Edat (İlgeç)

Tek başlarına bir anlam ifade etmezler.

Genellikle kendilerinden önceki kelimeyle bir anlam bağlantısı kurar.
Cümledeki sözcükler arasında benzerlik, neden, amaç, eşitlik, yön gibi çeşitli anlam ilişkileri
kurar.
Başka sözcüklerle kelime grubu kurarak sıfat ve zarf görevinde kullanılabilirler.
Edatlar cümleden çıkarılırsa cümlenin anlamı bozulur ya da daralır.

Çalışmak için gelmiş.

Cennet gibi yer.
Bisiklet ile gitme.
Bize karşı saygılıdır.
Okula doğru gitti.

EDAT TABLOSU – ÖNEMLİ

1. Her zaman ilgeç olanlar:

≥ Gibi, kadar, için, üzere, sadece, denli, değil, mi, işte

2. Yönelme/Yaklaşma Hâl eki ile kalıplaşmış olanlar

≥ -e doğru, -e karşı, -e karşın, -e rağmen, -e değin, -e dek, -e ait, -e dair, -e

göre

3. Ayrılma/Uzaklaşma Hâl eki ile kalıplaşmış olanlar

≥ -den dolayı, -den başka, -den yana, -den ötürü, -den önce, -den sonra, -dan beri,

-den gayri, -den evvel,

1. “yalnız, ancak, sade, tek, bir “ kelimeleri “sadece ” anlamındaysa edattır.

2. "Yalnız, ancak" kelimeleri yerine "ama" bağlacı getirilebiliyorsa, bu kelimeler bağlaçtır.

"Sadece" kelimesi getirilebilirse bu kelimeler edat olur.
3. "İle" yerine "ve" getirilebiliyorsa "ile" bağlaç, gelmiyorsa edat olur
4. -e doğru, -e karşı “yön ve zaman” anlamındaysa edat
5. -den başka “dışında, hariç tutma” anlamındaysa edat olur.
Gibi

*Annem, melek gibi biriydi. (benzerlik-benzetme edatı) *Zil çaldığı gibi dışarı çıktık. (tezlik)

*Birazdan fırtına çıkacak gibi. (tahmin, olasılık)

>> Aslan gibi cesur çocuktu. (edat eklendiği sözcükle sıfat grubu oluşturmuş.)

>> Zaman su gibi akıyor. (edat eklendiği sözcükle zarf grubu oluşturmuş.)

>> Dün hasta gibiydin. (edat yüklem görevinde)

>> Onun gibisi yok. ( edat isimleşmiş, tamlanan görevinde)

Sanki

*Everest, sanki bir dev çadırdı. (benzerlik) *Babam, sanki seni dinler de! (inanmama)

Sanki birazdan yağmur yağacak. (tahmin, olasılık)

Göre

*Kafama göre bir dost bulamadım.-------- * Sana göre hangimiz suçlu?---------

*Bu sınav dünküne göre daha kolaymış.---------

Kadar

Bu işi akşama kadar halletmeliyim.-------- Elmalar yumruğum kadardı.---------

Durakta bir saat kadar bekledim.------ Hiç kimseyi senin kadar sevmedim.--------

Bu yaşta onun kadar kuvvetli çocuk görmedim. ÖSS (derece, ölçü)

İçin

Ders çalışmak için kütüphaneye gitti.------- *Senin için herkes iyi şeyler söylüyor. -------

Kardelen, benim için apayrı bir çiçekti. -------- *Bu hazırlıkları konuklar için yaptık. ----

Saha çamur olduğu için maç iptal edildi. ÖSS --- *Çocukları için her fedakârlığı yapardı. -----

Üzere

*Teşekkür etmek üzere sahneye çıktı.------- *Uçağımız kalkmak üzereydi.-----------

*Anlaştığımız üzere yarın buluşuruz.----- * Kitabı geri vermek üzere aldı. ÖSS (koşul)

Karşın, rağmen

*Çok uğraşmama karşın başaramadım. *Tanımamasına rağmen onu takdir ediyordu

***Doğru

Çocuklar sahile doğru yürüyorlar. (yön-edat) *Akşama doğru buralar sakinleşir. (zaman-edat)

***Karşı

Güneşe karşı yavaş yavaş yürüyorduk. (yön-edat) *Sabaha karşı köye vardık. (zaman-edat)

***Başka

Benden başka herkes maça gitmiş. (dışında, hariç-edat)

Not: “Doğru, karşı, başka” sözcükleri, cümle içinde ilgeç dışında değişik görevler kazanabilir.

*İnan bana, doğru söylüyorum.____ *Sence doğru tarafa mı gidiyoruz?_____

*Sonunda doğruyu buldum. ____ ***Bana doğruları söyle.____

*Burası karşıdan, çok net gözüküyor.____ *Evimiz şehrin karşı yakasındaydı.___

*Bazı konularda kardeşine karşı geldiğinden annesinden hep azar işitirdi.____

*Sana başka, bana başka konuştu._____ *Bize başka bir adres verdiler.______

*Bunu başkasından duymuş.______

İle

*Annemler uçakla gelecekmiş. (Edat-araç anlamı) * Elini bıçakla kesmiş. (edat-gereç)

*Bahçede, arkadaşlarıyla oynuyor. (edat-birliktelik) *Ali, telaşla içeri girdi. (edat-durum)

*Ağaçların devrilmesiyle yol kapandı. (edat-sebep)

Not: "İle" yerine "ve" getirilebiliyorsa "ile" bağlaç, gelmiyorsa edat olur

*Ona göre ahlak, düşündüğü ile yaptığı arasındaki benzerliktir. ÖSS

*Televizyon reklamları radyo ile yapılanlardan daha etkili oluyor. ÖSS

*Dağlar ile taşlar ile çağırayım Mevla’m seni. LGS (zor soru)

Yalnız, Sade, Sadece, Bir, Tek (sadece anlamında olursa edat)

≥ Dünkü toplantıda yalnız sen yoktun.

≥ Ben bu konuda sade ona inanırım.
≥ Sadece dinlenmek istiyorum.
≥ Pikniğe bir o gelmemişti.
≥ Tek sen misin sevdiğine kavuşamayan?
Not: “Yalnız ve ancak” sözcüğü, yerine “ama” getirilebiliyorsa bağlaç , “sadece”
getirilebiliyorsa edat olur.

≥ Dün seni çok bekledim yalnız sen gelmedin.________

≥ Böyle temiz havayı yalnız burada bulabilirsin. ÖSS_________

≥ Çok çalıştım ancak ödevimi bitiremedim.___________

Not: “Yalnız, ancak, sade, sadece, bir, tek” sözcükleri, cümle içinde ilgeç dışında değişik
görevler kazanabilir.

≥ Dedem, yalnız bir insandı._______

≥ Yalnızları sev ve koru.______

≥ Sahilde, yalnız dolaşıyordu. _______

≥ Misafirler, akşama ancak gelebildiler. _______

≥ Sanatçı, çok sade yaşıyordu. ________

≥ Onunla bir boydayız.________

≥ Bir sen bir ben biliyoruz bunu._______

≥ Olanları bana bir bir anlattı.________

≥ Çocuk, tek kelime konuşmadı._______

≥ Herkes gidince ben tek kaldım.________

Rağmen, Karşın, Mi, Denli, Değil, Dolayı

≥ Bağırmama rağmen beni duymadı. (tersine olarak)

≥ İnsan çalıştı mı her güçlüğün üstesinden gelir. ÖSS (koşul)

≥ Fakirliğine karşın hep mutlu biriydi.

≥ Seni ölünceye değin unutmayacağım.

≥ Yağmur geceye dek devam etti.

≥ Beni bu denli sevdiğini bilmiyordum.

≥ Burası dediğin kadar güzel değil.

≥ Trafikten dolayı sınava geç kaldım.

 >> Adem Hoca ile Etkinlik / Edat

>> Aşağıdaki cümlelerde geçen ilgeçleri bulunuz?

1. Kardeşim gittiğinden beri evimize ağır bir sessizlik çökmüştü.

2. Yeryüzünde İstanbul kadar güzel bir kent bulmak çok güç. ÖSS

3. Annemle endişelenmemize rağmen belli etmemeye çalışıyor gibiydi ama faydasızdı.

4. İnsan; daha güçlü canlılara karşı tek başına kendini koruyamaz, tek başına
ihtiyaçlarını karşılayamaz dolayısıyla bir arada yaşamak tabii ve zaruridir.
2021 TYT >> Yönelme durumuyla kullanılan edat

5. Sahile doğru yürüdüğünüzde yalnız saat kulesini ihtişamla karşınızda göreceksiniz.

6. Bazı kitaplar tadılmak, bazıları yutulmak içindir.

7. Arabanın çalışmaması benzininin bitmesinden dolayı olabilir mi?

8. Yağmurlu bir sabah Ankara’dan Konya’ya doğru ziyaret yapmak üzere yola çıktık.

9. Hastalığından dolayı çorbadan başka bir şey yemiyor.

10. Birden sanki gök yarıldı ve yağmur gök gürültüsü ile yağmaya devam etti.

11. Atatürk'ün bir sözü vardı. Yediveren gül gibi açardı Atatürk'ün bir atı vardı.

Etiler'den beri yaşardı. Atatürk'ün bir resmi vardı. Buğday tarlası gibi ağardı. ÖSS

12. Bir edebi eser, okuyucunun kendisinden ne kadar bağımsız yaratılmış olursa olsun; okurun

dünyaya bakışına ve onu kendince yorumlamasına göre yepyeni anlamlar kazanır. 2019-MSÜ

Bu cümlede aşağıdaki sözcük türlerinden hangisi yoktur?

A) İşaret zamiri. B) Niteleme sıfatı. C) Benzetme edatı. D) Dönüşlülük zamiri. E) Bağlaç