вڲêî²Ü Æ Ð²Ü ð²äºîàô  ڲÜ

Î ðÂàô ÂÚ²Ü ºì ¶ Æîàô ÂÚ²Ü Ü ²Ê²ð²ðàô ÂÚàô Ü

вڲêî²Ü Æ äºî²Î ²Ü Ö²ðî²ð²¶ Æî²Î ²Ü Ð²Ø ²È ê²ð²Ü

è . ì. ²Õ · ³ß Û³ Ý
ì. Ô. Ôá õ Ï ³ ë Û³ Ý

Ì ð²¶ ð²ìàðàô Ø ´àÈ àðÆ Ð²Ø ²ð

Ø ²ê I

²È ¶ àðÆÂØ Ü ºðÆ Î ²è àô òàô Ø

àô êàô Ø Ü ²Î ²Ü Òºè Ü ²ðÎ

ºñ ¨³ Ý 2 0 0 0
ÓÄÊ 681.3.06
²-48

Ò» éݳ ñ Ï Á ݳ ˳ ï»ë í³ Í ¿ ùá Ù ÷ Ûá õ û ñ³ ÛÇÝ Í ñ ³ · ñ ³ íá ñ Ù³ Ý

á õ ë áõ óÙ³ Ý Ñ ³ Ù³ ñ : ²é³ ñ ϳ Ý Ù³ ïá õ óí³ Í ¿ ³ Ýë á íá ñ , ë ³ Ï ³ ÛÝ µ á Éá ñ ÇÝ
Ù³ ïã » ÉǪ å ³ ïÏ »ñ ³ íá ñ Ó¨á í, · Í ³ ÝÏ ³ ñ Ý» ñ Ç ÙÇçá óá í: Ü Ù³ Ý Ùá ï» óá õ ÙÁ
Ñ ³ ë ³ Ý» ÉÇ ¿ ¹³ ñ ÓÝá õ Ù ß ³ ñ³ ¹ñ íá Õ ÝÛá õ ÃÁ Ù³ ñ ¹Ï ³ Ýó ɳ ÛÝ ß ñ ç³ Ý³ Ï –
Ý» ñ Çݪ ë Ï ë ³Í ¹å ñ á ó³ Ï ³ Ý Ñ ³ ë³ Ï Çó ÙÇÝã ¨ å ³ ïÏ ³ é» ÉÇ Ñ ³ë ³ ÏÁ :

¶ ñ ³ Ëá ë Ý»ñ ª å ñ á ý. Úáõ . ²Ûí³ ½Û³ Ý

¹á ó. ê. ²í» ïÇë Û³ Ý

Ê Ùµ³ · Çñ ª Ü . Ê ³ã ³ ïñ Û³ Ý

2
 ´à ì²Ü¸ ² Îà ô ÂÚà ô Ü

Ü ºð²Ì à ô ÂÚ à ô Ü ……………………… ……… ………… ………………. 4

1 . ²È¶à ðÆ ÂØÆ Ð²ê βò à ô ÂÚà ô Ü ºì ܺðβ Ú ²ò زÜ
Òºìº ð …………………………………………… …………. 7
2 . Ö Ú à ô Ô²ìà ðà ô Øܺ𠅅……………………. …… …………….. 12
3 . ä ²ð¼ ò Æ ÎȺ𠅅……………………………………… …………… 25
4 . Ü ºð¸ ðì²Ì ò Æ ÎȺ𠅅……………………………… …………… . 53
5 . î ìÚ ²ÈܺðÆ ¼²Ü¶ì²Ì ܺ𠅅… ………………. .. .. .. .. .. .. .. .. . 95
5. 1. ØÆ ²â²ö ¼²Ü¶ì²Ì ܺðÆ ØÞ² Îà ô Ø ……. … ………….. 97
5. 2. ºðÎâ²ö ¼²Ü¶ì²Ì ܺ ðÆ Ø޲Πà ô Ø ….. …… ………….. 120
Ð ²ìºÈì ²Ì ………………………………………………. …… …………… 151
¶ð²Î²Üà ô ÂÚ à ô Ü ……………………………………. …… …………… 157

3
 Ü º ð ² Ì àô Â Ú àô Ü

Ì ñ³ · ñ³ íáñáõ ÙÁ Ýáõ ÛÝù³ Ý ÑÇÝ ¿, áñù ³ Ý Ù³ ñ¹Ïáõ ÃÛ³ Ý å³ ïÙáõ ÃÛ áõ ÝÁ:

Úáõ ñ³ ù³ Ýã Ûáõ ñ Ù³ ñ¹ Çñ · Çï³ Ï ó ³ Ï³ Ý ÏÛ³ Ýùáõ Ù Õ »Ï³ í³ ñíáõ Ù ¿
µ³ ½Ù³ ÃÇí Í ñ³ · ñ»ñá í, »ñµ»ÙÝ ã · Çï³ Ïó»Éá í ³ Û¹ ѳ Ý· ³ Ù³ ÝùÁ: ¸ ³
µ³ ó³ ï ñíáõ Ù ¿ Ýñ³ Ý áí, áñ · á ñÍ áÕ á õ ÃÛáõ ÝÝ»ñÇ Ù»Í Ù³ ëÁ ϳ ï³ ñ íáõ Ù ¿
»Ýó · Çï³ Ïóáñ» Ý, ³ ÛëÇ Ý ùÝ ³ é³ Ýó ÑÇÙݳ íá ñ»Éáõ , û ÇÝã áõ ± ³ Ûëå» ë, ¨
áã û ³ ÛÝå»ë: ê³ Ï³ ÛÝ ¹³ ã Ç Ýß ³ ݳ Ïáõ Ù, áñ »Ýó · Çï³ Ïóáõ ÃÛáõ ÝÁ
· áñÍ áõ Ù ¿ ï³ ñ»ñ³ ÛÝ áñ»Ý: ² Ù»Ý¨Ç Ý: ⿱, áñ ³ ÛÝ Ó ¨³ íáñ íáõ Ù ¿ Ù³ Ýáõ Ï
ѳ ë³ ÏÇó, µ³ ½ Ù³ ÃÇí Í ñ³ · ñ»ñ ÷ áñ Ó³ ñÏ»Éá í ¨ ɳ í³ · áõ ÛÝÁ ÁÝïñ »Éá í:
ú ñ û ñÇ, ѳ Ù³ Ó³ ÛÝ ÁÝïñ í³ Í Í ñ ³ · ñÇ, ÙǨÝáõ ÛÝ · áñÍ áÕ áõ ÃÛáõ ÝÝ» ñÁ
ϳ ï³ ñ»Éáí ¨ ѳ Ùá ½í »Éá í Ýñ³ Ýó ѳ ñÙ³ ñ³ í»ïáõ ÃÛ³ Ý Ù »ç, Ù³ ñ¹ áõ
· Çï³ Ïóáõ ÃÛáõ ÝÁ Áݹ áõ Ýáõ Ù ¿ ³ Û¹ Í ñ³ · ÇñÁ ¨ þ· ñ³ Ýóáõ Ùþ áõ Õ »Õ Ç
ѳ Ù³ å³ ï³ ëË ³ Ý µçÇçÝ»ñ áõ Ù, áñ ѳ ñÙ³ ñ å³ ÑÇÝ · áñÍ ³ Í Ç ³ ÛÝ:
² ë³ Í Á ÑÇÙݳ íáñ »Éáõ ѳ Ù³ ñ ϳ ñ» É Ç ¿ µ»ñ»É µ³ ½ Ù³ ÃÇí û ñÇ Ý³ ÏÝ»ñ:
ÐÇß »ù, à » ÇÝã å»± ë ¿Çù ³ é³ ç ÇÝ ³ Ý· ³ ٠ٻݳ Ï ³ ÝóÝáõ Ù ÷ áÕ áóÁª ¹åñ áó
· ݳ Éáõ ϳ Ù ÷áÕ áó Ç Ñ³ Ý ¹Çå³ Ï³ ó Ï áÕ Ùá õ Ù · ïÝíáÕ Ë ³ Ýáõ à áõ Ù · Ýáõ ÙÝ» ñ
ϳ ï³ ñ»Éáõ ѳ Ù³ ñ: г í³ Ý³ µ³ ñ, ¹áõ ù, ÇÝã å»ë ¨ ÙÛáõ ëÝ» ñÁ, µ³ ½Ù³ ÃÇ í
³ Ý· ³ Ù ÏñÏÝ»É »ù ³ ÛÝ Í ñ³ · ÇñÁ, áñÁ Ó»½ ûɳ ¹ñ» É ¿ Ó»ñ Í Ýá Õ Á, ¨ Ñ»ïá
áïùÁ ¹ñ »É ÷áÕ áóÇ íñ³ . ³ ÛÝ ¿ª ëÏ ½ µáõ ٠ݳ Û»É Ó³ Ë ¨, »Ã» Ù »ù»Ý³ ã Ç
»ñ¨áõ ٠ϳ Ù Ñ»éáõ ¿, ³ å³ ³ ÝóÝ »É ÷áÕ áóÇ ³ é³ çÇÝ Ï»ëÁ ÙÇÝã ¨ ÙÇç -
ݳ · ÇÍ : γ Ý· Ý»É ¨ ݳ Û»É ³ ç. »Ã» Ýáõ ÛÝå»ë Ù»ù» ݳ ã Ç »ñ¨áõ ٠ϳ Ù Ñ»éáõ
¿, ³ å³ ³ ÝóÝ»É × ³ ݳ å³ ñÑÇ » ñÏñ áñ¹ ѳ ï í³ Í Á: ºÃ» áñ ¨¿ ѳ ï í³ Í
³ ÝóÝ»ÉÇë Ýϳ ï»É »ù Ù á ï»óáÕ Ù »ù »Ý³ , ³ å³ , Áëï »ñ¨ áõ ÛÃÇÝ, ëå³ ë»É
»ù ÙÇÝã ¨ Ù» ù»Ý³ Ý ³ ÝóÝ Ç, áñÇó Ñ »ïá ϳ ï³ ñ»É Ó»ñ ѳ ç áñ¹ ù³ ÛÉÁ:
ºí ³ Ûëå »ë, ³ Ù»Ý û ñ Çñ³ ϳ ݳ óÝ »É áí Ýϳ ñ³ · ñí³ Í Í ñ³ · ÇñÁ, ¹ áõ ù
íëï³ Ñ áõ ÃÛ áõ Ý »ù Ó»éù µ»ñ »É ÷áÕ áó ³ Ýó Ý»Éáõ ³ ëå³ ñ»½áõ Ù ¨ ÙÇ û ñ ¿É
Ýϳ ï»É, áñ ÷áÕ áóÁ ³ Ýó Ý áõ Ù »ù þµÝ³ ½ ¹³ µ³ ñþ, ³ é³ Ýó í» ñÁ Ýß í³ Í
Í ñ³ · ÇñÁ Ñ Çß ³ ï³ Ï»Éáõ : ¸ ³ ³ ñ¹Û áõ Ýù ¿ ³ ÛÝ µ³ ÝÇ, áñ Í ñ³ · ÇñÁ ѳ -
çáÕ áõ ÃÛ³ Ùµ ÷ áñÓ ³ ñÏ áõ ÙÝ»ñ ³ Ý óÝ»É á õ ó Ñ»ïá, í »ñç³ å »ë, · ï³ í Çñ ï»Õ Á
»Ýó · Çï³ Ïóáõ ÃÛ³ Ý Ù»ç ¨ ³ ÛÉ ¨ ë ÝÙ³ Ý Í ñ³ · Çñ ϳ ½Ù» É áõ ϳ Ù
ÑÇß ³ ï³ Ï»Éáõ Ù»ç ³ ÝÑñ³ Å »ß ïáõ ÃÛáõ Ý ã ϳ :
Úáõ ñ³ ù³ Ýã Ûáõ ñ ³ ÝÓ ³ Ù»Ý û ñ ëïÇåí³ Í ¿ Éáõ Í »É ï³ ñµ»ñ µÝáõ Ûà Ç
µ³ ½Ù³ ÃÇí Ë Ý¹ÇñÝ »ñ: º û á ñ¨¿ Ë Ý¹ñÇ ÝÙ³ ÝÁ ݳ Ë ÏÇÝáõ Ù ³ ñ ¹» Ý
ѳ ݹÇå» É ¨ ѳ çáÕ áõ ÃÛ³ Ù µ Éáõ Í í »É ¿, ³ å³ Çñ³ ϳ ݳ óí³ Í Ù »Ãá ¹Á ϳ Ù
Ýñ³ ÑÇÙùáõ Ù ÁÝϳ Í · ³ Õ ³ ÷³ ñÁ ϳ ñ»ÉÇ ¿ ÏÇ ñ³ é»É Ýá ñ å³ ÛÙ³ ÝÝ» ñáõ Ù,
ÙÇ· áõ ó» ã Ýã ÇÝ ÷á÷áË áõ ÃÛáõ ÝÝ»ñ áí: г ϳ é³ Ï ¹»åù áõ Ù ïíÛ³ É ³ ÝÓ Á
ëïÇå í³ Í ¿ ϳ ½Ù» Éáõ Ýáñ Í ñ³ · Çñ ³ é³ ç³ ó³ Í Ë Ý¹ÇñÁ Éáõ Í »É áõ ѳ Ù³ ñ :
ÆëÏ ³ Û¹ Í ñ³ · ñÇ ³ ñ¹Ûáõ ݳ í »ïáõ à Ûáõ ÝÁ, µÝ³ ϳ Ý ¿, ϳ Ë í³ Í ¿ Çñª
Ñ»Õ Çݳ ÏÇ ïñ³ Ù³ µ³ Ýá ñ»Ý ¹³ ï»É áõ , µ³ ½Ù³ ÃÇí å³ ÛÙ³ ÝÝ »ñ ѳ ß íÇ
³ éÝ»Éáõ ¨ × Çß ï ѳ Ù³ Ïó» Éáõ áõ ݳ Ïáõ ÃÛáõ ÝÇó: º û µá Éáñ å³ ÛÙ³ Ý Ý»ñÁ
ѳ ß íÇ »Ý ³ éÝ í»É ¨ × Çß ï Ñ» ñó Ï ³ Ýáõ ÃÛ³ Ùµ »Ý Çñ³ · áñÍ í áõ Ù, ³ å³
ϳ ½Ù³ Í Í ñ³ · ÇñÁ ϳ ß Ë ³ ïÇ ³ Ýûñ Ç, ѳ ϳ é³ Ï ¹»å ùáõ Ù, »ñ µ»ÙÝ ³ Û Ý
ϵ»ñÇ ëË ³ É ³ ñ¹Ûáõ Ý ùÇ:
ø Çã ¿ å³ ïÏ»ñ³ ó Ý»É Ë Ý¹ñÇ Éáõ Í áõ ÙÁ, Éáõ Í Ù³ Ý µ³ ½ Ù³ ÃÇ í
ï³ ñµ»ñ³ ÏÝ»ñ Á. ³ ÝÑñ³ Å»ß ï ¿ Ñëï³ Ï ß ³ ñ³ ¹ñ»É ïíÛ³ É Ë Ý¹ñÇ Éáõ Í Ù³ Ý
³ É· áñ ÇÃÙÁ , ³ ÛëÇÝùݪ · áñÍ áÕ áõ à Ûáõ Ý Ý»ñÇ ³ ÛÝ Ñ³ çá ñ ¹³ ϳ Ýáõ ÃÛ áõ ÝÁ, áñ Ç
Çñ³ ϳ ݳ óáõ ÙÁ ϵ»ñÇ Ë Ý¹ñ Ç × ß · ñÇï Éáõ Í Ù³ ÝÁ: Úáõ ñ³ ù³ Ýã Ûáõ ñ ³ ÝÓ
· áÝ» Çñ ѳ Ù³ ñ å»ïù ¿ Ñëï³ Ï »óÝ Ç Éáõ Í Ù³ Ý · áñÍ ÁÝ Ã³ óÁ, ѳ ïϳ å»ë
»ñµ ³ ÛÝ å»ïù ¿ ѳ Õ áñ¹ íÇ Ù»Ï ³ ÛÉ ³ ÝÓÇ, ³ é³ í»É ¨ë, ѳ Ù³ ϳ ñ· ã ÇÝ:
´³ ½ÙÇóë ѳ Ý ¹Çå áõ Ù »Ýù Ù³ ñ ¹Ï³ Ý ó, áñáÝù ¹Åí³ ñ³ Ýáõ Ù » Ý Ùïù»ñ Á
4
Ñëï³ Ï Ó¨³ Ï»ñå »Éáõ ѳ ñóá õ Ù. ³ ÛÝ ¹»åùáõ Ù, »ñµ Ýñ³ Ý ù Ñdz ݳ É Ç
ïÇñ³ å»ïáõ Ù »Ý ³ ÛÝ É» ½íÇ Ý, áñáí Ùï³ Í áõ Ù »Ý: àõ ñ»ÙÝ å³ ï× ³ éÁ á¯ã
û ëïí³ ñ µ³ é³ å³ ß ³ ñÝ ¿, ³ ÛÉ Ñëï³ Ï Ùï³ Í »É³ Ï »ñåÁ, ϳ ñ»ÉÇ ¿ ³ ë»É ª
³ É· áñÇÃÙÇ µ³ ó³ ϳ Ûáõ ÃÛ áõ ÝÁ. ½ áõ ñ ã ¿ ³ ëí³ Í . “ àí å³ ñ½ Ùï³ Í áõ Ù ¿, Ý ³
å³ ñ½ ß ³ ñ³ ¹ñáõ Ù ¿” : öáñÓ»ù, û ñÇݳ Ï, áñ¨¿ Ù»ÏÇÝ Ñ³ ñóÝ»É, û a , b , c
»ñ»ù Ãí» ñÇó á ±ñÝ ¿ ³ Ù» ݳ Ù»Í Á ¨ ÇÝã áõ ±: ºÃ» ³ é³ ç ÇÝ Ñ³ ñó Ç
å³ ï³ ëË ³ ÝÁ Ïëï³ Ý³ ù · ñ» û ³ Ý Ù Çç³ å»ë, ³ å³ »ñÏñ á ñ¹ ÇÝÁ ѳ Ù á½Çã
ã Ç ÉÇÝÇ, ù³ ÝÇ á ñ µáÉá ñÁ áõ ݳ Ï ã »Ý ù ³ ÛÉ ³ é ù³ ÛÉ ß ³ ñ³ ¹ñ» Éáõ Ù»Í ³ · áõ Û Ý
³ ñÅ»ùÇ áñáß Ù³ Ý ³ É· áñ ÇÃÙÁ: ²Ûëï » Õ µ³ í³ Ï³ Ý ã ¿ ³ ë»É û Ù»Í ³ · áõ ÛÝ
³ ñÅ»ùÁ áñáß í áõ Ù ¿ Ãí»ñÇ ½áõ Û· – ½á õ Û· ѳ ٻٳ ïáõ ÃÛáõ ÝÝ»ñá í, ¿³ ϳ ÝÁª
³ Û¹åÇëÇ Ñ³ ٻٳ ïáõ à Ûáõ ÝÝ » ñÇ Ñ ³ çáñ¹³ ϳ Ýáõ ÃÛáõ ÝÝ áõ ÷áË Ï³ -
å³ Ïóáõ ÃÛáõ Ý Ý ¿, ³ ÛëÇÝ ùÝ, ³ É· áñ Ç ÃÙÝ ¿: ²Û ¹ ѳ Ý· ³ Ù³ ÝùÁ áñáß Çã ¿
¹³ éÝáõ Ù, »ñµ »ñ »ù à í»ñÇ ÷áË ³ ñ»Ý í»ñ óÝáõ Ù »Ý ù ³ í»ÉÇ Ù »Í
µ³ ½Ùáõ ÃÛáõ Ý:
г Ù³ ϳ ñ· Çã Ý»ñÇ ÏÇñ³ éáõ ÙÁ ½· ³ ÉÇ ³ ½¹»óáõ ÃÛáõ Ý ¿ · áñÍ áõ Ù Ù³ ñ¹ áõ
Ùï³ Í »É³ Ï»ñåÇ, Ý ñ³ ïñ³ Ù³ µ³ Ýáõ ÃÛ³ Ý ½³ ñ· ³ óÙ³ Ý íñ³ : î ³ ñÇÝ» ñ
ß ³ ñáõ ݳ Ï Ýáõ Ûݳ ïÇå Ë Ý ¹ÇñÝ »ñ ÙǨ Ýáõ ÛÝ Ó¨ á í Éáõ Í »É áõ ó Ñ»ïá, áñ ù³ ¯ Ý
³ Ýëå³ ë»ÉÇ ¨ ѳ × »ÉÇ ¿ ѳ Ûïݳ µ »ñ »É, áñ · áÛáõ ÃÛ áõ Ý áõ Ý»Ý Ýáõ ÛÝ Ë Ý¹ñÇ
³ ÛÉ, ³ Ýëáíáñ, ÙÇ· áõ ó», ³ í»ÉÇ · »Õ » óÇÏ Éáõ Í áõ Ù Ý»ñ, áñáÝ ù ϳ åí³ Í »Ý
ÙÇÙdz ÛÝ Ñ³ Ù³ ϳ ñ· Çã Ý»ñ Ç Ûáõ ñ³ Ñ ³ ïáõ Ï ïñ ³ Ù³ µ³ Ýáõ ÃÛ³ Ý Ñ »ï: Æë Ï
³ Û¹ Ûáõ ñ³ ѳ ïÏáõ ÃÛ áõ ÝÁ å³ ÛÙ³ ݳ í áñí³ Í ¿ · áñÍ ÁÝó óÇ Ù» ç »Ýó · Ç -
ï³ Ïó³ ϳ ÝÇ Ý»ñ· ñ³ íáõ Ùá í, ³ ÛÝ Ñ³ ñáõ ëï ÷áñÓáí ¨ · Çï»ÉÇùÝ» ñáí,
áñáÝù Ó»éù »Ý µ»ñ í»É ³ Ý ó³ Í ï³ ñÇÝ»ñÇ ëï »Õ Í ³ · áñÍ ³ ß Ë ³ ï³ ÝùÇ
ß ÝáñÑÇí: Ø ÇÙdz ÛÝ · Çï³ Ïóá ñ»Ý ÏÇñ ³ é»Éáí »Ý Ã³ · Çï³ Ïó³ ϳ ÝÁ ϳ ñ»É Ç
¿ ɳ í³ · áõ ÛÝë å³ ïÏ» ñ³ óÝ»É »ñ¨ á õ ÛÃÁ, ï³ É Ýñ³ × Çß ï Éáõ Í áõ ÙÁ ¨
× ß · ñÇï Ó¨áí Ýϳ ñ³ · ñ»É ³ ÛÝ:
Ì ñ³ · ñ³ íáñáõ ÙÁ ëÏ ëíáõ Ù ¿ í» ñÁ Ýß í³ Í å³ ñ½ Ë Ý¹ Çñ Ý» ñÇ ³ É· á -
ñÇÃÙÝ» ñÇ Ï³ éáõ óáõ Ùá í: г Ù³ å³ ï³ ëË ³ Ý áõ ݳ Ïáõ ÃÛáõ ÝÝ»ñ Ó»é ù
µ»ñ»Éáõ ó Ñ »ïá ϳ ñ»É Ç ¿ ³ ÝóÝ»É ³ í»ÉÇ µ³ ñ ¹, µ³ ½Ù³ ÃÇ í å³ ÛÙ³ ÝÝ» ñ
Áݹ· ñÏáÕ , Ë Ý¹Çñ Ý» ñÇ ³ É· áñÇÃÙ Ý»ñ Ç Ï³ éáõ óÙ³ ÝÁ ϳ Ù ³ ÛÝåÇëÇ Ë Ý¹Çñ -
Ý»ñÇ, á ñáÝó Éáõ Í áõ ÙÝ » ñÁ Ý »ñϳ Û³ ó íáõ Ù »Ý ÏñÏ ÝíáÕ · áñ Í áÕ áõ ÃÛáõ Ý Ý»ñÇ
ѳ çáñ¹³ ϳ Ý áõ ÃÛ³ Ùµ, ³ Ûëå »ë Ïáã í³ Í , óÇÏ É»ñá í :
¶áÛáõ à Ûáõ Ý áõ Ý» ó áÕ Ó »éݳ ñÏÝ» ñÁ, ÑÇÙݳ ϳ Ýáõ Ù, Ñ» ï ¨áÕ ³ ϳ Ý ã »Ý
³ é³ ñϳ Ý Ù³ ïã »ÉÇ Ó¨áí Ý»ñϳ Û³ ó Ý» Éáõ , Í ñ³ · ñ³ íáñÙ³ Ý ïñ³ Ù³ µ³ -
Ýáõ ÃÛá õ ÝÁ ÉÇáíÇ Ý µ³ ó³ ѳ Û ï»Éáõ ѳ ñóáõ Ù: Ì ñ³ · ñ³ íáñÙ³ ÝÁ ÝíÇñí³ Í
· ñ»Ã» µáÉ áñ ¹³ ë³ · ñù »ñÇ áõ ë áõ ÙÝ ³ ëÇñáõ ÃÛ³ Ý ÑÇ Ùݳ ϳ Ý ³ é³ ñϳ Ý ¿ª
³ Ûë ϳ Ù ³ ÛÝ Í ñ³ · ñ³ íáñÙ³ Ý É» ½áõ Ý , Ùáé³ Ý³ Éáí ³ ÛÝ Ñ³ Ý· ³ Ù³ ÝùÁ, á ñ
É»½áõ Ý Ù ÇÙdz ÛÝ Ù Ç çá ó ¿ ³ É· áñÇÃÙÝ»ñÁ Ýϳ ñ³ · ñ» Éáõ ѳ Ù³ ñ: ² ÝÑñ³ Å»ß ï
· áñÍ áÕ áõ ÃÛáõ ÝÝ»ñ Á ÁÝïñ»É áõ ó ¨ Ï³ ñ· ³ íáñ»Éáõ ó Ñ »ïá Ùdz ÛÝ Ï³ ñ»É Ç ¿
Ë áë»É Í ñ³ · ñ³ íáñÙ³ Ý Ù³ ëÇ Ý:
êáõ ÛÝ Ó»éݳ ñÏ Á ݳ Ë ³ Ó»éÝí »É ¿ Ýß í³ Í µ³ óÁ Éñ³ ó Ý»Éáõ Ýå³ ï³ Ïáí:
² ÛÝ Ñ³ ïϳ å»ë û · ï³ Ï³ ñ ÏÉÇ ÝÇ Í ñ³ · ñ³ íáñáõ Ù Á ÇÝ ùÝáõ ñáõ Û Ý
áõ ëáõ Ùݳ ëÇñáÕ Ý» ñÇ Ñ³ Ù³ ñª ³ é³ Ý ó Ù³ ëݳ · Çï³ óí³ Í ¹³ ë ÁÝó ó Ý»ñ
ѳ × ³ Ë »Éáõ : ²Ûëï»Õ ÑÇÙݳ ϳ Ý áõ ß ³ ¹ñáõ ÃÛáõ Ý Á ѳ ïϳ óí³ Í ¿ ³ É· á -
ñÇÃÙÝ» ñÇ ¹³ ë³ Ï³ ñ· Ù³ ÝÁ, Ýñ³ Ýó Ï ³ éáõ óÙ³ ÝÁ, ÙǨÝáõ ÛÝ Ë Ý¹ñÇ Éáõ Í Ù³ Ý
ï³ ñµ»ñ ³ É· áñÇÃÙ Ý»ñÇ Ñ³ Ù» Ù³ ïáõ ÃÛ³ ÝÁª ɳ í³ · áõ ÛÝÁ ÁÝï ñ»Éáõ
Ýå³ ï³ Ïáí: ²É· áñ ÇÃÙÝ »ñÁ Ý»ñϳ Û ³ óÝ»Éáõ ѳ Ù³ ñ ÁÝïñ í ³ Í ¿ í³ Õ áõ ó
Áݹáõ Ý í³ Í ¨ ï³ ñ³ Í áõ Ù · ï³ Í · ñ³ ýÇϳ ϳ Ý ÙÇ ÙÇ çáó, áñÁ Çñ³ ϳ -
ݳ óíáõ Ù ¿ µÉáÏ – ëË »Ù³ Ý» ñÇ ï» ëùá í: î íÛ³ É ÁÝïñ áõ ÃÛáõ ÝÁ µ³ ó³ ïñí áõ Ù ¿
³ ÛÝ Ñ³ Ý· ³ Ù³ Ýùáí, áñ Ù³ ñ¹Ï³ Ý ó ½· ³ ÉÇ Ù³ ëÁ ³ í»É Ç É³ í ¿ ÁÝ Ï³ Éáõ Ù
å³ ïÏ»ñ³ íáñ µ Ýáõ ÛÃÇ Ç Ýýá ñÙ³ ó dz Ý, ù³ Ý Ã» ï»ùëï Ç ÙÇçá óáí

5
ß ³ ñ³ ¹ñí³ Í »ñ»í áõ ÛÃÁ: ²ÛëÇ ÝùÝ, ³ É · áñÇÃÙÁ ³ í» ÉÇ Ù³ ïã »ÉÇ ¿, »Ã» ³ ÛÝ
· Í ³ · ñí³ Í ¿, ³ ÛÉ áã û Ýϳ ñ³ · ñí³ Í Í ñ³ · ñ³ íáñÙ³ Ý áñ¨¿ É »½í áí:
Ò»éݳ ñÏÇ »ñÏ ñáñ ¹ Ù³ ëÁ Ý íÇñí ³ Í ¿ Í ñ³ · ñ³ íáñÙ³ ݪ î áõ ñµá –
ä³ ëϳ É Ñ³ Ù³ åÇï³ ÝÇ É»½íÇ áõ ë áõ óÙ³ ÝÁ, áñÁ Ãáõ ÛÉ Ïï³ ³ ñ¹»Ý
ϳ éáõ óí³ Í ³ É· áñÇÃÙ Ý»ñÁ ÷ áñÓ ³ ñ Ï »É ѳ Ù³ ϳ ñ· ã Ç íñ³ : î íÛ³ É É»½ íÇ
ÁÝïñáõ ÃÛáõ Ý Á ³ ñ¹³ ñ³ óí³ Í ¿ Çñ å³ ñ½áõ ÃÛ³ Ùµ ¨ µÝ³ ϳ Ý ¿áõ ÃÛ³ Ùµ,
³ ÛëÇÝùÝ Ë áë³ Ïó³ ϳ Ý É»½ íÇÝ ³ é³ í »É³ · áõ ÛÝë ÝÙ³ Ýáõ ÃÛ³ Ùµ: ⿱ áñ ³ Û¹
É»½áõ Ý ì Çñï Ç Ïá ½ÙÇó ëï»Õ Í í »É ¿ Í ñ³ · ñ³ íá ñáõ ÙÁ Ñ»ß ï áõ ³ ñ³ ·
áõ ëáõ ó³ Ý»Éáõ Ýå³ ï³ Ïá í: ²Û¹ ÇëÏ å³ ï× ³ éáí Í ñ³ · ñ³ íáñÙ³ Ý
ëϽµáõ Ý ùÝ»ñ Á Ýå³ ï³ Ï³ ѳ ñÙ³ ñ ¿ ¹³ ë³ í³ Ý ¹»É Ýß í³ Í É »½ íáí :
Ì ñ³ · ñ³ íáñÙ³ Ý ³ ÛÉ É »½ íÇ »ñ Ïñå³ · áõ Ý»ñÁ ÃáÕ ã íß ï³ Ý³ Ý, ù³ ÝÇ á ñ
Í ñ³ · ñ³ íáñÙ³ Ý ÑÇÙ á õ ÝùÝ» ñÁ, ³ÛÝ ¿ª ³ É· áñÇÃÙ Ý»ñÇ Ï³ éáõ óÙ³ Ý
ëϽµáõ Ý ùÝ»ñÁ Ûáõ ñ³ óÝ» Éáí ¨ ɳ í ïÇñ³ å» ï»Éá í î áõ ñµá – ä³ ëϳ É
ïÇåÇ µ³ ñÓñ Ù³ Ï ³ ñ ¹³ ÏÇ É» ½ í ÇÝ, Í ñ ³ · ñ³ íáñÙ³ Ý ³ ÛÉ É» ½íÇ Ç ÝùÝáõ ñ áõ ÛÝ
Ûáõ ñ³ óáõ ÙÁ áã ÙÇ ¹Å í³ ñáõ ÃÛ áõ Ý ã Ç Ý» ñϳ Û³ óÝÇ:
´Ý³ ϳ Ý ¿, Ûáõ ñ³ ù³ Ýã Ûáõ ñ É» ½áõ å³ Ñ³ Ýçáõ Ù ¿ Çñ»Ý µ Ýáñáß
Ùï³ Í »É³ Ï»ñå, áñÁ ¨ ûɳ ¹ ñáõ Ù ¿ Ë Ý¹ÇñÝ»ñÇ Éáõ Í Ù³ Ý ³ Ûë ϳ Ù ³ ÛÝ
³ É· áñÇÃÙÁ: àõ ñ»ÙÝ, áñå» ë½Ç áñ¨¿ É» ½íÇ Ñݳ ñ³ í á ñáõ ÃÛ áõ ÝÝ»ñÁ Édz ñÅ » ù
û · ï³ · áñÍ í»Ý Ó»ñ åñ³ ÏïÇϳ Ûáõ Ù, ¹áõ ù å»ïù ¿ ÉÇá íÇÝ ÁÙµ éÝ»ù ïí Û³ É
É»½í Ç ïñ³ Ù³ µ³ Ýáõ ÃÛ áõ ÝÁ, Ýñ³ Á Ý Ó»é³ Í ÙÇçá óÝ»ñ Á: ÆëÏ ¹ñ³ Ý ¹ áõ ù
ϳ ñáÕ »ù ѳ ëÝ»É Ñ»ï¨áÕ ³ ϳ Ý áõ ѳ Ùµ» ñ³ ï³ ñ ³ ß Ë ³ ï³ Ýùáíª ëÏë³ Í
å³ ñ½³ · áõ ÛÝ í³ ñÅ áõ ÃÛáõ Ý Ý »ñÇ Ï ³ ï³ ñáõ ÙÇó ÙÇÝã ¨ í»ñ çÝ ³ Ù³ ëáõ Ù
³ é³ ç³ ñÏíáÕ ³ í»É Ç µ³ ñ¹ ϳ Ù ¹Åí³ ñ³ · áõ ÛÝ Ë Ý¹ÇñÝ»ñ Á:
² é³ ñϳ Ý É³ í³ · áõ ÛÝë Ûáõ ñ³ óÝ»É áõ ѳ Ù³ ñ ³ é³ ç³ ñ Ïíáõ Ù ¿
Ûáõ ñ³ ù³ Ýã Ûáõ ñ µ³ ÅÝÇ ÝÛáõ à Á áõ ë áõ Ùݳ ëÇñ»É áõ ó Ñ»ï á ÇÝ ùÝáõ ñáõ Û Ý
ϳ ï³ ñ»É ïíÛ³ É µ³ ÅÝ ÇÝ ÏÇó µ áÉá ñ ³ é³ ç³ ¹ñ³ ÝùÝ »ñÁ ³ é³ Ýó í »ñ³ -
å³ Ñáõ ÙÝ»ñÇ: êϽ µÝ³ ϳ Ý ß ñç³ Ýáõ Ù ¹Åí³ ñáõ à Ûáõ ÝÝ»ñ Á ³ ÝË áõ ë³ ÷»ÉÇ
»Ý, ÇÝã Á µË áõ Ù ¿ ³ é³ ñϳ ÛÇ Ûáõ ñ³ ѳ ïáõ Ï ïñ³ Ù³ µ³ Ýáõ ÃÛáõ ÝÇó ,
å³ Ñ³ ÝçíáÕ ³ Ýëá í áñ Ùï³ Í »É³ Ï»ñ åÇó: ê³ Ï³ ÛÝ, ѳ Ùá½ í³ Í »Ýù, á ñ
³ Ù»Ýû ñÛ³ ѳ Ù³ é ³ ß Ë ³ ï³ Ýùáí ¹áõ ù Áݹáõ ݳ Ï »ù ѳ Õ Ã³ ѳ ñ» Éáõ ³ ÛÝ
³ Ýíëï³ Ñáõ ÃÛ áõ ÝÁ ¨ ϳ ëϳ Í ³ Ùïáõ à Ûáõ ÝÁ ë»÷³ ϳ Ý áõ Å»ñÇ Ý Ï³ ïÙ³ Ùµ,
áñáÝù ³ é³ çÇ Ý ù³ ÛÉ»ñ áõ ٠ϳ ñáÕ »Ý Ó»½ å³ ï»É:
ºÃ» ³ Ù» Ý ÇÝã ѳ ç áÕ ÁÝó ݳ , ³ é ³ çÇÝ µ³ ÅÇÝ Á Ûáõ ñ³ ó Ý»ÉÇë ¹áõ ù
Ïëáíá ñ»ù Ùï³ Í »É ¨ Ë áë»É ³ ÛÝ á× áí, áñÁ µÝáñ áß ¿ Í ñ³ · ñ³ í áñáÕ ÇÝ:
ºñÏñáñ ¹ µ³ ÅÇ ÝÁ Û áõ ñ³ óÝ» É áí, ¹á õ ù Ïëá íáñ» ù · ñ»É ѳ Ù³ ϳ ñ· ã ÇÝ
Ù³ ïã »ÉÇ ÙÇ É» ½ í áí: ²É· á ñÇÃÙ Ý»ñÇ Ï³ éáõ óÙ³ Ý ¨ Ýϳ ñ³ · ñÙ³ Ý ½· ³ ÉÇ
÷áñÓ Ó »éù µ» ñ»Éáõ ó Ñ»ïá Ó»ñ Ñ » ï³ · ³ · áñÍ áõ Ý»áõ ÃÛ³ Ý ÁÝó ó ùáõ Ù,
¹áõ ù, Ù Ç· áõ ó», ã ½· ³ ù µÉáÏ – ëË »Ù ³ Ý»ñÇ Ï³ ñÇùÁ Û áõ ñ³ ù³ Ýã Ûáõ ñ Ýáñ
Ë Ý¹Çñ É áõ Í »ÉÇëª ¹³ ÏÉ ÇÝÇ É³ í³ · áõ Û Ý íϳ Û áõ ÃÛáõ ÝÁ ³ ÛÝ µ³ Ý Ç, áñ Ù»Ý ù
ѳ ë³ Ýù Ù» ñ Ýå³ ï³ ÏÇ Ý: ê³ Ï³ ÛÝ µ ÉáÏ – ëË »Ù³ Ý»ñÇ Ï³ éáõ óÙ³ Ý ÷áñÓ Á
Ó»½ ϳ ñáÕ ¿ å»ï ù · ³ É µ³ ñ¹, ïñ³ Ù³ µ³ ݳ ϳ Ý Ñ³ Ý · áõ ÛóÝ»ñ Ñëï³ Ï
å³ ï Ï»ñ³ óÝ»É áõ ¨ ¹ñ³ Ýó × Çß ï Éáõ Í áõ Ù Ý»ñ ï³ Éáõ ѳ Ù³ ñ: Ø Ûáõ ë Ï áÕ ÙÇó,
ÇÝã áõ ± ã ¿, Ï· ³ ÙÇ û ñ, áñ ¹áõ ù ó³ ÝÏáõ ÃÛáõ Ý Ïáõ Ý» ݳ ù Ó»ñ ÷áñÓ Á
÷áË ³ Ýó»É ÙÛáõ ëÝ»ñÇ Ý, ÇëÏ »Ã» áã ª Áݹáõ Ý»Ý ù ³ ÛÝ å³ ñ½ û½Á, áñ áã ÙÇ
· Çï» ÉÇù ³ í »Éáñ ¹ ã Ç ÉÇÝ áõ Ù :
² ÛëåÇëá í, ÙáïÇÏ ³ å³ · ³ Ý µ³ í³ Ï³ ÝÇÝ · ³ Ûó ÏÕ Çã ¿, áõ ñ»ÙÝ ³ é³ ¯ç:

6
 1 . ²È ¶àð ÆÂ Ø Æ Ð²êÎ ²òàô  Úàô Ü ºì
ܺð Î ²Ú²òØ ²Ü Òºì ºð

Ð»ï³ · ³ ÝÛáõ ÃÁ ϳ ñ¹³ ÉÇë ÙÇ ÷áñÓ »ù ³ ÛÝ í»ñ³ · ñ»É ѳ Ù³ ϳ ñ· ã ÇÝ,

³ ÛÉ å³ ïÏ»ñ³ ó ñ»ù, áñ Ó»ñ ³ é³ ç Ý ë ï³ Í ¿ ÙÇ » ñ»Ë ³ , áñÇÝ ¹áõ ù å»ï ù ¿
µ³ ó³ ïñ»ù ½³ ݳ ½³ Ý Ë Ý¹ ÇñÝ»ñ Ç Éáõ Í Ù³ Ý »Õ ³ ݳ ÏÝ»ñÁ: ´Ý³ ϳ Ý ¿, ¹áõ ù
ÏÁÝïñ»ù ݳ Ë ¨ ³ é³ ç å³ ñ½ ÙÇ çáóÝ »ñ, áñáÝ ù ϵ³ ó³ é»Ý »ñÏÙïáõ ÃÛáõ ÝÁ,
ѻ勉 µ³ ñ ¨ ³ í»Éáñ ¹ ѳ ñó»ñ Á: ÜÙ³ Ý ¹»åù» ñáõ Ù Ù»Í ³ ѳ ë³ ÏÝ»ñ ë,
ëáíáñ³ µ³ ñ, ¹ ÇÙáõ Ù »Ýù å³ ïÏ»ñ³ í áñ Ó¨»ñÇ Ý ª û · ï³ · áñÍ » Éáí Ýϳ ñÝ»ñ,
ѳ Ù» Ù³ ïáõ ÃÛáõ ÝÝ »ñ ¨ ³ Û ÉÝ: ê³ Ï³ ÛÝ å³ ñ½í áõ Ù ¿, áñ Ýϳ ñÝ» ñ ëÇñ áõ Ù » Ý
áã Ùdz ÛÝ »ñ»Ë ³ Ý»ñÁ, ³ ÛÉ Ý³ ¨ Ù»Í ³ ѳ ë³ Ï Ý»ñÁ: л勉 µ³ ñ, Ù» Ý ù
Ï÷áñÓ»Ý ù ß ³ ñ³ ¹ñ »É Ñ »ï³ · ³ ÝÛáõ ÃÁ Ûáõ ñ³ ѳ ïáõ Ï Ýϳ ñ Ý»ñÇ ª
· Í ³ Ýϳ ñÝ»ñÇ ÙÇç áóá í:
ò³ Ýϳ ó³ Í Ë Ý¹Çñ Éáõ Í »É Çë Ù» ½³ ÝÇ ó Ûáõ ñ³ ù³ Ýã Ûáõ ñÁ Ùï³ µ» ñáõ Ù ¿
³ ÛÝ Ù»Ãá¹Ý »ñÁ, áñáÝ ù ϳ ñ»ÉÇ ¿ ÏÇñ³ é»É ïíÛ³ É ¹»å ùáõ Ù: ÀÝïñ»É á í
ɳ í³ · áõ ÛÝÁª Ù»Ýù á ñáß áõ Ù »Ýù ³ ÛÝ ³ ÝÑñ³ Å»ß ï · áñÍ áÕ áõ ÃÛáõ ÝÝ» ñÁ
áñáÝù å »ïù ¿ ϳ ï³ ñí »Ý ù³ ÛÉ ³ é ù ³ ÛÉ Ù»Ãá ¹Á Çñ³ ϳ ݳ óÝ »Éáõ ѳ Ù³ ñ
¨ ¹³ ë³ íáñ áõ Ù ¹ñ³ Ý ù áñáß ³ ÏÇ Ñ»ñà ³ ϳ Ýáõ ÃÛ³ Ùµ ` ÇÝã å»ë í »ñÁ ³ ë í»ó ,
ϳ éáõ óáõ Ù »Ýù ³ É· áñÇ ÃÙÁ: Àëï Ë Ý¹ñÇ µÝáõ ÛÃ Ç · áñÍ áÕ áõ ÃÛáõ ÝÝ »ñ Á
ϳ ñáÕ »Ý ³ ñï³ Ñ³ Ûïí»É ï³ ñ µ»ñ Ó¨»ñá í, û ñÇݳ Ï, Ù³ ûٳ ïÇ Ï³ ϳ Ý
µ³ ݳ Ó¨»ñÇ ï»ë ùáí, Ë áë³ Ïó³ Ï ³ Ý É»½íÇ ³ é³ ÝÓÇÝ Ý³ Ë ³ ¹³ -
ëáõ ÃÛáõ ÝÝ » ñÇ ß ³ ñ³ ¹ñ³ Ýù áí ϳ Ù Ý ß í³ Í »ñÏáõ Ó¨»ñÇ Ï³ å³ Ï óáõ Ùá í:
Àݹѳ Ý áõ ñ ¹»å ùáõ Ù Ýß í³ Í ÙÇçá óÝ»ñÇó áã Ù»ÏÁ ݳ Ë ÁÝïñ»ÉÇ ã ¿
ÙÛáõ ëÝ»ñ Ç Ñ³ ٻٳ ïáõ ÃÛ³ Ù µ, ù³ ÝÇ áñ Ýñ³ Ýó Çó Ûáõ ñ³ ù³ Ýã Ûáõ ñÁ
ÏÇñ³ é»ÉÇ ¿ Ë Ý¹ÇñÝ »ñÇ áñ áß ³ ÏÇ áÉáñïáõ Ù ¨ ã Ç Ï³ ñáÕ Ñ³ í³ ÏÝ» É
³ É· áñÇÃÙÝ» ñÇ Ýϳ ñ³ · ñÙ³ Ý áõ ÝÇ í»ñ ë³ É ÙÇçá óÇ:
¸ Çï³ ñÏ»Ýù ÙÇ û ñÇݳ Ï:
¸ Çóáõ ù, ³ é³ ç³ ñÏíáõ Ù ¿ ѳ ß í»É a, b, c ÏáÕ Ù»ñ áõ Ý»óáÕ
»é³ ÝÏÛ³ Ý Ù ³ Ï» ñ»ëÁ: ²Û ë Ë Ý¹ ÇñÁ Éáõ Í »É áõ ѳ Ù³ ñ ÁÝïñ »Ý ù
³ ٻݳ ѳ ñÙ³ ñÁª Ð »ñáÝ Ç µ³ ݳ Ó¨Á . S  p p  a p  b p  c  , áñï»Õ p – Ý
»é³ ÝÏÛ³ Ý ÏÇë³ å³ ñ³ · ÇÍ Ý ¿: Ø ³Ï»ñ»ëÇ Ñ³ ß í³ ñ ÏÁ ù³ ÛÉ ³ é ù³ ÛÉ
Ý»ñϳ Û³ ó Ý» Éáíª Ïëï³ Ý³ Ýù Ñ»ï ¨Û³ É ³ É· áñÇÃÙÁ ( ²0 . 1 ) .
1. p  a  b  c  2 ;
2. y  p( p  a )( p  b )( p  c ) ;
3. S  y :

² Ûëï»Õ Ù»Ýù »Ýó ¹ñ»ó ÇÝù, áñ a , b , c Ù»Í áõ ÃÛáõ ÝÝ»ñÁ ѳ ÛïÝÇ »Ý ¨

ÝÙ³ Ý »ñϳ ñáõ ÃÛ áõ ÝÝ»ñ áõ Ý» óáÕ ÏáÕ Ù»ñá í Ñݳ ñ³ íá ñ ¿ ϳ éáõ ó »É
»é³ ÝÏÛáõ ÝÇ: ê³ Ï³ ÛÝ, ѳ ß íÇ ³ é Ý »Éá í ѳ ϳ é³ ÏÇ Ñ³ í³ Ý³ ϳ Ý áõ ÃÛáõ Ý Á,
· ³ ÉÇë »Ýù ³ ÛÝ »½ñ³ ϳ óáõ ÃÛ³ Ý, áñ ϳ ½Ùí³ Í ³ É· áñÇÃÙÁ ûñ Ç ¿: àõ ñ»ÙÝ,
í»ñÁ Ýß í³ Í · áñÍ áÕ áõ ÃÛáõ ÝÝ» ñÁ å»ï ù ¿ ϳ ï³ ñ»É Ùdz ÛÝ Ñ³ Ùá½ í»Éá í, á ñ
»é³ ÝÏÛáõ ÝÁ Ñݳ ñ³ íáñ ¿ ϳ éáõ ó» É: г ß íÇ ³ éÝ»Éá í ³ Ûë ѳ Ý· ³ Ù³ ÝùÁ,
Édz ñÅ»ù ³ É· áñÇ ÃÙÁ ϳ ñ »ÉÇ ¿ Ýϳ ñ ³ · ñ»É áã Ùdz ÛÝ µ³ ݳ Ó¨» ñá í, ³ ÛÉ ¨
Ë áë³ Ïó³ ϳ Ý É»½ íÇ Ù Ççá óÝ»ñÁ ÏÇñ³ é»Éá í, ¨ Ï ëï³ Ý³ Ýù µ³ ñ ¹
ëïáñ³ ¹³ ë³ Ï³ Ý Ý³ Ë ³ ¹³ ëáõ ÃÛ áõ Ý ( ²0 . 2 ) .
»Ã» ( a<b +c) ¨ ( b<a+c) ¨ ( c<a+b) , ³å³ ϳï³ñ»É.
1 . p  a  b  c  2 ;
2 . y  p( p  a )( p  b )( p  c ) ;

7
 3. S  y ;
4 . ·ñ»É å³ï³ëË ³ ÝÁ,
ѳϳé³Ï ¹»åùáõÙ ·ñ» É þ ÉáõÍáõÙ ã ϳþ :

ÆÝã å»ë ï»ëÝ áõ Ù »Ý ù, Ù³ Ûñ »ÝÇ É »½á õ Ý ¿É Ñëï³ Ïáõ ÃÛáõ Ý ã ³ í» É³ óñ» ó

³ É· áñÇÃÙÁ Ýϳ ñ³ · ñ» Éáõ ѳ ñóáõ Ù, ù³ ÝÇ áñ å³ ñ½ ã ¿, û Ýß í³ Í
å³ ÛÙ³ ÝÇ × Çß ï ÉÇÝ»Éáõ ¹»å ùáõ Ù ù³ ÝÇ · áñÍ áÕ áõ ÃÛáõ ÝÝ»ñ å»ïù ¿
ϳ ï³ ñ»É. Ù»± Ï, »ñ Ïáõ ±, à »ª µá Éáñ ã áñëÁ: ²Û ¹ å³ ï× ³ éáí Ù»Ý ù ¹ ÇÙ»ó ÇÝ ù
ϳ éáõ óáÕ ³ ϳ Ý áñáß Ñݳ ñùÝ »ñÇ ¨ ݳ Ë ³ ¹³ ëáõ ÃÛáõ Ýáõ Ù Áݹ· Í »ó ÇÝ ù
ϳ ï³ ñí»ÉÇ ù · áñÍ áÕ áõ ÃÛáõ ÝÝ» ñÁª · ñ»Éáí Û áõ ñ³ ù³ Ýã Ûáõ ñÁ Ýáñ ïáÕ Çó ¨
Ó³ Ë »½ñÇó áñ áß Ñ»é³ íáñ áõ ÃÛ³ Ý í ñ ³ :
Êáë³ Ïó³ ϳ Ý É »½ íÇÝ µÝ áñáß »ñ ÏÇÙ ³ ëïáõ ÃÛáõ ÝÇó ³ ½³ ïí»É áõ ѳ Ù³ ñ
Ýå³ ï³ Ï³ ѳ ñÙ³ ñ ¿ ³ Ûëáõ Ñ»ï¨ ³ É · áñÇÃÙÝ» ñÁ Ý Ï³ ñ³ · ñ»É ³ í»É Ç
å³ ïÏ»ñ³ íáñ ÙÇ çáó Ý »ñáí, ÇÝã å»ë í»ñÁ Ýß í»É ¿, · Í ³ Ýϳ ñÝ»ñ Ç É» ½íá í,
áñï»Õ Ûáõ ñ³ ù³ Ýã Ûáõ ñ · áñÍ áÕ áõ ÃÛáõ Ý Ý»ñϳ Û³ ó íáõ Ù ¿ ѳ Ù³ å³ ï³ ëË ³ Ý
µÉáÏÇ ÙÇ çáóá í: ´³ Ûó ÙÇÝã ³ Û¹ »Õ ³ Ý ³ ÏÇÝ ³ ÝóÝ»ÉÁ ¨ë Ù» Ï ¹ÇïáÕ áõ à Ûáõ Ý,
ϳ åí³ Í þ = ’ ( ѳ í³ ë³ ñ) Ýß ³ ÝÇ · áñÍ ³ Í Ù³ Ý Ñ»ï: Î ñÏÇÝ ¹ ÇÙ»Ý ù Ù» ñ
û ñÇݳ ÏÇÝ: ²é³ çÇÝ »ñ» ù · áñÍ áÕ áõ à Ûáõ ÝÝ»ñáõ Ù Ù»Ý ù ÏÇ ñ³ é»É » Ýù þ=þ
Ýß ³ ÝÁ, ë³ Ï³ ÛÝ Ù»Ý ù Çñ³ í³ ëáõ ã »Ýù ³ ë»Éáõ , û ñÇݳ Ï, þ p–Ý Ñ³ í³ ë³ ñ ¿ þ ,
ù³ ÝÇ ¹»é ã »Ýù ѳ ß í»É ³ ç Ù³ ëáõ Ù µ»ñí³ Í ³ ñï³ Ñ³ Ûïáõ ÃÛ³ Ý ³ ñÅ»ùÁ :
î íÛ³ É å³ ñ³ · ³ Ûáõ Ù × Çß ï ÏÉÇÝ»ñ ³ ë»É. þ p–ÇÝ í» ñ³ · ñ»É þ ѳ Ù³ -
å³ ï³ ëË ³ Ý ³ ñï³ Ñ³ Ûïáõ ÃÛ³ Ý ³ ñÅ »ùÁ, ³ ÛëÇ Ýùݪ ѳ ß í»É ÇÝã – áñ ³ ñÅ» ù
¨ í»ñ³ · ñ»É ³ ÛÝ Ýß í³ Í ÷á÷áË ³ ϳ ÝÇÝ: ²Ûëáõ Ñ»ï¨ Ù »Ýù þ = þ Ýß ³ ÝÁ
Ïû · ï³ · áñÍ »Ýù ³ éÝã áõ ÃÛáõ ÝÝ»ñáõ Ùª å³ ÛÙ³ ÝÝ»ñ ëïáõ · »ÉÇë, ÇëÏ þ : = þ
Ýß ³ ÝÁª Ñ»Ýó í»ñ³ · ñÙ³ Ý · áñÍ áÕ áõ à Ûáõ ÝÁ Ýß »Éáõ ѳ Ù³ ñ: ú ñÇݳ Ï. » à »
x=0, ³å³ y:= –( a+b) ݳ Ë ³ ¹³ ëáõ ÃÛáõ ÝÁ ϳ ñ¹³ ó íáõ Ù ¿ Ñ »ï¨Û³ É Ó¨á í.
» û x –Á ѳí³ë³ñ ¿ ½ñáÇ, ³å³ y –ÇÝ í»ñ³·ñ» É –( a+b)
³ñï³Ñ³Ûïáõ ÃÛ³Ý ³ñÅ» ùÁ: ºí ¹³ ÏÉÇÝÇ ³ ñ¹³ ñ³ óÇ:
² ÛÅÙ ÁÝïñ »Ýù ³ ÛÝ µ ÉáÏÝ» ñÁ, á ñá Ýù å»ï ù ¿ û · ï³ · áñÍ »É µ ÉáÏ –
ëË »Ù³ Ý »ñ ϳ éáõ ó »ÉÇë: ²é³ çÇÝ Ñ ³ Û³ óùÇó Ãíáõ Ù ¿, à » · áñÍ áÕ áõ -
ÃÛáõ ÝÝ»ñ Ç ù³ ݳ Ï Á ³ ÛÝ ù³ Ý Ù»Í ¿, áñ Ûáõ ñ³ ù³ Ýã Ûáõ ñ ÇÝ Ûáõ ñ³ ѳ ïáõ Ï µ Éá Ï
ѳ Ù³ å³ ï³ ëË ³ Ý»óÝ»ÉÁ ³ ÝÑݳ ñ ¿: ê³ Ï³ ÛÝ ¹³ ³ Û¹å» ë ã ¿: ºÃ» áõ ß ³ ¹Çñ
í»ñÉáõ Í »Ý ù í »ñÁ µ »ñí³ Í û ñÇݳ Ï Ý»ñÁ, ³ å³ Ïï»ë Ý»Ý ù, áñ Ù »Ý ù
ÏÇñ³ é»É »Ý ù ÁÝ ¹³ Ù »ÝÁ » ñÏáõ ï»ë³ ÏÇ · áñÍ áÕ áõ ÃÛáõ Ý Ý»ñ. ³)
í »ñ³ · ñÙ³ Ý, µ) å³ ÛÙ³ ÝÇ ëïáõ· Ù³ Ý áõ áñáß áÙ³ Ý Ï³ Û³ óÙ³ Ý :
Ð»ï³ · ³ Ûáõ Ù ¹áõ ù Ï Ñ³ Ùá½ í»ù, áñ Áݹ ѳ Ýñ³ å»ë, · ñ» û µá Éá ñ
Ë Ý¹ÇñÝ»ñ Ç Éáõ Í Ù³ Ý ³ É· á ñÇÃÙ Ý»ñÁ ϳ ñ»ÉÇ ¿ Ýϳ ñ³ · ñ»É Ýß í³ Í » ñÏáõ
ï»ë³ ÏÇ · áñÍ áÕ áõ ÃÛáõ Ý Ý»ñá íª ³ í»É ³ óÝ»Éáí ¨ë »ñÏ áõ ëÁ. · ) ï íÛ³ ÉÝ» ñÇ
Ý» ñÙáõ Í Ù³ Ý, ¹) ³ ñÅ »ùÝ »ñÇ ³ ñï³ Í Ù³ Ý : ⿱ áñ Ë Ý¹ÇñÁ Éáõ Í »Éáõ ѳ Ù³ ñ
³ ÝÑñ³ Å»ß ï ¿ ݳ Ë ³ å»ë ë³ ÑÙ³ Ý»É áñáß å³ ñ³ Ù»ïñ»ñ Ç ëϽµÝ³ ϳ Ý
³ ñÅ»ùÝ»ñ Á ( Ù»ñ û ñÇݳ Ï áõ Ùª »é³ ÝÏÛ³ Ý ÏáÕ Ù» ñÇ a , b , c »ñϳ ñáõ -
ÃÛáõ ÝÝ»ñ Ý »Ý) , ÇëÏ Ë Ý ¹ÇñÁ É áõ Í »Éá õ ó Ñ»ïá ( ϳ Ù ÁÝó ó ùáõ Ù) å» ïù ¿
ëï³ óí³ Í ( ϳ Ù ÁÝó óÇÏ) ³ ñ¹Ûáõ ÝùÝ»ñÁ ÇÝã – áñ Ó¨á í · ñ³ Ýó»É:
Ð»ï³ · ³ Ûáõ Ù ÑÇÙݳ ϳ Ý · áñÍ áÕ áõ ÃÛ áõ ÝÝ»ñÇ ó³ ÝÏÁ Ù »Ýù ÏÁÝ ¹É³ ÛÝ »Ýù ª
³ í»É³ óÝ» Éáí Ýá ñ ïÇåÇ · áñÍ áÕ áõ ÃÛ áõ ÝÝ»ñ ¨ë Çñ» Ýó ѳ Ù³ å³ ï³ ëË ³ Ý
µÉáÏÝ» ñáí, ë³ Ï³ Û Ý ³ Û¹ ³ Ù» Ý Á Ïϳ ï³ ñíÇ Ñ»ï ½Ñ»ï », Áëï
³ ÝÑñ³ Å»ß ïáõ ÃÛ³ Ý:
1 . ² Ûëáõ Ñ»ï í»ñ³ · ñÙ³ Ý · áñÍ áÕ áõ ÃÛá õ ÝÁ Ï÷áË ³ ñÇÝ»Ýù í »ñ³ · ñÙ³ Ý
µÉáÏá í, áñÝ áõ Õ Õ ³ ÝÏÛáõ Ý ¿ ¨ áõ ÝÇ Ù»Ï³ ϳ Ý Ùáõ ïù³ ÛÇÝ ¨ »É ù³ ÛÇÝ
ëɳ ùÝ»ñ: Ø áõ ïù³ ÛÇÝ ( í»ñ ¨Ç) ë ɳ ù Á Ýß ³ ݳ Ïáõ Ù ¿, áñ ïíÛ³ É · áñÍ áÕ áõ -
ÃÛáõ ÝÁ ϳ ñ»ÉÇ ¿ ϳ ï³ ñ»É ëɳ ù ÇÝ Ý³Ë áñ¹áÕ · áñÍ áÕ áõ ÃÛ áõ ÝÇó Ñ»ïá: ºÃ »
8
Ùáõ ï ù³ ÛÇÝ ëɳ ùÝ» ñÁ ß ³ ï » Ý, ³ å ³ µáÉáñ Á ( ÝÏ. 1 . 1 ) å»ïù ¿ Ùdz ݳ Ý
µÉáÏÇÝ Ù»Ï ëɳ ùá í: Ú áõ ñ³ ù³ Ýã Ûáõ ñ í»ñ³ · ñÙ³ Ý · áñÍ áÕ áõ ÃÛáõ ÝÇ ó Ñ »ïá
ϳ ñáÕ ¿ ϳ ï³ ñí»É ÙÇ áñáß ³ ÏÇ · áñÍ áÕ áõ ÃÛáõ Ý, ³ Û¹
å³ ï× ³ éáí µÉáÏÇó ¹áõ ñë ¿ · ³ ÉÇë ÙÇ ëɳ ù:

Y := – (a+b) 2. ä³ ÛÙ³ ÝÇ ëïáõ · Ù³ Ý ¨ áñ á ß Ù³ Ý Ï³ Û³ óÙ³ Ý

ݳ Ë ³ ¹³ ëáõ ÃÛáõ ÝÁ ( Ññ³ ѳ Ý · Á) ϳ ñ»ÉÇ ¿ Ý»ñϳ Û³ ó Ý»É
ß »Õ ³ ÝÏÛáõ Ýáí, ÇÝã å»ë Ý Ï. 1 . 2 – áõ Ù: Þ»Õ ³ ÝÏÛ³ Ý Ù»ç · ñíáõ Ù
¿ ³ ÛÝ å³ ÛÙ³ ÝÁ ( ä – Ý) , áñÁ ѳ ñϳ íáñ ¿ ëïáõ · »É: àñå»ë
ÜÏ.1.1. ì»ñ³-
Ùáõ ïù³ ÛÇÝ ³ ÝÑñ³ Å»ß ï ¿ û · ï³ · áñÍ »É ÙÇÙdz ÛÝ
·ñÙ³Ý µÉáÏ:
ß »Õ ³ ÝÏÛ³ Ý í»ñÇÝ · ³ · ³ ÃÁ, ÇëÏ áñå»ë »Éù³ ÛÇ Ýª Ùݳ ó³ Í
· ³ · ³ ÃÝ»ñÇó ó³ Ýϳ ó³ Í »ñÏáõ ëÁ, Áݹ áñáõ Ù »É ù³ ÛÇÝ
ëɳ ùÝ»ñ Á å»ïù ¿ áõ Õ »Ïó í»Ý þ ³ Ûá þ ¨ þáã þ µ³ é»ñáí: î íÛ³ É µÉáÏ Á
÷áË ³ ñÇÝáõ Ù ¿ Ñ»ï¨Û³ É Ññ³ ѳ Ý· Ç Ý. »Ã » ä å³ÛÙ³ÝÁ ³éϳ ¿, ³å³
³Ýó Ý»É þ³Ûáþ, ѳϳé³Ï ¹» åùáõÙª þáã þ ëɳ ùÝ»ñ Ç áõÕÕáõÃÛ³Ùµ
ï»Õ³¹ ñí³Í ³é³çÇÝ µ ÉáÏÝ »ñÇݪ ѳٳå³ï³ëË ³Ý³µ³ñ:
²Ûëï»Õ ä å³ ÛÙ³ ÝÇ ëïáõ · Ù³ Ý ³ ñ¹Ûáõ Ýù áõ Ù
áñáß áõ Ù ¿ Ï ³ Û³ ó íáõ Ù ß ³ ñáõ ݳ Ïáõ à ۳ Ý áõ Õ Õ áõ ÃÛ³ Ý
Ù³ ëÇÝ, ÇÝã Á ûɳ ¹ñí á õ Ù ¿ ÏáÝÏñ»ï Ë Ý¹ñÇ Éáõ Í Ù³ Ý
áã ³ É· á ñÇÃÙá í: Ð»ï³ · ³ Ûáõ Ù ³ Û¹ »ñÏáõ × Ûáõ Õ »ñÁ ϳ ñáÕ
ä
»Ý ÏñÏÇÝ Ñ³ ïí» É, ë³ Ï³ ÛÝ Ï³ ñ¨áñ Áª ïíÛ³ É å³ ÑÇÝ
× Çß ï áñáß áõ ٠ϳ Û ³ óÝ »ÉÝ ¿, Á Ý ïñ»Éá í »ñ Ïáõ
³Ûá Ñݳ ñ³ íáñ ß ³ ñáõ ݳ Ïáõ à Ûáõ ÝÝ» ñÇó ³ ÝÑñ³ Å»ß ïÁ:
î »Õ Ç ëÕ áõ ÃÛ³ Ý å³ ï× ³ éáí å³ ÛÙ³ ݳ íáñí »Ýù ª
Ù»Ï ß »Õ ³ ÝÏÛ³ Ý Ù» ç · ñ»É Ù»Ï Ñ ³ ñó, ϳ Ù Ù»Ï
ÜÏ.1.2. ä³ÛٳݳϳÝ
µÉáÏ:
³ éÝã áõ ÃÛáõ Ý, ³ ÛÝ ¿ª »ñÏáõ ³ ñï³ Ñ³ Ûïáõ ÃÛáõ ÝÝ» ñÇ
ѳ Ù» Ù³ ïáõ ÃÛáõ Ý: г ϳ é³ Ï ¹»å ùáõ Ù ¹Å í³ ñ ¿
å³ ïÏ»ñ³ óÝ»É, à » ÇÝã å»ë ϳ ñ» ÉÇ ¿ ³ ÛëåÇëÇ ÷áù ñ
µÉáÏáõ Ù ï»Õ ³ í áñ»É ³ Û ÝåÇë Ç »ñϳ ñ ³ ñï³ Ñ³ Ûïáõ ÃÛáõ Ý, Ç Ýã åÇëÇÝ ¿
í»ñÁ µ» ñí³ Í Ð»ñá ÝÇ µ³ ݳ Ó¨á í »é³ ÝÏÛ³ Ý Ù³ Ï»ñ»ë Ç Ñ³ ß í³ ñÏÙ³ Ý
² 0 . 2 ³ É· áñÇÃÙáõ Ù ÏÇñ³ éí³ Í Á:

3 . î íÛ³ ÉÝ»ñÇ Ý» ñÙáõ Í Ù³ Ý ¨ ³ ñï³ Í Ù³ Ý Ñ³ Ù³ ñ ݳ Ë ³ ï»ëí³ Í ¿

ÏÇñ³ é»É ½áõ · ³ Ñ»é³ · ÇÍ ( Ý Ï. 1 . 3 ) , áñáõ Ù Ýß íáõ Ù ¿ · áñÍ áÕ áõ à Ûáõ ÝÁ
( Ý»ñ Ùáõ Í »É ϳ Ù ³ ñï³ Í » É ) ¨ Ãí³ ñ Ïíáõ Ù »Ý µáÉá ñ
³ ÛÝ å³ ñ³ Ù»ïñ»ñ Á, áñáÝ ó Ýϳ ï Ù³ Ùµ å»ïù ¿
ϳ ï³ ñíÇ Ýß í³ Í Ññ³ ѳ Ý· Á:
¶áñÍáÕáõ– ²é³ çÇÝ ¹ »åù áõ ٠ϳ ï³ ñíáõ Ù ¿ µÉ áÏá õ Ù Ãí³ ñÏ í³ Í
ÃÛáõÝ–óáõó³Ï ÷á÷áË ³ ϳ ÝÝ»ñÇ ëϽµ ݳ ϳ Ý ³ ñÅ»ù Ý»ñÇ Ý »ñÙáõ -
Í áõ Ùª í»ñÁ µ»ñí³ Í ²0 . 2 ³ É· áñÇÃÙáõ Ù ¹³ »é³ ÝÏÛ³ Ý
ÏáÕ Ù»ñǪ a , b ¨ c »ñϳ ñáõ ÃÛáõ ÝÝ»ñÝ »Ý ( ÝÏ. 1 . 4 ) :
ºñÏñáñ ¹ ¹ »åù áõ Ù óáõ ó³ ÏÁ å³ ñ áõ ݳ Ïáõ Ù ¿ª ϳ Ù ³ Û Ý
ÜÏ.1.3. Ü»ñÙáõÍÙ³Ý ÷á÷áË ³ ϳ ÝÝ»ñÇ ³ Ýáõ ÝÝ» ñÁ, áñá Ýó ³ ñÅ»ùÝ »ñ Á
¨ ³ñï³ÍÙ³Ý µÉáÏ:
å»ïù ¿ ³ ñï³ Í í»Ý ( »é³ ÝÏÛ³ Ý S – Ù³ Ï»ñ»ëÁ) , ϳ Ù
ï»ùëï»ñ ( ÝÏ. 1 . 5 ) :
ê³ Ï³ ÛÝ, »Ã» ÑÇß áõ ±Ù »ù, Ù »Ýù å³ Û - Ù ³ ݳ íáñí» óÇÝ ù ³ É· áñÇÃÙÝ »ñ Á
³ é³ ÛÅÙ Ýϳ ñ³ · ñ»É · Í ³ Ýϳ ñÝ»ñ Ç û · Ýáõ ÃÛ³ Ùµ, ÉñÇ í µ³ ó³ é»É á í
µ³ é»ñÇ, ³ é³ í»É ¨ ë, ݳ Ë ³ ¹³ ëáõ ÃÛáõ ÝÝ»ñ Ç · áñÍ ³ Í áõ ÙÁ · áñÍ áÕ áõ -
ÃÛáõ ÝÝ»ñ Ù »Ïݳ µ³ Ý» ÉÇë: Ð»ï »í» Éáí Ù»ñ ÇëÏ ÏáÕ ÙÇ ó Áݹáõ ݳ Í Ï³ ÝáÝ –
Ý»ñÇÝ, Ù»Ýù, µÝ³ ϳ Ý ¿, å»ïù ¿ Ñ »ï ³ · ³ Ûáõ Ù ï³ ñµ»ñ³ Ï»Ý ù Ý» ñÙáõ Í Ù³ Ý
µÉáÏÁ ³ ñï³ Í Ù³ Ý µÉáÏÇ ó, Ýß í³ Í »ñÏáõ ï» ë³ ÏÇ µÉ áÏÝ» ñÇó ÉñÇ í
Ñ»é³ óÝ»Éá í å³ ñ ½³ µ³ ÝáÕ µ³ é»ñÁ:
9
 Ü»ñÙáõÍ»É ²ñï³Í»É ²ñï³Í»É
a, b, c S ‘ÈáõÍáõÙ ãϳ’

ÜÏ.1.4 ÜÏ.1.5

² ñï³ Í áõ ÙÁ ϳ ñáÕ ¿ Ç ñ³ ϳ ݳ óí» É ï³ ñµ»ñ »Õ ³ ݳ ÏÝ» ñáíª Ó»é ùá í

Ë Ý¹ÇñÁ É áõ Í »ÉÇë, Ù »Ýù, ë áíá ñ³ µ³ ñ, ³ ñ¹Ûáõ Ý ùÁ · ñ³ Ýóáõ Ù »Ýù ÃÕ ÃÇ íñ³
· ñã áí ϳ Ù Ù³ ïÇ ïá í, Çë Ï Ñ³ Ù³ Ï ³ ñ· Çã áí Éáõ Í »ÉÇë, ³ ñ¹Û áõ ÝùÁ Ù»Ýù
ϳ ñáÕ »Ýù ëï³ Ý³ É ï³ ñµ »ñ ïÇ åÇ ë³ ñù»ñÇ, ³ Ûëå» ë Ïáã í³ Í , Ï ñ Çã Ý»ñÇ
íñ³ . ¿Ïñ³ ÝÇ ( ï»ë³ ïÇåÇ) , ÃÕ Ã Ç, Ù³ · ÝÇë³ Ï³ ݪ ëϳ í³ é³ ÏÇ Ï³ Ù
ų å³ í»ÝÇ ¨ ³ Û ÉÝ: ê³ Ï³ ÛÝ ïí Û ³ É å³ ñ³ · ³ Ûáõ Ù ³ Ûë ѳ Ý· ³ Ù³ ÝùÁ
¿³ ϳ Ý ã ¿: Ø »Ýù ϳ ñáÕ »Ý ù ÁÝïñ»É Ýß í³ Í Ûáõ ñ³ ù³ Ýã Ûáõ ñ ÏñÇã Á
Ý»ñϳ Û³ óÝáÕ µÉáÏ Á, áñ å»ë ѳ í³ ù³ ϳ Ý ³ ñï³ Í Ù³ Ý µÉ áÏ, à áÕ Ý»Éá í
í»ñÁ ÁÝï ñ³ Í ½áõ · ³ Ñ»é³ · ÇÍ Á Ý»ñ Ùá õ Í Ù³ Ý Ñ³ Ù³ ñ:
²ÛëåÇëáí, ³ ñï³ Í Ù³ Ý · áñÍ á Õ áõ ÃÛáõ ÝÁ
Ý»ñϳ Û³ óÝ» Éáõ ѳ Ù³ ñ ÁÝïñ»Ý ù ÝÏ . 1 . 6 – áõ Ù µ»ñí³ Í ª
þ÷³ ëï³ Ãáõ Õ Ã þ Ïáã í³ Í µÉáÏ Á, áñá õ Ù µ³ ó³ ϳ Ûáõ Ù ¿
òáõó³Ï þ³ ñï³ Í áõ Ù þ µ³ éÁ: ÜÙ³ Ý Ó¨áí Ý» ñÙáõ Í Ù³ Ý µÉáÏÇ ó
ѳ Ý»Ýù þ Ý » ñÙáõ Í áõ Ùþ µ³ éÁ, áñÇÝ ÷áË ³ ñÇ Ý»Éáõ ¿
½áõ · ³ Ñ»é³ · ÇÍ Á:
²Ñ³ ³ Ûë ã áñë µÉáÏÝ »ñá í Ù»Ý ù å» ïù ¿ ϳ ñáÕ ³ ݳ Ý ù
ÜÏ.1.6. ²ñï³ÍÙ³Ý Ï³ éáõ ó»É ½³ ݳ ½³ Ý ïÇåÇ ³ É· áñÇ ÃÙÝ»ñ: ¸ Åí³ ñáõ -
µÉáÏ: ÃÛáõ ÝÝ ³ Û Ý ¿, á ñ ³ ñï³ Ñ³ Ûïã ³ ϳ Ý Ù ÇçáóÝ »ñÁ ë áõ Õ »Ý ª
Áݹ³ Ù»ÝÁ ã áñë µÉ áÏ, ÇëÏ Ë Ý ¹Çñ Ý»ñÇ ï»ë³ Ï Ý»ñÁ ª
ß ³ ï: ê³ Ï³ ÛÝ Ù»Ýù ã »Ý ù å³ ï ñ³ ë ïíáõ Ù Éáõ Í »É µáÉ áñ Ë Ý¹ ÇñÝ»ñ Á ϳ Ù
ùÝݳ ñÏ»É ³ Û¹ Ù»Í µ³ ½Ùáõ ÃÛ³ Ý áñ¨¿ »Ýó µ³ ½Ù áõ ÃÛáõ Ý, áñÝ Áݹ· ñÏ áõ Ù ¿
áñáß ³ ÏÇ µÝ ³ · ³ í³ éÇ, ³ ë»Ýù, Ù³ û Ù³ ïÇϳ ÛÇ, Ë Ý ¹ÇñÝ»ñÁ: à¯ã ¨ ÏñÏÇÝ
á¯ã : ÆÝã å»ë Ý ß í»ó ݳ Ë ³ µ³ Ýáõ Ù, Ù»ñ Ýå³ ï³ ÏÝ ¿ª Ó»½ Í ³ Ýáó óÝ»É
Ë Ý¹ÇñÝ»ñ Ç Éáõ Í Ù³ Ý ³ É· áñ ÇÃÙÝ »ñÇ Ï³ éáõ óÙ³ Ý ëϽ µáõ ÝùÝ »ñÝ: ²Û Ýå»ë ,
áñ ³ Ýϳ Ë Ë Ý¹ñÇ µÝáõ Û ÃÇó ¹áõ ù ϳ ñáÕ ³ ݳ ù ϳ ï³ ñ»É ³ É· áñÇà ÙÇ × Çß ï
ÁÝïñáõ ÃÛáõ Ý:
² ÛÅÙ ÷áñ Ó»Ýù í »ñ Á µ»ñ í³ Í ²0 . 1 ¨ ²0 . 2 ³ É· áñÇÃÙ Ý»ñÁ Ý»ñϳ Û³ óÝ» É
µÉáÏ – ëË »Ù³ Ý»ñ Ç ï»ë ùáíª ÏÇ ñ³ é»Éáí ÁÝïñ í³ Í µÉáÏÝ »ñÁ: ´ÉáÏ –
ëË »Ù³ Ý»ñÇÝ ³ Ùµ áÕ ç³ Ï³ Ý ï» ëù ï³ Éáõ ѳ Ù³ ñ ÁÝ ¹áõ Ýí³ Í ¿ ëË »Ù³ Ý»ñ Á
ëÏë»É ¨ ³ í³ ñï»É û í³ É³ Ó¨ µÉáÏÝ »ñá í, Áݹ á ñáõ Ù ³ é³ çÇÝ µ ÉáÏáõ Ù · ñáõ Ù
»Ý ° ëÏ Ç½µ ° , ÇëÏ í»ñçÇÝ µÉ áÏáõ Ùª ° í » ñç° µ³ é»ñÁ:
ÜÏ. 1 . 7 – áõ Ù µ»ñí³ Í ¿ ²0 . 1 ³ É · áñÇ ÃÙÇ µ ÉáÏ – ëË »Ù³ Ý, á ñÁ, ÇÝã å» ë
»ñ¨áõ Ù ¿, · Í ³ ÛÇ Ý µÝáõ ÛÃÇ ¿, ³ Ûë ÇÝùÝ µ ÉáÏÝ »ñáõ Ù Ýß í³ Í · áñÍ áÕ áõ -
ÃÛáõ ÝÝ»ñ Á ϳ ï³ ñíáõ Ù »Ý ѳ ç áñ¹ ³ µ³ ñª ëɳ ùÇ áõ Õ Õ áõ ÃÛ³ Ùµ, Û áõ ñ³ -
ù³ Ýã Ûáõ ñÁ ٻϳ ϳ Ý ³ Ý· ³ Ù: Àëï µÉáÏ – ëË »Ù³ ÛÇ Ë Ý¹ñÇ Éáõ Í áõ ÙÁ
³ í³ ñïíáõ Ù ¿ S – ³ ñ¹ Ûáõ ÝùÁ ³ ñï³ Í »É áõ ó Ñ»ïá:
ÜÏ. 1 . 8 – áõ Ù µ»ñí³ Í ²0 . 2 ³ É·áñÇÃÙÇ µ ÉáÏ – ëË »Ù³ Ý ³ ñ ¹» Ý
× Ûáõ Õ ³ íáñí³ Í ¿, ù³ ÝÇ áñ ëË »Ù³ Ý å³ ñáõ ݳ Ïáõ Ù ¿ å³ ÛÙ³ ÝÇ ëïáõ · Ù³ Ý
¨ áñáß Ù³ Ý Ï³ Û³ óÙ³ Ý ( å³ ÛÙ³ ݳ ϳ Ý) µÉáÏ:

10
 Æ ï³ ñµ»ñáõ ÃÛáõ Ý ³ é ³ çÇÝ ³ É· áñÇÃÙǪ »ñÏñ áñ -
1
ëÏǽµ ¹áõ Ù »é³ Ý ÏÛ³ Ý S Ù³ Ï»ñ» ëÁ ѳ ß í»É »Ýù áã û »ñ »ù,
³ ÛÉ »ñÏá õ ù³ ÛÉá í, Ññ³ ų ñí »Éá í ÙÇç ³ ÝÏÛ³ ɪ y ÷á-
2
a, b, c
÷áË ³ ϳ ÝÇó: ¸ ³ ³ ñí»É ¿ ÙÇ Ùdz ÛÝ ï»Ë ÝÇϳ ϳ Ý
Ýϳ ï³ éáõ ÙÝ»ñÇó » ÉÝ»É áíª µÉ áÏ Ý»ñÇ ù³ ݳ ÏÁ
3 Ïñ× ³ ï»Éáõ Ýå³ ï³ Ïá í: Ð»ï³ · ³ Û áõ Ù, »ñµ áñ¨¿
p : a  b  c  2 µ³ ݳ Ó¨ ³ ÙµáÕ ç áõ ÃÛ³ Ùµ Ïï»Õ ³ íáñ í Ç Ù»Ï µ ÉáÏáõ Ù,
ÝÙ³ Ý Ïñ× ³ ïáõ Ù Ý»ñÇ Ñ³ × ³ Ë ³ ÏÇ Ï¹ ÇÙ»Ýù: Ø Ý³ ó³ Í
4
y : p p  a p  b p  c  ¹»åù »ñáõ Ù ëïÇ åí³ Í ÏÉÇÝ »Ýù » ñÏ ³ ñ µ³ ݳ Ó¨»ñÁ
Ù³ ëݳ ï»É ¨ ѳ ß í³ ñÏÝ »ñÁ ϳ ï³ ñ»É Ù³ ë – Ù³ ë:
5 Ø Ûáõ ë ÏáÕ ÙÇó, × Ûáõ Õ ³ íáñ í³ Í ³ É · áñÇÃÙÝ» ñÇ
S : y µÉáÏ – ëË »Ù³ Ý»ñ Á, áñå »ë ϳ Ý áÝ, ÷é í³ Í ï»ëùÇ »Ý
¨, ÇÝã å»ë »ñ ¨áõ Ù ¿ ÝÏ. 1 . 8 – áõ Ù, ¹» å Ç ³ ç ϳ Ù Ó³ Ë
6
áõ Õ Õ í³ Í ëɳ ù Ý»ñÁ ѳ ñÏ ¿ ÉÇÝáõ Ù Ã »ù»É, áñå »ë½ Ç
S
ѳ çáñ¹ µ ÉáÏÇ Ùáõ ïù Á ³ Ýå³ ÛÙ ³ Ý Ï³ ï³ ñíÇ
7
í»ñ¨Ç ó: ²ÛëåÇëÇ ¹» åù» ñáõ Ù Áݹáõ Ýí³ Í ¿
í»ñç ëɳ ùÝ»ñ Á Ý»ñϳ Û³ óÝ» É µ»ÏÛ³ ÉÇ ï»ë ùáí, áñÇ
ѳ ïí³ Í Ý»ñÁ ÷áË ³ ¹³ ñÓ áõ Õ Õ ³ ѳ Û³ ó »Ý, Áݹ
ÝÏ. 1.7. ²1 ³É·áñÇÃÙÇ áñáõ Ù ³ é³ çÇÝ Ñ³ ïí³ Í Ý áõ ÝÇ Ñáñǽá ݳ ϳ Ý
µÉáÏ–ë˻ٳ: áõ Õ Õ í³ Í áõ ÃÛáõ Ý:
´ÉáÏ – ëË »Ù³ Ý»ñ Á Ù»Ïݳ µ³ Ý» ÉÇë Ñ ³ ñÏ ¿ ÉÇÝáõ Ù
Ù³ ï ݳ óáõ Ûó ³ Ý» É ³ Ûë ϳ Ù ³ ÛÝ µÉá ÏÁ: ²Ù»Ý³ ѳ ñÙ³ ñ ÙÇç áóÁª µÉáÏ Ý»ñÇ
ѳ Ù³ ñ³ ϳ Éáõ ÙÝ ¿, áñ Á ¨ Çñ³ Ï ³ ݳ óí³ Í ¿ Ý»ñ ϳ Û³ óí³ Í »ñ Ïáõ
1
· Í ³ Ýϳ ñÝ»ñáõ Ù. Ûáõ ñ³ ù³ Ýã Ûáõ ñ
ëÏǽµ µÉáÏÇ Ñ³ Ù³ ñ Á · ñíáõ Ù ¿ ³ Û¹
µÉáÏÇ í»ñ¨ Ç Ó³ Ë ³ ÝÏÛáõ Ýáõ Ù,
2 ѳ ï»Éáí ë³ Ñ Ù³ ݳ · ÇÍ Á: ø ³ ÝÇ
a, b, c
áñ × Ûáõ Õ ³ íáñí³ Í ³ É· áñÇÃÙÝ »-
3
ñáõ Ù ³ ÝÑݳ ñ ¿ · áñÍ áÕ áõ -
³Ûá
a<b+c ÃÛáõ ÝÝ»ñ Á ¹³ ë³ Ï³ ñ· » É Å³ Ù³ -
5
ݳ ÏÇ ³ éáõ Ùáí, ³ å³ Áݹáõ Ý í³ Í
³Ûá
áã áã
b<a+c ¿ ѳ Ù³ ñ³ ϳ Éáõ ÙÁ ϳ ï³ ñ»É
6
ëÛáõ Ý ³ é ëÛáõ Ý ¨ í »ñ¨Ç ó Ý»ñ ù¨:
áã
c<a+b

³Ûá
7
p : a  b  c  2
4 8
S : p p  a p  b p  c 
°ÈáõÍáõÙ ãϳ°

9
S

10
í»ñç

ÜÏ.1.8. ²0.2 ³É·áñÇÃÙÇ µÉáÏ–ë˻ٳ:

11
 2 . ÖÚàô Ô²ì àð àô Ø Üºð

ÆÝã å»ë ѳ ÛïÝ Ç ¿, ó³ Ýϳ ó³ Í û µÛ»ÏïÝ»ñÇ µ³ ½Ù áõ ÃÛáõ Ý Ï³ ñ»É Ç ¿

ïñáÑ»É áñáß ³ ÏÇ » Ýó µ³ ½Ù áõ ÃÛáõ ÝÝ»ñ Ǫ ÑÇÙ Ýí» Éáí ï³ ñ µ» ñ
ã ³ ÷³ ÝÇß Ý»ñÇ íñ³ : ²Ûë å»ë, Ù³ ñ¹ Ï áõ ÃÛáõ ÝÁ ϳ ñ »ÉÇ ¿ µ ³ ų Ý»É »ñÏá õ
Ù³ ëÇ, »ÉÝ»É áí Ù³ ñ ¹ ϳ Ýó ë »é³ Ï³ Ý å³ ïϳ Ý»ÉÇáõ à Ûáõ ÝÇó, ϳ Ù í» ó
Ù³ ë»ñÇ ( »Ýó µ³ ½Ùáõ ÃÛ áõ Ý Ý»ñÇ) , ã ³ ÷³ ÝÇß ÁÝïñ»Éá í ³ ß Ë ³ ñѳ Ù³ ëÁ,
áñï»Õ Ýñ³ Ýù µÝ³ Ï íáõ Ù »Ý: ²Û ë ï»ë³ ÝÏÛáõ ÝÇó Ù »Ý ù Ïï³ ñ µ»ñ»Ý ù
»íñáå³ óáõ Ý ³ Ù»ñÇϳ óáõ ó ϳ Ù ³ í ëïñ³ ɳ óáõ ó ¨ ³ ÛÉ Ý: ÆëÏ »Ã »
ïñáÑÙ³ Ý ã ³ ÷³ ÝÇß ÁÝ ïñ »Ýù å»ïáõ ÃÛáõ Ý Á, ³ å³ »Ýó µ³ ½ Ùáõ ÃÛ áõ ÝÝ»ñ Ç
ù³ ݳ ÏÁ Ïáñáß íÇ 2 0 0 – ÇÝ Ùáï Ãíá í: ²Ûëå» ë ϳ ñ»ÉÇ ¿ » ñϳ ñ
ß ³ ñáõ ݳ Ï»É, ë³ Ï³ ÛÝ ÙÇ ÏáÕ Ù ÃáÕ Ý»Ýù Ù³ ñ¹ Ïáõ ÃÛ³ Ý åñá µÉ»Ù Ý»ñÁ ¨
í»ñ³ ¹³ éݳ Ý ù Ù»ñ ÑÇ Ùݳ ϳ Ý Ë Ý¹ñÇ Ý:
² ݹñ³ ¹³ éݳ Éá í Ë Ý¹ ÇñÝ» ñÇ µ³ ½ Ù áõ ÃÛ³ ÝÁ, Ù» Ýù ³ ÛÝ Ï³ ñáÕ »Ýù
ïñáÑ»É Ýáõ ÛÝ å»ë ï³ ñµ»ñ ã ³ ÷³ ÝÇß Ý»ñáí: ú ñÇݳ Ï, Áëï · Çïáõ ÃÛ³ Ý
µÝ³ · ³ í³ éÇ å³ ïϳ Ý»Éáõ à ۳ Ý ï ñáÑáõ ÙÁ Ë Ý¹ ÇñÝ» ñÁ µ³ ų Ýáõ Ù ¿
Ù³ ûٳ ïÇϳ ϳ Ý, ýÇ ½Ç ϳ ϳ Ý, ÷ÇÉÇëá÷³ Û³ ϳ Ý ¨ ³ ÛÉ ï³ ñ³ ï» -
ë³ ÏÝ»ñÇ: ² ÛÉ Ñ³ ñó ¿, û DZÝã Ý ¿ Ù»½ Ñ»ï³ ùñùñ áõ Ù: ÆëÏ Ù»½ Ñ»ï³ ù Áñ-
ùñáõ Ù ¿ ³ ÛÝ Á ݹѳ Ý áõ ñÁ, áñ ٠dz óÝáõ Ù ¿ µáÉá ñ Ë Ý¹ÇñÝ » ñÁ ³ Ýϳ Ë Ýñ³ Ý ó
µÝáõ ÛÃÇó. ³ ÛÝ ¿ª Ë Ý¹ÇñÝ»ñ Ç Éáõ Í Ù³ Ý ³ É· áñÇÃÙÝ»ñÁ: ²Ñ³ ³ Ûë
ï»ë³ ÝÏÛáõ ÝÇ ó ¹Çï³ ñÏ» Éáí, µá Éáñ Ë Ý¹ÇñÝ»ñ Á ϳ ñ»ÉÇ ¿ µ³ ų Ý»É »ñ Ïá õ
Ë Ùµ»ñÇ, Ûáõ ñ³ ù³ Ýã Ûáõ ñáõ Ù ÁÝ ¹· ñÏ» É áí.
1 ) ³ ÛÝ Ë Ý¹ÇñÝ»ñÁ, áñá Ýó Éáõ Í Ù³ Ý ³ É· áñÇÃÙÁ · Í ³ Û ÇÝ ¿, ³ ÛëÇÝùÝ ã Ç
å³ ñáõ ݳ Ïáõ Ù áã ÙÇ å³ ÛÙ³ ÝÇ ëïáõ · Ù³ Ý ¨ áñáß Ù³ Ý Ï³ Û³ óÙ³ Ý
· áñÍ áÕ áõ ÃÛáõ Ý;
2 ) ³ ÛÝ Ë Ý¹ÇñÝ»ñÁ, áñ áÝó ³ É· áñÇ ÃÙ Ý»ñÁ × Û áõ Õ ³ íáñ í³ Í »Ý, ³ ÛëÇÝùÝ
å³ ñáõ ݳ Ïáõ Ù »Ý · áÝ» Ù»Ï å³ ÛÙ³ Ý Ç ëïáõ · Ù³ Ý ¨ áñáß Ù³ Ý Ï³ Û³ óÙ³ Ý
· áñÍ áÕ áõ ÃÛáõ Ý:
² ÏÝϳ Éáõ Ù »Ýù Í ñ³ · ñ³ íáñ Ù³ ÝÁ ùÇã û ß ³ ï Í ³ Ýáà ٳ ñ¹Ï³ Ýó
ï³ ñ³ Ï áõ ë³ ÝùÁ ³ É· áñÇÃÙ Ý»ñÇ ÙÇÙdz ÛÝ Ýß í³ Í »ñÏáõ ïÇå»ñ Ç
µ³ ų ÝÙ³ Ý ³ é³ ç³ ñÏÁ ëï³ Ý³ Éáõ Ý å »ë, ù³ Ý½Ç µ³ ½Ù³ ÃÇ í Ñ»Õ Çݳ ÏÝ »ñ Ç
Ùáï ïñáÑáõ Ù Á ã Ç ë³ ÑÙ³ ݳ ÷³ Ïíá õ Ù »ñÏáõ ïÇå áí: Ê áëù Á · Ýáõ Ù ¿
óÇÏÉÇÏ µ Ýáõ ÛÃÇ ³ É· á ñÇÃÙ Ý»ñÇ Ù³ ëÇÝ: Ð»ï³ · ³ Ûáõ Ù µ³ ½Ù³ Ã Ç í
û ñÇݳ ÏÝ»ñá í ¹áõ ù Ïѳ Ù á½ í»ù, áñ óÇÏÉ»ñÁ Á ݹ³ Ù» ÝÁ × Ûáõ Õ ³ íáñí³ Í
³ É· áñÇÃÙÝ» ñÇ ï³ ñ³ ï»ë³ ÏÝ »Ý ¨ á ã û ÇÝùÝáõ ñáõ ÛÝ ï »ë³ Ï: ²ÛÉ µ³ Ý ¿,
áñ áñáß ï»ë³ ÏÇ ó ÇÏÉ»ñ Ç Ýϳ ñ³ · ñ Ù³ Ý Ñ³ Ù³ ñ ÏÇñ³ éíáõ Ù ¿ ѳ ïáõ Ï
ï»ë³ ÏÇ µÉáÏ: ê³ Ï³ ÛÝ ¹ñ³ Ù³ ëÇÝ ³ í»ÉÇ áõ ß :
² Ûë »ñÏ áõ ïÇå Ç ³ É· áñÇ ÃÙÝ»ñ Ç Ù» Ï ³ ϳ Ý û ñÇݳ ÏÝ» ñÇÝ Ù»Ý ù ³ ñ ¹»Ý
Í ³ Ýáó ó³ Ýù ¨ Ýϳ ï» óÇÝù, áñ ² 2 ³É· áñÇÃÙÁ Çñ Ù»ç ÁÝ ¹· ñÏáõ Ù ¿ áñ å» ë
· Í ³ ÛÇÝ Ù³ ë ² 1 ³ É· áñÇÃÙÁ: Àݹѳ Ý ñ³ å»ë · Í ³ ÛÇÝ ³ É· áñÇÃÙÝ»ñ Á ³ í»ÉÇ
ѳ × ³ Ë Ñ³ ݹÇåáõ Ù »Ý × Û áõ Õ ³ íáñ í³ Í Ý»ñ Ç Ï³ ½Ùáõ Ù, á ñå»ë · Í ³ ÛÇÝ
ѳ ïí³ Í Ý»ñ: л勉 µ³ ñ, Ù»ñ Ñ»ï³ · ³ áõ ëáõ Ùݳ ëÇñáõ ÃÛáõ ÝÝ» ñ Á
ϳ åí³ Í ÏÉÇÝ»Ý × Ûáõ Õ ³ íáñí³ Í ³ É· áñÇÃÙÝ »ñÇ Ï ³ éáõ óÙ³ Ý »Õ ³ ݳ ÏÝ»ñÇ
Ñ»ï: ² Û¹ Á Ý Ã³ óù áõ Ù Ù»Ý ù, ϳ Ù ³ û ³ ϳ Ù³ , ϳ éÝã í»Ýù · Í ³ ÛÇÝ
ѳ ïí³ Í Ý»ñÇÝ, Ç ëÏ ³ é³ ÛÅÙ ¹Çï³ ñÏ»Ýù · Í ³ ÛÇÝ ³ É· á ñÇà ÙÇ ¨ ë Ù» Ï
û ñÇݳ Ï, áñÁ Ý»ñϳ Û³ óÝáõ Ù »Ý ù Ó»ñ áõ ß ³ ¹ñáõ ÃÛ³ ÝÁª Ñ »ï³ · ³ Ûáõ Ù
û · ï³ · áñÍ íáÕ Ýß ³ ݳ Ïáõ Ù Ý»ñÁ å³ ñ½ ³ µ³ Ý»Éáõ Ýå³ ï³ Ïáí:
ÊÝ¹Ç ñ 1 : î ñí³ Í ¿ X Çñ³ ϳ Ý ÃÇíÁ: ä³ Ñ³ Ýçíáõ Ù ¿ A ÷á÷áË ³ ϳ ÝÇÝ
í»ñ³ · ñ»É X – Ç ³ ñÅ»ùÇ ³ ÙµáÕ ç Ù³ ëÁ, ÇëÏ B ÷á÷áË ³ ϳ ÝÇݪ X– Ç ³ ñÅ»ùÇ
Ïáïáñ³ ϳ ÛÇÝ Ù³ ë Á:

12
 1 ÜÏ. 1 . 9 – áõ Ù Ý»ñϳ Û³ óí³ Í ¿ ïíÛ ³ É Ë Ý¹ñÇ É áõ Í Ù³ Ý
ëÏǽµ
³ É· áñÇÃÙÇ µÉ áÏ – ëË »Ù³ Ý, áñÁ, ÇÝ ã å»ë ï»ëÝáõ Ù »ù,
2
· Í ³ ÛÇÝ ¿: ´ÉáÏ 3 – áõ Ù Çñ³ ϳ ݳ ó íáõ Ù ¿ A ÷ á÷áË ³ ϳ ÝÇÝ
X X – Ç ³ ñÅ»ùÇ ³ ÙµáÕ ç Ù³ ëÇ í»ñ³ · ñáõ Ù, ÇëÏ µÉá Ï 4 – áõ Ùª B
÷á÷áË ³ ϳ ÝÇÝ Ýáõ ÛÝ ³ ñÅ»ùÇ Ï áïá ñ³ ϳ ÛÇÝ Ù³ ëÇ
3 í»ñ³ · ñáõ Ù, áñÇó Ñ» ïá ݳ Ë ³ ï»ëí³ Í ¿ A ¨ B ÷á÷áË ³ -
A :  X  ϳ ÝÝ»ñÇ ëï³ ó³ Í ³ ñÅ»ù Ý»ñÇ ³ ñ ï³ Í áõ Ù ( µÉ. 5 ) :
²Ûëï»Õ X ÃíÇ ³ ÙµáÕ ç Ù³ ëÁ Ýß »É »Ýù Ù³ û -
4
Ù³ ïÇϳ Ûáõ Ù ÏÇñ³ é áõ Ù · ï³ Í áõ Õ Õ ³ ÝÏÛáõ Ý ÷³ ϳ · Í »ñáí`
B :  X 
  , ÇëÏ Ïáïáñ³ ϳ ÛÇ Ý Ù³ ëÁ Ýß »É »Ý ù Ó¨³ íá ñ ÷³ ϳ -
5 · Í »ñáíª  : Ð»ï³ · ³ Ûáõ Ù Ó¨³ íáñ ÷³ ϳ · Í »ñÁ Ïû · ï³ -
A, B · áñÍ »Ýù ݳ ¨ µ³ ų ÝÙ³ Ý ³ ñ¹Ûá õ Ýùáõ Ù ³ é³ ç³ ó³ Í
Ùݳ óáñ¹ Á Ýß »Éáõ ѳ Ù³ ñ: ú ñÇݳ Ï, áñ å»ë ½Ç å³ ñ½ »Ýù,
6 û N ³ ÙµáÕ ç ÃÇíÁ å³ ïÇ±Ï ¿ Ù»Ï ³ Ûɪ K ³ ÙµáÕ ç ÃíÇÝ,
í»ñç µÝ³ ϳ Ý ¿ µ³ ų Ý»É N ÃÇíÁ K ÃíÇÝ ¨ ³ é³ ç³ ó³ Í
Ùݳ óáñ¹ Á ѳ ٻٳ ï» É ½ñá ÛÇ Ñ»ï: ²ÛëÇÝù Ý Ï³ ñ× Ó¨á í
ÜÏ.1.9. ÊݹÇñ 1 ïíÛ³ É ³ É· áñÇ ÃÙÁ ϳ ñ»ÉÇ ¿ Ý» ñ ϳ Û³ óÝ »É Ñ »ï¨Û³ É
³É·áñÇÃÙÇ µÉáÏ- å³ ÛÙ³ ݳ ϳ Ý Ý³ Ë ³ ¹³ ëáõ ÃÛ³ Ùµ. » û N K   0 , ³å³
ë˻ٳ:
° å³ïÇÏ ¿° , ѳϳé³Ï ¹»åù áõÙ ° áã° : Ø ³ ëݳ íáñ ¹»å ùáõ Ù
ÝÙ³ Ý Ó¨áí ϳ ñ »ÉÇ ¿ å³ ñ½ »É ó³ Ýϳ ó³ Í ³ ÙµáÕ ç ÃíÇ ½áõ Û· áõ à Ûáõ ÝÁ, »Ã »
í»ñóÝ »Ýù K = 2 :
Ð»ï³ · ³ Ý Ûáõ ÃÁ ß ³ ñ³ ¹ñí³ Í ¿ Ïá ÝÏñ»ï û ñÇݳ ÏÝ»ñ Ç ùÝݳ ñÏ Ù³ Ý
ÑÇÙ³ Ý íñ³ : àñ áß ¹»å ù»ñ áõ Ù ³ é³ ç ³ ñÏí³ Í »Ý Ù»Ï Çó ³ í »ÉÇ É áõ Í áõ ÙÝ»ñ ,
³ ÝÑñ³ Å»ß ïáõ ÃÛ³ Ý ¹»å ùáõ Ùª ѳ Ù»Ù ³ ïáõ ÃÛáõ ÝÝ»ñÇ ³ ñ¹ Ûáõ Ýù áí ϳ ï³ ñ -
í³ Í ¿, áñáß ÇÙ³ ëïáí, ɳ í³ · áõ ÛÝÇ Á Ýïñáõ ÃÛáõ Ý, Çë Ï Ùݳ ó³ Í ¹»åù »ñáõ Ù
³ í»ÉÇ Ñ³ ñ Ù³ ñ ³ É· áñ ÇÃÙÇ Á Ýïñáõ Ã Û áõ ÝÁ ÃáÕ Ý í³ Í ¿ ÁÝà »ñó áÕ ÇÝ:
Î ³ ñÍ »ù û ³ Ù»Ý ÇÝã ݳ Ë ³ å³ ïñ³ ëïí³ Í ¿, ¨ ã ó³ Ýϳ ݳ Éá í
³ Ûëáõ Ñ»ï¨ ã ³ ñ³ ß ³ Ñ»É Ó»ñ ѳ Ù µ»ñ áõ ÃÛáõ ÝÁ, ³ ÝóÝ »Ýù Ù» ñ ÑÇÙݳ ϳ Ý
Ë Ý¹ñÇ Éáõ Í Ù³ ÝÁ: êÏë »Ýù å³ ñ½³ · áõ ÛÝ, ³ é³ ÛÅ٠ѳ ß í³ ñϳ ÛÇÝ ï ÇåÇ,
Ë Ý¹ÇñÝ»ñ Çó:
ÊÝ¹Ç ñ 2 : ¸ áõ ù, ѳ í³ Ý³ µ³ ñ, Í ³ Ý áà »ù y  x ýáõ ÝÏ ódz ÛÇÝ: ²Ûá, ¹³ x
÷á÷áË ³ ϳ ÝÇ µ³ ó³ ñÓ³ Ï ³ ñÅ» ùÇ Ñ ³ ß íÙ³ Ý ýáõ ÝÏ ódz Ý ¿, áñ Á áñ áß íáõ Ù
¿ Ñ»ï¨Û³ É Ó¨ áí.
x , » Ã » x  0,
y  (1.1)
 x , » Ã » x  0 :
üáõ ÝÏódz ÛÇ ÝÙ³ Ý å³ ñ½³ µ³ Ýáõ ÙÁ ÏáÝëïñáõ ÏïÇ í ¿, ù³ ݽÇ
å³ ñáõ ݳ Ïáõ Ù ¿ Çñ Ù »ç ïí Û³ É Ë Ý¹ñ Ç Éáõ Í Ù³ Ý ³ É · áñÇÃÙ Á, áñÁ Ñ Ýã áõ Ù ¿
³ Ûëå»ë. y –ÇÝ í»ñ³·ñ» É x –Ç ³ñÅ»ù Á, »Ã » ³ÛÝ µ³ó³ë³Ï³Ý ã ¿, ¨ –x
³ñÅ» ùÁ, » û x –Ç ³ñÅ »ùÁ µ³ó³ë³Ï³Ý ¿ : ÆÝã å»ë ï»ëÝáõ Ù »ù, Ù» ñ
ýáõ ÝÏ ódz Û Ç ( 1 . 1 ) Ýϳ ñ³ · ñÇ Ñ³ Ù ³ Ó ³ ÛÝ í» ñ³ · ñÙ³ Ý · áñÍ á Õ áõ ÃÛ áõ ÝÁ
ݳ Ë áñ¹á õ Ù ¿ å³ Û Ù³ ÝÇ ëï áõ · Ù³ ÝÁ, ³ ÛÝ ¹» å ùáõ Ù, »ñµ ã ÇÙ³ ݳ Éá í x – Ç
³ ñÅ»ùÇ Ýß ³ ÝÁ, Ù»Ýù ã »Ýù ϳ ñáÕ Ï³ Û³ óÝ»É × Çß ï áñáß áõ Ù: ²Ûëï»Õ ¨
Ñ»ï³ · ³ Ûáõ Ù Ù»Ýù Ý Ù³ Ý Ññ³ ѳ Ý· Ý »ñÁ å»ï ù ¿ Ó¨³ ÷áË »Ý ù, ï»Õ »ñá í
÷áË ³ ݳ Ï»Éáí í» ñ³ · ñÙ³ Ý · áñÍ áÕ áõ ÃÛáõ ÝÁ å³ ÛÙ³ ÝÇ
ëïáõ · Ù³ Ý Ñ»ï: ²Û ë ÇÝù Ý ( 1 . 1 ) ïÇåÇ ³ ñï³ Ñ³ Ûïáõ ÃÛ áõ Ý Ý»ñ Á å»ï ù ¿
ÁÝûñ ó»É ѳ ϳ é³ Ï Ñ»ñ ó ϳ Ýáõ ÃÛ³ Ùµ. » à » x–Ç ³ñÅ»ù Á µ³ó³ë³Ï³Ý
ã ¿, ³å³ y –ÇÝ í» ñ³·ñ»É x –Ç ³ñÅ» ùÁ, ѳϳé³Ï ¹ »åù áõÙª y – ÇÝ
í »ñ³·ñ»É ( –x) –Ç ³ñÅ»ù Á:

13
 ÜÏ. 1 . 1 0 – áõ Ù µ»ñí³ Í ¿ í»ñ Á ß ³ ñ ³ ¹ñí³ Í ²2 . 1 ³ É· áñÇÃÙÇ µÉáÏ –
ëË »Ù³ Ý, áñÁ, ѳ í³ Ý³ µ³ ñ, Ù»Ïݳ µ ³ Ýáõ ÃÛáõ ÝÝ»ñ Ç Ï³ ñÇù ã á õ ÝÇ: ÆÝã å»ë
ÑÇß áõ Ù »ù, Ù »Ýù Ë áë ï³ ó »É ¿ ÇÝù ³ ÝÑñ³ Å»ß ïáõ ÃÛ³ Ý ¹ »åù áõ Ù
³ é³ ç³ ñÏ»É áñ áß ³ É· áñÇÃÙ Ý»ñÇ ³ Û É, ³ Ýëáíáñ Éáõ Í áõ ÙÝ»ñ: ¸ ñ³ Ý óÇó Ù» ÏÝ
1
¿ª ÝÏ. 1 . 1 1 – áõ Ù Ý»ñϳ Û³ ó -
1
ëÏǽµ ëÏǽµ í³ Í ²2 . 2 ³ É· áñÇÃÙ Ç
µÉáÏ– ëË »Ù³ Ý: ÆÝã å» ë
2
2 ï»ëÝáõ Ù » ù, »ñÏñ áñ¹ ³ É -
x x · áñÇÃÙáõ Ù Ù»Ý ù ëϽµ Çó y
3
ýáõ ÝÏódz Û ÇÝ í»ñ³ · ñáõ Ù
3 áã y:=x »Ýù x ÷á÷áË ³ ϳ ÝÇ ³ ñ -
x 0 Å»ùÁ, áñÇ ó Ñ»ïá ³ÛÝ
4 ³Ûá × ß ïáõ Ù »Ýù, ëïáõ · »Éá í
³Ûá
7 y 0 Ýß ³ ÝÁ: ÜÙ³ Ý Ñݳ ñùÝ»ñ Ç
4
y:=x y:=–x ѳ × ³ Ë ³ ÏÇ »Ý ¹ÇÙáõ Ù, »Ã»
áã í»ñ³ · ñíáÕ ³ ñ Å»ù Á
5
Ãáõ Ûɳ ïñ»É Ç ïÇ ñáõ ÛÃáõ Ù
5 y:=–x
¿: г ϳ é³ Ï ¹ »åùáõ Ù
y
³ é³ Ýó å³ ÛÙ³ ÝÇ ëïáõ · -
6
6 Ù³ Ý í» ñ³ · ñ»ÉÁ íï³ Ý -
y
í»ñç · ³ íáñ ¿:
7
Ð»ï³ · ³ Ë Ý¹Ç ñÝ»ñ áõ Ù
í»ñç å³ ÛÙ³ ÝÝ»ñÁ Ñ»ï ½Ñ»ï »
³ í»É³ ݳ Éáõ »Ý ¨ å»ï ù ¿
ϳ ñáÕ ³ ݳ É ÁÝïñ»É ¹ñ³ Ý ó
ÜÏ.1.10. ²2.1 ³É·áñÇÃÙÇ ÜÏ.1.11. ²2.2 ³É·áñÇÃÙÇ
µÉáÏ–ë˻ٳ: µÉáÏ–ë˻ٳ:
ëïáõ · Ù³ Ý × Çß ï Ñ»ñó -
ϳ Ýáõ ÃÛáõ ÝÁ:
ÊÝ¹Ç ñ 3 : ²é³ ç³ ñÏ íáÕ ýáõ ÝÏó dz Ý áñáß í³ Í ¿ Çñ³ ϳ Ý Ã í»ñ Ç áÕ ç
µ³ ½Ùáõ ÃÛ³ Ý íñ³ , ë³ Ï³ ÛÝ ï³ ñµ »ñ ѳ ï í³ Í Ý»ñáõ ٠ѳ ß í³ ñ Ïíáõ Ù ¿
ï³ ñµ»ñ ³ ñï³ Ñ³ Û ïáõ ÃÛáõ ÝÝ »ñá í.
1 
2 x 2  3 x 1 , » û 0  x  5;
y  (1.2)
ëÏǽµ 
x 1 , ѳ ϳ é³ Ï ¹» åùáõÙ :

2 г ß íÇ ³ éÝ»É á í ݳ Ë áñ¹ ¹»å ùáõ Ù ³ ñí³ Í

x ¹ÇïáÕ áõ ÃÛ áõ ÝÁª Ë Ý¹ñÇ Ó ¨³ Ï»ñå áõ ÙÁ ÁÝûñ -
ó»Ýù, ëÏ ë³ Í å³ Û Ù³ ÝÇ Ýß áõ Ùá í. » û x  0 ¨ x  5 ,
3 ³Ûá ³å³ ý áõÝÏóÇ³Û Ç ³ñÅ»ù Á å» ï ù ¿ ѳßí »É
x 0 ³é³çÇ Ý µ³Ý³Ó¨á í, ѳ ϳé³Ï ¹ »åù áõÙª
» ñÏñá ñ¹ µ³Ý³Ó ¨áí: ²Ûëï»Õ ¨ ß ³ Õ Ï³ åÁ
7
áã áã
x<5
»Ýó ¹ñ áõ Ù ¿ Ýß í³ Í »ñÏáõ å³ ÛÙ³ ÝÝ»ñ Ç
Ùdz ų Ù³ ݳ Ï Ï³ ï³ ñáõ Ù: ºÃ » å ³ ÛÙ³ ÝÝ»ñÇ ó
³Ûá áñ¨¿ Ù»ÏÁ ï»Õ Ç ã áõ ݻݳ , Ù»Ý ù Ñ ³ ñϳ ¹ñí³ Í
4 8
ÏÉÇÝ»Ý ù y –Ç ³ ñÅ»ùÁ ѳ ß í»É »ñ Ïñáñ ¹
y:=x+1 y:=2x2+3x-1
µ³ ݳ Ó¨áí: ²Ûë ÇÝùÝ Ý áõ ÛÝ ³ É· áñÇà ٠Á ϳ ñ»ÉÇ ¿
ÁÝûñ ó»É ³ ÛÉ Ï»ñå. » à » x<0 ϳ٠x 5, ³å³
5 ý áõÝÏó dzÛÇ ³ñ Å» ùÁ å»ï ù ¿ ѳßí» É »ñÏñ áñ ¹
y µ³Ý³ Ó ¨á í, ѳϳé³Ï ¹»å ùáõÙª ³é³çÇÝ
µ³Ý³Ó ¨á í:
6
í»ñç
ÜÏ. 1 . 1 2 – áõ Ù Ý»ñϳ Û³ óí³ Í ¿ ïíÛ³ É Ë Ý¹ñ Ç
Éáõ Í Ù³ Ý ³ É· áñÇÃÙ Ç µÉ áÏ – ëË »Ù³ Ý, áñÁ ѳ Ù³ -
ÜÏ.1.12.ÊݹÇñ 3 ³É·á– å³ ï³ ëË ³ Ýáõ Ù ¿ í»ñ Á µ»ñ í³ Í Ûáõ ñ³ ù³ Ýã Ûáõ ñ
ñÇÃÙÇ µÉáÏ–ë˻ٳ:
14
Ó¨³ Ï»ñå Ù³ ÝÁ: ²Ûëï»Õ , Ñݳ ñ³ íáñ áõ ÃÛáõ Ý ã áõ ݻݳ Éáí 3 – ñ¹ µÉáÏáõ Ù
³ ÙµáÕ çáõ ÃÛ³ Ùµ Ýß »Éáõ Ë Ý¹ ñÇ ³ é ³ çÇÝ å³ ÛÙ³ ÝÁ, Ù»Ýù ³ ÛÝ Ù³ ëݳ -
ï»óÇÝù »ñ Ïáõ ï³ ñµ»ñ ³ éÝã áõ ÃÛáõ ÝÝ»ñÇ, áñáÝ ù å»ïù ¿ ëïáõ · í»Ý
³ é³ ÝÓÇÝ – ³ é³ ÝÓÇÝ, ÁÝ ¹ áñ áõ Ù »ñÏ ñ áñ¹ ³ éÝã áõ ÃÛáõ Ý Áª x<5 ÇÙ³ ëï áõ ÝÇ
ëïáõ · »Éáõ ( µÉ. 7 ) Ùdz ÛÝ ³ ÛÝ ¹»å ùáõ Ù, »ñµ ³ éϳ ¿ ³ é³ ç ÇÝÁª x 0 ϳ Ù,
ÇÝã å»ë ³ ëáõ Ù »Ý, »ñ µ ³ é³ çÇÝ å³ ÛÙ ³ ÝÇ ëïáõ · Ù³ Ý ³ ñ¹ Ûáõ ÝùÁ × ß Ù³ ñÇï
¿ ( þ³ Ûá ° ß³ ñáõ ݳ Ïáõ ÃÛáõ Ý) : г ϳ é³Ï ¹»å ùÇÝ Ñ³ Ù³ å³ ï³ ëË ³ Ýáõ Ù » Ý
Ýß í³ Í Ûáõ ñ³ ù³ Ýã Ûáõ ñ ³ éÝã áõ ÃÛ³ Ý ë ïáõ · Ù³ Ý þáã þ ß ³ ñáõ ݳ Ïáõ ÃÛáõ ÝÝ»ñÁ
ϳ Ù, ÇÝã å»ë ³ ëáõ Ù »Ý, ³ ÛÝ ¹»åù» ñ Á, »ñµ áñ¨¿ ³ éáÝã áõ ÃÛ³ Ý ëïáõ · Ù³ Ý
³ ñ¹Ûáõ Ýù Á Ï »Õ Í ¿ :
Ð»ï³ · ³ Ûáõ Ù Ù»Ýù ѳ × ³ Ë ³ ÏÇ Ïѳ Ý¹Ç å»Ýù ÷á÷áË ³ ϳ ÝÝ»ñ Ç
µ³ ó³ ñÓ³ Ï ³ ñÅ»ù Ý»ñá í Ý» ñϳ Û³ óí³ Í å³ Û Ù³ ÝÝ» ñÇ Ñ»ï, Ç Ýã å»ë,
û ñÇݳ Ï, x  a ϳ Ù x  b ³ éÁÝ ã áõ ÃÛáõ ÝÝ»ñÁ ( a>0 ¨ b>0 ) : ÆÝã Ë áëù,
³ ÛëåÇëÇ å³ ñ½ å³ ÛÙ³ ÝÝ»ñ Çó Û áõ ñ ³ ù³ Ýã Ûáõ ñÁ ϳ ñ»ÉÇ ¿ Ý» ñϳ Û³ óÝ» É
ٻϳ ϳ Ý ß »Õ ³ ÝÏÛ³ Ý Ù »ç: ê³ Ï³ Û Ý »ñµ» ÙÝ, áñ áß Ýϳ ï³ éáõ ÙÝ» ñÇó
»ÉÝ»Éá í, Ýå³ ï³ Ï³ ѳ ñÙ³ ñ ¿ Ù»Ï ³ éÝã áõ ÃÛáõ ÝÁ Ý»ñϳ Û³ óÝ» É »ñÏáõ ëÇ
ÙÇçáó áí: ¸ ñ ³ ѳ Ù³ ñ ÑÇß » Ýù, áñ x  a ³ éÝã áõ ÃÛ³ Ý × ß Ù³ ñÇïáõ ÃÛáõ Ý Á
áñáß íáõ Ù ¿ª Ùdz ų Ù³ ݳ Ï ( x  –a) ¨ ( x  a) ³ éÝã áõ ÃÛáõ ÝÝ»ñÇ × Çß ï ÉÇÝ»Éá í
( –a x  a) , ÇëÏ x  b ³ éÝã áõ ÃÛ³ Ý × ß Ù³ ñÇïáõ ÃÛáõ ÝÁª ( x>b ) ϳ٠( x<– b )
³ éÝã áõ ÃÛáõ ÝÝ»ñÇó áñ¨¿ Ù» ÏÇ × Çß ï ÉÇ Ý» Éáí:
ÜÏ. 1 . 1 3 ³ ) – áõ Ù µ»ñí³ Í ¿  x a ³ éÝãáõ ÃÛ³ Ý, ÇëÏ ÝÏ. 1 . 1 3 µ) – áõ Ùª  x >b
³ éÝã áõ ÃÛ³ Ý ëïáõ · Ù³ Ý ¨ áñáß Ù³ Ý Ï³ Û³ óÝ»Éáõ ëË »Ù³ Ý » ñÁ, áñáÝ ù

áã ³Ûá
x  a x b

³Ûá áã
áã ³Ûá
x a x  b

³Ûá áã

xa å³ÛÙ³– xa å³Û– x>b å³Û– x>b å³ÛÙ³–

ÝÁ ×ßÙ³ñÇï ¿ Ù³ÝÁ Ï»ÕÍ ¿ Ù³ÝÁ Ï»ÕÍ ¿ ÝÁ ×ßÙ³ñÇï ¿

³)  x  a µ )  x > b
Ü Ï. 1 . 1 3 ´ ³ ó ³ñ Ó ³ Ï ³ ñ Å » ù Ý » ñÇ Ñ » ï Ï ³å í³ Í å ³ Û Ù ³Ý –
Ý » ñÇ ë ï á õ ·Ù ³ Ý ¨ áñ á ß áõ Ù Ï ³ Û ³ ó Ý » É á õ ë Ë » Ù ³ Ý» ñ :
Çñ³ ϳ ݳ óí³ Í »Ý ÑÇÙݳ ϳ Ý å³ ÛÙ³ ÝÇ Ù³ ë ݳ ïÙ³ Ý ¨ »ñÏáõ
å³ ÛÙ³ ÝÝ»ñÇ ëï áõ · Ù³ Ý »Õ ³ ݳ Ïáí:
² ÛÅ٠ѳ çáñ ¹ û ñÇݳ Ïáí ÑÇÙݳ íáñ »Ýù Ù³ ëݳ ïÙ³ Ý
³ ÝÑñ³ Å»ß ïáõ ÃÛáõ ÝÁ:
ÊÝ¹Ç ñ 4 : X ÷á÷áË ³ ϳ ÝÇ Ï³ Ù³ ۳ϳ Ý ³ ñÅ»ùÝ»ñÇ Ñ³ Ù³ ñ, »ÉÝ »Éá í
³ éϳ å³ ÛÙ³ ÝÝ»ñÇó, ³ é³ ç³ ñ Ïíáõ Ù ¿ ѳ ß í»É Ñ»ï ¨Û³ É ý áõ ÝÏódz Û Ç
³ ñÅ»ùÁ.
f1 x , » Ã » 12  x  20,

y  f 2 x , » Ã » x  5, (1.3)
f x ,
3 ÙÝ ³ ó ³ Í ¹» åù » ñáõÙ :

² Ûë ³ Ý· ³ Ù y ýáõ ÝÏódz ÛÇ ³ ñÅ»ùÝ » ñÁ ѳ ß í»Éáõ ѳ Ù³ ñ Á Ýïñ» É »Ýù

í»ñ³ ó³ ϳ ݪ f1 x , f 2 x  ¨ f 3 x  ³ ñï³ Ñ³ Ûïáõ ÃÛáõ ÝÝ»ñ, áñ áÝóÇ ó Ù»Ï Ç
15
³ ñÅ»ùÁ å »ïù ¿ ѳ ß í »É x – Ç ³ ñÅ»ùÇ Ñ³ Ù³ å³ ï³ ëË ³ Ý å³ ÛÙ³ ÝÇÝ
µ³ í³ ñ³ ñ»Éáõ ¹» åùáõ Ù: ÆÝã å»ë Ï ³ ñ»ÉÇ ¿ñ Ýϳ ï»É ݳ Ë áñ¹ û ñÇݳ Ï -
Ý»ñÇó, ÝÙ³ Ý Ë Ý¹ÇñÝ »ñÇ Éáõ Í Ù³ Ý ³ É· áñÇÃÙÝ» ñÇ Ï³ éáõ ó í³ Í ùÁ áñ áß íáõ Ù
¿ áã û ѳ ß í³ ñÏíáÕ ³ ñï³ Ñ³ Ûïáõ ÃÛáõ ÝÝ» ñÇ ï»ëù áí, ³ ÛÉ ³ ÛÝ
å³ ÛÙ³ ÝÝ»ñá í, áñáÝ ó ÑÇÙ³ Ý íñ³ ϳ ï³ ñíáõ Ù ¿ ѳ Ù³ å³ ï³ ëË ³ Ý
³ ñï³ Ñ³ Ûïáõ ÃÛ³ Ý ÁÝïñáõ ÃÛáõ ÝÁ:
ÜÏ. 1 . 1 4 – áõ Ù Ý»ñϳ Û³ óí³ Í ¿ ïíÛ³ É Ë Ý¹ñÇ ³ É· áñÇÃÙ Ç µÉáÏ – ëË »Ù³ Ý ,
áñÁ ϳ éáõ óí³ Í ¿ ³ ÝÙÇç³ å»ë ³ ñ· áõ Ù»ÝïÇ µ³ ó³ ñÓ³ Ï ³ ñÅ»ù Ç
ëïáõ · Ù³ Ý ÑÇÙ³ Ý íñ³ : ( 1 . 3 ) å³ ÛÙ³ ÝÝ»ñÇó »ñÏ ñáñ ¹Á ëï áõ · »Éáõ ó Ñ »ïá
( µÉ. 3 ) , »Ã» ³ ÛÝ × Çß ï ¿, ³ ÝóÝáõ Ù »Ýù 4 – ñ¹ µÉáÏ Çݪ y ýáõ ÝÏó dz ÛÇÝ f 2 x 
³ ñÅ»ùÁ í»ñ³ · ñ» Éáõ ѳ Ù³ ñ, ѳ ϳ é³ Ï ¹»åùáõ Ù ( ÇÝã Á ѳ Ù³ å³ -
ï³ ëË ³ Ýáõ Ù ¿ x – Ç ³ ñÅ»ùÇ [ – 5 ; 5 ] ïÇñáõ ÛÃÇó ¹áõ ñ ë · ïÝí» Éáõ å³ Û Ù³ ÝÇ Ý)
Ýáõ ÛÝ ³ Ýáñáß áõ ÃÛáõ Ý Á å³ Ñ å³ Ýíáõ Ù ¿` ³ ÛÝ ³ éáõ Ùáí, áñ å³ ñ½ ã ¿, û x – Ç
³ ñÅ»ùÁ · ïÝíáõ Ù ¿ ïí Û³ É Ñ³ ïí³ Í Ç
1
ëÏǽµ
Ó³ ±Ë , û ³ ± ç ÏáÕ Ù áõ Ù: º û ³ Ý· ³ Ù
x<– 5 , ÙǨÝáõ Ý ¿ ³ ÝÑñ³ Å»ß ï ¿ × ß ï»É
2 x–Ç ¹ÇñùÁ (12;20] ѳ ïí³ Í Ç
X Ýϳ ïÙ³ Ùµ: г Ù» Ù³ ï»Éá í x–Ç
³ ñÅ»ùÁ 1 2 – Ç Ñ»ï ( µÉ. 7 ) , x12
3
áã ¹»åù áõ Ù, Ù»Ý ù ϳ ñ áÕ »Ý ù Ùdz -
x 5 Ýß ³ ݳ Ï ³ ë»É, áñ ³ ÛÝ Ñ³ Ù³ å³ -
7 ³Ûá
ï³ ëË ³ Ýáõ Ù ¿ Ë Ý¹ñÇ å³ ÛÙ³ ÝÝ»ñ Çó
³Ûá x  12 þÙݳ ó³ Í ¹» åù»ñ ÇÝþ, ù³ ÝÇ áñ Ù »Ï
9
ù³ ÛÉ ³ é³ ç å³ ñ ½»É ¿ ÇÝù, á ñ x – Ç
áã áã
x  20 ³ ñÅ»ùÁ [ – 5 ; 5 ] ïÇñáõ ÛÃÇó ¹ áõ ñë ¿:
4 8 л勉 µ³ ñ, µÉ. 7 – áõ Ù Ý»ñ ϳ Û³ óí³ Í
y : f 2 x  y : f 3 x  ³Ûá ³ éÝã áõ ÃÛ³ Ý ëïáõ · Ù³ Ý þ á ã þ ³ ñ¹Ûáõ Ý -
10 ùÇ ¹» åùáõ Ù ³ Ýó Ýáõ Ù »Ýù µÉ. 8 – Çݪ
y : f1x  ѳ Ù³ å³ ï³ ëË ³ Ý ³ ñï³ Ñ³ Ûïáõ -
ÃÛ³ Ý ³ ñÅ»ùÁ ѳ ß í »Éáõ ¨ ³ ÛÝ y
5 ýáõ ÝÏódz Û ÇÝ í»ñ³ · ñ»É áõ ѳ Ù³ ñ:
y Üáõ ÛÝ ³ éÝã áõ ÃÛ³ Ý þ ³ Ûá þ ³ ñ¹Ûáõ ÝùÇ
¹»åù áõ Ù ÙÝáõ Ù ¿ × ß ï»É x  12 ; 20 
6
ѳ ñóÁ, ÇÝã Ç Ñ³ Ù ³ ñ ϳ ï³ ñíáõ Ù ¿
í»ñç
³ Ýóáõ Ù µÉ. 9 – ÇÝ, áñï»Õ í »ñçݳ ϳ -
ݳ å»ë Ïå³ ñ ½íÇ x – Ç ¹ÇñùÁ Ãí³ Û ÇÝ
ÜÏ.1.14. ÊݹÇñ 4 ÉáõÍÙ³Ý ²4.1 ³É·áñÇÃÙÇ ³ é³ ÝóùÇ íñ³ : x 2 0 å³ ñ³ · ³ Ûáõ Ù
µÉáÏ–ë˻ٳ:
ýáõ ÝÏódz Û ÇÝ í»ñ³ · ñí áõ Ù ¿ ³ é³ çÇÝ
³ ñï³ Ñ³ Ûïáõ ÃÛ³ Ý ³ ñÅ»ùÁ, Ç ëÏ
ѳ ϳ é³ Ï ¹»åùáõ Ùª »ññ áñ¹: ²Ýϳ Ë Ýñ³ ÝÇó, û áñ ³ ñï³ Ñ³ Ûïáõ ÃÛ³ Ù µ
»Ýù ѳ ß íáõ Ù ýáõ ÝÏó dz ÛÇ ³ ñÅ»ù Á. µÉ áÏ»ñÇó 4 – áõ Ù, 8 – áõ Ù, û 1 0 – áõ Ù,
Ñ»ï³ · ³ ÁÝó óùÁ Ý áõ ÛÝÝ ¿ µá ÉáñÇ Ñ ³ Ù³ ñª ³ ñ¹Ûáõ Ýù Ç ³ ñï³ Í áõ Ù ( µÉ. 5 )
¨ Éáõ Í Ù³ Ý ³ í³ ñï:
ÜÏ. 1 . 1 5 – áõ Ù µ»ñí³ Í ¿ Ý áõ ÛÝ Ë Ý¹ ñÇ Éáõ Í Ù³ Ý »ñ Ïñáñ ¹ ï³ ñµ »ñ³ ÏÁ,
áñáõ Ù ÑÇÙݳ ϳ Ý å³ ÛÙ³ ÝÝ» ñÁ Ù³ ëÝ ³ ïí³ Í »Ý »ñÏáõ Ù³ ëÇ ¨ ëïáõ · íáõ Ù
³ é³ ÝÓÇÝ – ³ é³ ÝÓÇÝ: ÆÝã å»ë »ñ¨áõ Ù ¿ · Í ³ Ýϳ ñÇó, ²4 . 2 ³ É· áñÃÙÇ µÉáÏ –
ëË »Ù³ Ûáõ Ù µÉáÏÝ »ñÇ ù³ ݳ ÏÁ Ù » Ïáí ³ í» ÉÇÝ ¿, ë³ Ï³ ÛÝ »ñÏ ñáñ ¹
³ É· áñÇÃÙÁ ³ ß Ë ³ ïáõ Ù ¿ ³ í» ÉÇ ³ ñ ³ · , ù³ Ý ²4 . 1 – Á: ¸ ³ µ³ ó³ ïñíáõ Ù ¿
Ýñ³ Ýáí, áñ »ñµ x – Ç ³ ñÅ»ùÁ · ïÝíáõ Ù ¿ [ – 5 ; 5 ] ïÇñáõ ÛÃÇó Ó³ Ë ( x<– 5 ) ,
³ å³ 3 – ñ¹ µÉáÏÇ ó Ñ» ïá, ٠dz Ýß ³ ݳ Ï, y ýáõ ÝÏó dz ÛÇÝ å»ï ù ¿ í »ñ³ · ñ» É
f 3 x  ³ ñï³ Ñ³ Ûïáõ ÃÛ ³ Ý ³ ñÅ»ùÁ, ³ Ý óÝ»Éá í µÉ. 4 – ÇÝ: ÊÝ ¹ñÇ ³ é³ çÇÝ
16
å³ ÛÙ³ ÝÁ ëïáõ · í áõ Ù ¿ Ùdz Û Ý, »ñ µ x – Ç ³ ñÅ»ùÁ · ïÝíáõ Ù ¿ [ – 5 ; 5 ]
ïÇñáõ ÛÃÇ ó ³ ç:
ÜÙ³ ݳ ïÇå Ë Ý¹Çñ Ý»ñ Éáõ Í » ÉÇë ³ É· áñÇÃÙÇ í» ñçݳ ϳ Ý ï³ ñµ»ñ³ Ï Ç
ÁÝïñáõ ÃÛáõ Ý Á Ó»ñÝ ¿: ä»ïù ¿ Ùdz ÛÝ · Í ³ · ñ»É ¨ ѳ Ùµ »ñ³ ï³ ñ í»ñÉáõ Í » É
ϳ éáõ óí³ Í ³ É· á ñÇÃÙ Ý»ñÁ: â»± á ñ ³ Ûë Ë Ý¹ñÇ ³ É· áñ ÇÃÙÁ ϳ éáõ ó»ÉÇ ë
Ù»Ýù ϳ ñáÕ ¿ÇÝ ù ѳ ٻٳ ïáõ à Ûáõ ÝÝ »ñÁ ëÏë» É áã û »ñ Ï ñáñ ¹ å³ ÛÙ³ ÝÇó
³ ÛÉ ³ é³ çÇÝÇó: ê³ Ï³ ÛÝ Ù»Ýù í³ ñí»óÇÝ ù ³ Û¹å»ëª Ñ »ï³ å ݹ» Éáí ³ ÛÉ
Ýå³ ï³ ÏÝ»ñ:
àõ ñ»ÙÝ, áñ å »ë ³ é³ ç ÇÝ ³ é³ ç³ ¹ ñ³ Ý ùª ÷áñ Ó»ù ϳ éáõ ó»É Ýáõ ÛÝ Ë Ý ¹ñÇ
Éáõ Í Ù³ Ý ³ ÛÝåÇëÇ ³ É· áñÇÃÙ, áñÇ ³ ß Ë ³ ï³ ÝùÁ ëÏëíÇ ³ é³ çÇÝ å³ ÛÙ³ ÝÇ
ëïáõ · áõ Ùáí: ø ³ ÝÇ áñ ³ ÛÝ µ³ Õ Ï³ ó³ Í ¿ »ñÏáõ ³ éÝã áõ ÃÛáõ ÝÝ»ñÇó, ³ å³
¹áõ ù ϳ ñ áÕ »ù ϳ é áõ ó»É ³ É· á ñÇÃÙ Ý»ñÇ ¨ ë »ñÏ á õ ï³ ñµ»ñ³ Ï. Ù»Ïáõ Ù
ëÏë»É x – Ç ³ ñÅ»ùÁ ѳ Ù» -
1
êÏǽµ
Ù³ ï»Éáí 1 2 – Ç Ñ»ï, ÇëÏ
ÙÛáõ ëáõ Ùª x–Ç ³ ñÅ»ùÁ
2 ѳ ٻٳ ï»Éá í 2 0 – Ç Ñ»ï:
X Àݹѳ Ýñ³ å »ë, ÝÙ³ Ý
3
Ë Ý¹ÇñÝ»ñ áõ Ù Éáõ Í áõ ÙÁ
X < –5
áã Ýå³ ï³ Ï³ ѳ ñÙ³ ñ ¿ ëÏë»É
»ñÏáõ »½ñ³ ÛÇÝ ë³ ÑÙ³ ݳ -
³Ûá
5
áã ÛÇÝ Ï»ï» ñÇó Ù »ÏÇ Ñ »ï
X 5 ѳ ٻٳ ïáõ ÃÛ³ Ùµ. Ù» ñ
9 û ñÇݳ Ïáõ Ù ¹³ ‘– 5 ’ ¨ ‘2 0 ’
³Ûá
X > 12 Ï»ï»ñÝ »Ý: Þ³ ñÅí »É á í
áã
¹»åÇ ÙÛáõ ë »½ ñ³ ÛÇÝ Ï»ïÁ ¨
³Ûá ѳ çáñ¹³ µ³ ñ, ѳ ٻٳ ï» -
10
³Ûá
Éáí ïÇñ áõ ÛÃÝ» ñÇ ë³ ÑÙ³ -
áã X  20 ݳ ÛÇÝ Ï» ï»ñ Ç Ñ»ï ¹áõ ù
³ å³ Ñáí³ · ñí³ Í ÏÉÇÝ» ù
4 6 11
áñ¨¿ å³ ÛÙ³ ÝÇ ³ Ýï»ëáõ -
y : f 3 x  y : f 2 x  y : f1x 
ÙÇó:
²Ûëï»Õ ϳ ñáÕ ¿ ß ³ ï
µÝ³ ϳ Ý Ñ³ ñó ³ é³ ç³ Ý³ É.
7 ÇÝã å»±ë ÇÝ ùÝáõ ñ áõ ÛÝ Ñ³ -
y
Ùá½í »É ϳ éáõ ó í³ Í ³ É· á -
ñÇÃÙÝ» ñÇ ³ ß Ë ³ ïáõ ݳ Ïáõ -
8
ÃÛ³ Ý Ù»ç: Î ³ ñáÕ »Ýù ³ é³ -
ì»ñç
ç³ ñÏ»É Ñ»ï ¨ Û³ É ÙÇ çáóÁ:
ºÃ» ÏñÏÇ Ý ³ ݹñ³ ¹³ é -
ÜÏ.1.15. ÊݹÇñ 4 ²4.2 ³É·áñÇÃÙÇ µÉáÏ-ë˻ٳ: ݳ Ýù í»ñ çÇÝ û ñÇݳ Ï ÇÝ,
³ å³ Ý³ Ë ¨ ³ é³ ç å»ïù ¿
f1 x , f 2 x  ¨ f 3 x  å³ ÛÙ³ ݳ ϳ Ý ³ ñï³ Ñ³ Ûïáõ ÃÛáõ ÝÝ»ñÁ ÷áË ³ ñÇÝ» É
ѳ Ù³ å³ ï³ ë Ë ³ ݳ µ³ ñ 1 , 2 ¨ 3 ³ ñÅ»ùÝ»ñ áí: àñÇ ó Ñ»ïá Ãí³ ÛÇ Ý
³ é³ ÝóùÁ µ³ ų Ýíáõ Ù ¿ ï Çñáõ Û ÃÝ»ñÇ , ÇÝã å»ë Ý»ñϳ Û³ óí³ Í ¿ ÝÏ. 1 . 1 6 –
áõ Ù, ѳ Ù³ ñ³ ϳ É»Éáí Çñ»Ý óª ѳ Ù³ Ó³ ÛÝ Ë Ý¹ñáõ Ù µ» ñí³ Í
Ñ»ñó ϳ Ýáõ à ۳ ÝÁ:
III II III I III

–5 5 12 20 x

ÜÏ.1.16. Âí³ÛÇÝ ³é³ÝóùÇ µ³ßËáõÙÁ ïÇñáõÛÃÝ»ñÇ:

17
 ² É· áñÇÃÙÇ ³ ß Ë ³ ï³ ÝùÁ ëïáõ · »Éá õ ѳ Ù³ ñ ³ ÝÑñ³ Å»ß ï ¿ ³ ÛÝ
þ³ ß Ë ³ ï»óÝ»Éþ, ѳ çá ñ¹³ µ³ ñ í »ñ³ · ñ»Éáí x ÷á÷áË ³ ϳ ÝÇÝ Ï³ Ù³ Û³ ϳ Ý
³ ñÅ»ùÝ»ñª ëï»Õ Í í³ Í ÑÇÝ· ï ³ ñµ»ñ ïÇñáõ Û ÃÝ»ñ Çó: ºÃ » x–Ç
Ûáõ ñ³ ù³ Ýã Ûáõ ñ ³ ñÅ»ùÇ Ñ³ Ù³ ñ Ó»ñ ϳ ½Ù³ Í µÉáÏ – ëË »Ù³ ÛÇ Ñ³ Ù³ Ó³ ÛÝ
¹áõ ù Ïѳ ëÝ» ù y – ÇÝ Ñ³ Ù³ å³ ï³ ëË ³Ý ³ ñÅ»ùÇ í»ñ³ · ñÙ³ Ý µÉá ÏÇÝ, ³ å³
ѳ Ù³ ñ»ù, áñ ïíÛ³ É ³ É· áñÇ ÃÙÁ ³ ß Ë ³ ïáõ ݳ Ï ¿: ºÃ» x – Ç áñ¨¿ ³ ñÅ» ùÇ
ѳ Ù³ ñ ã ëï³ Ý³ ù ³ ÝÑñ³ Å»ß ï ³ ñ¹Ûá õ Ýù, ³ å³ ¹áõ ù å»ï ù ¿ í»ñ³ ݳ Û» ù
³ É· áñÇÃÙÇ · Í ³ Ýϳ ñÇ ³ ÛÝ Ñ³ ïí³ Í Á, áñÇ å³ ï× ³ éáí ëï»Õ Í í»É ¿ ÝÙ³ Ý
Çñ³ íÇ× ³ Ï:
ºí ³ Ûëå»ë, ù³ ÛÉ ³ é ù³ ÛÉ ß ³ ñÅí» Éáí , ¹áõ ù ϳ ñáÕ »ù ß ïÏ»É Ï³ ½Ùí³ Í
³ É· áñÇÃÙÁ:
² ÛÝ ³ ñï³ Ñ³ Ûïáõ ÃÛáõ Ý Ý»ñÁ, á ñáÝó Ù Çç áóá í µ³ ½ Ù³ ÃÇí Ë Ý ¹ÇñÝ »ñáõ Ù
ѳ ß í³ ñÏíáõ Ù » Ý ýáõ Ý Ïódz ÛÇ ³ ñ Å» ù – Ý»ñÁ, ϳ Ù ³ ÛÝ ³ éÝã áõ ÃÛáõ ÝÝ» ñÁ,
áñáÝó ÑÇÙ³ Ý íñ³ ϳ ï³ ñíáõ Ù ¿ Ñ ³ Ù³ å³ ï³ ëË ³ Ý ³ ñï³ Ñ³ Ûïáõ ÃÛ³ Ý
ÁÝïñáõ ÃÛáõ Ý, µ³ ó³ Ñ ³ Ûï Ó¨ áí ã »Ý ïñíáõ Ù: ÜÙ³ Ý ¹»å ù» ñáõ Ù ÙÝáõ Ù ¿
ÇÝùÝáõ ñáõ Û Ý Ï³ ½Ù »É ³ ÝÑ ñ³ Å»ß ï ³ ñï³ Ñ³ Ûïáõ ÃÛáõ ÝÝ» ñÁ, » û Ë Ý¹ Çñ Á
ѳ ß í³ ñÏíáÕ µÝáõ Û ÃÇ ¿ ϳ Ù áñ áß »É ³ ÛÝ · áñÍ áÕ áõ ÃÛáõ ÝÝ» ñÇ ó³ ÝÏÁ ¨
ïñ³ Ù³ µ³ ݳ ϳ Ý ÁÝó óùÁ, áñ áÝó Ç ñ³ ϳ ݳ óÙ³ Ý ¹»å ùáõ ٠ϳ ñáÕ »Ý ù
ѳ ëÝ»É Ýå³ ï³ ÏÇÝ: ²Û ë ³ éáõ Ùáí ¹Ç ï³ ñÏ»Ýù ¨ë Ù Ç ù³ ÝÇ û ñÇݳ ÏÝ »ñ:
ÊÝ¹Ç ñ 5 : î ñí³ Í »Ý »é³ ÝÏ Û³ Ý ÏáÕ Ù»ñÇ x , y , z »ñϳ – ñáõ ÃÛáõ ÝÝ»ñÁ:
ä»ïù ¿ å³ ñ½» ɪ ïíÛ³ É » é³ ÝÏÛáõ ÝÇ Ý ëáõ ñ ³ ÝÏÛáõ ±Ý ¿, à »ª áã :
ì »ñÑÇß »Éáí ¹å ñáó³ ϳ Ý »ñÏñ³ ã ³ ÷ áõ ÃÛáõ ÝÇó »é³ Ý – ÏÛáõ Ý ÇÝ»ñÇ Ñ»ï
ϳ åí³ Í ¹ñáõ Ûà ݻñÁª ϳ ñáÕ »Ý ù ϳ ½Ù»É ïíÛ³ É Ë Ý¹ñ Ç Éáõ Í Ù³ Ý
ÑÇÙݳ ϳ Ý å³ ÛÙ³ ÝÁ, ³ ÛÝ ¿. » û »é³ ÝÏ Û³ Ý ÏáÕ Ù»ñ Çó Ûáõ ñ³ ù³ Ýã Ûáõ ñÇ
ù³ é³ Ï áõ ëÇÝ ÷áù ñ ¿ Ùݳ ó³ Í »ñÏá õ ëÇ ù³ é³ Ïáõ ëÇÝ» ñÇ · áõ Ù³ ñÇó, ³ å³
»é³ Ý ÏÛáõ ÝÇ Ý ëáõ ñ ¿, ѳ ϳ é³ Ï ¹ »åù áõ Ù áã : î íÛ³ É å³ ÛÙ³ ÝÁ
Ù³ ûٳ ïÇϳ ϳ Ý ³ éÝã áõ ÃÛáõ ÝÝ »ñÇ Ó¨áí Ý »ñϳ Û³ ó íáõ Ù ¿ ³ Ûëå» ë.
( x 2 <y 2 +z 2 ) ¨ ( y 2 <x 2 +z 2 ) ¨ ( z 2 <x 2 +y 2 ) , ÇÝã Á »Ýó ¹ ñáõ Ù ¿ »ñ» ù
1
³ éÝã áõ ÃÛáõ ÝÝ»ñÇ Ù Ç³ ų Ù³ ݳ -
ëÏǽµ ÏÛ³ × ß Ù³ ñÇï ÉÇÝ»ÉÁ:
²ÛëåÇëá í, Ù»½ ÙÝ áõ Ù ¿ª
2 »é³ ÝÏÛ³ Ý ÏáÕ Ù»ñÇ »ñϳ ñ áõ -
a, b, c ÃÛáõ ÝÝ»ñ Ç Ý» ñÙáõ Í áõ ÙÇó Ñ »ïá
ѳ çáñ¹³ µ³ ñ ëïáõ · »É Ýß í³ Í
3
³Ûá ³ éÝã áõ ÃÛáõ ÝÝ»ñÁ, Ù »ÏÁ Ù Ûáõ ëÇ
x2<y2+z2 × ß Ù³ ñÇï ÉÇÝ»Éáõ ¹»å ùáõ Ù:
6 Ø Ç³ ÛÝ ³ Ûëå »ë ϳ ñáÕ » Ýù
³Ûá
áã y2<x2+z2 ëï³ Ý³ É Ë Ý¹ñáõ Ù ¹ñí³ Í
áã
7 ѳ ñóÇ å³ ï³ ëË ³ ÝÁ:
z2<x2+y2 Üϳ ñ³ · ñí³ Í · áñÍ ÁÝó óÁ
áã Ý»ñϳ Û³ óí³ Í ¿ ÝÏ . 1 . 1 7 – áõ Ù:
ÐÇß »óÝ» Ýù, áñ Ç ëÏ ½µ³ Ý» Ù» Ýù
³Ûá
4 8 »Ýó ¹ñ »óÇÝ ù, áñ x , y ¨ z
þáãþ þ³Ûáþ »ñϳ ñáõ ÃÛ áõ ÝÝ»ñ áõ Ý»óáÕ Ï áÕ -
Ù»ñáí Ñ Ý³ ñ³ íáñ ¿ ϳ éáõ ó »É
»é³ ÝÏÛáõ ÝÇ, ³ Ûɳ å»ë Ù» Ýù
5
ëïÇåí³ Í ÏÉÇ Ý»ÇÝ ù í³ ñ í»É,
í»ñç
ÇÝã å»ë ²0 . 2 ³ É· áñÇ ÃÙÁ
ϳ éáõ ó»ÉÇë, áñÇ µ ÉáÏ – ëË »Ù³ Ý
ÜÏ.1.17. ÊݹÇñ 5 ÉáõÍÙ³Ý ³É·áñÇÃÙÇ µÉáÏ-ë˻ٳ: µ»ñí³ Í ¿ ÝÏ. 1 . 8 – áõ Ù:

18
 Ð»ï³ · ³ Ûáõ Ù, » û Ë Ý¹ ñáõ Ù µ»ñ í³ Í » Ýó ¹ñáõ à Ûáõ Ý Ý» ñÁ ÏÑÝã »Ý Ñ³ ñ ó Ç
Ó¨áí, ³ å³ ¹ñ³ Ýù ëïáõ · Ù³ Ý »Ýà ³ ϳ »Ý, ¨ ³ É· áñÇÃÙÇ ³ ß Ë ³ ï³ ÝùÁ
å»ïù ¿ ëÏë»É ³ Û¹ »Ý ó ¹ñáõ ÃÛ áõ ÝÝ»ñáõ ٠ѳ Ùá½ í»É áí, ѳ ϳ é³ Ï
¹»åù áõ Ù, Ù»Ý ù ÏÁÝ ¹áõ Ý» Ýù Ý Ù³ Ý ¹ Çñùáñ áß áõ ÙÁ áñ å»ë ÷³ ëï, ÇÝã å» ë
ÝÏ. 1 . 7 – áõ Ù µ»ñí³ Í ²0 . 1 ³ É· áñÇ¹Ù Ç ¹»åù áõ Ù:
ÊÝ¹Ç ñ 6 : àñáß »É ïñí³ Í ª a , b , c »ñ»ù Ãí»ñÇ ó Ù»Í ³ · áõ ÛÝÁ:
Ø »Í ³ · áõ ÛÝ ³ ñ Å»ùÇ ýáõ Ý Ïódz Ý áõ ÝÇ Çñ Ù³ ûٳ ïÇ Ï³ ϳ Ý ï »ëù Á, áñ Ý
¿ª m a x{ a , b , c} , ÇÝã å»ë ݳ ¨ ÷áùñ³ · á õ ÛÝ ³ ñÅ»ùÇ ýáõ ÝÏ ódz Ý. m in { a , b , c} :
ê³ Ï³ ÛÝ ýáõ ÝÏ ódz ÛÇ Ý Ù³ Ý Ý» ñϳ Û³ ó áõ ÙÁ Éáõ Í Ù³ Ý »Õ ³ ݳ ÏÇ ÁÝïñáõ Ã Û ³ Ý
ѳ ñóáõ Ù áã Ù Ç å³ ñ ½³ µ³ Ýáõ Ù ã Ç ÙïóÝáõ Ù: ºÃ » ³ Ûë ýáõ ÝÏ ódz Ý
ѳ ß í³ ñÏíáÕ ã ¿, ÙÝáõ Ù ¿ Ýñ³ ³ ñÅ»ùÁ áñáß » É ïñ³ Ù³ µ³ ݳ ϳ Ý
· áñÍ áÕ áõ ÃÛáõ ÝÝ»ñ Ç ÙÇç áóá í, ³ ÛëÇÝù ݪ ѳ ٻٳ ïáõ ÃÛáõ Ý Ý»ñá í:
Ø ï³ µ»ñ»Ýù, û ÇÝã å»ë »Ýù ÁÝï ñáõ Ù ³ é³ ç³ ñÏí³ Í »ñ»ù Ë ÝÓáñÝ»ñ Çó
Ù»Í ³ · áõ ÛÝÁ: ÐÇß »óDZ ù: ²Û á, Ù»ÏÁ ÙÛ áõ ëÇ Ñ»ï ѳ ٻٳ ï» Éá í. »ñÏáõ ë Ç ó
³ ٻݳ Ù»Í Á ѳ ٻٳ ï íáõ Ù ¿ »ñ ñáñ ¹ Ç Ñ»ï ¨ , í »ñç³ å »ë, Ù»Ý ù ÁÝï ñáõ Ù
»Ýù »ñ Ïñáñ ¹ ½áõ Û· Ç Ñ³ Õ Ã áÕ ÇÝ: à í ß ï³ å»ó, ³ ë» Éáí, û Ù » Í ³ · áõ ÛÝÁ
ÁÝïñíáõ Ù ¿ Ùdz ų Ù³ ݳ Ï »ñ» ù Ë ÝÓ áñÝ»ñÁ ѳ Ù» Ù³ ï»Éá í, ݳ ã ³ ñ³ ã ³ ñ
ëË ³ Éíáõ Ù ¿: ²ÛÝ, áñ »ñ»ù Ë ÝÓ áñÝ»ñÁ Ùdz ëÇ Ý · ïÝíáõ Ù »Ý Ù»ñ
ï»ëáÕ áõ ÃÛ³ Ý ¹³ ß ïáõ Ù, ¹ »é ã Ç Ýß ³ ݳ Ïáõ Ù, áñ Ù»Ýù Ùdz Ý· ³ ÙÇó
ѳ ٻٳ ï»óÇÝ ù µáÉá ñÝ Çñ³ ñ Ñ»ï: º û ³ ë³ Í Á ѳ Ùá½Çã ã ¿, ÷áñÓ»ù Ó » ñ
³ éç¨ ¹Ý» É Ë ÝÓáñ Ý»ñá í ÉÇ Ù »Ï ½³ ÙµÛáõ Õ ¨ Ùdz Ý· ³ ÙÇó ÁÝïñ» É
Ù»Í ³ · áõ ÛÝÁ: ²Ñ³ ¯, ã ëï³ óí»±ó: ¸áõ ù Ýϳ ï»óDZù, áñ Ó»ñ ³ ã ù»ñ Á
ѳ çáñ¹³ µ³ ñ ³ Ýó Ýáõ Ù »Ý Ù»Ï ½áõ Û· Çó ÙÛáõ ëÇÝ, ÁÝ Ã³ óùáõ Ù
³ é³ ÝÓݳ óÝ»Éá í »ñ Ïáõ ëÇó ³ Ù »Ý³ Ù» Í Á ¨ ѳ çáñ ¹ å³ ÑÇ Ý Ñ³ ٻٳ ï» Éá í
³ ÛÝ Ñ³ ñ³ ÏÇó Ë ÝÓáñÇ Ñ»ï: º û áã , ³ å³ ÷áñÓ»ù Ù»Ï ³ Ý· ³ Ù ¨ë, ³ í»É Ç
¹³ ݹ³ Õ , ¨ Ù»Ïݳ µ³ Ý» Éáí Ó»ñ · áñÍ á Õ áõ ÃÛáõ ÝÝ»ñÁ:
1
1
ëÏǽµ ëÏǽµ

2 2
a, b, c a, b, c

3 3
áã
a>b max:=a
8 4
³Ûá ³Ûá áã
b>c max<b
4 b
áã
a>c áã ³Ûá
5
³Ûá max:=b
5 9 10
max:=a max:=c max:=b 6 áã
max<c

6
³Ûá
max
7
max:=c
7
í»ñç
8
max
³) ²6.1 ³É·áñÇÃÙ µ) ²6.2 ³É·áñÇÃÙ
9
ÜÏ.1.18. ÊݹÇñ 6 ÉáõÍÙ³Ý í»ñç
³É·áñÇÃÙÝ»ñÇ µÉáÏ-ë˻ٳݻñ:
19
 ÜÏ. 1 . 1 8 – áõ Ù µ »ñí³ Í »Ý ³ Ûë Ë Ý¹ ñ Ç Éáõ Í Ù³ Ý ³ É· á ñÇà ÙÝ»ñÇ µÉáÏ –
ëË »Ù³ Ý»ñÇ »ñÏáõ ï³ ñµ»ñ³ ÏÝ »ñ: ÆÝã å»ë ï»ëÝáõ Ù »ù, · Í ³ Ý Ï³ ñÝ»ñáõ Ù
² 6 . 1 ³ É· áñÇÃÙÁ ϳ éáõ ó í³ Í ¿ í» ñÁ Ýϳ ñ³ · ñí³ Í »Õ ³ ݳ Ïáí, ³ ÛëÇÝ ùÝ,
³ é³ çÇÝ ½áõ Û· Ãí»ñÇ Ñ³ Ù» Ù³ ïáõ ÃÛ ³ Ý ³ ñ¹Ûáõ Ýùáõ Ù ( µÉ. 3 ) ÁÝ ïñíáõ Ù ¿
Ù»Í ³ · áõ ÛÝÁ, áñÁ Ñ»ïá ѳ ٻٳ ïíá õ Ù ¿ » ññáñ¹ Ãí Ǫ c ÷á÷áË ³ ϳ ÝÇ
³ ñÅ»ùÇ Ñ»ï. »Ã» ¹³ a ³ ñÅ»ùÝ ¿, ³å³ ³ ÝóÝáõ Ù »Ýù µÉ. 4 – ÇÝ, ѳ ϳ é³ Ï
¹»åù áõ Ùª µÉ. 8 – ÇÝ, áñáÝ ù ¨ í »ñçÝ ³ ϳ ݳ å»ë ÁÝïñ áõ Ù »Ý Ù»Í ³ · áõ ÛÝ
³ ñÅ»ùÁ:
² 6 . 2 ³ É· áñÇÃÙÇ · ³ Õ ³ ÷³ ñÁ, áñÁ Çñ³ ϳ ݳ óí³ Í ¿ ÝÏ. 1 . 1 8 µ) – áõ Ù
µ»ñí³ Í µÉáÏ – ëË »Ù³ ÛÇ ï»ë ùáí, Ù»½ ³ ñ¹»Ý Í ³ Ý áà ¿ Ë Ý¹Çñ 2 – Çó, »ñµ
ëϽµÇó »Ýó ¹ñí áõ Ù ¿, áñ Ãí »ñÇó áñ¨¿ Ù» ÏÁ Ù»Í ³ · áõ ÛÝÝ ¿ ÙÛáõ ëÝ »ñ Ç
Ýϳ ïÙ³ Ùµ ¨ í» ñ³ · ñíáõ Ù ¿ m a x ýáõ ÝÏódz ÛÇÝ ( µÉ. 3 ) : ²ÛÝáõ Ñ»ï¨ ³ ñ ¹» Ý
ýáõ ÝÏódz Û Ç ³ ñÅ»ùÝ ¿ ѳ ç áñ¹³ µ³ ñ ѳ ٻٳ ïíáõ Ù ÙÛ áõ ë Ãí »ñÇ Ñ»ï ª
ëϽµÇó b ³ ñÅ»ùÇ Ñ»ï ( µÉ. 4 ) , Ñ»ïá c – Ç Ñ»ï ( µÉ. 6 ) : ºñÏáõ ¹»åùáõ Ù ¿É,
»Ã» å³ ñ½ íáõ Ù ¿, áñ ýáõ ÝÏ ódz ÛÇ ÁÝà ³ óÇÏ ³ ñÅ»ùÁ ÷áù ñ ¿ ѳ ٻٳ ïíá Õ
ÃíÇó, ³ å³ ³ ÛÝ ÷áË ³ ñÇÝ íáõ Ù ¿ »ñÏñáñ ¹ ³ ñÅ »ùá í ( µÉ. 5 ¨ µÉ. 7 ) ,
ѳ ϳ é³ Ï ¹»åùáõ Ù ÙÝáõ Ù ¿ ³ Ý÷á÷á Ë :
Ø »Í ³ · áõ ÛÝ ¨ ÷áùñ³ · áõ ÛÝ ³ ñÅ»ùÝ» ñ Ç áñáß Ù³ Ý »ñÏ áõ ³ É· áñÇÃÙÝ »ñÇ
· ³ Õ ³ ÷³ ñÝ»ñÁ Ñ»ï³ · ³ Ûáõ Ù Ïû· ï³ · áñ Í »Ýù ïíÛ³ ÉÝ» ñÇ ³ í»ÉÇ Ù» Í
µ³ ½Ùáõ ÃÛáõ Ý Ý»ñÇ, û ñÇݳ Ï, ½³ Ý· í³ Í Ý»ñÇ Ñ³ Ù³ ñ, ÇëÏ ³ é³ ÛÅÙ ÷ áñÓ » ù
ÇÝùÝáõ ñáõ Û Ý å³ ï³ ëË ³ Ý»É ²6 . 2 ³ É·áñÇÃÙÇ Ý í»ñ³ µ »ñáÕ Ñ»ï¨ Û³ É »ñÏá õ
ѳ ñó»ñÇÝ.
1 ) »ñ»ùÇó á ±ñ ÷á÷áË ³ ϳ ÝÇ ³ ñÅ» ù Á Ïí»ñ³ · ñ íÇ m a x ýáõ ÝÏódz ÛÇÝ,
»Ã» Ý»ñ Ùáõ Í ³ Í »ñ»ù ³ ñ Å» ùÝ»ñ Á ѳ í ³ ë³ ñ »Ý ( a =b =c ) ;
2 ) Ýáõ ÛÝ å³ ÛÙ³ ÝÇ ¹»åùáõ Ù, ÇÝ ã å»±ë Ï÷á÷áË íÇ m a x ýáõ ÝÏódz ÛÇ
³ ñÅ»ùÁ, »Ã » ÝÏ. 1 . 1 8 µ) ëË »Ù³ ÛÇ 4 ¨ 6 µÉáÏÝ»ñ áõ Ù ‘<’ Ýß ³ Ý Á
÷áË ³ ñÇÝ»Ýù ‘  ’ Ýß ³ Ýáí:
ä³ ï³ ëË ³ Ý»Éáí ³ Ûë »ñÏáõ ѳ ñó» ñÇÝ, ѳ Ùá½í³ Í »Õ »ù, áñ ¹áõ ù
³ ñ¹»Ý ϳ ñ áÕ »ù ÇÝù Ýáõ ñáõ ÛÝ þÁ Ýûñó »Éþ µÉáÏ – ëË »Ù³ Ý»ñÁ, å³ ïÏ -
»ñ³ óÝ»Éá í ³ ÛÝ · áñÍ ÁÝ Ã³ óÝ»ñÁ, á ñáÝù Ýϳ ñ³ · ñí³ Í »Ý · Í ³ Ýϳ ñ Ç
ÙÇçáó áí:
² ÛÅÙ ¹Çï³ ñÏ »Ýù ³ ÛÉ µÝáõ ÛÃ Ç Ë Ý¹ÇñÝ»ñ, á ñï»Õ Ó» ½³ ÝÇó
å³ Ñ³ Ýçíáõ Ù »Ý ï³ ññ³ ϳ Ý · Çï»ÉÇùÝ»ñ Ù³ à » Ù³ ïÇϳ ϳ Ý
ýáõ ÝÏódz Ý »ñÇ Ù³ ëÇÝ ¨, ÇÝã áõ ± ã ¿ª ÙÇ ùÇã »ñ¨³ ϳ Ûáõ ÃÛáõ Ý: êÏë »Ý ù
å³ ñ½³ · áõ ÛÝ û ñÇݳ ÏÇó:
ÊÝ¹Ç ñ 7 : ¸ Çó áõ ù, ïñ í³ Í »Ý A Ï » ïÇ x A ¨ y A Ïááñ¹Ç ݳ ïÝ» ñÁ ϳ Ù,
y A ÇÝã å»ë ÁÝ ¹áõ Ý í³ Í ¿ ³ ë»É, ïñí³ Í ¿ A( x A , y A ) Ï»ïÁ:
ä³ Ñ³ Ýçíáõ Ù ¿ å³ ï³ ëË ³ Ý»É Ñ» ï¨Û³ É Ñ³ ñóÇݪ
y=x · ïÝíáõ ±Ù ¿ ³ ñ¹Ûáù, ïíÛ³ É Ï»ïÁ y=x · Í Çó í»ñ¨, ûª
0 áã :
x ²ÛëåÇëáí, å³ ï³ ëË ³ ÝÁ å»ïù ¿ ³ ñï³ Ñ³ ÛïíÇ
xA
þ³ Ûáþ ϳ Ù ° áã þ ï»ë ùá í: ê³ Ï³ ÛÝ, ÙÇÝã ¨ ѳ ñóÇÝ
å³ ï³ ëË ³ Ý»ÉÁ ÑÇß »Ýù, û ÇÝã åÇ ëÇ å³ ÛÙ³ ÝÇÝ ( ϳ Ù
å³ ÛÙ³ ÝÝ»ñÇ Ý) »Ý µ³ í³ ñ³ ñ áõ Ù »ñÏ ñ ³ ã ³ ÷³ ϳ Ý áñ¨¿ · Í Çó í»ñ¨ · ïÝ íáÕ
Ï»ï»ñÇ Ï ááñ ¹Çݳ ïÝ»ñ Á: Æ Ýã å»ë »ñ¨áõ Ù ¿ Ë Ý¹ ñÇ å³ ÛÙ³ ÝÁ å³ ñ -
½³ µ³ ÝáÕ Ý Ï³ ñáõ Ù, ÙǨÝáõ ÛÝ x A Ïááñ¹Çݳ ï áõ Ý»ó áÕ »ñÏáõ Ï»ï»ñÇó A
Ï»ïÁ ³ í»ÉÇ µ³ ñÓñ ¿, ù³ Ý Ã» y=x áÕ Õ Ç íñ³ · ïÝíáÕ Ï»ïÁª ³ ÛëÇÝùÝ A
Ï»ïÇ y A Ïááñ¹Çݳ ïÇ ³ ñÅ» ùÁ ³ í »ÉÇ Ù»Í ¿, ù³ Ý y ³ ñÅ»ùÁ: î »Õ ³ ¹ñ» Éá í
y - Ç ÷á˳ ñ»Ý x A - ݪ Ïëï³ Ý³ Ýù. y A >x A å³ ÛÙ³ ÝÁ:
² ÛÅÙ Ë Ý¹ñÇ Éáõ Í Ù³ Ý ³ É· áñÇÃÙÁ ϳ ñ»ÉÇ ¿ Ó¨³ Ï»ñå»É ³ Ûëå »ë. » û y A
> x A , ³ å³ å³ï³ëË ³Ý»É þ³Ûá þ, ѳϳ é³Ï ¹»å ùáõÙª þáã þ : ² Ûë
20
å³ ñ½³ · áõ ÛÝ ÙÇï ùÁ ³ ñï³ Ñ³ ÛïáÕ µÉáÏ – ëË »Ù³ Ý ÷áñÓ »ù ϳ éáõ ó» É
ÇÝùÝáõ ñáõ Û Ý: ºÃ» Ϲ Å í³ ñ³ ݳ ù, ³ å³ Ï³ ñáÕ »ù û · ïí»É Ë Ý¹Çñ 2 – Ç
Éáõ Í Ù³ ݪ ²2 . 1 ³ É· áñÇÃÙÇ µÉáÏ – ëË »Ù³ ÛÇ û ñÇݳ ÏÇó ( ÝÏ. 1 . 1 0 ) :
г çáñ ¹ û ñÇݳ ÏÝ »ñáõ Ù ( 8 – 1 0 ) ¹Çï³ñÏíáõ Ù »Ý ÇÝù Ý ³ Ù÷á÷ ïÇñáõ ÛÃÇ Ý
Ï»ïÇ å³ ïϳ Ý» Éáõ ÃÛ³ Ý ³ ÝÑñ³ Å »ß ï å³ ÛÙ³ ÝÝ» ñÁ: Üß í³ Í µ áÉáñ
Ë Ý¹ÇñÝ»ñ Ý»ñÇ » ɳ Ï»ï³ ÛÇÝ å³ Û Ù³ Ý Á Ýáõ ÛÝÝ ¿. ï ñí³ Í »Ýª D ï Çñáõ Û ÃÁ ¨
ϳ Ù³ Û³ ϳ Ý A( x A , y A ) Ï»ïÁ; »Ã» A  D ( A Ï »ïÁ å³ ïϳ Ý áõ Ù ¿ D
ïÇñ áõ ÛÃÇ Ý) å»ïù ¿ å³ ï³ ëË ³ Ý»É þ³ Û áþ, ѳ ϳ é³ Ï ¹ »å ù áõ Ùª þáã þ: D
ïÇñáõ ÛÃÁ µ áÉáñ Ë Ý¹ ÇñÝ» ñáõ Ù Áݹ· Í í ³ Í ¿ · áõ ݳ íáñÙ³ Ý ÙÇçáó áí:
ÊݹÇñ 8 : ²Ûë û ñÇݳ Ïáõ Ù D ïÇ ñáõ ÛÃÁ »é³ ÝÏÛ áõ ÝÇ ¿,
y
y=x+2 áñÇ »½ ñ³ · ÇÍ Á ϳ ½Ùí³ Í ¿ »ñ» ù áõ Õ ÇÕ · Í »ñÇ Ñ³ ïáõ -
2
Ùáí ( áõ Õ ÇÕ Ý»ñÇ Ñ³ í³ ë³ ñ áõ Ù Ý»ñ Á µ»ñ í³ Í »Ý
x=5 Ýϳ ñáõ Ù) :
ú · ïí»Éáí ݳ Ë áñ ¹ Ë Ý¹ñ áõ Ù ³ ñ í³ Í ¹³ ïáÕ áõ -
ÃÛáõ ÝÝ»ñ Çóª ϳ ñá Õ »Ýù ³ ë»É, áñ »Ã» A Ï»ïÁ å³ ïϳ -
0 x Ýáõ Ù ¿ D ïÇñáõ ÛÃÇÝ A  D  , ³ å³ ³ ÛÝ · ïÝíáõ Ù ¿
y=–x+3
Ùdz ų Ù³ ݳ Ϫ y=x +2 áõ Õ Õ Çó Ý»ñù¨, y=– x+3 áõ Õ Õ Çó
í»ñ¨ ¨, í »ñç³ å» ë, x =3 áõ Õ Õ Çó Ó ³Ë : ²ÛëÇÝùÝ, ïíÛ³ É Ë Ý¹ñÇ É áõ Í Ù³ Ý
³ É· áñÇÃÙÁ ÑÝã áõ Ù ¿ ³ Ûë å»ë. » à » y A  x A  2 , y A  x A  3 ¨ x A  5 , ³å³ A
Ï»ï Á å³ïϳÝáõÙ ¿ D ïÇñáõÛÃÇÝ, ѳϳé³Ï ¹» åùáõÙª ã Ç å³ïϳÝáõÙ:
´Ý³ ϳ Ý ¿, áñ »Ã » Ï»ïÁ áñ ¨¿ áõ Õ Õ Ç Ýϳ ïÙ³ Ùµ · ïÝíÇ í »ñÁ Ýß í³ Í
³ ÝÑñ³ Å»ß ï ¹Çñ ùÇÝ Ñ³ ϳ é³ Ï Ï áÕ Ù áõ Ù, ³ ÛëÇÝùÝ, »Ã» Ýß í³ Í »ñ» ù
å³ ÛÙ³ ÝÝ»ñÇ ó áñ¨¿ Ù» ÏÁ ( ϳ Ù ³ í»ÉÇÝ) ï»Õ Ç ã áõ ݻݳ , ³ å³ Ï»ïÁ
Ïѳ Ù³ ñíÇ ïÇñ áõ ÛÃÇó ¹áõ ñë:
² Ûë Ë Ý¹ñÇ Éáõ Í Ù ³ Ý µÉá Ï – ëË »Ù³ ÛÇ Ï³ éáõ óáõ ÙÁ, Ç Ýã å»ë ݳ ¨
ݳ Ë áñ¹ÇÝÁ, Çñ »Ýó å³ ñ ½áõ ÃÛ³ Ý å ³ ï× ³ éáí ѳ ÝÓݳ ñ³ ñ áõ Ù »Ý ù Ó» ½,
ÇëÏ Ù»Ý ù ³ ÝóÝ»Ý ù ѳ çáñ ¹ ÝÙ³ ݳ ïÇ å û ñÇݳ ÏÇÝ:
ÊÝ¹Ç ñ 9 : ²Ûëï»Õ D ïÇñáõ ÛÃÁ ÏÇë³ û Õ ³ Ï ¿, áñÇ »½ñ³ · ÇÍ Á ϳ ½ Ù í³ Í ¿
»ñÏáõ ïÇåÇ · Í »ñÇó. ÏÇë³ ß ñç³ Ý³ Ï ¨ áõ Õ ÇÕ · ÇÍ , áñÇ Ñ³ í³ ë³ ñáõ ÙÝ ¿ª
y=0 : ² ñï³ ùÇÝ ¨ Ý»ñùÇÝ ÏÇë³ ß ñç³ Ý³ · Í »ñÇ Ñ³ í³ ë³ ñáõ ÙÝ»ñÁ µ» ñí³ Í
»Ý · Í ³ · ñáõ Ù, á ñï»Õ Çó »½ñ³ ϳ ó Ý áõ Ù »Ýù, áñ ³ ñï³ ù ÇÝ ß ñç³ Ý³ · Í Ç
ß ³ ñ³ íÇÕ Áª R ³ =2 , ÇëÏ Ý»ñ ùÇÝ ß ñ ç³ Ý ³ · Í ÇÝÁª R Ý =1 :
y Êݹñ Ç É áõ Í áõ ÙÁ ëï³ ó íáõ Ù ¿ å³ ñ½ ¹³ ïáÕ áõ -
x2+y2=4
ÃÛáõ ÝÝ»ñ Ç ß Ýáñ ÑÇí. ݳ Ë ÁÝ ¹· Í í ³ Í ïÇñáõ ÛÃÇÝ
D
å³ ï ϳ ÝáÕ Ûáõ ñ³ ù³ Ýã Ûáõ ñ A Ï»ï Ç y Ïááñ ¹Çݳ ïÁ
å»ïù ¿ ÉÇÝÇ ¹ ñ³ ϳ Ý ( y>0 ) , ÙÛáõ ë ÏáÕ ÙÇó ª ïíÛ³ É
Ï»ïáí ³ Ý óÝáÕ Ï Çë³ – ß ñç³ Ý³ · Í Ç R A ß ³ ñ³ íÇÕ Á
µ³ í³ ñ³ ñáõ Ù ¿ Ñ»ï ¨Û³ É å³ Û Ù³ Ý Ç Ý. R Ý <R A <R ³ :
0 x
î »Õ ³ ¹ñ» Éáí R A Ù»Í áõ ÃÛ³ Ý ÷áË ³ ñ»Ýª x A2  y A2
2 2
x +y =1
³ ñï³ Ñ³ Ûïáõ ÃÛáõ ÝÁ, Ýáõ ÛÝ »ñ ϳ ÏÇ ³ éÝã áõ ÃÛáõ ÝÁ
ÏÁݹáõ ÝÇ Ñ»ï¨Û³ É ï» ëùÁ. 1  x A2  y A2  4 :
² ÛëåÇëá í, Ë Ý¹ñ Ç Éáõ Í Ù³ Ý ³ É· áñÇÃÙ Ý»ñÇó Ù»Ï ï³ ñ µ»ñ³ Ï Á ϳ ñ»ÉÇ ¿
Ó¨³ Ï»ñå »É Ñ»ï ¨Û³ É å³ Û Ù³ ݳ ϳ Ý Ý³ Ë ³ ¹³ ëáõ ÃÛ³ Ùµ. » à » ( y A  0 ) ¨
( 1  x A2  y A2  4 ) , ³å³ þ³Û áþ, ѳ ϳé³Ï ¹» åùáõÙª þ áã ° , áñÇ Çñ³ ϳ ݳ óÙ³ Ý
µÉáÏ – ëË »Ù³ Ý µ» ñí³ Í ¿ ÝÏ. 1 . 1 9 – áõ Ù: ÆëÏ á±ñÝ ¿ þѳ ϳ é³ Ï ¹ »å ù Á:
¸ Åí³ ñ ã ¿ Ïé³ Ñ»É, áñ þáã þ å³ ï ³ ëË ³ ÝÁ ëï³ óíáõ Ù ¿, » û 1 . 1 9
· Í ³ Ýϳ ñáõ Ù Ýß í³ Í »ñ»ù å³ ÛÙ³ ÝÝ»ñÇó á ñ ¨¿ Ù» ÏÁ × ß Ù³ ñÇï ã ¿:
л勉 µ³ ñ, Ýáõ ÛÝ ³ É· áñÇ ÃÙÇ ³ ÛÉ Ó¨³ Ï»ñå áõ ÙÁ ÏÑÝã Ç ³ Ûëå» ë. » û
( y A  0 ) ϳ٠( x A2  y A2  1 ) ϳ٠( x A2  y A2  4 ) , ³å³ þáã þ, ѳϳé³Ï ¹ »åù áõÙª
þ³ Ûáþ:
21
 êáíáñ³ µ³ ñ » ½ñ³ · ÇÍ Á Áݹ· ñÏ íáõ Ù ¿ ïÇñáõ ÛÃÇ Ù»ç: ºÃ» Ù» ñ û ñÇ -
ݳ Ïáõ Ù ³ í»É³ óÝ »Ýù Ý Ù³ Ý å³ ÛÙ³ Ý, ³ å³ ÝÏ. 1 . 1 9 – Ç 3 , 6 ¨ 7 µÉáÏÝ»ñáõ Ù
Ý»ñϳ Û³ óí³ Í ³ éÝã áõ ÃÛáõ ÝÝ »ñáõ Ù å » ïù ¿ ³ í»É³ óÝ» É þ=’ Ýß ³ ÝÁ:
г çáñ ¹ û ñÇݳ Ïáõ Ù ïÇñáõ Û ÃÇ » ½ñ³ · ÇÍ Á Ýáõ ÛÝå »ë ϳ ñ »ÉÇ ¿ µ³ ų Ý» É
ѳ ïí³ Í Ý»ñÇ, ë³ Ï³ ÛÝ ÝÙ³ Ý Ùáï» ó áõ ÙÁ Ùdz ÛÝ ¹Åí³ ñ³ ó Ýáõ Ù ¿ ³ É· á -
ñÇÃÙÇ Ó ¨³ Ï»ñå áõ ÙÁ: ÜÙ³ Ý ¹» åù»ñ á õ Ù ³ ÙµáÕ ç ï Çñáõ ÛÃÝ »Ý ïñáÑ áõ Ù ÙÇ
ù³ ÝÇ ã ѳ ï íáÕ »Ýó ïÇñ áõ ÛÃÝ» ñÇ, áñÇó Ñ»ïá ϳ ½Ù áõ Ù »Ýª Ûáõ ñ³ -
ù³ Ýã Ûáõ ñ »Ýó ïÇ ñáõ Û ÃÇÝ Ï»ïÇ å³ ïϳ Ý»Éáõ ÃÛ³ Ý å³ Û Ù³ Ý Ý»ñÁ, áñ áÝ ù
Ñ»ïá Ïó íáõ Ù »Ý Ù ÇÙÛ³ Ýó þ ϳ Ùþ ß ³Õ ϳ åáí, áñ áíÑ »ï¨ ÙÇ ¨Ýáõ ÛÝ Ï»ï Á
Ùdz ų Ù³ ݳ Ï ã Ç Ï³ ñáÕ å³ ïϳ Ý»É » ñÏáõ ã ѳ ïíáÕ »Ýó ïÇñáõ Û ÃÝ»ñ ÇÝ:
1
êÏǽµ
ÜÏ.1.19. ÊݹÇñ 9 ÉáõÍÙ³Ý
µÉáÏ-ë˻ٳ:
2
xA, yA

3 ³Ûá
yA > 0

6 ³Ûá
áã
x A2  y A2  1
áã
7

x A2  y A2  4
áã

³Ûá
4 8
þ áã þ þ ³Ûá þ

5
ì»ñç

ÊÝ¹Ç ñ 1 0 : Üϳ ñáõ Ù, D ïÇñáõ ÛÃÁ Ý»ñù¨Çó ë³ ÑÙ³ ݳ ÷³ Ï í³ Í ¿

ß ñç³ Ý³ · Í Ç »ñ»ù ù³ éáñ ¹á í, ÇëÏ ³ ñï³ ùÇÝ »½ ñ³ · ÇÍ Á µ»Ï Û³ É ¿, áñÁ
Ñݳ ñ³ íáñ ã ¿ Ýϳ ñ³ · ñ»É ÙÇ Ñ³ í³ ë³ ñáõ Ùáí: ²Û¹ å³ ï× ³ éáí ³ ÙµáÕ ç
ïÇñáõ ÛÃÁ ïñáÑ íáõ Ù ¿ »Ýó ïÇñ áõ ÛÃÝ »ñÇ: Üϳ ï»É Ç ¿, áñ ïÇñáõ Û ÃÁ ϳ ñ »ÉÇ
¿ ïñáÑ»É y ³ é³ Ýóùáí »ñ Ïáõ Ù³ ëÇ. Ó ³ Ë ª D 1 ¨ ³ ç` D 2 :
ºÃ» A Ï»ïÁ å³ ïϳ Ýáõ Ù ¿ Ó³ Ë
Y=x+4
»Ýó ïÇñáõ Û ÃÇÝ A  D1  , ³ å³ Ýñ³ Ïá áñ -
¹Çݳ ïÝ»ñ Á µ³ í³ ñ³ ñáõ Ù »Ý Ùdz Å ³ Ù³ ݳ Ï
Ñ»ï¨Û³ É ³ éÝã áõ ÃÛáõ ÝÝ »ñÇÝ.
x A  
 0  , y A  0  , y A  x A  4  ¨ x A2  y A2  4 : ( 1 .4 )
ºÃ» A Ï»ï Á å³ ïϳ Ýáõ Ù ¿ ³ ç »Ýó -
ïÇñáõ ÛÃÇÝ A  D 2  , ³ å³ Ýñ³ Ïááñ¹Ç -
ݳ ïÝ »ñÁ µ³ í³ ñ³ ñ áõ Ù »Ý ٠dz ų Ù³ ݳ Ï ³ ÛÉ
³ éÝã áõ ÃÛáõ ÝÝ»ñÇÝ.
x A  0 , x A  4, y A  
 4 ¨ x A2  y A2  4 :  (1.5)

22
 ì »ñçݳ ϳ ݳ å»ë A Ï»ïǪ D ïÇ ñáõ ÛÃÇÝ å³ ïϳ Ý» Éáõ à ۳ Ý å³ ÛÙ³ ÝÁ
ëï³ óíáõ Ù ¿ í»ñ Á µ»ñ í³ Í »ñÏ áõ å³ Û Ù³ ÝÝ»ñÇ Ïóáõ Ùá í þ Ï ³ Ùþ ß³ Õ Ï³ åÇ
ÙÇçáó áí ¨ ÑÝã áõ Ù ¿ ³ Ûëå»ë. » û ( 1.4) ϳ٠( 1.5) å³ÛÙ³ÝÝ»ñ Á ³éϳ »Ý,
³å³ A Ï »ïÁ å³ïϳÝáõÙ ¿ D ïÇ ñáõÛà ÇÝ, ѳϳé³Ï ¹ »åùáõÙ ª áã :
Î ³ ñ»ÉÇ ¿ ß ³ ñáõ ݳ Ï»É ÝÙ³ ݳ ïÇå Ë Ý¹ÇñÝ»ñ Ç ùÝݳ ñ Ïáõ Ù Á, ë³ Ï³ ÛÝ
ݳ Ë ÁÝïñ»ÉÇ ¿, áñ ¹áõ ù ÇÝùÝáõ ñ áõ ÛÝ ÷áñÓ³ ñ Ï» ù Ó»é ù µ»ñ³ Í áõ ݳ -
Ïáõ ÃÛáõ ÝÝ» ñÁ × Ûáõ Õ ³ íáñí³ Í ³ É· áñÇÃÙÝ » ñ ϳ éáõ ó»Éáõ ³ ëå³ ñ»½áõ Ù:
ÆÝùݳ í³ ñų Ý ùÇ Ý å³ ï³ Ïáí ëï áñ¨ ³ é³ ç³ ñÏ áõ Ù »Ý ù ½³ ݳ ½³ Ý
ï»ë³ ÏÇ Ë Ý¹ÇñÝ »ñ, áñáÝ ó ³ É· áñÇà ٠ݻñÇ Ï³ éáõ óáõ ÙÁ Ï Ýå³ ëïÇ ëï³ ó ³ Í
· Çï»ÉÇùÝ» ñÇ ³ Ùñ³ åÝ ¹Ù³ ÝÁ ¨ Ñ» ï³ · ³ ÝÛáõ ÃÇ Ñ»ß ï Ûáõ ñ³ óÙ³ ÝÁ:

ì ² ð Ä àô Úàô Üܺð

êïáñ¨ ³ é³ ç³ ¹ñ í³ Í µáÉá ñ í³ ñÅ áõ ÃÛáõ ÝÝ»ñ Ç Ñ³ Ù³ ñ å³ Ñ³ Ý çíáõ Ù ¿

ϳ ½Ù»É Ûáõ ñ³ ù³ Ýã Ûáõ ñÇ Éáõ Í Ù³ Ý ³ É· á ñÇÃÙÇ µÉáÏ – ëË »Ù³ Ý:
1 –3 Ë Ý¹ÇñÝ»ñáõÙ ï³é³ÛÇÝ å³ñ ³Ù»ïñ»ñÇ Ï³Ù³Û³ Ï³Ý Ã í³ÛÇ Ý
³ñÅ»ùÝ»ñ Ç Ñ³Ù³ñ ѳßí»É ïñ í³Í ý áõÝÏódzÛÇ ³ñÅ» ùÁ.

x  1 , » Ã » 10  x  6 ,

1) y  x 2 , » û x  3 ,
x ,
 ÙÝ ³ ó ³ Í ¹» åù » ñùõÙ :

ax  b , » Ã » a  b  10 ,
2 ) y  bx  a , » Ã » 15  a  b  2 ,
a  b , ÙÝ ³ ó ³ Í ¹» åù » ñáõÙ :


x  3 a , » û x  4 ,

ax  2 , » û 5  x  8 ,
3 ) y   2
x , » Ã » x  20 ,
3 x ,
 ÙÝ ³ ó ³ Í ¹» åù » ñáõÙ :

4 ) î³ ñ»ÃÇíÁ Ïáã íáõ Ù ¿ ° ݳ ѳ Ýç° , »Ã» ³ ÛÝ ³ ÝÙݳ óáñ¹ µ³ ų Ýí áõ Ù ¿

4 – Ç, µ³ ó³ éáõ ÃÛ³ Ùµ ³ ÛÝ ï³ ñ »Ãí »ñÇ , áñáÝù å³ ïÇÏ » Ý 4 0 0 – ÇÝ: ä³ ñ½»É ª
ïñí³ Í N ï³ ñ»ÃÇíÁ ݳ ѳ ±Ýç ¿, à »` áã :
5 ) î ñí³ Í »Ýª x, y Çñ³ ϳ Ý Ãí»ñÁ: ä³ Ñ³ Ýçí áõ Ù ¿ »ñ Ïáõ ëÇ ó
Ýí³ ½³ · áõ ÛÝÁ ÷áË ³ ñÇÝ» É Ýñ³ Ýó ÏÇë³ · áõ Ù³ ñáí, Çë Ï Ù»Í ³ · áõ ÛÝÁ ª
³ ñï³ ¹ñÛ³ ÉÇ Ï» ë ³ ñÅ»ùá í: ºÃ » x =y , ³ å³ Ãí»ñÁ à áÕ Ý»É ³ Ý÷á÷áË :
6 ) î ñí³ Í »Ý »é³ ÝÏÛ³ Ý ÏáÕ Ù»ñÇ x, y, z »ñϳ ñáõ ÃÛáõ ÝÝ»ñ Á: ä³ ñ½»É ¨
³ ñï³ Í »É. 3 – »Ã» »é³ ÝÏÛáõ ÝÁ ѳ í³ ë³ ñ³ ëñáõ Ý ¿, 2 – »Ã» ³ ÛÝ
ѳ í³ ë³ ñ³ ÏáÕ Ù ¿ ¨ 1 – Ùݳ ó³ Í ¹»åù»ñáõ Ù:
7 ) î ñí³ Í »Ý. ax 2 +bx+c=0 ù³ é³Ïáõ ëÇ Ñ³ í³ ë³ ñÙ³ Ý a , b ¨ c
· áñÍ ³ ÏÇóÝ»ñÇ ³ ñÅ»ù Ý»ñÁ a  0  : г ß í»É ¨ ³ ñï³ Í »É ѳ í³ ë³ ñ Ù³ Ý
³ ñÙ³ ïÝ»ñÇ ³ ñÅ»ù Ý»ñÁ, Çë Ï »Ã» ³ Û Ý Éáõ Í áõ Ù ã áõ ÝÇ, ³ å³ å³ ï³ ëË ³ Ý»É
þ Éáõ Í áõ Ù ã ϳ þ :
8 ) î ñí³ Í »Ý ¹ñ³ ϳ Ý a , b, c, d Ãí»ñ Á: ä³ ñ½»É. Ñݳ ñ³ íá±ñ ¿ ³ ñ¹Û áù,
a, b ÏáÕ Ù»ñáí áõ Õ Õ ³ ÝÏÛáõ ÝÁ ³ Ù µáÕçáõ ÃÛ³ Ùµ ï»Õ ³ ¹ñ» É c, d ÏáÕ Ù»ñáí
áõ Õ Õ ³ ÝÏÛ³ Ý Ù»ç ³ ÛÝå»ë, áñ Ûáõ ñ³ ù ³ Ýã Ûáõ ñ áõ Õ Õ ³ ÝÏÛ³ Ý ÏáÕ Ù»ñ Á ÉÇ Ý» Ý
23
½áõ · ³ Ñ»é ϳ Ù áõ Õ Õ ³ ѳ Û³ ó ÙÛáõ ë áõ Õ Õ ³ ÝÏÛ³ Ý ÏáÕ Ù»ñÇ Ýϳ ïÙ³ Ùµ:
² ñï³ Í »É ѳ Ù³ å³ ï³ ëË ³ Ý å³ ï³ ëË ³ ÝÁ:
9 ) î ñí³ Í »Ý A B CD ½áõ · ³ Ñ»é³ · Í Ç A, B, C, D ·³ · ³ ÃÝ»ñÇ ( x A , y A ) ,
( x B , y B ) , ( x C , y C ) ¨ ( x D , y D ) Ïááñ¹Ç ݳ ïÝ»ñÁ` ѳ Ù³ å³ ï³ ëË ³ ݳ µ³ ñ:
ä³ ñ½»É ½áõ · ³ Ñ »é³ · Í Ç ï»ë ³ ÏÁ ¨ ³ ñï³ Í »É. 0 – »Ã» ³ ÛÝ áõ Õ Õ ³ ÝÏÛáõ Ý ¿,
1 - »Ã» ³ ÛÝ ù³ é³ Ïáõ ëÇ ¿ ¨ 2 – »Ã» ³ ÛÝ ß »Õ ³ ÝÏÛáõ Ý ¿:
1 0 ) î ñí³ Í »Ý »ñÏáõ áã ѳ Ù³ Ï»ÝïñáÝ ß ñç³ ÝÝ »ñÇ O 1 ¨ O 2
Ï»ÝïñáÝÝ »ñÇ Ïá áñ¹ Çݳ ïÝ»ñÁ ª ( x 1 , y 1 ) , ( x 2 , y 2 ) ¨ ß ³ é³ íÇÕ Ý»ñÁª R 1 , R 2 :
ä³ Ñ³ Ýçíáõ Ù ¿ ѳ ß í» É ¨ ³ ñï³ Í »É ß ñç³ Ý³ · Í »ñÇ Á ݹѳ Ý áõ ñ Ï»ï»ñ Ç
ù³ ݳ ÏÁ:
11 –14 Ë Ý¹ÇñÝ»ñáõÙ å³Ñ³Ý çíáõÙ ¿ å³ñ½»É. å³ïϳ Ýáõ±Ù ¿, ³ñ ¹Ûá ù,
A( x,y) Ï»ïÁ ѳٳå³ï³ëË ³Ý ïÇñáõÛà ݻñ ÇÝ, û áã :
11) 12)
y y
x2+y2=4 x2+y2=4
x2+y2=1

–2 2

0 x –2 0 1 2 x

–1
y=x
y=– 4 –2x y=– 4+2x –2
–4

13) 14)

24
 3 . ä²ð ¼ òÆÎ È ºð

ØÇÝã ³ÛÅÙ ùÝݳñÏí³Í ¨ ϳéáõóí³Í ×ÛáõÕ³íáñí³Í ³É·áñÇÃÙÝ»ñáõÙ

Ý»ñϳ۳óí³Í ·áñÍáÕáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ÙÇ Ù³ëÁ ËݹñÇ ÉáõÍÙ³Ý ÁÝóóùáõ٠ϳï³ñíáõÙ ¿
Ù»Ï ³Ý·³Ù ϳ٠ãÇ Ï³ï³ñíáõÙª »ÉÝ»Éáí Ùáõïù³ÛÇÝ ïíÛ³ÉÝ»ñÇ ÏáÝÏñ»ï ³ñÅ»ùÝ»ñÇó:
ÆëÏ »Ã» ¹áõù ËݹÇñÁ ÉáõÍáõÙ »ù Ùáõïù³ÛÇÝ ïíÛ³ÉÝ»ñÇ áñáß³ÏÇ ïÇñáõÛÃáõÙ, ³å³
·áñÍáÕáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ÙÇ ËáõÙµ ÁݹѳÝñ³å»ë ãÇ Ï³ï³ñíÇ: ²ÛÝáõ³Ù»Ý³ÛÝÇí ïíÛ³É
·áñÍáÕáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ³éϳÛáõÃÛáõÝÁ ³É·áñÇÃÙáõÙ ³ÝÑñ³Å»ßï ¿, ù³ÝÇ áñ Ù»Ýù å»ïù ¿
Ýϳñ³·ñ»Ýù ËݹñÇ ÉáõÍÙ³Ý ÁÝóóùÁ ïíÛ³ÉÝ»ñÇ µáÉáñ Ñݳñ³íáñ ³ñÅ»ùÝ»ñÇ
ѳٳñ:
ºñµ ѳñÏ ¿ ÉÇÝáõÙ ËݹÇñÁ ÉáõÍ»É Ùáõïù³ÛÇÝ ïíÛ³ÉÝ»ñÇ ³ÛÉ ³ñÅ»ùÝ»ñÇ Ñ³Ù³ñ,
ÙǨÝáõÛÝ ³É·áñÇÃÙÁ å»ïù ¿ °³ß˳ï»óݻɰ, ÏñÏÇÝ ëÏë³Í ÃÇí 1 µÉáÏÇó: ºí ³Ûëå»ë
å»ïù ¿ í³ñí»É ÙÇßï, ³Ý·³Ù »Ã» Ùáõïù³ÛÇÝ ïíÛ³ÉÝ»ñÇ ï³ñµ»ñ ³ñÅ»ùÝ»ñÁ
Ý»ñÙáõÍíáõÙ »Ý ³ÝÁݹѳï: îíÛ³É ·áñÍÁÝóóÁ ³íïáÙ³ï³ó-
1
Ý»Éáõ Ýå³ï³Ïáí ϳñ»ÉÇ ¿ í³ñí»É, ÇÝãå»ë Ýßí³Í ¿ ÝÏ.2.1–áõÙ,
êÏǽµ
³ÛëÇÝùÝ. Ûáõñ³ù³ÝãÛáõñ ³Ý·³Ù ³ñ¹ÛáõÝùÁ ѳßí»Éáõó ¨ ³ñï³-
2
Í»Éáõó Ñ»ïá å³ñï³¹ñ»É ϳï³ñáÕÇݪ í»ñëÏë»É ³É·áñÇÃÙÇ
òáõó³Ï
Çñ³Ï³Ý³óáõÙÁ Ùáõïù³ÛÇÝ ïíÛ³ÉÝ»ñÇ ³ñÅ»ùÝ»ñÇ Ý»ñÙáõÍáõÙÇó:
Àëï µ»ñí³Í ë˻ٳÛÇ Ý»ñÙáõÍáõÙÁ ¨ ѻﳷ³ ÁÝóóùÁ, áñÁ
k
òáõó³Ï Ýßí³Í ¿ ϻﳷÍáí, ÏÇñ³Ï³Ý³óí»Ý ³íïáÙ³ïáñ»Ý: Ø»ñ
ÙÇç³ÙïáõÃÛáõÝÁ Ïå³Ñ³ÝçíÇ ³ÛÝ ¹»åù»ñáõÙ, »ñµ Ùáõïù³ÛÇÝ
ïíÛ³ÉÝ»ñÇ Ý»ñÙáõÍáõÙÁ Çñ³Ï³Ý³óíÇ Ù»ñ ÏáÕÙÇó: ²Ûë ¹»åù»ñáõÙ,
ÜÏ.2.1. òÇÏÉ å³ñ½³-
µ³ÝáÕ µÉáÏ-ë˻ٳ: µÝ³Ï³Ý ¿, 2k ·áñÍáÕáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ÏñÏÝáõÃÛáõÝÁ ϳËí³Í ¿ Ù»ñ
ó³ÝÏáõÃÛáõÝÇó, ÇÝãÁ µËáõÙ ¿ ËݹñÇ å³ÛÙ³ÝÝ»ñÇ Ã»É³¹ñ³ÝùÇó,
³Ûɳå»ë ÝÙ³Ý Ï³éáõóí³Íùáí ³É·áñÇÃÙÁ »Ýóϳ ¿ ³Ýí»ñç ÏñÏÝí»Éáõ:
ê³Ï³ÛÝ ÙÇßï ã¿, áñ ³ÝÑñ³Å»ßï ¿ Ùáõïù³ÛÇÝ ïíÛ³ÉÝ»ñÁ Ý»ñÙáõÍ»É: Þ³ï
¹»åù»ñáõÙ µ³í³Ï³Ý ¿ Ýß»É Ñ³ßí³ñÏíáÕ ýáõÝÏódzÛÇ ³ñ·áõÙ»ÝïÇ ëϽµÝ³Ï³Ý
³ñÅ»ùÁ ¨ Ýñ³ ÷á÷áËÙ³Ý ûñ»ÝùÁ, áñå»ë½Ç ѻﳷ³ ѳßí³ñÏÝ»ñÝ Çñ³Ï³Ý³óí»Ý
³íïáÙ³ïáñ»Ýª ³é³Ýó Ù³ñ¹áõ ÙÇç³ÙïáõÃ۳ݪ ³ñ·áõÙ»ÝïÇ Ù»Ï ³ñÅ»ùÇó ëï³Ý³Éáí
ÙÛáõëÁ ¨ ï»Õ³¹ñ»Éáí ³ñï³Ñ³ÛïáõÃÛ³Ý Ù»ç:
²É·áñÇÃÙÇ ³ÛÝ Ñ³ïí³ÍÁ, áñÝ ³É·áñÇÃÙÇ Çñ³Ï³Ý³óÙ³Ý ÁÝóóùáõÙ ÏñÏÝíáõÙ ¿
ÙÇ ù³ÝÇ ³Ý·³Ù, ÁݹáõÝí³Í ¿ ³Ýí³Ý»É òÆÎÈ, ÇëÏ ³ÙµáÕç ³É·áñÇÃÙÁª òÆÎȲÚÆÜ
(ßñç³÷áõɳÛÇÝ): ä³ñ½»Ýù óÇÏÉ»ñÇÝ µÝáñáß Ñ³ïÏáõÃÛáõÝÝ»ñÁ:
²ÏÝѳÛï ¿, áñ óÇÏÉ»ñÁ å»ïù ¿ ÏñÏÝí»Ý í»ñç³íáñ ù³Ý³ÏáõÃÛ³Ùµ, áñÇ
å³ï׳éáí ³Ù»Ý ³Ý·³Ù óÇÏÉÁ í»ñëÏë»Éáõó ³é³ç å»ïù ¿ ѳÙá½í»É Ýñ³ ÏñÏÝáõÃÛ³Ý
25
³ÝÑñ³Å»ßïáõÃÛ³Ý Ù»ç: ²Û¹ Ýå³ï³Ïáí Ûáõñ³ù³ÝãÛáõñ óÇÏÉ Ï³½Ù»ÉÇë ݳ˳å»ë
å³ñ½áõÙ »Ý ïíÛ³É óÇÏÉÇ ÏñÏÝáõÃÛ³Ý Ï³Ù ³í³ñïÇ å³ÛÙ³ÝÝ»ñÁ, áñáÝù, ëáíáñ³µ³ñ,
ëïáõ·íáõÙ »Ý óÇÏÉÇ ëϽµáõ٠ϳ٠í»ñçáõÙ, áñÇó Ñ»ïá ÙdzÛÝ ÁݹáõÝíáõÙ ¿
ѳٳå³ï³ëË³Ý áñáßáõÙ, ÇÝãå»ë Ý»ñϳ۳óí³Í ¿ ÝÏ.2.2–áõÙ: ´»ñí³Í ë˻ٳݻñÇó
óÇÏÉÇ ³) ï³ñµ»ñ³ÏÁ ÏáãíáõÙ ¿ ݳ˳å³ÛÙ³Ýáí óÇÏÉ, ÇëÏ µ) ï³ñµ»ñ³ÏÁª
Ñ»ïå³ÛÙ³Ýáí óÇÏÉ: ºñÏáõ ¹»åùáõÙ ¿É ÙdzÛÝ å³ÛÙ³ÝÇ ³éϳÛáõÃÛáõÝÁ ãÇ ³å³ÑáíÇ
óÇÏÉÇ í»ñç³íáñáõÃÛáõÝÁ, »Ã» óÇÏÉÇ Ï³ï³ñÙ³Ý ÁÝóóùáõÙ å³ÛÙ³ÝÁ µÝáñáßáÕ
÷á÷á˳ϳÝÝ»ñÇó áñ¨¿ Ù»ÏÁ ã÷áËÇ Çñ ³ñÅ»ùÁ:

áã
ä1
áã
ä2
³Ûá

³Ûá

³) µ)
ÜÏ.2.2. òÇÏÉ»ñÇ Ï³½Ù³Ï»ñåÙ³Ý ï³ñµ»ñ³ÏÝ»ñ:

²ÛëåÇëáí, óÇÏÉÇ ³ß˳ï³ÝùÁ ϳñ»ÉÇ ¿ Ýϳñ³·ñ»É Ñ»ï¨Û³É Ï»ñåª óÇÏÉÁ

ëÏë»Éáõó Ñ»ïá áñ¨¿ ÷á÷á˳ϳÝÇ ³ñÅ»ù ³ÛÝå»ë ¿ ÷á÷áËíáõÙ, áñ Ç í»ñçá óÇÏÉÇ
å³ÛÙ³ÝÁ ÁݹáõÝáõÙ ¿ óÇÏÉÇ ³í³ñïÇÝ Ñ³Ù³å³ï³ë˳ÝáÕ ³ñÅ»ù, ÇÝãÇ ³ñ¹ÛáõÝùáõÙ
óÇÏÉÇ ³ß˳ï³ÝùÁ ÁݹѳïíáõÙ ¿:
лﳷ³ÛáõÙ ¹Çï³ñÏí³Í ³) ¨ µ) ϳéáõóí³ÍùÝ»ñáí óÇÏÉ»ñÇ Ýϳñ³·ñÙ³Ý
ѳٳñ Ïû·ï³·áñÍ»Ýù Ñ»ï¨Û³É ³) ¨ µ) ¹³ñÓí³ÍùÝ»ñÁ ѳٳå³ï³ë˳ݳµ³ñ.
³) ø³ÝÇ ¹»é ä1 å³ÛÙ³ÝÁ ×ßÙ³ñÇï ¿, ϳï³ñ»É óÇÏÉáõÙ Áݹ·ñÏí³Í
·áñÍáÕáõÃÛáõÝÝ»ñÁ ¨
µ) ÎñÏÝ»É óÇÏÉáõÙ Áݹ·ñÏí³Í ·áñÍáÕáõÃÛáõÝÝ»ñÁ ÙÇÝ㨠ä2 å³ÛÙ³ÝÇ ×ßÙ³ñÇï
¹³éݳÉÁ:
²ÛëáõÑ»ï¨ óÇÏÉáõÙ Áݹ·ñÏí³Í ·áñÍáÕáõÃÛáõÝÝ»ñÁ, µ³ó³éáõÃÛ³Ùµ ä å³ÛÙ³ÝÇ,
ϳÝí³Ý»Ýù óÇÏÉÇ Ù³ñÙÇÝ:
²ÛÅÙ ï³ñµ»ñ ûñÇݳÏÝ»ñáí óáõó³¹ñ»Ýù ½³Ý³½³Ý ïÇå»ñÇ óÇÏÉ»ñ ϳéáõó»Éáõ
ÑݳñùÝ»ñÁ ¨ ѳÙá½í»Ýù, áñ Ýñ³Ýù, ÑÇÙݳϳÝáõÙ, ϳËí³Í ã»Ý ËݹÇñÝ»ñÇ µáí³Ý-
¹³ÏáõÃÛáõÝÇó áõ ¹ñ³Ýó ÏÇñ³éÙ³Ý áÉáñïÇó: êϽµáõÝùÁ Ù»ÏÝ ¿ª áñáᯐ óÇÏÉÇ Ù³ñÙÇÝÁ
ϳ½ÙáÕ ·áñÍáÕáõÃÛáõÝÝ»ñÁ ¨ ¹ñ³Ýó Çñ³Ï³Ý³óÙ³Ý Ñ³çáñ¹³Ï³ÝáõÃÛáõÝÁ, å³ñ½»É
óÇÏÉÇ áñ¨¿ ÷á÷á˳ϳÝÇ, áñÁ ³ÛëáõÑ»ï ϳÝí³Ý»Ýù óÇÏÉÇ å³ñ³Ù»ïñ, ÷á÷áËÙ³Ý
ûñ»ÝùÁ ¨ ³ÛÝ å³ÛÙ³ÝÁ, áñÇ ¹»åùáõÙ óÇÏÉÁ ÏñÏÇÝ å»ïù ¿ í»ñëÏë»É ϳ٠³í³ñï»É:

26
ØdzÛÝ ³ÛëåÇëÇ Ñëï³Ï ¹ÇñùáñáßÙ³Ý å³ñ³·³ÛáõÙ ¹áõù ÏÝí³×»ù ݳ¨ ³Ûë
µ³ñÓáõÝùÁ:

ÊݹÇñ 11: гßí»É ¨ ³ñï³Í»É y=f(x) ýáõÝÏódzÛÇ µáÉáñ ³ñÅ»ùÝ»ñÁ D  x1 , x 2 

ѳïí³ÍÇ íñ³ x ù³ÛÉáí:

²Ûëï»Õ »Ýó¹ñíáõÙ ¿, áñ y ýáõÝÏóÇ³Ý D ïÇñáõÛÃáõÙ ³ÝÁÝ¹Ñ³ï ¿, ³ÛëÇÝùݪ x
³ñ·áõÙ»ÝïÇ Ûáõñ³ù³ÝãÛáõñ ³ñÅ»ùÇ Ñ³Ù³ñ áñáßí³Í ¿: гϳé³Ï ¹»åùáõÙ D
ѳïí³ÍÁ ϳñ»ÉÇ ¿ ïñáÑ»É ãѳïíáÕ »Ýóѳïí³ÍÝ»ñÇ, áñáÝóáõÙ ýáõÝÏóÇ³Ý Ë½áõÙ
ãáõÝÇ, ¨ ËݹÇñÁ ÉáõÍ»É ³é³ÝÓÇÝ–³é³ÝÓÇݪ Ûáõñ³ù³ÝãÛáõñ ÝÙ³Ý Ñ³ïí³ÍÇ Ñ³Ù³ñ:
γñ¨áñ ã¿, û ÇÝãDZ ѳٳñ »Ý ѳßííáõÙ ýáõÝÏódzÛÇ ³ñÅ»ùÝ»ñÁ áñ¨¿
ïÇñáõÛÃáõÙ, Ù»½ ѳٳñ ϳñ¨áñ ¿, û ÇÝãå»±ë: ²ÛÝáõ³Ù»Ý³ÛÝÇí, ѳßí³ñÏí³Í Ï»ï»ñÁ
ϳñ»ÉÇ ¿ û·ï³·áñÍ»É ïíÛ³É ýáõÝÏódzÛÇ ·ñ³ýÇÏÁ ϳéáõó»Éáõ ѳٳñ: гÝñ³Ñ³ßíÇ
ï³ññ³Ï³Ý ÏáõñëÇó ѳÛïÝÇ ¿, áñ ÝÙ³Ý ¹»åù»ñáõÙ ³ÝÑñ³Å»ßï ¿ ³ñ·áõÙ»ÝïÇ
³ñÅ»ùÁ ÷á÷áË»É ëϽµÝ³Ï³Ý ³ñÅ»ùÇó ÙÇÝ㨠Çñ í»ñçݳϳÝÁ x ¹ñ³Ï³Ý ù³ÛÉáí ¨
Ûáõñ³ù³ÝãÛáõñÇ Ñ³Ù³ñ ѳßí»É ïíÛ³É ýáõÝÏódzÛÇ ³ñÅ»ùÁ: ²Ûëï»Õ ¿³Ï³Ý ã¿, û D
ѳïí³ÍÇ íñ³ DZÝã áõÕÕáõÃÛ³Ùµ »Ýù ÁÝóÝáõÙª x1–Çó ¹»åÇ x2–Á, û ѳϳé³Ï:
¸ñ³ÝÇó ѳñ¨³Ý Ï»ï»ñÇ Ñ³ñ³µ»ñ³Ï³Ý ¹ÇñùÁ ãÇ ÷áËíáõÙ ¨ ÙdzóÝ»Éáí ѳñ¨³Ý
Ï»ï»ñÁ ÙÇÙÛ³Ýóª Ïëï³Ý³Ýù å³Ñ³ÝçíáÕ ÏáñÁ: ¸Çóáõù, x ³ñ·áõÙ»ÝïÇ ëϽµÝ³Ï³Ý
³ñÅ»ùÁª D ѳïí³ÍÇ Ó³Ë »½ñÝ ¿, ³ÛëÇÝùݪ x1 ³ñÅ»ùÁ:
²ÛÅÙ å³ñ½»Ýùª û ÇÝã ·áñÍáÕáõÃÛáõÝÝ»ñ »Ý ϳï³ñíáõÙ ³ñ·áõÙ»ÝïÇ x
Ï³Ù³Û³Ï³Ý ³ñÅ»ùÇ ¹»åùáõÙ.

1) ï»Õ³¹ñ»Éáí x–Ç ³ñÅ»ùÁ f(x) ³ñï³Ñ³ÛïáõÃÛ³Ý Ù»çª Ñ³ßíáõÙ »Ýù y

ýáõÝÏódzÛÇ ³ñÅ»ùÁ (y:=f(x));
2) ·ñ³ÝóáõÙ »Ýù (³ñï³ÍáõÙ »Ýù) ýáõÝÏódzÛÇ Ñ³ß–í³ñÏí³Í ¨ Ýñ³Ý
ѳٳå³ï³ë˳ÝáÕ ³ñ·áõÙ»ÝïÇ ³ñÅ»ùÝ»ñÁ, áñáÝù ÙdzëÇÝ Ý»ñϳ۳óÝáõÙ »Ý Ù»Ï
Ï»ïÇ Ïááñ¹ÇݳïÝ»ñÁ;
3) ³ÝóÝáõÙ »Ýù ³ñ·áõÙ»ÝïÇ Ñ³çáñ¹ ³ñÅ»ùÇÝ, áñÁ ëï³óíáõÙ ¿ ÁÝóóÇÏ
³ñÅ»ùÇóª ·áõÙ³ñ»Éáí x ù³ÛÉÁ, ³ÛëÇÝùÝ (x+x) Ýáñ ³ñÅ»ùÁ í»ñ³·ñáõÙ »Ýù ÙǨÝáõÛݪ
x ÷á÷á˳ϳÝÇÝ (x:=x+x). ³Ûëï»Õ ¿, áñ °í»ñ³·ñáõÙ° ·áñÍáÕáõÃÛáõÝÁ ³í»ÉÇ ×Çßï ¿
³ñï³Ñ³ÛïáõÙ ·áñÍÁÝóóÁ, ù³Ý û °Ñ³í³ë³ñ° ·áñÍáÕáõÃÛáõÝÁ;

²ÛëåÇëáí, »Ã» D ïÇñáõÛÃÇ ë³ÑٳݳÛÇݪ x=x1 ³ñÅ»ùÇ Ýϳïٳٵ ÏÇñ³é»Ýù

Ýßí³Í »ñ»ù ·áñÍáÕáõÃÛáõÝÝ»ñÁ, ³å³ Ïëï³Ý³Ýù. ýáõÝÏódzÛÇ y=f(x1) ¨ ³ñ·áõÙ»ÝïÇ
x=x1+x ³ñÅ»ùÝ»ñÁ: ºÃ» ÏñÏÇÝ Ï³ï³ñ»Ýù ÝáõÛÝ ·áñÍáÕáõÃÛáõÝÝ»ñÁ, ³å³,
µÝ³Ï³Ý³µ³ñ, Ïëï³Ý³Ýù. ýáõÝÏódzÛÇ y=f(x1+x) ¨ ³ñ·áõÙ»ÝïÇ Ñ³çáñ¹ª

27
x=(x1+x)+x ³ñÅ»ùÝ»ñÁ: ÆÝãå»ë ï»ëÝáõÙ »ù, Ûáõñ³ù³ÝãÛáõñ ³Ý·³Ù ýáõÝÏódzÛÇ
Ñ»ñÃ³Ï³Ý ³ñÅ»ùÁ ѳßí»Éáõó Ñ»ïá x-Ç ³ñÅ»ùÁ ³×áõÙ ¿ x ã³÷áí, ³å³Ñáí»Éáí
·áñÍÁÝóóÇ ³ÝÁݹѳïáõÃÛáõÝÁ: ²ÛÅ٠ϳñáÕ »Ýù íëï³Ñáñ»Ý ³ë»É, áñ í»ñÁ
Ãí³ñÏí³Í »ñ»ù ·áñÍáÕáõÃÛáõÝÝ»ñÇó ϳñ»ÉÇ ¿ ϳ½Ù»É óÇÏÉ, áñÇ ³í³ñïÁ
å³Ûٳݳíáñí³Í ¿ x-Ç ¨ D ïÇñáõÛÃÇ »ñÏñáñ¹ ë³ÑٳݳÛÇÝ Ï»ïǪ x2–Ç Ñ³ñ³µ»-
ñáõÃÛ³Ùµ: Ø»½ ÙÝáõÙ ¿ áñáß»É, û áñ ïÇåÇ óÇÏÉÝ ¿ ³í»ÉÇ ×Çßï Çñ³Ï³Ý³óÝáõÙ
¹Çï³ñÏí³Í ·áñÍÁÝóóÁ. ëϽµÝ³±å³ÛÙ³Ýáí, ûª Ñ»ïå³ÛÙ³Ýáí, ϳ½Ù»É ѳٳ-
å³ï³ëË³Ý ³éÝãáõÃÛáõÝÁ ¨ ï»Õ³¹ñ»É ³ÛÝ óÇÏÉÇ ëϽµÇó ϳ٠¿É í»ñçÇó:
ºÃ» ¹áõù ѳÙá½í³Í »ù, áñ ÙÇßï, x1x2 , ³å³ íëï³Ñáñ»Ý ϳñáÕ »ù ÏÇñ³é»É
í»ñçݳå³ÛÙ³Ýáí óÇÏÉ: ê³Ï³ÛÝ ÝÙ³Ý ËݹÇñ ÉáõÍ»ÉÇë Ñݳñ³íáñ »Ý ³ÛÝåÇëÇ
íñÇåáõÙÝ»ñ, »ñµ ïíÛ³ÉÝ»ñÁ Ý»ñÙáõÍ»ÉÇë ¹áõù áã ÙÇïáõÙݳíáñ Ï»ñåáí Ý»ñÙáõÍ»ù
ë³ÑٳݳÛÇÝ Ï»ï»ñÇ ³ÛÝåÇëÇ ³ñÅ»ùÝ»ñª x1>x2 : îíÛ³É å³ñ³·³ÛáõÙ Ó»ñ óÇÏÉÁ
ÏѳëóÝÇ Ù»Ï ³Ý·³Ù Çñ³·áñÍí»É (ѳϳé³Ï Ùáõïù³ÛÇÝ ïíÛ³ÉÝ»ñÇ ³ñÅ»ùÝ»ñÇ), áñÇ
³ñ¹ÛáõÝùáõÙ. Ïëï³Ý³Ýù y=f(x1) ³ñÅ»ùÁ, ϳñï³Í»Ýù ³ÛÝ ¨ Ñ»ïá ϳÝóÝ»Ýù
³ñ·áõÙ»ÝïÇ Ñ³çáñ¹ ³ñÅ»ùÇÝ, áñÁ x2–Çó ³í»ÉÇ Ù»Í ÏÉÇÝÇ: ¸ñ³ Ñ»ïև³Ýùáí óÇÏÉÇ
³ß˳ï³ÝùÁ ϳí³ñïíÇ: ²É·áñÇÃÙÁ ³ÛëåÇëÇ ëË³É ÉáõÍáõÙÝ»ñÇó ³å³Ñáí³·ñ»Éáõ
Ýå³ï³Ïáí ïíÛ³É ¹»åùáõÙ Ýå³ï³Ï³Ñ³ñÙ³ñ ¿
1
êÏǽµ ÏÇñ³é»É ݳ˳å³ÛÙ³Ýáí óÇÏÉ:
2 ÊݹñÇ ÉáõÍÙ³Ý ³É·áñÇÃÙÇ µÉáÏ–ëË»Ù³Ý µ»ñí³Í ¿
x1, x2, x ÝÏ.2.3–áõÙ: ¶ÁͳÝϳñÇó ¨ í»ñÁ µ»ñí³Í ¹³ïáÕáõ-
ÃÛáõÝÝ»ñÇó å³ñ½ ¿, áñ ³ÛÝ óÇÏɳÛÇÝ ¿ ¨ Áݹ·ñÏáõÙ ¿
3
x := x1 4…7 µÉáÏÝ»ñÇó ϳ½Ùí³Í óÇÏÉÁ: гٳӳÛÝ í»ñÁ
µ»ñí³Í ³) ¹³ñÓí³ÍùǪ ϳ½Ù³Í óÇÏÉÁ ÏÝϳñ³·ñíÇ
4
áã ³Ûëå»ë. ù³ÝÇ ¹»é xx2 ϳï³ñ»É 5, 6 ¨ 7 µÉáÏÝ»ñÁ:
x  x2
8 ´Ý³Ï³Ý ¿, áñ »ñµ ïíÛ³É å³ÛÙ³ÝÁ ˳ËïíÇ, ³ÛëÇÝùÝ
ì»ñç
5
³Ûá x–Ç ³ñÅ»ùÁ ¹áõñë ·³ D ïÇñáõÛÃÇ ë³ÑÙ³ÝÝ»ñÇó,
y := f(x) óÇÏÉÁ å»ïù ¿ ³í³ñï»É:
6 ²ÛÅÙ ÷áñÓ»ù å³ïÏ»ñ³óÝ»É, û DZÝã ï»ÕÇ Ïáõݻݳ,
y, x
»Ã» ÇÝã–ÇÝã å³ï׳éÝ»ñáí.

7
1) óÇÏÉáõÙ ãݳ˳ï»ë»Ýù x ÷á÷á˳ϳÝÇ ³ñÅ»ùÇ
x:=x+x ³ÝÁÝ¹Ñ³ï ³× (µÉ.7) ϳÙ
2) óÇÏÉÁ ϳ½Ù»Ýù ³é³Ýó 4–ñ¹ µÉáÏáõÙ Ýßí³Í
ÜÏ.2.3. ÊݹÇñ 11 ÉáõÍÙ³Ý
³É·áñÇÃÙÇ µÉáÏ–ë˻ٳ:
å³ÛÙ³ÝÇ:

28
 ±…: ²Ûá, ¹áõù Çñ³í³óÇ »ù: ²é³çÇÝ ¹»åùáõÙ Ïëï³Ý³Ýù ³Ýí»ñç óÇÏÉ, »ñµ
³ÝÁݹѳï Ïѳßí³ñÏíÇ ¨ ϳñï³ÍíÇ ýáõÝÏódzÛÇ ÙǨÝáõÛݪ y=f(x1) ³ñÅ»ùÁ: ºñÏñáñ¹
¹»åùáõÙ Ï˳ËïíÇ ËݹñÇ ÑÇÙÝ³Ï³Ý å³ÛÙ³ÝÝ»ñÇó Ù»ÏÁ, ³ÛÝ ¿ª ýáõÝÏódzÛÇ
³ñÅ»ùÝ»ñÁ ѳßí»É D í»ñç³íáñ ïÇñáõÛÃáõÙ, ÇÝãÁ ÝáõÛÝå»ë Ïѳݷ»óÝÇ ³ÝÁݹѳï
ѳßí³ñÏÝ»ñÇ:
ºÃ» ÝÙ³Ý ËݹÇñ ÉáõÍ»ÉÇë Ó»½ ÏÑ»ï³ùñùñÇ Çñ³Ï³Ý³óíáÕ óÇÏÉÇ ÏñÏÝáõÃÛáõÝÝ»ñÇ
ÃÇíÁ, ³å³ ¹áõù ³ÛÝ Ï³ñáÕ »ù ѳßí»É Ñ»ï¨Û³É µ³Ý³Ó¨áí.
x  x1 
N  2   1, (2.1)
 x 
áñï»Õ ÙÇç³Ï (áõÕÕ³ÝÏÛáõÝ) ÷³Ï³·Í»ñÁ Ý߳ݳÏáõÙ »Ýª Ýñ³ÝóáõÙ ÷³Ïóí³Í
³ñï³Ñ³ÛïáõÃÛ³Ý ³ÙµáÕç Ù³ëÁ: ÆëÏ ÇٳݳÉáí Ûáõñ³ù³ÝãÛáõñ óÇÏÉÇ Ï³ï³ñÙ³Ý
ųٳݳϳÁÝóóùÁ, ³ÝÑñ³Å»ßïáõÃÛ³Ý ¹»åùáõ٠ϳñ»ÉÇ ¿ ݳ¨ ѳßí»É ³ÙµáÕç
³É·áñÇÃÙÇ Ï³ï³ñÙ³Ý Ï³Ù ËݹñÇ ÉáõÍÙ³Ý Å³Ù³Ý³ÏÁ: ²É·áñÇÃÙÝ»ñÇ Å³Ù³Ý³Ï³ÛÇÝ
·Ý³Ñ³ï³Ï³ÝÁ µ³½Ù³ÃÇí ¹»åù»ñáõ٠ϳñáÕ ¿ ÉÇÝ»É ³Ûë ϳ٠³ÛÝ ³É·áñÇÃÙÇ
ÁÝïñáõÃÛ³Ý ã³÷³ÝÇß, »ñµ ÙǨÝáõÛÝ ËݹÇñÁ ÉáõÍ»Éáõ Ýå³ï³Ïáí ³é³ç³¹ñí³Í »Ý
ÉÇÝáõÙ Ù»ÏÇó ³í»ÉÇ ³É·áñÇÃÙÝ»ñ:
гçáñ¹ ËݹñáõÙ óÇÏÉÇ ÏñÏÝáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ÃÇíÁ ݳ˳–å»ë ïñíáõÙ ¿, ë³Ï³ÛÝ ¹³ áã
ÙÇ Ó¨áí ãÇ ³Ý¹ñ³¹³éÝáõÙ ³É·áñÇÃÙÇ Ï³éáõóí³ÍùÇ íñ³. ÷áËíáõÙ ¿ ÙdzÛÝ óÇÏÉÇ
å³ÛÙ³ÝÁ:
n
ÊݹÇñ 12: îñí³Í n µÝ³Ï³Ý ÃíÇ Ñ³Ù³ñ ѳßí»É áõ ³ñï³Í»É S  i 2
i 1
·áõÙ³ñÇ ³ñÅ»ùÁ:
ºÃ» Ý»ñϳ۳óÝ»Ýù ·áõÙ³ñÁ µ³óí³Í ï»ëùáí, ³å³ ÏáõݻݳÝù Ñ»ï¨Û³É
µ³Ý³Ó¨Á.
S=12 + 22 + 32 + … + i2 + … + n2: (2.2)

¸Åí³ñ û áñ¨¿ Ù»ÏÁ µ»ñí³Í ³ñï³Ñ³ÛïáõÃÛ³Ý ³ñÅ»ùÁ ѳßí»Éáõ Ýå³ï³Ïáí

ëÏëÇ ·áõÙ³ñ»É í»ñçÇó, ³é³í»É ¨ëª Ï³Ù³Û³Ï³Ý i–ñ¹ ³Ý¹³ÙÇó: êáíáñ³µ³ñ ·áõÙ³ñÇ
³ñÅ»ùÁ ѳßííáõÙ ¿ ѳçáñ¹³µ³ñª ·áõÙ³ñ»Éáí ³é³çÇÝ ³Ý¹³ÙÇÝ »ñÏñáñ¹Á, Ñ»ïáª
»ññáñ¹Á ¨ ³Ûëå»ë ÙÇÝ㨠í»ñçÇݪ n–ñ¹ ³Ý¹³ÙÁ: ÆëÏ ¹ñ³ ѳٳñ i ÷á÷á˳ϳÝÁ
ѳçáñ¹³µ³ñ ÁݹáõÝáõÙ ¿ 1–Çó n ³ÙµáÕç ³ñÅ»ùÝ»ñÁ ¨ Ûáõñ³ù³ÝãÛáõñ ³Ý·³Ù
ÁÝóóÇÏ ³ñÅ»ùÇ ù³é³ÏáõëÇÝ ·áõÙ³ñíáõÙ ¿ ݳËáñ¹ ù³ÛÉ»ñÇó ëï³óí³Íª (i–1)
³Ý¹³ÙÝ»ñÇ Ù³ëݳÏÇ ·áõÙ³ñÇÝ: ²ÛëåÇëáí, ϳñ»ÉÇ ¿ íëï³ÑáõÃÛ³Ùµ ³ë»É, áñ
Ûáõñ³ù³ÝãÛáõñ i–ñ¹ ù³ÛÉáõ٠ϳï³ñíáõÙ »Ý Ñ»ï¨Û³É ·áñÍáÕáõÃÛáõÝÝ»ñÁ.

29
 1) S:=S+i2 – ݳËáñ¹ ù³ÛÉ»ñÇ ³ñ¹ÛáõÝùáõÙ ëï³óí³Í Ù³ëݳÏÇ ·áõÙ³ñÇÝ
³í»É³ÝáõÙ ¿ i2 ³ñÅ»ùÁ ¨ ÏñÏÇÝ í»ñ³·ñíáõÙ ¿ S ÷á÷á˳ϳÝÇݪ áñå»ë ³é³çÇÝ i ³Ý–
¹³ÙÝ»ñÇ Ù³ëݳÏÇ ·áõÙ³ñ;
2) i:=i+1 – ѳçáñ¹ ³Ý¹³ÙÇÝ ³ÝóÝ»Éáõ Ýå³ï³Ïáí i ѳٳñÇÝ ·áõÙ³ñáõÙ »Ýù 1
³ñÅ»ù:
²ÛëåÇëáí, ³éϳ ¿ ·áñÍáÕáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ÏñÏÝáõÃÛáõÝ, ѻ勉µ³ñ, ·áñÍ áõÝ»Ýù
ßñç³÷áõɳÛÇÝ ·áñÍÁÝóóÇ Ñ»ï: ø³ÝÇ áñ i ÷á÷á˳-
1
êÏǽµ ϳÝÇ ³ñÅ»ùÝ ³ÝÁÝ¹Ñ³ï ³×áõÙ ¿ ¨ ãÇ ·»ñ³½³Ýó»Éáõ n
2 Ù»ÍáõÃÛáõÝÁ, ³å³ áñå»ë óÇÏÉÇ ÏñÏÝáõÃÛ³Ý ³ÝÑñ³-
n
Å»ßï å³ÛÙ³Ý ÁÝïñáõÙ »Ýù in ³éÝãáõÃÛ³Ý ×ßÙ³ñÇï
3
ÉÇÝ»ÉÁ:
S := 0
²ÝÏ³Ë ÏÇñ³éíáÕ óÇÏÉÇ ï»ë³ÏÇó ³ÝÑñ³Å»ßï ¿
4
i := 1
ÙÇÝ㨠³é³çÇÝ óÇÏÉÇ Çñ³Ï³Ý³óáõÙÁ áñáᯐ ³ÛÝ
÷á÷á˳ϳÝÝ»ñÇ Ý³ËÝ³Ï³Ý ³ñÅ»ùÝ»ñÁ, áñáÝù
5 ÏñÏÝáõÃÛáõÝÇó ÏñÏÝáõÃÛáõÝ ÷á÷áËí»Éáõ »Ý: Ø»ñ
áã
in ûñÇݳÏáõÙ ¹³ª S ¨ i ÷á÷á˳ϳÝÝ»ñÝ »Ý: ºÃ» i
÷á÷á˳ϳÝÇ ³é³çÇÝ ³ñÅ»ùÁ ³ÏÝѳÛï ¿ ¨ ѳí³ë³ñ
³Ûá
6 8 ¿ 1–Ç, ³å³ ·áõÙ³ñÇ ëϽµÝ³Ï³Ý ³ñÅ»ùÁ ϳñ»ÉÇ ¿
S:=S+i 2 S
ëï³Ý³É Ñ»ï¨Û³É ¹³ïáÕáõÃÛáõÝÝ»ñÇó. ·áõÙ³ñٳݪ
7 9 S:=S+i2 µ³Ý³Ó¨Á å»ïù ¿ ·áñÍÇ i ÷á÷á˳ϳÝÇ µáÉáñ
i := i + 1 ì»ñç
ÃáõÛɳ–ïñ»ÉÇ ³ñÅ»ùÝ»ñÇ Ñ³Ù³ñ, ÇÝãå»ë ݳ¨ª i=1
ëϽµÝ³–Ï³Ý ³ñÅ»ùÇ Ñ³Ù³ñ: ÆëÏ ³é³çÇÝ ³Ý¹³ÙÁ
ÜÏ.2.4. ÊݹÇñ 12 ÉáõÍÙ³Ý
·áõÙ³ñ»Éáõó Ñ»ïá å»ïù ¿ ëï³Ý³Ýù. 1=S+12
³É·áñÇÃÙÇ µÉáÏ–ë˻ٳ:
ÝáõÛÝáõÃÛáõÝÁ, áñï»ÕÇó Ñ»ï¨áõÙ ¿, áñ S=0, ³ÛëÇÝùÝ,
·áõÙ³ñÇ ³é³çÇÝ ³ñÅ»ùÁ å»ïù ¿ ѳí³ë³ñ ÉÇÝÇ ½ñáÛÇ:
ì»ñÁ Ýϳñ³·ñí³Í ³É·áñÇÃÙÇ ³ÙµáÕç³Ï³Ý µÉáÏ–ëË»Ù³Ý µ»ñí³Í ¿ ÝÏ.2.4–áõÙ:
²Ûëï»Õ 5…7 µÉáÏÝ»ñÇó ϳ½Ùí³Í óÇÏÉÁ ÝáõÛÝå»ë ëϽµÝ³å³ÛÙ³Ýáí ¿ ¨ Ýϳñ³·ñíáõÙ
¿ ³Ûëå»ë. ù³ÝÇ ¹»é in, ϳï³ñ»É 6 ¨ 7 µÉáÏÝ»ñÁ:
ÆÝãå»ë ï»ëÝáõÙ »ù, ³Ûë ¨ ݳËáñ¹ ËݹÇñÝ»ñÇ ÉáõÍÙ³Ý ³É·áñÇÃÙÝ»ñÁ ãÝãÇÝ, áã
¿³Ï³Ý µ³ó³éáõÃÛ³Ùµ, ÝÙ³Ý »Ý ÙÇÙÛ³Ýóª ãÝ³Û³Í å³ÛÙ³ÝÝ»ñÇ ¿³Ï³Ý ï³ñ-
µ»ñáõÃÛ³ÝÁ: ²Û¹ ï³ñµ»ñáõÃÛáõÝÁ å³Ûٳݳíáñí³Í ¿ áã û ϳéáõóí³Íù³ÛÇÝ áñ¨¿
ѳñóáí, ³ÛÉ Áݹ³Ù»ÝÁª ³ñï³ÍÙ³Ý ·áñÍáÕáõÃÛ³Ý ÏÇñ³éٳٵ: ܳËáñ¹ ËݹñáõÙ
å³Ñ³ÝçíáõÙ ¿ñ ³ñï³Í»É ýáõÝÏódzÛÇ Ûáõñ³ù³ÝãÛáõñ ѳßí³ñÏí³Í ³ñÅ»ù, ³Û¹
å³ï׳éáí ³ñï³ÍÙ³Ý µÉáÏÁ Áݹ·ñÏí»ó óÇÏÉÇ Ù»ç, ÇëÏ í»ñçÇÝ ËݹñáõÙ ýáõÝÏódzÛÇ

30
ÙdzϪ í»ñçÝ³Ï³Ý ³ñÅ»ùÁ ëï³óíáõÙ ¿ í»ñçÇÝ ÏñÏÝáõÃÛáõÝÇó Ñ»ïá, áñÇ å³ï׳éáí
³ñï³ÍÙ³Ý µÉáÏÁ ï»Õ³¹ñí»ó óÇÏÉÇó ¹áõñë:
гçáñ¹³Ï³Ý ·áõÙ³ñáõÙÁ ϳñ»ÉÇ ¿ ÝٳݻóÝ»É Ïáõï³ÏÙ³Ý ·áñÍÁÝóóÇÝ, »ñµ
¹³ï³ñÏ ½³ÙµÛáõÕÁ ÉóíáõÙ ¿, ѳçáñ¹³µ³ñ ³í»É³óÝ»Éáí áñáß³ÏǪ å³ñï³¹Çñ 㿠ѳ-
í³ë³ñ, ù³Ý³ÏáõÃÛ³Ùµ ³åñ³Ýù³ï»ë³Ïáí: ²Û¹ å³ï׳éáí “·áõÙ³ñٳݔ ýáõÝÏódzÝ
»ñµ»ÙÝ ³Ýí³ÝáõÙ »Ý “Ïáõï³Ïٳݔ ýáõÝÏódz ¨ ½³ÙµÛáõÕÝ ¿É ݳ˳å»ë å»ïù ¿
¹³ï³ñÏ»É (S=0):
´³ó³ñӳϳå»ë ÝáõÛÝ Ï³éáõóí³ÍùÝ áõÝÇ “µ³½Ù³å³ïÏٳݔ ýáõÝÏódzÛÇ
ѳßíÙ³Ý ³É·áñÇÃÙÁ, ÇÝãå»ë, ûñÇݳÏ, Ñ»ï¨Û³ÉÁ.
n
y   i  1 2  3      n : (2.3)
i 1

²Ûëï»Õ, Ç ï³ñµ»ñáõÃÛáõÝ ·áõÙ³ñÙ³Ý ·áñÍÁÝóóÇ, Ûáõñ³ù³ÝãÛáõñ i–ñ¹ ù³ÛÉáõÙ

³é³çÇÝ (i–1) µ³½Ù³å³ïÏ»ÉÇÝ»ñÇ ³ñï³¹ñÛ³ÉÁ µ³½Ù³å³ïÏíáõÙ ¿ i–ñ¹ ³Ý¹³ÙÇ
íñ³, ëï³Ý³Éáí ³é³çÇÝ i µ³½Ù³å³ïÏ»ÉÇÝ»ñÇ ³ñï³¹ñÛ³ÉÁ, ³ÛëÇÝùݪ y:=yi:
àñå»ë½Ç óÇÏÉÇ ³é³çÇÝ Ï³ï³ñÙ³Ý ³ñ¹ÛáõÝùáõÙ ëï³Ý³Ýù 1=y1 ÝáõÛÝáõÃÛáõÝÁ,
µÝ³Ï³Ý ¿ ÁݹáõÝ»É ýáõÝÏódzÛÇ Ý³ËÝ³Ï³Ý ³ñÅ»ùÁ ѳí³ë³ñ y=1: Æ ¹»å, 1–Çó n
µÝ³Ï³Ý Ãí»ñÇ ³ñï³¹ñÛ³ÉÁ ٳûٳïÇϳÛÇó ѳÛïÝÇ ¿ áñå»ë “ý³Ïïáñdzɔ ³ÝáõÝáí
ýáõÝÏódz ¨ Ý߳ݳÏíáõÙ ¿ª y=n!, áñÇ Ñ³Ù³ñ ÁݹáõÝí³Í ¿. 0!=1, »ñµ n=0:
¸Çï³ñÏ»Ýù ³ñï³¹ñÛ³ÉÇ Ñ³ßíÙ³Ý Ù»Ï ³ÛÉ ûñÇݳÏ:

ÊݹÇñ 13: γ½Ù»É i ³ëïÇ׳ݳóáõÛóÇ Ï³Ù³Û³Ï³Ý µÝ³Ï³Ý ³ñÅ»ùÇ Ñ³Ù³ñ y=2i

³ëïÇ׳ݳÛÇÝ ýáõÝÏódzÛÇ ³ñÅ»ùÁ ѳßíáÕ ³É·áñÇÃÙÇ µÉáÏ–ë˻ٳ:

ÆÝãå»ë ѳÛïÝÇ ¿, Ýßí³Í ýáõÝÏódzÛÇ ³ñÅ»ùÁ ѳßí³ñÏíáõÙ ¿ª i ³Ý·³Ù »ñÏáõëÁ

µ³½Ù³å³ïÏ»Éáí Çñ Ñ»ï: л層Éáí (2.3) ûñÇݳÏÇÝ, ýáõÝÏóÇ³Ý Ï³ñ»ÉÇ ¿ Ý»ñϳ-
Û³óÝ»É ³ñï³¹ñÛ³ÉÇ ï»ëùáí.
i
y  2i  2
 2
2 2  2 : (2.4)
i ѳ ï k 1

ì»ñÁ Ýßí³Í ¹³ïáÕáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ÑÇÙ³Ý íñ³ ³ëïÇ׳ݳÛÇÝ ýáõÝÏódzÛÇ ³ñÅ»ùÇ

ѳßíÙ³Ý ·áñÍÁÝóóÁ ϳñ»ÉÇ ¿ Ýϳñ³·ñ»É ÝÏ.2.5–áõÙ µ»ñí³Í µÉáÏ–ë˻ٳÛáí, Áëï
áñÇ y ¨ k ÷á÷á˳ϳÝÝ»ñÇ Ý³ËÝ³Ï³Ý ³ñÅ»ùÝ»ñÁ áñáß»Éáõó Ñ»ïá (µÉ.3) ù³ÝÇ ¹»é k
 i ϳï³ñíáõÙ »Ý. y–Á 2–áí µ³½Ù³å³ïÏÙ³Ý ¨ k–ÇÝ 1 ·áõÙ³ñÙ³Ý ·áñÍáÕáõ–
ÃÛáõÝÝ»ñÁ (µÉ.5,6):
ÆÝãå»ë »ñ¨áõÙ ¿ ·Í³ÝϳñÇó, k ÷á÷á˳ϳÝÁ ³ÝÙÇç³å»ë ãÇ Ù³ëݳÏóáõÙ
ýáõÝÏódzÛÇ Ñ³ßíÙ³ÝÁ, áñÝ Çñ³Ï³Ý³óíáõÙ ¿ µÉ.5–áõÙ, ë³Ï³ÛÝ ³Ûë ÷á÷á˳ϳÝÁ
31
³ÝÑñ³Å»ßï ¿ óÇÏÉÇ ÏñÏÝáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ù³Ý³ÏÁ ѳßí»Éáõ ѳٳñ: ⿱ áñ Ù»½ ѳñϳíáñ
¿ »ñÏáõëáí µ³½Ù³å³ïÏáõÙÝ»ñÁ ϳï³ñ»É i ³Ý·³Ù: л勉µ³ñ, ïíÛ³É ¹»åùáõÙ k
÷á÷á˳ϳÝÁ ϳï³ñáõÙ ¿ ѳßíÇãÇ ¹»ñ: ÜÙ³Ý ³é³ù»ÉáõÃÛ³Ùµ ûÅïí³Í
÷á÷á˳ϳÝÁ, Áݹ³Ñ³Ýñ³å»ë, ÏáãíáõÙ ¿ ѳßíÇã:
гçáñ¹ ûñÇݳÏÝ»ñÁ ùÝݳñÏ»ÉÇë Ûáõñ³ù³ÝãÛáõñ ¹»åùáõÙ ¹áõù ÏñÏÇÝ ÏѳÙá½í»ù,
áñ ³Ù»Ý ³Ý·³Ù óÇÏÉ Ï³éáõó»ÉÇë ϳñ»ÉÇ ¿ ÏÇñ³é»É »ñÏáõ ï»ë³ÏÇ óÇÏÉ»ñÇó Ù»ÏÁ
(ݳ˳å³ÛÙ³Ýáí ϳ٠ѻïå³ÛÙ³Ýáí): ÐÇÙÝ³Ï³Ý µ³ñ¹áõÃÛáõÝÁ »ñµ»ÙÝ ³é³ç³ÝáõÙ ¿ª
óÇÏÉáõÙ ýáõÝÏóÇ³Ý Ñ³ßí³ñÏáÕ ·áñÍáÕáõÃÛáõÝÝ»ñÇ áñáßÙ³Ý Ñ³ñóáõÙ: ºÃ» ËݹÇñ 11–
áõÙ »Ýó¹ñíáõÙ ¿ñ, áñ ýáõÝÏóÇ³Ý ïñí³Í ¿ µ³ó³Ñ³Ûïª f(x) ï»ëùáí, ³å³ ËݹÇñ 12–
áõÙ ³ÛÝ µ³ó³Ñ³Ûï Ó¨áí ïñí³Í ã¿ñ, ¨ Ù»Ýù ÙdzÛÝ ¹³ïáÕáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ÑÇÙ³Ý íñ³
ëï³ó³Ýù. S:=S+i2 Ù»Ï ¨ y:=yi ÙÛáõë ¹»åùáõÙ: ²ÛÉ å³ñ³·³ÛáõÙ ýáõÝÏódzÛÇ ³ñÅ»ùÁ
ѳßí³ñÏáÕ ³ñï³Ñ³ÛïáõÃÛáõÝÁ ¹áõñë µ»ñ»Éáõ ѳٳñ
1
êÏǽµ
ϳñáÕ »Ý å³Ñ³Ýçí»É ѳïáõÏ Ù³ëݳ·Çï³Ï³Ý
·Çï»ÉÇùÝ»ñ ¨ ³É·áñÇÃÙÝ»ñÇ Ï³éáõóÙ³Ý áñáß³ÏÇ
2
i ÑÙïáõÃÛáõÝ, áñáÝù áõݻݳÉáõ ¹»åùáõ٠ѳçáÕáõÃÛ³Ùµ

3
ÏÏÇñ³é»ù Ó»½ ³é³ç³¹ñí³Í ËݹÇñÁ ÉáõÍ»Éáõ ѳٳñ:
y := 1 ²ÛÅÙ ùÝݳñÏ»Ýù ³ñ¹»Ý ¹Çï³ñÏí³Í ËݹÇñÝ»ñÇ ³ÛÉ,
k := 1
Ó¨³÷áËí³Í ï³ñµ»ñ³ÏÝ»ñ, »ñµ»ÙÝ Ùdzíáñ»Éáí Ù»ÏÇó
4 ³í»É ËݹÇñÝ»ñÁ Ù»ÏÇ Ù»ç: úñÇݳÏ, ÇÝãå»±ë ÏÓ¨³÷á-
áã
ki ËíÇ ËݹÇñ 12–Ç ³É·áñÇÃÙÁ, »Ã» ·áõÙ³ñ»ÉÇÝ»ñÇ n

³Ûá ù³Ý³ÏÁ ÷á˳ñÇÝ»Ýù ³ÛÉ å³ÛÙ³Ýáí ¨ ËݹÇñÁ

5 7
y := y  2 y
Ý»ñϳ۳óÝ»Ýù Ñ»ï¨Û³É Ó¨³Ï»ñåٳٵ:

6 8
ÊݹÇñ 14: îñí³Í ¿ A µÝ³Ï³Ý Ù»Í ÃÇíÁ: гßí»É`
k := k + 1 ì»ñç
S   i 2  12  2 2    i 2 , ÙÇÝ㨠³ÛÝ ³Ý¹³ÙÁ Ý»ñ³éÛ³É,
i 1

ÜÏ.2.5: ÊݹÇñ 13 ÉáõÍÙ³Ý áñÇ ¹»åùáõÙ ëï³óí³Í ·áõÙ³ñÁ Ï·»ñ³½³ÝóÇ A ÃÇíÁ:

³É·áñÇÃÙÇ µÉáÏ–ë˻ٳ:
¸Åí³ñ ã¿ Ïé³Ñ»É, áñ ³ÛëåÇëÇ Ñ³ñó³¹ñٳٵ ËݹñÇ
ÉáõÍáõÙÁ ëï³Ý³Éáõ ѳٳñ µ³í³Ï³Ý ¿ ÝÏ.2.4–áõÙ µ»ñ³Í ³É·áñÇÃÙÇ µÉáÏ–ë˻ٳÛáõÙ
n ÷á÷á˳ϳÝÇ ³ñÅ»ùÇ ÷á˳ñ»Ý Ý»ñÙáõÍ»É A Ù»ÍáõÃÛáõÝÁ ¨ ÃÇí 5 µÉáÏÁ
÷á˳ñÇݻɪ SA ³éÝãáõÃÛáõÝÁ ëïáõ·áÕ å³ÛÙ³Ý³Ï³Ý µÉáÏáí: ÜÙ³Ý å³ñ³·³ÛáõÙ
·áõÙ³ñÙ³Ý ·áñÍÁÝóóÁ ÏÏñÏÝíǪ ù³ÝÇ ¹»é SA ¨ ϳí³ñïíÇ, »ñµ i ÷á÷á˳ϳÝÇ
Ñ»ñÃ³Ï³Ý ³ñÅ»ùÇ ù³é³ÏáõëÇÝ ·áõÙ³ñ»Éáõó Ñ»ïá ëï³Ý³Ýùª S>A:
²ÛÅÙ Ó¨³÷áË»Ýù ·áõÙ³ñ»ÉÇ ³ñï³Ñ³ÛïáõÃÛ³Ý ï»ë–ùÁ, í»ñóÝ»Éáí i2 ÷á˳ñ»Ý 2i
¨ ÉáõÍ»Ýù Ñ»ï¨Û³É ËݹÇñÁ:

32
 ÊݹÇñ15: îñí³Í ¿ n µÝ³Ï³Ý ÃÇíÁ: ä³Ñ³ÝçíáõÙ ¿ ϳéáõó»É Ñ»ï¨Û³É ·áõÙ³ñÇ
ѳßíÙ³Ý ¨ ³ñï³ÍÙ³Ý ³É·áñÇÃÙÇ µÉáÏ–ë˻ٳÝ.
n
S   2i : (2.5)
i 1

²é³çÇÝ Ñ³Û³óùÇó ÃíáõÙ ¿, û ³É·áñÇÃÙÁ ÙÝáõÙ ¿ ³Ý÷á÷áË, µ³ó³éáõÃÛ³Ùµ

ýáõÝÏóÇ³Ý Ñ³ßíáÕ ³ñï³Ñ³ÛïáõÃÛ³Ý, áñÁ ÏÁݹáõÝÇ. S:=S+2i ï»ëùÁ: ê³Ï³ÛÝ
ëï³óí³Í ³ñï³Ñ³ÛïáõÃÛáõÝÁ ×Çßï ãÇ ³ñï³óáÉáõÙ Çñ³Ï³Ý³óíáÕ ·áñÍÁÝóóÁ ¨
³Ñ³ û ÇÝãáõ: ¶ñ»Éáí 2i Ù»Ýù Ç ÝϳïÇ áõÝ»Ýù, áñ ïíÛ³É å³ÑÇÝ ³ÝÑñ³Å»ßï ¿
ѳßí»É »ñÏáõëÇ Ýßí³Í ³ëïÇ׳ÝÁ, áñÁ, ÇÝãå»ë ³ëí»ó ݳËáñ¹ ËݹñáõÙ,
ѳßí³ñÏíáõÙ ¿ª i ³Ý·³Ù »ñÏáõëÁ µ³½Ù³å³ïÏ»Éáí ÇÝùÝ Çñ»Ýáí: ê³Ï³ÛÝ, ѳßíÇ
³éÝ»Éáí ³ëïÇ׳ݳóáõÛóÇ Ñ³çáñ¹³Ï³Ý ³×Á óÇÏÉÇ ÙÇ ÏñÏÝáõÃÛáõÝÇó ÙÛáõëÁ, µÝ³Ï³Ý
¿ ÃíÇ i–ñ¹ ³ëïÇ׳ÝÁ ѳßí»É û·ïí»Éáí Çñ ݳËáñ¹ª (i–1)–ñ¹ ³ëïÇ׳ÝÇó, ³ÛëÇÝùÝ.
2i=2i–12 é»Ïáõñ»Ýï µ³Ý³Ó¨Çó: ºÃ» ³ÛÅÙ »ñÏáõëÇ ³ëïÇ׳ÝÁ Ý߳ݳϻÝù, ûñÇݳÏ, Z
³ÝáõÝáí, ³å³ ÝáõÛÝ é»Ïáõñ»Ýï µ³Ý³Ó¨Á ϳñ»ÉÇ ¿ ÷á˳ñÇÝ»É Ñ»ï¨Û³Éª ѳٳñÅ»ù
í»ñ³·ñÙ³Ý ·áñÍáÕáõÃÛáõÝáí. Z:=Z2, áñÁ óÇÏÉÇ i–ñ¹
1
êÏǽµ ÏñÏÝáõÃÛ³Ý ëϽµáõÙ, ÇÝãå»ë ·Çï»ù, Ý߳ݳÏáõÙ ¿ª Z–Ç
2 Ñ»ñÃ³Ï³Ý (i–ñ¹) ³ñÅ»ùÁ ëï³Ý³É Çñ ÁÝóóÇÏ ((i–1)–
n
ñ¹) ³ñÅ»ùÇó, ³ÛÝ µ³½Ù³å³ïÏ»Éáí »ñÏáõëáí: ÆÝãå»ë
3 ï»ëÝáõÙ »ù, ³ÝÏ³Ë óÇÏÉÇ Ñ³Ù³ñÇó, ϳÙ
S := 0
Z := 1 ³ëïÇ׳ݳóáõÛóÇ ³ñÅ»ùÇó, Ù»Ýù ³ëïÇ׳Ý
4 µ³ñÓñ³óÙ³Ý ·áñÍáÕáõÃÛáõÝÁ ÷á˳ñÇÝ»óÇÝù Ù»Ï
i := 1 Ñ³ï »ñÏáõëáí µ³½Ù³å³ïÏÙ³Ý ·áñÍáÕáõÃÛáõÝáí:
´Ý³Ï³Ý ¿, áñ Z ÷á÷á˳ϳÝÇ, áñå»ë ³ñï³¹ñÛ³ÉÇ,
5
áã ݳËÝ³Ï³Ý ³ñÅ»ùÁ å»ïù ¿ ÁݹáõÝíÇ Ñ³í³ë³ñ Ù»ÏÇ:
in
ì»ñÁ ϳï³ñí³Í ¹³ïáÕáõÃÛáõÝÝ»ñÇó ϳñáÕ »Ýù
³Ûá »½ñ³Ï³óÝ»É, áñ (2.5) ³ñï³Ñ³ÛïáõÃÛáõÝÁ, áñå»ë ·áõ–
6 9
Z :=Z  2 S
Ù³ñ, å»ïù ¿ ѳßí³ñÏíÇ Ñ³Ù³Ó³ÛÝ 2.4 ÝϳñáõÙ
µ»ñí³Í µÉáÏ–ë˻ٳÛÇ, ³ÛÝ ï³ñµ»ñáõÃÛ³Ùµ ÙdzÛÝ, áñ
7
10
S :=S + Z ì»ñç
óÇÏÉÇ Ù³ñÙÝÇ ³ß˳ï³ÝùÁ å»ïù ¿ ³ÝÙÇç³å»ë ëÏë»É
Z–Ç Ñ»ñÃ³Ï³Ý ³ñÅ»ùÇ Ñ³ßíáõÙáí, áñÇó Ñ»ïá ÙdzÛÝ
8
i := i + 1 ³ÛÝ Ï³ñáÕ »Ýù ·áõÙ³ñ»É S–ÇÝ: ÊݹñÇ ³ÙµáÕç³Ï³Ý
µÉáÏ–ëË»Ù³Ý µ»ñí³Í ¿ ÝÏ.2.6–áõÙ:
²ë³ÍÝ ³é³í»É å³ñ½³µ³Ý»Éáõ Ýå³ï³Ïáí
ÜÏ.2.6. ÊݹÇñ 15 ÉáõÍÙ³Ý
³É·áñÇÃÙÇ µÉáÏ–ë˻ٳ: ϳï³ñ»Ýù ·Í³ÝϳñáõÙ Ýßí³Í µáÉáñ ·áñÍáÕáõ-

33
ÃÛáõÝÝ»ñÁ ѳٳӳÛÝ Ý»ñϳ۳óí³Í Ñ»ñóϳÝáõÃÛ³Ý: ¸Çóáõù, Ý»ñÙáõÍ»É »Ýù n=3
³ñÅ»ùÁ (µÉ.2): àñÇó Ñ»ïá áñáßáõÙ »Ýù 3 ¨ 4 µÉáÏÝ»ñáõÙ Ýßí³Í ݳËÝ³Ï³Ý ³ñÅ»ùÝ»ñÁ
áõ ÙïÝáõÙ óÇÏÉ: î»ëÝ»Ýù, û DZÝã ¿ ï»ÕÇ áõÝ»ÝáõÙ óÇÏÉÇ »ñ»ù ÏñÏÝáõÃÛáõÝÝ»ñÇó
Ûáõñ³ù³ÝãÛáõñáõÙ:
êïáõ·áõÙ »Ýù. 13 ³éÝãáõÃÛáõÝÁ (µÉ.5): êïáõ·Ù³Ý ³ñ¹ÛáõÝùÝ ¿ª °³Ûá° å³ï³ë˳ÝÁ:
лï»í³µ³ñ óÇÏÉÁ ϳï³ñáõÙ »Ýù ³é³çÇÝ ³Ý·³Ù.
Z:=12=2; (µÉ.6)
S:=0+2=2; (µÉ.7)
i:=1+1=2: (µÉ.8)
êïáõ·áõÙ »Ýù. 23 ³éÝãáõÃÛáõÝÁ (µÉ.5): êïáõ·Ù³Ý ³ñ¹ÛáõÝùÝ ¿ª °³Ûá° å³ï³ë˳ÝÁ:
Ð»ï»–í³µ³ñ óÇÏÉÁ ϳï³ñáõÙ »Ýù »ñÏñáñ¹ ³Ý·³Ù.
Z:=22=4; (µÉ.6)
S:=2+4=6; (µÉ.7)
i:=2+1=3: (µÉ.8)
êïáõ·áõÙ »Ýù. 33 ³éÝãáõÃÛáõÝÁ (µÉ.5): êïáõ·Ù³Ý ³ñ¹ÛáõÝùÝ ¿ª °³Ûá° å³ï³ë˳ÝÁ:
Ð»ï»–í³µ³ñ óÇÏÉÁ ϳï³ñáõÙ »Ýù »ññáñ¹ ³Ý·³Ù.
Z:=42=8; (µÉ.6)
S:=6+8=14; (µÉ.7)
i:=3+1=4: (µÉ.8)
êïáõ·áõÙ »Ýù. 43 1
êÏǽµ
³éÝãáõÃÛáõÝÁ (µÉ.5): êïáõ·-
2
Ù³Ý ³ñ¹ÛáõÝùÝ ¿ª °áã°
òÇÏÉÇ x1,x2,x
Ù³ñÙÇÝ
å³ï³ë˳ÝÁ: лïև³µ³ñ
³ÝóÝáõÙ »Ýù ÃÇí 9 µÉáÏÇÝ, 3

x:=x1,x2,x
ÜÏ.2.7: “Øá¹ÇýÇϳódz” ·ñ³ÝóáõÙ »Ýù S
µÉáÏ: ÷á÷á˳ϳÝÇ í»ñçÇÝ 4 6
y := f(x) ì»ñç
³ñÅ»ùÁ, áñÁ 14–Ý ¿, ¨ ³í³ñïáõÙ ³ß˳ï³ÝùÁ:
5
ÆÝãå»ë ï»ë³ù, 6…8 µÉáÏÝ»ñÇó ϳ½Ùí³Í óÇÏÉÇ
y, x
Ù³ñÙÇÝÁ ϳï³ñí»ó áõÕÇÕ n=3 ³Ý·³Ù, áñáíÑ»ï¨ i
ѳßíÇãÇ í»ñçÇݪ 4 ³ñÅ»ùÁ ·»ñ³½³Ýó»ó n–Ç
ÜÏ.2.8: ÊݹÇñ 11 ÉáõÍÙ³Ý ³É·á–
³ñÅ»ùÇÝ: ñÇÃÙÇ µÉáÏ–ë˻ٳ:
²ÛëáõÑ»ï¨ Ù»Ýù ѳ׳˳ÏÇ ÏѳݹÇå»Ýù
³ÛÝåÇëÇ Ý³Ë³å³ÛÙ³Ýáí óÇÏÉ»ñÇ, áñáÝó ÏñÏÝáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ù³Ý³ÏÁ ݳ˳å»ë
ѳÛïÝÇ ¿ ϳ٠ݳ˳å»ë ϳñ»ÉÇ ¿ áñáß»É, ÇÝãå»ë ݳËáñ¹ ûñÇݳÏÝ»ñáõÙ
34
(µ³ó³éáõÃÛ³Ùµ ËÁݹÇñ 14–Ç): ²Ù»Ý ³Ý·³Ù µÉáÏ–ë˻ٳݻñáõÙ »ñ»ù å³ñï³¹Çñ
µÉáÏÝ»ñÁ ãÏñÏÝ»Éáõ ѳٳñ, ³ÛÝ ¿. óÇÏÉÇ ÷á÷á˳ϳÝÇ Ý³ËÝ³Ï³Ý ³ñÅ»ùÇ áñáßáõÙÁ,
÷á÷á˳ϳÝÇ ÁÝóóÇÏ ³ñÅ»ùÇ Ñ³Ù»Ù³ïáõÙÁ Çñ í»ñçÇÝ ³ñÅ»ùÇ Ñ»ï ¨ óÇÏÉáõÙ
÷á÷á˳ϳÝÇÝ ù³ÛÉÇ ·áõÙ³ñáõÙÁ, ѻﳷ³ÛáõÙ Ù»Ýù ÏÏÇñ³é»Ýù ÁݹѳÝñ³óí³Íª
“Ùá¹ÇýÇϳódz” µÉáÏÁ, áñáí ëÏëí»Éáõ ¿ óÇÏÉÁ (ÝÏ. 2.7): ´ÉáÏÇÝ ÏÇó Ùáõïù³ÛÇÝ ¨
»Éù³ÛÇÝ ·Í»ñÁ µÉáÏÇ Ñ»ï ѳݹ»ñÓ ³é³ÝÓÇÝ-³é³ÝÓÇÝ Ù»Ïݳµ³Ý»Éáõ ÷á˳ñ»Ý
ÝÏ.2.8–áõÙ Ý»ñϳ۳óí³Í ¿ í»ñÁ ϳ½Ù³Í 11, ÇëÏ ÝÏ. 2.9–áõÙª 12 ËݹÇñÝ»ñÇ ÉáõÍÙ³Ý
³É·áñÇÃÙÝ»ñÇ Ó¨³÷áËí³Í µÉáÏ–ë˻ٳݻñÁ, áñï»Õ û·ï³·áñÍ³Í ¿ “Ùá¹ÇýÇϳódz”
µÉáÏÁ:
ºñÏáõ ·Í³ÝϳñÝ»ñáõÙ ¿É “Ùá¹ÇýÇϳódz” µÉáÏáõÙ Ýßí³Í »Ý óÇÏÉÇ ÷á÷á˳ϳÝǪ
³é³çÇÝ, í»ñçÇÝ ¨ ù³ÛÉÇ ³ñÅ»ùÝ»ñÁ, áñáÝó íñ³ áã ÙÇ ë³Ñٳݳ÷³ÏáõÙ ãÇ ¹ñíáõÙ: 2.8
µÉáÏ–ë˻ٳÛáõÙ óÇÏÉÇ í»ñݳ·ÇñÁ ÁÝûñóíáõÙ ¿ ³Ûëå»ë. ÷á÷áË»Éáí x-Ç ³ñÅ»ùÁ x1–
Çó ÙÇÝ㨠x2 x ù³ÛÉáí, Ûáõñ³ù³ÝãÛáõñ ³ñÅ»ùÇ Ñ³Ù³ñ ϳï³ñ»É óÇÏÉÇ Ù³ñÙÇÝÁ, áñÁ
ïíÛ³É ¹»åùáõ٠ϳ½Ùí³Í ¿ 4 ¨ 5 µÉáÏÝ»ñÇó: ø³ÝÇ áñ “Ùá¹ÇýÇϳódz” µÉáÏÁ
»Ýó¹ñáõÙ ¿ ݳ˳å³ÛÙ³Ýáí óÇÏÉ, ³å³ ³Ûëï»Õ µ³ó³éíáõÙ ¿ ³í»Éáñ¹ óÇÏÉÇ
Çñ³Ï³Ý³óáõÙÁ ÷á÷áËÙ³Ý ù³ÛÉÇ ¹Áñ³Ï³Ý ³ñÅ»ùÇ ¨
1 x1>x2 ¹»åùáõ٠ϳ٠ù³ÛÉÇ µ³ó³ë³Ï³Ý ³ñÅ»ùÇ ¨ x1<x2
êÏǽµ
¹»åùáõÙ: ÆëÏ ÇÝã± ï»ÕÇ Ïáõݻݳ, »Ã» x1<x2 å³ÛÙ³ÝÇ
2
¹»åùáõÙ Ý»ñÙáõÍ»Ýù ù³ÛÉÇ ³ñÅ»ùÁ x<0 ϳ٠x1>x2
n
å³ÛÙ³ÝÇ ¹»åùáõÙ í»ñóÝ»Ýù x>0: öáñÓ»ù
3
S :=0 ³ï³ëË³Ý»É ³é³ç³¹ñí³Í ѳñó»ñÇÝ:
òÇÏÉÇ í»ñݳ·ñáõÙ ÙÇßï ã¿, áñ å»ïù ¿ Ýß»É
4

i :=1, n ÷á÷áËÙ³Ý ù³ÛÉÇ ³ñÅ»ùÁª ÙdzÛÝ Ù»Ï ¹»åùáõÙ, »ñµ

5 6 x=+1, ³ÛÝ Ï³ñ»ÉÇ ¿ ãÝß»É, ÇÝãå»ë ÝÏ.2.9–áõÙ, Ùݳó³Í

S:=S+i 2 S ¹»åù»ñáõÙ ù³ÛÉÇ ÝßáõÙÁ å³ñï³¹Çñ ¿:
7 ¸Çï³ñÏ»Ýù å³ñ½³·áõÛÝ óÇÏÉ»ñÇ Ñ»ï ϳåí³Í
ì»ñç
¨ë ÙÇ ß³ñù ËݹÇñÝ»ñ, áñï»Õ ³é³çÇÝ Ñ³Û³óùÇó
ÜÏ.2.9: ÊݹÇñ 12 ÉáõÍÙ³Ý ³É·á- Ãí³óáÕ µ³½Ù³óÇÏɳÛÇÝ ·áñÍÁÝóóÁ Çñ³Ï³Ý³óíáõÙ
ÑÇÃÙÇ µÉáÏ–ë˻ٳ:
¿ Ù»Ï óÇÏÉáí: ¸³ Ñݳñ³íáñ ¿ ¹³éÝáõÙ, »Ã» ÏÇñ³éáõÙ
»Ýù, ÇÝãå»ë ËݹÇñ 15–áõÙ, é»Ïáõñ»Ýï µ³Ý³Ó¨»ñ:

ÊݹÇñ 16: îñí³Í N µÝ³Ï³Ý ÃíÇ Ñ³Ù³ñ ѳßí»É.

1 2 N
y    ; (2.6)
sin 1 sin 1  sin 2 sin 1    sin N

35
 ºÃ» ϳٻÝáõÙ »ù, ³é³ç³¹ñí³Í ³ñï³Ñ³ÛïáõÃÛáõÝÁ ϳñ»ÉÇ ¿ Ý»ñϳ۳óÝ»É ³í»ÉÇ
ϳñ× ï»ëùáí, áñå»ë.
N i
y  i
,
i 1 (2.7)
 sin k
k 1

ë³Ï³ÛÝ ùÇã Ñ»ïá ÏѳÙá½í»ù, áñ ïíÛ³É å³ñ³·³ÛáõÙ ÝÙ³Ý “å³ñ½»óáõÙÁ” ëÏëݳÏÇÝ

ϳñáÕ ¿ ÙdzÛÝ Ë³Ý·³ñ»É ·áñÍÁÝóóÇ Ñ³çáñ¹³Ï³ÝáõÃÛáõÝÁ ÁÙµéÝ»Éáõ ѳñóáõÙ:
²Û¹ ÇÙ³ëïáí ýáõÝÏódzÛÇ ³é³çÇÝ ï»ëùÁ ݳËÁÝïñ»ÉÇ ¿ ¨ ³Ñ³ û ÇÝãáõ: ºÃ»
ѳٻٳï»ù ݳËáñ¹ ËݹñÇ Ñ»ï, ³å³ Ïï»ëÝ»ù, áñ Ç ï³ñµ»ñáõÃÛáõÝ (2.5)
³ñï³Ñ³ÛïáõÃÛ³Ý, ³Ûë ¹»åùáõÙ áã û ÁݹѳÝáõñ
1 ³Ý¹³ÙÝ ¿ ѳßí³ñÏíáõÙ é»Ïáõñ»Ýï µ³Ý³Ó¨áí, ³ÛÉ
êÏǽµ
ÁݹѳÝáõñ ³Ý¹³ÙÇ Ñ³Ûï³ñ³ñÁ: ²Ûëå»ë, »Ã» ѳÛ-
2
ï³ñ³ñÁ ÷á˳ñÇÝ»Ýù H ³ÝáõÝ áõÝ»óáÕ ÷á÷á-
N
˳ϳÝáí, ³å³ é»Ïáõñ»ÝïáõÃÛáõÝÁ (Hi=Hi–1+sini)
3
S := 0 ѳٳñÅ»ù ¿ª H:=H+sini í»ñ³·ÁñÙ³Ý ·áñÍáÕáõÃÛ³-
H := 0 ÝÁ, ã¿ áñ ·áõÙ³ñÇ i–ñ¹ ³Ý¹³ÙÇ Ñ³Ûï³ñ³ñÁ ϳñ»ÉÇ
4 ¿ ëï³Ý³É ݳËáñ¹ª (i–1)–ñ¹ ³Ý¹³ÙÇ Ñ³Ûï³ñ³ñÇó,
i := 1, N
·áõÙ³ñ»Éáí Áݹ³Ù»ÝÁ Ù»Ï ÃÇí. sin i: ÜÏ.2.10–áõÙ
5 7
µ»ñí³Í ¿ ËݹñÇ ÉáõÍÙ³Ý ³É·áñÇÃÙÇ µÉáÏ–ë˻ٳÝ,
H:=H + sin i S
áñÇó å³ñ½ »ñ¨áõÙ ¿, áñ 4…6 µÉáÏÝ»ñÇó ϳ½Ùí³Í
6 8
i
óÇÏÉáõÙ, ÷³ëïáñ»Ý, ѳçáñ¹³µ³ñ ѳßí³ñÏíáõÙ »Ý
S : S  ì»ñç
H »ñÏáõ ·áõÙ³ñÝ»ñª H ¨ S: ²Ûëï»Õ ϳñ¨áñ ¿ ã˳Ëï»É
Ýñ³Ýó ѳßíÙ³Ý Ñ»ñóϳÝáõÃÛáõÝÁ, áñáíÑ»ï¨ H–Ç
ÜÏ.2.10: ÊݹÇñ 16 ÉáõÍÙ³Ý ³ñÅ»ùÁ ï»Õ³¹ñíáõÙ ¿ S–Ç ³ñï³Ñ³ÛïáõÃÛ³Ý Ù»ç:
³É·áñÇÃÙÇ µÉáÏ–ë˻ٳ:
ø³ÝÇ áñ ýáõÝÏódzÛÇ ³ñÅ»ùÁ ëï³óíáõÙ ¿ óÇÏÉÇ
ÙdzÛÝ í»ñçÇݪ N-ñ¹ ÏñÏÝáõÃÛáõÝÇó Ñ»ïá, ³ñï³ÍÙ³Ý µÉáÏÝ ¿É ï»Õ³¹ñíáõÙ ¿ óÇÏÉÁ
³í³ñï»Éáõó Ñ»ïá (µÉ.7): âÇ µ³ó³éíáõÙ, áñ ÝÙ³Ý ËݹÇñÝ»ñáõ٠ѻﳽáïÙ³Ý
Ýå³ï³Ïáí å³Ñ³ÝçíÇ ³ñï³Í»É ·áõÙ³ñÇ ÙÇç³ÝÏÛ³É ³ñÅ»ùÝ»ñÁª ³Ûë ¹»åù»ñáõÙ
³ñï³ÍÙ³Ý µÉáÏÁ ³ÝÑñ³Å»ßï ¿ ï»Õ³¹ñ»É óÇÏÉÇ Ý»ñëáõÙ, µÝ³Ï³Ý ¿, ÃÇí 6 µÉáÏÇó
Ñ»ïá: ÆëÏ »Ã» å³Ñ³ÝçíÇ Ý³¨ ³ñï³Í»É ѳÛï³ñ³ñÇ ÙÇç³ÝÏÛ³É ³ñÅ»ùÝ»ñÁ, ³å³
ѳٳå³ï³ëË³Ý ³ñï³ÍÙ³Ý µÉáÏÁ å»ïù ¿ ï»Õ³¹ñ»É ÝáõÛÝ óÇÏÉáõÙ ÃÇí 5 µÉáÏÇó
Ñ»ïá ó³Ýϳó³Í ï»ÕáõÙ:

36
ÊݹÇñ 17: îñí³Í N µÝ³Ï³Ý ÃíÇ Ñ³Ù³ñ ѳßí»É.

y  2  2  2  2 : (2.8)
  
N ³ ñÙ ³ ïÝ » ñ

ØdzÛÝ ãßï³å»ù ѳÛï³ñ³ñ»É, áñ ³Ûë ¹»åùáõÙ ¿É ·áñÍ áõÝ»Ýù ·áõÙ³ñÙ³Ý

ýáõÝÏódzÛÇ Ñ»ï: øÇã Ùï³Í»ù ¨ Ñ»ïᯠͳÝáóó»ù ѻﳷ³ Ù»ñ ¹³ïáÕáõÃÛáõÝÝ»ñÇÝ:
1 ºÃ» áõß³¹Çñ ½ÝÝ»ù (2.8) ³ñï³Ñ³ÛïáõÃÛáõÝÁ, ³å³
êÏǽµ
Ïï»ëÝ»ù, áñ ýáõÝÏódzÛÇ ³ñÅ»ùÁ ѳßííáõÙ ¿ ëÏë³Í
2 Ý»ñùÇÝ ³ñÙ³ïÇóª ѳçáñ¹³µ³ñ ï»Õ³¹ñ»Éáí Ù»Ï
N
³ñÙ³ïÇ ³ñÅ»ùÁ ÙÛáõëÇ Ù»ç: ²ÛëÇÝùÝ ³ñÙ³ïÝ
3 ³Ûëï»Õ ѳݹÇë³ÝáõÙ ¿ é»ÏáõñëÇí ýáõÝÏódz ¨, Ëáë»-
y := 0
Éáí é»Ïáõñ»Ýï µ³Ý³Ó¨»ñÇ É»½íáí, ϳñ»ÉÇ ¿
4
³ñӳݳ·ñ»É, áñ þÛáõñ³ù³ÝãÛáõñ ³ñÙ³ïÇ ³ñÅ»ùÁ
i := 1, N
ëï³óíáõÙ ¿ª ݳËáñ¹ ³ñÙ³ïÇ ³ñÅ»ùÇÝ ·áõÙ³ñ³Í
5 6
y »ñÏáõ ¨ ÏñÏÇÝ í»ñóí³Í ³ñÙ³ïþ ·áñÍáÕáõÃÛ³Ùµ, ÇÝãÁ
y : 2  y
³ñï³Ñ³ÛïíáõÙ ¿ Ñ»ï»íÛ³É Ó¨áí. y :  2  y : îíÛ³É
7
ì»ñç µ³Ý³Ó¨Çó ³ÏÝѳÛïáñ»Ý Ñ»ï¨áõÙ ¿. »Ã» ýáõÝÏódzÛÇ
ݳËÝ³Ï³Ý ³ñÅ»ùÁ ѳí³ë³ñ ÉÇÝÇ ½ñáÛÇ, ³å³ óÇÏÉÇ
ÜÏ.2.11: ÊݹÇñ 17 ÉáõÍÙ³Ý
³É·áñÇÃÙÇ µÉáÏ–ë˻ٳ: ³é³çÇÝ ÇëÏ Ï³ï³ñÙ³Ý ³ñ¹ÛáõÝùáõÙ Ïëï³Ý³Ýù
y  2 ³ñÅ»ùÁ, áñÁ »ñÏñáñ¹ ÏñÏÝáõÃÛ³Ý Å³Ù³Ý³Ï ï»Õ³¹ñíáõÙ ¿ ÙÛáõë ³ñÙ³ïÇ

ï³Ï, ÇÝãÇ ³ñ¹ÛáõÝùáõÙ ëï³ÝáõÙ »Ýùª y  2  y  2  2 ³ñÅ»ùÁ ¨ ³ÛÉÝ: N ³Ý·³Ù

ÏñÏÝ»Éáí ï»Õ³¹ñÙ³Ý ·áñÍáÕáõÃÛáõÝÁ, Ïëï³Ý³Ýù (2.8) ³ñï³Ñ³ÛïáõÃÛ³Ý ³ñÅ»ùÁ:

Üϳñ³·ñí³Í ·áñÍÁÝóóÁ É³í³·áõÛÝë Ýϳñ³·ñáõÙ ¿ ÝÏ.2.11–áõÙ µ»ñí³Í µÉáÏ–
ë˻ٳÝ:

ÊݹÇñ 18: гßí»É Ñ»ï¨Û³É ³ñï³Ñ³ÛïáõÃÛ³Ý ³ñÅ»ùÁ. :

1 (2.9)
y 
1
1
1
3
1
5 

1
101 
103

ºÃ» ݳËáñ¹ ûñÇݳÏÝ»ñÇ ùÝݳñÏÙ³Ý Ñ»ï¨³Ýùáí ¹áõù ³ñ¹»Ý ïÇñ³å»ï»É »ù

é»ÏáõñëdzÛÇ áõ óÇÏÉÇ ·³Õ³÷³ñÝ»ñÇÝ, ³å³ ϳñ»ÉÇ ¿ ³ë»É, áñ ¹áõù ѳë»É »ù
³ÛÝåÇëÇ Ù³Ï³ñ¹³ÏÇ, »ñµ ó³Ýϳó³Í Ýáñ ËݹÇñ ³é³ç³¹ñ»ÉÇë å³ñï³íáñ »ù

37
ëϽµÇó ÷áñÓ»É ÉáõÍ»É ³ÛÝ ÇÝùÝáõñáõÛÝ: ºÃ» ³Ûë ³Ý·³Ù Ó»½ Ùáï ãëï³óí»ó, ÙÇ
íßï³ó»ù, Ï÷áñÓ»ù ѳçáñ¹ ³Ý·³Ù: ÆëÏ »Ã» ³ÝѳçáÕáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ß³ñùÁ »ñϳñ
層ó, ³å³ ËáñÑáõñ¹ Ïï³Ýù Áݹѳï»É Ó»éݳñÏÇ Ñ»ï³·³ ÁÝûñóáõÙÁ ¨ ÏñÏÇÝ
³Ý¹ñ³¹³éÝ³É Ý³Ëáñ¹ µ³ó³ïñáõÃÛáõÝÝ»ñÇÝ: ØdzÛÝ ³ÛëåÇëÇ ëï»Õͳ·áñͳϳÝ
Ùáï»óٳٵ ϳñ»ÉÇ ¿ ѳëÝ»É ½·³ÉÇ ³ñ¹ÛáõÝùÇ:
… ºÃ» å³ïñ³ëï ¿ í»ñçÇÝ ËݹñÇ ÉáõÍÙ³Ý ³É·áñÇÃÙÇ Ó»ñ ï³ñµ»ñ³ÏÁ, ³å³
³ÛÅ٠ͳÝáóó»ù ³é³ç³ñÏíáÕ Ù»ñ ï³ñµ»ñ³ÏÇÝ: гٻٳïíáÕ ³É·áñÇÃÙÝ»ñÇ ÙÇç¨
ï³ñµ»ñáõÃÛáõÝÁ ³ÝËáõë³÷»ÉÇ ¿, ûÏáõ½ Ý߳ݳÏáõÙÝ»ñÇ, ϳ٠÷á÷á˳ϳÝÝ»ñÇ
ݳËÝ³Ï³Ý ³ñÅ»ùÝ»ñÇ ÁÝïñáõÃÛ³Ý Ù»ç: ê³Ï³ÛÝ ³Ù»Ý³Ï³ñ¨áñ Ù³ëáõÙª é»ÏáõñëÇí
µ³Ý³Ó¨Ç ¨ ³ÛÝ Çñ³Ï³Ý³óÝáÕ óÇÏÉÇ ÁÝïñáõÃÛ³Ý Ù»ç Ù»Ýù å»ïù ¿ ÉÇÝ»Ýù,
ÑÇÙݳϳÝáõÙ, ѳٳËáÑ:
ì»ñÉáõÍ»Éáí (2.9) ³ñï³Ñ³ÛïáõÃÛáõÝÁ, »½ñ³Ñ³Ý·áõÙ »Ýù ³ÛÝ ÙïùÇÝ, áñ
÷á÷á˳ϳÝÇ ¹»ñáõ٠ѳݹ»ë ¿ ·³ÉÇë ѳÛï³ñ³ñÁ: ¸Åí³ñ ã¿ ï»ëÝ»É, áñ ѳßí³ñÏÁ
ϳï³ñíáõÙ ¿ Ý»ñù¨Çó í»ñ¨. Ù»Ï Ñ³Ûï³ñ³ñÇó Ýáñ ѳÛï³ñ³ñ ëï³Ý³Éáí:
гÛï³ñ³ñ–÷á÷á˳ϳÝÁ Ý߳ݳϻÝù y ï³éáí ¨ Çñ ³é³çÇÝ ³ñÅ»ùÁ ÁݹáõÝ»Ýù
y=103: ´³óÇ ³Û¹, ѳßí³ñÏÝ»ñáõÙ Ù³ëݳÏóáõÙ ¿ ¨ë Ù»Ï ÷á÷á˳ϳÝ, áñÇ ¹»ñáõÙ
ѳÛï³ñ³ñáõ٠ѳݹ»ë ¿ ·³ÉÇë ·áõÙ³ñ»ÉÇÝ»ñÇó Ù»ÏÁ: Ü߳ݳϻÝù Ýñ³Ý x ³ÝáõÝáí ¨
÷á÷áË»Ýù Ýñ³ ³ñÅ»ùÁ 101–Çó ÙÇÝ㨠1 x=–2 ù³ÛÉáí: ¶áõó» ¹áõù Ïé³Ñ»óÇù, û á±ñÝ
¿ ѳÛï³ñ³ñ ѳßíáÕ é»ÏáõñëÇí µ³Ý³Ó¨Á: ²Ûá,
1 ¹áõù Ùdzݷ³Ù³ÛÝ Çñ³í³óÇ »ùª ¹³ y=x+1/y
êÏǽµ
µ³Ý³Ó¨Ý ¿, áñÇ Çñ³Ï³Ý³óáõÙÁ µ»ñí³Í ¿
2
ÝÏ.2.12–áõÙ: ÆÝãå»ë »ñ¨áõÙ ¿ ·Í³ÝϳñÇó, Ý»ñ-
y := 103
ÙáõÍíáÕ ïíÛ³ÉÝ»ñ ãϳÝ, ù³ÝÇ áñ µáÉáñ
3
x:=101, 1, -2
÷á÷á˳ϳÝÝ»ñÇ Ý³ËÝ³Ï³Ý ¨ í»ñçݳϳÝ
³ñÅ»ùÝ»ñÁ ݳ˳å»ë ѳÛïÝÇ »Ý: ØÛáõë ÏáÕÙÇóª
4 5
y := x + 1 / y y := 1 / y 3 ¨ 4 µÉáÏÝ»ñÇó ϳ½Ùí³Í óÇÏÉÇ Çñ³Ï³Ý³óÙ³Ý
³ñ¹ÛáõÝùáõ٠ѳßí³ñÏíáõÙ ¿ ÙdzÛÝ (2.9) ³ñï³-
6
y ѳÛïáõÃÛ³Ý Ñ³Ûï³ñ³ñÁ, áñÇó Ñ»ïá í»ñç-
Ý³Ï³Ý ³ñ¹ÛáõÝùÁ ëï³Ý³Éáõ ѳٳñ ϳï³-
ÜÏ.2.12: ÊݹÇñ 18 ÉáõÍ- 7
Ù³Ý ³É·áñÇÃÙÇ ì»ñç ñíáõÙ ¿ µÉ.5–áõÙ Ý»ñϳ۳óí³Í µ³Å³ÝÙ³Ý
µÉáÏ–ë˻ٳ:
·áñÍáÕáõÃÛáõÝÁ:
ÊݹÇñ 19: îñí³Í »Ýª x, a Çñ³Ï³Ý ¨ n µÝ³Ï³Ý Ãí»ñÁ: гßí»É Ñ»ï¨Û³É
³ñï³Ñ³ÛïáõÃÛ³Ý ³ñÅ»ùÁ.

38
 (((
 

 x  a )  10  a )  10    a )  10  a
((( (2.10)
n ö³ Ï ³· Í » ñ

ØÇ ù³ÝÇ ¿ç Ñ»ïá Ù»Ýù Ͻ·³Ýù ³Ûë ËݹñÇ ÉáõÍÙ³Ý ³É·áñÇÃÙÇ Ï³ñÇùÁ, ÇëÏ
³é³ÛÅÙ ïíÛ³É ³ñï³Ñ³ÛïáõÃÛ³Ý ³ñÅ»ùÇ Ñ³ßíÙ³Ý ³É·áñÇÃÙÇ Ï³éáõóáõÙÁ ³é³-
ç³ñÏáõÙ »Ýù ϳï³ñ»É ÇÝùÝáõñáõÛݪ ÑÇÙÝí»Éáí ݳËáñ¹ »ñÏáõ ËݹÇñÝ»ñÇ ÉáõÍÙ³Ý
ëϽµáõÝùÇ íñ³: ºÃ» ¹áõù ãϳñáճݳù, ³å³ Ù»Ýù ÙdzëÇ¯Ý Ïí»ñÉáõÍ»Ýù ËݹñÇ
³É·áñÇÃÙÁ:

ÊݹÇñ 20: îñí³Í »Ý ¹ñ³Ï³Ý, Çñ³Ï³Ý a, x,  Ãí»ñÁ:

1 x 
y 0  a; y i   y i 1  , i =1, 2, … , (2.11)
2 y i 1 

ûñ»Ýùáí ³é³ç³ó³Í y1, y2,…, ѳçáñ¹³Ï³ÝáõÃÛáõÝáõÙ áñáᯐ ³ÛÝ ³é³çÇÝ yn

2 2
³Ý¹³ÙÁ, áñÁ ϵ³í³ñ³ñÇ Ñ»ï¨Û³É ³Ýѳí³ë³ñáõÃÛ³ÝÁ. y n  y n 1   : (2.12)

²é³çÇÝ Ñ³Û³ÍùÇó ÃíáõÙ ¿, û ݳËáñ¹ ËݹÇñÝ»ñÇ ûñÇݳÏáí ³Ûëï»Õ ÝáõÛÝå»ë

ϳñ»ÉÇ ¿ Ññ³Å³ñí»É Çݹ»ùëÝ»ñÇ ·áñͳÍáõÙÇó ¨ ÏÇñ³é»É ѳٳå³ï³ë˳ݪ
1 x 
y :  y   í»ñ³·ñÙ³Ý ·áñÍáÕáõÃÛáõÝÁ. ³ÛÝù³Ý ųٳݳÏ, ÙÇÝ㨠ËݹñáõÙ µ»ñí³Í
2 y 

(2.12) ³Ýѳí³ë³ñáõÃÛáõÝÁ ¹³éݳ ×ßÙ³ñÇï: ê³Ï³ÛÝ ³Ûë ¨ ݳËáñ¹ å³ÛÙ³ÝÝ»ñÇ Ù»ç

·áÛáõÃÛáõÝ áõÝÇ ¿³Ï³Ý ï³ñµ»ñáõÃÛáõÝ, áñÁ ³ÝÙÇç³å»ë Ñ»ñùáõÙ ¿ Ù»ñ ݳËݳϳÝ
»Ýó¹ñáõÃÛáõÝÁ: ºÃ» ݳËáñ¹ ûñÇݳÏÝ»ñÇ Ûáõñ³ù³ÝãÛáõñ óÇÏÉáõÙ Ù»½ ³ÝÑñ³Å»ßï ¿ñ
áõÝ»Ý³É é»ÏáõñëÇí ÷á÷á˳ϳÝÇ Áݹ³Ù»ÝÁ Ù»Ï ÁÝóóÇÏ ³ñÅ»ùª ѳçáñ¹Á ѳßí»Éáõ
ѳٳñ, ³å³ ³Ûëï»Õ ³ÝÑñ³Å»ßï »Ý ÷á÷á˳ϳÝÇ í»ñçÇÝ »ñÏáõ ³ñÅ»ùÝ»ñÁ, ÇÝãÁ
å³Ñ³ÝçáõÙ ¿ ³É·áñÇÃÙÇ Ù»ç ϳï³ñ»É áñáß³ÏÇ Éñ³óáõÙÝ»ñ:
ØÇÝ㨠³É·áñÇÃÙÇ Ï³éáõó»ÉÁ ϳñáÕ »Ýù Ñëï³Ï ³ë»É, áñ é»ÏáõñëdzÝ
Çñ³Ï³Ý³óÝáÕ óÇÏÉÁ å»ïù ¿ ÉÇÝÇ Ñ»ïå³ÛÙ³Ýáí, ù³ÝÇ áñ Áëï ËݹñÇ å³ÛÙ³ÝǪ
ÉáõÍáõÙÁ ³ÝÑñ³Å»ßï ¿ ³í³ñï»É (2.12) ³Ýѳí³ë³ñáõÃÛ³Ý ×ßÙ³ñÇï ÉÇÝ»ÉáõÝ å»ë:
ÆëÏ ³éÝãáõÃÛáõÝÁ ϳñáÕ »Ýù ëïáõ·»É ÙdzÛÝ óÇÏÉÇ í»ñçáõÙ, »ñµ ÏáõݻݳÝù
ѳçáñ¹³Ï³ÝáõÃÛ³Ý ÁÝóóÇÏ »ñÏáõ ³ñÅ»ùÝ»ñÁ:
ÜÏ.2.13–áõÙ µ»ñí³Í ËݹñÇ ÉáõÍÙ³Ý ³É·áñÇÃÙÇ µÉáÏ–ë˻ٳÛÇó »ñ¨áõÙ ¿, áñ
ѳçáñ¹³Ï³ÝáõÃÛ³Ý í»ñçÇÝ ³ñÅ»ùÁ Ý߳ݳÏí³Í ¿ z–áí, ÇëÏ Ý³Ë³í»ñçÇÝÁª y–áí:
ø³ÝÇ áñ Ûáõñ³ù³ÝãÛáõñ óÇÏÉáõÙ í»ñçÇÝ ³ñÅ»ùÇ ÙÇçáóáí ѳßí³ñÏíáõÙ ¿ ѳçáñ¹Á,
³ÛëÇÝùÝ ïíÛ³É å³ÑÇ í»ñçÇÝÁ ѳçáñ¹ å³ÑÇÝ ¹³éÝáõÙ ¿ ݳËáñ¹, ³å³ óÇÏÉÁ ëÏëáõÙ ¿
³ß˳ï³ÝùÁ Ýñ³ÝÇó, áñ y–ÇÝ í»ñ³·ñáõÙ ¿ z ³ñÅ»ùÁ (µÉ.4):

39
 1 ºÃ» áñ¨¿ Ù»ÏÁ ϳëϳÍáõÙ ¿, û (2.11)
êÏǽµ
é»ÏáõñëÇí µ³Ý³Ó¨Ç ÙÇçáóáí ëï³óíáÕ Ãí³ÛÇÝ
2
ѳçáñ¹³Ï³ÝáõÃÛáõÝáõÙ Ï·ïÝí»Ý »ñÏáõ ѳñ¨³Ý
a, x, 
³ÛÝåÇëÇ Ãí»ñ, áñ ó³Ýϳó³Í  ¹ñ³Ï³Ý ÃíÇ
3
ѳٳñ ϵ³í³ñ³ñíÇ (2.12) ³Ýѳí³ë³ñáõ-
z := a
ÃÛáõÝÁ, ³å³ ϳñáÕ »Ýù ѳí³ëïdzóÝ»É, áñ
4
8 ëï³óíáÕ Ãí³ÛÇÝ Ñ³çáñ¹³Ï³ÝáõÃÛáõÝÁ ½áõ·³-
y := z z
ÙÇïáõÙ ¿ ¨, ѻ勉µ³ñ, Ó·ïáõÙ ¿ áñáß³ÏÇ
5 9 ë³ÑÙ³ÝÇ: ÆëÏ (2.12) ³éÝãáõÃÛáõÝÁª ë³ÑÙ³ÝÇ
1  x  ì»ñç
z :  y   ³éϳÛáõÃÛ³Ý Ñ»ï¨³ÝùÝ ¿: ÜÙ³Ý µ³Ý³Ó¨»ñÁ,
2  y 
áñáÝóáí ѳßí³ñÏíáõÙ ¿ ýáõÝÏódzÛÇ Ùáï³íáñ
6
³ñÅ»ùÁ, ÇÝãå»ë ³ëáõÙ »Ý,  ×ßïáõÃÛ³Ùµ, ³ÛÉ
 : z 2  y 2
Ï»ñå ³Ýí³ÝáõÙ »Ý “Çï»ñ³óÇáÝ” µ³Ý³Ó¨»ñ:
áã 7 ³Ûá ²í»ÉÇ Ù³Ýñ³Ù³ëÝ Çï»ñ³óÇáÝ µ³Ý³Ó¨»ñÇ,
<
ÇÝãå»ë ݳ¨ ËݹÇñ 20–áõÙ ëï³óíáÕ Ñ³çáñ-
ÜÏ.2.13: ÊݹÇñ 20 ÉáõÍÙ³Ý ¹³Ï³ÝáõÃÛ³Ý ½áõ·³ÙÇïáõÃÛ³Ý Ñ³ñó»ñÇ Ñ»ï
³É·áñÇÃÙÇ µÉáÏ-ë˻ٳ:
ϳñáÕ »ù ͳÝáÃ³Ý³É [1] ·ñ³Ï³ÝáõÃÛáõÝÇó:
ÜáõÛÝ ³Û¹ ·ñ³Ï³ÝáõÃÛáõÝáõÙ Ï·ïÝ»ù ³ÛÉ ïÇåÇ ß³ñù»ñÇ ½áõ·³ÙÇïáõÃÛ³Ý ³å³-
óáõÛóÁ, ÇëÏ ³ÛÅÙ Ù»Ýù Ïû·ï³·áñÍ»Ýù ³Û¹ ÷³ëïÁ ѳçáñ¹ ËݹÇñÁ ÉáõÍ»Éáõ ѳٳñ:
²Ûë ûñÇݳÏáõÙ Ù»Ýù ³éÝãí»óÇÝù µÉáÏ–ë˻ٳݻñÇ Ï³éáõóÙ³Ý ³ÛÉ ï³ñµ»ñ³ÏÇ
Ñ»ï, »ñµ ï³ñ³Íù ïÝï»ë»Éáõ Ýå³ï³Ïáí »ñÏñáñ¹ ëÛáõÝÁ ·Í³·ñíáõÙ ¿ ³é³çÇÝ ëÛ³ÝÁ
½áõ·³Ñ»é, ëÏë»Éáí ÃÇí 1 µÉáÏÇ Ù³Ï³ñ¹³ÏÇó: ÂÇí 7 ¨ 8 µÉáÏÝ»ñÁ ÙdzóÝáÕ ëɳùÇ
»ñ»ù ѳïí³Íáí µ»ÏÛ³ÉÇ ï»ëùÁ µ³ó³ïñíáõÙ ¿ Ýñ³Ýáí, áñ Ûáõñ³ù³ÝãÛáõñ µÉáÏÇ
Ùáõïù³ÛÇÝ ëɳùÁ å»ïù ¿ ï»Õ³¹ñíÇ ÙÇÙdzÛÝ Çñ»ÝÇó í»ñ¨: ²í»ÉÇ Áݹ³ñÓ³Ï µÉáÏ–
ë˻ٳݻñÇ ¹»åùáõÙ, »ñµ µ³½Ù³ÃÇí »Ý å³ÛÙ³Ý³Ï³Ý µÉáÏÝ»ñÇ ù³Ý³ÏÁ ¨ Ýñ³Ýóáí
å³Ûٳݳíáñí³Í ³ÝóáõÙÝ»ñÁ, ëɳùÝ»ñÇ Ñ³ïáõÙÝ»ñÁ ³ÝËáõë³÷»ÉÇ »Ý: ÜÙ³Ý
¹»åù»ñáõ٠ѳïáõÙÝ»ñÁ ÃáõÛÉ »Ý ïñíáõÙª ÙdzÛÝ Ñ³ïÙ³Ý Ï»ï»ñÁ ѳïáõÏ Ï»ïáí Ýß»É
ѳñϳíáñ ã¿:

ÊݹÇñ 21: îñí³Í »Ý Çñ³Ï³Ý x ¨  Ãí»ñÁ: àñáß»É Ñ»ï¨Û³É ß³ñùÇ ·áõÙ³ñÁ 

×ßïáõÃÛ³Ùµ.
x3 x5 x 2n  1
S x     (2.13)
3! 5! 2n  1!

40
 ø³ÝÇ áñ µ»ñí³Í ß³ñùÁ ½áõ·³ÙÇïáõÙ ¿, ³å³ ó³Ýϳó³Í ¹ñ³Ï³Ý  ÃíÇ Ñ³Ù³ñ
Ï·ïíÇ ³ÛÝåÇëÇ n–ñ¹ ³Ý¹³Ù Un, áñÇó ëÏë³Í µáÉáñ ·áõÙ³ñ»ÉÇÝ»ñÇ ³ñÅ»ùÝ»ñÁ
Ó·ïáõÙ »Ý ½ñáÛÇ, ³ëÇÝùÝ.
x 2i  1
Ui   0, i  n, n  1, n  2,... , (2.14)
2i  1!
ÇëÏ ¹³ Ý߳ݳÏáõÙ ¿, áñ n–ñ¹ ¨ Ýñ³Ý ѳçáñ¹áÕ µáÉáñ ³Ý¹³ÙÝ»ñÇ Ñ³Ù³ñ ×Çßï ¿
U n   ³Ýѳí³ë³ñáõÃÛáõÝÁ: л勉µ³ñ, ß³ñùÇ ·áõÙ³ñÇ
1
êÏǽµ ѳßíÙ³Ý ·áñÍÁÝóóÁ í»ñ ¿ ³ÍíáõÙ ÏɳëÇÏ, Ñ»ïå³Û-
2 Ù³Ýáí óÇÏÉ å³ñáõݳÏáÕ ë˻ٳÛÇ, áñï»Õ áñå»ë óÇÏÉÇ
x,  ³í³ñïÇ å³ÛÙ³Ý ÏÇñ³éíáõÙ ¿ í»ñÁ Ýßí³Í ³éÝãáõÃÛáõÝÁ,

3
ÇëÏ áñå»ë ·áõÙ³ñÇ Ý³ËÝ³Ï³Ý ³ñÅ»ù ÁݹáõÝíáõÙ ¿
S := x ³é³çÇÝ ·áõÙ³ñ»ÉǪ x–Á:
i := 0
²É·áñÇÃÙÇ Ýϳñ³·ñí³Í ï³ñµ»ñ³ÏÁ ³Ýí³Ý»Ýù
4 ²20.1, áñÇ µÉáÏ–ëË»Ù³Ý µ»ñí³Í ¿ ÝÏ.2.14–áõÙ: ê³Ï³ÛÝ,
i := i + 1
ͳÝáà ÉÇÝ»Éáí é»ÏáõñëdzÛÇ ·³Õ³÷³ñÇ Ñ»ï, Ýß»Ýù, áñ
5 ß³ñùÇ Áݹh³Ýáõñ ³Ý¹³ÙÁ ϳ½Ùí³Í ¿ ³ëïÇ׳ݳÛÇÝ ¨
x 2 i 1 
U : ý³ÏïáñÇ³É ýáõÝÏódzݻñÇó, áñáÝóÇó Ûáõñ³ù³ÝãÛáõñÁ
2 i  1 !
ѳßííáõÙ ¿ é»ÏáõñëÇí µ³Ý³Ó¨áí, ѻ勉µ³ñ,
6

S := S + U
³É·áñÇÃÙáõ٠ϳñÇù ãϳ ÁݹѳÝáõñ ³Ý¹³ÙÁ ѳßí»É (2.14)
µ³Ý³Ó¨áí: ²ÛÝ Ï³ñáÕ »Ýù ëï³Ý³É, ³é³ÝÓÇÝ–³é³ÝÓÇÝ
7
áã ѳßí»Éáí ³ñï³Ñ³ÛïáõÃÛ³Ý Ñ³Ù³ñÇãÝ áõ ѳÛï³ñ³ñÁ ¨
U 
µ³Å³Ý»Éáí Ù»ÏÁ ÙÛáõëÇÝ: ÐÇÙÝí»Éáí ³Ûë ¹ÇïáÕáõÃÛ³Ý
³Ûá íñ³ª ¹Çï³ñÏ»Ýù ïíÛ³É ËݹñÇ é»ÏáõñëÇí µ³Ý³Ó¨»ñáí
8

S ÉáõÍÙ³Ý »ñÏáõ ï³ñµ»ñ³ÏÝ»ñ:

9 1) ²21.2 ³É·áñÇÃÙ:
ì»ñç
Ü³Ë Ñ³Ù³ñ³Ï³É»Ýù ß³ñùÇ ³Ý¹³ÙÝ»ñÁ µÝ³Ï³Ý
Ñ»ñóϳÝáõÃÛ³Ùµ, ³ÛëÇÝùݪ ѳçáñ¹³Ï³Ý ѳٳñÝ»ñáí,
ÜÏ.2.14: ÊݹÇñ 21 ÉáõÍÙ³Ý
²21.1 ³É·áñÇÃÙÇ µÉáÏ-ë˻ٳ: x3 x5
ëÏë³Í Ù»ÏÇó. U1=x; U 2  ; U3  ¨ ³ÛÉÝ: гñϳíáñ ¿
3! 5!
áñá߻ɪ Ui+1=F(Ui) é»ÏáõñëÇí µ³Ý³Ó¨Á, ³ÛëÇÝùݪ i–ñ¹ ³Ý¹³ÙÇó (i+1)–ñ¹ ³Ý¹³ÙÇ Ñ³ß-
í³ñÏÙ³Ý ³ÝóáÕÇÏ µ³Ý³Ó¨Á: ²Û¹ Ýå³ï³Ïáí ÏÇñ³é»Ýù ÇݹáõÏódzÛÇ Ù»Ãá¹Á, áñÝ
³ëáõÙ ¿. »Ã» áñ¨¿ µ³Ý³Ó¨ ×Çßï ¿ ³é³çÇÝ i ù³ÛÉ»ñáõÙ, ³å³ ³ÛÝ ×Çßï ¿ ݳ¨ (i+1)–ñ¹
ù³ÛÉáõÙ: ²Ûë ³éáõÙáí ùÝݳñÏ»Ýù ³é³çÇÝ »ñÏáõ–»ñ»ù ù³ÛÉ»ñÁ: ¸Çóáõù, áõÝ»Ýù.
1.U1=x ϳ٠U1=x/1;

41
 ²é³çÇÝ ³Ý¹³ÙÇó »ñÏñáñ¹Á ëï³Ý³Éáõ ѳٳñ µ³í³Ï³Ý ¿ ѳٳñÇãÁ
µ³½Ù³å³ïÏ»É x2-áí ÇëÏ Ñ³Ûï³ñ³ñÁª 23 ³ñï³¹ñÛ³Éáí, ³ÛëÇÝùݪ
x2 x x2 x3
2. U 2  U 1    : ºÃ» ß³ñáõݳϻÝù ÝÙ³Ý á×áí, ³å³ »ñÏñáñ¹ ³Ý¹³ÙÇó
23 1 2  3 3!
»ññáñ¹Á ëï³Ý³Éáõ ѳٳñ µ³í³Ï³Ý ¿ ѳٳñÇãÁ µ³½Ù³å³ïÏ»É ÏñÏÇÝ x2-áí ÇëÏ
ѳÛï³ñ³ñÁª 45 ³ñï³¹ñÛ³Éáí, ³ÛëÇÝùݪ
x2 x3 x2 x5
3. U 3  U 2    : гçáñ¹ ³Ý¹³ÙÝ»ñÇ í»ñÉáõÍáõÃÛáõÝÁ ¹Åí³ñ û Ýáñ
45 3! 4  5 5!
å³ñ½³µ³ÝáõÙÝ»ñ ³í»É³óÝÇ ëï»ÕÍí³Í Çñ³íÇ׳ÏáõÙ, ù³ÝÇ áñ ³ñ¹»Ý ϳñáÕ »Ýù
ϳï³ñ»É áñáß »½ñ³Ï³óáõÃÛáõÝÝ»ñ: ¸ñ³Ýù »Ý. ³) ÁݹѳÝáõñ ³Ý¹³ÙÇ Ñ³Ù³ñÇãÁ
ÙÇßï µ³½Ù³å³ïÏíáõÙ ¿ x2–áí; µ) ѳÛï³ñ³ñÁ µ³½Ù³å³ïÏíáõÙ ¿ »ñÏáõ ³ÛÝåÇëÇ
Ãí»ñáí, áñáÝù ϳñ»ÉÇ ¿ ѳßí³ñÏ»É ³ÝÙÇç³å»ë ÁÝóóÇÏ ³Ý¹³ÙÇ Çݹ»ùëÇ ³ñÅ»ùÇó
»ÉÝ»Éáí: ²Ûëå»ë, ³é³çÇÝ µ³½Ù³å³ïÏ»ÉÇݪ Çݹ»ùëÇ ÏñÏݳå³ïÇÏÝ ¿, ÇëÏ »ñÏñáñ¹Áª
ÏñÏݳå³ïÇÏÇó Ù»Ïáí ³í»ÉÇ: ²ÛëåÇëáí ³ÝóáÕÇÏ µ³Ý³Ó¨Á ÏÁݹáõÝÇ Ñ»ï¨Û³É ï»ëùÁ.
x2
U i 1  U i  , áñï»Õ i =1, 2, 3, . . . (2.15)
2i  2i  1

î»ë³±ù, û ÇÝã ѳçáÕáõÃÛ³Ùµ ²21.1 ³É·áñÇÃÙÇ óÇÏÉÇ Ûáõñ³ù³ÝãÛáõñ ÏñÏÝá-

ÕáõÃÛ³Ý ÁÝóóùáõ٠ϳï³ñí»ÉÇùª ³ëïÇ×³Ý µ³ñÓñ³óÙ³Ý ¨ ý³ÏïáñdzÉÇ Ñ³ßíÙ³Ý
·áñÍáÕáõÃÛáõÝÝ»ñÁ, ³ÝÏ³Ë ³ëïÇ׳ݳóáõÛóÇ ¨ ý³ÏïáñdzÉÇ ÑÇÙùÇ ³ñÅ»ùÝ»ñÇó,
÷á˳ñÇÝ»óÇÝù Ñ»ï¨Û³É ãáñë Ãí»ñÇ µ³½Ù³å³ïÏáõÙáí. x–Ç ù³é³ÏáõëÇ ³ëïÇ׳Ýáí
(x2), »ñÏáõëÁ i–áí (2i), 2i–áí ¨ (2i+1)–áí: ¶áñÍáÕáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ÝÙ³Ý å³ñ½»óáõÙÁ, ³ÛÝ ¿É
óÇÏÉáõÙ, Ç í»ñçá ѳݷ»óÝáõÙ ¿ ųٳݳÏÇ ½·³ÉÇ ïÝï»ëÙ³Ý, »Ã» ѳßíÇ ³éÝ»Ýù 
×ßïáõÃÛáõÝÁ Ýí³×»Éáõ Ýå³ï³Ïáíª Çñ³·áñÍíáÕ óÇÏÉÇ ÏñÏÝáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ³Ñé»ÉÇ
ù³Ý³ÏÁ: òÇÏÉÇ Ûáõñ³ù³ÝãÛáõñ, ³Ý·³Ù å³ñ½³·áõÛÝ, þ³í»Éáñ¹þ ·áñÍáÕáõÃÛáõÝ
³ÝÝ»ñ»ÉÇ Ï»ñåáí »ñϳñ³Ó·áõÙ ¿ ³É·áñÇÃÙÇ Çñ³Ï³Ý³óáõÙÁ: ²Û¹ ÇëÏ å³ï׳éáí
ÝÏ.2.15–áõÙ µ»ñí³Í ²21.2 ³É·áñÇÃÙÇ x2 ³ñÅ»ùÁ, áñå»ë þ³í»Éáñ¹þ, ѳßííáõÙ ¿ óÇÏÉÇó
¹áõñë ¨ í»ñ³·ñíáõÙ z ÷á÷á˳ϳÝÇÝ:
ò³Ýϳó³Í ËݹÇñ ÉáõÍ»ÉÇë ÙÇ µ³í³ñ³ñí»ù ³É·áñÇÃÙÇ Ù»Ï ï³ñµ»ñ³Ïáíª
÷áñÓ»ù ³ÛÝ µ³½Ù³ÏáÕÙ³ÝÇ í»ñÉáõÍ»É ¨ ÷Ýïñ»É å³ñ½»óÙ³Ý Ýáñ áõÕÇÝ»ñª ÏÇñ³é»Éáí
³ÛÉ Ù»Ãá¹Ý»ñ ϳ٠ÑݳñùÝ»ñ, ÇÝãå»ë, ûñÇݳÏ, ÝáõÛÝ ËݹñÇ ²21.3 ³É·áñÇÃÙáõÙ:

2) ²21.3 ³É·áñÇÃÙ

Üϳï»Ýù, áñ (2.15) ³ÝóáÕÇÏ µ³Ý³Ó¨Á ëï³ó³Ýù ³ÛÝ »Ýó¹ñáõÃÛáõÝÇó, áñ ß³ñùÇ

³Ý¹³ÙÝ»ñÁ ѳٳñ³Ï³Éí³Í »Ý ѳçáñ¹³Ï³Ý ѳٳñÝ»ñáí, ³ÛëÇÝùݪ i=1 ù³ÛÉáí:
ê³Ï³ÛÝ áãÇÝã ãÇ Ë³Ý·³ñáõ٠ѳٳñ³Ï³ÉáõÙÁ Çñ³Ï³Ý³óÝ»É ³ÛÉ ù³ÛÉáí, ûñÇݳÏ,
42
i=2: ²Û¹ ¹»åùáõ٠ųٳݳÏÇ ³éáõÙáí ÏáñáõëïÝ»ñ ã»Ýù áõݻݳ, ÙÝáõÙ ¿ å³ñ½»É, û
ÇÝãå»ë ÏÓ¨³÷áËíÇ ³ÝóáÕÇÏ µ³Ý³Ó¨Á:
гٳñ³Ï³É»Ýù ÝáõÛÝ ß³ñùÇ ³Ý¹³ÙÝ»ñÁ þ2þ ù³ÛÉáí, ëÏë³Í Ù»ÏÇó, ³ÛëÇÝùÝ. 1, 3,

5,… Ãí»ñáí: ²Ûë ¹»åùáõÙ ÏáõݻݳÝù. U1=x; x3 x5 ¨ ³ÛÉ ³Ý¹³ÙÝ»ñÁ: ºÃ»

U3  ; U5 
3! 5!

x x2 x x2 x3
U1  , ³å³ ѳçáñ¹³µ³ñ Ïëï³Ý³Ýù. U 3  U1    ,
1 23 1 2  3 3!

x2 x3 x2 x5
U5 U3    ¨ ³ÛÉÝ: ÆÝãå»ë ï»ëÝáõÙ »Ýù, Ûáõñ³ù³ÝãÛáõñ ù³ÛÉáõÙ. ³)
4  5 3! 4  5 5!
ÁݹѳÝáõñ ³Ý¹³ÙÇ Ñ³Ù³ñÇãÁ ÝáõÛÝáõÃÛ³Ùµ µ³½Ù³å³ïÏíáõÙ ¿ x2–áí; µ) ѳÛï³ñ³ñÁ
µ³½Ù³å³ïÏíáõÙ ¿ »ñÏáõ Ãí»ñáí, áñáÝóÇó »ñÏñáñ¹Ç ³ñÅ»ùÁ ѳÙÁÝÏÝáõÙ ¿
ѳßí³ñÏíáÕ (ѳçáñ¹) ³Ý¹³ÙÇ Çݹ»ùëÇ Ñ»ï, ÇëÏ ³é³çÇÝÇ ³ñÅ»ùÁª ѳçáñ¹ ³Ý¹³ÙÇ
Çݹ»ùëÇó Ù»Ïáí å³Ï³ë ¿: ²ÛëåÇëáí, ³ÝóáÕÇÏ µ³Ý³Ó¨Ç å³ñ½³·áõÛÝ ï»ëùÁ ÏÉÇÝÇ.
x2
U i  U i 2  , áñï»Õ i = 3, 5, 7, … (2.16)
i  1  i

²Ñ³ ³ÛëåÇëÇ å³ñ½»óí³Í é»Ïáõñ»Ýï µ³Ý³Ó¨áí ß³ñùÇ ÁݹѳÝáõñ ³Ý¹³Ù

ѳßí³ñÏáÕ óÇÏÉáí ²21.3 ³É·áñÇÃÙÇ µÉáÏ–ëË»Ù³Ý µ»ñí³Í ¿ ÝÏ.2.16–áõÙ:
ÖÇßï ¿, Ù»Ýù ߳ѻóÇÝù Áݹ³Ù»ÝÁ Ù»Ï µ³½Ù³å³ïÏÙ³Ý ·áñÍáÕáõÃÛáõݪ 2i, ³ÛÝ ¿É Ù»Ï
óÇÏÉáõÙ: ê³Ï³ÛÝ óÇÏÉÇ µ³½Ù³ÃÇí ÏñÏÝáõÃÛáõÝÝ»ñÇ å³ñ³·³Ûáõ٠ųٳݳÏÇ
ïÝï»ëáõÙÁ ¹³éÝáõÙ ¿ ³ÏÝѳÛï:
²Ûë Ù»Ï ûñÇݳÏáí Ù»Ýù ó³ÝϳÝáõÙ ¿ÇÝù Áݹ³ñÓ³Ï Ó¨áí Ý»ñϳ۳óÝ»É
Ûáõñ³ù³ÝãÛáõñ ËݹñÇ ÉáõÍÙ³Ý ³É·áñÇÃÙÇ Ï³éáõóÙ³Ý ·áñÍÁÝóóÁ: ºÃ» ³Ù÷á÷»Ýù
³ñ¹ÛáõÝùÝ»ñÁ, ³å³ ϳñáÕ »Ýù »½ñ³Ï³óÝ»É, áñ ³É·áñÇÃÙÇ ÏɳëÇÏ ï³ñµ»ñ³ÏÁ
ÁÝïñíáõÙ ¿ ÙdzÛÝ áñå»ë ÑÇÙù ³ÙµáÕç ßÇÝáõÃÛ³Ý (³É·áñÇÃÙÇ) ϳéáõóÙ³Ý ·áñÍáõÙ,
ÇÝãå»ë ·áõÙ³ñÙ³Ý ëË»Ù³Ý í»ñçÇÝ ËݹñáõÙ: ¸ñ³ÝÇó Ñ»ïá ëÏëíáõÙ ¿ ÑÇÙݳϳÝ
ëï»Õͳ·áñÍ³Ï³Ý ³ß˳ï³ÝùÁ, »ñµ å³Ñ³ÝçíáõÙ »Ý Ó»ñ ٳûٳïÇÏ³Ï³Ý ¨¯
ïñ³Ù³µ³Ý³Ï³Ý áÕç áõݳÏáõÃÛáõÝÝ»ñÇ Ý»ñ¹ñáõÙÁ ÁÝïñí³Í ë˻ٳÛÇ Ï³ï³-
ñ»É³·áñÍÙ³Ý Ñ³ñóáõÙ: ¸ñ³ ó³ÛïáõÝ ûñÇݳÏÝ ¿ñª é»ÏáõñëdzÛÇ ÏÇñ³éáõÙÁ ß³ñùÇ
ÁݹѳÝáõñ ³Ý¹³ÙÇ Ñ³ßíÙ³Ý ·áñÍáõÙ: ÆëÏ í»ñçÝ³Ï³Ý å³ñ½»óí³Í ï³ñµ»ñ³ÏÁ
ßïÏíáõÙ ¿ áñáß ÑݳñùÝ»ñ ÏÇñ³é»Éáõó Ñ»ïá. »Ã» ÑÇßáõÙ »ù, í»ñçÇÝ ûñÇݳÏáõÙ
µ³í³Ï³Ý ¿ñ ÷á÷áË»É ß³ñùÇ ³Ý¹³ÙÝ»ñÇ Ñ³Ù³ñ³Ï³ÉÙ³Ý ù³ÛÉÇ ã³÷Á, áñå»ë½Ç
óÇÏÉÇ Ûáõñ³ù³ÝãÛáõñ ÏñÏÝáõÃÛ³Ý ÁÝóóùáõ٠߳ѻÇÝù Ù»Ï µ³½Ù³å³ïÏÙ³Ý
·áñÍáÕáõÃÛáõÝ:

43
 1 1
êÏǽµ êÏǽµ

2 2

x,  x, 

3 3
S := U := x S := U := x

4 4
z := x 2 z := x2
i := 0 i := 1

5 5

i := i + 1 i := i + 2

6 6
U z U z
U : U :
2 i  2 i 1  i 1   i

7 7

S := S + U S := S + U

8 áã 8
áã
U  U 

³Ûá ³Ûá
9 9
S S

10 10
ì»ñç ì»ñç

ÜÏ.2.15: ÊݹÇñ 21 ÉáõÍÙ³Ý ÜÏ.2.16: ÊݹÇñ 21 ÉáõÍÙ³Ý

²21.2 ³É·áñÇÃÙÇ µÉáÏ-ë˻ٳ: ²21.3 ³É·áñÇÃÙÇ µÉáÏ-ë˻ٳ:

лﳷ³ÛáõÙ ÝÙ³Ý ËݹñÇ Ñ³Ý¹Çå»ÉÇë, µÝ³Ï³Ý ¿, áñ ¹áõù, ÑÇÙÝí»Éáí Ó»éù µ»ñ³Í

÷áñÓÇ íñ³, áñå»ë ³É·áñÇÃÙÇ ÑÇÙݳÛÇÝ ë˻ٳ ÁÝïñ»ù ²21.3 ³É·áñÇÃÙÇ ëϽµáõÝùÁ:
ÆÝùݳí³ñųÝùÇ Ýå³ï³Ïáí ϳé³ç³ñÏ»Ýù ÉáõÍ»É ëáõÛÝ µ³ÅÝÇ í»ñçáõÙ
Ý»ñϳ۳óí³Í ÙÇ ß³ñù ËݹÇñÝ»ñ:
ÆëÏ ³ÛÅÙ ¹Çï³ñÏ»Ýù ³ÛÉ ïÇåÇ ËݹÇñÝ»ñÇ ÉáõÍÙ³Ý »Õ³Ý³ÏÝ»ñÁ, áñáÝù
ѳ׳˳ÏÇ »Ý ÏÇñ³éíáõÙ Íñ³·ñ³íáñÙ³Ý åñ³ÏïÇϳÛáõÙ: ØÇÝã µáõÝ ËݹñÇÝ
³ÝóÝ»ÉÁ µ»ñ»Ýù áñáß å³ñ½³µ³ÝáõÙÝ»ñ:
¶Çï»±ù, ³ñ¹Ûáù, û ÇÝãå»ë ¿ ³é³ÝÓÇÝ Ãí³Ýß³ÝÝ»ñÇó Ó¨³íáñíáõÙ µÝ³Ï³Ý ÃÇíÁ:
ÆÝãå»±ë ¿, ûñÇݳÏ, þ5þ (ÑÇÝ·) Ãí³Ýß³ÝÇó ëï³óíáõÙ þ51þ (ÑÇëáõÝÙ»Ï) ÃÇíÁ, »ñµ ÑÇÝ·Ç
ÏáÕùÇÝ ³í»É³óÝáõÙ »Ýù þ1þ Ãí³Ýß³ÝÁ: ºíë Ù»Ï Ãí³Ýß³Ý, ûñÇݳÏ, þ3þ (»ñ»ù)
³í»É³óÝ»Éáí, Ïëï³Ý³Ýùª þ513þ (ÑÇÝ· ѳñÛáõñ ï³ëÝ»ñ»ù) ÃÇíÁ ¨ ³ÛÉÝ: ²Ûë

44
·áñÍÁÝóóÇ Ýϳñ³·ñÙ³Ý Ñ³ñóáõÙ Ù»½ ϳñáÕ ¿ û·Ý»É ËݹÇñ 19–áõÙ ³é³ç³¹ñí³Í
(2.10) ³ñï³Ñ³ÛïáõÃÛ³Ý Ñ³ßíÙ³Ý ³É·áñÇÃÙÁ, áñÁ Ó»½ í³Õûñáù ѳÝÓݳñ³ñí»É ¿ñ
ϳ½Ù»Éáõ: ºÃ» ϳ½Ù»É »ù, ³å³ ³Ûë óáõóáõÙÁ µ³í³Ï³Ý ¿, áñå»ë½Ç ¹áõù Ïé³Ñ»ù
µÝ³Ï³Ý Ãí»ñÇ Ó¨³íáñÙ³Ý »Õ³Ý³ÏÁ, ÇëÏ »Ã» áã, ³å³ ³é³ç³ñÏáõÙ »Ýù ÙdzëÇÝ
ÉáõÍ»É Ñ»ï¨Û³É Ó¨³Ï»ñåٳٵ ËݹÇñÁ.

ÊݹÇñ 22: γ½Ù»É Ãí³Ýß³ÝÝ»ñÇ Ñ³çáñ¹³Ï³ÝáõÃÛáõÝÇó µÝ³Ï³Ý ÃíÇ Ó¨³íáñÙ³Ý

³É·áñÇÃÙÁ:

²Ý¹ñ³¹³éݳÉáí (2.10) ³ñï³Ñ³ÛïáõÃÛ³ÝÁ, ϳñáÕ »Ýù ³ñӳݳ·ñ»É, áñ Ýñ³

³ñÅ»ùÁ ѳßí³ñÏíáõÙ ¿ óÇÏÉÇ ÏñÏÝáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ³ñ¹ÛáõÝùáõÙª Ù»Ï ÷³Ï³·ÍÇ ³ñÅ»ùÇó
ÙÛáõëÁ ëï³Ý³Éáí, ÇÝãÇ Ñ³Ù³ñ Ù»Ï ÷³Ï³·ÍÇ ³ñÅ»ùÁ µ³½Ù³å³ïÏíáõÙ ¿ ï³ëáí ¨
³ñï³¹ñÛ³ÉÇÝ ·áõÙ³ñíáõÙ a ÃÇíÁ: Üϳï»Ýù, áñ ÝáõÛÝ ëϽµáõÝùÁ ·áñÍáõÙ ¿ ݳ¨ í»ñÁ
µ»ñí³Í Ãí³ÛÇÝ ûñÇݳÏáõÙ: ²Ûëï»Õ ÷³Ï³·ÍÇ ¹»ñáõ٠ѳݹ»ë ¿ ·³ÉÇë ÙÇÝ㨠ÁÝóóÇÏ
å³ÑÁ Ý»ñÙáõÍí³Í Ãí³Ýß³ÝÝ»ñÇó ϳ½Ùí³Í ÃÇíÁ,
1
êÏǽµ ÇëÏ ·áõÙ³ñíáÕ a ÃíÇ ¹»ñáõÙª Ñ»ñÃ³Ï³Ý Ãí³Ýß³ÝÁ:
2 ¸Çóáõù, þ51þ ÃÇíÁ ëï³óíáõÙ ¿ þ5þ–Á µ³½Ù³-
y := 0
å³ïÏ»Éáí þ10þ-áí ¨ ·áõÙ³ñ»Éáí þ1þ Ãí³Ýß³ÝÁ, ÇëÏ
3
þ513þ ÃÇíÁª ³ñ¹»Ý ëï³ó³Í þ51þ–Á µ³½Ù³å³ïÏ»Éáí
a
þ10þ–áí ¨ ·áõÙ³ñ»Éáí þ3þ Ãí³Ýß³ÝÁ: ²Ûëå»ë å»ïù ¿
ß³ñáõÝ³Ï»É ÙÇÝ㨠³í³ñïíÇ Ãí³Ýß³ÝÝ»ñÇ ó³ÝÏÁ:
4
áã
a[0;9] ÆëÏ ëϽµáõ٠ϳñ»ÉÇ ¿ »Ýó¹ñ»É, áñ ÃíÇ ³ñÅ»ùÁ ½ñá
¿, áñÇó ³é³çÇÝ ÇëÏ ù³ÛÉáõÙ ëï³óíáõÙ ¿ þ5þ ÃÇíÁ.
³Ûá
5 7
010+5=5:
y := 10y + a y

6 8 ÜÏ.2.17–áõÙ µ»ñí³Í ¿ ËݹÇñ 22-Ç ÉáõÍÙ³Ý

ì»ñç
a ³É·áñÇÃÙÇ µÉáÏ–ë˻ٳÝ, áñï»Õ áñå»ë y ÃíÇ
ݳËÝ³Ï³Ý ³ñÅ»ù (³é³çÇÝ ÷³Ï³·ÇÍ) ÁÝïñí³Í ¿
ÜÏ.2.17: ÊݹÇñ 22 ÉáõÍÙ³Ý ³É·á- ½ñáÝ, ÇëÏ Ûáõñ³ù³ÝãÛáõñ ·áõÙ³ñíáÕ Ãí³Ýß³ÝÇ
ñÇÃÙÇ µÉáÏ–ë˻ٳ:
³ñÅ»ùÁ (a–Ý), µ³ó³éáõÃÛ³Ùµ ³é³çÇÝÇ, Ý»ñÙáõÍ-
íáõÙ ¿ óÇÏÉÇ Ñ»ñÃ³Ï³Ý ÏñÏÝáõÃÛ³Ý ÁÝóóùáõÙ: ÆÝãå»ë »ñ¨áõÙ ¿ ·Í³ÝϳñÇó,
ѳßí³ñÏáÕ óÇÏÉÁ ݳ˳å³ÛÙ³Ýáí ¿, ³ÛÝå»ë áñ ³ÛÝ Ñ»ñÃ³Ï³Ý ³Ý·³Ù Ïϳï³ñíÇ,
»Ã» Ùáõïù³ÛÇÝ Ýß³ÝÁ Ãí³Ýß³Ý ¿, ³ÛëÇÝùÝ a–Ç ³ñÅ»ùÁ å³ïϳÝáõÙ ¿ [0;9]
µ³½ÙáõÃÛ³ÝÁ: ²Ûë ѳݷ³Ù³ÝùÁ µÉáÏ–ë˻ٳÛáõÙ ³ñï³Ñ³Ûïí³Í ¿ ÃÇí 4
å³ÛÙ³Ý³Ï³Ý µÉáÏáõÙ: ÆëÏ Ã» ÇÝãå»ë ¿ ³Û¹ ÷³ëïÁ ëïáõ·íáõÙ, Ñáõëáí »Ýùª ã»ù
Ùáé³ó»É. a[0;9] å³ÛÙ³ÝÁ ×ÁßÙ³ñÇï ¿, »Ã» ÙÇ³Å³Ù³Ý³Ï a0 ¨ a9: Øݳó³ÍÁ

45
Ù»Ïݳµ³ÝíáõÙ ¿ ëáíáñ³Ï³Ý Ó»íáí. ù³ÝÇ ¹»é a[0;9] ϳï³ñ»É 5 ¨ 6 µÉáÏÝ»ñáõÙ
Ýßí³Í ·áñÍáÕáõÃÛáõÝÝ»ñÁ, ѳϳé³Ï ¹»åùáõÙ ÃíÇ Ñ³ßíáõÙÁ ϳí³ñïíÇ:
лﳷ³ÛáõÙ ¹áõù ÏñÏÇÝ ÏѳݹÇå»ù (2.10) ïÇåÇ ³ñï³Ñ³ÛïáõÃÛ³Ý ¨ Ù»Ï ³Ý·³Ù
¨ë ÏѳÙá½í»ù Ýñ³ åñ³ÏïÇÏ Ù»Í Ý߳ݳÏáõÃÛ³Ý Ù»ç: Æ ¹»å, ¹áõù ³ñ¹»Ý å³ïñ³ëï
»ù ïíÛ³É Ñ³Ý¹ÇåÙ³ÝÁ ¨, Ñáõëáí »Ýù, Ç íÇ׳ÏÇ »ù ÇÝùÝáõñáõÛÝ Ï³éáõó»Éáõ ÝÙ³Ý,
ûÏáõ½ ¨ ÁݹѳÝñ³óí³Í ³É·áñÇÃÙ:
¸Çï³ñÏí³Í ËݹÇñÝ áõÝÇ Çñ ѳϳ¹³ñÓÁ, »ñµ ³ÝÑñ³Å»ßï ¿ áñáᯐ ïñí³Í
µÝ³Ï³Ý ÃÇíÁ ϳ½ÙáÕ ÃÁí³Ýß³ÝÝ»ñÁ, ϳ٠ÃíÇ Ï³ñ·³ÛÝáõÃÛáõÝÁ: ²é³çÇÝ Ñ³Û³óùÇó
³é³ç³¹ñí³Í ËݹÇñÁ ³ÝÇÙ³ëï ¿, ù³ÝÇ áñ, »Ã» ÃÇíÁ ·ñí³Í ¿ ¨, ѻ勉µ³ñ,
ï»ë³Ý»ÉÇ ¿, ³å³ Ãí³Ýß³ÝÝ»ñÇ Ï³½ÙÁ, ÇÝãå»ë ݳ¨ Ýñ³Ýó ù³Ý³ÏÁ, ³ÏÝѳÛï »Ý:
ÆëÏ »Ã» ÃÇíÁ ï»ë³Ý»ÉÇ ã¿±, ϳñá±Õ »ù, ³ñ¹Ûáù, Ãí³ñÏ»É ³ÛÝ ·áñÍáÕáõÃÛáõÝÝ»ñÁ,
áñáÝù å»ïù ¿ ϳï³ñí»Ý µ³Õ³¹ñÇã Ãí³Ýß³ÝÝ»ñÁ, ³ÛÝ ¿ª ÙdzíáñÝ»ñÁ, ï³ëݳ-
íáñÝ»ñÁ ¨ ³ÛÉÝ, áñáß»Éáõ ѳٳñ: ²ÛëÇÝùÝ ³é³ç³ñÏáõÙ »Ýù ÉáõÍ»É Ñ»ï¨Û³É ËݹÇñÁ:

ÊݹÇñ 23: îñí³Í ¿ µÝ³Ï³Ý N ÃÇíÁ: àñáᯐ ³Û¹ ÃíÇ å³ïÏ»ñÁ ϳ½ÙáÕ
Ãí³Ýß³ÝÝ»ñÁ:

îñí³Í ÃÇíÁ ï³ëÝáñ¹³Ï³Ý ѳßí³ñϳÛÇÝ Ñ³Ù³Ï³ñ–·Çó ¿, áñÁ å³ïϳÝáõÙ ¿

¹Çñù³ÛÇÝ Ñ³Ù³Ï³ñ·»ñÇ ¹³ëÇÝ: ÆëÏ ³Û¹ ïÇåÇ Ñ³Ù³Ï³ñ·»ñáõÙ, ÇÝãå»ë ѳÛïÝÇ ¿,
ó³Ýϳó³Í ÃíÇ å³ïÏ»ñÁ ϳ½ÙáÕ Ãí³Ýß³ÝÝ»ñÇ Çñ³Ï³Ý ³ñÅ»ùÁ ϳËí³Í ¿
Ãí³Ýß³ÝÇ ½µ³Õ»óñ³Í ¹ÇñùÇó: ¸Çóáõù, Ù»ñ ÃÇíÁ (p+1) ϳñ·³ÝÇ ¿, ѻ勉µ³ñ Ýñ³
å³ïÏ»ñÁ ï³ëÝáñ¹³Ï³Ý Ãí³Ýß³ÝÝ»ñÇ í»ñç³íáñ ѳçáñ¹³Ï³ÝáõÃÛáõÝ ¿ª
a p a p 1 a 2 a1a 0 , áñï»Õ ap, ap–1, … , a1, a0 Ãí³Ýß³ÝÝ»ñÇó Ûáõñ³ù³ÝãÛáõñÁ å³ïϳÝáõÙ ¿

[0;9] µ³½ÙáõÃÛ³ÝÁ, ÇëÏ Ýñ³Ýó ù³ß»ñÁ ³í»É³ÝáõÙ »Ý 10 ³Ý·³Ù ³çÇó Ó³Ë: úñÇݳÏ,
í»ñÁ Ýßí³Í þ513þ ÃÇíÁ »ñ»ù ϳñ·³ÝÇ ¿ (p=2) ¨ Ýñ³ å³ïÏ»ñÁ ϳ½Ùí³Í ¿ °5°, °1° ¨ °3°
ï³ë³Ï³Ý Ãí³Ýß³ÝÝ»ñÇó, áñï»Õ a0=3, a1=1, a2=5: ê³Ï³ÛÝ, »Ã» a0–Ç ù³ßÁ ѳí³ë³ñ ¿
Ù»ÏÇ, ³å³ a1-Ç ù³ßÁ ѳí³ë³ñ ¿ 10, ÇëÏ a2–ÇÝÁª 100 ¨ ³ÛÉÝ: гßíÇ ³éÝ»Éáí ³Ûë
ѳݷ³Ù³ÝùÁ, 513 ÃíÇ ³ñÅ»ùÁ ѳßíáõÙ »Ý, áñå»ë (5102+1101+3) µ³½Ù³Ý¹³ÙÇ
³ñÅ»ù: ÀݹѳÝáõñ ¹»åùáõÙ µÝ³Ï³Ý ÃíÇ ³ñÅ»ùÁ ϳñ»ÉÇ ¿ ѳßí»É Çñ µ³Õ³¹ñÇã
Ãí³Ýß³ÝÝ»ñÇó Ñ»ï¨Û³É µ³½Ù³Ý¹³ÙÇ ÙÇçáóáí.

N  a p  10 p  a p 1  10 p 1    a 2  10 2  a1  101  a 0 : (2.17)

Ø»ñ ËݹÇñÝ ¿ª áõݻݳÉáí µÝ³Ï³Ý ÃÇí, áñáᯐ Ýñ³ µ³Õ³¹ñÇã Ãí³Ýß³ÝÝ»ñÁ: ²Û¹
Ýå³ï³Ïáí ¹ÇÙ»Ýù (2.17) ³ñï³Ñ³ÛïáõÃÛ³ÝÁ áñï»ÕÇó »ñ¨áõÙ ¿, áñ µáÉáñ ·áõÙ³-
ñ»ÉÇÝ»ñÁ, µ³ó³éáõÃÛ³Ùµ í»ñçÇݪ a0–Ý, ³ÝÙݳóáñ¹ µ³Å³ÝíáõÙ »Ý 10-Ç: ²Ûëï»ÕÇó

46
Ñ»ï¨áõÙ ¿, áñ »Ã» N ÃÇíÁ µ³Å³Ý»Ýù 10-Ç, ³å³ ³é³ç³ó³Í Ùݳóáñ¹Á ѳí³ë³ñ
N 
ÏÉÇÝÇ a0–Ç: ²Ûë ѳݷ³Ù³ÝùÁ ϳñáÕ »Ýù ·ñ³Ýó»É ³Ûëå»ë. a 0   : ´³Å³ÝÙ³Ý
10 

³ñ¹ÛáõÝùǪ ù³Ýáñ¹Ç ³ÙµáÕç Ù³ëÁ, µÝ³Ï³Ý³µ³ñ, a0 ãÇ å³ñáõݳÏÇ, ÇëÏ Ùݳó³Í ai

(i=1,2,…,p) Ãí³Ýß³ÝÝ»ñÇÝ ÏÇó ï³ëÇ ³ëïÇ׳ݳóáõÛóÝ»ñÁ Ù»Ïáí ÏÝí³½»Ý: ºÃ»
³ÙµáÕç Ù³ëÁ Ý߳ݳϻÝù N1, ³å³ ÏáõݻݳÝù.

N 1  a p  10 p 1  a p 1  10 p 2    a 2  101  a1 :

ºÃ» ß³ñáõݳϻÝù ÝáõÛÝ á×áí, ³å³ ϳñáÕ »Ýù ³ë»É, áñ µ³Å³Ý»Éáí N1–Á ï³ëÇ
Ïëï³Ý³Ýù a1 Ùݳóáñ¹Á, ÇëÏ N2 ³ÙµáÕç Ù³ëÁ ÏÁݹáõÝÇ Ñ»ï¨Û³É ï»ëùÁ.

N 2  a p  10 p 2  a p 1  10 p 3    a 3  101  a 2 :

²Ûëå»ë ß³ñáõݳϻÉáí, ÏѳëÝ»Ýù Np= ap ÃíÇÝ: Ø»Ï ³Ý·³Ù ¨ë µ³Å³Ý»Éáí ÁÝóóÇÏ

1 Np ÃÇíÁ ï³ëÇ, áñå»ë Ùݳóáñ¹, Ïëï³Ý³Ýù ap Ãí³Ýß³ÝÁ, ÇëÏ
êÏǽµ
³ÙµáÕç Ù³ëÁ Ïѳí³ë³ñíÇ ½ñáÛǪ ¹ñ³Ýáí Ãí³Ýß³ÝÝ»ñÇ
2
áñáßÙ³Ý ·áñÍÁÝóóÁ ϳí³ñïíÇ:
N
ÆÝãå»ë ï»ë³Ýù, ËݹñÇ ÉáõÍáõÙÁ ³í³ñïíáõÙ ¿, »ñµ
3
k := 0 Ñ»ñÃ³Ï³Ý Ni µÝ³Ï³Ý ÃÇíÁ, áñÁ ëï³óí»É ¿ ݳËáñ¹ ù³ÛÉÇ Ni–1
µÝ³Ï³Ý ÃíÇó, µ³Å³Ý»Éáí ³ÛÝ ï³ëÇ íñ³ ¨ í»ñóÝ»Éáí ù³Ýáñ¹Ç
4
 N i 1 
N 
 
³ÙµáÕç Ù³ëÁ, ³ÛëÇÝùݪ N i    , ѳí³ë³ñíáõÙ ¿ ½ñáÛÇ: ²Ûë
10   10 
ѳݷ³Ù³ÝùÇó »ÉÝ»Éáí, í»ñÁ Ý»ñϳ۳óí³Í ·áñÍÁÝóóÁ
5
k := k + 1 íëï³Ñáñ»Ý ϳñáÕ »Ýù Ýϳñ³·ñ»É Ñ»ïå³ÛÙ³Ýáí óÇÏÉÇ
ÙÇçáóáí, ÇÝãÁ µ»ñí³Í ¿ ÝÏ.2.18–áõÙ: ÊݹÇñÁ ÉáõÍ»ÉÇë,
6
N  ½áõ·³Ñ»é³µ³ñ ϳñáÕ »Ýù ѳßí»É ݳ¨ ³ÛÉ å³ñ³Ù»ïñ»ñÇ
N :  
10  ³ñÅ»ùÝ»ñª ¹Çóáõù ³É·áñÇÃÙÇ µ»ñí³Í ï³ñµ»ñ³ÏáõÙ Ù»Ýù
Ùdzų–Ù³Ý³Ï Ñ³ßíáõÙ »Ýù N ÃíÇ k ϳñ·Á, áñÇ ³ñÅ»ùÁ
áã 7
N=0 ³ñï³ÍíáõÙ ¿ óÇÏÉÇ ³ß˳ï³ÝùÁ ³í³ñï»Éáõó Ñ»ïá: ÆëÏ
óÇÏÉáõÙ Áݹ·ñÏí³Í »Ýª Ïñïë»ñ Ãí³Ýß³ÝÇ áñáßÙ³Ý ¨
³Ûá
8
³ñï³ÍÙ³Ý (µÉ.4), ϳñ·Á áñáßáÕ k ÷á÷á˳ϳÝÇÝ Ù»Ï
k
·áõÙ³ñÙ³Ý (µÉ. 5) ¨ N–Á ï³ëÇ µ³Å³Ý³Í ù³Ýáñ¹Ç ³ÙµáÕç
9
ì»ñç
Ù³ëáí ÷á˳ñÇÝáÕ (µÉ.6) µÉáÏÝ»ñáí:
γéáõóí³Í óÇÏÉÇ Ýϳñ³·ñáõÃÛáõÝÁ ÝáõÛÝå»ë áãÝãáí ãÇ
ÜÏ.2.18: ÊݹÇñ 23
ÉáõÍÙ³Ý ³É·áñÇÃÙÇ ï³ñµ»ñíáõ٠ݳËáñ¹ ûñÇݳÏÝ»ñáõÙ ÏÇñ³éí³Í ¹³ñÓí³ÍùÝ»ñÇó
µÉáÏ–ë˻ٳ:
47
¨ ÑÝãáõÙ ¿ ³Ûëå»ë. ÏñÏÝ»É 4, 5 ¨ 6 µÉáÏÝ»ñÁ ÙÇÝ㨠N=0 å³ÛÙ³ÝÇ ×Çßï ÉÇÝ»ÉÁ:
î»ëÝáõ±Ù »ù, ³ñ¹»Ý áñ»ñáñ¹ ³Ý·³Ù ÝáõÛÝ á×áí Ýϳñ³·ñáõÙ »Ýù ï³ñµ»ñ
µáí³Ý¹³ÏáõÃÛ³Ùµ óÇÏÉ»ñ: î³ñµ»ñáõÃÛáõÝÁ ÙdzÛÝ óÇÏÉÇ å³ñáõݳÏáõÃÛáõÝÝ ¿:
ÆÝãå»ë »ñ¨áõÙ ¿ ³É·áñÇÃÙÇ µÉáÏ–ë˻ٳÛÇó, óÇÏÉÇ Ûáõñ³ù³ÝãÛáõñ ÏñÏÝáõÃÛ³Ý
ÁÝóóùáõ٠ѳßí³ñÏíáÕ ai (i=1,2,…,p) Ãí³Ýß³ÝÁ ÙdzÛÝ ³ñï³ÍíáõÙ ¿ ¨ áã ÙÇ ï»Õ ãÇ
å³Ñå³ÝíáõÙ: ²ÛÝå»ë áñ, »Ã» áñ¨¿ Ëݹñáõ٠ѳñÏ ÉÇÝÇ ÇÝã–áñ Ó¨áí ¹ñ³Ýó
û·ï³·áñÍ»É, ³å³ ³ÝÑñ³Å»ßï ¿ óÇÏÉÇ ëϽµáõÙ ³í»É³óÝ»É Áݹ³Ù»ÝÁ Ù»Ï

 
í»ñ³·ñÙ³Ý ·áñÍáÕáõÃÛáõݪ a k :  N 10 : ²Ûë ¹»åùáõÙ óÇÏÉÇ ³é³çÇÝ Ï³ï³ñÙ³Ý

ųٳݳÏ, »ñµ k=0, ѳßí³ñÏíáÕ Ùݳóáñ¹Á Ïí»ñ³·ñíÇ a0–ÇÝ, ϳñï³ÍíÇ ¨ k–Ç

³ñÅ»ùÁ ϳ×Ç Ù»Ïáí, ëï³Ý³Éáí Ù»Ï ³ñÅ»ùÁ: òÇÏÉÇ Ñ³çáñ¹ ÏñÏÝáõÃÛ³Ý Å³Ù³Ý³Ï
Ùݳóáñ¹Á Ïí»ñ³·ñíÇ a1–ÇÝ, ϳñï³ÍíÇ ¨ k–Ý ÏÁݹáõÝÇ »ñÏáõ ³ñÅ»ùÁ ¨ ³ÛÉÝ:
²ÛëåÇëáí Ù»Ýù Ïëï³Ý³Ýù Aa 0 , a1,, a k 1, a k  í»Ïïáñ, áñÇ ï³ññ»ñÇ ³ñÅ»ùÝ»ñÝ »Ýª
N ÃíÇ ÙdzíáñÝ»ñÇ, ï³ëݳíáñÝ»ñÇ, ѳñÛáõñ³íáñÝ»ñÇ ¨ ³ÛÉÝ ù³Ý³ÏÝ»ñÁ, ³ÛëÇÝùݪ
µ³Õ³¹ñÇã Ãí³Ýß³ÝÝ»ñÁ: òÇÏÉÇ ³ß˳ï³ÝùÇ ³í³ñïÇó Ñ»ïá k–Ý óáõÛó Ïï³ áã ÙdzÛÝ
N ÃíÇ Ï³ñ·Á, ³ÛÉ Ý³¨ A í»ÏïáñÇ »ñϳñáõÃÛáõÝÁ:
гçáñ¹ ËݹÇñÁ ÉáõÍ»ÉÇë ³é³çÇÝ Ñ³Û³óùÇó ϳñáÕ ¿ Ãí³É, áñ µáÉáñ
·áñÍáÕáõÃÛáõÝÝ»ñÁ ϳñ»ÉÇ ¿ Çñ³Ï³Ý³óÝ»É Ù»Ï óÇÏÉÇ ÏñÏÝáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ßÝáñÑÇí:
ê³Ï³ÛÝ ¹³ ³Û¹å»ë ã¿:

ÊݹÇñ 24: îñí³Í ¿ N µÝ³Ï³Ý ÃÇíÁ: ºÃ» ³ÛÝ Ï³½ÙáÕ µáÉáñ Ãí³Ýß³ÝÝ»ñÁ ÷áùñ
»Ý þ5þ–Çó, ³å³ ëï³Ý³É N1 µÝ³Ï³Ý ÃÇíÁ, ÏñÏݳå³ïÏ»Éáí N ÃíÇ Ãí³Ýß³ÝÝ»ñÁ ¨
å³Ñå³Ý»Éáí Ãí³Ýß³ÝÝ»ñÇ Ñ³ñ³µ»ñ³Ï³Ý ¹ÇñùÁ: ºÃ» N ÃíÇ å³ïÏ»ñáõÙ ³éϳ »Ý
þ5þ–Çó Ù»Í Ï³Ù Ñ³í³ë³ñ Ãí³Ýß³ÝÝ»ñ, ³å³ ÃÇíÁ ÃáÕÝ»É ³Ý÷á÷áË:

ØÇÝ㨠ËݹñÇ ÉáõÍÙ³ÝÝ ³ÝóÝ»ÉÁ Ñëï³Ï»óÝ»Ýù ËݹñÇ å³ÛÙ³ÝÝ»ñÁ, ³ñ¹ÛáõÝùÁ ¨

í»ñçÇÝÇë ѳëÝ»Éáõ Ñݳñ³íáñ áõÕÇÝ»ñÁ: ¸Çóáõù, N=3014 ÃíÇ µáÉáñ a i Ãí³Ýß³ÝÝ»ñÁ
÷áùñ »Ý þ5þ Ãí³Ýß³ÝÇó, ÇÝãÇ å³ï׳éáí, ÏñÏݳå³ïÏ»Éáí Ûáõñ³ù³ÝãÛáõñ Ãí³Ýß³Ý,
å»ïù ¿ Ó¨³íáñ»É N1=6028 ÃÇíÁ: N=92518 ÃíÇ Ï³½ÙáõÙ ³éϳ »Ý ÇÝãå»ë þ5þ–Çó ÷áùñ,
³ÛÝå»ë ¿Éª Ù»Í Ï³Ù Ñ³í³ë³ñ Ãí³Ýß³ÝÝ»ñ, ѻ勉µ³ñ, ÃÇíÁ å»ïù ¿ ÃáÕÝ»É
³Ý÷á÷áË:
ò³Ýϳó³Í ËݹÇñ ϳñ»ÉÇ ¿ ÉáõÍ»É ï³ñµ»ñ »Õ³Ý³ÏÝ»ñáí, ¨ ³Ûë ËݹÇñÁ ÝáõÛÝå»ë
µ³ó³éáõÃÛáõÝ ãÇ Ï³½ÙáõÙ: ê³Ï³ÛÝ »Ã» ³É·áñÇÃÙÇ Ýϳïٳٵ áã ÙÇ Ñ³ïáõÏ å³Ñ³Ýç
ãÇ Ý»ñϳ۳óí³Í, ³å³ Ýå³ï³Ï³Ñ³ñÙ³ñ ¿ ÏÇñ³é»É Ó»½ ѳÛïÝÇ Ù»Ãá¹Ý»ñÁ, ÇÝãÁ
ϵ»ñÇ Å³Ù³Ý³ÏÇ ½·³ÉÇ ïÝï»ëÙ³ÝÁ: ÜÙ³Ý Ùáï»óٳٵ ³É·áñÇÃÙÁ ϳñÍ»ë û

48
þѳí³ùíáõÙ ¿þ ³é³ÝÓÇÝ Ùá¹áõÉÝ»ñÇó, ³ñ¹ÛáõÝùáõÙ å³ñ½»óÝ»Éáí ³É·áñÇÃÙÇ
ϳéáõóÙ³Ý ·áñÍÁÝóóÁ: ²ë³ÍÁ óáõó³¹ñ»Ýù í»ñçÇÝ ûñÇݳÏáí:
Üáñ ÃÇíÁ Ù»Ýù ϳñáÕ »Ýù Ó¨³íáñ»É ËݹÇñ 22–áõÙ Ý»ñϳ۳óí³Í ³É·áñÇÃÙáí
(²22), áñï»Õ å³Ñ³ÝçíáõÙ ¿ Ãí³Ýß³ÝÝ»ñÁ Ý»ñÙáõͻɪ ëÏë³Í ³í³· ϳñ·Çó: ê³Ï³ÛÝ
³Û¹ Ãí³Ýß³ÝÝ»ñÁ ²23 ³É·áñÇÃÙÇ ÙÇçáóáí þ³ñï³ùëí»Éáõþ »Ý ïñí³Í N ÃíÇó
ѳϳé³Ï Ñ»ñóϳÝáõÃÛ³Ùµª ëÏë³Í ÙdzíáñÝ»ñÇó: л勉µ³ñ, ³Ûëï»Õ å»ïù ¿
¹ÇÙ»Ýù í»ñÁ ³é³ç³ñÏí³Í A ½³Ý·í³ÍÇ û·ÝáõÃÛ³ÝÁª ³é³çÇÝ ÷áõÉáõ٠ѳçáñ¹³µ³ñ
·ñ³Ýó»Éáí ³ÛÝï»Õ µáÉáñ ai µ³Õ³¹ñÇã Ãí³Ýß³ÝÝ»ñÁ:
ÊݹñáõÙ ³é³ç³¹ñí³Í ѳñóÇ å³ï³ë˳ÝÁ ëï³Ý³Éáõ »Ýù »ñÏñáñ¹ ÷áõÉáõÙ:
¸ñ³ ѳٳñ ³Ù»Ý¨ÇÝ ¿É å³ñï³¹Çñ ã¿ ëïáõ·»É µáÉáñ Ãí³Ýß³ÝÝ»ñÁª µ³í³Ï³Ý ¿
¹ñ³Ýù ëïáõ·»É ѳçáñ¹³µ³ñª ÙÇÝ㨠³ÛÝ å³ÑÁ, »ñµ ÏѳݹÇå»Ýù ѳñ³ÏÇó ³ÛÝåÇëÇ
»ñÏáõ Ãí³Ýß³ÝÝ»ñÇ, áñáÝù ·ïÝíáõÙ »Ý þ4þ–þ5þ ë³Ñٳݳ·ÍÇ »ñÏáõ ÏáÕÙ»ñáõÙ: ºÃ»
³Û¹åÇëÇ Çñ³íÇ׳ÏÇ ãѳݹÇå»Ýù, ³å³ N ÃÇíÁ ÏÃáÕÝ»Ýù ³Ý÷á÷áË, ѳϳé³Ï
¹»åùáõÙª »ññáñ¹ ÷áõ–ÉáõÙ ÏÓ¨³íáñ»Ýù Ýáñ ÃÇí:
ÜÏ.2.19–áõÙ µ»ñí³Í ¿ ËݹÇñ 24–Ç ÉáõÍÙ³Ý í»ñÁ Ýßí³Í ï³ñµ»ñ³ÏǪ ²24.1
³É·áñÇÃÙÇ µÉáÏ–ë˻ٳÝ, áñÁ ïñ³Ù³µ³Ýáñ»Ý µ³Õϳó³Í ¿ »ñ»ù Ù³ë»ñÇó (Ùá¹áõÉÝ»-
ñÇó)ª ѳٳå³ï³ëË³Ý Ýßí³Í ÷áõÉ»ñÇ, áñáÝóÇó Ûáõñ³ù³ÝãÛáõñÁ Çñ³Ï³Ý³óíáõÙ ¿
Çñ»Ý µÝáñáß óÇÏÉÇ ÙÇçáóáí: ²ÛÅÙ ÷áõÉ»ñÇ Ù³ëÇÝ ³í»ÉÇ Ù³Ýñ³Ù³ëÝ:
ÆÝãå»ë »ñ¨áõÙ ¿ ·Í³ÝϳñáõÙ, Ùáõïù³ÛÇÝ N ÷á÷á˳ϳÝÇ ³ñÅ»ùÁ
ÏñÏÝûñÇݳÏí³Í ¿ M ÷á÷á˳ϳÝáõÙ (µÉ.3): ¸³ ϳï³ñ»É »Ýù, ѳßíÇ ³éÝ»Éáí ³ÛÝ
ѳݷ³Ù³ÝùÁ, áñ ³é³çÇÝ ÷áõÉÁ Çñ³Ï³Ý³óÝáÕ ²23 ³É·áñÇÃÙÇ Çñ³·áñÍÙ³Ý
³ñ¹ÛáõÝùáõÙ (µÉ.5…8) Ùáõïù³ÛÇÝ ÃÇíÁ ãÇ å³Ñå³ÝíáõÙ, ÇëÏ Ñ³Ù³å³ï³ë˳Ý
å³ÛÙ³ÝÇ ¹»åùáõÙ ³ÛÝ Ï³ñáÕ ¿ í»ñçáõÙ å»ïù ·³É: ØÛáõë ÏáÕÙÇó, ËݹñÇ
å³ÛÙ³ÝÝ»ñÇó »ÉÝ»Éáí, ³é³çÇÝ ÷áõÉáõÙ ²23 ³É·áñÇÃÙÇ Ñ³Ù»Ù³ï ϳï³ñ»É »Ýù
³ÝÝß³Ý ÷á÷áËáõÃÛáõÝ. Ùáõïù³ÛÇÝ ÃíÇ Ûáõñ³ù³ÝãÛáõñ Ãí³Ýß³Ý å³Ñå³ÝíáõÙ ¿ A
í»ÏïáñÇ Ñ³Ù³å³ï³ëË³Ý ¹ÇñùáõÙ (µÉ.5,6):
ºñÏñáñ¹ ÷áõÉÁ Çñ³Ï³Ý³óíáõÙ ¿ 9...12 µÉáÏÝ»ñÇ ÙÇçáóáí, áñï»Õ 10…12
µÉáÏÝ»ñÇó ϳ½Ùí³Í Ñ»ïå³ÛÙ³Ýáí óÇÏÉáõÙ áñáßíáõÙ ¿ µ³Õ³¹ñÇã a i Ãí³Ýß³ÝÝ»ñÇ
å³ïϳݻÉáõÃÛ³Ý ïÇñáõÛÃÁ: ÆÝãå»ë ï»ëÝáõÙ »ù, óÇÏÉÁ ϳñáÕ ¿ Áݹѳïí»É »ñÏáõ
¹»åùáõÙ. Ù»ÏÁ µÝ³Ï³Ý Ó¨áí, »ñµ A í»ÏïáñÇ µáÉáñ ï³ññ»ñÁ ÷áùñ »Ý þ5þ–Çóª ³Ûë
¹»åùÇÝ Ñ³Ù³å³ï³ë˳ÝáõÙ ¿ i>k å³ÛÙ³ÝÁ (µÉ.11); ÙÛáõë å³ï׳éÝ ¿ª þ5þ–Çó Ù»Í Ï³Ù
ѳí³ë³ñ Ãí³Ýß³ÝÇ Ñ³Ý¹Çå»ÉÁ (µÉ.12), áñÇ ¹»åùáõÙ å³Ñ³ÝçíáõÙ ¿ Ùáõïù³ÛÇÝ ÃÇíÁ
ÃáÕÝ»É ³Ý÷á÷áË. ³Ñ³¯ áñï»Õ Ù»½ û·Ý»ó N ÃíÇ M ÏñÏÝûñÇݳÏÁ: ø³ÝÇ áñ óÇÏÉÇ
³í³ñïÇ å³ÛÙ³ÝÝ»ñÁ »ñÏáõëÝ »Ý, ³å³ ³ÛÝ ÏÝϳñ³·ñíÇ Ñ»ï¨Û³É ¹³ñÓí³Íùáí.
ÏñÏÝ»É ÃÇí 10 µÉáÏÁ ÙÇÝ㨠(i>k) ϳ٠(ai 5) å³ÛÙ³ÝÝ»ñÇó Ù»ÏÇ ×Çßï ÉÇÝ»ÉÁ: ²Ûë
49
¹»åùáõÙ, µÝ³Ï³Ý ¿, áñ óÇÏÉÁ Ïß³ñáõݳÏÇ Ï³ï³ñí»É, ù³ÝÇ ¹»é (ik) ¨ (ai<5)
å³ÛÙ³ÝÝ»ñÁ ÙÇ³Å³Ù³Ý³Ï ³éϳ »Ý: ºÃ» óÇÏÉÁ ³í³ñïíáõÙ ¿ µÝ³Ï³Ý Ó¨áí, ¹³
Ý߳ݳÏáõÙ ¿, áñ µáÉáñ ÃÁí³Ýß³ÝÝ»ñÁ ÷áùñ »Ý ÑÇÝ·Çó ¨ ÇÝãå»ë ·ÁͳÝϳñáõÙ ¿ Áëï
ËݹñÇ å³Ñ³ÝçÇ, ϳï³ñíáõÙ ¿ ³ÝóáõÙ »ññáñ¹ ÷áõÉÇݪ Ýáñ ÃÇí Ó¨³íáñ»Éáõ
Ýå³ï³Ïáí (µÉ. 13…15):
1 ÆÝãå»ë í»ñÁ Ýßí»ó, ³Ûë ÷áõÉáõÙ
êÏǽµ
9 ÏÇñ³é»É »Ýù ²22 ³É·áñÇÃÙÁ, áñÁ N ÃíÇ
2 i := 0
µ³Õ³¹ñÇã Ãí³Ýß³ÝÝ»ñÁ í»ñóÝáõÙ ¿ A
N
10 í»ÏïáñÇ í»ñçÇóª ak,ak–1,…,a2,a1 Ñ»ñó-
3
i := i + 1 ϳÝáõÃÛ³Ùµ: ²Ûëï»Õ áñå»ë Ýáñ ÃíÇ
M := N
11
³ÝáõÝ í»ñóí³Í ¿ ÏñÏÇÝ N–Á, ÇÝãÁ ÃáõÛÉ ¿
4 ³Ûá
k := 0 i>k ï³ÉÇë Ó¨³íáñí³Í ÃÇíÁ ³ñï³Í»Éáõ

5 áã ѳٳñ ¹ÇÙ»É ÝáõÛݪ 16 µÉáÏÇÝ:

k := k + 1 áã 12 ¸Åí³ñ ã¿ Ýϳï»É, áñ ϳéáõóí³Í
ai  5
6 ³É·áñÇÃÙÇ Çñ³Ï³Ý³óÙ³Ý ³Ù»Ý³»ñϳñ
M  ³Ûá ųٳݳÏÁ ëå³ëíáõÙ ¿, »ñµ µáÉáñ
ak   
10 
Ãí³Ýß³ÝÝ»ñÁ þ5þ–Çó ÷áùñ »Ý: ²Ûë
7
13
M 
¹»åùáõÙ Ï·áñÍ»Ý µáÉáñ »ñ»ù ÷áõÉ»ñÁ,
M :   N := 0
10  ³ÛëÇÝùÝ »ñ»ù óÇÏÉ»ñÁª Ûáõñ³ù³ÝãÛáõñÁ k
14
13 ³Ý·³Ù, áñï»Õ k–Ý Ãí³Ýß³ÝÝ»ñÇ
áã 8 i := k, 1,-1
³Ûá
M=0 ù³Ý³ÏÝ ¿: ²É·áñÇÃÙÇ ³ß˳ï³ÝùÁ ϳ-
15
N := N10 + 2ai ñ»ÉÇ ¿ ³ñ³·³óÝ»É, Ïñ׳ï»Éáí óÇÏÉ»ñÇ
ù³Ý³ÏÁª »Ã» ¹³ Ñݳñ³íáñ ¿, ѳٳ-
ï»Õ»Éáí »ñÏáõ ¨ ³í»ÉÇ óÇÏÉ»ñ Ù»ÏÇ Ù»ç:
16
Ø»ñ ¹»åùáõÙ ³É·áñÇÃÙÇ ïñ³Ù³-
N
µ³ÝáõÃÛáõÝÁ ÃáõÛÉ ¿ ï³ÉÇë ³Û¹åÇëÇ
ÜÏ.2.19: ÊݹÇñ 24 ÉáõÍÙ³Ý
²24.1 ³É·áñÇÃÙÇ µÉáÏ-ë˻ٳ: 17
ѳٳï»ÕáõÙ: ØÝáõÙ ¿ å³ñ½»Éª á±ñ
ì»ñç
»ñÏáõëÁ: ºñ»ù óÇÏÉ»ñÇ Ñ³Ù³ï»ÕáõÙÁ
Ñݳñ³íáñ ã¿ í»ñÁ Ýßí³Í å³ï׳éáí, ³ÛÝ ¿. Ãí³Ýß³ÝÝ»ñÇ þ³ñï³ùëÙ³Ýþ ¨ ѻﳷ³
û·ï³·áñÍÙ³Ý Ñ»ñóϳÝáõÃÛáõÝÝ»ñÁ ï³ñµ»ñ »Ý: ºñÏñáñ¹ ¨ »ññáñ¹ ÷áõÉ»ñÇ
(óÇÏÉ»ñÇ) ѳٳï»ÕáõÙÁ ÇÙ³ëï ãáõÝÇ, áñáíÑ»ï¨, »Ã» áã µáÉáñ Ãí³Ýß³ÝÝ»ñÝ »Ý ÷áùñ
þ5þ–Çó, ³å³ Ýáñ ÃíÇ Ó¨³íáñÙ³Ý íñ³ Ïáñóñ³Í ųٳݳÏÁ ÏÉÇÝÇ ³í»Éáñ¹: ØÝáõÙ »Ý
³é³çÇÝ »ñÏáõ ÷áõÉ»ñÁ:
²Ûë »ñÏáõ ÷áõÉ»ñÇ Ñ³Ù³ï»ÕáõÙÁ Ñݳñ³íáñ ¿, »Ã» ÷áË»Ýù ³É·áñÇÃÙÇ
ïñ³Ù³µ³ÝáõÃÛáõÝÁ: ºÃ» ϳéáõóí³Í ³É·áñÇÃÙáõÙ µáÉáñ Ãí³Ýß³ÝÝ»ñÁ ëϽµáõÙ
50
þ³ñï³ùëíáõÙþ ¿ÇÝ Ñ»ïá Ýáñ ëïáõ·íáõÙ, ³å³ Ýáñ ³É·áñÇÃÙáõ٠ϳñ»ÉÇ ¿
Ûáõñ³ù³ÝãÛáõñ Ãí³Ýß³Ý ëïáõ·»É ³ÝÙÇç³å»ë ³ÛÝ áñáß»Éáõó Ñ»ïá, ³ÛëÇÝùݪ ³é³çÇÝ
÷áõÉáõÙª Ññ³Å³ñí»Éáí »ñÏñáñ¹ ÷áõÉÇó: ²Ûë ï³ñµ»ñ³ÏáõÙ ³é³çÇÝ óÇÏÉÝ ¿ ¹³éÝáõÙ
»ñÏáõ »Éùáí óÇÏÉ, áñáÝóÇó Ù»ÏÁ µÝ³Ï³Ý ¿, ÇëÏ ÙÛáõëÁª ëïÇåáճϳÝ: òÇÏÉÁ ϳí³ñïÇ
Çñ ³ß˳ï³ÝùÁ µÝ³Ï³Ý Ó¨áí, »Ã» µáÉáñ Ãí³Ýß³ÝÝ»ñÁ ÉÇÝ»Ý þ5þ–Çó ÷áùñ, ¨
ųٳݳÏÇó ßáõï, Ñ»Ýó áñ ѳݹÇå»Ýù þ5þ–Çó Ù»Í Ï³Ù Ñ³í³ë³ñ Ãí³Ýß³ÝÇ:

1
ÜÏ.2.20–áõÙ µ»ñí³Í ¿ ËݹÇñ 24–Ç
êÏǽµ óÇÏÉÝ»ñÇ Ñ³Ù³ï»Õٳٵª ²24.2 ³É·áñÇÃÙÇ
2 µÉáÏ–ë˻ٳÝ: ´»ñí³Í ë˻ٳÛÇó å³ñ½
N 9
»ñ¨áõÙ ¿, áñ ëïÇåáÕ³Ï³Ý »ÉùÇ ¹»åùáõÙ
N := 0
3 ßñç³ÝóíáõÙ ¿ »ñÏñáñ¹ ÷áõÉÁ ¨ ϳï³ñíáõÙ
M := N 10
k := 0 i := k, 1,–1
13 ¿ ³ÝóáõÙ ³ñ¹ÛáõÝùÇ ³ñï³ÍÙ³Ý µÉáÏÇÝ:
гٻٳï»Éáí ϳéáõóí³Í ³É·áñÇÃÙ-
11
4
k := k + 1 N := N10 + 2ai Ý»ñÇ »ñÏáõ ï³ñµ»ñ³ÏÝ»ñÁ, ϳñáÕ »Ýù
³ñӳݳ·ñ»É, áñ µÉáÏÝ»ñÇ ù³Ý³ÏÇ
5
M  ³éáõÙáí Ýñ³Ýó ÙÇç¨ ·ñ»Ã» áã ÙÇ ï³ñµ»-
ak    12
10  ñáõÃÛáõÝ ãϳ: ê³Ï³ÛÝ, ÇÝãå»ë Ýßí»É ¿, ¹³¯
N
6 ãÇ ³ñÅ»ù³íáñáõÙ óÇÏÉÇÏ ³É·áñÇÃÙÝ»ñÁ,
M  13
M :   ³ÛÉ Ýñ³Ýó Çñ³Ï³Ý³óÙ³Ý Å³Ù³Ý³ÏÁ, áñÁ
10  ì»ñç
ݳ¨ ϳËí³Í ¿ óÇÏÉ»ñÇ ù³Ý³ÏÇó: ºñÏñáñ¹
7 áã ï³ñµ»ñ³ÏáõÙ óÇÏÉ»ñÇ ù³Ý³ÏÁ Ù»Ïáí
ai < 5
å³Ï³ë ¿, ÇëÏ óÇÏÉ»ñÇ ÏñÏÝáõÃÛáõÝÝ»ñÇ
³Ûá
ÃÇíÁ Ùݳó»É ¿ ³Ý÷á÷áË:
áã 8
³Ûá
M=0 ä³ñ½³·áõÛÝ óÇÏÉ»ñáí ³É·áñÇÃÙÝ»ñÇ
ϳéáõóÙ³Ý ûñÇݳÏÝ»ñÁ ϳñ»ÉÇ ¿ ³Ýí»ñç
ÜÏ.2.20: ÊݹÇñ 24 ÉáõÍÙ³Ý
ß³ñáõݳϻÉ, ë³Ï³ÛÝ, ÇÝãå»ë µ³½ÙÇóë
²24.2 ³É·áñÇÃÙÇ µÉáÏ-ս˻ٳ:
Ýßí»É ¿, ÝÙ³Ý ³é³ïáõÃÛáõÝÁ ¹Åí³ñ û
áñ³Ï ³í»É³óÝÇ: Ø»Ýù Ó»½ Ñ»ï µ³í³Ï³ÝÇÝ ß³ï ï³ñ³µÝáõÛà óÇÏÉ»ñ ϳéáõó»óÇÝù,
áñå»ë½Ç ¹áõù ÇÝùÝáõñáõÛÝ ÉáõÍ»ù Ý»ñùá ³é³ç³ñÏíáÕ ËݹÇñÝ»ñÁ ¨ ÙdzëÇÝ
ß³ñáõݳϻÝù áõëáõÙݳëÇñ»É ³í»ÉÇ µ³ñ¹ª Ý»ñ¹ñí³Í óÇÏÉ»ñÇ Ï³éáõóÙ³Ý
ëϽµáõÝùÝ»ñÁ:

51
 ì²ðÄàôÂÚàôÜܺð

1.öá÷áË»Éáí x ÷á÷á˳ϳÝÇ ³ñÅ»ùÁ [1;8] ѳïí³ÍáõÙ x=0.2 ù³ÛÉáí ѳßí»É ¨

2 x 1 , » û x  5,

³ñï³Í»É y ýáõÝÏódzÛÇ ³ñÅ»ù–Ý»ñÁ. y  2

x 1 , ѳ ϳ é³ Ï ¹» åùáõÙ :

2. öá÷áË»Éáí x ÷á÷á˳ϳÝÇ ³ñÅ»ùÁ [1;12] ѳïí³ÍáõÙ x ù³ÛÉáí ѳßí»É ¨

³ñï³Í»É y ýáõÝÏódzÛÇ ³ñ–Å»ùÝ»ñÁ.
5 x  2 , » Ã » x  3,
 2
y  x  x 1 , » Ã » 3  x  10,
1
 , ÙÝ ³ ó ³ Í ¹» åù » ñáõÙ :

ÊݹñÇ ÉáõÍÙ³Ý ³É·áñÇÃÙÁ ϳéáõó»É Ù»Ï óÇÏÉáí:

3. îñí³Í N µÝ³Ï³Ý ÃíÇ Ñ³Ù³ñ ѳßí»É ¨ ³ñï³Í»É
sin 1 sin 1  sin 2 sin 1    sin N
S    :
cos 1 cos 1  cos 2 cos 1    cos N
4. îñí³Í »Ýª µÝ³Ï³Ý n ¨ Çñ³Ï³Ý x Ãí»ñÁ: гßí»É

S  sin x  sin 2 x  sin 3 x    sin n x :

5. îñí³Í »Ýª µÝ³Ï³Ý N ¨ Çñ³Ï³Ý x Ãí»ñÁ: гßí»É
S  sin x  sin sin x    sin
 sin
 sin
 x:
N

6. îñí³Í N µÝ³Ï³Ý ÃíÇ Ñ³Ù³ñ ѳßí»É

y  3 6  3N  1  3N :

7. îñí³Í x Çñ³Ï³Ý ¨ n µÝ³Ï³Ý Ãí»ñÇ Ñ³Ù³ñ ѳßí»É

sin x  1 sin x  2 n 1 sin x  n 
S       1  :
x x 2
xn
n cos ix 
8. îñí³Í x Çñ³Ï³Ý ¨ n µÝ³Ï³Ý Ãí»ñÇ Ñ³Ù³ñ ѳßí»É y   i
:
i 1 2  i !

9. N µÝ³Ï³Ý ÃíÇ Ñ³Ù³ñ ÁݹáõÝ»Ýù, áñ N!! Ý߳ݳÏáõÙ ¿. 135…N Ï»Ýï N–Ç Ñ³Ù³ñ ¨
246…N ½áõÛ· N–Ç Ñ³Ù³ñ: гßí»É y=N!! Ï³Ù³Û³Ï³Ý N–Ç Ñ³Ù³ñ:
10. îñí³Í ¿ A ³ÙµáÕç ÃÇíÁ: àñáᯐ ³ÛÝ ³Ù»Ý³Ù»Í i ³ÙµáÕç ÃÇíÁ, áñÇ ¹»åùáõÙ 4 i<A:
11. îñí³Í ¿ N µÝ³Ï³Ý ÃÇíÁ: гßí»É y=12 + 234 + … + N(N+1)…2N:
12.àñáᯐ ïñí³Í N µÝ³Ï³Ý ÃíÇ Ãí³Ýß³ÝÝ»ñÇ ·áõÙ³ñÁ:
13. îñí³Í N µÝ³Ï³Ý ÃíÇ Ãí³Ýß³ÝÝ»ñÇ Ñ»ñóϳÝáõÃÛáõÝÁ ÷áË»É Ñ³Ï³¹³ñÓáí:
úñÇݳϪ 3275 ÃíÇó ëï³Ý³É 5723 ÃÇíÁ:

52
 3 . ܺð¸ð ì²Ì òÆÎÈ ºð

ܳËáñ¹ µ³ÅÝáõÙ ¹Çï³ñÏí³Í ËݹÇñÝ»ñÇ ÉáõÍÙ³Ý ³É·áñÇÃÙÝ»ñÁ óÇÏÉÇÏ µÝáõÛÃÇ

¿ÇÝ ¨, áñå»ë ϳÝáÝ, áã ÙÇ óÇÏÉÇ Ù³ñÙÇÝ Çñ ϳ½ÙáõÙ ã¿ñ å³ñáõݳÏáõÙ ³ÛÉ óÇÏÉ»ñ:
¸ñ³ ³ÝÑñ³Å»ßïáõÃÛáõÝÁ ãÇ ¿É Ýϳïí»É, áñáíÑ»ï¨ Ñ³ßí³ñÏíáÕ ýáõÝÏódzݻñÁ
é»Ïáõñ»Ýï µÝáõÛÃÇ ¿ÇÝ, ¨ í»ñçÝ³Ï³Ý ³ñ¹ÛáõÝùÁ ëï³óíáõÙ ¿ñ óÇÏÉÇ ÏñÏÝáõÃÛáõÝÇó
ÏñÏÝáõÃÛáõݪ Ù»Ï ³ñÅ»ùÇó ÙÛáõëÁ ëï³Ý³Éáí: ºÃ» ýáõÝÏóÇ³Ý Ï³Ëí³Í ¿ñ ³ÛÉ, ÝáõÛÝå»ë
é»Ïáõñ»Ýï, ýáõÝÏódzÛÇó, ³å³ Ñݳñ³íáñáõÃÛáõÝ ·ï³Ýù ÙǨÝáõÛÝ óÇÏÉáõ٠ѳßí»É ¨
Ý»ñ¹ñí³Í ýáõÝÏódzÛÇ Ñ»ñÃ³Ï³Ý ³ñÅ»ùÁ, ¨ ÑÇÙÝ³Ï³Ý ýáõÝÏódzÛÇÝÁ: ê³Ï³ÛÝ µ³½-
Ù³ÃÇí ËݹÇñÝ»ñáõ٠ѳݹÇåáõÙ ¿ ѳϳé³Ï Çñ³íÇ׳Ï, »ñµ Ý»ñ¹ñí³Í ýáõÝÏódzÝ
Ñݳñ³íáñ 㿠ѳßí»É ½áõ·³Ñ»é ÑÇÙݳϳÝÇÝ, ÇëÏ »Ã» ³ÛÝ ÝáõÛÝå»ë óÇÏÉÇÏ µÝáõÛÃÇ ¿,
³å³ Ù»Ýù ëïÇåí³Í »Ýù ÑÇÙÝ³Ï³Ý óÇÏÉÇ Ù³ñÙÝáõÙ ÏÇñ³é»É Ù»Ï ³ÛÉ óÇÏɪ »ñÏñáñ¹
ýáõÝÏóÇ³Ý Ñ³ßí»Éáõ ѳٳñ: ²Ûë ¹»åùáõÙ ·áñÍ áõÝ»Ýù Ý»ñ¹ñí³Í óÇÏÉ»ñÇ Ñ»ï:
Ü»ñ¹ñí³Í óÇÏÉ»ñÇ ³ÝÑñ³Å»ßïáõÃÛáõÝÁ ³é³ç³ÝáõÙ ¿ áã ÙdzÛÝ Ýßí³Í ¹»åù»ñáõÙ,
³ÛÉ Ý³¨ µ³½Ù³å³ñ³Ù»ïñ³Ï³Ý ýáõÝÏódzݻñÇ ³ñÅ»ùÝ»ñÁ ѳßí»ÉÇë: ÀݹѳÝáõñ
¹»åùáõÙª g ( z 1, z 2 ,..., z n ) ýáõÝÏóÇ³Ý Ï³Ëí³Í ¿ n å³ñ³Ù»ïñ»ñÇó, áñáÝó ³ñÅ»ùÝ»ñÁ
÷á÷áËíáõÙ »Ý ï³ñµ»ñ ïÇñáõÛÃÝ»ñáõÙ ½³Ý³½³Ý ù³ÛÉ»ñáí: ´Ý³Ï³Ý ¿, áñ ³Ûë
¹»åùáõÙ ³ÝÇÙ³ëï ¿ ÙǨÝáõÛÝ óÇÏÉáõÙ ÙÇ³Å³Ù³Ý³Ï ÷á÷áË»É µáÉáñ å³ñ³Ù»ïñ»ñÇ
³ñÅ»ùÝ»ñÁ, ù³ÝÇ áñ Ýñ³Ýó ÃáõÛɳïñ»ÉÇ ³ñÅ»ùÝ»ñÇ ù³Ý³ÏÝ»ñÁ ï³ñµ»ñ »Ý ¨ Ùdz-
Å³Ù³Ý³Ï ëå³é»Éáõ ѳí³Ý³Ï³ÝáõÃÛáõÝÁ ·ñ»Ã» ѳí³ë³ñ ¿ ½ñáÛÇ:
´³½Ù³å³ñ³Ù»ïñ³Ï³Ý ýáõÝÏódzݻñÇ ÁݹѳÝáõñ ¹»åùÇÝ Ù»Ýù ϳݹñ³¹³éݳÝù
ùÇã áõß, ÇëÏ ³é³ÛÅÙ Ù»Ï ûñÇݳÏ:

ÊݹÇñ 25: гßí»É ¨ ³ñï³Í»É y=af(x) ýáõÝÏódzÛÇ ³ñÅ»ùÝ»ñÁ, »ñµ a ¨ x

å³ñ³Ù»ïñ»ñÁ ÁݹáõÝáõÙ »Ý ³ñÅ»ùÝ»ñ ѳٳå³ï³ë˳ݳµ³ñª A=[a1,a2] ¨ X=[x1,x2]
ѳïí³ÍÝ»ñÇó (aA, xX) a ¨ x ù³ÛÉ»ñáí:
ØÇ³Ï å³Ñ³ÝçÁ, áñ ϳñáÕ »Ýù Ý»ñϳ۳óÝ»É ýáõÝÏódzÛÇݪ å³ñ³Ù»ïñ»ñÇ
Ýßí³Í ïÇñáõÛÃÝ»ñáõÙ ³ÛÝ å»ïù ¿ ÉÇÝÇ ³ÝÁݹѳï, ³é³Ýó ˽áõÙÝ»ñÇ: гçáñ¹ ѳñóÁ
í»ñ³µ»ñíáõÙ ¿ ýáõÝÏódzÛÇ µáí³Ý¹³ÏáõÃÛ³ÝÁ, ÇÝãÁ ¨ áñáßáõÙ ¿ ϳ½Ù³Ï»ñåíáÕ
·áñÍÁÝóóÇ ïñ³Ù³µ³ÝáõÃÛáõÝÁ: a ·áñͳÏóÇ Ï³Ù³Û³Ï³Ý ³ñÅ»ùÇ ¹»åùáõÙ y
ýáõÝÏódzÛÇ ·ñ³ýÇÏÁ ³ÛÝåÇëÇ Ïáñ ¿, áñÁ ϳñáÕ »Ýù ëï³Ý³É ²11 ³É·áñÇÃÙÇ
ÏÇñ³éٳٵª ýÇùë»Éáí ·áñͳÏóÇ ³ñÅ»ùÁ: öá÷áË»Éáí ·áñͳÏóÇ ³ñÅ»ùÁ, Ù»Ýù,
µÝ³Ï³Ý ¿, Ïëï³Ý³Ýù ½áõ·³Ñ»é f(x) Ïáñ»ñÇ µ³½ÙáõÃÛáõÝ: л勉µ³ñ, ËݹñÇ ¹ñí³ÍùÁ
ϳñ»ÉÇ ¿ í»ñ³Ó¨³Ï»ñå»É Ñ»ï¨Û³É ï»ëùÇ. ÷á÷áË»Éáí ·áñͳÏóÇ ³ñÅ»ùÁ A
ѳïí³ÍáõÙ a ù³ÛÉáí, Ûáõñ³ù³ÝãÛáõñ ³Ý·³Ù ϳéáõó»É y=af(x) ÏáñÁ: ÆëÏ ³ÛëåÇëÇ
Ó¨³Ï»ñåٳٵ ËݹñÇ ÉáõÍÙ³Ý ³É·áñÇÃÙÁ ÝáõÛÝ ²11 ³É·áñÇÃÙÝ ¿ª ³ÛÝ ï³ñµ»ñáõÃÛ³Ùµ,
53
áñ a å³ñ³Ù»ïñáí óÇÏÉáõÙ (³ñï³ùÇÝ óÇÏÉ) y ýáõÝÏóÇ³Ý Ñ³ßí³ñÏíáõÙ ¿ áã û Ù»Ï
í»ñ³·ñÙ³Ý ·áñÍáÕáõÃÛ³Ý ßÝáñÑÇí (ÝÏ.2.3), ³ÛÉ ÝáõÛÝåÇëÇ ßñç³÷áõɳÛÇÝ ·áñÍÁÝóóÇ
(Ý»ñùÇÝ óÇÏÉ) ³ñ¹ÛáõÝùáõÙ, ÷á÷áË»Éáí x å³ñ³Ù»ïñÇ ³ñÅ»ùÁ X ѳïí³ÍÇ íñ³
áñáß³ÏÇ ù³ÛÉáí: ²ÛëåÇëáí, µ³í³Ï³Ý ¿ a å³ñ³Ù»ïñáí óÇÏÉáõÙ ï»Õ³¹ñ»É Ýٳݳ-
ïÇåª x å³ñ³Ù»ïñáí óÇÏÉ ¨ Ù»Ýù Ïëï³Ý³Ýù ïíÛ³É ËݹñÇ ÉáõÍÙ³Ý ³É·áñÇÃÙÁ: ²Ñ³¯
Ó»½ ³É·áñÇÃÙÝ»ñÇ Ùá¹áõɳÛÇÝ ëϽµáõÝùáí ϳéáõóÙ³Ý ¨ë Ù»Ï ûñÇݳÏ:
ÜÏ.3.1–áõÙ µ»ñí³Í ¿ ïíÛ³É ËݹñÇ ÉáõÍÙ³Ý ³É·áñÇÃÙÇ Ñ³Ù³éáï ï³ñµ»ñ³ÏÁ,
áñï»Õ Ýßí³Í »Ý µáÉáñ Çñ³Ï³Ý³óíáÕ ·áñÍáÕáõÃÛáõÝÝ»ñÁ, ÇëÏ ÝÏ.3.2–áõÙª ÝáõÛÝ
³É·áñÇÃÙÇ »ñÏñáñ¹ ï³ñµ»ñ³ÏÁ þÙá¹ÇýÇϳódzþ µÉáÏÇ ÏÇñ³éٳٵ: ²ÏÝѳÛï ¿, áñ
»ñÏáõ ·Í³ÝϳñÝ»ñÇ Ñ³Ù»Ù³ïáõÃÛáõÝÁ »ñÏñáñ¹
1
êÏǽµ ï³ñµ»ñ³ÏÇ û·ïÇÝ ¿, ë³Ï³ÛÝ ³é³ÛÅÙ ³í»ÉÇ
2 ѳñÙ³ñ ¿ ϳï³ñ»É ³É·áñÇÃÙÇ ³é³çÇÝ

a1,a2,a ï³ñµ»ñ³ÏÇ µ³ó³ïñáõÃÛáõÝÁ: лﳷ³ÛáõÙ ÝÙ³Ý

x1,x2,x ѳٻٳïáõÃÛáõÝÝ»ñ ã»Ý ³ñíÇ, ѳñ·»Éáí Ó»ñ Ó»éù

3
µ»ñ³Í ÷áñÓÝ áõ áõݳÏáõÃÛáõÝÝ»ñÁ:
a := a1 ºí ³Ûëå»ë, ïíÛ³ÉÝ»ñÇ Ý»ñÙáõÍáõÙÇó Ñ»ïá

P (µÉ.2) a å³ñ³Ù»ïñÇÝ í»ñ³·ñáõÙ »Ýù ³é³çÇݪ a1

4 áã ³ñÅ»ùÁ (µÉ.3): ²ÛÝáõÑ»ï¨, ù³ÝÇ ¹»é aa2
aa2
ϳï³ñáõÙ »Ýù 5, 6…10 ¨ 12 µÉáÏÝ»ñÁ: ²Ûëï»Õ
³Ûá 6…10 µÉáÏÝ»ñÁ Çñ³Ï³Ý³óÝáõÙ »Ý y ýáõÝÏódzÛÇ
5
a ³ñÅ»ùÝ»ñÇ Ñ³ßíáõÙÁ X ѳïí³ÍÇ íñ³ x ù³ÛÉáí ¨

6 11 Ýñ³Ýó ³ñï³ÍáõÙÁ, áñÇ ÁÝóóùáõÙ a å³ñ³Ù»ïñÇ

ì»ñç
x := x1 ³ñÅ»ùÁ ÙÝáõÙ ¿ ³Ý÷á÷áË: ²ÛëÇÝùÝ, ³ñ¹ÛáõÝùáõÙ
ëï³ÝáõÙ »Ýù Ïáñ»ñÇó Ù»ÏÁª a å³ñ³Ù»ïñÇ
7 áã
áñáß³ÏÇ ³ñÅ»ùÇÝ Ñ³Ù³å³ï³ë˳Ý: гçáñ¹
xx2
ÏáñÁ ëï³Ý³Éáõ ѳٳñ ³ÝÑñ³Å»ßï ¿ ·áñͳÏóÇ
³Ûá
8 ÁÝóóÇÏ ³ñÅ»ùÇÝ ·áõÙ³ñ»É a ù³ÛÉÇ ³ñÅ»ùÁ
y := af(x)
(µÉ.12) ¨ ÃáõÛɳïñ»ÉÇ ³ñÅ»ùÝ»ñÇ ë³ÑÙ³ÝáõÙ
9
·ïÝí»Éáõ ¹»åùáõÙ ÏñÏÝ»É 5, 610 ¨ 12 µÉáÏÝ»ñÁ,
y, x
³ÛëÇÝùݪ ³ñï³ùÇÝ óÇÏÉÇ ³ß˳ï³ÝùÁ:
10 12
²Ûëï»Õ ß³ï ϳñ¨áñ ¿ ×Çßï áñáᯐ ÃÇí 6 µÉáÏÇ
x:=x + x a:=a + a
ï»ÕÁ ÁݹѳÝáõñ ·áñÍÁÝóóÇ ë³ÑÙ³ÝÝ»ñáõÙ:
ÊáëùÝ ³ÛÝ Ù³ëÇÝ ¿, áñ ³Ûë µÉáÏáõÙ ÇÝãå»ë ¨ 3–
ÜÏ.3.1: ÊݹÇñ 25 ÉáõÍÙ³Ý ³É·áñÇÃÙÇ áõÙ, ϳï³ñíáõÙ ¿ ݳËÝ³Ï³Ý ³ñÅ»ùÝ»ñÇ
Áݹ³ñÓ³Ï µÉáÏ-ë˻ٳ:

54
í»ñ³·ñáõÙ: ²Û¹ ѳݷ³Ù³ÝùÁ ß³ï ¹»åù»ñáõ٠ѳݹÇë³ÝáõÙ ¿ ëË³É áñáßÙ³Ý
å³ï׳é, áñÇ Ñ»ïև³Ýùáí x:=x1 ·áñÍá–ÕáõÃÛáõÝÁ ѳÛïÝíáõÙ ¿ ë˻ٳÛÇ P Ï»ïÇó
í»ñ¨ª a:=a1 ·áñÍáÕáõÃÛ³Ý ÏáÕùÇÝ:
ê³Ï³ÛÝ ãÙáé³Ý³Ýù, áñ 7…10 µÉáÏ–Ý»ñÇó ϳ½Ùí³Í óÇÏÉÇ ³ß˳ï³ÝùÁ ³í³ñ-
ï»Éáõó Ñ»ïá x ÷á÷á˳ϳÝÇ ³ñÅ»ùÁ ·»ñ³½³ÝóáõÙ ¿ ë³ÑٳݳÛÇÝ x2–Á: л勉µ³ñ,
³ÝÙÇç³å»ë ѳçáñ¹ ÏáñÁ ѳßí³ñÏ»Éáõó ³é³ç ³ÝÑñ³Å»ßï ¿ í»ñ³Ï³Ý·Ý»É x
å³ñ³Ù»ïñÇ ëϽµÝ³Ï³Ý ³ñÅ»ùÁ: ²Ñ³ ³Ûë Ýϳï³éáõÙÇó »ÉÝ»Éáí ïíÛ³É µÉáÏÇ ï»ÕÁ
ë˻ٳÛáõÙ áñáßí»É ¿ª ³ÝÙÇç³å»ë ÃÇí 7 µÉáÏÇó ³é³ç:
1 ÜÏ.3.2-Ç í»ñ³µ»ñÛ³É ÙdzÛÝ Ýß»Ýù, áñ
êÏǽµ
ëÏë»Éáí 5…7 µÉáÏÝ»ñÇó ϳ½Ùí³Í óÇÏÉÁ,
2 ³ÛÝ Ï³í³ñïíÇ, »ñµ Ýñ³ x å³ñ³Ù»ïñÁ
a1,a2,a Ïëå³éÇ µáÉáñ ÃáõÛɳïñ»ÉÇ ³ñÅ»ùÝ»ñÁ:
x1,x2,x
ØdzÛÝ ³Ûë ¹»åùáõÙ ³ñï³ùÇÝ óÇÏÉÁ
3 Ïß³ñáõݳÏÇ ·áñÍÁÝóóÁ, ݳ˳å³ïñ³ë-
a:=a1,a2,a
ï»Éáí Ý»ñùÇÝ óÇÏÉÇ Ñ³Ù³ñ a ·áñͳÏóÇ
4 8 Ýáñ ³ñÅ»ù: ØÝáõÙ ¿ ³ñӳݳ·ñ»É Ý»ñùÇÝ
a ì»ñç
óÇÏÉÇ å³ñ³Ù»ïñÇ ÁÝïñáõÃÛ³Ý Ù»Ï
5 µÝáñáßÇã ëϽµáõÝù, áñáí å»ïù ¿
x:=x1,x2,x
³ÛëáõÑ»ï¨ Õ»Ï³í³ñí»É Ý»ñ¹ñí³Í óÇÏÉ»ñ
6
ϳ½Ù³Ï»ñå»ÉÇë. »ñÏáõ å³ñ³Ù»ïñ»ñÇó
y := af(x)
³ÛÝ, áñÁ ÙÛáõëÇ Ýϳïٳٵ ³í»ÉÇ Ñ³×³Ë ¿
7
÷á÷áËáõÙ Çñ ³ñÅ»ùÁ, å»ïù ¿
y, x
ѳݹÇë³Ý³ Ý»ñùÇÝ óÇÏÉÇ å³ñ³Ù»ïñ, ÇëÏ
ÙÛáõëÁª ³ñï³ùÇÝ: ²Ûë ÷³ëïÁ ó³ÛïáõÝ
ÜÏ.3.2: ÊݹÇñ 25 ÉáõÍÙ³Ý þÙá¹ÇýÇϳódzþ
µÉáÏÇ ÏÇñ³éٳٵ ³É·áñÇÃÙÇ µÉáÏ–ë˻ٳ:
Ï»ñåáí ³ñï³Ñ³Ûïí³Í ¿ í»ñçÇÝ ËݹñÇ
ÉáõÍÙ³Ý ³É·áñÇÃÙáõÙ:
øÝݳñÏí³Í ýáõÝÏóÇ³Ý Ï³ñ»ÉÇ ¿ ѳٳñ»É í»ñÁ µ»ñí³Í ÁݹѳÝáõñ ýáõÝÏódzÛÇ
Ù³ëݳíáñ ¹»åù, ³Û–ëÇÝùݪ g ( z1 , z 2 )  a  f ( x ) , áñï»Õ z1=a ¨ z2=x: ºÃ» å³ñ³Ù»ïñ»ñÇ
ù³Ý³ÏÁ ³í»É³óÝ»Ýù, í»ñóÝ»Éáí »ñ»ù, ãáñë ϳ٠³í»É, ³å³ ËݹñÇ
µáí³Ý¹³ÏáõÃÛáõÝÁ ãÇ ÷áËíǪ ÙdzÛÝ Ï»ñϳñÇ: êï³ó³Í ³ñ¹ÛáõÝùÁ ÁݹѳÝñ³óÝ»Éáõ
Ýå³ï³Ïáí »Ýó¹ñ»Ýù, áñ å³ñ³Ù»ïñ»ñÇó Ûáõñ³ù³ÝãÛáõñÁ ÷á÷áËíáõÙ ¿ ³é³ÝÓÇÝ
ïÇñáõÛÃáõÙ Çñ»Ý µÝáñáß ù³ÛÉáí, ûñÇݳϪ z1  Z1  [ z11 ; z12 ] z1 ù³ÛÉáí,

z2  Z 2  [ z 12 ; z 22 ] z2 ù³ÛÉáí ¨ ³ÛÉÝ: ÀݹáõÝ»Éáí å³–ñ³Ù»ïñ»ñÇ ù³Ý³ÏÁ ѳí³ë³ñ

55
n µÝ³Ï³Ý ÃíÇ, ϳñáÕ »Ýù ·ñ»É, áñ zi å³ñ³Ù»ïñÁ ÁݹáõÝáõÙ ¿ ³ñÅ»ùÝ»ñ Z i  [ z 1i ; z i2 ]

ѳïí³ÍÇó zi ù³ÛÉáí (i=1, 2,…,n) ¨ Ó¨³Ï»ñå»É ÁݹѳÝáõñ ËݹÇñÁ:

ÊݹÇñ 26: îñí³Í ¿ n å³ñ³Ù»ïñ»ñÇó ϳËí³Í y=g(z1,z2,…,zn) ýáõÝÏódz, áñï»Õ

Ûáõñ³ù³ÝãÛáõñ zi å³ñ³Ù»ïñÇ ³ñÅ»ùÁ ÷á÷áËíáõÙ ¿ Zi ѳïí³ÍáõÙ zi ù³ÛÉáí
(i=1,2,…,n): гßí»É ¨ ³ñï³Í»É ýáõÝÏódzÛÇ µáÉáñ Ñݳñ³íáñ ³ñÅ»ùÝ»ñÁ:
ÂíáõÙ ¿, û ³Ý»É³Ý»ÉÇ íÇ×³Ï ¿. Ñݳñ³íá±ñ ¿, ³ñ¹Ûáù, ϳ½Ù³Ï»ñåí³Í Ó¨áí, ù³ÛÉ
³é ù³ÛÉ, ³ÝóÝ»É ³ñ·áõÙ»ÝïÝ»ñÇ µáÉáñ ÏáÙµÇݳódzݻñÇ íñ³Ûáí, ãÏñÏÝ»Éáí áã Ù»ÏÁ:
⿱ áñ ³Û¹åÇëÇ Ñ»ñóϳÝáõÃÛ³Ý ÁÝïñáõÃÛáõÝÇó ¿ Ï³Ëí³Í Ù»ñ ѳçáÕáõÃÛáõÝÁ:
øÇã ËáñÑ»Éáõó Ñ»ïá ϳñáÕ »Ýù ѳݷ»É ³ÛÝ ÙïùÇÝ, áñ, ÏÇñ³é»Éáí í»ñÁ
ùÝݳñÏí³Í Ý»ñ¹ñí³Í óÇÏÉ»ñÇ ·³Õ³÷³ñÁ, Ý»ñùÇÝ óÇÏÉÇ å³ñ³Ù»ïñÇ ÁÝïñáõÃÛ³Ý
ëϽµáõÝùÁ, ïíÛ³É ËݹÇñÁ ϳñáÕ ¿ ëï³Ý³É ß³ï ϳñ× ¨ ·»Õ»óÇÏ ÉáõÍáõÙ, áñÁ µ»ñí³Í

1 ¿ ÝÏ.3.3–áõÙ: ²Ûëï»Õ ïñí³Í

êÏǽµ
n å³ñ³Ù»ïñ»ñÇó Ûáõñ³-
2 ù³ÝãÛáõñ óÇÏÉÇ å³ñ³Ù»ï-
n
ñÇ ÁÝïñáõÃÛáõÝÁ ϳËí³Í ¿
3
ÏáÝÏñ»ï ËݹñÇ å³ÛÙ³Ý-

z 1i , z i2 , z i Ý»ñÇó ¨ å³ñ³Ù»ïñ»ñÇ
i  1 , n  µáí³Ý¹³ÏáõÃÛáõÝÇó: ØÛáõë
ÏáÕÙÇó, Ý»ñ¹ñí³Í óÇÏÉ»ñ
4 å³ñáõݳÏáÕ ³É·áñÇÃÙÝ»-
z1 :  z11 , z12 , z1
ñáí ѳßíÙ³Ý Ñ»ï¨³Ýùáí
5 n+6 »ñµ»ÙÝ ëï³óíáõÙ »Ý,
z2 : z 12 , z 22 , z 2 ì»ñç
ϳñ»ÉÇ ¿ ³ë»É, ß³ï Ù»Í
ù³Ý³ÏáõÃÛ³Ùµ ³ñÅ»ùÝ»ñ:
i+3
ÜÙ³Ý å³ñ³·³Ûáõ٠ϳñ¨áñ
z i :  z 1i , z i2 , z i
¹»ñ ¿ ѳïϳóíáõÙ å³ñ³-
Ù»ïñ»ñÇ ³ñï³ÍÙ³Ý Ñ³ñ-
n+3

z n :  z 1n , z n2 , z n óÇÝ, û á±ñ å³ñ³Ù»ïñ»ñÁ

¨ »±ñµ å»ïù ¿ ³ñï³Í»Ý:
n+4
y=g(z1,z2,…,zn) ²Ý·³Ù ýáõÝÏódzÛÇ Ñ³ß-
í³ñÏí³Í áã µáÉáñ ³ñÅ»ù-
n+5
y ÜÏ.3.3: Ü»ñ¹ñí³Í »ñÝ »Ý »Ýóϳ ³ñï³Í-
óÇÏÉ»ñáí ÁݹѳÝáõñ Ù³Ý: ´áÉáñ ¹»åù»ñáõÙ
³É·áñÇÃÙÇ
µÉáÏ–ë˻ٳ: ³ñï³ÍÙ³Ý Ñ³ñó»ñÁ áñáß-
56
íáõÙ »Ý Íñ³·ñ³íáñáÕÇ Ñ³Û»óáÕáõÃÛ³Ùµ:
гçáñ¹ ËݹÇñÁ, ÃíáõÙ ¿, ÉÇáíÇÝ Ïå³ñ½³µ³ÝÇ ÁݹѳÝáõñ ë˻ٳÝ: ê³Ï³ÛÝ ÙÇÝã¨
ËݹñÇ Ó¨³Ï»ñåáõÙÁ µ»ñ»Ýù Ù»Ï ë³ÑÙ³ÝáõÙ: ¼áõÛ· ϳñ·³ÝÇ µÝ³Ï³Ý ÃÇíÁ Ïáã»Ýù
þ»ñç³ÝÇÏþ, »Ã» ³Û¹ ÃíÇ Ãí³Ýß³ÝÝ»ñÇ ÙÇ Ï»ëÇ ·áõÙ³ñÁ ѳí³ë³ñ ¿ ÙÛáõë Ï»ëÇ
·áõÙ³ñÇÝ: úñÇݳϪ 370541 ÃÇíÁ þ»ñç³ÝÇÏþ ¿, áñáíÑ»ï¨ 3+7+0=5+4+1, ÇëÏ 272591
ÃÇíÁª áã, áñáíÑ»ï¨ 2+7+25+9+1:

ÊݹÇñ 27: àñáᯐ ù³é³ÝÇß Ãí»ñÇó µáÉáñ þ»ñç³ÝÇÏþ Ãí»ñÁ:

ØÇ·áõó» Ó»½³ÝÇó áÙ³Ýù, ·Ý³Éáí óñÙ Ñ»ïù»ñáí, ÷áñÓ»Ý ³Ûë ËݹÇñÁ ÉáõÍ»É,
ÏÇñ³é»Éáí ²23 ³É·áñÇÃÙÁ: ²ÛëÇÝùÝ, N4=[1000;9999] Ãí»ñÇó Ûáõñ³ù³ÝãÛáõñÁ í»ñÉáõ-
Í»Éáí µ³Õ³¹ñÇã ãáñë Ãí³Ýß³ÝÝ»ñÇ ¨ ѳٻٳï»Éáí ³é³çÇÝ »ñÏáõëÇ ·áõÙ³ñÁ
ѳçáñ¹ ½áõÛ·Ç ·áõÙ³ñÇ Ñ»ï: ¸» ÇÝã, áñå»ë ³Ýó³Í ûٳÛÇ ÏñÏÝáõÃÛáõÝ, ϳñáÕ »Ýù
ÙdzÛÝ áÕçáõÝ»É ÝÙ³Ý ó³ÝÏáõÃÛáõÝÁ: Ò»ñ Ùï³Ñ³Õ³óáõÙÁ Çñ³Ï³Ý³óÝ»Éáõó Ñ»ïá
ѳٻٳï»ù ëï³ó³Í ³ñ¹ÛáõÝùÁ ëïáñ¨ ³é³ç³ñÏí³Í ÉáõÍÙ³Ý Ñ»ï:
öáñÓ»Ýù ËݹñÇÝ Ùáï»Ý³É ³ÛÉ ï»ë³ÝÏÛáõÝÇóª áã û í»ñÉáõÍ»Éáí N 4 µ³½ÙáõÃÛ³Ý
Ãí»ñÁ µ³Õ³¹ñÇã Ãí³Ýß³ÝÝ»ñÇ, ³ÛÉ ÁÝïñ»Éáí ãáñë ³ÝÏ³Ë Ãí³Ýß³ÝÝ»ñÇó ϳ½Ù³Í
µáÉáñ Ñݳñ³íáñ ÏáÙµÇݳódzݻñÁ: ¸Çóáõù, ù³é³ÝÇß ÃíÇ Ãí³Ýß³ÝÝ»ñÁ Ý߳ݳÏí³Í
»Ýª a, b, c d ï³é»ñáí, áñáÝóÇó Ûáõñ³ù³ÝãÛáõñÁ ϳñáÕ ¿ ÁݹáõÝ»É 0…9 ³ñÅ»ùÝ»ñ:
¶áõó» ¨ Ñݳñ³íáñ µáÉáñ ¹»åù»ñÁ ëï³Ý³Éáõ ³Ù»Ý³Ï³ñ× ×³Ý³å³ñÑÁ Ñ»ï¨Û³ÉÝ ¿.

1000 1010 1020 ... 1100 1110 ...

1001 1011 1021 ... 1101 1111 ...
1002 1012 1022 ... 1102 1112 ...
..... ..... ..... ... ..... ..... ...
1009 1019 1029 ... 1109 1119 ...

ÜÏ.3.4: âáñë Ãí³Ýß³ÝÝ»ñÇó ϳ½Ù³Í µáÉáñ

ï»Õ³÷áËáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ëï³óÙ³Ý Ñ»ñóϳÝáõÃÛáõÝÁ:

àõß³¹Çñ ݳۻÉáí µ»ñí³Í ³ÕÛáõë³ÏÇÝ, ϳñ»ÉÇ ¿ Ýϳï»É Ñ»ï¨Û³É

ûñÇݳã³÷áõÃÛáõÝÁ, áñ Ûáõñ³ù³ÝãÛáõñ ëÛ³Ý Ù»ç ÷á÷áËíáõÙ ¿ ÙdzÛÝ Ïñïë»ñª d
Ãí³Ýß³ÝÁ, ÁݹáõÝ»Éáí Ñݳñ³íáñ µáÉáñ 10 ³ñÅ»ùÝ»ñÁ: êÛáõÝÇó ëÛáõÝ ³ÝóÝ»ÉÇë, Ù»Ï
Ùdzíáñáí ³×áõÙ ¿ d Ãí³Ýß³ÝÇÝ Ñ³ñ³ÏÇó ѳçáñ¹ª c Ãí³Ýß³ÝÁ: ²Û¹å»ë
ß³ñáõݳÏíáõÙ ¿ ÙÇÝ㨠10–ñ¹ ëÛáõÝÁ, »ñµ c å³ñ³Ù»ïñÁ ëå³éáõÙ ¿ Ñݳñ³íáñ µáÉáñ
³ñÅ»ùÝ»ñÁ: ²ÛÝáõÑ»ï¨ Ù»Ï Ùdzíáñáí ³×áõÙ ¿ c–ÇÝ ÏÇóª b å³ñ³Ù»ïñÁ, c–Ý ÁݹáõÝáõÙ
¿ þ0þ ³ñÅ»ù ¨ ³Ù»Ý ÇÝã ÏñÏÝíáõÙ ¿: ²ÛëÇÝùÝ, ³é³çÇÝ 10 ëÛáõÝ»ñáõÙ Çñ³Ï³Ý³óíáÕ
·áñÍáÕáõÃÛáõÝÝ»ñÁ ÝáõÛ–ÝáõÃÛ³Ùµ ÏñÏÝíáõÙ »Ý ѳçáñ¹ 1010 ëÛáõÝ»ñáõÙª ³ÛÝ

57
ï³ñµ»ñáõÃÛ³Ùµ, áñ Ûáõñ³ù³ÝãÛáõñ ï³ëÝÛ³ÏÇó Ñ»ïá ³×áõÙ ¿ b ϳñ·Ç ³ñÅ»ùÁ:
Þ³ñáõݳϻÉáí ÝÙ³Ý ¹³ïáÕáõÃÛáõÝÝ»ñÁ ϳñáÕ »Ýù »½ñ³Ï³óÝ»É, áñ Ûáõñ³ù³ÝãÛáõñ
100 ëÛáõݳÏÇó Ñ»ïá ³×áõÙ ¿ a ϳñ·Ç ³ñÅ»ùÁ: ºí ³Ûëå»ë 9 ³Ý·³Ùª ³í³· ϳñ·Ç
ÁݹáõÝ³Í ³ñÅ»ùÝ»ñÇ ù³Ý³Ïáí:
²ÝÏ³Ë ³ÛÝ µ³ÝÇó, áñ í»ñÁ µ»ñí³Í ·áñÍÁÝóóÇ µ³Ý³íáñ Ýϳñ³·ÇñÁ ÉÇáíÇÝ
å³ñ½³µ³ÝáõÙ ¿ »ñ¨áõÛÃÁ, ³ÛÝáõ³Ù»Ý³ÛÝÇí, ³ÛÝ ³ÙµáÕç³Ï³Ý ã¿ ¨ ãÇ ¿É ϳñáÕ ÉÇÝ»É
³Û¹åÇëÇÝ, ù³ÝÇ áñ ³É·áñÇÃÙÝ»ñÇ µ³Ý³íáñ Ýϳñ³·ñáõÙÁ ³Ý½áñ ¿ Ù³Ýñ³Ù³ëÝ
Ý»ñϳ۳óÝ»Éáõ Çñ³Ï³Ý³óíáÕ µáÉáñ ·áñÍáÕáõÃÛáõÝÝ»ñÁ: ÆÝãå»ë Ýϳï»ÉÇ ¿,
ÙÇç³ÝÏÛ³É µáÉáñ ·áñÍáÕáõÃÛáõÝÝ»ñÇ å³ñ½³µ³ÝáõÙÁ ÃáÕÝí³Í ¿ Ù»ñ »ñ¨³Ï³ÛáõÃÛ³ÝÁ:
ºÃ» ù³é³ÝÇß Ãí»ñÇ ¹»åùáõÙ Ù»ñ ѳٵ»ñáõÃÛáõÝÁ ÏÝ»ñÇ µ³ó³ïñ³·ÇñÁ Éñ³óÝ»Éáõ,
³å³ ÁݹѳÝáõñ ¹»åùáõÙª n–ϳñ·³ÝÇ Ãí»ñÇ Ñ³Ù³ñ ëïÇåí³Í »Ýù ÁݹѳÝñ³å»ë
Ññ³Å³ñí»É ³Û¹ ÙïùÇó: ØÝáõÙ ¿ ¹ÇÙ»É ³ñ¹»Ý ÷áñÓáõÃÛáõÝ ³Ýó³Í ¨ Çñ»Ý ¹ñ³Ï³Ý
Ï»ñåáí ¹ñë¨áñ³Í µÉáÏ–ë˻ٳÛÇ û·ÝáõÃÛ³ÝÁ:
²Ûë ËݹñÇ ÉáõÍÙ³Ý ³É·áñÇÃÙÁ ÉÇáíÇÝ Ñ³Ù³å³ï³ë˳ÝáõÙ ¿
µ³½Ù³å³ñ³Ù»ïñÇÏ ýáõÝÏódzÛÇ Ñ³ßíÙ³Ý ÁݹѳÝáõñ ë˻ٳÛÇÝ ¨, ѻ勉µ³ñ,
ϳñ»ÉÇ ¿ ÏÇñ³é»É ²26 ³É·áñÇÃÙÁ: ¸ñ³Ýáõ٠ѳÙá½í»Éáõ ѳٳñ µ³í³Ï³Ý ¿ í»ñÁ
µ»ñí³Í ³ÕÛáõë³ÏÇ µ³Ý³íáñ Ýϳñ³·ÇñÁ í»ñ³Ó¨³Ï»ñå»É, ß³ñ³¹ñ»Éáí Ñ»ï¨Û³É
Ï»ñå. ÷á÷áË»Éáí a Ãí³Ýß³ÝÇ ³ñÅ»ùÁ [1;9] ѳïí³ÍáõÙ, Ûáõñ³ù³ÝãÛáõñÇ Ñ³Ù³ñ
÷á÷áË»É b Ãí³Ýß³ÝÇ ³ñÅ»ùÁ [0;9] ѳïí³ÍáõÙ, áñáÝóÇó Ûáõñ³ù³ÝãÛáõñÇ Ñ³Ù³ñ
÷á÷áË»É c Ãí³Ýß³ÝÇ ³ñÅ»ùÁ [0;9] ѳïí³ÍáõÙ, áñáÝóÇó Ûáõñ³ù³ÝãÛáõñÇ Ñ³Ù³ñ
÷á÷áË»É d Ãí³Ýß³ÝÇ ³ñÅ»ùÁ [0;9] ѳïí³ÍáõÙ ¨ »Ã» Ãí³Ýß³ÝÝ»ñÇ Ûáõñ³ù³ÝãÛáõñ
ÏáÙµÇݳódzÛÇ Ñ³Ù³ñ a+b=c+d, ³å³ ³ñï³Í»É abcd ÃÇíÁ: ÜÙ³Ý Ó¨³Ï»ñåٳٵ
³É·áñÇÃÙÇ µÉáÏ–ëË»Ù³Ý µ»ñí³Í ¿ ÝÏ.3.5–áõÙ:
ÆÝãå»ë »ñ¨áõÙ ¿ ·Í³ÝϳñÇó, ³ñï³ÍíáõÙ »Ý ÙdzÛÝ ³ÛÝ ù³é³ÝÇß Ãí»ñÁ áñáÝó
Ãí³Ýß³ÝÝ»ñÁ µ³í³ñ³ñáõÙ »Ý ËݹñáõÙ ¹ñí³Í å³ÛÙ³ÝÇÝ: ØÛáõë ÏáÕÙÇó, ³ÏÝѳÛï ¿,
áñ ϳñ»ÉÇ ¿ Ññ³Å³ñí»É ÃÇí 4 µÉáÏÇó, ï»Õ³¹ñ»Éáí (a+b) ³ñï³Ñ³ÛïáõÃÛáõÝÁ ÃÇí 7
µÉáÏáõÙ ëïáõ·íáÕ ³éÝãáõÃÛ³Ý Ó³Ë ÏáÕÙáõÙ: ê³Ï³ÛÝ ËáñÑáõñ¹ ã»Ýù ï³ ¹ÇÙ»É ÝÙ³Ý
ù³ÛÉÇ, ù³ÝÇ áñ µ»ñí³Í Ó¨Á ïÝï»ëáõÙ ¿ ѳßí³ñÏÙ³Ý ÁݹѳÝáõñ ųٳݳÏÁ. 㿱 áñ
ÃÇí 5 µÉáÏÇó ëÏëíáÕ óÇÏÉáõÙ a ¨ b Ãí³Ýß³ÝÝ»ñÁ ÷á÷áËáõÃÛ³Ý ã»Ý »ÝóñÏíáõÙ:
¸ñ³Ýáõ٠ѳÙá½í»Éáõ ѳٳñ ѳßí»Ýù ïíÛ³É ë˻ٳÛáí Çñ³Ï³Ý³óíáÕ óÇÏÉ»ñÇ
ù³Ý³ÏÁ, áñÁ ³ÝáõÕÕ³ÏÇ Ï»ñåáí ï³ÉÇë ¿ ïíÛ³É ³É·áñÇÃÙÇ Å³Ù³Ý³Ï³ÛÇÝ
µÝáõó·ÇñÁ:

58
 1
êÏǽµ

2
a:=1,9

3 9
b:=0,9 Վեևջ

4
S := a + b

5
c:=0,9

6
d:=0,9

áã 7
S=c+d

³Ûá
8
a,b,c,d
ÜÏ.3.5: ÊݹÇñ 27
ÉáõÍÙ³Ý ³É·áñÇÃÙÇ
µÉáÏ–ë˻ٳ:

¸³ï»Éáí í»ñÁ µ»ñí³Í ³ÕÛáõë³ÏÇ Ýϳñ³·ñÇó, Ý»ñùÇݪ d å³ñ³Ù»ïñáí óÇÏÉÇ

ÏñÏÝáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ù³Ý³ÏÁ ѳí³ë³ñ ¿ 9103: Àݹ áñáõÙ ÃÇí 4 µÉáÏÁ ϳï³ñíáõÙ ¿ 910
³Ý·³Ù. ³ÛÝù³Ý, ÇÝãù³Ý áñ ÷á÷áËíáõÙ ¿ b Ãí³Ýß³ÝÁ: ²Ûë »ñÏáõ Ãí»ñÇ
ï³ñµ»ñáõÃÛáõÝÁ óáõÛó ¿ ï³ÉÇë (a+b) ·áõÙ³ñÙ³Ý ·áñÍáÕáõÃÛ³Ý ïÝï»ëí³Í ù³Ý³ÏÁ,
áñÁ ϳ½ÙáõÙ ¿ª 9000–90=8910: лﳷ³ Ù»Ïݳµ³ÝáõÃÛáõÝÝ»ñÁ, ÃíáõÙ ¿, ³í»Éáñ¹ »Ý:
ä»ïù ¿ Ýß»É, áñ ïíÛ³É Ëݹñáõ٠ϳñ¨áñ ã¿ Ý»ñ¹ñí³Í óÇÏÉ»ñÇ å³ñ³Ù»ïñ»ñÇ
ÁÝïñáõÃÛ³Ý Ï³ñ·Á. ÇÝã Ñ»ñó–ϳÝáõÃÛ³Ùµ ¿É Ýñ³Ýù ÷á÷áËí»Ý ÙǨÝáõÛÝ ¿ µáÉáñ
Ñݳ–ñ³íáñ ï»Õ³÷áËáõÃÛáõÝÝ»ñáí Ù»Ýù ϳÝóÝ»Ýù: àñáß ¹»åù»ñáõÙ ÙdzÛÝ Ï³ñáÕ ¿
í»ñ³Ý³É ÃÇí 4 µÉáÏÁ: ä³ñ–½³å»ë ÁÝïñí³Í Ñ»ñóϳÝáõÃÛáõÝÁ ³å³ÑáíáõÙ ¿ »ñÃÁ
Ù»Ï áõÕÕáõÃÛ³Ùµª ³çÇó Ó³Ë, ÇÝãÁ Ñ»ßï³óÝáõÙ ¿ ³É–·áñÇÃÙáí ëï³óíáÕ ³ñ¹ÛáõÝùÝ»ñÇ
ÑëÏáõÙÁ:
²ÛëåÇëáí, ¹áõù ͳÝáóó³ù, ïíÛ³É ¹»åùáõÙ ãáñë, ÇëÏ ÁݹѳÝáõñ ¹»åùáõÙ n
Ãí»ñÇó ϳ½Ù³Í µáÉáñ ï»Õ³–÷áËáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ÁÝïñÙ³Ý ³É·áñÇÃÙÇÝ, áñÁ ѳ׳˳ÏÇ
¿ ÏÇñ³éíáõÙ ·áñÍݳϳÝáõÙ:
л層Éáí ݳËáñ¹ µ³ÅÝáõÙ ùÝݳñÏíáÕ ËݹÇñÝ»ñÇ ÁÝïñÙ³Ý
ïñ³Ù³µ³ÝáõÃÛ³ÝÁª ѳçáñ¹ ù³ÛÉáõÙ ³é³ç³ñ–ÏáõÙ »Ýù ÉáõÍ»É Ñ»ï¨Û³É ËݹÇñÁ:

59
 ÊݹÇñ 28: гßí»É ¨ ³ñï³Í»É
n  2 p m k 
Y   m  a : (3.1)
m 1  k 0 

´»ñí³Í ³ñï³Ñ³ÛïáõÃÛáõÝÁ ³ÛÝåÇëÇ ·áõÙ³ñÝ»ñÇ ³ñï³¹ñÛ³É ¿, áñï»Õ

Ûáõñ³ù³ÝãÛáõñ ·áõÙ³ñ Áݹ·ñÏí³Í ¿ Çñ ¹ÇñùÇÝ Ñ³Ù³å³ï³ëË³Ý ·áñͳÏóáí: ºÃ»
Ñݳñ³íáñ ÉÇÝ»ñ m–ñ¹ ·áõÙ³ñÁ (Sm) ëï³Ý³É (m–1)–ñ¹ ·áõÙ³ñÇó (Sm–1), ³å³ ïíÛ³É
ËݹñÇ ÉáõÍáõÙÁ Ñݳñ³íáñ ÏÉÇÝ»ñ Ý»ñϳ۳óÝ»É Ù»Ï óÇÏÉÇ ÙÇçáóáíª û·ï³·áñÍ»Éáí
é»ÏáõñëdzÛÇ ·³Õ³÷³ñÁ: гٻٳï»Éáí ³Û¹ »ñÏáõ ·áõÙ³ñÝ»ñÇ
³ñï³Ñ³ÛïáõÃÛáõÝÝ»ñÁ.
S m 1  a m 1 0  a m 1 1    a m 1  p ¨

S m  a m 0  a m 1    a m  p ,
ÝÙ³Ý Ýå³ï³ÏÇó ëïÇåí³Í »Ýù Ññ³Å³ñí»É: ê³Ï³ÛÝ »Ã» ·áõÙ³ñÇó ·áõÙ³ñ ëï³Ý³ÉÁ
³ÝÑݳñ ¿, ÇÝãå»ë ï»ëÝáõÙ »ù, ϳñ»ÉÇ ¿ Sm ·áõÙ³ñÇ ³é³çÇÝ ·áõÙ³ñ»ÉÇÝ ëï³Ý³É
ݳËáñ¹ª Sm–1 ·áõÙ³ñÇ ³é³çÇÝ ·áõÙ³ñ»ÉÇÇó, µ³½Ù³å³ïÏ»Éáí a Ù»ÍáõÃÛ³Ý Ñ»ï:
1 ²ÛÉ µ³Ý ¿ª ïñí³Í p ¨ m å³ñ³Ù»ïñ»ñÇ
êÏǽµ
ѳٳñ Sm ·áõÙ³ñ ѳßí»ÉÁ: ÆÝãå»ë ³ñ¹»Ý ·Ç-
2 ï»Ýù, Ù»Ï ·áõÙ³ñÇ ë³ÑÙ³ÝÝ»ñáõÙ am+k
m, p ³ñï³Ñ³ÛïáõÃÛáõÝÁ é»ÏáõñëÇí µÝáõÛÃÇ ¿, ù³ÝÇ
3 áñ ѳë–ï³ïáõÝ m–Ç ¹»åùáõÙ ÷á÷áËíáõÙ ¿
Y := 1
ÙdzÛÝ ³ëïÇ׳ݳóáõÛóÇ k µ³Õ³¹ñÇãÁ:
Z := 1
²ÛëåÇëáí, ³ñï³¹ñÛ³É Ñ³ßíáÕ óÇÏÉáõÙ
4
M :=1,n ³ÝÑñ³Å»ßï ¿ ݳ˳ï»ë»É ·áõÙ³ñ ѳßíáÕ óÇÏÉ,
9
5 áñÁ å»ïù ¿ ·áñÍÇ m–Ç Ûáõñ³ù³ÝãÛáõñ ³ñÅ»ùÇ
Y
Z:=Za ѳٳñ, ³ÛëÇÝùݪ »Ï³Ýù Ý»ñ¹ñí³Í »ñÏáõ óÇÏ-
X:=Z 10
É»ñÇ ÏÇñ³éÙ³Ý ·³Õ³÷³ñÇÝ: ²Ûë ËݹñÇ
6 վերջ

S := 0 ÉáõÍÙ³Ý ³É·áñÇÃÙÇ µÉáÏ–ëË»Ù³Ý µ»ñí³Í ¿

7 ÝÏ.3.6–áõÙ:
k:=0,p ²Ûëï»Õ Z ï³éáí Ý߳ݳÏí³Í ¿
8 11 Ûáõñ³ù³ÝãÛáõñ Sm ·áõÙ³ñÇ ³é³çÇÝ ·áõÙ³ñ»ÉÇÝ:
S:=S+X Y:=Ym S 2

X:=Xa ܳ˳å»ë í»ñ³·ñ»Éáí Z–ÇÝ þ1þ ³ñÅ»ù (µÉ.3), m

å³ñ³Ù»ïñáí ³ñï³ùÇÝ óÇÏÉÇ Ûáõñ³ù³ÝãÛáõñ
ÏñÏÝáõÃÛ³Ý ëϽµáõÙ ³ÛÝ ³×áõÙ ¿ a ³Ý·³Ù (µÉ.5),
ÜÏ.3.6: ÊݹÇñ 28 ÉáõÍÙ³Ý
³É·áñÇÃÙÇ µÉáÏ–ë˻ٳ:
ÁݹáõÝ»Éáí a m ³ñÅ»ù:
60
 7 ¨ 8 µÉáÏÝ»ñÇó ϳ½Ùí³Í Ý»ñùÇÝ óÇÏÉáõÙ Z ÷á÷á˳ϳÝÁ å»ïù ¿ ÷áËÇ Çñ
³ñÅ»ùÁ am–Çó ÙÇÝ㨠ap ³ñÅ»ùÁ, ѳçáñ¹³µ³ñ µ³½Ù³å³ïÏí»Éáí a–áí: ê³Ï³ÛÝ Ù»Ýù
ã»Ýù ϳñáÕ ÃáõÛÉ ï³É, áñ Z–Á ÷áËÇ Çñ ³ñÅ»ùÁ, ³Ûɳå»ë ѳçáñ¹ ·áõÙ³ñÇ Ñ³Ù³ñ
ã»Ýù áõݻݳ ³é³çÇݪ am+1 ·áõÙ³ñ»ÉÇÝ: л勉µ³ñ, ÙÇÝ㨠ݻñùÇÝ óÇÏÉÇ ³é³çÇÝ
ϳï³ñáõÙÁ ³ÝÑñ³Å»ßï ¿ ÏñÏÝûñÇÝ³Ï»É Z ÷á÷á˳ϳÝÇ ³ñÅ»ùÁ Ù»Ï ³ÛÉ
÷á÷á˳ϳÝáõÙ, ûñÇݳÏ, X–áõÙ: лﳷ³ÛáõÙ ÷á÷áËíáõÙ ¿ X–Ç ³ñÅ»ùÁª ÃáÕÝ»Éáí Z–
Ç ³ñÅ»ùÁ ³Ý÷á÷áË:
ØdzÛÝ ³í³ñï»Éáí Ý»ñùÇÝ óÇÏÉÇ ³ß˳ï³ÝùÁª Ù»Ýù ÏáõݻݳÝù Ñ»ñóϳÝ
·áõÙ³ñÇ ³ñÅ»ùÁ, áñÁ ϵ³½Ù³å³ïÏ»Ýù ѳٳå³ï³ëË³Ý ·áñͳÏóáí ¨ ÏÁݹ·ñÏ»Ýù
Y ³ñï³¹ñÛ³ÉÇ Ù»ç (µÉ.11): ºí ³Û¹ µáÉáñÝ ³ñï³ùÇÝ óÇÏÉÇ Ý»ñùá:

ÊݹÇñ 29: àñáᯐ 1–Çó ÙÇÝ㨠N µÝ³Ï³Ý Ãí»ñÇó µáÉáñ å³ñ½ Ãí»ñÁ:
²é³çÇÝ Ñ³Û³óùÇó ËݹñÇ ÉáõÍÙ³Ý ³É·áñÇÃÙÁ ϳñ»ÉÇ Ï³éáõó»É Ù»Ï óÇÏÉÇó, áñÇ
å³ñ³Ù»ïñÁ å»ïù ¿ ÷á÷áËíÇ Ýßí³Í ë³ÑÙ³ÝÝ»ñáõÙ ¨ Ûáõñ³ù³ÝãÛáõñ ³ñÅ»ùÇ
ѳٳñ ëïáõ·íÇ å³ñ½áõÃÛ³Ý å³ÛÙ³ÝÁ: ê³Ï³ÛÝ, ѳßíÇ ³éÝ»Éáí å³ñ½ ÃíÇ
ë³ÑÙ³ÝáõÙÁ, Ù»Ýù ã»Ýù ϳñáÕ åݹ»É, û ÃíÇ å³ñ½áõÃÛáõÝÁ áñáßíáõÙ ¿ Ù»Ï
å³ÛÙ³Ýáí: àõñ»ÙÝ á±ñ ÃÇíÝ ¿ ÏáãíáõÙ å³ñ½: ÐÇß»óÙ³Ý Ï³ñ·áí. ³ÛÝ µÝ³Ï³Ý ÃÇíÁ,
áñÁ ³ÝÙݳóáñ¹ µ³Å³ÝíáõÙ ¿ ÙdzÛÝ Ù»ÏÇ ¨ Çñ íñ³, ÏáãíáõÙ ¿ å³ñ½ ÃÇí: ÆëÏ ÆÝãå»±ë
ϳñ»ÉÇ ¿ ëïáõ·»É ÃíÇ µ³Å³Ý³ñ³ñÝ»ñÁ, »Ã» á㪠ѳçáñ¹³µ³ñ µ³Å³Ý»Éáí ïíÛ³É ÃÇíÁ
Çñ»ÝÇó ÷áùñ µáÉáñ µÝ³Ï³Ý Ãí»ñÇ íñ³ ¨ ëïáõ·»Éáí µ³Å³ÝÙ³Ý Ùݳóáñ¹Á:
л勉µ³ñ ³é³ç³ÝáõÙ ¿ »ñÏñáñ¹ óÇÏÉÇ Ï³½Ù³Ï»ñåÙ³Ý ³ÝÑñ³Å»ßïáõÃÛáõÝÁ, áñÁ,
µÝ³Ï³Ý ¿, å»ïù ¿ Áݹ·ñÏí³Í ÉÇÝÇ ³é³çÇÝÇ Ù»ç: Àݹ áñáõÙ, »Ã» ³ñï³ùÇÝ óÇÏÉÁ
å»ïù ¿ ϳï³ñíÇ áñáß³ÏÇ ù³Ý³ÏáõÃÛ³Ùµª N ³Ý·³Ù, ³å³ ÝáõÛÝ µ³ÝÁ ãÇ Ï³ñ»ÉÇ
³ë»É Ý»ñùÇÝ óÇÏÉÇ Ù³ëÇÝ, áñáíÑ»ï¨ ³ÛÝ å»ïù ¿ ³í³ñï»É, ѳݹÇå»Éáí ëïáõ·íáÕ
ÃíÇó ¨ Ù»ÏÇó ï³ñµ»ñíáÕ µ³Å³Ý³ñ³ñÇ:
ú·ïí»Éáí Ù»ñ ÇëÏ ÏáÕÙÇó ë³ÑÙ³Ýí³Í ÙÇçáóÝ»ñÇó,ª Ó¨³Ï»ñå»Ýù ËݹñÇ
ÉáõÍÙ³Ý ³É·áñÇÃÙÁ ÁݹѳÝáõñ ï»ëùáí: öá÷áË»Éáí m ÷á÷á˳ϳÝÇ ³ñÅ»ùÁ 1–Çó
ÙÇÝ㨠N Ù»Ï ù³ÛÉáí, Ûáõñ³ù³ÝãÛáõñ ³ñÅ»ùÇ Ñ³Ù³ñ, ëÏë³Í k=2 ÃíÇó, ϳï³ñ»É. ù³ÝÇ
¹»é (k<m) ¨ m ÃÇíÁ ãÇ µ³Å³ÝíáõÙ k ÃíÇ íñ³ ÷áË»É k–Ý: ²Ûëå»ë ϳéáõóí³Í Ý»ñùÇÝ
óÇÏÉÁ, ÇÝãå»ë ÑÇßáõÙ »ù, áõÝÇ »ñÏáõ »Éù. µÝ³Ï³Ý ¨ ëïÇåáճϳÝ: Àëï ß³ñ³¹ñí³Í
ݳ˳å³ÛÙ³ÝÝ»ñÇ Ý»ñùÇÝ óÇÏÉÁ ³í³ñïáõÙ ¿ ³ß˳ï³ÝùÁ µÝ³Ï³Ý Ó¨áí, »Ã» m
ÃÇíÁ ãÇ µ³Å³ÝíáõÙ ³ÝÙݳóáñ¹ Çñ»ÝÇó ÷áùñ ¨ áã ÙÇ ÃíÇ íñ³, áñÇ Ñ»ï¨³Ýùáí
ëï³ÝáõÙ »Ýùª k>m å³ÛÙ³ÝÁ: òÇÏÉÁ ÁݹѳïáõÙ ¿ Çñ ³ß˳ï³ÝùÁ, »ñµ ѳݹÇåáõÙ ¿
³é³çÇÝ µ³Å³Ý³ñ³ñÇÝ: ²É·áñÇÃÙÇ µÉáÏ–ëË»Ù³Ý µ»ñí³Í ¿ ÝÏ.3.7–áõÙ, áñï»Õ å³ñ½
»ñ¨áõÙ »Ý »ñÏáõ »Éù»ñÇó Ñ»ï¨áÕ ß³ñáõݳÏáõÃÛáõÝÝ»ñÁ:

61
 1
¶Í³ÝϳñÇ ¨ ß³ñ³¹ñ³ÝùÇ ÙÇç¨ ¹áõù
êÏǽµ
ϳñáÕ ¿Çù Ýϳï»É Ù»Ï ï³ñµ»ñáõÃÛáõÝ, áñÁ
2 ϳåí³Í ¿ ³É·áñÇÃÙÇ ³ñ³·³óÙ³Ý Ñ»ï: ºÃ»
N
ÙÇÝ㨠³ÛÅÙ ã»ù Ýϳï»É, ³å³ ³ë»Ýù, áñ
3
³ñ³·³óÙ³Ý Ýå³ï³Ïáí Ý»ñùÇÝ óÇÏÉÇ ÏñÏ-
m:=1,N
ÝáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ù³Ý³ÏÁ ϳñ»ÉÇ ¿ Ïñ׳ï»É,
4 9
ì»ñç
÷Ýïñ»Éáí m ÃíÇ µ³Å³Ý³ñ³ñÝ»ñÁ áã û [2;m–1]
k:=2
ѳïí³ÍÇÝ å³ïϳÝáÕ µÝ³Ï³Ý Ãí»ñÇ Ù»ç, ³ÛÉ
5

m  2–Çó ÙÇÝ㨠m ÃíÇ Ï»ëÁ, ù³ÝÇ áñ Ï»ëÇó µ³ñÓñ

Z :  
2  Ãí»ñÇ íñ³ µ³Å³Ý»ÉÝ ³ÝÇÙ³ëï ¿ ¨
ѳí³ë³ñ³½áñ ¿ ųٳݳÏÁ í³ïÝ»ÉáõÝ: ´»ñí³Í
6 áã
kZ µÉáÏ–ë˻ٳÛáõÙ m ÃíÇ Ï»ëÇ ÷á˳ñ»Ý í»ñóí³Í

¿ m  ³ñÅ»ùÁ, áñÁ, ÇÝãå»ë ÑÇßáõÙ »ù,

10 Z  
³Ûá 2
m
Ý߳ݳÏáõÙ ¿ª m ÃíÇ Ï»ëÇ ³ÙµáÕç Ù³ëÁ, ³Ûëå»ë
7 áã
m  ÏÉáñ³óÝ»Éáí m–Ç Ï»Ýï ³ñÅ»ùÇó ³é³ç³óáÕ
 0
k 
Ïáïáñ³Ï³ÛÇÝ ÃÇíÁ:
³Ûá ¶áÛáõÃÛáõÝ áõÝÇ å³ñ½ Ãí»ñÇ áñáßÙ³Ý
8
³í»ÉÇ Ñݳñ³ÙÇï, ³í»ÉÇ ·»Õ»óÇÏ ³É·áñÇÃÙ, áñÇ
k:=k+1
³ñ³·³·áñÍáõÃÛáõÝÁ å³Ûٳݳíáñí³Í ¿ Ýñ³Ýáí,
áñ 1–Çó N µáÉáñ Ãí»ñÁ í»ñÉáõÍ»Éáõ ÷á˳ñ»Ý
ÜÏ.3.7: ÊݹÇñ 29 ÉáõÍÙ³Ý
³É·áñÇÃÙÇ µÉáÏ–ë˻ٳ: ѳïáõÏ »Õ³Ý³Ïáí ѳçáñ¹³µ³ñ ϳï³ñíáõÙ ¿
³ÝóáõÙ Ù»Ï å³ñ½ ÃíÇó Çñ»ÝÇó Ù»Í Ñ³çáñ¹ å³ñ½ ÃíÇÝ: ê³Ï³ÛÝ ÑÇß»óÝ»Ýù, áñ Ù»Ýù
Ýå³ï³Ï ã»Ýù ¹ñ»É ³Ûë Ó»éݳñÏÇ ë³ÑÙ³ÝÝ»ñáõ٠ͳÝáóóÝ»É Ó»½ Ý»ñϳ۳óí³Í
ËݹÇñÝ»ñÇ ÉáõÍÙ³Ý É³í³·áõÛÝ ï³ñµ»ñ³ÏÝ»ñÇÝ, ³í»ÉÇ Ñݳñ³ÙÇï, ³í»ÉÇ
³ñ³·³·áñÍ: ²Ù»Ý¨ÇÝ ¿É áã: Ø»ñ Ýå³ï³ÏÝ»ñÁ ³í»ÉÇ Ñ³Ù»ëï »Ý, µ³Ûó å³ïí³–íáñ,
³ÛÝ ¿ª ͳÝáóóÝ»É ½³Ý³½³Ý ï»ë³ÏÇ ³É·áñÇÃÙÝ»ñÇ Ï³éáõóÙ³Ý ëϽµáõÝùÝ»ñÇÝ, ³ÛÝ
Ùï³Í»É³Ï»ñåÇÝ, áñÁ µÝáñáß ¿ Íñ³·ñ³íáñáÕÇÝ: ØdzÛÝ ïÇñ³å»ï»Éáí ³Ûë
³Ûµáõµ»ÝÇÝ, ϳñ»ÉÇ ¿ Ù³ïáõó»É ³í»ÉÇ µ³ñ¹ ϳéáõóí³Íùáí, ß³ï ³Ý·³Ù ѳïáõÏ
·Çï»ÉÇùÝ»ñÇ ÏÇñ³éáõÙ å³Ñ³ÝçáÕ ×ß·ñÇï ³É·áñÇÃÙÝ»ñ:
Úáõñ³ù³ÝãÛáõñ ËݹÇñ ÉáõÍ»ÉÇë, áñå»ë ϳÝáÝ, Ñݳñ³íáñ ã¿ ³ÝÙÇç³å»ë ·ïÝ»É
É³í³·áõÛÝ ÉáõÍáõÙª ѳïϳå»ë ëÏëݳÏÇ Ñ³Ù³ñ: È³í³·áõÛÝÁ ÁÝïñíáõÙ ¿ ÙǨÝáõÛÝ
ËݹñÇ ÉáõÍÙ³Ý ÙÇ ß³ñù ³É·áñÇÃÙÝ»ñÇó, »ÉÝ»Éáí å³Ñ³ÝçíáÕ Ñ³ïϳÝÇßÝ»ñÇó,
»ñµ»Ùݪ ݳ˳ëÇñáõÃÛáõÝÝ»ñÇó: ØdzÛÝ Ñ³Ù»Ù³ï»Éáí ï³ñµ»ñ³ÏÝ»ñÁª ϳñ»ÉÇ է áñáß»É
ݳËÁÝïñ»ÉÇÝ: úñÇݳÏ, ·ïÝí»Éáí í»ñçÇÝ ËݹñÇ ïå³íáñáõÃÛ³Ý ï³Ï, ѳçáñ¹
62
ËݹÇñÁ ϳñ»ÉÇ ¿ ÉáõÍ»É ÙǨÝáõÛÝ »Õ³Ý³Ïáí, û·ï³·áñÍ»Éáí »ñÏáõ Ãí»ñÇ ³ÝÙݳóáñ¹
µ³Å³ÝÙ³Ý ëϽµáõÝùÁ: ê³Ï³ÛÝ, ϳéáõó»Éáí ³É·áñÇÃÙÇ ³ÛÉ ï³ñµ»ñ³Ï ¨
ѳٻٳï»Éáí ÙÇÙÛ³Ýó Ñ»ï, Ïï»ëÝ»Ýù, û ³é³í»ÉáõÃÛáõÝÁ áñÇ ÏáÕÙÝ ¿: ²Ûëå»ë Ù»Ýù
ѳí³ï³ñÇÙ ÏÙݳÝù ³ñ¹»Ý ³í³Ý¹áõÛà ¹³ñÓñ³Í ëϽµáõÝùÇݪ Ûáõñ³ù³ÝãÛáõñ µ³ÅÇÝ
³í³ñï»É ÙǨÝáõÛÝ ËݹñÇ ÉáõÍÙ³Ý ï³ñµ»ñ ³É·áñÇÃÙÝ»ñÇ Ï³éáõóٳٵ ¨ ¹ñ³Ýó
ѳٻٳïáõÃÛ³Ùµ:

ÊݹÇñ 30: îñí³Í »Ý N ¨ M µÝ³Ï³Ý Ãí»ñÁ (N<M): àñáᯐ ¨ ³ñï³Í»É [N;M]

ÙÇç³Ï³ÛùÇ ³ÛÝ Ãí»ñÁ, áñáÝù ѳݹÇë³ÝáõÙ »Ý áñ¨¿ ÃíÇ ³ëïÇ׳Ý:
ºÉÝ»Éáí ËݹñÇ Ó¨³Ï»ñåáõÙÇó ¨ Ý³Ëáñ¹ ËݹñÇ Ã³ñÙ ÷áñÓÇóª ÉáõÍÙ³Ý ³é³çÇÝ
ï³ñµ»ñ³ÏÁ ϳñ»ÉÇ ¿ Ý»ñϳ۳óÝ»É Ñ»ï¨Û³É Ï»ñå. N–ÇÝ ·áõÙ³ñ»É Ù»Ï ÙÇÝ㨠M,
ëïáõ·»Éáíª ÙÇç³Ï³ÛùÇ Ûáõñ³ù³ÝãÛáõñ ÃÇí ѳݹÇë³ÝáõÙ ¿, ³ñ¹Ûá±ù, áñ¨¿ ÃíÇ
³ëïÇ׳Ý: ²ÛëåÇëÇ Ó¨³Ï»ñåáõÙÁ »Ýó¹ñáõÙ ¿ Ý»ñ¹ñí³Í óÇÏÉ»ñ: ¸ñ³ÝóÇó ³ñï³ùÇÝ
óÇÏÉÇ å³ñ³Ù»ïñÁ áñáßáõÙ ¿ [N;M] ÙÇç³Ï³ÛùÇ ÃÇíÁ, Ý»ñùÇÝ óÇÏÉÁ áñáßáõÙ ¿ ³ÛÝ K
ÃÇíÁ, áñÇ ³ëïÇ׳ÝÝ»ñÁ å»ïù ¿ ѳßí»É: ²Ñ³ ³Ûë ÷³ëïÁ ϳñ»ÉÇ ¿ å³ñ½»É, ÇÝãå»ë
í»ñÁ ³ë³óÇÝù, û·ïí»Éáí ݳËáñ¹ ËݹñáõÙ ÏÇñ³éí³Í »Õ³Ý³ÏÇóª µ³Å³Ý»Éáí Ýßí³Í
ÙÇç³Ï³ÛùÇ ÃÇíÁ K–Ç íñ³, ù³ÝÇ ¹»é µ³Å³ÝÙ³Ý Ùݳóáñ¹Á ѳí³ë³ñ ¿ ½ñáÛÇ ÙÇÝã¨
ù³Ýáñ¹Ç ³ÙµáÕç Ù³ëÁ ѳí³ë³ñíÇ Ù»ÏÇ: ²ÛëåÇëáí, »ñÏñáñ¹ óÇÏÉáõÙ áõñí³·Í»óÇÝù
»ññáñ¹ª ³Ù»Ý³Ý»ñùÇÝ óÇÏÉÁ, áñÇ »ÉùÁ ϳÝËáñáßáõÙ ¿ Ýñ³Ý Áݹ·ñÏáÕ óÇÏÉÇ Ñ»ï³·³
ÁÝóóùÁ:
²é³çÇÝ ï³ñµ»ñ³Ïáí ϳéáõóí³Í ²30.1 ³É·áñÇÃÙÇ µÉáÏ–ëË»Ù³Ý µ»ñí³Í ¿
ÝÏ.3.8–áõÙ: ºÃ» ³ñï³ùÇÝ óÇÏÉÁ å»ïù ¿ å³ñï³¹Çñ ϳï³ñíÇ (M–N+1) ³Ý·³Ù ëïáõ–
·»Éáí ÙÇç³Ï³ÛùÇ µáÉáñ B Ãí»ñÁ, ³å³ K å³ñ³Ù»ïñáí 6…10 µÉáÏÝ»ñÇó ϳ½Ùí³Í
Ý»ñùÇÝ óÇÏÉÇ Ï³éáõóí³ÍùÁ ³ÛÉ ¿ª ³ÛÝ »ñÏáõ »Éùáí ¿: ´Ý³Ï³Ý »ÉùÁ å³Ûٳݳíáñí³Í ¿
Ýñ³Ýáí, áñ ÙÇç³Ï³ÛùÇ B ÃÇíÁ [2;P] ÙÇç³Ï³ÛùÇó áã ÙÇ K ÃíÇ ³ëïÇ×³Ý ãÇ
ѳݹÇë³ÝáõÙ, ÇëÏ »Ã» ѳݹÇåáõÙ ¿ ³Û¹åÇëÇ ÃÇí, óÇÏÉÁ ëïÇåáÕ³µ³ñ ¿ ÁݹѳïáõÙ
Çñ ³ß˳ï³ÝùÁ, ³ÝóÝ»Éáí ÃÇí 10 µÉáÏÇó ¹»åÇ ÃÇí 11 ¨ ³ÛÝáõѻ飯 ³ñï³ùÇÝ óÇÏÉ:
²Ûëï»Õ K å³ñ³Ù»ïñÇ (³ëïÇ׳ÝÇ ÑÇÙùÇ) í»ñÇÝ ë³ÑٳݳÛÇÝ ³ñÅ»ùÁ µÝ³Ï³Ý
¿ ÁݹáõÝ»É Ñ³í³ë³ñ ³ÛÝåÇëÇ P ÃíÇ, áñÇ ù³é³ÏáõëÇ ³ëïÇ׳ÝÁ ãÇ ·»ñ³½³ÝóáõÙ B
³ñÅ»ùÁ, ³ÛëÇÝùݪ P   B : ¸ñ³ÝÇó Ù»Í Ãí»ñÁ áñå»ë ÑÇÙù ÁݹáõÝ»ÉÁ ³ÝÇÙ³ëï ¿,
³Ûɳå»ë ÏÝ߳ݳÏÇ Å³Ù³–ݳÏÇ Ïáñáõëï:

63
 1
êÏǽµ 6
2
K:=2,P
2

N,M 7
A:=B
3
2
B:=N,M
8
4

P :  B áã
A
 0
K 

³Ûá
5 9

ì»ñç A
A :  
K 

10
áã
A=1

³Ûá
11
ÜÏ.3.8: ÊݹÇñ 30 B
ÉáõÍÙ³Ý ²30.1 ³É·á–
ñÇÃÙÇ µÉáÏ–ë˻ٳ:

¶Í³ÝϳñÇó »ñ¨áõÙ ¿, áñ K–Ç íñ³ µ³Å³ÝáõÙÝ»ñÁ Çñ³Ï³Ý³óÝ»Éáõ ѳٳñ B–Ç

³ñÅ»ùÁ ÏñÏÝûñÇݳÏíáõÙ ¿ A ÷á÷á˳ϳÝáõÙ (µÉ.7), áñÁ ¨ µ³Å³ÝíáõÙ ¿ ÁÝïñ³Í ÃíÇ
íñ³: ºÃ» µ³Å³ÝÙ³Ý Ùݳóáñ¹Á ѳí³ë³ñ ã¿ ½ñáÛÇ (µÉ.8), ³å³ ÷áñÓáõÙ »Ýù µ³Å³Ý»É
K–Ç Ñ³çáñ¹ ³ñÅ»ùÇ íñ³, ³í»É³óÝ»Éáí ÁÝóóÇÏ ³ñÅ»ùÇÝ Ù»Ï Ùdzíáñ (³ÝóáõÙ ÃÇí
6 µÉáÏÇÝ): úñÇݳÏ, A=40 ¨ K=2 ¹»åùáõÙ ³Ù»Ý³Ý»ñùÇÝ óÇÏÉÁ Ïϳï³ñíÇ »ñ»ù
³Ý·³Ù. Ûáõñ³ù³ÝãÛáõñ ù³ÛÉáõÙ ÃÇí 9 µÉáÏÇ ÙÇçáóáí A–Ç ³ñÅ»ùÁ Ýí³½áõÙ ¿ 2 ³Ý·³Ù ¨
Ù»Ýù ëï³ÝáõÙ »Ýù ëϽµÝ³Ï³Ý 40–Çó 20, 10 ¨ 5 ³ñÅ»ùÝ»ñÁ: ì»ñçÇݪ 5 ³ñÅ»ùÁ
³ÝÙݳóáñ¹ 2–Ç ãÇ µ³Å³ÝíáõÙª ³Û¹ å³ï׳éáí ³Ù»Ý³Ý»ñùÇÝ óÇÏÉÁ ÁݹѳïáõÙ ¿ Çñ
³ß˳ï³ÝùÁ ¨ í»ñ³¹³éÝáõÙ Çñ»Ý Áݹ·ñÏáÕ óÇÏɪ K–ÇÝ Ù»Ï ³í»É³óÝ»Éáõ
Ýå³ï³Ïáí: ÆëÏ A=27 ¨ K=3 ¹»åùáõÙ ³Ù»Ý³Ý»ñùÇÝ óÇÏÉÁ ÝáõÛÝå»ë Ïϳï³ñíÇ »ñ»ù
³Ý·³Ù, ë³Ï³ÛÝ A–Ç 27, 9 ¨ 3 ѳçáñ¹³Ï³Ý ³ñÅ»ùÝ»ñÇó í»ñçÇÝÁ 3–Ç ³ÝÙݳóáñ¹
µ³Å³Ýí»Éáõ Ñ»ï»í³Ýùáí Ýí³½áõÙ ¿ »ñ»ù ³Ý·³Ù, ëï³Ý³Éáí A=1 ³ñÅ»ùÁ, áñÇ
å³ï׳éáí ³Ù»Ý³Ý»ñùÇÝ óÇÏÉÁ ³í³ñïáõÙ ¿ Çñ ³ß˳ï³ÝùÁ µÝ³Ï³Ý Ó¨áí,
³ñï³ÍíáõÙ 3–Ç ³ëïÇ×³Ý Ñ³Ý¹Çë³óáÕ B ³ñÅ»ùÁ ¨ áã û í»ñ³¹³éÝáõÙ ¿ Çñ»Ý
Áݹ·ñÏáÕ óÇÏÉ, ³ÛÉ ³ÝÙÇç³å»ë ³ñï³ùÇÝ óÇÏÉ, ù³ÝÇ áñ ó³Ýϳó³Í ÃÇí ϳñáÕ ¿
ÙdzÛÝ Ù»Ï ÃíÇ ³ëïÇ×³Ý ÉÇÝ»É:

64
 ²ÛÅ٠ϳéáõó»Ýù ÝáõÛÝ ËݹñÇ ÉáõÍÙ³Ý ³ÛÉ ³É·áñÇÃÙª ÑÇÙÝí»Éáí ÏÇñ³éí³Í
»Õ³Ý³ÏÇ ÉñÇí ѳϳ¹³ñÓ ëÏÁ½µáõÝùÇ íñ³: ²ÛÝ ¿. [2;P] ѳïí³ÍÇó Ûáõñ³ù³ÝãÛáõñ K
ÃíÇ, áñå»ë ÑÇÙùÇ Ñ³Ù³ñ å³ñ½»Ýù Ýñ³ áñ¨¿ ³ëïÇ׳ÝÇ Ï³Ù ³ëïÇ׳ÝÝ»ñÇ
å³ïϳݻÉáõÃÛáõÝÁ [N;M] ÙÇç³Ï³ÛùÇÝ: ⿱ áñ ÙǨÝáõÛÝ ÑÇÙùáí ï³ñµ»ñ ³ëïÇ׳ÝÝ»ñ
ϳñáÕ »Ý ѳÛïÝí»É ÝáõÛÝ ÙÇç³Ï³ÛùáõÙ: úñÇݳÏ, [100;300] ѳïí³ÍáõÙ »Ý ·ïÝíáõÙ
27=128 ¨ 28=256 Ãí»ñÁ: ÆëÏ ³Ù»Ý³÷áùñ µÝ³Ï³Ý ÃÇíÁ, áñÇ ù³é³ÏáõëÇÝ
·»ñ³½³ÝóáõÙ ¿ í»ñÇÝ ë³ÑÙ³ÝÁ, 18–Ý ¿, ù³ÝÇ áñ 182>300, ÇëÏ 172<300: л勉µ³ñ,

ïíÛ³É ÙÇç³Ï³ÛùÇ Ñ³Ù³ñ ÑÇÙù»ñÇó ٻͳ·áõÛÝÁ ϳñáÕ ¿ ÉÇÝ»É P  300  17.32   17  

ÃÇíÁ:
²ÛëåÇëáí, ²30.2 ³É·áñÇÃÙÁ ϳñ»ÉÇ ¿ Ó¨³Ï»ñå»É Ñ»–ï¨Û³É Ï»ñå. ÷á÷áË»Éáí
ÑÇÙùÇ ³ñÅ»ùÁ [2;P] ïÇñáõÛÃáõÙ Ù»Ï ù³ÛÉáí, å³ñ½»É, û áñÇ ³ëïÇ׳ÝÝ»ñÝ »Ý
å³ïϳ–ÝáõÙ [N;M] ÙÇç³Ï³ÛùÇÝ, ³ñï³Í»Éáí Ýñ³Ýó ³ñÅ»ùÝ»ñÁ: ÆÝãå»ë ï»ëÝáõÙ »ù,
ïíÛ³É Ó¨³Ï»ñåáõÙÁ »Ýó¹ñáõÙ ¿ »ñÏáõ Ý»ñ¹ñí³Í óÇÏÉ»ñ. ³ñï³ùÇÝ óÇÏÉÁ áñáßáõÙ ¿ K

1
ÑÇÙùÁ, ÇëÏ Ý»ñùÇÝÁ ѳßíáõÙ ¨ ëïáõ·áõÙ, û ÁÝïñ³Í
êÏǽµ ÑÇÙùáí áñ ³ëïÇ׳ÝÝ»ñÝ »Ý å³ïϳÝáõÙ [N;M]
2 ÙÇç³Ï³ÛùÇÝ: Æ ï³ñµ»ñáõÃÛáõÝ Ý³Ëáñ¹ ³É·áñÇÃÙÇ, ³Ûë
N,M
ï³ñµ»ñ³ÏáõÙ ÑÇÙù»ñÇ Ù»Í³·áõÛÝ ³ñÅ»ùÁ, ѳí³Ý³µ³ñ
³ÝÑñ³Å»ßï ¿ Áݹáõݻɪ P  M :  
 
3

P : M
²30.2 ³É·áñÇÃÙÇ µÉáÏ–ëË»Ù³Ý µ»ñí³Í ¿ ÝÏ.3.9–
4
áõÙ: ²Ûëï»Õ K ÑÇÙùáí A ³ëïÇ׳ÝÝ»ñÁ ѳßííáõÙ »Ý
K:=2,P
é»Ïáõñ»Ýï µ³Ý³Ó¨áíª 6…9 µÉáÏÝ»ñÇó ϳ½Ùí³Í Ý»ñùÇÝ
5
óÇÏÉáõÙ: ØÇÝ㨠K–Ç Ýí³½³·áõÛÝ ³ëïÇ׳ÝǪ [N;M]
A := 1
ÙÇç³Ï³Ûùáõ٠ѳÛïÝí»ÉÁ ·áñÍáõÙ »Ý Ý»ñùÇÝ óÇÏÉÇ 6 ¨ 7
6
µÉáÏÝ»ñÁ: лÝó áñ ÝÁí³½³·áõÛÝ ³ëïÇ׳ÝÁ ѳÛïÝíáõÙ ¿
A:=AK
ÙÇç³Ï³ÛùáõÙ, ³ÛÝ ³ñï³ÍíáõÙ ¿ (µÉ.9) ¨ ß³ñáõݳÏáõÙ
³Ûá 7 µ³½Ù³å³ïÏí»É K–áí (µÉ.6)ª ³í»ÉÇ µ³ñÓñ ³ëïÇ׳ÝÝ»ñÁ
A<N
ëïáõ·»Éáõ Ýå³ï³Ïáí: ºÃ» ѳçáñ¹ ³ëïÇ׳ÝÝ»ñÁ
áã
ÝáõÛÝå»ë ·ïÝíáõÙ »Ý ÙÇç³Ï³ÛùáõÙ, ³å³ ·áñÍáõÙ »Ý
8 áã
AM Ý»ñùÇÝ óÇÏÉÇ µáÉáñ µÉáÏÝ»ñÁ: ºñµ ³ëïÇ׳ÝÇ ³ñÅ»ùÁ
·»ñ³½³ÝóáõÙ ¿ ÙÇç³Ï³ÛùÇ í»ñÇÝ ë³ÑÙ³ÝÁ, Ý»ñùÇÝ
³Ûá
9 óÇÏÉÇó í»ñ³¹³éÝáõÙ »Ýù ³ñï³ùÇÝ óÇÏɪ ÑÇÙùÇ ³ñÅ»ùÁ
A
Ù»Ïáí ³í»É³óÝ»Éáõ ѳٳñ:

10
ÜÏ.3.9: ÊݹÇñ 30 ÉáõÍÙ³Ý
²30.2 ³É·áñÇÃÙÇ µÉáÏ–ë˻ٳ:
ì»ñç
65
 ºÃ» ³ÛÅ٠ѳٻٳï»Ýù ËݹñÇ ÉáõÍÙ³Ý »ñÏáõ ï³ñµ»ñ³ÏÝ»ñÁ, ³å³,
³ÝϳëϳÍ, ³é³í»ÉáõÃÛáõÝÁ ÏÉÇÝÇ í»ñçÇÝÇ ÏáÕÙÁ: Ü³Ë ³ÛÝ å³ï׳éáí, áñ »ñÏñáñ¹
ï³ñµ»ñ³ÏÁ Çñ³Ï³Ý³óíáõÙ ¿ áã û »ñ»ù, ³ÛÉ »ñÏáõ Ý»ñ¹ñí³Í óÇÏÉ»ñáí: гçáñ¹
·áñÍáÝÁ Ãí»ñÇ ÁÝïñáõÃÛ³Ý Ñ»ñóϳÝáõÃÛáõÝÝ ¿, ³ÛÝ ¿. »Ã» ݳËáñ¹ ³É·áñÇÃÙáõÙ
ùÝݳñÏíáõÙ ¿ÇÝ [N;M] ѳïí³ÍÇó µáÉáñ Ãí»ñÁ, ³å³ í»ñçÇÝáõÙ Ù»Ýù ÁÝïñáõÙ »Ýù
ÙdzÛÝ ³ÛÝ Ãí»ñÁ, áñáÝù áñ¨¿ ÃíÇ ³ëïÇ×³Ý »Ý:
êïáñ¨ ³é³ç³ñÏíáÕ ËݹÇñÝ»ñÁ ÉáõÍ»ÉÇë, ϳٳ û ³Ï³Ù³ ¹áõù ëïÇåí³Í
ÏÉÇÝ»ù í»ñ³Ý³Û»É í»ñÁ µ»ñí³Í ËݹÇñÝ»ñÇ ÉáõÍÙ³Ý ³É·áñÇÃÙÝ»ñÁ, ÏñÏÇÝ
í»ñÉáõÍ»Éáí ¹ñ³Ýó, ·áõó» ¨ ³í»ÉÇ Ñ»ï³ùñùÇñ ³É·áñÇÃÙÝ»ñ ³é³ç³ñÏ»Éáí: ØdzÛÝ
³ÛëåÇëÇ ëï»Õͳ·áñÍ³Ï³Ý Ùáï»óáõÙÁ Ïï³ ó³ÝϳÉÇ ³ñ¹ÛáõÝùÁ:

ì²ðÄàôÂÚàôÜܺð

1. ºñ»ùå³ñ³Ù»ïñ y=g(a,p,t) ýáõÝÏóÇ³Ý ³ÝÁÝ¹Ñ³ï ¿ å³ñ³Ù»ïñ»ñÇ

ѳٳå³ï³ëË³Ý ³ñÅ»ùÝ»ñÇ Ñ³Ù³ñ (a[a1,a2], p[p1,p2], t[t1,t2]): îñí³Í B ¨ Y
Ù»ÍáõÃÛáõÝ–Ý»ñÇ Ñ³Ù³ñ áñáᯐ ¨ ³ñï³Í»É t å³ñ³Ù»ïñÇ ³ÛÝ ³ñÅ»ùÝ»ñÁ, áñáÝó
¹»åùáõÙ a+p  B ¨ y < Y:
2…5 ËݹÇñÝ»ñáõÙ ï³é³ÛÇÝ å³ñ³Ù»ïñ»ñÇ Ï³Ù³Û³–Ï³Ý Ãí³ÛÇÝ ³ñÅ»ùÝ»ñÇ
ѳٳñ ѳßí»É ¨ ³ñï³Í»É Ñ»ï¨Û³É ³ñï³Ñ³ÛïáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ³ñÅ»ùÝ»ñÁ.
m
i
2. Y   i : 3.Y  
n 

i 1
i  1  
i
 
i  j2 :
i n j 1 

iixi
 
n 1 n
  1 2k  1 ! :
k
4. S   : 2
5. S 
i 1 i ! n! k 1

6. àñáᯐ ïñí³Í N µÝ³Ï³Ý ÃíÇ µáÉáñ å³ñ½ µ³Å³Ý³–ñ³ñÝ»ñÁ:

7. îñí³Í »Ý N ¨ M µÝ³Ï³Ý Ãí»ñÁ: êï³Ý³É N–Çó ÷áùñ µáÉáñ ³ÛÝ µÝ³Ï³Ý Ãí»ñÁ,
áñáÝó Ãí³Ýß³ÝÝ»ñÇ ù³é³ÏáõëÇÝ»ñÇ ·áõÙ³ñÁ ѳí³ë³ñ ¿ M–Ç:
8. ´Ý³Ï³Ý ÃÇíÁ ÏáãíáõÙ ¿ ϳï³ñÛ³É, »Ã» ³ÛÝ Ñ³í³ë³ñ ¿ Çñ µáÉáñ µ³Å³Ý³ñ³ñÝ»ñÇ,
µ³ó³éáõÃÛ³Ùµ Çñ»Ý, ·áõ–Ù³ñÇÝ: ÂÇí 6-Á ϳï³ñÛ³É ¿, áñáíÑ»ï¨ 6=1+2+3, ÇëÏ ÃÇí
8–Á ϳï³ñÛ³É ã¿, áñáíÑ»ï¨ 81+2+4:

66
 àñáᯐ ïñí³Í N µÝ³Ï³Ý ÃíÇó ÷áùñ µáÉáñ ϳï³ñÛ³É Ãí»ñÁ:

9. îñí³Í ¿ N µÝ³Ï³Ý ÃÇíÁ: àñáᯐ ¨ ³ñï³Í»É ³Û¹ ÃÇíÁ ã·»ñ³½³ÝóáÕ µÝ³Ï³Ý Ãí»ñÇ
µáÉáñ åÛáõó·áñÛ³Ý »éÛ³ÏÝ»ñÁ, ³ÛëÇÝùÝ ³ÛÝåÇëÇ a, b, c »éÛ³ÏÝ»ñ, áñáÝó ѳٳñ
ϳï³ñíÇ a2+b2=c2 (abcN) å³ÛÙ³ÝÁ:

10. N Ãí³Ýß³ÝÝ»ñÇó µ³Õϳó³Í µÝ³Ï³Ý ÃÇíÁ ѳݹÇë³ÝáõÙ ¿ ²ñÙëïñáÝ·Ç ÃÇí, »Ã»

Çñ Ãí³Ýß³ÝÝ»ñÇ N–ñ¹ ³ëïÇ׳ÝÝ»ñÇ ·áõÙ³ñÁ ѳí³ë³ñ ¿ ÝáõÛÝ ÃíÇÝ, ÇÝãå»ë,
ûñÇݳϪ 153=13+53+33: àñáᯐ ¨ ³ñï³Í»É »ñÏáõ, »ñ»ù ¨ ãáñë Ãí³Ýß³ÝÝ»ñÇó
ϳ½Ùí³Í ²ñÙëïñáÝ·Ç Ãí»ñÁ:

67