ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ, ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΝΕΟΛΑΙΑΣ

ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΜΕΣΗΣ ΓΕΝΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

ΓΡΑΠΤΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΕΤΡΑΜΗΝΩΝ 2020-21

Α΄ ΤΑΞΗΣ ΛΥΚΕΙΟΥ
ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: ΠΕΜΠΤΗ, 10 ΙΟΥΝΙΟΥ 2021
ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ (Β΄ ΣΕΙΡΑ)

ΚΩΔΙΚΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ: Α036

ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΓΡΑΠΤΗΣ ΕΞΕΤΑΣΗΣ ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ: 90΄ λεπτά

ΤΟ ΕΞΕΤΑΣΤΙΚΟ ΔΟΚΙΜΙΟ ΑΠΟΤΕΛΕΙΤΑΙ ΑΠΟ ΕΞΙ (6) ΣΕΛΙΔΕΣ

___________________________________________________________________
ΟΔΗΓΙΕΣ (για τους εξεταζομένους)

1. Στο εξώφυλλο του τετραδίου απαντήσεων να συμπληρώσετε όλα τα κενά με τα

στοιχεία που ζητούνται.
2. H πρώτη σελίδα του τετραδίου απαντήσεων να παραμείνει κενή για την
άσκηση της ορθογραφίας.
3. Να απαντήσετε σε ΟΛΑ τα ερωτήματα.
4. Να μην αντιγράψετε τα θέματα στο τετράδιο απαντήσεων.
5. Να μη γράψετε πουθενά στις απαντήσεις σας το όνομά σας.
6. Να απαντήσετε στο τετράδιό σας σε όλα τα θέματα μόνο με μπλε πένα
ανεξίτηλης μελάνης. Μολύβι επιτρέπεται, μόνο αν το ζητάει η εκφώνηση, και
μόνο για σχήματα, πίνακες, διαγράμματα κ.λπ.
7. Απαγορεύεται η χρήση διορθωτικού υγρού ή διορθωτικής ταινίας.
ΜΕΡΟΣ Α΄: ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ

Ι. ΔΙΔΑΓΜΕΝΑ ΚΕΙΜΕΝΑ ΓΙΑ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ (μονάδες 20)

(α) […] Σπεύδοντες γὰρ <οἱ πατέρες> τοὺς παῖδας ἐν πᾶσι τάχιον πρωτεῦσαι πόνους
αὐτοῖς ὑπερμέτρους ἐπιβάλλουσιν, οἷς ἀπαυδῶντες ἐκπίπτουσι, καὶ ἄλλως
βαρυνόμενοι ταῖς κακοπαθείαις οὐ δέχονται τὴν μάθησιν εὐηνίως. Ὥσπερ γὰρ τὰ φυτὰ
τοῖς μὲν μετρίοις ὕδασι τρέφεται, τοῖς δὲ πολλοῖς πνίγεται, τὸν αὐτὸν τρόπον ψυχὴ τοῖς
μὲν συμμέτροις αὔξεται πόνοις, τοῖς δ’ ὑπερβάλλουσι βαπτίζεται. Δοτέον οὖν τοῖς
παισὶν ἀναπνοὴν τῶν συνεχῶν πόνων, ἐνθυμουμένους ὅτι πᾶς ὁ βίος ἡμῶν εἰς ἄνεσιν
καὶ σπουδὴν διῄρηται. […] Συνελόντι δ’ εἰπεῖν ἡ ἀνάπαυσις τῶν πόνων ἐστὶν ἄρτυμα.
[…]

Πλουτάρχου Περὶ παίδων ἀγωγῆς 9 b‐c

(β) Ἐν δὲ ταῖς Ἀθήναις τῆς Παράλου ἀφικομένης νυκτὸς ἐλέγετο ἡ συμφορά, καὶ οἰμωγὴ
ἐκ τοῦ Πειραιῶς διὰ τῶν μακρῶν τειχῶν εἰς ἄστυ διῆκεν, ὁ ἕτερος τῷ ἑτέρῳ
παραγγέλλων· ὥστ’ ἐκείνης τῆς νυκτὸς οὐδεὶς ἐκοιμήθη, οὐ μόνον τοὺς ἀπολωλότας
πενθοῦντες, ἀλλὰ πολὺ μᾶλλον ἔτι αὐτοὶ ἑαυτούς, πείσεσθαι νομίζοντες οἷα ἐποίησαν
Μηλίους τε Λακεδαιμονίων ἀποίκους ὄντας͵κρατήσαντες πολιορκίᾳ, καὶ Ἱστιαιέας καὶ
Σκιωναίους καὶ Τορωναίους καὶ Αἰγινήτας καὶ ἄλλους πολλοὺς τῶν Ἑλλήνων. Τῇ δ’
ὑστεραίᾳ ἐκκλησίαν ἐποίησαν, ἐν ᾗ ἔδοξε τούς τε λιμένας ἀποχῶσαι πλὴν ἑνὸς καὶ τὰ
τείχη εὐτρεπίζειν καὶ φυλακὰς ἐφιστάναι καὶ τἆλλα πάντα ὡς εἰς πολιορκίαν
παρασκευάζειν τὴν πόλιν.

Ξενοφῶντος Ἑλληνικὰ 2.2.3-4

1. Να μεταφράσετε μόνο τα υπογραμμισμένα κείμενα σε ορθό νεοελληνικό λόγο.

ΙΙ. ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ ΓΙΑ ΟΡΘΟΓΡΑΦΙΑ (μονάδες 5)

Πλουτάρχου Περὶ παίδων ἀγωγῆς 9 b‐c

1/6
ΙΙΙ. ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ ΓΙΑ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ (μονάδες 15)

Με τον Πανηγυρικὸ (380 π.Χ.) ο Ισοκράτης απευθύνεται στον ελληνικό λαό, τον οποίο
φαντάζεται συγκεντρωμένο σε κάποια μεγάλη γιορτή του Ελληνισμού. Το πρώτο μέρος
του, το επιδεικτικό, αποτελεί ένα εγκώμιο της Αθήνας, ενώ στο δεύτερο, το
συμβουλευτικό, διατυπώνει το όραμά του για την ένωση των Ελλήνων και την από
κοινού αντιμετώπιση των βαρβάρων.

Ἀεὶ μὲν οὖν οἵ θ᾽ ἡμέτεροι πρόγονοι καὶ Λακεδαιμόνιοι φιλοτίμως πρὸς ἀλλήλους εἶχον,
οὐ μὴν ἀλλὰ περὶ καλλίστων ἐν ἐκείνοις τοῖς χρόνοις ἐφιλονίκησαν, οὐκ ἐχθρούς, ἀλλ᾽
ἀνταγωνιστὰς σφᾶς αὐτοὺς εἶναι νομίζοντες, οὐδ᾽ ἐπὶ δουλείᾳ τῇ τῶν Ἑλλήνων τὸν
βάρβαρον θεραπεύοντες, ἀλλὰ περὶ μὲν τῆς κοινῆς σωτηρίας ὁμονοοῦντες, ὁπότεροι
δὲ ταύτης αἴτιοι γενήσονται, περὶ τούτου ποιούμενοι τὴν ἅμιλλαν.

Ἰσοκράτους Πανηγυρικὸς 85

Λεξιλόγιο:
φιλοτίμως= με φιλοδοξία, ανταγωνισμό
οὐ μήν= όμως
σφᾶς αὐτούς= τους εαυτούς τους
θεραπεύω= κολακεύω
ὁπότεροι= ποιος από τους δύο
ἅμιλλα= ανταγωνισμός

1. Να μεταφράσετε το πιο πάνω κείμενο σε ορθό νεοελληνικό λόγο.

IV. ΛΕΞΙΛΟΓΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ (μονάδες 15)

IV.1. ΣΤΑ ΔΙΔΑΓΜΕΝΑ ΚΕΙΜΕΝΑ (μονάδες 10)

1. Να γράψετε στη Νέα Ελληνική τις ομόρριζες λέξεις που ζητούνται για τους πιο
κάτω τύπους:
(α) παῖδας: σύνθετο ουσιαστικό
(β) πόνους: σύνθετο επίθετο
(γ) τρέφεται: παράγωγο (απλό) ουσιαστικό
(δ) ἄστυ: σύνθετο ουσιαστικό
(ε) ἐποίησαν: παράγωγο (απλό) επίθετο
(μονάδες 5)

2/6
2. Να αντιστοιχίσετε στο τετράδιο απαντήσεων τους αριθμούς των αρχαιοελληνικών
λέξεων της στήλης Α΄ με τα γράμματα των ετυμολογικά συγγενικών νεοελληνικών
λέξεων της στήλης Β΄ (στη στήλη Β΄ περισσεύει μία λέξη).

Στήλη Α΄ Στήλη Β΄
1. σπεύδοντες α. διαλογικός
2. δέχονται β. διάγγελμα
3. παραγγέλλων γ. σπουδή
4. ἐλέγετο δ. φιλόδοξος
ε. ξενοδοχείο
(μονάδες 2)

3. Να αναλύσετε τις πιο κάτω λέξεις στα συνθετικά τους μέρη στην Αρχαία Ελληνική.
(α) ἐκπίπτουσι
(β) ἀνάπαυσις
(γ) συμφορά
(μονάδες 3)

IV.2. ΣΤΟ ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ (μονάδες 5)

1. Να γράψετε δύο (2) σύνθετα ρήματα στη Νέα Ελληνική με α΄ συνθετικό την
πρόθεση ἐπί.
(μονάδες 2)
2. ἀλλήλους: Να γράψετε δύο (2) σύνθετα ουσιαστικά στη Νέα Ελληνική από τη
λέξη που σας δίνεται.
(μονάδες 2)

3. φιλοτίμως: Να γράψετε ένα (1) παράγωγο (απλό) επίθετο στη Νέα Ελληνική από
το α΄ συνθετικό του επιρρήματος που σας δίνεται.
(μονάδα 1)

V. ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟΥ (μονάδες 30)

V.1. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΣΤΑ ΔΙΔΑΓΜΕΝΑ ΚΕΙΜΕΝΑ (μονάδες 15)

1. Να αναγνωρίσετε συντακτικά τους πιο κάτω υπογραμμισμένους τύπους.

(α) οὐ δέχονται τὴν μάθησιν εὐηνίως
(β) τὰ φυτὰ τοῖς μὲν μετρίοις ὕδασι τρέφεται
(γ) Συνελόντι δ’ εἰπεῖν ἡ ἀνάπαυσις τῶν πόνων ἐστὶν ἄρτυμα
(δ) καὶ οἰμωγὴ ἐκ τοῦ Πειραιῶς διὰ τῶν μακρῶν τειχῶν εἰς ἄστυ διῆκεν
(ε) οὐ μόνον τοὺς ἀπολωλότας πενθοῦντες
(μονάδες 6)

3/6
2. ... ἐκκλησίαν ἐποίησαν, ἐν ᾗ ἔδοξε […] καὶ τὰ τείχη εὐτρεπίζειν
Να γράψετε:
(α) το είδος του υπογραμμισμένου απαρεμφάτου,
(β) τον συντακτικό του ρόλο,
(γ) αν υπάρχει ταυτοπροσωπία ή ετεροπροσωπία.
(μονάδες 2)

3. … ἐνθυμουμένους ὅτι πᾶς ὁ βίος ἡμῶν εἰς ἄνεσιν καὶ σπουδὴν διῄρηται
Να αναγνωρίσετε την πιο πάνω υπογραμμισμένη δευτερεύουσα πρόταση του
κειμένου: (α) είδος, (β) σύνδεσμος εισαγωγής, (γ) έγκλιση εκφοράς, (δ)
συντακτικός ρόλος.
(μονάδες 2)

4. (α) δέχονται: Να γράψετε το β΄ πρόσωπο ενικού στην υποτακτική και

προστακτική έγκλιση του Ενεστώτα στην ίδια φωνή.

(β) ἐκπίπτουσιν: Να γράψετε το γ΄ πρόσωπο πληθυντικού στην οριστική έγκλιση

του Παρατατικού στην ίδια φωνή.
(μονάδες 3)

5. πολλοῖς, μᾶλλον: Να γράψετε τους άλλους δύο βαθμούς (μονολεκτικούς τύπους)

των λέξεων που σας δίνονται. Σε περίπτωση επιθέτου να διατηρήσετε αμετάβλητα την
πτώση, τον αριθμό και το γένος.
(μονάδες 2)

V.2. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΣΤΟ ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ (μονάδες 15)

1. Να μεταφέρετε στον αντίθετο αριθμό τους πιο κάτω γραμματικούς τύπους.

(α) χρόνοις
(β) ἀνταγωνιστάς
(γ) νομίζοντες
(δ) τῶν Ἑλλήνων
(ε) τούτου
(στ) ἅμιλλαν
(μονάδες 6)

2. (α) νομίζοντες: Να γράψετε το γ΄ πρόσωπο ενικού στην οριστική έγκλιση του

Αορίστου στην ίδια φωνή.

(β) θεραπεύοντες: Να γράψετε το α΄ πρόσωπο ενικού στην οριστική έγκλιση του

Παρακειμένου και του Υπερσυντελίκου στην ίδια φωνή.

4/6
(γ) εἶναι: Να γράψετε το α΄ πρόσωπο πληθυντικού στην ευκτική έγκλιση του
Μέλλοντα.
(μονάδες 4)

3. Να μεταφέρετε την πιο κάτω πρόταση στα Αρχαία Ελληνικά. (μονάδες 5)

Οι πολίτες νομίζουν ότι οι φιλόσοφοι διδάσκουν την αρετή.

ΜΕΡΟΣ Β΄: ΠΡΑΓΜΑΤΟΛΟΓΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ (μονάδες 15)

1. §91
ΑΘΗΝΑΙΟΙ: Εμείς δεν ανησυχούμε για τις συνέπειες που θα είχε μια ενδεχόμενη
κατάλυση της ηγεμονίας μας και τούτο επειδή για τους νικημένους δεν είναι τόσο
επικίνδυνοι όσοι, σαν τους Λακεδαιμονίους, ασκούν ηγεμονία επάνω σε άλλους
(άλλωστε δε συζητούμε τώρα με Λακεδαιμονίους) όσο είναι επικίνδυνοι οι υπήκοοι μιας
πολιτείας όταν επαναστατήσουν εναντίον της και υπερισχύσουν. Η αντιμετώπιση,
λοιπόν, ενός τέτοιου κινδύνου είναι δική μας υπόθεση. Εκείνο που τώρα θέλουμε να
σας πούμε είναι ότι ήρθαμε εδώ για το συμφέρον της ηγεμονίας μας και ότι τα όσα θα
σας αναπτύξουμε έχουν σκοπό τη σωτηρία της πολιτείας σας. Θέλουμε να σας
υποτάξουμε χωρίς να υποβληθούμε σε κόπο και χωρίς να σας καταστρέψουμε, πράγμα
που είναι κοινό μας συμφέρον.
§92
ΜΗΛΙΟΙ: Πώς είναι δυνατόν να έχουμε εμείς το ίδιο συμφέρον να γίνουμε δούλοι σας
όσο εσείς έχετε συμφέρον να μας υποτάξετε;
§93
ΑΘΗΝΑΙΟΙ: Επειδή εσείς, αν υποταχθείτε, θ’ αποφύγετε την έσχατη καταστροφή κι
εμείς θα έχουμε κέρδος αν δεν σας καταστρέψουμε.
§94
ΜΗΛΙΟΙ: Ώστε δε θα δεχόσαστε να είμαστε φίλοι σας αντί εχθροί σας, να ζούμε ειρηνικά
και να μείνουμε ουδέτεροι;
§95
ΑΘΗΝΑΙΟΙ: Δε μας βλάπτει τόσο η έχθρα σας όσο η φιλία σας που θα ερμηνευόταν
σαν τεκμήριο αδυναμίας μας, ενώ το μίσος σας είναι, για τους όσους εξουσιάζουμε,
απόδειξη της δύναμής μας.
Θουκυδίδη Διάλογος Μηλίων και Αθηναίων 5.91-95

(α) Με βάση το πιο πάνω απόσπασμα, να αναφέρετε ποιο θεωρούν ως «κοινό

συμφέρον» οι Αθηναίοι και ποιο οι Μήλιοι.
(μονάδες 4)
(β) Ο Θουκυδίδης έγραψε το έργο του με στόχο να γίνει απόκτημα παντοτινό (κτῆμα ἐς
αἰεί). Με ποιον τρόπο το κατορθώνει αυτό μέσα από τον Διάλογο Μηλίων και
Αθηναίων; Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας με δύο (2) επιχειρήματα.
(μονάδες 6)

5/6
2. Με βάση το απόσπασμα Ξενοφῶντος Ἑλληνικὰ 2.2.3-4 (δεύτερο διδαγμένο κείμενο
για μετάφραση (Α.Ι.α)), να αναφέρετε δύο (2) αποφάσεις που έλαβαν οι Αθηναίοι την
επόμενη μέρα στην εκκλησία του δήμου. Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας με
στοιχεία από το αρχαιοελληνικό κείμενο.
(μονάδες 2)

3. Σύμφωνα με τον Πλούταρχο, στο απόσπασμα Περὶ παίδων ἀγωγῆς 9 b‐c (πρώτο
διδαγμένο κείμενο για μετάφραση (Α.Ι.β)), πώς συμπεριφέρονται οι πατέρες
απέναντι στα παιδιά τους και γιατί; Ποιο το αποτέλεσμα της συμπεριφοράς τους;
(μονάδες 3)

ΤΕΛΟΣ ΕΞΕΤΑΣΤΙΚΟΥ ΔΟΚΙΜΙΟΥ

ΣΑΣ ΕΥΧΟΜΑΣΤΕ ΚΑΛΗ ΕΠΙΤΥΧΙΑ

6/6