E-Book Tashmen 2020

I
Bahasa Arab “sebarkan” 4

===============================================================================
ْ َّ ٰ ْ َّ ‫ه‬ ْ
‫اّٰلل الرحم ِن الر ِحي ِم‬
ِ ‫ِبس ِم‬
II
Ilmu Nahwu – Fokus Tashrif
===============================================================================
III
===============================================================================
BAHASA ARAB
TASHRIF – MENENGAH
SERIAL IV ILMU BAHASA
METODE SEBARKAN
BUAH PENA
DAUD ABDU ROBBIL HAQ
PENERBIT
PUSTAKA SAIN
‘sebarkan’ apa yang shahih menurut al-Qur’an dan as-Sunnah

dalam buku ini dan cantumkan sumbernya
IV
===============================================================================
V
===============================================================================
Seri IV – Panduan Ilmu Bahasa Arab
TASHRIF – MENENGAH
METODE SEBARKAN
SEmangat BelajAR & menyenangKAN
(Fokus Tashrif Tsulatsi Mujarrad Variasi Bina’)
Penyusun
Abu Umar Daud Abdu Robbil Haq bin Suharyono bin Satimin al-Jawawy
Muraja’ah Isi
Habli Anwar & Miqdad al-Kindi
Cover
TIM SAIN
Setting & Layout

TIM SAIN
Cetakan Kedua
1441 H – 2020 M
Penerbit
Pustaka SAIN – Sekolah Islam Online
Perum Ungaran Baru, Ungaran Timur, Kab. Semarang
Phone : 0857-8560-5631 (WA)
Email : bakik16.sain@gmail.com
Fanspage : fb.com/sekolahislamonline
“tertulis di dalam buku ini sebagian dari al-Quran dan hadits-hadits Rasulullah
shallallahu ‘alaihi wa sallam, karena itu harap diperhatikan penempatannya”
VI
===============================================================================
DUSTUR
َ ْ ُ ْ َ ْ ُ َّ َ َّ ًّ َ َ ً ٰ ْ ُ ُ ٰ ْ َ ْ َ َّ
" ‫" ِانآ انزلنه قرانا عر ِبيا لعلكم تع ِقلون‬
“Sungguh Kami telah menurunkan kitab tersebut
berupa kumpulan bacaan yang berbahasa Arab,
agar Kalian dapat memahaminya”
(Quran Surat Yusuf : 2)
ْ ُ ْ َ َّ َ َ َّ َ َ ْ ُ َّ َ َ
" ‫" تعلموا العربِية فإِنها مِن دِينِكم‬
“Pelajarilah oleh Kalian bahasa Arab
karena dia merupakan bagian agama kalian (Islam)”
(Umar Bin Khattab)

VII
===============================================================================
KATA PENGANTAR
.... ‫تتم الصاحلات‬

ّ ‫احلمد هلل الذي بنعمته‬
Segala puji hanya milik Allah Yang dengan ni’matNya sempurnalah segala
kebaikan, dan semoga shalawat serta salam senantiasa tercurah atas Nabi
Muhammad shallallahu ‘alaihi wa sallam.
Alhamdulillah, buku ‘‘tashrif – menengah’’ telah hadir di hadapan para

pembaca yang budiman. Buku yang merupakan bagian dari serial panduan ilmu
bahasa Arab ini semoga dapat menjadi sarana untuk kemudahan belajar dan
memenuhi hasrat kaum muslimin Indonesia khususnya dimanapun dalam
mengkaji disiplin ilmu-ilmu Islam.
Seputar Buku
Pembaca yang semoga senantiasa dirahmati oleh Allah ‘azza wa jalla,
Buku dengan judul yang cukup panjang ini, dan penyusun lebih senang
menyebutnya ‘’buku tashrif – menengah’’ merupakan kesinambungan kajian
untuk buku seri pertama yaitu ‘’buku tashrif – dasar’’, yang keduanya sama-sama
fokus membahas perubahan kosakata bahasa Arab.
Bila seri ‘’tashrif – dasar’’ fokus pada fi’l salim, maka seri ‘’tashrif –
menengah’’ ini fokus pada fi’l selain bina’ salim. Dimulai dari fi’l shahih (selain
bina’ salim) dengan segala keadaannya serta fi’l mu’tal dengan semua cabangnya.
Namun demikian, cakupan untuk bahasan masih terbatas pada fi’l-fi’l yang masuk
dalam grup tsulatsi mujarrad saja. Oleh karenanya, penyusun memberi judul buku
sederhana ini dengan ‘’tashrif – menengah’’.
Secercah Harapan
Penyusun mengharap kepada Allah ‘azza wa jalla semata, semoga buku

yang fokus pada disiplin ilmu tashrif menengah ini tetap dapat dikaji oleh kaum
muslimin dalam kelas pembelajaran yang beragam. Baik dari kelas tatap muka,
les privat, kelas formal, non formal, homeschooling, bahkan online jarak jauh
sekalipun. Dimana pembelajarnya juga tidak dibatasi usia dari mulai usia SMP,
SMA, pekuliahan, dewasa dengan segala kesibukan dan aktivitas hariannya,
lansia, berumur, seluruhnya, semoga mereka semua memiliki kapasitas dan
kemampuan untuk dapat melakoni belajar ilmu tashrif. Aamiin …
VIII
===============================================================================
Rasa Syukur dan Hadiah
Penyusun ucapkan syukur Alhamdulillah berkat taufiq dan hidayahNya,

selesailah penyusunan buku ini.
Kemudian terima kasih kepada kedua orang tua penyusun, Abu Daud dan
Ummu Abdillah di kota kelahiran penyusun nun jauh di sana atas doa dan
motivasinya agar penyusun terus semangat dalam belajar, semoga Allah menjaga
mereka berdua. Begitu pun penyusun ucapkan terima kasih kepada istri
tersayang, Ummu Umar yang telah memotivasi penyusun dalam upaya selesainya
buku ini, juga waktunya yang direlakan untuk buku ini. Kemudian kepada dua
saudaraku Habli Anwar dan Miqdad al-Kindi, dimana mereka berdua telah berjasa
besar dalam mengoreksi serta memuraja’ah apa yang tertulis dalam buku ini
berupa materi pembelajaran, semoga Allah menjaga mereka.
Dan juga rasa terima kasih kepada semua pihak yang telah mendukung
dalam hal ini, terkhusus para peserta kursus ilmu bahasa SAIN – sekolah Islam
online, yang mana semangat mereka belajar menjadikan penyusun terinspirasi
dan termotivasi untuk terus melakukan yang terbaik dalam penyusunan buku ini.
Dan tidak lupa, kepada putra-putri penyusun, Umar al-Faruq, Asma’ Afifah, dan
Uwais al-Qarni - semoga Allah senantiasa menjaga mereka semua -, buku
sederhana ini kuhadiahkan untuk mereka.
Kemudian yang terpenting dari itu semua, semoga amaliyah ini diterima
oleh Allah ‘azza wa jalla, dan menjadi pemberat timbangan kebaikan penyusun di
akherat kelak. Aamiin.
Akhirul kalam, penyusun sadari buku ini akan tetap sangat jauh dari
kesempurnaan. Oleh karena itu, kritik dan saran yang bersifat membangun dari
semua pihak selalu penyusun nantikan secara terbuka di alamat :
bakik16.sain@gmail.com atau ke nomor 0857-8560-5631 (WA).
Semoga Allah merahmati mereka yang mau menegur penyusun terkait

kesalahan-kesalahan dalam buku ini. Wa shallallahu ‘ala Muhammad …..
Ungaran Timur, Rabi’u al-Akhir 1439 H
Penyusun
Update pada Rajab 1441 H

IX
===============================================================================
METODE SEBARKAN
Berbicara mengenai metode ‘’sebarkan’’ tak ubahnya berbicara tentang banyak
metode yang telah digunakan oleh para penulis buku di bidang ilmu sharaf umumnya. Hanya
saja penyusun dalam buku ini lebih sedikit menekankan kepada beberapa aspek
pembelajaran seperti yang akan dikemukakan nanti insyaAllah.
Penamaan Metode ‘’Sebarkan’’
Penamaan dengan istilah ‘’sebarkan’’ untuk metode belajar dalam buku ini adalah
menyingkat sebuah ungkapan ‘’semangat belajar dan menyenangkan’’, yang harapan
penyusun adalah semoga semangat dalam pembelajaran yang dilakoni oleh para pengkaji
buku ini dikemas dengan cara yang menyenangkan akan senantiasa ada dalam jiwa-jiwa
mereka, aamiin.
Alur Pembelajaran Metode ‘’Sebarkan’’
Seperti tertuang pada halaman ‘’isi buku’’, tampak disana bahwa tema atau materi
telah disusun secara sistematis dan bertahap. Upaya ini sengaja penyusun lakukan agar
memudahkan para pelajar pemula dalam mengkaji buku sederhana ini. Sehingga ma’lumat
mengenai dasar-dasar ilmu sharaf dapat diserap dengan mudah dan runut tanpa melompat
kesana-kemari. Kemudian yang menjadi khas metode ini adalah bahwa dalam setiap
bahasan tema, terdapat beberapa poin berikut sebagai titik berat pengkajian :
 Pengenalan atau Definisi

Dengan tujuan mengenalkan tema bahasan secara sederhana menggunakan
pengertian dan contoh singkat.
 Aplikasi dari Teori

Dengan tujuan mengenalkan tema bahasan dalam bentuk praktiknya yang
umumnya tertuang dalam bentuk tabel-tabel dengan komposisi kolom serta baris
yang beragam jumlahnya.
 Catatan Kaki
Dengan tujuan memberikan garis bawah serta catatan penting akan beberapa
ma’lumat yang kiranya membutuhkan penjelasan khusus dan lebih.
X
===============================================================================
 Perhatian dan Tanbih

Dengan tujuan mengambil perhatian yang serius dari para pengkaji buku
mengingat pentingnya tema yang dibahas.
 Latihan
Dengan macam-macam bentuk latihan secara praktik menurut isi dari tema
bahasan yang sedang dikaji, bertujuan melatih dan memantapkan isi materi untuk
mengantarkan kepada pemahaman yang benar.
Kesimpulan Ulasan
Demikian sedikit gambaran tentang metode pembelajaran dalam buku sederhana ini.
Semoga dapat membantu serta mengantarkan para pengkaji buku ini kepada ‘’siap untuk
praktik baca kitab kuning’’ di kemudian hari, aamiin.
XI
===============================================================================
ISI BUKU
HALAMAN JUDUL ............................................................................................................... III
DUSTUR .............................................................................................................................. VI
KATA PENGANTAR .............................................................................................................. VII
METODE SEBARKAN ........................................................................................................... IX
ISI BUKU ............................................................................................................................. XI
BAB 1 : PENGANTAR STUDI ................................................................................................ 1
 Pembagian Fi’l ........................................................................................................ 3

 I’lal, Idgham, dan Ibdal ........................................................................................... 7
 Mudzakarah ........................................................................................................... 9
BAB 2 : AL - MITSAL ............................................................................................................ 13
 Tashrif al-Ushul ...................................................................................................... 15

 Tashrif al-Furu’ ....................................................................................................... 19
BAB 3 : AL - AJWAF ............................................................................................................. 27
 Tashrif al-Ushul ...................................................................................................... 29

 Tashrif al-Furu’ ....................................................................................................... 33
BAB 4 : AN - NAQISH .......................................................................................................... 39
 Tashrif al-Ushul ...................................................................................................... 41

 Tashrif al-Furu’ ....................................................................................................... 45
BAB 5 : AL - LAFIF ............................................................................................................... 53
 Tashrif al-Ushul ...................................................................................................... 55

 Tashrif al-Furu’ ....................................................................................................... 58
 Tashrif al-Ushul ...................................................................................................... 63
 Tashrif al-Furu’ ....................................................................................................... 66
XII
===============================================================================
BAB 6 : AL - MUDHA’AF ...................................................................................................... 71
 Tashrif al-Ushul ...................................................................................................... 73

 Tashrif al-Furu’ ....................................................................................................... 77
BAB 7 : AL - MAHMUZ ........................................................................................................ 83
 Tashrif al-Ushul ...................................................................................................... 85

 Tashrif al-Furu’ ....................................................................................................... 89
BAB 8 : MATERI TAMBAHAN .............................................................................................. 99
 Tashrif Lengkap Bina’ Gabungan .......................................................................... 101

 Kamus Super Mini ................................................................................................ 106
KALIMAT PENUTUP .......................................................................................................... 111
DAFTAR REFERENSI .......................................................................................................... 112

1
===============================================================================
BAB 1
________________________________
PENGANTAR STUDI
________________________________
CAKUPAN MATERI :
 DIANTARA PEMBAGIAN FI’L

 IDGHAM, I’LAL, DAN IBDAL
 MUDZAKARAH
2
===============================================================================
3
===============================================================================
DIANTARA PEMBAGIAN FI’L I ‫من تقسيم الفعل‬

______________________________________________________________
 Pendahuluan
Ulasan dalam sub bab ini adalah mengenal pembagian fi’l menurut tinjauan ushul al-
kalimah. Yaitu sebuah tinjauan berdasarkan huruf-huruf hijaiyyah yang menjadi unsur
penyusun fi’l sebagai huruf aslinya. (1)
 Pembagian Fi’l Menurut Ushul al-Kalimah

Ditinjau dari segi ushul al-kalimah, fi’l terbagi kepada :
A. Shahih, yaitu fi’l yang ushulnya bukan berupa huruf ‘illah (2). Dan fi’l shahih ada
yang berupa :
1. Mahmuz, yaitu bilamana salah satu ushulnya berupa huruf hamzah.
Artinya ‫ـل‬ ‫ـعـ‬ ‫فـ‬ ‫الكلمة‬

Memakan ‫ـل‬ ‫كـ‬ ‫أ‬ ‫أكل‬
‫مهموز‬
Meminta ‫ل‬ ‫ـأ‬ ‫سـ‬ ‫سأل‬
‫الصحيح‬
Membaca ‫أ‬ ‫ـر‬ ‫قـ‬ ‫قـرأ‬
2. Mudha’af, yaitu bilamana ‘ain fi’l dan lam fi’l-nya sejenis. (3)

Menyentuh ‫ـس‬ ‫ـسـ‬
ْ ‫مـ‬ ‫مس‬ ‫مضعف‬
Berlari ‫ـر‬ ‫ْـر‬ ‫فـ‬ ‫فـر‬ ‫الصحيح‬
_______________________________________
1. Lihat lagi bahasan tentang fa’ al-fi’l, ‘ain al-fi’l, dan lam al-fi’l dalam diktat tashrif dasar halaman 13.
2. Huruf ‘illah adalah 3 huruf ini : ‫ي‬,‫و‬,‫ا‬.
3. Ini adalah definisi mudha’af tsulatsi, adapun mudha’af ruba’i yaitu bilamana fa’ dan lam fi’l pertama
sejenis serta ‘ain fi’l dan lam fi’l kedua sejenis seperti ‫ و ْسوس‬.
4
===============================================================================
B. Mu’tal, yaitu fi’l yang diantara ushulnya berupa huruf ‘illah. Dan fi’l mu’tal terbagi
kepada :
1. Mitsal, yaitu bilamana huruf ‘illah berposisi pada fa’ fi’l.

Berjanji ‫ـد‬ ‫عـ‬ ‫و‬ ‫وعد‬
‫املثال‬
Yakin ‫ـن‬ ‫ِـقـ‬ ‫يـ‬ ‫ي ِقن‬
2. Ajwaf, yaitu bilamana huruf ‘illah berposisi pada ‘ain fi’l.

Berkata ‫ل‬ ‫ـا‬ ‫قـ‬ ‫قال‬
‫األجوف‬
Tidur ‫م‬ ‫ـا‬ ‫نـ‬ ‫َنم‬
3. Naqish, yaitu bilamana huruf ‘illah berposisi pada lam fi’l.

Berusaha ‫ـى‬ ‫ـعـ‬ ‫سـ‬ ‫سعى‬
‫الناقص‬
Memerangi ‫ا‬ ‫ـز‬ ‫غـ‬ ‫غزا‬
4. Lafif, yaitu bilamana huruf ‘illah berjumlah dua buah. Dan lafif terbagi
kepada :
a. Maqrun, yaitu bilamana huruf ‘illah berposisi pada ‘ain dan lam fi’l.

Berniat ‫ى‬ ‫ـو‬ ‫نـ‬ ‫نـوى‬ ‫اللفيف‬
Kuat ‫ي‬ ‫ـ ِو‬ ‫قـ‬ ‫ق ِوي‬ ‫املقرون‬
5
===============================================================================
b. Mafruq, yaitu bilamana huruf ‘illah berposisi pada fa’ dan lam fi’l.

Menjaga ‫ـى‬ ‫قـ‬ ‫و‬ ‫وقى‬ ‫اللفيف‬
Melukis ‫ـى‬ ‫شـ‬ ‫و‬ ‫وشى‬ ‫املفروق‬
Kemudian perlu diketahui, bahwa fi’l mu’tal ada yang berupa :

1. Mahmuz, artinya pada mu’tal mahmuz ini ada huruf hamzah dan huruf ‘illah.

Tiba ‫ء‬ ‫ـا‬ ‫جـ‬ ‫جاء‬
‫مهموز‬
Melihat ‫ى‬ ‫أ‬ ‫ر‬ ‫رأى‬
‫املعتل‬
Enggan ‫ـى‬ ‫بـ‬ ‫أ‬ ‫أب‬
2. Mudha’af, pada mu’tal mudha’af ini ada huruf ‘illah dan huruf lain sejenis.

Mencintai ‫د‬ ‫ْد‬ ‫و‬ ‫ود‬ ‫مضعف‬
Cepat ‫ج‬ ‫ْج‬ ‫و‬ ‫وج‬ ‫املعتل‬
• Tentang Fi’l Salim (1)

Adapun fi’l yang ushulnya selamat dari huruf ‘illah, huruf tadh’if (2), dan huruf
hamzah, maka inilah yang disebut dengan fi’l salim.

Memukul ‫ب‬ ‫ـر‬ ‫ضـ‬ ‫ضرب‬
‫السامل‬
Duduk ‫ـس‬ ‫ـلـ‬ ‫جـ‬ ‫جل س‬
_______________________________________
1. Kajian lengkapnya ada dalam diktat tashrif dasar, bahasa Arab metode sebarkan seri 1.
2. Yaitu dua buah huruf berurutan yang sejenis atau sama.
6
===============================================================================
 Perhatian !!
Fahamilah seluruh macam fi’l di atas dengan baik dan benar. Karena diantara motor
utama untuk kajian ilmu tashrif adalah dengan adanya fi’l yang beragam bentuk ushul-
nya. Dan masing-masing dari ragam fi’l tersebut akan diulas dalam bab-bab tersendiri
secara ringkas insyaAllah.
 Latihan
Kelompokkan fi’l-fi’l berikut berdasarkan huruf yang menjadi ushul al-kalimah ke
dalam tabel pembagian fi’l yang tersedia !
* ‫عض * طوى * نظر * أدم * خ ِشي * وَف‬ * ‫بكى * وِجل‬

* ‫زار * زأر * درى * كتب * روى * حيِي‬ * ‫َيُن * َنل‬
‫* وزن * عز * وِري * عاش * صب * علِم‬ ‫وِجي * ه ِدئ‬
‫السامل‬
‫املهموز‬ ‫الصحيح‬
‫املضعف‬
‫املثال‬
‫األجوف‬
‫الناقص‬ ‫املعتل‬
‫اللفيف املقرون‬
‫اللفيف املفروق‬
7
===============================================================================
I’LAL, IDGHAM, DAN IBDAL I ‫اإلعالل و اإلدغام و اإلبدال‬

____________________________________________________________________
 Pendahuluan
Ada beberapa hukum dan kaidah yang perlu diketahui berkaitan dengan kajian tashrif
fi’l-fi’l mu’tal dan mudha’af. Dan berikut adalah ulasan ringkasnya.
 Mengenal al-I’lal, al-Idgham, dan al-Ibdal

1. Al-I’lal, yaitu perubahan yang ada pada huruf ‘illah untuk tujuan meringankan
(dalam pengucapan) (1). Hukum ini dapat dilakukan dengan cara-cara berikut :
a. Bi at-Taskin, yaitu dengan mensukunkan huruf ‘illah.
Artinya ‫اإلعالل ابلتسكني‬ ‫الكلمة‬

Menangis ) ‫يـْبكِي – يـْبكِ ُي ( يـ ْفعِ ُل‬ ‫يـْبكِي‬
Menyeru ) ‫ي ْدعُو – ي ْدعُ ُو ( يـ ْفعُ ُل‬ ‫ي ْدعُو‬
b. Bi an-Naql, yaitu dengan memindah dan menukar harakat.
Artinya ‫اإلعالل ابلنقل‬ ‫الكلمة‬

Berkata ) ‫ول – يـ ْق ُو ُل ( يـ ْفعُ ُل‬
ُ ‫يـ ُق‬ ‫ول‬
ُ ‫يـ ُق‬
Bertambah ) ‫يد – يـ ْزيِ ُد ( يـ ْفعِ ُل‬
ُ ‫ي ِز‬ ُ ‫ي ِز‬
‫يد‬
c. Bi al-Hadzf, yaitu dengan membuang huruf ‘illah.
Artinya ‫اإلعالل ابحلذف‬ ‫الكلمة‬

Melompat ) ‫ب ( يـ ْفعِ ُل‬ ِ
ُ ‫ب – يـ ْوث‬ ُ ‫يـث‬
ِ ‫ب‬ ِ
ُ ‫يـث‬
Menemukan ) ‫َِي ُد – يـ ْوِج ُد ( يـ ْفعِ ُل‬ ‫َِي ُد‬
_______________________________________
1. Hukum ini biasa diterapkan dalam kajian tashrif fi’l fi’l mu’tal.
8
===============================================================================
d. Bi al-Qalb, yaitu dengan mengganti huruf ‘illah kepada huruf lain.
Artinya ‫اإلعالل ابلقلب‬ ‫الكلمة‬

Tidur ) ‫َنم – ن ِوم ( فعِل‬ ‫َنم‬
Menjaga ) ‫صان – صون ( فـعل‬ ‫صان‬
2. Al-Idgham, yaitu menyatukan dua buah huruf sejenis yang mana pertamanya
bersukun dan keduanya berharakat menjadi satu huruf bertasydid. (1)
Artinya ‫اإلدغام‬ ‫الكلمة‬

) ‫ بـرر ( فـعل‬- ‫ بـ ْرر‬- ‫بـر‬ ‫بـر‬
Berbuat
kebaikan ) ‫ ي ِْـِبُر ( يـ ْفعِ ُل‬- ‫ ي ِ ْـِبُر‬- ‫ـِب‬
ُّ ِ ‫ي‬ ُّ ِ ‫ي‬
‫ـِب‬
) ً‫ بـ ْرًرا ( فـ ْعال‬- ‫بـًّرا‬ ‫بـًّرا‬
3. Al-Ibdal, yaitu menempatkan suatu huruf pada tempat huruf lain.
Artinya ‫اإلبدال‬ ‫الكلمة‬

Tangisan ) ‫بُكاء – بُكاي ( فُـعال‬ ‫بُكاء‬
Alat menimbang ) ‫ِميزان – ِم ْوزان ( ِم ْفعال‬ ‫ِميزان‬
 Perhatian dan Catatan !!

Fahamilah pengertian hukum I’lal dan Idgham di atas dengan baik dan benar. Dan apa
yang telah disebutkan hanya sebatas pengenalan singkat. Kemudian perlu dicatat bahwa
dalam kajian inti buku ini, hukum-hukum di atas tertuang dalam bentuk aplikasi dan
praktik secara langsung tanpa merinci proses terbentuknya kalimah-kalimah yang
dihasilkan. Oleh karenanya, fokus dan teliti dalam mengkaji bab-bab berikutnya sangat
diperlukan. Waffaqakumullah ….
_______________________________________
1. Hukum ini biasa diterapkan dalam kajian tashrif fi’l fi’l mudha’af.
9
===============================================================================
MUDZAKARAH I ‫املذاكرة‬
_________________________________________
 Acuan dan Unsur Tashrif al-Ushul dan al-Furu’

Untuk kemudahan dalam memahami apa yang akan diurai pada pembahasan bab-bab
berikutnya, para pengkaji perlu untuk mengingat kembali apa yang menjadi acuan dan
unsur tashrif, baik tashrif al-ushul maupun al-furu’.
A. Acuan Tashrif al-Ushul
Definisi Singkat ‫الصيغة‬

Kata Kerja Lampau (Aktif) ‫الفعل املاضي‬
Kata Kerja Saat Ini Atau Nanti (Aktif) ‫الفعل املضارع‬
Nama Perbuatan ‫املصدر‬
Nama Pelaku Perbuatan ‫اسم الفاعل‬
Nama Penderita/Objek Perbuatan ‫اسم املفعول‬ ‫تصريف األصول‬
Kata Kerja Perintah ‫فعل األمر‬
Kata Kerja Larangan ‫فعل النهي‬
Nama Waktu Perbuatan ‫اسم الزمان‬
Nama Tempat Perbuatan ‫اسم املكان‬
Nama Perkakas Perbuatan ‫اسم اآللة‬
Kata Kerja Lampau (Pasif) ‫املاضي اجملهول‬
Kata Kerja Saat Ini Atau Nanti (Pasif) ‫املضارع اجملهول‬
10
===============================================================================
B. Acuan Tashrif al-Furu’
Artinya ‫الضمري‬
Dia (laki-laki) ‫ُهو‬
Dia berdua (laki-laki) ‫ُُها‬
Mereka (laki-laki) ‫ُه ْم‬
Dia (perempuan) ‫ِهي‬
Dia berdua (perempuan) ‫ُُها‬
Mereka (perempuan) ‫ُهن‬
‫تصريف الفروع للفعل‬

Kamu (laki-laki) ‫أنْت‬
Kamu berdua (laki-laki) ‫أنْـتُما‬
Kalian (laki-laki) ‫أنْـتُ ْم‬
Kamu (perempuan) ‫ت‬ِ ْ‫أن‬
Kamu berdua (perempuan) ‫أنْـتُما‬
Kalian (perempuan) ‫أنْ ُت‬
Saya (laki-laki/perempuan) ‫أَن‬
Kami (laki-laki/perempuan) ‫َْن ُن‬
Maksudnya ‫األمساء‬
Ism Mufrad Mudzakkar ) ‫ُم ْفرد ( ذ‬
Ism Mutsanna Mudzakkar ) ‫ُمثَّن ( ذ‬
‫تصريف الفروع لالسم‬
Ism Jama’ Mudzakkar Salim ) ‫َجْع ( ذ‬

Ism Jama’ Taksir ) ‫َجْع ( ك‬
Ism Mufrad Muannats ) ‫ُم ْفرد ( ث‬
Ism Mutsanna Muannats ) ‫ُمثَّن ( ث‬
Ism Jama’ Muannats Salim ) ‫َجْع ( ث‬
11
===============================================================================
 Kode Angka untuk Setiap Bab Wazn Tsulatsi Mujarrad

Untuk kemudahan dalam memahami apa yang akan diurai pada pembahasan bab-bab
berikutnya, perlu diketahui bahwa setiap bab wazn dari bab-bab wazn grup tsulatsi
mujarrad menggunakan kode angka sebagaimana berikut :
Kode Angka ‫الوزن‬

1 (1) ‫يـ ْفعُ ُل‬ – ‫فـعل‬
2 (2) ‫يـ ْفعِ ُل‬ – ‫فـعل‬
3 (3) ‫يـ ْفع ُل‬ – ‫فـعل‬
4 (4) ‫يـ ْفع ُل‬ – ‫فعِل‬
5 (5) ‫فـعُل – يـ ْفعُ ُل‬
6 (6) ‫فعِل – يـ ْفعِ ُل‬
 Perhatian !!
Fahamilah dan hafalkanlah apa yang telah diingatkan pada poin-poin di atas
dengan baik dan benar sebagai salah satu bekal untuk kemudahan dalam
mengkaji bab-bab berikutnya buku ini. Bila perlu adakanlah perjalanan
menuju diktat tashrif-dasar dan lihatlah apa yang telah diulas secara lengkap
disana berkaitan dengan poin-poin di atas. Waffaqakumullah ….
12
===============================================================================
13
===============================================================================
BAB 2
________________________________
AL-MITSAL
________________________________
CAKUPAN MATERI :
 TASHRIF AL-USHUL KOSAKATA BINA’ MITSAL

GRUP TSULATSI MUJARRAD
 TASHRIF AL-FURU’ KOSAKATA BINA’ MITSAL
14
===============================================================================
15
===============================================================================
TASHRIF AL-USHUL I ‫تصريف األصول‬

____________________________________________________
 Tashrif al-Ushul Kalimah Bina’ Mitsal

Berikut adalah contoh praktik tashrif al-ushul untuk kosakata tsulatsi mujarrad bina’
mitsal menurut wazn masing-masing.
6 (6) 5 (5) 4 (4) 3 (3) 2 (2) 1 (1)
‫وثِق‬ ‫و ُجز‬ ‫ي ِقن‬ ‫وهب‬ ‫وجد‬ ‫الفعل املاضي‬

‫يـثِ ُق‬ ‫يـ ْو ُج ُز‬ ‫يـْيـق ُن‬ ‫ب‬
ُ ‫يـه‬ ‫َِي ُد‬ )1( ‫الفعل املضارع‬
‫ُوثُوقًا‬ ‫وزا‬
ً ‫ُو ُج‬ ‫ي ِقينًا‬ ‫و ْهبًا‬ ‫و ْج ًدا‬ ‫املصدر‬
‫واثِق‬ ‫وِجيز‬ ‫َيقِن‬ ‫و ِاهب‬ ‫و ِاجد‬ ‫اسم الفاعل‬
‫م ْوثُوق‬ ‫م ْو ُجوز‬ ‫مْيـ ُقون‬ ‫م ْوُهوب‬ ‫م ْو ُجود‬ ‫اسم املفعول‬
‫ثِ ْق‬ ‫وج ْز‬
ُ ُ‫ا‬ ‫اِيق ْن‬ ‫ب‬ْ‫ه‬ ‫ِج ْد‬ )1( ‫فعل األمر‬
‫ال تثِ ْق‬ ‫ال تـ ْو ُج ْز‬ ‫ال تـْيـق ْن‬ ‫ب‬
ْ ‫ال َت‬ ‫ال َِت ْد‬ )1( ‫فعل النهي‬
‫م ْوثِق‬ ‫م ْوِجز‬ ‫مْيـقن‬ ‫م ْوِهب‬ ‫م ْوِجد‬ ‫اسم الزمان‬
‫م ْوثِق‬ ‫م ْوِجز‬ ‫مْيـقن‬ ‫م ْوِهب‬ ‫م ْوِجد‬ ‫اسم املكان‬
‫ِميثاق‬ ‫ِميجز‬ ‫ِميقن‬ ‫ِميهب‬ ‫ِميجد‬ ‫اسم اآللة‬
‫ُوثِق‬ ‫ُوِجز‬ ‫يُِقن‬ ‫ُوِهب‬ ‫ُوِجد‬ ‫املاضي اجملهول‬
‫يُوث ُق‬ ‫يُوج ُز‬ ‫يُوق ُن‬ ‫ب‬
ُ ‫يُوه‬ ‫يُوج ُد‬ ‫املضارع اجملهول‬
Percaya Ringkas
(2)
Me- Mem- Me- ‫الرتَجة‬
yakini beri nemu-
kan
_______________________________________
1. Diantara praktik al-I’lal bi al-Hadzfi seperti tampak pada beberapa kalimah yang dihasilkan dari
shighah terkait.
2. Tashrif kalimah pola ke-5 tertuang secara lengkap untuk keserasian dengan kalimah-kalimah di
sampingnya. Walaupun secara ma’na, beberapa kalimah yang dihasilkan sulit untuk difahami.
16
===============================================================================
(1)
 Kosakata Tsulatsi Mujarrad Bina’ Mitsal
 Pola 2 : ‫( فـعل – يـ ْفعِ ُل‬2)
ً‫وعظ – عِظة‬ ‫وعد – ِعد ًة‬ ‫وزن – وْزًَن‬ ‫واب‬

ً ُ‫وثب – ُوث‬ ً‫صوال‬
ُ ‫وصل – ُو‬
Mewejangi Berjanji Menimbang Melompat Sampai
 Pola 3 : ‫فـعل – يـ ْفع ُل‬
‫ولغ – ُولُو ًغا‬ ‫ودع – و ْد ًعا‬ ‫ض ًعا‬

ْ ‫وضع – و‬ ‫وعا‬
ً ُ‫وقع – ُوق‬ ‫يـنع – يـْنـ ًعا‬
Menjilat Meninggalkan Meletakkan Jatuh Matang
 Pola 4 : ‫فعِل – يـ ْفع ُل‬
‫يبِس – يـب ًسا‬ ‫ولِع – ول ًعا‬ ً‫وِجل – وجال‬ ‫وِجع – وج ًعا‬ ‫وِهم – و ُْهًا‬
Kering Mencintai Kaget Sakit Keliru
 Pola 5 : ‫فـعُل – يـ ْفعُ ُل‬
‫ي ُسر – يُ ْسًرا‬ ً‫و ُدع – وداعة‬ ً‫و ُجه – وجاهة‬ ً‫وثُق – وَثقة‬ ‫َيُن – َيُْنًا‬
Mudah Tenang Mulia Tetap, kuat Bahagia
 Pola 6 : ‫فعِل – يـ ْفعِ ُل‬
‫وِرم – ورًما‬ ‫و ِحر – وحًرا‬ ‫وبِق – وبْـ ًقا‬ ‫وِمق – وْم ًقا‬ ً‫وِرث – وراثة‬
Bengkak Marah besar Binasa Mencintai Mewarisi
_______________________________________
1. Beberapa kalimah disebutkan bermashdar dengan wazn qiyasi, dan beberapa lainnya sama’i.
ِ ‫ ي‬- ‫ وصـل‬yang masuk dalam pola 1, uraian dasarnya adalah ‫ يـو ِصـل‬- ‫وصـل‬
‫صـ ُل‬
2. Maka seperti kalimah
ُ ْ
yang kemudian mengalami i’lal. Demikian pula kalimah yang masuk wazn bab masing-masing.
‫‪17‬‬
‫‪Bahasa Arab “sebarkan” 4‬‬
‫===============================================================================‬
‫‪‬‬ ‫‪Latihan - Latihan‬‬

‫!! ‪1. Lengkapilah tashrif al-ushul untuk kosakata berikut menurut wazn yang tepat‬‬
‫)‪6 (6‬‬ ‫)‪5 (5‬‬ ‫)‪4 (4‬‬ ‫)‪3 (3‬‬ ‫)‪2 (2‬‬ ‫)‪1 (1‬‬
‫الفعل املاضي‬
‫يـ ْول ُع‬ ‫الفعل املضارع‬
‫املصدر‬
‫واثِب‬ ‫اسم الفاعل‬
‫اسم املفعول‬
‫اِيل ْع‬ ‫فعل األمر‬
‫ال تـ ْول ْع‬ ‫فعل النهي‬
‫اسم الزمان‬
‫م ْولِع‬ ‫اسم املكان‬
‫ِمرياث‬ ‫اسم اآللة‬
‫ُو ِضع‬ ‫املاضي اجملهول‬
‫يُوجهُ‬ ‫املضارع اجملهول‬
‫!! ‪2. Sebutkan kata asalnya, bab waznnya, serta terjemahnya‬‬
‫معناها‬ ‫وزهنا‬ ‫أصلها‬ ‫الكلمة‬

‫‪Yang ditimbang‬‬ ‫فـعل – يـ ْفعِ ُل‬ ‫وزن ‪ -‬وْزًَن‬ ‫م ْوُزون‬
‫َينِع‬
‫ال تـ ْوج ْل‬
‫مْي ُسور‬
‫م ْوبِق‬
‫يُوع ُد‬
18
===============================================================================
 Ma’lumat Tambahan Bina’ Mitsal
1. Fi’l bina’ mitsal terbagi kepada 2 macam :

a. Mitsal wawi, yaitu fi’l mitsal dengan huruf ‘illah berupa huruf wawu.
b. Mitsal ya’i, yaitu fi’l mitsal dengan huruf ‘illah berupa huruf ya’.
‫وجد‬ ‫وعد‬ ‫الواوي‬

‫املثال‬
‫ي ِقن‬ ‫يبِس‬ ‫اليائي‬
2. Perbandingan dalam bentuk fi’l mudhari’ untuk mitsal wawi dan ya’i serta fi’lu al-
amr yang dihasilkan adalah seperti keterangan tabel berikut dimana beberapa
membutuhkan hukum al-I’lal.
5 (5) 4 (4) 3 (3)
ُ‫يـ ْو ُجه‬ ‫يـ ْوج ُل‬ ‫يض ُع‬ ‫املضارع‬

‫الواوي‬
‫وج ْه‬
ُ ُ‫ا‬ ‫اَِي ْل‬ ‫ض ْع‬ ‫األمر‬
‫يـْي ُس ُر‬ ‫س‬
ُ ‫يـْيـب‬ ‫يـْيـن ُع‬ ‫املضارع‬
ِ ‫اليائي‬
‫وس ْر‬
ُ ُ‫ا‬ ‫س‬ْ ‫ايب‬ ‫اِين ْع‬ ‫األمر‬
3. Ism zaman dan makan untuk bina’ mitsal adalah dengan dua wazn berikut menurut
huruf ‘illah tanpa dipengaruhi oleh harakat ‘ain fi’l mudhari’nya.
6 (6) 5 (5) 4 (4) 3 (3) 2 (2)
‫م ْوثِق‬ ‫م ْوِجز‬ ‫م ْوِجل‬ ‫م ْوِهب‬ ‫م ْوِجد‬ ‫م ْفعِل‬ ‫الواوي‬

- ‫مْيمن‬ ‫مْيـقن‬ ‫مْيـنع‬ - ‫م ْفعل‬ ‫اليائي‬
4. Praktik secara lengkap hukum dan kaidah al-I’lal dalam tashrif fi’l bina’ mitsal dapat
dinikmati pada bahasan sub bab berikutnya tentang tashrif al-furu’. Selamat
mengkaji ….
19
===============================================================================
TASHRIF AL-FURU’ I ‫تصريف الفروع‬

________________________________________________________
 Muqaddimah Sub Bab

Ini adalah sub bab yang berisikan tashrif al-furu’ untuk kosakata grup tsulatsi mujarrad
bina’ mitsal dengan shighahnya yang beragam. Mereka adalah apa yang berpola berikut
sebagaimana sudah diketahui :
‫مثال املوزون‬ ‫الوزن‬

‫يـ ْفعُ ُل‬ – ‫فـعل‬ 1 (1)
‫ َِي ُد‬- ‫وجد‬ ‫يـ ْفعِ ُل‬ – ‫فـعل‬ 2 (2)
‫ب‬
ُ ‫ يـه‬- ‫وهب‬ ‫يـ ْفع ُل‬ – ‫فـعل‬ 3 (3)
‫ يـْيـق ُن‬- ‫ي ِقن‬ ‫يـ ْفع ُل‬ – ‫فعِل‬ 4 (4)
‫ يـ ْو ُج ُز‬- ‫و ُجز‬ ‫فـعُل – يـ ْفعُ ُل‬ 5 (5)
‫ يثِ ُق‬- ‫وثِق‬ ‫فعِل – يـ ْفعِ ُل‬ 6 (6)
 Perhatian !!
Berlatihlah serutin mungkin untuk mentashrif seluruh apa yang tertuang dalam sub
bab ini, baik secara lisan atau tulis. Ajaklah kawan belajar terdekat Anda untuk
membantu menyimak dan saling menyetorkan hafalannya bila memungkinkan, karena
hal tersebut dapat menjadi motivasi belajar Anda. Lekatkanlah segala ma’lumat positif
yang ada dalam sanubari Anda, karena ilmu harus masuk ke dalam dada bukan di
lembaran kertas semata. Dan jangan lupa untuk senantiasa memohon pertolongan
kepada Allah ‘azza wa jalla, agar diberikan taufiq, inayah, keistiqamahan, kemudahan,
dan keikhlasan dalam belajar. Bismillah ….
‫‪20‬‬
‫‪Ilmu Nahwu – Fokus Tashrif‬‬
‫===============================================================================‬
‫‪‬‬ ‫‪Tashrif al-Furu’ Mitsal Pola 2 :‬‬ ‫ف عل – ي ْفعِل‬ ‫‪untuk Kata‬‬ ‫وجد‬
‫مضارع جمهول‬ ‫ماض جمهول‬ ‫فعل النهي‬ ‫فعل ماض فعل مضارع فعل األمر‬
‫يُوج ُد‬ ‫ُوِجد‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫َِي ُد‬ ‫وجد‬ ‫ُهو‬
‫يُوجد ِان‬ ‫ُوِجدا‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫َِيد ِان‬ ‫وجدا‬ ‫ُُها‬
‫يُوج ُدون‬ ‫ُوِج ُدوا‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫َِي ُدون‬ ‫وج ُدوا‬ ‫ُه ْم‬
‫تُوج ُد‬ ‫ت‬ ‫ِ‬ ‫َِت ُد‬ ‫ِ‬
‫ُوجد ْ‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ت‬
‫هي وجد ْ‬
‫تُوجد ِان‬ ‫ُوِجدت‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫َِتد ِان‬ ‫وجدت‬ ‫ُُها‬
‫يُوج ْدن‬ ‫ُوِج ْدن‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫َِي ْدن‬ ‫ُهن وج ْدن‬
‫تُوج ُد‬ ‫ُوِج ْدت‬ ‫ال َِت ْد‬ ‫ِج ْد‬ ‫َِت ُد‬ ‫أنْت وج ْدت‬
‫تُوجد ِان‬ ‫ُوِج ْدُُتا‬ ‫ال َِتدا‬ ‫ِجدا‬ ‫َِتد ِان‬ ‫أنْـتُما وج ْدُُتا‬
‫تُوج ُدون‬ ‫ُوِج ْد ُْت‬ ‫ال َِت ُدوا‬ ‫ِج ُدوا‬ ‫َِت ُدون‬ ‫وج ْد ُْت‬ ‫أنْـتُ ْم‬
‫تُوج ِدين‬ ‫ت‬ ‫وِج ْد ِ‬
‫ُ‬ ‫ال َِت ِدي‬ ‫ِج ِدي‬ ‫َِت ِدين‬ ‫ت‬‫وج ْد ِ‬ ‫ت‬‫أنْ ِ‬
‫تُوجد ِان‬ ‫ِ‬
‫ُوج ْدُُتا‬ ‫ال َِتدا‬ ‫ِجدا‬ ‫َِتد ِان‬ ‫وج ْدُُتا‬ ‫أنْـتُما‬
‫تُوج ْدن‬ ‫ُوِج ْدتُن‬ ‫ال َِت ْدن‬ ‫ِج ْدن‬ ‫َِت ْدن‬ ‫وج ْدتُن‬ ‫أنْ ُت‬
‫أُوج ُد‬ ‫ت‬ ‫ِ‬ ‫أ ِج ُد‬
‫ُوج ْد ُ‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ت‬
‫وج ْد ُ‬ ‫أَن‬
‫نُوج ُد‬ ‫ُوِج ْدَن‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫َِن ُد‬ ‫وج ْدَن‬ ‫َْن ُن‬
‫اسم اآللة‬ ‫امسا الزمان و املكان‬ ‫اسم املفعول‬ ‫اسم الفاعل‬ ‫املصدر‬
‫ِميجد‬ ‫م ْوِجد‬ ‫م ْو ُجود‬ ‫و ِاجد‬ ‫و ْج ًدا‬ ‫ُم ْفرد ( ذ )‬
‫ِميجد ِان‬ ‫م ْوِجد ِان‬ ‫م ْو ُجود ِان‬ ‫و ِاجد ِان‬ ‫و ْجديْ ِن‬ ‫ُمثَّن ( ذ )‬
‫مو ِاج ُد‬ ‫مو ِاج ُد‬ ‫ودون‬‫م ْو ُج ُ‬ ‫و ِاج ُدون‬ ‫‪-‬‬ ‫َجْع ( ذ )‪ (/‬ك )‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫م ْو ُجودة‬ ‫و ِاجدة‬ ‫‪-‬‬ ‫ُم ْفرد ( ث )‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫م ْو ُجودت ِن‬ ‫و ِاجدت ِن‬ ‫‪-‬‬ ‫ُمثَّن ( ث )‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫م ْو ُجودات‬ ‫و ِاجدات‬ ‫و ْجدات‬ ‫َجْع ( ث )‬
‫‪21‬‬
‫===============================================================================‬
‫‪‬‬ ‫‪Tashrif al-Furu’ Mitsal Pola 3 :‬‬ ‫ف عل – ي ْفعل‬ ‫‪untuk Kata‬‬ ‫وهب‬
‫ب‬‫يُوه ُ‬ ‫ُوِهب‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ب‬
‫يـه ُ‬ ‫وهب‬ ‫ُهو‬
‫يوهب ِ‬
‫ان‬ ‫ُ‬ ‫ُوِهبا‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫يـهب ِ‬
‫ان‬ ‫وهبا‬ ‫ُُها‬
‫يُوهبُون‬ ‫ُوِهبُوا‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫يـهبُون‬ ‫وهبُوا‬ ‫ُه ْم‬
‫ب‬ ‫ِ‬ ‫ِهي‬
‫تُوه ُ‬ ‫ت‬ ‫ُوهب ْ‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ب‬
‫َت ُ‬ ‫ت‬
‫وهب ْ‬
‫تُوهب ِ‬
‫ان‬ ‫ُوِهبـتا‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫َتب ِ‬
‫ان‬ ‫وهبـتا‬ ‫ُُها‬
‫يُوه ْب‬ ‫ُوِه ْب‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫يـه ْب‬ ‫وه ْب‬ ‫ُهن‬
‫ب‬
‫تُوه ُ‬ ‫ُوِهْبت‬ ‫ب‬
‫ال َت ْ‬ ‫ب‬
‫هْ‬ ‫ب‬
‫َت ُ‬ ‫وهْبت‬ ‫أنْت‬
‫تُوهب ِ‬
‫ان‬ ‫ُوِهْبـتُما‬ ‫ال َتبا‬ ‫هبا‬ ‫َتب ِ‬
‫ان‬ ‫وهْبـتُما‬ ‫أنْـتُما‬
‫تُوهبُون‬ ‫ُوِهْبـتُ ْم‬ ‫ال َتبُوا‬ ‫هبُوا‬ ‫َتبُون‬ ‫وهْبـتُ ْم‬ ‫أنْـتُ ْم‬
‫تُوهبِني‬ ‫ت‬ ‫وِهب ِ‬ ‫ال َتِب‬ ‫هِب‬ ‫َتبِني‬ ‫ت‬ ‫وهب ِ‬ ‫ت‬‫أنْ ِ‬
‫ُْ‬ ‫ْ‬
‫تُوهب ِ‬
‫ان‬ ‫ُوِهْبـتُما‬ ‫ال َتبا‬ ‫هبا‬ ‫َتب ِ‬
‫ان‬ ‫وهْبـتُما‬ ‫أنْـتُما‬
‫تُوه ْب‬ ‫ُوِهْب ُت‬ ‫ال َت ْب‬ ‫ه ْب‬ ‫َت ْب‬ ‫وهْب ُت‬ ‫أنْ ُت‬
‫ب‬ ‫ِ‬
‫أُوه ُ‬ ‫ت‬ ‫ُوهْب ُ‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ب‬
‫أه ُ‬ ‫ت‬
‫وهْب ُ‬ ‫أَن‬
‫ب‬
‫نُوه ُ‬ ‫ُوِهْبـنا‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ب‬
‫َن ُ‬ ‫وهْبـنا‬ ‫َْن ُن‬
‫ِميهب‬ ‫م ْوِهب‬ ‫م ْوُهوب‬ ‫و ِاهب‬ ‫و ْهبًا‬ ‫ُم ْفرد ( ذ )‬
‫ِميهب ِ‬
‫ان‬ ‫موِهب ِ‬
‫ان‬ ‫م ْوُهواب ِن‬ ‫و ِاهب ِ‬
‫ان‬ ‫و ْهب ْ ِ‬
‫ني‬ ‫ُمثَّن ( ذ )‬
‫ْ‬
‫ب‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫و ِاهبُون‬
‫مواه ُ‬ ‫ب‬
‫مواه ُ‬ ‫م ْوُهوبُون‬ ‫‪-‬‬ ‫َجْع ( ذ )‪ (/‬ك )‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫م ْوُهوبة‬ ‫و ِاهبة‬ ‫‪-‬‬ ‫ُم ْفرد ( ث )‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫موهوبـت ِ‬
‫ان‬ ‫و ِاهبـت ِ‬
‫ان‬ ‫‪-‬‬ ‫ُمثَّن ( ث )‬
‫ُْ‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫م ْوُهوابت‬ ‫و ِاهبات‬ ‫و ْهبات‬ ‫َجْع ( ث )‬
‫‪22‬‬
‫===============================================================================‬
‫‪‬‬ ‫‪Tashrif al-Furu’ Mitsal Pola 4 :‬‬ ‫فعِل – ي ْفعل‬ ‫‪untuk Kata‬‬ ‫ي ِقن‬
‫يُوق ُن‬ ‫يُِقن‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫يـْيـق ُن‬ ‫ي ِقن‬ ‫ُهو‬
‫يوقـن ِ‬
‫ان‬ ‫ُ‬ ‫يُِقنا‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫يـيـقن ِ‬
‫ان‬ ‫ْ‬ ‫ي ِقنا‬ ‫ُُها‬
‫يُوقـنُون‬ ‫يُِقنُوا‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫يـْيـقنُون‬ ‫ي ِقنُوا‬ ‫ُه ْم‬
‫تُوق ُن‬ ‫ت‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِهي‬
‫يُقن ْ‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫تـْيـق ُن‬ ‫ت‬ ‫يقن ْ‬
‫تُوقـن ِ‬
‫ان‬ ‫يُِقنـتا‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫تـيـقن ِ‬
‫ان‬ ‫ْ‬ ‫ي ِقنـتا‬ ‫ُُها‬
‫يُوقـْنن‬ ‫يُِقْنن‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫يـْيـقْنن‬ ‫ي ِقْنن‬ ‫ُهن‬
‫تُوق ُن‬ ‫يُِقْنت‬ ‫ال تـْيـق ْن‬ ‫اِيق ْن‬ ‫تـْيـق ُن‬ ‫ي ِقْنت‬ ‫أنْت‬
‫ان‬ ‫يُِقْنـتُما‬ ‫ال تـْيـقنا‬ ‫اِيقنا‬ ‫تـيـقن ِ‬
‫ان‬ ‫ْ‬ ‫ي ِقْنـتُما‬ ‫أنْـتُما‬
‫تُوقـنُون‬ ‫يُِقْنـتُ ْم‬ ‫ال تـْيـقنُوا‬ ‫اِيقنُوا‬ ‫تـْيـقنُون‬ ‫ي ِقْنـتُ ْم‬ ‫أنْـتُ ْم‬
‫تُوقنِني‬ ‫ت‬ ‫ي ِقْن ِ‬
‫ُ‬ ‫ال تـْيـق ِن‬ ‫اِيق ِن‬ ‫تـْيـقنِني‬ ‫ت‬ ‫ي ِقْن ِ‬ ‫ت‬‫أنْ ِ‬
‫ان‬ ‫يُقنْـتُما‬ ‫ِ‬ ‫ال تـْيـقنا‬ ‫اِيقنا‬ ‫تـيـقن ِ‬
‫ان‬ ‫ْ‬ ‫ي ِقْنـتُما‬ ‫أنْـتُما‬
‫تُوقـنْن‬ ‫يُِقنْ ُت‬ ‫ال تـْيـقنْن‬ ‫اِيقنْن‬ ‫تـْيـقنْن‬ ‫ي ِقنْ ُت‬ ‫أنْ ُت‬
‫أُوق ُن‬ ‫ت‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫يُقْن ُ‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫أيْـق ُن‬ ‫ت‬ ‫يقْن ُ‬ ‫أَن‬
‫نُوق ُن‬ ‫يُِقْنـنا‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫نـْيـق ُن‬ ‫ي ِقْنـنا‬ ‫َْن ُن‬
‫ِميقن‬ ‫مْيـقن‬ ‫مْيـ ُقون‬ ‫َيقِن‬ ‫ي ِقينًا‬ ‫ُم ْفرد ( ذ )‬
‫ِميقن ِ‬
‫ان‬ ‫ميـقن ِ‬
‫ان‬ ‫مْيـ ُقوَن ِن‬ ‫َيقِن ِ‬
‫ان‬ ‫ي ِقين ْ ِ‬
‫ْ‬
‫مياقِ ُن‬ ‫مياقِ ُن‬ ‫مْيـ ُقونُون‬ ‫َيقِنُون‬ ‫‪-‬‬ ‫َجْع ( ذ )‪ (/‬ك )‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫مْيـ ُقونة‬ ‫َيقِنة‬ ‫‪-‬‬ ‫ُم ْفرد ( ث )‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ميـ ُقونـت ِ‬
‫ان‬ ‫َيقِنـت ِ‬
‫ان‬ ‫‪-‬‬ ‫ُمثَّن ( ث )‬
‫ْ‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫مْيـ ُقوَنت‬ ‫َيقِنات‬ ‫ي ِقينات‬ ‫َجْع ( ث )‬
‫‪23‬‬
‫===============================================================================‬
‫‪‬‬ ‫‪Tashrif al-Furu’ Mitsal Pola 5 :‬‬ ‫ف عل – ي ْفعل‬ ‫‪untuk Kata‬‬ ‫وجز‬
‫يُوج ُز‬ ‫ُوِجز‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫يـ ْو ُج ُز‬ ‫و ُجز‬ ‫ُهو‬
‫يُوجز ِان‬ ‫ُوِجزا‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫يـ ْو ُجز ِان‬ ‫و ُجزا‬ ‫ُُها‬
‫يُوج ُزون‬ ‫ُوِج ُزوا‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫يـ ْو ُج ُزون‬ ‫و ُج ُزوا‬ ‫ُه ْم‬
‫تُوج ُز‬ ‫ت‬ ‫ِ‬ ‫ِهي‬
‫ُوجز ْ‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫تـ ْو ُج ُز‬ ‫ت‬
‫و ُجز ْ‬
‫تُوجز ِان‬ ‫ُوِجزت‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫تـ ْو ُجز ِان‬ ‫و ُجزت‬ ‫ُُها‬
‫يُوج ْزن‬ ‫ُوِج ْزن‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫يـ ْو ُج ْزن‬ ‫و ُج ْزن‬ ‫ُهن‬
‫تُوج ُز‬ ‫ُوِج ْزت‬ ‫ال تـ ْو ُج ْز‬ ‫وج ْز‬
‫اُ ُ‬ ‫تـ ْو ُج ُز‬ ‫و ُج ْزت‬ ‫أنْت‬
‫تُوجز ِان‬ ‫ُوِج ْزُُتا‬ ‫ال تـ ْو ُجزا‬ ‫وجزا‬‫اُ ُ‬ ‫تـ ْو ُجز ِان‬ ‫و ُج ْزُُتا‬ ‫أنْـتُما‬
‫تُوج ُزون‬ ‫ُوِج ْزُْت‬ ‫ال تـ ْو ُج ُزوا‬ ‫وج ُزوا‬
‫اُ ُ‬ ‫تـ ْو ُج ُزون‬ ‫و ُج ْزُْت‬ ‫أنْـتُ ْم‬
‫تُوج ِزين‬ ‫ت‬‫وِجز ِ‬ ‫ال تـ ْو ُج ِزي‬ ‫وج ِزي‬ ‫تـ ْو ُج ِزين‬ ‫وجز ِ‬ ‫أنْ ِ‬
‫ُ ْ‬ ‫اُ ُ‬ ‫ت‬ ‫ُْ‬ ‫ت‬
‫تُوجز ِان‬ ‫ُوِج ْزُُتا‬ ‫ال تـ ْو ُجزا‬ ‫وجزا‬
‫اُ ُ‬ ‫تـ ْو ُجز ِان‬ ‫و ُج ْزُُتا‬ ‫أنْـتُما‬
‫تُوج ْزن‬ ‫ُوِج ْزتُن‬ ‫ال تـ ْو ُج ْزن‬ ‫وج ْزن‬
‫اُ ُ‬ ‫تـ ْو ُج ْزن‬ ‫و ُج ْزتُن‬ ‫أنْ ُت‬
‫أُوج ُز‬ ‫ت‬ ‫ِ‬
‫ُوج ْز ُ‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫أ ْو ُج ُز‬ ‫ت‬
‫و ُج ْز ُ‬ ‫أَن‬
‫نُوج ُز‬ ‫ُوِج ْزَن‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫نـ ْو ُج ُز‬ ‫و ُج ْزَن‬ ‫َْن ُن‬
‫ِميجز‬ ‫م ْوِجز‬ ‫م ْو ُجوز‬ ‫وِجيز‬ ‫وزا‬
‫ُو ُج ً‬ ‫ُم ْفرد ( ذ )‬
‫ِميجز ِان‬ ‫م ْوِجز ِان‬ ‫م ْو ُجوز ِان‬ ‫وِجيز ِان‬ ‫ُو ُجوزيْ ِن‬ ‫ُمثَّن ( ذ )‬
‫مو ِاج ُز‬ ‫مو ِاج ُز‬ ‫وزون‬ ‫م ْو ُج ُ‬ ‫وِج ُيزون‬ ‫‪-‬‬ ‫َجْع ( ذ )‪ (/‬ك )‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫م ْو ُجوزة‬ ‫وِجيزة‬ ‫‪-‬‬ ‫ُم ْفرد ( ث )‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫م ْو ُجوزت ِن‬ ‫وِجيزت ِن‬ ‫‪-‬‬ ‫ُمثَّن ( ث )‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫م ْو ُجوزات‬ ‫وِجيزات‬ ‫ُو ُجوزات‬ ‫َجْع ( ث )‬
‫‪24‬‬
‫===============================================================================‬
‫‪‬‬ ‫‪Tashrif al-Furu’ Mitsal Pola 6 :‬‬ ‫فعِل – ي ْفعِل‬ ‫‪untuk Kata‬‬ ‫وثِق‬
‫يُوث ُق‬ ‫ُوثِق‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫يـثِ ُق‬ ‫وثِق‬ ‫ُهو‬
‫يوثـق ِ‬
‫ان‬ ‫ُ‬ ‫ُوثِقا‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫يـثِق ِ‬
‫ان‬ ‫وثِقا‬ ‫ُُها‬
‫يُوثـ ُقون‬ ‫ُوثُِقوا‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫يـثِ ُقون‬ ‫وثُِقوا‬ ‫ُه ْم‬
‫تُوث ُق‬ ‫ت‬ ‫ِ‬ ‫تـثِ ُق‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫ُوثق ْ‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ت‬ ‫هي وثق ْ‬
‫تُوثـق ِ‬
‫ان‬ ‫ُوثِقتا‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫تـثِق ِ‬
‫ان‬ ‫وثِقتا‬ ‫ُُها‬
‫يُوثـ ْقن‬ ‫ُوثِْقن‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫يـثِ ْقن‬ ‫وثِْقن‬ ‫ُهن‬
‫تُوث ُق‬ ‫ُوثِْقت‬ ‫ال تـثِ ْق‬ ‫ثِ ْق‬ ‫تـثِ ُق‬ ‫أنْت وثِْقت‬
‫ان‬ ‫ُوثِقتُما‬ ‫ال تـثِقا‬ ‫ثِقا‬ ‫تـثِق ِ‬
‫ان‬ ‫أنْـتُما وثِْقتُما‬
‫تُوثـ ُقون‬ ‫ُوثِْقتُ ْم‬ ‫ال تـثِ ُقوا‬ ‫ثُِقوا‬ ‫تـثِ ُقون‬ ‫وثِْقتُ ْم‬ ‫أنْـتُ ْم‬
‫تُوث ِقني‬ ‫ت‬ ‫وثِْق ِ‬
‫ُ‬ ‫ال تـثِ ِقي‬ ‫ثِِقي‬ ‫تـثِ ِقني‬ ‫ت‬ ‫ت وثِْق ِ‬ ‫أنْ ِ‬
‫ان‬ ‫ُوثِْقتُما‬ ‫ال تـثِقا‬ ‫ثِقا‬ ‫تـثِق ِ‬
‫ان‬ ‫أنْـتُما وثِْقتُما‬
‫تُوثـ ْقن‬ ‫ُوثِْق ُت‬ ‫ال تـثِ ْقن‬ ‫ثِْقن‬ ‫تـثِ ْقن‬ ‫أنْ ُت وثِْق ُت‬
‫أُوث ُق‬ ‫ت‬ ‫ِ‬ ‫أثِ ُق‬ ‫ِ‬
‫ُوث ْق ُ‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ت‬‫وث ْق ُ‬ ‫أَن‬
‫نُوث ُق‬ ‫ُوثِْقنا‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫نـثِ ُق‬ ‫وثِْقنا‬ ‫َْن ُن‬
‫ِميثاق‬ ‫م ْوثِق‬ ‫م ْوثُوق‬ ‫واثِق‬ ‫ُوثُوقًا‬ ‫ُم ْفرد ( ذ )‬
‫ِميثاق ِ‬
‫ان‬ ‫موثِق ِ‬
‫ان‬ ‫موثُوق ِ‬
‫ان‬ ‫واثِق ِ‬
‫ان‬ ‫وثُوق ْ ِ‬
‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫ُ‬
‫يق‬ ‫ِ‬ ‫مواثِ ُق‬ ‫واثُِقون‬
‫مواث ُ‬ ‫م ْوثُوقُون‬ ‫‪-‬‬ ‫َجْع ( ذ )‪ (/‬ك )‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫م ْوثُوقة‬ ‫واثِقة‬ ‫‪-‬‬ ‫ُم ْفرد ( ث )‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫موثُوقـت ِ‬
‫ان‬ ‫واثِقت ِ‬
‫ان‬ ‫‪-‬‬ ‫ُمثَّن ( ث )‬
‫ْ‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫م ْوثُوقات‬ ‫واثِقات‬ ‫ُوثُوقات‬ ‫َجْع ( ث )‬
25
===============================================================================
 Latihan - Latihan
• Soal 1 : Alihkanlah ke bahasa lain seperti contoh dengan bantuan tabel-tabel
tashrif al-furu’ sebelumnya !
Indonesia ‫العربية‬
Dua orang (lk) yang ditemukan ‫م ْو ُجود ِان‬
Berikanlah olehmu seorang (lk) !
‫َيقِنات‬
‫ِميجز‬
Jangan kamu (pr) percaya !
‫َِت ُدون‬
Kalian (pr) telah memberi
Banyak keyakinan
‫وِجيز‬
Dua tempat untuk percaya
! ‫ال َِت ُدوا‬

Kamu (lk) telah diberi
ِ ‫ميـقن‬
‫ان‬ ْ
‫تُوثـ ُقون‬
Seorang (pr) yang menemukan
‫م ْوُهوابت‬
• Soal 2 : Tashriflah dengan tashrif al-furu’ lengkap untuk kosakata berikut menurut
wazn yang tepat di buku tulis Anda dengan bantuan daftar tabel !
ً‫وِجل – وجال‬ ‫يـنع – يـْنـ ًعا‬ ً‫وعظ – عِظة‬

ً‫صوال‬ُ ‫وصل – ُو‬ ‫و ِحر – وحًرا‬ ً‫و ُدع – وداعة‬
26
===============================================================================
27
===============================================================================
BAB 3
________________________________
AL-AJWAF
________________________________
CAKUPAN MATERI :
 TASHRIF AL-USHUL KOSAKATA BINA’ AJWAF

 TASHRIF AL-FURU’ KOSAKATA BINA’ AJWAF
28
===============================================================================
29
===============================================================================

____________________________________________________
 Tashrif al-Ushul Kalimah Bina’ Ajwaf

ajwaf menurut wazn masing-masing.
6 (6) 5 (5) 4 (4) 3 (3) 2 (2) 1 (1)
‫طال‬ ‫َنم‬ ‫زاد‬ ‫طاف‬ ‫الفعل املاضي‬

‫ول‬
ُ ُ‫يط‬ ‫يـن ُام‬ ُ ‫ي ِز‬
‫يد‬ ‫وف‬
ُ ُ‫يط‬ )1( ‫الفعل املضارع‬
ً‫طُوال‬ ‫نـ ْوًما‬ ً‫ِزَيدة‬ ‫طوافًا‬ ‫املصدر‬
‫ط ِويل‬ ‫َنئِم‬ ‫زائِد‬ ‫طائِف‬ )2( ‫اسم الفاعل‬
‫مطُول‬ ‫منُوم‬ ‫م ِزيد‬ ‫مطُوف‬ ‫اسم املفعول‬
‫طُ ْل‬ ‫ْن‬ ‫ِزْد‬ ‫ف‬ْ ُ‫ط‬ ‫فعل األمر‬
‫ال تطُ ْل‬ ‫ال تـن ْم‬ ‫ال ت ِزْد‬ ‫ف‬
ْ ُ‫ال تط‬ ‫فعل النهي‬
‫مطال‬ ‫منام‬ ‫م ِزيد‬ ‫مطاف‬ ‫اسم الزمان‬
‫مطال‬ ‫منام‬ ‫م ِزيد‬ ‫مطاف‬ ‫اسم املكان‬
‫ِمطال‬ ‫ِمنام‬ ‫ِمزاد‬ ‫ِمطاف‬ ‫اسم اآللة‬
‫ِطيل‬ ‫نِيم‬ ‫ِزيد‬ ‫ِطيف‬ ‫املاضي اجملهول‬
‫ال‬
ُ ‫يُط‬ ‫يـُن ُام‬ ‫يـُز ُاد‬ ‫اف‬
ُ ‫يُط‬ ‫املضارع اجملهول‬
Panjang
(3)
Tidur Me- Me- ‫الرتَجة‬
nambah ngelilingi
_______________________________________
1. Diantara praktik al-I’lal bi an-Naql seperti tampak pada beberapa kalimah yang dihasilkan dari shighah
terkait.
2. Diantara praktik al-Ibdal seperti tampak pada beberapa kalimah yang dihasilkan dari shighah terkait.
3. Tashrif kalimah pola ke-5 tertuang secara lengkap untuk keserasian dengan kalimah-kalimah di
sampingnya. Walaupun secara ma’na, beberapa kalimah yang dihasilkan sulit untuk difahami.
30
===============================================================================
 Kosakata Tsulatsi Mujarrad Bina’ Ajwaf
 Pola 1 : ‫فـعل – يـ ْفعُ ُل‬ (1)
ً‫قال – قـ ْوال‬ ‫صام – ص ْوًما‬ ‫ذاق – ذ ْوقًا‬ ً‫تب – تـ ْوبة‬ ‫زار – ِزَيرًة‬
Berkata Berpuasa Merasakan Bertaubat Berkunjung

Pola 2 : ‫فـعل – يـ ْفعِ ُل‬ (2)
‫عاب – عْيـبًا‬ ‫عاش – عْي ًشا‬ ‫صاد – صْي ًدا‬ ‫سار – س ْ ًريا‬ ‫ابع – بـْيـ ًعا‬
Mencela Hidup Berburu Berjalan Menjual
‫هاف – هْيـ ًفا‬ ً‫الع – ل ْوعة‬ ‫حار – ح ْ ًريا‬ ً‫َنل – نـْيال‬ ‫خاف – خ ْوفًا‬
Haus sangat Gelisah Tercengang Mencapai Takut
 Pola 5 : ‫فـعُل – يـ ْفعُ ُل‬ (3)
_______________________________________
1. Maka seperti kalimah ‫وب‬

ُ ُ‫ يـت‬- ‫ تب‬yang masuk dalam pola 1, uraian dasarnya adalah ‫ب‬
ُ ‫ يـْتـ ُو‬- ‫تـوب‬
yang kemudian mengalami i’lal.
2. Maka seperti kalimah ُ ِ‫ يب‬- ‫ ابع‬yang masuk dalam pola 2, uraian dasarnya adalah ‫ يـْبيِ ُع‬- ‫ بـيع‬yang
‫يع‬
kemudian mengalami i’lal. Demikian pula kalimah yang masuk wazn bab masing-masing.
3. Tidak ada fi’l bina’ ajwaf yang masuk pola ke-5 selain kalimah ‫ طال‬, bahkan sebagian ulama ilmu
tashrif memasukkan kalimah tersebut ke dalam pola pertama yaitu ‫ فـعل – يـ ْفعُ ُل‬. Wallahu a’lam …
‫‪31‬‬
‫===============================================================================‬

‫)‪6 (6‬‬ ‫)‪5 (5‬‬ ‫)‪4 (4‬‬ ‫)‪3 (3‬‬ ‫)‪2 (2‬‬ ‫)‪1 (1‬‬
‫اف‬
‫َي ُ‬ ‫الفعل املضارع‬
‫املصدر‬
‫اسم الفاعل‬
‫ُزْر‬ ‫فعل األمر‬
‫فعل النهي‬
‫مبِيع‬ ‫اسم املكان‬
‫اسم اآللة‬
‫املاضي اجملهول‬
‫املضارع اجملهول‬

‫‪Yang berpuasa‬‬ ‫فـعل ‪ -‬يـ ْفعُ ُل‬ ‫صام – ص ْوًما‬ ‫صائِم‬
‫ش‬ ‫ِ‬
‫ع ْ‬
‫ال‬
‫يـن ُ‬
‫ط ِويل‬
‫ال تـ ُق ْل‬
‫ِمصاد‬
32
===============================================================================
 Ma’lumat Tambahan Bina’ Ajwaf
1. Fi’l bina’ ajwaf terbagi kepada 2 macam : (1)

a. Ajwaf wawi, yaitu fi’l ajwaf yang asal huruf ‘illahnya berupa huruf wawu.
b. Ajwaf ya’i, yaitu fi’l ajwaf yang asal huruf ‘illahnya berupa huruf ya’.
‫خاف‬ ‫طاف‬ ‫قال‬ ‫الواوي‬

‫خ ِوف‬ ‫طوف‬ ‫قـول‬
‫األجوف‬
‫سار‬ ‫ابع‬ ‫زاد‬ ‫اليائي‬
‫سري‬ ‫بـيع‬ ‫زيد‬
2. Selain pembagian di atas, fi’l ajwaf juga terbagi kepada 2 macam :

a. Ajwaf yang telah mengalami i’lal seperti contoh di atas.
b. Ajwaf yang tidak mengalami i’lal dimana huruf ‘illah aslinya tetap ada.
Buta ‫ع ِور – يـ ْعوُر – عوًرا‬ ‫الواوي‬ ‫األجوف‬

Halus ‫غيِد – يـ ْغي ُد – غي ًدا‬ ‫اليائي‬ ‫بدون إعالل‬
3. Praktik secara lengkap hukum dan kaidah al-I’lal dalam tashrif fi’l bina’ ajwaf dapat
dinikmati pada bahasan sub bab berikutnya tentang tashrif al-furu’. Selamat
mengkaji ….
_______________________________________
1. Seperti keterangan dalam tabel, fi’l ajwaf tersebut telah mengalami al-I’lal bi al-Qalb, yaitu
dengan merubah huruf ‘illah kepada huruf ‘illah lain.
33
===============================================================================

________________________________________________________

bina’ ajwaf dengan shighahnya yang beragam. Mereka adalah apa yang berpola berikut

‫وف‬
ُ ُ‫ يط‬- ‫طاف‬ ‫يـ ْفعُ ُل‬ – ‫فـعل‬ 1 (1)
ُ ‫ ي ِز‬- ‫زاد‬
‫يد‬ ‫يـ ْفعِ ُل‬ – ‫فـعل‬ 2 (2)
‫يـ ْفع ُل‬ – ‫فـعل‬ 3 (3)
‫ يـن ُام‬- ‫َنم‬ ‫يـ ْفع ُل‬ – ‫فعِل‬ 4 (4)
‫ول‬
ُ ُ‫ يط‬- ‫طال‬ ‫فـعُل – يـ ْفعُ ُل‬ 5 (5)
‫فعِل – يـ ْفعِ ُل‬ 6 (6)
 Perhatian !!
‫‪34‬‬
‫===============================================================================‬
‫‪‬‬ ‫‪Tashrif al-Furu’ Ajwaf Pola 1 :‬‬ ‫ف عل – ي ْفعل‬ ‫‪untuk Kata‬‬ ‫طاف‬
‫اف‬
‫يُط ُ‬ ‫ِطيف‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫وف‬
‫يطُ ُ‬ ‫طاف‬ ‫ُهو‬
‫يطاف ِ‬
‫ان‬ ‫ُ‬ ‫ِطيفا‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫يطُوف ِ‬
‫ان‬ ‫طافا‬ ‫ُُها‬
‫يُطافُون‬ ‫ِطي ُفوا‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫يطُوفُون‬ ‫طافُوا‬ ‫ُه ْم‬
‫اف‬
‫تُط ُ‬ ‫ت‬
‫طيف ْ‬
‫ِ‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫وف‬
‫تطُ ُ‬ ‫ت‬
‫طاف ْ‬ ‫ِهي‬
‫تُطاف ِ‬
‫ان‬ ‫ِطيفتا‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫تطُوف ِ‬
‫ان‬ ‫طافـتا‬ ‫ُُها‬
‫يُط ْفن‬ ‫ِط ْفن‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫يطُْفن‬ ‫طُْفن‬ ‫ُهن‬
‫اف‬
‫تُط ُ‬ ‫ِط ْفت‬ ‫ف‬‫ال تطُ ْ‬ ‫ف‬‫طُ ْ‬ ‫وف‬
‫تطُ ُ‬ ‫طُْفت‬ ‫أنْت‬
‫تُطاف ِ‬
‫ان‬ ‫ِط ْفتُما‬ ‫ال تطُوفا‬ ‫طُوفا‬ ‫تطُوف ِ‬
‫ان‬ ‫طُْفتُما‬ ‫أنْـتُما‬
‫تُطافُون‬ ‫ِط ْفتُ ْم‬ ‫ال تطُوفُوا‬ ‫طُوفُوا‬ ‫تطُوفُون‬ ‫طُْفتُ ْم‬ ‫أنْـتُ ْم‬
‫تُطافِني‬ ‫ت‬‫ِط ْف ِ‬ ‫ال تطُ ِوف‬ ‫طُ ِوف‬ ‫تطُوفِني‬ ‫ت‬‫طُْف ِ‬ ‫ت‬‫أنْ ِ‬
‫تُطاف ِ‬
‫ان‬ ‫ِط ْفتُما‬ ‫ال تطُوفا‬ ‫طُوفا‬ ‫تطُوف ِ‬
‫ان‬ ‫طُْفتُما‬ ‫أنْـتُما‬
‫تُط ْفن‬ ‫ِط ْف ُت‬ ‫ال تطُْفن‬ ‫طُْفن‬ ‫تطُْفن‬ ‫طُْف ُت‬ ‫أنْ ُت‬
‫اف‬
‫أُط ُ‬ ‫ت‬ ‫ِ‬
‫ط ْف ُ‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫وف‬
‫أطُ ُ‬ ‫ت‬
‫طُْف ُ‬ ‫أَن‬
‫اف‬
‫نُط ُ‬ ‫ِط ْفنا‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫وف‬
‫نطُ ُ‬ ‫طُْفنا‬ ‫َْن ُن‬
‫ِمطاف‬ ‫مطاف‬ ‫مطُوف‬ ‫طائِف‬ ‫طوافًا‬ ‫ُم ْفرد ( ذ )‬
‫ِمطاف ِ‬
‫ان‬ ‫مطاف ِ‬
‫ان‬ ‫مطُوف ِ‬
‫ان‬ ‫طائِف ِ‬
‫ان‬ ‫طواف ْ ِ‬
‫ف‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫طائُِفون‬
‫مطائ ُ‬ ‫ف‬
‫مطائ ُ‬ ‫مطُوفُون‬ ‫‪-‬‬ ‫َجْع ( ذ )‪ (/‬ك )‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫مطُوفة‬ ‫طائِفة‬ ‫‪-‬‬ ‫ُم ْفرد ( ث )‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫مطُوفـت ِ‬
‫ان‬ ‫طائِفت ِ‬
‫ان‬ ‫‪-‬‬ ‫ُمثَّن ( ث )‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫مطُوفات‬ ‫طائِفات‬ ‫طوافات‬ ‫َجْع ( ث )‬
‫‪35‬‬
‫===============================================================================‬
‫‪‬‬ ‫‪Tashrif al-Furu’ Ajwaf Pola 2 :‬‬ ‫ف عل – ي ْفعِل‬ ‫‪untuk Kata‬‬ ‫زاد‬
‫يـُز ُاد‬ ‫ِزيد‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ي ِز ُ‬
‫يد‬ ‫زاد‬ ‫ُهو‬
‫يـُزاد ِان‬ ‫ِزيدا‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ي ِزيد ِان‬ ‫زادا‬ ‫ُُها‬
‫يـُز ُادون‬ ‫ِز ُ‬
‫يدوا‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫يدون‬ ‫ي ِز ُ‬ ‫ز ُادوا‬ ‫ُه ْم‬
‫تـُز ُاد‬ ‫ِزيد ْ‬
‫ت‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ت ِز ُ‬
‫يد‬ ‫ت‬
‫زاد ْ‬ ‫ِهي‬
‫تـُزاد ِان‬ ‫ِزيدت‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ت ِزيد ِان‬ ‫زادت‬ ‫ُُها‬
‫يـُزْدن‬ ‫ُزْدن‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ي ِزْدن‬ ‫ِزْدن‬ ‫ُهن‬
‫تـُز ُاد‬ ‫ُزْدت‬ ‫ال ت ِزْد‬ ‫ِزْد‬ ‫ت ِز ُ‬
‫يد‬ ‫ِزْدت‬ ‫أنْت‬
‫تـُزاد ِان‬ ‫ُزْد ُُتا‬ ‫ال ت ِزيدا‬ ‫ِزيدا‬ ‫ت ِزيد ِان‬ ‫ِزْد ُُتا‬ ‫أنْـتُما‬
‫تـُز ُادون‬ ‫ُزْد ُْت‬ ‫يدوا‬‫ال ت ِز ُ‬ ‫ِز ُ‬
‫يدوا‬ ‫ت ِز ُ‬
‫يدون‬ ‫ِزْد ُْت‬ ‫أنْـتُ ْم‬
‫تـُز ِادين‬ ‫ت‬‫زْد ِ‬ ‫يدي‬ ‫ال ت ِز ِ‬ ‫يدي‬‫ِز ِ‬ ‫ت ِز ِ‬
‫يدين‬ ‫ت‬‫ِزْد ِ‬ ‫ت‬‫أنْ ِ‬
‫ُ‬
‫تـُزاد ِان‬ ‫ُزْد ُُتا‬ ‫ال ت ِزيدا‬ ‫ِزيدا‬ ‫ت ِزيد ِان‬ ‫ِزْد ُُتا‬ ‫أنْـتُما‬
‫تـُزْدن‬ ‫ُزْدتُن‬ ‫ال ت ِزْدن‬ ‫ِزْدن‬ ‫ت ِزْدن‬ ‫ِزْدتُن‬ ‫أنْ ُت‬
‫أُز ُاد‬ ‫ت‬
‫ُزْد ُ‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫أ ِز ُ‬
‫يد‬ ‫ِزْد ُ‬
‫ت‬ ‫أَن‬
‫نـُز ُاد‬ ‫ُزْدَن‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ن ِز ُ‬
‫يد‬ ‫ِزْدَن‬ ‫َْن ُن‬
‫ِمزاد‬ ‫م ِزيد‬ ‫م ِزيد‬ ‫زائِد‬ ‫ِزَيدةً‬ ‫ُم ْفرد ( ذ )‬
‫ِمزاد ِان‬ ‫م ِزيد ِان‬ ‫م ِزيد ِان‬ ‫زائِد ِان‬ ‫ِزَيدت ْ ِ‬
‫مزائِ ُد‬ ‫مزائِ ُد‬ ‫م ِز ُ‬
‫يدون‬ ‫زائِ ُدون‬ ‫‪-‬‬ ‫َجْع ( ذ )‪ (/‬ك )‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫م ِزيدة‬ ‫زائِدة‬ ‫‪-‬‬ ‫ُم ْفرد ( ث )‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫م ِزيدت ِن‬ ‫زائِدت ِن‬ ‫‪-‬‬ ‫ُمثَّن ( ث )‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫م ِزيدات‬ ‫زائِدات‬ ‫ِزَيدات‬ ‫َجْع ( ث )‬
‫‪36‬‬
‫===============================================================================‬
‫‪‬‬ ‫‪Tashrif al-Furu’ Ajwaf Pola 4 :‬‬ ‫فعِل – ي ْفعل‬ ‫‪untuk Kata‬‬ ‫َنم‬
‫يـُن ُام‬ ‫نِيم‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫يـن ُام‬ ‫َنم‬ ‫ُهو‬
‫يـنام ِ‬
‫ان‬ ‫ُ‬ ‫نِيما‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫يـنام ِ‬
‫ان‬ ‫َنما‬ ‫ُُها‬
‫يـُن ُامون‬ ‫يموا‬ ‫ِ‬
‫نُ‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫يـن ُامون‬ ‫َن ُموا‬ ‫ُه ْم‬
‫تـُن ُام‬ ‫ت‬
‫نيم ْ‬
‫ِ‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫تـن ُام‬ ‫ت‬
‫َنم ْ‬ ‫ِهي‬
‫تـُنام ِ‬
‫ان‬ ‫نِيمتا‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫تـنام ِ‬
‫ان‬ ‫َنمتا‬ ‫ُُها‬
‫يـُن ْمن‬ ‫ُنُْن‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫يـن ْمن‬ ‫ُِنْن‬ ‫ُهن‬
‫تـُن ُام‬ ‫ُنُْت‬ ‫ال تـن ْم‬ ‫ْن‬ ‫تـن ُام‬ ‫ُِنْت‬ ‫أنْت‬
‫ان‬ ‫ُنُْتُما‬ ‫ال تـناما‬ ‫َنما‬ ‫تـنام ِ‬
‫ان‬ ‫ُِنْتُما‬ ‫أنْـتُما‬
‫تـُن ُامون‬ ‫ُنُْتُ ْم‬ ‫ال تـن ُاموا‬ ‫َن ُموا‬ ‫تـن ُامون‬ ‫ُِنْتُ ْم‬ ‫أنْـتُ ْم‬
‫تـُن ِامني‬ ‫ت‬‫ُنُْ ِ‬ ‫ال تـن ِامي‬ ‫َن ِمي‬ ‫تـن ِامني‬ ‫ت‬ ‫ُِنْ ِ‬ ‫ت‬‫أنْ ِ‬
‫ان‬ ‫ُنُْتُما‬ ‫ال تـناما‬ ‫َنما‬ ‫تـنام ِ‬
‫ان‬ ‫ُِنْتُما‬ ‫أنْـتُما‬
‫تـُن ْمن‬ ‫ُنُُْت‬ ‫ال تـن ْمن‬ ‫ُنْن‬ ‫تـن ْمن‬ ‫ُِنُْت‬ ‫أنْ ُت‬
‫أَُن ُم‬ ‫ت‬ ‫ِ‬
‫ُنُْ ُ‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫أَن ُم‬ ‫ت‬‫ُنْ ُ‬ ‫أَن‬
‫نـُن ُام‬ ‫ُنُْنا‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫نـن ُام‬ ‫ُِنْنا‬ ‫َْن ُن‬
‫ِمنام‬ ‫منام‬ ‫منُوم‬ ‫َنئِم‬ ‫نـ ْوًما‬ ‫ُم ْفرد ( ذ )‬
‫ِمنام ِ‬
‫ان‬ ‫منام ِ‬
‫ان‬ ‫منُوم ِ‬
‫ان‬ ‫َنئِم ِ‬
‫ان‬ ‫نـ ْوم ْ ِ‬
‫منائِ ُم‬ ‫منائِ ُم‬ ‫ومون‬
‫منُ ُ‬ ‫َنئِ ُمون‬ ‫‪-‬‬ ‫َجْع ( ذ )‪ (/‬ك )‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫منُومة‬ ‫َنئِمة‬ ‫‪-‬‬ ‫ُم ْفرد ( ث )‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫منُومت ِ‬
‫ان‬ ‫َنئِمت ِ‬
‫ان‬ ‫‪-‬‬ ‫ُمثَّن ( ث )‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫منُومات‬ ‫َنئِمات‬ ‫نـ ْومات‬ ‫َجْع ( ث )‬
‫‪37‬‬
‫===============================================================================‬
‫‪‬‬ ‫‪Tashrif al-Furu’ Ajwaf Pola 5 :‬‬ ‫ف عل – ي ْفعل‬ ‫‪untuk Kata‬‬ ‫طال‬
‫ال‬
‫يُط ُ‬ ‫ِطيل‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ول‬
‫يطُ ُ‬ ‫طال‬ ‫ُهو‬
‫يُطاال ِن‬ ‫ِطيال‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫يطُوال ِن‬ ‫طاال‬ ‫ُُها‬
‫يُطالُون‬ ‫ِطيلُوا‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫يطُولُون‬ ‫طالُوا‬ ‫ُه ْم‬
‫ال‬
‫تُط ُ‬ ‫ت‬
‫طيل ْ‬
‫ِ‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ول‬
‫تطُ ُ‬ ‫ت‬
‫طال ْ‬ ‫ِهي‬
‫تُطاال ِن‬ ‫ِطيلتا‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫تطُوال ِن‬ ‫طالتا‬ ‫ُُها‬
‫يُطلْن‬ ‫ِطلْن‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫يطُلْن‬ ‫طُلْن‬ ‫ُهن‬
‫ال‬
‫تُط ُ‬ ‫ِطلْت‬ ‫ال تطُ ْل‬ ‫طُ ْل‬ ‫ول‬
‫تطُ ُ‬ ‫طُلْت‬ ‫أنْت‬
‫تُطاال ِن‬ ‫ِط ْلتُما‬ ‫ال تطُوال‬ ‫طُوال‬ ‫تطُوال ِن‬ ‫طُْلتُما‬ ‫أنْـتُما‬
‫تُطالُون‬ ‫ِط ْلتُ ْم‬ ‫ال تطُولُوا‬ ‫طُولُوا‬ ‫تطُولُون‬ ‫طُْلتُ ْم‬ ‫أنْـتُ ْم‬
‫تُطالِني‬ ‫ت‬‫ِط ْل ِ‬ ‫ال تطُ ِول‬ ‫طُ ِول‬ ‫تطُولِني‬ ‫ت‬‫طُْل ِ‬ ‫ت‬‫أنْ ِ‬
‫تُطاال ِن‬ ‫ِطلْتُما‬ ‫ال تطُوال‬ ‫طُوال‬ ‫تطُوال ِن‬ ‫طُلْتُما‬ ‫أنْـتُما‬
‫تُطلْن‬ ‫ِطلْ ُت‬ ‫ال تطُلْن‬ ‫طُلْن‬ ‫تطُلْن‬ ‫طُلْ ُت‬ ‫أنْ ُت‬
‫ال‬
‫أُط ُ‬ ‫ت‬ ‫ِ‬
‫طلْ ُ‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ول‬
‫أطُ ُ‬ ‫ت‬
‫طُلْ ُ‬ ‫أَن‬
‫ال‬
‫نُط ُ‬ ‫ِطلْنا‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ول‬
‫نطُ ُ‬ ‫طُلْنا‬ ‫َْن ُن‬
‫ِمطال‬ ‫مطال‬ ‫مطُول‬ ‫ط ِويل‬ ‫طُوالً‬ ‫ُم ْفرد ( ذ )‬
‫ِمطاال ِن‬ ‫مطاال ِن‬ ‫مطُوال ِن‬ ‫ط ِويال ِن‬ ‫طُول ْ ِ‬
‫مطائِ ُل‬ ‫مطائِ ُل‬ ‫مطُولُون‬ ‫ط ِويلُون‬ ‫‪-‬‬ ‫َجْع ( ذ )‪ (/‬ك )‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫مطُولة‬ ‫ط ِويلة‬ ‫‪-‬‬ ‫ُم ْفرد ( ث )‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫مطُولت ِ‬
‫ان‬ ‫ط ِويلت ِ‬
‫ان‬ ‫‪-‬‬ ‫ُمثَّن ( ث )‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫مطُوالت‬ ‫ط ِويالت‬ ‫طُوالت‬ ‫َجْع ( ث )‬
38
===============================================================================
Dua orang (lk) yang dikelilingi ِ ‫مطُوف‬
‫ان‬
Tambahkanlah olehmu seorang (lk) !
‫َنئِمات‬
‫ط ِويلة‬
Jangan kamu (lk) mengelilingi !
ُ ‫ت ِز‬
‫يدون‬
Kalian (pr) telah tidur
Panjang
! ‫طُْفن‬
Dua tempat untuk menambah
! ‫ال تـن ُاموا‬

Kamu (lk) telah dikelilingi
ِ ْ ‫ِزَيدت‬
‫ني‬
‫تـُز ُادون‬
Seorang (pr) yang tidur
‫ف‬ ِ
ُ ‫مطائ‬
‫خاف – خ ْوفًا‬ ‫صاد – صْي ًدا‬ ‫صام – ص ْوًما‬

‫هاف – هْيـ ًفا‬ ‫عاش – عْي ًشا‬ ً‫تب – تـ ْوبة‬
39
===============================================================================
BAB 4
________________________________
AN-NAQISH
________________________________
CAKUPAN MATERI :
 TASHRIF AL-USHUL KOSAKATA BINA’ NAQISH

 TASHRIF AL-FURU’ KOSAKATA BINA’ NAQISH
40
===============================================================================
41
===============================================================================

____________________________________________________
 Tashrif al-Ushul Kalimah Bina’ Naqish

naqish menurut wazn masing-masing.
6 (6) 5 (5) 4 (4) 3 (3) 2 (2) 1 (1)
‫س ُرو‬ ‫ن ِسي‬ ‫َنى‬ ‫بكى‬ ‫عفا‬ ‫الفعل املاضي‬

‫ي ْس ُرو‬ ‫يـنْسى‬ ‫يـْنـهى‬ ‫يـْبكِي‬ ‫يـ ْع ُفو‬ )1( ‫الفعل املضارع‬
ً‫سراوة‬ ً ‫نِ ْسي‬
‫اَن‬ ‫َنْيًا‬ ً‫بُكاء‬ ‫ع ْف ًوا‬ ‫املصدر‬
‫س ِري‬ ‫َنس‬ ‫َنه‬ ‫ابك‬ ‫عاف‬ )2( ‫اسم الفاعل‬
‫م ْس ُرو‬ ‫مْن ِسي‬ ‫مْن ِهي‬ ‫مْبكِي‬ ‫م ْع ُفو‬ ‫اسم املفعول‬
‫اُ ْس ُر‬ ‫اِنْس‬ ‫اِنْه‬ ‫ك‬ِ ‫اِب‬
ْ ‫ف‬
ُ ‫اُ ْع‬
)2( ‫فعل األمر‬
‫ال ت ْس ُر‬ ‫ال تـْنس‬ ‫ال تـْنه‬ ِ ‫ال تـب‬
‫ك‬ ‫ف‬
ُ ‫ال تـ ْع‬
)2( ‫فعل النهي‬
ْ
‫م ْسًرى‬ ‫مْن ًسى‬ ‫مْنـ ًهى‬ ‫مْب ًكى‬ ‫م ْع ًفى‬ ‫اسم الزمان‬
‫م ْسًرى‬ ‫مْن ًسى‬ ‫مْنـ ًهى‬ ‫مْب ًكى‬ ‫م ْع ًفى‬ ‫اسم املكان‬
‫ِم ْسًرى‬ ‫ِمْن ًسى‬ ‫ِمْنـ ًهى‬ ‫ِمْب ًكى‬ ‫ِم ْع ًفى‬ ‫اسم اآللة‬
‫ُس ِري‬ ‫نُ ِسي‬ ‫َُنِي‬ ‫بُكِي‬ ‫عُ ِفي‬ ‫املاضي اجملهول‬
‫يُ ْسرى‬ ‫يـُنْسى‬ ‫يـُنْـهى‬ ‫يـُْبكى‬ ‫يـُ ْعفى‬ ‫املضارع اجملهول‬
Mulia Lupa Me- Me- Me- ‫الرتَجة‬
larang nangis maaf-
kan
_______________________________________
1. Diantara praktik al-I’lal bi at-Taskin seperti tampak pada beberapa kalimah yang dihasilkan dari
shighah terkait.
2. Diantara praktik al-I’lal bi al-Hadzfi seperti tampak pada beberapa kalimah yang dihasilkan dari
shighah terkait.
42
===============================================================================
 Kosakata Tsulatsi Mujarrad Bina’ Naqish
‫غزا – غ ْزًوا‬ ً‫تال – تِالوة‬ ‫ْوى‬

ً ‫شكا – شك‬ ً‫رجا – رجاء‬ ‫دعا – د ْعوًة‬
Perangi Membaca Mengadu Berharap Menyeru
 Pola 2 : ‫فـعل – يـ ْفعِ ُل‬ (2)
‫مشى – م ْشيًا‬ ‫رمى – رْميًا‬ ً‫درى – ِدراية‬ ً‫حكى – ِحكاية‬ ‫جرى – ج ْرًَي‬
Berjalan Melempar Mengetahui Menceritakan Mengalir
‫اَن‬
ً ‫طغى – طُ ْغي‬ ‫نـعى – نـ ْعيًا‬ ‫دحى – د ْحيًا‬ ‫سعى – س ْعيًا‬ ‫رعى – ر ْعيًا‬
Lampau batas Siar kematian Menghamparkan Berusaha Mengurusi
ِ ِ ِ ً‫خ ِشي – خ ْشية‬ ِ

ً ‫ر ِضي – ِر‬
‫ضى‬ ً‫لقي – لقاء‬ ً‫خفي – خفاء‬ ً‫بقي – بـقاء‬
Rela Menemui Tersembunyi Takut Tersisa
ً‫س ُخو – سخاء‬ ً‫طُرو – طراوة‬ ً‫ر ُخو – رخاوة‬ ً‫حلُو – حالوة‬ ً‫َبُو – َبْوة‬
Murah hati Segar Lunak Enak, bagus Luas
_______________________________________
1. Maka seperti kalimah ‫ ي ْدعُو‬- ‫ دعا‬yang masuk dalam pola 1, uraian dasarnya adalah ‫ ي ْدعُ ُو‬- ‫دعو‬
2. Maka seperti kalimah ‫ يـْرِمي‬- ‫ رمى‬yang masuk dalam pola 2, uraian dasarnya adalah ‫ يـْرِم ُي‬- ‫رمي‬
‫‪43‬‬
‫===============================================================================‬

‫)‪6 (6‬‬ ‫)‪5 (5‬‬ ‫)‪4 (4‬‬ ‫)‪3 (3‬‬ ‫)‪2 (2‬‬ ‫)‪1 (1‬‬
‫ي ْسعى‬ ‫الفعل املضارع‬
‫املصدر‬
‫ط ِري‬ ‫غاز‬ ‫اسم الفاعل‬
‫فعل األمر‬
‫َمْ ًشى‬ ‫اسم املكان‬
‫يـُْرضى‬ ‫املضارع اجملهول‬

‫‪Yang diharapkan‬‬ ‫فـعل ‪ -‬يـ ْفعُ ُل‬ ‫رجا – رجاءً‬ ‫م ْر ُجو‬
‫اِح ِ‬
‫ك‬ ‫ْ‬
‫ال تطْغ‬
‫م ْل ًقى‬
‫س ِخي‬
‫شاك‬
44
===============================================================================
 Ma’lumat Tambahan Bina’ Naqish
1. Fi’l bina’ naqish terbagi kepada 2 macam : (1)

a. Naqish wawi, yaitu fi’l naqish yang asal huruf ‘illahnya berupa huruf wawu.
b. Naqish ya’i, yaitu fi’l naqish yang asal huruf ‘illahnya berupa huruf ya’.
‫غزا‬ ‫طُرو‬ ‫عفا‬ ‫الواوي‬

‫غزو‬ ‫طُرو‬ ‫عفو‬
‫الناقص‬
‫ن ِسي‬ ‫سعى‬ ‫بكى‬ ‫اليائي‬
‫ن ِسي‬ ‫سعي‬ ‫بكي‬
2. Ism zaman dan makan untuk bina’ naqish adalah dengan satu wazn berikut tanpa
dipengaruhi oleh huruf ‘illah dan juga harakat ‘ain fi’l mudhari’nya.
5 (5) 4 (4) 3 (3) 2 (2) 1 (1)
‫م ْسًرى‬ - - - ‫م ْع ًفى‬ ‫الواوي‬

‫م ْفعل‬
- ‫مْن ًسى‬ ‫مْنـ ًهى‬ ‫مْب ًكى‬ - ‫اليائي‬
3. Praktik secara lengkap hukum dan kaidah al-I’lal dalam tashrif fi’l bina’ naqish
dapat dinikmati pada bahasan sub bab berikutnya tentang tashrif al-furu’. Selamat
mengkaji ….
_______________________________________
1. Seperti keterangan dalam tabel, beberapa fi’l naqish tersebut telah mengalami al-I’lal bi al-Qalb,
yaitu dengan merubah huruf ‘illah kepada huruf ‘illah lain.
45
===============================================================================

________________________________________________________

bina’ naqish dengan shighahnya yang beragam. Mereka adalah apa yang berpola berikut

‫يـ ْع ُفو‬ - ‫عفا‬ ‫يـ ْفعُ ُل‬ – ‫فـعل‬ 1 (1)
‫يـْبكِي‬ - ‫بكى‬ ‫يـ ْفعِ ُل‬ – ‫فـعل‬ 2 (2)
‫يـْنـهى‬ - ‫َنى‬ ‫يـ ْفع ُل‬ – ‫فـعل‬ 3 (3)
‫يـْنسى‬ - ‫ن ِسي‬ ‫يـ ْفع ُل‬ – ‫فعِل‬ 4 (4)
‫ ي ْس ُرو‬- ‫س ُرو‬ ‫فـعُل – يـ ْفعُ ُل‬ 5 (5)
 Perhatian !!
‫‪46‬‬
‫===============================================================================‬
‫‪‬‬ ‫‪Tashrif al-Furu’ Naqish Pola 1 :‬‬ ‫ف عل – ي ْفعل‬ ‫‪untuk Kata‬‬ ‫عفا‬
‫يـُ ْعفى‬ ‫عُ ِفي‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫يـ ْع ُفو‬ ‫عفا‬ ‫ُهو‬
‫يـعفي ِ‬
‫ان‬ ‫ُْ‬ ‫عُ ِفيا‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫يـ ْع ُفو ِان‬ ‫عفوا‬ ‫ُُها‬
‫يـُ ْعف ْون‬ ‫عُ ُفوا‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫يـ ْع ُفون‬ ‫عف ْوا‬ ‫ُه ْم‬
‫تـُ ْعفى‬ ‫ت‬ ‫ِ‬ ‫ِهي‬
‫عُفي ْ‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫تـ ْع ُفو‬ ‫ت‬
‫عف ْ‬
‫تـُعفي ِ‬
‫ان‬ ‫ْ‬ ‫عُ ِفيـتا‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫تـ ْع ُفو ِان‬ ‫عفتا‬ ‫ُُها‬
‫يـُ ْعف ْني‬ ‫عُ ِفني‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫يـ ْع ُفون‬ ‫عف ْون‬ ‫ُهن‬
‫تـُ ْعفى‬ ‫عُ ِفيت‬ ‫ف‬‫ال تـ ْع ُ‬ ‫ف‬‫اُ ْع ُ‬ ‫تـ ْع ُفو‬ ‫عف ْوت‬ ‫أنْت‬
‫ان‬ ‫ْ‬ ‫عُ ِفيتُما‬ ‫ال تـ ْع ُفوا‬ ‫اُ ْع ُفوا‬ ‫تـ ْع ُفو ِان‬ ‫عف ْوُُتا‬ ‫أنْـتُما‬
‫تـُ ْعف ْون‬ ‫عُ ِفيتُ ْم‬ ‫ال تـ ْع ُفوا‬ ‫اُ ْع ُفوا‬ ‫تـ ْع ُفون‬ ‫عف ْوُْت‬ ‫أنْـتُ ْم‬
‫تـُ ْعف ْني‬ ‫يت‬‫ع ِف ِ‬ ‫ال تـ ْع ِفي‬ ‫اُ ْع ِفي‬ ‫تـ ْع ِفني‬ ‫ت‬‫عفو ِ‬ ‫ت‬‫أنْ ِ‬
‫ُ‬ ‫ْ‬
‫ان‬ ‫عُفيتُما‬ ‫ِ‬ ‫ال تـ ْع ُفوا‬ ‫اُ ْع ُفوا‬ ‫تـ ْع ُفو ِان‬ ‫عف ْوُُتا‬ ‫أنْـتُما‬
‫ْ‬
‫تـُ ْعف ْني‬ ‫عُ ِف ُيت‬ ‫ال تـ ْع ُفون‬ ‫اُ ْع ُفون‬ ‫تـ ْع ُفون‬ ‫عف ْوتُن‬ ‫أنْ ُت‬
‫أ ُْعفى‬ ‫يت‬ ‫ِ‬
‫عُف ُ‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫أ ْع ُفو‬ ‫ت‬
‫عف ْو ُ‬ ‫أَن‬
‫نـُ ْعفى‬ ‫عُ ِفينا‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫نـ ْع ُفو‬ ‫عف ْوَن‬ ‫َْن ُن‬
‫ِم ْع ًفى‬ ‫م ْع ًفى‬ ‫م ْع ُفو‬ ‫عاف‬ ‫ع ْف ًوا‬ ‫ُم ْفرد ( ذ )‬
‫ِمعفي ِ‬
‫ان‬ ‫معفي ِ‬
‫ان‬ ‫م ْع ُفو ِان‬ ‫عافِي ِ‬
‫ان‬ ‫ع ْفويْ ِن‬ ‫ُمثَّن ( ذ )‬
‫ْ‬ ‫ْ‬
‫معاف‬ ‫معاف‬ ‫م ْع ُف ُّوون‬ ‫عافُون‬ ‫‪-‬‬ ‫َجْع ( ذ )‪ (/‬ك )‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫م ْع ُفوة‬ ‫عافِية‬ ‫‪-‬‬ ‫ُم ْفرد ( ث )‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫م ْع ُفوت ِن‬ ‫عافِيـت ِ‬
‫ان‬ ‫‪-‬‬ ‫ُمثَّن ( ث )‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫م ْع ُفوات‬ ‫عافِيات‬ ‫ع ْفوات‬ ‫َجْع ( ث )‬
‫‪47‬‬
‫===============================================================================‬
‫‪‬‬ ‫‪Tashrif al-Furu’ Naqish Pola 2 :‬‬ ‫ف عل – ي ْفعِل‬ ‫‪untuk Kata‬‬ ‫بكى‬
‫يـُْبكى‬ ‫بُكِي‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫يـْبكِي‬ ‫بكى‬ ‫ُهو‬
‫يـبكي ِ‬
‫ان‬ ‫ُْ‬ ‫بُكِيا‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫يـبكِي ِ‬
‫ان‬ ‫ْ‬ ‫بكيا‬ ‫ُُها‬
‫يـُْبك ْون‬ ‫بُ ُكوا‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫يـْب ُكون‬ ‫بك ْوا‬ ‫ُه ْم‬
‫تـُْبكى‬ ‫ت‬ ‫بُكي ْ‬
‫ِ‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫تـْبكِي‬ ‫ت‬
‫بك ْ‬ ‫ِهي‬
‫تـُبكي ِ‬
‫ان‬ ‫ْ‬ ‫بُكِيـتا‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫تـبكِي ِ‬
‫ان‬ ‫ْ‬ ‫بكتا‬ ‫ُُها‬
‫يـُْبك ْني‬ ‫بُكِني‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫يـْبكِني‬ ‫بك ْني‬ ‫ُهن‬
‫تـُْبكى‬ ‫بُكِيت‬ ‫ك‬‫ال تـب ِ‬ ‫ك‬‫اِب ِ‬ ‫تـْبكِي‬ ‫بكْيت‬ ‫أنْت‬
‫ْ‬ ‫ْ‬
‫ان‬ ‫ْ‬ ‫بُكِيتُما‬ ‫ال تـْبكِيا‬ ‫اِبْكِيا‬ ‫تـبكِي ِ‬
‫ان‬ ‫ْ‬ ‫بكْيـتُما‬ ‫أنْـتُما‬
‫تـُْبك ْون‬ ‫بُكِيتُ ْم‬ ‫ال تـْب ُكوا‬ ‫اِبْ ُكوا‬ ‫تـْب ُكون‬ ‫بكْيـتُ ْم‬ ‫أنْـتُ ْم‬
‫تـُْبك ْني‬ ‫يت‬‫بكِ ِ‬
‫ُ‬ ‫ال تـْبكِي‬ ‫اِبْكِي‬ ‫تـْبكِني‬ ‫ت‬ ‫بك ي ِ‬
‫ْ‬ ‫ت‬‫أنْ ِ‬
‫ان‬ ‫ْ‬ ‫بُكِيتُما‬ ‫ال تـْبكِيا‬ ‫اِبْكِيا‬ ‫تـبكِي ِ‬
‫ان‬ ‫ْ‬ ‫بكْيـتُما‬ ‫أنْـتُما‬
‫تـُْبك ْني‬ ‫بُكِ ُيت‬ ‫ال تـْبكِني‬ ‫اِبْكِني‬ ‫تـْبكِني‬ ‫بكْي ُت‬ ‫أنْ ُت‬
‫أُبْكى‬ ‫يت‬ ‫ِ‬ ‫أبْكِي‬
‫بُك ُ‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ت‬
‫بكْي ُ‬ ‫أَن‬
‫نـُْبكى‬ ‫بُكِينا‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫نـْبكِي‬ ‫بكْيـنا‬ ‫َْن ُن‬
‫ِمْب ًكى‬ ‫مْب ًكى‬ ‫مْبكِي‬ ‫ابك‬ ‫بُكاءً‬ ‫ُم ْفرد ( ذ )‬
‫ِمبكي ِ‬
‫ان‬ ‫م بك ي ِ‬
‫ان‬ ‫مبكِي ِ‬
‫ان‬ ‫ابكِي ِ‬
‫ان‬ ‫بُكاءيْ ِن‬ ‫ُمثَّن ( ذ )‬
‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬
‫مباك‬ ‫مباك‬ ‫مْبكِيُّون‬ ‫اب ُكون‬ ‫‪-‬‬ ‫َجْع ( ذ )‪ (/‬ك )‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫مْبكِية‬ ‫ابكِية‬ ‫‪-‬‬ ‫ُم ْفرد ( ث )‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫مْبكِيـتا ِن‬ ‫ابكِيـت ِ‬
‫ان‬ ‫‪-‬‬ ‫ُمثَّن ( ث )‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫مْبكِيات‬ ‫ابكِيات‬ ‫بُكاءات‬ ‫َجْع ( ث )‬
‫‪48‬‬
‫===============================================================================‬
‫‪‬‬ ‫‪Tashrif al-Furu’ Naqish Pola 3 :‬‬ ‫ف عل – ي ْفعل‬ ‫‪untuk Kata‬‬ ‫هنى‬
‫يـُْنـهى‬ ‫َُنِي‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫يـْنـهى‬ ‫َنى‬ ‫ُهو‬
‫يـْنـهي ِ‬
‫ان‬ ‫ُ‬ ‫َُنِيا‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫يـْنـهي ِ‬
‫ان‬ ‫َنيا‬ ‫ُُها‬
‫يـُْنـه ْون‬ ‫َُنُوا‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫يـْنـه ْون‬ ‫َن ْوا‬ ‫ُه ْم‬
‫تـُْنـهى‬ ‫ت‬ ‫ِ‬ ‫ِهي‬
‫َُني ْ‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫تـْنـهى‬ ‫ت‬
‫َن ْ‬
‫تـُْنـهي ِ‬
‫ان‬ ‫َُنِيـتا‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫تـْنـهي ِ‬
‫ان‬ ‫َنتا‬ ‫ُُها‬
‫يـُْنـه ْني‬ ‫َُنِني‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫يـْنـه ْني‬ ‫َن ْني‬ ‫ُهن‬
‫تـُْنـهى‬ ‫َُنِيت‬ ‫ال تـْنه‬ ‫اِنْه‬ ‫تـْنـهى‬ ‫َنْيت‬ ‫أنْت‬
‫ان‬ ‫َُنِيتُما‬ ‫ال تـْنـهيا‬ ‫اِ َْنيا‬ ‫تـْنـهي ِ‬
‫ان‬ ‫َنْيـتُما‬ ‫أنْـتُما‬
‫تـُْنـه ْون‬ ‫َُنِيتُ ْم‬ ‫ال تـْنـه ْوا‬ ‫اِ َْن ْوا‬ ‫تـْنـه ْون‬ ‫َنْيـتُ ْم‬ ‫أنْـتُ ْم‬
‫تـُْنـه ْني‬ ‫يت‬‫َُنِ ِ‬ ‫ال تـْنـه ْي‬ ‫اِ َْن ْي‬ ‫تـْنـه ْني‬ ‫ت‬ ‫َني ِ‬
‫ان‬ ‫َُنِيتُما‬ ‫ال تـْنـهيا‬ ‫اِ َْنيا‬ ‫تـْنـهي ِ‬
‫ان‬ ‫َنْيـتُما‬ ‫أنْـتُما‬
‫تـُْنـه ْني‬ ‫َُنِ ُيت‬ ‫ال تـْنـه ْني‬ ‫اِ َْن ْني‬ ‫تـْنـه ْني‬ ‫َنْي ُت‬ ‫أنْ ُت‬
‫أ َُْنى‬ ‫يت‬ ‫ِ‬
‫َُن ُ‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫أ َْنى‬ ‫ت‬
‫َنْي ُ‬ ‫أَن‬
‫نـُْنـهى‬ ‫َُنِينا‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫نـْنـهى‬ ‫َنْيـنا‬ ‫َْن ُن‬
‫ِمْنـ ًهى‬ ‫مْنـ ًهى‬ ‫منْ ِهي‬ ‫َنه‬ ‫َنْيًا‬ ‫ُم ْفرد ( ذ )‬
‫ِمْنـهي ِ‬
‫ان‬ ‫مْنـهي ِ‬
‫ان‬ ‫منْ ِهي ِ‬
‫ان‬ ‫َن ِهي ِ‬
‫ان‬ ‫َنْي ْ ِ‬
‫مناه‬ ‫مناه‬ ‫منْ ِهيُّون‬ ‫َن ُهون‬ ‫‪-‬‬ ‫َجْع ( ذ )‪ (/‬ك )‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫مْن ِهية‬ ‫َن ِهية‬ ‫‪-‬‬ ‫ُم ْفرد ( ث )‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫مْن ِهيـت ِ‬
‫ان‬ ‫َن ِهيـت ِ‬
‫ان‬ ‫‪-‬‬ ‫ُمثَّن ( ث )‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫مْن ِهيات‬ ‫َن ِهيات‬ ‫َنْيات‬ ‫َجْع ( ث )‬
‫‪49‬‬
‫===============================================================================‬
‫‪‬‬ ‫‪Tashrif al-Furu’ Naqish Pola 4 :‬‬ ‫ف ِعل – ي ْفعل‬ ‫‪untuk Kata‬‬ ‫ن ِسي‬
‫يـُنْسى‬ ‫نُ ِسي‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫يـنْسى‬ ‫ن ِسي‬ ‫ُهو‬
‫يـنْسي ِ‬
‫ان‬ ‫ُ‬ ‫نُ ِسيا‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫يـنْسي ِ‬
‫ان‬ ‫ن ِسيا‬ ‫ُُها‬
‫يـُنْس ْون‬ ‫نُ ُسوا‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫يـنْس ْون‬ ‫ن ُسوا‬ ‫ُه ْم‬
‫تـُْنسى‬ ‫ت‬
‫نُسي ْ‬
‫ِ‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫تـْنسى‬ ‫ت‬
‫نس ي ْ‬
‫ِ‬ ‫ِهي‬
‫تـُْنسي ِ‬
‫ان‬ ‫نُ ِسيـتا‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫تـْنسي ِ‬
‫ان‬ ‫ن ِسيـتا‬ ‫ُُها‬
‫يـُْنس ْني‬ ‫نُ ِسني‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫يـْنس ْني‬ ‫ن ِسني‬ ‫ُهن‬
‫تـُْنسى‬ ‫نُ ِسيت‬ ‫ال تـْنس‬ ‫اِنْس‬ ‫تـْنسى‬ ‫ن ِسيت‬ ‫أنْت‬
‫تـُْنسي ِ‬
‫ان‬ ‫نُ ِسيتُما‬ ‫ال تـْنسيا‬ ‫اِنْسيا‬ ‫تـْنسي ِ‬
‫ان‬ ‫ن ِسيتُما‬ ‫أنْـتُما‬
‫تـُْنس ْون‬ ‫نُ ِسيتُ ْم‬ ‫ال تـْنس ْوا‬ ‫اِنْس ْوا‬ ‫تـْنس ْون‬ ‫ن ِسيتُ ْم‬ ‫أنْـتُ ْم‬
‫تـُْنس ْني‬ ‫يت‬‫نُ ِس ِ‬ ‫ال تـْنس ْي‬ ‫اِنْس ْي‬ ‫تـْنس ْني‬ ‫ن ِس ِ‬
‫يت‬ ‫ت‬‫أنْ ِ‬
‫تـُنْسي ِ‬
‫ان‬ ‫نُ ِسيتُما‬ ‫ال تـنْسيا‬ ‫اِنْسيا‬ ‫تـنْسي ِ‬
‫ان‬ ‫ن ِسيتُما‬ ‫أنْـتُما‬
‫تـُنْس ْني‬ ‫نُ ِس ُيت‬ ‫ال تـنْس ْني‬ ‫اِنْس ْني‬ ‫تـنْس ْني‬ ‫ن ِس ُيت‬ ‫أنْ ُت‬
‫أُنْسى‬ ‫يت‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫نُس ُ‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫أنْسى‬ ‫يت‬
‫نس ُ‬ ‫أَن‬
‫نـُْنسى‬ ‫نُ ِسينا‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫نـْنسى‬ ‫ن ِسينا‬ ‫َْن ُن‬
‫ِمنْ ًسى‬ ‫منْ ًسى‬ ‫منْ ِسي‬ ‫َنس‬ ‫نِ ْسي ً‬
‫اَن‬ ‫ُم ْفرد ( ذ )‬
‫ِمنْسي ِ‬
‫ان‬ ‫منْسي ِ‬
‫ان‬ ‫منْ ِسي ِ‬
‫ان‬ ‫َن ِسي ِ‬
‫ان‬ ‫نِسيان ْ ِ‬
‫ْ‬
‫مناس‬ ‫مناس‬ ‫منْ ِسيُّون‬ ‫َن ُسون‬ ‫‪-‬‬ ‫َجْع ( ذ )‪ (/‬ك )‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫مْن ِسية‬ ‫َن ِسية‬ ‫‪-‬‬ ‫ُم ْفرد ( ث )‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫مْن ِسيـت ِ‬
‫ان‬ ‫َن ِسيـت ِ‬
‫ان‬ ‫‪-‬‬ ‫ُمثَّن ( ث )‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫مْن ِسيات‬ ‫َن ِسيات‬ ‫نِ ْسياَنت‬ ‫َجْع ( ث )‬
‫‪50‬‬
‫===============================================================================‬
‫‪‬‬ ‫‪Tashrif al-Furu’ Naqish Pola 5 :‬‬ ‫ف عل – ي ْفعل‬ ‫‪untuk Kata‬‬ ‫سرو‬
‫يُ ْسرى‬ ‫ُس ِري‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ي ْس ُرو‬ ‫س ُرو‬ ‫ُهو‬
‫يُ ْسرَي ِن‬ ‫ُس ِرَي‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ي ْس ُرو ِان‬ ‫س ُروا‬ ‫ُُها‬
‫يُ ْسرْون‬ ‫ُس ُروا‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ي ْس ُرون‬ ‫س ُروا‬ ‫ُه ْم‬
‫تُ ْسرى‬ ‫ُس ِري ْ‬
‫ت‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ت ْس ُرو‬ ‫ت‬
‫س ُرو ْ‬ ‫ِهي‬
‫تُ ْسرَي ِن‬ ‫ُس ِريـتا‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ت ْس ُرو ِان‬ ‫س ُروت‬ ‫ُُها‬
‫يُ ْسريْن‬ ‫ُس ِرين‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ي ْس ُرون‬ ‫س ُرون‬ ‫ُهن‬
‫تُ ْسرى‬ ‫ُس ِريت‬ ‫ال ت ْس ُر‬ ‫اُ ْس ُر‬ ‫ت ْس ُرو‬ ‫س ُروت‬ ‫أنْت‬
‫تُ ْسرَي ِن‬ ‫ُس ِريتُما‬ ‫ال ت ْس ُروا‬ ‫اُ ْس ُروا‬ ‫ت ْس ُرو ِان‬ ‫س ُروُُتا‬ ‫أنْـتُما‬
‫تُ ْسرْون‬ ‫ُس ِريتُ ْم‬ ‫ال ت ْس ُروا‬ ‫اُ ْس ُروا‬ ‫ت ْس ُرون‬ ‫وت‬
‫س ُر ُْ‬ ‫أنْـتُ ْم‬
‫تُ ْسريْن‬ ‫يت‬‫س ِر ِ‬ ‫ال ت ْس ِري‬ ‫اُ ْس ِري‬ ‫ت ْس ِرين‬ ‫سر ِ‬
‫وت‬ ‫ت‬‫أنْ ِ‬
‫ُ‬ ‫ُ‬
‫تُ ْسرَي ِن‬ ‫ُس ِريتُما‬ ‫ال ت ْس ُروا‬ ‫اُ ْس ُروا‬ ‫ت ْس ُرو ِان‬ ‫س ُروُُتا‬ ‫أنْـتُما‬
‫تُ ْسريْن‬ ‫ُس ِر ُيت‬ ‫ال ت ْس ُرون‬ ‫اُ ْس ُرون‬ ‫ت ْس ُرون‬ ‫س ُروتُن‬ ‫أنْ ُت‬
‫ُسرى‬ ‫أْ‬ ‫ُس ِر ُ‬
‫يت‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫أ ْس ُرو‬ ‫وت‬
‫س ُر ُ‬ ‫أَن‬
‫نُ ْسرى‬ ‫ُس ِرينا‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ن ْس ُرو‬ ‫س ُروَن‬ ‫َْن ُن‬
‫ِم ْسًرى‬ ‫م ْسًرى‬ ‫م ْس ُرو‬ ‫س ِري‬ ‫سراوةً‬ ‫ُم ْفرد ( ذ )‬
‫ِم ْسرَي ِن‬ ‫م ْسرَي ِن‬ ‫م ْس ُرو ِان‬ ‫س ِرَي ِن‬ ‫سراوت ْ ِ‬
‫مسار‬ ‫مسار‬ ‫م ْس ُرُّوون‬ ‫س ِريُّون‬ ‫‪-‬‬ ‫َجْع ( ذ )‪ (/‬ك )‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫م ْس ُروة‬ ‫س ِرية‬ ‫‪-‬‬ ‫ُم ْفرد ( ث )‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫م ْس ُروت ِن‬ ‫س ِريـت ِ‬
‫ان‬ ‫‪-‬‬ ‫ُمثَّن ( ث )‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫م ْس ُروات‬ ‫س ِرَيت‬ ‫سراوات‬ ‫َجْع ( ث )‬
51
===============================================================================
Dua orang (lk) yang dimaafkan ‫م ْع ُفو ِان‬
Menangislah engkau seorang (lk) !
‫َن ِهيات‬
ِ ‫ِمْنسي‬
‫ان‬
Jangan kamu (pr) maafkan !
‫تـْب ُكون‬
Kalian (pr) telah melarang
Banyak kelupaan
! ‫اُ ْع ُفون‬
Dua tempat untuk menangis
! ‫ال تـْنـه ْوا‬

Kamu (lk) telah lupa
ِ ْ ‫سراوت‬
‫ني‬
‫تـُ ْعف ْون‬
Seorang (pr) yang menangis
‫منْ ِهيات‬
‫رعى – ر ْعيًا‬ ‫مشى – م ْشيًا‬ ً‫تال – تِالوة‬

ً‫رجا – رجاء‬ ‫ر ُخو – رخاوًة‬ ‫ضى‬ً ‫ر ِضي – ِر‬
52
===============================================================================
53
===============================================================================
BAB 5
________________________________
AL-LAFIF
________________________________
CAKUPAN MATERI :
 TASHRIF AL-USHUL KOSAKATA BINA’ LAFIF

 TASHRIF AL-FURU’ KOSAKATA BINA’ LAFIF
54
===============================================================================
55
===============================================================================

____________________________________________________
 Tashrif al-Ushul Kalimah Bina’ Lafif Maqrun

lafif maqrun (1) menurut wazn masing-masing.
6 (6) 5 (5) 4 (4) 3 (3) 2 (2) 1 (1)
‫ق ِوي‬ ‫كوى‬ ‫الفعل املاضي‬

‫يـ ْقوى‬ ‫ي ْك ِوي‬ ‫الفعل املضارع‬
ً‫قـُوة‬ ‫كيًّا‬ ‫املصدر‬
‫قاو‬ ‫كاو‬ ‫اسم الفاعل‬
‫م ْق ِوي‬ ‫م ْك ِوي‬ ‫اسم املفعول‬
‫اِقْـو‬ ‫اِ ْك ِو‬ ‫فعل األمر‬
‫ال تـ ْقو‬ ‫ال ت ْك ِو‬ ‫فعل النهي‬
‫م ْق ًوى‬ ‫ْوى‬
ً ‫مك‬ ‫اسم الزمان‬
‫م ْق ًوى‬ ‫ْوى‬
ً ‫مك‬ ‫اسم املكان‬
‫ِم ْق ًوى‬ ‫ْوى‬
ً ‫مك‬
ِ ‫اسم اآللة‬
‫قُ ِوي‬ ‫ُك ِوي‬ ‫املاضي اجملهول‬
‫يـُ ْقوى‬ ‫يُكْوى‬ ‫املضارع اجملهول‬
Kuat Me- ‫الرتَجة‬
nyetrika
_______________________________________
1. Disebut demikian lantaran kedua buah huruf ‘illah yang menyusun fi’l berada pada posisi saling
berdampingan, yaitu posisi ‘ain dan lam fi’l.
56
===============================================================================
(1) (2)
 Kosakata Tsulatsi Mujarrad Bina’ Lafif Maqrun
ً‫نـوى – نِية‬ ‫غوى – غ ًوى‬ ‫طوى – طيًّا‬ ‫شوى – شيًّا‬ ً‫روى – ِرواية‬
Berniat Sesat Melipat Memanggang Menceritakan
 Pola 4 : ‫فعِل – يـ ْفع ُل‬ (4)
‫عيِي – عِيًّا‬ ‫ط ِوي – ط ًوى‬ ‫حيِي – حيًّا‬ ‫ج ِوي – ج ًوى‬ ‫رِوي – رًَّي‬
Lemah Lapar Hidup Duka cita Puas minum
_______________________________________
1. Sampai catatan kaki ini ditulis, penyusun belum menemukan fi’l bina’ lafif maqrun yang berpola
dengan selain kedua pola di atas, wallahu a’lam.
2. Beberapa kalimah yang disebutkan bermashdar dengan wazn qiyasi, dan beberapa lainnya
bermashdar dengan wazn sama’i seperti tampak pada tabel-tabel di atas.
3. Maka seperti kalimah ‫ يـنْ ِوي‬- ‫ نـوى‬yang masuk dalam pola 2, uraian dasarnya adalah ‫ي‬
ُ ‫ يـنْ ِو‬- ‫نـوي‬
4. Maka seperti kalimah ‫ ْيي‬- ‫ حيِي‬yang masuk dalam pola 4, uraian dasarnya adalah ‫ ْيي ُي‬- ‫حيِي‬
‫‪57‬‬
‫===============================================================================‬

‫)‪6 (6‬‬ ‫)‪5 (5‬‬ ‫)‪4 (4‬‬ ‫)‪3 (3‬‬ ‫)‪2 (2‬‬ ‫)‪1 (1‬‬
‫يـ ْروى‬ ‫الفعل املضارع‬
‫املصدر‬
‫اسم الفاعل‬
‫اِْرِو‬ ‫فعل األمر‬
‫اسم املكان‬

‫‪Yang meriwayatkan‬‬ ‫فـعل ‪ -‬يـ ْفعِ ُل‬ ‫روى – ِروايةً‬ ‫راو‬
‫م ْش ِوي‬
‫اِ ْحي‬
‫يطْوى‬
‫يـُْنـوى‬
‫ال تطْ ِو‬
58
===============================================================================

________________________________________________________

bina’ lafif maqrun dengan shighahnya yang beragam. Mereka adalah apa yang berpola
berikut sebagaimana sudah diketahui :

‫ ي ْك ِوي‬- ‫كوى‬ ‫يـ ْفعِ ُل‬ – ‫فـعل‬ 2 (2)
‫ يـ ْقوى‬- ‫ق ِوي‬ ‫يـ ْفع ُل‬ – ‫فعِل‬ 4 (4)
‫فـعُل – يـ ْفعُ ُل‬ 5 (5)
 Perhatian !!
‫‪59‬‬
‫===============================================================================‬
‫‪‬‬ ‫‪Tashrif al-Furu’ Lafif Maqrun Pola 2 :‬‬ ‫ف عل – ي ْفعِل‬ ‫‪untuk Kata‬‬ ‫كوى‬
‫يُكْوى‬ ‫ُك ِوي‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ي ْك ِوي‬ ‫كوى‬ ‫ُهو‬
‫يُكْوَي ِن‬ ‫ُك ِوَي‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ي ْك ِوَي ِن‬ ‫كوَي‬ ‫ُُها‬
‫يُكْوْون‬ ‫ُك ُووا‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ْوون‬‫يك ُ‬ ‫كوْوا‬ ‫ُه ْم‬
‫تُكْوى‬ ‫ُك ِوي ْ‬
‫ت‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ت ْك ِوي‬ ‫ت‬
‫كو ْ‬ ‫ِهي‬
‫تُكْوَي ِن‬ ‫ُك ِويـتا‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ت ْك ِوَي ِن‬ ‫كوت‬ ‫ُُها‬
‫يُكْويْن‬ ‫ُك ِوين‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ي ْك ِوين‬ ‫كويْن‬ ‫ُهن‬
‫تُكْوى‬ ‫ُك ِويت‬ ‫ال ت ْك ِو‬ ‫اِ ْك ِو‬ ‫ت ْك ِوي‬ ‫كويْت‬ ‫أنْت‬
‫تُكْوَي ِن‬ ‫ُك ِويتُما‬ ‫ال ت ْك ِوَي‬ ‫اِ ْك ِوَي‬ ‫ت ْك ِوَي ِن‬ ‫كويْـتُما‬ ‫أنْـتُما‬
‫تُكْوْون‬ ‫ُك ِويتُ ْم‬ ‫ْووا‬
‫ال تك ُ‬ ‫اِ ْك ُووا‬ ‫ْوون‬‫تك ُ‬ ‫كويْـتُ ْم‬ ‫أنْـتُ ْم‬
‫تُكْويْن‬ ‫ُك ِو ِ‬
‫يت‬ ‫ال ت ْك ِوي‬ ‫اِ ْك ِوي‬ ‫ت ْك ِوين‬ ‫ت‬ ‫كوي ِ‬
‫تُكْوَي ِن‬ ‫ُك ِويتُما‬ ‫ال ت ْك ِوَي‬ ‫اِ ْك ِوَي‬ ‫ت ْك ِوَي ِن‬ ‫كويْـتُما‬ ‫أنْـتُما‬
‫تُكْويْن‬ ‫ُك ِو ُيت‬ ‫ال ت ْك ِوين‬ ‫اِ ْك ِوين‬ ‫ت ْك ِوين‬ ‫كويْ ُت‬ ‫أنْ ُت‬
‫أُ ْكوى‬ ‫ُك ِو ُ‬
‫يت‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫أ ْك ِوي‬ ‫ت‬
‫كويْ ُ‬ ‫أَن‬
‫نُكْوى‬ ‫ُك ِوينا‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ن ْك ِوي‬ ‫كويْـنا‬ ‫َْن ُن‬
‫ْوى‬ ‫ِ‬ ‫م ْك ِوي‬
‫مك ً‬ ‫ْوى‬ ‫مك ً‬ ‫كاو‬ ‫كيًّا‬ ‫ُم ْفرد ( ذ )‬
‫ِمكْوَي ِن‬ ‫مكْوَي ِن‬ ‫م ْك ِوَي ِن‬ ‫كا ِوَي ِن‬ ‫كي ْ ِ‬
‫مكاو‬ ‫مكاو‬ ‫م ْك ِويُّون‬ ‫ك ُاوون‬ ‫‪-‬‬ ‫َجْع ( ذ )‪ (/‬ك )‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫م ْك ِوية‬ ‫كا ِوية‬ ‫‪-‬‬ ‫ُم ْفرد ( ث )‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫م ْك ِويـت ِ‬
‫ان‬ ‫كا ِويـت ِ‬
‫ان‬ ‫‪-‬‬ ‫ُمثَّن ( ث )‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫م ْك ِوَيت‬ ‫كا ِوَيت‬ ‫كيات‬ ‫َجْع ( ث )‬
‫‪60‬‬
‫===============================================================================‬
‫‪‬‬ ‫‪Tashrif al-Furu’ Lafif Maqrun Pola 4 :‬‬ ‫فعِل – ي ْفعل‬ ‫‪untuk Kata‬‬ ‫ق ِوي‬
‫يـُ ْقوى‬ ‫قُ ِوي‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫يـ ْقوى‬ ‫ق ِوي‬ ‫ُهو‬
‫يـُ ْقوَي ِن‬ ‫قُ ِوَي‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫يـ ْقوَي ِن‬ ‫ق ِوَي‬ ‫ُُها‬
‫يـُ ْقوْون‬ ‫قـُ ُووا‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫يـ ْقوْون‬ ‫قـ ُووا‬ ‫ُه ْم‬
‫تـُ ْقوى‬ ‫قُ ِوي ْ‬
‫ت‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫تـ ْقوى‬ ‫ق ِوي ْ‬
‫ت‬ ‫ِهي‬
‫تـُ ْقوَي ِن‬ ‫قُ ِويـتا‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫تـ ْقوَي ِن‬ ‫ق ِويـتا‬ ‫ُُها‬
‫يـُ ْقويْن‬ ‫قُ ِوين‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫يـ ْقويْن‬ ‫ق ِوين‬ ‫ُهن‬
‫تـُ ْقوى‬ ‫قُ ِويت‬ ‫ال تـ ْقو‬ ‫اِقْـو‬ ‫تـ ْقوى‬ ‫ق ِويت‬ ‫أنْت‬
‫تـُ ْقوَي ِن‬ ‫قُ ِويتُما‬ ‫ال تـ ْقوَي‬ ‫اِقْـوَي‬ ‫تـ ْقوَي ِن‬ ‫ق ِويتُما‬ ‫أنْـتُما‬
‫تـُ ْقوْون‬ ‫قُ ِويتُ ْم‬ ‫ال تـ ْقوْوا‬ ‫اِقْـوْوا‬ ‫تـ ْقوْون‬ ‫ق ِويتُ ْم‬ ‫أنْـتُ ْم‬
‫تـُ ْقويْن‬ ‫قُ ِو ِ‬
‫يت‬ ‫ال تـ ْقو ْي‬ ‫اِقْـو ْي‬ ‫تـ ْقويْن‬ ‫ق ِو ِ‬
‫يت‬ ‫ت‬‫أنْ ِ‬
‫تـُ ْقوَي ِن‬ ‫قُ ِويتُما‬ ‫ال تـ ْقوَي‬ ‫اِقْـوَي‬ ‫تـ ْقوَي ِن‬ ‫ق ِويتُما‬ ‫أنْـتُما‬
‫تـُ ْقويْن‬ ‫قُ ِو ُيت‬ ‫ال تـ ْقويْن‬ ‫اِقْـويْن‬ ‫تـ ْقويْن‬ ‫ق ِو ُيت‬ ‫أنْ ُت‬
‫أُقْـوى‬ ‫قُ ِو ُ‬
‫يت‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫أقْـوى‬ ‫ق ِو ُ‬
‫يت‬ ‫أَن‬
‫نـُ ْقوى‬ ‫قُ ِوينا‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫نـ ْقوى‬ ‫ق ِوينا‬ ‫َْن ُن‬
‫ِم ْق ًوى‬ ‫م ْق ًوى‬ ‫م ْق ِوي‬ ‫قاو‬ ‫قـُوةً‬ ‫ُم ْفرد ( ذ )‬
‫ِم ْقوَي ِن‬ ‫م ْقوَي ِن‬ ‫م ْق ِوَي ِن‬ ‫قا ِوَي ِن‬ ‫قـُوت ْ ِ‬
‫مقاو‬ ‫مقاو‬ ‫م ْق ِويُّون‬ ‫ق ُاوون‬ ‫‪-‬‬ ‫َجْع ( ذ )‪ (/‬ك )‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫م ْق ِوية‬ ‫قا ِوية‬ ‫‪-‬‬ ‫ُم ْفرد ( ث )‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫م ْق ِويـت ِ‬
‫ان‬ ‫قا ِويـت ِ‬
‫ان‬ ‫‪-‬‬ ‫ُمثَّن ( ث )‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫م ْق ِوَيت‬ ‫قا ِوَيت‬ ‫قُـوات‬ ‫َجْع ( ث )‬
61
===============================================================================
Dua orang (lk) yang menyetrika ‫كا ِوَي ِن‬
Setrikalah olehmu seorang (lk) !
‫قا ِوَيت‬
‫مقاو‬
Jangan kamu (pr) menyetrika !
‫ْوون‬
ُ ‫تك‬
Kalian (pr) telah kuat
Banyak kekuatan
! ‫اِ ْك ِوين‬
Dua tempat untuk menyetrika
! ‫ال تـ ْقوْوا‬
Kamu (lk) telah kuat
ِ ْ ‫كي‬
‫ني‬
‫ِمكْوَي ِن‬
Seorang (pr) yang kuat
‫كيات‬
‫طوى – طيًّا‬ ‫ج ِوي – ج ًوى‬ ً‫روى – ِرواية‬

‫رِوي – رًَّي‬ ً‫نـوى – نِية‬ ‫حيِي – حيًّا‬
62
===============================================================================
 Ma’lumat Tambahan Bina’ Lafif ( Umum )
1. Seperti diketahui bahwa Fi’l bina’ Lafif terbagi kepada 2 macam :

a. Lafif maqrun, yang bahasan ringkasnya diulas pada sub bab sebelumnya.
b. Lafif mafruq, yang bahasan ringkasnya diulas pada sub bab berikutnya.
2. Ism zaman dan makan untuk bina’ lafif (1) adalah dengan satu wazn berikut tanpa
dipengaruhi oleh huruf ‘illah dan juga harakat ‘ain fi’l mudhari’nya.
6 (6) 4 (4) 2 (2)
- ‫م ْق ًوى‬ ‫ْوى‬
ً ‫مك‬ ‫املقرون‬
‫اللفيف‬
‫م ْفعل‬
‫م ْوًل‬ ‫مْي ًدى‬ ‫م ْو ًشى‬ ‫املفروق‬
3. Selamat menikmati kajian tashrif fi’l lafif beserta aplikasi hukum dan kaidah al-I’lal
di dalamnya, waffaqakumullah …
_______________________________________
1. Baik lafif maqrun maupun lafif mafruq.

63
===============================================================================

____________________________________________________
 Tashrif al-Ushul Kalimah Bina’ Lafif Mafruq

lafif mafruq (1) menurut wazn masing-masing.
6 (6) 5 (5) 4 (4) 3 (3) 2 (2) 1 (1)
‫وِل‬ ‫ي ِدي‬ ‫وشى‬ ‫الفعل املاضي‬

‫يلِي‬ ‫ي ْـيدى‬ ‫ي ِشي‬ ‫الفعل املضارع‬
‫ولْيًا‬ ‫ي ًدى‬ ‫و ْشيًا‬ ‫املصدر‬
‫وال‬ ‫َيد‬ ‫واش‬ ‫اسم الفاعل‬
‫م ْوِل‬ ‫مْي ِدي‬ ‫م ْو ِشي‬ ‫اسم املفعول‬
‫ِل‬ ‫اِيد‬ ‫ِش‬ ‫فعل األمر‬
‫ال ت ِل‬ ‫ال تـْيد‬ ِ ‫ال ت‬
‫ش‬ ‫فعل النهي‬
‫م ْوًل‬ ‫مْي ًدى‬ ‫م ْو ًشى‬ ‫اسم الزمان‬
‫م ْوًل‬ ‫مْي ًدى‬ ‫م ْو ًشى‬ ‫اسم املكان‬
‫ِميلًى‬ ً ‫ِم‬
‫يدى‬ ً ‫ِم‬
‫يشى‬ ‫اسم اآللة‬
‫ُوِل‬ ‫يُ ِدي‬ ‫ُو ِشي‬ ‫املاضي اجملهول‬
‫يُول‬ ‫يُودى‬ ‫يُوشى‬ ‫املضارع اجملهول‬
Kuasai Beri ke- Me - ‫الرتَجة‬
baikan lukis
_______________________________________
1. Disebut demikian lantaran kedua buah huruf ‘illah yang menyusun fi’l berada pada posisi terpisah,
yaitu posisi fa’ dan lam fi’l.
64
===============================================================================
 Kosakata Tsulatsi Mujarrad Bina’ Lafif Mafruq
‫وحى – و ْحيًا‬ ً‫وَف – وفاء‬ ‫وسى – و ْسيًا‬ ً‫وقى – ِوقاية‬ ً‫ودى – ِدية‬
Ajarkan Tepati janji Bercukur Menjaga Bayar diyat
‫وِجي – و ْجيًا‬ ‫وِري – وًرى‬

Jadi tipis Berapi
 Pola 6 : ‫فعِل – يـ ْفعِ ُل‬ (2)
‫وِري – وْرًَي‬
Penuh
_______________________________________
1. Maka seperti kalimah ‫ ي ِقي‬- ‫ وقى‬yang masuk dalam pola 2, uraian dasarnya adalah ‫ يـ ْوقِ ُي‬- ‫ وقي‬yang
kemudian mengalami i’lal. Demikian pula kalimah yang masuk wazn bab masing-masing.
2. Tidak banyak kosakata fi’l bina’ lafif mafruq yang masuk dalam dua pola ini ( pola 4 dan 6 ).
‫‪65‬‬
‫===============================================================================‬

‫)‪6 (6‬‬ ‫)‪5 (5‬‬ ‫)‪4 (4‬‬ ‫)‪3 (3‬‬ ‫)‪2 (2‬‬ ‫)‪1 (1‬‬
‫ي ِري‬ ‫الفعل املضارع‬
‫املصدر‬
‫واف‬ ‫اسم الفاعل‬
‫اِيج‬ ‫فعل األمر‬
‫م ْو ًجى‬ ‫اسم املكان‬

‫‪Yang dijaga‬‬ ‫فـعل ‪ -‬يـ ْفعِ ُل‬ ‫وقى – ِوقايةً‬ ‫م ْوقِي‬
‫واس‬
‫ِد‬
‫ِل‬
‫ِمي ًفى‬
‫واج‬
66
===============================================================================

________________________________________________________

bina’ lafif mafruq dengan shighahnya yang beragam. Mereka adalah apa yang berpola

‫ ي ِشي‬- ‫وشى‬ ‫يـ ْفعِ ُل‬ – ‫فـعل‬ 2 (2)
‫ ي ْـيدى‬- ‫ي ِدي‬ ‫يـ ْفع ُل‬ – ‫فعِل‬ 4 (4)
‫ يلِي‬- ‫وِل‬ ‫فعِل – يـ ْفعِ ُل‬ 6 (6)
 Perhatian !!
‫‪67‬‬
‫===============================================================================‬
‫‪‬‬ ‫‪Tashrif al-Furu’ Lafif Mafruq Pola 2 :‬‬ ‫ف عل – ي ْفعِل‬ ‫‪untuk Kata‬‬ ‫وشى‬
‫يُوشى‬ ‫ُو ِشي‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ي ِشي‬ ‫وشى‬ ‫ُهو‬
‫يوشي ِ‬
‫ان‬ ‫ُ‬ ‫ُو ِشيا‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ي ِشي ِ‬
‫ان‬ ‫وشيا‬ ‫ُُها‬
‫يُوش ْون‬ ‫ُو ُشوا‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ي ُشون‬ ‫وش ْوا‬ ‫ُه ْم‬
‫تُوشى‬ ‫ت‬ ‫ُوشي ْ‬
‫ِ‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ت ِشي‬ ‫ت‬
‫وش ْ‬ ‫ِهي‬
‫تُوشي ِ‬
‫ان‬ ‫ُو ِشيـتا‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ت ِشي ِ‬
‫ان‬ ‫وشتا‬ ‫ُُها‬
‫يُوش ْني‬ ‫ُو ِشني‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ي ِشني‬ ‫وش ْني‬ ‫ُهن‬
‫تُوشى‬ ‫ُو ِشيت‬ ‫ش‬‫ال ت ِ‬ ‫ِش‬ ‫ت ِشي‬ ‫وشْيت‬ ‫أنْت‬
‫تُوشي ِ‬
‫ان‬ ‫ُو ِشيتُما‬ ‫ال ت ِشيا‬ ‫ِشيا‬ ‫ت ِشي ِ‬
‫ان‬ ‫وشْيـتُما‬ ‫أنْـتُما‬
‫تُوش ْون‬ ‫ُو ِشيتُ ْم‬ ‫ال ت ُشوا‬ ‫ُشوا‬ ‫ت ُشون‬ ‫وشْيـتُ ْم‬ ‫أنْـتُ ْم‬
‫تُوش ْني‬ ‫يت‬‫و ِش ِ‬ ‫ال ت ِشي‬ ‫ِشي‬ ‫ت ِشني‬ ‫ت‬ ‫وشي ِ‬ ‫ت‬‫أنْ ِ‬
‫ُ‬ ‫ْ‬
‫تُوشي ِ‬
‫ان‬ ‫ُو ِشيتُما‬ ‫ال ت ِشيا‬ ‫ِشيا‬ ‫ت ِشي ِ‬
‫ان‬ ‫وشْيـتُما‬ ‫أنْـتُما‬
‫تُوش ْني‬ ‫ُو ِش ُيت‬ ‫ال ت ِشني‬ ‫ِشني‬ ‫ت ِشني‬ ‫وشْي ُت‬ ‫أنْ ُت‬
‫أُوشى‬ ‫يت‬ ‫ِ‬ ‫أ ِشي‬
‫ُوش ُ‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ت‬
‫وشْي ُ‬ ‫أَن‬
‫نُوشى‬ ‫ُو ِشينا‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ن ِشي‬ ‫وشْيـنا‬ ‫َْن ُن‬
‫ِم ً‬
‫يشى‬ ‫م ْو ًشى‬ ‫م ْو ِشي‬ ‫واش‬ ‫و ْشيًا‬ ‫ُم ْفرد ( ذ )‬
‫ِميشي ِ‬
‫ان‬ ‫موشي ِ‬
‫ان‬ ‫مو ِشي ِ‬
‫ان‬ ‫و ِاشي ِ‬
‫ان‬ ‫و ْشي ْ ِ‬
‫ْ‬ ‫ْ‬
‫مواش‬ ‫مواش‬ ‫م ْو ِشيُّون‬ ‫اشون‬
‫وُ‬ ‫‪-‬‬ ‫َجْع ( ذ )‪ (/‬ك )‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫م ْو ِشية‬ ‫و ِاشية‬ ‫‪-‬‬ ‫ُم ْفرد ( ث )‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫مو ِشيـت ِ‬
‫ان‬ ‫و ِاشيـت ِ‬
‫ان‬ ‫‪-‬‬ ‫ُمثَّن ( ث )‬
‫ْ‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫م ْو ِشيات‬ ‫و ِاشيات‬ ‫و ْشيات‬ ‫َجْع ( ث )‬
‫‪68‬‬
‫===============================================================================‬
‫‪‬‬ ‫‪Tashrif al-Furu’ Lafif Mafruq Pola 4 :‬‬ ‫فعِل – ي ْفعل‬ ‫‪untuk Kata‬‬ ‫ي ِدي‬
‫يُودى‬ ‫يُ ِدي‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ي ْـيدى‬ ‫ي ِدي‬ ‫ُهو‬
‫يُودَي ِن‬ ‫يُ ِدَي‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ي ْـيدَي ِن‬ ‫ي ِدَي‬ ‫ُُها‬
‫يُود ْون‬ ‫يُ ُدوا‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ي ْـيد ْون‬ ‫ي ُدوا‬ ‫ُه ْم‬
‫تُودى‬ ‫ت‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِهي‬
‫يُدي ْ‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ت ْـيدى‬ ‫ت‬
‫يدي ْ‬
‫تُودَي ِن‬ ‫يُ ِديـتا‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ت ْـيدَي ِن‬ ‫ي ِديـتا‬ ‫ُُها‬
‫يُوديْن‬ ‫يُ ِدين‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ي ْـيديْن‬ ‫ي ِدين‬ ‫ُهن‬
‫تُودى‬ ‫يُ ِديت‬ ‫ال ت ْـيد‬ ‫اِيد‬ ‫ت ْـيدى‬ ‫ي ِديت‬ ‫أنْت‬
‫تُودَي ِن‬ ‫يُ ِديتُما‬ ‫ال ت ْـيدَي‬ ‫اِيدَي‬ ‫ت ْـيدَي ِن‬ ‫ي ِديتُما‬ ‫أنْـتُما‬
‫تُود ْون‬ ‫يُ ِديتُ ْم‬ ‫ال ت ْـيد ْوا‬ ‫اِيد ْوا‬ ‫ت ْـيد ْون‬ ‫ي ِديتُ ْم‬ ‫أنْـتُ ْم‬
‫تُوديْن‬ ‫يت‬‫ي ِد ِ‬
‫ُ‬ ‫ال ت ْـيد ْي‬ ‫اِيد ْي‬ ‫ت ْـيديْن‬ ‫يت‬‫ي ِد ِ‬ ‫ت‬‫أنْ ِ‬
‫تُودَي ِن‬ ‫يُديتُما‬ ‫ِ‬ ‫ال ت ْـيدَي‬ ‫اِيدَي‬ ‫ت ْـيدَي ِن‬ ‫ي ِديتُما‬ ‫أنْـتُما‬
‫تُوديْن‬ ‫يُ ِد ُيت‬ ‫ال ت ْـيديْن‬ ‫اِيديْن‬ ‫ت ْـيديْن‬ ‫ي ِد ُيت‬ ‫أنْ ُت‬
‫أُودى‬ ‫يت‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫يُد ُ‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫أيْدى‬ ‫يت‬
‫يد ُ‬ ‫أَن‬
‫نُودى‬ ‫يُ ِدينا‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ن ْـيدى‬ ‫ي ِدينا‬ ‫َْن ُن‬
‫يدى‬‫ِم ً‬ ‫مْي ًدى‬ ‫مْي ِدي‬ ‫َيد‬ ‫ي ًدى‬ ‫ُم ْفرد ( ذ )‬
‫ِميدَي ِن‬ ‫مْيدَي ِن‬ ‫مْي ِدَي ِن‬ ‫َي ِدَي ِن‬ ‫يدي ْ ِ‬
‫ـني‬ ‫ُمثَّن ( ذ )‬
‫مياد‬ ‫مياد‬ ‫مْي ِديُّون‬ ‫َي ُدون‬ ‫‪-‬‬ ‫َجْع ( ذ )‪ (/‬ك )‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫مْي ِدية‬ ‫َي ِدية‬ ‫‪-‬‬ ‫ُم ْفرد ( ث )‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫مي ِديـت ِ‬
‫ان‬ ‫َي ِديـت ِ‬
‫ان‬ ‫‪-‬‬ ‫ُمثَّن ( ث )‬
‫ْ‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫مْي ِدَيت‬ ‫َي ِدَيت‬ ‫يدَيت‬ ‫َجْع ( ث )‬
‫‪69‬‬
‫===============================================================================‬
‫‪‬‬ ‫‪Tashrif al-Furu’ Lafif Mafruq Pola 6 :‬‬ ‫فعِل – ي ْفعِل‬ ‫‪untuk Kata‬‬ ‫وِل‬
‫يُول‬ ‫ُوِل‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫يلِي‬ ‫وِل‬ ‫ُهو‬
‫يولي ِ‬
‫ان‬ ‫ُ‬ ‫ُولِيا‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫يلِي ِ‬
‫ان‬ ‫ولِيا‬ ‫ُُها‬
‫يُول ْون‬ ‫ُولُوا‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫يـلُون‬ ‫ولُوا‬ ‫ُه ْم‬
‫تُول‬ ‫ت‬ ‫ِ‬ ‫تلِي‬ ‫ِ‬ ‫ِهي‬
‫ُولي ْ‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ت‬
‫ولي ْ‬
‫تُولي ِ‬
‫ان‬ ‫ُولِيـتا‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫تلِي ِ‬
‫ان‬ ‫ولِيـتا‬ ‫ُُها‬
‫يُول ْني‬ ‫ُولِني‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫يلِني‬ ‫ولِني‬ ‫ُهن‬
‫تُول‬ ‫ُولِيت‬ ‫ال ت ِل‬ ‫ِل‬ ‫تلِي‬ ‫ولِيت‬ ‫أنْت‬
‫تُولي ِ‬
‫ان‬ ‫ُولِيتُما‬ ‫ال تلِيا‬ ‫لِيا‬ ‫تلِي ِ‬
‫ان‬ ‫ولِيتُما‬ ‫أنْـتُما‬
‫تُول ْون‬ ‫ُولِيتُ ْم‬ ‫ال تـلُوا‬ ‫لُوا‬ ‫تـلُون‬ ‫ولِيتُ ْم‬ ‫أنْـتُ ْم‬
‫تُول ْني‬ ‫يت‬‫ولِ ِ‬ ‫ال تلِي‬ ‫ِل‬ ‫تلِني‬ ‫يت‬‫ولِ ِ‬ ‫ت‬‫أنْ ِ‬
‫ُ‬
‫تُولي ِ‬
‫ان‬ ‫ُوليتُما‬ ‫ِ‬ ‫ال تلِيا‬ ‫لِيا‬ ‫تلِي ِ‬
‫ان‬ ‫ولِيتُما‬ ‫أنْـتُما‬
‫تُول ْني‬ ‫ُولِ ُيت‬ ‫ال تلِني‬ ‫لِني‬ ‫تلِني‬ ‫ولِ ُيت‬ ‫أنْ ُت‬
‫أُول‬ ‫يت‬ ‫ِ‬ ‫أِل‬ ‫ِ‬
‫ُول ُ‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫يت‬
‫ول ُ‬ ‫أَن‬
‫نُول‬ ‫ُولِينا‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫نلِي‬ ‫ولِينا‬ ‫َْن ُن‬
‫ِميلًى‬ ‫م ْوًل‬ ‫م ْوِل‬ ‫وال‬ ‫ولْيًا‬ ‫ُم ْفرد ( ذ )‬
‫ِميلي ِ‬
‫ان‬ ‫مولي ِ‬
‫ان‬ ‫مولِي ِ‬
‫ان‬ ‫والِي ِ‬
‫ان‬ ‫ولْي ْ ِ‬
‫ْ‬ ‫ْ‬
‫موال‬ ‫موال‬ ‫م ْولِيُّون‬ ‫والُون‬ ‫‪-‬‬ ‫َجْع ( ذ )‪ (/‬ك )‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫م ْولِية‬ ‫والِية‬ ‫‪-‬‬ ‫ُم ْفرد ( ث )‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫مولِيـت ِ‬
‫ان‬ ‫والِيـت ِ‬
‫ان‬ ‫‪-‬‬ ‫ُمثَّن ( ث )‬
‫ْ‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫م ْولِيات‬ ‫والِيات‬ ‫ولْيات‬ ‫َجْع ( ث )‬
70
===============================================================================
Dua orang (lk) yang dilukis ِ ‫مو ِشي‬
‫ان‬ ْ
Lukislah olehmu seorang (lk) !
‫َي ِدَيت‬
‫ِميلًى‬
Jangan kamu (pr) melukis !
‫ت ْـيد ْون‬
Kalian (pr) telah menguasai
Banyak lukisan
! ‫اِيديْن‬
Dua tempat untuk berkuasa
! ‫ال ت ُشوا‬
Kamu (lk) telah memberi kebaikan
‫ولْيات‬
‫تُوش ْون‬
Seorang (pr) yang memberi kebaikan
‫م ْولِيات‬
‫وِجي – و ْج ًي‬ ‫وِري – وًرى‬ ً‫ودى – ِدية‬

ً‫وقى – ِوقاية‬ ‫وِري – وْرًَي‬ ً‫وَف – وفاء‬
71
===============================================================================
BAB 6
________________________________
AL-MUDHA’AF
________________________________
CAKUPAN MATERI :
 TASHRIF AL-USHUL KOSAKATA BINA’ MUDHA’AF

 TASHRIF AL-FURU’ KOSAKATA BINA’ MUDHA’AF
72
===============================================================================
73
===============================================================================

____________________________________________________
 Tashrif al-Ushul Kalimah Bina’ Mudha’af

mudha’af menurut wazn masing-masing. (1)
6 (6) 5 (5) 4 (4) 3 (3) 2 (2) 1 (1)
‫بش‬ ‫جد‬ ‫سـر‬ ‫الفعل املاضي‬

‫ش‬
ُّ ‫يـب‬ ‫َِي ُّد‬ ‫ي ُس ُّـر‬ ‫الفعل املضارع‬
‫بشًّا‬ ‫ِجدًّا‬ ‫س ًّـرا‬ ‫املصدر‬
‫ابش‬ ‫جاد‬ ‫سـار‬ ‫اسم الفاعل‬
‫مْب ُشوش‬ ‫ْجم ُدود‬ ‫م ْس ُـرور‬ ‫اسم املفعول‬
‫بش‬ ‫ِجد‬ ‫ُسـر‬ ‫فعل األمر‬
‫ال تـبش‬ ‫ال َِتد‬ ‫ال ت ُسـر‬ ‫فعل النهي‬
‫م بش‬ ‫ِجمد‬ ‫مسـر‬ ‫اسم الزمان‬
‫م بش‬ ‫ِجمد‬ ‫مسـر‬ ‫اسم املكان‬
‫ِمبش‬ ‫ِجمد‬ ‫ِمسـر‬ ‫اسم اآللة‬
‫بُش‬ ‫ُجد‬ ‫ُسـر‬ ‫املاضي اجملهول‬
‫ش‬
ُّ ‫يُـب‬ ‫َُي ُّد‬ ‫يُس ُّـر‬ ‫املضارع اجملهول‬
Berseri Sungguh Meng – ‫الرتَجة‬
wajah - gembira
sungguh – kan
_______________________________________
1. Diantara praktik al-Idgham seperti tampak pada banyak kalimah yang dihasilkan dari shighah terkait.
74
===============================================================================
(1)
 Kosakata Tsulatsi Mujarrad Bina’ Mudha’af
ً‫دل – داللة‬ ‫صب – صبًّا‬ ‫مر – مًّرا‬ ‫حث – حثًّا‬ ‫مد – مدًّا‬
Menunjuki Menuang Melewati Menganjurkan Memanjangkan
ً‫ضل – ضاللة‬ ‫ت – ُت ًاما‬ ‫غش – غِشًّا‬ ً‫عز – عِزة‬ ‫بـر – بًِّـرا‬

Sesat Sempurna Culas Mulia Berbuat baik
‫شم – َش ًما‬ ً‫مل – ملال‬ ‫عض – عضًّا‬ ‫شح – ُش ًّحا‬ ‫مس – م ًّسا‬
Sombong Bosan Menggigit Kikir sangat Menyentuh
_______________________________________
1. Beberapa kalimah yang disebutkan bermashdar dengan wazn qiyasi, dan beberapa lainnya
bermashdar dengan wazn sama’i seperti tampak pada tabel-tabel di atas.
2. Maka seperti kalimah ‫ث‬
ُّ ُ‫ ي‬- ‫ حث‬yang masuk dalam pola 1, uraian dasarnya adalah ‫ث‬
ُ ُ‫ ْيث‬- ‫حثث‬
yang kemudian mengalami idgham.
3. Juga seperti kalimah ُّ ِ‫ يغ‬- ‫ غش‬yang masuk dalam pola 2, uraian dasarnya adalah ‫ش‬
‫ش‬ ِ
ُ ‫ يـغْش ـ‬- ‫غش ـش‬
yang kemudian mengalami idgham.
‫ض‬
ُّ ‫ يـع‬- ‫ عض‬yang masuk dalam pola 4, uraiannya adalah ‫ض‬ ِ
4. Dan seperti kalimah ُ ‫ يـ ْعض‬- ‫ عضض‬yang
kemudian mengalami idgham.
‫‪75‬‬
‫===============================================================================‬

‫)‪6 (6‬‬ ‫)‪5 (5‬‬ ‫)‪4 (4‬‬ ‫)‪3 (3‬‬ ‫)‪2 (2‬‬ ‫)‪1 (1‬‬
‫يغِ ُّ‬
‫ش‬ ‫الفعل املضارع‬
‫املصدر‬
‫عاض‬ ‫اسم الفاعل‬
‫ُدل‬ ‫فعل األمر‬
‫اسم املكان‬

‫‪Yang menuang‬‬ ‫فـعل ‪ -‬يـ ْفعُ ُل‬ ‫صب ‪ -‬صبًّا‬ ‫صاب‬
‫بِـر‬
‫ال تشح‬
‫َْمثُوث‬
‫ال تغِش‬
‫ض‬
‫يـع ُّ‬
76
===============================================================================
 Ma’lumat Tambahan Bina’ Mudha’af
1. Seperti diketahui bahwa selain kelompok fi’l shahih, fi’l bina’ mudha’af juga
ditemukan dalam kelompok fi’l mu’tal. Dan berikut adalah contoh tashrif al-ushul
untuk mudha’af dari kelompok mu’tal.
‫ود‬ ‫م ْو ُدود‬ ‫واد‬ ‫وًّدا‬ ‫يـوُّد‬ ‫ود‬

‫يـُوُّد‬ ‫ُود‬ ‫ِمود‬ ‫مود‬ ‫مود‬ ‫ال تـود‬
2. Praktik secara lengkap hukum dan kaidah al-Idgham dalam tashrif fi’l bina’
mudha’af dapat dinikmati pada bahasan sub bab berikutnya tentang tashrif al-
furu’. Selamat mengkaji ….
77
===============================================================================

________________________________________________________

bina’ mudha’af dengan shighahnya yang beragam. Mereka adalah apa yang berpola

‫سـر – ي ُس ُّـر‬ ‫يـ ْفعُ ُل‬ – ‫فـعل‬ 1 (1)
‫جد – َِي ُّد‬ ‫يـ ْفعِ ُل‬ – ‫فـعل‬ 2 (2)
‫ش‬
ُّ ‫ يـب‬- ‫بش‬ ‫يـ ْفع ُل‬ – ‫فعِل‬ 4 (4)
 Perhatian !!
‫‪78‬‬
‫===============================================================================‬
‫‪‬‬ ‫‪Tashrif al-Furu’ Mudha’af Pola 1 :‬‬ ‫ف عل – ي ْفعل‬ ‫‪untuk Kata‬‬ ‫سر‬
‫يُس ُّـر‬ ‫ُسـر‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ي ُس ُّـر‬ ‫سـر‬ ‫ُهو‬
‫يُسـر ِان‬ ‫ُسـرا‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ي ُسـر ِان‬ ‫سـرا‬ ‫ُُها‬
‫يُس ُّـرون‬ ‫ُس ُّـروا‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ي ُس ُّـرون‬ ‫س ُّـروا‬ ‫ُه ْم‬
‫تُس ُّـر‬ ‫ت‬
‫ُسـر ْ‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ت ُس ُّـر‬ ‫ت‬
‫سـر ْ‬ ‫ِهي‬
‫تُسـر ِان‬ ‫ُسـرت‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ت ُسـر ِان‬ ‫سـرت‬ ‫ُُها‬
‫يُ ْسـرْرن‬ ‫ُسـ ِرْرن‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ي ْس ُـرْرن‬ ‫سـرْرن‬ ‫ُهن‬
‫تُس ُّـر‬ ‫ُسـ ِرْرت‬ ‫ال ت ُسـر‬ ‫ُسـر‬ ‫ت ُس ُّـر‬ ‫سـرْرت‬ ‫أنْت‬
‫تُسـر ِان‬ ‫ُسـ ِرْرُُتا‬ ‫ال ت ُسـرا‬ ‫ُسـرا‬ ‫ت ُسـر ِان‬ ‫سـرْرُُتا‬ ‫أنْـتُما‬
‫تُس ُّـرون‬ ‫ُسـ ِرْرُْت‬ ‫ال ت ُس ُّـروا‬ ‫ُس ُّـروا‬ ‫ت ُس ُّـرون‬ ‫سـرْرُْت‬ ‫أنْـتُ ْم‬
‫تُسـِّرين‬ ‫ت‬‫سـ ِرر ِ‬ ‫ال ت ُسـِّري‬ ‫ُسـِّري‬ ‫ت ُسـِّرين‬ ‫ت‬‫سـرر ِ‬ ‫ت‬‫أنْ ِ‬
‫ُْ‬ ‫ْ‬
‫تُسـر ِان‬ ‫ُسـ ِرْرُُتا‬ ‫ال ت ُسـرا‬ ‫ُسـرا‬ ‫ت ُسـر ِان‬ ‫سـرْرُُتا‬ ‫أنْـتُما‬
‫تُ ْسـرْرن‬ ‫ُسـ ِرْرتُن‬ ‫ال ت ْس ُـرْرن‬ ‫اُ ْس ُـرْرن‬ ‫ت ْس ُـرْرن‬ ‫سـرْرتُن‬ ‫أنْ ُت‬
‫أُس ُّـر‬ ‫ُسـ ِرْر ُ‬
‫ت‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫أ ُس ُّـر‬ ‫ت‬
‫سـرْر ُ‬ ‫أَن‬
‫نُس ُّـر‬ ‫ُسـ ِرْرَن‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ن ُس ُّـر‬ ‫سـرْرَن‬ ‫َْن ُن‬
‫ِمسـر‬ ‫مسـر‬ ‫م ْس ُـرور‬ ‫سـار‬ ‫س ًّـرا‬ ‫ُم ْفرد ( ذ )‬
‫ِمسـر ِان‬ ‫مسـر ِان‬ ‫م ْس ُـرور ِان‬ ‫سـار ِان‬ ‫سـريْ ِن‬ ‫ُمثَّن ( ذ )‬
‫ـار‬
‫مس ُّ‬ ‫ـار‬
‫مس ُّ‬ ‫ورون‬ ‫م ْسـ ُر ُ‬ ‫ـارون‬
‫س ُّ‬ ‫‪-‬‬ ‫َجْع ( ذ )‪ (/‬ك )‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫م ْس ُـرورة‬ ‫سـارة‬ ‫‪-‬‬ ‫ُم ْفرد ( ث )‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫م ْس ُـرورت ِن‬ ‫سـارت ِن‬ ‫‪-‬‬ ‫ُمثَّن ( ث )‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫م ْس ُـرورات‬ ‫سـارات‬ ‫سـرات‬ ‫َجْع ( ث )‬
‫‪79‬‬
‫===============================================================================‬
‫‪‬‬ ‫‪Tashrif al-Furu’ Mudha’af Pola 2 :‬‬ ‫ف عل – ي ْف ِعل‬ ‫‪untuk Kata‬‬ ‫جد‬
‫َُي ُّد‬ ‫ُجد‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫َِي ُّد‬ ‫جد‬ ‫ُهو‬
‫َُيد ِان‬ ‫ُجدا‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫َِيد ِان‬ ‫جدا‬ ‫ُُها‬
‫َُيدُّون‬ ‫ُج ُّدوا‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫َِيدُّون‬ ‫ج ُّدوا‬ ‫ُه ْم‬
‫َُت ُّد‬ ‫ت‬‫ُجد ْ‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫َِت ُّد‬ ‫ت‬‫جد ْ‬ ‫ِهي‬
‫َُتد ِان‬ ‫ُجدت‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫َِتد ِان‬ ‫ج دت‬ ‫ُُها‬
‫َُْيد ْدن‬ ‫ُج ِد ْدن‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫َْي ِد ْدن‬ ‫جد ْدن‬ ‫ُهن‬
‫َُت ُّد‬ ‫ُج ِد ْدت‬ ‫ال َِتد‬ ‫ِجد‬ ‫َِت ُّد‬ ‫جد ْدت‬ ‫أنْت‬
‫َُتد ِان‬ ‫ُج ِد ْد ُُتا‬ ‫ال َِتدا‬ ‫ِجدا‬ ‫َِتد ِان‬ ‫جد ْد ُُتا‬ ‫أنْـتُما‬
‫َُتدُّون‬ ‫ُج ِد ْد ُْت‬ ‫ال َِت ُّدوا‬ ‫ِج ُّدوا‬ ‫َِتدُّون‬ ‫جد ْد ُْت‬ ‫أنْـتُ ْم‬
‫َُت ِّدين‬ ‫ت‬‫ج ِد ْد ِ‬
‫ُ‬ ‫ال َِت ِّدي‬ ‫ِج ِّدي‬ ‫َِت ِّدين‬ ‫ت‬‫جد ْد ِ‬ ‫ت‬‫أنْ ِ‬
‫َُتد ِان‬ ‫ِ‬
‫ُجد ْد ُُتا‬ ‫ال َِتدا‬ ‫ِجدا‬ ‫َِتد ِان‬ ‫جد ْد ُُتا‬ ‫أنْـتُما‬
‫َُْتد ْدن‬ ‫ُج ِد ْدتُن‬ ‫ال َْت ِد ْدن‬ ‫اِ ْج ِد ْدن‬ ‫َْت ِد ْدن‬ ‫جد ْدتُن‬ ‫أنْ ُت‬
‫أُج ُّد‬ ‫ت‬ ‫ِ‬ ‫أ ِج ُّد‬
‫ُجد ْد ُ‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ت‬
‫جد ْد ُ‬ ‫أَن‬
‫َُن ُّد‬ ‫ُج ِد ْدَن‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫َِن ُّد‬ ‫جد ْدَن‬ ‫َْن ُن‬
‫ِجمد‬ ‫ِجمد‬ ‫جمْ ُدود‬ ‫جاد‬ ‫ِجدًّا‬ ‫ُم ْفرد ( ذ )‬
‫ِجمد ِان‬ ‫ِجمد ِان‬ ‫ْجم ُدود ِان‬ ‫جاد ِان‬ ‫ِجديْ ِن‬ ‫ُمثَّن ( ذ )‬
‫اد‬
‫جم ُّ‬ ‫اد‬
‫جم ُّ‬ ‫ودون‬
‫ْجم ُد ُ‬ ‫ادون‬
‫ج ُّ‬ ‫‪-‬‬ ‫َجْع ( ذ )‪ (/‬ك )‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ْجم ُدودة‬ ‫جادة‬ ‫‪-‬‬ ‫ُم ْفرد ( ث )‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ْجم ُدودت ِن‬ ‫جادت ِن‬ ‫‪-‬‬ ‫ُمثَّن ( ث )‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ْجم ُدودات‬ ‫جادات‬ ‫ِجدات‬ ‫َجْع ( ث )‬
‫‪80‬‬
‫===============================================================================‬
‫‪‬‬ ‫‪Tashrif al-Furu’ Mudha’af Pola 4 :‬‬ ‫فعِل – ي ْفعل‬ ‫‪untuk Kata‬‬ ‫بش‬
‫ش‬
‫يُـب ُّ‬ ‫بُش‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ش‬
‫يـب ُّ‬ ‫بش‬ ‫ُهو‬
‫يـبش ِ‬
‫ان‬ ‫بُشا‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫يـبش ِ‬
‫ان‬ ‫بشا‬ ‫ُُها‬
‫ُ‬
‫يُـبشُّون‬ ‫بُ ُّشوا‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫يـبشُّون‬ ‫ب ُّشوا‬ ‫ُه ْم‬
‫ش‬
‫تُـب ُّ‬ ‫ت‬ ‫بُش ْ‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ش‬
‫تـب ُّ‬ ‫ت‬‫بش ْ‬ ‫ِهي‬
‫تُـبش ِ‬
‫ان‬ ‫بُشتا‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫تـبش ِ‬
‫ان‬ ‫بشتا‬ ‫ُُها‬
‫يُْـبش ْشن‬ ‫بُ ِش ْشن‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ي ْـبش ْشن‬ ‫ب ِش ْشن‬ ‫ُهن‬
‫ش‬
‫تُـب ُّ‬ ‫بُ ِش ْشت‬ ‫ال تـبش‬ ‫بش‬ ‫ش‬
‫تـب ُّ‬ ‫ب ِش ْشت‬ ‫أنْت‬
‫تُـبش ِ‬
‫ان‬ ‫بُ ِش ْشتُما‬ ‫ال تـبشا‬ ‫بشا‬ ‫تـبش ِ‬
‫ان‬ ‫ب ِش ْشتُما‬ ‫أنْـتُما‬
‫تُـبشُّون‬ ‫بُ ِش ْشتُ ْم‬ ‫ال تـب ُّشوا‬ ‫ب ُّشوا‬ ‫تـبشُّون‬ ‫ب ِش ْشتُ ْم‬ ‫أنْـتُ ْم‬
‫تُـب ِّشني‬ ‫ت‬ ‫ب ِش ْش ِ‬
‫ُ‬ ‫ال تـب ِّشي‬ ‫ب ِّشي‬ ‫تـب ِّشني‬ ‫ت‬‫ب ِش ْش ِ‬ ‫ت‬‫أنْ ِ‬
‫تُـبش ِ‬
‫ان‬ ‫بُ ِش ْشتُما‬ ‫ال تـبشا‬ ‫بشا‬ ‫تـبش ِ‬
‫ان‬ ‫ب ِش ْشتُما‬ ‫أنْـتُما‬
‫تُْـبش ْشن‬ ‫بُ ِش ْش ُت‬ ‫ال تـْبش ْشن‬ ‫اِبْش ْشن‬ ‫ت ْـبش ْشن‬ ‫ب ِش ْش ُت‬ ‫أنْ ُت‬
‫ش‬
‫أُب ُّ‬ ‫ت‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫بُش ْش ُ‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ش‬
‫أب ُّ‬ ‫ت‬‫بش ْش ُ‬ ‫أَن‬
‫ش‬
‫نُـب ُّ‬ ‫بُ ِش ْشنا‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ش‬
‫نـب ُّ‬ ‫ب ِش ْشنا‬ ‫َْن ُن‬
‫ِمبش‬ ‫م بش‬ ‫مْب ُشوش‬ ‫ابش‬ ‫بشًّا‬ ‫ُم ْفرد ( ذ )‬
‫ِمبش ِ‬
‫ان‬ ‫م بش ِ‬
‫ان‬ ‫مب ُشوش ِ‬
‫ان‬ ‫ابش ِ‬
‫ان‬ ‫بش ْ ِ‬
‫ْ‬
‫اش‬
‫مب ُّ‬ ‫اش‬
‫مب ُّ‬ ‫وشون‬
‫مْب ُش ُ‬ ‫ابشُّون‬ ‫‪-‬‬ ‫َجْع ( ذ )‪ (/‬ك )‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫مْب ُشوشة‬ ‫ابشة‬ ‫‪-‬‬ ‫ُم ْفرد ( ث )‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫مب ُشوشت ِ‬
‫ان‬ ‫ابشت ِ‬
‫ان‬ ‫‪-‬‬ ‫ُمثَّن ( ث )‬
‫ْ‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫مْب ُشوشات‬ ‫ابشات‬ ‫بشات‬ ‫َجْع ( ث )‬
81
===============================================================================
Dua orang (lk) yang menggembirakan ‫سـار ِان‬
Bersungguhlah olehmu seorang (lk) !
‫ابشات‬
‫ِمسـر‬
Jangan kalian (lk) bersungguh !
‫تُس ُّـرون‬
Kalian (pr) telah berseri wajah
Banyak kegembiraan
! ‫اِبْش ْشن‬
Dua tempat untuk bersungguh
! ‫ال تـب ُّشوا‬

Kamu (lk) telah berseri wajah
‫ِجديْ ِن‬
‫َِتدُّون‬
Seorang (pr) yang berseri wajah
‫م ْس ُـرورات‬
‫غش – غِشًّا‬ ‫صب – صبًّا‬ ‫مر – مًّرا‬

‫عز – عِزًة‬ ‫شح – ُش ًّحا‬ ‫لذ – لذ ًة‬
82
===============================================================================
83
===============================================================================
BAB 7
________________________________
AL-MAHMUZ
________________________________
CAKUPAN MATERI :
 TASHRIF AL-USHUL KOSAKATA BINA’ MAHMUZ

 TASHRIF AL-FURU’ KOSAKATA BINA’ MAHMUZ
84
===============================================================================
85
===============================================================================

____________________________________________________
 Tashrif al-Ushul Kalimah Bina’ Mahmuz

mahmuz menurut wazn masing-masing.
6 (6) 5 (5) 4 (4) 3 (3) 2 (2) 1 (1)
‫رُؤف‬ ‫أبِص‬ ‫سأل‬ ‫هنأ‬ ‫أمر‬ ‫الفعل املاضي‬

‫ف‬
ُ ‫يـ ْرُؤ‬ ُ ‫َيْب‬
‫ص‬ ‫ي ْسأ ُل‬ ‫يـ ْهنِ ُئ‬ ‫َيُْم ُر‬ ‫الفعل املضارع‬
ً‫رأْفة‬ ‫صا‬
ً ‫أب‬ ً‫ُسؤاال‬ ‫هْنـئًا‬ ‫أ ْمًرا‬ ‫املصدر‬
‫رُؤوف‬
)4( ‫آبِص‬ ‫سائِل‬ ‫هانِئ‬ ‫ِآمر‬ ‫اسم الفاعل‬
‫م ْرُؤوف‬ ‫مأْبُوص‬ ‫م ْس ُؤول‬ ‫م ْهنُوء‬ ‫مأْ ُمور‬ ‫اسم املفعول‬
‫ف‬ )3( ‫اِئـبص‬ )2( ‫اِسأل‬ ‫اِ ْهنِ ْئ‬
ْ ‫اُْرُؤ‬ ْ ْ ْ ْ )1( ‫ُم ْر‬ ‫فعل األمر‬
‫ف‬
ْ ‫ال تـ ْرُؤ‬ ‫ص‬ْ ‫ال َتْب‬ ‫ال ت ْسأ ْل‬ ‫ال َتْنِ ْئ‬ ‫ال َتْ ُم ْر‬ ‫فعل النهي‬
‫م ْرأف‬ ‫مأْبص‬ ‫م ْسأل‬ ‫م ْهنِئ‬ ‫مأْمر‬ ‫اسم الزمان‬
‫م ْرأف‬ ‫مأْبص‬ ‫م ْسأل‬ ‫م ْهنِئ‬ ‫مأْمر‬ ‫اسم املكان‬
‫ِم ْرأف‬ ‫ِمْئـبص‬ ‫ِم ْسأل‬ ‫ِم ْهنأ‬ ‫ِمْئمر‬ ‫اسم اآللة‬
‫ُرئِف‬ ‫أُبِص‬ ‫ُسئِل‬ ‫ُهنِئ‬ ‫أ ُِمر‬ ‫املاضي اجملهول‬
‫ف‬
ُ ‫يـُْرأ‬ ‫ص‬
ُ ‫يـُ ْؤب‬ ‫يُ ْسأ ُل‬ ُ‫يـُ ْهنأ‬ ‫يـُ ْؤم ُر‬ ‫املضارع اجملهول‬
Sayang Rajin Me- Memberi Me- ‫الرتَجة‬
sangat minta makan nyuruh
_______________________________________
1. Kalimah‫ ُمْر‬merupakan bentuk ringan dari kalimah asalnya yaitu ‫ اُْؤُمْر‬.

2. Bentuk lainnya adalah ‫ ال تس ْل‬- ‫ س ْل‬.
‫ص‬ ِ
3. Tertulis demikian, namun cara baca untuk kalimah tersebut adalah ْ ‫ ايب‬.
4. Untuk shifat musyabbahah, ada banyak wazan yang harus diketahui secara tepat selain di atas.
86
===============================================================================
 Kosakata Tsulatsi Mujarrad Bina’ Mahmuz
‫أبن – أبْـنًا‬ ‫أتن – أتْـنًا‬ ‫أخذ – أ ْخ ًذا‬ ‫بـرأ – بـ ْرءًا‬ ً‫أكل – أ ْكال‬
Menghitam Menetap Mengambil Sembuh Makan
 Pola 2 : ‫فـعل – يـ ْفعِ ُل‬
‫أبق – أبْـ ًقا‬ ً‫أتل – أتْال‬ ‫أفك – إِفْ ًكا‬ ‫أسر – أ ْسًرا‬ ‫أدم – أ ْد ًما‬
Kabur Hampir marah Dusta Menawan Mendamaikan
(tawanan)
‫نشأ – ن ْشئًا‬ ‫بـرأ – بـ ْرءًا‬ ً‫قـرأ – قِراءة‬ ‫زأر – زأًْرا‬ ً‫أله – أُلُوهة‬
Tumbuh Menciptakan Membaca Mengaum Menyembah
ً‫ه ِدئ – هدأ‬ ‫خ ِطئ – خطْئًا‬ ‫سئِم – سأ ًما‬ ‫بئِس – َبْ ًسا‬ ‫أ ِزف – أزفًا‬
Menunduk Bersalah Bosan Butuh sangat Dekat
‫ب ُذؤ – بذاء ًة‬ ‫ج ُرؤ – ُج ْرأ ًة‬ ً‫أنُث – أُنُوثة‬ ً‫ض ُؤولة‬
ُ – ‫ض ُؤل‬ ‫أ ُدب – أد ًاب‬
Buruk ucap Menghadap Lembut Kurus Beradab
_______________________________________
1. Fi’lu al-amr untuk kalimah ‫ أكل‬dan ‫ أخذ‬diqiyaskan kepada fi’lu al-amr kalimah ‫ أمر‬, sehingga
menjadi ‫ ُك ْل‬dan ‫ ُخ ْذ‬.
‫‪87‬‬
‫===============================================================================‬

‫)‪6 (6‬‬ ‫)‪5 (5‬‬ ‫)‪4 (4‬‬ ‫)‪3 (3‬‬ ‫)‪2 (2‬‬ ‫)‪1 (1‬‬
‫قـرأ‬ ‫الفعل املاضي‬

‫َيْ ُك ُل‬ ‫الفعل املضارع‬
‫هدأً‬ ‫املصدر‬
‫ِ‬
‫آدم‬ ‫اسم الفاعل‬
‫اُ ْج ُرْؤ‬ ‫اِقْـرأْ‬ ‫(*)‬ ‫اِئْ ِد ْم‬ ‫فعل األمر‬
‫م ْهدأ‬ ‫اسم املكان‬
‫ِمْئكل‬ ‫اسم اآللة‬
‫َُْيرأُ‬ ‫يـُ ْؤد ُم‬ ‫املضارع اجملهول‬

‫‪Yang diambil‬‬ ‫فـعل ‪ -‬يـ ْفعُ ُل‬ ‫أخذ – أ ْخ ًذا‬ ‫مأْ ُخوذ‬
‫ال َتْ ِس ْر‬
‫اب ِرئ‬
‫ص‬ ‫ِ‬
‫ائْـب ْ‬
‫اُ ْج ُرْؤ‬
‫منْشأ‬
88
===============================================================================
 Ma’lumat Tambahan Bina’ Mahmuz
1. Fi’l bina’ mahmuz terbagi kepada 3 bagian :

a. Mahmuz fa’, dimana hamzah berposisi pada fa’ al-fi’l.
b. Mahmuz ‘ain, dimana hamzah berposisi pada ‘ain al-fi’l.
c. Mahmuz lam, dimana hamzah berposisi pada lam al-fi’l
‫أخذ‬ ‫أكل‬ ‫الفاء‬

‫زأر‬ ‫سأل‬ ‫العني‬ ‫املهموز‬
‫قـرأ‬ ‫نشأ‬ ‫الالم‬
2. Bila berurutan dua buah hamzah di awal kalimah, dan hamzah kedua ber-sukun,
maka hamzah kedua tersebut berubah menjadi huruf mad (1) menyesuaikan
harakat hamzah pertama. (2)
‫أ ُْؤم ُر‬ ‫ص‬ ِ ‫أأْ ُك ُل‬

ْ ‫ائْـب‬ ‫ب‬
ُ ‫تُكْت‬
‫أُوم ُر‬ ‫ص‬ ِ
ْ ‫ايـب‬ ‫آ ُك ُل‬ ُ‫تـُ ْقرأ‬
3. Perbedaan penggunaan antara kalimah ‫ُم ْر‬ dan ‫اُْؤُم ْر‬ seperti tampak dalam tabel
berikut. (3)
) ‫ إخل " ( احلديث‬, ..... ِ‫" ُم ُروا أ ْوالد ُك ْم ِابلصالة‬ ‫ُم ْر‬
ْ
َ ٰ َ َ َْ
) 132 : ‫الصل ِوة َو ْاص َط ِب ْر َعل ْي َهاۗ " ( سورة طه‬
َّ
‫" َوأ ُم ْر اهلك ِب‬ ‫اُْؤُم ْر‬
_______________________________________
1. Huruf madd adalah huruf yang berfungsi untuk memanjangkan harakat huruf sebelumnya, lihat lagi
definisi dan ulasannya dalam diktat tashrif – dasar halaman 12.
2. Hafalkan kaidah ini dengan baik dan benar, dan lihat aplikasinya dalam kajian tashrif bina’ mahmuz.
3. Berlaku secara khusus untuk kalimah ini saja, wallahu a’lam.
89
===============================================================================

________________________________________________________

bina’ mahmuz dengan shighahnya yang beragam. Mereka adalah apa yang berpola

‫ َيُْم ُر‬- ‫أمر‬ ‫يـ ْفعُ ُل‬ – ‫فـعل‬ 1 (1)
‫ يـ ْهنِ ُئ‬- ‫هنأ‬ ‫يـ ْفعِ ُل‬ – ‫فـعل‬ 2 (2)
‫ ي ْسأ ُل‬- ‫سأل‬ ‫يـ ْفع ُل‬ – ‫فـعل‬ 3 (3)
ُ ‫ َيْب‬- ‫أبص‬
‫ص‬ ِ ‫يـ ْفع ُل‬ – ‫فعِل‬ 4 (4)
‫ف‬
ُ ‫ يـ ْرُؤ‬- ‫رُؤف‬ ‫فـعُل – يـ ْفعُ ُل‬ 5 (5)
 Perhatian !!
‫‪90‬‬
‫===============================================================================‬
‫‪‬‬ ‫‪Tashrif al-Furu’ Mahmuz Pola 1 :‬‬ ‫ف عل – ي ْفعل‬ ‫‪untuk Kata‬‬ ‫أمر‬
‫يـُ ْؤم ُر‬ ‫أ ُِمر‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫َيُْم ُر‬ ‫أمر‬ ‫ُهو‬
‫يـُ ْؤمر ِان‬ ‫أ ُِمرا‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫َيُْمر ِان‬ ‫أمرا‬ ‫ُُها‬
‫يـُ ْؤم ُرون‬ ‫أ ُِم ُروا‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫َيُْم ُرون‬ ‫أم ُروا‬ ‫ُه ْم‬
‫تـُ ْؤم ُر‬ ‫ت‬‫أُمر ْ‬
‫ِ‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫َتُْم ُر‬ ‫ت‬‫أمر ْ‬ ‫ِهي‬
‫تـُ ْؤمر ِان‬ ‫أ ُِمرت‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫َتُْمر ِان‬ ‫أمرت‬ ‫ُُها‬
‫يـُ ْؤم ْرن‬ ‫أ ُِم ْرن‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫َيُْم ْرن‬ ‫أم ْرن‬ ‫ُهن‬
‫تـُ ْؤم ُر‬ ‫أ ُِم ْرت‬ ‫ال َتْ ُم ْر‬ ‫ُم ْر‬ ‫َتُْم ُر‬ ‫أم ْرت‬ ‫أنْت‬
‫تـُ ْؤمر ِان‬ ‫أ ُِم ْرُُتا‬ ‫ال َتْ ُمرا‬ ‫ُمرا‬ ‫َتُْمر ِان‬ ‫أم ْرُُتا‬ ‫أنْـتُما‬
‫تـُ ْؤم ُرون‬ ‫أ ُِم ْرُْت‬ ‫ال َتْ ُم ُروا‬ ‫ُم ُروا‬ ‫َتُْم ُرون‬ ‫أم ْرُْت‬ ‫أنْـتُ ْم‬
‫تـُ ْؤم ِرين‬ ‫ت‬‫أ ُِمر ِ‬ ‫ال َتْ ُم ِري‬ ‫ُم ِري‬ ‫َتُْم ِرين‬ ‫ت‬‫أمر ِ‬ ‫ت‬‫أنْ ِ‬
‫ْ‬ ‫ْ‬
‫تـُ ْؤمر ِان‬ ‫أ ُِم ْرُُتا‬ ‫ال َتْ ُمرا‬ ‫ُمرا‬ ‫َتُْمر ِان‬ ‫أم ْرُُتا‬ ‫أنْـتُما‬
‫تـُ ْؤم ْرن‬ ‫أ ُِم ْرتُن‬ ‫ال َتْ ُم ْرن‬ ‫ُم ْرن‬ ‫َتُْم ْرن‬ ‫أم ْرتُن‬ ‫أنْ ُت‬
‫أُؤمر (*)‬ ‫ت‬ ‫ِ‬ ‫أأْمر (*)‬
‫ُْ‬ ‫أُم ْر ُ‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ُُ‬ ‫ت‬
‫أم ْر ُ‬ ‫أَن‬
‫نـُ ْؤم ُر‬ ‫أ ُِم ْرَن‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫َنُْم ُر‬ ‫أم ْرَن‬ ‫َْن ُن‬
‫ِمئْمر‬ ‫مأْمر‬ ‫مأْ ُمور‬ ‫ِآمر‬ ‫أ ْمًرا‬ ‫ُم ْفرد ( ذ )‬
‫ِمئْمر ِان‬ ‫مأْمر ِان‬ ‫مأْ ُمور ِان‬ ‫ِآمر ِان‬ ‫أ ْمريْ ِن‬ ‫ُمثَّن ( ذ )‬
‫مئ ِام ُر‬ ‫مئ ِام ُر‬ ‫ورون‬ ‫مأْ ُم ُ‬ ‫ِآم ُرون‬ ‫ورا‬
‫أ ُُم ً‬ ‫َجْع ( ذ )‪ (/‬ك )‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫مأْ ُمورة‬ ‫ِآمرة‬ ‫‪-‬‬ ‫ُم ْفرد ( ث )‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫مأْ ُمورت ِن‬ ‫ِآمرت ِن‬ ‫‪-‬‬ ‫ُمثَّن ( ث )‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫مأْ ُمورات‬ ‫ِآمرات‬ ‫‪-‬‬ ‫َجْع ( ث )‬
‫‪91‬‬
‫===============================================================================‬
‫‪‬‬ ‫‪Tashrif al-Furu’ Mahmuz Pola 2 :‬‬ ‫ف عل – ي ْفعِل‬ ‫‪untuk Kata‬‬ ‫هنأ‬
‫يـُ ْهنأُ‬ ‫ُهنِئ‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫يـ ْهنِ ُئ‬ ‫هنأ‬ ‫ُهو‬
‫يـهنـئ ِ‬
‫ان‬ ‫ُْ‬ ‫ُهنِئا‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫يـهنِئ ِ‬
‫ان‬ ‫ْ‬ ‫هنـئا‬ ‫ُُها‬
‫يـُ ْهنـ ُؤون‬ ‫ُهنِئُوا‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫يـ ْهنِئُون‬ ‫هنـ ُؤوا‬ ‫ُه ْم‬
‫َُتْنأُ‬ ‫ت‬ ‫ُهنئ ْ‬
‫ِ‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫َتْنِ ُئ‬ ‫ت‬ ‫هنأ ْ‬ ‫ِهي‬
‫َُتْنـئ ِ‬
‫ان‬ ‫ُهنِئـتا‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫َتْنِئ ِ‬
‫ان‬ ‫هنأت‬ ‫ُُها‬
‫يـُ ْهنأْن‬ ‫ُهنِْئن‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫يـ ْهنِْئن‬ ‫هنأْن‬ ‫ُهن‬
‫َُتْنأُ‬ ‫ُهنِْئت‬ ‫ال َتْنِ ْئ‬ ‫اِ ْهنِ ْئ‬ ‫َتْنِ ُئ‬ ‫هنأْت‬ ‫أنْت‬
‫ان‬ ‫ُهنِْئـتُما‬ ‫ال َتْنِئا‬ ‫اِ ْهنِئا‬ ‫َتْنِئ ِ‬
‫ان‬ ‫هنأُُْتا‬ ‫أنْـتُما‬
‫َُتْنـ ُؤون‬ ‫ُهنِْئـتُ ْم‬ ‫ال َتْنِئُوا‬ ‫اِ ْهنِئُوا‬ ‫َتْنِئُون‬ ‫هنأْ ُْت‬ ‫أنْـتُ ْم‬
‫َُتْنئِني‬ ‫ت‬ ‫هنِْئ ِ‬
‫ُ‬ ‫ال َتْنِئِي‬ ‫اِ ْهنِئِي‬ ‫َتْنِئِني‬ ‫ت‬ ‫هنأْ ِ‬ ‫ت‬‫أنْ ِ‬
‫ان‬ ‫ُهنِئْـتُما‬ ‫ال َتْنِئا‬ ‫اِ ْهنِئا‬ ‫َتْنِئ ِ‬
‫ان‬ ‫هنأُُْتا‬ ‫أنْـتُما‬
‫َُتْنأْن‬ ‫ُهنِْئ ُت‬ ‫ال َتْنِْئن‬ ‫اِ ْهنِْئن‬ ‫َتْنِْئن‬ ‫هنأْتُن‬ ‫أنْ ُت‬
‫ِ‬ ‫أ ْهنِ ُئ‬
‫أ ُْهنأُ‬ ‫ت‬ ‫ُهنْئ ُ‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫هنأْ ُ‬
‫ت‬ ‫أَن‬
‫َُنْنأُ‬ ‫ُهنِْئـنا‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫َنْنِ ُئ‬ ‫هنأَْن‬ ‫َْن ُن‬
‫ِم ْهنأ‬ ‫م ْهنِئ‬ ‫م ْهنُوء‬ ‫هانِئ‬ ‫هْنـئًا‬ ‫ُم ْفرد ( ذ )‬
‫ِمهنـئ ِ‬
‫ان‬ ‫مهنِئ ِ‬
‫ان‬ ‫م ْهنُوء ِان‬ ‫هانِئ ِ‬
‫ان‬ ‫هنْأيْ ِن‬ ‫ُمثَّن ( ذ )‬
‫ْ‬ ‫ْ‬
‫مهانِ ُئ‬ ‫مهانِ ُئ‬ ‫وؤون‬
‫م ْهنُ ُ‬ ‫هانِئُون‬ ‫‪-‬‬ ‫َجْع ( ذ )‪ (/‬ك )‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫م ْهنُوءة‬ ‫هانِئة‬ ‫‪-‬‬ ‫ُم ْفرد ( ث )‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫م ْهنُوءت ِن‬ ‫هانِئـت ِ‬
‫ان‬ ‫‪-‬‬ ‫ُمثَّن ( ث )‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫م ْهنُوءات‬ ‫هانِئات‬ ‫هْنآت‬ ‫َجْع ( ث )‬
‫‪92‬‬
‫===============================================================================‬
‫‪‬‬ ‫‪Tashrif al-Furu’ Mahmuz Pola 3 :‬‬ ‫ف عل – ي ْفعل‬ ‫‪untuk Kata‬‬ ‫س أل‬
‫يُ ْسأ ُل‬ ‫ُسئِل‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ي ْسأ ُل‬ ‫سأل‬ ‫ُهو‬
‫يُ ْسأال ِن‬ ‫ُسئِال‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ي ْسأال ِن‬ ‫سأال‬ ‫ُُها‬
‫يُ ْسألُون‬ ‫ُسئِلُوا‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ي ْسألُون‬ ‫سألُوا‬ ‫ُه ْم‬
‫تُ ْسأ ُل‬ ‫ت‬ ‫ُسئل ْ‬
‫ِ‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ت ْسأ ُل‬ ‫ت‬
‫سأل ْ‬ ‫ِهي‬
‫تُ ْسأال ِن‬ ‫ُسئِلتا‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ت ْسأال ِن‬ ‫سألتا‬ ‫ُُها‬
‫يُ ْسألْن‬ ‫ُسئِلْن‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ي ْسألْن‬ ‫سألْن‬ ‫ُهن‬
‫تُ ْسأ ُل‬ ‫ُسئِلْت‬ ‫ال ت ْسأ ْل‬ ‫اِ ْسأ ْل‬ ‫ت ْسأ ُل‬ ‫سألْت‬ ‫أنْت‬
‫تُ ْسأال ِن‬ ‫ُسئِْلتُما‬ ‫ال ت ْسأال‬ ‫اِ ْسأال‬ ‫ت ْسأال ِن‬ ‫سألْتُما‬ ‫أنْـتُما‬
‫تُ ْسألُون‬ ‫ُسئِْلتُ ْم‬ ‫ال ت ْسألُوا‬ ‫اِ ْسألُوا‬ ‫ت ْسألُون‬ ‫سألْتُ ْم‬ ‫أنْـتُ ْم‬
‫تُ ْسألِني‬ ‫ت‬ ‫سئِْل ِ‬
‫ُ‬ ‫ال ت ْسأِل‬ ‫اِ ْسأِل‬ ‫ت ْسألِني‬ ‫ت‬‫سألْ ِ‬ ‫ت‬‫أنْ ِ‬
‫تُ ْسأال ِن‬ ‫ُسئِلْتُما‬ ‫ال ت ْسأال‬ ‫اِ ْسأال‬ ‫ت ْسأال ِن‬ ‫سألْتُما‬ ‫أنْـتُما‬
‫تُ ْسألْن‬ ‫ُسئِلْ ُت‬ ‫ال ت ْسألْن‬ ‫اِ ْسألْن‬ ‫ت ْسألْن‬ ‫سألْ ُت‬ ‫أنْ ُت‬
‫ُسأ ُل‬ ‫ِ‬
‫أْ‬ ‫ت‬‫ُسئلْ ُ‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫أ ْسأ ُل‬ ‫ت‬
‫سألْ ُ‬ ‫أَن‬
‫نُ ْسأ ُل‬ ‫ُسئِلْنا‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ن ْسأ ُل‬ ‫سألْنا‬ ‫َْن ُن‬
‫ِم ْسأل‬ ‫م ْسأل‬ ‫م ْس ُؤول‬ ‫سائِل‬ ‫ُسؤاالً‬ ‫ُم ْفرد ( ذ )‬
‫ِم ْسأال ِن‬ ‫م ْسأال ِن‬ ‫م ْس ُؤوال ِن‬ ‫سائِال ِن‬ ‫ُسؤال ْ ِ‬
‫مسائِ ُل‬ ‫مسائِ ُل‬ ‫م ْس ُؤولُون‬ ‫سائِلُون‬ ‫‪-‬‬ ‫َجْع ( ذ )‪ (/‬ك )‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫م ْس ُؤولة‬ ‫سائِلة‬ ‫‪-‬‬ ‫ُم ْفرد ( ث )‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫مسؤولت ِ‬
‫ان‬ ‫سائِلت ِ‬
‫ان‬ ‫‪-‬‬ ‫ُمثَّن ( ث )‬
‫ُْ‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫م ْس ُؤوالت‬ ‫سائِالت‬ ‫ُسؤاالت‬ ‫َجْع ( ث )‬
‫‪93‬‬
‫===============================================================================‬
‫‪‬‬ ‫‪Tashrif al-Furu’ Mahmuz Pola 4 :‬‬ ‫فعِل – ي ْفعل‬ ‫‪untuk Kata‬‬ ‫أبِص‬
‫ص‬
‫يـُ ْؤب ُ‬ ‫أُبِص‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ص‬‫َيْب ُ‬ ‫أبِص‬ ‫ُهو‬
‫يـ ْؤبص ِ‬
‫ان‬ ‫أُبِصا‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫َيْبص ِ‬
‫ان‬ ‫أبِصا‬ ‫ُُها‬
‫ُ‬
‫صون‬‫يـُ ْؤب ُ‬ ‫أُبِ ُ‬
‫صوا‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫صون‬ ‫َيْب ُ‬ ‫صوا‬ ‫أبِ ُ‬ ‫ُه ْم‬
‫ِ‬
‫ص‬
‫تـُ ْؤب ُ‬ ‫أُبِص ْ‬
‫ت‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ص‬‫َتْب ُ‬ ‫ت‬ ‫هي أبِص ْ‬
‫تـُ ْؤبص ِ‬
‫ان‬ ‫أُبِصتا‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫َتْبص ِ‬
‫ان‬ ‫أبِصتا‬ ‫ُُها‬
‫صن‬
‫يـُ ْؤب ْ‬ ‫صن‬‫أُبِ ْ‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫صن‬ ‫َيْب ْ‬ ‫صن‬ ‫أبِ ْ‬ ‫ُهن‬
‫اِئـبص (*)‬
‫ص‬
‫تـُ ْؤب ُ‬ ‫صت‬ ‫أُبِ ْ‬ ‫ال َتْب ْ‬
‫ص‬ ‫ْ ْ‬ ‫ص‬‫َتْب ُ‬ ‫صت‬ ‫أنْت أبِ ْ‬
‫تـُ ْؤبص ِ‬ ‫اِئـبصا (*)‬ ‫َتْبص ِ‬
‫ان‬ ‫أُبِ ْ‬
‫صتُما‬ ‫ال َتْبصا‬ ‫ْ‬ ‫ان‬ ‫صتُما‬ ‫أنْـتُما أبِ ْ‬
‫اِئـبصوا (*)‬
‫صون‬
‫تـُ ْؤب ُ‬ ‫أُبِ ْ‬
‫صتُ ْم‬ ‫ال َتْب ُ‬
‫صوا‬ ‫ْ ُ‬ ‫صون‬ ‫َتْب ُ‬ ‫أنْـتُ ْم أبِ ْ‬
‫صتُ ْم‬
‫تـُ ْؤب ِ‬
‫صني‬ ‫ت‬ ‫أُبِص ِ‬ ‫صي‬ ‫ال َتْب ِ‬ ‫صي (*)‬ ‫صني اِئْـب ِ‬ ‫َتْب ِ‬ ‫ت‬ ‫ت أبِص ِ‬ ‫أنْ ِ‬
‫ْ‬ ‫ْ‬
‫تـُ ْؤبص ِ‬ ‫اِئـبصا (*)‬ ‫َتْبص ِ‬
‫ان‬ ‫صتُما‬ ‫أُبِ ْ‬ ‫ال َتْبصا‬ ‫ْ‬ ‫ان‬ ‫صتُما‬ ‫أنْـتُما أبِ ْ‬
‫اِئـبصن (*)‬
‫صن‬
‫تـُ ْؤب ْ‬ ‫ص ُت‬ ‫أُبِ ْ‬ ‫ال َتْب ْ‬
‫صن‬ ‫ْ ْ‬ ‫صن‬ ‫َتْب ْ‬ ‫ص ُت‬ ‫أنْ ُت أبِ ْ‬
‫أُبِ ْ‬ ‫أبِ ْ‬
‫ص‬ ‫أأْبص (*)‬
‫أ ُْؤب ُ‬ ‫ت‬
‫صُ‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ت‬ ‫صُ‬ ‫أَن‬
‫(*)‬
‫ُ‬
‫ص‬
‫نـُ ْؤب ُ‬ ‫أُبِ ْ‬
‫صن ا‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ص‬‫َنْب ُ‬ ‫صن ا‬‫َْن ُن أبِ ْ‬
‫ِمْئـبص‬ ‫مأْبص‬ ‫مأْبُوص‬ ‫آبِص‬ ‫صا‬
‫أب ً‬ ‫ُم ْفرد ( ذ )‬
‫ِمْئـبص ِ‬
‫ان‬ ‫مأْبص ِ‬
‫ان‬ ‫مأْبوص ِ‬
‫ان‬ ‫آبِص ِ‬
‫ان‬ ‫أبص ْ ِ‬
‫ُ‬
‫ص‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫مأْبُ ُ‬ ‫آبِ ُ‬
‫مئاب ُ‬ ‫ص‬
‫مئاب ُ‬ ‫وصون‬ ‫صون‬ ‫‪-‬‬ ‫َجْع ( ذ )‪ (/‬ك )‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫مأْبُوصة‬ ‫آبِصة‬ ‫‪-‬‬ ‫ُم ْفرد ( ث )‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫مأْبوصت ِ‬
‫ان‬ ‫آبِصت ِ‬
‫ان‬ ‫‪-‬‬ ‫ُمثَّن ( ث )‬
‫ُ‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫مأْبُوصات‬ ‫آبِصات‬ ‫أبصات‬ ‫َجْع ( ث )‬
‫‪94‬‬
‫===============================================================================‬
‫‪‬‬ ‫‪Tashrif al-Furu’ Mahmuz Pola 5 :‬‬ ‫ف عل – ي ْفعل‬ ‫‪untuk Kata‬‬ ‫رؤف‬
‫ف‬‫يـُْرأ ُ‬ ‫ُرئِف‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ف‬‫يـ ْرُؤ ُ‬ ‫رُؤف‬ ‫ُهو‬
‫يـرأف ِ‬
‫ان‬ ‫ُْ‬ ‫ُرئِفا‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫يـرُؤف ِ‬
‫ان‬ ‫ْ‬ ‫رُؤفا‬ ‫ُُها‬
‫يـُْرأفُون‬ ‫ُرئُِفوا‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫يـ ْرُؤفُون‬ ‫رُؤفُوا‬ ‫ُه ْم‬
‫ف‬‫تـُ ْرأ ُ‬ ‫ت‬ ‫ُرئف ْ‬
‫ِ‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ف‬‫تـ ْرُؤ ُ‬ ‫ت‬
‫رُؤف ْ‬ ‫ِهي‬
‫تـُرأف ِ‬
‫ان‬ ‫ْ‬ ‫ُرئِفتا‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫تـرُؤف ِ‬
‫ان‬ ‫ْ‬ ‫رُؤفـتا‬ ‫ُُها‬
‫يـُْرأفْن‬ ‫ُرئِْفن‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫يـ ْرُؤفْن‬ ‫رُؤفْن‬ ‫ُهن‬
‫ف‬‫تـُ ْرأ ُ‬ ‫ُرئِْفت‬ ‫ف‬
‫ال تـ ْرُؤ ْ‬ ‫ف‬
‫اُْرُؤ ْ‬ ‫ف‬‫تـ ْرُؤ ُ‬ ‫رُؤفْت‬ ‫أنْت‬
‫ان‬ ‫ْ‬ ‫ُرئِْفتُما‬ ‫ال تـ ْرُؤفا‬ ‫اُْرُؤفا‬ ‫تـرُؤف ِ‬
‫ان‬ ‫ْ‬ ‫رُؤفْـتُما‬ ‫أنْـتُما‬
‫تـُ ْرأفُون‬ ‫ُرئِْفتُ ْم‬ ‫ال تـ ْرُؤفُوا‬ ‫اُْرُؤفُوا‬ ‫تـ ْرُؤفُون‬ ‫رُؤفْـتُ ْم‬ ‫أنْـتُ ْم‬
‫تـُ ْرأفِني‬ ‫ت‬ ‫رئِْف ِ‬
‫ُ‬ ‫ال تـ ْرُؤِف‬ ‫اُْرُؤِف‬ ‫تـ ْرُؤفِني‬ ‫ت‬‫رُؤفْ ِ‬ ‫ت‬‫أنْ ِ‬
‫ان‬ ‫ْ‬ ‫ُرئِْفتُما‬ ‫ال تـ ْرُؤفا‬ ‫اُْرُؤفا‬ ‫تـرُؤف ِ‬
‫ان‬ ‫ْ‬ ‫رُؤفْـتُما‬ ‫أنْـتُما‬
‫تـُ ْرأفْن‬ ‫ُرئِْف ُت‬ ‫ال تـ ْرُؤفْن‬ ‫اُْرُؤفْن‬ ‫تـ ْرُؤفْن‬ ‫رُؤفْ ُت‬ ‫أنْ ُت‬
‫ف‬
‫أ ُْرأ ُ‬ ‫ت‬ ‫ِ‬
‫ُرئ ْف ُ‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ف‬‫أ ْرُؤ ُ‬ ‫ت‬
‫رُؤفْ ُ‬ ‫أَن‬
‫ف‬
‫نـُْرأ ُ‬ ‫ُرئِْفنا‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ف‬‫نـ ْرُؤ ُ‬ ‫رُؤفْـنا‬ ‫َْن ُن‬
‫ِم ْرأف‬ ‫م ْرأف‬ ‫م ْرُؤوف‬ ‫رُؤوف‬ ‫رأْفةً‬ ‫ُم ْفرد ( ذ )‬
‫ِمرأف ِ‬
‫ان‬ ‫مرأف ِ‬
‫ان‬ ‫مرُؤوف ِ‬
‫ان‬ ‫رُؤوف ِ‬
‫ان‬ ‫رأْفـت ْ ِ‬
‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬
‫ف‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫مرائ ُ‬ ‫ف‬
‫مرائ ُ‬ ‫م ْرُؤوفُون‬ ‫رُؤوفُون‬ ‫‪-‬‬ ‫َجْع ( ذ )‪ (/‬ك )‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫م ْرُؤوفة‬ ‫رُؤوفة‬ ‫‪-‬‬ ‫ُم ْفرد ( ث )‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫مرُؤوفـت ِ‬
‫ان‬ ‫رُؤوفـت ِ‬
‫ان‬ ‫‪-‬‬ ‫ُمثَّن ( ث )‬
‫ْ‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫م ْرُؤوفات‬ ‫رُؤوفات‬ ‫رأْفات‬ ‫َجْع ( ث )‬
95
===============================================================================
Dua orang (lk) yang disuruh ‫مأْ ُمور ِان‬
Berilah makan olehmu seorang (lk) !
‫سائِالت‬
‫ِمْئـبص‬
Jangan kamu (pr) suruh !
‫تـ ْرُؤفُون‬
Kalian (pr) telah memberi makan
Banyak permintaan
! ‫صن‬ ِ
ْ ‫ائْـب‬
Dua tempat untuk menyuruh
! ‫ال ت ْسألُوا‬
Kamu (lk) telah rajin
ِ ْ ‫رأْفـت‬
‫ني‬
‫تـُ ْؤم ُرون‬
Seorang (pr) yang memberi makan
‫م ْس ُؤوالت‬
‫نشأ – ن ْشئًا‬ ‫أسر – أ ْسًرا‬ ً‫أكل – أ ْكال‬

‫زأر – زأًْرا‬ ً‫ض ُؤولة‬ُ – ‫ض ُؤل‬ ‫خ ِطئ – خطْئًا‬
96
===============================================================================
(1)
 Seputar Tata Cara Penulisan Hamzah
1. Al-Hamzah yang menjadi fokus bahasan di poin ini adalah :

a. Al-Hamzah al-Mutawassithah, yaitu huruf hamzah di tengah kalimah.
b. Al-Hamzah al-Mutatharrifah, yaitu huruf hamzah di akhir kalimah.
‫قـرأَْن‬ ‫سأل‬ ‫املتوسطة‬

‫اهلمزة‬
‫ب ُذؤ‬ ‫قـرأ‬ ‫املتطرفة‬
2. Berikut adalah rumusan kaidah dalam penulisan hamzah mutawassithah. (2)

a. Ditulis di atas alif.
‫املثال‬ ‫ بعدها‬+ ‫ اهلمزة‬+ ‫قبلها‬

‫سأل‬ ... + ‫ أ‬+ ‫ـ‬ 1
ً‫رأْفة‬ ... + ْ‫ أ‬+ ‫ـ‬ 2
‫ي ْسأ ُل‬ ... + ‫ أ‬+ )3(

ْ‫ـ‬
3
b. Ditulis di atas wawu.

‫رُؤف‬ ... + ‫ ُؤ‬+ ‫ـ‬ 1
‫ض ُؤولة‬
ُ ... + ‫ ُؤ‬+ ُ‫ـ‬ 2
‫م ْس ُؤول‬ ... + ‫ ُؤ‬+ ْ‫ـ‬ 3
‫يـُ ْؤم ُر‬ ... + ‫ ْؤ‬+ ُ‫ـ‬ 4
‫ُسؤال‬ ... + ‫ ؤ‬+ ُ‫ـ‬ 5

_______________________________________
1. Ini merupakan bekal penting dalam mengkaji tashrif fi’l-fi’l mahmuz.

2. Inisial dengan tanda ‫ ْـ‬/ ُ‫ ـ‬/ ِ‫ ـ‬/ ‫ ـ‬adalah untuk harakat huruf hijaiyyah terkait, sedangkan inisial dengan
tanda ... adalah untuk segala harakat dari huruf hijaiyyah secara umum.
3. Dengan catatan selama bukan huruf ‘illah atau huruf mad.
97
===============================================================================
c. Ditulis di atas nabrah ( ya’ ).

‫ُسئِل‬ ... + ‫ ـئِـ‬+ ... 1
‫ُهنِئـتا‬ ... + ‫ ـئـ‬+ ِ‫ـ‬ 2
‫خ ِطيئة‬ ... + ‫ ـئـ‬+ ‫ْـيـ‬ 3
‫ِمْئمر‬ ... + ‫ ْـئـ‬+ ِ‫ـ‬ 4
‫يـ ْهنِئُون‬ ... + ‫ ـئُـ‬+ ِ‫ـ‬ 5
‫مئ ِام ُر‬ ‫ ا‬+ ‫ ـئـ‬+ ‫ـ‬ 6
‫ شْيـئًا‬, ‫هْنـئًا‬ )2( ‫ ا‬+ ‫ ـئًـ‬+ )1(

ْ‫ـ‬
7
d. Ditulis secara mandiri.

‫قِراءة‬ ... + ‫ ء‬+ ‫ا‬ 1
‫م ْهنُوءة‬ ... + ‫ ء‬+ ‫ْو‬ 2
‫بـ ْرءًا‬ )2( ‫ ا‬+ ‫ ء‬+ ‫و‬/‫ز‬/‫ر‬/‫ذ‬/‫د‬

ً
3
3. Berikut adalah rumusan kaidah dalam penulisan hamzah mutatharrifah.
‫املثال‬ ‫ اهلمزة‬+ ‫قبلها‬

‫قـرأ‬ ‫ أ‬+ ‫ـ‬ 1
‫ه ِدئ‬ ‫ ئ‬+ ِ‫ـ‬ 2
‫ب ُذؤ‬ ‫ ؤ‬+ ُ‫ـ‬ 3
‫ُه ُدوء‬ ‫ ء‬+ )3( ْ‫ـ‬ 4

_______________________________________
1. Termasuk ya’ sakinah, seperti contoh kalimah dalam tabel di atas.

2. Maksudnya adalah alif tanda i’rab nashb (fathah) yang bertanwin.
3. Termasuk huruf-huruf ‘illah dan juga huruf-huruf madd.
98
===============================================================================
99
===============================================================================
BAB 8
________________________________
MATERI TAMBAHAN
________________________________
CAKUPAN MATERI :
 TASHRIF LENGKAP KOSAKATA BINA’ GABUNGAN

 KAMUS SUPER MINI KOSAKATA VARIASI BINA’
100
===============================================================================
101
===============================================================================
TASHRIF AL-USHUL & AL-FURU’ I ‫تصريفا األصول و الفروع‬

_____________________________________________________________________
 Tashrif al-Ushul Kalimah Bina’ Gabungan (1)

Berikut adalah contoh praktik tashrif al-ushul untuk kosakata (2) tsulatsi mujarrad bina’
mudha’af-mu’tal, mahmuz-mu’tal, dan mudha’af-mahmuz berdasar wazn-nya. (3)
1 (1) ‫املضعف املهموز‬ 3 (3) ‫املهموز املعتل‬ 4 (4) ‫املضعف املعتل‬

‫أم‬ ‫رأى‬ ‫ود‬ ‫الفعل املاضي‬
‫يـ ُؤُّم‬ ‫يـرى‬ ‫يـوُّد‬ ‫الفعل املضارع‬
‫أ ًّما‬ ‫رأْ ًَي‬ ‫وًّدا‬ ‫املصدر‬
‫إِمام‬ ‫راء‬ ‫واد‬ ‫اسم الفاعل‬
‫مأْ ُموم‬ ‫م ْرئِي‬ ‫م ْو ُدود‬ ‫اسم املفعول‬
‫أُم‬ ‫ر‬ ‫ود‬ ‫فعل األمر‬
‫ال تـ ُؤم‬ ‫ال تـر‬ ‫ال تـود‬ ‫فعل النهي‬
‫مأم‬ ‫م ْرأًى‬ ‫مود‬ ‫اسم الزمان‬
‫مأم‬ ‫م ْرأًى‬ ‫مود‬ ‫اسم املكان‬
‫ِمئم‬ ‫ِم ْرأًى‬ ‫ِمود‬ ‫اسم اآللة‬
‫أُم‬ ‫ُرئِي‬ ‫ُود‬ ‫املاضي اجملهول‬
‫يـُؤُّم‬ ‫يـُرى‬ ‫يـُوُّد‬ ‫املضارع اجملهول‬
Memimpin Melihat, Mencintai ‫الرتَجة‬
berpendapat (4)
_______________________________________
1. Bina’ gabungan hanyalah istilah penyusun untuk menyebut kalimah dengan bina’ ganda.
2. Tentunya tetap ditemukan kosakata lain dengan pola wazn bervariatif dari bina’ gabungan ini.
3. Kode angka pada setiap kolom baris pertama tabel adalah inisial pola bab wazn.
4. Khusus kalimah ‫ رأى‬bertashrif sedikit berbeda dari wazn qiyas pola ‫ يـ ْفع ُل‬- ‫ فـعل‬.
‫‪102‬‬
‫===============================================================================‬
‫‪‬‬ ‫‪Tashrif al-Furu’ Mudha’af-Mu’tal Pola 4 :‬‬ ‫فعِل – ي ْفعل‬ ‫‪untuk Kata‬‬ ‫ود‬
‫يـُوُّد‬ ‫ُود‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫يـوُّد‬ ‫ود‬ ‫ُهو‬
‫يـُود ِان‬ ‫ُودا‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫يـود ِان‬ ‫ودا‬ ‫ُُها‬
‫يـُوُّدون‬ ‫ُوُّدوا‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫يـوُّدون‬ ‫وُّدوا‬ ‫ُه ْم‬
‫تـُوُّد‬ ‫ت‬‫ُود ْ‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫تـوُّد‬ ‫ت‬‫ود ْ‬ ‫ِهي‬
‫تـُود ِان‬ ‫ُودت‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫تـود ِان‬ ‫ودت‬ ‫ُُها‬
‫يُود ْدن‬ ‫ُوِد ْدن‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫يـ ْود ْدن‬ ‫وِد ْدن‬ ‫ُهن‬
‫تـُوُّد‬ ‫ُوِد ْدت‬ ‫ال تـود‬ ‫ود‬ ‫تـوُّد‬ ‫وِد ْدت‬ ‫أنْت‬
‫تـُود ِان‬ ‫ُوِد ْد ُُتا‬ ‫ال تـودا‬ ‫ودا‬ ‫تـود ِان‬ ‫وِد ْد ُُتا‬ ‫أنْـتُما‬
‫تـُوُّدون‬ ‫ُوِد ْد ُْت‬ ‫ال تـوُّدوا‬ ‫وُّدوا‬ ‫تـوُّدون‬ ‫وِد ْد ُْت‬ ‫أنْـتُ ْم‬
‫تـُوِّدين‬ ‫ت‬‫وِد ْد ِ‬
‫ُ‬ ‫ال تـوِّدي‬ ‫وِّدي‬ ‫تـوِّدين‬ ‫ت‬‫وِد ْد ِ‬ ‫ت‬‫أنْ ِ‬
‫تـُود ِان‬ ‫ِ‬
‫ُود ْد ُُتا‬ ‫ال تـودا‬ ‫ودا‬ ‫تـود ِان‬ ‫وِد ْد ُُتا‬ ‫أنْـتُما‬
‫تُود ْدن‬ ‫ُوِد ْدتُن‬ ‫ال تـ ْود ْدن‬ ‫اِيد ْدن‬ ‫تـ ْود ْدن‬ ‫وِد ْدتُن‬ ‫أنْ ُت‬
‫أُوُّد‬ ‫ت‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫ُود ْد ُ‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫أوُّد‬ ‫ت‬
‫ود ْد ُ‬ ‫أَن‬
‫نـُوُّد‬ ‫ُوِد ْدَن‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫نـوُّد‬ ‫وِد ْدَن‬ ‫َْن ُن‬
‫ِمود‬ ‫مود‬ ‫م ْو ُدود‬ ‫واد‬ ‫وًّدا‬ ‫ُم ْفرد ( ذ )‬
‫ِمود ِان‬ ‫مود ِان‬ ‫م ْو ُدود ِان‬ ‫واد ِان‬ ‫وديْ ِن‬ ‫ُمثَّن ( ذ )‬
‫مو ُّاد‬ ‫مو ُّاد‬ ‫ودون‬‫م ْو ُد ُ‬ ‫و ُّادون‬ ‫‪-‬‬ ‫َجْع ( ذ )‪ (/‬ك )‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫م ْو ُدودة‬ ‫وادة‬ ‫‪-‬‬ ‫ُم ْفرد ( ث )‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫م ْو ُدودت ِن‬ ‫وادت ِن‬ ‫‪-‬‬ ‫ُمثَّن ( ث )‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫م ْو ُدودات‬ ‫وادات‬ ‫ودات‬ ‫َجْع ( ث )‬
‫‪103‬‬
‫===============================================================================‬
‫‪‬‬ ‫‪Tashrif al-Furu’ Mahmuz-Mu’tal Pola 3 :‬‬ ‫ف عل – ي ْفعل‬ ‫‪untuk Kata‬‬ ‫رأى‬
‫يـُرى‬ ‫ُرئِي‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫يـرى‬ ‫رأى‬ ‫ُهو‬
‫يـُرَي ِن‬ ‫ُرئِيا‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫يـرَي ِن‬ ‫رأَي‬ ‫ُُها‬
‫يـُرْون‬ ‫ُرُؤوا‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫يـرْون‬ ‫رأ ْوا‬ ‫ُه ْم‬
‫تـُرى‬ ‫ت‬ ‫ُرئي ْ‬
‫ِ‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫تـرى‬ ‫ت‬
‫رأ ْ‬ ‫ِهي‬
‫تـُرَي ِن‬ ‫ُرئِيـتا‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫تـرَي ِن‬ ‫رأت‬ ‫ُُها‬
‫يـُريْن‬ ‫ُرئِني‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫يـريْن‬ ‫رأيْن‬ ‫ُهن‬
‫تـُرى‬ ‫ُرئِيت‬ ‫ال تـر‬ ‫ر‬ ‫تـرى‬ ‫رأيْت‬ ‫أنْت‬
‫تـُرَي ِن‬ ‫ُرئِيتُما‬ ‫ال تـرَي‬ ‫رَي‬ ‫تـرَي ِن‬ ‫رأيْـتُما‬ ‫أنْـتُما‬
‫تـُرْون‬ ‫ُرئِيتُ ْم‬ ‫ال تـرْوا‬ ‫رْوا‬ ‫تـرْون‬ ‫رأيْـتُ ْم‬ ‫أنْـتُ ْم‬
‫تـُريْن‬ ‫يت‬‫رئِ ِ‬ ‫ال تـر ْي‬ ‫ر ْي‬ ‫تـريْن‬ ‫ت‬ ‫رأي ِ‬ ‫ت‬‫أنْ ِ‬
‫ُ‬ ‫ْ‬
‫تـُرَي ِن‬ ‫ُرئِيتُما‬ ‫ال تـرَي‬ ‫رَي‬ ‫تـرَي ِن‬ ‫رأيْـتُما‬ ‫أنْـتُما‬
‫تـُريْن‬ ‫ُرئِ ُيت‬ ‫ال تـريْن‬ ‫ريْن‬ ‫تـريْن‬ ‫رأيْ ُت‬ ‫أنْ ُت‬
‫أُرى‬ ‫يت‬ ‫ِ‬
‫ُرئ ُ‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫أرى‬ ‫ت‬
‫رأيْ ُ‬ ‫أَن‬
‫نـُرى‬ ‫ُرئِينا‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫نـرى‬ ‫رأيْـنا‬ ‫َْن ُن‬
‫ِم ْرأًى‬ ‫م ْرأًى‬ ‫م ْرئِي‬ ‫راء‬ ‫رأْ ًَي‬ ‫ُم ْفرد ( ذ )‬
‫ِم ْرأَي ِن‬ ‫م ْرأَي ِن‬ ‫مرئِي ِ‬
‫ان‬ ‫ْ‬
‫رائِي ِ‬
‫ان‬ ‫رأْي ْ ِ‬
‫مراء‬ ‫مراء‬ ‫م ْرئِيُّون‬ ‫راءُون‬ ‫‪-‬‬ ‫َجْع ( ذ )‪ (/‬ك )‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫م ْرئِية‬ ‫رائِية‬ ‫‪-‬‬ ‫ُم ْفرد ( ث )‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫مرئِيـت ِ‬
‫ان‬ ‫رائِيـت ِ‬
‫ان‬ ‫‪-‬‬ ‫ُمثَّن ( ث )‬
‫ْ‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫م ْرئِيات‬ ‫رائِيات‬ ‫رأَْيت‬ ‫َجْع ( ث )‬
‫‪104‬‬
‫===============================================================================‬
‫‪‬‬ ‫‪Tashrif al-Furu’ Mudha’af-Mahmuz Pola 1 :‬‬ ‫ف عل – ي ْفعل‬ ‫‪untuk Kata‬‬ ‫أم‬
‫يـُؤُّم‬ ‫أُم‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫يـ ُؤُّم‬ ‫أم‬ ‫ُهو‬
‫يـؤم ِ‬
‫ان‬ ‫أُما‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫يـؤم ِ‬
‫ان‬ ‫أما‬ ‫ُُها‬
‫ُ‬ ‫ُ‬
‫يـُؤُّمون‬ ‫أ ُُّموا‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫يـ ُؤُّمون‬ ‫أ ُّموا‬ ‫ُه ْم‬
‫تـُؤُّم‬ ‫ت‬
‫أُم ْ‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫تـ ُؤُّم‬ ‫ت‬
‫أم ْ‬ ‫ِهي‬
‫تـُؤم ِ‬
‫ان‬ ‫أُمتا‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫تـؤم ِ‬
‫ان‬ ‫أمتا‬ ‫ُُها‬
‫ُ‬
‫يـُ ْؤَمْن‬ ‫أَُِمْن‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫َيَْمُْن‬ ‫أَمْن‬ ‫ُهن‬
‫تـُؤُّم‬ ‫أَُِمْت‬ ‫ال تـ ُؤم‬ ‫أُم‬ ‫تـ ُؤُّم‬ ‫أَمْت‬ ‫أنْت‬
‫تـُؤم ِ‬
‫ان‬ ‫أَُِمْتُما‬ ‫ال تـ ُؤما‬ ‫أُما‬ ‫تـؤم ِ‬
‫ان‬ ‫ُ‬ ‫أَمْتُما‬ ‫أنْـتُما‬
‫تـُؤُّمون‬ ‫أَُِمْتُ ْم‬ ‫ال تـ ُؤُّموا‬ ‫أ ُُّموا‬ ‫تـ ُؤُّمون‬ ‫أَمْتُ ْم‬ ‫أنْـتُ ْم‬
‫تـُؤِّمني‬ ‫ت‬ ‫أَُِمْ ِ‬ ‫ال تـ ُؤِّمي‬ ‫أ ُِّمي‬ ‫تـ ُؤِّمني‬ ‫ت‬‫أَمْ ِ‬ ‫ت‬‫أنْ ِ‬
‫تـُؤم ِ‬
‫ان‬ ‫أَُِمْتُما‬ ‫ال تـ ُؤما‬ ‫أُما‬ ‫تـؤم ِ‬
‫ان‬ ‫ُ‬ ‫أَمْتُما‬ ‫أنْـتُما‬
‫تـُ ْؤَمْن‬ ‫أَُِمْ ُت‬ ‫ال َتَْمُْن‬ ‫اُْؤَمُْن‬ ‫َتَْمُْن‬ ‫أَمْ ُت‬ ‫أنْ ُت‬
‫أُؤُّم‬ ‫ت‬ ‫ِ‬
‫أَُمْ ُ‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫أ ُؤُّم‬ ‫ت‬
‫أَمْ ُ‬ ‫أَن‬
‫نـُؤُّم‬ ‫أَُِمْنا‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫نـ ُؤُّم‬ ‫أَمْنا‬ ‫َْن ُن‬
‫ِمئم‬ ‫مأم‬ ‫مأْ ُموم‬ ‫إِمام‬ ‫أ ًّما‬ ‫ُم ْفرد ( ذ )‬
‫ِمئم ِ‬
‫ان‬ ‫مأم ِ‬
‫ان‬ ‫مأْموم ِ‬
‫ان‬ ‫إِمام ِ‬
‫ان‬ ‫أم ْ ِ‬
‫ُ‬
‫مئ ُّام‬ ‫مئ ُّام‬ ‫مأْ ُم ُ‬
‫ومون‬ ‫أئِمة‬ ‫‪-‬‬ ‫َجْع ( ذ )‪ (/‬ك )‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫مأْ ُمومة‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ُم ْفرد ( ث )‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫مأْمومت ِ‬
‫ان‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ُمثَّن ( ث )‬
‫ُ‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫مأْ ُمومات‬ ‫‪-‬‬ ‫أمات‬ ‫َجْع ( ث )‬
105
===============================================================================
Seorang (lk) yang melihat ‫راء‬
Cintailah olehmu seorang (lk) !
‫وادات‬
‫مراء‬
Jangan kamu (pr) mencintai !
‫تـ ُؤُّمون‬
Kalian (pr) telah memimpin
Banyak pendapat
! ‫اِيد ْدن‬
Dua tempat untuk melihat
! ‫ال تـرْوا‬
Kamu (lk) telah dipimpin
ِ ْ ‫أم‬
‫ني‬
‫تـُوُّدون‬
Seorang (pr) yang melihat
‫م ْرئِيات‬
Mereka (lk) telah dipimpin
ُ ‫مأْ ُم‬
‫ومون‬
‫ت‬ ِ
ُ ‫ُود ْد‬
Kami sedang dicintai
106
===============================================================================
KAMUS MINI I ‫القاموس الصغري‬

______________________________________________
 Perhatian
Berikut adalah inisial penting dalam memahami wazn untuk kosakata fi’l yang
tertuang dalam kamus mini ini. Dan inisial berikut adalah mewakili wazn fi’l mudhari’
untuk kosakata fi’l madhi yang ada.
‫ـ‬ ِ‫ـ‬
ُ‫ـ‬ ‫الرمز‬
‫يـ ْفع ُل‬ ‫يـ ْفعِ ُل‬ ‫يـ ْفعُ ُل‬ ‫الوزن‬
 Kosakata Tsulatsi Mujarrad
A. Al-Mitsal
‫واب‬ ِ ْ ‫وصف ـِ و‬ ‫ولد ـِ ِوال ًدا‬ ‫وهن ـِ و ْهنًا‬

ً ‫وجب ـ ُو ُج‬ ‫ص ًفا‬
Harus Mensifati Melahirkan Lemah
‫َين ـِ َيْنًا‬ ‫واب‬ ِ
ً ‫وزب ـ ُوُز‬ ‫وجا‬ ِ
ً ُ‫وَل ـ ُول‬ ً ‫ورد ـِ ُوُر‬
‫ودا‬
Ambil janji Mengalir Masuk Hadir
‫وعا‬
ً ‫يـفع ـ يـُ ُف‬ ‫ولع ـ ولْ ًعا‬ ‫ورع ـ ور ًعا‬
Tinggi Dusta Berhati-hati
‫و ِسخ ـ وس ًخا‬ ً‫و ِسن ـ ِسنة‬ ‫ي ِقظ ـ يـقظًا‬ ً‫و ِسع ـ ِسعة‬
Kotor Mengantuk Terjaga Luas
ً‫و ُدك ـُ ودكة‬ ً‫و ُسط ـُ وساطة‬ ً‫و ُجل ـُ وجال‬ ‫ي ِهم ـ يـه ًما‬
Gemuk Jadi mulia Tua Tertutup
ً‫وِرع ـِ ِرعة‬ ‫وبِق ـِ وبْـ ًقا‬ ً‫و ُسم ـُ وسامة‬
Jadi wara’ Binasa Cantik
107
===============================================================================
B. Al-Ajwaf
ً‫خان ـُ ِخيانة‬ ‫دار ـُ د ْوًرا‬ ‫جاع ـُ ج ْو ًعا‬ ً‫ابل ـُ بـ ْوال‬

Khianat Keliling Lapar Kencing
ً‫صان ـُ ِصيانة‬ ً‫ساق ـُ ِسياقة‬ ‫كان ـُ ك ْو ًَن‬ ‫عاد ـُ ع ْوًدا‬
Menjaga Menyetir Menjadi Kembali
ً‫مال ـِ مْيال‬ ‫طار ـِ ط ْ ًريا‬ ً ‫ضاع ـِ ضي‬
‫اعا‬ ً‫سال ـِ سْيال‬
Condong Terbang Hilang Mengalir
‫حان ـِ حْيـنًا‬ ‫ابت ـِ بـْيـتًا‬ ً‫كال ـِ كْيال‬ ً‫غاب ـِ غْيـبة‬
Dekat waktu Bermalam Menakar Tak tampak
‫ص ِور ـ صوًرا‬ ‫خيِف ـ خيـ ًفا‬ ‫كاد ـ ك ْوًدا‬
Condong Mata beda warna Hampir
‫ه ِوك ـ هوًكا‬ ‫رِوش ـ رو ًشا‬
Pandir Lemah akal
C. An-Naqish
‫َنا ـُ َنا ًة‬ ‫مسا ـُ ُمسًُّوا‬ ‫راب ـُ ربْـ ًوا‬ ‫بدا ـُ بُ ُد ًّوا‬
Selamat Tinggi Berkembang Tampak
ِ ً ‫بَّن ـِ بـُْنـي‬
ً‫جزى ـ جزاء‬ ‫اَن‬ ‫دَن ـُ ُدنـُ ًّوا‬ ‫ُنا ـُ ُُنًُّوا‬
Membalas Membangun Mendekat Tumbuh
ً‫كفى ـِ كِفاية‬ ‫سقى ـِ س ْقيًا‬ ‫حلى ـِ حلْيًا‬ ً‫جَّن ـِ ِجناية‬
Cukup Beri minum Menghiasi Berdosa
ِ ‫ذكِي ـ ذ ًكا‬ ِ
ً‫شقي ـ شقاء‬ ‫َنى ـ َْنيًا‬ ً‫قضى ـ قضاء‬
Celaka Cerdas Cari mentega Tunaikan
ً‫ب ُذو ـُ بذاء‬ ً‫ف ِن ـ فـناء‬ ‫غ ِشي ـ غ ًشا‬ ً‫غِب ـ غباء‬

Buruk tingkah Habis Gelap Bodoh
108
===============================================================================
D. Al-Lafif
‫زوى ـِ زًَّي‬ ً‫حوى ـِ حواية‬ ‫هوى ـِ ُه ِوًَّي‬ ‫ذوى ـِ ذُ ِوًَّي‬

Mengumpulkan Menguasai Jatuh Kering
‫ل ِوي ـ ل ًوى‬ ‫ص ِوي ـ ص ًوى‬ ‫خ ِوي ـ خ ًوى‬ ‫د ِوي ـ د ًوى‬
Bengkok Kering Kosong Kena penyakit
‫وشى ـِ و ْشيًا‬ ‫ودى ـِ و ْد ًَي‬ ‫وخى ـِ و ْخيًا‬ ‫وزى ـِ وْزًَي‬
Berusaha Mengalir Menuju Terkumpul
‫وهى ـِ و ْهيًا‬ ‫ول ـِ ولْيًا‬ ‫وكى ـِ وْكيًا‬ ‫وعى ـِ و ْعيًا‬
Lemah Dekat Mengikat Alir nanah
E. Al-Mudha’af
‫حج ـُ ح ًّجا‬ ‫جب ـُ جبًّا‬ ‫بث ـُ بـثًّا‬ ‫صك ـُ ص ًّكا‬

Berhaji Menghapus Menyebarkan Mendorong
‫خط ـُ خطًّا‬ ‫ذم ـُ ذ ًّما‬ ‫رد ـُ رًّدا‬ ‫حك ـُ ح ًّكا‬
Menggaris Mencela Mengembalikan Menggarukkan
ً‫خف ـِ ِخفة‬ ً‫حل ـِ حالال‬ ‫حق ـِ حقًّا‬ ً ُ‫بت ـِ بـُت‬
‫وت‬
Ringan Boleh Benar Terputus
ً‫قل ـِ قِلة‬ ‫طب ـِ ِطبًّا‬ ‫فـر ـِ فـًّرا‬ ‫صح ـِ ص ًّحا‬
Sedikit Mahir Berlari Benar
‫غر ـ غرًرا‬ ‫لذ ـ لذذًا‬ ‫خب ـ ِخبًّا‬ ًّ‫ظل ـ ظال‬
Memutih Lezat Curang Sesiangan
F. Al-Mudha’af – al-Mu’tal
ًّ‫يل ـ يال‬ ‫وط ـُ وطًّا‬ ‫صا‬

ًّ ‫وص ـُ و‬ ‫وج ـُ و ًّجا‬
Gigi pendek Bersuara Menghukumi Cepat
109
===============================================================================
G. Al-Mahmuz
ً‫أجل ـُ أ ْجال‬ ‫أجد ـُ أ ْج ًدا‬ ‫ودا‬

ً ُ‫أبد ـُ أُب‬ ‫أبـر ـُ أبْـًرا‬
Menahan Menguatkan Mengasing Perbaiki
‫أبق ـِ أبْـ ًقا‬ ‫ألق ـِ ألْ ًقا‬ ‫أجم ـِ أ َْجًا‬ ‫أثف ـِ أثْـ ًفا‬
Kabur Dusta Ngambek Menetap
‫خسأ ـ خ ْسئًا‬ ‫َلأ ـ َلْئًا‬ ‫دأب ـ دأ ًاب‬ ً‫رأس ـ ِرَيسة‬
Lemah Bersandar Bersungguh Mulia kedudukan
‫أبِر ـ أبْـًرا‬ ‫أثِر ـ أثْـًرا‬ ‫بدأ ـ ب ْدءًا‬ ‫مَل ـ ملْئًا‬
Bagus Bertekad Memulai Memenuhi
ً‫ُجونة‬
ُ ‫أ ُجن ـُ أ‬ ً‫أ ُمن ـُ أمانة‬ ‫أ ِذن ـ إِ ْذ ًَن‬ ً‫أ ِجل ـ أجال‬
Berubah rasa dll Terpercaya Izinkan Terlambat
ً‫ملُؤ ـُ مالء‬ ‫رُؤد ـُ ُرُؤود ًة‬ ً‫أ ُسل ـُ أسالة‬ ‫ل ُؤم ـُ لُْؤًما‬
Banyak harta Tumbuh Rata Pelit
H. Al-Mahmuz – al-Mu’tal
ِ
ً‫أب ـ إابء‬ ‫شاء ـ شْيـئًا‬ ‫جاء ـِ جْيـئًا‬ ً ‫أتى ـِ إِتْـي‬
‫اَن‬
Enggan Berkehendak Datang Datang
‫أ ِذي ـ أذًى‬ ‫يئِس ـ َيْ ًسا‬
Kotor Putus asa
I. Al-Mudha’af – al-Mahmuz
‫أش ـُ أشًّا‬ ‫أس ـُ أ ًّسا‬ ‫أد ـُ أ ًّدا‬ ‫أح ـُ أ ًّحا‬

Rajin Merusak Cepat Haus sangat
‫أث ـِ أ ًَّث‬ ‫أز ـِ أزًّا‬
Banyak Bergerak
***
110
===============================================================================
111
===============================================================================
KALIMAT PENUTUP
..... ‫ا ْحلمد هلل الذي بنعمته تتِ ُّم الصاحلات‬

Segala puji bagi Allah, dengan segala limpahan karunia Nya … kebaikan apapun dapat
terlaksana dengan sempurna ….
Para pembaca - yang semoga Allah mulyakan -,
Dengan selesainya pembahasan yang ada pada buku panduan bahasa Arab seri
keempat ini, penyusun ingin kembali mengajak dan memotivasi khususnya kepada diri
penyusun sendiri dan umumnya seluruh pembaca dimanapun berada – terutama yang
masih menapaki langkah awal belajar bahasa Arab -, bahwa apa yang telah kita peroleh
berupa ilmu dari tulisan sederhana ini hanya sebagai langkah awal untuk mempelajari
bahasa Arab pada jenjang-jenjang lanjutan di atasnya.
Ibarat orang ingin membangun rumah atau sebuah bangunan, maka dia memulainya
dengan menata pondasi yang benar-benar kuat dan kokoh. Oleh karenanya, sudah
selayaknya bagi pemula belajar apa pun, untuk memperkuat dasar dan alat-alat utama
menuju kemudahan pada tingkat berikut dan berikutnya. Termasuk salah satunya adalah
belajar bahasa Arab.
Dan hal lain yang ingin penyusun himbau kepada pembaca sekalian agar tidak
meninggalkan daripada mengulang – ulang pelajaran yang sudah dilewati. Karena dengan
semakin sering mengulang, ilmu ini akan terjaga di dalam hati-hati kita. Dan lakukanlah
muroja’ah ini secara rutin tanpa mengesampingkan pelajaran-pelajaran penting lainnya di
jenjang selanjutnya.
Akhir kata pada penutupan ini, jangan lupa untuk selalu memohon kepada Allah Yang
telah menciptakan kita, dari kita tidak mengetahui apa-apa, kemudian mengajarkan kepada
kita bagaimana membaca dan berucap, agar kita dimudahkan dalam belajar dan menghafal.
Juga mengamalkan dan mengajarkan apa yang bermanfaat. Karena manusia tidak bisa
terlepas dari kehendak Allah, dan semua yang terjadi tidak lain kecuali berdasarkan
keinginanNya. Hanya kepada Allah kita memohon pertolongan ….
..... ‫َممد‬
ّ ‫و صلى هللا و سلم على نبيّنا‬
112
===============================================================================
DAFTAR REFERENSI
• Al-Quran al-Karim
• Audhah al-Masalik ila Alfiyyah Ibni Malik, Ibnu Hisyam al-Anshari al-Mishri, Beirut :
Dar Ibnu Hazm, cet. I, 1429 H – 2008 M.
• Jami’ ad-Durus al-Arabiyyah, Syaikh Mushthofa Ghulayini, Beirut : Maktabah al-

Ashriyyah, cet. XXI, 1408 H – 1987 M.
• Ad-Durus an-Nahwiyyah, al-‘Allamah Hifni Nashif Dkk, ta’liq oleh Abu Anas Asyraf
Bin Yusuf Bin Hasan, Iskandariyah : Dar al-Aqidah, cet. I, 1428 H – 2007 M.
• Kitab at-Tashrif jilid 1 -3, Hasan Bin Ahmad, Pasuruan : Penerbit Raihan Bangil, t.th.
• Jadwal ash-Sharf, Hasyim Isma’i, Surabaya : Syirkah Bonggol Indah, 1996 M.
• Kamus Arab – Indonesia, Prof. Dr. H. Mahmud Yunus, Jakarta : PT. Hidakarya Agung,
cet. VIII, 1411 H – 1990 M.
• Al-Mu’jam al-Wasith, Jumhuriyyah Mishr al-Arabiyyah Majma’ Lughoh al-Arabiyyah,

Mesir : Maktabah asy-Syuruq ad-Dauliyyah, cet. V, januari 2011 M.
• Durus fi at-Tashrif, Syaikh Muhammad Muhyiddin Abdul Hamid, almerja.com.
• Silsilah Ta’lim al-Lughah al-Arabiyyah edisi al-Kitabah Mustawa 3 (diktat Jami’ah

Muhammad Bin Su’ud al-Islamiyah), tim ahli di bawah bimbingan Dr. Abdullah al-
Hamid, terbitan pustaka jami’ah, KSA.
• 4 Langkah Tepat Membaca Kitab Arab Metode Lisani, M. Afdlol, Lc., Indonesia :
Granada Investa Islami dan Lisani Publishing, cet. II, 1437 H – 2016 M.
• Empat Langkah Membaca & Menerjemah Kitab Gundul Metode as-Sasakiy, Abu
Hilya Salsabila, Bekasi : Penerbit Ukhuwatuna, cet. VIII, 1437 H – 2015 M.
• Bahasa Arab Sebarkan Seri 1 (Tashrif-Dasar), Daud Abdu Robbil Haq, Ungaran :
Pustaka SAIN, cet. III, 1438 H – 2017 M.
• Bahasa Arab Sebarkan Seri 2 (Nahwu-I’rab), Daud Abdu Robbil Haq, Ungaran :
Pustaka SAIN, cet. II, 1438 H – 2017 M.
113
===============================================================================
• Bahasa Arab Sebarkan Seri 3 (Baca Kitab), Daud Abdu Robbil Haq, Ungaran : Pustaka
SAIN, cet. II, 1438 H – 2017 M.
• Kamus al-Ma’any, Kamus Online, www.almaany.com
• Kamus Besar Bahasa Indonesia (KBBI), Kamus Online, www.kbbi.web.id
• Referensi-referensi lain daripada bangku kuliah, internet, TIM SAIN, dan lainnya.
114
===============================================================================
CATATAN
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….

E-Book Tashmen 2020

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

You might also like

E-Book Tashmen 2020

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

E-Book Tashmen 2020

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

I

Bahasa Arab “sebarkan” 4

DAUD ABDU ROBBIL HAQ

‘sebarkan’ apa yang shahih menurut al-Qur’an dan as-Sunnah

Seri IV – Panduan Ilmu Bahasa Arab

Setting & Layout

berupa kumpulan bacaan yang berbahasa Arab,

agar Kalian dapat memahaminya”

(Quran Surat Yusuf : 2)

karena dia merupakan bagian agama kalian (Islam)”

(Umar Bin Khattab)

.... ‫تتم الصاحلات‬

Alhamdulillah, buku ‘‘tashrif – menengah’’ telah hadir di hadapan para

Pembaca yang semoga senantiasa dirahmati oleh Allah ‘azza wa jalla,

Penyusun mengharap kepada Allah ‘azza wa jalla semata, semoga buku

Rasa Syukur dan Hadiah

Penyusun ucapkan syukur Alhamdulillah berkat taufiq dan hidayahNya,

Semoga Allah merahmati mereka yang mau menegur penyusun terkait

Ungaran Timur, Rabi’u al-Akhir 1439 H

Update pada Rajab 1441 H

Penamaan Metode ‘’Sebarkan’’

Alur Pembelajaran Metode ‘’Sebarkan’’

 Pengenalan atau Definisi

 Aplikasi dari Teori

 Perhatian dan Tanbih

HALAMAN JUDUL ............................................................................................................... III

KATA PENGANTAR .............................................................................................................. VII

METODE SEBARKAN ........................................................................................................... IX

ISI BUKU ............................................................................................................................. XI

BAB 1 : PENGANTAR STUDI ................................................................................................ 1

 Pembagian Fi’l ........................................................................................................ 3

BAB 2 : AL - MITSAL ............................................................................................................ 13

 Tashrif al-Ushul ...................................................................................................... 15

BAB 3 : AL - AJWAF ............................................................................................................. 27

 Tashrif al-Ushul ...................................................................................................... 29

BAB 4 : AN - NAQISH .......................................................................................................... 39

 Tashrif al-Ushul ...................................................................................................... 41

BAB 5 : AL - LAFIF ............................................................................................................... 53

 Tashrif al-Ushul ...................................................................................................... 55

BAB 6 : AL - MUDHA’AF ...................................................................................................... 71

 Tashrif al-Ushul ...................................................................................................... 73

BAB 7 : AL - MAHMUZ ........................................................................................................ 83

 Tashrif al-Ushul ...................................................................................................... 85

BAB 8 : MATERI TAMBAHAN .............................................................................................. 99

 Tashrif Lengkap Bina’ Gabungan .......................................................................... 101

KALIMAT PENUTUP .......................................................................................................... 111

DAFTAR REFERENSI .......................................................................................................... 112

 DIANTARA PEMBAGIAN FI’L

DIANTARA PEMBAGIAN FI’L I ‫من تقسيم الفعل‬

 Pembagian Fi’l Menurut Ushul al-Kalimah

Artinya ‫ـل‬ ‫ـعـ‬ ‫فـ‬ ‫الكلمة‬

Artinya ‫ـل‬ ‫ـعـ‬ ‫فـ‬ ‫الكلمة‬

Artinya ‫ـل‬ ‫ـعـ‬ ‫فـ‬ ‫الكلمة‬

2. Ajwaf, yaitu bilamana huruf ‘illah berposisi pada ‘ain fi’l.

Artinya ‫ـل‬ ‫ـعـ‬ ‫فـ‬ ‫الكلمة‬

3. Naqish, yaitu bilamana huruf ‘illah berposisi pada lam fi’l.

Artinya ‫ـل‬ ‫ـعـ‬ ‫فـ‬ ‫الكلمة‬

Artinya ‫ـل‬ ‫ـعـ‬ ‫فـ‬ ‫الكلمة‬