10

Araling Panlipunan

Learning Activity Sheet

1
 Republic of the Philippines
Department of Education
REGION II – CAGAYAN VALLEY
Schools Division of Cauayan City

COPYRIGHT PAGE

Learning Activity Sheet in Araling Panlipunan 10

PINAGMULAN, KASAYSAYAN, KAYAMANAN, PAGKAKAKILANLAN

Isinasaad ng Batas Republika 8293, seksiyon 176 na: “Hindi maaaring magkaroon ng karapatang-
sipi sa anomang akda ang Pamahalaan ng Pilipinas. Gayonpaman, kailangan muna ang pahintulot ng
ahensiya o tanggapan ng pamahalaan na naghanda ng akda kung ito ay pagkakakitaan. Kabilang sa
mga maaaring gawin ng nasabing ahensiya o tanggapan ay ang pagtakda ng kaukulang bayad".

Ang mga akda (kuwento, seleksiyon, tula, awit, larawan, ngalan ng produkto o brand name, tatak o
trademark, palabas sa telebisyon, pelikula, atbp.) na ginamit sa modyul na ito ay nagtataglay ng
karapatang-ari ng mga iyon. Pinagsumikapang matunton ang mga ito upang makuha ang pahintulot
sa paggamit ng materyales. Hindi inaangkin ng mga tagapaglathala at mga may-akda ang karapatang-
aring iyon. Ang anomang gamit maliban sa modyul na ito ay kinakailangan ng pahintulot mula sa mga
orihinal na may- akda ng mga ito.
Walang anomang parte ng materyales na ito ang maaaring kopyahin o ilimbag sa anomang paraan
nang walang pahintulot sa Kagawaran.

Inilathala ng Kagawaran ng Edukasyon Kalihim:Leonor Magtolis Briones

Pangalawang Kalihim: Diosdado M. San Antonio

Bumuo sa Pagsusulat ng Modyul

Manunulat: Novalyn A. Cuaresma, Marie Almina O. Juarez, Mark Brylle Tagao

Editor/s: Severino T. Morales, Jr., Windy A. Serrano
Irene B. Salvador, Novalyn A. Cuaresma, Marie Almina O. Juarez
Tagasuri: Alexander G. Barasi, Severino T. Morales, Jr.
Tagaguhit: Novalyn A. Cuaresma, Marie Almina O. Juarez, Mark Brylle Tagao
Tagalapat: Novalyn A. Cuaresma, Marie Almina O. Juarez, Mark Brylle Tagao
Tagapamahala: Alfredo B. Gumaru, Jr., EdD, CESO VI, Schools Division
Superintendent, Adonis Ceperez, Ed. D., Assistant Schools Division
Superintendent, Ruby B. Maur, Chief CID, Cherry Grace D. Amin,
Division LRMS Supervisor Division Learning Area Supervisor Severino T.
Morales, Jr.

Inilimbag sa Pilipinas ng :Department of Education Region 02 – Schools Division

Office of Cauayan City
Office Address : Barangay Turayong, Cauayan City, Isabela, 3305
Telephone Nos. : (078) 652 - 1614
E-mail Address : cauayancity@deped.gov.ph

2
 TALAAN NG NILALAMAN

Pahina
I. COPYRIGHT PAGE 1
II. TALAAN NG NILALAMAN 2
Konsepto ng Pagkamamamayan (Aralin 1) - - - 4
Gawain 1: Kumpletuhin Mo Ako - - - - 4
Gawain 2: Tama o Mali - - - - - 4
Gawain 3: Mamili Ka sa Dalawa - - - - 5
Gawain 4:Filipino Citizenship Concept Map - - - 6
Repleksyon - - - - - - - 6
Susi sa Pagwawasto - - - - - 7
Konsepto ng Pagkamamamayan ( Aralin 2) - - - 8
Gawain 1: Si Juan Bilang Aktibong Mamamayan - 8
Gawain 2: Suri Basa - - - - - 9
Gawain 3: I – Vlog Mo! - - - - - 12
Repleksyon - - - - - - - 12
Mga Karapatang Pantao - - - - - 14
Gawain 1: My Right Pic! - - - - - 15
Gawain 2: Right Timing! - - - - - 17
Gawain 3: All is Right, You Bet! - - - - 18
Gawain 4: Uno, Dos, Tres, Artikulo Tres! - - - 20
Gawain 5: Sing it To me! Right Kiddo? - - - 22
Gawain 6: I See it Right! - - - - - 23
Politikal na Pakikilahok - - - - - - 25
Gawain 1: Ggk ‘TO! - - - - - - 26
Gawain 2: Try Mo! - - - - - - 26
Gawain 3: That’s Org! - - - - - 27
Gawain 4: Ibuod Mo! - - - - - 28
Gawain 5: Listen To Me! - - - - - 28
Papel ng Mamamayan sa Pagkakaroon ng
Mabuting Pamamahala - - - - - - 31
Gawain 1: Alamin Mo! - - - - - 32
Gawain 2: Katangian Mo, Unawain Mo! - - - 32
Gawain 3: Datos Suri! - - - - - 33
Gawain 4: Katapatan - - - - - 34
Gawain 5:Say It in Essay - - - - - 35

3
 ARALING PANLIPUNAN 10 (UNANG LINGGO)

Gawaing Pampagkatuto
Konsepto ng Pagkamamamayan

Panimula(Susing Konsepto)

Ang mga sumusunod na gawain ay nilikha para malinang ang kakayahan at

mapalawak ang kaisipan at magkaroon ng pag-unawa tungkol sa konsepto at
katuturan ng Pagkamamamayan.

Kasanayang Pamgpagkatuto at Koda

Naipaliliwanag ang kahalagahan ng aktibong pagkamamamayan

Gawain 1.Kumpletuhin Mo Ako!

Panuto: Punan nang hinihinging impormasyon ang bawat patlang. Pumili ng sagot sa
loob ng kahon sa ibaba.

Ang konsepto ng (1.)__________________________ay kalagayan o katayuan

ng isang tao bilang miyembro ng isang pamayanan o estado. Tinatayang panahon ng
Kabihasnang Griyego nang umusbong ang konsepto ng _(2.)______________. (3.)
________________ang tawag sa mga lungsod-estado ng kabihasnang Gryiyego. Ang
pagiging citizen ng mga (4.)_______________ noon ay isang pribillehiyo kung saan
may kalakip na mga karapatan at tungkulin. Sa(5.)___________________tinitingnan
natin ang citizenship bilang isang legal na kalagayan ng isang indibiduwal sa isang
nasyon-estado.

Pagkamamamayan Polis Kasalukuyan

Citizen Griyego

Gawain 2: Tama o Mali.

Panuto: Basahin at unawaing mabuti ang nilalaman ng artikulo IV ng Saligang Batas

sa ibaba.Gawing basehan ang artikulo sa pagsagot kung Tama o Mali ang bawat
pahayag.

ARTIKULO IV
PAGKAMAMAMAYAN

SEKSIYON1. Ang sumusunod ay mamamayan ng Pilipinas:

4
(1) yaong mamamayan ng Pilipinas sa panahon ng pagpapatibay ng saligang-batas
na ito;
(2) yaong ang mga ama o mga ina ay mamamayan ng Pilipinas;
(3) yaong mga isinilang bago sumapit ang Enero 17, 1973 na ang mga ina ay Pilipino,
na pumili ng pagkamamamayang Pilipino pagsapit sa karampatang gulang; at
(4) yaong mga naging mamamayan ayon sa batas.

SEK. 2. Ang katutubong inianak na mamamayan ay yaong mamamayan ng Pilipinas

mula pa sa pagsilang na wala nang kinakailangang gampanang ano mang hakbangin
upang matamo o malubos ang kanilang pagkamamamayang Pilipino. Yaong mga
nagpasiya na maging mamamayang Pilipino ayon sa Seksiyon 1, Talataan 3 nito ay
dapat ituring na katutubong inianak na mamamayan.

SEK. 3. Ang pagkamamamayang Pilipino ay maaaring mawala o muling matamo sa

paraang itinatadhana ng batas.

SEK. 4. Mananatiling angkin ang kanilang pagkamamamayan ng mamamayan ng

Pilipinas na mag-asawa ng mga dayuhan, matangi kung sa kanilang kagagawan o
pagkukulang, sila ay ituturing, sa ilalim ng batas, na nagtakwil nito.

SEK. 5. Ang dalawahang katapatan ng mamamayan ay salungat sa kapakanang

pambansa at dapat lapatan ng kaukulang batas.

1. Si Adorado ay Pilipino sapagakat ang kanyang Ina at Ama ay Pilipino.

2. Nag-asawa si Carmen ng Amerikano, nangangahulugan itong hindi na siya
Pilipino.
3. Parehong OFW sa Saudi Arabia ang magulang ni Calvin. Si Calvin ay
ipinanganak narin sa naturang bansa. Ibig sabihin Si Calvin ngayon ay hindi
mamamayang Pilipino.
4. Ang papa at mama ni Ryan ay kapwa Koreano kaya siya ay Pilipino.
5. Ang dual allegiance o dalawang katapatan ay pinapayagan sa bansa.

Gawain3. Mamili ka sa Dalawa!

Panuto: Basahin at unawain ang mga sumusunod na pahayag sa ibaba. Piliin kung
ang pahayag ay Jus Sanguinis o Jus Loci.

Jus Sanguinis –ang pagkamamamayan ng isang tao ay nakabatay sa

pagmamamayan ng isa sa kaniyang mga magulang . Ito ang prinsipyo na sinusunod
sa Pilipinas.

Jus soli o jus loci-ang pagkamamamayan ay nakabatay sa lugar kung saan siya
ipinanganak. Ito ang prinsipyong sinusunod sa Amerika.

5
 1. Ipinanganak si Carmen sa New York City kaya ang kanyang
pagkamamamayan ay Amerikano.
2. Filipino si Andrei dahil ang kanyang magulang ay Filipino.
3. Ang Turistang Intsik na si Mrs. Lee ay nanganak sa California samakatuwid ang
pagkamamamayan ng kanyang anak ay maaaring Amerikano .
4. Ang Turistang si Mrs. Chan ay nanganak sa US kaya ibig sabihin nito ang
pagkamamamayan ng kanyang anak ay Amerikano.
5. Pagkamamamayang Pilipino ang nakuha ni Roman kahit na ipinanganak siya
sa ibang bansa. Ito ay dahil ang kangyang mga magulang ay mga Pilipino

Gawain 4. Filipino Citizenship Concept Map.

Panuto: Isulat ang hinihingingng impormasyon sa concept map sa ibaba. Maaaring

sumangguni sa Artikulo IV ng Saligang batas.at sa iba pang sanggunian

Batayan ng
Pagiging Mamamaya Dahilan ng
mamamayang ng Pilipino pagkawala ng
Pilipino pagkamamamay
an

Repleksyon: Buuin ang di kumpletong pangungusap.

1. Ang aking natutunan ay________________________________________________

___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
2. Ang gustong gusto kong gawin
ay_________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
3. Ang gusto ko pang gawin
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________

6
Mga Sagot

Gawain 1: Gawain 2: Tama o Mali Gawain 3: Mamili ka sa Dalawa

1. Tama 1. Jus Soli
1.Pagkamamamayan 2. Mali 2. Jus Sanguinis
2.Citizen
3. Mali 3. Jus Soli
3. Polis
4. Griyego 4. Mali 4. Jus Soli
5. Kasalukuyan 5. Mali 5. Jus Sanguinis

Sanggunian

Learners Module, Contemporary Issues, pahina 354-358

Inihanda ni:

MARK BRYLLE C. TAGAO

Cauayan City National High School-Main

7
 ARALING PANLIPUNAN 10 (IKALAWANG LINGGO)

Gawaing Pampagkatuto
Konsepto ng Pagkamamamayan

Panimula (Susing Konsepto)

Ang mga sumusunod na gawain ay nilikha para malinang ang kakayahan at

mapalawak ang kaisipan at magkaroon ng pag-unawa tungkol sa kahalagahan ng
Pagkamamamayan.

Kasanayang Pamgpagkatuto at Koda

Naipaliliwanag ang kahalagahan ng aktibong pagkamamamayan

Gawain 1. Si Juan Bilang Aktibong Mamamayan!

Panuto: Magsulat ng limang katangian ng aktibong mamamayan.Gamitin ang

larawan sa kabilang bahagi ng tsart upang makabuo .

. Si Juan Bilang Aktibong Mamamayan!

https://www.google.com/search?q= 1. Sumusunod
sa____________________
imahe+ng+sumusunod+sa+batas&tbm=
isch&ved=2ahUKEwi

2. Pagtulong sa
_______________________
https://www.google.com/search?q=
imahe+ng+pagtulong+sa+mga+matatanda&tbm
=isch&ved=2ahUKEwjW6pjM_rPwAhUI7ZQK
Heg
7DdUQ2-

8
 3. Pag-aaral
ng______________________
__
https://www.google.com/search?q=
larawan+ng+aktibong+mamamayan&tbm
=isch&ved=2ahUKEwig35r9_
rPwAhUCHKYKHf8xAW0Q2-

4. Panunumpa
sa______________________
__

Line.17qq.com

5. Tamang pagtatapon ng
____________________

https://www.facebook.com/Tamang-Pagtapon-ng-
Basura-1652037025063014/photos/

Pamprosesong mga Tanong

1. Ano ang iyong konsepto ng isang aktibong mamamayan?

2. Paano mo nasabing ang mga gawaing inilagay mo sa tsart ay nagpapakita ng
pagiging isang aktibong mamamayan?
3. Gaano kahalaga sa isang lipunan ang isang aktibong mamamayan?

Gawain 2.Suri-Basa

Panuto: Basahin ang artikulong Filipino Ideals of Good Citizenship ni Mahar

Mangahas. Pagkatapos ay sagutin ang kasunod na mga tanong.

9
Ang Pananaw ng mga Pilipino sa Pagiging Mabuting Mamamayan

Noong nakaraang lingo ay aking iniulat na tayong mga Pilipino, kung ihahambing sa
ibang nasyonalidad, ay napakahusay sa pangangalaga ng ating karapatan sa pagsasagawa ng
civil disobedience. Ngunit, tayo ay below average pagdating sa pangangalaga ng ating
karapatan sa minimum living standard, karapatan ng mga minorities, karapatan para sa pantay
na pagtrato, karapaan para marinig, at ang karapatang makilahok sa demokratikong proseso.
Hindi lamang ang paggiit ng mga karapatan ang kalakip ng pagiging mabuting mamamayan
kundi maging ang pagtupad sa mga tungkulin.

Sa lingong ito, aking iuulat, batay pa rin sa 2004 Survey on Citizenship of the
International Social Survey Program (www.issp.org), na ang mga Pilipino, kung ihahambing
sa iba, ay may mataas na pananaw sa kung ano ang mga dapat gawin ng isang mabuting
mamamayan.

Gumawa ang 2004 ISSP Citizenship Survey ng isang listahan ng 10 tungkulin ng mga
mamamayan at tinanong ang mga respondent na markahan ang bawat isa gamit scale na mula
sa 1 hanggang 7, kung saan ang 1 ay hindi mahalaga at ang 7 ay napakahalaga. Narito ang
bahagdan ng mga sumagot ng 6 o 7 na mga Filipinos, ang ibang nasyonalidad, at ang global
average, ayon sa pagkakasunod ng mga tungkulin ng mamamayan na minarkahan:

1. Laging boboto sa halalan: Filipinos 88, Americans 78, Mexicans 75, Koreans 71,
global 68, Taiwanese and Spaniards 68, Japanese 67. Sa pagbibigay ng kahalagahan sa
pagboboto, nanguna ang Pilipinas, sinundan ng Denmark (87) at Canada (84). Ang
pinakamababa ay ang Czech Republic (37).
2. Hindi iiwas sa pagbabayad ng buwis: Japanese 85, Americans 84, Taiwanese 80,
Filipinos 79, Koreans 78, Mexicans at Spaniards 75, global 73. Ang tungkulin sa
pagbabayad ng buwis ay ang tanging isyu kung saan naungusan ang mga Pilipino ng
ibang bansa. Ang Japan ay No. 1, at ang United States at United Kingdom ay ang
pangalawa. Ang Pilipinas, ay pang-siyam kasama ang Chile at Slovakia. Ang Flanders
ay ang panghuli (52).
3. Laging sundin ang mga batas at regulasyon. : Filipinos 86, Americans 85, Mexicans
84, Taiwanese 83, Japanese 81, global 78, Koreans 77, Spaniards 76. Ang
pinakamatataas, lahat ay 88, ang Venezuela, Bulgaria, Canada at Poland. Ang Pilipinas,
ay pang-walo kasama ang Chile at Ireland. Ang huli ay ang Switzerland (51).
4. Laging pagbabantay sa mga gawain ng pamahalaan: Filipinos 79, Americans 75,
Mexicans 69, Japanese 59, Taiwanese 59, global 55, Koreans 53, Spaniards 50. Ang
Canada (81) ay ang nanguna, na sinundan ng Pilipinas at United States. Ang panghuli
ay ang Czech Republic (23).
5. Ang maging epektibo sa panlipunan at politikal na mga samahan: Filipinos
59, Mexicans 49, Spaniards and Americans 30, Koreans 27, global 26,
Taiwanese 22, Japanese 15. Ang Pilipinas ang nanguna rito; ito lamang ang
bansa kung saan ang mayorya ng mga respondent ay nagsabi na ito ay
mahalaga. Ang Mexico at South Africa ay parehong nasa ikalawang puwesto.
Finland ang pinakahuli (6).
6. Subuking unawain ang katuwiran ng mga taong may ibang opinyon:
Mexicans 76, Filipinos 68, Americans 67, Spaniards 65, global 61, Koreans 59,
Japanese 49, Taiwanese 47. Ang Uruguay (85) ang nanguna, sinundan ng
Mexico. Ang Pilipinas ay pang-siyam. Ang pinakahuli ay ang Czech Republic
(35).

10
 7. Pumili ng produkto para sa politikal, etikal o pangkalikasang kadahilanan,
kahit na ito ay mayroong dagdag na gastos: Spaniards 53, Filipinos 47,
Koreans 44, Taiwanese 39, Americans 37, Mexicans 35, global 34, Japanese
25. Ang Portugal (56) ang nanguna, sinundan ng Spain, at Australia (49).
Dalawang bansa lamang ang mayroong mayorya ng mga taong nagsabing ang
isang mabuting mamamayan. Ang Pilipinas ay pang-apat kasama ang Austria.
Ang pinakahuli ay ang Bulgaria (8).
8. Tulungan ang mamamayan ng bansang [pangalan ng bansang] may hindi
magandang kalagayan: Mexicans 85, Filipinos 79, Spaniards 74, Americans
70, global 62, Taiwanese 60, Koreans 50, Japanese 41. Ang mga bansang
nanguna ay ang Venezuela (90), Chile (88), Uruguay (86), at ang Mexico. Ang
Pilipinas ay pang-anim, kasunod ng Israel (80). Ang mga nasa huli ay Czech
Republic (31) at ang Hungary (38), pagkatapos ng Japan.
9. Tulungan ang mamamayan ng mga bansa sa mundo na may hindi
magandang kalagayan: Mexicans 80, Spaniards 67, Filipinos 55, global 44,
Americans 37, Taiwanese 36, Japanese 28, Koreans 20 (ang pinakahui). Pang-
una ang Venezuela (85), na sinundan ng Mexico. Ang Spain ay pang-4. Ang
Pilipinas, na mas mababa ng 30 puntos sa bansang nanguna, ay ang pang-
siyam dahil sa sampung bansa lamang ang mayorya ng mga respondent ang
nagsasabing ang pagtulong sa iba ay bahagi ng pagiging mabuting
mamamayan. Ito ay isa sa mga isyu kung saan ang United States ay below
average.
10. Handang maglingkod sa militar sa oras ng pangangailangan; : Filipinos 62,
Americans 60, Taiwanese 57, Mexicans 56, Koreans 54, global 43, Spaniards
25, Japanese 13. Ang Israel (79) ang nanguna, kung saan ang panlahatang
serbisyo militar ay bahagi ng kanilang seguridad. Malayo ang puntos ng Russia
(65) sa Israel, Poland (63), at ang Pilipinas, na kasama ang Venezuela sa pang-
apat na puwesto. Ang mga bansang nasa huli ay ang Flanders (12) at Japan.

Bukod sa mga Pilipino, ang mga Mexicans lamang ang laging mas mataas sa
global average. Dahil sa pagiging No. 1 ng dalawang beses, No. 2 ng isang beses, at
hindi lumalagpas ng No. 9, tayong mga Pilipino ay may average rank na 5.3 sa
pagbibigay halaga sa tungkulin ng pagkamamamayan. Ang mga Venezuelan ay may
tatlong No. 1, ngunit may mababang average na 8.3 dahil sa tatlong ranking na No.
14 o mas mababa. Ang mga Mexicans na naungusan ang mga Pilipino sa tatlo mula
sa sampung tungkulin ng mga mamamayan, ay mayroong average rank na 8.6.

Marami tayong matutuhan sa ating sarili sa pamamagitan ng pag-aaral sa ibang

tao. Ipinapakita ng mga survey, na hindi sa unang pagkakataon, na ang tingnan ang
mga Pilipino na mayroong sirang kultura ay pagbatay sa ‘parachute journalism’ sa
halip sa agham panlipunan.

11
Mga Gabay na Tanong

1. Ano ang kahulugan ng isang mabuting mamamayan ayon sa binasang artikulo?

2. Ano ang ranggo ng Pilipinas sa iba’t ibang tungkulin ng isang mamamayan?
3. Alinsa mga binanggit na tungkulin ng mamamayan ang iyong ginagawa? Bakit ito
mahalagang gawin?
4. Anong konklusyon ang iyong maaaring mabuo tungkol sa pagiging mabuting
mamamayan ng mga Pilipino batay sa survey?

Gawain 3. I Vlog Mo!

Panuto. Bumuo ng isang vlog tungkol sa kahalagahan ng mabuting mamamayan. I-

upload ito sa inyong mga social media accounts kagaya ng facebook.

Pamantayan
Nilalaman 10
Pagkamalikhain 5
Epektong Panlipunan(Social Obligation 5
Effects)hal. Bilang ng nag-like o nagshare
sa post

*Alternatibo para sa mga walang akses sa internet .

Bumuo ng isang talumpati o awitin na tumatalakay sa kahalagahan ng mabuting

mamamayan . Maaari din itong i-voice record at ipasa sa guro

Pamantayan
Nilalaman 10
Delivery 5
Voice Quality 5

Repleksyon

1. Ang aking natutunan ay __________________________________________

___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
2. Ang gusto kong gawin ay
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________

12
Sanggunian

Learners Module, Contemporary Issues, pahina 361-366

Mangahas, M. (2008, April 19). Filipino Ideals of Good Citizenship. Retrieved March
19, 2014, from Inquirer:
http://opinion.inquirer.net/inquireropinion/columns/view/20080419-131332/Filipino-
ideals-of-good-citizenship
Salin sa Filipino ni Mark Alvin M. Cruz

Inihanda ni:

MARK BRYLLE C. TAGAO

Cauayan City National High School-Main

13
 ARALING PANLIPUNAN 10 – IKATLO AT IKAAPAT NA LINGGO
GAWAING PAMPAGKATUTO
Mga Karapatang Pantao

Kasanayang Pampagkatuto at Koda

Nasusuri ang mga dahilan ,paraan at epekto ng kolomyalismo at imperyalismo

ng mga - Kanluranin sa unang yugto ( ika 16 at ika – 17 siglo ) pagdating nila sa
Silangan at Timog – Silangang Asya

Panimula ( Susing Konsepto )

Ayon kay Chito Gascon, ang mga tao, sa simula pa lang ng panahon, ay
naghahanap na ng pagkilala ng mga karapatang pantao ngunit ang pormal, opisyal,
at legal na pagkilala sa karapatang pantao ay binuo matapos ang Ikalawang
Digmaang Pandaigdig. “The horrors of World War I and World War II brought to bear
the necessity of recognizing human rights if we were to survive as a civilization
because of so much atrocities that were committed during those periods. The notion
or concept of human rights was clearly included in the United Nations charter and the
first project of the United Nations after it was constituted was to adopt what was called
the Universal Declaration of Human Rights in 1948.” ayon kay Gascon.

Ang Universal Declaration of Human Rights ay binuo at pinagtibay noong

Disyembre 10, 1948 sa Paris. Ipinlano at isinulat ito ng mga kinatawan ng iba’t ibang
legal at kultural na karanasan mula sa iba’t ibang panig ng mundo. Ang Pilipinas,
bilang bahagi at signatory ng naturang dokumento, ay sumusunod at ginagamit ito
bilang gabay sa mga batas, kasuduan at pagkilala sa karapatng pantao.

Ayon kay Gascon, ang karapatang pantao ay mga binuong pamantayan kung
saan tinatawag ang lipunan na respetuhin at sundin. Ang mga ito rin ay resulta mula
sa karanasan ng hirap at pagpapasakit sa kasaysayan.

“Human rights is an established norm that society is called to adhere to and is

a result of the experience of hardship and maltreatment over history, of centuries of
basically persons using power, strength and brute force to undermine other people.”
sabi ni Gascon.

Ang karapatang pantao ay hanay din ng mga legal na pamantayan. Ang bawat
tao ay may karapatang pantao na dapat kilalanin ng estado upang umunlad ang
katayuaan ng isang tao at lubos na magampanan nito ay kanyang mga tungkulin
bilang tao. Ang mga karapatang pantao, ayon kay Gascon, ay universal,
interdependent, inalienable, at indivisible. Universal sapagkat ito ay nasa lahat ng tao,

14
interdependent dahil ang isang karapatan ay hindi lubos na magagamit ng wala ang
ibang karapatan, inalienable dahil kahit gustuhin mong tanggalin ito sa iyo ay hindi ito
maari, at indivisible sapagkat ang mga karapatn ay hindi nahahati at napaghihiwalay.

Liban sa mga internasyonal na mga kasunduan at dokumento, kinikilala din ng

Pilipinas ang mga karapatang pantao sa pamamagitan ng Konstitusyon kung saan
dalawang artikulo ang inialay para sa mga ito.

“The Philippines is a signatory and a party to all those treaties so therefore,

under international law, we are obligated to respect human rights but other than
international law, because of our experience with Martial Law, we also have a
Constitution that enshrine human rights.” ayon kay Gascon.

Mga Gawain

Subukin mong sagutan ang panimulang gawain na magtatakda kung ano ang iyong
nalalaman sa aralin. Bigyang pansin ang mga aytem na hindi mo masasagutan nang wasto
upang mabigyang linaw at malaman ang mga tamang kasagutan na itatakda sa LAS na
ito.

Gawain 1: My RIGHT Pic!

Panuto: Ang mga nasa kahon ay ilan sa mga karapatan na nararapat tamasahin ng
bawat tao. Piliin kung anong karapatan ang ipinapakita sa mg larawan sa ibaba. Isulat
ang sagot sa iyong sagutang papel.

MGA HALIMBAWA NG KARAPATANG PANTAO

Kalayaan sa Pagsasalita Karapatang makapaghanap buhay

Pagkakapantay- pantay sa harap ng batas

Karapatang makilahok sa kalinangan

Karapatan sa pagkain

Karapatan sa edukasyon

15
 1 2

5
6

16
Gawain 2: Right Timing!

Panuto: Ang sumusunod ay ang historikal na pinagmulan ng karapatang pantao. Mula

sa timeline sagutin ang Gawain sa ibaba. Ilagay ito sa sagutang papel.

17
 Mga Dokumento Mga Nakapaloob na Karapatang Pantao

Cyrus’ Cylinder

Magna Carta

Petition of Rights

Bill of Rights

Declaration of the
Rights
of Man and of the
Citizen

The First Geneva

Convention

Gawain 3: All is Right, You Bet!

Panuto: Ang mga sumusunod ay ang kalipunan ng Universal Declaration of Human

Rights o UDHR, mamili ng limang (5) karapatan na sa iyong palagay ay mahahalaga
sa panahong kasalukuyan. Bigyang paliwanag ang bawat napili. Isuslat ito sa
sagutang papel.

18
19
Gawain 4: Uno, Dos, Tres, Artikulo Tres!

Panuto: Ang mga sumusunod ay ang mga probisyon ng Katipunan ng Karapatan (

sa ilalim ng 1987 Philippine Constitution. Sagutan ang mga katanungan sa ibaba.

KATIPUNAN NG MGA KARAPATAN

Artikulo III, 1987 Philippine Constitution

SEKSYON 1. Hindi dapat alisan ng buhay, kalayaan, o ariarian ang sino mang tao nang hindi sa
kaparaanan ng batas, ni pagkaitan ang sino mang tao ng pantay na pangangalaga ng batas.
SEK. 2. Ang karapatan ng mga taong-bayan na magkaroon ng kapanatagan sa kanilang sarili,
pamamahay, papeles at mga bagay-bagay laban sa hindi makatwirang paghahalughog at
pagsamsam sa ano mang layunin ay hindi dapat labagin, at hindi dapat maglagda ng warant sa
paghalughog o warant sa pagdakip maliban kung may malinaw na dahilan na personal na
pagpapasyahan ng hukom matapos masiyasat ang mayhabla at ang mga testigong maihaharap
niya sa ilalim ng panunumpa o patotoo, at tiyakang tinutukoy ang lugar na hahalughugin, at ang
mga taong darakpin o mga bagay na sasamsamin.
SEK. 3. (1) Hindi dapat labagin ang pagiging lihim ng komunikasyon at korespondensya maliban
sa legal na utos ng hukuman, o kapag hinihingi ang naiiba ng kaligtasan o kaayusan ng bayan ayon
sa itinatakda ng batas.
(2) Hindi dapat tanggapin para sa ano mang layunin sa alin mang hakbangin sa paglilitis ang ano
mang ebidensya na nakuha nang labag dito o sa sinusundang seksyon.
SEK. 4. Hindi dapat magpatibay ng batas na nagbabawas sa kalayaan sa pananalita,
pagpapahayag, o ng pamahayagan, o sa karapatan ng mga taong-bayan na mapayapang
magkatipon at magpetisyon sa pamahalaan upang ilahad ang kanilang mga karaingan
SEK. 5. Hindi dapat magbalangkas ng batas para sa pagtatatag ng relihyon, o nagbabawal sa
malayang pagsasagamit nito. Dapat ipahintulot magpakailanman ang malayang pagsasagamit at
pagtatamasa ng paghahayag ng relihyon at pag-samba nang walang pagtatangi o pamimili. Hindi
dapat kailanganin ang pagsusulit panrelihyon sa pagsasagamit ng mga karapatang sibil o
pampulitika.
SEK. 6. Hindi dapat bawahan ang kalayaan sa paninirahan at ang pagbabago ng tirahan sa saklaw
ng mga katakdaang itinatadhana ng batas maliban sa legal na utos ng hukuman. Ni hindi dapat
bawahan ang karapatan sa paglalakbay maliban kung para sa kapakanan ng kapanatagan ng
bansa, kaligtasang pambayan, o kalusugang pambayan ayon sa maaaring itadhana ng batas.

SEK. 7. Dapat kilalanin ang karapatan ng mga taong-bayan na mapag-pabatiran hinggil sa mga bagay-bagay
na may kinalaman sa tanan. Ang kaalaman sa mga opisyal na rekord, at sa mga dokumento at papeles
tungkol sa mga opisyal na gawain, transaksyon, o pasya, gayon din sa mga datos sa pananaliksik ng
pamahalaan na pinagbabatayan ng patakaran sa pagpapaunlad ay dapat ibigay sa mamamayan sa ilalim ng
mga katakdaang maaaring itadhana ng batas.
SEK. 8. Hindi dapat hadlangan ang karapatan ng mga taong-bayan kabilang ang mga naglilingkod sa publiko
at pribadong sektor na magtatag ng mga asosasyon, mga unyon, o mga kapisanan sa mga layuning hindi
labag sa batas.
SEK. 9. Ang pribadong ariarian ay hindi dapat kunin ukol sa gamit pambayan nang walang wastong
kabayaran.
SEK. 10. Hindi dapat magpatibay ng batas na sisira sa pananagutan ng mga kontrata.
SEK. 11. Hindi dapat ipagkait sa sino mang tao ang malayang pagdulog sa mga hukuman at sa mga
kalupunang mala-panghukuman at sa sapat na tulong pambatas nang dahil sa karalitaan.
SEK. 12. (1) Ang sino mang tao na sinisiyasat dahil sa paglabag ay dapat magkaroon ng karapatang
mapatalastasan ng kanyang karapatang magsawalang-kibo at magkaroon ng abogadong may sapat na
kakayahan at malaya na lalong kanais-nais kung siya ang maypili. Kung hindi niya makakayanan ang
paglilingkod ng abogado, kinakailangang pagkalooban siya ng isa. Hindi maiuurong ang mga karapatang ito
maliban kung nakasulat at sa harap ng abogado.

20
2) Hindi siya dapat gamitan ng labis na pagpapahirap, pwersa, dahas, pananakot, pagbabanta, o ano pa mang
paraan na pipinsala sa kanyang malayang pagpapasya. Ipinagbabawal ang mga lihim na kulungan, solitaryo,
ingkomunikado o iba pang katulad na mga anyo ng detensyon.
(3) Hindi dapat tanggaping ebidensya laban sa kanya ang ano mang pagtatapat o pag-amin na nakuha nang
labag sa seksyong ito o Seksyon 17 nito.
(4) Dapat magtadhana ang batas ng mga kaparusahang penal at sibil sa mga paglabag sa seksyong ito at
gayon din ng bayad-pinsala at rehabilitasyon sa mga biktima ng labis na mga pagpapahirap o katulad ng mga
nakagawian, at sa kanilang mga pamilya.
SEK. 13. Ang lahat ng mga tao, maliban sa mga nahahabla sa mga paglabag na pinarusahan
ng reclusion perpetua kapag matibay ang ebidensya ng pagkakasala, bago mahatulan, ay dapat
mapyansahan ng sapat na pyador, o maaaring palayain sa bisa ng panagot ayon sa maaaring itadhana ng
batas. Hindi dapat bawahan ang karapatan sa pyansa kahit na suspindido ang pribilehyo ng writ of habeas
corpus. Hindi dapat kailanganin ang malabis na pyansa.
SEK. 14 (1) Hindi dapat papanagutin sa pagkakasalang kriminal ang sino mang tao nang hindi sa kaparaanan
ng batas.
(2) Sa lahat ng mga pag-uusig kriminal, ang nasasakdal ay dapat ituring na walang sala hangga’t hindi
napapatunayan ang naiiba, at dapat magtamasa ng karapatang magmatwid sa pamamagitan ng sarili at ng
abogado, mapatalastasan ng uri at dahilan ng sakdal laban sa kanya, magkaroon ng mabilis, walang
kinikilingan, at hayagang paglilitis, makaharap ang mga testigo at magkaroon ng sapilitang kaparaanan upang
matiyak ang pagharap ng mga testigo at paglitaw ng ebidensya para sa kanyang kapakanan. Gayon man,
matapos mabasa ang sakdal, maaaring ituloy ang paglilitis kahit wala ang nasasakdal sa pasubaling marapat
na napatalastasan siya at di makatwiran ang kanyang kabiguang humarap.
SEK. 15. Hindi dapat suspindihin ang pribilehyo ng writ of habeas corpus, maliban kung may pananalakay o
paghihimagsik, kapag kinakailangan ng kaligtasang pambayan.
SEK. 16. Dapat magkaroon ang lahat ng mga tao ng karapatan sa madaliang paglutas ng kanilang mga usapin
sa lahat ng mga kalupunang panghukuman, mala-panghukuman, o pampangasiwaan.
SEK. 17. Hindi dapat pilitin ang isang tao na tumestigo laban sa kanyang sarili.
SEK. 18. (1) Hindi dapat detenihin ang sino mang tao dahil lamang sa kanyang mga paniniwala at hangaring
pampulitika.
(2) Hindi dapat pairalin ang ano mang anyo ng sapilitang paglilingkod, maliban kung kaparusahang pataw ng
hatol ng pagkakasala.
SEK. 19. (1) Hindi dapat ipataw ang malabis na multa, ni ilapat ang malupit, imbi o di-makataong parusa, o
ang parusang kamatayan, matangi kung magtadhana ang Kongreso ng parusang kamatayan sa mga
kadahilanang bunsod ng mga buktot na krimen. Dapat ibaba sa reclusion perpetua ang naipataw nang
parusang kamatayan.
(2) Dapat lapatan ng kaukulang batas ang pagpapahirap na pisikal, sikolohikal, o imbing pagpaparusa sa sino
mang bilanggo o detenido o ang paggamit ng mga kaluwagang penal na di-makatao.
SEK. 20. Hindi dapat ibilanggo ang isang tao nang dahil sa pagkakautang o hindi pagbabayad ng sedula.
SEK. 21. Hindi dapat na ang isang tao ay makalawang masapanganib ng kaparusahan sa iisang paglabag. Kung
pinarurusahan ng batas at ng ordinansa ang isang kagagawan, ang pagkaparusa o pagkaabswelto sa ilalim
ng alin man dito ay magiging hadlang sa iba pang pag-uusig sa gayon ding kagagawan.
SEK. 22. Hindi dapat magpatibay ng batas ex post facto o bill of attainder.

1. Sa iyong palagay, nakalahad ba ang lahat ng karapatan ng tao na dapat

pangalagaan ng ating batas? Pangatwiranan ang sagot.
2. Kung ikaw ay mabibigyan ng pagkakataon upang dagdagan ang
Katipunan ng Karapatan na ito, ano ang iyong mga idadagdag?
Ipaliwanag ang iyong sagot.

21
Gawain 5: Sing it to me! Right Kiddo?
Panuto: Basahin ang liriko ng kantang Bawat Bata ng Apo Hiking Society. Ipahayag
ang iyong damdamin hinggil sa nilalaman nito. Isulat ang sagot sa sagutang papel.

Bawat Bata
I
Ang bawat bata sa ating mundo
Ay may pangalan may karapatan
Tumatanda ngunit bata pa rin
Ang bawat tao sa ating mundo
II
Hayaan mong maglaro ang bata sa araw
Kapag umulan nama'y magtatampisaw
Mahirap man o may kaya
Maputi, kayumanggi
At kahit ano mang uri ka pa
Sa 'yo ang mundo pag bata ka
( REPEAT I )
III
Bawat nilikha sa mundo'y
Minamahal ng Panginoon
Ang bawat bata'y may pangalan
May karapatan sa ating mundo
IV
Hayaan mong bigyan na lang ng pagmamahal
Katulad ng sinadya ng Maykapal
Mahirap man o may kaya
Maputi, kayumanggi
At kahit ano mang uri ka pa
Sa 'yo ang mundo pag bata ka
Hoo - wa - hoo - wa, la la la...
( REPEAT II )
Sa iyo ang mundo pag bata ka (3X)

_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________

22
GAWAIN 6: I See it Right!

Panuto: Mula sa mga naunang gawain at mga teksto, sagutin ang mga sumusunod
na katanungan. Pagnilayan ito ng mabuti. Ilagay ang sagot sa sagutang papel.

1. Bakit mahalaga ang pagkakaroon ng pagkilala at kamalayan hinggil sa

karapatang pantao?
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________

2. Anu – ano ang mga nalalamang paglabag sa karapatang pantao sa

kasalukuyang panahon? Bakit kaya nangyayari ang mga ito? Paano ito
maiiwasan?
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________

3. Bilang isang mag – aaral, anong mga hakbang ang iyong maaaring
maiambag upang mapangalagaan ang karapatan ng bawat isa?
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________

SUSI SA PAGWAWASTO

Gawain 1 Gawain 2, 3, 4, 5, 6

1. Kalayaan sa Pagsasalita Answers may vary

2. Kalayaan sa Pagsasalita
3. Kalayaan sa Pagsasalita
4. Karapatang makapaghanap buhay
5. Karapatan sa edukasyon
6. Karapatang makapaghanap buhay

23
 SANGGUNIAN

Contributors, Araling Panlipunan 10: Isyu at Hamong Panlipunan, Pasig.

Department of Education. 2017.

https://www.officialgazette.gov.ph/constitutions/ang-konstitusyon-ng-republika-
ng-pilipinas-1987/

http://www.seasite.niu.edu/tagalog/ang_1987_konstitusyon_ng_republi.htm

https://tl.wikipedia.org/wiki/Karapatang_pantao

Inihanda ni:

MARIE ALMINA O. JUAREZ

Cauayan City National High School - Main

24
 ARALING PANLIPUNAN 10 – IKALIMA AT IKAANIM NA LINGGO
GAWAING PAMPAGKATUTO
Politikal na Pakikilahok

Panimula Susing Konsepto:

Ang mga sumusunod na gawain ay ginawa para lalong malinang ang

kakayahan, mapalawak ang kaisipan at magkaroon ng pang-unawa tungkol sa mga
paraan ng politikal na pakikilahok ang mga mag-aaral sa Araling Panlipunan 10
(Kontemporaryong Isyu). Tayo bilang pinakamahalagang elemento ng Estado,
tungkulin natin na tugunan ang mga isyu at hamong panlipunan na ating kinakaharap.
Mamamayan ang susi para sa pagbabago ng ating lipunan, kalimutan ang
maling pananaw na tungkulin lamang ng pamahalaan ang bigyang-solusyon ang mga
isyung panlipunan. Hwag iasa ang lahat sa mga opisyal na inihalal ng taumbayan,
mahalaga na magawa ng isang indibidwal ang kanyang gampanin bilang isang
miyembro ng lipunan.
Nakasaad sa Artikulo II, seksiyon 1, ng ating Saligang Batas: “Ang Pilipinas ay
isang Estadong Republikano at demokratiko. Ang ganap na kapangyarihan ay angkin
ng sambayanan at nagmumula sa kanila ang lahat ng mga awtoridad na
pampamahalaan.” Nararapat na aktibong makisangkot sa pamamahala upang
matugunan ang mga hamong panlipunan.
Ang pakikilahok sa mga gawaing politikal ay tumutukoy sa anyo ng
pakikisalamuha ng isang indibidwal sa mga gawaing politikal sa lipunang kanyang
kinabibilangan. Ito ay isang proseso kung saan ang isang indibidwal ay nakatatamo
ng kaalaman, saloobin, paniniwala, at pagpapahalaga kaugnay sa sistemang politikal
kung saan siya nabibilang at sa kanyang mga gampanin bilang mamamayan o
aktibong kasapi sa umiiral na sistemang politikal.
Sa mga gawaing naihanda ay inyong lubos na mauunawaan ang paraan ng
politikal na pakikilahok at ang epekto ng aktibong pakikilahok ng mamamayan sa
politika at lipunan.
Ang mga gawain ay iyong sasagutan upang lubos na maunawaan ang paksa.
Maaaring gumamit ng mga sanggunian tulad ng learning modules, google, facebook
at iba pa. Kung may mga katanungan mag post lamang sa group chat ng ating
seksyon.

Kasanayang Pampagkatuto at Koda

Natatalakay ang mga epekto ng aktibong pakikilahok ng mamamayan sa mga

gawaing pansibiko sa kabuhayan, politika, at lipunan. (MELC 3)

25
Gawain 1. Ggk ‘TO!

Panuto: Isulat ang Ggk – (Gagawin ko) kung sa palagay mo ay mabuting gawin ng
isang mamamayan at Hkg – (Hindi ko gagawin) kung ang pahayag ay hindi mabuti.

______ 1. Pagboto tuwing panahon ng halalan.

______ 2. Pagbabayad ng tamang buwis.
______ 3. Pagtanggap at pagbibigay ng regalao sa mga kawani ng
gobyerno upang mapadali ang pagproseso sa serbisyo o pabor na nais
ipagawa.
______ 4. Pagtanggap ng pera kapalit ang boto.
______ 5. Paghalal ng mga party-list.
______ 6. Pagbuo o pag-organisa ng mga lihim na samahan.
______ 7. Pagpuna sa mga maling gawain ng mga pinuno ng pamahalaan
______ 8. Pagtatakip sa mga kamalian ng mga pinuno at kawani ng pamahalaan.
______ 9. Pagtataguyod ng malayang pagpupulong at pagpapahayag.
______10. Paggalang sa karapatang pantao.

Gawain 2: Try Mo ‘to!

Panuto: Iguhit ang (smiley) sa katapat na kahon kung ang pahayag ay tama
at kung hindi ay (sad face).

1. Ang pakikilahok sa eleksiyon ang pinakapayak na

paraan ng politikal na pakikilahok.
2. Ang pagboto ay isang obligasyon at karapatang
politikal na ginagarantiyahan ng ating Saligang Batas.
3. Ang mga taong idineklara ng mga eksperto bilang baliw
ay maaaring bumuto.
4. Ang mga taong nasintensiyahan ng hukuman sa mga
kasong rebelyon, sedisyon, paglabag sa anti-subversion
at firearms law at anumang krimeng laban sa seguridad
ng bansa ay hindi maaaring bumuto.
5. Ayon sa Artikulo V ng ating Saligang Batas ng 1987,
ang mga maaaring bumuto ay a.) mamamayan ng
Plipinas, b.) hindi diskwalipikado ayon sa batas, c.) 16
taong gulang pataas, at
6. d.) tumira sa Pilipinas nang kahit isang taon at sa lugar
kung saan gustong bumuto nang hindi bababa sa anim na
buwan bago mag-eleksiyon.
7. Pantay-pantay ang mga tao pagdating sa boto. Bawat
Pilipino ay mayroon lamang isang boto, mayaman man o
mahirap.

26
 8. Ang civil society ay binubuo ng mga mamamayang
nakikilahok sa mga kilos protesta, lipunang pagkilos at
mga non-government organizations/People’s
Organizations.
9. Ang Operation Smile Foundation ay isang halimbawa
ng Government Organizations.
10. Ang local development council ay may layuning
bumuo ng komprehensibong plano para makamit ang
kaunlaran sa mga bayan, lungsod o lalawigan.

Yehey! Binabati kita. Magpatuloy sa susunod na Gawain.

Gawain 3. THAT’S.ORG!

Ayon kay Putzel (1998) maraming ibat-ibang uri ng NGO at PO ang makikita
sa Pilipinas at bawat isa ay may kani-kanyang tungkulin sa bayan.

Panuto: Tukuyin ang mga organisasyon batay sa layunin na nakatala sa ibaba.

Pumili sa kahon at maaaring akronim na lamang ang ilagay.

TANGOs – Traditional Non- Government Organizations

FUNDANGOs – Funding-Agency Non-Government Organizations
DJANGOs – Development, Justice, and Advocacy NGOs
PACOs – Professional, Academic and Civic Organizations
GRIPO – Government-Run and Initiated People’s Organizations (POs)
GUAPO – Genuine Autonomous People’s Organizations

_______________ 1. Ito ay mga POs na itinayo mula sa inisyatibo ng mga

mamamayan at hindi ng pamahalaan.
_______________ 2. Mga POs na binuo ng pamahalaan.
_______________ 3. Ito naman ay binubuo ng mga propesyonal at ng mga galing sa
sector ng akademiya.
_______________ 4. Organisasyon na nagbibigay suporta sa mga kommunidad sa
pamamagitan ng pagbibigay ng legal at medical na serbisyo.
_______________ 5. Nagbibigay tulong pinansiyal sa mga People’s Organization
para tumulong sa mga nangangailangan.
_______________ 6. Nagsasagawa ng mga proyekto para sa mga mahihirap.

27
GAWAIN 4. IBUOD MO!

Panuto: Punan ang mga patlang upang mabuo ang saysay ng mga talata sa ibaba.
Pumili sa kahon.

Sa pamamagitan ng 1.) ________________, nakapipili

ang mamamayan ng mga 2.) ___________ ng
Kinabukasan
pamahalaan na sa tingin nila ay makapaglilingkod nang
Tungkulin
Pagboto maayos. Ito ang 3. ____________ kung saan naipakikita
Opisyal ng mamamayan na siya ang pinanggagalingan ng
Pagkakataon kapangyarihan ng mga halal na opisyal; na siya ring may
Kapangyarihan 4.) _________________ na alisin sila sa pwesto kung sa
Ginagampanan tingin nila ay hindi 5.)____________ nang maayos ang
eleksiyon
kanilang sinumpaang 6.)__________________. Sa
pamamagitan ng ating pagboto, tayo mismo ang
nagtatakda ng 7.) ________________ ng ating bayan.

Ang civil society ay nakabubuti sa isang demokrasya.

Binibigyan ng civil society ang mga mamamayan ng
Pananagutan
Pag-enganyo
mas 8.) ___________ na pakikilahok sa pamamahala ng
Malawak isang bansa. Sa pamamagitan ng 9.) _____________ sa
halalan mamamayan sa mga Gawain ng civil society, masisiguro
na magkakaroon ng 10.) _____________ ang bawat
opisyal ng pamahalaan sa kanilang tungkulin.

Gawain 5. LISTEN TO ME!

Panuto: Sumulat ng isang talumpati na nakatakdang ipahayag sa Cauayan City

Youth Leadership Conference (3-5-minute speech). Himukin ang iyong kapwa
kabataan na makilahok sa mga aktibidad ng mga organisasyon (NGOs/POs). Ilahad
ang mga epekto nito sa lalong pagpapabuti ng ating mahal na lungsod ng Cauayan.
I-video ang sarili sa paghayag ng iyong talumpati at ipadala sa messenger account
ng inyong guro sa Araling Panlipunan 10. Suriin ang iyong talumpati batay sa rubrik.

28
 Pamantayan Lubos na Mahuusay Hindi
Mahusay (20) (15) Gaanong
Mahusay (10)
Nilalaman Wasto o My ilang mali Karamihan sa
makatotohana o hindi mga datos na
n ang lahat ng makatotohana nailahad ay
mga datos ng datos mali o hindi
makatotohana
n.
Paglalahad Lubhang Maayos ang Kulang sa
maayos at paglalahad. kaayusan ang
organisado paglalahad.
ang
paglalahad.
Kalinawan Lubhang Malinaw at Maraming
malinaw at nauunawaan mga bahagi
nauunawaan ang mga ang hindi
ang mga pahayag. nauunawaan
pahayag. sa mga
pahayag.

Binabati Kita !

Susi sa Pagwawasto

GAWAIN 1: Gagawin ko ‘to! GAWAIN 2: Try Mo ‘To

1. Ggk 1.
2. Ggk
2.
3. Hkg
4. Hkg 3.
5. Ggk 4.
6. Hkg
5.
7. Ggk
8. Hkg 6.
9. Ggk 7.
10. Ggk 8.
9.
10.

29
GAWAIN 3: That’s.Org.
1. GUAPO
2. GRIPO
3. PACOs
4. DJANGO’s
5. FUNDANGO’s
6. TANGO’s

GAWAIN 4: Ibuod Mo!

1. Pagboto
2. Opisyal
3. Pagkakataon
4. Kapangyarihan
5. Ginagampanan
6. Tungkulin
7. Kinabukasan
8. Malawak
9. Pag-enganyo
10. Pananagutan

GAWAIN 5. Listen to Me!

Ang pagbibigay ng puntos ay batay sa rubrik na pinagkasunduan ng guro at mga mag
aaral.

Sanggunian para sa mag-aaral:

Department of Education. Modyul sa Mag-aaral ng Araling Panlupunan 10.

Unpublished Module. 2017.
Department of Education. Gabay ng Guro sa Araling Panlipunan 10. 2017.

Inihanda ni:

NOVALYN A. CUARESMA
Cauayan City National High School – Main

30
ARALING PANLIPUNAN 10 – IKAPITO AT IKAWALONG NA LINGGO
GAWAING PAMPAGKATUTO
Papel ng Mamamayan sa Pagkakaroon ng Mabuting Pamamahala

Panimula Susing Konsepto:

Tunay na mahalaga ang papel ng mamamayan sa pagkakaroon ng isang

mabuting pamahalaan.
Maaaring malaman ang kalagayan ng ating pamahalaan o lipunan sa kabuuan
sa pamamagitan ng Democracy Index at Corruption Perceptions Index.
Pinag-aaralan ng Economist Intelligence Unit ang kalagayan ng demokrasya
sa 167 bansa sa buong mundo. Limang kategorya ang pinagbabatayan ng index na
ito: proseso ng eleksiyon at pluralism, pagpapatakbo ng pamahalaan, pakikilahok sa
politika, kultura ng politika, at kalayaang sibil. Ang democracy index ay may scale na
zero (0) pinakamababa hanggang 10, ang pinakamataas.
Maituturing ding isa sa pinakamalaking hamong kinakaharap ng mga Pilipino
sa kasalukuyan ay ang katiwalian. Korapsiyon o katiwalian ay tumutukoy sa paggamit
sa posisyon sa pamahalaan upang palaganapin ang pansariling interes. Ayon sa
Transparency International,isang pangkat na lumalaban sa katiwalian, “corruption
ruins lives.”
Ang Corruption Perceptions Index ay naglalaman ng mga pananaw ng mga
eksperto tungkol sa lawak ng katiwalian sa isang bansa. Ang isang bansa ay maaaring
makakuha ng zero (0) pinakatiwali hanggang 100 (pinakamalinis na pamahalaan).
Ang participatory governance ay isang mahalagang paraan ng mamamayan
para magkaroon ng katuparan sa mga pagbabago tungo sa pangkalahatang pag-
unlad. Ang pansibikong pakikilahok kung saan ang mga ordinaryong mamamayan ay
katuwang ng pamahalaan sa pagbabalangkas at pagpapatupad ng mga sulosyon sa
suliranin ng bayan. Sa kasalukuyan, nahaharap tayo sa pandemya, napakahalaga
ang pakikipagtulungan ng bawat mamamayan, pagsunod sa mga health protocols at
iba pang paraan upang makaiwas sa matinding pinsala ng Covid-19. Matinding hamon
ito sa pamahalaan, at sa lahat. Tumulong na maisinop at magamit ang pondo para sa
pinakamalawak na pakinabang ng mga mamamayan pagdating sa serbisyong
pangkalusugan at iba pa.
Ang pagbuo ng tiwala sa pagitan ng pamahalaan, civil society at mga
mamamayan ay napakahalaga. Manipestasyon ito ng demokrasya at mabuting
pamamahala.

Kasanayang Pampagkatuto at Koda

Napahahalagahan ang papel ng mamamayan sa pagkakaroon ng mabuting

pamahalaan (MELC 4)

31
 Ang mga gawain ay iyong sasagutan upang lubos na maunawaan ang paksa.
Maaaring gumamit ng mga sanggunian tulad ng learning modules, google, facebook
at iba pa. Kung may mga katanungan mag post lamang sa group chat ng ating
seksyon.

Gawain 1. Alamin Mo!

Bigyang kahulugan ang mga sumusunod na mahahalagang mga salita.

1. Participatory Governance -
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________

2. Mabuting Pamamahala o Good Governance -

___________________________________________________________________
___________________________________________________________________

3.Functional Partnership -
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________

Gawain 2. Katangian ko, Unawain Mo!

Panuto: Magbigay ng sampung (10) katangian upang matitiyak ng mamamayan na

ang good governance ay nananaig sa isang lipunan o bansa.

GOOD
GOVERNANCE

32
GAWAIN 3. Datos-SURI!

Panuto: Basahin at unawain ang isang balitang inilabas ng Philippine Star noong
Pebrero 4, 2021, tungkol sa democracy index ng 167 na mga bansa sa buong mundo.
Pagkatapos ay sagutin ang mga katanungan sa ibaba.

Pilipinas ika-55 ng 167 mga bansa sa Democracy Index

MANILA, Philippines - Ang Pilipinas ay nasa ika-55 sa 167 na mga bansa sa

Democracy Index 2020 na inilabas kahapon ng think tank na nakabase sa London na
Economist Intelligence Unit (EIU), na ginawang isang "flawed democracy."
Nailagay ito sa ika-51 sa 2017, ika-53 sa 2018 at ika-54 sa 2019.
Nagtala ang bansa ng isang average na 6.56, pagkatapos ng pagmamarka ng
9.17 sa proseso ng eleksyon at pluralism, 5 sa pagpapatakbo ng gobyerno, 7.78 sa
pakikilahok sa politika, 4.38 sa kultura ng politika at 6.47 sa mga kalayaang sibil.
Ang iskor ay inilagay ang Pilipinas sa ilalim ng kategoryang "may kamaliang
demokrasya", mga bansa na, ayon sa EIU "ay may libre at patas na halalan, kahit na
may mga problema (tulad ng mga paglabag sa kalayaan sa media), iginagalang ang
pangunahing mga kalayaan sa sibil."
Ang bansa ay nanatili sa ikasiyam na puwesto sa Asya at Australasia habang
ang New Zealand ay nanguna sa ranggo ng rehiyon sa iskor na 9.25, kasunod ang
Australia, Taiwan, Japan at South Korea, na nauri bilang "buong demokrasya."
Sa buong mundo, ang Democracy Index 2020 ay pinangunahan ng Norway ng
9.81, na sinundan ng Iceland na may 9.37, Sweden 9.26, New Zealand 9.25, Canada
9.24, Finland 9.20 at Denmark 9.15.
Ang Democracy Index, sa isang sukat na 0 hanggang 10, ay batay sa limang
kategorya: proseso ng eleksyon at pluralismo, pagpapatakbo ng gobyerno,
pakikilahok sa politika, kultura ng politika at kalayaang sibil.
Samantala, pinabulaanan ng Malacañang ang ranggo, na sinasabing ang
katayuan ng Pilipinas ay malayo sa nauri bilang isang hybrid o may awtoridad na
rehimen dahil ang pag-aaral ay batay sa pandemikong tugon.
Sinabi rin ng Chief presidential legal counsel na si Salvador Panelo na
magpapatuloy ang gobyerno sa "pagsunod sa mga hakbang at pagpapatupad ng mga
patakaran na idinisenyo upang itaguyod ang isang mas buhay na demokrasya."
"Ipagpapatuloy pa rin na igalang at itaguyod ang kalayaang sibil ng ating mga
tao sa ating pagsisikap na higit na mapaunlad ang isang demokratikong kulturang
pampulitika at gumawa ng isang gobyerno na mahusay na gumana upang matugunan
ang kanilang mga pangangailangan habang hinihimok ang kanilang pakikilahok sa
pamamahala," dagdag ni Panelo. - Alexis Romero

33
Mahahalagang tanong:

1. Ilan ang naitalang average iskor ng Pilipinas at ano ang rank nito?
2. Batay sa datos mula 2017 hanggang 2020, bumababa ba o tumataas ang average
iskor ng Pilipinas? Ipaliwanag
3. Anong mga bansa ang nanguna sa taas ng democracy index? Ano sa palagay mo
ang dahilan sa kanilang pangunguna?
4. Ilahad ang iyong reaksiyon sa pahayag ng Malacañang ukol sa rank bilang 55 at
nalagay sa kategoryang “flawed democracy”.

GAWAIN 4. Katapatan.

Panuto: Ang bahaging ito ay mula sa balita ng Transparency International (the

global coalition against corruption) noong Jan. 28, 2021. Ito ang Corruption
Perceptions Index(CPI) ng mga nangungunang bansa mula sa kabuuang bilang na
183, ang Pilipinas ay rank 115.
Rank Bansa 2020 2019 2018 2017 2016 2015 2014 2013 2012
1 New Zealand 88 87 87 89 90 91 91 91 90
1 Denmark 88 87 88 88 90 91 92 91 90
3 Finland 85 86 85 85 89 90 89 89 90
3 Switzerland 85 85 85 85 86 86 86 85 86
3 Singapore 85 85 85 84 84 85 84 86 87
3 Sweden 85 85 85 84 88 89 87 89 88
7 Norway 84 84 84 85 85 88 86 86 85
8 Netherlands 82 82 82 82 83 84 83 83 84
9 Luxembourg 80 80 81 82 81 85 82 80 80
9 Germany 80 80 80 81 81 81 79 78 79
115 Philippines 34 34 36 34 35 35 38 36 34
https://www.transparency.org/en/cpi/2020/table/phl

1. Suriin ang kabuuan, at ang kalagayan ng Pilipinas pagdating sa CPI nito mula 2012
hanggang 2020.
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________

2. Magsaliksik tungkol sa mga kaparaanan upang mapaunlad ang CPI, at tukuyin ang
particular na gawain ng mamamayan para maging katuwang sa pagpuksa ng
Katiwalian o Corruption.
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________

34
GAWAIN 5. Say it! In ESSAY

Panuto: Basahin at unawain ang artikulo sa ibaba.

WHY FIGHTING CORRUPTION MATTERS IN TIMES OF COVID-19

Corruption Perceptions Index 2020: Research analysis
By Jon Vrushi and Roberto Martínez B. Kukutschka

Corruption and emergencies feed off each other, creating a vicious cycle of
mismanagement and deeper crisis. The large sums of money required to deal with
emergencies, the need for urgency in disbursing aid or economic stimulus packages
and the risk of undue influence over policy responses form a perfect storm for
corruption as they can increase opportunities for it to occur, while weakening the
mechanisms in place to prevent it. This, in turn, undermines fair, efficient and equitable
responses to crises. The handling of the COVID-19 pandemic around the world
perfectly illustrates the need for integrity in the management of crises.
With the release of the Corruption Perceptions Index (CPI) 2020, we looked at how
corruption undermines states’ capacity to respond to emergencies such as the dual
health and economic crises brought about by the COVID-19 pandemic. Our analysis
highlights that:

• Corruption diverts funds from essential services such as healthcare, leaving

countries around the world vulnerable and under-prepared to deal with public
health crises;
• A lack of transparency in the allocation of resources – a practice positively
associated with corruption – weakens the efficiency of crisis responses;
• Countries that perform poorly in controlling corruption tend to breach human
rights and democratic norms in their management of the COVID-19 pandemic.

Our findings suggest that in an increasingly uncertain world, where

emergencies abound, fighting corruption is key to ensuring better preparedness for
crises responses. There are many strategies that governments can rely on to prevent
corruption in the face of a crisis, but keeping corruption under control is much more
difficult where robust anti-corruption mechanisms are not already in place. In such
cases, corruption is likely to cripple the effectiveness of emergency responses.

Sumulat ng 200 to 300-word essay sa temang : “ Mahalagang Labanan

ang Korapsiyon ngayong panahon ng COVID-19”.

35
BINABATI KITA !

Rubrik sa Pagsulat ng Sanaysay (Gawain 5)

Kategorya 15 Puntos 10 na Puntos 5 Puntos 3 Puntos

Nakalahad sa
Nakalahad sa introduksyon
Nakapanghihikayat
introduksyon ang Hindi malinaw ang
ang simula at malinaw
ang pangunahing introduksyon at ang
INTRODUKSY na nailahad ang
pangunahing paksa pero hindi nakalahad ang
ON pangunahing paksa
paksa gayundin hindi sapat pangunahing paksa
gayundin ang
ang pananaw ang nito.
pananaw nito.
nito. pagpapaliwan
ag nito.
Makabuluhan ang
Bawat talata ay
bawat talata dahil sa Hindi sapat Hindi maayos ang
may sapat na
DISKUSYON husay ng ang mga mga pangunahing
detalye ukol sa
pagpapaliwanag at detalye. ideya.
paksa.
pagtalakay sa paksa.
Naipakita ang Lohikal ang
debelopment pagkakaayos Walang patunay na
ORGANISASY Lohikal at mahusay
ng mga talata ng mga talata organisado ang
ON ng mga ang pagkakasunud-
pero hindi pero ang mga pagkakalahad ng
IDEYA sunod ng mga ideya
maayos ang ideya ay hindi paksa.
pagkakalahad. maayos.
Halos walang Maraming
Walang pagkakamali pagkakamali sa pagkakamali Hindi maayos ang
sa mga mga sas mga pagkagamit ng mga
MEKANIKS
bantas,kapitalisayon bantas,kapitalis bantas,kapitali bantas,kapitalisasyo
at pagbabaybay. asyon at sasyon at n at pagbabaybay
pagbabaybay. pagbabaybay.

Sanggunian para sa Mag-aaral:

Department of Education. Modyul sa Mag-aaral ng Araling Panlupunan 10.

Unpublished Module. 2017.

Department of Education. Gabay ng Guro sa Araling Panlipunan 10. 2017.

https://www.transparency.org/en/cpi/2020/table/phl
https://www.transparency.org/en/news/cpi-2020-research-analysis-why-
fighting-corruption-matters-in-times-of-covid-19

Inihanda ni:
NOVALYN A. CUARESMA
Manunulat

36