Διαταραχές

του Δρ. Φοίβος Ε.

αντιληπτικού
Παπαμάλης

συστήματος
Αντιληπτικές ικανότητες: Έμφυτες ή μέσω εμπειριών;
Οξύτητα:
Αυξάνεται γρήγορα στους πρώτους 6 μήνες
Συνεχίζει να αυξάνεται με πιο αργούς ρυθμούς

Αντίληψη βάθους:
Εμφανίζεται στους 3 μήνες
Δεν εδραιώνεται πλήρως πριν τους 6 μήνες

Αντιληπτική Σταθερότητα:
Αναπτύσσεται από τον 6ο μήνα.
 Αντίληψη
Η αντίληψη είναι μία ερμηνευτική διαδικασία:
Η διαδικασία μέσω της οποίας οι πληροφορίες
που έρχονται από το περιβάλλον ερμηνεύονται
για να σχηματίσουν αντικείμενα, γεγονότα,
πρόσωπα, κ.λ.π. •

Με τη λειτουργία της αντίληψης ξεκινά η

διαδικασία επεξεργασίας πληροφοριών και άρα
η διαδικασία της μάθησης
Διάκριση της Αίσθησης από την
Αντίληψη
Πρέπει να γίνει διάκριση ανάμεσα στις έννοιες της
αίσθησης και της αντίληψης, τις οποίες πολλές φορές
τις χρησιμοποιούμε λανθασμένα θεωρώντας ότι είναι
ταυτόσημες έννοιες

1.Αίσθηση: απλή επίγνωση εξαιτίας της διέγερσης ενός

αισθητήριου οργάνου

2.Αντίληψη: επεξεργασία, ταυτοποίηση, και ερμηνεία

μίας αίσθησης, με σκοπό το σχηματισμό μιας νοητικής
αναπαράστασης
 Αίσθηση

Οτιδήποτε αντιλαμβανόμαστε δεν αποτελεί πιστό

αντίγραφο του εξωτερικού κόσμου –Επηρεάζεται
από προηγούμενες γνώσεις (βάσει των οποίων θα
ερμηνευθεί η αντιλαμβανόμενη πληροφορία) –
Επηρεάζεται από το συγκείμενο – πλαίσιο (μέσα
στο οποίο αντιλαμβανόμαστε κάτι) –Λανθασμένες
αντιλήψεις – αντιληπτικές πλάνες (διφορούμενες
εικόνες οι οποίες μπορούν να ερμηνευθούν από τον
καθένα διαφορετικά)
 Αισθήσεις
Καθεμία από τις αισθήσεις είναι ένα σύστημα που
μετατρέπει τις πληροφορίες που προέρχονται από τον
εξωτερικό κόσμο σε νευρική δραστηριότητα –Όραση –
Ακοή –Αφή –Όσφρηση –Γεύση –Κιναίσθηση ή
ιδιοδεκτικότητα (μας πληροφορεί για την εσωτερική
κατάσταση του σώματος και για τις κινήσεις των
αρθρώσεων και των μυών)
Η αντίληψη είναι μια σύνθετη διαδικασία που μας επιτρέπει
να συσχετιζόμαστε με τον κόσμο γύρω μας. Κλασικά, η
αντίληψη έχει χωριστεί σε πέντε αισθήσεις:
Αισθητηριακά Συστήματα

•Κάθε αίσθηση είναι ένα σύστημα μετατροπής

εξωτερικών πληροφοριών σε νευρική
δραστηριότητα.•π.χ. Οι οφθαλμοί μετατρέπουν
το φως (δηλαδή την ηλεκτρομαγνητική
ενέργεια) σε νευρική δραστηριότητα η οποία
μεταφέρεται στον εγκέφαλο και τον ενημερώνει
σχετικά με την πηγή του φωτός.
Αισθητηριακό Σύστημα
Όρασης
•Τοαισθητηριακό σύστημα της όρασης –
Αποτελείται από τους οφθαλμούς, διάφορες
περιοχές του εγκεφάλου κα τις οδούς που τις
ενώνουν. –Δέχεται ως ερέθισμα το φως.
•Δύο οφθαλμικά υποσυστήματα: –Σύστημα
δημιουργίας ειδώλου –Σύστημα μετατροπής
του ειδώλου σε νευρικές ώσεις
Σύστημα δημιουργίας
ειδώλου
1. Οι ακτίνες φωτός εισέρχονται στον κερατωειδή χιτώνα
και κατευθύνονται προς τα μέσα για να αρχίσει η
δημιουργία του ειδώλου. Ο φακός ολοκληρώνει τη
διαδικασία εστίασης του φωτός στον αμφιβληστροειδή.
2. Σύστημα μετατροπής ειδώλου σε νευρικές ώσεις: Το
σύστημα μετατροπής περιέχεται στον αμφιβληστροειδή
χιτώνα ένα λεπτό μανδύα που καλύπτει το εσωτερικό του
οπίσθιου μέρους του οφθαλμού. Το είδωλο στον
αμφιβληστροειδή είναι ανεστραμμένο και κατά πολύ
μικρότερο από το πραγματικό αντικείμενο
 Έργα στη λειτουργία της
αντίληψης
Δύο διαφορετικά έργα στη λειτουργία του
αντιληπτικού συστήματος.
1.Εντοπισμός
2.Αναγνώριση •Έργα που διαφέρουν μεταξύ
τους ποιοτικά, γεγονός που το επιβεβαιώνουν και
ερευνητικά ευρήματα που δείχνουν ότι πρόκειται
για δύο έργα που πραγματοποιούνται από
διαφορετικές περιοχές του οπτικού φλοιού.
 Εντοπισμός
•1ο έργο στη λειτουργία του αντιληπτικού
συστήματος
•Για να εντοπίσουμε τα αντικείμενα στο περιβάλλον
που ζούμε αυτό που πρέπει να κάνουμε είναι να:
•Διαχωρίσουμε τα αντικείμενα από το φόντο τους
•Διαχωρίσουμε τα αντικείμενα μεταξύ τους
•Έτσι το αντιληπτικό σύστημα μπορεί να
προσδιορίσει τη θέση των αντικειμένων μέσα στον
τρισδιάστατο κόσμο και άρα να ολοκληρωθεί η
•Αντίληψη απόστασης (από εμάς)
•Αντίληψη κίνησης (σε σχέση με εμάς)
 Μορφολογική Ψυχολογία
(Gestalt)
Η εικόνα που προβάλλεται στον αμφιβληστροειδή μας είναι ένα
μωσαϊκό που ποικίλλει σε φωτεινότητα και χρώματα. Το
αντιληπτικό μας σύστημα οργανώνει αυτό το μωσαϊκό σε ένα
σύνολο διακριτών αντικειμένων που προβάλλονται σε ένα φόντο.
•Αυτού του είδους η οργάνωση απασχόλησε πολύ τους
ψυχολόγους Gestalt.
• Κάνουν τη διάκριση ανάμεσα σε –Εξωτερικό ερέθισμα
(αντικείμενο που υπάρχει στο περιβάλλον) –Εσωτερικό ερέθισμα
(αναπαράσταση του αντικειμένου στον αμφιβληστροειδή χιτώνα)
•Τόνισαν τη σημασία πρόσληψης ολόκληρου του αντικειμένου ή
της μορφής και πρότειναν μία σειρά αρχών για να εξηγήσουν πώς
αντιλαμβανόμαστε και οργανώνουμε τα αντικείμενα.
 Διάκριση Μορφής-Φόντου
•Σε ένα ερέθισμα που περιλαμβάνει δύο ευδιάκριτες περιοχές,
αντιλαμβανόμαστε τη μία ως μορφή και την άλλη ως φόντο.
•Τη διάκριση ανάμεσα στη μορφή και το φόντο την κάνει το
οπτικό σύστημα.
•Οργανώσεις σε μορφή και φόντο (αμφίσημα σχήματα) :
Μόνο μία βλέπουμε κάθε φορά.
•Το περιβάλλον αποτελείται από αντικείμενα που γίνονται
αντιληπτά ως μορφές και το φόντο τους.
•Μπορούμε να διακρίνουμε σχέσεις μορφής-φόντου και με
άλλες αισθήσεις (π.χ. Βιολί με φόντο την ορχήστρα
 Ομαδοποίηση αντικειμένων
Δεν βλέπουμε απλώς αντικείμενα σε ένα φόντο αλλά και με
μία συγκεκριμένη ομαδοποίηση αντικειμένων.
•Σημαντική αποστολή του οπτικού συστήματος να
ομαδοποιήσει τα μέρη μίας εικόνας που ανήκουν μαζί στην
αναπαράσταση ενός αντικειμένου.
•Ο εγκέφαλος είναι προδιαθετιμένος να επιβάλλει τάξη στις
εισερχόμενες πληροφορίες.
•Ακόμα και ένα απλό σχήμα με κουκίδες εμπίπτει σε ομάδες
όταν το κοιτάμε.
•Οι ψυχολόγοι Gestalt πρότειναν ορισμένου καθοριστικούς
παράγοντες για την ομαδοποίηση αντικειμένων.
•Μόνο μία οργάνωση αντιλαμβανόμαστε κάθε φορά και κατά
καιρούς η οργάνωση αυτή αλλάζει αυθόρμητα και βλέπουμε
κάποια άλλη
 Αρχές ομαδοποίησης
αντικειμένων
•Εγγύτητα: αντικείμενα που βρίσκονται κοντά το ένα στο άλλο τα
αντιλαμβανόμαστε ως ομάδα
•Ομοιότητα: αντικείμενα που είναι όμοια τα αντιλαμβανόμαστε ως
ομάδα
•Συνέχεια: θεωρούνται ότι είναι στην ίδια ομάδα αντικείμενα που
παρουσιάζουν μία συνέχεια
•Εγκλεισμός: διακεκομμένα τμήματα που αν συμπληρωθούν
ολοκληρώνουν ένα σχήματισμό τα αντιλαμβανόμαστε ως ομάδα
•Υφή: αντικείμενα που φαίνονται να έχουν την ίδια υφή τα
αντιλαμβανόμαστε ως ομάδα
•Απλότητα: αντιλαμβανόμαστε ως ομάδα τα αντικείμενα που μας
παραπέμπουν σε πιο απλούς σχηματισμούς
•Κοινή περιοχή - κοινή τύχη: αντικείμενα που φαίνονται να
βρίσκονται σε μία κοινή περιοχή (έχουν κοινή τύχη) τα
αντιλαμβανόμαστε ως ομάδα
 Αντίληψη της απόστασης

•Γιανα ξέρουμε πού είναι ένα αντικείμενο πρέπει να γνωρίζουμε

την απόστασή του
•Ο αμφιβληστροειδής μας είναι μία δισδιάστατη επιφάνεια. Αυτό
σημαίνει ότι το είδωλο που σχηματίζεται στον αμφιβληστροειδή
είναι επίπεδο, χωρίς βάθος.
•Άρα, πώς αντιλαμβανόμαστε την απόσταση;
•Υπάρχουν πολυάριθμες ενδείξεις που συνδυάζονται για να
καθορίσουν την αντιληπτική απόσταση οι οποίες μπορούν να
καταταγούν σε μονοφθαλμικές και διοφθαλμικές ανάλογα με το αν
αφορούν στο ένα ή στα δύο μάτια.
 Μονοφθαλμικές ενδείξεις
βάθους
•Έναάτομο που χρησιμοποιεί μόνο το ένα μάτι μπορεί να
προσδιορίσει την απόσταση αν διακρίνει μονοφθαλμικές ενδείξεις
βάθους.
•Σχετικό μέγεθος: Αν μία εικόνα παρουσιάζει σειρά από παρόμοια
αντικείμενα ο παρατηρητής ερμηνεύει ότι τα μικρότερα είναι πιο
μακρυά.
•Επικάλυψη: Αν ένα αντικείμενο είναι έτσι τοποθετημένο ώστε να
καλύπτει τη θέα ενός άλλου, το επικαλυπτόμενο είναι πιο μακρυά.
•Σχετικό ύψος: Μεταξύ παρόμοιων αντικειμένων αυτό που είναι
πιο κοντά στον ορίζοντα θεωρούνται ότι είναι πιο μακρυά.
 Διοφθαλμικές ενδείξεις βάθους
•Ένα άτομο που χρησιμοποιεί και τους δύο οφθαλμούς μπορεί
να προσδιορίσει την απόσταση αν βασιστεί σε διοφθαλμικές
ενδείξεις βάθους.
•Τα δύο μας μάτια λαμβάνουν μία ελαφρώς διαφορετική εικόνα
το ένα από το άλλο για το ίδιο αντικείμενο.
Η ένωση των δύο αυτών εικόνων στον εγκέφαλο μας δίνει τη
στεροσκοπική όραση και άρα την αντίληψη του βάθους.
•Διοφθαλμική διαφορά: η διαφορά της θέας που έχει το κάθε
μάτι
•Οι έννοιες της στερεοσκοπικής όρασης και της διοφθαλμικής
διαφοράς έχουν βρει εφαρμογή σε πολλούς τομείς
(στερεοσκόπιο – παιχνίδια View Master – τρισδιάστατες ταινίες)
 Αντίληψη της Κίνησης
•Γιανα κυκλοφορούμε αποτελεσματικά μέσα στο περιβάλλον
πρέπει να ξέρουμε όχι μόνο τις θέσεις των αντικειμένων αλλά και
την τροχιά των κινούμενων αντικειμένων.
•Πώς αντιλαμβανόμαστε την κίνηση αφού δεν αποτυπώνεται στον
αμφιβληστροειδή μας;
•Στροβοσκοπική Κίνηση: Η κίνηση που βλέπουμε στις ταινίες του
κινηματογράφου (24-30 εικόνες ανά δευτερόλεπτο).
•Προκλητή (Συμπερασματική) Κίνηση: Όταν ένα μεγάλο
αντικείμενο που περιβάλει ένα μικρότερο κινείται, νομίζουμε ότι
κινείται και το μικρό αντικείμενο(π.χ. το φεγγάρι φαίνεται να κινείται
μέσα στα σύννεφα)
•Πραγματική Κίνηση: (κίνηση αντικειμένου μέσω όλων των
ενδιάμεσων σημείων στο χώρο - το οπτικό μας σύστημα είναι
ιδιαίτερα ευαίσθητο στην αντίληψη της πραγματικής κίνησης)
 Αναγνώριση
•2ο έργο στη λειτουργία του αντιληπτικού συστήματος –
Αναγνώριση αντικειμένου: σημαίνει τοποθέτηση του
αντικειμένου σε κατηγορία
–Αναγνώριση ανθρώπου: σημαίνει απόδοση οπτικών
πληροφοριών σε ένα συγκεκριμένο άτομο
•Η αναγνώριση μας επιτρέπει να συνάγουμε μη-εμφανείς
ιδιότητες του αντικειμένου (π.χ. Είναι ένα πουκάμισο, άρα
μπορώ να το φορέσω)
•Χαρακτηριστικά που χρησιμοποιούμε για την αναγνώριση
αντικειμένου: σχήμα, μέγεθος, χρώμα, υφή, προσανατολισμός
–Από όλα το σχήμα είναι αυτό που διαδραματίζει το
σημαντικότερο ρόλο στην αναγνώριση (π.χ. Μπορούμε να
αναγνωρίσουμε ένα φλυτζάνι ανεξάρτητα από το αν είναι
κόκκινο ή πράσινο, μεγάλο ή μικρό, όρθιο ή πλαγιαστό )
Θεωρίες αναγνώρισης των
αντικειμένων
•Έχουν διατυπωθεί πολλές θεωρίες αναφορικά με
το πώς γίνεται η αναγνώριση των αντικειμένων:

- Θεωρίες ταύτισης εικόνων

- Θεωρίες προτύπου

- Θεωρίες των χαρακτηριστικών

 Θεωρία ταύτισης εικόνων
•Οι πληροφορίες για το οπτικό ερέθισμα αντιπαραβάλονται με
εικόνες του αντικειμένου που έχουν ήδη βιωθεί και που έχουν
αποθηκευτεί στη μακρόχρονη μνήμη
–Πώς μπορεί ένα πρότυπο να αναγνωριστεί ακόμη και αν
σχήμα, μέγεθος, προσανατολισμός είναι διαφορετικά; –
Επεξεργαζόμαστε ξεχωριστές αποθηκευμένες εικόνες για κάθε
δυνατό παράδειγμα.
• Ένσταση: Απαιτείται αποθήκευση τρομερής ποσότητας
πληροφορίας, αφού είναι προϋπόθεση η αποθήκευση ενός
απεριόριστου αριθμού εικόνων που αντιστοιχούν σε
διαφορετικές παραλλαγές ενός προτύπου
 Εισαγωγή στην αναγνώριση προτύπων
(Pattern Recognition).
Η αναγνώριση προτύπων συχνά θεωρείται ως το βασικό πρόβλημα στην
αντίληψη- θεωρείται συχνά συνώνυμη με την οπτική αντίληψη!

Το πιο σημαντικό είδος της είναι η αναγνώριση αντικείμενων, πώς

δηλαδή καταλαβαίνουμε ποια είναι τα αντικείμενα

Υπάρχουν διάφορες προσεγγίσεις:

Οι βασικές είναι η “αντιστοίχιση περιγραμμάτων” και η “ανίχνευση

χαρακτηριστικών”

Ανεξαρτήτου προσέγγισης, ας δούμε κάποια γενικά σημεία της

θεωρίας…
 Αντίληψη αντικειμένων (Αναγνώριση)
Η αναγνώριση είναι γρήγορη και ακριβής και μπορεί να
επιτευχθεί σε 100 ms (Egeth & Pachella, 1969) – μπορεί να
είναι ακόμα πιο γρήγορη για πρόσωπα! Ένα ειδικό είδος
αντίληψης!
Η αναγνώριση είναι καλή ακόμα και όταν τα αντικείμενα
τα βλέπουμε σε διαφορετικές:
γωνίες
διαβαθμίσεις φωτός
χρώματα
διαστάσεις
αποδομήσεις (π.χ., με μέρη επισκιασμένα ή
κομματιασμένα)
 Αντιστοίχηση περιγραμμάτων
(TEMPLATE MATCHING)

Η αντιστοίχηση ενός ερεθισμού σε μια αποθηκευμένη αναπαράσταση.

Για κάθε αντικείμενο που συναντούμε έχουμε ένα αποθηκευμένο περίγραμμα.
Οικονομική θεωρία;
Ίσως ανεπαρκές μοντέλο για όλη την αναγνώριση αντικειμένων
Πρόσφατες έρευνες υποδεικνύουν ότι μπορεί να χρησιμοποιούμε ΚΑΙ αυτήν
την προσέγγιση για ταχεία ανίχνευση πολύ οικείων ερεθισμών
Δεν μπορεί να αποτελέσει όμως τη βάση για την αναγνώριση όλων των
αντικειμένων
 Ανίχνευση χαρακτηριστικών
(FEATURE DETECTION)
Η ανίχνευση χαρακτηριστικών παρακάμπτει μερικά από τα
προβλήματα τις αντιστοίχησης περιγραμμάτων
Προτείνει ότι αντί να αντιστοιχούμε ολόκληρα περιγράμματα
αντικειμένων και να αποθηκεύουμε άπειρα περιγράμματα, το
αντιληπτικό μας σύστημα χρειάζεται μόνο να ανιχνεύσει τα
αντικείμενα για συγκεκριμένα/ειδικά χαρακτηριστικά.
Πχ. γραμμές με συγκεκριμένο προσανατολισμό, γωνίες,
καμπύλες κλπ
Αυτά τα ξεχωριστά χαρακτηριστικά μπορούν να να συνδυαστούν
προκειμένου ένας συνδυασμός ερεθισμών να αναγνωριστεί ως ένα
συγκεκριμένο αντικείμενο
 Ανίχνευση χαρακτηριστικών
(FEATURE DETECTION)

Πράγματι, υπάρχουν σημαντικές ενδείξεις από τη φυσιολογία ότι κάτι

τέτοιο συμβαίνει και αυτός είναι ο τρόπος λειτουργίας κάποιων
κομματιών του αντιληπτικού μας συστήματος!
Για παράδειγμα, η έρευνα των Hubel & Wiesel (1960’s) για την
ταυτοποίηση της ανίχνευσης χαρακτηριστικών στον οπτικό φλοιό.

Θα ρίξουμε μια ματιά σήμερα σε δύο σημαντικές θεωρίες

χαρακτηριστικών…
 Πρώτα στάδια αναγνώρισης

•Στα πρώτα στάδια το αντιληπτικό σύστημα χρησιμοποιεί

πληροφορίες του αμφιβληστροειδούς για να περιγράψει ένα
αντικείμενο σύμφωνα με τα πρωτόγονα χαρακτηριστικά του
όπως γραμμές, άκρες και γωνίες.
•Το αντιληπτικό σύστημα χρησιμοποιεί αυτά τα κύρια-
πρωτόγονα συστατικά για να κατασκευάσει μία περιγραφή του
αντικειμένου.
•Η περιγραφή του αντικειμένου θα χρησιμοποιηθεί στα ύστερα
στάδια αναγνώρισης.
•Σχέσεις μεταξύ των χαρακτηριστικών –Gestalt: Το όλο είναι
διαφορετικό από το σύνολο των μερών του
Ύστερα στάδια αναγνώρισης
•Στα ύστερα στάδια αναγνώρισης το αντιληπτικό σύστημα συγκρίνει την
περιγραφή του αντικειμένου με τις διάφορες κατηγορίες αντικειμένων που έχει
αποθηκεύσει στην οπτική μνήμη και επιλέγει αυτές που ταιριάζουν
περισσότερο.
•Ερεθίσματα που διαφέρουν στο μέγεθος, στον προσανατολισμό κ.ο.κ. μπορεί
να αναγνωριστούν ότι ανήκουν στην ίδια κατηγορία γιατί αποτελούνται από τα
ίδια κύρια προσδιοριστικά στοιχεία. Π.χ. Η αναγνώριση του κάθε γράμματος
του αλφάβητου βασίζεται στην πρόσληψη και γνωστική επεξεργασία των
ιδιαίτερων στοιχείων που προσδιορίζουν το κάθε γράμμα.
•Τα γράμματα περιγράφονται ως προς ορισμένα χαρακτηριστικά και αυτή η
γνώση για το ποια χαρακτηριστικά ταιριάζουν με ποια γράμματα περιέχεται σε
ένα δίκτυο συνδέσεων
 Αναγνώριση φυσικών
αντικειμένων
•Τα χαρακτηριστικά του σχήματος φυσικών αντικειμένων είναι πιο
σύνθετα από απλές γραμμές και καμπύλες και κάτι περισσότερο από
απλά γεωμετρικά σχήματα.
•Τα χαρακτηριστικά των αντικειμένων περιλαμβάνουν πολυάριθμες
γεωμετρικές μορφές όπως κυλίνδρους, κώνους, κύβους, κ.α..
Αυτά ονομάζονται γεόντα.
•Ένα σύνολο 36 γεόντων συνδυαζόμενο σε ένα μικρό σύνολο χωρικών
σχέσεων επαρκεί για να περιγράψει τα σχήματα όλων των αντικειμένων
που θα μπορούσαν οι άνθρωποι να αναγνωρίσουν.
•Σημαντικό ρόλο παίζουν όχι μόνο τα χαρακτηριστικά αλλά και η μεταξύ
τους σχέση. (π.χ. Κύλινδρος + αψίδα = Όταν η αψίδα είναι στο πλάι
έχουμε φλυτζάνι. Όταν είναι από πάνω έχουμε κουβά)
 Σπουδαιότητα πλαισίου
•Όταν το πλαίσιο είναι κατάλληλο, διευκολύνει την αντίληψη (Πχ. Κάθε μέρα
περνάει το σχολικό και παίρνει το παιδί της γειτόνισσας. Δε χρειάζεται να
κοιτάξουμε καν το παιδί να κατεβαίνει.)
• Όταν το πλαίσιο είναι ακατάλληλο εμποδίζει την αντίληψη (Π.χ. Τα
Χριστούγεννα θα παραξενευτούμε αν δούμε το σχολικό και θα
δυσκολευτούμε να αντιληφθούμε την κατάσταση.)
•Οι επιδράσεις του πλαισίου είναι θεαματικές όταν το ερέθισμα είναι ασαφές
(διφορούμενες εικόνες που μπορούν να γίνουν αντιληπτές με περισσότερους
από έναν τρόπους)
•Επίδραση χρονικού πλαισίου (τι εικόνες βλέπαμε νωρίτερα) και χωρικού
πλαισίου (τι άλλο βλέπουμε στο συγκείμενο χώρο)
 Αντιληπτική σταθερότητα

•Εκτόςαπό τον εντοπισμό και την αναγνώριση το αντιληπτικό

σύστημα έχει έναν ακόμα στόχο, να διατηρεί σταθερή την
εμφάνιση των αντικειμένων.
•Σε γενικές γραμμές αντιλαμβανόμαστε ένα αντικείμενο ως
σχετικά σταθερό, ανεξάρτητα από τις αλλαγές του φωτισμού,
τη θέση από την οποία το βλέπουμε ή την απόστασή του από
εμάς.
•Αντιληπτική σταθερότητα: η τάση που έχει η εμφάνιση των
αντικειμένων να παραμένει σταθερή ακόμη και όταν τα είδωλά
τους στον αμφιβληστροειδή αλλάζουν.
Σταθερότητα φωτεινότητας
και χρώματος
•Σταθερότητα φωτεινότητας: Η αντιληπτική
φωτεινότητα ενός αντικειμένου μπορεί να
αλλάζει ελάχιστα ακόμα και όταν η ποσότητα
του αντανακλώμενου φωτός αλλάζει πάρα
πολύ.
•Σταθερότητα χρώματος: η τάση ενός
αντικειμένου να διατηρεί σε γενικές γραμμές το
χρώμα του κάτω από διαφορετικές πηγές
φωτός.
 Σταθερότητα του
σχήματος
•Τοαντιληπτικό σχήμα είναι σταθερό ενώ το είδωλο
του αμφιβληστροειδούς αλλάζει.

Π.χ. Όταν μία πόρτα είναι ανοικτή σε διαφορετικές

γωνίες, εμείς βλέπουμε την πόρτα να έχει ένα
σταθερό σχήμα παρά τις αλλαγές στην εικόνα που
προβάλλεται στον αμφιβληστροειδή
 Σταθερότητα μεγέθους
Το αντιληπτικό μέγεθος ενός αντικειμένου παραμένει σχετικά
σταθερό ανεξάρτητα από την απόσταση που βρίσκεται.
•Όταν αντιλαμβανόμαστε το μέγεθος ενός αντικειμένου,
εξετάζουμε και κάτι άλλο εκτός από το μέγεθος του ειδώλου στον
αμφιβήστροειδή. Αυτό είναι η αντιληπτή απόσταση του
αντικειμένου.
•Το αντιληπτό μέγεθος των αντικειμένων αυξάνει με το μέγεθος
του αντικειμένου στον αμφιβληστροειδή όσο και με την αντιληπτή
απόσταση του αντικειμένου.
•Αυτό είναι γνωστό ως αρχή της αντιληπτής σταθερότητας
μεγέθους-απόστασης: όταν η απόσταση του αντικειμένου
αυξάνει, το μέγεθος του ειδώλου μειώνεται. Όταν η απόσταση του
αντικειμένου αυξάνει το μέγεθος του ειδώλου μειώνεται.
Αντιληπτικές πλάνες

•Αντικείμενο μελέτης: αντιπροσωπεύουν τρόπους παραπλάνησης του

αντιληπτικού συστήματος

•Οι διαδικασίες που παράγουν τη σταθερότητα του μεγέθους στα

τρισδιάστατα αντικείμενα μερικές φορές χρησιμοποιούνται εσφαλμένα

στην αντίληψη των δυσδιάστατων αντικειμένων και γίνονται το αίτιο

για τη δημιουργία μιας αντιληπτικής πλάνης (Gregory, 1970

Προσοχή
•Ο εντοπισμός και η αναγνώριση προϋποθέτουν την

παρουσία της προσοχής.

•Ικανότητα να συλλέγουμε ορισμένες πληροφορίες για

λεπτομερέστερη εξέταση και να αγνοούμε άλλες.
•Επιλεκτική προσοχή: Αναπροσανατολισμός των
αισθητήριων υποδοχέων στο αντικείμενο ενδιαφέροντος –
Επιλεκτικό κοίταγμα –Επιλεκτικό άκουσμα
Η αντίληψη είναι έμφυτη
διαδικασία ή αποκτάται μετά τη
γέννηση βάσει εμπειριών;
 Οι Οπτικές Προτιμήσεις

•Κάποιες πλευρές της αντίληψης του προσώπου ίσως είναι έμφυτες. Σε

νεογέννητα ηλικίας 10 ωρών έως 5 ημερών έδειξαν σχήματα που
διέφεραν μεταξύ τους κατά ποικίλους τρόπους (ένας κύκλος που έμοιαζε
με πρόσωπο, ένα μάτι ταύρου, μια σειρά από γράμματα και λευκοί,
κίτρινοι και κόκκινοι κύκλοι).
1.Τα νεογέννητα μπορούσαν να διακρίνουν τη διαφορά ανάμεσα σ’ αυτά
τα ερεθίσματα και προτιμούσαν το πρόσωπο έναντι των άλλων.
2.Επιπλέον, τα νεογέννητα δείχνουν μεγαλύτερο ενδιαφέρον για τα
πρότυπα που ακολουθούν τη δομή του προσώπου παρά για άλλα
γραμμικά πρότυπα.
 Η αντίληψη του βάθους στα
βρέφη
•«Ο οπτικός γκρεμός»: αποτελείται από ένα τραπέζι από γυαλί που
δημιουργεί την εντύπωση του απότομου γκρεμού. Όταν ένα βρέφος
δέκα μηνών τοποθετηθεί πάνω σε κάτι που μοιάζει ως η άκρη του
γκρεμού, θα μπουσουλίσει ήσυχα κατά μήκος της αβαθούς πλευράς
για να φτάσει ένα γονέα, αλλά θα διστάσει, θα κλαιει και θα αρνηθεί
να μπουσουλίσει πάνω από τον γκρεμό.
•Η αντίληψη του βάθους εμφανίζεται αμέσως μετά τη γέννηση:
αλλαγές στον καρδιακό ρυθμό δείχνουν ότι τα βρέφη τους πρώτους
μήνες αντιλαμβάνονται το βάθος αλλά δεν το φοβούνται.
•Ο φόβος και η αποφυγή του κινδύνου δεν αναπτύσσονται μέχρι το
παιδί να είναι ικανό να μπουσουλίσει και να πέσει από ψηλά μέρη.
Επίδραση του
περιβάλλοντος στην
ανάπτυξη της αντίληψης
•Σε πείραμα των Hubel & Wiesel γατάκια μεγάλωναν στο
σκοτάδι από τη γέννησή τους μέχρι την ηλικία των 2
εβδομάδων. Μετά τοποθετούνταν σε έναν σωλήνα για πέντε
ώρες την ημέρα, φορούσαν ένα περιλαίμιο το οποίο
εμποδίζει τη θέα του σώματος και αποτρέπει την
περιστροφή του κεφαλιού. Βλέπουν μόνο κάθετες ρίγες.
1.Τα γατάκια μπορούσαν να δούν κάθετες ρίγες πολύ καλά,
αλλά ήταν ουσιαστικά τυφλά στις οριζόντιες ρίγες.
2.Επιπλέον μονοκυτταρική καταγραφή βρήκε πολύ λίγα
κύτταρα στους φλοιούς τους που αντιδρούσαν σε οριζόντιες
ρίγες
Αντιληπτικές ικανότητες: Έμφυτες ή μέσω
εμπειριών;

Ζώα που ανατράφηκαν στο σκοτάδι μόνιμη οπτική βλάβη

Ζώα που ανατράφηκαν με το ένα μάτι καλυμμένο τύφλωση του ματιού
Ενήλικα ζώα δε χάνουν την όραση τους ακόμα και όταν στερούνται ερεθισμάτων για
μεγάλα χρονικά διαστήματα

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
Κρίσιμη περίοδος όπου η έλλειψη φυσιολογικών ερεθισμάτων καταλήγει στην
ανεπάρκεια μιας έμφυτης αντιληπτικής ικανότητας
Εάν τα ερεθίσματα νωρίς στη ζωή ελέγχονται, ώστε κάποια να απουσιάζουν
χάνεται η ευαισθησία στα ερεθίσματα αυτά.
 Αναγνώριση Προσώπων

Πόσο γρήγορα μπορούμε να αναγνωρίσουμε ένα πρόσωπο;

Vinette, Gosselin & Schyns (2005)
Ταυτότητες 10 προσώπων
Μεμονωμένα πρόσωπα (24ms/πρόσωπο)
Πληροφορίες από το μάτι στην αριστερή πλευρά του προσώπου για
αναγνώριση (47-94ms μετά την έναρξη του ερεθίσματος)
Οι πληροφορίες από το δεξί μάτι χρησιμοποιήθηκαν μετά από 94ms
ΑΡΑ
Το δεξί ημισφαίριο του εγκεφάλου είναι πιο αποτελεσματικό στην
επεξεργασία προσώπου
 ΟΠΤΙΚΗ ΑΓΝΩΣΙΑ

Οπτική Αγνωσία Αντικειμένων:

Αδυναμία αναγνώρισης αντικειμένων μέσω οπτικής
αντιληπτικής λειτουργίας
Διατηρείται η αναγνώριση μέσω άλλων αισθήσεων (π.χ., αφής)
Δυσχέρεια στη σχεδίαση από μνήμης ή στην περιγραφή
Ικανοποιητική αντιληπτική λειτουργία:
• Σχεδίαση αντικειμένου (Rubens & Benson, 1971)
• Αντιγραφή μιας εικόνας (Mack & Boller, 1977)
• Τοποθέτηση ομοειδών αντικειμένων σε ομάδες (Albert et al.,
1975)
Χρησιμοποιούν τα αντικείμενα σωστά, αλλά αν τους τα δείξεις
δεν μπορούν να σου πουν τη λειτουργία τους
 ΠΡΟΣΩΠΟΑΓΝΩΣΙΑ
Αναγνώριση προσώπου ως πρόσωπο
Αναγνώριση επιμέρους χαρακτηριστικών
Αδυναμία αναγνώρισης ότι πρόκειται για οικείο πρόσωπο ή ακόμα και το δικό
τους.
Συνδυάζεται και με άλλες διαταραχές
Αχρωματοψία
Οπτική αγνωσία αντικειμένων

•Δυσκολεύονται στην αναγνώριση στο πλαίσιο μιας κατηγορίας που σαφώς

αναγνωρίζουν ≠ οπτική αγνωσία αντικειμένων (δεν αναγνωρίζουν φύση
αντικειμένων/κατηγορίες στις οποίες ανήκουν)
Αμφοτερόπλευρες κροταφοϊνιακές και ινιακές βλάβες της εσωτερικής
επιφάνειας και των δύο ημισφαιρίων
https://www.youtube.com/watch?v=q8cXus7SNQY
 Αναγνώριση Προσώπων
Carmel & Bentin (2002)
Επεξεργαζόμαστε πιο γρήγορα τα
πρόσωπα από τα άλλα αντικείμενα
Μελέτη με ERP
ΓΙΑΤΙ
Κρίσιμη δεξιότητα σχεδόν σε κάθε
κοινωνική κατάσταση
 ΟΠΤΙΚΗ ΑΓΝΩΣΙΑ

Αδυναμία αναγνώρισης αντικειμένων μέσω οπτικής

αίσθησης
Δεν υπάρχει ούτε πρωτογενής αισθητηριακή απώλεια
ούτε νοητική έκπτωση
“Διακοπή της σχέσης ανάμεσα στα αντικείμενα και στις
ιδέες που το άτομο έχει για αυτά” (Freud, 1953)
Κυρίως λόγω βλαβών στον ινιακό λοβό.
 Εγκεφαλική χαρτογράφηση
και Αγνωσία
Ανοικτή αγνωσία (δεξιό ημισφαίριο)
Συσχετιστική αγνωσία (αριστερός πρόσθιος)
Οπτική αγνωσία (αριστερή βρεγματοϊνιακή)
Αγνωσία χρωμάτων (ινιακός λοβός)
Προσωποαγνωσία (δεξιός πρόσθιος λοβός)
Ακουστική αγνωσία (συμμετρικά βρεγματικοί λοβοί)
Σωματοαισθητική αγνωσία (αντίθετης πλευράς, φλοιός του
εγκεφάλου).
Μονομερής χωρική παραμέληση (κροταφοβρεγματικός λοβός)
 Οπτική αγνωσία
Αριστερή βρεγματοϊνιακή περιοχή

Η σοβαρή ανικανότητα να αναγνωρίζει το άτομο οπτικά ερεθίσματα, παρά την

ανέπαφη οπτική ικανότητα.

Ανοικτή οπτική αγνωσία: ανικανότητα της αναγνώρισης λόγω αντιληπτικών

βλαβών

Συσχετιστική οπτική αγνωσία: η αντιληπτική ικανότητα είναι καλή, αλλά δεν

μπορεί να γίνει συσχέτιση με το νόημά του
 Ανοικτή οπτική αγνωσία
Συνήθως από δηλητηρίαση από διοξείδιο του άνθρακα ή υδράργυρο,
αναταγμένη καρδιακή ανακοπή, εγκεφαλικό.

Τα άτομα δεν μπορούν να αντιγράψουν ζωγραφιές ή να ταιριάξουν αντικείμενα,

αν και μπορούν να τα αναγνωρίσουν.

Δυσκολεύονται σε

Ατελή αντικείμενα ή ζωγραφιές

Μεταβολές στο φωτισμό.

Μη συνήθεις οπτικές προοπτικές του αντικειμένου.

 Συσχετιστική οπτική αγνωσία
Ο ασθενής δεν μπορεί να κάνει συσχετίσεις με νόημα από το
οπτικό ερέθισμα.

Εξαρτάται από το σημείο που είναι αποθηκευμένη η

πληροφορία, γι’ αυτό η εμφάνιση της βλάβης είναι τοπικά
καθορισμένη.

Είναι σπάνια, και συνήθως με άλλες νευροψυχολογικές

διαταραχές
 Προσωποαγνωσία
Δεξιός πρόσθιος λοβός/διμερής βλάβη στην λευκή ουσία και τον φλοιό

Η πιο γνωστή και μελετημένη αγνωσία

Δυσκολία στην αναγνώριση προσώπων, αλλά κανονική αναγνώριση

αντικειμένων

Παρά τη δυσκολία στην αναγνώριση προσώπων, οι ασθενείς μπορούν να

αναγνωρίσουν τα άτομα από την φωνή τους, την ενδυμασία τους, ή σημάδια
στο σώμα τους.
Προσωποαγνωσία: νευροψυχολογικές εκτιμήσεις
Επίδειξη δύο φωτογραφιών με ίδια/διαφορετικά πρόσωπα για
δημιουργία ζεύγους των φωτογραφιών.

Επίδειξη του προσώπου σε γωνία από διαφορετικές μοίρες

Κατηγοριοποίηση των προσώπων ανά ηλικιακή ομάδα

Ταύτιση των προσώπων ανά χαρακτηριστικό του προσώπου (μύτη,

μάτια, κτλ)
 Ακουστική αγνωσία
Συμμετρικά βρεγματικοί λοβοί

Ανικανότητα αναγνώρισης ήχων, παρά το άθικτο ακουστικό αισθητηριακό

σύστημα

Μπορεί να αφορά τους ήχους ομιλίας και τους γενικούς ήχους, αλλά μπορεί
να αφορά και μόνο τους γενικούς ήχους.
 Ακουστική αγνωσία
Κώφωση αποκλειστικά λέξεων

Αφορά αποκλειστικά στον λόγο και τις λέξεις

Αγνωσία ακουστικών ήχων

Αφορά αποκλειστικά στους ήχους εκτός λέξεων και ομιλίας, ήχοι μηχανής
αυτοκινήτου κτλ.

Αντιληπτική αμουσία

Αφορά αποκλειστικά στους ηχητικούς τόνους, τις μελωδίες

 Μονομερής χωρική
παραμέληση
Μονόπλευρα κροταφοβρεγματικός λοβός

Αδυναμία να αναφέρει χωρικές πληροφορίες στην αντίθετη περιοχή από αυτή της
βλάβης.

Συνήθης μετά από εγκεφαλικό

Ο ασθενής βλέπει μόνο το “μισό” του χώρου

Μπορεί να διαρκέσει για μήνες ή και χρόνια

Η δεξιά παραμέληση είναι πιο συνήθης

 Μονομερής χωρική
παραμέληση
Διαφορετικές μορφές

Παραμέληση του προσωπικού χώρου ή του χώρου που καταλαμβάνει το σώμα

(εσω-προσωπικός χώρος)

Παραμέληση του χώρου που είναι στην έκταση των χεριών του (περι-προσωπικός
χώρος)

Παραμέληση του χώρου που είναι σε περπατήσιμη απόσταση (εξω-προσωπικός

χώρος)
 Μονομερής χωρική
παραμέληση
Εμφανής άγνοια του προβλήματος

Δυσκολία στην ανάγνωση της ώρας από ρολόι

Φαγητό μόνο από την μία πλευρά του πιάτου

Ανάγνωση των λέξεων μόνο από την μία πλευρά της εφημερίδας

Πίστη ότι τα αντικείμενα στην άλλη πλευρά έχουν χαθεί

Μονομερής χωρική
παραμέληση
Τεστ για χωρική παραμέληση

Διχοτόμηση: σε μία οριζόντια γραμμή να βάλει ένα σημάδι στο κέντρο

της

Ακύρωση: σε ένα φύλλο γεμάτο γραμμές, να σταυρώσει όσες

περισσότερες μπορεί.

Αυθόρμητος σχεδιασμός ή αντιγραφή

Μονομερής χωρική
παραμέληση
 Αλλες διαταραχές σχετικές με
προβλήματα στην αντίληψη
Η αντίληψη μπορεί να μην ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα, χωρίς αυτό να
συνεπάγεται οποιαδήποτε παθολογία. Αυτές οι «αποτυχίες» στην αντίληψη μπορεί να
είναι
Ψευδαίσθηση αναφέρεται σε μια παρερμηνεία ενός πραγματικού εξωτερικoύ
ερεθίσματος
Παραίσθηση είναι μια παρεξηγημένη αντίληψη χωρίς την παρουσία ενός πραγματικού
εξωτερικού ερεθίσματος.
Αυτά τα φαινόμενα μπορεί να συμβούν χωρίς κάποια παθολογία, που προκαλείται από
φυσιολογικά ή γνωστικά χαρακτηριστικά του συστήματος, ή αλλαγμένες καταστάσεις
(χρήση ουσιών ή ύπνος).
Οπτικές ψευδαισθήσεις (αντίληψη δύο ίδιων χρωμάτων με διαφορετικό τρόπο, κίνηση
σε μια στατική εικόνα, κλπ). Οι πιο συχνές ψευδαισθήσεις είναι η υπναγωγικές (όταν
κοιμάσαι και αντιλαμβάνεσαι ένα σχήμα, έναν ήχο ή αισθάνεσαι ότι σε αγγίζουν), η
υπνοπομπικές (οι ίδιες αισθήσεις, αλλά όταν είσαι ξύπνιος) και εκείνες που
προέρχονται από την κατανάλωση των παραισθησιογόνων ναρκωτικών (όπως το LSD
ή τα παραισθησιογόνα μανιτάρια, τα οποία συχνά προκαλούν πιο περίτεχνες
παραισθήσεις).
Ωστόσο, οι παραισθήσεις και οι ψευδαισθήσεις μπορεί επίσης να είναι παθολογικές,
που σχετίζονται με την σχιζοφρένεια, επεισόδια ψύχωσης, αυταπάτες.
Προβλήματα στην αντίληψη
H αντίληψη μπορεί επίσης να μεταβληθεί από βλάβη στα
αισθητήρια όργανα (π.χ., ένα χτύπημα στο μάτι), στις
διαδρομές που μεταφέρουν αισθητηριακές πληροφορίες
στον εγκέφαλο (για παράδειγμα, ένα γλαύκωμα ) ή σε
περιοχές του εγκεφάλου που σχετίζονται με την αντίληψη
(για παράδειγμα, μια αλλοίωση στον ινιακό φλοιό).
Μία βλάβη σε οποιοδήποτε από αυτά τα τρία σημεία θα
αλλάξει κάπως τη φυσιολογική αντίληψη των ερεθισμάτων.
 Τύποι Αγνωσίας
Αντιληπτική οπτική αγνωσία μπορούμε να δούμε τα μέρη ενός αντικειμένου, αλλά
υπάρχει μια ανικανότητα να κατανοήσουμε το αντικείμενο στο σύνολό του)
Συνειρμική οπτική αγνωσία μπορούμε να δούμε το αντικείμενο ως ένα σύνολο, αλλά
δεν μπορούμε να γνωρίζουμε για ποιο αντικείμενο πρόκειται. Είναι δύσκολο να
κατανοήσουμε την αντιληπτική εμπειρία των ατόμων με αυτές τις διαταραχές, διότι,
αν και στην πραγματικότητα "βλέπουν" η αίσθηση που έχουν είναι να είναι τυφλοί.
Ακινητοψία ανικανότητα να δούμε την κίνηση
Αχρωματοψία ανικανότητα να δούμε τα χρώματα
Προσωπαγνωσία αδυναμία να αναγνωρίσουμε γνωστά πρόσωπα
Ακουστική αγνωσία αδυναμία να αναγνωρίσουμε ένα αντικείμενο από το αυτί και,
στην περίπτωση των λεκτικών πληροφοριών, το άτομο με αγνωσία δεν αναγνωρίζει
το λεξιλόγιο
Αμουσία αδυναμία να αναγνωρίσουμε ή να παίξουμε μουσικούς τόνους ή ρυθμούς).
Αυτές οι διαταραχές που προκαλούνται από εγκεφαλική βλάβη, είτε από εγκεφαλικό
επεισόδιο ,από τραυματική εγκεφαλική βλάβη (ΤΒΙ) ή ακόμα και από μία
νευροεκφυλιστική νόσο
Αξιολόγηση της Αντίληψης
Τεστ Αναγνώρισης COM-ΝΑΜ : Aντικείμενα θα παρουσιαστούν μέσω
εικόνας ή ήχου. Θα πρέπει να πούμε σε ποια μορφή (εικόνας ή ήχου)το
αντικείμενο εμφανίστηκε την τελευταία φορά, ή αν δεν έχει
προηγουμένως εμφανιστεί.
Tεστ Έρευνας REST-COM: Τα αντικείμενα εμφανίζονται για ένα
σύντομο χρονικό διάστημα. Στη συνέχεια, θα πρέπει να επιλέξουμε τη
σωστή λέξη με τις εικόνες που παρουσιάζονται, όσο το δυνατόν
γρηγορότερα.
Test Αποκωδικοποίησης VIPER-NAM Εικόνες των αντικειμένων
εμφανίζονται στην οθόνη για ένα σύντομο χρονικό διάστημα και
εξαφανίζεται . Κατόπιν αυτού, τέσσερα γράμματα εμφανίζονται, και
μόνο το ένα αντιστοιχεί με το πρώτο γράμμα του ονόματος του
αντικειμένου, και είναι το γράμμα του στόχου. Θα πρέπει να το
πραγματοποιήσετε το συντομότερο δυνατόν.
Αξιολόγηση της Αντίληψης
Tεστ προγραμματισμούVIPER-PLAN : Πρέπει να βγάλετε μια μπάλα από
ένα λαβύρινθο με τις λιγότερες δυνατές κινήσεις και όσο το δυνατόν
γρηγορότερα
Τεστ Συγκέντρωσης VISMEM-PLAN: Eρεθίσματα τοποθετούνται στην οθόνη
και διανέμονται εναλλάξ. Ακολουθώντας μία σειρά, τα ερεθίσματα θα
ανάβουν μαζί με την εμφάνιση ενός ήχου μέχρι να ολοκληρωθεί η σειρά.
Κατά τη διάρκεια της παρουσίασης, θα πρέπει να δώσουμε προσοχή τόσο
στους ήχους όσο και τις φωτισμένες εικόνες. Στη σειρά του χρήστη, πρέπει
να θυμόμαστε τη σειρά παρουσίασης των ερεθισμάτων στο χρόνο για να
παίξουν με την ίδια σειρά που έχουν παρουσιαστεί
Test ταχύτητα REST-HECOOR:Εμφανίζεται ένα μπλε τετράγωνο στην οθόνη.
Θα πρέπει να πατήσετε όσο πιο γρήγορα το κουμπί μέσα στο τετράγωνο.
Όσο περισσότερες φορές το πατήσετε μέσα στα πλαίσια του διαθέσιμου
χρόνου, τόσο καλύτερα αποτελέσματα θα λάβετε
Αξιολόγηση της Αντίληψης
Test Aναγνώρισης WOM-Rest . Θα εμφανιστούν τρία κοινά αντικείμενα
στην οθόνη. Πρώτα θα πρέπει να θυμόμαστε τη σειρά της
παρουσίασης των τριών αντικειμένων όσο το δυνατόν γρηγορότερα.
Αργότερα εμφανίζονται τέσσερις ομάδες των τριών διαφορετικών
αντικειμένων που πρόκειται να παρουσιαστούν και θα πρέπει να
ανιχνεύσετε την αρχική ακολουθία
Test Επίλυσης REST-SPER: Εμφανίζονται στην οθόνη πολλά κινούμενα
ερεθίσματα. Θα πρέπει να κάνετε κλικ στα ερεθίσματα-στόχο όσο το
δυνατόν γρηγορότερα, αλλά αποφεύγοντας να κάνετε κλικ σε
ερεθίσματα-εισβολείς.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Atkinson, R. L., Atkinson, R. C., Smith, E. E., Bem, D. J., Hoeksema, S. (2003). Εισαγωγή
στην Ψυχολογία του Hilgard. Αθήνα: Παπαζήση.
Eysenck, M. W., & Keane, M. T. (2010). Cognitive Psychology. A student’s handbook. 6th
edition. Hove: Psychology Press.
Darby, D., Walsh, K. (2007). Νευροψυχολογία. Αθήνα: Παρισιανού.