Saklaw at Limitasyon ng mga Paksang - Di kasama ang pagsusuri sa mga akademikong teoryang 

balangkas ang pangunahing ideya ng pag-
programa aaral. Bukod sa mga teorya, maaari ring gumamit ng 
Tatalakayin mga modelo o pamamaraan mula sa mga dalubhasa 
na susuporta sa pag-aaral.
Saklaw

- Tumutukoy sa mga paksang tatalakayin na

Kahulugan ng mga Terminolohiya  

nakapaloob sa kabuuan ng pananaliksik. Paksa: Iba’t ibang paraan ng mabisang pagtuturo sa 

- Nagbibigay ng ideya sa mambabasa kung ano
ang nilalaman at hangganan ng pananaliksik
tungkol sa lugar, panahon, paksa, at mga taong
kasali sa pag-aaral.
Limitasyon
- Nililinaw ng mananaliksik ang mga ideya na
bagaman nauugnay sa paksa ay hindi matatagpuan
at hindi saklaw ng pananaliksik.
Paksa: Pagpili ng kurso sa Kolehiyo
Kung gagamitin natin ang parehong paksa at layunin,
maaaring saklaw ng pananaliksik ang mga
sumusunod:
Dalawang Paraan:
Konseptwal na kahulugan–tumutukoy sa mga kahulu
gang makikita sa diksyunaryo o ang istandard na dep
enisyon.
Operasyonal na kahulugan – tumutukoy sa kahuluga
n ng salita ayon sa pagkakagamit sa pag-aaral.
 Nakabatay ang kahulugang ibinibigay sa pagkaka
gamit nito sa pananaliksik sa halip na sa kahulug
an nito sa diksiyonaryo.
 Nakabubuti ang pagbibigay ng kahulugan ng ma
nanaliksik bilang paglilinaw dahil maaaring iba a
ng alam na kahulugan ng mambabasa sa gamit n
g konsepto sa pananaliksik.
hayskul
Ang paksang ibinigay ay
may kinalaman sa paraan ng pagtuturo sa mga estud
yante sa hayskul. Ang mananaliksik ay marapat na m
aghanap ng mga teoryang may kinalaman sa proseso 
ng pagkatuto ng isang bata. Maaari rin siyang magha
nap ng iba’t ibang estilo o pamamaraan ng pagkatut
o ng isang bata. Magagamit ang mga teoryang nakala
p upang matukoy kung ano ang mabisang paraan ng 
pagtuturo sa hayskul.
Mga halimbawa :
Teoryang Classical Conditioning

- Mga estudyante sa kolehiyo Teoretikal na Balangkas

- Mga salik na posibleng nakaimpluwensya sa
desisyon ng estudyante sa pagpili ng kurso tulad
ng kakayahang pinansyal ng mga magulang, mga
mungkahi o kagustuhan ng mga magulang batay
sa grading natamo, at interes ng estudyante sa
kurso.
Samantala ang maaaring maging limitasyon ng
pananaliksik ay ang mga sumusunod:
- Di kasama ang mga mag-aaral sa elementarya at
hayskul
Tumutukoy ang teoretikal na balangkas sa mga teory
a, konsepto,
o kahulugan na ginamit ng mananaliksik na may kaug
nayan sa isinagawang pag-aaral.
Sa pamamagitan ng mga teoryang ito, naipaliliwanag 
nang mabuti ng mananaliksik ang kaligiran at lawak n
g pananaliksik. Bilang balangkas, ito ang nagsisilbing 
estruktura ng pananaliksik na magpapaigting at susu
porta sa pag-aaral.
Sa pananaliksik, maaaring higit  sa isa sa mga teoryan
g may kinalaman sa pananaliksik kaya’t binubuod sa  Modelo ng Multiple Intelligences

Mga  gabay  sa  pagsusulat  ng  teoretikal  na  ba
langkas
1. Alamin ang mga pangunahing konsepto upa
ng madaling matukoy ang mga kaugnay na t
eorya o modelong sasaliksikin.
2. Itala ang mga teorya o modelong nasaliksik  Samakatuwid, sa konseptuwal na balangkas
at suriin kung alin sa mga ito ang ganap na  naipakikita ng mananaliksik ang kanyang
may kaugnayan sa paksa sa pamamagitan n
g pagsisiyasat kung tumutugon ba ito sa lay
unin at suliranin.
3. Tiyaking nasasagot at nasusuportahan ng ga
gamiting teorya o modelo ang ipotesis.
4. Siguraduhing lohikal ang presentasyon at w
asto ang impormasyong ilalahad.
Konseptuwal na Balangkas
Katulad ng teoretikal na balangkas, nagsisilbing
gabay ng mananaliksik ang konseptuwal na
balangkas upang matugunan ang suliranin at
layunin ng pananaliksik. Nakatutulong ito sa
pagbuo ng mga palagay o teorya at sa
pagsasaayos ng mga ideya.
May kaugnayan ang konseptuwal na balangkas
sa teoretikal na balangkas sapagkat hango sa
mga teorya o modelong tinukoy ang mga
konsepto o ideyang gagamitin.
Sa konseptuwal na balangkas, kailangang
maipakita ng mananaliksik ang relasyon ng
mahahalagang konsepto na tinatawag na
baryabol. Naipakikita ng mananaliksik ang
kanyang pagsusuri sa suliranin matapos na
matunghayan ang iba’t ibang teorya o
modelong may kinalaman sa pag-aaral.
pagsusuri sa suliranin matapos matunghayan
ang iba’t ibang teorya o modelong may
kinalaman sa pag-aaral.
Ang baryabol
Sa konseptuwal na balangkas, mahalaga ang
papel ng mga baryabol na kumakatawan sa mga
konseptong tinukoy sa pag-aaral. Sa
pananaliksik ang nakapag-iisang baryabol
(independent variable) ay hindi nagbabago at
ito ang dahilan kung bakit may pagbabagong
nagaganap sa ibang baryabol. Samantala, ang
di-nakapag-iisang baryabol ay maaaring
magbago bilang epekto ng nakapag-iisang
baryabol.
Sa halimbawang matatagpuan, ang antas ng str
ess ng mga empleadong nagtatrabaho sa call ce
nter ang di nakapag-iisang baryabol sapagkat an
g antas ng stress
ay nagbabago- maaari itong mataas o mababa. 
Matutunghayan din na ang antas ng stress
ay nagbabago dahil sa epekto ng oras o haba ng 
pagtulog, na siyang nakapag-iisang baryabol. An
g oras o haba ng pagtulog ang nakapag-iisang b
aryabol dahil ito ang naging dahilan ng pagbaba
gong nagaganap sa antas ng stress ng empleado
.
Mga  gabay  sa  pagsusulat  ng  konseptuwal  na 
balangkas
1.Ilahad nang maayos at malinaw ang presentas
yon ng ideya.
2.Lohikal na ipakita ang relasyon ng mahahalaga
ng konseto gamit ang flowchart. Gumamit ng lin
ya upang ipakita ang relasyon ng bawat konsept
o. Gumagamit naman ang arrow upang matuko
y kung alin sa mga baryabol ang nakaaapekto at
may impluwensya sa ibang baryabol.
3.Tukuyin kung alin sa mga ideya o konsepto an
g nakapag-iisang baryabol at di-nakapag-
iisang baryabol.
IKALIMANG KABANATA
BUOD NG KINALABASAN (SUMMARY OF
FINDINGS)
 Sa bahaging ito, naglalagay ng maikling
pahayag tungkol sa layunin ng pag-
aaral. Tinutukoy din nito kung sino ang
tagapagsagot at kung saang populasyon
siya kabilang. Binabanggit din ang
metodo o pamamaraang ginamit sa
pananaliksik at kung paano ito kinuha
ang sample mula sa kabubuang
populasyon. Sa pagbubuod kinukuha
lamang ang pinakamahalagang kaisipan
ng teksto.
MGA DAPAT ISAALANG-ALANG SA PAGBUO
NG KINALABASAN
1. Kailangang magkaroon ng maikling pahayag  Sa pagsusulat ng kongklusyon,
ukol sa mga sumusunod: pangunahing layunin o kailangang muling balikan ng
tuon ng pananaliksik, ang populasyon o mananaliksik ang nabuong ipotesis o
tagapagsagot at kung paano sila pinili, kailan at palagay. Sa kongklusyon, dapat na
saan isinagawa ang pananaliksik, pamamaraan matiyak ng mananaliksik kung tumpak
ang naging ipotesis o pagsagot sa
at instrumentasyong ginamit sa pananaliksik
suliranin. Binabanggit din dito kung
bilang estadistika.
natupad ng pag-aaral ang mga layunin
2.Kailangang mailahad kung paano ito nauugnay batay sa suliranin. Sa bahaging ito,
sa layunin ng pag-aaral. binibigyang-diin ng mananaliksik kung
paano naging wasto at tumpak ang
3. Dapat na nabubuod at nalalagom ng nabuong ipotesis batay sa resulta ng
mananaliksik ang resulta ng mga datos na. mga datos.
Muling binabanggit at binibigyang-diin dahil URI NG MEDIA KABATAAN MAS
dito ibabatay ang kongklusyon. NA GINAMIT (n=30) NAKAKATANDA
(n=30)
4. Tanging pinakamahalagang mga resulta PAGBABSA NG
lamang ang bigyang-diin dahil dito ibabatay AKLAT O 6 20% 8 26.66%
ang kongklusyon. MAGASIN
PANONOD NG
5. Walang ginagawang anumang paliwanag EDUKASYON NA 9 30% 7 23.33%
sa bahaging ito. Dapat na maikli ngunit PROGRAMANG
malinaw ang paglalahad nito. PANTELEBISYO
N
6. Sa pagtatalakay ng bahaging ito, PAKIKINIG NG
kinakailangang matiyak ng mananaliksik na BALITA SA 3 30% 13 43.33%
RADYO
suportado ng mga teorya ang anumang
PAGBISITA SA
nilalahad niya. Kailangang mabigyang-
MGA WEBSITE
katwiran ng mananaliksik ang naging resulta NA MAY 12 40% 2 6.66%
KAUGNAYAN SA
7. Ayusin ang buod ng kinalabasan ayon sa
PAKSA
pagkakaayos ng mga tanong sa paglalahad
 Dapat matutunghayan sa kongklusyon
ng suliranin. ang tugon sa mga suliraning tinukoy sa
pananaliksik. Mababawasan o maaaring
PAGBUO NG KONGKLUSYON
hindi maging makabuluhan ang
pananaliksik kung hindi mabibigyang
 linaw ang mga katanungang binanggit
sa suliranin.
HALIMBAWA
Mga layunin:
1. Natutukoy ang uri ng media na
ginagamit ng mga kabataan sa
paghahanap ng impormasyon.
2. Napaghahambing ang uri ng media
na ginagamit ng mga kabataan at mas
nakatatanda Ipotesis
Magkakaiba ang uri ng media na ginagamit
ang mga kabataan at mas nakatatanda.
TALAHANAYAN A. PAGSUSURI NG URI NG MEDIA NA GINAGAMIT
NG MGA KABATAAN AT MAS NAKATATANDA
KONGKLUSYON: MAGKAIBA ANG URI NG
MEDIA NA GINAGAMIT NG MGA KABATAAN SA
PAGHAHANAP NG IMPORMASYON KAYSA SA
GINAGAMIT NG MAS NAKATATANDA.
MGA TANONG NA DAPAT ISAALANG-ALANG
NG MANANALIKSIK SA PAGBUO NG
KONGKLUSYON
1. Nakabatay ba ang kongklusyon sa resulta ng
mga datos na nakalap?
2. Nakahanay ba ang kongklusyon sa ipotesis?
3. Nasasagot o natutugunan ba ng kongklusyon
ang suliranin?
4. Lohikal ba ang pagkakabuo ng kongklusyon
batay sa kinahinatnan ng pananaliksik?
5. Nabigyang katwiran ba ng mananaliksik ang
mga naging resulta ng pag-aaral batay sa
impormasyong nakalap?
6. Mayroon bang pagkiling ang pagkakalahad ng
kongklusyon kung saan mula sa panig lamang ng
isang pangkat nanggaling ang impormasyon at
ideya?
7. Makatotohanan ba o may sapat na katibayan
ang ginawang pangangatwiran?
8. Tumpak ba ang ginawang paghahambing
upang mapagtibay na wasto ang kongklusyon?
PAGBUO NG REKOMENDASYON
 Ang mga rekomendasyon ng
mananaliksik ay naglalayong lutasin ang
mga suliraning natuklasan sa
pananaliksik. Binabanggit ng
mananaliksik ang mga mungkahi batay
sa resulta ng datos na nakalap.
 Sa bahaging ito, dapat matukoy ng
mananaliksik kung paano ba
matutugunan ang mga suliraning
tinukoy batay sa mga natuklasan sa
pananaliksik.
Halimbawa, batay sa resulta ng mga
datos, nalaman na ang kakulangan sa
pasilidad sa paaralan ang dahilan kung
bakit hindi nakapagtuturo nang maayos
ang mga guro.
Samakatuwid, dapat imungkahi ng
mananaliksik sa administrasyon ng
paaralan na maglaan ng pondo upang
maipaayos O makapagdagdag ng mga
pasilidad bilang tugon sa suliraning
hindi nakapagtuturo nang maayos ang
mga guro.
MGA TANONG NA DAPAT ISAALANG-
ALANG NG MANANALIKSIK SA
PAGBUO NG REKOMENDASYON
1. Nakabatay ba ang rekomendasyon
sa resulta at interpretasyon ng mga
datos at kongklusyon?
2. Praktikal at kaya bang matugunan
o magawa ang mga mungkahi?
3. Maiuugnay ba ang ginawang
pananaliksik sa iba pang pag-aaral?
4. May posibilidad ba na mapaunlad
ng ibang mananaliksik ang
ginawang pag-aaral?
5. Ang rekomendasyon ba ang
pinakamabisang paraan upang
matugunan ang suliraning binanggit
sa pag-aaral?
MGA HALIMBAWA:
Matapos ang pangangalap ng
mananaliksik, natuklasan na:
1. Higit na malaki ang bilang ng mga
babaeng kalahok, kapwa intruktor
at mag-aaral, at may malaking
ambag ang kasarian, gayundin ang
iba pang baryabol tulaad ng edad o
gulang, kahandaang
pampropesyunal, departamentong
kinabibilangan at lalawigang
pinagmulan sa paglalatag ng
panimulang kaisipan sa pag-aaral.
2. Mayroon ding pagkakaiba sa
distribusyon ng mga opinyon o
saloobin sa mga kaisipang inilatag
sa mga respondenteng mag-aaral
lalo’t kinilala ang kani-kanilang
pagpapahalaga batay sa mga salik
na gulang, kasarian,
departamentong kinabibilangan,
lalawigang pinagmulan.
Mula sa mga natuklasan ay
ipinapahayag ang mga ss na
kongklusyon:
1. Mahalagang magkaroon ng iba’t
ibang baryabol sa pagtataya ng
alinmang saloobin o damdamin ng
isang piling populasyon upang
maipakita ang daybersiti ng
kaalaman ng mga kalahok.
2. Ang mga mag-aaral ay may iba’t
ibang saloobin kaugnay ng
pagtuturo ng Filipino at nagtutukoy
ito sa pagkakaroon ng pagtataya
batay sa iba’t ibang umiiral na salik.
Kaugnay ng mga kongklusyong
nabanggit, inirerekomenda ng
mananaliksik ang mga ss:
1. Magsagawa ng kalahalintulad na
pagtataya sa mga opinyon ng mga
hindi mula sa paaralan, tulad ng
munisipyo, simbahan at iba pa,
kaugnay ng pagututro ng wikang
Filipino sa lalawigan.
2. Magsaliksik sa mga implikasyon ng
paggamit ng wikang Filipino lamang
sa mga asignatura at mga kaukulang
rekomendasyon kaugnay nito.
TANDAAN
1. Ang kongklusyon ay dapat nakabatay
sa ipotesis at nagbibigay-diin kung
nakatugon ba ang nabuong ipotesis sa
suliranin.
2. Dapat praktikal at kayang tugunan ang
mga rekomendasyong ibibigay sa
pananaliksik.
3. Maaaring tukuyin sa rekomendasyon
kung sino ang mga tao o grupo na dapat
tumugon sa mga suliraning nakita sa
pag-aaral.
MGA KARAGDAGANG GABAY SA
PAGSUSULAT NG PANANALIKSIK
1. Tiyaking kumpleto ang nilalaman ng
pananaliksik. Mayroong limang bahagi o
kabanata ang pag-aaral; siguraduhing
lahat ng paksa ay matatagpuan dito.
2. Basahing muli ang nilalaman. Tiyaking
malinaw at nauunawaan ang mga
tinalakay.
3. Siguraduhing wasto ang format ng
pagbabanggit ng mga sangguniang
ginamit sa pag-aaral o pananaliksik.
4. Basahing mabuti ang teksto at tiyaking
walang maling baybay. Dapat tama ang
paglagay ng bantas at wasto ang mga
salitang ginagamitan ng malaking titik.
5. Siguraduhing iisa ang anyo ng buong
maunskrito katulad ng uri ng font na
ginamit, agwat ng margin, at wastong
espasyo sa pagitan ng mga linya ng
teksto.
IKAAPAT NA BAHAGI NG PANANALIKSIK
PAGSUSULAT AT PAGSUSURI NG MGA NAKALAP
NA DATOS
DATOS
 Ito ay ang mga naitalang impormasyon na
nababatay sa katotohanang materyal na
karaniwang tinatanggap sa pang-agham na
komunidad upang patunayan ang mga
natuklasan sa pananaliksik. Tumutukoy ang
datos sa impormasyong nakalap matapos
magsagawa ng isang proseso, tulad ng
pagbibigay ng talatanungan sa mga
tagapagsagot.
 Anumang koleksiyon ng numero o impormasyon
na magagamit bilang patunay sa ipotesis upang
makabuo ng isang tiyak na kongklusyon ukol sa
suliranin.
 Dalawang uri:
1. PANGUNAHING DATOS
 Makukuha ang pangunahing datos
mula sa mga primaryang sanggunian
tulad ng mga tao o organisasyong
kinapanayam at mga orihinal na
dokumento.
2. SEKUNDARYANG DATOS
 Makukuha naman ito mula sa mga
sekundaryang sanggunian tulad ng mga
aklat, dyornal, at iba pang pananaliksik.
PAGLALAHAD NG MGA DATOS NA NAKALAP
1. TEKSTWAL NA PRESENTASYON
 Sa presentasyong ito, may katumbas na
paglalarawan o paliwanag ang mga bilang na
nasa loob ng talahanayan o grap.
 Talahanayan 6. Populasyon ng mga Estudyante madaling maisasagawa ang mga pagsusuri at Ginagamit din ang grap na ito upang
ayon sa Kursong Kinukuha sa Kolehiyo paghahambing.  maipakita ang antas ng pagbabago sa
a. BAR GRAPH halagang numerikal sa loob ng isang
KURS NARSING INHINYERO  Ginagamit ito upang maipakita kung alin sa mga takdang panahon.
O baryabol ang pinakamataas at pinakamababa
BABAE 100 76.92% 15 5.88% ang halaga o antas. May dalawang uri ng bar
LALAKI 30 23.07% 240 94.11% graph- ang patayo (vertical) ng grap at ang
n 130 255  pahiga (horizontal) na grap.
 Ginagamit ang patayong grap upang maipakita
2. TABULAR NA PRESENTASYON NG DATOS ang pagbabago ng datos sa loob ng isang
 Ang talahanayan ay isang uri ng tabular na takdang panahon. Ginagamit naman ang
presentasyon kung saan sistematikong pahigang grap upang mapaghambing ang iba’t-
ipinakikita ang mga datos, gayundin ang ibang antas ng baryabol batay sa halaga
klasipikasyon o pangkat kung saan ito kabilang. (numerical value) nito.
Binubuo ang talahanayan ng mga kolum at
hanay kung saan matatagpuan ang datos sa loob d. PIE O BILOG NA GRAP
ng kahon.  Ginagamit ang grap na ito upang maipakit
 Talahanayan 7. Paglalarawan ng mga ang pagkakahati at distribusyon ng halaga
Pangunahing Lahi sa Mundo ng isang barbyabol mula sa kabuuan nito.
Ito ay isa sa karaniwang ginagamit sapagkat
 LAHI BUHOK MATA ILONG
mas simple itong gamitin kaysa sa iba pang
Negroid Kulot at Maliit, Malapad
uri ng grap
kulay bilugan, at pango
itim at kulay
itim
Caucasoid Unat at Katamt matangos
madalas aman
na kulay ang laki
blonde at
madalas
na asul
Mongoloid Unat at Madala May
b. PICTOGRAPH
kulay s na katamtam
itim singkit o ang laki  Ito ay uri ng grap na gumagamit ng mga
bilugan larawan upang makatulong sa mas malinaw MGA DAPAT TANDAAN SA PAGGAWA NG
at kulay na pagpapakita ng impormasyon. May PRESENTASYON NG DATOS NA NAKALAP
itim pagkakatulad ang pictograph sa bar graph
3. GRAPIKAL NA PRESENTASYON NG DATOS batay sa layunin na maipakita ang halaga at 1. Tiyaking angkop ang presentasyong pinili sa
 Sa grapikal na presentasyon, mas madaling antas ng bawat baryabol. pagpapakita ng datos na ipakikita.
Makita ng mambabasa kung ano ang c. TALANGGUHIT
kumakatawan sa mga datos na ito, gayundin ang  Ito ay isang uri ng graph na gumagamit ng 2. Lagyan ng pangalan o label ang
relasyon ng mga datos sa bawat isa, kaya’t mas linya upang maipakita ang ugnayan ng  mga presentasyon upang malaman ng
bagay o datos na pinaghahambing.
 mambabasa kung para saan ang mga datos
na iyon.
3. Siguraduhing wasto ang anumang halaga o
bilang para sa numerikal na datos.
4. Tiyaking walang sobra o kulang na zero, at
hindi nagkapalit o nadoble ang numero.
5. Dapat na tumpak ang total o kabuuan kapag
muli itong sinuri batay sa pormulang
ginamit.
6. Tiyaking nababasang mabuti ang anumang
teksto o simbolong ginamit sa
presentasyon.
7. PANANALIKSIK
8. Ito ay tinatawag na research sa Ingles. Ito ay
proseso ng pangangalap ng mga
makatotohanang impormasyon na
humahantong sa kaalaman. Kung
pagbabatayan ang salitang-ugat ng salitang
pananaliksik (saliksik) ito ay nangangahulugan
na “paghahanap.
9. Ang pananaliksik ay isang mapanuring
pagsisiyasat ng mga ideya, isyu,
10. konsepto, o anumang bagay
11. na nanganagilangan ng ganap na paglilinaw,
pagpapatunay, at maaari ring pagpapasubali sa
mga kaisipang inilatag ng mga naunang
12. pag-aaral.
13. Layunin ng Pananaliksik
14. Layunin ng pananaliksik na bumuo ng
15. isang pag-aaral gamit ang mga
16. datos ng mga naunang
17. pag-aaral at iba’tibang lapit
18. sapagkat ito ang nagsisilbing
19. pundasyon sa katatagan, kalinawan, at
katotohanan ng ginawang
20. pananaliksik. 51. Dapat naaayon at makatotohanan ang
21. ILAN PANG LAYUNIN: impormasyong nagmumula sa mananaliksik
22. 1.Tumuklas ng bagong datos at sapagkat siya ay pinagkakatiwalaan ng
23. impormasyon mambabasa bilang dalubhasa sa kanyang
24. 2.Magbigay ng bagong interpretasyon sa larangan at may sapat na kaalaman sa akda o
lumang ideya; pananaliksik na kanyang ginagawa.
25. 3.Maglinaw sa isang pinagtatalunang 52. 2. Walang kinikilingan o pinapanigan.
26. isyu; 53. Hindi lubos na maaasahan ang impormasyong
27. 4.Magpatunay na makatotohanan o nagmumula sa sariling opinion
28. balido ang isang ideya, inetrpretasyon, 54. lamang ng mananaliksik. Dapat ay
paniniwala, palagay, o pahayag 55. mayroon siyang ilahad na sapat na detalye na
29. KAHALAGAHAN NG PANANALIKSIK sumusuporta sa anumang ideya na
30. 1.Ito ay daan patungo sa pag-unlad. 56. kanyang inilahad.
31. 2.Isa itong paraan upang matuto at 57. 3. Responsable at may integridad.
32. lumawak ang kaalaman. 58. Pinagkakatiwalaan ng mambabasa ang
33. 3.Tumutugon ito sa iba’t-ibang isyu o suliranin. 59. mananaliksik sa kanyang husay, at binibigyan
34. KATANGIAN NG PANANALIKSIK siya ng mataas na
35. 1. WALANG KINIKILINGAN AT NASA KATWIRAN 60. paggalang. Dapat pangalagaan ng
36. Sa pagbibigay ng pagsusuri at 61. mananaliksik ang kanyang integridad.
37. interpretasyon, kailangang bukas sa 62. Kaakibat nito, dapat din siyang
38. anumang posibilidad sa pagsipat 63. kakikitaan ng ganap na pagako sa
upangmatukoy ang lahat ng aspeto at masuri 64. responsibilidad ng paghahatid
ang lahat ng anggulo na kailangang 65. ng mga impormasyong isinipi sa
39. suriin at mapagtimbang-timbang 66. kanyang pananaliksik.
40. ang mga kaisipang nais 67. 4. May paggalang at konsiderasyon sa
41. pahalagahan. 68. kapwa.
42. 2. GUMAGAMIT NG MGA ESTRATEHIYA AT 69. Kailangang marunong makitungo sa
PAGDULOG 70. kapwa ang mananaliksik at maging
43. Dahil ang pananaliksik ay bunga maunawain.
44. ng paggamit ng mga datos mula sa 71. 5.Masipag, maaasahan at mapamaraan
45. mga naunang pagaaral, kailangang 72. Inaasahan na magiging masipag at
46. bukas ang mananaliksik sa lahat ng mapamaraan ang mananaliksik sa
47. mga maaaring paghanguan ng mga 73. pagkalap ng sapat at wastong impormasyon.
48. datos na magagamit upang mapalawak ang 74. TUNGKULIN NG MANANALIKSIK
pag-aaral. 75. 1.Kilalanin ang pinaghanguan ng ideya.
49. MGA KATANGIAN NG MANANALIKSIK 76. 2. Kailangang may permiso ang mga
50. 1. Mapagkakatiwalaan. 77. datos na ginamit; kung wala man ay kailangang
banggitin ito sa
78. loob ng akda. 102.4. PUBLIC DOMAIN 114.8. KARAPATAN SA MALAYANG PAGPAPAHAYAG
79. 3. Huwag gumawa ng personal na obserbasyon. 103.Kapag lipas o expired na ang kopirayt, nagiging (FREEDOM OF EXPRESSION)
80. public domain na ang isang obra. Maituturing na 115.bagaman tayo ay may karapatang magpahayag,
81. public domain ang isang obra kung maaari na hindi natin ito dapat abusuhin. Kailangang
82. itong gamitin ninuman at hindi na kailangan isaalang-alang din natin ang karapatan at
83. pang humingi ng pahintulot mula sa may-ari ng damdamin ng iba. Bilang mananaliksik, dapat ay
84. kopirayt. makatotohanan ang anumang impormasyong
85. 104. ibibigay natin at maayos din itong isulat o ilahad.
86. 105.5. FAIR USE 116.
87. 106.Maaaring magamit ang ilang likha na sakop ng 117.
88. kopirayt kung ito ay sang-ayon sa gamit ng fair 118.Ayon sa Nilalamang Estadistikal
89. use, na hindi na kailangan pang ipagpaalam ang 119.
90. paggamit ng obra. Kung gagamitin ito sa 120.1.Kwantitatibong Pananaliksik (Quantitative
91. pagusuri, pag-uulat, pagtuturo,pananaliksik, o Research)
92. 1. CITATION kung ginawa ito bilang isang parody. 121.Sa pananaliksik na ito, gumagamit ng estadistika
93. Ang mananaliksik ay dapat gumawa ng citation 107. upang suriin ang datos na nakalap at malaman
upang kilalanin ang ideya mula sa ibang 108.6. INTELEKTUWAL NA PAGMAMAY-ARI ang tiyak na resulta nang sa gayon ay
mananaliksik o manunulat. (Intellectual Property) makapagbigay ng mahalagang impormasyon
94. 109.Intelektuwal na pagmamay-ari ng isang para sa suliraning hinaharap. Ginagamit ang
95. 2. PLADIYARISMO (plagiarism) indibidwal ang anumang obrang produkto ng ganitong uri ng pananaliksik kung may mga pag-
96. Kapag ang isang mananaliksik o manunulat ay isipan tulad ng mga aklat, komposisyong aaral na ibig paghambingin o kung nais na
naakusahan ng pladiyarismo, ang ibig sabihin musical, dibuho, larawan, mapa, imbensyon, ipakita ang ugnayan ng sanhi at bunga.
nito ay ginamit niya ang ideya o gawa ng iba at logo, simbolo, at iba pang kaparehas na uri na 122.
inangkin bilang sarili niyang gawa. Ang ginagamit sa patalastas. 123.2. Kwalitatibong Pananaliksik (Qualitative
pladiyarismo ay isang uri pagnanakaw dahil sa 110. Research)
paggamit nang walang pahintulot ng orihinal na 111.7. MISQUOTATION 124.Sa pananaliksik na ito, inilalarawan ang ugnayan
ideya, akda, o likha ng iba. 112.Kailangang maging maingat ang mananaliksik sa ng mga datos na nakalap mula sa mga panayam
97. paggamit ng mga salitang umano’y galing sa o obserbasyon ng mananaliksik sa kanyang
98. 3.KOPIRAYT (copyright) isang tao dahil ang kapabayaan o kamalian ay kapaligiran kung saan mahahanap ang
99. Tumutukoy ang kopirayt sa karapatang-ari o maaaring ituring na misquotation. Sa ilalim ng impormasyong kailangan. Madalas na ginagamit
intellectual property ng isang may-akda sa misquotation, maaaring sabihin na binanggit ng ang ganitong uri ng pananaliksik sa mga pag-
kanyang mga isinulat. isang tao ang ganoong mga linya o kataga, aaral ng kasaysayan, antropologo, at agham
100.Saklaw din ng kopirayt ang mga obrang sining. ngunit hindi naman talaga siya ang orihinal na panlipunan kung saan ang paniniwala, kultura,
Sa pamamagitan ng kopirayt, nabibigyang- nagsabi niyon. Isa pang uri ng misquotation ay at tradisyon ay di lubusang nasusuri at
proteksyon ang may-ari ng obra ng legal at ang pagkakataong may kulang o dagdag sa naipaliliwanag ng estadistika.
eksklusibong karapatan sa paggamit at sinabi ng isang taong pinagsanggunian. 125.
pamamahagi nito. 113.
101.

Pagpili ng Paksa
MaaaringMapagkuhanan ng PaksangSasaliksikin
Balita- Makakukuha ng paksa sa balita dahil ditto
ipinamahalaga pakikita ang mga kaganapang at
napapanahon. Sumangguni sa balita kung ikaw ay
naghahanap ng paksa para sa mga pananaliksik
tungkol sa agham, politikaatbp.
Sarbey- Isinasagawa sa pamamagitan ng
pangangalap ng impormasyon mula sa malaking
grupo ng tao mula sa isang paksa. Dito malalaman
kung ano ang saloobin o pulso ng madla.
Trending o Viral naPaksa- Isa ito sa pinakamadali,
mabilis, at malawak na paraan ng paghahanap ng
paksa. Kapag trending ang paksa, nangangahulugan
na mainit at pinag-uusapanito ng maraming tao.
Dalubhasa-Kung personal na may kakilalang
dalubhasa, maaari kang sumangguni at humungi ng
payo kung anongpaksaangmainamnasaliksikin.
MgaDapatIsalang-alangsaPagpili ng
PaksangSasaliksikin
1. Kaalaman ng mananaliksiksapaksa
Makatutulong ang pagiging maalam sa paksa ng
mananaliksik dahil higit niyang masusuri ang
resulta ng datos nanakalap at mabibigyan niyaito
ng mas malawak na paglalagom.
2. Interes at saloobin ng mananaliksiksapaksa
Mas madaling maisagawa ang pananaliksik
kung interesado at na ayon sa saloobin ng
mananaliksik ang paksa.
3. Kahalagahan ng paksa
Kailangang isaalang-alang ng mananaliksik kung
sino ba ang makikinabang sa gagawin niyang pag-
aaral at kung may maiaambagba ito o maibibigay
ng solusyon.
4. Pananaw ng publiko
Mainam na isaalang-alang ng mananaliksik ang
saloobin ang madla tungkol sa paksa.
5. Mapagkukunan ng impormasyon
Hindi maituturing na makabuluhan ang
pananaliksik kung wala naman itong sapat na
impormasyon.
6. Panahonggugugulin
May ibang pananaliksik na kailangang tutukan at
paglaanan ng sapat na oras.
7. Halaga ng gastusin
Mainam na batid ng mananaliksik kung gaano
kalaki ang kakailanganing pondo sa pagkuha ng
impormasyon.
Pagbuo at Pag-aayos ng Pamagat
Tandaannahindidapatmabulaklak at
malikhainangpagsulatdahilhindinamanitoisangakda
ngpampanitikan.
Dapatmalinaw at tiyakangpamagat.
Paglilimita ng Paksa
Paksa: Teknolohiya at Kabataan
1. Perpektiba
Nilimitahang Paksa: Ang persepsyon ng mga mag-
aaral sa paggamit ng social media bilang bukal ng
impormasyon
2. Panahon
Nilimitahang Paksa: Ang epekto ng Internet at
smartphone sa paggamit ng social media mula
noong 2010 hanggang sa kasalukuyan
3. Uri
Nilimitahang Paksa: Epekto ng pagsasalarawan ng
lipunan at media sa kagandahan.
4. Edad
Nilimitahang Paksa: Ang persepsyon ng mga
kabataan mula edad 16 hanggang 18 sa
impluwensyanga Facebook.
5. Kasarian
Nilimitahang Paksa: Ang epekto ng paglaganap ng
teknolohiya sasektor ng kababaihan
6. Lugar
Nilimitahang Paksa: Ang epekto ng social media sa
mga mag-aaral ng Far Eastern University
7. Pangkat
Nilimitahang Paksa: Persepsyon ng mga mag-aaral
ng Far Eastern University sapaglaganap ng social
media
Pagtukoy sa Layunin ng Pananaliksik
Sa pamamagitan ng layunin, natutukoy ng
mananaliksik kung bakit niya ginagawa ang
pananaliksik.
Sa bahagi naman ng mambabasa, natutukoy
niya mula sa layunin kung ano ang maaasahan
at dapat na makita o mapatunayan ng
mananaliksik.
Paksa: Pagpili ng kursongKukuninsaKolehiyo
Layunin:
Naiisa-isaang mga kursong pagpipilian ng mga
estudyante sa kolehiyo.
Natutukoy ang mga salik na nakaiimpluwensiya
sa pagpili ng kurso ng mga estudyante sa
kolehiyo.
Nabibigay ang mga hakbang na ginagawa ng
mga estudyante upang makuha ang kursong
nais sa kolehiyo.
Sa pagbuo ng mga layunin, kailang ang
isaalang-alang ng mananaliksik ang disenyo ng
pananaliksik na gagamitin, gayundin ang mga
baryabol (variables) nasusuriin.
Mga karagdagang Gabay sa Pagbuo ng Maayos
na Layunin
1. Kailangang tiyak ang layunin tungkol sa nais
nitong matamo at satuon o pokus ng pag-
aaral.
2. Tukuyin nang malinaw kung anong paksa
(konsepto) ang ibig sukatin, suriin, at
hanapin sa pag-aaral.
3. Umpisahan sa pandiwa ang layunin upang
maipakita ang maaasahan sa pananaliksik at
kung paano ito tutugunan.
4. Isaalang-alang kung ang layunin ba ay
kayang maisagawa o maisakatuparan.
5. Pag-isipan kung ang layunin ba ay
makatotohanan.
6. Bigyang-pansin kung maisasagawaba ng
mananaliksik ang layuninsa loob ng takdang
panahon at kung ang oras ba ay sapat sa
paggawa nito.
Pagbuo ng Suliranin
Paglalahad ng Suliranin
- Dito inilalahad ang panlahat na pagpapahayag
ng suliranin kasunod ang mga tiyak na tanong o
problemang naghahati sa panlahat na suliranin
at maaaring masukat ang mga kasagutan. Ang
malawak at masaklaw na suliranin ay dapat na
hati-hatiin sa mga payak at tiyak na tanong.
Ang pananaliksik na ito ay isinagawa bilang
pagtugon sa isang pangangailangang
matuklasan ang mga epekto ng saloobin ng
pagtuturo ng wikang Filipino sa mga instruktor
at mag-aaral na Ilonggo ng Colegio San Agustin
– Bacolod, Unang Semestre, Taong Panuruan
2020-2021.
Ang mga sumusunod ay tiyak na katanungang
inaasahang matugunan sa pag-aaral na ito:
1. Ano ang propayl ng mga respondente batay
sa sumusunod na salik:
1.1 Instruktor na Ilonggo
1.1.1      kasarian
1.1.2      edad
1.1.3      kahandaang papmprpesyunal
1.1.4      lalawigang pinagmulan
                1.2 Mag-aaral na Ilonggo
1.2.1      kasarian
1.2.2      edad
1.2.3      departamentong
kinabibilangan
1.2.4      lalawigang pinagmulan
2. anu-ano ang mga natukoy na saloobin ng
mga respondenteng instructor kaugnay ng
pagtuturo ng wikang Filipino kung sila’y
papangkatin batay sa sumusunod na salik:
                2.1 kasarian
                2.2 edad
                2.3 kahandaang pampropesyunal
                2.4 lalawigang pinagmulan
Pagbuo ng Ipotesis o Palagay
Ipotesis
 Tumutukoy sa mga pahayag na binubuo ng
mananaliksik na nagtataglay ng kaniyang
mga palagay na magsisilbing solusyon sa
suliraning tinutukoy sa pag-aaral.
Alternatibong Ipotesis
 Nakasaad sa positibong anyo.
 Isinasaad ng mananaliksik na mayroong
mahalagang relasyon ang dalawang bagay o
mayroon silang epekto sa isa’t isa.
Null na Ipotesis
 Nakasaad na salungat sa alternatibong
ipotesis.
 Ipinapakikita ng mananaliksik na walang
mahalagang relasyon ang dalawang bagay o
wala rin silang epekto sa isa’t isa.
Paksa: Pagpili ng Kurso sa Kolehiyo
H1: Mayroong ganap na relasyon ang pagpili ng
kurso sa kolehiyo sa pinansiyal na katayuan ng
mga magulang.
H01: Walang ganap na relasyon ang pagpili ng
kurso sa kolehiyo sa pinansiyal na katayuan ng
mga magulang.
Uri ng Sanggunian
1. PRINT MEDIA
 Ang print media ay tumutukoy sa anumang
Paglalahad ng Kahalagahan ng
Pananaliksik
Sa bahaging ito, isinasaad kung bakit mahalaga
ang pananaliksik sa pagtuklas ng kaalaman o
impormasyon na sasagot sa suliraning
 Aklat
kinakaharap. Kailangang matukoy ng
mananaliksik kung sino ang makikinabang sa
pananaliksik at kung paano ito makatutulong sa
pagtugon sa suliranin upang matiyak na
mahusay ang paglalahad ng kahalagahan.
- Mainam na mapangatwiran ng mananaliksik
kung gaano ito kahalaga at nauugnay sa iba’t
ibang isyu.
- Dapat ding isaad ng mananaliksik ang layunin
kung bakit dapat itong aralin.
Maaaring gawing gabay ang mga sumusunod na
tanong:
 Bakit mahalaga ang pananaliksik?
 Sino ang makikinabang nito?
 Anong suliranin o isyu ang
matutugunan nito?
 Anong solusyon ang maaari nitong
maibigay?
babasahin na nakalimbag tulad ng aklat,
pahayagan, dyornal, at iba pa. Sa
kasalukuyan, may ibang print media na
mayroon na ring bersiyong digital na
maaaring idownload mula sa internet.
 Ang aklat ay isang babasahin na
maaaring fiction o nonfiction.
Maituturing na fiction ang aklat kung ito
ay naglalaman ng mga akdang kathang-
isip lamang. Mainam na sanggunian ang
aklat na fiction kung may kinalaman ang
pananaliksik sa panitikan.
 Ang nonfiction naman ay nagtatalakay
ng mga imporasyong batay sa tunay na
buhay o katotohanan. Ilan sa mga
halimbawa ng nonfiction na babasahin
ay mga talambuhay, balita at mga
pananaliksik na maaaring matagpuan sa
mga teksbuk, encyclopedia, peryodikal
at dyornal.
 Teksbuk – aklat na ginagamit ng mga
estudyante sa pag-aaral ng bawat
sabjek sa klase.
 Talatinigan o Diksyunaryo – ginagamit
kung kailangang malaman ang
kahulugan, pinagmulan o wastong
paraan ng pagbigkas ng isang salita.
  UP Diksyunaryong Filipino – kung
gustong malaman ang wastong baybay
at kahulugan ng isang salitang Filipino.
 Thesaurus – kung ibig mong malaman
ang salitang may kapareho o kasalungat
na kahulugan.
 Almanac – makikita rito ang
mahahalaga o interesanteng
impormasyon mula sa iba’t ibang bansa
sa mundo.
 Atlas – makikita naman dito ang iba’t
ibang mapa na nagtatampok ng mga
hangganan at teritoryo ng isang lugar,
maging ang pang heograpikal nitong
katangian.
 Pahayagan
 Maaaring sumangguni sa pahayagan
kung ibig mong magsaliksik ng
impormasyon ukol sa mga kasalukuyang
kagananpan sa ating bansa o ibang
panig ng mundo.
 Ang pahayagan ay naglalaman ng
mahahalagang balita na naaayon sa
mga kasalukuyang kaganapan.
Nagtatampok din ang pahayagan ng
mga impormasyon tungkol sa negosyo,
pampalakasan, sining at iba pa.
 Broadsheet – may pormal na
presentasyon at madalas ang
nagbabasa nito ay ang mga propesyonal
dahil naglalaman ito ng mga local at
internasyunal na balita.
 Tabloid – mas madalas basahin ng masa
kung kaya ang pagkakalahad ng balita
ay simple at maituturing na hindi
pormal kung ihahambing sa broadsheet
upang mas madali itong maunawaan.
 Magasin
 Matutunghayan sa babasahing ito ang
iba’t ibang paksa, depende sa uri nito at
sa inaasahang mambabasa.
 Mas magandang tingnan ang magasin
dahil sa disenyo ng pabalat nito at uri
ng papel na ginamit kung ihahambing sa
pahayagan.
 Dyornal
 May hawig ang dyornal sa pahayagan
dahil napakaimpormatibo ng mga
artikulo o ulat dito at hawig naman sa
magasin kung itsura ang pag-uusapan.
 Ang dyornal ay isang uri ng babasahin
na naglalathala ng mga tekstong pang-
akademiko o propesyonal.
2. BROADCAST MEDIA
 Ang mga programang natutunghayan sa
radio at telebisyon ay nasa ilalim ng
broadcast media. Bukod sa pagbigay ng
impormasyon sa publiko, maraming
programa sa radio at telebisyon ang may
layunin na magbigay ng aliw sa kanilang
tagapakinig o tagapanood na nais
maglibang.
 Kasama rin ang pelikula sa broadcast media.
Kagaya ng mga programang pantelebisyon,
maaaring may tema o paksa ang pelikula.
Ang pelikula ay maaaring drama,
katatawanan o comedy, nakatatakot o
horror, o puno ng aksiyon.
 Maraming mga programa at palabas na
matutunghayan sa telebisyon dahil sa
pagkakaroon ng cable channel. Subalit hindi
lahat ng palabas ay angkop sa lahat ng mga
manonood.
 MTRCB
 G rating – ang palabas ay puwedeng
panoorin ng lahat na manonood.
 PG rating – kailangang may patnubay ng
magulang ang mga batang manonood.
 SPG rating – kailangan ng striktong
gabay ng magulang.
 R rating – ang mga palabas ay mahigpit
na ipinagbabawal sa menor-de-edad
dahil sa maselan nitong nilalaman.
3. ELEKTRONIKO O BAGONG MEDIA
(Electronic or New Media)
 Maaari nang makuha nang mabilisan ang
impormasyong kailangan sa pamamagitan
ng pagbibisita ng mga website mula sa mga
institusyon tulad ng pamahalaan, paaralan,
at mga organisasyon.
 Bukod sa impormasyon mababasa, pwede
ring makapagdownload ng musika at bidyo.
Gamit ang bagong media, nakakukuha ng
impormasyon ang mambabasa at
nakahahalubilo din sa iba dahil ang paraan
ng komunikasyon ay elektroniko na rin.
PARAAN NG PAGSULAT NG SANGGUNIAN
1. American Psychological Association (APA)
 Ang APA ay isang porma sa pagsulat na
ginagamit sa larangan ng sikolohiya at iba
pang disiplinang pang-agham panlipunan.
 Halimbawa ng pormang APA:
 MGA AKLAT/DYORNAL/PAHAYAGAN
 ISA ANG MAY-AKDA
Boylan, J. F. (1998). Getting in.  New
York, NY: Warner Books
 DALAWA ANG MAY-AKDA
Crowley, T. J., & North, G. R.
(1991). Paleoclimatology.  New York,
NY: Oxford University Press   Winnett, Susan. “Coming Unstrung:
 ARTIKULO MULA SA PERYODIKAL (MAGASIN
O PAHAYAGAN)
 Murphy, B. (2002, February 1). Going
for gold can wait a day. St. Paul Pioneer
Press,  pp. A1, A4.
 ARTIKULO MULA SA DYORNAL
 Winnett, S. (1990). Coming unstrung:
Women, men, narrative, and principles
of pleasure. PMLA, 105, 505-518.
 ELECTRONIC SOURCES
 WEBSITE NA MAY PANGALAN NG MAY-
AKDA
 Osterwell, N. (2000, March 3). Eating
Disorders Can Be A Family
Trait.  Retrieved from
http://webmd.com
2. Modern Language Association (MLA)
 Halimbawa ng pormang MLA:
 MGA AKLAT/DYORNAL/PAHAYAGAN
 ISA ANG MAY-AKDA
Boylan, James Finney. Getting in.  New
York: Warner Books,Print.
 DALAWA ANG MAY-AKDA
Crowley, Thomas J., and Gerald R.
North. Paleoclimatology.  New York:
Oxford University Press, 1991. Print.
 ARTIKULO MULA SA PERYODIKAL (MAGASIN
O PAHAYAGAN)
 Murphy, Brian. “Going for Gold Can
Wait a Day.” St. Paul Pioneer Press  1
Feb. 2002: A1+. Print.
 ARTIKULO MULA SA DYORNAL
Women, Men, Narrative, and Principles
of Pleasure.” PMLA 105 (1990): 505-
518.
 ELECTRONIC SOURCES
 WEBSITE NA MAY PANGALAN NG MAY-
AKDA
 Osterwell, Neil. Eating Disorders Can Be
A Family Trait.     WebMD. 3 March
2000. Web. 14 Jan. 2005.
3. Chicago Manual of Style (CMOS)
 Nagtataglay ang CMOS ng mga alituntunin
sa paghahanda ng manuskrito na ilalathala
bilang aklat. Ilan sa mga tuntuning
matutunghayan sa CMOS ay tungkol sa
balarila, gamit ng wika, at paraan ng
dokumentasyon ng mga akdang ginamit.
Ang CMOS ay nakatuon sa mga aspekto ng
pang-editorial na kasanayan.
 May dalawang estilo ng dokumentasyon
ang CMOS: Ang Notes-Bibliography
System at ang Author-Date System.
 Notes-Bibliography System  – Ginagamit
sa mga paksa sa ilalim ng panitikan,
kasaysayan, at sining.
 Author-Date System  – Ginagamit sa
agham at agham panlipunan.
 Halimbawa ng bibliyograpiya para sa isang
payak na entri  ng aklat gamit ang Notes-
Bibliography Ssytem:
 Dean, Jodi. Democracy and Other
Neoliberal Fantasies: Communicative
Capitalism and Left Politics. Durham:
Duke                 University Press, 2009.
 Halimbawa ng bibliyograpiya para sa isang
payak na entri ng aklat gamit ang Author-
Date System:
 Dean, Jodi. 2009. Democracy and Other
Neoliberal Fantasies: Communicative
Capitalism and Left Politics. Durham:
Duke      University Press.
ANYO AT PAGSASAAYOS NG IBA’T IBANG
SANGGUNIAN
1. TALABABA O FOOTNOTE
 Ang talababa ay isang pantulong na piraso
ng impormasyon na karaniwang nakalimbag
sa ibaba ng isang pahina. Gumagamit ang
may-akda ng talababa kung nais niyang
bigyan ng maikling paliwanag ang isang
mahirap na salita o konsepto. Nakatutulong
ang talababa bilang gabay sa mambabasa
upang maintindihan ang salita.
 Ito ay matatagpuan sa ibabang bahagi ng
pahina at literal na nangangahulugang mga
“tala sa ibaba”. Sa nilalaman ng sulatin,
gumagamit ng numero na nasa
anyong superscript  sa dulo ng pahayag
upang maging batayan ng talababa.
 Iba’t ibang Paraan ng Pagsulat ng Talababa
1) Ibid -  Pinaikli ito na salitang Latin na
Ibidem na nangangahulugang “sa
kaparehong sanggunian o pinagkunan”.
Ginagamit ang Ibid kung magkasunod
na babanggitin ang sanggunian sa
talababa. Kaya sa halip na isulat muli
ang sanggunian at may-akda ay ilalagay
na lamang ang Ibid at ang pahina kung
saan makikita ang bahaging tinutukoy.
2) Op.cit. -  Ito ay mula sa pinaikling Latin
na opera citato na nangangahulugang
“sa binanggit na sanggunian.” ginagamit
ito kapag inulit ang nabanggit na na
naunang sanggunian ngunit
matatagpuan ang impormasyon sa
ibang pahina, at napagitnaan ng ibang
sanggunian sa listahan ng mga talababa.
Isinasama ang pangalan ng may-akda
upang maging palatandaan kung aling
sanggunian ang muling binabanggit at
makaiwas sa kalituhan kapag mas
marami ang nakalista sa talababa.
3) Loc.cit. -  Ito ay mula sa pinaikling
salitang Latin na loco citato o “sa
binanggit na lugar.” Katulad ng Op.cit,
may pumapagitnang ibang sanggunian
sa dalawang talababa galing sa
magkaparehong sanggunian at pahina.
Ginagamit ito sa halip na isulat muli ang
naunang aklat na may parehong pahina.
Maaari itong gamitin kung magkasunod
sa listahan ng talababa at kahit na may
pumapagitna rito. Isinasama ang
pangalan ng may-akda upang maging
palatandaan kung aling sanggunian ang
muling binabanggit kapag napagitnaan
ng ibang sanggunian
2. HULIBABA O ENDNOTE
 Ito ay isang tala na nakalimbag sa dulo ng
isang libro o seksyon ng isang libro.
Tumutukoy ito sa mga paliwanag o
komento ng may-akda tungkol sa tekstong
galing sa ibang akda. Inilalagay ang tala
pagkatapos ng kabanata. Nagsisimula ang
unang entri sa bilang isa. Hindi tuluy-tuloy
ang bilang ng tala pagdating sa susunod na
kabanata. Sa susunod na kabanata,
magsisimula muli ang entri sa bilang isa.
Kasama sa paliwanag o komento ng may-
akdang sangguniang ginamit.
3. BIBLIYOGRAPIYA (BIBLIOGRAPHY)
 Matutunghayan sa bibliyograpiya ang
alpabetikong listahan ng lahat ng
sangguniang ginamit ng may-akda sa
pananaliksik. Mahalaga ang bibliyograpiya
dahi ito ang magiging gabay ng mambabasa
sakaling ibig niyang hanapin ang tiyak na
aklat na ginamit ng may-akda.
 Alituntunin sa Pagsulat ng Bibliyograpiya
1) Ang tala ng mga sanggunian ay
dapat alpabetisado.
2) Inuuna ang apelyido ng may-akda
bago ang pangalan.
3) Naka-indent dapat ang susunod na
linya para sa entri ng isang akda.
4) Kung pareho ang may-akda ng
susunod na sanggunian, gumagamit
ng mahabang linya o three-em
dash(___).
 Kahalagahan ng Paggamit ng
Bibliyograpiya
1) Mapatutunayang ang mananaliksik
mismo ay dumaan sa masusing
pananaliksik at pagbasa, na hindi gawa-
gawa lamang ang mga nakalahad na
sulatin.
2) Makikita kung gumamit ng marami at
iba’t ibang sanggunian para sa
pangangalap ng mga datos.
3) Mapatutunayang ang argumento ng
mananaliksik ay sinusuportahan ng
ibang dalubhasa sa pamamagitan ng
mga impormasyong nakuha mula sa
mga ito.
4) Malalaman kung sino-sino ang may-
akda ng sumulat ng mga aklat na
ginamit bilang sanggunian at
maipakikita kung ang mga ito ay
eksperto at kilala sa disiplinang kanilang
kinabibilangan.
5) Maipakikita ang naglathala ng mga
sangguniang ginamit upang makatulong
sa mas madaling pagtukoy ng
 kredibilidad ng mga impormasyon at mga pangunahing nagtuklasan bilang
datos na ginamit. resulta ng pag-aaral, at maikling buod ng
interpretasyon at kongklusyon. Sa
6) Matutukoy kung gaano na katagal ang
sanggunian at impormasyong ginamit. pamamagitan ng abstrak, natutukoy ng
mambabasa kung mayroon bang bagong
impormasyon o katangi-tanging natuklasan
ang ginawang pag-aaral. Matatagpuan ang
IBA PANG MAHAHALAGANG BAHAGI NG AKLAT
abstrak sa unang bahagi ng aklat.
NA MAKAPAGBIBIGAY IMPORMASYON
4. HINGGIL SA MAY-AKDA
1. APENDIKS (APPENDIX)  Mahalaga ang bahaging ito upang mabatid
 Matatagpuan ang appendix (kapag singular kung ang mananaliksik o may-akda ay may
o isahan) o appendices (kapag plural o dalubhasa sa kanyang larangan. Nagbibigay
maramihan) sa huling bahagi ng aklat. rin ito ng impormasyon para sa
Naglalaman ito ng sipi ng mga pakikipanayam at panghingi ng permiso sa
dokumentong ginamit ng may-akda kung kopirayt mula sa may-akda.
saan nakuha ang mahahalagang
 
impormasyon.
2. INDEKS (INDEX)
 Matutunghayan sa indeks ang alpabetikong
listahan ng mga pangalan, konsepto, paksa,
at mahahalagang pangyayari na tinalakay sa
akda at dapat bigyang-diin. Bilang gabay sa
mambabasa, inilalagay ang pahina kung
saan ito matatagpuan. Makikita ang indeks
sa huling bahagi ng aklat.
3. ABSTRAK (ABSTRACT)
 Isinasaad sa abstrak ang maikling buod ng
mahahalagang detalye ng isang
pananaliksik, partikular sa agham.
Nakatutulong ang abstrak upang madaling
mabatid ng mambabasa kung tungkol saan
ang pag-aaral dahil isinasaad dito ang
layunin ng pananaliksik. Isinasaad din dito
ang ang disenyong ginamit sa pananaliksik ,