Professional Documents
Culture Documents
August 8 Zirlai 29
August 8 Zirlai 29
*ZIRLAI - 29*
*RUIH THEIH THIL LEH A KAIHHNAWIH*
Paschal Ramdinthara
*Admin, Zirlai Puitu (SS & NTP)*
*Thuvawn :* _Uain hi nuihzatbûra mi siamtu a ni a, Zupui hi insual bûng bûngna a ni; Chumi
buma awmte chu an fing lo a ni (Thuf 20:1)._
Ruihhlo han tih hian Zu leh Drugs (Damdawi) te hi a huam vek a. Zu hi hmanlai pipute
aṭanga Mizoten rual pawl nan leh intihhlimna atana kan lo hman ve ber a ni a. Kristianna
hian zu kan ngaihdan a rawn sawi danglam dawrh a, tun hnuah phei chuan MLP Act te
pawh kan lo nei ta hial a ni. Amaherawhchu zu chu vawiin ni thlengin kan tirem tak tak thei
chuang lo va, chutiang bawkin ruihhlo dang, damdawi chi hrang hrang pawhin hluar lam a
la pan ta zel niin a lang. Ruihhlo hmansual chungchang hi mitin in kan hre deuh vek tawh
ang a. A kaihhnawih harsatna leh a nghawng chungchang pawh chhungkaw tam takin kan
tuar mek a ni. Ruihhlo hman sual leh ngawlveina chungchanga invenna leh inenkawlna
kawngah hian tha leh zung, sum leh pai tam tak a luang ral tawh bawk a ni. Mi mal,
chhungkua, khawtlang, kohhran leh ram hmasawnna tithuanawptu lian tham tak tling in,
ṭhalai tam tak ei leh bar zawnna kawng tipingtu a ni bawk. Hun lo kal zel tura kan ram
innghahna tur lungphum hi sawi nghin in a awm mek a nih hi. Ruihhlo hmansualna kawnga
invenna, inzirtirna leh inenkawlna chungchangah hian loh theih lohvin mi tam tak
inhnamhnawih a lo ngai ta a, mi ṭhahnemngai tam takte inpekna leh thawhrim rah pawh kan
seng ve mek bawk a ni. Amaherawhchu, kan harsatna sukiang tur hian kan hmabak erawh a
la ko hle thung.
Zu leh ruihhlo-in huat thla a lak chhan ber nia ka hriat ṭhin chu Pathianin kan nihna tur a ruat ṭha
tak tak hi a tihchhiat vek ṭhin vang hi a ni. Mihring tumah hi tihpalh thil thua piang kan awm lova,
Pathian-in tum fel tak neiin min siam vek a. Officer/Sumdawng/Kuthnathawk mi, etc, ṭha tak ni
thei tur, chhungkua leh khawtlang tana chhenfakawm tak, nu leh pa te hlimna chhan tur,
nupui/pasal ṭha tak, nu emaw pa emaw innghahna tlak tak tak, Pathian ropuinana thawh hlawk tak
tur kha zu leh ruihhlo hmangin Setanan a lo ‘hijack’ ta ṭhin a ni. Mihringte hi Pathian lawmna tura
siam kan ni a (Isaia 61:3; Thup. 4:11). Pathian chhungkuaa rinawm taka cheng tur kan ni bawk
(Johana 15:5; Rom 12:5). Krista ang taka awm tura siam kan ni leh a (Kol. 2:7). Pathian
duhzawnga awm turin min din a (I Kor. 3:5-6). Ama rawngbawl turin min siam a ni (Thuf. 11:30).
Heta Pathian thiltum zawng zawng hi zu leh ruihhlo hian a tichhe hneh hle. Sual chu tum ṭhelh
(hamartia) a nih avangin ruihna hi sawi mam theih a ni lo. Ruih theih thil hi ram leh hnam tichhetu
a nih avangin kan hmelhma kumhlun a ni ringawt bawk. US-a company pakhat United
Technologies chuan thupui ropui tak – _“The greatest waste of our natural resources is the number
of people who never achieve their potential,”_ tih an nei a, he thu hi a dik awm hle mai. Kan nih
theih reng kan nih tur ang kan nih phak loh hi ramin a chan nasat ber a ni a. Min duh ang kan nih
phak loh hi Pathian tan thil pawi ber a ni. Chu chu Zu leh Ruihhlo hian a thlen nasa em em a ni tih
kan hai lovang. Pastor A.W. Tozer-a lehkhabu pakhat Root of the Righteous bu ah chuan, “Mi a
sualna avangin chhawr tlak lohvin a awm thei, chu chu he leia Pathian ang ber hman tlak lohva
chhuahna a ni. Mihring chhiatna nasa ber leh Pathian thin khei na bertu chu, chu ngei chu a ni e,”
_(A man by his sin may waste himself, which is to waste that which on earth is most like God. This
is man’s greatest tragedy, and God’s heaviest grief. A.W. Tozer: The Root of the
Righteous: Moody Publishers, 2007: ISBN: 1600662900, p56, chapter 28)_ a tih hi a dik thui
khawpin a hriat. Eng pawh ni se, ruih theih thil hi khawvelin a buaipui nasa em em a, kan ramah
pawh kum sawm li zet kal ta aṭang khân kan lo buaipu ṭan tawh a. Thihna, natna leh chhiatna chi
hrang hrang min thlen nasa em em a, chuvangin ram leh hnam, kohhranin kan chhiatpui mêk a ni
tih hre rengin zanin hian ruih theih thilin mihringah hna a thawh dân leh a dona kawnga kohhran
rawngbawlna leh hmachhawp tlângpui te kan zir dawn a ni.
Mithiamte chuan mihringa a thawh dân a zirin hetiang hian ruih theih thil chi hrang hrang an ṭhen a
*_(1) Thluak hnathawh tithatho thei (Stimulants) :_* _Ruih theih thil zînga thluak hnathawh
tithathotu leh tiharhtu, insùm theih lohna thlentu a ni._
*_(2)Thluak hnathawh tinguai thei (Depressants) :_* _Thluak hnathawh tinguaia, hna thawh
ṭhattîr thei lo, muthilh theihna dandawi chi hrang hrang a ni a, hếng Zingah hian zu paw hi a tel._
*_(3) Ngaihtuahna tivai thei (Hallucinogens) :_* _Thil hmuh theihna leh hriat theihna te,
phâwklékna te, zauthauna te, rilrua ngaihtuahna te khawih danglam thei ruih theih thil bik sawina
a ni._
*_(4) Mi ti-â ruai thei (Cannabis) :_* _ Rilrutifim lo, mi ti-a ruij thei, a zûka zûk leh a eia ei chi
ruih theih thilte sawina a ni._
*_(5) Nachhawkna (Narcotic Analgesics) :_* _Nachhawkna, nâ hre lova mi siamthei
damdawitehí ṭhenkhat chuan ruih nên an hmang ṭhin. Engthâwlna, mut chhuahna, ṭuan fümna,
luhai, luak chhuak, ding taka ngaihtuah theih lohna leh vun thak tein a thawk ber._
*_(6) Hnim ruih chi (Volatile Solvents) :_* _Hnim ruih theih chi hrang hrangte hi he ruih theih
thil hian a huam a, vaihlo aṭanga siam zük leh hmuam chi te pawh a tel._
Zu leh ruihhlo avânga mipat hmeichhiat pawisak lohna lo hluar ta te, chumi avânga natna tihdam
theih loh (HIV/AIDS) kai lo pung nasa te hi ram leh hnam, kohhran tân thil pawi tak a ni.
Ruihtheih thil leh mipat hmeichhiatna hman khawlohna hi sual langsar leh chhungkaw nghawng
chhe bertu a ni. Nawm chenna ṭha lo a hluar a, chhungkua, mimal leh kohhran thlarau nun pawh hei
hian mi a ei chhe mek a ni.
*3. Kohhran hma lâk mekna leh hma lák zél dán túr tha :*
Ruih theih thil tirêm tür leh a ti ṭhinte simtir tür hian kohhran chuan hma a la reng a, kum 1910
aṭang khan a mite chu zu zuar lo tûra ngenna a lo tichhuak tawh a ni. Chu thurél chu vawin thlengin
a la dinpui reng a. Sawrkar-in zu zawrha tum leh a zawrh laite pawhin thu leh hla te neiin
ṭawngṭaina te thununna te thlengin hma a la a ni. Kum 1980 vel aṭang khân ruihhlo (drugs) hi kan
hmêlhriat ṭan a. Kum 1986 Synod inkhawmpui chuan *‘Ruih theih thila thalaite vến dân
ngaihtuah’* ṭha tiin, Synod Scial Front bawhzui turin a dah a (1986 Gen19). Synod Social Front
chuan thuchuah te siam in hma a la ta zêl a ni. Synod chuan ruihhlo tih reh nan ṭawngṭai rualte
rawtin, ruihhlo a inchiu chingte leh zuarte thunun ni se tiin a rela {SEC 116:29(2). Zu leh ruihhlo
ngaite enkawl natûrin _‘Chhan chhuahna In’_ (Rescue Home) pawh kum 1986 khân din in vawiin
thlengin kalpui zel a ni bawk. Hêng bakah hian Synod Revival Committee hmangin camping-te
buatsaihin, kawngpui dung leh kawmkâr tе fangin, Operation Nehemia hming vuahin ruihtheih thil
tiṭhînte leh zuartute hnênah rawng an bawl ṭhin a ni. Ruihhlo do kawngah hian khawtlang ang
pawhin hma kan la nasa hle mai. A ruihhlo lah kan man hnem, a zuar lah kan man hnem bawk,
mahse a ruihhlo mamawhna demand a awm reng si avang hian a rem thei ngai dawn lo. Tun hnaia
an tih dan phungah phei chuan a zuartu lamte hian demand hi an siam (create) chawp ta fo mai.
Customer an ngah theih nan a la ti ngai lote a thlawnin an ṭheh a, a ngawl an vei nghet ta maw tih
ah man an chawi ṭan tir ta ṭhin a ni. A zuar hlun lah hian an aiawh a tang tur thlengin an nei sa a,
ukil rawih tur nen lam an intodelh thlip thlep tawh bawk. A ngawlvei lai ngei te hi an nitin
mamawh supply pahin a zuar atan an hmang chhawng a, heng a zuar chhawng lah hian an mamawh
an neih phahna anih vangin tleirawl leh ṭhalai la ti ve lo thlem pahin a thlawnin an tawktarh a,
chutiang vel chuan ruihhlo ngawlvei customer hi an siam belh ta ṭeuh mai ṭhin a ni. Ruihhlo ngawl
an vei tawh tak tak chuan chuti mai maiin an tal chhuak thei tawh lo. Social Welfare Dept in
zirchianna an neih en chuan ruihhlo tih ṭan kum hi a hniam tawlh tawlh a, an naupan poh leh a
ngawl an veina chance (threshold limit) a sang ting mai a, an dose pawh a sang zawk zel a ni. A
ngawlvei tawh te enkawlna hmun Rehabilitation Home lam nise kan la indaih lo nasa em em a, kan
khung khawm ringawt a, quality treatment kan pek leh theih si loh avangin an nungchang ṭha lo lah
kan thlak sak thei hek lo. Rehabilitation Home te hi a tam zawk chu an pachhe hle a, qualified
psychologist/counselor nei lo an ni fur. Ruihhlo ngawlvei te enkawl tur chuan psycho-social
therapy hi a pawimawh em em mai si, kan strategy hi kan ngaihtuah ṭhat chu a ngai hle a ni. Jail
tang zingah lah nise 40-50% deuhthaw hi ruihhlo khawih leh a kaihhnawih a tang an la ni bawk a,
Jail lamah te hian qualified counselor kan mamawh hle mai. Hetiang hi ruihhlo khawihin a
nghawng chu anih vangin, kan ngaih pawimawh ṭul ta em em chu a la ti ve lo te venhim
*“Substance Abuse Prevention”* hi a ni. School Intervention hi chumi atan chuan a pawimawh
tak zet, Adolescent education program hi mumal taka kan kalpui a pawimawh hle a ni. Central KṬP
hmalakna in KṬP Branch hrang hrangah ruihhlo leh HIV&AIDS chungchang zirhona neih ṭhin a ni
a, kohhran ṭhalaite hi hetiang hmalakna atan hian an pawimawh em em a, tha thlah lova heng
hmalakna te hi an kalpui zel theih a duhawm hle mai. Kan ṭhalai leh tleirawl te hi sikulah te,
Sunday sikul-ah te regular taka zirtirna kan pek a pawimawh. Nu leh pa lamte pawhin kan fate vil
ngun a pawimawh takzet. Nu leh pa hnathawk ve ve kan nih pawhin kan fate awmpuite kuta dah
ngawt lovin kan vil hram hram a pawimawh. An ṭhian kawm ṭhinte hriatchian tum hi a ṭul hle a ni.
Ruihhlo khawih tam zawk hi chhungkaw tlabal aṭanga chawr chhuak an ni a, chuta ṭang chuan
chhungkaw pawimawhzia a hriat theih awm e. Kan sikul ṭan hun leh ban hun te hi nu leh pate pisa
kal leh ban hun te nen hian inrual ta zawk se kan ziaawm ang em tihte hi a ngaihtuah rum rum
theih.
Ruihhlo ngai enkawlna kawngah hian ram pawn aṭangin mithiam tam tak ten tihdan leh kalphung
thar ṭha zawk min rawn kawhhmuh tawh ṭhin a, engemaw chen kan han kalpui ve ṭhin tak na a, a
tawpah kan tihdan ngaiah bawk kan let leh fo ṭhin, hei hian kan hmasawnna a tihnufum ṭhin a ni lo
maw? Kan hnam nunphung kan thlir chuan mizote hi a huhova hun hmang tam, khawtlanga nunho
nuam ti hnam kan ni a, hei hian kawng tam takah ṭhatna a neih laiin, mimal hmasawnna tur tam tak
a tiṭhuanawp thei niin a lang thung. Khawvel hmun dang kan thlir chuan mimal nun a pawimawh a,
Mizote ang lo takin a huhova thil ti dual dual lovin mimal duhthlanna an ngaipawimawh a, chu
chuan ruihhlo ngawlvei leh enkawlna kawngah pawh kawngro thui tak a su niin a hriat theih. Hei
vang hi a ni thei ang em ram danga hlawhtling taka an kalpui AA _(Alcoholic Anonymous =
Ngawlveiten an hming leh an nihna te vawng him chunga, zalen taka an harsatna an sawi
khawmna hmun)_ te pawh kan ramah a hlawhtlin hleih theih loh? Kan ram hian ruihhlo ngai
enkawlna kawngah pawh hian hmasawnna tur kawng thui tak zawh hmabak kan la nei a ni. Ram
dang tih dan thlir chungin, a zawng a zaa entawn ngawr ngawr lovin, kan hnam nunphung leh
ziarang mila enkawlna kalphung bulfuk deuh zawk kan ngaihtuah chhuah te pawh hi a hun ta viau
niin a lang.
A tawp berah chuan, mi zawng zawng hian hlimna kan zawng ṭheuh mai. A zawng lo tumah kan
awm lo. Kan hlimna a inang lova, kan zawn dan leh hmanrua pawh a inang hek lo. Zu/drugs rui
mekte leh khawih ngai miah lote pawh hian chu hlimna chu kan zawng tlang vek a ni. Hlimna zawn
hi a pawi hauh lova, i zawng ṭheuh ang u. Kan tih fuh loh ṭhin erawh chu kan lungawi hma lutuk
ṭhin hi a ni. A original kan zawng peih lova, a duplicate-ah kan lungawi mai ṭhin hi a pawi.
Nawmna kan zawng a, zu leh drugs in lawmna min pek theih damchhung kum chhiarah pawh hun
tawite daih chauh te hi ban in chatuan Pathian-in min buatsaih sak chu kan nghak peih ṭhin lo.
Pathian-in kan lawmna atan game a khel a, chu kawng chu Kraws kawng, inthununna kawng,
tuarna kawng, taimakna kawng, insumtheihna kawng, midangte tana malsawmna nihna kawng a ni
a, chumi kawngah leh a tawpah chuan hlimna dik tak, lawmna dik tak, nawmna dik tak chu a awm
si. Pathian ata min la hrangtu chu chapona a ni a, he leia min phuar bet tlattu chu nawmsip hi a ni.
Kan thlarau aia daih rei lo khawvel nawmsip zawng zawng hian thlarau nei mihring hlimna tak tak
a thlen thei ngai lova; chhia leh ṭha hriatna kawng dika inṭan lo hlimna chu bo leh mai tur a ni.
Chuvangin hlimna kan zawnna hmun hi a pawimawh. Pathian nihna, a rilru leh a duh dan pawn
lamah hian nawmna, hlimna leh lawmna a awm lo. Chu chu a hmu chiangtu ber Pathian a nih
avangin kan hlima kan lawmnan hmun dang zawng lova Amah zawng turin min ti a ni. Hmun
danga awm tlata hriatna hi Setana bumna dik tak, mi tam tak nuna a dikna pawh lang chhuak tawh
a ni a. Sam ziaktuin, *“Nunna kawng chu mi kawhhmuh a, hlimna kim chu i bula awm a ni, i
ding lamah chatuan nawmna a awm bawk si a,”* (16:11) a lo tih hi pawh phak a har hle.
Zu leh Ruihhlo chauh hi sual a ni lo va, kan fihlim avanga ngaih ṭhat mai tur chi a ni hek lo.
Amaherawh chu, Zu/Drugs te hian sual chi hrang hrang hi a keng tel nasa em em a, heng laka
fihlim lo chu sual dangah pawh an fihlim zo lo hle ang tih a rin theih a ni. Bible-in a sawi sual tam
zawk hi chu kan rilru put hmang nena inzawm tlat a nih avangin a hring a hranin kan hnawl mai
thei lo. Mahse, kan taksa pawn lama mi, kan hnawl theih Zu leh Drugs te hi hnawl ngamin hnawl
thiam ila, duh lovin do ila kan ṭhatpui ṭheuh ngei ang. Zawlnei Jeremia’n *“Gilead-ah thing hnai
damdawi a awm lawm ni le? Chutah chuan tidamtu a awm na nge? Engati nge ka mi te, ka
fanu a hrisel theih loh?”* (Jer:8:22) a tih ang khan, kan tu leh fa te zingah he sual Zu leh Drugs lo
ching ṭhang tawh nghei duh em em si nghei hlei thei lo an lo awm a nih pawhin nu leh pate hi
beidawng mai lovin, Pathian khawngaihna chuan simna hun a la hawng reng a, a ṭanpuina dawng
turin min la au reng a ni tih hria in he sual do tur hian theih tawp i chhuah tlang zel ang u.
*Sawi ho tûr :*
*1. Ruih theih thil kan chhiatpuinate sawi ni se.*
*2. Ruih theih thil te do hneh tůra hma lâk dân tùr tha nia kan hriatte han sawi belh teh u.*