‹Ç‹NDEK‹LER

SUNUfi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1
ORMAN VARLI⁄IMIZ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2
ORMANLARIN FONKS‹YONLARI . . . . . . . . . . .3

‹BREL‹ (‹⁄NE YAPRAKLI) A⁄AÇ TÜRLER‹

SARIÇAM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4
KARAÇAM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .6
KIZILÇAM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .8
SED‹R . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .10
GÖKNAR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .12
DO⁄U LAD‹N‹ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .14
FISTIKÇAMI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .16
ARDIÇ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .18
PORSUK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .20
SERV‹ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .22

GEN‹fi YAPRAKLI A⁄AÇ TÜRLER‹

MEfiE . . . . . . . . . . . . . . . .
KAYIN . . . . . . . . . . . . . . . .
GÜRGEN . . . . . . . . . . . . . .
KIZILA⁄AÇ . . . . . . . . . . . .
AKÇAA⁄AÇ . . . . . . . . . . .
D‹fiBUDAK . . . . . . . . . . . .
KESTANE . . . . . . . . . . . . .
ÇINAR . . . . . . . . . . . . . . . .
HUfi . . . . . . . . . . . . . . . . .
IHLAMUR . . . . . . . . . . . . .
SI⁄LA . . . . . . . . . . . . . . . .
KAVAK . . . . . . . . . . . . . . .
TÜRK‹YE ORMAN VARLI⁄I
. . . . . . . . . . . . . .24
. . . . . . . . . . . . . .26
. . . . . . . . . . . . . .28
. . . . . . . . . . . . . .30
. . . . . . . . . . . . . .32
. . . . . . . . . . . . . .34
. . . . . . . . . . . . . .36
. . . . . . . . . . . . . .38
. . . . . . . . . . . . . .40
. . . . . . . . . . . . . .42
. . . . . . . . . . . . . .44
. . . . . . . . . . . . . .46
. . . . . . . . . . . . . .48
SUNUfi

Ekonomiye do¤rudan katk› sa¤layan ve para ile ölçülebilen faydalar› yan›nda ormanlar
ve orman alanlar›, insanlar ve di¤er canl›lar için yaflamsal öneme haiz ekolojik hizmet-
leri de yerine getirmektedir. Karbondioksit gaz›n›n yapraklarca ba¤lanmas›, su ve mine-
ral döngüsü, toprak ve su korunmas›, iklimin düzenlenmesi gibi pek çok ekolojik hizmet,
ormanlar taraf›ndan sa¤lanmaktad›r. Bunlara ek olarak ormanlar turizm, dinlenme ve il-
ham kayna¤› olarak insanl›¤a de¤iflik hizmetler sunmaktad›r.

Ormanlar›n sa¤lad›¤› bu fayda ve hizmetler sa¤l›kl› ve yaflanabilir bir çevre için mutlaka
zorunludur ve gereklidir. ‹nsan teknolojisi bu hizmetlerin hiçbirini kitle halinde ve yer kü-
resi ölçe¤inde do¤al ormanlar kadar yerine getirememektedir ve getiremeyecektir.

Dünyada her y›l ülkemiz orman alan› kadar ormanl›k bir alan yok olmaktad›r. Karalarda-
ki en büyük karbon tutma özelli¤ine sahip ormanlar›n bu tahribat› çeflitli çeveresel so-
runlarla birlikte günümüzde kendisini hissettiren küresel ›s›nman›n nedeni olmufltur. Kü-
resel sorumluluk noktas›nda ülkemiz dünyada orman varl›¤›n› art›ran ve bozuk orman
alanlar›n›da h›zla rehabilite eden ender ülkelerden biridir.

Ormanlar›m›zda yay›l›fl gösteren asli a¤aç türlerimiz, yayg›nl›k durumuna göre 22 tane-
si tür ya da cins düzeyinde bu kitapta tan›t›lm›flt›r.

Baz› a¤açlar›m›z yaln›z Türkiye’de yetiflmekte yani endemik olup bir bölümü nadir ya da
tehlike alt›ndad›r.

Y : Yayg›n
E : Endemik
N : Nadir
T : Tehlike alt›nda

Bu kitap özellikle genç nesillerimize ormanlar›m›zda yay›l›fl gösteren a¤açlar› teflhis

edip tan›malar›, sevmeleri ve korumalar› amac›na yönelik olarak haz›rlanm›flt›r.

1
 ORMAN VARLI⁄IMIZ

2004 y›l› orman envanterine göre toplam orman alan›m›z 21.2 milyon hektar olup, yurdumuz genel
alan›n›n % 27.2'sini kapsamaktad›r. Ormanlar›m›z›n % 50'si verimli, % 50'si ise verimsizdir. Orman-
lar›m›z›n alansal olarak % 60'› i¤ne (ibreli) yaprakl›, % 40'› da genifl yaprakl› a¤açlardan oluflmak-
tad›r. Yaprakl› a¤açlar›n ço¤unlu¤unu mefle a¤aç türleri, ibrelilerin ço¤unlu¤unu ise karaçam ve k›-
z›lçam a¤aç türleri oluflturmaktad›r.

Ormanl›k Alanlar (Hektar)

Niteli¤i ‹breliler Yaprakl›lar ‹br.+Yapr. Koru Toplam Baltal›k Ormanl›k

Kar›fl›k Toplam

Normal 6.280.245 1.298.806 1.361.164 8.940.215 1.681.006 10.621.221

Bozuk 5.123.546 532.730 843.104 6.499.380 4.068.146 10.567.526
Toplam 11.403.791 1.831.536 2.204.268 15.439.595 5.749.152 21.188.747

CO⁄RAF‹K BÖLGELERDEK‹ ORMANLARIN ORMANLIK ALANLARIN TÜRLERE DA⁄ILIMI (%)

GENEL ORMAN ALANINA ORANLARI (%)

G.DO⁄U D.KARADEN‹Z ‹breli

ANADOLU %13 11.404
%6 B.KARADEN‹Z
DO⁄U AKDEN‹Z % 11
% 11
MARMARA
‹Ç ANADOLU % 14
% 11

‹breli + Yaprakl›
DO⁄U ANADOLU Kar›fl›k
%8 EGE 2.204
BATI AKDEN‹Z % 18
%8 Yaprakl›
7.681

2
 ORMANLARIMIZIN FONKS‹YONLARI

Ormanlar›n fonksiyonlar›n› ve alanlar›n› belirlemek sürdürülebilir orman yönetimi aç›s›ndan önem

arz etmektedir. Ancak orman›n gördü¤ü fonksiyonlara ayr›lmas›nda etken olan kriter ve gösterge-
lerin belirlenmesi ve bunlar›n ölçülmesi oldukça zordur. Ülkemizde ayn› alanda bir çok fonksiyonun
iç içe geçti¤ini görmek mümkündür. Ço¤u zaman hangi fonksiyonun öncelikli olmas› gerekti¤i ko-
nusunda teknik ve sosyal problemler yaflanmaktad›r. 2000 li y›llar›n bafllar›nda fonksiyonel planla-
ma mant›¤› ile planlama çal›flmalar›na h›z verilmifl, özellikle son y›llarda Ekosistem Tabanl› Fonksi-
yonel Planlama yaklafl›m› benimsenmifltir. Bu nedenle ormanlar›n fonksiyonlar› ve alanlar› orman
amenajman planlar›n›n bu yaklafl›mla tamamlanmas›yla net bir flekilde ortaya ç›kacakt›r. Ancak ge-
lece¤e yönelik stratejilerin belirlenebilmesi için, Orman Bölge Müdürlükleri baz›nda potansiyel or-
man fonksiyonlar›n›n bilinmesine ihtiyaç duyulmufltur.

Bu amaçla, Orman Bölge Müdürlüklerine yapt›r›lan çal›flmalar›n sonuçlar› de¤erlendirilerek, tahmi-

ni orman fonksiyonlar› tablo ve grafiklerle gösterilmifltir.

Ana Fonksiyonlar ve Alansal Büyüklükleri (Hektar)

1- EKONOM‹K FONKS‹YON 10138990,0
2- EKOLOJ‹K FONKS‹YON 10381841,7
3- SOSYAL FONKS‹YON 667915,3

ORMANLARIMIZIN ANA FONKS‹YON ALT FONKS‹YONLAR VE ALANSAL BÜYÜKLÜKLER‹

SINIFLARINA GÖRE DA⁄ILIMI (Hektar)

%3
% 47

% 47 % 19

% 50 %1 % 11
%1
% 1% 1 % 1 % 2
% 16
Ekonomik Fonksiyon Orman Ürünleri Üretimi Ekoturizm ve Rekreasyon
Ekolojik Fonksiyon Do¤ay› Koruma ‹klim Koruma
Sosyal Fonksiyon Erozyonu Önleme Toplum Sa¤l›¤›
Hidrolojik Ulusal Savunma
Estetik Bilimsel

3
‹BREL‹ (‹⁄NE YAPRAKLI) A⁄AÇ TÜRLER‹

SARIÇAM Pinus silvestris L. (Pinaceae)

Türkiye ve dünyadaki en güney s›n›r› Kayseri-P›narbafl›’ndad›r. En yo¤un yay›l›fl›n› Kuzey Anadolu’nun iç m›nt›-
kalar›nda yapar ve buradan orta Anadolu’ya sarkar. Karadeniz k›y›s›nda Of-Sürmene (Çamburnu) aras›nda de-
nize kadar iner. Do¤u Anadolu’da 2700 m’ye (Sar›kam›fl-Ziyaret Tepesi) ç›kar. Güneydeki en uç yay›l›fl› Afyon-
‹hsaniye’dedir. Sar›çam Türkiye’de ortalama 1000-2500 m’ler aras›nda toplu yay›l›fl›n› yapar. Bunu d›fl›nda Kay-
seri-Kahramanmarafl aras›nda P›narbafl›, Göksun yörelerinde yedi küçük odac›k halinde bulunur. Burada yaln›z
Türkiye’de de¤il dünyada ki yay›l›fl›n›n en güney noktalar›ndan birisine ulaflm›fl olmaktad›r.
Narin gövdeli, sivri tepeli ve ince dall› ya da dolgun ve düzgün gövdeli herdem yeflil bir a¤açt›r. Yaflamakta ol-
du¤u genifl alan›n ekolojik flartlar›na göre 20-50 m aras›nda boy yapabilir. Genç gövdelerde, yafll› a¤açlar›n üst
k›s›mlar›nda, kal›n dallarda "tilki sar›s›" rengindeki kabuk gayet ince levhalar halinde ayr›l›r. Genellikle kuvvetli bir
kök sistemi kurar.
Toprak iste¤i bak›m›ndan kanaatkâr olan Sar›çam gevflek,
derin, nemli kum topraklar›nda iyi yetiflir. Dona ve kurakl›¤a
karfl› dayan›kl›d›r.
Çok çeflitli kullan›m yerlerine sahip bulunan odunu oldukça
dayan›kl› ve reçinelidir. Çok kolay ifllenen odunu düzgün ve
parlak bir sat›h verir, boya cila ve tutkal› kolay emer ve iyi çivi
tutar. Bu özellikleri ile sar›çam yap› malzemesi; kap›, pencere, Sar›çam
tavan ve taban kaplamas› olmak üzere mobilyac›l›k ve oy- 0,5 %
mac›l›kta kullan›l›r. (Y)

SARIÇAM’IN ALANSAL DA⁄ILIMI

Ormanl›k Alan
Normal Ha. Bozuk Ha. Toplam Ha. 99,5 %
715642,9 523935,3 1239578,2

Orman Bölge Müdürlü¤ü S›n›r›

Orman ‹flletme Müdürlü¤ü S›n›r›
Saf Sarݍam meflcereleri
Sar›çam ve di¤er türlerin kar›fl›m›
Di¤er türler ve Sar›çam’›n kar›fl›m›

4
 Gövde

Sürgün

Yaprak ve Kozalak

5
‹BREL‹ (‹⁄NE YAPRAKLI) A⁄AÇ TÜRLER‹

KARAÇAM Pinus nigra Arnold. (Pinaceae)

Ülkemizin hemen hemen her bölgesinde görülür. Co¤rafi olarak genifl yay›l›fla sahip çam türü olan kara-
çam ülkemizde 400-2100 m yükseltilerde yer al›r.
Yafll› gövdesi derin çatlakl›, kal›n ve boz renkli kabuklar› vard›r. 40 m kadar boy, 1 m den çok çap yapabi-
len silindir biçiminde düzgün gövdeye sahiptir. Tepe yap›s›, azman yapmaya e¤ilimli oldu¤u halde, yük-
sek m›nt›kalarda ve s›k meflcerelerde dar ve küçüktür. Gençlikte büyümesi çabuktur.
Toprak istekleri bak›m›ndan çok kanaatkârd›r. Karaçam derin topraklarda kaz›k kök, s›¤ ve sert topraklar-
da kalp kök sistemini oluflturur. Nemli derin a¤›r balç›kla, kumlu-balç›k ve balç›kl›-kum topraklar›nda iyi ye-
tiflir.
Saf ormanlar›n› yang›n ve kar zararlar› tehdit eder. F›rt›na
zararlar› s›¤ topraklarda ve seyrek yetiflti¤i alanlarda tehli-
kelidir. Dona ve kurakl›¤a dayan›kl›d›r. Karaçam
19,8 %
Karaçam›n odunlar› sert, dayan›kl›, reçineli ve iyi kalitelidir.
Çivi ve vida tutma direnci iyi, ifllenmesi kolay oldu¤undan
yap› malzemesi olarak kullan›l›r. (Y)

KARAÇAM’IN ALANSAL DA⁄ILIMI

Normal Ha. Bozuk Ha. Toplam Ha.

Ormanl›k Alan
2392079,3 1810218,9 4202298,2 80,2 %

Orman Bölge Müdürlü¤ü S›n›r›

Orman ‹flletme Müdürlü¤ü S›n›r›
Saf K›z›lçam meflcereleri
K›z›lçam ve di¤er türlerin kar›fl›m›
Di¤er türler ve K›z›lçam’›n kar›fl›m›

6
 Gövde

Yaprak ve Kozalak

7
‹BREL‹ (‹⁄NE YAPRAKLI) A⁄AÇ TÜRLER‹

KIZILÇAM Pinus brutia Ten. (Pinaceae)

Bat› Anadolu ve Akdeniz bölgesindeki genifl yay›l›fl›n›n d›fl›nda k›z›lçam, Erbaa yak›nlar›ndaki Kelkit çay›
ile Yeflil›rma¤›n birleflti¤i yer, Ayanc›k, Sinop, Boyabat, Amasya, Zonguldak gibi Akdeniz ikliminin bariz
olarak görüldü¤ü mikroklima bölgelerinde küçük adac›klar halinde bulunur. Türkiye’de en büyük yay›l›fl›
Akdeniz k›y› kufla¤› ile k›y›ya yak›n arka bölgeler ve Güneydo¤u’dur. Ülkemizde 1500 m’ye kadar yetiflir.
En genifl yay›l›fl gösteren çam türümüzdür.
25 m boy, 60 cm kadar çap yapabilen önemli bir orman a¤ac›d›r. Önceleri piramit görünüfllü iken yafllan-
d›kça genifl tepelidir. Kabu¤u düzgün boz renkte iken yafllan›nca, esmer k›rm›z›ms› renkte kal›n kabuk du-
rumunda görülür. Yeni sürgünler k›rm›z›ms› renktedir. Daha çok k›z›lçam ad›n›da buradan almaktad›r.
S›cakl›k iste¤i fazla olan bir türdür. K›fllar› ›l›man, yazlar› s›cak ve kurak olan yerlerde toprak bak›m›ndan
zay›f, kayal›k, kireçli ya da kumsal yerlerde yetiflebildi¤i gibi elveriflli iklim ve balç›kl› topraklarda kaliteli
gövde yapar. Çok derine giden kaz›k kök yapar. Ülkemizde do¤al olarak yeteflin ve en h›zl› büyüyen tü-
rümüzdür. Rüzgarlara dayan›kl›l›¤› azd›r. Rüzgar bu türün
gövde ve tepe flekillenmesinde önemli rol oynar. K›z›lçam
Yetiflti¤i bölgeler bak›m›ndan kar k›rmas› ve devirmesi sey- 25 %
rek görülür. Çamkese böce¤i ve en büyük düflman›d›r. S›¤
topraklarda f›rt›na zarar verir. Donlara karfl› hassast›r. Örtü
yang›nlar›ndan az zarar görür. Çünkü kal›n kabukludur.
Reçinesinden yararlan›lan tek çam türüdür.
Kolay ifllenmesi nedeniyle yap› malzemesi, mobilya ve am-
balaj sanayisinde kullan›l›r. (Y)

KIZILÇAM’IN ALANSAL DA⁄ILIMI

Ormanl›k Alan
Normal Ha. Bozuk Ha. Toplam Ha. 75 %

2999684,9 2420839,7 5420524,6

Orman Bölge Müdürlü¤ü S›n›r›

Orman ‹flletme Müdürlü¤ü S›n›r›
Saf K›z›lçam meflcereleri
K›z›lçam ve di¤er türlerin kar›fl›m›
Di¤er türler ve K›z›lçam’›n kar›fl›m›

8
 Gövde

Yaprak ve Sürgün

Kozalak

9
‹BREL‹ (‹⁄NE YAPRAKLI) A⁄AÇ TÜRLER‹

TOROS SED‹R‹ Cedrus libani A. Rich.

(Pinaceae)

Genel olarak Akdeniz ikliminin (Güney Anadolu deniz iklimi) hakim oldu¤u yerlerde, Anadolu’da bat›, orta
ve do¤u Toroslarda do¤al olarak yay›l›fl gösterir. Kuzeyde Erbaa, Niksar ve Afyon-Emirda¤ çevrelerinde
küçük ve izole bir yay›l›fl gösterir.
40 m.ye kadar boy, 2 m.ye kadar çap yapabilen genç iken piramit görünüfllü, yafll›larda genifl, yass› tepe-
li, düzgün gövdeli güzel görünüfllü bir a¤aç türüdür. Yurdumuzda birçok yerde görüldü¤ü gibi nispeten
kurak ve kalkerli yamaçlarda ço¤u kez kayalar aras›nda yetiflebilmektedir. Serin ve derin topraklarda iyi bir
geliflme ve büyüme gösterir. Sedir bilhassa gevflik, s›cak, havalanmas› ve suyu geçirgenli¤i iyi, biyolojik
bak›mdan aktif, nötr ya da hafif alkalen reaksiyonlu balç›k ve ince kum bal盤› topraklarda yetiflmekle bir-
likte, do¤al yay›l›fl› bu topraklara ba¤l› kalmaktad›r.
S›k meflcerelerde gövde yap›s› düz, az dall› ve dolgundur.
Derine giden kaz›k kök sistemine sahiptir. Özellikle kireç-
tafl› topraklarda yar›k ve çatlaklarda oldukça derine gider.
Kök sistemini gelifltiremedi¤i yerlerde rüzgâr etkilerine
duyarl›d›r. Acalla undulana’n›n tehdidi alt›ndad›r.
Mobilya, do¤rama, tel dire¤i, inflaat ve gemi kerestesi,
k⤛t imalinde kullan›lmaktad›r. (Y) Sedir
0,2 %

SED‹R’IN ALANSAL DA⁄ILIMI

Normal Ha. Bozuk Ha. Toplam Ha.

Ormanl›k Alan
199.167,3 218.021,2 417.188,5
99,8 %

Sedir’in do¤al yay›l›fl alanlar›

Saf Sedir meflcereleri
Sedir ve di¤er türlerin kar›fl›m›
Di¤er türler ve Sedir’in kar›fl›m›
Orman Bölge Müdürlü¤ü S›n›r›
Orman ‹flletme Müdürlü¤ü S›n›r›

10
 Gövde

Yaprak ve Sürgün

Kozalak

11
‹BREL‹ (‹⁄NE YAPRAKLI) A⁄AÇ TÜRLER‹

GÖKNAR Abies sp. (Pinaceae)

Ülkemizde 4 türü vard›r:

Abies nordmanniana Link. (Do¤u Karadeniz Göknar›) (Y)
Abies bornmülleriana Mattf. (Uluda¤ Göknar›) (E, Y)
Abies equitrojani Aschers. et Sint. (Kazda¤› Göknar›) (E, N)
Abies cilicica Carr. (Toros Göknar›) (E, Y)
Göknar
Do¤u Karadeniz Göknar›; do¤udan bafllamak üzere Do¤u
0,3 %
Karadeniz Bölgesinde bat›ya do¤ru K›z›l›rma¤a kadar olan
yerlerde bulunmaktad›r. Uluda¤ Göknar› yurdumuza özel bir
a¤aç türüdür. Kuzey Anadolu’da K›z›l›rmak vadisinden baflla-
yarak bat› yönünde Uluda¤’a kadar yay›l›fl gösterir. Kazda¤›
Göknar› endemik bir türümüzdür. Çanakkale, Bal›kesir ve Bur-
sa ars›ndaki alanda yay›l›fl gösterir. As›l yay›l›fl›n› Kazda¤lar›
Ormanl›k Alan
ve Çatalda¤’da yapar. Bu sahalarda birbiriyle ba¤lant›s› ol-
99,7 %
mayan 6 ayr› alanda bulunur. Toros Göknar› Güney Anadolu
Toros da¤lar›, anti-Toroslar, Amanos Da¤lar›nda yay›l›r.
Uzun, düzgün ve dolgun gövde yapar Sivri tepe oluflturur. Kaz›k kök sistemine sahiptir. Bununla birlikte yan
köklerin bir bölümü s›¤ olarak yayma yetene¤indedir. Gölgeye dayan›kl› bir a¤açt›r. Nemli ve serin iklim böl-
gelerinde derin havadar nemli topraklarda iyi yetiflir. S›¤ topraklarda f›rt›na zararlar› görülür.
Göknar özellikle mobilya, lambri, pervaz, kaplama levhas› üretiminde ve inflaat sektöründe yap› malzeme-
si olarak kullan›l›r. Ayr›ca, kutu, kafes ambalaj›, sand›k, f›ç›, oyuncak, v.b. yap›m›nda tercih edilir.

GÖKNAR’IN ALANSAL DA⁄ILIMI

Normal Ha. Bozuk Ha. Toplam Ha.

386.203,0 240.444,2 626.647,2

Orman Bölge Müdürlü¤ü S›n›r›

Orman ‹flletme Müdürlü¤ü S›n›r›
Saf Göknar meflcereleri
Göknar ve di¤er türlerin kar›fl›m›
Di¤er türler ve Göknar’›n kar›fl›m›

12
 Gövde

Yaprak ve Sürgün

Kozalak

13
‹BREL‹ (‹⁄NE YAPRAKLI) A⁄AÇ TÜRLER‹

DO⁄U LAD‹N‹ Picea orientalis (L) Link.

(Pinaceae)

Do¤u ladini Kafkasya’da ve Türkiye’de bulunur. Ülkemizdeki yay›l›fl›n›n bat› s›n›r› Ordu’da Melet ›rma¤›n›n
do¤usundan bafllar ve do¤uya do¤ru Giresun, Trabzon, Rize ve Artvin m›nt›kalar›n› içine al›r. Yer yer tek ya
da birkaç a¤açl›k kümeler halinde deniz k›y›s›na kadar inmekte ise de deniz yüzeyinden 1000 m yükseklik-
ten sonra genifl orman kurulufllar›nda görülür.
60 m bazen daha fazla boylanabilen ve 2 m’den fazla çap yapabilen düz ve dolgun gövdeli bir a¤aç türü-
dür. Nemli havalar›, derin, havalanma kapasitesi yüksek, nem içeri¤i fazla, kumlu ve balç›k, besince zen-
gin, humuslu serin topraklar› sever. Böyle yerlerde çok iyi bir geliflme gösterir. Yetiflme muhitinde dar ve siv-
ri tepeler yapar. S›¤ kök sistemine sahiptir. ‹yi yetiflme ortam›nda gençlikte gölgeye oldukça dayan›kl›d›r.
Do¤al yay›l›fl alan›nda dondan zarar görmez, ancak baz›
y›llarda geç donlardan olumsuz etkilendi¤i tespit edilmifl-
tir. Kurakl›k zarar› görüldü¤ü gibi s›k ve ba¤›ms›z meflce-
relerde f›rt›na, kar devirmesi ve kar k›rmas› görülmüfltür.
Selüloz ve k⤛t endüstrisi yan›nda yap› malzemesi,
Do¤u Ladini
kontrplak, kaplama, mobilya, lambri, her türlü ambalaj,
0,1 %
sand›k, kutu, sepet, kibrit çöpü ve kurflun kalem yap›m›n-
da kullan›l›r. (Y)

LAD‹N’‹N ALANSAL DA⁄ILIMI

Normal Ha. Bozuk Ha. Toplam Ha.

Ormanl›k Alan
213.517,2 83.879,3 297.396,5 99,9 %

Orman Bölge Müdürlü¤ü S›n›r›

Orman ‹flletme Müdürlü¤ü S›n›r›
Saf Ladin meflcereleri
Ladin ve di¤er türlerin kar›fl›m›
Di¤er türler ve Ladin’in kar›fl›m›

14
 Gövde

Sürgün

Yaprak ve Kozalak

15
‹BREL‹ (‹⁄NE YAPRAKLI) A⁄AÇ TÜRLER‹

FISTIKÇAMI Pinus pinea L. (Pinaceae)

F›st›kçam› en genifl co¤rafi yay›l›fl›n› Anadolu’da yapar. Özellikle Bat› Anadolu’da, Bergama yak›n›nda (Ko-
zak Yaylas›), Ayd›n, Mu¤la dolaylar›nda ormanlar kurar. Antalya Manavgat sahillerinde, Gemlik körfezi k›-
y›lar›nda, Marafl’ta ve Çoruh vadisinde ve Trabzon Kalenema deresinde lokal olarak yay›l›r.
25 m’ye kadar boylanabilen, düzgün gövdeli, flemsiye görünümünde genifl ve yuvarlak tepelidir. Kabuk
önceleri düzgün, sonra yar›lm›fl durumda, k›rm›z›ms› boz esmer renktedir. Odunundan çok halk aras›nda
çam f›st›¤› diye adland›r›lan ya¤l› tohumundan faydalan›l›r. Ayn› zamanda de¤erli bir süs a¤ac›d›r. Kök sis-
temi kuvvetlidir. Elveriflli topraklarda derine giden kaz›k kök yapar.
F›st›kçam› odunu çivi ve vida tutma kabiliyetinin yüksek ol-
mas› ve kolay ifllenmesi nedeniyle yap› kerestesi olarak
kullan›l›r. (Y)

F›st›kçam›
0,02 %

FISTIKÇAMI’NIN ALANSAL DA⁄ILIMI

Normal Ha. Bozuk Ha. Toplam Ha.

Ormanl›k Alan
27.893,8 14.724,4 42.618,2 99,98 %

Orman Bölge Müdürlü¤ü S›n›r› Kestane meflcereleri

Orman ‹flletme Müdürlü¤ü S›n›r› F›st›kçam› meflcereleri
Diflbudak meflcereleri

16
 Erkek Çiçek

Gövde Kozalak

17
‹BREL‹ (‹⁄NE YAPRAKLI) A⁄AÇ TÜRLER‹

ARDIÇ Juniperus sp. (Cupressaceae)

Ülkemizde bulunan Ard›çlar botanik özelliklerine göre oxyced-

rus ve sabina adl› 2 seksiyona ayr›l›r. Önemli ard›ç türleri;
Oxycedrus seksiyonundan;
Juniperus oxycedrus L. (Katran Ard›c›, Diken Ard›c›) (Y)
Ardݍ
Sabina seksiyonundan;
0,2 %
Juniperus excelsa Bieb. (Boz Ardݍ) (Y)
Juniperus foetidissima Willd. (Kokulu Ard›ç, Ya¤ Ard›c›) (Y)
Juniperus phoenicea L. (Finike Ard›c›, Servi Ard›ç) (E)
Sürüngen çal›lardan büyük a¤açlara kadar dünyada 60 kadar
türü olan ard›ç ülkemiz ormanlar›nda en fazla yay›l›fl gösteren
a¤aç türlerinden biridir.
Ormanl›k Alan
Deniz iklimi etkilerinin azalmaya bafllad›¤› yörelerden bafllaya- 99,8 %
rak stepe kadar sokulmakta ve s›ca¤a, so¤u¤a ve kurakl›¤a
dayan›kl› olmas› nedeniyle karasal iklimin bir a¤ac› olarak ülkemizin hemen hemen her bölgesinde yay›l›fl göster-
mektedir. Toprak bak›m›ndan kanaatkârd›r. Nemli hatta batakl›k yerlerde oldu¤u gibi kurak topraklarda da yeti-
flebilen türleri vard›r. Kurak, fakir topraklarda, tafll›k kayal›k ve kireçli yerlerde, kumsal topraklar üzerinde yetifle-
bilirler.
Odunu genel olarak yumuflak, hafif ve çok dayan›kl› ve güzel kokuludur. Kurflun kalem üretiminde çivi ve vida
tutma direnci iyi oldu¤undan mobilyac›l›kta, dekorasyon ve duvar kaplamalar› üretiminde kullan›lan ard›ç ayn›
zamanda park ve bahçe düzenlemelerinde kullan›lan dekoratif bir a¤açt›r.

ARDIÇ’IN ALANSAL DA⁄ILIMI

Normal Ha. Bozuk Ha. Toplam Ha.

77.845,5 369.647,0 447.492,5

Orman Bölge Müdürlü¤ü S›n›r›

Orman ‹flletme Müdürlü¤ü S›n›r›
Saf Ardݍ meflcereleri
Ard›ç ve di¤er türlerin kar›fl›m›
Di¤er türler ve Ard›ç’›n kar›fl›m›

18
 J. communis L.
Sürgün ve Kozala¤›

J. phoenicea L.
Sürgün ve Kozala¤›

Gövde

J. oxycedrus L.
Sürgün ve Kozala¤›

19
‹BREL‹ (‹⁄NE YAPRAKLI) A⁄AÇ TÜRLER‹

PORSUK Taxus baccata L. (Taxaceae)

Türkiye’de deniz iklimli Kuzeybat› Adadolu’da ve Toroslar’da bu-

lunur. Bu m›nt›kalarda Porsuk’a rutubetli dere yamaçlar› ve vadi-
lerdeki ormanlar içinde tek, küme veya gruplar halinde da¤›n›k
olarak rastlan›r. Kuzey Anadolu da¤lar›nda Rize ve Trabzon’da,
Bart›n dolaylar›nda Kay›n-Göknar ormanlar›nda alt bitki olarak
kümeler halinde bulunur. Karabük’ün Elmal›düz mevkiinde kal-
ker kayalar üzerinde 40-146 cm çap ve 15-30 m boya sahip düz
ve dolgun gövdeli bireylere rastlan›r.
Yaz k›fl yeflil a¤açç›klar ya da 20 m kadar boylanabilen ve ba-
zen 1 m kadar çap yapan uzun ömürlü s›k dall› a¤açlard›r. Göv-
de kabu¤u k›z›l kahverengidir, gelifli güzel çatlayarak dökülür,
genç sürgünler yeflildir. ‹¤ne yaprakl› (ibreli) a¤açlar içinde sür-
gün verme yeteni¤inde olan bir türdür. Porsuk odunu esnek ol-
du¤undan özellikle Avrupa ve ‹ngiltere’de ok ve yay yap›m›nda
kullan›lm›flt›r.
Hiçbir zaman saf meflcere halinde bulunmaz tek ya da kümeler
halinde kay›n, göknar, ladin ormanlar›nda bulunur.
Kireçli topraklar› seven porsuk a¤ac› serbest alanlarda dona
karfl› duyarl›d›r.
Gövde
Genel görünüflü ve k›rm›z› renkli meyveleri ile park ve bahçeler-
de süs bitkisi olarak kullan›lan porsuk a¤ac›n›n 3 bin y›l yaflayan-
lar›na rastlan›r. Yaprak ve genç sürgünlerinde ise "Taksol" (Ta-
xin) adl› zehirli bir alkoloid bulunur. (E)

Yaprak ve Meyve

Dal ve Sürgünleri
20
21
‹BREL‹ (‹⁄NE YAPRAKLI) A⁄AÇ TÜRLER‹

SERV‹ Cupressus spp. L. (Cupressaceae)

Herdem yeflil a¤aç veya çal› formunda bulunan servilerin 20 türü ve

bu türlerin çeflitli taksonlar› vard›r.
Uygun iklim koflullar›n›n bulundu¤u yerlerde rutubetli saf kum toprak-
lardan, hafif veya a¤›r balç›k veya kurak, kireçli topraklara kadar de-
¤iflik özellikteki topraklarda yetiflebilir.
Tüm serviler park, bahçe, koruyucu flerit ve canl› çit a¤açlar› olarak
çok dekoratiftirler.
Ülkemizde do¤al olarak yetiflen Cupressus sempervirens L. (Adi Ser-
vi, Akdeniz Servisi)’in iki varyetesi vard›r. Cupressus sempervirens
var. sempervirens (Piramidal Servi), Cami avlular›nda, mezarl›klarda
süs bitkisi olarak kullan›l›r. Di¤er varyetesi, Cupressus sempervirens
var. horizontalis (Dall› Servi)’in dünya üzerindeki ormanlar›n›n bir bö-
lümü Akdeniz Bölgesi’nde bulunmaktad›r. Piramidal formdan genifl
konik tepe yap›s›yla ayr›l›r. 30 m’ye kadar boy yapabilen sütun ya da
piramit görünüflünde veya genifl ve yayg›n tepeli a¤aç durumunda
bulunur.
Kabuk genç bitkilerde k›rm›z›ms› renkte, yafll›larda bozumsu kahve-
rengindedir. Uzun çatlakl› ince ve düzgün bir kabu¤u vard›r.
Kanaatkar bir tür olup, hiç bir a¤aç türünün yitiflmedi¤i fazla kireçli
topraklarda, Akdaniz iklim tipinin hüküm sürdü¤ü kurak ve fakir arazi-
lerde ve kireçli topraklarda rahatça yetiflebilmektedir. Üretim orma- Gövde
n›nda veya rüzgar fleritleri içinde iyi bü-
yüyebilmesi için derin ve rutubetlice
toprak ister. SERV‹’N‹N ALANSAL DA⁄ILIMI
Yap›lar›n iç ve d›fl bölümlerinde, gemi, Normal Ha. Bozuk Ha. Toplam Ha.
köprü ve iskele ayaklar›nda kullan›l›r.
Mobilya yap›m›nda, tornal› ifllerde, ça- 197,5 1.050,0 1.247,5
mafl›r ve çeyiz sand›¤› ve dolaplar›nda
tercih edilir. (N)

Yaprak, Sürgün ve Kozalak

22
23
GEN‹fi YAPRAKLI A⁄AÇ TÜRLER‹

MEfiE Quercus sp. (Fagaceae)

Ülkemizin hemen her bölgesinde türlerine ba¤l› olarak yay›l›fl gösterir. Ço¤unlu¤u a¤aç, baz›lar› boylu çal› halinde
k›fl›n yapra¤›n› döken veya herdem yeflil bitkilerdir.
Yapraklar› de¤iflik boyut ve görünüfltedir; kenarlar› loplu, diflli, ender olarak da tamd›r ve k›sa ya da uzun sapl›d›r.
Mefleler k›ymetli yapacak ve yakacak odun verirler. K›ymetli odunlar› d›fl›nda de¤erli yan ürünleri yan› s›ra uzun
ömürlü muhteflem varl›klar› ile kuvvet ve kudret sembolü ol-
mufllard›r.
Odunlar›n›n yap›lar›, meyvelerinin olgunlaflma süresi, yap-
rak ve kabuk özelliklerine göre Akmefleler, K›rm›z›mefleler Mefle
ve Herdemyeflilmefleler olmak üzere üç gruba ayr›lan me- 30,2 %
flelerin yurdumuzda 18 türü bulunmaktad›r. Baz›lar›;
1- Ak Mefleler;
Q. petraea (Saps›z Mefle)
Q. robur (Sapl› Mefle)
Q. hartwissiana (Istranca Meflesi)
2- K›rm›z› Mefleler;
Q. libani (Lübnan Meflesi)
Q. trojana (Makedonya Meflesi)
Q. cerris (Saçl› Mefle)
3- Herdem Yeflil Mefleler Ormanl›k Alan
Q. coccifera (Kermes Meflesi) 69,8 %
Q. ilex (P›rnal Meflesi)
Q. aucheri (Boz P›rnal)
Masif ve kaplama olarak mobilya, oymac›l›k, do¤ra-
SIZE OF OAK
ma ve kontrplak üretiminde kullan›l›r. Ayr›ca, tar›m
aletleri, parke, yap› malzemesi olarak iskele, tavan Normal Ha. Bozuk Ha. Toplam Ha.
ve taban kaplama gibi genifl kullan›m alan› vard›r.
(Y) 2.005.400,5 4.420.876,8 6.426.277,3

Orman Bölge Müdürlü¤ü S›n›r›

Orman ‹flletme Müdürlü¤ü S›n›r›
Saf Mefle meflcereleri
Mefle ve di¤er türlerin kar›fl›m›
Di¤er türler ve Mefle’nin kar›fl›m›

24
 Q. robur - Palamudu

Quercus ithaburensis - Palamudu

Q. pubescens - Palamudu

Gövde Q. petraea - Palamudu

25
GEN‹fi YAPRAKLI A⁄AÇ TÜRLER‹

KAYIN Fagus sp. L. (Fagaceae)

Fagus orientalis (Do¤u Kay›n›), Balkanlar’dan Trakya’ya ve kuzeyden ve güneyden Y›ld›z (Istranca) Da¤lar›
ile ‹stanbul’a ulafl›r, sonra Kocaeli Yar›madas›’na biraz Ege’ye iner. Buradan Do¤u Karadeniz boyunca Kaf-
kaslar’a ve K›r›m’a uzan›r. Bu ana yay›l›fltan ayr› olarak ‹skenderun körfezinin kuzeydo¤usunda Hatay ve Ma-
rafl’ta ormanlar›n›n yüksek m›nt›kalar›nda 1500 m. üzerinde izole yay›l›fl gösterir.
30-40 m ye kadar boylanabilen kay›n›n en belirgin özelli¤i, aç›k gri veya koyu gri renkli kabuklar›n›n a¤açla-
r›n hayat› boyunca çatlamadan düz ve pürüzsüz olarak kalmalar›d›r. Genç sürgünleri tüylüdür.
Deniz iklimini sever. Il›man iklimli k›y› da¤lar›nda yay›l›r. Direklik ça¤›nda tepeler sivridir sonralar› yayg›nlafl›r
ve kubbemsi bir biçim al›r, yapraklanma s›kt›r. ‹yi yetiflme ortamlar›nda ve s›k meflcerelerde çok uzun, düz ve
dolgun gövdeler yapar. Kay›n, genç yafllardan bafllayarak ince tali kökçükler meydana getirerek kalp kökü
gelifltirir ve bu kök sistemi oldukça derine gider. Buna ra¤-
men tamamen derin köklülerden olmay›p entansif kökle-
nen grubuna girer. Sürekli fakat orta derecede nemli ma-
densel besin maddelerince ve humusça zengin topraklar›
sever. En büyük düflman› don ve kurakl›kt›r.
Mobilya, kontrplak, parke, ambalaj sand›¤› maden dire¤i,
kömür, emprenye edildi¤i zaman travers imali ve yakacak
odun olarak kullan›l›r. (Y)
Kay›n
Ayr›ca Fagus silvatica (Avrupa Kay›n›)’n›n da ülkemizde 0,8 %
yay›l›fl› bilinmektedir. (N)

KAYIN’IN ALANSAL DA⁄ILIMI

Normal Ha. Bozuk Ha. Toplam Ha.

Ormanl›k Alan
1.373.244,7 378.239,2 1.751.483,9 99,2 %

Orman Bölge Müdürlü¤ü S›n›r›

Orman ‹flletme Müdürlü¤ü S›n›r›

Saf Kay›n meflcereleri

Kay›n ve di¤er türlerin kar›fl›m›
Di¤er türler ve Kay›n’›n kar›fl›m›

26
 Gövde

Yaprak

Çiçek

27
GEN‹fi YAPRAKLI A⁄AÇ TÜRLER‹

GÜRGEN Carpinus sp. (Betulaceae)

Ülkemizde iki türü do¤al olarak bulunmaktad›r.

Carpinus betulus L. (Adi Gürgen) (Y)
Carpinus orientalis Mill. (Do¤u Gürgeni) (Y)
K›fl›n yapra¤›n› döken a¤aç veya boylu çal› halindeki bitkilerdir. Trakya, Ege, Marmara Bölgesi, Kuzey Anadolu ve
Do¤u Anadolu Bölgesinde yay›l›fl gösterir. Genellikle kuzey ve güney k›y› bölgelerimizin kar›fl›k ormanlar›nda bulu-
nur.
Dallar narin, kabuk gri renkli, düzgün veya levhalar halinde çatlakl›d›r. Toprak durumuna göre derine giden veya
yayvan bir kök sistemi kurar.
Rutubetli a¤›rca topraklar› sever, su bask›nlar›na dayan›kl›d›r, humus içeri¤i fazla olan s›cakça kalker topraklar›nda
iyi bir büyüme yapar.
‹ki tür aras›ndaki en önemli fark, Do¤u Gürgeni s›ca¤a, dola-
y›s›yla kurakl›¤a daha dayan›kl› olmas› nedeniyle Güney ve
Güneydo¤u Anadolu’da bulunmakta, Adi Gürgen ise Trakya,
Kuzey ve Kuzeybat› Anadolu’da yay›lmaktad›r.
Yakacak olarak yo¤un flekilde kullan›lmas›n›n yan›nda maki- Gürgen
0,05 %
ne parçalar›, ayakkab› kal›b›, spor aletleri, alet saplar›, tar›m
aletleri, mekik yap›m› ve torna ifllerinde kullan›l›r.

GÜRGEN’N‹N ALANSAL DA⁄ILIMI

Normal Ha. Bozuk Ha. Toplam Ha. Ormanl›k Alan

99,95 %
9.755,0 281,0 10.036,0

Orman Bölge Müdürlü¤ü S›n›r›

Orman ‹flletme Müdürlü¤ü S›n›r›
Saf Gürgen meflcereleri
Gürgen ve di¤er türlerin kar›fl›m›
Di¤er türler ve Gürgen’in kar›fl›m›

28
 Gövde

Meyve ve Sürgün

Yaprak

29
GEN‹fi YAPRAKLI A⁄AÇ TÜRLER‹

KIZILA⁄AÇ Alnus spp. (Betulaceae)

K›z›la¤aç’›n ülkemizde do¤al olarak yetiflen iki türü vard›r;

Alnus orientalis (Do¤u K›z›la¤ac›) (Y)
Alnus glutinosa (Adi K›z›la¤aç)
Adi K›z›la¤aç’›n ülkemizde do¤al olarak yetiflen üç alt K›z›la¤aç
türü vard›r; 0,04 %
Alnus glutinosa subsp. glutinosa (Adi K›z›la¤aç)
Alnus glutinosa subsp. barbata (Sakall› K›z›la¤aç) (Y)
Alnus glutinosa subsp. antitaurica (Toros K›z›la¤ac›)
Ülkemizde Trakya, Marmara çevresi, Bat› Karadeniz ve Do¤u
Karadeniz’de, Güney Anadolu ile hatayda bilhassa dere içlerin-
Ormanl›k Alan
de s›k rastlan›r. Saf ve kar›fl›k olarak yay›l›fl gösterir.
99,96 %
Ço¤unlukla boyu 20-30 m. ye ulaflan düzgün gövdeli a¤aç, ba-
zen de çal› halinde bulunur. Narin ve uzun gövdenin önceleri ye-
flilimsi esmer, düzgün ve parlak bir kabu¤u vard›r. K›fl›n yapra¤›-
n› döken a¤aç veya çal› halinde odunsu bitkilerdir. ‹leri yafllarda parçalan›r, yerini koyu ve kal›n bir kabuk al›r.
Genel olarak toprak nemi iste¤i fazla olan k›z›la¤aç fakir topraklar üzerinde de yetiflebilir. Köklerinde havan›n serbest azo-
tu ba¤layan bakteriler ile yumrular meydana getiriler. Bu özelliklerinden dolay› fakir kum topraklar›nda öncü a¤aç olarak
dikildikten ve toprak azotça zenginlefltikten sonra di¤er a¤açlara yer verilir. Kuvvetli kütük sürgünü yapt›¤›ndan dolay›
baltal›k olarak iflletilir.
K›z›la¤açlar›n hafif, hava ile temasta k›rm›z›ya yak›n
bir renk alan odunlar› özellikle kontrplak yap›m›nda KIZILA⁄AÇ’IN ALANSAL DA⁄ILIMI
kullan›l›r.
Normal Ha. Bozuk Ha. Toplam Ha.
Çabuk çürümesi nedeni ile kullan›m alan› s›n›rl›
olup, oymac›l›k, kurflun kalem, kaplama ve kontrp- 59.484,5 35.619,0 95.103,5
lak üretiminde kullan›l›r.

Orman Bölge Müdürlü¤ü S›n›r›

Orman ‹flletme Müdürlü¤ü S›n›r›
Saf K›z›la¤aç meflcereleri
K›z›la¤aç ve di¤er türlerin kar›fl›m›
Di¤er türler ve K›z›la¤aç’›n kar›fl›m›

30
 Gövde

Yaprak

Meyve

31
GEN‹fi YAPRAKLI A⁄AÇ TÜRLER‹

AKÇAA⁄AÇ Acer sp. (Aceraceae)

Ülkemizin muhtelif yerlerinde en az 8-10 tanesi do¤al olarak bu-

lundu¤u gibi baz›lar› da d›flar›dan getirilen süs bitkisi olarak ye-
tifltirilmektedir. Ülkemizde bulunan önemli türleri;
Acer platanoides L. (Ç›nar Yaprakl› Akçaa¤aç) (Y)
Acer monspessulanum L. (Frans›z Akçaa¤ac›) (N)
Acer campestre L. (Ova Akçaa¤ac›) (Y)
Acer tataricum L. (Tatar Akçaa¤ac›) (Y)
Ço¤unlu¤u k›fl›n yapra¤›n› döken a¤aç, baz›lar› a¤açç›k halinde-
ki odunsu bitkilerdir. Ad›n› a¤›r, beyaz ve sert olan odunundan
alan Akçaa¤ac›n gövdeleri genç yafllarda düzgün ve pürüzsüz,
sonralar› derin çatlakl› levhalar halinde parçalanm›fl olan kabuk-
lar› vard›r. Sonbaharda yedek madde olarak niflasta depo ettik-
lerinden sürgün uçlar›ndan kopar›l›nca süt ç›kan türleri vard›r.
Her mevsim ayr› bir renk alan yapraklar›, göz al›c› çiçek ve mey-
veleri ile park bahçe a¤ac› olarak özel bir önem tafl›r.
Birbiri aralar›nda kolayca hibrid yapabildikleri için 100’ü aflk›n tü-
rü, alt türü, varyete ve formlar› vard›r.
Kaplama üretiminde aranan a¤aç türlerindendir. Kuflgözü flekilli
urlu kaplamalar› dalgal›, benekli, damarl› görünüflü ile çok aran›r.
Gövde
Ayr›ca parke, oyuncak, kontrplak, alet saplar›, müzik aletleri ve
makara yap›m›nda kullan›l›r.

Yaprak ve Çiçek Ç›nar Yaprakl› Akçaa¤aç

32
33
GEN‹fi YAPRAKLI A⁄AÇ TÜRLER‹

D‹fiBUDAK Fraxinus sp. (Oleaceae)

Türkiye’de do¤al olarak yetiflen dört türü vard›r;

Fraxinus excelsior L. (Adi Diflbudak) (Y)
Fraxinus angustifolia (F. oxycarpa Willd.)
(Sivri Meyveli Diflbudak) (Y)
Fraxinus ornus L. (Çiçekli Diflbudak) (Y)
Fraxinus pallisae (Tüylü Diflbudak)
Trakya, Do¤u ve Bat› Karadeniz Bölgesi, Marmara ve Ege
Bölgesi’nde yay›l›fl gösterir. K›rklareli-‹¤neada (Longos or-
manlar›) ve Sakarya subasar ormanlar›nda bulunur. Adi
Diflbudak Bat› ve Kuzey Anadolu’da, Sivri Meyveli Diflbu-
dak Sakarya ve ‹¤neada subasar ormanlar›nda, Çiçekli
Diflbudak Bat› ve Güney sahil m›nt›kalar›nda görülür.
Türüne göre maksimum boyu 10-30 m aras›nda de¤iflebi-
len dolgun ve düzgün gövdeli yuvarlak tepeli a¤açlard›r.
Genellikle sulak ve derin topra¤a sahip yerlerde bulunur.
Olgun bireyleri gri kabuklu ve derin çatlakl›d›r. Genellikle
elips ve kenarlar› ince diflli olan yapraklar›, bir sap üzerin-
de birarada bulunur. Beyaz çiçekleri salk›m, meyveleri de
dar ve uzun flerit fleklindedir. Çiçekleri yapraklanmadan
önce açar sonra dik durur.
Mobilya karoseri, vagon, spor aletleri, kontrplak kaplama,
f›ç› ve kayak tak›m› yap›m›nda kullan›l›r.
Dal ve Sürgün

D‹fiBUDAK’IN ALANSAL DA⁄ILIMI

Normal Ha. Bozuk Ha. Toplam Ha.

12.262,5 1.847,7 14.110,2

Orman Bölge Müdürlü¤ü S›n›r› Diflbudak meflcereleri

Orman ‹flletme Müdürlü¤ü S›n›r› Kestane meflcereleri
F›st›kçam› meflcereleri

34
 Gövde

Yaprak

Çiçek

35
GEN‹fi YAPRAKLI A⁄AÇ TÜRLER‹

ANADOLU KESTANES‹ Castanea sativa Mill.

(Fagaceae)

Ülkemizde do¤u s›n›r›dan bafllar, Kuzey Anadolu sahilleri boyunca Belgrad Ormanlar›na kadar uzan›r. Mar-
mara çevresi ve Bat› Anadolu’da bulunur. Güneyde rastlanmaz ama Manavgat’ta ulu a¤açlardan oluflan
küçük bir kestanelik vard›r.
Meyve bak›m›ndan en meflhur kestanelikler Bursa çevresinde görülür. Orman a¤ac› olarak en güzel kes-
tane meflcerelerine Kuzeydo¤u Anadolu’da Hopa dolaylar›nda Sultan Selim da¤›nda Marmara çevresinde
ise Kap› Da¤› Yar›madas›nda rastlan›r.
Boyu 20-25 m ye ulaflan dolgun gövdeli, genifl tepeli, uzun ömürlü bir a¤açt›r. Kabuk önceleri düzgün, üze-
rinde aç›k renkli mantar kabarc›klar› vard›r. Sonralar› esmer gri renkli, parçal›, yukar›dan afla¤›ya yar›lm›fl
kabu¤a dönüflür. Sürgünleri koyu esmer önceleri s›k tüylü, sonra seyrek tüylü veya tamamen ç›plakt›r.
Boy büyümesi önce yavafl olan bu türün 10. yafltan itibaren h›zl› büyür, yafl› 800-1000 seneye, çap› da bir-
kaç metreye ulaflabilir. Kuvvetli kaz›k kök yapar.
Ülkemizde do¤al olarak yetiflen Anadolu Kestanesi, büyük
ölçüde kurumalara neden olan mürekkep hastal›¤› tehdidi
alt›ndad›r.
Tanence zengin olan koyu renkli odunu çok dayan›kl›d›r.
Mobilya ve yap› endüstrisi, iskele, tekne, telefon dire¤i, çit
kaz›¤›, f›ç› ve tornac›l›kta tercih edilir. Anadolu Kestanesi
0,04 %

ANADOLU KESTANES‹’N‹N ALANSAL DA⁄ILIMI

Normal Ha. Bozuk Ha. Toplam Ha.

59.631,0 29.141,5 88.772,5 Ormanl›k Alan
99,96 %

Orman Bölge Müdürlü¤ü S›n›r› Diflbudak meflcereleri

Orman ‹flletme Müdürlü¤ü S›n›r› Kestane meflcereleri
F›st›kçam› meflcereleri

36
 Gövde

Erkek Çiçek

Yaprak ve Meyve

Meyve

37
GEN‹fi YAPRAKLI A⁄AÇ TÜRLER‹

ÇINAR Platanus orientalis L. (Platanaceae)

Ülkemizin hemen hemen bütün orman m›nt›kalar›ndaki de-

re içlerinde, nehir yataklar›nda do¤al olarak bulundu¤u gi-
bi flehirlerde yol kenarlar›nda, park ve bahçelerde süs bit-
kisi olarak rastlan›r.
20-30 m ye kadar boylanabilen, 5-6 m çap yapan, yüzler-
ce y›l yaflayan ulu a¤açlard›r. Serbest büyüdü¤ü zaman k›-
sa gövde, kal›n dal ve genifl tepe yapar. Gövde ve dallar
aç›k gri veya yeflilimsi gri renktedir. Yafll› gövdelerin ka-
buklar› küçük levhalar halinde kalkar ve yavafl dökülür. ‹n-
san eline benzeyen iri yapraklar› ve küremsi topluluklar
oluflturan meyveleri vard›r.
Kentlerimizde rastlanan Platanus occidentalis (Bat› Ç›na-
r›)’n›n anayurdu Kuzey Amerika, Platanus x acerifolia’n›n
(Akçaa¤aç Yaprakl› Ç›nar) anayurdu ise Avrupa’d›r.
Kaplama, mobilya, ambalaj, kuru madde f›ç›lar› ve mutfak
aletleri yap›m›nda kullan›l›r.

ÇINAR’IN ALANSAL DA⁄ILIMI

Normal Ha. Bozuk Ha. Toplam Ha.

585,0 66,5 651,5 Gövde

Yaprak Meyve

38
39
GEN‹fi YAPRAKLI A⁄AÇ TÜRLER‹

HUfi Betula sp. L. (Betulaceae)

Ülkemizde do¤al olarak yetiflen türleri;

Betula pendula Roth. (Si¤illi Hufl) (N)
Betula pubescens Ehrh. (Tüylü Hufl) (N)
Betula medwediewii Reg. (K›z›la¤aç Yaprakl› Hufl) (N)
Betula recurvata
Betula browicziana
Do¤u, Kuzey, Kuzeydo¤u Anadolu’da yay›l›r. K›z›la¤cç
yaprakl› Hufl ise lokal bir yay›l›fl göstererek çal› ve a¤açç›k
halinde Çoruh dolaylar›nda ve Hatila vadisinde bulunur.
Yüksek kesimlerde tek bafl›na veya baflka a¤açlarla kar›fl›k
olarak bulunan hufllar 15-20 m’ye kadar boylanabilen çe-
flitli türlere sahiptir. So¤u¤a dayan›kl› olup, Türkiye’de ›l›-
man iklimlerden tabi olarak kaç›n›r.
Gövdelerinin kar beyaz› ince kabu¤u en karakteristik özel-
li¤idir. Zamanla yatay yönde genifl bantlar halinde kavlar,
dökülür. Bunun yerini siyah ve sert bir kabuk al›r.
Ifl›k ihtiyac› fazlad›r. Nemli ve serin yerlerde yetiflir. H›zl› bü-
yür. Fakir kum veya kumlu topraklar›n a¤açland›r›lmas›na
elveriflli bitkilerdir.
Ekolojik istekleri yüksek olmayan hufllar çok eski zamanlar-
dan beri kültüre al›nm›fl k›ymetli bir park bitkisidir.
Gövde
Mobilya, kaplama, kontrplak, alet saplar›, tar›m ve müzik
aletleri yap›m›nda kullan›l›r.

HUfi’UN ALANSAL DA⁄ILIMI

Normal Ha. Bozuk Ha. Toplam Ha.

- 161,0 161,0

Yaprak Meyve

40
41
GEN‹fi YAPRAKLI A⁄AÇ TÜRLER‹

IHLAMUR Tilia spp. L. (Tiliaceae)

Ülkemizde yetiflen türleri;

Tilia tomentosa Moench. (Gümüfli Ihlamur) (Y)
Tilia platyphyllos Scop. (Büyük Yaprakl› Ihlamur) (N)
Tilia rubra DC. supsp. caucasica (Kafkas Ihlamuru) (Y)
Genel olarak, Marmara, Bat› Karadeniz, orta Toroslar ve Kuzey
Anadolu’da yay›l›fl gösteren 20-30 m boyunda s›k dall›, genifl te-
peli bir a¤açt›r. Türlerine göre Gümüfli Ihlamur; Bat› Karadeniz ve
Marmara sahilleri ormanlar›n›n alçak ve rutubetli yerlerinde, Büyük
Yaprakl› Ihlamur; Çanakkale çevresi ve orta toroslarda, Kafkas Ih-
lamuru; Anadolu’nun Kuzey ve Kuzeydo¤u m›nt›kalar›nda, Kaz-
da¤lar› ve Antalya çevrelerinde görülür. Ço¤unlu¤u a¤aç, baz›lar›
da boylu çal› halinde k›fl›n yapra¤›n› döken bitkilerdir.
Sürgünleri ç›plak veya tüylüdür. Yapraklar› yürek biçiminde ve çar-
p›kt›r. Çiçekleri kurutularak çay gibi içilen ›hlamur, çok geç Hazi-
ran-Temmuzda çiçek açar. Ayn› zamanda süs bitkisi olarak da kul-
lan›l›r.
Resim tahtas› ve çerçevesi, tornac›l›k, oymac›l›k ve müzik aletleri
yap›m›nda kullan›l›r. Odununun yumuflakl›¤› nedeniyle protez
yap›m›nda da kullan›l›r.

IHLAMUR’UN ALANSAL DA⁄ILIMI Gövde

Normal Ha. Bozuk Ha. Toplam Ha.

3.276,5 1.305,0 4.581,5

Yaprak ve Çiçek Meyve

42
43
GEN‹fi YAPRAKLI A⁄AÇ TÜRLER‹

SI⁄LA Liquidambar orientalis Mill. (Hamamelidaceae)

Dünya üzerindeki tek do¤al yay›l›fl alan› Türkiye’nin güney-

bat›s› ile Rodos adas›d›r. Saf ya da baflka a¤açlarla kar›fl›k
ormanlar kurar. Ülkemizde 503 hektar saf s›¤la orman› bu-
lunmaktad›r. Ortalama 15-20 m’ye kadar boylanabilen s›¤-
la, kal›n dall› ve genifl tepeli bir a¤açt›r. (N, T)
‹lk bak›flta ç›nar› and›r›r. Yaflland›kça, kabu¤u koyulafl›r ve
derin çatlakl› bir görünüm al›r. Dallara uzun saplarla ba¤-
lanan yapraklar› genellikle befl lopludur. Gövde kabu¤u-
nun yaralanmas› sonucu elde edilen s›¤la ya¤› özellikle
parfüm sanayinde kullan›lan önemli bir hammaddedir.

SI⁄LA’NIN ALANSAL DA⁄ILIMI

Normal Ha. Bozuk Ha. Toplam Ha.

469,5 33,5 503,0
Gövde

Yaprak (‹lkbahar)

Yaprak ve Meyve Yaprak (Sonbahar)

44
45
GEN‹fi YAPRAKLI A⁄AÇ TÜRLER‹

KAVAK Populus spp. (Salicaceae)

Kavak’›n ülkemizde yetiflen dört türü 1 varyetesi vard›r.

Populus nigra L. (Karakavak) (Y)
Populus alba L. (Akkavak) (Y)
Populus tremula L. (Titrekkavak) (Y)
Populus euphratica Oliv. (F›rat Kava¤›) (N)
Populus tremula cv. pendula (Sark›k Dall› Titrek Kavak)
Ülkemizin hemen hemen her bölgesinde yay›l›fl gösterir.
Kavaklar› tohumla büyütmek mümkünse de bunlar da ve-
jetatif olarak çelik yolu ile ço¤alt›l›r. Kavaklar›n hafif ve yu-
muflak odunu kolay ifllenir. Kibrit yap›m›nda çok kullan›ld›-
¤› gibi selüloz ve ka¤›t endüstrisininde k›ymetli bir ham-
maddesidir.
Titrek Kavak d›fl›nda ki Kavaklar›n sürgün verme özellikleri
fazlad›r. Özellikle ›l›man ve serin yerlerde, bilhassa akarsu
kenarlar› ve dolma arazide iyi yetiflirler. Durgun sulu yerler-
de ve a¤›r topraklarda iyi bir geliflme göstermezler. Genel-
likle s›¤ kök sistemi kurarlar.
Ambalaj, kaplama, kontrplak, resim tahtas›, makara ve mü-
zik aletleri yap›m›nda kullan›l›r. Gövde

KAVAK’IN ALANSAL DA⁄ILIMI

Normal Ha. Bozuk Ha. Toplam Ha.

3.032,0 4.931,0 7.963,0

Yaprak Sürgün ve Çicek

46
47
 TÜRK‹YE ORMAN VARLI⁄I HAR‹TASI

Bulgaristan
Karadeniz Gürcistan

Yunanistan
Ermenistan
Marmara
Denizi

‹ran

48
Ege Denizi

Akdeniz Suriye

ARAZ‹ KULLANIMI

Orman ‹flletme Müd. Merkezi A¤açland›rma Alan› Bozuk Orman

Orman Bölge Müd. Merkezi Arboratum Verimli Orman

Orman Bölge Müd. S›n›r› Baltal›k, Sazl›k Aç›k Alanlar

Orman ‹flletme Müd. S›n›r› Göller Özel Orman

‹l Merkezleri
 Orman Yang›n› ‹hbar›

ESTA LTD. (0 312) 212 06 96