Page |1

balita, talumpati at
parabola.Ang isang uri
ng panitikan ay ang
Akdang Patula na yaong
pahayag na may sukat o
Ilan sa ating mga Pilipino bilang ng mga pantig,
ay di alam ang tunay na tugma, talidtod at
kahalagahan ng saknong kabilang dito
Panitikan at maging ang ang pasalaysay, paawit o
malawak na kahulugan liriko, padula o
nito. Ngunit ano nga ba patanghalan at patnigan.
talagang silbi nito para
sa atin? Sa panitikan, ating
nalalaman ang ating
Ang Panitikang Filipino kalinangan at
ay pahayag na pasalita kasaysayan. Mababatid
at pasulat ng mga nating mga Pilipino ang
damdaming Pilipino kalakasan o kahinaan ng
tungkol sa ating paniniwala at pag-
pamumuhay ,pag- uugali. Bawat isa sa atin
uugaling panlipunan, ay magiging matatag at
paniniwalang matibay sa ating
pampulitika,at pagkalahi na siyang
pananampalataya. Ayon daan upang ating
kay Atienza, “ito ay makilala ang mga
pagpapahyag ng kapintasan at
damdamin, panaginip at kagalingang
karanasan”. Para kay pampanitikan. Dahil dito
Azarias “ito ay ay mapapayabong at
pagpapahayag ng mapagmamalasakitan
damdamin sa lipunan, ang ating sariling
kapaligiran,kapwa at panitkan.
Diyos”. Ayon naman kay
Webster, ito ay Umusbong ang
nangangahulugang literaturang Filipino
“anumang bagay na simula pa noong
naisasatitik, basta may panahong etniko. Ang
kaugnayan sa pas-iisip kanilang
at damdamin ng tao”.
Saad naman ni Ramos,
“ito ay kasayasayan ng
kaluluwa ng mga
mamamayan.
pangangailangang
May dalawang anyo ang magtala, maglibang,
Panitikan. Ito ay Akdang makipag-talastasan ay
Tuluyan na nasusulat sa ilan sa mga maaring
karaniwang takbo ng pinag-ugatan ng
pangungusap kabilang Panitikang Filipino.
dito ang nobela, maikling
kuwento, dula, alamat,
paula, anekdota, Noong panahon ng ating
sanaysay, talmbuhay, mga ninuno, o panahong

1
 Page |2

etniko, ay mayroon ng Pagkaraan noo’y patuloy

panitikan. Batay sa mga ng lumago ang
artifaks na nakuha ay Panitikang Filipino.
nagsimula ng gumamit
ng wika at magsulat ang
mga sinaunang mga
Pilipino. Mga lirikong tula
at prosa tulad ng mga
bugtong, alamat, hele,
kumitang, mga sabi at
sawikain ay ilan lamang
sa mga naunang likhang
pampanitikan ng mg
Pilipino. Ang panitikan

Ang
noong mga panahong
yaon ay akda ng mga
mamamayan.

Sinundan ito ng Panit

pagdating ng mga
Kastila. Naging bantog
ang wikang Kastila at ikang
umiral ang mga akda ng
mga relihiyosong
misyonero. Dumating din
Filipi
no sa
noong panahon yaon
ang teknolihiya ng
paglilimbag. Pinadali nito

Iba’t
ang pagpapakalat ng
mga librong likha ng
mga misyonerong Kastila
tulad ng Pasyon at
Doctrina Cristiana na
nakasulat sa Kastila at
ibang
Tagalog. Lumitaw na din
ang iba’t iba pang uri ng
literatura, ang prosa
Wikai
tulad ng mga pabula,
maikling kwento, nobela
at talambuhay. Noong
n
1800 nabuhay ang
Panitikng Ilokano
pusong maka-bayan ng
mga Pilipino. Dito
Ayon kay
umusbong ang iba’t
ibang akda ng mga Leopoldo Yabes, ang
rebolusyonaryong panitikan sa wikang
Katipunero tulad ng Ilokano sa panahon ng
Duplo ni Marcelo H. Del mga Amerikano ay
Pilar, mga nobela at tula nahahati sa dalawang
ni Jose Rizal at ang pangkat, ang makaluma at
Kartilya ng Katipunan ni makabago. Ang mga
Andres Bonifacio. makalumang manunulat

2
 Page |3

ay aral sa Kastila, kabilang

ditto sina Marcelino
Crisologo na isang makata
at nobelista, at si Claro
Caluya, tinaguriang
Prinsipe ng Makatang
Ilokano. Ang mga
makabagong manunulat at
aral sa pagpasok ng ika-
19 na dantaon na
kinabibilangan nina Leon
C. Pichay.makata,
nobelista, kuwentita at
mandudula; Teodoro
Paruganan, Jose
Resurrecion Calip, at
Santiago Alcantara. Ang
mga Ilokano ay mayroon
ding pagtatalong patula na
kung tawagin Panitikang Bisaya
ayBukanegan. Ang
pinakamahusay na Sa panitikang
Bukanegero(mambabatas) Bisaya, ang lalaong
ay si Leon C. Pichay. napabantog ay si Eriberto
Gumban sa Hilagaynon.
Ang Siya ay sumulat ng mga
pinakamagaling na dula at sarsuwela na
nobelang Ilokano ay may kinagigiliwan ng mga
pamagat na Miming ni Bisaya. Si Eriberto
Marcelino Crisologo. Sa Gumban ay kinilalang ama
mga mandudula ay ng Moro-Moron g Bisaya.
nangunguna di Mena Kabilang sa mga sinulat
Crisologo sa kaniyang ni Gumban ay Ang Mutia
Neneng Kandidato, Nga Matin-mao (Ang
Marangal na Pandaraigan, Diyablo) at ang Salamin
at Pobre Don Caledonio. San Pamatanon (Ang
Si Leona Florentino, ina ni Salamin ng Kabataan). Sa
Isabelo de los Reyes, ang pagsulat ng nobela, ang
ipinalalagay na kauna- lalong nagpabantog ay si
unahang makatang Magdalene Jalandoni ng
Pilipina sa wikang Iloko. Iloilo. Iua ay sumulat ng
kinagigiliwang nobelang
may pamagat na Ang mga
Tanuc sa Isa Ca Bulac
( Ang mga Tinik ng
IsangBulaklak), si Mariano
Perfecto, ang Ama ng
Panitikang Bisayaay
natanyag din sa kanyang
mga akdang Hilagaynon.

3
 Page |4

Pangasinan, ay sumulat
Panitikang ng isang dula ng
Kapampangan pingmagatang Ginmalet.
Ang isa sa mga awiting
Ang isang abyan sa Pangasinan na
pimakamahusay na hanggang sa ngayon ay
manunulat sa naririnig pang inaawit na
Kapampangan ay si Juan mga magbubukid ay ang
Crisostomo Sotto, ang Oalay Manoc con
tinaguriang ama ng Taraz(May Isang Munting
Panitikang Kapampangan. Ibong Taras).
Ang mga kilalang
pinakatampok niyang akda Panitikang Bikol
ay ang Alang Dios(Walang
Dios), Ang Sultana(Ang Tulad din ng
Sultana), Perlas ng Panitikang Pangasinan.
Burac(Perlas ng Putik), Ang panitikang Bikol ay
ang Pula’t Puti(Pula’t Puti). pawing nauukol sa
Iyong huli ay tungkol sa relihiyon. Si Mariano
bahay ng mga sabungero. Perfecto, bukod sa
pagsulat ng panitikiang
Si Aurelio Bisaya, ay sumulat din ng
Tolentino ay nagpatanyag mga akdang panrelihiyon
din ng kanyang dulang sa Bikol. Mayroon siyang
may pamagat na Napun, mga akdang nauukol sa
Ngeni’t Bukas(Kahapon, kasaysasyan ng mga
Ngayon at Bukas). Kung santo at santa. Ang
ang tagalog ay may humalili kay Mariano
balagatasan, ang Ilokano Perfecto sa larangan ng
ay may bukanegan, at ang panitikang Bikol ay si
mga Kapampangan ay Casimiro Perfecto.
mayroon ding pagtatalong
patula na kung tawagin ay
Crisotan.
Panitikang Filipino
Panitikang Panggasinan

Ayon kay Ang panitikang

Kalaw, marami sa Filipino sa wikang
panitikang Panggasinan Filipino(noon ay Tagalog)
hanggang sa panahon ng ay higit na ngginsg
mga Amerikano ay maunlad kaysa alinmang
natutungkol sa relihiyon. katutuong wika sa
Nitong mga huling kabuluang kapuluan. Ang
panahon, karamihan sa lahat ng anyo ng panitikan
panitikang Pangasinan ay ay pinasok ng mga
salin lamang buhat sa Tagalog-tula, dula,
mga Iloko o kaya ay kuwento, nobela,
Tagalog. Si Pablo Mejia, sanaysay, at iba pang uri
kilalang manunulat sa ng lathalain. Sa mga

4
 Page |5

unang panahon ng Isa sa pinakamalaking

pananakop ng mga likha ng tao ay
Amerikano sa Pilipinas, kompyuter. Ang
ang mga dula, at iba pang kompyuter ang
anyo ng panitikan ay nagpakita ng katibayan
ginagamit ng mga at impluwensya sa
manunulat upang ilahad lahat ng aspeto sa
ang kanilang hangaring
makabagong lipunan.
lumaya ang bayan.
Hindi maikakaila na
Ipinahayag din ng mga
manunulat sa ang kompyuter ang
pamamagitan ng nakapagpabago ng
pagtatanghal ng mga dula pag-iisip ng bawat tao.
sa bayan-bayan ang Ang kompyuter ay
kanilang pagtutol sa napakahalaga sa
kolonyalisamo at larangan ng kalakalan
imperyalismo. at ito ay may
pangunahing
ginagampanan sa ating
kasalukuyang lipunan.

Ang mga tao noong

unang panahon ay
lumikha ng mga
kagamitan para sa
pagbilang at pagsulat
upang matulungan sila
sa pagkalkula at
makapagproseso ng
datos. Subalit, ang
mga kagamitamg ito
ay hindi sapat upang
makatulong sa kanila
na makabilang at
makasulat ng tamang-
tama. Kaya't sila ay
patuloy na naghanap
ng lalong mabuti,
mabilis at higit na
wastong paraan sa
paggawa ng
kompyutasyon.

5
 Page |6

Ang
mga

mananaliksik ay
binigyang pansin ang
kanilang pag-aaral ng
panitikang Filipino.

Sa panimula ng
edukasyon sa Pilipinas,
ang Panitikan ay laging
nakasama sa
kurikulum ng paaralan.
Bagamat ang empasis
sa pampanitikan
karanasan ng mga
kabataan sa paaralan
ay nagbabago sa
bawat panahon, ang
pangunahing gawain sa
panitikan ay
mahalagang sangkap

6
 Page |7

sa edukasyon na ng gumagamit ng iba't

mananatili. ibang panitikang
Filipino kabilang ang
mga parabula,
Mayroong panlunas na
bugtong, dula,
kahalagahan ang
salawikain, pabula,
panitikan na nararapat
alamat, sanaysay,
na kilalanin. Ang
maikling kwento, atbp.
panitikan ang
Ang mga mananaliksik
nagbibigay ng
ang nagbibigay sa
madamdaming
gumagamit ng
emosyon sa pagbasa
madaling paraan at
sa panulat ng ibang
makakuha ng
tao. Maraming tao ang
impormasyon sa
nagagawang maiplano
paggamit ng internet.
ang sarili para
makatanggap ng
tulong para sa kanilang Ang makabagong
problema. Narito sila teknolohiya ang
upang maunawaan ang nanguna at higit na
makataong kalikasan nakaimpluwensya sa
para matulungan ang buhay ng mga tao
problema na hindi ngayon. Ang
naman naiiba. pagkokompyuter ng
maraming gawain ay
naging
Maaaring mawala ang
pangangailangan sa
mga yamang materyal
halos lahat ng larangan
at ang pagiging
sa buong mundo para
makabayan, subalit
maabot ang mga
hindi ang panitikan. Ito
kailangan ng mabilis sa
ang isa sa likas na
paglago ng ating
tumutulong sa
lipunan. Sa
tagumpay ng isang
pamamagitan ng
bansa at bawat bansa
"World Wide Web", na
sa buong mundo.
kinikilala na
pinanggagalingan ng
Ang mga mananaliksik impormasyon sa
ay nagpasya na pangaraw-araw na
gumawa ng makabagong lipunan.
"interactive" na Matututklasan mo ang
kaparaanan sa iba't- kahit na anong bagay
ibang panitikang sa buong mundo.
Filipino sa Kaya, ang mga
pamamagitan ng mananaliksik ay
paggamit ng internet. gumamit ng "Internet-
Ang pag-aaral nito ay based System" para sa
naglalayon na makilala mga taong

7
 Page |8

interesadong higit na tauhansa akda.

matutunan ang Nababatay ang
panitikang Filipino. tula dito. Ang tula
ay isang akdang
Inaasahan, na ang pampanitikan na
pag-aaral na ito ay nagpapahiwatig ng
magiging instrumento matinding saloobin
sa mga mambabasa at maigting na
lalung-lalo na sa mga kaisipang
Filipino na gumigising sa diwa
ipinagmamalaki ang ng mambabasa.
kanilang kultura at
pinagmulan.
2. Humanismo- ang
teoryang ito ay
nagbibigay ng
pagpapahalaga sa
buhay ng
isang tao. Kung saan
ang sentro ng akda ay
tao. Ang tao ay siyang
1. Romantismo- pinapahalagahan dito.
isang istilo sa Siya lamang ang
sining at panitikan makakagawa ng
na mas paraan upang siyaay
binibigbigyang diin umunlad at
ang damdamin magtagumpay. Siya rin
kaysa katwiran. ang nakakagawa ng
Mas may diin sa ikababagsak
imhinasyon at atikalalagapak ng
kutob kaysa lohika. kanyang buhay.
Pinapanigan ng Pwedeng gamitin ang
romantisismo ang sanaysay dito.
maluwag na daloy
ng emosyon at
malayang kilos
kaysa pagpigil at 3. Bayograpikal
pag-aayos. Sa - ang teoryang
lahat ng aspeto, ito ay
kabaligtaran ng patungkol sa
klasisimo ang may-akda ng
romantisismo. Ang mga akdang
pokus ay emosyon pampanitikan.
at imahinasyon ng Siya ang

8
 Page |9

nagsusulat o gamitin ang

sumusulat ng tula dito.
mga akdang
pampanitikan 4. Klasisimo-
na ating ang isang
nababasa akdang
magpasahang pampanitikan
gang ngayon. tulad ng
Ang teoryang kwento ay
ito ay nagpapahaya
tumutukoy sa g ng
karanasan ng ekspresyon o
may akda sa saloobin ng
kanyang karanasan ng
sinulat na buhay. Ang
akda. mga
Makababasa karanasan ay
tayo ng ilang nagsisilbing
mga aral na dapat
pangyayaring maikintal sa
nangyari sa kaisipan ng
tunay na mambabasa.
buhay ng Kaya’t dapat
may-akda suriin ang
upang mas pagiging
mapaganda marangal ang
pa nito ang mga tauhan
paghubog sa batay sa
kanyang pananalita,
sinulat na kilos,
akda. paniniwala, at
Kakikitaan din paghahatid ng
ito ng kaisipan.
pilosopiya ng Naaayon ang
may-akda sa pagsusuring
dahilang ito sa
mababasahan klasisimo.
ito ng kanyang
pananaw.
Patungkol ito
sa mga bagay 5. Realismo-
na nais niyang sinusuri ang
ihatid sa mga akda sa
mambabasa. pamamagitan
Pwedeng ng pagtukoy

9
 P a g e | 10

sa tiyak na tula dito.

bahagi nito na Binibigyang
nagpapatunay pansin kung
ng paano
pagkakaroon inilalarawan
ng ang mga
transpormasy babae, paano
on ng tauhan sila kumikilos,
sa pisikal, ang kanilang
emosyonal, pananaw sa
intelektuwal, sarili at ang
espiritwal, at papel na
sikolohikal na kanilang
aspeto. ginigampanan
Naaayon ang sa lipunan-ang
dula dito. Ang ginagampana
dula ay isang n ng mga
akadang kababaihan sa
pampanitikan tahanan o
na nagbibigay lipunan. Ang
kasagutan sa kaisipang
iang malalim feminista ay
na suliranin, bunga ng
naglalarawan kilusan ng
nga kalikasan makabagong
ng tao, at kababaihan
nagpapahaya noong
g ng bandang
tunggalian ng 1960. May
kalooban at diwang
damdamin ng pulitikal ito na
mga tauhan. mahigpit na
tumututol sa
6. Feminismo- lipunang
ang teoryang patriyarkal o
ito ay ‘sexist’.
mababatay sa
papel na 7. Sikolohikal-
ginagampana sinasabing
n ng walang
kababaihan sa katapusan ang
tahanan o diwa at
lipunan. espiritu ng tao
Naaayon ang na makalaya

10
 P a g e | 11

sa mga akda ng
kinabibilangan mga
g daigdig. pagbabago sa
Sinisikap ng paggamit ng
tao na kahit mga salitang
hinahangad naaayon sa
niya ang panahon at sa
kanyang kultura na may
kalayaan, kinalaman sa
naniniwala mga
siyang hindi pagbabagong
mahihiwalay nagaganap sa
sa daigdig ang ating bayan,
tao nang kasama rito
walang ang mga
pagbabagong pagbabagong
magaganap nagaganap sa
sa kalikasan. ating lipunan,
Ang tula ay ekonomiya,
may edukasyon,
katangiang agrikultura at
maglarawan higit sa lahat
ng mga tiyak an gating
na matulaing pananampalat
imaheng batay aya.
sa isang
salita, isang 9. Eksistensiyal
taludtod, ismo- ang
kabuuan at mga tauhan
pamagat ng ng akda ay
akda. nagkakaroon
ng mga
paniniwala na
8. Historikal- labis nilang
ang teoryang painahahalaga
ito ay han.
patungkol Ipinapakita rin
pinagmulan at ng teoryang
pag-unlad ng ito ang
wikang kalayaan at
ginamit sa pagiging
mga akdang awtentiko.
pampanitikan. Isinasaad din
Kakikitaan ang ng teoryang

11
 P a g e | 12

ito, ang
pagpapasiya
sa sariling
kilos, pagpili,
at paggalaw
na tanging
tagapagbigay
ng
pagpapahalag
asa katauhan.

10. Formalismo-
isa sa mga layunin
nito ay mabigyan
ng kahulugan ang
Matalinghagan
g salitang ginamit
ng may-akda

PANGKALAHA
TANG URI
NG
PANITIKAN

12
 P a g e | 13

• Akadang Tuluyan- nasulat sa

karaniwang takbo ng
pangungusap

• Akdang Patula- yaong pahayag na

may sukat o bilang ng mga
pantig, tugma, taludtod at
saknong

ANG MGA AKDANG

TULUYAN
1. Nobela- ito’y isang mahabang
salaysaying nahahati sa mga
kabanata

2. Maikling Kuwento- ito’y

salaysaying may isa o ilang
tauhan, may isang pangyayari sa
kakintalan

3. Dula- ito’y itinatanghal sa ibabaw

ng entablado o tanghalan

4. Alamat- ito’y mga salaysaying

hubad sa katotohanan

5. Pabula- mga salaysayin din itong

hubad sa katotohanan ngunit ang
layuni’y gisingin ang isipan ng
mga bata sa mga pangyayaring

13
 P a g e | 14

makahuhubog ng kanilang ugali

at pagkilos

6. Anekdota- mga likahang isip

lamang ng mga manunulat ang
mga maikling salaysaying iot na
ang tanging layunin ay
makapagbigay-aral sa mga
mambabasa.

7. Sanaysay- ito’y pagpapahayag ng

kuro-kuro o opinion ng may-akda
tungkol sa isang suliranin o
pangyayari

8. Talambuhay- ito’y tala ng

kasaysayan ng buhay ng isang
tao

9. Balita- ito’y isang paglalahad ng

mga pang-araw-araw na
pangyayari sa lipunan,
pamahalaaan, mga industriya at
agham, mga sakuna at iba pang
paksang nagaganap sa buong
bansa o maging sa ibayong-dagat

10.Talumpati-ito’y isang
pagpapahayag na binibigksas sa
harap ng mga tagapakinig

14
 P a g e | 15

11.Parabula- ito’y mga salaysaying

hango sa Bibliya na tulad ng
anekdota

APAT NA URI NG TULA

1. PASALAYSAY

2. PAAWIT O LIRIKO

3. PADULA O PANTANGHALAN

4. PATNIGAN

PASALAYSAY
1. Epiko- kabayanihang halos hindi
mapaniwalaan pagkat naukol sa
mga kababalaghan

2. Awit at Kurido- mga paksang

hango sa pangyayari ng tungkol
sa pagka maginoo at
pakipagsapalaran, at may hari at
reyna, prinsipe’t prinsesa

3. Balad- may himig na awit

dahilang ito ay inaawit habang
may nagsasayaw

TULANG LIRIKO
1. Awiting-bayan- karaniwang paksa
ng tulang ito ay pag-ibig,
kawalang pag-asa at pamimighati

15
 P a g e | 16

2. Soneto- may labing-apat na

taludturin, hinggil sa damdamin
at kaisipan, may malinaw na
basehan ng likas na pagkatao

3. Elehiya- nagpapahayag ng
damdamin o gunu-guni tungkol sa
kamatayan, paggunita ng isang
yumao

4. Dalit- awit pumupuri sa Diyos na

nagtataglay ng kaunting
pilosopiya sa buhay

5. Pastoral- naglalarawan ng tunay

na buhay sa bukid

6. Oda- pagpupuri, masiglang

damdamin

TULANG DULA O
PANTANGHAL
1. Komedya- piling-pili ang
pangunahing tauhan na may
layong pukawin ang kawilihang
manonood

2. Melodrama- dulang musical,

opera

3. Trahedya- tunggaliang
nagwawakas sa pagkasawi o

16
 P a g e | 17

pagkawasak ng pangunahing
tauhan

4. Parsa- magpasiya sa
pamamagitan ng mga kawing-
kawing na mga pangyayaring
nakatatawa

5. Saynete- karaniwang pag-uugali

ng pok o tao

TULANG PATNIGAN
1. Karagatan –alamat ng sensing ng
isang prinsesa na naihulog sa
dagat sa hangarin nitong
mapangasawa ang kasintahang
mahirap

2. Duplo- paligsahan ng husay sa

pagbikas at pangangatwiran nang
patula

3. Balagtasan- tagisan ng talino sa

pagbikas ng tula, debateng patula

17
 P a g e | 18

na
nakapagpapadili
m
ng bundok;at si
Ito ay salaysay Kurayan,
tungkol kay isang ibong may
Emperador pitong ulo.
Indarapatra
sa Kahariang Humingi ng
Mantapuli. tulong
Siya ay si Emperador
matalino, Ibdarapatra
mabait, kay Prinsipe
at matapang. Sulayman
Siya ay may ng iligtas ang
sibat kahariang
na bumabalik sa Mantapuli sa
kanya apat na salot.
matapos ihagis
sa kaaway.

May nanalot na
apat
na dambuhalang
halimaw sa
Mindanao, si
Kurita, isang
hayop na
maraming paa Tinagganp ni
at ang limang Sulayman ang
tao ay isang tungkulin.Naglaga
kainan lamang ysi Indarapatra ng
nito; halaman sa
si Tarabusaw, durungawanat
isang mukhang kapag nalanta
tao na ito,ang ibig
nangangain ng sabihin ay nasawi
tao; ang Prinsipe.
si Pha, isang
malaking ibon

18
 P a g e | 19

Isa-isa niyang
napatay
ang mga halimaw,
PNP
ngunit nang
matigpas niya (BALAGTASAN)
ang pakpak ng
huling halimaw
DAPAT ba o HINDI
ay nadaganan DAPAT na payagan
siya nito ang bakla sa PNP?
at siya’y namatay.
LAKANDIWA
Nalanta ang (Pagbubukas)
halaman
at nabatid ang Pasintabi muna kami sa lahat
nangyari ng nakikinig
Sa katwirang maaanghang,
kay Prinsipe tamaa'y wag magagalit
Sulayman. Katuwaan man ang paksa,
Pinuntahan niya may mapupulot ring matwid
Kung di kaya ng sikmura, sa
ito tainga ay magtakip.
at nanaalangin
nang taimtim sa Paksa natin ay "DAPAT ba o
Bathala. Nabuhay DI DAPAT na isali
Ang bakla sa kapulisan o sa
na muli ang pwersa ng PNP?"
bayani. Narito na ang makatang
nakahandang magpandali,
Isang magandang Salubungin ng palakpak si
Rafael at si Gonie!
dalaga
sa mga nailigtas
ni Sulayman ang DAPAT (Unang Tindig)
nakabihag ng
Isa munang paglilinaw bago
kanyang magkalabuan po
puso. Sa bakla man kumakampi,
lingkod ninyo'y machung-
macho
Danga't tawag ng tungkuling

BAKLA
dapat akong makibuno
Kaya kahit alanganin ang
panig ay di susuko.

SA Nang panahong sinauna,

nung si Gonie musmos pa po
At marami pa sa atin ang

19

wala sa mundong ito,
Ang lalaki, pag naghikaw,
ang babae, pag nagkorto,
Tyak malaking iskandalo,
tsismis na sa buong baryo.
Pero ngayo'y moderno na ang
takbo ng ating buhay
Haircut, T-shirt, at pants -
walang sinisino,
basta't bagay
Sa trabaho ay ganyan din,
lalaki o babae man,
Tomboy, bakla, importante'y
kumikita nang marangal.
Sino pa ba'ng magugulat
ngayon kapag nakakita
Halimbawa'y ng lalaking
guro, narses, kumadrona?
O babaeng sikyu, pulis,
boxer, bouncer, karatista?
Kung ang ganya'y tanggap
natin, bakit bakla ipepwera?
Ano man ang kanyang lahi,
kulay, anyo, kasarian
Ang tao sa mula't mula ay
nilikhang pantay-pantay
Kapag merong napaiba,
asahan mo't kagagawan
Ng tao ring sa kapwa ay
mapandusta't mapanlamang!
HINDI DAPAT (Unang
Tindig)
Laba'y di pa umiigting,
katalo ko'y umamin na
Mga bakla anya'y mga
alanganin na nilikha
Kundi ako namamali, sa akin
lang sapantaha
Ang pagsuko po sa laban ay
hangad nang ibandera.
Paalala ko din naman, nang
ang tao ay likhain
Lalaki at babae lang, wala
20
P a g e | 20
yaong alanganin
Karagdagang pagunita sa
lahat ng mga bakling
Ako'y hindi nanlalait, matwid
ang aking layunin.
Kung ako nga'y isinilang sa
panahong sinauna
Yaong dapat na marating,
walang dudang inabot na
Ngayong ako'y nakauwi,
batbat na ng ekspiryensya
Sa dinako ko, si Raffy ay
patungo pa lang pala.
Malinaw na di pa batid ni
Rafael ang katwiran
Na ang bakla'y hindi ayon sa
pulisya manilbihan
Palakarin yaong batas,
patahimikin ang bayan
Na tapang ang itutumbas sa
kaaway ng lipunan.
Ma-lalaki, ma-babae, sa
pulisya'y sadyang bagay
Sa matagal nang panahon,
sukat na ang katatagan
Subalit kung sasabihing
bakla po ang isasalang
Naku, atse! Baka pati ang
baril ay ipansuklay!
DAPAT (Ikalawang
Tindig)
Ang hirap sa gumugurang na
kagaya ni Gorgonying
Lalaki kung pumustura pero
utak-alanganin
Babae at lalaki lang ang tao
raw nang likhain
Pwes, ang bakla, kung di sa
Dyos, ay kanino ba
nanggaling?
Sya na rin po ang nagbuhol
ng lubid na ibibigti
Nang amining sa gawaing

pagpupulis, importante
Ay hindi ang kasarian kundi
tapang, lakas, liksi
Katangiang taglay mandin ng
iba sa mga syoke.
Ipatupad raw ang batas,
payapain ang lipunan
Tapang anya'ng itatapat sa
kaaway nitong bayan
Higit pa dyan, kayang gawin
ng may gitnang kasarian
Na bukod sa matatapang ay
super pang istariray.
Pag ang taong nag-aaplay ay
qualified maging pulis
At dahil lang sa sya'y bakla
kung kaya mo nire-reject
Labag yan sa konstitusyon,
kung tawagin nga sa Ingles,
"Discrimination against
persons on account of gender
or sex!"
HINDI DAPAT (Ikalawang
Tindig)
Tila baga nalimot na ni Tyu
Paeng ang nagdaan
Na si Eba ay babae at lalaki
po si Adan
Sa tanong nya kung saan daw
nagmula ang kabaklaan
Ang sagot ay simpleng-
simple, sa mali pong
kinagisnan.
Kaylan man ay di paglabag
sa batas o konstitusyon
Ang maghayag ng palagay at
sarili nyang opinyon
Magpulis man po ang bakla,
karapatan nila iyon
Danga't ito'y balagtasan, ang
panig ko ay pagtutol.
Sinasabing ang bakla ay
masahol pa sa babae
21
P a g e | 21
Mas mahina raw ang puso, at
lamang din sa pag-arte
Higit makembot ang
beywang, lalo't kaharap ay
pogi
Kung macho ang huhulihin,
ano na ang mangyayari?
Sa pagtugis sa kaaway,
pagresponde sa tungkulin
Mayroon bang ibubuga
silang Adan na mahinhin?
Kung sa ipis sila'y takot, sa
bwaya pa na may pangil?
Ako po ay sadyang tutol na
sila ay pagpulisin!
DAPAT (Ikatlong Tindig)
Meron palang kaeskwela si
Pangulong Clinton dito
Makasagot lang ng tama, ang
tanong ay binabago
'Kako, bakla'y saan galing?
Tao silang kagaya mo
Ugali at katangiang
kabaklaa'y ibang isyu!
Nilahat na ni Gonie po -
basta bakla, awtomatik
Na hindi nya papayagang
magtrabaho bilang pulis
Sobrang unfair - Bakit hindi
daanin sa pagsusulit?
At kung sadyang di papasa,
ipwera ma n ay may matwid.
Karapatan kahit ninong
magbigay nga ng opinyon
Ngunit hindi lahat tayo'y
hinirang na maging hukom
Kung wala pang paglilitis ay
guilty na ang yong hatol
Baluktot ang hustisya mo, sa
bakla ka'y mas masahol!
HINDI DAPAT (Ikatlong
Tindig)

Kung Raffy'y abogado,
nagtatanggol sa nasakdal
Pati lihis, igigiit sa sala po ng
hukuman
Baka hindi niya batid, kapag
ang judge ay naasar
Papatawan sya ng contempt,
perjury ang kasalanan.
Ngunit di ko hinihiling sa
amin pong Lakambini
Na gawaran sya'ng parusa sa
paratang na hinabi
Kung hustisya ko'y baluktot,
do'n sa bakla'y higit mali
Kahulugan sya'y balimbing,
sa panig nya'y namumuhi.
Hindi dahil tutol akong
silang bakla ay magparak
Ako na nga sa kanila'y asiwa
at nababanas
Ayaw ko lang mahaluan
silang tunay na kagawad
Ng mahina yaong loob at
lalaking nakameyk-ap.
DAPAT
Sa likod ng kahinaan
kadalasang nagkukubli
Ang lakas ng isang yagit na
akala'y walang silbi
Baklang bongga kung
magmeyk-ap, magdamit ay
seksing-seksi
Pag pulis na ay mag-ingat
ang rapist na makakati!
Kagalingan pa ng mga
nagpupulis na double-switch
Mahirap na ispelengin ang
kanilang puso't isip
Pwede silang mag-Hercules,
o mag-ala-Osang Roces
Masisira ang diskarte ng
kriminal kahit wais.
22
P a g e | 22
HINDI DAPAT
Pwede palang mag-Hercules
o mag-ala-Roces Osang
Kaya bakla ay higit pang
kailangan sa peryahan
Sa himpilan ng pulisya, di
bagay ang kaartehan
Pagkat dito ay seryosong
trabaho ang gagampanan.
Kung ang pulis ay palaban,
gulat yaong masasama
Lalo't ito ay lalaki, sa porma
ay bidang-bida
Subalit kung ito'y bakla,
pulis-patola pong lampa
Lalaganap pa ang krimen sa
halip na masawata.
DAPAT
Kung misyon mo'y
undercover kaylangan kang
magkunwari
At sa buy-bust operation pag-
arte ang siyang susi
May lalaking pulis lamang sa
tsapa at uniporme
Magagaling mangurakot, sa
serbisyo'y walang silbi!
HINDI DAPAT
Kung baga sa pelikula, ibig
yatang sabihin na
Ang kawawang baklang
pulis, sa bwitre po ay patuka
Kung ang lalaki ngang pulis,
mahilig sa dilihensya
Baklang pulis, sa pogi pong
kawatan ay laglag-saya!
DAPAT
Ang alam ko, sa kapwa nya
 P a g e | 23

ay galit ang mandarambong

Bakla kaya ay gayon din?
Ako lang po'y nagtatanong!

HINDI DAPAT

Sa isa bang naghahangad ng

matatag na proteksyon
Sa bakla ba na pulis mo iaasa
yaong tugon?

DAPAT

Eh, kanino? Sa lalaking

police-holdaper-for-ransom?

HINDI DAPAT

Ang bulaklak bang katuray,

mayrong bangong isisimoy?
"Mi
DAPAT
Ultimo
Kahit bakla, di uurong!
Adios"
HINDI DAPAT
(Ang
Ngunit sila'y pusong mamon!
Huling
LAKANDIWA
(Pagtatapos)
Paalam)
Kababayan, pasalamat muna't TULA
ating palakpakan
Si Gonie at si Rafael na
magiting na naglaban
Kayo naman ang magsulit...
PAHIMAKAS ni
alin nga ba'ng mas Dr. Jose Rizal
matimbang?
DAPAT ba o HINDI
DAPAT ang bakla sa Pinipintuho kong Bayan
kapulisan? ay paalam,

23

Lupang iniirog ng sikat
ng araw,
mutyang mahalaga sa
dagat Silangan,
kaluwalhatiang sa
ami'y pumanaw.
Masayang sa iyo'y
aking idudulot
ang lanta kong buhay
na lubhang malungkot;
maging maringal man
at labis alindog
sa kagalingan mo ay
aking ding handog.
Sa pakikidigma at
pamimiyapis
ang alay ng iba'y ang
buhay na kipkip,
walang agam-agam,
maluag sa dibdib,
matamis sa puso at di
ikahapis.
Saan man mautas ay
dikailangan,
cipres o laurel, lirio
ma'y patungan
pakikipaghamok, at
ang bibitayan,
yaon ay gayon din
kung hiling ng Bayan.
Ako'y mamamatay,
ngayong namamalas
na sa silinganan ay
namamanaag
yaong maligayang
araw na sisikat
sa likod ng luksang
nagtabing na ulap.
Ang kulay na pula kung
kinakailangan
na maitina sa iyong
liway-way,
24
P a g e | 24
dugo ko'y isabong at
siyang ikinang
ng kislap ng iyong
maningning na ilaw
Ang aking adhika sapul
magkaisip
ng kasalukuyang bata
pang maliit,
ay ang tanghaling ka at
minsan masilip
sa dagat Silangan hiyas
na marikit.
Natuyo ang luhang sa
mata'y nunukal,
taas na ang noo't
walang kapootan,
walang bakas kunot ng
kapighatian
gabahid man dungis
niyong kahihiyan.
Sa kabuhayang ko ang
laging gunita
maningas na aking
ninanasa-nasa
ay guminhawa ka ang
hiyas ng diwa
hingang papanaw
ngayong biglang-bigla.
pag hingang papanaw
ngayong biglang-bigla.
Ikaw'y guminhawa
laking kagandahang
akoy malugmok, at
ikaw ay matanghal,
hiniga'y malagot,
mabuhay ka lamang
bangkay ko'y masilong
sa iyong Kalangitan.
Kung sa libingan ko'y
tumubong mamalas
sa malagong damo
mahinhing bulaklak,

sa mga labi mo'y
mangyayaring itapat,
sa kaluluwa ko hatik ay
igawad.
At sa aking noo nawa'y
iparamdam,
sa lamig ng lupa ng
aking libingan,
ang init ng iyong
paghingang dalisay
at simoy ng iyong
paggiliw na tunay.
Bayaang ang buwan sa
aki'y ititig
ang iwanag niyang
lamlam at tahimik,
liwayway bayaang sa
aki'y ihatid
magalaw na sinag at
hanging hagibis.
Kung sakasakaling
bumabang humantong
sa krus ko'y dumapo
kahit isang ibon
doon ay bayaan
humuning hinahon
at dalitin niya
payapang panahon.
Bayaan ang ningas ng
sikat ng araw
ula'y pasingawin noong
kainitan,
magbalik sa langit ng
boong dalisay
kalakip ng aking
pagdaing na hiyaw.
Bayaang sino man sa
katotang giliw
tangisang maagang sa
buhay pagkitil;
kung tungkol sa akin
ay may manalangin
25
P a g e | 25
idalangin, Bayan,
yaring pagka himbing.
Idalanging lahat yaong
nangamatay,
mangagatiis hirap na
walang kapantay;
mga ina naming
walang kapalaran
na inihihibik ay
kapighatian.
Ang mga bao't
pinapangulila,
ang mga bilanggong
nagsisipagdusa;
dalanginin namang
kanilang makita
ang kalayaan mong,
ikagiginhawa.
At kung an madilim na
gabing mapanglaw
ay lumaganap na doon
sa libinga't
tanging mga patay ang
nangaglalamay,
huwag bagabagin ang
katahimikan.
Ang kanyang hiwagay
huwag gambalain;
kaipala'y maringig
doon ang taginting,
tunog ng gitara't
salterio'y mag saliw,
ako, Bayan yao't kita'y
aawitin.
Kung ang libingan ko'y
limat na ng lahat
at wala ng kurus at
batang mabakas,
bayaang linangin ng
taong masipag,
lupa'y asarolin at
kauyang ikalat.
 P a g e | 26

At mga buto ko ay mga kaibigan bata

bago matunaw pang maliit
maowi sa wala at sa aking tahanan di na
kusang maparam, masisilip.
alabok ng iyong latag
ay bayaang
Pag pasasalamat at
siya ang babalang
napahinga rin,
doo'y makipisan.
paalam estranherang
kasuyo ko't aliw,
Kung magka gayon paalam sa inyo, mga
na'y aalintanahin ginigiliw;
na ako sa limot iyong mamatay ay siyang
ihabilin pagkakagupiling!
pagka't himpapawid at
ang panganorin
mga lansangan mo'y
aking lilibutin.
Matining na tunog ako
sa dingig mo,
ilaw, mga kulay,
masamyong pabango,
ang ugong at awit, pag
hibik sa iyo,
pag asang dalisay ng
pananalig ko.

Bayang iniirog, sakit

niyaring hirap,
Katagalugang ko
pinakaliliyag,
dinggin mo ang aking
pagpapahimakas;
diya'y iiwan ko sa iyo
ang lahat.

Ako'y patutungo sa
walang busabos,
walang umiinis at
berdugong hayop;
pananalig doo'y di
nakasasalot,
si Bathala lamang dooy
haring lubos.

Paalam, magulang at
mga kapatid
kapilas ng aking
kaluluwa't dibdib

26
 P a g e | 27

Isang araw nakita ng batang palaka ang isang

baka na nasa damuhan. Namangha siya sa
kalakihan nito.

27
Sinabi ng ina na kaya nitong maging malaki gaya
ng baka. Kaya pinalobo niya ang kanyang
katawan. Tinananong niya ang kanyang anak kong
siya ay kasing laki na ng baka.
 P a g e | 28

Pinalobo parin nito ang katawan

hanggang sa sumikip ito.

Ipinagpatuloy parin ng inang palaka ang pagpapalobo ng kanyang

Hindi katawan para mas magiging malaki ito kaysa sa baka.

Sino na ang mas malaki sa

amin ngayon?

Sa kasamaang palad, sumabog ang kanyang

katawan at siya ay namatay.

Ang sabi ng anak ay mas
malaki parin ang baka..
ARAL
Ang mga mahihina na pinipilit gayahin
ang pagiging malakas ng iba kahit na
hindi nito kaya ay nakapagdudulot ng
kapahamakan lalo na sarili

28
 P a g e | 29

P A R A B U L A U Y U B A L I T A F
T G X Q U F D G Y W Y S V V G F R G
S A Z W F G S O N E T O A B D G T H
A A L A G H D G T B T G W Y A H Y L
N E L U H J J A R S R B W N N J U K
A S T E M K H D N T E N E N M E I J
Y D D D B P G S W E Y V I M E A T H
S F A R Y O A A E R K O O A L A W E
A N L T T Q N T R A C D L L O Y S G
Y W A D R W G E I C X A O U D A N F
W E B K Q E T R R V T C K T R H A D
O N I P I L I F A G A U J S A U T S
A D A L I T R T L D Q Z L F M B A A
S R F M Y I E A H W S H A A M G Z
D T P W P U R N M N E D G Y H A A C
F Y A A Y I E D A M H F D I J L R V
H A S R R O D F T P R E U H K A A B
C S T A R S A G R H H G P E L T K M
V D O S Q P A H F A R H L L J J G G
B C R D W W R F R D F J O E P I K O
F X A F A S F T G H J K G H K F D G
B A L A G T A S A N K D F J J B N M

HANAPIN:
ANEKDOTA FILIPINO
SONETO ALAMAT
MELODRAMA TALAMBUHAY

29
 P a g e | 30

BALAD NOBELA
TALUMPATI BALAGTASAN
ODA TRAHEDYA
BALITA PANITIKAN
TULA
KARAGATAN PARABULA
WEBSTER
DALIT PARSA
DUPLO PASTORAL
ELEHIYA SANAYSA
EPIKO SAYNETE

KASAYSAYAN NG PANITIKAN
PAGE 1

ANG PANITIKANG FILIPINO SA IBA’T

IBANG WIKAIN
PAGE 2

ANG PANITIKAN SA KASALUKUYAN

PAGE 3

URI NG TEORYANG PAMPANITIKAN

PAGE 5

PANGKALAHATANG URI NG PANITIKAN

PAGE 8

MGA PILING PANITIKAN

30
 P a g e | 31

INDARAPATRA AT SULAYMAN (epiko)

PAGE 11

BAKLA SA PNP (balagtasan)

PAGE 12

MI ULTIMO ADIOS NI DR. JOSE RIZAL

(tula, Tagalog Version)
PAGE 16

SALAWIKAIN
PAGE 18

PABULA
PAGE 19

MAGSANAY TAYO!
PAGE 20

31