ARALIN 1

Ang Morpolohiya at Ang Mga Morpema

Nagtataka ka ba kung paano nabubuo ang mga salita sa

talasalitaang Filipino? Hindi mo ba naitatanong sa iyong sarili kung
bakit ang isang salita ay may kahulugan? Ano kaya ang tawag sa
proseso o pag-aaral tungkol sa pagbubuo ng mga salita?

Marahil ay hindi mo pa alam. Gusto mo bang malaman?

Makatutulong sa iyo ang modyul na ito.

MGA LAYUNIN:
Anu-ano ang mga kasanayang inaasahang taglayin
mo pagkatapos mabasa ang modyul na ito? Matapos
ng masusing pag-aaral sa modyul, inaasahang
magagawa mo ang mga sumusunod:
 Mabigyang-kahulugan ang morpolohiya, morpema, malayang
morpema, di-malayang morpema at iba pang mga kaugnay na
termino.
 Mapag-iba-iba ang mga morpemang ponema, panlapi at salitang
ugat.
 Maibigay ang katangian ng malaya at di-malayang morpema.
 Matukoy ang mga morpemang bumubuo sa isang salita tulad ng
ponema, panlapi at salitang ugat.
 Magamit ang wastong morpema sa pagbubuo ng mga pahayag.

HANDA KA NA BA? Ngayon ay magsisimula ka nang mag-aral.

Subalit HINTAY MUNA!!!

 MGA PAALALA:
Para makatulong sa ‘yo ang modyul na ito, dapat ay sumunod ka sa mga patnubay:

 Basahin at unawain nang mabuti ang bawat

bahagi.
 Sagutin nang matapat ang anumang tanong.
Hindi mo naman kinakailangang isulat ang
mga sagot eh. Sa isipan mo lang. Ngunit
kailangang sagutin mo ha?
 May mga bahaging ibinibigay ng modyul
ang kasagutan. Pero dapat ay sagutin mo
muna bago tingnan ang susi ng
pagwawasto. DEAL HA?
 Isulat mo sa isang papel ang mga mahirap
maintindihan o ‘yong mga gusto mong
itanong. Kakailanganin mo ‘yan para
maliwanagan ka.
 Kailangang tapusin mo ang modyul. Kung
nahihirapan ka, magpatuloy lang.
Kakayanin mo ‘yan. Napakadali kaya!!!

O ano, REDI KA NA BA?

Hwag magmadali. May gagawin ka pa? Kailangan kasi eh!
Gusto ko munang malaman kung anon a ang mga alam mo.
 Kaya bago mo ipagpatuloy ang pag-aaral sa modyul na
ito, sagutin muna ang simpleng pagsusulit na ito upang
malaman kung gaano na karami ang iyong kaalaman sa
mga paksang pag-uusapan.

Gawin ang SUBUKAN MUNA!

Hindi ka dapat ma-SHOCK! .

SUBUKAN MUNA
Punan ang bawat patlang ng angkop na salita o parirala.
Silipin at piliin ang inyong sagot sa loob ng obal . Maaaring maulit
ang sagot.

pang-uri maylapi makadiwa

malaya di-malaya laguhan
morpema kabilaan salitang-ugat
ponema morpemang ponema
morpolohiya gitlapi panlapi
kabilaan laguhan makadiwa

1. Ang ________ay ang pag-aaral ng pagbuo ng mga salita sa pamamagitan

ng iba’t ibang morpema

2. Ang panlaping makauri ay ginagamit sa pagbubuo ng ___________.

3. ___________ay ang pinakamaliit na yunit ng salita na nagtataglay ng

kahulugan.

4. Ang ___________ay anyo ng malayang morpema na itinuturing na payak at

hindi na kailangan ang panlapi upang magkaroon ng kahulugan.

5. Ang morpemang panlapi at nag-iisang ponema ay mga halimbawa ng

___________ uri ng morpema.

 6. Ang ___________ ay isang anyo ng morpema na isinisimbolo ng iisang titik

lang ngunit nakapagpapabago ng kahulugan ng salita.

7. Ang __________ay ang pinagmumulan ng isang salita.

8. Ang salitang-ugat ay itinuturing na ___________ uri ng morpema.

9. ___________ ang panlapi kung ito ay makikita sa gitna ng isang salita.

10. Maylapi ang salita kung ito ay binubuo ng salitang-ugat at isa o higit pang

___________.

11. Ang isang salitang may panlapi sa unahan, gitna at hulihan ay itinuturing

na may panlaping ___________.

12. Ang mga salitang iniibig, pagmasdan at sampalin ay nagtataglay ng

panlaping ___________ dahil nagsasaad ng kilos ang mga ito.

13. Magkaibang kasarian ang tinutukoy ng tindero at tindera dahil sa taglay

nilang ___________.

14. Ang salitang KASAMAHAN ay may panlaping ___________.

15. Ang isang salita ay maaaring magtaglay ng isa o mas marami pang

___________, malaya man o hindi.

AYAN, NATAPOS DIN!

Tama kaya ang iyong mga kasagutan?

Malalaman mo ito sa ating pag-aaral.

 MAGSISIMULA NA tayo!
ALAMIN:

Morpolohiya ang tawag sa pag-aaral ng mga morpema ng isang wika at ng

pagsasama-sama ng mga ito, upang makabuo ng salita. Samakatuwid ang
morpolohiya ay pag-aaral sa pagbuo ng mga salita sa pamamagitan ng iba’t
ibang morpema.

Ngayon ay alam mo na kung ano ang tawag sa pag-aaral o pagbuo ng mga salita.
Subalit, maliwanag na ba sa iyo ang salitang morpema?

ALAMIN DIN:

Ang morpema ay ang pinakamaliit na yunit ng salita na nagtataglay ng kahulugan. Ang

morpema sa payak na kahulugan ay pinakamaliit na yunit ng salita na nagtataglay ng
kahulugan. Ngunit ano ang ibig sabihin ng pinakamaliit na yunit?
Ito ay yunit na hindi na maaari pang mahati, nang hindi nasisira ang kahulugan nito.

TUKLASIN:

Ang salitang babae, bagamat may tatlo ring pantig (ba-ba-e) na tulad
ng mabait ay binubuo ng iisang morpema lamang. Hindi na ito mahahati
pa sa mas maliit na yunit nang hindi nasisira ang kahulugan nito. Hindi
itinuturing na morpema ang mga sumusunod na makikita sa salitang
babae: ba, e, baba, aba, bab, abab, a, ab. Maaaring may maibigay
tayong kahulugan sa baba at aba, ngunit malayo na sa kahulugan ng
babae.

Marahil ay maliwanag na ito sa iyo. Gusto

mo pa bang pag-aralan ang mga ANYO NG
MORPEMA? Magaling, Ngayon ay
madaragdagan pa ang iyong kaalaman.
PANSININ:
HANAY A HANAY B
1. doktor doktora
2. Mario Maria
3. Lencio Lencia
4. panadero panadera
5. kusinero kusinera

Ano ang napansin mo sa mga halimbawa sa itaas? Magkatulad ba ang mga

nasa Hanay A, at Hanay B? Tama, magkaiba ang mga ito dahil magkaiba
ang kahulugan ng mga ito. Ano ang dahilan at magkaiba ang pares ng mga
salita sa Hanay A at B?

ISIPIN:

Ang isang ponema ay makahulugan dahil maaari nitong

baguhin ang kahulugan ng isang salita. Ito ay isang tunog na
isinisimbolo ng isang titik na nakapagbabago sa kahulugan ng
salita. Tinatawag din itong morpemang ponema.
PAG-ARALAN:

Ang “ doktor” sa hanay A at “doktora” sa hanay B ay may

magkaibang kahulugan. Ang “doktor” ay maaaring lalaki o
babae. Samantala, ang “doktora” ay nagsasaad ng kasariang
babae dahil sa ponemang “a” sa hulihan nito.
Ang salitang “doktora”ay binubuo ng dalawang morpema:
ang “doktor” at “a”. Ang mga morpemang ito ay parehong
makahulugan.
Ginagamit din ang tunog o ponemang “o” sa kasariang
panlalaki.
Pag-aralan ang iba pang halimbawang naibigay sa itaas.
Napansin mo ba ang mga halimbawa? Totoo ba na makahulugan
ang nag-iisang ponema?
Maaari ba talagang ituring na morpema ang isang ponema?
BASAHIN:
Ang Mag-asawang Dino at Dina
Sa isang liblib na pook, naninirahan ang mag-asawang Dino at Dina.
Si Dino ay isang kusinero sa bayan at si Dina naman ay isang labandera sa
kanilang pook. Maralita silang mag-asawa ngunit may prinsipyo silang
pinanghahawakan - ang mabuhay nang marangal. Sila ay itinuturing na
modelo sa kanilang pook dahil kapwa sila masipag at may kaaya-ayang
pag-uugali. Pareho silang madasalin. Sa katunayan, bago sila magpahinga
sa gabi ay nananalangin muna sila. Hinihiling nila na magkaroon ng
maituturing na anghel sa kanilang tahanan. Matagal na panahong wala
silang anak.
Subalit isang araw ay natupad din ang kanilang minimithi.
Napakaligaya ng mag-asawa sa pangyayaring ito. Itinuturing nila itong
biyaya ng Maykapal sa kanila sapagkat hindi lamang isa, kambal pa ang
ipinagkaloob sa kanila. Pinangalanan nila sila ng Donito at Donita.

Naunawaan mo ba ang kwento?

Sagutin mo ang mga ito:

1. Nagustuhan mo ba ang kwento? Bakit?

2. Mayroon ka bang kakilalang tulad nina Dino at Dina? Ilarawan sila.

3. Nararapat bang tularan ang mag-asawa? Bakit?

4. Ano ang kasarian ng mga anak nina Dino at Dina? Paano mo nalaman ito?

5. May napansin ka bang morpemang ponema sa iyong binasa? Magbigay ng anim na

salita at tukuyin ang morpemang ponemang ginamit.
 TANDAAN:
Makahulugan lang ang nag-iisang ponema kung nakakabit sa ibang morpema.
Samakatuwid, ito ay itinuturing na di-malayang morpema.

Maliwanag na ba sa iyo ang morpemang ponema?

Kung ganoon ay dumako na tayo sa ikalawang anyo ng morpema. Ang morpemang
panlapi. Alam mo ba ang panlapi? Bakit ito itinuturing na morpema?

TUKLASIN:
Ano ang kahulugan ng aklat? Libro di ba? Ang aklatan
naman? Ito ay isang lugar kung saan makikita ang
maraming aklat o libro.

Ano ang dahilan at magkaiba ang kahulugan ng aklat

at aklatan?

Alin sa dalawang salita ang may panlaping taglay? Anong

panlapi ito? Tama, panlaping an. Ang panlaping ito ay
makahulugan dahil nababago nito ang kahulugan ng salitang
aklat. Subalit makahulugan lang ito kung ikinakabit sa iba pang
morpema.

Ang panlapi, kung ganun, ay itinuturing ding isang morpema.

ALAMIN:

 Ang panlapi ay isang kataga na ikinakabit sa iba pang morpema

upang magkaroon ng bagong kahulugan.
 Ang panlapi ay isa ring anyo ng morpema. Ito ay may uring di-
malaya dahil hindi ito makatatayong mag-isa. Sa ibang salita, wala
itong kahulugan kung hiwalay sa iba pang morpema.
 MAGPAHINGA SANDALI!!!

Maliwanag na ba sa iyo ang morpemang panlapi? O nais

mo pa ba ng kaunting pagpapaliwanag tungkol dito?
Kung ganun ay ipagpatuloy mo lang ang iyong
pagbabasa sa modyul na ito.

PAG-ARALAN:
Ang mga salitang sa susunod na talaan ay nagtataglay ng mga
panlapi.

Salitang May Pinagmulan ng Kinaroroonan Uri ng

Panlapi Salita ng Panlapi Panlaping
Ginamit
sinulatan sulat gitna at hulihan gitlapi at hulapi
luhaan luha hulihan hulapi
maganda ganda unahan unlapi
sumayaw sayaw gitna gitlapi
kalangitan langit unahan at hulihan kabilaan
ipagsumikapan sikap unahan, gitna at laguhan
hulihan

Saan-saang bahagi ng salita makikita ang mga panlapi?

Kung may panlapi sa unahan, gitna, at hulihan ng salita, anong uri ng
panlapi meron ang isang salita?
Ano kaya ang tawag sa pagbibigay ng panlapi sa isang salita? Tama,
paglalapi.
TANDAAN:

May iba-ibang uri ng panlapi: unlapi, gitlapi,

hulapi, kabilaan at laguhan.
Ang isang salita ay maaaring magkaroon ng isa o
mas marami pang panlapi.

TUKLASIN:
 Anu-anong salita ang nabubuo sa pamamagitan ng paglalapi?
Pag-aralan ang mga halimbawa.
A B C

aklatan naglaba makabayan

kalahi sulatan maganda
mag-asawa pagkatiwalaan palapintas
pag-ibig pumila malasibuyas
kaibigan isigaw pinakamabilis

Pagtuunan ng pansin ang Hanay A. Kilalanin ang mga panlaping ginamit sa mga
salita.
Anong bahagi nga pananalita ang nabuo sa Hanay A sa pamamagitan ng
paglalapi? Tama, Ang mga ito ay PANGNGALAN.
Alam mo ba ang tawag sa mga panlaping ginamit sa pagbuo ng mga pangalan?
Ang mga ito ay tinatawag ng PANLAPING MAKANGALAN.
Anong Hanay ang ginamitan ng mga PANLAPING MAKADIWA? Ang mga
panlaping ito ay ginagamit sa pagbubuo ng mga salitang nagsasaad ng kilos.
Pansinin ang mga PANLAPING MAKAURI sa Hanay C. Anong bahagi ng
pananalita ang nabubuo sa pamamagitan ng paggamit ng panlaping makauri?
Magaling, MGA PANG-URI.

SUBUKIN:
Sabihin kung makangalan(*), makadiwa(**) o makauri(***) ang panlaping ginamit sa
bawat salita.
1. ihalo 6. malarosas
2. magsikain 7. kasosyo
3. paglabas 8. kinatawan
4. karamdaman 9. mangag-uwi
5. mabigat 10. gabundok

Mga Sagot: 1. ** 2.** 3. * 4.* 5. ***

6. *** 7. * 8. * 9. ** 10. ***
Dalawang anyo na ng morpema ang iyong napag-
aralan. Natutukoy mo na kung bakit mahalaga ang
nag-iisang ponema at kung paano nagbabago ang
kahulugan at uri ng isang salita sa pamamagitan
ng paggamit ng morpemang panlapi. Ngayon ay
malalaman mo naman kung saan nanggagaling
ang mga salita na iyong nilalapian. Ano kaya ang
tawag sa mga orihinal na salita o hindi pa
nilalagyan ng iba pang titik o kataga?

TUKLASIN:
Ang nasa loob ng hugis ay mga halimbawa ng pinagmumulan ng mga salita.

bato langit gubat isip bundok pasok

hiya likha bawas buti gawa sakit
isip sumpa tunog galit bigat punit
lusog tampo sapin aral iwas

Napansin mo ba ang mga halimbawa? Ano ang naiisip mo habang ikaw

ay nagbabasa sa mga salita? May mas maliliit pa bang yunit ng mga salita
na matatagpuan sa mga ito?
Tama, wala na dahil ang mga salitang ito ay mga basal na anyo ng salita.
PAYAK na ang mga ito. Ang mga ito ang pinagmumulan o pinag-uugatan
ng iba pang salita. Ano kaya ang tawag sa payak na anyo ng isang salita
na maaaring tumayong mag-isa?

ALAMIN:
 Ang salitang ugat ay isang anyo ng morpema na itinuturing na payak. Dahil
maaari itong tumayong mag-isa, mauuri ito bilang malayang morpema.
Nagtataglay ito ng kahulugan kahit hindi ikinakabit sa ibang morpema.

SUBUKIN:
Kaya mo na bang tukuyin ang salitang ugat sa bawat set ng mga salita?
1. bukol, ipukol, masahol
2. salita, sabihin, isuot
3. matunaw, sakit, matakaw
4. sanluksa, puksain, luksa
5. bulok, magbalat, umalat
6. sariwa, salisihan, banggitin
7. halaman,haluan, halamanan
8. iksi,maiksi,paiksihin
9. sumbat, isumbat, dugtungan
10. sunod, sunduin, kasunduan

Iwasto ang iyong sagot:

bukol, salita, sakit, luksa, bulok, sariwa, halaman, iksi, sumbat,
sunod

Ngayon ay mayroon ka nang sapat na kaalaman

tungkol sa morpolohiya.
Binabati kita sa iyong pag-aaral. Ipagpatuloy pa
ang iyong magandang simula!
Ngayon, tingnan natin kung masagot mo na nang
mas maayos ngayon ang mga tanong kanina.
Sagutin ang SUBUKAN NA MULI.
Alam ko na mas marami ka nang makuha ngayon!
 OOOPS… Tandaan ang mga tanong na iyan dahil
baka itatanong din ng guro mo sa loob ng klasrum.
O, ano? HANDANG-HANDA KA NA BA????
TINGNAN NATIN KUNG MAS MAGALING KA NA
NGAYON.
Sige na nga. Hwag nang pahabain pa.
SUBUKAN NA MULI

Punan ang bawat patlang ng angkop na salita o parirala.

Silipin at piliin ang inyong sagot sa loob ng obal . Maaaring maulit ang sagot.

pang-uri maylapi makadiwa

malaya di-malaya laguhan
morpema salitang-ugat kabilaan
ponema morpemamg ponema
morpolohiya gitlapi panlapi
kabilaan laguhan makadiwa

1. Ang ________ay ang pag-aaral ng pagbuo ng mga salita sa pamamagitan

ng iba’t ibang morpema

2. Ang panlaping makauri ay ginagamit sa pagbubuo ng ___________.

3. ___________ay ang pinakamaliit na yunit ng salita na nagtataglay ng

kahulugan.

4. Ang ___________ay anyo ng malayang morpema na itinuturing na payak at

hindi na kailangan ang panlapi upang magkaroon ng kahulugan.

5. Ang morpemang panlapi at nag-iisang ponema ay mga halimbawa ng

___________ uri ng morpema.

 6. Ang ___________ ay isang anyo ng morpema na isinisimbolo ng iisang titik

lang ngunit nakapagpapabago ng kahulugan ng salita.

7. Ang ___________ ay ang pinagmumulan ng isang salita.

8. Ang salitang-ugat ay itinuturing na ___________ uri ng morpema.

9. ___________ ang panlapi kung ito ay makikita sa gitna ng isang salita.

10. Maylapi ang salita kung ito ay binubuo ng salitang-ugat at isa o higit pang

___________.

11. Ang isang salitang may panlapi sa unahan, gitna at hulihan ay itinuturing

na may panlaping ___________.

12. Ang mga salitang iniibig, pagmasdan at sumumpa ay nagtataglay ng

panlaping ___________ dahil nagsasaad ng kilos ang mga ito.

13. Magkaibang kasarian ang tinutukoy ng tindero at tindera dahil sa taglay

nilang ___________.

14. Ang salitang KASAMAHAN ay may panlaping ___________.

15. Ang isang salita ay maaaring magtaglay ng isa o mas marami pang

___________, malaya man o hindi.

OOOOPPPPPPSSSSSS…….
 Sagot Mo, Iwasto Mo

Para malaman mo kung

gaano ka kagaling, tingnan

ang mga tamang sagot.

 Susi sa Pagwawasto

1. morpolohiya 9. gitlapi
2. pang-uri 10. panlapi
3. morpema 11. laguhan
4. salitang ugat 12. makadiwa
5. di-malayang 13. morpemang
6. morpemang ponema ponema
7. salitang ugat 14. kabilaan
8. malayang 15. morpema

O, ilan ang nakuha mo?

Bigyan natin ‘yan ng interpretasyon,
ha?

Magmuni-muni
Narito ang katumbas ng iyong pagpupursiging matapos ang
modyul.
Kung nakakuha ka ng 11-15,binabati kita. Ang galing mo!
n Maaari kang makasunod sa mas mahirap pang mga aralin
sa morpolohiya.

Kung nakakuha ka ng 6-10, kailangan mong balikan ang

ilang bahagi ng modyul na sa palagay mo ay hindi mo
naintindihan.

Kung nakakuha ka ng 0-5 ay kailangan kang magmuni-

muni at balikang muli ang buong modyul.
Hay……. Natapos din.
Binabati kita at natapos mo ang Modyul na ito.
Nahirapan ka ba?

Dapat ay huwag kakalimutan ang mga napag-aralan

para makasagot nang maayos sa ating susunod na
pagkikita.
Kung ano ang hindi mo naintindihan sa modyul na ito,
magkoment lang sa facebook para alam ng iyong guro,
ha?
Hintay, may pagsubok na naghihintay sa iyo sa loob ng
klasrum. Pagbutihin ito OK?

BABAY!!!! Hanggang
sa muli.
INIHANDA NI: GNG. LILYBETH C. AGNO

Mga Sanggunian:

Buenaventura, L. C.(1990). Makabagong Aralin sa Balarila. Manila:

Phoenix Publishing House.

Santiago, A. O. (1979) .Panimulang Linggwistika. Manila: Rex Book store.

Tumangan, Sr. at Alcomtiser, P. (2006).Komunikasyon sa Akademikong
Filipino.Metro Manila: Grandwater Publication

Ulit, P. G.(2009). Komunikasyon sa Akademikong Filipino.

Manila:Grandbooks Publishing Inc.