LỜI MỞ ĐẦU

Với sự phát triển không ngừng của khoa học kỹ thuật, con người đã phát
minh ra nhiều công cụ phục vụ cuộc sống , từ những vật dụng hằng ngày cho
đến những sản phẩm công nghệ cao. Kỹ thuật số ch ắc h ẳn là m ột công c ụ h ỗ
trợ hết sức quan trọng trong thời đại ngày nay.
Để có thể biết được những ứng dụng cụ th ể của kỹ thu ật s ố trong đ ời
sống, chúng ta hãy đi tìm hiểu về chiếc đồng hồ số một vật dụng h ằng ngày
đơn giản nhưng rất cần thiết. Đồng hồ là một thiết bị mà h ầu như bất c ứ ai
cũng phải dùng tới nó. Một chiếc đồng hồ cơ, xem giờ bằng cách nhìn vào kim
chỉ ở vạch chia thời gian sẽ gây khó khăn cho người sử dụng. Nhưng đối với
đồng hồ số, thời gian được hiển thị rõ ràng bằng các ch ữ số sẽ dễ dàng s ử
dụng hơn.
Bởi vậy, sau đây em xin thiết kế một mạch đồng hồ số dùng IC74LS90 ,
đây là IC rất thông dụng trong kỹ thuật số.
Trong đề tài nàycũng còn nhiều thiếu sót rất mong sự góp ý c ủa th ầy
giáo và các bạn để đề tài được tốt hơn!!!

1
 CƠ SỞ LÝ THUYẾT

1. Hệ giải mã aa
Xây dựng hệ giải mã cho led 7 đoạn anode chung. D
b
C Giải c
mã d
B led e
* Bảng chân lý: 7 đoạn. f
A
g

Input Output

D C B A a b c d e f g

0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1
0 0 0 1 1 0 0 1 1 1 1
0 0 1 0 0 0 1 0 0 1 0
0 0 1 1 0 0 0 0 1 1 0
0 1 0 0 1 0 0 1 1 0 0
0 1 0 1 0 1 0 0 1 0 0
0 1 1 0 1 1 0 0 0 0 0
0 1 1 1 0 0 0 1 1 1 1
1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
1 0 0 1 0 0 0 1 1 0 0
1 0 1 0 X X X X X X X
1 0 1 1 X X X X X X X
1 1 0 0 X X X X X X X
1 1 0 1 X X X X X X X
1 1 1 0 X X X X X X X
1 1 1 1 X X X X X X X

2
*Các hiển thị tương ứng của LED 7 đoạn với lần lượt các đầu vào:

*Sơ đồ logic

* Phương trình logic:

a = DC BA + CA
b = C BA + CB A = C ( B ⊕ A)
c = CB A
d = C BA + C B A + CBA = C BA + C ( B ⊕ A)
e = CB + A
f = BA + CB + DCA
g = DC B + CBA
Trong bài ta sẽ sử dụng IC7447 để giải mã cho LED 7 đoạn.

2. Hệ Đếm
2.1Khái niệm:
Hệ đếm nối tiếp: xung đếm chỉ đưa vào một FF.
Hệ đếm song song: xung đếm được đưa vào tất cả các phần tử đếm.
Để thành lập một hệ đếm ta sử dụng JK- FF. Nếu có n FF thì thành l ập
được hệ đếm có dung lượng tối đa là 2n .
VD: 2FF thành lập hệ đếm 4.

3
 3FF thành lập hệ dếm 8.
4FF thành lập hệ đếm 16.
Hệ đếm: đếm nối tiếp, đếm song song.

* Xét hệ đếm nối tiếp 3bit:

2.2 Hệ đếm bất kỳ:

Gọi: N là số trạng thái của 1 hệ đếm bất kỳ
n là số bit đếm.
Ta có: 2n−1 < N < 2n
VD: thành lập hệ đếm 6 đếm lên.
Ta có: 22 < 6 < 23 => sử dụng 3FF.

* Bảng trạng thái:

S Q3 Q2 Q1
ố
0 0 0 0
1 0 0 1
2 0 1 0
3 0 1 1
4 1 0 0
5 1 0 1 Xoá bit nhớ về
000

4
 1 1 0

2.3 Ghép các hệ đếm:

Nếu có hai hệ đếm N & M, ta có th ể ghép nối ti ếp thành h ệ đ ếm có
N*M thạng thái.
* Nguyên tắc ghép:
- Đặt xung clock vào bộ đếm M.
- Lấy tín hiệu từ bit có trọng số cao nhất của bộ đếm M làm xung clock
cho bộ đếm N.
VD: Hệ đếm 10 ghép với hệ đếm 6 thành hệ đếm 60.

MSB LSB

CK A4 A3 A2 A1 CK B3 B2 B1
Đếm 10 Đếm 6

Trong bài ta sẽ sử dụng IC7490 để thực hiện các hệ đếm.

5
 THIẾT KẾ SƠ ĐỒ MẠCH
I. Sơ đồ khối:

Khối tạo xung Khối đếm Khối giải mã Khối hiển thị

Khối tạo Mạch đếm Mạch giải Hiển

xung dùng giây dùng mã BCD thị giây
IC7400 IC74LS90 dùng qua led
IC74LS47 7 đoạn

Mạch đếm Mạch giải Hiển

phút dùng mã BCD thị phút
IC74LS90 dùng qua led
IC74LS47 7 đoạn

Mạch đếm Mạch giải Hiển

giờ dùng mã BCD thị giờ
IC74LS90 dùng qua led
IC74LS47 7 đoạn

* Nhiệm vụ các khối:

Khối tạo xung: tạo xung vuông với tần số 1Hz.
Khối đếm: Gồm các IC7490 được ghép nối với nhau để tạo thành các h ệ
đếm phù hợp.
Khối giải mã: Gồm các IC7447 để giải mã BCD để đưa ra khối hiển thị.
Khối hiển thị: Hiển thị tín hiệu sau giải mã qua LED 7 đoạn

II. Hoạt động của từng khối:

1. Khối tạo xung:

Ta dùng IC7400(cổng NAND) để tạo ra xung đầu vào cho bộ đếm.
Cấu tạo

6
 Chân vào Chân ra
1,2 3
4,5 6
9,10 8
12,13 11
Chân 7 nối đất, chân 14 nối nguồn
Mạch tạo xung

2. Khối đếm
2.1.IC 74LS90
2.1.1.Hình dạng

Bốn chân thiết lập: MR1, MR2, MS1, MS2.

Khi đặt MR1 = MR2 = 1 ( ở mức cao) thì bộ đếm được xoá về 0 và các
đầu ra ở mức thấp.
MS1, MS2 là chân thiết lập trạng thái cao của đầu ra: QA = QD = 1 ,
QB = QC = 0 .
NC chân bỏ trống.
IC 7490 gồm 2 bộ chia là chia 2 và chia 5:
- Bộ chia 2 do Input CKA điều khiển đầu ra QA .
- Bộ chia 5 do Input CKB điều khiển đầu ra QB , QC , QD .
- Đầu vào CKA, CKB tích cực ở sườn âm.

7
- Để tạo thành bộ đếm 10 ta nối đầu ra QA vào chân CKB để tạo xung kích
cho bộ đếm 5. QA , QB , QC , QD là các đầu ra.

2.1.2 Sơ đồ logic và bảng trạng thái

Hình: Bảng trạng thái của IC 7490.

8
 Hình: Sơ dồ đầu ra QA , QB , QC , QD .

3. Khối giải mã
3.1. IC 74LS47
3.1.1 Khái niệm
Mạch giải là mạch có chức năng ngược lại với mạch mã hoá. Mục đích
sử dụng phổ biến nhất của mạch giải mã là làm sáng tỏ các đèn để hiển thị kết
quả ở dạng chữ số. Do có nhiều loại đèn hiển thị và có nhi ều lo ại mã s ố khác
nhau nên có nhiều mạch giải mã khác nhau.
Ví dụ: giải mã 4 đường sang 10 đường, giải mã BCD sang thập phân…
IC74LS47 là loại IC giải mã BCD sang led 7 đoạn. Mạch gi ải mã BCD
sang led 7 đoạn là mạch giải mã phức tạp vì mạch ph ải cho nhiều ngõ ra lên
cao hoặc xuống thấp (tuỳ vào loại đèn led là anode chung hay cathode chung) để
làm các đèn cần thiết sáng nên các số hoặc ký tự. IC 74LS47 là loại IC tác động
ở mức thấp có ngõ ra cực thu để hở và kh ả năng nh ận dòng đ ủ cao đ ể đưa vào
trực tiếp các đèn led 7 đoạn loại anod chung.

3.1.2 Hình dạng và sơ đồ chân:

9
 Chân 1: BCD B Input.
Chân 2: BCD C Input.
Chân 3: Lamp Test.
Chân 4: RB Output.
Chân 5: RB Input.
Chân 6: BCD D Input.
Chân 7: BCD A Input.
Chân 8: GND.
3.1.3 Sơ đồ logic và Bảng trạng thái:
Chân 9: 7-Segment e Output.
Chân 10: 7-Segment d Output.
Chân 11: 7-Segment c Output.
Chân 12: 7-Segment b Output.
Chân 13: 7-Segment f Output.
Chân 14: 7-Segment g Output.
Chân 15: 7-Segment a Output.
Chân 16: Vcc.
10
* Nguyên lý hoạt động:
IC 74LS47 là IC tác động mức thấp nên các ngõ ra mức 1 là t ắt,
mức 0 là sáng, tương ứng với các thanh a, b, c, d, e, f, g c ủa led 7 đo ạn
loại anode chung, trạng thái ngõ ra cũng tương ứng với các số thập phân
(các số từ 10 đến 15 không được dùng tới).
Ngõ vào xoá BI được để không hay nối lên mức 1 cho hoạt động
giải mã bình thường. Nếu nối lên mức 0 thì các ngõ ra đều tắt bất chấp
trạng thái ngõ ra.
Ngõ vào RBI được để không hay nối lên mức 1 dùng để xoá số 0 (s ố 0
thừa phía sau số thập phân hay số 0 trước số có nghĩa). Khi RBI và các
ngõ vào D, C, B, A ở mức 0 nhưng ngõ vào LT ở mức 1 thì các ngõ ra đ ều
tắt và ngõ vào xoá RBO xuống mức thấp.
Khi ngõ vào BI/RBO nối lên mức 1 và LT ở mức 0 thì ngõ ra đ ều
sáng.
Kết quả là khi mã số nhị phân 4 bit vào có giá trị thập phân t ừ 0 đ ến
15 đèn led hiển thị lên các số như ở hình bên dưới. Chú ý là khi mã s ố nh ị
phân vào là 1111= 1510 thì đèn led tắt.

11
4. Khối hiển thị:
Hiển thị dùng led 7 đoạn loại anode chung do đầu ra của IC 7447 có
mức tích cực là mức 0 ( mức thấp).
Ở loại anode chung ( anode của đèn được nối lên +5V, đoạn náo
sáng ta nối đầu cathode của đoạn đó xuống mức thấp thông qua điện trở
để hạn dòng.

Chân 3, 8 là Vcc_được nối lại với nhau.

12
III. Thiết kế mạch
1 Sơ đồ nguyên lý:

13
2 Nguyên lý hoạt động:

Xung kích được tạo ra từ mạch tạo xung và xung này được đưa tới chân
CKA của IC 74LS90 đếm giây. Ngõ ra của IC7490 ở các chân QA , QB , QC ,
QD được đưa đến ngõ vào của IC giải mã 74LS47.
Đối với hai IC đếm giây (IC1 và IC2): Ta nối chân Q a vào chân CKB
của IC1 để thành bộ đếm 10,xung CLK từ bộ tạo xung được cấp cho IC1
qua đầu vài CKA, IC1 này đếm giá trị của 9 xung ( led hi ển th ị s ố 9), sau
khi đếm hết giá trị của 9 xung thì cấp cho IC 2 một xung đếm. Khi đó, IC1
đếm về 0 và IC2 đếm lên 1, ta sẽ có s ố 10. Sau đó IC1 ti ếp t ục đ ếm t ừ 0
đến 9 và tiếp tục cấp xung cho IC2 tăng lên 2, 3,… Khi IC1 đếm đếm 9 và
IC2 đếm đến 5 chuyển sang 6 thì khi đó 2 bit C ,B c ủa IC2 s ẽ ở m ức 1 và
ta sẽ cho 2 đầu ra này vào 2 chân MR1,MR2 của 2 IC 7490 để reset cả hai
IC trở về 0. Đồng thời đầu ra Q c của IC2 này được nối với chân CKA của
IC đếm phút.Khi Qc đang ở trạng thái 1 khi đếm số 5 sẽ reset về 0,như
vậy xung này sẽ kích vào đầu vào CKA của IC3 để đếm 1 đơn vị tương
ứng với 1 phút.
Đối với IC đếm phút (IC3 và IC4): Khi IC3 nh ận được xung t ừ nó
lại đếm giống như IC1 đếm giây , tương tự IC4 giống IC 2.Nh ư v ậy 2 IC
3 và 4 sẽ đếm đến giá trị 59. Vì lấy xung từ IC đếm giây nên khi mạch
đếm giây đếm đến 59 thì mạch đếm phút mới nhận được một xung. Khi
cả IC đếm giây và đếm phút đều đếm đến giá trị 59 thì tất cả 4 IC cũng
được reset về 0, đồng thời IC4 đếm phút cấp cho IC5 là IC đ ếm gi ờ m ột
xung.
Đối với IC đếm giờ (IC5 và IC6): Khi IC5 nh ận được một xung thì
nó cũng bắt đầu đếm lên. Khi IC5 đếm đến 9 thì c ấp xung cho IC6 đ ếm,
khi hai IC đếm giờ đếm đến 23 và tại thời điểm sang 24 là lúc cả hai IC
được reset. Vì số nhị phân tương ứng của 2 là DCBA = 0010, c ủa 4 là
DCBA = 0100 nên ngõ ra B của IC đếm giờ ( đếm hàng ch ục) và ngõ ra C
của IC đếm giờ (đếm hàng đơn vị) được đưa vào 2 chân MR1,MR2 c ủa 2
IC đếm giờ để thực hiện reset về 0.Như vậy khi mạch đang ở trạng thái
23:59:59, nếu nhận thêm 1 xung CLK từ bộ tạo xung thì ta có trạng thái
tiếp theo sẽ là 00:00:00.

14