Republic of the Philippines

Northwest Samar State University

Rueda St., Calbayog City 6710
Website: http//www.nwssu.edu.ph
Email: main@nwssu.edu.ph
Telefax: (055) 2093657
ISO 9001:2015 Certified

COLLEGE OF EDUCATION

PHILIPPINE
LITERATURE
(LIT. 1)

Submitted by:
SECO, PRIME ROSE V.
BEED 2B

Submitted to:
MRS. CATHERINE RODRIGUEZ
Instructor

 | LIT. 1 – Philippine Literature

 Module Requirements:
At the end of this module, the students will come up a Waray samples of various
literary genres.

PROSE: FICTION : SHORT STORY

TOO LATE TO SAY I LOVE YOU
An Original Tagalog Short Story of Prime Rose Seco translated in Waray by
herself
Danay , may mga butang na dire mo nahihibaruan an ungod nga halaga kun dire pa
mawawara sa imo. Parihas sa akon, masakit man igyakan nga wara ko maarmi ang iya
ungod nga halaga sa akon. Wara ko manla napinsaran nga sa kaiha san tuig nga pirme
kami mag upod nagkakamay-ada naak ngaian karuyag sa iya. Dako na ngaian akon
karuyag sa iya pero wara ko manla mayakan.
Tikang sa bata pa kami, mag sarangkay na kami ni Rustom. Danay nag-aaragway,
danay may nanluluod, danay pag napa-upod ak san aragway bisan diin, sa eskwelahan
man o dire, iya ak gin sasalo .
Natural manla ang amon pag-urugpod nga duha pero tikang san pag-abot namon san
Grade 12, dire nala sa akon an iya atensyon.
“Rustom!” akon siya gitawag. Adi kami yana sa auditorium sa amon eskwelahan,
naghihiling debate contest san iba-iba nga highschool student tikang san junior
highschool department abot san senior highschool department.
Nag kita siya kadali sa akon “nano ba Imee, niyan na panamok. “ yakan niya ha akon
ngan akon nala gintarayan.
Akon gisandig akon ulo sa iya abaga ngan nagpara hoy-ab ak “Kay sin o imo ginpara
kita dida ha debate?! Kabuburing man unta sana parakitaon!”napasipa ak sa akon tiil
ngan tigda liwat ak umundang kay gintutukan ak lain san amon class president. HMPP!
kataray man kasabot ada niya gwapa hiya.
Nakatawa si Rustom san akon reaction pero tigda liwat niya gintutok iya atensyon ha
stage.“ si Geraldine” yakan ni Rustom na bagan han na mesmerize.
“Tss”asya la iton akon baton ha iya nga dire ko aram kay kun nano mayda sa akon
kalugaringon na naiinsulto nga bisan ako man unta iya katapad pero iba na babaye an
iya ginpipininsar.
Gintutuk ko an akon mata sa stage pero mas nakapokos ak pag kita kan Geraldine na
kalmado la an reaction para san iya kontra sa debate ngan dire ak pwede mag buwa.
Kilala ko gudman si Geraldine, kay sino baliwat ang dire makakakilala kan Geraldine
Gomez nga mahusay na baltok pa. Dako an iya pag-asa nga mag highest honor siya
san STEM Department ngan nag daog liwat siya sa miss intramurals. Ngan ako liwat,
kairo man ha akon mga grades han GA strand.
Usa nga makusog nga palakpakan an nag pukaw han akon pinsar ha pag kita ko utro
sa stages, may-ada na sul-ot nga gold medal si Geraldine.
Waray undang nga rayhak ha mga stem students kay nakuha ha ira department an gold
nga medalya.

 | LIT. 1 – Philippine Literature

 Ginparabira kuna si Rustom kay mag durungan kami panguli kay wara pa ada balak
umundang sa kakapalakpak nga halata man nga dako an kalipay nga nag daog si
geraldine.
“Hoy raut pakadi na! Sigurado man ak nga kutob kala kita siton nga Geraldine.
Imposible man nga pumatol siya ha imo nga palakol man liwat an imo mga grades
parehas manla kit hahahaha” Pilosopo ko nga yakan ha iya nga iya la ginparakataw-an.
“Hahaha balit? Too believe is to see nala kit” yakan hi Rustom.
Nahingatawa nala ak nga makusog ha iya yakan “HAHAHA, too believe is to see?!
HAHAHA bangin to see is to believe ogag! ”
“Hehehe, parehas manla iton nga duwa” yakan hi Rustom.
Wara ak makabaton ha iya kay napinsaran ko nga na habilin ko ngaian an akon payong
ha amon locker room.makusog panaman yana an uran.
“Rustom pag una nala ngadto gawas ha waiting shed ha may gate kay kukuhaon ko la
an akon payong, hulata nala ak ha?! kay kun diri tiwas ka ha akon?” bag-o ak umiwas gi
latak ko anay siya na tigda nala siya na nag-isog.
Tigda nala ak nakatawa ngan nag-apura pakadto ha locker room. Ngan tigda nala ak
nagmug-ot nga may nakit-an ak nga love letter nga nakaipit ha akon libro na may upod
na mga chocolate. Ginkuha ko an love letter ngan akon gipilak ha basurahan. Ngan
antis ko ginsara an vault ha locker room, akon anay ginkuha an chocolate ngan
ginsulod ha akon bag. Kay kasayang man, haha! Nalipay ak kai may ada na liwat ak
makakaon niyan habang naghihiling han mga Korean movies.
Pag tiabot ko sa gate, gin abrihan ko an akon payung kay makusog la gihap an uran.
Nagtitinaghoy pa ak pag tigawas ko ha gate ngan ha pag gawas ko ha gate, tigda nala
ak umundang ha pag taghoy kay akon nakit-an nga mag-kaputay ang mga palad ni
Rustom ngan Geraldine.
“Rustom” maluya nga tawag ko ha iya pag abot ko ha ira gintambayan.Nag para tutukoy
kami ni Geraldine ngan napa smile siya ha akon.
“Nano ang karuyag yaknon sine?” nangunguyit ko nga pakiana ha iya. Baga ha nakuha
naman ni Rustom akon karuyag igyakan ha iya.
Nahingatawa si Rustom bag-o hiya bumaton. “Imee? Yagid ko na kasi hi Geraldine mga
duha na ka simana wara ko la maiyakan ha imo.“ yakan hi Rustom ngan tigda katin sa
kamot ni Geraldine.
“HMMP! Bagan ka isip bata mo man Rustom” malipayon nga yakan ni Geraldine sabay
latak sa kanang balikat ni Rustom.
Bago paak nakabaton, may umagi nga tricycle tapos akon ginpirit nga ibaling ang akon
atensyon ha tricycle.
“Pakadi na tom! Kay bangin mapuno na an sulod ha tricycle” agda ko kan Rustom.
“Sige kay baman harani manla sa aton hi Geraldine aton nala igdungan”
Tapos sa tisakay na kami ha tricycle, una sumakay hi Geraldine sumunod hi Rustom.
Wara ko maiwasi nga mainggit kay sadto kami ni Rustom ang pirme magkatakin ni ha
tricycle.
Takin na la unta ak sa driver malingkod pero naunahan ak ha tulo nga estudyante asya
naghinuktok na la ak.
“Imee, sorry bagan diri kit magdurungan yana pag-uli, hihi next time nala ‘mee” asya la
adto ngan tigda nagpaharurot an tricycle.

 | LIT. 1 – Philippine Literature

 Napahinuktok na la ak ngan dire ko aram kay kun nanu bug-at an akon pakiramdam.
Tulala ak nga nagparalakat ha dalan pakadto ha amon balay na wara ko manla
mapansin nga basa na ngaian ak kay napalid an ako payong.
Miskan harayo an akon ginlakat, wara ko ginpansin, ngan wara ko napansin na
nakaabot na ngaian ak ha tungod han amon balay. Nagkatok ak han amon purtahan,
ngan wara mag-iha, gin-abrihan ni mama an purtahan nga nalisangan ha akon itsura.
Nakiana pa ha akon hi mama pero wara ko hiya mabaton kay tungod didiretso an akon
lakat pakadto ha akon kwarto. Nagdali-dali ak pagsaliwan ha akon uniform ngan pira la
ka minuto, nakaabat ak nga nagkaluya akon lihok asya na kumaturog na la ak.
Kinabuwasan, nakamata ak na may-ada na ak hiranat asya nga wara ak makaeskwela.
Usa liwat ak kasimana guinhirantanan ngan nagpahuway liwat ha usa pa kasemana
asya ak duwa kasimana wara sulod-sulod.
Tikang sadto, guiniiwasan ko na hi Rustom ha pagsulog ko ha eskwelahan. Bisan nanu
niya nga yakan ngan tawag ha akon, dire ko siya ginpapansin asya bagan na kami san
dire magkakilala asya umabot kami han pira ka-adlaw, simana, bulan ngan hantud ha
umabot an amon graduation.
Diri ko na kasi hiya kaya pa atubangon kay sa akon pinsar, may-ada na ak iba nga
pakiramdam ha iya na dire ak antigo kun nano.
Pero naantiguhan ko na kun nano gud ba an akon ungod nga nararamdaman ha iya
pag-agi ha amon graduation.
Nakuratan na la ak nga tigda na la hiya umapiki ha akon ngan may ginhatag sa akon
nga pink box nga akon liwat ginkarawat.
“Salamat” asya la adto akon yakan pero nakangisi la gihap hiya ha akon ngan mas
nakuratan ak ha paggakos niya toda ha akon bago hiya nagyakan.
“Gimingaw man ak sa imo best friend. Unta bumalik na kit sa dati.“ Asya la adto iya
yakan ngan gihatagan liwat ak niya usa nga ngisi dara an iya gutiay nga luha antis ak
niya ginbiyaan nga.
Pag-uli ko ha amon diritso ak kumadto ha akon kwarto ngan nagdali ak pag-abre ha
kahon nga iya gihatag. Napangisi nala ak ha una ko nakita an usa nga photo album
nga puno ura-ura han mga litrato namon tikang ha pagkabata.
Naarman kuna nga higug-ma ngaian an akon naramdaman ha iya o siguro maiha naak
antigo gintatago ko la kay magsarangkay la ang turing niya ha akon.
Piro diri ak antigo kon nano nga lakas ng loob ang nag parakatin ha akon nana
antigohan ko nala nga nag para dalagan naak ngaian pakadto ha ira Rustom balay.
Diri ko na kaya, igyayakan kona akon feelings kan Rustom bisan nga may yagid na
hiya.
Naghihingos paak sa pag abot ko ha ira balay.
“Maupay, Rustom ada kaba?” akon yakan nga makusog nga akon liwat gipara pindot
ang ira doorbell. Pira la ka minuto gumas ang iya mama nga si aling Alice.
“O imee ikaw ngaian pakadi anay sa sulod” agda niya ha akon ngan giabrihan ang
gutiay nga gate.Sumulod ak liwat ngan napansin ko an mga dagko nga karton ngan iba
pa nga mga gamit na ha gilid ha ira purtahan.
“tita alice hain po ngaian hi Rustom?”magalang ko nga pakiana ha iya.

 | LIT. 1 – Philippine Literature

 “Aww diri ka ngaian antigo imee? “pakiana niya ha akon nga ikinakunot la ha akon
kiray.
“Umuli na ha puro hi Rustom upod ang iya uyab sadto nga burod na yana asya nga
didto na hira maistar ngan mag pakasal. “
“Po?” bagan ak ha nabungol sa yakan ni tita alice ngan maluya ko na abat an iya yakan
piro masakait urau ura sa kasing kasing.
“Oo day,ngan masunod liwat kami ngadto ha ira kay ngadto na kami magtukod
pangabuhian ha puro asya ngani liwat ini an amon balay igbabaligya na kai bagan
malabo na kami makabalik ngadi. ” halaba niya nga yakan ngan pira la kasegundo,
tigda may umabot na truck na naghakot ha mga karton ngan kagamitan nira.
“O sige day, ikamusta ta nala ikaw kan Rustom“ asya la adto an yakan ha mama ni
Rustom ngan gintanduan ko la ngan tigda siya umiwas.
Kasakit ura-ura sa akon dibdib ha naantiguhan ko. Waray undang an pagturo sa akon
luha habang naglalakat ak.
Kun antigo la ak na asya na last namon na pagkirita ni Rustom, unta gindawat ko nala
utro an amon friendship ngan unta nayakan ko sa iya na man karuyag ak ha iya.
Ha akon mga napinsaran, tigda nala ak tumangis nga dire ko na hiya makikita.
THE END

 | LIT. 1 – Philippine Literature

 POETRY
PAGPAKADAOT

Ayaw hin pagpakadaot ha usa ka tawo

Tungod baga ini an kutsilyo nga nagsasamad ha imo
Diri mo aram nga bumuhat hiya pira ka utro-utro
Ginhimo niya tanan mahingalimot la han mga nag-agi ha iya nga delubyo

“Hiya” “Niya” ako an gintututdo

Ginpapakadautan han mga tawo nga perpekto
Baga’t hiya an tag-ada ha kalibutan
Na bagan wara sekreto nga iguintatagu-taguan

An aton kalibutan usa ka maskara

Duwa ka nawong an ginpapakita
An usa malipayon nga nagtatawa
Ngan an usa masurub-on nga mayda luha

Unta yana imo mapinsaran

Itrato an nga tanan nga baga it imo kabugtuan
Bugto nga kun mahitumba ha dalan
Imo bubuhaton ngan imo bubuligan

 | LIT. 1 – Philippine Literature

 POETRY
SAKRIPISYO HAN AMAHAN

Milyon-milyon nga mga pulong

An ha iya akon iguinpapadara
Busa baga hit nag-uuyag an aton tadhana
Guinpaharayo ka ha akon hin pira ka milya

Iguinkakaya ko na lakaton an kabukiran nga mag-usara

Busa, diri ko makab-ot an distansya naton duwa
Nasunod ka, ginpipirit, ginkakaya
Diri ka ba guinbubutlaw akon amay?

Ha matig-a nga salog, nakahigda hin imon likuran

Naiiruhan ak ha imo kamutangan
Han kadamo nga trabaho pirme ka piraw
Ha pag-agwanta han gutom

Busa diri ko manla mayakan

Na “gihigugma ko ikaw akon amahan”
Tungod usa ako nga matig-a nga bata
Nahahadlok nga tumuro an akon luha

Sakripisyo mo amay diri makakarag

Maniningkamot ak ngan mag pursigi
Ha masirom nga dalan na aton ginlaktan
Buhat kit tikang ha kakurian

 | LIT. 1 – Philippine Literature

 POETRY
TSINELAS NA WARAY KAPADES

Naglinakat ako sa bukid na hitaas

Pero usa la an akon sul-ot na tsinelas
Diri nahadlok sa dalan na nakakangalas
Diri liwat ak nahadlok sa mga halas

Hinay-hinay napigtas an tsinelas na usa

Natusok ak sa pikas ko nga rapadapa
Sa pagtusok na halarom nga sanga
Diri ko inabat an pagturo sa akon luha

Ngan sa pag kita ko sa akon mga mata

Hulagway sa among baryo an akon nakit-an
Bangin ginhulat na ako ni inay og apoy
Na bangin may pagkaon na magwawara sa akon gutom

Pero sa tunga sa guti-ay na dalan

An bundak ha makusog na uran
Nadalin-as ak sa tuna na malagay
Nag pirit pag tindog og nagpahuway kadaliay

Ini nga tanan akon gintipigan

Diri ini mawawara sa akon panumduman
Tsinelas ko man sadto na waray kaatbang
Nagpabilin sin inspirasyon na diri ko mahingalimtan

 | LIT. 1 – Philippine Literature

 POETRY
COVID

COVID, lima ka letra, busa damo an biktima

An sakit nga tikang ha Wuhan,China
May-ada o hikahus man, kontra han kadam-an
Kay tungod ini an aton kontra nga diri nakikita-an

Kun gumawas ka nga mag-iinubo

Lilikayan ka han mga tawo
Ngan kun gumawas ka nga may hiranat
Mga nagbabantay han kahimyang ha imo maglalanat

Puruko ha panimalay ayaw pagginawas

Limpyohi an kamot ngan an bug-os lawas
Sundon an “social distancing” ayaw pagwiwinalas

An tanan nga ginhimo nga balaod

Kita tanan kinahanglan mag-sunod
Para wara na hin katawhan an magkuri
Ngan maibanan an nawawaraan hin kinabuhi

 | LIT. 1 – Philippine Literature

 PROSE:NON-FICTION:AUTOBIOGRAPHY
MY AUTOBIOGRAPHY

Ako hi Prime Rose V. Seco. Gipanganak ak sadto nga Pebrero 24, 2000 ha Tondo,
Manila ngan 20 naak yana. Ikalima ak ha amon magburugto. An akon mga kag-anak
ay hira Lenilito E. Seco ngan Elma V. Seco. Anhi kami yana sa Brgy. Balocawe,
Tagapul-an Samar nagpuyo pero adto yana sa Manila an akon amay para
manginabuhi. Second year college student na ak yana ha kursong Elementary
Education nga wara ko gihandom sa una kay karuyag ko gud man tikang pa ha akon
pagkabata ang kursong BSED Science.
Mayayakan ko na wara ak damo nga sangkay kay tungod una, maaluhon ak nga
pagkatawo ngan pan-urhi, permi la kami nagbabalhin lugar nga amon maiistaran.
Gipanganak ak ha Manila asya didto na ak nakatapos ha elementary. Pag-abot ko
Grade 8, umuli kami ha puro kay tungod wara na kaupod amon lolo. Nakaistar liwat
kami sa Brgy. Mataluto Tagapul-an Samar ngan ha Baquiw National High School ak
nakatapos hin Junior High School na may-ada ‘karangalan'.
Ngan tungod ha problema kay kapos kami ha kwarta, bumalhin kami ha Brgy. Balocawe
Tagapul-an ngan didto ak nakatapos han Senior High School na may-ada ‘mas mataas
na karangalan'.
Bisan la kapos kami, gipili la gihap nira mama na patapuson kami pageskwela han akon
mga bugto. Han kauloy ha ginoo, nakapasa ak gihap ha Northwest Samar State
University asya nga wara ak problema sa tuition fee kay libre. Asya ine an akon
inspirasyon na mas paupayon ko pa an akon pageskwela kay dire tanan na mga
kabataan ay may-ada tsansa na makaeskwela ha kolehiyo nga waray bug-at nga
baraydan.

 | LIT. 1 – Philippine Literature