ที่ตั้งของวนอุทยานถ้ำหลวง-ขุนน้ำนาง
นอน ถ้ำหลวง เป็นถ้ำหินปูนขนาดใหญ่ ปากถ้ำเป็นห้อง
อุทยานแห่งชาติถ้ำหลวง-ขุนน้ำนางนอน เป็น
อุทยานในเขตป่าสงวนแห่งชาติป่าดอยนางนอน
ตั้งอยู่ในตำบลโป่งผา อำเภอแม่สาย จังหวัด
เชียงราย มีเนื้อที่ 5,000 ไร่ จัดตั้งเมื่อวันที่ 1
ตุลาคม พ.ศ. 2529
ที่อยู:่ Unnamed Road Pong Pha, Mae Sai
District, Chiang Rai 57130
ที่ตั้ง: ตำบลโป่งผา อำเภอแม่สาย จังหวัด
เชียงรายพิกัด: 20°22′54″N
99°52′01″E / 20.38167°N 99.86694°E พิกัด
ภูมิศาสตร์: 20°22′54″N
99°52′01″E / 20.38167°N 99.86694°E
พื้นที่: 5,000 ไร่ (8 ตร.กม.)
ประวัติและความเป็นมา
เรื่องแรกเล่าขานว่า ณ เมืองเชียงรุ้ง สิบสองปันนา
โถงกว้างมาก ภายในถ้ำจะพบกับความงามของ
เกล็ดหินสะท้อนแสง หินงอก หินย้อย ธารน้ำและ
ถ้ำลอด และยังมีถำ้ เล็กๆ อีก 3 แห่งในบริเวณ
เดียวกัน ด้วยปากถ้ำที่สูง โถงถ้ำแรกที่เปิดกว้าง
ระดับพื้นดินต่ำกว่าปากถ้ำมากเนื่องจากเป็นร่อง
ทางน้ำทีไ่ หลออกจากถ้ำ โดยมีรอ่ งน้ำผ่านระหว่าง
โถงที่ 1 และทางขวามือของร่องน้ำจะเป็นโนนดิน
ที่สูงขึ้น มีร่องรอยหลุมยุบ และเป็นโถงที่ 2 ต่อ
จากโถงที่ 1 มีรอ่ งรอยหินถล่มด้านซ้ายมือ เมื่อ
สิ้นสุดบันไดจากบริเวณปากถ้ำ จะเป็นทางเดินดิน
สั้นๆ ต่อจากนั้นเป็นขั้นบันไดที่เทด้วยปูนซีเมนต์
จำนวน 5-6 ขั้น ยกระดับขึ้นทอดเข้าสู่ความยาว
ของตัวถ้ำ โดยในช่วงฤดูฝนน้ำจะท่วมภายในถ้ำ
และบริเวณร่องน้ำโถงที่ 1 ดังนัน้ จึงไม่พบ
หลักฐานทางโบราณคดี ภายในถ้ำ
ตำนานที่ 1
มีเจ้าหญิงองค์หนึ่งมีพระรูปงดงามเป็นที่ยงิ่ ได้
แอบรักกับชายเลี้ยงม้าในวัง จึงหนีตามกันมาถึงที่
ราบใกล้แม่น้ำโขง เมื่อเดินทางไปถึงที่นนั่ เจ้าหญิง
ก็ทรงครรภ์ได้หลายเดือนแล้ว จึงเสด็จต่อไปไม่
ไหว บอกพระสวามีวา่ จะประทับรออยู่ที่นั่น สวามี
ก็บอกว่าจะไปหาอาหารมาให้ อย่าไปไหน ชาย
หนุ่มก็ไปแล้วไปลับไม่กลับมาเสียที ปรากฏว่าถูก
ฆ่าโดยทหารของพระราชบิดาเจ้าหญิงที่สะกดรอย
ตามมาด้วยความเสียใจ นางจึงใช้ปิ่นปักผม แทง
พระเศียรของพระองค์จนเลือดไหลออกมาเป็น
สาย กลายเป็นแม่น้ำแม่สายในทุกวันนี้ และพระ
วรกายของพระองค์ที่นอนเหยียดยาวจากทิศใต้
จรดทิศเหนือ ก็กลายเป็นดอยนางนอนจนทุกวันนี้
ทางไปอำเภอแม่จัน มีขุนเขาทอดตัวคล้ายผู้หญิง
นอนเหยียดยาว เรียกว่า ดอยนางนอน ดอยส่วนที่
ศีรษะเรียกว่า ดอยจ้อง หรือ ดอยจิกจ้อง (เดิม
เรียกดอยนี้ว่า ดอยท่าหรือดอยต้า) เป็นดอยของ
ลูกชายปู่เจ้าลาวจกที่รอคอยพ่อ ดอยลูกถัดมา
เรียกว่า ดอยย่าเฒ่า ซึ่งเป็นภรรยาของปู่เจ้าลาว
จก ส่วนดอยอีกลูกหนึ่งคือ ดอยดินแดง หรือเป็นที่
รู้จักกันดีในนามของ ดอยตุง
เชื่อกันว่า ดอยทั้ง 3 นี้เป็นที่อยูอ่ าศัยเดิมของลาว
จักราช ผู้เป็นต้นวงศ์ของพญามังราย ก่อนที่จะ
เคลื่อนย้ายมาสร้างเมืองหิรัญนครเงินยาง เหนือ
ดอยดินแดงเป็นที่ประดิษฐานพระธาตุดอยตุง อัน
ถือเป็นปฐมธาตุแห่งแรกของภาคเหนือ
ตำนานที่ 2
เล่าว่า เจ้าหญิงเมืองพุกามกรีธาทัพออกตามหา
เจ้าชายที่นางรัก นางออกรบ มีผู้คนล้มตาย
มากมาย และขยายอาณาเขตมาเรื่อย ๆ จนมาถึง
“เวียงสี่ทวง” จึงพบกับเจ้าชาย แต่ปรากฏว่า
เจ้าชายหนีหายไปกับสาวสวยชาวเวียงนี้อีกครั้ง
นางรู้สึกเศร้าสลดจนตรอมใจตาย ก่อนตายได้ตงั้
จิตอธิษฐานให้ร่างของนางกลายเป็นเทือกเขา ที่
ชาวบ้านพากันเรียกว่า “ดอยนางนอน” น้ำตาที่
ไหลรินกลายเป็น “ขุนน้ำนางนอน” ส่วนไพร่พล
ของนางก็กลายมาเป็นชนเผ่าหลากชาติพันธุบ์ น
ภูเขาแห่งนี้
ตำนานที่ 3 แผ่นผับ
เกี่ยวกับ “พระธาตุจอมนาค” อีกเรื่องว่า พญา เรื่องเล่า ตำนานถ้ำหลวง-ขุนน้ำนางนอน
ครุฑลักพาลูกสาวพญานาค มาแอบซุกซ่อนอยู่ใน
เทือกเขาแห่งนี้ พญานาคผู้พ่อออกตามหาก็มาพบ
ลูกสาวนอนอยู่กับพญาครุฑในบริเวณที่เป็นต้นน้ำ จัดทำโดย
ปัจจุบนั เรียกว่า “ขุนน้ำนางนอน” ซึ่งอยู่ทางทิศ
ตะวันออกของพระธาตุดอยตุงพญานาคขอลูกสาว นางสาวภัณฑิรา โฉมมณี
คืน แต่พญาครุฑขอแลกกับทองคำ ทุกวันนี้แหล่ง
รหัสนักศึกษา 631755001
น้ำที่พญานาคนำทองคำขึน้ จากบาดาล มาแลกลูก
สาวนัน้ เรียกว่า “หนองตานาค” บริเวณที่ เสนอ
พญานาคส่งทองคำให้พญาครุฑนั้นเรียกว่า
“หนองละกา” แปลว่าพญานาคลาจากสัตว์พวก
อาจารย์เบญจมาภรณ์ สุริยาวงศ์
นกกากลับบาดาล ทองคำถูกนำไปเก็บไว้ที่ “ถ้ำ
ทรายคำ” หรือถ้ำทรายทอง ก่อนกลับไป
พญานาคสร้าง “พระธาตุจอมนาค” หมายไว้ คณะมนุษยศาสตร์ สาขาภาษาไทย
มหาวิทยาลัยราชภัฎเชียงราย