Download as pdf or txt
Download as pdf or txt
You are on page 1of 62

6/16.

4-

DjqcsTPHAN V A N C H I E U

NHAXUATBANTHUANHOA
33 Chu Van An-TP Hue
Tel: (054) 3823847 - 3821228 - Fax: (054) 3848345
Email: nxbthuanhoa@vnn.vn

Chju tract! nhiemxuatban

AM THIC
TS. NGUYEN DUYT0

Bien tap LE HOA


Sifa ban in THUAN HOA
Trinh bay AI THU

TRI BiNH Dili DldNfi


Bia DJNH KHAI

Thi/c hien lien ket:

C 6 N G TY TNHH TM & DjCH v y VAN HOA

HUtlNG TRANG
416 Nguyin Thi Minh Khai • PhKOng 5 - Q.3 - TP.HCM
I I
BI; (M.e) 38322386 • 36340990 • Fax: (64.8) 38249739
Emai: kinhdoanher>uonjlfang.ne1 • Web www.huongtrang.net
(HL/6NG DAN AN UONG DE TRj BENH DAI DL/C/NG
BANG CAC MON AN DON GIAN DE LAM)
tki^ tiik \4Jt — Qc i^uA cia^ to - K * ^

HID THIfC TRI BinH DHI Dl/OnG


DS. PHAN VAN C H I E U

THI/ VIE-'; BsNH TMUAM


In 500 cuon, kho 13x19 cm t?i cong ty in Lien Ti/6ng. S6 dSng ky k^ hoach xuSt bin:
143-2013/CXB/90-01A7huH QDXB so: 108/QD-XBTH, ngay 25.9.2013. In xong va
nOp lau chieu Quy IV - 2013.

NHA XUXT BAN THUAN H6A


i(^<^f nm r/du "

Benh ddi diCang Id mot loqi benh rat thiCdng


g&p. Hien nay ty le tii uong ciia benh ddi ditong xep
vi tri thj2 ba sau benh ung budu, tim mgch, ndo.
NgiCdi mdc benh ddi diidng tren todn the gidi tren
120 trieu ngitai. Vi vdy, benh ddi diCang dugc liet
vdo trong diem plidng vd tri cda cdc benh man tinh.
Benli ddi duang can chUa tri Idu ddi, thuc. hien
chaa tri chu yeu gom 3 mat : an uong tri lieu, hog-t
dgng the lUc vd tri lieu bdng thuoc. Trong do tri lieu
bdng an uong Id bien phdp co ban. Phuong phdp Igi
dung thiic an de phdng vd tri benh ggi Id Am thUc
tri lieu; phuong phdp nay don gidn, di Idm, liieu
qua cao, an todn, khong dgc, dung Idu dung nhiiu
cUng khong hgi. Nghla rgng phuong phdp chUa tri
bdng thiic an bao gom com vd thuoc, sdch ndy lay
thiic an Idm chinh Idm cho ngUdi benh trong khi
thudng thiic do an ngon de Idnh benh md khong
mdc phdi cam gidc Id minh dang chUa benh, ngd
hdu dqt niuc dich : " L a y viec an uong chufa benh hofn
ca dung thuoc".
Benh tgt do nhiiu nguyen nhdn gay ra, nhUng
phdn Ion do an uong qud nhieu chat cay, nggt, beo,
bia rUgu gay nen, nlidt Id cdc benh cao liuyet dp,
ddi duang. Do do cung nhu dung phuong phdp an
ggo lice muoi me Id phuong phdp " n h i n an chufa
b e n h " thi phuong phdp dn. uong tri benh Id p/iUong
phdp " t i e t che an uong" tri benh. Vi vdy, chung toi
bien sogn tdi lieu ndy de cung cap cho quy vi dgc
gid vd nhiing benh nlidn bi ddi dudng mot pliUang
phdp chUa benh dan gidn md liieu qud cao. Ngodi

5
ra, cdc tdi lieu cua Trung Qudc ud Viet Na?7i c6 mot PHAN I :,
so bdi thuoc vd kinh nghiem ddn giaii tri ditgc benh
ddi diiang, chung tdi cdng bo sung de cung cap cho
quy vi tliam kJido them.
I. S 0 LU0C vi BENH D A I DUONG
Theo tinh than bien chiing ludn tri cua Dong y,
benh tat do nhieu nguyen nhdn, nhu an udng khdng T r o n g CO' t h e chiing t ^ c6 nhieu hormon du'o'c
chiCng miXc, mitng gian qud miic, phdng sU biia bdi t i e t r a bo'i cac tuyen n o i t i e t de gop phan duy t r i sU
v.v... Cho nen, bieu hien hinh chiCng cua benh tat song. I n s u l i n l a mot loai h o r m o n do tuyen t u y t i e t
cung rat khdc nhau, nhieu the benh khdc nhau tuy I'a (Dong y cho rfing tuyen tuy thuoc t y tang) de can
theo siic khoe tuoi tdc nghe nghiep, nam nd v.v..- bang lUo'ng dad'ng t r o n g mau. Neu v i mot l y do nao
ddn den cung mot benh md cdch chda tri cung khdc do liJo'ng I n s u l i n du'o'c t i e t r a i t qua t h i lu'o'ng du'o'ng
nhau. Trong qud triiih chUa benh, cung tuy theo t r o n g mau t a n g l e n qua cao. Do do co' the se cho
tiing giai doqn, them vi nay bat vi kia cho thich hgp- t h a i so diro'ng dtf nay r a ngoai bang du'o'ng tieu va
Khi tham khdo tdi lieu ndy, neu c6 nguai am ngLfo'i nao b i l a m vao t i n h t r a n g t r e n t h i ngLfo'i do b i
hieu chuyen mon huang ddn thi cdng hay, neu benh dai diro'ng (tieu du'o'ng).
kliong CO thi tu doc tdi lieu vd "tu' m i n h l a m t h a y
• Vi sao ggi Insulin Id chat "Sink menh chi
cho m i n h " bdng cdch viia uong viia tham do tiing
bdo" ?
budc. Neu khdng thay cd cdc hien tugng chdn an, ia
T r o n g CO' the con ngUo'l ngoai te bao nao, te bao
clidy, mat ngu vd cdng ngdy cdng khoe ra tJii nJiU
hong cau va t h a n k h o n g b i I n s u l i n - mot chat noi
vdy Id dung thay dung thuoc, tiep tuc dung cho deii
t i e t do tuyen t u y t i e t r a de dieu hoa lu'o'ng du'o'ng
k/ii benh Idnh. Mat kJidc, cdc vi thuoc tri ben/i ddi
t r o n g mau n h i i da noi 6' t r e n . N a n g liio'ng 70% do
diXdng, phan Idn Iqnh vd nidt, do do cdn sao vdng
boat dong co' the ngLfo'i yeu cau do diio'ng cung cap,
vd uong thuoc luc that nong de trdnh Idm gidni
ma chat I n s u l i n l a m h a difdng t r o n g mau, l a m
thieu an udng, dong thai liSu licgng cua thiic an vd
du'o'ng t r o n g mau tha'm qua mo te bao du'a chat k i c h
cdc vi thuoc cung tdy ngicai beo gay vd tinh trgng
t h i c h duy n h a t vao t r o n g te bao de duy t r i sii song,
siic klide, benh tat md them bdt cho thich ligp. v i vay chat I n s u l i n goi l a "sinh menh chi bdo".
Chung tdi dua vdo tdc phdm "Dudrng nieu
benh thtCc lieu" cua Ldi Vinh Lac, do Qudng Dong
Nhdn Ddn xudt ban nam 1998, Id cliii yeu de bien I I . N H O N G NGUYEN N H A N D E D A N Tdi
sogn tdi lieu ndy. Mong ban doc gop y xdy dUng. B E N H D A I DUONG
Scan gia
- Ngi/6'i i t boat dong the lUc va k h o n g chiu tap
the due thao'ng xuyen.
- NgLfo'i qua map (beo). - D a b i n h i e m t r u n g , tac dung cho'ng do' cua
i - Gia toe C O ngU'o'i b i benh dai difdng bach cau giam rd ret, r a t de bi v i e m nang long, ghe
nhot, n a m ngoai da.
- V o n b i cao huyet ap tru'dc do. \>:
- Bap t h i t C O giat, chan b i r u t gan, liJo'ng du'd'ng
- Tre so' s i n h diT can.
t r o n g mau, t r o n g nu'dc tieu tang; lu'o'ng Canxi t r o n g
- Thao'ng t h a m gia tiec t u n g . mau b i t h a i r a ngoai qua nu'dc t i e u , l a m cho lu'o'ng
- Co t h o i quen an dem. Canxi t r o n g mau giam.
- T h i c h a n qua v a t va a n thiic p h a m c6 chiJa - NgU'o'i b i dai diid'ng thu'dng bi liet du'o'ng (ty le
nhieu duo'ng tufc l a t h i c h do an ngot. 50%).
- T h i c h a n do Sn nhieu dau mo' (chat beo noi - Thi ILTC giam rd ret, k h o n g rd nguyen n h a n .
chung), t r o n g do c6 cac thufc a n chien xao nhu' co'm
- Chay mu d ke rang, day l a h i e n tiTcfng third'ng
chien t h a p cam...
t h a y 6' ngU'o'i bi benh dai du'dng.
- Uo'ng qua nhieu ru'o'u bia.
Neil phdt hien nguai ndo c6 8 trong 10 trieu
- K h o n g t h i c h hoSc i t an rau x a n h . c/iiing tren, cdn kip thai di khdm vd dieu tri.

Cdc tri^u chiing khdc:


III. TRIEU CHaNG CUA BiNH DAI DU0NG
• •
- N a gid'i CO' the map, chi so' vong liTng so v d i
10 tin hieu bdo tritdc benh ddi diicing: vdng bung l a 0,7 - 0,85, b a t luan can n a n g bao
nhieu. Thiic n g h i e m lu'o'ng chiu du'd'ng Glued ngU'o'i d i
- M i e n g luon k h a t l a t r i e u chijfng dau t i e n cua thud'ng dat 60%, ngU'o'i dudi the beo map k h o n g l i e t
benh d a i dUo'ng. NgUo'i tru'o'c day k h o n g he uo'ng vao the khac thiTdng.
nifd'c nhieu, nay dot n h i e n uong vd'i liio'ng ntrd'c k h a
Id'n, so vd'i nhu cau b i n h thu'o'ng tSng rd r e t . - D i tieu k h d k h a n do cd vdng bang quang t r d
ngai, d l n h i l m t r u n g du'dng t i e u , h i e n tu'o'ng nay d
- D i t i e u nhieu Ian, lu'o'ng nUdc tieu cung t a n g ,
nam la 42/3%, d nuf l a 2 6 , 7 % .
mot ngay di tieu 3 - 4 l i t nUdc tieu.
- Cam t h a y ddi, k h o n g ke a n nhieu hay i t van - V i e m \\iQi h i n h qua t r a m : T r e n lirdi cd mot
ddi, t h i c h an do ngot. k h u khuye't t o n h i n h qua t r a m , k h o n g cd reu ludi
che phii, t y le phat benh cua dang nay l a 6 1 % .
- NgU'o'i mdi met, sufc khde k e m , du'd'ng Gluco
t r o n g mau tang, nhu'ng k h o n g cung cap dii n h u cau - V i e m t h a n k i n h : The h i e n chan tay te cufng,
cua to chufc te bao. C O cam giac nhxi sau bd, cam thay ndng, k h i d i nhU
- T h e t r o n g giam, gay go t u y lu'o'ng a n uong dam l e n bong hoac dau ddn, t r i e u chufng nay chiem
k h o n g giam. 4 0 % ngLfd'i b i benh dai diidng.
- NgiTo'i s i n h t h a i qud to, t r o n g iLfo'ng tre so' s i n h - T r i e u chufng dien h i n h : 3 nhieu (Sn n h i e u ,
vLTot qua 4 kg, loai nay t y le 15 - 25%. udng n h i e u , dai nhieu). 1 i t (the t r a n g gay go).
- Ket hach phdi kho khdng che : NgJo'i b i benh - NgLfo'i gay met m o i .
dai du'o'ng sinh ra ket hach phdi cao 3 - 5 Ian ngu'o'i - Da de ngufa ngay, bi n h i i m cam lap lai nhieu Ian.
b i n h thu'o'ng, chiem khoang 1 0 - 1 5 ngu'o'i benh, du'o'ng - K i e m t r a dUo'ng t r o n g mau tang, nUd'c tieu c6
cao se tao dieu kien cho sir phat sinh cac hach h i n h
duo'ng.
que, sufc de k h a n g kem, tac dung ciia thudc thap.
N g h i e m t r o n g l a dai r a Axeton, t r u n g doc axit
- Du'o'ng t r o n g mau t h a p , ngu'o'i b i benh d a i hon me, hoac xuat hien cac chufng xo' cufng dong mach,
du'o'ng tho'i k y dau tuy cung t i e t r a mot lu'o'ng chat cao huyet ap, viem t h a n k i n h , bien t h i vong mac.
I n s u l i n , nhUng qua t r i n h t i e t r a cham, k h i du'o'ng
t r o n g mau dat d i n h cao qua d i , chat I n s u l i n luc nay • The ndo Id trung doc the Xeton?
t i e t r a nhieu, tac dung vo'i ndng do du'o'ng ha t h a p , Do trao ddi chat du'o'ng b i r d i loan, sU che tao va
k h i e n di/6'ng t r o n g mau t h a p . dU truf du'o'ng t r o n g gan g i a m bd't, do do co' the can
bd sung chat beo, ngiidi b i benh dai dUo'ng chat beo
- Huyet ap t h a p , sau k h i ngdi lau hoSc nkm lau
bi p h a n giai qua nhieu. The Xeton ciia gan p h a n
dot n h i e n dufng len hoac diJng lau, huyet ap d o t
n h i e n ha xuo'ng. giai chat beo s i n h r a vUo't qua k h a nang tieu t h u ciia
CO' bap, chung Oxy hoa s i n h r a n h i e t nang, t h e
- Ra mo hoi nhieu, thJo'ng 6' tay, m i n h ; i t t h a y 6'
Xeton thCra ra. Ngu'o'i benh se thd" ra m u i gid'ng m u i
chan.
rUo'u va h i n h t h a n h Xeton tieu r a ngoai goi l a t r u n g
- l a chay k i n h n i e n , dau bung phan nhieu sau doc Xeton. Do la t i n hieu nguy h i e m !
hUa an, ban dem, sang sd'm, i a chay 10 - 12 Ian
nhUng k h o n g dau bung.
V. PHAN LOAI BENH D A I DUONG
• K h i CO cac t r i e u chiJng t r e n can k i e m t r a
lu'o'ng diro'ng t r o n g mau v a t r o n g ntrd'c tieu de p h a t NgLTo'i b i benh dai du'o'ng (tieu du'o'ng) - D o n g y
h i e n benh, t r a n h bo sot.
goi benh nay l a benh tieu k h a t - se nSm vao mot
t r o n g h a i trUo'ng ho'p sau :
IV. TU CHAN DOAN BENH D A I DUONG - Ddi duang tuyp I: Do tuyen tuy khong hoat
dong tao ra dii I n s u l i n de can bfing diio'ng huyet nen
Can cuf vao t i n h h i n h co' the 3 t h a n g gan n h a t
phai t i e m hoac udng I n s u l i n . Do do loai dai diro'ng
va can cu: vao n h a n g muc duo'i day de t i i chan doan
nay con diTo'c goi la ddi diCdng le thuoc Insulin.
benh:
- Ddi duang tuyp II: Co' the ngUdi benh v a n t i e t
- B e n h p h a t cham chap, ngau n h i e n c6 benh cap
ra I n s u l i n nhitog k h o n g dii k h i e n dudng k h o n g dtfo'c
tinh.

10 11
d u a v a o t e bao m a c h i \\jtu h a n h d t r o n g m a u . M u o ' n m o t k h o a n g r a t n g f i n p h a i dCfng l a i n g h i v i d a u m o i
t r i b e n h n a y n g i i o l t a c h i c a n a p d u n g m o t che d o 6' c h a n v a m a t siJc.
SLTL uo'ng h o p l y l a k i e m che dUo'c b e n h . NhCfng ngu'oi - N e u h e p cac m a c h 6' v o n g cO q u a n s i n h due d e
n a y n e u k h o n g chUa t r i k i p thoti c u n g se d a n d e n d a i dUa d e n suy nhu'o'c s i n h due ( l a n h c a m hoac l i e t du'o'ng)
du'o'ng t u y p I . TrUo'ng hop n a y g o i l a ddi ditdng N g o a i r a v i e e h u t t h u o c l a , u o n g n h i e u ru'o'u b i a
khong le thuoc Insulin. va d i n h du'o'ng s a i c h e d o c u n g g o p p h a n l a m c h o
N g o a i r a c o n c6 m o t d a n g d a i du'o'ng g o i l a ddi t i n h t r a n g ngu'o'i b e n h x a u t h e m .
diCdng thvC phdt. L o a i d a n g n a y l a m o t b i e n chiJng
c i i a cac t i n h t r a n g sau :
V. NGirdl BENH DAI DDQfNG CAN NHtf
- Ton thuong tuyen tuy.
- C o t h e t a n g t i e t q u a n h i e u nhufng l o a i h o r m o n
1. Khong ngiing bo sung liictng Canxi : Ngu'oi
d o l k h a n g vd'i I n s u l i n k h i e n dLfo'ng h u y e t qua cao.
b i b e n h d a i du'o'ng thu'o'ng b i m o i lu'ng, c h a n d a u , co
- D i n h du'o'ng s a i l a m l a m a n h hLTo'ng d e n t u y g i a t bap c h a n co r u t , d i b i c h a y m a u k h o n g c a m , v i
tang. t r o n g CO' t h e t h i e u IxiOng C a n x i , s y t a n g cUo'ng lo'i t i e u
• Loai nay tuy theo nguyen n h a n phat benh m a k h i e n cho Canxi b i day r a ngoai, Canxi trong mau
CO p h a o ' n g e a c h t r i t h i c h ho'p g i a m d o n g t h o ' i ufe che tac d u n g k i c h t h i c h ciia t e bao
Beta tuyen t u ygiam chat Insulin l a m tang them
benh. Canxi la thanh phan c h i i y e u ciia xUo'ng v a
VI. CAC BIEN CHONG C U A BENH D A I DUONG
r a n g , g i u p d o n g m a u , g i u p do' s y b o a t d o n g ciia n h i e u
M a c d u t r o n g m a u c6 n h i e u du'o'ng n h i T n g co" t h e xuc t a c b o a hoc t r o n g cO t h e d u y t r i t i n h n a n g dan
k h o n g t h e siir d u n g dJo'c d o t h i e u I n s u l i n , cac t e bao t r u y e n t h a n k i n h , d u y t r i n h i p d a p ciia t i m , d u y t r i
p h a i suf d u n g c h a t b e o ( c u t h e l a mo') de c u n g ufng a p s u a t t h a m t h a u ciia m a o quan, can b a n g a x i t v a
n f i n g lu'o'ng cho co' t h e b o a t d o n g . Q u a t r i n h d o t c h a t k i e m t r o n g co' t h e . V i v a y ngu'o'i b i b e n h d a i diTo'ng
beo n a y d e t a o n a n g lu'gfng thu'o'ng s a n s i n h r a cac k h i diio'c b o s u n g C a n x i t h i b e n h g i a m v a p h o n g n g i i a
c h a t CO k h u y n h htro'ng t i c h t u t r o n g l o n g v a t h a n h benh d a i du'o'ng. C a c thuf t h u o c co C a n x i nhij toan,
cac mach mau khien mach m a u h i x o ciJng. TrUd'c Vitamin D... C a c thufc a n co n h i e u C a n x i n h a torn
t i e n v i cac m a c h m d u h e p l a i n e n ngUo'l b e n h d § b i k h o , sufa b o , l o n g do t r u f n g g a , d a u p h u , r a u x a n h ,
cao h u y e t a p . Sau d o l a : tufo'ng, v t o g , h a i dd'i v.v...

- N e u h e p m a c h v a n h , se b i d a u that ngiic v a 2. Nen an thiic an co chat xa nhieu : Thdc


n h o i m a u cO t i m . a n xo' CO t a c d u n g chiJa b e n h d a i du'o'ng r o r e t . T a i
- N e u h e p cac m a c h m a u 6' c h a n , v e t thu'o'ng 6' A n h qudc ngu'o'i b i b e n h d a i diTo'ng a n cha't xa cao
c h a n k h o l a n h , d § b i h o a i tuf v a d a u each h o i - d i nhiT b a n h m i che t h o , cac l o a i n g u co'c, cac l o a i d a u ,

12 13
cac loai rau qua l a m cho Itfo'ng diTo'ng t r o n g niidc 3. Nen an cd: Can cuf vao cac n g h i e n C L T U cho
tieu t r o n g mau giam ro r e t , l a m giam lu'o'ng I n s u l i n t h a y , an ca c6 tac dung quan t r o n g doi vo'i viec cai
dieu t r i . N g h i e n cufu a nu'o'c ta cung t h a y cac thufc an t h i e n cac t r i e u chufng cua ngu'o'i bi benh dai du'o'ng
chufa cac chat diio'ng cao, chat beo t h a p , ciia cac chat dieu t r i bSng I n s u l i n . Cong n a n g bao ve do c i i a ca
xo' C O tac dung ha t h a p du'o'ng t r o n g mau- cai t h i e n nho' axit beo A n p h a va Beta bo sung dau ca c6 the
chat beo t r o n g mau l a m giam t h i e u lu'o'ng I n s u l i n gia t a n g nong do huyet sSc to, m u o i , a x i t go'c du'o'ng,
can t h i e t cho chUa benh (giam 30-40%). t i n h t r a n g ngu'o'i benh d^o'c cai t h i e n ro r e t . D i n h
O M y ngUo'l b i b e n h d a i du'o'ng sau k h i an tao k y an ca giup chan chan benh dai diTo'ng do 2 6'
t a y , m a t qua 10 p h i i t l a m cho I n s u l i n t r o n g mau ngiio'i benh tuoi gia. Ngu'o'i thiro'ng xuyen an ca, c o n g
t i e u hoa cham chap, n o n g do du'o'ng t r o n g mau daqc n a n g p h a n g i a i va siif d u n g du'o'ng tot ho'n so vo'i
k h o n g che 6' miJc t h a p . D u d n g t r o n g gao doi vo'i viec ngu'o'i k h o n g an t h a d n g xuyen. L a y 75 ngufo'i an i t
chL^a benh d a i du'o'ng cung r a t t o t , nhUng so vo'i ca hoac k h o n g an ca, t y le p h a t sinh k h o n g b i n h
chua, t i e u m a c h , y e n m a c h t h i nhCTng loai nay to't thUo'ng, lu'o'ng chiu du'o'ng t i c h luy 34%, 34 ngiTo'i
ho'n du'o'ng t r o n g gao. Thtfc p h a m chiJa n h i e u chat p h a t s i n h benh dai du'o'ng, t y le ngUo'i bi benh 45%,
xo' C O the cai t h i e n t h a y the du'o'ng cua ngUo'i d a i t r o n g 100 ngu'o'i an ca chi c6 25 ngu'o'i sinh benh t y
diio'ng, t a n g t h e m I n s u l i n l a m du'o'ng t r o n g mau ha le 25%; cac n g h i e n cufu benh dai du'o'ng cho r f i n g ket
xuo'ng, liio'ng I n s u l i n nho' do ma g i a m . ThiJc an xo' qua nay la chSc chan. Doi vo'i ngu'o'i b i benh dai
con C O the l a m cho n o n g do du'o'ng t r o n g mau t a n g du'o'ng nen thUo'ng xuyen an ca va g i a m an chat beo.
c h a m chap, de p h o n g miJc diTo'ng t r o n g mau t a n g
4 . it dung sita bo: V i s a o tre so' s i n h an sQa bo
dot ngot, do do cd tac dung bao ve t u y e n t u y . C h a t
b i benh dai du'o'ng ? Cac n g h i e n cufu cho t h a y k h a n g
keo t r a i cay t r o n g t r a i cay cung c6 tac dung t r o n g
the chong l a i A l b u m i n sHa bo t r o n g co' the tre b i
viec kho'ng che d a i dtfo'ng, v i no l a m t a n g do deo
benh dai du'o'ng cao ho'n 7 Ian so vo'i t r e khoe m a n h
dac ciia thiJc an nhuf, ha t h a p sir hap t h u diio'ng cua
v a ngu'o'i t h a n h n i e n . L o a i k h a n g the chong l a i
r u o t n o n . Gia t a n g t i n h chiu dUng doi vo'i du'o'ng
Gluco, chat xo' con c6 tac dung ha t h a p liTc/ng A l b u m i n sfla bo da ngo n h a n te bao I n s u l i n la
Cholesteron t r o n g huyet t h a n h . NgJo'i P a k i s t a n hap A l b u m i n c i i a sufa bo. Doi vo'i ngu'o'i khoe m a n h
t h u chat xo' n h i e u , n e n so ngiio'i h i d a i dtrdng t h a p k h a n g the nay r a t t h a p hoac k h o n g c6.
(2%), ngUo'c l a i ngLfo'i 6' M y hap t h u xo' t r o n g thilc C h a t A l b u m i n c6 the l a m t a n g toe do Oxy hoa
fin i t , dan den t y le d a i duo'ng cao (17,2%). Cac thufc v a lo'i dung duo'ng Gluco t r o n g to chufc, tCi do ma
an C O chat xo' cao n h u hot gao, cam k i e u m a c h , d a i dieu t i e t lUo'ng du'o'ng mau cua co the, k h i lUq'ng chat
m a c h , cac l o a i cii, du'o'ng gao, h o a i so'n, b i do, cii cai, I n s u l i n t i e t ra thap l a m dan to'i benh dai du'o'ng. Do
rau can, m a n g , sup lo', bfip cai, rau he, h a n h t a y , tre so' s i n h r a sau may t h a n g da co he t h o n g m i l n
cac l o a i dau, tao b i e n . . . dich n q i the thuoc ve m o t chufc n a n g dac biet. D o i
vdri t r e sa sinh b i benh dai dUo'ng do d i t r u y e n ,

14 16
Ivcang I n s u l i n t r o n g co' the da c6 sSn, liic uo'ng sffa B i n h thiio'ng lu'o'ng mo' m 6 i ngay cho m o i k g the
bo he t h o n g m i e n dich xem te bao I n s u l i n la v a t t r o n g can i t ho'n 1 gam. Mo' qua nhieu se tro' ngai
nguy h i e m nen tieu diet ca A l b u m i n sUa bo va te viec su' dung du'o'ng, d i t r i i n g doc A x e t o n . K i e n g an
bao I n s u l i n . Sau k h i te bao I n s u l i n bi diet, do t h i e u cac thiTc p h a m c6 nhieu Cholesteron nhU nao, t h a n ,
chat I n s u l i n d i n t o i benh dai diio'ng nang ho'n. Tre ruot, t i m . A n mo' nhieu se t a n g ganh nang cho tuy,
so' s i n h CO d i t r u y e n benh dai duo'ng, nen dung sufa t a n g t i e t cua tuyen tuy se d i n den t u y suy k i e t te
me de nuoi, t h i t y le phat sinh benh giam 2/3. Cac bao I n s u l i n dan to'i benh dai du'o'ng. Du'o'ng t r o n g
gia d i n h c6 t i e n suf benh dai dUo'ng k h o n g nen dung mau ngu'o'i benh dai diio'ng t a n g cao, siJc de k h a n g
su'a hoac che pham tCf sufa bo de nuoi tre t r o n g vong ha t h a p se b i n h i e m k h u a n . Chat beo doi vd'i ngu'o'i
9 thang. b i benh dai du'o'ng r a t nguy h i e m , v i vay p h a i
thUo'ng xuyen chii y t i n h toan an uo'ng cho t h i c h
5. Kieng an beo, ngot, nong: Dong y cho r k n g
ho'p. Neu the t r o n g thiTc te cua ngu'o'i benh cao ho'n
nguyen nhan ciia benh dai duo'ng phan nhieu do dm
the t r o n g ly tu'o'ng t h i tong n h i e t lu'o'ng m o i ngay
hu tdo nhiet d i n den, neu an cac thiJc an c6 v i beo,
p h a i du'o'c cung cap i t di mot t i , ngu'o'c l a i neu the
ngot, nong la loai "thuoug dm trg n/iiet". Sach To
t r o n g thtfc te t h a p ho'n the t r o n g ly tu'o'ng t h i t o n g
van n o i : "Ket nhi duang ggi Id tieu", n h i dUo'ng la
n h i e t lu'o'ng cao ho'n.
da day va ruot, nen an thiJc an ngot, nong lau dai
se anh hudng den tieu hoa cua ty v i . ThiJc an thiTa 6. An it muoi: Ngu'o'i b i benh dai du'o'ng ngoai
t r o n g ruot va da day sinh nong, sinh tao bon, t h i e u h a n che an uong r a , con h a n che an muoi. Ngu'o'i b i
do mat, xuat h i e n chdng doi ngu co'c sinh ra benh benh dai du'o'ng thufo'ng k h a t va t r o n g ngtro'i nong,
dai dudng. Cac thtfc p h a m c6 nhieu chat beo nhu' neu k h o n g h a n che an muo'i t h i nong do N a t r i t r o n g
t h i t mo', bo', long do trufng... Cac thUc pham c6 du'o'ng mau cao l a m t a n g lu'o'ng du'o'ng t r o n g mau, l a m t a n g
(vi ngot) cao n h u khoai tay, ngo sen, miJt ngao, suf t h o a t nu'd'c t r o n g te bao d i n den viec trao doi
du'o'ng qua, keo, k e m c6 sufa v.v... Sau k h i an du'o'ng chat b i hon loan. Ngoai ra an muo'i nhieu con gian
p h a i danh r a n g de k h o i t o n t a i v i k h u a n nhu toan tie'p l a m g i a m tac dung cua I n s u l i n , nang lu'o'ng t h a y
l a m cho r a n g b i chat chua xam thiTc, de lau se r u n g the' m a t can bSng l a m ngu'o'i benh doi nhieu met
r a n g . An du'o'ng nhieu se dan to'i thieu C r o m . C r o m m o i ; nhieu muoi con c6 tac dung l a m t a n g hoat t i n h
CO tac dung 16'n doi vo'i viec phat huy hieu nang ciia cua men Aminaza l a m t a n g sU tieu hoa t i n h bot,
I n s u l i n . Neu ngu'o'i t h i e u C r o m , du'o'ng t r o n g mau se l a m ruot non hap t h u du'o'ng Gluco t a n g , l a m cho
tang; ngoai ra an nhieu du'o'ng chat beo t r o n g huyet nong do du'o'ng t r o n g mau t a n g , dan to'i benh dai
cung t a n g ro ret, r a t de l a n g dong t r e n t h a n h mach, du'o'ng nang t h e m . N g h i e n cufu cac biJa an sang cua
lau ngay se sinh ra benh v a n h t i m . V i nong la mot n h o m ngu'o'i b i benh dai du'o'ng chia t h a n h h a i
nhufng ihxic pham cay, nong nhtf rxicSu, thuoc la, 6't,
ho t i e u , gCfng, que, h o i v.v...

16
an sang c6 t h e m muoi t r o n g suot t h d i gian l a m t h i 9. Phdi cai nghien thuoc la: Chat k i e m t r o n g
n g h i e m nong do diTo'ng Gluco ciia huye't ttCOng cao so thuo'c la C O tac dung k i c h t h i c h tuyen thu'o'ng t h a n
vo'i ngUo'i an sang k h o n g t h e m muoi, chat I n s u l i n l a m cho du'o'ng t r o n g mau t a n g cao. NgUo'i benh sau
cung t a n g cao. k h i h i i t thuo'c l a , k h i Carbonic, k h i Amoniac t r o n g
mau t a n g , huyet ap t a n g , t i m dap n h a n h , n h i e t do
7. Kieng uong riCcfu bia: Uong riro'u l a m t a n g
t r e n da ha xuo'ng 1 - 2, mach mau co l a i a n h hUo'ng
n h i e t ciia co" the. 1 gam muo'i g i a i phong ra 7 calo
td'i viec hap t h u I n s u l i n . N g h i e n cufu cho t h a y cung
n h i e t liTOng ma benh dai diio'ng t h i n h i e t liTOng da
la b i benh dai dUo'ng nhUng ngUo'i h i i t thuo'c la p h a i
cao. Doi vol ngiTol bi benh dai dao'ng chufc nang g i a i
t i e m I n s u l i n nhieu ho'n 15 - 20%, n a n g la 30% md'i
doc ciia gan da r a t k e m , uong riip'u la thay doi dung
C O hieu qua.
moi tieu hoa l a m cho tuyen tuy boat dong yeu.
B e n h dai dUo'ng la benh nhiet thinh thuang dm.
I n s u l i n co the l a m t a n g ctrd'ng doc t i n h t r o n g
Thuoc la la v a t ndng l a m a m h u hao dich r a t co h a i ,
rxiau. V i vay ngu'o'i benh t r o n g t h o l gian dung
l a m t o n thu'o'ng t h a n 2 - 3 I a n so vo'i ngu'o'i k h o n g
I n s u l i n tuyet doi cam rUpu t r f i n g , rUpu co du'o'ng, bia.
h u t . N g h i e n thuoc la doi vo'i ngUo'i bi benh dai
U o n g riJo'u lau ngay co the dSn to'i cac chufng benh
dUo'ng con d l den benh l i e t dUo'ng. N g h i e n tren
v a n h t i m , cao huyet ap, xo cufng dong mach, benh ve
C L T U

167 trUo'ng ho'p l i e t duo'ng, cd 162 ngUo'i do n g h i e n


nao nhu" dai nao t h u nho, t r i nho' k e m . Ngu'o'i bi
thuo'c l a , chie'm 97%, t r o n g do ngUo'i dai duo'ng b i
benh dai du'o'ng neu k h o n g cai riipu ngay diio'c t h i co
l i e t duo'ng chie'm 50%. M o t t r o n g nhUng bie'n chufng
the giam tCfng bUo'c. L u p n g ru'o'u cho phep doi vo'i
n g h i e m t r o n g ciia ngUo'i b i benh dai dUo'ng, n g h i e n
ngu'o'i benh dai du'o'ng la 75 m l rUo'u 35° cho mot
thud'c la la benh vong mac d i n td'i mu Ida. H i i t
ngay hoac 60 m l rUo'u W i s h k y hoac 300 m l bia, nen
thud'c la dd'i vdi ngUdi bi benh dai dud'ng la h i e m
dung 1/3 hay 1/2 lUo'ng t r e n la dUo'c. N h i e t lUo'ng ciia
hoa dan t d i t h i luc g i a m , teo t h a n k i n h t h i giac,
rUo'u uong s i n h ra t r o n g tong n h i e t lUo'ng mot ngay
chat N i c d t i n ciia thud'c la cdn l a m t a n g n h a n ap. V i
t i n h theo cong thufc :
vay ngUdi b i benh dai dudng can p h a i bd thud'c la.
N h i e t lUo'ng = So' do cua rUo'u x lUo'ng ru'o'u uong
(ml) X 29.7. 10. Thiidng xuyen hoat dong the litc va tap
8. Khong nen uong Cam thdo va thud'c che the due.
tii nhung hitcfu: NgUo'i bi benh dai dUo'ng do lUo'ng Doi vdi ngUdi bi benh dai dudng, can p h a i
dUo'ng t r o n g mau t a n g . T r o n g Cam thao va n h u n g thud'ng xuyen tap the due dUd'ng s i n h n h u T h a i cUc
huo'u C O chda loai du'o'ng tuyen thu'o'ng t h a n se thuc quyen, Y vd dUdng s i n h . Yoga... de gdp phan l a m can
day s i n h dUo'ng va thiic day phan g i a i P r o t i t va mo'; bang am dUo'ng ciia co t h e , k h i e n benh mau t h u y e n
tu' do l a m cho Glycerin, nhu toan va cac loai dUo'ng g i a m va on d i n h , k h o n g t a i p h a t .
duo'i tac dung ciia dung moi t r o n g gan chuyen t h a n h
du'o'ng l a m du'o'ng t r o n g mau t a n g cao.

18 19
PHANII Nitof (liicfng Nito' h a p t h u vao i t , t h a i r a n h i e u ) . v i
vay t r o n g thufc a n can bo sung cac t h i i giau chat
P r o t i t n h i i siia, trufng, ca, t h i t nac, cac loai dau...
IPHUaNGPHAPllNUdNG M 6 i ngay m 6 i can t h e t r o n g can h a p t h u 0,8 g a m
P r o t i t l a dUo'c. M a t khac, k e t qua n g h i e n ciiu nhuTng
CUANGUOl BENH DAI DUaNG n a m g a n day cho t h a y liitfng P r o t i t qua n h i e u do'i
v d i benh d a i dadng cung k h o n g to't. N e u IJOng
B e n h d a i duo'ng can chaa t r i lau d a i , thUc h a n h P r o t i t qua cao c6 t h e d a n td'i t a n g ap liic ciia tieu
chu yeu gom 3 m a t : a n uong, hoat dong t h e life v a cau t h a n d i s i n h benh " t h a n dai diio'ng".
chaa b a n g thuoc. T r o n g do, t r i Heu hkng a n uo'ng'la
CO' b a n . B e n h d a i dLfo'ng D o n g y g o i l a b e n h T i e u 3. An md it: Do md c6 qua nhieu Calo, a n liio'ng
k h a t . Ho-n m o t nufa benh chiJng l i e t vao chufng 3 md n h i e u c6 t h e dSn den benh xa cufng dong mach,
n h i e u : a n n h i e u , d a i n h i e u , uong n h i e u . Quan he lifg'ng dau md h a n g ngay can k h o a n g 50 gam, n e n
giufa b e n h d a i dUo'ng v a a n uo'ng l i e n he v6 cung dung cac loai dau thiic v a t , dau cai, t r a n h dung mo'
m a t thie't. V6 l u a n b e n h thuoc l o a i h i n h nao, d a u dong v a t va dau diia.
t i e n p h a i ap dung chiJa t r i bang a n ' J o n g , neu ngLfo'i 4. An nhieu rau xanh va hoa qua: D u n g cac
b e n h n h e k h o n g can dung thuo'c, t h o n g qua a n uo'ng loai rau chiJa i t dao'ng n h i i rau can, cai bfip, rau h e ,
diey c h i n h cung c6 t h e k h o n g che b e n h ; ngiio'i b e n h cai d a u , ca chua, b i do, dUa chuot, b a u , miid'p...
n a n g ngoai chiJa t r i b a n g thuo'c, pho'i hp'p a n uo'ng Ngoai r a cac thuf qua n h a quit chua, du dii ho'i c h i n ,
t r i l i e u l a mau chot gop p h a n vao hieu qua chiJa t r i cam, m a n , thach l i i u , a n h dao n e n dung vd'i m o t
b e n h nay. liio'ng t h i c h ho'p.
1. Han che an: De g i a m n h e g a n h vac cho te 5. Bo sung dii cac khoang chat: Diio'ng t r o n g
bao t u y e n t u y , do'i vd'i ngiio'i beo, gao m 6 i ngay a n benh d a i diio'ng t h a i r a ngoai bSng niidc t i e u , dong
150 - 250 g a m , neu t h a y d o i a n t h e m n h i e u r a u tho'i cung l a m hao t o n cac chat Calci, Photpho,
x a n h bo sung. Do'i vd'i ngiio'i gay a n m 6 i ngay t i i M a n g g a n . V i vay, n e n dung cac thiic p h a m n h i i tao,
200 - 250 gam gao, ngiio'l t h e liic gay ho'n c6 t h e a n t o m , moc n h i , cac che p h a m cua dau, n h i i n g thiic
tCr 250 - 350 gam, ngiio'i t h e liic bac t r u n g , ngiio'i p h a m n a y chiJa nhieu C a n x i , Photpho, M a n g g a n .
lao dong 300 - 400 gam. Ng^o'l lao dong n a n g a n Ngiio'i g i a mAc benh d a i diidng d a n den t r o n g mau
400 - 500 gam. K h o n g che a n uong c6 t h e chia r a thie'u k e m , l a m tro' ngai chufc nang m i i n dich, a n h
n h i e u bCTa. hiid'ng l a m l a n h m a t ngoai cac v e t thacng. T h i t nac,
2. Bo sung chat profit: NgUo'i benh d a i diiong t h i t g i a c a m , ca va cac loai dau chiia nhieu k e m .
do CO' t h e h i r o i loan chuyen hoa, chat P r o t e i n h i C r o m va dadng t r o n g ca t h e h e n he m a t thie't v d i
p h a n giai qua n h a n h , xay r a t i n h t r a n g thie'u liio'ng nhau, thie'u C r o m d a n to'i viec chuyen hoa diicfng

20
21
2. ifoTc tinh nhiet litang can thiet : Ngiioi b i
h o n loan, du'o'ng va chat beo t r o n g mach mau tang
benh dai du'o'ng m 6 i k g co' the ckn mot n h i e t liTo'ng
cao l a m xo' cufng dong mach. Co the an hoa mau va
can t h i e t (xem bang), 15 tuoi tro' xuong, n h i dong
m o t so thufc an giau C r o m nhu" gan, t h a n (an i t
dang 16'n, n h i e t liio'ng so v d i yeu cau b i n h thiTo'ng co
thoi).
nhieu ho'n.
- TCf 0 den 4 tuoi, m o i k g the t r o n g can ."0.000
II. CACH TINH TOAN Ddl Vdl Calo.
NGUdflBI BENH DAI DUdfNG - TLT 5 den 9 tuoi, m 6 i k g the t r o n g can 40.000-
• •
50.000 Calo.
1. The trong tieu chudn : Do the chat, g i d i - TCf 10 den 15 tuoi, m o i k g the t r o r g can
t i n h , tuoi tac va lao dong cua m 6 i ngUo'i k h o n g gio'ng 35.000-40.000 Calo.
nhau, nen iLTo'ng Calo can dung cho moi ngu^o'l cung Vo'i ngu'o'i benh tieu hao nhieu nang liio'ng, .len
khac nhau. CO the t a n g len mot chiit.
• Cong thiic chinh : 3 . Cdch tinh todn dinh diidng to trong thiXc
- Cong t i n h t h o : an: Tiiy theo t i n h h i n h nang nhe cua benh, t h o n g
Chieu cao co' the (cm) - 105 = t r o n g Itfo'ng co' thu'o'ng CO 2 phao'ng phap t i n h toan.
the(kg) Du'o'ng, P r o t i t va chat beo la 3 d i n h du'o'ng to
- Cach t i n h t i n h : quan t r o n g t r o n g thufc an. Sau k h i xac d i n h t o n g
n h i e t lufo'ng phan pho'i tuy theo nhu cau n h u sau :
[Chieu cao co' the(cm) - 100] x 0,9 = t r o n g lUo'ng
Lu'o'ng dtio'ng chiem to'i 55 - 60% t o n g n h i e t
CO' the (kg)
lifq'ng, h a n che chat P r o t i t , neu kn nhieu l a m cho SLT
H a i cong thufc nay t i n h cho nam t h a n h nien. Neu
loc ciia tieu cau t h a n qua t a i , d i phat s i n h benh
la nOf t h i k h i do giam di 2cm. t h a n dai du'o'ng. M o i k g the t r o n g can 0,8 gam
Cdch tinh todn phdn biet nam ml : P r o t i t . Chat beo m o i ngay can k h o n g qua 30% t o n g
N a m : 0,36 x chieu cao co' the (cm) = the t r o n g n h i e t lifo'ng. ,i '. ,
• tieu chuan (kg) Lu'o'ng thufc an chinh nho' gao hoac m i ciia ngu'o'i
Nuf: 0,34 X chieu cao co' the (cm) = the t r o n g tieu nghi ngo'i tCr 200 - 250 gam m6i ngay, ngu'o'i lao dong
nhe tCr 250 - 300 gam, ngu'o'i lao dong t r u n g b i n h tCr
chuan(kg)
300 - 400 gam, ngiio'i lao dong nang tu" 400 - 500 gam
The t r o n g tieu chuan nam t r o n g p h a m v i 20% la
chat P r o t i t 30 - 40 gam, chat beo 50 - 60 gam.
b i n h thUo'ng, dud'i 20% la ho'i gay, qua 20% la map,
NgLio'i beo b i benh dai diio'ng can k h o n g che
qua 4 0 % la qua map.
n h i e t lu'o'ng de ha t h a p chat du'o'ng, chat beo, chat

2 3
22
63 k g , n h i e t lUo'ng can co moi ngay l a 63 x 30 =
P r o t i t , t a n g CLTo'ng boat dong, co gfing giam nbe
1.890 Calo. Lugng chat du^dng cho moi ngay l a 60%
t r o n g iLTo'ng co' the. M o i ngay a n cbinb 200 - 300
n h i e t liio'ng, t i n h r a diiOc l a 1.230 Calo v a ufng vo'i
gam, a n t h e m P r o t i t 30 - 60 gam, chat beo 20 - 30
1230/4 = 308 gam chat P r o t i t t i n h toan cho m o i
gam, an t a n g t h e m rau xanh. N h i dong v a phu nu' co
ngay l a 63 gam. Liio'ng chat beo t i n h toan nhu' sau :
t h a i , phu nuf t r o n g tho'i k y cho con bu b i dai dudng :
hot m 6 i ngay l a 300 - 400 gam, dam 50 - 80 gam,
Chat Tong nhiet lufong - (Protein + diio-ng) x 4
chat beo 60 gam.

Bang 1: (gam
1.890 - 1.484 = 406 = 45 gam (chiem 2 2 %
BANG THAM KHAO NHIET Ll/CfNG CAN THIET
9 9 t o n g n h i e t luang)
IVlOl NGAY CUA NGUdl B! BENH DAI Dl/C(NG.
LiTo-ng dam l a 63 gam, chat h o t l a 308 gam,
Nhiet li/ong \e NgacJi map IMgLicJi binh Ngu'cJi gay chat beo l a 45 gam.
can thiet \hinh thu'cJng go Phan phoi tong n h i e t lu^gng t r o n g mot ngay, buoi
^^^^ \ (Moi kg
the trong)
(IVloi kg (i\^oi kg sang 1/5, trira va t o i 2/5. Sau k h i da Sn theo cong
Cueing d o \ ^ ^ ^ C a l o \ the trpng) the trong) thufc, neu thay doi can a n therri rau xanh l a c h i n h ,
lao dong ^ " \ \ vCra no bung vCra lam cham hap t h u diio'ng 6' ruot, tCr
do l a m cho lugng diTo-ng t r o n g mau h a xuong, l a m
NgL/di nghi ngdi 15 15 - 20 20 - 25 tang k h a nang t r i lieu. Tuyet doi khong lay viec l a m
Lao dong nhe va phu tang liJo'ng b^ng chat beo de giam doi, cQng k h o n g
nQ chu gia dJnh 20 - 25 25 - 30 30 - 35 nen an tuy t i e n hoa qua va cac thufc an khac.
Lao dong tri 6c 20 - 25 30 35 3. Cdch tinh doi tiicfng diCcfng giUa gid tri
Lao dong hang trung 30 35 40 dinh diidng vd thitc an :
Lao dong nSng 35 40 40 - 50 T r i lieu bang a n uong cua ngiidi h i benh d a i
Phu nO mang thai 30 35 41 duo'ng chiem mot v i t r i quan t r o n g can dya vao t h o i
Dang trong thcJi ky quen v a sd t h l c h a n uong h a n g ngay ciia ngUdi benh
cho con bu 30 - 35 35 - 40 40 - 45 de dieu c h i n h cho t h i c h ho-p. T y le ttro-ng duo'ng giila
cac thufc an nhif sau :
Cach tinh toan : - 100 gam t h i t lo'n nac : 4 cai t r i l n g ga
V i du n a m 40 tuoi, chieu cao 168 cm, the t r o n g tiJo-ng dLfo-ng vo'i : 250 g dau p h u
thiTc te 60 kg. Can cuf vao cong thiJc t i n h toan t h e : 100 g ca hoa vang
t r o n g tho, tieu chuan the t r o n g ngay : 168 - 105 =
25
24
: 90gthitga
111. C A C NGUYEN TfiHliA H O C
' : 100 g t h i t v i t
: 1,5 g sffa bo
VdlBENH DAIDUdNG
- 100 g a m d a u p h u : 12,5 g d a u n a n h k h o N g u y e n to h o a hoc c6 t a c d u n g q u a n t r o n g do'i
tMng d u f O n g vo'i : 120 g dau phu kho vd'i v i e c d u y t r i SLT t r a o d o i c h a t , t h a y t h e t e bao
: 150 g d a u t t f o n g k h o t r o n g con ngu'o'i ho'p t h a n h v a t s o n g v a c o n g n a n g su"
s o n g . N g u y e n t o v i lUo'ng h o a c n g u y e n t o h a m lUcfng
- 100 gam s i J a bo : 120g dau tiio'ng. cao CO t h e a n h hu'o'ng d e n c o n g n a n g t u y e n n o i t i e t .
tU'Ong d U O n g v o l Ngu'o'i b i b e n h d a i di/o'ng do b i trof n g a i t r o n g v i e c
t r a o d o i c h a t t a o n e n sU t a n g g i a m cua cac nguyen
4. Ngiidi berth ddi diidng v&i rau qua. t o v i lu'o'ng, t h i e u m o t n g u y e n to' v i I J o ' n g n a o do se
T r o n g h o a q u a c6 l i i o ' n g du'o'ng cao, t i e u h o a hap a n h hu'o'ng d e n t u y e n t u y . T h i e u n g u y e n to" M a n g a n
t h u n h a n h , ng\ibi benh khong nen dung nhieu, nen l a m cho k e t cau t e bao tuyen tuy roi loan, hat te
hn n e n c h o n cac l o a i h o a q u a c6 lu'o'ng du'o'ng thap bao B e t a g i a m t h i e u . Cac nguyen to hoa hoc diTo'c
v a p h a i t i n h t o a n lu'o'ng dirorng. NLTO'C dCfa, d u a h a u , h a p t h u tijf thufc a n r a t c a n t h i e t . DLTO'I d a y gio'i t h i e u
d i i a b a c h I a n chufa 4 - 5% du'o'ng; p h a n t h a c h ILTU, l e , mot so' n g u y e n t o v i lu'o'ng q u a n he vd'i b e n h dai
chanh, dao, m a n , a n h dao, m i t , d i i a bo', d U a t h o ' m dUo'ng.
chufa 8 - 1 0 % ; t a o , h a n h , buo'i, n h o , o h u , q u i t , cam • Kem : Thl nghiem tren chuot chat Insulin
chuTa 10 - 1 3 % d U o ' n g ; h o n g , v a i , t h a c h liTu, que v i e n , t r o n g h u y e ' t d i c h c u a c h u o t c o n t h i e u k e m t h a p ho'n
chuoi chu-a 14 - 16% du'o'ng; dai tao, mia, s o n ly so vd'i n h d m do'i chufng. N g h i e n cufu chufng t o t e bao
h o n g chufa 2 0 - 2 3 % diTo'ng. T r a i cay k h o chufa lu'o'ng A n p h a b e t a cua c h u o t m e t h i e u k e m d e u g i a m chat
du'o'ng n h i e u ho'n, h a n h kho chufa 6 0 % , hong kho, I n s u l i n , k h i e n dUo'ng huye't cao. Kem la m o t phan
que v i e n 6 0 - 7 0 % . K h o n g n e n m o i bQ-a a n d e u dung l a m n e n m a n g xuc t a c t a t ca k i m l o a i t r o n g t u y e n
trai cay. t u y . L a y thufc a n t h i e u k e m n u o i t h d b a c h t h i x u a t

Trai cay ngoai diTo'ng F r u c t o z a , con c6 difo'ng hien tuy kho heo, t e bao tuyen t u y cung bien doi.

G o l u c o z a , diTo'ng S a c c a r o z a , dLfo'ng b a n n h i i , (du'o'ng K e m t r o n g m a u ngifo'i b e n h d a i diTd'ng g i a m r d r e t .


t r o n g sufa) v . v . . . S i i t h a y d o i I a n n h a u giiJa cac loai K e m vd'i c h a t I n s u l i n cd q u a n h e m a t t h i e t vd'i n h a u .
d i r d n g p h a i d i f a v a o c h a t I n s u l i n , ngUo'l h i b e n h dai K e m t i e u h a o k h i t i e t r a I n s u l i n , k e m t r o n g co' t h e
dufo'ng n e n c h o n t r a i cay c6 lu'o'ng G l u c o z a i t . D i i a bi t h i e u cd the din t d i ha thap cong nang chiu
h a u , t h a o m a i , p h a n t h a c h l y u , t y b a , t a o t a y chiJa dud'ng, h a t te bao cua I n s u l i n g i a m . Ngu'o'i b i benh
lUo'ng du'o'ng G l u c o z a tUOng d o i t h a p . dai du'o'ng do d a i n h i e u , lu'o'ng k e m ha thap, kem
t h a y d o i a n h hird'ng b o a t t i n h c h a t O x y h d a x u c tac

2 6 27
pham. Them kem se t S n g t h e m h i e u qua dieu t r i t h a y t h e du'o'ng. T h i e u C r o m cd t h e d a n d e n giam
b e n h d a i duo'ng. K h i d u n g thuo'c t h a y k h o n g c6 h i e u thap hoat tinh Insulin, t h a m chi anh hudng kha
qua phai n g h l den suf t h i e u h u t cac nguyen to vi n a n g t i e t I n s u l i n ciia t u y e n t u y . C r o m k h o n g nhiTng
l u o ' n g de bo s u n g b l n g cac thufc a n c6 cac n g u y e n t o C O q u a n h e v d i sii t h a y t h e du'o'ng m a c u n g cd q u a n
d o , v i n h i i gao lufc c6 n h i e u k e m , c6 t a c d u n g r o r e t he mat thie't vdi sy thay the chat beo va
do'i vd'i t u y e n t u y c i i a n g U o i h i d a i du'o'ng. Cac thuTc cholesteron. T h i e u C r o m cd t h e l a m c h o b i b e n h xo'
an khac nhiT dau phu chufa 8 mg/1 k g , moc nhi cufng d o n g m a c h . N g u ' d i b i b e n h d a i du'cfng sau k h i
l , 8 1 m g / l k g , dau n a n h 59 m g / 1 k g , r a u cai 48 mg/1 an K h d kieu mach chda C r o m , dUo'ng t r o n g nu-dc
k g , 6t x a n h 4 7 , 1 7 m g / 1 k g . N g o a i r a t h i t nac, gan, t i e u d e u h a t h a p x u d ' n g . Ne'u n g U d i b i b e n h n h e an
t r u f n g , d a u p h u n g , h a t d a o , t a o t a y c u n g chiJa n h i e u Khd kieu mach cung kho'ng che dUo'c b e n h tinh.
k e m ; cac v i thuo'c nhiT C a u k y , T h u c d i a , N h a n sam N g o a i r a n g u ' d i b i b e n h d a i d u ' d n g v a n g i i d i beo cao
cung C O chufa k e m . T h o n g tin lam sang 42 ngu'o'i huyet ap sau k h i a n K h d k i e u m a c h Cholesteron,
benh d a i du'o'ng, u o n g t h u o c ma khong giam, uong G l y x e r i n d e u h a r d r e t . Cac t h d c a n cd c h d a n h i e u
t h u o c h a du'o'ng 7,5 - 15 m g / n g a y c h i a l a m 3 I a n . Sau C r o m n h U ' b i n g o , cu c a i , d a u H o a I a n . . .
5 n g a y t a n g t h e m v i e n k e m 5 0 - 100 m g / n g a y c h i a 3
I a n , u o n g 30 n g a y , luo'ng d u d n g t r o n g m a u g i a m ro • Mangan : Cac c d n g t r i n h n g h i e n cu'u c h o biet
r e t so vd'i ngird'i c h i u o n g t h u o c h a d U o ' n g . Mangan cua ngu'di b i b e n h d a i d i / d n g t h a p so vdi
ngu'di b i n h t h i i d n g , l a i cd n g u ' d i cho ring Mangan
• Crfim : N g h i e n ciJu cho t h a y , C r o m t r o n g m a u
trong ngu'di b e n h dai du'dng khong he ha thap.
ngUo'l d a i du'o'ng t h a p ho'n so v d ' i ngu'o'i b i n h t h u ' o ' n g ;
M a n g a n do'i v d i v i e c p h a t s i n h b e n h d a i d u ' d n g c u n g
c u n g C O n g h i e n cu'u cho r f t n g C r o m 6' ngLfo'i b e n h d a i
cd q u a n h e n h a t d i n h . C h a t xuc tac C a c b o x i n ciia
du'o'ng va ngu'o'i b i n h thu'o'ng n h u ' n h a u . Crom la
A.Axeton va xuc tac khac cd lien quan den viec
n g u y e n to' v i i J o ' n g q u a n t r o n g t r o n g co' t h e , t a p ho'p
thay the du'dng, deu can den Mangan. Thieu
c h a t hUu CO' Crom hoa t r i 3, h i n h t h a n h vd'i a x i t
M a n g a n se l a m cho t u y e n t u y c u a d o n g v a t khong
N i c o t i n i c , a x i t A m i n v.v... con g o i l a p h a n tuf c h i u
dUo'ng Gluco, C O tac d u n g q u a n t r o n g do'i vd'i v i e c phat trien toan d i e n , so luo'ng I n s u l i n va te bao

t h a y t h e du'o'ng cho n h a u , t h o n g q u a stf ho'p t a c c i i a B e t a g i a m x u d ' n g , t y le siif d u n g d t f d n g b i y e u . Cac


chat Insulin, lu'u h u y n h , t r e n chudi axit cung vdi t h y c p h a m cd c h d a n h i e u M a n g a n n h u ' c h e , h a t de,
go'c liiu h u y n h . I n s u l i n t r e n te bao mo h i n h t h a n h h a t dao, t i e u m a c h , d a i m a c h , k i e u m a c h , hac mach,
chudi 2 I L T U h u y n h , tuf do t h u c d a y c h a t I n s u l i n p h a t dau cove, cai t r S n g , dau v a n . . .
h u y tac d u n g v a c h a t k i c h t h i c h t h o a t k h o i c h a t xuc • Selen : Mot tac gia ngu'di N h a t t r o n g k h i
t a c H y d r o t a n g su" d u n g du'o'ng. C u n g co t a c g i a cho n g h i e n cdu d o n g v a t I a n d a u t i e n p h a t h i e n n g u y e n
rSng Crom hoa t r i 3, t h o n g qua ho'p chat du'o'ng
to v i luo'ng Selen, nd t h u c d a y c d n g n a n g t h u n h a n
s i n h h i n h t h a n h v d i I n s u l i n c6 t a c d u n g d d i v d i v i e c
d u d n g c i i a t e b a o , cd h o a t t i n h s i n h l y d i e u t i e t t h a y

28 29
the difdng, ttfo'ng dong vo'i I n s u H n . V i v a y ngi/o'i b i I—
Dau phong 15
b $ n h , d a i dudng n e n a n n h i e u thuTc fin cd Selen nhtf
Cdc Dau nanh kho 20
torn, ca, g a n dong v a t , t i m , t h i t bo, m a n g , n a m ,
loai Dau nanh dong hop 22
gOfng, t d i t a y . . .
ddu Dau petits pois dong hop 50
Dau petits pois kho 65
IV.CHiSdDUflfNGHUYETCUA Dau t r f i n g dong hop 70
MOT SO THUG PHAM Niid'c ep tao tay 45
Tao tay (bom) 52
CHi SO Nitdc
LOAITHUfCAN Cam 59
Dl/dNG trdi
NLTO'C cam vfit 71
HUYET cdy
Chuoi 85
Thiic Co'm chin (nau 10-25 phiit) 54 Nho kho 93
phdm Gao luft 65
Cdc Diio'ng t r a i cay (fructose) 26
chinh Xoi chin 80
loai DUo'ng lactose (trong sufa) 57
ciia Ke 81
diCcfng M a t ong 126
ngiicfi Banh m i l a m bang bot t r f i n g
mat Dao'ng glucose 138
benh tinh 100
Sffa de nguyen cream 44
Mi M i ong (nau 5 phut) 64 sua Sufa bot cream, sufa giam beo 46
che M i soi to con luft (nau 15 phiit) 61 vd Yaourt 52
Men M i sori to t r f i n g (nau 15 phut) 67 kem Cream sCJa de l a m banh 59
Cream che bien tii sufa 69
Khoai tay mong chien gion 70
C h i so diio'ng huyet ciia thyc p h a m l a c h i so l a m
Cdc Khoai lang 74
t a n g lUo'ng dao'ng t r o n g m a u sau k h i dung thyc
loai Khoai tay non luoc 80 p h a m ay. ThUc p h a m nao cd c h i so dird'ng huyet
khoai Khoai tay nghien 98 cang cao t h i k h a nang l a m t a n g du6-ng huyet ciia
Khoai tay nird'ng 16 116 benh n h a n cang Id'n. Ngiio'i b i benh d a i diidng n e n
Bot khoai t a y chin sfin 120 chon dung loai thiic p h a m cd c h i so diidng huyet
cang t h a p cang t o t .

30 31
TIEU MACH
P H A N III
• Tinh vi : Ngot, m a t .
THirC A IS HANG ISQA Y V6I TRI LIEU • Thanh phdn : ChiJa 53 - 70% bot, P r o t i t 1 1 % ,
m m
cac loai diio'ng 2 - 7%, chat beo 1,6%, chat xo' 2%,
chat nhay. V i t a m i n B l , B2.
I. LU0NG THUG VA CAC LOAIDAU • Cong dung : Du'o'ng t a m Ich t h a n , truf n h i e t
chi k h a t , t r i benh dai du'o'ng t a m p h i e n , du'o'ng t a m
GAO T E t h a n , t r i mo hoi t r o m , Tieu mach l a thUc p h a m c6
chat xo' cao c6 the cai t h i e n su' trao ddi chat du'o'ng
V i ngot t i n h b i n h , chat hot 75%, P r o t i t 8%, chat
ciia ngUo'l b i benh dai du'o'ng, gia t a n g t i n h m a n cam
beo A x i t hGu co", sinh to", chat khoang.
vo'i I n s u l i n l a m du'o'ng t r o n g mau h a xudng, tCf do
• Cong dung: Bo t r u n g ich k h i , m a n h T y hoa V i , giam t h i e u luo'ng I n s u l i n ciia ngUo'l benh, l a i h a
ngan t a ly, tru' p h i e n k h a t . D u n g gao nau chao, nau thap mufc do beo ciia ngUo'l benh, ngan ngCfa xO cufng
co'm a n r a t to't, sao v a n g n g h i e n bot khuay ho de an dong mach. Chat xo cao l a m nong do du'o'ng t r o n g
t r i i a chay. D u n g thoc l a m coc nha c6 tac dung mau t a n g cham, do do c6 the ngan ngCra mufc diTo'ng
m a n h T y k h a i V i , h a k h i tieu thUc, chffa phu ne. t r o n g mau t a n g d o t ngot, nen dan den k h a n a n g
Gao te chiJa nhieu V i t a m i n B l . tuyen tuy k h o i b i t o n h a i .

• Thuc lieu :
GAO N E P
- Cc/m tieu mach : D u n g tieu mach de t h d i com
• Tlnh vi : V i ngot, t i n h on. hoac nau chao, t r i benh dai diTo'ng, m i e n g k h o , tay
• Thanh phdn : P r o t i t , chat beo, du'o'ng, C a n x i , chan te cufng.
Ian, sat. V i t a m i n B l , B2, PP, t i n h bot. - Tieu mach Dai too thang : Tieu mach, Dai tao
m6i thuf 30 gam, sac niTo'c udng, m6i ngay udng 1 - 2
• Cong dung : Bd t r u n g ich k h i , g i a m di tieu, t r i
Ian. T r i benh dai dUo'ng c6 mo hoi t r o m , ngiTo'i yeu r a
V i h a n tho'ng, t r i dai diio'ng, dai nhieu ve dem.
mo hoi (hiT han). Tieu mach cho vao niTo'c noi len goi la
• TJii/c lieu : Phu tieu mach, no c6 v i ngot t i n h mat, dung cho ngtfo'i
Bong nep sac : Gao nep no' t h a n h bong 50 gam hif nhiet nhieu mo hoi, mo hoi trom, lUo'l kho mieng
T a n g bach b i : 50 gam rao, t a m phien kho ngii. Dai tao t i n h b i n h , v i ngot
chufa 2.8% chat A l b u m i n , 62,8% diTo'ng, A x i t hufu co',
H a n g ngay sfic uo'ng mot ngay 2 Ian t r i chij-ng
keo, cac V i t a m i n A , B l , B2; Canxi, Ian, sat; co tac
dai du'o'ng, phien k h a t , dai thao n h a t ; T a n g bach b i
CO tac dung ha du'o'ng huyet. dung bo gan tang sufc khoe, bo T y V i , sinh t a m chi

32 33
k h a t , d u n g cho ngiicfi T y V i hut nhxxac a n i t , i a c h a y , h o i - Cofm mach : Nau l l n mach phien va gao
h o p . D a i t a o chufa n h i e u V i t a m i n C, ufc che A l b u m i n t h a n h co'm m a c h , hoac d u n g hot m a c h v a gao m6i
dUo'ng h o a , b a n che t i e n t r i e n cua b e n h d a i diro'ng. thuT m o t nii'a n a u t h a n h co'm. Co'm m a c h c6 t h e n g a n
- Bdnh cam bgt mq^ch (hoac cao ho) : LiTong ngCra benh dai du'o'ng, ngan ngufa xo' cufng dong
t h i c h ho'p c a m mach va not mach t h o , triJng ga 1 m a c h , tac n g h e n co' t i m , g i a m t h i e u c h a t beo, giup
cai, t h i t n a c 100 g a m t h a i n h o , r a u b a m n h o vCfa d i i t i e u h o a , trCr b i t i e u . Ngu'o'i h i b e n h d a i du'o'ng t h o ' i
them mot iLTo'ng dau thich ho'p, them muoi lam ky d a u du'o'ng t r o n g m a u cao, sau k h i d u n g co'm dai
t h a n h b a n h h o a c h o cao l a m hUa a n c h i n h . D u n g t r i m a c h , thufc a n xo' c6 t h e l a m du'o'ng t r o n g m a u t a n g
b e n h d a i dLfo'ng, c a m m a c h chufa n h i e u c h a t xo' l a m tCr tCr, n g a n tu'o'ng du'o'ng t r o n g m a u d o n m a n h bao ve
h a dUo'ng t r o n g m a u , t a c d u n g b a o ve t u y e n t u y . tuyen thuo'ng than. Ngu'o'i Nhat Ban thich dung
m a c h de na'u co'm, h o a c cho v a o t r o n g co'm m a c h , so,
- Bdnh mi bot tho : Sau k h i a n b a n h m i b g t
ca, b a u k h o v . v . . .
tho, n o n g dp I n s u l i n l e n c h a m , t i e u h o a n h i e u c h a t
hot an hang ngay, c6 tac dung khong che du'o'ng
h u y e t , l a m g i a m huyet ap. KIEU MACH

• Tinh vi : M a t n g o t .
DAI MACH
• Thanh phdn : 100 g a m h o t k i e u m a c h , c6 10,6
• Tinh vi : M a t , n g o t . gam Protit, 2,5 gam chat beo, 15 mg Canxi, 180
gam duo'ng, 180 mg Ian, 1,2 mg sat, 0,38 mg
• Thanh phdn : Chufa n h i e u c h a t xo", V i t a m i n A ,
Vitamin BI, 0.22 mg Vitamin B2. ChiJa nhieu
B, E ; b o t , dtfo'ng m a c h n h a , d L r 6 ' n g G l u c o , c h a t nhay,
A x i t a m i n , lu^o'ng g a p 2,7 I a n d a i m a c h , g a p 2,8 Ian
c h a t beo, c h a t c a m , d u n g p h o i p h a n g i a i c h a t P r o t i t .
t i e u m a c h , g a p 3,2 I a n t i e u m e . H a m lu-o'ng V i t a m i n
• Cong dung : H o a V i k h a i T r a n g , trCr triJd'ng BI, B 2 t r o n g k i e u m a c h c u n g cao g a p 2 I a n so vd'i
man, tieu t i n h coc. b o t m i , cac cha't k h o a n g n h t f C a n x i , I a n , sSt cao gap
D u n g truf t a o n h i e t 6' n g i i o ' i b e n h d a i dUo'ng, d i e u 2 - 3 I a n so vd'i g a o , k i e u m a c h c u n g chufa M a n g a n ,
t r u n g ich k h i , hoa v i k h o a n t r a n g , tieu day tri/dng, Kem, C r o m , Selen.
l a thiTc p h a m l y tu'o'ng cua ngu'o'i h i b e n h d a i dtfo'ng, • Cong dung : H a k h i lo'i tru'o'ng, k i e n v i c h i t a ,
CO t a c d u n g c a i t h i e n c o n g n a n g I n s u l i n , t a n g cu'o'ng t i e u n h i e t g i a i doc, t r i t r a n g v i t i c h t r e , t i e t t a m a n
h o a t life cua I n s u l i n , t h i i c d a y stf s i i d u n g b o t , uTc che t i n h , r o m say, x u a t h u y e t d a y m a t . N g h i e n ciJu h i e n
du'o'ng t r o n g m a u . dai cho t h a y d a i m a c h chufa h a m tu'o'ng A x i t O l e i c t a
• Thani khdo : Gia cong D a i mach t h a n h m a m tuyen va O l e i c hufu t u y e n m a co' t h e can vd'i ham
g o i l a m a m D a i m a c h chufa n h i e u V i t a m i n B , c6 tac l u o n g k h a cao, co tac d u n g h a cha't mo' t r o n g m a u .
d u n g m a n h T y V i , scf C a n , l y k h i g i u p t i e u h o a . Bot kieu mach co t a c d u n g h a d\idng trong mau va

34 35
niio'c tieu ciia ngJol bi benh dai dUo'ng, cung c6 tac • Thanh phdn : Chat bot, P r o t i t , mo', chat
dung ha thap Cholesteron t r o n g huyet t h a n h va Ichoang, chat beo, s i n h to' P, dUo'ng v.v...
esteglycerin huyet t h a n h cua ngao'i vCra cao huyet ap
• Cong dung : On t r u n g chi tho, t h u H i m chi t a ,
v L f a bi dai dUo'ng.
dung cho benh dai dud'ng, tieu hda k h o n g tot, tieu
T r o n g bot kho k i e u mach c6 chiJa n h i e u n h d m
chay p h a n long.
chat CO' C O quan he v o l viec ha dtfofng t r o n g m a u ,
ngoai r a con chufa C r o m , cung c6 i c h lo'i do'i v o l • ThUc lieu :
b e n h d a i dadng. T r o n g co' the ngiro'i b i b e n h d a i - Bot cao liCofng dai tdo : Cao luong 30 gam
du'o'ng chi c6 C r o m md'i c6 the l a m chat I n s u l i n sao vang, dai tao 10 qua bd h a t sac chay, n g h i e n
p h a t buy tac dung. T r o n g k i e u mach cung chufa t h a n h hot, m o i ngay uong 2 Ian, m 6 i Ian 10 - 15
IJo'ng M a n g a n gap 2 Ian dai m§, c6 tac dung ha gam, t r i tre con dai diTd'ng k e m theo chu'ng tieu hda
t h a p m a t do mo'. A l b u m i n , Cholesteron... Kho k i e u yeu. M 6 i 100 gam dai tao tUdi cd chufa 38 - 60 m g
m a c h C O cac t h a n h p h a n dac b i e t cd the ha t h a p V i t a m i n C, cho nen goi la " V i t a m i n C t h i e n n h i e n " .
m o t each hCu h i e u su" xo' ciJng ciia cac v i mach va V i t a m i n cd tac dung phdng benh dai dud'ng, dai tao
t i n h t h a m t h a u cua no. bo Ty hoa V i s i n h t a n ich k h i , pho'l ho'p cao lUo'ng
• ThUc lieu : de t r i benh dai du'd'ng cd k e m tieu hda k e m la r a t
tot.
- Bdnh kho kieu mach : Bot kho k i e u mach 50
gam t r p n vao chat hon ho'p ep t h a n h b a n h dung
ngay 3 I a n , 30 ngay l a m mot lieu t r i n h . Sau k h i CAY NGO
dung 45 - 60 ngay quan sat k e t qua. Qua l i e t ke 27
• Tinh vi : V i ngot, t i n h b i n h .
benh t r i lieu bang kho kieu mach, du'd'ng t r o n g mau
ha t h a p 26 benh, diio'ng t r o n g niidc tieu cung ha. • Thanh phdn : H a t chufa 61,2% bot, 4,2 - 4,75%
dau beo, k h o a n g 0 , 2 1 % chat Idem, V i t a m i n B I , B2,
- Mi kieu mach : M i k i e u mach l a m co'm de an
B6, A, PP; C a r o t i n v.v...
dung 3 - 5 ngay t r i dai dtfd'ng, dau bung tieu chay
k h o n g ngOfng. • Cong dung : Dieu t r u n g k h a i v i , t i e u chat beo,
nguo'i b i benh dai du'd'ng thie'u V i t a m i n PP an ngo
- Canh la kieu mq,ch : D u n g 60 gam la k i e u
r a t to't, dung ngo cd the bo sung lUofng V i t a m i n PP.
mach sac uong, t r i ngLfo'i benh dai du'd'ng k e m theo
Trong ngo con cd chat P r o t e i n B6 r a t can t a n g
chat xuat huyet day mSt, chiing tii' dien.
trirdng cho te bao, no xuc tie'n SLT hap t h u A x i t a m i n
va ho'p t h a n h ciia A l b u m i n , giam v i e m gan, xiic t i e n
C A O Ll/dNG viec thay the chat beo, ha t h a p Cholesteron t r o n g
niau; t r o n g ngo con chufa cac t h a n h p h a n dau.
• Tinh vi : T i n h o n , v i ngot chat.
C a r o t i n , V i t a m i n E, chat nhay la nhiJng chat bao ve
36 37
khoi ciJng dong mach, benh v a n h t i m , cao
X O ' huyel
ap, gan n h i e m mo', benh beo p h i . noang dan, m a t k e t soi, tho huyet, chay mau cam.
Rau ngo C Othe chaa benh dai dtfo'ng; n g h i e n C L T U

• ThUc lieu : j^ien dai t h a y t r o n g rau ngo cd chufa nhieu t h a n h


1. Canh cdy ngo : L a y m o t i t cay ngo non tiTo'l, phan dLfd'ng, cd tac dung ha dUo'ng ro r e t , ngoai ra
boc v6 ngoai, cung vd'i rau ngo, h a t ngo cho vao n o i c6n C O n h i e u chat xo' t a n g cu'o'ng ha tac dung ha
nau cho t h e m i t muo'i de an. diio'ng huyet.
• Cong dung : T h a n h t r a n g lo'i t i e u , ha chat • ThUc lieu :
beo, ha huyet ap, ha dUo'ng tieu t h u n g , t r i benh dai
- Rdu ngo nau thit nac : Rau ngo 30 gam, t h i t
dudng, cao huyet ap, t h a n v i e m t h u y t h u n g , ngCfa
nac 100 gam cung nau canh, sau k h i c h i n bd can,
ung t h u .
uong canh an t h i t . Cd h a i tac dung : rau ngo ha
2. Chdo thap cam ngo : Bot ngo 200 gam, dai du'o'ng, t h i t nac tiT am n h u a n tao, n h u a n t h a n t h i c h
tao 20 qua, n h a n hot dao 20 gam, vCfng r a n g 20 ho'p vd'i chuTng dai dudng, t h a n a m hif.
gam, nho kho 15 gam, lac r a n g 5 gam.
• Cdch die : Nho k h o , hong tao deu bo hat, CAY K E
t h e m mot iLTo'ng ntCo'c vCra du dun soi, hot ngo cho
nUd'c vao t r o n , dung m o i (va) tCr tii cho vao nifdc • Tinh vi : Ke m d i ngot; ke cu dang, h a n .
nong, quay t h a n h ho. N h a n hot dao, vCfng, lac xay • Thanh phdn : M 6 i 100 gam chufa 9,7 gam
nho r a i vao t r o n g chao. p r o t i t , 3,2 gam chat beo, 72 - 76 gam bot, 29 m g
• Cong dung : Bo t y v i , dtro'ng huyet, an t h a n , Canxi, 240 m g K a H , 4,7 - 7,8 m g sAt (cao ho'n 1,5
m a n h nao, ha huyet ap, ha du'o'ng huyet, t a n g sufc Ian so v d i dai mach, B2 cao ho'n 1 I a n , chat xo' cao
khde, ngda ung thtf. ho'n 2 - 7 I a n . B l cao ho'n 1 Ian), ngoai ra con cd
C a r o t i n va nhieu A x i t a m i n , V i t a m i n PP.
3. Rdu ngo
• Cong dung : Hoa t r u n g ich t h a n , trCf n h i e t g i a i
• Tinh vi : V i ngot, t i n h b i n h .
doc, dung t r i dai du'o'ng the Ty V i h i i nhiTo'c, sau an
• Thanh phdn : ChiJa dau beo, chat n h i T a ca} non mufa, ia chay, chat xo' t r o n g ke cd the l a m cho
dao, dird'ng Glucoza, k i e m . V i t a m i n , A x i t hiJu co'. nong do diio'ng t r o n g mau len cham, ngan ngCra
chat dau. . dtid'ng t r o n g mau don m a n h , cd tac dung bao ve
• Cong dung : Tac dung lo'i tieu, tieu n h i e t , b i n h tuyen t u y . Ngoai ra chat xo' con cd tac dung cai
can, hoa dd'm, t h o n g l a m , cam mau, g i a m huyet ap, t h i e n sii trao ddi t h a y the du'o'ng ciia te bao, t a n g
t a n g loc nufd'c, ha duo'ng huyet t r o n g mau, dung t r i t i n h m a n cam ciia I n s u l i n , l a m ha diTd'ng, ha mo'
benh d a i diid'ng, v i e m t h a n phu niidc, viem g a n trong mau, ngoai ra con cd tac dung ngan ngCra
benh xo cufng dong mach.

38
39
• Thi/c lieu (jau n a n h 100 gam la 10 m g trd len, gia dau n a n h
• Chdo he hoac cdm ke, d.lng ke cu nau cc<m cung CO n h i e u chat xo' c6 tac dung ha dtfo'ng huyet. .
an t r i b e n h d a i dirorng. ;, .
- Bdnh to'gao ke • G s ' \e t r p n ngo, dau n a n h DAU PHU
l a m m i goi la b a n h to, co tac dung chQa b e n h dai
diJdng, chan tay te cufng, da t h i t tho rap. • Tinh vi : V i ngot, t i n h mat.
- Chdo 3 loai goo : Cao luong, gao, ke m o i thii • Thanh phdn : Co Protit, chat beo, du'o'ng,
Canxi, Ian, sSt, A x i t a m i n .

BANB
30 - 50 gam. Dau t i e n nau cao liiong soi r o i cho gao
vao, sau t h e m ke, dung lam thufc an sang, c6 tac dung • Cong dung : T h a n h n h i e t n h u a n tdo, s i n h t a n
k i e n t y ich k h i , giam md trong mau, dung cho ngUcJi giai doc, bo t r u n g , khoan trao'ng, giang troc, dau
h i benh dai dufdng k h i doan, dai t i e n kho k h a n . phu t r a n g c6 gia t r i d i n h dUo'ng cao, c6 the v i dau
phu nhiT t h i t cufu non. Dau phu so vd'i siJa chat bo
giong nhau, do do che p h a m ciia dau phu c6 the t h a y
JNC CHO C A C T l DAU NANH
the sCTa, la thufc an t o t cho ngiidi h i benh dai du'o'ng.
• Tinh vi : V i ngot, t i n h b i n l i . H a m lu'o'ng Canxi, Mangan, sat. A l b u m i n ciia dau
• Thanh phdn : T r o n g dau n a n h c6 A l b u m i n , phu k h a cao, t i n h l a i m a t , r a t ho'p cho ngiio'i b i benh
chat beo. C a r o t i n , dudng Gluco, V i t a m i n B l , B2, PP, ddi du'o'ng thiicfng p h a t n h i e t .
chat nhay, I a n , &St, Canxi... • Thaclieu:
• Cong dung : K i e n t y khoan t r u n g n h u a n tao, Dau phu ba ma :
tieu t h i i y . D u n g cho ngufcfi gay, h i ung n h o t . T r o n g Dau phu non 500 gam T h i t bo v u n 150 gam
dau n a n h c6 chufa dung m o i , ufc che Tuy, do do t r i
benh d a i diidng c6 hieu qua, l a i la thufc an c6 chat
dt hot 3 gam Bot niTd'c 40 gam
x 0 n h i l u , CO tac dung cai t h i e n viec trao ddi thay Tuo'ng n a m B K 30 gam Bot hoa t i e u mot i t
the diidng t r o n g te bao ciia ngiTcfi benh, t a n g t i n h Chao 20 gam Toi xanh 50 gam
T.2: BM m a n cam ciia I n s u l i n , l a m ha diidng, ht. md t r o n g Dau a n 120 gam Tieu t h a n g 200 gam
mau. M u o i , hot ngot, tieu m 6 i thuf m 6 i t i vCfa du.
Hl/C • Tham khdo : Dau n a n h qua gia cong c6 the • Cdch che :
l a m gia dau, t r i k h i k e t , t h a n h n h i e t , t r i Ty V i t i c h Dau phu cat vuong canh 2 cm, bo dau vao bat
n h i e t , V i k h i t i c h ket. Dau n a n h sau k h i moc gia cho vao niTdc ndng, t h e m muoi ngam 10 p h u t . Sau
t a n g iLfotng V i t a m i n , t r o n g do liJOng C a r o t i n t a n g 2 do cat t h a n h mieng, chao b a m m i n , t o i t h a i nho.
3 I a n , V i t a m i n B2 t a n g 2 - 4 Ian, V i t a m i n B12 tang Bat p h i dau bo t h i t bo vao xao kho, k h i c6 m u i tho'm
10 I a n , V i t a m i n PP t a n g 2 Ian; V i t a m i n C t r o n g gia ISy r a , cho dau an dun nong, cho dau vao p h i , cho

40
DAU TAM
chao, 6't xao den k h i c6 m u i tho"m, cho t i e u t h a n g
vao, t h e m muol, t h i t bo, bot ngot dun soi 3 p h u t cho • Tinh vi. : V i ngot, ho'i cay, t i n h b i n h .
nUo'c soi vao, t h e m t o i va bot hoa t i e u .
• Thanh phdn : Co chat P r o t i t , I a n , sat, C a n x i ,
• Cojig dung : Bo k h i hoa t r u n g , s i n h t a n n h u a n
cac V i t a m i n B l , B2, PP; chat xo'.
tao, t h a n h n h i e t g i a i doc, la thiJc an t o t cho ngao'l h i
benh dai dudng. • Cong dung : K i e n T y lo'i t h a p , sap t i n h , thiTc
t r a n g ( m a n h ruot), chCTa phu nu'o'c, miJa ra mau,
BA DAU P H U chay mau m u i . Hoa dau iam c6 tac dung cam mau,
chiJa bach dd'i, ha huye't ap. Chat xo' cua dau tarn cai
• Thanh phdn : Chat xo", C a n x i . t h i e n s,\i t h a y the du'o'ng cua te bao cua ngu'o'i benh,
• Cong dung : T r i benh dai duo'ng, chiJng xo' t a n g t i n h m a n cam cua I n s u l i n l a m ha diTo'ng mau,
Cling dong mach, giam beo. Ba dau phu s i n h n h i e t lai h a n che do du'o'ng t r o n g mau, k h o n g cho t a n g
luo'ng i t l a i chiJa n h i e u chat xo', c6 the h u t p h a n cao, do do c6 tac dung bao ve tuyen Tuy.
dud'ng phu l a m co' the cham hap t h u diio'ng, dong • Thuc lieu :
tho'i chat xo' cung hap t h u chat m a t cua Cholesteron,
• Canh dau tarn v6 bi dao : Dau tkm, v6 b i
theo dai t i e n ma b a i t i e t ra ngoai, g i a m Cholesteron
dao, m o i thuT 60 gam sac niTd'c uong. V6 bi dao c6 tac
t r a m t i c h , h a n che xo' cufng dong mach, g i a m mo'. Ba
dung t h a n h n h i e t , g i a i doc lo'i t h i i y , g i a i thu', hoa
dau phu t h e m t h i t , ca, n a m vao nau chung, la thufc
dam, l a i t h e m dau t a m k i e n T y lo'i t h a p , c6 n h i e u
an r a t t o t t a n g sufc khoe cho ngUdi benh.
chat xo', CO tac dung ha du'o'ng t r o n g mau, t h i c h ho'p
vo'i b e n h dai dud'ng k e m theo benh t h a n phu nUo'c.
DAU D E N
• Dau tam xdo : A n dau t a m xao r a t t h i c h ho'p
• Tmh vi : V i ngot, t i n h b i n h . vd'i ngud'i benh dai dtfo'ng, the t y hu" t i e t t a .
• Thanh phdn : Co nhieu P r o t i t , dUo'ng, chat
beo, sat, I a n , C a n x i , V i t a m i n B. DAU D U A

• Cong dung : Bo huyet du'o'ng can, bo t h a n , lo'i • Tinh vi : V i ngot, t i n h b i n h .


thuy, sang mSt, hoat huyet, giai doc phong doc cu'o'c • Tlianh phdn : M o i 100 gam dau dua chiJa 22
k h i , trLr phong giai n h i e t , chC?a phu t h u n g 6' ngUoi dai gam P r o t i t , 2 gam chat beo, 55,5 m g bot, 4,1 gam
du'o'ng, chufa phCi vang da, t r i t h a n h u dau lu'ng, nhot chat xo', 100 m g C a n x i , 450 m g I a n , 7,6 m g sat, cac
16', giai doc thuo'c, sUng tay, n h i e m doc vet thtio'ng; V i t a m i n B l , B2, PP.
dau den c6 nhieu chat xo' l a m t a n g sii thay the du'o'ng
• Cong dung : Kien Ty bo T h a n , t r i m i e n g kho
cua te bao ngLro'i benh, t a n g t i n h m a n cam ciia
k h a t , di t i n h , bach dd'i, bach troc, di t i e u n h i e u . Dau
I n s u l i n , c6 tac dung ha du'o'ng va mo' t r o n g mau.
43
42
dua CO n h i e u chat xo" l a m cai t h i e n thay the dUdng DAU VAN TRANG
t r o n g te bao ngiTo'i benh. T a n g t i n h mSn cam cua • Tinh ui : V i ngot, t i n h b i n h hofi on.
I n s u l i n , l a m difo'ng t r o n g mau ha xuong.
• Thanh phdn : Co P r o t i t , chat beo, cac loai
• ThUc lieu : dtfcfng, canxi, sat, k e m , v i t a m i n B l , B2, PP,...
- Dau dua cd v6 sac nit&c : Dau dua ca v6 • Cong dung : K i e n T y hoa t r u n g , t h a n h thuT
100-150 gam sfic nud'c uo'ng m o i ngay 1 Ian t r i benh giai doc, trCr t h a p chi k h a t . D u n g t r i chufng thuT t h a p ,
dai du'o'ng. thiiy d i n h tieu k h a t , tho ta, t y h u t i e t t a , chufa dai
dUo'ng, x i c h bach do'i. Dau v a n c6 chufa n h i e u chat xcf
DAU XANH Ikrxi cai t h i e n s\i trao doi t h a y the difdng ciia te bao
ngUo'i benh, t a n g t i n h m i n cam ciia I n s u l i n l a m ha
• Tinh ui : V i ngot, t i n h h a n . difo'ng g i a m mo' t r o n g mau.
• Thanh phdn : Chufa t i n h hot, dau beo, P r o t i t , • Chii V • . C h a t A l b u m i n t r o n g dau v a n de b i
V i t a m i n A , B l , B2, PP; C a n x i , I a n , sSt, C r o t i n .
pha h i i y v i n h i e t , cho nen k h i dung p h a i h a n che
• Cong dung : T h a n h n h i e t g i a i doc, lo'i t h u y , nhiet.
t i e u p h u , g i a i thuT chi k h a t , cam nAng, k h a t ma non
mu'a, tieu t i e n b i , phu nud'c bung t r i i d n g . D u n g chCTa DAU DO
nong k h a t , tieu t i e n b i , phCi nUo'c, g i a i doc thuoc.
NgLfo'i b i benh dai difo'ng s i n h lo' loet, stfng t a y c6 • Tinh vi : V i chua, t i n h b i n h .
the an n h i e u dau x a n h , c6 tac dung ha du'o'ng. C h a t • Thanh phdn : Chufa P r o t i t , chat beo, cac loai
xo' ciia dau x a n h h a n che nong do diio'ng t r o n g mau, diTo'ng, chat xo', C a n x i , I a n , sat. V i t a m i n n h o m B,
phong ngCra du'o'ng t r o n g mau len m a n h , do do c6
PP, n h o m , dong, cac chat khoang.
the bao ve tuyen Tuy.
• Cong dung : Lo'i t h u y tieu t h u n g , g i a i doc t i e u
• ThUc lieu : m u , t h a n h n h i e t trCi t h a p , k i e n t y , chi ta dung chila
- Canh dau xanh : Dau x a n h 120 gam nau chufng dai dUo'ng k e m theo phu nUd'c, ung n h o t , ta
nUd'c uong, t r i dai dUo'ng, m i e n g k h a t , d i dai n h i e u , l y , t i e u r a mau, cha't xo' t r o n g dau do l a m cai t h i e n
hay doi, ngUo'l gay. sir trao doi thay the du'o'ng t r o n g te bao ngifdi b e n h ,
l a m t a n g t i n h m l n cam doi vd'i I n s u l i n , l a m du'o'ng
- Chdo dau xanh : Dau x a n h , gao nau chao an
t r o n g mau ha xuong, l a i k i e m che SLf t a n g diTo'ng,
t r i benh dai du'o'ng.
ngan k h o n g cho mufc diTo'ng t a n g dot ngot, do dd cd
- Ddu xanh, le, cu cai : Dau x a n h 200 gam, cii tac dung bao ve t u y e n t u y .
cai x a n h 200 gam, le 2 qua chien hoac nau chung Sn
t r i benh dai du'o'ng.

44
• ThUc lieu :
• Thanh phdn : T r o n g k h o a i l a n g cd c h a t P r o t i t ,
- Chdo dau do : D a u d o , gao te n a u c h a o a n ,
c h a t beo, diTo-ng, C a n x i , I a n , sat, carotin, Vitamin
t r i d a i diTo'ng k e m t h e o p h u nu'd'c.
B I , B 2 , C, P P ; cac A x i t a m i n d e u cao ho'n gao te va
- Thang dau do bi dao : D a u do 60 g a m , hi dao bot m i .
250 g a m n a u a n t r i d a i du'o'ng k e m t h e o p h u niTo'c.
• Cong dung : B o t r u n g h o a h u y e t i c h k h i s i n h
t a n , k h o a n t r i i o ' n g v i , t h o n g t i e n . N g h i e n cufu p h a t
V I T N G D E N
h i e n t r o n g k h o a i l a n g chufa m o t l o a i A l b u m i n d i n h ,
• Tinh vi : V i n g o t , t i n h b i n h . l a h o n ho'p cua n h i e u l o a i du'o'ng v a A l b u m i n . C h a t
keo v a c h a t d i n h cua cac c h a t da diio'ng t r o n g k h o a i
• Thanh phdn : T r o n g 100 g a m vving d e n c6
l a n g , n d cd t a c d u n g n g a n ngCra m e t m o i , t h i i c d a y
chiJa 22 g a m P r o t i t , 61,7 g a m c h a t beo, 5 6 4 m g
bai tiet Cholesteron, c h o n g l a n g d o n g mo' t r o n g
c a n x i , 368 m g I a n , 80 m g sat; n g o a i r a c o n c6 S e l e n ,
m a c h m a u , giuT g i n t i n h d a n h o i ciia m a c h m a u , tCf
chat nhay. V i t a m i n A, D , E.
do h a t h a p b e n h t i m m a c h , t a n g sufc m i e n d i c h ciia
• Cong dung : B o c a n t h a n , n h u a n n g u t a n g , t r i ccf t h e .
g a n t h a n y e u , c h o n g m a t , d a i d i / d n g , sau b e n h suy
• Thilc lieu :
nhUo'c, d a i t i e n t a o k e t . VCrng d e n c6 chufa S e l e n l a m
- La rau khoai lang : N a u v d i b i dao, sac nu'd'c
t a n g k h a n a n g h a p t h u dUo'ng ciia te b a o , tac d u n g
uong m d i ngay 1 te. Hoac d u n g day k h o a i l a n g k h o
giong Insulin.
sSc ntrdc uo'ng t r i b e n h d a i dtrd'ng.
• Thi/c lieu :
- Thang vitng den (hoac hot, hodn) : VCfng
D A U H O A L A N
d e n 15- 25 g a m n a u nUo'c u o n g h o a c t a n b o t u o n g t r i
benh dai dudng. • Tinh vi : V i n g o t , ho'i h a n .
- Vu:ng den, ho dao, hat tung: M o i thuT 15
• Thanh phdn : Trong dau Hoa Ian cd chufa
g a m t r o n c h u n g g i a n a t u o n g v d i nu'd'c n o n g t r i b e n h
A l b u m i n , c h a t beo, cac l o a i dtfo'ng, I a n , C a n x i , sat.
d a i du'o'ng h a y b i d a i t i e n .
V i t a m i n B , C, PP.
- Thang viCng khdi tit: VCrng d e n , k h o ' i tiif, h a
• Cojig dung : Bo t r u n g i c h k h i , g i a i doc loi
t h i i 6 m o i thuf 15 g a m , h o a cue 10 g a m sSc nird'c u o n g
thiiy, chi ta, thong nhu. T r i benh d a i diTo'ng, b u n g
m d i n g a y 1 t h a n g h o a c l a m h o a n , t r i chufng d a i
t r i r d ' n g , t i e u t i e n b a t l o ' i , p h u nd t a t sUa.
diTo'ng do t h a n hLf, tdc bac sd'm.
• ThUc lieu : D a u H o a I a n nau n h a t hoac d u n g
K H O A I L A N G mam n o n g i a n a t wit niXdc u o n g , m d i n g a y 1/2 ly,
n g a y 2 I a n , t r i d a i diio'ng.
• Tinh vi : V i n g o t , t i n h b i n h .

46
DAU TRANG II. CAC LOAI THIT. CA. SUA
• Tinh vi : V i n g o t , t i n h b i n h .
• Thanh phdn : T r o n g d a u t r S n g c6 chiJa THIT HEO
A l b u m i n , t i n h bot, C a n x i , sat, V i t a m i n n h d m B, PP,
c h a t xcf, m o t i t c h a t beo. • • Tinh vi : V i n g o t , m a n , b i n h .

• Cong dung : K i e n t y dLfQng v i , I g i t h u y , t i e u • Thanh phdn : ChiJa 5 3 % nu'd'c, 1 6 , 7 % P r o t i t ,


t h u n g , h a d i f d n g h u y e t . C h a t xO c6 t r o n g d a u m y , c6 2 8 , 8 % mo', 1 , 1 % dUo'ng, 1,1 m g C a n x i , 11,7 m g I a n ,
t a c d u n g c a i t h i e n sir t r a o d o i t h a y t h e dLfo'ng cua t e 0,24 m g s a t , s i n h t o B l , B 2 , P P .
bao ngifo'i b e n h d a i diio'ng, t a n g t i n h m ^ n c a m cua • Cong dung : B o a m n h u a n t a o , t r i b e n h n h i e t ,
I n s u H n , do do l a m h a d i f d n g t r o n g m a u , tCf do g i a m thifo'ng t a n d i c h , t i e u k h a t , b i t i e n , h o k h a n .
l a g n g d u n g I n s u l i n ; n g o a i r a c o n c6 t a c d u n g g i a m
• ThUc lieu :
mo' t r o n g m a u , n g a n ngCfa xo' cufng d o n g m a c h .
- Thang Thach hoc, re lau, thit heo nac :
D A U P H U N G ( L a c , d a u phpng) T h a c h hoc 30 g a m , r l l a u 15 g a m , t h i t heo n a c 30
• Tinh vi : V i n g o t , t i n h b i n h . g a m , L 6 c a n rufa s a c h da't, sao, t h i t heo t h a i n h o , t a t
ca rufa s a c h bo c h u n g v a o n o i d a t , cho niio'c d u n 2
• Thanh phdn : M 6 i 100 g a m d a u chiJa 27,6
gio' cho g i a v i t h e m v a o de a n .
P r o t i t , 8 l o a i A x i t goc A m i n c a n t h i e t cho ccf t h e , 4 0
• Cong dung : D i i o ' n g v i a m t h a n h v i n h i e t , trCf
- 50 c h a t beo, 8 - 2 1 % b g t , 2 - 5% c h a t xof. V i t a m i n
p h i e n , c h i k h a t , d u n g cho b e n h d a i difo'ng a n n h i e u
B l ( m 6 i 100 g a m d a u chiJa 1,03 m g ) , cac c h a t n h a y ,
k h a t n h i e u , m i e n g k h o , lUo'i n o n g , ngiio'i g a y o m , d a i
20 n g u y e n t o v i lUo'ng, rat nhieu Canxi.
t i e n k h o . T h a c h hoc c6 v i n g o t , t i n h ho'i h a n , c6 t a c
• Cong dung : K i e n T y hoa V i , n h u a n Phe hoa
d u n g diio'ng v i s i n h t a n , t h a n h n h i e t trCf p h i e n , t h i t
dam, d u n g cho b e n h d a i difofng t h e T y V i y e u , ho
heo n a c k i e n T y bo h i i , L 6 c a n v i n g o t t i n h h a n ,
h e n , do'm s u y e n , t h i e u sij'a v . v . . . n a n g difo'ng v i s i n h t a n , t h a n h n h i e t trCf p h i e n .
• Thi/c li^u :
- Sinh dia, Thuc dia nau thit heo : Sinh dia,
• Canh dau phung tdo : D a u p h u n g c o n v6 l u a
T h u c d i a m 6 i thuf 12 g a m , t h e m t h i t heo, na'u c h u n g .
3 0 g a m , D a i t a o 5 q u a , L o n g n h a n 10 g a m , a n s o n g
Dung cho ngUo'i gia benh dai difo'ng, ngtfo'i binh
h o a c n a u c u n g c h u n g vo'i c a n h . H o a c lac 2 5 0 g a m ,
thu'o'ng u o n g ra't t o t . T h u c d i a qua che b i e n ha'p p h o i
m o i n g a y a n 3 I a n , l i e n tuc m o t t h a n g , t r i t h i e u
n h i e u I a n g o i l a "cufu c h U n g , cufu s a i " . S i n h d i a tac
m a u , t r i tiir d i e n .
d u n g t h a n h n h i e t m a t h u y e t , t\i a m g i a n g h o a . Co
• Li^u y: L a c c6 c h a t d a u r a t n o n g , ngUo'i b e n h t h e m T h u c d i a t a c d u n g bo a m c a n g Id'n. S i n h dia
d a i du'o'ng ngifo'i v o n n h i e t , k h o n g n e n d u n g n h i e u .

48 49
tac dung r a t 16'n doi v o i benh dai diio-ng, c6 tac dung CANH XU'dNG HEO HAT S E N
ha t h a p dtfo'ng mau, bao ve gan. Thuc dia va S i n h
dia deu c6 tac dung bo a m n h u a n tao, t h i c h hop cho • Thanh phdn: Xu'Ong song heo mot cai, h a t s e n
ngL/o'i b i t i e n . TriTo'ng hop ngu'o'i di dai t i e n long ia lOOgr, tao do 20gr, moc hu"Ong 3gr, cam thao 2gr.
chay, k h o n g dung bai thuoc nay. • Cong dung: M o n an nay c6 cong hieu dtTo'ng
am bd t h a n . T h i c h hop v o i benh tieu dir6"ng k e m
T H I T HEO x A O H A N H T A Y chufng 6" ha tieu

• Thanh phdn: H a n h tay tiioi lOOgr, t h i t heo • Thuc lieu : Xu'Ong sd'ng heo rufa s a c h gia nat,
nac 50gr, tiiOng dau, muoi m o t lu'Ong t h i c h hop. hai v i thud'c sau dung v a i boc l a i , cho vao n d i cung
vdi tao do va h a t s e n , h a m v o i niTo'c b S n g lijfa nho
• Cong dung : M o n an nay c6 cong hieu ich trong 4 t i e n g . K h i dung t h i udng ntrdc la c h i n h , c6
t h a n , g i a m diidng huyet. T h i c h hop v o i benh tieu the a n t h i t tao va h a t s e n .
dUo'ng k e m chufng 0 ha tieu.
• Thuc lieu: Xao t h i t heo trLfdc, sau do cho h a n h DA D A Y HEO
tay vao xao chung, n e m nem gia v i vCfa an. An t r o n g
bOfa an • Tinh vi : V i ngot, hoi on.
• Cong dung : Bd t r u n g ich k h i , chi khat, tieu t i c h .
Xl/GfNG SONG HEO
• Thuc lieu :
• Tinh vi : V i ngot, t i n h b i n h . •
- Canh da day heo : Da day heo 1 cai, nau lay
• Cong dung : Bd am ich tiiy. niidc, cho vao mot i t chao. Dung t r i benh dai du^o-ng.
• Thuc lieu : C a n h xiiOng song heo nau Phuc - Hodn da day heo Hoang lien : Dung 1 cai da
H n h : XiiOng song heo 50 gam cho nUo'c vao nau, bo day heo dUc cho vao 150 gam bot Hoang l i e n . Qua lau
xiiOng va mo", cho 30 gam Phuc l i n h , nem muoi dung can 150 gam, gao bach lu'Ong 150 gam, T r i mau 90
ngay 2 Ian, dung t r i benh dai dLTo'ng. Theo Dong y, gam, Mach mon 60 gam, hong chin gia ra l a m v i e n ,
Phuc l i n h c6 t i n h ngot, n h a t , b i n h ; c6 chufa cac chat mdi ngay 10 - 20 gam (30 hoan) t r i benh dai du"6"ng.
n h a y . A l b u m i n , sat, C a n x i , Liiu h u y n h , Magie, cac
loai diidng. GAN HEO
B a i thudc c6 tac dung bd nao, m a n h t h a n , i c h
• Tinh vi : V i ngot, dSng, on.
ty, h o a v i , t h a m t h a p l o i t i e u , an t h a n , cac loai
diro'ng ciia Phuc l i n h c6 tac dung ha diidng t r o n g • Thanh phdn: T r o n g gan heo c6 cac chat
mau, l a m m a n h t i m , ha huyet ap, ufc che ung n h o t , A l b u m i n , mo", cac loai diTdng, C a n x i , Ian, V i t a m i n A,
t a n g k h a n a n g k h a n g k h u a n ciia cO t h e . B l , B2, C, PP; Selen.

50 51
• Cong dung : Bo gan sang m a t , direng huyet,
• Cdch die hlen : C a t heo l o t bo m a n g , g a n rufa
dung cho chufng hU' nhuo'c v a n g da, do mat, thanh
s a c h c a t t h a n h m i e n g , cho v a o n a u c u n g K y tuf, H o a i
m a n h , p h u t h u n g , ciTo'c k h i . G a n heo chuTa n h i e u
sorn, cho t h e m i t dau va m u o i t r i chufng d a i diTo'ng
S e l e n , v a n g u y e n t o v i lu'o'ng t h u c d a y n a n g liTc h a p
k e m t h e o b e n h d i t i n h , K y tiif v a H o a i so'n l a h a i v i
t h u cua t e bao, tac d u n g tUo'ng d o n g ciia I n s u H n ciia
thuo'c CO t a c d u n g h a d u d n g t r o n g m a u .
t u y e n t u y , do do d u n g r a t t o t cho ngLfo'i b i b e n h d a i
du'o'ng.
TUY HEO
• Thuc lieu :
• Tinh vi : V i n g o t , t i n h b i n h .
- Thang gan heo Cdu ky : G a n heo 120 gam,
C a u k y 50 g a m n a u niidc uong, t r i b e n h d a i di/o'ng, • Cong dung : I c h p h e , b d t y , n h u a n t a o , chufa h o
m a t r a gio h a y c h a y nUo'c, m a t y e u , t h a n h m a n h . do p h e t o n , k h a c r a m a u , si/ng p h o i , s u y i n , t y v i hiT,
sffa k h o n g t h o n g , d a c h a n t a y b i nu-t n e , d a i dLr6'ng,ty
CAT HEO hiT m a s i n h r a b e n h l y . T u y heo Quang Chau goi la
T r U h o a n h lo'i, l a y t a n g b d t a n g , d o n g k h i tu'o'ng cau,
• Tinh vi : V i m a n , t i n h b i n h . CO tac d u n g t r e n co' t h e ngiTo'i, d i e u t i e t c o n g nang
• Thanh phdn : Trong cat heo, chuTa Albumin, t u y e n t u y , b d h i f d a n k i n h , b d i b d co' t h e .

Canxi, dong, kern, Vitamin BI, B2, C, trong do • ThUc lieu :


n h i e u n h a t l a k e m v a S e l e n ( t r o n g 100 g a m c a t heo
• Bot tuy tieu khdt : Tuy heo rufa s a c h say
CO chufa 189 m g S e l e n ) . kho, nghien v u n , ud'ng m d i n g a y 3 - 6 g a m , n g a y 3
• Cong dung : B o t h a n i c h t i n h , du'o'ng a m , t r i I a n , u d n g vo'i nUo'c n o n g , t r i b e n h d a i du'o'ng.
t h a n hiT, d a u \\ing, d i t i n h , t h a n m a t p h u t h u n g , r a
- Thang tuy heo ran ngo : T u y heo 1 cai sSc
mo h o i t r o m , ngifo'i gia lang tai, benh dai du'o'ng. v d i 5 0 g a m r a u n g o , m d i n g a y ud'ng 1 t h a n g t r i b e n h
Selen trong cat heo lam tang nang life hap thu d a i du'o'ng, u d n g 10 n g a y l a m o t l i e u t r i n h .
duo'ng cua te' b a o c6 t a c d u n g tiTo'ng d o n g I n s u l i n cua
- Tuy heo bot san day : T u y heo 1/2 c a i , b o t s a n
tuyen tuy. K e m la m o t t h a n h p h a n tac nen Insulin,
d a y 5 0 g a m , n a u niTo'c t u y heo d u n g de n a u h d b o t s a n
t r o n g 1 p h a n tiif c i i a I n s u l i n c6 2 n g u y e n tuf k e m , c6
day, a n m d i n g a y 2 I a n , a n thiTo'ng x u y e n . T r o n g hot
q u a n h e vo'i h o a t t i n h ciia I n s u l i n . V i v a y c a t heo c6
s ^ n d a y co n h i e u l o a i duo'ng l a m h a du'o'ng t r o n g m a u ,
i c h lo'i d o i vd'i ngUo'i b e n h d a i diTo'ng.
g i a i n h i e t , t r i j ' p h i e n c h i k h a t , g i a i co' t h a n h n h i e t .
• Thuc lieu :
- Thang tuy heo mach nha : T u y heo s o n g 150
- Thang cat heo Ky txi; : C a t heo 1 doi, K y tu' gam, m a c h n h a 300 gam t h e m niCo'c sac l a m t r a de
10 g a m , H o a i san 15 g a m . u d n g , m d i n g a y 2 I a n ; t a c d u n g r a t t d t . M a c h n h a co
t a c d u n g k i e n t y t i e u thiTc.
52
53
- Thang gidi khdt tuy heo : Tuy heo 1 cai,
k i e n t y , t r i tieu k h a t do'i ha. So'n t h u nhuc bo gan
H o a n g k y 18 gam, hot H o a i so'n 30 gam, hoac t h e m
t h ^ n , sap t i n h , chi h a n , t r i t i e u k h a t .
bot T h i e n hoa p h a n , hot sAn day m 6 i thuf 12 gam
sac uong t r i benh dai dUo'ng k h a t n h i e u , uong n h i e u ,
TIM HEO
dai n h i e u , met m o i .
- Thang tuy heo Hoang ky Hoai sc/n : Tuy • Tinh vi : V i ngot, m a n , t i n h b i n h .
heo 1 cai, h a t y d i 30 gam, H o a n g k y 60 gam, H o a i • Thanh phdn : T r o n g t i m heo c6 A l b u m i n , mo',
s6"n 120 gam. Triio'c t i e n nau Y d i , H o a n g k y , H o a i Canxi, I a n , s&t, V i t a m i n B l , B2, C, PP; Selen.
so'n loc lay nu'o'c bo ba, cho t u y heo vao nau soi, lay • Cong dung : Du'o'ng t a m an t h a n , bo huyet, t r i
nUd'c uong. Cong dung Ich k h i k i e n t y , n h u a n tao trCr chufng t a m quy (hoi hop), chufa m a t ngu, hay mong.
n h i e t ha di/o'ng chi k h a t , chUa phu t h u n g . T i m heo chufa n h i e u Selen, cac nha khoa hoc N h a t
- Thang tuy heo Hoang tinh Ngoc true : Tuy Ban da n g h i e n cilu t h a y Selen c6 tac dung thue day
heo 1 cai bo mo" mang riifa sach, Hoang t i n h 24 gam, kha n a n g hap t h u du'o'ng cua te bao, eo boat t i n h
Ngoc true 30 gam cho vao noi dat, cho li/o'ng niJo'c vCra sinh ly dieu t i e t , sti t h a y the difo'ng ttio'ng dong vo'i
du, dun soi liifa to, sau do dun lufa nho khoang mot gio' I n s u l i n . NgUo'i benh dai du'o'ng thUo'ng an cac thufc
(60 phut), xong r o i uong canh va an t h i t . Cong dung an CO chiJa Selen, se giup viee ha du'o'ng t r o n g m a u ,
diio'ng v i a m , nhuan phe chi k h a t , dung cho ngUo'i dai cai t h i e n benh dai du'o'ng.
diTo'ng phe v i am h i i , bieu h i e n cac t r i e u chufng mieng • ThUc lieu :
kho uong nhieu, hong kho lUoi tao, tieu t i e n nhieu, - Ngoc true tim heo : Ngoc true 100 gam bo tap
hay doi, gay go, lUo'i v i e m do, reu t r a n g mong kho, chat cat nho, cho niio'c vao nau 2 Ian, con l a i dp 100
ngUo'l gay yeu, mach te sac. Hoang t i n h v i ngot, t i n h m l . T i m heo t h a i nho rufa sach mau, dung 15 gam,
b i n h , nhuan bo t y dao'ng v i , bo phe nhuan tao. Ngoc hanh 15 gam, rufa sach dap dap. Cho vao noi vo'i
true v i ngot t i n h b i n h , nhuan tao, t h e m am dUo'ng v i , lUgfng nu'o'c t h i c h ho'p, cho t h e m 2 gam Hoa tieu; cac
sinh t a n chi k h a t . Hoang t i n h ngoc true c6 tac dung thuf dem dun soi sau do cho nUd'c ngoc true vao cung
ha dUo'ng t r o n g mau. nau. Sau do cho t h e m muoi, hot ngot, du'o'ng, dau me.
- Thang tuy heo Hoang ky Sofn thu nhuc :
Tuy heo 1 cai, Hoang k y 30 gam, S i n h dia 30 gam, DA DAY D E
H o a i so'n 30 gam, So'n t h u nhuc 15 gam, nau canh
• Tinli vi : V i ngot, on.
uong, t h i t de a n . Tac dung diio'ng phe bo t y nhuan
• Thanh phdn : Chufa A l b u m i n , mo', du'o'ng,
tao. Dong y cho rfing lay t u y bo t u y , do do t r i duoc
Canxi, I a n , sat. V i t a m i n B l , B2, PP.
benh dai dUo'ng, Hoang k y eo t i n h co bieu l i e m h a n ,
bo t r u n g Ich k h i , chi k h a t ; S i n h dia t h a n h n h i e t m a t • Cong dung : B d h\i, k i e n t y v i , dung t h i c h hdp
huyet, tu" a m , lo'i tieu, ha diio'ng t r o n g mau. H o a i so'n cho ngLTo'i h i benh dai du'o'ng h\i nhu'o'e, tieu hoa
kern, mo h o i t r o m , d a i n h i e u .
54
• Thuc lieu : • Thanh phdn : Chufa n h i e u chat diio'ng, mo',
• Phi thiiy da day de : Da day de 200 gam, cong A l b u m i n , k h a n g the, khoang chat...
cai dau 100 gam, cai t r f i n g 100 gam, bot dau me, muoi
• Cong dung : B d ngu tang, b d huyet, hoa k h i ,
an, bot ngot, gCtog, h a n h , t o i vCfa dii. Cach l a m : da
sinh CO', an t h a n , m a n h gan cot, ich t r i , m a n h Ty v i ,
day de cat dai 6,5 cm, t h a n cai dau, cai t r f i n g bo goc,
t h o n g n h i , m i n h muc. D u n g t r i benh dai diio'ng.
cat rong 1,5 cm, dai 6,5 cm. Da day de dung nil6c soi
n h u n g qua l a i bo vao nifo'c l a n h cho nguoi. H a i thuf cai • Chu y : Ngufo'i b i b e n h dai diio'ng gay yeu
dau va cai trSng nhung vao nu'o'c soi, sau l a i n h u n g dung cac l o a i thUc p h a m che tCf suTa, n e n map ra,
vao nu'o'c l a n h vo't ra. Cho dau cai vao chao, dao qua can b a n che.
h a n h , gCfng, t o i , cho mot I t bot vao quay t h a n h nu'o'c,
sau do cho da day de, cai vao, cho t h e m bot hoa tieu, SIJ'A O N G CHtJA
muoi, hot ngot vao day vung dun liira nho h a m 2 phut,
sau do cho lufa to cho dac, rJo'i dau vCfng len. • Tinh vi : V i ngot, chua, b i n h .

• Cong dung : Bo hiT nhuo'c, k i e n t y v i , dung cho o Thanh phdn : Co nhieu p r o t i t va 20 loai a x i t
ngiio'i benh dai du'o'ng ma suy nhiTo'c cof t h e , t i e u hoa a m i n , k i c h t h i c h to, k h o a n g chat, V i t a m i n , chat beo,
k e m , r a mo hoi t r o m , dai nhieu Ian, con c6 tac dung dung m o i va c6 ho'n 70 loai chat c6 t i n h phong xa.
boi bd CO' the, m a n h t h a n kinh. • C6?ig dung : Co tac dung bdi bd co' the, ich gan,
kien ty, ha diJo'ng t r o n g mau. Sffa ong chiia c6 kha
SITA NGITA n&ng tang sufc de k h a n g ciia co' the, day n h a n h kha
nang ho'p t h a n h chat p r o t i t , day m a n h s i n h thufc, keo
• Tinh vi : V i ngot, mat.
dai tudi tho, dieu t i e t huyet ap, t a n g tao mau.
• Thanh phdn : 100 gam sCTa ngiTa c6 91 gam
nUo'c, 2,1 gam A l b u m i n , 1,1 gam mo', 6 gam diio'ng, TRtyNG GA
0,4 gam t r o .
• Tinh vi : V i ngot, t i n h b i n h . Ke tiif t h a n h ngot,
• Cong dung : Bd huyet n h u a n tao, t h a n h n h i e t
chi k h a t . T r i benh dai duo'ng, huyet h u , p h i e n n h i e t . mat; Ke tijf hoang ngot, b i n h .

• Thuc lieu : SHa ngiia nau soi, mdi ngay udng 3 • Thanh phdn : T r o n g trufng ga chufa 14,7%
Ian, moi Ian 1 co'c, t r i benh dai du'o'ng ma hay doi P r o t i t , chii yeu la A l b u m i n triJng bao gdm 8 loai
bung. A x i t a m i n r a t can cho co' the ngLfo'i, ngoai ra con co
md, n h i e u loai V i t a m i n , Canxi, Ian, sat. T r o n g long
do trufng co chufa chat nhay, Cholesteron, chat nhay
sau k h i tieu hoa thoat r a chat k i e m g i u p t a n g t r i
• Tinh vi : V i ngot, mat, t i n h b i n h . nhd'.

56 57
• Cong dung : TruTng ga c6 tac dung bo ngu t a n g 111. C A C L O A I N O N G S A N
ich k h i dxidng a m , dieu hoa ngu t a n g , c6 tac dung
to't doi v d i benh dai dadng. ; , SAN DAY
• Thi/c lieu : • Tinh vi : V i ngot, cay, t i n h b i n h .
- Thang Tuy heo Ba thai triXng gd : Trufng ga • Thanh phan : T r o n g san day c6 nhieu t i n h
3 cai, rau chan v i t 30 gam, t u y heo 1 cai, 3 v i nau bot, diTdng.
t h a n h canh dung tif tit mot ngay 3 Ian.
• Cong dung : G i a i co* t h a n h n h i e t , trCr p h i e n
- Nhdn sdm long trdng trjing : N h a m sam 6 chi k h a t , chat du^dng chufa t r o n g san day c6 t h e h a
gam n g h i e n t h a n h hot, long t r f i n g trufng ga 1 c a i , dUo'ng huyet.
t r o n h a i v i uong m o i ngay 1 I a n . L i e u t r i n h 10 ngay.
• Thi/c lieu :
N h a n sam boi bo nguyen k h i , sinh t a n chi k h a t , h a
- San day nau chao : M o i Ian dung 30 gam
dUdng t r o n g mau, long t r a n g trufng dU8ng am s i n h
sSn day, gao te cho lu-o'ng n\i6c vCfa du t h a n h chao
t a n , n h u a n tao chi k h a t , h a i v i ho-p l a i c6 tac dung
loang, t h e m muo'i v a gia v i de an. D u n g t r i benh dai
tot doi vd'i benh dai dudng.
dLfo'ng, v i n h i e t thuo'ng t a n , t h a n h v i n h i e t trCr p h i e n
- Thien hoa phan trvCng gd : T h i e n hoa p h a n k h a t , CO the dung 4 mua.
12 gam (nghien bot), trufng ga 1 cai say k h o , b o t
T h i e n hoa phan v d i b o t trufng ga t r o n l a m b a n h , CA CHUA
m5i Ian uong 6 gam, ngay 3 Ian. T h i e n hoa p h a n
s i n h t a n h a hoa, n h u a n tao chi k h a t , trufng ga bo • Tijih vi : V i ngot, chua, t i n h ho'i b a n .
ngu t a n g , ich k h i dLfo'ng am, sinh t a n dieu hoa ngu
• Thanh phan : T r o n g ca chua c6 1,5 - 4,5%
t a n g , CO tac dung r a t t o t doi v d i benh dai dtio'ng.
du6-ng, C a n x i , I a n , sSt, Bo, M a n h e , dong, l o t ,
V i t a m i n C, B l , B2, C a r o t i n , I d e m , A x i t hoa qua.
CANH CA THU
• Cong dung : Sinh t a n chi k h a t , k i e n t y tieu
• Cong dung: M o n a n n a y c6 tac dung giam thuc, luo'ng huyet b i n h can, t h a n h n h i e t g i a i doc, t r i
difo'ng huyet. T h i c h ho'p vdi moi loai benh tieu di/o'ng. benh dai dtrdng cao huyet ap, benh t h a n , day mSt
T r o n g la lach cua ca t h u c6 chCra nhieu InsuUn. chay mau, t r i m i e n g k h a t , a n uo'ng kern. N h i e u chat
• Thuc lieu: xuc tac cua ca chua c6 tac dung tro' tieu hoa, lo'i t i e u .
• Thuc lieu :
Ca t h u mot con, m u o i , h a n h , t i e u , gCfng, iLTo'ng
• Cd chua tiicfi : M 6 i buoi sang a n song 2 qua,
vCra du. Ca rufa l a m sach nau canh, nem gia v i luo'ng
tac dung g i a m ap cam mau, t r i benh dai difo'ng, cao
vCra d i i , uong nu'dc an ca.
huyet ap, m a t ngii, day m a t xuat huyet.

69
58
- Nit&c cd chua vd dUa hau : Ca chua, diia • Cong dung : T h a n h difo'ng p h e v i , k h o a n t r a n g
h a u ep l a y niio'c, g o p h a i thuT lUo'ng d u n g t u y y , d u n g h a t r o c , h a du'o'ng m a u . D u n g t h i c h ho'p cho ngUo'i
tri benh d a i du'o'ng m i e n g k h a t . ( N g U o i d a i d i i o ' n g b e n h d a i du'o'ng, m i e n g k h o k h a t , u o n g n h i e u a n
l a n h y e u d u n g c a n t h a n , so' b i d a y b u n g ) . n h i e u , fin diio'c m a v a n g a y go, d a i t i e n k h o t a o , h o
k h a n k h o n g c6 d a m , b i e u h i e n c i i a p h e a m h i r . N g i f d i
d a i du'o'ng k e m t h e o lao p h o i hofic v i e m k h i q u a n
1If NAM HI/dNG c u n g r a t t h i c h ho'p.
• Tlnli vi : V i n g o t , t i n h b i n h . - Long trang chitng nam hoa : N a m hoa kho
• Thanh phdn : Trong nam hu'o'ng c6 dam, 100 g a m , nu'o'c l o n g t r f i n g t r u f n g 7 5 0 g a m , d a u c h i n
V i t a m i n B l , B 2 , C, P P ; C a n x i , I a n , s f i t , c h a t xo' t h o , 100 g a m , muo'i a n vCfa d u .
c h a t beo, n h i e u A x i t a m i n . N g o a i r a c o n chiJa S e l e n , • Cdch lam : N g a m n a m v a o nu'o'c cho m e m , bo
C O t a c d u n g t o t d o i vd'i b e n h d a i du'o'ng. c u o n g rufa s a c h , n g a m nu'o'c bo c a n b a . N g a m n g a p
n a m v a o l o n g t r a n g t r u f n g ga cho v a o b a t t o ( b a n g
• Cong dung : Bo phe, ich V i . Chat tho cua
d a t , su') d a y n f i p l a i , d a t l e n lufa c h U n g 15 p h u t t r i i t
nam hu'o'ng c6 cong dung ha du'o'ng huyet, chat
xuo'ng rU'd'i d a u v a o .
S e l e n c6 t a c d u n g t h u c d a y k h a n a n g h a p t h u d i i o ' n g
c u a t e b a o , c6 b o a t t i n h s i n h l y d i e u t i e t t h a y t h e • Cong dung : I c h v i bo g a n , d t r S n g h u y e t m a n h
dtro'ng, tLfo'ng dong vd'i Insulin, c6 tac dung ha gan cot, ha mo' t r o n g du'o'ng, ha huyet ap. Dung
diro'ng t r o n g m a u , c a i t h i e n b e n h d a i dUo'ng. Nam t h i c h ho'p cho chu'ng d a i du'o'ng t h i e u m a u , c o i xu'o'ng,
hiTo'ng c o n chufa n h i e u c h a t c6 t a c d u n g h a mo' t r o n g mo' t r o n g m a u cao, v i e m g a n A . N a m h o a l a t h U o ' n g
m a u , t h i c h ho'p cho ngUo'i b e n h d a i du'o'ng, c6 liTo'ng p h a m t r o n g n a m hu'o'ng.
mo' t r o n g m a u cao. - Canh nam : Nam mot Itfo'ng vOfa p h a i nau
• ThUc lieu : thanh canh ma fin.

- Nam hiCcfng dau phu : N a m htfcfng 3 0 gam, • Cong dung: Mon an nay c6 tac dung giam
d a u p h u 250 g a m , moc n h l t r f i n g 30 g a m , k i m c h a m diTo'ng h u y e t . T h i c h ho'p vd'i m o i l o a i t i e u diTo'ng.
15 g a m , m i e n g d a u x a n h , h a n h , iLfo'ng vCra dii.
H A I DCfl
' • Cdch lam : RiJfa sach nam htro'ng, m o c nhi
trfing, k i m cham ngam nu'o'c, cfit dau phu thanh
• Tinh vi : V i m a n , h a n , b o a t , k h o n g doc.
m i e n g cho l e n chao dau c h i e n tho'm dau p h u , cho
t h e m m o t i t nu'o'c, t h e m n a m hiTo'ng, m o c nhi, kim • Thanh phdn : T r o n g H a i d d i cd P r o t i t , k i e m
c h a m v a o d u n n h o lufa nu'a g i d , cho t h e m m i e n g d a u s i n h v a t , A x i t a m i n , l o t ( 1 0 0 g a m H a i dd'i chiJa 280
xanh, h a n h , gia v i . mg lot). Carotin, Vitamin B l , B2, chat da du'o'ng,
chat keo.

60
• • Cong dung : Co t a c d u n g n h u y e n k i e n t a n k e t , ciJu n a y d a di/o'c t o chiJc siirc k h o e t h e g i d i thCfa
t h a n h n h i e t lo'i t i e u , t r a n k h a i khuf d a m , b i n h s u y e n n h a n . T r o n g l a che c6 cac c h a t t h u c d a y n h a n h s i i
h a a p , d u n g t r i t u y e n g i a p t r a n g b e n h h a c h co b i jio'p t h a n h cua I n s u l i n , d o n g t h o ' i c6 chufa cac c h a t
su'ng, l a m b a k e t h a c h , t h i i y t h u n g , s a n k h i , h a (ja du'o'ng, c6 k h a n a n g h a du'o'ng t r o n g h u y e t , n h U n g
dLfo'ng, h a h u y e t a p , n g a n nguTa xo' cufng d o n g m a c h , fn/d'c che l a n h p h a i d u n g nu'd'c l a n h de h a m t r a , n e u
n g a n ngCra b e n h beo p h i , t r i b e n h d a i diTo'ng. C h a t d u n g nu'dc s o i h o a c ntTo'c n o n g de p h a t r a t h i se p h a
k e o CO t r o n g H a i d d l l a m o t c h a t d a dacfng, c6 t a c j i i i y cac c h a t d a du'o'ng, h a t h a p h i e u q u a chufa b e n h
d u n g ha dudng h u y e t , ngUoi b e n h d u n g r a t t o t . ( c h a t d a d a d n g n a y chufa n h i e u t r o n g t r a t h o ) .

• ThUc lieu : • ThUc lieu :

• Canh hdi d&i bi dao : H a i d d i 3 0 g a m , b i dao - Nit&c tra lanh : L a y 10 l a c h e , d u n g 2 0 0 m l


100 g a m , Y d i 20 g a m , n a u c a n h , t h e m m u o i v o i g i a nUd'c l a n h de h a m , m 6 i I a n d u n g 10 - 100 m l , m o i
v i de a n . Co t a c d u n g h a h u y e t a p , h a difo'ng v a mo' n g a y uo'ng 3 I a n t r i b e n h d a i du'o'ng
t r o n g m a u , t h a n h thuf n h i e t , k i e n t y lo'i t h a p . D u n g • Litu y : Nu'd'c che l a n h , u o n g vao d i d a y b u n g ,
cho ngLTo'i b e n h d a i diXo'ng, cao h u y e t a p , mo' t r o n g do do thu'o'ng t h e m gCtog vao de n a u , hoac u o n g n o n g .
m a u cao. B i dao c6 t a c d u n g t r i b e n h d a i d i i o ' n g v i c6
c o n g n a n g t h a n h n h i e t g i a i doc, lo'i t i e u h o a d a m , MOC NHi D E N
g i a i thuf c h i k h a t , y d i k i e n t y lo'i t h a p bo p h e , c h u
t r i t i e u k h a t . Cac v i d u n g c h u n g l a m thufc S n c6 t a c • Tinh vi : V i n g o t , t i n h b i n h .
d u n g t o t do'i vd'i b e n h d a i diio'ng.
• Thanh phdn : T r o n g 500 g a m Mpc n h i den
chiJa 53 g a m P r o t i t , 3 2 5 g a m du'o'ng, 25 c h a t xo' t h o ,
LA C H E 175 m g C a n x i , 105 mg I a n , 925 m g s&t. C a r o t i n ,
V i t a m i n B I , B 2 , C, c h a t beo 1 g a m , c h a t n h a y .
• Tinh vi : T i n h v i n g o t , d S n g h a i h a n , k h o n g doc.
• Cong dung : T u a m i c h V i , h o a t h u y e t n h u a n
• Thanh phdn : T r o n g che c6 chufa T a n i n , cac tac d u n g t r i b e n h d a i du'o'ng, b a n g t r u n g d d i h a ,
c h a t t h o ' m , c a f e i n , A x i t x i l i c , V i t a m i n C, P . b e n h t r i x u a t h u y e t , t i e n h u y e t , b e n h l y , cao h u y e t
• Cong dung : T r i l y , ha hoa, t h a n h n h i e t giai ap, b i t i e n , t h i e u m a u . ,
doc, t i e u t h i f c , g i a i h o a , lo'i t i e u , m a n h t i m . D u n g de
phong va t r i cao huyet ap, benh t i m , benh dai NGOC T R U C
diJo'ng, p h o n g t r i t r u n g doc, b e n h dUo'ng r u o t , m i e n g
Id, v i e m b a n g q u a n g , b e n h n i e u d a o , trgf t i e u h o a , t r i • Tinh vi : V i n g o t , t i n h b i n h , n h u a n .
ket hach, phong u n g thtr. Giao S L T ciia N h a t B a n • Thanh phdn : Co dtio'ng, k i e m sinh vat,
p h a t h i e n ntfo'c che l a n h t r i b e n h d a i du'o'ng. N g h i e n Vitamin A, PP, chat dinh.

62 63
• Thanh phdn : Co dad'ng, c h a t n h a y , t i n h b o t ,
• Cong dung : T h a n h n h u a n p h e , d i i d n g a m , tufc
/ a l b u m i n . V i t a m i n C.
p h o n g . D u n g cho t h e P h e tao ho k h a n , p h i e n k h a t ,
c a n t a o n h i e t d a u do'n, c6 t a c d u n g h a duo^ng t r o n g • Cong dung : K i e n t y trCr t h a p , bo k h i i c h phe,
mau. CO t h a n i c h t i n h . S o n duTo'c c6 chiJa c h a t x o . Co the
• Chu V : Chufng p h o n g t h a p c6 do'm uf t r e v a co k h o n g che s y t a n g lu'Ong dUo'ng t r o n g m a u sau khi
a n . T h i c h h o p cho chufng b e n h d a i du-o'ng, t y v i hiT,
chufng c a m n g o a i t a ( c a m do n o n g l a n h . . . ) k h o n g d u n g .
ia c h a y d a i d S t .

Y Di N H A N • Thuc lieu :

- Ba tham Hodi sdn 500 gam, bpt dau 100


v • Tinli vi : V i n g o t , n h a t , h o i h a n .
g a m , d a u c a i 750 g a m , g i a m 15 g a m , v i t i n h 3 g a m .
• Thanh phdn : Co nhieu Protit, chat beo, • Cdcli lam : H o a i so'n ru'a s a c h h a p c h i n , bo v 6
dtTo'ng, V i t a m i n B l , c h a t da d u d n g . cat t h a n h d o a n d a i 3 c m , sau do cat t h a n h h a i , d u n g
• Cong dung : Y d i c6 t h a n h p h a n d a diio'ng c6 dao ep b e p . D u n n o n g c h a o bo d a u c a i v a o , d u n s o i
t a c d u n g h a diJo'ng t r o n g m a u . Cac c h a t t r o n g Y d i dau 70°, H o a i so'n v a n g l a y r a . D u n n o n g c h a o k h a c
CO t a c d u n g t a n g cu'o'ng t i n h m i e n d i c h ciia cd t h e , LTC cho H o a i so'n vao cho t h e m nifd'c, d u n n h o lufa 5 - 7
che SLf s i n h tru'o'ng cua te bao u n g t h u ' , h t f n g p h a n p h u t t h i c h u y e n lu'a t o , cho g i a m , v i t i n h c u n g h o t
t i m m a c h , ttif c u n g , t a c d u n g g i a i n h i e t , t r a n t i n h , l a m dac vao, riro'i d a u l e n .
c a t co'n d a u . Co t a c d u n g k i e n t y , I g i t h a p , bo p h e • Cong dung : K i e n t y v i , bo p h e t h a n , d u n g t r i
t h a n h n h i e t , t r u " mQ, trii te t h a p , lo'i t r a n g v i , uo'ng b e n h d a i du'o'ng h o a c cho ngiio'l co" t h e suy nhUo'c, t r e
n h i e u i c h k h i . D u n g cho b e n h d a i dao'ng m i e n g k h a t con suy d i n h du'o'ng, v i e m t r a n g v i m a n t i n h .
u d n g n h i e u , t i e u t i e n b a t lo'i, p h u t h u n g , c h a n t a y iv
- Scfn ditac, tuy heo nau each thiiy : S o n dUo'c
cufng, CO q u a p , b a c h do'i, p h o i b i m i i , u n g n h o t .
60 g a m , t u y heo 1 cai, n a u each t h u y t h e m muo'i,
• Tlii/c lieu : u o n g nUo'c a n t u y h e o , t r i b e n h d a i du'o'ng. T u y heo
- Chao Hoai scm Y di: H o a i so'n 60 g a m , y d i 60 i c h p h e , bo t y , n h u a n t a o " l a y t a n g bo t a n g " .
g a m . H a i v i cCing n a u chao a n , m 6 i n g a y 1 I a n . Hoai - Chao Hodi son : H o a i so'n s o n g 15 g a m
so'n v i ngot, t i n h b i n h c6 cong d u n g h a diTo'ng h u y e t , bo n g h i e n n h o , gao t e 15 g a m n a u c h a o a n m o t n g a y 1
t y i c h v i , diio'ng phe t i i t h a n , c6 tac d u n g d o i v o l b e n h • 2 I a n , t r i b e n h d a i du'o'ng, b u n g d a u , i a c h a y .
d a i d a t a g t h e t y v i hu nhu'gc, m i e n g I t h a t u o n g n h i e u .
- Thu:e an Hodi son : H o a i so'n 120 g a m n a u ,
s a n g t r i b e n h d a i du'o'ng.
H O A I SOfN
- Chao Hodi son Tieu mach : Hoai son 60
• Tinh ui : V i n g o t , t i n h b i n h . g a m , T i e u m a c h 60 g a m , gao te 30 g a m , cho 3 v i v a o

65
64
noi dat do niTd'c vCfa du, dun nho lufa den k h i Tieu ngifo'i benh dai du'ofng t h a n hu'. T r a c h ta tac dung lo'i
mach nhCr n a t la du'o'c, liTo'ng dung t u y y . thiiy ma k h o n g t o n ha du'o'ng mau. Tieu h o i tac dung
• Cong dung : Dudng t a m a m trCr p h i e n chi k h a i v i , h a n che Thuc dia l a m yeu T y V i .
k h a t , dung t r i benh dai du'o'ng the t a m a m h u , c6 - Hodi scfn Hodng ky tuy heo : Tuy heo 1 cai
cac chuTng t a m p h i e n m i e n g k h a t , an n h i e u , uong rijfa sach cat lat, cho t h e m 10 gam Hoang k y , Sinh
n h i e u , tieu n h i e u . Tieu mach la thiJ c6 chat xo' cao dia, H o a i so'n m 6 i thuf 40 gam, cho t h e m nu'd'c nau
CO tac dung ha du'o'ng mau ro ret. each t h u y nho Iti'a den luc c h i n . Tuy heo va H o a n g
- Hoai scfn Thien hoa phan : Hoai son, T h i e n k y deu c6 tac dung k i e n t y nhuan phe. duo'ng v i ich
hoa p h a n m 6 i thuf 15 gam nau nUd'c uong. Bot T h i e n t h a n . Tuy heo va tuy ngu'd'i cd t h a n h phan hda hoc,
hoa p h a n c6 tac dung diJo'ng am sinh t a n , dung kong n a n g s i n h ly tiio'ng doi giong nhau, day la dCing
chung vo'i Hoai so'n t a n g hieu lUc t r i benh dai t a n g bo t a n g . Tuy heo tac dung triic tiep vao co' the .
du'o'ng. ngUd'i, dieu t i e t chufc nang tuyen tuy "dong k h i tUo'ng
cau", bo h u va d i n k i n h , tac dung phu c h i n h trCi t a
- Trd Hoai safn Hodng ky : Hoai son 30 gam,
; t r i benh dai du'o'ng.
Hoang k y 30 gam nau nUo'c uong thay t r a . Hoang k y
v i ngot, t i n h ho'i on, t a n g ciJo'ng k h a nang diet v i
t r u n g ciia te bao bach cau, do do t a n g siJc de k h a n g
cua CO' the. Co tac dung bo k h i , chi h a n , t i e u t h u n g
IV. CAC LOAIRAU DUA
lo'i t h u y , ufc che nguyen to' du'o'ng. H o a n g k y ho'p
cung Hoai so'n c6 tac dung k i e n t y bo t h a n , ich k h i LA CAU KY
s i n h t a n , sap t i n h chi d i , ha diio'ng huyet. D o i vo'i
benh dai duo'ng the t y v i h i i nhuo'c dung r a t tot. • Tinh vi : V i ngot, ho'i dang, m a t .
• Thanh phan : Cd cac chat g l u x i t , chat k i e m ,
- Thang Hodi scfn Thuc dia thit heo nac :
J nhieu loai axit a m i n , cd chat toan t r o n g ho phach.
H o a i so'n 30 gam, Thuc dia 24 gam, T r a c h ta 9 gam,
Tieu h o i 3 gam, T h i t heo nac 60 gam; t h i t heo riia • Cong dung : Bd h u ich t i n h , t h a n h n h i e t chi
sach cat m i e n g , t a t ca cho vao n o i dat, do liio'ng k h a t , khuf phong m i n h muc, chUa benh dai du'o'ng,
ntfo'c vCra du, dun nho lufa 1 gio', t h e m gia v i , an t h i t gan h u m a t mo'.
uong ntib'c.
• Cong dung : Tif a m co t h a n , bo t y , nhiep t i n h , HAT CAu K Y
dCing t h i c h ho'p cho chuTng dai du'o'ng ty t h a n hu', tieu
• Tinh vi : V i ngot, t i n h b i n h .
n h i e u , nUd'c tieu n h u nUo'c vo gao, met m o i , ia chay.
T h a n g nay c6 Thuc dia la v i thuoc v i ngot ho'i on, c6 • Thanh phan : Co chufa C r o t i n , mud'i, C a n x i ,
tac dung s i n h t i n h bo tuy, tu' a m c6 t h a n , dung cho V i t a m i n C, B l , B2...
• Cong dung : T i i am bo huyet, ich t i n h , sang
t i l ' u t r a n g , giang k h i t a n huyet, dung cho b e n h d a i
m^t, diing cho benh dai diTo'ng hay nhufc dau chong
dtf&ng d i t i e u n h i e u , phoi ho'p 2 v i c6 tac dung ha
mat, m a t mo, t a i u, IiTng m o i . Cau k y c6 tac dung ha
du'o'ng huyet ro r e t .
du'o'ng va Cholesteron t r o n g mau.
- Ru:gru Nhdn sdm Cdu ky : N h a n sam 200
• Tliu'c lieu : ^ , ;
gam, say m e m cat l a t , Cau k y 350 gam bo tap chat,
- Chdo Ky tii : K y ttif 30 gam, gao t r f i n g 100 bd sam va Cau k y cho vao t i i i va bupc m i e n g l a i r o i
gam. K h i nau gao gan c h i n t h i bo K y tiif vao nau cho vao rirou ngam tCr 10 - 15 ngay, m o i ngay t r o n
t h a t soi la du'o'c. Hoac nau K y tii" bo ba dung nxSdc mot I a n den k h i v i thuoc l a t la diio'c, loc qua v a i .
nau gao de an.
• Cong dung : N h a n sam c6 tac dung ciio'ng
• Cong dung : Bo Can T h a n , bo T y , ha du'o'ng t r a n g co' the ha diidng t r o n g mau. Cau k y iii t a n g
huyet, tne Can T h a n bat tuc, k h i am liio'ng hu', the t h i lUc, ha diXo'ng t r o n g mau. Phoi ho'p 2 v i t r i b e n h
h i e n m i e n g k h a t , hong k h o , mSt k e m , dau m o i l i f n g .
dai dtro'ng the suy nhiTo'c hoac sau k h i o'm day t h i e u
- Cdu ky nhuc ta : Cau k y 100 gam, t h i t heo mau, t h a n k i n h suy nhUo'c.
nac 500 gam, m a n g x a n h c h i n 100 gam, mo' heo 40
gam, muo'i a n 12 gam, dtro'ng cat t r S n g 6 gam, riro'u RAU CAN
3 gam, dau tUo'ng 15 gam, hot kho 10 gam, d^u me
10 gam. T h i t heo nac rila sach bo bang dang (bang • Tinh vi : V i ngot, dSng, t i n h h a n .
n h a n g ) , m a n g cfit t h a n h so'i d a i 6 cm, Cau k y rufa
• Thanh phdn : M o i 100 gam can chiJa 2,2
sach. Dun chao n o n g t r a n g d a u cho t r o n , cho mo'
g a m P o t i t , 100 gam dUo'ng, 0,3 gam chat beo.
heo vao, b o t h i t va m a n g t r o n deu, cho ru'o'u,
V i t a m i n A, B, C, P; 118 m g C a n x i , 45 gam I a n , sat
dUo'ng, tiTo'ng, muo'i, hot ngot vao, sau do cho Cau
6,3 m g , dac biet c6 r a t nhieu chat xO va V i t a m i n P.
ky vao, n g h i e n g chao v a i I a n cho deu, ru'd'i dau
vLTng vao l a du'o'c. • Cong dung : B i n h can t h a n h n h i e t , trCr phong
• Cong dung : T h e m am bo huyet, cUo'ng t r a n g t h a p . Rau can c6 chufa nhieu chat xO c6 tac dung cai
ccf t h e , sang m a t . L a thufc an t o t cho ngUo'i benh dai t h i e n sU t h a y the dUo'ng ciia te bao ciia ngt/o'i b i
duo'ng the h i i nhtfo'c t h i e u m a u . T r o n g phiio'ng thuoc benh dai dtio'ng, gia t a n g t i n h m l n cam ciia I n s u l i n ,
t h i t heo n a c t h e m am bo m a u . Cau ky ha dudng bo lam cho du'o'ng mau ha xuong, tCr do ma g i a m liTo'ng
g a n t h a n , m a n g x a n h c6 chat xo cao, c6 t a c dung ha dung I n s u l i n doi vd'i ngUo'i benh. Ngoai r a chat xo'
du'o'ng va mo' t r o n g m a u . k e m h a m sq t a n g do di/o'ng ngan ngCfa xung dong
du'o'ng t r o n g mau len cao, c6 tac dung bao ve tuyen
- Canh Ky tti Tang bach hi : K y tuT 15 g a m , tuy, chat xo' c6 tac dung ngan ngCra xo' cufng dong
T a n g bach h i 12 g a m nau uong t r i benh dai d i f d n g . mach, ngoai ra rau can con c6 V i t a m i n P, I a n va
T a n g bach b i v i ngot h a n , cong n a n g ta phe, lo'i dai canxi k h a cao, c6 tac dung t r a n t i n h va bao ve mach
68 ^9
mAu, do do rau can c6 ich vd'i benh dai di/6'ng k e m ^ac dung xic che ung t h u , ngan ngCra xo' cu'ng mach
theo benh t i m mach. niau. ha Cholesteron t r o n g mau.
• Thuc lieu : • ThUc lieu :
- Nitdc rau can : Rau can tJo'i 500 gam riifa - Ngpn hanh tu^oi 100 gam rufa sach, n h u n g
sach gia n a t vfit lay nifo'c, dung l i e n tuc m o t ngay 2 qua niidc soi cat n h d , t h e m mot i t tUo'ng gia v i l a m
I a n , hoac rau can 100 gam gia vSt nUo'c dun soi thufc an, m d i ngay dung 2 Ian t r i benh dai du'dng.
uong, hay nau rau can v d i niTd'c de uong, t r i benh
dai di/6'ng. - Chdo hanh : Nau chao gao nep, tru'dc k h i
chao c h i n cho vao m o t i t h a n h cSt n h d , l a i nau soi
- Canh rau can Toan tao nhan : Re rau can mot v a i p h u t la difo'c, tac dung k i e n t y v i , l a m ra mo
90 gam, Toan tao n h a n 10 gam nau nu'd'c uong, t r i hoi, chd'ng v i e m , trCf d a m , lo'i t i e u , tac dung chiJa
benh dai dadng m a t ngii. Tao n h a n cd v i ngot, t l n h thUo'ng phong h a n cam mao, ha du'dng t r o n g mau.
b i n h , tac dung du'd'ng can n i n h t a m an t h a n , chiJa
mo h o i t r o m , do dd phoi ho'p vd'i rau can t r i dai
du'd'ng, m a t ngii. HANH TAY

• Tlnh vi : V i ngot, ho'i cay, ho'i on, k h i tho'm.


HANH TA • Thanh phdn : Chufa nhieu chat chua cd t r o n g
• Tinh vi : V i cay, t i n h on. vd que, t r o n g ca phe, t r o n g cu cai, t i e n l i e t t u y e n ,
con chiJa C a n x i , I a n , sat va cac k h o a n g chat khac.
• Thanh phdn : T h a n vay chufa n h i e u dau t h a n g
hoa, dau beo, chat d i n h . V i t a m i n B l , B2, la cd cac • Cong dung : L y k h i khoan t r u n g , k i e n v i tieu
loai du'd'ng, m d i i t t i n h hot chat ban xo', chat go thiTc, l a m t a n g cu'd'ng trUo'ng va t a n g t i e t dich ciia
v . v . . . T h a n h p h a n t h a n g hoa ciia h a n h cd tac dung trifdng v i . V i cd n h i e u dau beo t h a n g hoa ciia hp'p
ufc che v i k h u a n que bach hau, k h u a n que k e t hach, chat L L T U h u y n h , do dd cd tac dung ha md' t r o n g
l i e n cau k h u a n . . . Thud'c ngam nadc t y le 1/1 t r o n g mau, ngan ngCfa xo' ciJng dong mach, de phdng tSc
o'ng n g h i e m , cd tac dung dol v d i nhieu loai v i t r u n g nghen co' t i m , ha huyet ap. H a n h tay cd chufa chat
ngoai da. Tolbutamide, tUo'ng t u thudc ha dtfdng. Tac dung
mot each cd chon lya, day m a n h t i e t dich ciia
• Cong dung : P h a t bieu t h o n g duo'ng g i a i doc, I n s u l i n , h o i phuc thay the khac, do dd tac dung ha
dieu v i . N g h i e n cufu h i e n dai t h a y t r o n g h a n h t d i cd dirdng t r o n g mau.
n h i e u t h a n h p h a n t i e n l i e t tuyen A l , k h a n a n g l a m
g i a m cac mao quan, thuc day t u a n hoan mau, an
RAU H E
thifo'ng xuyen n h i e u h a n h t d i cd tac dung ha di/o'ng
mo' t r o n g mau, ha huyet ap, bd nao. Ngon h a n h cd • Tinh vi : V i cay, ngot, on.

70 71
• Thanh phdn : Chufa nhieu chat C a r o t i n (100 Hp • Cong dung : T h a n h n h i e t g i a i doc m a t huyet,
gam chufa 5,45 mg, ngoai r a c6 cac loai Glucoxit, HOfi t i e u . D u n g cho benh dai du'o'ng, benh l y , phe'
chat v i dang, chat xo" cao, hon ho'p LUu h u y n h . tehiet ho r a mau, t r u n g doc thufc a n . N g h i e n cufu
• C6?ig dung : On t r u n g l y k h i "Ban thdo ciiang i t h a y r a n g : rau mudng t i m c6 t h a n h phan chat
niuc" v i e t : N a u niTo'c la he chu:a tieu k h a t . C h a t xo Igio'ng I n s u l i n , c6 the ha du'o'ng t r o n g mau.
cua r a u he c6 t a c dung c a i t h i e n su" t h a y the dUo'ng m; * Chu y : Ngu'o'i t y v i hu' h a n sau k h i an rau
ciia te bao ngLTo'i b e n h dai duo'ng, t a n g t i n h m a n |gnu6ng, t h i c6 the r u t cang chan, bdi v i mach mau
c a m c u a I n s u U n , l a m g i a m du'o'ng trong m a u . Do do itiia con ngu'o'i gap nong t h i t h o n g , gap l a n h t h i be
g i a m lUo'ng I n s u l i n doi v d i ngUoi b e n h . G i a m m S ^^c, do do ngu'o'i gia yeu suy nhu'o'c an rau muo'ng t h i
t r o n g m a u n g a n ngCfa xo" cufng dong m a c h . C h a t xO Iphi huyet k h o n g v a n h a n h , gan t h i t m a t suf d i n h
cao l a i k i e m h a m S L T t a n g du'o'ng trong m a u dot ngot, |3i/9ng, d§ h i r u t gan. N g h i e n cufu khoa hoc h i e n dai
n g a n ngCra xung dong m a c h m a u qua mufc, t a c dung cho t h a y neu t r o n g thufc an t o n t a i chat A x i t o x a l i c
bao ve t u y e n tuy. t h i chat nay cung vd'i C a n x i , h i n h t h a n h chat
A x i t o x a l i c C a n x i , chat nay k h o n g hoa t a n . Neu
• ThUc lieu :
t r o n g thiJc an chufa chat t r e n t h i Canxi k h o n g the
- Rau he hat ddo xdo trving : Dao n h a n 30 J i a p t h u dao'c.
gam, Rau he 100 gam; Dao n h a n sao qua bo vao bo'
lanh, r a u he cSt ngSn t r o n deu vd'i 3 qua trufng t h e m 1 • TliUc lieu :
muo'i a n , r a n c h i n , cho t h i t h a t dao l e n . - Rau muo'ng, rau ngd : Cong rau muo'ng 60
• Cong dung : Bo t h a n t r a n g du'o'ng, n h u a n gam, r a u ngo 30 gam nau nu'o'c udng t r i benh dai
t r a n g t h o n g t i e n . Dung t h i c h ho'p cho benh dai du'o'ng. Rau muo'ng c6 t h a n h p h a n gio'ng I n s u l i n , r a u
diio'ng the t h a n du'o'ng hiT, t h u d n g d i tieu dem nhieu ngo C O nhieu t h a n h p h a n da dird'ng, c6 tac dung ha
du'o'ng huyet, 2 v i pho'i ho'p l a m t a n g k h a n a n g t r i
I a n , niio'c t i e u n h i e u , h a i chan yeu, s S c m a t den sam,
benh dai du'o'ng.
v a n h t a i k h o , dai t i e n kho cufng. H a t dao t r o n g
phi/o'ng thuoc tac dung bd t h a n t r a n g diio'ng, nhuan
RAU N H A C H U A
trang thong tien.
(Rau c h a n vit, ba thai)

RAU MUONG • Tinh vi : V i ngot, h a n . < '


• Tlidnh phdn : T r o n g 100 gam rau nha chua, c6
• Tinh vi : V i ngot, t i n h b i n h .
2 gam A l b u m i n , 0,2 gam chat beo, 2 gam
• Thanh phdn : T r o n g r a u mudng c6 chat P r o t i t , Carbohydrate, 0,6 gam chat xo' t h o , 70 m g C a n x i , 34
cac loai diio'ng, C a n x i , I a n , sat, chat beo, chat gam I a n , 2,5 gam sfit, 2,96 chat C a r o t i n , 0,04 m g
C a r o t i n va cac chat V i t a m i n B l , B 2 , C, PP. B l , 0,13 V i t a m i n B2, 31 gam V i t a m i n C v.v...

72 73
• Cong dung : Lo'i ngu t a n g , hoat huyet mach,
t h o n g t r a n g v i , chi k h a t , n h u a n tao chi k h a t . Dung Ijinh, tac dung dtfo'ng v i t h e m a n , i c h k h i , boat
t r i b e n h dai diio'ng dai t i e n kho ke't, chay mau cam, l^uyet, bd nao cu'o'ng t a m , cd the t h a n h n h i e t n h u a n
dai t i e n ra mau, day m a n h t i e t dich ciia tuyen tuy, phe diro'ng a m ciia da day. N g a n n h i t h e m rau n h a
giup t i e u hoa. NgUo'i benh hu" nhiio'c c6 chufng d i ta chua n h u a n tao, chi k h a t p h d i ho'p t r i benh dai
n e n dung i t . V i t a m i n C t r o n g rau n h a chua c6 the iJc (JUc/ng the v i tao n h i e t . ,o;u!
che A l b u m i n difo'ng hoa, tCr do l a m cham t i e n t r i e n
b e n h dai difdng, rau n h a chua c6 chufa k e m l a t h a n h RAU CAI TRANG
p h a n ciia I n s u l i n , do do k e m c6 quan he hoat t i n h
vd'i chat I n s u l i n . I • Tinh vi : V i ngot, t i n h b i n h .
• Thanh phdn : Rau cai t r a n g cd t h a n h p h a n
' • ThUc lieu :
u m i n , chat beo, diJo'ng, chat xO t h o , Canxi, Ian,
- G6c rau nha chua ndu thit : T h i t ga 15 gam, sat. C a r o t i n , V i t a m i n B l , B2, C...
goc rau n h a chua tUo'i 60 - 120 gam. Trtfo'c t i e n n a u
• Cong dung : Giai n h i e t trCr phien, t h o n g lo'i
each thuy t h i t ga 30 phut, bo goc rau nha chua vao
trang v i , dung cho benh dai difo'ng phien k h a t hay ddi.
nau c h i n . Uong nUo'c v a an rau, chia ngay 2 - 3 Ian.
• Cong dung : T h a n h n h i e t chi k h a t . D u n g cho • Chii y : Rau cai t r a n g t h d i rufa k h o n g an dirgfc,
b e n h dai duo'ng uong nhieu nUd'c. vi cd the t r i i n g doc, nguyen n h a n la do t r o n g muol
Nito'rat ciia rau cai difdi tac dung ciia v i k h u a n bien
- Rau nha chua iron ddu viing : Rau nha t h a n h mudi Nito'rat cd doc, cd the l a m cho oxy hda
chua ttfo'l 250 gam, lupc rau n h a chua do mrd'c l a y A l b u m i n h o n g cau t r o n g huye't ha t h a p , l a m m a t di
rau t r o n d a u vCrng, an mdi n g a y 2 Ian, d u n g cho kha n a n g t a i oxy k h i e n cho ccf the t h i e u oxy ma
ngLfd'i benh dai dUo'ng, huyet ap cao, nhufc d a u , bi trung doc. K h i t r i i n g doc, bieu h i e n cac t r i e u chufng
-dai t i e n m a n t i n h . sau: nhufc dau, lo'm giong, buon non, t i m dap n h a n h ,
• Chu y : T r o n g rau n h a chua cd nhieu chat neu n a n g cd the dSn t d i h o n me.
A x i t o x a l i c , no d§ k e t ho'p v d i canxi t h a n h ho'p chat,
do do ngLfo'i h i m a t k e t soi va difo'ng t i e u k e t sdi
k h o n g nen an n h i e u . Tre con Sn nhieu se h i thieu
k e m , v i k e m va A x i t o x a l i c k e t ho'p bai t i e t r a ngoai
§ • Thiic lieu ;
- Canh rau cai trang vd cii cai : L d i cai
t r a n g 250 gam, cii cai t r S n g 60 gam nau nird'c an sau
d i n den t h i e u k e m . uong nude, dung t r i benh dai dird'ng, cam mao.
- Goc rau nha chua Ngdn nhi : Goc rau chan
v i t 100 gam, N g a n n h i 10 gam nau niTd'c, moi ngay
dung 1 te, dCing cho benh dai diio'ng phe v i t a n
t - Canh rau cai hdnh : Goc rau cai t r S n g 3 cay
a sach t h a i l a t , h a n h 7 cii, nau canh uong k h i
ndng, t r u m chan cho r a mo h o i t r i benh dai diTo'ng
n h i e t . T r o n g phuo'ng thuoc N g a n n h i v i ngot t i n h cam mao.
» ThUc lieu : ' • - • •
CAI CAY • ;
- Tiiang nau miicfp dang : Miio'p dang 250
, • Tinh vi : V i dang, t i n h cay, 6n.\ gam, tUo'ng ngot 25 gam, T h a n h t h a n g 50, nud'c bot
• Thanh phdn : T r o n g cai cay c6 A l b u m i n , chat 20 gam. Dau tUo'ng, muoi a n , dtfo'ng t r a n g , dau cai,
beo, diio-ng, chat xo' t h o , canxi, I a n , sat, C a r o t i n v i t i n h vCra du.
V i t a m i n B l , B2, C, P. • CdcJi Idni : Miio'p dang rufa sach bo h a i d l u , b6
l a m doi, cat t h a n h h i n h d a i . Cho chao l e n liifa, do
• Cong dung : G i a i bieu \qi tieu, khoan phe hoa
nUo'c cho mi/6'p dang vao na'u m o t l a t de g i a m v i
d a m , l o i t r a n g k h a i v i , tieu t i e n k h o n g t h o n g , ho ra
dang. Bac chao dun lufa cho dau cai vao nau 60^ cho
mau, benh l y , hau dau k h a n t i e n g . Rau cai cay co
tiio'ng ngot vao xao tho'm, t h e m du'o'ng t r a n g , muoi
chufa chat xo' n h i e u , l a m cho nong dp du^dng tron;>
cung mirdp dang vao nau, cho T h a n h t h a n g vao,
mau l e n i\i tCf, do do ngSn ngCfa xong dong mach ciia
dung bot ntfdc l a m dac, t h e m v i t i n h la diTo'c.
diio'ng t r o n g mau, tac dung bao ve tuyen t u y , r a u cai
cung chufa n h i e u Selen lam t a n g nang lye hap thu • Cong dung : T h a n h t a m g i a i doc, t h a n h n h i e t
duo-ng cua te bao, ttro'ng dong vd'i I n s u l i n tuyen tuy. sang m a t , t a n g an uong, ha du'o'ng t r o n g m a u , tac
do do ngUo'i benh dai duo'ng an n h i e u se c6 lo'i. dupg k h a i v i , giai n a n g , t r i benh dai dUo'ng.
• Chu V : Ngiio'i t y v i h i i h a n , an can t h a n ,
Ml/Of P D A N G ngUo'i CO t h a i k h o n g dung.
- Canh mUdp dang dung l a m rau t r o n g m o i
• Tinh vi : V i dang, t i n h h a n .
buTa a n , tCr 50 - 100 gam cho 1 I a n , m o i ngay 2 - 3
• Thanh phdn : T r o n g m\J6p dang c6 Glucoxit,
I a n . T r i benh dai du'o'ng.
(cac loai A x i t goc A m i n ) , diTo-ng bam n h u chua, keo
t r a i cay, A l b u m i n , chat beo, C a n x i , I a n , sat. C a r o t i n , - Bot miicfp dang kho : Mud'p dang che t h a n h
V i t a m i n C. bot k h o , m 6 i Ian dung 7 - 12 gam, m 6 i ngay 3 Ian
t r i b e n h dai dUo'ng.
• Cong dung : T h a n h t a m , trCr thap nhiet, giai
• Ldni sang cho hiet : D u n g mUdp d a n g k h o
doc, trCr lao met, sang mat. Dung cho ngudi benh dai
n g h i e n t h a n h bot, ep t h a n h v i e n , m d i v i e n chufa 0,5
diio-ng phien k h a t m a t do dau, phu thiing, do'n doc
gam bot k h o , m d i I a n uong 15 - 25 gam, m 6 i ngay 3
sirng dau, ac sang. Ngiio'i benh dai dtrdng d l cam
I a n , uong tri.rdc bCfa a n 1 gio'; m o t l i e u t r i n h h a i
n h i l m , an thiTo-ng xuyen se ngan ngCfa dirpc bien
j t h a n g , dong tho'i t i e t che a n uong. T r i l i e u 29
chufng. Chat Glucoxit c6 tac dung ha dLTo'ng trong
' tru'dng ho'p d a i difdng. T r o n g do b e n h nhe 12 tnTo'ng
mau. ThUc nghiem chufng m i n h r a n g : doi vd'i chuot
ho'p, b e n h vCfa 12 tru'dng ho'p, b e n h n a n g 3 t r i / d n g
bach nho b i benh dai du'o'ng, rnudp dang c6 tac dung
ha du'o'ng huyet ro ret. hop, b e n h nguy 2 trUdng ho'p. Dung m o t lieu t r i n h
CO 16 t r i f d n g ho'p, h a i lieu t r i n h 11 t r i f d n g ho'p, t r e n

76
I 77
t h u y p h a n t r o n g dich t i e u hoa, la m o t chat xo' c6
h a i l i e u t r i n h 2 triTdng ho'p. H i e u qua ro r e t l a 19
t i n h hoa t a n . C h a t keo va thufc an t i n h hot cung an
n g a o i , c h u y e n b i e n to't 4 ngiidi, k h o n g c6 h i e u q u a 2
mot I a n c6 the n a n g cao do d i n h thuTc an t r o n g da
ngu'o'i, 4 ngUo'i b e n h t h e m n a n g , h i e u s u a t ro r e t
day, dieu t i e t t y le hap t h u t r o n g da day, l a m cho s\J
65,5%, CO h i e u qua l a 79,3%. Muo-p d S n g k h o c6 t a c
hap t h u d L / d n g g i a m cham, tCr do ma l a m cham day
d u n g p h u l a soi b u n g , ia c h a y , p h a n n h i e u k h o n g
sach thufc an t r o n g da day. Sau k h i chat xo' hoa t a n
c a n xiif l y c6 t h e t i e p t u c dung.
t r o n g ruot du'o'c hap t h u day du, h i n h t h a n h m o t loai
v a t chat 6' t r a n g t h a i n i n h k e t , l a m cho h o n ho'p
T R A K H O Q U A (Mu-ofp ding) men tieu hoa vd'i chat d i n h du'o'ng k h o n g the t r o n
deu, tCr do l a m cham tieu hoa va hap t h u ciia ruot
• Cong dung: Thufc uong nay c6 cong hieu t h a n h
vd'i chat d i n h du'o'ng, do do c6 tac dung k h o n g che sU
t a m t i e u , g i a m dtfo'ng huyet. T h i c h ho'p t r i b e n h tieu
dang cao cua du'o'ng t r o n g mau sau k h i Sn co'm.
du'o'ng m i e n g k h a t , uong n h i e u , Sn n h i e u , tieu n h i e u .
d Hokaido, N h a t B a n c6 m o t t h o n lay b i do l a m
• ThUc lieu: K h o qua tuai m o t t r a i , t r a x a n h
thufc an c h i n h , k h o n g p h a t s i n h benh dai du'o'ng va
m o t i t . Kho qua cat m o t dau lay h o t r a , cho t r a x a n h
cao huyet ap. ThiJc n g h i e m cua Y hoc N h a t B a n cho
vao, dem treo d nai t h o n g gio r a m m a t . Sau k h i k h o
15 nguo'l b i benh dai dUo'ng va cao huyet ap an b i do
t h i l a y xuong cat v u n r a . M 5 i I a n dung lOgr n g a m
10 ngay, m 6 i ngay an 100 gam b i do. K e t qua du'cfng
t r o n g nu'dc soi nufa t i e n g r o i uong.
t r o n g mau dan dan ha xuong.

BI DO
BI DAO
• Tinh vi : V i ngot, on.
• Tinh vi : V i ngot, t i n h m a t .
• Thanh phdn : Chufa chat toan cua dtfa, chat
• Thanh phdn : T r o n g b i dao c6 chat A l b u m i n ,
ciia T h i e n m o n dong, chat C a r o t i n , V i t a m i n B l , B2,
du'o'ng, chat xo' t h o , C a n x i , I a n , sSt, C a r o t i n ,
B6, C; chat beo, diTo-ng Gluco, C a l l , M a n g a n , C a n x i ,
V i t a m i n B l , B2, C; chat U - r e , chat dau toan v.v...
sat, chat keo qua cay, diep hong t o , chat xo', r a t
nhieu Ian. • Cong dung : T h a n h n h i e t giai doc, lo'i t h i i y , hoa
dam, tieu thijf chi k h a t , dung t r i benh dai dUo'ng.
• Cong dung: Bo T y am V i , bo t r u n g Ich k h i ,
t i e u v i e m chi t h o n g , g i a i doc sat t r u n g , tac dung • Thiic lieu :
p h o n g t r i benh dai du'o'ng, thuc day t i e t chat - NiCdc bi dao : B i dao 1000 gam cho mrd'c nau
I n s u l i n . C h a t xd ciia b i do l a m cham sif day sach c h i n , dung thiio'ng xuyen hoac dung b i dao bo v6,
thufc an t r o n g da day, tac dung k h o n g che du'o'ng l e n dung m o i I a n 500 gam nau an va uong niTd'c, dung
cao t r o n g mau sau k h i an co'm. Keo hoa qua cua b i t r i benh dai du'o'ng, phu t h u n g , d i tieu i t .
do la m o t loai da dLTo'ng, c6 tac dung t a n g truf va

78
- Bi dao Hoang lien : B i dao 2500 gam cat bo CU CAI
dau, bo ruot; bot Hoang l i e n 30 gam n h a n vao t r o n g
ruot b i dao, day n&p l a i , dung t a m t r e c6 d i n h nSp, • Tinh vi : V i ngot, t i n h h a n .
nau cho den chin rue, ep lay nu'd'c b i dao uo'ng mot • Thanh plidii : T r o n g cu cai cd du'o'ng chu yeu la
ngay 3 I a n . Hoang l i e n t r o n g phu'o'ng thuoc c6 tac Glucoza, S&ccardza, chat chua cua dau tho'm, chat
dung ha diio'ng t r o n g mau, va c6 tac dung thuc day toan ca phe va nhieu loai A x i t gd'c A m i n , cac V i t a m i n ,
k h a n a n g sv! t a i s i n h ciia te bao Beta ciia I n s u l i n va nhii V i t a m i n C nhieu ho'n so vd'i cac loai qua, con cd

BANB
ha mo' t r o n g mau. B i dao t h a n h n h i e t g i a i doc hoa cac chat beo, Canxi, Ian, sat va chat khoang v.v...
d a m , la thufc an t o t de t r i b e n h dai du'o'ng, pho'i ho'p
vd'i Hoang l i e n t h a n h bai thuoc t r i benh dai du'o'ng • Cong dung : Tieu t i c h t r e , hoa dam n h i e t ,
r a t hieu qua. khoan t r u n g ly k h i , t h a n h n h i e t g i a i doc, dung t r i
benh dai du'o'ng cd chufng thiTc t i c h day tru'dng, ho
• Tham khdo : dam m a t t i e n g . Cii cai cd chat xo' cao, cd tac d u n g
CHO CAC Tfr - Dung Hoang lien tri benh ddi diidng : cai t h i e n sir t h a y the dadng ciia te bao ngLfdfi benh
D u n g Hoang l i e n 2 - 6 gam, m d i ngay uong 3 I a n , dai d J d n g , l a m t a n g t i n h mSn cam ciia I n s u l i n , l a m
lieu t r i n h 1 - 3 t h a n g , m o t so benh n h a n cd tac ha dirdng t r o n g mau, g i a m t h i e u li/o'ng dung I n s u l i n
dung sau 40 ngay, lieu t r i n h keo dai 3 t h a n g , k e t ciia ngUdi benh. Ngoai r a con cd tac dung ha md'
qua chufng to hoang l i e n , cd hieu qua do'i vd'i benh t r o n g mau, chd'ng xo' cu'ng dong mach, V i t a m i n C,cd
dai diid'ng. Loai thuf h a i , mu:c I n s u l i n t r o n g huyet t r o n g cii cai cd the dc che A l b u m i n du'o'ng hda, h a n
t h a n h dJo'c n a n g l e n , t o n g t i le l a m sang dat 90%, che' sir p h a t t r i e n ciia benh dai dudng. ' '
tac dung phu k h o n g rd r e t . Dong tho'i H o a n g l i e n ha • ThiCc lieu : " "' '
huyet ap, ha md' t r o n g mau, va chd'ng l a i cac cam
- Chdo cii cdi gao te : Cu cai to 5 cii, nau chin
n h i e m khac, dong tho'i chd'ng cac bien chilng ciia
lay nu'd'c cho t h e m 50 gam gao te va t h e m niTdc nau
benh dai dudng.
chao an, t r i benh dai dudng, liidi khd mieng rao, dai
T.2: BAf dat.
CANH BAU - NU&c cii cdi ep lay nUdc uong dung t r i b e n h
Hi;( • Tinh vi : V i ngot, t i n h m a t .
dai du'o'ng m i e n g k h o . > .;

• Cong dung : M d n an nay cd tac dung g i a i doc


CU CA ROT
g i a m dau, m i e n g m u i siing dau, moc m u n , ha dudng
huyet. • Tinh vi : V i ngot, t i n h b i n h .
• Thi/c lieu : B a u tifo'i 6 0 g a m , nau canh an. • Thanh phdn : T r o n g 100 gam ca r o t cd 3,62
mg C a r o t i n , V i t a m i n B I , B2, dtrd'ng, chat beo,

80

HA NOI - 2002
C a n x i , I a n , sSt, dong; con c6 m o t chat h a diTo'ng
huyet va 9 loai A x i t a m i n . - Trd miedp : Miro'p 250 gam cat t h a n h l a t day
• Cong dung : H a k h i bo t r u n g , k i e n t y tieu t r e , 2 cm cho t h e m muo'i va nUd'c nau c h i n , cho t h e m
dieu t r a n g v i , an ngii t a n g , dung cho ngLfo'i tieu hoa mpt i t la che, m 6 i ngay 3 I a n t r i benh d a i dUo'ng,
k h o n g t o t , benh d a i du'o'ng c6 cac chung tay chan va the hi/nhtroc. .' ' -\
CO' the te cufng, da k h o r a p , t h a n h m a n h . Ca r o t c6
ikh dned IXOJ-^QUA C A

BANG
tac dung ha du'o'ng t r o n g m a u , la thufc a n to't cho
ngUo'i b i b e n h d a i du'o'ng. Ca r o t l a m t a n g lu'u lUo'ng
mach v a n h h a md t r o n g mau. C h a t xo' t r o n g ca r o t • Tinh vi : V i ngot, t i n h h a n .
k i c h t h i c h t i n h n h u dong ciia ruot, c6 i c h cho tieu • Thanh phdn : T r o n g ca c6 A l b u m i n , dUo'ng,
hoa va h a d a m , c6 dau t h a n g hoa n e n c6 m u i tho'm, chat beo. V i t a m i n A, B, C, P. Ca t i m c6 chufa n h i e u
CO tac dung k i c h t h i c h t i e u hoa va sat k h u a n . V i t a m i n P nhieu hcfn so vd'i cac loai r a u khac.
NC C H O C A C Tl • Chii y : Ca r o t k h o n g n e n a n song v i c6 n h i e u • Cong dung : T h a n h n h i e t diio'ng v i , k h o a n
chat c a r o t i n , b a n t h a n h p h a m ciia s i n h to A nay l a t r a n g t h o n g t i e n , hoat huyet t i e u t h u n g , g i a m dau.
chat hoa t a n t r o n g mo', c h i c6 hoa t a n t r o n g mo" ciia T r i chiing t r a n g phong h a huyet, m u n n h o t nong,
gan, bien t h a n h V i t a m i n A, de cO the hap t h u . V i benh d a i difcfng chan tay dau, d a i i t , a n du'o'c ma hay
the ca ro't c h i t h i c h ho'p xao hoac nau, k h o n g n e n a n doi, d i dai i t .
song. N e u k h o n g chat C a r o t i n k h o n g diJo'c hap t h u
^ * Chu y : Qua ca t i n h h a n m a hoat, do do ngudi
va b i t h a i r a ngoai^
ty v i h i i h a n , ngUo'i b i b e n h d a i diio'ng ma t r a n g
• ThUc lieu : boat t i e u chay k h o n g diTo'c a n .
• Chdo ca rot : Ca ro't 100 gam, cao v6 ngoai • Tliiic lieu : ^ y^p anoti . wuvwy i\iiiis\ «
t h a i so'i n h o , gao te 30 gam cho vao n o i nau t h a n h
- C d xdo thit hb : Ca 100 gam, t h i t b6 60 gam,
chao, sau cho ca r o t vao, cho t h e m dau va m u o l . A n
1.2: BA chao ca r o t t r i b e n h d a i du'o'ng.
toi, gCing m o t i t .
• Cdch lam : Ca rufa sach c^t l a t , n g a m vao niio'c
l a n h 1 gio', t h i t bo rufa sach cat l a t , gCrng song rufa
HUl Mirofp
sach cat so'i, lay m o t i t muo'i va bot song t r o n vo'i
• Tinh vi : V i ngot, hoac ho'i dSng, t i n h h a n . nhau, t o i t a y bo v6 lua gia n a t , cho chao l e n , cho t o i
• Thanh phdn : T r o n g miio'p c6 Glucoxit, chat vao bo t i e p ca xao c h i n , xiic r a dia, l a i bSt chao l e n
beo, A l b u m i n , du'o'ng. V i t a m i n B, C. bo t h i t bo xao c h i n , t h e m gia v i va a n .
' • Cong dung : T h a n h n h i e t hoa do'm, lu'o'ng • Cong dung : T h a n h n h i e t du'o'ng V i , k h o a n
huyet giai doc. D u n g t r i benh d a i du'o'ng huyen vang t r a n g t a n huyet, dung cho ngtfo'i b e n h d a i dtfofng hay
(choang vang), do'm k h o r a . doi, a n nhieu ma v i n gay, t i e n b i hoac d a i t i e n
83
82

HA NOI-2002
k h o n g t h o n g , ra huyet trifd'c k h i dai t i e n , dai t i e n ta trUo'c k h i Sn co'm. Co the dung qua tufo'i, neu k h o n g
mau tifoi. D u n g cho benh dai duo'ng k e m theo benh C O qua tuoi t h i dung la k h o , m d i ngay dung 1 0 - 3 0
t r i , t h i t bo v i ngot t i n h b i n h , t h i t t r a u t i n h b a n c6 gam nau nUo'c udng t i benh dai dufo'ng.
tac dung bd ich T y V i , s i n h t a n chi k h a t , t h i t bo c6 - Lam sang cho biet : V i e n Y hoc Quang Tay
chat Selen thiic day SLT hap t h u d i T d n g ciia te bao, dung thudc v i e n Phan thach l y u (mdi v i e n la 0,4
tac dung tu'o'ng ddng v6"i I n s u l i n . gam), m d i Ian dung 9 - 12 v i e n , mdi ngay 3 I a n ,
• Chii y : T h i t bo dd^i vb'i n g i T o i benh dai dudng chCTa 111 trao'ng ho'p, k e t qua 84,6%, v6"i benh dai
gay go C Othe dung Itro'ng vCra, n g U o l beo diTo'ng t r o n g du'o'ng C O nhieu chyng k e m theo. Thufo'ng sau k h i
mo" cao can can t h a n . ( T h i t bo t i n h nong, benh dai udng 1 - 4 tuan c6 tac dung ha difdng t r o n g mau.
dUo'ng t h a d n g phat n h i e t , k h o n g nen dung nhieu).
- Bot cd : Ca kho n g h i e n hot, udng v o l ntfo'c QUA DAU
nong 10 gam, m o i ngay 3 I a n , t r i benh dai di/o'ng,
• Tinh vi : V i chua, ngot, t i n h ho'i b a n .
lo"i t h i i y , t i e u t h u n g .
• Thanh phdn : T r o n g qua dau c6 chya cac loai
du'o'ng, keo t r a i cay, k h o a n g chat va nhieu loai
V. CAC LOAIHOA QUA VA HAT Vitamin...
• Cong dung : Bd gan ich t h a n , nhuan phe
t h o n g t i e n , bd huyet dtfo'ng n h a n sfic, tufc phong, t\J
P H A N T H A C H LT/U
dich, n i n h t a m , lo'i t h u y , chi k h a t giai doc. D u n g t r i
• Tinh vi : V i ngot, chua, t i n h on. can t h a n huyet h i / , choang vang, choang mSt, boa
m a t , t a i u, m a t ngii, dai du'o'ng, t i e n b i , dau lUng,
• Thanh phdn : T r o n g qua l y u c6 chufa dqd'ng rau toe bac sd'm.
Fructoza, difo'ng Gluco, V i t a m i n C.
• Thi/c lieu :
• Cong dung : T h u l i e m chi ta, cam mau, l a m
het ngufa, nau canh hoSc an qua tLfo'i t r i benh dai - Chao gao nep qua dau : Qua dau 30 gam,
dufo'ng, th\Jc n g h i e m t r e n dpng v a t chufng m i n h r a n g gao nep 50 gam, du'o'ng phen vya d i i , nen cho chut f t
no C O t h a n h p h a n hieu ciia la P h a n thach l y u la duo'ng.
Flavone. D d i vd'i chuot bach 16'n, benh dai diidng do • Cdch lam : Cho gao sach vao n d i , trUo'c t i e n
A l l o x a n , c6 tac dung ha du'o'ng r a t t o t . cho lufa to sau dun lUa n h d , ruTa sach qua dau, do'i
chao chin bo qua dau vao cung nau. K h i chao dac t h i
• ThUc lieu :
t h e m dUo'ng la du'o'c.
- NiCcfc phdn thach lUu : M o i Ian dCing 250 • Cong dung : T\J gan, dtfo'ng t h a n , m i n h muc,
g a m qua p h a n thach l y u tUo'i ep niid'c dung 3 Ian an t h a n , boa v i s i n h t a n , t r i benh dai dUo'ng. Gao

84 85
nep v i ngot t i n h b i n h , am t y v i bo k h i cung v o l qua
benh thyc t i c h d i n h t r e , dau bung t i e t t a , phong xo'
dau t h i c h hp'p cho b e n h dai dufdng, t h a n hii hoa m a t .
cu'ng dong mach. So'n t r a c6 tac dung md r o n g dong
- Ri^c/u nep qua ddu : Qua dau 1000 gam riJa mach v a n h , t h u g i a n mach mau, t a n g \\iu lu'o'ng ciia
sach vfit nu'o'c hoac l a y qua dau kho 300 gam nau ma^h vong, cai t h i e n n h i p dap qua t i m , hUng p h a n
niid'c bo ba. Nifdc thuoc cung li vdfi 500 gam gao nep t r u n g k h u t h a n k i n h . So'n t r a c6 n h i e u V i t a m i n C, c6
nau t h a n h co'm de t h a n h rtfo'u, m 6 i ngay dung m o t i t the iJc che' A l b u m i n diro'ng hoa, do do l a m cham t i e n
t r o n g biJa a n . Co tac dung t r i benh dai du6-ng, bo t r i e n ciia b e n h dai dudng. H a t h a p tac dung duo'ng
huyet ich t h a n , t h o n g t a i sang m a t , t i e n b i , can hoa la do chat phiJc ho'p V i t a m i n C, canh t r a n h vo'i
t h a n hMtonf^'" ^'^^'^^ ''-^^ "'^"^ dUo'ng Gluco t r o n g phJo'ng dien k e t hp'p A l b u m i n .
Canxi ciia So'n t r a c6 tac dung bo sung C a n x i ciia
benh dai dUo'ng, g i a m nhe benh t i n h , phong ngCfa
TY B A
bien chufng, v i vay ngUoi b i benh dai du'o'ng dung r a t
• Tinh vi : V i chua, t i n h b i n h . t h i c h ho'p. ( V i no t i e u t h i t md, do do ngUoi thCfa mo',
dam dung r a t t o t . N . D ) .
' • Thanh phdn : L a t y ba c6 cac loai du-o'ng,
C a r o t i n , s i n h to C, cac chat A x i t . • ThUc lieu :
• Cong dung : Qua t y ba n h u a n tao, chi k h a i , - Scrn tra, Quyet minh tv^: Son t r a , Cue hoa
hoa v i g i a n g n g h i c h , la t y ba t h a n h phe ha k h i , t r i m 6 i thuT 10 gam, Quyet m i n h tii" 15 gam, sfic niio'c
ho nong, p h i e n k h a t , t r i b e n h dai diTo'ng. uong t h a y t r a t r i b e n h dai du'o'ng c6 n h i e u mo' t r o n g
mau. Quyet m i n h tuf v i dang, ngot, m a t , tac dung
• ThUc lieu :
t h a n h can sang mki, lo'i t h u y t h o n g t i e n . Co tac
- Ni^&c ri ty bd : R i t y ba 60 gam sAc nUo'c
dung ha Cholesteron t r o n g mau, vCra la thiTc p h a m
uong t r i benh dai difo'ng.
vCra la du'o'c p h a m ; cue hoa v i ngot, dang, m a t , tac
dung trCr phong t h a n h n h i e t , sang m a t g i a i doc dung
SdN T R A chung vo'i So'n t r a c6 the t r i xo' cu'ng dong mach,
niR'^ DP, tiph pnO '.
cho'ng t a n g Cholesteron ciia mau. ,
ii • Tinh vi : V i ngot, chua, t i n h h o i on.
• Thanh phdn : T r o n g 100 gam So'n t r a chufa 89
KEO C A Y DAO
m g V i t a m i n C, PP, P r o t i t , dufng thuf 3 sau H o n g tao,
cay so, 85 m g C a n x i (la loai qua c6 n h i e u C a n x i (Nhvfa t r o n g c a y d a o tiet r a goi l a k e o dao)
n h a t ) , C a r o t i n , chat beo, diio'ng, A l b u m i n .
• Tinh vi : T i n h deo dae, v i ngot, dSng, khong doc.
• Cong dung : Tieu thuc hoa t i c h , t a n uT h a n h
• Cong dung : Hoa huyet i c h k h i , chi k h a t , t r i
t r e , hoat huyet, hitog p h a n t h a n k i n h , dung cho
k e t soi, benh dai duo'ng.

86
87
' ,fi • ThUc lieu : ''•' • " ' • • Cong dung : Tac dung s i n h t a n chi k h a t , k i e n
- Ni^&c keo cay dao : Keo dao 10 - 15 gam, sac v i tieu thiTc, trCf p h i e n khii' d a m , chi t a chi au, g i a i
doc ru'o'u, dieu t r a n g v i .
ntro-c uong m o i ngay 2 I a n t r i benh dai diidng.
B e n h dai du'o'ng c6 the t h i c h ho'p mot liTo'ng
- Nii:&c keo dao, rdu ngo : Keo dao 15 - 20
dUo'ng m a i t h i c h ho'p, chat keo t r o n g di/o'ng m a i c6
gam, r a u ngo 30 - 60 gam, sac ntrdc chia h a i Ian
k h a n a n g cai b i e n s\i t i e t cua lu'o'ng I n s u l i n , do do c6
uong t r o n g ngay t r i benh dai dUo-ng. tac dung ha du'o'ng t r o n g mau.

r Q U A D I J A ANH DAO :^ • •

• Tinli ui : V i ngot, chua, t i n h b i n h . • Tin/i vi : V i ngot, t i n h on, k h o n g doc.


• Thanh phdn : T r o n g qua dufa c6 chat dtro'ng, • Thanh phdn : Co chufa diTo'ng, V i t a m i n A, B,
Glucoza, du'o'ng Fructoza, V i t a m i n A, B, C, t i n h hot, C; chat keo qua...
chat beo, dac biet r a t n h i e u V i t a m i n C.
• Cojig dung : Dieu t r u n g ich t y , a n h dao c6
• Cofig dung : T h a n h thuf g i a i k h a t , tieu thUc chat keo hoa qua, c6 k h a n a n g cai bien sul t i e t lUo'ng
chi t a , nhof c6 chat keo t r o n g qua dufa c6 k h a n a n g I n s u l i n , do do c6 tac dung ha du'o'ng t r o n g m a u ,
cai b i e n sU t i e t ciia I n s u h n , do do ngiro'i b e n h dai ngu'o'i benh dai du'o'ng c6 the dung lau d a i .
difo-ng a n dufa v d i liTo-ng t h i c h ho'p m 6 i ngay 100
gam, C O the cai b i e n liTcfng t i e t ciia chat I n s u U n , l a m DITA H A U i
h a difo'ng t r o n g m a u .
• Tinh ui : V i ngot, t i n h h a n .
^ * Chil V : Sau k h i dufa difo'c dt bo v6 xSt l a t
thiro'ng ngam vao nLfdc muoi md'i a n . M u o i an pha v6' • Thanh phdn : Co chiJa liTo'ng nUd'c cao 96,6%,
cac Glucoxit va chat xuc tac ciia dufa, de t r a n h sir C O cac loai du'o'ng Glucoza, Fructoza, Saccaroza,
qua m l n cam ciia dufa. Dufa c6 the c^t t h a n h m i e n g P r o t i t , V i t a m i n A, B, C; A x i t a m i n .
nau v o l t h i t ga, t h i t v i t , t h i t bo da bo xuang, an r a t • Cong dung : T h a n h n h i e t giai thuf, trCr p h i e n
tot. chi k h a t , lo'i t i e u , v a n g da, giai doc ru'o'u, t h a n v i e m
t h i i y t h u n g . V i ngot chu yeu la do di/o'ng Fructoza,
DU*dNG M A I nd chang nhffng k h o n g a n h hud'ng td'i ngu'o'i h i benh
dai du'o'ng ma con cd tac dung ha du'o'ng t r o n g mau. '*
• Tinh ui : V i chua, ngot, t i n h on.
• Thiic lieu : ,
• Thanh phdn : T r o n g diTo'ng m a i c6 difo-ng,
- Vd dUa hau Hoa phan thang : Vd difa hau
V i t a m i n , chat keo.
15 gam, vd h i dao 15 gam, hot Hoa p h a n 12 gam.

88 80
sSc nUo'c uong; dung t h i c h ho'p cho benh dai duo'ng
• ThUc lieu :
m i e n g k h a t , d i tieu due. Hoa p h a n c6 tac dung ha
dU'o'ng t r o n g mau, v6 b i dao, v6 dUa hau t h a n h n h i e t - Hat dao Phuc link : T h i t h a t dao 30 gam,
g i a i thuf, trCr p h i e n chi k h a t , lo'i tieu. Ba v i ho'p l a i Bach phuc l i n h 15 gam sac nud'c uong 1 t h a n g , trOf
t a n g tac dung t r i b e n h dai diio'ng m i e n g k h a t , tieu chiJa b e n h dai diio'ng k e m t h a n hiT dau lu^ng. H a t dao
due. bo t h a n co't t i n h , m a n h li/ng; Phuc l i n h ha dUo'ng
huyet, p h o l ho'p 2 v i chufa benh dai dUo'ng va bo
- Diia hau Xich tieu dau thang : V6 dua hau,
than.
v6 b i dao, X i c h tieu dau deu 30 gam sSc niidc uong,
t r i benh dai difo'ng t h i i y t h u n g . - Niidc la ddo : L a y la dao sfic lay nu'o'c uong
sau k h i an, tac dung ha dUo'ng t r o n g mau.

TAO T A Y
C A Y L E
• Tinh vi : V i ngot, t i n h m a t .
• Tinh vi : V i ngot, ho'i chua, t i n h h a n .
• Thanh phdn : Chu yeu la cac loai di/cfng, K a h ,
chat khoang, A x i t hSu co, s i n h to' A , B, C. • Thanh phdn : Q u a le c6 chufa diio'ng va chat
khoang. A l b u m i n va chat beo, V i t a m i n .
• Cong dung : Bo t a m ich k h i , s i n h t a n chi
k h a t , k i e n t y hoa v i , diJo'ng t r o n g tao t a y chu yeu la • Cong dung : S i n h t a n nhuan tao, t h a n h n h i e t
diTo'ng Fructoza, no chang nhCJng k h o n g h a i con c6 g i a n g hoa, hoa dam chi k h a t , t r i benh n h i e t p h i e n
tac dung ha dLfo'ng t r o n g mau, t r i benh dai diTo-ng. k h a t , ho do n h i e t , m 6 i ngay ngUo'i b e n h c6 the dung
100 gam. T r o n g qua le c6 t h a n h p h a n da difo'ng, c6
tac dung ha duo'ng t r o n g mau, do do ngifo'l bi benh
HAT D A O
dai duo'ng c6 the dung r a t t o t .
• Tinh vi : V i ngot, t i n h b i n h , on.
• Thanh phdn : T h i t h a t dao c6 chufa 40 - 50% HAT TUNG
chat beo, 15% A l b u m i n , 10% dtfo'ng, cac V i t a m i n A, ( T i i n g tu* n h a n )
B, C; s a t , M a n g a n , C a n x i , M a n h e .
• Tinh vi : V i ngot, ho'i on.
• Cong dung : Bo t h a n co t i n h , on phe, d i n h
suyen, n h u a n tao hoa d a m , Ich k h i dtfo'ng huyet, • Thanh phdn : T r o n g h a t t u n g c6 chat beo.
m a n h liing, nhuan t r a n g t h o n g t i e n . D u n g cho chufng Albumin.
t h a n h\i, Itfng goi l a n h dau, d i tieu n h i e u , d i t i n h , • Cong dung : T\J a m , tiJc phong, n h u a n phe
dU'o'ng yeu. hoat t r a n g , t r i chufng phong t y , vang d a u , ho k h a n ,
tho huyet, t i e n b i v.v...
• Thac lieu :
- Hqit tung ndu chdo : T u n g tuf n h a n 30 gam,
VI. CAC LOAI DU0C PHAM VA
gao t r a n g 100 g a m n a u c h a o Sn v a o b u d i s a n g . THUC PHAM KHAC
• Cong dung : Kien t y , dU5ng t a m , sinh tan
n h u a n t a o . T r i chufng d a i diTdng, k h i d o a n , k h o n g i i , ..V;'.' • •' , • • i . 1 I'i *

ho k h a n , t i e n b i , h o i hop.
y ' } ' LA DAU "•'^'^ *

" QUA LA HAN ' • Tinh vi : V i n g o t , t i n h h a n . "


• Thanh phan : Co diTo'ng A x i t a m i n , c h a t beo,
• Tinh vi : V i n g o t , t i n h m a t .
A x i t a m i n , A x i t hCTu cO, cac V i t a m i n B , C.
• Thanh plidn : Cac bo p h a n h a t v a qua L a h a n
• Cong dung : TrCf p h o n g t h a n h n h i e t , t h a n h
deu C O dau t h o m , k i c h t h i c h an u d n g . Co cac loai C a n m i n h m u c , d u n g cho p h o n g n h i e t c a m m a o , h o
diio-ng Glucozit do ngot gap 300 Ian di/o-ng h e n , c h o a n g d a u , d a u d a y , m a t d o , n h i n v a t b i mo'
Saccaroza. c h o a n g ; c o n c6 t a c d u n g c a m m a u , v i l a m t h o n g cac
• Cong dung : Thanh Phe nhuan trang, thanh m a c h m a u n h d , trCr d a u 6' k h i q u a n .
n h i e t m a t h u y e t , cMa b a c h n h a t k h a i , h o do dam • Thi/c lieu : T r a l a d a u , m o i n g a y d u n g 30 - 50
h o a , t r i chufng t h u o ' n g p h o n g c a m m a o , h a u d a u , g i a i l a d a u k h o , h a m nu'o'c n o n g t h a y t r a , d u n g thu'o'ng
thuf n h i e t , h o n g d a u m a n tinh, vi nhiet, k h i quan x u y e n de h a du'o'ng t r o n g m a u .
v i e m m a n t i n h , cao h u y e t a p . L a m o t l o a i thufc a n
t o t cho ngUo'i b e n h d a i du'o'ng.
PHUC LINK [
• ThUc lieu :
• Tinh vi : V i n g o t , t i n h b i n h .
- Mot qua La han che thanh te hoac dang
niJd'c, d u n g t r i b e n h d a i d i f d n g . • Thanh pJidn : T r o n g P h u c l i n h c6 A l b u m i n ,
c h a t beo, c h a t n h a y , n h i e u du'o'ng p h a n g i a i .
- Trd qua La han : Q u a L a h a n d a p qua tha
v a o ntfo'c n o n g h o a c d u n g vo'i l a che de u d n g , k h i v i • Cong dung : B d nao, m a n h t h a n , k i e n t y hoa
v i , lo'i t h u y , h a m t h a p , n i n h t a m a n t h a n . D u n g t r i
r a t t h o ' m t r i b e n h d a i du'o'ng.
d a m a m , t h i i y t h u n g , t i e u t i e n b a t lo'i, t i e t t a , h o i
- Qua La han de n g u y e n qua g i a n a t n a u c h u n g h o p c h d n g m a t , h a difo'ng m a u , h a h u y e t a p , nang
vo'i phdi heo, xiio'ng d a u hoac t h i t heo dung cho cao k h a n a n g m i e n d i c h c i i a cO t h e , t a n g k h a nang
ngiidi dai dudng. k h a n g k h u a n , t a c d u n g t o t d o l vd'i b e n h d a i du'o'ng.

92
93
• Cong dung : Li§m phe k h i , dinh dam suyin,
LA SEN chi dd'i troc, c6 than, sue nieu. Dung cho ngudi bi ho
lau phe hu, di nieu, bach ddi.
• Tinh vi : V i dang, tinh binh, sac thanh, mui
• Chii V : Trong hat Bach qua c6 Axitcianua, an
thcfm. _ • „ , , ,, ^ '•
;. .^Vh: ' nhieu se bi trung doc (ngu'di Id'n dung 6 - 9 gam,
• T/^drt/^ p/id'n ; Co chat kiem va chat xor. V ,: tUo-ng duo-ng 6 - 9 hat).
• Cong dung : Thanh nhiet giai thuf, ha md

BANG I
• Thuc lieu :
trong mau, dung t r i benh dai dLfo'ng.
- Bach qua. Y di me : Moi Ian nau 8 hat Bach
qua bo v6, Y dl 60 gam, them ntfo'c nau chao cho
,<.-„J :.^;x!" K E NOI K I M ' ..svrv * muo'i vao an, mdi ngay 1 Ian t r i benh dai du'dng,
(Mang m e ga) thiJy thung, Ty hu' tiet ta. Trong phiTo'ng Y di ham
5 CHO C A C THl tha'p Iqi thuy, khuT phong thap, thanh nhiet bai
• Tinh vi : V i ngot, tinh binh. nung, kien ty chi ta. ^.o.
• Thanh phdn : Co Protit, Albumin, Vitamin A,
B, C. T NHUC QUE
• Cong dung : Tieu tich tre, kien ty v i , t r i thuc
Trung tam nghien ciJu khoa hoc ufng dung ciia
tich, trJd'ng man, au tho phien v i , dai dUo'ng, di
My da phat hien Nhuc que la mot loai thuoc t r i benh
nieu. Ke noi kirn lam tang tiet dich v i , tang van
dai dudng c6 hieu qua, vi c6 chufa mot loai thanh
dong ciia da day.
phan nang cao hieu Lfng ciia Insulin do la Crom.
• Thuc lieu :
- Ke ngi kim, goc rau nhd chua : Ke noi k i m D A U P H U MA V U '
T.2: BAN^ 15 gam, goc rau nha chua ttToi 15 gam do niid'c nau,
uong m6i ngay 2 Ian t r i benh dai dUo'ng. Goc rau Dau phu ma vu la loai thiic pham to't, dac san
nha chua t\J am nhuan tao, dtfo'ng huyet cam mau, ciia Trung Quoc.
dung cho ngiio'i benh dai diJdng tien huyet, hoai • Thanh pJidn : Cac loai dudng, tinh bot, nUdc,
huyet. Albumin tho, chat keo ciia hoa qua.
• Cong dung : Ha mo", ha dudng, ha huyet ap,
B A C H QUA
khai vi thong tien, phong benh ung thir, dau phu ma
vu la thu: thiTc pham rat to't, no ufc che stf tang cao
• Tinh vi : V i ngot, dang, chat, tinh binh.
ciia dudng trong mau, tif do giam nhe sir chiu diing
• Thanh phdn : Trong Bach qua c6 chat beo, ciia Insulin, thiic day tuan hoan ciia ngLfo'i benh.
chat diTo'ng, tinh hot, Ian, Canxi, sat. Kali.
d5
94

HA NOI-2002
4) Chan tay te dai, dau nhufc, va 6" m o n g c6
benh t h a n k i n h toa. N h i e u ngu'o'i l i e t du'o'ng. t h i e u
so t h i ngu'o'c l a i , du'o'ng cUdng qua do.
pnvoNG FHAF Diiu TRI 5) Da de kho rao, m i n h ngufa, phu nu: ngufa a m
dao, n a m gio'i ngufa quy dau.
BEISH DAI DU6ISG BAISG DOISQ Y 6) Mfic benh nay lau m a t mo', k h o n g n h i n ro,
m
t h a m chi due t h u y t i n h the va m u .

CHtyNG H A U B E N H T I E U KHAT.
7) Ngu'o'i m&c benh nay hay b i suy nhu'o'c t h a n
k i n h hoac k i e m benh lao phoi va ruot, da day.
0. • Nhang trieu chiXng thiidng thay. 8) Sau k h i mfic benh t r u n g phong, d i t a , so't,
Luc mo'i mac, benh the r a t cham, thiTo'ng cam ban do, bach hau, ngau n h i e n cung t h a y xuat h i e n
t h a y t h a n the' m o i met, lo u a t , nhufc dau, chong mat, tieu du'o'ng, nhu'ng dai bo phan t r o n g tho'i gian ngan
ho'i buon non, the t r o n g ngay giam n h e . B e n h the k h o i benh, k h o n g keo dai, d i phan biet.
da t i e n td'i doi uo'ng ntTdc, uong v a c r o i v a n k h o n g 9) B e n h nay de lau k h o n g t r i , do t r o n g mau c6
het k h a t , d i tieu r a t nhieu (niJd'c tieu de qua dem qua nhieu du'o'ng, l a m cho benh n h a n chong m&t,
t h a y CO noi vang dau, hoac nhieu chat dong mau xay x a m , ngat d i , luc benh n a n g c6 t r a n g t h a i h o n
trSng). A n nhieu nhUng k h o n g t h a n h da t h i t , ban me den miJc suy nhu'o'c toan t h a n ma chet.
t h a n cung t h a y ngay cang gay om, ngilol thLTo'ng 10) B e n h nay m o t so ngUo'l do d i t r u y e n ma
phan 16'n nu'o'c tieu v i m a n , duy c6 ngiio'i m&c benh mSc. M o t so k h o n g d i t r u y e n cho con cai, k h o n g
tieu k h a t , ntTdc tieu c6 dtfo'ng n e n ngot : k h i d i tieu nhat dinh phai di truyen:
ra CO k i e n bu vao.

• Trieu chiing dac hiet. CAN NGUYEN B E N H T I E U KHAT.

NhCTng t r i e u chilng ke dUoi day k h o n g p h a i la Ve can nguyen t i e u k h a t , Dong y cho rSng "an
ngu'o'i benh n a o cung c6, nhu'ng de c6 mot s o t r i e u uong nhUng thiic an ngot beo, cao luong, uong riigu
chufng : Idu ngay tidi lai bien ra chiing tieu khat", deu la
1) Da d e de moc m u n nhot, luc moc luc k h o i . luan ve can nguyen vo'i t i n h chat nghia r o n g , l a i
2) A n nhieu, muon an k h o n g n g i T n g , c6 m o t so n h a n r a n g "phdng sU qua do, than khi hU hao" cung
b e o r a , nhu'ng dai da so ngay cang gay om. la m o t nguon goc cua benh. C h i c6 den nha Tuy,
3) Sau k h i mac benh tieu k h a t lau, d a so ngUo'i sach Sao thi benh nguyen luan m d i c6 m o t doan
benh tiep tuc mSc benh h a tieu (tufc benh t h a n n g h i luan dac sfic. 6 n g noi : "Tieu k h a t . . . ngu k h i
v i e m , benh d i tieu r a I n s u l i n ) t r a n vay, ten goi la benh t y nhoc met. N a m v i an
vao m i e n g chiJa 6' v i . T y h a n h t i n h k h i de tieu no.
An--

97
96
t r a n r a 6' t y " . Nay dung v a n h i e n dai g i a i t h i c h doan Tay y goi la tuy (la lach) tufc Dong y goi la mot bo
v a n nay la :"Benh tieu k h a t la benh ciia t a n g t y . phan t a n g t y , ngiTdi N h a t goi la "tuy", t i e n g thiTo'ng
N a m v i an vao m i e n g tru'o'c qua v i , do t a n g t y van dung ciia T r u n g Qudc la tuy. Ty ciia heo goi la tuy
h a n h cung cap chat d i n h du'o'ng d i cac no'i. T y mkc heo, CO mot so'i mo', tuc goi la mo' tuy, ngu'o'i phLfo'ng
b e n h , k h o n g l a m viec, t y la no'i phan pho'i chat -Qic goi la "giap can, t h i t ngot", ngu'o'i Q u a n g Dong goi
du'o'ng, t y ho'at dong k e m , chat du'o'ng mo'i t r a n r a , la thuoc lo'n, l a i goi "hoanh lo'i". Do chff tuy t h o n g
nu'd'c tieu mo'i ngot". Doan v a n nay g i a i t h i c h tii y dung nen t r e n sach dich Tay y dich nguyen t i e n g A n h
v a n C O , nhu nguyen n h a n ma Tay y t i m ra. la Islands of Langerhans (tuy dao).
TCr k h i Tay y p h a t m i n h r a I n s u l i n , cang hieu
• Tdy y noi ve nguon goc benh nay.
dung dan ro r a n g cong n a n g ciia t u y . N h i f n g D o n g y
B e n h nay k h d i dau mo'i mac do chat la lach t i e t t r i b e n h tieu du'o'ng, xu'a nay cd m o t bai thuoc
bi r i i t l a i con i t , n o i t i e t b i ngifng. La lach t i e t ra 2 n g h i e m phi/o'ng, lay lach ciia heo x a t t h a n h bot n h d ,
chat n o i t i e t , m o t la dich tieu hoa, du'a vao h a n h ta dung nu'd'c soi ma nuot. Ngi/6'i b e n h nuot the xong
t r a n g de tieu chat dam, chat md', chat du'o'ng hot; benh k h d i (ghi chep lay d sach cac n g h i e m phifOng,
m o t chat la chat n o i t i e t c6 cong nang giam chat phu'o'ng phap nay cung m o t ly v d i I n s u l i n do Tay y
diJo'ng t r o n g mau. Chat nay c6 ten la I n s u l i n . Neu phat m i n h ) . N h a n g b a i n g h i e m phufo'ng T r u n g Qudc
t a n g t y c6 benh, chat noi t i e t bi g i a m , t h i lu'g'ng j l r u y e n tu" ddi nay qua do'i khac t h u d n g bao quat
du'o'ng t r o n g mau nhieu hon thuo'ng ngay, p h a i do nhieu phat m i n h I d n , l a m cho ngiTdi ta suy n g h i , day
t h a n loc, cho nen nu'd'c tieu ngot. Lu'ong nUdc tieu la mot v i du.
t a n g , chat du'o'ng cang dam mo'i can nu'd'c 6' ben
ngoai de t h e m vao, cho nen ngu'o'i benh k h a t nirdc.

i
C A C H T R I L I E U B E N H T I E U K H A T . ^
L a i do thufc du'o'ng t r o n g thufc fin cuf vao l a i r a B e n h tieu k h a t do t a n g t y k h o n g khoe, chat
ngay k h o n g t i c h triJ diio'c, nhu cau cua t h a n the Uo'ng d i vao huyet p h a n l a i theo nu^dc t i e u bai t i e t
k h o n g g i a m , tru'o'c t i e n lay du'o'ng 6' can ( t i n h mach la ngoai. T h a n the ngu'o'i k h o n g dLfo'c du'o'ng p h a n
di qua t a n g can dem difdng t i c h triJ t r o n g gan, trOf d i n h dUo'ng, nen gay d i r a t n h a n h , t r o n g huyet p h a n
vao te bao, k h i dird'ng mau t h i e u t h i bo sung diio'ng
chat du'o'ng qua n h i e u gay chdng m a t va nga I a n r a .
nay goi la du'o'ng gan) phan hda ufng dung, tiep do
L a i de b i benh chufng ha t i e u ( v i e m t h a n m a n t i n h
p h a n hda chat dam, t a m cufu nguy. NgUcfi benh an
cung v d i tieu r a A l b u m i n ) cho nen p h a i gap chiJa
n h i e u ma gay, nguyen n h a n t a n g t u y (tufc lach) noi
p h a n duo'ng b i ngCfng. G i d i Tay y hieu ro l y nay, . t i e u (ngon), khoan t r i ban (goc).
n g h i e n cufu che t h a n h chat ciia tuyen t u y (tufc T a y y k h o n g cd phu'o'ng phap can ban t r i benh
I n s u l i n che tCf lach dong vat) de dieu t i e t benh t h e , nay. N a m 1921, phat m i n h ra I n s u l i n , tufc la thuoc
nay t h a n h thuo'c quan t r o n g t r i benh tieu diio'ng. tot dieu t i e t t a n g t y va t a n g tuy k h o n g che diTdng
thtfc ra cung k h o n g p h a i bien phap t r i goc, chi cd

98 99

j
N O I - 2002
t h e dieu t i e t t a n g t y r a t h n h n g h i e m , duy t r i t h a n c o n g n a n g d i e u t i e t v a n b o a diio'ng m a u , sau d o l a m
the ngLfoi b e n h tinh the khong t a n g nhiJng cung cho b e n h k h o i h o a n t o a n , d a t to'i m u c d i c h siJc k h o e .
khong t r i diTo'c t a n goc. Den nay t h e ' gio'i cung
k h o n g CO b i e n p h a p cSn b a n n a o . NhU Uong Tinh
TRI TIEU, T R I BAN
Ve song ca cuoc deli trong tinh trang benh tieu
dirdng, thc;i c h i e n t r a n h T r u n g - N h a t m u a I n s u H n
T I E N H A N H TITNG BlTdC.
do M y s a n x u a t , thtfcfng x u y e n c h i c h t h u o c de d u y t r i T r o n g 3 - 7 n g a y , p h a i d u n g I n s u l i n l a m cho
m a n g s o n g . L u c b a y g i d t h a y t h u o c T r u n g Quoc v a t r o n g nu'o'c t i e u h e t du'o'ng. D o n g y k h o n g t h e diTa
nu'o'c n g o a i deu k h o n g c6 b i e n p h a p t r i t a n goc, cuoi v a o T a y y m a t i e m t h u o c . Cac h u y e n , cac l a n g n g h e o
c u n g U o n g c h e t ve b e n h a y . no'i x a x o i h e o l a n h , k h o n g cd k h a n S n g t h i i o ' n g
D o n g y chufa b e n h n a y c u n g c6 t h u o c dieu tiet x u y e n c u n g cap I n s u l i n , v a y p h a i d u n g c a n h l a c h
n h a t t h d i , tufc l a v i D i a h o a n g t r o n g b a i " L u c v i d i a h e o . D o l a m o t n g h i e m phUo'ng cua T r u n g y . Trufd'c
hoang hoan". T o i ( L o i V i n h Lac) n g h ! nen dung bien n a m 1923, k h i chifa p h a t m i n h r a I n s u l i n , d T r u n g
p h a p trtfo'c d u n g t h u o c t r i t i e u ( n g o n ) l a m co' so', k e do Quoc d a cd n g h i e m phtfcfng n a y .
d u n g t h u o c t r i b a n (goc) de d i e u t r i c a n b a n . NgUo'i * Phitotng thii nhat: C a c h l a m c a n h l a c h heo :
benh nhat thiet khong nen nan chi, khong nen coi Dung 1 cai l a c h heo, them 20 gam r a u ngo, nau
thu'o'ng t h u o c T r u n g Quoc. T h u o c T r u n g Quoc c h i n h c a n h u o n g , c o n l a c h t h i a n . U o n g tCf 3 - 7 n g a y h o a c
xac CO k h a n a n g t r i k h o i c a n b a n , d a y k h o n g p h a i la ho'n nCJa, d e n luc thiif n\i6c t i e u k h o n g cd diio'ng t h i
n o i kl\oac. T o i b i e t t a m l y t u y e t v o n g cua n h i e u ngUo'l thoi.
b i b e n h t i e u dtrd'ng d a l a u , cho n e n l a p l u a n k h o a hoc
ve m o i d i e u gio'i t h i e u deu t h i e t t h y c , h y v o n g n g u o i * Phitctng tha hai: Nude D i a hoang. Dung 40
b e n h n a n g cao l o n g t i n , t i n rhng nhufng Icfi t o i v i e t g a m D i a h o a n g t h a i n h d sao q u a , n a u vd'i ni/d'c uo'ng,
k h o n g phai la bai y van t h d i phong, p h i e m r6ng. M 6 i n e u t h e m r a u b o n g n g o t n a u c h u n g d u n g c u n g du'o'c.
t i e t m o i d o a n deu c6 goc ciia n o , do l a m o t b a i y v a n Chu y uong thuoc luc con ndng. Dia hoang cd tac
CO t i n h c h a t n g h i e m t i i c . d u n g ufc che dird'ng t r o n g n i i d c t i e u , ufc che cac thufc
a n cd c h a t h y d r a t c a c - b o n p h a n h u y t h a n h diTo'ng,
1 - TrUac phai dung phuong phap tri tieu (chOa tcho n e n t r o n g l u c u o n g ni/d'c D i a h o a n g cd t h e an
nggn): T i e n cho ngJo'i b e n h , trUo'c k h i co* n a n g s i n h Ico'm h a y S n m o t c h u t du'o'ng c u n g k h o n g h a i . NgiTdi
l y ciia t y v o n l a no'i go'c b e n h p h u t h u o c c h i i a k h o i p i b e n h d a i du'o'ng t o t n h a t hoc e a c h t t r thuf nUdc t i e u
phuc, hay ufc che nu'o'c t i e u d u ^ n g , l a m cho trong r a t do'n g i a n , l u c n a o c u n g thuf diio'c. C h o n e n cd t h e
mau khong co chat du'o'ng chay r a , de giuT d i n h tang giam lufo'ng D i a h o a n g theo tinh hinh benh
dao'ng do l a bud'c t h u ' n h a t . n a n g n h e . L i e u lufo'ng t a n g g i a m cd t h e tijf 2 0 - 8 0
2 - Buac thu: hai phai dung thuoc tri goc : Phai g a m cho m o t n g a y . C d m o t b e n h n h a n t h e o phLfo'ng
d i e u t r i l u o n l u o n d a t d e n mufc t a n g t y k h o i phuc phap cua t o i l u o n l u o n thuf n i f d c t i e u v a d u n g Dia

100 101
hoang, sau 9 t h a n g k h o n g uong niJdc D i a hoang, Thuc dia (hoac Sinh dia) 20g Hoai scfn 20g
niio'c tieu cung k h o n g c6 du'o'ng. T o i k h u y e n ong cu' Bach l i n h ; v 16g Trach ta '-'l ' • 12g
uong diing 1 n a m . Ong ta nghe theo. Nay benh khoi Scfn t h u nhuc 8g Tang bi ; ^ V 8g
hoan t o a n . Bach truat 8g Dang sam : ; ?' m
Ca the gidi k h o n g c6 phu'o'ng phap t r i k h o i han Mach mon 8g Cam thao
b e n h dai du'o'ng. T r u n g y du c6 phu'o'ng phap t r i tan Tran bi 4g Hoang ky » , 12g
go'c, hoan toan nho' uong thuoc tru'o'ng k y mo'i co Duong quy \ 12g
hieu qua, con muon k h o i benh tho'i gian n g a n , quyet
Cac v i l a m t h a n h v i e n . m 6 i ngay uong 2 I a n ,
k h o n g the du^o'c. Co ngtfo'i sau miJo'i may ngay hoac
m o i I a n 12g.
m o t v a i t h a n g ma k h o i t h i k h o n g p h a i benh nay, co
the sau k h i m^c m o t benh nao do gay d i t i e u du'o'ng T r i benh dai du'o'ng, the suy nhu'o'c k h a t , va so't.
t r o n g tho'i gian ngfin.
B A T T I E N TRlTCfNG T H O .
Benh d a i du'o'ng v o n k h o n g l a m chet ngao'l,
nhU'ng l a m hao m o n silc khoe, hoac do k h o n g b i e l Thuc dia (hoac Sinh dia) 20g Hoai scfn 20g
n h d n g benh k e m theo, cung co ngUd'i t h a t h i e t mong Bach l i n h 16g Trach ta 12g
song, t i n h t i n h t h a y ddi, uong thuoc bay ba, thao'ng Scfn t h u nhuc 8g Tang bi 8g
t h a t vong ma chet. Neu cuf dieu t r i tCfng bifd'c, k h o n g Mach mon 12g Ngu v i
CO gi h a i den t i n h m e n h , k h o n g can t i e m I n s u l i n ma Tuf ha xa 12g
benh l a n h .
T r i dai du'o'ng, lao, CO' the suy nhu'o'c n a n g ,
Thuc dia (hoac Sinh dia) 20g Hoai son 20g
Bach l i n h 16g Trach ta 12g
CACD0N THUOC TR! BENH GdC Son thCi nhuc 8g Tang bi 8g
Nhuc que 4g Phu tuf 4g
Ich t r i nhan 8g
L U C V IDIA H O A N G HOAN
T r i dai du'o'ng dang h a n , Ua uo'ng nUo'c nong, dai
Thuc dia (hoac Sinh dia)20 g Hoai scfn 20g t i e n b i , tieu t i e n n h i e u I a n .
Bach l i n h 16g Trach ta 12g Cac bai khac :
San t h u thuc 8g Tang bi 8g TIEU K H A T HO AN
Gia g i a m cua b a i Luc v i t r i dai du'o'ng.
Hoang ky 20g Sinh dia 20g
Trach ta 12g Hoai son 20g

102 103
LiTcfng p h a n t h a o 12g D i a cot b i 12g
Raung6(bap) , 12g Nguyen sam 16g
DdNGYBIENCHaNGLUANTR!
Hoangba BENH DAI DUOfNG
T r i b e n h d a i diJdng, t h i e n ve n h i e t , t h e t a n g a m
N g o a i n h a n to' t h e c h a t , b e n h do a n n h i e u thiJc
hu. a n C O v i n g o t beo g a y n o n g b e n t r o n g , h o a c do t h a n
HOI THIEN T I E U K H A T HOAN k i n h b i k i c h t h i c h , do lo n g h i u a t g i a n t h a n h h o a
d o t n o n g hao a m d i c h . N o n g n h i e u t o n Phe a m , t a n
Bach truat •= 20g Rau ngo 20g
d i c h k h o k h a n , m a uo'ng m a i k h o n g h e t k h a t . N o n g
Bao khifcfng 12g Hoang ky 20g n h i e u t o n v i a m , n e u hoa t h i n h , a n n h i e u m a bSp
Rau t h a i n h i , 20g P h u tii 8g t h i t teo roc. N o n g n h i e u t h i t o n t h a n a m , n e n t i n h
Do t r o n g 20g Ba k i c h 20g k h o n g t a n g chu'a, do do d a i n h i e u , v a d a i v a t .
40g N g u o n go'c a m d i c h c o n ngiTori l a or t h a n , b e n h n a y
Sinh dia
t u y C O k h a c n h a u ch6 n h i e t 6' p h e t h a n m a c a n b a n
Tri benh d a i dLfo'ng t h i e n ve han, tinh trang
d' cho t h a n a m k h o n g d u . C u n g m o t l u c t h a y a n
du'o'ng hu'.
n h i e u uo'ng n h i e u d a i n h i e u , n h i i n g c u n g c h i a r a c a i
BUo'c thuf n h a t d u n g c a n h l a c h heo h a y nuTo'c D i a
n a o c h u c a i n a o p h u : n e u c h i J n g uo'ng n h i e u tUo'ng
hoang trong 10 ngay, p h a i thu niidc tieu xem da
do'i n h i e u ho'n, g o i l a c h i J n g thLfgrng t i e u ( p h e t i e u ) :
sach chat diTo'ng chu'a. Neu chat dJo'ng v a n con
c h i J n g a n tUo'ng do'i n h i e u h o ' n , g o i l a c h i i n g t r u n g
n h i e u , c a n t a n g lifo'ng D i a h o a n g cho de'n k h i s a c h
t i e u ( v i t i e u ) : c h u ' n g d a i tUo'ng do'i n h i e u ho'n, g o i l a
c h a t dird'ng, bUo'c n a y coi n h t f t i e m I n s u H n . D e n k h i chiJng h a t i e u ( t h a n t i e u ) . T r e n l a m s a n g chu'ng
l i r a n g dtfo'ng t r o n g niTo'c t i e u da b o t t h i d u n g s a n g thi/o'ng t i e u l a n h e , c h u ' n g t r u n g t i e u n S n g ho'n v a
cac bai thuoc t r e n . Liic dau uong thuoc t h a n g , sau c h u ' n g h a t i e u l a n a n g ho'n ca. L a i n d i : c h u ' n g
khi liio'ng diio'ng t r o n g nUd'c tieu da bdt nhieu, . t h t r g n g t i e u uo'ng n h i e u d a i t h i i d ' n g ; chufng t r u n g
c h u y e n s a n g d u n g t h u o c te de u o n g l a u d a i . i t i e u uo'ng n h i e u d a i n g a n , d o ; c h u ' n g h a t i e u uo'ng
N e u t h a y l a i c6 c h a t di/o'ng, n g u y e n n h a n l a 6' n h i e u d a i due.
H o a i s o n . D i a h o a n g k h o n g iJc che' duo'c l u g n g du'o'ng
t r o n g niro'c t i e u n e n them phan Itrgng D i a hoang, CHLfNG T H I / 0 N G T I E U
giam luo'ng H o a i so'n. Neu can bo Hoai so'n, thi (Phe tao thu-ofng tan)
k h o n g cho v a o h o a n , nhiTng p h a i u o n g v i t h u o c ay
b a n g each c h u y e n n a u c h u n g vd'i l a c h heo h a y Dia • Chii chiing : H o k h a n i t d a m , hoac d a m d i n h
• k h d k h a c , m u i k h o m i e n g r a o , m i e n g k h a t uo'ng
h o a n g , v i k h i n a u t h u o c c h a t diTo'ng b g t t r o n g H o a i
n h i e u , d a k h o , d a i t i e n t a o , c h a t Itid'i h o n g , r e u I L T O ' I
scfn k h o n g t a n r a .
v a n g m o n g , m a c h n h o p h u sac.

104 105
Tri phdp : Thanh nhiet n h u a n phe, sinh tan CH0NG TY VI KHI Hi/
chi khat. • Chu chiing : K h o n g m u o n a n , sau k h i a n b u n g
• Phuang thuoc : Tieu khat thang. d a y tru'o'ng, b u n g d a u , lo'm g i o n g b u o n n o n , m e t m o i ,
T h i e n hoa p h a n 12 g a m Sinh dia 12 g a m m a t v a n g n h a t , lUoi n h a t , r e u lu'oi t r f i n g m o n g ,
m a c h h o a n v6 ILTC.
Hoang hen 6 gam SCifa bo 8 gam
• Tri phdp : Bo t y i c h k h i , n h i e p t i n h .
Nude ngo sen 12 g a m
• Phuong thuoc : That v i bach truat tan.
CH0NG TRUNG TIEU HoSc h t r o n g 8 gam M o c hUo'ng 4 gam
(Vi nhiet thinh) C a t can 12 g a m Dang sam 20 g a m
• Chii chiing : V i q u a n n o n g k h o h o a c d a u , de Bach truat 16 g a m Bach l i n h 12 g a m
d o i , d a k h o , g a y o'm, d a i t i e n t a o k e t , t i e u t i e n v a n g Cam thao 4 gam
C CHO C A C TH do, lUoi d o , r e u lu'oi v a n g k h o , m a c h b o a t c6 l y c .
• Tri phdp : T h a n h v i t a h o a , dUo'ng a m nhuan CHLfNG T H A N A M (Ha tieu)
tao. • Chii chiing : C h o n g m a t , t a i u , n g u t a m p h i e n
• Phuong thuoc : B a c h ho g i a N h a n s a m thang n h i e t ( l o n g b a n c h a n b a n t a y v a ngUc n o n g ) , t r i e u
T r i m a u (sao) 12 g a m T h a c h cao 12 g a m n h i e t , h o n g k h o , m i e n g r a o , lu'ng d a u , c h a n y e u , t i e u
t i e n n g a n v a n g , liio'i do k h 6 , r e u ho'i v a n g , m a c h t e sac.
Cam thao 6 gam Gao te 40 g a m
• Tri phdp : T i e m a m bo t h a n .
N h a n sam 12 g a m
• Phuong thuoc : Ta quy a m .
CHtfNG T H A P N H I E T T R d T R E Thuc dia 12 g a m H o a i son 20 g a m
Bach l i n h 12 g a m Son t h u 8 gam
• Chii chiing : N o n g sot, k h a t k h o n g m u o n u o n g ,
T.2: BAr lo'm g i o n g b u o n n o n , b u n g su'o'n d a y trufd'ng, t i e u t i e n Cam thao 4 gam
v a n g h o a c v a n g d a , t i e t t a , l u d i h o n g , r e u iLTo'i v a n g , Hoac T r i ba D i a h o a n g t h a n g .

Hl/C mach boat sac.


C H t f N G A M Dl/OfNG Ll/CfNG H i / .
• Tri phdp : T h a n h n h i e t boa t h a p , boa t r u n g .
• Chu chiing : C h o n g m a t , u t a i , lu'ng g o i d a u
• Phuang thuoc : Thanh trung thang.
y e u , t a m p h i e n k h o n g i i , d a l a n h so' r e t , h o n g k h o
Tran hi 4 gam Phuc h n h 12 g a m m i e n g r a o , t i e u t i e n d a i t r o n g , diTOng s i i y e ' u , x u a t
Ban ha 4 gam Cam thao 4 gam t i n h so'm, sac m a t k h o n g tu'o'i n h u a n , m a c h t e v 6
Hoang hen 6 gam C h i tijf 8 gam lire.
Thao khau 8 gam

106 107

HA NOI - 2002
Tri phdp : T i i a m bo d i i O n g , ich t h a n , co sap. TRtJC D I E P HOANG K Y THANG
Phuang thuoc : Loc n h u n g hoang. ^ ; ,.
Diio'ng quy 12g Dang sam 16g
Thuc dia ^ 12 gam Bach Hnh j •.r 12 gam
True diep 8g Xuyen khung 4g
Son thu 8 gam Mach mon 6 gam
Mach mon 8g Ban ha 4g
> ,j

Huyen sam 6 gam Ngu v i 4 gam


Bach truat 16g Thach cao 6g
Cot bi 4 gam Loc nhung 8 gam

BANG
T r i chu"ng dai diro'ng k h o n g a n diTo'c m a k h a t ,
Pha chi 8 gam Nhuc thung dung 8 gam
CO
k h o n g bi tieu chay, do h u nhu'o'c ma tao n h i e t .
Dang sam 16 gam Hoang ky 12 gam
Ke noi k i m 8 gam. B A C H HO GIA SAM THANG

T r i mau 12g Thach cao 12g


CHO C A C THI Cam thao 4g Gao te 40g
N h a n sam 20g
T r i benh d a i du'o'ng k h i hit n h i e t t h i n h , c6
MOT SO PHU0NG THUOC VA Ml THUOC chufng an nhieu uong nhieu, met.
TRj BE NH D A I D U O N G
NGU A M HOAN

T H A N H THl/gfNG C H I T I E U T H A N G Hat sen lOOOg Hoai son lOOOg


Sam voi 500g Ha thu 6 trang (che) 500g
Mach mon (sao) 12g Dang sam 16g
Cii dinh lang 500g Mat ong viia dii
Ngan hoa 12g Thien mon 12g
• Cdc/i che : Sam voi cao v6 ngam niTd'c mudi 20
T.2: BAN Sinh dia (sao) 16g
T r i chufng dai du'o'ng uo'ng n h i e u , m a t do met.
phut, sao vang. H a t h u 6 ngam nLTo'c vo gao mot
dem, cao v6 den, pho'i heo, dung dui g6 (ky d6 s a t ) ,
Hl/C THAT VI BACH TRUAT T A N
dap n a t say kho sao vang khiif t h d . D i n h l a n g cao v6
t h a i mdng sao vang. Hoai so'n hap chin. H a t sen bo
Dang sam 20g Bach truat 12g t i m ngam rxxau 20 phut, sao vang. Cac v i t a n nhq
l a m hoan, moi ngay uong tCr 10 - 20g, chia h a i Ian
Bach Hnh 12g Cam thao 4g
uong vo'i nu'o'c sac cay cdi xay. Cung uong vo'i nUo'c
0 mai 8g CO may nau vo'i huo'ng sen (c6 may l a y ca re v a
T r i chiJng dai dtfo'ng an i t , d i t a , ngUo'i met. t h a n ) . A n k e t ho'p vdi lach lo'n, lach bo, coc chua
hoac khe chua, hoac tho'm (khom).

108 109

HA N O I - 2 0 0 2
T r i chufng d a i dUofng, t h e s u y nhtftfc b e n h l a u
BAI THUOC KINH NGHIEM:
n g a y a n n h i e u dai n h i e u , tao bon.
1. Ld long tu (nha dam): Cat nho bang long
CHAN VU THANG GIA VI tay cho vao coi xay sinh to xay n a t , loc bo ba l a y
nUd'c chCfng khoang 1 l y uong cafe n h o , cho t h e m
Bach truat 20g Bach h n h 20g
vao m o t t i x i u muoi r o i uong. U o n g 15 ngay t h i d i
Bach thUdc 16g Sinh khifcfng 8g thuf mau se t h a y giam i t n h a t la 80%. Tiep tuc uong

BANBI Phu tuf


K h i e m thifc
Bien dau
4g
20g
20g
Hoang ky
Xich dau
Ngu v i
20g
20g
8g
du 3 t h a n g t h i se dilt b a n benh dai dUo'ng.
* Li/u y: B a i n a y r a t cong hieu vo'i ngu'o'i md'i
mac benh. Sau k h i uong 15 ngay m a thuf m a u n e u d a
T r i chufng dai du-dng the T y T h a n h i i , ngaoi phu k h o i 100% t h i cung cuf p h a i uQ'ng cho dii 3 t h a n g . ,

CHO C A C THl suy nhi/gfc. Neu bo do' niJfa chCrng, k h i benh t a i phat se n a n g
t h e m r a t kho chuTa.
Re coi xay 20g Re thot not 20g
Re bong trang t r d n g 20g Re tre md 20g 2. Chon cay chuoi hot m6i ra hoa (bdp
chuoi) do khoang 30cm. Chat ngang cay n a y each
Re bach dong nuf 20g Re mac cd 20g
goc chCfng 40cm. Sau do khoet 1 16 6' giiJa cay de qua
Re y di 20g Cam thao nam 20g
dem nu'o'c se dong l a i 6' do chifng m o t chen n h o .
Cac v i rufa sach pho'i k h o sao sSc uong. T r i d a i Sang h o m sau l a y ntfo'c n a y uong. U o n g l i e n tiep 10
dtfo'ng t h e Phe' V i nhiet, an nhieu, uong nhieu, gay ngay se k h o i h a n benh dai dU'o'ng.
om.
* Liiu y: N e n chat va khoet 16 cay chuoi c6 hoa
vao buoi chieu t o i va dung v a i m u n g phii l e n ch6
CAC V! THUdC DAN GIAN TRI DAI DU0NG chat sau do cot l a i phia dadi de de phong con t r u n g
T.2: BAN - Qua tho'm (khom) hay v6 tho'm, hoac dau do la
hoac v a t la l a m 6 n h i l m nu'o'c. K h o n g dUo'c dung t u i
n i l o n g ma phai dung v a i m u n g de ntfo'c dong d cay
non cay tho'm; chuoi CO ch6 tiep xuc vo'i k h i tro'i b a n dem l a m t a n g
- T a n g bach b i nau vo'i gao; hieu qua ciia thuoc.
- Gao nau vo'i dau xanh;
- Co sHa nho l a ;
- Cay L o n g t u .
Do la cac v i thuoc c6 tac dung to't doi vo'i benh
dai dUcfng hoac uong r i e n g biet l a u d a i , hoac uong
k e m vo'i cac bai thuoc t r e n de ho trd.

1.10 Ill

!
HA NOI-2002
Y dl - 30g Hoatthach 16g
Cue boa 12g Xa tien thao 20g
MOT Sd BENH AN TR| BENH B A I BUONG
Sac uong m 6 i ngay m o t t h a n g .

• T r a n g X... X... 50 tuoi nong dan, benh 3 n a m ,


ngLfcfi yeu an nhieu, mau doi, niio'c tieu n h u cao, di tieu • DUcfng X... 50 t u o i , can bo, Sn n h i e u uong
nhieu, mieng kho, liXdi nhat, 6 mach t r a m t r i v6 lye. n h i e u d i t i e u n h i e u , benh hofn 1 n a m , ngJcfi y e u ,

BANS
• Chdn dodn : B e n h do v i dLTorng, can, t y a m h u , mach te sac.
t h a n k h i suy. • Chdn dodn : B e n h do t y a m hu'.
• Phep tri : T a n g eu'o'ng nguyen k h i b o i bo cO • Phep tri : Tu" a m t h a n h n h i e t , s i n h t a n c h i
t h e , tu" t h a n k i e n t y v i . k h a t . Dung bai T r i t i e u chi k h a t t h a n g :
D u n g bai Gia v i Ngoc dich t h a n g :
Sinh dia (sao) 20g Hoai son 30g
CHO CAC Tt Hoai son 30g T i n h hoang ky 16g Hoa phan 16g Thach hoc 20g
T r i mau (sao) 16g Sinh ke noi k i m 6g T r i mau (sao) 20g Sa sam 20g
Cat can 8g Hoa phan 12g Mach m6n(sao) 12g Trach ta 12g
Scfn t h u 16g Ngu v i 6g
Sac uong m o i ngay m o t t h a n g , uong 56 t h a n g , Sac uong m 6 i ngay m o t t h a n g , uong 40 t h a n g
benh khoi h^n. benh lanh.

• L y X... nuf 50 t u o i , tha may, ngUdi sot do mo • L a m X..., nu" 38 t u o i , a n n h i e u , uo'ng n h i e u , d i


h o i , k h a t , m o i ngay uong 12 l i t nUo'c, a n nhieu d i t i e u n h i e u , go m a do, ngUo'i yeu, m a t k i n h , d a i t i e n
T.2: BAr t i e u n h i e u , ngudi yeu mach nho. kho.
• Chdn dodn : B e n h do t h a p n h i e t hoa tao. • Chdn dodn : B e n h do am h\jl.

Hl/C • Phep tri : Tuyen hoa thu'cfng t i e u , t h a n h phe • Phep tri : Tu" am t h a n h n h i e t , s i n h t a n n h u a n
k h l , khuf uat of t r u n g t i e u . Dung bai T h a n h h i e n am : tao. D u n g bai thuoc S i n h t a n n h u a n tao :

Thong thao 12g Ty ba diep 30g Sinh thach cao 30g Sinh dia (sao) 30g
•Qua lau 6g Dong qua nhan 20g 0 phan 12g Thach hoc 12g
Dau quyen 12g Thiiy v i hanh 30g U o n g 50 t h a n g benh k h o i .
H a n h nhan 12g Tang chi 30g

112 113

HA N O I - 2 0 0 2
• Bao X... X..., nam can bo, ngiTofi y e u , k h a t DUcfng quy I2g Sinh dia 16g
nhieu. Thuc dia - i2g Hoang ky 16g
• Chan dodn : B e n h do a m hif hoa vtfcfng. Hoang lien 4g Hoang cam 4g
• Phep tri : DirSng a m t h a n h n h i e t bo t h a n . Hoang ba 4g
D u n g bai Tieu k h a t t h a n g gia g i a m : U o n g 5 t h a n g mo h o i t r o m m a t h a n . Tiep cho
Dang sam 16g Thach cao 20g uo'ng bai Sinh mach t r e n , ho'n 1 t h a n g benh l a n h .
Phuc Unh 12g Hoang h5n 4g (Cac benh an tren trich trong "Thien gia
Hoan5 cam 4g T r i mau 8g n g h i e m phLTo'ng")

Hoa phan 12g


T r i ba D i a hoang (tufc Luc v i T r i ba l a m hoan)
* T r a n . . . X , nam 65 tuoi, m i e n g kho uong nhieu,
12g, T h i e n m o n 8g, M a c h m o n 8g, Do t r o n g 8g, T a t
di tieu nhieu, hay doi, dai t i e n k h o , mach t r a m ,
le 8g, Cau t i c h 12g, Ke noi k i m 8g, Boi Ian diep 12g,
chat ludi t o i .
Bach t r u a t 12g, Quy ban 12g, T h a c h hoc 12g, Tho t y
tijf 12g. Cho v i e n Luc v i vao t h a n g sSc uong m 6 i • Chan dodn: B e n h dai dudng k e m theo huyet
ngay m o t t h a n g , uong 30 t h a n g benh k h o i . ap cao, m&t mo', do can t h a n a m hu", diicfng k h a n g ,
a n h huo'ng den m a t .

TiJ ha xa 30 gam Ngu v i tuf 12 gam


• M a u X... nam 37 tuoi, can bo, v i nguyen n h a n
Dang sam 40 gam Ha thii 6 40 gam
k i n h te ma sinh ra u uat, liet duang, xuat t i n h so'm,
Nhuc thung dung 40 gam Sinh dia 20 gam
l a m cho vo' chong bat hoa, t\i tiio'ng nang ne, mat ngii.
Hoa ma nhan 12 gam NgUu tat 16 gam
• Chan dodn : A m htf, dUo'ng k h a n g .
Chi xac 12 gam Cue hoa 16 gam
• Phep tri : Tif am t h a n h n h i e t , s i n h t a n , nhuan Thach hoc 20 gam Bach v i 20 gam
tao. D u n g t h a n g Bach ho sinh mach t h a n g gia v i :
Hoang ky 30 gam Mach mon 16 gam
Dang sam 40g Mach mon 16g Thien mon 12 gam Tat le 30 gam
Nguvi 8g T r i mau 16g Quat ly nhan 20 gam Coc t i n h thao 20 gam
Hong mai 12g Cam thao 4g Tarn sa 20 gam

Ne'u an nhieu t h i t h e m Hoang cam 12g, Phac Cac v i l a m hoan, m o i hoan 10 gam, m o i buoi
sang uong 1 hoan.
t i e u 6g; d i tieu n h i e u , ni/dc tieu nhtf cao, t h e m I c h
t r i n h a n 12g, Phuc bon tuf 16g, Ngu boi tuf 6g. U o n g
6 t h a n g benh g i a m nhieu, nhu"ng v a n con r a mo h o i
t r o m , l i e n cho uong b a i Dtfo'ng quy luc hoang t h a n g :
114 115
• L e X. . ., 35 t u o i , hi t h u phtTofng..., q u a n 6, Tp. U o n g 20 t h a n g b e n h n h a n d d 3 0 % , sau do uo'ng
H C M . B i b e n h hcfn 10 n a m , k h a m t h a y h i n h sac t h a n g t r e n , bd d a y G u i , cay D a u , Do t r o n g g i a L a c
b i n h thtfo'ng, m a c h t r a m h o a t . t i e n , T o h o n g , M S u le n i i b ' n g , uo'ng t i e p 12 t h a n g ,
t i e u t i e n g i a m , h o t u o n g nird'c, h e t sot; nhiTng a n
• Chan dodn : Ly am hii.
k e m t i e u . D u n g phiTOng t r e n g i a r a u M o l o n g , H o a i
- ' • Phep trl : B o a m t h a n h n h i e t . so'n u o n g t i e p 12 t h a n g , sau do g i a B a k i c h , D o
• Bdi thudc : t r o n g . H a t sen u o n g 12 t h a n g nCTa b e n h k h o i ( t r i c h
C a y r a u meo 30g Co siJa n h o l a (sao v a n g ) 40g "100 benh an hay ciia ong Viet Cue").

Sau do t h e m v6 Sau r i e n g 20g, Hoai scfn 20g.


U o n g 3 t h a n g , m o i n g a y a n m o t l a l a c h lo'n, n a u nUo'c
l a c h u o n g , sau cho l a c h xao hoac n a u c a n h , b e n h l a n h * B e n h n h a n ho'n 10 t u d i , thUo'ng h a n md'i k h d i , .
h S n ( t r i c h t r o n g 92 b e n h a n h a y ciia o n g V o V a n H y ) . n h a n a n m a y m i e ' n g t h i t bo v a c a m n e p , d e n c h i e u
p h a t sot d a y b u n g , u o n g b a i b d t r u n g i c h k h i g i a
t h e m cac v i T i e u d i t h i n h e d a y b u n g n h u n g t a n g
• N g u y e n D . . . , n a m 38 t u 6 \h a n so 4 8 / 7 8 s o t ; n g d l a n g o a i c a m t h e m nhufng v i t a n t a t h i sot
v a o v i e n n g a y 1 5 / 8 / 1 9 7 8 , r a v i e n 1/9/1978. K h a m l u i , n h u ' n g d e n h o r n sau ngUc no d e n h l e n b a n g c a i
t h a y ngLfofi g a y cao, ho'i tho' n g & n , a n i t , n g u i t , y e u d a u , tUa h o n k h o i m a k h o n g p h a i h o n khd^i, t i f a d a y
m e t , n a n g ne, dau lUng, m o i t a y c h a n , dau c h o a n g , m a k h o n g p h a i d a y , n o n g n h u liifa n u n g , k h a t niio'c
ngUc h o i h o p , t r o n g b u n g x o t x a k h o c h i u , d i d a i duf, d i d a i n h i e u . Uo^ng b a i S i n h m a c h t h a n g de t r i
nhieu, uong nhieu. Bat mach thay mach t h a n t r a m k h a t . U o n g b a i L u c v i de b d t h i i y , b a i B a t v i de d a n
v i , m a c h p h e p h u n h u , m a c h a m c a n t y h o a n nhiio'c. h o a xuo'ng. N h u ' n g v a n n o n g v a k h a t , l a i t h e m
D o a n b e n h do t h a n dMng h i i , hiX h o a bo'c l e n x o n g chufng s u y e n r a m o h o i t r a n .
d o t thu'cfng t i e u , t r u n g t i e u .
T o i ( H a i T h i i o ' n g ) n g h i rhng : Bd t h u y hoa that
• Phep trl : T u ' a m bo t h a n , k i e n t y , t i e u t h a p la gdc de t r i k h a t , n h i i n g d a n g ngo' l a t r o n g bung
n h i e t , s i n h t a n , hoa huyet dich. t y a h o n k h o ' i , t y a d a y trUd'ng. N o i k i n h n o i : " H a i ve
• Bdi thudc : k h o n h o c l a b a t t i i c , h a i ve a n u o n g l a hCfu du^'. V a
Ha thu 6 D a u den 12g l a i t h i t bo n o n g de p h a t n h i e t , co'm n e p k h o tieu,luc
12g
md'i 6 m d a y t y v i d a n g y e u m a d u n g n e n b i t i c h t r e ,
Giay gui 12g Cay dau 8g
cac thay thuo'c cho rang md'i d m day khong dam
H o a i scfn 8g Hoa phan 8g
dung thudc h a , t o i cho uo'ng b a i D i e u v i thCra k h i
Mach mon 8g Y dl lOg t h a n g (Dai hoang. Cam thao, Phac tieu) mot thang
K h i e m thiJc 8g Do" t r o n g 8g d i i a r a t h i t bo co'm n e p , b e n h n h e h e t k h a t ! Sau do
ich t r l nhan 8g d u n g B a c h t r u a t 4 0 g , GCfng sao d e n 8 g , C h i c h Cam

116 117
t h a o 12g, N g u v i 2 g ; s ^ c h o a ntrdc s a m cho uong, 3 Bans 1 :_
t h a n g t h i k h o e . S a u do dung B a t v i boi M a u dcfn bo
T r a c h t a t h e m N g u v i , Ngtfu t a t , T h o t y tuf t h i b e n h BANG THAM KHAO NHIET Ll/dNG CAN THIET
lanh hSn. MOI NGAY CUA NGl/C(l BENH OAI Ol/dNG
Q u a b e n h a n n a y , t h a y t r o n g thifc te c u n g c6
Mhiet lirang \e NgucJi map Ngacii blnh Ngudi gay
n h i e u ngu'o'i do t i c h t r e thu'c a n m a d a n d e n bi b e n h
d a i dufo'ng, n h u n g v i t i c h t r e n h e n e n k h o n g p h a t thiet\h thu'cing go
m a n h l i e t nhii b e n h n h a n t r e n , nhiJng b e n h nhu' v a y Cu'5ng do^\Caio\ (Moi kg (Moi kg (Moi kg
triio'c h e t c u n g p h a i dung thuoc tieu de trCf khii" t i c h lao dpng ^ ^ ^ \ the trong) the trong) the trgng)
tr e , s a u do m d i uong c a c b a i thuoc t r i d a i dtrdng m d i
CO h i e u q u a . Ngiidi nghi ngcJi 15 15 - 20 20 - 25

( T r i c h Hdi Thuong Y Tdiig Tdm Linh). Lao dpng nhe va phu


nU chu gia dlnh 20 - 25 25 - 30 30 - 35
Lao dong trf 6c 20 - 25 30 35
Lao dong hang trung 30 35 40
Lao dong nang 35 40 40 - 50
Phu nO mang thai 30 35 41
Dang trong thcii ky
cho con bu 30 - 35 35 - 40 40 - 45

Bans 2 :

I BANG THAM KHAO NHIET


MOI NGAY CUA NGJCil
Ll/ClNG CAN THIET
GIA BI BENH DAI Dl/CJNG

Nhiet lu'ong \e Ngu'o'i map Ngu'cii binh Ngu'o'i gay


^ \ ^ c a n thiet \hinh thiidng go
Cuong dO^^^Calo \ (M6i kg (Moi kg (Moi kg
lao dpng ^ ^ ^ ^ \ the trpng) the trpng) the trpng)

Ngifcii nghi ngdi 15 20 - 25 20 - 30


Lao dong nhe 20 - 25 30 - 35 35 - 40

t
30 35 - 40 40 - 45
Lao dong vifa

118 119
Bans 3 :

R A U X A N H CHUfA 8 % Dl/CJNG TR6 XUONG


Lai noi dau 5
PHANI
1 % Cai bfip; b i do n o n .
I. Scf iLTcfc ve benh dai diTo'ng 7
2% Rau cai dau, cai t r S n g nho, cai t h i a , r u o t cay cai 11. Nhufng nguyen nhan de dan tdfi benh dai diTcfng 7
dau; m a n g , rau can, b i do, b i dao, diTa chuot, i n . Trieu chiifng cua benh dai difofng 8
bau, ca chua, dUa t r S n g . IV. Tif chan doan benh dai ducfng 10
3% Rau he, cai t r a n g to, bap cai, m.Sng mua xuan, V. Phan loai benh d a i dudng 11
gia dau x a n h , m a m dau Hoa Ian, cuo'ng cai dau, V I . Cac bien chu-ng 12
rau tuyet l y h o n g , rau nha chua, siip lo', qua ca, V I I . NgiTofi benh dai diT&ng can nhd 13
mUofp dang. PHAN II
4% Rau muong, cu cai, dau dua, 6t x a n h qua to, dau I. PhiTofng phap an uong ciia ngir6i benh dai dLf&ng....20
tuf ihdi, h a n h nho, rau cai bap, rau l o n g t u . I I . Cach tinh toan doi vdi ngifdi b i benh dai dudng 22
5% Rau den, miidp, bach bien dau, t o i x a n h , 6t ca I I I . Cac nguyen to hoa hoc vo'i benh dai difcyng 27
chua, hoa rau he, cu cai do nho. IV. Chi so diicfng huyet ciia mot so thuc pham 30

6% H a n h Id'n, ngo sen, m a n g mua dong, dau x a n h . PHAN I I I


Thxifc an hang ngay \6i tri l i ^ u
7% Ca ro't, b i ngo, gia dau n a n h , dau x a n h tu'o'i, rau
den mua dong, cii cai muoi. I. Lircfng thiJc va cac loai dau 32
+ Gao te '. 32
8% H a n h t a y , gCfng song.
+ Gao nep 32
+ Tieu mach 33
+ Dai mach 34
+ Kieu mach 35
+ Cao liTOng 36
+ Cay ngo 37
+ Cay ke 39
+ Dau nanh 40
+ Dau phu 41
+ Ba dau phu 42

120 121

-200?
+ Dau den 42 + H a i ddti 61
+ Dau tarn 43 + L a che 62
+ Dau dua 43 + Moc n h i den 63
; +Dauxanh 44 + Ngoc true 63
+ Dau van t r a n g 45 + Y di nhan 64

V + Dau do 45 + Hoai scfn 64

+ VLrngden 46 IV. Cac loai rau dua 67

• + Khoai lang 46 + L a cau k y 67

+ Dau Hoa Ian 47 + H a t cau k y 67

+ Dau trSng 48 + Rau can 69

+ Dau phung 48 + H a n h ta 70
CHO CAC TH I I . Cac loai chit ca, su:a 49 + H a n h tay 71

+ T h i t heo 49 + Rau he 71

+ T h i t heo xao h a n h t a y 50 + Rau muong 72

+ XUtfng song heo 50 + Rau n h a chiia 73

+ Canh xucfng heo h a t sen 51 + Rau cai t r a n g 75


+ Da day heo 51 + Cai cay 76
+ Gan heo 51 + Mudp dang 76
+ Cat heo 52 + T r a kho qua 78
+ Tuy heo 53 + B i do 78
+ T i m heo 55 + B i dao 79
+ Da day de 55 + Canh bau 80
+ SiJa ngira 56 + Cii cai 81
+ SiJa ngirdi 56 + Cii ca r o t 81
+ SiJa ong chua 57 + Mirdp 82
+ Trufng ga 57 + Qua ca 83
+ Canh ca t h u 58 V. Cac loai hoa qua va h a t 84
I I I . Cac loai nong san 59 + Phan thach lifu 84
+ San day 59 + Qua dau 85
+ Ca chua 59 + T y ba 86
+ N a m hucfng oO + Scfn t r a 86

123
122

HA NOI - 2002
+ Keo cay d^o 87
+ Qua dufa 88
+ Dilcfng m a i 88
J; +Anhdao 89
+Daahau 89
+Taotay 90
+ Hatdao 90
+ Cayle 91
+ Hat tung 91
+ Qua la h a n 92
V I . Cac loai diroc p h a m va thifc p h a m khac 93
+ La dau 93
THl/VIEN KHO + Phuc l i n h 93
+ La sen 94
+ Ke noi k i m (mang me ga) 94
+ Bach qua 94
+ Nhuc que 95
+ Dau phu ma vu 95
PHU L U C
Phvfofng p h a p d i e u t r i b ? n h d a i dtfdng b ^ n g D o n g y
+ ChiJng hau benh tieu k h a t 96
+ Can nguyen benh t i e u k h a t 97
+ Cach t r i lieu benh t i e u k h a t 99
+ T r i t i e u , t r i ban t i e n h a n h tCfng biTdc 101
+ Cac dcfn thuoc t r i benh goc 102
+ Dong y bien chufng luan t r i benh dai dudng 105
+ Mot so phuong thuoc va v i thuoc t r i benh 108
+ Cac v i thuoc dan gian t r i benh dai diTcfng 110
+ Mot so benh an t r i benh dai diidng I l l
+ Mot so bang t h a m khao n h i e t lutfng 119

124

HA N O I - 2002 1

You might also like