Professional Documents
Culture Documents
Johannisconradib 00 Barc
Johannisconradib 00 Barc
Johannisconradib 00 Barc
A
'^/ I/% libris hennetic
FhJlojjhoteb
'^^^Hgii^'^'
v^
> N . .
" -^
. ... .
i.
^ 'u>
.
g>/u^^«^ ClkUiMU4 (jJfnMn^^
{
JOHANNIS CONRADI
BARCHUSEN
ELEMENTA
C H E M I iE, U
CLU I B S
L UG D UNI BJTJFORUM,
Apud THEODORUM HAAK, 171 8,
Digitized by the Internet Archive
in 2010 with funding from
Research Library,The'Getty Research Institute
http://www.archive.org/details/johannisconradibOObarc
ILLUSTRISSIMIS PR^POTENTIBUS
DIOECESEOS TRAJECTIN^
ORDINIBUS,
ELECTIS, EQUITIBUS, MAGISTRATIBUS,
S. D.
JOHANNES CONRADUS BarCHUSEN,
RUDENTER a Patribus Majoribufque
Veftris 5 qui deleca ,
quam Hilpanus oc-
cupaverat , tyrannide , hanc Foederati
Belgii Remp. ftabiliverunt, inter alia,
Populo utilia ac faluraria, provifum eft
educacioni dodtrinicque juvenilis nempe , ut ftudia
* 2 &
D E D I C A T I O.
ina-
D E D I C A T I O.
inanes redire turpiffimum eft.
, EtVobis, ILLU-
STRISS. &
PRi£POT. hujus Dicecefeos Modera^
toribus , quibus beata civium incolarumque vita pro-
pofitaeft, ut opibus firma, copiis locuples , gloria
ampla, virtute honefta, fit, idem ftudium & cura,
qu^ Majoribus Veftris, de falute Juventutis eft. In
primis veroVos, AMPLISS. NOglLISS. Aca^ &
demix TRAJECTIN^E Curatores , omnes veftras
curas in hanc confertis , &
omni cura providetis , ut
in ea nunquam horum , qui in aHqua arte 8c faculta-
te excellunt,penuria fit. Equidem voluiftis me etiam
in praeclarum ProfeiTorum Collegium cooptari mi- :
pius caufantur ,
quum propria artis vocabula erant
La.
D E D I C A T I O.
Latine reddenda , verbomm Latinorum inopiam ,
quo minus verbum e verbo exprimi pofTet. Qua^ cum
ita fint, minime mirum cuipiam debet videri, Che-
micos, quoniam Latini veteres illorum difciplinam
non coluerunt, non poiTe omnia,quae gerunt, nego-
ti^ , verbis , quas aud:oritatem Latinam habeant , ef-
ferre. Neque vero in genere fcripturx pohendo fo-
lum verfatus fum , fed etiam artis noftrx ftudiofis
fubminiftravi viam ad complurium medicamentorum
confedionem proximam & quafi compendiariam ;
,
UNI.
UNIVERSUM VOLUMINIS ARGUMENTUM,
P A R S P R I M A
D E
J AT RO-C H E M I Ay
L I B E R I.
i^ # LI-
I N D E X C A P I T U M.
L I B E R II.
2y Z)^
I ND E X C A P I T U M.
2f DefoJutione. ibid. 28 De vitriolo. ibid.
i6 De fpiritu. ibid. 2p De vitro. ibid.
2.J De tinSlura.
L I B E R III.
ELEMENTORUM CHEMI^
TJR S TR I M J.
lATRG-CHEMIA.
. LIBERPRIMUS
'De Trolegome7iis , qtta ad Theoriam fpediant,
SECTIO PRIMA
Dc vocabuli Chemix lignificatione, deque corpo-
**
rum principiis, & caullis & inftrumentis
Chemi^E.
C A p u T I.
C A P U T 11.
finido!*
^'
L /^ Uandoquidem Origo Cliimi^ nonnihil obfcura, quibus
V^ videlicet temporibus illa in Medicinam receptaj cum
haec a primordio folum verfareturcircadepuranda, feparandave
metalla, cujus artis prim.um Tuhalkainum fuifle callentem facrsc
pagina: atteilantur: turba autem Alchimiilarum , initium artis
ab ipfo Aclamo Protoplafte noftro derivatj ac priCterea afleve-
rat Patriarchas, Mofchen^ Salomoncm^ 6c ahos ad hanc totope-
clore incubuifTe. Igitur hxc 6c fimilia incerta ad indagandum
antiquitatum curiofis relinquimus ; nos autem feftinabimus ad
folidiora ad Definitionem fcilicet generalem hujus artis. Dici-
mus vero , quod Chiynia fii ars j quie demonjirat , quomodo cun^jz
corpora^ ope ignis^ fecerni^. vel alict aliis conjungi deieant.
A 3 ^ Ca-
'6 Lib.I.Sect.LCap.III.DePrincip.inGen. Sccl
C A P U T IIL
uno Paflivo. yfff/-r^ voco hrcc duo , Sal &iOIcum^ propter ho-
rum in rehquis a6tionem , quam edunt in produ6tione diverfo-
rum , tum colorum , tum faporum. Qiiid ha:c duo c;rteris
ailbciata agant , ut alia atque alia qualitas ac fqrma a dominio
unius aut alterius emergat , hinc iUinc in hoc volumine in-
dicabimus. jdqiiarn appello Neutriim , eo , quod h^ec in cor-
poribus quibusdam Iblvendis Acirce agat ; Pajp^^ve autem fe
habet eadem ,
quum illa castcrorum partes in fe fufceperit , fu-
Ca-
Lib.LSect.I.Cap.IV.DeSale. 5
C A P U T IV.
T^e Chmicorum 'Trincipns Jigillattm ^ ^ quidem
frimum de fale.
fimum repcriatur, Haec enim funt etiam Salia ex acido al- &
kali.
LiB. I. Sect. I. Cap. IV. De SaleI ii
kali peculiari compofita. Qiiod vero ad Vitrioli & aluminis ge-
iielin pertinet , videtur e Sale communi , ab igne fubterraneo fpi-
ritus quifpiam acidus pelli ,
quem corrodere mctalla aliave mi-
Tieralia} quibus corrofis exinde refultare varia Vitrioli 6c alu-
Tninis genera: perinde ac idem Chymicicum fpiritu Salis acido
•demonftrare norunt. Idem falis Spiritus cum fefe oleo , in aqua
•extanti, aflbciarit, hsecque junftim diutina digeftio conjugave-
Tit, oxoritur tum demum corpus ahquod novum ad accenden-
•dum habile , quod vulgo Sulphur audit.
V. Idem fal commune , cum illud in Aqua liquefa6tum , sai comm»-
cumque terra , in qua femper nonnihil olei latet , permixtum fan"am^?m-
fuerit , intrat plantarum poros , ac mutatur in compofitum «iitetuiJ
lium regno, ubi omne fere fal , quod ex eo elicitur, efl qua-
demptaurina, quse illud fal commune , quod
litatis volatilis,
in corporibus animalium non fuf^cienter volatilifatum fuit, fe-
cum, ubi excernitur, vehit. Hinc eft, ut ex illa, cumprimis
recenter concremata , fal aliquod elicitur , muriatico non mul-
tum abfimile. Si autem hoc excrementum putrefa6tioni com-
mittitur, tunc particulas fahncE ab inteflino motu, quem cura
oleofis ineunt, volatiles redduntur , praebentque poftmoduni
non modicam falis alkali volatilis quantitatem ; quam etiam fins
putrefaftione nancifcimur, fed non tanca in quantitate. Efl
ergo fal commune origo omnium falium, ac ca!:tera, fc. falia,
ab hoc haud diffei-unt , nifi quod hsec aliter fecundum diverfi-
tatem corporum fint transformata, velfigurata; Nativam qua-
litatem autemSali communi denuo conciliandam effe , exifti-
mo, fi addimus, quod ab eofecretum; aut fi ab eo fcpara-
ei
mus, quod peregrinum ei adjunftum, fuerit.
Sarmm fpe- VII. SaHa fecundum qualitatcs fuas dividuntur in yj//^ alka^
•ics quot ^
lia^ enixa ^tque acida. Vox alkali fuit oUm flrifte ufurpata,
videHcet pro fale , quod Arabes ex Herba aliqua concremataj
( qmm
Ofcbnanon ^
Ifchnanon^ noflrates vero Kaly appellant)
elicere &: demum coagulare affueverant. Nunc autem, quia
omnia faha lixiva ejufdem prorius indoUs cenfentur , ficut Ara-
bum AlkaH, quod acido ahcui admixtum, effervefcere folebat',
ideo cuncta iahafive fixa, iive volatiha, qu^, fiacido cuivis im-
mifceantur,efferveicunt. i. c. in pugnam incidunt^ hujufmodi
promifcue, ac late, fahaaU<:aUa dicuntur. Sal enixtim , neu-
trum^ miiriaticum ^ acido-faVmum vocatur iUud, quod nequecum
silkaU , neve cum affufo acido , effervefcit idcirco autem non
:
(alii dicunt hoftis, fed ego inquam) amicus. Etenim fal alka-
li, eft fal illud commune in planta vel animali quoquam la-
titans, cujus textura a vi ignis ventriculique digeftione mutata
fuit atqueldivifa. Hoc abforpfit quandam portionem terra^,
quade caufii illud reduci poteft in ficcam formam. Si falcoramunc
vel aliud fal compofitum deftillationi fubjiciatur , ubi ipfius
particuli^ feparantur, vel divelluntur, oritur fal acidum: quod
fi ejus alteri fixo alkali tantum , donec omnis effervefcentia cef-
&: quia alkali illud in adeo exigua quantitate inter alias varii ge-
ncris particulas claufum , obrutum, intricatum eft , hinc inde
fit,ut, dum acidum minutiifimas alkali attrahere ad fe, velex
latibulis porifve fuis propellere conatur, tum c^terje omnis ge-
neris particulsc, etiam extricentur, ac fui juris fiant, 6c paflim
acido corrodenti innatent j hoc enim debet quantitate alkalifu-
perare, particularumfecusaliarum nuUa fieret folutio, fihaec-
ce femifalia fcilicet, ad faturitatem utrinque efl^ent modo con-
junftaj iitde nempe eveniret, fifecus, quam dixi, procefleris,
rei folutie praecipitatio pr^cipitationis etenim fundamentum
:
con-
LiB. T. Sect. I. Cap. IV. De Salk. if
confiftit in falis aut acidi aut alkali faturitate debita, de qua ali-
bi plura.
IX. Mineralibus utique acidum inefTc , corum falibus Cc. ut Acidumcru»
Vitriolo, Alumini 6cc. non ulla demonflratione indiget^ origi- Smmlni^
nemautem iddebere falis divifioni, benificiocaloris lubterranci P^°gis"^-
fa6ta:, conje6turo. Siquidem 6c maximi quique Philofophi opi-
nantur in globo tcrrae inveniri ignem , vel potius calorem in-
tenfum , ficuti montes varii ardentes id arguunt , quin minus
calor atque exhalationes , quas in fodinis paflim ofFendimus
hoc etiam produnt. At ope deftillationis artifex magnam quan-
titatem acidi ex hujufmodi faUbus propellitj particul<E enimau-
xiliante operationehaccedivelluntur, equeporis alterius corpo- •
Se-
LiB. I. Sect. I. Cap.IV. De Sale. t/
Sequuntur quad^ axiomata Chymica,
A X I O M A I.
DEMONSTRATIO.
Dixi , quod , motus fubitaneus in liquido oboriatur ,
ubi fi^o*6c"effcr'
ibi fiat effervefcentia. Nam in hoc differt effervefcentia ( i ) ^^^r" 'ilj'"'
ab ipfa fermentatione, quae elt motus fegnis partium oleofarum, j"^t.
ialinarum &:c. differt (i) a calefa6tione liquoris, ope ignis fa6ta,
quoniam ifle motus fit pedetentim. Pr^eterea fi corpora non
effent inter fe diverfa, nullus fieret motus fubitaneus , vel vio-
ientus , fed fenfim fenfimque in mutuos amplexus ruerent.
S C H O L I U M.
Jam non licet inferre, quod m quibufdam corporibus, qu*
tamen fibi adverfari experimur, nuUa effervefcentia ex eorum
commixtione confpiciatur, propofitionem noftram efie falfam
& minime generalem. Refpondeo autem ad Hjec, difiinguen-
dum effe effervefcentiam levem ab intenfiore : & pufillam a me-
diocri. Ita etiam quamvis fenfibus nofl:ris adeo manifefla , ut
aliasj effervefcentia non videatur , illam ideo abeffe , neuti-
quam veritati confonum efl:: quia poteft aliquis motus interpar-
tes heterogeneas effe tam levistam tantillus, ut illum fenfibus
iiofi:ris vix offendamus,qui tamen quoque meretur effervefcentia
DEMONSTRATIO
CuiHbet, qui in hifce rebus periculum fecerit, patebit.Ra-»
tiones fupra adduximus.
Lib.I.Sect.I.Cap.IV.DeSale, ifp
A X I O M A V.
Non omnis effei-vefcentia oritur ab acido 8c alkali.
DEMONSTRATIO.
MenftiTia enim acida corporibusaliquibus ad folvendum aflPu-
fli magnam plerumque folent excitare etfervefcentiam j qualis
effervefcentia autem originem fuam trahit a Menftrui motuin-
teftino violento, partes compa6tas atque duras vi corrodentis;
velut fitplerifquemineralium aliorumve corporum duriorum
in
folutionibusj quse mineraliaminus apte pro pur^s alkalibus ha-
benda , funt enim corpora ex diverlis Principiorum mixtioni-
bus compofita. Sic 6c butyrum Antimonii cum Spiritu nitri
cffervefcit, quse tamen utrimque particulis acidis fcatent. Sed
de his plura deinceps.
A X I O M A VI.
Verofimile eft, in omni effervefcentia, ubi calor aliquis dc-
prehenditur , ibi nonnihil olei vel fulphuris adeffe.
DEMONSTRATIO.
Nam omnem Calorem duco provenire a particulis oleods
ocyflime agitatis, ut id in igneardente, velaliis effervefcentiis,
ubi tantillulum modo olei adeffe fufpicamur, manifefte apparet.
S C L I H O
M. U
Sulphur 6c oleum proinde^ftimo, differentia in his anguftaj
iitrumque eadem facultatepollet, illud oleum aliquod compofi-
tumj hoc auteni oleum magis fimplex eft 6c depuratum.
A X I O M A VII.
Pera£ta duorum falium contrariorum acidi puta & alkali ef-
fervefcentia , plerumque aliquantulum terric ad fundum vafls
pr^cipitatur.
DEMONSTRATIO.
Alkalicum Sal confidero ut concretum aliquod ex moleculis
porofis certo modo figuratis, terrx cuipiam inhabitantibus. Si
majoremterrx portionem fibi habeant adjurxStam, fixum; Sin
minorem, volatile, alkali appellantur , Acidum particulas ha-
bet folidiores minufque porofos, quamalkali , ita tamen dffpo-
fitas vel figuratas, ut habile fitad porosalkaliexplendos. Quod
cum inibi ab aere impellitur,abdicant tum fe alkahcse terra fua,
quce ipfls loco domicilii erat, Nam molccul^ feu alkalicum
i C
feu
30 Lib.I.Sect.I.Cap. IV.De Sale,
feu acidum fal conftituentes, adeo exiles funt,ut, nifi vel terrse,
vel aquse involverentur, non poflent fub forma corporata reprae-
Verum fi utraque fuerint conjunfta, demittuntea tum
fentari.
potiorem terrae portionem , quoniam jam talem magnitudinem
habent, qu^e aeris injuriam fuflinere pofliit.
A X I O M A VIIL
Sine combuflione cujufpiam rei non potefl ex ea elici fal al-
kali fincerum.
DEMONSTRATIO.
Hoc iis exp*eriri licet ,
qui de hoc addubitant > falia enim ^
quae ex integris corporibus ehciuntur, haudquaquam funt alka-
licx'y fed vel acidae, vel acido falfae indolis, vel aliis quamplu»
rimis Principiis intermixta.
A X I O M A IX.
Nullum fal efl fixum.
DEMONSTRATIO.
Hocefl, quodnon, cumignicommittitur, femper aliquam
partium fuarum jadturam faciar. Imo fi alkali fixum vel fal m-
xum diu diuque igni intenflore commiffum fuerit , reflabit f ere
nihil , quam qufedam terra mortua vel vitrificata.
A X I OM A. X.
Ex Regno
DEMONSTRATIO.pumm.
MineraH nullum extrahitur fal alkali
DEMONSTRATIO.
Ipfe enimfal communis,cum tot mutarionibus &
viciflitudi- saivoiatHe
nibus obnoxius fuerit , fufcepit tandem qualitatem volatilem ^"°^aHb°'" ;
cujus in primis confors fit, fi quando fal aliquod oleo cuidam gignatui»
terreflriori adjungitur, &
amborum partes continuointerfemo-
ventur. Hujufmodi motum autcm fubeunt, dumalimenta in
ventriculo mitigantur, velhumores in corpore univerfo jugiter
circumaguntur. Hinc eft, ut partes falinx aliter figurentur
cum fe partibus terreflribus exoneraverint, hx vero fe oleo aflb-
ciaverintj inde olei particulce mole adaugefcunt,i.e. fixamfor-
tiuntur quaUtatem fal : autem particuHsgravioribus exonuflum,
volatihs efl indoHs, quia utraquealium partium fitum atquefor-
mam adepta funt. Ex urina quidem , quin fanguine (quam- &
visex hoc pauciflimum ) elicitur modicum falis fixi ,quocl tamen
potius verget in indolem fahs communis: verifimile ergo nobis
videtur, hanc efle nimiam a nobis comeflam faHs portionem,
qu£e non potuit tamfubito ab oleo fubigi atque immutari, ut
idonea eflet corpori noflro ad aflimilandum , quocirca illa Der
urinam abvehitur.
A X I O M A XIIL
Sal acidum corrodit prope fingula dura corpora,
D
E O M N
S T R A T I O.
Hoc diftitat ipfa experientia, fi faltem corpora folvenda prius
C 5 DE-
11 Lib.I.Sect.I.Cap.IV.De Sale.
DEMONSTRATIO et ^TIOLOGIA.
Alkalia ( i ) deftruuntacida, obrationes fupra memoratasjSc
€X hac defrruftione emergit faJ enixum. Ab oleo, (2) cum
primis terreflriori , partes acut^e acidi involvuntur , ac intra
globulos e jus fphaericos occultantur. ( ^ ) liquor aquofus , magna
pri^cipue in quantitate acido cuivis fortiori affufus,iftud diluit.
diffolvitque, hinc inde id mitius evadit. (4) quoddam vero ab-
forbens enervat acidum, quia hoc illud corrodit, exqua corro-
lione fpicula acidi quadantenushebefcunt, vel potius intrapo-
ros terr£e fe abfcondunt , quare alius etiam qualitatis fiunt , in-
ilar folutionis. v. g. Oculorum Cancri cum acido quopiam
fkftas, & virtutem diureticam habentis.
A X I O M A XV.
Alkalia falia diffolvunt qusecunque oleofa.
iE I T L O I A. O G
Demonflratione nulla heic opus exiftimo ; habemus enlm
quotidiana hujus axiomatis veritatis exempla , fapone,
v. g. in
fulphure cum faletartari foluto, 8c aliis: cauffam autem hujusfo-
lutionis putoeffe hanc: iiliusmodi fahaglobulosolei fejungunt'5
interftitiaque ejufdem replent , pari fere modo , ceu acidum
faUs communisfe globulisMercurii junxit,ejufque fohdamcom*
pa6tamque compagem conftruxit, citra illcrum deftrudionem 5
quod ex hoc apparet, quia in eodem fuHimato, iidem globuli
Mercurii ope microfcopii alicujus adhuc confpiciuntur. Pari-
ter fe habent alkaha oleolis conjunfta, quae deinceps in Hquore
aquofo poflunt diffolvi. Olea autem femper , quemadmodum
omnia Mercuriaha, denuo revivifcunt, i. e. ad priflinam olei
formam, quamvisnon fineejus diminutione, reducuntur: quod
non fieret , fi effent plane immutata , ut Hehnontii Seftatores
itatuunt-
S C HO L I U M.
FortafTe ahquis admiratione afficitur , quia dixi oleis efle quan-
dam figuram globofam , quam opinionem proferens videor fin-
guhsrecentioribusphilofophisadverfari. Hi enim flatuunt o-
kahabereparticulasramofas,authamatas, Scpropterea evenire,
ut femper fefe mutuo amplexentur. At eorum cum venia dif-
fentio, opinio.nis autem mea; hoc habeo documentum. Olei
enim
LiB, r. Sect. I. Cap. IV. De Sale. 2j
cnlm exa6tam cum aqua mixtionem alias
particulse , ubi poft
cum congregare occeperint , videntur nobis globuli
aliis fe
efTe i leves autem funt hujufmodi globuli , forfitan ob ali-
quam cavitatem: hinc evenit , ut furfum plerumque fcrantur , ubi
demum invicem congrediunturac ad fefe accedunt, pariteratque
ut| Mercurius in minutiilimos globulos difgregatusj cu jus globuh",
11 modo fe leviter attigerint e , veftigio coadunantur 8c coalefcunt.
A X I O M A XVI.
Alkalia faHa , fixiora puta , igni intenfiori aHquandiu com'"
mifFa, quahtate potiuntur cauflica.
iE T I O L O G I A.
Id iis accidit, quia ( i ) a perenni & continuo ignis motu hu*
jus eminentice magis ac magis acuuntur nam particulse,,
falis :
C A P U T V.
'De Oleo.
I. Q AHsprimordia,naturamvirtutemque,docendi
»3 contemplatifumus, jam
Capite antecedentCj
methodus,ut poflulat
Quodvuigo
suiphur au--
debit, illud aut acidum, aut alkali ahquod efl^e: neque his cum
oleo de foraia deque aliis proprietatibus convenire. Equidem
haud inficior, oleumpofle, auxiUantibus hifce inverti, acdif-
folvi, in tantum, ut uUum prope alicujus olei vefl:igium fuper-
fitj quod autem oleum ideo ex numero Principiorum ejicien-
dum iit , hoc mihi vix rationi confonum videtur. Etenim
quamquam omne fal ope olei terreftris volatile reddatur,inde
tamen non conficitur ,
quemadmodum contrarium ftatucntes
perfuafiffimum habent , olea transformari in faha volatiHaj id
cnim experientise repugnat. Non difliteor fal poflc intrafuos
poros oleum ahquod occultare , &
fecum in altum evehere-j
neutiquam autem volo id prorfus immutatum efl^e , quoniam
oleum femper ad nativum ftatum poteflreduci,quamvis id cum
fru6lu fiat.
III. Pr^terea vanitatem hujus opinionis refellere licet. ( i )fi
cun-
LiB. T. Sect.T. Cap. V. De Oleo. i^
cun£ta oleofa, vel quod flammam fufcipit, efTentacida, con- Afgumenu
firmanda efl eorum fententia experimento aliquo , quo planum nem 'no-"
non , ob diver*
poteft perfede fine alterius fubfidio immifceri
fhm particularum formam atque fitum ; hinc indecvenit, u8
olei globuli , qiialem figuram nos illi affingimus , propter eo-
rum levitatem , inter particulas aquse , forma ab oleo difcrepan-
tes, nequeant hofpitari; atfurfum plurimum ad fuperficiemfe-
ranfur. Eadem particularum diverfitas in culpa eft, quod ex
nonnullis corporibusduplex;diquando & ti-iplex^oleumehciaturj.
qu^ olea feorfum , quamquam bene inter fe commifceantur^
fibi innatare folent. Contingit hoc, quia aliud alio purius vel
magis finceram eft.
^uafres im^ V. Ex hifcc di6bis apparet, falia alkalia per deliquinm foluta,".
pes
, pinguedines diftsE , feva , ceram &c: quorum au-
alias
tem craffitudo oritur ab admixta aqua , 6c modica cujufquam
terr^fubtilioris quantitate: veruntamen, hujufcemodi oleo-
fi
liaud inepte ad duas clafTes redigi , inque unam refero nativa , beafitm.
inque alteram artefa<5ta,olea. NativanoHs occurrunt, haec &
quidem penetrantiflima , in quibufdara regionibus e terra, faxifve
cxudantia , aquas plurimum fupernatantia , quemadmodum
talia olea in Sicilia, in Agro Mutinenfi, & alibieterra expulfa,
reperiuntur, exgr. oleum Terras, oleum Petras , Naphta 6cc.
E plantis olea potiflimum balfami inflar exfudant j licet &
in hoc regno permagnam olei quantitatem reperiamus, illud ta-
men particulis aquofis Sc terrcftrioribus oppido intricatum eft,
itaut plerumque indigeamus aliquo inflrumento , 8c manuum
opera, antiquum in apricum proferri poflit. Nativa olea in
animalium regnovix uUa habentur, fedolea heic multam aquam
fibi &terram afTociatamhabenti inde eorum folida compages.
ylrtificialia voco olea, quac per artem e corpore aliquoj parti-
culis oleofis dotato , eliciuntur. Horum funt nobis diverfa:
fpecies: alia enim
(\ini xilea exprejfa^ alia co^a^ alia deflillata.
Bina priora nota funt, 8c jampridem in pharmacia Galeni-
fatis ^
ca inclaruere. Deftillatorum vero , quae potius ad artem no-
llram Chemicam fpedant , funt modo duo genera , ejfentialia
D 2. ni-
%^ LiB. T. SEcr. I. Cap. V. De Oleo.
nimirum , ^ empyreumatica (MQn-x. EjfentiaUa nuncupantur,
qu^ nativo etiam nunc fiiporeac odore, in queis cujufque ve-
getabilis proprietas potiilime fita, prcedita funt: quae vehi- &
Gulo aquofo, ignis ferociam leniente, deftillantur. Hujufmodi
olea fiunt ordinario e Regnovegetabili, ex iitis vegetabilibus ,
qua3 odorem atque faporem aliquem penetrantem habent. Quan-
doqueSc qu^edam pinguedines 8cc. exanimalium regno defum-
ptas vehiculo aquofo deftillantur
, Aft modicum fru6tum ex
:
DEMONSTRATIO.
Concedimus equidem faHa ab olco quopiam terreftriori vola»-
, & falibus volatilibus nonnuUas olei partes efle permix-
tilia fieri
A-
LiB. I Sect. I. Cap. V. De Oleo, ^ji
A X I O M A iV.
Olea puranunquam funt acida, necinacidorumnumerocol»
locanda.
DEMONSTRATIO
Kunckdm^
igitur commifit
Errorem ftatuens, oleum, immo
omne inflammabile, originem fuam ab acido duxifTe; diflinxit
prseterea acidum fubtile a fubtiiiflimo. Non fuggerit autem ar-
gumcnta idonea, quibus convincamur, ejusmodi acida , ac ille
llatuit, in rerum univerfitate dari. Quod vero ad ipfum oleum-
attinet, neminem exiftimo demonftraturum , in eo, ab omni-
bus fordibus vcl additamentis purgato, latere quicquam acidiy
vel hoc plane efi^e quoddam acidum. Etenim fi oleum e/Tet aci-
dum aliquod , experiremur id aut guftu , aut afFufione alicujus
alkali , quo cum & leviffima quaeque acida aliquantenus efferve-
fcere folent : atqui neutrum poteft dici. Sed contrarium po-
tius experiuiur , nempe qusedam olea diftjllata cum acido
mineralium fpiritu effervefcere , quod non fieret, fi ejufdem^
prorfus profapi«: eft!ent.
A X I OM A Y.
DifTerentia odoris' , coloris atque faporis alicujus rei c^ritur
potiflimum a diverfa olei y 6c falis commixtione.
DEMONSTRATIO.
Terra enim, 6c aqua, fi quando fueiint fincer^, & odore
Sc colorc carent Sin vero &
oleo fuerint aflbciatse, varias
:
A X I O M A VL
Quibus vegetabilibus nullus fragrans odor, ex illis vix qiiip»
piara olci eJfentiaUs deftillatur. Ergo vegetabilia , quo magisfra--
grant, eo plus6c oIeo^^«?;«?/? abundant.
2A Lib.I.Sect.I. Cap. V.De Oleo.
DEMONSTRATIO.
CaiHratn odoris praecedente axiomate ftatui oleum ejfentlalt
aliquod efle ; certum igitur hoc indicium eft , quod ubi fra-
grantiam aliquam in re quapiam deprehendimus , quod ibi &
hofpitetur quoddam oleum eflentiale. Contrarium experimur
in vegetabilibus inodoris, v. g. laduca, plantagine, cichoreo
Scc. qu£e fingula ullum pene oleum ejfentiale fundunt : at m-
pyreumatkum quandoque in fatis magna quantitate.
A X I O M A VII.
Singulorum corporum naturalium cohserentia dependet ab
oleo aliquo.
DEMONSTRATIO.
soUdiws Videmus enim in vegetabilium , & animantium partibus,
«orporum
^^q^j^ ^^q compa6tiores hse funt, eo magis esedem fcateant oleo
quod ex iis magna ordinario quantitate propelUtur. v. g. in
cornibus, ligno guajaco &c. quae refpedu aliorum leviorum
ac porofiorum corporum , duplum fere plus olei fundunt , quam
h^cleviora: expulfo autem oleo , naturali corporum glutine,
friabiha evadunt quseUbet corporaj uthoc adoculum , utajunt,
demonflirari poteft in fingulis rebus , quoad non ampHus fuma-
rint, combuftis. Non dubito etiam metallorum mineralium-
que plerorumque foUditatem ipfi oleo vel fulphuri adfcribere.
Hoc autem iUis inefle arguit aUquorum accenfio cum nitro,vel
candefaftorum odor fulphureus &c. Quid? quodvense metal-
lic^ admodum durae, cum leviterurantur, fulphure fibi adjun-
^o ex parte priventur, atque adeo friabiles evadunt.
C A P U T VI.
cujusopecorpus^quoddampercipimus.AquajquamproPrincipio
habemus , oponet efle fimplex. Natura enim elementi corporum
iitaeflineiusfimpHcitate. AquapuraScUquidaeftSctranflucida,
cujus modi proprietates &oleo funt: differt tamen aqua ab olea
ratione pinguitudinis , quam illa non habet. Liquida autem
cflaquaquiahabet flexilestcretefque,fecundum axem fuam con-
tinuo ab aethere commotas, particulas: quie fibi mutuo leviter
duntaxat contingunt : hinc inde fit, ut ejus partes a levifiima
quoque calore difcedere conentur: 6c ad exhalandumquam ma-
xime pronse fint. Eadem partium figura atque fitus fimt in
caufia, ut aqua pellucida fit, particuhs nempe lumen emittenti-
bus nihil obffat, quo minus e« ipf^ per interflitia perque poros
fuos pertranfeant: 6c quia ejus partes flexiles, nuUifque acutis angu-
lis, vel afperitate funt dotatse hinc evenit, ut illiC in fibrillas lingu^
:
quin & ipfum ^quor immenfum eft ex aqua & fale muriatico
compofitum, abs quo tamen modo di6ti fontes per meatus fub-
terraneos derivantur. Eadem aqua naturalis , cum illa per loca
fubterranea, vitriolo, velalumine, vel alio fale minerali reple-
ta, ducitur, difTolvit talia mineralia,6c fecum abducit, 6ccon-
flituit \ZYia generzacidularum nec non eadem aqua mineralium
:
iTiiatfoliV
^^^' i^^"ca, tormentilla, &:c. quin
^' S- e plerifque anima-&
c«mmittan- lium partibus, per felcniter, per Maria^ Balneum duntaxatde-
SIU
ilillatisj nec non e crudis c terra rcccnter defumptis minerali-
bus, nil aliud , quam purum putum phlegma , hoc eft aqua
quacd.im elementaris deftillatur. Ex iis autem, qu^e falino oleo-
fis particuiis, volatilibus nempe donata; funt , qua: fe, vel fa-
pore, vel odore communitur manifeftant , ut lavendula, co-
chleariaScc. aptiftlmefieri poflunt. E
Regno Animali , 6cMi-
nerali, quia principia accuofa particulis tcrreis admodum im-
plicata, talesaqux deftillatxfieri non pofliint, excepto fterco-
rc quovis, qiiod in deftillando nonnihil de virtute fua cum aqua
communicat.
S C H O L I U M.
Ex hifce di<51:is conftar, quam prarpoftcre tot aquae deftaUatiC
in pharmacopoliis aflerventur,quarumpotiftimapars erebuster-
reftri»
LiB. I. Sect. I. Cap. VI. De Aqua. g/
reftribus deflillata, eplantagine, burfa paftoris, foliisquer-
iit
E X CA'
jS LiB. I. Sect.I. Cap.VII. De Terra.
C A P U T VII.
^e Terra.
ip &
uno neutro , duobus adivis
Erfpe^Vis cum cura 5c confilio
corporumprincipiis,rupereft quartum, Terra nempe,in-
veftigandum. Hujus caufla qujedam in medium proferam ac
patefaciam , qii£e 6c rationi 8c experientise repugnare minimc
videntur. Ut autem dicenda aperte ac plane explicentur, o-
portet ordine, finequovix quicquam re6ke tradipercipiquepo-
teft,procedere.
Quxnamies Vcrum ut ad propofitum perveniam, tirones Chimiazad-
\{^
bu"o fi?"" monendos , duco , me non vocabulo terrx inteiligere , illam ma-
coop^andaJ
gnam hujus mundi opacam, atque ab aqua circumdatam, eque
diverfis mixtis conftitutam mafiam : quam vulgo globum terre-
ftrem, tellurem, vel terram latius nuncupamus , quo fenfii illa
pafiim in Sacro Codice accipitur. Neque illam terram volo ,
quam pedibus calcamus , quasque terra plerumque audit 6c :
C A P U T VIII.
C A P U T IX»
^e Chemue ObjeBo.
^aiwm I.T>Ervenimus ad materiam, circa quam Chemia plerumque
«t materia >j^ vcrfatur , quas a Sapientias ftudiofis communiter Obiedura
at ,&iti appellatur. Et hujus caufta Cheraia adraodum luxuriat. Siqui-
cSiScusl"^ dem utilitatem aucupari conatur, dum non modo defcendit ad
ima Terra: ufque, vel exfpatiatur ia latiilTraum Flor£E campum
vel perfcrutatur animantium viCcera , fed etiam , dum fuperiora
petit, athmofph^ram nerape, &
ex hac pro ulu ftiD deliderat,
xnodo nivem, modo rorem , raodo pluvialem aquam ,. modo
ilellarum , ut vocant , eraundorium : &
modo auxiiiantibus
certis inftrumentis totam curam iiifpiritum mundi intendit,. uc
hunc fumma seftate, ferenoque aliq.ua die,ex aere hauriret.
Chimi^ obj^Elum conftituunt ica dida tria regna, ^ninera^
11.
le nimirum, vegetahik atqux animaky ex queis illa fua necefla-
C A P U T X.
2)^ cor^orum caujfa effictente frimarta j t§ eorum
canjfa Univerjali.
i^tiyfica I. QI unquam ulla vel fcientia vel ars penes homines incla-
,
liofi 6c injuriofi funt habendi , qui aliis perfuadere conantur, ple- athcUmi""
rofque Sapientiac fludium fedulo traftantes fieri atheos , Per V°f- ^*''"'
fummam fraudem 8c malitiam fingunt aliquod incongruum do- ptobrant?'
graa, quod tamen in vera philofophorum difciplina nunquam
Itatutum fuit , fed potius oppofitum , quod illi commentati
funt , docetur. ExempH gratia^fiNaturaeinterpretes cauflas re-
rum indagare conantur, necefl^e eft ipfis, pofl:quam varia de
cauflis fecundis, in fenfus maxime venientibus , edifleruerunt 9
tandem pervenire, ad cauflam quandam primani, a qua reliqu^e
cauflk, quae aliquod cflFectum in hac rerum univerfitate produ-
cunt, ortum traxerint. Verum prseterDifpofitorem illumMun-
di Deum nequeunt Philofophi aliquid mente percipere, quod
£t caufla princeps omnium rerum , qua^ univerfum hunc mun-
dum modejretur, fuftentet, fingulaque fuppeditet, qua^ adejus
durationem neceflariafunt.
III. Caujfam 'unherfalem , qu^ omnium corporum genera- SoiUmira
tionem promovet, flatuo efle Solcm, cujus effluvia, a Carte- ^*"*'^"^'
C A P U T XI.
^e Flne Qhymta.
I. VTEmo hominum quifquam fere ad aliquam do£trinam (c
XN applicat,feu opus aUquod ad perficiendum in fe fufcipit,
nifi prius conftituerit finem , propter quem opus quoddam
tra6tandum defideravit. Ita Chemici habent etiam finem vel in-
tentiones pecuHares, quare artem fuam exerceant. Duplex ipfis
finis eft, alter primarius, alter vero minus principalis, audit. saiusatgro-
to, &
jucundein integrum reftitueretur. Omnia enim, qu£e a
nobis peragenda, funt in primis ad alterius utilitatem & emo-
lumentum dirigenda 5 hic fcopus primarius, hic finislaborum.
Nam homines tefte TuUio de Offic. hominum caufl^a generati
funt, ut ipfi inter fe alii aUis prodefl^e poflint. Prifcorum quidem
medicamenta conficiendi methodus eundem habebat finemj ta-
men quod illa tamdiu quasfivit, id non longe abhinc, novifli-
me elapfo feculo , excoli coepit. Etenim Chemia purum ab
impuro , vel nucleum a cortice feparans , vera nobis ac tuta
miniftrat remedia: abjedis enim craflioribus, feu inutilioribus
partibus, alioquin recrementis di6bis, non poteft non, quin po-
G ftea
fo LiB.I. Sect. I. Cap. VI. DeFine Chym.
ftea indipifcamur pharmaca fubtilioris indolis, quibus vix opu5
efl, ut in ventriculo ul terius elaborentur , digerantur , fecernantur
Quae cum ita fint , cito itaque operationes , vel munus fuum ,
aut in ipfis primis viis,. aut in maflli fanguinis , exequuntur. Et
quamquam chemici quorundam in reprehenfionem incurrant
licet tamen ipfis de rebus fuis geftis gloriari , talia fe reme-
dia habere , quorum guttse vel grana ahquot plus commodi
pr^ftant , quam veteres potionibus, pulveribus &c. magna or-
dinario quantitate capiendis, poterant&c.
mkibins*
^^^' ^^^^^ 'minus Principalis^ ob quem in Chemia verfamufy
utiiitatis eft curiofa qu^edam inveftigatio, ope ignisplerumque inchoan-
pT^"™, & ^^ ^ abfolvenda ; hujus gratia inftituta , ut experiamur (i) cu-
muitisarti- jufcunquc rci traftandae indolem, cujus generis nempe fit, vel
us, pi2 et.
quQjjj^^jj^ corporum Principium reUquis, quse in eadem re ha-
bentur, pr^polleat: quahs fcrutatio proprie & vere ad Phyfi-
cam fpeftat: & (2) ut illuftrentur perplura adhuc larentia,diver-
fis vero fcientiis ac artibus fcitu apprime necefi^aria quorum :
ELE.
ELEMENTORUM CHEMI^
L I B R I T R 1 M l
S E C T I O II.
C A p u T I.
G z du-
^2 LiB.I. Sect.II. Cap.I. De CausaPrinc.&c.
dulo artifici fubinde qusedam antehac non vifa , nec audita oc»
cuiTunt 5 quse quamvis aflequi pofle diffidat , opoitet tamen
ea experiri ; antequam qualecunque judicium de iis proferri
poflit. Et demus aliquem Chemicas operationes femel vidifle,
confequens tamen id non efl: , ut is poflit tam bene opus ahquod
abfolvere, quam artifex, qui magna prudentia, ufu & exercita-
tionc, prreditus efl:. Nam quemadmodum nemo^ ex folo afpe-
6tu opificis, cujufdam laborantis, tam habihs evadit, ut munere
cjus iUico fungi poflit, quamvis ejus encheirifes probe animad-
verterit, quamvisSc manu conetur rerum fuarum fatagerej ita
^ nullus Chemise tiro , tametfi ahquot menfes artificem exerci-
tatum viderit operantem , protinus redditur aptus ad quaflibet
operationes perficiendas, nifi ahquandiu artem exercitaveric.
Multa enim exercitatio,& magnus rerum ufus nos reddunt per-
fe6tos. Scio quidem ab ahquo mihi objici pofle,arecentioribus
compendiariam ad Chemiam demonflratam efle viam hinc eam:
C A p u T 11.
2)f' Jgne.
bus frequentiflime eft quardam pars terrea, fal fixum alkah ab-
fconditum habensj utraque autcm ad fomitem, vel fuftentatio-
iiem igni haudquaquam funt idonea. Fuhgo autem,qu£e fecum
nonnuUas olei partes abduxit , flammam ideo, fi igni commit-
tatur, concipitj difgregata vero in fuaPrincipia per deftillatio-
nem , oleo tunc prodeunti ardendi facultas quidem fupereft
qua tamen caput mortuum igne aperto prius combuftum , nec
G $ non
54 LiB.I. Sect. II. Cap.II. De Igne;
non prodiens liquor, fpoliatum eft. Quodvis autem Tal alkaU
volatile, quamquam maxime depuratum fuerit, eft inflamma-
bile, puta quum illudinnudum ignem, vel innitrum liquefa-
6tuni injicitur, quse vis, vel proprietas ei eft, ab intime fibi
intermixta &
aftbciata, licet modica, olei portione: inde etiam
evenit, ut quodlibet ferme fal alkali volatile peculiarem habeat
fpiretque odorem , qui unumquemque, id attente odorandi ufu
obfervantem , neutiquam fugiet.
Cui tameii, V. Licet oleum pro unica ignis materia i. e, quse ad inflam-
tit aliquan-
diuignisar-
mandum apta, habeam, illudtamen, quando flmpliciflimum
dere perfeve- haudquaquam idoneum eft ad conftruendum ignem , quo ad va-
ict , alius ge-
rios hominum ufus indigemus: raptim enim flammam concipit,
nerisPrin-
cipia debent ardetque cum impetu , &
brcvi evanefcit. Eccam cauflam ,
cfle permix-
quare materies, igni ordinario nobis infervientes, prseditse in-
fuper efle debeant, non pauca terra^, falis 8c aquse quantitate:
cujufmodi partim ob eorum gravitatem, partim ob intricatum
firmum connexum , partim etiam , ut aqua ignis extin6trix
oleo impedimento funt , ut illud tam fubito ,
quam alias aflblet
exhalari, vel confumi nequeat. Aqua potiflimum magna in co-
pia igni afflifa, eum fubjugat} fin autem poteftatis noftras ef-
fet, ipfum aerem ab igne arcere, tunc uno momento quafi ignis
fuffocaretur, qui alias, cunda combuftilia trifti fpe<5taculo de-
pafceret. Prjeterea extindio ignis ope affufionis laftis, cere-
vifiDe, vel alterius humidi tenacioris, certe non eft nauci facien-
da. Siquidem tenaces di6torum humorum partes obftruuntj
vel obliniunt tanquam fuperficiarios corporis poros comburen-
tis} ita, ut ignis in latibula fua velut fuffbcetur. lidemgluti-
nofi liquores iis auxilio funt, propter eafdem rationes, qui ignem
ipfis manibus palpare, vel pedibus nudis calcare conantur, ut
fe non comburant.
QTiot fpc- VI. Duo ignis genera funt, qux Chemise inferviunt, ignis
«Ics ignis
Chemico in
naturalis, & arte conftruftus. Calor ab utrolibet produ6tus,
ijdu ixnti & diverfo modo moderatus, infervit variis, artificis ignem di-
rigentis, finibus , ut digeftioni , generationi deftrudioni 6c
,
fiorci
LiB.I. Sect. II. Cap.il DeIgne^ yf
flore ab intenfiore , 6cc. Per naturalcm autem ignem {i-
: alia
gnificamus ipfum Solem, ope radiorum effluviorumve corru-
lcantium, cun6tis viventibus calorem fubminiftrantemj cujus
calore etiam interdum utitur Chemicus. Exempli caufla,famu-
lantibus Phoebi radiis per fe , vel fpeculo concavo fufceptis
tentat Chemicus varia calcinare, digerere, infolare, & fimile
quid perficere, de quibus plura fub eorum titulo erunt dicenda.
Igms autem artificialis varia^ quoque funt fpecies, quarum non-
nullse a6lu vero potentia calefaciunt
: alise hujus generis funt
:
fimus equinus, calx viva &c. illius vero ligna quaevis, carbo-
nesfoiTiles, cefpites, &fimilia, nemini non ignota.
VII. Prifci Chemici fuerunt valdopere folUciti in invenien- Cuiusge-
do, fic curiofi in conftruendis varii generis igne atque furnis, vetereTufi*
quorum ope operationes fuas perficerentjcujufmodi operationes ^*^f adope-
tunc temporis potifiimum verfabant, dirigebanturque circa la- tianiigea-
pidis Philofophici confeftionem cujus in confe6tione illis opus *^***
:
gradus eft fummus, qui aptus eft ad metalla, falia £cc. funden-
da , vel ad ea , quse leviorem particularum cohxrentiam na6ta
funt , dellruenda. Hic auxiliatur deftillationi omnium fpirituum.
mineralium, fi nempe materia deftillanda vafi indita igni nudo
committiuir: qualis modus aliter vocatur ex igne aperto dejiilla-'
re. Eodem ignis gradu , ut modo dixi , pleraque corpora folida
aut funduntiir, aut calcinantur: &fi crucibulum igni cum ma-
A X I O M A II.
Metalla acplerlque lapides in igne intenfioreufliaponderofio*?
ra ab uilione inveniuntur, quam fuerunt ante.
D E O M
S T R A T I O. N
Incrementum vel augmentum hoc habent a confoclationc
particulurum ignearum , quic adeo antediftis implicantur
ac adhacrcnt, ut nec lotura, nec alio opere, ab iisdivelli rur-
fus queant. Exempla habemus in catilio cinerio, in minio ,
ahifque corporibus diu diuque uftis.
A I XA III. O M
Calor moderatus omnium viventium vit^e au6tor eft} inten'
fus autem , vel nimius, ipfisinternecionem affert.
DEMONSTRATIO.
Fabula quidem de falamandra, beftia in ipfiflimls ignisflam-
mis, ut famaeft, viventis di6lo enunciato adverfatur. Verum
vilipendimus hanc obje6tionem , refutatione nulla dignam ,
priufquam aliquis demonftraverit ejufmodi beftiolam in igne fi-i
iie periculo vitas fubfiftere ill^fam.
C A P U T III
^e Aere.
tatur.
Iir. Diverfsc atmofpha;rce noflrae qualitatis caiifla principa- Aensvari<;.
lis efl Sol. Hic quo magis ad Zenith pervenerit eo calidior, prSncepseft
& magis rarefa6bus , efl aer. Solis enim radii re6te in aerem ^°^*
C A P U T IV.
2)^ Inftrumentis.
sccund.i-
I.
"¥-; Xploratis Chimias primariis injlrumentis'^ ordo fcriptio-
oiumui- X^ ms noilrvv exjgit, ut ea, qujc mmus Fnncimici vulgo
vo-«
^a^ C*J JaJ*uI^ Jh-tm^i
TABULA PRIMA.
A Fornax fuforia ciim rium profundum ^ aquaad-
B FoUe. impletum.
C DolinmUgneum^ refrigerato- i Operculum cucurhitam am'
rium alias vocatnm ,
quod biem.
aJicubi locorum ex areis /^- F Furnus digeflorius.
meJlis confiruitur. ^ T^urris , carbonibus adimplen-'
«t , a, Canalisfianneus. da^
D Furnuspro 'vefica magna. jy Ahenum^ arenaimpletum
QFiflula 'vcftcde cuprea ^ qua a- G Furnus reverberius, .
^s
LiB.I. Sect.II. Cap.IV. De Ikstrume^tis. 6s
Porphyrites, Germanice Reibflein^ Gallice porphyre,^£7^/V^,
f^tttxi om tc tjccmojfcren.
Rutabulum, Qermanice Ruhrhacke^ Gallice Fourgon yBelgice
^ottfloh.
Spathse diverfe magnitudinis, Germ.Spathel^ G^///Vf ipatule,
Belgice ^patcf.
Ventilabrum vel follis, Germanice Blasbalg^ Gallice foufflct,
Belgice 23raa^&alfr.
Volfella, Germ. Feurklammer.
Fila ferrea circulorum fimiliaa pro fcindendis vitris; de quibus vitrum
TABULA SECUNDA.
AA Furni univerfalis pars infe- C Cucurbita.
rior, D Jlembicus vel capitellum.
I Focus. E Fas recipiens vel excipulum,
z Cinerarium. F Catinus.
BB Ejufdemfurni pars fuperior. G Circulus plumbeus.
5 Baculiferrei^ quibus catinus^ H Cucurbitula.
vel aliud infirumentum I Phiola.
deftillatorium fuperponen- K Ahenum.
dum. L £s? M vitra hypocleptica vel
CC Lamina ferrea incurvata. tritoria fcparatoria
DD Inftrumentum adfaliavola- N Pyramis feu conus fuforius.
tilia fublimanda , vel fpi- O y P Crucibulum vel tigillum.
ritus ^c. circulandos , Q^ Contus uncinatus.
compofitum R Spatha.
p e Phiola^ (^ S Contus cufpiditatus aliquando
10 Cucurbita. y rutabulum di6lHS.
A Retorta. T Forceps.
B Retorta foramen in fuperiori V Folfella.
ventris parte kabens. I X Fz-
66 LiB.I. Sect.II. Cap.IV. De Instrumentis.
X Filus ferreus ad vitra fcin- ludels diEtis.
denda. II Serpentina , reciificationi fpt'^
T A B U L A T E RT l A.
A Furnus^cum-oitris^ pelicanis 6 FoIUs ^ ad proflandum fumuM
feu geminis diSlis. in latus oppofitum , im^
B. et Pltrura^ aqua £5? oleo orl-' mittitur.
Ca-
•#
m
*#
iij.ISECT.II.CAP.V. DeLoricatione^c. (^7
C A P U T V.
^e vaforum lorlcattone , lutatione \£ Jlgillatzone
tim vafis debet adhiberi, fed illud prae hoc mihi potius arridet.
Veruntamen fi aliquoties vas , luto pofteriori loco di6to obdu-
ftum , forinfecus obliniveris vernice fupra memorato , parum
aberit, quin idem propofitum aflequare.
Commif- V. In deftillatione vaforum commifiurae muniuntur, ut ne
fur«t vafo-
jum fubtiliorum partium,qucE quam facillime exhalare folent^jaftu-
ut mu-
piends? ram faciamus. Alia autem atque aha re vafa folidamus, prout
rei deftillandae natura comparata fuerit v. g. in deftillatione a-
quarum penetrantium &
fpirituum ardentium , vas recipiens, ubi
roftrum vel canalem vafis dcftillatorii ambit , vefica bubula
madefada obducatur. In deftillatione fpirituum acidorum con-
ficiatur tantummodo lutum ex argilla pingui, cui parva olei li-
ni quantitas addatur, dein f q. aquie in mafiam redigantur, qua
vaforum commiflura: firmantur. In deftillatione autem fpiri-
tuum oleorumque empreuma redolentium, utatur hoc luto. t^.
Terrse pinguis partes duas, radicis confolida: majoris , feminis
linijcalcis vivse ana partem unam, redigantur in pulverem iub-
tilem, huic tantum albuminis ovi conquaflati addatur, donec
craflitudinem fordium habeant quibus deinceps commiflliras
:
ex-
LiB.I. Sect. II. Cap. V. De Loricatione &c. 6p
extrinfecus fricctur vel oblinatur aliquoties albumfne ovi con-
quaflato , vel alio quovis vifcido, ac glutinofo corpore. Ex
omnibus rebus, qux deftillantur^maxime oleum qu.slibet luta
fere perrumpitj &C mihi non contigit aliquod invenirc, quod
inhibuiflet, quo minus damnum aliquod facerem.
VI. Quandoquidem veteres confueverunt plerafque operatio- ^,fJ^I^vl'"
nesin fimo equino, aut in athenore, materiam digerendi cauf- quiinftj
^"*^"'^^'
fa ,
per diuturnitatem temporis inftituere j ideo ipfi in ufu
eY^tHermetkaJiginatw-yqux^quamvis hoc asvo rarioris ufus eft,
ita inftituitur. Cape cucurbitam longiori collo prseditam, vel
phiolam (c. vitream, cui materiam digerendam immittej tunc
habeas in promptu binos lateres craffiores, in medio ita in femi-
circulum inftrucbos, ut, fi ad fefe ponantur , foramen reftet
fuperioris vafis tui figillandi partem ftrifte ambiens: poftea ap-
paratum aliquem confice , in quo poflis vitri inferiorem partem
reponere, ne incalefcatj circa fuperiorem autem ejus regionem,
fc. fupra lateres, primo mitiilimum, poftea intenfiorem ignem
conftrue, quoufque vitri collum candefcat , ac mollefcere inci-
piat, habeas tunc in promptu forcipem ferream quoque can-
dentem , qua feftinanter vitri collum invertatur atque firme
comprimatur. Hifce pera^tis vitrum paulatim refrigeretur, cx~
jeroquin difrumperetur.
I? ELE-
70
ELEMENTORUM CHEMI^
PARTIS PRIM^
L I B E R SECVN^DVS.
De operationibusChemicis & earundem produ£bis,
C A P U T I.
7)e Soliitioiie.
Dantur f
Ucufque Prolegomenis ad Theoriam Chemi^ fpe-
triagenera
Chemica-
"
^antibus inhiefimus, &
Lriconica brevitate ea de-
rum opera- ^ monftravimus, quse tironi fcitu neceflaria efi^Cjdu-
tioimm.
ximus. Animus mihi imprrefentiarum eft breviter
°*
J^Ji*5J'('-t,^|Jj^""
SCHO-
Lib.II.Cap.I. DeSolut.Membr.I.II. De &:c. 75
S C H O L I U M.
Si qnando aurum vel argentum vel cuprum cum mercurio
nmaJganmndnm ^ oportet tum quodvis prius in fcobem fubtilem
iima, vel in bradeas malleo redigi: alioquinnon tamrepentc a
merciirio dcvorabuntur: imo potinimametalli pars intafta, in-
dilToIutave, ad fundum decideret, rellaretque. Longe alia au-
tem conditio ell iaturni &
flanni , 6c plumbi cinerei, quac
iingula modcrato calorc funduntur,atqueadeo nullo negotio cura
mercurio conjunguntur.
'm E M B R U M III.
CiRCULATio di61:a a circulo^ vel quia materia circulanda an-
cillante hac operatione in circulum tanquam adigitur j hac att-
tem intentione ^ ut partcs fihi adverfantes per continuum hunc mo-
poft.
M E M B RU M IV.
CLARiFiCATio vocahulum artis , quo indicatur fojuti»
eft
vel decotlio turbida , e vegetahiUum regno cumprimis fa^
tla^ alhumine ovi , interveniente ehullitione ejfe clara limpidar
quefacienda. Ejus ufus plurimum in Chemia eft fiextradta ex
Vegetabilibus funt conficienda: tum eorum & deco6lio fumi-
tur, eique additur albumen ovi aut plura: quse, cum prius fco-
puHs addita modica deco61:ionis quantitate in fpumam conquaf-
cum reliqua deco6tione permixta , poftea fuper i-
fata, licque
gnem ponuntur,ut femel atque iterum ebuUiant: quo fado per
pannum colantur, ut decodio limpida evadat.
M E M B R U M V.
COHOBATio, '^\\m3X\xv)X.cohahitationis 'uocahulum^ CTeduntquc
vocis fyncopam elfe h^'M'n..Significat autem hoc vocabulurrt
tcchnicum , iteratam aliquam defiillationem. Scilicet fi iUnd^ quod
dejlillatum efi , rcfiduo in i:afc deflillatorio denuo affunditur : hac
intentione^ ut defi^illatum virihus rei defiiUandde potius imhueretury
quin l^ut particuU'^ alioquin ^egre conjungenda commifcend^e ^ coire
atquecohahitare una cogcrentur. Encauifam, quare htcc opera-
tio hoc tempore in uiu eft loco veterum ta;diof]e circulationis,
Ita eam inftituimus in confe6lione fpirituum acidorum cum al-
kohol vini mitigandorum, quin etiam in aliis rebus.
M E M B R U M
VI.
CoRRosio, hanc aHqui pro fpecie folutionis : ahi vero pro
fpecie calcinationis habent j attamen crebrius habetur pn>
fpecie folutionis , quoniam pleraque , quac corroduntur , fub
forma folutionis apparent. Efi itaque corrofto nil aliud^ quaM
ant
Lib.II.Cap.I.DeSolut.Membr..VII.VIII.De.&c.;^
aut tota , aut ex parte rei cujufpiayn folutio , famulante fale aliqus
acri fa6fa. Sic metalk, mincralia pleraque, nec non duriores
animalium partcs, a fpiritu aliquo acido corrodunturj imo falia
quoque qiixdam mctalla mincraliaquc
ficca aqua diflbluta pofllint
corrodcre. martem fal communc , nitrum &;c.
Sic tartarus :
nec
five ex mineralibus deftillandi fint
j non animalium fpiri-
tuum alkalinorum, quin fingulorum &
oleorum graviorum Sc
empyreumaticorumdeftillationesdebent fieri ad latus, i. e. per
retortam particulas enim habent valde graves atque pondero-
:
dum.
M E M B RU M XL
EXTiNCTiovarium ufum Chemiahabet, perque hancintel-
in
ligitur operatio, qua res quadam in igne candefaSia in liquo-
rem aliquem immittitur , hujus gratia^ ut liquor rei extinguend^e vi-
ribus imbueretur. Sic ferrum, fic aurum &c. candefa6tain aqua,
vel vino aliquoties extinguuntur, qualis liquor poftmodum ;e-
gris, variis afFe6tibus opitulandi gratia , miniltratur. Sic la- &
pidesaliave duriora mineraliaignita, aqua, aceto, velaliohu-
mido extinguuntur , ut friabiliora eveniant, atque ideo magis apta
fint ad pulverandum , ad difiblvendum 5cc.
MEM-
Lib.II.Cap.I.DeSolut.Membr.XII.XIIL&c. 8i
M E M B R U M XII.
7. "C XTRACTio. Hoc vocabulo indicamusin Chimia vperatio-
jLj nem^ qua e re quapiamoptimd ejus fuhftantia ope menfiyui
accommodi Ell itaque extra6tio, non rei cujufquam to-
elicitur.
fcriptio, & operatio^) in qua qucedam partcs Jalts^ acid^ inprimis projapia^
cxpiicatio.
^^^ oleofo-vifcidis particulis accedente tepido calore^ in motum inte-
^ .
t ,.
.
j h.-rr
Quippe anqui ex doctmimis
j- r r
•
A X I O M A I.
Omnis fermentatio fit in humido.
DE-
S8 LiB.II. Cap.I. DeSolut. Membr.XIII. Scc.
DEMONSTRATIO.
<:hryfo- Loquimur hic de fermentatione ,
prout illa ordinario infti-'
A X I O M A II.
Fermentatio quasHbet potiflimum oritur a fale acido refoluto.
E D M O N
S A T R T I O.
Hsec etiara ex fupra didis effickjjr.
A I X O
A III. M
In quavis fermentatione aliqua effervefeentia adcft j fed non
retrorlum viciflim , in quavis efFervefcentia aliqua fermentatio
adefl.
D E M O N S T R A T I O.
Indicatur paragrapho (5 6c 7.
A X I O M A. IV.
Mineralia rariflime fermentationi fubjiciuntur, nec per fc. i.
c. fola, fine alterius peregrini additione, ad ferraentandum vix ,
aut nullo modo idonea funt.
D E MO N 8 T R A T I O.
a^reldk't- Etcnira eorum corpora fortha funt ( i ) firmam intricatam-
inentandum quc omnium priucipiorum texturam, quas non tam facile, ut
^^'^
Sitj"* i" rebus fermentandis requiritur, extricari dirPolvique potefl.
(1) dixi fupra ferraentationem requirere in primis corpora par-
ticulis tum falinis, tum oleofo-vifcidis, abundantia quandoqui- :
**
» denuo fermentationi impedimento funt, quo rainus ab aquo-
,
fo huraore fubigantur, quoniam oleura hoc modo feparatum
,
nimis fixum ad ferraentandura efl idcirco incafTum dubio
:
A.
LiB.II. Cap.I. De Solut. Membr. XIV. &c. Sp
A X I O M A V.
Omne fcrmcntum efl res compofita j fic & omnis fermenU"
tio fit, ubi omnis generis particulas ad funt.
DEMONSTRATIO
Experientia duce confirmatur.
A X I O M A VI.
Pofito fanguinis circuitu , tunc neque in corde, nequc ift
'"
ibi nullam pofTe fieri, ubi res fermentanda continuo commo- f°ngSi^"e
veatur vel agitetur At quia
: cor, & &
ipfa MafTa fanguinis in quidamfcr-
Itatu fano femper moventur, &
idquidemtamrepente, uthxc ^^iusTiiat?
ne minimam quidem aliquam moram acquirant incongruum :
uTamB^^""
tie, longitudine verbdigitiunius,convolutofecernitur. Nem-
Tab. 1 1 1. pe una pars hujus gofTypii convoluti adufque mediam oleo intin-
gatur , reliqua autem circumfle6i:atur , ac admoveatur vitro
alteri , in quod animus eft refervandi oleum , 6c ftatim incipiet
oleum per gofTypium effluere, fi modo vitrum , cui oleum una
cum aqua immiflum fuerit, paululum ad latus deflexeris. Oleum
cihnamomi, Caryophyllorum , Hgni Saftafras &c. quod maxi'-
ma ex parte, fi cum aqua mixtum fuerit, vafis in fundo fubfi"»
det, debet hoc pa6to feparari. Primo leniter effundatur aqua
inahudvas, quoadvideris oleum , jamjam infecuturum. Id
tum in infundibulum arftioris colli , digito claufi, effundatur.
Si oleum in ima parte fubfcderit , digitus ex parte amoveatur,
ut oleumfenfim efHuat, 6cinaliud vafculumexcipiatur: quam-
primum confpiciatur aqua effluxura adutum digito infundibull
canalis occludendus eft , ut aqua poflit feparatim excipi , vel
abjici, prout cuipiam volupe fuerit.
M E M B R U M XV.
N F u s I o duplicem habet fignificationem j primo per hanc
I intelligimus medicamentumaliquodliquidum emultigenisre-
bus, craffiufcule tantum incifis vel contufis, conveniente liquore
cxtraftum : d>c (ecundo operationem ^ inquaomneid^ quodadex-
trabendum deftderatur ^ loco aliquo calido ad digerendum imponitury
•ufque afFufum menftruum particulis ejus cfficacioribus maxime
impletum fuerit.
M E M B RUM XVI.
quae promifcue modo
L AVATio eftoperatio,
coagulationi , modo &
calcinationi famulatur.
folutioni,modo
NotifH-
macuiquehujus vocisfignificatio eflj inftituitur autem , utres
quaepiam a fordibus , vel fpurcitie fibi extfinfccus adh^rente^
puigetur.
MEM-
LiB.IL Cap.il De Solut. Membr.XVII.X VIII.&c.^i
M E M B R U M XVII.
MACERATio eft operatio, quac plerumque deftillationem
antecedic , & in qua materia quaevis dcflillanda , cum
locumtantummodo frigidum ad mollefcen-
fuperfufo liquido in
dumponiturj quo perado ea deinceps deftillationi fubjicitur.
DifFerentia, quae in maceratione atque infufione eft, angufta
eft. In utrifque fit rerum interventu liquoris idonei extraftio >
fed locus j ubi hasc fieri debet diverius eft : illa cmm in frigido
at ha^c in calido , peragitur.
M E M B R UM XVIII.
I. "puTREFACTio, licet a plerifque hominibus ob ingratum Piitrcfa-
i M com-
92 LiB.II Cap.I.De SoLUT. Membr. XVIII. Scc.
commixtufque, inde modo voktilis , modofixus, appellanfo-
let. Terra autem illa , quam fal demifit , reforbetur ab oleo ,
cidemque intime permifceturj hinc id ponderofius atque fixiijs
emergit. Fa6la principiorum aftivorum tranfmutatione , fieri
quoque non poteft, quin ea res, quae prius fapida , odorifera,
vel inodora erat nunc fpargat de le exhalationcs, fenfus noftros
:
Cap.
LibJI.Cap.II. De Coagul Membr, I. &c. 9^
C A P U T IL
^e Coagulatione,
Defcriptio
E M B R UM IV. M
j "pR^cipiTATioNisvGcabulum ab ipfaoperationededufbumw.
tioni^'^ jL eft. In hac enim rolidum aliquod corpus , in liquidam
plurimum formam redaftum, ope affufionis cujufquam rei,fo-
lutionicontrari^e, fub folidam denuo formam prncceps cadereco-
gitur. Sed quoniam haee operatio magni momenti eft , & fre-
quens & in ore plurimorum tum medicorum , tum Chemico-
rum , verfatur , quamvis pauci ejus rationem & proprietatem'
fciant} ideoe retironum Chemisefore, nuUusdubitavi,^ fi hanc
paulo fufius, quam foleo, expofuero.
II. Primo itaque declarabo ea , quae ad Chimiam fpeftant re-
ifnc^f^r^**"
plxcipiun- liqua paulo poft dabo.. In Chemicis , fecundum diverfitatem
tm.
rei praecipitandae, pra^cipitatio ejus variis modis inftituitur j
proin non exigua in his dilferentia eft.. Ut autem ordine ince-
damus , initium hujus diflcrtationis faciamus ab ipfis minerali--
bus, quae vel fufionis, vel folutionis ope praecipitantur. Me-
talla, ac eorum afBnia,. fufa, huic operationi fubjiciuntur, ut
partes puriores nobiliorefve, inmetallo contentse, adfundumde-
ciderent, a vilioribus Hberatae. Ita in fufione antimonii famu-
lantibus falibus alkalicis, crafllimantimoniifulphureamfubftan-
tiam abforbentibus , diflblventibufve pars metallica nobiHor
,,
ycgetabilequodcunqueaqua,cineribLisclavellatisacuta,decoqui-
tur,quoufqueaquaipfiustin6turaimbuta;hxctin£twrapoftmoduni
folutione aluminis in pulverem, vegetabilis colorcm referentem
prapcipitatur. Pulvis hicce ex parte maxima e terra alumi-&
nis, & cinerum clavellatorum , cui paululum vegetabilis pul-
veris interfperfum el]:, originem ducit> &
efticientia naturali
maxime differt a re, ex qua coafe6tus eft , imo ad ufum medi-
cum inefficax eft : infervire tamenpro pigmento isnonnunquam
pi6toribus poteft.
yX' Praecipitatio cjuoquc fubinde ufunj habet in ncgotiis fa-
N 5 mi-
102 Lib.II.Cap.II.DeCoagul.Membr.IV.&c:
Muiietcu-
niiliaribus. v. g. lac ope acidi afFufi prsecipitatur in coagulutni
ijE&oeno- fero innatans : varii generispotus lenti velturbidi, ut vinum
mido^^pr^Jci- pendulum 8cc. a pulvere aliquo terreftriori, ut alabaftritae , vifcidis
pitationem fefc involventc prsecipitantur. Particulse enim rei terreftrioris,
-i
^"*^^'
cum vifcidis permifceantur , his conciliant quandam gravita*
tem, hinc utrimquein fundo fubfident, quo fa6bo vinum debi-
tam ruifus recuperat tenuitatem juxta &
limpitudinem. Eadem
operatio inftitui poteft IchtiocoUa , aqua , vel vini fpiritu in
pultis dilutioris formam diflbluta , cui etiam tenaces liquoris
particulae fe aflbciant, quas cum ita majores, atque idco gravio-
res fadtce , quam fecus , deorfum tendunt reliquos
facilius , :
Excerpta Axlomata,
A X I O M A. I.
Omnls praecipitatio fit, aut a debilitatione folventis, aut ab
additione rei, folutce adverfantis.
DEMONSTRATIO.
Ex fupra didis conftat.
A X I O M A U.
Quaecunque menftruo acido foluta, ab alkali prsecipitantur?
deinde retrorfum viciflim, quaecunque alkall foluta , ea ab aci-
do prascipitantur.
D E MONST R A T I a
Eft fa£ba in exemplis paulo ante allegatis. Lapides molliores
nec non teftae ovorum , limacum , oftrearum &c. conchyliorum
aceta foluto, pofiiint etiam acido vitrioli, quod didis rebus fe
conjungens ipfis majus pondus conciliat , praecipitari. Inter
acidar€nim vitrioli vel fulphuris acidum ponderofofiimum eft.
Igitur hujufmodi folutiones utrovis modo , aut alliali fcilicet,;
aut acidi gravioris, additione praecipitantur.
C A P U T III.
jD^ Caldnatione.
O MEM-
io6 Lib.II.Cap.III. DeCalcin.Membr.III. IV.&c.
M B E M III. R U M
DETONATio potiffimum auxilio nitri. Nimirum cum
fit
aba6tis , fublatus etiam cft falium crepitus , quce, cum ita fuerint ^
decrepitata dicuntur. Hujus gi*atia potiflimum ha;c operatia
inftituitur, ut, fi tale fal cum aliis rebus mixtum vel deftillart
in fpiritum , vel fublimari debeat, non exhibcat in fine , ubi
vitrum candefieri inceperit, ullas particulas aquofas, quas, fi
tunc temporis eruperint, in cauffa funt, ut vitrum vel aliud vas
lapideum difliliat.
M E M B R U M V.
.AicUmi(i4t I. XljiixATio omnimodam fignificationem habet. AHter auri-
2»;f/no^'ad- -T lices ( adepti vocari geftiunt ) quam Chemiatri rerum
eundemfi-
nem ten- - o,. conantur;',,uterque , quantumvis
fuarum fatagere
rro
circa eafdem-
J
nitri, fublimantur.
C A P U T IV.
2)^ Chemia Trodii6iis.
iua nueft.
•
j •
mr
•
dit^ a veneno revixit^ (ic mori deinceps nejcit. Alibi hasc. lani-
tor aul£ dicebatur intelleSlus ,
qui fine loquela porrigehat mihi U-
bellum , ex opaco eleSlo , cujus nomen erat gemm^ rof^e nondum
apertte. Et quamquam janitor vocem non daret , fcivi
tamen iflum
libelltm mihi devorandum. Extendi manum , comedi illuM , erat-
P que
114 ^^iB- II.Cap.IV.De Product. Art. II. &c.
^ue faporis aufieri ^
terrefiriori^ , ut quafi laryngem mibi pr^clude'
ret-^ ficut inginti tarditate laBoris illum deglutiremy unde totum
caput mihi vifum fuit velut didphanum. Tum dein alter fpiritus
fuperioris ordinis dedit fnihi lagcnam , in qua erat unius verbi , ignis
aqua^ nomen prorfus fimplex ^ fingulare ^ indecUnahile ^ in fepara-
bile y immutabile. Et paulb poft in'eodem tra6batu de poteft.
medic. pergit fcribere haec. Summns autem atque feliciffimus
falium efi, qui ultimam puritatis (^ fubtiUtatis metam in natura
attigit^ cun6la pervadit^ folufque agendomanct immutabilis ^ qua-
que aliapro lubitu refolvit prompta 'obedientia ^ rebellemque omnem
rnateriamnonfecus^ atque aqua calida nivem ^ liquat Cs? volatili'
fat. Prxter diftam ejus efficientiam tradit plures dotes, quse
fere incredibilcs auditu funt. v. g. Et haUemis alkahefi Para-
celfi cun^la natune cor'pora penetrando fubtiliandu tranfmutat ^ quod
in elementis aqua t3 aere non cdntingit. Et alibi. Novi aqnamy
cujus medio omnia vegeiabiUa in fuccumdefiil-Iabilem fine ulla fuiin
fundo vitri fcectim refidentia commutantur liquor vero diffolvens
:
Juai^am^ie
habercurinam , ex qua putrefa6ta 'oportet deftillari primo fpiri-
«at; tum volatilem, qui feorfum aflervandus eft. Refiduum opor-
tet fpiffari, & comburi , donec reliquum fal volatile
in fine
& oleum fuerit aba6tum Ex combufta materia fal more folito
:
pe Mecham 6c Medinam
crefcere arbufculum, ex qua fau-
ciata opobalfamum manat. Hoc intrinfccus aflTumptum , cale-
P 5 facit.
ii.8c Lib.IICap.II.De Product. Art.V. VI.VII.
facit, abftergit , morfibus animalium venenatorum medetur :
fcieraiis!
^uod aut jucunde olet, aut vires balfami fimiles habet, appellitandi
balfamum. Hinc tot genera. balfamorum funt , quorum aliudr
nativum dePeru, copaivae Scc: hujus varise. fpeciesfunt)} aliudr
intrinfecus; aliud extrinfecus tantum, ufurpatur. Forma quo-
que difFerunt: aliud enim liquidum utbalf. fulphuris , antimo-
nii&c. aliud verocrafTum, unguinofum, fimileunguento eft,
ut varia balfama redolentia 6cc. quorum confediones in pofle-
rum tradam.
A R T I C U L U S VL
EZOARDicuM fignificat medicamentum ficcum pulveris in-
'
A R T I C U L U S VIL
c AI.X fibi locum vendicat in regno minerali , ubi per eatn
intelligimus quemlibet pulverem terreflris indolis , pcr
caldnationem. aut aElualem, vitptmtialem-i dequibus fupra^ mqn-;
tionem fecimus , parati^.
A R T I C ULU S VIIL
c '
APUT MoRTUuM , tcrram raprtuam, vel faecesprif^i Che-
mici vocabant omne , a deflillatione refiduum , crafTam
atque ficcam forraam habens i putabant enim emortuum illud
efTe corpus, aftivis priiKipiisviduatum, cumtamen unumquod-
que plerumque fale quodam refertum cH; ;vel potefl ad id, ex quo
originem traxit , demum reduci, ficut omnia, quaeexmetal-
lisvariifque mineralibus uthydrargyro , pUvmbp cinereo 6cc. pa-
rata
Xib.II.Cap. IV. De Product. Art. IX. X.XI.&c. i 19
-rata funt. Terram itaqiie, arbitror, mortuam efle vocandam
talem, qualem Libr. i .Sed:. 1 . capite vi i .'§. 2. defcripfi.
A R T I C U L U S IX.
-j^*^LYSSTJM axAv<^<w>', 7?«^«5 , nonnulli derivant. Stridfe fum-
V-/ ptum intelligimus per hunc medicamentum liquidum
e
fulphureis &
nitrofis, famulante detonatione per retortam tubu-
latam, elaboratum. Quo pa6l:o conficiendus fit , docebo in
•pofterum. Aliquis ita eum defcripfit, clyfilis eft, cum ejuf-
dem feorfim elaboratx, rurfus conjungun-
rei fpeciesdiverf<«,
ut cum fal fulp^ur fpiritus feorfim extrafta
tur } claborata, &
-iterUm conjunguntur at hujus fpecies paucifiim£e in officini^
:
'pharmaceuticis extant.
A RT l C U L U S X.
CROGUS a Chemicis vacatur pulvis e quibufdam metalh*s
,
Jus operistradam.
A R
T I C L U S XIL U
)Tn ti^o-SACCHARUM cft ctiam Chemicorum inventum, 'ubi
'^mlt pulveri facchari tantum olei Cujufvis deftiUati ejfentialis y
quantum ei imbibi poteft, immifceturj citra tamen ututraque
moUefeant, fed pulveris formam adhuc teneant. Varia ejus
V genera in quibufdam locis vaenum proftanr,, ut Elirbfaccharutn
ci-
i2oLib.II.Cap.IV.DeProduct.Art.XIILXIV.&c:
citri, anifi Scc. fed melius eft , fi aliquod ufurpare eropteimis,
ut recens extemplo conficiatur , gratioris tunc faporis ell.
ARTICULUS XIII.
ELTXiR , Arabice ^///^/r<>, derivatuv xkefara^ fregit mmmu'
Significabant veteres hoc vocabulo pulverem
tafrujla.
vel lapidem Philofophicum Verum recentiores medicamen-
:
dum , ncn raro ai^:6tui alicui potius medetur, quam ejus magifte-
rium. v: g. lapiJes quilibet, cornua , ofla, teftacea &c. pul-
verata modo , longe melius quibufvis affeftibus opitulantur 5
Magifterii qusm corum magiftcria. Paracelfus {\cdt{cnh'\i', Magtflerium
dcicupno.
^ qiiod pr^ter feparatlcnem , aut eJementorum praparationem 0-
mnem , e rehus extrahi poteft : fed recentiores ita, magifterium , efi
cum res qu.^epiam idoneo menftruo foluta , abfiraftione partium
fpirituojarum^ vel folutioni contrarii cujufquam affufione , fub
formafolida^ fivepulvis, five reCimhient^ad fundum vafsprie-
cipitatur , qua dein edulcata 13 ficcata pro ufu Medici futura
aflervatur. Magifteria ergo fingula finnt per prxcipitationemy
fierique poflunt plerifque ex rebus compofitis, de quibus fufe
loco fuo diflcrturus fum.
ARTICULUS XXL
Aurifices I. TyyTENSTRUuM originem, quod ad etymologiam ejus atti-
ftrui^o^^abu- iVX net, traxifl^putantquidam, amenfe Philofophico^d.
lofignifica- dierum. Efc hoc enim m
more pofiturn inflitutoque adeptorum^
buunr/"' Chryfopoeos volo, ut in lapide conficiendo aqua quadam, ab
quam latro-
jjs mercurius difta, materiam fuam irrigent, difTolvant , fo-
c emia.
^g^j^j. p^j. (^i^^^uj^i temporis fpatium , ut diverfa illa principia,
Alkaheft intelligunt, 6c de quo fupra tit. de Alkahefl fcripfij du- iiem voca-
bitant tamen plurimi , quin tale in remm natura detur. Pau-
'"^*
Q^ l ipfum
126 Lib.II.Cap. IV.Di:PRODUCT.ART.XXIV.&c.
ipfum, geniis atque anim^, elementari corporedeftitutis, ad
medendum erit apprime accomodatum.
jj^ Paulo aliter difcipuli , ac magifter, eam defcripferunt
Defcriptio
"
fcluiir non potuerunt tamen fmefolitamagiftrifuperbiloquentia.Quin-
tam eifentiam enim ita definitione declarant §uinta EJfeniia efi
myjierium , acl ^there^ natura puritatem penitus conforme , atque
"ijirihus pricjiantijjimis esaltatum. Quidam ex rccentioribus che-
micis per hoc vocabulum fignificant fpiritum ardentem ope fer-
mcntationis &:iterat£e deftillationis, e vegetabili aliquo confe-
£tum> quidam vero ^^«//<^;« ex oleo, fale 6c fpiritu reftifica-
R EGULus appellatur,
cum antimonio
cum metallum vel minerale quodpiam
fufum , inconum, velpyramidem
in igne
effunditur , ubi pars metallica purior cum adjundis antimonii
mercurialibus particulis in fundumdecidit, conlHtuitque regu-
li formam 5 qui regulus deinceps , cum femel atque iterum cum
ARTICULUS XXV.
oLUTio a nonnullis quoque woc^tuxwagijierium folubile ^ quia
s 'quodvispoteftaquadifiblvij&opeaffufionisalkaliinpulverem,
magifterium di6tum , prsecipitari. Solutio itaquedicitur , fiquan-
dores lapidofa, offa, cornua, &tefl:acea, opeacidi cujufpiam
foluta, leviter ad ficcitatem modo , ut in pulverem conteri
queant , coagulantur. Oportet autem affufum acidum apud
rem folvendam tantifper manere, donec acidum plane faporem
amittat, ac nonnihil amaricantis. vel fubdulcis faporis depre-
hendatur.
ARTICULUS XXVI.
piRiTUs inChemiadicitur, liquor per dellillationemedu-
S ftus, cui autfal aliquod aut oleum diffolutum ineff. Ra-
tione horum diverforum principiorum quoque interfe differunt.
Alius enim fpiritus dicitur acidus : alius alkalinusj alius ardens:
aliusfimplex, aliuscompofitus.
AR-
LiB. II. Cap. IV.De Product. Art. XXVII. &c. 1
27
A R T I C U L U S XXVII.
TiNCTiiRA a Chcmicis nominatur, quum menftruo r.liquo
idoneo e re aliqua pnEcipuasejus partes eliciuntur, qu^ flui-
dam informam reda6tx, colorem rei extrahendxproprium uti-
queprasfe ferunt. Conficiuntur ex tribus ita didis regnis , de
quibus paulo polt ample dicam.
ARTICULUS XXVIII.
VI TRIoLuM, licct olim crederetur a rerum natura tantum
progigni; attamen hoc tempore artifices norunt id arte
conficere. Nimirum mctalla quxvis auxiliante acido fpiri-
tu difTolvunt, inque cryflallinam, vitriolo fimilem, formam re-
digunt, quod produ6tum deinde ab iis appcllatur Vitriolum.
ARTICULUS XXIX.
ViTRUM ultimum artis Chemica; effe<5tum efie, phirimi opi-
nantur. Bafis ejus funt terrse & falinae alkahcas particu- vitrum ex
lae,ab intenfifilmo igne in corpus pellucidum transformatse ; 6c ^i^aximr''**
quiaScantimonium, 6ccun6ta prope metalla ac iisaffmia, hifce cxiftat?
ELE^
128
ELEMENTORUM CHEMI^
T A RT I S TRIM <l/E:
L I B E R III.
tD^ remediis e reguo mtnerali dejim^tis-,
morc
ISAGOGE In RegNUM MlNERALE. I29
fRCftt hominum ubique non bene fcripfero, requus L. meliorem
in partem hszc interpretaturus fit.
II. Mineralibus non ab re ingentes, opinor, &
vaftas vires ex quibus
eflej dotata enim funt principiis quammaxime fe inter connup- ^-^J^^a
tis, atque a calore fubterranco oppido tenuatis 6c dcpurga- cxiftantJ
tis. Equidem a6tivorum principiorum , falis puta atque olei
R SE-
130 LiB. III. Sect. I. Cap.I. De Metall. 6cc.
SECTIONIS PRIMiE
C A P U T I.
^e MetaUis m genere.
I. "V yTEtalli etymologiam derivant aliqiii, ut Ifiodorus Orig,
xVJL Lib. XVI. Cap. xvi. "ihn tS [JC>iTOi>i\cici} fcrutor vel in-
quiro: alii vero a iioD( a.)h,cov^ ut Plinius, quiaunametallivena
Metaiii de- aliam proximc poft fe ollendit. Dicitur Tiutcm metallum , quod
taiio"um^^"
^^ (^orpus minerak durum^maUeo du6iile ^in ignefufile^ quod exdi*
nera lex. 'uerfis principHs a caUre fuhterraneo ^ firme inter fe conjunStis , or-
tumtraxit, Sex ejus fpeciesenumerantur, aurum videlicet at-
que argentum , reliquorum perfediffima ac magis pura , quare
& c£eteris pretiofiora habentur , hinc cuprum , plumbum al-
bum , alias ftannum didum : plumbum nigrum , & ferrum j
hasc quaterna viliora metalla dicuntur. Verifimile 6c probabile
mihi videtur memorata metalla inter fe haud multum diftare,
fed difi^erre modo in hoc, quod alterum altero purius ac magis
in tellure exco<Stum fit. Ex iifdem rebus quodlibet primordia
generis ducere, 8c ahi cum aliis aliquam neceflitatem interce-
dere, arguuntvariaexperimenta: quapropter viliorumin meliora
tranfmutationem ab artis perito inftitui pofTe , non adeo incre-
dibihs&abfurdusconatus, ut aliqui volunt, mihi videtur. De
quibus in P. iij. plura.
Rcs ardua H- Nimium 6cquodammodo obfcurafunt metal-
recondita,
acdifficiiis lorum Nequimus etenim a priore certum eorundem
principia.
rie^aiionim compofitionis argumeutum , vel primam , ut vocant , metal-
materia:de-
loi-um mateiiam exhibere; pofTumus tamen a pofteriore varia*
uionftratio,
opeignis &menftrui, in apricum proferre prmcipia j prmci-
pia inquam, non fimplicifTima , ut oporteret , fed corapofita.
Metallorum itaque ac iis affinium , femimetallorum puta , ut
marcaflt^, zinci Scc. principia , funt argentum vivum 5c ful-
phur, quas prout varie vel quantitate velqualitate mixta, co6ta,
conjugata, ita &
alix atquealiie fupra metallorum mineralium-
que fpecies ex lis exiftunt. Neque vero id ipfum argentum vi-
vunx
tiB.IIT. Sect.I. Cap. I. De Metall.&c. 131
vum principia uniufmodi habet, fed ex diverfis rebus eft com- Hydrarg^r-
nem fuam debet acido fali, oleoque penetrantiflimo , qu^e calo- ^"""^Ekis
rc famulante in unum corpus inflammabile coalefcuntj de qui- duo gcnera
bus plura Cap. de Sulphure. Sed fulphuris duo genera in qui- [Ummaf^u-
bufvis metallis ( venis fc. eorum e macrocofmo defumptis ) ofl^en- Unum ,
ai-
id, quod penes quodque corpus eft, vel quod abs eo expelli-
tur, quod id utique ad fuam compofitionem faciat , vel gene-
R
i ra-
132 LiB. Ili. Sect. I. Cap.I. De Met all. 5cc.
<iu«\^ metai-
0^^"*^^ 5 <l^o argumcnto pracfentia ejus demonfl:rari liceat. Quo
iaiiiter fe purius hoc cum caEteris finceris minerahum principiis permifce-
aivexfafint»
quo magis ea ipfa deindc a calore fubtcrraneo conjungun-
^.^j..
°
tione diveriitatis corpufculorum 8c foraminum , metallum quod- eft
dam conftituentium , qux, prout ea ipfa inter fe diverfa funt,
in caufTa funt, ut acidum, fi eis adhseferit, aham atque, aliam
pofituram , 8c formam , 8c, quod confequens ell , alium fapo-
rem acquirat.v. g. acidum nitri, fi fufficientem quantitatem ar-
genti exederit, maxime amari fi cupri , amaricantis naufeo-
:
C A P U T II.
^e Auro.
I- "VT <^c metallis jam figillatim fcripturo obvium fe prlmo
I^"*!
Quare pie
jLVx dat aurum, mctallorum nobiliflimum , pretiofifli- & "^^"^ h°"^^
Et Propertius Libr. vi 1 1
Jiurumlex fequitur - - - -
6c alius
Aurea nunc vere funt fecula: plurimus Auro
Venit honos Auro conciliaturbonor.
:
nerali diutiffime lotum^ maUeo du^ile^ in igne fufile , exarnen ci- P^^^*
- - - in eo difpufant , i^
Faciunt na inteUigendo^ ut nihilinteUiganf.
paulo
130 LiB.in. St;ct.I. Cap. II. De Auro.
.
poft tradenda confectione croci folis. Verum enim vero quo-
niam in maffa fanguinis ineft fal falfum, ut ex iis, qu^e capite de
fale propofui , conftat: adde quod is ipfe ventriculus pr^editus
lit aliquo fermento^omnis generis particulas folvente, omnimo-
flmf,""/Lu- ^^^^ magnami efficaciam nos fperare non pofle imo puto , eadem :
ARTICULUS I.
Quare fti-
^ T I O L O G
A Bundat antimonium particulisfulphureis, e.
I A.
i. acidis vitrio-
xXhcis, cujulmodii.-ii
bium excdat /-% ... .^ n •
A R T I C U L U S 11.
2. Crocus Solis.
3. Chryfobezoar J*^/^,
ARTICULUS III.
A R T I C UL U S IV.
y^uri volatiltfatio.
I. Per fubUmationem.
yr
Ncc
rum quam
,
au-
vis in vitrum
fucrit con-
verlum, o-
^, H
_
;ec
fiant,
pieraquc
f
eandem ob cauflam
metalla
inftituitur, fedin
mineraliaque
, fcilicet ut auri principia fui juris
hac operaluditur. tametfi
terreftrium multarum alkalinarum
r
Nam
mnino de-
i
, ,. ^ j i- • •
m
•
C A P U T III.
^e Argento.
Tinan"^^^^^ tur fit enim aut ex argento limato tantum , aut ex eodem muki-
:
molo'^
^^^" E^"''^'^ quidem confimilem ejurmodi corroftya efTe^lum,
'^ftu'
]arexcitet, ut ignisclementaris j quareSc inmedicinahic adiuaUs^ ilHusmodi
«)t^^o1eib-^^
^uzcmpotentialis, ignis vocatur j differunttarneninter fe agendi
imuat; ratione. Namignis^^^i^//j, cutiproculadmotus, puftulas exci-
tat in fuperiore cuticulie parte quoniam calor externus, cumni-
:
V z Ca-
IS6 LiB.III. Sect. I. Cap. IV. De CuPRa
G A p u T IV»
IDe Cupro.
A RT I C UL U S L
Cu^ri calclnaUo^ unde-
I. Ms uftum.
3 V
dc^
15$ LiB.IIf. Sect.I. Cap.IV. DeCupro.
delabitur. Invcnies hoc modo calcinatum cuprum vix quic-
quiim a fuperiori differre.
vittioium ^- H*^^ calcinatum cuprum parumper in ilTia aqua ebulliat:
Vcntris. fic omni adjunfto fibi fulphurisacido privatur j 6c, fi cupri ali-
qua copia fuerit ufta , tum hxc aqua, paiticulis cupri, ab a-
cido llilphuris corrolis, referta, coletur, evaporetur atque ^r)'-
JlalUzetur^ ita obtinebis vitriolum veneris.
Saicum Priori loco dida cupii ulho, fi utpote fulphuris pulveri fue-
ciepitu& rit falmenfile integrum permixtum, habet quandam delecta-
jSuens'^,^^^ tionem 6c jucunditatem. Nam , quando fulphur incipit defla-
gare, tum fruftula filis cum crepitu longe e fulphure profi-
liunt , infequente unum quodque fpiifa nebula, quae longotra-
£tu per aerem fertur pari modo fere , ut pickores aflblent glo-
:
men non adeo diverfx inter fe funtj quxlibet enim aut intenfif-
fimo igne folum , aut fale quodam inftituitur : igitur in his fi
Fires
LiB.III. Sect. I. Cap.IV. De Cupro. i )<>
ARTICULUS n.
Vires ^ njtis.
Ufurpatur plurimum extrinfecus , ad mundanda detergenda-
que ulccra , ad quse ut serugo multum facere poftit, Chirurgi
hanc multigenis emplaftris, unguentis, vel aHis rebus, immi-
fcent. Sic fiunt etiam cx hac varia mcdicamina, tumGalcnica
tumChemica. Illa,quoniam in foro noftrononvertuntur,fciens
filentioprxtereo : hxc autem , & quidcm ea, qucenonraro inu-
lu mcdico funt , tradere impraefentiarum conabor.
AR-
i6d Lib.III. Sect.T. Cap.IV. DeCupro.
ARTICULUS III.
A R T i<::iJ L tr S IV.
ChryftaHtfatio unde
( I ) Vitrk>lum Veneris.
Vfus.
Obfol^fcit fere hoc vitriolum, quia in ejus locum plerumque
fubflituituf lenigo. Fiunt tamen interdum qusedam medica-
menta Chemica , ut tindurce ex eo , quocirca plerumque in
promptu habetur.
2. Cryflalli viridis ^Eris, a non nemine minus re£le
floresj didas.
19^. Viridis asris pulverati q. v. eique aliquotics affunde ace-
tum donec cerugo acetum non amplius infecerit
deflillatum ,
Vfus,
Conficiuntur ex his mox dicendamedicamenta, Scinferviunt
propter amoenam venuftamque viriditatem , qua dotatae funt,
pi6toribus.
X AR-
^ LiB,III StcT,l, Gap.IV, DeCvpr-O*
A RT f C U L U S V,
iE T I O L O G I A.
cupro, abacidis race-
suT^l!^^^ C^ riginem acrugo ofEcinarum
\J morum exhalationibus corrofoj
traxit e
perindeenimefl, utrum
cuprum aceto vini , an vinaceis acefcentibus , corrodatur utra- :
miJf
"^"*'
^^'
9"^ fecum quafdam cupri fulphuris partes abduxere 5 unde iUe
quem-
l.iB.in. Sect.I. Cad. IV. DeCupblo. \6st
^juem in atque odoratu fentimus, fulphureusfapor at-
ejiis giiftu
A R T I C ULU S VI.
C A P U T V.
^e Stanno vel Tlumbo alho.
G A P U T V L
^e ^kmbo nlgra.
Ferri DLXXVI:
gravuas.
^^genti DCCXLIV ^ris DCXLVIII
: :
finguiaris
rum fentcntia , ea copi^ minimarum particularum fohdarum,
gmmais ar6tifilmo implexu junftarum, adicribenda efie: cujufmodipar-
caaf«.
ticula:, cum tam anguftifiime contineantur, incauflafunt, ut
angufi:iflima quoque , & exihflima , foraminula exoriantur. Cx-
terum ,
quamquam aurum & plumbum metalla fint ,
quic nul-
lum fonum edunt , fint etiam refpe6tu gravitatis maxime pon-
derofa j tamen alterum cum altero differt. Nam^fi frufliulum
auri
LiB.III. Sect.I. Cap.VI. De Plumbo. 1^9
auri argento vivo ruperpofueris , delabetur id ad fundum va-
^s, cum interea fruftulum plumbi ei fupernatabit. Mixtionc e-
tiam utraque differunt. Nam
prout a paucisgranis ftanni, ar-
genti libriE additis, hoc in totum friabile efficitur: fimiliteriii
ivuro cum modico plumbomixto contingit, plumbohydrargy-
rum ineflemulti probarunt, fimulque dederuntmodum illurae-
liciendi. Haud multum operisimpenfique poftulat, quemtra-
dit'mCinmh^\'o\oghD. Hoffmanms. Omnium facillimus ef-
fct, fi modo conftaret de numero deque pondere rerum, quibus Hiftona
ufus fuit Hehetius. En rem geftam, ut eam mihi narravit. In P^"™biiu
angulo laboratoriimti , inquit, mortarium collocatum habui j cui rum coa-
^"^''
viginti, nifallor, pondo plumbierant impofita: folebamtunc
temporis, perafta fpirituum quorumlibet acidorum deftillatione,
€xcipulum aquaeluerejhancquedeinde inmortarium , cui plum-
bum inerat infundere. Similiter, ac dixi , a me fa6bum eft,
cum vafa alia , alius generis fale inquinata , perpurgaverim.
Longo intervallo res in mortario conpa6tas confpexi, digitis
contreftavi , obrtupui fane, cum plumbum moUe, inftar un-
gucnti liquidioris offcnderim
,
quo confpe6to id corio immif-
fum exprefli , fum xv. libras hydrargyri le6tifiimi.
8c na6tus
Dolet autcm mihi , quodhucufque incafluminplumbo, in hy-
drargyrum convertendo, periclitatus fim. Caufa , quare mei
voti non fiam compos prompta' 6c aperta eft ignoro enim fin- :
A R T I C U L U S I.
2. Mikium.
alx plumbi primo locodida, in igne rmr^mtf tamdiuura.-
tur, quoufque rubcfcat.
3. Lithargyrium.
rurgorumvolumina, &
nuUum mihi dubium eft , quin , quia
fexcentx fere inibi habentur, aviditatem fatiaturi fint.
Quandoquidem vilioribus metallis haud bene fibi connexa,
temperataque principia funt, ea de caufla hasc fine alteriusrei
interventu, ab ipfo igne tantum , in calcemrediguntur} pecu-
liare autem ftanno &plumboeft, quod , fi alterutrum modo li- Quaproptct
quatum , jugiter agitetur , id in pulverem convertatur j quod fijJJ^ibJm»
inde fieri autumo, quoniam particul^ eorumvolatiles, utmer- ^uamni-
curiales,a calore furfum feruntur, 8c avolare conantur , impe- fg^iJ^in"**
dimento autem iis funt particuliE fulphureae, illis (t(t interpo- puiverem
mutctut.
nentes ; cujufmodi, cum fuperficie tenus vcniunt,ab aere ambien-
te frigido, in cruftulam concrefcunt 3 qualis cruftula , fi con-
tinuo reliquo plumboliquatoimmifceatur, contextum fluidam-
que ejus formamaufert, unde tunc pulvereum evenit. (1) aci-
dumfulphuris, alkali plumbi aggreditur, feque eidem jungit,
quo fa6to longealius, ac prior, partium fitus oritur, quarc &
moUitie fua privatur. Sic etiam (3) plumbum friabile evadit,
oVinverfum partium fitum , quia 8c antimonium , rigidas ful-
phureafque partes habens, &
hydrargyrium globulis innumeris
donatum , poris plumbi {tk interpofuerunt. 1 1 Calx plumbi, .
ARTICULUS IL ; ,.
I Cerufla,
2. Saccharum Plumbi.
i^t. GerufTa: q. v. (. q. aceti deftillati aflfundatm* , in olla.
vitreata leviter ebuiliant, donec acetum deftiUatum, particulis-
faturninis impletum , valde dulcefcat , quofsicto^ltret^r folu-
tio, evaporetur ufque quarta pars reftet, hinc in locum
tantum
frigidum ad cryftallizandum reponatur. Cryftalli exemptae mo-
do inaereficcentur, alias quam facillirae a caloredifiluuntj Li-
quor pinguis, cryftallizari nefcius, nomine olei fatiurni in ufu eft.
N, utcopiam faccharifaturniacquiras, pportet acetoj^ftil- Enchciiefes
V 5
'
lato
174 LiB.III. Sect.I. Cap. VI. De Plumbo.
in confeftio-.
lato aliquantum fpiritus nitri addi. Num
liquor ad cryftallizan-
ne facchari
Satuini
dum aptus fit , apparet ex fpatha, ei intin<5ta, frigido aeri &
animadvcr- expofita quod fi liquor, ei adhacrens , folidefcat, debitahu-
:
tenda.
midi exhalatio eft inftituta vemm fi fecus, quam volumus,
:
3. Mellago Plumbi.
Poteft fieri ex omnis generis plumbi pulvere
, codem pror-
fusmodo , ut faccharum ejus j loco autem aceti deftil-
lati , modo acetum vini fubftituatur ,ac folutio ad folidam , pi-
cifimilem, crafiltudinem, (caveas tamen ne comburatur) co-
quatur. Si hxc mellago aeri exponatur, in liquorem quoquc
diffluere fblet, itidem oleum plumbi appellatum.
4, Magifterium pra^cipitatum.
folutionem plumbi aceto deftillato faftam affiifione li-
Si quoris tartari praecipitaveris
falis pulverem
,
album edulca-
,
Vcris atquc ficcaveris, habebis Magifterium faturni.
iiiTlOLUC^lA.
iE T I O L O
1. Deacidis,quomodo corpora-duriora corrodantjfaepcnu-
mero dki. Plumbum ab aceto , vel alio acido, fi fa-
tls rnodo^fucrit, t^tumcorroditur, ac ejus poris inhaerct. Hoc
fin-
LiB.III. Sect.I. Cap.VI. DePlumbo. 175-
/ingulis e plumbo cum acido aliquo confe6tis rebus peculiareeft,
ut linguara fapore quadantenus dulci , &
aftrii^torio , imbuant.
Hujufmodi remedia poflunt in priftinum plumbum reduci , fl satuniUvx"^
iis modo alkali aliquod , acidum abforbens, additur , 6c ignc tcribusmi-
A R T I C UL U S III. __ 1
I. Balfamus SaturnL
.^ T I O L O G lA.
Licet oleum Terebinthin;^ , fuper folutiones metallorum cx
faciH rubefcat j tamen non folum acidas earundem
illud
partes, fed & nonnullas metallicas, quanquam modicas, in fo-
raminula fua fufcipit : fulphur namque metallorura , quod aho-
quin olei extra6tioni eft convenientifiimum , admodum , uc
fupra memoravi , c^teris principiis intricatum efl ,
quare ejus
extra6tionem tantum fa^tamefTe, vix afl^erere aufim. (2) Et
faturni , &
martis vitriolum non conjunguntur fine prcEgrefTa
prsecipitatione , ob diverfam acidorum , quibus di6ta metalla
folutafunt,naturam,oborta: cujusLibr. ii.Cap. ii.Membr.iv.
§. ly. axiom. f mentionem feci. Cseterum prcccipitatione fa6ta,
.
C A P U T VIL
^e Ferro.
i
LiB. III. Sect.I.Cap. VII. De Ferro. 179
TJenbus fruftulaferri infidere, quse ope magnetis ex di<5tis col-
ligerunt. Acceptum rigorem ferrum refert terrx Scfali, qui-
bus id ipfum fcatere dixi , inde id difficillime liquatur poteft :
humidifqueparticulis,crafiiores,vifcid2e,.terrellrefque,admotum
minus idone£e , tantummodo reftant. Hinc in taUbus cafibus,
nifi di6tas particulas diluentia , attenuantia , ut aquofa, falina-
que ufurpata fuerint, in fpe vix aliud praefidiumhabemus. Nec
obHvioni tradendse funt animi perturbationes & ex his in pri-
:
cauia,
acris autem redditur aut alkali,aut acido primas, tenente: utut
fuerit , Qiiod vero ad fanguinis fluxum
ferrum poteftproficere.
pertinet, exiftimo, eum plerumque a nimia falis volatilis copia
debito liquidiorem reddi 5 acidaenim , utnemini ignotum eft,
ARTICULUS I.
In
1^4 LiB.III. Sect.L Cap.VII. DeFerro;
In hac operatione exhalationes ignis acid;E ferrum exedunr , fe-
que huic adjungunt ,
pulvcrem converfo ferro
proinde tali in
Vires ac tetiologia.
ARTICULUS II.
Vires^ dojis.
ARTICULUS III.
..'•*
ponderandas funt ,
K
apparet ex hoc & ••-rnij
infra dicendis remediis ,^^ laborc
quem m fer-
terrum maxime nitegrum , quanquam m
mmima trultula reda- rum extra-
^*""
£tum , falibus adhxrere in primis vero fiacido aliquo fuerint JeJjJ"'"
:
umus.
confe6ta. Quse cum ita fint, eflicitur ex his , operationes hu-
jufmodi non ad extraftationis , fed ad folutionis ^clafTem efTe rc-
digendas. Sed ad propofitum magiflerium. ^. fucci acetofx
Ifeiv. tamarindorum Ibj. ebulliant fimul in oUaferrea, dehinc
perpannum colentur, in liquorecolatoextinguaturfcobis mar-
tis candefa6lx tbj. Coquantur denuoinolla ferrea, donec fuc-
cus fapore vitriolico imbuatur : poflea idem de novo cole-
tur, atquerurfuscoquatur, doneccraffiticm fyrupifpifHoris in-
deptus fuerit.
no reflabat , exficcaveris ,
poftea crucibulo indirum ignc
combufleris, quoad nonampliusfumarit, habebiscrocummar*
Frrrum tisfubfalfi faporis. Mars potabilis^/////?/, (fadus e paribus por-
potabile
WillifiL tionibus ferri, 6c cremoris tartari, pulveratis, jundimque aqua
aliove liquido , ut vino , ;\ceto 6cc. inten/eniente in globulis
formatis, inque furno co£tis j qualislabor, pulverando globu-
los , Sz fubigcndo pulverem liquido aliquo , ut globuii rur-
fus ex maffa confici poflint toties iterandus ell:, dc nec hi peni-
.
tus aqua tabefcant ) non differt, neu fapore, neu virtute , neu
compofitione, ab ante did:^ tin£tuYZ laYt^n chalyhata fiqui* :
Tartari albi 5XIJ. Ipiritus lahs ammoniaci Jiiis , aqusc giij. vau martisape-
'''^^*''"
lapideovel vitro largioris coUi immiflaquotidie fpathaferrea fe- ^5^^
mel atque itcrum agitentur , admifcendo una finguUs diebus
fpiritus vini ordinarii drachmas duas circiter. Opus tale duas
vel tres hebdomadascontinuandum eft. Poftea antememoratis
infuper finguUs diebus admifcendie funt uncise quatuor fequen-
tis. ^. aquai rofarum ^xij. fpiritus faUs ammoniaci ^viij. M.
Quibus peraftis in fine addantur olei caryophyUorum gt. x.co-
lentur deinde per pannum. Dofis a gt. xxx. ad xl. Suntqui-
dem aUbi aUus generis ex marte faftce tin^turie, ut Ludovici^
Mynftchti &c. in ufuj quales tamen ratione viriumparum aban- Tudiciumi
s c H o L I u m:
ARTICULUS IV.
Flores Martiales.
tum , vim aperiendi habentem > fed pulvis fuperfl:es , aqua edulca-
tus, dehinc igne nonnihil uftus, adftringendifacultatem habet.
S C H OL I U M.
Vires^ dojis,
ELE-
t^2
ELEMENTORUM CHEMm
LRI I B III.
S E C T I IL
De Semimetallis , feu de iis, qu^ metallis affinia.
C A P U T I.
ajrgenti vivi.
j.ej^^iQj.g3 [^ apologatiouc ponunt. Chemicorum Mercurius
a
Latinis vocatur argentum vivum', currens , a Grxcis autem
v^pupyv^ov , i. e. argentum liquidum , vel aquofum , vel aqua
argentea, manus non madefaciens. Multa miilti ei infuperim-
pofuerunt nomina , qux autem, quoniamhoc temporenonam-
plius
LrB.III. Sect. II. Cap. I. De Hijdrargyro. ic^y
plius communi in ufu & chemicorum fermone verfantur, fciens
prudenfque pnxtereo , & milfa facio.
II. Jrgentum vivum efi corpus fluidum aquce inflar, manus ta- .
wydrargy-
^ cnptio.
mennonmadefaciens^ ponderofum^ colore argento fimile ^ ignemfu-^^
giens^ ortumque fuum e diverfis principiis trahcns. Clara peripi-
cuaque hiEC mercurii defcriptio eft, fenfuum enim teftimonio
comprobatuT. Verumtamen admirabilis ejus naturaatque com-
pofitio, virefque non adeo in promptu funt omnibus, nec pa-
tent i &
quia operas pretium eft , quemadmodum dicta fe ha-
beant cognofcere ideo non ab re fore , exiftimavi, fideiisli-
:
Inftantis
tum alia atque alia fymptoraata patefaciunt , ut puftulac paflim
luis vencreae in corpore erurapentes, dolores perioftium lancinantes, os nafi
cribriforme , uva corrofa , vel carie infe^la. Haec 6c fimilia a
prafticis monumentis prodita figna , miferandum aeque ac do-
lendum horum hominum ftatum , annunciant quem ad extre- -,
lis vermesin cunctos vcrmcs , qui divcrfis in corporis partibus mventi funt,
corporehu-^
effe uniufmodi , aut unius form^ j quia cujufcunque animantis
ti, cxovuiis ovulo, fecundumrecentiorumquorundamopinionem, totaani-
wmm tr^- mantis, quod tale pofuit , forma impreffa , vel in eo delineata
ham. latet. Nec cauflari prastendereque aliquem pofTe , mihi per-
fuadeo, ratione nutrimenti,vel loci, ubi gignuntur vermes, o-
vulum polTe diverfimode immutari. Namqucmadmodumovum
gallinaceum aliam formam haud nancifcitur, fi autanati, aut
anferi, aut cupiam alii avi ad incubandum fupponatur ita -, &
quicquid ex mufcac ovulo provenit , non degeneraturum , pu-
to , neu formam naturalem amiffurum , etfi ovulum aho atquc
aho in loco exclufum fuerit. Eadem ratio nutrimenti efl, fed
de his fatis a diverticulo hydrargyri facultas efl repetenda.
:
ARTICULUSL
Argentt vtvi ftirificatio.
Quippe mercurius ab impoftoribusaHquando adulteratur, aut
cum e venis exco6tus, non fatis purus invenitur, ea de
cauila multas multi ejus purgationes inftituerunt. Si terreftres
foHdicque metaUiciE particula: ei immixtac , per corium expri-
mendo tunc poteft purgari > cujus per poros mercurii globuli
pro'-
LiB.ni. Sect.II. Cap.I. DeHydrargyro. 201
profiliunt , reflantibus in eo folidis particulis. Si velfal, vel
oleofum quoddam adh£ererit , illumque confpurcarit , tum lo-
ARTICULUS 11.
tiu, vernorum.
1 . Prsecipitatus officinarum.
v^. mercurii vivi q. v. diffolvatur f. q. aquae fortis ordinarice,
quac eft ipfe fpiritus nitri: vel li mavis, fpiritus nitrij diflblu-
tus retort^ vitre^e immittatur, ac abftrahaturab eoperdeftilla-
tionem fupervacua aquae fortis quantitas,in fine intenfiorem ignem-
, donec confpexeris nonamplius fumum rubicundum prodi-
facias
re,velquoad retortsecolloviderispulvcremflavumadhserere. In
vafe refrigerato invcnieshydrargyrumfriabilerubri coloris. Im-
Aljutnntur proprie loquuntur, quihuicnomenpraecipitatiimponunt. Nam
qui'hu%°- nuUa in co praecipitatio fitj fed tantummodo coagulatur, vel
modimer- fpiftatur. Particulse fahuce , mercurio interfperfce, in caufTa
cunum prs- A ^ . . n • •
i • -
Vires^ dojis,
Viresy dojls.
6. Febrifugum Riverii.
i^. Vitri antimonii Hyacinthini 5] , folvatur f. q, aquse fbr-
tis: in altero vitro hydrargyri |iij. f q. aquse fortis folvantur:
in tertio vitro auri obryzi \^. f q. aquas regis diflblvatur. So-
lutiones cucurbitae infundantur , &
fiat earum deftillatio, do-
nec videris lateribus cucurbitje pulverem adhasrere. Materia
in cucurbita reftans refrigcrata f q. aqu2e edulcetur aqua au- :
fed hsec forma quidcm, fcd non virtute,differunt. Qua£; cum busVfruftV»
ita fintjduplum vitri accepi. Dcinde jubcnt menftruum duo- {.^^"iii^coR-
7. Turpethum minerale.
vidcndus , cujus prima die dentur duae dofis , altcra tres 5 &
fi non oborietur fiuxus , qui tamen plerumque
tertia die fblet,
detur denuo una aut altera dofis, donec fatis fuerit.
ARTICULUS III.
Vario modo
conficitur, in eo tamen omnes conveniunt, ut
argentum vivum additione faUum , prsecipue communis,
extingui, ac fubHmari debeat , v. g. (<t) Cape mercurii vi-
Dd vi
2IO LiB.III. Sect.II. Cap.I. DeHydrargyro.
vi q. V. diflblvatur f. q. aquse fortis cujufcunque compofitionis j
afolutione, cecurbitae indita, deftilletur fupervacua particula-
rum acidarum portio. Nempe donec mercurius ficcefcere inci-
piat5 excmpto admifce parcm partem {alis com-
cui cucurbita
munisdecrepitati, commixta cucurbitxtcrrcje, vel vitreas in-
dita, ac fuperpofito alembico vel ex arena, vel igne aperto. f,
a. fublimentur ufquc alcmbicum , fcu aliud fublimatorium vas,
frigefieri fentias , atque confpicias nuUos amplius fumos infur-
Gwifeftio gentes j finita operatione , mercurius , lateribus vafis fub for-
Sbiimati ma folida adhaerens , eximatur. ( ^ ) Recipe mercurii vivr
oojrcfivioi-
ixxxv. mcrcurii fublimati corrofivi |iifi.nitri , §xvj. faliscom-
«tiaaria^
munis fufi vcl decrepitati §xxx. commifceantur bene , quouf-
que mercurius cxtinguatur, quibus peraftis addatur infuper vi-
trioli adruborem calcinati, velcapitismortui aquae fortis ^l. in
pulverem omnia trita , mixtaque vafis fublimatoriis idoneis im-
mittantur , ac fecundum artis prascepta fiat mercurii fublima-
tio. Cacterse mercurii , ut exedcns fiat , fublimationcs , fere
in his conveniunt, prasterquam quod quandoque unius alteriuf-
ve rei modo plus, modo minus, addatur.
VlreSi ujits.
.^TIO-
LiB.III. Sect.II. Cap.I. DeHidrargyro. 211
iE T I O L O G I A.
?amri^^fu-
^^^ ^ fucofum fubUmatum cerrofimm , dignofci pofl^e', oleo
biimatofo»-- tartari pcr dcliquium fa6to, ci fupcrfufo j quod fi rubefcat , in-
ejusaduite- eflr. At enimvero, poftquam ego ineo femel atque iterum pe-
hcSi.^^"^^" riculum fecerim , comperi cujufvis generis fublimatum corroft-
'vum , primo flavum , poft rubrum , &
fi diutius aeri expona-
iE T l O L aG l A.
3. Arcaniim Corallinuni.
'airumne an verum nobis notum fit Paracelji arcanum coral-
F linum^ de eo controverfia eft: au€tor, in fcriptis fuis valde
obfcurus , verbofus, gloriofus,qui neque dicendi , neque fcri-
bendi ullum , nifi quem vellet , noflet modum, nihil certi no-
bis, de eo memoriae proditum reliquit. Hcec caufia eft;, qua-
re inter peritifiimos chemicos de co diflenfiio eft. Aliqui con-
tendunt , id ex argcnto vivo folo aliqui ex auro : mercurio, &
confici debere. Sed quomodocumque cujufvis produftas rei
conftitutio fuerit, nullummihidubium quin fpes fallaces,
eft,
cogitationefque inanes, plerofque Chemicosdetinuerint, Coralli^
num^ ve\ corallafum dichuY ^ quiarubri, quemadmodum coral-
lum , coloris eft. Paracelfus quidem Lib. i. Cap. i. frag- &
ment.Libr. ii.Cap. i. devitalonga, arcani coraUini , quod
podagram depellat, mentionemfacit> iedquas hujusgratiapro-
fert obfcuritates funt , Scxnigmata: breviterenim indicat , id
Gxe^entia auri confedum. Vcrum cnimvero Chirurg. magn.
Libr. iii.Cap.xxv. uhi corollatum mcmorzt ^ fcribit liquorem
aquilL i.e. argentum vivum oleo vitrioli folutum & denuo exfic-
catum deberi cum oleo tartari per deliquium fa£to imbibi Scde-
ftillari toties, donec rubrum evadat. Non diff^ertabhoc, quod
utriuslibet plus ,
quam convenit , alterutri hydrargyri confc-
dioni affuderis , ac in fine intenfiorc ignc ufus fuerit , mercu-
rius magna ex parte revivifcet. Qiiod Helmontius de fcbrib.
Ueimontius Cap. XI V. dc purgatiouc diaceltatejfon dicit , nimis admirabiHter,
ira^roq^Etur, nimifquc magnifice , dicere videtur fcribit enim eam non modo
:
ut non intei- podagram , verum etiam , febres radicitus tollere , ejufque ar-
fine r^Jpre-" cauum , coralUnum , vocari , hocque confici ex auro horizontali
eo modo. Ab hydrargyro deftillandum efle liquorem akaheft,
nonfit"*^
quem illud coagulare citra ponderis &
facultatis diminutionem.
Ab hoc coagulato, Scinpulverem reda6lo mercurio , quinquies
de-
LlB.III. SeCT II. CaP.I. DEHrDRARGYRO.
21 f
deftillandam efle aqinmialbuminum ovorum,atque fulphurmer-
curii , quod per di6lam coagulationcm foras edu6tum efl , fu-
turum efle rubicundum inftar corallii. Et quanquam^ pergit
au6bor , foeteat aqua alhuminum , tamen ijie pulvis dulcis efi , fi-
xus , ferens omnem follium ignem , necperit in plumbi examine fpo- :
Viresy dojis.
4. Cinnabaris officinarum.
^. Sulphuris citri p. j. in olla terrea liquefa^bo admifceantur
mercurii vivi p. iij. agitcntur fpatha tamdiu, donecmercurium
extindum confpexeris 5 quibus peradis crit tibi mafla nigra,,
quae cucurbita; tcrreae immittatur, fuWimeturqueex igneaper-
to, ut raos eft, in corpus compadum rubri coioris.
Fi-
2i6 LiB.III. Sect.il Cap.I. De Hydrargyro.
Viresy ufus.
Perraro interius datur , licet non dubitaverim quin ejufdem
virtutis fit , ac antimonii cinnabaris j cadem enim utriuf-
cinnaba- ParticuliE quippe tam firmitcr
tisinpulve- T
q^g x^xiio eil.
,
,
nrr fulphuris
•/«^,. ni-ii
tem extenua- cum mcrcurio copulantur , utnon, nili aliquo alkali, ab hoc
cororehu-^ fcjungi qucaut &: vix,aut nullo modo,in mentem venire mihi
manononin potcftjUt ventriculus, vcl aliud corporis vifcus,adeo potensfit,
pu Scii ut mercurium a fulphure fegregare , aut alio quo vis modo refufci-
tare, pofiit. Extrinfecus nonnunquam adhibetur ad faliv^ fluxum
promovendum , Sctuncoportet illam igneprius in fumum con-
verti,antequam incorporis poros ingredi poteft: fed raro di6tus
fluxus hoc pa6to a recentioribus medicis excitaturj potiflimum
cinnabaris, fubtilifiime trita, apud pidores locum habec : refcr-
tur enim inter pigmenta rubicunda.
^TIOLOGIA.
quammaxime
L icet fulphuris
catum fit,
acidum oleofis particulis
cum mercurio tamen ,
fipermifceatur, facilli-
me copulatur , 6cin pulverem nigrum convertitur. Sin vero ab
intri-
ARTICULUS IV.
Mercurit folutio^i unde
I. Aqua Phagadxnica.
Vires.
Sunt , qui ca interius utuntur ad falivac fluxum promoven-
dum, quin Sc ad alios affe^tus venereos perfanandos } fed parcc
parvaque in dofi cuipiam detur. Dofis a gt. v. ad x. plures. &
Porrigatur jure calido infulfo j de caetero exterius iildem , ut
jamjam dixi, affcdibus medetur.
3. Liquor mercurialis,
15^.. Mercurii fublimati triti SJ. in vafe ftanneo ei^viij. aquae
VireSy uJUs^
Ulceribus non modo fupradidis ; (ed infuper quibufcunquc
cutisvitiisprodeft; cujufmodi funt lichenes ,ferpigines ,puftula5
fcabi ofae &c liquore linteo vel gofiypio fufcepto interdum pars af-
.
Mercurii procreatio.
Argentum vivum, quod ex metallis quibufdam , aut cx an-
timonio educitur, a Chemicis mercurius corporumappel-
latur. De hoc (poflitne per artem a reliquis libi permixtis,
prin-
LlB.III. SeCT. II. CaP.I. De HyDRARGYRO. 2lp
prlncipiis ,i fecerni ?) tam varix fuerunt doiStiflimorum quo-
rumque phyficorum , tamque difcrepantes in rebus Chimicis
exercitatiflimorum paratiflimorumque virorum fententise, ut
nefcias, an de ulla re inter eos unquam magis difputatum fit.
Anceps enim eft difputatio , in qua de iftius mercurii procrea-
tione in utramque partem difleri copiofe licet. Nam
, qui eam
tetj quo ablato vci inverfo per alkalia, & ab hydrargyro , cur
alias per minima adhaefit, feparato, mcrcurius fui juris fit , ac
naturalem recuperat indolem. Porro corporum metallicorum
commutatio in mcrcurium vivum ocyus, & minori fumptu,
fit auxiliante argento vivo. Modum tradunt;^^/;wo«///^/, Hoff-'
frtannus in cinnabarologia , & Beccherus in fupplcmcnt. 1 1 . ad
juoicmm Phyfic. fubtcrran. Casterum nummercurius, corporum di£bus,
?i^"riS*^°
adaliquem fingularem Chcmicorum frudum redundet, vixaf-
^uoThedu- fevcrare audeo quippe inmentem mihi segre venit, perfuadc-
:
C A P U T II
1>e Stihlo,
fupra Cap. iv. Se6t. i. §. z. dixi, via inde patefcit rebus aut per
Qtiomodo
liidorem pel- os, aut per anum, excernendis.
Prseterea hujufmodi antimonia-
iantj lia neutiquam in primis viis, ubi ahoquin vegetabilium faUa o-
leaque cummaxime inverti folent , fubfiftunt enervata fed -,
qua : illam vero , ubi terreftres & oleofae particulae reiiim po- fanglin"em
ARTICULUS L
Antmonii calcinatio.
ART l CUL U S IL
I, Vitrificatio Antimanit^
iE T I O L O G I A.
m
• • j
vitrum redigenda , aut ante fol- viceinvi-
1
A R T I C U L U S III.
1. Crocus Metallorum.
Ff X Vi^
2^0 LiB.III. Sect.II. Cap.II. DeStibio.
Vires. \
2. Diaphoreticum fimplex.
Recipe antimonii optimi p. ]. nitri optimi ficci p. iij^.
pulverataScmixta crucibulo candenti pervices immittantur ad
accendendum fa6ta deflagratione per femihorium circiter me-
:
Vires^ dofis.
Vires.
Singulariter prodefi: contra fcabiem allofque cutis exulcera»
tiones. Dofis a 9j. ad 5J. ter quaterve in diesdatum. Si diu
,ac multum detur , folet id moderatum faHvse fluxum excitare.
Si unguento rofato 8cc. immixtum , 6c eo eyrrinfecus pars afFe-
incheWifii eofdem affedus. N. Si defideres inquo-
6ta iUiniatur, facit ad
qu«in dt<i-
vis diaphoretico candidum colorem , materiam in motario seneo
confeaione tundito , aut m fcrreo optime mundato , nequid rubigmis ipU
adhsereat. Eadem ratio fpathae efi:,quauteris ad materiam igni-
uadi*'^^""
tam e crucibulo eximendam.
4. Stomachium Toterii.
Recipereguli martis ftellati p. j. & nitri ficci , p. iij. trada
materiam, ut fupraindicavi.
LiB. III. Sect. IL Cap.II. DeStibio. 23
Vtres.
Abforbet egregie quofcunque acres corporls humores. Do-
fis a ^j. ad 5. Alii regulomartiali oftavam partem auri addunt,
fed labor inanis eft. Nam
aurum , dum nitrum cum regulo
accenditur , fufile redditur , ac integrum in fundum crucibuli
maxima ex parte delabitur. Sed in quxftione eft, num nobis chcmici .
'uero materia ubique reperitur^ in uno plus quam in alio. Ejus me^
dio quandoque foEcundantur agri^vegetant plantdc ^adolefcunt^fru"
Biflcant arbores. Sine ipfa nulla flt conco6lio , terra ejus pr^efen-
tia crbata fierilefcit. Sola coUione indiget ,
fi femel ab omni ter-
ra illuvie repurgetur. Exhifce didis apparet , ut mihi verifi-
mile videtur, rem requiri , cui nonnihil auri adjungendum fit,
quas conjun61:a dcinceps ope nitri in medicamentum gratiflimi 6c
fuaviflimi faporis ^ tcfte Cap. lii. Cent. ii.Obfervat. conver-
ti debent. Nitrum ipfi addi oportere, conficitur ex his, qusc
gloriole loquitur de materia , quas ubique reperiatur. Hoc
autem denuo ab illis fecernendum efte , coUigimus ex fapore
kudati remedii, quod alias falfi eflct faporis. Et ut fummatim
mea fenfaexprimam, puto id remedium conficiendum efTe e re-
gulo antimonii folari cum triplo nitri accenfo , poftea edul-&
cato. HofFmannus in notis,Poterio fubjunftis, putat hocreme-
dium idem efTe, quod egopaulo ante indicavi, vel ipfamceruf-
fam antimonii. Clauderus in Ephemer.Curiof. regulum anti-
monii
z^i Sect.U. Cap.II. DeStibio]
LiB.III.
monii folarem liquare jubet cum fale aliquo e fulphure & nltro
fa£to, quod idem efl: , ac fal polychreflum infra a me Se6t. v.
Cap. 1 1 .indicandum. Sed hujufmodi falnontolUtantimonii vitn
vomitum ciendi', itaque non tutum nobis erit medicamentum,
quod diu ac multum, ut Poterius hortatur , aegro cuilibet da-
ri poflit.
Vires,
Sudatorium efl: , nonnunquam & alvum eHcit , actolKtquo-
TumHbet vifcerum obftruftiones. Dofis a 9i$. ad 9ij.
\
LiB.III. Sect.II. Caj».II. DeStibio. 231
jfntihe^icum fit e duobus partibus Jovis , ^
una parte reguli an-
.timonii^ haec mixtisi fimul ter coquuntur inftcca aqua hermaphrodi'
tica. Obfcuritas hujus difcriptionis eft in vocabulis EalneiMa^
ris^ ficae aqua hermaphroditicee ^ quas tamen videntur eandem
rem fignificare. Ea idipllimeft, quod Pharmac.Spagyr.Cap.
'XIX. fal hermaphroditicum ^ appellat: quod puto, fi effe£tum,
quem ei tribuit , confidero, noftrum nitrum efle. Si sequalis
hujusportio fuerit regulo ftellato, cum ftanno mixto, addita,
;tereiusco6bioeft inftituenda, hoc eft, finguhs vicibus materia
^ft cdulcanda, exficcanda, & denuo cum nitro mifcenda 6c li-
quanda. Prima vice accendit velin flammam prorumpit nitrumj
fed altera,privatim verotertia, vice resmodoiiquefcunt. Sed,uC-
cunque e)us conficiendi ratiofuerit, ufustamenfrequens, qui o-
mniummagiftrorum praeceptafuperat, me docuitviam compen-
diariam ad antihe6bicum conficiendum. Ea hccc eft. ^t. Re- AdconR-
guH martis ftellati Jij. plumbi candidioptimi Jiv. rediganturin f^ru^^„"\ ^*"
granula , prout fupra Lib. 1 1 Cap. 1 1 1 Tit. vi i. declaravi. htaicumv\z
. .
iETIOLOGIA.
Mirahile eft , quomodo ftibium aut folum , aut falibus ad-
mixtum, ope ignis modo intenfioris , modo remillioris,
poflit in tam varia medicamenta, & colore , & forma , & fa-
cultate, maxime inter fe diverfa , converti. Nitrum, (etfi fal
quodammodo voUtile , aereum a quibuldam vocatur , cui tan-
Gg lii-
»54 LiB.III. Sect.II. Cap.II. DeStibioI
modo cujufpiam olei quantitas intermixta , ut id in po«
tillula
Herum demonlirabo) fine alicujus olei teiTeftris additione,
-non infiammatur j fed , fi hujufmodi oleofum addideris,.
ei
jus conditionem ahqui Itatuunt eandem , quam calcis, aut ter- promera
rac, ahcujus purae, in cujus forminulgi omnisgeneris particulas 5,"^?**'^*'^^
acres tantum abfcondi, citra notabilem vim fudorem ehciendi.
Verum, quoniam longa annorum feric experimenris , quae nc-
minem , nifi in Medicina prorfus hofpes fuerit , fugiunt , a
plurimis depr-ehenfum eft, di6tum diaphorcticum pofiemultum
ad fudorem ehciendum ideo quicquid ahi reprehendunt &exa-
:
quibus aut cornu cervi uftum , aut mera alia terra eflet data.
Quae cum ita fint , «fficitur ex his adverfariam nobis opinio-
&
nem, multum quidem acuminis argutiarum , fed parum fir-
mamenti ac roboris , habere. N. Aqua, qua pro cdulcandis Nitrum
antimoniOf'
diaphoreticis ufi fumus , non oportet abjici , (ed^ utmosob-
tinet , cryfiallizari. Sal , quod primo fubfidet , quodque de
proprietate cum fale communi convenit, rejiciendum, quod vc-
ro in modum oblongarum concrefcit , feorfim
cryftallorum
colhgendum 8c aflervandum eft:
vocaturnitrum antimoniatum
vel ftibiatum. Sunt qui putant, id non diverfum a nitro vulgari Hocdiffert
anitrovnl-
efle, fcd eos in errore verfari apparet ex nitro iUo cum carboni- gaii,
Gg t bus
1^6 LiB.III. Sect.II. Cap.II. DeStieio:
bus accenfo ,
quod,. Gum in alkah hocpa6to convertatur, red-
dit regulum antimonii , qui inconfpicuus ei intermixtus erat.
In vulgare autem nitro,fiquis periculum tali modo fecerit, vi-
Ejusvlr- debit ie operam lufifle. Laudatiflimum eft contra morbos acu-
^um^futio- tos, &
omnis generis inflammationes. Nofco virginemy quse
fa:, qiraccx vaktudinis vitio per aliquot annosfurebat, cuiufmodi infanix
«onvaluit» ipeciem medici mamam appellant} quse virgo egravi hocmor-
bo recreata fuit ufu hujus nitri antimoniati , cujus fingulis die-
bus bis vel ter drachmam jure tenui forbebat. Quin etiam fin-
gulis menfibus ex areteria carotide fanguis mittebatur : eratenira
(lethorica.
A R T l C U L U S IV.-
I. Regulis finiplex.
Viresy ujus,
Eafdcm habet, quascrocus metallorum. Fiunt infuperex boc
varia medicamina : quin 8c globuli , in Ileo alvum exinaniendi
'
2. Regulismartialis.
VjL. Clavorum
vel fruftulorum ferri p. j. antimonii crudi p. ij.
Grucibulo immifla rutabulo ferreo aliquoties agitentur , donec
videris ferrum ab antimonii fulphure corrodi : hoc enim accidic
fere , debitus faltem ignis calor aderit , uno temporis pun-
fi
Vires,
Eafdem habet, quas fimplex. Fiunt ex hoc pocula vomitum
cientia, nec nonvaria remedia.
Regulus Si loco ferri cuprum fubftitueris , acpari modo ,ut antea di-
«KZI«.
xi , res hafce tradavcris , erit tibi regulus cupreus ^ quo etiam
ftannarii nonnunquam utuntur.
3. Regulus Jovialis.
Vires,
Et huic de virtute cum antecedentibus convenic.
4. Regulus Solaris.
Vfus,
Fit cx hoc vitrum, vel diaphoreticum folarc.
Vtres.
Sudorem eliciendi vim habet, efficaciffime (libverHt febrem in-
fg^gj'^^
termittentem habentibus i quinimo ufus ejus efi; m fcabie aliif- fteiiam icfc-
iE T I OL OG l A.
ARTICULUSV.
Antimonii Jitblmauo y unde
X. Flores antimonii.
Vires.
Flores albi vehementer , ficut vitrum , vel regulus fimplex
&c. vomitum, &alvum, cientj fed rubrifudoremtantum, fi
fcilicetnihilalborum iis intermixtum fuerit, movent. Horum
dofis a gr.ij. ad xv. illorum vero a grano adiv. Flores albi mi-
hi videntur non efle fulphuris albi , de quo fupra Se6t. i Cap.
.
derunt, non foli cinnabari, fed rebus, quse ipfi admixtae fue-
?raccptum runt , cffc tribucndum. Quantum vero ad cjus ufum attinetj
^uamiibcr .& oportct, &
opus cft cinnabarim prius fuper porphyritem in
intcriuscui-
tenujffimum pulverem cum aquateri, (quod pharmacopcei/r^f-
*
parare vocant) dein rurfus ficcari, antequam pro ufu intcriori
cuipiam danda cft ; ob gravitatcm alias integra per alvum ex-
cerneretur ; vcntriculo quippc tantavishaud eft, utillam diftbl-
vat , aut minimas in molcculas redigat, Ncque venarum la-
itearum ofcula adco patula funt , ut in haec aliquid, nifitenue
ac exile , impelli ingrcdive poffit. Caetcrum tempcrarcmihi.
non poffum , quin quorundam falfam , quam de virtutc cinna-
barishabent, opinioncm rcdarguam. Et hcrclc ea eft fine du-
bio admiranda,fupcrque humanam evc6ta fidcm, quam ,ut ex-
phcem ,. non modo facere non poffum , fcd ne conor quidem^
Equidcm venerandae antiquitati, quamquam mirum in modum fu-
perftitiofa, & fabulofa effet,.facile condonamus, fi aliquid, quod
rationc & intelligentia comprehendi vix licet,memoriie prodi-
. r - -i i. 1 - dit
LiB.III. Sect.II. Cap.II. DeStibio. 245
6it;fiquidem,dum libris ad nosdivinitus delatis carereta ignora-
bat diftantiam ac differentiam fpiritus & corporis 5 quae utiquc fa-
ciliusintelligi, quamexplanari, poteft. Verumnoftriaevifcripto-
rum, in primis eorum, qui Chriftianorum facris initiati funt,
ofcitantiam & credulitatem fatis demirari nequeo , cum non mo-
do fibi, fed & aliis perfuadere conantur, adverfus Diabolum HocJncre^
ejufdemque afTeclas hanc cinnabarim mirum quantum valere,ac mncpti[itt«
efie terriculum , quodipfos detcrreat,ne incantamento,aut ve- "«*•
neficio fuo, cuipiam noceant. Arbitror proinde facete jocofe-
^ue potius, quam ferio Hellmontium 6c Hoffmanum F. F. cinna-
bari ejufraodi vim tribuentes, dixifle. Ergo ejus confutatio-
ne, ut ne fluAus in flmpulo^ut dicitur, excitafl^e videar, pru-
jdens fuperfedeo.
iETIOLOGIAM
Paulo poft fub butyro antimonii dabo.
ARTICULUS VL
Antmonii deftillatio^ mde
Acetum antimonii.
'Ofus.
Hoc Chemicorum commodis utilitatique parum fervit j funt
id pro tMura^ e ftibio extrahenda, adhi-
tamen nonnulli, qui
bent.
Hh z z. Bu*
244 L^*- ^^- Sect. II. Cap.il De STiBia
2, Butyrum antimoniij vel oleum antimonii glaciale.
^ T I O L O G [ A.
Q .uemadmodum
vi dotatis 5
in fpiritibus acidis, foHda corpora exedendi
magn^ diffimilitudines funt: fic in folidis, qu«
ab
LiB.III. Sect.II. Cap.II. DeStibio. 24;
ab acido quodam diflblvenda funt , exiftunt etiam magnas va-
3. Bal^mus antimonii,
f. Aqua Tartarea.
^. Antimonii, nitri , tartari , fingulorum pares portiones,
fac eodem modo, quo clyfTum. Quod pcra6ta operatione inre-
torta reliquum eil, id crucibulo inditum igne liquetur, ficquc
habebis regulum {implicem.
S C HO L I U M.
i fpeciebus, quse ad aquam tai"taream requirunturpars quarta
s filicum alborum contuforum addita , junftimque mixta,
per retortam tubulatam , utmosefl:, dellillata fuerint, prodic
Spiritus, ^iritus alkalinus volatilis , alias ^G^^hriucm Jmelongii diftus,
NepTidtKa* 9"J? quamquam ex acidis oriundus fit, cum acidistamen ef^er-
Amclongii. vefcit. Nam,
quemadmodum fupra Seft. i Cap. vi i ubi dc
. .
A R T I C U L U S Vn.
K^ntmoiiit frtecipttatio -i
tmde
I. Sulphur antimonii auratum.
Recipe fcoriarum a regulo antimonii. q. v. Coquantur f q,
aquas, folutio colata affufione aceti, velaHus acidi, uta-
quae fortis, olei vitrioH &c. praecipitetur. Pulvis in fundofub-
fidensrepetitaaqujeaffufioneedulcetur, hinc ficcetur.
N. Ex parte fiat primo hquoris prxcipitatio , fic fulphur Pr«ceptum
fpadix pr^ecipitabitur , a quo liquor hmpidus fecernatur, cui f"iphuranti-
cit deco^io earundem aqua fafta j fed quia utravis admodum acris
eft, primitus enim excitat dolores intolerabilesfere, quitamen
brevi fubftant, ideo plurimi ab hacabhorrent. Sic etiam vapo-
res hujus deco£tionis per inferiora in uterum fufcepti, potenter
menfes mulierum movent , fubmoventque quafvis matricis ob-
ftrudiones.
iE T I O L O G I A.
VireSy dojis.
iE T l O L O G l A.
utyrum antimonii ab aliquaparte (regulina fc.) antimomf
B abacidofalis, apud mercurium fublimatum antehac habi-
tante, corrofa,ortumhabere,pauloanteluculenterTcripfi. !gi-
turhoc, aqux infufum diffolvitur, ac praecipitatur , quiapar'
ticul^e ejus acida^aqua diluuntur, i. e. fecumaquaconjungunt,
derelidis reguli moleculis , quse , cum ob
gravitatem , tenui
huic liquido innare nequeant, in vafisfundum delabuntur. Pul-
Mercuriur vis hic, minus aptc mercurius vitae vocatur , ortus enim eft ex
Vtres.
Habetur pro infigni fudatorio. Dofis a 9{?. ad 9j. N. Di-
fVum fulphur poteft etiam fixum reddi oleo vitrioli,cujus capi-
mus duplum ratione fulphuris modo didli.
4. Bezoardicum minerale.
Licet in hujus confcfbione nulla fiat rei cujufpiam praecipita-
tio, camen , quia abafto magna expartefpiritu nitri, vel vi-
trioli , prout in -ante memoratanive, vcl turpetho mineralievenit,
folet folidum fui juris fieri , ideo jam de eo commemorare, & idip-
fum huic membro inferere libuit. Recipe Butyri antimonii. q. v.
huic inftillafpiritum nitri,donec non ampliuseffervefcant, quo
a Chemicis fpiritus nitri
fa£to inftituatur deftillatio liquoris,
bezoardici di6bi, quoufque maffa dura in fundo vitri fubfiftat,
quam exemptam in crucibulo leviter ure, donec fpiritus acres
maxima ex parte in aerem diffipati poft materia edulcetur 6c
:
Bezoardicum Joviale.
5*.
Vires^ dojts.
Eflicacifiime fubvenit mulieribus , quse vulvse ftrangulatu
laborant, autfebre, dum puerper^e funt. Laudatiflimumitem
conrra variolas eft, 6c febres quafvis cum maculisrubris6cc. Do-
fis a 9iJ. ad 9j.
iE T l O L O G l A.
Spiritus fulphur antimonii in albicantem j 6c oleum vi-
nitri
trioli id ipfum
in nigricantem mafTam tranfformat ntrovis :
£fci quantum vis , cui oll^ lapideae vel monario vitreo immifTo
,
fuperfuncktur, acetum defliHatum, ut fiant inflar puhis. Hsee-
aliquot dies aeri expofita femel atque iterum in dies fingulosba-
culo agitentur, &, fi mduruerint, aceto dertillato irrorentur,
quoufque non ampHus firmiter coh«reant ; poflhxc cucurbit^
ts6 LiB.III. Sect.II. Cap.II. DeStibio.
immiffis fuperfundatur fpiritus veneris q. f digerantur per ali-
quot dies, ficque liquor oppido rubefcet , qui per chartam co-
latus delHlletur , donec confpexeris in fimdo cucurbitac mate-
riam fpiifam, inllar mellis, cui diffxind^tur alkobol vini q. f pro
tindtura extrahenda: Si hsecnimistenuis fuerit, deflilleturtum
Kttncli- ad mediam aut quartam partem. Sin veroaliquis eam efficacio-
quorcm ali-
quioleum rem exoptet , is hanc retort^ immittat, 6c moderato igne de-
antimonii ftillationem inflituat,quoad gutt£e coloratas progredi incipiantj
cttbrumap-
pelUttC. tum illico excipulum amoveatur, ac aliud, quod mundum 6c
ficcum efl , fubflituatur , &
major ignis retort^e adhibeatur,
quoufque nuUas guttas, aut nebulofum vaporem, prodire vide-
rit. Potefl quidem haec tinftura etiam per cucurbitam deflil-
lari, fed tum minorem ejus quantitatem habebis. N. Spiritus
veneris , quem a tinftura prima vice detHllata recuperavifli,
reliquo vitro antimonii iterum afFundatur ; valet enim adhuc
tin(5turam ex eo extrahere.
Vires^ dojls.
4. Tindrura metallorum.
Recipe reguli martialis prima^ fufionis |ij. cupri , ftanni^
plumbi fingulorum §]., liqiientur in crucibulo, effundantur &
pulverentur, quibus infuper permifceantur nitri §xv. pulvis per
vices crucibulo candenti ingeratur , quo pera6to materias ignis
intenfior per aliquot horas adhibeatur, donec colorem asrugini
fimilem habuerit. Materiie e crucibuloexemptx, inmortario
pulverata;,poltcucurbita: immifla:, affundantur<3;//^o^o/vini^xx.
ebulliant paulifper in arena, ficque indepturus es tin6luram ad-
nwdum rubram.
Vires,
XiB.m. Sect.II. Cap. II. De Stibio. xf/
Vlres^ dofis.
Vires, dojis.
Viresy dq/isJ
Tn quibufcunque afFe6tibus , quibus vomitio utilis ac faluta*
lis eft, dantur gt. xv. vel xl. vel i..
G. Varia Balfama , ut
Vires<i dojis.
adxij.
z, Aliud,
LiB.III. Sect.II. Cap.il DeStibio. zf^
2. Aliud.
y. Tartarus emeticus.
lutio cum
aliquo ex ante di6bis fa6ba , faporem valde acrem,
penetrantem , quem ad tempus filivse fluxus infequitur, ha-
bet. Sapor autem hicce non falinis tanteum, fed etiam fulphu-
rcis , utrinque copulatis, originem fuam debet. Itaque 6. aci-
dum tartari in crocum
ac nonnihil ex eo extrahit, pari-
agit ,
C A P U T III.
catur ,
quoniam in rubedinem vergit, & plurimum aureis mi-
cat ftriis: hsec autem j quia colorcm argenti prae fe fert, & in
didis proprietatibus ab illa differt. Beccherus Phyflc. fubtcrr,
Lib. I. Se6t. vi. Cap. vii. ftatuit quidem diflimiHtudinem &
diftmdionem efl^e inter marcafltam & bifmuthum : hoc enim a
raetaUicis, quoniam , cum in fodinis reperiatur, iolet efl~e in-
Kk i di-
262 LiB. III. Sect. II. Cap.III. De Bismutho.
Teftum
dicium 6c veftigium argenti, te£tum argenti vocarij corpus ei
argcnti voktile efle, gravetamen & plumbo fimile, ftannum eo adul-
quid? Bif-
muthi& terari: illam autem colore flavam efTe, fortitamque plerumquc
Marcafitx
dcfciiptio.
figuram quadrangulam , &
eam , quo loco in tellure reperiatur, fi-
gnum cupri prxfentis efTe: verum,quoniampleriqueChemico-
rum vocabula habent promifcua, acpromifcuehacceidem
di(5i:a
rei tribuunt
, idcirco Hbet eorum veftigiis inftftere. Plum-
Birmuthum bum cinereum variis rebus immixtumeft, ut cadmise metal-
aiiisrebusut lic^, vcnis argenti,& cupri j e quibus id, fi modomediocriter
|>lurimum
rft immix- ignefcunt, inftar plumbi candidi extillat. Recrementa vero,
tum quae cadmia metallica relinquit,cum filice candido admixtocon-
vertuntur igne in vitrum quoddam cceruleum , quod deinceps,
-molendoinpulveremredigitur, qui welZaffaravel Smaltumdici'
tur, &eftpigmentum,quo vel pi^ores , velmulieresloturas vc-
ilium lintearum operam dantes, utuntur. Bifmuthum, quo-
niam moderato igne liquefcit, facileauthydrargyro, autplum-
bo tum candido tum nigro , permifcetur. Stannarii eo maxi-
me utuntur ad ftannumcum plumbo nigroadulterandum 5 effi-
cit enim , ut hasc candida 6c dura reddantur. Seplafiarii au-
-tem nonnulli eo &
plumbo nigro conantur hydrargyrum adul-
^erare j fed lucrum , quod ex hac impoftura capiunt , nullius
momenti eft. Nam , fi illorum drachma tantum uni hydrar-
gyri librcX admixta fuerit, ftatimhocquadantenusfpiflefcit, ac
ii effunditur, apparebit inejusfuperficie^pulvis nigricans. Con-
fanguineum bifmuthi videtur effe Cincum^ quod vulgo Jpiauter
appellatur. Hoc non adeo candidum, nec tam friabile, quam
Cincum
9uid
illud j fed durum ac tenax, & caefium eft: 6c de virtutecon-
venit cum &
cadmia fofHli , vellapide calaminari, quac
tutia,
vim habent cupro colorem flavum inferendi.
II. Qiiandoquidem argentum vivum & fulphur bifmuthi 6c
C;»f/ principia , aliud cum alio non firmiter conne£litur ideo :
'
. Lib..
264 LiB.III. Sect II. Cap.III. De Bismutho.
& Lib. V. Rolfincius Chem. in artis form.
Eft inter Lib. vi. Cap.iii.6cc.
Chemicos
phyficosdc Qui affirmant, experimenta aliquot in medium proferunt qui ne- :
plantaium c
8c, fortean quae-
gant, iis illa fufpefta funt atque invifa, fi
cineiibus
redintegra- dam plantiE, tali ut perhibent , modo, fuerint unquam repras-
tioninecoii-
fentata^, volunt, has nonveras,fed imaginarias tantum, fuiffe:
quibus &C ego aftipulor. Nam fuum cuique feu animali feu
plamas a difpofitore illo mundi Deo inditum efl; femen , fingu-
larum auftor formarum, &
vitx rudimentum nifiillud fuerit,
:
Vaiia ml- rum femel deftru6]:am redintegrandi. Verum longe alia rerum
neralia ta-
mctli vi-
quarundam, eRegno minerali fumptarum, conditioeft: dehis
deantur im-
mutatavel
enim aliquae, quoniam fohditatem &
firmam principiorum co-
deftrufta, hasrentiama natura impetrarunt, aut quia in earum principiis,
poflTunt ad ab igne disjundis apparet immutabilitas, pofilint,tametfiomni-
priftinum
ftatum redu . fariam inverf^ fuerint, ad priftinum ftatum reduci. v.g. mctal-
la £c femimetalla, etiamfi vel menftruo quopiam, vel ipfoigne,
aut pulveris aut liquoris in formam redigantur , adeoque for-
mam nativam amiferintj tamen hxc, quomodocunque diftra-
6ta fuerint, rurfus in priftinam conditionem reducuntur. Ne-
que enim hxc in fua primordia rcdafta funt, neque nativum
partium fitum perdiderunt j fed comminuta modo in minima
truftula , w^?//?n/o, talia folventi , innatant ; qux , auxiliante
pulverisformaminduunt, quam
pra^cipitatione fua: fpontis fa6ta,
& plerumque detinent, quantumvis diu diuque in igne calcina-
ta fucrint: exigua quippe falis acidi firme ipfis cohseret portio,
qutC Scaquse potentiam 6c ignis non reformidat ; a quibuscse-
teroquin id ipfuri) , vel diflblvitur , vel difilpatur in auram.
Vcruntamen , fi diclo metalhco pulveri acidum abforbens, e.
LiB.III. Sect.II. Cap.V. DeBismxjtho. 26^
g. fal quodvis alkali fixum , addideris, ac hasc poftea in igne
fatis magno colliqucfeceris , fruftula antedi6ta metallica, ener-
vato acido, ad fe accedunt, ac naturalem formam recuperant.
Quo melior autem principiorum metallum 6cc. quasvis confti- Nonnlhii
tuentium , temperatura , &
quo firmior eorundem connexus ^chlTitam'
fuerit, eo minorem metalli refufcitati portionem artifex deper- pcidmnu.
det. Enimvero alicujus metalli, quamvis maxime in igne fixi,
portionis jaduram tulille fe, nemo negabit : in caufla funt ignis
& menftruum,quce plerumque aliquam di6borum portiunculam
auferunt : quinimo menftruum , ut fupra Cap. i v. de fale Lib. i
fatis fuperque oftendi, aliquantam di6ta metalla conftituentium
principiorum partem , v. g. fulphuris 8c fahs alkaUci , in Uber-
tatem vindicat quibus relaxatis fieri non poteft, quam ut tale
:
T>e Arfenico.
dtSnumsT autcm fpecics arte fiunt: cicrinum utpote vel rubrum camino,.
aibum ut quum vcnse metalHcie in officinis excoquuntur,, adhaerere folet
'°^'
, vena arfenici in eitrinum
qu-in 6c additione fulphuris citrini j,-
ipfa vix contineri potuerit , fed per ejus membranas quafi exu-
daret. Quandoquidem vero inter medicos conftat , faH alkaH-
<:o, in primis volatiH , &: oleo a terra feparato, maxime vim
cfle fanguinem extenuandi ac rarefaciendij eftici ex his, puto,
avfemco ejufmodi fal &
oleum inefle , atquc his eflBcientiam
qua donatum cft, praecipue eflTe tribuendam.
Ll z AR.
268 LiB. III. Sect. II. Cap. IV. De Arsenico.
ARTICULUS I.
I. Regulus Arfenici.
visbut^ii inftitui queunt, qux antimonii oleo glaciali alias folent ei au- :
'
'
2. Arfenici iixatio.
Vires , ufus.
Per fe inpulvercm reda6tum> convenientibus rebus immlxtum,
vel
LiB.III. Sect.II. Cap.IV. De Arsenico. 2^9
vel ab aerehumido inliquoremredaftum ,
proficit adverfus antc
dicla ulcera &:c. Verum enimvero, cum medici compertum
habent cancrum ufu acrium medicaminum, fiveacida, fiveal-
kalica , five media (int , exafperari plurimum , adeoque dete-
riorem fieri j his itaque &
fimilibus medicamcntis non tantum,
quantum aliqui , fido. Mage tutum nobis ex arfenico reme-
dium cancri futurum, mihi perfuadeo, fi visfua exedendi , quam
habet , enervetur quod fieri plurifariam poteft. v. g. Arfenicum
:
3. Magncs Arfenicalis.
Vires.
PrjEcipuares eft, e^ qua emplaftrummagneticum-r^»^^//5'^-
la conficitur. Ufus ejus eft in curatione morborum maUgno-
rum , qui adverfus omne hominum genus graflantur , ad bubo-
nes, anthraces &c. perfanandos. Pro amuleto nonnuUieun- &
dem adhibent, & tum coUo eum, facculo ferico inmiflum,fu-
fpendunt: aut admovent alUgantque mamiUae, adeum
finiftrae
ipfunri locum ,
quo cor emicat, ut omnera indidem maUgnita-
t«m attraheret j fed vis b*ec , quam ei tvibuunt, , pofi^ta eft in
. , phan-
LiB.IIL Sect. II. Cap. V. DeSulphujCe. 271
phantafia potiiTimum & credulitate, quseeriorellmagis, quara
ettlpai, & quidem in optimi cujurque mentera facillime irrepit.
ARTICULUS IL
Aiiripigmenti fublmiatio , unde
Rubinus arfenici.
colHgenda.
G A P U T V.
T>€ Sulphitre.
principia.
Lib. III. Se<St. i Cap, t §. 2. aHqua mentio eft fa6ta} fciHcet
. .
animalculo , i6ti , vel quos mala fcabies 8cc. turpia cutis vitia
tentant , remedio efle. Quamobrem vero fulphur ad h^ec omnia
«tile fit, ejusnaturamficcompofitionemfecumreputanti, rcor,
jnuUo negotio patere 8c nota fore. Nempe illud ex acido &
oleo ortum traxifl^e confiderare primo oportet : dein fulphur ab
Mm oleo-
274 Ll6. III. SecT. II. CaP. V. De SULPFtXlRE.
oleofis acidirquepotenti{TirnisqLiidemrolvi,reddifficulter; cum o^
leisautem id non conjungijnifi inftituta fueritutriufqueco^lio^
clii tantifper immoraildum cll, donecomneaquofum penitusab-
aftum: coftioenira incauflaell, ut alterumalteri conjungat fe.
Verum neutraex dictis fulphur refolvendi rationibus, quia alte-»
i*a violentum acidum , altera intenfum calorem
, poftulat, con*
gruit cum corporis animalis conditione , in quo nufquam tam
potens acidum , nec tam intenfum calorem , invenire , ncdum
imaginarinobis licet , alterutrum citra vitalitatis deftru^tionem
habere pofte. Igitur vi^ , qu« rationi magis confentanea eft^
suiphur infiftendum eft. Scilicet fulphur ab alkalicis, praecipue vola*
co^S?eh°u-" tilibus, in fua principia redigi itanempe, ut acidum fulphu*
:
ne»
LlB. III. SeCT. n. CaP V. DESUL^ftURE.
2X5'
tictrantis fcatent ^there, ac
ubi incaluerunt, ob lasvitatcn;
,
que fulphur agit, uno modo, cum alkali in enixum commuteti doa^it."^*''
^ltero,cum inhabiles volatilefque fanguinis partes, motum fan-
guinis accelerandoatqueadeo fudorem movendo, foraseliminet.
En £Etiologiam , cur fulphur per fe ufurpatum morbis malignis,
fcabiei 6cc. peculiare fublidium fitj refpirationi autem difficili,
aliifque pulmonum vitiis, oleofa
fulphuris extra6ta pars prodeft,
propter olei agilitatem &
facjlem diltenfionem, aquatenaces
fanguinis partes difrumpuntur , hinc flujdas evadunt, habi- &
les ad per anguilos pulmonum canaliculos permeandupi. Cui-
libet ulcere affedx parti , fpicula falina involvendo, aut fe his
interponendo , epjdem olcol^ particiila;, auxjlio funt.
A R T I C U L U S L
Fiores rulphuri^.
Vtres^ dojis.
Eandem vim ,
quam fulphur crudum, habent. Dofis a gr;
V. ad 5{?. 9ij. Exterius per fe, aut modico mercurio vivo 6c
f: q. unguenti rofati immixti , toUunt fcabiem.
A R T I C U L U S ir.
milem.
ARTICULUS III.
r. Spiritus fulphuris.
SiiPoi
. ^ capite mortuoautem fit quoddam fal, V EmmerU , GJafero a-
chr^fitim^' liifque Polychreftum diftum. De hoc fufius agam Cap. deni-
tro, unde & xtiologia hujus pretenda eft.
Vires.
Habet, quasaliifpiritusacidi, de quibus pofteaSe6t. v.difle-
ram. Dofis ad gt. aliquot, prout aut magis aut minis acer eft.
AR-
Li». III. Sect. II. Cat>.V. DeSulphur.e. %-J9-
ARTICULUSIV.
Sulplmris extra6tio , unde
Vfrer.
Generatim atquc -unive!rfc quarlibet talfamaiinteriorum vifce-
rum exulceratiofles fanant. Doiis a gt. i. od x. xv &
280 LiB.llI. Sect. II. Cap.V. DeSulphtjre.
N. I. Si di6toepatifulphurisalkohol viniaffuderisac lenica-
lori vas expofueris QntuhitinSiuraSulphuris ^ quamperchar-
,
ELEMENTORUM CHEMI^
L IB R I IIL
S E C T I O IIL
Dc Lapidibus.
C A p u T I.
^e Lapdihus in genere.
inutiiitcr
commenta efl!e plurimi contendunt. Nam
propter firmam eo-
liJtiTrd dc- rum duritiem ,, loquor hic de gemmis , a ventriculo digeri ne*
fciis,
LiB.III. Segt.III. Cap.II. De Gemmi5. ijj
fciis, ad in minimaspartesredigendum inhabiles funt quocirca :
J°J^*^^"™
ventriculo, non nunquam maximo onerifunt,. cumprimis, fi
crebrius dentur. Enimvero non modo fermentum ejus ener-
vant, fed etiam ejufdem, quin&intellinorum, tunicis, cum-
maxime adhserere folent quce , fi ab eorum acutis extre-
:
C A P U T II.
!D^ Gemmarum medicamentis Chemicis.
I. TTomo luxuria difiluens , dum refte valet,non modo pe-
ARTICULUS I.
Tin£lura.
Perfpicuum quidem eft , conftatque inter omnes, efte corallicr
rubro tin5turam. i. e. colorem , qui falvo corallii formare
quadam pingui , ut butyro cera S:<.c. extrahi poteft. Veruml
non omnibus patet, me ipfum non excipio, quo pa6t:o ifte co-
judicium lor demum ex hac pjnguielici debeat. Nam, fi fpirituviniad
deonmisge-
^^^ eliciendum ufi fuerimus , folvet is permaenam rei pinguis
ncris e coral- . ', r
, • * °
lio confeais partem : qu^, quamvis colore rubro tuerit , non meretur tm'
tiniiuns.
^ur^ nominationem. Neque ea vim acceptam coraUio, fed
pingui, refert. Eadem ratio eft Tin^turae , quam Langelottus
oleo aut anifi, aut fbenicuh, confici docet. Spiritus acidi, ut
ligni guajaci, panisj melHs, vitrioii philofophicus , faHs dul-
cis &c. quos aHqui in extrahendo coraftii colore adhibent, to-
tum CoralHum in liquorem redigunt , ac fponte xxzdiu tenxpo-
ris rubefcunt. Quid ? quod idem fpiritus rubri eveniunt, fi
quis aHquem de di6tis coralHo albo , vel lapidi cuipiam non ad-
eo duro fuperfuderit , &
in loco caHdo aliquandiu repofuerit.
Tindura Ex his maximc in ufu eft, qua^ fit fucco citri. SciHcet is pul-
"Sm'fi«o"^ veri coraUii fuperfunditur , &
blando calore fitis diu digeritur,,
«""• donec rubefcat: quo Eicto fuccus colatuscoquiturad melHsfpif-
fitatem , cui poftea fpiritus vini re6lificati q. f pro extrahcnda
tin6iura affunditur- Sed' hcec & reliquse acido aHquo fadx,
eofdem ferc effedus habent , quos fupradi£tum magifterium fo-
lutile. Refrigerandi vim tribuunt tinfturx cumnitroparatae:
Airacuni quas y^. coraUii vel rubrivel albi p. j. nitri pulverati p.
ita fit.
anso:.
ij. immifla diu igne crementur. E crucibulo exemptis-
crucibulo
& pulveratis fuperfundatur fpiritus vini , qui intercedente calo-
rc rubicundus evadet. Gloriantur equidem nonnulH de Hquore
coloremecoraUiis, falva eorundem forma , eHcientej fedhuc-
iifque mihi eum confpicere non Hcuit, AHi , quibus eam vi-
LiB.III. Sect.III. Cap.III. DeCoralliis. 283
dendi copia data eft, judicabunt, quid de ea ftatuendum fit.
Csetcrum non pofliim , quin heic memorem liquorem e coral-
liis fa6tum , quem aliqui magni faciunt ad fluorem album pro- &
fluvium fanguinis mulierum cohibendum. Recipe corallioinim Liquorco.
§i). nitri |vj. pulverata crucihulo candenti pervices ingerantur, "UioiiMn,
per horas circiter fex urantur. Materiae crucibulo exemptteSc
pulvcrat^ fuperfundantur aceti deflillati §v. digerantut per tri-
duum. Liquori color erit rufus. Dofis gt. xx. ad xxx.
ARTICULUS IL
Coralliorum practfitatio , unde
Magifterium.
Vtres^ dofis,
^ T l O L O G I A.
Acidum , cur fingula fere dura corpora corrodat , hinc
iUinc etiam atque etiam dixi > fic &
cauflam , quarc •
Oleum ef- go & ei facultas potiflime adfignanda eft. Oleum autem quod-
Jentiale
vis ejjhitiale^ quod penetranti odore dotatum efl, plurimumse-
c[\lO
t€ndat , qiiid
agatincor- thcrislibi habet permixtum , atque in minimas moleculas ex fa-
porc anima-
li?
cili rcdigi poteft. Hoc, fi humori lento immixtum, per mi-
nima ei commifcetur &:, fi tantillulusmodo calor adeft, di-
:
A R T I C U L U S l.
I. Tindura fuccini.
cjufdemmodi tindiuram , ut quac primo loco di6ta eft. Nam fal *^"'^'^^*"*'
2. Magifterium fuccini.
ARTICULUS IL
Succini dejiillatio^ unde
lata decoquatur , donec in fine guttaejus fupra laminam efFu- <^.i"i p«"fi««--'
c.'c.&c. tur, fic 8c cum affufo acido effervefcunt verum illud cum al^ :
iuKipitux eiiim
LiB. III. Sect. III. Cap. V. De H/EMatite. 291
enim cornu cervi alkaUcum ab acido fale fuccini , quo"
volatile
dammodo ftabilevel fixum efficitur, quod non prorfum evehi-
tur, nifi humidum fuerit abaftum. Eadem hujus ratio eft,
quce falis ammoniaci , aut alius falis alkali volatilis, cumacido
quovis mixti, quae etiam ad ficcitatem citravirium difpendium
decoqui poflunt.
PharmacopoljE noftri in promptu habent fpiritum matrkakm
qui fit ex aequis partibus fuccini, mirrhne , maftichis &
oliba-
ni cum f q. fpiritus vini per veficam deftillatis. Verum, quo- Prxccptum
niam fuccinum parum de virtutefua alteri impeitit, nifihumi- ^^^i'^"^^
matricalt
. ^. . j.
. ' • .
n r I
• •
1
do nbi addito orbatum. 1. e, combultum merit, ideo mcafium deftiiUndoo
didam deftillationem patitur. Utautemfpiritus hicce efficien-
tias fuccini non expers fit, &
oportet & opus eft fpiritui e reli-
quis tribus deftillato admifceri aliquantulum olei albidi , ad li-
oram fpiritus fcrupulos duos circiter olei. Vel, fi quis jammo-
do olei mixti e vefica deftillationeminftituiflet, commodumip-
fi tum erit, fi veficse, poftquam ex ea oleum craflum effudit,
Vtres^ tifus.
Licet Chirurgi plurimum hoc fpiritu exterius utantur ad
contufiones , tumores laxos , quos alii frigidos vocant , ad fug-
gillationes , ad nervos luxos vel refolutos &c. j verum tamen
poteft idem 8c bibi contra flatus , menfes fuppreflbs , partuin
difficilem &c. Dofis |1$. ad §j.
C A P U T
V.
2)^ Laptde Hamatite.
I.
"P X lapidibus , qui in Medicina ufum habent , olim & &
JL/ nunc crebroufurpantur,eftlapish£Ematites, quemGras-
Pp z ci
i()2, LiB.IlI. Sect.III. Cap.V. DeH^matite.
ci AiB-ov ciifj.a,TiTiv vocitant. Is , quem feplafiarii plerumque
A R T I C UL U S I.
iETIOLOGIA.
Sal ammoniacum ex acido falis communis 6c ex fale aikaVi vo-
latili compofitum efie, infra Libr. v. Cap. i demonftrabo.
.
ARTICULUS n.
Tin£tura adllringens,.
2. Liquor ftipticus.
ARTICULUS IIL
UJiio^ unde
Ca-
LiB.III. Sect.III. Cap. VI. DeTalco. is)S
C A P u T VL
T>e Talco.
niam &fri6tu nonnihil cutem Isevigat, unde hsec nitefcit: eam poteft,quain
ob cauflam omnem in illo fuie falutis anchoram ponebant, ac fl^gTeS^
variismodis temarunt, utremedium, quod ante di6tas virtutes fideriooiei
*'^^'^
haberer, ex eo elicerent. Indefeflb lludio , incredibilique la-
bqre, in eo periculum fecerunt perplures, quorum pars ad de-
fliillationem , pars ad uftionem , ralci confugerunt. Sed oleum,
vel hquorem , qucm cx eo nadi funt plerique , caflli nuce non
emerim. Talcum quippe diutiflime igni intenfiflimo commit-
ti poteft , citra notabilcm ponderis jaduram fervans fempcr :
Liquore Talci.
II. iji. Nitri crudi q.v. crucibulo immittatur, eiqueinigne
liquefado prius paulum carbonum pulveris infpergatur, ut
quadantenus alkalicum evadat, quin &
, ut eoaptius ab aerishu-
faftum hoc-
quamcumque flavedinem cutis fubmovcndi habentc, Cofmetica
t'c dirimit. di-
LiB.III. Sect.III Cap.VI. DeTalco. 297
dicitur ex eorum animo eximam. Complurium equidem fcri-
,
CLq ELE-
298
ELEMENTORUM CHEMI^
L I B R I IIL
S E C T I O IV.
^e quihufdamTerra Jpeclebus.
M E M B R U M I.
De terra iigillata.
M E M B R U M II.
M E M B R U M III.
Deterramartiali.
M E M B R U M IV.
De Terra Catechu.
kesnulla
De natura hujus terrse perdifficilis & perobfcura quaEftio
cft, dc qua
tantopere
eft. Siquidem inter rcrumnaturalium fcriptoresnoncon-
Bonfolum , venit, quid illa fitj aliis eam ita in terra inveniri, aliis eam ar-
medici , fed
«tiaHi fepla- te fieri cx fucco glycyrrhizac , extra6to calami aromatici, 6c
iiarii diflen- fucco arecae , aut fucco arboris cadirae, quam de genere Lycii
tiant.
Indiciefle: aut e fucco fru£t:us acaci^e Orientalis j aut efucco
arecas cum modica terra deco6to , ftatuentibus. Licet origo
ejus obfcura fane , &
incognita fit patefafta tamen ejus virtus
:
Virtus ter •
in Medicina eft. Nempe per fe data ad 9). vel 5{$. alvum quo-
:i3t Catech».
quo modo citam fiftit &yomitiones, proficitadverfusfanguinis
expuitionem & immodicum foeminarum profluvium. Effica»
cior multo cric, (\ ei paululum opii admifcueris. Sunt,qui eam
mandunt dentibus ad foetorem oris emendandum. Ut autem
magisgrata & fapore&odorc efl^t, luxuria, terrac marifquevafta-
trix, varia ad hanc admifceri juflit, conficique paftillos docuit
mu-
LiB.III. Sect. V. Cap. I. De Sale. 501
murcerdae fimiles. O curas hominum! O quantum eft rebus ..,,,
**
inane! En quandam compofitionem. ^l. Terroe Japonicae pul- *^
veratas^j.mofchi optimi 9i?.zibethi gr.iij. olcorumcinamomi,
caryophillorum anagt.v. corticum citriorum, ligni Rhodiiana
gt.vij.f.q. lentoristragacanthiF.Mafla,ex quafiantdeinpaftil-
^^'"^""»
li oris Foetorem cmendantes. Fit etiamTinftura. Cape Terrx
Catechu ^j. irroretur guttis aliquot fpiritus vitrioli , affundan-
tur poftea fpiritusvini ^iij.digerantur per ahquot no6tes &dies,
colata ferventur. Tin6tura bsec fanat dyfenteriam , diarrhoeam,
gonorrhoeam benignam , quaflibet fanguinis profufiones &c.
bibitur a 3j ad ^ij cum vino auftero.
. . AHqui hujufmodi tin61:u- ^^^f^^^^
ram ope deftillationis fpiflant , donec foHda evadat , cui dein- Japonica,
ceps nomcn magifterii vel ej[enti<e ficcas imponunt , quas eafdem
vireshabet, quastin6hira. Si quis plurade natura, deque mc-
dicamentis, quac ex hac terra fiunt , fciredefiderat, is pervol-
vat, vclim,Ubrum, quem D. /f^^^»^or» hujus gratia in lucem
cdidit.
ELEMENTORUM CHEMI^
L B R
I I II L
S E C T I O V.
Dc mineralium falibus.
C A P U T L
T^e fale cofnmunu
Erveftigata L.
i C. 4. univerfe faHum , quatenus
.
prehendet mquam, urmam (qu£e per alvum enim excernuntur maiiuiu cor-
•
lalis maxima exnarte expertia funt) nobis fuggerere eafdem falis
p°"^"!™"
_ 1-1 r mutatur.
u\ munatiam , m eadem
• •
j 1 1
tx lepos &
fumma hilaritas, laborumque requies, non alio ma-
gis vocabulo conftat.
II. Sal a Graecis vocatur ctA?, quo nomine idem plerxque
Europx nationes appellant. Si forte cuipiamquxdam differen-
tia in verbis videtur , hasc angufta eft, cujufque gentis dia- &
lefto ad fcribenda tantum. Varia autem falis genera funt , plu-
rifariam idem conficitur, variifque in locis invenitur hinc lo-
:
regionibus ,
quas fol larga luce complet
quibus folura- , &
ufque adeo humile, quod fi ceftus maris inftat, ut aqua marina
incertas ,ad hanc operationemconfeftas foflas,vei lacus,derivari
poflic. Foramine cujufvis foflk obftru6to , calor foHs aquam,,
tanquam magis mobilem partem , exhalare cogit, reftantibus
falinis ficcis. Talimodohincillincinltaliaj lllria, Peloponne-
fo>
304 LiB.III. Sect V. Cap.I. DeSale.
fo &c. mare inarefcere vidi: in Belgio autem , ac alibi , iibi
Phoebi radii non adeo fervidi funt , aquam marinam in falem i-
Diflimilitudo etiam &
S^^^ cxcoquunt ,
qui falinas habent.
qillTameft'^
infaiecom- quxdam diftin6tio ell inter falia ratione faporis , & virtutis.
muni.
JSIam alius aliomagis lalfus ac acris eft, qua de caufla & altero
alter ad faHuram pra^ftantior. Mitiilimus omniumeft, qui ex
muria e terra faliente fit ; per longas etenim ambages terrie , per
quas ex Ponto derivatur , cufpides ejus acutas nonnihil infle-
Auntur , &: hebefcunt , quare hse non adeo vehementem in li-
ARTICULUS I.
^urtficatio falis,
I . Sal fufum.
Vfus.
Veteres crebrius, quam recentiores, eo utebantur. Perpau-
cse hoc tempore dantur operationes , ad quas hocce fal defide-
ratur,pr£eterquamquodaUquandoadhibetur ad falammoniacum
in flores albos fubUmandum. Inftituitur ejus fufio, ut aqua,
ipfiintermixta, ftrepitum ahasexcitante, vaforumque hinc fra-
duram facpenumero minitante , orbetur. Eadem de caufla de-
crepitatio t]\is^ quam Lib. 11. Cap. ii.Tit. iv. tradidi, infti-
tuitur.
2. Sal purificatum.
Vfus.
Infervit quibufdam operationibus: fed fruftra ejus purificatio
fufci-
LiB.III. Sect. V. Cap. I. DeSale. ^of
fufcipitur, quia idem fal commune quaforma qua fipore emer-
Vires^ ujus.
Ad Unciam femis vel drachmas fexdatum, alvum & urinam
ciet: Jure vel cervifia calida folutum a jejunis utilitef forbetur.
Infervit etiam variis Chemicorum operationibus , de quibus
hinc illirtc mentionem feci. De cxtero , nifi fali communi de-
bita olei vitrioli portio fuerit addita , acquires e di6to reflduo
non uniufmodi cryftallos. Nam fl illius nimis parum fuerit, ha-
bebis cryftallos quadratas falfi faporis : fi fuerit , quantum con-
venit, cryftallos longasbacilloruminftar, quadrangulas tamen,
amaricantis quodammodo faporis. Quanquam hse fimiliter ac
nitrum figurat^e , tamen h^e fupra prunam pofit^e, non accen-
dent fe. Nihil intereft ad hoc fal conficiendum , quamvis ali-
quis nimis olei vitrioli fali communi affuderit. Siquidem,
quum igni refiduum imponitur, quoufque non amplius fumct,
idin auramdifpergitur, relido ejus tanto , quanto opus ad po-
ros alkali falis communis , c quibus ejus fpiritus ab acido vitrio-
li pulfus , implendos. Sal hocce mirabile in fole , vel leniffimo Hujufmodi
calore ficcatum , fponte in pulverem delabitur : cui adjunga- falc aqua
c^ongj^
conglaciat.
turtriplum, vel quadruplum aquse, cervifias vel fimilis humo-
ris, &fupra ignem pofteadifiblvantur, hinc in locofrigido po-
nantur, concrefcunt in mafiam glaciei ipfi, fi formam exterio-
rem confpexeris, fimillimam.
A R T I C U L U S II.
I. Spiritus falis.
Vtres^ dojis.
iETIOLOGIA.
integra , i. e. quas neu acido neu alkali fuperfufo efFer-
alia
S
^ vefcunt, pofTunt, fi interjacens corpus folidum , quominus
coUiquefcant , impediverit, dividi in acidam hquorem , ignis
vim non fullinentem , rehd-o in retorta prope foUdum alkali.
Qiiam cito autem ejufmodi faha ab igne Uquantur, tam cito di-
vilionem fui non patiuntur. Ergo his , qu;E non fufEcientcm
terras
LiB.III. Sect.V. Cap.I. DeSale. ^07
ternc vim habent , addi oportet terrea quaevis , fufio-
nem eorum inhibentia. Et ,
quamvis huic vias inftiterimus,
acida tamen pars perquam difficile feparatu cft-, quippe eamar-
€te pori alkaJi complexi funt. Attamen longe alia ratio fecun-
dx operationis eft. Experimur enimacidum ponderofius, i.e.
graviores particulas habens , id , quod levius eft, ex alkali po-
risextrudere , ac fefe inibi infinuare. Sic in di6to exemplo,
vitrioli, falis, acidum e poris alkali pellit, hofque de novooc-
cupat. Jlkali autem pori videntur ita natura comparati efie
ut intra fe cujufvis generis acidi moleculas admittant. Chemi-
carum equidem rerum ufum habentibus non ignota funt nitrum
& fal commune , quod hxc nempe ex alkali & acido quodam
tionem facit.
iE T I O L O G I A.
C
inuteS fpi- "^ 5
ufpidesfalis cujuflibet inter olei globulos occultari , atque
adeo illarum vires enervari, confefTarcseft. Alkoholvi-
quamquam e multa aqua 6c pauco oleo acido compofi- &
litus vini tum , agit tamen potiflimum rationc olei. Hujus globulis ita-
9^^ ^^ , feque in illorum po-
cufpides fpiritus acidi interponunt
fcitoko."'
ros abfcondunt hinc hcbefcunt quadantenus ,
j conftituunt &
cum alkohol vini liquorem , qui tutius , quam fpiritus falis folus,
bibi poteft.
H xc potiffimum
in Saxonia, in qua regione auftorvixit,'
celebritatem famse confecuta eft. Mihi vidctur h^cpras-
cipue ab au6tore excogitata fuifTe , ut peculiare quoddam arca-
num haberet remedium. Quotus enim quifque medicus eft,
qui non arcana, fibi tantum cognita medicamina, percupiat, ut
credul^e plebi, &
infimse multitudini , quas illisdele6batur, fa-
tisfiat. Exemplum habemus in di6ta Tin6lura, qu£e ita confi-
citur. ^. Spiritus falis tbj. cui per vices infperge falis tartari
3j[?. pcra6ta ebullitione fpiritum tinge f. q. Tornce folis, colo-
rerubro. Velim jamfecum aliquishancmixturamreputet,quan-
tautpote a 5(5. alkali fa6lafit, fpiritus falis feu mitigatio, feuin-
verfio hercule ea admodum parva eft.
: Nam ad Unciam fpi-
ritus falis informandam drachmisduabuscirciter falistartariopus
eft. Ad calculum jam revocet aequusL.drachmam dimidiam
falis tartari , quid ea valeat ad Uncias duodecim fpiritus acidi
invertendas.
C A P U T II.
T>e Nitro.
trum (i) ibi maxime provenire, ubi terra fale alkali fixo , 8c
flcido , 8c oleo vel bitumine, abundat: (1) calorem fubterra-
neum, vel folis, &
aerem facere , ut diverfa illaprincipiacon-
venienter inter fe coalefcant, 8c (3) neu nitrum fincerum,neu
ejus fpiritum, in fuperiori aeris regione ineffe.
V. Licet nitrum , ut fatis fuperque oflendi , ex variis prin- Nitrumca
compofitum fit , non dubitavi tamen id in falium eni- ^ '*'""**"•
Ciipiis
bl Ut
314 LiB.III. Sect.V. Cap.il DeNitro.
areeentio- i.indicavi,primas tenet; ideoque id longe aliam, quam
ut i^.
rum nitro
efficientia noftrum, vim habet. Ut autem medico, in curatione asgro-
diTcrfum eft.
torum compofitiones veterum ufurpaturo, medicamentum fit,
quod eofdem effedtus, quos veteres eitnbuerunt, habeat, &:
oportet &
opus eft , nitro noftro tertiam vel quartam faltem fa-
Diofpoliti- hs tartari partem admifceri. v. g. Si quis Diofpolitico ad intem-
cMwGakni.
periem ventriculi frigidam corrigendam , ad pituitam inciden-
dam, ad flatus difcutiendos (maxime enim idcontra hsec valet)
utivelit, is hocpaftoidconficiat, t^. foliorum Ruthas recen-
tis minutatim conciforum §if5. feminis cumini ,
piperis nigri
ana ^vj. nitri noftri purificati |f$. falis tartari ^ij. mellis defpu-
mati q. f. f. f. a. Eledtuarium. Galenus equidem Libr.vi .Cap.
XIV. de tuend. valet. jubet fingulorum pares portiones acci-
pere , vel nitri dimidiam , pro iis , quorum alvus liquida eftj
verum , quoniam rutha exiccata effoetas vireshabet, ideo re-
, 6c quidem duplum , quia ficcatis
centis plantae foUa fumpfi
Nitrum multo graviora funt. Caeterum ufus quotidianus docuit nitrum
noftrum habere vim refrigerandi , & materiam tenacem inci-
uoftrum
quam effi-
ciendi facul- dendi > adeoque commode dari contra quamvis inflammatio-
tatemha-
beat. nem , ut anginam , pleuritidem &c. & in febribus ardentibus,
& in ahis morbis ubi fanguinis xftuatio eft. Quin etiam , fi
,
nuis fuperbibatur ,
pituita tum , atque apta ad
fluida efficitur
per loca, corporishumorum fecretioni deil:inata,expellendum.
In inflammationibus , in fcbribus acutis, medici plerique fta-
tuunt fanguinis motum inteftinum efle adauftum. In his cafi-
bus cyhndracea nitri corpufcula interponunt fe globulis fangui-
nis , quo fa6J;o hi ad movendum quodammodo inhabiles fiunt,
&, quod confequens eft, caldor corporis mitefcit.
ARTICULUS I.
I. Nitrum depurgatum.
2. Sal Polychreftum.
Firesy
LiB.III. Sect.V. Cap.II. DeNitro. 317
Viresy dojis.
ARTICULUS IL
Calcinatio vel liquatio nitriy iinde
iE T I O L O G I A.
Sf5 2. Ni-
5i8 LiB. III. Sect. V. Cap.1I. DeNitro.
2. Nitrum fixatum , Alkahefl: G/^//^m.
^. Nitri q. V. crucibulo immiflb adjice per vices pulverem
carbonum , donec hic non amplius inflammam erumpendode-
fiagret, quo vifo , quod reliquum eft , per deliqmum diflblve,
folutum per pannum vel chartam cola.
iE T I O L O G I A.
«uare incen- culas quoque habens , ignis interventu , adjunfta fuerit. Ar-
" ^'
gumenta, quse ad probandam opinionem noltramfaciunt, non
modo regnum minerale , ubi pleraque metalla iifque afl[inia aU-
quanta fulphuris copia dotata funtj fed etiam rcgnumtam ve-
getabilequamanimale fubminiftrat. Qusehbet enim ex iis de-
fumpta res , aUquanto oleo vel fulphure donata , fi nitro ad
ignemhquato, injiciatur, inflammamerumpit, i. e. oleofa rei
adjedae pars aflbciat fe oleofae nitri, hancque ex cavernuhsfuis,
in quas abfcondita latebat, prohcit: utraque autem , tanquam
ignis materia , ab igne, vehemcntiorem motum excitante, ac-
cenditur. Stridor vel ftrepitus, queminflammandoedunt, o-
ritur a particuhs oleofis nitri , quae tanta vi ac velocitate extra
cavernulas prorumpunt, ut fe bleofis additas rei particuhs aflb-
saialkali ciarc poflbnt. Non ex quacunque nitri cum oleofo quodamac-
nitri, cenfione generatur, ut nonnulli arbitrantur, fal quoddam ^//^<2-
//
LiB.III. Sect. V. CapJI. DeNitro. gip
// fixum: at folum, fiaccenfio fuerit fa6ta re, alkah fixodotata. quomodo
Inprimisvero ad illiusprodu6tionemfaciunt fingulsefereplantse, ploS^S.
&folid£eanimalium partes , quae etiam modicum alkall Rxi ha-
bent. In qualibetcunque didrarum rerum cum nitro accenfio-
ne utrorumque & acid^ 6c oleofae particulae in aerem diffipan-
tur , remanentibus terreis , quibus alkali , quo utrumque do-
tatum erat , inhaeret: quod, aut ab aere humido , aut ab aqua
tantum , in liquorem convertitur. Hoc alkali vero non , ut Num m
quifpiam fufpicari poflet , originem modo traxit ab re addita "IJoddam
:
fed 5c ipfum nitrum abfconditam aliquam ejus copiam ha- aikait iniii^
buit> quod neceflario inferendum efl:, quia ex alkali quovis,Sc
fpiritu nitri, verum, utalibidixi, nitrum produci potell. Ex
hoc itaque, in quod aliquid refolvitur: feu, ex quo quidquam
conficitur, compofitum fit, necefle efl:. Deinde , fi qiiis ad cal-
culos revocaverit ifl:am porrionem falis alkali, quamaliquis ere,
nitroaddita, elicere potell, tum cognofcet eam utique modi-
cam effe , rcfpedtu illius , qu2e ex utrorumque inflammatioue
exoritur. Nam feptem unciae carbonum , quae fufficiunt ad
Uncias fedccim nitri inalkali convertendas , dabunt, cum fue-
rintincineres reda6tas, vix drachmasduas falis alkali fixi; cum
tamen has cum nitro fincero accenf^ dent Uncias trinas alkali
puri. Sin veroacceperis totidem nitri vulgaris , fatis erit di-
midia carbonum pars , & habebis nitri fixi plus minus Uncias
duodecim 5 quale nitrum autem non adeo fincerum alkali efl:
ut prius: caufla efl: fal commune, quo, ut fupra oftendi , vul-
gare nitrum refertum eft. Cs terum , nitrum cum mineralibus
accenfum nunquam ob paucitatem alkali , fibi obvium , muta-
tur in alkali fixum , pariter ac illud vegetabilium additione gigni-
tur. Verum ob copiam acidi , quo refertum eft , in fruftula di-
vidit ejufmodi dura corpora irno comperimur , fi finita operatio-
:
cim^ii^uato In nitro nimis parum olei eft, ut id per fe accendi poflit j ve-
nitro fe ac-
j-ujn , dum ad id aHa res , oleo donata , advenerit , hoc e latibuh*s
3. Nirrum Cache£licum.
Recipe vitrioH martis partes quatuor, nitri cryftaHifati p.vij.
arcani dupHcati p. v. f q aqux diflblvantur, colentur, deco-
quantur hinc ad ficcitatem. Jubet equidem Schroderus vitrio-
lum martis ad ruborem uftum capere, unde fal hocce rubrum
colorem contrahit j fed pra^ftantinus evadet medicamentum,
fi dictac fimpHci viae tantimimodo inftiterimus. Dofis a gr. x.
AR-
LiB.III. Sect.V. Cap.il DeNitro. 521
ARTICULUS Iir.
iE T I O L O G I A.
Tt z Ca-
524 LiB.III. Sect.V. Cap.III. De Vitriolo^
Caput II L
T>e Vttriok.
oltendi , par ac fimile cft nativi. Quod cum ita fit, efficitur vitrioium
ex eo utrumlibet ex iifdem rebus ortum duxifle. Videlicct mi- cx quibus
neram cujufvis metalli ab acidofulphuriscorrodi, acrationcdi- crewmiitJ
verfitatis metallorum corroforum cmergere alium atque alium
rei compofitJK colorem , faporem , 6c formam. Fodina nam-
que vel cupri, vel ferri, vel alterius metalli ferax , ejufdemge-
neris fuppeditat vitriolum : raro auri ,
perraro argenti 6c fianni
habetur vitriolum. Hungarico tamen nonnunquam aliquantam
auriportionemadjunftam efle, artifices deprehenderunt. Intel-
lurereperiunturinterdum genera vitrioliadeo pura, inquc ftrias
formata , ut non indigeant artificis ad purificandum. Datur
etiam vitrioH fpecies albi coloris, quaj fecundum exterioremfa-
ciem ipfi amiantho fimilis , prasterquam quod vitrioli fapore
pr^edita , &
in aqua diflblvi apta fit. C^eterum fcaturiunt a-
qu£e in ipfis fodinis vitrioli oppido imbutae j cujulinodi adju-
vante co6lione , &: cryjlallizatione tantum , in vitriolum redi-
guntur. Evaporatio vel co6tio iftarum aquarum 6c fimilium
exquibusvitriolumconficiendumefl:, in plumbeisahenispotifli-
&
mum peragitur quoniam vafa cuprea, 6cfcrrea, a talibus
:
AR-
LiB.III. Sect.V. CapIIL. De Vitriola. 3x7
ARTICULUS L
Vitrioli Cryflallizatio , tmde
I. Vitriolum puriiicatum.
Vfus.
Infervit quibufdam operationibus; fic etiam ex hoc, finem-
pe cupro refertum , conficitur ^ulvis /ympatheticus. Scilicet
ejufmodi exponitur, donecin pulveremcandidum
foli tantifper
2. Arcanum duplicatum.
Conficitur e Capite mortuo aquac fortis , fcilicet cape ejus
quantumvis, idquc ex aquacoque , ut faI,quoda deftilla-
tione in eo reliquum eft , tabcfcat , folutio colata, poftquam.
humorem nimium exhalare fiveris , cryjiallizetur. Sal ,
quodl.
in fundo vafis fubfidit, exemptum, ficca, 6c aflerva.
VireSi dojis.
E P I C R I S I S.
Vv fer.
330 LlB.III. SeCT.V. CaP.III. DEVlTRIOLd
ferrciE indita , expulfionem fpirituum rubicutt-
deftillentur ad
dorum: pofl erefrigerato refiduo, fal, utdixi, eliciatur; vel
3. Gilla Theophrafti.
quodcunque vitriolum , maxime vero id , quod asris con-
L '
icet
vomitum cicat aliqui tamen, ventriculum pur-
forseft, :
4. Tartarus vitriolatus.
proprietate cum illo , qui ex fpiritu vitrioli fale tartari fit, &
convenicnte. Nec raetucndum nobis eft de vi peftifera, quam
ei adfcripfitZwelferus in Apologia adverfusTackenium. Nam
is, quantumvis plurimum in fcribendo Sc falis haberet , 8c fel-
lis, nec candoris minus, tamen, velut mihi aliifque probatur,
non compertam habcbat rationem hujus operationis. Condo-
nandum itaque illi eft , fietiamerrare, quod humanumeft, ipfi
ufu venit.
Nimirum idem omnes fallimur ^ neque eft quifquam ^
^iem non in aliqua re videre fuffenum
Pofjis^ fuus cuique attrihutus eft error.
Sed non videmus , mantica quid in tergo eft.
Ut habet Catullus ad Varum.
Vires ^ dojis.
ARTICULUS IL _J
Vitriolt deftillatio , unde
V itriolum ,
quippe permagnam aqu^ vim habet ( (a*
lium enim quorumlibet perlucidiias , ut antea dixi , de-
pendet ab iis intermixtis aquas particulis) exhibet , quum re-
tort^e vel cucurbitac immiflum , magnam phkgmatis copiam ,
B.osvitrio- quod aliqui rorem vitrioli , maxime vero , cum nonnihil
^*
fpiritus volatilis ei admixtum fuerit , appellitant. Nec cum
di£to phlegmate omnis ut
volatilis fpiritus exit
j fed
aci- is , &
davitrioli pars, firnriiter admodum metallicocorporiinhserenr,
in tantum , ut intenfo igne opus flt ad utrorumque cxpulfio-
nem. Igitur cape vitrioli ad alborem in ollaterrea ufti , i.c.
phlegmate fuo exuti , q. v. retortam co ad medietatcm imple:
hincex igneaperto, ut mos eft Chemicorum , fiat deftillatio,
cui tantifper immorandum eft, ufque fumi prodire cefTaverint:
perada operatione deftillatum liquorem phiolas, autcucurbi-
?r2ceptum tas, cui longiufculum collum eft, immitte , eique alembicum
^ T I O L O G I A.
Vires.
Confert plurimumbiliofis, fuffocationibusmulierum, fpafti-
Prxceptum cis &c. Dof a gt. x.adxx. Protinfturabezoardicaautmix-
«mpTieem tuta fimpHcc hunc potius, quam fpiritum vitrioli feu ordina-
auttinftu- rium fcu volatilem , capere prjrftat. QLiia fpiritus bczoardicus
i1«m?onriI camphoramin hquoremredegit,additioneautemfpiritus alteru-
ciendi.
^rius vittioU &
tartari , debiUtatur , hinc camphora denuo fui
juris facta fruftulorum more Uquori innatat. Quod autem non
contingit , fi quis didum fpiritum vitrioU dulcem dictis rebus
adhibuerit.
3. Spiritus vitrioli coagulatus.
Parum'abeft, quin hic de medicina eje6lus fit. Recentiores
namque, (Ucet vetcres de artificiof^ ejus coagulatione valdope-
re
LiB.IIL Sect/. V. Cap.IIL Dk Vitilioeo. 33^
re fupervacaneamhanccenfent. Qxiidenimper
folliciti eflent )
E P I C R I S I S.
5. Aqua fortis.
Vfus.
Infervit variis Chemicorum 6c metallicoriim 6c tindorum 6cc.
operationibus.
ANIMADVERSIO.
N on uniufmodi,
aquas fortes ,
fed inter fe diverfas,
nifi
ex di6lis
ignem debito modo moderatus fueris.
rebus habebis
iE T I O L O G I A.
inferrepoflit.
6. Aqua Regis.
aifcSden^'
obtulcrit. Nam de hac Stygia, per quam homines, telle He-
tia.
'
rodoto Halic. in Erat, jurarc folebant, varia ab Hiftoricis enar-
rantur. Talem efTc , Qm-tius fcribit , ut ferruin quoque exu-
rat, ungulce jumenti duntaxat patientem efle. Plinius addidit
L. XXX. C. \6. ungulas tantum mulanim- repertas , neque al5.im
ullam materiam , quse non perrodei'etur a veneno Stygis aqua;-,
cum id dandum Jlexandro magno Anti-patcr mitterct. Jufiin.
L. XI hujus veneni tantavis foit , fcribit,ut nonsere, nonfer-
.
# *
C A P U T IV.
2)^ ^^ltimine.
ELE^
344
ELEMENTORUM CHEMl^
PARTlSPRIMiE
L I B R I IV.
inferioris pariis ,
quae radix dicitur , nutrimentum e loco,. cui
Tiantarum infatum, capicntis. Ex plantis alise perfeftar , alia^ imperfe6t£e
genexa.
appcllantur. Perfe6tx dicuntur , qux radices , folia , caules,
flores 6c femina habent imperfeftse quidem omncs habent ra-
:
men elTe , fed nos ignorare tempora anni , quibus microlcopn luiafemina
adminiculo confpici queunt pari modo ut epiphyllo-fpermarum "^"^*
:
poros plantjc intrare poflintj fed necefle eft, adfit debitus ca- eeffaiia.
Yy 2 Ca-
34^ LiB.IV. CAf».I. DeMedicamentIs&c.
C A P U T I.
ARTICULUS I.
ARTICULUS II.
EXTRACTUM ,
prout nuHc in oflicinis proftat , in medica-
mentorum folidorum numero collocandum eft, quantum-
vis raro adeo folidum , ut in pulverem teri queat , habeatur.
Nam unumquodque propemodum maflaj cuipiam fimile eft, hu-
jus gratia ita adornatum, partim ut inde bolus, pilulre 6cc. re-
media fohda fierent , partim ut , cum diutius aflervandum fit
non mucefcat: fiquidem extra6tum»?f?//r«f aquofo confe6tum,
ac debitam ad craflitiem haud co61:um , huic vitio, cum maxi-
me vero seftivis temporibus , obnoxium eft. Exempla ahquot
in medium proferam ,
quibus plana fiet diverfa ratio extra<5ta ex
quibufvis plantis conficiendi.
iE T I O L O G I A.
Extrafta attulcrit , aqua: facilis aditus eft fitis enim fuperque habent
-,
fimpiicuex f^jis quod fil fempcr aliquam olei portionem in poros fuos ab-
^
cifiiSt'^' dit , diflblutam fecum abducit , ita uc ipfi aquae , cui alioqui
concicta; COU-
LiB.IV. Cap.I.De Medicamentis &c. Art.II. 35"^
contraria partiiim figura, innatare debeat. Pcra6ta horumafti-
vomm principiorum disjunclione, tum aliter fieri non potcil,
quin cxigua admodum aquic portio etiam fua: fpontis fiat, fe-
que illis adbcict hinc contingit , ut, fi tale extra<5tum deftil-
-,
ob res partes, quas antea fibi impiicitae vel irretit« erant , pro»
pter intermixtasolei particulas, jam disjunguntur , ac habiles eva-
fc-
LiB.IV. Cap. I. De Medicamentis &c. Art.II. 35-^
ferunt,ad cum 1^.1
aqua velfuccoventriculi pcrmifcendum De ^"jceptttm
'
xi , fed acidi
, additionc debilitari. Ex quibus ha;c brevia,
qu« confc6laria funt f, duco. Quicquid alvi purgationem ef-
ficit efTe rem compofitam deinde huic inefl^e particulas alAali*
:
cas. ,Hx
ubi ab addito acido enerventur , in cauflli funt , us
celiqure, totumconftituentcs, particula:, ahum , ac prior erat
Zz 3 P<^ft-~
358L1B.IV.CAP.I. DeMedicamentis&c.Art.II.
poficum acquirant: atque adeo alia rei virtus, emergat. Et
quoniam inter rerum principia maxime a^tuofafunt fal&oleumj
proindeputamus certam, quam determinare haud valemus, fa-
lis alkalici 6c olei , intimc invicem mixtorum , proportionem pur-
gantibus inefTe : & di6ta quo magis fincera, & quo melior eo-
rundem temperatura fuerit fa<5ta , eo hsec, quas inde produ6ta,
cfficaciora efle. Exempli gr.fucci,gummi,aut plantarumrefina,
iplis foliis, radicibus &c. efficacior cft. Quantum ad rei pur-
gantis acbionem attinet , videtur mihi ea hoc pa6to fieri. Sci-
corpufcula ejus acria, dum fibras ac glandulas ventriculi 6c
licet
intertinorum irritant, velvellicant , inferunt hismotum quen-
dam fpafticum-, quo durante glandularum fibrse vicillim £c con-
trahuntur &dilatantur ubi dilatat^ recentem humorem fufci-
:
hi
Lib.IV.Cap.I. DeMedicamentis&c.Art.II. 3^9
hi videntur in numero abditarum caufTarum collocandaj. Cas- huJJio^Jum*
terum magna qua^ftio ell , num tanta humorum multitudo, muitido,
quantam ulu medicamenti alvus dejicit, antc m corpore extet dcjicit. .''
ARTICULUS IH.
FLORFS, quaHs nam res ita a Chemicisvocetuf Lib. rr. Cap,
I V. Art. XVI indicavi.
. Ex plantis non conlht mihi aHam
rem ad in flores convertendam aptam efle praster benzoen. Gummi
hocce bifariam ex parte infloresmutatur,///^//;»^//^;?^ fciHcet 8c"
dertillatione. (i) SubHmatur benzoes,
arenxpermixta cru-
fi
iE T I O L O G I A.
ARTICULUS IV.
latur, &
decoquitur leniter ad fpiftitatem extradi. Verunta-
men, fi laudanum fpiritu vini conficiendum eflet, tum opor-
tet ab opio fpiritus feparari, deftillando hunc per cucurbitara:
quo prolefto , refiduum , ut jamjam dixi , decoquendum eft.
Spiritus,quem^ naftuses , poteft infei*vire extraSiioni tinclura: ano-
dynx , vel epithemati cuipiam dolores arthriticos mitigantij,
privatim vero , fi eidem vel camphora vel fpiritus C. C. 6cc.
addatur.
Rationes III. Complures medici ftatuerunt opio quiddam venenatum
mas tenent
prius. Opium enim quoquo modo vel aceto deftillato , vel
fpiritu vini, vel fale tartari 6cc. prarparatum feu mitigatum,
eafdem femper vires ,
quas antehac habuit , retinet , prarter-
quam quod majori in doii,quia vel plurimx aftiva: partes exha-
larunt, vel complures adventititc molem ejus auxerunt , dari
poteft. Non fervaret fuam vim illa:fam , fi alterutrum dido-
rum falium primas in cauilis ageret j quoniam alkaU^ acidum:
viciffimque acidum, aJkali^ immutat.
VIII. Antequam advirtutem opii declarandam meaccingam,
iit non nihil de ibmno, pro modulo meo diiTcram.
exigit ratio,
Somnusqui d Somnus, ut brevis fim, eft fpirituum animalium magna ex par-
fit; te fuppreffio , vel defe6lus. Dictos fpiritus affici , conftat ab
intermiffis corum muneris funftionibus , iis a medicis atque phi-
lofophis adfignatis. Non omnem , fed aliquantam eorundem
por-
Lib.IV.Cap.I. DeMedicamkntis&'c.Art.IV. ^6^
portionem lupprimi, puto. Etenim fi toti, quanti quanti funt,
aut opprimerentur, aut fi prorfus deficerent, mori tali anima-
li, necefi^e efiet. Spiritus autem plurifariam afficiuntur, ut (i)
a re extranea fibi adjunfta pra^gravantur ac ponderofiores eva-
duntj (i) nervi, per quos ipfis pertranfeundum eft, poflunt a
materia quadam obthurari, quocirca eos pervadere nequeunt:
vel (3) a motu folito majori difperguntur , quare, pauciores
cum fpiritus adfunt, inhabiles funtad munia fua fuftinenda. Ad
quietem fpiritus vario modo
adiguntur, fcijicet, fi quis otiofus
in tenebris collocatur, ab externis fpiritus tunc non afiiciuntur,
ergo non adeo commoventur, fed tandem aliquando magna ex
parte quiefcere incipiunt. Idem judicium de cantu, fibilo aquas
fluentis &fimili re, fpiritus permulcente, &; fomnum inferen-
te, efto.
IX. Equidem quceritur primum in ea quasftione, quse eft de sintne ipi-
natura fpirituum animalium, fint ne fpiritus, nec ne fintPCom- anima-
J""*
plures enim fuerunt, qui eos efl^e negarunt, &
quamlibet cor- '
poris animaiis motionem fanguini per vafa fua agitato , par- &
tes quas permear, aut naturic convenienter, aut nimis aut mi-
nus, dilatanti vel prementi , tribuerunt. Verum tamen pleril-
que natur^E fpeculatoribus nullum dubium eft , quin fint fpiri-
tus , quos flatuunt animalium quorumvis motus , cujufque-
modifuerint, eflicere. Et licet concedamus illis, qui, fpiri-
tus animales efle corporis animalis motuum autores , fumpfe-
runti tamen perdiflicilis 6c perobfcura qua:fl:io eft: de natura di-
ftorum fpiritum , qu£e etiamnunc in controverfia &
contentio-
ne verfatur: dum alii eos de proprietate cum fpiritu vini, aHi &qmdfinti
cum fale volatili alkalico^ alii cum fpiritu nitri, alii autem cum
aqua tenuiflima , convenire opinione non folum , fed
, ad- &
veritatem fibi perfuaferunt. Quod ad me attinct, videtur mi-
hi opinio eorum, quifpiritus animales pro aqua tenuiflima ha-
bent, verifimilis 6c probabilis.
X. Perfpc6ta fomni 6c fpirituum animalium natura, fupereft
fomniferarum rerum ratio inveftiganda. Suos cuique corporis
partifolidas ncrvos, &
hos ipfos fpirituum animalium recepta-
culum efle, res nota atque apud plerofque medicos pervulgata
eft. Soporifera medicamenta mihi videntur agere aut in ner'-
Aaa 3 vos.
566Lib.IV.Cap.I. De Medicamentis&c. Art.IV.
soporifera vos, eos aliquatenus obftruciido, quapropter fpiritus animales
adu;^° minori in numero illos permeare potlunt aut extemplo in
:
AR-
568Lib.IV.CapJ. DeMedicamentis&c.Art.V.
ARTICULUSV.
MAGisTERiuM Refinaceum e plantis potillimum etiam
^_ nunc Casterum, *quamquam novum inven-
in ufu eft.
ANIMADVERSIO.
forteam qusepiam refin^e pars cucurbitae adhaeferit, hanc
SIauferre potes, ei nonnihil fpiritus abftrafti afFuderis, in
fi
Bbb con-«
370 LiB. IV. Cap.I. De Medicamentis &:c. Art. VI.
concrefcunt majores autem ntque venuftioresacquimntur, fi
:
vis, quod
in iapillos fincerum ^//^^// efl, fed fal mixtum. Verum, quod dixi , efl^e,
perlucidos deprehendes, fi cryfTallis acidum quoddam affuderis, quocum
concrevit,
non eft alka. vix, aut omnino non , efFervefcent cum ediverfo fal, quod :
2. Sal
LiB. IV. Cap.I.De Medicamentis 8cc. Art. VI. 371
2. Sal volatile plantarum.
«yftaiiotar-
taiu
partes ad fuperficiem aqua; deferri , & virtute inferiorem effe
cruflam, lapillorum more concretam , qux
ad latera vafis adh^-
ret, quxque, cum in fruftula diffracta cryflalium tartari audit.
Sed eos in falfa opinione &
errore verfatos, non opus ell: utfu-
fe oflendam. Siquidem is, qui obfervavit plerifque rebus, qu^e
dum in cryflallos ridiguntur > cruflulam quandam fupernare,
ean-
Lib.IV.Cap.I.De Medicamentis&c.Art. VI. 373
eandemque cflicienri:i nihil ab eo , qiiod aut iii fundo rubfedit,
aut interlus vafi adhxfit, differre, facile errorem , quo diice-
batur, deponct.
N. I. Opus fupervacaneum eft, &:ufumnonhabct, quitar-
tarum crudum in perfpicua cruflula concretum, quale in taber-
nis viilgo venale habetur, purificare moliuntur.
N. z. CrafTamen, quod in fundo fubfidet, &id, quod a-
qua liquefieri nefcit, ficcetur, &
igni cremetur, ex quodein-
ceps, ut mos obtinet, fal eliciatur.
Vires, dojis.
Vlres^ Mjiis,
Confert plurimum humoribus craflis attenuandis febres in- :
4eftiiUndo. :
Spititus gt. XX. ad xl. fi cum vino vel alia potione bibitur,
urinam & fudorem pellit. Olei guttas quinque dantur contra
colicam , vulv£e ftrangulationes , fpafmum. Illitum per fe,
vel cum unguento ,
prodeft tumoribus induratis, gangliis6cc.
de-
37<^Lib-IV.Cap.I.DeMedicamentis&c.Art.VI.
deprehenderunt tantam virtutem , quantam Helmontius id ha-
bere fcripfit , ei deefle.
foliata, fed propter fieces vel oleum aceti ipfi permixtum nigri-
cans ,
qux &
colore fpiritum vini inficit.
codem Si difbam
terram igne cremaveris, ut oleum abigatur, aufugit etiam ma-
xima ex parte acidum, reliclo fale plus minus in aikaliconmnd,^
turam vergente.
Vires^ ufus^ dojis.
rumque cnim eadem confe6tionis ratio eil. Sin minus v. g-Jiv. ?a«^ic?udi
tartari crudi fali in aqua foluto adjeceris, habebis liquorem de adjeceris.
proprietate magis, quam primo loco di6tus, cum alkali aliquo
convenientem. Ergo igitur differentia , quse in quorundam
confefto liquore cit, polita ell in pondere vario tartari crudi
fali adjungendi.
Vires^ dojis.
p. Tin£tura tartari.
Vires ^ dojis.
C A P U T II.
nani, ipfo Gallico & fpiricu frumenti, ob majorem acidi ipfis tibus"iftrsi
oleofis intime conjun6lam copiam, efficaciorem cfle. Siquidem ^^9^^?5!^"*
impertient
. ^. ° rJi-J
ftillata fuam adftrineendi vim Hquori deftiUato haudquaquam
immo quamquam iecundum lepidam argutamque
:
^
reium deftii-
latiofruftr<j
fufcipuur.
ahquorum invcntionem aluminis, fahs , tartari crudi &c. ad-
ditione confedtse eflent, cujus 6c ego, ut quorundam novi in-
vcmi, in pharmaciae fynopfi mentionem feci : quia ejufmodi de-
ftillandi ratioetiam nunc quibufdam medicis arridet. Attamen
aflerere non vereor , vix cuivis ahquid de aquarum deftillatarum
vi adftringendi, nutriendi &c. compertum fuifle. Nec fcrmen-
tationis praetextu opus eft , quantumvis haud ncgaverim, prin-
cipia ejus ope disjungi, permutarique fpiritum in ardentem pof-
haud a'gre obtempcrat j verum cum di6tis
fe, qui deftillationi
quod cafu infignis
viribus deftitutum ofFendemus, prjeterquam
quiedam humorum corporis mutatio cveniret, cuitum, &non
diclis aquis , eff^e^tum adfcribendum eft. Defiderata quarun-
dam vis refrigprandi potius petenda ab aqua pluviah, cui modi-
cum nitri intermixtum eft, quam fi aquss e plantis, refrigeran-
di
384L1B. 1V.Cap.il DeMedicamentis6ccArt.II.
di vi pixditis , cum addito nitro , ut aliqui jubent , deflillatx
lucrint. Piura aquas defcillatas componendi prascepta," Scqua-
rum rerumfrulh-arufcipiaturdeftillatio, indicavi infynopfiphar-
niaci.x &; compend. ratiocin.Chemic. Quid? longeantemc ea-
dem demonflrarunt Zwclferus , Ludoivicus 6cc. ad quorum in
lucem edita volumina avidum plura cognofcendi mitto.
II. Verum tamen nonpofTum , quin qua:dam deinftitucnda
plantarum deftillatione brevia , fed magna cum exercitatione
prxcepta pra:cepta gullem. E plantis igitur odoris , velexiis, qu;i: ubi in-
ARTICULUS IV.
BALSAMUM qualis res fit, & quam varix res balfami vocabu-
nominentur , fatis fuperque Lib. ii. Cap. iv. §. f: de-
li
2. Balfamum Apop!e£ticum.
c
rat id
rollius in Bafilic.
vulgavit.
Auilriacum dici, &;
Chym. primum ejus compofitionem di-
Hartmannus in notisCrollio fubjunftis memo-
a Cratone inventum. Sed quando-
quidem id, quod a Crollio defcribitur, nimis mofchum & Zi-
bethum, quorum odorem pler^eque mulieres ferrenon pofiunr,
redoletj ideo alii alias compofitionestradiderunt fuamquifque :
za di cedro) & jafmini {Italice Q^ E.) ana gt. xvi balfuTii pe-
.
Ij.
oleorum dellillatorum Ligni Rhodiigt. lxxx. Lavendula;,
rorihTiarinijCai-yophyllorum, cinnamomi fingulorum gt.xx.ru-
thce gt. x. florum aurantiorum gt. xv. Balfami peruviani 3ij. in
pila benc fubigantur, &
in vafe claufo aflerventur.
Viresy ujiis.
ficacia.
^^^ reficcre 6c recreare poilint. Ex his nos colUgere pofle,
flatuo, dari in corpore hominis fpiritus animales , quos aliqui
de medicis inficiantur. Pofthsec in animi defe6lionc &
apople-
xia aut fpiritum paucitatem efle , aut fniritushumori lento im-
plicatos torpere. Si humori tali funt intricati, nccefleefl: ab o-
doramenti exhalationibus extricentur fi paucitas- adfuerit fpi-
:
pJlJ^plTrebus tione
alkali, cujus fpicula, cumfefe oleorum globulis caetero-
extrahendis. rumquc principiorumporisinterpofuerint , tenacitatem, velco-
addatur.
hasrentiam eorundem pertinacem tollunt} qua ablata fpirituivi-
ni dehinc facilis ad ea aditus efl:. Imo quodvis aquofum poteft
deinde taliii, abalkalimformata, olea, fuos in poros fufcipere.
Gummata Caeteriim aliquas de dictisrebusarbitror , acidorefertas, quoab
Joaban-^*^'' alkrM invcrfo oleofa rcrum pars dehincfacilinegotio a fpiritu vi-
*-^"t' ni diflblvitur. Rcsautemfe ituhabereevincunt mirrha&c.gum-
m-^ti, ferulacea di£ta, quseab acetovelfimiliacidotota diflblvun-
tur itcmalkali, quo ad piteparacionem tahs gummifumus ufi
:
Vires.
Multi Chemici putarunt hujufmodi olea eandem efficaciam,
quamrem, ex quibus prole6fca, habere. Sed lapfipererrorem
funt, dum crederent principio uni , are compofita feparat^, de
virtute convenire cum re integra. Non dubium mihi eft, quin
falfam hanc opinionem & errorem fint depofiturl, fi modo feu
rationem feu experientiam confuluerint.
Qui antiquorum chemicorum ritus fervant, hofqueindeHciis
habent, ii per loneas ambaees olei de lateribus , quod etiam oieumde
Fhiloiophorum vocatur, contectioni operam dant } cum ca ta- aiiis bcnedi-
men permaenam fuperftitionem, ignorantiamque recti , fapiat. ftumveiphi-
(Jhvarum enim oleum quoquo modo, additis aut lateribus, aut di^um.
cineribusclavellatis
, tantummodo, de-
aut calce viva, aut perfe
ftillatum,idemfemper, ob particularum olei inverfionem,feu
comminutionem , philofophorum oleum tibi erit. Differentia
in quoHbet angufta eft. Nam quod cinerum vel calcis vivae
additione conficitur, albidum: quodlaterumvelarenaeadditio-
ne , badium plerumque colorem habet \ quare iftos omnes deride-
mus atque contemnimus , qui putant oleum hoc ab ipfis late-
ribus primordia generis duxifte.
Deftillari vario modo terebinthina poteft. v. g. vefic^e cupreae oieumTe-
" ^"' '"*'
immittitur, fuperfunditur eidem aqu£e. q.f ne aduratur, deftil-
latur hinc more fohto , fic prodibit una cum aqua ejus oleum
ejfentiale^ a quibufdamfpiritusdi6tum. Fa^tadeftillatione, re-
iidua tibi erit terebinthina inftar refin^c indurata, qui in ofHci-
nis terehinthina co£ia vocatur. Si hanc retortx immiferis , de-
ftillaverifque ex arena , prodibit flavum , rubrum , hinc ba-
deum oleumj propulfo flavo oleo terebinthinam pellucidamde-
prehendes, quie, cum tahs fuerit , dicitur colophonium.
Quanquam Cap. v. L. i. § i. fit abunde, ut reor , fatisfa-
£tum toti huic quseftioni , fitne oleum inter principia corpo-
rum referendum tamen mihi ejus denuo inmentem venit,quia
;
potelt
~
..•
ergo
!•
faponis fimile evadit: fapo cum
oleum m a-
../l
j
commutari. quam convertitur. Oplumbeumpugionem! Mehercleii, qui
de rebus tantum , ut in cernendi fenfumcadunt, judicant, pla-
ne in phyficis atque Chemicis plumbei funt. Argumenti va-
nitatem oftendere melius non pofTum , quam fi aUud ejufdem
generisattulerim. Nempe, qu£e res additione aliqua in aqu^
fimile corpus converti poteft, ea eft aquaj atqui metalla, lapi-
des &c. opeacidiincorpus, aqu^efimile, pofllmt converti er- :
tabo.
Eee i Hbet
3p6Lib.IV.Cap.II.De Medicamentis &c. Art.VHI.
libet mirabilis utilitatis frudum , ut au6tor tradit , asgrotis
perraro praebet. De Cpmtu iper fermenfationem confed:o ^ aTen^
zeJio aliifque Q^E. appellato, poftpaullo verba faciam.
Ego viam conficiendi eplantis QuintamEflentiamjaP^r^^^^?/-
fo primum ens di6tam, fecutusfum, quam monftrarunt ^(Jjf/^",
Primum le Fevre ^ Bohnius &c. Cepi v. g. Chelidonii majoris recentis
doni?.^^^^" ifevj. Herbam contufam vitro bene claufo indidi, ad digeren-
dum per menfem debito calori expofui , quo fafto herbam per
linteum exprefli, exprefTum fuccum in loco calido repofui, ut
partes craffiores , vel fseces in fundo fubfiderent j hinc fucco per
pannum colato fal proprium , e refidua fuperiore herba in cine-
res cremata extra6tum , ad junxi , &
his denique liquoris falis ma-
rini , fa6ti de fale marino fufo per deliquum difibluto, aequa-
lem portionem hsec conjunfta vitro bene claufo immifia dige-
:
foliatrE tartari jij. alkohol vini ^ij. diflblvantur, & prasterea ipfis-^*"""^*'^^*
immifceatur drachma una olei vini : colenturper chartam, &
in vitro bene fubere &
vefica munito ferventur. Hic liquorvim
habet craflbs tenacefque corporis humores incidendi, &, quic-
quid cauiT^e morbi erat, per urinas educendi. Dofis a gt. xv.
ad XXX. Eodem modo potefl fieri e guajaco Quinta ejjentia.
Scilicet e fale ligni fan<5li 6c fpiritu ejufdem , qui aciduseft, fiat
fal compofitum fimiliter atque fupra de terra foliata tartari fcri-
pfi huic deinde admifceantur oleum guajaci 6c alkohol vini,
,
ARTICULUS IX.
meiiis &c. arense , quo mmus redundent, innibentis , per gradus ex igne
aperto , eretorta, cui excipulumfatiscapax annexumfit, de-
ftillantur. E quibufvis elicies olei plerumque modicum , fed
liquoris, quem fpiritum appellant , majorem copiam. Pera6ta
tartari deftilJatione e refiduo fit fal alkali fixum, ut id fuprapag.
^69. oftendi. Ca^terorum autem refiduum , quoniam in me-
dicina nullum ufum habet, plerumque rejicitur.
Vires , quas quilibet fpiritus habet , ab auftoribus compofitio-
nem ejus defcribentibus , tradi folent. Sed , ut breviter dicam , fpi-
Spirituum maioreminfan-
ritusquiHbetardens
T habet vim calefaciendi : i.e.
ardentmmi j' • 1
&
. ,
iETIOLOGIA.
I. /^ hemicorum fpiritus exiliflimafunt & penetrantinima cor- spiritus,
V—
/ pulcula , mdividuse mox dixenm atomi , aquolo cui- miciprofc-
^"^^
piam receptaculi diverforiive loco innatantia. Etenim finehoc ^JJJJ^','
bras plus minus duodecim, quibus fpiritus vini boni fefqui alte- nilvinfdcr
ram libram , &
aquae fontanae aliquot libras affudi ; e vefica fti»ciio.
hinc, prout mos elt, deftillationem inftitui , na£tus tum fui li-
quorem phlcgmati valde confimilem, inflammandi vi, &
fapo-
re cochlearice maxima ex parte , deftitutum. Eodem modo fe
habebat, quod in aheno refiduum erat. Aliquoties me talemca-
fum fufFerre &
perpeti oportuit. Interea tamen ex hoc didici
& cochleariaeSc fpiritusardentis everfionem incarum deftillatio-
ne:
4ooLiB.IV. Cap.II.DeMedicamentis&c.Art.IX.
nc fuifTe fadam De castero, quum di6ta cucurbitse vitrese immiP-
.
ARTICULUS X.
TiNCTURyE , 6c cfixzntiaE vocabulis fubinde Chemici promi-
fcue utuntur: proprie tamennomen tin^ur^ imponitur li-
milem , ex qua deinceps ope alkohol vini , fi modo pauhfper fu- ruviani&c.
pra moderatum ignem ebulHvcrint , ex facile Tinftura cHci-
tur. Vires, quas qua:Hbet tin^irura habet , indicantur plerum-
que ab auftoribus, qui tin6lur^ compofitionem iradidemnt.
Mihi hoc loco venit in mentem ambrae gryfear, quamcom-
plures auctores jubent modoroftro alembici, ubi res vari^ cum
fpiritu vini deftillandae funt, in Hnteolo iUigatam imponi, mo-
do fpiritui deftiUato admifceri fed quomodocunque eam aHquis
:
Fff 2 Vires.
404L1B.IV. Cap.il DeMedicamentis&c.Art.X.
Vires,
Utiliflima efl iis, quorum animus fa^pe deficit. Facit etiam
ad cordis palpitatum, & impetum ad venerem. Dofis a gt. x.
adxx.
E P I C R I S I S.
ELEMENTORUM CHEMI^
PARTIS PRIMiE
L I B E R V.
De medicamentorum, quxIatro-Chemici ex
animalibus pecunt, conf^dione.
tanaruraeii..
fcclTum, itcrum erunt in nutrimentum planta;, vel alteriusani-
mantis, tunc denuo ortum habituri, iniiimendie. Sed latis de
rcrurn corpora qua^libetconllitucntiumpermatationedictumefl.
Pythagoras Samus inter Gitecos primus erat, qui difcipulis uiis
Fff 3 u-a-
4o6 IsAGOGE Tn Regnum Animale.
animarum tranflationem vel permiitationem,quam me-
tradidit
tempfychoftn vocanc, dequa copiofe fcripferunt Z)/o^. Laert .hihxo
VIII. Ovidius Metamorph. Lib. xv. Fab. 2. & 3. Plutarchus
traftat. de efu carnis, & alii. Non hasc primum a P)'^^^5<?m
inventa, ut aliqui literarum rudes arbitrantur j fed iseamab iE-
gyptiis, quibus ea dudum tefte Herodoto in Euterpe cognita e-
rat, petivit. Quid? quod Philofophi Sinenfi cujufdam Foe di-
6li,au6boris Sedae ^o»s)m/w2,mentem,MLXXVII. circiteran-
te natum Servatorem nollrum annos, ut perhibet , Couplet in
tab. Chron. Monarch. Sinicx,imbuitmetempfychyfeos opinio:
quam etiamnunc complurcs Orientis incolic imbiberunt. Su-
pervacuum efle duco, hujus vanitatem refellere coarguere, &
quia id jampridem ab ahis, in primis vero a Luciano Samo^ in
dialogo gallum inter &
Mycillum habito, ubi eam non modo
acute, fed etiam ridicule ac facetecavillatur, fa6tum eft. Sed
e diverticulo in viam.
IV. Priufquam quarcunque resad nutritum , 6c confervatio-
nem animantis cujufque accommodata (it , oportet ea prius a
ventriculo comminui , fubigi, invertique inhquorem albican-
tem , chylum di6i:um. Prseparatus hujufoiodi hquor primum
in venas ladiferas, dehinc in fanguinem fufcipitur. Ex hocde-
inceps, tanquam ex promptuario , fingulas corporis partes ea,
Ex quibus qux iplis ad nutricatum &c. neceflaria lunt, depromunt. Of-
?S«Torpo- fa, quamquam quaternis ex principiis compolita fint terra ta-
:
Hum
ISAGOGE In RegNUM AnIMALE. 407
lium duftus (iilivales: aUumaliavafa fufcipiunt, 6cadufumani-
malium fecernunt.
V. Ex recentioribus medicis aliqui antecepatam animo acidi, Numaci-
quafi vero id corporibus animalium maxime adverfarium cflet, ni^ruuin^va-
quandam
^
informationem habent. Proinde afpere in id invehun- letudiniad-
r ci.
• verlarium i
tur, inlectanturque vehementius: quum tamen parnequicquam
1
fieri nequit. Abfcondidit hoc fefe intra copiofas olei & aquae
humores, eodotati, nobisinfipidi:
particulas, ita, ut plurimi
imo dulces , videantur. Qin tamen faciem admodum mutanr,
quum moram aliquo in loco , quamquam cxiguo temporis fpa-
tio, faciant. /Vcorem namque illico contrahunt , hinc admix-
t£e iis oleofa; 6c terreftres particuliEmaxima ex parte in coagu-
lum , obfl:ruci:ionumquarumvis audiorem, convertuntur. Chy-
lus,lac, lymphaScc. infipidi humores cummaxime proni ad ace-^
fcendum funt, hinc eorum in receptaculis, ab aliquo crrore in
vi6tus
4,o8 IsAGOGE In Rkgnum Animale.
vidus ratione iafto, ex facili acefcunt qui, cum ita reddun-
:
Irritmn efi.
Calculo humano^
fcribit , non inefl fal j namji ineffet ^ poffet eli-
ci, tit per codlores falpetrce-y perfuafumitaquedubiopro-
elicitur
cul fibi habebat non aUo , quam per aquam ( hujus enim bene-
ficionitrumeterraeducitur) erequacunquefalelicipofTe: quod
tamen falfiil^mum efl^e norunt , qui in Chemicis non plane plumbei
fuerint. Sic6cfal, quem^f^///«^jputatfe e calculoeHcuiiTe^non Beguinw .
originem adi6to calculo traxit quoniam fal, fi di<Stus lapis in- VcStM.
:
Ggg tum
4T0 ISAGOGE In ReGNUM AnIMALE.
tum difTolvendum magna copia opus eHe j quam autem nec
per os, nec per inje^tionem in vcficam , (ine fimjmo virx pe-
riculo, cuipiam adhiberi, medicofaseft. Calculus igitur,pei-
DtLitbon- fiflulam urince egredi nefcius , deridet cunfta fpeciola lithon-
triptuismihi
fj.jp^ic;^^ Potius accrctionem eius libi iofi promovent, qui diu
ac multum terreis, launis, oleoiilque remedns, live ex oculis
cancrorum , five & ipfo ludo paracelfico ^ confecSta fuerint,
utuntur. Necthee, coffe vel fimihs potus calidus quicquam
juris in illum habet j ad fummam flocci habet omnia, pr^eter
exemptorem. Pra:cavere tamen aliquem fibi a calculo mehus
nonpofle opinor, quam fi potionibus tenuibus, fimodohseven-
triculo non moleilix fuerint, fe ingurgitaverit. Hujulmodie-
nim, quoniam urinam celerrime pellunt , vel magnam urinae
copiam efficiunt, abducuntfimulfecumcorpufcula, concretio-
nemlapidis in corpore effcclura.
VIII. Quandoquidem tota alimentorum fubftamia non apta
eft ad corporis nutricationem 8c confervationem , fed optima
eorundem parsj reliqua igitur, quse nullum in animalis corpo-
re ufum habet , omnifariam immutata per varia loca e corpore
excernitur. QuiE per infenfibilem exhalationemexcernitur, ma-
ximam Sanflorius &
ejus afl^eclje volunt 5 vaporant autem per-
meatus cuticulares partes fubtilifiimae , ut aquofie, hinc falinas,
paucifiimaeautem oleoijej terrerftesquippeperporosexpelli vix
queunt, ergo alibi exitum fuum quasrunt , per alvnm nempe,
Aiviercrc- perque veficam. Alvi excretioni, inanimalibus, quae veficam
ili?fcMcant habent, dicatse
funt craiTiores terr^e & olei particula: j quibus
autem ob mollitudinem , ad excernendum inhabilcs alioquint
eiTent, mukitudo aqua: admixta eft. Mihi enim alvi excreta
per ignem exploranti, ea fuggerebant di6ba principia j fed ter-
ras finita operationeexiguamrantumportionem, quamquamex-
crementa folidiora eiTent. Terra ex hominis & bvutorum am-
malium, Omafo carentium, ftercore deftillato fuperftes, etfi
bene de novo cremeretur igni , dabat exiguam admodum falis al-
kali fixi portionem. Beiliarum autem ruminantium excreta. v.
g. fimus equinus, cui interdum fcenum, llramen &c. indigefta
intcriacent , exhibebant paulo majorem fahs fixi amaricantis
portioncm , quod neutiquam fimiliter ac nitrum fupra prunam
po-
ISAGOGE In ReGNUM AnIMALE. ^ff
pofitum , ut aliqui perhibent , dcflagrabat Neque vcro aqua
deftillata (ale volatili imbuta erat j cvincebant namque hoc
fapor , odor ,
quin & inlHllatum acidum , quocum & levilli-
ma quseque iaHa alkalia alias collu6tari folent. Quse cum
ita fe habcbant , apparct ex his aliquos in fummo errorc ver-
fari , qui putant llercus vaccinum ob abundantiam falis vola-
tilis 6c nitrofi , optimum cedematis remedium efle , 6c di-
£torum rationc potenter poros aperire , tumoremque refol-
verc, difcutcre: quum tamcn , ut dixi, ne veftigium quidem
alicujus falis volatilis 6c nitroii in hujufmodi animahum excre-
mentis deprehendere potuerim.
^
Veruntamen lonee alia a- '-^"^iyfi^
<-L r 1
• cxcremeijto-
vium excrcmentorum ratio elt ; narum enim pars urmofa rum avium.
non per velicam , fcd una cum ftercore per alvum abvchiturj
hinc, quum vefica careant , reddunt ftercora cceteris animali-
bus liquidoraj qux fcercora deflillataindagatoriexhibent falvo-
latile , pariter acque idem e calculo elicitur ; fcilicet qusedam
ejus pars haftarum more excipulo adha^ret , Sc hazc valde volati-
lis, perinde ac cx-rcra (alia funt: quaedam autem pars adhserec
in forma cubica , &
ha:c non adeo volatilis, ac illa, eft.
IX. Lotiumetiammirascompofitionisexcrementum eft. Re- Urina qui-
center midium , dehinc delKUatum , copiam phlegmatis prsc- pHnd^is
bet ; hanc fequitur aliqua portio falis volatiiis minor ta- J^^cienaiit? :
dicta pnncipia, lotio ctiam uielle.. Prokcto m crrores Iccta- funt, qux
torum Galeni pluribus in locis perquam acerbe animadvertunt, 2d'us°S^-
inquc prifcorum vitiis cernunt admodum acuti, fua vero mala toresdeZ)«*-
oculis inund:is tanquam lippi pervident adverfus illorum fen- nadidcriju. :
C A P XJ T I.
^e Sale Ammomaco,
Quandoquidem veterum fal ammoniacum, quod olimeLy-
bia apportabatur, hodie in ufu medico non efl ; recen-
tiorum itaque fal , quia acceptam compofitionem ex parte uri-
nas
LiB. V.Cap.I.DeSale AmmoniacoI 41^
nserefeit, heic loci proferendum, duxi. Nefcio quare huic,
quod potiflimum arte fir, nomennilisammoniaci impofiturnfiti
cum tamen hoc nativum, & fal quoddam falfum, falis gemmfe
mftar, efl^et. E(l inter aliquos, qui fane laureolam in muftaceo
qucerunt, de etymologia contentio, aliis originationemverbi a
delubro Hammonis , aliis ctTro th oLfJt.jHii arena , deduccntibus.
Utrifque favet auftoritas. Nam
P//>m Hill:. N. Libr. xxxi .
Salammo-
Cap. VI auflor eil, c\\xodi fal fqualentibus locis cceptusfit inveni-
.
"umub\^re-'^'
ri , detraSiis harenis , qiialiter i^ per Afride fttientia ufque ad periebatut.
niacivcte.
,
^^^'
fapore^ fed medicince utilis; probatur quammaxime perfpicuus ^ re-
£tis fciffuris Et Diofcorides Libr. v. Cap.Lxxxv. Peculiariter
.
Et terra id fpiritus falis. Ncquc vero omne fil Ammoniacum, quod ho-
ipfumqui- jjie in ufu eft, fit arte, fed etiam tale reperitur a naturaprodu-
lo^cis^^o-'^ ftum Puteolis, in modum crufta^, quiE in filamenta longa fin-
^'"^-
di poteft , ut audor eft Ferr. Imper. Libr. i Cap. i 8c Libr.
. .
fai re^eu par plufieurs ftis dc mes amis du fel Armoniac de Vepaif-
feur de deux onccs^ plusfixe^ qu^a Vordinaire, ^
dans lafurfaceil
etoit emaille d^une couleur verte femblabk au vert de gris ^ (3 tan-
tot a ceUe du vitri^l. Niillus dubito , quin fal ammoniacum &
in aliis regionibus , ubi montes ardentes dantur , invcniatur.
Huic dc proprietate
/ habcat
', ,
&
efficacia convcnit cum artificiali. Quod r A"*^"^"
. .
-r.
. lolum, fcd
. , . ^
cum ita le evmcittum ratio,tumrLxperientia,dari etiam & natura, <«/-
alkali volatile nativum in tellure, quod multi ex-Chemicis infi-
^joducu"'/
ciatifunt. Equidem laH ammoniacopotell intercedente cod:io-
ne cum lalis communis portio adjungi, atqueadeo adulte-
aqua
rari verum hoc non perfe<Ste cum illo permifcctur. Nam fi
:
ARTIGULUS II.
Tfudicium
fisrmmo-^*"
niacifim-
^^^"*
Q
/^^ uanquam fpiritus multifariam conficiatur , tamen idem
^*^ ^^ '^x^'^ eft,
Igitur
urinola^ volatilis portio
unaquxque
moniaci acidam dellruens, aptaeftad volatilem ammoniaci par-
res,
quan-
f.
portionem am-
ni-
ARTICULUS IIL
jD^ elixivatione ammoniacii unde
dem
fpiritusfale alkali fa<5ti,
Vires.
Datur ad febres intermittentes , & ad humores tenaces crafibf-
volatili or-
que
^ incidendos. Huiufmodi fal non omnino alkali
batum
LiB.V. Cap.I. DeSale Ammoniaco. 42 f
batum eft ; hinc cft , ut , li id cum alkali fixo permifcueris j
rium, arbitror, maxima ex parteeterra, cui aUquantum faUs Jaix fi"t ,^5c
Qu£e cum ita fint, conficitur ex his quare alkali volatile fahs
ammoniaci abacido, intercedentecalce viva, Hberetur. Nem-
pe hujus alkali fixum invertit deftruitque iUius acidum, &,.
quia hujus parum in calce viva efi:, tum ammoniaci acidum cx-
edere incipit terrefirem calcis partem hinc falis hthontriptici :
C A P U T II.
2)^ confeBitra medicamentorim ex anmalibus vartis.
MEMBRUM I.
c
tur.
ornu Ccrvi , animalium ofTa , ungulas, cranea hominum,
lumbrici terrcftres(iccati,viperse,6cc. hocmodo deftillan-
Scilicet , retorta lapidea cum aliquo ex his di6tis , quse
utpote infignem foliditatem na<5baXunt, adimpleatur, adretortx
orificium ufque: finautcm cornuaungulceve pellucid£e,autfan-
guis , aut alia , quac , ubi incaluerint , intumefcere folent,
unde retorta facile difrumpifolet , ad deilillandum expetantur,
hcec tum ad medietatem tantum adimplenda eft} hincrerum ex
igne aperto inftituatur delHllatio ; primole-ncm, infineautem
intenfiorem ignem, quoad retorta incanduerit , 6c nullum fu-
mum amplius in excipulo videris , ei fubda. Ex plerifque ani- Rationcs
malibus vel eorundem partibus artifex plerumque na£lurus eft [atUcp^Ji-'*'^
fal volatile, lateribus excipuli adhserens} phlegma in quonon- pmgandi.
nihil falis & olei diffolutum , fpiritus appellitatum 5 & oleum
empyreuma redolens. Operatione finita oleum a fpiritu per vi-
trum hypoclepticum feparetur, fic 6c fal exemptusin vitropro-
be claufo feorfim aflervetur. Sed quoniam in noftro aevo com-
plures homines delicati funt, quorum oculi a nigricantibus, 6c
linguse ab ingratis medicamentis , abhorrent 5 his de cauflls
Chemici multam in diem defudarunt , ut viam feparandi falia
volatilia ab oleo fibi adjundo , quod nigroris vel flavedinis &
ingrati faporis aufbor efi , invenirent. Multis modis rem ag-
grelTi funt , ut voti fui fierent compotes. Aliqui bis terve ful quidper
volatile fupra cineres, cornu cervi ullum, 6cc* oleum empyreu-
nenil^^^'f
matkum imhibens , e phiola alta,cuivelcapitellum, vel cucur- exanimaii-
bita inverfa fuperpofita, fubUmarunt. Aliqui fal f q. aquie dif- ^'iV^'^"^'
folutum fpiritui fuomet admifcent , dehinc per chartam madi-
dam colant , 6c liquorem ad medietatem per retortam vitream
deftillanti vel, donec id quod prcdierit, omnis faporis expers
lii i fue-
428 LiB.V. Cap.II.DeRemed.ExAnim.Scc.
fiierit5 deftillatum
fpiritum colant denuo, u t ab ipfi fu perna-
tante oleo privetur , colatum rurfus dellillant , donec liquor lim-
pidus proinde ac aqua appareat 5 poflhasc eum phiola: immif-
fum leniflimo igne adjiivante , in fal volatile {iccwm fublimanf.
rtacepta Qiiandoquidem vero plerifque falibus volatilibus nonnihil acidi
fal vclatiie
quodvisfu- admixtum efl , quod in caufTa eft, ut ea fi f q. aqux diflbluta
bliinandi. fuerint, in cryftallos tra^lu temporisconcrefcant, qua:nontam
acremodorem, quam aliquod aJkali volatile fincerum , excire
folent eapropter
: liquori in fal Ciccumfublimando addi oportet
parum alkali^^xi^ quod di6tum acidum enervat, efficit, ut &
alkali volatile purum evadat. Praeterea,, quoniam id, quam-
vis moderato igne in altum evehatur, infequi folet aqua, quce
facit, ut fal, quod ad latera vitri adhcefit , ex parte rurfus li-
queturj quin etiam, ut fal exemptum in vitro ah'o afTervatum,
•aliquando liquidum evadat j e re erit liquori fublimando paulu-
lum fpiritus vini affundcre cujus particul^, quippe aqualevio-
:
^^"'^^
quo vem odorem ac ingratum
cxuant, ^„„
faporem tollere, Nimirum oleum
i=>
^. .. rr . . •
.
J
cmeri lignorum aiTundant , hmc
i
modotra- calci vivpj pulvcratas , vel
aanda.
^^^ retortam vitream ex arena deflillant 8c , fi prima vice :
S C H O L I U M.
Sal volat i- C* iquidem fal quodvis volatile vix per aliquod temporis fpatium
lc quid fit
i3incolume ac falvum retineri confervarique poteft,quin partium
maxime fubtilium jadluram faciat} merus enim eft fpiritus, cui
admodum minima terr^e portio , domicilii loco ipfi inferviens,
afix)ciataefti eamobcauiramaliquiChemiciallaborarunt, ut id
ali-
LiB.V. Cap.II.De Remed.Ex Anim.&c. 431
aliquantiilum iixum redderent. Hujus affudcrunt
finis caufTa saiis voia-
M E M
B R U M II.
hoc pofita el1: , ut creta , offa ufta 6cc. vim habeant acidum
enervandi , &
inter poros fuos occultandi: cum e diverfo aci-
dum, vel alius generis fal , magilteria pra^cipitata derelinquit
intafta. Sed quomodocunquehorum naturafuerit, funttamen
multi medici ,
qui veterum de his bonam opinionem animo im-
biberunt, ideo ha:c fieri non defiderant folum , fed etiam po-
fcunt &flagitant. Quibus, ut gratificer, daborationemeacon-
ficiendi. ^. Ofia dura torno , vel quoquo modo, in minima
fruflula reda6ta , diflblve hsecf.q. aqujefortis, cuitriplumace-
ti deflillati admixtum fit> citius fit eorum folutio, fi in olla la-
pidea parumper ebullrant 5 quo fa6to folutioni quadrupulum a-
qua^ affunde folutionem expreflam
: &
colatam prsecipita alka'
li quodam foluto , quoad idem folutionem haud amplius turbi-
M E M B R U M Iir.
ELEMENTORUM CHEMI^
PARS SECUNDA.
D E
Re Metallica
L I B E R V NV S.
C u I.
Eum efTe ,
pra:ter fatidicorum 6c vatum effata, &
fcriptorum fan6torum Libros facros, qui nobis in
manibus funt , fatis fuperque univerfitas rerum te-
ftificatur. Sive enim aliquis mundumuniverfum,
five partem ejus , innumerabilium fumme admirandarum
five
rerum tam animatarum , quam inanimarum fpecies cum animo
fuo confideraverit, nullus dubito, quin is confcientia convi£tus,
non folum fafllirus , fed etiam ingcnue profefllirus fit, fapien-
tifiimum aliquem Sc potentiffimum hujus mundi difpofitorem,
moderatorem , confervatorem efl!e , quem Deum vocamus.
Coelorum, fiderum, telluris £cc. rerum naturam rimantur de-
fcribuntque phyfici: at Chemicus fingularum perignem explo-
randorum perftudiofus , corporum, manu palpandorum , vim
£c naturam fpeculari &
perfcrutari exoptat. Quse ad rem me-
dicam fpe6tant , hjEc in priore partehujus voluminis, promodu-
lo meo , declaravi reflant itaque dicenda pauca de metallorum
:
inftitutum
"'"^* "'
aliorumque mineraliumexco6tione, fecretione 6cc. H^ecfunt, ^
invicem mixta ,
poflunt per media deinceps dicenda ad genus
fuum reduci.
Mctaiu V. Reperiuntur interdum aurum atque argentum pura fofli-
quxdam aii-
y^^ ryyYiulamcllarum, vcl capillorum indar interferta, ficutali-
quandoin- i J,
., • 1 r n.
•
n. xt •
1 1
vcniuntur. quotics mihi horum copia tacta elt. JNon opus itaque habent
exco6tione , cum variisrebus inrtituenda , fed ftatim quodquc,
fimui ac in igne Hquatum fuerit, fuumeft. C^tera autem me-
talla perraro ita pura habentur , verum deprehendimus ipfis o-
tTdinemfi Hiis durx , ob copiam fulphuris , igne uruntur, vel pulvere py-
tcnditadau- j-io franguntur, perindeacejufdemope muri, cseteraque urbis
TA-
•-.
^°-
4:^^.
C A P U T IL
T^e Injlrumentts,
J, /^ uemadmodum in
_ _ Chemicisoperationibus, qure
caeteris
II. Catinus, vel catillus teiTcus , vel tefta , vafcula funt ad-
inftar patellarum formata e terra pingui , filicibus, cinei'ibusfa-
le orbis, vitro ^c. Utilis eft excodioni venarum, vel metal-
li, plumbo inftituend^e.
VideTa- III. Catillus cinereus, alias cupella d\Si^ ^ fi formam fpectes,
buli IV. Fi-
gur. L, M.N.
catino fimilis eft diflerentia eft in craflitie, quam ille prze hoc
:
C A P U T III.
'Q
effe foleant,
uanquam
fparcs fmt,
venjE metallicas colore admodum inter fe di-
& diverfa interdum metalla in una venain-
& his de caufTis nemo,
etiamfi Rei metallicx lon-
ge peritiflimus effet, afpeftu vcnarum folo , judicare ac indica-
ignisloius re valorem earundem certum poflitj fedignem potius,tanquam
5^."""^^^" optimum ac fidelem pretii metallorum exploratorem, 6c indi-
r
loris vena- _, ^ /-r-ti ii--r
jiarum me- ccm confulcre fcmpcr necefie habeat veruntamen metalhci uiu:
tTcTame"n^"' P^*^^"^'"^
^°^ modo qucunt. Cape ejus fabuli , vel venarum per
perhydrar- alvcolum quoquc duftarum, centumpondium ponderis docima'
gyrum. ji^^ argcuti vivi optimi quadruplum , vel quanto opusad dif-
.
liinc folle ignis excitetur. Poteft etiam pretium venae eodem mo-
do , quem fupra §. vi i. oftendi , ubi de indagatione ^eris cgi,
inveftigari. Animadverti autcm in excoquendo ferro oporter, Admonlti«
Ut nc nimis diu id in igne hnquatur, eveniret forte, ut in fco- ^©«["cn^cb/
rias maxima ex parte converteretur. Cseterorum mineralium
inveftigationem , quia ab eorum exco6tione perparum differt
heic non attingam, fed de iis poftpaulo agam.
iE T I O L O G I A.
plumbum non eft hydrargyrum quoddam fpiflatum utali-
Si qui ftatuunt videtur tamen id maxime ex hoc conftare.
,
,
&ft b u^b^
cum aliis implicantur , majores fiunt , iibique firmiter cohas-
'
rent, 6c abafto randem plumbo in catillo reftant. Non modo
immenfcE fubtilitatis funtdiftacmolecula;, fed mirum inmodum
inter fe nex^e & jugatas ,
quod efiicitur ex earum ftabilitate iu
igne , e limpitudine aqua; fimili , ubi funduntur , 6c ex eo , quod
malleo in vaftam incredibilemque vel latitudinem vel longitudinem
du6tilesfint. C^eterum docimafiis plurimispermirumvifum eft,
Quareca- catillum facta metallorumindagatione, pondere graviorem efte
reiswanf- ^"^^ ^ contrario, quoniam pluiimse plumbi partesfumi fubfor-
aao metai- ma fe in fugam dediderunt , eum leviorem efi^e oporteat. Li-
minegravior brarunt cnim catillum maxime aridum, fic plumbum auro &
cvadat ? yel argento refertum j oftenderunt autem , fi:nita operatione,
quum unumquodque figillatim ponderarent, aliquotgranainca-
tillo incrementi. Rei autem hujus rationem haud captu difli-
cilem efte arbitror. Comprehendimus enim in minio , quod
plumbum ad ruborem uftumcft, notabileponderisaugmentum:
quin etiam in cun6tis fere lapidibus, terris 6cc. diu diuque igne
uftis idem comperimus j 6c quia id , quod augmentum ponde-
ris efticit , non poteft eflc nihil , ex di6tis concludimus ali-
quod i. e. particulas acidas, ex igne exhalare, quod catilli &c.
poros,incret, firmiterque corpufculis plumbi cohasreat, &hoc
ipfum
Metallurg.Cap.IV.DeExam.Venar. 45*^
ipfum diftum ponderisincrementumefficere. Et quiadictiaci-
di parum modo fe plumbo aflbciavit, quodque oppidocumhu-
jus particulis implicitum eft j ideo ejus pra^fentiam , nec gufta-
tu percipere, nec aqua in qua aliaomnisgeneris faliatabefcunt,
oftendere valemus, licetratio &experientiaipnicontrariumcon-
vincat. In hydrargyro, tanquamaquametallica, pleraqueme-
talla, quaefciliceteo abundant,liquefcunt: ferrum tantum mo-
do ad coeundum cum argento vivo inhabile eft. Et quemad-
modum faccharum , falScc. aqusej fic&metalla, in minutif-
fimas particulas reda£ta, ipfi areento vivo, innatant. Haudqua- Hydrarg^-
^
quamnamque,quantumvisahter •i-..rirn. •..•
lubalpectum veniant,m uniul-r rum non fir-
miter metau
modi rem converfa funt. Nam ii elTent, non pofTet argentum iJscohxreu
vivum rurfus ab iis fecerni j quod autem fit , fi id cum metallo
aliquomixtum per corium exprimatur,. reftante in eodemcorio
metallo , formam maflle habente. Accipias hxc di6ta de auro,
deque argento , deque cupro , quoniam aliquantulum cujufvis
plumbi , cum hydrargyro mixti , per corii poros exit. Verum,
quomodocunque expreflio fuerit fa6ta , totum hydrargyrum a
metalHs hoc pa6to feparari nequitj fed igne ipfis opus eftadde-
bitum eorundem divortium faciendum. Isenim fugitivumChe-
micorum Cyllenen e metalli latebris, ubi feoccultabat, ejicitj.
quo eje6lo metallum rurfus fuum eft. Reliquce metallorum fpe-
cies, quura adhuc venis fuis infunt, ut plurimum, ob fibi ad-
hasrens fulphur , adexcoquendumdifficilesfuntj fulphurenim, Acidum
quiaacidorefertumeft, metallis maximeeft adverfarium. Quan- maxhSe^me-
doquidem vero acidum ejus cum quibufdam alkaUcis in metallo taiiisadver-
^^^^'
diverfantibus 5 conjungi confluereque folet inde naturalisme-
:
C A P U T V.
!D^ Venarum excoBione,
ardere & oportet ,& opus eft. Pyrites aerofi interdum argen-
to praedivites funt ; quoniam autem ejufmodi pyrites utroque
fulphure plerumque referti , hinc accidit , ut utrumlibet ful-
phur, quia ex principiis ignem haud ferentibus conftat, ubi
ignem adhibueris, una fecum argencum propemodum omne ab-
ducat, fuperftite fubinde exigua admodum ejus portione. Hu-
Excoaio jufmodi pyrites autem, ut impenfas laborefque fufceptos cum
iit?sErofo^^' foenore retribuant , bifariam tradandi funt. Leviter nempe
urantur lignis , fic fulphur citrinum tantummodo exhalare fo-
let : ad album autcm , i. e. arfenicum , expellendum majore igne
opus eft. Quandoquidem vero id argentum fecum abducere
folet , idcirco iftiufmodi pyritesufti pilis prasferratis, hinclo-
tura, inpulverem metallicum redigendi funt 5 cui pulveri de-
incepstantumplumbi nigriaddendum, quantum fupra de cu-
pro dixi, adunciamfemis fc.argenti, feptendecimhbrgeplum-
bij dehinc colliquentur moderato igne. Nimirum plumbo li-
quato ac rubenti in peculiari furno, cinerio majori fimile, py-
ritum pulvis, per vices immifliis , rutabulo ferreo bene permi-
fceatur, donec plumbum omne argentum , quod pulveri ine-
rat conceperit ,
, &
abforpferit ; fcorise , quce Hquato plumbo
fupernatant , abjiciantur ; ftannum autem , ut mos eft &
confue-
tudo artificum, perpurgetur. Alteraratioitafehabet. Ecineribus
lignorum , calce viva, vel fimili alkali^ lixivium fiat acrc, quo
pyrites in pulverem tufi ; (qui jegerrime fit, nifi uno vinculo,
fulphure puta citrino, per toftionem priventur,) inolla magna
ferrea bihorium coquantur, fpiflentur deinceps junftim ad fic-
citatem > poft plumbi candentis ^equaH ponderi immifceantur,
& in operando pergas, ut jamjam indicavi. Equidem ejufmo-
di pyrites , ut argentum fuum reddant , nitro emendari corri-
gique pofliint , intercedente utpote rerum accenfione , in qua
fulphur , vel volatiHs maxime arfenici cum aliquota nitri parte
in aerem expellitur, reh6bis metalhcis, faciH negotio ad genus
fuum reducendis j fed quoniam hoc tempore nitrum magno
ven-
Metalvjrg.CapV.DeVenar.Excoct* 45-5^
venditur^quin fumptus,quem artifex in hanc operationem fecit>
lucrum longe multumque fuperaverit , nullus dubito.
IV. Inter venas metallicas vix ullas funt , qux e tot diverfis Veaxxth
principiis conftant ,
quam venx quarum aliqux fibihabent
aeris,
IJ^d-t"'"*^
adiunfta fulphur, arfenicum, zincum &c. tanquam mineraliaj uint.
]^j^jj^g^j.£p-j
libet , prout omnifariam adhibetur , ita hoc vel invertit , vel procihfi J^s ad
dellruit prorfum. Ferrum cufum, molleac flexile eflj quam- cormptio-
C A P U T VI.
T>e Secretione Metallorum.
ab exco6toribusquandoquenegligenterinflituitur} idcircomul-
ti amplam occafionem na6ti ad invefligandam rationem metalla
^^'^^ds^^""
^^-- Aurum a cxlatura , vel alia fuppelle^lile lignea inaurata,
eamcum hydrargyrobenefricando, feparari poteil : quinetiam
11 talis res pulte , e fale communi, vel ammoniaco cum aqua fa-
6ta , hinc ea igni admoveatur , ut nonnihii incale-
illiniatur,
fcat, licque fal aurum rodit fuofque in poros fufcipit, quod de-
inceps beneficio pr^Kcipitationis, cujus §. 3. hujus cap. mentio-
Staftanno, nem feci , iterum fuum eft. Aurum a ftanno feparatur auxiho
kpaiandum
^j-jj;ifnonii , velfulminatioms cum plumbo mgro vel etiam, fi
',
OBSERVATIONES.
Suartatio^: \ rgcnti & auri per viam humidam fecretionem artificespro-
«luid? jr^ nomimnt ^mrtationem ^ quoniam utriuf-
prio vocabulo
minimum quarta pars in altero adefTe debet. U-
libet metalli ad
fus enim docuit, fi alterum cum altero , vel cequah vel altera ,
Taiii aigen-
^^^ altcrutrum in poros aqune fortis fufcipitur , extruduntur in-
xepizcipi- de, qui^ antea ihiis inerant , argenti corpulcula. H^cdeinde
""*^*
partim propter infitam gravitatem , partim quod ipfis nonnuUae
vel fahs vel vitrioh molecula; cohcereant, in fundo vafis fubfpe-
cie pulveris candidi fubfident. Hoc modo argentum in hberta-
tem tantum vindicar.ur, etiamfi in eadem folutione argentumSc
cuprum fimul ineffent 5 verum , fi prjEcipitatio falc alkali qao-
i^iam, quoad haud amphus effervefcant , inflituta fuerit , tunc
etiam
Mktallurg.Cap.VI. DeSecr.et.Metall. ^6^
etiam xs fui juris fit. Neque tamen argentum dictorum addi-
tione folum ab aqua forti liberatur; verum etiam fi huic lamel-
Ise 2eris immittuntur , quas aqua fortis exedere de novo adori-
Argento autem cum fale menfali vel fpiritu vitrioli vel faleam- ruiveriar-
moniaco prxcipitato nonnihil horum faliumadmixtumefle, ef- pr"cipSio-
ficitur ex eo per fe in igne liquato , quod non formam argenti nem fafto
recuperat , nifi ei vel boracem , vel alkali fixum aliquod, aut Smafi^mc
pingue quoddam, acidum argento adhiErens, defl:ruens, adda- *d^^*^«^^'-
tur quin etiam ex incremento pulveris , qui pondere longe
:
iuum erit , aut , li ita ruerit , per poros crucibuli permeabit , cendo
vel permagna ejus pars apudcrucibulum occultabit. Licetifte
pulvis argenti candidus videatur vcvis prorfum expersj tamenid
itcmauri. allatas. Hoc pa6to etiam aurum , cui vel argentum vel a^s &c.
admixtum , perpurgari poteft. Quantum vero ad iftam auri
fecretionem, cujusftipra §. 3. mentionem feci, attinet, anim-
Prxccptum advcrtere artifex debet, ut aquse forti vel fpiritui nitri, velfpi-
^eauroin i-irui uitri bczoardico , quo auri folutionem intendit , rpervices
liquorem re- . '. ^ . _ ^
-^
ejus, cum aqua regia vel fpiritu falis fa6ta, vitrioli veneris f. q.
aquce difibluto prrecipitetur ; & pulvis edulcatus cnm modico
fale ammoniaco & nitro liquetur. Quid ? quod quilibet auri
pulvis in metallum reducendus prxftat fale ammoniaco 6c nitro
liquari ,
quam borace , qui auro pallidum colorem infert. Cx-
terum ex auro fit pulvis rubicundus, qui pro pictoribus 6c vi- i^igi^enmm
... T^
.y
^
. ^- r
I- r\- R/T T
• • • coccineum
trianis elt. Recipe aquse tortis p.ij. Ipiritus iahs p.j.M. hquo- exauro.
ri per vices injiciantur fruftula plumbi candidi optimi ; adver-
fcribit Unciam argenti o6to granis foliorum auri obdu6ti in fi- Mirum
lum longirudine 777600 pedum extendi pofie , filo ubique auri ?um"eft3u!"*
colorem prx fc ferente. Kunckeho etiam de auro compertum "^'ic, &di-
^"™'
eft , ejus portionem unam 12.80. portionibus vitii rubicundum
^'
vhnou ar-*^^ ut aliqui perfuafum habcnt, parcit argento. Nam fi fcobis ar-
gentumexeft geiiti portioui uni, olei vitrioli portiones duie fupcrfundantur,
& moderata co6lio in oUa lapidea , vel vitro, inlHtuta fucrit,
vidcbis argcntum prorfus diflblutum. Igitur argento aurifero
fulphure ufto , ejus fubftantia nativa aliquantum immutatur;
Quopaao nempe fulphuris acidum argenti particulas , auro coh^rentes,
dktorum ac<- difTecat
,
quibus diffeftis aurum quadantcnus fui jurisfit, quod
fc^cSnfndo' deinde ob gravitatem partium , cum totamixtura metalHca in
auroabAr- igne fundatur, unacimi aliquibusarsentiparticuHs, adfundum
gento? ^.ii-iii- -j--
crucibuh delabitur , vel pyramidis , m quam talem mixturam
1 1
'
proinde ac id ipfum fulphure exuftum effet. UtroHbet enim
modo aurum aHquantum fux fpontis fit,quod deinde, fi argen-
tum igne Hquatur, ob gravitatem , ad ima vafis decidit. Ne-
que ahter agit regukisantimonii martiaHs,quem nonoportetad-
eo purum effj , ut quidam arbitrantur. Is , ob fulphur pene-
C A P U T VII.
'De ^uorundam mineralhm excoEilone.
I. T)lerorumque minerah'um, quatenusadufummedicum fpe-
X ctant , natura fatis fuperque Part. i . Libr. 1 1 1 . Se6t. 1 1
C A P U T VIII.
2)^ Metalli nnius ctim altero obduBione.
I. TT omines mihi videntur duplicis finis caufTa metallum ali-
xTJL quod mctallo obducere. ( i ) ut res, quse in vafis
alio
metallicis afiervandx' funt, non tetroingratoqucfaporeconfpur-
centur: &
(i) utoilentent divitias. AurumnuUo metalloobdu-
cifolet, quoniam fuppcllcx exhocconfe^ta, nec cibumnecpo-
tum ullo fapore foedo imbuit. Et quantum ad fecundum finem
Ppp z at-
476 Metallurg.Cap.VIII.DeMbtall.Obduct.
attiiiet , ell aurum alio metallo obtcgere
fupervacuum quia :
ell 5
perfert utrumque
: enim tali igne liquefceret. Equidem
ferrum inaurari potefl: , fed hoe non fit , nifi xs intermedium
fit. Igitur res qucecunque e ferro , fi eam inaurare velis, pri-
mo intingatur in folutionem vitrioU cuprex indohs: vel in fo-
lutioncm cupri, aqua forti fa6tam vel in decoftionem viridis
:
ELEMENTORUM CHEMI^
"P A RT I S TE RT I M.
LIBER SINGULARIS
Alchimia vel Chryjb^oeia^
lEtus opinio efi:, & plurimarum gentium firma-
ta confenfu, verfari quandam interhominesar-
tcm ,
quam Grceci %fiucrc^oig<«i/appellant , id
eft Jurificium. Neque tamen haec tantumcir-
caauri, fed etiam circaaUorummetallorum, transfigurationem
verfatur. Verum , quoniam aurum
inter metalla prscftantifii-
mum , pretiofifiimumatque adeo plerifque hominibus charif-
,
meniem vel plures , prout trultum ejus majus aut mmus mit, conmfionc.
impofitum , tranfmutatur in ces purum. Difcas ergo , per-
gunt , &
credas experimento , quod adeo evidens per- &
fpicuum eft. Verum enimvero, ut penitus intelligamus, qao-
modo hcec e ferro in cuprum viciditudo atque rautatio fafta fit,
perfpeftam prius &
exploratam oportetnos habereaqu«,ifticlo-
ci fcatentis, naturam. Convenit inter eos, qui di^am contem-
plati funt, £c perquifiverunt , eam maxime
e vitriolo
conftare
veneris : hoc ipfum autem compolitum moleculis cupri,
efle c
ab acido fulphuris in fpeciem falis reda£tum. Nempe integro-
rum aeris corpufculorum foraminulis tantum inhxret acidi,
quanto opus eft ad illa intercedente aqua in liquorem redigenda.
Quod fi talis liquoraqua, qux nimiafuerit, per ignem orbe-
tur, reftans, in frigido loco repofitum, concrefcit, ac falisfor-
mam pric fe fert. Hoc fi ex igne aperto , ut moris eft chemi-
corum, deftilletur , nancifcimur tum illud acidum, reftante in
retorta icre, in pulverem rubrum converfo, Quod, ubiperfe,
aut, quod melius eft , cum cineribus clavellatis mixtum, igne
intenfo liquetur, reducitur ad priftinum ftatum. Ex eodem a-
cido autem, vel fulphuris cum sere pofleejufdemmodi chalcan*
thum rurfus fieri , perfpicue Libr. 1 1 1 Se6t. i Cap. i v. Artic.
. .
ut in vitriolo aut plus aut minus cupri eft, ita &crafliori aut
lenuiori crufta obducitur, imo tandem fi f. q. vitrioU adfuerit,
prorfus abfumitur.
§. 4. Alii, quos inter Paracelfus, Libavius &
Penotusinhoc
demonftrandi genere eminent , ut metaHa tranfmutandi artem
ehaican- oftendant , proferunt vitriolum vel a:rugincm cum ferro 6C al-
tum habeat- ^^^ Hquatam ; utrique enim , afl^erunt , facultatem efle fer-
j^^ji
tranfmutan-
^^ apparct. Scd hasc argumenta nonfirma ad probandum funt.
Nam vitriolum quodHbet , quodprafinum vel cceruleum,quod-
que amaricantis laporis eft , ex acido fulphuris &: ^xq compo-
fitum eft. Hoc, poftquam acidum ex eo expuUum fuit, perfe
cum alkali aliquo adminiculo intenfi ignis funditur, ac reduci-
turad priftinum metaUum, ex quo vitriolumortum traxit. Ve-
rum , fi ei fruftula ferri,in qua: acidum,ob rationem paulo an-
te aHatam^agit , addantur , tanto alkali fixo ad res rcducendum
taH vitriolo opus non eft. Siquidcm vero, quum di6t^ res iii
igne Hquantur, non parum fcrri cuproadmiiceturj indehocni-
gricat 6c fragile cft, 8c a metaUicisa^s rude appeUatur. Utau-
lem hoc debitam temperaturam acquiratjCoquenuumiddenor
vo
I>E Alchimia vel Chrysopoeia. 485
vo eft in fornace ad pleniim, tali modo, ut Part. 11. Cap. v.
edocui. Ita enim ferrum ab igne exuritur convertiturque in
fcorias, falvo cupro, quod antca vitriolo &
ferro inerat. Nam
quodlibet ferrum , ut metallicarum rerum periti norunt, non-
nihil icris fibi permixtum habet. Igitur ex hifce dcmonftratis
efficitur, argumenta non probarc, quam fibi propofuerunt,fer-
ri in 3l's mutationem. Neque ad rem facit ccrugo, quam ali- Uemarrugo,.
qui eodem modo cum ferro &alkaU aliquo liquant j quippe ea
ipfanihil aliud, quam cuprum , ab aceto corrofum, ell:, quod
itidem per didtam fufionem in libcrtatem vindicatur. Sin vero
fcrupulus tenuiffimus refidere aliquis videbitur, hunc ipfi ex a-
nimo evellam, demonflrando vitriolum martis , vel Anglicum,
vel aliud fubdulcis iaporis, cum ferro 6c aJkali liquatum nequic-
quam cupri artifici luggerere. Interim non inficiar pofTe ali-
qucm e vitriolo feuHungarico,feu Tyrolenfe,lucrum facere,
Ci prius fpiritum, qui pretium vitrioli compenfabit, ex hocper
earum colos perit ac deflmitur > led tutia tantum , cui de vir- s«dtutiar
tutii cum cadmia foJTili, quam alii lapidem calaminarcm vocant, flalrumTn-'"
aut zinco convenit, au6tor eft, ut cuprum flavefcat. Si hxCi- ^crt,
tas, periclitare modo in radice fola cum amalgama mifta, & ig-
cuprum rubrum flavum
ni impofita, habebis, exafto opere, :
am-
De Alchimia vel Chr.ysopoeia. 4S9
ammoniacLini furfum evefta , vitro adhierere ; ftannum vero,
pondere vix quicquam au6fcum, in imo fubfidere: vel, fi ignis
jufto intenfior fuerit, nonniliil ejus in modum rei fublimat^e ad
ventrem cucurbitae hjtrere, &
fplendorem auri colorem , prac &
feferre, fed adeo friabile faflum , ut digitis in pulverem tcri
poflit. Dicitur vulgo aurum muiicum vel muiivum cujus :
dentque aurum ,
quod alchimiftce fecerunt , non fincerum, fed
aliquid auro fimile , fuifle alii urgebunt fuam cuique metallo
:
e. nifi alia aliis fi:ricte cohacrercnt, vel alia aliorum poros maxi-
mecxplercnt. Hic corpufculorum, utrumvismetallumconfti-
tucntium, fitus &
nexus etiam efi: caufia , cur quodvis malleo
in tam tenues braclcas duci , vel in filum exilifiiraum dilatari,
poffit. Quze cumita (int, reor, aurum e puroargento vivo6c
fulphure citrino j argcntum vero e puro hydrargvro 8c fulphu-
re albo , ortum traxiffe. Reliqnorum autem metallorum ma-
teria proxima adeo fincera non cfl, culpa potifllmum refidet in
fale vel t:rra, quorura major vis in hydrargyro aut in fulphure
efl , quam convenit. JE$ £c ferrum rigorcm acceptum faH «cai&fof-
Rrr z com-™™'
4p2 De Alchimia vel Chrysopoeia.
communi & tcrr^ , qiiibus abundanr, rcferunt. Ha^ic, quo-
niam non bene inter fe funt connexa Sc apta, caufla! funt, qua-
re neutrum nec ignis injuriam diutiflime fcrt, nec aeris hu-
,
j
buseiemen- dum pcrcutitur , nou lonorum elt , ncc
?i
m
.
ilnt?""'^^^
6lile, nec, quoniam particulce ejus non apte inter fe cohitrent,
in igne citra dcfl:ru6tionem diu perflat. Ex hifce didis colHgi-
mus e vario principiorum numcro 6c nexu varias exoririqualita-
tesj &
metalla non genere , fed fpecie inter fe diftare tantum.
Metaiiaa- Quid ? quod ufu ac periclitatione pcrcipimus vilioribus metaUis
-
maturitatem aifecuta fint, i. e. viHora mctaUa magnam feu argen-
vimhabeant,convenicntemcalorem ,difperfis molecu-
tifeu auri
las,futurum aurum vel argentum confl:ituentcs, in unum lo-
cumcogcntcm, 6c, quod ipfis adverfarium efl:, abfumentem.
§. II. Declarata metaUorum natura ,
quatenus eam ratione
6c inteUigentia tcnere potui, refliat ut indicem viam,. quamini-
y\fetco^nz-
^'^ quo propofitum afl^equatur. Quandoqui-
artificem oportet,
dcm
lionesfSas^ vcro dux in primis proprietates funt , foUditas puta 6c co-
b^fquofi- loi') quibus mctaUorum difllmilitudincscomprehendimusj igi-
ncmconfe- ^^^ cum , qui iu mctaUi aUus in aliud commutacione enititur,
hanc oportet provinciam fulcipcre, ut viUoribus metaUisfoHdi-
tatem, &
colorem velauri vcl argenti, inferat. Equidemignis
maxime proprium eft , creare 6c gignere reftam 6c convenien-
tem metaUornm foHditatcm; quoniam corpufcula eorum, quse
nimis magna ibnt , diflecat comminuitque, quam ob rem tum
potiusad leleaccedunt,cfliciuntque foraminula angufliora fed :
nuntur. Verum^poftquamaliquisindi^isarcanisrationibusperi-
clitatus fuit, comprehendet is tandcm , fe labores acpecunias in
res vanas impendifle imo exclamabit, ut Val. Martialis Libr.
:
XIV. ad lcftorem.
Sunt apin£ , tricaqiie i^ fi quid vHius ijlis,
<)
Sff las
498 De Alchimia vel Chrysopoeia^
las hieroglyphice fignificant, Materia inft-i.r picis nigricante^
quod fignum perfecti coitus mcrcurii cum iblc eiTe, jubcnttum
majorem ignem vafi fubdari, donec mercurius ex parte iolidus
&:albicans, vebplane candidus ad latera vafis adhn^refcat. Hoc
vifoj&vafe quadantenusrefrigcrato, oportere aqunm permanen-
trm rurfus per vices materice afFundi , dehinc ad ficcitatem de-
flillari , in fine autem intenfifTimum per tres dies 6c no6tes ig-
nSndiint. dunt. O
dehrationem incredibilem Sed videor mihi audire
!
auri fui juris fieri, cujus beneficio deinceps reliqua metalla & fa^pVdephui-
hydrareyrum in aurum converti. Operationem hanc vocant fophorum
tenfior adhibeaturj ita enim ifte lupus, bufo, corvus &:c. evo-
met , quicquid volatile in ipfo eft. Et hoc elt, quod au£tor
Figura xxvi i docet. Quantum vero ad iftum rivum , qui ab
.
ore di6tae ferae deducitur, attinet, au£tor per hunc mihi vide-
tur indicare quatuor Peripateticorum elementa, ex quibus tunc
temporis philofophi opinabantur fingula corpora concrevifl^e.
In hac figura igitur flammas ignem, undse aquam, du6tus al-
bicansaerem, 6c nigricans terram, fignificant.
Figura xxvi 1 1 demonltrat Azoth rurfus materiac fuperfun-
.
affu-
^^ /
De AlCHIMIA VEL ChRYSOPOEIA. fOC)
afFufionem indicat, qua perafla, elementa hunc pofitum habe-
re primum utpote locum efle aeri fecundum terriE , tertium
:
penetrantifiima , &
coloreauriabundat, viliorametalla, quaere-
fpeduauri mortua dicuntur, animare. i. e. immutare in aurum.
Figura xlv 1 1 docet Jixationem lapidis , quam intenfifiimo ig-
.
fubtilius efficiSy eo proje^io ejus poft major eft futura. Nam infu-
blimatione ac poft in deftillatione^ fape furfum fublimando ^ ac poft
fepe deftillando , eo ipfi ?nuItip!icationem addis. In quaque enimfu-
blimatiene centum in proje^ione lucrifacis. Et , pofl quasdam
VTrip^chiTicog di6t:a, itapergit. In lapidenulla eft multiplicatioalia^
quam ut frequenter fublimando fubtilem efficias , ac poft fape deftil-
les : ad lapidem fubtikm efficiendum frequenter furfum fublimando^
ac poft fape deftillando NuIIa multiplicatio aJia reperitur ^ quam
.
Non adco difiimiHs huic eft icon, qux habetur in Rofario cum
fuprafcripto carmine
Hye is geboren der Keyfer aJler ehren^
Kein hoher mag uber in geboren werden ,
Mit Kunft oder durch die natur^
Von keyner lcbendigen creatur. (^c.
Quod ex Gcrmanlco fermone in Latinum verto. Hic natus
«ft imperator maxime honorabilis , nemo eo magis excellens
& pr^eftantior ab uUo animali aut per artem aut per naturamna-
fci poteft. &c.
Cseterum quamvis nonnemo opus ad talcm perfecl:ionis ter-
minum adduxerit, istamen, niCi proje^ioncm csWiievit, metal-
la per lapidem tranfmutare non poteft. Vtv proje^ionem-xattm p/ojeahi
aurifices fignificant lapidis cum auro vel hydrargyro ope ignis ^uml^flJm,
mixtionem: cujufmodi mixturam, perhibent, tumdemumap-
tam efte ad metallorum viHorum corpora penetrandum. Bafi'
iius Valent. clavi xi i vult capiendam efle partem unam lapidis
.
^ auri obryzi partes tres, quas per trcs dies & no6tes in igne
Vvv U'
^i^ De Alchimia vel Chrysopoeia.
liquandas, quo peraclo utraque in mcram medicm^m fukilijji-'
^
ma fpiritualis pemtrantis pfdprietatis converfa efle. Sine fer-
mento auri enim lapidem agere non pofTe , aut vimtingcndi
ejjercercj quippe eum nimis lubtilem ac penctrabilem efle: fiti
vero is cum fui {imile i. e. auro > fcrmentctur vel conjungatur^
eum tunc nancifci potentiam in metallorum &: hydrargyri cor-
pus ingrediendi. DiAam mixturam Bafilius vocat fermentum,
Hujus jubetcapi p. j. quam cerce involutam , ne ab igne di-
fpergatur, mille portionibus metalli in igne fufi efle immitten-
dam, Hcque totura metallum in bonum &
fixum aurum tranf-
mutari Traftatulus Anjicenn^ 6c Clangor Buccinae volunt hy-
:
Vvv 2 fo
5*16 De Alchimia vel Chrysopoeia.
fo mifcente , inventum. Quod faftum mihi vero magis fimi'-
ea, qu£e tironi in hac ai-te fcitu maxime necefl"aria funt, mefa-
tis fuperque indicafl^e , confido. Cacterum animus praefagit , fo-
realiquem fuflFenum,quih£ecqualiacunqueelementa ChemiteacuT
tis naribus & caperata fronte condemnabit, negabitque me omnia,
quac ad artis notitiam perfe6lam pertinent , attigifl^e , meque
perpluria triviaUa , quaeque ab aliis femel atque iterum ac faepc
di(5ta, fcripfifl^ej quem ego vcrum dicere fatebor, jufte nega-
bo. Nam , ft arcana , & nova inventa tantum , ficut in his
complures au(5tores fe oftentant , iiteris tradidiflem , h»c pro-
fe6to vix ad aliquem tironum fru6fcum redundarent fiquidem:
F 1 N I S>
^iti
5*20 Specimen Primum.
Q^in grata acceptaque Jint , qu£Jam fuppedih Chemicam
docefidi exempla nullus dubito fiquidem ex bis non con-
, :
S P E C I M E N I.
r "^
GENERALIA
deftillationis per fe inftitutas dare enumerata principia.
I •
j ejfentialia dare.
^
8 Animaliu,m partes, nec non ipfa integra, exhibere fupra memorata: ut
Cornua Cervi.
9 In fanguine nos eadem offendere.
loUrinam autem duplicis generis dare Salem , volatilem puta muria- &
ticum 6cc.
II Ita 6c Stercus. S. V. hoministantillumhaberefalj fed maximam aqux,
at modicam olei & Terr£e vim.
llMineralia vero habere principia magisintricata, magifqueinterfecon-
nexa ; plus igitur operis in eis refolvendis impendi debere, ante-
quam ex iis aut unum aut plura principia elici poffintj pofte ta-
men harc converti falis in formam. v. g. Saccharum Saturni: imo
ahis acidum, aliis alkali , ineffe monftrabo.
1 3 Quin etiam fulphur , ut in antimonio 6c aliis item aliquara Terra^
:
SINGULARIA.
E Regno Vegerabili habebimus infuper.
24 1'
Compofitos ut Matricakm.
25* L j Magifleria vel Laccas.
z6 Modum Conficiendi7?(?m Ipenzois perSublimationem.
27 ---------- Dellillationem.
28 - - Alkoholifandi fpiritum Vini,
2p Deftillationem Aceti.
30 - - - - Tartari in oleum 6c fpiritum.
3 1 Salem Tartari.
3 2 Liquorem Tartari Spleneticum.
53 Tindturam Tartari.
34 Cremorem £2? Cryftallos Tartari.
5)* Tartarum SoJubilem.
74 Tin^ura antimofiii.
S P E C I M E N 11.
II. Coasulationiauxiliantur,
/- ^
1 Cryftallifatio •T3
Cryftallorum tartari^ Salis Febrilis Sylvii^^
X5 Tartari emetici.
c
•-8
;^
2 Evaporatio Salis Polychrefti.
D 3
5 InfpiiTatio ^ Cl-
rD
Tartari tartarifati.
4 Pra^cipitatio ^ o^
p"
Magifterii marcaftt^ , Magifterii plumbi^
Panace^ antimonii , Mercurii Vit^e ,,
p
fB cr Mercurii pr^cipitati albi , LaSIis Snl-
3
phuris.
l" J
III. Cal-
Specimen Sectjndum. S^S
III. Calcinatio inflituirur velignevel rebiis, folidi compagem
folventibus: utrovis modo mftituta, varie nominatur;hujufmo-
di lunt corrolio, de qua paulo ante, quin 6c
I Calcinatiovaporifera ^ Cor«a Cer-vi Spargyrice calcinati.
z - - amalgamatoria Croci Solis.
& 3 per
fumum Plmnbi puhcris.
Ifliulmodi autem
I Cementatio JEris ufli.
z. Combullio Cornu Cervi ad albitudinem,
3 - ope radiorum Solis -Q Pulveris Sympathetici.
C
4 Incineratio
3
Salis Cardui benediSli.
y Reverberatio r»
Creci Martis adjiringentis.
Famulantur infuper huic o- -a
perationi o
D
6 Detonatio Antimonii Diaphoreticp^ antebe^ici Po*
o terii^ Croci Metallorum.
s P E C I M E N III.
De deque operationibusha^lenus: de
Principiis, formu-
Chemicis nunc agam. Dividi eas haud inepte pofle , arbitror,
lis
produiStis vel
7 ELiEOSACCHARUM.Carminativum, Citri;
8 EXTRACTUM Simplex Cardui benedidi , compofitum Panchi-
magogum.
p FLORES Antimonii albos, rubros cum ammoniaco fale, ammo-
niaci martiales, Benzois.
10 LAPIDEM Corrolivum, infernalemi,Alchimix.
11 LAUDANLIM MercurialePar^^^^, Opiatum.
II MAGISTERIUM Coralliorum Jalappae Agarici , , , Turbith
minerale, Mercurium VinE correftum , praecipitatum album,
Sulphur antimonii auratum , ardens. &
i; REGULUM Antimonii medicinalem , Martialis ftellatum.
14 ^hXa^lkali volatile fmpkx^Ehons^ Fuliginis, Compofitum Aroma-
ticum, /7;^/:^«? Diaphoreticum j Sal Tartari , acidum SnlSuC'
cini, m>«z» Tartarum vitriolatum , Emeticum, Sal Febrile
Sylvii, £^;^^/W^ Abfihthii.
I y VITRIOLUM Veneris , Saccharum Saturni , Lunam hydrago-
gam, iEruginem cryftallizatam.
16 VITRUM.ut Antimonii , Plumbi nigri.
*S P ^ C 1M E N T K R T I a M. ^lf
10 MENSTRUUM Aquam Fortis, Aquam Regiam.
11 OLEUM jE^«//Wf- Carui, empyreumaticumchznx^ Tabaci.
12 PHLEGMA ut Vitrioli.
13 QUINTAM ESSENTIAM ut Chelidonii.
14 SPIRITUM ut Ardentem fer fermmtationem ut pafliilarum , eum
additione vini ardentis Rorifmarini , Matricalis. Urinofum ut
Ammoniaci , oleofi Sylvii , irem Johrenii. Minerales Nitri
Nitri dulcis. Salis Glailberi , Mercurii vel oleum , butyrum
antimoniij m/^yrf^;;^,:?//^^;» Tartari fimplicem , Hydragogum.
If TINCTURAM -E^ ;»/;?^r^/z^«<;ut Antimonii, Veneris, Sulphu-
ris, ex VegetahiUbus Balfami Peruviani. G. Laccae, exanima-
libus vermium Majalium.
S P E C I M E N IV.
Informari aliqucm pofle adrationalemmedicum, negle6taomninoChe-i
mia , prseter ignorantem artis , feu invidum , vix quifpiam dixerit.
Nam hac duce rimamur non modo naturalem, 6c eam , quse praster natu-
ram eft, humorum &: partium fdlidarum corporis confl:itutionem'8c con*
cretionem j fed etiam medicam^ntorum qualitates , >& agendi modum.
H^ec autem demonfl:rata &
mente luculenter percepta multum facere ad
abditam morborum cauflam, quae fsepifl^me in humoribus vitiatis latet, inve-
ftigandam,ecquisdubitat? Utautem hoc ratiocinandi-genusad aliquemMe-
dicince fludioforumfruftum redundet, conftitui hoc femeftri demonftra-
re, qui corporum principia, quorum.quaterna genera ftatuo,in apricum
proferenda : quibus deinceps fubjungam qtiorundam medicamentorum
confe6turam. Itaque oftendam
I Sal culinare^ Sc csetera .falia;, quje nempe nec cum alkali, necacf-
do ipfis admixto effervefcunt , efle falia integra , cujufmodi
ab aliis ^ppclhntur fiilia mixa ^ neutra , vel acidofalfa , ut
Tartarus Fitriolatus.
- yilkali tum^xum, tum voJatik ab illo originem trfixifie. Hujus
generis crit nobis in Ebore-, at jllius in Abftnthio.
3 - purum fieri dividendo quodvis falintegrum, indeefale
-/:f(f/W/^;«
in Chelidonio majori.
1(5 - - - - .<> animalium partes majorem falis volatilis 8c Ipiri-
Qui.
Specij^ien Q^U A R T U M; 529
Quibus demonftratis tradentur mcdicamenta.
E Regno Minerali. 5 ;Balfamus Saturni antipodagricusi
j^Succini deftillatio.
I Nitrum fixatum.
3f Tin6turafuccini.
zSpiritus Nitri dulcis.
^ SpiritusVitrioli. E Regno Vegetabili.
4- Sulphuris per campanam. %6JquafmpIex ut Meliffas.
f--- Compoiitus. 37 - - compofita afthmatica.
6FIores fulphuris. ^8 - - carminativa Sylvii.
^Balfamum -- Therebinthinatum. 19 - - ad gonorrhoeam- ^«r.
8 Tindura. - 40 ExtraHum ftmplex , ut G entianjE.
pMagifterium." 41 - Compofttum , pil. GephaHc.
-
Yyy Tan-
^20 Specimen Q^U I n t u m.
. , .
T) 67 - - - Oleofus Syl-vii.
Tandem ex animali Kegno. ^g ^^^^.^5 ammoniaci Martiales.
. (55 Oleum faponis. dpLiquor ftipiicus.
64 - - Cer^e. yoSalFebrile ^yjte'.
6f Sal ammoniacum volatile. 71 Tindura caftorei.
66Spiritus -urinofus. 72 - - - cantharidum.
S P E C I M E N V.
Chemiam quamplurima cognitu ad Phyficam, adqueMedicinam 5ca-
Has artes, accurate & prudenter traftandas neceflaria homines in ,
Chimicis vocari acidum: utriufvis duo genera efle, unum fixum^ al-
tCYum i'oIatile. ExempH gratia proponuntur. i Salis culinaris de- .
Ex Alchimta.
I. I. cuprum immutatio.
Ferri\x\ 2. mercurius coagulatus^ 3. coloratiis.
Horum autem adminiculo , docebo , antiquos chemicos minus re-
cte vcritatem artis probafTe attamen :
27 ExtraHum panchy- 34
- Balfami peruvia- 41 Ens veneris Boylii.
magogum. ni. 4^ Tin&ura canthari'
28 Efentiaanticolica. ^y Alkohol 'vini. dum.
2p £//>/> antifcorhuti- 36 Refina fcammonei.
SignO'
Stgnorum aptd Chemicos ufitatorum exfUcatio,
+ Acetum u rjupiter
•^ Acetum deftillaturn \Stannum
A Aer tb Libra
O Alumen IVB Marise Bahieum
aaa Amalgama H Menfis
recenfitomm pars xqualis r Mercurius
aa ana. i. e.
3 Antimonium 2 J Hydrargyrum
.V, Arcna
I^Argentura vivura
TArgentum (D Nitrum
G <
\Luna 4 Nox
X7Aqua TPlumbum
VF Aqua fortis '^
i^Saturnus
VR Aqua Regia S^ Oleum
^ TAurum S5» Prsecipitare
® \Sol 15^ Recipe
oo Auripigmentum o Rctorta
o»o Arfenicum e Sal
^ Calx viva GA Sal alkaU fixum
23 Cancer ev Sal alkali volatile
Q Caput mortuum 3 Scrupulus
^^ Cinnabaris •^ Soiritus
-E Cineres clavellati V Spiritus vmi
C.C. CornuCervi S.S.S. Stratum fuper ftratUDi
rCuprum :£h Subhmare
$ \^s $ Sulphur
v^Venus 5 Tartarus
^
*
rCrucibulum Tr Tindura
tTigillum V Terra
Si Deftillare VB Vaporis Balneum
ii Dies f Viride seris
5 Drachma
® \iErugo '.1^
j^Ferrum ©• Vitriolum
e JChalybs yVitrum
I^Mars
^
^ \Alembicus
3 Hora § Uncia
Q Urina
Yyy 5 IN-
I ND E X R E R UM
Quandoquidem typographus erravk in numeropaginarumfolio-
rum Mm. & Nn. utraque enim eodem numero infcripta funt:
ideo ubi numerum antecedunt litera: Nn. quxrenda
res efr in hoc foho.
animalium valctudini
'
num adver- coronariumquiu. 5-16
fctur. 407 ex quibusprincipiisconcrcvit. 491
delitefcit in quibufdam animalium Hermctis q u id
humoribus.
496
407 quifiatargentatum. 477
idcm varia folida dfflblvit. 24^ Regularc. ^16
qui intclluregignatur. 15-
utinaurandum. 476
quotenis modis enervetur. 2 ut prorfus ab argento fejungendum. 469
Acorquid. '94 uftum. 1^7
Acutio quid, 71 j^thiops mincralis. 218
Acuum ,
quibus valor auri &c. dfcprchendi- Alchimiaquas. 3,^
tur, partitio. ,
442 Alcisungularummagiftcrium. 432.
I N D E X R E R U M.
j1Ikahejl qnid. 111,115- principia. II
de Alkaheji xnigmata lielmontit. fpiritus.
343
117 ufusinMcdicina. 342-
convcrtit hydrargyrum in mctal- Ar/2alga>nafidi ratio.
7i
lum. 115- Arnalgamntio quac.
71
Glauberi. 318.116 h.m\>i'xgr\fea'malkohoh\vf\ folonon folvi-
Starky. I16
fynonyma. 113 Ammoniaci falis fpiritus acidus Chalybeatus
Zwelferi. I16 Zivelferi.
293
Alkahefticiliquoris cfficicntia. 33, 113 Angliis qualisponderisfpecies.
.,
445
Alkali vel acidi molcculae funt inconfpicuce. Animalia cujusgcnerisfaleabundent. 15-
ex quibus clcmentis concrcverint.
aliquidcornibus&c.ineft. 16 405*
metallis&c. ineft. 14 nifi prius quadantcnus compu-
diflblvitolcola. n trucrint , incptc cumvino.vel
fixi parum ex animalibus educitur.21 fpirituardcntedeftill.intur. 43
tixnm ad refinofarum rerum citra- ex Animalibus quid pcr dcjlillatione-m arti-
6tionemfacit. 314 fcx acquirat. 427
inignefitcaufticum. 23 Animalium gencra fumma quatuor. 405:
purume mineralibusnonelicitur. 20 partcsutdcftillands. 427
lincerum fine plants combuflionee- variae ex quibus principijs
licinonpoteft. ly, 20 coaluerint. 406
llngulare , in nitro&fale communi Antihedicum Po/fW/. 231
eft. 307 Antimonium vide ftibium.
vocabulumquidfignificet. 12 Antimonii acetum. 243
volatilc ut in animahbns gignatur. 2 Balfamum. BafVal. 258
volalili nonnihil olei admixtumeft, aliud. ^j-f, 245-
butyrum. 244, 246
yllkalia segrotis dandi prxceptum. 424 quare cum Ipirita
Jlko/jolqu\dj 117 nitricffervcfcat. 25-4
vini. 382 calcinatio. 227
cum fpiritu urinofo non perfe- . ccrufTa. 230,25-4
£lecoit. 415- cinnabaris. 241
cum fpiritu uri^ofo mixtum cinnabari aliqui vim incredi-
non mutatur in fal volatile. 41.1 bilem tribuunt. 243
quare craflefcat. ii^iJ. clyffus. 247
Alvidejc6\ionumcau(]a. 183 dcfcriptio. 221
excrcta a variis rcbus colorantur. 3^7 Diaphorcticum rcgulinum.
cxcrctaquibusrebusfcateant. 410 230
Alumencatinumquid. 341 fimplcx. 230
quo modo a fulphure & vitriolo eflentiaantifcorbuticn. 25-7
diverfumftt. 316 fioresalbi. 240
quopadtocxcoquatur. 341 rubri. 241
Aluminisarcanum Felicis Wurtzii, 242 olQXimghtciale. 244
gencra. 341 rubrum, 256
prin-
INDEX RERUM.
principia. 221 Aquarum artificialium fpecies. 35*
regulus. 98 differentia. 45*5 35"
fulphurauratum. 248 Aquas e plantis deftillandi praecepta. 384
fynonyma. 221 AquilaChemicorumquae. 425"
tinduraemetica. 257 Anibes Chemiam jampridem callucrunt. 2
efcoriis. 25"} AtbovvkxHelrfiOKtii. 113
tartarifata. zss Arcanumquid. 117
tvMioBaf.Val. if^ corallinum. 214
c venaexcoftio. 475" duplicatum. 329
Vitrum hyacinthinum. 228 Argcntiabsrefecrctio. 45-6
folare, ibid. abauroperaquamfortem fecretio.
per fe non dandum 464
2z8
eft. dcfcriptio. 151
Antimoniumquifanguinempurificct. 227 EJfentia. 1
5-2
467 138
fufionem. 466 ad Aurum aqua dctcrfiria. 476
ftibium. 466 Aurum ciuinHimum habctur. 1 33
329
tia. 498 Corrofio. 74
Chryfopoeiam inficiantium argumenta , & Corrofionis & foluiionis differcntia. 71
eorum confutatio. 489.7?^. Cojmeticum num detur. i97
Chryfopoti duplicem agendi viam habent. Crocusquid. 119
martis adftringens. 294
C;W/o aurmcumvocabulum. 497 Cryjlallifatio.
9r
Cincurn vide ZtncHm. quopafloinftituendn, 96
quid. 2,62 Cryjlallifationem quae impedian t.
97
Cinci florcs. 262 Cryjlallifationi quaenam apta fint. 96
Cinnabaris in pulverem extcnuata eft cui- Cfyftallum minerale. 317
piam danda. 242 Cupricorrofio.
non videtur in corpore humano etymologia.
infuaprincipiareduci. 216 dcfcripiio. IS6
officinarum. 215* uftio.
^S7
principia. 246 Cuprumvidevcncrem, &/Es.
Circulatio quid , & quo paQo inftituenda. 73 dcalbatum. 5-18
CirculatHm majus l^aracelft. 1 1 facile ad cxtrohendum. 157
vnmwsParacelfi. iii obduccndum.
ut ftnnno 478
CUrificatio. 74 Curcuma: radiccs non tingunt aes. 48(5
C/v/^^i quid. 119 D.
Coa^uliUioniS ^Q^cx\^i\0. 95" DEcantatio. 7r
Cochlcariae fpiritum conficiendi pracce- Decapelatio vel decttpelatio. ^7S
ptum. 400 DecrepatJo. 106
&fpiritusvinideftru£lio. 399 Democriti Liber dc Chry fopoeia. 5-00
^ . ,
CohacrentiaECorporumcaufta. 38 ad Dcftillandum qu3Enam res aptae fint. 75
Cohobatio. 74 Deftillatio complurium rerum fruftra fufci-
Coloris differentia unde. 3 pitur. 383
Combuftioquid. 105^ pcradfcenfam. 76
Compoiitiones ad varios morbos. 25-7 ad latus vel sd obliqua. 76
Confenfusquarundamrerum. 134 pcrdelcenfum. 77
Coraliigenera. Nn.280. quid. 75«
nuper e mari cxhaufta natura. ad Deftillationem per adfccnfumquacapta.
N n. ibid. 78
virtus, Nn 280. per obliqua quae res ha-
Corollatum vel corallinum Paracelfi. 11 bilcs. 5-9
Coralliorum liquor. 283 in Deftiilatione qualibct quid evcniat. 78
magifterium praecipitatum.^Ss Xii 1 Deftil-
INDEX R.ER.UM,
Evaporatio ,
Dcftillationi fimplici qux res minus re£le 97
committantur. 36./<^f-
ExtinSio, 80
Detonatio. IQ<^ Extradta purgantia conficicndi prasceptum
^
Diaceltatejfo» Hehnontii. 210
Diaphoreticum quid 119 Extractio, 81
joviale. 23Z Extraftorum fimplicium principia, 3f2'
martiale 232 ExtraiStum abfinthii 35-0
(implex fitnemeratcrra, 235- Cardui bencdidi 3SO
Digeftioquid, 79 Catholicum 35-1
3n
adruboreminigneuftumgravius •
fpec!fica num dcntur.
redditur. I7'2 Purgantium miracfficientia.
•
35-8
in hydrargyrum ti-anfmutatum. Pyrotcchnia quid.
169 .^-
nigrum cur facile cam rchquis QUartatio quid. 468
metallis cocat. 45-1 Quinta eJJentiac^Xmtls. 396
- •
rigidum utmollereddatur. 461 ,
quae. 12 S.feq.
ultum. 170 vmi. 397
utabxrcfcparandum. 4^9 R.
utrumque quare inpulveremper RAncorquid. 93
femuteiur. 171 Realgarc^id. 266
Ponderum docimaftes partitio. 443 Kedificatio. 94
PpituSj quembibimus, num in falvolatilc Rcdu6lio. 108
^''"
convertatur. •-v\. 413 Regeneratio quid. 263
Prsceptum remedia e mineralibus dandi x- Regulo martiali numinfit ferrum, 240
•
_.
grotis. 166 Regulusexxre.' 238
Pnccipftath. 9^ Jovialis. 238
mar-
INDEX RERUM.
nnartialis. 237 volatile fimplex-
medicinalis. 238 421
quid Chemicis. 126 amdynum. qi^
iimplei. 239 commune. 301
folaris.
.
^3^ efl: parens omnium fa-
non totus unica vice in vi lium. 10, la
trumconvertitur. 229 in animalium corporibus
Rcsquxdamdiu igne uftse graviores fiunr.
immutatur. 303
. fitnc noxiumcorporihu-
Refinam e plantis extrahendi via. 368 mano. 302
in Refulcitatione rerum aliquid depcrdimus. cujufmodifitinplantaintegra. 3;^?
265- cum crcpitu & ncbula difllliens. 1 5^
Rctorta in fuperiore ventre perforata pr« Digejhvum \t\Febrile Sylvii. 424
retorta tubulum liabentc eligenda. enixumQ^x^. jj
^ . 77 quodlibet formam peculia-
Retortarum\^QC\QS. ^ 77 rem habet. 3ii
Reverberatio. 108 ^«//Wt- plantarum 37r
Rifigallum quid. ()fi ut componatur. ir
Ros quibus principiis proeditus fit. 45- fuforius.
447
fufum. 304
SAccharum Ladis. 416 integrum quodnam. 15
Salacidumutexoriatur. 13 L ithrontnpticum.
42J
acidofalinumquid. mirabile Glauberi. 305*, 343
alkali fixum e plautis eliciendum. mirum in modum in animalibus
369 convertitur. \^
, ., .
334
Vermesnumcxovulisproveniant. 197 philofophicus eft fpintus
ubimaximegencrentur, ipy./^'/- Talis, 25-1
Vermium ad gencrationcm multum facit & fulphuris in fpiritu angufta eft
putredo, 198 dit!ercntia, 278
majalium Tindura 434 fulphur amdyf^u m y 339
Fejicatorii agendi ratio i fy terraedulcata, 333^ 160
Via humida lapidem philor conficiendi, cvenisexcodio, 37 j'
497./^^. 505- VencrisfulphurHelmontii, 340
ficca, ihid. Vitriolum haheainc vim ferrum in ses tranP-
uniyerfalis, Siparticularis quid fecun •
mutandi, 484
dum auriflccs 493 purificatwm, 327
Viam particulare-m negant adepti , 494 quid 127
Vini fascum deftillatio 379' quopaftoagat, 376
oleum, 374 fulphur & alumen in quo inter Ib
Zwelferi
i::x\ejje'atiale ^yj.Jej.
.,
difl^erant, 316
Vinum adultcratum quas mala corpori im •
Vi trum ex quibus rebus maximc fiat , 127
portet, 102, quo padto fcindendum 6^
emeticum, 25-8 Volatilequid, 107
quomodo oenopolos pra:cipitant,T02 U rina quarc excernenda .3 80
Virideaeris, i^-^, vidcTEruginem. quibufnam principiis referta fit ? 4x1
Chriltallifatum i6r Urinaefecrctionisrcquinta, 3S0
Viridis sris fpiritus 162, fpiritus ardens, 41 i
Vitriolomalbum, 375" W.
acidum argentum corrodit ,
Vitrioli 472 Wlllifius quot principia corporum po-
eificientia naturalis 376 fuit,
j
extra6i\im anody-fiUK/z Salx , 340
etymologia,
genera,
oleum quare cum aquafervefcat,
374
374
y^^araq\i\d,
z
Zincum vide Cincum.
262
ascvitrioloprc-ccipitat, 26^
5-
333 quicolligatur, 45-
principia, 375- quid 26i
ros, 332
F I N I S.
a- \
l^