„Zbrodnia i Kara”

1. Fiodor Dostojewski – biografia pisarza:

– urodził się 11 listopada 1821r w Moskwie
– zmarł 9 lutego 1881r w Petersburgu
– debiut – „Biedni ludzie” – 1846r
– twórczość – „Wspomnienia z domu umarłych”, „Biesy”, „Bracia Karmaznow”
– życie – aresztowany i skazany na karę śmierci w 1849r, ułaskawiony, ale za to zesłany na Sybir, traci
pracę, umiera mu żona, decyduje się na opuszczenie Rosji, w 1865 – 1866 pisze „Zbrodnię i Karę”
2. Świat przedstawiony:
– gatunek – powieść psychologiczna
– czas akcji – lipiec 1865r ( wydarzenia nie trwają długo), Raskolnikow już nie studiuje, planuje
morderstwo, akcja trwa 14 dni,
– miejsce akcji – Petersburg, Syberia(w epilogu),
– narracja – narrator patrzy często na świat oczami głównego bohatera, który nie może pogodzić się z
nędzą i światem
– bohaterowie – Rodion Raskolnikow, Razumichin, Dunia, Pulcheria, Sonia Marmieładow,
Katarzyna
Iwanowna, Siemian,
3. Krótka charakterystyka poszczególnych bohaterów
– Eudoksja Romanowna Raskolnikow – siostra Rodiona, córka Pulcherii, jest osobą energiczną, pewną
siebie, ma nadwyrężoną reputację zaletami Swidrygajłowa, ostatecznie jej mężem zostaje Razumichin
– Sonia Siemianowna Marmieładow – 18 letnia córka z 1-go małżeństwa Marmieładowa, trudni się
nierządem, by wykarmić dzieci swojej macochy, to jej Raskolnikow wyznał, że jest zabójcą
– Razumichin (Wrazumichin) – przyjaciel i opiekuj Rodiona, ożenił się z Dunią, określa go mianem
kierującego się rozumem, zwolennik postępu, orędownik pracy organicznej,
– Zosimow – lekarz, kolega uniwersytecki Raskolnikowa i Razumihina, energiczny, gruby, żwawy,
interesował się psychiatrią
– Siemion Marmieładow – urzędnik, nałogowy alkoholik, ojciec Soni, zmarł stratowany przez konie na
ulicy
– Katarzyna Iwanowna Marmieładow – druga żona Siemiona, chora na gruźlicę, umiera od krwotoku dwa
dni po mężu, nerwowa, wybuchowa, ambitna, uczciwa
– Swidrygajłow – ziemianin uwikłany w małżeństwo z niekochaną kobietą, człowiek o niejednoznacznej
moralności, nieszczęśliwie zakochany w Dunii, popełnia samobójstwo
– Łużyn – prawnik, narzeczony Dunii, człowiek małostkowy, skąpy podły, tchórz, konformista, Dunia zrywa
z nim zaręczyny
– Porfiry Pietrowicz – śledczy prowadzący sprawę morderstwa, człowiek bardzo inteligentny
– Alona – 60-letnia kobieta trudniąca się pożyczaniem pieniędzy pod zastaw, zamordowana przez Rodiona
– Lizawieta – siostra Alony, głęboko wierząca
– Pulcheria – 43- letnia matka Rodiona, wdowa, uboga rencistka, umiera wkrótce po skazaniu syna na
katorgę
4. Wygląd Petersburga
• zatłoczony
• brudny
• pełen kurzu i błota
• zamieszkują go studenci i rzemieślnicy,
• liczne wąskie uliczki sprzyjające kradzieżom i bójkom,
• knajpy, z których wydobywał się smród
• niezliczona ilość pijaków i prostytutek
• jest zamieszkane przez ludzi nie mających żadnego systemu wartości
• miasto wzbudza w Raskolnikowie
◦ wstręt, odrazę, przygnębienie, poczucie odrzucenia, prowokuje do zbrodni
Wniosek: Petersburg został ukazany w powieści jako miasto – demon, współczesna Sodoma, miasto skazane
na zagładę, strefa obcości, anonimowości. Miasto jest piekłem, w którym giną najsłabsi i najwrażliwsi.
Petersburg to symbol współczesności, która odeszła od najcenniejszych wartości kultury rosyjskiej i religii
prawosławnej.
5. Pokój Raskolnikowa
• mała komórka, długa na 6 kroków, ubogi, nędzny, niski, wzbudzający poczucie klaustrofobii,
zaniedbany, ponure wrażenie
• umeblowanie → 3 krzesła, stół, kanapa, szafa
6. Pokój Sonii
• duży, niski, krzywy,
• okna wychodzą na kanał,
• umeblowanie → łóżko, 2 krzesła, stół, komoda
• na ścianach żółte, zniszczone tapety
• było tam zimno i wilgotno
7.Pokój Marmieładowa
• pokój przechodni, panował tam bałagan
• umeblowanie → stół, kanapa, 2 krzesła
• ciemne, gnuśne pomieszczenie
8. Życie studentów
• biedne – aby przeżyć, udzielają korepetycji
• chodzili do lichwiarki zastawiać swe cenne przedmioty
• ubierają się nędznie,
• brak pieniędzy
Wniosek: Większość bohaterów żyje w skrajnych warunkach, są biedni, nie stać ich na ubranie czy jedzenie
9. Portret psychologiczny Raskolnikowa
➔ imię od greckiego słowa →„Rodion”, czyli róża
➔ imię po ojcu → Romanowicz, czyli siła, moc
➔ nazwisko → Raskolnikow od słowa „raskow” (rozłam w kościele prawosławnym) i
„raskolnik”(odszczepieniec, rozłamowicz)
➔ 23 letni student prawa
➔ pochodzi z prowincji, z ubogiej rodziny, ma siostrę i matkę, ojciec nie żyje,
➔ czarnooki, ma ciemne blond włosy, wysmukły, przystojny
➔ licho odziany, wygłodniały
➔ indywidualista, samotnik, skryty w sobie, tajemniczy, oschły, podejrzliwy, nie przyjaźni się z nikim,
niechętnie przyjmuje gości, nikt go nie lubi, utrzymuje się z pieniędzy matki, pieniędzy które zostały z
udzielania korepetycji i pisania artykułów,
➔ rozmyśla jak zdobyć pieniądze, planuje zbrodnię w imię dobra innych (gardzi innymi, ale czuje się za
nich odpowiedzialny, solidaryzował się z biednymi)
➔ czuł się lepszy, uważał, że stoi ponad prawem
➔ racjonalista – wszystkie pomysły rodziły się w jego głowie, nic ich nie ograniczało
➔ po zbrodni – agresywny, stracił zmysły
➔ nie brał pod uwagę wyrzutów sumienia i własnej słabości,
➔ wrażliwy, inteligentny
➔ dostrzegał problemy innych, współczuł im
10. Dlaczego Raskolnikow zabił?
✗ chciał pomóc rodzinie tak, aby siostra nie musiała wychodzić za Łużyna przez problemy finansowe
✗ chciał mieć środki, aby powrócić na studia, pragnął zmienić swoje życie
✗ kierowała nimi chęć uwolnienia świata od lichwiarki Alony, która uczyniła już wiele zła
✗ drugie morderstwo popełnił z obawy przed wykryciem zbrodni i konsekwencjami
✗ nie miał zasad moralnych
✗ czuł się jednostką wybitną, miał poczucie wyższości
✗ zbrodnia była eksperymentem, Raskolnikow chciał sprawdzić, czy jest zdolny do zabicia w imię idei
✗ brak perspektyw życiowych
11. Jakie czynniki wpłynęły bezpośrednio na popełnienie zbrodni?
✔ list od matki z informacjami o planach małżeństwa Dunii i Łużyna
✔ napominanie właścicielki mieszkania o uregulowaniu długów
✔ sprzyjające warunki – siostra Alony miała być nieobecna
✔ rozmowa w szynku na temat szkodliwości – działania lichwiarki
 ✔ chęć odzyskania zastawu zegarka
✔ Lizawieta niespodziewanie pojawiła się w mieszkaniu – zbrodnia z przypadku
✔ warunki mieszkalne – ciasna klitka, która działała na niego depresyjnie
12. Okoliczności ułatwiające zbrodnię
 informacja, że o 1900 lichwiarka będzie sama w domu
 znalezienie siekiery w stróżówce
 puste mieszkanie opuszczone przez malarzy, dało możliwość ukrycia się
 rozwieszone pranie – mógł wytrzeć siekierę,
 wóz z sianem – umożliwił mu bezpieczne wyjście z bramy
13. Rodion Raskolnikow na poszczególnych etapach zbrodnii:
➢ Przed popełnieniem zbrodni
 zmienność nastrojów
 wahanie, wątpliwości
 o zbrodni myśli z odrazą, nazywa ją „to”
 obmyśla plan zbrodni, rozpoznaje sytuację,
 każde wydarzenie interpretuje w kontekście planowanej zbrodni,
 zamyka się w sobie
➢ W trakcie zbrodni
 traci grunt pod nogami, boi się, jest blady, drżą mu ręce
 usiłował nie zawahać się, był przytomny,
 chciał odebrać zastaw, ale miał ciągłe urojenia, że lichwiarka jeszcze żyje
 usłyszawszy kroki, powraca do pokoju i tam zabija Lizawietę
 początkowo odrzuca kosztowności, wzbiera w nim roztargnienie, czuł, że dostaje obłędu, chciał
uciec
 słysząc kroki mężczyzny pod drzwiami czuje strach, gdy jednak mężczyzna odchodzi Rodion
korzysta z okazji i ucieka
➢ Tuż po zbrodni
 oszołomiony
 niezdecydowany
 zdenerwowany, nie umie nad sobą panować
 jego stany psychiczne odzwierciedlają się w reakcjach fizycznych organizmu
 popada w letarg ( śpiączkę )
 chowa majątek za odstającą tapetą w swoim pokoju, później przenosi go, chowa pod kamieniem
➢ Podczas śledztwa
 ma koszmary
 trawi go gorączka
 rozbity wewnętrznie
 zdenerwowany, przestraszony
 drżą mu kolana
 drży na całym ciele
 ma zawroty głowy,
 zmieszany, roztargniony
➢ Podczas przyznania się do zbrodni
 po raz pierwszy chce przyznać się do zbrodni, gdy znajduje się na komisariacie
 wykazuje zainteresowanie zbrodnią, podczas rozmowy wypytuje o szczegóły,
 gdy rozmawia z Sonią, mówi jej, że zna zabójcę, co wskazuje, że właśnie Rodion jest sprawcą
 podczas ostatniej rozmowy z Sonią wyznaje jej, że on zabił lichwiarkę, informuje ją, że idzie na
komisariat się przyznać
➢ W czasie odbywania kary
 w więzieniu na Sybirze
 ból psychiczny
 nie czuje skruchy ani wyrzutów sumienia
 przytłoczony brakiem poczucia winy, chce cierpieć,
 jego duma została zraniona najbardziej
 nie uważa swoich czynów za niedorzeczne
 żałował dobrowolnego przyznania się do winy oraz braku sił by popełnić samobójstwa
  nie jest lubiany w więzieniu
➢ Przemiana
 odczuwa skruchę, żal, miłość do Sonii,
 chce odcierpieć swoje winy, a następnie zacząć swoje życie od nowa
14. Artykuł Raskolnikowa o nadludziach:
♥ w swoim artykule nawiązuje do filozofii Fryderyka Nitzschego
♥ zakładał, że nie ma moralności obiektywnej, każdy ma moralność zgodną ze swoją naturą
♥ twierdził, że Bóg umarł, a przestrzeganie chrześcijańskich nakazów czyni z człowieka niewolnika
♥ głosi teorię „nadczłowieka”, jednostki wyjątkowo twórcze, genialnej, który może przekroczyć
wszelkie bariery
15. Główne tezy artykułu Raskolnikowa
♥ teza – ludzie nie są równi, dzielą się na zwykłych i niezwykłych
♥ ludzie zwykli – przeciętni, materiał, niższa kategoria, mają być posłuszni, nie mają prawa wznosić
się, nie wolno im przekraczać prawa, zajmują się codziennością,
♥ ludzie niezwykli – ludzie czynu, tworzywo, kategoria wyższa, mają prawo do przekraczania
wszystkich praw w imię idei, mogą usuwać niewinnych z drogi, gdy są oni przeszkodą w
kształtowaniu oblicza rzeczywistości, są genialni, wybitni, przerastają swoje otoczenie, mogą
stanowić własne formy moralne, mogą postawić się ponad obowiązującymi zasadami, w ich
przypadku zbrodnia może być usprawiedliwiona wyższym celem
Wnioski: Konsekwencją przyjęcia takiej koncepcji przez Rodiona jest zbrodnia. Raskolnikow zaliczał się do
nadludzi. Chciał być Napoleonem, a okazał się wszą.
16. Rodiona cechuje:
• racjonalny stosunek do świata
• odrzucenie religii i zasad moralnych
• bunt wobec rzeczywistości,
• dostrzega w sobie siłę niezbędną, by czynić świat lepszym
• motywacja altruistyczna
• zbrodnia to eksperyment, ma potwierdzić wyższość bohatera i jego przynależność do grupy nadludzi,
• zbrodnia to próba sprawdzenia czy stać go na odrzucenie zasad stworzonych przez religię i kodeksy
• według Raskolnikowa człowiek wybitny ma prawo przekraczania zakazów moralnych, gdy tego
wymaga urzeczywistnienie jego idei
17. Przemiana Rodiona Raskolnikowa
 zaczyna się od spotkania z Sonią od chwili przeczytania Biblii
 Rodion widzi w niej pokrewną duszę, pokrewną do siebie grzesznicę

RODION SONIA
*bunt *pokora
*usprawiedliwia się, choć *uznaje sens cierpienia
odrzuca zasady moralne
nie chce się do końca
przyznać do zbrodni

18. Analiza i interpretacja fragmentu dotyczącego rozmowy Rodiona z Sonią na temat wiary i Boga
➔ Raskolnikow zwraca się do Sonii i pyta dlaczego wierzy
• próbuje skierować swój wzrok na stronę nadziei, którą żyje Sonia
• Sonia doświadcza takiego życia, jak Rodion – należy do ludzi marnych
➔ tematyka rozmów
• temat: poglądy na świat, światopogląd, stosunek do rzeczywistości
• Sonia – głęboko wierząca ( Czymże ja bym była bez Boga? )
• Raskolnikow jest niewierzący
• wiara Sonii wyklucza racjonalne spekulacje, nadaje sens jej życiu
• wiara ta oparta jest na miłości Boga i bliźniego, jest tajemnicą
• Raskolnikow szuka racjonalnego wytłumaczenia religijności Sonii jako ucieczki od realnego
świata; określa Sonię mianem nawiedzonej, podejrzewa ją o obłęd, uważa ją za dziwaczkę, ale jest
nią zafascynowany
 ➔ rola przypowieści o Łazarzu
• jest syntezą religijności Sonii
• ujmuje istotę wiary
• jest paralelnym(podobnym) ujęciem losów obojga bohaterów,
• wskazówka dla Rodiona
➔ przyczyny, które spowodowały, że Sonia czyta przypowieść o Łazarzu
• Sonia wierzy w moc przypowieści (Rodion odrodzi się)
• ma nadzieję, że Raskolnikow się nawróci

➔ sposób czytania Ewangelii przez Sonię

• zaangażowanie emocjonalne
• egzaltacja (wzniosłość)
➔ stosunek narratora do bohaterów sceny
• narrator skupia uwagę na Sonii, analizuje jej uczucia, co świadczy o wyraźnej sympatii do niej
• uznaje jej wyższość moralną nad Rodionem
• w stosunku do Raskolnikowa narrator zachowuje dystans, poświęca mu mniej uwagi
19. Jak Rodion zachowuje się na zesłaniu?
– na zesłaniu nie był lubiany, wszyscy go unikali, w końcu zaczęto go nienawidzić, drwiono z niego,
gardzono nim, wyszydzano z jego przestępstwa, chciano go zabić za to, że był bezbożnikiem
– Raskolnikow pod wpływem Sonii odchodzi od swoich przekonań, dojrzewa moralnie
Wniosek: Raskolnikow „zmartwychwstaje”, stało się to dzięki miłości Soni, choć sam do końca nie wiedział,
jak to się stało, czuł, że staje się nowym, lepszym człowiekiem
20. Istota zmartwychwstania ( co mu dało zmartwychwstanie?)
➢ miłość do Sonii
➢ zdolność do odwzajemniania uczuć
➢ odczuwanie sensu istnienia
➢ uczucie zgody ze światem
➢ odczuwanie piękna świata, radości życia i boskiego porządku
➢ uznanie cierpienia i pokory jako istotnego elementu ludzkiego życia
21. „Zbrodnia i kara” jako powieść polifoniczna
• Dostojewski stworzył nowy typ powieści nazwany przez Michaiła Bachtina powieścią polifoniczną
• termin zaczerpnięty z muzykologii, czytelnik postawiony wobec wielości głosów, interpretacji
zdarzeń, musi sam dokonać wyboru
• lektura powieści Dostojewskiego staje się aktem wyboru moralnego