n‹<∏Tä \≈£î Á|ü‘´˚ ø£ dü<Tä bÕj·÷\‘√
>∑<Tä \THêïsTT. ejÓ÷eè<äT\∆ ≈£î edü‘T· \THêïsTT.
#· < ä T e⁄ø√e&ÜìøÏ Á>∑ + <∏ ë \j· T + ñ+~.
kÕj·T+düeTj·÷˝À¢ |üP»≈£î ÁbÕs¡Hú ê\j·T+ ñ+~.
n~ $<ë´q>∑s+¡ !
Ä q>∑ s ¡ + ˝À n‘· & É T eT≈£ î ≥+˝Ò ì
eTVü‰sêE! Á|ü‹s√E n<˚ düeTj·÷ìøÏ Äj·Tq
nø£ÿ&çøÏ ekÕÔsT¡ . Ä |”≥MT<ä ≈£Ls¡TÃ+{≤s¡T. Äj·Tq nø£ÿ&É ñqï+‘·ùd|ü⁄ ndü˝Ò Á|üXÊ+‘·‘≈· î£ e÷s¡Tù|s¡sTTq Ä Á|ü<X˚ +¯
eT]+‘· Á|üXÊ+‘·+>± ñ+≥T+~. me] |üqT˝À¢ yêfi¯ófl+{≤s¡T. eTTK´+>± u≤\u≤*ø£\T #·<Tä e⁄ø=+≥÷H√ sêdüTø=+≥÷H√
‘·eT‘·eT |üqT˝À¢ ‘êeTT ©qeTsTT ñ+{≤s¡T. ‘·eT |üqT*ï ‘êeTT ìs¡«]Ô+#·Tø=+≥Tqï eTqTwüß*ï... ÁX¯<>∆ä ± #·<Tä e⁄ø=+≥Tqï
|æ\*¢ ï #·÷dü÷.Ô .. Ä >√s¡+‘· BbÕ˝À¢ ø=+&É+‘· yÓ\T>∑T*ï Ä•dü÷.Ô .. Äj·Tq Äq+<ëqTuÛ÷Ñ ‹˝À ‘˚*b˛‘·T+{≤s¡T!
sêÁ‹ @&ÉT>∑+≥\ ÁbÕ+‘·+˝À >∑+≥ ø=&É‘ês¡T. >∑+≥ X¯ã+› #Ó$ì |ü&&É +É ‘√ |æ\\¢ +<äsT¡ _\_˝≤ e∫Ã
>∑T$T>∑÷&ÉT‘ês¡T. ˇø=ÿø£ÿ&ç #˚‹˝À z ø£+#·+, eT+∫˙fi¯fl≈£î ˝À{≤ ñ+{≤sTT. n+<äsT¡ nø£ÿ&É #˚sπ dü]øÏ Äj·Tq
ñj·÷´\|”≥MT<ä qT+&ç ˝Ò∫ ì\ã&É‘ês¡T. Äj·Tq ì\ã&˚Ô |æ\\¢ +<äsT¡ es¡d>ü ± ì\ã&É‘ês¡T. n+<äsT¡ ø£*dæ >=+‘Ó‹Ô
bÕ&ÉTø=+≥÷ eTT+<äT≈£î ø£<Tä \T‘ês¡T. ˇø=ÿø£ÿs¡T>± eTT+<äT≈£î q&ÉTdü÷+Ô fÒ z #√≥ ø£+#·+˝À nqï+ y˚kÕÔsT¡ . eTs√#√≥
|ü⁄\TdüT b˛kÕÔsT¡ . Ç+ø=ø£ #√≥ eTõ®>∑ nqï+ e&çk¶ ÕÔsT¡ . #Óe⁄\ øÏ+|ü⁄>± bÕ&ÉTø=+≥÷ Ä |æ\\¢ +<äsT¡ nqï+
e&ç+¶ #·Tø=H˚ <äèX¯´+ ` ø£qT\ |ü+&ÉTe⁄>± ñ+≥T+~.
‘Ó–q >±*|ü{≤*ï ‘ê&ÉT $&ç∫q u§+>∑sê*ï z #√≥ #˚]Ã >√s¡+‘· BbÕ\≈£î ø=+&É+‘· yÓ\T>∑T #˚≈L£ sêÃ\ì ø£èwæ
#˚dTü qÔ ï Ä eTVü‰eT˙wæì #·÷ùdÔ #˚‘T· ˝…‹Ô qeTdüÿ]+#ê\ì|ædTü +Ô ~. n+<äTøπ n|ü&É|ü &ÉT Äj·Tq‘√ ø±\πø|å +ü #˚jT· &ÜìøÏ
n\yê≥T|ü&Ü¶qT.
Äj·Tq e÷{≤¢&‘É ê&ÉT. n$ e÷≥\T>±e⁄. J$‘êqTuÛeÑ + qT+&ç yÓ\Te&çq nø£så d¡ ‘ü ê´\T.
Äj·Tq n|ü&É|ü &ÉT >∑‘d· àü è‘·T\‘√ qe⁄«‘ê&ÉT. n~ qe⁄«>±<äT. J$‘êqTuÛeÑ eTH˚ e&É<ãÓ “≈£î q*–q |ü⁄e⁄«!
` nsTTHê yê&çb˛˝Ò<Tä .
Äj·Tq ø£cÕº*ï uÛ]Ñ +#ê&ÉT. ø±≈£î\ ns¡T|ü⁄*ï $ì ˝Àø£yT˚ ø±≈£î\qTø=Hêï&ÉT. Äj·Tq zs¡TŒ eVæ≤+#ê&ÉT. ‘·q
<Û̊´j·÷ìï n+<äTø√e&É+˝À H˚sT¡ Œ #·÷|æ+#ê&ÉT. Ä |ò*ü ‘·+>± m|ü&√ n≥Tu≤¬s&ÉT Ç≥Tu≤¬s&ÉT $T+#·ì >∑T&çôd˝À
ãT&ûB¶ |ü+ >∑T&çy¶ \Ó T>∑T˝À z ≈£îÁs¡yê&ÉT zqe÷\T ~<äT≈› î£ Hêï&ÉT.
ãT&ûB¶ |ü+ n+~+#˚ >√s¡+‘· yÓ\T>∑T˝À Ä ≈£îÁs¡yê&ç uÛ$Ñ wü´J®$‘·+˝À ø=+&É+‘· yÓ\T>∑Tø√dü+ Äj·Tq Á|üjT· ‹ï+#ê&ÉT.
Ç~ eTTô|Œ¤Ì @fi¯flHê{Ï e÷≥!
eT] Ç|ü&ÉT?
Ç|ü&Ü? n˝≤+{Ï ≈£îÁs¡yêfi¯ófl ˇø£ÿsê? Ç<äs› ê? y˚˝≤~eT+~. á y˚˝≤~ >√s¡+‘· BbÕ\≈£î ø=+&É+‘· yÓ\T>∑T
Çyê«\ì nVü≤s¡V≤ü + ø£èwæ#d˚ Tü qÔ ï ñbÕ<Ûë´j·TT\T e+<ä\eT+~. n+<äsT¡ Äj·Tq #˚‹#·\Te‘√ ã‘·T≈£î‘·Tqïyêfi‚fl!
m|ü&ÉsTTHê`
ªª@"e+&û! ªÄj·TH˚eTT+~? |üsV¡ ≤æ ‘ês¡+ú ù|s¡T‘√ kÕ«s¡+ú ô|+#·Tø=+≥Tqï eTìwæ. H√s¡T˝Òì |æ\y¢ êfi¯flqT ns¡ø∆ &£ TÉ |ü⁄\‘√
H√fi¯ófl >=&ÉT‘·Tqï eTìwæμ ` nì s¡øs£ ø¡ ±\T>± á ˝Àø£+ Ä&çb˛düTø=ì+~ >∑<ë? eT] n˝≤+{Ï e÷{*ï MT¬s˝≤
uÛ]Ñ +#·>*∑ >±s¡T?μμ nì n&ç–‘˚ `
ªªu≤ã÷! ñ|üH√ ø±s¡+bı&çH√ z eTìwæMT<ä #·*#¢ ÷· &ÉT. n‘·ì ˇ+{ÏMT<ä |ü⁄+&ÉT+¢ fÒH˚ eT+≥u…&TÉ ‘·T+~.
˝Ò≈î£ +fÒ sê* b˛‘·T+~. n+‘˚ u≤ã÷! eTìwæ˝À≈£L&Ü ‘·|ü \T+fÒH˚ nìqe÷≥ ‘·>T∑ \T‘·T+~. ˝Ò≈î£ +fÒ >±*˝À
ø£*dæb˛‘·T+~. á e÷Á‘·+ ne>±Vü≤q X¯øÔÏ ˝Ò≈î£ +&Ü <Û̊´j·÷ìï e~*ô|&ç‘˚ n~ |æ∫Ã‘·q+ u≤ã÷! ø±≈£î+fÒ #˚‘·
>±ì‘·q+!!μμ nì qy˚«yês¡T.
J$‘êìï ø±∫ e&Éb˛dæq |üse¡ Tdü‘´· +!
Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç
n+<äTøπ n|ü&É|ü &ÉT Äj·Tq e<ä≈› î£ yÓfifl‚ yê&çì. Ä ñj·÷´\
♦ ‘· * ¢ Áù|eT m˝≤ ñ+≥T+~?
|”≥MT<ä Äj·Tq≈£î m<äTs¡T>± ≈£Ls¡TÃ+fÒ ` Ç<ä]› ãs¡Te⁄‘√ Ä #Ó≥Tºø=eTà
$e]+#·+&ç.
e+>∑T‘·÷ ˝Òd÷ü Ô >±*yê≥+>± ≈£<Tä \T‘·÷ ñ+fÒ ` n<=ø£ ∫Á‘·yTÓ qÆ
♦ $qj· T +‘√ ì\ã&É & É + , y˚ w ü + ˝À
nqTuÛ÷Ñ ‹. Äj·Tq J$‘êqTuÛyÑ ê*ï $+≥÷ uÛ$Ñ wü´‘·TqÔ T r]Ã~<äTø› √yê\ì
Ä•+#·&+É ˝À Äq+<ä+! Ä ñj·÷´\ |”≥MT<ä Äj·Tq m<äTs¡T>±H˚ ø±<äT dü+kÕÿs¡+ n+fÒ MTπøeTs¡yú TÓ +Æ ~?
` Äj·Tq >∑T+&Ó˝À¢ ≈£L&Ü ø±düÔ #√≥T dü+bÕ~+#·Tø=HêïqT. n+<äTøπ ♦ nìs¡«#·˙j·TyÓTÆq ø£è‘·»„‘êuÛ≤yêìï
Äj·Tq ÄbÕ´j·T+>± <ä>sZ∑ ¡ #˚sêÃs¡T. me]|ü≥,¢ m+<äT≈£î Á|ü<]ä ÙkÕÔsT¡ ?
Ä s√E ≈£L&Ü yÓfi≤flqT. H˚qT ø£ì|æ+#·>±H˚ ÄbÕ´j·T+>± ªsê ♦ MT ã&ç , MT Ç\T¢ Á|ü X Ê+‘· ‘ · ≈ £ î
u≤ã÷! sê!μ nì qe⁄«‘·÷ ÄVü‰«ì+#˚ eTìwæ Ä s√E Hê sêø£qT >∑eTì+#˚ e÷s¡ T ù|s¡ T >± ñ+&Ü\+fÒ @+
dæ‹ú ˝À ˝ÒsT¡ . #˚j÷· *? @+ #˚jT· ≈£L&É<Tä ?
n‘·ì m<äTs¡T>± ì\ã&Ü¶qT! ♦ $<ë´\j· T +Äes¡ D + ø£ q T\
Ä Äq+<ëqTuÛ÷Ñ ‹ qT+&ç Äj·Tq ‘˚sT¡ ø√˝Ò<Tä . Ä nqTuÛ÷Ñ ‹ì |ü+&ÉTe⁄>± ñ+~ø£<ë? MT ø£+{ÏøÏ
#Ó]ù|j·T&ÜìøÏ H˚qT kÕVü≤dæ+#·˝<Ò Tä . n˝≤H˚ eTs√ Hê\T>∑sTT<äT ìeTTcÕ\T ø£qT\ |ü+&ÉTe⁄>± @y˚T$T >√#·]kÕÔsTT?
<=]¢b˛j·÷sTT. Hê≈£î ‘Ó*j·Tø£H˚ Hê˝À zs¡TŒ q•+∫+<äq&ÜìøÏ ì<äsÙ¡ q+>± ♦ ô|<ä›\ e÷≥\T, J$‘êqTuÛÑyê\T,
z bı&ç<>ä T∑ Z >=+‘·TqT yÓT\¢>± |üsêeT]Ù+∫+~. nø£så d¡ ‘ü ê´\T m+<äTø√ $e]+#·+&ç.
Äj·Tq @ø±Á>∑‘≈· î£ uÛ+Ñ >∑+ ø£*–+~. n|ü&ÉT ns¡y÷Ó &ÉTŒ ø£qTï\‘√
qqTï #·÷dü÷Ô ªm|ü&=#êÃe⁄ u≤ã÷!μ nì n&ç>±s¡T.
ªªÄbÕ´j·T‘· m˝≤ ñ+≥T+~?μμ nì n&ç–‘˚ n~ Äj·Tq |æ\T|ü⁄˝≤ ñ+≥T+<äì #Ó|Œü #·TÃ.
ªªn<äèwüeº +‘·T&çøÏ ø£˙ï{Ï‘√ n_Ûùwø£+ »s¡T>∑T‘·Tqï|ü&ÉT!μμ
II
Hê e÷≥ #Ó$ì |ü&&É +É ‘√ Äj·Tq ô|<äe⁄\T n+<äeTsTTq e+|ü⁄*ï dü+‘·]+#·Tø=HêïsTT. Ä e+|ü⁄\ dü+<äT˝À¢
∫s¡Tqe⁄« ∫Á‘·+>± Çs¡Tø=ÿì+~.
ªªne⁄qT u≤ã÷! ì»+>± n‘·&TÉ n<äèwüeº +‘·T&˚!μμ
nqTuÛ÷Ñ ‹øÏ |üsêø±wü̃ ‘·è|æ.Ô Ä e÷≥+≥T+fÒ n‘·ì yÓTT>∑+ ‘·è|æ‘Ô √ yÓ*–b˛‘·÷ ñ+~. ≈£î‘·÷Vü≤\+‘√ n‘·ìï
#·÷dü÷Ô ì\ã&Ü¶qT.
ªª≈£Ls√Ã u≤ã÷! ≈£Ls√Ã. Ä n<äèwüeº +‘·T&ç ø£<ä∏ #ÓbÕŒ\ì mH√ïkÕs¡T¢ nqTø=HêïH˚ ø±˙ m+<äTø√ m|üŒ{Ïø|£ ü &ÉT
yêsTT<ë|ü&TÉ ‘·÷ e∫Ã+~ ` <˚ìø£sTTHê düeTj·T+ dü+<äs“¡ +¤ ø£*dæ sêyê*. e∫Ã+~ >∑<ë? $qTu≤ã÷!μμ

>∑‘êìï HÓeTπsdü÷Ô uÛ$Ñ wü´‘Y dü+<äsÙ¡ q+‘√ nqTuÛ÷Ñ ‹ì bı+<äT‘·÷ z eTVü‰eTÚì |ü⁄+>∑e⁄&ç˝≤ z uÛ+Ñ –eT˝À
≈£Ls¡TÃqï Äj·Tq eT∞fl e÷eT÷\T dæ‹ú øÏ e#êÃ&ÉT. ø£<ä∏ #Ó|Œü &ÜìøÏ ‘·\|ü+&çq ‘ê‘·jT· ´qT ‘·\|æ+|ü#d˚ Tü HÔ êïs¡T.
|ü&eÉ T{Ï ø=+&É ø=qø=eTTà MT<ä ã+‹˝≤ yÓ*–b˛‘·THêï&ÉT dü÷s¡T´&ÉT. eT] ø±ùd|ü{˝Ï À ø±\|ü⁄s¡Twüß&ç ø±*‘·qTï‘√
ø=+&Éø±e\ |ü&ç ˝Àø±ìï ì+&ÉT Nø£{‘Ï √ ì+ù|yê&ÉT ` #êe⁄‘Ó*$ nqï≥T¢>± eTãT“‘·Tqø£\≈£î #·T≥÷º »Øn+#·T
#·T{≤º&TÉ . eTT>∑e∆ TH√Vü≤s¡+>± ñ+~ |ü&eÉ T{Ï~X¯. n|ü&É|ü &˚ nø£ÿ&ç #Ó≥M¢ T<ä #˚sT¡ ‘·Tqï |ü≈îå£ \T ns¡TdüTHÔ êïsTT.
ÁbÕs¡Hú ê\j·T+˝ÀH˚y÷Ó ‘·+ãTs¡ ÁX¯ó‹ düe]+|ü⁄ düqï>± $ì|æd÷ü Ô ñ+~. Äj·Tq #ÓãT‘·THêï&ÉT. H˚qT $+≥THêïqT.
ªªu≤ã÷! Çs¡yj ’Ó T˚ +&É¢ øÏ+<ä{eÏ ÷≥. mø£ÿ&ç qT+&ç edüTHÔ êïH√ nø£ÿ&çøÏ m+<äT≈£î yÓfi≤flH√ Ç|ü&ÉsTT‘˚ eT‹øÏ
sêe≥+ ˝Ò<Tä ø±˙ Ç+{ÏøÏ edüTHÔ êïqT s¬ ˝’ À¢. <ë<ë|ü⁄ s¬ +&ÉT s√E\ Á|üj÷· D+. mìï edü‘T· \T+&çHê s¬ ˝’ À¢ s¬ +&ÉT
s√E\ Á|üj÷· DeT+fÒ bı<äTb› ˛e&É+ ø±düÔ ø£wyºü T˚ ! |üøÿ£ qTqï Á|üj÷· DÏ≈î£ \T ø£\T|ü⁄>√\T‘·q+ ø£\yêfi¯flsTT‘˚ |òsü y¡ ê˝Ò<Tä
ø±˙ eT÷‹_–+∫ ≈£Ls¡TÃH˚ s¡ø±˝…‘’ ˚ eTØ Çã“+~. Ç˝≤+{Ï Çã“+<äT˝À¢ qT+&ç ãj·T≥|ü&Ü\+fÒ n˝≤+{Ï düeTj·÷˝À¢
|ü⁄düøÔ ±˝Ò eTq H˚kÕÔ\T. @eT+{≤yé?μμ
Ç+<äT˝À nq&ÜìπøeTT+~? ` Äj·Tq #Ó|⁄ü qÔ ï~ nø£så d¡ ‘ü ´· +. n+<äTøπ nq&ÉyTÓ +<äTø£ì $q&Üìπø dæ<|∆ä &ü ç u≤>±
düsT¡ ø› =ì ≈£Ls¡TÃHêïqT.
Äj·Tq eT‹πø$T e∫Ã+<√ @yÓ÷ ‘Ó*j·T<äT. ñqï≥T¢+&ç z |æ∫Ãyê&ç˝≤ qe⁄«‘·THêïs¡T. H˚qT ÄX¯Ãs¡´|ü&Ü¶qT
nq&É+ ø£+fÒ n~]|ü&Ü¶qq&É+ düeT+»dü+. Ä dæ‹ú qT+&ç H˚qT ‘˚sT¡ ø=qø£eTT+<˚ Äj·Tq eT∞fl >∑+;Ûs+¡ >± e÷]b˛j·÷s¡T.
á e÷s¡TŒ≈£î rs¡TŒ≈£î<äsø¡ £ H˚qT ìyÓ«s¡|&ü ç #·÷dü÷Ô ñ+&çb˛j·÷qT.
ªªHê≈£î ‘Ó\TdüTu≤ã÷? qTe⁄« ÄX¯Ãs¡´|ü&TÉ ‘·THêïeì. ø±s¡D+ @MT˝Ò<Tä . eTq ‘Ó\T>∑Tyêfi¯ófl eTqdüT˝À yÓT~˝≤s¡T.
n+‘˚!μμ
‘Ó\T>∑Tyêfi¯ófl eTqdüT˝À yÓT<ä\&ÜìøÏ Äj·Tq qe⁄«≈£î eTT&çô|≥Tºø√˝Òø£ Hê ≈£qTu§eT eTT&ç|&ü +ç ~. Äj·Tq
Á>∑Væ≤+#ês¡T.
ªª‘Ó\T>∑Tyêfi¯fl≈£î ‘Ó\T>∑+fÒ uÀ˝…&+É ‘· n_Ûe÷q+ u≤ã÷!μμ n+≥÷ eT∞fl ø±ùd|ü⁄ $s¡>ã∑ &ç qyê«s¡T.
Äj·Tq qe⁄« Ä|ü⁄ø=H˚ es¡≈î£ H˚qT H√s¡T ‘Óse¡ ≈£î+&Ü Äj·TH˚ï #·÷dü÷Ô ñ+&çb˛j·÷qT. Äj·Tq qe⁄« Ä|ü>±H˚`
ªªme]uÛ≤wüMT<ä yêfi¯fl≈£î n_Ûe÷q+ ñ+≥T+~ >∑<+ä &û! n+<äT˝À ‘·|ü ≈£L&Ü ˝Ò<Tä μμ.
ªªn<˚ u≤ã÷ n<˚? H˚qH˚B n<˚!!` Ä ‘Ó\T>∑TMT~ n_Ûe÷q+ ñ+~ #·÷XÊeP? |üøÿ£ qTqïyê&ç #˚‹˝À ‘Ó\T>∑T
|ü⁄düøÔ +£ ø±˙ ˝Ò<ë z yêsêÔ|Áü ‹ø£ ø±˙ ø£+≥|ü&‘ç ˚ #ê\T!` <ëì <äT+|ü<>Ó !∑ ` Ä n_Ûe÷q+ eTØ m≈£îÿyÓb’ ˛‘·T+~.μμ
‘Ó\T>∑Tyê&çì ìsê›øD åÏ ´+>± ø={Ïqº <Óã“ Hê≈£L ‘·–*+~. <Óã“ ‘·>T∑ \T‘·THêï eTTø°ÿeT÷\>∑sêì <Óã“ n~.
n+<äTøπ Äj·Tq‘√ ø£*dæ H˚q÷ ø±ùd|ü⁄ Vü‰sTT>± qe⁄«ø=HêïqT ` @&Ée˝Òø£ q$«q≥T¢!
ªªH˚qT ≈£L&É ‘Ó\T>∑Tyê&çH˚ ø£<ë u≤ã÷! |üøÿ£ qTqï Á|üj÷· DÏ≈î£ &ç #˚‹˝À z |üÁ‹ø£ ø£+≥|ü&d˚ ]ü øÏ yÓTT<ä≥ e+–
e+– #·÷XÊqT ` n~ ‘Ó\T>∑T |üÁ‹ø£ ne⁄H√? ø±<√? ‘Ó\TdüTø=+<ëeTì! z ‘Ó\T>∑T yês¡|Áü ‹ø£ nì ‘Ó*ùddü]øÏ n‘·&TÉ
#·<Tä e⁄‘·Tqï ù|J˝À¢øÏ ìøÏÿìøÏÿ #·÷XÊqT. Hê nedüqú T >∑eTì+∫q Ä ô|<äe› Tìwæ n<√s¡øe£ TsTTq #·÷|ü⁄qT $dæsπ dü]øÏ
|üs<¡ ëÛ ´q+>± m{À #·÷düTqÔ ï≥T¢ q{Ï+#êqT. m+‘·ùd|ü⁄? ø±ùd|ü⁄. n+‘·˝ÀH˚ eT∞fl yÓTT<ä{øπÏ e∫Ã+~ |ü]dæ‹ú . Hê≈£î
‘Ó*j·Tø£H˚ Hê #·÷|ü⁄\T Ä |üÁ‹ø£ yÓ|’ ⁄ü eTfi≤flsTT. Ç<ä+‘ê >∑eTì+∫q Ä ô|<äe› Tìwæ ` bÕ|ü+! eT+∫ eTìwæ˝≤
ñHêï&ÉT. Ä yês¡|Áü ‹ø£qT Hê #˚‹ø£+~+∫ n+‘·ø+£ fÒ eT+∫|üì n|üŒ{ÏøÏ ˝Òq≥T¢ ‘·q |ü&øÉ M£ T<ä eTTdüT>∑T‘·ìï
|ü&TÉ ø=Hêï&ÉT. H˚qT Ä |üÁ‹ø£qT ÄbÕ´j·T+>± n+<äTø=HêïqT ` m+‘·sTTHê ‘Ó\T>∑TyêDÏí ø£<ë u≤ã÷!μμ nì #Ó≥TºMT<ä
#˚]q |æ≥\º T m–]b˛j˚T≥+‘· >∑{>ºÏ ± qe⁄« n+<äTø=Hêïs¡T.
n+‘·˝À z q&çej·TdüT‡ eTìwæ nø£ÿ&çøÏ sêe&É+‘√ ø£<ë∏ >∑eTq+ ≈£î+≥T|ü&+ç ~. z ˝≤e⁄bÕ{Ï |ü⁄düøÔ ±ìï s¬ +&ÉT
#˚‘T· \‘√ bı~$ |ü≥Tºø=ì ì\ã&ç ñHêï&É‘&· TÉ . ãVüQXÊ n<˚<sä TTHê z ∫{≤º|⁄ü düøÔ +£ ø±e#·TÃ. Ä e´øÏìÔ #·÷dü÷HÔ ˚
` ªsêej·÷´! sê?μ n+≥÷ |æ*#êsêj·Tq. n‘·&TÉ #·÷|æq #√≥+‘ê dü+‘·ø±\T ô|&ÉT‘·÷ ªªô|≥ºeTqï #√≥+‘ê ø£+&ÉT¢
eT÷düTø=ì dü+‘·ø±\T ô|&ÉT‘·THêïqT. nHê<∏\ä sTTq |æ\\¢ T, yêfi¯fl n<Û√>∑‹øÏ <ë]rùdÔ |ü⁄≥º>‘∑ T· \T+&Ée⁄. Ç~ e÷Á‘·+
eTqdüT˝À ô|≥Tºø√+&ç!μμ nì n+≥÷ |ü⁄düøÔ ±ìï n‘·ì #˚‹ ø£+~+#ês¡T. Ä #Óe⁄\≈£î á e÷≥\≈£î u≤>± bı+‘·Hê\T
≈£î~]q≥T¢+~. n‘·&TÉ H√s¡T ø£<|ä ˝ü <Ò Tä ø±˙ e+– qeTdüÿ]+∫ yÓ[flb˛j·÷&ÉT.
ªªHê ‘Ó\T>∑T‘·Hêìï >∑T]+∫ #ÓãT‘·÷ Ä–b˛j·÷qTø£<ä u≤ã÷! <˚X+¯ ø±ì <˚X+¯ ˝À y˚fiø¯ ±ìy˚fi¯ z ‘Ó\T>∑T
yês¡|Áü ‹ø£ #˚‹ø£+<ä&+É ‘√ >∑&∫ç q Á|üj÷· D+ø£+fÒ >∑&yÉ ê*‡q Á|üj÷· D+ ø±düÔ Vü‰sTT>± ñ+≥T+<äqï qeTàø£+ ≈£î~]+~.
ù|J\T ‹|ü‘·÷ z#√≥ Ä–b˛j·÷qT!μμ
Ä e÷≥+≥÷ Äj·Tq Ä–b˛j·÷s¡T!
n˝≤ #·÷ùddü]øÏ Hê\T>∑sTT<äT u≤s¡\ <ä÷s¡+˝À q\T>∑Ts¡sTT<äT>∑Ts¡T |æ\\¢ T. >√fi¯ófl –\T¢ø=+≥÷ ì\ã&Ü¶sT¡ .
Äj·TqyÓ|’ ⁄ü Bq+>± #·÷dü÷HÔ êïs¡T. Äj·Tq <äèwæº yêfi¯flMT<ä |ü&d˚ ]ü øÏ nÁ|üjT· ‘·ï+>± yêfi¯fl ‘·\\T yê*b˛‘·THêïsTT.
Ä |æ\y¢ êfi¯fl uÛ≤eq ns¡eú TsTT+<äqï≥T¢>± Äj·Tq ˝Ò∫ yêfi¯fl<ä>]Z∑ øÏ yÓfi≤fls¡T. yêfi‚fl<√ #ÓbÕŒs¡T. Äj·Tq ≈£L&Ü
yêfi¯flπø<√ #ÓãT‘·÷ ˇø£&ç uÛÑT»+‘·{Ïº
eTs=ø£&ç ãT>∑Z\T –*¢ Ç+ø=ø£&ç ‘·\ Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç
ì$Tsê&ÉT. n+‘˚! |üsT¡ >√ |üsT¡ >∑T. Ä |æ\\¢ T ♦ düeTj·T+, dü+<äs“¡ +¤ ø£*dæsêe&ÉeT+fÒ @$T{Ï? ø=ìï ñ<ëVü≤s¡D\T
Äq+<ëìπ ø ø±fi¯ ó fl e∫Ãq≥T¢ > ± ‘Ó\|ü+&ç.
|üsT¡ >∑+<äTø=Hêïs¡T. n˝≤ yÓ&TÉ ‘·Tqï Ä ♦ ªª‘Ó\T>∑Tyê]øÏ ‘Ó\T>∑+fÒ uÀ˝…&+É ‘· n_Ûe÷q+μμ Bìï >∑T]+∫ MT
|æ\*¢ ï n˝≤H˚ #·÷dü÷Ô ì\ã&Ü¶sT¡ ø±ùd|ü⁄. n_ÛÁbÕj·÷\T #Ó|Œü +&ç.
Ä ‘·sT¡ yê‘· ‘·q˝À ‘êqT qe⁄«ø=+≥÷ ♦ |æ\\¢ T m+<äTø√dü+ e∫Ã ñ+{≤s¡T? Äj·Tq yê]‘√ @+ e÷{≤¢&ç
e∫Ã ñj·÷´\|”≥ MT<ä ≈£Ls¡TÃHêïs¡T. ñ+{≤s¡T? }Væ≤+#·+&ç.
ªªu≤ã÷! ˇø£|üŒ{Ï‘√ b˛*Ã#·÷ùdÔ ♦ ø£<\ä∏ |ü⁄düøÔ ±\T ˝Ò<ë Ç‘·s¡ |ü⁄düøÔ ±˝À¢ u§eTà\T m+<äT≈£î y˚kÕÔsT¡ ?
‘Ó\T>∑T˝À #ê˝≤ |üÁ‹ø£\T edüTHÔ êïsTT. ♦ eè<äT&∆ ìç Äø£≥Tºø=qï u§eTà @$T{Ï? Ä u§eTàqT #·÷dæ m˝≤+{Ï
Ç|ü&ÉT #ê˝≤ #ê˝≤ ø£<∏ä*ï ≈£L&Ü nqTuÛ÷Ñ ‹ì bı+<ë&ÉT?
Á|ü#T· ]düTHÔ êïsTT. Á|ü#T· ]+∫q Á|ü‹ø£<≈ä∏ î£ ♦ yês¡|Áü ‹ø£˝Àì eè<äT&∆ TÉ #·~$q ø£<ä∏ @yÓTÆ ñ+≥T+~?
z u§eTàqT ≈£L&Ü y˚sTTdüTHÔ êïs¡T. nsTT‘˚
u§eTàqT #·÷dæ ø£<qä∏ T #·<yä ê\qï ø√]ø£ ø£*>π rs¡T˝À u§eTà\T #ê˝≤ ns¡T<äT>± ø£ì|ædTü +Ô {≤sTT. @eT+{≤yé?μμ
rs¡ì |üqT˝À¢ ‘·\ eTTqø£\e⁄‘·Tqï Ä eTìwæøÏ Ç+‘· |üØø£#å ù˚ d r]ø£ m˝≤ <=]øÏ+~? ` nì ÄX¯Ãs¡´|ü&TÉ ‘·÷
ªì»y˚Tq+&û!μ nHêïqT.

ªªÇ+‘·≈î£ eTTqTù| nHêïqT >∑<ä u≤ã÷! Ä yês¡|Ô Áü ‹ø£ ù|J\T ‹|ü‘·÷ z#√≥ Ä–b˛j·÷qì! Ä |üÁ‹ø£˝À
n˝≤+{Ï u§eTà ø£+≥|ü&+ç ~. n+<äTøπ Ä–b˛j·÷qTμμ Ä u§eTà ø£*–+∫q nqTuÛ÷Ñ ‹ eTs¡˝≤ eTqdüT˝À yÓT~*+<˚y÷Ó ?
Äj·Tq ø±ùd|ü⁄ ns¡y÷Ó &ÉTŒ ø£qTï\‘√ n˝≤H˚ ñ+&çb˛j·÷s¡T.
ªªn~ z s¬ \’ Tô|f….º Ä ô|f…˝º À z ≈£îÁs¡yê&ÉT n&ÉTø=ÿ+≥÷Hêï&ÉT. yê&ÉT #˚sTT #ê|æ ì\ã&çq rs¡T... yê&ç#÷· |ü⁄˝À¢
ø={§º∫Ãq≥T¢qï CÀs¡T... qqTï Äø£≥Tºø=HêïsTT. n+<äTøπ Ä ø£<qä∏ T Ädüø>ÔÏ ± #·~yêqT.μμ
Äj·Tq #·÷|ü⁄*ï Äø£≥Tºø=qï Ä u§eTà... Ä u§eTà yÓqø£ ø£<qä∏ T $+<ëeTqï ≈£î‘·÷Vü≤˝≤ìï Äj·Tq |üd>æ {∑ ≤º&TÉ .
III
ªªqTe⁄« #·÷dü÷HÔ ˚ ñ+{≤e⁄ u≤ã÷! s¬ fi’ fl¯ ˝À¢ Á|üj÷· D+ #˚ùd≥|ü&ÉT |ü≥TºeTì |ü<+˚ &ÉT¢ ì+&Éì ≈£îÁs¡yêfi¯ófl. Ä
ô|f…qº T á ø£&qÉ T+&ç Ä ø£&<É ëø± ‘·T&ÉTkÕÔsT¡ . Ä ‘·sT¡ yê‘· Ä ô|f…˝º Àì ˇø=ÿø£ÿ] eTT+<äT ì\ã&ç #˚sTT#êkÕÔsT¡ . ‘√∫q
yê&ÉT ‘√∫q+‘· ÇùdÔ <ë+‘√ |üP≥ >∑&TÉ |ü⁄ø=+{≤s¡T. Ä |æ\y¢ ê&ÉT ≈£L&Ü n˝≤+{Ï ø√e≈£î #Ó+~qyê&˚!μμ Ä e÷≥+≥T+fÒ
Äj·Tq >=+‘·T ‘·&ãÉ &ç+~ ` ãVüQXÊ á <˚X+¯ ˝À Ç˝≤+{Ï ìø£èwüº J$‘ê\≈£î m+<äsT¡ ã* ne⁄‘·THêïs√ nì.
ªªÄ |ü<+˚ &É¢ ãT&É‘&· TÉ Äô|f…qº T á ∫e] qT+&ç Ä ∫e]<ëø± ‘·T&ÉTkÕÔ&TÉ . Äô|’ ˇø=ÿø£ÿ] eTT+<äT #˚sTT
#êdü÷.Ô .. Ç∫Ãqyê&çøÏ z qeTkÕÿs¡+ |ü&d˚ ÷ü .Ô .. ˝Ò<qä ï yêfi¯flyÓ|’ ⁄ü Bq+>± #·÷dü÷.Ô .. z e´øÏÔ eTT+<äT ì\ã&É‘ê&ÉT.
ì\ã&ç e÷eT÷\T>± #˚sTT#êkÕÔ&TÉ . Ä e´øÏÔ yêDÏí <ä>]Z∑ øÏ |æ\TkÕÔ&TÉ . Ä |æ\T|ü⁄˝Àì ÄbÕ´j·T‘· m+‘√ ÄX¯qT
sπ ø¬ ‹ÔdTü +Ô ~. ≈£îÁs¡yê&ÉT Ä e´øÏÔ <ä>]Z∑ øÏ yÓfi‘¯ ê&ÉT. ª˙ ù|sπ $T{Ï u≤ã÷!μ nì Äs¡+_ÛkÕÔ&TÉ . ô|d’ *ü #˚Ã Á|üjT· ‘·ï+
#˚jT· ≈£î+&Ü! Ä ≈£îÁs¡yê&ÉT @eTqTø=Hêï&√ @yÓ÷? z ìs¡ø¢ å£ ýÓTqÆ #·÷|ü⁄ $dæsπ dæ ªHêù|s¡T <=¬ss’ êCŸ!μμ nì n+≥÷
#˚‹˝Àì ô|d’ *ü ï n˝≤ m>∑sπ düTø=+≥÷ <äsê®>± yÓ[flb˛‘ê&ÉT. n˝≤ yÓ[flb˛‘·Tqï ≈£îÁs¡yê&ç <Û√s¡DøÏ Ï yÓTT<ä≥ ÄX¯Ãs¡´|ü&ç
Ä ‘·sT¡ yê‘· Ä˝À#·q˝À |ü&‘É ê&Ü e´øÏ!Ô ÇB ø£<!ä∏ !μμ nì ‘êqT #·~$q ø£<qä∏ T ≈£î|¢ +Ôü >± #Ó|Œæ `
ªªu≤ã÷! H˚q÷ ≈£L&Ü Ä˝À#·q˝À |ü&Ü¶qT. ì»y˚T>∑<ë? m+<äs√ yê&ç á&ÉT |æ\\¢ T CÒãT\T ø=&ÉT‘·THêïs¡T.
Á|üj÷· D≤˝À¢ @eTs¡TbÕ≥T>± ñ+fÒ #˚‹ø£+~q kÕe÷qT¢ |ü≥Tºø=ì ñ&ÜsTTdüTHÔ êïs¡T. eT]ø=+‘·eT+~ ìø£èwüß\º T
ø£\yêfi¯fl #˚‘T· ˝À¢ ‘√\Tu§eTà\e⁄‘·THêïs¡T. Ç+ø=+‘·eT+~ Ç+&Ée¢ TT+<äT ì\ã&ç ø£&TÉ |ü⁄eT+≥*ï ø£+{Ï#÷· |ü⁄˝À¢
ì\T|ü⁄‘·THêïs¡T. n˝≤+≥|ü&ÉT n+‘√ Ç+‘√ |üì#˚dæ bı≥º >∑&TÉ |ü⁄ø√yê\qTø√e&É+ >=|üŒ dü+>∑‘ø˚ <£ ä u≤ã÷?`
ì»+>± yê&ÉT <=¬ss’ êCÒ!μμ
u≤ã÷! Hê Ä˝À#·q˝À¢ H˚qT+fÒ dü]>±Z Ç˝≤+{Ï dü+|òTü ≥H˚ Hê ø£+≥|ü&+ç ~. Ä s¬ \’ Tô|f…˝º À!!
á ø£<ä∏ MT<ä ø£<qä∏ T $Hê\qï ≈£î‘·÷Vü≤\+ ô|]–+~ Hê˝À!
ªªu≤ã÷! –õ>±&ç>÷∑ &ÉT ñ+≥T+~ #·÷XÊe⁄ >∑<÷ä ? <ëìï |”#T· >± |”øÏ ‘·\MT<ä n‹øÏ+∫q≥T¢+~ ` ã÷&ç<sä +¡ >∑T
‹]–q yÓ+Á≥Tø£*ï #·÷düT+Ô fÒ! q\¢ì q÷HÓ˝À ‘·&dç ” ‘·&eÉ ø£ eTT+<˚ |æ+&ç ‘=&ÉTø=ÿqï≥T¢HêïsTT ` n+B n+<äì ìø£ÿs¡T
#=ø±ÿ! ndü\T ˇ+{Ïs+¡ >∑T eT+∫<äsTTHê <äTeTTà eTs¡ø\£ Tø£{ºÏ q\T|ü⁄ ‘Ó\T|ü⁄ ø£*dæq ã÷&ç<sä +¡ >∑T ‘˚*+~ ˇfi¯fl+‘ê
bı&É\T bı&É\T>±! nsTTHê ø£fifl¯ ˝À¢ ÄX¯ #êe˝Ò<Tä . #˚dTü qÔ ï |üì˝À ÁX¯<∆ä ‘·>˝Z∑ <Ò Tä . |ü≥TºeTì |ü<fi˚ fl¯ sTTHê ì+&Éì

yê&çy|’Ó ⁄ü #·÷XÊqT. Ä ‘·sT¡ yê‘· #·÷|ü⁄ eTs¡\TÃø=HêïqT. nsTTHê yê&ÉT ø£fifl¯ ˝À¢H˚ yÓT<äT\T‘·THêï&ÉT. #·~$q ø£<ä∏
eTqdüT‡qT ‘=\Tdü÷Ô ñ+~. Hê˝À z Ä˝À#·q ‘·fió¯ ≈£îÿq yÓT]dæ+~. Ä˝À#·qqT Ä#·sD¡ ˝À ô|{≤º\qï ‘·\+|ü⁄‘√
n˝≤π> |ü&TÉ ø=HêïqT |ü&øÉ £ MT<ä! ø£fió¯ fl eT÷düTø=qï≥T¢HêïH˚ ø±˙ #·÷&É>\∑ T>∑T‘·THêïqT. $|æŒq |üÁ‹ø£ m<äMT<ä
$dü]Ô +∫ |ü&TÉ ø=ì >∑T+&Ó #·|ü &ÉT $+≥÷ ñ+~!μμ
n+‘·˝À ª≥|tμ eTqï X¯ã+› $ì|æ+∫+~. e÷ Ç<ä]› #·÷|ü⁄ n≥T eT[fl+~. z |æ≥º s¬ ≥º$&ç∫+~. n~ Ä
ñj·÷´\ |”≥MT<ä Ç<ä]› eT<Û´ä >± |ü&+ç ~. |üøÿ£ q |ü&ç ñqï z bÕ‘· ø±–‘êìï n+<äTø=ì H˚Hê s¬ ≥ºqT ‘·T&ÉTdüT+Ô fÒ `
n<√s¡ø+£ >± qyê«sêj·Tq.
ªªu≤ã÷! |æ≥º s¬ ≥ºyd˚ +æ ~ ø£<ë? m+<äT≈£î yÓj÷· ´*? n+fÒ @eTì #Ó|Œü >∑\+? n~ <ëì dü«uÛ≤e+. n+‘˚!
eTqTwüß\ dü«uÛ≤yê\T ≈£L&É n˝≤H˚ ñ+{≤sTT. Á|üjT· ‹ï+∫ |ò*ü ‘êìï kÕ~Û+#·&+É ˝À ø=+<ä]øÏ Äq+<ä+. ndü\T
Á|üjT· ‘êï\ Á|üyT˚ j·Ty˚T ˝Ò≈î£ +&Ü J$‘êìï ø=qkÕ–+#ê\qï~ ø=+<ä] ø√]ø£. Hê J$‘·eT+‘ê Ç˝≤+{Ï Á|üjT· ‘êï\‘√H˚
ø=qkÕ>∑T‘·÷ ñ+~. n+<äTøπ Ä ≈£îÁs¡yê&ç ã‘·T≈£î MT<ä ≈£L&Ü z Á|üjT· ‘·ï+ #˚j÷· \ì dü+ø£*Œ+#êqTμμ ` n+≥÷
ø±ùd|ü⁄ Ä>±s¡T.
Ä ‘·sT¡ yê‘· `
ªªÄ"! s¬ \’ T ô|f…˝º À ≈£îÁs¡yê&çì >∑T]+∫ #Ó|Pü ,Ô e#êÃqT ø£<÷ä ! ne⁄qT. eTs√ Hê\T>∑sTT<äT ìeTTcÕ˝À¢ H˚qT
|ü&TÉ ø=ì ñqï #√≥Tes¡≈î£ }&ÉTÃø=+≥÷ e#êÃ&ÉT. nø£ÿ&É ø±ùd|ü⁄ Ä>±&ÉT. Ä– ìÁ<äb˛‘·Tqï≥T¢qï qqTï ` Ä
ø±–‘êìï e÷]Ã e÷]Ã #·÷XÊ&ÉT. Ä ‘·sT¡ yê‘· qqTï ˝Ò|&ü ÜìøÏ yÓT\¢>± ‘·{≤º&TÉ .
H˚Hy˚ ÷Ó n|üŒ{ÏøÏ eTVü‰ìÁ<äb˛‘·Tqï≥T¢>± Ä$*dü÷Ô ˝Ò∫ ã<äø∆ +£ >± ˇfi¯ófl $s¡T#·Tø=qï≥T¢>± q{Ï+∫ ` Ä ‘·sT¡ yê‘·
ø£+&ÉT¢ ‘Ós∫¡ #·÷XÊqT Ä ≈£îÁs¡yêDÏ.í ˇ~– ì\ã&ç $qj·T+>± yê&ÉT Hê #˚‹ø£+~+#ê&Ü ø±–‘êìï! n~ ø±–‘·yT˚ !
ø±˙ ` ˝Àø£+ <äèwæ˝º À <ëì $\Te nsTT<äT s¡÷bÕj·T\T!!
Ä ≈£îÁs¡yêDÏí |üØøÏ+å #·&ÜìøÏ Hê Á|üjT· ‘·ï+>± H˚qT C≤s¡ $&ç∫q ø±–‘·eT~!
e÷s¡T e÷{≤¢&≈É î£ +&Ü yê&ç #˚‹˝À z bÕe˝≤ ø±düT ô|{≤ºqT. e÷≥˝À¢øÏ ~+|æ‘˚ ø£<˝ä∏ À ≈£îÁs¡yê&ç e÷~]
e÷{≤¢&≈É î£ +&Ü yÓ[b¢ ˛‘ê&˚y÷Ó ? nì dü+<˚V≤ü +. Ä ≈£îÁs¡yê&ÉT bÕe˝≤ &ÉãT“\+<äTø=ì s¬ +&ÉT #˚‘T· \T CÀ&ç+∫
qeTdüÿ]+#ê&ÉT. Ä ‘·sT¡ yê‘· ‘·q |üì˝À ‘êqT ©qeTj·÷´&ÉT.
ªªu≤ã÷!μμ nbÕ´j·T+>± |æ*#êqT.
e÷≥ #Ó$ì |ü&&É +É ‘√ Ä ≈£îÁs¡yê&ÉT ˝Ò∫ Hê m<äTs¡T>± ì\ã&Ü¶&TÉ .
ªªqT$«|ü&ÉT ∫qï |æ\y¢ ê&ç$. á |üì #˚dæ ã‘·>\Z∑ T>∑T‘êe⁄. u≤>±H˚ ñ+~. nsTT‘˚ Ç+ø=Hêïfi¯fl≈£î ô|<äy› ê&çee⁄‘êe⁄.
n|ü&û |üì #˚jT· ˝Òe⁄. #˚dHæ ê n+<äs÷¡ ìqTï ‘·|ü |ü&‘É ês¡T. n|ü&Ó˝≤ ã‘·T≈£î‘êe⁄ u≤ã÷?μμ
Hê e÷≥\T yê&çøÏ njÓ÷eTj·T+>± $ì|æ+∫q≥T¢+~. ne÷j·Tø£+>± #·÷dü÷Ô ì\ã&Ü¶&TÉ .
ªªn+<äTøπ u≤ã÷! á ej·TdüT˝À #·<Tä e⁄ø=+fÒ ` Ä ej·TdüT˝À dü+bÕ~+#·Tø√e#·TÃ.μμ

Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç ªª‘·{≤\Tq s¬ \’ T |ü{≤º\T ‘·|Œæ Hê n+‘· ÄX¯Ãs¡´|ü&y˚ ê&ÉT ø±<˚y÷Ó Ä
≈£îÁs¡yê&ÉT, n+‘·≈£î $T+∫q ÄX¯Ãsê´ìï |ü⁄\TeTTø=Hêï&ÉT yÓTT>∑+˝À
♦ s ¬ \’ T ô|f…˝º À ‘·T&ÉTdüTqÔ ï u≤\T&çì
ªqHÓïe«Ø˝Àø£+˝À #·~$+#˚ yêfi¯flqï≥Tº>±. n~ Á>∑V≤æ +#êqT. n+<äTøπ .μμ
#·÷dæ, Ç˝≤+{Ï ìø£èwüº J$‘ê\≈£î
m+‘·eT+~ ã* ne⁄‘·THêïs√ nì ªªHê‘√ e#˚ÃkÕÔyê u≤ã÷μμ
eè<äT∆&ÉT uÛ≤$+#·&É+ dü¬s’+<˚Hê? ‘·\ e+#ê&ÉT!
m+<äT≈£î? ªªÄ ≈£îÁs¡yê&˚ á ≈£îÁs¡yê&ÉT u≤ã÷!μμ
♦ ªªÁ|üjT· ‘·ï+ #˚dæ |ò* ü ‘ê\T kÕ~ÛùdÔ
ns¡∆ >∑+≥≈£î eTTqT|ü⁄ Äj·Tq bÕ<ë\≈£î qeTdüÿ]+∫q ≈£îÁs¡yê&ÉT
Äq+<ä+ ø£\TZ‘T· +~μμ B+‘√ MTs¡T
ø£qT\ eTT+<äT ø£~* Ç<ä]› eT<Û´ä dü+ã+<Û+ä eTqdüT‡˝ÀyÓT~* ` n≥÷
@ø°u$ÑÛ kÕÔsê?
Ç≥÷ ø£<\ä ˝Ò≈î£ +&Ü ≈£Ls¡TÃHêïqT.
♦ n+<äsT¡ |æ\\ ¢ ÷ ‘·|Œü ìdü]>± ã&çøÏ
yÓ[fl #·<Tä e⁄ø√yê* ø£<ë! eT] n˝≤ ªª@eTT+~ u≤ã÷? |ü~eT+~˝À yê&É÷ ˇø£ÿ&Éj·÷´&ÉT. nsTT‘˚
m+<äT≈£î »s¡>&∑ +É ˝Ò<Tä ? |ü≥Tº<\ä ‘√ #·<Tä e⁄ø=Hêï&ÉT. ø£èwæøÏ ‘·–q |ò*ü ‘·+. eT+∫ ñ<√´>∑yT˚ e∫Ã+~.
Ä ‘·sT¡ yê‘· z Ç+{Ïyê&çì #˚XÊqT. ñ<√´>∑+‘√ }s¡Te~*b˛‘·÷ ªªu≤ãj·÷´!
♦ ªª>∑ T +&Ó ˝ À¢ ì Äq+<ä + ø£ ] –
H˚H|Ó ü &ÉT |ü⁄{≤ºH√ Hê≈£î ‘Ó*j·T<äT. me]øÏ |ü⁄{≤ºH√ ≈£L&Ü ms¡>q∑ T. m+<äT≈£î
eTT‘ê´˝≤¢ ø£˙ï{Ï s¡÷|ü+˝À sêe&É+μμ |ü⁄{≤ºH√ Ä˝À∫+#·e\dæq nedüs+¡ ˝Òøb£ ˛sTT+~. nsTT‘˚ ` H˚qT |ü⁄{Ïqº
n+fÒ MTπø$T ns¡yú TÓ +Æ ~? Ç~ @ @ s√E e÷Á‘·+ á $<ë´q>∑s+¡ ˝À n&ÉT>∑Tô|{Ïqº s√E. Ä s√E H˚˙ J$‘·+˝À
dü+<äsê“¤\˝À »s¡T>∑T‘·T+~? MT eTs¡e˝ÒqT. n+<äTøπ Ä s√Eq MT s¬ ø£ÿ&ÉTHêï H˚ HÓøÿ£ &ÉTHêï ‘·eT bÕ<ë\≈£î
nqTuÛyÑ ê\T ‘Ó\Œ+&ç. Á|üD$T˝Ò¢ neø±XÊìï eTVü‰ n<äèwü+º >± uÛ≤$kÕÔqT. á J$‘· ø±\eT+‘ê
♦ ªªˇø£ e´øÏÔ u≤<Û´ä ‘·*ï d”«ø£]+#˚ dæ‹ ú øÏ n˝≤+{Ï n<äèwü+º \_Û+#˚ ˝≤>∑Tq Äos¡«~+#·+&ç.μμ n+≥÷ bÕ<ë\MT<ä
düe÷»+ m|ü&ÉT #˚sT¡ ‘·T+<√?μμ nH˚ |ü&Ü¶&TÉ .
Äy˚<qä düs¬ +’ <˚Hê? m+<äT≈£î?
Äj·Tq >=+‘·T >±<ä~Z ø£yTÓ Æ b˛sTT+~. e÷≥\T |üP&ÉTø£b˛‘·THêïsTT.
>∑T+&Ó˝À¢ì Äq+<ä+ ø£fifl¯ ˝À¢ ø£]– eTT‘ê´\T>± e÷] sê\T‘·THêïsTT!
ªªdü]>±Z á s√CÒu≤ã÷! ` u≤ãT $<ë´q>∑s+¡ ˝À n&ÉT>∑Tô|{Ïqº s√E. n<˚ u≤ãT |ü⁄{Ïqº s√E!μμ
Ä ø£qTø=\≈£î˝À¢ ø£˙ïfi¯ófl ì*#êsTT. m+<äTø£ì n&ç–‘˚ @eTì #Óù|Œ~?
ªªu≤ã÷! Ç~ y˚|#ü ≥ Ó Tº. düV≤ü »+>± ªy˚|#ü ≥ Ó Tºμ nì #Ó$ì|ü&&É +É ‘√ ª#˚<Tä μ nqïuÛ≤eq eTqdüT˝À yÓT<äT\T‘·T+~.
nsTT‘˚ Ä y˚|ü #Ó≥TºqT ÄÁX¯sTTùdÔ ` ˙&ÉìdüT+Ô ~. ~qeT÷ z ø±j·T q$T* $T+>∑>*∑ –‘˚ Bs¡yÈ ê´<ÛTä ˝Òï qj·T+ #˚dTü +Ô ~.
|ü+{Ï|⁄ü \>¢ ± H√{Ï»ãT“*ï b˛>=&ÉT‘·T+~. n˝≤π> u≤ã÷! ªn&Éøÿ£ ‹H˚yêfi¯ófl nìμ |ü{+ºÏ #·Tø√≈£î+fÒ Ä ã‘·Tøπ ÿ n+øÏ‘y· TÓ bÆ ˛sTT.
nHêeT≈£î˝…b’ ˛‘ês¡T. ˇø£ $<Û+ä >± #ÓbÕŒ\+fÒ yêfi¯ófl ø=&ç>{∑ qºÏ BbÕ\T. ø±dü+‘· kÕqTuÛ÷Ñ ‹, z|æøq£ T s¡+>∑]+∫,
ø=&çq˝≤ ‘·fdºÒ æ ‘·–q+‘· #·eTTs¡Tb˛dæ e‹Ôì m>∑<√ùdÔ ` n$ >√s¡+‘· BbÕ˝Ò ø±e#·TÃ. @Hê{Ïø√ ˇø£Hê{ÏøÏ n$
ø=+&É+‘· yÓ\T>∑TìkÕÔsTT!μμ
ˇπø ˇø£ e´øÏÔ Ä˝À#·q Ä#·sD ¡ >± e÷]‘˚ ˇø£ eTVü‰dü+düú mìï ø=&ç>{∑ qºÏ BbÕ\≈£î ÄÁX¯jT· $T∫Ã+~? `
ˇø£e´øÏÔ u≤<Û´ä ‘·*ï d”«ø£]+#˚ dæ‹ú øÏ düe÷»+ m~π>~ m|ü&√? düe÷<Ûëq+ <=s¡øì£ Á|üXï¯ qqTï dü‘e· T‘·+ #˚dTü +Ô fÒ
` #˚<Tä ìC≤ìï ‹j·T´>± |ü*øÏdTü +Ô fÒ Ä eTVü‰eT˙wæøÏ eTqdüT‡≈£î #˚‘T· ˝§ùdÔ qeTdüÿ]+#˚~!
Ç$ #˚jT· +&ç
1. ªª>√s¡+‘· BbÕ\Tμμ nH˚ o]¸ø£ á bÕsƒêìøÏ ‘·–q $<Û+ä >± ñ+<ë? m+<äT≈£î? düø±s¡D+>± #·]Ã+#·+&ç.
2. bÕsƒ+¡ #·<eä +&ç. ªy˚|#ü ≥Ó Tºμ >∑T]+∫ $e]+∫q, e]í+∫q yêø±´\T @y˚T$T ñHêïsTT? yê{Ïì >∑T]Ô+∫
#·<eä +&ç.
3. bÕsƒ+¡ ˝Àì øÏ+~ ù|sê\T #·<eä +&ç. Ä ù|sê\˝À y˚{Ï >∑T]+∫ $e]+#ês√ ‘Ó\Œ+&ç, Ä ù|sê˝À¢ì $es¡D /
es¡qí ≈£î dü+ã+~Û+∫q ø°\ø£ |ü<ë\qT sêj·T+&ç.
<˚ì >∑T]+∫ $es¡D / $es¡D / es¡qí ≈£î #Ó+~q
ù|sê
es¡qí ñ+~ ø°\ø£ |ü<ë\T
Äj·Tq ìMT*‘· ..................
............... eT÷>∑uÀj·÷s¡T.
<ë<ë|ü⁄ s¬ +&ÉT eT÷&ÉT .................
|üse¡ X¯+‘√ bÕ&ÉT‘·THêïs¡T.
Ä q>∑s+¡ ˝À n‘·&TÉ ..................
‘˚*b˛‘·T+{≤s¡T.
sêÁ‹ @&ÉT >∑+≥\ ..................
ø£qT\ |ü+&ÉTe⁄>± ñ+≥T+~.
|ü&eÉ T{Ï ø=+&É ø√q ø=eTà ..................
............... $+≥THêïqT.
4. øÏ+~ yêø±´\T #·<eä +&ç. mes¡T, me]‘√, @ dü+<äs“¡ +¤ ˝À nHêïs¡T?
n) ne⁄qT u≤ã÷! ì»+>± n‘·&TÉ n<äèwüeº +‘·T&˚!
Ä) ªªô|≥ºeTqï#√≥+‘ê ø£+&ÉT¢ eT÷düTø=ì dü+‘·ø±\T ô|&ÉT‘·THêïqT. nHê<∏\ä sTTq |æ\\¢ T, yêfi¯fl n<Û√>∑‹øÏ
<ë]rùdÔ |ü⁄≥º>‘∑ T· \T+&Ée⁄μμ Ç~ e÷Á‘·+ eTqdüT˝À ô|≥Tºø√+&ç!μμ
Ç) ªªn<äèwüeº +‘·T&çøÏ ø£˙ï{Ï‘√ n_Ûùwø£+ »s¡T>∑T‘·Tqï|ü&ÉT!μμ
á) MT¬sø£ÿ&ÉTHêï, H˚HøÓ ÿ£ &ÉTHêï ‘·eT bÕ<ë\≈£î Á|üD$T˝Ò¢ neø±XÊìï eTVü‰ n<äèwü+º >± uÛ≤$kÕÔqT.
ñ) n$ >√s¡+‘· BbÕ˝Ò ø±e#·TÃ. @Hê{Ïø√ ˇø£ Hê{ÏøÏ n$ ø=+&É+‘· yÓ\T>∑TìkÕÔsTT.
5. ù|sê #·~$, Á|üXï¯ \≈£î »yêãT\T sêj·T+&ç.
ã‘·ø&£ ÜìøÏ ñ<√´>∑+ yÓ‘T· ≈£îÿ+{≤s¡T ø=+<äsT¡ . J$‘êìøÏ ns¡+ú yÓ‘T· ≈£îÿ+{≤s¡T eT]ø=+<äsT¡ ....
\ø°Îø±+‘·+ s¬ +&√ ø√e≈£î #Ó+<äT‘ês¡T. ˇø£ _&É¶ ø£˙ïs¡T ‘·T&Ée&ÉyT˚ uÛ≤>∑´+. ˇø£ _&É≈¶ î£ ‘·*¢ ø±e&É+ Ç+ø±
uÛ≤>∑´+. n˝≤+{Ï~ \ø°Îø±+‘·+ ns¡y’Ó mì$T~ eT+~ nHê<∏\ä ≈£î neTà˝≤ e÷sês¡T. yêfi¯fl≈£î ø£+{Ï bÕ|ü
nj·÷´s¡T. ô|ô’ |q’ #˚ùdÔ ñ<√´>∑+ ne⁄‘·T+~. Vü≤è<äjT· +˝À qT+∫ #˚ùdÔ e÷qe‘·«+ ne⁄‘·T+~. \ø°Îø±+‘·+
e÷qMj·T eT÷]Ô. M~∏ u≤\\T>± eTTÁ<ä|&ü qç nHê<∏\ä ≈£î $XÊK yêøÏ≥ H˚&=ø£ neTè‘·V≤ü dü+Ô <=]øÏ+~.
ø£qï‘·*¢ ˇ&ç <äøÿÏ q≥ºsTT+~. Mfi¯fl J$‘ê\≈£î n+&É>± H˚qT+{≤q+≥÷ b˛&É÷] \ø°Îø±+‘·+ eTT+<äT≈£î
e∫Ã+~. e÷≥\T ø±<äT ` >∑‘· |ü<fi˚ ó¯ fl>± ÄbÕ´j·T‘êqTsê>±\qT #˚‘˝· À¢ #·÷|ü⁄‘√+~. ns¡y’Ó mì$T~
eT+~ M~∏ u≤\\ (Åd{º” Ÿ ∫Å\H¶ )é ≈£î neTà>± ne‘·]+∫+~. ø£qï_&É\¶ ø£+fÒ M~∏u≤\\H˚ m≈£îÿe>±
#·÷düT≈£î+~.
Á|üXï¯ \T
n) ô|’ ù|sê <˚ì >∑T]+∫ ‘Ó*j·TCÒdTü +Ô ~?
Ä) ô|’ ù|sê˝Àì ø°\ø£|<ü ë\qT @] sêj·T+&ç.
Ç) ªneTè‘· Vü≤dü+Ô μ nH˚ |ü<ëìøÏ ns¡yú T˚ $T{Ï?
n) s¡#s· TT‘· á ø£<ë∏ ìø£ ÁbÕs¡+uÛ+Ñ ˝À y˚{ìÏ >∑T]+∫, @eTì e]í+#ê&ÉT?
Ä) eè<äT&∆ ç e<ä≈› î£ e∫Ãq ª≈£îÁsê&ÉT Á|üe]Ô+∫q rs¡T m˝≤ ñ+~? s¡#s· TT‘· n‘·&ç Á|ües¡qÔ qT @ @
yêø±´\‘√ $e]+#ê&ÉT?
Ç) $<ë´q>∑s+¡ ˇø£ $<ë´\j·T+ ø£<ë! <ëì Äes¡D, yê‘êes¡D+ m˝≤ ñ+~?
á) eè<äT&∆ TÉ #˚dTü qÔ ï ùdyêø±s¡´Áø£eT+ >∑T]+∫ ˝Àø£+ @eTqT≈£îH˚~? <ëìøÏ eè<äT&∆ ç Á|ü‹düŒ+<äq m˝≤
ñ+~?
ñ) eè<äT&∆ TÉ yês¡|Áü ‹ø£˝À #·~$q ø£<ä∏ @$T{Ï?
}) s¬ \’ T ô|f…˝º À }&ÉTdüTqÔ ï u≤\T&ç >∑T]+∫ eè<äT&∆ TÉ @+ #˚XÊ&ÉT?

n) ªª>√s¡+‘· B|ü+μμ ø£<ë∏ ìø£ <ë«sê MTs¡T Á>∑V≤æ +∫q eTTKýÓTqÆ ◊<äT $wüj÷· \T sêj·T+&ç.
Ä) ªªÄ ≈£îÁs¡yê&ç ã‘·T≈£îMT<ä ≈£L&Ü z Á|üjT· ‘·ï+ #˚j÷· \ì dü+ø£*Œ+#êqT.μμ nqï eè<äT&∆ TÉ @+
Á|üjT· ‘·ï+ #˚XÊ&ÉT? <ëì |ò*ü ‘·+ m˝≤ ñ+~?

Ç) ªªu≤ã÷! á ej·TdüT‡˝À #·<Tä e⁄ø=+fÒ, Ä ej·TdüT‡˝À dü+bÕ~+#·Tø√e#·TÃμμ á yêø£´+ >∑T]+∫ MT
n_ÛÁbÕj·÷*ï sêj·T+&ç.
á) ˇ+≥]>± ñqï|ü&ÉT |ü⁄düøÔ ±˝Ò eTq H˚kÕÔ\Tμμ nH˚ yêø£´+‘√ MTs¡T @ø°u$ÑÛ kÕÔsê? m+<äT≈£î?
n) ø£<ë∏ ìø£˝Àì eè<äTì∆ bÕÁ‘· dü«uÛ≤yêìï, >=|üŒ<äHêìï kı+‘·e÷≥˝À¢ sêj·T+&ç.
Ä) eè<äT&∆ TÉ , Á|üj÷Ó »≈£î&Óq’ j·TTe≈£îì eT<Û´ä ñqï dü+ã+<Û+ä m˝≤+{Ï~? yê] eT<Û´ä ñqï dü+ã+<Ûëìï,
nqTsê>±ìï MT kı+‘· e÷≥˝À¢ $e]+#·+&ç.
n) ª$<ë´\j·T+μ Äes¡D m˝≤ ñ+<√ bÕsƒ+¡ ˝À e]í+∫q $<Ûëq+ #·~yês¡T ø£<ë! Bì Ä<Ûës¡+>±
MTs¡T MT bÕsƒX¡ Ê\ >∑T]+∫ ˝Ò<ë ˇø£ |üsê´≥ø£ øπ Áå ‘êìï >∑T]+∫ e]í+∫ sêj·T+&ç.
Ä) bÕsƒ+¡ ˝À ª<ë<ë|ü⁄ s¬ +&ÉT eT÷&ÉT ........... |üse¡ X¯+‘√ bÕ&ÉT‘·THêïs¡Tμ ù|sê #·<eä +&ç. BìøÏ
dü+ã+~Û+∫q ∫Á‘·+ ^j·T+&ç. s¡+>∑T\T y˚jT· +&ç. ø£$‘· sêj·T+&ç.
Ä) eè<äT&∆ ç s¬ \’ T Á|üj÷· D+˝Àì yês¡|Áü ‹ø£ |üsq¡ƒ + $wüjT· + Ä<Ûës¡+>± eè<äT&∆ TÉ , ô|<äe› Tìwæ eT<Û´ä Vü‰dü´
dü+uÛ≤wüD sêj·T+&ç.
|ü<äC≤\+
1. á øÏ+<ä Ç∫Ãq s¬ +&˚dæ |ü<ë\T ø£*|æ kı+‘· yêø±´\T sêj·T+&ç.
n) $qj·T+ ` $<Ûj ˚ T· ‘·
Ä) sêE ` eT≈£î≥+
Ç) Á|ü<X˚ +¯ ` Á|üXÊ+‘·‘·
á) >∑T&çôd ` B|ü+
ñ) Á|üj÷· D+ ` kÂø£s´¡ +
2. øÏ+~ yêø±´\˝À ^‘· ^dæq |ü<ë\≈£î nsêú\T sêj·T+&ç.
ñ<ëˆˆ dü+»yÓ\T>∑T ˝À ‘·{≤ø£+˝Àì ˙s¡T ø=‘·nÔ +<ä+ dü+‘·]+#·T≈£î+~.
dü+»yÓ\T>∑T R dü+<Ûë´ düeTj·T+˝À yÓ\Te&˚ ø±+‹.
n) Hê |ü⁄{Ïqº s√Eq e÷ Hêqï>±] Äosê«<ä+ rdüT≈£îHêïqT.
Ä) sêE Á|üøè£ ‹ n+<ë*ï ‘·<ø˚ +£ >± #·÷dü÷Ô ì\ã&Ü¶&TÉ .
Ç) •e |ü⁄düøÔ ±\‘√ ø±\πø|å +ü #˚d÷ü Ô ñ+{≤&ÉT.
á) sêDÏ eTTK+ ì+&Ü |üdTü |ü⁄ |ü⁄\TeTT ≈£î+~.
ñ) \‘· bÕsƒêìï #·øÿ£ >± Äø£[+|ü⁄ #˚dTü ≈£î+~.
3. á øÏ+~ yê{Ïì #·<eä +&ç. yê{ÏøÏ dü+ã+~Û+∫q |ü<ëìï sêj·T+&ç.
n) Vü‰dü´ dü+|òTü ≥q #·÷dæq|ü&ÉT edüT+Ô ~.
Ä) #·<Tä e⁄ e\¢ edüT+Ô ~.
Ç) u≤<Ûä e\¢ edüT+Ô ~.
á) ÁX¯eT e\¢ edüT+Ô ~.
ñ) yê´j·÷eT+ e\¢ edüT+Ô ~.
4. nHê<Û\ä qT #˚sB¡ ùd dü+dü\ú qT nHê<∏ä X¯sD¡ ≤\j·÷\T n+{≤s¡T ø£<ë! Ç˝≤+{Ïy˚ eT]ø=ìï ñHêïsTT. øÏ+<ä
Ç∫Ãq düe÷#ês¡+ Ä<Ûës¡+>± yê{Ïì sêj·T+&ç.
n) |ü≈îå£ \qT s¡ø+åÏ #˚ dü+düú :
Ä) »+‘·Te⁄\qT s¡ø+åÏ #˚ dü+düú :
Ç) eè<äT\∆ qT #˚sB¡ ùd dü+düú :
á) eTH√yÓø’ \£ ´+ >∑\ yêfi¯ófl #˚jT· ÷‘·ì#˚Ã dü+düú :
ñ) ≈£îwüßs˜ √>∑T\ |ü⁄qsêyêdüøπ +Á<ä+ :
1. øÏ+~ |ü<ë˝À¢ì |ü⁄+bÕ«<˚X¯ dü+~Û, ≥T>±>∑eT dü+~Û, n‘·« dü+~Û, ~«s¡Tø£≥Ô ø±s¡ dü+<ÛTä \ |ü<ë\qT >∑T]Ô+∫
$&ÉBdæ dü÷Á‘ê\qT sêj·T+&ç.
düsd¡ +ü |ü⁄e÷≥, ø£f<º… Tä ≥, ∫+‘ê≈£î, ‘·÷>∑T≥Tj˚T´\, q≥º&$É ,
eTT<äT≥› T+>∑se¡ TT, eT<ÛTä s¡+|ü⁄ø±e´+, |ü˝≥¢… ÷s¡T, sêeTj·T´
X¯óÃ‘·«dü+~Û
2. øÏ+~ ñ<ëVü≤s¡D\qT |ü]o*+#·+&ç. düø±s¡ X¯ø±s¡
‘· es¡+Z #· es¡+Z
Ä) ìdt G ∫+‘· → ì•Ã+‘·
dü X¯
dü‘Y G #ÛêÁ‘·T&ÉT → dü#êÃ¤Á‘·T&ÉT ‘· #·
X¯s‘¡ Y G #·+Á~ø£\T → X¯s#¡ Ã· +Á~ø£\T <∏ä #Û·
<ä »
»>∑‘Y G »qì → »>∑»®qì <Ûä s¡a
XÊ]vHéZ G »j·T' → XÊ] vZx®j·T'
q x
ô|’ |ü<ë˝À¢ ªdüμ ø±s¡ ª‘·μ es¡\Z T |üPs¡«|ü<ë+‘·+>± ñHêïsTT. ªX¯μ ø±s¡, ª#·μ es¡Z (#· #Û· » s¡a x) \T
|üsy¡ TÓ HÆ êsTT. n˝≤ ◊q|ü&ÉT eT∞fl ªX¯μ ø±s¡ ª#·μ esêZ˝Ò e#êÃsTT.
n+fÒ ` dt G ∫ → •Ã— ‘Y G #ê → #êÃ— ‘Y G #· → #·Ã—
‘Y G » → »®— Hé G » → x®
Ç˝≤ ªdüμ ø±s¡ ª‘·μ es¡Z (‘· <∏ä <ä <Ûä q) \≈£î es¡Tdü>± ªX¯μ ø±s¡, ª#·μ es¡Z (#· #Û· » s¡a x)\T |üsy¡ TÓ ‘Æ ˚
ªX¯μ ø±s¡ ª#·μ es¡˝Z Ò Ä<˚Xe¯ TÚ‘êsTT.
dt G #· → X¯Ã ‘Y G #· → #·Ã <é G #· → #·Ã
dt G » → X¯® ‘Y G » → »® <é G » → »®
Hé G #· → xÃ
Hé G » → x®
Ç˝≤ ô|q’ #Ó|Œæ q @ nø£så êì¬øH’ ê Ä<˚X+¯ #Ó\T¢‘T· +~.
øÏ+~ dü+<ÛTä \T $&ÉBj·T+&ç. dü÷Á‘·+‘√ dü]#·÷&É+&ç.
1. dü»q® T&ÉT
2. dü#Ã· ]Á‘·eTT
♦ MT bÕsƒX¡ Ê\ Á>∑+<∏ë\j·T+˝Àì @<ÓH’ ê ø£<\ä∏ |ü⁄düøÔ +£ qT+&ç >±ì ˝Ò<ë @<ÓH’ ê |üÁ‹ø£ qT+&ç >±ì kÕe÷õø£
ùde, e÷qedü+ã+<Ûë\T, >∑Ts¡T•wü´dü+ã+<Û+ä yÓTT<ä˝q’… $wüj÷· \≈£î dü+ã+~Û+∫q eT+∫ ø£<qä∏ T #·~$
m+|æø£ #˚jT· +&ç. <ëìï sêdæ Á|ü<]ä Ù+#·+&ç. n~ MT≈£î m+<äT≈£î q∫Ã+<√, <ë+{À¢ì >=|üŒ‘·qy˚T$T{À
ìy˚~ø£ sêj·T+&ç.
nj·T+ ì»'|üs√y˚‹
$ø£˝ÀŒ \|òTü T#˚‘k· ÕyéT
dü÷øÏÔ ñ<ës¡ #·]‘êHê‘·T
edüT<ÛÓ’ø£ ≈£î≥T+ãø£yéTˆˆ
` |ü+#·‘+· Á‘·
uÛ≤e+ : Ç‘·&TÉ eTqyê&ÉT n‘·&TÉ |üsêsTTyê&ÉT nH˚
$#·ø£åD n\Œ eTqdüTÿ\≈£î ø£\T>∑T‘·T+~. ñ<ës¡
Vü≤è<äjT· T\T ˝Àø£eT+‘ê ˇπø ≈£î≥T+ã+>± uÛ≤$kÕÔsT¡ .

13 _Ûø£å
` lHê<∏Tä &ÉT
#·<eä +&ç ` Ä˝À∫+∫ #Ó|Œü +&ç.

ø£+. ‘·qø√|üyTÓ ‘·q X¯Á‘·Te⁄
‘·q XÊ+‘·yÓT ‘·q≈£î s¡ø£å <äj·T#·T≥º+uÖ"
<äqdü+‘√wüyTÓ dü«s¡eZ TT
‘·q<äT'KyÓT qs¡øe£ T+Á&ÉT ‘·<´ä∏ eTT düTeTr.
Á|üX¯ï\T:
1. á |ü<´ä +˝À X¯Á‘·Te⁄>± <˚ìì ù|s=ÿHêï&ÉT? m+<äT≈£î?
2. XÊ+‹ s¡ø>å£ ± ñ+≥T+<äq&É+˝À ø£$ ñ<˚X› y¯ T˚ $T{Ï?
3. dü+‘√cÕìï dü«s¡+Z >± ø£$ m+<äT≈£î uÛ≤$düTHÔ êï&ÉT?
4. ø√|ü+e\¢ ø£*>π nqsêú\qT >∑T]+∫q dü+|òTü ≥q\T MTπøyÓTHÆ ê ‘Ó\TkÕ? #Ó|Œü +&ç.
bÕsƒê´+X¯ H˚|<ü ´ä∏ +
y˚<$ä uÛ»Ñ q #˚d,æ |ü+#·eTy˚<+ä >± ù|s¡Tqï eTVü‰uÛ≤s¡‘êìï s¡∫+∫, ncÕº<Xä (¯ 18) |ü⁄sêD≤\qT s¡∫+∫q
ÁãVü≤àC≤„ì y˚<yä ê´düT&ÉT. |üse¡ T |ü$Á‘·+, |üsy¡ T˚ X¯«s¡TìøÏ Á|”‹bÕÁ‘·+ nsTTq ø±•˝À yê´düT&ÉT ‘·q |ü~y˚\eT+~
•wüß´\‘√ ø=+‘·ø±\+ ìedæ+#ê&ÉT. Áu≤V”≤àeTTVüAs¡+Ô ˝À ìÁ<ä˝∫Ò , ÁbÕ‘·sêà<Ûë´Væ≤ïø£ $<ÛTä \qT |üP]Ô>±$+∫
•wüß´\‘√≈£L&Ü ø±oq>∑s+¡ ˝À _Ûø±å ≥q+ #˚ùdyê&ÉT. •wüß´\T, ‘êq÷ yπ̊sy˚sT¡ >± ‘Ó∫Ãq _Ûø˝å£ À dü>+∑ n‹~∏
nuÛ≤´>∑‘T· \≈£î düeT]Œ+∫, $T–*q~ uÛTÑ õ+#˚yês¡T. ˇø£s√Eq ø±o $X¯«Hê<∏Tä &çøÏ yê´düTDÏí |üØøÏ+å #ê\qï
dü+ø£\Œ+ ø£*–+~. Ä dü+<äs“¡ +¤ >± »]–q dü+|òTü ≥H˚ á bÕsƒê´+X¯+.

á bÕsƒê´+X¯+ ø±e´Á|üÁøÏjT· ≈£î #Ó+~+~. Ç~ ªø±oK+&ÉeTTμ
dü|eÔü ÷XÊ«dü+ ˝Àì~.
$<ë´s¡Tú\≈£î dü÷#·q\T
yê{Ï nsêú\qT |ü⁄døÔü +£ ∫es¡ ñqï ª|ü<$ä C≤„q+μ |ü{øºÏ ˝£ À yÓ‘ø· +£ &ç. ˝Ò<ë ì|òTü +≥Te⁄ #·÷dæ ‘Ó\TdüTø√+&ç.
ø£$ |ü]#·jT· +
Ä+Á<Ûyä êvàj·T+˝À ù|s¬ ìïø£>q∑ ï ø£$ lHê<∏Tä &ÉT. áj·Tq ‘·*<¢ +ä Á&ÉT\T
e÷s¡jT· , ;Ûe÷+ã. ø=+&ÉM{Ïì |ü]bÕ*+∫q ô|<äø√eT{Ï y˚e÷¬s&ç¶ ÄkÕúq+˝À
$<ë´~Ûø±]. $»j·Tq>∑s¡ ÁbÂ&ÛÉ<˚esêj·T\ ÄkÕúq+˝À ª>ö&É&ç+&çeTuÛÑ≥TºμqT
(}Vü‰∫Á‘·+) z&ç+∫ ø£qø±_Ûùwø±ìï, ø£$kÕs¡«uÛÖeT _s¡T<äTqT bı+<ë&ÉT.
(1380`1470) eTs¡T‘·sÔ ê≥Ã]Á‘·, XÊ*yêVü≤q dü|XÔü ‹¯ , |ü+&ç‘êsê<Û´ä #·]Á‘·, X¯è+>±s¡Hw’Ó <ü +äÛ ,
;ÛeTK+&É+, ø±oK+&É+, Vü≤s¡$˝≤dü+, <Ûäq+»j·T$»j·T+, Áø°&Ü_ÛsêeT+,
•esêÁ‹e÷Vü‰‘·à ´+, |ü˝≤ï{Ï Ms¡#]· Á‘·, q+<äq+<äq #·]Á‘·\T lHê<∏Tä ì s¡#q· \T.
lHê<∏Tä ì #·eT‘êÿsêìøÏ, ˝Àø±qTo\q≈£î, s¡d»ü ‘„ ≈· î£ J$‘·$<ÛëHêìøÏ n<ä+› |üfºÒ
#ê≥Te⁄\T #ê˝≤ ñHêïsTT.
ñ<ä∆+&É ©\, ñuÛÑj·T yêÁøöŒ&Ûç, s¡kÕuÛÑT´∫‘·ã+<Ûä+, dü÷øÏÔ yÓ’∫Á‹ ‘·q
ø£$‘ê\ø£D
å ≤\ì #Ó|ü ≈£îqï lHê<∏Tä &ÉT d”d|ü <ü ë´\≈£î Á|üd~æ .∆
lHê<∏Tä ì J$‘·#]· Á‘·H˚ 15e X¯‘ê_› Ä+Á<Û<ä X˚ ¯ #·]Á‘·>± uÛ≤$kÕÔsT¡ .

Á|üy•˚ ø£
áHê&ÉT ª_Ûø+å£ μ nH˚ e÷≥ øπ e\+ ªn&ÉT≈£îÿ‹q&É+μ nH˚ n˝≤ŒsêúìøÏ |ü]$T‘·yTÓ +Æ ~
ø±ì, ˇø£|ü&ÉT ª_Ûø£åμ nH˚~ |üs¡eT|ü$Á‘·yÓTÆq Áe‘·+. •e⁄&ÉT _ÛπøåX¯«s¡T&ÉT>± Á|üdæ~∆.
>∑Ts¡Te⁄\T •wüß´\≈£î ªC≤„q_Ûøμå£ ô|fÒyº êfi¯ófl. ãT<äT&∆ TÉ _Ûø±å eè‹Ô‘√H˚ Jeq+ kÕ–+#˚yê&ÉT—
uÖ<äT\∆ +<ä]ø° n<˚ Jeqdü÷Á‘·+>± ñ+&˚~. >∑Ts¡T≈£î\+˝À #·<Tä e⁄≈£îH˚ sê»≈£îe÷s¡T˝…H’ ê
_Ûø±å ≥q+‘√ $<ë´]úJeq+ >∑&ùç |yês¡T. _Ûøôå£ |fÒyº êfi¯ófl≈£L&Ü n~ eTVü‰|ü⁄D´ø±s¡´+>±
uÛ≤$+∫, ‘·eT Ç+{ÏøÏ e∫Ãq yê]ì ªn‹~∏<y˚ √uÛeÑ !μ nì qeTdüÿ]+∫, |üPõ+∫, _Ûøå£
düeT]Œ+#˚yêfi¯ófl. n≥Te+{Ï _Ûø±å Áe‘·+‘√ J$+∫q y˚<yä ê´düeTVü≤]¸ ø±oq>∑s+¡ ˝À bı+~q
ˇø£ nqTuÛeÑ y˚T+{À á bÕsƒ+¡ #·~$ ‘Ó\TdüTø√+&ç.
‘˚ˆˆ^ˆˆ HÓ≥Tºø=ì ø±j·T ;i…+&É |ü≥|º >ü \∑ T

‘êqT •wüß´\T ì*¢\T¢ <ä|Œü ≈£î+&É"
>±•ø± $Á|ü>è∑ Vü≤ yê{Ïø\£ H=qs¡TÃ
qœ\ $<ë´>∑Ts¡T+&ÉT _Ûø±å ≥q+ãT. 1
‘˚ˆˆ^ˆˆ e+&ÉT#·THêïs¡eTqT H=ø£ÿ eq»H˚Á‘·
‹]– s¡eTàqT H=ø£ÿ ˝Ò"B"¬> uÀ"&ç
<˚eø±s¡´+ãT H˚"&ÉqT" <Óie jÓ÷s¡TÔ
<ë«' ø£yê≥+ãT" <Óie<äT eì‘· jÓTTø£‘Ó 2
d”ˆˆ eTT+–≥ >√eTj·T+ãTq >√eTTKeTT B]Ã
ø£&\É T Hê\TZ>∑ ÁeTT>∑TøZ i£ ¿ yÓ{,ºÏ
j·T‹~∏ q#√Ãì*Œ j·Ts¡È ´bÕ<äéTT *∫Ã Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç
|ü⁄wüŒ>∑+<Û+ä ãT\" ã÷»ùddæ,
Á|üø±å [‘·+u…q’ |üd"æ &ç #·≥TºeeTTq ♦ n‹~∏ <˚y√uÛeÑ n+fÒ @$T{Ï?
qqï+ãTMT"<ä HÓjT· ´_Û|Tüò ]+∫, ♦ ÁbÕNqø±\+˝À _Ûøå±≥Hêìï
|ò\ü bÕj·TkÕ|üP|ü ãVüQ|ü<ës¡eú TT\‘√ |ü $ Á‘· ø ±s¡ ´ +>± m+<ä T ≈£ î
uÛøÑ $ÔÏ XÊ«dü ‘ê‘·Œs¡´>∑]eT" uÛ≤$+#˚yês¡T?
♦ _Ûøå£ düeT]Œ+#˚≥|ü&ÉT Hê{ÏøÏ
‘˚ˆˆ^ˆˆ u…≥Tº<Tä s¡T e÷<ÛTä ø£s_¡ øÛ å£ _Û≈îå£ ≈£î\≈£î"
H˚{øÏ Ï ñqï ‘˚&Ü˝Ò$T{Ï?
>∑+ø£D+ãT\‘√ dü÷&ç>e∑ TT\T sêj·T"
>∑ÁeTø£se¡ TT\ Áu≤Vü≤àD≤+>∑q\T ø±•
qqï|üPs¡í uÛyÑ êì ø£≥qº T">∑T" C…\T\T 3
ø£+ˆˆ Ä |üse¡ T |ü⁄s¡+Á<ÛTä \j·T+
<˚ |ü⁄D≤´+>∑qj·TT _Ûøå£ sTT&É<j
ä TÓ ´" >∑{≤!
sπ bÕ&ç y˚T\Tø£ì j˚T
H˚ bÕbÕ‘·Tàì eTTK+ãT ˙øÏ+å ∫‹H√? 4
‘˚ˆˆ^ˆˆ ñ|üedæ+‘·TeTT>±ø£ H˚"&ÉT&ç– eT&ç"–
j·Tdü$Ô T+#·T#·T qTqïyê" &ÉV≤æ eT uÛ≤qT"
&Ó*¢ bÕs¡Dø¬ q’ ˝Ò<≥ Ó T¢ eTq≈£î?
e÷<ÛTä ø£s_¡ øÛ å£ Áu≤Vü≤àD eT+~s¡eTT\ 5
II
eˆˆ nì j·÷sêÁ‹ >∑&|É æ eTiTHê"&ÉT eT<Ûë´Vü≤ïø±\+ãTq •wüß´\T+ <ëqT
y˚iTy˚iT y˚<yä ê´düT+&ÉT $Á|üueÑÛ q yê{Ïø\£ _Ûø±å ≥q+u§qs¡Œ+uÀsTT,
‘=\THê"{ÏjT· ≥¢ eTTø£ÿ+{Ïe÷j·T H˚ eT#ÓÃø£+{ÏjT· T e+≥ø£+ãT
ô|≥º≈î£ qï" >∑≥ø£≥+ã&ç _Ûø±å bÕÁ‘·+ãT q≥ºq&ÉTM~∏+ ã>∑T\yÓ∫’ ø√bÕy˚X+¯ ãTq ` 6
‘˚ˆˆ^ˆˆ <Ûqä eTT˝Ò≈î£ +&Ó<sä T¡ eT÷"&ÉT ‘·se¡ TT\+<äT
eT÷"&ÉT ‘·se¡ TT\" C…&TÉ ">±ø£ yÓ÷ø£\å øÏÎ
$<ä´j·TTqT eT÷"&ÉT ‘·se¡ TT\ yÓ&\É e\j·TT"
ã+#·»qT\≈£î" >±•ø±|ü≥Dº eTTq 7
eˆˆ nì bÕsêX¯sT¡ ´+&ÉT ≈£îå ‹ŒbÕkÕ |üse¡ X¯ó+&Ó’ X¯|sæ TT+|ü+ <ä\+#·T
qedüs+¡ ãTq H=ø£ÿ $Á|üueÑÛ q+ãT yê"øÏ≥+ u≤s¡«‹ ÁbÕø£è‘· y˚w+ü ãTq 8
✿ñˆˆy˚<|
ä ⁄ü sêDXÊg |ü<Mä q<äMj·TdæjTÆÓ q ô|<äe› TT
‘Ó<ÌÔ Tä e ø±•ø±q>∑s¡ Vü‰≥ø£|s” ¡ƒ •U≤~Ûs÷¡ &ÛÉ j·T
j·÷´~eT X¯ø,ÔÏ dü+j·T$Tesê! sTT≥T s¡eTàì|æ˝Ã… Vü≤düdÔ +ü
C≤„<sä ©¡ \ s¡‘ï· K∫‘êuÛsÑ D
¡ +ãT\T |òTü \T¢ |òTü \¢qHé 9

✿XÊˆˆ Äø£+sƒ+¡ ãT>∑ ì|ü⁄¶ e÷<ÛTä ø£s¡ _Ûø±å qï+ãT uÛøÑ +åÏ |ü">±
˝Ò≈î£ qï+ >∑&TÉ q+>∑˝≤¬sÃ<äe⁄ y˚T˝Ò? ˝…d‡ü ! XÊ+‘·T+&Éy!˚
˙ ø£+f…Hé eT‹V”≤qT˝Ò ø£≥ø£{≤! ˙yês¡ eTTwæ+º |ü#T· ˝Ÿ
XÊø±Vü‰s¡T\T" >∑+<äuÀÛ E\T, •˝À+#ÛÁ· |üÁø£eTT˝Ÿ ‘ê|üdTü ˝Ÿ! 10
✿‘˚ˆˆ^ˆˆ z eTT˙X¯«s¡! $qej·T´ j·TTqï j·T÷s¡T"
>∑qï‘·*j ¢ T· T H=ø£ÿ s¡÷|üqï Ø‹
j·T≥T $X‚w+æ ∫ •e⁄ì j·Tsê∆+>∑\øÏÎ
ø±•— sTTM«{Ï MT"<ä HêÁ>∑V≤ü eTT <ä>T∑ HÓ? 11
eˆˆ Ç{Ïº ø±•ø±q>∑s+¡ ãTMT<ä _Ûø˝å£ ≈Ò î£ +&ÉT≥ ø±s¡D+ãT>± ˙j·T+‘· yê&ÉT ø£≥ø£≥+ã&ç
X¯|sæ TT+|ü+<ä\+#·TH˚? $X‚w+æ ∫ j·÷"ø=qï yê"&Ée⁄ >±e⁄q ˙ j·Tedüs+¡ ãTq ìqTï ôV≤#·TÃ
>∑T+<ë&ÉT≥ eTeTT uÀ"{Ï >∑èVæ≤DT\≈£î yÓT#·TÃ>±<äT. e÷ sTT+{Ïø+Ï >∑T&ÉTe s¡eTTà! ≈£î&ç∫
≈£Ls¡TÃqï |æeTà≥+ >=ìïe÷≥\T ˙‘√ Hê&É">∑\qìq qeTàVü‰kÕ~Û«+>∑ì,
bÕsêX¯sT¡ ´+&ç≥Tº\ìjÓT ` 12
Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç
♦ _Ûøå£ <=s¡øì£ yê´düT&ÉT ø√|ü–+#ê&ÉT ø£<ë! Bìô|q’ MT n_ÛÁbÕj·Ty˚T$T{Ï?
♦ ªªø√|ü+ eTìwæì $#·øD å£ ø√˝ÀŒj˚T˝≤ #˚dTü +Ô ~μμ Bìï >∑T]+∫ e÷{≤¢&+É &ç.
♦ ñqï }s¡TqT ø£qï‘·*‘¢ √ düe÷qeTì m+<äT≈£î n+{≤s¡T?

III
‘˚ˆˆ^ˆˆ ndü$Ô T+|ü>"∑ CÒdHæ ê" &ÉV≤æ eTø£sT¡ &ÉT
•wüß´˝Ò">±ø£ j·Tj·TT‘·+ãT ∫>∑Ts¡TuÀ"&ç
Áe‘·eTT ‘·|Œæ uÛTÑ õ+|ü+>∑ e\qT>±<äT
H˚"&ÉT ìqï{Ï eTiTHê"&ÉT ì≈£îÿe+ãT 13
✿#·ˆˆ nqe⁄&ÉT q\¢q$« ø£eT˝≤qq sTT≥¢qT, ˝…d‡ü >±ø£, jÓ÷
eTTìes¡! ˙e⁄ •wü´>∑DeTT+>=ì #·jT· ´q s¡eTTà $X¯«Hê
<∏Tä ìø£è|ü ù|]à HÓ+<äi‹<∏Tä ˝Ÿ #·qT<Ó+∫q" >±eT<Û̊qTe⁄+
ãì >=qTq≥T¢ ô|≥Tº<Tä qbÕs¡eTT˝…q’ j·T;Û|‡æ ‘êqïeTT˝Ÿ 14
eˆˆ nìq q≥¢ø±ø£ eTVü‰Á|ükÕ<ä+ãì y˚<yä ê´düT+&ÉT
•wüß´\+>∑÷s¡TÃø=ì uÛ≤^s¡~ø∏ +Ï »ì j·TT|üdŒü s¡Ù+u≤#·]+∫
j˚T‘Ó+∫q ` Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç 15
‘˚ˆˆ^ˆˆ >=&ÉT>∑T bÕ>∑\ –\ø£\T >∑T\ø£]+|ü
ì+<äT_+u≤dü´ jÓT<äTs¡T>± H˚>T∑ <Ó+∫ ♦ uÛÀ»HêìøÏ ÄVü‰«ì+∫q >∑èVæ≤DÏ‘√
#ÛêÁ‘· düV≤æ ‘·+ãT>±" ãsêX¯s‘¡ q· ÷E yê´düT&ÉT |ü*øÏq e÷≥\qT ã{Ïº
ã+‹kÕ–+#Ó uÛTÑ øÏXÔ Ê˝≤+‘·se¡ TTq MTπø$T ns¡eú TsTT+~? 16
♦ á bÕsƒ+ ¡ Ä<Ûës¡+>± Hê{Ï >∑Ts¡T•wü´
uÛ≤yê\T dü+ã+<Û+ä >∑T]+∫ $e]+#·+&ç.
1. $<ë´>∑Ts¡T&Óq’ yê´düeTVü≤]¸ •wüß´\‘√ ≈£L&ç |ü≥|º >ü \∑ T, eT+&ÉTf…+&É˝À ø±oq>∑s+¡ ˝Àì Áu≤Vü≤àDM~∏˝À
_Ûøøå£ √dü+ Ç*¢\÷¢ ‹s¡T>∑kÕ>±&ÉT.
2. ˇø£ Ç˝≤¢\T ªe+&ÉT‘·THêï+μ n+≥T+~— eTs=ø£ ÅdÔ” ªeT∞fl s¡+&çμ n+≥T+~— Ç+ø=ø±$&É ás√E Áe‘·+
(<˚eø±s¡´+) nì #ÓãT‘·T+~— y˚s=ø±$&Ó‘’ ˚ ndü\T ‘·\T|ü⁄˝Ò ‘Óse¡ &É+ ˝Ò<Tä .
3. ø±oq>∑s+¡ ˝Àì >∑èVæ≤DT\T nqï|üPs¡uí yÑÛ êìøÏ Á|æjT· yÓTqÆ #Ó\T\T>± ù|s¡T>±+∫qyês¡T. yêfi¯ófl _Ûø±å s¡yú TÓ Æ e∫Ãq
yêfi¯flqT kÕøå±‘·TÔ •e⁄&ç>± uÛ≤$+∫, n|ü⁄s¡÷|ü+>± Ä<ä]kÕÔsT¡ . yêøÏ{À¢ Äe⁄ù|&É‘√ #·øÿ£ >± n*øÏ, Hê\T>∑+#·T\÷
ø£*ùd≥≥T¢ eTT>∑TôZ |{Ï,º e∫Ãq n‹~∏ì <ëì eT<Û´ä ˝À ì\u…{,ºÏ ø±fi¯fl≈£L, #˚‘T· \≈£L ˙[fl∫Ã, |üPe⁄\‘√,
>∑+<Û+ä ‘√ yê]ì n]Ã+∫, X¯óÁuÛ+Ñ >± ø£&–ç q ã+>±s¡T|üfiflË +˝À nqï+ô|{Ï,º MT<ä HÓsTT´ n_Û|Tüò ]+∫(y˚d)æ ,
|ü+&ÉT,¢ |üse¡ ÷qï+, |æ+&çe+≥\T #˚]Ã, uÛøÑ ÔÏ $XÊ«kÕ\T ñ{Ï|º &ü TÉ ‘·T+&É>± _Ûøå£ düeT]ŒkÕÔsT¡ . (ªn‹~∏<y˚ √uÛeÑ !μ
nH˚ uÛ≤s¡rj·T dü+Á|ü<ëj·÷ìï á |ü<´ä +˝À e]í+#ê&ÉT ø£$)
4. ªn≥Te+{Ï |ü⁄D´Åd\Ô” Tqï áH˚\˝À ˇø£ÿs¬ H’ ê _Ûøå£ düeT]Œ+#·&+É ˝Ò<+ä fÒ ÄX¯Ãs¡´+>± ñqï~. ás√E ñ<äjT· y˚T
˝Ò∫, @ bÕ|æwyºæ êì eTTK+ #·÷XÊH√μ nqT≈£îHêï&ÉT yê´düT&ÉT.
5. düsπ , Çø£ _Ûø±å ≥q+ e÷ì á s√E≈£î ñ|üyêdüyT˚ #˚<ë›+. dü÷s¡T´&ÉT ndü$Ô TdüTHÔ êï&ÉT. sπ ô|H’ ê eTq≈£î á
Áu≤Vü≤àD yê{Ïø˝£ À ñ|üyêkÕ+‘· uÛÀ»HêìøÏ dü]|ü&É _Ûøå£ <=s¡øø£ £ b˛<äT.
6. nì yê´düT&ÉT •wüß´\‘√ Ä sêÁ‹ eTsƒ+¡ ˝À >∑&|ç ,æ eTs¡THê&ÉT j·T<∏ë$~∏>± eT<Ûë´Vü≤ï düeTj·÷ìøÏ •wüß´\T,
‘êqT y˚sT¡ y˚sT¡ >± $Á|üyê{Ïø˝£ À¢ _Ûø±å ≥q+ #˚jT· kÕ>±s¡T. ø±ì yÓTT<ä{Ï s√E˝≤>±H˚ $X¯«Hê<∏Tä ì e÷j·Te\¢ @
Ç˝≤¢\÷ _Ûøå£ ô|≥º˝<Ò Tä . <ë+‘√ u≤<Û|ä &ü ç ø√|ü+‘√ _Ûø±å bÕÁ‘·qT eTTø£ÿ\T eTTø£ÿ\j˚T´≥≥T¢ q≥ºq&ç M~∏˝À
$dæ]ø={Ïº Äy˚X+¯ ‘√`
7. ªá ø±o |ü≥D º +˝À ìedæ+#˚ eTqTwüß\≈£î eT÷&ÉT ‘·sê\ <ëø± <Ûqä +, $<ä´, yÓ÷ø£+å ˝Ò≈î£ +&ÉT>±ø£!μ
8. nì Äø£*<ä|ü \#˚ u≤<Û|ä &ü TÉ ‘·Tqï yê´düT&ÉT X¯|+æ #·uÀsTTq düeTj·T+˝À ˇø£ Áu≤Vü≤àDeT+~s¡|⁄ü yêøÏ≥
bÕs¡«r<˚$ kÕe÷q´ ÅdÔ” y˚w+ü ˝À
9. y˚<|ä ⁄ü sêD XÊÁkÕÔ\T ìπs•› +#˚ C≤„q dü«s¡÷|æDÏ Ä eTT‘Ó<ÌÔ Tä e. ø±oq>∑s+¡ nH˚ dü«s¡|í s” ¡ƒ •Ksêìï n~Ûs√Væ≤+∫
ñqï ÄyÓT ` #˚‹øÏ <Û]ä +∫q s¡‘ï· ø£+ø£D≤\T |òTü \T¢ |òTü \T¢eTH˚≥T¢ #ÓsTT´ }|ü⁄‘·÷ z dü+j·T$Tesê! Ç≥Tsê nì
|æ*Ã+~. (ˇø£ÿs√E Äø£*øπ ‘·≥Tºø√˝Òì yê&çøÏ ˙πø+ dü+j·TeTq+ ñ+<äj÷· ´! nì uÛ´Ñ +>∑´+‘·s+¡ >± / e´+>∑´+>±
n&É>&∑ Üìπø dü+j·T$Tesê! nì dü+uÀ~Û+∫+~ Ä eTT‘Ó<ÌÔ Tä e).
10. >=+‘·T<ëø± ‹q&ÜìøÏ _Ûø<å£ =s¡ø˝£ <Ò ìä Ç+‘·>± ∫+<äT\Ty˚dTü HÔ êïe⁄ ø£<ë! Ç~ ˙≈£î eT+∫<ë? u≤>∑Tqï~.
ì»+>± ˙e⁄ XÊ+‘·d«ü uÛ≤e⁄&Éyê? |æ&ø¬ç &ÉT e]–+»\‘√ ø±\+ yÓfifl¯ ãT#˚Ãyês¡T, XÊø±Vü‰s¡+‘√, <äT+|ü\‘√
dü]ô|≥Tº≈î£ H˚yêfi¯ófl, <äT+|ü\T‹ì ã‹πøyêfi¯ófl, s√fi¯fle<ä› #Ó~]|ü&¶É _j·T´+ @s¡Tø=ì Jeq+ kÕ–+#˚ eTTqT\T
˙ø£+fÒ ‘Ó*$‘·≈î£ ÿeyêfi≤fl?
11. ªñqï}s¡T ø£qï‘·*‘¢ √ düe÷q+μ nH˚ ˙‹ ˙≈£î ‘Ó*j·T<ë? n+‘·ø+£ f… $X‚w+æ ∫ •e⁄ì nsê∆+>∑\øÏÎjÓTÆ q á
ø±oq>∑]MT<ä ˙$+‘· ø√|ü+ #·÷|æ+#·&+É ‘·>T∑ Hê? nì eT+<ä*+∫+~ bÕs¡«r<˚$.
12. øπ e\+ _Ûøå£ <=s¡ø˝£ <Ò Hä ˚ HÓ|+ü ‘√ u≤<Û|ä &ü ç ˙˝≤+{Ï ñ‘·eÔ TT&ÉT $•wüyº TÓ qÆ ø±oq>∑sêìï X¯|+æ #ê\qT≈£î+{≤&Ü?
#ê˝≤ Äø£*‘√ñHêïe⁄. ø±ã{Ïº á düeTj·T+˝À ìqTï m≈£îÿe>± u≤<Ûôä |≥º&+É e÷e+{Ï >∑èVæ≤DT\≈£î eT+∫~ø±<äT.
e÷sTT+{ÏøÏ uÛÀ»HêìøÏsê! ‹ì ≈£Ls¡TÃqï ‘·sê«‘· ˙‘√ ø=ìï e÷≥\T e÷{≤¢&TÉ ‘êqTμ nqï Ä eTVü‰kÕ~Û«ì
#·÷dæ, yê´düT&ç{≤¢ nHêï&ÉT `
13. ‘·©!¢ dü÷s¡T´&Éd$Ôü TdüTHÔ êï&ÉT. H˚H˚ ø±<äT, Hê‘√bÕ≥T •wüß´\÷ ñHêïs¡T. •wüß´\‘√ ø£\dæ uÛTÑ õ+#ê\H˚ Hê Áe‘·+
$&ç∫ô|{Ïº MT Ç+≥ H˚H=ø£ÿ&çH˚ uÛTÑ õ+#·˝qÒ T. ás√E ìqï{ÏøÏ eTs¡THê&˚ø<£ ë! (n+fÒ ìqï{Ï˝≤π> ás√E
≈£L&Ü ñ|üyêdü+ ‘·|Œü <äì n+‘·sês¡+ú )
14. nì y˚<yä ê´düT&ÉT |ü\Tø£>± ø=+#Ó+ q$« |ü<àä eTTœjÓTÆ q Ä Ç˝≤¢\T ªdüsπ ˝Ò! eTT˙+Á<ë! $X¯«Hê<∏Tä ì <äjT· e\¢
m+‘·eT+~ n‹<∏Tä \T e∫ÃHê ø±eT<Ûq˚ Te⁄e˝… ø√]q |ü<ësêú\˙ï nq+‘·+>± H˚qT @sêŒ≥T #˚jT· >∑\qT.
˙ •wü´>∑D≤ìï rdüTø=ì yÓ+≥H˚ sê!μ nqï~.
15. nq>±, ªdüsπ ! eTVü‰Á|ükÕ<ä+μ nì, y˚<yä ê´düT&ÉT •wüß´\qT rdüTø=ì >∑+>±q~øÏ yÓ[fl, kÕïq, Ä#·eTHê<äT\T
|üP]Ô >±$+#·Tø=ì sê>±`
16. >=&ÉT>∑T bÕe⁄ø√fi¯fl (>=&ÉT>∑T Äø±s¡+˝Àì ãT&çô|\Tqï bÕe⁄ø√fi¯ófl) –\ø£\T yÓ÷>∑T‘·T+&É>± #·+Á<äeTTœ nsTTTq
Ä Ç˝≤¢\T yêfi¯fl≈£î m<äTs¡TyÓ[fl ÄVü‰«ì+∫+~. •wüß´\‘√ yê´düT&ÉT uÛÀ»qXÊ\˝À ≈£Ls¡TÃHêï&ÉT. n|ü&ÜyÓT
e&Éq¶ kÕ–+∫+~.
Ç$ #˚jT· +&ç
1. øÏ+~ |ü<´ä + #·<eä +&ç. lHê<∏Tä &ÉT ‘·q >∑T]+∫ ‘êqT @eTì #Ó|ü ø=Hêï&√ ‘Ó\Œ+&ç.
d”ˆˆ e∫sTT+‘·T y˚eTT\yê&É ;ÛeTq uÛ+Ñ –
qT<ä+› &É ©\ H=ø=ÿø£ÿe÷≥T
uÛ≤wæ+‘·T qqïj·TuÛ≥Ñ Tº e÷s¡+Z ãTq
qTuÛj Ñ T· yêÁøöŒ&Ûç H=ø=ÿø£ÿ e÷≥T
yêø£Œ‘·TÔ ‹ø£ÿj·T»« Á|üø±s¡eTT s¡kÕ
uÛTÑ ´∫‘· ã+<Ûeä TTq H=ø=ÿø£ÿe÷≥T
|ü]&Û$É +‘·T Á|üã+<Ûä |üsy¡ T˚ X¯«s¡Tì <˚e
dü÷øÏyÔ ∫’Ó Á‘· H=ø=ÿø£ÿe÷≥T
rˆˆ^ˆˆ HÓw’ <ü ëÛ ~ eTVü‰Á|üã+<Ûeä TT\T ô|≈£îÿ
#Ó|Œæ Hê&Ée⁄ e÷≈£î HêÁ•‘·T&É eq|òTü
Ç|ü⁄&ÉT #Ó|Œü <=&É+–q sT÷ Á|üã+<Ûä
eT+øÏ‘e· TTùdj·TT Ms¡uÁÑÛ <äjT· ´ù|s¡ (ø±o 1`18)
2. ªnìï <ëHê˝À¢ø° nqï<ëq+ $Tqïμ nH˚ n+X¯+ô|’ ‘·s>¡ ‹∑ ˝À #·]Ã+#·+&ç.
3. lHê<∏øä $£ >∑T]+∫ $e]+#·+&ç.
4. ªÄø£+sƒ+¡ ãT>∑.................•˝À+#ÛÁ· |üÁø£eTT˝Ÿ ‘ê|üdTü ˝Ÿ!μ |ü<ë´ìøÏ Á|ü‹|ü<ës¡+ú sêj·T+&ç.

n) bÕsƒ+¡ ˝Àì ø£<qä∏ T dü+øÏ|å +Ôü >± sêj·T+&ç.
Ä) ø√|ü+ ø±s¡D+>± yê´düT&ÉT ø±oq>∑sêH˚ï X¯|+æ #ê\qT≈£îHêï&ÉT ø£<ë! ªø√|ü+ ` eTìwæ $#·øD å£ qT
q•+|üCdÒ Tü +Ô ~.μ nH˚ n+X¯+ >∑T]+∫ sêj·T+&ç.
n) yê´düTì bÕÁ‘· dü«uÛ≤yêìï $e]+#·+&ç.
Ä) ªH˚&TÉ ìqï{ÏøÏ eTiTHê"&ÉT ì≈£îÿe+ãTμ á e÷≥\T mes¡T me]‘√ @dü+<äs“¡ +¤ ˝À nHêïs¡T? M{Ï
n+‘·sês¡y∆ T˚ $T{Ï?
n) ªø√|ü+ ‘·–+Z #·Tø√e&É+ eT+∫~!μ nH˚ n+XÊìï uÀ~Ûd÷ü Ô $TÁ‘·TìøÏ ˝ÒK sêj·T+&ç.
Ä) _Ûø,å£ s¡ø,å£ |üØø£,å düMTø£,å $eø£.å ..... e+{Ï |ü<ë\‘√ ˇø£ #·øÿ£ ì uÛ≤yêìï Á|üø{£ +Ï #˚ ø£$‘· sêj·T+&ç.
|ü<äC≤\+
1. øÏ+~ yêø±´˝À¢ ^‘·^dæq |ü<ë\≈£î |üsê´j·T|ü<ë\T sêj·T+&ç.
n) <ë«'ø£yê≥+ãT <Óie<äT eì‘· jÓTTø£‘.Ó
Ä) Á|üø±å [‘·+u…q’ |üd"æ &ç #·≥TºeeTT.
Ç) bÕsêX¯sT¡ ´+&ÉT ≈£îå ‹ŒbÕkÕ |üse¡ X¯ó+&Ó’ X¯|sæ TT+|ü"<ä\+#ÓqT.
á) ÇM«{ÏMT<ä HêÁ>∑V≤ü eTT ‘·>T∑ HÓ?
á) ndü$Ô T+|ü>∑ CÒdHæ ê&ÉT nVæ≤eTø£sT¡ &ÉT.
2. øÏ+~ |ü<ë\qT kı+‘·yêø±´˝À¢ ñ|üj÷Ó –+∫ sêj·T+&ç.
n) <ë«'ø£yê≥eTT Ä) MøÏ+å #·T Ç) n+>∑q
á) eT#ÓÃø£+{Ï ñ) ≈£î+<ë&ÉT≥ }) uÛTÑ øÏXÔ Ê\
3. øÏ+~ yêø±´\˝Àì HêHêsê∆\qT >∑T]Ô+∫ sêj·T+&ç.
n) M&ÉT @ M&ÉTyê&√>±ì <äTcÕÿs¡éTT\qT M&ÉT#·THêï&ÉT.
Ä) <˚Xu¯ ≤Û wü\+<äT ‘Ó\T>∑T˝…d‡ü j·Tì sêj·T\T ˝…d‡ü >± ã*¬øqT.
Ç) >∑Ts¡Tì e÷≥\T $qï Ç+Á<äT&ÉT ø£sT¡ ìí >∑Ts¡T&Óq’ dü÷s¡T´ì >∑*dæ >∑Ts¡TjÓ÷»q #˚jT· kÕ–Hê&ÉT.

4. øÏ+~ Á|üøè£ ‹ |ü<ë\≈£î düs¬ q’ $ø£è‹ |ü<ë\qT m+|æø£ #˚jT· +&ç.
n) $<ä´ ( )
ø£) $~j·T #·) $»® ≥) $<Ó› ‘·) $<Û´ä
Ä) _Ûøeå£ TT ( )
ø£) ã‘ÓeÔ TT #·) ã#·Ã ≥) _#·Ã ‘·) _#·ÃeTT
Ç) j·÷Á‘· ( )
ø£) j·T‘·s¡ #·) C≤‘·s¡ ≥) C…Á’ ‘· ‘·) j·T‘·qeTT
á) eT‘·‡ éTT ( )
ø£) eTNÃ¤ #·) eT‹ÔjT· eTT ≥) eT#ÓÃeTT ‘·) eT‘·eÔ TT
ñ) s¡‘ï· eTT ( )
ø£) s¡‘q· eTT #·) s¡#Ã· ≥) s¡#Ã· eTT ‘·) s¡‘eÔ· TT
}) |ü+øÏÔ ( )
ø£) |ü+‘·T\T #·) |ü‹Ô ≥) ã+‹ ‘·) |ü+≈£î
1. øÏ+~ bÕ<ë˝À¢ì dü+<ÛTä \qT >∑T]Ô+∫ dü+~Û dü÷Á‘ê\qT sêj·T+&ç.
n) |ü⁄D≤´+>∑qj·TT _Ûøå£ sTT&É<j ä TÓ ´" >∑{≤!
Ä) ø±•— sTTM«{Ï MT<ä HêÁ>∑V≤ü eTT <ä>T∑ HÓ.
Ç) z eTT˙X¯«s¡! $qej·T´ j·TTqïj·T÷s¡T.
2. øÏ+~ |ü<´ä bÕ<ë˝À¢ @j˚T #Û+· <ë\THêïjÓ÷ >∑T]Ô+∫ düeTq«j·T+ #˚jT· +&ç.
n) eTTìes¡! ˙e⁄ •wü´>∑DeTT+>=ì #·jT· ´qs¡eTTà $X¯«Hê
Ä) j·÷´~eT X¯øÔÏ : dü+j·T$Tesê! sTT≥Ts¡eTàì |æ˝Ã… Vü≤düÔ dü+
Ç) y˚<√ø£Ô •e<Ûsä à¡ $~Û ãdüeìøÏ
3. øÏ+~ yêø±´\qT #·<eä +&ç.
n) •yêJ ø£fi≤´DÏ <äTsêZìï kÕ~Û+#ê&ÉT.
Ms¡T\≈£î kÕ<Û´ä eTT ø±ì~ ˝Ò<Tä ø£<ë!
Ä) >=|üŒyê]‘√ ñqï kÕe÷qT´\q÷ >ös¡$kÕÔsT¡ .
|üPe⁄\‘√bÕ≥T <ësêìï >∑÷&Ü dæ>H∑ øÓ ÿÏ kÕÔsT¡ .
á s¬ +&ÉT yêø±´˝À¢ ˇø£ $wüj÷· ìï eTs√ $wüjT· +‘√ düeT]údTü HÔ êï+ ø£<÷ä !
yÓTT<ä{Ï yêø£´+˝À
•yêJ ø£fi≤´DÏ <äTsêZìï kÕ~Û+#·&+É ` $X‚wü $wüjT· +.
Ms¡T\≈£î kÕ<Û´ä + ø±ì~ ˝Ò<Tä ø£<ë! ` kÕe÷q´ $wüjT· +.
n+fÒ $X‚wü $wüj÷· ìï kÕe÷q´ $wüjT· +‘√ düeT]ú+#ê+.
Çø£ s¬ +&Ée yêø£´+˝À
>=|üŒyê]‘√ñqï kÕe÷qT´\qT >ös¡$+#·&+É ` kÕe÷q´ $wüjT· +.
|üPe⁄\‘√bÕ≥T <ës¡+ dæ>H∑ øÓ ÿ£ ≥+ ` $X‚wü $wüjT· +.
n+fÒ B+{À¢ kÕe÷q´ $wüj÷· ìï $X‚wü $wüjT· +‘√ düeT]ú+#ê+.
\ø£Då +: $X‚wü $wüj÷· ìï kÕe÷q´ $wüjT· +‘√>±ì, kÕe÷q´ $wüj÷· ìï $X‚wü $wüjT· +‘√>±ì düeT]ú+∫
#Ó|Œü &ÉyT˚ nsêú+‘·sH¡ ê´kÕ\+ø±s¡+.
øÏ+~ \øå±´\≈£î düeTq«j·T+ sêj·T+&ç.
n) Vü≤qTeT+‘·T&ÉT düeTTÁ<ëìï \+|òTæ +#ê&ÉT.
eTVü‰‘·Tà\≈£î kÕ<Û´ä + ø±ì~ ˝Ò<Tä ø£<ë!
Ä) y˚T|òTü T&É+ãT~ÛøÏ b˛sTT »\+ãT ‘Ó∫Ã ÇkÕÔ&TÉ .
˝Àø√|üøs£ \Ô¡ øÏ~ düV≤ü »>∑TDeTT.

♦ lHê<∏Tä &ÉT d”d|ü <ü ´ä s¡#q· ≈£î Á|üd~æ .∆ lHê<∏Tä &ÉT s¡∫+∫q @yÓH’ ê 5 |ü<ë´\T yπ̊s«s¡T Á>∑+<Ûë\ qT+&ç)
ùdø£]+#·+&ç. yê{Ïì sêj·T+&ç. ‘·s>¡ ‹∑ ˝À #·~$ $ì|æ+#·+&ç. >√&É |üÁ‹ø£˝À Á|ü<]ä Ù+#·+&ç.
y˚T<Ûë$ mìïø£cÕº\T|ü&Ü¶, X¯ó<äy∆ TÓ qÆ

dü÷øÏÔ q&Ée&çì, JeHêìï e<ä\&ÉT. <ëìe\¢H˚
n‘·&ÉT Á|ü‹wü̃qT, ñ‘·ÔeT >∑‘·T\q÷
bı+<äT‘ê&ÉT.
` eTVü‰uÛ≤s¡‘+· ñ<√´>∑|sü «¡ +

& ç
üT ø√+
Td
ç` ‘Ó\ e÷{≤¢&É&ÉeT÷ ˇø£ ø£fi‚
äe +&
#·< eTqdüT˝Àì uÛ≤yêìï m<äT{Ïyê]øÏ ‘Ó*j·TCÒùd e÷<ÛäéT+ e÷≥. e÷≥≈£îqï X¯øÏÔ >=|üŒ~. n~
ne‘·*yê]ì yÓT|æŒ+#·>\∑ <äT, H=|æŒ+#·>\∑ <äT, Ä|ü<\ä qT+&ç ‘·|Œæ +#·>\∑ <äT. e÷{≤¢&≥ É + ˇø£ ø£fi.¯ X¯ãX› ø¯ ÔÏ
‘Ó*dæq yêìπø á ø£fi¯ ø£s‘¡ ˝· ≤eT\ø£eTe⁄‘·T+~.
ˇø±j·Tq yÓT≥T¢~>∑T‘·THêï&ÉT. n<˚ düeTj·T+˝À eTs=ø±j·Tq yÓT≥T¢ m≈£îÿ‘·THêï&ÉT. <ë] Çs¡T≈£î>±
ñ+~. Ç<äs› ÷¡ eT<Û´ä ˝À m<äTs¡T|ü&Ü¶sT¡ . øÏ+<ä qT+&ç edüTqÔ ï n‘·ìøÏ ø√|üyTÓ ≈£îÿe. ô|q’ T+&ç ~>∑T‘·Tqï
yêì‘√ ªH˚qT eT÷s¡T\â ≈£î <ë]e«qTμ nHêï&ÉT. yÓ+≥H˚ m<äT{Ïyê&ÉT @e÷Á‘·+ ‘·&TÉ eTTø√≈£î+&Ü ª|üsy¡ ê˝Ò<Tä
H˚ìkÕÔqTμ nHêï&ÉT. Ç|ü&ÉT me&ÉT eT÷s¡T&â j É ÷· ´&ÉT?
ˇø±$&É Ç+ø=ø±$&É‘√ ù|N ô|≥Tº≈î£ qï~. ø√|ü+‘√ s¬ ∫Ãb˛sTT ªNÛ ≈£îø±ÿμ nH˚d+æ ~. ne‘·˝≤$&É
ª@eTø±ÿ?μ nqï~. á eTTø£ÿ‘√ yÓTT<ä{≤$&É ‹ø£ÿ≈£î~]+~.
‘ê+ã÷\+ y˚düTø√e&ÜìøÏ yÓfi≤fl&√ ô|<ä›eTìwæ. ‘·eT\bÕ≈£î\T ø£fÒºyêì‘√ ª@jYT, Ä≈£î˝ÀdüTqï+
‘·≈£îÿey˚sTT, <äe&É|ü>∑T\T‘·T+~μ n+≥÷ |üø£ÿH˚e⁄qï ns¡{Ï|ü+&É¢ ¬>\≈£î #˚sTT Äì+∫ ì\ã&Ü¶&ÉT.
neø±X¯+ø√dü+ m<äTs¡T#·÷düTqÔ ï ‘·eT\bÕ≈£î\yê&ÉT ª@eTjÓ÷´jYT, #ÓsTT´‹sTT´, |ü+&ÉTs¢ ê\T‘êsTTμ nHêï&ÉT.
e÷≥≈£î e÷≥, <Óã“≈£î <Óã“.
kÕVæ≤‘ê´_Û˝≤wæjTÆÓ q ˇø£&TÉ ø£$ì ø£*XÊ&ÉT. m+‘√ø±\+ qT+&ç ‘·q eTqdüT˝À <ë#·T≈£îqï ÄX¯qT
ãj·T≥ô|{≤º&ÉT. ªnj·÷´, Hê≈£î @<Ó’Hê Hê{Ïø£qT sêdæe«+&çμ nq&ç>±&ÉT. <ëìøÏ ã<äT*dü÷Ô Ä ø£$
ªz! <ëìπøeTT+~ @Hê{Ïø¬ H’ ê sêkÕÔqTμ nì nuÛj Ñ T· $T#êÃ&ÉT.
ˇø£ ô|+&çy¢ &˚ TÉ ø£˝À ø=+<äsT¡ ≈£Ls¡TÃì e÷{≤¢&TÉ ≈£î+≥THêïs¡T. ˇø£ ô|<ë›jT· qqT ªMTej·Tôd+‘·+&ûμ
nq&ç>±s¡T. <ëìø± ô|<äe› Tìwæ ª@&˚fió¯ flμ nHêï&ÉT. n+<äs÷¡ eTT≈£îÿq y˚˝dÒ Tü ≈£îHêïs¡T. m+‘· ô|<äe› Tìôw‘’ ˚
e÷Á‘·+ Ç+‘·>± |ü]Vü‰düe÷&ÉT‘êsê nì ì\BXÊs¡T. n‘·qHêï&ÉT ªH˚qT ì»y˚T #ÓbÕŒqT Hê≈£î @&˚fió¯ fl
(7 I 7 R 49) nHêï&ÉT. ndü\T $wüjT· + ‘Ó\TdüT≈£îì n+<äs÷¡ >=\T¢q qy˚«XÊs¡T.
ãC≤s¡T˝À yÓfió¯ ‘·Tqï ˇø£‘ì· øÏ $TÁ‘·T&ÉT ‘ês¡d|ü &ü Ü¶&TÉ . #ê˝≤ø±\yÓT+Æ ~ yêfi¯ófl ø£\TdüTø=ì. $TÁ‘·T&ÉT
#Ó|ü \T ˝Ò≈î£ +&Ü ñ+&É&+É #·÷dæ $wüjT· y˚T$T≥ì Á|ü•ï+#ê&ÉT. <ëìøÏ ã<äT*dü÷Ô ª#Ó|ü ø=qT≥πøeTTqï<äμì
ô|<ä$ $]#ê&Ü$TÁ‘·T&ÉT.
‘·qT rj·TuÀj˚T dæìe÷ $wüjT· +˝À ìsêà‘· ˇø£ ø£$ <ä>sZ∑ ≈¡ î£ yÓfi≤¢&TÉ . ªHê dæìe÷ø=ø£ bÕ≥ sêkÕÔsê?μ
nì nuÛ´Ñ ]ú+#ê&ÉT. <ëìøÏ ø£$ ªsêkÕÔsêμ nHêï&ÉT. m+‘· ø£$jÓTÆ ‘˚ e÷Á‘·+ Ç+‘· nVü≤+ø±s¡+>± ‘·qqT
ªsêμ n+{≤&Ü nqT≈£îHêï&ÉT ìsêà‘·. n‘·ì Ä+‘·s¡´+ Á>∑Væ≤+∫q ø£$ nj·÷´, qqTï ‘·|ü>±
nqT≈£î+≥Tqï≥T¢Hêïs¡T H˚qqï~ ªsêkÕÔ, sêμ nì. Vü≤eTàj·T´ nqT≈£îHêï&ÉT ìsêà‘·.
Ç˝≤ e÷≥\˝À $s¡T|ü⁄\T yÓTs¡T|ü⁄\qT düèwækº ÕÔsTT. e´+>∑´+ –*–+‘·\T ô|&ÉT‘·T+~.

14 ∫Á‘·Áê+
` <Ûqä >√bÕ˝Ÿ eTTKØ®
#·<eä +&ç ` Ä˝À∫+∫ #Ó|Œü +&ç.

s¡ø±Ô\T z&ÉT‘√qï e÷ sêôd‡˝Ÿ<ësY >∑ã>∑u≤ @<√ sêdæ Ä
ø±–‘êìï Hê ø±*øÏ ø£{≤ºsT¡ . ø£{ºÏ qqTï |ü+»s¡+ ˝À+∫ e<ä*ô|{≤ºsT¡ .
n‘·ì ø£fi˝¢̄ À¢ ø£ì|æ+∫q Ä+<√fi¯qqT ã{Ïº yêfi¯fl+‘ê rÁeyÓTqÆ Á|üX¯ï\T:
Ä|ü<ä˝À ñHêïs¡˙, eTTK´kÕúes¡+ qT+∫ dü‘·«s¡düVü‰j·T+ 1. áù|sê˝Àì e÷≥\T mes¡ T
Ä•düTHÔ êïs¡˙ ns¡eú TsTT+~. yÓ+≥H˚ ø±*øÏ ø£{qºÏ düe÷#ês¡ |üÁ‘·+‘√ #ÓãT‘·THêïs¡T?
düV‰ü >±*˝ÀøÏ m–sêqT. m˝≤¬>H’ êdüsπ |òTü À+&é y˚∫ñ+&˚ Á|ü<ëÛ q
2. düe÷#êsêìï me] <ä>∑Z] qT+∫
kÕúes¡+ <ä>sZ∑ ≈¡ î£ #˚sT¡ ø=ì rsê\qï ‘·|qü . ª#˚sê*μ, ª#˚] rsê*μ.
nì eTqdüT˝À |ü<|˚ <ü ˚ nqTø=HêïqT. |ü*øÏq Á|ürkÕØ Ä e÷≥\T me]øÏ #˚sêÃs¡T?
~eéT+Á‘ê˝≤¢ HêeTqdüT˝À u≤>± Hê≥Tø=ìb˛sTT Hê≈£î q÷‘·q 3. düe÷#êsêìï #˚sy¡ j ˚ T· &ÜìøÏ @ |üøìåÏ
»edü‘êÔ «\qT n+~+#·kÕ>±sTT. n|üŒ{Ïøπ u≤>±ô|ø’ Ï #˚sT¡ ø=HêïqT ñ|üj÷Ó –+∫ ñ+{≤s¡T? m+<äT≈£î?
ø±ã{Ïº ˇø£ÿkÕ] Hê\T>∑T~≈£îÿ˝≤ ø£\j·Tpdæ |ü&eÉ T≥~X¯qT >∑Ts¡T|Ô {ü ºÏ 4. düe÷#êsêìï #˚sy¡ d˚ qæ |üø˝åÏ Àì >=|üŒ
Ä ~X¯>± m>∑s¡ Hês¡+_Û+#êqT. e+ø£s¡ {Ï+ø£s¡ e÷sêZ˝À¢ |æ∫Ã>± \ø£Då ≤\T @$?
m–] ∫≥º∫es¡≈î£ >∑eT´+ #˚] |òTü À+&é #˚‹MT<ä yê˝≤qT. s¡ôd‡˝Ÿ<ësY
n+~+∫q Ä düe÷#êsêìï |òTü À+&é >∑ã>∑u≤ #·~$ dü+‘√wü+‘√
<äTøÏÿf…<Tä ˝› ≤ s¡+ø¬ ô|{≤ºsT¡ . Áù|eT>± Hê ‘·\ ì$Tsês¡T.
bÕsƒê´+X¯ ñ<˚X› +¯ / H˚|<ü ´ä∏ +

eTq <˚X+¯ ˝À eèø£då +ü |ü<,ä |üødåÏ +ü |ü<ä nbÕs¡+. ◊‘˚ M{Ïì >∑T]+∫ ‘Ó*j·TCÒùd eT+∫ |ü⁄düøÔ ±\T
ns¡T<äT>± ñHêïsTT. |üPs¡«ø±\+˝À düe÷#êsêìï #˚sy¡ j ˚ T· &ÜìøÏ bÕe⁄sê\qT ñ|üj÷Ó –+#˚yês¡T. bÕe⁄sê\
|ü⁄≥Tºø,£ yê{Ï Jeq$esê\≈£î dü+ã+~Û+∫q ø£<Hä∏ ê\‘√ ≈£L&çq |ü⁄düøÔ +£ ∫Á‘·Áê+. ø£\ø£‘êÔ˝À z ô|+|ü⁄&ÉT
bÕe⁄s¡+, <ëìï ô|+#˚ z u≤\T&É÷, yêfi¢̄ ø£<qä∏ T eTqdüT≈£î Vü≤‘·T≈Ô î£ b˛j˚T˝≤ #Ó|Œæ q |ü⁄düøÔ +£ ∫Á‘·Áê+.
∫Á‘·Áê+ |æ\\¢ ø√dü+ sêdæq |ü⁄düøÔ y£ T˚ ◊Hê BìøÏ Á|üøè£ ‹ |ü]o\≈£î\qT ≈£L&Ü n\]+#˚ X¯øÔÏ ñ+~.
bÕe⁄sê\ JeHêìøÏ dü+ã+~Û+∫q n‹dü÷ø£Î$esê\T ‘Ó*j·TC…|Œü &ÉyT˚ á bÕsƒ+¡ ñ<˚X› +¯ .

á bÕsƒ+¡ ø£<ë∏ Á|üÁøÏjT· ≈£î dü+ã+~Û+∫+~. Ç~ nqTyê<ä ø£<.ä∏ Á|üdTü ‘Ô · bÕsƒ´¡ uÛ≤>±ìï
<Ûqä >√bÕ˝Ÿ eTTKØ® sêdæq ªª∫Á‘·Áê+ ` z bÕe⁄s¡+ ø£<μä∏ μ nH˚ |ü⁄düøÔ +£ ˝À qT+∫
d”«ø£]+#ês¡T. Bìï ‘Ó\T>∑T˝ÀøÏ nqTe~+∫qyês¡T <ëdü] neTπs+Á<ä. Bìï H˚wqü ˝Ÿ
ãTø˘Á≥dt,º Ç+&çj÷· dü+düú Á|ü#T· ]+∫+~. ª∫Á‘·Áê+μ nH˚~ ˇø£ ô|+|ü⁄&ÉT bÕe⁄s¡+ ù|s¡T.
á bÕsƒ+¡ |ü≈îå£ \≈£î dü+ã+~Û+∫q XÊÅdj
Ô” T· $C≤„Hêìï n+~düT+Ô ~.
bÕsƒêìøÏ eTT+<äT Á|üy•˚ ø£˝À ñqï n+XÊìï #·<eä +&ç @+ Á>∑V≤æ +#ês√ #Ó|Œü +&ç.
bÕsƒêìøÏ dü+ã+~Û+∫q ∫Á‘ê\qT #·÷&É+&ç. bÕsƒ+¡ ˝Àì $wüj÷· ìï }Væ≤+#·+&ç.
yê{Ï nsêú\qT bÕsƒ´¡ |ü⁄düøÔ +£ ∫es¡ ñqï ª|ü<$ä C≤„q+μ |ü{øºÏ q£ T ˝Ò<ë ì|òTü +≥Te⁄qT>±ì #·÷dæ
‘Ó\TdüTø√+&ç.
ø£$ |ü]#·jT· +
$•wüº s¡#s· TT‘· <Ûqä >√bÕ˝Ÿ eTTKØ® ù|s¡T n‹ ø=~›eT+~ uÛ≤s¡rj·TT˝Ò $ì ñ+{≤s¡T.
Äj·Tq sêdæq $\ø£Då |ü⁄døÔü +£ ª∫Á‘·Áê+μ. á |ü⁄døÔü +£ 1928˝À ªq÷´ u…Ø yÓT&É˝μŸ qT >¬ \T#·T≈£î+~.
u≤\kÕVæ≤‘·´+˝À $X‚wøü è£ wæ #˚dqæ yê]øÏ ªnyÓT]ø£Hé ˝…Á’ ãØ nk˛dæjT˚ wüHμé yês¡T Ç#˚Ã $•wüº
|ü⁄s¡kÕÿs¡+ ªªq÷ú…ØyÓT&É˝£ Ÿμμ. á ãVüQeT‹ >¬ \TÃø=qï ˇπøˇø£ uÛ≤s¡rj·T s¡#s· TT‘· ªª<Ûqä >√bÕ˝Ÿ
eTTKØ®μμ.
eTTKØ® ≈£î≥T+ã+ ø√˝Ÿø‘£ ê≈£î <ä>sZ∑ ˝¡ À ñqï z eT+~s¡+˝À |üPC≤s¡T\T>± ñ+&˚~.
(1890`1936)
uÛ≤s¡‘<· X˚ +¯ ˝À ‘·q u≤\´+ >∑&|ç qæ <Ûqä >√bÕ˝Ÿ eTTKØ® |ü+<=$Tà<˚fi¢̄ ej·TdüT‡˝À nyÓT]ø±
yÓfi≤fl&ÉT. ø±*bò˛]ïj·÷, kÕºHbé ˛ò sY¶ $X¯«$<ë´\j·÷˝À¢ #·<Tä e⁄≈£îHêï&ÉT. ‘·qJ$‘·eT+‘ê nø£ÿ&˚
>∑&bç Õ&ÉT. s¡#q· \T #˚jT· &É+, ñ|üHê´kÕ\T Çe«&É+ Çy˚ Äj·Tq eTTK´ yê´|üø±\T. »+‘·Te⁄\≈£î dü+ã+~Û+∫q
|æ\\¢ |ü⁄düøÔ ±\T ‘=$Tà~ sêXÊ&ÉT. M{Ï˝À 1922˝À sêdæq ªªø£] ~ m*ô|+ò {Ÿμμ, 1928˝À sêdæq ªª>√+&é ~
Vü≤+≥sYμμ, 1924˝À sêdæq ªªVü≤]XÊ ~ »+–˝Ÿ ˝≤´&éμμ |ü⁄düøÔ ±\T #ê˝≤ ÁbÕ#·Ts¡´+ bı+<ësTT.
$<˚X+¯ ˝À ñHêï @Hê&É÷ Äj·Tq uÛ≤s¡‘<· X˚ Ê˙ï, uÛ≤s¡rj·TeT÷˝≤\qT eT]∫b˛˝Ò<Tä . uÛ≤s¡‘<· X˚ Êìï >∑T]+∫,
Çø£ÿ&ç ø£<\ä∏ >∑T]+∫ ≈£L&Ü s¡#q· \T #˚XÊ&ÉT.

Á|üy•˚ ø£
|üøåÏ Á|ü|+ü #·+˝À s¬ +&ÉT <äèXÊ´\T n‹eTH√Vü≤s¡yTÓ qÆ $. >∑T&ÉTã¶ <ä\› T ø={Ïº ‘·*|¢ øü åÏ
|æ\|¢ øü ìåÏ á Á|ü|+ü #·|⁄ü yÓ\T>∑T yÓ\T¢e˝ÀøÏ rdüTø=ìsêe&É+ n+<äT˝À yÓTT<ä{~Ï . n˝≤
e∫Ãq |æ\|¢ øü åÏ H√{ÏøÏ ÄVü‰s¡+ n+~dü÷Ô ‘·*¢ |üøåÏ ô|+|üø+£ ø=qkÕ–+#·&+É s¬ +&Ée~.
∫Á‘·Áê+ ô|+|üø+£ m+‘√ nqTsê>∑+‘√ kÕ–+~. Ç+‘·≈L£ ª∫Á‘·Áê+μ mes¡T? <ëì
ô|+|üø+£ m˝≤ kÕ–+~? n~ m˝≤ m>∑s&¡ +É H˚sT¡ Ãø=+~? bÕsƒ+¡ #·~$ ‘Ó\TdüTø√+&ç.
I
|ü⁄≥Tºø£
|ü~ \ø£\å »HêuÛ≤ ñ+<äì eTq+ #Ó|ü ≈£îH˚ ø√˝Ÿø‘£ ê eTVü‰q>∑s+¡ ˝À
ø£˙dü+ Çs¡y’Ó \ø£\å bÕe⁄sê\T ñ+{≤sTT. Á|ür eT÷&√ ≈£îÁsê&ç <ä>sZ∑ ¡
ø£˙dü+ ˇø£ &É»qT yês¡\Ô T yÓ÷ùd bÕe⁄sê\T, –]ø˘\ bÕe⁄sê\÷, |æ–*
|æ≥\º ÷, ã+‹ bÕe⁄sê\÷ ñ+&É≥+ ø£<Tä .› bÕe⁄sê\qT eT∫Ãø£ #ÓjT· ´&É+
nqï ø£fi¯ y˚˝≤~ dü+e‘·‡sê\T>± uÛ≤s¡‘<· X˚ +¯ ˝À ø=qkÕ>∑T‘√+~. Ä ø£fi¯
|ü⁄Dé÷ nì |ü≈îå£ \qT Áù|$T+#˚yê]ì n\]+#˚ |æ–*|æ≥,º ã+‹ bÕe⁄s¡+
nqï ¬s+&ÉT $•wüºyÓTÆq bÕe⁄sê\ C≤‘·T\qT uÛ≤s¡‘·<˚X¯+ Á|ü|ü+#êìøÏ
n+~+∫+~. mH√ï X¯‘êu≤›\qT+N sêE\÷, j·TTesêE\÷, sêDT\÷,
j·TTesêDT\÷ ‘·eT‘·eT #·\Tesê‹ eT+~sê\˝Àq÷ kÕe÷qT´\÷,
ìs¡Tù|<ä\÷ ‘·eT ‘·eT Çfi¯Sfl, |üP]fi¯fl˝Àq÷`bÕe⁄sê\ MT<ä Áù|eT,
ÄbÕ´j·T‘·\qT ≈£î]|æd÷ü HÔ ˚ ñHêïs¡T. ÁX¯<ë∆d≈ü î£ \Ô qT #·÷|æd÷ü HÔ ˚ ñHêïs¡T.
>=|üŒyêfi¯fl |üP<√≥\÷, bòÂ+f…q÷¢ >±ìe«+&ç, kÕe÷qT´\ |üP\eT&ÉT\÷,
|üfifl¯ #Ó≥÷¢ >±ìe«+&ç ` ne˙ï s¡øs£ ø¡ ±\ s¡+>∑T s¡+>∑T\ bÕe⁄sê\‘√q÷, ˙*ø£fifl¯ ‘√ ≈£îe≈£îe˝≤&˚ >∑Te«\‘√q÷
ì+&ç ñ+&É&+É ø£<Tä .›
á Hê{Ïø° $<˚oj·TT˝…es¬ H’ ê eTq eTVü‰q>∑sê\≈£î e∫Ãq≥ºsTT‘˚ yêfi¯fl≈£î ñ˝≤¢døü s£ y¡ TÓ qÆ #·\ì¢ >±*˝À –]ø°\T
ø=fÒº bÕe⁄sê\ ãè+<ë\T ø£ì|ækÕÔsTT. Ä ô|+|ü⁄&ÉT bÕe⁄sê\≈£î ‘·eT ‘·eT &Üu≤ Çfi¯flMT<ä ì\ã&ç ‘Ó\C¢ +… &Ü\T
}|ü⁄‘·÷ dü+øπ ‘ê\T n+~+#˚ ndü+U≤´ø£yTÓ qÆ ≈£îÁsêfi¯ófl ø£qã&É‘ês¡T. Ä ˙˝≤ø±X¯+˝À bÕe⁄sê\ >∑T+|ü⁄\T ô|qT
y˚T|ò÷ü \˝≤>± kÕ–b˛e&É+ ø£ì|ædTü +Ô ~. yÓTT<ä≥ n$ ∫qï ∫qï ãè+<ë\T>± @s¡Œ&ç ‘·eT ‘·eT j·T»e÷qT\ Çfi¯fl
MT<ä z Çs¡y’Ó ì$TcÕ\bÕ≥T #Óøÿ£ s¡T¢ ø=&É‘êsTT. Ä ‘·sê«‘· n$ Áø£eTÁø£eT+>± ô|ô’ |ø’ Ï kÕ–b˛‘êsTT. $$<Ûä ÁbÕ+‘ê\
qT+∫ yÓ\Te&çq y˚sT¡ y˚sT¡ ãè+<ë\˙ï yÓT\¢>± ø£\>∑*dæb˛‘êsTT. ˇø£ ãèVü≤‘·sÔ ¡ düeT÷Vü≤+>± s¡÷bı+<äT‘êsTT.
ø£qT#·÷|ü⁄≈£î n+<äq+‘· m‘·T≈Ô î£ m–dæb˛‘êsTT. n˝≤ ø£\>∑*dæ, m>∑dæ >∑+≥\ ‘·sã¡ &ç m–sêø£ ‹]– n˙ï $&ç$&ç>±
‘·eT ‘·eT j·T»e÷qT\ Çfi¯fl≈£î #˚sT¡ ø=+{≤sTT. q>∑s+¡ ˝Àì Çfi¯ófl >∑T˝≤;, |üdTü |üP, ‘Ó\T|üP }<ë˝≤¢+{Ï s¡øs£ ø¡ ±\
s¡+>∑T˝˝À ñHêï, dü÷\ú +>± yê{Ï ô|ø’ |£ ü \T ˇπø |ü]e÷D+˝À, ˇπø Äø£è‹˝À ñ+{≤sTT. nsTTHê eT] Ä y˚˝≤~
bÕe⁄sê\T mHÓïH√ï <ä÷sê\T ø£*dæyÓT*dæ m–]Hêø£, ‹]– ø£∫Ã‘·+>± ‘·eT ‘·eT Çfi¯fl≈£L, >∑÷fi¯fl≈£L m˝≤
#˚sT¡ ø√>∑\T>∑T‘·THêïsT÷ nqï~ ÄX¯Ãs¡´+ ø£*–+#˚ $wüjT· y˚T. ìC≤ìøÏ bÕe⁄sê\≈£î n<äT“¤‘y· TÓ qÆ ~XÊ|ü]C≤„q+ ñ+~.
@qT>∑T\÷, bÕe⁄sê\ø£Hêï ‘·eT ‘·eT j·T»e÷qT\|ü≥¢ m≈£îÿe $XÊ«dü+ Á|ü<]ä Ù+#˚ ÁbÕDT\qT H˚ì+‘·es¡≈L£
#·÷&É˝<Ò Tä . á s¬ +&ç{‘Ï √q÷ Hê≈£î düìïVæ≤‘· |ü]#·jT· + ñ+~. eqd”eT˝Àì >∑»sêE\T>±ìe«+&ç. q>∑s¡ d”eT\˝Àì
bÕe⁄sê\T >±ìe«+&ç, n$ ‘·eT j·T»e÷qT\+fÒ ÁbÕD+ ô|&É‘êsTT. s√»+‘ê mø£ÿ&Óøÿ£ &É ‹]–Hê, @ >∑>q∑ d”eT˝À¢
m–]Hê ∫es¡øÏ n$ ‘·eT≈£îqï n<äT“¤‘y· TÓ qÆ n+‘·' Áù|s¡D≤ã\+‘√ ‘·eT
Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç $TÁ‘·T&É÷, düV≤ü #·sT¡ &É÷ nsTTq e÷qe⁄&ç |ü+#·≈î£ #˚sT¡ ≈£î+{≤sTT.
♦ ø√˝Ÿø£‘ê q>∑s¡+˝Àì |æ\¢\T |ü≈£åî\
Áù|$T≈£î\ì m˝≤ #Ó|Œü >∑\s¡T? Hê ô|+|ü⁄&ÉT @qT>∑T ù|s¡T ªø£]μ, Hêø√ ô|+|ü⁄&ÉT bÕe⁄s¡+ ≈£L&Ü
ñ+~. <ëì ù|s¡T ª∫Á‘·Áê+μ ª∫Á‘·μ n+fÒ ñ˝≤¢duü ]ÑÛ ‘·yTÓ qÆ s¡+>∑T\‘√
♦ MT ÁbÕ+‘·+˝À @ @ |ü≈îå£ \T m≈£îÿe>±
ì+&çq ` nì ns¡+ú . ªÁê+μ n+fÒ ø£+sƒ+¡ . Hê bÕe⁄s¡+ yÓT&É ∫Á‘· $∫Á‘·
ñ+{≤sTT? yê{Ï ø√dü + MTπ s +
es¡uí ]ÑÛ ‘·+ nqï e÷≥. n|ü&É|ü &ÉT n+<äTøπ e÷ bÕe⁄sêìï ªVü≤]$\T¢
#˚dTü HÔ êïs¡T?
yÓT&É>±&ÉTμ nì eTT<äT>› ± |æ\Tdü÷Ô ñ+{≤qT.
♦ bÕe⁄sê\ >∑T]+∫ ÄX¯Ãs¡´+ ø£*Z+#˚
$wüj·÷ìï ‘Ó\TdüT≈£îHêïs¡Tø£<ë! nfÒ¢ ìC≤ìøÏ ∫Á‘·Áê+ |ü⁄≥Tºø‘£ √H˚ Vü≤]$\T¢ yÓT&É‘√ ñ{Ï|º &ü ˝É <Ò Tä .
$T>∑‘ê |ü≈£åî˝À¢ ÄX¯Ãs¡´+ ø£*–+#˚ >∑T&ÉT¶ ˝À+∫ ãj·T≥|ü&|¶É ü &ÉT @ s¡+>∑T\÷ ˝Òe⁄. yÓT\¢>± s√E\÷,
$wüj÷· \T @eTTHêïsTT? yêsê\÷ >∑&#ç ø˚ =B› <ëìøÏ áø£\T ô|]>±sTT. nsTTHê eT÷&√HÓ\ e#˚Ã<ëø±
<ëì eHÓï∫HÓï\ >∑T]+∫q Ä#·÷ø°jT˚ e÷≈£î ‘Ó*dæsê˝Ò<Tä . ø±˙ ˇø£kÕ]
♦ $XÊ«dü+ Á|ü<] ä Ù+#·&+É n+fÒ @$T{Ï?
ì+&ÉT>± áø£\T ô|]>±ø£, Ä áø£\T n‹düT+<äsy¡ TÓ qÆ s¡+>∑T\‘√ ì+&Üø£,
♦ n+‘·' Áù|s¡D≤ã\+ n+fÒ @$T{Ï?
` ÇVü≤ n+<ä+˝À <ëìøÏ kÕ{Ïsê>∑\ bÕe⁄s¡+ e÷ }fiÀfl ˝Ò<äì
Bìe\¢ eTq+ @+ #˚jT· >∑\+? düŒwüeº TsTT+~. e÷ }fiÀfl <ë<ë|ü⁄ q\uÛy’… \˚ ô|+|ü⁄&TÉ bÕe⁄sê\T ñHêïj·Tqï
dü+>∑‹ eTq+ eT]∫b˛≈£L&É<Tä . nìï y˚\ bÕe⁄sê\˝Àq÷ n‹ düT+<äsy¡ TÓ qÆ <äqï e÷≥ e÷ ∫Á‘·Áê+.
II
∫Á‘·Áê+ ø£<qä∏ T H˚qT yÓTT≥ºyTÓ T<ä{ïÏ +N yÓTT<ä˝&… ‘É êqT. eTT+<äT <ëì ‘·*<¢ +ä Á&ÉT\ >∑T]+∫ #Ó|ü ø=+<ë+.
<ëì ‘·+Á&ç|øü åÏ z –]ø°\ yÓTTq>±&ÉT. ‘·*|¢ øü åÏ z yês¡\Ô bÕe⁄s¡+. Ä s√E˝À¢ n~ n‹ düT+<äsy¡ TÓ qÆ ≈£î©q e+XÊìøÏ
#Ó+~q bÕe⁄s¡+. Ä s¬ +&ÉT $•wüyº TÓ qÆ bÕe⁄sê\÷ »‘·>{∑ ≤ºsTT. >∑T&ÉT¢ ô|{≤ºsTT. yê{ÏøÏ |ü⁄{Ïqº ∫Á‘·Áê+ n+<äTe\¢H˚
‘·sê«‹s√E˝À¢ j·TT<äs∆ +¡ >±˝À¢q÷ XÊ+‹ düeTj·÷˝À¢q÷ nyÓ÷|òTü +>± |üì#ÓjT· ´>∑\ yêsêÔV≤ü ]jÓTÆ q bÕe⁄s¡+>±
s¡÷bı+~+~. ‘·*|¢ øü åÏ qT+&ç ‘Ó*$‘˚≥\T dü+bÕ~+#·T≈£î+~. ‘·+Á&ç|øü åÏ qT+&ç y˚>+∑ , #·Ts¡T≈£î<äq+, kÕVü≤dü+
dü+‘·]+#·T≈£î+~. n˝≤ düeT≈£Ls¡TÃ≈£îqï X¯øj ÔÏ T· T≈£î\Ô |ü⁄Dé÷ nì n~ mH√ïkÕs¡T¢ X¯Á‘·Te⁄\ <ë&ç qT+∫ ÄK]ø£Då +˝À
` Ä <ë&ç #˚dTü qÔ ï &˚>\∑ ‘·\\MT<ä qT+#˚ –]ø°\T ø={Ïº ` ‘·|Œæ +#·Tø√>∑*–+~. Ä eTT#·Ã≥T¢ düeTj·TeT÷ dü+<äs“¡ e¤ T÷
dü]≈£L&çq|ü&ÉT eTs√kÕ] #Ó|ü ø=+<ë+.
Ç+ø± >∑T&ÉT˝¶ À ñqï|ü&˚ ∫Á‘·Áê+ z Á|üe÷<ä+ ˝À+∫ ‘·è{Ï˝À m˝≤ ‘·|Œæ +#·T≈£î+<√ eTT+<äT #Ó|⁄ü ‘êqT. Ä
s√EqT H˚qT m|üŒ{Ïø° eTs¡∫b˛˝ÒqT. ‘·*¢ bÕe⁄s¡+ ô|{Ïqº s¬ +&ÉT>∑T&É˝¢ À ˇø£<ëìï bıs¡bÕ≥Tq C≤s¡$&ç∫ |ü>\∑ >={Ïqº
s√»~. Ä ‘Ó*$e÷*q |üìøÏ H˚qT áHê{Ïø° dæ>T∑ |Z &ü TÉ ‘·÷ ñ+{≤qT. u≤<Û|ä &ü TÉ ‘·÷ ñ+{≤qT. H˚qT |ü>\∑ >={Ïqº Ä
s¬ +&√ >∑T&ÉT˝¶ À Á|ü|+ü #·+˝À¬ø˝≤¢ n‹ $•wüyº TÓ qÆ bÕe⁄s¡+ ñ+&˚<y˚ ÷Ó me]øÏ ‘Ó\TdüT! Ä <äTs¡≥ È q Ç˝≤ »]–+~.
e÷~ Hê\T>∑+‘·dTü \Ô y˚T&É. Ä y˚T&É MT<ä bÕe⁄sê\ >∑÷fi¯ófl ñ+&˚$. ‘·*b¢ Õe⁄s¡+ >∑T&Éq¢ T
bı<äT>∑T‘√qï >∑÷{Ïì H˚qT z s√E X¯óÁuÛ+Ñ #˚<ë›eTì yÓfi≤flqT. ‘·*|¢ ≥ æ qº T eTè<äTe⁄>± ˝Ò|æ rdæ z
|üøÿ£ q ñ+#êqT. ‘·sê«‘· ˇø√ÿ >∑T&ÉTH¶ ˚ C≤Á>∑‘>Ô· ± rdæ |üøÿ£ >∑÷{À¢ ñ+#êqT.
Ä Á|üøÿ£ >∑÷{Ï˝À >∑{bºÏ Õ{Ï #Óøÿ£ ‘·|Œü n&ÉT>∑Tq |”#÷·
Ä≈£î n\eTT˝≤¢+{Ï yÓT‘·{Ô Ï |ü<ësêú\T ˝Òe⁄. >∑T&Éq¢ T
|üøÿ£ >∑÷{Ï˝À ñ+#êø£ yÓTT<ä{>Ï ÷∑ {Ï˝Àì #Ó‘êÔ #Ó<ësêìï
rdæbÕπsùd |üì˝À |ü&Ü¶qT. Ä |üì eTT–kÕø£ ˇø£ >∑T&ÉTq¶ T
rdüTø=∫Ã <ëì j·T<∏ëkÕúq+˝À ñ+#êqT. s¬ +&√ >∑T&ÉT¶
MT<ä yÓT\¢>± <äè&Û+É >± H˚ #˚‹ì ñ+∫q ø£Då +˝À »]–+<ë
Á|üe÷<ä+. H˚Hê >∑T&É¢ e÷]Œ&ç˝À ñqï|ü&ÉT ` Ç+{Ï
ô|ø’ |£ ü qT ‘·TbòÕqT m>∑Ts¡>={Ïqº ≥Tº>± Hê yÓTTVü‰ìï @<√
ã\+>± ‘êøÏ+~. rsê #·÷ùdÔ n~ ‘·+Á&çbÕe⁄s¡+. s¬ ø£ÿ\‘√
ã\+>± Hê yÓTTVü‰ìï yÓ÷<äT‘√+~. Ç+ø± <ës¡TD+ @eT+fÒ
Hê eTT≈£îÿ MT<ä ‘·q >√fi¯flqT ≈£L&Ü ~>∑yd˚ +æ <ä~. Ä H=|”Œ
Ä >∑>T∑ sêŒ≥÷ ` yê{Ï |ü⁄Dé÷ nì s¬ +&√ >∑T&ÉTq¶ T Hê≈£î
‘Ó*j·T≈£î+&ÜH˚ m|ü&ÉT e~˝ÒkÕH√ e~˝ÒXÊqT. n‹ø£w+ºü
MT<ä Ä ‘·+Á&ç|øü ìåÏ <ä÷s¡+>± ‘·]y˚Tj·T>∑*>±qT. á ˝À|ü\
»s¡>e∑ \dæq Á|üe÷<ä+ »s¡>H∑ ˚ »]–+~. s¬ +&√ >∑T&ÉT¶
|ü–* ∫ÛHêï_ÛqïyÓTÆ Hê ø±fi¯fl <ä>sZ∑ ¡ |ü&ç ñ+~. Hê MT<ë,
Ä ~≈£îÿe÷*q ‘·+Á&ç|øü åÏ MT<ë Hê≈£î ˇfi¯ófl ‘Ó*j·Tì ø√|ü+
e∫Ã+~. Hê MT<ä Hê¬ø+<äT≈£î ø√|ü+ e∫Ã+B n+{≤sê `
‘·+Á&ç bÕe⁄s¡+ qT+∫ n˝≤+{Ï <ë&ç »s¡>e∑ #·Ãì H˚qT
}Væ≤+∫ ñ+&Ü*>∑<ë... C≤Á>∑‘|Ô· &ü ç ñ+&Ü*>∑<ë. H˚H<˚ √
>∑T&Éì¢ dü+Á>∑V≤æ +#·&ÜìøÏ e#êÃqqTø=+<ë ‘·+Á&ç|øü .åÏ Ä
nC≤„q+‘√ n~ ÁbÕD≤\≈£î ‘Ó–+∫ eTØ Hê MT<ä <ë&ç
#˚dæ+~. >∑T&É¢qT m‘·TÔ≈£î b˛≈£î+&Ü Ä|ü⁄<ëeTqTø=+~.
bı<äT>∑T\ ø±\+˝À >∑÷fi¯flqT X¯óÁuÛ|Ñ sü #¡ ≥ ˚ |ü&ÉT nìï
s¡ø±\ dü+|òTü ≥q\≈£L, <ë&ÉT\≈£L eTq+ dæ<|∆ä &ü ç ñ+&Ü*.
düsπ ` eTfi≤fl eTq ø£<ä∏ <ä>sZ∑ ≈¡ î£ e<ë›+. >∑T&ÉT¶ ô|’
ô|+≈£îqT eTT≈£îÿ‘√ bı&ç∫ |æ\|¢ øü ìåÏ á Á|ü|+ü #·+˝ÀøÏ
m|ü&ÉT rdüT≈£îsêyê˝À ‘·*¢|üøÏåøÏ ø£∫Ã‘·+>± ‘Ó\TdüT.
‘·+Á&ç|üøÏå ≈£L&Ü n&ÉbÕ<ä&ÉbÕ >∑T&É¢MT<ä ≈£Ls=Ãì
bı~π>e÷≥ ì»y˚T>±ì bı<ä>≥∑ + nqï |üìì eT÷&ç+≥
¬ s +&É T e+‘· T \T ìs¡ « Væ ≤ +#˚ ~ ‘· * ¢ | ü π ø å . Ä $T–*q
eT÷&√e+‘·T bı~π>~ ‘·+Á&ç|øπü å nsTTHê |æ\|¢ ≈ü îå£ *ï Á|ü|+ü #·+˝ÀøÏ m|ü&ÉT rdüT≈£îsêyê* nqï $wüjT· + <ëìøÏ
‘Ó*j·T<äT. Ä |ü]C≤„q+ ‘·*|¢ øü åÏ kı‘·T.Ô >∑T&ÉT˝¶ Àì |ü#Ã· kıHê, ‘Ó\k¢ ıHê ø£\>∑\dæ ÁbÕD+ b˛düTø=ì |æ\|¢ øü >åÏ ±
s¡÷bı+~ Á|ü|+ü #·+˝ÀøÏ n&ÉT>∑Tô|≥º{≤ìøÏ dü+dæ<e∆ä Tj˚T´ X¯óuÛeÑ TTVüAs¡+Ô e∫Ã+<äì ‘·*|¢ øü øåÏ Ï n+‘· ø£∫Ã‘·+>± m˝≤
‘Ó\TdüT+Ô B nqï~ eTq }Vü≤ø£+<äì $wüjT· +. n˝≤π> ô|ô’ |+≈£î MT<ä @ #√≥Tq m+‘· ã\+‘√ eTT≈£îÿ‘√ ‘êø±˝À
≈£L&Ü ‘·*|¢ øü øåÏ Ï ≈£îå Dí+>± ‘Ó\TdüT. |æ\|¢ øü øåÏ Ï @ >±j·TeT÷ ‘·>\∑ ≈£î+&Ü düs¬ q’ Á|ü<X˚ +¯ ˝À düs¬ q’ düeTj·T+˝À eTT≈£îÿ‘√
>∑T&ÉTq¶ T ã<ä\› T>=≥º&+É , |æ\|¢ øü ìåÏ Á|ü|+ü #·+˝ÀøÏ ÄVü‰«ì+#·&+É ` Çe˙ï Hê≈£î n<äT“¤‘· eTì|ækÕÔsTT.
∫Á‘·Áê+ |ü⁄≥º≥+ ≈£L&Ü dü]>±Z H˚qT ô|’q $e]+∫q≥Tº>±H˚ »]–+~. >∑T&É¢qT bı<ä>∑≥+ yÓTT<ä˝…{Ïºq
Çs¡ejÓ÷´ s√Eq ‘·*|¢ øü åÏ >∑T&ÉT¶ MT<ä ≈£Ls√Ãe&É+ e÷H˚dæ |üøÿ£ |üøÿ£ q ‘êsê&É≥+ >∑eTì+#êqT. ‘·+Á&ç|øü åÏ y˚T&ÉMT~
|æ≥>º √&ÉMT+∫ ~–e∫Ã >∑T&ÉTq¶ T bı<ä>&∑ ÜìøÏ Á|üjT· ‹ï+∫q Á|ü‹kÕØ ‘·*|¢ øü åÏ Ä ‘·+Á&ç|øü ìåÏ eTT≈£îÿ‘√ bı&ç∫ <ä÷s¡+>±
‘·]y˚Tùd~. ªªqHÓï+<äTøÏ˝≤ ‘·]y˚TdüTHÔ êïyé?μμ nqï≥Tº>± Ä ‘·+Á&ç|øü åÏ ≈£îe≈£îe˝≤&˚~. ªªyÓfifl¯ ej·÷´ yÓfió¯ fl. m+‘√
eTTKýÓTqÆ |üì˝À ñHêïqT. Çã“+~ ô|≥º≈î£ +&Ü |üøÿ£ ≈£î yÓfió¯ flμμ nqï≥Tº>± ‘·*|¢ øü åÏ ‘·+Á&ç|øü ìåÏ eT]ø±düÔ <ä÷s¡+>±
HÓfùºÒ d~. ∫e]øÏ ‘·+Á&ç|øü øåÏ Ï nø£ÿ&ÉTï+∫ yÓfifl¯ ø£ ‘·|Œü ˝Ò<Tä .
n<ä+‘ê #·÷dæ Hê≈£î ø£+>±s¡T yÓTT<ä\sTT+~. >∑T&ÉT¢ bı<ä>&∑ +É |üPs¡yÔ ê«\˙, |æ\¢ |üøåÏ ÁbÕD+ b˛düTø=ì
>∑T&ÉT˝¶ À+∫ ãj·T≥|ü&‘ç ˚ #·÷&Ü\˙ Hê≈£î eTVü‰ ÄÁ‘·+>± ñ+~. eT] ‘·*|¢ øü åÏ Á|ües¡qÔ #·÷ùdÔ $∫Á‘·+>± ñ+<ëj˚T!
Ä+<√fi¯q‘√, Ädüø‘ÔÏ √, ÄÁ‘·+>± >∑÷{Ïøπ dæ #·÷&ÉkÕ>±qT. z >∑+≥ >∑&∫ç +~. |ü]dæ‹ú ˝À e÷s¡TŒ ˝Ò<Tä . eTs√ eTTbÕŒe⁄>+∑ ≥
>∑&#ç êø£ ‘·*|¢ øü åÏ yÓT&É n≥÷ Ç≥÷ ‹|ü‘·÷ ÁX¯<>∆ä ± @<√ $qkÕ–+~. ãVüQXÊ >∑T&ÉT˝¶ À|ü\ ø£<*ä ø£\ X¯u≤›\sTT
Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç ñ+&Ü\$. yÓT\¢>± ‘·*|¢ øü åÏ X¯Øs¡+˝À düŒ+<äq yÓTT<ä\sTT+~.
♦ MTs¡T m|üŒ{Ïø° eTs¡∫b˛˝Òì s√E @~? m+<äT≈£î?
<ëì X¯ Ø s¡ e T+‘ê @<√ rÁe Á|ü ø £ +|ü q bÕ≈£ î ‘√+<ë
nì|æ+∫+~. ‘·*|¢ øü ˝åÏ À @<√ ~e´ dü+ø£\Œ+ #√≥T#˚dTü ≈£îqï≥Tº
♦ ‘Ó*$e÷*q |üqT\T n+fÒ @$T{Ï?
nì|æ+∫+~. ‘·\ ìøÏÿ+∫ >∑T]#·÷dæ+~. ¬s+&˚ ¬s+&ÉT
♦ MTMT<ä MTπ ø m|ü &Ó ’ H ê ø√|ü + e∫Ã+<ë? eTT≈£îÿb˛≥¢‘√ >∑T&ÉTq ¶ T |ü>\∑ >={Ï+º ~. |æ\|¢ øü åÏ ãj·T≥|ü&+ç ~.
m+<äT≈£î? ˇfi¢̄+‘ê eTT≈£îÿ... ∫qï bÕ{Ï X¯Øs¡+. dü«\Œ+>± ø£+|ædTü qÔ ï
♦ bÕe⁄s¡+ >∑÷&ÉT m˝≤ ñ+<√ ‘Ó\TdüTø=Hêïs¡T ø£<ë! X¯Øs¡+. ªÇHêïfi¯Sfl ‘êqT ÁX¯eT|ü&ç+B, m<äTs¡T#·÷düTÔqïB
MT≈£î ‘Ó*dæq |üøåÏ >∑÷fi¯ófl m˝≤ ñ+{≤jÓ÷ #Ó|Œü +&ç. Ç˝≤+{Ï ã\V”≤qyÓTÆq ìdü‡Vü‰j·TyÓTÆq ns¡“¤ø£yÓTÆq |æ\¢|üøÏå
|üøåÏ >∑÷fi¯fl˙ï ˇπø˝≤ ñ+{≤j·÷? ø√düe÷?μ nì ‘·*|¢ øü åÏ ÄX¯Ãs¡´|ü&qç ≥T¢ nì|æ+∫+~. nsTTHê
|æ\|¢ øü åÏ ìdü‡Vü‰j·T‘·qT >∑eTì+∫q eTs¡Tø£Då + ‘·*|¢ øü åÏ <ëìì
♦ ~e´ dü+ø£\Œ+ #√≥T #˚dTü ø√e&É+ n+fÒ @$T{Ï?
‘·q s=eTTà˝Àì ˙* áø£\e÷≥Tq bı<äe⁄ø=+~.
III
∫Á‘·Áê+ #·<Tä e⁄
|üøåÏ Á|ü|+ü #·+˝À s¬ +&ÉT <äèXÊ´\T n‹ eTH√Vü≤s¡yTÓ qÆ $. >∑T&ÉT¶ ã<ä\› T>={Ïº ‘·*|¢ øü åÏ |æ\|¢ øü ìåÏ á Á|ü|+ü #·|⁄ü
yÓ\T>∑T˝ÀøÏ rdüT≈£îsêe&É+ n+<äT˝À yÓTT<ä{~Ï . n˝≤ e∫Ãq |æ\|¢ øü åÏ H√{ÏøÏ ÄVü‰s¡+ n+~dü÷Ô ‘·*|¢ øü åÏ ô|+|üø+£
ø=qkÕ–+#·&+É s¬ +&√~. ∫Á‘·Áê+ ô|+|üø+£ m+‘√ nqTsê>∑+‘√ kÕ–+~. eTq+ ∫qï |æ\*¢ ï m‘·TøÔ =ì ˝≤*ùdÔ Ä
|æ\\¢ ≈£î m˝≤+{Ï Vü‰sT÷ kÂKéT÷ \_ÛkÕÔj÷Ó ∫Á‘·Á^yêìøÏ ‘·q ‘·+Á&ç|øü ,åÏ ‘·*|¢ ≈ü îå£ \qT+∫ n˝≤+{Ï yÓ#Ã· <äq+
\_Û+∫+~.
#·+{Ï|≈ü îå£ \T m~– e#˚Ã düeTj·T+˝À yê{Ï >∑÷fi¯fl˝À eTØ m≈£îÿe>± yÓT‘·{Ô Ï <ä÷B, |”#T· ˝≤+{Ï |ü<ësêú\qT
ñ+#·>÷∑ &É<Tä . yê{Ïì ‘·>T∑ yÓ÷‘ê<äT˝ÀH˚ ñ+#ê*. ˝Òøb£ ˛‘˚ >∑÷&ÉT eTØ yÓ#Ã· HÓb’ ˛‘·T+~. ns¡ø=s¡ C≤„q|ü⁄ bÕe⁄sê\
ô|+|üø+£ <ës¡T\T |æ\|¢ ≈ü îå£ \T m~π> düeTj·T+˝À ‘·eT X¯Øs¡+qT+#˚ #ê˝≤ yÓ÷‘ê<äT˝À yÓ#Ã· <äHêìï $&ÉT<ä\ #˚kÕÔjT· qï
$wüjT· + Á>∑V≤æ +#·sT¡ . á düeTj·T+˝À bÕe⁄sê\ >∑÷fi¯flqT eTØ ‘·s#¡ T· >± X¯óÁuÛ+Ñ #ÓjT· ´≥+ ≈£L&Ü eT+∫~>±<äT.
‘·*|¢ øü ,åÏ ‘·+Á&ç|øü åÏ Ä∫ ‘·÷∫ >∑÷{Ï˝À ñ+#˚ Á|ü‹ edüTeÔ P |æ\|¢ øü åÏ düTKkÂø£sê´\≈£î <√Vü≤<ä+ #˚kÕÔsTT.
|ü⁄{Ïqº s¬ +&√Hê{Ï qT+#˚ ∫Á‘·Áê+ ‘·q ‘·˝À¢ ‘·+Á&√ >∑÷{ÏøÏ e∫Ãq Á|ü‹kÕØ ‘·q eTT≈£îÿ ‘Ós∫¡ ‘·q >∑T˝≤;s¡+>∑T
ˇ+{Ïì ã+‹˝≤ ñ_“+#·&+É Hê≈£î düŒwü+º >± >∑Ts¡T+Ô ~. u≤sê¢ ‘Ós∫¡ q |æ\|¢ ≈ü îå£ \ H√fi¯fl˝À¢ ô|<ä› |ü≈îå£ \T ‘êeTT dü+bÕ~+∫q
<Ûëq´|ü⁄–+»\ qT+∫ ñ‘·Œ‹Ô #˚dqæ bÕ\qT b˛kÕÔsTT. n˝≤ b˛dæq Ä |ü<ës¡+ú m+‘√ yÓT‘·>Ô ± ñ+≥T+~. ô|<ä|› ≈ü îå£ \T
eTT+<ädTü >Ô ± ‘êeTT dü+bÕ~+∫q –+»©ï $‘·HÔ ê©ï ‘·eT ø£+sƒ+¡ ˝À ø±ùd|ü⁄ Hêqì∫Ã yÓT‘·ãÔ s¡TkÕÔsTT. Ä ‘·sê«‘˚ Ä
ÄVü‰sêìï |æ\\¢ ≈£î n+~kÕÔsTT. |æ\|¢ ≈ü îå£ \≈£î HÓ\s√E\ ej·TdüT e∫Ãq|ü⁄&ÉT ≈£L&Ü ô|<ä› |ü≈îå£ \T ‹qï>± –+»*ï
n+~+#·e⁄. eTT+<äT ‘·eT ø£+sƒ+¡ ˝À yÓT‘·ãÔ ]#êπø n+~kÕÔsTT.
e÷ ∫Á‘·Á^yêìøÏ Äø£* m≈£îÿe. ˇø£ ô|<ä|› øü åÏ ‘·q <ä>sπZ∑ ñ+&ç ˝≤*dü÷Ô ‘·q u≤>√>∑T\T #·÷dü÷ñÔ +&É>±, s¬ +&√
|üøåÏ ‘·q ø√dü+ ÄVü‰s¡ùdø£sD¡ ˝À ìeT>∑ïyÓTÆ ñ+&˚˝≤ #˚ùd~ ∫Á‘·Áê+. ‘·*‘¢ √ dü]düe÷q+>± ‘·+Á&ç ≈£L&Ü ∫Á‘·Áê+
u≤>√>∑T\T dü]#·÷&É&+É ˝Àq÷, ÄVü‰s¡+ n+~+#·&+É ˝Àq÷ bÕ\T|ü+#·Tø=+<äì Hê n+#·Hê. ‘·*<¢ +ä Á&ÉT\ ÁX¯e÷,
ÁX¯<ë∆ |ü⁄Dé÷ nì ∫Á‘·Áê+ eTVü‰ @|ü⁄>± m~–+~. >∑T˝≤;s¡+>∑T e÷] |üdTü |ü⁄ ø£*dæq ‘Ó\T|ü⁄s¡+>∑T e∫Ã+~.áø£\T
sêqTHêïj·Tq&ÜìøÏ á s¡+>∑T e÷s¡TŒ yÓTT<ä{Ï dü÷#·q. ‘·sê«‘· ∫qï ∫qï u§&çô|˝≤¢ eTTfi¯|¢ +ü ~ eTTfi¯˝¢ ≤+{Ï áø£\T
e#êÃsTT. <ëì ø£fifl¯ <ä>sZ∑ ê, H√{Ï <ä>sZ∑ ê n|üŒ{Ï<ëø± y˚˝≤&ÉT‘·÷ ñqï |üdTü |ü⁄|ü#Ã· ì #·sêà\T sê*b˛j·÷sTT.
bı&Éyê{Ï, >∑{,ºÏ dü÷~˝≤+{Ï eTT≈£îÿ s¡÷|ü⁄ ~<äT≈› î£ +~. m+‘·ã\yÓTqÆ eTTø√ÿ... z dü+|òTü ≥q #Ó|⁄ü ‘êqT.
∫Á‘·Á^yêìøÏ eT÷&ÉTyêsê\ ej·Tdü|ü &ÉT <ëì >∑÷{Ï˝ÀøÏ ˇø£ NeT bÕøÏ+~. >∑÷{Ï n+#·Tq ≈£Ls=Ãì ñqï
∫Á‘·Áê+ me] ñ|ü<X˚ e¯ T÷ ˝Ò≈î£ +&ÜH˚ Ä NeTqT ≥≈£îÿq ‘·q eTT≈£îÿ‘√ bı&ç∫+~. n|üŒ{Ï<ëø± @ø£K+&É+>± kÕ–q
Ä NeT ˇø£ÿ <Óã“‘√ s¬ +&ÉT eTTø£ÿ˝…b’ ˛sTT+~. ‘·q eTT≈£îÿ‘√ Ä NeT ‘·Tqø£\qT ø£~|æ #·÷dæ ‘êqT #˚dqæ |òTü qø±s¡´+
@$T{À ns¡+ú #˚dTü ≈£îH˚ Á|üjT· ‘·ï+ #˚d+æ ~ ∫Á‘·Áê+. n~ @<√ ‹H˚ edüTeÔ ⁄ nqTø=ì ‘·eT bÕe⁄sê\ C≤‹øÏ $TÁ‘·T&Óq’
Ä ne÷sTTø£|⁄ü q\¢NeTqT ∫Á‘·Áê+ bı&ç∫ #·+|æ+<äq&É+˝À dü+<˚V≤ü + ˝Ò<Tä . ‘êqT #˚dqæ |üì #·÷dæ ∫Á‘·Áê+
|üXÊÃ‘êÔ||ü &ü +ç <ä˙ eTq+ nqTø√e#·TÃ. @<˚yTÓ HÆ ê ∫Á‘·Áê+ eTfi≤fl m|ü&É÷ ‘·q J$‘·+˝À eTs√kÕ] NeTqT
#·+|ü˝<Ò Tä .
|ü⁄{Ïqº ◊<√ yêsêìø£˝≤¢ ∫Á‘·Áê+ ‘·qT |ü⁄{Ïqº >∑÷{ÏqT+∫ u…≥ ’ ≈£î >¬ +‹ bÕe⁄sêfi¯fl >∑÷fi¯fl <ä>sZ∑ ¡ ñ+∫q eT{Ïº
eT÷≈£îfi¯fl˝À+∫ eT+∫˙fi¯ófl ‘êπ> kÕúsTTøÏ #˚sT¡ ≈£î+~. s√p kı+‘·+>± ÄVü‰s¡+ dü+bÕ~+#·T≈£îH˚ Á|üjT· ‘êï\T
#˚dTü qÔ ï|üŒ{Ïø° ∫Á‘·Áê+ dü÷\ú +>± ‘·q ÄVü‰s¡+ø√dü+ ‘·*<¢ +ä Á&ÉT\ MT<˚ Ä<Ûës¡|&ü ç ñ+~. Hê eTT+CÒ‹ MT<ä ≈£Ls=Ãì
ns¡#‹˚ ˝À –+»*ï ˇø=ÿø£ÿ{Ï>± bı&ÉT#·T≈£î ‹H˚~. >±s¡&yû ê&ÉT #·eT‘êÿs¡+>± ã+‘·T\qT >±*˝ÀøÏ m>∑sπ dæ |ü≥Tºø=H˚
$<Û+ä >± ∫Á‘·Áê+ –+»\qT ‘·q >=+‘·T˝À ô|ø’ ° øÏ+<äø° Ä&ç+∫ Ä ‘·sê«‘· ≥≈£îÿq $T+π>~. n˝≤ $T+–q Á|ü‹kÕØ
Hêπødæ #·÷dæ ªuÛ˝Ñ Ò u≤>± #˚dTü HÔ êïqT >∑<÷ä ! e÷ neTà Hêqï ô|ø’ |£ ü MT<ä #·*ø±>∑T‘·THêïs¡T >∑<ë... yêfi¯ófl ~–e#êÃø£
H˚H+Ó ‘· #·Ts¡Tø¬ q’ <ëH√ï yêfi¯fl≈£î #Ó|⁄ü ‘êe⁄>∑<÷ä !μ nqï≥Tº>± Hêπødæ #·÷ùd~. ø±˙ @e÷≥ø±e÷≥ #Ó|ü ø=+<ë+.
X¯øj
ÔÏ T· T≈£î\Ô T ô|+bı+~+#·Tø√e&É+˝À Hê <ä>sZ∑ ¡ ñqï bÕe⁄sê\T nìï{À¢øÏ ∫Á‘·Áêy˚T eT+<äø=&ç.
Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç Ä s√E˝À¢H˚ H˚H√ $wüj·T+ ø£ìô|{≤ºqT. >±*
<äTe÷sê˝À¢, ø£fi¯ófl eT÷düT≈£îb˛j˚T <äTeT÷à Çdüø£˝À¢
♦ |æ\| ¢ øü ìåÏ <ëì‘·*¢ m˝≤ ô|+∫+<√ ‘Ó\TdüT≈£îHêïs¡T bÕe⁄sê\T ìsê≥+ø£+>± m˝≤ m>∑s¡>∑\T>∑T‘êjÓ÷ Hê≈£î
ø£<ë! eT] $TeTà*ï mes¡T, m˝≤ ô|+#ês√ #Ó|Œü +&ç. n|üŒ{Ï<ëø± ‘Ó*j·T<äT. s√Es√Eø° ô|]– ô|<ä<› eä ⁄‘·Tqï
♦ ªª|òTü qø±s¡´+ #˚jT· &É+μμ nH˚ yêø£´+ qT+&ç MTπs+ ∫Á‘·Á^yêìï <ä>s Z∑ ¡ qT+&ç >∑eTì+#˚ Áø£eT+˝À z s√E <ëì
Á>∑V≤æ +#ês¡T? Ç˝≤ Bìï Ç+ø± @ j˚T dü+<äsê“¤\˝À ø£fifl¯ MT<ä≈î£ düqïbÕ{Ï #·sà¡ |ü⁄ bıs¡ kÕ– sêe&É+ >∑eTì+#êqT.
yê&É‘ês¡T? <ëì ø£+{Ï #·÷|ü⁄>±˙ b˛e&É+˝Ò<Tä >∑<ë nì uÛj Ñ T· |ü&ç eT]ø±düÔ
♦ ªª@ e÷≥ø±e÷fÒ nì @ j˚T dü+<äsê“¤\˝À |üØø£> å ± #·÷&É≥+ø√dü+ ∫Á‘·Á^yêìï Hê yÓTTVü≤+ <ä>sZ∑ ≈¡ î£
ñ|üj÷Ó –kÕÔsT¡ ? ˝≤≈£îÿHêïqT. n˝≤ ˝≤>∑>±H˚ ∫Á‘·Áê+ ‘·q ã+>±s¡T s¡+>∑T
♦ ªbÕe⁄s¡+μ ø£+{Ï˝Àì Á|ü‘´˚ ø£‘q · T >∑T]Ô+#ês¡Tø£<ë! ø£fió¯ fl $bÕŒ]Ã >∑÷{Ï˝À yÓq≈£îÿ yÓq≈£îÿ yÓ[flb˛sTT+~. nsTTHê
Ç+ø± Ç‘·s¡ »+‘·Te⁄\ / |ü≈îå£ \≈£î dü+ã+~Û+∫q #ÓsTTĆ≤∫ |ü≥Tºø=ì y˚T&ÉMT<ä≈î£ rdüTø¬ fi≤flqT. Ä y˚T HÓ\
Á|ü‘´˚ ø£‘\· T @eTTHêïsTT? eT+&ÉTf…+&É˝À <ëì ø£qT¬s|üŒ*ï |ü]o*+#êqT. n|ü&ÉT
ø£ì|æ+∫+<ä~: <ëì ø£qT¬s|üŒ\≈£î nqTã+<Û+ä >± eTs√ |ü\Ãì
#·sà¡ |ü⁄bıs¡ ñ+~. H˚qT <ëì yÓTTVü‰ìï dü÷s¡T´ìπødæ ‹|æŒq
Á|ü‹kÕØ ∫Á‘·Áê+ ‘·q ã+>±s¡T ø£fifl¯ MT<ä≈î£ Ä #·sà¡ |ü⁄ bıs¡qT kÕ>∑˝≤π>~. n~ ø£fifl¯ ≈£î s¡øD å£ ø£*–+#˚ #·sà¡ |ü⁄bıs¡
n˙, <ëì kÕj·T+‘√ bÕe⁄sê\T >±*<äTe÷sê˝À¢>±˙, ‹qï>± dü÷s¡T´ì ~X¯>± >±˙ @ Çã“+B ˝Ò≈î£ +&Ü m>∑s>¡ \∑ e˙
uÀ<Û|ä &ü +ç ~.
eTs√ s¬ +&ÉT yêsê\T >∑&#ç d˚ ]ü ø£˝≤¢ ∫Á‘·Áê+ m>∑s&¡ +É H˚sT¡ Ã≈£î+~. |ü⁄{Ï+º ~ |üøåÏ |ü⁄≥Tºøπ nsTTHê Ä m>∑s&¡ +É
H˚s«¡ &É+ nqï~ n+‘· düT\uÛ+Ñ >± »s¡>˝∑ <Ò Tä . eTq |æ\>¢ ±fi¯fl≈£î ˙fi¯fl+fÒ Çwüyº T˚ >±e#·TÃ. ø±˙ á‘· H˚sT¡ Ãø√yê\+fÒ
eTTì– ‘˚\&ÉeT÷ ˙fi¯ófl $T+>∑&eÉ T÷ ‘·|Œü e⁄ >∑<ë... n˝≤π> |æ\¢ bÕe⁄sê\T ≈£L&Ü m+‘√ ø£w|ºü &ü ‘ç >˚ ±˙ m>∑s&¡ +É
H˚sT¡ Ãø√˝Òe⁄. ∫Á‘·Á^yêìøÏ ‘·q s¬ ø£ÿ\T $|üŒ&É+ $wüjT· +˝À @<√ dü+ø√#·+ ñqï≥Tº+~. >∑+≥\ ‘·sã¡ &ç y˚T&É MT<ä
u≤>± >±* e#˚Ã#√≥ ≈£Ls¡TÃHêï s¬ ø£ÿ\T $|æŒ m>∑s&¡ +É $wüjT· +˝À e÷Á‘·+ <ëì <Û√s¡DÏ ìeTà≈£î ˙¬s‹Ôq≥Tº ñ+&˚~.
á dü+>∑‹ düŒwü+º ne&É+ø√dü+ MT≈£î e÷ y˚T&É m˝≤ ñ+≥T+<√ #Ó|⁄ü ‘êqT. e÷~ Hê\T>∑+‘·dTü \ú Ç\T¢. y˚T&ÉMT<ä
#·T≥÷º |ü<ëï\Tπ>fi¯fl |æ˝≤¢&+É ‘· m‘ÓqÌÔ ã*wü̃yTÓ qÆ ø±+Áø°≥T |æ≥>º √&É. y˚d$ü ø±\+˝À sêÁ‹|üP≥ y˚TeT+‘ê y˚T&ÉMT<˚
|ü&TÉ ≈£îH˚yêfi¯fl+. n˝≤+{Ï düeTj·÷˝À¢ me¬sH’ ê bıs¡bÕ≥Tq ìÁ<ä˝À q&ÉT#·T≈£î+≥÷ yÓ[flHê y˚T&ÉMT+∫ yêfi¯ófl ne÷+‘·+>±
|ü&bç ˛≈£î+&Ü n&ÉTø¶ =H˚+‘· m‘·TÔ ñqï |æ≥>º √&É n~.
IV
∫Á‘·Á^yêìï s√E rdüTø¬ [fl Ä |æ≥>º √&É MT<ä e~˝Òyê&çì. nø£ÿ&É Ä >±\T˝À¢ n~ n˝≤ >∑+≥\ ‘·sã¡ &ç
≈£Ls=Ãì ñ+&˚~. n+‘˚ ‘·|Œü m>∑s&¡ +É –>∑s&¡ +É nqï |üqT˝ÒM ô|≥Tºø=H˚~ >±<äT. Ç˝≤ ø±<äì ˇø£s√E |æ≥>º √&É øÏ+<ä
ø±dæì XËq>∑–+»\T b˛kÕqT. øÏ+<äøÏ ~–e∫Ã Ä –+»*ï ‹ì bıeTàì ∫Á‘·Á^yêìï |æ*#êqT. ª@${° dü+>∑‹?μ
nqï≥Tº>± ø±ùd|ü⁄ #·÷dæ+~. H˚qT rdüT≈£îyÓ[fl ‘·q≈£î Ä –+»*ï ‹ì|æ+#·uÀe&É+ ˝Ò<ìä düŒwüeº Tj·÷´ø£ n~ |æ≥>º √&ÉMT<˚
n≥÷ Ç≥÷ |ü#ês¡T¢ #ÓjT· ´&É+ yÓTT<ä\Tô|{Ï+º ~. n&ÉbÕ<ä&bÉ Õ yÓT&ÉìøÏÿ+∫ Hê\T>∑&TÉ >∑T\T øÏ+<äqTqï –+»*ï
#·÷&É≥+ e÷Á‘·+ e÷q˝Ò<Tä . n˝≤ Ä ìsêXÊuÛ]Ñ ‘·yTÓ qÆ Hê≥ø£+ z bÕe⁄>∑+≥ <ëø± ø=qkÕ–+~. ∫≥º∫es¡≈î£ n~
dü+ø√#êìï n~Û>$∑ T+∫ |æ≥>º √&ÉMT+∫ øÏ+<ä≈î£ <ä÷ø£H˚ <ä÷øÏ+~. <ëì ø±fi¯ófl H˚\qT ‘êπø düeTj·T+˝À n|üŒ{Ï<ëø±
@Hê&É÷ ‘Ós#¡ T· ø=ì ñ+&Éì <ëì s¬ ø£ÿ\T ` n~ –+»\MT<ä yê* u≤˝…qT‡ #˚dTü ≈£îH˚ Á|üÁøÏjT· ˝À nÁ|üjT· ‘·ï+>±
Vü≤sƒê‘·T>Ô ± #·øÿ£ >± $|ü≈£îHêïsTT. m+‘·{Ï |òTü q $»j·T+!
Ä s√E˝À¢H˚ <ëì áø£\ s¡+>∑T e÷s¡&+É >∑eTì+#êqT. n+‘·>± Äø£≥Tºø√˝Òì ã÷&ç<sä +¡ >∑T ø£\dæq ˙*es¡|í ⁄ü
áø£\≈£î ã<äT\T>± <ëì ˇfi¯+¢ ‘ê düeTTÁ<ä|⁄ü ˙*s¡+>∑T áø£\‘√ <Û>ä <∑ >äÛ ± yÓTs¡ekÕ–+~. <ëì yÓT&ÉÁbÕ+‘·+ dü÷s¡´ø±+‹˝À
Ç+Á<Û<ä qäÛ TdüT‡ esêí\ |üPdü\>=\TdüT˝≤ XÀ_Û\k¢ Õ–+~.
m>∑s&¡ +É nqï eTVü≤‘·sÔ y¡ TÓ qÆ |òTü {≤ºìøÏ #˚sT¡ ≈£î+~ ∫Á‘·Áê+. <ëì ‘·©,¢ ‘·+Á&û, ∫Á‘·Á^yêìøÏ m>∑s&¡ +É H˚]ŒkÕÔjT· ì
m<äTs¡T#·÷XÊqT. á ˝À|ü\ Hê≈£î #˚‘q· sTTq Ø‹˝À Hê e+‘·T Á|üjT· ‘·ï+ #˚kÕqT. s√p ∫Á‘·Á^yêìï eTDÏø≥£ Tº
MT<ä ñ+#·Tø=ì ø=~› ì$TcÕ\bÕ≥T #˚‹ì ô|ø’ ° øÏ+<äø° |ü<˚ |ü<˚ ø£~ù|yê&çì. n˝≤ ø£~|æq|ü&ÉT ∫Á‘·Áê+ u≤˝…qT‡
ì\<=≈£îÿø√e&É+ ø√dü+ s¬ ø£ÿ\T $|üŒ&É+ eTT&Ée&É+ #˚ùd~. n˝≤ <ëìøÏ s¬ ø£ÿ\T eTT&Ée&É+ $|üŒ&É+ n\yê≥sTT+~.
ø±˙ m>∑s&¡ +É n+fÒ Ç+ø± #ê˝≤ ‘·‘+· >∑+ ñ+~ ø£<ë... Ä $T–*q bÕsƒê\T H˚sŒ¡ &É+ Hê |ü]~Û˝À ˝Ò<Tä >∑<ë...
ndü\T m+<äTø° ÄÁ‘·+ nì MTs¡T nqTø√e#·TÃ. ‘√{Ï bÕe⁄sê\‘√ b˛*ùdÔ ∫Á‘·Áê+ m>∑s&¡ +É $wüjT· +˝À yÓqø£ã&ç
ñ+&É≥+ <ëìøÏ ˇø£ ø±s¡D+. nB ø±≈£î+&Ü pHéH\Ó e#˚Ãdæ+<ä+fÒ esê¸\T n+<äTø=+{≤sTT. esê¸\T yÓTT<ä\j·÷´sTT
n+fÒ |ü≈îå£ \≈£î <ä÷sê\T m>∑s&¡ +É nkÕ<Û´ä eTe⁄‘·T+~. n+#˚‘· esê¸ø±\+ eTT+#·Tø=#˚ÃeTT+<äT>±H˚ ∫Á‘·Á^yêìøÏ
m>∑s&¡ +É Hπ̊sŒj·÷* nqTø=HêïqT.
y˚T HÓ\ Ç+ø± ø=~› s√E˝À¢H˚ eTT>∑TdüT+Ô ~ nq>± ‘·+Á&ç|øü åÏ ∫Á‘·Á^yêìøÏ m>∑s&¡ +É H˚sπ Œ |üì #˚|{ü +ºÏ ~. Ä s√E
n|üŒ{Ï<ëø± ã\+>± M∫ }s¡TqT #·\ã¢ s¡∫q ñ‘·sÔ |¡ ⁄ü >±* düqï–*¢ eT+Á<ä+>± kÕ>∑T‘√+~. Äø±X¯+ ø£&–ç q
˙*eTT‘·´+˝≤ ìs¡à\+>± ñ+~. <äTeTTà <Û÷ä ∞ ˝Ò≈î£ +&Ü yê‘êes¡D+ dü«#·Ã+¤ >± ñ+~. }fiÀflì Çfi¯fl ô|ø’ |£ ü \÷,
<ä÷sêq ñqï |ü+≥bı˝≤\÷ ` n˙ï düŒwü+º >± ø£ì|ædTü HÔ êïsTT. eT<Ûë´Vü≤ï+ eT÷&ÉT >∑+≥\y˚fi.¯ ∫Á‘·Áê+ y˚T&É
|æ≥>º √&ÉMT<ä ≈£Ls¡TÃì ñ+~. n|üŒ{Ï<ëø± #·T≥Tº|øü ÿ£ \ –]ø°\T ø=&ÉT‘·Tqï ‘·+Á&ç |üøåÏ e∫Ã m+&Éø±>∑T‘·Tqï ∫Á‘·Áê+
|üøÿ£ q yê*+~. yê* ∫Á‘·Áê+ øπ dæ z #·÷|ü⁄ #·÷dæ+~. ªª@+ yêjYT ã&ÉT<ë∆jTY . eT÷&ÉT HÓ\\T ì+&ÜsTT. Ç+ø±
m–πs Á|üjT· ‘êï˝Ò+ ˝Òyê? uÛj
Ñ T· e÷? ndü\T qTe⁄« bÕe⁄sêìyê, yêqbÕeTTyê?μμ nqï≥Tº>± ∫Á‘·Áê+ øπ dæ #·÷dæ+~.
∫Á‘·Áê+ ñ\T≈£L |ü\T≈£L ˝Ò≈£î+&Ü
>∑+;Ûs¡+>± ñ+&çb˛sTT+~. ‘·+Á&ç |üøÏåøÏ
∫Á¬s‘·TøÔ =∫Ã+~ >±uÀ\T ` bÕe⁄sê\ |òøü ÿ° ˝À
≈£îe≈£îyê ≈£Ldü÷Ô ∫Á‘·Á^yêìï >∑~›+#·
kÕ–+~. Ä >∑~›+|ü⁄\ »&çyêqqT+∫
‘·|Œæ +#·T≈£î+<ëeTì ∫Á‘·Áê+ |üøÿ£ |üøÿ£ ≈£î
»s¡>k∑ Õ–+~. ‘·+Á&ç|øü åÏ |ü≥Tº $&Ée≈£î+&Ü
≈£L‘·\T ô|&ÉT‘·÷ s¬ ø£ÿ\T ≥|ü≥|ü˝≤&çd÷ü Ô
‘·q÷ »s¡>k∑ Õ–+~. ∫Á‘·Áê+ Ç+ø± Ç+ø±
»]–+~. ‘·+Á&ç|üø°å »s¡>∑≥+
ø=qkÕ–+∫+~. ∫≥º∫e]øÏ ∫Á‘·Áê+

|æ≥>º √&É n+#·T≈£î #˚]+~. Ç+ø±düÔ »]–‘˚ øÏ+<ä|&ü ˚ dæ‹ú øÏ #˚sT¡ ≈£î+~. ñqï≥Tº+&ç Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç
‘·+Á&ç |üøåÏ ‘·q uÛ≤sêqï+‘ê ∫Á‘·Áê+ MT<ä yÓ÷ùddæ+~. ∫Á‘·Áê+ >√&ÉMT<ä ♦ ªªìeTà≈£î ˙¬s‘·&Ô +É μμ nì @ @
qT+∫ C≤s¡H˚ C≤]+~. n˝≤ ˇø£ n&ÉT>∑T C≤]+<√ ˝Ò<√ d”«j·Ts¡øDå£ ø√dü+ dü+<äsê“¤\˝À yê&É‘ês¡T?
ndü+ø£*Œ‘·+>± s¬ ø£ÿ\T $bÕŒ]Ã >±*˝À ‘˚*+~. e÷ dü+‘√cÕìøÏ ne<ÛTä \T ♦ ªeTVü≤‘·sÔ ¡ |òTü {≤ºìøÏ #˚sT¡ ø√e&É+μ
˝Òe⁄. n|üŒ{Ï<ëø± øÏ+<ä n+‘·dTü ˝Ô Àì ˙fi¯fl ≈£î+&û\˝À »\ø±˝≤&ÉT‘·Tqï ‘·*¢ n+fÒ @$T{Ï ? BìøÏ ø=ìï
|üøåÏ yÓT≥¢MT<äT>± y˚T&ÉMT~øÏ #˚sT¡ ≈£îì ‘·q÷ ∫Á‘·Á^yêìøÏ kÕj·T+>± m>∑sk¡ Õ–+~. ñ<ëVü≤s¡D\T ‘Ó\Œ+&ç.
n˝≤ n$ s¬ +&É÷ m+‘·˝<Ò Hä êï |ü~ ì$TcÕ\bÕ≥T m–sêsTT. Äø±X¯+˝À
♦ y˚ T HÓ \ ∫e] s√E˝À¢
–]ø°\T ø={Ïº e∫Ã øÏ+<ä≈î£ yê˝≤sTT. n˝≤ yê˝Ò≥|ü&ÉT ‘·*|¢ øü åÏ s¬ ø£ÿ\T eTT&ç∫
j·T<∏ë˝≤|ü+>± ‘êqT yê\<ä\∫q Á|ü<X˚ +¯ ˝À X¯óÁuÛ+Ñ >± yê*+~. ∫Á‘·Áê+ yê‘êes¡ D + m˝≤ ñ+<√
e÷Á‘·+ HêHê bÕ≥T¢ |ü&+ç ~. ˇø£fÒ ø£+>±s¡T. ˇfi¯fl+‘ê eDT≈£î. yê˝Ò ø£D å +˝À ‘Ó \ Tdü T ø=Hêïs¡ T ø£ < ë!
<ëì ø±fi¯ófl H˚\qT sêdüT≈£î+≥÷ b˛j·÷sTT. n˝≤ H˚\qT sêdüT≈£î+≥÷ yÓfió¯ #· * ø±\+˝À yê‘êes¡ D +
‘·÷, ¬sø£ÿ*ï ø£+>±s¡T ø£+>±s¡T>± ≥|ü≥|ü˝≤&çdü÷Ô, ‘·qqT ‘êqT u≤˝…qT‡ m˝≤ ñ+≥T+<√ MT e÷≥˝À¢
#˚dTü ≈£î+≥÷ u≤>± eTT+<äT≈£î kÕ– Ä–+~. n˝≤ Ä–q|ü&ÉT <ëì s=eTTà e]í+#·+&ç.
>√&ÉqT ‘êøÏ+~. >∑ãT≈£îÿq s¬ ø£ÿ\T eTT&ç#d˚ +æ ~. m˝≤¬>‘’ H˚ +˚ øπ eå T+>± yê* ♦ ª∫Á‘·Áê+ m>∑s¡&ÜìøÏ <ëì
Ä–+~ ø£<ë ` ∫Á‘·Áê+ ñ‘Ô̊»+‘√ s=|üŒkÕ–+~. ‘·*|¢ øü åÏ <ëì|üøÿ£ ≈£î #˚] ‘·+Á&ç|øü åÏ @+ #˚d+æ ~? ‘·*|¢ øü åÏ
eTT≈£îÿ‘√ ì$T]+~. <ëì s=eTTà≈£î ‘·q s=eTTà ‘êøÏ+∫+~. ∫qï |æ˝≤¢&ìç @+ #˚d+æ ~? n{≤¢>π ∫qï |æ\\¢ T
˝≤*+∫q≥Tº>± ˝≤*+∫+~. ‘êqT #˚|{ü qºÏ ø±s¡´+ $»j·Te+‘·+>± eTT–j·T≥+ q&É ø £ H˚ s ¡ T Ãø√e&É + m˝≤
>∑eTì+∫q ‘·+Á&ç|øü åÏ »\ø±˝≤&É≥+ ø√dü+ øÏ+~ n+‘·dTü ˝Ô Àì ˙fi¯fl≈£î+&û\ »s¡T>∑T‘·T+<√ #Ó|Œü +&ç.
<ä>sZ∑ ≈¡ î£ #·ø±ÿ m–]b˛sTT+~.
Ç$ #˚jT· +&ç
1. ªªeTqTwüß˝≤¢>π |ü≈îå£ \≈£î, »+‘·Te⁄\≈£î ≈£L&Ü ‘·eT |æ\\¢ qT ô|+#·&+É m˝≤>√ ‘Ó\TdüTμμ BìMT<ä MT n_ÛÁbÕj·÷ìï
‘Ó\T|ü+&ç. ø±s¡D≤\qT $e]dü÷Ô e÷{≤¢&+É &ç.
2. bÕsƒ+¡ Ä<Ûës¡+>± øÏ+~ |ü{øºÏ q£ T |üP]+#·+&ç.
ù|sê dü+U´ ù|sê˝À $e]+∫q eTTKýÓTqÆ $wüj÷· \T ù|sê≈£î ‘·–q o]¸ø£
1e ù|sê
2e ù|sê
10e ù|sê
15e ù|sê
16e ù|sê
n) ∫Á‘·Áê+ @ ej·TdüT‡˝À @y˚T+ #˚jT· >∑*+Z <√ sêj·T+&ç.
Ä) ∫Á‘·Á^yêìøÏ <ëì ‘·*|¢ øü ,åÏ ‘·+Á&ç|øü åÏ qT+&ç @y˚T$T dü+Áø£$T+#êsTT?
Ç) ∫Á‘·Áê+ >∑T]+∫ $e]dü÷Ô n~ düT+<äsy¡ TÓ qÆ <äì, eT+<äø=&ç<ìä , @|ü⁄>± m~–+<äì s¡#s· TT‘·
m+<äTø£Hêï&ÉT?
á) ∫Á‘·Áê+ >∑T]+∫ eTq≈£î $e]düTqÔ ï~ mes¡T? ‘êqT #˚dqæ |üìøÏe÷*q |üì nì <˚ìï >∑T]+∫
#ÓbÕŒ&ÉT?
ñ) |æ\|¢ øü åÏ ìdü‡Vü‰j·T+>± ñqï|ü&ÉT, >±uÛsÑ ê|ü&qç |ü&ÉT ‘·*|¢ øü åÏ @+ #˚d+æ ~?
}) <Ûqä >√bÕ˝Ÿ eTTKØ® #˚dqæ kÕVæ≤rùde @$T{Ï?
4. øÏ+~ ù|sê #·<eä +&ç. düs¬ q’ $es¡D‘√ U≤∞\T |üP]+#·+&ç.
#ê‘·ø|£ ≈ü îå£ \ eTT≈£îÿ\T #ê˝≤ ∫qï$. ‘êeTT m>∑Ts¡T‘·÷H˚ >±*˝Àì ø°≥ø±\qT |ü≥Tºø√>∑\e⁄. H√s¡T
u≤sê¢ ‘Ós∫¡ ‘·eTyÓ|’ ⁄ü ≈£î e#˚Ã #ê‘·ø|£ ≈ü îå£ \ u≤]qT+&ç ø°≥ø±\T ‘·|Œæ +#·Tø√e&É+ <ë<ë|ü⁄ nkÕ<Û´ä +.
#ê‘·ø|£ ≈ü îå£ \T |ü]e÷D+˝À #ê˝≤ ∫qï$. yê{ÏøÏ ãs¡Te⁄˝…‘Ô̊ kÕeTs¡´ú + ≈£L&Ü ‘·≈î£ ÿy˚! n+<äTøπ n$ yê{Ï
>∑÷fi¯fl ìsêàD+˝À >∑&>¶û ±<ä+, |”#÷· |ü‹,Ô düqïbÕ{Ï #Ó≥Tºs¬ eTà\T... e+{Ï ‘˚*ø£bÕ{Ï edüTeÔ ⁄\H˚ yê&É‘êsTT.
yê{Ï ø±fi¯ófl bı{Ï>º ± ñ+{≤sTT. bı&Éyê{Ï ø±fi¯óflqï |ü≈îå£ ˝À¢ ñ+&˚ #·Ts¡T≈£î<äq+ M{Ï ø±fi¯fl˝À¢ ø£ì|æ+#·<Tä .
n+<äTø£ì Ç$ >¬ +‘·&+É , <ä;eÛ Tì <ä÷ø£&+É e+{Ï |üqT\T #ÓjT· ´˝Òe⁄. ◊‘˚ yê{Ï ø=πøÿ˝≤¢+{Ï ø±*y˚fifl¯
|ü⁄Dé÷nì n$ ‘·eT >√fi¯fl‘√ m˝≤+{Ï C≤s¡T&ÉT Á|ü<X˚ Ê˝À¢HH’Ó ê n‘·T≈£îÿb˛sTT ñ+&çb˛>∑\e⁄. ø±ã{Ïº n$
nì‘·sk¡ Õ<Û´ä yÓTqÆ HÓ|’ ⁄ü D´+‘√, ≈£îX¯\‘·‘√ bÕ\sê‹ e+{Ï qTqï{Ï >√&É*ï, Á|ü<X˚ Ê\qT |ü≥Tºø=ì yÓfifl¯ >∑\e⁄.
‘·eT >∑÷fi¯flqT ì]à+#·Tø√e&ÜìøÏ Çfi¯fl #·÷s¡T\ ~>∑Teq >√&É˝À¢ì ‘=Ás¡\qT mqTïø=+{≤sTT. sê*q
Ä≈£î©ï, >±*˝À m>∑sê&˚ >∑&b¶ç ˛#·*ï eTT≈£îÿq ø£s#¡ T· ø=ì >∑÷{À¢øÏ #˚sT¡ kÕÔsTT. yê{Ïì ‘·eT ˝≤˝≤»˝≤ìï
õ>∑Ts¡T˝≤ yê&ç >∑÷{Ï ñ|ü]‘·\+ MT<ä n‹øÏkÕÔsTT. yê{Ï ˝≤˝≤»\+ z n<äT“¤‘· |ü<ës¡+ú . n~ m+&ç
>∑{|ºÏ &ü +ç <ä+fÒ e÷eT÷\T>± yê&˚ @ õ>∑Ts¡÷ <ëìøÏ kÕ{Ïsê<äT. ÇB #ê‘·ø|£ ≈ü îå£ \ yêdüTøÔ fi£ ≤HÓ|’ ⁄ü D´+.
n) #ê‘·ø|£ ≈ü îå£ \T ‘˚*ø£bÕ{Ï edüTeÔ ⁄\‘√ >∑÷fi¯flqT ì]à+#·T≈£î+{≤sTT. m+<äTø£+fÒ
Ä) #ê‘·ø|£ ≈ü îå£ \T <ä;eÛ Tì <ä÷ø£&+É , >¬ +‘·&+É #ÓjT· ´˝Òe⁄. m+<äTø£+fÒ
Ç) qTqï{Ï >√&É\T, Á|ü<X˚ Ê˝À¢ ≈£L&Ü #ê‘·ø|£ ≈ü îå£ \T C≤s¡≈î£ +&Ü ñ+&É&ÜìøÏ ø±s¡D+
á) #ê‘·ø|£ ≈ü îå£ \ ˝≤˝≤»\+ yê{Ï >∑÷{Ï ìsêàD+˝À m+‘√ eTTKýÓT+Æ ~. m+<äTø£+fÒ
ñ) yêdüTøÔ fi£ ≤ HÓ|’ ⁄ü D´+ n+fÒ

n) ∫Á‘·Á^yêìï >∑T]+∫ MT≈£î ÄX¯Ãs¡´+ ø£*–+∫q $wüj÷· \T @$?
Ä) e÷qe⁄\qT bÕe⁄sê\≈£î $TÁ‘·T\÷, düV≤ü #·sT¡ \ì s¡#s· TT‘· m+<äT≈£î nHêï&ÉT?
Ç) ∫Á‘·Áê+ ‘·+Á&ç|øü åÏ >∑T]+∫ sêj·T+&ç.
n) ∫Á‘·Á^yêìï >∑T]+∫ MT kı+‘· e÷≥˝À¢ e]í+#·+&ç.
Ä) •X¯óe⁄\ ô|+|üø+£ ˝À |ü≈îå£ \≈£î, e÷qe⁄\≈£î eT<Û´ä ñqï kÕe÷´\qT sêj·T+&ç.
3. düè»Hê‘·àø£+>± / Á|üX+¯ dæd÷ü Ô sêj·T+&ç.
n) ª∫Á‘·Áê+μ nH˚ bÕe⁄s¡+|æ\¢ m˝≤ |ü⁄{Ï+º B m˝≤ m>∑s&¡ +É H˚sT¡ Ãø=qïB ‘Ó\TdüTø=Hêïs¡T ø£<ë! n{≤¢>π
MT≈£î ‘Ó*dæq ˝Ò<ë MT |ü]düsê˝À¢ì @<ÓH’ ê |üøåÏ / »+‘·Te⁄ >∑T]+∫ MTs¡T ≈£L&Ü ˇø£ ø£<Hä∏ êìï
sêj·T+&ç. (á bÕsƒ+¡ ˝≤>±)
Ä) á eT<Û´ä ø±\+˝À ôd˝Ÿb˛ò Hé ≥es¡¢ qT+&ç e#˚Ã y˚&$ç TøÏ ø=ìï |üøCåÏ ≤‘·T\T n+‘·]+∫ b˛‘·THêïsTT.
n˝≤π> m+&Üø±\+˝À rÁeyÓTqÆ y˚&øç Ï ‘êfi¯˝øÒ ,£ ‘ê>∑&ÜìøÏ ˙s¡T n+<äø¡ £ eTè‘·Týê‘·|&ü TÉ ‘·THêïsTT.
|ü≈îå£ \T Ç+<äTø√dü+ ‘·eTqT ø±bÕ&É&ÜìøÏ ‘·–q #·s´¡ \T #˚|≥ ü eº Tì ‘·eT ‘√{≈£î e∫Ãq |æ\\¢ ‘√
dü+uÛ≤wæ+#êsTT nqTø√+&ç. Ä |æ\\¢ ≈£L, |ü≈îå£ \≈£L eT<Û´ä »]π> dü+uÛ≤wüDqT }Væ≤+∫ sêj·T+&ç.
|ü<äC≤\+
1. øÏ+~ |ü<ãä +<Ûë\qT ñ|üj÷Ó –+∫ kı+‘·yêø±´\T sêj·T+&ç.
n) ÁX¯<ë∆d≈ü î£ \Ô T Ä) Áù|eT ÄbÕ´j·T‘·\T Ç) eHÓï∫HÓï\T
á) düeTj·Tdü+<äsê“¤\T ñ) Vü‰sTTkÂU≤´\T
2. øÏ+~ |ü<ë\qT $e]+∫ sêj·T+&ç.
n) $»j·Te+‘·+ ø±e&É+ n+fÒ
Ä) ñ\T≈£L |ü\T≈£L ˝Ò≈b£ ˛e&É+ n+fÒ
3. øÏ+<ä ‘Ó*|æq yê{Ïì >∑T]+∫ bÕsƒ+¡ ˝À @ @ |ü<ë\‘√ e]í+#ês¡T?

n) >∑~+› |ü⁄\T :
Ä) bÕe⁄sê\T :
Ç) >∑Te«\T :
á) bÕe⁄sê\ >∑T+|ü⁄ :
ñ) bÕe⁄s¡+ yÓT&É :
}) |ü⁄{Ïqº |æ\|¢ øü åÏ :
ãTT) ∫Á‘·Áê+ eTT≈£îÿ :
m) ∫Á‘·Áê+ ˇfi¯ófl :
@) ∫Á‘·Áê+ yÓT&É ÁbÕ+‘·+ :
1. øÏ+~ n\+ø±sê\ \ø£Då ≤\T sêj·T+&ç.
n) X‚¢wü Ä) nsêú+‘·s¡Hê´dü+
2. øÏ+~ #Û+· <√Ø‘·T\ \ø£Då ≤\T sêj·T+&ç.
n) d”dü+ Ä) Ä≥yÓ\~ Ç) ‘˚≥^‹
3. øÏ+~ yêø±´˝À¢ì n\+ø±sê\qT >∑T]Ô+#·+&ç.
n) leT+‘Y #=ø±ÿ eT˝…|¢ Pü e⁄˝≤ ‘Ó\>¢ ± ñ+~.
4. øÏ+~ |ü<´ä bÕ<ë\T |ü]o*+#·+&ç.
uÛÑ dü dü
U I I I I U I I U
Ä |üs¡ eT |ü⁄s¡+ Á<ÛTä \ j·T+
>∑>∑ uÛÑ » dü dü
UU U I I I UI I IU I IU
<˚ |ü⁄ D≤´+>∑q j·TT _Ûøå£ sTT&É<ä jÓT´" >∑{≤!
>∑>∑ » dü
UU I U I II U
sπ bÕ &ç y˚T\T ø£ì j˚T
>∑>∑ uÛÑ » >∑>∑ dü
UU U I I I UI UU IIU
H˚ bÕ bÕ‘·Tàì eTTK+ãT ˙øÏ+å ∫‹H√?
B+{À¢ >∑>,∑ uÛ,Ñ », dü nH˚ >∑D≤\T yê&Üs¡T ø£<÷ä !
ˇø£≥e bÕ<ä+, eT÷&Ée bÕ<ä+˝À >∑D≤\ dü+K´ s¬ +&Ée, Hê\Ze bÕ<ë˝À¢ì >∑D≤\ dü+K´ ˇπø
s¡ø+£ >± ñ+~ ø£<÷ä !

Äs¡e >∑D+ ª»μ>∑D+ e÷Á‘·yT˚ ñ+~ ø£<÷ä !
s¬ +&ÉT Hê\T>∑T bÕ<ë˝À¢ì ∫e] nø£så +¡ >∑Ts¡Ty˚ ø£<ë!
Ç˝≤+{Ï \ø£Då ≤\T ø£*– ñ+&˚ |ü<´ä + @+{À ‘Ó\TkÕ? n<˚ ø£+<ä |ü<´ä +.
i) >∑>∑ (>±), uÛ,Ñ », dü, q\ nH˚ >∑D≤\T+{≤sTT.
ii) yÓTT<ä{Ï bÕ<ä+ \|òTü Te⁄‘√ yÓTT<ä˝‘’… ˚ n˙ï bÕ<ë˝À¢ yÓTT<ä{Ï nø£så +¡ \|òTü Te⁄>±qT, >∑Ts¡Te⁄‘√ yÓTT<ä˝‘’… ˚
nìï bÕ<ë˝À¢ yÓTT<ä{Ï nø£så +¡ >∑Ts¡Te⁄>±qT ñ+≥T+~.
iii) s
¬ +&Ée, Hê\T>∑e bÕ<ë˝À¢ì ∫e] nø£så +¡ >∑Ts¡Te⁄>±H˚ ñ+≥T+~.
iv) 1, 2 bÕ<ë˝À¢ (3 G 5) 8 >∑D≤\T, 3, 4 bÕ<ë˝À¢ (3 G 5) 8 >∑D≤\T ñ+{≤sTT. Äs¡e >∑D+ ªª»μμ>∑D+
>±ì, ªªq\+μμ >±ì e÷Á‘·yT˚ ñ+&Ü*.
v) Hê\T>∑e >∑D+ yÓTT<ä{Ï nø£så êìøÏ @&Ée >∑D+ ‘=* nø£så êìøÏ j·T‹ #Ó\T¢‘T· +~.
vi) ÁbÕdü ìj·TeT+ ñ+≥T+~.
vii) ª»μ>∑D+ uÒdæ >∑D+ ø±sê<äT.
ª$q<ä>T∑ HÓe«s¡TC…|Œæ q .....................μ nH˚ |ü<ë´ìøÏ \ø£D
å düeTq«j·T+ #˚jT· +&ç.

1. ªª<Ûqä >√bÕ˝Ÿ eTTKØ®μμ sêdæq ªª∫Á‘·Áê+ z bÕe⁄s¡+ ø£<μä∏ μ nH˚ |ü⁄düøÔ ±ìï ˝Ò<ë |ü≈îå£ \ >∑T]+∫ ‘Ó*ù| @<ÓH’ ê
ˇø£ |ü⁄düøÔ ±ìï Á>∑+<∏ë\j·T+ qT+&ç #·<eä +&ç. MTs¡T ‘Ó\TdüTø=qï $yêsê\T sêdæ Á|ü<]ä Ù+#·+&ç (˝Ò<ë)
n+‘·sê®\+ <ë«sê @yÓH’ ê s¬ +&ÉT |ü≈îå£ \ $esê\T, yê{Ï ∫Á‘ê\T ùdø£]+∫ sêdæ Á|ü<]ä Ù+#·+&ç.
2. ªª∫Á‘·Áê+μμ nH˚ |üøåÏ ù|s¡T |ü+#·‘+· Á‘· ø£<˝ä∏ À¢ ≈£L&Ü ñ+~. |ü+#·‘+· Á‘·+ ø£<\ä∏ |ü⁄düøÔ +£ #·<eä +&ç. MTs¡T
#·<$ä q ø£<ä∏ >∑T]+∫ sêdæ Á|ü<]ä Ù+#·+&ç.
düV≤ü kÕ $<äB‘Û · qÁøÏj÷·

dü÷øÏÔ eT$y˚ø'£ |üse¡ ÷|ü <ë+|ü<+ä
qèD‘˚V≤æ $eTèX¯´ ø±]D+
>∑TD\Tu≤›' dü«j·T y˚Tq dü+|ü<'ä
` øÏsê‘ês¡T˙® j·T+
uÛ≤e+ : @|üì˙ ‘=+<äs|¡ &ü ç #˚jT· ≈£L&É<Tä . ‘=+<äsb¡ Õ≥T,
n$y˚ø£y˚T nìï Ä|ü<ä\≈£î eT÷\+. dü$eTs¡ÙeTT>±
eT+∫#Ó&É¶˝≤˝À∫+∫ |üì#˚ùdyêDÏí >∑TD\Tã›jÓÆT\øÏÎ
dü«j·TeTT>∑H˚ ø√] e]+#·TqT>∑<ë!

& ç
ø√+
TÓ\ düT
ç` ‘ $X¯«ø£$ ªª^‘ê+»*μμ
äe +&
#·< kÕVæ≤‘·´ düè»q˝À n+‘·sê®rj·T ø°]qÔ +<äTø=qï eTVü‰ø£$ s¡M+Á<äHê<∏é sƒê>∑÷sY. ø£$>±,
s¡#s· TT‘·>±, ‘·‘«Ô· y˚‘>Ô· ±, dü+^‘·E&„ >ç ±, ∫Á‘·ø±s¡T&ç>± ãVüQeTTK Á|ü»q„ T Á|ü<]ä Ù+#ês¡T.
M]ù|s¡T $q>±H˚ #·|ü q düTŒ¤]+#˚$ ªª»q>∑DeTqμμ ^‘·+, ªª^‘ê+»*μμ. ªª»q>∑DeTqμμ ^‘·+
uÛ≤s¡‘· C≤rj·T ^‘·+>± >∑T]Ô+|üã&ç+~. ã+>±¢<X˚ Ÿ C≤rj·T ^‘·+ ≈£L&Ü M] ˝Òœì qT+&ç
yÓ\Te&çq<˚. Ç˝≤ s¬ +&ÉT C≤rj·T^‘ê\q+~+∫q ø£$>± n|üPs¡« #·]Á‘·qT düèwæ+º #ês¡T.
ªªXÊ+‹ìπø‘·Hμé μ ù|s¡Tq Ä<äsÙ¡ $<ë´\j·÷ìï kÕú|+æ ∫ ªª>∑Ts¡T<˚e⁄&ÉTμμ>± ø°]+Ô |üã&Ü¶sT¡ . á
dü+dü<ú ë«sê dü+kÕÿs¡jT· Tø£yÔ TÓ qÆ $<ä´q+~+#ês¡T.
ø£$>± M]øÏ Á|ü|+ü #·yê´|üÔ >∑T]Ô+|ü⁄qT ‘Ó∫Ãq s¡#q· ªª^‘ê+»*μμ. 1913˝À BìøÏ ªªH√u…˝Ÿ
kÕVæ≤‘·´ |ü⁄s¡kÕÿs¡+μμ <äøÿÏ +~. H√u…˝Ÿ ãVüQeT‹ì n+<äT≈£îqï ‘=* uÛ≤s¡rj·TT&ç>± sƒê>∑÷sY
ns¡T<Ó’q >ös¡yêìï bı+<ës¡T. ªª^‘ê+»*μμ uÛ≤s¡rj·T uÛ≤wü˝À¢øÏ e÷Á‘·y˚Tø±ø£ $<˚oj·T
uÛ≤wü˝…ìï+{Ï˝Àø√ nqTe~+|üã&ç+~. ˇø£ÿ ‘Ó\T>∑T uÛ≤wü˝ÀH˚ <ë<ë|ü⁄ 50 <ëø±
nqTyê<ë˝§#êÃj·T+fÒ Bì >=|üŒ<äqy˚T$T{À }Væ≤+#·e#·TÃ. ‘ê‹Ô«ø£, kÕe÷õø£ n+XÊ\qT
düŒ è•dü÷Ô kÕ–q á s¡#q· bÕsƒ≈¡ î£ ì Vü≤è<äj÷· ìï ø£~*düT+Ô ~.
ªª^‘ê+»*μμ˝Àì s¬ +&ÉT nqTyê<ä ø£$‘ê K+&çø\£ qT Ç|ü&ÉT #·÷<ë›+.
1. mø£ÿ&É eTqdüT ìs¡“j
¤ T· +>± ñ+≥T+<√
mø£ÿ&É eTqTwüß\T ‘·˝‹… Ô ‹s¡T>∑T‘ês√
mø£ÿ&É C≤„q+ $]$>± yÓ\TdüT+Ô <√
dü+kÕs¡|⁄ü >√&É\eT<Û´ä mø£ÿ&É uÛ≤>±\ øÏ+<ä Á|ü|+ü #·+ $&çb˛˝Ò<√
mø£ÿ&É dü‘ê´+‘·sêfi¯+˝À+∫ |ü\T≈£î\T u…\’ T yÓ&\É ‘êjÓ÷
mø£ÿ&É n\dü≥HÓs>¡ ì∑ ÁX¯eT ‘·q u≤VüQe⁄*ï |ü]|üPs¡‘í y· |’Ó ⁄ü C≤düT+Ô <√
mø£ÿ&É ìØ®eyÓTqÆ Ä#ês¡|fü &… Ü]˝À dü«#·Ãy¤ TÓ qÆ ãT~∆Á|üyêVü≤+ Ç+øÏb˛≈£î+&Ü ñ+≥T+<√
mø£ÿ&É eTqdüT ìs¡+‘·s+¡ $ø£d+æ #˚ uÛ≤yê\˝Àø°, ø±sê´\˝Àø° ˙#˚ q&É|ãü &ÉT‘·T+<√
Ä ùd«#êÃ¤ dü«sêZìøÏ, ‘·+Á&û, Hê <˚XÊìï y˚T˝§ÿ\T|ü⁄.
` #·\+
2. Hê Vü≤è<äjT· +˝Àì ù|<ä]ø±ìï düeT÷\+>± ‘=\–+#·T Á|üu÷ÑÛ ` Ç<˚ Hê ÁbÕs¡qú .
Hê düTK<äT'U≤\qT ‘˚*ø£>± uÛ]Ñ +#· >∑*>π X¯øìÔÏ Hê≈£î Á|ükÕ~+#·T.
ùde˝ÀH˚ Hê Áù|eTqT |ò*ü +|üCdÒ Tü ø=H˚ X¯øìÔÏ n+<äCsÒ TT.
ù|<ä\qT ø±<äq≈£î+&Ü, n~Ûø±s¡<sä êŒìøÏ <ëk˛Vü≤eTq≈£î+&Ü ñ+&˚ X¯øìÔÏ Á|ükÕ~+#·T.
<Óq’ +~q n\Œ$wüj÷· \≈£î nr‘·+>± ãT~∆ì ì\T|ü⁄ø√>∑\ X¯øìÔÏ Á|ükÕ~+#·T.
˙ n;ÛcÕºìøÏ Áù|eT‘√ Hê X¯øìÔÏ n]Œ+#·Tø√>∑*>π X¯øÔÏ ìe⁄«.
` &Üˆˆ C…. uÛ≤>∑´\øÏÎ

ñ|üyê#·ø£+
eTq Ç‹Vü‰dü+
sêe÷j·TD+
(yê©àøÏ sêe÷j·TD≤ìøÏ dü+øÏ|å Ôü e#·qs¡÷|ü+)

sêe÷j·TD≤ìï m+<äT≈£î #·<yä ê\+fÒ...
e÷qe J$‘êìï dü+düÿ]+#·>\∑ eTVü‰ø±e´+ sêe÷j·TD+.
e÷qe Vü≤è<äj÷· \ qT+&ç m|üŒ{Ïø° #Ós>¡ ì∑ ø£<.ä∏ ªne÷àHêqï\
nqTsê>∑+, |ü⁄Á‘·T\ n_Ûe÷q+ ` nqï<äeTTà\ nqTã+<Ûä+,
uÛ≤sêúÛÑs¡Ô\ dü+ã+<Ûä+ ` >∑Ts¡TuÛÑøÏÔ, •cÕ´qTs¡øÏÔ ` ùdïVü≤|òü\+,
<Ûäs¡àã\+ ` $qj·T+‘√ ˇ<ä>∑&É+, $y˚ø£+‘√ m<ä>∑&É+
` Jeø±s¡ T DúÛ ≤ eq, Á|ü ø £ è ‹˝≤\qμ ` Ç˝≤ J$‘·
bÕsêÙ«\HÓìï+{ÏH√ |ü{ºÏ #·÷|ædTü +Ô ~ sêe÷j·TD+. sêe÷j·TD≤ìï
#·<äe&ÉeT+fÒ J$‘êìï #·<äe&Éy˚T. sêe÷j·TD+ bÕsêj·TD
Á>∑+<∏+ä ø±<äT, Ä#·sD¡ Á|ü<ëÛ q Á>∑+<∏+ä . ñ‘·eÔ T <Ûsä êà\qT Ä#·]ùdÔ
eTìwæ eT˙wæ>± m˝≤ m<ä>>∑ \∑ &√ H˚sT¡ Œ‘·T+~. ∫qï ∫qï bÕÁ‘·\
<ë«sê düeTTqï‘· dü+<˚XÊqï+~düT+Ô ~. ªªsêyÓ÷ $Á>∑V≤ü yêHé<säÛ à¡ '
dü‘·´<Ûäs¡à |üsêÁø£eT'μμ nqï eTVæ≤‘√øÏÔì e÷Ø#·Tì H√{ÏqT+&ç
eTVü≤]¸ |ü*øÏ+#ê&ÉT. sêeTTìe+{Ï Ä<äsÙ¡ eT÷]Ô, sêe÷j·TD+
e+{Ï Ä<äsÙ¡ ø±e´+ ªquÛ÷Ñ ‘√ quÛ$Ñ wü´‹!μ eTìwæ ñqï+‘·ø±\+
sêe÷j·TD+ ñ+≥T+~.
Á|ü|ü+#· kÕVæ≤‘·´+˝ÀH˚ Ä~ø±e´+ sêe÷j·TD+. yê©àøÏ
eTVü≤]¸ Bìì s¡∫+∫ ªÄ~ø£$μ>± ø°]bÔ ı+<ë&ÉT. ªsêe÷j·TD+,
bÂ\düÔé<Ûä, d”‘êj·÷X¯Ã]‘·+ eTVü≤‘Yμ nH˚ eT÷&ÉT ù|s¡T¢
Bì≈£îHêïsTT. Äs¡T ø±+&É\ ($uÛ≤>∑+) ‘√, Çs¡y’Ó Hê\T>∑T y˚\
XÀ¢ø±\‘√, dü+düÿ è‘· uÛ≤wü˝À kÕ–q s¡#q· Ç~. ‘·sT¡ yê‹ ø±\+˝À
mH√ï sêe÷j·TD≤\T e#êÃsTT. eTq <˚X+¯ ˝ÀH˚ ø±<äT Á|ü|+ü #·+˝Àì
|ü\T<˚XÊ˝À¢ á sêe÷j·TD ø£<ä∏ eTq≈£î ø£ì|ædTü +Ô ~. yê] yê]
Á|ü‹uÛqÑ qTdü]+∫ yê©àøÏ ø£<≈ä∏ î£ CÀ&ç+|ü⁄\T #˚dqæ ø£e⁄\÷ ñHêïs¡T.
ny˚ ì»+ nqï+‘·>± Á|ü#ês¡+ bı+<ësTT ø=ìï dü+|òTü ≥q\T.
yê©àøÏ sêe÷j·TD ø£<qä∏ T dü+øÏ|å +Ôü >± n+~+#˚ Á|üjT· ‘·ï+
Ç~. düeTTqï‘· düe÷C≤ìï ì]à+#·&Éy˚T \ø£å´+>± eTT+<äT
‘·sê\yê]øÏ dü÷Œ¤]Ô ø√dü+ #˚dqæ s¡#q· Ç~.
u≤\ø±+&É+
leTHêïsêj·TDTì ìs¡+‘·s+¡ düà]+#˚ Hês¡<eä TVü≤]¸ ˇø£Hê&ÉT eTTìÁX‚wßü &˜ q’Ó yê©àøÏ ÄÁX¯e÷ìøÏ e#êÃ&ÉT. Hês¡<Tä &ÉT
‘·|dü «æ , yêø£Ã‘·Ts¡T˝À¢ ÁX‚wßü &˜ TÉ . yê©àøÏ õC≤„d‘ü √ Hês¡<Tä \ yê]q&ç>±&ÉT (õC≤„ùd $C≤„HêìøÏ eT÷\+). ªz eTVü≤Ø¸! n˙ï
eT+∫ >∑TD≤\T ø£\yê&ÉT, m˝≤{Ï Ä|ü<\ä T #·T≥TºeTT{ÏHº ê ‘=Dø£ìyê&ÉT, <Ûsä à¡ +‘Ó*dæqyê&ÉT, ÄÁX¯sTT+∫qyê]ì Ä<äT≈£îH˚yê&ÉT,
e÷≥‘·|Œü ìyê&ÉT, düø\£ ÁbÕDT\≈£î y˚T\T#˚ùdyê&ÉT, Ms¡T&ÉT, BÛsT¡ &ÉT, ndü÷j·T˝Òìyê&ÉT, n+<äeTTqïyê&ÉT... Ç˝≤+{Ï
X¯óuÛ\Ñ ø£D å ≤\T ø£\yê&ÉT me¬sH’ ê á ˝Àø£+˝À ñHêï&Ü?μ nì Á|ü•ï+#ê&ÉT. Hês¡<Tä &ÉT ∫s¡Tqe⁄«‘√ düe÷<Ûëq$T#êÃ&ÉT.
ªeTVü‰eTT˙! Çìï \ø£D å ≤\T ˇπø e´øÏ˝Ô À ≈£î<äTs¡Tø√e&É+ kÕ<Ûës¡D+>± »s¡><∑ Tä . ø±˙, ˙e⁄ ‘Ó*|æq $•wüº >∑TD≤\˙ï
eT÷ØÔu$ÑÛ +∫qyê&ÉT lsêeTT&Éμì ‘Ó*bÕ&ÉT. sêe÷j·TD>±<∏qä T dü+øÏ|å +Ôü >± yê©àøÏøÏ $ì|æ+#ê&ÉT Hês¡<Tä &ÉT. nø£ÿ&ç qT+∫
ÁãVü≤à˝Àø±ìøÏ yÓ[flb˛j·÷&ÉT.
sêeTø£<ä∏ yê©àøÏ eTqdüT˝À Hê≥T≈£îb˛sTT+~. Hês¡<Tä ì e÷≥\T Ç+ø± #Ó$˝À Ç\T¢ ø£≥Tº≈î£ ì b˛s¡T‘·THêïsTT.
>∑+>±qB düMTbÕq>∑\ ‘·eTkÕq~øÏ kÕïq+ #˚jT· &ÜìøÏ ãj·T˝Òs› ê&ÉT. uÛsÑ <¡ ë«C≤~ •wüß´\T yÓ+≥ q&ÉTdüTHÔ êïs¡T. ‘·eTkÕq~
eT+∫yêì eTqdüTe˝… dü«#·Ã+¤ >± ñ+~.
kÕïHêìøÏ q~˝ÀøÏ ~–q yê©àøÏ #·T≥÷ºe⁄qï Á|üøè£ ‹ n+<ë\≈£î |üse¡ •düTHÔ êï&ÉT. düMT|ü+˝À ˇø£ ø=eTàô|q’ Áøö+#·
|ü≈îå£ \ »+≥qT #·÷XÊ&ÉT. yê{Ï nqTsê>∑+ eTT#·Ã≥>=\T|ü⁄‘·Tqï~. yê{Ï eT<ÛTä s¡<«äÛ qT\T MqT\$+<äT #˚dTü HÔ êïsTT. Ç+‘·˝À
ˇø£ y˚≥>±&ÉT Á≈£Ls¡u≤D+‘√ eT>∑|øü ìåÏ H˚\≈£L˝≤Ã&ÉT. n~ HÓ‘T· sÔ √&ÉT‘·÷ $\$\˝≤&ÉT‘·÷ ÁbÕD≤\qT $&É∫+~. Ä m&Éu≤≥TqT
‘·≥Tºø√˝Òì Ä&É|øü åÏ ‘·\&¢ *ç b¢ ˛sTT+~. Vü≤è<äjT· $<ës¡øy£ TÓ qÆ á <äèXÊ´ìï #·÷XÊ&ÉT yê©àøÏ. ø£sT¡ Ds¡d+ü C≤\Tyê]+~.
<Ûsä êày˚X+¯ ø£≥\º T ‘Ó+#·T≈£î+~. yÓ+≥H˚ H√{Ï yÓ+≥ nÁ|üjT· ‘·ï+>±...
e÷ìcÕ<ä Á|ü‹cÕ˜+‘·«
eT>∑eT' XÊX¯«r' düe÷'ˆ
j·T‘Y Áøö+#·$T<∏Tä Hê<˚øy£ Té
neBÛ' ø±eTyÓ÷Væ≤‘·yTé ˆˆ
(z øÏsê‘·T&Ü! Áøö+#·|øü åÏ »+≥˝À |üse¡ X¯yTÓ j Æ T· Tqï ˇø£ |üøìåÏ #·+|æq ˙e⁄ XÊX¯«‘·+>± n|üø]° Ô bÕ˝e⁄‘êe⁄) nqï
e÷≥\T e#êÃsTT.
nqHÓ‘’ ˚ nHêï&ÉT ø±˙ ‘·sy¡ ê‘· n‘·ìøπ ÄX¯Ãs¡´+y˚d+æ ~. á e÷≥\T düe÷Hêø£så ê\T>∑\ Hê\T>∑T bÕ<ë\‘√ \j·Tã<ä+∆ >±
e#êÃsTT. Ç~ #Û+· <√ã<äy∆ TÓ qÆ XÀ¢øy£ T˚ qì ìsê∆]+#·T≈£îHêï&ÉT. XÀø£+ qT+∫ XÀ¢ø+£ |ü⁄{Ï+º ~. ÄÁX¯e÷ìøÏ ‹]–e#êÃs¡+<äs÷¡ .
ø±ì Áøö+#·|øü åÏ <ës¡TD <äèX¯´+ e÷Á‘·+ yê©àøÏ eTqdüTqT+∫ yÓqT~s¡>&∑ +É ˝Ò<Tä . n<˚ Ä˝À#·q. n<˚ Äy˚<qä . Ç+‘·˝À
düèwæøº s£ Ô¡ nsTTq ÁãVü≤à yê©àøÏì #·÷&É&ÜìøÏ ÄÁX¯e÷ìøÏe#êÃ&ÉT. n‘·ìøÏ XÊÁk˛ÔøÔ£ ñ|ü#êsê\˙ï #˚XÊ&ÉT yê©àøÏ. ÁãVü≤à
yê©àøÏì ≈£Ls√ÃeTHêï&ÉT. ÁãVü≤à Ädüq+ø£Hêï ø=+#Ó+ ‘·≈î£ ÿe m‘·T>Ô \∑ Ädüq+ô|q’ ≈£Ls¡TÃHêï&ÉT yê©àøÏ. Ç~ ô|<ä\› |ü≥¢
Á|üe]Ô+#·e\dæq rs¡T. ÁãVü≤à m<äTs¡T>± ñHêï Áøö+#·|øü åÏ u≤<Ûä yê©àøÏì e<ä\&É+ ˝Ò<Tä . eTqdüT˝À ªe÷ìcÕ<äμ XÀ¢øy£ T˚ eT∞fl
<Û«ä ì+∫+~. n˙ï ‘Ó*dæq ÁãVü≤à ∫s¡Tqe⁄«qT ∫+~dü÷Ô ªz ãTTw”X«¯ sê! ˙e⁄ |ü*øÏq~ XÀ¢øy£ T˚ . n~ Hê dü+ø£\Œ Á|üu≤Û e+.
á #Û+· <ädTü ‡ (nqTwüß|º )t ˝ÀH˚ lsêeT#·]Á‘·qT sêj·TeTì Ä<˚•+#ê&ÉT. Hês¡<Tä &ÉT düŒwü+º >± $e]+|üì sêeTø£<ë∏ s¡V≤ü kÕ´\T
≈£L&Ü düTŒ¤]kÕÔjT· ì nqTÁ>∑V≤æ +#ê&ÉT. á uÛ÷Ñ eT+&É\+˝À |üs«¡ ‘ê\T, q<äT\T ñqï+‘·ø±\+ sêe÷j·TD>±<∏qä T »qT\T
ø°]dÔ ÷ü HÔ ˚ ñ+{≤s¡μì Äos¡«~+#ê&ÉT. ÁãVü≤à Ä<˚XÊqTkÕs¡+ sêe÷j·TDs¡#q· ≈£î lø±s¡+ #·T{≤º&TÉ yê©àøÏ eTVü≤]¸.
njÓ÷<Ûë´ q>∑s+¡ :
düsj
¡ T· ÷qBrs¡+˝À ªø√dü\μ nH˚ düTÁ|üd<æ ∆ä <˚Xe¯ TT+~. n+<äT˝Àì<˚ ªnjÓ÷<Ûë´μ nH˚ eTVü‰q>∑s+¡ . ªnjÓ÷<Ûë´μ n+fÒ
jÓ÷<ÛTä \≈£î »sTT+#·&ÜìøÏXø¯ ´£ +ø±ì~. eTqTe⁄ Bìï ì]à+#ê&ÉT. ø√dü\ <˚XÊìï <äXs¯ <¡ eä∏ TVü‰sêE |ü]bÕ*düTHÔ êï&ÉT. n‘·&TÉ
dü÷s¡é+X¯+ yê&ÉT. eTVü‰Ms¡T&ÉT. <˚e‘·\ |üø±å q sêø£då Tü \‘√ mH√ïe÷s¡T¢ j·TT<ä+∆ #˚dqæ yê&ÉT. <Ûsä à¡ |üsêj·TDT&ÉT. Á|ü»\qT
ø£qï_&É\¶ e˝… #·÷düT≈£îH˚yê&ÉT. e•wü,˜ yêeT<˚e⁄\T n‘·ì Á|ü<ëÛ q|ü⁄s√Væ≤‘·T\T. düTeT+Á‘·T&ÉT yÓTT<ä\T>±>∑\ mì$T~ eT+~
eT+Á‘·T\T. Ç‘·ì bÕ\q˝À ø√dü\ <˚X+¯ uÛÀ>∑u≤Û >±´\‘√ $\dæ*+¢ ~. Á|ü»\T <Ûsä à¡ es¡qÔ T˝…’ düTKdü+‘√cÕ\‘√ ñHêïs¡T.
ªj·T<∏ësêC≤ ‘·<ë∏ Á|üC≤'μ ` sêE m˝≤ ñ+fÒ Á|ü»\÷ n˝≤π> ñ+{≤s¡T.
mìï ñHêï dü+‘êq+ ˝Ò<qä ï ∫+‘· <äXs¯ <¡ Tä∏ DÏí ≈£î+>∑Bdæ+~. dü+‘êqÁbÕ|æÔ ø√dü+ nX¯«y˚T<Ûj ä ÷· >∑+ #˚j÷· \qï Ä˝À#·q
ø£*–+~. yÓ+≥H˚ |ü⁄s√Væ≤‘·T\T, >∑Ts¡Te⁄\‘√ düe÷y˚Xe¯ Tj·÷´&ÉT. eTqdüT˝Àì e÷≥ #ÓbÕŒ&ÉT. yês¡T ‘·<ë∏ düTÔ nHêïs¡T.
düsj
¡ T· ÷q~øÏ ñ‘·sÔ ¡ rs¡+˝À j·T»„y~˚ ø£ dæ<y∆ä TÓ +Æ ~. eT+Ár kÕs¡B∏ nsTTq düTeT+Á‘·T&ÉT á j·÷>±ìøÏ ãTTwü´X¯è+>∑ eTVü≤]¸ì
ÄVü‰«ìùdÔ |ò\ü e+‘·eTÚ‘·T+<äì dü÷∫+#ê&ÉT. ãTTwü´X¯è+>∑T&ÉT $uÛ≤+&Éø£ eTVü≤]¸ ≈£îe÷s¡T&ÉT. ìcÕ˜>]∑ wüß&˜ TÉ . n‘·&TÉ mø£ÿ&É
ñ+fÒ nø£ÿ&É yêq\T u≤>± ≈£îs¡TkÕÔsTT. <äXs¯ <¡ Tä∏ ì Ä»„yT˚ s¡≈î£ ãTTwü´X¯è+>∑TDÏí dü>ös¡e+>± ‘√&=ÿìe#êÃs¡T. eT÷&ÉT s√E\bÕ≥T
nX¯«y˚T<Ûj
ä ÷· >∑+ XÊÁk˛Ôø+Ô£ >± ìs¡«Væ≤+#ês¡T.
‘·s¡yê‘· <äX¯s¡<∏äT&ÉT ãTTwü´X¯è+>∑Tì‘√ |ü⁄Á‘·ÁbÕ|æÔ ø√dü+ #˚j·Te\dæq Áø£‘·Te⁄qT >∑T]+∫ n&ç>±&ÉT. Ä uÛ≤sêìï
ãTTwü´X¯è+>∑Tìô|H’ ˚ ñ+#ê&ÉT. <äXs¯ <¡ Tä∏ ì nuÛ´Ñ s¡qú qT eTìï+∫q ãTTwü´X¯è+>∑T&ÉT ª|ü⁄Á‘·ø±y˚Twæμº nH˚ j·÷>±ìï ÁbÕs¡+_Û+#ê&ÉT.
Vü≤$düT‡\+<äTø√e&ÜìøÏ ÁãVü‰à~<˚e‘·\T, >∑+<Ûsä T¡ «\T, dæ<Tä \∆ T, eTVü≤s¡T¸\T j·T»„XÊ\˝À Á|ü‘´· ø£eå Tj·÷´s¡T.
n<˚ düeTj·T+˝À <˚e‘·\+<äs÷¡ ÁãVü≤àqT #˚] ‘·eT>√&ÉT yÓfifl¯ uÀdüT≈£îHêïs¡T. sêeD≤düTs¡T&ÉT ÁãVü≤à es¡Á|üu≤Û e+#˚‘·
$Ás¡M>∑T‘·÷ ‘·eTqT ∫Á‘·V≤æ +dü\≈£î >∑T]#˚dTü HÔ êïs¡Hêïs¡T. eTT˝À¢ø±\qT u≤~Û+#·&yÉ T˚ >±ø£ Ç+Á<äTDÏôí d‘’ +· sê»´ÁuÛwÑ ßü Dº íÏ #˚jT· &ÜìøÏ
|üPqTø=Hêï&Éì ‘Ó*bÕs¡T. n‘·ì <äT+&É>±\≈£î n+‘˚˝<Ò Hä êïs¡T. ãTTwüß\, j·Tø£>å +∑ <Ûsä T¡ «\ e÷≥ n≥T+∫ n‘·ì uÛj Ñ T· +‘√
dü÷s¡T´&ÉT, düeTTÁ<äT&ÉT, yêj·TTe⁄ ≈£L&Ü ‘·eT düV≤ü »dæ‹ú ì Á|üø{£ +Ï #·˝øÒ b£ ˛‘·THêïs¡ì yêb˛j·÷s¡T. n‘·ì |”&É $s¡>&∑ j É T˚ ´
Ä˝À#·qqT ÁãVü≤àH˚ #Ó|Œü eTì y˚&TÉ ≈£îHêïs¡T.
ÁãVü≤à <˚e‘·\‘√ ªsêeDT&ÉT >∑+<Ûsä «¡ , j·Tø£,å <˚e, <ëqe⁄\#˚ eTs¡D+ ˝Ò≈î£ +&Ü qqTï es¡+ ø√sê&ÉT. e÷qe⁄\ |ü≥¢
n‘·ìøÏ #·T\ø£quÛ≤e+. n+<äTøπ yê] >∑T]+∫ Á|ükÕÔ$+#·˝<Ò Tä . ø£qTø£ e÷qe⁄ì #˚‹˝ÀH˚ sêeDTìøÏ eTs¡D+ ñ+<äμì
nHêï&ÉT.
Ç+‘·˝À leTVü‰$wüßeí ⁄ X¯+K#·Áø£><∑ ë<Ûë] nsTT e#êÃ&ÉT. <˚e‘·\T Ä <˚e<˚e⁄DÏí nH˚ø£ $<Ûë\T>± düT‹Ô +#ês¡T.
es¡>s∑ «¡ +#˚‘· ø£q÷ï$Tq÷ï>±qø£ Á|üe]ÔdTü qÔ ï sêeDTDÏí dü+Vü≤]+#·&ÜìøÏ e÷qe⁄&ç>± ne‘·]+#·eTì nuÛ´Ñ ]ú+#ês¡T. <äXs¯ <¡ ä∏
eTVü‰sêE>±] eTT>∑TsZ T¡ uÛ≤s¡´\≈£î Hê\T>∑T s¡÷bÕ\˝À |ü⁄Á‘·T&Ée⁄ ø£eTàì ÁbÕ<Ûj
˚ T· |ü&Ü¶sT¡ . nuÛj
Ñ T· $T#êÃ&ÉT ÄÁ•‘·e‘·‡\T&ÉT.
n+<ä] |üP»\+<äTø=ì n+‘·sêúqeTj·÷´&ÉT.

<äXs¯ <¡ Tä∏ &ÉT |ü⁄Á‘·ø±y˚Twæº #˚dqæ |ü&ÉT j·T»„≈î£ +&É+qT+∫ >=|üŒ ‘˚»düT‡‘√ ≈£L&çq ˇø£ ~e´|ü⁄s¡Twüß&ÉT Ä$s¡“$¤ +#ê&ÉT.
n‘·&ÉT ÁãVü≤à|ü+|ü>± e∫Ãqyê&ÉT. #˚‹˝À ã+>±s¡TbÕÁ‘· yÓ+&çeT÷‘·‘√. n+<äT˝À ~e´bÕj·TdüeTT+~. <ëìï
<äX¯s¡<∏äTqø£+~+#ê&ÉT. ªá bÕj·Tdü+ dü+|ü<ä\ìdüTÔ+~ Äs√>±´ìï ô|+bı+~düTÔ+~. nìï{Ï˙ $T+∫ dü+‘êHêìï
Á|ükÕ~düT+Ô <äμHêï&ÉT. ù|<äyêìøÏ ô|ìï~Û <=]øÏqf…+Ì¢ ~ <äXs¯ <¡ Tä∏ ìøÏ. n‘·ì eTqdüT‡ Äq+<ä‘ê+&Ée+ #˚d+æ ~.
~e´bÕj·TkÕìï ‘·q uÛ≤s¡´˝…q’ øödü\´, düT$TÁ‘·, ø¬ øπ’ sTT\≈£î |ü+#ê&ÉT. dü+e‘·‡s¡ø±\+ >∑&∫ç +~. #ÓÁ’ ‘·Xó¯ <äq∆ e$THê&ÉT
øödü\´≈£î lsêeTT&ÉT »ìà+#ê&ÉT. <äX$¯ THê&ÉT ø¬ øπ’ sTTøÏ uÛsÑ ‘¡ T· &ÉT, düT$TÁ‘·≈î£ \ø£ÎD, X¯Á‘·T|òTü Tï\T »ìà+#ês¡T. á yês¡Ô
$qï njÓ÷<Û´ä Äq+<äd+ü Á<äyTÓ +Æ ~.
sêeT\ø£ÎD uÛsÑ ‘¡ · X¯Á‘·T|òTü Tï\T X¯óø£|¢ øü å£ #·+Á<äTì˝≤ ô|s¡T>∑T‘·THêïs¡T. y˚<Xä ÊÁkÕÔ\quÛ´Ñ dæ+#ês¡T. <Ûqä T]«<ä´˝À HÓ|’ ⁄ü D´+
dü+bÕ~+#ês¡T. $C≤„qKqT\j·÷´s¡T. dü<Tä D Z ≤\≈£î Ä≥|üfHÌº… ês¡T. ñ‘·eÔ T $<ë´s¡T\ú ≈£î ñ+&Ée\dæq \ø£D å ≤*$. sêeTT&ÉT
m|ü&É÷ ‘·*<¢ +ä Á&ÉT\ ùde˝À ìeT>∑ïeTj˚Týê&ÉT. ∫qïHê{Ï qT+N nqïùdy˚ $Tqï>± uÛ≤$+#˚yê&ÉT \ø£ÎDT&ÉT. Ç‘·&TÉ
sêeTT&çøÏ ãVæ≤'ÁbÕD+. uÛsÑ ‘¡ X· Á¯ ‘·T|òTü Tï\T nH√´q´ Áù|e÷_Ûe÷Hê\T ø£\yês¡T.
ø±\#·Áø£+ ‹s¡T>∑T‘·Tqï~. ˇø£Hê&ÉT <äXs¯ <¡ Tä∏ &ÉT ‘·q eT+Á‘·T\T |ü⁄s√Væ≤‘·T\T yÓTT<ä˝q’… yê]‘√ düe÷y˚Xe¯ Tj·÷´&ÉT.
‘·q ≈£îe÷s¡T\ $yêVü≤ Á|ükÕÔeq #˚dTü HÔ êï&ÉT. dü]>±Z n<˚ düeTj·T+˝À nø£ÿ&É n&ÉT>∑Tô|{≤º&TÉ eTVü‰‘˚»XÊÙ*jÓTÆ q $XÊ«$TÁ‘·
eTVü≤]¸. düèwæøº Ï Á|ü‹düèwæº #˚jT· >∑\ düeTs¡T&ú ‘É &· TÉ . <äXs¯ <¡ Tä∏ &ÉT m<äTsπ – kÕ<äs+¡ >± kÕ«>∑‹+#ê&ÉT. n‹~∏<y˚ √uÛeÑ ` n‹~∏
eTq≈£î <˚e⁄&ç‘√ düe÷q+. Ç~ ‘Ó*dæq <äXs¯ <¡ Tä∏ &ÉT $XÊ«$TÁ‘·Tq≈£î düeTT∫‘·Ø‹q eTsê´<ä\T >±$+#ê&ÉT. $qj·T|üPs¡«ø£+>±
#˚‘·T\T CÀ&ç+∫ $XÊ«$TÁ‘·Tì sêø£≈£î ø±s¡D≤ìï n&ç>±&ÉT. ‘·qô|’q ø±s¡úÛ≤s¡+ ô|&ç‘˚ HÓs¡y˚s¡TkÕÔqHêï&ÉT. <äX¯s¡<∏äTì
$qj·÷ìøÏ eTT]dæb˛j·÷&ÉT $XÊ«$TÁ‘·T&ÉT. ªe•wüßì˜ ñ|ü<X˚ Ê\qT bı+~qyê&ç$. ˙e⁄ Ç˝≤π> Á|üe]ÔkÕÔeμì yÓT#·TÃø=Hêï&ÉT.
$XÊ«$TÁ‘·T&ÉT <äXs¯ <¡ Tä∏ ì‘√ ‘êqT e∫Ãq |üìì ‘Ó\T|ü⁄‘êqHêï&ÉT. <ëìì Ä#·]+#·eTHêï&ÉT. Ä&çqe÷≥ ‘·|Œü e<äH› êï&ÉT.
ndü\T $wüjT· + #ÓbÕŒ&ÉT. ªz sêC≤! H˚H=ø£ j·TC≤„ìï dü+ø£*Œ+#êqT. ø±ì e÷Ø#·, düTu≤VüQ\H˚ sêø£då Tü \T Ä j·TC≤„ìøÏ
$|ò÷ü ï\T ø£*–düTHÔ êïs¡T. yê]ì ø√|æ+#·&ÜìøÏ, X¯|+æ #·&ÜìøÏ X¯øÔÏ ñHêï j·T»„Bø£˝å À ñHêïqT ø±ã{Ïº n~ Hê≈£î ‘·>ì∑ |üì
ñ∫‘êqT∫‘ê\T Á>∑V≤æ +#·≈î£ +&Ü X¯øìÔÏ <äT]«ìjÓ÷>∑|sü #¡ >· ÷∑ &É<Tä . n+<äT≈£î dü‘´· |üsêÁø£eTT&ÉT, X¯Ss¡T&ÉT nsTTq lsêeTTDÏí
|ü~~Hê\bÕ≥T Hê yÓ+≥ |ü+|ü⁄. n‘·&˚ Ä sêø£då Tü \qT #·+|ü>\∑ düeTs¡T&ú TÉ . Hê yÓ+≥ e∫Ã j·÷>∑d+ü s¡øD å£ #˚jT· &É+e\¢
lsêeTT&çøÏ nH˚ø£ ÁX‚jT· düT‡\T ø£\T>∑T‘êsTT. lsêeTT&ç |üsêÁø£eTyÓT˝≤+{Ï<√ Hê≈£î u≤>± ‘Ó\TdüT. Hêπø ø±<äT e•wüß\˜ yê]øÏ,
yêeT<˚yê~ eTVü≤s¡T¸\≈£L ‘Ó\TdüT. yês¡+‘ê n+^ø£]+∫q ‘·sê«‘˚ sêeTTDÏí Hê‘√ |ü+|üeTμì nHêï&ÉT.
á e÷≥\T $+≥÷+fÒ <äXs¯ <¡ Tä∏ ì >∑T+&Ó˝À sêsTT|ü&~¶É . #˚‘T· \T CÀ&ç+∫ ªeTVü≤Ø¸! Hê sêeTT&ÉT |ü<Vä ‰ü sπ +&ÉT¢ ≈£L&Ü
ì+&Éìyê&ÉT. <Ûqä T]«<ä´ Ç+ø± |üP]Ôø±˝Ò<Tä . j·TT<ä$∆ wüj÷· \‘√ ‘·–q |ü]#·jT· + ˝Òìyê&ÉT. ø£qTø£ <äjT· #˚dæ Hê sêeTTDÏí
ø√s¡ø+£ &ç. n+‘·>± ø±yê\+fÒ <Ûqä Tsê“DbÕDÏH’Ó H˚qT MT yÓ+≥ekÕÔqT. MT j·÷>±ìï dü+s¡ø+åÏ #˚ u≤<Û´ä ‘· Hê~. Çe˙ï m{≤¢
ñHêï sêeTTDÏí e<ä* H˚qT ˇø£ÿ ø£Då yÓTHÆ ê ã‘·ø˝£ qÒ T. e÷ H√eTT\ |ü+≥ sêeTT&ÉT. Ç+‘·≈L£ Ä sêø£då Tü \T me] n+&É‘√ á
<äT+&É>±ìøÏ ˇ&ç>{∑ ≤ºsμ¡ ì n&ç>±&ÉT.
$XÊ«$TÁ‘·T&ÉT düe÷<Ûëq$Tdü÷Ô ªbÂ\düÔ é+X¯E&Óq’ $ÁX¯edüT&ÉH˚ eTTì ≈£îe÷s¡T&ÉT sêeD≤düTs¡T&ÉT. n‘·&TÉ ≈£îuÒsT¡ ì
k˛<äsT¡ &ÉT. nH˚ø£ sêø£då ü ã˝≤\T ø£\yê&ÉT. ÁãVü≤à Ç∫Ãq nkÕ<Ûës¡D esê\e\¢ n‘·ì >∑s«¡ + Çã“&çeTTã“&Ó+’ ~. eTT˝À¢ø±\q÷
n\¢ø˝£ À¢\+ #˚dTü HÔ êï&ÉT. n≥Te+{Ïyê&çøÏ j·T»„+ uÛ>Ñ ï∑ +#˚jT· &ÉeTH˚~ n\Œ+>± ‘√düTqÔ ï~. n+<äTøπ Ç≥Te+{Ï |üqT\˝À

bÕ˝§Zq&ÉT. e÷Ø#·, düTu≤VüQ\T Ç‘·ì#˚‘· Áù|]‘·T˝…’ j·TC≤„\≈£î $|ò÷ü ï\qT ø£*–düTHÔ êïs¡μq>±H˚ <äXs¯ <¡ Tä∏ &ÉT eT]+‘· uÛj
Ñ T· |ü&Ü¶&TÉ .
ªj·TT<ä+∆ ˝À j·TeTTì‘√ düe÷qT˝…q’ yê] HÓ<Tä s√ÿe&ÜìøÏ Hê ∫ìïbÕ|üDíÏ |ü+|üqT. H˚qT ≈£L&Ü j·TT<ä∆ $wüjT· +˝À nX¯≈î£ &Ô μÉ qì
|ü*ø±&ÉT.
<äXs¯ <¡ Tä∏ ì e÷≥\≈£î $XÊ«$TÁ‘·T&ÉT n–ZMT<ä >∑T–Z\yÓTHÆ ê&ÉT. ªÇ∫Ãqe÷≥ ‘·|Œü ≥+ MT Ç+{≤ e+{≤ ˝Ò<Tä . ˙e+<äT≈£î
dæ<|∆ä &ü ‘ç ˚ ]ø£VÔ ≤ü kÕÔ\‘√ ‹]– yÓfi‘¯ êqT. MTs¡T düTK+>± ñ+&É+&çμ nHêï&ÉT $XÊ«$TÁ‘·T&ÉT. |ü]dæ‹ú rÁe‘·qT >∑eTì+#ê&ÉT
e•wüe˜ TVü≤]¸. Ç∫Ãq e÷≥ ì\u…≥Tºø√eTì <äXs¯ <¡ Tä∏ ìøÏ Væ≤‘·e⁄ |ü*ø±&ÉT. e÷≥ ì\u…≥Tºø√ì yêìøÏ <Ûsä à¡ ø±sê´\Hê#·]+∫q
|òü\+ q•düTÔ+<äì ôV≤#·Ã]+#ê&ÉT. $$<Ûëg Á|üjÓ÷>∑<ä≈£åî&Ó’q $XÊ«$TÁ‘·T&ç yÓ+≥ sêeTTDÏí |ü+|ü&É+˝À dü+X¯j·÷ìøÏ
‘êe⁄+&É>÷∑ &É<Hä êï&ÉT. sêeTTDÏí |ü+|æ‘˚ y˚T\T »s¡T>∑T‘·T+<äì düT‹yÓT‘·>Ô ± dü÷∫+#ê&ÉT.
e•wüßì˜ Væ≤‘·e#·Hê\≈£î <äXs¯ <¡ Tä∏ &ÉT ‘·˝§>±Z&TÉ . sêeT\ø£ÎDT\qT |æ*|æ+#ê&ÉT. øödü\´‘√ ø£*dæ Äos¡«~+#ê&ÉT.
Á|üXÊ+‘·yTÓ qÆ eTqdüT‡‘√ $XÊ«$TÁ‘·T&çøÏ n|üŒ–+#ê&ÉT.
$XÊ«$TÁ‘· T ì yÓ + ≥ <Û ä q Tsê∆ ] nsTT sêeTT&É T
q&ÉTdüTHÔ êï&ÉT. \ø£ÎDT&ÉT nqTdü]düTHÔ êï&ÉT. düsj
¡ T· ÷qB rs¡+
yÓ+ã&ç #ê˝≤ <ä÷s¡+ Á|üj÷· DÏ+#ês¡T eTT>∑TsZ ÷¡ . ‘·sy¡ ê‘·
sêeT\ø£ÎDT\≈£î ªã\μ ªn‹ã\μ $<ä´\qT|ü<˚•+#ê&ÉT
$XÊ«$TÁ‘· eTVü ≤ ]¸. M{Ï Á|ü u Û ≤ e+e\¢ n\dü ≥ ,
Äø£*<ä|ü\T+&Ée⁄. s¡÷|üø±+‘·T\T ‘·>∑Ze⁄. ìÁ<ä˝À ñHêï,
@eTs¡TbÕ≥T‘√ ñHêï sêø£ådüT˝ÒMT #˚j·T˝Òs¡T. eTT˝À¢ø±˝À¢
m<äTs=&ç¶ ì\#˚yês¡T+&ÉsT¡ .
sêeTT&ÉT >∑Ts¡Tùde˝À ìeT>∑Tï&Éj÷· ´&ÉT. $XÊ«$TÁ‘·Tì
bÕ<ë˝§‘êÔ&TÉ . ùde\T #˚XÊ&ÉT. >∑Ts¡Tùde $X‚wü |ò*ü ‘êìïdüT+Ô ~.
düsj
¡ T· ÷qB rs¡+˝ÀH˚ yêfi¯ófl Ä sêÁ‹ ìÁ~+#ês¡T.
‘Ó\¢yês¡T‘√+~. $XÊ«$TÁ‘·T&ÉT sêeT\ø£ÎDT\≈£î
y˚T˝§ÿ\T|ü⁄ |ü*ø±&ÉT.
øödü˝≤´ düTÁ|üC≤sêeT |üPsê«dü+<Ûë´ Á|ües¡‘Ô ˚
ñ‹Ôwü̃ qs¡XÊs¡÷\› ø£seÔ¡ ´+ <Óe’ e÷Væ≤ïø£yTé .
ªøödü˝≤´<˚$ dü‘‡· +‘êqyÓTqÆ z sêe÷! ‘·÷s¡TŒq ñwü'ø±+‘·T\T Á|üd]ü düTHÔ êïsTT. ìÁ<ä˝∫Ò ì‘·´ø£sà¡ \qT Ä#·]+#·μeTHêï&ÉT.
>∑Ts¡Tyêø£´+ •s¡kÕeVæ≤+#ê&ÉT sêeTT&ÉT, \ø£ÎDTì‘√ ø£\dæ. eT∞fl Á|üj÷· D+ ø=qkÕ–+~. düsj ¡ T· ÷ >∑+>±q<äT\ dü+>∑eT
Á|ü<X˚ Êìï #˚sT¡ ≈£îHêïs¡T. nø£ÿ&ç $X‚cÕ\qT >∑Ts¡TeTTK‘·' ‘Ó\TdüT≈£îHêïs¡T. C≤„Hêìï bı+<ä&+É ˝À ìs¡+‘·s+¡ nÁ|üeT‘·T˝Ô ’…
ñ+&É&+É ñ‘·eÔ T $<ë´s¡T\ú \ø£D å +.
Á|üj÷· D+ kÕ>∑T‘·Tqï~. ªeT\<äμ, ªø£s÷¡ X¯μ nH˚ »q|ü<ë\≈£î #˚sT¡ ≈£îHêïs¡T. Ç+Á<äTì nqTÁ>∑V≤ü $X‚w+ü #˚‘· á ÁbÕ+‘ê\T
<Ûqä <ÛëHê´\düeTè~∆ì ø£*– ñ+&˚$. ø±ì ª‘ê≥ø£μ nH˚ j·TøÏD å Ï á ÁbÕ+‘ê\≈£î e∫Ã $<Û«ä +kÕìï düèwæ+º ∫+~. |ü⁄≥Tºø‘£ √H˚
y˚sTT @qT>∑T\ ã\+ ø£*–q áyÓTqT mes¡÷ m~]+#·˝øÒ b£ ˛‘·THêïs¡T. ªn–ïøÏ Ä»´+‘√&Óq’ ≥T¢μ áyÓT‘√u≤≥T áyÓT ≈£îe÷s¡T&ÉT
ªe÷Ø#·T&ÉTμ $s¡T#·Tø£|&ü TÉ ‘·÷ á »q|ü<ë\qT n‘·˝≤≈£î‘·\+ #˚dTü HÔ êï&ÉT. <äTwüßsº ê˝…q’ ‘ê≥ø£qT e~Û+#·eTì sêeTT&ç‘√

nHêï&ÉT $XÊ«$TÁ‘·T&ÉT. ˇø£ÿø£D å + sêeTT&ÉT eTÚqeTTÁ<ä <ë˝≤Ã&ÉT. sêeTT&ç uÛ≤e+ Á>∑V≤æ +#ê&ÉT $XÊ«$TÁ‘·T&ÉT. ªÅdìÔ” m˝≤
#·+bÕ\H˚ dü+X¯jT· + e<äT.› n<Ûsä à¡ |üsêj·TD nsTTq ‘ê≥ø£qT #·+|æ‘˚ <√wü+ sê<äμì ø£seÔ¡ éTT|ü<•˚ +#ê&ÉT. yÓ+≥H˚ sêeTT&ÉT
<äè&ÛìÉ X¯Ãj·TT&Ó’ n+»* |òTü {Ï+#ê&ÉT. ªMTs¡T #Ó|Œæ q≥T¢>± q&É#T· ø=eTàì e÷ Hêqï>±s¡T qqTï Ä<˚•+#ês¡T. yê] Ä»„ Hê≈£î
•s√<Ûës¡éTμì |æ‘è· yêø£´ |ü]bÕ\HêdüøìÔÏ #ê{≤&ÉT. n˝≤π> >∑Ts¡Te⁄ Ä»„qT bÕ*+#·&+É •wüß´ì>± ‘·q ø£seÔ¡ éTì uÛ≤$+∫
‘ê≥ø£e<Û≈ä î£ ñ<äT´≈£î&Ô H’Ó ê&ÉT.
$ø£è‘êø±s¡+‘√ $s¡T#·T≈£î|ü&TÉ ‘·Tqï ‘ê≥ø£ #˚‘T· \qT ‘·q ì•‘· u≤D≤\‘√ K+&ç+#ê&ÉT sêeTT&ÉT. nsTTHê Äy˚X+¯ ‘√
MT~øÏ edüTqÔ ï ‘ê≥ø£ eTT≈£îÿ #Óe⁄\qT ø√dæyX˚ Ê&ÉT \ø£ÎDT&ÉT. ‘ê≥ø£ Äy˚X+¯ s¬ +&ç+‘·˝+’… ~. ‘êqT ø£qã&É≈î£ +&Ü yêfi¯flô|’
sêfi¯fl yêq≈£î]|ædTü qÔ ï~. Ç<ä+‘ê >∑eTìdüTHÔ êï&ÉT $XÊ«$TÁ‘·T&ÉT. dü+<Ûë´ø±\+ düMT|ædTü qÔ ï~. á˝Àù| ‘ê≥ø£qT |üs˝¡ Àø±ìøÏ
|ü+|üeTì |ü⁄s¡e÷sTT+#ê&ÉT. ndüTs¡d+ü <Ûë´ø±\+˝À sêø£då Tü \T eTVü‰ã˝≤ìï bı+<äT‘ês¡T. m<äTs√ÿe&É+ ø£w+ºü . Çø£ @
e÷Á‘·+ Ä\dü´+ #˚jT· ≈£î+&Ü sêeTT&ÉT X¯ãy› ~˚ Û $<ä´qT Á|ü<]ä Ùdü÷Ô u≤DÁ|üj÷Ó >∑+ #˚XÊ&ÉT. ø£D å ø±\+˝À ‘ê≥ø£ H˚\ô|ã’ &ç
ÁbÕD≤\qT e~*+~. ‘ê≥ø£ e<Û‘ä √ <äTwüº dü+Vü‰sêìøÏ |üPqTø=Hêï&ÉT sêeTT&ÉT. Ç+Á<ë~ <˚e‘·\T sêeTTDÏí düT‹Ô +#ês¡T.
dü+‘·Twüß&º q’Ó $XÊ«$TÁ‘· eTVü≤]¸ sêeTTq≈£î mH√ï ~yê´ÁkÕÔ\qT nqTÁ>∑V≤æ +#ê&ÉT. >∑Ts¡Te⁄ nqTÁ>∑V≤æ ùdÔ Çe«˝Òì<˚$T{Ï?
•wüß´&ÉT bı+<ä˝ìÒ <˚$T{Ï?
sêeT\ø£ÎD düV≤æ ‘·T&ÉsTT $XÊ«$TÁ‘·T&ÉT ªdæ<ë∆ÁX¯eT+μ #˚sT¡ ≈£îHêï&ÉT. n<˚ n‘·ì j·T»„u÷ÑÛ $T. sêeT\ø£ÎDT\T $qj·T+>±
#˚‘T· \T CÀ&ç+∫ >∑Ts¡Te⁄>±]ì j·T»„Bø£qå T d”«ø£]+#·eTì ÁbÕ]ú+#ês¡T. eTìï+#ê&ÉT eTVü≤]¸. j·T»„BøÏ‘å T· &Éj÷· ´&ÉT. eTs¡THê&˚
j·T»„+ ÁbÕs¡+uÛyÑ TÓ +Æ ~. Äs¡T s√E\bÕ≥T kÕπ> á j·T»„ $wüjT· +˝À n‘·´+‘· C≤>∑s÷¡ ≈£î˝…’ ñ+&ÉeTì sêeT\ø£ÎDT\≈£î
dü÷∫+#ês¡T eTTqT\T. ◊<äTs√E˝…+’ ~. ø£+{ÏMT<ä ≈£îqT≈£î˝Ò≈î£ +&Ü j·TC≤„ìï ø±bÕ&ÉT‘·THêïs¡T sêeT\ø£ÎDT\T. ø£syÔ¡ ê´ìï
HÓsy¡ s˚ Ã¡ &É+˝À Ç+‘· ìwü˜ ñ+&Ü*. ∫e]s√E ñqï≥Tº+&ç ˇø£ÿkÕ]>± j·T»„≈î£ +&É+qT+&ç C≤«\\T m>∑d|æ &ü Ü¶sTT. Ç~
sêø£då Tü \ sêø£≈î£ dü÷#·q.
e÷Ø#·, düTu≤VüQ\T nqT#·sT¡ \‘√ e#êÃs¡T. j·T»„y~˚ ø£ |ü]düsê\T s¡øeÔ£ s¡¸+‘√ ‘·&dç æ eTT<äj › ÷· ´sTT. sêeTT&ÉT ªo‘˚wßü e⁄μ
nqï e÷qyêÁkÕÔìï e÷Ø#·T&çô|ø’ Ï Á|üj÷Ó –+#ê&ÉT. <ëì <Óã“≈£î e÷Ø#·T&ÉT q÷s¡T jÓ÷»Hê\ <ä÷s¡+ m–] düeTTÁ<ä+˝À
|ü&bç ˛j·÷&ÉT. düŒ èVü≤ø√˝ÀŒsTT –s¡–sê ‹s¡T>∑T‘·÷ ø=≥Tº≈î£ b˛‘·THêï&ÉT. eTs¡T ìeTTwü+˝À ªÄπ>ïj·÷g+μ‘√ düTu≤VüQì
eø£då ˝úü ≤ìï Áeø£ÿ\T #˚XÊ&ÉT. ªyêj·Tyê´g+μ‘√ $T>∑‘ê sêø£då Tü \ uÛsÑ ‘¡ +· |ü{≤º&TÉ . sêø£då uü ≤<Ûä ‘=\–+~. j·T»„+ ì]«|òTü ï+>±
»]–+~. $XÊ«$TÁ‘·T&ÉT dü+‘√wæ+#ê&ÉT. düeTs¡T˝ú q’… •wüß´\qT #·÷dæ @ >∑Ts¡Te⁄ dü+‘√wæ+#·&TÉ ?
eTs¡THê&ÉT ñ<äj·÷H˚ï sêeT\ø£ÎDT\T $XÊ«$TÁ‘·Tì m<äT≥ $qj·T+‘√ ì*#ês¡T. Ç+ø± @$T #˚j·÷˝À
ÄC≤„|+æ #·eTHêïs¡T. $XÊ«$TÁ‘·T&ÉT ªz sêe÷! $T~∏˝≤q>∑s¡ Á|üuTÑÛ e⁄, |üse¡ T<Ûë]à≈£î&Óq’ »qø£ eTVü‰sêE ˇø£ j·TC≤„ìï #˚jT·
dü+ø£*Œ+#ê&ÉT. eTq+ nø£ÿ&ÉøÏ yÓfi<¯ ë+. nø£ÿ&É n<äT“¤‘y· TÓ qÆ ˇø£ eTVü‰<Ûqä TdüT‡+~. ˙e⁄ #·÷&Ée#·TÃqHêï&ÉT. dü+dæ<Tä \∆ j·÷´s¡T
sêeT\ø£ÎDT\T. eTTìqqTdü]dü÷Ô $T~∏\yÓ|’ ⁄ü >± eTT+<äT≈£î kÕ>∑T‘·THêïs¡T.
n&ÉT>∑T\‘√bÕ≥T e÷≥\÷ kÕ>∑T‘·THêïsTT. sêeTTì ø√]ø£ y˚Ts¡≈î£ ‘·eT e+X¯ |ü⁄≥Tº |üPs√«‘·sÔ ê\qT $e]+#ê&ÉT
$XÊ«$TÁ‘·T&ÉT. Ä sêÁ‹ XÀD≤qB rs¡+˝À $ÁX¯$T+#ês¡T. eTs¡THê&ÉT |ü$Á‘· >∑+>±q~ì <ä]Ù+#ês¡T. kÕïHê˝≤#·]+∫
$<ÛTä ´ø£Ô <Ûsä êà\qT HÓsy¡ s˚ êÃs¡T. >∑+>±eè‘êÔ+‘êìï $q>√s¡T‘·THêïqì $qj·T+>± n&ç>±&ÉT sêeTT&ÉT. $ì|æ+#ê&ÉT $XÊ«$TÁ‘·T&ÉT.
õC≤„dTü e⁄˝…q’ •wüß´\T, $C≤„ì nsTTq >∑Ts¡Te⁄ ` Çø£ C≤„q Á|ükÕsêìøÏ n&ÉT+¶ ≥T+<ë?
bÕ‘êfi¯+˝À ã÷&ç<≈ä î£ |üŒ˝…’ |ü&eç ⁄qï ‘·q |æ‘s· T¡ ˝…q’ dü>s∑ ¡ |ü⁄Á‘·T\≈£î ñ‘·eÔ T>∑‘T· \T ø£*Œ+#·&ÜìøÏ dü+ø£*Œ+#ê&ÉT
uÛ^Ñ s¡<Tä∏ &ÉT. n+<äT≈£î ˇø£fÒ e÷s¡+Z ñ+~. düTs¡>+∑ >∑qT yê] ã÷&ç<≈ä î£ |üŒ\ô|’ Á|üeVæ≤+|üCj Ò T· &É+. ø±ì Äø±X¯+˝Àì
>∑+>∑qT bÕ‘êfi≤ìøÏ ~+|ü&+É ˇø£ |ü{≤ºq »]π> |üHH˚ ê? nsTTHê <äè&ÛdÉ +ü ø£˝≤ŒìøÏ nkÕ<Û´ä yÓTqÆ ~ ˝Ò<Tä . uÛ^Ñ s¡<Tä∏ &ÉT rÁeyÓTqÆ
‘·|dü Tü ‡#˚XÊ&ÉT. ÁãVü≤àqT, •e⁄DÏí yÓT|æŒ+#ê&ÉT. mìï n&É+¶ ≈£î\T m<äTs¬ H’ ê dü+ø£\Œ+ qT+∫ |üøÿ£ ≈£î ‘·|ü ø√˝Ò<Tä . >∑+>∑qT
bÕ‘êfi¯+<ëø± rdüT≈£îyÓfifl¯ &É+˝À dü|\üò eTH√s¡<Tä∏ &Éj÷· ´&ÉT. n+<äTøπ |ü≥Tº<\ä $wüjT· +˝À ªuÛ^Ñ s¡<ä∏ Á|üjT· ‘·ï+μ nqï C≤rj·T+
@s¡Œ&ç+~. uÛ^Ñ s¡<Tä∏ ì e+X¯+˝Àì yê&˚ sêeTT&ÉT.
>∑+>±e‘·sD¡ ≤ìï >∑T]+∫ $XÊ«$TÁ‘·T&ÉT sêeTT&çøÏ #Ó|Œü &É+˝À ˇø£ Ä+‘·s´¡ eTT+~. ‘·q |üP]«≈£î\T m+‘·>=|üŒyês√
‘Ó\TdüT≈£îì <ëìø£qT>∑TD+>± q&Ée&É+. |æ‘s· T¡ \|ü≥¢ m+‘· uÛøÑ ÔÏ Á|ü|‘ü T· \Ô T+&Ü˝À ‘Ó\|ü&+É . |ü{qºÏ |üì |ò\ü e+‘·eTj˚Tés¡≈î£
|ü≥Tº<\ä m˝≤ e⁄+&Ü˝À #Ó|Œü &É+. nsTT‘˚ Çe˙ï H˚sT¡ >± #Ó|Œü ˝Ò<Tä $XÊ«$TÁ‘·T&ÉT. nsTTHê Ä+‘·sê´ìï Á>∑V≤æ +#ê&ÉT
sêeTT&ÉT. Ç<˚ ñ‘·eÔ T >∑Ts¡T•wüß´\ eéVü‰s¡+.
$T~∏˝≤q>∑s¡ düMTbÕìøÏ #˚sT¡ ≈£îHêïs¡T $XÊ«$TÁ‘· sêeT\ø£ÎDT\T. nø£ÿ&É ˇø£ ÄÁX¯e÷ìï #·÷XÊ&ÉT sêeTT&ÉT. n~
bÕ‘·<H’Ó ê n+<ä+>± n>∑T|ædTü qÔ ï~. ø±ì »qdü+#ês¡yT˚ ˝Ò<Tä . ª@$T{° ∫Á‘·μeTì n&ç>±&ÉT sêeTT&ÉT. n~ >ö‘·eT eTVü≤]¸
ÄÁX¯eTeTì, Ä ø£<qä∏ +‘ê $e]+#ê&ÉT $XÊ«$TÁ‘·T&ÉT. ªeTVü‰‘·|dü ‡ü +|üqTï&Óq’ >ö‘·eT eTVü≤]¸ ‘·q uÛ≤s¡´ nsTTq nVü≤\´‘√
á ÄÁX¯eT+˝À ñ+&˚yê&ÉT. ˇø=H=ø£ dü+<äs“¡ +¤ ˝À nVü≤\´ n|üsê<Û+ä #˚d+æ <äì uÛ≤$+∫ ÄÁ>∑¨<äÁ>∑T&Éj÷· ´&ÉT >ö‘·eTT&ÉT.
y˚\ dü+e‘·‡sê\T nqïbÕHê<äT\T ˝Òø£ yêj·TTe⁄H˚ ÄVü‰s¡+>± rdüT≈£î+≥÷ á ÄÁX¯eT+˝ÀH˚ ã÷&ç<˝ä À |ü&ç ñ+&ÉeTì
ÄyÓTqT X¯|+æ #ê&ÉT. me«]ø° ø£qã&É≈î£ +&Ü ñ+{≤eHêï&ÉT. sêeTTì sêø£‘√ XÊ|ü$eTTøÏÔ ø£*– ì»s¡÷bÕìï bı+<äT‘êμeHêï&ÉT.
ªsêe÷! >ö‘·e÷ÁX¯eT+˝À ø±\TyÓ÷|æ nVü≤\´≈£î XÊ|ü$eTTøÏÔ ø£*–+#·Tμ nì $XÊ«$TÁ‘·T&ÉT ÄC≤„|+æ #ê&ÉT.
#·T≥÷º ã÷&ç<ä Äe]+∫ ñ+&ç ø£s√ƒ s¡Bø£˝å À ñqï nVü≤\´ bı>∑øe£ TTàø=qï n–ï ‘˚»düT‡˝≤ ñ+~. Ä eTVü‰‘·Tàsê*ì
sêeTT&ÉT #·÷XÊ&ÉT. sêeTT&ç <äsÙ¡ q+‘√ ÄyÓT≈£î XÊ|ü$eTTøÏÔ ø£*–+~. nVü≤˝≤´ >ö‘·eTT\T sêeTTDÏí j·T<∏ë$~Û>± >ös¡$+#ês¡T.
yê] dü‘êÿsê\+<äTø=ì sêeTT&ÉT $XÊ«$TÁ‘·Tì yÓ+≥ \ø£ÎD düV≤æ ‘·T&Ó’ $T~∏˝≤ q>∑sêìøÏ ãj·T\T<˚sê&ÉT.
$T~∏˝≤q>∑s+¡ ˝À Á|üuTÑÛ yÓq’ »qø£eTVü‰sêE M]ì düeTT∫‘·+>± düe÷<ä]+#ê&ÉT. $T~∏\˝À nVü≤˝≤´ >ö‘·eTT\ ô|<ä›
≈£îe÷s¡T&Ó’q X¯‘êq+<äT&ÉT sêeT<äs¡Ùq+ #˚düT≈£îHêï&ÉT. ‘·q ‘·*¢qT<ä∆]+∫q+<äT\≈£î ø£è‘·»„‘ê+»\T\T düeT]Œ+#ê&ÉT.
eTVü‰‘·|Xü ÊÙ*jÓTÆ q $XÊ«$TÁ‘·Tì nqTÁ>∑V≤ü + bı+<ä>\∑ >∑&+É #ê˝≤ $X‚weü Tì sêeTTDÏí yÓT#·TÃ≈£îHêï&ÉT. $XÊ«$TÁ‘· eTVü≤]¸
nkÕ<ÛëD X¯økÔÏ ÕeTsêú´\qT $e]+#ê&ÉT X¯‘êq+<äT&ÉT.
eTs¡THê&ÉT ÁbÕ‘·'ø±\+˝À »q≈£î&ÉT $XÊ«$TÁ‘· sêeT\ø£ÎDT\qT ÄVü‰«ì+#ê&ÉT. ø£syÔ¡ √´|ü<X˚ +¯ #˚jT· e\dæ+~>±
$XÊ«$TÁ‘·TDÏí ÁbÕ]ú+#ê&ÉT. n|ü&ÉT Á|ü‘T· ´‘·sÔ $¡ Tdü÷Ô $XÊ«$TÁ‘·T&ÉT ªMs¡T <äXs¯ <¡ eä∏ TVü‰sêE ≈£îe÷s¡T\T. »>∑Á‘·Œdæ<Tä ˝∆ q’…
Ms¡T\T. MT <ä>sZ∑ ¡ ñqï <Ûqä TdüT‡qT #·÷&Ü\qT≈£î+≥THêïs¡T. <ëìï #·÷|æ+#·+&ç. X¯óuÛ+Ñ »s¡T>∑T‘·T+~. yêfi¯fl eTT#·Ã{≤
rs¡T‘·T+μ<äHêï&ÉT. n|ü&ÉT »q≈£î&ÉT ‘·q<ä>sZ∑ T¡ qï ª•e<Ûqä TdüT‡μ #·]Á‘·qT $e]+#ê&ÉT. j·÷>∑+ ø√dü+ uÛ÷Ñ $Tì <äTqTï‘·T+&É>±
ˇø£ bÕ|ü <=]øÏ+<äì, Hê>∑{Ï#ê\Tq <=]øÏq+<äTe\¢ áyÓT≈£î ªd”‘·μ nH˚ ù|s¡T e∫Ã+<ä˙ #Ó|ü⁄‘·÷ ÄyÓTqT >=|üŒ
|üsêÁø£eTe+‘·T&çøyÏ ê«\qï ‘·q n_ÛeT‘êìï yÓ*ãT#êÃ&ÉT. •e<Ûqä TdüT‡qT
m≈£îÿô|≥º>\∑ yê&˚ d”‘≈· î£ ‘·–q uÛsÑ Ô¡ nHêï&ÉT. >∑‘+· ˝À m+<äs√ sêE\T
e∫Ã •e<ÛäqTdüT‡ m≈£îÿô|≥º&ÜìøÏ $|òü\Á|üj·T‘·ï+ #˚XÊs¡ì,
m≈£îÿô|≥º&+É e÷≥ m˝≤ ñHêï ø£˙dü+ ø£<*ä +#·˝øÒ b£ ˛j·÷s¡Hêï&ÉT.
Ç<ä+‘ê $ì •e<Ûqä TdüT‡qT ‘Ó|Œæ +#·eTHêï&ÉT $XÊ«$TÁ‘·T&ÉT.
düsπ qHêï&ÉT »q≈£î&ÉT. ã*wüß\˜ T, Bs¡øÈ ±j·TT˝…q’ ◊<äTy˚\ eT+~
n‹ø£w+ºü MT<ä •e<Ûqä TdüT‡‘√ ≈£L&çq ù|{Ïøq£ T rdüT≈£îe#êÃs¡T.

$XÊ«$TÁ‘· eTVü≤]¸ nqTeT‹‘√ <Ûqä TdüT‡ eT<Û´ä uÛ≤>±ìï ne©\>± |ü≥Tº≈î£ Hêï&ÉT sêeTT&ÉT. <Ûqä T]«<ä´j·T+<äT Ä]‘˚]q
sêeTTì #˚sTT k˛øÏq+‘·H˚ Ä <Ûqä TdüT‡ e+–+~. $+{ÏHê]ì dü+~Û+#ê&ÉT. y˚\ø=\~ dü<dä Tü ´\T ÄX¯Ãs¡´+˝À eTTì–b˛j·÷s¡T.
n˝…‘¢ ê&ÉTqT Äø£sêí+‘·+>± ˝≤>±&ÉT sêeTT&ÉT. |æ&TÉ >∑TbÕ≥T˝≤ uÛj
Ñ T· +ø£sX¡ u¯ ≤›ìï #˚d÷ü Ô $\T¢ ô|fiò ó¯ flq $]–+~. $XÊ«$TÁ‘·T&ÉT,
»q≈£î&ÉT, sêeT\ø£ÎDT\T ‘·|Œü $T>∑‘êyês¡+‘ê eT÷s¡Ãy¤ √j·÷s¡T.
Ç∫Ãqe÷≥ Á|üø±s¡+ »q≈£î&ÉT d”‘êsêeTT\ $yêVü≤+ »s¡|&ü ÜìøÏ dü+dæ<Tä &∆ j É ÷· ´&ÉT. <äXs¯ <¡ eä∏ TVü‰sêE≈£î es¡eÔ ÷q+
|ü+bÕ&ÉT. njÓ÷<Û´ä qT+∫ n+<äs÷¡ ‘·s*¡ e#êÃs¡T. »q≈£î&ÉT ‘·q ≈£îe÷¬s˝Ô q’… d”‘q· T, }]àfi¯\qT sêeT\ø£ÎDT\≈£î, ‘·q
‘·eTTà&ÉT ≈£îX¯<«äÛ Eì ≈£îe÷¬s˝Ô q’… e÷+&É$ì, ÁX¯ó‘·øs° T¡ \Ô qT uÛsÑ ‘¡ X· Á¯ ‘·T|òTü Tï\≈£î Ç∫Ã $yêVü≤+ »]|æ+#ê&ÉT. n+>∑s+¡ >∑yu’Ó eÑÛ +>±
»]>±sTT ø£˝≤´D≤\T.
eTs¡ T Hê&É T $XÊ«$TÁ‘· eTVü ≤ ]¸ ø=‘· Ô
<ä + |ü ‘ · T \qT Äos¡ « ~+∫, <ä X ¯ s ¡ < ∏ ä
»qø£eTVü‰sêE\qT M&=ÿì Væ≤e÷\j·T|üs«¡ ‘êìøÏ
yÓfi≤fl&ÉT. ‘·sy¡ ê‘· ã+<ÛTä $TÁ‘· düyT˚ ‘·+>± <äXs¯ <¡ Tä∏ &ÉT
njÓ÷<Û´ä ≈£î ãj·T\T<˚sê&ÉT.
<ë]˝À Mfi¯fl≈£î |üs¡X¯ósêeTT&ÉT m<äTs¡T>±
e#êÃ&ÉT. n‘·&TÉ Á|üfij ¯ T· ø±\ s¡TÁ<äT&ç˝≤ ñHêï&ÉT.
>∑+Á&É>=&É*¶ ì, <Ûqä Tsê“D≤\qT <Û]ä +#ê&ÉT. Á|ü»«® ]˝Ò¢
n–ï˝≤ uÛÑj·T+ø£s¡+>± ñHêï&ÉT. ø£åÁ‹j·TT\+fÒ
Ç‘· ì øÏ dü ] |ü & É & É T . |ü P s¡ « + ø£ å Á ‹j· T T&Ó ’ q
ø±s¡MÔ sê´s¡Tq® T&ÉT Ç‘·ì ‘·+Á&ç nsTTq »eT<ä–ïì
#·+bÕ&ÉT. n|üŒ{Ï qT+&ç ø£åÁ‹j·T ìs¡÷à\HêìøÏ
ø£ + ø£ D + ø£ ≥ Tº ≈ £ î Hêï&É T . Çs¡ y Ó ’ ˇø£ ÿ kÕs¡ T ¢
uÛ÷Ñ Á|ü<øä D
åÏ + #˚dæ m+‘√eT+~ ø£Áå ‹j·TT\qT ‘·q
>∑+Á&É>=&É*¶ øÏ ã*#˚XÊ&ÉT.
|üs¡X¯ósêeTT&ÉT lsêeTTì‘√ ‘·q<ä>∑Zs¡Tqï
yÓ’wüíe <ÛäqTdüT‡HÓ≈£îÿô|≥ºeTì düyê\T $dæsê&ÉT.
düπsqì sê|òüTe⁄&ÉT ne©\>± m≈£îÿô|{≤º&ÉT.
z≥$Tq+^ø£]+∫q |üs¡X¯ósêeTT&ÉT ‘·ø£åDy˚T
eTùV≤+Á<ä|sü «¡ ‘êìøÏ yÓ[flb˛j·÷&ÉT
<äXs¯ <¡ Tä∏ &ÉT dü|]ü yês¡+>± njÓ÷<Û´ä ≈£î #˚sT¡ ≈£îHêï&ÉT. uÛsÑ ‘¡ T· &ÉT X¯Á‘·T|òTü Tïì‘√ y˚Tqe÷eT yÓ+≥ ‘ê‘·>±]+{ÏøÏ yÓfi≤fl&ÉT.
sêeT\ø£ÎDT\T ‘·*<¢ +ä Á&ÉT\ ùde˝À, >∑Ts¡Te⁄\ ùde˝À ‘·]dü÷Ô njÓ÷<Û´ä ˝ÀH˚ ñ+&çb˛j·÷s¡T.

njÓ÷<Ûë´ ø±+&É+
<äXs¯ <¡ Tä∏ ìøÏ |ü⁄Á‘·T\MT<ä m+‘√ Áù|eT. ‘·q X¯Øs¡+ qT+&ç |ü⁄{Ïqº Hê\T>∑T #˚‘T· \˝≤>∑ uÛ≤$+#ê&ÉT. á q\T>∑Ts¡T
≈£îe÷s¡T\˝À uÛsÑ ‘¡ ,· X¯Á‘·T|òTü Tï\T <˚XÊ+‘·s+¡ ˝À ñ+&É&+É e\¢ u…+>∑ô|≥Tº≈î£ Hêï&ÉT. yêfi¯flqT eT∞fleT∞fl ‘·\#·T≈£î+≥THêï&ÉT.
<äXs¯ <¡ Tä∏ ìøÏ lsêeTTìMT<ä eT≈£îÿe m≈£îÿe. <ëìøÏ ø±s¡D+ lsêeTT&ÉT dü<Tä D Z sê• ø±e&ÉyT˚ . s¡÷|ü+˝Àq÷ >∑TD+˝Àq÷
ÁX‚wßü &˜ TÉ . eTVü‰Ms¡T&ÉT. eTè<äTe⁄>± e÷{≤¢&‘É ê&ÉT. X¯sD
¡ qïyê]ì ø±bÕ&É‘ê&ÉT. ø√|ü+, >∑s«¡ + ˝Òìyê&ÉT. dü‘´· + |ü*øπ yê&ÉT.
|üsT¡ \ dü+|ü<qä T Ä•+#·ìyê&ÉT. BqT\qT Ä<äTø=H˚yê&ÉT. ø±˝≤ìï eè<∏ë#˚jT· ≈£î+&Ü C≤„qT\‘√, dü»q® T\‘√ $$<Ûä $wüj÷· \qT
#·]Ã+#˚yê&ÉT. $qj·To*. ‘·*<¢ +ä Á&ÉT\|ü{≤¢, >∑Ts¡Te⁄\|ü{≤¢ ìX¯Ã\uÛøÑ ÔÏ ø£\yê&ÉT. k˛eT]‘·q+, @eTs¡TbÕ≥T ˝Òìyê&ÉT,
ø£fi\¯ ˝À Ä]‘˚]qyê&ÉT, ndü÷j·T, e÷‘·‡s¡´+ ˝Òìyê&ÉT. Á|ü»\|ü≥¢ yê‘·‡\´+ ø£\yê&ÉT... Çìï eT+∫>∑TD≤\≈£î bÕ<Óq’
lsêeTT&É+fÒ ‘·*<¢ +ä Á&ÉT\πø ø±<äT, Á|ü»\+<ä]ø° |üse¡ T Á|”‹.
düø\£ >∑TD≤_ÛsêeTT&Óq’ lsêeTT&ÉT ‘·eT≈£î Á|üuTÑÛ e⁄ ø±yê\ì Á|ü»\ ø√]ø£ ` BìøÏ ‘√&ÉT ªH˚qT J$+∫ ñqï|ü&˚
lsêeTT&ÉT sêC…‘’ ˚ m+‘· u≤>∑T+≥T+~? H˚H+Ó ‘·>± dü+‘√wækÕÔH√?μ nì ñ$«fi¯Sfls¡T‘·THêï&ÉT <äXs¯ <¡ Tä∏ &ÉT. eT+Á‘·T\‘√
Ä˝À∫+∫ lsêeTTDÏí j·TTesêEqT #˚j·T&ÜìøÏ ìX¯ÃsTT+#·T≈£îHêï&ÉT. sê»´+˝Àì Á|üeTTKT\qT, C≤q|ü<äT\qT,
kÕeT+‘·sêE\qT, Á|ü»\qT |æ*|æ+#ê&ÉT. lsêeTT&ç j·TTesê» |ü{≤º_ùÛ wø£ $wüj÷· ìï yÓ\&¢ +ç #ê&ÉT. Ç~ n+<äs≈¡ î£
q∫Ãqf…¢Ì‘˚H˚ nqTeT‹ìe«eTHêï&ÉT. Bìø£Hêï Á|ü»\≈£î y˚T\Tø£*–+#˚~ @<Ó’Hê ñHêï Ä˝À∫+∫ #Ó|üŒeTHêï&ÉT.
Á|üC≤qTs¡+»ø£bÕ\q n+fÒ Ç<˚. düu˝ÑÛ Àìyês¡+‘ê lsêeT |ü{≤º_ùÛ wø±H˚ï düeT]úd÷ü Ô Vü≤s¡¸<ëÛ «Hê\T #˚XÊs¡T.
sêC≤»„yT˚ s¡≈î£ e•wüß&˜ TÉ eT+Á‘·T\qT, n~Ûø±s¡T\qT j·TÚesê»´|ü{≤º_ùÛ wø£eT¨‘·‡yêìøÏ @sêŒ≥¢qT #˚jT· e\dæ+<äì
Ä<˚•+#ê&ÉT. <äXs¯ <¡ Tä∏ &ÉT lsêeTTDÏí |æ*|æ+#ê&ÉT. lsêeTT&ÉT e∫Ã ‘·+Á&çøÏ bÕ<ë_Ûe+<äq+ #˚XÊ&ÉT. <äXs¯ <¡ Tä∏ &ÉT lsêeTTDÏí
n≈£îÿq CÒsT¡ Ã≈£îHêï&ÉT. ã+>±s¡T dæ+Vü‰düq+MT<ä ≈£Ls√Ãu…{≤º&TÉ . ∫s¡Tqe⁄«\T ∫+~dü÷Ô ªsêe÷! ˙ düT>∑TD≤\‘√ Á|ü»\qT
yÓT|æŒ+#êe⁄. ø£qTø£ ˙e⁄ j·TTesê» |ü{≤º_ùÛ wø£+ #˚dTü ø√yê*. ˙ u≤<Û´ä ‘· ô|s¡T>∑T‘·Tqï~. eT]+‘· $qj·Te+‘·T&ç$ ø±yê*.
õ‘˚+Á~j·TT&ç$ ø±yê*...μ n+≥÷ sê»<Ûsä êà\qT q÷]b˛XÊ&ÉT. ‘·+Á&çe<ä› ôd\e⁄rdüTø=ì ‘·*¢ nsTTq øödü\´ <ä>]Z∑ øÏ
e#êÃ&ÉT lsêeTT&ÉT. ÄyÓT ÄodüT‡\+<äT≈£îHêï&ÉT. e•wüßì˜ Ä<˚X+¯ y˚Ts¡≈î£ |ü{≤º_ùÛ wø±ìøÏ nqTe⁄>± d”‘êsêeTT\T ñ|üyêdü
Bø£qå T >¬ ø’ =Hêïs¡T.
lsêeT |ü{≤º_Ûùwø£ eT¨‘·‡e+ø√dü+ njÓ÷<Ûä´ ‘·qqT‘êqT n\+ø£]+#·T≈£î+~. q>∑s¡eT+‘ê Äq+<äXÀuÛÑ
‘ê+&É$düTqÔ ï~. Ç~ #·÷dæq eT+<∏sä ¡ ø£fifl¯ ˝À ì|ü\T b˛düT≈£îqï~. ø¬ øπ’ sTT n‘·yÔ ê]+{ÏøÏ e∫Ãq|ü&ÉT yÓ+≥e∫Ãq ns¡D|ü⁄<ëdæ
eT+<∏sä .¡ |üsT¡ >∑T |üsT¡ >∑Tq ø¬ øπ’ sTT <ä>sZ∑ ø¡ Ï yÓ[fl |ü{≤º_ùÛ wø£ $wüjT· + #Ó|Œæ +~. ø¬ øπ’ sTT #ê˝≤ Äq+~+∫, yês¡Ô #Ó|Œæ q+<äT≈£î
eT+<∏sä ≈¡ î£ $\TyÓq’ ãVüQe÷Hêqï+~+∫+~. ìX‚Ãwüßsº ê˝…+’ ~ eT+<∏sä .¡ <äT'œ+#·e\dæq düeTj·T+˝À m+<äT≈£î dü+‘√wædTü HÔ êïeì
ì\Bdæ+~ ø¬ øπ’ sTTì. ªHê≈£î sêeTT&ÉT, uÛsÑ ‘¡ T· &ÉT Ç<äs› ÷¡ düe÷qy˚T. sêeTT&ÉT |ü{≤º_wÛ ≈æ î£ &Ô TÉ ne⁄‘·THêï&É+fÒ n+‘·øH£ êï
Hê≈£î Äq+<äyT˚ eTT+≥T+μ<äqï~ ø¬ øπ’ sTT.
ø¬ øπ’ sTT e÷≥\T $ì eTT≈£îÿq y˚˝dÒ Tü ≈£î+~ eT+<∏sä .¡ ªsêeTT&ÉT sêC…‘’ ˚ øödü\´ sê»e÷‘· ne⁄‘·T+~. n|ü&ÉT e÷‘√bÕ≥T
˙e⁄ ≈£L&Ü ÄyÓT≈£î <ëdæee⁄‘êe⁄. sêeTTìøÏ ˙ ø=&ÉT≈£î <ëdü´+ #˚j÷· *‡edüT+Ô ~. sêeTT&ç dü+‘êHêìπø ‘·sT¡ yê‹ ø±\+˝À
sêC≤´~Ûø±s¡+ edüT+Ô ~. ø±ì uÛsÑ ‘¡ T· ì dü+‘êHêìøÏ sêe&É+ X¯Sq´+. ø£qTø£ uÛsÑ ‘¡ T· ìøÏ sêC≤´~Ûø±s¡+ <äøπ ÿ≥≥T¢, sêeTT&ÉT
n&Ée⁄\ bÕ\j˚T´≥≥T¢ #·÷&ÉμeTì <äTs√“<Ûä #˚d+æ ~. ø¬ øπ’ sTT eTqdüT e÷]+~. #Ó|ü &ÉT e÷≥\T #˚≥T≈£î ø±s¡D+. ‘·–q
ñbÕj·÷ìï #Ó|Œü eTì eT+<∏sä q¡ T ø√]+~ ø¬ øπ’ sTT. >∑‘+· ˝À <äXs¯ <¡ Tä∏ &ÉT Ç∫Ãq s¬ +&ÉT esê\qT Ç|ü&ÉT|üj÷Ó –+#·Tø=eTàì
dü÷∫+∫+~ eT+<∏sä .¡ á dü÷#·q y˚Ts¡≈î£ <äXs¯ <¡ Tä∏ ì e\q esê\T bı+<ä&ÜìøÏ ø√|ü>è∑ Vü≤+˝ÀøÏ Á|üy•˚ +∫+~ ø¬ øπ’ sTT.
<äXs¯ <¡ Tä∏ &ÉT lsêeT |ü{≤º_ùÛ wø£ yês¡qÔ T ‘Ó\|ü&ÜìøÏ ø¬ øπ’ sTTe<ä≈› î£ e#êÃ&ÉT. ø£{øÏ H£ \˚ ô|’ ñqï~ ø¬ øπ’ sTT. rÁeyÓTqÆ
n\ø£‘√ ñqï~. <äXs¯ <¡ Tä∏ &ÉT z<ës¡Ã&ÜìøÏ |üPqT≈£îHêï&ÉT. ø±ì n‘·ì Á|üjT· ‘·ïeT+‘ê ã÷&ç<˝ä À b˛dæq |ü˙ï¬s+’ ~. @+
#˚j÷· ˝À bÕ\Tb˛˝Ò<Tä . $wüjT· eT&ç>±&ÉT. n<˚ n<äqT>± uÛ≤$+∫+~ ø¬ øπ’ sTT. ªHêø=ø£ ø√]ø£ ñ+~. <ëìï MTπs rsêÃ*. n˝≤
rs¡TkÕÔqì e÷≥ Çyê«μ\qï~. ÁbÕD≤ìøÏ ÁbÕDyÓTqÆ lsêeTT&ç MT<ä ˇ≥Tº ô|{Ïº düsπ qHêï&ÉT <äXs¯ <¡ Tä∏ &ÉT. Ç+πø+ eTqdüT˝Àì
e÷≥qT #Óù|Œdæ+~. >∑‘+· ˝À MT]∫Ãq s¬ +&ÉT esê\qT Ç|ü&ÉT ø√s¡T≈£î+≥THêïqT. lsêeTT&ç ø√dü+ @sêŒ≥T#˚dqæ düHêïVü‰\‘√
uÛsÑ ‘¡ T· &çøÏ |ü{≤º_ùÛ wø£+ #˚j÷· *. lsêeTT&ÉT Hês¡Ns¬ \T, õ+ø£#s· à¡ + <Û]ä +∫, »{≤<Ûë] nsTT <ä+&Éø±s¡D≤´ìøÏ yÓ[fl ‘ê|üdeü è‹Ô˝À
|ü<Tä Hê\TZ dü+e‘·‡sê\T ñ+&Ü*. lsêeTT&ÉT Ç|ü&˚, H˚qT #·÷düT+Ô &É>±H˚ ãj·T\T<˚sê*μ nì ø√]+~.
ø¬ øπ’ sTT e÷≥\≈£î düŒ èVü≤ø√˝ÀŒj·÷&ÉT <äXs¯ <¡ Tä∏ &ÉT. ø=+‘·ùd|ü{øÏ Ï ‘˚sT¡ ≈£îHêï&ÉT. ‘·qTïø=ì edüTqÔ ï <äT'K+‘√ ª¬øø’ ±!
sêeTT&ÉT ˙πø+ n|üø±s¡+ #˚XÊ&ÉT? uÛsÑ ‘¡ T· &çøH£ êï m≈£îÿe>± ìqTï ùd$+#ê&ÉT. n≥Te+{ÏyêDÏí n&Ée⁄\ bÕ˝Òj ® T· eTì n&É>&∑ ÜìøÏ
˙≈£î H√¬s˝≤ e∫Ã+~? Hê sêeTTDÏí $&ç∫ H˚qT ˇø£ÿ ø£D å yÓTHÆ ê ã‘·ø˝£ qÒ T. #˚‘T· \T CÀ&çdTü HÔ êï. ˙ bÕ<ë\T |ü≥Tºø=+{≤...
sêeTTDÏí e÷Á‘·+ Hê≈£î <ä÷s¡+ #˚jT· e<äμ› ì ã‹e÷˝≤&ÉT. ø£]qƒ •\ ø£˙ï{ÏøÏ ø£sT¡ >∑T‘·T+<ë? ø¬ øπ’ sTT e÷s¡˝<Ò Tä .
lsêeTTDÏí ‘√&=ÿì sêe\dæ+~>± ø¬ øπ’ sTT düTeT+Á‘·TDÏí ÄC≤„|+æ ∫+~. sêC≤»„ ø±yê\Hêï&ÉT düTeT+Á‘·T&ÉT. ªlsêeTTDÏí
#·÷&Ü\ì ñ+~ yÓ+≥H˚ rdüT≈£îs¡eTàμHêï&ÉT <äXs¯ <¡ Tä∏ &ÉT. sêC≤»„qT bÕ{Ï+#ê&ÉT düTeT+Á‘·T&ÉT. lsêeTT&ÉT e∫Ã, <äXs¯ <¡ Tä∏ &çø,Ï
ø¬ øπ’ sTTøÏ bÕ<ë_Ûe+<äHê\T #˚XÊ&ÉT. <äXs¯ <¡ Tä∏ ìøÏ e÷≥ sêe&É+ ˝Ò<Tä ø£˙ïfi¯ófl ‘·|Œü . ‘·+Á&ç u≤<Û≈ä î£ ø±s¡Dy˚T$T{À ‘Ó*j·Tø£
dü‘e· T‘·eTe⁄‘·THêï&ÉT <ëX¯s~¡ .∏ ø¬ øπ’ sTTì n&ç>±&ÉT. ª>∑‘+· ˝À HêøÏ∫Ãq s¬ +&ÉT esê\qT n&ç>±qT. ìqTï <äèwæ˝º À ñ+#·Tø=ì
yê{Ïì ñ\¢+|òTæ +#˚+<äT≈£î #·÷düTHÔ êïs¡T. yê{Ïì qTe⁄« bÕ{ÏkÕÔqì Á|üe÷D+#˚ùdÔ #Ó|⁄ü ‘êqTμ nqï~ ø¬ øπ’ sTT.
sêeTT&ÉT ø£D
å + ≈£L&Ü Ä˝À∫+#·˝<Ò Tä ªHê ‘·+Á&˚ Hê≈£î >∑Ts¡Te⁄, bÕ\≈£î&ÉT, Væ≤‘·T&ÉT. Äj·Tq Ä<˚•+#ê˝Ò ø±ì $cÕìï
‘ê>∑&Üì¬øH’ ê, düeTTÁ<ä+˝À <ä÷ø£&Üì¬øH’ ê dæ<y∆ä T˚ . ‘·+Á&ç >±] ø√]ø£ @$T{À #Ó|‘æ ˚ ‘·|Œü ø£ bÕ{ÏkÕÔqT. sêeTT&ÉT Ä&çqe÷≥
‘·|Œü μ&Éì |ü*ø±&ÉT. lsêeTTì |æ‘è· uÛøÑ ,ÔÏ dü‘ê´qTs¡øÔÏ n˝≤+{Ï~.
ø¬ øπ’ sTT s¬ +&ÉT esê\qT >∑T]+∫ #Ó|Œæ +~. sêeTT&ç eTTK+˝À m˝≤+{Ï e÷s¡TŒ˝Ò<Tä . dü+‘√cÕ\≈£î bı+>∑øb£ ˛e&É+,
u≤<Û\ä ≈£î ≈£î+>∑øb£ ˛e&É+ dæ‘ú Á· |üEì„ \ø£D
å +. ªne÷à! ˙e⁄ #Ó|Œæ qfÒ¢ #˚kÕÔ. uÛsÑ ‘¡ T· &É+fÒ Hê≈£î ÁbÕD+. n‘·ì |ü{≤º_ùÛ wø±ìï
>∑÷]Ã Hêqï>±s¡T Hê≈£î #Ó|‘æ ˚ ø±<ä+{≤Hê? Äj·Tq e÷≥\qT bÕ{Ï+#·≈î£ +&Ü ñ+&É>\∑ Hê? Hê≈£î sê»´ø±+ø£å ˝Ò<Tä .
‘·+Á&çøÏ ùde#˚jT· &É+, Äj·Tq Ä»„\qT bÕ{Ï+#·&+É ø£Hêï $T+∫q <Ûsä êà#·sD ¡ + e÷qe⁄\≈£î Ç+ø=ø£{Ï ˝ÒH˝˚ <Ò Tä . Hêqï>±s¡T
qqTï dü«j·T+>± Ä<˚•+#·≈î£ Hêï MTs¡T #ÓbÕŒs¡T ø£<ë! n~ #ê\T. H˚ì|ü&˚ <ä+&Éø±s¡D≤´ìøÏ ãj·T\T<˚sT¡ ‘êμqHêï&ÉT lsêeTT&ÉT.

lsêeTTì e÷≥\T $qï <äXs¯ <¡ Tä∏ &ÉT XÀø£u≤Û s¡+‘√ düŒ èVü≤ø√˝ÀŒj·÷&ÉT. lsêeTT&ÉT ‘·+Á&ç bÕ<ë\≈£î Á|üD$T˝≤¢&TÉ .
ø¬ øπ’ sTT bÕ<ë\≈£î qeTdüÿ]+#ê&ÉT. n+‘·'|ü⁄s¡+ qT+&ç ãj·T≥≈£î e#êÃ&ÉT. \ø£ÎDTì‘√ ø£\dæ øödü˝≤é÷‘·qT <ä]Ù+#·T≈£îHêï&ÉT.
‘·q ns¡Dýêdü $wüjT· + #ÓbÕŒ&ÉT. Ä e÷≥\T $+≥÷H˚ øödü\´ >∑+Á&É>=&É*¶ #˚‘· q]øÏq eT~›#≥Ó Tº˝≤ H˚\ MT<ä |ü&bç ˛sTT+~.
n+‘·T˝Òì Äy˚<qä ≈£î ˝ÀHÓ+’ ~. eqyêkÕìøÏ yÓfifl¯ e<äì› øödü˝≤´ \ø£ÎDT\T |ü]|ü]$<Ûë\ lsêeTT&çøÏ q#·ÃC…|Œü pXÊs¡T.
ø±ì lsêeTT&ÉT ‘·+Á&ç e÷≥πø ‘·˝§>±Z&TÉ . yÓfifl¯ ø£ ‘·|Œü <äHêï&ÉT. ø¬ øπ’ sTT|ü≥¢ ‘·q≈£î @e÷Á‘·+ nHê<äsu¡ ≤Û e+ ˝Ò<Hä êï&ÉT. ‘·q
|ü{≤º_ùÛ wø£+ Ä–b˛e&ÜìøÏ ø¬ øπ’ sTT ø±s¡D+ ø±<äì, $~Û Áù|s¡D#˚ ÄyÓT n{≤¢ e÷{≤¢&+ç <äì düeT]ú+#ê&ÉT. ‘·q≈£î sê»ýÓTHÆ ê
eqyêdüyTÓ HÆ ê düe÷qy˚Tqì Á|üø{£ +Ï #ê&ÉT.
|ü⁄Á‘· yêýÓ÷Vü≤+‘√ øödü\´ lsêeTTì yÓ+≥ eqyêkÕìøÏ dæ<|∆ä &ü +ç ~. ø±ì uÛsÑ qÔ¡ T e<ä*sêe&É+ <Ûsä à¡ +ø±<äHêï&ÉT
lsêeTT&ÉT. m˝≤>√ eTqdüTqT dæ$Ô T‘·|sü #¡ T· ø=ì øödü\´ lsêeTTDÏí B$+∫+~. ªsêe÷! dü‘T· Œs¡Twüß\ u≤≥˝À q&ÉTe⁄. ˙
<Ûsä à¡ y˚T ˙≈£îs¡ø.å£ qTe⁄« #˚dqæ ‘·*<¢ +ä Á&ÉT\ ùde, ˙ dü‘´· ã\+ ˙≈£î s¡ø>å£ ± ñ+{≤sTT. ˙≈£î m˝≤+{Ï u≤<Û\ä T ø£\T>∑≈î£ +&ÉT>±ø£μ
nì X¯óuÛ≤odüT‡\+~+∫+~.
nø£ÿ&ç qT+&ç d”‘êeT+~sêìøÏ yÓfi≤fl&ÉT lsêeTT&ÉT. ‘·q eqyêdü $wüjT· + #ÓbÕŒ&ÉT. njÓ÷<Û´ä ˝À m˝≤ eTdü\Tø√yê˝À
d”‘≈· î£ ‘Ó*bÕ&ÉT. ø±ì d”‘· sêeTTìyÓ+fÒ eqyêkÕìøÏ yÓfifl¯ &ÜìøÏ ìX¯ÃsTT+#·T≈£î+~. Ä e÷fÒ lsêeTTì‘√ #Ó|Œæ +~. ªMTs¡T
˝Ò≈î£ +&Ü dü«s¡dZ Tü U≤\T \_Û+∫Hê Çwü|º &ü qÉ T. |ü‹ì nqTdü]+#·&yÉ T˚ dü‹øÏ <Ûsä à¡ +, düTKÁ|ü<+ä , X¯óuÛÁÑ |ü<μä eTì ‘Ó*|æ+~.
lsêeTT&ÉT n+^ø£]+#·ø£ ‘·|Œü ˝Ò<Tä . ‘·qqT ≈£L&Ü yÓ+≥ rdüTø¬ fi¯fleTì \ø£ÎDT&ÉT lsêeTTDÏí ÁbÕ<Ûj ˚ T· |ü&Ü¶&TÉ . lsêeTT&ç
ùdyêuÛ≤>∑´+ eTT+<äT Á‹˝Àø±~Û|‘ü ´· + ≈£L&Ü ∫qï<˚qì, düø˝£ À|ü#êsê\T #˚ùd neø±X¯+ ‘·qøÏeTàì nuÛ´Ñ ]ú+#ê&ÉT. düsπ qHêï&ÉT
lsêeTT&ÉT. ‘·*¢ nsTTq düT$TÁ‘·≈î£ , Äràj·TT\≈£î á $wüjT· + ‘Ó*|æ yê] ÄyÓ÷<ëìï bı+<äeTHêï&ÉT.
d”‘êsêeT\ø£ÎDT\T <äX¯s¡<∏äTì <ä]Ù+#·&ÜìøÏ ãj·T\T<˚sês¡T. ø±*q&Éø£q edüTÔqï lsêeTTDÏí #·÷dæ Á|ü»\T
u≤e⁄s¡TeTHêïs¡T. \ø£ÎDTì˝≤>∑ ‘êeT+<äs÷¡ sêeTTì yÓ+≥ yÓfi≤¢\qTø=Hêïs¡T. sêeTT&ÉT ñ+fÒ #ê\T n~ n&É$jÓTÆ Hê ‘·eT
bÕ*{Ï njÓ÷<Û´˚ qqT≈£îHêïs¡T. d”‘êsêeT\ø£ÎDT\T <äXs¯ <¡ Tä∏ ì eT+~sêìøÏ #˚sT¡ ≈£îHêïs¡T. <äXs¯ <¡ Tä∏ &ÉT sêDT\+<ä]˙ s¡|Œæ +#ê&ÉT.
n+<äs÷¡ $\|ædTü HÔ êïs¡T ø¬ øπ’ sTT ‘·|Œü . <äXs¯ <¡ Tä∏ ì eT+~s¡+ ø£˙ï{ÏXÊ\ nsTT+~.
¬ø’πøsTT dü«j·T+>± ‘Ó∫Ã
Ç∫Ãq Hês¡ Ns¡ \ qT
d”‘êsêeT\ø£ÎDT\T <Û]ä +#ês¡T.
‘·*¢<ä+Á&ÉT\≈£î qeTdüÿ]+#ês¡T.
düT$TÁ‘· \ø£ÎDTì‘√ ªHêj·THê,
lsêeTTDÏí ˙ ‘·+Á&ç nsTTq
<ä X ¯ s ¡ < ∏ ä T \yê]˝≤>±, d” ‘ · q T
qqTï>± uÛ ≤ $+#· T . n&É $ ì
njÓ÷<Û´ä nqTø√. düTK+>± yÓ[fl
s¡μeTàì B$+∫+~. düTeT+Á‘·T&ÉT
s¡ < ∏ ë ìï dæ < ä ∆ + #˚ X Ê&É T .
d” ‘ êsêeT\ø£ Î DT\T s¡ < ∏ ë ìï
mø±ÿs¡T. s¡<+ä∏ y˚>+∑ >± eTT+<äT≈£î
kÕ>∑T‘·Tqï~. lsêeTTDÏí $&Ée˝Òø£ ø=+<äsT¡ bÂs¡T\T Ä s¡<ë∏ ìøÏ s¬ +&ÉTyÓ|’ ⁄ü ˝≤, yÓqTø£ uÛ≤>∑+˝À y˚˝≤&Üs¡T. eT+>∑fi¯ yê<ä´|òTü Àwü‘√
e÷s√à>∑e\dæq njÓ÷<Û´ä Äs¡HÔ ê<ë\‘√ ì+&çb˛sTT+~. <äXs¯ <¡ Tä∏ &ÉT rÁeyÓTqÆ u≤<Û‘ä √ øödü˝≤éT+~sêìøÏ e#êÃ&ÉT. øödü˝≤´<˚$
XÀø£eT÷]Ô˝≤ ñ+~. düT$TÁ‘ê<˚$ ÄyÓTqT z<ë]Ã+~.
lsêeTTì s¡<ë∏ ìï ˙&É˝≤ nqTdü]düTHÔ êïs¡T Á|ü»\T. njÓ÷<Û´ä ≈£î eT[flbı+&Éì yêfi¯fl≈£î lsêeTT&ÉT m+‘·>±H√ #Ó|⁄ü ‘·THêï&ÉT.
ªMTπs njÓ÷<Û´ä ≈£î s¡+&ç ˝Ò<ë y˚TeTT MT yÓ+≥ sêe&ÜìøÏ nqTeT‹+#·+&çμ nì y˚&TÉ ≈£î+≥THêïs¡T Á|ü»\T. s¡<+ä∏ ‘·eTkÕqB
rsêìøÏ #˚]+~. Ä sêÁ‹ n+<äs÷¡ nø£ÿ&˚ $&ç~ #˚XÊs¡T. ‘Ó\y¢ ês¡T‘·Tqï~. n\dü≥#˚‘· bÂs¡T\+<äs÷¡ >±&ÛìÉ Á<ä˝À ñHêïs¡T.
Ç+ø± yêfi¯flqT ÁX¯eTô|≥º&+É lsêeTTq≈£î Çwü+º ˝Ò<Tä . n+<äTø£ì yêfi¯ófl ìÁ<ä˝#Ò ˝˚ Àù| nø£ÿ&ç qT+&ç yÓfi≤fl\ì \ø£ÎDTì‘√
nHêï&ÉT. düTeT+Á‘·Tì kÕs¡<∏ä´+˝À d”‘êsêeT\ø£ÎDT\T nø£ÿ&çqT+∫ ãj·T\T<˚sês¡T. ìÁ<ä˝Ò∫q bÂs¡T\T lsêeTT&ÉT
ø£qã&Éøb£ ˛e&É+‘√ ‹ø£eTø£|&ü Ü¶sT¡ . ‘·eT yÓTT<äTì› Á<äqT ‘êy˚T ì+~+#·T≈£îHêïs¡T. #˚ùd~˝Òø£ njÓ÷<Û´ä ≈£î ‹s¡T>∑TeTTK+
|ü{≤ºsT¡ .
s¡<+ä∏ y˚<Áä X¯ó‹, >√eTr, düq+~ø± q<äT\qT <ë{Ï+~. ø√dü\ <˚X|¯ ⁄ü bı*y˚Ts¡\≈£î #˚sT¡ ≈£î+~. nø£ÿ&ç qT+&ç njÓ÷<Û´ä yÓ|’ ⁄ü >±
‹]– lsêeTT&ÉT qeTdüÿ]+#ê&ÉT. eTT+<äT≈£î kÕ>∑T‘·÷ >∑+>±rsêìøÏ #˚sT¡ ≈£îHêïs¡T. Ä rs¡+˝À X¯è+–uÒs|¡ ⁄ü s¡eTTqï~.
ª>∑TVüQ&ÉTμ Ä Á|ü<X˚ ÊìøÏ sêE. n‘·&TÉ lsêeTuÛ≈Ñ î£ &Ô TÉ . lsêeTT&ÉT e#êÃ&Éqï yês¡Ô $ì ‘·qyê]‘√ lsêeTTì <ä>sZ∑ ≈¡ î£
ãj·T˝Òs› ê&ÉT. >∑TVüQDÏí #·÷dæ sêeTT&ÉT \ø£ÎDT&ç‘√bÕ≥T m<äTs¡TyÓ[fl ø£\TdüT≈£îHêï&ÉT. Ä sêÁ‹ >∑TVüQ&ç Ä‹<∏´ä + rdüT≈£îHêï&ÉT.
eTs¡THê&ÉT lsêeTTì Ä<˚X+¯ y˚Ts¡≈î£ >∑TVüQ&ÉT HêeqT dæ<+∆ä #˚XÊ&ÉT. ªlsêeTT&ÉT eTÁ]bÕ\qT ‘Ó|Œæ +#ê&ÉT. yê{Ï‘√
‘·q≈£î \ø£ÎDTq≈£î »&É\qT dæ<|∆ä sü #¡ ê&ÉT. sêeT\ø£ÎDT\T »{≤<Ûës¡T\j·÷´s¡T. d”‘êsêeT\ø£ÎDT\T |ü&eÉ mø±ÿs¡T. ne‘·*
rsêìøÏ rdüT≈£îyÓfi≤fl\ì Hê$≈£î\≈£î dü÷∫+#ê&ÉT >∑TVüQ&ÉT. lsêeTT&ÉT düTeT+Á‘·TìøÏ, >∑TVüQìøÏ yÓfifl¯ &ÜìøÏ nqTeT‹ì#êÃ&ÉT.
HêeqT eTT+<äT≈£î kÕ–+#·e\dæ+~>± Hê$≈£î\qT Ä<˚•+#ê&ÉT.
q~ eT<Û´ä ˝À Hêe kÕ>∑T‘·Tqï~. d”‘· >∑+>∑qT ÁbÕ]ú+∫+~. Hêe <äøD åÏ rsêìøÏ #˚]+~. Hêe~–q lsêeTT&ÉT d”‘ê
\ø£ÎD düyT˚ ‘·T&Ó’ eHê\≈£î ãj·T\T<˚sê&ÉT. lsêeTTì Ä<˚X+¯ y˚Ts¡≈î£ eTT+<äT \ø£ÎDT&ÉT yÓqø£ d”‘,· ÄyÓT yÓqø£ lsêeTT&ÉT
q&ÉTdüTHÔ êïs¡T. kÕj·T+ø±˝≤ìø£˝≤¢ uÛsÑ <¡ ë«C≤ÁX¯e÷ìøÏ #˚sês¡T. Ç~ >∑+>± j·TeTTq dü+>∑eT Á|ü<X˚ +¯ ˝À ñ+~. eTTì yêfi¯fl≈£î
n‹~∏d‘ü êÿsê\T #˚XÊ&ÉT. eqyêdüø±˝≤ìï Ä ÁbÕ+‘·+˝ÀH˚ >∑&|É eü Tì ø√sê&ÉT. ø±ì sêeTT&ÉT düT‹yÓT‘·>Ô ± ‹s¡dÿü ]+#ê&ÉT.
»qT\≈£î n+<äTu≤≥T˝À ñ+&Éì, ÄÁX¯eTyêkÕìøÏ nqTyÓq’ Á|ü<X˚ y¯ T˚ <ÓH’ ê dü÷∫+#·eTì lsêeTT&ÉT ø√sê&ÉT. |ü~
ø√düT\ <ä÷s¡+˝À ª∫Á‘·≈L£ ≥+μ nH˚ |ü$Á‘·yTÓ qÆ |üs«¡ ‘· Á|ü<X˚ +¯ ñ+<äì, eTVü≤s¡T¸\ ìyêdükÕúqyÓTqÆ n<˚ ‘·–q #√≥ì
uÛsÑ <¡ ë«E&ÉHêï&ÉT. eTVü≤]¸ dü÷#·qqqTdü]+∫ j·TeTTHêq~ì <ë{Ï ∫Á‘·≈L£ ≥+ #˚sT¡ ≈£îHêïs¡T d”‘êsêeT\ø£ÎDT\T. nqï
Ä<˚X+¯ Á|üø±s¡+ nø£ÿ&É H˚sπ &ÉT ø£Ás¡\‘√ ≈£î{°sêìï ì]à+#ê&ÉT \ø£ÎDT&ÉT. düXÊÅdj
Ô” T· +>± n+<äT˝ÀøÏ Á|üy•˚ +#ês¡T.
á $wüj÷· qï+‘ê >∑÷&Û#É ês¡T\ <ë«sê >∑TVüQ&ÉT ‘Ó\TdüT≈£îHêï&ÉT. >∑TVüQì <ë«sê düTeT+Á‘·T&ÉT Á>∑V≤æ +#ê&ÉT. düTeT+Á‘·T&ÉT
>∑TVüQ&ç <ä>sZ∑ ¡ ôd\e⁄ rdüTø=ì njÓ÷<Û´ä ≈£î yÓfi≤fl&ÉT. <äXs¯ <¡ Tä∏ &ÉT düTeT+Á‘·T&ç <ë«sê sêeTT&ç $wüj÷· \qT ‘Ó\TdüT≈£îHêï&ÉT.
øödü˝≤´<äXs¯ <¡ Tä∏ \ Äy˚<qä ≈£î n+‘·T˝Ò<Tä . <äXs¯ <¡ Tä∏ &ÉT >∑‘+· ˝À ‘êqT eTTìu≤\≈£îDÏí bıs¡u≤≥T>± #·+|æq dü+|òTü ≥qqT,
n‘·ì ‘·*<¢ +ä Á&ÉT*∫Ãq XÊbÕìï >∑Ts¡T#Ô d˚ Tü ≈£îHêï&ÉT. n<˚ |ü⁄Á‘·$jÓ÷>±ìøÏ ø±s¡DeTHêï&ÉT. lsêeTTì m&Éu≤≥T≈£î eTqdüT
ø£ø±$ø£\yÓT+Æ ~, <äXs¯ <¡ Tä∏ ìøÏ. <äT'U≤–ïøÏ ‘·≥Tºø√˝Òø£ >∑T+&Ó #·\ã¢ &ç+~. ns¡sú êÁ‹ ‘·sT¡ yê‘· <äXs¯ <¡ Tä∏ &ÉT ÁbÕD≤\T $&ç#ê&ÉT.
n+<äs÷¡ u≤e⁄s¡TeTHêïs¡T.

<äXs¯ <¡ Tä∏ ì <˚V‰ü ìï ˇø£ ‘Ó\’ Á<√DÏ˝À uÛÁÑ <ä|sü #¡ ês¡T. edæwßü &˜ ç Ä»„yT˚ s¡≈î£ <ä÷‘·\T uÛsÑ ‘¡ · X¯Á‘·T|òTü Tï\qT rdüT≈£îsêe&ÜìøÏ
yÓfi≤fls¡T. @&ÉTs√E\T Á|üj÷· D+ #˚dæ mì$T<äeHê&ÉT njÓ÷<Û´ä ≈£î #˚sT¡ ≈£îHêïs¡T uÛsÑ ‘¡ · X¯Á‘·T|òTü Tï\T. ‘·+Á&ç eTs¡D≤ìøÏ
‘·\&¢ ˝ç ≤¢&TÉ uÛsÑ ‘¡ T· &ÉT. ‘·+Á&ç n+‘·´ÁøÏjT· \qT uÛsÑ ‘¡ T· &ÉT ìs¡«]Ô+#ê&ÉT.
lsêeT eqyêdü $wüjT· +˝À ‘·*ì¢ ‘·|ü ã{≤º&TÉ uÛsÑ ‘¡ T· &ÉT. eT+<∏sä q¡ T #·+|ü&ÜìøÏ ñ<äT´≈£î&Ô q’Ó X¯Á‘·T|òTü Tï&ÉT uÛsÑ ‘¡ T· ì
e÷≥ $ì $s¡$T+#·T≈£îHêï&ÉT. eT+Á‘·T\T uÛsÑ ‘¡ T· DÏí sêC≤´~Ûø±s¡+ #˚|≥ü eº THêïs¡T. ø±ì uÛsÑ ‘¡ T· &ÉT n+^ø£]+#·˝<Ò Tä . ªô|<äy› ê&Óq’
lsêeTT&˚ sêE ø±yê*. Äj·Tq≈£î ã<äT\T H˚qT |ü<Tä Hê\T>∑T dü+e‘·‡sê\T eqyêdü+ #˚kÕÔqT. #·‘T· s¡+>∑ ã˝≤\qT
dæ<|∆ä sü #¡ +· &ç. H˚qT yÓ[fl lsêeTTDÏí njÓ÷<Û´ä ≈£î rdüT≈£îekÕÔqTμ nì ‘Ó*bÕ&ÉT.
uÛsÑ ‘¡ T· &ÉT njÓ÷<ÛëýêdüT\‘√ ≈£L&ç ãj·T\T<˚sê&ÉT. X¯è+–uÒs|¡ ⁄ü s¡+ #˚sê&ÉT. >∑TVüQ&ÉT uÛsÑ ‘¡ T· ì Ä+‘·s´¡ + ‘Ó*j·Tø£
j·TT<äd∆ qü ï<äT&∆ j É ÷· &ÉT. rsê $wüjT· + ‘Ó*XÊø£ m<äTs¡TyÓ[fl uÛsÑ ‘¡ T· DÏí ÄVü‰«ì+#ê&ÉT. >∑TVüQì düV≤ü ø±s¡+‘√ uÛsÑ <¡ ë«C≤ÁX¯eT+
#˚sT¡ ≈£îHêï&ÉT uÛsÑ ‘¡ T· &ÉT. eTVü≤]¸ dü‘êÿsê\q+~ ∫Á‘·≈L£ ≥+ yÓ|’ ⁄ü Á|üj÷· DÏ+#ês¡+<äsT¡ .
n&É$˝À eTè>±\ n\»&ç yÓTT<ä˝+’… ~. ø±s¡Dy˚T$T{À #·÷&ÉeTHêï&ÉT \ø£ÎDTì‘√ lsêeTT&ÉT. yÓ+≥H˚ \ø£ÎDT&ÉT ˇø£
ô|<ä› eT~› #Óføº… ±ÿ&ÉT. $wüjT· + ns¡yú TÓ +Æ ~. #Ó≥Tº ~– lsêeTTì e<ä≈› î£ e#êÃ&ÉT. ªuÛsÑ ‘¡ T· &ÉT <äTs¡T“~∆‘√ düôdq’ ´+>± edüTHÔ êï&ÉT.
eTq <Ûqä Tsê“D≤\qT dæ<+∆ä #˚dTü ≈£î+<ëμeTHêï&ÉT \ø£ÎDT&ÉT. lsêeTT&ÉT \ø£ÎDTì Ä˝À#·q˝À bıs¡bÕ≥T ñ+<äì #ÓbÕŒ&ÉT.
uÛÑs¡‘·T&É˝≤+{Ïyê&ÉT ø±<äHêï&ÉT. ª\ø£ÎD≤! ˇø£y˚fi¯ ˙≈£î sê»´ø±+ø£å ñ+fÒ #Ó|ü uÛÑs¡‘·TìøÏ #Ó|æŒ Ä sêC≤´ìï ˙πø
Ç|æŒkÕÔμqqHêï&ÉT. Ç+‘·˝À uÛsÑ ‘¡ T· &ÉT |üsXí¡ Ê\≈£î #˚sT¡ ≈£îHêï&ÉT. lsêeTTDÏí #·÷&É>±H˚ <äT'U≤ìï Ä|ü⁄ø√˝Òøb£ ˛j·÷&ÉT. X¯Á‘·T|òTü Tï&ÉT
lsêeTT&ç bÕ<ë\ MT<ä ã&Ü¶&ÉT. lsêeTTì ø£fi¯fl qT+∫
nÁX¯ó<Ûës¡\T ≈£î]XÊsTT. ø=+‘·ùd|ü{øÏ Ï ‘˚sT¡ ≈£îHêï&ÉT. uÛsÑ ‘¡ T· DÏí
≈£îX¯\ Á|üX¯ï\T y˚XÊ&ÉT. Á|üdü+>∑eXÊ‘·TÔ sê»˙‹ <Ûäsêà\qT
uÀ~Û+#ê&ÉT. lsêeTT&ÉT ‘·+Á&ç eTs¡Dyês¡Ô $ì $\|æ+#ê&ÉT.
lsêeTTDÏí njÓ÷<Ûä´≈£î s¡eTàì, sêEe⁄ø£eTàì dü$qj·T+>±
ÁbÕ]ú+#ê&ÉT uÛsÑ ‘¡ T· &ÉT. ø±ì ‘·+Á&çe÷fÒ •s√<Ûës¡éTì lsêeTT&ÉT
n+^ø£]+#·˝<Ò Tä . lsêeTTì HêdæøÔ y£ ê<ä+‘√ ˇ|æŒ+|üp#ê&ÉT
C≤u≤*. Ç‘·&TÉ <äXs¯ <¡ Tä∏ ì |ü⁄s√Væ≤‘·T&ÉT. ø±ì C≤u≤* yê<ëìï
lsêeTT&ÉT K+&ç+#ê&ÉT.
uÛÑs¡‘·Tì nuÛÑ´s¡úq y˚Ts¡≈£î lsêeTT&ÉT bÕ<äTø£\qT
nqTÁ>∑V≤æ +#ê&ÉT. n|ü&ÉT uÛsÑ ‘¡ T· &ÉT ªnHêï! á bÕ<äTø£\MT<äH˚
sê»´bÕ\HêuÛ≤sêìï ñ+#·T‘êqT. á |ü<Tä Hê\T>∑T dü+e‘·‡sê\T
H˚qT≈£L&Ü »≥\qT <Ûä]+∫, Hês¡Ns¡\T ø£{Ïº, eqyêdü
ìj·Te÷\‘√, q>∑s+¡ yÓ\T|ü\ ñ+{≤qT. |ü<Tä Hê\Ze dü+e‘·‡s¡+
ø±>±H˚ ˙ <äs¡Ùq+ ø±≈£î+fÒ n–ï Á|üy˚X¯+ #˚kÕÔμqHêï&ÉT.
düsπ qHêï&ÉT lsêeTT&ÉT. Ä<äsÙ¡ k˛<äsu¡ ≤Û eeT+fÒ Ç~. uÛsÑ ‘¡ T· &ÉT
q+~Á>±eT+ #˚sT¡ ø=ì, bÕ<äTø£\≈£î |ü{≤º_ùÛ wø£+ #˚XÊ&ÉT.
lsêeTT&ÉT d”‘ê \ø£ÎD düyT˚ ‘·+>± nÁ‹eTVü≤]¸ ÄÁX¯e÷ìøÏ
yÓfi≤fl&ÉT. nÁ‹ nqdü÷j·T\T M]øÏ düeTT∫‘· eTsê´<ä\T #˚XÊs¡T. eTVü‰|ü‹Áe‘· nsTTq nqdü÷j·÷<˚$ d”‘·≈£î
~eéÁkÕÔusÑÛ D
¡ ≤\ì∫Ã+~. eTT˙X¯«s¡T\ ÄodüT‡\T rdüTø=ì d”‘ê sêeT \ø£ÎDT\T <ä+&Éø±s¡D´+˝ÀøÏ Á|üy•˚ +#ês¡T.
ns¡D´ ø±+&É+
<ä+&Éø±s¡D´+ |ü$Á‘· Á|ü<X˚ +¯ . Á|üXÊ+‘· Á|ü<X˚ +¯ . nø£ÿ&É eTTqT\ ÄÁX¯e÷\T mH√ï ñHêïsTT. |ü≈îå£ \T, eTè>±\T `
düø\£ ÁbÕDT\≈£î düTs¡ø‘åÏ y· TÓ qÆ ÁbÕ+‘·+ n~. nø£ÿ&É ˝Àø£øπ eå T+ ø√dü+ j·T»„j÷· >±\T »s¡T>∑T‘·THêïsTT. ÄÁX¯eT düeTT<ëj·÷ìï
#·÷&É>±H˚ n˝…‘¢ ê&ÉTqT <Ûqä TdüT‡qT+&ç y˚sT¡ #˚XÊ&ÉT lsêeTT&ÉT. nø£ÿ&É $qj·÷ìøÏ ‘·|Œü Ms¡‘ê«ìøÏ neø±X¯+ ˝Ò<Tä . mø£ÿ&É
m{≤¢ Á|üe]Ô+#ê˝À ‘Ó\TdüTø√e&ÉyT˚ ñ∫‘·»‘„ .· Ç~ lsêeTTì˝À dü+|üPs¡+í >± ñ+~.
d”‘ê sêeT \ø£ÎDT\≈£î eTVü≤s¡T¸\T kÕ<äs¡ kÕ«>∑‘+· |ü*ø±s¡T. Ä düeTT<ëj·T+˝Àì ˇø£ |üsXí¡ Ê\˝À $&ç~ @sêŒ≥T#˚XÊs¡T.
eTs¡THê&ÉT ñ<äj·T+ ì‘√´∫‘· ø£s¡à\qT eTT–+#·Tø=ì eTVü≤s¡T¸\≈£î M&√ÿ\T |ü*øÏ d”‘êsêeT\ø£ÎDT\T Á|üj·÷D≤ìï
ø=qkÕ–+#ês¡T.
eq+ eT<Û´ä ≈£î #˚sT¡ ≈£îHêïs¡T. Ç+‘·˝À $ø£è‘êø±s¡+˝À ñqï $sê<ÛTä &ÉH˚ sêø£då Tü &ÉT ne÷+‘·+>± d”‘êsêeT\ø£ÎDT\
ô|ø’ Ï $s¡T#·T≈£î|ü&Ü¶&TÉ . sêeT\ø£ÎDT\qT ‘·q uÛTÑ C≤\ô|’ y˚dTü ø=ì rdüT≈£îb˛kÕ>±&ÉT. d”‘· >∑>√Z\T ô|&ÉT‘·Tqï~. sêeT\ø£ÎDT\T
$sê<∏äTì ¬s+&ÉT uÛÑTC≤\qT q]øÏy˚XÊs¡T. H˚\ô|’ ≈£î|üŒ≈£L˝≤&ÉT $sê<∏äT&ÉT. eTTwæº|òü÷‘ê\‘√, yÓ÷ø±fi¯fl‘√ <ë&ç#˚XÊs¡T
sêeT\ø£ÎDT\T. m+‘·≈L£ #êeì $sê<∏Tä DÏí >√‹˝À bÕ‹ô|≥º&ÜìøÏ dü+dæ<Tä \∆ j·÷´s¡T. yÓ+≥H˚ $sê<∏Tä &ÉT ‘·q |üPs¡«ø£<qä∏ T
$e]+#ê&ÉT. ‘·T+ãTs¡T&ÉH˚ >∑+<Ûsä T¡ «&Óq’ ‘êqT ≈£îuÒsT¡ ì XÊ|ü+#˚ sêø£då Tü &ç>± e÷]q $wüjT· + ‘Ó*bÕ&ÉT. lsêeTTì e\¢
XÊ|ü$eTTøÏÔ ø£\T>∑T‘·T+<äqï ≈£îuÒsT¡ ì e÷≥\qT C≤„|øü +£ #˚dTü ≈£îHêï&ÉT. <ä>sZ∑ ˝¡ ÀH˚ ñqï X¯su¡ +ÑÛ >∑ eTVü≤]¸ì <ä]Ù+#·Tø=eTàì,
X¯óuÛ+Ñ »s¡T>∑T‘·T+<äì lsêeTTìøÏ #ÓbÕŒ&ÉT. ‘·qqT >√‹˝À |üP&ÉÃeTHêï&ÉT. n˝≤π> #˚XÊs¡T sêeT\ø£ÎDT\T.
$sê<∏Tä ì e÷≥ Á|üø±s¡+ X¯su¡ +ÑÛ >∑ eTVü≤]¸ <äsÙ¡ HêìøÏ ãj·T˝Òs› ês¡T. X¯su¡ +ÑÛ >∑T&ÉT eTVü‰‘·|dü «æ . <Óe’ kÕøå±‘êÿs¡+ bı+~qyê&ÉT.
lsêeTTì #·÷dæ lsêeT <äsÙ¡ q+ ø√düyT˚ ‘êqT y˚∫e⁄HêïqHêï&ÉT. ‘·q ‘·|'ü |ò˝ü ≤qï+‘ê lsêeTTìøÏ <Ûës¡y√kÕ&ÉT. uÛ$Ñ wü´‘·T˝Ô À
lsêeTT&ÉT #˚j·Te\dæq sêeDdü+Vü‰sêìøÏ Ç~ ≈£L&Ü ‘√&ÉŒ&ÉT‘·T+~. ˇø£ eTVü‰ø±s¡´ kÕ<Ûäq˝À me]e+‘·T yês¡T
düV≤ü ø±s¡eT+~+#ê*‡+<˚. nø£ÿ&çøÏ #˚sT¡ e˝ÀH˚ ñqï ªdüTrø£íμå eTVü≤]¸ì <ä]Ù+#·eTì lsêeTTq≈£î dü÷∫+#ê&ÉT X¯su¡ +ÑÛ >∑eTVü≤]¸.
d”‘êsêeT\ø£ÎDT\T #·÷düT+Ô &É>±H˚ ‘·q <˚V‰ü ìï $&É∫ n–ï‘˚»düT‡‘√ ÁãVü≤à˝Àø£+ #˚sê&ÉT.
nø£ÿ&ç eTTqT\+<äs÷¡ lsêeTTì e<ä≈› î£ e∫Ã ‘·eT>√&ÉTqT yÓfifl¯ uÀdüT≈£îHêïs¡T. sêø£då Tü \T eTTqT\ô|’ #˚ùd nø£è‘ê´\qT
@ø£sT¡ e⁄ô|{≤ºsT¡ . sêø£då Tü \ #˚‹˝À ã˝…q’ eTTqT\ ø£fiã‚ sê\qT #·÷|æ+#ês¡T. sêø£då Tü \ u≤] qT+&ç s¡ø+åÏ #·eTì ÁbÕ]ú+#ês¡T.
yê]‘√ lsêeTT&ÉT ªeTVü‰‘·Tà˝≤sê! MTs¡T qqTï ÁbÕ]ú+#·&+É ‘·><∑ Tä . ÄC≤„|+æ #ê*. MT Ä»„\qT H˚qT •s¡kÕeVæ≤kÕÔμqHêï&ÉT.
nVü≤+ø£]+#·≈î£ +&Ü ‘·q u≤<Û´ä ‘·qT >∑T]Ô+#·&+É ˝ÀH˚ >=|üŒ<äqeTT+~.
d”‘êsêeT\ø£ÎDT\T düTrø£åí eTVü≤]¸ ÄÁX¯eT+ #˚sT¡ ≈£îHêïs¡T. lsêeT <äsÙ¡ q+ ø√düyT˚ düTrø£íå eTVü≤]¸ <˚V≤ü + $&ÉTe≈£î+&Ü
ñHêï&ÉT. ‘·q ‘·|Xü Ù¯ øÏqÔ +‘ê lsêeTTq≈£î <Ûësê<ä‘+Ô· #˚XÊ&ÉT. eTs¡THê&ÉT yês¡T eTVü≤]¸ nqTeT‹ rdüTø=ì ãj·T\T<˚sês¡T.
<ä+&Éø±s¡D´+˝Àì eTTqT\ ÄÁX¯e÷\qT dü+<ä]Ùdü÷Ôb˛‘·THêïs¡T d”‘êsêeT\ø£ÎDT\T. nø£ÿ&Éø£ÿ&É ø=+‘·ø±\+
ñ+≥THêïs¡T. Ç˝≤ |ü~ dü+e‘·‡sê\T >∑&ç∫+~. eT∞fl düTrø£åí eTVü≤]¸ e<ä›≈£î e#êÃs¡T. n‘·ì‘√ n>∑düÔ ´ eTVü≤]¸ì
<ä]Ù+#·Tø√yê\qï ‘·eT Äø±+ø£qå T yÓ*ãT#êÃs¡T. düTrø£íå eTVü≤]¸ e÷sêZìï #ÓbÕŒ&ÉT. ‘·q ÄÁX¯e÷ìøÏ <äøDåÏ +>± Hê\TZj÷Ó »Hê\
<ä÷s¡+˝À n>∑dÔü ´ k˛<äsT¡ ì ÄÁX¯eT+, nø£ÿ&çøÏ jÓ÷»q<ä÷s¡+˝À n>∑kÕÔ ´ÁX¯eT+ ñ+<äì ‘Ó*bÕ&ÉT. eTVü≤]¸e<ä› ôd\e⁄
rdüTø=ì ãj·T\T<˚sês¡T d”‘êsêeT\ø£ÎDT\T.
kÕj·T+ø±˝≤ìøÏ n>∑dÔü ´k˛<äsT¡ ì ÄÁX¯e÷ìøÏ #˚sT¡ ≈£îHêïs¡T. Çø£ÿ&√ $wüjT· + #Ó|ü ø√yê*. n>∑dÔü ´k˛<äsT¡ ì ù|sπ yÓ÷
#Ó|Œü ã&É˝<Ò Tä . mø£ÿ&É dü+<äs“¡ +¤ e∫ÃHê n>∑dÔü ´ÁuÛ≤‘· (k˛<äsT¡ &ÉT) nH˚ #ÓbÕŒs¡T. n+<äTøπ ù|s¡T ‘Ó*j·Tì yê]ì ªn>∑dÔü ´ÁuÛ≤‘·μ
n+≥T+{≤s¡T. á |ü<ãä +<Û+ä C≤rj·T+>± dæsú |¡ &ü +ç ~. n>∑d´Ôü k˛<äsT¡ ì Ä‹<∏´ä +˝À ÄsêÁ‹ >∑&bç Õs¡T d”‘êsêeT\ø£ÎDT\T.
ñ<äj÷· H˚ï n>∑kÕÔ ´ÁX¯eT+ yÓ|’ ⁄ü >± n&ÉT>∑T\T y˚XÊs¡T.
n>∑dTü Ô ´&ÉT ‘·|Xü Ù¯ øÏÔ dü+|üqTï&ÉT. Äø±XÊìï ‘êøÏq $+<Û´ä |üs«¡ ‘· >∑sê«ìï nD∫qyê&ÉT. ªn>∑yTé dü+Ô uÛj
Ñ T· r‹ n>∑dÔü ´'μ
|üs«¡ ‘êìï dü+Ô _Û+|üCdÒ qæ yê&ÉT ø£qTø£ n>∑dTü Ô ´&Éj÷· ´&ÉT.
lsêeTT&ç sêø£qT >∑eTì+∫ n>∑dTü ´Ô &ÉT •wü´düyT˚ ‘·+>± m<äTs¡TyÓfi≤fl&ÉT. n‹~∏ì >ös¡$+#˚ dü+Á|ü<ëj·TeT~. lsêeTT&ÉT
d”‘ê\ø£ÎD düyT˚ ‘·T&Ó’ eTVü≤]¸øÏ bÕ<ë_Ûe+<äq+ #˚XÊ&ÉT. n>∑dTü ´Ô &ÉT lsêeTTq≈£î ~e´<Ûqä TdüT‡, nø£j
å T· ‘·÷D°sê\T, nyÓ÷|òTü yÓTqÆ
K&ÜZìï ãVüAø£]+#ê&ÉT. »j·T+ ø£\T>∑T‘·T+<äì Äos¡«~+#ê&ÉT. ø£cÕº\‘√ ≈£L&çq eqyêkÕìøÏ d”‘· ø√]sêe&É+ kÕVü≤düeTì
n_Ûq+~+#ê&ÉT. ÄyÓT≈£î>∑\ uÛsÑ Ô¡ èÁù|eTqT yÓT#·TÃ≈£îHêï&ÉT.
lsêeTT&ÉT ‘êeTT ìedæ+#·&ÜìøÏ nqTyÓ’q ÁbÕ+‘êìï dü÷∫+#·eTì n>∑düTÔ ´DÏí nuÛÑ´]ú+#ê&ÉT. ˇø£ÿ ø£åD+
<Ûë´qeT>∑Tï&ÓH’ ê&ÉT eTVü≤]¸. ‘·sT¡ yê‘· lsêeTTì‘√ ªÇø£ÿ&çøÏ s¬ +&ÉT jÓ÷»Hê\ <ä÷s¡+˝À ª|ü+#·e{Ïμ nH˚ Á|ü<X˚ +¯ ñ+~.
nø£ÿ&É |ò˝ü ≤\≈£î, »˝≤ìøÏ ø=<äTe˝Ò<Tä >√<ëeØqB rs¡+˝À ñqï Ä ÁbÕ+‘·+˝À »qdü+#ês¡+ ñ+&É<Tä . Á|üXÊ+‘·+>±
ñ+≥T+<äμì ‘Ó*bÕ&ÉT. n>∑dTü Ô ´&ç <ä>sZ∑ ¡ ôd\e⁄ rdüTø=ì |ü+#·e{ÏøÏ Á|üj÷· DeTj·÷´s¡T d”‘êsêeT\ø£ÎDT\T.
<ë]˝À ã*wüy˜ TÓ qÆ ˇø£ ô|<ä› >∑<q›ä T #·÷XÊs¡T. |üøsåÏ ÷¡ |ü+˝À ñ+&˚ sêø£då Tü &˚y÷Ó qqT≈£îHêïs¡T. ªqTyÓ«e]μeì n&ç>±s¡T.
‘·qù|s¡T ª»{≤j·TTe⁄μ n˙ <äXs¯ <¡ Tä∏ &ç $TÁ‘·T&çq˙ #Ó|ü ø=Hêï&ÉT. ‘·q e+X¯#]· Á‘·q÷ X¯økÔÏ ÕeTsêú´\qT $e]+#ê&ÉT »{≤j·TTe⁄.
‘·q ‘·+Á&çøÏ Äràj·TT&Óq’ »{≤j·TTe⁄q≈£î d”‘s· ø¡ D å£ u≤<Û´ä ‘·qT n|üŒ–+#ê&ÉT lsêeTT&ÉT. lsêeTTì Ä»„yT˚ s¡≈î£ |ü+#·e{Ï˝À
|üsXí¡ Ê\ ìsêàD+ #˚XÊ&ÉT \ø£ÎDT&ÉT.
|ü+#·e{Ï˝À Jeq+ Á|üXÊ+‘·+>± >∑&TÉ düTqÔ ï~. ˇø£Hê&ÉT lsêeTT&ÉT |ü⁄sêDø£<ë∏ Á|üd+ü >∑+˝À ñHêï&ÉT. Ç+‘·˝À
ªX¯Ss¡ŒDKμ nH˚ sêø£då æ nø£ÿ&çøÏ e∫Ã+~. áyÓT sêeD≤düTs¡T&ç #Ó˝\¢… T. lsêeTT&ç kÂ+<äsê´ìøÏ eTT>∑Ts∆ ê˝…+’ ~. ‘·qqT
#˚|≥ ü eº Tqï~. ‘·eT eT<Û´ä n&ÉT>¶ ± ñqï d”‘ê\ø£ÎDT\qT #·+|æ‹+{≤qqï~. lsêeTT&ÉT |ü]Vü‰dü+>± \ø£ÎDTì e<ä≈› î£
yÓfifl¯ eTHêï&ÉT. \ø£ÎDT&ÉT ‘êqT nqï≈£î <ëdüT&Éqì ‘·q‘√ ñ+fÒ X¯Ss¡ŒDK ≈£L&Ü <ëdü´+ #˚j÷· *‡edüT+Ô <äì, n+<äTøπ
lsêeTTDÏí #˚s&¡ yÉ T˚ düããì düe÷<Ûëq$T#êÃ&ÉT. lsêeTT&çy|’Ó ⁄ü ‹]–+~ X¯Ss¡ŒDK. d”‘· ñ+&É&+É e˝Ò¢ ‘·qqT ìsêø£]düTHÔ êï&Éì
n≥Tº&øç bÏ ˛sTT+~. d”‘ê<˚$ n&ÉT¶ ‘=\–+#·Tø√yê\ì ÄyÓTô|’ <ë&çøÏ ~–+~.
Á≈£Ls¡T˝…’q <äTwüßº\‘√ |ü]Vü‰dü+ |üìøÏsê<äT. n~ m+‘√ Á|üe÷<äø£s¡+. Ä\dü´+ #˚j·T≈£î+&Ü X¯Ss¡ŒDKqT
$s¡÷|æì#˚jT· eTHêï&ÉT lsêeTT&ÉT. nqï ÄCÒ„ Ä\dü´+ ` X¯Ss¡ŒDK eTT≈£îÿ #Óe⁄\T ‘Ó–|ü&Ü¶sTT \ø£ÎDTì ø£‹<Ô ãÓ “≈£î.
\uÀ~uÀeTì yÓTT‘·TøÔ =+≥÷ k˛<äsT¡ &Óq’ Ks¡T&ç <ä>]Z∑ øÏ yÓ[fl+~ X¯Ss¡ŒDK. Ks¡T&ÉT |ü<ëï\T>∑TeT+~ jÓ÷<ÛTä \qT |ü+bÕ&ÉT.
yêfi¯fl+‘ê lsêeTTì #˚‹˝À eT{Ï>º s∑ #¡ ês¡T. Ç~ #·÷dæq X¯Ss¡ŒDK Ks¡Tì e<ä≈› î£ yÓ[fl #Ó|Œæ +~. Ks¡<÷ä wüDT\T |ü<ëï\T>∑Ty˚\
eT+~ sêø£då Tü \‘√ sêeTT&çMT<ä≈î£ <ä+&Ó‘êÔsT¡ . eT÷&ÉT >∑&j
ç T· ˝À¢ yêfi¯fl+<ä]˙ j·TeT|ü⁄]øÏ |ü+|æ+#ê&ÉT lsêeTT&ÉT.

á yês¡Ô nø£+|üqT&ç <ë«sê y˚>+∑ >± \+ø£≈î£ #˚]+~. nø£+|üqT&ÉT sêeD≤düTs¡T&ç >∑÷&Û#É ês¡T˝À¢ ˇø£&TÉ . á $wüj÷· ìï
düV≤æ +#·Tø√˝Òì sêeDT&ÉT lsêeTTDÏí Vü≤‘·e÷s¡TkÕÔqì Äy˚X|¯ &ü Ü¶&TÉ . nø£+|üqT&ÉT, ndüV‰ü j·TX¯Ss¡T&Óq’ lsêeTTDÏí e~Û+#·&+É
<˚yêdüTs¡T\≈£î ≈£L&Ü kÕ<Û´ä +ø±<äì ‘˚˝ÃÒ XÊ&ÉT. ø±ì n+<äT≈£î ‘·–q ˇø£ ñbÕj·÷ìï #ÓbÕŒ&ÉT. ªlsêeTT&ç uÛ≤s¡´ d”‘·
n+<ë\ sê•. lsêeTT&çøÏ ÁbÕD+. m˝≤¬>H’ ê ÄyÓTqT n|üV≤ü ]ùdÔ #ê\T ` Ä m&Éu≤≥TqT ‘·≥Tºø√˝Òø£ sêeTT&ÉT J$‘êìï
#ê*kÕÔ&TÉ μ nì. Ç~ sêeDTìøÏ m+‘·>±H√ q∫Ã+~.
eTs¡THê&ÉT<äjT· y˚T s¡<+ä∏ MT<ä Äø±X¯+˝À Á|üj÷· DÏd÷ü Ô e÷Ø#·T&ç ÄÁX¯e÷ìøÏ #˚sT¡ ≈£îHêï&ÉT. d”‘· n|üV≤ü s¡D $wüjT· +
‘Ó*bÕ&ÉT. á |üì˝À ‘·q≈£î düV‰ü j·T|ü&eÉ THêï&ÉT. e÷Ø#·T&ÉT eT+&ç|&ü Ü¶&TÉ . ªz sêø£ùå d+Á<ë! á Ä˝À#·q ˙¬øe&ÉT #ÓbÕŒ&ÉT?
ì»+>± n‘·&TÉ ˙≈£î $TÁ‘·T&ç s¡÷|ü+˝À ñqï X¯Á‘·Te⁄. lsêeTT&ÉT dæ+Vü≤+e+{Ïyê&ÉT. dæ+Vü≤+<ä>]Z∑ øÏ yÓfifl¯ &É+ m+‘·
Á|üe÷<ä+? ô|>’ ± Ç‘·sT¡ \≈£î Vü‰ì #˚j÷· \H˚ Ä˝À#·q ˝Ò≈î£ +&Ü Á|üXÊ+‘·+>± ñqï sêeTTDÏí ø£$«+#·&+É ø=]$‘√ ‘·\
>√ø√ÿe&ÉyT˚ . XÊ+‹+∫, á Ä˝À#·q $s¡$T+∫ düTœ+#·μeTì dü<Tä |ü<X˚ +¯ #˚XÊ&ÉT. sêeDT&ç Äy˚X+¯ ‹s¡T>∑T eTTK+
|ü{+ºÏ ~. sêeDT&É÷ ‹s¡T>∑TeTTK+ |ü{≤º&TÉ , \+ø£≈î£ .
Ks¡<÷ä wüD Á‹X¯sT¡ \T, |ü<ëï\T>∑T y˚\eT+~ sêø£då Mü s¡T\T sêeTT&ç<ëÛ {ÏøÏ ì\Te˝Òø£ j·TeTT&ç Ç+{ÏøÏ b˛e&Üìï
uÛ]Ñ +#·˝øÒ b£ ˛sTT+~ X¯Ss¡ŒDK. \+ø£≈î£ |üsT¡ >∑TBdæ+~. eT+Á‘·T\‘√ ø=\Te⁄B]q sêeDTì düu˝ÑÛ ÀøÏ yÓ[fl+~. $ø£è‘·s÷¡ |ü+‘√
e∫Ãq #Ó˝*¢… BHêedüqú T #·÷dæ≈L£ &Ü #·*+#·˝<Ò Tä sêeDT&ÉT. X¯Ss¡ŒDK Äy˚X+¯ ø£≥\º T ‘Ó+#·T≈£î+~. sêeDT&ç eT÷s¡‘â ê«ìï
‹{Ïbº ˛dæ+~. lsêeTT&çe\¢ \+ø£≈î£ eTT|üyê{Ï\>¢ \∑ <äì ôV≤#·Ã]+∫+~. ªkÂ+<äs´¡ e‹ nsTTq d”‘≈· î£ ‘·–q uÛsÑ eÔ¡ ⁄ ˙y˚μqì
sêeDT&ç˝À ø=‘·Ô ÄX¯\qT sπ ø¬ ‹Ô+∫+~.
ˇø£y|’Ó ⁄ü e÷Ø#·T&ç e÷≥\T, eTs=ø£y|’Ó ⁄ü X¯Ss¡ŒDK |ü\T≈£î\T \+πøX¯óì eTqdüTqT ≈£î~ù|düTHÔ êïsTT. njÓ÷eTj·T+˝À
|ü&Ü¶&TÉ . d”‘ê|üV≤ü s¡D+˝Àì eT+∫#Ó&TÉ \qT Ä˝À∫+#ê&ÉT. lsêeTTì ã\+‘√ ‘·q ã˝≤ìï b˛\TÃ≈£îHêï&ÉT. ∫es¡≈î£ d”‘q· T
n|üV≤ü ]+#·&Üìπø ìX¯ÃsTT+#·T≈£îHêï&ÉT.
sêeDT&ÉT eT∞¢ e÷Ø#·Tìe<ä≈› î£ yÓfi≤fl&ÉT. d”‘ê|üV≤ü s¡D≈£î
ã+>±s¡T˝Ò&ç>± e÷] düVü≤ø£]+#·eTHêï&ÉT. Ä Ä˝À#·qqT
$s¡$T+#·Tø√eTì \+πøX¯óìøÏ |ü]|ü]$<Ûë\ q#·ÃC…|üŒpXÊ&ÉT
e÷Ø#·T&ÉT. $XÊ«$TÁ‘·Tì j·÷>∑ dü+s¡øD å£ dü+<äs“¡ +¤ ˝À sêeTu≤D+
s¡T∫ @$T{À ‘êqT ‘Ó\TdüT≈£îHêïqHêï&ÉT. e÷Ø#·T&ç e÷≥\qT
ô|&É#$Ó q ô|{≤º&TÉ sêeDT&ÉT. eT÷s¡T\â ≈£î Væ≤‘·uÀ<Û\ä T #Ó$ø¬ ø£ÿe⁄.
ªH˚qT #Ó|Œæ q≥T¢ #˚jT· ≈£î+fÒ Hê #˚‹˝À ˙≈£î #êe⁄ ‘·|Œü μ<äì
ôV≤#·Ã]+#ê&ÉT sêeDT&ÉT. ÄÁX¯e÷ìøÏ yÓfiÔ‚ lsêeTT&ÉT #·+|ü⁄‘ê&ÉT.
yÓfifl¯ ≈£î+fÒ sêeDT&ÉT #·+|ü⁄‘ê&ÉT. ªeTT+<äT qTsTT´ yÓqø£ >=sTT´μ˝≤
ñ+~ e÷Ø#·Tì dæ‹ú . ∫es¡ø=ø£ ìX¯Ãj·÷ìøÏ e#êÃ&ÉT. sêeDTì‘√
ª˙ #˚‹˝À #êe&É+ ø£Hêï lsêeTT&ç #˚‹˝À #êe&ÉyT˚ qj·T+. Hê
»qà ‘·]düT+Ô μ<äì ‘˚*Ã#ÓbÕŒ&ÉT.
e÷Ø#·T&ÉT ã+>±s¡T˝Ò&>ç ± e÷] lsêeTTì ÄÁX¯eT ÁbÕ+‘·+˝À
‹s¡T>∑T‘·THêï&ÉT. |üP\T ø√j·T&ÜìøÏ e∫Ãq d”‘ê<˚$ Ä õ+ø£qT
#·÷dæ ÄX¯Ãs¡´|ü&+ç ~. sêeT\ø£ÎDT\qT |æ*∫+~. yês¡T Ä eTè>±ìï
#·÷XÊs¡T. \ø£ÎDT&ÉT n~ e÷j·÷eTè>∑y˚Tqì ìdü‡+X¯j·T+>±
|ü*ø±&ÉT. e÷Ø#·T&˚ á s¡÷|ü+˝À e∫Ã ñ+{≤&ÉHêï&ÉT. y˚≥≈£î
e#˚Ã sêE\qT e÷j·÷eTè>∑s÷¡ |ü+˝À #·+|ü&+É e÷Ø#·T&çøÏ ø=‘·<Ô M˚ T
ø±q<äHêï&ÉT. Ç˝≤+{Ï ˝Ò&ç Á|ü|ü+#·+˝À ñ+&É<äì nqTe÷Hêìï yÓ*ãT#êÃ&ÉT. d”‘· e÷Á‘·+ |ü≥Tº e<ä\˝Ò<äT. ‘·q≈£î
n<Ó+‘√ q∫Ã+<äì, rdüT≈£îsêyê\ì ø√]+~. ‘ÓùdÔ ÄÁX¯eT+˝À Áø°&Ü eTè>∑+>± ñ+≥T+<äì, njÓ÷<Û´ä #˚sêø£ n+‘·'|ü⁄sêìπø
n\+ø±s¡eTÚ‘·T+<äì Ä•+∫+~.
d”‘· ÇcÕºìï ‘√dæyj ˚ T· ˝Òø£ Ä e÷j·T˝Ò&ìç #·+|æ nsTTHê düsπ ‘˚e&ÜìøÏ dü+dæ<Tä &∆ j É ÷· ´&ÉT lsêeTT&ÉT. d”‘ê<˚$ s¡øD å£
$wüjT· +˝À »{≤j·TTe⁄ düV‰ü j·T+‘√ nÁ|üeT‘·+Ô >± ñ+&ÉeTì \ø£ÎDTDÏí Ä<˚•+#ê&ÉT. e÷j·T˝Ò&ìç |ü≥Tºø√e&ÜìøÏ ãj·T˝Òs› ê&ÉT.
eTè>±ìï ÁbÕD+‘√ |ü≥Tºø√yê\ì X¯‘$· <Ûë˝ Á|üjT· ‹ï+#ê&ÉT lsêeTT&ÉT. n+~qfÒº n+~ n+<ä≈î£ +&Ü |üsT¡ >∑TBdüTqÔ ï<ë
eTè>∑+. Çø£ ˝≤uÛ+Ñ ˝Ò<qä Tø=ì u≤D≤ìï dü+~Û+#ê&ÉT, Á|üj÷Ó –+#ê&ÉT lsêeTT&ÉT. u≤D|ü⁄ <Óã“≈£î ‘ê{Ï #Ó≥+º ‘· m‘·TÔ m–]
uÛj
Ñ T· +ø£s+¡ >± ns¡Tdü÷Ô |ü&bç ˛j·÷&ÉT e÷Ø#·T&ÉT ì» dü«s¡÷|ü+‘√. sêeTTì ø£+sƒ<¡ «äÛ ìì nqTø£]dü÷Ô ªnjÓ÷´ d”‘ê! njÓ÷´
\ø£ÎD≤!μ nì _>∑sZ >¡ ± ns¡Tdü÷Ô ÁbÕD≤\T $&ç#ê&ÉT. á e÷≥\≈£î d”‘ê\ø£ÎDT\T m+‘· ø£\es¡|&ü ‘É ês√qì uÛj Ñ T· |ü&Hç ê&ÉT
lsêeTT&ÉT.
e÷Ø#·Tì ø£+sƒ<¡ «äÛ ìì sêeTTì~>± uÛ≤$+∫ d”‘· Ä+<√fi¯q#Ó+~+~. lsêeTT&ÉT @<√ Ä|ü<˝ä À ∫≈£îÿ≈£îHêï&Éì
‘·\∫+~. Ä<äTø√e&ÜìøÏ yÓ+≥H˚ yÓfifl¯ eTì \ø£ÎDTDÏí |ü⁄s¡e÷sTT+∫+~. \ø£ÎDT&ÉT #·*+#·˝<Ò Tä . Ç~ lsêeTTì dü«s¡+
ø±<äHêï&ÉT. e÷Ø#·T&ç e÷j·÷C≤\eTHêï&ÉT. ªne÷à! ˙ s¡øD å£ uÛ≤s¡+ lsêeTT&ÉT Hêø£|Œü –+#ê&ÉT. ìqTï Ç˝≤ ˇ+≥]>±
e<ä*yÓfi¯fl˝Òμqì düŒwüº+ #˚XÊ&ÉT. d”‘· Äy˚X¯+ ¬s+&ç+‘·˝…’+~. eTqdüT˝À @<√ <äTcÕº˝À#·q‘√ Ç˝≤ Á|üe]ÔdüTÔHêïeì
ìwüßs˜ √≈£î˝Ô ≤&ç+~. #˚ùd~˝Òø£ \ø£ÎDT&ÉT ãj·T\T<˚s&¡ ÜìøÏ dü+dæ<Tä &∆ j É ÷· ´&ÉT. ªne÷à! ˙≈£î uÛÁÑ <äeT>∑T>±ø£. eq<˚e‘·\T
ìqTï s¡ø+åÏ ‘·Ts¡T>±ø£. Hê≈£î n|üX≈¯ î£ Hê\T ‘√düTHÔ êïsTT. eT∞fl qTe⁄« e÷ nqï‘√ ø£*dæ ñ+&É>± #·÷ùd uÛ≤>∑´+ ø£\T>∑T‘·T+<√,
˝Ò<√?μ nì yêb˛j·÷&ÉT. d”‘· eTÚq+>± ñqï~. nø£ÿ&ç qT+∫ yÓfifl¯ &ÜìøÏ @e÷Á‘·+ eTqdüÿ]+#·≈î£ Hêï d”‘≈· î£ qeTdüÿ]+∫
lsêeTT&ÉT yÓ[flq ~X¯>± q&ç#ê&ÉT \ø£ÎDT&ÉT.
\ø£ÎDT&ÉT yÓfifl¯ &Üìï >∑eTì+#ê&ÉT sêeDT&ÉT. n<˚ n<äqT>± düHêï´dæ y˚w+ü ˝À d”‘· düeTøå±ìøÏ e#êÃ&ÉT. j·T‹
s¡÷|ü+˝À e∫Ãq sêeDTDÏí Ädüq+MT<ä ≈£Ls¡TÃ+&Éu{… ºÏ düeTT∫‘·+>± n‹~∏ eTsê´<ä\T #˚d+æ ~ d”‘.· eT<Û´ä eT<Û´ä ˝À sêeT\ø£ÎDT\
ø√dü+ yêøÏ*yÓ|’ ⁄ü #·÷düTqÔ ï d”‘≈· î£ ìsêX‚ $T>∑T\T‘·Tqï~. sêeDT&ÉT d”‘q· T >∑T]+∫q $esê\T n&ç>±&ÉT. ‘Ó*|æ+~.
düHêï´dæ $esê\qT ø√]+~. ‘êqT sêø£då sü êE \+πøX¯«s¡T&Éqì Á|üø{£ +Ï #ê&ÉT. ‘·qqT |ü‹>± d”«ø£]+#·eTì n&ç>±&ÉT. n˝≤
#˚ùdÔ n+‘·T˝Òì uÛÀ>∑u≤Û >±´\‘√ $\dæ\T¢‘êeì ÄX¯ #·÷bÕ&ÉT. Ä e÷≥\≈£î d”‘· eT+&ç|&ü +ç ~. sêeDTDÏí ‘·èD°ø]£ +∫
e÷{≤¢&+ç ~. lsêeTT&ç |üsêÁø£e÷ìï Á|ükÕÔ$+∫+~. ªqqTï n|üV≤ü ]+∫ ˙ #êe⁄qT ˙y˚ ø=ì‘Ó#T· Ãø√≈£îμ nì ôV≤#·Ã]+∫+~.
sêeDT&ç ø£qTï\T ì|ü\T #ÓsT¡ >∑T‘·THêïsTT. düHêï´dæ y˚cÕìï e~* |ü~‘·\\‘√ uÛj Ñ T· +ø£sy¡ TÓ qÆ ì»dü«s¡÷|ü+‘√ d”‘·
m<äT≥ ì*#ê&ÉT. ã\e+‘·+>± d”‘q· T ‘·q s¡<+ä∏ ˝À \+ø£≈î£ ‘·s*¡ düTHÔ êï&ÉT. d”‘· ªsêe÷! sêe÷!μ n+≥÷ Äs¡HÔ ê<ë\qT
#˚dTü qÔ ï~. ÄyÓT y˚<qä ns¡D´s√<äqsTT+~.
n|ü&É|ü &˚ ìÁ<ä≈î£ |üÁø£$TdüTqÔ ï »{≤j·TTe⁄≈£î d”‘ê<˚$ Äs¡HÔ ê<ë\T $qã&Ü¶sTT. #·÷ùd dü]ø£˝≤¢ d”‘q· T n|üV≤ü ]+#·T≈£î
b˛‘·Tqï sêeDT&ÉT ø£+≥ã&Ü¶&TÉ . »{≤j·TTe⁄ sêeDTDÏí m~]+#ê&ÉT. Ç<ä]› eT<Û´ä b˛s¡T ¨sê¨Ø>± kÕ–+~. ∫es¡≈î£
sêeDT&ÉT K&É+Z ‘√ »{≤j·TTe⁄ s¬ ø£ÿ\qT, ø±fi¯flqT q]øÏyk˚ Õ&ÉT. H˚\ô|’ ≈£L˝≤&ÉT »{≤j·TTe⁄. s¡ø+Ô£ ‘√ ‘·&dÉ æ eTT<äs› TTq
n‘·DíÏ #·÷dæ Ä‘·àã+<ÛTä e⁄qT b˛>=≥Tº≈î£ qï≥T¢ d”‘· ÄÁø£+~+∫+~.
sêeDT&ÉT d”‘ê<˚$ì rdüTø=ì Äø±X¯e÷s¡+Z |ü{≤º&TÉ . BqTsê˝…q’ d”‘· V”≤qT&Óq’ sêeDTDÏí |ü] |ü] $<Ûë\ <ä÷wæ+∫+~.
Ç+‘·˝À ˇø£ |üs«¡ ‘· •Ks¡+MT<ä ◊<äT>∑Ts¡T yêqs¡eTTKT´\qT d”‘· #·÷dæ+~. ñ‘·ØÔ j·T|ü⁄ ø=+>∑T˝À ‘·q ÄuÛsÑ D ¡ ≤\qT
ø=ìï+{Ïì eT÷≥>∑{ºÏ yê] eT<Û´ä |ü&≥ ˚ ≥T¢ e<ä*+~. ˇø£yfi˚ ¯ n≥TyÓ|’ ⁄ü >± lsêeTT&ÉTeùdÔ ‘·qqT >∑T]+∫ yêqs¡T\T n‘·ìøÏ
‘Ó*j·TCÒkÕÔsH¡ ˚ ∫qï ÄX¯.

sêeDT&ÉT d”‘‘· √ \+ø£≈î£ #˚sê&ÉT. ‘·q n+‘·'|ü⁄s¡+˝À d”‘q· T+#ê&ÉT. ‘·q yÓu’ eÑÛ eT+‘ê #·÷|æ+#ê&ÉT. <ëìï ‘·èDÁbÕj·T+>±
uÛ≤$+∫+~ d”‘.· ø£ìø£]+#·eTì ø±fi¯flô|ã’ &Ü¶&TÉ . ìsêø£]+∫+<ë eTVü‰kÕ~Û«. uÛ]Ñ +#·˝øÒ b£ ˛j·÷&ÉT <äXø¯ +£ sƒT¡ &ÉT. Äy˚X+¯ ‘√,
ªyÓT~Æ ©∏ ! ˙≈£î |üHïÓ +&ÉT HÓ\\ >∑&TÉ $düTHÔ êïqT. á˝À|ü⁄q qTe⁄« <ë]øÏ sê≈£b˛‘˚ eTs¡THê&˚ ÁbÕ‘·'ø±\ uÛÀ»HêìøÏ e+≥yêfi¯ófl
ìqTï dæ<+∆ä #˚kÕÔμs¡ì u…~]+#ê&ÉT. nø£ÿ&ç sêø£då Tü \‘√, ªáyÓTqT nXÀø£eHêìøÏ rdüT≈£îbı+&ç. eq+ eT<Û´ä ˇø£ s¡V≤ü dü´
Á|ü<X˚ +¯ ˝À ñ+∫ #·T≥÷º ø±|ü˝≤>± ñ+&É+&ç m˝≤>√ ˇø£˝≤>∑ áyÓTqT ˇ|æŒ+#·+&çμ nì ÄC≤„|+æ ∫ s¡TdüsT¡ dü˝≤&ÉT‘·÷
yÓfi≤fl&ÉT. Ä&É|⁄ü \\ eT<Û´ä õ+ø£˝≤>∑ sêø£då ü Åd\Ô” eT<Û´ä d”‘· _≈£îÿ_≈£îÿeT+≥÷ ø±˝≤ìï >∑&TÉ |ü⁄‘·Tqï~.
e÷Ø#·TDÏí e~Û+∫ lsêeTT&ÉT yÓqT~]>±&ÉT. \ø£ÎDT&ÉT m<äTs¡jT˚ ´dü]øÏ ìX‚Ãwüß&º j É ÷· ´&ÉT. d”‘q· T ˇ+≥]>± e<ä*
m+<äT≈£î e#êÃeì ì\BXÊ&ÉT. »]–q $wüj÷· \T |üPdü>T∑ ∫Ãq≥T¢ #ÓbÕŒ&ÉT \ø£ÎDT&ÉT. Ç<äs› ÷¡ ÄÁX¯e÷ìøÏ #˚sT¡ ≈£îHêïs¡T.
d”‘ê<˚$ C≤&É ø£ì|æ+#·˝<Ò Tä . eqeT+‘ê yÓ‹ø±s¡T. d”‘· C≤&É ø£ì|æ+#·˝<Ò Tä . d”‘· C≤&É #Ó|Œü eTì Á|üøè£ ‹ì ÁbÕ]ú+#ê&ÉT
lsêeTT&ÉT. ÄyÓT m&Éu≤≥TqT ‘·≥Tºø√˝Òø£ ø£˙ïs¡T eTT˙ïs¡T>± $\|æ+#ê&ÉT. Äy˚<qä Äy˚X+¯ >± e÷]+~. ˝Àø±\qT <Û«ä +dü+
#˚jT· &ÜìøÏ lsêeTT&ÉT dæ<|∆ä &ü Ü¶&TÉ . \ø£ÎDT&ÉT z<ës¡TŒ yêø±´\‘√ nqïqT XÊ+‘·|]ü #ê&ÉT.
ns¡D´+˝À d”‘q· T yÓ<Tä ≈£î‘·÷ yÓfió¯ ‘·Tqï sêeT\ø£ÎDT\≈£î »{≤j·TTe⁄ ø£ì|æ+#ê&ÉT. s¡ø+Ô£ ‘√ ‘·&dç qæ n‘·ìì >∑T]Ô+#·˝<Ò Tä
lsêeTT&ÉT. MT<äT $TøÏÿ* n‘·&TÉ >∑<s›ä ÷¡ |ü+˝À ñqï sêø£då Tü &Éì d”‘q· ‘·&˚ uÛøÑ +åÏ ∫ ñ+{≤&É˙ ÁuÛeÑ T|ü&Ü¶&TÉ . u≤D+‘√
#·+|ü&ÜìøÏ |üPqT≈£îHêï&ÉT. Ç+‘·˝À »{≤j·TTe⁄ »]–q $wüjT· + #ÓbÕŒ&ÉT. sêeDT&ÉT d”‘q· T n|üV≤ü ]+#ê&Éì, m~]+∫q
‘·qø°>‹∑ |ü{+ºÏ #ê&Éì $e]+#ê&ÉT. n|üV≤ü s¡D≈£î >∑Ts¬ q’ d”‘,· nekÕq<äX˝¯ À ñqï Äràj·TT&ÉT ` sêeTT&ç <äT'K+ s¬ +&ç+‘·˝+’… ~.
‘·q ‘·+Á&çøÏ Äràj·TT&Óq’ »{≤j·TTe⁄ |ü≥¢ |æ‘è· uÛøÑ ìÔÏ Á|ü<]ä Ùdü÷Ô n‘·ì X¯Øsêìï ì$Tsê&ÉT. »{≤j·TTe⁄ ø£qTïeT÷XÊ&ÉT.
lsêeTT&ÉT »{≤j·TTe⁄≈£î <äV≤ü q dü+kÕÿsê\T #˚XÊ&ÉT. n‘·ìøÏ ñ‘·eÔ T>∑‘T· \T ø£\>±\ì >√<ëe]˝À »\‘·sŒ¡ D≤\T #˚XÊ&ÉT.
sêeT\ø£ÎDT\T <ä+&Éø±s¡D´+qT+∫ Áøö+#ês¡D≤´ìøÏ #˚sT¡ ≈£îHêïs¡T. nø£ÿ&ç eq+˝À uÛj Ñ T· +ø£sT¡ &Óq’ ˇø£ sêø£då Tü DÏí
#·÷XÊs¡T. n‘·ì ‘·\, yÓT&É ø£qã&É&+É ˝Ò<Tä . ø£&TÉ |ü⁄ uÛ≤>∑+˝À eTTKeTT+~. s=eTTàMT<ä ˇπø ø£qTï ñ+~. jÓ÷»q+ bı&Ée⁄
yê´|æ+∫q #˚‘T· \T. Ä #˚‘T· \˝À |ü≈îå£ \qT, eTè>±\qT |ü{‹ºÏ +{≤&ÉT. n‘·ìù|s¡T ªø£ã+<ÛTä &ÉTμ. ‘·q düMT|ü+˝ÀøÏ e∫Ãq
sêeT\ø£ÎDT\qT ne÷+‘·+>± s¬ +&ÉT #˚‘T· \‘√ |ü≥Tº≈î£ Hêï&ÉT. n‘·ì #˚‘T· ˝À¢ ∫øÏÿ‘˚ ‘·|Œæ +#·Tø√e&É+ me]‘·s+¡ ø±<äT.
n+<äTøπ ªø£ã+<Ûä Vü≤kÕÔ\Tμ nqï C≤rj·T+ |ü⁄≥Tº≈î£ e∫Ã+~. ø£ã+<ÛTä &ÉT sêeT\ø£ÎDT\qT uÛøÑ +åÏ #·&ÜìøÏ H√s¡T‘Ós#¡ ê&ÉT.
nqï<äeTTà*<äs› ÷¡ ‘·eT K&ÜZ\‘√ nHêj·÷dü+>± yê&ç uÛTÑ C≤\qT qs¡øyÏ X˚ Ês¡T. ø£ã+<ÛTä &ÉT ≈£î|üŒ≈£L˝≤&ÉT. sêeT\ø£ÎDT\
>∑T]+∫ ‘Ó\TdüT≈£îHêï&ÉT. ‘·q >∑T]+∫ #Ó|ü ≈£îHêï&ÉT. XÊ|üø±s¡D+>± ‘·qø° $ø£è‘·s÷¡ |ü+ ÁbÕ|æ+Ô ∫+<äHêï&ÉT. lsêeTT&ÉT
ø£ã+<ÛTä ì‘√μ. ªe÷≈£î sêeDTì ù|s¡T e÷Á‘·yT˚ ‘Ó*dæ+~. n‘·ì s¡÷|ü+, ñ+&˚#√≥T, X¯økÔÏ ÕeTsêú´\T ‘Ó*j·Te⁄. yê{Ïì
#Ó|Œü e\dæ+<äμì n&ç>±&ÉT. düe÷<Ûëq+>± ø£ã+<ÛTä &ÉT ªlsêe÷! HêøÏ|ü &ÉT ~eĆ≤„q+˝Ò<Tä . Hê X¯Øsêìï <äV≤æ ùdÔ Hê ì»s¡÷|ü+
edüT+Ô ~. n|ü&ÉT #Ó|Œü >∑\μqHêï&ÉT. ø£ã+<ÛTä &ç X¯ØsêìøÏ n–ïdü+kÕÿs¡+#˚XÊs¡T sêeT\ø£ÎDT\T. Ä C≤«\\ qT+∫ ~e´<˚V≤ü +‘√
ãj·T{ÏøÏ e#êÃ&ÉT ø£ã+<ÛäT&ÉT. d”‘ê<˚$ <=]πø ñbÕj·÷ìï lsêeTT&çøÏ #ÓbÕŒ&ÉT. Ç+<äT≈£î düTÁê⁄&ç yÓTÆÁ‹ u≤>±
‘√&ÉŒ&ÉT‘·T+<äHêï&ÉT. yê*düTÁê⁄\ ø£<qä∏ T $e]+#ê&ÉT. düTÁê⁄DÏí #˚sπ <ë]ì #ÓbÕŒ&ÉT. lsêeTT&ç nqTeT‹ì rdüTø=ì
ø£ã+<ÛTä &ÉT dü«sêZìøÏ yÓfi≤¢&TÉ .
ø£ã+<ÛTä &ÉT dü÷∫+∫q e÷s¡+Z ˝À Á|üj÷· DÏd÷ü Ô |ü+bÕdüsd¡ Tü ‡qï ÁbÕ+‘êìøÏ #˚sês¡T sêeT\ø£ÎDT\T. Ä rs¡+˝À ñqï
X¯ã] ÄÁX¯e÷ìøÏ yÓfi≤fls¡T. X¯ã] ‘·|dü ‡æ <äTs∆ ê\T, C≤„qejÓ÷eè<äTs∆ ê\T. lsêeT<äsÙ¡ q+‘√ ÄyÓT ‘·qTe⁄ |ü⁄\øÏ+∫+~.
|ü+bÕrs¡+˝À <=]πø |ü+&Éq¢ T kÕ«$TøÏ düeT]Œ+∫+~. ‘·q »qà <Ûqä ýÓTqÆ ≥T¢ uÛ≤$+∫+~. lsêeTT&ç nqTeT‹ìbı+~ ‘·q
<˚V‰ü ìï n–ïøÏ ÄVüQ‹ #˚dæ n–ïø±+‹‘√ }s¡∆ «˝Àø±\≈£î yÓ[fl+~.
nø£ÿ&çqT+∫ ãTTwüéT÷ø£ |üs«¡ ‘êìøÏ Á|üj÷· De÷j·÷´s¡T sêeT\ø£ÎDT\T. <ë]˝À |ü+bÕdüs√esêìï <ä]Ù+#ês¡T.

øÏwæÿ+<Ûë ø±+&É+
|ü+bÕdüs√es¡ ÁbÕ+‘·+ |üse¡ T s¡eTD°jT· +>± ñ+~. Á|üøè£ ‹ ‘·q n+<ë\qT Á|ü<]ä ÙdüTqÔ ï≥T¢>± ñ+~. ø±ì lsêeTT&ç
eTqdüTqT @e÷Á‘·+ dü+‘√wüô|≥º˝øÒ b£ ˛sTT+~. ô|>’ ± d”‘· m&Éu≤≥T Äy˚<qä nH˚ n–ïøÏ Ä»´+ b˛dæq≥T¢>± lsêeTT&ç
u≤<Ûqä T eT]+‘·ô|+∫+~. \ø£ÎDT&ÉT }s¡&+ç #ê&ÉT. ªnHêï á <ÓH’ ê´ìï e<äT\T. n<˚ eTq≈£î y˚T\T#˚dTü +Ô ~. #˚dqæ Á|üjT· ‘·ï+
$|ò\ü yÓTqÆ |ü&ÉT, dü+|ü<\ä qT b˛>=≥Tº≈î£ qï|ü&ÉT n<Ûs’Ó ´¡ |ü&≈É î£ +&Ü Á|üjT· ‘·ï+#˚ùdÔ eT+∫ |ò*ü ‘·eTT+≥T+~. ñ‘ê‡Vü≤y˚T
ã\+. ñ‘ê‡Vü≤eTTqïyêìøÏ nkÕ<Û´ä eTH˚~˝Ò<Tä . yêfi¯ófl m≥Te+{Ï ø£cÕº\Te∫ÃHê yÓqø£&TÉ >∑Ty˚jT· s¡T. eTq Á|üjT· ‘êïìï
ø=qkÕ–<ë›+. e~HÓ>±s¡T ‘·|Œü ≈£î+&Ü \_ÛdTü +Ô ~μ nì <Ûs’Ó ´¡ + #ÓbÕŒ&ÉT.
ãTTwüéT÷ø£ |üs«¡ ‘·+ qT+∫ sêeT\ø£ÎDT\qT #·÷XÊ&ÉT düTÁê⁄&ÉT. >∑T+&Ó˝À sêsTT|ü&≥ ¶É sº TT+~. Ä Ç<äs› T¡ Ms¡T\T
‘·q nqï nsTTq yê*|ü+|ü>± e#êÃπsyÓ÷qì uÛj Ñ T· +‘√ eDøÏb˛‘·THêï&ÉT. <Ûqä Tsê“D≤\T <Û]ä +∫q yêfiËfles√ e÷s¡Ty˚w+ü ˝ÀyÓ[fl
ø£qTø√ÿeTì Ä+CH˚jT· TDÏí Ä<˚•+#ê&ÉT.
düTÁê⁄ì Äq‹MT<ä sêeT\ø£ÎDT\Tqï #√{ÏøÏ ˇø£ÿ >∑+‘·Ty˚XÊ&ÉT Vü≤qTeT+‘·T&ÉT. düHêï´dæ s¡÷|ü+˝À yê] <ä>]Z∑ øÏ
yÓfi≤fl&ÉT. yê] s¡÷bÕìï bı–&Ü&ÉT. yê] |ü]#·jT· + n&ç>±&ÉT. sêeT\ø£ÎDT\T eTÚqeTTÁ<äqT<ë˝≤Ãs¡T. Vü≤qTeT+‘·T&ÉT
yê]‘√ yêqs¡sêE düTÁê⁄&ÉT <Ûsä êà‘·Tà&ÉT, eTVü‰Ms¡T&ÉT. n‘·DíÏ Äj·Tq nqï yê* e+∫+#ê&ÉT. s¡øD å£ ø√dü+ C≤Á>∑‘‘Ô· √
‹s¡T>∑T‘·THêï&ÉT. H˚qT düTÁê⁄&ç eT+Á‹ì. qqTï ªVü≤qTeT+‘·Tμ&É+{≤s¡T. H˚qT yêj·TT|ü⁄Á‘·TDÏ.í mø£ÿ&çø¬ H’ ê yÓ[flsê>∑\ X¯øÔÏ
>∑\yêDÏ.í düTÁê⁄&ÉT |ü+|ü>± á s¡÷|ü+˝À MT<ä>sZ∑ ø¡ Ï e#êÃqT. düTÁê⁄&ÉT MT‘√ ùdïVü‰ìï ø√s¡T‘·THêï&ÉTμ nì #êø£#ø· ´£ +>±
e÷{≤¢&Ü&ÉT. $wüj÷· ìï #Óù|Œ|ü<‹∆ä ˝À m+‘√ H˚sT¡ ŒqT Á|ü<]ä Ù+#ê&ÉT. Vü≤qTeT+‘·Tì e÷≥rs¡T lsêeTTDÏí Äø£≥Tº≈î£ +~.
\ø£ÎDT&ç‘√ ªÇ‘·&TÉ y˚<ë\qT, yê´ø£sD ¡ ≤ìï ≈£îå Dí+>± #·~yê&Éqï~ ìX¯Ãj·T+. ˝Ò≈b£ ˛‘˚ e÷≥˝À¢ Ç+‘· düŒwü‘º · ñ+&É<Tä .
‘·&uÉ ≤≥T, ‘=+<äsb¡ Õ≥T ˝Ò≈î£ +&Ü, ‘·|ü \T |ü\ø£≈î£ +&Ü, düs¬ q’ dü«s¡+‘√ #Ó|Œü <ä\#·T≈£îqï $wüj÷· ìï eTqdüT≈£î Vü≤‘·T≈Ô î£ H˚≥≥T¢
#ÓbÕŒ&ÉT. áj·Tq e÷{≤¢&˚ rs¡T#·÷ùdÔ #·+|ü&ÜìøÏ ø£‹Ô m‹Ôq X¯Á‘·Te⁄≈£î ≈£L&Ü #˚‘T· \T sêe⁄μ nì yÓT#·TÃ≈£îHêï&ÉT. e÷≥≈£îqï
X¯øÔÏ n≥Te+{Ï~.
Vü≤qTeT+‘·T&ç‘√ \ø£ÎDT&çH˚ e÷{≤¢&eÉ THêï&ÉT lsêeTT&ÉT. Vü≤qTeT+‘·T&ç n_ÛÁbÕj·÷\≈£î düeTà‹ ‘Ó\T|ü⁄‘·÷. ‘·eT
eè‘êÔ+‘êìï $e]+#ê&ÉT \ø£ÎDT&ÉT. ‘·eT≈£î düTÁê⁄&ç düV‰ü j·T+ m+‘√ ‘·–q<äHêï&ÉT. düHêï´dæs÷¡ |ü+ e<ä* sêeT\ø£ÎDT\qT
uÛTÑ C≤\ô|’ møÏÿ+#·Tø=ì ãTTwüéT÷ø£ |üs«¡ ‘êìøÏ #˚sT¡ ≈£îHêï&ÉT Vü≤qTeT. n+‘·≈î£ eTT+<˚ uÛjÑ T· +‘√ eT\j·T–]øÏ #˚]q
düTÁê⁄DÏí sêeT\ø£ÎDT\ e<ä≈› î£ rdüT≈£îe#êÃ&ÉT Ä+»H˚jT· T&ÉT.
lsêeT düTÁê⁄\T n–ïkÕøÏ>å ± $TÁ‘·T˝…H’ ês¡T. düTÁê⁄&ÉT ªsêe÷! áHê&ÉT ˙e⁄ Hê≈£î ÁbÕD$TÁ‘·T&çyH’Ó êe⁄. Ç|üŒ{Ï
qT+∫ düTK<äT'U≤\˝À eTq+ ˇø£ÿ{Ï>±H˚ ñ+<ë+. yê* uÛj Ñ T· + qqTï e<ä\&É+˝Ò<Tä . ˙ nuÛj
Ñ T· + ø±yê*μ nì ÁbÕ]ú+#ê&ÉT.
lsêeTT&ÉT eT+<äV‰ü kÕìï ∫+~dü÷μÔ düTÁ^yê! Ä|ü<˝ä À Ä<äT≈£îH˚yê&˚ >∑<ë $TÁ‘·T&ÉT. ˙ uÛ≤s¡´qT n|üV≤ü ]+∫q yê*ì
‘·|Œü ø£ e~ÛkÕÔqμì e÷{Ç#êÃ&ÉT. düTÁê⁄&ç eTqdüT≈£î<äT≥|ü&+ç ~.
lsêeTdüTÁê⁄\T ùdïVü≤|üPs¡«ø£+>± e÷{≤¢&TÉ ≈£î+≥TqïdüeTj·T+˝ÀH˚ d”‘ê<˚$øÏ, yê*øÏ, sêeD≤düTs¡TìøÏ m&ÉeTø£qTï
ˇø£ÿkÕ]>± n~]+~.
düTÁê⁄&ÉT >∑‘+· ˝À ‘êqT q\T>∑Ts¡T eT+Á‘·T\‘√ ø=+&ÉMT<ä ñqï|ü&ÉT ˇø£ sêø£då Tü &ÉT ÅdìÔ” ã\e+‘·+>± rdüT≈£îb˛e&É+
#·÷XÊeTHêï&ÉT. ÄyÓT ªsêe÷!μ ª\ø£ÎD≤!μ nì _>∑Zs¡>± ns¡e&É+ $HêïeTHêï&ÉT. ‘·eTqT #·÷dæ ˇø£ q>∑\ eT÷≥qT
C≤s¡$&É∫+<äì #Ó|Œæ , Ä ÄuÛsÑ D¡ ≤\qT ‘Ó∫Ã #·÷|æ+#ê&ÉT. lsêeTT&ÉT yê{Ïì #·÷dæ ø£˙ï{Ï dü+Á<äeTj·÷´&ÉT. \ø£ÎDT&ÉT
ªnHêï! á øπ j·T÷sê\qT, ≈£î+&É˝≤\qT H˚qT >∑Ts¡T|Ô ≥ ü ˝º qÒ T. ø±ì ø±* n+<Ó\T e÷Á‘·+ e÷ e~HÓ>±]y˚. ÄyÓT≈£î ì‘·´+
bÕ<ë_Ûe+<äq+ #˚jT· &É+e\¢ H˚qT M{Ïì >∑Ts¡T|Ô {ü ≤ºqμHêï&ÉT.
lsêeTT&ç XÀø±ìï b˛>=fÒº Á|üjT· ‘·ï+ #˚XÊ&ÉT düTÁê⁄&ÉT. d”‘ê<˚$ì rdüT≈£îsêe&É+˝À ‘êqT ‘·–q Á|üjT· ‘·ï+ #˚kÕÔqHêï&ÉT.
dü|]ü yês¡+>± sêeDTDÏí Vü≤‘·e÷πsÃ+<äT≈£î ‘·q X¯øj ÔÏ T· T≈£î\Ô ìï+{Ï˙ $ìjÓ÷–kÕÔqHêï&ÉT. <äT'K+ nqs¡<ú ëj·Tø£+ ø£qTø£
m|ü&É÷ <äT'œ+#·e<äH› êï&ÉT. m\¢|ü &É÷ <äT'œ+#˚yê]øÏ düTKeTT+&É<Tä . ‘˚»düT‡ ø°Då dÏ Tü +Ô ~. ˇø=ÿø£ÿ|ü&ÉT ÁbÕD≤\T ì\e&ÉyT˚
ø£w+ºü >± ñ+≥T+~. ø£qTø£ <äT'Kdæ‹ú qT+∫ ãj·T≥ |ü&eÉ Tì <Ûs’Ó ´¡ e#·Hê\qT #ÓbÕŒ&ÉT.
ªz sêe÷! ì»yÓTqÆ $TÁ‘·T&ÉT ‘·q ùdïVæ≤‘·T&çø√dü+ dü+|ü<\ä qT, düTU≤\qT, ∫es¡≈î£ ‘·q ÁbÕD≤\qT ≈£L&Ü $&Ée&ÜìøÏ
dæ<|∆ä &ü ‘É ê&ÉT. ÁbÕD$TÁ‘·T\yÓTqÆ eTq+ ùdïVü≤<Ûsä êàìï #·øÿ£ >± bÕ{Ï<ë›μeTHêï&ÉT. lsêeTT&ÉT n+<äT≈£î n+^ø£]dü÷Ô ªñ|üø±s¡+
»s¡>&∑ yÉ T˚ $TÁ‘·Tìe\¢ |ò\ü + ` n|üø±s¡+ #˚jT· &É+ X¯Á‘·Te⁄ \ø£D å +. ˙ uÛ≤s¡´q|üV≤ü ]+∫q yê*ì ás√CÒ #·+|ü⁄‘êμqHêï&ÉT.
yê*‘√ yÓs’ y¡ TÓ +<äT≈£î e∫Ã+<√ ‘Ó\|üeTHêï&ÉT düTÁê⁄DÏ.í >∑‘ø· <£ qä∏ T lsêeTT&ç #Ó$q y˚XÊ&ÉT düTÁê⁄&ÉT.
ªe÷ nqï yê* eTVü‰ã\XÊ*. ô|<äy› ê&ÉT ø£qTø£ e÷ ‘·+Á&ç ‘·sy¡ ê‘· øÏwÿæ +<Û≈ä î£ sêC…H’ ê&ÉT. e÷j·÷$ nH˚ yê&çøÏ e÷
nqï‘√ yÓs’ +¡ . ˇø£Hê{Ï ns¡s∆ êÁ‹ e÷j·÷$ øÏwÿæ +<Û≈ä î£ e∫Ã yê*ì j·TT<ë∆ìøÏ ÄVü‰«ì+#ê&ÉT. y˚TyÓT+‘·>± yê]+∫Hê yê*
$q≈£î+&Ü yêì‘√ b˛s¡T≈£î dæ<e∆ä Tj·÷´&ÉT. eTeTTà\qT #·÷&É>±H˚ e÷j·÷$ uÛj Ñ T· +‘√ yÓqT~]– |æøÿ£ ã\+#·÷bÕ&ÉT. y˚TeTT
yÓ+ã&ç+#ê+. n‘·&TÉ ˇø£ ô|<ä› uÛ÷Ñ >∑èVü≤+˝ÀøÏ yÓfi≤fl&ÉT. yê* Äy˚X+¯ ‘√ }–b˛‘·THêï&ÉT. qqTï _\<ë«s¡+ <ä>sπZ∑ ñ+&ÉeTHêï&ÉT.
e÷j·÷$ì #·+|æ ekÕÔqì yÓfi≤¢&TÉ . dü+e‘·‡s¡yTÓ +Æ ~. nqïC≤&˚˝<Ò Tä . Hê ÄX¯\T n&ÉT>∑+{≤sTT. Ä+<√fi¯q m≈£îÿyÓ+’ ~.
Ç+‘·˝À qTs¡T>∑T‘√≈£L&çq s¡ø+Ô£ >∑TVü≤˝À qT+∫ ãj·T≥≈£î edüTqÔ ï~. ˝À|ü\ sêø£då Tü ì$, nqï>±] ns¡T|ü⁄\T $ì|ædTü HÔ êïsTT.
e÷j·÷$#˚‹˝À e÷ nqï #·ìb˛j·÷&ÉqT≈£îHêïqT. sêø£då Tü &ÉT ãj·T≥≈£î ekÕÔ&y˚ ÷Ó qì ø=+&É+‘· ã+&É‘√ _\<ë«sêìï
eT÷ùdXÊqT. eTÚq+>± øÏwÿæ +<Û≈ä î£ e#êÃqT. eT+Á‘·T\T Hê <ë«sê düe÷#êsêìï sêã{≤ºsT¡ . ã\e+‘·+>± qqTï sêEqT
#˚XÊs¡T. ø=+‘·ø±˝≤ìøÏ yê* e#êÃ&ÉT. qqTï sêEqT #˚jT· &É+ #·÷dæ ø£qT˝…Ás¡CXÒ Ê&ÉT, Hê ≈£îe÷s¡T\qT #Ósk¡ Õ\˝À ã+~Û+#ê&ÉT.
m+‘· ã‹e÷*Hê ø£$å T+#·˝<Ò Tä . dü]ø£<ë qqTï sê»´ÁuÛwÑ ßü Dº íÏ #˚jT· &ÉyT˚ ø±<äT. Hê uÛ≤s¡´ s¡TeTqT n|üV≤ü ]+#ê&ÉT. ÁbÕD;Û‹‘√
|üsT¡ >∑T\TrXÊqT. düeTdüÔ uÛ÷Ñ eT+&É\+ ‹]>±qT. ∫es¡≈î£ á ãTTwüéT÷ø£ |üs«¡ ‘êìï #˚sT¡ ≈£îHêïqT. eT‘·+>∑eTTì XÊ|ü+
ø±s¡D+>± yê* Çø£ÿ&É≈î£ sê˝Ò&TÉ . yê* <äT+<äT_Û nH˚ sêø£då Tü DÏí #·+|æ $dü]y˚dqæ |ü&ÉT Ä sêø£då Tü &ç H√{ÏqT+&ç s¡øÔ£
_+<äTe⁄\T eT‘·+>±ÁX¯eT+ MT<ä |ü&Ü¶sTT. n+<äT≈£î ø√|æ+∫q eTTì ãTTwüéT÷ø£ |üs«¡ ‘·+ MT<ä ø±\Tô|&ç‘˚ yê* eTs¡DkÏ ÕÔ&ìÉ
X¯|+æ #ê&ÉTμ n+≥÷ düTÁê⁄&ÉT ‘·q ø£<qä∏ +‘ê #ÓbÕŒ&ÉT.

lsêeTTì ã\yÓT˝≤+{Ï<√ ‘Ó\TdüTø√yê\qT≈£îHêï&ÉT düTÁê⁄&ÉT. <ëìøÏ »yêãT>± lsêeTT&ÉT ø±* u§≥qy˚*‘√
nø£ÿ&É |ü&eç ⁄qï <äT+<äT_Û ndæ|ú +ü »sêìï |ü~jÓ÷»Hê\ <ä÷s¡+ |ü&≥
˚ ≥T¢ ∫$Tày˚XÊ&ÉT. ˇπø u≤D+‘√ @&ÉT eT~›#≥
Ó q¢ T
N˝≤Ã&ÉT. dü+‘√wæ+#ê&ÉT düTÁê⁄&ÉT.
yê* e<Û≈ä î£ Çø£ @ e÷Á‘·+ Ä\dü´+ e<äì› lsêeTTDÏí ‘=+<äsô¡ |{≤º&TÉ . n+<äs÷¡ øÏwÿæ +<Û≈ä î£ yÓfi≤fls¡T. düTÁê⁄&ÉT
uÛj
Ñ T· +ø£s+¡ >± >∑]d® ÷ü Ô yê*ì j·TT<ë∆ìøÏ ÄVü‰«ì+#ê&ÉT. eTVü‰ã\XÊ* nsTTq yê* ø£D å ≤\˝À nø£ÿ&É yê˝≤&ÉT. Ç<ä]›
j·TT<ä+∆ nø£ÿ&É uÛj Ñ ÷· qø£ yê‘êes¡D≤ìï düèwæ+º ∫+~. yê*düTÁê⁄\T ˇπø b˛*ø£‘√ ñHêïs¡T. n+<äTøπ lsêeTT&ÉT yê*ì
düŒwü+º >± >∑T]Ô+#·˝øÒ b£ ˛j·÷&ÉT. yê* $»è+uÛDÑ ≈£î ‘·≥Tºø√˝Òøb£ ˛j·÷&ÉT düTÁê⁄&ÉT. lsêeTT&ç ø=s¡≈î£ #·÷XÊ&ÉT. ø£ì|æ+#·˝<Ò Tä .
>∑T+&Ó>∑TuÛÒ\TeT+~. ÁbÕDuÛÑj·T+‘√ ãTTwüéT÷ø±ìøÏ |üs¡T>∑T\TrXÊ&ÉT düTÁê⁄&ÉT. nø£ÿ&É≈£î yÓfi¯fl˝Òì yê* düTÁê⁄&ç‘√
ªã‹ø±e⁄ b˛μ nì eTs¡*b˛j·÷&ÉT.
\ø£ÎD Vü≤qTeT+‘·T\‘√ ≈£L&ç lsêeTT&ÉT düTÁê⁄&ç <ä>]Z∑ øÏ e#êÃ&ÉT. düTÁê⁄&ÉT dæ>T∑ ‘Z √ ‘·\ ~+#·T≈£îHêï&ÉT. ª˙
dü÷#·q bÕ{Ï+∫q+<äT≈£î |ò*ü ‘·$T<˚Hê?μ nì Á|ü•ï+#ê&ÉT. lsêeTT&ÉT ndü\T $wüjT· + #ÓbÕŒ&ÉT. düTÁê⁄DÏí >∑T]Ô+#·&ÜìøÏ
M\T>± ªHê>∑øπ düs|¡ ⁄ü \‘·μqT yÓT&É˝À y˚jT· eTì \ø£ÎDT&çøÏ #ÓbÕŒ&ÉT. nqï Ä»„qT yÓ+≥H˚ neT\T#˚XÊ&ÉT \ø£ÎDT&ÉT. |üP\‘√
ì+&çq Ä \‘·qT <Û]ä +∫ düTÁê⁄&ÉT ‹]– j·TT<ë∆ìøÏ düqï<äe∆ Tj·÷´&ÉT.
øÏwÿæ +<Û≈ä î£ Á|üj÷· DeTj·÷´s¡+<äs÷¡ . düTÁê⁄&ÉT yê*ì eT∞fl j·TT<ë∆ìøÏ ÄVü‰«ì+#ê&ÉT. yê* n&ÉT>∑TeTT+<äT≈£î y˚XÊ&ÉT.
ø±ì n‘·ì uÛ≤s¡´ ‘ês¡ n&ÉT|¶ &ü +ç ~. ˇø£kÕ] z&çb˛sTT <Óã“\T ‹qï düTÁê⁄&ÉT eT∞¢ ÄVü‰«ì+#·&+É yÓqTø£ @<√ Ä+‘·s´¡ +
ñ+<äì n_ÛÁbÕj·T|ü&+ç ~. düTÁê⁄&çøÏ lsêeTT&ÉT n+&É>± ñHêï&Éqï $wüj÷· ìï Á|ükÕÔ$+∫+~. j·TT<ë∆ìøÏ yÓfifl¯ &É+ øπ eå T+ø±<äì
yê]+∫+~. ‘ês¡e÷≥\qT ô|&É#$Ó q ô|{≤º&TÉ yê*. j·TT<ä~∆ X¯>± n&ÉT>∑T\T y˚XÊ&ÉT.
yê*düTÁê⁄\ b˛s¡T rÁe+>± kÕ>∑T‘·Tqï~. s¡ø+Ô£ ø±s¡T‘·THêï |ü{+ºÏ #·T≈£îH˚ dæ‹ú ˝À ˝ÒsT¡ yê[fl<äs› ÷¡ . yÓT\¢yTÓ \¢>±
düTÁê⁄ì X¯øÔÏ düqï–\T¢‘T· qï~. e÷{Ïe÷{ÏøÏ ~≈£îÿ\T #·÷düTHÔ êï&ÉT. n‘·ì Ä+‘·s´¡ + ns¡yú TÓ +Æ ~ lsêeTT&çø.Ï $wüdsü Œ¡ +‘√
düe÷qyÓTÆq u≤D≤ìï n‘·&ÉT yê*MT<ä≈£î e~˝≤&ÉT. n~ ø£åD≤\˝À yê* eø£å'düú\+˝À Hê≥T≈£îqï~. yê* H˚\MT~øÏ
yê*b˛j·÷&ÉT. düŒ èVü≤ø√˝ÀŒj·÷&ÉT. s¡ø|Ô£ ⁄ü eT&ÉT>∑T˝À |ü&eç ⁄qï yê* ø=+‘·ùd|ü{øÏ Ï ‘˚sT¡ ≈£îHêï&ÉT. sêeT\ø£ÎDT\qT #·÷XÊ&ÉT.
lsêeTTì‘√ ªñ‘·eÔ TT&Éì ù|s¡Tbı+~q ˙e⁄ Ç+‘· n<Ûsä à¡ +>± m+<äT≈£î Á|üe]Ô+#êe⁄? ˙≈£î ˙ <˚XÊìøÏ H˚HqÓ ï&É÷ n|üø±s¡+
#˚j·T‘·\ô|≥º˝Ò<äT. n˝≤+≥|ü&ÉT qHÓï+<äT≈£î #·+|üe\dæe∫Ã+~. ìqTï m~]+∫ j·TT<ä∆y˚T #˚j·T˝Ò<äT. y˚s=ø£]‘√
b˛s¡T‘·Tqï|ü&ÉT m+<äT≈£î <=+>∑<ãÓ “ rXÊμeì ì\BXÊ&ÉT. d”‘ê<˚$ ø=s¡≈î£ düTÁê⁄DÏí ÄÁX¯sTT+#·&+É ø£Hêï ‘·qqT ø√]e⁄+fÒ
u≤>∑T+&˚<Hä êï&ÉT. ˇø£ÿs√E˝À d”‘ê<˚$ì ‘Ó∫Ã n|üŒC…ù|Œ yê&Éqì |ü*ø±&ÉT. sêeDTDÏí j·TT<ä+∆ ˝À ã+~Û+∫ ‘Ó∫Ã ˙
eTT+<äT+#˚ yê&çqì ‘Ó*bÕ&ÉT.
lsêeTT&ÉT yê* n_ÛÁbÕj·÷\qT ‘√ùdXÊ&ÉT. ‘·eTTà&ç uÛ≤s¡´qT #Ósã¡ ≥º&+É e+{Ï n<Ûsä êà\≈£î ˇ&ç>{∑ qºÏ +<äTe\¢ H˚qT
˙≈£î eTs¡D<ä+&Éq $~Û+#êqHêï&ÉT lsêeTT&ÉT. yêqs¡T&ç$ ø£qTø£ #ê≥T>± ñ+&ç #·+|ü&+É ˝À ‘·|ü ˝Ò<Hä êï&ÉT.
lsêeTTì e÷≥\T $qï yê* ‘·q ‘·|ü qT ‘Ó\TdüT≈£îHêï&ÉT. eTìï+#·eTì <√dæ˝§>±Z&TÉ . uÛsÑ Ô¡ $wüjT· + ‘Ó\TdüT≈£îqï
‘ês¡ |üsT¡ >∑T|üsT¡ >∑Tq e∫Ã+~. eTs¡Dy˚<qä ‘√ øÏ+<ä |ü&eç ⁄qï yê* Bqdæ‹ú ì #·÷dæ+~. >∑T+&Ó #ÓsT¡ ej˚T≥≥T¢ @&çÃ+~.
ÁbÕjÓ÷|üyX˚ ÊìøÏ dæ<|∆ä &ü qç ‘ês¡qT Vü≤qTeT+‘·T&ÉT z<ësêÃ&ÉT. ‘ês¡, n+>∑<Tä \ u≤<Û´ä ‘·qT düTÁê⁄q≈£î yê* n|üŒC…bÕŒ&ÉT.
‘·qyÓT&É˝Àì ~eýÓTqÆ düTes¡eí ÷\qT düTÁê⁄qøÏ∫Ã yÓ+≥H˚ <Û]ä +#·eTHêï&ÉT. ˝Ò≈î£ +fÒ yê* #·ìb˛sTTq eTs¡Tø£D å y˚T Ä
e÷\≈£îqï X¯øÔÏ q•düT+Ô ~. ø=&ÉTø¬ q’ n+>∑<Tä &çøÏ J$‘·+˝À m˝≤ q&É#T· ø√yê˝À ñ|ü<•˚ +#ê&ÉT. u≤D+ e\¢ ø£\T>∑T‘·Tqï
u≤<Ûä n+‘·ø+£ ‘·≈L£ n~Ûøy£ TÓ Æ ÁbÕD≤\qT e~˝≤&ÉT. yê* J$‘ê<Ûë´j·T+ eTT–dæ+~.
düTÁê Vü≤qTeT<ë<äT\T lsêeTT&ç <ä>]Z∑ øÏ e#êÃs¡T. Vü≤qTeT+‘·T&ÉT lsêeTT&ç‘√ düTÁê⁄ì |ü{≤º_ùÛ wø£ $wüjT· +
Á|ükÕÔ$+#ê&ÉT. Bìø√dü+ øÏwÿæ +<Û≈ä î£ s¡eTàì ÁbÕ]ú+#ê&ÉT. ‘·+Á&ç Ä»„yT˚ s¡≈î£ |ü<ëï\T>∑T dü+e‘·‡sê\ es¡≈î£ @ Á>±eT+˝À>±ì
q>∑s+¡ ˝À>±ì ‘êqT n&ÉT>∑Tô|≥ºqì #Ó|Œæ |æ‘è· yêø£´ |ü]bÕ\qqT eTs√e÷s¡T #ê≥T≈£îHêï&ÉT lsêeTT&ÉT. düTÁê⁄&çøÏ X¯óuÛ+Ñ
|ü*ø±&ÉT. ‘êqT Á|üdeü D–] MT<ä ñ+{≤qHêï&ÉT. esê¸ø±\+ b˛j·÷ø£ d”‘êH˚«wüD Á|üjT· ‘·ï+ ÁbÕs¡+_Û+#·eTì düTÁê⁄DÏí
Ä<˚•+#ê&ÉT. düsπ qHêï&ÉT düTÁê⁄&ÉT.
øÏwÿæ +<Û≈ä î£ sêE>± düTÁê⁄&ÉT, j·TTesêE>± n+>∑<Tä &ÉT |ü{≤º_wÛ ≈æ î£ \Ô j·÷s¡T. ø±\+ >∑&TÉ dü÷qÔ ï~. X¯s‘¡ êÿ\+ e∫Ã+~.
d”‘êH˚«wüD ø±s¡úÛ≤sêìï düTÁê⁄&çøÏ >∑Ts¡T#Ô X˚ Ê&ÉT Vü≤qTeT+‘·T&ÉT. ‘·<qä T>∑TD+>± ùdq\qT düMTø£]+#·eTì ùdHê|ü‹ nsTTq
ª˙\TDÏμí ÄC≤„|+æ #ê&ÉT düTÁê⁄&ÉT. Ç~ lsêeTT&çøÏ ‘Ó*j·T<äT. \ø£ÎDTDÏí |æ*∫ düTÁê⁄&ç <ä>]Z∑ øÏ yÓfifl¯ eTHêï&ÉT.
\ø£ÎDT&ÉT øÏwÿæ +<Û≈ä î£ |üjT· qeTj·÷´&ÉT. düTÁê⁄&ÉT sê»uÛÀ>±\˝À z\˝≤&ÉT‘·THêï&ÉT. d”‘ê<˚$ m&Éu≤≥Te\¢ ì\Te⁄Hê
˙s¡e⁄‘·Tqï nqï>±s¡T, ìs¡ø¢ å£ ´+‘√ düTÁê⁄&ÉT ` \ø£ÎDTìøÏ ÄÁ>∑V≤ü + ø£≥\º T ‘Ó+#·T≈£î+~. ãTdü\T ø=&ÉT‘·THêï&ÉT. n‘·ì
eTT+<äT≈£î sêe&ÜìøÏ me]ø° ø±fi≤fl&É&+É ˝Ò<Tä . yêqs¡T\÷, eT+Á‘·T˝Òø±<äT ` düTÁê⁄&ç |ü]dærú n+‘˚. eT+~s¡ <ë«s¡+
<ä>]Z∑ øÏ e∫Ãq \ø£ÎDT&ç‘√ e÷{≤¢&{É ≤ìøÏ ‘ês¡ yÓ[fl+~. Åd\Ô” |ü≥¢ ø√|ü+ Á|ü<]ä Ù+#·>÷∑ &É<ìä XÊ+‹+#ê&ÉT \ø£ÎDT&ÉT.
düTÁê⁄&ÉT d”‘êH˚«wüD≈£î lø±s¡+ #·T{≤º&ìÉ ‘ês¡ \ø£ÎDT&çøÏ ‘Ó*|æ+~. n+‘·'|ü⁄s¡+˝À ñqï düTÁê⁄DÏí ø£*XÊ&ÉT \ø£ÎDT&ÉT.
lsêeTT&ç <äjT· e\¢H˚ ‘ê˙ dæ‹ú ˝À ñHêïqì ø£è‘·»‘„ · Á|üø{£ +Ï #ê&ÉT düTÁê⁄&ÉT. eTVü‰ |üsêÁø£eTXÊ* lsêeTT&çøÏ ‘·q
düV‰ü j·T+ ì$T‘·eÔ ÷Á‘·yT˚ qHêï&ÉT. ‘·qyÓ|’ ⁄ü qT+∫ @<ÓH’ ê ‘·|ü »]–‘˚ eTìï+#·eTHêï&ÉT. \ø£ÎDT&ÉT XÊ+‹+#ê&ÉT. ‘·q
nqï>±] <ä>]Z∑ øÏ düTÁê⁄DÏí s¡eTàHêï&ÉT.
düTÁê⁄&ÉT $$<Ûä ÁbÕ+‘ê\˝À>∑\ yêqs¡ Ms¡T\qT sêe\dæ+~>± #Ó|Œü eTì Vü≤qTeT+‘·TDÏí ÄC≤„|+æ #ê&ÉT. |ü~s√E˝À¢>±
sêø£b˛‘˚ yêfi¯fl≈£î eTs¡D<ä+&Éq ‘·|Œü <äì ôV≤#·Ã]+#ê&ÉT. Vü≤qTeT+‘·T&ÉT á yês¡qÔ T nìï ~≈£îÿ\≈£L y˚>+∑ >± |ü+bÕ&ÉT.
|ò*ü ‘·+>± ø√≥¢eT+~ yêqs¡j÷Ó <ÛTä \T øÏwÿæ +<Û≈ä î£ #˚sT¡ ≈£î+≥THêïs¡T. düTÁê⁄&çì Ä»„ n≥Te+{Ï~. <ëìøÏ ‹s¡T>∑T˝Ò<Tä .
n+<äTøπ ªdüTÁ^yê»„μ nH˚~ C≤rj·T+>± dæsú |¡ &ü ~¶É .
lsêeTT&ç‘√ düTÁê⁄&ÉT düe÷y˚Xe¯ Tj·÷´&ÉT. yêqs¡T\ sêø£qT >∑T]+∫ ‘Ó*bÕ&ÉT. d”‘C· ≤&ÉqT ‘Ó\TdüTø√e&É+, sêeDT&ç
ìyêkÕìï |üd>æ ≥∑ &º yÉ T˚ Á|ü<ëÛ qø£seÔ¡ éTHêï&ÉT lsêeTT&ÉT. lsêeTTì dü÷#·q y˚Ts¡≈î£ d”‘êH˚«wüDø√dü+ yêqs¡ Ms¡T\qT
q\T~≈£îÿ\≈£î |ü+bÕ&ÉT ‘·÷s¡TŒ ~≈£îÿq≈£î ª$q‘·Tìμ Hêj·Tø£‘«· +˝À ùdqqT |ü+bÕ&ÉT. <äøD åÏ ~≈£îÿ≈£î n+>∑<Tä ì Hêj·Tø£‘«· +˝À
Vü≤qTeT+‘·T&ÉT, C≤+ãe+‘·T&ÉT yÓTT<ä˝…’q Á|üeTTKT\‘√
≈£L&çq ùdqqT |ü+bÕ&ÉT. y˚Tqe÷eT nsTTq düTùwDTì
Hêj·Tø£‘«· +˝À |ü&eÉ Ts¡≈î£ , X¯‘ã· * Hêj·Tø£‘«· +˝À ñ‘·sÔ ¡
~X¯ ≈ £ î ùdqqT |ü + bÕ&É T . ˇø=ÿø£ ÿ ~≈£ î ÿq @j˚ T
Á|ü<X˚ Ê\>∑T+&Ü yÓfi≤¢˝À, nø£ÿ&É @y˚T$T ñ+{≤jÓ÷ $es¡+>±
#ÓbÕŒ&ÉT düTÁê⁄&ÉT. Ä Á|ü<X˚ Ê\≈£î dü+ã+~Û+∫q n‘·ì
C≤„q+ #·÷ùdÔ eTT≈£îÿq y˚˝ÒdüT≈£î+{≤+. HÓ\s√E˝À¢
düe÷#ês¡+ ‘ÓeTàì düTÁ^yê»„. d”‘êH˚«wüDqT dü|òü\+
#˚jT· >∑\ düeTs¡T&ú TÉ Vü≤qTeT+‘·T&˚qì düTÁê⁄&ç qeTàø£+.
Vü≤qTeT+‘·T&É÷ n+‘˚ $XÊ«dü+‘√ ñHêï&ÉT. lsêeTT&ç
uÛ≤eq≈£L&Ü n<˚. n+<äTøπ ‘·qù|s¡T #Óøÿ£ ã&çq ñ+>∑sêìï
Vü≤qTeT+‘·T&çøÏ Ç#êÃ&ÉT lsêeTT&ÉT. d”‘· Bìï #·÷ùdÔ Vü≤qTeTqT sêeT<ä÷‘·>± qeTTà‘·T+<äHêï&ÉT. Vü≤qTeT+‘·T&ÉT qeTdüÿ]+∫
sêeTeTTÁ~ø£qT Á>∑V≤æ +#ê&ÉT. lsêeTTì bÕ<ë\≈£î Á|üD$T*¢ Á|üj÷· DeTj·÷´&ÉT.
d”‘êH˚«wüD≈£î ãj·T\T<˚] HÓ\s√E\T ø±edüTqÔ ï~. ‘·÷s¡TŒ, |ü&eÉ Ts¡, ñ‘·sÔ ¡ ~≈£îÿ\≈£î yÓ[flqyêfi¯ófl rÁe+>± yÓ~øÏ
yÓ~øÏ ]ø£VÔ ≤ü kÕÔ\‘√ yÓqT~]>±s¡T. >∑&TÉ e⁄ eTT–ùdHê{ÏøÏ Á|üdeü D–]˝À lsêeTTì‘√ ñqï düTÁê⁄&ç <ä>]Z∑ øÏ #˚sT¡ ≈£îHêïs¡T.
d”‘C· ≤&É ø√dü+ #˚dqæ ø£èwæ |ò*ü +#·˝<Ò ìä $qï$+#·T≈£îHêïs¡T. Vü≤qTeT+‘·T&ÉT á $wüjT· +˝À ø£è‘·øè£ ‘·T´&Í‘ê&Éì BÛe÷
e´ø£+Ô #˚XÊs¡T. m+<äTø£+fÒ sêeDT&ÉT d”‘q· T rdüTø¬ [fl+~ <äøD åÏ +yÓù’ | >∑<ë.
n+>∑<Tä ì Hêj·Tø£‘«· +˝À <äøD åÏ + yÓ|’ ⁄ü ≈£î ãj·T\T<˚]q Vü≤qTeT+‘·T&ÉT yÓTT<ä˝q’… yêfi¯ófl nDTeDTe⁄Hê >±*düTHÔ êïs¡T.
düTÁê⁄&ç∫Ãq >∑&TÉ e⁄ |üPs¡sÔ TT+~. @+ #˚j÷· ˝À ‘√#·&+É ˝Ò<Tä . ‘·eT yêfi¯ófl ìsêX¯ |ü&≈É î£ +&Ü C≤Á>∑‘|Ô· &ü Ü¶&TÉ n+>∑<Tä &ÉT.
$s¡øÔÏ bı+<ä≈î£ +&Ü <Ûs’Ó √´‘ê‡Vü‰\‘√ eTT+<äT≈£î kÕ–‘˚ $»j·T+ e]düT+Ô <äì Áù|sπ |æ+#ê&ÉT. n+<äs÷¡ s¬ {Ï+º ∫q ñ‘ê‡Vü≤+‘√
eTT+<äT≈£î ø£~˝≤s¡T.
Vü≤qTeT<ë<äT\T ˇø£ ô|<ä› >∑TVü≤<ä>]Z∑ øÏ #˚sT¡ ≈£îHêïs¡T. n~ ªãTTø£_å \eTTμ. ˇø£ sêø£då Tü ì nBÛq+˝À ñ+~. u≤>±
n\dæb˛sTTq yêqs¡T\qT Äø£*<ä|ü \T |ü{ºÏ |”&dç Tü HÔ êïsTT. >∑TVü≤˝ÀøÏ yÓfi≤fls¡T. n+‘ê njÓ÷eTj·T+>± ñ+~. ∫es¡≈î£
dü«j·T+Á|üuÑÛ nH˚ jÓ÷–ì nqTÁ>∑V≤ü +‘√ Äø£*<ä|ü \qT rs¡TÃ≈£îHêïs¡T. ÄyÓTqT ÁbÕ]ú+∫ ÄyÓT ‘·|'ü Á|üu≤Û e+ e\¢ ø£D å ≤\˝À
ˇø£ ô|<äd› eü TTÁ<ä|⁄ü ˇ&ÉT≈¶ î£ #˚sT¡ ≈£îHêïs¡T. Ä düeTTÁ<ëìï ªeT¨<ä~μÛ n+{≤s¡T. ñyÓ«‘·TqÔ ˝Ò#˚ n\\ n\»&ç uÛj Ñ ÷· ìï
ø£*–düTÔqï~.
düeTTÁ<ärs¡+˝À yêqs¡T\+‘ê düe÷y˚Xe¯ Tj·÷´s¡T. @+ #Ój÷· ´˝À rÁe+>± #·]Ã+#·T≈£î+≥THêïs¡T. d”‘· C≤&É ø£ìô|≥º≈î£ +&Ü
düTÁê⁄ì #˚ss¡ ê<äqT≈£îHêïs¡T.
Mfi¯fl e÷≥˝À¢ ª»{≤j·TTe⁄μ Á|ükÕÔeq e∫Ã+~. n~ $Hêï&ÉT ªdü+bÕ‹μ. Ç‘·&TÉ |üøsåÏ êE, »{≤j·TTe⁄≈£î nqï. s¬ ø£ÿ\T˝Òø£
|ü&ç ñHêï&ÉT. dü+bÕ‹ ‘·q k˛<äsT¡ &ç eTs¡D≤ìøÏ m+‘√ $\|æ+#ê&ÉT. \+ø£˝À d”‘· ñqï |ü]dæ‘ú T· \qT ~e´<äèwæ‘º √ #·÷dæ
ø£fi¯fl≈£îø£{Ïºq≥T¢ $e]+#ê&ÉT. \+ø£≈£î m˝≤ yÓfi≤¢˝À #ÓbÕŒ&ÉT. Ç+‘·˝À ÄX¯Ãs¡´ø£s¡+>± dü+bÕ‹øÏ ¬sø£ÿ\T yÓTT*#êsTT.
|üs√|üø±s¡|⁄ü D´+ }]πøb˛‘·T+<ë? n+<äs÷¡ Äq+~+#ês¡T. ‘·q s¬ ø£ÿ\ ã˝≤ìï ‘Ó\TdüTø√e&ÜìøÏ ]e⁄«q Äø±X¯+˝ÀøÏ
m–sê&ÉT dü+bÕ‹.
yêqs¡ Ms¡T\T ã\|üsêÁø£e÷\qT Á|ü<]ä Ù+#·&+É <ë«sêH˚ d”‘êH˚«wüD dü|\üò eTÚ‘·T+<äqï ìX¯Ãj·÷ìøÏ e#êÃs¡T. ø±ì
e+<ä jÓ÷»Hê\T yÓ[fl sê>∑\yê¬se«s¡ì ‘·]ÿ+#·T≈£î+≥THêïs¡T. Ç≥Te+{Ï |ü]dæ‘ú T· ˝À¢ ø±s¡´Vü‰ì ø£\>∑≈î£ +&Ü ø±bÕ&É>\∑ yê&ÉT
Vü≤qTeT+‘·T&=ø£ÿ&˚qì ì>∑T<Z ˝˚ ≤Ã&ÉT C≤+ãe+‘·T&ÉT. Ä düeTj·T+˝À Vü≤qTeT+‘·T&ÉT ˇø£#√≥ @ø±+‘·+>± ≈£Ls¡TÃì ñHêï&ÉT.
C≤+ãe+‘·T&ÉT Vü≤qTeT+‘·TDÏí #˚sê&ÉT. n‘·ì X¯øj ÔÏ T· T≈£î˝Ô +… ‘·{yÏ √ ‘Ó\T|ü⁄‘·÷ Áù|sπ |æ+#ê&ÉT. BìøÏ yêqs¡T\ Á|üX+¯ dü\T
‘√&Ó’HêsTT. Ç+πøeTT+~? Vü≤qTeT+‘·T&ÉT ¬s{Ïº+∫q ñ‘ê‡Vü≤+‘√ ã˝≤ìï |ü⁄+E≈£îHêï&ÉT. n<äT“¤‘·yÓTÆq ‘˚»düT‡‘√
yÓ\T>∑T‘·THêï&ÉT. yêqs¡T\‘√ ªH˚qT y˚Ts¡T|üs«¡ ‘êìï nHêj·÷dü+>± y˚\e÷s¡T¢ #·T≥º>*∑ >±qT uÛ÷Ñ eT+&É˝≤ìï düeTTÁ<ä+˝À
eTT+#·>\∑ qT, Á>∑V≤ü qø£Áå ‘ê\qT n~Û>$∑ T+#·>\∑ qT, |üs«¡ ‘ê\qT qT>∑TZ qT>∑TZ #˚jT· >∑\qT. eTVü‰düeTTÁ<ë\qT ne©\>±
<ë≥>∑\qμì Ä‘·àX¯øìÔÏ Á|üø{£ +Ï #ê&ÉT. Á|ü‹yê]˝À @<√ ˇø£ X¯øÔÏ ñ+≥T+~. düs¬ q’ Áù|s¡D <=]øÏ‘˚ n~ yÓ*øÏ edüT+Ô ~.
Vü≤qTeT+‘·T&ç e÷≥\≈£î C≤+ãe+‘·T&ÉT Äq+~+#ê&ÉT. ªHêj·THê! ˙ <Ûs’Ó √´‘ê‡Vü‰\≈£î ‘·–q≥T¢ e÷{≤¢&Üe⁄. ˙
e÷≥\T yêqs¡T\ eTqdüT˝À >∑÷&ÉTø£≥Tº≈î£ qï <äT'U≤ìï <ä÷s¡+ #˚XÊsTT. n+<äs+¡ ˙ X¯óuÛ≤ìï ø√s¡T‘·THêï+. ãTTwüß\T,
eè<äy∆ êqs¡T\T, >∑Ts¡Te⁄\ nqTÁ>∑V≤ü +‘√ á düeTTÁ<ëìï \+|òTæ +#·T. ˙ sêø£ø√dü+ m<äTs¡T#·÷düT+Ô {≤+. eTq yêqs¡T\
ÁbÕD≤\˙ï ˙ô|’H˚ Ä<Ûës¡|ü&çe⁄Hêïμj·Tì ‘Ó*bÕ&ÉT. ‘êqT \+|òæT+#˚ düeTj·T+˝À ‘·q ã˝≤ìï uÛÑ÷$T uÛÑ]+#·˝Ò<äì,
eTùV≤+Á<ä|sü «¡ ‘· •Ksê\T n+<äT≈£î ‘·–qeì Vü≤qTeT+‘·T&ÉT |ü*øÏ eTùV≤+Á<ä–]øÏ #˚sê&ÉT.
düT+<äs¡ ø±+&É+
eTVü‰ã\T&Óq’ e÷s¡T‹ dü÷s¡T´ìøÏ, eTùV≤+Á<äTìøÏ, yêj·TTe⁄≈£î, ÁãVü≤à≈£î, Ç‘·s<¡ e˚ ‘·\≈£î qeTdüÿ]+#ê&ÉT. ‘·q X¯Øsêìï
ô|+#ê&ÉT. ˇfi¯ófl$]#ê&ÉT. Á|üfij ¯ T· ø±\ y˚T|òTü >∑sq®¡ ˝≤ eTVü‰Hê<ä+#˚XÊ&ÉT. #˚‘T· \qT q&ÉTeTTMT<ä ñ+#ê&ÉT. bÕ<ë\qT <ä{+ºÏ #ê&ÉT.
#Óe⁄\qT ]øÏÿ+#ê&ÉT. ‘√ø£qT $<ä˝≤Ã&ÉT. n+>∑<ë~ eTVü‰Ms¡T\‘√, ªyêj·TTy˚>+∑ ‘√ kÕ–b˛j˚T sêeTu≤D+˝≤>∑ \+ø£≈î£
yÓfi‘¯ êqT. nø£ÿ&É d”‘êe÷‘·qT #·÷&É˝≈Ò î£ +fÒ n<˚ y˚>+∑ ‘√ dü«sêZìøÏ yÓfifl¯ ≥+. nø£ÿ&É ≈£L&Ü d”‘êe÷‘· <äsÙ¡ q+ ø±≈£î+fÒ
sêeDTì ã+~Û+∫ rdüT≈£îekÕÔ. @~ @yÓTHÆ ê ø±s¡´dü|\üò ‘·‘√ ‹]–ekÕÔμqì |ü*ø±&ÉT. ˇø£ÿ ñ<äT≥Tq n+‘·]ø£+å ˝ÀøÏ
m–sê&ÉT. lsêeTø±s¡éTTq≈£î yÓfió¯ ‘·Tqï Vü≤qTeT+‘·TìøÏ dü÷s¡T´&ÉT ‘êbÕìï ø£*–+#·˝<Ò Tä . yêj·TTe⁄ #·\>¢ ± Á|üd]ü +#ê&ÉT.
<˚e‘·\T, >∑+<Ûsä T¡ «\T, eTVü≤s¡T¸\T ø°]+Ô #ês¡T.
düeTTÁ<äeTTô|’ kÕ–b˛‘·Tqï Vü≤qTeT+‘·TDÏí #·÷dæ kÕ>∑sT¡ &ÉT düV‰ü j·T|ü&<É \ä #ê&ÉT. ‘êì+‘·yê&ÉT ø±e&ÜìøÏ Çøå±«≈£î
Á|üuTÑÛ yÓq’ dü>s∑ T¡ &˚ø±s¡DeTì kÕ>∑sT¡ ì n_ÛÁbÕj·T+. Ä Çøå±«≈£î ≈£î\‹\≈£î&Óq’ lsêeTTì ø±s¡´+ø√dü+ yÓfió¯ ‘·Tqï Vü≤qTeT+‘·TìøÏ
ÁX¯eT ø£\>∑≈L£ &É<qä T≈£îHêï&ÉT. düeTTÁ<ä+˝À ñqï yÓTHÆ ê≈£îDÏí ãj·T≥≈£î s¡eTHêï&ÉT. n‘·ì ã+>±s¡T –]•Ksê\MT<ä Vü≤qTeT+‘·T&ÉT
ˇøÏ+‘·ùd|ü⁄ $ÁXÊ+‹ rdüTø√>∑\&Éì uÛ≤$+#ê&ÉT. yÓTHÆ ê≈£î&ÉT düsπ qHêï&ÉT. ˇø£ÿkÕ]>± düeTTÁ<ä+eT<Û´ä qT+∫ ô|ø’ Ï ˝Ò#ê&ÉT.
nø£kÕà‘·T>Ô ± ô|ø’ Ï ˝Ò∫q yÓTHÆ ê≈£îDÏí ‘·q≈£î Ä≥+ø£+>± ‘·\#ê&ÉT e÷s¡T‹. ‘·q m<ä‘√ HÓ{yºÏ X˚ Ê&ÉT. yÓTHÆ ê≈£î&ÉT nãT“s¡|&ü Ü¶&TÉ .
e÷qes¡÷|ü+˝À –]•Ks¡+ MT<ä ì\#ê&ÉT. düeTTÁ<äTì ø√]ø£qT ‘Ó*bÕ&ÉT. Vü≤qTeT+‘·T&ÉT yÓTHÆ ê≈£îì‘√ ª˙ Ä<äs|¡ Pü s¡«ø£yTÓ qÆ
e÷≥\≈£î ‘·è|æ|Ô &ü Ü¶qT. Ä‹<∏´ä + n+<äT≈£îqïfÒ¢ uÛ≤$+#·T. düeTj·T+˝Ò<Tä . Ä>∑&ÜìøÏ M\T˝Ò<Tä μ nì #Ó|Œæ #˚‹‘√ n‘·DíÏ
‘êø±&ÉT. Ä‹<∏´ä + Á>∑V≤æ +∫q≥T¢>± ‘Ó*|æ eTT+<äT≈£îkÕ>±&ÉT.
Vü≤qTeT+‘·TDÏí |üØøÏ+å #·&ÜìøÏ e∫Ãq ªdüTs¡dμü nH˚ Hê>∑e÷‘· n‘·ì dü÷ø£ÎãT~∆ì, düeTj·Tdü÷Œ¤]ìÔ #·÷dæ Äq+~+∫
Äos¡«~+∫+~. ªdæ+Væ≤ø£μ nH˚ sêø£då æ Vü≤qTeT+‘·Tì $T+>±\ì #·÷dæ+~. ø±ì Vü≤qTeT+‘·T&˚ ‘·q yê&ç nsTTq >√fi¯fl‘√
dæ+Væ≤ø£qT N˝ÒÃXÊ&ÉT.
Á‹≈£L≥ |üs«¡ ‘·+MT<äTqï \+ø£≈î£ #˚sê&ÉT Vü≤qTeT+‘·T&ÉT. q÷s¡T jÓ÷»Hê\T Á|üj÷· DÏ+∫Hê nDTe÷Á‘·yTÓ HÆ ê n\dæb˛˝Ò<Tä .
X¯Á‘·T<äTsπ “¤<´ä yÓTqÆ \+ø£qT #·÷XÊ&ÉT. n+<äT˝À Á|üy•˚ +#·&ÜìøÏ sêÁ‹ düeTj·Ty˚T nqT≈£L\eTqT≈£îHêï&ÉT. n+‘·es¡≈î£ y˚∫
ñHêï&ÉT. sêÁ‹ø±>±H˚ |æ*¢ Á|üe÷D+˝ÀøÏ ‘·q X¯Øsêìï ≈£î~+#·T≈£îì \+ø£˝ÀøÏ Á|üy˚•+#ê&ÉT. Ç+‘·˝À \+ø±~Û<˚e‘·
(\+øÏD)Ï n‘·ìï #·÷dæ+~. ª˙yÓes¡T? m+<äTø=#êÃeμì ì\Bdæ+~. j·T<∏ës¡+ú #Ó|Œü eTì >∑~+› ∫+~. ‘·qqT ø±<äì \+ø£˝À
Á|üy•˚ +#·&+É kÕ<Û´ä +ø±<äqï~. ‘·q #˚‹˝À #êe⁄ ‘·|Œü <äì Vü≤qTeT+‘·TDÏí u…~]+∫+~. Vü≤qTeT+‘·T&ÉT ª\+ø±q>∑s+¡ n+<ä+>±
ñ+≥T+<äì $HêïqT. ˇø£kÕ] #·÷dæb˛yê\ì e#êÃqT. #·÷XÊø£ e∫Ãq <ë]H˚ yÓfi‘¯ êμqì #ÓbÕŒ&ÉT. \+øÏDÏ uÛj Ñ T· +ø£s+¡ >±
ns¡Tdü÷Ô ‘·q ns¡#˚‹‘√ Vü≤qTeT+‘·Tì ã\+>± ø={Ïº+~. Vü≤qTeT+‘·T&ÉT eTVü‰Hê<ä+ #˚dü÷Ô m&ÉeT#˚‹‘√ \+øÏDÏô|’
ˇø£ÿ<Óã“y˚XÊ&ÉT. ÅdÔ” nì >∑{>ºÏ ± ø=≥º˝<Ò Tä . ø±ì Äe÷Á‘·+ <Óã“πø ≈£L\ã&çb˛sTT+~ \+øÏD.Ï ÁãVü≤àes¡+ C≤„|øü +£ #˚dTü ≈£î+~.
ˇø£ yêqs¡T&ÉT e∫Ã \+øÏDìÏ »sTT+∫q|ü&ÉT sêø£då Tü \≈£î ø°&TÉ eT÷&ÉT‘·T+<äì ÁãVü≤à #ÓbÕŒ&ÉT. Ä düeTj·T+ ÄdüqïyÓT+Æ <äì
Vü≤qTeT+‘·Tì‘√ |ü*øÏ+~. \+ø£˝ÀøÏ yÓfifl¯ eTì #Ó|Œæ +~.
Vü≤qTeT+‘·T&ÉT eTTK<ë«s¡+ >∑T+&Ü \+ø£˝ÀøÏ yÓfifl¯ ˝Ò<Tä . ÁbÕø±s¡+ô|’ qT+&ç <ä÷øÏ yÓfi≤fl&ÉT. n~ ≈£L&Ü m&ÉeT bÕ<ä+
eTT+<äTu…{.ºÏ X¯Á‘·Te⁄\ e<ä≈› î£ yÓfifl‚ dü+Á|ü<ëj·T+ Ç~. \+ø£˝À Á|üy•˚ +∫q e÷s¡T‹ ∫Á‘·$∫Á‘ê˝…q’ Ç+&Éq¢ T #·÷XÊ&ÉT.
dü+^‘· e÷<ÛTä sê´ìï #·$#·÷XÊ&ÉT. y˚<|ä Tüò ÀwüqT $Hêï&ÉT. s¡øs£ ø¡ ±\ yêfi¯flqT #·÷XÊ&ÉT. düsê«+>∑ düT+<äsy¡ TÓ qÆ sêeDTì
uÛeÑ Hêìï #·÷XÊ&ÉT. mø£ÿ&Ü d”‘· C≤&É ø£ì|æ+#·˝<Ò Tä . eTVü‰bÕs¡Ù «, ≈£î+uÛøÑ s£ ,í¡ $;ÛwD
ü , eT¨<äs,¡ $s¡÷bÕø£,å $<äT´õ®V‰ü «<äT\
uÛeÑ Hê\˙ï yÓ‹ø±&ÉT.
sêeD≤+‘·'|ü⁄s¡+˝ÀøÏ yÓfi≤fl&ÉT. m+<äs√ Åd\Ô” T #Ó˝≤¢ #Ó<sä T¡ >± |ü&TÉ ø=ì ìÁ<äb˛e&É+ #·÷XÊ&ÉT. Á|ü‘´˚ ø£ X¯jT· ´ô|’ |üe[+∫q
ˇø£ ÅdìÔ” #·÷XÊ&ÉT. eTVü‰ kÂ+<äs´¡ +‘√ yÓ*–b˛‘·Tqï ÄyÓT sêeDTì uÛ≤s¡´ eT+&√<ä]. ø±ì Vü≤qTeT+‘·T&ÉT d”‘· nì
ÁuÛ$Ñ T+#ê&ÉT. d”‘q· T #·÷XÊqqTø=ì >∑+‘·T\T y˚XÊ&ÉT. ø=~›ùd|ü{øπÏ ‘·q Ä˝À#·q ‘·|Œü ì Á>∑V≤æ +#ê&ÉT. lsêeTTì m&Éu≤dæ
d”‘· Ç˝≤ ñ+&É>\∑ T>∑T‘·T+<ë? nì nqT≈£îHêï&ÉT. ÄyÓT d”‘ø· ±H˚ø±<äì ìX¯ÃsTT+#·T≈£îHêï&ÉT.
mø£ÿ&Ü d”‘· C≤&É ‘Ó*j·Tø£b˛j˚Tdü]øÏ d”‘· eTs¡DÏ+∫<˚yÓ÷qì dü+<˚Væ≤+#ê&ÉT Vü≤qTeT+‘·T&ÉT. d”‘· C≤&ÉqT
ø£ìô|≥º˝øÒ b£ ˛sTTq ‘êqT @ eTTK+ ô|≥Tº≈î£ ì ‹]–yÓfi≤fl\ì u≤<Û|ä &ü Ü¶&TÉ . nsTTHê ìs¡T‘ê‡Vü≤|ü&>É ÷∑ &É<ìä ìs¡sí TT+#·T≈£îHêï&ÉT.
Ç+‘· es¡≈î£ yÓ‘ø· ì£ ÁbÕ+‘ê\≈£î yÓfi≤fl\ì rsêàì+#·T≈£îHêï&ÉT. mø£ÿ&É≈î£ yÓ[flHê ìsêX‚ ø£\T>∑T‘·Tqï~. d”‘· ø£qã&É˝<Ò ìä
#Ó|‘æ ˚ lsêeTT&ÉT J$+#·&TÉ . n‘·&TÉ ˝Òø£ \ø£ÎDT&ÉT+&É&TÉ . M] eTs¡D yês¡Ô $ì uÛsÑ ‘¡ · X¯Á‘·T|òTü Tï\T+&ÉsT¡ . |ü⁄Á‘·T\ eTs¡D≤ìøÏ
‘·≥Tºø√˝Òø£ øödü˝≤´ düT$TÁ‘· ø¬ øπ’ sT÷ ‘·qTe⁄\T #ê*kÕÔsT¡ . Á|æjT· $TÁ‘·TDÏí M&ç düTÁê⁄&ÉT ã‘·ø&£ TÉ . <ëì‘√ s¡TeT, ‘ês¡,
n+>∑<Tä \T $T>∑\s¡T. Ç~ #·÷dæ yêqs¡C≤‹ á ˝Àø±ìï M&ÉT‘·T+~. Ç+<ä] eTs¡D≤ìøÏ ø±s¡D+ ø±e&É+ø£Hêï ÁbÕjÓ÷|üyX˚ +¯ ‘√
ÁbÕD≤\T e<ä\&Éy˚T eT+∫<äì|æ+∫+~ e÷s¡T‹øÏ. ø±ì ‘·]ÿ+∫ #·÷ùdÔ Ä‘·àVü≤‘·´ø£Hêï ã‹≈£î+&É&Éy˚T mH√ï $<Ûë\
ñ‘·ÔeTeTì|æ+∫+~. #·∫Ã kÕ~Û+#˚<˚$T{Ï? ã‹øÏ‘˚ düTU≤\qT, X¯óuÛ≤\qT bı+<äe#·TÃ. ã‹øÏ ñqïyêfi¯ófl mqï&Ó’Hê
ø£\TdüTø√e#·TÃ. n+<äTøπ ÁbÕD≤\qT ì\T|ü⁄ø√yê\ì ìs¡sí TT+#·T≈£îHêï&ÉT.
n|üŒ{Ïes¡≈î£ yÓ‘ø· ì£ nXÀø£eq+˝ÀøÏ yÓfi≤fl\qT≈£îHêï&ÉT Vü≤qTeT+‘·T&ÉT. d”‘êsêeT\ø£ÎDT\≈£î, s¡TÁ<ä, Ç+Á<ä, j·TeT,
yêj·TT<˚e⁄\≈£î dü÷s¡´#·+Á<ä eTs¡T<äD
Z ≤\≈£î qeTdüÿ]+#ê&ÉT. nXÀø£eq+˝ÀøÏ n&ÉT>∑Tô|{≤º&TÉ . Ç+Á<äTì q+<äqeq+ ˝≤>±
ñ+~ nXÀø£eq+.
nDTeDTe⁄Hê yÓ~ø±&ÉT Vü≤qTeT+‘·T&ÉT. m‘ÓqÌÔ •+X¯óbÕeèøå±ìï mø±ÿ&ÉT. <ëìøÏ+<ä eT*q eÁkÕÔ\qT ø£≥Tºø=ì ñqï
ˇø£ ÅdìÔ” #·÷XÊ&ÉT. ÄyÓT #·T≥÷º sêø£då Åü d\Ô” THêïs¡T. ÄyÓT ø£è•+∫ ñ+~. BHêedü˝ú À ñ+~. ÄyÓT d”‘˚ nì|æ+∫+~
Vü≤qTeT+‘·TìøÏ. ÄyÓT <Û]ä +∫q ÄuÛsÑ D ¡ ≤\qT #·÷XÊ&ÉT. sêeTT&ÉT #Ó|Œæ q yê{Ï‘√ dü]b˛˝≤sTT. ãTTwüéT÷ø£ |üs«¡ ‘·+MT<ä
|ü&qç ÄuÛsÑ D ¡ ≤\T ÄyÓT X¯Øs¡+ô|’ ø£ì|æ+#·&+É ˝Ò<Tä . M≥ìï{Ï˙ <äèwæ˝º À ô|≥Tºø=ì ÄyÓT d”‘˚ nì <Ûèä e|üs#¡ T· ≈£îHêï&ÉT. Ä
eèø£+å ô|H’ ˚ ñ+&çb˛j·÷&ÉT.
d”‘ê<˚$ì #·÷&É>±H˚ Vü≤qTeT+‘·Tì ø£qTï\ qT+&ç Äq+<ëÁX¯ó\T C≤sêsTT. lsêeTTì düà]+#·Tø=ì qeTdüÿ]+#ê&ÉT.
y˚≈£îeC≤eTsTT+~. y˚<ä|òüTÀwü\T $qã&ÉT‘·THêïsTT. ìÁ<ä˝Ò∫q sêeDT&ÉT nXÀø£eq+yÓ’|ü⁄ n&ÉT>∑T\T y˚düTÔHêï&ÉT.
düT>∑+<Û‘ä ˝’Ó ≤\‘√ ‘·&dç æ ñqï ø±>∑&Ü\qT <Û]ä +∫q Åd\Ô” T eTT+<äT q&ÉTdüTHÔ êïs¡T. sêeDTì ‘˚»düT‡ #·÷dæ ÄX¯Ãs¡´#·ø‘Ï T· &Éj÷· ´&ÉT
Vü≤qTeT+‘·T&ÉT. d”‘· <ä>]Z∑ øÏ e∫Ã sêeDT&ÉT qj·÷Hê uÛj Ñ ÷· q d”‘· eTqdüTe÷πsÃ Á|üjT· ‘·ï+ #˚XÊ&ÉT. ø±ì m˝≤+{Ï
Á|ü˝ÀuÛ≤\≈£î ‘êqT ˝§+>∑qì d”‘· ‘˚*Ã#Ó|Œæ +~. lsêeTT&ç qT+∫ ‘·|Œæ +#·Tø√e&É+ kÕ<Û´ä +ø±<äì ôV≤#·Ã]+∫+~. sêeDTì˝À
Äy˚X+¯ ô|\T¢_øÏ+~. s¬ +&ÉT HÓ\\ >∑&TÉ e⁄ $~Û+#ê&ÉT. m˝≤¬>H’ ê d”‘q· T ‘·q <ë]øÏ ‘ÓeTàì sêø£då ü Åd\Ô” qT Ä<˚•+∫ ‘·q
uÛeÑ HêìøÏ #˚sT¡ ≈£îHêï&ÉT.
sêø£då ü Åd\Ô” T mH√ï s¡ø±\T>± d”‘≈· î£ q#·ÃC…ù|Œ Á|üjT· ‘·ï+ #˚XÊs¡T. ÄyÓT ìsêø£]+∫+~. ∫es¡≈î£ d”‘q· T #·+|ü⁄‘êeTì
uÛj
Ñ T· ô|{≤ºsT¡ . á <äT'dæ‹ú øÏ d”‘· m+‘√ $\|æ+∫+~. lsêeTT&çøÏ <ä÷s¡yTÓ Æ ã‘·ø&£ +É ø£Hêï X¯Øsêìï $&Ée&ÉyT˚ y˚T\qï~.
á e÷≥\qT $ì ø=+<äsT¡ sêø£då ü Åd\Ô” T sêeDT&çø° á $wüjT· + #Ó|Œü &ÜìøÏ yÓfi≤fls¡T. Ç+ø=+<äsT¡ ‘·øD å£ y˚T d”‘q· T
ã+~Û+#·>\∑ eTHêïs¡T. n+‘·es¡≈î£ ì<äT]+∫q Á‹»≥ n|ü&˚ y˚T˝§ÿ+~. Á‹»≥ $;ÛwDü Tì ≈£L‘·Ts¡T. sêø£då ü Åd\Ô” qT n<ä*+∫+~.
‘·q≈£î e∫Ãq ø£\qT #Ó|Œæ +~. ªy˚sTT Vü≤+dü\‘√ ≈£L&çq |ü\ø¢ MÏ T<ä \ø£ÎDT&ç‘√ lsêeTT&ÉT ≈£Ls¡TÃq≥T¢ #·÷XÊqT. düeTTÁ<ä+
eT<Û´ä ˇø£ ‘Ó\ì¢ |üs«¡ ‘·+MT<ä d”‘· ≈£Ls√Ãe&É+ #·÷XÊqT. q÷HÓ|Pü dæq X¯Øs¡+‘√ sêeDT&ÉT H˚\MT<ä |ü&ñç +&É&+É #·÷XÊqT.
ˇø£ q\¢ì ÅdÔ” X¯Øs¡eT+‘ê ãTs¡<ä |üPdüTø=ì mÁs¡ì egeTT\T ø£{,ºÏ sêeDTì yÓT&É≈î£ ‘ê&ÉTø£{ºÏ <äøD åÏ +yÓ|’ ⁄ü >± á&ÉTÃ≈£îyÓfifl¯ &É+
#·÷XÊqT. esêVü≤+ MT<ä sêeDT&ÉT, yÓTTdü*MT<ä Ç+Á<äõ‘·÷,Ô ˇ+f…MT<ä ≈£î+uÛ≈Ñ s£ T¡ &í TÉ <äøD
åÏ ~X¯>± yÓfifl¯ &É+ #·÷XÊqT. \+ø£
∫Ûqï_Ûqï+ ø±e&É+ #·÷XÊqTμ nqï~. dü«|üï+˝À $e÷q<äsÙ¡ q+ ø±e&Üìï ã{Ïº d”‘· ø√]ø£ dæ~d∆ Tü +Ô <äì, sêeDTìøÏ $HêX¯+
‘·|Œü <äì, lsêeTT&çøÏ »j·T+ ø£\T>∑T‘·T+<ä˙ #Ó|Œæ +~.
ÁbÕD‘ê´>±ìøÏ dæ<|∆ä &ü ¶É d”‘≈· î£ X¯óuÛXÑ ≈¯ î£ Hê\T ‘√#êsTT. #Ó≥Tºô|q’ ñqï Vü≤qTeT+‘·T&ÉT d”‘ê<˚$ì m˝≤ ø±bÕ&ÉTø√yê˝À
nì eT<∏qä |ü&Ü¶&TÉ . sêeTø£<ë∏ >±qy˚T düs¬ q’ e÷s¡eZ Tì m+#·T≈£îHêï&ÉT. d”‘ê<˚$øÏ $q|ü&≥ ˚ ≥T¢ sêeTø£<qä∏ T e]í+#ê&ÉT.
d”‘ê<˚$ nìïyÓ|’ ⁄ü ˝≤ #·÷dæ+~. #Ó≥TºMT<äTqï Vü≤qTeT+‘·TDÏí #·÷dæ ÄX¯Ãsê´ìøÏ ˝ÀHÓ+’ ~. Vü≤qTeT+‘·T&ÉT #Ó≥Tº~– qeTdüÿ]+#ê&ÉT.
ªne÷à ˙yÓes¡T? ˇø£yfi˚ ¯ d”‘ê<˚$y˚ nsTT‘˚ X¯óuÛeÑ T>∑T>±ø£. <äjT· ‘√ $wüj÷· \T #Ó|ü μeTì ÁbÕ]ú+#ê&ÉT. ‘·qqT ªd”‘μ·
n+{≤s¡ ì ‘Ó * |æ + <ë kÕ~Û « ` ‘· q
eè‘êÔ+‘·eT+‘ê $e]+∫+~.
Vü ≤ qTeT+‘· T &É T ‘êqT lsêeT
<ä÷‘·qì #Ó|ü ø=Hêï&ÉT. <ä>sZ∑ >¡ ± edüTqÔ ï
e÷s¡ T ‹ì #· ÷ dæ sêeDTì>±
nqTe÷ì+∫+~ d” ‘ · . ì»+>±
sêeT<ä÷‘·y˚ nsTT‘˚ sêeTTDÏí >∑T]+∫
$ì|æ + #· e T+~. d” ‘ · ø√]ø£ ô |’ q
Vü≤qTeT+‘·T&ÉT lsêeTT&ç s¡÷|ü>T∑ D≤\qT
$e]+#ê&É T . lsêeT&ç eTTÁ~ø£ q T
dü e T]Œ+#ê&É T . <ëìï #· ÷ dæ
|ü s ¡ e ÷q+<ä u Û Ñ ] ‘· T sê˝… ’ + ~ d” ‘ · .
‘·q<ÓH’ ê´ìï $e]+∫ lsêeTTDÏí ‘·«s¡>±
\+ø£≈î£ rdüT≈£îe∫Ã sêø£då Tü \ #Ósq¡ T+&ç
‘·qqT $&ç|+æ #·eTì #Ó|Œü eTì e÷s¡T‹øÏ #Ó|Œæ +~. n+‘·<ëø± m+<äT≈£î? ‘·q M|ü⁄MT<ä ≈£Ls¡TÃ+fÒ ‘·øD å£ y˚T lsêeTT&ç
düìï~ÛøÏ #˚sT¡ kÕÔqHêï&ÉT Vü≤qTeT+‘·T&ÉT. Ç+‘· ∫qïyê&ç$ m˝≤ rdüTø¬ fi¯fl>∑\eì Á|ü•ï+∫+~ d”‘.· Vü≤qTeT+‘·T&ÉT ‘·q
$X¯«s¡÷bÕìï Á|ü<]ä Ù+#ê&ÉT. dü+‘√wæ+∫+~ d”‘.· nsTTHê Vü≤qTeT‘√ yÓfifl¯ &ÜìøÏ ìsêø£]+∫+~. |üs|¡ ⁄ü s¡Twüßì ‘êø£qqï~.
lsêeTT&ÉT sêeDTDÏí dü+Vü≤]+∫ ‘·qqT rdüT≈£îb˛e&ÉyT˚ Äj·Tq kÕúsTTøÏ ‘·–q<äqï~.
ªne÷à! Hê yÓ+≥ sêe&É+ ˙≈£î n+^ø±s¡j÷Ó >∑´+ ø±≈£î+fÒ lsêeTT&ÉT >∑T]Ô+#·>\∑ @<ÓH’ ê Äqyê\T ÇμeTàì n&ç>±&ÉT
Vü≤qTeT+‘·T&ÉT. ‘·eT nqTã+<ÛëìøÏ >∑Ts¡T>Ô ± ø±ø±düTs¡Tì ø£<ä∏ #Ó|Œæ +~. ø=+>∑TeTT&ç $|æŒ n+<äT˝Àì ~e´#·÷&ÜeTDÏì
Vü≤qTeT+‘·TìøÏ∫Ã+~.
d”‘ê<˚$ <äsÙ¡ q+‘√ Á|ü<ëÛ q ø±s¡´+ eTT–dæ+~ Vü≤qTeT+‘·TìøÏ. sêeDT&ÉT, n‘·ì ôdq’ ´|ü⁄ X¯økÔÏ ÕeTsêú´\qT ≈£L&Ü
‘Ó\TdüTø√yê\ì|æ+∫+~. n+<äT≈£î nXÀø£eHêìï <Û«ä +dü+ #˚jT· &ÉyT˚ e÷s¡+Z >± uÛ≤$+#ê&ÉT. nqT≈£îqï+‘ê #˚XÊ&ÉT Ä
ø£|Mæ s¡T&ÉT. sêø£då ü Åd\Ô” T |üsT¡ >∑T|üsT¡ >∑Tq yÓ[fl \+πøX¯óìø°$wüjT· + #ÓbÕŒs¡T. sêeDT&ÉT mquÛy’… \˚ eT+~ sêø£då Tü \qT |ü+bÕ&ÉT.
Vü≤qTeT+‘·T&ÉT yêfi¯flqT eT≥Tºô|{≤º&TÉ . ‘·qô|ø’ Ï e∫Ãq »+ãTe÷*ì, eT+Á‹|ü⁄Á‘·T˝Ò&TÉ >∑T]ì sêeDT&ç ùdHê|ü‘T· ˝…<’ Tä >∑T]ì,
nø£≈å î£ e÷s¡TDÏí n+‘·yTÓ T~+#ê&ÉT. ∫es¡≈î£ Ç+Á<äõ‘·TÔ ÁãVü‰àÁkÕÔìï Á|üj÷Ó –+∫ Vü≤qTeT+‘·TDÏí ã+~Û+#ê&ÉT. ÁãVü≤àes¡+#˚‘·
n~ Vü≤qTeT+‘·TìMT<ä ø£åDø±\y˚T |üì#˚düTÔ+~. nsTTHê ‘êqT <ëìøÏ ø£≥Tºã&ç ñqï≥T¢ q{Ï+#ê&ÉT Vü≤qTeT+‘·T&ÉT.
sêeDTì eTT+<äT Á|üy˚X¯ô|{≤ºs¡‘·ìï. sêeDT&É&ÉT>∑>± ‘êqT sêeT<ä÷‘·qì #ÓbÕŒ&ÉT. lsêeTTì |üsêÁø£eTyÓT˝≤+{Ï<√
düu≤Û eTTK+>± #ê{≤&ÉT. düV≤æ +#·˝ìÒ sêeDT&ÉT Vü≤qTeT+‘·TDÏí #·+|üeTì Ä»„ Ç#êÃ&ÉT. <ä÷‘·qT #·+|ü&+É uÛ≤e´+ ø±<äHêï&ÉT
$;ÛwD ü T&ÉT. Ç‘·s¡ |ü<‘∆ä T· ˝À¢ <ä÷‘·qT <ä+&ç+#·e#·TÃqHêï&ÉT.
Vü≤qTeT+‘·Tì ‘√ø£≈î£ ì|üŒ+{Ï+∫ \+ø£+‘ê ø£\j·T ~|üŒeTHêï&ÉT sêeDT&ÉT. ã≥º\‘√ Vü≤qTeT+‘·Tì ‘√ø£qT #·T{≤ºsT¡ .
q÷HÓ‘√ ‘·&bç Õs¡T. ‘√ø£≈î£ ì|üô|{Ïº }s¡+‘ê }πs–düTHÔ êïs¡T. Vü≤qTeT+‘·T&ÉT ˇø£ÿkÕ]>± Äø±X¯+˝ÀøÏ m–sê&ÉT. $;ÛwD ü Tì
uÛÑeq+ ‘·|üŒ \+ø£ø£+‘ê ì|üô|{≤º&ÉT. n+<äTπø ª(d”‘·qT) #·÷dæs¡eTà+fÒ (\+ø£qT) ø±*Ãe#êÃ&Éìμ kÕyÓT‘· |ü⁄{Ïº+~.
\+ø£˝À Vü‰Vü‰ø±sê\T $TqTïeTT{≤ºsTT.
\+ø£qT ø±˝≤Ãø£ Vü≤qTeT+‘·T&ÉT düeTTÁ<ä+˝À ‘√ø£qT #·˝≤¢sT¡ Ã≈£îHêï&ÉT. ‘√ø£‘√bÕ≥T Äj·Tq ø√|ü+≈£L&Ü #·˝≤¢]+~.
‘êqT ‘·|ü #˚XÊqqT≈£îHêï&ÉT. ø√|ü+ m+‘√ nqs¡<ú ëj·Tø£eTqT≈£îHêï&ÉT. \+ø£+‘ê ø±* d”‘êe÷‘· ≈£L&Ü ø±*b˛sTT
ñ+≥T+<äì u≤<Û|ä &ü Ü¶&TÉ . e∫Ãq |üìì #˚C‘Ò T· ˝≤ bÕ&ÉT#˚dTü ø=qï+<äT≈£î ‘·qqT ‘êqT ì+~+#·T≈£îHêï&ÉT. ø±ì mø£ÿ&√ ∫qï
ÄX¯. ‘·q ‘√ø£H˚ ø±\Ãì n–ï<˚e⁄&ÉT |üse¡ T |üPE´sê˝…q’ d”‘q· T <äV≤æ kÕÔ&Ü? nì <Ûs’Ó ´¡ + ‘Ó#T· Ã≈£îHêï&ÉT. Ç+‘·˝À d”‘·
øπ eå T+>± ñ+<äì #ês¡DT\ <ë«sê ‘Ó\TdüTø=ì #ê˝≤ dü+‘√wæ+#ê&ÉT. d”‘e· Tà <ä>]Z∑ øÏ #˚] bÕ<ë_Ûe+<äq+ #˚XÊ&ÉT. ÄyÓT
nqTeT‹‘√ ‹s¡T>∑T Á|üj÷· DeTj·÷´&ÉT.
ªn]wü+º μ nH˚ |üs«¡ ‘êìï mø±ÿ&ÉT. nø£ÿ&ç qT+∫ Äø±X¯+˝ÀøÏ m–sê&ÉT. eT<Û´ä ˝À Äràj·T|üPs¡«ø£+>± yÓTHÆ ê≈£î&çì ‘êøÏ
y˚>+∑ >± Á|üj÷· D+ ø=qkÕ–+#ê&ÉT. eTùV≤+Á<ä–]øÏ #˚sT¡ ø√uÀ‘·T+&É>± eTVü‰Hê<ä+ #˚XÊ&ÉT. C≤+ãe+‘·T&ÉT <ëìì $ì
bı+–b˛j·÷&ÉT. Vü≤qTeT+‘·T&ÉT $»j·TT&Ó’ ‹]–edüTHÔ êï&Éì yêqs¡T\≈£î ‘Ó*bÕ&ÉT.
Vü≤qTeT+‘·T&ÉT eTùV≤+Á<ä–] •Ks¡+MT<ä n&ÉT>∑Tô|{≤º&TÉ . yêqs¡T\+‘ê #·T≥÷º#s˚ ês¡T. ô|<ä\› ≈£î qeTdüÿ]+#ê&ÉT
Vü≤qTeT+‘·T&ÉT. ª#·÷XÊqT d”‘e· TàμqT nì Á|üø{£ +Ï #ê&ÉT. n+<äs÷¡ Äq+~+#ês¡T. \+ø± Á|üj÷· D $X‚cÕ\qT yê]øÏ
$e]+#ê&ÉT e÷s¡T‹. n+>∑<Tä &ÉT ªz Ms¡T˝≤sê! d”‘ê<˚$ C≤&É ‘Ó*dæq ‘·sy¡ ê‘· ≈£L&Ü ÄyÓT ˝Ò≈î£ +&Ü lsêeTT&ç <ä>]Z∑ øÏ
yÓfifl¯ &É+ düããTø±<äT. \+ø£≈î£ yÓ[fl sêeDTì #·+|æ d”‘q· T rdüTø=ì lsêeTTì e<ä≈› î£ yÓfi<¯ ëμeTì nHêï&ÉT. C≤+ãe+‘·T&ÉT
n+>∑<äT&ç e÷≥\qT K+&ç+#ê&ÉT. lsêeTdüTÁê⁄\T d”‘·qT #·÷dæs¡eTàHêïπsø±ì rdüT≈£îs¡eTàq˝Ò<äT. ô|’>± sêeDTDÏí
dü+Vü≤]kÕÔqì lsêeTT&ÉT Á|ü‹»„ #˚dæ ñHêï&ÉT. <ëìøÏ uÛ+Ñ >∑+ ø£\>∑˙j·T>∑÷&É<Hä êï&ÉT. n+<äs÷¡ yÓ[fl »]–q $wüj÷· \qT
ìy˚~<ë›eTHêï&ÉT.
<ë]˝À n+<äs÷¡ eT<ÛTä eq+˝ÀøÏ yÓfi≤fls¡T. ‘˚H\Ó T ‘ê>±s¡T. eT<ÛTä eHêìï <Û«ä +dü+#˚XÊs¡T. eT<ÛTä eq+ düTÁê⁄ì s¡øD å£ ˝À
ñqï~. n‘·ì y˚Tqe÷eT <ä~eÛ TTKT&ÉT <ëìï ø±bÕ&ÉT‘·THêï&ÉT. yêqs¡T\ <Ûë{ÏøÏ <ä~eÛ TTKT&ÉT >±j·÷\ bÕ\j·÷´&ÉT.
yÓ+≥H˚ yÓ[fl düTÁê⁄ìø° $wüjT· + #ÓbÕŒ&ÉT. Ç<ä+‘ê X¯óuÛdÑ ÷ü #·ø+£ >± uÛ≤$+#ê&ÉT düTÁê⁄&ÉT.
n+>∑<ä Vü≤qTeT<ë<äT\T lsêeTT&ÉT düTÁê⁄&ÉTqï #√≥T≈£î #˚sês¡T. Vü≤qTeT+‘·T&ÉT lsêeTTq≈£î kÕcÕº+>∑ qeTkÕÿs¡+
#˚XÊ&ÉT. ª#·÷XÊqT d”‘e· TàqTμ nì #ÓbÕŒ&ÉT. sêeT\ø£ÎDT\ Äq+<ëìøÏ n+‘·T˝Ò<Tä . d”‘· Ç∫Ãq #·÷&ÜeTDÏì lsêeTT&çøÏ
düeT]Œ+#ê&ÉT Vü≤qTeT+‘·T&ÉT. lsêeTT&ÉT ø√s¡>± d”‘êH˚«wüD eè‘êÔ+‘êìï #ÓbÕŒ&ÉT.
j·TT<ä∆ ø±+&É+
lsêeTT&ÉT Vü≤qTeT+‘·T&ç kÕVü≤kÕìï Á|üX¯+dæ+#ê&ÉT. >∑s¡T‘·à+‘·T&çøÏ, yêj·TT<˚e⁄&çøÏ, Vü≤qTeT+‘·T&çøÏ ‘·|üŒ á

eTVü‰düeTTÁ<ëìï \+|òTæ +#·&ÜìøÏ Ç‘·sT¡ \≈£î kÕ<Û´ä + ø±<äHêï&ÉT. Ç∫Ãq |üìì kÕ~Û+#·&yÉ T˚ >±ø£, <ëìøÏ uÛ+Ñ >∑+ ø£\≈Z î£ +&Ü
<ëìø£qTã+<Ûyä TÓ qÆ Ç‘·s¡ ø±sê´\qT kÕ~Û+#˚yê&ÉT ñ‘·eÔ TT&Óq’ ùde≈£î&ÉT. øπ e\+ Ç∫Ãq |üìH˚ HÓsy¡ sπ˚ Ãyê&ÉT eT<Û´ä eTT&ÉT.
‘·q≈£î kÕeTs¡ú´+ ñHêï Ç∫Ãq |üìì |üP]Ô#˚j·Tìyê&ÉT n<ÛäeTT&ÉT. d”‘ê<˚$ ≈£îX¯\ yês¡Ô #Ó|æŒ eT¨|üø±s¡+ #˚dæq
Vü≤qTeT+‘·Tq≈£î @$Tj·T´>∑\q+≥÷ <ä>∑Zs¡≈£î rdüTø=ì >∑{Ïº>± >∑T+&Ó≈£î Vü≤‘·TÔ≈£îHêï&ÉT lsêeTT&ÉT. Ç<˚ ‘êìj·T´>∑\
düs«¡ dü«eTHêï&ÉT. Ä<äsê_Ûe÷Hê\≈£î $T+∫q ÄdæÔ ñ+&É<Tä ø£<ë!
lsêeTT&ç eTqdüT˝À eT∞fl <äT'K+ bı+–bı]¢+~. düTÁê⁄&ÉT }s¡&+ç #ê&ÉT. ìs¡T‘ê‡Vü≤+ Á|üj÷Ó »Hê\qT HêX¯q+
#˚dTü +Ô <äHêï&ÉT. <äT'K+ XÖs¡´ |üsêÁø£e÷\qT ~>∑C≤s¡TdüT+Ô <äHêï&ÉT. X¯Á‘·Te⁄ $wüjT· +˝À Ç|ü&ÉT <äT'K+ ø±<äT, Áø√<Û+ä
#·÷|üe\dæq düeTj·TeTì dü÷∫+#ê&ÉT. eTVü‰düeTTÁ<ä+MT<ä ùd‘·Te⁄qT ø£≥≈º î£ +&Ü \+ø£qT »sTT+#·&+É Ç+Á<ë~ <˚e‘·\≈£î
≈£L&Ü kÕ<Û´ä + ø±ì|üì nHêï&ÉT. lsêeTT&ÉT n&ç–qMT<ä≥ Vü≤qTeT+‘·T&ÉT \+ø±q>∑s+¡ ˝Àì s¡øD å£ eédüqú T >∑T]+∫
$es¡+>± #ÓbÕŒ&ÉT.
eT<Ûë´Vü≤ïyÓT+Æ ~. á $»j·T eTTVüAs¡yÔ T˚ \+ø± Á|üj÷· D≤ìøÏ ‘·–q<äì lsêeTT&ÉT düTÁê⁄ì‘√ nHêï&ÉT. lsêeTT&ÉT
yêqs¡T\‘√, ª˙\T&ÉT ôdH’ ê´ìøÏ e÷s¡+Z #·÷|ü⁄‘·÷ eTT+<äTq&Éyê*. \ø£˝å ≤~ yêqs¡T\T n‘·DíÏ nqTdü]+#ê*. u≤\Ts¡T
eè<äT\∆ T, ã\V”≤qT\T øÏwÿæ +<Û˝ä ÀH˚ ñ+&Ü*. düTÁ^yê! H˚qT Vü≤qTeT+‘·T&ç uÛTÑ »+MT<ë, \ø£ÎDT&ÉT n+>∑<Tä &ç uÛTÑ »+MT<ë
≈£Ls=Ãì eTT+<äT≈£î kÕ>∑T‘ê+. qTe⁄« |ü\ø¢ HÏ øÓ ÿÏ e÷‘√bÕ≥T sêyê*. C≤+ãe+‘·T&ÉT, düTùwDT&ÉT, y˚><∑ ]ä Ù ôdq’ ´+ yÓqTø£u≤Û >∑+˝À
ñ+&ç s¡øD å£ u≤<Û´ä ‘·qT #·÷&Ü*. yÓfifl‚ e÷s¡+Z ˝À q>∑sê\T, Á>±e÷\T ñ+fÒ yê{Ï˝ÀøÏ yÓfifl¯ >∑÷&É<Tä . »\, |ò\ü , düV≤æ ‘·yTÓ qÆ
e÷s¡+Z yÓ+≥ eTq+ Á|üj÷· DÏ+#ê*μ nì sêeTT&ÉT dü÷∫+#ê&ÉT. ñ‘ê‡Vü≤+ ñs¡ø\£ T y˚dTü +Ô fÒ n+<äs÷¡ düeTTÁ<ärsêìï
#˚sT¡ ≈£îHêïs¡T.
\+ø£˝À sêeDT&ÉT eT+Á‘·T\‘√ düe÷y˚Xe¯ Tj·÷´&ÉT. yêqs¡T\qT m<äTs=ÿì \+ø£qT ø±bÕ&ÉTø√e&ÜìøÏ @+ #˚j÷· ˝À
ìs¡sí TT+#·eTHêï&ÉT. düu˝ÑÛ Àì yês¡T sêeD, Ç+Á<äõ‘·T\Ô |üsêÁø£e÷ìï bı–&Üs¡T. qs¡yêqs¡T\qT ˝…øÿ£ #˚j÷· *‡q nedüs+¡
˝Ò<ìä ô|<ä$ $]#ês¡T. ªsêeTTDÏí Vü≤‘·e÷s¡Ã>∑\μeì \+πøX¯óìøÏ Ä‘·àôdsÌú ê´ìï ø£*–+#ês¡T. Á|üV≤ü düT&Ô TÉ yÓTT<ä˝q’… yês¡T X¯Á‘·Tùdq\qT
‘êy˚T ‘·T<äeTT{Ï+º #·>\∑ eTì &É+u≤\T |ü*ø±s¡T.
Çe˙ï $Hêï&ÉT sêeDTì k˛<äsT¡ &ÉT $;ÛwD ü T&ÉT. sêø£då Tü \‘√ ªX¯Á‘·Te⁄\ X¯økÔÏ ÕeTsêú´\qT ‘Ó\TdüTø√≈£î+&Ü yê]ì
#·T\ø£q>± uÛ≤$+#·≈L£ &É<Tä . lsêeTT&ÉT eTqπø+ n|üø±s¡+ #˚XÊ&ÉT? eTq sêCÒ d”‘q· T n|üV≤ü ]+#·T≈£î e#êÃ&ÉT. Bìe\¢
bÕ|ü+ edüT+Ô ~. ø°]ÁÔ |ü‹wü\˜ T eT+≥>∑\TkÕÔsTT. Äj·TTwüß¸ ‘·>T∑ ‘Z T· +~. dü+|ü<\ä ˙ï q•kÕÔsTT. ø£qTø£ d”‘q· T lsêeTTìøÏ
n|üŒ–+#·&yÉ T˚ nìï $<Ûë˝≤ eT+∫~. nqedüs+¡ >± ø£\Vü≤+ ‘Ó#T· Ãø√e&É+ <˚ìøÏ? ô|>’ ± lsêeTTì e+{Ï eTVü‰Ms¡Tì‘√
j·TT<ä+∆ ‘·><∑ Tä μ n+≥÷ sêeDTìyÓ|’ ⁄ü ‹]>±&ÉT. ªnHêï! nqedüs+¡ >± ø√|æ+#·&+É eT+∫~ø±<äT. n~ <Ûsä êàìøÏ Ä≥+ø£eTÚ‘·T+~.
düTU≤\qT <ä÷s¡+#˚dTü +Ô <äμì Væ≤‘·e⁄ |ü*ø±&ÉT. $;ÛwD ü Tì á Væ≤‘·uÀ<Ûä ª#Ó${Ïyêì eTT+<äT X¯+KeT÷~μq≥¢sTT+~. sêeDTì
uÛÑeHêìøÏ e∫Ãq ≈£î+uÛÑø£s¡Tí&ÉT ≈£L&Ü sêeDTDÏí ‘·|ü|ü{≤º&ÉT. d”‘ê|üVü≤s¡D düeTj·T+˝À ‘·qqT dü+Á|ü~+∫ ñ+fÒ
u≤>∑T+&˚<Hä êï&ÉT. Ç|ü&ÉT Ä˝À∫+∫ Á|üj÷Ó »q+ ˝Ò<Hä êï&ÉT. Ç<ä+‘ê ª>∑‘»· \ùd‘·Tã+<Ûqä y˚Tμ (˙fi¯óflb˛sTTq ‘·sT¡ yê‘·
n&ÉTø¶ ≥ £ yº j
˚ T· &É+)qì ≈£î+&É ã<ä\› Tø={Ïqº ≥Tº #ÓbÕŒ&ÉT. ªqTe⁄« X¯Á‘·Te⁄ |ü≥¢ eéVü≤]+∫q rs¡T düs¬ q’ ~ ø±<äT, lsêeTT&ÉT
ìqTï Ç+ø± #·+|ü≈î£ +&Ü ñ+&É&+É ˙ n<äèwü+º μ nHêï&ÉT. Çe˙ï m˝≤ ñHêï lsêeTTDÏí ‘·T<äeTT{Ï+º #˚ uÛ≤s¡+ ‘·q<˚qì
Á|üø{£ +Ï #·T≈£îHêï&ÉT ≈£î+uÛøÑ s£ T¡ &í TÉ .
sêeDT&ÉT $;ÛwD ü Tì e÷≥\≈£î Áø√<Ûëy˚XÊ\≈£î ˝Àqj·÷´&ÉT. rÁekÕúsTT˝À ì+~+#ê&ÉT. nqï ‘·+Á&ç‘√ düe÷qT&Éì
n‘·ì ì+<ä\qT düV≤æ +#ê&ÉT $;ÛwD ü T&ÉT. ø±ì sêeDTì n<Ûsä à¡ e÷sêZìï e÷Á‘·+ düeT]ú+#·˝<Ò Tä . <Ûsä à¡ + M&çq sêeDTì
M&É&Üìπø $;ÛwD
ü T&ÉT ìs¡sí TT+#·T≈£îHêï&ÉT. s¬ +&ÉT >∑&j
ç T· ˝À¢ sêeT\ø£ÎDT\Tqï#√{ÏøÏ q\T>∑Ts¡T nqT#·sT¡ \‘√ #˚sê&ÉT.
Äø±X¯+˝ÀH˚ ì*∫ lsêeTTDÏí X¯sD ¡ Tø√sê&ÉT $;ÛwD
ü T&ÉT. nqTÁ>∑V≤æ +#ê&ÉT <ëX¯s~¡ .∏ $;ÛwD
ü T&ÉT lsêeTT&ç bÕ<ë\ô|’
yê˝≤&ÉT. sêeDTì $wüj÷· \˙ï dü+øÏ|å +Ôü >± #ÓbÕŒ&ÉT. lsêeTT&ÉT $;ÛwD ü Tì‘√ ªH˚qT sêeDTì ã+<ÛTä $TÁ‘· düyT˚ ‘·+>±
Vü≤‘·e÷]Ã ìqTï sêEqT #˚kÕÔμqì ‘·eTTà\MT<ä ˇfÒdº æ #ÓbÕŒ&ÉT. á |üì˝À ‘êqT j·T<∏ëX¯øÔÏ düV‰ü j·T|ü&>É \∑ qì $;ÛwD ü T&ÉT
e÷≥ Ç#êÃ&ÉT. sêeTT&ÉT $;ÛwD ü TDÏí Ä*+>∑q+ #˚dTü ≈£îHêï&ÉT. \ø£ÎDT&ç‘√ yÓ+≥H˚ düeTTÁ<ä»\+ ‘Ó∫Ã \+ø±sêE>±
$;ÛwDü TDÏí |ü{≤º_wÛ ≈æ î£ DÔ íÏ #˚jT· eTHêï&ÉT. lsêeTT&ç Ä»„ yÓ+≥H˚ Ä#·sD¡ s¡÷|ü+ <ë*Ã+~. n+<äs÷¡ Äq+<ëìï Á|üø{£ +Ï #ês¡T.
düeTTÁ<ëìï <ëfÒ ñbÕj·Ty˚T$T≥ì düTÁê⁄DÏí Á|ü•ï+#ê&ÉT lsêeTT&ÉT. düeTTÁ<äTDÏí ÁbÕ]ú+#·&É+e\¢ Ç~
kÕ<Û´ä |ü&TÉ ‘·T+<äHêï&ÉT $;ÛwD
ü T&ÉT. lsêeTT&ÉT düeTTÁ<ärs¡+˝À <äsê“¤dqü +MT<ä ≈£Ls¡TÃì düeTTÁ<äTDÏí ñbÕdæ+#ê&ÉT. eT÷&ÉT
sêÁ‘·T\T >∑&ç#êsTT. düeTTÁ<äT&ÉT m<ä≥ ì\Te˝Ò<äT. lsêeTT&ç
ø£ q Tï\T mÁs¡ u ≤sêsTT. dü e TTÁ<ä T &ç nVü ≤ +ø±sêìï
nD>∑ < =ø±ÿ\qT≈£ î Hêï&É T . ˙{Ï q +‘ê Ç+øÏ b ˛j˚ T ≥≥Tº
#˚j·÷\qT≈£îHêï&ÉT. ÁãVü‰àÁkÕÔìï düà]+#ê&ÉT. Á|üø£è‘·+‘ê
n\¢ø˝£ À¢\eTÚ‘·Tqï~. düeTTÁ<äT&ÉT uÛj
Ñ T· |ü&ç bÕ]b˛‘·THêï&ÉT. |üsT¡ >¬ ‘˚Ô
yêìô|’ u≤D+ Á|üj÷Ó –+#·sê<äì Ä>±&ÉT lsêeTT&ÉT. düeTTÁ<äT&ÉT
<ë]øÏ e#êÃ&ÉT. \+ø£≈î£ yÓfifl¯ &ÜìøÏ <ë]ìkÕÔqHêï&ÉT. m≈£îÿô|{Ïqº
u≤D+ eè<∏ëø±sê<äT. mø£ÿ&É Á|üjÓ÷–+#ê˝À #Ó|üŒeTHêï&ÉT
lsêeTT&ÉT. bÕbÕ‘·Tà\T <√|æ&<ç ës¡T\T ñ+&˚ ªÁ<äTeT≈£î\´+μô|q’
Á|üj÷Ó –+#·eTHêï&ÉT düeTTÁ<äT&ÉT. n~ »]–b˛sTT+~.
$X¯«ø£sà¡ ≈£îe÷s¡T&Óq’ ªq\T&ÉTμ •\Œø£fi≤ì|ü⁄DT&ÉT. ñ‘ê‡Vü≤+,
X¯øÔÏ ñqïyê&ÉT. ùd‘·Te⁄ (e+‘Óq) qT ì]à+#·&ÜìøÏ n‘·&˚ jÓ÷>∑T´&Éì
düeTTÁ<äT&ÉT ‘Ó*bÕ&ÉT. Ä ùd‘·Te⁄qT ‘êqT uÛ]Ñ kÕÔqì e÷{ Ç#êÃ&ÉT.
ùd‘·Te⁄ ìsêàD≤ìøÏ yêqs¡ Hêj·T≈£î\≈£î Ä»„ Ç#êÃ&ÉT lsêeTT&ÉT.
n+<äs÷¡ eTVü‰s¡D´+ <ë] |ü{≤ºsT¡ . ô|<äô› |<ä› #Ó≥q¢ T ã+&Ésêfi¯flqT
yÓ÷düT≈£îedüTÔHêïs¡T. düeTTÁ<ä+˝À |ü&˚düTÔHêïs¡T. yê{Ï <Óã“≈£î
düeTTÁ<ä+˝Àì ˙s¡T Äø±XÊìøÏ m–dæ|&ü TÉ ‘·Tqï~. q\Tì dü÷#·q\qqTdü]+∫ ø=\‘·\ Á|üø±s¡+ ùd‘·Te⁄ ìsêàD+ »s¡T>∑T‘·÷+~.
e+<äj÷Ó »Hê\ bı&Ée⁄, |ü~ jÓ÷»Hê\ yÓ&\É TŒ>∑\ ùd‘·Te⁄qT ø£≥&º +É ◊<äT s√E˝À¢ |üPs¡sÔ TT+~.
lsêeT\ø£ÎDT\T düTÁê⁄ì‘√ ø£\dæ eTT+<äT q&ÉTdüTHÔ êïs¡T. ôdq’ ´+ yê]ì nqTdü]düTqÔ ï~. ôdq’ ´+˝À ø=+<äsT¡ yÓqø£
q&ÉTdüTHÔ êïs¡T. ø=+<äsT¡ ùd‘·Te⁄ eT<Û´ä uÛ≤>∑+˝À, eT] ø=+<äsT¡ s¬ +&ÉT |üøÿ£ ˝≤ q&ÉTdüTHÔ êïs¡T. ø=+<äsT¡ düeTTÁ<ä+˝À <ä÷øÏ
á<äT‘·÷ edü÷+Ô fÒ eT]ø=+<äsT¡ Äø±X¯+˝À m–] edüTHÔ êïs¡T. yês¡T #˚ùd ø√˝≤Vü≤˝≤ìøÏ düeTTÁ<äyT˚ eTÚq+ <ë*Ã+~.
n+<äs÷¡ ne‘·* rs¡+ #˚sês¡T.
lsêeTT&ÉT j·TT<ä˙∆ ‹ì nqTdü]+∫ ôdH’ ê´ìï $$<Ûä $uÛ≤>±\T>± $uÛõÑ +#ê&ÉT. me] u≤<Û´ä ‘·\qT yêfi¯fl≈£î n|üŒ–+#ê&ÉT.
sêeDT&ç eT+Á‘·T˝…q’ X¯óø£kÕs¡DT\T lsêeTTì ã\+ ‘Ó\TdüTø√yê\ì yêqs¡ s¡÷bÕ\T<ë*Ã yêqs¡T\˝À #˚sês¡T. $;ÛwD ü T&ÉT
yêfi¯flqT >∑T]Ô+∫ lsêeTTì m<äT≥ ì*bÕ&ÉT. ø£$å T+#ê&ÉT lsêeTT&ÉT. ‘·eTqT >∑T]+∫ Ç+ø± @eTHêï ‘Ó\TdüTø√yê\+fÒ
n&ÉT˝¶ <Ò ìä yêfi¯fl≈£î #ÓbÕŒ&ÉT. d”‘q· T yÓ+≥H˚ n|üŒ–+#·øb£ ˛‘˚ ‘·q #˚‹˝À #êe⁄ ‘·|Œü <äì sêeDT&çøÏ #Ó|Œü e\dæ+~>±
dü÷∫dü÷Ô X¯óø£kÕs¡DT\qT |ü+|æ+∫y˚XÊ&ÉT. yês¡T yÓ[fl Çø£ÿ&ç $wüj÷· \˙ï bı\T¢uÀ≈£î+&Ü sêeDTìøÏ ‘Ó*bÕs¡T.
sêeDT&ÉT d”‘· $wüjT· +˝À eTs=ø£ m‘·T>Ô &∑ É y˚XÊ&ÉT. nXÀø£eq+ yÓ[fl sêeTT&ÉT ‘·q#˚‹˝À Vü≤‘·T&ÓH’ ê&Éì d”‘‘· √
|ü*ø±&ÉT. ÄyÓT qeTà˝Ò<äT. e÷j·÷$jÓÆTq $<äT´õ®VüQ«DÏí |æ*#ê&ÉT. n‘·&ÉT lsêeTTì<˚ nì|æ+#˚ e÷j·÷•s¡düT‡qT,
<ÛäqTsê“D≤\qT rdüTø=ìe∫Ã #·÷|æ+#ê&ÉT d”‘·≈£î. Ç|üŒ{Ï¬ø’Hê ‘·HêïÁX¯sTT+#·eTì d”‘·qT ø√sê&ÉT sêeDT&ÉT. d”‘·
≈£î$T*b˛sTT+~. sêeDT&ÉT ‘·q uÛeÑ HêìøÏ yÓ[flb˛j·÷&ÉT. $;ÛwD ü Tì uÛ≤s¡´ ªdüse¡ Tμ d”‘q· T }s¡&+ç ∫+~. Ç<ä+‘ê sêø£då ü
e÷j·T nì #Ó|Œæ +~. lsêeTT&ÉT øπ eå Ty˚Tqì ‘Ó*|æ+~.
lsêeT#·+Á<ë<äT\T yêqs¡ôdq’ ´+‘√ düTy˚\ |üs«¡ ‘êìøÏ #˚sT¡ ≈£îHêïs¡T. ÄsêÁ‹ nø£ÿ&˚ >∑&bç Õs¡T. m‘ÓqÌÔ Ä |üs«¡ ‘· •Ks¡+
qT+&ç \+ø±q>∑s¡ XÀuÛqÑ T #·÷XÊs¡T. \+ø£˝À y˚T&Éô|u’ ≤Û >∑+˝À Øƒ$>± ≈£Ls¡TÃqï sêeDTDÏí lsêeTT&ÉT #·÷XÊ&ÉT. yêqs¡
Á|üeTTKT\÷ #·÷XÊs¡T. düTÁê⁄&ÉT ˇø£ÿ ñ<äT≥Tq˝Ò∫ ø√|ü+‘√ }–b˛‘·THêï&ÉT. ø£D å ≤\˝À düTy˚\ |üs«¡ ‘·+qT+∫ sêeD
uÛeÑ q+ô|q’ yê˝≤&ÉT. ‘êqT lsêeTT&ç $TÁ‘·T&Éqì, ‘·q <ä>sZ∑ ¡ ‘·|Œæ +#·Tø√e&É+ ˙‘·s+¡ ø±<äì \+πøX¯óDÏí ôV≤#·Ã]+#ê&ÉT.
sêeDT&çô|’øÏ <ä÷øÏ n‘·ì øÏØ{≤ìï rdæ H˚\≈£î ø={≤º&ÉT. sêeDT&ÉT ¬s∫Ãb˛j·÷&ÉT. ªdüTÁ^yê! Ç+‘· es¡≈£î ˙e⁄ Hê
ø£+≥ã&É˝<Ò Tä . ˝Ò≈î£ +fÒ m|ü&√ V”≤qÁê⁄&Ée⁄ (‘·\ ‘Ó–qyê&Ée⁄) nj˚Týê&ç$μ n+≥÷ >∑]+® #ê&ÉT. Ç<ä]› eT<Ûë´ u≤Vü‰u≤Væ≤
j·TT<ä+∆ »]–+~. düTÁê⁄&ÉT sêeDTDÏí eTT|üŒ‹|üŒ\T ô|{Ïº ø£D å ≤\˝À ]e⁄«q m–] düTy˚\ |üs«¡ ‘·+MT<ä yê˝≤&ÉT. lsêeTT&ÉT
düTÁê⁄DÏí düTìï‘·+>± eT+<ä*+#ê&ÉT. ‘=+<äs|¡ &ü ç Ç˝≤+{Ï kÕVü≤kÕ\T #˚jT· e<äì› dü\Vü‰ Ç#êÃ&ÉT.
sêeDT&ç <ä>]Z∑ øÏ n+>∑<Tä DÏí sêj·Tu≤]>± |ü+bÕ&ÉT lsêeTT&ÉT. d”‘q· T n|üŒ–+#·≈b£ ˛‘˚ lsêeTT&ç #˚‹˝À eTs¡D+
‘·<´ä∏ eTì, \+ø£≈î£ $;ÛwDü T&ÉT sêEø±>∑\&Éì lsêeTTì yêø£´+>± sêeDTìøÏ $ì|æ+#ê&ÉT n+>∑<Tä &ÉT. düuÑÛ n≥Tº&øç bÏ ˛sTT+~.
q\T>∑Ts¡T sêø£då Tü \T n+>∑<Tä &çMT<ä $s¡T#·T≈£î|ü&Ü¶sT¡ . n+>∑<Tä &ÉT yê]ì ‘·q #·+ø£˝À Ç]øÏ+#·Tø=ì ÁbÕkÕ<ä+ô|ø’ Ï m–sê&ÉT.
nø£ÿ&ç qT+&ç yê]ì ã\+>± H˚\ô|ø’ Ï $dæsê&ÉT. dæ+Vü≤Hê<ä+ #˚dæ Äø±X¯e÷s¡+Z ˝À lsêeTTDÏí #˚sê&ÉT. sêeDTì uÛ≤yêìï
Á>∑V≤æ +#ê&ÉT lsêeTT&ÉT. <Ûqä TdüT‡≈£î |üì #ÓbÕŒ*‡q düeTj·T+ ÄdüqïyÓT+Æ <äì uÛ≤$+#ê&ÉT.
\+ø£MT~øÏ <ä+&Éj÷· Á‘· yÓTT<ä˝+’… ~. \+ø£qT Hê\T>∑TyÓ|’ ⁄ü \ qT+&û ôdq’ ´+‘√ eTT≥º&+ç #ê&ÉT lsêeTT&ÉT. \+πøX¯ó&ÉT
‘·q uÛeÑ q+ MT~ qT+#˚ |ü]dæ‹ú ì >∑eTì+#ê&ÉT. BsêÈ˝À#·q˝À |ü&Ü¶&TÉ . j·TT<ä+∆ yÓTT<ä˝+’… ~. s¬ +&ÉT ôdH’ ê´\T rÁe+>±
b˛sê&ÉT‘·THêïsTT. Ä+»H˚jT· T&ç #˚‹˝À »+ãTe÷*, düTùwDTì #˚‹˝À $<äT´Hêà* eTs¡D+Ï #ês¡T. Nø£{˝Ï À mes¡T mes√
(sêø£då Tü &Ü? yêqs¡T&Ü?) n&ç– ‘Ó\TdüT≈£îì eTØ ø=≥Tº≈î£ +≥THêïs¡T.

n+>∑<Tä ì #˚‹˝À sêeD≈£îe÷s¡T&ÉT Ç+Á<äõ‘·TÔ z&çb˛j·÷&ÉT. BìøÏ ‘·≥Tºø√˝Òøb£ ˛j·÷&ÉT. ø£|≥ ü j·TT<ë∆ìøÏ ~>±&ÉT.
sêeT\ø£ÎDT\qT eT÷s¡Ãb¤ ˛j˚T≥Tº#d˚ æ Hê>±g+‘√ ã+~Û+#ê&ÉT. yês¡T eTs¡D+Ï #ês¡ì ÁuÛ≤+‹|ü&ç sêeDT&ç <ä>]Z∑ øÏ yÓ[fl
$wüj÷· ìï ‘Ó*bÕ&ÉT. sêeDT&ÉT n_Ûq+~+#ê&ÉT. sêeDT&ç Ä<˚X+¯ y˚Ts¡≈î£ Á‹C≥ yÓTT<ä˝q’… yês¡T d”‘q· T |ü⁄wüŒø£ $e÷q+ô|’
j·TT<ä∆ uÛ÷Ñ $TøÏ rdüT≈£îyÓfi≤fls¡T. H˚\MT<ä |ü&ñç qï sêeT\ø£ÎDT\qT d”‘· #·÷dæ+~. eTs¡D+Ï #ês¡ì uÛ≤$+∫ ø£˙ïs¡T ø±\«\T
>∑f˝ºÒ ≤ @&çÃ+~. |üøÿ£ H˚ ñqï Á‹»≥ z<ës¡TŒ‘√ ≈£L&çq <Ûs’Ó ê´ìï∫Ã+~. sêeT\ø£ÎDT\T ã‹πø ñHêïs¡ì Ä<Ûësê\T #·÷|æ+∫+~.
yêqs¡ôdq’ ´+ Á|üdqü ï+>± ñ+&É&+É ˇø£ ø±s¡DeTì, nìï+{Ïø° $T+∫ ªuÛsÑ Ô¡ eTs¡D+Ï ∫q ÅdìÔ” |ü⁄wüŒø£ $e÷q+ rdüTø=ìsê<äTμ
nì #Ó|Œü &É+‘√ d”‘· eTqdüT ≈£î<äT≥|ü&+ç ~. >∑sT¡ ‘·à+‘·Tì sêø£‘√ sêeT\ø£ÎDT\T Hê>±g Á|üu≤Û e+ qT+∫ $eTT≈£î˝Ô H’… ês¡T.
yêqs¡T\T ª»j·T»j·Tμ <Ûë«Hê\T #˚XÊs¡T. n$ sêeDTì >∑T+&Ó˝À ªn|üμ X¯u≤›ìï CÀ&ç+#·Tø=ì Á|ü‹<Û«ä ìdüTHÔ êïsTT. Vü≤qTeT+‘·Tì
#˚‹˝À <Û÷ä Áe÷≈£îå &ÉT, nø£+|üqT&ÉT, n+>∑<Tä &ç u≤]q|ü&ç eÁ»<ä+Áwüß&º TÉ , ˙\T&çøÏ ∫øÏÿ Á|üV≤ü düT&Ô TÉ j·TeT|ü⁄]u≤≥ |ü{≤ºsT¡ .
sêeDTì u≤DX¯øøÔÏ Ï düTÁê⁄&ÉT eT÷s¡Ãb¤ ˛j·÷&ÉT. lsêeTT&ÉT $\¢+<äT≈£îHêï&ÉT. nqïqT yê]+∫ \ø£ÎDT&ÉT sêeDTDÏí
m~]+#·&ÜìøÏ |üPqT≈£îHêï&ÉT. yêqs¡ùdqMT<ä X¯se¡ s¡¸<ëÛ s¡≈î£ ]|ædTü HÔ êï&ÉT sêeDT&ÉT. Ä+CH˚jT· T&ÉT sêeDT&ç <Ûë{ÏøÏ n&ÉTø¶ ≥£ º
y˚XÊ&ÉT. ns¡#‹˚ ‘√ Vü≤qTeT+‘·Tì ã\+>± #·s#¡ ê&ÉT sêeDT&ÉT. e÷s¡T‹ #·*+∫b˛j·÷&ÉT. nsTTHê ø£D å +˝À ‘˚sT¡ ≈£îHêï&ÉT.
ns¡#‹˚ ‘√ sêeDTDÏí ˇø£ÿ <Óã“ y˚XÊ&ÉT. <äXÁ¯ ê⁄&ÉT ø£+|æ+∫b˛j·÷&ÉT. ‘˚sT¡ ≈£îì ªyêqsê! uÛfiÑ ≤, Hê≈£î X¯Á‘·Te⁄y˚ nsTTHê ˙
X¯øìÔÏ yÓT#·TÃ≈£î+≥THêïμqì j·TT<ä∆ dü÷Œ¤]ìÔ #ê{≤&ÉT sêeDT&ÉT.
sêeDT&ÉT Á|üj÷Ó –+∫q ªX¯øμÔÏ nH˚ Äj·TT<Û+ä \ø£ÎDTì m<ä˝À Hê≥T≈£î+~. düŒ èVü≤<äbÕŒ&ÉT \ø£ÎDT&ÉT. n‘·ìï
m‘·TøÔ =ì yÓfi≤fl\ì X¯‘$· <Ûë˝≤ Á|üjT· ‹ï+∫ $|ò\ü T&ÓH’ ê&ÉT sêeDT&ÉT. n+‘·˝À Ä+»H˚jT· T&ÉT sêeDT&çMT<ä <ë&ç#X˚ Ê&ÉT.
eø£'å dü\ú +MT<ä eTTwæ|º ÷üò ‘·+‘√ sêeDTDÏí ≈£L\ã&˚≥≥T¢ #˚XÊ&ÉT. \ø£ÎDTDÏí lsêeTTì e<ä≈› î£ #˚sêÃ&ÉT. Vü≤qTeT+‘·Tì ø√]ø£
y˚Ts¡≈î£ n‘·ì uÛTÑ C≤\ô|’ ≈£Ls¡TÃì sêeDTì‘√ b˛s¡T#˚XÊ&ÉT lsêeTT&ÉT. lsêeTTì |üsêÁø£eT+ eTT+<äT sêeDTì <Ûqä TdüT‡,
øÏØ≥+ <ëk˛Vü≤eTj·÷´sTT. lsêeTT&ÉT <äjT· ‘·\#ê&ÉT. sêeDTì‘√μ ˙e⁄ j·TT<ä+∆ ˝À n\dæb˛j·÷e⁄. ùd<ärs¡TÃø=ìsê.
n|ü&ÉT Hê ã\y˚T$T{À ‘Ó\TdüT+Ô <äμì düT‹yÓT‘·>Ô ± #ÓbÕŒ&ÉT.
n+‘·'|ü⁄sêìøÏ ‹]–yÓ[flHê nee÷quÛ≤s¡+ sêeDTDÏí ˇø£
#√≥ ≈£Ls√Ã˙j·T&É+ ˝Ò<Tä . ≈£î+uÛøÑ s£ T¡ ìí ìÁ<ä˝|Ò eü THêï&ÉT sêeDT&ÉT.
n‹ø£wüº+MT<ä Ä |üì kÕ<ÛäéTsTT+~ sêø£ådüT\≈£î. ≈£î+uÛÑø£s¡TíìøÏ
Äs¡T HÓ\\T ìÁ<ä ˇø£s√E uÛÀ»q+. n+<äTøπ ª≈£î+uÛøÑ s£ ìí¡ Á<äμ nH˚~
ˇø£ C≤rj·T+>± uÛ≤wü˝ÀøÏ e∫Ã+~. ≈£î+uÛÑ≈£s¡Tí&ÉT sêeDTDÏí
düMT|æ+#ê&ÉT. »]–+<ä+‘ê #ÓbÕŒ&ÉT sêeDT&ÉT. ‘Ó*$>∑\yês¡T
»]–q <ëìì >∑÷]Ã Ä˝À∫+#·s¡Hêï&ÉT ≈£î+uÛÑø£s¡Tí&ÉT. ‘·q≈£î
düV‰ü j·T|ü&eÉ Tì ≈£î+uÛøÑ s£ T¡ ìí ø√sê&ÉT sêeDT&ÉT. ªÄ|ü<\ä bÕ˝…q’
yêìì Ä<äTø=H˚yê&˚ ì»yÓTqÆ $TÁ‘·T&ÉT. ‘·|ü <ë] |ü{ºÏ ø£cÕº˝À¢
|ü&É¶yê]øÏ #˚j·T÷‘·ì∫Ã Ä<äTø=H˚yê&˚ Ä|ü⁄Ôμ&Éì sêeDT&ÉHêï&ÉT.
≈£î+uÛøÑ s£ T¡ &í TÉ j·TT<äd∆ qü ï<äT&∆ j
É ÷· ´&ÉT.
≈£î+uÛøÑ s£ T¡ &í TÉ j·TT<ä+∆ ˝À yêqs¡T\qT #êe⁄<Óã“ rdüTHÔ êï&ÉT.
yêqs¡T\T ‘·≥Tºø√˝Òø£ ‘·˝À<ë] |ü{≤ºsT¡ . lsêeTTDÏí ÄÁX¯sTT+#ês¡T.
ª◊+Á<ëg+μ‘√ ≈£î+uÛøÑ s£ T¡ ìí •s¡dTü ‡qT K+&ç+∫ XÊX¯«‘· ìÁ<ä˝ÀøÏ

|ü+bÕ&ÉT lsêeTT&ÉT. lsêeTTì u≤D<Ûë{ÏøÏ ≈£î+uÛøÑ s£ T¡ ìí ‘·\ \+ø£˝À |ü&bç ˛sTT+~. Ä ‘·\ ‘·>\∑ &É+ e\¢ sê»M<∏Tä \˝Àì
Ç+{Ïø|£ ü \T, m‘ÓqÌÔ ÁbÕø±sê\T ≈£L*b˛j·÷sTT. ≈£î+uÛøÑ s£ T¡ D
í íÏ eTs¡Dyês¡Ô sêeDTDÏí Á≈£î+>∑Bdæ+~.
sêeD ≈£îe÷s¡T&Óq’ n‹ø±j·TT&ÉT \ø£ÎDTì ÁãVü‰àÁkÕÔìøÏ ã˝…H’ ê&ÉT. ‘·eTTàDÏ,í ø=&ÉT≈£îqT b˛>=≥Tºø=ì ‘·\&¢ \ç T¢‘T· qï
sêeDTDÏí Ç+Á<äõ‘·TÔ z<ësêÃ&ÉT. uÛ≤s¡+ ‘·qô|’ y˚düTø=ì. j·TT<ä∆s¡+>±ìøÏ e#êÃ&ÉT. sêeT\ø£ÎDT\MT<ä ÁãVü‰àÁkÕÔìï
Á|üjÓ÷–+#ê&ÉT. sêeTTì dü÷#·qy˚Ts¡≈£î sêeTTì‘√bÕ≥T \ø£ÎDT&ÉT düŒ èVü≤ø√˝ÀŒsTTq≥T¢ |ü&çe⁄Hêï&ÉT. yêfi¯ófl
eTs¡D+Ï #ês¡qT≈£îHêï&ÉT Ç+Á<äõ‘·T.Ô ‘·+Á&çø° yês¡qÔ T ‘Ó*bÕ&ÉT.
yêqs¡ôdq’ ´ •_s¡+˝À n\»&ç yÓTT<ä˝+’… ~. $;ÛwD ü T&ÉT <Ûs’Ó ´¡ + #ÓbÕŒ&ÉT. sêeT\ø£ÎDT\≈£î @MTø±˝Ò<Hä êï&ÉT. ÁãVü≤àMT~
>ös¡e+‘√ ngu≤<Ûqä T nqTuÛ$Ñ +#ês¡ì ‘Ó*bÕ&ÉT. ÁãVü‰àg Á|üu≤Û e+‘√ ns¡y@’Ó &ÉT ø√≥¢ eT+~ Vü≤‘·T\j·÷´s¡T. #ê˝≤eT+~
<Óã“‹Hêïs¡T. Vü≤qTeT+‘·T&ÉT, $;ÛwD ü T&ÉT, C≤+ãe+‘·T&ç ø√dü+ yÓ‘T· ≈£î‘·THêïs¡T. C≤+ãe+‘·T&ÉT ø£ì|æ+#ê&ÉT. dü]>±Z
#·÷&É˝øÒ b£ ˛‘·THêïqHêï&ÉT. <Û«ä ìì ã{Ïº $;ÛwD
ü Tì >∑T]Ô+#êqHêï&ÉT. ªVü≤qTeT+‘·T&ÉT øπ eå Ty˚THêμ nì n&ç>±&ÉT. Ä+‘·s´¡ +
n+‘·T∫ø£ÿ˝Ò<Tä $;ÛwD ü TìøÏ. ªVü≤qTeT+‘·T&ÉT J$ùdÔ yêqs¡ôdq’ ´+ #·∫ÃHê ã‹øÏqfÒ¢ ˝Ò<ë Vü≤qTeT eTs¡DùÏ dÔ n+<äs+¡
ã‹øÏñHêï #·∫Ãqyêfi¯fl‘√ düe÷qy˚TqHêï&ÉTμ C≤+ãe+‘·T&ÉT. C≤+ãe+‘·Tì Ä<˚X+¯ ô|’ Væ≤e÷\j·÷\≈£î yÓ[fl nø£ÿ&É ñqï
düsö«wü~Û eTVü‰|üs¡«‘êìï ô|\¢–+∫ rdüT≈£îe#êÃ&ÉT Vü≤qTeT+‘·T&ÉT. zwü<ÛäT\ yêdüqπø sêeT\ø£ÎDT\ >±j·÷\˙ï
eT≥Te÷j·TeTj·÷´sTT. #·ìb˛sTTq yêqs¡T\T eT∞fl ˝Ò∫≈£Ls¡TÃHêïs¡T. düTÁ^yê»„‘√ yêqs¡T\T \+ø£≈î£ ì|üô|{≤ºsT¡ .
X¯Á‘·T|üø±å ìï e÷qdæø+£ >± <Óã“rj·T<ä\#ê&ÉT Ç+Á<äõ‘·T.Ô Vü≤qTeT<ë~ yêqs¡Ms¡T\T #·÷düT+Ô &É>± e÷j·÷d”‘q· T
dü+Vü≤]+#ê&ÉT. n+<äs÷¡ ì»y˚TqqT≈£îHêïs¡T. á yês¡Ô ‘Ó*dæ lsêeTT&ÉT XÀø£d+ü Á<ä+˝À eTTì–b˛j·÷s¡T. Ç<ä+‘ê Ç+Á<äõ‘·TÔ
e÷j˚Tqì $;ÛwD ü T&ÉT ‘Ó\|ü&+É ‘√ n+<äs÷¡ }|æ]|”\TÃ≈£îHêïs¡T.
X¯Á‘·Tdü+Vü‰sêìøÏ Ç+Á<äõ‘·TÔ ì≈£î+_Û˝≤ n_Û#ês¡ë÷ìï ‘·\ô|{≤º&TÉ . <ëìï uÛ+Ñ >∑+#˚jT· &ÜìøÏ sêe÷qT»„‘√ \ø£ÎDT&ÉT
yÓfi≤fl&ÉT. Ç+Á<äõ‘·TÔ \ø£Då T\ eT<Û´ä |òTü Às¡ j·TT<ä+∆ »]–+~. ª◊+Á<ëgeTTμqT Á|üj÷Ó –+∫ Ç+Á<äõ‘·TÔ ‘·\qT H˚\sê˝≤Ã&ÉT
\ø£ÎDT&ÉT. lsêeTT&ÉT \ø£ÎDTDÏí yÓT#·TÃ≈£îHêï&ÉT.
sêeDT&ÉT j·TT<äu∆ ÷ÑÛ $T˝À Á|üfij ¯ T· ø±\ s¡TÁ<äT&ç˝≤ $»è+_ÛdTü HÔ êï&ÉT. yêqs¡ Ms¡T\T ‘·≥Tºø√˝Òø£ j·TT<äs∆ +¡ >∑+ qT+&ç
ø±*øÏ ãT~∆ #Ó|⁄ü ‘·THêïs¡T. eTs=ø£y|’Ó ⁄ü düTÁê⁄ì #˚‹˝À $s¡÷bÕ≈£îå &ÉT, eT¨<äsT¡ &ÉT eT{Ï>º s∑ #¡ ês¡T.
j·TT<ä+∆ ∫e] n+ø±ìøÏ #˚sT¡ ‘·Tqï~. sêeT\ø£ÎDT\‘√ sêeDTìb˛s¡T rÁe‘·se¡ Te⁄‘·Tqï~. sêeDT&ÉT $;ÛwD ü TDÏí
#·+|ü&ÜìøÏ ã˝…y¢ TÓ ‘êÔ&TÉ . n~ eTVü‰X¯øeÔÏ T+‘·yTÓ qÆ ~. $;ÛwD
ü TìøÏ ÁbÕD≤bÕj·T dæ‹ú ì >∑eTì+∫q \ø£ÎDT&ÉT sêeDTìô|’
u≤D≤\qT ≈£îeTà]+#ê&ÉT. m≥÷ ‘√#·ø£ $;ÛwD ü Tì #·+ù| Á|üjT· ‘êïìï $s¡$T+#·T≈£îqï sêeDT&ÉT \ø£ÎDTìô|’ ÄÁ>∑V≤æ +∫
ªX¯øμÔÏ nH˚ Äj·TT<Ûëìï Á|üj÷Ó –+#ê&ÉT. n~ >∑eTì+∫q lsêeTT&ÉT ªX¯øμÔÏ ì y˚&TÉ ≈£îHêï&ÉT. ª˙˝Àì #·+ù|X¯øÔÏ q•+#·T>±ø£μ
nì. n+‘˚ ` n~ ÁbÕDX¯øìÔÏ ø√˝ÀŒsTT+~. \ø£ÎDT&ç s=eTTàMT<ä ã\+>± Hê≥T≈£î+~. \ø£ÎDT&ÉT H˚\MT<ä |ü&bç ˛j·÷&ÉT.
yêqs¡T\T Ä Äj·TT<Ûëìï m+‘· Á|üjT· ‹ï+∫Hê \ø£ÎDT&ç s=eTTà qT+∫ rj·T˝Òøb£ ˛j·÷s¡T. sêeTT&ÉT ‘·q s¬ +&ÉT #˚‘T· \‘√
ãj·T{ÏøÏ ˝≤– $s¡∫y˚XÊ&ÉT. Çø£ ñù|øÏ+å ∫ ˝≤uÛ+Ñ ˝Ò<qä T≈£îHêï&ÉT lsêeTT&ÉT. á ˝Àø£+˝À Çø£ sêeDT&√? sêeTT&√?
$T–* ñ+&É&+É ‘·<´ä∏ +μ nHêï&ÉT. lsêeTT&ç $\T$<ë´bÕ+&ç‘ê´ìøÏ m<äTs¡Tì\Te˝Òø£ sêeDT&ÉT uÛj Ñ T· +‘√ |üsT¡ >∑T\T
rXÊ&ÉT.
|ü&bç ˛sTTq \ø£ÎDTDÏí #·÷dæ $\$\˝≤&çb˛j·÷&ÉT lsêeTT&ÉT. ª@<˚X+¯ ˝ÀHÓH’ ê uÛ≤s¡´ <=s¡øe£ #·TÃ. ã+<ÛTä e⁄\T <=s¡øe£ #·TÃ.
ø±ì \ø£ÎDTì e+{Ï ‘·eTTà&ÉT <=s¡ø£μ&Éì ø£˙ïs¡Tø±sêÃ&ÉT. düTùwDT&ÉT \ø£ÎDTì |üØøÏå+∫ #·ìb˛˝Ò<äì ìs¡∆]+#ê&ÉT.

düTùwDTì dü÷#·qy˚Ts¡≈î£ Vü≤qTeT+‘·T&ÉT zwü<TäÛ \T ‘˚e&ÜìøÏ y˚>+∑ >± yÓfi≤fl&ÉT. zwüB|Û sü «¡ ‘êH˚ï ‘Ó#êÃ&ÉT. zwüBÛ Á|üu≤Û e+‘√
\ø£ÎDT&ÉT ˝Ò∫≈£Ls¡TÃHêï&ÉT. |ü≥sº êì Äq+<ä+‘√ lsêeTT&ÉT ª\ø£ÎD≤ ˙e⁄ eTs¡D+Ï ∫ ñ+fÒ Hê $Cj·÷ìøÏ ns¡yú T˚ ˝Ò<Tä .
n|ü&ÉT d”‘‘· √>±ì Hê ÁbÕD≤\‘√ø±ì @+ Á|üj÷Ó »q+μ nHêï&ÉT.
Ç+Á<äT&ÉT |ü+|ü>± e÷‘·* ~e´s¡<+ä∏ ‘√ düV‰ü lsêeTT&ç <ä>]Z∑ øÏ e#êÃ&ÉT. Á|ü<øä D
åÏ |üPs¡«ø£+>± qeTdüÿ]+∫ lsêeTT&ÉT
s¡<ë∏ ìï n~Ûs√Væ≤+#ê&ÉT. j·TT<äu∆ ÷ÑÛ $TøÏ kÕ–+<ës¡<+ä∏ . $T>∑‘ê ~Hê\ ø£Hêï _Ûqï+>± ñ+BHê{Ï j·TT<ä+∆ . ø=+‘·ùd|ü⁄
me]¬øes¡÷ rdæb˛ì $<Û+ä >± $»è+_Û+#ês¡T. sêqTsêqT sêeTT&ç<˚ ô|#’ s˚ TT ne⁄‘·Tqï~. sêeDTì kÕs¡~∏ >∑eTì+#ê&ÉT.
s¡<ë∏ ìï |üøÿ£ ≈£î eT[fl+#ê&ÉT. n˝≤ #˚jT· &É+ nee÷q+>± uÛ≤$+∫q sêeDT&ÉT kÕs¡~ô∏ |’ ì|ü\T #Ó]>±&ÉT. s¡<+ä∏ eT∞fl
sêeTT&ç eTT+<äT ì*∫+~. j·TT<ä∆+ #·÷&É&ÜìøÏ n>∑düTÔ´&ÉT <˚e‘·˝‘√ ≈£L&ç nø£ÿ&É≈£î e#êÃ&ÉT. lsêeTT&çøÏ ªÄ~‘·´
Vü≤è<äjT· +μ ñ|ü<•˚ +#ê&ÉT. lsêeTT&ç u≤D≤\‘êøÏ&øç Ï sêeDT&ç ‘·\\T H˚\sê\T‘·THêïsTT. ø±ì yÓ+≥H˚ ∫Á‘·+>± eT∞fl
yÓTT\TdüTÔHêïsTT.
Äø±XÊìøÏ Äø±X¯ + ,
dü e TTÁ<ä T ìøÏ dü e TTÁ<ä y ˚ T
dü e ÷qyÓ T Æ q ≥T¢ sêeTsêeD
j·TT<ë∆ìøÏ sêeTsêeD j·TT<äy∆ T˚
düe÷qeTqï≥T¢ kÕ>∑T‘·Tqï~.
ÁãVü ‰ àg Á|ü j Ó ÷ >∑ +
#˚ j · T e\dæ + ~>± ªe÷‘· * μ
lsêeTT&ç ø Ï dü ÷ ∫+#ê&É T .
lsêeTT&É T ÁãVü ‰ àg
Á|üjÓ÷>∑+‘√ sêeD≤düTs¡TDÏí
n+‘·yTÓ T+~+#ê&ÉT.
nqï◊q sêeDTì eTs¡D≤ìøÏ $;ÛwDü T&ÉT u≤<Û|ä &ü Ü¶&TÉ . <äV≤ü q dü+kÕÿsê\≈£î nqTeT‹ìe«eTì lsêeTTì ÁbÕ]ú+#ê&ÉT.
ªe´≈£î\Ô T J$+∫e⁄qï+‘·es¡øπ yÓs’ e¡ TT+&Ü*. ‘·sy¡ ê‘· <ëìì e<ä*y˚j÷· *. eTq ø±s¡´+ HÓsy¡ ]˚ +~. ø±e\dæq dü+kÕÿsê\qT
#˚jT· μeTì nHêï&ÉT lsêeTT&ÉT. ªÇ|ü&ÉT sêeDT&ÉT ˙¬ø{≤¢>√ Hê≈£L n{≤¢>π >ös¡yêdüŒ<äT&ÉTμ nì ‘·q $XÊ\ Vü≤è<äj÷· ìï
#ê≥T≈£îHêï&ÉT lsêeTT&ÉT. sêeDTì uÛ≤s¡´ eT+&√<ä] uÛsÑ Ô¡ eTs¡D≤ìøÏ |ü⁄f…&º TÉ <äT'K+˝À ≈£Ls¡T≈£îb˛sTT+~. $;ÛwD ü T&ÉT
sêeDTìøÏ ñ‘·sÔ Á¡ øÏjT· \qT ìs¡«]Ô+#ê&ÉT.
lsêeTT&ç Ä<˚X+¯ y˚Ts¡≈î£ \ø£ÎDT&ÉT $;ÛwDü TDÏí \+ø±sêE>± |ü{≤º_wÛ ≈æ î£ D
Ô íÏ #˚XÊ&ÉT. d”‘‘· √ ‘·q $»j·Tyês¡qÔ T
‘Ó\|üeTì Vü≤qTeT+‘·TDÏí Ä<˚•+#ê&ÉT lsêeTT&ÉT. Vü≤qTeT+‘·T&ÉT yÓ+≥H˚ yÓ[fl á X¯óuÛyÑ ês¡qÔ T d”‘e· Tà≈£î #ÓbÕŒ&ÉT. y˚XÊ&ÉT.
ÄyÓT Äq+<ëìøÏ ne<ÛTä ˝Òe¢ ⁄. Ç+‘·ø±\+ #·T≥÷º#]˚ u≤~Û+∫q sêø£då ü Åd\Ô” qT #·+|ü&ÜìøÏ nqTeT‹ìeTàHêï&ÉT Vü≤qTeT.
‘·>ì∑ |üì, e<äì› yê]+∫+~ d”‘.·
$;ÛwDü T&ÉT |ü\ø¢ ˝Ï À d”‘ê<˚$ì lsêeTT&ç <ä>]Z∑ øÏ #˚sêÃ&ÉT. dü+‘√wü+‘√ uÛsÑ qÔ¡ T #˚]+~ d”‘.· ÄyÓTqT d”«ø£]+#·&ÜìøÏ
sêeTT&ÉT ìsêø£]+#ê&ÉT. ªHê e+X¯Á|ü‹wü˜ ì\T|ü⁄ø√e&ÜìøÏ <äTwüº sêeDTì #Ósq¡ T+&ç ìqTï $&ç|+æ #êqT. Ç+‘·ø±\+
|üsT¡ &ç |ü+#·q ñqï+<äTe\¢ ˙ Á|ües¡qÔ >∑T]+∫ Hê≈£î dü+<˚V≤ü eTT+~. ø£qTø£ qTe⁄« ˙ Çwü+º e∫Ãq #√{ÏøÏ yÓfifl¯ e#·TÃμqì
lsêeTT&ÉT nHêï&ÉT. lsêeTTì e÷≥\T eTT\T≈£î˝≤¢ >∑T#·TÃ≈£îHêïsTT d”‘≈· î£ . kÕúsTTøÏ <ä–q≥T¢>± e÷{≤¢&˝É <Ò ìä sêeTTì‘√
nqï~. lsêeTTq≈£î $XÊ«dü+ ø£*–+#·&ÜìøÏ ªn–ï Á|üyX˚ +¯ μ ˇø£ÿfÒ X¯sD ¡ éTì uÛ≤$+∫+~. lsêeTTì eTqôd]– \ø£ÎDT&ÉT
∫‹ì dæ<|∆ä sü #¡ ê&ÉT. d”‘· n–ï˝ÀøÏ Á|üy•˚ +∫+~. nø£ÿ&çyês¡+‘ê Ä+<√fi¯q#Ó+<ës¡T. n–ï<˚e⁄&ÉT dü«j·T+>± d”‘ê<˚$ì
rdüT≈£îe∫Ã ÄyÓT >=|üŒ<äHêìï yÓ\&¢ +ç #ê&ÉT. ÄyÓTqT d”«ø£]+#ê*‡+~>± lsêeTTDÏí ø√sê&ÉT.
d”‘· >∑T]+∫ ‘·qø£+‘ê ‘Ó\TdüHêï&ÉT lsêeTT&ÉT. ÄyÓT o\+ jÓTTø£ÿ >=|üŒ<äHêìï eTT˝À¢ø±\≈£î #ê≥&Üìπø n–Á|üyX˚ +¯
#˚dTü HÔ êï }s¡T≈£îHêïqHêï&ÉT. d”‘q· T <ä>sZ∑ ≈¡ î£ rdüT≈£îHêï&ÉT.
|üse¡ T•e⁄&ÉT lsêeTTDÏí Á|üX+¯ dæ+#ê&ÉT. <äTwüdº +ü Vü‰s¡+#˚dqæ lsêeTTDÏí Á|üC≤qTs¡+»ø£+>± |ü]bÕ\q #˚jT· eTHêï&ÉT.
lsêeTT&ç ø√]ø£ y˚Ts¡≈î£ Ç+Á<äT&ÉT eTè‘·T˝…|’ &ü eç ⁄qï yêqs¡T\qT eT∞¢ ã‹øÏ+#ê&ÉT. $;ÛwD ü T&ÉT \+ø£˝À ø=+‘·ø±\+
ñ+&Ée\dæ+<äì lsêeTTDÏí nuÛ´Ñ ]ú+#ê&ÉT. uÛsÑ ‘¡ T· ì ø=s¡≈î£ ‘êqT ‘·«s¡>± Á|üj÷· D+ ø±e\dæ+<˚qHêï&ÉT lsêeTT&ÉT. yêqs¡T\qT
yêfi¯fl dü«kÕúHê\≈£î yÓfifl¯ eTì#Ó|Œæ , $;ÛwD
ü T&ç M&√ÿ\T n+<äT≈£îHêï&ÉT. |ü⁄wüŒø£$e÷q+˝À njÓ÷<Û´ä ≈£î ãj·T\T<˚sê&ÉT <ë]˝À
Äj·÷ Á|ü<˚XÊ\˙ï d”‘·≈£î #·÷|ü⁄‘·THêï&ÉT.
uÛsÑ <¡ ë«C≤ÁX¯e÷ìï dü+<ä]Ù+#ês¡T. lsêe÷»„‘√
Vü≤qTeT+‘·T&ÉT lsêeTT&ÉT edüTÔqï $wüj·÷ìï
uÛ Ñ s ¡ ‘ · T ìøÏ , >∑ T Vü Q ìøÏ eTT+<ä T >± yÓ [ fl
‘Ó*j·TCÒXÊ&ÉT. yêfiËfl+‘√ Äq+~+#ês¡T.
|ü⁄wüŒø£ $e÷q+˝À q+~Á>±eT+ #˚sT¡ ≈£îqï
d”‘êsêeT\ø£ÎDT\≈£î uÛÑs¡‘·T&ÉT, Á|üeTTKT\T
|òTü q+>± kÕ«>∑‘+· |ü*ø±s¡T. d”‘êsêeT\ø£ÎDT\T
øödü\´, düT$TÁ‘·, ¬ø’πøsTT, e•wüß˜\ bÕ<ë\≈£î
Á|üD≤e÷\T n]Œ+#ês¡T. uÛÑs¡‘·T&ÉT lsêeTTì
#·s¡D≤\≈£î bÕ<äT≈£\qT ‘=&ç>±&ÉT. uÛÑs¡‘·TDÏí
Áù|eT‘√ n≈£îÿq CÒsT¡ Ã≈£îHêï&ÉT lsêeTT&ÉT.
n+>∑s¡+>∑yÓ’uÛÑe+>± lsêeT |ü{≤º_Ûùwø£
eT¨‘·‡e+ »]–+~. j·TTesêE>±
ñ+&Ü*‡+~>± lsêeTT&ÉT \ø£ÎDTDÏí ø√sê&ÉT ø±ì
n‘·&ÉT m+‘· e÷Á‘·+ ˇ|üø√˝Ò<äT. n|ü&ÉT
uÛsÑ ‘¡ T· DÏí j·TTesêE>± #˚XÊ&ÉT. j·T»„j÷· >±~
Áø£‘T· e⁄\qT ì]«|òTü ï+>± ø=qkÕ–düTHÔ êï&ÉT lsêeTT&ÉT. Á|ü»\qT ø£qï_&É˝¶ ≤ #·÷düT≈£î+≥THêï&ÉT. m˝≤+{Ï á‹u≤<Û\ä ÷
˝Òe⁄. n+<äs÷¡ <Ûsä à¡ ã<ä+∆ >± q&É#T· ø=+≥THêïs¡T. Ç˝≤ |ü<øä =+&ÉTy˚\ dü+e‘·‡sê\ø±\+ Á|üC≤qTs¡+»ø£+>± |ü]bÕ*+#ê&ÉT
lsêeTT&ÉT. n+<äTøπ ªsêeTsê»´+μ nqï e÷≥ H˚{øÏ ° Ä<äsÙ¡ yÓTÆ ì\∫+~.
XÀ¢ˆˆ eT+>∑fi+¯ ø√dü˝+Ò Á<ëj·T ` eTVü≤˙j·T >∑TD≤‘·àH˚ˆ
#·Áø£e]Ô ‘·q÷C≤j·T ` kÕs¡«uÛÖe÷j·T eT+>∑fiy¯ Té ˆˆ
& ç
üT ø√+ sêe÷j·TD $X¯«s¡÷|ü+
Td
‘Ó\
+ &ç`
äe e÷qe Jeq eT÷˝≤´\qT <ä]Ù+|üCùÒ d nø£så e¡ TDÏ <äsŒ¡ D+ sêe÷j·TD+. ø£qTø£H˚ ø=+&É\T, düeTTÁ<ë\T
#·<ñqï+‘· es¡≈£î sêe÷j·TD eTT+≥T+<äì ÁãVü≤à ôd\$#êÃ&ÉT. Ç˝≤ XÊX¯«‘·‘êÔ «ìï düeTTbÕ]®+#·T≈£îqï
sêe÷j·TD≤ìï s¡∫+∫qyês¡T yê©àøÏ eTVü≤]¸. M] ‘·<qä +‘·s¡ ø±\+˝À <˚X$¯ <˚XÊ\˝À $$<Ûä Á|üÁøÏjT· ˝À¢
mH√ï sêe÷j·TD≤\T e#êÃsTT. nsTT‘˚ M≥ìï+{Ïø° e÷‘·èø£ yê©àøÏ sêe÷j·TDy˚T. Äj·÷ ø£e⁄\T yê] yê]
Á|ü‹uÛqÑ qTdü]+∫ sêe÷j·TDø£<qä∏ T ˝Àø±ìø£+~+#ês¡T. Ç+<äT˝À eT÷˝≤ìï nqTdü]+∫qyês¡T ø=+<äs¬ ‘’ ,˚
dü«‘·+Á‘·b˛ø£&\É T b˛sTTqyês¡T eT]ø=+<äsT¡ . Ç˝≤ e∫Ãq sêe÷j·TD≤˝À¢ ø=ìï+{Ïì ‘Ó\TdüT≈£î+<ë+.
dü+düÿ è‘· kÕVæ≤‘ê´ìï |ü]o*ùdÔ |ü⁄sêD≤\˝À sêeTø£<ä∏ ø£ì|ædTü +Ô ~. Äj·÷ dü+<äsê“¤\qTã{Ïº $$<Ûä
|ü⁄sêD≤˝À¢ Ç~ ù|s=ÿqã&ç+~. ªÄ<Ûë´‘·àsêe÷j·TD+μ ‘·‘·Ô « Á|ü<ëÛ q+>± kÕ–q s¡#q· . ø±[<ëdüT ªs¡|Tüò Te+X¯+μ
sêeT#·]Á‘·H>˚ ±ø£ n‘·ì |üPs¡T«\ #·]Á‘·q÷ s¡eTD°jT· +>± Ä$wüÿ]+∫q ø±e´+. uÛÀE&ÉT #·+|üPsêe÷j·TD≤ìï
(>∑<´ä |ü<ë´\‘√ ≈£L&çq~) s¡∫+#ê&ÉT. uÛ{Ñ ºÏ ªsêeDe<Ûμä ù|s¡Tq sêXÊ&ÉT. yê´ø£sD ¡ dü÷Á‘ê\≈£î, n\+ø±sê\≈£î
\ø£å ´+>± Ç~ sêj·Tã&É&+É $X‚w+ü . sêeTø£<qä∏ T ªÁ|ü‹e÷Hê≥ø£+μ ù|s¡Tq uÛ≤düT&ÉT, ªñ‘·sÔ ¡ sêeT#·]‘·+μ>±
uÛeÑ uÛ÷Ñ ‹ Hê≥ø°øs£ D¡ #˚XÊs¡T. sêe÷j·TD, uÛ≤s¡‘· ø£<\ä∏ qT ø£*|æ ªsê|òTü e bÕ+&ÉMj·T+μ nH˚<«ä ´]ú (¬s+&Ésêú\)
ø±yê´ìï <Ûqä +»j·TT&ÉT yÓ*sTT+#ê&ÉT.
ø±oàØuÛ≤wü˝À ~yêø£s¡ Á|üø±X¯u≥ ÑÛ Tº ªsêe÷e˝Àø£#]· ‘·μ, ª\e≈£îe j·TT<ä#∆ ]· ‘·μqT sêXÊ&ÉT. eTsêØƒ˝À
düeTs¡úsêeT<ëdüT s¡∫+∫q sêe÷j·TD+, yÓ÷s√|ü+‘Y ª\e≈£îXÊU≤´qyéTμ, ªeT+Á‘·sêe÷j·TDyéTμ
Á|üd~æ b∆ ı+<ësTT. e+>∑u≤Û wü˝À ø£è‹Ôyêdü zs¡a÷ sêe÷j·TD≤ìøÏ eT+∫ ù|s¡T+~. ‘·$Tfi¯ eTVü‰ø£$ ªø£+ãμ
ªsêe÷j·TD+μ ù|s¡T‘√ kÕ–q s¡#q· ªø£+ãsêe÷j·TD+μ>± Á|ü»\#˚ ø°]+Ô |üã&ÉT‘·Tqï~. Ç+<äT˝À düs«¡ e÷qe
kÂÁuÛ≤Á‘·+ e]í+#ê&ÉT. eTfi¯j·÷fi¯+˝À mfi¯ó‘·Ô#·ÃHé ªÄ<Ûë´‘·àsêe÷j·TD+μ uÛÑøÏÔøÏ ô|<ä›|”≥ y˚dæ+~. ø£qï&É˝À
Hê>∑#+· Á<äTì ªsêeT#·+Á<ä #·]‘· |ü⁄sêD+μ #·+|üPe÷s¡+Z ˝À kÕ–+~. ˇ]j·÷˝À dæ<+›˚ Á<äj÷Ó – #˚‹˝À ª$∫Á‘·
sêe÷j·TD+μ s¡÷|ü⁄~<äTø› +£ ~.
Væ≤+BøÏ ñ|üu≤Û wüyTÓ qÆ neBÛ˝À >√kÕ«$T ‘·T\d”<ëdt ø£\+ qT+&ç C≤\Tyê]q ªsêeT#·]‘·e÷qdtμ
ñ‘·sÔ ¡ uÛ≤s¡‘<· X˚ +¯ ˝À $\ø£D å eTTÁ<äqT y˚d+æ ~. |ü+C≤;˝À sêeT©\ Hê≥ø£+ düTÁ|üd<æ +∆ä .
‘Ó \ T>∑ T uÛ ≤ wü ˝ À $_Û q ï Á|ü Á øÏ j · T ˝À¢ sêe÷j· T D≤\T e#êÃsTT. >√qãT<ë∆ ¬ s &ç ¶ s¡ ∫ +∫q
ªs¡+>∑Hê<∏sä êe÷j·TD+μ ‘Ó\T>∑T˝À ‘=* sêe÷j·TD+. Ç~ ~«|ü<ä ø±e´+. yê©àø£+˝À ˝Òì mH√ï ø£\Œq\qT
#˚XÊ&ÉT. Ç+Á<äT&ÉT ø√&Ó’ ≈£Lj·T&É+, \ø£ÎDπsK, ñ&ÉT‘·uøÑÛ ÔÏ e+{Ï |òTü {≤º\T Á|ü»˝À¢ u≤>± Hê≥T≈£îb˛j·÷sTT.
‘êfi¯flbÕø£ nqïe÷#ês¡T´\ ª~«|ü<ä sêe÷j·TD+μ, ø£{≤º es¡<sä êE sêe÷j·TD+, @ø√J sêe÷j·TD+ ~«|ü<˝ä À
kÕ>±sTT.
‹ø£ÿq ªìs¡«#·H√‘·sÔ ¡ sêe÷j·TD+μ ‘Ó\T>∑TC≤‹ô|’ ‘·q<Óq’ eTTÁ<äyd˚ +æ ~. VüQfi¯øÿÏ uÛ≤düÿs¡T&ÉT Á|ü<ëÛ q+>±,
n‘·ì ≈£îe÷s¡T&ÉT eT*¢ø±s¡T®quÛÑ≥Tº, •wüß´&ÉT s¡TÁ<ä<˚e⁄&ÉT, $TÁ‘·T&ÉT nj·T´˝≤s¡T´\ düVü≤ø±s¡+‘√ ªuÛ≤düÿs¡
sêe÷j·TD+μ Á|üø±•+∫+~. >ö‘·eTT&ÉT nVü≤\´qT ª•\μ ø£eTàì X¯|+æ #·&+É , eT+<∏sä ¡ <äTs√“<Û≈ä î£ ø±s¡D+
e+{Ï$ Ç+<äT˝À ù|s=ÿqï ø=ìï ø=‘·Ô n+XÊ\T. sêe÷j·TD≤ìï dü+øÏ|å Ôü düT+<äs+¡ >± r]Ã~~›q ø£esTTÁ‹
yÓTT\¢. áyÓT s¡#q· ªyÓTT\¢sêe÷j·TD+μ>± Á|üd~æ #∆ +Ó ~+~.

nj·T´\sêE sêeTuÛÁÑ <äTì ªsêe÷uÛTÑ ´<äjT· +μ $•wüº Á|üã+<Û+ä >± s¡÷|ü⁄~<äTø› =+~. lsêeTT&ÉT d”‘y· TÓ &É˝À
eT+>∑fid¯ ÷ü Á‘·+ ø£{qºÏ ≥T¢ e]í+#ê&ÉT. Ç~ Ä+Á<Û<ä X˚ ¯ Ä#ês¡ Á|üu≤Û e+‘√ #√≥T#˚dTü ≈£î+~. ‘·+C≤ePs¡TqT
|ü]bÕ*+∫q s¡|Tüò THê<∏Hä êj·T≈£î&ÉT ªs¡|Tüò THê<∏ä sêe÷j·TD+μ yê©àøÏ qqTdü]+∫+~. ≈£L∫eT+∫ ‹eTàø£$
ªn#·Ã‘Ó\T>∑T sêe÷j·TD≤ìïμ Ä$wüÿ]+#ê&ÉT. >√|”Hê<∏ä y˚+ø£≥ø£$ ª>√|”Hê<∏sä êe÷j·TD+μ, ø£+ø£+{Ï bÕ|üsêE
ªñ‘·sÔ ¡ sêe÷j·TD+μ kÕVæ≤r õC≤„dTü e⁄\qT n\]+#êsTT.
ø±D≤<ä+ ô|<äq› ªÄ<Ûë´‘·àsêe÷j·TD+μ s¡∫+#ê&ÉT. >∑<ë«\ Á|üuTÑÛ e⁄\T ªj·T<∏ëXÀ¢ø£ ‘ê‘·Œs¡´sêe÷j·TD+μ
ù|s¡ Äs¡T>∑Ts¡T ø£e⁄\#˚ yê©àøÏ sêe÷j·TD≤ìøÏ ‘Ó\T>∑T s¡÷|ü$T|æŒ+#ês¡T. yê$ø=\qT düTu≤“sêe⁄ ªÄ+Á<Ûyä ê©àøÏ
sêe÷j·TD+μ lbÕ<äøè£ wüeí T÷]ÔXÊÅdÔæ ªlø£èwüsí êe÷j·TD+μ Á|üd~æ ∆ bı+~q s¡#q· \T. $X¯«Hê<∏ä dü‘´· Hêsêj·TD
ªleTÁ<ëe÷j·TD ø£\Œeèø£+å μ C≤„q|”s¡ƒ |ü⁄s¡kÕÿsêìï bı+~+~.
|æ+>∑[ dü÷s¡q ªsê|òTü e bÕ+&ÉMj·T+μ ù|s¡ <ä« ´]úø±e´+ s¡∫ùd,Ô m\≈£L∫ u≤\düsd¡ «ü ‹, HÓ\÷¢] sê|òTü eø£$
ªj·÷<äe sê|òüTe bÕ+&ÉMj·T+μ ù|s¡ ‘·´]ú ø±yê´\qT s¡∫+#ês¡T. q+u…s¡Te÷fi¯ófl |ü⁄s¡Twüø±] πøX¯ej·T´
ª<ëX¯s~¡ #∏ ]· Á‘·μ ù|s¡Tq ìs√wü̃´+>± (|ü<ë´\T #·~$‘˚ ô|<ä$øÏ ô|<ä$ ‘êø£≈î£ +&Ü) dü+‘·]+#ês¡T.
‘ê´>∑sê»kÕ«$Tyês¡T, nqïeTj·T´, ø£+#Ós¢¡ >√|üqï (sêeT<ëdüT) lsêeT dü+ã+<Û+ä >± mH√ï ø°sqÔ¡ \qT
n+~+#ês¡T. j·Tø£>å ±q s¡÷|ü+˝À sêe÷j·TDø£<qä∏ T m+<äs√ nø£så ã¡ <ä+∆ #˚XÊs¡T. yÓ\÷¢] y˚+ø£≥ø£$ ªsêeT©˝≤
j·Tø£>å ±q+μ, X‚cÕ#·\ø£$ ª<Ûsä à¡ |ü⁄] sêe÷j·TD+μ. eTT<äTu› ≤\+uÛ≥ Ñ Tº ªeT+<∏qÓ sêe÷j·TD+μ, ø£+<äT≈£L]
s¡TÁ<äø$£ ªdüTÁê$»j·T+μ yÓ÷ø£>å T∑ +&É+ düTã“ø£$ ªd”‘êø£˝≤´D+μ e+{Ï$ mH√ï ñHêïsTT.
Hê≥ø£ $uÛ≤>±ìøÏeùdÔ ø√˝≤#·\+ lìyêdüsêe⁄ ªdü+|üPs¡sí êe÷j·TD+μ, ã*CÒ|*ü ¢ \ø°Îø±+‘·ø$£ ªñ‘·sÔ ¡
sê|òüTe+μ, <Ûäs¡àes¡+ >√bÕ˝≤#ês¡T´\ ªsêeT<ëdüTμ, bÕqT>∑+{Ï \ø°Îqs¡dæ+Vü‰sêe⁄ ªø£˝≤´Dsê|òüTe+μ,
ôd{Ï\º ø°Îqs¡d+æ Vü≤ø£$ ªnVü≤\´μ (e#·q Hê≥ø£+) s¡∫+#ês¡T.
‘êfi¯Sfl] Hêsêj·TDø£$ ªyÓ÷ø£>å T∑ +&É sêe÷j·TD+μ ù|s¡ Vü≤]ø£<>ä∏ ± eT*ùd,Ô qBsê ãTi¿ø<£ >ä∏ ±" dü+|üPs¡í
sêe÷j·TD≤ìï r]Ã~<ë›&TÉ . ø£+#Ós¢¡ >√|üqï ª<ëX¯sB¡ X∏ ‘¯ ø· ±μì≈£îqï Á|ü#ês¡+ Ç+‘·+‘·qsêì~.
C≤q|ü<+ä ˝À ª≈£îX¯\e≈£î#êÃ\#·]Á‘·eTTμ, sêeTø£<ë∏ düT<Ûës¡eí eTT, XÊs¡<ä sêe÷j·TD+, \+ø±j·÷>∑+,
∫s¡T‘·\sêe÷j·TD+, lsêeTC≤$*, dü+øπ |å sü êe÷j·TD+, ∫{Ïsº êe÷j·TD+ e+{Ï$ ù|s=+~q s¡#q· \T.
XÊ+‘·>√$+<äHêe÷\T, }]àfi≤<˚$ìÁ<ä, \ø£ÎD<˚es¡qe⁄« e+{Ï Åd\Ô” sêe÷j·TD|ü⁄ bÕ≥\T ø√ø=\¢\T.
e#·q s¡#·q $uÛ≤>∑+˝À >√|”Hê<∏ä ø£$ ª$∫Á‘·sêe÷j·TD+μ (nqTyê<ä+), ô|’&çbÕ{Ï bÕ|üj·T´
ªs¡+>∑Hê<∏sä êe÷j·TD+μ yê$fi¯flsêeTkÕ«$TXÊÅd,Ôæ lbÕ<ädTü ÁãVü≤àD´XÊÅd,Ôæ BbÕ\ |æ#Ã· j·T´XÊÅd,Ôæ ñwü'l, <ëX¯s~¡ ∏
s¡+>±#ês¡T´\e+{Ï Á|ü‹uÛ≤e+‘·T\ s¡#q· \T bÕsƒ≈¡ î£ \ eTqdüTqT |üse¡ •+|üCXÒ ÊsTT.
#ÓH’ ê, ø±+uÀ&çj÷· , C≤yê, düT$TÁ‘ê, ˝≤y√dt, $j·T‘êï+, eT˝Òwj æ ÷· e+{Ï <˚XÊ\˝À ≈£L&Ü sêe÷j·TD
s¡kÕeTè‘·+ Á|üeVæ≤+∫+~. Ç+‘· yÓ’$<Ûä´+>±, $düÔ è‘·+>± Á|ü»\ Vü≤è<äj·÷˝À¢øÏ Á|üdü]+∫q ø±e´+
Á|ü|+ü #·kÕVæ≤‘·´+˝À eTs=ø£{Ï ˝Ò<+ä fÒ n‘·T´øÏÔ ø±<äT. n+<äTøπ sêe÷j·TD+ Ä~ø±eý˚T ø±<äT, n~«rj·Tø±e´+
≈£L&Ü.

|ü<ä$C≤„q+
nsêú\T
n ndü<Ô ´äÛ düT˝Ô ’… R ñìøÏ ø√˝ÀŒsTTqyê¬ s ’ (dü s ¡ « +
n+≈£î]+#·T (ÁøÏ) R yÓTT\¬ø‘·T,Ô |ü⁄≥Tº #Ó<sä >¡ =≥Tºø=qïyê¬s)’
nœ\+ R nX‚w+ü , n+‘·+ ndüà#·ÃeT÷<Ûeä ⁄\T R e÷ ôdH’ ê´~Û|‘ü T· \T
n+>∑˝≤s¡TÃ (ÁøÏ) R <äT'œ+#·T nVü≤s¡Vü≤+ R Á|ü‹~q+
n–Z+#·T (ÁøÏ) R bı>∑&TÉ , düT‹Ô +#·T niÏeTTiÏ R dü+ÁuÛeÑ T+, ø£\‘·
n+uÛÀ~Û R düeTTÁ<ä+, ø£&É* Ä
nD≤ R s¡÷bÕsTT˝À |ü<äVü‰s√e+‘·T $\Te>∑\ Äø£+sƒ+¡ R >=+‘·T<ëø±
HêD…+ ÄÁ>∑V≤ü + R ø√|ü+
n‹~∏ R ‹~∏, yês¡, qø£Áå ‘ê\T #·÷düTø√≈£î+&Ü Ç+{ÏøÏ Ä#·÷ø° R C≤&É
e#˚Ãyê&ÉT Ä‹<∏j ˚ T· T\T R Ä‹<∏´ä + Ç#˚Ãyês¡T
n~Û>$∑ T+#·T (ÁøÏ) R (‘Ó*j·TT, bı+<äT) <ë≥T, $T+#·T ÄbÕ´j·T‘· R Ä<äsD¡ , Çwü+º
nq+‘·s+¡ R ‘·sê«‘·, |æeTà≥ Äj·T‹ R Á|üuÛ≤e+
nqj·T+ R n‘·´+‘·+, neX¯´+, dü‘·‘·+, eT]eT], Äj·T‘·+Ô R dæ<+∆ä
m|ü&É÷ Äj·TTe⁄ R J$‘·ø±\+
nqe⁄&ÉT R nq>±, nqï|ü&ÉT Äs¡¸ dü+düÿ è‹ R ãTTwüd+ü ã+<Ûyä TÓ qÆ ~, düHê‘·qyÓT+Æ ~
nqè‘·+ R ndü‘´· + Äes¡D R Ä#êÃ¤<äq+, eT÷‘·
n|üÁuÛ+Ñ X¯+ R n|üXã¯ +› Äy˚X|¯ sü T¡ \T R ‘=+<äsb¡ Õ≥T‘√ e÷{≤¢&y˚ êfi¯ófl
n|üP|ü+ R |æ+&çe+≥, n|üŒ+ ÄdüŒ+<ä<√wü+˜ R n~πsô|<ä$
n_Û|Tüò ]+#·T (ÁøÏ) R #·\T¢, ∫\ø£]+#·T Ç
n_Ûse¡ T´+ R #ê˝≤ n+<äyTÓ qÆ
Ç+<äT_+u≤dü´ R #·+Á<ä_+ã+e+{Ï eTTK+ ø£\~,
n;Û|‡æ ‘·+ R ø√]+~, n;Ûw+ºü #·+Á<äeTTœ
ne÷+‘·+ R nø£kÕà‘·TÔ
ÇHê+ R ãVüQeT‹, e÷q´+
nj·TT‘·+ R |ü~y˚\T
ÇqT&ÉT R dü÷s¡T´&ÉT
n]ú R y˚&TÉ ø=qT, ø√πsyê&ÉT
ns¡+ú R <Ûqä +
á
ns¡È ´bÕ<äéTT\T R #˚‘T· \T, ø±fi¯ófl ø£&TÉ ø√ÿe&ÜìøÏ Ç#˚Ã ˙fi¯ófl á|æ‡‘·+ R ø√]ø£
nsê∆+>∑\øÏÎ R X¯Øs¡+˝À dü>u∑ ≤Û >∑yTÓ qÆ \ø°Î düe÷qTsê\T ñ
(uÛ≤s¡´) ñ<äs+¡ R bı≥º
n\ŒeTT R dü÷ø£Î+, ø=+#Ó+ ñ<äéT+ R Á|üjT· ‘·ï+
nedüs+¡ R düeTj·T+, y˚fi¯ ñ<ä« è‹Ô R ñ<ä‹∆ , >∑s«¡ +
n$s¡fi+¯ R $s¡fi+¯ ø±ì~, <ä≥yº TÓ qÆ ñ|üÁ<äe+ R Ä|ü<ä
ñ|üdŒü s¡Ù R kÕïq, Ä#·eTHê~ø±\T
ñbÕ]®‘·+ R dü+bÕ~+∫q~ ≈£î+<ë&ÉT (ÁøÏ) R u≤<Ûôä |{Ïqº ≥T¢ e÷{≤¢&&É +É
ñ*j·TT (ÁøÏ) R #·*+#·T, ø£<Tä \T ≈£î+_Û R @qT>∑T
ñ˝≤¢d+ü R dü+‘√wü+, Á|üø±X¯+ ≈£î&ÉTdüTqÔ ï (ÁøÏ) R ‘ê>∑T‘·Tqï, uÛTÑ õdüTqÔ ï
ãTT ≈£îeTT~ì R ‘Ó\ø¢ \£ Te
ãTT≈£îÿ R ˇø£ y˚<+ä , y˚<eä T+Á‘·+ ≈£î]&û R ø=ã“]ø±j·T˝À m+&çq ø=ã“]
m ≈£î*X¯+ R eÁC≤j·TT<Û+ä
m\$T R $ø±dü+, dü+‘√wü+ ≈£îdüTeTdüuÔ ≈£+ R |üP\>∑T‹Ô, |üP\>∑T#·Ã+¤
m*¢ R πs|ü⁄ ≈£L&É* R Hê\T>∑T<ës¡T\T ø£*ùd #√≥T
miø£\T R s¬ ø£ÿ\T ≈£Ls¡à+ R ‘êuÒ\T
@ ø£è•+#·T (ÁøÏ) R ãø£ÿ{Ï\T¢, düqï–\T¢
@eTs¡TbÕ≥T R nC≤Á>∑‘Ô· øπ [ø£ R ˇø£ $<Ûyä TÓ qÆ qè‘·´+
z øπ düse¡ TT\T R |üPe⁄˝Àì |ü⁄bıŒ&ç>\∑ uÛ≤>±\T
ø¬ s’ e¡ + R ‘Ó\ø¢ \£ Te
zs¡TŒ R düV≤ü q+
zwü˜+ R ô|<ä$ ¬ø’s¡ewü+&É+ R ‘Ó\ø¢ \£ Te\ düeT÷Vü≤+
ø¬ \’ T#˚jT· T (ÁøÏ) R <ÛëHê´ìï ‘·÷sêŒs¡ã{Ïº j·T»e÷ìøÏ
W n|üŒ–+#·&ÜìøÏ dæ<+∆ä #˚jT· &É+
W<ä∆‘·´+ R ñ<ä∆‘·‘·«+
ø=&ç>{∑ qºÏ BbÕ\T R Ä]b˛e&ÜìøÏ dæ<+∆ä >± ñqï BbÕ\T.
ø£ ø=+&Ü&ÉT R bı>∑&TÉ , düT‹Ô +#·T
ø£+ø£DeTT\T R es¡TÔ˝≤ø±s¡uÛÑs¡D≤\T
K
ø£≥ø£≥ R nj·T´jÓ÷´
K\T&ÉT R <äTs¡q® T&ÉT, <äTwüß&º TÉ , #Ó&y¶É ê&ÉT
ø£≥ø£≥|ü&TÉ (ÁøÏ) R u≤<Ûä|ü&ÉT
œqTï&ÉT R <äT'œ‘·T&ÉT
ø£sêƒ s¡+ R K&ÉZ+
UÒ<ä+ R XÀø£+
ø£&É R ∫es¡
ø£+<äuÀÛ E\T R <äT+|ü\T ‹H˚yês¡T
>∑
ø£qTï>∑e R ø£qTï\»+≥ >∑>T∑ sêŒ≥T R uÛj
Ñ T· Vü≤sê¸<Tä \#˚‘· ˇ+{ÏMT~ yÓ+Á≥Tø£\T
ìø£ÿu§&Ée&É+
ø£ãfi¯+ R eTT<ä›
>∑]eT R ÁX‚wy˜ü TÓ qÆ , >=|üŒ
ø£ÁeTø£se¡ TT\T R Ç+ô|q’ #˚‘T· \T
Á>∑≈î£ ÿq R yÓ+≥H˚
ø£s+¡ ãT\T R #˚‘T· \T
>±~*düT‘· R Á|æjT· yÓTqÆ ≈£L‘·Ts¡T
ø£se¡ ≥+ãT R uÛ]Ñ D…, –HÓï
>∑T<ä*› R y˚sT¡ ¢ yÓTT<ä˝q’… $ ô|fi¯fl–+#˚ kÕ<Ûqä +
ø£\uÛ≤wü R eT<ÛäTs¡uÛ≤wü
>∑T] R \ø£å ´+
ø£\eT<Ûëq´+ R e]|ü+≥
>=+&ç¢ R ≈£î+&É˝≤ø±s¡ qè‘·´+, >∑T+Á&É+>± ‹s¡T>∑T‘·÷
ø£\Vü≤ø£+]ƒ R >=&Ée\T ô|≥Tºø=H˚ Åd,Ô” >∑j÷· ´[
Ä&˚ Ä≥
ø£fie¯ fi¯+ R ‘=Á≥TbÕ≥T
>=&ÉT>∑T bÕ>∑\T R >=&ÉT>∑T\T >∑\ bÕe⁄ø√fi¯ófl, ø£Ás¡#|Ó ü \T
ø£\ŒqeTT R }Vü≤
>√eTj·T+ R Äe⁄ù|&É
ø±&ÉT R n&É$
>√eTTK+ R n\T≈£î≥ (Äe⁄ù|&É‘√ n\T≈£î≥)
ø±D≤∫ R ∫s¡ø±\ yêdükÕúq+
>√s¡+‘·B|ü+ R ∫qï>± yÓ*>π B|ü+
|òTü ‘·qàj·TT\T R ‘·‘‡· «s¡÷|üyTÓ qÆ yês¡T, ‘·eTqT ‘êeTT eTs¡∫q
|òTü q eqC≤‘·˝À#·q R $XÊ\yÓTqÆ ‘êeTs¡\ e+{Ï ø£qTï\T >∑\~ yês¡T
|ò÷ü ‘·+ R <Óã“ ‘·eT+ R Nø£{Ï
|òTü ÷]í\T¢ (ÁøÏ) R ‹s¡T>∑T&ÉT|ü&TÉ , yÓ÷>∑T ‘·s¡ÿ+ R }Vü≤, ø±s¡D+, ø√]ø£, ˇø£XÊg+
|òüTÀwü R ñs¡TeTT, ô|<ä›X¯ã›+ ‘ê+&Ée+ R ñ<ä‘∆ q· è‘·´+
‘ê|üdTü \T R ‘·|dü Tü ‡#˚dTü ≈£îH˚yês¡T
#·
‘ês¡ø£ R #·Tø£ÿ
#·+<äq+ R >∑+<Ûä+
‘êsê&É&É+ R ‹s¡T>∑T˝≤&É&+É , Jsê&É&+É
#·≥Tºe+ R >∑]f…
‘ê*à R ø£eå T, zs¡TŒ
#·<\ä T R Äø±X¯+
‹$Ts¡+ R Nø£{Ï
#·|Œü ≥\T R #·|Œü ≥T¢
rs¡Tã&ç R r]ø£
#·eT‘êÿs¡+ R H˚sT¡ Œ
‘·T#·Ã+¤ R <äT'K+, X¯Sq´+, ˙#·+
#·jT· + R düeT÷Vü≤+, >∑T+|ü⁄
‘·T\´+ R düeTeTT, dü]
#·jT· ´q R yÓ+≥H˚, ‘·«s¡>±
‘˚≥ R ìs¡à\+, Á|üdqü ï+, $X¯<+ä
#·s¡D<ä«+<ä«+ R bÕ<äeTT\»+≥
‘=+{Ï R ‘=*¢
#ê&ÉTŒ R $<Ûä+
‘=i>∑T (ÁøÏ) R $&ÉT#·T≥, ‘·|Œæ +#·Tø√e≥+
∫>∑Ts¡TuÀ&ç R ∫>∑Ts¡T{≤≈£îe+{Ï X¯Øs¡+ >∑\ ÅdÔ”
‘√j·T~Û R düeTTÁ<ä+
∫s¡+‘·qT&ÉT R XÊX¯«‘·T&ÉT
#Óøÿ£ s¡T¢ R n<˚|ìü >± #·T≥Tº‹s¡>&∑ +É <ä
#Íø£u≤s¡T R ‘·≈î£ ÿe $\Te >∑*–q <äeT+ R <ä+&√bÕj·T+, øπ X¢ +¯ , Ç+Á~j·T+
<ä$Tà&û R ◊<äTø±düT\HêD…+, (¬s+&ÉT ô|d’ \ü HêD…+)
#Û·
~ø£Œ‹ R ~ø±Œ\T&ÉT
#ÛêÁ‘·T\T R •wüß´\T, $<ë´s¡T\ú T
~edü+ R s√E, |ü>\∑ T
∫Ûqï_Ûqï+ R eTT≈£ÿ\T eTTø£ÿ\T, #Ó˝≤¢#<Ó Tä s¡T,
~eùd+Á<äT&ÉT R dü÷s¡T´&ÉT
‘·THê‘·Tqø£\T
~$ R Äø±X¯+
» B~Û‹ R øÏsD¡ +, yÓ\T>∑T, ø±+‹
C≤q|ü<Tä \T R eTqTwüß´\T, |ü˝≥ ¢… ÷fi¯flyêfi¯ófl B|æ‘·+ R Á|üø±•‘·yTÓ qÆ
CÒe⁄s¡T R mÁs¡ì~, ms¡T|ü⁄ <äTX¯Ã]‘ê˝À#·q R #Ó&TÉ ‘·\|ü⁄ (#Ó&Ä¶É ˝À#·q)
CÀø£ R j·TTø£+Ô , ñ‘ê‡Vü≤+, u≤>∑T <˚e⁄fi≤fl≥ R yÓ<Tä ≈£î˝≤≥
CÀ{Ï R <äT|üŒ{Ï <ë«]ø£yê≥+ R <ë«s¡ã+<Û+ä , ‘·\T|ü⁄
»«\q+ R eT+≥
q
s¡a q>±sê R ô|<ä&› +ÉÛ ø±, ô|<ä>› ± #·|ü &ÉTe#˚Ã
s¡a] R Á|üyêVü≤+, ôd\j˚Ts¡T yê<ä´|ü]ø£s+¡
‘· q*πs– R $»è+_Û+∫
‘·&j
É T· T R Ä\dü´+#˚jT· T ìø£ÿ+ R ì»+, yêdüeÔ +
‘·&Ée R e÷s¡T, kÕ] (ˇø£{Àe÷s¡T, ˇø£{ÀkÕ]..) ìœ\ R düeTdü,Ô nìï
‘·+Á‘·+ R ñbÕj·T+ ì#·jT· + R düeT÷Vü≤+
ì<ë|òTü + R y˚d$ü m+&Üø±\+

ì<ëq+ R eT÷\ø±s¡D+, HÓeTà~ Á|ü$eT\ R #ê˝≤ dü«#·Ãy¤ TÓ qÆ
ì$T‘·+Ô R ø±s¡D+ Á|üC≤„q+ R $X‚wÁü |ü‹uÛ‘Ñ √ ≈£L&çq C≤„q+
ìs¡q® + R »q+˝Òì~ Á|üø±å [‘·+ãT R ø£&–ç q~
ìX¯ R sêÁ‹ ã
ìcÕí‘T· &ÉT R H˚sŒ¡ ] ã+‹ R es¡Tdü, |ü+øÏ,Ô kÕeT÷Væ≤ø£ uÛÀ»HêìøÏ
ìdü+Ô Á<äT&ÉT R ≈£îìøÏbÕ≥T ˝Òìyê&ÉT ≈£Ls¡TÃqïyêfi¯fl es¡Tdü
˙yês¡ eTTwæ+º |ü#T· ˝ŸR düV≤ü »+>± |ü+&˚ e&Éq¢ T |æ&ø¬ç &ÉT rdüTø=ì ãd”»Ô q+ R |ü≥ºDyêdüT\T
ø£&TÉ |ü⁄ì+|ü⁄ø=H˚yêfi¯ófl ãT<ÛTä \T R |ü+&ç‘T· \T, $<ë«+düT\T
qT‹ R bı>∑&,ÔÉ düT‹Ô ãT<äT“<ä+ R ˙{ÏãT&É>∑
HÓ≥Tºø=qT (ÁøÏ) R ô|s¡T>∑T‘·Tqï ãèVü≤‘·Ôs¡ R >=|üŒ<Óq’
HÓi|üP‘· (ÁøÏ) R ì+&ÉT>± |üPdæq~ uÛÑ
HÓiÏ R |üP]Ô
uÛ‘Ñ ê´\T R HÓ\J‘·+‘√bÕ≥T #Ó*+¢ #˚ n<äq|ü⁄ ô|ø’ +£
H=øÏÿ R n~$T|ü{ºÏ
uÛdÑ ‘æ +· R uÛdÑ àü +, ã÷&ç<ä
H=dü\T R qT<äTs¡T
uÛøÑ Då£ + R ‹+&ç
|ü uÛøÑ +åÏ #·T (ÁøÏ) R ‹qT
|ü+#·»qT&ÉT R bÕ+#·uÖÛ ‹ø£ X¯Øs¡+ ø£\yê&ÉT (eTìwæ) uÛ≤dæ\T¢ (ÁøÏ) R Á|üø±•+#·T
|ü–~ R $<Ûä+ uÛTÑ øÏXÔ Ê\ R uÛÀ»qXÊ\
|üì∫ R ìj·T$T+∫, |ü+|æ uÛ÷Ñ s¡TVü≤+ R uÛ÷Ñ $TqT+∫ |ü⁄{Ïqº ~ (#Ó≥Tº)
|üs¡Væ≤‘ês¡ú+ R Ç‘·sT¡ \ y˚T\Tø√dü+ uÛÑè+>∑+ R ‘·TyÓTà<ä
|üsêuÛÑe+ R nee÷q+ ;iT G m+&É R n~Ûøy£ TÓ qÆ m+&É
|üsêeTs¡Ù R #·øÿ£ >± $#ê]+#·T eT
|ü]yês¡+ R |ü]»q+
eT+<äø=&ç R k˛eT], »&ÉT&ÉT, #·Ts¡T≈£î>± kÕ>∑øb£ ˛e&É+
|ü]Áyê»≈£î&ÉT R düHêï´dæ
eT+<äT&ÉT R #=s¡e˝Òìyê&ÉT, n\TŒ&ÉT, ìsê“¤>∑T´&ÉT,
bÕÁ‘· R –HÓï, ø£<˝ä∏ À / Hê≥ø£+˝À e#˚Ã ˇø£ e´øÏÔ eT÷s¡T&â TÉ
bÕsêX¯sT¡ ´&ÉT R |üsêX¯sT¡ ì ≈£îe÷s¡T&ÉT (yê´düT&ÉT) eT+Á<ä+ R >∑+;Ûs¡<Ûä«ì
|ü⁄≥º≈î£ s¡T|ü⁄ R ø±´q‡sY ÁeD+, sê#·|⁄ü +&ÉT eT#·Ãø£+{Ï R MTHêøÏ,å #˚|\ü e+{Ï ø£qTï\T >∑\ ÅdÔ”
|ü⁄sTT˝À&ÉT (ÁøÏ) R yÓqTBj·TT, dü+ø√∫+#·T, »+≈£î eT‹V”≤qT\T R ‘Ó*$˝Òìyêfi¯ófl
|ü⁄s¡+Á~Û R ≈£î≥T+ãÅdÔ” eTBj·T R HêjÓTTø£ÿ
|ü⁄\dü´Ô ÁãVü≤à R ÁãVü≤àe÷qdü |ü⁄Á‘·T&ÉT eTqq+ R ∫+‘·q, >∑eTq+
|üPs¡+ R »\Á|üyêVü≤+ eTH√Vü≤s¡+ R Ç+ô|q’ , ã+>±s¡+
ô|ø£ÿ+Á&ÉT R |ü\Te⁄s¡T eTVü‰Á|ükÕúq+ R Bs¡ÁÈ |üj÷· D+, ˝Àø±+‘·sj¡ ÷· Á‘·, eTs¡D+
ù|]DÏ R Ms¡Hê≥´+ e÷<ÛTä ø£s_¡ øÛ å£ R Ç*¢\T¢ ‹]– nqï+ ùdø£]+#·Tø√e&É+
ù|]àHé R Á|”‹‘√ $T≈£îÿ≥+ R m≈£îÿe
bı<ä\T (ÁøÏ) R eè~∆#+Ó <äT, ô|s¡T>∑T, e]∆\T¢ MT\qeTT R ø£fió¯ fl eT÷j·TT≥
bÂsêDÏø±\T R |ü⁄sêD dü+ã+<Ûyä TÓ qÆ $ eTTø£ÿ+{Ï R eT÷&ÉT ø£qT\T ø£\yê&ÉT (•e⁄&ÉT)
Á|üD$T\T¢ (ÁøÏ) R qeTdüÿ]+#·T eTT|æŒ]>=qT (ÁøÏ) R ã\|ü&≥É + (eT÷&ÉT‘êfi¯ófl ô|qy˚dTü ≈£îqï≥T¢)

eTT\T>∑Ás¡ R m&Éq¢ T ‘√\&ÜìøÏ yê&˚ eTT\Tø√\T M&ÉT R |ü≥ºD+
eTT\T≈£î R yÓTTq<˚*q uÛ≤>∑+ yÓi|ü⁄ R uÛj
Ñ T· +
eT÷s¡+∆ R q&ç‘·\ yÓ*¢ R Á|üyêVü≤+
yÓT+&ÉT R n~Ûø+£ y˚<√ø£+Ô R y˚<+ä ˝À #Ó|Œæ q
yÓ÷&ÉT R Ä≈£îsê*q eèø£+å Áy˚ø£ R n‹X¯jT· +, uÛ≤s¡+
yÓ÷Vü≤+ R nC≤„q+ y√éT+ R Äø±X¯+
yÓ÷ø£\å øÏÎ R yÓ÷ø£eå TH˚ \øÏÎ (eTTøÏ)Ô X¯
eTÚ[ R dæ>∑ X¯‘êã›+ R q÷s¡T dü+e‘·‡sê\ ø±\+
j·T XÊ+‘·T&ÉT R XÊ+‹>∑\yê&ÉT
j·÷‘·q R rÁeyÓTqÆ y˚<qä , u≤<Û,ä ø£w+ºü •˝À+#ÛÁ· |üÁø£eTT\T R •\Á|üøe£ TT\T (bı˝≤˝À¢ sê*q ø£+≈£î\
s¡ (–+»\)qT @s¡Tø=ì Áã‹πøyêfi¯ófl)
s¡ø+Ô£ R HÓ‘·TÔs¡T, ms¡T|ü⁄ ñ+#ÛÁ· |üÁø£eTT\T (s√fi¯fl <ä>sZ∑ ¡ #Ó~]|ü&¶É
s¡»ì R sêÁ‹ _j·T´|ü⁄ –+»\T @s¡Tø=ì Jeq+
kÕ–+#˚yêfi¯ófl)
s¡e[ R <Ûä«ì, #·|ü&ÉT
s¡T>∑à‘· R »ãT“ wü
s¡T∫s¡+ R ø±+‹ wü+&É+ R düeT÷Vü≤+
sπ – R m>∑d,æ $»è+_Û+∫ dü
s√<ädæ R uÛ÷Ñ e÷´ø±XÊ\T, uÛ÷Ñ $T, Äø±X¯+ dü+#·jT· + R düeT÷Vü≤+, ≈£L&çø£
\ dü+Á‘êdü+ R $TøÏÿ* uÛj Ñ T· +
\˝≤eT R ÁX‚wüß˜sê\T dü+øÏ|å +Ôü R ≈£î~+∫q~
\dü‘Y R n‹X¯jT· + dü<Tä › R X¯ã+› , #·|ü &ÉT
˝≤‹ R nqT´&ÉT düs¡uÛÑk˛‘ê‡Vü≤+ R n~Ûøy£ TÓ qÆ ñ‘ê‡Vü≤+
˝À#·q+ R ø£qTï düs«¡ + R yÓTT‘·+Ô
dü‘Ô· «+ R <˚Vü≤ã\+
e
dü‘·ÿ è‹ R dü‘êÿs¡+, düHêàq+
eÅø+Ô£ R eTTK+, H√s¡T
dü]‘·TÔ R q~
es¡íuÛÑ]‘·+ R s¡+>∑T\eTj·T+
düVü≤ÁkÕã›+ R y˚sTT dü+e‘·‡sê\ ø±\+
edæ+#·T R ìedæ+#·T
kÕ+<Ûä´ R dü+<Ûë´ düeTj·T dü+ã+<Ûyä TÓ qÆ
yê{Ïø£ R M~∏
kÕ‹ R <äT≈£L\+, eg+
yêsêÔVü≤] R eè‘êÔ+‘·+ ‘Ó*dæø=ìb˛sTT #Óù|Œ~
kÕ~Û« R |ü‹Áe‘·, o\e‹
yê#·dŒü ‹ R ãèVü≤düŒ‹
kÕìï<Û´ä + R düMT|ü+, <ä>sZ∑ ,¡ düìï~Û
yêdüeTT R Ç\T¢
kÕs¡+ R #˚e, ã\+, ÁX‚w+ü̃ , <Ûqä +, düeTø£+å
yê´dü+>∑+ R ø£èwæ
düT+‘· R Ç+#·Tø£, ÇdüTeT+‘·, ø=+#Ó+
$∫Ã¤‹Ô R $uÛõÑ +#·&+É , y˚sT¡ #˚jT· &É+
düT<Ûëø£sT¡ &ÉT R #·+Á<äT&ÉT
$uÛ÷Ñ ‹M&É´+ R $uÛ÷Ñ ‹‘√düV‰ü Ç#˚Ã $&çjT· + (Ä≈£î\T,
eø£ÿ\T) dü÷&ç>e∑ TT\T R >±E\T
$Á|ü⁄\T R Áu≤Vü≤àDT\T ùd#·q+ R n_Ûùwø£+

ùddü\T R ‘·\+Áu≤\T, nø£‘å \· T Vü≤
ôd]’ +#·T≥ R ø£$å T+#·T≥, zs¡TÃ≥ Vü≤+>∑T\T R &ÜãT, <äsŒ¡ +, n≥ºV‰ü dü+
kÂ»q´+ R eT+∫‘·q+, <äjT· Væ≤‘Ó’wüß\T R y˚T\Tø√πsyêfi¯ófl
kÂ<ë$Tì R yÓTs¡T|ü⁄ ¨s¡T R rÁeyÓTqÆ <Û«ä ìøÏ nqTø£sD¡ + (>±*M#·&+É ,
kÂs¡uÛÑ+ R düTyêdüq yêq≈£îs¡Te&É+)
düàs¡D R ‘·\|ü⁄ ø£å
dæà‘·+ R ∫s¡Tqe⁄«, Vü‰dü+ ≈£îå ‹ŒbÕdü\T R ≈£îå ‘·TÔ (Äø£*), |æbÕdü (<ä|Œæ ø£), Äø£*<ä|ü \T
dæï>∑+∆ R ùdïVü≤eTT>∑\~, qTqT|ü⁄>∑\~
dü«s¡+ R n#·TÃ, dü]>∑eT yÓTTˆˆ dü+^‘·<«äÛ ì
HêHêsêú\T
nqè‘·+ R ndü‘´· +, ùd<ä´+, yêDÏ»´+ >∑Ts¡Te⁄ R ñbÕ<Ûë´j·TT&ÉT, ‘·+Á&ç, |ü⁄s√Væ≤‘·T&ÉT,
n]∆ R y˚&y˚ ê&ÉT, <Ûqä e+‘·T&ÉT, yê~, ùde≈£î&ÉT ãèVü≤düŒ‹
ø£+ø£D+ R ‘√s¡+, ˙{Ï_+<äTe⁄, Åd\Ô” T #˚‹øÏ <Û]ä +#˚ Á>∑Vü≤D+ R ãT~∆, H˚Á‘·+, Äe]+#·T≥
ÄuÛÑs¡D: |òTü ÷]í\T¢ R ÁyÓ÷>∑T, ‹s¡T>∑T&ÉTã&ÉT
ø£<Tä s¡T R ø£+&Ó, düqïìø£eTà, n‹X¯sTT+#·T |òüTÀwü R ñs¡TeTT, Äe⁄\eT+<ä, ø£+#·T
ø£fi¯ R #· < ä T e⁄, ne´ø£ Ô e T<Û ä T s¡ < Û ä « ì, •\Œ+, ‘·T#·Ã+¤ R <äT'K+, X¯Sq´+
#·+Á<äTì˝À |ü<Vä ‰ü s√ e+‘·T ì≥ºy=&ÉT#·T R ñbıŒ+>∑T, $»è+_Û+#·T, s√e÷+∫‘·eT>∑T
ø±\+ R düeTj·T+, q\T|ü⁄, #êe⁄ |òü\+ R |ü+&ÉT, Á|üj÷Ó »q+, düTK+
≈£î+&É* R bÕeTT, HÓeT*, es¡TDT&ÉT $TÁ‘·T&ÉT R ùdïVæ≤‘·T&ÉT, dü÷s¡T´&ÉT
≈£î\+ R e+X¯+, C≤‹, Ç\T¢ eTTÁ<ä R >∑Ts¡T,Ô n#·TÃy˚jT· &É+
>∑&É R dü+Ô uÛ+Ñ , düeT÷Vü≤+, bı&ÉT>±{Ï yÓ<Tä s¡Tø£fº… ˝…d‡ü R ÁX‚w+˜ü , j·TTø£+Ô
>∑TD+ R dü«uÛ≤e+, $+{ÏHê] eq+ R ‘√≥, n&É$, »\+
>∑T&ç R <˚yê\j·T+, >∑T+Á&Éì ^‘·, &˚sê, yêdü+ R Ç\T¢, eg+
>∑TDÏ+‘·+˝À >∑T&ç
yÓ*¢ R Á|üyêVü≤+, |üs+¡ |üs¡

|üsê´j·T|ü<ë\T
n+uÛÀ~Û R düeTTÁ<ä+, ø£&*É , kÕ>∑s+¡ ìø£ÿ+ R ì»+, dü‘´· +
n–Z+#·T R n‹X¯sTT+#·T, n~Ûøe£ T>∑T, m≈£îÿe>∑T |ü˝…¢ R }s¡T, Á>±eT+
nq\+ R n–ï, eT+≥, ì|ü, »«\q+ |üd&æ ç R ã+>±s¡+, ø±+#·q+, |ü⁄‘·&Ô ç
ns¡D´+ R $|æq+, n&É$, n≥$, eq+ bÕsêX¯sT¡ ´&ÉT R yê´düT&ÉT, u≤<äsêj·TDT&ÉT
nqè‘·+ R ndü‘´· +, nã<ä+∆ , u§+≈£î |üPe⁄ R ≈£îdüTeT+, |ü⁄wüŒ+, $]
nqï+ R ãTe«, ≈£L&ÉT, uÀq+ ô|+&ç¢ R $yêVü≤+, |ü]Dj·T+, ø£˝≤´D+,
nsê∆+– R uÛ≤s¡´, |ü‹ï, Ç˝≤¢\T bÕDÏÁ>∑Vü≤D+
nVæ≤eTø£sT¡ &ÉT R dü÷s¡T´&ÉT, uÛ≤qT&ÉT, s¡$, uÛ≤düÿs¡T&ÉT Áu≤Vü≤àDT\T R ~«E\T, $Á|ü⁄\T, uÛ÷Ñ düTs¡T\T
ÄÁ>∑V≤ü + R ø√|ü+, Áø√<Û+ä , n\Tø£ uÛ≤^s¡~∏ R >∑+>±q~, C≤Vü≤ï$, bÕeì
Ä»„ R Ä<˚X+¯ , Äq, ñ‘·sÔ T¡ e⁄, ìπsX› +¯ uÛÀ»q+ R ‹+&ç, ÄVü‰s¡+, uÛÀ>∑+
Ädü´+ R eTTK+, Äqq+, yÓ÷eTT eTs¡D+ R eTè‘·Té⁄, ìsê´D+, #êe⁄
m\Tø£ R eT÷wæø+£ , Kqø£+, m*ø£ $TqTï R Äø±X¯+, >∑>q∑ +, ì+–
ø£sêƒ s¡+ R K&É+Z , ø£‹,Ô ndæ yÓTÁÆ ‹ R ùdïVü≤+, HÓjT· ´+, kÕ+>∑‘´· +
ø£qTï R nøÏ,å #·≈îå£ e⁄, H˚Á‘·+, qj·Tq+ eTÚ[ R dæ>,∑ •K, ø=|ü
ø£|Œü R uÛøÒ +£ , <äsT¡ s› +¡ , eT+&É÷ø£+ sêÁ‹ R ìX¯, s¡»ì, j·÷$Tì
ø¬ s’ e¡ + R ø£\Te, ø£˝≤Ωs+¡ , ≈£îeTT<ä+, Ç+Bes¡+ s¡T>∑à‘· R »ãT“, yê´~Û, s√>∑+
ø=+&Ü&ç R bı>∑&,ç düT‹Ô +∫, qT‹+∫ eì‘· R eTVæ≤fi¯, Åd,Ô” |ü&‹É
ø√]ø£ R yê+#Û,· ‘·èwü,í á|æ‡‘·+ eg+ R e\Te, |ü⁄≥ºeTT, #˚\+, >∑T&É¶
øöeTT~ R yÓHïÓ \, #·+Á~ø£, CÀ´‘·‡ ï $‘·‹ R düeT÷Vü≤+, >∑T+|ü⁄, ãè+<ä+
>∑èVü≤+ R Ç\T¢, >π Vü≤+, ìπø‘·+ $es¡+ R s¡+Á<Ûä+, _\+, ø£\T>∑T
#·+Á<äT&ÉT R Ç+<äT&ÉT, X¯XÊ+≈£î&ÉT, ìXÊø£sT¡ &ÉT eèø£eå TT R ‘·sT¡ e⁄, #Ó≥Tº, uÛ÷Ñ s¡TVü≤+
#ê&ÉTŒ R $<Û+ä , uÛ+Ñ –, Ø‹, rs¡T yÓ*¢ R Á|üyêVü≤+, dü]‘·, q~, @s¡T
‘·eTdüT‡ / ‘·eT+ R Nø£{,Ï Ä+<Û´ä +, n+<Ûøä ±s¡+, Çs¡T\T •e⁄&ÉT R X¯+ø£sT¡ &ÉT, s¡TÁ<äT&ÉT, uÛeÑ ⁄&ÉT
‘ê+&Ée+ R ñ<ä‘∆ q· è‘·´+, Hê≥´$X‚w+ü dü+|òTü + R düeT÷Vü≤+, ãè+<ä+, >∑T+|ü⁄
<äjT· R ø£è|ü, ø£ìø£s+¡ , ø£sT¡ D dü]‘·TÔ R q~, yêVæ≤ì
<˚Vü≤+ R X¯Øs¡+, ‘·qTe⁄, ø±j·T+ kÕ‹ R eg+, <äT≈£L\+, n+ãs¡+
qs¡T&ÉT R e÷qe⁄&ÉT, eTìwæ, eTs¡TÔ ´&ÉT düT+‘· R Ç+#·Tø£, ÇdüTeT+‘·, ø=+#Ó+
q*πs>∑T R $»è_Û+#·T, eTdü\T düàs¡D R ‘·\|ü⁄, »„|æÔ, j·÷~

e⁄´‘·Œ‘·´sêú\T
neTè‘·+ R eTs¡D+ bı+~+|üì~ (düT<Û)ä uÛyÑ êì R uÛeÑ ⁄ì (•e⁄ì) uÛ≤s¡´ (bÕs¡«‹)
áX¯«s¡T&ÉT R dü « uÛ ≤ e+ #˚ ‘ · H ˚ ◊X¯ « s¡ ´ + ø£ \ yê&É T $TÁ‘·T&ÉT R düs¡«uÛÑ÷‘·eTT\j·T+<äT ùdïVü≤j·TT≈£îÔ&ÉT
(•e⁄&ÉT) (dü÷s¡T´&ÉT)
>∑Ts¡Te⁄ R nC≤„qeTHÓ&ç n+<Ûøä ±s¡eTTqT b˛>=≥Tºyê&ÉT eTTì R eTÚqeTT<ë*Ã j·TT+&ÉTyê&ÉT (ãTTwæ)
(ñbÕ<Ûë´j·TT&ÉT) eT÷wüø+£ R nHêï<äT\qT <=+–*+#·Tq~ (m\Tø£,
∫Á‘·Áê+ R ∫Á‘·yTÓ qÆ ($$<Û)ä esêí\‘√ ≈£L&çq ø£+sƒ+¡ |ü+~ø=≈£îÿ)
>∑\~ (bÕe⁄s¡+) yÓ÷ø£+å R Je⁄&çì bÕX¯eTT qT+&ç $&ç|æ+#·Tq~
‘ê|üdTü &ÉT R ‘·|eü TT #˚jT· Tyê&ÉT (eTTì) (eTTøÏ)Ô
<˚VüQ&ÉT R <˚V≤ü eTTqT <Û]ä +∫qyê&ÉT (eTìwæ) eq»+ R eqeTT (˙s¡T) q+<äT |ü⁄{Ïqº ~ (|ü<àä eTT)
|ü‹Áe‘· R |ü‹ì ùd$+#·T≥jÓT Áe‘·+>±ø£*–q~ $X¯«Hê<∏Tä &ÉT R Á|ü|+ü #êìøÏ Hê<∏Tä &ÉT (•e⁄&ÉT)
(kÕ~Û«) •e⁄&ÉT R kÕ<ÛTä e⁄\ Vü≤è<äj÷· q X¯jT· ì+∫
bÕs¡«‹ R Væ≤eTe+‘·T&ÉqT |üs¡«‘·sêE ≈£L‘·Ts¡T ñ+&ÉTyê&ÉT, eT+>∑fiÁ¯ |ü<Tä &ÉT
(bÕs¡«‹) (áX¯«s¡T&ÉT)
|ü⁄Á‘·T&ÉT R |ü⁄HêïeTqs¡ø£+ qT+&ç ‘·*¢<ä+Á&ÉT\qT Á•j·T'|ü‹ R \ø°Î<˚$øÏ uÛsÑ Ô¡ ($wüßeí ⁄)
s¡ø+åÏ #·Tyê&ÉT (≈£îe÷s¡T&ÉT) düHêï´dæ R düs«¡ eT÷ Hê´dü+ (e~*y˚dqæ ) #˚dqæ yê&ÉT
|ü⁄s¡+Á~Û R >∑èVü≤eTTqT <Û]ä +#·Tq~ (Ç˝≤¢\T)
Á|üøè£ ‹ ` $ø£è‹
n+ã ` neTà ∫Á‘·+ ` ∫‘·sÔ T¡ e⁄ uÛ≤>∑´+ ` u≤¬>Z+
Ä»„ ` Äq #Ûêj·T ` #êj·T ÁãVü≤à ` u§eTà, ãeTà
Äs¡´ ` nj·T´ CÀ´‹ ` CÀ‹ eTTø£+Ô ` eTT‘Ó+Ô
ÄdüøÔÏ ` Ädü‹Ô <√wü+ ` <√dü+ j·÷Á‘· ` C≤‘·s¡
ÄVü‰s¡+ ` z–s¡+ <Ûäs¡à+ ` <äeTà+ \ø°Î ` \∫Ã
ñbÕ<Ûë´j·TT&ÉT ` ˇ»® ìÁ<ë, ìÁ<ä ` ì<äTs¡ ˝ÒK ` ˝Òø£
áX¯«s¡T&ÉT ` ádüsT¡ &ÉT |üø+å£ ` |üøÿ£ s¡‘ï· + ` s¡‘q· +
ø£w+ºü ` ø£dÔæ |üøåÏ ` |üøÿÏ sê{Ÿ ` iÒ&ÉT
ø£$ ` ø£sTT |ü+øÏÔ ` ã+‹ sê• ` sêdæ
ø£$‘· ` ø¬ ‘’ · |ü≥ºD+ ` |ü≥º+ sêõ„ ` sêDÏ
ø±–‘·+ ` ø±sTT‘·+ |ü⁄D´+ ` |ü⁄HÓï+ yê{Ïø£ ` yê&É
ø±e´+ ` ø£ã“+ |ü⁄Á‘·T&ÉT ` u§f…&º TÉ $C≤„q+ ` $HêïD+
≈£î&É´+ ` >√&É |ü⁄wüŒ+ ` |üPe⁄ $<ä´ ` $<Ó,› $~›jT·
≈£î\+ ` ø=\+ ÁbÕD+ ` bÕq+ X¯øÔÏ ` dü‹Ô
>∑TD+ ` >=q+ ã+<ÛäTe⁄ ` ã+<äT>∑T X¯è+>±s¡+ ` dæ+>±s¡+
>∑TVü≤ ` >=ã, >∑$ uÛ≤wü ` u≤dü l ` dæ]
>∑èVü≤+ ` êTT _Ûø+å£ ` _#·Ã+ düTK+ ` düTø£+
>ös¡e+ ` >±s¡e+ uÛøÑ ÔÏ ` ã‹Ô kÕ«$T ` kÕ$T

Telugu

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Telugu

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

‘Ó\T>∑T ~yÓ«\T ` 2

‘Ó\T>∑T yê#·ø£+ (Á|ü<∏äeTuÛ≤wü)

$<ä´e\¢ m<ä>±* #·{≤º\qT >ös¡$+#·+&ç

All rights reserved

No part of this publication may be reproduced,

This Book has been printed on 70 G.S.M. SS Maplitho

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°

(ii) Ä+Á<ÁäÛ|<ü X˚ Ÿ Á|uü TÑÛ ‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°

6) ñbÕ<Ûë´j·TT&ç Á|ü‹düŒ+<äq\T 7) Á|ü<ëÛ H√bÕ<Ûë´j·TTì dü\Vü‰\T dü÷#·q\T

5) ñbÕ<Ûë´j·TT&ç ‘·j÷· Ø, n<äq|ü⁄ düe÷#ês¡ùdø£sD ¡ 6) ñbÕ<Ûë´j·TT&ç Á|ü‹düŒ+<äq\T

(vi) Ä+Á<ÁäÛ|<ü X˚ Ÿ Á|uü TÑÛ ‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°

leT‹ >∑÷&É düTã“\øÏÎ, leT‹ j·TT.ãT>∑ZeTà l nj·T´>±] lìyêdü sêe⁄,

&ç.{Ï.|æ., ˝Ò W≥T &çCì’… +>¥ : Á|‹ü eT bÕ‘·÷], ôV’≤<äsêu≤<é.

(viii) Ä+Á<ÁäÛ|<ü X˚ Ÿ Á|uü TÑÛ ‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°

1. yÓHÓï\ mi¿q Á|üøè£ ‹ es¡qí |ü<´ä + (ÁbÕNq+) pHé 1

#·<eä +&ç ` Ä˝À∫+∫ #Ó|Œü +&ç.

bÕsƒê´+X¯ ñ<˚X› +¯ / H˚|<ü ´ä∏ +

Væ≤s¡D´ø£•|ü⁄&ÉT eq$Vü‰s¡+ #˚dqæ dü+<äs“¡ +¤ ˝À edü+‘· ãTT‘·Te⁄qT, kÕj·T+ düeTj·÷ìï,

Ä+Á<ÁäÛ|<ü X˚ Ÿ Á|uü TÑÛ ‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 1

$<ë´s¡T\ú ≈£î dü÷#·q\T

2 Ä+Á<ÁäÛ|<ü X˚ Ÿ Á|uü TÑÛ ‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°

#·. ÇqT qdüe÷q‘˚E ~eùd+Á<äT" >∑qT+>=qTe÷&çÿ" p&É">±"

Ä+Á<ÁäÛ|<ü X˚ Ÿ Á|uü TÑÛ ‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 3

4 Ä+Á<ÁäÛ|<ü X˚ Ÿ Á|uü TÑÛ ‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°

✿#·. e&ç>=ì iÒ≈î£ \T|üŒ‹\ yê*q øπ düse¡ TT˝Ÿ <ä*s¡Œ" ãT

Ä+Á<ÁäÛ|<ü X˚ Ÿ Á|uü TÑÛ ‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 5

Ä+Á<ÁäÛ|<ü X˚ Ÿ Á|uü TÑÛ ‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 9

10 Ä+Á<ÁäÛ|<ü X˚ Ÿ Á|uü TÑÛ ‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°

Vü≤ Vü≤ q Vü≤ Vü≤

Ä+Á<ÁäÛ|<ü X˚ Ÿ Á|uü TÑÛ ‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 11

uÛ≤cÕø±s¡´ø£˝≤bÕ\T / ÁbÕC…≈î£ º |üì

Áø£.dü+ Á>∑+<∏+ä ù|s¡T Á|üÁøÏjT· ø£$ ø±\+

eTq#·T≥÷º ñqï #Ó≥÷¢ #˚eT\T q<äT\T Çe˙ï

12 Ä+Á<ÁäÛ|<ü X˚ Ÿ Á|uü TÑÛ ‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°

#·<eä +&ç ` Ä˝À∫+∫ #Ó|Œü +&ç.

eT+∫$TÁ‘·T\ ø£\sTTø£ eTq J$‘êìï z eT\T|ü⁄ ‹|ü‘·T+~. n+<äTøπ m|ü&É÷

Ä+Á<ÁäÛ|<ü X˚ Ÿ Á|uü TÑÛ ‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 13

$<ë´s¡T\ú ≈£î dü÷#·q\T

s¡#s· TT‘· |ü]#·jT· +

14 Ä+Á<ÁäÛ|<ü X˚ Ÿ Á|uü TÑÛ ‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°

Ä+Á<ÁäÛ|<ü X˚ Ÿ Á|uü TÑÛ ‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 15

16 Ä+Á<ÁäÛ|<ü X˚ Ÿ Á|uü TÑÛ ‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°

II. e´ø°øÔ s£ D¡ ` düè»Hê‘·àø£‘·

Ä+Á<ÁäÛ|<ü X˚ Ÿ Á|uü TÑÛ ‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 19

#·<eä +&ç ` ‘Ó\TdüTø√+&ç

Hê´j·T+>± dü+bÕ~+∫q <Ûqä +‘√H˚ ‘·qqT

Ä+Á<ÁäÛ|<ü X˚ Ÿ Á|uü TÑÛ ‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 21

#·<eä +&ç ` Ä˝À∫+∫ #Ó|Œü +&ç.

22 Ä+Á<ÁäÛ|<ü X˚ Ÿ Á|uü TÑÛ ‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°

$<ë´s¡T\ú ≈£î dü÷#·q\T

bÕsƒ+¡ eTT+<äTqï Á|üy•˚ ø£ #·<eä +&ç. bÕsƒ+¡ ˝Àì $wüj÷· ìï }Væ≤+#·+&ç.

Ä+Á<ÁäÛ|<ü X˚ Ÿ Á|uü TÑÛ ‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 23

XÊ. ªªÄ`j˚TMT? jÓTTø£ sêDÏyêdüeTTqT ãTD≤´yêdüeTTHé <Ó∫ÃHê

24 Ä+Á<ÁäÛ|<ü X˚ Ÿ Á|uü TÑÛ ‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°

✿eT. •esê »+‘·≥ y˚T\TàdüT+>∑T" <Ós˝¡ À ` dæï>±∆+ãT<ä#êÃ¤jT· ˝À

Ä+Á<ÁäÛ|<ü X˚ Ÿ Á|uü TÑÛ ‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 25

‘˚. j·Teq |ü⁄D≤´+>∑HêeTDÏ e>∑T<äT>±ø£

1. øÏ+~ n+XÊ\ >∑T]+∫ #·]Ã+#·+&ç.

Ä+Á<ÁäÛ|<ü X˚ Ÿ Á|uü TÑÛ ‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 27

28 Ä+Á<ÁäÛ|<ü X˚ Ÿ Á|uü TÑÛ ‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°

II. e´ø°øÔ s£ D¡ ` düè»Hê‘·àø£‘·

1. øÏ+~ Á|üXï¯ \≈£î ◊<˚dæ yêø±´˝À¢ düe÷<ÛëHê\T sêj·T+&ç.

30 Ä+Á<ÁäÛ|<ü X˚ Ÿ Á|uü TÑÛ ‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°

• yê{ÏøÏ ªeTμ >±ì, ªqμ >±ì |üse¡ TsTTHêsTT `

✿#·. e&ç>=ì iÒ≈î£ \T|üŒ‹\ yêq øπ düse¡ TT˝Ÿ <äs¡Œ" ãT

eT+∫$TÁ‘·T\ ø£\sTTø£ eTq J$‘êìï z eT\T|ü⁄ ‹|ü‘·T+~. n+<äTøπ m|ü&É÷